Anhang April I

APPENDIX
SIVE ADDENDA AVT EMENDANDA AD X PRIMOS DIES APRILIS.

AD DIEM PRIMVM

DE S. VENANTIO EPISC. MART.

Venantius, Episc. Mart. in Dalmatia aut Istria (S.)

[Reliquiæ Bononiæ & Pragæ.] Pagina 6 num. 5 hæc adde. Est etiam Pragæ, in Metropolitana S. Viti ecclesia, S. Venantii Episcopi Martyris frustum, digito majus, allatum ex Italia per Carolum IV anno MCCCLXX, uti notatur in Diario Reliquiarum dictæ ecclesiæ, quod ipsius Decanus Thomas Peßina a Czechorod vulgavit superioribus annis, & deinde Phosphoro suo inseruit pag. 507. Gratum esset ipsa quoque accipere instrumenta, per quæ constat tali auctore & anno acceptam esse particulam istam; non quia dubitamus de rei veritate (scimus enim summa fide consectum esse Diarium istud, & Carolum nullo non itinere aliquid augendo Pragensi thesauro conquisivisse) sed quia similia instrumenta multa possunt docere, quæ mirifice conducant ad illustrandam Sanctorum historiam. Quis porro S. Venantius Episcopus Confessor sit, cujus ex antiquißimo S. Cyriaci Martyrologio meminit alicubi Baronius, tamquam relato ad VIII Februarii, ut ibi inter prætermissos diximus, nulla dum probabili conjectura licuit definire; quare etiam nunc pronuntiamus, nihil liquere; & totum hujus rei judicium dimittimus posteris, si forte plus aliquid lucis interea suboriatur.

DE S. HUGONE GRATIANOP.

Hugo Episcopus Gratianopolitanus, in Gallia (S.)

Pag. 35 post num. 5 adde. Richardus Witfordus, in Martyrologio Sarisburiensi excuso Anglice anno 1526 Londini, XXXI Martii, nescimus qua ex causa, breve hujus Sancti elogium exhibet. Ferrarius vero in Catalogo generali die ejusdem mensis XXIX eumdem ponit, & quidem citatis tabulis Ecclesiæ Gratianopolitanæ: quæ utrum revera memoriam ejus tali die agat, aut saltem egerit aliquando, optamus certius discere, æque ac causam anticipationis istiusmodi.

Pag. 44 Annotata c & d, unius verbi transpositione conturbata, sic lege:

c Succeßit Calixto 2 Pontifici Honorius 2. anno 1124, 14 Decembris, & obiit mense Februario anni 1130.

d Succeßit jam dictis mense & anno Innocentius 2.

Pag. 45 num. 32 lin. 13 & memoria perdere. lege, de memoria perdere.

AD DIEM II.

DE S. MARIA ÆGYPTIACA.

Maria Ægyptia pœnitens, in Palæstina (S.)
Zosimas Monachus, in Palæstina (S.)

Pag. 70 post num. 10 adde. Invenitur etiam S. Maria Ægyptiaca, [quibusdam in Martio colitur,] nonnullis sacris fastis adscripta, mense Martio; & quidem die XXVIII, Kalendario Breviarii Moguntini; die XXIX, in Kalendario Historico Constantii Felicii; ac denique XXXI cum officio novem Lectionum, in Breviario secundum Regulam B. Isidori dicto Mozarabes.

Pag. 72 post num. 26, adde. Etiam Monachii, in sacrario Societatis nostræ, [Reliquiæ monachii.] habetur os ejusdem Sanctæ trium anciarum; unde aut quando acceptum necdum didicimus; ratione cujus in nostro ibidem templo memoria & festum illius agitur sub ritu semiduplicis. Plura si nobis inde suggerantur, poterunt futuro operis Supplemento servire.

Pag. 74 num 32 lin. ult. hoc lemma denotabatur. lege, hoc lemmate notabatur.

Ibid. post num. 33 addantur sequentia.

His ita compositis atque excusis, Reverendus adm. & Amplißimus Dominus Franciscus Diericx, [per aliud instrumentum constat] præfati monasterii primus Abbas, in omnem intentus occasionem illustrandarum, quas tam solenniter exaltaverat, Reliquiarum; feliciter incidit in aliam, hactenus non commemoratam, Episcopi Portucalensis Bullam; explicantem unde & qua occasione singulæ partes in Lusitanorum Regum potestatem venissent. Quam bullam licet prælaudatus Abbas, prolixo valde & erudito Commentario explicatam confirmatamque, vulgarit anno MDCLXXIV, optavit tamen etiam hoc loco inseri; & nos opportunam judicamus ad ea, quæ de hoc ipso argumento ex nostro sensu diximus, tam gravi testimonio affirmanda; atque ad supplendum plenæ cognitionis defectum, qui adhuc posset desiderari. Tenor ex autographo talis est.

[1] Nos Joannes Alvarez de Luzana, Portucalensis Episcopus, [ad sacellum Regium allatas reliquias,] & quondam in Sacello regio Ulyssipone Præpositus Generalis &c. certificamus, in fide nostra & in causa sanctæ matris Ecclesiæ nobis credita, ad instantiam Illustrissimi Domini Emanuelis, Domini mei Antonii filii, Portugalliæ Principis, Nos ex Archivis relictis felicis memoriæ D. Henrici Olyssiponensis & Eborensis Archiepiscopi, S. R. E. Cardinalis, dein XVII Portugalliæ Regis accepisse, [SS. Adriani, Gertrudis, Iulianæ, Ludgardis, Cuneræ Christinæ,] legisse, ac pro vero compertum habuisse, sacras, veras; ac genuinas Reliquias S. Adriani Martyris, S. Gertudis ab Austria dictæ de Oosten, S. Julianæ ac S. Ludgardis Virginum Ordinis Cisterciensis, S. Cuneræ Virginis & Martyris, ac S. Christinæ Virginis dictæ Mirabilis, præfato Domino Emanueli Principi traditas III Aprilis anno MDXCIV, & a nobis recognitas easdemque inventas, ad regnum Portugalliæ ejusque sacellum regium devenisse, ex dono Margarethæ Austriacæ, Octavii Farnesii Parmæ & Placentiæ Ducis uxoris, Belgii pro Rege Catholico Gubernatricis: quas anno Domini MDLXV, in mense Augusto, per Petrum Ernestum Comitem Mansfeldensem legatum suum, pro filio suo Alexandro in sponsam petentem Mariam, ex Eduardo Lusitaniæ Principe & Isabella Jacobi Ducis Barganciæ filia, Regis Emanuelis neptem, dicto Regi honorificentissime donavit. [anno 1594 ex Belgio;] Ex quibus, quinque Sanctarum & S. Adriani Martyris sacris reliquiis, idem Rex, matrimonio firmato, ab Episcopo Conimbricensi notabiles particulas separari jussit, quas thecæ aureæ inclusas, Mariæ præfatæ Principissæ, Alexandri Parmensis sponsæ, Olyssiponæ in viæ ac vitæ solatium dedit, reliquas sacrorum pignorum majores partes sibi & regno suo reservans. Pro approbatione autem dictarum Reliquiarum certificamus, Nos, ut supra, expresse vidisse ac legisse in præfatis Regni Archivis diploma approbatorium Domini Maximiliani a Bergis, Archiepiscopi & Ducis Cameracensis; qui prævio rigoroso examine habito per Martinum Luperium, Episcopum Calcedonensem, Abbatem Crispiniensem, suum Suffraganeum, aliosque viros Theologos, easdem pro veris ac genuinis approbavit, in dato III Decembris anni MDLXIV, præsente ac petente Margaretha Belgii Gubernatrice, & Joanne Richardoto Arthesiensis Consilii Præside.

[2] Item ex prætactis Archivis compertum ac exploratum habemus, [SS. Benedicti, Scholasticæ, Rochi, Mauri, Placidi, Yvonis] sacras Reliquias S. Benedicti Abbatis, ex Basilica monasterii Floriacensis; & S. Scholasticæ sororis ejusdem, ex Basilica Cenomanensi: quas utrasque cum sacris Reliquiis S. Rochi in peste singularis Patroni, S. Mauri Abbatis, ac S. Placidi Ordinis Benedictinorum Protomartyris, ex Glannifoliensi monasterio acquisitas; dein S. Yvonis Jurisconsultorum Patroni tres partes notabiles, primitus a Philippo Luxemburgensi; S. R. E. Cardinali Presbytero per Galliam Legato a latere & LXIII Episcopo Cenomanensi, collatas fuisse Christianissimo Regi Francisco I. IV Maji MDXVI: [an. 1516 ex Francia,] quas idem Rex Christianissimus eodem anno VI die Novembris, post triumphalem in Mediolanensem civitatem ingressum & inde Viglevenum seu Viglebanum secedens, inter aliorum Principum imo & Pontificis Legatos Regem salutantes, Marchioni Monferratensi personaliter prædictas Reliquias consignavit, ut eæ ad Emanuelem I Portugalliæ Regem ejusque uxorem Mariam Arragonicam demandarentur, uti & factum, est quod eædem ab eo tempore Regno Lusitaniæ remanserint. Eas viginti octo annis prævie (ut ex altero diplomate vidimus) denuo confirmavit ac declaravit esse veras ac genuinas Julius de Medices, tit. S. Laurentii in Damaso S. R. E. Cardinalis Archiepiscopus Florentinus, in data X Novembris anno MDXV, dum sacram Purpuram gestaret, in civitate Viglebanensi; utpote post Pontifex creatus, dictusque Clemens ejusdem nominis VII.

[3] Similiter & compertum habemus, ex præmemoratis Archivis, sacras Reliquias S. Hyacinthi, [SS. Hyacinthi, Elisabeth, Paulini Ægidii, Catharinæ,] S. Elisabethæ Hungaricæ, S. Paulini Episcopi Nolani, S. Ægidii Abbatis, S. Catharinæ Virginis ac Martyris, Sanctuario Regni Lusitaniæ advenisse a Casimiro Magno Lithuaniæ Duce, fratri suo Ladislao in Regno Poloniæ successore ac Rege, præcipue desumptas ex ecclesia metropolitana Strigoniensi; quas præfatus Poloniæ Rex, tertia die Decembris anno MCCCCLXXX misit Alphonso V, Portugalliæ Regi, Africano dicto. [an. 1480 ex Hungaria.] Quas præfatas sacras Reliquias, sub Innocentio VIII, genuinas ac veras declararunt Oliverius Episcopus Sabinensis S. R. E. Cardinalis, Marcus Episcopus Prænestinus Cardinalis S. Marci, G. * Cardinalis Ulisbonensis tit. S. Mariæ trans Tiberim, Joannes tit, S. Vitalis Presbyter Cardinalis, R. * S. Georgii Diaconus Cardinalis Domini Papa Camerarius, III Kal. Februarii Romæ MCCCCLXXXVII, ut latius patet in diplomate desuper confecto, propriis manibus subsignato.

[4] [S. Agatha V Mart.] Insuper in dictis Archivis declaramus nos reperisse varia diplomata, ex quibus cognovimus Reliquias S. Agathæ Virginis & Martyris, ex urbe Constantinopolitana fuisse relatas circa annum Domini MXXVI ad ipsam civitatem Catanensem, quarum sacrarum Reliquiarum partes aliquas, binis annis post a Mauritio II, post recuperatam a Saracenis Catanam, ejusdem urbis Episcopo, id est anno MXXIX, cum approbatione ac ratihabitione Ioannis XIX Papæ recognitas ac pro genuinis habitas, comperimus donatas fuisse Sergio de Ruvere Romano ejusque familiæ antiquissimæ: quæ Reliquiæ successione legitima devolutæ fuerunt ad Iulianū de Rū- S. R. E. Cardinalem Episcopum Ostiensem, postvree modū Iulium II Pontificem Maximum. Accedit tamen & compertum est, ut dictus D. Papa Iulius II, tempore Cardinalitii sui, anno scilicet MDI, eas cum sacris pignoribus Reliquiarum S. Cæciliæ, [& SS. Cæciliæ Barbaræ, Dorotheæ, Felicitatis, & Alexii,] S. Barbaræ, S. Dorotheæ, ex æde ejus trans Tiberim, S. Agnetis Virginum ac Martyrum, nec non S. Felicitatis Martyris matris septem filiorum Martyrum, & S. Alexii castissimi juvenis ac nobilissimi Romani, pariter a se ac suis digne reservatas, in amoris tesseram donavit Ioanni de Medices, Laurentii filio, Cardinali Diacono ad S. Mariam de Dominica, qui postmodum Leo Papa X creatus ac dictus fuit. Unde longe post Cosmus de Medices; Magnus ille Florentiæ Dux; & D. Emanuel Philibertus Sabaudiæ Dux Princeps Pedemontanus; prædicta sanctarum Martyrum ac S. Alexii pignora, una cum Reliquiis S. Ignatii Antiocheni Episcopi & Martyris, [Ignatii, Blasii, Moysis,] ac S. Blasii Sebastenæ Ecclesiæ Episcopi & Martyris, ac S. Moysis ex impio latrone famosi Eremitæ; quarum aliquæ post septimum orbis Christiani seculum in ecclesia S. Clementis reservatæ, quædam a tempore Cælii Hormisdæ Pontificis in maximo honore & populi devotione habitæ, ab antiqua familia de Ruvere per Iulium II Pontificem ad Duces Florentiæ venerunt. Unde ex dictis Archivis manifestum quoque evadit, quod eædem Sanctorum ac Sanctarum Reliquiæ, [anno 1569, Florentia;] per manus Pii V Pontificis Maximi, post institutam Militiam S. Stephani sub Pio IV a Principe Cosmo de Medices, post ejusdem nominationem in Magnum Etruriæ Ducem, ipsiusque coronationem VI Octobris anni MDLXIX, consignatæ fuerint in manus Alexandri Farnesii S. R. E. Cardinalis, ut eædem, per dictum Farnesium Cancellarium ejusque nepotem Eduardum, ad Henricum Emanuelis Regis filium, tum Archiepiscopum Eborensem ac S. R. E. Cardinalem, ex munificentia nominatorum Etruriæ & Sabaudiæ Ducum (uti paulo post factum comperimus) in Lusitaniam transmitterentur.

[5] Tandem supra omnes memoratas Sanctorum Sanctarumque insignes Reliquias, multis precibus e Republica Venetorum sæpe numero a Lusitaniæ Principibus aliæ expetitæ, [SS. Bartholomæi, Theclæ, Iosaphat, Mariæ Ægypt. Pelagiæ] eidem Aulæ Reliquiæ devenerunt, maxime eæ quas antiquitas & Patrum auctoritas singulariter commendavit. Illæ erant S. Bartholomæi Apostoli, S. Theclæ Virginis S. Pauli Apostoli discipulæ, S. Iosaphat Indiæ Principis a B. Barlaamo eremita ad fidem conversi in eaque enutriti: insuper & S. Mariæ Ægyptiacæ & S. Pelagiæ, quæ Peccatrices ad Deum conversæ appellantur: quas denique obtinuit Sebastianus ejus nominis I Lusitaniæ Rex (qui postmodum in expeditione Africana gloriosa morte occubuit) eæque transmissæ fuerunt per virum toga sagoque insignem Don Petrum Ferdinandum de Velasco, natione Hispanum ac Fryassiæ Ducem, apud dictam Venetorum Rempublicam pro Rege Catholico Legatum cum ipso Legato Portugalliæ. In mense enim Novembri, anno salutis nostræ MDLXXI, [anno 1571 Venetiis;] dum strenuissimo Ludovico Mocenici Venetorum Duci orbis Catholicus gratularetur, ob stupendam de immani Turcica classe sub vexillo Pii V Papæ relatam victoriam; præfatus Venetorum Dux easdem supra relatas Reliquias in manus dictorum Legatorum consignavit, ut dicto Sebastiano Regi ejusque Regno donarentur. Eas tamen de manu Don Petri Ferdinandi de Velasco Fryassiæ Ducis in Vrbe reviderunt, Alexander Farnesius Cardinalis Vice-cancellarius & Episcopus Tusculanus, ac Otho Cardinalis Truchses Episcopus Albanensis, cum Hieronymo Cardinale de Claravalle: ac revisione facta approbarunt in favorem Regis Lusitaniæ, [& B. Margaritæ Corton. Roma;] ac in firmitatem ac robur dictarum genuinarum Reliquiarum. Quibus sic transactis, Eduardus Farnesius, dicti Alexandri nepos, venerandas Reliquias B. Margaretæ de Cortona adjunxit, ab ipso Cortonensi Episcopo habitas. Hisce ad Regnum delatis, Henricus S. R. E. Cardinalis Eborensis, e scrinio ac thesauro relicto a Ioanne III Lusitaniæ Rege, apposuit totum mentum cum tribus dentibus & parte ossis notabilis S. Augustini Angliæ Apostoli, dein S. Anselmi Cantuariensis Episcopi partem notabilem Spinæ dorsi talemque costæ: [SS. Augustini & Anselmi an. 1525 ex Anglia;] quas binas ultimas Henricus VIII Britanniæ Rex anno MDXXI, postquam a Sede Apostolica proclamatus fuerat fidei Protector, promiserat Emanueli I & XIV Lusitaniæ Regi, juncto Leonoræ Austriacæ Caroli V sorori, easdem sub chirographo promissionis per Cardinalem Volsæum Archiepiscopum Eboracensem, misit Ioanni III post Emanuelem Portugalliæ Regi, idque in ejus nuptiarum solenniis cum Catharina Austriaca, Caroli V Imperatoris sorore altera, anno MDXXV.

[6] Quæ omnia ita gesta latius extendimus, ut ad quorum notitiam hæ nostræ litteræ pervenerint, clarius innotescat, quomodo, quibus titulis ac temporibus, dictæ sacræ Reliquiæ sigillatim de manu ad manus personarum, [Et has omnes a patre Antonio accepit Princeps Emanuel anno 1594.] tam in dignitate ecclesiastica quam seculari constitutarum, ad sacellum regium Vlyssiponæ Regnumque Lusitaniæ successu temporis devenerint. Denuo certificantes omnes easdem esse genuinas ac veras; quas a numero I usque ad 35 inclusive, ex dono patris sui D. Antonii memorati, dictus Illustrissimus Dominus Princeps Emanuel habet, Parisiisque accepit die III Aprilis anni MDXCIV; idque in eo situ ac constitutione, enumeratione ac designatione partium earumdem sacrarum Reliquiarum, prout eæ in præfato donationis instrumento, per dies ac menses suos digestæ, distinctius & accuratius recensentur. Et ne cuipiam horum aliquid dubium videatur, in fide & auctoritate nostra Episcopali, in supra relatis omnibus declaramus, nos ex certa scientia & conscientia processisse. Utque supra memoratis firmitatis amplius pondus adjiciamus, asserimus (dum in sacello Regio Præposituram gerebamus) ea prætacta omnia fideliter legisse, hausisse ac annotasse ex ipsis authenticis Regni Lusitaniæ instrumentis, membranis ac diplomatibus, uti in causa Ecclesiæ exequi tenemur, præsertim cum ad id ab Illustrissimo Emanuele præfato Principe specialiter rogati fuerimus. In quorum omnium fidem ac robur perpetuum, hasce litteras manus propriæ & sigilli ordinarii ac secretarii nostri signatura muniri fecimus, hac XX die Ianuarii anni MDCXXVIII, Bruxellis in aula dicti Illustrissimi Principis. &c.

[ANNOTATA]

* Georgius

* Raphael

DE S. ABVNDIO EP.

Abundius, Episcopus Comensis, in Italia (S.)

Pag. 90 num. 2 adde. Pragæ in metropolitana S. Viti ecclesia habetur ex prædicto corpore pars insignis, [Reliqui Pragæ] allata per Carolum: sed unde? non constat, uti habetur in Diario supra citato ac sæpe citando: quare de hac parte nihil amplius speramus sciri posse.

Pag. 91 Annotationem k, perperam transpositis verbis impressam sic corrige & lege; Eaque nos late examinamus die natali S. Donati 30 Aprilis.

DE S. NICETIO EP.

Nicetius, Episcopus Lugdunensis, in Gallia (S.)

[etiam 19 Ianuarii] Pag. 95 post num. 2 hæc adde. Idem Wandelbertus ad XIV Kal. Februarii ipsius & Launomari memoriam hoc versu conjunxerat:

Bis Septena Niceto Launmaroque coruscat.

Quod secutus videtur Galesinius, quando ad eumdem diem scripsit, Lugduni S. Nicetii & Confessoris. Galesinium imitatur Canisius in Martyrologio Germanico, & in Gallicano Saussajus; Ordinationem ejus tali die commemorari interpretatus, ut scilicet tres menses & dies aliquot inter S. Sacerdotis depositionem, 12 Septembris recolendam, & successoris Nicetii consecrationem intercesserint.

DE S. FRANCISCO DE PAVLA

Franciscus de Paula, Fundator Ordinis Minimorum (S.)

Pag. 104 num. 11 adde. Idem P. Philippus vander Beke prædictum suum librum de S. Francisco Fundatore suo, longe auctiorem denuo subjecit prælo hoc anno MDCLXXIV; qui cum in lucem venerit, ex his quæ nos originaria damus monumentis, multum haud dubie crevisse invenietur. Hic solum monuerim, in Epistola præliminari ad universos Ordinis Minimorum Fratres, quam solam vidimus, nominari alphabetica serie plusquam septuaginta scriptorum insignium nomina, quibus usus est, tamquam de Sancto ipso deque Ordine ejus honorificam mentionem facientibus.

Pag. 118 Annotat. l adde hæc. Antonius Caracciolus in scholiis ad Vitam S. Antonini Abbatis Surrentini (uti meminimus 14 Februarii in Commentario prævio num. 15) ad confirmandum ritum alligandi energumenos ad columnas Sanctuariorum, etiam adducit quod ad Columnam illam, e Salomonico templo ad Vaticanum advectam, energumeni successu salutifero alligantur.

Pag. 168 num. 17 lin. 6 Soderii. lege, Foderi.

Pag. 173 col. 2 sub fin. civitatis ejus Cathalanensis, dele, ejus, & ponatur ad marginem littera e

Pag. 209 num. 55 adde. Porro ad ipsius Ordinis appellationem & Vitæ Quadragesimalis profeßionem facit, quod in Epistola præliminari ad secundam libri sui editionem notavit Philippus vander Beke, Hispanos scriptores aliquos in istis argumentis non tam aperuisse fontem laudum, quam puteum jurgiorum ac litigiorum: sicut enim merito arguunt alios, qui S. Franciscum Paulanum dixerunt fuisse Ordinis Minorum novitium; ita vicißim merito arguuntur, quia gratis & citra congruam probationem scripserunt, S. Francisco Assisinati, in Capitulo Generali suorum Fratrum, de Minorum nomine deserendo & Minimorum assumendo deliberanti Christum Dominum apparuisse, brachiis complectentem puerulum, Minimorum habitu indutum; & duobus verbis eam deliberationem solvisse, cum in eum parvulum, intendens dixisset, Huic servatur. Item, quod cum idem S. Franciscus vitæ quadragesimalis instituendæ magno studio teneretur, atque apud suos ageret ut eam vellent accipere ac deinceps ducere; illis adversantibus durum nimis vitæ genus, ipse divina revelatione alterum Franciscum eam instituturum edocuit, & Fratribus revelationem patefecit.

AD DIEM III.

[Commentarius]

Pag. 238 sub finem, Προθ᾽ είς, lege, Προθεὶς.

Pag. 266 Annotat. h lin. 6 & quia in hos quia ferula. dela alterum, quia.

Pag. 256 Annot. a Abnicem terram, lege, Altricem terram. num. 10 lin. 3 septimum, lege, quintum.

Pag. 258 Annot. e lin. 4 Anastasio lege Athanasio.

Pag. 271 Annot. e in fine, atque requiruntur, lege, atque sequuntur.

Pag. 275 num. 30 lin. penult. summa in imposita, lege, summa ei imposita.

Pag. 303 num. 74 lin. 4 incrementum dedit surculo ab ipse sancto plantato, ipso … ostendit, inverte, & lege … ab ipso Sancto plantato, ipse … ostendit.

AD DIEM IV.

[Praefatio]

Pag. 323 col. 1 lin. 14 nequeunt obrui, lege, nequeunt obniti.

Peg. 324 Annot. a τὸ δέσμα, lege, τὰ δέσμα.

DE S. ISIDORO EP. HISPALEN.

Isidorus, Episcopus Hispalensis, in Hispania (S.)

Pag. 328. § 2 titulum & initium muta, ut sequitur.

§ 11 Coævorum scripta de morte & translatione, annus & locus mortis: ordo Sancti monasticus.

[4] [Redempti ad S. Braulium de obitu S. Isidoriepistola,] Quam fuerit S. Braulioni Episcopo Cæsaraugustano familiaris Isidorus, ostensum est XVIII Martii, in historica de illius Actis Synopsi; idemque probat auctor Vitæ, præsertim cap. 7, referens missas vicißim Epistolas, in quarum titulis Braulium vocat S. Isidori discipulum. Hac eorum inter se dilectione, & ipsius Braulionis rogatu motus Redemptus, Hispalensis Ecclesiæ Clericus, scripsit aliquid de transitu S. Isidori: qui liber, seu potius Epistola, extat ante ipsius Sancti Opera, Parisiis impressa anno MDCI; eamdemque Epistolam vitæ auctor inseruit suo scripto cap. 9 & 10, sed multum interpolatam: quare necesse habuimus tum ipsius epistolæ initium, in Vita prætermissum, seorsim inter Annotata subjungere; tum interpolatoris in verba sejungere a textu, per hujusmodi signa [ ]; tum denique lectionis diversitatem notare. Totam seorsim recudere, cum nesciremus satisne integra haberetur excusa, visum non est: fiet id forsan in supplemento operis, quando acceperimus sinceriorem illius contextum ex vetusto codice Hispalensi MS. quem penes se esse indicavit Don Ioannes Lucas Cortes, Operum & silvarum regiarum Præfectus, vir eruditionis multæ ac magnæ, idemque ab libraria supellectile instructißimus, & in antiquis scriptis versandis experientiæ minime vulgaris; apud quem sub hoc titulo reperitur Epistola prædicta. Incipit liber de transitu Beatissimi Isidori Hispalensis Episcopi, editus ad Braulionem Cæsaraugustanum Episcopum, a Redempto ejusdem Hispalensis Ecclesiæ Clerico. Conclusio auctior tam in MSS. quam in editis hæc est, finem suum consummavit in pace, Sanctus scilicet Isidorus, pridie Kalendarum (imo Nonarum) Aprilis, [postquam per annos ferme quadraginta Pontificalem curam irreprehensibiliter administravit] Æra DCLXXIV, qui fuit Christi annus DCXXXVI. Porro cum S. Isidorus fratri suo Leandro successerit ad finem seculi VI, uti ad hujus Vitam die XIII Martii ostensum est, sequitur annos Sedis præcise numeratos solum fuisse XXXVII: quos cum annos fere XL dixit Redemptus, rotundo numero usum se ostendit.

[5] Plures Hispanicarum rerum scriptores, quide S. Isidoro egere, enumerat Tamajus Salazar: [scriptores alii de ejus laudibus,] quorum aliquos ad Vitam illustrandam excußimus, inprimis Alphonsum Morgadum, Paulum Espinosam & Rodericum Carum, in suis libris de Historia & antiquitatibus Hispalensium; uti & Athanasium Loberam, de Legionensi historia; & Ægidium de Avila, in Theatro Hispalensis & Legionensis Ecclesiæ. Sed hos legisse, utpote recentiores, non tanti facimus; quanti accepisse a prælaudato Ioannes Luca Cortes genuina Acta Translationis corporis Beati Isidori Spalensis Episcopi, in antiquo plusquam quingentorum aut sexcentorum annorum codice, litteris jam pene fugientibus inventa nobisque transmissa: quæ quoniam scripsit auctor, sicut ab his qui interfuere reminiscebatur audire; &, sicut ab illis qui audiere recolebat audivisse; [Acta Translationis primigenia,] suntque ab interpolationis fermento pura; ipsa damus in Appendice, ponenda ad pag. 353, ante historiam translationis & miraculorum a Luca Tudensi aut alio quocumque compositam, licet promajori parte ab hoc eadem serventur verba; sed multis adjunctis distracta ab invicem, & in fine potißimum variata. Distinctionem autem antiquam Capitum retinentes, ipsa convertimus in numeros. Dabimus die XXX Aprilis Translationem similem S. Indaletii, ex regno Granatensi in Arragoniam, ad monasterium Pinnatense, auctore Hebrelmo monacho Cluniacensi, [similia Translationis S. Indaletii.] utique Gallo, ex iis uno, qui identidem Cluniaco submittebantur, ad monasteria observationis Cluniacensis, isto XI seculo erigi per Hispaniam cœpta, inspicienda & ordinanda. Eumdem aut similem aliquem e Cluniaco monachum hujus quoque Translationis auctorem esse, persuadet stylus admodum similis; & hoc imprimis, quod utrobique anni numerentur ab Incarnatione Domini, more Hispanis scriptoribus eatenus ignoto, & quantum conjicimus ab istis monachis Gallis primum in Hispanias inducto, nec ad Acta publica absolute recepto, nisi diu post, anno scilicet MCCCLXXXIII, quando Ioannes I Castellæ Rex Eræ Hispanicæ usum abrogavit etiam in istis. Scripta est illa Translatio anno Christi MLXXXIV, nec multo citius scripta esse potuit hæc S. Isidori; neque etiam notabiliter serius, quam annis XX aut XXX postquam ea acciderat.

ACTA TRANSLATIONIS
Ex MS. D. Ioannis Lucæ Cortes Hispal.

Isidorus, Episcopus Hispalensis, in Hispania (S.)

BHL Number: 4488

Auctore COÆVO EX MS.

[1] Anno igitur a septuagesimo quinto post transitum gloriosissimi Præsulis Isidori, [Contra Saracenos, Hispanio dominio petitos,] omnis gens Gotorum, occulto Dei judicio, gentili gladio ferienda est tradita. Transmarini namque Sarraceni, mare illud, quod Hispalensi urbi alludit, transfretantes, primum eamdem urbem cœperunt, dein Bœticam & Lusitaniam provinciam occuparunt: quibus Rudericus Rex, aggregato exercitu Gotorum, armatus occurrit: sed quia præfatus Rex, neglecta religione divina, vitiorum se dominio mancipaverat, protinus in fugam versus, & omnis exercitus fere ad internecionem usque gladio deletus est. Sarraceni deinceps longe lateque vagantes, innumeras horridasque cædes perpetrarunt: qui quantas cedes, quantasque strages nostrorum dederint, testantur eversa castra, & antiquarum urbium diruta mœnia. Ea tempestate omnis Hispania luxit, monasteria in se eversa, episcopia destructa, libros sacræ Legis igne combustos, thesauros ecclesiarum direptos, omnes incolas ferro, flama, fame consumptos. Tandem pietas illa, [victor Pelagius res collapsas restituit,] quæ non est solita eos quos corripit ad internecionem usque delere, sed flagellando misericorditer corrigere; animos Pelagii cujusdam, qui Regia traduce extitit oriundus, corroboravit, & contra Sarracenos, loco qui dicitur Cova Sanctæ Mariæ, rebellando eis bellum indixit. Qualiter enim in conflictu illo divina manus pro nostris pugnaverit, ex hoc poterit adverti, quod armorum spicula a Sarracenis missa, in eos ipsos vis divina retorsit; & rupes quædam Dei nutu præscissa corruit, & de Sarracenis non minimam multitudinem opprimendo extinxit: quod si quis ad plenum voluerit noscere, lugubrem historiam temporum illorum studeat legere.

[2] b Illo ex tempore rursum regnum Goticæ gentis sensim atque paulatim cœpit, [ex hujus posteris Rex Ferdinandus,] veluti virgultum ex rediviva radice, pullulare; & industria Regum, qui regali stemmate progeniti apicem regni nobiliter gubernabant, singulis momentis succrescere. Fuere namque armis & viribus famosi, consilio clari, misericordia atque justitia præcipui, religione dediti, quique antiqua episcopia innovarunt, basilicas fundarunt, & thesauris ditarunt, auro gemmis, librisque ornarunt, pro viribus Christiani nominis gloriam dilatarunt. Ex quorum illustri prosapia extitit vir clarissimus Fredinandus, Sancii Regis filius, qui ut sceptrum regni possedit non est nostra intentio evolvere, quantam & quam crebram perniciem Sarracenis intulerit. Hic inter reliqua pietatis opera, quæ religiose gessit, petiit a Benabeth Hispalensis urbis Rege, quatenus sibi corpus Beatissimæ Virginis Iustæ, quod in eadem urbe quiescit, concederet, [a Rege Maurorum Hispalen. petit corpus S. Iustæ] ut eam ad urbem legionem transferret. Petitionibus cujus, ut voluit, assensum præbuit, [Rex barbarus] & ei se daturum repromisit. Qua sponsione accepta, convocavit Rex Fredinandus venerabilem Alvitum, Legionensis urbis Episcopum, & Reverendum virum Ordonium, Astoricentem Episcopum, simulque Munionem Comitem, cum manu militum; & eos ad deferendum supradictæ virginis corpus Hispalim misit. Qui venientes causam suæ legationis regi Benabeth patefecerunt. Quibus ille ait: Scio plane me Domino vestro, quod dicitis, promisisse: sed nec ego, neque aliquis ex meis, vobis corpus quod queritis; ostendet. Vos ipsi quærite; & inventum tollite, & abite.

[3] [post triduanum jejuniū pro eo inveniendo peractum,] Quo responso accepto, Venerabilis Episcopus Alvitus secreto socios tali voce affatur: Ut cernitis, o socii nostri itineris & laborum, nisi divina miseratio revelaverit, frustrati recedemus. Necesse ergo est, dilectissimi, ut a Deo opem quæramus, & hoc triduo jejuniis & orationibus insistamus; quatenus divina majestas occultum nobis sancti corporis thesaurum revelare dignetur. Placuit cunctis oratio Præsulis, & triduum illud jejuniis & orationibus exegerunt. Iamque die tertia emenso Olympo sol occubuerat, & quarta nox supervenerat; cum venerabilis Præsul Alvitus pervigil orationi insistebat. Interea dum sellula sedens secum nescio quid de Psalmis ruminaret, somno opprimitur: apparuitque ei quidam vir, veneranda canitie comptus, Pontificali infula amictus, talique eum voce alloquitur. [Alvito Ep. apparens S. Isidorus suus corpus promittit:] Novi quidem te cum sociis tuis ad hoc venisse, ut corpus Beatissimæ virginis Iustæ hinc transferentes deferatis: & licet non sit divinæ voluntatis, ut hæc civitas abscessu hujus desoletur virginis, tamen non vacuos divina bonitas vos remittet. Corpus namque meum vobis est donatum, quod tollentes auferte, & securi ad propria remeate. Quem cum reverendus vir Alvitus interrogaret. Quis esset, qui talia sibi monita injungeret? ait; Ego sum Hispaniarum Doctor, hujusce urbis Antistes Isidorus. Quo dicto ex oculis cernentis evanuit.

[4] Præsul vero evigilans visioni cœpit congratulari, & Deum enixe exorare, & flagitans, ut, [iterumque apparens] si ex Deo esset hæc visio, iterum & tertio plenius innotesceret; sin autem, discederet. Taliter orans rursum obdormivit. Et ecce idem vir apparens, non dissimilia quam prius verba peroravit. Rursumque evanuit. Expergefactus iterum Pontifex, alacrius trinam visionis admonitionem a Domino implorabat. [ac tertio,] Qui dum obnixius Deum oraret, tertio somno corripitur; virque supradictus, veluti semel atque secundo, ei apparuit, & quæ antea dixerat, tertio replicavit; & virga pastorali, quam manu tenebat, terræ solum percutiens, tertio locum, in quo corpus sanctum delitescebat, ostendit, dicens: Hic, hic, hic, invenies corpus. Et ne putes te phantastica visione deludi, [locum sepulturæ indicat.] hoc erit tibi signum veri: mox ut meum corpus super terram eduxeris, molestia corporis corripieris, quam finis vitæ statim subsequetur. Quo dicto visio ablata est. Evigilat Præsul, certus de tanta visione, & lætus de sua vocatione: factoque, mane ad socios dixit: Oportet vos dilectissimi, divinam omnipotentiam submissis vultibus adorare, qui nos sua gratia præcedere est dignatus, & mercede nostri itineris frustrari non est passus. Divino enim nutu prohibemur membra Beatæ ac Deo dicatæ Virginis Iustæ hinc abstrahere; sed non minora deferemus pignora, dum corpus Beatissimi Isidori, qui hac in urbe Sacerdotii potitus est infula, & Spaniam suo opere decoravit & verbo, sumus delaturi. Hæc ait, & ordinem visionis eis seriatim patefecit.

[5] [Repertum corpus omnes cælesti odore recreat:] Quod audientes Deo gratias reserunt, & Regem Sarracenorum simul adeunt, cunctaque ei ordinatim pandunt. Quibus auditis, licet infidelis, virtutem tamen Dei perpendens, expavit, eisque respondit: Et si Isidorum vobis tribuo, cum quo ego remaneo? Sed quia viros tantæ auctoritatis fas sibi non erat spernere, dat licentiam membra Confessoris inquirere. Mira loquor, ab his tamen qui interfuere reminiscor audire, sepulcrum videlicet corporis beati dum quæreretur, vestigium virgæ, cum qua Beatus Confessor trina percussione locum monumenti monstraverat, in ipso terræ solo inventum est. Quo detecto, tanta odoris fragrantia emanavit, ut capillos capitis & barbæ omnium qui aderant, veluti nebula & balsami rore, perfunderet.

[6] [& cum corpore Alviti, post 7 dies mortui,] Corpus autem beatum ligneo vasculo, ex junipero facto, erat obtectum. Statim vero ut reseratum est, Reverendum virum Alvitum Episcopum ægritudo corripuit: & septima die, accepta pœnitentia, juxta edictum visionis, Angelis, ut credimus, spiritum tradidit. Asturicensis autem Episcopus Ordonius & omnis exercitus, accepta gleba Beati Isidori & corpore Præsulis Alviti, ad Regem Fredinandum festinabant repedare. [ac Regis mauri denario,] Dum vero corpus Beatissimi Isidori in ligneum gestatorium poneretur, Rex Sarracenorum supradictus Benabeth cortinam Holosericam, miro opere contextam, supra corpus ejus jactavit; & magna ex intimo corpore trahens suspiria, dixit: Ecce recedis ab hinc, Isidore, vir venerande: ipse tamen nosti, tua qualiter & mea res est, unde mei memorem te semper deprecor esse. Hæc ab illis, qui audiere, me recolo audivisse.

[7] [defertur Legionem ad Regem Ferdinandum:] Quibus ita peractis, ad propria cum summa lætitia sunt regressi. In adventu quorum Rex gloriosissimus Fredinandus magnum exhibuit apparatum; & licet contristaretur de obitu Legionensis Præsulis Alviti, quem mira semper veneratus fuerat dilectione; tamen occursui gloriosissimi Confessoris Isidori ambitiosam præbuit pompam; corpusque ejus beatu in basilicam B. Ioannis Baptistæ, c quam isdem Rex noviter fabricaverat, deposuit: aggregatisque universis regni sui nobilibus viris atque Episcopis, eam in honore Confessoris consecrari fecit, hodieque Decimo Kalendarum Ianuarii dies dedicationis Ecclesiæ & translationis beati Antistitis festive annuatim d celebratur. Tanta autem devotione in festivitate illa Rex clarissimus, [& in æde S. Ioannis Bapt. collocatur 21 Decembris.] cum omni domo sua, ob reverentiam beati Confessoris, humilitati deditus fuisse perhibetur; ut cum ventum fuisset ad convivium, religiosis quibusque viris delicatos cibos, deposito Regni supercilio, contentus vice famulorum, manibus propriis apponeret. Regina quoque, cum filiis & filiabus suis, reliquæ multitudini, more servulorum, omne obsequium humiliter dependeret.

[8] [ubi miraculis claret:] In eo autem loco, quo sancti corporis reliquiæ a fideli plebe venerantur, tanta & talia miracula Dominus noster Iesus Christus, ad honorem & gloriam sui nominis, est dignatus ostendere; cæcis lumina restituendo, surdis auditum reformando, immundos spiritus ex obsessis corporibus eliminando, claudis gressum redintegrando; ut si aliquis peritus litteris ea traderet, non minima librorum volumina conficeret; sed partim imperitia, partim negligentia silentio sunt obtecta. Quod si indubia fides petentium exigat, non dissimilia Dominus noster Iesus Christus per Confessorem suum usque hodie dignatur operari. Reliquiæ vero beati Confessoris ab Hispalensi urbe translatæ, atque Legionem sunt delatæ, anno ab incarnatione Domini nostri Iesu Christi e millessimo sexagesimo tertio, indictione 1, concurrente 3. Ad laudem quoque Pontificis almi videtur pertinere illud, quod cum Hispalensis civitas, propter æquoris calidum vaporem, [Hispalis præter morem frigore affligitur.] numquam sit solita vredinem glaciei perpeti: eo tamen anno, quo exinde beata membra sunt abstracta, adeo vrente glacie est exusta, quod neque in vinetis, neque in olivetis seu ficetis aliquid fructus remanserit. Dicat quisque prout sentiat, ego autem assero, ipsa quoque elementa discessum sancti corporis sensisse, sentiendo doluisse; incolasque urbis, tanto Patrono destitutos, privatione fructuum Dei nutu percussisse. His vero & hujuscemodi operibus electos suos in conspectu mortalium glorificat, qui in præsentia Dei Patris, & sanctorum Angelorum sua illos visione remunerat, Iesus Christus; qui cum eodem Patre & Spiritu sancto unus Deus vivit & regnat, per numquam finienda seculorum secula. Amen.

ANNOTATA.

a Videtur adfuisse Prologus aliquis, qui hic desideretur.

b Interponitur hic in MS. quia &; quæ ab aliqua parenthesi, inter describendum prætermissa, videntur residua: hic vero jam turbabant sensum, ideoque omissa sunt.

c Sandoval pag. 10 in margine, notat in ista ecclesia asservari maxillam S. Ioannis Baptistæ: & quia inventio Capitis a Baronio notatur ab anno 1025, divinando asserit, Alphonso V donatam a Comite Aquitaniæ Guilielmo.

d Hinc discas hanc historiam scriptam esse pro lectionibus octo, ad Matutinum recitandis. Sed quomodo X kalend. Ianuarii notatur, [Dedicatio templi 12 kal. Ianuarii,] quandoquidem festum agatur XII kalendas? Error est, sed haud dubie antiquus, quem Actorum prolixiorum auctor transcripsit. Errorem tamen non tantum probat hodiernus usus, sed antiquißimæ, & illius plane seculi inscriptiones, litteris Gothicis legendæ, supra pilas duas, quibus parvi quidam fornices sustinentur, lumen prebentes intrantibus a claustro ad capellam; quas inscriptiones recitat Sandoval pag. 16, & hic referre placet, ut totam præsentem historiam illustrent. Prima est. Hanc, quam cernis, aulam S. Ioannis Baptistæ, olim fuit lutea: quam nuper excellentissimus Ferdinandus Rex & Sanccia Regina ædificaverunt lapideam. [memoria reliquiarum eo illatarum] Tunc ab urbe Hispali adduxerunt ibi corpus S. Isidori Episcopi, in dedicatione templi hujus, die XII kalendas Ianuarii Era MCI. Altera, Deinde in Era MCIII sexto Idus Maji, adduxerunt ibi de urbe Abila corpus S. Vincentii, frater S. Sabinæ Christetisque. Ipsius anno præfatus Rex, revertens de hoste ab urbe Valencia, hinc ibi die sabbato, obiit die tertia feria, sexto kalendas Ianuarii, Era MCIII. Sanccia Regina Deo dedicata peregit. Eodem referri potest Ferdinandi Regis Epitaphium, [R. Ferdinandi Epitaphiū.] hujusmodi litteris similiter Gothicis tumbæ ejus insculptum, a Sandovallio consequenter ad priores inscriptiones sic relatum. Hic est tumulatus Fernandus Magnus, Rex totius Hispaniæ, filius Sanctii Regis Pirineorum & Tolosæ. Iste transtulit corpora Sanctorum in Legione; B. Isidori Archiepiscopi ab Hispali, Vincentii Martyris ab Avila; & fecit ecclesiam hanc lapideam, quæ olim fuerat lutea. Hic præliando fecit sibi tributarios omnes Sarracenos Hispaniæ, cœpit Colimbriam, Lameo, Vaseo, & alias. Iste vi cœpit regna Garciæ & Veremudi. Obiit VI kalendas Ianuarii Era MCIII.

e Annos suos Hispani in publicis privatisque actis usitata sibi Era numerabant, qui mos vix demum anno 1383 a Ioanne I Castellæ Rege sublatus est, teste Loyasa: quomodo ergo hic numerantur anni ab Incarnatione Domini? Hinc colligimus auctorem non fuisse Hispanum, sed verosimiliter Gallum ex Cluniacensibus monachum; his enim, inter alia reformationis per ipsos inductæ puncta, etiam curæ fuisse videtur, ut modum numerandorum annorum Christi, jam alibi paßim usurpatum, etiam apud Hispanos commendarent & propagarent.

[Errata]

Pag 345 col 2 lin. 14 tres Basilicarum parochiarum, lege, res.

Pag. 346 num. 29 lin. 16. Alia omni desiderio desideravi. Dividenda hæc & sic legenda, ut Alia sit titulus, pro qua unica voce melius ponetur, Alia epistola ad eumdem; tum ipsa epistola sic inchoatur, Omni desiderio desideravi.

Pag. 350 col. 2 lin. 31 Dirum adversarium rationis calculo confudit hic malleus, lege contudit.

Pap. 352 num. 44 lin. 6 in expositione scripturarum mutus lege cautus.

Pag. 354 Annot. k in fine, 22 Decembris lege 21.

Pag. 358 Annot h lin. 3 Duodecimo Kalendas Decembris, lege Januarii.

Pag. 363 num. 31 lin. 10 Clamant & hispatenter, lege Clamant ex his patenter.

AD DIEM V

[Praefatio]

Pag. 402 num. 5 lin. 16, ex unius vocis de, fœde transpositæ, vitio perturbatum sensum, sic restitue, Rex autem admirans quod ei acciderat, interrogavit de his milites.

Pag. 416 post num. II adde sequentia. Eadem licentia Stephanus Tornacensis lectiones in festo recitandas, quales infra post geminam Vitam dantur, sic composuit, quasi servire deberent pro die sacri ejus de seculo transitus natalitia, quo mundani squallore emergens ergastuli, cælestis conscendere meruit palatia regni.

Pag. 419 ante B in margine, ubi meliores nactus discipulos, lege ubi nihilo meliores.

DE B. JULIANA CORNELIEN.

Iuliana Virgo, Priorissa Montis-Cornelii apud Leodium, promotrix festi Corporis Christi (B.)

Pag. 442 col. 1 lin. 9 nihilominus eversum volumus, lege. nihilo minus permanere volumus.

Ib. num. 18 lin. 6 uti traditur lib. 3, lege lib. 2

Pag. 449 Annot. a B. Ordoricus de Portu-Nanis lege Naonis.

Pag. 456 num. 39 lin. 15, vel saltem ipsam ferendo, lege feriendo.

Pag. 472 num. 42 lin. 32 expunge qui, sic legendo & recognoscebat.

Pag. 493 num. 20 lin. 5 Raphael Cardoa, lege Cardona.

Pag. 505 col. 1 lin. 6 ut illi manistet, lege, manifestet.

Pag. 477 ad Vitam S. Iulianæ Virginis ante Commentarium de S. Vincentio Ferrerio, ponatur.

APPENDIX
De Officio Venerabilis Sacramenti
ex directione S. Iulianæ Composito.

Iuliana Virgo, Priorissa Montis-Cornelii apud Leodium, promotrix festi Corporis Christi (B.)

[1] Qvoniam num. 9 libri 2 de Vita S. Iulianæ describitur, quo successu curaverit componendum Officium Corporis Christi, non absque grandis miraculi specie aliqua, dum juvenis & simplex Frater, ad id operis adhibitus, opus composuit, quod eruditißimi quique non tam humano quam divino spiritu dictatum judicavere. Rem igitur lectori gratam futuram credens, si quod in paucis hactenus haberi dicebatur ecclesiis occultum, hic facerem publicum, ad solatium fidelium tam venerabili festo mysterioque pie affectum; rem primo conceptu facilem, ipsa executione reperi difficillimam. Nam R. P. Iacobo Tirillo nuper Collegii nostri Anglicani Rectore & Theologo celebri requirente in ecclesia S. Martini, quod istic non servari tantum sed etiam observari dicebatur, ejus non modo usum nullum reperit, sed nec vestigium, antiquis ecclesiæ illius membranis neglectim divenditis haud ita pridem & ad sordidos usus distractis; nec erat qui meminisset ejus ecclesiæ Canonicos alio unquam officio usos, quam quod ex Romano Breviario habetur, [Distractis ecclesiæ Martinianæ mēbranis,] ad cujus normam ab annis quadraginta reformata sunt Leodiensium ecclesiarum Breviaria. Tandem tamen apud quempiam amicorum inventum est antiquum ecclesiæ S. Martini Antiphonarium: in eoque Hymni proprii de Venerabili ad Completorium, Primam, ac ceteras parvas Horas: tum Antiphonæ ad Magnificat & Benedictus pro Feria VI, Sabbatho, Dominica, Feria II, III & IV infra Octavam: Antiphonarum autem illud ipsum erat principium, [inventum alibi est ejus Antiphonarium,] quod Chappeavillius indicat velut Officii per S. Iulianam curati.

[2] Inventum est eadem quærendi sedulitate antiquum valde Directorium pro omnibus totius anni festis, in eadem S. Martini ecclesia celebrari solitis, [& Directorium vetus,] ubi Officium novæ solennitatis sacrosanctæ Eucharistiæ totum Duplex. In primis Vesperis Antiph. Sacerdos. Ps. Dixit Dominus cum Alleluia; subintellige ceteras Antiphonas & Psalmos, quales nempe etiam in Romano habentur, pari modo cum Alleluia in fine psalmi cujuscumque concludi. Hymn. Pange lingua. Cap. Dominus Jesus in qua nocte tradebatur, accepit panem, & gratias agens, [ex quo habetur ordo officii ad Vesperas,] fregit & dixit, Accipite & comedite, hoc est corpus meum, quod pro vobis tradetur. Resp. Homo quidam fecit cœnam magnam, & misit servum suum hora cœnæ dicere invitatis, ut venirent, quia parata sunt omnia. Vers. Venite, comedite panem meum, & bibite vinum quod miscui vobis. Quia parata sunt Omnia. Et hoc modo idem Capitulum, Responsorium ac Versus inveniuntur in Breviariis, non tantum Leodiensibus, ubi ipsa ex ritu ecclesiæ istius ponuntur post Hymnum; sed etiam Dominicanis, [Completorium,] ubi more Romano præponuntur Hymno: Romana autem Breviaria antiqua idem habente Capitulum, sed absque Responsorio, eo quod Responsoria Capitulis subnectere alienum sit a ritu Romano. Sequitur in Directorio. Vers. Panem de cælo. Ant. ad magn. O quam suavis. Coll. Da nobis quæsumus (alia utique quam postea in Laudibus, ex veteri scilicet Ecclesiæ Leodiensis usu, quo solebant majoribus quibusq; festivitatibus aliæ in primis vesperis prescribi Collectæ itemque in secundis, quam quæ erant pro Laudibus & reliquis Horis aßignatæ) quam Collectam optaremus integram invenire. Adduntur suffragia nulla.

[3] Ad Completorium Hymnus, Christus vere. Hunc infra dabimus totum: interim nota non esse novum ecclesiæ Leodiensi innovare Hymnum pro Completorio; sed præter communem alios quinque hymnos habere, pro temporum & festorum varietate substituendos, idque etiam hodie servari. Cap. Per homines. Vers. Posuit Dominus fines tuos. Ad nunc dim. Ant. Reple Domine. Coll. Visita quæsumus Domine; & sic per omnes Octavas. Differt igitur Completorium hujus Officii ab eo quod in aliis Leodiensibus æque ac Romanis Breviariis totum est commune, quoad Hymnum, Capitulum, Versiculum & Antiphonam: ex quibus Capitulum & Antiphonam non est facile per conjectura exhibere. In Matutino Invitat. Christum Regem: non additur Hymnus, quia id non est ex usu Ecclesiæ Leodiensis. [Matutinum,] In I Nocturno Ant. Fructum Salutiferum Ps. Beatus vir cum Alleluia. VERS. Panem cæli. VERS. Cibavit eos. Ita scilicet Leodienses post primi & secundi Nocturni Psalmos & Antiphonas subjungunt Versiculum duplicem, scilicet ante & post orationem Dominicam; cum Romanus ritus unico, bifariam diviso, ante eamdem sit contentus. Sex Lectiones de Legenda Sacramenti, quæ sic incipit, Immensa divinæ largitatis beneficia, & invenitur in libro S. Martini antiquo folio 266. RESP. Immolabit, cum alleluia: tres vero Lectiones cum Euangelio, Caro mea vere est cibus, in eodem libro fol. 267. De Legenda prædicta agemus infra; hic solum noto ex primæ Antiphonæ Psalmique & Responsorii principio hic indicato colligi posse reliquas Antiphonas, Psalmos & Responsoria per totum Matutinum eadem fuisse in ecclesia S. Martini, quæ hodieque in aliis Leodiensibus & Romanis sunt.

[4] Idem dictum puta de Laudibus, quoad Psalmos & Antiphonas usque ad Hymnum: [Laudes] sic enim indicantur in Directorio. In Laudibus ANTIP. Sapientia cum Alleluia: deinde cetera, eodem quo in Vesperis Ordine a Romanis diverso. HYM. Verbum supernum. CAP. Habemus altare: pro quo Romanum vetus idem indicat quod fuerat in Vesperis, Dominus Jesus; nec enim Romano ritui in usu est, sicut est Leodiensi, variare Capitula in Laudibus recitanda, a Capitulo Vesperarum. VER. Posuit Dominus fines tuos pacem. ANT. Ego sum panis vivus. COLL. Deus qui nobis: quæ omnia sic etiam in Romano habentur. [Primam,] Ad Primam HYM. Summe Jesu, ut infra. Estque huic officio prorsus singulare, neque extra ecclesiam S. Martini observatum, ut pro minoribus Horis habeantur Hymni speciales: idem dico de propriis Antiphonis, quas utinam cum Hymnis descriptas haberemus; nunc sola noscuntur initia a Directorio indicata. Et ad Primam quidem est ANT. [Tertiam.] Cælestis artifex. Ad Tertiam HYM. Sacro tecta, ut infra. ANT. Christus enim. CAP. a Romano ac Leodiensi ordinario diversum, Calix benedictionis. RESP. Panem cæli. VERS. Cibavit. COLL. Deus qui Ecclesiæ. Et hoc rursum singulare non fuit; sed in veteri quoque Leodiensi Breviario pro majoribus festis ad singulas Horas diversæ inveniuntur Collectæ. [Itē Missæ & post jextam] Ad Missam INTROITUS, Civabit, & cetera omnia ut in Romano ac Leodiensi communi. Ad Sextam HYM. Splendor ut infra. ANT. Illa nobis. CAP. Habemus. RESP. Cibavit. VERS. Educas. COLL. Cælesti luce.

[5] [ordo processiones ducendæ.] Post Sextam remaneant ministri altaris omnes induti, ut in Missa fuerunt; sintque Canonici & Capellani cappis induti: incipiatque Cantor RESP. Homo quidam, cum Alleluia: vadantque singuli in suo ordine. Primo crux nostra, cum cruce S. Remacli, exeant, per magnum parvisium; postea scholares & Capellani, demum Canonici; postremo sex Capellani vel octo Reliquias deferentes, ante quas portentur octo torticia ecclesiæ: tandem veniat Decanus, qui Missam celebravit, deferens corpus Christi, una cum duobus Ministris eum deducentibus, deferanturque duo baldechina supra Sacramentum; & duo scholares stent ibidem cum duobus thuribulis thurificantes. Et sic procedatur ante ecclesiam S. Remacli sub Spineta, descendendo per ruellam ad S. Severinum & S. Hubertum, & ascendendo ad nostram ecclesiam: & sic cantetur Responsorium quod supra cum Hymno, usque ad, Verbum caro panem verum, quod in introitu claustri incipiatur. Omnibus autem ecclesiam ingressis Cantor incipiat ANTIP. O sacrum convivium: deinde RESP. Misit me vivens Pater, & ego vivo propter patrem. Et qui manducat me vivet propter me. VERS. Cibavit eum Dominus pane vitæ & intellectus, & qui manducat me vivet propter me: quem Versum cantabunt & Canonici: postremo Antiphonæ & Collectæ de S. Maria & S. Martino, cum qua Chorum intrant omnes. Post prandium fiat sermo ad populum. Ad Nonam HYMNUS Æterna cæli, [tum Officii ad Nonam] ut infra. Cap. Quotiescumque. RESP. Educas panem. VERS. Posuit Dominus. COLL. Deus qui fidelium. Ad Vesperas ANT. Sacramentum, Psalmi sicut in primis Vesperis. Erant ergo pro secundis Vesperis Antiphonæ diversæ ab Antiphonis Laudum, [2 Vesperas] quas dolendum est non inveniri. HYM. Pange. lingua. CAP. Quoties. RESP. Misit me. VERS. Panem de cælo. AD MAGN. ANT. O sacrum convivium. COLL. Deus qui gloriosum. Ad Completorium ut supra.

[6] In crastino Sacramenti & per omnes Octavas fiat de ipso sicut in die: [Completorium & per Octavas,] tres Lectiones de ipsius Legenda & tria Responsoria. In Laudibus ad Benedictus ANTIP. Animarum cibus. Nec quidquam ultra additur in Directorio, sed tantum ordinatur officium per Dominicam infra Octavam, ut in ordinario Leodiensi, & præscribuntur sex Lectiones de Sacramento, tres de Euangelio Dominicali, quibus omißis incipio Antiphonas ad Benedictus & Magnificat, prout ex Antiphonario Martiniano accepi, repræsentare hoc ordine.

[cum specialibus Antiphonis ad Benedictus & Magnificat.]VI Feria, ad BEN. Animarum cibus Dei sapientia, nobis carnem assumptam proposuit in edulium; ut per cibum hujus pietatis invitaret ad gustum divinitatis. AD MAGN. Discipulis competentem conscribens hereditatem, sui memoriam commendavit inquiens, Hoc facite in mei commemorationem.

Sabbato. AD BEN. Totum Christus se nobis exhibet in cibum, ut sicut divinitus nos reficit, quem corde gustamus; ita nos humanitus reficiat, quem ore manducamus. AD MAGN. Et sic de visibilibus ad invisibilia, de temporalibus ad æterna, de terrenis ad cælestia, de humanis ad divina nos transferat.

[& hymno proprio ad Completoriū] Dominica AD BEN. Panem Angelorum manducavit homo; ut qui secundum animum cibum divinitatis accipimus, secundum carnem cibum humanitatis sumamus: quia sicut anima rationalis & caro unus est homo, ita Deus & homo unus est Christus. AD MAGN. Panis vitæ, panis Angelorum, Jesu Christe vera mundi vita; qui semper nos reficis, in te numquam deficis, nos ab omni sana languore; ut te nostro viatico in terra recreati, te ore plenissimo manducemus in æternum.

II Feria AD BEN. Suo Christus sanguine nos lavat quotidie, cum ejus beatæ passionis quotidie memoria renovatur. AD MAGN. Sanguis ejus non infidelium manibus ad ipsorum perniciem funditur; sed quotidie fidelium suavi ore sumitur ad salutem.

III Feria AD BEN. Verus Deus, verus homo semel in cruce pependit, se Patri redemptionis hostiam efficacem offerens: semper tamen invisibiliter est in mysterio, non passus sed quasi pati repræsentatus. AD MAGN. Dominus Jesus Christus sine vulnere quotidie sacrificatus mortalibus, in terra præstitit cælesti fungi ministerio.

IV Feria AD BEN. Hæc igitur singularis victima Christi mortis est recordatio, scelerum nostrorum expurgatio, cunctorum fidelium devotio, & æternæ vitæ adeptio. Pro vesperis hujus Feriæ nihil additur, quia eæ ex more Octavarum repetendæ ut in nocte ipsius festi, & dies Octava eodem ritu agenda, quo illud.

[7] Igitur transeo ad hymnos Martinianis solis tamdiu proprios, quamdiu antiquo ritu festivitatem agebant, quod quando desitum sit fieri, nemo hactenus scivit quærentibus indicare.

HYMNUS AD COMPLETORIUM.

Christus vere noster cibus, Christus vere noster potus:
Caro Dei vere cibus, Sanguis Dei vere potus.
      Vera caro quā sumimus, quā assūpsit ex Virgine:
      Vere sanguis quē bibimus, quē effudit pro homine.
Vere tali convivio verbum caro comeditur:
Per quod viget religio, per quod cælum ingreditur.
      Panis iste dulcedinis totus plenus est gratiæ,
      Alvo gestatus Virginis Rex est æternæ gloriæ.
Hujus panis Angelici saginemur pinguedine,
Ut tam pii Viatici delectemur dulcedine.
      O cæleste convivium! o redemptorum gloria!
      O requies humilium! æterna confer gaudia.

Præsta Pater per Filium, præsta per almum Spiritum; Quibus hoc das edulium prosperū serves exitū Ameē. & sic clauduntur etiam ceteri Hymni ad Horas minores.

AD PRIMAM

Summe Deus Clementiæ, qui ob salutem mentium
Cælestis alimoniæ nobis præstas remedium;
Mores, vitam, & opera rege momentis omnibus,
Et beatis accelera vitam dare cum civibus.

AD TERTIAM

Sacro tecta velamine pietatis mysteria
Mentes pascunt dulcedine, qua satiant cælestia.
      Sit ergo cū cælestibus nobis commune gaudium;
      Illis quod sese præstitit, nobis quod se no abstulit.

AD SEXTAM

Splendor superni luminis, laudisque Sacrificium,
Cœnam tui da numinis, tuæ carnis post prandium.
      Saturatus opprobriis ad hoc cruci configeris,
      Et irrisus ludibriis crudeli morte plecteris.

AD NONAM

Æterna cæli gloria, lux beata credentium,
Redemptionis hostia, tuarum pastus ovium;
      Hujus cultu memoriæ diræ mortis supplicio
      Nos de lacu miseriæ educ, qui clamas, Sitio.
Præsta Pater per Filium &c.

[8] Hactenus Mss. Membranæ; cum quibus utinam repertus etiam esset antiquus ille liber, [Officium a S. Thoma Aquin. jussu Vrbani ordinatum,] ubi folio 266 incipiebat Legenda Sacramenti: de cujus auctore antequam opinionem meam propono, observo quod in antiqua S. Thomæ Aquinatis Legenda, ferme intra quadragesimum ab ejus obitu annum descripta per Guilielmum de Toco ad VII Martii a nobis edita num. 18, sic legitur: Scripsit Officium de corpore Christi, de mandato Papæ Urbani, in quo omnes quæ de hoc sunt Sacramento veteres figuras exposuit; & veritates quæ de nova sunt gratia compilavit. Ob hoc Fr. Helias Raymundi Ordinis Magister Generalis, ducentis triginta annis post mortem sancti Doctoris, de corporis posseßione Ordini vindicanda acturus apud Vrbanum Papam quintum, uti legitur in Historia Translationis oculari fide scripta num. 12, elegit ad hoc ipsum festum Corporis Christi, attento, quomodo labore ac industria D. Thomæ Officium de Sanctissimo Sacramento esset Ecclesiæ propositum, sive ut paulo post inquit ipsi Papæ, quod S. Thomas, ad mandatum D. Urbani Papæ IV ordinavit Officium hodiernum. Et statim ad hoc Dominus Papa: Hoc nego tibi; doce. Tunc Magister allegavit Legendam & communem hominum opinionem. Ibidem etiam D. Comes Nolanus & omnes Domini Cardinales, quasi clamando, testimonium dederunt, quod dictus S. Thomas festi Corporis Christi officium veraciter & excellenter, subtiliter & mirabiliter ordinasset. Merito igitur ii qui collectioni operum D. Thomæ Venetiis anno 1593 excudendæ præfuerunt, tomo 17 velut quinquagesimum septimum opusculorum ejus, proposuerunt Officium de Festo corporis Christi, ad mandatum Urbani Papæ IV dictum festum instituentis, præmittentes locum ex Supplemento Chronicarum, ubi id asseritur, allegata ejusdem B. Thomæ Legenda, & aliis Chronicis, videlicet Ptolomæi Lucensis & B. Antonini. Denique Romani Breviarii recognitores, cum Lectionibus ad secundum Nocturnum legendis titulum vellent proponere, quod in antiquis editionibus factum non fuerat, fecerunt ut diceretur Sermo S. Thomæ Aquinatis in opusculo LVII.

[9] Istis sic positis, puto nihilominus dici posse antiquum Martinianæ ecclesiæ Officium, [ex veteri ecclesiæ Martinianæ Officio acceptum videtur,] quale in Directorio descriptum habemus, totum quantum est fuisse opus Ioannis, a B. Iuliana ad hoc assumpti, & a Spiritu sancto mirabiliter instructi. Quid igitur D. Thomas, ut ipse potius quam Ioannes auctor Officii crederetur? Vtique nihil minus quam Vrbanus IV. Nam sicut hic festum dicitur instituisse, quia quod Robertus Leodiensis Episcopus anno MCCXLVI sanxerat pro sua diœcesi, id ipse anno MCCLXIV per totam Ecclesiam mandavit fieri; ita D. Thomas quod ex ejusdem ecclesiæ Leodiensis ritu composuerat Ioannes, id ipse reformavit secundum morem Romanæ curiæ, ut loquitur auctor Supplementi Chronicarum, mutatis detractisque iis quæ mutanda detrahendaque occurrebant: & addito insigni, qui desiderabatur, ad Laudes Hymno, Sacris solenniis juncta sint gaudia: [detractis & additis quæ Romanus ritus exigebat,] quem si cum aliorum Hymnorum Leodii recitari solitorum stylo componas, utrobique parem quidem Spiritus divini energiam cum mirabili pietatis sensu animadvertas; sed vim poëticam & masculi vigoris majestatem tanto majorem in isto quam aliis, quanto instructior erat D. Thomas quam Ioannes cultiorum artium facultate. Præterea Officium Leodii compositum, pro ecclesiæ illius usu, in die dumtaxat festo requirebat Homiliam supra Euangelium; quam ex tractatu S. Augustini XXVI in Ioannem sumptam nil dubito, sic enim & in Leodiensi & in Romano Breviariis antiquis ac novis constanter invenitur: sed Romanus ritus, totam octavam agens cum novem lectionibus, & olim etiam in ipsa Dominica infra Octavam duplex recitans Euangelium, primum de festo, secundum de Dominica, exigebat, ut pro totidem diebus ordinarentur Lectiones supra Euangelium: quæ nunc quidem pro ultimis diebus etiam ex SS. Hilario & Cyrillo Alexandrino petuntur, in veteri autem Romano, de quo mox, a solo sumuntur Augustino, neque tantum ex Tractatu XXVI, sed etiam ex XXVII, juxta ordinationem D. Thomæ. Denique idem D. Thomas in Legenda quoque ipsa a Ioanne composita, tum alia fortaßis, tum certo certius eum locum addidit quo exponitur, quid hac in causa Vrbanus fecerit. Qui locus, quoniam mutilus est & decurtatus in hodierno Breviario Romano, in quo ordinatum nunc est ut tres primi Nocturni Lectiones sumerentur semper de Scriptura, quæ ante etiam sumebantur de Festo, uti adhuc fit in Ordine Prædicatorum; ideo visum est & ipsum & reliquam Legendæ istius partem, quam opusculorum D. Thomæ Collectores non habuerunt, hic delibare ex antiquo Romano Breviario, Venetiis impresso anno MDXXII & Leodiensi S. Lamberti anni MDXX. Itaque post verba Lectionis VI, feria VI infra Octavam juxta hodiernum Breviarium recitandæ, hæc sequuntur.

[10] [cū memoria festi ab Vrbano detreti & in dulgentiis ornati,] Omnibus igitur vere pœnitentibus & confessis, qui Matutinali officio hujus festi præsentialiter in ecclesia ubi celebraretur adessent, centum dies Indulgentiarum; qui vero Missæ, totidem; illis autem qui interessent primis Vesperis ipsius festi, similiter centum; qui vero in secundis Vesperis, totidem; eis quoque qui Primæ, Tertiæ, Sextæ, Nonæ ac Completorii adessent officiis, pro qualibet Horarum ipsarum quadraginta; illis autem qui per ipsius festi Octavas in Matutinalibus, Vespertinis, Missæ ac prædictarum Horarum officiis præsentes existerent, singulis diebus Octavarum ipsarum, centum dierum indulgentiam misericorditer tribuit, perpetuis temporibus duraturam. Hactenus locus de institutione Festi, per S. Thomam interjectus Legendæ, priori: cui in hodierno officio pro Feria VI post hæc Lectionis IV verba, [Legenda antiquior] Convenit itaque devotioni fidelium, solenniter recolere institutionem tam salutiferi tamque mirabilis Sacramenti; ut ineffabilem modum divinæ præsentiæ in Sacramento visibili veneremur; & laudetur Dei potentia, quæ in Sacramento eodem tot mirabilia operatur; nec non & de tam salubri tamque suavi beneficio exolvantur Deo gratiarum debitæ actiones: post hæc, inquam verba, arbitramur a principio immediate præscriptas fuisse reliquas Lectiones, quæ in dicto antiquo Romano Breviario pro dicta feria VI sic incipiunt.

[11] Hujus sacramenti figura præcessit, quando manna pluit Deus Patribus in deserto, [confert Eucharistiam cum manna,] qui quotidiano cæli pascebantur alimento; unde dictum est Panem Angelorum manducavit homo. Sed tamen illum panem qui manducaverunt, omnes in deserto mortui sunt: ista autem esca quam accipitis, iste panis vivus qui de cælo descendit, vitæ æternæ substantiam subministrat; & quicumque hunc panem manducaverit, non morietur in æternum, quia corpus Christi est. Considera nunc utrum panis Angelorum præstantior sit, an caro Christi; quæ utique est corpus Christi. Manna illud de cælo, hoc super cælum: illud corruptioni obnoxium, si in diem alterum servaretur; hoc alienum ab omni corruptione; quod quicumque religiose gustaverit corruptionem sentire non poterit. Illis aqua de petra fluxit, tibi sanguis e Christo: illos ad horā satiavit aqua, te sanguis Christi diluit in æternum. Judæus bibit, & sitit: tu vero cum bibis, sitire non poteris. Et illud in umbra, hoc in veritate. Si illud quod miraris umbra est, quantum est illud cujus umbram miraris? Audi quia umbra est, quæ apud Patres facta est: Bibebant, inquit, de spiritali, consequente eos petra, petra autem erat Christus: sed non in pluribus eorum complacitum est Deo: nam prostrati sunt in deserto: hæc autem facta sunt in figura nostri. Cognovisti potiora: potior est enim lux quam umbra, veritas quam figura, corpus auctoris quam manna de cælo.

[12] [& transsub stātationē in consecratione factam confirmat exemplis.] Forte dicis, Aliud video in præjacenti Sacramēto: quomodo tu mihi asseris, quod corpus Christi accipiam? Et hoc nobis superest ut probemus. Quantis igitur utimur exemplis, ut probemus hoc non esse, quod natura formavit, sed quod benedictio consecravit; majoremq; vim esse benedictionis quam naturæ, quia benedictione etiā ipsa natura mutatur. Unde virgam tenebat Moyses; projecit eā, & facta est serpens: rursus apprehendit caudā serpentis, & in virgæ naturā revertitur. Vides igitur Prophetica gratia bis mutatā esse naturam serpentis & virgæ. Currebant Ægypti flumina puro meatu aquarum; subito de fontiū venis sanguis cœpit erumpere, nec erat potus in fluviis: rursus ad Prophetæ preces cruor fluminum cessavit & aquarum natura remeavit. Interclusus undique erat populus Hebræorum, hinc Ægyptiis vallatus, inde mari conclusus: virgam levavit Moyses, separavit se aqua, & in muri speciem se congelavit, atq; inter undas via pedestris apparuit: Jordanis conversus retrorsum contra naturā, in sui fontis revertitur exordium: Nonne claret naturam vel maritimorum fluctuum, vel cursus fluvialis aquæ esse mutatam? Sitiebat populus Patrum: tetigit Moyses petram & aqua de petra fluxit; Numquid non præter naturam operata est gratia, ut aquam evomeret petra, quam non habebat natura? Marath fluvius amarissimus erat, ut sitiēs populus bibere non posset; Moyses misit lignum in aquam, & amaritudinem suam aquarum natura deposuit, quam infusa subito gratia temperavit. Sub Elisæo Propheta uni ex filiis Prophetarum excussum est ferrum de securi, & statim immersum est in aquam: rogavit Elisæum qui amiserat ferrum, misit Elisæus lignum in aquam & natavit ferrum: unde etiā hoc præter naturā factum cognovimus; gravior enim est ferri species quā aquarum liquor. Advertamus igitur majorem esse gratiam quam naturam.

[13] [expendendo Christi omnipotentiam.] Et adhuc tantum Propheticæ benedictionis miramur gratiā. Quod si tantum valuit humana benedictio ut naturam converteret, quid dicimus de ipsa consecratione divina, ubi ipsa verba Domini Salvatoris operantur? nā Sacramentum istud quod accipit, Christi sermone conficitur. Quod si tantum valuit sermo Eliæ ut ignem de cælo deponeret, non valebit sermo Christi ut speciē mutet elementorum? De totius mundi operibus legisti, Ipse dixit & facta sunt, ipse mandavit & creata sunt. Sermo igitur qui potuit ex nihilo facere quod nō erat, nonne potuit ea quæ sunt in illa mutare quȩ nō erant? nō enim est minus dare, quam mutare novas naturas rebus. Sed cujus argumētis utimur, suis utamur exemplis, Incarnationisq; exemplo adstruamus mysterii veritatem. Numquid naturæ usus persensit, cum Dominus Jesus ex Maria nasceretur? Si ordinē quæris, vir mixta femina generare consuevit: liquet ergo quod præter naturæ ordinē virgo generavit. Et hoc quod conficimus corpus, ex virgine est: quid hic quæris naturæ ordinē in Christi corpore, cum præter naturā sit ipse partus ex virgine? Vera enim caro Christi est, quæ crucifixa est, quæ sepulta est: vere ergo illius carnis Sacramentum.

[14] Hactenus Lectiones tum pro Feria VI tum etiam pro Sabbato præscriptæ: eodem stylo sequuntur in ipso veteri Romano Breviario aliæ sex lectiones pro Dominica; deinceps vero pro aliis feriis ibidem proponitur Bulla Clementis IV confirmans & complectens Bullā Vrbani, data Romæ anno Domini MCCLXXIII, X Kal. Decēbris, [quæ Legenda a stylo. D. Tho. diversissima est.] Pontificatus anno II. Sed hæc utiq; non est pars officii a D Thoma ordinati, verum posterius substituta in locum earum, quibus prior Legenda continuabatur. Quam quidem continuationem si integram haberemus, magis inclinaremur ad eam totam hic proponendam: nunc sufficere pars illa videtur, ut stylum attendens conferensque cum Opusculo LVIII sancti Doctoris de Venerabili Sacramēto Altaris, comperiat eum esse diversißimū, adeoque. Legendæ hujus auctorem alium omnino fuisse a sancto Doctore. Quem autem potius quam Ioannem, de quo nobis jam constat composuisse officium, in Hymnis, Antiphonis, Responsoriis, Lectionibus, Capitulis, Collectis, & aliis omnibus propriis. Quid enim movere potuisset Vrbanum, ut novum prorsus componendum præscriberet D. Thomæ, cum satis esset ipsum quod jam compositum habebatur Romano aptare Ritui? Sic vero aptatum Vrbanus quidem misit Evæ Reclusæ; sed non recepit Martiniana ecclesia, ritui multum diverso assueta: & quale a Iuliana acceperat sibi commendatum retinuit, usque ad Breviariorum mutationes hoc seculo inductas. Notandum est porro quod Legendæ auctor, materiam fere ac sæpe etiam verba sumpserit ex libro 4 S. Ambrosii de Sacramentis; hoc solum excepto quod oratio copiosior suaviorq; fluere videatur quam ipsius S. Ambrosii sermo.

AD DIEM VI.

DE S. SIXTO I PAPA MART.

Sixtus seu Xystus primus, Pontifex Romanus, Martyr (S.)

BHL Number: 7800

[Prologus]

Qvæ de S. Xisti corpore, Aletrium translato, requirebamus monumenta, ea invenimus nos pridem habere beneficio D. Silvestri Ayossa Presbyteri Capuani, & Ferdinandi Vghelli: quare secundum de eodem Sancto caput, bifariam dividendum, pag. 534 totum sic reformabis.

CAPUT II.
Translatio S. Sixti Roma Alterium.

[15] Sepultus dicitur S. Sixtus juxta corpus S. Petri in Vaticano. [Corpus positum in Vaticano circa an. 1100,] Onuphrius de septem-Vrbis Ecclesiis pag. 41, post indicatam Confeßionem S. Petri, addit: Præter altare majus S. Petri in antiqua basilica viginti alia altaria, partim sacellis vel oratoriis inclusa, partim sine ædiculis ipsis fuere. Primum a dextera altaris majoris in transversa basilicæ parte, quam Crucem ecclesiæ vocant, versus absidam fuit oratorium & altare S. Xysti Papæ & Martyris, sub quo a Paschali II Papa sepulta fuere corpora Sanctorum Pontificum, Xysti ipsius, Fabiani Martyrum, & Sergii II. Hæc ibi. Sedit Paschalis II ab anno MXCIX ad annum MCXVIII. Celebratur etiamnum officio duplici festum S. Sixti I Papæ hoc VI Aprilis in ecclesia Vaticana, eo quod corpus illius ibidem adservetur, uti in Ordine Officii divini pro an. MDCLXV a Iosepho de Fide, Magistro Ceremoniarum ejusdem Ecclesiæ, composito præcipitur. Interim apud Ludovicum Iacob, in Bibliotheca Pontificia, occasione Decretalium aliorumque librorum S. Sixto falso attributorum, de ejus corpore hæc leguntur: Fuit illud Roma anno MCXXXII, ad Aletrinam Latii civitatem in Hernicis devectum, & in templo primario conditum, anno vero MD XXXIV sub Reverendissimo Patre Egnatio Dante Perusino, Ordinis Prædicatorum, dicatorum, Episcopo Aletrino, qui historiam utriusque Translationis scribendam curavit, corpus est repertum.

[7] Primæ Translationis historiam, qualis apud Alatrinos, ad laudem & gloriam divini nominis & ad commendationem B. Sixti Papæ & Martyris, recitari in ejus festo solebat, invenit Romæ Silvester Ayossa Presbyter Capuanus bibliotheca Vaticana, [transfertur Aletrium anno 1132,] nobisq; transcripsit anno MDCLXVII qualem hic subjungo: Ingratitudinis degeneres filii non immerito notarentur, fierentque prorsus a perceptione paternæ substantiæ jure hereditario alieni, si progenitorum suorum ignaviam, quos in infra dicendis negligentiæ somnus obtexit, filiali reverentia, præter naturæ debitum, sub silentio præterirent. Antiquorum igitur segnitiem, licet per succedentium narrationem infrascriptæ rei memoriam necdum interceperit oblivio; quia tamen in scriptis redacta non extitit, prout divina infuderit gratia, secundum quod a fide dignis & prioribus nobis accepimus, supplere pro viribus satagentes; quo ordine quibusque miraculis, corpus gloriosissimi Sixti Romani Antistitis (quem sub Adriano Romanorum Imperatore pro Christi nomine passum, sacra scriptura testatur) de urbe, currentibus annis Dominicæ Incarnationis MCXXXII, Pontificatus Domni Innocentii Papæ II anno secundo, Indictione * VII, die XI Ianuarii, translatum extitit, succinctus sermo percurrit.

[8] [occasione pestis Alifii graslantis,] Dudum nutu Dei, absque cujus imperio nec folium arboris decidit, nec unus passerum ad terram cadit, in civitate Alifii, quæ infra metas regni Apuliæ sita est, aëris intemperie humana corpora variis & desperatis ægritudinibus stimulante; cum ipsius civitatis incolæ, medicorum consilio ac omni humano suffragio frustratos ac destitutos se fore conspicerent, divinum experiuntur auxilium, quod ipsa Veritatis vox innuit, nemini denegatur. Inito igitur saniori consilio, præfati cives ad prædictum Romanum Pontificem Dominum * Innocentium, tunc in urbe morantem, idoneos ambasciatores sine mora transmittunt, importune & instanter (prout facto opus erat) supplicantes eidem, ut alicujus corporis sancti reliquias ad civitatem prædictam Alifii mittere dignaretur, cujus virtute fugeret ab obsessis corporibus valetudo. Quo audito vehementer pius Pater indoluit; habitoque cum Fratribus super hujusmodi postulatione consilio, præfatis ambasciatoribus corpus prædicti Martyris Sixti pie ac benigne concessit. Si quis autem satageret ambasciatorum hujusmodi gaudiorū immensitatem linguæ vel calami officio designare, vix sufficeret ad narrandum.

[9] [cujus urbis legatis datū,] Accepto itaque dicti ambasciatores sacri corporis pretioso thesauro, cum reverentia & honore decentibus, istud in scrinio super mulam imponunt, & accepto itinere gratulabundi e vestigio repedare festinant. Cum autem ad quoddam trivium pervenissent, dictum animal, præfatum thesaurum deferens, amplam stradam non absque Dei voluntate devitans, cœpit arripere semitam, per quam sub compendio per abrupta montium pervenitur ad civitatem Alatrinam: contradicentibus tamen & retinentibus dicto animali ducatum præstantibus, ne per semitam diverteret supradictam. Verum cum nec verberibus aut adulationibus possent ipsum animal a cœpta semita declinare; ambasciatores præfati, super novitate hujusmodi turbationis & admirationis non parvam materiam assumentes, divino tandem relinquunt arbitrio, ut jam dictum animal incedat quo voluerit absque contradictione cujuscumque. Quo quidem absque humano ductu ad locum, qui dicitur Volubrum, ubi aquæ pro usu animalium colliguntur, non eminus ab Aletrina civitate, pervento, idem animal figens gressum, velut columna immobilis permanebat; nec minis, aut flagellationibus, seu etiam applausibus inde recessit, donec Episcopus, clerus, [mula Aletriā versus defectente, ibidem excipitur:] & populus Alatrinus, eidem sancto corpori venientes obviam processionaliter & honorifice, ad dictam civitatem Alatrinam (cujus incolæ, ut prædicti cives Alifienses morbo similiter vexabantur) hujusmodi thesaurum & animal conduxerunt.

[10] Introducto itaque in civitatem Aletrinam præfato thesauro, inter cives Aletrinos venerabilis & quodammodo pia contentio, per quam ad arma pervenitur, exoritur; [& post aliquam de loco contentionem] dum alii volunt dicti corporis sacras reliquias in civitate debere collocari, aliis renitentibus ac flagranti desiderio æstuantibus corpus ipsum gloriosum reponi debere in cathedrali ecclesia, in supremo videlicet civitatis. Cumque aliquamdiu super hoc tam pie inter eosdem cives extiterit decertatum; tandem consilium fuit, ut præfato animali libera concessa licentia, quo illud spiritus Dei duceret, populus acquiescere deberet omnino. O mira Dei sapientia! o tremenda potentia! o ineffabilis gratia! dum bruta animalia, sensuales relinquentia ritus, & animos rationales assumunt, & divinam innuunt voluntatem & testantur.

[11] Nec mora jam dictum animal, divinitus inspiratum, nullo prorsus humano conduce præambulo, [ab eadem muladefertur in Cathedralem;] venerandum corpus ad cathedralem devexit ecclesiam; & tam diu flexis genibus, ubi dictus Martyr sibi locum elegerat, moram traxit; quoadusque Episcopus & clerus, adstante Alatrinorum populo, dictas Reliquias, tamquam eis oblatas a Domino, honorifice susceperunt; eosque in altari, quod in ipsius honorem post paucorum dierum curricula constructum est, honorificentia debita collocarunt. Post cujus sacri corporis adventum mirabilem, [datur Aliffanis ex eo digitus;] aërea protinus corruptione fugata, ægra civium Alatrinorum corpora plenissimam recipiunt sanitatem. Novit Deus, quam acutus doloris aculeus ambasciatorum eorumdem animos pertransivit, dum tanto talique thesauro, post tot labores & innumeras solicitudines, frustratos & spoliatos se & dictam civitatem Alifii fore conspicerent, quo sperabant ab ægritudinibus quibus gravabantur eximi ac totaliter liberari. Post multas denique precum importunas instantias, iidem ambasciatores ab Aletrinis civibus digitum unicum dicti sancti corporis obtinent, quem ad ipsorum civitatem deferunt cum omni reverentia & honore. Ob cujus Martyris merita, aëris epidemia omnino cessante, obsessa Asifensium corpora a languoribus quibuslibet protinus liberantur.

[12] [utrobique sedatur pestilentia,] Lætetur igitur & exultet in Domino civitas Aletrina, & condignas gratias exolvat Altissimo, qui dignatus est ipsos tali tantoque ditare thesauro, talemque ipsis exhibere Patronum: cujus meritis & intercessione dicta civitas & a noxiis præservatur anfractibus, & in bonis operibus prosperatur, ipsius annuente gratia, qui cum Patte & Spiritu sancto vivit & regnat Deus, per infinita secula seculorum. Amen. Pontificii status civitas Alatrum est, Aliffa ad Beneventanam metropolim pertinet: itaque ab urbe Roma distant, ut ab hac Aliffam proficiscentibus, medio fere itinere relinquenda sit a sinistris semita, quæ Alatrum versus abducit. Hic Episcopum fuisse Petrum anno supra signato indicat Vghellus tomo I Italiæ sacræ, [utrobique S. Sixtus Patronus habetur.] sed de S. Sixto ejusque Reliquiis verbum nullum facit. Ast tomo 8 agens idem Vghellus de Episcopis Alifanis ait quod in Cathedrali æde, quæ superest pulchræ & antiquæ structuræ ubi duodecim Canonici sacris ministrant & Divus Sixtus Papa Tutelaris colitur, sacra ejusdem Sixti Papæ & Martyris lipsana translata, digitus scilicet prædictus ab Aletrinis concessus, huc usque in sacello sub confessione venerantur; quamvis alias urbs, olim amœnitate loci lympharumque circumcurrentium abundantia Rogerio Regi gratißima, nunc, ex corrupto aere & aquarum cursu intercepto, habitatoribus pene vacua est, & non nisi inter rudera ruinæ spectantur, priscæ magnitudinis ac potentiæ testes. Quis scit, utrum ea loci desolatio præcognita Deum moverit, ne sui Sancti corpus integrum eo deferri vellet, ubi a tam paucis erat honorandum?

[Annotata]

* imo X

* imo Anti papam Anacletam.

CAPUT III.
Nova corporis sancti inventio & translatio.

[13] Romæ existentibus nobis & Sanctorum Acta studiose conquirentibus, inter multa quæ sæpe laudatus Ferdinandus Vghellus liberaliter donavit, fuit etiam Italico idiomate concepta Brevis narratio, de corpore S. Sixti Papæ & Martyris, translato ad ecclesiam Cathedralem Aletrinam anno MCXXXII, [Historia anno 1584 scripta,] & denuo post annos CCCLII reperto in eadem ecclesia anno MDLXXXIV, scripta de mandato Domini Egnatii Danti Episcopi Aletrini; rursumque recognita transcriptaque, de mandato Domini Lucæ Antonii Gigli, Episcopi similiter Aletrini, anno MDCV, per Felicem Toriggium Romanum. Posteriorem Vghellus in Episcopis Aletrinis Marcum Antonium vocat, & ab anno MDXCVII ad MDCXX sedisse ait: tempus vero quo prior sedit, ex Dominicana familia & Florentina nobilitate assumptus, definit ab anno MDLXXXIII ad LXXXVI; sic ut inter utrosque solum sederit Bonaventura Fulanus de Horta Ordinis Minorum. Porro narrationem, a se describi jussam, Sixto V Pontifici maximo Egnatius inscripsit, per hanc epistolam.

[14] [ab Episcopo Dante offertur S xio V.] Ea est divinæ misericordiæ abundantia, Pater Sanctissime, ut quæ a liberalissima ejus manu mortalibus donantur munera, sæpe nec parva nec solitaria veniant, sed grandia & multiplicata. Hujus rei ne fidem faciam exemplis ab longa antiquitate petitis, sufficiens testimonium præbet Aletrina hæc civitas, exultans in Domino, quod in ipsis mei Episcopatus initiis invenerim corpus S. Sixti Papæ I & Martyris gloriosi, thesaurum vere pretiosissimum, a multis retro annis nobis divinitus concessum: pro quo ut gratum se populus Aletrinus exhiberet, decretum est, ut quotannis feria quarta Paschali, qua solenniter celebrari consueverat Sancti hujus memoria, ipsæ quoque reliquiæ sacræ, post supplicationem peractam, publice conspiciendæ exponerentur. Hoc cum ex more jam cœpto fieret; & plebs devota, ad tam pium spectaculum perfusa lacrymis, certatim conclamaret, Vivat S. Sixtus Papa; [anniversaria Sancti die coronato.] ecce tibi novus Divinitatis favor, volentis gratiā cumulare gratia, nosq; omnes implere jubilo & lætitia. Ipsa enim eadem hora extulit ad Apostolicæ Sedis fastigium sanctitatem tuam, in tam grandi Ecclesiæ necessitate donatam cælitus, & eam ornavit gloriosissimi nostri Protectoris S. Sixti nomine. Merito igitur civitas hæc totaque provincia ab sanctitate tua sperat pacem, tranquillitatem, securitatem, & qualemcumque alium favorem ac gratiam. Ego quoque, cum scribi curaverim Translationem corporis sancti Alatrum, postremamque illius inventionem, agnosco quod eam debeam dedicare Sanctitati Tuæ, tamquam rem propriam: id quod facio tali cum affectu & devotione, qualem addictissimus servus debet supremo suo Principi ac Patrono, quem divina Majestas diu felicem servet Ecclesiæ suæ sanctæ. Datum Alatro XII Iunii MDLXXXV. quo scilicet anno Sixtus V coronatus est, XXIV die Aprilis, eademque feria quarta Paschali.

[15] [Alibi dicitur Raynulfus Comes Aliffanus impetrasse corpus ab Anacleto 2] Omitto quæ, post brevem laudationem divinæ erga Alatrinos clementiæ, tranßcribit auctor ex historia Aliffana Alexandri Abbatis Telesini scripta ad Rubertū Episcopū Aliffanum (eum credo quem Vghellus Iacobum Gibertum de Nagueras appellat, & sedisse ait ab anno MDLXI ad LXVI) circa ipsius S. Sixti Vitam, Martyrium & Translationem primam, certius ex supradictis petenda; a quibus in hoc differt historiæ Alifanæ auctor, quod non dicat legatos Romam missos ab Alisanis; sed ad Anacletum II Papam, seu verius Antipapam in urbe residentem, adiisse Raynulfum Comitem Alisanum, filium Ruberti Comitis, hominem manu & lingua promptum, una cum Ruberto Principe Capuano, ad auxilium præfati Anacleti; adversus eos scilicet, qui veri Pontificis Innocentii II, in Gallia agentis, partes sustinebant: qui Raynulfus, pro suorum solatio, corpus alicujus celebris Sancti petierit. Cunctante autem Anacleto ob metum concitandi populi, & nihil expediente; cecidisse de tecto ecclesiæ Vaticanæ trabem, quæ in altare quoddam impingens illudque comminuens, retexerit arcam corporis S. Sixti; hæc vero cum esset in sacristiam delata, [cum fracta casu ara inventum esset.] resque Anacleto nuntiata, visam esse occasionem divinitus in favorem Comitis oblatam: cui proinde eadem arca secreto tradita sit, & ita ut dictum supra Alifam missa, sed Alatrum perlata.

[16] His plenius narratis, historiam suam prosequitur scriptor Episcopalis. Ita positum anno MCXXXII, tempore Innocentii II, in Aletrina ecclesia S. Sixti corpus, [de quo anno 1584 compertum] tempore Gregorii XIII anno MDLXXXIV requisitum est, per indicium hujusmodi scripturæ, quæ die VI Martii anni prædicti per manum Joannis Baptistæ de Spoletinis Perusini, Notarii Apostolici, extracta de suo originali & concordare reperta, sic sonabat: Anno Domini MCLVI *, Pontificatus Domni Hadriani quarti anno tertio, Indictione V, mense Maji die XI, dedicatum est hoc altare a D. Rodulfo, Aletrino Episcopo; ad honorem D. N. Jesu Christi, [quod Aletris sub altari positum sit anno 1166.] & ejus beatissimæ Mariæ semper Virginis, & B. Xisti primi Papæ & Martyris, cujus corpus in hoc altari reconditum est, & S. Laurentii Martyris, & sanctorum Quatuor Coronatorum, & sanctorum Martyrum Chrysanthi & Dariæ, & S. Romani militis, & S. Hieronymi Mart. & S. Cyrilli Mart. & S. Concordiæ, & aliorum plurium Martyrum Christi, cui est honor & gloria in secula seculorum. Amen.

[17] Tali scriptura perlecta, decretum fuit, [effractaque coram Episcopo ara,] requirendum porro esse ipsum sanctum corpus. Itaque Episcopus, sublata altaris mensa, introire jussit Fr. Simonem cum palo ferreo, & fornicem subtus altare perfringere. Ecce autem ad primum ferri ictum omnes spe atque lætitia replevit Deus: ejusmodi enim sonus rediit, ex quo constaret cavum aliquid subtus esse. Actis igitur Deo gratiis, cœptum est rumpi pavimentum: quod primum calce consolidatum, tum lateribus vetustis quatuor digitos crassis constratum apparuit; quibus operiebatur sepulcrum, in modum formosæ capsæ cæmentatum: intra quam inventa est arcella plumbea, cum pretioso corpore S. Sixti. Omnes nos ipsumque Episcopum ea implevit lætitia, quantam numquam in vita posthac me sensurum spero. Placuit autem divinæ bonitati, ut ex ipsa arcula reserata suavissimus exhalaret odor, omnesque admiratione singulari perfunderet: qui tamen a duobus Patribus Capucinis, & potissimum a Fr. Philippo Aretino, multo magis perceptus est, quam a me aliisque, propter multas nostras imperfectiones. [inde extrabitur.] Tum vero prostrati pariter in terram, & lacrymis præ lætitia copiose fluentibus madentes, gratias egimus divinæ bonitati, quod pretiosum istum thesaurum donare nobis & revelare dignata esset. Episcopus autem eo quod arculæ fundus corrosus appareret, propria manu colligens ossa sacra, quibus numquam memini candidiora vidisse, ea involvit in munda sindone, ac rursum cum arca reponi eodem loco jussit, omniaque restitui in eum statum ut nihil motum fuisse notaretur.

[19] [Eamdem historia describitur anno 1655.] Quid deinde actum sit describitur in titulo ad unam pilarum præcipuarum affixo, cum quo scriptum finit hic auctor; cujus scripti ecgraphū jussu Episcopi Bonavēturæ, uti supra diximus, exaratū, Romæ originaliter invenisse se testatur Vghellus apud D. Franciscum Turrigium Romanum Basilicæ Vatincanæ humanitatis Professorē & transcripsisse anno MDCXVIII. Anno postea MDCLV Andreas Ferrarius, ex Ordine Fratrum Minorum, prolixiori opusculo complexus totam S. Sixti & duplicis translationis historiam, sex folia chartæ implevit sermone Italico: cujus libelli quamvis exemplar mittere non potuerit, epitomen tamen accuratam excerpsit, nobisque commodavit P. Petrus Clodius, Collegii nostri Rector in proxima urbe Sora; unde (quoniam postremæ inventionis occasionem & modum exponit enucleatius) hanc etiam habe narrationem, primæ, Translationis expositioni hac ratione subnexam.

[20] Progressu deinde temporis &c. uti habetur pag. 534 num. 10, 11, 12, 13. Quibus in numeros 21, 22, 23, & 24 conversis, consequenter pro numero 25, expuncto eo qui pag. 535 est numerus 14; subjungatur numerus 25.

[25] Quærere nunc posset aliquis &c. solum expungantur lin. 23 hæc verba, quem illimet antea forte crediderant; & lege, quem ipse credi suspicabatur. Denique tractatum hunc totum concludat, quem subjungo, numerus.

[26] [Decretum de abrogando festo quod agebatur feria 4 Paschali] Porro Aletrinus populus, qui feriam quartam Paschalem jam olim habuerat S. Sixto, tamquam liberatori suæ urbis, sacram; cum occasione prænarratæ inventionis solennius etiam dictam feriam ageret quam antea, eaque res toto reliquo seculo XVI continuata, sub Paulo V innotuisset sacræ Rituum Congregationi; visus est aliquibus reprimendus excessus, cum præjudicio Octavæ Paschalis rituumque ex præscripto Tridentini recens ordinatorum, & ultra communis festivitatis modum progredientis cultus. Sed popularis fervor, magis magisque accensus favoribus miraculosis, quos ab eodem Sancto relatos testabantur, qui ejus honorandi causa Aletrium ex omni circum regione frequentes concurrebant, non ferens patienter eam contradictionem, cito obtinuit priori inhibitioni contrarium Decretum, cujus exemplar, a Silvestro Ayossa communicatum, exhibeo. Cum in Cathedrali ecclesia civitatis Alatrinæ corpus B. Xisti Papæ primi & Martyris, non sine miraculo acceptum maxima populi devotione & concursu, summa pietate & religione conservetur & colatur; & in memoriam gratiæ a Deo acceptæ precibus & intercessionibus ipsius Beati, [cum indulgentia a Gregorio 13 concessa,] soleant ab immemorabili tempore cives ejusdem loci celebrare solennitatem & commemorationem ipsius S. Xisti, feria quarta immediate post Pascha Resurrectionis, cum Missa, processionibus, choreis, & universali totius civitatis ac variorum locorum iubilatione & concursu: quo die felicis recordationis Gregorius Papa XIII perpetuis futuris temporibus, omnibus Christi fidelibus dictam ecclesiam a primis Vesperis usque ad occasum solis visitantibus Indulgentiam plenariam concessit; licet alias in sacra Rituum Congregatione resolutum fuerit, ut festum prædicti S. Xisti, juxta regulas Breviarii Romani celebraretur sine choreis & saltationibus, die sexta Aprilis, prout in Martyrologio Romano annotatur. Tamen attentis, miraculo, gratia obtenta, Indulgentiæ plenariæ concessione, immemorabili dictæ civitatis consuetudine, eadem sacra Rituum Congregatio, [a Congregatione Rituum antiquatur.] audita relatione Illustriss. & Reverendiss. D. Cardinalis Serraphini, cui hoc negotium fuerat commissum, & de voto & sententia omnium & singulorum Illustriss. & Reverendiss. DD. Cardinalium in Congregatione præsentium, censuit indulgendum, ut in dicta civitate Aletrina commemoratio ejusdem S. Xisti, juxta antiquam consuetudinem, tamquam de festo votivo, celebretur feria quarta immediate post Pascha, cum Missa, Processionibus & cum solitis festis & saltationibus, dummodo una tantum Missa solennis de ipso Sancto celebretur, cum commemoratione de feria quarta Paschæ, & ceteræ Missæ & Officia, tam in Cathedrali quam in omnibus dictæ civitatis ecclesiis, fiant de ipsa feria quarta & Octava Paschæ, & dummodo choreæ & saltationes sint honestæ, & non fiant ante ecclesiam. Et sanctissimus D. N. Paulus Papa V, audita Congregationis sententia, annuit, & indultum & gratiam prædictorum confirmavit, die XVII Februarii MDCVII.

Dominicus Episcopus Hostiensis Cardinalis Pinellus.
locus✠sigilli
Ioannes Paulus Lucantius secretarius Congreg.

[Annotatum]

* imo VII

Errata

Pag. 582 in margine circa B & C turpiter vitiatam Synopsim sic lege & corrige: a cujus proprietate Transmontani deflexerant Carolus M. curat restitui.

Pag. 583 Annotat. k, lin. 5, non recte inter se opponuntur, lege, sed non recte.

Pag. 584 Annotat. n, lin. 12, sine aate, lege, sine arte.

Pag. 621 num. 2 lin. 5, factus anno MCLXII Abbas, lege, MCLXXI.

AD DIEM VII.

[Commentarius]

Pag. 656 inter Prætermissos, de Ermentrude lin. 9 ut temere titulum Beatæ tribueremus, lege, ne temere titulum Beatæ tribueremus.

Pag. 681 num. 29 lin. 9 a fine, & Jassinæ Potier, lege, Jossinæ.

Pag. 709 num. 54 lin. 25 bibe te, lege, bibe tu.

Pag. 720 col. 2 lin. 41 P. Philippum Sebium, lege, Bebium.

Pag. 721 in tit. Append. anno MDCLXXXIII, lege, MDCLXXIII.

AD DIEM VIII.

[Praefatio]

Pag. 764 col. 2 in marg. mul ier ribunda, lege, mulier furibunda.

DE B. ALBERTO PATR. HIEROS.

Albertus, ex Canonico Regulari Episcopus Vercellensis, Patriarcha Hierosolymitanus, Legatus Apostolicus & Legislator Ord. Carmelit. (B.)

Pag. 772 num. 16 lin. 4 Verum ut Fulgur quod exit ab Occidente, adde parenthesim (Christus videlicet, fulguri comparatur Matthei 24 v. 27) & paret usque in Occidentem.

Ibidem lin. 20 in partibus marinis lege transmarinis.

Pag. 779 ad num. 45 in fine subjunge.

Notabile est autem, quod magni Auberti Miræi ex furore nepos, idemque in hac Antverpiensi Cathedrali Ecclesia Canonicus Archidiaconus & Illustriss. ac Reverendiss. D. Episcopi Antverpiensis Vicarius Generalis librorumque Censor, Aubertus vanden Eede, his visis, animadvertit: videlicet in tota hac Regula nullum inveniri vestigium peculiaris cujusdam erga beatißimam Virginem Mariam devotionis, ac ne Fratribus quidem litterarum imperitis, dum præscribitur Psalmorum loco Dominica oratio certo numero recitanda, addi pariter mandatum de salutatione Angelica; cujus tamen usus non ignotus Ecclesiæ erat, & eo sere tempore per S. Dominicum ejusque sequaces inceperat vehementer celebrari in Europa. Vnde vir iste eruditißimus consequens esse censet, peculiare istud Mariæ Virginis patrocinium, quo nunc tantopere & tanto jure gloriatur Ordo Carmeliticus, ad S. Alberti tempora nequaquam spectare; sed initium habuisse ab ecclesia nova & ampliori, quam circa extremos Brocardi annos sub titulo B. Mariæ Virginis ædificatam infra ostendemus novum nomen peperisse Eremitis, qui eatenus nuncupabantur a fonte, juxta quem oratorium suum habebant.

Ibidem col. 2 lin. 18 ἠφάνισταιλεον, lege, ἠφάνισται τέλεον.

[Ioanni Hieros attributū librum ignoraverunt antiqui,] Pag. 780 num. 50 lin. 12 post cognovimus hæc adde. Et tamen antiqui in nostro hoc Occidente monachi (ut de Orientalibus nihil dicam) curiosi fuerunt, ut varias a variis scriptas Regulas cognoscerent conferrentque inter se, non tantum Occidentalium, sed etiam Orientalium Patrum; imo nulla videtur in Oriente celebris fuisse Regula, quæ non etiam in Occidente suos habuerit sectatores professoresque, prius quam omnia monasteria Europæa Latini ritus, paulatim concederent in Benedictinam. Colligitur id ex Concordia Regularum, quam S. Benedictus Anianæ Abbas tempore Ludovici Pii conscripsit, ostendens quantam omnes habeant cum Benedictina Regula conformitatem. Extat ea Parisiis edita anno 1638, & notis illustrata ab Hugone Maynardo: in qua cum Benedictina nominatim comparantur ex Orientalibus Regula S. Pachomii, S. Orsiesii, S. Macarii duplex, triplex sub nomine Patrum, una anonyma sub titulo Orientalis, ac denique S. Basilii. In codice vero Regularum, quem Holsteinium dixi vulgavisse, præter jam nominatas, inventæ sunt etiam Regulæ S. Antonii Abbatis, S. Isaiæ Abbatis, liber S. Athanasii Episcopi Alexandriæ de observationibus monachorum, Euagrii monachi sententiæ ad monachos, ejusdemque sententiæ ad Virgines. Sed nulla uspiam Ioannis Hierosolymitani mentio. Et adhuc durum videbitur alicui, quod audeat quis contradicere asserentibus librum ab eo scriptum fuisse, qui plurimis in Carmelo & reliqua Syria monasteriis per plura consequenter secula pro Regula fuerit? aut stramineum dicetur argumentum, ab auctoritate negata petitum, quando tacent ii, qui ex professo collegerunt quotquot nancisci potuere scriptas Regulas? Scriptas dico, ne quis obiiciat alias, quarum forte mentio uspiam fit, & tamen absunt-a Collectionibus prædictis. Iuvat porro audire de eo libro, quo tantopere sese jactant multi, quis sit sensus virorum, in discernendis germanis spuriisque libris versatißimorum &c.

His autem tali loco interjectis, expungi poterunt quæ habentur pag. 781, in fine num. 54 incipiendo ab his verbis, Nequeo interim animo capere &c.

Pag. 784 num. 65 dele sex ultimas lineas, post verba SS. Joannis & Pauli.

Pag. 793 num. 111 lin. 8, commendaturos ex Syria profugos, lege, commendaturus.

Pag. 795 num. II8 lin. 5 Generalis Priori, lege Prior.

Pag. 802 num. 144 lin. 8 a fine. Neque vero habenda oratio, lege, ratio.

Ibid. ad finem Conclusionis adde sequentia.

Simile judicium, postquam impressus hic Commentarius erat, de eo tulerunt viri in dignitate tam ecclesiastica quam religiosa constituti, & eruditionis nota celebres, ex Italis, Francis, Anglis, [cultus apud Coptos.] Germanis ac Belgis, rogati eum totum accurate legere ac relegere; cum parati essemus, etiam post impreßionem, mutare vel omittere, si quid displicuisset. Sed negarunt omnes quidquam mutandum vel omittendum, mirifice probantes singula, nobisque testimonium dantes quod solidißime adstrueretur, quidquid hic affirmatur.

AD DIEM IX.

DE S. PROCHORO DIACONO

Prochorus, e primis Diaconis, Episcopus Nicomediensis, Martyr Antiochiæ (S.)

Pag. 818 post num. 3 adde. In quodam indice alicujus Martyrologii Coptici, a mense Thuth usque ad Amscir inclusive, seu a XXVIII Augusti ad XXVI Februarii, nobis Latine reddito, ad XX diem mensis Tubach, qui Ianuarii nostri diei XV respondet, notatur memoria S. Prochori unius ex LXXII, uti inter Prætermissos ad eam diem dictum est. In aliis hujus generis Kalendariis, apud nos & Seldenum in libro de Synderiis Hebræorum, nihil tale notatur. Sed bene ad XXVII Iulii S. Prochori & sociorum ejus, [etiam 19 Ianuarii 9 & 10 Martii.] secundum exemplar quod in Collegio nostro Maronitico Romæ habetur, nobisque Latine curavit reddendum Athanasius Kircherus, per Simonem Gratiam dicti collegii alumnum.

Pag. 823 num. 5 lin. 10 ἐυψύχιως, lege ἐυψύχως.

Pag. 827 num. 4 lin. 2 constare posset, unde quo potißimum tempore floruerit, lege unde constare posset, quo &c.

DE S. HUGONE ROTOMAG.

Hugo, Archiepiscopus Rotomagensis, Haspri in Belgio (S.)

Pag. 843 num. 1, lin. 20, Fridericus Flonetus, lege, Flouëtus.

Pag. 844 post num. 3 hæc adde.

[4] Idem simplicem memoriam Hugonis Archiepiscopi adscripserat die XIX Ianuarii, quod de Rotomagensi ad istum diem inter prætermissos censuimus; uti etiam secimus ad varios dies Martii, nempe ad diem IX, [qui cultus antiquior & despositionis dies fuisse videtur] quando in veteri Martyrologio Casinensi invenimus notatum Hugonem Archiepiscopum cum titulo Confessoris; eoque fidentius quod idem mox sequenti die X inveniretur in MSS. Bruxellensi, Neapolitano, Florentino, Pulsanensi, ubi partim Episcopi partim Archiepiscopi, & semper Confessoris titulo insignitur. Neque etiam ab ea sententia discedendum putamus. Quia autem ea Martyrologia, Martio S. Hugonem adscribentia, omnia externa sunt, opinamur, antiquiores omnes fastos, etiam Francicos, unde ceteræ nationes suos auxerunt, Depositionem S. Hugonis tali mense notatos habuisse; postea vero, occasione alicujus Elevationis Translationisve solennius apud Gemmeticum factæ, istic in Aprilem traductam esse festivitatem præcipuam, priori, ut sæpe alias notamus, paulatim obliterata; & sic transiisse ad Hasprenses Vedastinosque.

[5] Qui nuper Archiepiscoporum Rotomagensium Historiam vulgavit, conatus est probabile reddere, quod præter S. Hugonem de quo agimus, alius ejusdem nominis, scilicet Caroli Magni filius, Abbas Hugo paßim nuncupatus, Rotomagensem Sedem tenuerit eaque abdicata Gemmetici obierit; & hujus potius corpus esse censet, quod fuerit postea Hasprum devectum. Quæ non credo eum scripturum fuisse, si Hugonis Abbatis historiam melius perspectam habuisset. Tractavit eam perquam erudito libello Ioannes Beslius, qui una cum Historia Pictavensium aliisque ejus opusculis prodiit anno 1647 Parisiis, ubi colliguntur omnia scriptorum antiquorum de eo loca; neque quisquam producitur qui aliud quam cœnobialia monasteria in eum collata a Fratre Ludovico Pio Imperatore dicat: quæ cum plura toto teneret Imperio, vulgari cognomento dictus est Abbas, quamvis sui factus arbitrii vitam potius militarem duxerit, quam & militariter finivit, prout ex coævi cujusdam auctoris Annalibus scribit prælaudatus Beslius. Annalium istorum verba hæc sunt, Anno DCCCXLIV Pippini Regis Aquitaniæ Duces, Karli, Calvi scilicet, exercitum superant VII Idus Iunii: in quo prælio occiderunt Hugo Abbas, patruus Karli, & Ribotho Abbas, Raban quoque signifer cum aliis multis ex nobilioribus. Hic ergo Hugo, neque Episcopus fuit, neque Sanctus: si quis autem suspicari velit, eum inter plures alias Abbatias etiam Gemmeticensem possedisse, eoque ex Tholosanis finibus relatum esse ad sepulturam; eidem poterit verosimile videri, illam S. Hugonis Archiepiscopi & Hugonis Abbatis confusionem ex tali principio natam esse: quam sicut non miramur in MS. Florarium irrepsisse ad prædictum X diem Martii; ita non capimus quo fundamēto auctor dicat de Altimontēsi monasterio, quæ Gēmeticenses dicunt de suo, his verbis: In Hannonia cœnobio quod dicitur Altus-mons, depositio S. Hugonis Episcopi, de stirpe Karolidarum: hic primo Rotomagensis Episcopus, postea in præfato loco monachus. Fortasse hanc quoque Abbatiam, quæ ad Sabim haud procul Malbodio sita est, possedit Hugo Caroli filius, eo intervallo temporis, quod regularibus Abbatibus vacuum relinquit Catalogus ipsius loci apud Sanmarthanos seculo VIII, IX & X. An ibi adhuc aliqua alicujus Hugonis, ut Sancti memoria sit, necdum comperi; hoc certum ex Hierogazophylacio Arnoldi Raißii, non prætendere Altimontenses, quod hujusmodi aliquis apud se sepultus sit, alias id non prætermisisset indicare Arnoldus; & Molanus inter Natales Sanctorum Belgii voluisset illius meminisse; & in Additionibus ad Vsuardum hoc die dubitationis aliquid movisset de eo corpore quod Haspri colitur.

AD DIEM X.

[Commentarius]

Pag. 846 col. I lin. 6 & 8 Tellan, lege, Tellau.

Pag. 879 num. 6, lin. 10 moralitale, lege, moralitate.

Pag. 888 col. I lin. 11 mox iturum, lege, moriturum.

[APPENDIX]

SYNAXARIVM
Ex Menologio, jussu Basilii Imperatoris collecto, cujus sex postremi menses servantur manuscripti in monasterio Cryptæ ferratæ in Latio.

EX MS. CRYPTÆ FERRATÆ

ΜΗΝ ΑΠΡΙΛΛΙΟΥ. ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΟΣΙΑΣ ΜΑΡΙΑΣ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΙΑΣ.

I DIE S. Maria Ægypt.

Η Ὁσία Μητὴρ ἡμῶν Μαρία πόρνη πρότερον ἦν, πολλὰς ψυχὰς νέων ἀπολέσασα, διὰ τῆς κατὰ μίξιν ἡδονῆς, [2 Aprilis.] ἐπὶ χρόνοις δεκαεπτὰ ἐν Αἰγύπτῳ τῇ πορνείᾳ προσμείνασα, ὕστερον ἔδωκεν ἑαυτὴν τῷ Θεῷ, τρόπῳ τοιούτῳ. Ἀπερχομένων τινῶν εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα προσκυνῆσαι τὸν τίμιον σταυρὸν, ἀπῆλθε καὶ αὐτὴ, καὶ ὑπὸ Ἀγγέλουa κωλυθεῖσα εἰσελθεῖν εἰς τὸν ναὸν, καὶ προσκυνῆσαι τὸ τίμιον ξύλον, ἐλυπήθη · καὶ ὑποσχομένη δουλεῦσαι τῷ Θεῶ, συνεχωρήθη τὴν εἴσοδον. Τότε συνταξαμένη τῇ Θεοτόκῳ διεπέρασε τὸν Ἰορδάνην, καὶ ἠγονίσατο ἐν τῇ ἐρήμῳ ἐπὶ χρόνοις τεσσαράκοντα ἑπτὰ, μηδἐνα τῶν ἀνθρώπων ἰδοῦσα. Ἀλλὰ Θεὸς, θἐλων φανερῶσαι αὐτὴν, παρεσκέυασεν ἀπελθεῖν εἰς τὴν ἔρημον τὸν Ὅσιον Ζωσιμᾶν, τὸν καὶ τὴν ἐξαγόρευσιν ἀυτῆς δεξάμενον, καὶ ὑποστρέψαντα αὐτὴν (Ὅτε καὶ τὸν Ἰορδάνην ἐπέρασε ἐπάνω τῶν ὑδάτων) καὶ ὕστερον νεκρὰν ἑυρόντα ἀυτὴν καὶ τὸ ὄνομα ἀυτῆς γεγραμμένον εἰς b κέραμον, καὶ θάψαντα ἀυτὴν βοηθήσαντος τοῦ λέοντος.

[Annotata]

a Historia Vitæ nullam Angeli mentionem facit, sed solum occulta virtutis.

b In testam, cum Vitæ omnes habeant, in terra, ἐν τῇ γῇ.

ΜΗΝΙΤῼ ΑΥΤῼ Β᾽ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΑΠΦΙΑΝΟΥ ΚΑΙ ΑΙΔΕΣΙΟΥ.

II SS. Apphiani & Ædesii MM.

Ἀπφιανὸς καὶ Αἰδέσιος, οἰ τοῦ Χριστοῦ Μάρτυρες, ὑπῆρχον ἐπὶ τῆς βασιλείας Μαξιμιανοῦ. Ἐκ μητρὸς μὲν ἀδελφοὶ, ἐκ τῆς Λυδίας δὲ χώρας ὁρμώμενοι. Εἰς Βηρυτὸν δὲ γενόμενοι, ὑπὸ τοῦ Μάρτυρος a Παμφίλου, τὴν εἰς Χριστὸν πίστιν ἐδιδάχθησαν. Ὅθεν κρατηθέντες παρέστησαν τῷ τοῦ πόλεως Ἄρχοντι. [2 & 8 Apr.] Καὶ ὁ μὲν Ἀπφιανὸς πρῶτον κηρύξας τὸν Χριστὸν παῤῥησίᾳ, πληγὰς κατὰ τοῦ προσώπου ἐδέξατο. Καὶ τοῖς τῶν στρατιωτῶν ποσὶν ἐπὶ γῆς πεσῶν, κατεπατήθη καὶ ἐπικρεμασθεὶς ἐκ τῶν λακτισμάτων, ὀγκάθη καὶ διερράγη · ἐπιμένων δὲ τῇ εἰς Χριστὸν ὁμολογίᾳ, τῷ βυθῷ τῆς θαλάσσης ἐν απεῤῥίφη, καὶ ἐν ἀυτῷ ἐτελειώθη. Ὁ δὲ Αἰδέσιος καταδικασθεὶς τιμωρίσθαι ἐν τοῖς τοῦ χαλκοῦ μετάλλοις, ἐπέμφθη εἰς Ἀλεξάνδρειαν. Καὶ ἐν μιᾷ ἰδῶν τὸν τῆς Ἀλεξανδρείας Ἄρχοντα, τοὺς ἐκεῖ Χριστιανοὺς τιμωροῦντα, δραμὼν ἔπληξεν αὐτὸν μετὰ b ῥάβδου, ὅθεν πολλὰ βασανισθεὶς, καὶ τὸ ὕστερον ἐν τῷ τῆς θαλάσσης πελάγει ῥιφεὶς, ἐτελειώθη.

[Annotata]

a Eusebius, qui solus & unicus fons est scientiæ de his Sanctis habendæ, Beryti seculares litteras percepisse Apphianum scribit, Ædesium ait S. Pamphili discipulum fuisse, utique Cæsareæ: ubi etiam Apphianus potuit fratris exemplo Christianam fidem esse amplexus. An instructore Pamphilo? Id per meram conjectandi licentiam hic asseritur.

b De virga tacent alia MSS. & melius: cum Eusebius solum dicat manu percussum Præfectum.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΥ.

S. Polycarpi M.

Καὶ οὗτος ὁ Ἅγιος Πολύκαρπος, ὁ τοῦ Χριστοῦ Μάρτυς, ἐπὶ τῆς βασιλείας ἦν τοῦ δυσσεβοῦς καὶ παρανόμου Μαξιμιανοῦ, ἐκ τῆς πόλεως Ἀλεξανδρείας. Χριστιανὸς δὲ ὢν, καὶ ζῆλον ἔχων πολὺν πρὸς Θεὸν, καὶ θεωρῶν καθεκάστην ἡμέραν τοὺς τὸν Χριστὸν ὁμολογοῦντας κρατουμένους, καὶ διαφόροις βασάνοις ἐξεταζομένους, οὐχ ὑπέμεινεν · ἀλλὰ προκαθήμενον τὸν Ἄρχοντα ἰδὼν, καὶ τὰ τῶν ἂνθρώπων αἵματα ὥσπερ ὕδατα ἐκχύοντα, σταθὲις εἰς πρόσωπον αὐτοῦ, ἤλεγξεν αὐτὸν εἰπών · Ἵνα τί τοσοῦτον ἐπελάθου τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, κύων ἀκόρεστε, ὅτι τοὺς ὁμογενεῖς καὶ ὁμοφύλους ἀνθρώπους κατακόπτεις ὡς ξύλα τοῖς ξίφεσι, δι᾽ ὅτι τὸν ἀληθινὸν Θεὸν κηρύττουσι, καὶ τὴν πλάνην τῶν εἰδώλων ἐλέγχουσι, καθὼς καὶ ἐγὼ δοῦλος Χριστοῦ ὑπάρχων; Ὅθεν εἰς ὀργὴν κινήσας τὸν Ἄρχοντα, κρατηθεὶς ἐτιμωρήθη ἰσχυρῶς · καὶ τὸν Χριστὸν διὰ στώματος φέρων μέχρι τέλους, ἀπεκεφαλίσθη.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ Γ᾽ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΘΕΟΔΟΣΙΑΣ ΤΗΣ ΠΑΡΘΕΝΟΥ.

III S. Theodosiæ V. M.

Θεοδοσία, ἡ τοῦ Χριστοῦ Μάρτυς, ἦν μὲν ἀπὸ τῆς πόλεως Τύρου, ὀκτὼ καὶ δέκατον δὲ ἄγουσα τῆς ἡλικίας χρόνον. Ἐπεὶ Χριστιανὴ ἦν κρατηθεῖσά παρέστη τῷ τῆς χώρας Παλαιστίνης Ἄρχοντι, καὶ ἐρωτηθεῖσα, ὡμολόγησε τὸν Χριστόν. Ὅθεν ἐτύφθη κατὰ τῶν πλευρῶν καὶ τῶν μαζῶν, καὶ κατηναγκάσθη ἀρνήσασθαι τὸν Χριστὸν, καὶ θύσαι τοῖς ἰδώλοις a. Μὴ πεισθεῖσὰ δὲ, ἀπεκλείσθη ἐν τῇ φυλακῇ, παραγγελίαν δεξαμένου τοῦ δεσμοφύλακος, μὴ μόνον ἀσφαλῶς φυλάττεσθαι αὐτὴν, ἀλλὰ μὴ δὲ πρὸς ἐπίσκεψιν ἀυτῆς εἰσέρχεσθαί τινα, ἢ κομίζειν αὐτῇ τὰ πρὸς βρῶσιν, ἕως οὗ ἀρνήσηται τὸν Χριστὸν, καὶ θύσῃ τοῖς λεγομένοις θεοῖς. Μετὰ δὲ πολλῶν ἡμερῶν παραδρομὴν, πάλιν ἐξελθοῦσα τῆς φυλακῆς, καὶ ἀναγκασθεῖσα θῦσαι τοῖς ἀκαθάρτοις δαίμοσι, καὶ μὴ ἀνασχομένη ἀκοῦσαι τοῦτο ἐτιμωρήθη ἀφειδῶς πρότερον, ἐ͂ιτα ῥιφεισα ἐν τῇ θαλάσσῃ, παρέδωκε τῷ Κυρίῳ τὸ πνεῦμα αυτῆς.

[Annotatum]

a Hactenus Eusebius, & mox subjungit mortem in mari illatam: hæc igitur intermedia credibile est accepta esse ex Actis diu post compositis, quorum apud nos æque ac Latinorum fides vacillat.

ΚΑΙ ΑΘΛΥΣΙΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΕΙΡΗΝΗΣ, ΑΓΑΠΗΣ, ΚΑΙ ΧΙΟΝΙΑΣ.

SS. Irenes Agapes & Chioniȩ.

Εἰρήνη, Ἀγάπη, καὶ Χιονία, αἱ τοῦ Χριστοῦ Μαρτυρες, ὑπῆρχον μὲν ἔπὶ τῆς βασιγείας Μαξιμιανοῦ, ἐκ τῆς πόλεως Θεσσαλονίκης, διὰ δὲ τὸν διωγμὸν κατέλιπον πάντα, καὶ ἀνῆλθον ἐν ὄρει τινὶ καὶ ἡσύχαζον, νηστεύουσαι καὶ τῷ Θεῷ προσευχόμεναι. Ἀλλὰ κατᾳμηνυθεῖσαι, ἐκρατηθησαν καὶ παρέστησαν τῷ Ἄρχοντι, καὶ ὑπ᾽ ἐκείνου ἀναγκασθεῖσαι ἀρνήσασθαι τὸν Χριστὸν, οὐκ ἐπείσθησαν. Ὅτεν τὴν μὲν Ἀγάπην καὶ τὴν Χιονίαν πυρὶ ἀνεῖλεν, τὴν δὲ Εἰρήνην ἑυρὼν ἔχουσαν ἱερὰ βιβλία, ἐν ὂις ἀνεγίνωσκον αἱ Ἅγιαι, ἐκεῖνα μὲν κατέκαυσε πυρὶ, αὐτὴν δὲ προσέταξεν ἀπενεχθῆναι ἐν πορνείῳ πρὸς τὸ μιανθῆναι ὑπὸ τῶν ἀκολαστῶν. Αλλὰ σκεπασθεῖσα ὑπὸ τῆς τοῦ Θεοῦ χάριτος, διεφυλάχθη καθαρὰ, μηδενὸς ἀυτῇ τολμήσαντος προσεγγίσαι. Τοῦτο δὲ μαθὼν ὁ Ἄρχων, πάλιν ἤγαγεν αὐτὴν ἔμπροσθεν αὐτοῦ, ἀναγκάζων ἀρνήσασθαι τὸν Χριστόν. Ὡς δὲ οὐκ ἔπεισε, καὶ αὐτὴν πυρὶ a παρέδωκε · καὶ ὅυτω τελειωθεῖσαι αἱ τρεῖς, ἀπέλαβον βασιλείαν οὐρανῶν.

[Annotatum]

a Non igni hanc tradidit tyrannus; sed ab impuris manibus ereptam assecutus miles, tenso arcu sagittavit eam, ut habent Acta.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΚΑΙ ΟΜΟΛΟΓΗΤΟΥ ΝΙΚΗΤΑ.

S. P. Nicetæ C.

Νικήτας, ὁ ἐν Ἁγίοις Πατὴρ ἡμῶν καὶ Ὁμολογητὴς τοῦ Χριστοῦ, ὑπῆρχεν τῇ συγχωρήσει Θεοῦ ἐπὶ βασιλείας τῶν εἰκονομαχων · πρότερον ἐκ βρἑφους κατὰ τὴν ἐντολὴν τοῦ Χριστοῦ καταλιπὼν πάτερα, μητέρα, ἀδελφοὺς, ἀδελφὰς, συγγενεῖς, οἰκείαν, πατρίδα, φλοῦτον, καὶ ἄρων τὸν σταυρὸν ἀυτοῦ προθύμως, καὶ ἀκολουθήσας τῷ Χριστῷ, καὶ γεγονὼς ἄξιος αὐτοῦ μαθητής. Ἀπελθὼν γαρ ἐν τῇ μονῇ τοῦ Μηδικίου, τοσοῦτον ἠγωνίσατο πρὸς ἀρετὴν, ὡς ὑπερβαλεῖν πάντας τοὺς ἐκεῖ μοναχοὺς · ἀλλὰ καὶ τοῦ χαρίσματος ἠξιώθη τῶν θαυμάτων · καὶ διὰ τὴν ἀρετὴν ἀυτοῦ τῇ παρακλήσει τῶν μοναχῶν ἐγένετο καὶ Ἡγούμενος, καὶ καλῶς διεκυβέρνα τὸ ποίμνιον. Ἐπεὶ δὲ καιρὸς ἐκάλει αὐτὸν πρὸς τὸ μαρτύριον, ἀποστείλαντες οἱ ἐικονόμαχοι προσεκαλέσαντο αὐτὸν, καὶ κατηνάγκαζον ἀρνήσασθαι τὴν τῶν σεπτῶν ἐικόνων προσκύνησιν, συνελθεῖν δὲ τῇ ἁιρέσει αὐτῶν · ὡς δὲ οὐκ ἔπεισαν ἐξορίαις καὶ λιμοῖς καὶ ταλαιπωρίαις ὑποβαλόντες, ἀνεῖλον.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΙΩΣΗΦ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΟΥ ΤΩΝ ΚΑΝΟΝΩΝ.

S. Joseph Poëtæ.

Ὁ ὅσιος Ἰωσὴφ, ὁ Ποιητὴς τῶν κανόνων, ὑπῆρχεν ἐκ τῆς Σικελίας, υἱὸς Πλουτίνου καὶ Ἀγάθης. Ἁλούσης δὲ τῆς τούτου πατρίδος ὑπὸ τοῦ τῶν Ἄφρων ἔθνους, ἦλθεν εἰς Θεσσαλονίκην, καὶ ἀπελθὼν ἔν τινι μοναστηρίῳ, καὶ γεγονὼς μοναχὸς ἠγωνίζετο, μελετῶν καὶ τὰς θείας γραφὰς ἐπιμελῶς · δι᾽ ὃ χειροτονηθεὶς καὶ Πρεσβύτερος, μετὰ Γρηγορίου τοῦ Δεκαπολίτου εἰς Κωνσταντινούπολιν ἦλθεν. Ἀποσταλεὶς δὲ ἐις Ρὥμην διὰ τὴν τῶν εἰκονομάχων αἵρεσιν, ἐκρατήθη παρὰ τῶν Σαρακηνῶν, καὶ ἀχθεὶς ἐις τὴν Κρήτην, ἀπεκλείσθη ἐις φυλακήν. Καὶ μετὰ θάνατον Θεοφίλου τοῦ εἰκονομάχου ἀπολυθεὶς τῆς φυλακῆς, τῇ βοηθεία τοῦ Ἁγίου Νικολάου, ἦλθεν ἐις Κωνσταντινούπολιν, καὶ λοιδορηθεὶς ἐξωρίσθη εἰς Χερσῶνα. Ἐκεῖθεν δὲ ἀνακληθεὶς, πάλιν ἦλθεν ἐις τὸ Βυζάντιον, καὶ γέγονε Φύλαξ τῶν ἱερῶν σκευῶν τῆς μεγάλης ἐκκλησίας. Χαρίσματα δὲ ἔχων ἐκ Θεοῦ, πολλοὺς Ἁγίους κανόσι τιμήσας, ἐκοιμήθη.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι Δ᾽ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΑΓΑΘΟΠΟΔΟΣ ΚΑΙ ΘΕΟΔΟΥΛΟΥ.

IV SS. Agathopodis & Theoduli MM.

Ἀγαθόπους ὁ ἱερώτατος Διάκονος, καὶ Θεόδουλος ὁ εὐλαβέστατος Ἀναγνώστης, οἱ τοῦ Χρίστοῦ Μάρτυρες, ὑπῆρχον μὲν ἐκ τῆς πόλεως Θεσσαλονίκης· διὰ δὲ τὴν εἰς Χριστὸν πίστιν κρατηθέντες παρὰ τῶν εἰδωλολατρῶν, παρέστησαν τῷ τῆς πόλεως Ἄρχοντι, καὶ κατηναγκάζοντο θῦσαι τοῖς εἰδώλοις· μὴ πεισθέντες δὲ ἀπεκλείσθησαν εἰς φυλακὴν· καὶ τῇ νυκτὶ ἐκείνη ἴδον ἀμφότεροι τοιαύτην ὀπτασίαν. Ἔδοξαν πλοῦν ἐπιβῆναι, καὶ πλέειν ἐν τῇ θαλάσσῃ· κλύδωνος δὲ σφοδροῦ γεγονότος, ἰδεῖν τὸ πλοῖον συντριβὲν, καὶ τοὺς ἐμπλέοντας καταποντισθέντας, ἑαυτοὺς δὲ μόνους περισωθέντας, καὶ εἰς ὄρος ὑψηλὸν ἀνελθόντας. Ἐδήλου δὲ τὸ ὅραμα, τὴν διὰ θαλάσσης αὐτῶν τελείωσιν, καὶ τὴν εἰς οὐρανοὺς ἀνάβασιν. Καὶ γαρ ἅμα πρωῒ τῆς φυλακῆς αὐτοὺς ἐξαγαγὼν ὁ Ἄρχων, ἠνάγκαζε θῦσαι τοῖς εἰδώλοις · μὴ πεισθέντας δὲ, τῷ βυθῷ τῆς θαλάσσης ἐνέῤῥιψε · καὶ ὅυτως ἐτελειώθησαν.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ Ε᾽ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΦΕΡΒΟΥΘΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΙΑΣ ΑΥΤΗΣ.

V S. Pherbuthȩ & Socior. MM.

Ἡτοῦ Χριστοῦ Μάρτυς Φερβούθη, μετὰ τὴν ἄθλησιν καὶ τελείωσιν τοῦ ἀδελφοῦ αὐτῆς Συμεῶν τοῦ Ἐπισκόπου, ἐν οἰκήματι ἡσυχάζουσα μετὰ τῆς ἀδελφῆς καὶ τῆς δούλης αὐτῆς, ἐδίδασκε τοὺς προσερχομένους αὐτῇ τὴν εἰς Χριστὸν πίστιν · Ἐφθόνουν δὲ οἱ Ἰουδαῖοι, [22 Aprilis.] καὶ διεπρίοντο, καὶ ἑυρόντες πρόφασιν, ἐφόνευσαν ἀυτὰς τρόπῳ τοιούτῳ. Ἡ τοῦ Βασιλέως τῶν Περσῶν Σαβωρίου γυνὴ, περιεποιεῖτο τοὺς Ἰουδαίους · ἐπὶ δὲ κατὰ τὸν καιρὸν ἐκεῖνον ἠσθένησε, προσῆλθον ἀυτῇ, καὶ διέβαλον τὰς Ἁγίας, εἰπόντες ὅυτως · Ὅτι διὰ τὸ φονευθῆναι παρὰ τοῦ ἀνδρός σου τὸν Ἐπίσκοπον Συμεῶνα, αἱ ἀδελφαὶ αὐτοῦ κατειργάσαντό σε διὰ μαγείας, ὅπως ἀποθάνης · ἀλλ᾽ ἐι βούγει ὑγιᾶναι, πρόσταξον, καὶ σχισθήτωσαν μέσον, καὶ κρεμασθήτωσαν τὰ διχοτομήματα ἀυτῶν, καὶ δίελθε μέσον, καὶ ὑγιανεῖς. Καὶ τούτου γενομένου, αἱ μὲν Ἅγιαι ἀπέλαβον τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν · ἡ δὲ Βασίλισσα, πρὸς τὸ μὴ ὑγιᾶναι, ἐκληρονόμησε καὶ γεεννᾶν.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ ς᾽ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΟΝ ΕΥΤΥΧΙΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ.

VI S. P. Eutychii Patr.

Εὐτύχιος, ὁ ἐν Ἁγίοις Πατὴρ ἡμῶν, ὑπῆρχεν ἐπὶ τῆς βασιλείας Ἰουστινιανοῦ τοῦ μεγάλου · ἦν δὲ ἐκ τῆς χώρας Φρυγίας. Καλῶς δὲ ἀνατραφεὶς ὑπὸ Ἡσυχίου τοῦ Πρεσβυτέρου καὶ θαυματουργοῦ, πάππου αὐτοῦ ὅντος, καὶ τὰ ἱερὰ γράμματα ἐις ἄκρον ἐκμελετήσας, προσελήφθη παρὰ τοῦ Ἐπισκόπου Ἀμασείας. Καὶ γεγονὼς μοναχὸς, ἐ͂ιτα Πρεσβύτερος, ἡσύχαξεν ἐν τῇ μονῇ τοῦ ἁγίου Μελετίου. Τῆς δὲ πέμπτης Συνόδου παρὰ Ἰουστινιανοῦ συγκροτηθείσης, τοῦ Ἀμασείας ἀσθενοῦντος, ἀπεστάλη ἀντ᾽ ἐκείνου, καὶ διὲπρεψεν ἐν τῇ Συνόδῳ, ὡς καὶ τὸν Πατριάρχην Μηνᾶν εἰπεῖν, Ὅτι ὂυτός ἐστιν ὁ διαδοχός μου. Ἐξ οὗ καὶ μετὰ τελευτὴν ἐκείνου γίνεται Πατριάρχης, καὶ προσκρούσας πρὸς τὸν, Βασιλέα ἐξορίζεται · μετὰ θάνατον δὲ Ἰουστινιανοῦ ἀπέλαβεν τὸν θρόνον αὐτου παρὰ Ἰουστίνου καὶ Τιβερίου · καὶ πολλὰ θάυματα ποιησας, καὶ μεγάλου θανατικοῦ δι᾽ εὐχῆς ἀναστείλας ὁρμὴν, καὶ Τιβερίου εἰπὼν τὸν θάνατον, ὡς καὶ πρότερον τὴν βασιλείαν, ἐκοιμήθη, ταφεὶς ἐν τοῖς ἁγίοις Ἀποστόλοις.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΡΝ᾽ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΤΩΝ ΕΝ ΠΕΡΣΙΔΙ ΤΕΛΕΙΩΘΕΝΤΩΝ.

SS. CL. Martyrum in Perside.

Σαβώριος ὁ δυσσεβὴς, Βασιλεὺς Περσῶν, κατὰ τῆς ἐπικρατείας τῶν Ρὡμαίων, κουρσεύσας a ἐπὶ Κωνσταντίου Βασιλέως Ρὡμαίων (τοῦ Θεοῦ τοῦτο συγχωρήσαντος, διὰ τὴν τότε κινηθεῖσαν ἅιρεσιν τοῦ ματαιόφρονος Ἀρείου, τοῦ καὶ αὐτὸν τὸν Βασιλέα πείσαντος τὰ ὅμοια φρονεῖν) ὑπὸ Εὐσεβείου τοῦ Πρεποσίτου Ἀρείανου ὄντος, πολλὰ κάστρα καὶ χώρας ἀφανίσας, πολλὴν ἀνελάυετο αἰχμαλωσίαν ἐκ τῶν Χριστιανῶν · ὧν, οἱ μὲν ἐσφάγησαν, οἱ δὲ κατὰ τὴν ὁδὸν ἐτελεύθηοαν · ἑκατὸν δὲ καὶ πεντήκοντα μόνοι περιλειφθέντες, ἀπήχθησαν εἰστ Περσίδα, δεδεμένοι ταῖς ἀλύσεσι, καὶ παρεδόθησαν τῇ φυλακῇ, καὶ ἐταλαιπωροῦντο ἐν αὐτῇ ἐπὶ ἡμέραις πολλαῖς. Εὐκαιρήσας δέποτε Σαβώριος ἀπὸ τῶν ματαίων πραγμάτων, καὶ ἀνάψας πυρὰν μεγάλην, ἐξήγαγε τοὺς Ἁγίους τῆς φυλακῆς, καὶ ἠνάγκασεν ἀρνήσασθαι τὸν Χριστὸν καὶ θῦσαι τῷ πυρί. Ὡς δὲ οὐκ ἔπεισεν, ἀνέβαλεν αὐτοὺς εἰς τὸ πορ · καὶ ὅυτως ἐτελειώθησαν.

[Annotatum]

a Κουρσέυω incursionem facio, prædas ago, vox Græco barbara: quomodo Κοῦρσος & κοῦρσον apud Codinum & alios sequioris ævi accipitur pro præda. Ita mox Præpositus & Castra a Latinis sumuntur.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ Ζ᾽ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΓΕΟΡΓΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΜΙΤΥΛΗΝΗΣ.

VII S. P. Georgii Ep. Confess.

Γεώργιος, ὁ ἐν Ἁγίοις καὶ θεοφόρος Πατὴρ ἡμῶν, ὁ θερμότατος Ὁμολογητὴς τοῦ Χριστοῦ, ἦν υἱὸς εὐγενῶν καὶ πλουσίων καὶ εὐσεβῶν γογέων · ὧν τὸν μεν πλοῦτον μισισας, τὴν δὲ εὐσέβειαν ἀγαπήσας, καὶ ἐυγενείας καὶ δόξης καταφρονήσας διὰ τὸν πρὸς Χριστὸν πόθον, ἀπελθὼν ἐν μοναστηρίῳ ἐγέ νετο μοναχὸς, ἐν ὧ καὶ ἄλλας μὲν πολλὰς κατόρθωσεἡ ἀρετὰς, ἐξαιρέτως δὲ τὴν ἐλεημοσύνην · ὅλην γαρ τὴν ἡμέραν, κατὰ τὸν Δαβὶδ, ἐλεῶν καὶ δανείζων οὐκ ἐπαύετο. Διὰ τοῦτο οὖν, παρακλήσει τοῦ κλήρου τῆς ἐν Μιτυλήνῃ ἐκκλησίας, χειροτονεῖται Ἐπίσκοπος, τῆς ἰσης ἐλεημοσύνης ἐχόμενος. Ἐπεὶ καὶ ἡ τῶν εἰκονομάχων ἅιρεσις ἀνεφάνη, ἐκείνης μὲν κατέστη ἀντίμαχος, τῆς δὲ ὀρθοδοξίας ὑπέρμαχος. Αὐτὸς δὲ τὰς σεπτὰς ἐικόνας τιμῶν καὶ προσκυνῶν, καὶ τοὺς ἄλλους διδάσκων, πολλὰ δὲ θαύματα ἐργαζόμενος, προὲγνω δι᾽ ἀποκαλύψεως καὶ τὴν ἑαυτοῦ τελευτὴν, ἀστέρος θείου ταυτὴν δηλώσαντος · καὶ ὅυτω πρὸς Κύριον ἐξεδήμησεν.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΚΑΛΛΙΟΠΙΟΥ.

S. Mart. Calliopii.

Καλλιόπιος, ὁ Μάρτυς τοῦ Χριστοῦ, ἐπὶ τῆς Βασιλείας ὑπῆρχε τοῦ Μαξιμιανοῦ, ἐκ τῆς χώρας μὲν Παμφυλίας, υἰὸς δὲ Θεοκλείας τινὸς, Χριστιανῆς πλουσίας. Τραφεὶς δὲ παρὰ τῇ μητέρι εὐσεβῶς, καὶ ταῖς θείαις ἐμελετήσας γραφαῖς, διωγμοῦ ἐπικειμένου, ἀπῆλθεν αὐτόκλητος εἰς Πομπηιούπολιν, καὶ σταθεὶς ἔμπροσθεν τοῦ Ἡγεμόνος Μαξίμου, ὡμολόγησε τὸν Χριστόν. Δεθεὶς οὖν τὰς χεῖρας ὀπίσω, καὶ τυφθεὶς ἀφειδῶς, ἐβλήθη ἐν τῇ φυλακῇ. Συνεισῆλθε δὲ καὶ ἡ μητὴρ ἀυτοῦ, καὶ ἀπεσπόγγιξε τὰ αἵματα αὐτοῦ · δοὺς γαρ πάντα τὸν πλοῦτον αὐτῆς τοῖς πτωχοῖς, ἠκολούθη τῷ υἱῷ. Ἐκβληθεὶς δὲ τῆς φυλακῆς κατεδικάσθη σταυρωθῆναι, οὐκ ἐν τῷ πάθει μόνον κοινωνπν τῷ Χριστῷ, ἀλλὰ καὶ ἐν ταῖς ἡμέραις · καὶ γαρ ἡ μεγάλη πέμπτη ἦν ὅτε ἐσταυρώθη. Δοῦσα δὲ ἡ μητὴρ ἀυτοῦ τοῖς δημίοις πέντε Χρυσίνους, παρεκάλεσεν αὐτοὺς μὴ ὁμοίως τῷ Χριστῷ σταυρῶσαι τὸν υἱὸν ἀυτῆς, ἀλλὰ κατὰ κεφαλῆς. Καὶ σταυρωθεὶς ὥρᾳ τρίτῃ τῆς παρασκευῆς, παρέδωκε τὸ πνεῦμα· καὶ ἐπιπεσοῦσα αὐτῷ ἡ μητὴρ αὐτοῦ ἀφῆκε τὴν ψυχήν.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΡΟΥΦΙΝΟΥ ΔΙΑΚΟΝΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΙΑΣ ΑΥΤΟΥ.

S. Rufini & Sociorū MM.

Ἐπὶ τῆς βασιλείας τοῦ παρανόμου Μαξιμίνου, διωγμοῦ μεγάλου κατὰ τῶν Χριστιανῶν κινηθέντος, πᾶς ὅστις τὸν Χριστὸν ὡμολόγει, ὑπὸ τῶν εἰδωλολατρῶν κρατούμενος, καὶ πολλαῖς βασάνοις καθυποβαλλόμενος, τελευταῖον θανάτῷ παρεδίδου. Ὑπάρχων δὲ κατ᾽ ἐκεῖνον τὸν καιρὸν καὶ ὁ Ἅγιος Ροὑφίνος Διάκονος τῆς τοῦ Χριστοῦ ἐκκλησίας, καὶ πολλους διδάσκων ἐπὶ τῷ ὀνόματι τοῦ Χριστοῦ ἐκρατήθη, καὶ ἀπεκλείσθη εἰς φυλακήν. Ἀκυλίνα δέ τις Χριστιανὴ, ἐπισκεπτομένη αὐτὸν, ἐκρατήθη καὶ ἀυτη. Καὶ ἀμφώτεροι παραστάντες τῷ Ἄρχοντι καὶ τιμωρηθέντες, ἐ͂ιτα θαυματουργήσαντες, παρεσκέυασαν τοὺς παρεστῶτας διακοσίους στρατιώτας πιστεῦσαι τῷ Χριστῷ. Καὶ παραυτίκα ὀργισθεὶς ὁ Ἄρχων προσέταξεν ἅπαντας μαχαίρᾳ θανατωθῆναι. Καὶ δήσαντες αὐτοὺς οἱ δήμιοι, ἠγαγον ἐπὶ τὸν τόπον τῆς τελειώσεως · καὶ ἀπἐκεφάλησαν ἅπαντας, εὐχαριστοῦντας τῷ Κυρίῳ μέχρι τέλους.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ Η᾽ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΠΑΥΣΙΛΥΠΟΥ.

VIII S. Pausilypi M.

Παυσίλυπος, ὁ τοῦ Χριστοῦ Μάρτυς, ὑπῆρχεν ἐπὶ τῆς βασιλείας τοῦ παρανόμου καὶ δυσσεβοῦς Ἁδρίανοῦ · διαγνωσθεὶς δὲ ὅτι τὸν Χριστὸν σέβεται, καὶ διδάσκει ἐπὶ τῷ ὀνόματι ἀυτοῦ, κρατηθεὶς καὶ δεθεὶς, [15 Aprilis.] προσήχθη τῷ Βασιλεῖ · καὶ παραστὰς αὐτῷ, ἠρωτήθη εἰ τὸν Χριστὸν ὁμολογεῖ Θεόν. Καὶ παῤῥησίᾳ κηρύξας ἀυτὸν Θεὸν ἀληθῆ καὶ ποιητὴν τοῦ παντὸς, παρεδόθη τῷ τῆς χώρας Εὐρώπης Ἐπάρχῳ, καὶ τύπτεται ῥάβδοις ἀ φειδῶς τριακοσίαις φυραῖς. Ἀνεθεὶς δὲ τῆς βασάνου, πάλινἠναγκάσθη ἀρνήσασθαι τὸν Χριστὸν, καὶ θῦσαι τοῖς εἰδώλοις · καὶ μὴ πεισθεὶς, ἐδέθη καὶ ἀπήγετο εἰς τὸ ἀποκεφαλισθηναι. Καὶ ἐν τῇ ὁδῷ τῶν δεσμῶν διαῤῥιχθέντων, ἐπέτεινεν ἑαυτὸν πρὸς τὸ φυγεῖν. Καὶ τοῦ μὲν ξίφους ἐλυτρώθη· εἰς τόπον δέ τινα διασωθεὶς, καὶ σταθεὶς, καὶ Θεῷ προσευξάμενος, ἀπέδωκε τὴν μαρτυρικὴν ἀυτοῦ ψυχὴν προθύμως τῷ Θεῷ, ἀπολαβὼν στέφανον ἀμάραντον καὶ ζωήν ἀχώρητον.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΚΕΛΕΣΤΙΝΟΥ ΠΑΠΑ ΡΩΜΗΣ.

S. Cælestini PP.

Κελεστῖνος ὁ ἐν Ἁγίοις Πατὴρ ἡμῶν, ὑπῆρχεν ἐπὶ τῆς Βασιλείας Θεοδοσίου τοῦ μικροῦ, ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ Ρὡμύιων, [6 Aprilis.] πᾶσαν ἀρετὴν κατορθώσας, καὶ πᾶσαν θείαν γραφὴν ἐκμελετήσας. Μετὰ δὲ τελευτὴν τῶν ἁγίων Ἐπισκόπων Ἰννοκεντίου, Βονιφατίου, Ζωσίμου, προχειρίζεται Πάπας τῆς μεγάλης Ρὥμης · συντρἑχων δὲ τῷ βίῳ ὁ λόγος, ἀιδέσιμον αὐτὸν τοῖς πᾶσι ἀπέφαινεν καὶ θαυμαστὸν · καὶ ἐν ἄλλοις μὲν πολλοῖς, ἐξαιρέτως δὲ ἐν τῇ τῶν ὀρθῶν δογμάτων ὑποτυπώσει, καὶ διαλέξει. Καὶ γαρ σὺν τῷ Ἅγίῳ Κυρίλλῳ δι᾽ ἐπιστολῆς δογματικῆς πλήρους ὀρθοδοξίας, ἣν ἀπέστειλεν ἐκ Ρὥμης ἐν τῇ συνόδῳ τῇ ἐν Ἐφέσῳ, τὸν δυσσεβῆ Νεστόριον καθεῖλε, καὶ τῆς τῶν ὀρθοδόξων ἐξήλασεν Ἐκκλησίας, βλασφημουντα εἰς τὸν Ὑιὸν τοῦ Θεοῦ, καὶ εἰς τὴν Ἁγίαν Θεοτόκον. Ἔτι δὲ καὶ δι᾽ ἄλλων δογμάτων τὰς τῆς ἀνατολῆς Ἐκκλησίας τῆς τόυτου λύμης ἠλευθέρωσεν, καὶ πολλοὺς φωτίσας ἐτελειώθη ἐν εἰρήνῃ.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ Θ᾽ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΒΑΔΙΜΟΥ ΤΟΥ ΑΡΧΙΜΑ ΝΔΡΙΤΟΥ.

IX S. Badimi M.

Βάδιμος ὁ Ὅσιος ὑπῆρχε μὲν ἐκ τῆς χώρας Περσῶν, πλουσίων δὲ γονέων ὑιὸς· ὧν τελευτησάντων, ἅπαντατὸν πλοῦτον σκορπίσας εἰς τοὺς πένητας, ἀπελθὼν εἰς μοναςήριον, ἐγένετο μοναχὸς, ἐ͂ιτα καὶ Ἀρχιμανδρίτης. Κηρύττων δὲ τὸν Χριστὸν, πολλοὺς ἐπ᾽ αὐτὸν ἐπιστρέφων ἐβάπτιζε. Καὶ μαθὼν τοῦτο Σαβώριος, ἀποστείλας ἐκράτησεν ἀυτὸν σὺν ἑπτὰ μαθηταῖς αὐτοῦ, καὶ ἀπέκλεισεν ἀυτὸν εἰς φυλακήν. Καὶ μετὰ τέσσαρας ἡμέρας προσέταξεν ὁ Σαβώριος τοῖς δημίοις, ἐκβαλεῖν ἀυτοὺς τῆς φυλακῆς, καὶ ἀποκεφαλῆσαι. Ἕνα δὲ τῶν a δημίων, Νηρσᾶν ὀνόματι, πρότερον ὄντα Χριστιανὸν, ἀρνήσαμενον δὲ τὸν Χριστὸν διὰ τὸν φόβον, γυμνοῦντα τὸ ξίφος τὸ ἀποκεφαλίσαι ἀυτοὺς, ἰδὼν ὁ Ἅγιος καὶ στενάξας, ἐταλάνισε, καὶ ὑπέμνησεν αὐτὸν τῆς μελλούσης ἡμέρας τὴν ἀνταπόδοσιν. Ὁ δὲ Νηρσὰς, ἀρξάμενος τρέμειν ἀπὸτοῦ φόβου, δἐδωκε τῷ ἁγίῳ πληγὰς τέσσαρας · καὶ ὅυτω βίᾳ πολλῇ παρέδωκε τὸ πνεῦμα.

[Annotatum]

a Non fuit proprie Narsas unus lictorum: sed ad suæ apostasiæ confirmationem jussus est in Badimo partes agere lictoris, quamvis Principatu civitatis Ariæ insignitus, uti constat ex Actis.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΜΑΡΤΥΡΩΝ, ΤΩΝ ΕΝ ΠΕΡΣΙΔΙ ΤΕΛΕΙΩΘΕΝΤΩΝ.

SS. Martyres in Perside.

Σαβώριος, ὁ τῶν Περσῶν Βασιλεὺς, ἐκστρατεύσας κατὰ τῆς τῶν Ρὡμαίων γῆς, κατὰ τὸ πεντῆκοστὸν τρίτον ἔτος τῆς αὐτοῦ βασιλείας, καὶ νόμῳ πολἐμου πολυάνθρωπον πόλιν ἑλὼν, τοὺς ἐν ἀυτῇ μὲν στρατιώτας πάντας ἐφόνευσε, τὸν δὲ ἀπόλεμον ὄχλον, ὂιον γέροντας, γυναῖκας, παιδία, καὶ τὸν Ἐπίσκοπον Ἡλιόδωρον, καὶ τοὺς Πρεσβυτέρους, καὶ τοὺς Διακόνους, καὶ πάντας τοὺς ἐν τῷ Κλήρῳ περιεποιήσαντο. Μέλλων οὖν τελευτᾷν ὁ Ἐπίσκοπος Ἡλιόδωρος, ἐχειροτόνησεν ἀντ᾽ ἀυτοῦ Ἐπίσκοπον ἐκ τῶν Πρεσβυτέρων ἕνα. Καὶ τῆς ἐξ ἔθους δοξολογίας ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ἀναφερομένης τῷ Θεῷ, ἀπελθών τις τῶν Περσῶν, ἐ͂ιπε τῷ Σαβωρίῳ · Ὅτι ὁὶ παρὰ σοῦ συγχωρηθέντες ζῇν Χριστιανοὶ, ἕνα ἐξ ἀυτῶν πρῶτον ποιησαντες, τῆς μὲν θρησκείας ἡμῶν καταβλασφημοῦσι, τῆς δὲ σῆς ἐξουσίας καταφρονοῦσι. Τότε ἀχθέντες, ἡναγκά σθησαν προσκυνῆσαι τῷ ἡλίῳ · μὴ πεισθὲντες δὲ ἅπαντες ἀπεκεφαλίσθησαν.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΕΥΦΥΚΙΟΥ, ΤΟΥ ΕΝ ΚΑΙΣΑΡΕΙΑ.

S. Eupsychii M.

Εὐψύχιος, ὁ τοῦ Χριστοῦ Μάρτυς, ὑπῆρχεν ἐπὶ τῆς βασιλείας τοῦ παραβάτου Ἰουλιανοῦ, ἀπὸ τῆς χώρας τῶν Καππαδοκῶν · ἀνεπίληπτον δὲ βίον καὶ γνώμην κεκτημένος ἁπλοῦν, ἐ͂ιχε καὶ πόθον πολὺν εἰς Χριστόν. Ὁρῶν δὲ τοὺς εἰδωλολάτρας ἀπερχομένους εἰς τὸν ναὸν τῆς λεγομένης Τύχης καὶ θύοντας, εἰς ἣν πιστέυων ὁ παραβάτης Ἰουλιανὸς θυσίας καθεκάστην προσέφερεν, ζήλῳ θείῳ κινηθεὶς, καὶ Χριστιανῶν τινῶν προσλαβόμενος, ἀπελθὼν κατέστρεψεν αὐτὸν ἐκ βάθρων, καὶ τὰ ἐν ἀυτῷ συνέτριψεν εἴδωλα. Μαθὼν δὲ ταῦτα ὁ παραβατης, ὠργίσθη σφόδρα, καὶ ἀποστείλας ἐκράτησεν ἅπαντας · καὶ τοὺς μὲν ἄλλους τῶν ἰδίων στερήσας, κακώσεσι ποικίλαις ὑποβαλὼν, ἐξώρισε· τὸν δὲ Μάρτυρα Εὐψύχιον, ὡς ἀίτιον γενόμενον τοῦ τοιούτου δράματος, πρῶτον μὲν ἀπέκλεισεν εἰς φυλακὴν · ἔπειτα τῆς φυλακῆς ἐκβαλὼν, καὶ πολλὰ βασανίσας, καὶ καταναγκάσας ἀρνήσασθαι τὸν Χριστὸν, καὶ μὴ πείσας, ἀπεκεφάλισεν.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ Ι᾽ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΝΤΑ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΤΕΡΕΝΤΙΟΥ, ΑΦΡΙΚΑΝΟΥ, ΚΑΙ ΤΩΝ ΛΟΙΠΩΝ.

SS. XL. Martyrum.

Τερέντιος, ὁ τοῦ Χριστοῦ Μάρτυς, μετὰ τῆς συνοδίας ἀυτοῦ, ὑπῆρχεν ἐπὶ τῆς βασιλείας Δεκίου, ἐκ τῆς χώρας Ἀφρικῆς · διωγμοῦ δὲ κινηθέντος, καὶ τῶν Χριστιανῶν φονευομένων, πολλοὶ φοβηθέντες καὶ ἀναγκασθέντες θῦσαι, καὶ μὴ πεισθέντες, ἀπεκλείσθησαν εἰς φυλακὴν παρὰ τοῦ Ἡγεμόνος Ἀφρικῆς. Εἶτα τῆς φυλακῆς ἐξελθόντες, πάλιν ἠναγκάζοντο ἀρνησάσθαι τὸν Χριστὸν, βασάνοις πολλαὶς ἐξεταζόμενοι · πρότερον γαρ ἐτύφθησαν ἔως ἐφάνησαν τὰ σπλάγχνα αὐτῶν, ἔπειτα σουβλίοις a πυρωθείσι τὰ ψύα διετρυπήθησαν, καὶ ὄξος καὶ ἅλας ἐπεχέθησαν. Ἐπὶδὲ προσευξάμενοι τὰ ζώανα, καὶ τοὺς βωμοὺς, καὶ τοὺς ναοὺς κατέςρεψαν, οἱ μὲν τριάκοντα ἐξ ζίφει τὰς κεφαλὰς ὰπετμήθησαν, οἱδὲ τέσσαρες, χεῖρας καὶ πόδας δεθέντες, ἐνεβλήθησαν εἰς φυλακὴν · καὶ μετὰ ταῦτα τῆς φυλακῆς ἐξελθόντες ἀπεκεφαλίσθησαν καὶ αὐτοί.

[Annotatum]

a Σουβλίον pro Subula etiam Suidas usurpat, ψύον pro tergo, an alibi inveniatur nescio: sunt quibus ψύη suprema cutis est, quam hic etiam significari potius quam tergum haud abs re suspicaberis.

ΚΑΙ ΜΗΜΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΑΓΑΒΟΥ.

S. Agabi Apostoli.

Ἄγαβος ὁ τοῦ Χριστοῦ Ἀπόστολος, πολλῶν καὶ ἄλλων ἀγαθῶν διὰ τὴν αὐτοῦ ἀρετὴν παρὰ Θεοῦ ἀξιωθὲις, [13 Febr.] ἐδέξατο καὶ προφητικὸν χάρησμα · καὶ γαρ τὴν ζώνην τοῦ μεγάλου Ἀποστόλου Παύλου λαβὼν, καὶ ἑαυτοῦ τὰς χεῖρας καὶ τοῦς πόδας δεσμήσας, προεφήτευσεν εἰπών, Τὰ δὲ λέγει τὸ Πνεῦμᾳ τὸ ἅγιον, Τὸν ἄνδρα οὗ ἐστιν ἡ ζώνη ἅυτη, οὕτως δήσουσιν εἰς Ἱερουσαλὴμ ὁι Ἰουδαῖοι, καὶ μαστιγώσουσιν. Καὶ προφητεύσας ἠλήθευσαν · ἀπελθόντα γαρ τὸν ἅγιον Παῦλον εἰς Ἱερουσαλὴμ, οὐ μόνον ἐδέσμησαν οἰ Ἰουδαῖοι, ἀλλὰ καὶ φονεῦσαι ἐπεχείρησαν. Καὶ ταῦτα μὲν πρότερον · ὕστερον δὲ καὶ ἄλλα πλεῖστα προφητεῦσας, καὶ τὸ λαχὸν αὐτῷ μέρος τῆς οἰκουμένης τῇ διδασκαλίᾳ αὐτοῦ καὶ ταῖς ἀπείροις θαυματουργίαις φωτίσας, καὶ εἰς ἐπίγνωσιν Θεοῦ τὸ καταπιστευθὲν ἀυτῷ ποίμνιον ἀγαγὼν, καὶ τῶν εἰδώλων τὴν θρησκείαν καταβαλὼν καὶ καταλύσας, ἐν εἰρήνῃ ἐτελειώθν.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ ΙΑ᾽ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΑΝΤΙΠΑ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΠΕΡΓΑΜΩΝ.

S. Antipæ M.

Αντίπας, ὁ τῶν δαιμόνων ἀντίπαλος, ἦν ἐπὶ τῶν χρόνων Δομετιανοῦ τοῦ Βασιλέως κατὰ τὸν καιρὸν τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, ὅτε καὶ ὁ Θεολόγος Ἰωάννης ἐξώριστος ὑπῆρχεν εἰς Πάτμον τἡν νῆσον. Ὑπάρχων δὲ Ἐπίσκοπος a Περγάμου, πάνυ γέρων ὢν, ἐκρατήθη παρὰ τῶν εἰδωλολατρῶν, τῶν δαιμόνων ἐμφανισάντων ἀυτοῖς, καὶ εἰπόντων, μὴ δύνασθαι τὸν τόπον οἰκεῖν διὰ τὸν Ἀντίπαν. Διὰ τοῦτο ἀχθεὶς πρὸς τὸν Ἡγεμόνα, καὶ καταναγκασθεὶς ἀρνήσασθαι τὸν Χριστὸν καὶ θῦσαι τοῖς εἰδώλοις, καὶ μὴ πεισθὲις, ἀλλὰ μᾶλλον ἐκ παραδείγματος ἐλέγξας τὴν πλάνην τῶν ἑλλήνων, φήσας ἀρχαίαν μὲν ἀυτὴν ἐ͂ιναι, κακὴν δὲ (καὶ γαρ ὁ Ἡγεμὼν τοῦτο προεβάλετο, ὅτι ἀρχάια μὲν ἐστιν ἡ τῶν ἑλλήνων θρησκεία, νέα δὲ ἡ τῶν Χριστιανῶν · καὶ ὁ Ἅγιος ὅτι Κάῖν παλαιὸς μὲν γεγονεν, ἀλλὰ φονεὺς τοῦ ἀδελφοῦ) ἐνεβλήθη ἐν χαλκῷ βοῒ πυρωθέντι, καὶ ἐτελειώθη.

[Annotatum]

a Episcopum nemo antiquior appellavit, fuisse tamen sentiunt Græci, qui eum ut Ἱερομάρτυρα colunt, toto Officio ecclesiastico.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ ΙΒ᾽ ΑΘΛΗΣΙΣ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΑΡΤΕΜΩΝΟΣ.

XII S. Artemonis M.

a Ἀρτέμων τοῦ Χριστοῦ Μάρτυς, ἦν ἐπὶ τῆς Βασιλείας Διοκλητιανοῦ, Πρεσβύτερος ὑπάρχων τῆς ἐν Λαοδικίᾳ ἁγίας ἐκκλησίας · πρὸ ἑνὸς δὲ ἐνιαυτοῦ τῆς τελειώσεως ἀυτοῦ, εἰσελθών ἐν τῷ ναῷ τῶν ἑλλήνων μετὰ Σισιννίου τοῦ Ἐπισκόπου ἀυτοῦ, [8 Octobris.] κατέστρεψε τὰ εἴδωλα. Καὶ μαθὼν τοῦτο παρὰ τῶν εἰδωλολατρῶν ὁ τῆς χώρας Ἄρχων, ἀπῆλθε κρατῆσαι τὸν Ἐπίσκοπον, καὶ νοσήσας ἐκινδύνευσεν. Εἶτα ἐμήνυσε τῷ Ἐπισκόπῳ εὔξασθαι ὑπὲρ αὐτοῦ, καὶ εἲ τύχῃ ὑγείας, χρυσῆν εἰκόνα ἀναστήσειν αὐτῷ. Ὑγιάνας οὖν, ἀπήρχετο πρὸς Καισάρειαν · καὶ κατὰ τὴν ὁδὸν εὑρὼν Ἀρτέμονα τὸν Πρεσβύτερον, ἐκράτησεν ἀυτὸν · καὶ δήσας ἔσυρε, καὶ ἀπαγαγὼν ἐις τὴν πόλιν, ἀπέκλεισεν εἰς φυλακήν. Εἶτα ἠνάγκασεν ἀρνήσασθαι τὸν Χριστὸν · καὶ μὴ πείσας, μέλη τινὰ τῶν σαρκῶν αὐτοῦ ἐκτεμὼν, ὤπτησεν ἐν ἐσχάρα. Καὶ τότε ἐκκαέντος λέβητος ἐπὶ τῷ ἐμβληθῆναι ἀυτὸν καὶ καεῖναι, ἦραν ἀετοὶ δύο τὸν Ἄρχοντα, καὶ ἀνέβαλον εἰς αὐτὸν · ὁ δὲ Ἅγιος ὀλίγον ἐπιβιοὺς, ἐν εἰρήνῃ ἐτελειώθη.

[Annotatum]

a Menæa excusa cum multis MSS. hunc Sanctum recolunt die XXIV Martii, quando de ipso inter Prætermissos egimus; & iterum VIII Octobris, quando de eodem agemus cum Romano Martyrologio.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ ΙΓ᾽ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΚΡΙΣΚΕΝΤΟΣ.

XIII S. Crescentis M.

Κρίσκης, ὁ τοῦ Χριστοῦ Μάρτυς, ὑπῆρχεν ἐκ τῆς πόλεως Μύρων, ἐυλαβὴς ὢν καὶ γηραῖος. Ὁρῶν δὲ πολλοὺς προσκυνοῦντας τὰ εἴδωλα, [15 Aprilis.] εἰσελθὼν μέσον ἀυτῶν, παρῄνει ἀυτοῖς, ἀποστῆναι μὲν τῆς πλάνης, προσελθεῖν δὲ τῷ Χριστῷ καὶ σωθῆναι. Ὁ δὲ Ἡγεμὼν μαθὼν τοῦτο, ἐκράτησεν αὐτὸν · καὶ ἀγαγὼν ἔμπροσθεν αὐτοῦ, ἠρώτησε τύχην, πατρίδα, καὶ ὄνομα. Ὁ δὲ οὐδὲν ἕτερον ἔλεγεν, ἢ Ὅτι Χριστιανός εἴμι. Ὁδὲ Ἡγεμὼν ἔφη · Θῦσον σχήματι μόνῳ τοῖς θεοῖς, καὶ προσκύνει κατὰ ψυχὴν τῷ Θεῷ σου. Ὁ δὲ Ἅγιος μὴ καταδεξάμενος, ἀλλὰ μεγάλῃ τῇ φωνῇ, τὸν μὲν Χριστὸν ὁμολογῶν, τὰ δὲ εἴδωλα διελέγχων καὶ ἀτιμάζων, πρῶτον μὲν ἐπὶ ξύλου κρεμασθεὶς ἐξέσθη ἐπὶ πολὺ, καὶ λαμπάσι κατεφλέχθη τὰς πλευρὰς · ἔπειτα τοῦ ξύλου καταβιβασθεὶς, πάλιν ἠναγκάζετο θῦσαι τοῖς εἰδώλοις. Ὡς δὲ οὐκ ἐπείσθη, εἰς κάμινον μεγάλην πυρὸς ἐμβληθεὶς, τῷ Θεῷ τὸ πνεῦμα παρέδωκεν.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣΗΜΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΟΥ ΟΜΟΛΟΓΗΤΟΥ.

S. Basilii Ep. Conf.

Ὀ ἐν Ἁγίοις Πατὴρ ἡμῶν Βασίλειος, ἐκ βρέφους τὸν Θεὸν ἀγαπήσας, καὶ πᾶσαν ἀρετὴν κατορθώσας, χειροτονεῖται Παρίου Ἐπίσκοπος ἐπὶ τῶν χρόνων τῶν δυσσεβῶν εἰκονομάχων. Ὅστις, κατὰ Πᾶυλον τὸν θεῖον καὶ μέγαν Ἀπὸστολον τοῦ Χριστοῦ, διὰ τὸ μὴ πεισθῆναι συνελθεῖν τῇ δυσσεβῆ ἁιρέσει τῶν ἀθετούντων τὴν πάνσεπτον εἰκόνα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, καὶ τῆς παναχράντου αὐτοῦ μητρὸς Μαρίας, τῆς ἐν δόξου δεσποίνης ἡμῶν θεοτόκου καὶ ἀεὶ παρθένου, καὶ πάντων Ἁγίων, καὶ μὴθελῆσαι ὑπογράψαι ἐις τὸν ἄδικον τόμον, ἐπὶ καταλύσει τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, τὴν ζωὴν ἀυτοῦ ἅπασαν ἐν διωγμοος, καὶ πειρασμοῖς, καὶ θλίψεσι, καὶ στενοχωρίαις διήνυσεν, ἀπὸ τόπου ἐις τόπον τὰς μεταβάσεις καὶ φυγὰς ἀὲι ποιούμενος· καὶ οὕτω τῶν πατρικῶν δογμάτων προῖστάμενος, καὶ τῶν κακοδόξων τὰς συνάξεις μισῶν μέχριτέλους, πρὸς Θεὸν ἐξεδή μησεν.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΣΘΥ.

S. Eleutherii M.

Ἐλευθέριος, ὁ τοῦ Χριστοῦ Μάρτυς, ὑπῆρχεν ἐκ τῆς χώρας Περσίδος, Χριστιανὸς δὲ ὢν καὶ τὸν Χριστὸν ἀγαπῶν, ἀπήρχετο πρὸς τὸν Ἅγιον Συμεὼν τὸν Ἐπίσκοπον, καὶ παρ᾽ αὐτοῦ τελεώτερον ἐδιδάσκετο λόγον τῆς ἀληθείας, καὶ ὑποστρέφων εἰς τὸν οἰκον ἀυτοῦ, ἐδίδασκεν καὶ αὐτὸς τοὺς προσερχομένους αὐτῷ, τὰ περὶ τῆς οἰκονομίας τοῦ Χριστοῦ · ὅπως Θεὸς ὢν ἀπροσδεης, ἠθέλησε γενέσθαι ἄνθρωπος, ἵνα σώσῃ τὸν ἄνθρωπον, μὴ τραπεὶς τὴν οὐσίαν μετὰ τὴν τῆς ἀνθρωπότητος ἕνωσιν, ἀλλ᾽ ὅλος Θεὸς ὢν, ὅλος γενόμενος ἄνθρωπος. Διδάσκων δὲ δὲ ὁ ἅγιος Ἐλευθέριος ὁύτως, καὶ πολλοὺς τῶν ἀπίστων ἐπιστρέφων καὶ βαπτίζων, ἐγνώσθη παρὰ τῶν πυρσολατρῶν Περσῶν · καὶ καταμηνυθεὶς τῷ Βασιλεῖ, ἐκρατήθη καὶ παρέστη ἀυτῷ. Ὁ δὲ Βασιλεὺς ἐρωτήσας αὐτὸν, καὶ ἰδὼν αὐτοῦ τὸ ἀμετάθετον, παρέδωκεν αὐτὸν τοῖς Ἀρχιμάγοις, παραγγείλας ἀυτοῖς πεῖσαι αὐτὸν ἀρνήσασθαι τὸν Χριστὸν· οἱ δὲ πολλὰ βασανίσαντες, καὶ μὴ πείσαντες, ἀπεκεφάλησαν αὐτόν.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ ΙΔ᾽ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΣΥΜΕΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΙΑΣ ΑΥ ΤΟΥ.

XIV S. Symeonis Ep. M.

Συμεὼν, ὁ τοῦ Χριστοῦ Ἱερομάρτυς, ὑπῆρχεν ἐπὶ τῆς βασιλείας Σαβωρίου τοῦ Περσῶν Βασιλέως · ὁρὼν δὲ τὰ παράνομα ἔργα τῶν Περσῶν, καὶ μὴ φέρων αὐτῶν τὰς ἐπιταγὰς, ἔγραψε τῷ Βασιλεῖ· Ὅτι ἡμεῖς δοῦλοι Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν ὑπάρχοντες, ὑπόφοροι ὑμῶν ἐ͂ι ναι οὐκ ἀνεχόμεθα · ποίει οὖν ὃ βούλει. Ἀποστείλαντος οὖν τοῦ Βασιλέως, ἤχθη δέσμιος μετὰ τῶν σὺν ἀυτῷ · καὶ εἰσελθὼν, οὐ προσεκύνησεν ὡς πρότερον αὐτὸν· καὶ ἐρωτηθεὶς διὰ τί οὐ προσεκύνησεν; ἐ͂ιπεν · Ὅτε εἴχομεν εἰρήνην, ἐποίουν τοῦτο · ὅτε δὲ δέσμιος παραγενόμην, οὐ προσκυνῶ. Ἐξερχό μενον δὲ ἀυτὸν πρὸς τὸ ἀποκλεισθῆναι εἰς φυλακὴν, ἰδών τις Πρεπώσιτος, ὁ πρότερον μὲν ὢν Χριστιανὸς, ὕστερον δὲ ἀρνησάμενος, ἠβουλήθη ἀσπάσασθαι· καὶ μὴ προσδεχθεὶς, ἔφη · Εἰ Συμεὼν, ἄνθρωπος ὢν, ἀπεστράφη με, πῶς ὁ Χριστὸς ἀγαπήσει με, ὃν ἠρνησάμην; Καὶ γνοὺς τοῦτο ὁ Βασιλεὺς, ἀπεκεφάλισεν αὐτόν τε καὶ τὸν Ἐπίσκοπον σὺν τοῖς Πρεσβυτέροις, καὶ Διακόνοις, καὶ ἑτέροις ἑκατὸν πεντήκοντα.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΘΑΣΙΚ, ΚΑΙ ΤΗΣ ΘΥΓΑΤΡΟΣ ΑΥΤΟΥ ΑΣΚΗΤΡΙΑΣ.

a

S. M. Phasic & Filiæ ejus.

Οὗτος ὁ Μάρτυς, ὅτε ἀπεκεφαλίζοντο οἱ περὶ τὸν Ἅγιον Συμεὼν ἅγιοι Μάρτυρες, παρεστὼς καὶ θεωρῶν, ἰδὼν ἕνα Πρεσβύτερον, μέλλοντα ἐκτέμνεσθαι τὴν κεφαλὴν, [21 Aprilis.] φοβηθέντα καὶ τρομάσαντα, ἔφη αὐτῷ· Μὴ φοβοῦ, κάμμυσον τοὺς ὀφθαλμοῦς σου, καὶ ὁ Χριστὸς φωτίσει σε. Ὅθεν διαγνωσθεὶς ὅτι τὰ Χριστιανῶν φρονεῖ, παρέστη τῷ Βασιλεῖ · καὶ ἐρωτηθεὶς, καὶ ὁμωλογήσας τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, πρῶτον μὲν ἐτμήθη τὴν γλῶσσαν, ἐ͂ιτα ἐκδαρεὶς ἀνιλεῶς ὅλου τοῦ σώματος τὸ δέρμα, ἀπέδωκε τὴν ψυχήν. Εἰχε δὲ καὶ θυγατέρα Χριστιανὴν ἀσκήτριαν, καὶ ἀγαγὼν αὐτὴν ὁ Βασιλεὺς, κατηνάγκαζεν ἀρνήσασθαι μὲν τὸν Χριστὸν, θῦσαι δὲ τῷ ἡλίῳ καὶ τῷ πυρί. Ὡς δὲ οὐκ ἔπεισε, πρῶτον μὲν γυμνώσας ἀυτὴν, ἔτυψεν ἄφειδῶς, καὶ λαμπᾶσι κατέφλεξε, καὶ κρεμάσας ἔξεσε μετὰ σιδηρῶν ὀνύχων, ἔπειτα ξίφει τὴν ἱερὰν αὐτῆς κεφαλὴν ἀπέτεμεν.

[Annotatum]

a Ecgraphum nostrum ἀδελφῆς, errore manifesto, quem correximus: cum & infra habeatur θυγατὴρ filia, & filiam appellet etiam Sozomenus.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΧΙΛΙΩΝ ΜΑΡΤΥΡΩΝ, ΚΑΙ ΑΖΑΤ ΤΟΥ ΕΥ ΝΟΥΧΟΥ.

S. Azat M. & Sociorum.

Τῆς σωτηριώδους ἑορτῆς ἐπιστάσης τῆς ἁγίας καὶ μεγάλης παρασκευῆς, ἑώρταζον καὶ οἱ ἐν Περσίδι Χριστιανοὶ, καὶ ἐδοξολόγουν εὐχαριστοῦντες τῷ Χριστῷ, [22 Aprilis.] τῷ δι᾽ ἡμᾶς ὑπομείναντι τὰ σωτήρια πάθη. Κρατηθέντος οὖν τοῦ Ἁγίου Συμεὼν τοῦ Ἐπισκόπου, καὶ ἀναιρεθέντος, καὶ μετ᾽ ἐκεῖνον φονευθέντων καὶ ἄλλων πολλῶν (καὶ γαρ ἀπὸ τῆς μεγάλης παρασκευῆς μέχρι δεκάτης ἡμέρας, πᾶς Χριστιανὸς κρατοῦμενος ἐφοτέυετο) ἐκρατήθησαν καὶ οὗτοι οἱ Ἅγιοι· καὶ μετὰ αὐτῶν Ἀζὰτ ὁ εὐνοῦχος, πλούσιος μὲν ὢν καὶ πρῶτος τοῦ παλατίου, ἀγαπώμενος δὲ πλεῖστα καὶ τιμώμενος ὑπὸ τοῦ Σαβωρίου. Καὶ παραστάντες ἐνώπιον τοῦ Βασιλέως, καὶ ἐρωτηθέντες, καὶ ὁμολογήσαντες τὸν Χριστὸν παῤῥησίᾳ ἀνῃρέθησαν ἅπαντες. Μεταμεληθεὶς δὲ ὁ Σαβώριος ἐπὶ τῷ θανάτῳ τοῦ Ἁγιου Ἀζὰτ, ἐνομοθέτησεν ἔκ τοτε, μὴ φονεύεσθαι Χριστιανὸν · καὶ ἐφυλάχθη ἓως καιροῦ.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΩΝ ΑΓΙΟΝ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΙΑΚΩΒΟΥ ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ, ΚΑΙ ΑΖΗ ΔΙΑΚΟΝΟΥ.

S. Jacobi & Azæ Martyrū.

Καὶ οὗτοι οἱ ἅγιοι Μάρτυρες Ἰάκωβος Πρέσβης, καὶ Ἄζης ὁ Διάκονος, ἐν Περσίδι ὑπῆρχον, κατὰ τὸν καιρὸν τοῦ διωγμοῦ τοῦ παρανόμου Σαβωρίου · κηρύττοντας δὲ τὸν Χριστὸν κρατησας ὁ Ἀρχιμάγος, [22 Aprilis.] ἐνέβαλεν εἰς φυλακὴν, λιμῷ κολάσας ἀυτοὺς ἐπὶ πολλᾶις ἡμέραις. Καὶ μετὰ ταῦτα τῆς φυλακῆς ἐκβαλὼν, καὶ ἐνώπιον ἀυτοῦ ἀγαγὼν, κατηνάγκαζεν ἀρνησασθαι τὸν Χριστὸν · μὴ πειθομενους δὲ, πρῶτον μὲν σίνηπι μετὰ ὄξους τοῖς μυκτῖρσιν αὐτῶν ἐνέβαλεν, ἔπειτα γυμνῶν ἀυτοὺς καὶ κρεμὼν ἐπὶ ξύλων κατὰ νύκτα, ἐτιμώρει τῷ κρύει · καὶ τὰς πρωΐας ἔτι κρεμωμένους γυμνοὺς ἔτυπτε ῥάβδοις, καὶ πάλιν ἐνεβλήθησαν εἰς φυλακὴν · καὶ τῆς φυλακῆς ἐξελθόντες, ἀπεκεφαλίσθησαν. Κατελθόντος δὲ τοῦ δημίου εἰς τὴν παρακειμενην λίμνην, καὶ τὸ ξίφος πλύναντος, μετεβληθὴ τὸ ὕδωρ ἀυτῆς εἰς ἇιμα, καὶ διηρκεσεν ἐπὶ πολὺν, ἐ͂ιτα ἐξηράνθη.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ ΙΕ᾽ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΣΑΒΑ ΤΟΥ ΓΟΤΘΟΥ.

XV S. Sabæ Gothi M.

Σάβασ, ὁ τοῦ Χριστοῦ Μάρτυς, ἦν μὲν ἐπὶ τῆς βάσιλείας Οὐαλεντινιανοῦ, ἐκ τῆς χώρας δὲ τῶν Γότθων· ἐκ παιδόθεν δὲ Χριστιανὸς ὢν, οὐ μόνον ἀπεστρέφετο τὰ εἰδωλόθυτα βρώματα, [12 Aprilis.] ἀλλὰ καὶ τοὺς βουλομένους αὐτῶν ἀπογέυεσθαι διεκώλυεν · ἀντὶδὲ αὐτῶν τὴν εἰς Χριστὸν πίστιν παρατιθέμενος, πολλοὺς ἐπιστρέφων ἐβάπτιζεν. Ἐπισυστάντες οὖν αὐτῷ οἱ εἰδωλολάτραι, βίᾳ τῆς πόλεως ἀπήλασαν · μετὰ δὲ χρόνον τινὰ, Ἀθαναρίχου τοῦ Ἄρχοντος τῶν Γότθων, διωγμὸν κινήσαντος κατὰ τῶν Χριστιανῶν, κρατηθεὶς ἐτύφθη. Εἶτα ἐν τῷ τῆς ἁμάξης ἄξονι προσδεθεὶς, ἐπὶ τὴν δοκὸν τῆς οἰκίας a ἐκρεμάσθη · καὶ ἀπογεύσασθαι τῶν εἰδωλοθύτων μὴ πεισθεὶς, ἤχθη ἐπὶ τὸν ποταμὸν· καὶ προσδεθεὶς ξύλῳ μεγάλῳ ἀπὸ τοῦ τραχήλου, καὶ ῥιφεὶς ἐν αὐτῷ ἀπεπνίγη · χρόνων ὑπάρχων τριάκοντα καὶ ἑνος, καὶ ὅυτω προθύμως ἀνέδραμε πρὸς Χριστόν.

[Annotatum]

a Acta dedimus 12 Aprilis, ubi nullam suspendii mentionem invenimus.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ, ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΕΚ ΤΩΝ Ο᾽, ΑΡΙΣΤΑΡΧΟΥ, ΠΟΥΔΗ, ΚΑΙ ΤΡΟΘΙΜΟΥ.

SS. Aristarchi Pudæ & Trophimi.

Οἱ τρεῖς οὗτοι ἅγιοι Ἀπόστολοι τοῦ Χριστοῦ, Ἀρίσταρχος, Πούδης, καὶ Τρόφιμος, ἐκ τῶν ἑβδομηκοντα Ἀποστόλων ὑπάρχοντες, ἠκολουθουν τῷ μεγάλῳ Ἀποστόλῳ Πάυλῳ, κηρύττοντες καὶ αὐτοὶ τὸν Χριστὸν, καὶ τὸν λόγον τῆς ἀληθείας διδάσκοντες, καὶ συγκακοπαθοῦντες τῷ διδασκάλῳ ἐν πᾶσι τοῖς διωγμοῖς αὐτοῦ · καὶ τέλος ἐν Ρὡμῃ, μετὰ τὸν ἐκείνου θάνατον, [14 Aug.] [19 Maji] καὶ τὴν πρὸς Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν ἐκδημίαν, [29. Dec.] καὶ αὐτοὶ τὰς ἱερὰς αὐτῶν κεφαλὰς ὑπὸ Νέρωνος τοῦ παράφρωνος ἀπετμήθησαν. Ταῦτα γαρ ὁ τρισμακάριος καὶ πανόλβιος Δωρόθεος ἐν Πὥμῃ γεγονὼς, διὰ Πὡμαἳκῆς διαλέκτου ἐν ὑπομνησεσι καταλέλοιπε · καὶ οὐ μόνον περὶ τούτων, ἀλλὰ καὶ περὶ τῶν λοιπῶν Ἀποστόλων, καὶ ἄλλων πολλῶν Ἁγίων, ἔτι δὲ καὶ περὶ τῶν ἱερῶν Προφητῶν ἱστόρησεν a · ἐγένετο γαρ ὁ Ἅγιος, δι᾽ εὐφυΐαν πολλὴν, πολυμαθὴς καὶ πολυΐστωρ ὡς οὐκ ἄλλος τις.

[Annotatum]

a Quid viri docti de Latino isto libro, sub Dorothei nomine conficto, sentiant, quamque illum fabulosum ac tali auctore indignum indicent diximus 8 Aprilis ad Acta S. Alberti Hierosolymitani num. 132 ex occasione figmentorum de pallio Eliæ. Vt mirum sit fuisse qui Græce verterent ejusmodi ferraginem, magis autem quod ea fidem obtinuerit. Colitur autem S. Dorotheus 5 Iunii: alii pro Tyrio Martyre Dorotheum Abbatem faciunt libri auctorem, de quo vide Notas ad Rom. Martyrologium.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΒΑΣΙΛΙΣΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΣ.

SS. Basilissæ & Anastasiæ MM.

Βασίλισσα καὶ Ἀναστασία αἱ τοῦ Χριστοῦ μάρτυρες, ὑπῆρχον μὲν ἀπὸ τῆς μεγάλης πόλεως Ρὥμης, εὐγενεῖς καὶ πλουσίαι, μαθήτριαι δὲ τῶν ἁγίων Ἀποστόλων· μετὰ δὲ τελευτὴν τούτων, τὰ τίμια αὐτῶν λείψανα ἀνελόμεναι νυκτὸς, καὶ κηδεύσασαι διεγνώσθησαν, καὶ κατεμηνύθησαν καὶ ἇυται τῶ δυσσεβεῖ καὶ παράφρονι Νέρωνι ὡς Χριστιαναί. Ὁ δὲ παραυτίκα ἀποστείλας ἐκρύτησεν αὐτὰς, καὶ ἤγαγεν ἐνώπιον ἀυτοῦ δεδεμένας ἁλύσεσι, καὶ κατηνάγκασεν ἀρνήσασθαι τόν Χριστόν. Μὴ πείσας δὲ ἀυτὰς τότε μὲν ἀπέκλεισεν εἰς φυλακὴν, ὕστερον δὲ τῆς φυλακῆς ἐκβαλὼν, ἐτιμωρήσατο αὐτὰς διαφόρως· καὶ γαρ τοὺς μαστοὺς ἀυτῶν ἐξέτεμε, καὶ τὰς γλώσσας ἀπέκοψε, καὶ κρεμάσας ἔξεσε, καὶ λαμπᾶσι κατέφλεξε, καὶ τέλος μαχαίραις τὰς τιμίας ἀυτῶν ἀπέτεμε κεφαλάς.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ Ι ς᾽ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΛΕΩΝΙΔΟΥΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΙΑΣ ΑΥΤΟΥ.

XVI SS. Leonidæ & Socior. MM.

Οὗτοι οὶ Ἅγιοι ὑπῆρχον ἐξ τῆς χώρας Ἑλλάδος. Καὶ ὁ μὲν Λεωνίδης, ἐν τῇ ἑορτῇ τῆς ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μετὰ πολλοῦ λαοῦ ψάλλων ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ καὶ ἑορτάζων, ἐκρατήθη ὑπὸ τῶν εἰδωλολατρῶν, καὶ δεθεὶς ἠχθη εἰς Κόρινθον · οἱ δὲ λοιποὶ ἄνδρες τε καὶ γυναῖκες, ἄλλος ἀλλαχόθεν ὄντες, παρέστησαν τῷ τῆς χώρας Ἄρχοντι · συλληφθέντες καὶ ἀυτοὶ δέσμιοι, συνδεθέντες τῷ ἁγίῳ Λεωνίδει, καὶ ἀπεκλείσθησαν εἰς φυλακήν. Εἶτα τῆς φυλακῆς ἐκβληθέντες, παρέστησαν πάλιν τῷ τῆς Κορίνθου Ἄρχοντι, καὶ κατηναγκάζοντο ἀρνήσασθαι μὲν τὸν Χριστὸν, θῦσαί δὲ τοῖς εἰδώλοις. Ἐπεὶ δὲ οὐκ ἐπείσθησαν, ὁ μὲν Λεωνίδης, κρεμασθεὶς ἐπί ξύλου, ἐξέσθη ἀφειδῶς, καὶ λαμπᾶσι τὰς πλευρὰς κατεφλέχθη, ἐ͂ιτα τοῦ ξύλου καταβιβασθεὶς, μετὰ τῶν σὺν αὐτῷ Ἁγίων τῷ βυθῷ τῆς θαλλάσσης ἀπεῤῥίφη.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΕΙΡΗΝΗΣ.

S. Irenes Martyris.

Καὶ ἡ ἁγία Μάρτυς Εἰρήνη, κατὰ τὸν τοιοῦτον καιρὸν τοῦ ἁγίου Πάσχα, ἐν τῇ ἀυτῇ χώρᾳ, ἐν ἰδίῳ εὐκτηρίῳ, μετὰ τῶν τότε Χριστιανῶν τὸν Θεὸνδοξολογοῦσα, κατεμηνύθη τῷ Ἄρχοντι παρὰ τῶν δυσσεβῶν εἰδωλολατρῶν · καὶ κρατηθεῖσα ἤχθη δεδεμένη, καὶ παρέστη ἀυτῷ · καὶ ἐρωτηθεῖσα, ὡμολόγησε τὸν Χριστὸν παῤῥησίᾳ, Θεὸν αὐτὸν ἀληθινὸν ἀνακηρύξασα, καὶ Κύριον τοῦ παντὸς κόσμου, καὶ Δημιουργὸν τῶν ἁπάντων, Σωτῇρα καὶ λυτρωτὴν τῶν ἀνθρόπων, καὶ καταλύτην τῶν εἰδώλων. Ὅθεν τυφθεῖσα ἀπεκλείσθη εἰς φυλακὴν, ἀσχολουμένου τοῦ Ἄρχοντος εἰς δημοσίας φροντίδας · εὐκαιρήσαντος δὲ ἀυτοῦ, ιπάλιν ἐκβληθεῖσα τῆς φυλακῆς, παρέστη ἀυτῷ · καὶ ἀναγκασθεῖσα, ἐβασανίσθη ἰσχυρῶς · καὶ γαρ τὴν γλῶτταν ἐξεκόπη, καὶ τοὺς ὀδόντας ἐξεριζώθη, καὶ τέλος ζίφει τὴν κεφαλὴν ἀπετμήθη.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΑΔΡΙΑΝΟΥ.

S. Hadriani Mart.

Καὶ ὁ Μάρτυς τοῦ Χριστοῦ Ἁδριανὸς εἳς ἦν τῶν τότε κρατηθέντων, καὶ διαφόροις φυλακαῖς παραπεμφθέντων· καὶ ἐκβληθεὶς τῆς φυλακῆς, θυσίας ἐπιτελουμενης τοῖς ψευδονύμοις θεοῖς, καὶ πάντων τῶν πεπλανημένων ἑλλήνων θυόντων, ἠνάγκάζετο καὶ ἀυτὸς τῷ βομῷ προσελθεῖν καὶ λιβανωτὸν ἐπιθῦσαι. Αὐτὸς δὲ ού μόνον οὐκ ἐπείσθη τοῦτο ποιῆσαι, ἀλλ᾽ ἀνδρείως ὢν καὶ γενναῖος, δραμὼν κατέστρεψε τὸν βωμὸν, καὶ τὰς ἐπικειμένας ἐπ᾽ ἀυτῷ θυσίας ἐξέχεε, καὶ τὸ πὺρ διεσκόρπισεν. Εἰς ὀργὴν οὖν κινήσας τὸν Ἄρχοντα, καὶ τῶν παρεστώτων εἰδωλολατρῶν ἀνάψας τὸν θυμὸν, κρατηθεὶς ἐμαστίζετο ἀφειδὼς · ὁ μὲν γαρ ῥάβδῳ ἔπληττεν ἀυτὸν, ὁ δὲ λίθῳ τὸ στόμα συνέτριψεν, ἄλλος κατὰ κεφαλῆς ἐνέβαλον ἀυτὸν ἐκεῖ, καὶ ὅυτῳ παρέδωκε τὴν ἁγίαν ἀυτοῦ ψυχὴν τῷ Κυρίῳ.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ ΙΖ᾽ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΑΡΔΑΛΙΩΝΟΣ.

XVII S. Ardalionis M.

Οὗτος ἐπὶ τῆς βασιλείας ἦν Μαξιμιανοῦ, τὰ μιμολόγων ποιῶν · ἔδοξεν οὖν ἀυτῷ, μετὰ τῶν ἄλλων παιγνίων, καὶ τοῦτο ποιῆσαι. Ἑαυτὸν ἐποίησε Μάρτυρα, [14 Aprilis.] ἀγωνιζόμενον ὑπὲρ τοῦ Χριστοῦ · κρεμασθεὶς δὲ παρὰ τοῦ δῆθεν τυράννου, ἐξέετο. Ὡς οὖν ἐπ᾽ αὐτὸν κρότος παρὰ τῶν θεατῶν ἦν, ἐπαινούντων αὐτοῦ τὴν καρτερίαν, ἀνέκραξε μέγα, καὶ συγὴν γενέσθαι παρασκευάσας, ἐ͂ιπε πρὸς τὸν δῆμον · Ὅτι μὴ νομίζετέ με παίγνιον ποιοῦντα · ἀλλ᾽ ἐν ἀληθείᾳ Χριστιανῇ ὑπολαμβάνεται · ἐγὼ γαρ Χριστιανός εἰμι. Τότε ὁ Ἄρχων ἀλλοιωθεὶς τὸ πρόσωπον, πρῶτον μὲν παρήνεσεν αὐτῷ μεταθῆναι τῂν γνώμην, καὶ μὴ κακῶς ἀποθανεῖν· ὁ δὲ μὲ πεισθεὶς, ἀλλ᾽ ἐμμείνας τῇ εἰς Χριστὸν πίστει μέχρι θανάτου, πυρᾶς ἀναφθείσης μεγάλης ἐν μέσῳ βληθεὶς, τὸ τέλος τῆς παρούσης ζωῆς χαίρων ἐδέξατο, καιρίαν δοὺς τῷ διαβόλῳ πληγην.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΑΓΑΠΗΤΟΥ ΠΑΠΑ ΡΩΜΗΣ.

S. Agapiti Papæ.

Αγαπητὸς ὁ ἐν Ἁγίοις Πατὴρ ἡμῶν, ἦν μὲν ἐπὶ τῆς βασιλείας Ἰουστινιανοῦ, ἐκ τῆς παλαιᾶς Ρὥμης · δι᾽ ἀσκήσεως δὲ καὶ λοιπῆς ἀρετῆς εἰς τὸ τῆς Ἀρχιεροσύνης προῆλθεν ἀξίωμα. [20 Sept.] Ὑπῆρχε δὲ καὶ θαυματουργὸς · ἐξελθὼν γάρ ποτε ἐκ τῆς Ρὥμης, καὶ πρὸς τὴν Κωνσταντινούπολιν πλέων ἐπὶ τὸ ἰδεῖν τὸν Βασιλέα, κατὰ τὴν Ἑλλάδα γενόμενος, καὶ ἑυρὼν ἄνθρωπον ἄλαλον ὄντα καὶ ἀκίνητον, κρατήσας τῆς χειρὸς, ὑγιῆ ἐποίησεν · ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ χρυσίᾳ γενόμενος πόρτῃ, καὶ ἐντυχὼν τυφλῷ καθεζομένῳ, ἐπιβαλὼν ἀυτῷ τὴν χεῖρα, τοῦ βλέπειν ἐχαρίσατο. Ὅυτω δὲ γέγονεν αἰδέσιμος τῷ Βασιλεῖ καὶ τῇ Συγκλήτῳ, ὡς καὶ Ἄνθιμον τὸν Τραπεζοῦντος Ἐπίσκοπον, κακῶς ἐπιβάντα τῷ, θρόνῳ Κωνσταντινουπόλεως, καὶ τὴν αἵρεσιν ἔχοντα τοῦ Εὐτυχοῦς, ἐκδιῶξαι, καὶ ἀντ᾽ αὐτοῦ χειροτονῆσαι τὸν Ἁγιώτατον Μηνᾶν. Εἶτα νοσήσας ἐτελεύτησεν, καὶ ἐτέθη ἐν τῷ ναῷ τῶν ἁγίων Ἁποστόλων.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΑΝΘΟΥΣΗΣ.

S. Anthusæ Virg.

Ἡὁσία Ἀνθοῦσα γέγονε μὲν θυγάτηρ Κωνσταντίνου τοῦ Καβαλλίνου · ὑπ᾽ ἐπείνου δὲ ἀναγκασθεῖσα συζευχθῆναι ἀνδρὶ, οὐκ ἐπείσθη · ἀλλὰ μετὰ τελευτὴν αὐτοῦ ἑυρούσα ἄδειαν, πάντα τὸν πλοῦτον αὐτῆς διεσκόρπησεν, τὸν μὲν δοῦσα τοῖς πτωχοῖς, τὸν δὲ παρασχοῦσα εἰς ἐκκλησιῶν καὶ μοναστηρίων οἰκοδομὰς, τὸν δὲ εἰς ἀγωρὰν αἰχμαλώτων, τὰ δὲ χρυσὰ ἱμάτια αὐτῆς εἰς καλλωπισμὸν τῶν ἐκκλησιῶν. Γέγονε δὲ καὶ πολλῶν ὀρφανῶν μητὴρ · καὶ γὰρ τὰ ῥιπτούμενα παιδία συνάγουσα, ἀνέτρεφε καὶ ἐπαίδευσε · καὶ τὰ μὲν τῷ Θεῷ παρέπεμπεν τελευτήσαντα, τὰ δὲ ζῶντα εἰς γηροκομία κατέταττε. Πολλάκις δὲ παρακαλουμένη παπὰ τῆς εὐσεβεστάτης Εἰρήνης καὶ τοῦ υἱοῦ αὐτῆς Κωνσταντίνου συμβασιλεύειν αὐτοῖς, οὐκ ἐπείσθη · ἀλλὰ γενομένη μοναχὴ παρὰ τοῦ ἁγίου Ταρασίου, ἐν τῇ μονῇ τῆς Εὐμενίας, πρὸς Κύριον ἐξεδήμησεν.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ ΙΗ᾽ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΚΟΣΜΑ, ΤΟΥ ΟΜΟΛΟΓΗΤΟΥ.

XVIII S. Cosma Confess.

Κοσμᾶς, ὁ ἁγιώτατος Ἵεράρχης καὶ Ὁμολογητὴς τοῦ Χριστοῦ, γέγονε μὲν ἐκ τῆς Χωνσταντινουπόλεως, ἐκ βρέφους δὲ τὸν Θεὸν, ἀγαπήσας, ἀφῆκε τὸν κόσμον, καὶ ἀπελθὼν ἐγένετο μοναχός. Καὶ δι᾽ ἀσκήσεως καὶ λοιπῆς ἀρετῆς ἑαυτὸν ἐκκαθάρας, καὶ Θεοῦ γενόμενος κατοικητήριον, ἐχειροτονήθη χαλκηδόνος Ἐπίσκοπος, κατὰ τὸν καιρὸν τῶν δυσσεβῶν εἰκονομάχων, ὅθεν καὶ πολλοὺς ἀγώνας ἐνεδείξατο ὑπὲρ τῆς ὀρθοδόξου πίστεως. Ἀναγκαζόμενος γαρ ὑπὸ τῶν Κρατούντων ἀρνήσασθαι τὴν προσκύνησιν τῶν ἁγίων καὶ σεπτῶν εἰκόνων, καὶ μὴ πειθόμενος, ἐξωρίζετο, καὶ πλείρους ὑπέμεινε πειρασμούς. Καὶ πάλιν ἀνακαλούμενος, καὶ βιαζόμενος συνθέσθαι τῇ αἱ ρέσει αὐτῶν, καὶ μὴ δὲ ἀνεχόμενος αὐτῶν ἀκοῦσαι, μυρίαις συμφοραῖς περιέπιπτεν, ἅμα τῶ Ὁσίῳ Αὑξεντίῳ, μεθ᾽ οὗ καὶ ἠγωνίζετο · καὶ ὅυτω πειραζόμενος καὶ νικῶν, πρὸς Κύριον ἐξεδήμησεν.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ, ΜΑΘΗΤΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΔΕΚΑΠΟΛΙΤΟΥ.

S. Joannis C.

Ἰωάννης, ὁ ἐν Ἁγίοις Πατὴρ ἡμῶν, ἐξ ἀπαλῶν ὀνύχων τὸν κόσμον μισήσας, καὶ τὸν Χριστὸν ἀγαπήσας, ἀπελθὼν πρὸς τὸν μέγαν Γρηγόριον τὸν Δεκαπολίτην, καὶ γενόμενος ὑπ᾽ ἐκείνου μοναχὸς, τοῦ λοιποῦ συνῆν αὐτῷ ἀγωνιζόμενος, καὶ ἐν πᾶσι τὸν Θεὸν θεραπέυων. Ὅυτω δὲ γένονεν εἰς ὑπακοὴν περιβόητος, καὶ εἰς ὑποταγὴν πειθήνιος, καὶ ἑτοιμότατος θεραπευτὴς, ὡς καὶ τὸν μέγαν Γρηγόριον ἐπ᾽ αὐτῷ χαίρειν καὶ τὸν Θεὸν δοξάζειν. a Μετὰ δὲ τὴν τελείωσιν τοῦ ἁγίου Γρηγορίου καὶ τὴν πρὸς Θεὸν αὐτοῦ ἐκδημίαν, ἀπῆλθεν εἰς χώραν ξένην καὶ ἄγνωστον, διὰ τὸν ξενητεύσαντα Κύριον καὶ ἐπὶ ξένοις τεχθέντα, καὶ ἠγωνίζετο. Εἶτα καταλαβὼν τοὺς ἁγίους τόπους, ἀπῆλθεν εἰς τὴν τοῦ Μακαρίου Χαρίτωνος λαῦραν, καὶ ἐπέδωκεν ἑαυτὸν εἰς πλοίους ἀγῶνας ἀρετῆς · καὶ ὅυτω καλῶς βιώσας, ἐν εἰρήνῃ πρὸς τὸν τῆς εἰρήνης, ὅν ὁλικῶς ἠγάπησεν, ἀναλύει Θεόν.

[Annotatum]

a Quæ sequuntur ad alium Ioannem, Palæo-lauritam dictum, pertinent, huic Gregorii Decapolitæ discipulo perperam applicata, uti alibi monuimus.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΒΙΚΤΩΡΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΙΑΣ ΑΥΤΟΥ.

S. Victoris & Soc. MM.

Κατὰ τὸν καιρὸν, ὅτε Διοκλητιανὸς ὁ δυσσεβὴς βασιλεὺς τὸν μέγαν ἐκεῖνον καὶ φρικωδέστατον διωγμὸν κατὰ τῶν Χριστιανῶν ἐκίνησε, καὶ κρατηθεὶς ὁ ἅγιος καὶ πολύαθλος Μάρτυς τοῦ Χριστοῦ Γεώργιος ἐβασανίζετο, [20 Aprilis.] καὶ βασανιζόμενος ἐθαυματούργει τὰς παραδόξους ἐκείνας καὶ ὐπὲρ ἄνθρωπον θαυμἀτουργίας, πολλοὶ ἐπίστευον ἐπὶ τὸν Κύριον, τὰ θαύματα βλέποντες· καὶ οἱ μὲν παραυτίκα ἀπεκεφαλίζοντο ἢ ἐκαίοντο, οἱ δὲ φυλακαῖς παρεπέμποντο ἐπὶ τὸ τιμωρηθεῖναι ὕστερον, ἐξ ὧν ἦσαν καὶ ὀ υτοι οἱ ἅγιοι τοῦ Χριστοῦ Μάρτυρες, Βίκτορ, Ακίνδυνος, Ζωτικὸς, Ζήνων, καὶ Σεβηριανὸς· ὅιτινες ἰδόντες τὸν Ἅγιον Γεώργιον προσδεθέντα τῷ τροχῷ, καὶ μηδὲν ἀδικηθέντα, ἐπίστευσαν τῷ Χριστῷ · καὶ ὀργισθέντος Διοκλητιανοῦ, ἐτιμωρήθησαν πρότερον διαφόρως · καὶ μὴ πεισθέντες θῦσαι τοῖς ἐιδώλοις, ἀπεκεφαλίσθησαν.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ, ΤΟΥ ΟΜΟΛΟΓΗΤΟΥ.

S. Georgii Ep. C.

Καὶ ὁ Ὅσιος Γεώργιος, ὁ Ὁμολογητὴς τοῦ Χριστοῦ, ἐπὶ τῷ χρόνῳ ἦν τῶν εἰκονομάχων, πρότερον ἐκ βρέφους τὸν Θεὸν ἀγαπήσας, [19 Aprilis.] καὶ μοναχὸς γενόμενος, καὶ διὰ κόπων καὶ ἀγώνων πολλῶν ναὸς τοῦ ἁγίου Πνέυματος γενόμενος. Εἶτα καὶ Ἐπίσκοπος χειροτονηθεὶς Ἀντιοχείας, καὶ καλῶς ἰθύνας το ἐμπιστευθὲν ἀυτῷ ποίμνιον · ἐπεὶ δὲ τῇ τοῦ διαβόλου πονηρᾷ συμβουλῇ, ἡ τῶν εἰκονομάχων αἵρεσις ἐκινήθη, καὶ πάντες οἱ Ἐπίσκοποι ὑπὸ τοῦ Βασιλέως διὰ γραμμάτων παρεκελέυοντο διὰ τάχους τὴν Κωνσταντινούπολιν καταλαβεῖν, παρεγένετο καὶ ἀυτὸς, ἰδὼς Βασιλεῦσιν ὑποτάσσεσθαι, κατὰ τὴν τοῦ ἁγίου Παύλου ἐν τολὴν· καὶ ἀναγκασθεὶς ἀρνήσασθαι τὴν τῶν ἁγίων ἐικόνων προσκύνησιν, καὶ μὴ πεισθεὶς, ἐξωρίσθη · καὶ ἐν τῇ ἐξωρίᾳ πολλοὺς πειρασμοὺς ὑπομείνας, ὑπὲρ τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, ἐν εἰρήνῃ ἀνεπάυσατο.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ ΙΘ᾽ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΝ ΑΥΤῼ.

a

XIX S. Christophori e Sociorū MM.

Καὶ ὂυτοι οἱ τρεῖς κατ᾽ ἐκείνην τὴν ἡμέραν, ὅτε ὁ Μεγαλομάρτυς Γεώργιος ἐβασανίζετο, παρίσταντο τῷ Βασιλεῖ, δορυφόροι ὄντες · καὶ ἰδόντες τὰ θαύματα ῥίψαντες οὐ μόνον τὰ ὅπλα, ἄλλὰ καὶ τὰς ζώνας ἀυτῶν, ἐστάθησαν ἕμπροσθεν αὐτοῦ, καὶ ὡμολόγησαν τὸν Χριστόν. [20 Aprilis.] Καὶ κρατηθέντες καὶ ἁλύσεσι δεθέντες, ἀπεκλείσθησαν εἰς φυλακὴν · καὶ ἐπὶ τῇ αὔριον τῆς φυλακῆς ἐξελθόντες, ἤχθησαν δέσμιοι, καὶ παρέστησαν ἐνώπιον αὐτοῦ · καὶ κατηναγκάσθησαν πρῶτον μὲν διὰ τῶν ἀπειλῶν ἀρνήσασθαι τὸν Χριστὸν, ἔπειτα δὲ διὰ μετρίων βασάνων. Ὡς δὲ τὴν γνώμην ἐ͂ιχον ἀμετάθετον πρὸς Χριστὸν, κρεμασθέντες ἐξέσθησαν, καὶ τὰς πλευρὰς λαμπᾶσι κατεφλέχθησαν, ἐ͂ιτα ἐις φυλακὴν κατεκλείσθησαν· καὶ μετὰ ταῦτα τῆς φυλακῆς ἐκβληθέντες, πάλιν ἀναγκασθέντες ἀρνήσασθαι μὲν τὸν Χριστὸν, θῦσαι δὲ τοῖς ἐιδώλοις, καὶ μὴ πεισθέντες, πυρὶ ἐτελειώθησαν.

[Annotatum]

a Rectius Chrysophorus, aut certe Chrestophorus, ut ab auro, utilitate, bonitate, nomen fuerit gentili homini potius quam a Christo: ad quem tamen flectere illud maluerit pietas Christianorum, Menologia scribentium.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ Κ᾽ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΤΟΥ ΤΡΙΧΙΝΑ.

XX S. P. Theodori Trichinæ

Θεόδωρος, ὁ ἐν Ἁγίοις Πατὴρ ἡμῶν, ὁ ἐπικληθεὶς Τριχινὰς, ἧν Κωνσταντινουπόλεως καὶ γέννημα καὶ θρέμμα. Πλουσίων δὲ γονέων ὑπάρχων υἱὸς, κατέλιπε καὶ γονεῖς καὶ πλοῦτον καὶ δόξαν, καὶ ἀπελθὼν ἐν τῇ μονῇ δι᾽ αὐτὸν καλουμένην Τριχινᾶ, ἐγένετο μοναχὸς · καὶ τοσάυτῃ σκληραγωγίᾳ ἑαυτὸν ὑπέβαλεν, ὡς νεκρὸς φαίνεσθαι τοῖς πᾶσι. δι᾽ ὅλης γαρ νυκτὸς καὶ ἡμέρας τῷ κρύει καὶ τῷ παγετῷ προσπαλαίων, ἵστατο προσευχόμενος· ἑν μόνον ἱμάτιον περιβεβλημένος, κᾀκεῖνο τρίχινον καὶ ἀδρὸν· διὰ τοῦτο γαρ καὶ Τριχινὰς ἐπονομάσθη. Ἦν δὲ καὶ ἀνυπόδετος, καὶ τὴν κεφαλὴν ἐ͂ιχεν ἀπερικάλυπτον καὶ ἄσκεπον· ὅθεν καὶ κατὰ δαιμόνων λαβὼν ἐξουσίαν, πολλὰ θαύματα ἐποίησε, καὶ τέλει βίου χρησάμενος τοῦ θαυματουργεῖν οὐκ ἐπαύσατο, ἀλλὰ παρέχει ἰάματα πᾶσι τοῖς προσερχομένοις αὐτῷ.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΤΟΥ ΣΙΝΑ ΟΡΟΥΣ.

S. P. Anastasii Sin.

Ἀναστάσιος, ὁ θεοφόρος Πατὴρ ἡμῶν, καταλιπὼν κόσμον καὶ τὰ ἐν κόσμῳ, καὶ τὸν σταυρὸν αὐτοῦ ἀναλαβὼν, κατὰ τὴν ἐντολὴν τὴν ἐν τῷ ἱερῷ ἐυαγγελίῳ, [21 Aprilis.] ἠκολούθησε προθύμως τῷ Χριστῷ, καὶ ἀπελθὼν ἐγένετο μοναχὸς ἐν μοναστηρίῳ. Ἐπιθυμῶν δὲ μειζόνων ἀγώνων καὶ πλείονος ἀρετῆς, παρεγένετο εἰς Ἱεροσόλυμα, καὶ προσκυνήσας εἰς τοὺς ἁγίους καὶ σεβασμίους τόπους ἀπῆλθεν εἰς τὸ Σινᾶ ὄρος · καὶ εὑρὼν ἐκεῖ μονάζοντας ἁγίους, ἔμεινε παρ᾽ ἐκείνοις, ὑποταττόμενος αὐτοῖς καὶ δουλέυων προθύμως. Διὰ δὲ τὴν ταπεινοφροσύνην αὐτοῦ, ἐδέξατο καὶ χάρισμα γνώσεως καὶ σοφίας πολλῆς · ἐξ οὗ καὶ βίους Πατέρων συνεγράψατο ἁγίων, καὶ ψυχοφελεῖς λόγους πολλοὺς συνέθηκεν, ἐξ ὧν οἱ πλείους εὑρισκόμενοι, πρόκεινται τοῖς φιλομαθέσιν εἰς σωτηρίαν ψυχῶν καὶ ὠφέλειαν · καὶ μετὰ ταῦτα τῷ Θεῷ εὐαρεστήσας, ἐν εἰρήνῃ ἐτελειώθη.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ ΚΑ᾽ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΤΥΡΟΣ, ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΣΣΗΣ.

XXI S. Alexandræ Imp. M.

Ἀλεξάνδρα, ἡ τοῦ Χριστοῦ Μάρτυς, ὑπῆρχε γυνὲ Διοκλητιανοῦ τοῦ Βασιλέως, καὶ ἰδοῦσα καὶ ἀυτὴ τὸν Ἅγιον Γεώργιον τιμωρούμενον, μετὰ τοῦ κονταρίου κατὰ τῆς γαστρὸς πληγέντα, καὶ μὴ βλαβέντα, ἐ͂ιτα ἐν τροχῶ ὀξέσι σιδήροις διηρμωσμένῳ προσδεθέντα, καὶ κατὰ τοῦ καταφεροῦς ἀπολυθέντα, καὶ τὸ σῶμα εἰς πολλὰ κατατμηθέντα, καὶ πάλιν ὑγιῆ καταστάντα καὶ ἐμφανισθέντα τῷ Βασιλεῖ θύοντι τοῖς εἰδώλοις, καὶ τῷ παραδόξῳ θεάματι πολλοὺς παρασκευάσαντα. Χριστῷ πιστεῦσαι, ὅιτινες καὶ ἀπεκεφαλήσθησαν ἔξω τῆς πόλεως, οἱ δὲ καὶ ἀπεκλείσθησαν ἐν φυλακαῖς · καταλιποῦσα τὴν δόξαν τῆς βασιλείας, ἐπίστευσε καὶ ἀυτὴ τῷ Χριστῷ, καὶ ὁμωλόγησεν ἐνώπιον τοῦ Βασιλέως ἑαυτὴν Χριστιανήν. Προστάξει οὖν τοῦ Διοκλητιανοῦ παρεδόθη τῇ φυλακῇ· καὶ μετὰ ταῦτα γενομένης ἀποφάσεως τοῦ ἀποκεφαλισθῆναι Γεώργιον καὶ Ἀλεξάνδραν, τοῦτο μαθοῦσα, ἐν τῇ φυλακῇ καὶ τῷ θεῴ εὐξαμένη, παρέδωκε τὴν ψυχήν.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΦΗΤΟΥ ΜΙΧΑΙΟΥ.

S. Micheȩ Prophetȩ

Ὁ ἔνδοξος καὶ μέγας Προφήτης Μιχαίας, ὑπῆρχε μὲν ἑις τῶν δέκα ἓξ Προφητῶν, ἦν δὲ ἐκ τῆς γενεᾶς Ἐφραὶμ· διελέγχων δὲ τὸν Βασιλέα Ἀχαὰμ ἐπὶ πολλαῖς καὶ διαφόροις παρανομίαις, [15 Ian.] ἐμισεῖτο μὲν παῤ αὐτοῦ, οὐκ ἐφονέυετο δὲ φοβουμένου τὸν Θεὸν; καὶ αἰδουμένου τὴν ἀρετὴν τοῦ Προφήτου. Ὅμως δὲ φοβούμενος, ὑπεχώρει καὶ διέτριβεν ἐν τοῖς ὄρεσι τὸ πλεῖστον τοῦ χρόνου, ἵνα μὴ συχνῶς τῷ Βασιλεῖ ἐμφανιζόμενος καὶ διελέγχων, πρὸς φόνον αὐτοῦ τὸν θυμὸν καθοπλίσῃ. Μετὰ δὲ τελευτὴν Ἀχαὰμ, ἐλέγξας τὸν υἱὸν ἀυτοῦ Ἰωρὰμ ἐπὶ ταῖς ὁμοίαις παρανομίαις, μὴ ὑπομείναντα τὸν ἔλεγχον, ἐκρατήθη· καὶ ἀποκλεισθεὶς εἰς φυλακὴν, καὶ διαμείνας ἐν ταῦθα χρόνον ἐπισυχνὸν, ἐταλαιπωρήθη ἱκανῶς. Εἶτα τῆς φυλακῆς ἐκβληθεὶς, ἐῤῥίφη κατὰ τοῦ κριμνοῦ ὑπὸ τῶν δημίων· καὶ παραδοὺς τὴν ψυχὲν τῷ Θεῷ, ἐτάφη.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΞΙΜΙΑΝΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ.

S. Maximiani CP. Patr.

Μαξιμιανὸς, ὁ τοῦ Χριστοῦ Ἱεράρχής, ἐγένετο μὲν ἐκ τῆς παλαιᾶς Ρὥμης υἱὸς πλουσίων καὶ εὐγενῶν γονέων· κατά τινα δὲ χρείαν τὴν Ρὥμην ἀφεὶς, εἰς Κωνσταντινούπολιν παρεγένετο, καὶ δι᾽ εὐφυΐαν καὶ πολυμαθείαν, καὶ τὴν τοῦ βίου κατάστασιν καὶ ἀκρίβειαν, Πρεσβύτερος ἐχειροτονήθη τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει ἐκκλησίας ἁγίας, παρἀ Σισιννίου τοῦ ἀοιδήμού Πατριάρχου. Καὶ τὴν δοκιμὴν αὐτοῦ ἐν πάσαις ἀρεταῖς ἐπιδειξάμενος, διήρκεσε μέχρι τῆς καθαιρέσεως Νεστορίου τοῦ αἱρετικοῦ, τοῦ τὸν Ἁγιώτατον Σισίννιον διαδεξαμένου · καὶ μετὰ τὴν καθαίρεσιν αὐτοῦ τοῦ αἱρετικοῦ Νέστορίου, ψήφῳ τοῦ Βασιλέως καὶ τοῦ Κλήρου καὶ τοῦ λαοῦ παντὸς, ὡς πιστὸς καὶ ὀρθόδοξος, Πατριάρχης προεχειρίσθη Κωνσταντινουπόλεως · καὶ καλῶς καὶ εὐσεβῶς τὸ τοῦ Χριστοῦ ποίμνιον ποιμάνας, καὶ τὴν Ἐκκλησίαν ἐκτὸς σκανδάλων διατηρήσας, καὶ κρατήσας ἔτη δύο καὶ μήνας πέντε, ἐν εἰρήνῃ ἀνεπαύσατο.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΙΣΑΚΙΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΝ ΑΥΤῼ.

S. Isacii & Sociorū MM.

Οἱ τρεῖς ὂυτοι ἅγίοι Μάρτυρες Ισαάκιος, Ἀπολλὼν, καὶ Κοδράτος, θεράποντες ὑπῆρχον τῆς Βασιλίσσης Ἀλεξάνδρας · καὶ ἰδόντες αὐτὴν καταφρονήσασαν δόξης προσκαίρου, καὶ βασιλείας φθαρτῆς, καὶ βασιλέως θνητοῦ, καὶ προσδραμοῦσαν τῷ Χριστῷ, καὶ πιστεύσασαν ὡς ἀθανάτῳ καὶ αἰωνίῳ Βασιλεῖ, καὶ δι᾽ αὐτὸν θανοῦσαν, ἐπίστευσαν καὶ ἀυτοὶ τῷ Χριστῷ, καὶ παῤῥησιασάμενοι ἤλεγξαν τὸν Βασιλέα, πάράνομον αὐτὸν εἰπόντες, καὶ ὠμὸν καὶ θηριώδη, ὡς μὴ δὲ τὴν οἰκείαν γυναῖκα, μεθ᾽ ἧς ἐτέκνωσεν, ἐλεήσαντα. Τότε ὀργισθεὶς ὁ Βασιλεὺς, προσέταξε τοῖς δημίοις κρατῆσαι αὐτοὺς, καὶ τῇ φυλακῇ παραδοῦναι. Καὶ τούτου γενομένου, αὐτὸς δι᾽ ὅλης τῆς νυκτὸς διελογίζετο πῶς ἂν διάθοιτο τὰ κατ᾽ αὐτῶν (ὠργίσθη γαρ μεγάλως) καὶ τῇ ἐπάυριον ἀγαγὼν ἀυτοὺς ἐνώπιον αὐτοῦ, καὶ καταναγκάσας ἀρνήσασθαι τὸν Χριστὸν, καὶ μὴ πείσας, ἀπεκεφάλησεν.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ ΚΒ᾽ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓ. ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΤΟΥ ΣΙΚΑΙΩΤΟΥ.

XXII S. P. Theodori Sicæotæ.

Θεόδωρος, ὁ τοῦ Χριστοῦ Ἱεράρχης καὶ μἐγας θαυματουργὸς, ὑπῆρχε μὲν ἐκ τῆς Γαλατῶν χώρας, ἀπὸ χωρίου δὲ Σικαιοῦς, ἐπὶ τῆς βασιλείας Ἰουστινιανοῦ τοῦ παλαιοῦ · ἐγεννήθη δὲ ἐν πανδοχείῳ, τῆς μητρὸς αὐτοῦ Μαρίας, διὰ κάλλους τοῦ προσώπου αὐτῆς, ἐπισπασαμένης πρὸς τὴν αὐτοῦ γέννησιν Κοσμᾶν τινα τῶν βασιλικῶν ταχοδρόμων · ἥτις καὶ ἐ͂ιδεν ἐν ὀνείρῳ, ἀστέρα κατελθεῖν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ, καὶ πεσεῖν ἐπὶ τὴν κοιλίαν αὐτῆς. Ἐδήλου δὲ ὁ ἀστὴρ τὴν εἰς ὕστερον ἀρετὴν τοῦ παιδὸς· τοσοῦτος γὰρ ἐκ βρέφους ἐγένετο ἐνάρετος, ὡς καὶ τὸν Ἅγιον Γεώργιον φίλον κτήσασθαι, φανερῶς συλλαλοῦντα ἀυτῷ καὶ συμβαδίζοντα, καὶ ὁδηγοῦντα αὐτὸν πρός πᾶν ἀγαθὸν · ἐξ οὗ καὶ τὰ μυρία ἐκτίσατο θαύματα. Γενόμενος δὲ μοναχὸς, ἐχειροτονήθη καὶ Ἐπίσκοπος Ἀναστασιουπόλεως, καὶ διὰ τὰ πολλὰ θαύματα περιβόητος φανεὶς, καὶ Βασιλεῦσι καὶ τῷ κόσμῳ παντὶ, ἐν εἰρήνῃ πρὸς Κύριον ἐξεδήμησε.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΝΑΘΑΝΑΗΛ.

a

S. Nathanielis Ap.

Ναθαναὴλ, ὁ τοῦ Χριστοῦ φίλος καὶ Ἀπόστολος, ἦν μὲν ἀπὸ Κανὰ πόλεως τῆς Γαλιλαίας, ἔνθα ὁ Χριστὸς καὶ Θεὸς ἡμῶν κλειθεὶς εἰς γάμον, μετὰ τῆς παναχράντου αὐτοῦ μητρὸς καὶ τῶν ἱερῶν μαθητῶν, τὸ πρῶτον θαῦμα ἐποίησε, τὸ ὕδωρ εἰς οἰνον μεταβαλών. Προσεδέχετὸ δὲ καὶ αὐτὸς τὴν παρουσιαν τοῦ Χριστοῦ, ὡς νομομαθεὶς τοῦ παρ᾽ ἐκείνων λεγομένου Μεσία. Εὑρὼν οὖν αὐτὸν Φίλιππος ὁ Ἀπόστολος ὁ ἀπὸ Βηθσαἳδὰ, ἐκ τῆς πόλεως τῶν ἁγίων Ἀποστόλων Ἀνδρἔου καὶ Πέτρου, ὡς γινώσκων ὅτι προσδέχεται τὴν παρουσίαν τοῦ Χριστοῦ, μετὰ περιχαρείας ἐ͂ιπεν αὐτῷ. Ὠ Ναθαναὴλ, ὃν ἔγραψε Μωσῆς ἐν τῷ νόμῳ καὶ οἱ Προφῆται, εὑρήκαμεν Ἰησοῦν τὸν υἱὸν Ἰωσὴφ τὸν ἀπὸ Ναζαρέτ. Ἀπελθὼν οὖν καὶ ἰδὼν τὸν Χριστὸν, καὶ πιστεῦσας αὐτῷ, ἠκολούθη αὐτῷ · καὶ μετὰ τὸ πάθος ἀυτοῦ καὶ τὴν ἀνάληψιν, κηρύττων αὐτὸν ὡς Θεὸν, ἐν εἰρήνῃ ἐτελειώθη.

[Annotatum]

a Quia hunc alii cum S. Bartholomæo, alii cum S. Simone eumdem faciunt, unum ex duodecim, ideo de hoc differimus agere usque ad 24 Augusti, vel 28 Octobris.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ ΚΓ᾽ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΓΕΟΡΓΙΟΥ.

XXIII S. Georgii Mart.

Γεώργιος, ὁ τοῦ Χριστοῦ Μάρτυς, ὑπῆρχε μὲν ἐπὶ Διοκλητιανοῦ τοῦ Βασιλέως, ἐκ τῆς χώρας δὲ Καππαδοκίας, γένους ἐν δόξου, Κόμης τὴν ἀξίαν. Διωγμοῦ δὲ ὄντος, καὶ τῶν Χριστιανῶν καθεκάστην ἡμέραν φονευομένων, αὐτὸς σταθεὶς ἐνώπιον τοῦ τοράννου, ἤλεγξεν αὐτὸν. Διὰ τοῦτο μετὰ τοῦ κονταρίου τὴν γαστέρα διατέμνεται, καὶ ἐν τροχῷ δεθεὶς πάντοθεν ἔχοντι σιδηρὰ ἠκονημένα προσηρμοσμένα κατὰ τοῦ καταφεροῦς ἀπελύθη, καὶ καταποπεὶς πάλιν ὑγίανε, καὶ ἐμφανισθεὶς ἀνελπίστως τῷ Βασιλεῖ, πολλοὺς ἔπεισε πιστεῦσαι τῷ Χριστῷ. Καὶ πάλιν τιμωρηθεὶς διαφύρως, τοῦ Μαγνεντίου σημεῖον ἐπιζητήσαντος, ἀνέστησεν νεκρὸν πρὸ πολλοῦ τεθνηκότα, καὶ πάλιν ἐπίστευσαν πολλοὶ, ἐν οἷς ἦν καὶ Γλυκέριος, οὗ τὸν βοῦν θανόντα ὁ Ἅγιος ἢγειρεν, ὅς καὶ ἀπεκεφαλήσθη· καταστρέψας δὲ διὰ προσευχῆς τὰ εἴδωγα, ξίφει τὴν κεφαλὴν ἀπετμήθη.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ ΚΔ᾽ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΠΑΣΙΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΙ ΒΑΛΕΝΤΙΝΟΥ.

XXIV SS. Pasicratis & Valentini MM.

Οἱ τοῦ Χριστοῦ Μάρτυρες Πασικράτης καὶ Βαλεντίνος ὑπῆρχον ἐκ τῆς πόλεως Δωροστόλου τῆς Μακεδονίας, στρατιῶται μὲν ὄντες, Χριστιανοὶ δέ. Θεωροῦντες οὖν τοὺς εἰδωλολάτρας λίθοις προσκυνοῦντας ἀψύχοις, ἐζήλωσαν, καὶ παῤῥησίᾳ τὸν Χριστὸν Θεὸν ἐ͂ιναι ὡμολόγησαν μόνον, τὰ δὲ εἴδωλα ἄψυχον ὕλην. [25 Maji.] Κρατηθέντες οὖν, ἤχθησαν πρὸς τὸν Ἡγεμόνα, καὶ ὑποδειχθέντος τοῦ εἰδώλου τοῦ Ἀπόλλωνος ἵνα θύσωσι, δραμὼν ὁ Πασικράτης ἐνέπτυσεν εἰς αὐτόν. Καὶ προσελθὼν αὐτῷ τῷ Πασικράτει ὁ ἀδελφὸς ἀυτοῦ, ὁ πρὸ μικροῦ διὰ φόβον τὸν Χριστὸν ἀρνησάμενος, συνεβούλευε θῦσαι, καὶ ἀπαλλαγῆναι τῶν βασάνων. Ὁ δὲ ἀπώσατο, ἀνάξιον ἀυτὸν εἰπὼν τῆς ἀυτοῦ συγγενείας. Ἐρωτηθέντος δὲ τοῦ Ἁγίου Βαλεντίνου, καὶ τὰ ὅμοια φρονεῖν τῷ Πασικράτει εἰπόντος, ἀμφότεροι τὰς τιμίας ἀυτῶν κεφαλὰς χαίροντες ἀπετμήθησαν, τῆς μητρὸς Πασικράτους παρούσης, καὶ προθυμοποιούσης αὐτὸν πρὸς τὸ μυρτύριον.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΕΥΣΕΒΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΙΑΣ ΑΥΤΟΥ.

S. Eusebii & Socior. MM.

Μετὰ τελευτὴν τοῦ ἁγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου, προσέταξεν ὁ Διοκλητιανὸς τοὺς πανταχοῦ ἑυρισκομένους Χριστιανοὺς, καὶ μάλιστα τοὺς δι᾽ αὐτὸν εἰς φυλακὰς ἀποκλεισθέντας, ἢ θύοντας τοῖς ψευδονύμοις θεοῖς ἀπολοθῆναι καὶ διατρίβειν ἐντοῖς ζῶσιν, ἢ μὴ τοῦτο ποιοῦντας ἰσχυρῶς βασανίζεσθαι, καὶ τελευταῖον τῇ τοῦ θανάτου παραπέμπεσθαι ψήφῳ. Ἐπεὶ δὲ καὶ οὗτοι οἱ Ἅγιοι, τὰ παρὰ τοῦ Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου γεγονότα θαύματα θεασάμενοι καὶ Χριστῷ πιστεύσαντες, εἰς φυλακὴν ἀπεκλείσθησαν · καὶ τῆς φυλακῆς ἐξελθόντες, καὶ τῷ τυράννῳ παραστάντες, ἠναγκάζοντο ἀρνήσασθαι μὲν τόν Χριστὸν, θῦσαι δὲ τοῖς εἰδώλοις, καὶ οὐκ ἐπείσθησαν · πρότον μὲν γυμνωθέντες ἐξέσθησαν ἕως αἱ σάρκες ἀυτῶν ἐπὶ τὴν γῆν κατέῤῥευσαν · ἔπειτα κρεμασθέντες ἐτύφθησαν ἀφειδῶς, μέχρις οὗ τὰ σπλάγχνα ἀυτῶν ἔξωθεν ἀνεφάνησαν · καὶ τέλος τὰς ἱερὰς ἀυτῶν κεφαλὰς ἀπετμήθσαν.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΟΣΙΑΣ ΕΛΙΣΑΒΕΤ, ΤΗΣ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΥ.

S. Elisabeth Thaum.

Ἡὁσία καὶ Θαυματουργὸς Ἐλισάβετ, ἐκ βρέφους τῶν ἁγίων Πατέρων ταῖς διδασκαλίαις κατακολουθήσασα, τοῖς τῆς ἀσκήσεως πόνοις · ἑαυτὴν ἐξέδωκεν· ἐξ οὗ καὶ χάριν λαβοῦσα τῶν ἰαμάτων, παντοῖα θεραπέυει νοσήματα. Εἶχε δὲ κατορθώματα πολλὰ · πτωχῶν γὰρ προΐστατο, χήραις ἐβοήθει, ὀρφανοῖς ἐπεχωρήγει τροφὰς, ἀδικουμένους ἐκ τῶν ἀδικοῦντων αὐτοὺς ἐῤῥύετο. Ἦν δὲ πάντα τὸν χρόνον μονοχίτων, ταλαιπωρουμένη ὑπὸ τοῦ κρίους, εἰ καὶ τῷ θείῳ ἐθάλπετο Πνέυματι τὸ δὲ σῶμαδιὰ παντὸς τοῦ βίου ἀυτῆς, ὕδατι οὐκ ἔπλυνεν · ἀλλὰ καὶ, ὡς ὁ μέγας Μωσῆς, τεσσαράκοντα ἡμέρας ἐνήστευσε, μὴ γευσαμένη τὸ σύνολον · καὶ ἐπὶ τρισὶν ἔτεσι, τοῖς μὲν νοητοῖς ἀφθαλμοῖς τὸν ἐν οὐρανοῖς Θεὸν ἔβλεπε, τοῖς δὲ σωματικοῖς τὸν οὐρανὸν οὐκ ἐθεάσατο. Ἄρτου οὐ μετέλαβεν · ἐλαίου ποτὲ οὐκ ἐγεύσατο · οὕτω δὲ βιώσασα, καὶ μυρία θαυματουργήσασα, ἐτελειώθη ἐν Κυρίῳ.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ ΚΕ᾽ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΛΙΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΚΑΙ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΟΥ ΜΑΡΚΟΥ.

XXV S. Marci Euangel.

Μάρκος, ὁ τοῦ Χριστοῦ θεῖος Ἀπόστολος, μετὰ τὴν ἀνάληψιν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐν πάσῃ τῇ Αἰγύπτῳ καὶ Λυβίῃ καὶ Πενταπόλει, ἐπὶ τῆς βασιλείας Τιβερίου Καίσαρος, τὸν τοῦ Χριστοῦ ἐηήρυξε λὀγον. Συνεγράψατο δὲ καὶ τὸ κατ᾽ ἀυτὸν ἅγιον Εὐαγγέλιον, Πέτρου τοῦ κορυφαίου τῶν Ἀποστόλων ἐξηγησαμένου αὐτῷ. Χειροτονηθεὶς δὲ Ἐπίσκοπος Ἀλεξανδρείας, ἐκόσμει τὰς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας, χειροτονῶν Ἐπισκόπους κατὰ πᾶσαν ἐπαρχίαν Αἰγύπτου, καὶ ἀυξάνων τὸν λόγον τῆς πίστεως. Ἐν μιᾷ δὲ τῶν ἡμερῶν διδάσκων παρὰ τὴν θάλασσαν, ἐπεβουλέυθη παρὰ τῶν εἰδωλολατρῶν, καὶ σχοινίοις δεθεὶς ἐσύρετο · καὶ αἱ μὲν σάρκες ἀυτοῦ κατέβρεχε τὴν γῆν · ἐ͂ιτα ἐῤῥίωη ἐν φυλακῇ, ἔνθα φανεὶς ἀυτῷ ὁ Κύριος βασιλείαν ὑπέσχετο οὐρανῶν· καὶ ἐπὶ τῇ ἄυριον τῆς φυλακῆς ἐκβληθεὶς καὶ συρώμενος, τῷ Θεῷ τὸ πνεῦμα παρέδωκεν.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΣΑΒΑ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΛΑΤΟΥ.

S. Sabæ Ducis M.

Σάβας, ὁ τοῦ Χριστοῦ Μάρτυς, ἦν ἐπὶ τῆς βασιλείας Αὐρηλιανοῦ, τὴν τοῦ στρατηλάτου ἐπέχων ἀρχὴν, ἐν Ρὥμῃ τῇ πόλει. [24 Aprilis.] Ὑπῆρχε μὲν τὸ γένος Γότθος, Χριστιανὸς δὲ ὢν, ἐπεσκέπτετο τοὺς ἐν φυλακαῖς Ἁγίους καὶ ἐθεράπευεν· ἀλλὰ καὶ βίου καθαρότητι καὶ ἀσκήσει τὰ πονηρὰ ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων ἐφυγάδευε πνεύματα. Διαβληθεὶς δὲ ἐκρατήθη καὶ ἤχθη πρὸς τὸν Βασιλέα· καὶ ἔμπροσθεν ἀυτοῦ ῥίψας τὴν περικειμένην ἀυτῷ ζώνην, ὡμολόγησε τὸν Χριστόν. Κρεμασθεὶς οὖν ἐξέσθη, καὶ λαμπᾶσιν ἐκάη · ἐξ ὧν παραδόξως σωθεὶς, ἄνδρας ἑβδομήκοντα πρὸς τὴν εἰς Χριστὸν πίστιν ἐξεκαλέσατο, οἵ τινες παραυτίκα τὰς κεφαλὰς ἀπετμήθησαν. Εἶτα παρεδόθη τῇ φυλακῇ, ἔνθα καὶ ἐπιφανεὶς αὐτῷ ὁ Χριστὸς, ἰσχὺν ἐχαρίσατο πλείονα · καὶ τῆς φυλακῆς ἐκβληθεὶς, καὶ ἆυθις καταναγκασθεὶς ἀρνήσασθαι τὸν Χριστὸν καὶ θῦσαι τοῖς εἰδώλοις, καὶ μὴ πεισθεὶς, ξίφει τὴν ἱερὰν αὐτοῦ κεφαλὴν ἀπετμήθη.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ Κ στ᾽ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΒΑΣΙΔΕΩΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΜΑΣΕΙΑΣ.

XXVI S. Basilei Ep. M.

Βασιλεὺς, ὁ Ἱερομάρτυς, ὑπῆρχεν ἐπί τῆς βασιλείας Λικιννίου, Ἐπίσκοπος δὲ ἦν Ἀμασείας, ἐμαρτύρησε δὲ τρόπῳ τοιούτῳ. Δούλη τις τῆς γυναικὸς Λικιννίου, Γλαφύρα καλουμένη, φεύγουσα τὴν ἐκείνου μίξιν διὰ σωφροσύνην, τῇ βουλῇ τῆς κυρίας αὐτῆς, μετὰ χρημάτων πολλῶν, κρύφα πρὸς τὰ τῆς Ἀνατολῆς μέρη ἐξέφυγε, καταλαβοῦσα τῆς πόλιν Ἀμάσειαν, καὶ ὑποδεχθεὶς ὡς Χριστιανὴ παρὰ τοῦ Ἐπισκόπου Βασιλέως. Μαθὼν δὲ τοῦτο Λικίννιος, καὶ ἀποστείλας, ἀμφοτέρους ἐκέλευσεν ἀχθῆναι. Ἀλλ᾽ ἡ μὲν Γλαφύρα ἤδη τελευτήσασα, ἐξέφυγε τὰς χεῖρας ἀυτοῦ · ὁ δὲ Ἐπίσκοπος Βασιλεὺς δέσμιος ἀχθεὶς εἰς Νικομήδειαν, καὶ τὸν Βασιλέα ἐλέγξας, ἀπεκεφαλίσθη, καὶ ἐῤῥίφη ἐν τῇ θαλάσση, χωρὶς μὲν τὸ σῶμα ἀυτοῦ, χωρὶς δὲ ἡ κεφαλή. Προνοία δὲ Θεοῦ προσεκολλήθη τὸ σῶμα τῇ κεφαλῇ, καὶ ἀνάπλευσαν τὸ ῥεῦμα, ἑυρέθη ἐν Σινώῃ, ἐ͂ιτα ἐτέθη ἐν Ἀμασείᾳ.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΠΟΥΠΛΙΟΥ.

S. Publi Martyris

Στρατιώτης ἦν οὗτος, ὁ ἅγιος Μάρτυς τοῦ Χριστοῦ Πουπλιος, στρατευόμενος ὑπὸ τῷ Βασιλεῖ Λικιννίῳ, καὶ ἀγαπώμενος ὑπ᾽ ἐκείνου, διὰ τὸ πολλάκις ἐν πολλοῖς ἀνδραγαθῆσαι πολέμοις. [25 Aprilis.] Ὅτε δὲ δέσμιος ἤχθη ἐξ Ἀμασείας ὁ ἅγιος Ἱερομάρτυς Βασιλεὺς, καὶ σταθεὶς ἔμπροσθεν τοῦ Λικιννίου ἤλεγξεν ἀνδρίως αὐτόν τε καὶ τὴν πλάνην τῶν ἀκαθάρτων δαιμόνων, καὶ διεξηλθε τὰ περὶ τῆς οἰκονομίας τοῦ ἀληθεινοῦ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ῥίψας τὰ ὅπλα καὶ τὴν ζώνην ἣν περιεβέβλητο, ὡμολόγησεν ἑαυτὸν Χριστιανὸν, καὶ τοῦ ἐπουρανίου Θεοῦ δοῦλον καὶ στρατιώτην. Ὀργισθεὶς οὖν ὁ Βασιλεὺς, καὶ ἀλλοιώσας τὸ πρόσωπον ἀυτοῦ τῷ πολλῷ θυμῷ, πρῶτον μὲν διὰ κολακείας ἐσπουδαζεν μεταθῆναι ἀυτὸν τῆς τοιαύτης γνώμης · ὡς δὲ οὐκ ἔπεισεν, ἰσχυρῶς βασανίσας, μαχαίρᾳ τὴν κεφαλὴν ἀυτοῦ ἀπέτεμεν.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ ΚΖ᾽ ΜΝΗΜΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΣΩΣΙΠΑΤΡΟΥ ΚΑΙ ΙΑΣΩΝΟΣ.

XXVII SS. Sosi patri & Jasonis

Ἰάσων καὶ Σωσίπατρος γεγόνασι μὲν μαθηταὶ Πάυλου τοῦ Ἀποστόλου · ἦν μὲν, ὁ μὲν Ἰάσων ἀπὸ Τάρσου τῆς Κιλικίας, ἧς καὶ Ἐπίσκοπος ἐγένετό· ὁ δὲ Σωσίπατρος ἐκ Πατρῶν τῆς Ἀχαΐας, γενόμενος καὶ ἀυτὸς Επίσκοπος Ἰκονίου. [25 Iunii & 12 Iulii.] Ἐπὶ χρόνοις δέ τισι τὰς ἑαυτῶν Ἐκκλησίας κυβερνήσαντες, ἀπῆλθον εἰς τὴν δύσιν ὠφελῆσαί τινας · καὶ καταλαβόντες τὴν νῆσον Κερκύρων, κτίζουσιν ἐκκλησίαν εἰς ὄνομα τοῦ ἁγίου Πρώτομαρτυρος Στεφάνου. Καὶ μαθὼν τοῦτο Κερκυλῖνος, ὁ τῆς νήσου Βασιλεὺς, ἀπέκλεισεν ἀυτοὺς εἰς φυλακὴν · ἔνθα ἰδόντες αὐτοὺς ἑπτὰ λησταὶ ἀποκεκλεισμένοι ὄντες, ἐπίστευσαν τῷ Χριστῷ, ὁμοίως καὶ ὁ δεσμοφύλαξ Ἀντώνιος, ὅστις καὶ ἀπεκεφαλίσθη. Καὶ κατελθόντος πυρὸς ἐκ τοῦ οὐρανοῦ, καὶ κατακαύσαντος τοὺς δύο υἱοὺς τοῦ Βασιλέως καὶ τὴν γυναῖκα ἀυτοῦ, ἀπελύθησαν οἱ Ἅγιοι, καὶ πολλοὺς ὠφελήσαντες, ὕστερον ἐν εἰρήνῃ ἐτελείωθησαν.

ΚΑΙ ΑΘΛΥΣΙΣ ΤΗΣ ΑΛΙΑΣ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ.

S. Cercyrȩ Mart.

Μετὰ τὸ τελευτησαι ὑπὸ τοῦ οὐρανίου πυρὸς τοὺς υἱοὺς Κερκυλίνου τοῦ Βασιλέως, καὶ τὴν γυναῖκα ἀυτοῦ, καὶ ἀπολυθῆναι τοὺς Ἁγίους, [29 Aprilis.] ἐκράτησεν ἀυτοὺς Καρπιανὸς, ὁ τῆς νήσου Ἔπαρχος, καὶ ἐτιμώρει προστάξει τοῦ Βασιλέως. Προκύπτουσα δὲ ἀπὸ τῆς θυρίδος Κερκύρα ἡ αὐτοῦ θυγάτηρ, καὶ θεωροῦσα τοὺς Ἁγίους Βασανιζομένους, ἐπίστευσε, καὶ Χριστιανὴν ἑαυτὴν ὁμολογήσασα, παρέστη ἐνώπιον τοῦ πατρὸς αὐτῆς · καὶ ἀναγκασθεῖσα ἀρνήσασθαι τὸν Χριστὸν, καὶ μὴ πισθεῖσα, ἐκδίδοται καὶ αὐτὴ τῷ Ἐπάρχῳ. Ὁ δὲ Ἔπαρχος παρέδωκεν αὐτὴν Αἰθίοπί τινι εἰς τὸ διαφθαρῆναι αὐτὴν. Προστάξει δὲ Θεοῦ ἄρκτος ποθὲν ἐλθοῦσα, ἐκώλυσε τὸν Αἰθιωπα τοῦ ἐπιχειρήματος, καὶ ἐφύλαξε τῆν παρθένον ἀδιάφθορον. Ἰδὼν οὖν τὸ θαῦμα ὁ Αἰθίοψ, καὶ πιστεύσας, μαχαίραις κατεκόπη· ἡ δὲ Ἁγία Κερκύρα κρεμασθεῖσα, καὶ ὑποκαπνισθεῖσα, καὶ τοξευθεῖσα, καὶ λιθοβολιθεῖσα, ἐτελειώθη.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΣΑΤΟΡΝΙΝΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΙΑΣ ΑΥΤΟΥ.

S. Saturnini & Soc MM.

Οὗτοι οἱ ἅγιοι ὑπῆρχον, οἱ πιστεύσαντες ἐν τῇ φυλακῇ τῷ Χριστῷ διὰ τῆς διδασκαλίας τῶν ἁγίων Ἁποστόλων Ἰάσωνος καὶ Σωσιπάτρου, ἑπτὰ λήσταρχοι, μετὰ καὶ τῶν πιστευσάντων ὕστερονὑπὸ τῆς Ἁγίας Κερκύρας· καὶ μετὰ τελευτὴν αὐτῆς ἐκβληθέντες τῆς φυλακῆς οἱ ἑπτὰ, [29 Aprilis.] καὶ ἀχθέντες ἔξω τῆς πόλεως, ἐνεβλήθησαν εἰς λεβῆτας γέμοντας πίσσης, καὶ κηροῦ, καὶ ἐλαίου, καὶ βράζοντες ἐτελειώθησαν· οἱ δὲ καταλειφθέντες ἀδελφοὶ, εἰς νησίδιόν τι ἀπελθόντες, προσηύχοντο τῷ Θεῷ. Καὶ μαθὼν τοῦτο ὁ βασιλεὺς, καὶ ἐμβὰς εἰς πλοῖον καὶ ἀπερχόμενος φονεῦσαι αὐτοὺς, κατεποντίσθη· καὶ κρατήσας ἕτερος Βασιλεὺς τῆς νήσου, ἐνέβαλεν τοὺς Ἁγίους εἰς κάμινον, καὶ Ἰδὼν αὐτοὺς ὑγιεῖς ἐξελθόντας, ἐπίστευσε τῷ Χριστῷ, μετονομασθεὶς Σεβαστιανὸς, καὶ ἔκ τοτε τὸν Χριστὸν ἐκήρυττεν ἅμα τοῖς ἁγίοις Ἀποστόλοις · μεθ᾽ ὧν καλῶς βιώσας, ἐν εἰρήνῃ ἐτελειώθη.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤΟῼ ΚΝ᾽ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΔΑΔΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΝΩΔΙΑΣ ΑΥΤΟΥ.

XXVIII S. Dadæ & Socior. MM.

Οἱ τοῦ Χριστοῦ Μάρτυρες Δάδας, Μάξιμος, καὶ Κιντιλιανὸς, ὑπῆρχον μὲν ἐπὶ τῆς βασιλείας Μαξιμιανοῦ, καὶ Ταρκυΐνου Ὑπάτου, ἐκ τῆς πόλεως δὲ Δωροστόλου τῆς Μακεδονίας· καὶ ὁ μὲν Μάξιμος Ἀναγνώστης ἦν τῆς ἁγιωτάτης τοῦ Θεοῦ ἐκκλησίας, [13 Aprilis.] καλῶς ἑρμηνεύων τὰς θείας γραφὰς, καὶ διδάσκων ἐπὶ τῷ ὀνόματι τοῦ Χριστοῦ · ὁ δὲ Δάδας καὶ Κιντιλιανὸς ἦσαν ἀυτοῦ μαθηταὶ καὶ φίλοι. Καταμηνυθέντες οὖν τῷ τῆς πόλεως Ἄρχοντι, καὶ κρατηθέντες παρέστησαν ἀυτῷ · καὶ ἐρωτηθέντες, καὶ τὸν Χριστὸν παῤῥησίᾳ ὁμολογήσαντες, ἀπεκλείσθησαν εἰς φυλακήν. Εἶτα τῆς φυλακῆς ἐκβληθέντες, καὶ καταναγκασθέντες θῦσαι τοῖς εἰδώλοις, καὶ μὴ πεσθέντες, γυμνωθέντες καὶ ἀπλωθέντες ἐπὶ τὴν γῆν, ἐκ τεσσάρων δεδεμένοι ἐτύφθησαν, εἶτα ἀπεκεφαλίσθησαν · ὧν τὰ λείψανα ἀποκομισθέντα, ἐτέθησαν ἐν Κωνσταντινουπόλει.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΖΗΝΩΝΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΙΑΣ ΑΥΤΟΥ.

S. Zenonis & Sociorum MM.

Ζήνων ὁ τοῦ Χριστοῦ Μάρτυς, ἅμα τοῖς Ἁγίοις Εὐσεβείῳ, Νέωνι, καὶ Βιταλίῳ, ὑπῆρχον μὲν ἐκ τῆς νήσου Κερκύρας · κατηχισθέντες δὲ ὑπὸ τῶν ἁγίων Ἀποστόλων Ἰάσωνος καὶ Σωσιπάτρου, ἐπίστευσαν τῷ Χριστῷ, καὶ διαβληθέντες Κερκιλίνω τῷ τῆς νήσου Βασιλεῖ, ἐκρατήθησαν · καὶ δεθέντες ὑπὸ τῶν εἰδωλολατρῶν ἁλύσεσι βαρείαις, παρέστησαν ἐνώπιον ἀυτοῦ. Καὶ ἐρωτηθέντες, καὶ ὁμολογήσαντες τὸν Χριστὸν, γυμνωθέντες τῶν ἱματίων ἀυτῶν, καὶ ἐπὶ τὴν γῆν ἀπλωθέντες, καὶ δεθέντες χείρας καὶ πόδας σχοινίοις, ἐτύφθησαν ῥάβδοις. Ἐπί πολλαῖς τε ὥραις καταναγκαζόμενοι ἀρνήσασθαι μὲν τὸν Χριστὸν, θῦσαι δὲ τοῖς εἰδώλοις, μὴπεισθέντες δὲ, μὴ δὲ μέχρι λόγου θῦσαι τοῖς δαίμοσι, ἀπεκλείσθησαν εἰς φυλακὴν ὡσεὶ νεκροὶ · καὶ μετὰ ταῦτα καμίνου μεγάλης ἀναφθείσης, τῆς φυλακῆς ἐκβληθέντες, καὶ ἐν ἀυτῇ ἐμβληθέντες, ἐτελειώθησαν.

ΚΑΙ ΜΝΗΝΗ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΜΕΜΝΟΝΟΣ ΤΟΥ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΥ.

S. Memnonis Thaum.

Μέμνων, ὁ ἐν Ἁγίοις Πατὴρ ἡμῶν, ὁ Θαυματουργὸς, ἀκούσας τοῦ ἁγίου Εὐαγγελίου λέγοντος, Ὅστις οὐκ ἀφῆκε πατέρα, ἢ μητέρα, ἢ ἀδελφοὺς, ἢ ἀδελφὰς, ἢ οἰκίας, ἢ ἀγροὺς, ὀυ δύναταί μου ἐ͂ιναι μαθητὴς, καὶ κατανυγεὶς τὴν ψυχὴν, καταλιπὼν πάντα, ἠκολούθησε τῷ Χριστῷ · καὶ ὅυτως ἠγωνίσατο πρὸς ἀρετὴν, ὡς δοχεῖον καθαρὸν καὶ κατοικητήριον ἄξιον γενέοθαι τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Ὑποτάξας γαρ τὴν σάρκα τῷ πνεύματι διὰ πολλῆς ἐγκρατείας καὶ ταπεινώσεως, καὶ παθῶν κυριεύσας τῶν τῆς σαρκὸς ὁμοῦ καὶ τῆς ψοχῆς, ἐγένετο καὶ μοναζόντων Ἀρχιγὸς, καὶ βίον ζήσας ἰσάγγελον, καὶ παρὰ Θεοῦ τὴν τῶν θαυμάτων ἐπλούτισε χάριν · καὶ γαρ πάθη ἀνίατα ἐθεράπευσε, καὶ ῥείθροις δακρύων τὴν ψυχὴν ἀποκαθάρας, ὕδατα ἐν ξηρῷ τόπῳ διὰ προσευχῆς ἀναβλύσαι παρεσκέυασε, καὶ ἄλλα πολλὰ θαύματα τελέσας ἐν εἰρήνῃ ἐκοιμήθη.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ ΚΘ᾽ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΠΟΣΤΟ ΛΟΥ ΣΙΜΩΝΟΣ, ΟΣ ΕΠΕΚΛΗΘΗ ΙΟΥΔΑΣ.

XXIX S. Simonis Ap.

Σίμων ὁ τοῦ Χριστοῦ μέγας Ἀπόστολος, ὑπῆρχε μὲν ἀπὸ Κανᾶ τῆς Γαλιλαίας, ἔνθα ὁ Κύριος ἡμῶν καὶ Θεὸς κληθεὶς εἰς γάμον, μετὰ τῆς ἀχράντου μητρὸς ἀυτοῦ καὶ τῶν μαθητῶν, λείψαντος ὄινου, [28 Octob.] τοῦ θαυματουργεῖν ἀρξάμενος, διὰ παρακλήσεως τῆς μητρὸς, τὸ ὕδωρ εἰς ὀινον μετέβαλεν. Ἐγένετο δὲ ἀυτοῦ μαθητὴς, καὶ τοῦ κηρύγματος ὑπηρέτης · καὶ ἦν μετὰ τῶν λοιπῶν Ἀποστόλων, ἀκολουθῶν τῷ Χριστῷ, καὶ τῆς παρ᾽ αὐτοῦ διδασκαλίας ἀπολάυων. Μετὰ δὲ τὴν ἀνάληψιν ἀυτοῦ καὶ τὴν εἰς οὐρανοὺς ἀνάβασιν, ἀπελθὼν εἰς τὴν πόλιν Ἔδεσαν, καὶ πολλοὺς διδάξας τῶν εἰδωλολατρῶν τὸν λόγον τῆς ἀληθείας, ἐπέστρεψεν ἐπὶ τὸν Κύριον. Μετὰ τᾶυτα δὲ παραγενόμενος καὶ εἰς Μεσοποταμίαν, ἐκήρυττε παῤῥησίᾳ τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ· καὶ πάλιν ἀπελθὼν εἰς Ἔδεσαν, καὶ πολλὰ θάυματα ἐργασάμενος εἰς δόξαν Θεοῦ, ἐν εἰρήνῃ ἐτελειώθη.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ Θ᾽ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΤΩΝ ΕΝ ΚΥΖΙΚΟΥ, ΘΕΟΓΝΙΔΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΙΑΣ ΑΥΤΟΥ.

IX MM. in Cyzico.

Οἱ ἅγιοι Μάρτυρες τοῦ Χριστοῦ, Θεόγνις, Ροὗφος, Ἀντίπατρος, Εὐτυχὴς, Ἀρτεμᾶς, Μάγνος, Θεόδοτος, Θαυμάσιος, καὶ Φιλήμων, ὑπῆρχον μὲν ἐκ διαφόρων τόπων, συναθροισθέντες δὲ ἐν Κυζίκῳ τῇ πόλει κατὰ τὸν καιρὸν τοῦ διωγμοῦ, καὶ τὸν Χριστὸν κηρύττοντες, ἐκρατήθησαν παρὰ τῶν εἰδωλολατρῶν, καὶ παρεδόθησαν τῷ τῆς πόλεως Ἄρχοντι. Καὶ δεξάμενοι πρώτην ἐρώτησιν, καὶ τυφθέντες ἱκανῶς, παρεπέμφθησαν φυλακῇ. Καὶ μετὰ ταῦτα τῆς φυλακῆς ἐκβληθέντες, ἠναγκάζοντο ἀρνήσασθαι μὲν τὸν Χριστὸν, θῦσαι δὲ τοῖς ἐιδώλοις. Οἱ δὲ μὴ πεισθέντες, ἀλλὰ τῆς πλάνης καὶ ματαιότητος τῶν εἰδώλων καταπτύσαντες, καὶ τοῦ Ἄρχοντος καταφρονήσαντες, τὰς ἱερὰς αὐτῶν κεφαλὰς ἀπετμήθησαν · τὰ δὲ λείψανα αὐτῶν μετατεθέντα ἐν Κυζίκῳ, πολλὰς ἰάσεις ἐπιτελοῦσι εἰς δόξαν Χριστοῦ.

ΜΗΝΙ Τῼ ΑΥΤῼ Λ᾽ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ, ΑΔΕΛΦΟΥ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ.

XXX S. Jacobi frat. Dni.

Ἰάκωβος ὁ μέγας Απόστολος, υἱὸς μὲν ἦν Ιωσὴφ τοῦ μνήστορος, ἀδελφὸς δὲ κατὰ σάρκα τοῦ Κυρίου, ὑφ᾽ οὗ καὶ ἐχειροτονήθη πρῶτος Ἐπίσκοπος Ἱεροσολύμων. Ὑπάρχων δὲ εὐλαβὴς καὶ ἐγκρατὴς, [1 Maji.] ἐλεήμων καὶ συμπαθὴς, ἐπεκλήθη Δίκαὶος · τίνες οὖν, ὧν ἦρχεν Ἄνανος ὁ Ἱερεὺς τῶν Ἰουδαίων, τῆς κατὰ Παῦλου ἐπιβουλῆς ἀποτυχόντες, ἐκείνου πρὸς Ρὥμην ἀπελθόντος, τρέπονται κατὰ τοῦ Ἰακώβου · καὶ κρατήσαντες ἀυτὸν, ἠνάγκαζον ἀρνήσασθαι τὸν Χριστόν. Καὶ ἀγαγόντες ἐπὶ τὸ πτερύγιον τοῦ ἱεροῦ, ἔλεγον ἀυτῷ, Εἶπε ἠμῖν, Δίκαιε, μεγάλη φωνῇ, Τίς ἐστιν ἡ θύρα τοῦ Ἰησοῦ. Ὁδὲ ἐ͂ιπεν, Τί με ἐρωτᾶτε περὶ τοῦ Ἰησοῦ; ἀυτός ἐστιν ὁ ἐν οὐρανοῖς καθήμενος ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρὸς, καὶ μέλλον ἔρχεσθαι κρίναι τὴν οἰκουμένην ἐν δικαὶοσύνη. Καὶ εἰπόντες, Ὦ, ὦ, καὶ ὁ Δίκαὶος πεπλάνηται, ἔρριψαν ἀυτὸν ἀπὸ τοῦ ἱεροῦ κάτω · καὶ ἔτι ἐμπνέοντα, πλήξας τίς κναφεὺς ξύλῳ, ἀπέκτεινεν.

Nescio quid Synaxarii hujus collectorem moverit, ut quo die paßim alii Græci colunt Iacobum Fratrem Ioannis, ipse posuerit Fratrem Domini, hujus elogium iterum positurus, quando etiam alii omnes illud habent, die XXIII Octobris. Potuerat certe mensem hunc melius claudere, quam cum passim reprobata opinione de Iosepho Virginis sponso, quasi hic ex priori aliqua uxore genuisset eos qui in Euangelio dicuntur Fratres-Domini, quorum unus fuit Iacobus, Hierosolymorum primus Episcopus: qui utrum supra duodenarium numerum adjungatur collegio Apostolorum, diversus a Iacobo Alphæi, disquiremus I die Maji.

ΒΙΟΣ ΜΑΡΙΑΣ ΑΙΓΥΠΤΙΑΣ, ΤΗΣ ΑΠΟ ΕΤΑΙΡΙΔΩΝ ΟΣΙΩΣ ΑΣΚΗΣΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΡΗΜΟΝ ΤΟΥ ΙΟΡΔΑΝΟΥ.
ex MS. Medicæo Regis Christianissimi,
collato cum MS. Monachiensi Ducis Bavariæ.

Maria Ægyptia pœnitens, in Palæstina (S.)
Zosimas Monachus, in Palæstina (S.)
a

EX MS. REG. FR.

PROLOGUS

Μυστήριον Βασιλέως κρύπτειν καλὸν, τάδε ἔργα τοῦ Θεοῦ ἀνακηρύττειν ἔνδοξον · οὕτω γαρ ἐ͂ιπεν ὁ Ἄγγελος τῷ Τωβὶτ, μετὰ τὴν παράδοξον τὴν ἐκτυφλώσεως τῶν ὀμμάτῶν ἀνάβλεψιν, καὶ μετ᾽ ἐκείνους τοὺς κινδύνους, οὓς διῆλθε, καὶ ὧν ἐῤῥύσθη, δι᾽ ἣν ἐ͂ιχεν ἐυσέβειαν. Καὶ γαρ τὸ Βασιλέως μὴ φυλάττειν μυστήριον, [Fideliter narrata] ἐπισφαλὲς καὶ ἐπόλεθρον. Καὶ τὸ σιγᾷν Θεοῦ ἔργα παράδοξα, ψυχῆς φέρει τὸν κίνδυνον. Ὅθεν κᾀγὼ φόβῳ τοῦ σιωπᾷν τὰ θεῖα βαλλόμενος, καὶ τὸν ἐπηρτημένον κίνδυνον τῷ δούλῳ, ὑφορώμενος, ὃς λαβὼν ὑπὸ τοῦ δεσπότου τὸ τάλαντον, ἐις γῆν ἐκεινο b κατώρρυξεν, καὶ τὸ δοθὲν εἰς ἐργασίαν ἔκρυψεν ἀπραγμάτευτον · ἐξήγησιν ἱερὰν, ἕως ἐμοῦ καταντήσασαν, οὐδαμῶς σιωπήσομαι. Καί μοι μηδεὶς ἀπιστείτω ἅπερ ἀκήκοα γράφοντι, ἢ ἐμὲ τερατέυεσθαι τὸ παράπαν ἡγούμενος, ἢ τοῦ πράγματος τῷ μεγέθει πληττόμενος · ἐμοὶ μὲν γὰρ μὴ γένοιτο c καταψεύσασθαι καὶ καπηλεύεσθαι λόγον, ἐν ᾧ Θεοῦ μνημονεύεται. Καὶ τὸ σμικρὰ d δὲ φρονεῖν καὶ ἀνάξια τῆς τοῦ σαρκωθέντος Θεοῦ Λόγου μεγαλειότητος, [fide pari describere proponit auctor.] καὶ ἀπιστεῖν τοῖς οὕτω e λεγομένοις, οὐ μοι δοκεῖ ἔχειν τὸ ἔυλογον · εἰ δέ τινές εἰσιν οἱ τῇδε τῇ γραφῇ ἐντυγχάνοντες, καὶ τὸ παράδοξον τοῦ λόγου δῆθεν καταπληττόμενοι, καὶ πιστεύειν ἐπιχειρῶς οὐκ ἐθέλοντες, κᾀκείνοις ἵλεως γένηται Κύριος, έπειδήπερ καὶ ἀυτοὶ τὸ ἀσθενὲς τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως λογιζόμενοι, δυσπαράδεκτα ἡγοῦνται f τὰ παραδόξως πῶς περὶ ἀνθρώπων λεγόμενα. Εἶμι g δὲ λοιπὸν ὲπ᾽ αὐτὴν τὴν διήγησιν, πρᾶγμα λέξων ἐν τῇ γενεᾷ τῇ καθ᾽ ἡμᾶς h γεινάμενον. Ὅπερ ἱερὸς ἀνὴρ, τὰ θεῖα λέγειν καὶ πράττειν ἐκπαιδόθεν μεμαθηκὼς, ἀφηγήσατο. Ἀλλὰ μηδὲ τοῦτο πρὸς ἀπιστίαν ἑλκύσει τοὺς ἐντυγχάνοντας, τὸ ἐντῇ καθ᾽ ἡμᾶς γενεᾷ θαῦμα τοιοῦτον ἡγουμένους γενέσθαι ἀδύνατον · ἡ γαρ χάρις τοῦ Πατρὸς i κατὰ γενεὰν εἰς ψυχὰς ὁσίας διαβαίνουσα, φίλους Θεοῦ καὶ προφήτας κατασκευάζει, καθὼς ἐδίδαξεν ὁ Σολομῶν. [Sap. 7. 27.] Καιρὸς δὲ λοιπὸν τῆς ἱερᾶς ἐκείνης ἀπάρξασθαι διηγήσεως.

CAP. I.

[2] Ἐγένετό τις ἐν τοῖς κατὰ Παλαιστίνην μοναστηρίοις ἀνὴρ, βίῳ καὶ λόγῳ κοσμούμενος, [Zosimas post egregios in virtute profectus,] ὃς ἐκ σπαργάνων ἀυτῶν τοῖς μοναχικοῖς ἀνετράφη ἤθεσί τε καὶ πράγμασι · Ζωσιμᾶς ἦν ὄνομα τούτῳ τῷ γέροντι. Καὶ μή τις τῇ k ἐπονυμίᾳ, νομισάτω με ἐκεῖνον λέγειν τὸν Ζωσιμᾶν, τὸν ἐν δόγμασί ποτε διαβληθέντα ὡς ὲτερόδοξον · ἄλλος γαρ οὗτος, καὶ ἄλλος ἐκεῖνος, καὶ πολὺ τὸ μεταξὺ τῶν δύο τὸ διάφορον, εἰ καὶ μίαν ἐκέκτηντο τὴν προσηγορίαν ἀμφότεροι. Οὗτος τοίνυν ὁ Ζωσιμᾶς ὀρθόδοξος, ὃς ἐμονασεν ἀρχῆθεν ἔν τινι τῶν πάλἁι μοναστηρίων, πᾶν ἑιδος l ἀσκήσεως μετερχόμενος, καὶ πρὸς πᾶσαν m ἐγκράτειαν γενόμενος ἐπιτήδειος · πάντα μὲν γὰρ κανόνα παραδεδομένον ὑπὸ τῶν πρὸς n τὴν τοιάυτην ἀυτῶν παλαίστραν παιδοτριβησάντων ἐφύλαττεν, πολλὰ δὲ καὶ αὐτὸς προσεπενόησεν οἴκοθεν, ὑποτάξαι ζητῶν τὴν σάρκα τῷ πνεύματι. [& vitæ rigorem laudabilem,] Καί γε τοῦ σκοποῦ οὐ διήμαρτεν · οὕτω γὰρ ἢν ὁ γέρων [ἐπίσημος] περὶ τὸ πνευματικὸν, o ὥς πολλοὺς πολλάκις τῶν ἐγγύθεν μοναστηρίων, ἐστὶ δὲ ὅτε καὶ τῶν μακρὰν ἀπεχόντων, φοιτᾷν πρὸς αὐτὸν, καὶ πρὸς ἐγκράτειαν ὑπὸ τῆς ἐκείνου διδασκαλίας τυποῦσθαι [καὶ κανονίζεσθαι]. Καίπερ δὲ οὕτως ἔχων περὶ τὸ πρακτικὸν ἐ͂ιδος ὁ γέρων, οὐδὲ τῆς μελέτης τῶν θείων λογίων ποτὲ παρημέλησεν · ἀλλὰ καὶ κοιταζόμενος, καὶ ἀνιστάμενος, καὶ ἐν χερσὶ κρατῶν τὸ ἐργόχειρον, ὅθεν τὴν τροφὴν ἐπορίζετο p. Εἰ δὲ θέλεις μαθεῖν τῆς τροφῆς, ἧς ἐκεῖνος ἐγεύετο, ἓν ἔργον ἐ͂ιχεν ἐκεῖνος ἀσίγητον, μηδέ ποτε δαπανώμενον, τὸ ψάλλειν διὰ παντὸς, καὶ μελέτην ἀεὶ ποιεῖσθαι τῶν q ἱερῶν λογίων. Πολλάκις γοῦν φασί τινες καὶ θείας ὁράσεως ἀξιοῦσθαι τὸν γέροντα θεόθεν ἀυτῷ γειναμένης ἐλλάμψεως, καθάπερ ὁ Κύριος ἐ͂ιπεν, Οἱ τὴν σάρκα δηλαδὴ τὴν ἑαυτῶν ἐκκαθάραντες, καὶ νήφοντες ἀεὶ ἐγρηγορότι τῷ τῆς ψυχῆς ἀυτῶν ὄμματι, ὁρῶσιθείας ἐλλάμψεως ὁράσἐις, ἀῤῥαβῶνας ἐνθεῦθεν τοῦ μένοντος αὐτοὺς καλοῦ κομιζόμενοι.

[3] Ἔλεγεν οὖν ὁ Ζωσιμᾶς, ἐξ ἀυτῶν εἰπεῖν τῶν r πατρικῶν ἀγκαλῶν ἐν τῷ μοναστηρίῳ τούτῳ δέδοσθαι, καὶ μέχρι τρίτου καὶ πεντηκοστοῦ ἔτους ἐν αὐτῷ τὸν δρόμον τὸν ἀσκητικὸν s ἠνυκέναι. [Tentatus de vana gloria] Μετὰ δὲ ταῦτα παρενωχλήθη, ὡς ἔφασκεν, ὑπό τινων λογισμῶν, ὡς ἄρα t τελειούμενος ἐν ἅπασι, τῆς ἑτέρου διδασκαλίας οὐδαμῶς προσδεόμενος · ταῦτα γὰρ, ὡς ἔλεγεν, καθ᾽ ἑαυτὸν ἐλογίζετο. Ἀράγε ἐστὶν ἐν τῇ γῇ μοναχὸς, ὁ δυνάμενος ξένον τι παραδοῦναί μοι, ἢ ὠφελῆσαί με ἰσχύων, ὅπερ οὐκ οἶδα, οὐδὲ πέπραχα, ἐ͂ιδος ἀσκήσεως; ἆρα ἑυρίσκεται τῶν ἐν ἐρήμῳ φιλοσοφούν των ἀνὴρ ὃς κατὰ πράξιν ἢ θεωρίαν πρωτεύει μου; Ταῦτα δὲ λογιζομένου τοῦ γέροντος, ἐφίσταταί τις αὐτῷ καί φησι πρὸς αὐτόν · Ὦ Ζωσιμᾶ, καλῶς μὲν καὶ ὡς ἦν δυνατὸν ἀνθρώπῳ ἠγώνισας, καλῶς δὲ καὶ τὸν ἀσκητικὸν δρόμον διήνυσας· πλὴν οὐδεὶς τῶν ἐν ἀνθρώποις ἐστὶν ἔχων τὸ τέλειον, ἀλλὰ μείζων ἐστὶν ὁ ἀγὼν ὁ προκείμενος τοῦ παρῳχηκότος ἤδη, [jubetur ire ad Iordanem,] κἂν ὑμεῖς οὐ γινώσκετε. Ἵνα γνῶς καὶ ἀυτὸς οὖν, ποσαι εἰσὶ καὶ ἄλλαι πρὸς σωτηρίαν ὁδοὶ, ἔξελθε ἐκ τῆς γῆς σου, καὶ ἐκ τῆς συγγενείας σου, καὶ ἐκ τοῦ οἴκου τοῦ πατρός σου, καθάπερ Ἀβραὰμ ἐκεῖνος ὁ ἐν Πατριάρχαις ἀιδέσιμος, καὶ δεῦρο εἰς τόδε τὸ μοναστήριον, τὸ πλησίον Ἰωρδάνου τοῦ ποταμοῦ διακείμενον.

[4] Αὐτίκα γοῦν ὁ γέρων, ἀκολουθῶν τῷ κελεύσματι, ἐξίησι τοῦ μοναστηρίου, ἐν ᾧ ἐκπαιδόθεν ἐμόνασε · καὶ καταλαβὼν Ἰωρδάνην τὸν ἐν ποταμοῖς ἁγιώτατον, ὁδηγεῖται ὑπὸ τοῦ κελεύσαντος αὐτὸν εἰς ἐκεῖνο τὸ μοναστήριον, [ibique receptus] εἰς ὃ ὁ Θεὸς αὐτὸν γενέσθαι παρεκελεύσατο. u Κρούσας τοίνυν τῇ χειρὶ τὴν θύραν [τῆς ἀυλῆς] ἐντυγχάνει πρῶτον μοναχῷ τῷ τὴν θύραν φυλάττοντι· ἐκεῖνος δὲ ἀυτὸν, μηνύει πρὸς τὸν Ἡγούμενον · ὁ δὲ τοῦτον δεξάμενος, σχῆμάτε καὶ ἦθος ἐυλαβείας θεασάμενος, βαλόντα τὴν συνήθη τοῖς μοναχοῖς μετάνοιαν καὶ λαβόντα εὐχὴν, ἠρώτησεν x αὐτόν· Πόθεν, ἀδελφὲ, παραγέγονας, καὶ τίνος ἕνεκα πρὸς τοὺς ταπεινοὺς ἐλήλυθας γέροντας; Ὁ δὲ Ζωσιμᾶς ἀπεκρίνατο, Τὸ μὲν πόθε, λέγειν y οὐκ ἀναγκαῖόν μοι · ὠφελείας δὲ χάριν, ὦ Πάτερ, ἐλήλυθα · ἀκήκοα γαρ περὶ ὑμῶν ἔνδοξα z καὶ ἀξιέπαινα, δυνάμενα ψυχὴν προσοικειῶσαι Χριστῷ τῷ Θεῷ ἡ μῶν. Εἶπε δὲ πρὸς αὐτὸν ὁ Ἡγούμενος, Ὁ Θεὸς, ἀδελφὲ, ὁ μόνος ἰώμενος τὴν ἀνθρωπίνην ἀσθένειαν, αὐτὸς καί σε καὶ ἡμᾶς διδάξει τὰ θεῖα θελήματα, καὶ ὁδηγήσει εἰς τὸ ποιεῖν τὰ προσήκοντα · ἄνθρωπος γαρ ἄνθρωπον ὠφελῆσαι οὐ δύναται, εἰ μὴ ἕκαστος ἑαυτῷ προσέχοι διαπαντὸς καὶ νίφοντι τῷ νῷ τὸ δέον ἐργάζοιτο, Θεὸν κεκτημενος τῶν πραττομένων συλλήπτορα. Πλὴν ἐπείπερ, ὡς ἔφης, ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ θεάσασθαι ὑμᾶς τοὺς ταπεινοὺς κεκίνηκεν γέροντας, μεῖνον μεθ᾽ ἡμῶν εἴπερ τούτου παραγέγονας ἕνεκα, καὶ πάντας ἡμᾶς διατρέψει, τῇ τοῦ πνεύματος χάριτι, ὁ ποιμὴν ὁ καλὸς, ὁ δοὺς τὴν ψυχὴν ἁυτοῦ λύτρον aa ὑπὲρ ἡμῶν, καὶ τὰ ἴδια πρόβατα καλῶν ἐξ ὀνόματος. Ταῦτα εἰπόντος τοῦ Ἡγουμένου τῷ Ζωσιμᾷ, βαλὼν αὖθις μετάνοιαν, καὶ ἀιτήσας ἐυχὴν, καὶ ἐπειπὼν Ἀμὴν, ἔμεινεν εἰς ἐκεῖνο τὸ μοναστήριον.

[5] Εἶδε δὲ γέροντας πράξει καὶ θεωρίᾳ ἐκλάμποντας, [καὶ τῷ πνεύματι ζέοντας] καὶ τῷ Κυρίῳ δουλεύοντας· ψαλμῳδία γαρ ἦν ἀκατάπαυστος, [invenit monachos perfectißime viventes,] στάσιν ἔχουσα παννύχιον · καὶ ἐν χερσὶν ἐ͂ιχον ἀεὶ τὸ ἐργόχειρον, καὶ οἱ ψαλμοὶ ἐπὶ στόματος. Λόγος γαρ ἀργὸς οὐκ ἐπολιτέυετο, φροντὶς πραγμάτων παρ᾽ ἐκείνοις οὐκ ἐχρημάτιζε, πρόσοδοί τε δι᾽ ἔτους ἀριθμούμεναί [τε καὶ συναγόμεναι] καὶ μέριμναι βιωτικοῖς μόχθοις ἁρμόζουσαι, οὐδὲ bb ὀνόματι παρ᾽ αὐτοῖς ἐγνωρίζοντο· ἀλλ᾽ ἓν ἦν [καὶ πρῶτον] καὶ μόνον τὸ σπουδαζόμενον πᾶσι, τὸ ἕκαστον αὐτῶν νεκρὸν ἐ͂ιναι τῷ σώματι, ὡς ἅπαξ τῷ κόσμῳ καὶ τοῖς ἐν κόσμῳ ἅπασιν ἀποθανόντα, καὶ μὴ ὑπάρχοντα. Τροφὴν δὲ ἐ͂ιχον ἀδάπανον, τὰ θεόπνευστα λόγια · ἔτρεφον δὲ καὶ τὸ σῶμα τοῖς ἀναγκαίοις μόνοις, ἄρτῳ καὶ ὕδατι, ὡς ἕκαστον ἐ͂ιναι πρὸς τὴν θείαν ἀγάπην διάπυρον. Ταῦτα Ζωσιμᾶς, ὡς ἐ͂ιπεν, θεώμενος ᾠκοδομεῖτο λίαν, ἐπεκτεινόμενος πρὸς τὰ ἔμπροσθεν, ἀ εί τε συναυξῶν τὸν δρόμον τὸν ἴδιον, καὶ συνεργάτας ἑυρὼν καλῶς τὸν θεῖον νεουργοῦντας παράδεισον.

[6] Ἡμερῶν δὲ διελθουσῶν ἱκανῶν, ἤγγυσεν ὁ καὶρὸς καθ᾽ ὃν ἱερὰς νηστείας ἐκτελεῖν Χριστιανοῖς παραδέδοται, [solitos initio Quadragesimæ] προκαθαίρουσι ἑαυτοὺς εἰς τὴν τοῦ θείου πάθους καὶ τῆς ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ προσκύνησιν. Τῆς δὲ πύλης τοῦ μοναστηρίου ἀνοιγομένης μηδέποτε, ἀλλὰ ἀεὶ κεκλεισμένης καὶ ποιούσης τοῖς μοναχοῖς τὴν ἄσκησιν ἀνενόχλητον · οὐδὲ γαρ ἦν ἀνοῖξαι, εἰ μή που μοναχὸς διά τινα χρείαν ἀναγκαίαν παρέβαλεν· ἔρημος γαρ ἦν ὁ τόπος, καὶ τοῖς ἐκ γειτόνων πλείοσι μοναχοῖς οὐκ ἀνεπίβατος δὲ μόνον ἀλλὰ καὶ ἄγνωστος. Κανὼν δέ τις οὗτος ἐν τῷ μοναστηρίῳ [ἄνωθεν] έφυλάττετο, δι᾽ ὃν οἶμαι Θεὸς καὶ Ζωσιμᾶν εἰς ἐκεῖνο τὸ μοναστήριον ἤγαγεν. Τίς δὲ ὁ κανὼν, καὶ πῶς ἐφυλάττετο, ἐνθεν ἐρῶ. [post communes preces] Τῇ Κυριακῇ, ἐξ ῆς πρώτῃ τῶν νηστειῶν ἑβδομὰς ὀνομάζεσθαι εἴωθεν, ἐτελεῖτο δηλαδὴ ἡ θεία μυσταγωγία κατὰ τὸ συνῆθες, καὶ τῶν ἀκράντων ἐκείνων ἕκαστος καὶ ζωοποιῶν μυστηρίων ἐγίνετο μέτοχος · καὶ τροφῆς μικρᾶς, ὡς ἔθος ἦν, μετελάμβανον. Μετὰ τοῦτο συνήγοντο πάντες εἰς τὸ ἐυκτήριον καὶ γινομένης ἐυχῆς ἐκτενοῦς καὶ γουνκλισίας ἐφίκανον, ἠσπάζοντο ἀλλόιλους οἱ γέροντες, καὶ τὸν Ἡγούμενον, περιπτυσσόμενος ἕκαστος, βάλλων μετάνοιαν, ᾐτεῖτο λαβεῖν ἐυχὴν καὶ ἔχειν πρὸς τὸν προκείμενον ἀγῶνα συναγωνιστὴν καὶ ἔμπειρον.

[7] [monasterio egredi] Τόυτων δὲ γενομένων ἡ θύρα τοῦ μοναστηρίου ἠνόιγετο, καὶ ψάλλοντες συμφώνως τὸ, Κύριος φωτισμός μου καὶ σωτήρ μου, τίνα φοβιθήσομαι; Κύριος ὑπερασπιστὴς τῆς ζωῆς μου, ἀπὸ τίνος δειλιάσομαι; καὶ τὰ ἐξῆς τοῦ ψαλμοῦ, ἐξ είεσαν ἅπαντες τοῦ μοναστηρίου· ἕνα τινὰ πολλάκις ἢ δεύτερον φύλακα τοῦ μοναστηρίου καταλιμπάνοντες, οὐκ ἵνα φυλάξειε τὰ ἔνδοθεν ἀποκείμενα (οὐ δὲ γαρ ἦν τι περ᾽ ἐκείνοις κλέπταις ἐυάλωτον) ἀλλ᾽ ἵνα μὴ τὸ ἐυκτήριον ἀλειτούργειτον καταλείψειεν. Ἕκαστος δὲ αὐτὸν ἐπεσίτιζεν, ὥσπερ ἠδύνατο καὶ ὥσωερ ἐβούγετο · ὁ μὲν γὰρ ἄρτον ἐκόμένε τῇ χρείᾳ τοῦ σώματος σύμμετρον, ὁ δὲ ἰσχάδας, ἄλλος φοίνικας, ἔτερος ὅσπρια βραχένθα ἐν ὕδατι, ἄλλος δὲ οὐδὲν, εἰμὴ τὸ σῶμα ἴδιον καὶ τὸ ῥάκιον ὃ περιεβέβλητο, ἐτρέφετο δὲ ὁσάκις ἡ φύσις ἠνάγκαζε ταῖς φυομέναις βοταναῖς κατὰ τὴν ἔρημον. Κανὼν δὲ ἦν ἑκάστῳ αὐτῶν καὶ νόμος οὗτος παρ᾽ αὐτοῖς φυλαττόμενος ἀπαράβατος, τὸ μὴ γινώσκειν ἕτερος ἕτερον, πῶς ἐγκρατέυεται, [& in solitudine trans Iordanem agere] ἢ πῶς διάγει ὁ ἕτερος. Τὸν γὰρ Ἰορδάνην ἐυθὺς παραιούμενοι, μακρὰν ἀπ᾽ ἀλλήλων ἕκαστος ἐχωρίζετο καὶ cc πολλὴν ἐ͂ιχε τὴν ἔρημον, καὶ οὐδεὶς παρέβαλλε πρὸς τὸν ἕτερον· ἀλλὰ καὶ εἴπερ ἑις ἐξ αὐτῶν ἐθεάσατο μακρόθεν ἕτερον ἐπ᾽ ἐκεῖνον ἐρχόμενον, ἐυθέως ἐξέκλινε τοῦ καθ᾽ ἐυθείαν πορεύεσθαι, καὶ ἐφ᾽ ἕτερον μέρος ἐγένετο, ἑαυτῷ δὲ ἔζη καὶ τῷ Θεῷ, ψάλλων διαπαντὸς καὶ τροφῆς ἐπιχείρου γευόμενος.

[8] [usque ad Dominicam Palmarum.] Οὕτω τοίνυν ἁπάσας τὰς ἡμέρας τῆς νηστείας διατελοῦντες, ὑπέστρεφον εἰς τὸ μοναστήριον, ἐν τῇ Κυριακῇ τῇ πρὸ τοῦ ζωοποιοῦ τοῦ Σωτῆρος ἐκ νεκρῶν ἀναστάσεως, ἣν ἑορτὴν προεόρτιον μετὰ Βαΐων ἑορτάζειν ἡ Ἐκκλησία παρέλαβεν. Ὑπέστρεφε δὲ ἕκαστος ἔχων τοῦ ἰδίου σκοποῦ γεώργιον, τὴν ἰδίαν συνείδησιν, γινώσκουσαν ὃ πῶς εἰργάσατο καὶ ποίων πόνων σπέρματα κατεβάλετο · καὶ οὐδεὶς ἠρώτᾳ τοπαράπαν τὸν ἕτερον, πῶς ἢ τίνα τρόπον τὸν προκείμενον ἀγῶνα διήθλησεν. Οὗτος μὲν ἦν ὁ τοῦ μοναστηρίου κανὼν, καὶ οὕτω καλῶς ἐκτελουμενος. ἕκαστος γὰρ αὐτῶν ἐν τῇ ἐρημῳ γινόμενος, ὑπ᾽ ἀθλωθέτῃ τῷ Θεῷ καθ᾽ ἑαυτὸν ἀγωνιζόμενος, τοῦ μὴ ἀρέσκειν ἀνθρώποις καὶ κατ᾽ ἐπίδειξιν ἐλκρατεύεσθαι [ἐλευθερούμενος] dd τὰ γὰρ δι᾽ ἀνθρώποις γινόμενα καὶ πρὸς τὸ ἀρέσκειν ἀνθρώποις τελούμενα, μὴ ὅτι γε εἰπεῖν οὐδὲν ὠφελοῦσι τὸν πράττοντα, ἀλλὰ καὶ πολλῆς γίνονται ζημίας τῷ ποιοῦντι παραίτια.

[9] Τότε τοίνυν ὁ Ζωσιμᾶς τῷ συνήθει νόμῳ τοῦ μοναστηρίου τὸν Ἰορδάνην ἐπέρασε, [cum quibus egressus etiam Zosimas] μικρά τινα κομισάμενος ἐφόδια πρὸς τὴν χρείαν τοῦ σώματος, καὶ ἀυτὸ τὸ ῥἄκος ὅπερ ἠμφίεστο. Καὶ τὸν μὲν κανόνα διετέλει, τὴν ἔρημον διερχόμενος, καὶ καὶρὸν τροφῆς ἐποιεῖτο τὴν ἀνάγκην τῆς φύσεως · ἐκάθευδε δὲ νυκτὸς εἰς τὴν γῆν ὀλίγον κατακλινόμενος καὶ ὕπνου μετρίου γευόμενος, ὅπου δ᾽ ἂν αὐτὸν ὁ τῆς ἑσπέρας χρόνος κατέλαβεν · ὄρθου δε πάλιν βαθέως τοῦ βαδίζειν πάλιν ἀπήρχετο, ἔχων ἀεὶ τῆς κινήσεως τὸν τόνον ἀνένδοτον. Εἰς ἐπιθυμίαν δὲ ἦλθεν, ὡς ἔλεγε, γενέσθαι κατὰ τὴν [ἐνδότερον] ἔρημον [ἐλπίσας … ἑυρεῖν τινα Πατέρα κατ᾽ αὐτὴν] διατρίβοντα, δυνάμενον ἀυτὸν συμβαλέσθαι πρὸς τὸ ποθουμενον· καὶ δὴ συντόμως τὴν ὁδηπορίαν διήνυεν, ὡς ἐπί τι σπέυδων περιφανὲς καὶ πρόδηλον καταγώγιον. Ἔικοσι δὲ ἡμερῶν ὁδὸν διανύσας, [die 20 sui secessus,] ἕως ὅτε ὁ τῆς ἕκτης ὥρας ἦλθε καὶρὸς, ἔστη τῆς ὁδηπορίας μικρὸν, καὶ βλέψας πρὸς ἀνατολὰς, ἐτέλει τὴν συνήθη εὐχήν · εἰώθει γὰρ τεταγμένους τῆς ἡμέρας καὶροὺς, ἐγκόπτειν μὲν τῆς ὁδηπορίας τὸ σύντονον, καὶ μικρὸν τοῦ κόπου διαναπάυεσθαι, ἑστὼς δὲ ψάλλειν καὶ γόνυκλίνειν, καὶ οὕτω προσεύχεσθαι.

[10] Ἐν δὲ τῷ ψάλλειν καὶ ὁρᾷν εἰς τὸν οὐρανὸν ἀκαταπαύστῳ ὄμματι, [dum sextā recitat,] ὁρᾷ ἐκ δεξιοῦ κλίτους, ἐν ᾧ ἐστὼς τὴν ἕκτην προσήυχετο, ἀποσκίασμα φανὲν ὡς ἀνθρωπίνου σώματος. Καὶ τὰ πρῶτα μὲν ἐταράττετο, φάσμα δαιμονικὸν ὑποπτεύων ὁρᾷν, καὶ γέγονε σύντρομος· τῷ δὲ σημείῳ τοῦ σταυροῦ σφραγισάμενος [καὶ τὸν φόβον ἀποσησάμενος] (ἤδη γὰρ τέλος ἐ͂ιχεν ἡ ευχὴ ἀυτοῦ) ἐπιτρέψας τὸ ὄμμα, ὁρᾷ τινα κατὰ ἀλήθειαν πρὸς μεσημβρίαν βαδίζοντα · γυμνὸν δὲ ἦν τὸ ὁρώμενον, [videt eminus speciem hominis,] μέλαν τῷ σώματι, ὡς ἐξ ἡλιακῆς φλογὸς μέλαν γενόμενον, καὶ τρίχας ἔχοντα ἐν τῇ κεφαλῇ [λευκὰς] ὡσεὶ ἔριον, ὀλίγας δὲ καὶ ἀυτὰς, ὡς μὴ πλέον τοῦ τραχήλου τοῦ σώματος καταφέρεσθαι. Τοῦτο τοίνυν ὁ Ζωσιμᾶς θεασάμενος, καὶ ὥσπερ ἔνθους ὑφ᾽ ἡδονῆς γενόμενος, περιχάρὴς τῷ παραδόξῳ θεάματι, ἤρξατο τρέχειν ἐπ᾽ ἐκεῖνο τὸ μέρος, ἐφ᾽ ᾧ καὶ τὸ ὁρώμενον ἔσπευδεν · ἔχαιρε γὰρ χαρὰν ἀνεκλάλητον, οὐδέπω γὰρ ἦν θεασάμενος ἐν ὅλῳ τῶν ἡμερῶν ἐκείνων διαστήματι ἀνθρωπίνου εἴδους, [ζώου, ἢ πετηνοῦ, ἢ χερσαίου μορφὴν ἢ αποσκίασμα] ee. Ἐζήτει γοῦν γνῶναι, τίς καὶ ποταπῶς ὁ ὁρώμενος, ἐλπίζων ὅτι τινῶν μεγάλων θεωρὸς καὶ ἐπόπτης γενήσεται.

[11] Ὡς δὲ ἐπέγνω τὸν Ζωσιμᾶν ἐρχόμενον μήκοθεν, ἤρξατο φεύγειν καὶ τρέχειν ἐπὶ τὸ τῆς ἐρήμου ἐνδότερον· ὁ δὲ Ζωσιμᾶς, [eamque a se fugientem sequitur.] ὥσπερ τοῦ γήρους ἐπιλαθόμενος, ἔτι δὲ καὶ τὸν κόπον τῆς ὁδοῦ μὴ λογισάμενος, συνέτεινεν ἑαυτὸν καταλαβεῖν τὸ φεῦγον, αὐτὸν ἐπειγόμενος. Οὗτος μὲν ἐδίωκε, τὸ δὲ ἐδιώκετο · ἦν δὲ τοῦ Ζωσιμᾶ δρόμος ὀξύτερος, καὶ κατ᾽ ὀλίγων ἐγένετο τοῦ φεύγοντος πλησιότερος. Ὡς δὲ ἤγγισεν ἤδη, ὥστε καὶ φωνὴν λοιπὸν ἐξακούεσθαι, ἤρξατο κράζειν ὁ Ζωσιμᾶς, καὶ τοιάυτας φωνὰς ἀφιέναι σὺν δάκρυσιν· Τί με φεύγεις γέροντα καὶ ἁμαρτωλόν; δοῦλε τοῦ ὄντος Θεοῦ, μεῖνόν με, ὅστις ἂν εἶ, τὸν Θεὸν δι᾽ ὃν ταύτην τὴν ἔρημον ᾤκησας· μεῖνόν με τὸν ἀσθενῆ καὶ ἀναξιον, τὴν ἐλπίδα ἢν ἔχεις πρὸς τὴν τοῦτόυ σου τοῦ καματου ἀντίδοσιν · στῆθι καὶ μετάδος ἐυχῆς καὶ ἐυλογίας τῷ γέροντι, τὸν Θεὸν μὴ βδελυττόμενόν ποτέ τινα. Ταῦτα τοῦ Ζωσιμᾶ σὺν δάκρυσι λέγοντος, γεγόνασιν ἀμφότεροι τρέχοντες ἔν τινι τόπῳ, ἐν ᾧπέρ τις χείμαῤῥος ξηρὸς ἐτετυπῶτο · οὔ μοι δοκεῖ ποτε γεινάμενος χείμαῤῥος, [πῶς γαρ ἐν ἐκείνη τῇ γῇ φανήσεται χείμαῤῥος;] ff ἀλλὰ τόπος τοιαύτης ἔλαχε θέσεως.

CAP. II.

[12] Ὡς οὖν κατέλαβον τὸν εἰρημένον τόπον, τὸ μὲν φεῦγον κατῆλθε καὶ αὖθις ἀνῆλθεν εἰς τὸ μέρος τὸ ἕτερον, ὁ δὲ Ζωσιμᾶς κεκμηκὼς καὶ μὴ τρέχειν δυνάμενος ἔστη τὸ ἕτερον μέρος τοῦ τόπου τοῦ χειμαρροειδοῦς, καὶ προσέθηκε τοῖς δάκρυσι δάκρυα καὶ ταῖς ὀιμωγαῖς gg ὀιμωγὰς, ὡς πλησίον ἀυτοῦ λοιπὸν τοὺς ὀδυρμοὺς ἐξακούσθαι. [Zosimā ex nomine compellens Maria:] Τότε ἐκεῖνον τὸ φεῦγον σῶμα φωνὴν τοιαυτὴν ἀφίησιν. Ἀββὰ Ζωσιμᾶ, συγχώρησόν μοι διὰ τὸν Κύριον, οὐ δύναμαι ἐπιστραφῆναι καὶ ὀφθῆναί σοι οὕτως εἰς πρόσωπον · γυνὴ γάρ εἰμι, καὶ γυμνὴ καθάπερ ὁρᾷς, καὶ τὴν αἰσχύνην τοῦ σώματός μου ἀπερικάλυπτον ἔχουσα. Ἀλλ᾽ εἴπερ θέλεις πάντως ἀμαρτωχῷ γυναίῳ χαρίσασθαι μίαν εὐχὴν, ῥίψον μοι τὸ ῥάκος ὃ περιβέβλησαι, ὅπως ἐν ἀυτῷ συγκαλύψω τὴν γυναικείαν ἀσθένειαν, καὶ στρέφωμαι πρός σε, καὶ τὰς εὐχάς σου κομίζωμαι. Τότε φρίκη καὶ φρενῶν ἔκστασις ἔλαβε τὸν Ζωσιμᾶν, ὡς ἔλεγεν, ἀκούσαντα τέως ὅτι Ζωσιμᾶν αὐτὸν ἐκαλεσεν ἐξ ὀνόματος· ὀξὺς γαρ ὢν ὁ ἀνὴρ καὶ πρὸς τὰ θεῖα σοφώτατος, ἐπέγνω ὅτι οὐκ ἂν ἐξ ὀνόματος ἐκάλεσεν, ὃν οὐδέποτε ἐ͂ιδε καὶ περὶ οὐδέποτε ἤκουσεν, εἰμὴ τῷ προορατικῷ προδήλως χαρίσματι ἐλαμπρύνετο.

[13] Ἐποίει δὲ σὺν τάχει τὸ κελευόμενον, καὶ περιελόμενος ὅπερ ἐ͂ιχε πάλαιὸν καὶ ἐῤῥαγὸς ἱμάτιον, [pallio ejus suam contegit nuditatem.] ἔῤῥιψεν ἐπ᾽ αὐτὴν, ὀπιστοφανῶς ἱστάμενος · ἡ δὲ λαβοῦςα αὐτὸ ἐκάλυψέ τινα μέρη τοῦ σώματος, ἅπερ ἕδει πλὲον τῶν ἄλλων καλύπτεσθαι. Στρέφεται οὖν πρὸς τὸν Ζωσιμᾶν, καί φησι πρὸς ἀυτόν· Τί σοι ἔδοξεν, Ἀββὰ Ζωσιμᾶ, ἁμαρτωλὸν θεάσασθαι γύναιον; τί ἐξ ἐμοῦ μαθεῖν ἢ ἰδεῖν τοσοῦτον κόπον οὐκ ὤκνησας ἀναδέξασθαι; Ὁ δὲ εἰς γῆν κλίνας τὰ γόνατα, ᾔτεί λαβεῖν εὐχὴν κατὰ τὸ σύνεθες, ἡ δὲ καὶ ἀυτὴ βάλλει hh μετάνοιαν· καὶ ἔκειντο ἀμφότεροι ἐπὶ τὴν γῆν, ἕκαστος ἐξαιτῶν ἐυλογῆσαι τὸν ἕτερον, καὶ ὀυδὲν ἦν ἀκοῦσαι παρὰ ἀμφοτέρων λεγόμενον, εἰ μὴ τὸ Εὐλόγησον· Μετὰ δὲ πλείστης ὥρας διάστημα, ἔφησε ν ἡ γυνὴ πρὸς τὸν Ζωσιμᾶν · Αββὰ Ζωσιμᾶ, σοι τὸ ἐυλογῆσαι ἁρμόζει καὶ ἐύχεσθαι · σὺ γὰρ Πρεσβυτέρου ἀξίᾳ τετίμησε, [& ab eo benedici postulans qui Presbyter esset,] σὺ ἐκ πλείστων ἐτῶν τῷ ἁγίῳ θυσιαστηρίῳ παρίστασαι, καὶ πολλάκις τῶν θείων δώρων μυσταγωγὸς γεγένησαι. Ταῦτα τὸν Ζωσιμᾶν εἰς μείζονα φόβον καὶ ἀγωνίαν ἐβαλε, καὶ σύντρομος ὁ γέρων γενόμενος ἱδρῶτι περιεῤῥεῖτο, καὶ ἔστενε, καὶ τὴν φωνὴν περιεκόπτετο · λέγει δὲ πρὸς αὐτὴν, διακεκομμένῳ καὶ συνεχεῖ τῷ ἄσθματι · Δήλη μὲν, ὦ Μῆτερ πνευματικὴ, καὶ ἐκ τοῦ ἤθους αὐτοῦ, ὅτι σὺ πρὸς Θεὸν ἐξεδήμισας καὶ τῷ πλείονι μέρει τῷ κόσμῳ νενέκρωσαι · δῆλον δὲ πλέον τὸ δεδομένον σοι χάρισμα, τῷ οὕτω με ἐξ ὀνόματος καλέσαι καὶ Πρεσβύτερον λέγειν, ὃν οὔδέποτε τεθέασαι · ἀλλ᾽ ἐπείπερ ἡ χάρις οὐκ ἐκ τῶν ἀξιωμάτων γνωρίζεται, ἀλλ᾽ ἐκ τρόπων ψυχικῶν [χαρακτηρίζεσθαι ἐίωθεν], ἀυτὴ ἐυλόγησον διὰ τὸν Κύριον, καὶ μετάδος ἐυχῆς τῷ δεομένῳ τῆς σῆς ii ἀντιλήψεως.

[14] Τῇ ἐνστάσει τοίνυν πᾳραχωροῦσα τοῦ γέροντος, ἔφησεν ἡ γυνή · Εὐλογητος ὁ Θεὸς, [interrogansque de statu Ecclesiæ] ὁ τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων καὶ ψυχῶν κηδόμενος. Τοῦ δὲ Ζωσιμᾶ εἰπόντος τὸ Αμήν, ἀνέστησαν ἐκ τῆς γονυκλισίας ἀμφότεροι, καί φησιν ἡ γυνὴ πρὸς τὸν γέροντα· Τίνος χάριν πρὸς ἐμὲ τὴν ἁμαρτωλὸν ἐλήλυθας, ἄνθρωπε; τίνος χάριν γυμνὸν πάσης ἀρετῆς ἰδεῖν ἠθέλησας γύναιον; Πλὴν ἐπείπερ σε πάντως ἡ χάρις τοῦ ἁγίου καθωδήγησε Πνεύματος, ὅπως τινὰ διακονίαν ἐκτελέσῃς τῷ χρόνῳ μου πρόσφορον, [ἐ͂ιπέ μοι], πῶς τὸ Χριστιανικὸν φύλον πολιτεύεται σήμερον; πως οἱ Βασιλεῖς; πῶς τὰ τῆς Ἐκκλησίας ποιμενεται; Ὁ δὲ Σωσιμᾶς ἔφησε πρὸς ἀυτὴν, Ἐν ὀλίγῳ, [atque pro eo jussa orare,] Μῆτερ, ἐυχεῖς ὑμῶν ὁσίαις, πᾶσιν ὁ Χριστὸς εἰρήνην σταθηρὰν ἐχαρίσατο · ἀλλὰ δέξαι γέροντος ἀνάξιον παράκλησιν, καὶ ἐ͂υξαι ὑπὲρ τοῦ κόσμου παντὸς, καὶ ὑπὲρ ἐμοῦ τοῦ ἁμαρτωλοῦ, ἵνα μὴ ἄκαρπον τῆς ἐρήμου ταύτης γένηταί μοι τὸ διάστημα. Ἐκείνη δὲ πρὸς ἀυτὸν ἀπεκρίνατο · Σὲ μὲν kk δέον, Ἀββὰ Ζωσιμᾶ, Ἱερέος ἔχοντα ἀξίωμα, ὡς ἐ͂ιπον, ὑπὲρ ἐμοῦ καὶ πάντων προσεύχεσθαι, εἰς τοῦτο γαρ ἀυτο κεκλήρωσαι· πλὴν ἐπείπερ ὑπακοὴν ποιεῖν κελευόμεθα, τὸ προσταχθὲν ὑπό σου προθύμως ποιήσομαι.

[15] Ταῦτα εἰποῦσα, στρέφεται κατὰ ἀνατολὰς, καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς εἰς τὸ ὕψος διάρουσα, καὶ τὰς χεῖρας ἐκτείνουσα, ἤρξατο εὔχεσθαι ὑποψυθηρίζουσα · φωνὴ δὲ αὐτῆς οὐκ ἠκούετο ἔναρθρος, ὅθεν ὁ Ζωσιμᾶς οὐδὲν τῶν τῆς ἐυχῆς δεδύνηται σημειώσασθαι· ἵστατο δὲ, ὡς ἔλεγε, σύντρομος εἰς γῆν νενευκὼς καὶ μηδὲν καθόλου φθεγγόμενος. Ὥμνυε δὲ, Θεὸν τοῦ λόγου προβαλλόμενος μάρτυρα, [in sublime rapitur,] ὅτι ὡς εἶδεν ἀυτὴν εἰς τὴν ἐυχὴν χρονίσασαν, μικρὸν ἀνακύψας ἐκ τῆς εἰς γῆν κατανεύσεως, ὁρᾷ αὐτὴν ὑψωθεῖσαν ὡς ἕνα πῆχυν ἀπὸ τῆς γῆς καὶ τῷ ἀέρι κρεμαμένην καὶ οὕτω προσεύχεσθαι. Τοͅῦτο δὲ ὡς ἐ͂ιδε, φοβῳ πλείονι συνεχόμενος καὶ σφόδρᾳ ἀγωνιῶν καὶ μηδὲν φθέγξασθαι ὅλως τολμῶν, καθ᾽ ἑαυτὸν δὲ μόνον λέγων ἐπιπολὺ τὸ Κύριε ἐλέησον, κείμενος δὲ ἐπὶ τῆς γῆς, ἐν τῷ λογισμῷ ὁ γέρων ἐσκανδαλίζετο, μήποτε ἄρα πνεῦμα ἦ καὶ τὴν ἐυχὴν ὑποκρίνοιτο. [Zosimæ cogitationem arguit,] Στραφεῖσα δὲ ἡ γυνὴ, ἤγειρε τὸν Ἀββὰν, λέγουσα · Τί σε, Ἀββὰ, οἱ λογισμοὶ συνταράττουσι σκανδαλισθέντα ἐπ᾽ ἐμοὶ, ὡς ὅτι πνεῦμα ὑπάρχω καὶ τὴν ἐυχὴν ὑποκρίνομαι; πληροφορήθητι, ἄνθρωπε, ὅτι ἁμαρτωλόν εἰμι γήναιον, πλὴν τῷ βαπτίσματι τῷ ἁγίῳ τετύχησμαι · καὶ πνεῦμα οὔκͅ εἰμι, ἀλλὰ γῆ καὶ σποδὸς καὶ τὸ ὅλον σὰρξ, μηδὲν πνευματικὸν ἐννοήσασα. Καὶ ἅμα ταῦτα λέγουσα, σφραγίζει ἑαυτὴν τῷ σημείῳ τοῦ σταυροῦ μέτωπόν τε καὶ ὄμματα, χείλητε καὶ τὸ στῆθος, λέγουσα, οὕτως, Ὁ Θεὸς, Ἀββὰ Ζωσιμᾶ, ἐξελέτω ἡμᾶς ἐκ τοῦ πονηροῦ καὶ τῆς ἐν έδρας ἀυτοῦ, ὅτι πολλὴ καθ᾽ ἡμῶν ἡ ἰσχὺς ἀυτοῦ.

[16] Ταῦτα τοίνυν ἀκούσας ὁ γέρων καὶ θεασάμενος, ἔῤῥιψεν ἑαυτὸν εἰς τὸ ἔδαφος, καὶ ἐπελάβετο τῶν ποδῶν ἀυτῆς σὺν δάκρυσι λέγων, Ὁρκίζω σε κατὰ [τοῦ ὀνόματος] τοῦ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν, [rogata vitam suam explicare] τοῦ ἐκ παρθένου τεχθέντος, δι᾽ ὃν ταύτην ἠμφίεσο τὴν γύμνωσιν, δι᾽ ὃν τὰς σάρκας τάυτας ὅυτω κατεδαπάνησας, μηδὲν κρύψῃς ἀπὸ τοῦ δούλου σου, τίς εἰ; καὶ πόθεν, καὶ πότε, καὶ ποίῳ τρόπῳ τὴν ἔρημον τάυτην κατῴκησας; μηδὲν κρύψῃς ἀπό μου τὰ κατά σε, ἀλλὰ πάντα διήγησαι, ὅπως τὰ μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ ποιήσῃς κατάδηλα· σοφία γαρ κεκρυμμένη καὶ θησαυρὸς ἀφανὴς, τίς ὠφέλεια ἐπ᾽ ἀμφοτέροις; καθὰ γέγραπται· ἐ͂ιπέ μοι πάντα διὰ τὸν Κύριον· οὐ γαρ καυχήσεως ἕνεκεν λέξεις ἢ ἐπιδείξεως, ἀλλ᾽ ἱνα με πληροφορήσῃς τὸν ἁμαρτωλὸν καὶ ἀνάξιον · πιστεύω γαρ τῷ Θεῷ, [Deo id volente,] ᾧ ζῆς καὶ πεπολίτευσαι, ὅτι τούτου ἕνεκεν εἰς τὴν ἔρημον ταύτην ὡδηγήθην, ὅπως τὰ κατά σε ποιήσῃ Κύριος κατάδηλα· οὐκ ἔστι τοίνυν τῆς ἡμετέρας δυνάμεως τοῖς κρίμασι τοῦ Θεοῦ διαμάχεσθαι· εἰ μὴ γαρ ἦν ἐυάρεστον Χριστῷ τῷ Θεῷ ἡμῶν τὸ γνωθῆναί σε καὶ ὅπως ἠγώνισαι, οὐδὲ συνεχωρει θεασθῆναί σε ὑπό τινος, οὐδὲ ἐμὲ τοσαύτην ὁδὸν διανύσαι ἐνίσχυε, τὸν μηδέποτε προθέμενον ἢ δυνάμενον ἐξελθεῖν τοῦ κελλίου μου.

[17] [consentit, præfata eam fuisse turpißimam.] Ταῦτα εἰπόντος καὶ ἕτερα πλείονα τοῦ Ἀββᾶ Ζωσιμᾶ, ἐγείρασα αὐτὸν ἡ γυνὴ, ἔφησε πρὸς αὐτὸν, Αἰσχύνομαι, Ἀββά υου, εἰπεῖν σοι τὴν αἰσχύνην τῶν ἔργων μου, συγχώρησόν μοι διὰ τὸν Κύριον · πλὴν ἐπείπερ γυμνόν μου τὸ σῶμα τεθέασαι, ἀπογυμνώσω σοι καὶ τὰς πράξεις μου, ἵνα γνῷς πόσης αἰσχυνης καὶ ἐντροπῆς ἡ ψυχή μου πεπλήρωται. Οὐ γαρ, ὥσπερ ὑπέλαβες, τοῦ μὴ καυχᾶσθαι ἕνεκεν τὰ κατ᾽ ἐμαυτὴν οὐκ ἤθελον ἐξηγήσασθαι [τί γὰρ καὶ ἔχω καυχήσασθαι] ll σκεῦος ἐκλογῆς τοῦ διαβόλου γειναμένη; οἶδα δὲ ὅμως ὅτι ἐὰν ἀπέρξομαι τῆς κατ᾽ ἐμαυτὴν ἐξηγήσεως, φεύγης ἀπ᾽ ἐμοῦ, ὡς φεύγῃ τις ἀπὸ ὄφεως, μὴ φέρων ἀκοῦσαι τοῖς ὠσὶν ἅπερ ἄτοπα πέπραχα · λέγω δὲ ὅμως μὴ σιωπῶσα μηδὲν, ἐξορκοῦσά σε πρότερον μὴ διαλιπεῖν ὑπὲρ ἐμοῦ προσευχόμενον, ὅπως ἕυροιμοι ἔλεος ἐν τῇ ὥρᾳ τῆς κρίσεως. Τοῦ δὲ γέροντος ἀκατασχέτως δακρύοντος, [Narrat quomodo] ἤρξατο ἡ γυνὴ τῆς καθ᾽ ἑαυτὴν διηγήσεως, ουτως εἰποῦσα.

[18] [Duodennis deseruit parentes] Ἐγὼ, ἀδελφὲ, πατρίδα μὲν ἔσχον τὴν Αἴγυπτον· ζώντῶν δὲ τῶν γονέων μου δωδέκατον ἔτος ἀνύουσα, τὴν προς ἐκείνους στοργὴν ἀθετήσασα, ἐγεινάμην εἰς Ἀλεξάνδρειαν · καὶ ὅπως μὲν τὴν ἀρχὴν, τὴν ἐμαυτῆς παρθενίαν διέφθορα, καὶ πῶς ἀκρατῶς καὶ ἀκορέστως ἐ͂ιχον περὶ τὸ πάθος τῆς μίξεως, αἰσχύνομαι ἐν νοεῖν · τοῦτο γαρ νῦν εἰπεῖν ὑπάρχει σεμνότερον, ὃ δὲ συντόμως ἐρῶ, ἵνα τὸ ἐμπαθές μου γνῷς καὶ φιλήδονον, δέκὰ ἑπτὰ καὶ πρὸς ἐνιαυτους, [per annos 17 publica meretrix;] συγχώρησον, διετέλεσα δημόσιον προκειμένη τῆς ἀσωτίας ὑπέκαμμα, οὐ δόσεώς τινος, μά τὴν ἀλήθειαν, ἕνεκεν · οὐδὲ γαρ τινῶν διδόναι πολλάκις θελόντων ἐλάμβανον. Τοῦτο δὲ ἐπενόησα, ἵνα πλείστους ποιήσω προσέχειν μοι, δῶρον ἐκτελοῦσα τὸ ἐμοὶ κατατίμιον · μηδὲ γαρ νομίσῃς με ὡς ἐυποροῦσαν μὴ δέχεσθαι · προσαιτοῦσα διέζων, καὶ πολλάκις στύππιον νίθουσα, ἐπιθυμίαν δὲ ἐ͂ιχον ἀκόρεστον καὶ ἀκατάσχετον ἔρωτα τῷ ἐν βορβόρῳ κυλίεσθαι · καὶ τοῦτό μοι τὸ ζῆν ἦντε καὶ ἐλογίζετο τὸ διαπᾶντὸς ἐκτελεῖν τὴν ὕβριν τῆς φύσεως.

[19] Τοῦτον τοίνυν βιώσης μου τὸν τρόπον, ὁρῶ ἔν τινι καὶρῷ τοῦ θέρους ἀνδρῶν Λιβύων καὶ Αἰγυπτίων ὄχλον πολὺν, [visa turba Hierosolymam navigantium] τρεχόντῶν ὡς ἐπὶ θάλασσαν · ἠρώτησά τέ τινα τὸν τότε παρατυχόντα μοι, Ποῦ σπουδάζουσιν ἄρα οἱ ἄνδρες οὗτοι οἱ τρέχοντες; Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο λέγων · Εἰς Ἱεροσόλυμα πάντες ἀνέρχονται, τῆς ὑψώσεως ἕνεκεν τοῦ τιμίου σταυροῦ, ἥτις μετ᾽ ὀλίγας ἡμέρας εἴωθε γίνεσθαι. Ἔφην τε πρὸς ἐκεῖνον ἐγὼ, Ἆρά γε λαμβάνουσι κᾀμὲ σὺν ἀυτοῖς, εἴπερ ἀκολουθῆσαι θελήσω; Ὁ δὲ πρός με, ἐὰν ἔχεις τὸν νᾶυλόν σου καὶ τὴν δαπάνην, οὐδεὶς ὁ κωλύων σε, Εἶπον δὲ πρὸς ἀυτόν· Ὄντως, ἀδελφὲ, ναῦλον δαπάνην οὐ κέκτημαι · ἀπέρχομαι δὲ κᾀγὼ, καὶ ἀνέρχομαι εἰς ἓν τῶν πλοιαρίων ὧν ἐμισθώσαντο, καὶ θρέψαι με ἔχουσικᾂν μὴ θέλουσι · σῶμα γὰρ ἔχω, ἀντὶ νάυλου λαμβάνουσι. Διὰ τοῦτο δὲ ἤθελον ἀπελθεῖν · (Ἀββά μου συγχώρησον) ἵνα σχῶ πολλοὺς ἐραστὰς ἐν ἑτοίμῳ τοῦ πάθους μου. Εἶπόν σοι, Ἀββὰ Ζωσιμᾶ, μὴ ἀναγκάσῃς εἰπεῖν σοι τὴν αἰσχυνοσύνην μου · φρίττω γὰρ, οἶδεν ὁ Κύριος, μολύνουσα καί σε καὶ τὸν ἀέρα τοῖς λόγοις μου.

[20] Ὁ δὲ Ζωσιμᾶς δάκρυσι βρέχων τὸ ἔδαφος, πρὸς ἀυτὴν ἀπεκρίνατο · Λέγε διὰ τὸν Κύριον, ὦ μῆτερ μου, [juvenibus aliquot ultro se jungit,] λέγε, καὶ μὴ ἐκκόψῃς [τὸν ἑρμον] τῆς τοιαύτης ἐπωφελοῦς διηγήσεως. Ἡ δὲ ἆυθις ἀναλαβοῦσα τοῖς προτέροις ῥήμασι, προστέθεικε ταῦτα. Ἐκεῖνος τοίνυν ὁ νεανίας, ἀκούσας τὸ αἰσχρὸν τῶν ῥημάτων, γελῶν ἀνεχώρησεν · ἐγὼ δὲ ῥίψασα τὴν ἡλεκάτην ἥνπερ ἐβάσταζον (τάυτην γαρ mm συμβέβηκε διὰ χρόνου βαστάζειν με) τρέχω πρὸς θάλασσαν, ἔνθα τοὺς τρέχοντας ἔβλεπον τρἑχοντας · καὶ βλέπουσα νέους τινὰς πρὸς τὸν αἰγιαλὸν ἑστῶτας, ὡσεὶ δέκα τὸν ἀριθμὸν ἢ καὶ πλείονας, σφρίγοντας τοῖς σώμασιν ἅμα καὶ τοῖς κινήμασι, καὶ ἱκανούς μοι φανέντας πρὸς τὸ ζητούμενον (ὡς ἔοικε δὲ καὶ ἄλλους συμπλωτῆρας ἀνέβαινον · καὶ γαρ καὶ ἕτεροι προανελθόντες ἐ͂ισαν εἰς τὰ πλοιάρια) ἀναιδῶς δὲ, οὕτως ἦν μοι ἔθος, εἰς μέσον αὐτῶν εἰσπήδησα · Λάβετε, ἔφην, καί με ὅπου ἀπέρχεσθαι, οὐκ ἔχω γαρ ὑμῖν ἑυρεθῆναι ἀδόκιμος· ἐ͂ιτα ἕτερα εἰποῦσα ῥήματα αἰσχρότερα, ἐκίνησα ἅπαντας εἰς γέλωτα. Οἱ δὲ τὸ πρὸς ἀναίδειαν ἐπαγωγὸν θεασάμενοι, λαβόντες ἀνάγουσί με εἰς ὅπερ ἐ͂ιχον πλοιάριον ἕτοιμον · κᾀκεῖνοι γαρ ἐν τοσούτῳ παραγεγόνασιν οὗπερ ἂν ἔμενον. Ἐκεῖθεν τοῦ πλοὸς ἀπηρξάμεθᾳ.

[21] Τὰ δὲ ἐνθεῦθεν πῶς σοι διηγήσομαι, ἄνθρωπε; ποία γλῶσσα ἐξείποι ἢ ἀκοὴ παραδέξεται τὰ ἐν τῷ πλοίῳ καὶ κατὰ τὴν ὁδηπορίαν γενόμενα, [turpiterque in itinere] ἅπερ μὴ θέλοντας ποιεῖν τοὺς ἀθλίους ἠνάγκαζον; Οὐκ ἔστι ἐ͂ιδος ἀσελγὲς, ῥητόν τε καὶ ἄῤῥητον, οὗπερ οὐ γέγονα τοῖς ταλαιπώροις διδάσκαλος. Ἐγὼ τοίνυν, Ἀββά υου, [& in urbe sancta vivit] καταπλήττομαι πῶς ὑπήνεγκεν ἡ θάλασσα τὰς ἐμὰς ἀσωτίας· πῶς οὐκ ἤνοιξεν ἡ γῆ τὸ στόμα, καὶ ζῶσαν εἰς ἅδου με κατήγαγε, τὴν τοσαύτας ψυχὰς παγιδεύσασαν. Ἀλλ᾽ ὡς ἔοικεν ὁ Θεὸς τὴν ἐμὴν ἐζήτει μετάνοιαν · οὐ γαρ θέλει τὸν θάνατον τοῦ ἁμαρτωλοῦ, ἀλλὰ μένει μακροθυμῶν, τὴν ἐπιστροφὴν ἐκδεχόμενος· οὕτω τοίνυν καὶ μετὰ τοσαύτης σπουδῆς, ἀνήλθομεν εἰς Ἱεροσόλυμα· καὶ ὅσας μὲν ἡμέρας πρὸ τῆς ἑορτῆς ἐν τῇ πόλει διέτριψα, τοῖς ὁμόιοις ἐχρησάμην, μᾶλλον δὲ τοῖς χείροσιν· οὐ γαρ μόνον ἀρκέσθην τοῖς νεανίσκοις, οἷς κατὰ τὴν θάλασσαν ἐ͂ιχον καὶ κατὰ τὴν ὁδὸν ὑπουργοῦντάς μοι, ἀλλὰ καὶ ἄλλους πολλοὺς ἠχρείωσα, πολίτας τε καὶ ξένους εἰς τοῦτο συλλέγουσα.

CAP. III.

[22] Ὅτε δὲ ἔφθασεν ἡ ἁγία τῆς ὑψώσεως τοῦ σταυροῦ ἑορτὴ, ἐγὼ μὲν καθὰ καὶ τὸ πρὶν περιῆν ψυχὰς νέων ἀγρέυουσα. Ἔβλεπον δὲ ὄρθρου βαθέος πάντας εἰς τὴν ἐκκλησίαν συντρέχοντας, [Hora exaltandæ Crucis templum ingressura Maria] καὶ ἀπίειμι κᾀγὼ τρέχουσα σὺν τοῖς τρέχουσιν. Ἦλθον οὖν σὺν αὐτοῖς εἰς τὰ τοῦ ὄικου προαύλια · καὶ ὅτε ἦλθεν ἡ ὥρα τῆς θείας ὑψώσεως, ὤθουν καὶ ἀντωθούμην βιαζομένη τὴν εἴσοδον, συνελθεῖν τῷ ὄχλῳ σπουδάζουσα. Καὶ ἕως μὲν τῆς θύρας, δι᾽ ἧς λοιπὸν εἰς αὐτὸν τὸν ναόν τις ἐγένετο, ἐν ὧ τὸ ζωοποιὸν ξύλον ἐδείκνυτο, σὺν μόχθῳ πολλῷ καὶ θλίψει προσήγγιζον ἡ ταλαίπωρος · Ὅτε δὲ τὴν φλιὰν τῆς θύρας ἐπάτησα, οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ἀκωλύτως εἰσήεσαν, ἐμὲ δὲ θεία τις ἐκώλυσεν δύναμις, μὴ συγχωροῦσα τὴν εἴσοδον εἰσελθεῖν· Αὖθις γαρ ἀντωθούμην [καὶ ἀντεπεμπόμην], καὶ μόνη πάλιν ὡρώμην ἑστῶσα εἰς τὰ προάυλια. [sæpius repulsa,] Νομίσασα γαρ ἐκ γυναικείας ἀδυναμίας τοῦτο συμβαίνειν, πάλιν ἐμαυτὴν ἑτέροις ἐγκαταμίξασα, ἐβιαζόμην ὡς ὂιόν τε παραγκωνιζομένη, καὶ ἐμαυτέν εἰσωθοῦσα· Ἀλλ᾽ ἐκοπίουν εἰς μάταια · ἆυθις γαρ ἡνίκα τῆς φλιᾶς ὁ ποῦς ἐπέβη ὁ ἄθλιος, τοὺς μὲν ἄλλους ὁ ναὸς ἐ͂ιχεν μηδενὸς ἐμποδίζοντος, ἐμὲ δὲ μόνην τήν τάλαιναν οὐκ ἐδέχετο, ἀλλ᾽ ὥσπερ στρατιωτικῆς πληθύος τεταγμένης εἰς τοῦτο, τῆς ἐμοὶ προσταχθείσης ἀποκλείσαι τὴν ἐ͂ισοδον, οὕτω μέ τις ἀθρόα διεκώλυσεν δύναμις, καὶ πάλιν ἱσταμην εἰς τὰ προαύλια.

[23] [indignitatem suam agnoscit] Τοῦτο τρὶς καὶ τετράκὶς παθοῦσά τε καὶ ποιήσασα, ἀποκαμοὑσα λοιπὸν, καὶ μηκέτι ὠθεῖν καὶ ἀντωθεῖσθαι ἰσχύουσα (ἐγεγόνει γάρ μου τὸ σῶμα ἐκ τῆς βίας κατάκοπον) καὶ ἐνδοῦσα λοιπὸν, ἀνεχώρησα, καὶ ἔστην ἐν τῇ γωνίᾳ τῆς ἀυλῆς τοῦ ναοῦ · καὶ μόλις ποτὲ ἐν συναισθήσει τῆς αἰτίας, τῆς κωλυούσης με ἰδεῖν τὸ ζωοποιὸν ξύλον, γεγένημαι. Ἥψατο γαρ τῶν ὀφθαλμῶν τῆς καρδίας μου λόγος σωτήριος, ὑποδεικνύων μοι, ὅτι ὁ βόρβορος τῶν ἔργων μου ἦν, ὁ τὴν εἴσοδον κλείων μοι. Ἠρξάμην δὲ κλαίειν, καὶ ὀδύνεσθαι, καὶ τὸ στῆθός μου τύπτειν, καὶ στεναγμοὺς ἐκβάθους τῆς καρδίας μου ἀνάγουσα, κλαίουσα δὲ ὁρῶ ἐπάνω τοῦ τόπω ἐν ᾧ ἱστάμην [ἐπάνωθεν] εἰκόνα τῆς παναγίας Θεοτόκου ἑστῶσαν, καί φημι πρὸς αὐτὴν ἀκλινῶς ἐν ατενίζουσα · Παρθένε δέσποινα, [& coram imagine B. Virginis] ἡ τὸν Θεὸν Λόγον κατὰ σάρκα γενήσασα, οἶδα μὲν, οἶδα ὡς οὐκ ἔστιν ἐυπρεπες οὐδὲ ἔυλογον τὴν οὕτως με ῥυπαρὰν οὖσαν, τὴν οὕτως πανάσωτον, εἰκόνα καθορᾷν σου τῆς ἀειπαρθένου, σοῦ τῆς ἀγνῆς, σοῦ τῆς σῶμα καὶ ψυχὴν ἐχούσης καθαρὰν καὶ ἀμόλυντον· δίκαὶον γάρ ἐστιν ἐμὲ τὴν ἄσωτον ὑπὸ τῆς σῆς καθαρότητος μισεῖσθαι τε καὶ βδελύττεσθαι. Πλὴν ἐπείπερ, ὡς ἤκουσα, διὰ τοῦτο γέγονεν ὁ Θεὸς, ὃν ἐγέννησας, ἄνθρωπος, ὅπως καλεσῃ ἁμαρτωλοὺς εἰς μετάνοιαν · βοήθησον τῇ μόνῃ, καὶ μὴ ἐχούσῃ τινὰ πρὸς βοήθειαν · ἐπίταξον κᾀ μοὶ συγχωρηθῆναι τὴν εἴσοδον τῆς ἐκκλησίας εἰσελθεῖν· μὴ στερήσῃς με τὸ ξύλον ἰδεῖν, ἐν ᾧ κατὰ σάρκα προσπαγεὶς ὁ Θεὸς ὃν ἐγένησας, τὸ αἷμα τὸ ἴδιον ὑπὲρ ἐμοῦ δέδωκεν εἰς ἀντίλυτρον · ἐπίταξον, ὦ δέσποινα, κᾀμοὶ τὴν θύραν ἀνοιγῆναι τῆς θείας τοῦ σταυροῦ προσκυνήσεως, καί σε δίδωμι τῷ ἐκ σοῦ τεχθέντι Θεῷ ἐγγυητὴν ἀξιόχρεον, [emendationem pollicita,] ὡς οὐκέτι τὴν σάρκα ταύτην ἐνυβρίσω δι᾽ αἰσχρᾶς ὅιας δήποτε μίξεως, ἀλλ᾽ ἡνίκα τὸ ξύλον τοῦ σταυροῦ τοῦ υἱοῦ σου θεάσομαι, κόσμῳ καὶ τοῖς ἐν κόσμῳ πᾶσιν ἐυθὺς ἀποτάσσωμαι, καὶ αὐτίκα ἐξέρχωμαι, ὅπου δ᾽ ἂν ἀυτὴ, ὡς ἐγγυητὴς σωτηρίας, ὑποθῇς καὶ ὁδηγήσῃς με.

[24] Ταῦτα ἐιποῦσα, καὶ ὥσπερ τινὰ πληροφορίαν λαβοῦσα τὸ τῆς πίστεως ἔμπυρον, τῇ ἐυσπλαγχνίᾳ τῆς Θεοτόκου καταθαῤῥήσασα, [ingressum obtinet.] κινῶ ἐμαυτὴν ἐκ τοῦ τόπου ἐκείνου, ἐν ᾧ ἑστῶσα ἐποιούμην τὴν δέησιν · καὶ ἔρχομαι πάλιν, καὶ τοῖς εἰσιοῦσιν ἐμαυτὴν ἐγκατέμιξα, καὶ οὐκέτι οὐδεὶς ὠθῶν με καὶ ἀντωθούμενος, οὐδεὶς ἁ κωλύων με τοῦ πλησίον γενέσθαι με τῆς θύρας, δι᾽ ἧς εἰς τὸν οἶκον εἰσήεσαν. Ἔλαβεν με οὖν φρίκη καὶ ἔκστασις, καὶ ὅλη δι᾽ ὅλου ἐκλονούμην καὶ ἔτρεμον · Εἶτα φθασάσης μου τὴν θύραν τὴν ἕως τότε ἠσφαλισμένην μοι, ὡσεὶ πᾶσα ἡ δύναμις, ἡ πρότερόν με κωλύουσα, νῦν ἐμοὶ προοδοποιεῖ τὴν εἰσοδον, οὕτως εἰσῆλθον ἄπονος, οὕτως ἐντὸς τῶν ἁγίων γεγένημαι, τῆς τε ζωοποιοῦ θέας τοῦ σταυροῦ κατηξιῶμαι, καὶ ἐ͂ιδον τοῦ Θεοῦ τὰ μυστήρια, καὶ ὂιός ἐστιν ἕτοιμος τοῦ δέχεσθαι τὴν μετάνοιαν. Ρἵφασα τοίνυν ἐμαυτὴν ἐγὼ ἡ ἀθλία ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ τὸ ἅγιον ἐκεῖνο προσκυνήσασα ἔδαφος, ἔτρεχον ἐξιοῦσα, πρὸς τὴν ἐγγυησαμένην με σπουδάζουσα. Γίγνομαι τοίνυν ἐν ἐκείνῳ τῷ τόπῳ, ἐν ᾧ τὸ τῆς ἐγγύης ὑπεγράφη χειρόγραφον · καὶ γόνυ κλίνασα ἔμπροσθεν τῆς Ἀειπαρθένου καὶ Θεοτόκου, τούτοις ἐχρησάμην τοῖς ῥήμασι.

[25] Σὺ μὲν, ὦ φιλάγαθε Δέσποινα, τὸ σὸν ἐνεδείξω [ἐνεμὲ] φιλάνθρωπον, [tum gratiis Deiparæ actis,] σὺ τῆς ἀναξίας οὐκ ἐβδελύξω τὴν δέησιν · ἐ͂ιδον δόξαν, ἣν δικαίως οὐχ ὁρῶμεν οἱ ἄσωτοι· δόξα τῷ Θεῷ, τῷ διά σου δεχομένῳ τῶν ἁμαρτωλῶν τὴν μετάνοιαν. Τί γαρ ἐ͂ιχον πλέον ἡ ἁμαρτωλὸς ἐννοῆσαι ἢ φθέγξασθαι; Καιρός ἐστι λοιπὸν, Δέσποινα, πληρωθῆναι λοιπὸν τῆς ἐγγύης, ἧς ἐγγυήσω, τὰ σύμφωνα. Νῦν ὅπου κελέυεις ὁδήγησον · νῦν γενοῦ μοι μᾶλλον τῆς σωτηρίας διδάσκαλος, χειραγωγοῦσα πρὸς τὴν ὁδὸν τὴν εἰς μετάνοιαν ἄγουσαν. Καὶ ταῦτα λέγουσα, ἤκουσα πόῤῥωθεν κράζοντος, [monita Iordanem transire] Ἐὰν τὸν Ἰωρδάνην διἐλθῃς; καλὴν ἑυρήσεις ἀνάπαυσιν. Ἐγὼ δὲ τῆς φωνῆς ταύτης ἀκούσασα, καὶ ταύτην δι᾽ ἐμὲ γενέσθαι πιστέυσασα, δακρύουσα ἔκραξα, καὶ τῇ Θεοτόκῳ ἐβόησα · Δέσποινα, Δέσποινα, μὴ ἐγκαταλείπῃς με. Καὶ ταῦτα βοήσασα ἐξίειμι ἐκ τῆς ἀυλῆς τοῦ ναοῦ, καὶ συντόμως ἐβάδιζον.

[26] Ἐξερχομένην δέ τις ἑωρακώς με, ἐπιδίδωσίν μοι τρεῖς φόλεις, Δέξαι τάυτας, ἀμμά μου, εἰπών. Ἐγὼ δὲ τὰ δοθέντα μοι κομίσασα, [tres panes assumit in viaticum,] τρεῖς ἐξ ἀυτῶν ἠγόρασα ἄρτους, καὶ τούτους ἔλαβον ἐυλογίας ἐφόδιον. Ἠρώτησα δὲ τὸν τοὺς ἄρτους πιπράσκοντα, Γοια καὶ πόθεν ἠ ὁδὸς καθέστηκεν, ἄνθρωπε, ἡ εἰς τὸν Ἰωρδάνην ἀπάγουσα; Καὶ μαθοῦσα τὴν πύλην τῆς πόλεως, τὴν ἐπ᾽ ἐκεῖνο τὸ μέρος ἐξάγουσαν, ἐξῆλθον τρέχουσα, καὶ τῆς ὁδοιπόριας ἱκόμην δακρύουσα. Ἐρωτήσει δὲ φθάνουσα τὴν ἐρώτησιν, καὶ τὸ λοιπὸν ἅπαν τῆς ἡμέρας ὁδοιπορήσασα (ἦν γαρ τρίτη ὥρα τῆς ἡμέρας, ὅτε τὸν σταυρὸν ἐθεασάμην, ὡς εἰκάζω) κατέλαβον λοιπὸν, τοῦ ἡλίου πρὸς τὴν δύσιν κλίναντος, τὸν ναὸν Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ, τὸν κείμενον τοῦ Ἰωρδάνου σύνεγγυς. [& Sacramentis munita eremum ingreditur,] Καὶ πρότερον ἐν τῷ ναῷ προσκυνήσασα κατῆλθον εἰς τὸν Ἰωρδάνην ἀυτίκα, καὶ πρόσωπον καὶ χεῖρας ἐξ ἐκείνου τοῦ ἁγίου ὕδατος ἔβρεξα · μετέλαβον δὲ τῶν ἀχράντων καὶ ζωοποιῶν μυστηρίων ἐν τῷ ναῷ τοῦ Προδρόμου, καὶ τοῦ ἑνὸς ἄρτου τὸ ἥμισυ ἔφαγον, καὶ ἐκ τοῦ Ἰωρδάνου πιοῦσα ἐπὶ τῆς γῆς ἐμαυτὴν τὴν νύκτα κατέκλινα. Τῇ δὲ ἐπάυριον ἑυροῦσα μικρὸν ἐκεῖσε πλοιάριον, ἐπὶ τὸ μέρος τὸ ἕτερον γέγονα, καὶ πάλιν ἐζήτησα τὴν ὁδηγόν μου, ὁδηγῆσαί με ὅπου δ᾽ ἄν ἐστιν ἀυτῇ ἐυάρεστον. Γέγονα τοίνυν κατὰ ταύτην τὴν ἔρημον, καὶ ἐξ ἐκείνου μέχρι τῆς σήμερον ἐμάκρυνα φυγαδέυουσα, καὶ ἐν ταύτῃ ἀυλίζομαι, προσδεχομένη τὸν Θεόν μου, τὸν ἀπὸ ὀλιγοψυχίας καὶ καταιγίδος τοὺς ἐπιστρέφοντας πρὸς ἀυτὸν διασώζοντα.

[27] Ὁ δὲ Ζωσιμᾶς πρὸς ἀυτὴν ἔφησεν · Πόσα δὲ ἔτη εἰσὶν, [ibique vivit annis 47,] ὦ κυρία υου, ἐξ ὅτε εἰς ταύτην ἀυλίζῃ τὴν ἔρημον; Ἀπεκρίθη ἡ γυνή· Τεσσαράκοντα ἑπτὰ ἔτη, ὡς εἰκάζω, ἐισὶν, ἐξ ὅτε τῆς ἁγιας πόλεως ἐξελήλυθα. Εἶπεν δὲ Ζωσιμᾶς · Καὶ τί δὲ ἑυρες ἢ ἔσχηκας τροφὴν, ὦ κυρία μου; Ἔφη δὲ ἡ γυνή · Δύο μὲν ἥμισυ ἄρτους τὸν Ἰωρδάνην ἐπέρασα φέρουσα, ὅιτινες κατ᾽ ὀλίγον ξηρανθέντες ἀπελιθώθησαν, καὶ μικρὸν ἐπὶ χρόνους ἐσθίουσα διετέλεσα. Εἶπεν δὲ Ζωσιμᾶς· καὶ οὕτως ἀπόνως παρῆλθες τῶν τοσούτων ἐτῶν τὸ διάστημα, μηδὲν τῆς ἀθρόας γενομένης μεταβολῆς ταραττούσης σε; Ἀπεκρίθη ἡ γυνή· Πρᾶγμά με νῦν ἠρώτησας, Ἀββὰ Σωσιμᾶ, ὅπερ φρίττω καὶ λέγουσα · ἐὰν γαρ ἔλθω νῦν εἰς ἀνάμνησιν τῶν τοσούτων κινδύνων, ὧνπερ ὑπέμεινα, καὶ τῶν λογισμῶν τῶν δεινῶς ἐνοχλησάντων μοι, φοβοῦμαι μή πως καὶ ἆυθις ὑπ᾽ ἐκείνων βληθήσωμαι. Εἶπεν δὲ Ζωσιμᾶς · Μηδὲν ἐάσῃς, κυρία μου, ὅπερ μὴ ἀναγγείλῃς μοι · ἅπαξ γαρ εἰς τοῦτο κατεπηρώτησά σε, ἵνα πάντα ἀπαραλείπτως διδάξῃς με.

[28] [quorum primis 17 varie tentata] Ἡ δὲ πρὸς ἀυτόν · Πίστευσον, Ἀββὰ, δεκαεπτὰ ἔτη εἰς τάυτην περιῆλθον τὴν ἔρημον; θηρσὶν ἀνημέροις ταῖς ἀλόγοις ἐπιθυμίαις πυκτέυουσα. Ἡνίκα τροφῆς μεταλαβεῖν ἐπεχείρησα, ἐπεθύμουν τὰ κρέατα καὶ τοὺς ἰχθύας οὒς ἔχει ἡ Αἴγυπτος · ἐπεθύμουν τοῦ οἴνου τὴν πόσιν, τὴν ἐν ἐμοὶ καταθύμιον; πολλῷ γαρ οἴνῳ ἐχρώμην ἡνίκα ἐν τῷ κόσμῳ διέτριβον · ἐνταῦθα δὲ οὐδὲ ὑδατος ὁλως ἀπογέυσασθαι ἔχουσὰ, δεινῶς ἐφλεγόμην καὶ τὴν ἀνάγκην οὐκ ἔφερον. Εἰσήει δέ μοι καὶ τῶν πορνικῶν ἀσμάτων ἐπιθυμία ἡ παράλογος, δεινῶς ἀεὶ ταράττουσα καὶ ἀναπείθουσά με ἄδειν τὰς ὠδὰς τῶν δαιμόνων ἅσπερ μεμάθηκα· ἐυθὺς δὲ δακρύουσα, καὶ τῇ χειρὶ τὸ στηθός μου τύπτουσα, ἐμαυτὴν ἀνεμίμνησκον τῶν συμφώνων ὧν ἐθέμην ἐξερχομένη κατὰ τὴν ἔρημον. Ἐγιγνόμην δὲ τῷ λογισμῷ πρὸς τὴν εἰκόνα τῆς Θεοτόκου τῆς ἀναδόχου μου, κᾀκείνῃ προσέκλαιον, ἐκδιῶξαι τοὺς λογισμοὺς αἰτοῦσα, [implorata ope D. V.] τοὺς οὕτως τὴν ἀθλίαν μου ψυχὴν κατατρέχοντας · Ὅτε δὲ ἀρκούντως ἐδάκρυσα, καὶ τὸ στῆθος εἰς δύναμιν ἔτυψα, φῶς ἔβλεπον πάντοθεν περιαστράπτον με · καὶ ἐντεῦθεν λοιπὸν γαλήνη τις σταθηρὰ ἐκ τρίκυμιας ἐγένετό μοι.

[29] Τοὺς δὲ λογισμοὺς, τοὺς εἰς πορνείαν ἆυθις ὠθοῦντάς με, πῶς σοι, Ἀββὰ, διηγήσομαι; Πῦρ γαρ ἔνδοθεν τῆς καρδίας υου τῆς ταλαίνης ἀνήπτετο, καὶ ὅλην δι᾽ ὅλου ἐξέφλεγεν, [victoriam obtinet plenamque quietem] καὶ πρὸς ἐπιθυμίαν ἀνηρέθιζε μίξεως. Εὐθὺς δὲ, ἡνίκα λογισμὸς τοιοῦτος προσέβαλλεν, ἔῤῥιπτον ἑαυτὴν εἰς γῆν, καὶ τὸ ἔδαφος τοῖς δάκρυσιν ἔβρεχον, ἀυτήν μοι νομίζουσα περιστάναι τὴν ἐγγυησαμένην με, ὥσπερ προστάτιδα, καὶ παραβαθεῖσαν, καὶ ποινὰς τῆς παραβασίας εἰσπράττουσαν. Οὐκ ἀνιστάμην τοίνυν ἀπὸ τῆς εἰς γῆν κατανέυσεως, ἣν συνέβη διέρχεσθαι νυχθήμερον, ἕως ὅτου με τὸ φῶς ἐκεῖνο τὸ γλυκὺ περιέλαμψεν, καὶ τοὺς λογισμοὺς τοὺς ἐνοχλοῦντάς μοι ἐδίωξεν. Λοιπὸν ἀεὶ τὸ ὄμμα τῆς διανοίας μου πρὸς τὴν ἐγγυητὴν ἀκαταπάυστως ἀνέπεμπον, αἰτοῦσα βοήθειαν τῇ κινδυνευούσῃ κατὰ τὸ τῆς ἐρήμου πέλαγος · καί γε βοηθὸν ἔσχον, καὶ τῆς μετανοίας συλλήπτορα. Καὶ οὕτως διῆλθον τῶν δεκαεπτὰ ἐτῶν τὸ διάστημα, μυρίοις κινδύνοις προσομιλήσασα · ἐξ ἐκείνου δὲ καὶ μέχρι τῆς σήμερον ἡ βοηθός μου παρέστηκεν ἐν πᾶσι, καὶ διὰ πάντων χειραγωγοῦσά με.

[30] Εἶπεν δέ Ζωσιμᾶς πρὸς ἀυτὴν. Οὐκ ἐδεήθης τροφῆς, ἢ ἐνδύματος; Ἡ δὲ πρὸς ἀυτὸν ἀπεκρίνατο. Τοὺς μὲν ἄρτους ἐκείνους, καθὰ προεῖπον, ἀναλώσασα, τὰ δεκαεπτὰ ἔτη ἐτράφην βοτάναις, [item tolerantiam æstus ac frigoris.] καὶ λοιποῖς τοῖς ἑυρισκομένοις κατὰ τὴν ἔρημον · τὸ δὲ ἱμάτιον, ὅπερ εἶχον τὸν Ἰωρδάνην διαπεράσασα, διαῤῥυὲν δεδαπάνηται. Πολλὴν οὖν ἐκ τοῦ κρύους καὶ ἆυθις ἐκ τῆς τοῦ θέρους φλογὸς ἀνάγκην ὑπέμεινα, συγκαιομένη τῷ καύσωνι, καὶ τῷ παγετῷ πυγνυμένη καὶ τρέμουσα, ὡς πολλάκις με χαμαὶ πεσοῦσαν ἄπνουν μεῖναι σχεδὸν καὶ ἀκίνητον. Πολλαῖς τοίνυν καὶ πολλαῖς συμφοραῖς καὶ πειρασμοῖς ἀνηκέτοις ἐπύκτευσα. Ἐξ ἐκείνου δὲ καὶ μέχρι τοῦ νῦν ἡ δύναμις τοῦ Θεοῦ πολυτρόπως τὴν ἁμαρτωλόν μου ψυχὴν καὶ τὸ σῶμα τὸ ταπεινὸν διετήρησεν · ἐννοῦσα γαρ μόνον ἐξ ὁπόιων κακῶν με ἐῤῥύσατο, τροφὴν ἀδαπανον κέκτημαι, τὴν ἐλπίδα τῆς σωτηρίας μου · τρέφομαι γαρ καὶ σκέπομαι τῷ ῥήματι τοῦ Θεοῦ τοῦ διακρατοῦντος τὰ σύμπαντα· οὐ δὲ γαρ ἐπ᾽ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρωπος, καὶ παρὰ τὸ μὴ ἔχειν σκέπην, πέτραν περιεβάλοντο, ὅσοι τὸ τῆς ἁμαρτίας ἀπεδύσαντο περιβόλαιον.

[31] Ἀκούσας δὲ ὁ Ζωσιμᾶς ὅτι καὶ χρήσεων γραφικῶν ἐμνημόνευσεν, ἔκ τε Μωϋσέως καὶ τοῦ Ἰὼβ, nn καὶ τῆς βίβλου τῶν Φαλμῶν, [& scientiam scripturarum,] ἔφησεν πρὸς ἀυτὴν· Φαλμοῖς δὲ, ὦ κυρία μου, ἢ ἄλλοις βιβλίοις ἐντέτυχας; Ἡ δὲ ἀκούσασα τοῦτο ὑπεμειδίασεν, καί φησιν πρὸς τὸν γέροντα · Πίστευσον ἄνθρωπε, οὐκ ἐ͂ιδον ἕτερον ἄνθρωπον ἐξ ὅτε τὸν Ἰωρδάνην ἐπέρασα, εἰ μὴ τὸ σὸν πρόσωπον σήμερον · ἀλλ᾽ οὐδὲ θηρίον ἢ ἄλλον ζῶον τεθέαμαι ἐξ ὅτε ταύτην ἐ͂ιδον τὴν ἔρημον· γράμματα τοίνυν οὐ μεμάθηκα πώποτε. Ἀλλ᾽ οὐδὲ ψάλλοντός τινος ἢ ἀναγινώσκοντος ἤκουσα · ὁ δὲ λόγος τοῦ Θεοῦ, ζῶν τε καὶ ἐνεργὴς ὢν, ἀυτὸς διδάσκει τὸν ἄνθρωπον γνῶσιν. Ἕως ᾧδε τὸ πέρας τῆς κατ᾽ ἐμὲ διηγήσεως · ἀλλ᾽ ὅπερ ἐποίησα ἐναρχομένη τῆς διηγήσεως, καὶ νῦν ἐνορκῶ σε κατὰ τῆς τοῦ Θεοῦ Λόγου σαρκώσεως, ἔυχεσθαι ὑπὲρ ἐμοῦ τῆς ἀσώτου διὰ τὸν Κύριον. Ταῦτα εἰπούσης ἐκείνης, καὶ τὸν λόγον ᾧδε συντελεσάσης, ὥρμησεν βαλεῖν μετάνοιαν. Καὶ ἆυθις ὁ γέρων σὺν δάκρυσιν ἔκραζεν · Εὐλογητὸς ὁ Θεὸς, ὁ ποιήσας μεγάλα καὶ θαυμαστὰ, ἔνδοξά τε καὶ ἐξαίσια, ὧν οὐκ ἔστιν ἀριθμός · ἐυλογητὸς ὁ Θεὸς ὁ δείξας μοι ὅσα χαρίζει τοῖς φοβουμένοις ἀυτόν · ὄντως γαρ οὐκ ἐγκατέλειπας τοὺς ἐκζητοῦντάς σε, Κύριε.

[32] Ἐκείνη δὲ ἐπιλαβομένη τοῦ γέροντος, οὐκέτι συνεχώρησεν βαλεῖν τελείως μετάνοιαν, [petit a Zosima ut audita clam scivet,] ἀλλ᾽ ἔφησεν πρὸς ἀυτόν · Ταῦτα πάντα, ἅπερ ἤκουσας, ἄνθρωπε, ἐνορκῶ σε κατὰ τοῦ σωτῆρος Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν μηδενὶ ἐξειπεῖν, ἕως ὅτε ὁ Θεὸς ἀπὸ τῆς γῆς ἀπολύσει με. Τὸ δὲ νῦν ἔχων ἐν εἰρήνῃ πορέυθητι, καὶ πάλιν εἰς τὸ ἔτος τὸ ἐρχόμενον ὄψει με, καὶ ὀφθήσῃ μοι τῇ τοῦ Θεοῦ χάριτι φυλαττόμενος· ποίησον δὲ διὰ τὸν Κύριον ὅπερ νῦν σοι ἐντέλλομαι. [& sequenti anno adferat sibi sacram communionem.] Εἰς τὰς νηστείας τὰς ἱερὰς τοῦ ἔτους τοῦ ἐπερχομένου μὴ περάσεις τὸν Ἰωρδάνην, ὥσπερ εἰώθατε ποιεῖν εἰς τὸ μοναστήριον. Ἐξίστατο δὲ Ζωσιμᾶς ἀκούων ὅτι καὶ τὸν κανόνα τοῦ μοναστηρίου ἀπήγγειλεν, καὶ οὐδὲν ἕτερον ἔλεγεν εἰ μὴ, Δοξα τῷ Θεῷ, μεγάλα χαριζομένῳ τοῖς ἀγαπῶσιν ἀυτόν. Ἐκείνη δὲ ἔφησεν, Μεῖνον Ἀββὰ, ὡς ἐ͂ιπον, εἰς τὸ μοναστήριον · ουδὲ γαρ θέλοντί σοι ἐξελθεῖν ἐ͂υ γενήσεται · τῇ δὲ ἁγίᾳ ἑσπέρᾳ τοῦ δείπνου τοῦ μυστικοῦ, λάβε μοι τοῦ ζωοποιοῦ σώματος καὶ αἵματος τοῦ Χριστοῦ εἰς σκεῦος ἱερὸν καὶ τῶν τοιουτων μυστηρίων ἐπάξιον, καὶ φέρε, καὶ μεῖνον μετὰ παντὸς εἰς τὸ μέρος τοῦ Ἰωρδάνου τὸ προσεγγίζον τῇ οἰκουμένῃ, ὅπως ἐλθοῦσα μεταλάβω τῶν ζωοποιῶν δώρων. Ἐξ ὅτε γαρ εἰς τὸν ναὸν τοῦ Προδρόμου, πρὶν ἢ τὸν Ἰωρδάνην διέλθω, μετέλαβον, οὐκέτι μέχρι τοῦ νῦν τοῦ ἁγιασμοῦ τούτου τετύχηκα · καὶ νῦν ἐκεῖνον ἐφίεμαι ἀκατασχέστῳ τῷ ἔρωτι · δι᾽ ὃ αἰτῶ καὶ παρακαλῶ τὴν ἐμὴν μὴ παρακούσασθαι αἴτησιν, ἀλλὰ πάντως ἄγαγέ μοι τὰ τοιαῦτα ζωοποιὰ καὶ θεῖα μυστήρια, καθ᾽ ἣν ὥραν ὁ Κύριος τοὺς μαθητὰς τοῦ θείου δείπνου μετόχους πεποίηκεν. Τῷ δὲ Αββᾷ Ἰωάννῃ, τῷ Ἡγουμένῳ τῆς μονῆς ἐν ᾗ κατοικεῖς, ταῦτα εἰπέ · Πρόσεχε σεαυτῷ καὶ τῇ ποίμνῃ σου · τινὰ γαρ ἐκεῖ τελοῦνται δεόμενα διορθώσεως. [& sic ab eo discedit.] Ἀλλ᾽ οὐ νῦν σε θέλω ταῦτα εἰπεῖν ἀυτῷ, ἀλλ᾽ ὅτε ὁ Κύριος ἐπιστρεψει σοι · ταῦτα Εὐποῦσα, καὶ ἐ͂υξαι ὑπὲρ ἐμοῦ, τῷ γέροντι φήσασα, ἐπὶ τὸ βάθος τῆς ἐρήμου ἆυθις ἐξέδραμεν. Ὁ δὲ Ζωσιμᾶς κλίνας τὰ γόνατα, καὶ προσκυνησας τὸ ἔδαφος ἐν ᾧ ἔστησαν τὰ ἴχνη τῶν ποδῶν ἀυτῆς, δους τῷ Θεῷ δόξαν καὶ ἐυχαριστήσας, ὑπέστρεψεν ἐν ἀγαλλιάσει ψυχῆς τε καὶ σώματος, δοξάζων καὶ ἐυλογῶν Χριστὸν τὸν Θεὸν ἡμῶν · ἆυθις δὲ διελθὼν ἐκείνην τὴν ἔρῃμον ἔφθασεν εἰς τὸ μοναστήριον καθ᾽ ἣν ἡμέραν ὑποστρέφειν εἰώθασιν οἱ ἀυτόθι μονάζοντες.

CAP. IV.

[33] Καὶ τὸν μὲν ἐνιαυτὸν ἡσύχασεν ἅπαντα, μηδενὶ τολμῶν ἐξειπεῖν μηδὲν ὧν ἐθεάσατο · καθ᾽ ἑαυτὸν δὲ τὸν Θεὸν καθικέτευσεν, [Anno proximo Zosimas exire impeditus] δεῖξαι ἀυτῷ ἆυθις τὸ ποθουμενον πρόσωπον. Ἐδυσχέραινεν δὲ καὶ ἐδυσφόρει τοῦ ἐνιαυτοῦ ἐννοῶν τὴν περίοδον, μίαν ἐθέλων τὸν ἐνιατὸν ἡμέραν γενέσθαι, ὡς ὂιόν τε ἦν. Ἡνίκα δὲ ἔφθασεν τῶν ἱερῶν νηστεῖων ἡ ἀπαρχομένη κυριακὴ, ἐυθὺς μετὰ τὴν ἐξ ἔθους ἐυχὴν οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ἐξίεσαν ψάλλοντες · ἀυτὸν δὲ νόσος κατέσχεν πυρέξαντα, καὶ μένειν ἔνδον ἠνάγκασεν. Ἐμνήσθη δὲ Ζωσιμᾶς τῆς Ὁσίας εἰπούσης, Ὅτι οὔτε θέλοντί σοι τῆς μονῆς ἐξελθεῖν ὀυ σοι γενήσεται. Ὀλίγαι δὲ ἡμέραι διέδραμον, καὶ τῆς νόσου διαναστὰς ἐν τῷ μοναστηρίῳ διέτριβεν.

[34] [in cœna Domini abit ad Iordanem,] Ἡνίκα δὲ πάλιν οἱ μοναχοὶ ὑπέστρεψαν, καὶ ἢγγισεν ἡ ἑσπέρα τοῦ δείπνου τοῦ μυστικοῦ, ἐποίησεν τὰ διαταχθέντα ἀυτῷ · καὶ λαβὼν εἰς μικρὸν ποτήριον τοῦ ἀχράντου σώματος καὶ τοῦ τιμίου αἵματος Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν, ἔβαλεν εἰς κανίσκιον ἰσχάδας καὶ φοίνικας, καὶ φακὴν μικρὰν βραχεῖσαν ἐν ὕδατι · ἀπέρχεται δὲ βαθείας ὀψείας, καὶ καθέζεται εἰς τὸ χεῖλος τοῦ Ἰωρδάνου, τῆς Ὁσίας ἀναμένων τὴν ἄφιξιν. Χρονίζοντος δὲ τοῦ γυναίου τοῦ ἱεροῦ, Σωσιμᾶς οὐκ ἐνύσταξεν, ἀλλ᾽ ἀκλινῶς ἑώρα τὴν ἔρημον, ἀναμένων ἰδεῖν ὅπερ ἰδεῖν ἐπεθύμησεν. Ἔλεγεν δὲ καθ᾽ ἑαυτὸν ὁ γέρων καθήμενος · Ἆρά γε μή ποτε τὸ ἀνάξιόν μου ἐλθεῖν ταύτην διεκώλυσεν; ἆρα ἦλθεν, καὶ μὴ ἑυροῦσα με ἆυθις ὑπέστρεψεν; Ταῦτα λέγων ἐδάκρυσεν, καὶ δακρύσας ἐστέναξεν, καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς εἰς τὸν οὐρανὸν ἐπάρας, τὸν Θεὸν ἱκέτευσεν λέγων · Μὴ στερήσῃς με, Δέσποτα, καὶ ἆυθις ἰδεῖν ὅπερ ἰδεῖν συνεχώρησας · μὴ ἀπελθω κενὸς, τὰς ἐμὰς ἁμαρτίας φέρων εἰς ἔλεγχυν. Ταῦτα σὺν δάκρυσιν ἐπευξάμενος, εἰς ἕτερον λογισμὸν περιπέπτωκεν · ἔλεγεν γαρ ἐν ἑαυτῷ · Τί δὲ, εἰ ἆρα καὶ ἔλθῃ, γενήσεται; Πλοιάριον γαρ οὐ πάρεστιν. πῶς τοίνυν τὸν Ἰωρδάνην παρέλθοι, καὶ πρὸς ἐμὲ γενήσεται τὸν ἀνάξιον; ὄιμοι τῆς ἐμῆς ἀναξιώτητος! ὄιμοι τῆς ἐμῆς ἐλεεινότητος! Τίς με τοιουτου καλοῦ δικαίως ἐστέρησεν;

[35] [super cujus aquas venienti ad se Mariæ] Ταῦτα λογιζομένου τοῦ γέροντος, ἰδοὺ καὶ τὸ ὅσιον ἔφθασεν γύναιον, καὶ εἰς τὸ πέραν ἔστη τοῦ ποταμοῦ, ὅθεν καὶ ἤρχετο. Ὁ δὲ Ζωσιμᾶς ἐξανέστη χαίρων καὶ ἀγαλλιώμενος, καὶ δοξάζων τὸν Θεόν. Αὖθις δὲ τῷ λογισμῷ τοῦ μὴ δύνασθαι ἀυτὴν περάσαι τὸν Ἰωρδάνην ἐπάλαιεν · Ὁρᾷ δὲ ἀυτὴν τῷ σημείῳ τοῦ τιμίου σταυροῦ τὸν Ἰωρδάνην σφραγίσασαν (πανσέληνος γαρ ὑπῆρχεν ἡ νὺξ, ὡς ἔλεγεν) καὶ ἅμα τῇ σφραγιδι ἐπιβᾶσαν τῷ ὕδατι, καὶ περιπατοῦσαν ἐπὶ τῶν ὑδάτων ἐπάνω, καὶ πρὸς ἐκεῖνον βαδίζουσαν. Τὸν δὲ θελήσαντα ποιῆσαι μετάνοιαν διεκώλυεν κράζουσα, καὶ ἐπὶ τῶν ὑδάτων βαδίζουσα, Τί ποιεῖς Ἀββὰ, καὶ Ἱερεὺς ὑπάρχων, καὶ βαστάζων θεῖα μυστήρια; Τοῦ δὲ πρὸς τὸ λεγόμενον εἴξαντος, ἀποβᾶσα τοῦ ὕδατος ἔφησεν πρὸς τὸν γέροντα · Εὐλόγησον, Πάτερ, ἐυλόγησον. Ὁ δὲ πρὸς ἀυτὴν ἀπεκρίνατο σύντρομος (ἔκστασις γὰρ ἀυτὸν εἶχεν ἐπὶ τῷ παραδόξῳ θεάματι) ὄντως ἀψευδὴς ὁ Θεὸς ἐπαγγειλάμενος ὁμοιοῦσθαι Θεῷ καθόσον ἐφικτὸν τοὺς ἑαυτοὺς ἐκκαθαίροντας· δόξα σοι Χριστὲ ὦ Θεὸς ἡμῶν, [sacram Communionem ministrat,] ὃς οὐκ ἀπέστειλας τὴν προσευχην μου, καὶ τὸ ἔλεός σου ἀπὸ τοῦ δούλου σου· δόξα σοι Χριστὲ ὦ Θεὸς ἡμῶν, ὁ δέιξας μοι διὰ ταύτης τῆς δούλης σου, πόσον ἀπέχω μέτρον τῆς τελειότητος. Καὶ ταῦτα ἅμα λέγοντα, ᾔτησεν ἡ γυνὴ εἰπεῖν τὸ ἅγιον τῆς πίστεως σύμβολον, καὶ τὸ Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, κατάρξασθαι. Καὶ τούτου γενομένου, καὶ τῆς ἐυχῆς πέρας λαβούσης, κατὰ τὸ συνηθες δέδωκεν τὴν ἀγάπην τῷ γέροντι εἰς τὸ στόμα· καὶ οὕτως τῶν ζωοποιῶν μυστηρίων μεταλαβοῦσα, εἰς τὸν οὐρανὸντὰς χεῖρας διάρασα, ἐστέναξεν συν δάκρυσιν, καὶ οὕτως ἐβόησεν· Νῦν ἀπολύεις τὴν δούλην σου, ὦ Δέσποτα, κατὰ τὸ ῥῆμά σου ἐν εἰρηνῃ· ὅτι εἶδον οἱ ὀφθαλμοί μου τὸ σωτήριόν σου.

[36] Τότε λέγει τῷ γέροντι· Συγχώρησόν μοι, Ἀββὰ, [& cibos eidem offert:] καὶ ἄλλην ἐπιθυμίαν μου πλήρωσον· καὶ νῦν μὲν ἄπελθε εἰς τὸ μοναστήριον, τῇ τοῦ Θεοῦ χάριτι φρουρούμενος, εἰς δὲ τὸ ἔτος τὸ ἐρχόμενον ἔλθε καὶ ἆυθις εἰς ἐκεῖνον τὸν χείμαῤῥον, ἔνθα σοι τὸ πρὶν συνέτυχον· ἔλθε πάντως διὰ τὸν Κύριον, καὶ πάλιν ὄψει με, καθὼς θέλει ὁ Κύριος. Ὁ δὲ πρὸς ἀυτὴν ἀπεκρίνατο· Εἶτε ἦν δυνατὸν ἐντεῦθεν ἀκολουθῆσαί σοι, καὶ βλέπειν διὰ παντὸς τὸ σὸν τίμιον πρόσωπον· ποίησον δὲ μίαν τοῦ γέροντος αἴτησιν, καὶ ἐξ ὧν ἐνήνοχα ὧδε μικρᾶς τροφῆς μετάλαβε· καὶ ἅμα ταῦτα εἰπὼν, δείκνυσιν ἀυτῇ ὅπερ εἶχεν κανίσκιον· Ἡ δὲ δακτύλοις ἄκροις τῆς φακῆς ἁψαμένη, καὶ τρεῖς κόκκους ἀνελομένη, [jussus altero anno venire in eremum] τῷ ἰδίῳ προσήγαγεν στόματι, ἀρκεῖν εἰποῦσα τὴν χάριν τοῦ πνέυματος, ὥστε συντηρεῖν τὴν οὐσίαν τῆς ψυχῆς ἀμίαντον. Καὶ ταῦτα εἰποῦσα, εἶπεν πάλιν τῷ γέροντι· Εὖξαι διὰ τὸν Κύριον, εὖξαί μοι, καὶ τῆς ἐμῆς ἀθλιότητος μέμνησο. Ὁ δὲ τῶν ποδῶν ἁψάμενος τῆς Ὁσίας, καὶ ἔυχεσθαι ὑπὲρ τῆς Ἐκκλησίας, καὶ τῆς Βασιλείας, καὶ ἁυτοῦ ἐξαιτήσας, σὺν δάκρυσιν ἀφῆκεν, καὶ ἀπῆλθεν στένων καὶ ὀδυρόμενος· λοιπὸν γὰρ ἐπὶ πολὺ οὐκ ἐτόλμα κρατῆσαι τὴν ἀκράτητον. Ἡ δὲ ἆυθις τὸν Ἰωρδάνην σφραγίσασα, ἐπέβη τοῦ ὕδατος, καὶ περιπατοῦσα διῆλθεν καθὰ καὶ το πρότερον. Ὁ δὲ γέρων ὑπέστρεψεν χαρᾷ καὶ φόβῳ πολλῷ συνεχόμενος, μεμφόμενός τε ἁυτὸν, ὅτι τὸ ὄνομα τῆς Ὁσίας μαθεῖν οὐκ ἐζήτησεν· ἤλπιζεν δὲ ὅμως τοῦ τυχεῖν εἰς το ἔτος τὸ ἐπερχόμενον.

[37] Τοῦ δὲ ἔτους διελθόντος, γίνεται ἆυθις κατὰ τὴν ἔρημον, πάντα δηλαδὴ τελέσας κατὰ τὸ σύνηθες, καὶ τρέχων πρὸς ἐκεῖνο τὸ παράδοξον θέαμα. Ὁδεύσας δὲ τὸ τῆς ἐρήμου διάστημα, [mortuam invenit,] καὶ φθάσας τινὰ σημεῖα δηλοῦντα τοῦ ζητουμένου τόπου τὴν ἕυρεσιν, δεξιὰ περιεβλέπετο καὶ ἐυώνυμα, περιάγων πανταχοῦ τὸ βλέμμα ὡς θηρευτὴς ἐμπειρότατος, εἴπου τὸ γλυκύτατον ζωγρήσειε θήραμα· ὡς δὲ ἔβλεπεν οὐδὲν οὐδαμόθεν κινούμενον, ἤρξατο ἑαυτὸν ἆυθις βρέχειν τοῖς δάκρυσι· καὶ τείνας ἄνω τὸ ὄμμα, προσευχόμενος ἔλεγεν· Δεῖξόν μοι, Δέσποτα, τὸν θησαυρόν σου τὸν ἄσυλον, ὃν ἐν τῇ δὲ τῇ ἐρήμῳ κατέκρυψας· δεῖξόν μοι, δέομαι, τὸν ἐν σώματι ἄγγελον, οὗ οὐκ ἔστιν ὁ κόσμος ἐπάξιος. Καὶ ταῦτα ἐυχόμενος, τὸντόπον κατέλαβεν τὸν εἶς χειμάῤῥου τύπον σχηματιζόμενον, καὶ εἶδεν πρὸς τὸ μέρος ἀυτοῦ τὸ πρὸς ἀνίσχοντα τὸν ἡλιον, κειμένην τὴν Ὁσίαν νεκρὰν, καὶ τὰς χεῖρας οὕτως ὥσπερ ἔδει τυπώσασαν, καὶ πρὸς ἀνατολὰς ὁρῶσαν κειμένην τῷ σχήματι. Ὁ δὲ προσδραμὼν τοὺς πόδας τῆς Μακαρίας δάκρυσιν ἔπλυνεν· οὐδενὸς γαρ ἑτέρου μέρους ἐτόλμα προσψαῦσαι.

[38] Δακρύσας οὖν ἐφ᾽ ἱκανὸν, καὶ ψαλμοὺς εἰπὼν τῷ καὶρῷ καὶ τῷ πράγματι πρεπόντως, [& nomen ejus arenæ inscriptum:] ἐποίησεν ἐυχὴν ἐστιτάφιον, καί φησιν ἐν ἑαυτῷ· Ἆρα θάψαι προσήκει τῆς Ὁσίας τὸ λείψανον; ἆρα μὴ καὶ τοῦτο ἀπαρέσκει τῇ Ὁσίᾳ γιγνόμενον· καὶ ταῦτα λέγων, ὁρᾷ πρὸς τῇ κεφαλῇ ἀυτῆς ἐκτετυπωμένην γραφὴν ἐν τῇ γῇ, δἰ ἧς ταῦτα ἐγέγραπτο. Θάψον, Ἀββὰ Ζωσιμᾶ, ἐν τούτῳ τῷ τόπῳ τῆς ταπεινῆς Μαρίας τὸ λείψανον, ἀπόδος τὸν χοῦν τῷ χοὶ, ὑπὲρ ἐμοῦ διὰ παντὸς πρὸς τὸν Κύριον προσευχόμενος, τελειωθείσης μηνὶ Φαρμουθὶ [κατ᾽ Αἰγυπτίοις, ὅς ἔστι κατὰ Ῥωμαίους Ἀπρίλιος] oo, ἐν ἀυτῇ τῇ δὲ τῇ νυκτὶ τοῦ πάθους τοῦ σωτηρίου, μετὰ τὴν τοῦ θείου καὶ μυστικοῦ δείπνου μετάληψιν. Ταῦτα τοίνυν ἀναγνοὺς ὁ γέρων τὰ γράμματα, ἐχάρη ὅτι τὸ ὄνομά τῆς Ὁσίας μεμάθηκεν· ἐπέγνω δὲ ὅτι ἅμα τῶν θείων μυστηρίων ἐπὶ τοῦ Ἰωρδάνου μετέλαβεν, ἐυθὺς ἐν τῷ τόπῳ γέγονεν, ἐν ᾧ τετελείωται· καὶ ἥνπερ ὥδευσεν ὁδὸν Ζωσιμᾶς διὰ εἴκοσι ἡμερῶν κοπιῶν, εἰς μίαν ὥραν Μαρία διέδραμεν, καὶ ἐυθὺς πρὸς τὸν Θεὸν ἐξεδήμησεν.

[39] Δοξάζων δὲ τὸν Θεὸν, καὶ βρέχων τὸ σῶμα τοῖς δάκρυσι, Καίρὸς, ἔφη, ταπεινὲ Ζωσιμᾶ, τὸ κελευθὲν ἐκτελέσαι σε. Ἀλλὰ πῶς ποιήσεις, ταλαίπωρε, [frustra laborans in sepulcro effodiendo] ὄρυγμα, ἐν χερσὶν μὴ ἔχων τὸ σύνολον; Καὶ τοῦτο εἰπὼν, εἶδεν ἐκ μικροῦ διαστήματος ξυλάριον βραχὺ ἐῤῥημένον κατὰ τὴν ἔρημον· ὅπερ λαβὼν ἤρξατο δῆθεν ὀρύττειν. Ξηρὰ δὲ οὖσα ἡ γῆ οὐδαμῶς ὑπήκουεν κοπιῶντι τῷ γέροντι· ἀλλ᾽ ἔκαμνεν ὑδρῶτι περιῤῥεόμενος· στενάξας δὲ μέγα ἐκβάθους τοῦ πνέυματος, ἀνακύψας, ὁρᾁ λεόντα μέγαν τῷ λειψάνῳ τῆς Ὁσίας παρεστῶτα, καὶ τὰ ἴχνη ἀυτῆς ἀναλείχοντα. Ὁ δὲ ἰδὼν τὸ θηρίον, σύντρομος γέγονεν φοβούμενος, μάλιστα μνησθεὶς τῶν ῥημάτων Μαρίας, εἰπούσης ὅτι οὐδέποτε θηρίον ἐθεάσατο. Τῷ δὲ σημείῳ, τοῦ σταυροῦ σφραγισάμενος, ἐπίστευσεν ὡς ἀβλαβῆ φυλάξει τοῦτον τῆς κειμένης ἡ δύναμις. Ὁ δὲ λέων ἤρξατο pp προσαινεῖντῷ γέροντι, οὐχὶ τοῦτον τοῖς κινήμασι μόνον ἀσπαζόμενος, ἀλλὰ καὶ προθέσει. [utitur leonis ministerio] Ὁ δὲ Ζωσιμᾶς ἔφησεν πρὸς τὸν λέοντα· Ἐπειδήπερ, θηρίον, ἡ Μεγάλη ἐπέστρεψεν ταφῆναι ἀυτῆς τὸ λείψανον, ἐγὼ δὲ γέρων εἰμὶ, καὶ οὐκ ἰσχύω ποιῆσαι τὸ ὄρυγμα (οὐδὲ γαρ ἔχω ὀρυκτήριον τῇ χρείᾳ κατάλληλον· καὶ τοσοῦτον πάλιν οὐ δύναμαι ὑποστρέψαι τὸ διάστημα, ὥστε ἀγαγεῖν ὄργανον ἐπιτήδειον) ποίησον οὖν τὴν χρείαν τοῖς ὄνυξιν, ὅπως ἀπωδῶμεν τῇ γῇ τῆς Ὁσίας τὸ σκήνωμα. Εὐθὺς δὲ ἅμα τῷ ῥήματι τοῖς ἐμπροσθείοις ποσὶν ὄρυγμα ἐποίησεν, ὄσον ἤρκει τῷ σώματι θαπτόμενον. Πάλιν τοίνυν τῆς Ὁσίας τοὺς πόδας ἐκπλύνας τοῖς δάκρυσιν ὁ γέρων, καὶ πολλὰ καθικετέυσας νῦν [πλέον] ὑπὲρ πάντων προσέυχεσθαι, ἐκάλυψε το σῶμα τῇ γῇ, παρεστῶτος τοῦ λέοντος, [& Sanctam sepelit,] γυμνὸν ὑπάρχον καθὰ καὶ τὸ πρότερον, καὶ μηδὲν ἕτερον ἔχον εἰ μὴ εκεῖνο τὸ ἐῤῥηγνυμένον ἱμάτιον, ὅπερ τοῦ Ζωσιμᾶ ῥίψαντος, ὀπισθοφανῶς ἐκάλυψεν ἡ Μαρία τινὰ μέρη τοῦ σώματος. Τότε τοίνυν ἀναχωροῦσιν ἑκάτεροι. qq καὶ ὁ μὲν λέων ἐπὶ τὰ ἔνδον τῆς ἐρήμου ὡς πρόβατον ὑπεχώρησεν. Ζωσιμᾶς δὲ ὑπέστρεψεν, ἐυλογῶν καὶ αἰνῶν Χριστὸν τὸν Θεὸν ἡμῶν. Ἐλθὼν δὲ αὖθις εἰς τὸ κοινόβιον, ἅπαντα τοῖς μοναχοῖς ἀφηγήσατο, μηδέν τε ἀποκρύψας ὧν τε ἤκουσεν καὶ ὧν ἐθεάσατο· ἐξ ἀρχῆς γαρ ἀυτοῖς ἅπαντα κατ᾽ ὀλίγον διηγήσατο, [reversusque omnia monachis narrat,] ὥστε πάντας ἀκούσαντας τὰ μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ καταπλήττεσθαι, καὶ σὺν φόβῳ καὶ πόθῳ τελεῖν τὸ τῆς Ὁσίας μνημόσυνον. Καὶ Ἰωάννης δὲ ὁ Ἡγουμενος ἑυρεν ἐν τῇ μονῇ τινας χρήζοντας διορθώσεως, ὡς μηδὲ ἐν τουτῳ τῆς Οσίας τὸν λόγον γενέσθαι ἀργὸν ἢ ἀνώνητον. Ἐτελέυτησεν δὲ Ζωσιμᾶς εἰς ἐκεῖνο τὸ μοναστήριον, ἑκατὸν ἐγγὺς ἐτων γενόμενος.

[40] Ἔμειναν δὲ οἱ μοναχοὶ κατὰ διαδοχὴν ἀγράφως ταῦτα διδάσκοντες, [prout hic scripta sunt.] καὶ κοινὸν προτιθέντες ὠφελείας ὑπόδειγμα τοῖς ἀκούειν ἐθέλουσιν · ἐγγράφως δὲ οὐδένα ἢκουσαν ταύτην παραδεδωκέναι μέχρι τῆς σήμερον τὴν διήγησιν. Ἐγὼ δὲ ἅπερ ἀγράφως παρέλαβον, ἐγγράφῳ διηγήσει δεδήλωκα · ἴσως δὲ καὶ ἄλλοι τὸν βίον τῆς Ὁσίας γεγράφασιν, καὶ πάντως ἐμοῦ μεγαλοπρεπέστερον, κἂν οὔπω τι τοιοῦτον εἰς ἐμὴν γνῶσιν ἐλήλυθεν. Πλὴν κᾀγὼ κατὰ δύναμιν ταύτην γέγραφα τὴν διήγησιν, τῆς ἀληθείας μηδὲν προτιμῆσαι θέλων. Ὁ θεὸς δὲ, ὁ μεγάλα ἀμειβόμενος τοὺς εἰς ἀυτὸν καταφέυγοντας, δώῃ τὸν μισθὸν τῆς ὠφελείας τῶν ἐντυγχανόντων τῷ δὲ τῷ διηγήματι, [καὶ τῷ] τὴν παροῦσαν γραφὴν ἢτουν ἐξήγησιν γραφῇ παραδοθῆναι κελεύσαντι, καὶ τῆς μερίδος ἀυτῶν ἀξιώσει στάσεώς τε καὶ τάξεως Μαρίας ταύτης τῆς μακαρίας, περὶ ἧς ἡ διήγησις, μετὰ πάντων τῶν ἀπ᾽ αἰῶνος ἐυαρεστησάντων ἀυτῷ διὰ θεωρίας καὶ πράξεως. Δώσομεν οὖν καὶ ἡμεῖς δόξαν τῷ Θεῷ, τῷ παμβασιλεῖ τῶν αἰώνον, ὅπως καὶ ἡμᾶς καταξιώσῃ ἐλέου τυχεῖν ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς κρίσεως, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, ᾧ πρέπει πᾶσα δόξα, τιμὴ, καὶ προσκύνησις πάντοτε, σὺν τῷ ἀνάρχῳ Πατρὶ, καὶ τῷ παναγίῳ καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῷ Πνέυματι, νῦν καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμὴν.

[Annotata]

a MS. Bavaricum addit in titulo, συγγραφεὶς παρὰ τοὐ ἐν Ἁγίοις Σωφρονίου Ἀρχιεπισκόπου Ἱεροσολύμων Vita … scripta a S. Sophronio Archiepiscopo Hierosolymorum: quem errorem efficaciter refutavimus.

b Ita idem MS. Regium vero κατέκρυψεν, quod non displiceret, nisi immediate post sequeretur ἔκρυψεν.

c Idem, & forte melius, τῶν Ἱερῶν καταψεύδεσθαι, καὶ καπηλεύειν τὸν λόγον, de rebus sacris mentiri & adulterare sermonem.

d Ita melius ex Bavar. quam quod in Regio erat, Καὶ τοῖς μικρὰ, quare simpliciter sic nunc verterem. Etenim sordida quædam & divini Verbi carnem induti magnitudine indigna cogitare; & sic dictis fidem abrogare, non videtur mihi consonum rationi.

e Alias γενομένοις, factis.

f Ad verbum, quæ de hominibus quomodocumque mirabiliter dicuntur.

g Εἶμι, eo, ingredior: melius quam quod in Bavarico est Ἵημι, desidero.

h Alias, γενέσθαι λεγόμενον, quod factum dicitur

i Ibidem τοῦ Πνεύματος Spiritus; & mox κατὰ γενεὰς secundum generationes & generationes: in vulgata nostra est, per nationes: ubi hæc dicuntur de Sapientia.

k MS. Bavar. τῇ ὁμονυμίᾳ, nominis identitate.

l Ibidem additur, ὡς ὀιόν τε, ut potuit, pro viribus.

m Alias καὶ πρὸς πάσης ἐγκρατείας λόγον ad omnis continentiæ norman.

n In MS. Regio omittitur, ὑπὸ τῶν, & solum dicitur πρὸς τὴν τοιαύτην αὐτῶν παλαίστραν παιδοτριβήσαντα.

o Ibidem περὶ τὸ πρακτικὸν, nos utrumq; interpretando conjunximus.

p Ad verbum, unde sibi victum comparabat. MS. Bavaricum aliter periodos dividens, hunc format sensum, καὶ τροφῆς, εἰ δέον καλεῖν τροφὴν ᾗ ἐκεῖνος ἐγεύσατο, μεταλαμβάνων, & cibum (si tamen cibum appellare decet quem gustabat ille) de more capiens. Unum opus &c.

q Idem τὰ ἱερώτατα λόγια.

r Idem μητρικῶν, maternis; & melius.

s Alias, διανύσαι ὡς ὀιόν τε.

t Item ὡς εἴη τετελειουμένος ἐν πάσι τῆς ἐρήμου, quasi perfectus esset in omnibus ad eremum, seu eremiticam vitam, spectantibus.

u Alias παρεσκευάσατο, ordinaverat, præparaverat.

x Item ταῦτα, hæc.

y Alias μέγαν, multum, valde, quod minus placet.

z Ibidem μέγιστά τε, maximaque.

aa Ibidem ἀντὶ πολλῶν, pro multis.

bb Item, οὺδὲ ὠνομάζοντο παρ᾽ ἀυτοῖς ἣ ἐγνωρίζοντο, non nominabantur ab ipsis neque cognoscebantur.

cc Ita correxi; nec enim commodum sensum videbatur facere, quod in utroque MSS. legebatur, καὶ πόλιν εἶχε τὴν ἔρημον & civitatem habebat sive putabat eremum.

dd Deerat hæc vox in MS. Regio, quamvis ad complendum sensum necessaria: supplevimus ergo eam ex Bavarico, uti & ceteras, antehac [] inclusas aut posthac includendas.

ee Aut alterius animalis sive volatilis seu terrestris figuram vel umbram: pro quibus in MS. Regio solum habetur ἢ ἑτέρου σεβάσματα.

ff Oportune hæc adduntur in Bavarico, Quomodo enim in ejusmodi terra torrens visus fuisset?

gg Οἰμωγὴ planctus, ejulatus: in hanc lectionem MSS. consentiunt: alicubi minus recte, Οἰμωδὴ scriptum invenitur.

hh In MS. Regio erat, ᾔτει καὶ ἀυτὴ λαβεῖν μετάνοιαν, petebat etiam ipsa accipere pœnitentiam.

ii MS. Bavar. τελειότητος, perfectionis.

kk Te quidem oportebat, & melius quam quod in Regio; Σήμερον, Hodie.

ll Ita perfectior in Bavarico sensus est per modum parenthesis. Quid enim glorier, quæ fui vas diaboli?

mm Parenthesin ad verbum sic reddes. Hanc enim contigerat me tunc gestare.

nn Ex Psalmo 54 v. 9 accepta phrasis in fine num. 26, facile apparet imbutis lectione scripturarum, uti & hic locusex Deut. 8. v. 3 qui & ab Euangelistis Mattheo & Luca usurpatur; minus obvius est locus ex Iob, quia juxta versionem 70 expressus, cum in Vulgata cap. 24 v. 8 legatur, Non habentes velamen, amplexantur lapides.

oo Hæc uncis inclusa, non quia in altero MS. desint; sed quia judicamus explicationis causa addita esse, vel ab auctore, vel a transcriptore: quod vero in MS. subjungitur πρώτῃ prima, id ab inepta interpolatione est, cum de mense Pharmuthi non exprimatur quotus illius dies fuerit: nec id exprimi necesse erat, quando diem nosse ex consequenti Passionis Dominicæ nota Zosimas potuit, ut alibi plenius dictum est.

pp MS. Bav. προσεγγίζειν: & hæc prima fere post primi secundique capitis diversas lectiones, varietas accurrit, eaque vix notabilis, cum utraque vox idem significet: sed nec in ceteris fere ulla est diversitas sententiæ.

qq Ita melius quam quod est in MS. Regio, τοῦ γέροντος ἀναχωροῦντος καὶ ὁ λέων &c.

ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΟΣΙΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΗΜΩΝ ΚΑΙ ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΝ ΝΙΚΗΤΑΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΥΠΟ ΘΕΟΣΤΥΡΙΚΤΟΥ, ΜΑΘΗΤΟΥ ΑΥΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΩΤΑΤΟΥ.
Ex MS. Vaticano, signato 1190 fol. 581.

Nicetas Confessor, Hegumenus Mediciensis in Bithynia (S.)

PER THEO STERICT. EX MS. VATICAN.

PROLOGUS

[1] Πρόκειται ἡμῖν μεγίστης ὀφελείας ὑπόθεσις, ἡ τοῦ ὁσιωτάτου Πατρὸς ἡμῶν Νικήτα ἀνάμνησις · πρόκειται ἡμῖν ὡς οἷά τε δὴ ἱερὰ πανδεσία ἐξ ἀΰλων καὶ πνευματικῶν ἐδεσμάτων σχεδιασθεῖσα, [Auctor ab initio versatus cum S. Niceta,] οὐκ αἰσθητὰ σώματα τρέφουσα, ἀλλὰ ψυχὰς λογικὰς ἐστιῶσα καὶ ἐυφραίνουσα · ἧς ἐγὼ σήμερον ἀτεχνὴς ἐστιάτωρ, ἐξ ἰδιωτικοῦ λόγου ταύτην προθεὶς ὑμῖν, a συνήθως ποθοῦσιν ἀεὶ τρέφεσθαι ταῖς ἐκείνου φυχοτρόφοις διδασκαλίαις. Καὶ γαρ ἔδοξε κᾀμοὶ, ὦ ἱερὸν ἀκροατήριον, ἀποστολικῶς εἰπεῖν, παρηκολουθηκότι ἄνωθεν ὡς ἴστε τῷ Πατρὶ, οὐχ ἅπαντα καθεξῆς γράψαι (οὐχ ὂιός τε γάρ εἰμι) ἀλλ᾽ ἐκ πολλῶν ὀλίγα τῶν ἐκείνου κατορθωμάτων παρενθῆναι τῷ διηγήματι, εἰς οἰκοδομὴν καὶ ὠφέλειαν τῶν ἐντυγχανόντων, καὶ τῶν μετέπειτα ἐντυγχάνειν βουλομένων · ἵνα μὴ b ἐξήτηλα τῷ χρόνῳ γένηται τὰ ἐκείνου σεμνὰ, λήθης βυθοῖς μαυρούμενα. Πολλοὶ μὲν οὖν, πολλῶν τῶν πρὸ ἡμῶν Ἁγιων βίους τε καὶ λόγους καὶ τὰ ἀριστεύματα συνεγράψαντο, [licet ad ejus Vitam scribendā,] ἐκείνους μὲν τῷ λόγῳ κατακοσμοῦντες, ἡμῖν δὲ πολλὴν ὤνησιν ἐκ τούτων φέροντες, ὡς ἐκ τούτου καὶ ἡμεῖς κατ᾽ ἐκείνους εἰς ταὐτὸ παρήχθημεν. Οὐ γαρ δίκαιόν ἐστιν τοσαύτην ἀνδρὸς ἀρετὴν σιγῇ κρύπτεσθαι, ὡς οὐ δὲ λύχνον ὑπὸ τὸν μόδιον, ἀλλ᾽ ἐπὶ τὴν λυχνίαν τίθεσθαι, ἵνα λάμπῃ πᾶσι τοῖς ἐν τῇ οἰκίᾳ τοῦ βίου, κατὰ τὴν εὐαγγελικὴν φωνὴν πορευομένοις, καὶ φαίνῃ ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων εἰς δόξαν τοῦ ἐπουρανίου Θεοῦ, τοῦ διὰ τῶν καλῶν ἔργων δοξαζομένου.

[2] Ἀλλὰ ταύτην οὐν τὴν ἐγχείρησιν ἐκείνοις ἔδει ἐγχειρεῖν, [ipse virtutis & doctrinæ expers] οἷς βίος πρόσεστιν ὀρθὸς καὶ ἀνεπίληπτος, οἷς δὲ λόγος σεμνὸς καὶ ἔυτακτος τῷ βίῳ συνειρμοσμένος· ὂυ γαρ τὸ πρῶτον κατόρθωται, τὸ δεύτερον ὡς ἐκ πνευματεμφόρου θησαυροῦ δαψηλῶς προχεῖται, c οὗ δὲ ἐκεῖνο ἐλλείπει, τοῦτο στοχαστικῶς καὶ μετὰ σκέψεως ἐμφέρεται, ἢ καὶ προσφέρεται. Οἶμαι δὲ μόλις κᾀκείνοις πρὸς ἀξίαν τῆς τοῦ ἀνδρὸς ἐφίκεσθαι ἀρετῆς, τοσαύτη γάρ ἐστιν· μᾶλλον δὲ ἀκριβέστερον εἰπεῖν, οὐδ᾽ ἐκείνοις · μή τί γε ἡμῖν τοῖς ἀμφοτέροθεν ἐκπίπτουσιν, καὶ μή τε βίον σεμνὸν ἔχουσι, μήτε λόγον ἐν προφορᾷ συντάξεως κεκτημένοις, ὡς ἀμυήτοις οὖσι πάντη καὶ τῆς ἔξω παιδεύσεως. ἀλλ᾽ ὁ πόθος με τοῦ ἁγιωτάτου Πατρὸς διεγείρει ἐρεθίζων πρὸς τὸ ἐγχείρημα, [vereatur accedere;] ἴσως καρπώδῃ τι λέγων ψυχοφελὲς ἐκ τῶν ἐκείνου διηγημάτων. Οἱ γαρ μύρα σκευάζοντες, εἰ καὶ τῇ φύσει ἀποδέονται, ἀλλ᾽ οὖν μετέχουσι καὶ αὐτοὶ ὡς ἐπὶ πολὺ τῆς ἐυωδίας, καὶ ἄλλοις ἐκ τῆς ὀσμῆς διὰ τῆς ὀσφριτικῆς αἰσθήσεως γνωρίζονται. Ἀντιπράττει δὲ πάλιν ὁ φόβος ἀπείργων με, τὴν ἀναξιότητα προβαλλόμενος, φάσκων, μήπως ἐπαινεῖν ἐθέλων ἐν τοῖς καλλέσι τῶν λόγων καθυβρίσῃς τὸν ἄνδρα, καὶ εἰς ἀγανάκτησιν καθ᾽ ἑαυτοῦ φέρῃς, καὶ ἔστιν σοι ἀσύμφορον ὅπερ μὴ πέσεσθαι ἔυχομαι · σιωπήν σε μᾶλλον δεῖ οὖν στέργειν, τὴν παντὸς δέους ἀκίνδυνον, ᾗ οὐκ ἔσται μετάμελος, ὡς ἐκ τοῦ λέγειν πολλάκις συμβαίνει γίνεσθαι.

[3] Δοιπὸν οὖν ἐν τούτοις ὡς ἐν ζυγῷ ταλαντεύομαι· βαρεῖ ὁ πόθος ἐπικουφίζων τοῦ φόβου τὴν πλάστιγγα, [tamen ejusdem auxilium sperans] τὸν τοῦ λόγου δωτῆρα Χριστὸν βοηθὸν χρώμενος, καὶ τὴν τοῦ μεγάλου ἀνεξικακίαν, ὅτι καὶ ἐνταῦθα παρὼν, μέτριος ἦν ὁ ἀνὴρ, εἰδὼς συγγνώμην ἀπονέμειν ἡμῶν τοῖς ἐλλείμμασιν · ὃ καὶ νῦν μᾶλλον ἐμοὶ τοῦτο παρέξει εὖ οἶδα, ἡ ἀυτοῦ μακαρίοτης. Φίλα γαρ πατράσιν, ὥς τινεσ ἔφασον, τὰ τῶν παίδων ψελλίσματα, καὶ φίλον Θεῷ τὸ κατὰ δύναμιν. Προσθήσω δὲ καὶ τοῦτο, μήτις μὲ ψευδὲς, [nudam aggreditur veritatem dicere.] ἢ ἐπίπλαστόν τι γράφειν ἐπινοήσοιτο · ἔθος γαρ τῇ ἀπιστίᾳ ὠφέλειαν d λοιμαίνεσθαι. Ποῖον γαρ ἐμοὶ κέρδος ἐκ ψευδολογίας, ἄλλους μὲν συνιστῶντι, ἑαυτὸν δ᾽ ὑπεύθυνον τῇ ἀποφάσει τοῦ ἁγίου Πνεύματος, τῇ τῷ Προφήτῃ Δαυΐδ εἰρημένῃ ἀποδεῖξαι, οὐ γαρ μῦθοι τὰ εἰρημένα τοῖς θύραθεν ὡς δοκεῖ. Καὶ ταῦτα μὲν ἅλις · ἄρξομαι δὲ ἐντεῦδεν, τὸν Θεὸν, τὸν πάσης ἀρχῆς αἴτιον, προστησάμενος.

CAP. I.

[4] Πόθεν δὲ ἄρξομαι; Εἴπω πατρίδα καὶ γένος καὶ θρεψαμένην; Ἀλλὰ τίμοι πρὸς ταῦτα ἀσχολεῖν τὸν λόγον; Πόλις, φυσὶν Ἁγίων ἡ πόλις ἐστὶ τοῦ Θεοῦ, ἧς τεχνίτης καὶ δημιουργὸς ὁ Θεὸς · πατρὶς δὲ ἡ ἄνω Ἱερουσαλὴμ, ἡ μήτηρ Παύλου καὶ τῶν σὺν ἐκείνῳ, [Natus Cæsareæ in Bithynia] ὡς ὁ μέγας Βασίλειος ἔφησαν. Εἰ δὲ καὶ τῆς κάτω τις ἐφίεται μαθεῖν τὴν προσηγορίαν, Καισάρεια τοῦ τον ἐξεφύη τῆς Βιθυνίας · ἅυτη ἐξέθρεψεν, καὶ εἰς τὸν βίον τοῦτον ἣγαγεν, καὶ γνώριμον τοῖς πᾶσιν ἐποίησεν· ἅυτη ἀπηλαυσε τὰ πρῶτα τῆς ἡλικίας αὐτοῦ κατορθώματα. Τῶν δὲ τεκόντων τὰς προσηγορίας, τῆς μὲν μητρὸς, εἰς ἅπαν λέγειν οὐκ ἔχω · τοῦ δὲ πατρὸς, Φιλάρετος ἦν, καὶ ὁ θεοφόρος Πατὴρ ἡμῶν, [patre Philareto] ἐκ Φιλαρέτου πατρὸς προσαγορευομένου φερωνύμως γεγένηται. Θεοσεβὴς οὗτος καὶ θεάρεστος, ὃς καὶ ἀυτὸς τῇ τοῦ μονήρους καταξιωθεὶς εἰς ὕστερον πολιτείᾳ, οὕτως ἐτελειώθη · ὃς τῇ τοῦτον τεκούσῃ νομίμως συναφθεὶς, καὶ τοῦτον ἐκ ταύτης μονογενῆ κτησάμενος, τῇ ὀγδόῃ ημέρᾳ τῆς τοῦ ὁσίου γεννησεως ἀπεβάλετο ταύτην · ὁ γαρ πλάσας Θεὸς προσελάβετο αὐτὴν.

[5] [pieq; educatus] Ἐκτρέφεται δ᾽ οὗτος παρὰ τῇ μητρὶ τοῦ πατρὸς, καὶ ὅτε ἔφθασεν εἰς τὸν χρόνον τῶν μειρακίων, τὰ ἐξ ἔθους γράμματα τοῖς παισὶν ὁ πατὴρ ἐκμανθάνειν παρέδωκεν (Φιλομαθὴς δὲ ὢν ὁ παῖς καὶ φιλόπονος, ἐν ὀλίγοις χρόνοις πάντα ἐξέμαθεν) ἐ͂ιτα τὸ ψαλτήριον, καὶ ἀποκήρας τοῦτον τῇ Ἐκκλησίᾳ, ὡς Ἄννα τὸν Σαμουὴλ, ἔκδωτον ἐποίησεν, τὴν τῶν e νεοκόρων τέως τελεῖν ἀυτὸν τάξιν. Διετέλει δὲ ταύτην ἐν πάσῃ εὐλαβείᾳ καὶ συνέσει πνευματικῇ, [pueris templi adscribitur,] ὥστε πάντας θαυμάζειν τὴν αὐτοῦ ἐν άρετον διαγωγὴν καὶ κατάστασιν. Τίς γαρ τοῦτον ἐ͂ιδεν ποτὲ ἐν παιδικοῖς ἀθύρμασι διατρίβοντα, ὡς ἔθος τούτοις ἐστὶν σκιρτᾷν, ἅλλεσθαι, τρέχειν, κυλινδεῖσθαι, ἀλαλάζειν; τίς τοῦτον χορεύοντα ἢ χορευτρίαις f παρακαθήμενον, ἢ ὅλως πλησίαζοντα ἐθεάσατο, καὶ ἀκούοντα ἄσημα ῥήματα, Τίς ἐν συμποσίοις τῶν ἐν ὄινοις χρονιζόντων, οἷς τραγῳδίαι καὶ θόρυβος καὶ λέσχαι, [& omnem fugiens levitatem] κᾂν πρὸς βραχὺ τοῦτον ἑώρακεν προσεγγίζοντα; Οἴκοι δὲ καθεζόμενος, καὶ τὸ τυχὸν πτυκτίον g μετὰ χεῖρας ἔχων, ἀνεγίνωσκεν ἐπιμελῶς, καὶ προέκοπτεν, εὐαγγελικῶς λέξαι, σοφίᾳ καὶ ἡλικία καὶ συνέσει. Μὴδέ ποτε μέντοι τῶν συνάξεων χωριζόμενος · ἤκουεν δὲ τῶν θείων γραφῶν ἐν αἰσθήσει καρδίας, καὶ ποτὲ μὲν τοῦ Θεοῦ πρὸς Ἀβραάμ, [ac sacræ lectioni intus] Ἔξελθε ἐκ τῆς γῆς σου καὶ ἐκ τῆς συγγενείας σου, καὶ ἐκ τοῦ ὄικου τοῦ πατρός σου · ποτὲ δὲ τοῦ Προφήτου Ἠσαΐου, Ἐξέλθατε ἐκ μέσου αὐτῶν, καὶ ἀφορίσθητε, καὶ ἀκαθάρτου μὴ ἅπτεσθε, λέγει Κύριος, κᾀγὼ εἰσδέξομαι ὑμᾶς · καὶ ἆυθις τῆς θείας φωνῆς, Ὁ φιλῶν πατέρα ἢ μητέρα ὑπέρ ἐμὲ, οἰκ ἔστιν μου ἄξιος, καὶ Ὃς οὐ λαμβάνει τὸν σταυρὸν αὐτοῦ, καὶ ἀκολουθεῖ ὀπίσω μου, οἰκ ἔστιν μου ἄξιος · καὶ πάλιν, Εἴ τις θέλει ὀπίσω μου ἀκολουθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν, καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ, καὶ ἀκολουθήτω μοι · καὶ ἆυθις, Εἴ τις ἔρχεται πρὸς μὲ καὶ οὐκ ἀποτάσσεται πᾶσι τοῖς ὑπάρχουσιν αὐτοῦ, ἔτι δὲ καὶ τὴν αὐτοῦ ψυχὴν, οὐ δύναταί μου ἐ͂ιναι μαθητής.

[6] Ταῦτ᾽ οὖν ἀκούων, καὶ τὰ τούτοις ὅμοια, οὐκ ἔσπειρεν αὐτὰ ἐν τῇ ὁδῷ ἤτοι ἐξ ἐπιπόλεως τῆς διανοίας καταπατεῖσθαι, [egregie proficit,] καὶ ὑπὸ τῶν ἀερίων πετεινῶν ἤτοι πνευμάτων τῆς πονηρίας αἵρεσθαι καὶ καταισθίεσθαι· οὐδ᾽ ἐπὶ τὰ πετρώδη τῆς λιθόδους, τουτέστιν ἀναισθήτου καὶ ἀυχμηρᾶς καρδίας, ἵνα ἐν καὶρῷ καύσωνος ἤτοι πειρασμοῦ ὡς οὐκ ἔχοντα ῥίζαν ἀποξηραίνεται· οὐδ᾽ ἐν μέσῳ τῶν ἀκανθῶν τῆς βιωτικῆς μερίμνης, συμπνίγεσθαι ταύταις καὶ μὴ τελεσφορεῖν · ἀλλ᾽ ἐν τῇ γῇ τῆς καρδίας αὐτοῦ τῇ ἀγαθῇ καὶ πίονι, ὅθεν καὶ ἐκαρποφόρησεν τῷ Θεῷ ἓν τριάκοντα καὶ ἓν ἑξήκοντα, καὶ ἓν ἑκατόν. Τὸ μὲν πρῶτον, διὰ τῆς ἐν τῷ κόσμῳ αὐτοῦ ἐναρέτου διαγωγῆς · τὸ δεύτερον δὲ, διὰ τῆς ἀσκητικῆς τοῦ μονήρους βίου ἀνεπιλήπτου βιωτεύσεως · τὸ δὲ τρίτον, διὰ τῆς ὑπὲρ τῆς πίστεως ὁμολογίας, καὶ τῶν πολλῶν αὐτοῦ διωγμῶν, περὶ ὧν εἰς ὕστερον διηγήσομαι · ἐπανιτέον δὲ τῷ προκειμένῳ.

[7] Ἀκηκοὼς δὲ τῶν θείων λογίων, ὡς ἤδη φθάσαντες εἴπομεν, [& relictis omnibus] τί ποιεῖ, καὶ τί βουλεύεται; Μεθίσταται τῷ νοῒ, καὶ μεταπλάττεται πλάσιν ἀρίστην, ἐκ δυνάμεως εἰς δύναμιν μετιὼν, καὶ προκρίνας τῶν ἐλαττόνων τὰ κρείττονα, ἐνενόει πῶς τὸ θεῖον ὁσίως θεραπεύσειεν. Καὶ μαθὼν ἐκ τοῦ κυρίως ἐπιστατοῦντος λογισμοῦ, ὡς ὄτι διὰ τοῦ ἀζύγου βίου, ἄτερ θορύβου, ὄντως δυνηθείη ἐκκαθάραι τὰς αἰσθήσεις, [adhæret cuidam anachoreta] καὶ καθαρῶς τῷ καθαρῷ προσομιλῆσαι, ἔσπευσε κόσμου ῥαγῆναι, καὶ Θεῷ προσοικειωθῆναι · καὶ πάντα χαίρειν ἐιπὼν, πατρὶ, φίλοις, συγγενέσιν, ὁμήλιξι, σὺν νεοκόροις h διαφέρουσιν, ἐξέπτη τῆς θρεψαμένης, καὶ ἔρχεται εἰς τὸν κατὰ μεσημβρίαν τῆς αὐτῆς πόλεως χείμαῤῥον, πρός τινα γέροντα ἐκεῖσε ἡσυχάζοντα, Στέφανον τοὔνομα, καὶ γίνεται τούτου σύναλγος καὶ συναγωνιστὴς, τὸν τοῦ μονήρους βίου δεσμὸν παρ᾽ αὐτοῦ στοιχιούμενος.

[8] [a quo directus ad monasterium] Ὡς δ᾽ ἐ͂ιδεν αὐτοῦ τὸ ἐμμελὲς καὶ πρόθυμον ὁ γέρων, ἐν κοινοβίῳ αὐτὸν ἀφίκεσθαι συνεβούλευσεν, ὡς ὄντι λυσιτελὲς, καὶ μάλιστα τοῖς νέοις, καὶ πρὸς πλείονα γυμνασίαν ἐνάγοντι, ἐπηγομένοις ἐλθεῖν εἰς τῶν ἀρετῶν τὸ ἀκρότατον. Ἦξεν τῇ καλῇ βουλῇ τοῦ γέροντος ὁ μέγας, καὶ τούτου τὰς εὐχὰς εἰς ἐφόδιον λαβὼν, ἤνυεν τὴν ὁδὸν τὴν πρὸς θάλασσαν (τῆς προνοίας αὐτὸν ἐπὶ ταύτην ἀγουσης, ὡς μελλούσης δι᾽ αὐτοῦ περιποιεῖσθαι λαὸν ἡγιασμένον, ζηλωτὴν καλῶν ἔργων) καὶ καταλαμβάνει ταύτην τοῦ Μηδικίου τὴν μονὴν, ὀλιγοστὴν οὖσαν τότε, καὶ ὑπὸ τοῦ ὁσιωτάτου Πατρὸς ἡμῶν τοῦ ταύτην συστησαμένου διεπομένην Νικηφόρου. Ἠντιβόλει δὲ τὸν Ποιμένα εἰσδεχθῆναι παρ᾽ αὐτοῦ εἰς τὴν μονὴν. Ἰδὼν δὲ αὐτὸν ὁ διακριτικότατος Ποιμὴν, [& a S. Nicephoro susceptus,] καὶ κατανοήσας αὐτὸν ἔκ τε τῆς ἓξεως καὶ τοῦ ἤθους ὡς ἔυχρηστον αὐτῷ μέλλειν ἔσεσθαι, ἐδέξατο αὐτὸν ἀσμένως, καὶ τῷ ἰδίῳ ποιμνίῳ συγκατέταξεν. Τούτου δὲ γεναμένου, εἴχετο τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν τοῦ Κυρίου ὁ Μακάριος, καὶ πάντα τὰ τῇδε τερπνὰ καὶ πρόσκαιρα τῆς ἐπικήρου καὶ ῥεούσης ζωῆς εἰς οὐδὲν λογιζόμενος, διὰ τῆς ἀληθινῆς καὶ ἀνοθέυτου αὐτοῦ ἀποταγῆς, ἐσταύρωσέν ἑαυτὸν τῷ κόσμω, καὶ ὁ κόσμος αὐτῷ · ἔζη δὲ οὐκέτι ἑαυτῷ, ἀλλὰ Χριστῷ καὶ τῷ Προεστῶτι · πᾶσαν δὲ προσπάθειαν ὑλικὴν διὰ τῆς ἀΰλου προσπαθείας τῶν ἄνω, εἰς τέλος τεθανάτωκεν.

[9] Ἡ δὲ τούτου ξενιτεία γέγονεν ἀμετάστρεπτος · ἀφ᾽ οὗ γαρ ἀπέπτη τῆς πατρίδος οὐχ ἑώρακεν ταύτην μέχρι τῆς πρὸς Θεὸν ἐκδημίας αὐτοῦ · ἐξορίζει δ᾽ αὖ πᾶσαν πονηρίαν καὶ παρακοὴν διὰ τῆς ἀπερίεργου αὐτοῦ καὶ ἀνυποκρίτου ὑπακοῆς. [omnibus excellit virtutibus,] Ἦν δὲ αὐτῷ ἀδιάλειπτος ἔννοια ἡ τοῦ θανάτου μελέτη · τὴν δὲ δέσποιναν ταύτην οὕτως ὑπέταξεν, ὡς καὶ τῶν ἀναγκαίων μετ᾽ ἐνδείας πολλῆς χορηγεῖν αὐτῇ τὰ πρὸς τὸ ζῆν ἀναιδευομένῄ. Ἐγκράτειαν δὲ οὐ μόνον διὰ τῆς ἀποχῆς τῶν βρωμάτων ἐνδεικνύμενος, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ παντὸς ὑλικοῦ πάθους ἀλλοτριούμενος κατὰ τὸν εἰπόντα, Ὁ ἀγωνιζόμενος πάντα ἐγκράτεύεται· σωφροσύνην δὲ καὶ ἀγνείαν ὅυτω κατόρθωσεν, ὥστε τὸ φθαρτὸν τοῦτο δέμας εἰς ἀφθαρσίαν μεταστοιχιῶσαι, καὶ ἀσώματόν τε καὶ ἄϋλον ἐν σώματι ὑλικῷ ἐπιδείξασθαι βίον, τῇ ἰσαγγέλῳ πολιτείᾳ ἀΰλως πολιτευόμενος. Οὐκ ἦν ἐν αὐτῷ θυμοῦ, ἢ ὀργῆς, ἢ μνησικακίας πάθος· οὐκ ἦν ἐν αὐτῷ μίσους ἢ καταλαλιᾶς, [alienus a vitiis.] ἢ κατακρίσεως ἐμφάνεια· οὐκ ἦν ἐν αὐτῷ πολυλογίας, ἢ εὐτραπελίας i, ἢ ὅλως ἀργολογίας μνήμη· πᾶσα δὲ αὐτοῦ ἡ ἐργασία ἦν ἡ μελέτη τῶν θείων λογίων καὶ ἄοκνος προσευχή. Ποῦ ἐν αὐτῷ ἴχνος κενοδοξίας, ἢ ὑπεριφανείας, ἤ τι πρὸς ἐπίδειξιν τῶν ἀνθρώπων γινόμενον; Τὸ δὲ τῆς ταπεινοφροσύνης χάρισμα τοσοῦτον ἔλαβον πλουσίως, ὡς πάντοτε πάντας ἑαυτοῦ ὑπερέχοντας λογίζεσθαι. Πᾶσιν ὑποτασσόμενος, οὐ μόνον τοῖς πρώτοις, ἀλλὰ καὶ μέχρι τῶν ἐσχάτων τὴν ταπείνωσιν καὶ τὴν ὑπακοήν ἐνδεικνύμενος. Ἀγάπην δὲ πρός τε τὸν Θεὸν καὶ τὸν πλησίον ἐκέκτητο ἄπτωτον · ποῦ ἐν ἐκείνῳ ἐ͂ιδος ἀνθροπαρεσκείας, ἢ ἂυταρεσκειας, ἢ φιλαυτίας, ἢ περπερείας, ἢ ὑποκρίσεως. Ποῦ καλλωπισμὸς ἰματίων, ὥστε καὶ αὐτοῦ τοῦ σώματος κατάφρονεῖν αὐτὸν καὶ μὴ δ᾽ ὅλως τούτου φροντίδα ποιούμενον, μόνον ἔσπευδεν τοῦτο ἀγνὸν καὶ ἄμωμον παραςῆσαι τῷ Θεῷ. Ἁπλότητι δὲ ἤθους καὶ ἀπονήρῳ καρδίᾳ, πάντα πράττων χωρὶς διαλογισμῶν· πάντα δὲ τὰ τοῦ Προεστῶτος ἀυτῷ λεγόμενα, ὡς ἐξ αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ δεχόμενος, ἀπεριέργως καὶ ἀδιστάκτως μετὰ πάσης πίστεως καὶ πληροφορίας ἐποίει, μηδὲν διακρινούμενος.

CAP. II.

[10] Ὁρῶν δὲ τοῦτον ὸ Ποιμὴν ὅυτως σπουδαῖον καὶ πρόθυμον μήπω k πενταετίαν πλὴρώσαντα, εἰς Πρεσβυτέρου χειροτονίαν προεβάλετο· ᾓς καὶ ἔτυχεν διὰ τῶν χειρῶν τοῦ μεγάλου Ταρασίου, [Sacerdos ordinatus] τοῦ τὸν Πατριαρχικὸν θρόνον Κωνσταντινουπόλεως πολλαῖς ἀρεταῖς κατακοσμήσαντος. Τούτου δὲ γενόντος, καὶ τὴν φροντίδα τῆς μονῆς αὐτῷ καὶ ἄκοντα ἐνεχείρησεν · ἐδυσχέραινεν δὲ λίαν ὁ Ὅσιος πρὸς τὴν ἐγχείρησιν · ἀλλ᾽ ὁ μηδέποτε μαθὼν ἀντιλέγειν, οὐδ᾽ εἰς τοῦτο ἐτόλμησεν ἀντειπεῖν, ἀλλ᾽ εἰ καὶ ἀβουλήτως ὅμως οὖν κατεδέξατο. Λαβὼν οὖν τὴν φροντίδα, ταύτην διεῖπε μετὰ πάσης ἐπιμελείας, [præficitur monasterio quod valde auget.] σπεύδων εἰς πλῆθος τὴν ποίμνην ποιῆσαι, ὅπερ καὶ γέγονεν. Τῆς γὰρ φήμης αὐτοῦ πανταχοῦ διαδραμούσης, πλεῖστοι ἀφίκοντο πρὸς αὐτὸν, καὶ ἀπετάσσοντο · καὶ οὔτως ἐν ὀλίγοις ἔτεσιν ἄχρι τῆς ἑκατοντάδος τὸν ἀριθμὸν ἡ ἀδελφότης ἔφθασεν · οὓς χάριτι Χριστοῦ, ὡς ἔμπειρος κυβερνίτης, πρὸς τὸν τῆς σωτηριας λιμένα ἰθύνων διέσωζεν, ἀγρυπνῶν ὑπὲρ αὐτῶν ὡς ποιμὴν δοκιμώτατος.

[11] Οἷός τε ἦν τὴν ἀρετὴν ὁ ὁσιώτατος Πατὴρ ἡμῶν Νικήτας, [Athanasius magnæ in seculo spei,] τοιοῦτον αὐτὸν καὶ τὸν τὰ δεύτερα αὐτῷ διέπειν ὁ τῶν ὃλων Θεὸς πέπομφεν Ἀθανάσιόν τινα, ἄνδρα αἰδέσιμον καὶ θαυμαστὸν, οὗ τὴν ἀρετὴν οὐκ ἔστιν ἐν παρεκβάσει διηγήσασθαι · οὗ τὴν πρὸς Θεὸν ἀγάπην, ἣν ἐν ἀρχαῖς τῆς ἀποταγῆς αὐτοῦ ἐνεδείξατο, οἶμαι καὶ οἱ ἄγγελοι ἐθαύμασαν. Καὶ γαρ οὗτος ἦν τῷ πατρὶ φίλτατος, καὶ παιδευθεὶς παρ᾽ αὐτῷ εἰς ἄκρον τὰ γράμματα, τῶν δημοσίων χαρτίων γραφεὺς παρεδόθη εἰς τὸ λεγόμενον Λογοθέσιον, ὀιόμενος ὁ πατὴρ αὐτοῦ δι᾽ αὐτοῦ οὐ τὰς τυχούσας τιμὰς τὰς ἐν κόσμῳ πορίζεσθαι. Ὡς δὲ πάντων κατεφρόνησεν ὁ νέος, καὶ εἰς ἓν τῶν κοινοβίων, λέγω δὴ τῶν Συμβόλων, [a patre per vim extractus e cœnobio,] κατέδραμεν, μαθὼν ὁ τούτου πατὴρ βίᾳ πρὸς ἑαυτὸν εἵλκυσεν, καὶ ῥίψας τὰ ἐκ τοῦ κοινοβίου ἄμφια, ἐν πολυτίμοις αὐτὸν καὶ ἄκοντα ἠμφίασεν. Ὁ δὲ φησὶν πρὸς τὸν πατέρα, Οἴει με, πάτερ, ἐν σηρικοῖς ἱματίοις κωλύειν τοῦ προκειμένου σκοποῦ; ὅλος ὁ κόσμος μοι καταπεφρόνηται · τί γαρ ὠφελήσει ἄνθρωπος, ἐὰν τὸν κόσμον κερδήσῃ, καὶ ζημιωθῇ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ; Καὶ κατακλείσας τοῦτον ὁ πατὴρ, ὥετο μεταπείθειν τῆς ἀγαθῆς προαιρέσεως. Δαβὼν δὲ ἄδειαν ὁ νέος, τὰ ἐκ σηρικῶν περιβλήματα εἰς μέρη διέῤῥηξεν. Ἰδὼν δἐ ὁ πατὴρ, ἕτερα περιέβαλεν · ὁ δὲ καὶ εἰς αὐτὰ κατὰ τὸ πρῶτον ἔδρασεν. Θυμωθεὶς οὖν ὁ πατὴρ, οὕτως αὐτὸν ἀνηλεῶς ἔτυψεν, ὥστε τὸν νῶτον αὐτοῦ κατασαπῆναι ἐκ τῶν ἀφορήτων πληγῶν, καὶ ὑπὸ ἰατρῶν χειρουργηθῆναι. Εἰπόντος δὲ τοῦ νέου πρὸς τὸν πατέρα, Ὅτι ἀδύνατον μεταπεισθῆναί με κᾂν μελιδόν με κατατέμνῃς, [tandemque remissus] κατανυγεὶς ὁ πατὴρ, καὶ τοῖς δάκρυσι συγχυθεὶς, ἔφη πρὸς τὸν παῖδα· Ἄπηθι, τέκνον · στέλλου τὴν καλὴν πορίαν, ἣν ᾡρετίσω · καὶ ἔστω σοι Χριστὸς ἀγωγὸς, ῥυόμενός σε ἐκ πάντων τῶν παγίδων τοῦ διαβόλου.

[12] l [accersitur futurus regiminis socius.] Καὶ οὕτως [ὁ νἐος] καταλαμβάνει τὸ προειρημένον ἀσκητήριον, τὰ τῆς ἀσκήσεως ἄθλα ἐν αὐτῷ ἐναργῶς ἐπιδεικνύμενος · τοσαύτην δὲ ταπείνωσιν ἀνέλαβεν, ὡς μηδὲν αὐτὸν ἐπιφέρεσθαί τι τοῦ ὁρωμένου κόσμου. Ἵστε τοῦτο πολλοὶ, οἱ πεῖραν ἔχοντες τοῦ ἀνδρὸς, ἐξ ὧν ἠμφίετο εὐτελεστάτων ἱματίων, ὡς οὐδεὶς αὐτοῦ εὐτελέστερα περιεβάλετο, καίπερ ὢν τῶν κατὰ κόσμον λίαν εὐγενῶν. Οὗτος, ὡς προείρηται, προσεκλήθη παρὰ τῶν ὁσίων Πατέρων ἡμῶν εἰς τὴν ἡμετέραν μονὴν, καὶ τὰ δεύτερα διέπειν τοῦ ὁσιωτάτου Πατρὸς ἡμῶν Νικήτα, παρὰ τοῦ κλεινοῦ Νικηφόρου πεπίστευται. Γίνονται οὖν ἀμφότεροι μία ψυχὴ καὶ γνώμη μία ἐν διαφόροις σώμασιν, ἐν καταστάσει γαληνιώδει τὸ πᾶν διέποντες. Ἤγοντο μὲν οὗτοι ὑπὸ τοῦ ὁσίου Νικηφόρου, ἦγον δὲ πᾶσαν τὴν ἀδελφότητα · καὶ τὰ μὲν ἦγον, τὰ δὲ ἤγοντο, ἡνωμένοι τῇ πρὸς ἀλλήλους ἀγάπῃ καὶ τοῦ Προεστῶτος, καὶ οὐδέποτε μεταξὺ αὐτῶν ἐγένετο παροξυσμὸς ἢ φιλονεικία. Ἦσαν δὲ ποιμένες ἀληθινοὶ, καὶ ἰατροὶ δόκιμοι ψυχικῶν ἀῤῥωστημάτων, ἐπιμελούμενοι τῆς ποίμνης μετὰ πάσης σπουδῆς καὶ ἐπιστήμης, ὁ μὲν τέμνων, τομικὸς γαρ ἦν, [& rei temporali præficitur.] ὁ δὲ μελιχίοις τισὶ ῥήμασιν ἐπαλείφων, τὴν τομὴν ἐθεράπευεν, ἤπιος γαρ ἦν · καὶ ὁ μὲν εἰς τὰ σωματικὰ ἠσχολεῖτο, ὁ δὲ εἰς τὰ πνευματικὰ, ἀμφότεροι δὲ εἰς τὰ ἀμφότερα.

[13] Καὶ οὕτως ὡς ἐμπειρώτατοι καὶ ἐπιστημονικώτατοι ἰητῆρες, διὰ πάσης, ὡς εἴρηται, ἐπιμελείας, [sub his animarum medicis] τὰ λογικὰ τοῦ Χριστοῦ ἐποίμαινον πρόβατα, τὸ σκληρὸν καὶ στύφον, δι᾽ ἐπιπλήξεως καὶ ἀτιμίας, ἐκμαλάσσοντες· τὸ νωθρὸν καὶ κάτω νενευκὸς ἤτοι κεκυφὸς ὑπό τινος πειραστικοῦ ἢ λυπηροῦ καύσωνος, διὰ τῆς σύριγγος τοῦ λόγου, καὶ ταῖς τῆς διακρίσεως καὶ συμπαθείας m λυγάσιν, ἀνορθοῦντες καὶ διυπνίζοντες · τὸ πεπτωκὸς καὶ συντετριμμένον, τῷ φόβῳ τῆς κρίσεως καταδεσμοῦντες, ἐθεράπευον· τὸ στυγνὸν καὶ ῥάθυμον ἐξ ἀκηδείας ἔκλυτον γεγονὸς καὶ χαῦνον, δι᾽ ἐπιπόνου διδασκαλίας διεγείροντες · τὸ ὀξέως βαδίζον καὶ προλαμβάνον, καὶ τοῦτο μάλιστα ἐπεσκεμμένως τηροῦντες, ἵνα μὴ ὑπὸ τοῦ θηρὸς τῆς ὀιήσεως ἐνεδρευθῇ · καὶ ἁπλῶς συντόμως εἰπεῖν, πᾶσαν τὴν ποίμνην μετὰ πάσης σπουδῆς καὶ ἐπιμελείας ἐφύλασσον, ἀγρυπνοῦντες ὑπὲρ ταύτης, [vigente monastica disciplina,] καὶ τοὺς νοῃτοὺς θῆρας τοῦ συλᾷν ἀνατρέποντες, οὐχ ὡς μισθωτοὶ, ἀλλ᾽ ὡς ἄριστοι ποιμένες τοῦ ἀρχιποίμενος Χριστοῦ. Οὕτως δὲ ἐξεπαίδευσαν πᾶσαν τὴν ἀδελφότητα, καὶ ἥνωσαν εἰς τὴν ἀλλήλων ἀγάπην καὶ ὁμόνοιαν, ὡς πληροῦσθαι ἐν αὐτοῖς τὸ εἰρημένον, Ἐν τούτῳ γνώσονται πάντες ὅτι ἐμοὶ μαθηταί ἐστε, ἐὰν ἀγάπην ἔχηται ἐν ἀλλήλοις, καὶ τότε πάσης παῤῥησίας ἀπηλλαγμένοι. Ἀργολογία δὲ ἢ εὐτραπελία οὐ δὲ ὀνομάζετο ἐν αὐτοῖς· ἐν μελέτῃ δὲ τῶν θείων λογίων διάγοντες, [ne quidem otiosum verbum auditur in cœnobio] οὕτως ἐπλήρουν ἕκαστος πρὸς τὴν ἐγχειρισμένην αὐτῷ διακονίαν, ἅπαν τὸ ψαλτήριον ἀποστηθίζοντες καθ᾽ ἡμέραν, καὶ ὅτε τοῦτο ἀπήσχουν, εἰς τὴν λοιπὴν ἀκολουθίαν τῆς ψαλμῳδίας ἀλλήλους ἐξέτριβον, ὥστε μὴ ἀργεῖν αὐτοὺς μὴ δὲ τὸ σύνολον ἐκ τῆς δοξολογίας τοῦ Θεοῦ. Εἰ δὲ καὶ διά τινος ἀργολογίας ἐνέκυψεν, ἕτερος δι᾽ ὑπομνήσεως ταύτην διέλυεν. Ἦσαν δὲ καὶ ἐπιτετραμμένοι ἀδελφοὶ λεληθότως, οἵ ἑκάστῳ τὰ λεγόμενα ἢ πραττόμενα, τοῖς Πατρᾶσιν ἀνήγγελον, ὡς ἐκ τούτου μὴ τολμᾷν τινα, μὴ δὲ ἀπόντων τῶν Προεστώτων, ἀργόν τινα λόγον φθέγξασται, τοὺς ὀνειδισμοὺς φεύγοντες.

[14] [Liturgia valde reverenter peragitur,] Ὅτε δὲ τὴν θείαν λειτουργίαν ἐπετέλουν, ἵστατο ὁ μέγας Πατὴρ ἡμῶν Νικήτας ἔμπροσθεν τῆς ἁγίας τραπέζης, ὡς αὐτῷ τῷ θρόνῳ τοῦ Θεοῦ παριστάμενος, ἱερουργῶν καὶ τελῶν τὰ θεῖα μυστήρια · ὁ δὲ ὅσιος Ἀθανάσιος παρίστατο σύννους, τὸ λειτουργικὸν ῥιπίδιον κατέχων (Διάκονος γαρ ἦν, μετὰ ταῦτα δὲ καὶ Πρεσβύτερος) μετὰ φόβου καὶ τρόμου, καὶ τὰς τιμίας αὐτοῦ παριὰς καὶ τὰ στέρνα τοῖς δάκρυσι καταβρέχων, οὕτως διετέλει ἅπασαν τὴν ἁγίαν λειτουργίαν. Οὕτως δὲ καθαρῶς καὶ ἀμέμπτως ἱερουργοῦντες, τῇ μεθέξει τῶν ἁγίων ἀχράντων καὶ ἀθανάτων μυστηρίων ἡγίαζον ἅπαντα τὸν λαὸν, καὶ ἐν εἰρήνῃ ἀπέλυον.

[15] [S. Nicetas inculcat suis] Ποικνότερον δὲ συνάγων αὐτοὺς ἐν τῷ κυριακῷ ὁ ἁγιώτατος πατὴρ ἡμῶν, ἐδίδασκεν, ἐνουθέτει, παρεκάλει, Ἀδελφοὶ λέγων οὓς συνῆψεν ἡ χάρις [μελετήσωμεν συνεχῶς] διὸ συνήχθημεν · ἕως καὶρὸν ἔχομεν, ἀγωνισώμεθα, καὶ μὴ τῇ ῥαθυμίᾳ ἑαυτοὺς χαυνώσωμεν · ἔως ἡ πανήγυρις ἵσταται, τὸ κέρδος τῆς ψυχῆς πολυπλασιάσωμεν, [aßiduam diligentiam,] ταύτης γαρ λυθείσης, οὐδεὶς πραγματεύεται. Οὐκ ἔστιν φησὶν ἐν τῷ θανάτῷ ὁ μνημονεύων σου, οὐκ ἔστιν ἐν τῷ ἅδῃ ἐξομολόγησις. Ἐννοήσωμεν οἷαι τιμωρίαι μένουσιν τοῖς ἁμαρτάνουσιν ἀδιαφόρως, καὶ μὴ μετανοοῦσιν. Ὧδε συμπαθὴς ὁ κριτὴς, ᾧδε ἐλεεῖ, ἐκεῖ κολάζει· ᾧδε συγχωρεῖ ἑβδομηκοντάκις ἑπτὰ, ἐκεῖ τῶ ἐξωτέρω σκότει παραπέμπει. Διὸ κάμνωμεν ἔνθεν ἐμπόνως, τῇ ἀκηδίᾳ μὴ ἐκλυόμενοι · δράμωμεν ζεόντως, δρόμου γαρ χρεία, [pœnitentiam,] καὶ δρόμου σφοδροῦ, ἵνα φθάσωμεν εἰς τὸ μέτρον τῆς τελειότητος. Νήψωμεν, γρηγορήσωμεν, ὅτι ᾗ ὥρᾳ οὐ δοκῶμεν ὁ Κύριος ἡμῶν ἔρχεται. Καταφρονήσωμεν κόσμου καὶ τοῖς ἐν τῷ κόσμῳ · μισήσωμεν σάρκα καὶ τὸ ταύτης φρόνημα, ἅ ἐστιν ἔχθρα εἰς Θεόν · φύγωμεν τὰς τῆς σαρκὸς ἡδονάς · ἀποστραφῶμεν τὴν ταύτης ἐπιθυμίαν · μισήσωμεν τρυφὴν, ἵνα μὴ τρυφήσωσιν καθ᾽ ἡμῶν οἱ ἐχθροὶ ἡμῶν · Ἐπισπασώμεθα τὴν ἐγκράτειαν, [continentiam,] δι᾽ ἧς ἡ καθαρότης τῆς φυχῆς ἡμῖν προσγίνεται · τῶν ἐναντίων τὰς προσβολὰς ἀποκρουσώμεθα, κτησώμεθα ταπεινοφροσύνην, τὴν εἰς οὐρανοὺς ἀνάγουσαν · [ποιήσωμεν] ἐξομολόγησιν τὴν τῆς σωτηρίας σύντομον ὁδόν · παιδευθῶμεν ὑπακοὴν, τὴν ἀπαθείας πρόξενον · τὰ ὑπερχόμενα ἡμῖν θλιβερὰ μεθ᾽ ὑπομονῆς δεξόμεθα, [patientiam,] ὡς ἴδια καὶ οὐκ ἀλλότρια, οὐ γαρ ἄξια τὰ παθήματα τοῦ νῦν καὶροῦ πρὸς τὴν μέλλουσαν δόξαν ἀποκαλύπτεσθαι εἰς ἡμᾶς, ὥς φησιν ὁ Ἀπόστολος · σπουδάσωμεν εἰσελθεῖν εἰς τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως · μὴ προκρίνωμεν τὰ τῇδε πρὸς τὰ μέλλοντα, μηδὲν τῶν φθειρομένων θαυμάσωμεν, μὴ προτιμήσωμεν τῶν μενόντων ὃ μὴ παραμένει · τὰ ἄνω ζητήσωμεν, τὰ ἄνω φρονήσωμεν, οὗ ὁ Χριστός ἐστιν · αἰσχρότης καὶ μωρολογία ἀπέστω ἀφ᾽ ὑμῶν, δι᾽ ἃ λυπεῖται τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, ὅτι καὶ περὶ ἀργοῦ λόγου λόγον δώσομεν ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως · νεκρώσωμεν τὰ μέλη ἡμῶν τὰ ἐπὶ τῆς γῆς · σπουδάσωμεν παραστῆσαι αὐτὰ θυσίαν ζῶσαν, [mortificationem,] ἁγίαν, εὐάρεστον τῷ Θεῷ · μὴ μεριμνήσωμεν ἄλλο τι ἢ τὴν σωτηρίαν τῆς φυχῆς ἡμῶν · ἀναλάβωμεν τὴν πανοπλίαν τοῦ πνεύματος, ἵνα δυνηθῶμεν στῆναι πρὸς τὰς μεθοδίας τοῦ διαβόλου, πρὸς ἀοράτους γαρ ἐχθροὺς ἡμῶν ἡ πάλη, οὐ πρὸς αἷμα καὶ σάρκα · δουλεύσωμεν τῷ ἐκλεξαμένῳ ἡμᾶς ἐν φόβῳ · εὐχαριστήσωμεν τῷ καλέσαντι ἡμᾶς Θεῷ εἰς τὴν αἰώνιον ζωήν · φυλάξωμεν αὐτοῦ τὰς ἐντολὰς. Στενὴ ἡ ὁδὸς καὶ τραχεῖα, ἡ ἀπάγουσα εἰς τὴν ζωὴν· ἐκείνην ὁδεῦσαι σπουδάσωμεν ὅση δύναμις ἡμῶν ἐστιν. [orationem,] Τῇ πρωσευχῇ καὶ τῇ δεήσει προσκαρτερής ωμεν · ἀποθώμεθα τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον σὺν ταῖς πράξεσι καὶ ταῖς ἐπιθυμίαις, ἵνα ἐνδυσώμεθα τὸν νέον, τὸν κατὰ Θεὸν κτισθέντα ἐν ὁσιώτητι καὶ δικαιοσύνῃ · ὑποταγῶμεν ἀλλήλοις ἐν φόβῳ Θεοῦ · ἀγνείαν καὶ σωφροσύνην καὶ νοὸς καθαρότητα κτησώμεθα, ἵνα σύσκηνοι τῶν Ἀγγέλων γενώμεθα. [imitationem Sanctorum.] Τότε, φησὶν ὁ Κύριος, ἐκλάμψουσιν οἱ Ἅγιοι ὡς ὁ ἥλιος. Ποία ἡμῶν αἰσχύνη, ἐκείνους μὲν ὁρᾶν ἐκλάμποντας ὡς ὁ ἥλιος, ὡς τὰ τοῦ φωτὸς ἔργα πράξαντας, ἑαυτοὺς δὲ ἠμαυρωμένους καὶ σκοτεινοὺς, ὡς τὰ τῆς νυκτὸς διαπραξαμένους ἔργα, ἀρκεῖ ἡμῖν εἰς μεγίστην κώλασιν ἡ αἰσχύνη αὕτη. Διὰ τοῦτο παρακαλῶ ἀγωνισώμεθα μιμηταὶ αὐτῶν γενέσθαι τῶν ἔργων, ἵνα σὺν αὐτοῖς εὑρεθῶμεν εἰς ἐκείνην τὴν κατάπαυσιν, ἔνθα ἀπέδρα ὀδύνη καὶ λύπη καὶ στεναγμός. Ἀγάπην δὲ πρὸς πάντας ἀναλάβωμεν, εἰρήνην τε καὶ τὸν ἁγιασμὸν, ὧν χωρὶς οὐδεὶς ὄψεται τὸν Κύριον, Πᾶσαν οὖν τὴν μέριμναν ἡμῶν ἐπὶ τὸν Θεὸν ἐπιῤῥίψωμεν, ὅτι αὐτῷ μέλει περὶ ἡμῶν · ταῦτ᾽ οὖν καὶ πλείονα τούτων, ἀπό τε τῶν θείων γραφῶν καὶ αφ᾽ ἑαυτοῦ, νουθετῶν καὶ διδάσκων ἡμᾶς ὁ Μακάριος, ἀπέλυεν ἐν εἰρήνη λέγων · Ἄπητε, ἀδελφοὶ, ἀγαθὸς ὁ Θεὸς καὶ ἡμῖν δοῦναι λόγον σοφίας ἐν ἀνοίξει τοῦ στόματος ἡμῶν, πρὸς τὸ ὑπομιμνήσκειν ὑμᾶς τὰ συμφέροντα, καὶ αὐτούς διεγεῖραι πρὸς ἐργασίαν τῶν ἐντολῶν αὐτοῦ.

CAP. III.

[16] Ταῦτα πληθυντικῶς πρὸς πάντας αὐτοῦ τὰ ψυχωφελῆ διδάγματα · ἃ δὲ κατ᾽ ἰδίαν ἑκάστῳ ἐν τῇ ἁγίᾳ αὐτοῦ κέλλῃ προσκαλουμενος ὡμίλει, ἀναρίθμητα καὶ ἀνεκδίηγητα· ὥστε πολλάκις καὶ διὰ πάσης τῆς νυκτὸς ἄϋπνον αὐτὸν διατελεῖν, [insuper singulos privatim instruit,] νουθετῶν ἕνα ἕκαστον τῶν ἀδελφῶν τὰ πρὸς σωτηρίαν, πάντας ἐλεῶν, πάντας θεραπεύων, πᾶσιν συμπάσχων, τοῖς πᾶσι τὰ πάντα γενόμενος, κατὰ τὸν μακάριον Παῦλον, ἵνα τοὺς πάντας κερδὴσῃ. Τίς γαρ ὑπὸ τοῦ φιλοσάρκου δαίμονος πολεμούμενος, καὶ τούτῳ μετὰ πίστεως καὶ συντριμμοῦ καρδίας ἐξειπὼν, οὐκ εὐθέως τοῦ τοιούτου δαίμονος ἀπηλάσσετο; Τίς ὑπὸ λύπης, ἢ ῥαθυμίας, ἢ ἀκηδίας, αἳ σκοτοῦν τὸν νοῦν εἰώθασι, καταπονούμενος, καὶ τούτῳ ἐντοχὼν, οὐκ εὐθέως εἰς προθυμίαν καὶ ἀνδρίαν διεγείρετο; τίς ὑπὸ ἑτέρου οἱουδήποτε πάθους ἐν οχλούμενος, καὶ τούτῳ ἐξομολογησάμενος, οὐ παραυτὰ τῆς νόσου ἐθεραπεύετο. Ἦν δὲ τὸ σωματεῖον αὐτοῦ ἐκτετιγμένον ὑπερβαλόντως, [& vitam maxime austeram ducens,] ἔκτε τῆς ἀγρυπνίας καὶ τῆς ἀσιτίας, ὥστε μηδὲ προσομιλεῖν αὐτὸν δύνασθαι ἐκ τῆς ἄκρας ἀτονίας; Τίς γαρ οὕτως ἐγκράτειαν ἐπεσπάσατο, ὡς ὁ Πατὴρ ἡμῶν Νικήτας; ὡς καὶ αὐτῶν τῶν ἀναγκαίων, λέγω δὴ ἄρτου καὶ ὕδατος, μετ᾽ ἐνδείας μεταλαμβάνειν · περὶ δὲ οἴνου καὶ τῶν λοιπῶν διαφόρων βρωμάτων περισσόν ἐστι καὶ λέγειν. Τίς δ᾽ οὕτως ἀγνείαν ἢ καθαρότητα σώματος ἐκτήσατο ὡς οὗτος; τίς πρᾳότητα ἢ ταπείνωσιν ὡς οὗτος κατώρθωσεν; Τίς οὕτως διακριτικὸς ἢ συμπαθὴς ὡς οὗτος γέγονεν, [complectitur in se omnes 8 beatitudines,] ὥστε καὶ διὰ πάντων τῶν μακαρισμῶν τοῦ Κυρίου ἐναργῶς διελθεῖν αὐτὸν; Πτωχὸς τῷ πνεύματι γενόμενος, διὰ τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν · πενθῶν καὶ συμπονῶν τοῖς ἀμφοτέρωθεν κάμνουσιν, διὰ τὴν τοῦ Παρακλήτου παράκλησιν · πρᾷος καὶ ταπεινὸς ὑπὲρ πάντας, διὰ τὴν τῶν πρᾳέων γῆς κληρονομίαν· πινῶν καὶ διψῶν τὴν δικαιοσύνην ἀκορέστως, ἐλεήμων δὲ τοσοῦτον ἦν καὶ φιλόπτωχος, ὥστε μηδὲ ἐπαρκεῖν αὐτῷ τὰ προσόντα πρὸς τὴν ἐν ἱλαρότητι μετάδοσιν · καθαρὸς τῇ καρδίᾳ, δι᾽ ἧς καὶ ὦψε Θεῷ καὶ προσωμίλησεν· εἰρηνοποιὸς καὶ ἄμαχος, διὰ τὴν τῆς υἱοθεσίας κλῆσιν · ἐδιώχθη δὲ καὶ ἕνεκεν δικαὶοσύνης, καὶ ὠνειδίσθη, καὶ ἤκουσεν πονηρὰ ῥήματα παρὰ τῶν ψευδομένων ἑτεροδόξων ἕνεκεν τοῦ Χριστοῦ, ὅθεν καὶ γεγηθὼς ἐκληρώσατο τὸν ὑπὲρ τούτων μισθὸν πολὺν ἐν τοῖς οὐρανοῖς.

[17] Ἐν τούτοις δ᾽ ὢν ὁ μακάριος Πατὴρ ἡμῶν Νικήτας, διὰ τῆς ἐνοικήσεως τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ἠξιώθη καὶ θείων χαρισμάτων, καὶ ἔλὰβεν παρὰ Θεοῦ ἐξουσίαν καὶ δύναμιν κατὰ πνευμάτων ἀκαθάρτων, ὥστε αὐτὰ έκβάλλειν · καὶ εἰκότως · τοὺς γαρ δοξάζοντάς με, δοξάσω, καὶ τὰ ἑξῆς. [puero muto loquelam donat,] Περὶ οὗ δὲ μέλλω λέγειν, τούτου μὲν ἐγὼ ἐν πείρᾳ οὐ γέγονα, τὶς δὲ μοι τῶν ἀδελφῶν μετὰ τὴν τούτου ἀποβίωσιν διηγήσατο, Ὅτιπερ τοῦ θυρωροῦ τῆς μονῆς πρὸς οὐκ οἱδά τι ἀσχολουμένου, ἐμοὶ τὴν διακονίαν τούτου πρὸς ἡμέραν ὁ Ποιμὴν ἐπέτρεψεν ἀναπληροῖν. Ὄντος δέ μου ἐκεῖσε παρεγένετό τις ἀνὴρ τῶν ἐπιχωριαζόντων πρὸ τοῦ πυλῶνος, μετὰ παιδὸς κομηδὴ νέου, ὁ δὲ παῖς ἦν ἄλαλος ἐκ γενετῆς. Παρεκάλει δέ με, φησὶν, ὁ ἀνὴρ, πίστει φερόμενος, λαβεῖν τὸν παῖδα, καὶ πρὸς τὸν Μέγαν ἀπαγαγεῖν, ὅπως εὔξηται ὑπὲρ αὐτοῦ. Ὑπομνήσαντος δέ μον τοῦτο τῷ Πατρὶ, ἠρέμα ἐπιμεμψάμενός με ἀπεπέμψατο. Βιαζομένου δέ μου αὐτὸν, ὡς ὅτι μετὰ πίστεως αἰτεῖται ὁ ἀνὴρ, ἐκέλευσεν προσαγαγεῖν με πρὸς αὐτὸν τὸν παῖδα. Τούτου δὲ γενομευου, λαβὼν αὐτὸν καὶ ἐπευξάμενος, ἐπεσφράγισεν τῷ τοῦ σταυροῦ σημείῳ, καὶ τῇ χάριτι τοῦ Χριστοῦ τὸν μηδέποτε λαλήσαντα παῖδα, εὔλαλον πρὸς τὸν τεκόντα ἀπέστειλεν. Ἐκπλαγεὶς δὲ ὁ τούτου πατὴρ, καὶ πολλὰ εὐχαριστήσας τῷ Θεῷ καὶ τῷ Ὁσίῳ, ὅικαδε μετὰ τοῦ παιδὸς χαίρων ἐπορεύετο. Ὧν δὲ ἐν πείρᾳ γέγονα, οὐ παρασιωπήσομαι.

[18] Ἦν δέ τις ἀδελφὸς ἐν τῇ μονῇ τῶν πάνυ ἀπλουστέρων καὶ ἀκάκων, [amentem sano sensui reddit] ἠγαπᾶτο δὲ λίαν ὑπὸ τῶν Πατέρων διὰ τὴν αὐτοῦ ἐπαινουμένην ἀκακίαν τε καὶ ἁπλότητα. Τοῦτον φθονήσας ὁ ἀρχέκακος διάβολος, τῇ παγκάκῳ αὐτοῦ ἐνεργείᾳ χρησάμενος, ἔκφρονά τινα καὶ ἐξεστηκότα παρεσκεύασεν γενέσθαι. Ἐλύπει δὲ τοῦτο τὸν Ὅσιον, ὁρῶν τὸν ἀδελφὸν ἐν τοιαύτῃ τάξει διακείμενον καὶ πάσχοντα. Εἶτα προτρέπεται ἡμᾶς νηστεῦσαι ἕως ἑσπέρας · καὶ τῆς ἁγίας συνάξεως γεναμένης, μετὰ τὸ τελεσθῆναι τὴν θείαν λειτουργίαν, λαβὼν τὸν ἀδελφὸν εἰς τὸ διακονικὸν ὁ Ὅσιος, καὶ ἐπευξάμενος, ἀλείψας τε αὐτὸν ἁγίῳ ἐλαίῳ καὶ μύροις, αὖθις εἰς τὴν προτέραν αὐτοῦ ἐπανήγαγε κατάστασιν, ἔμφρονα καὶ ὁλόκληρον τῇ χάριτι τοῦ Χριστοῦ ἀναδείξας. Ἔκτοτε οὖν ὁ ἀδελφὸς ἐκεῖνος ἀβλαβὴς διέμεινεν, διὰ τῶν ὁσίων εὐχῶν τοῦ ἁγίου Πατρὸς ἡμῶν, τῆς ἐναργείας τῶν ἀκαθάρτων πνευμάτων ἐξ αὐτοῦ διωχθείσης, καὶ μηκέτι ἐν αὐτῷ τὴν οἵαν οὖν βλάβην ποιησάσης.

[19] Ἄλλος τῶν νεἳλύδων ἐ͂ιχε πνεῦμα ἀκάθαρτον ἐν αὐτῷ ἐγκεκρυμμένον, καὶ μὴ δ᾽ ὅλως εἰς τοὐμφανὲς προερχόμενον · ὑπέστελλεν γαρ ἑαυτὸν ὁ δαίμων, [energumenum represso primum dæmone] τὴν τοῦ Ὁσίου ἐπιβουλὴν ὑφορόμενος, ἐν τῷ ὑποκρύπτεσθαι λανθάνειν αὐτόν. Τοιγαροῦν ὡς ἧκεν ὁ καὶρὸς τοῦ λαβεῖν τὸν νέον τὸ ἅγιον σχῆμα, ὑπό τε τῆς κατηχήσεως τοῦ Μεγάλου, καὶ τῆς τῶν ἁγίων αὐτοῦ χειρῶν ἐπιθέσεως · αἰσθόμενος ὁ δόλιος, ἤρξατο ἐκταράσσειν τὸν ἀδελφὸν τῇ ἐπιούσῃ νυκτὶ, καὶ φαντασίας καθ᾽ ὕπαρ ὑποδεικνύειν αὐτῷ, ἐκφοβῶν καὶ χειμάζων αὐτόν. Ὡς δὲ ἐ͂ιδεν ἑαυτὸν ὁ ἀδελφὸς ὑπὸ τοῦ δαίμονος καταπονούμενον καὶ κατακυριευόμενον, ἀνίσταται μέσης νυκτὸς καταφυγεῖν πρὸς τὸν Ὅσιον. Εἶτα, ὡς πλησίον τῆς κέλλης ἐγένετο, ἔνθα ὁ Μέγασ ἐκάθευδεν, ὁρᾷ ὄφιν παμμεγέθη ἕρφοντα ἔμπροσθεν τῆς θύρας τοῦ οἰκίσκου, καὶ τούτῳ τὴν εἴσοδον ἀπείργοντα, τοῦ δαίμονος εἰς τοῦτο μετασχηματισθέντος, ὡς ἔθος ἧν αὐτῷ, πρὸς τὸ ἐμφοβῆσαι αὐτὸν, καὶ μὴ ἐάσαι εἰσελθεῖν πρὸς τὸν μέλλοντα ἐκδιώκειν αὐτὸν ἐξ αὐτοῦ. Θαῤῥήσας οὖν ὁ ἀδελφὸς τῷ Ὁσίῳ, καὶ καταφρονήσας τούτου, εἰσεπήδησεν εἴσω τῆς κέλλης τοῦ Μεγάλου, καὶ τούτῳ τὴν ἐπιβουλὴν τοῦ ἀκαθάρτου δαίμονος ἐφανέρωσεν. Σφραγίσας δὲ τοῦτον ὁ Ἅγιος, καὶ μηδὲν δεδιέναι τὸν τοιοῦτον δαίμονα προτρεψάμενος, [deinde prorsus expulso liberat.] εἰς τὸ κοιτωνάριον, ἐφ᾽ ᾧ ἐκάθευδεν, ὑποστρέφειν ἐκέλευσεν. Ὑποστείλας δὲ πάλιν ἑαυτὸν ὁ ἐπίβουλος ἡμέρας ὀλίγας, καὶ μὴ ὑπενέγκας τὴν τοῦ Ὁσίου εἰς αὐτὸν γενομένην τῆς χάριτος καῦσιν, ἤρξατο πάλιν ἐκταράσσειν τὸν ἀδελφὸν, ὀδύνας ἀφορήτους καρδιακὰς ἐπιφέρων αὐτῷ, τέλος ῥίσσει αὐτὸν ἄφωνον καὶ ἀκίνητον, μόνον δὲ τὰ σπλάγχνα φλυδούμενον καὶ διασπώμενον, ὥστε νομίζειν ἡμᾶς διαῤῥήγνυσθαι ταῦτα. Ἐπιστὰς οὖν αὐτῷ ὁ Ὅσιος καὶ ἐπευξάμενος, καὶ τῷ σημείῳ τοῦ σωτηρίου σταυροῦ ἐπισφραγισάμενος, αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ἐξέβαλεν ἀπ᾽ αὐτοῦ τὸν τυραννοῦντα δαίμονα, καὶ τοῦτον ὑγιῆ ἐξήγειρεν. Ἐκ δὲ τῆς ὥρας ἐκείνης ἔμεινεν ἀβλαβὴς ὁ ἀδελφὸς, μηκέτι τοῦ τοιούτου δαίμονος παραβλάψαντος αὐτὸν τὸ σύνολον.

[20] Ἕτερος δέ τις, καὶ οὗτος τῶν ἄρτι φοιτησάντων, ἐ͂ιχεν καὶ αὐτὸς πνεῦμα ἂκάθαρτον, ὁμοίως καὶ αὐτὸ κεκρυμμενον. [item alium] Ποιήσας δὲ ἡμέρας τινὰς ὁ ἀδελφὸς ἐν τῷ μοναστηρίῳ, ἤρξατο καὶ αὐτὸς ἐνεργεῖσθαι ὑπὸ τοῦ δαίμονος, καὶ ἐξετάζεσθαι σφοδρῶς. Ἐλθὼν δὲ καὶ πρὸς τοῦτον ὁ Ὅσιος ἐπήυξατο, καὶ ἐξελάσας ἐξ αὐτοῦ τὸν δαίμονα, τῇ συνεργείᾳ τοῦ Χριστοῦ, ὑγιῆ παρεσκεύασεν γενέσθαι. Ἔλεγεν δὲ ὁ ἄνθρωφος μετὰ τὴν ἴασιν, ὅτι ἑώρων τὸν τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπον μετὰ ῥάβδου αἰθίωπά τινα δυσειδῆ ἐξ ἐμοῦ ἐξελαύνοντα. Ἀγνωμονήσας δὲ οὗτος καὶ ἀθετήσας τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ, πρὸ τοῦ ἀποκαρθῆναι αὐτὸν, ἀνεχώρησεν λάθρα τῆς μονῆς, τὰ συμβησόμενα αὐτῷ οὐκ εἰδότων ἡμῶν. Καὶ ἄλλας δὲ πλείστας καὶ διαφόρους ἀσθενείας, λέγω δὴ πυρέττοντας, κεφαλαλγοῦντας, καὶ ἄλλως πῶς κάμνοντας, διὰ τῆς δοθείσης αὐτῷ χάριτος ὁ Μακάριος ἐθεράπευσεν.

[21] Περὶ δὲ τῶν τῆς ψυχῆς νοσημάτων οἷος ἦν ἰατρὸς ὁ Πατὴρ ἡμῶν Νικήτας, ὁ ἀντιλέγων οὐδείς. [lapsos qua ratione curaret] Καὶ γαρ ἐξ αὐτῶν τῶν κινημάτον τὲ καὶ ἓξεων, ἐπεγίνωσκεν τοὺς ὑπὸ λογισμῶν ἢ παθῶν τυραννουμένους · καὶ εἰ συνέβη δέ τινι πτώματι περιπεσεῖν (Ἀγγέλων γάρ ἐστιν τὸ μὴ πίπτειν) καὶ ἔγνω τοῦτον διὰ τῆς σκυθρωπώτητος καὶ τῆς τοῦ προσώπου ἀλλοιώσεως, προσκαλούμενος τοῦτον ἐν τῷ ἰδίῳ κελλίῳ κατιδίαν, διὰ τῆς ἐνθέου αὐτοῦ διδασκαλίας καὶ παρακλήσεως, πάντα ἐξειπεῖν τὰ καθ᾽ ἑαυτὸν παρεσκεύαζεν, καὶ εἰ ἑώρα τοῦτον πλεῖστον συντετριμμένον καὶ τεταπεινωμένον, οὐ δὲ τὰ εἰκότα ἐπετίμα, ἀλλὰ μετρίως κυρῶν τὴν εἰς αὐτὸν ἀγάπην, ἵνα μὴ τῇ περισσοτέρᾳ λύπῃ καταπονθῇ ὁ τοιοῦτος · μιμητὴς καὶ ἐν τούτῳ τοῦ θεσπεσίου Παύλου γινόμενος, ὅπερ κᾀκεῖνος εἰς τὸν ἐν Κορίνθῳ παρανομήσαντα ἐποίησεν.

[22] Ταῦτα τοῦ θεσπεσίου Πατρὸς ἡμῶν τὰ κατορθώματα, ταῦτα τοῦ σεβασμίου τὰ ἀριστεύματα, [caritate plenus] ταῦτα τοῦ μακαρίου τὰ ἀνδραγαθήματα, ταῦτα τοῦ γενναίου στρατιώτου τὰ ἄθλα, ταῦτα τοῦ ἀγωνιστοῦ τὰ νικητήρια. Τίς τούτου ἐκορέσθη ποτὲ τῆς διδασκαλίας; ποῖος κόρος τῆς αὐτοῦ ἡδίστης προσομιλίας; Πᾶσιν ἦν προσηνὴς, πᾶσιν ἐράσμιος, πᾶσιν ἐπέραστος, πᾶσι φαιδρὸς, εὐπροσήγορος, εὐήκοος, συμπαθὴς, εὐμετάδοτος, ὅλος ἀγάπης ἀνάπλεος, [& omni paßione vacuus.] ὅλος διακρίσεως γέμων, ὅλος ταπεινωφροσύνης πεπληρωμένος, ὅλος πρᾳότητος μεμεστωμένος, ὅλος ὅλων ἀρετῶν εἰλικρινως ἐμπεπλησμένος, τέλος ὅλος ὁ βίος αὐτοῦ καὶ αὐτὴ ἡ θεωρία πᾶσιν ὡφελείας καὶ οἰκοδομῆς ὑπόθεσις ἦν· ὅθεν καὶ εἰς τὴν ἀκρόπολιν τῆς ἀπαθείας ἔφθασεν, καθάρας αὐτοῦ πάντα τὰ αἰσθητήρια· καὶ γέγονεν ὅλος πεφωτισμένος, ὅλος λαμπρὸς, ὅλος ἡδὺς, καὶ τῷ εἴδει, καὶ τῷ ἤθει, καὶ τῷ τρόπῳ ὅλος ἰγλαῖσμένος, ὑπὸ τῆς ἀῖδίου Τριάδος ἀεὶ λαμπόμενος.

[23] [Athanasius Oeconomus pie moritur,] Ὁ δὲ μέγας Ἀθανάσιος, ὁ πιστὸς καὶ φρόνημος οἰκονόμος, ὁ καλῶς οἰκονομήσας τὰ τοῦ κοινοβίου πράγματα ἐν πολλοῖς ἔτεσιν, ὁ πολλὰ συγκακοπαθήσας τῷ Πατρὶ, ὁ σύναθλος τούτου καὶ συνέρηθος, ὁ πολλὰ κατορθώματα ἐν τῷ κοινοβίῳ πεποιηκὼς, ἠσθένησεν ἀσθένειαν, δι᾽ ἧς καὶ ἐτελειώθη. Εἶτα, κυκλωσάντων ἡμῶν τὰ ἔσχατα αὐτὸν πνέοντα, καὶ παρακαλόυντων μνημονεῦσαι ἡμῶν πρὸς τὸν προσλαμβανόμενον Θεὸν, τοῦτον ἐφθέγξατο ἡμῖν τὸν ἔσχατον λόγον, Ὅτι ἐὰν τύχοιμι παῤῥησίαν, καὶ ἐπιτύχω τοῦ ζητουμένου, πάντως ἴσεσθε. Καὶ οὕτω σεμνοπρεπῶς ἐξάρας τούς ὁσίους πόδας, εἰς χεῖρας Κυρίου τὸ πνεῦμα παρέδωκεν, μηνὶ Ὑπερβερετέῴ εἰκάδι ἕκτῃ. Τοιγαροῦν κηδεύσαντες αὐτὸν, ὡς ἔθος ἐστὶν, κατεθήκαμεν αὐτὸν ἰδίῳ μνημείῳ · οὐ γαρ ἔθος τοῖς ἡμετέροις πατράσιν, [& proprio conditur monumento.] ὡς τοῖς ἄλλοις μοναστηρίοις, εἰς ἕν καταθέσιον ὁμοῦ πάντας κατατιθέναι τοὺς τελευτῶντας, ἀλλ᾽ ἐπιτηρήσαντες τόπον ἐπιτείδιον ἑκάστου, ἐκεῖσε ἴδιον μνημεῖον ποιοῦντες, τοῦτον τῇ γῇ κρύπτουσιν, κατὰ τὸ εἰρημένον, γῆ ἐ͂ι καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσει Ἐκεῖ οὖν καὶ τούτου τοῦ πακαρίου τὸ λείψανον, ὡς εἴρηται, κατεθέμεθα. Ἵνα δὲ μὴ ἄδηλον γένηται τὸ τοῦ Ὁσίου μνημεῖον, ἀλλ᾽ ἐναργῶς φαίνεσθαι πᾶσιν, φυτὸν τὸ λεγόμενον Κυπάρισσον ἐπάνω τοῦ μνήματος, κατὰ τῶν αὐτῶν τιμίων αὐτοῦ στέρνων, αὐτομάτως ἐκφυῆναι ὁ τῶν ὅλων Θεὸς παρεσκεύασεν. Ὅθεν πολλοὶ πίστει φερόμενοι, ἀπερχόμενοι, ἐκεῖνο τὸ φυτὸν κατασπάζονται, καὶ κάρφος ἐξ αὐτοῦ λαμβάνοντες, πρὸς ὑγίαν ἐπιφέρονται.

[24] Ἀνιαθεὶς δὲ οὐ μικρῶς ὁ Πατὴρ ἡμῶν Νικήτας τὴν τούτου διάζευξιν, [moritur etiam S. Nicephorus] ἀμφοτέρων τὸ βάρος αὐτὸς ἐπιλαβόμενος, ἠγρύπνει κοπιῶν εἰς τὴν τῶν ἀδελφῶν πρόνοιαν. Μετ᾽ οὐ πολὺ δὲ καὶ ὁ κοινὸς πατὴρ ἡμῶν Νικηφόρος, ὁ τὴν μονὴν τῇ συνεργείᾳ τοῦ Θεοῦ συστησάμενος, ὁ πάντα αὐτοῦ τὰ διαφέροντα Θεῷ καθιερώσας, ὁ παρὰ Θεῷ καὶ ἀνθρώποις τετιμημένος, ὁ πᾶσιν ἀγαπώμενος διὰ τὸ μέτριον αὐτοῦ τῆς γνώμης, τέλει τοῦ βίου καὶ αὐτὸς ἐχρήσατο, μηνὶ Ἀρτεμησίῳ τετάρτῃ. Ὁ δὲ Πατὴρ ἡμῶν Νικήτας, ὡς γνησιώτατος αὐτοῦ μαθητὴς, δι᾽ ἐπιγράμματος τὴν τούτου μνήμην λαμπρὰν ἐπιτελεῖσθαι ἐτησίως παρέδωκεν. Παρεκαλοῦμεν δὲ αὐτὸν πᾶσα ἡ ἀδελφότης τὴν χειροτονίαν ἀναλαβεῖν τῆς Ἡγουμενίας ἅμα καὶ τὴν ἐπίκλησιν· οὐ γαρ ἦν αὐτὴν δεξάμενος, [cui succedere jussus Nicetas] διὰ τὸ τὸν μακάριον Νικηφόρον ἔτι ἐν τῷ βίῳ περιέναι. Ὁ δὲ ἠνιᾶτο, ἐδυσχέραινεν, ἐδυσφόρει, παρεκάλει πάντας συγχωρῆσαι αὐτῷ, καὶ μὴ ἀναγκᾶσαι περιθέσθαι αὐτῷ τὴν τοιαύτην προσηγορίαν. Προχειρήσασθε, λέγων, ἄλλον τινὰ, ὃν τινα βούλεσθε, τὴν ἐπίκλησιν ἔχειν τῆς Ἡγουμενίας, κᾀγὼ τὴν φροντίδα τοῦ λαοῦ μετὰ Θεὸν, [multumq; reluctans] ὅν τρόπον ἐποιούμην τὸ πρότερον, ποιήσομαι· μόνον εἰς τοῦτο μὲ μὴ βιάσασθε δέομαι ὑμῶν. Ὡς δὲ ἀδύνατον εἴπομεν ἕνεκα τούτου παραχωρῆσαί σοι, ὅτι καὶ περιόντος τοῦ κοινοῦ Πατρὸς ἡμῶν, αὐτὸς μετὰ Θεὸν ἦς ὁ καθηγητὴς καὶ διδάσκαλος ἡμῶν, καὶ πολλῷ μᾶλλον μετὰ τὴν τούτου ἐκδημίαν, τοῦτο σὲ δεῖ καὶ ἔργῳ καὶ λόγῳ καὶ πράγματι καὶ ὀνόματι ἀναλαβεῖν. Βαρύ μοι, ἔφη, τὸ ἐπίταγμα, ὃ μὲ βιάζεσθε ἀδελφοὶ· πλὴν τὸ θέλημα τοῦ Κυρίου γινέσθω. ὦ τῆς ἀμέτρου ταπεινώσεως τοῦ πανοσίου Πατρὸς ἡμῶν! ὅτισι μετὰ δώρων ἐπιτρέχεται, [a Nicephoro Patr. consecratur.] καὶ μεταστάσεως καὶ πολέμων προσγίνεται, τούτῳ τὸ ἔμπαλιν δι᾽ ἄκραν ταπείνωσιν ἀναδείκνυται. Πολλὰ οὖν καὶ δι᾽ ἡμῶν καὶ διὰ φίλων καὶ δἰ ἑτέρων Πατέρων παρακαλέσαντες αὐτὸν, βίᾳ ἐπείσαμεν δέξασθαι, ὡς προλέλεκται, τὴν χειροτονίαν τῆς Ἡγουμενίας, καὶ τὴν προσηγορίαν· ἔτυχεν δὲ ταύτης δι᾽ ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν τοῦ ἐν Ἁγίοις Νικηφόρου, τοῦ τότε τὸν Πατριαρχικὸν Κωνσταντινουπόλεως κατέσχοντος θρόνον.

CAP. IV.

[25] Ἔτι δὲ ὄντων ἡμῶν εἰς τὸ Βυζάντιον, ἤρξαντο ψιθυρίζεσται τὰ ἀσεβῆ καὶ θεοστυγῆ κατὰ τῶν σεβασμίων εἰκόνων δόγματα. [Agente diabolo primum peccavit Adamus] Ὁ γαρ ἀρχαίκακος διάβολος, ὁ ἄμετρα ὑπεραιρόμενος καὶ κατὰ Θεοῦ ὑπερηφανευόμενος, ὁ εἰπών, Θήσομαι τὸν θρόνον μου ἐπὶ τῶν νεφελῶν, καὶ ἔσομαι ὅμοιος τῷ ὑψίστῳ, καὶ διὰ τοῦτο κατενεχθεὶς, ὁ ἄνωθεν καὶ ἐξ ἀρχῆς ἐπιβουλεύων τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων, πρῶτον μὲν ἐν παραδείσῳ χωρεῖ, καὶ τὸν πρωτόπλαστον ἐξαπατήσας ἀπάτῃ θεώσεως, παραβάτην ἐντολῆς Θεοῦ παρεσκέυασεν γενέσθαι, καὶ ἐξόριστον τοῦ Παραδείσου ἐπόιησεν · Ἔπειτα πληθυνθέντος τοῦ γένους, ἐν εἰδωλολατρείαις τοῦτο ἐτυράννησε, καὶ ἔπεισε σέβεσθαι τῇ κτήσει παρὰ τὸν κτήσαντα· τούτων δὲ ἐλευθερωθέντος n διά τε τοῦ θείου Λόγου σὰρκώσεως, [& idolatria invaluit,] δι᾽ οὗ καὶ ἐσαρκώθη, καὶ διὰ τῶν ἁγίων Ἀποστόλων καὶ Μαρτύρων καὶ ἑτέρων θερειδῶν καὶ ἱεροτελετῶν Πατέρων τῶν διαδόχων τῶν τοῦ Χριστοῦ μαθητῶν, καὶ εἰς τέλος ἐξαφανισθείσης, λέγω δὴ τῆς εἰδωλολατρείας, οὐ δ᾽ ὡς οὕτως ἐπαύσατο ἐπιβουλεύων ὁ δόλιος· ἀλλ᾽ ἐξεῦρεν πάλιν διαφόρους αἱρέσεις, [postea hæreses suscrevere,] καὶ δἰ αὐτῶν ἐπλήθυνεν ἐπὶ τῆς γῆς διχοστασίας δεινὰς, καὶ ἀφόρητα σκάνδαλα.

[26] Εἶτα, καὶ τούτων ἐκ ποδῶν γενομένων, διά τε ἁγίων Συνόδων, καὶ διὰ τῆς ἐνστάσεως τῶν ὁσίων Πατέρων τῶν ἀνταγωνισαμένων κατ᾽ αὐτῶν, [& novißime contra sacras imagines,] ἕκαστον κατὰ γενεὰν καὶ γενεὰν, καθ᾽ ἣν καὶ ἀνεφύησαν, τί ποιεῖ; Ἠρέμησεν, ἤ ἐπαύσατο; Οὐδαμῶς · ἀλλὰ πάλιν ἐπινοεῖ ἄλλην αἵρεσιν, ἐσχάτην καὶ πρώτην, ἀνακεφαλαιοῦσαν πάσας τὰς πρὸ αὐτῆς, ὡς μικροῦ δεῖν, τὴν οἰκονομίαν τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Χριστοῦ ἀνατρέπουσαν. Εἰ γαρ ἡ τιμὴ τῆς εἰκονος ἐπὶ τὸ πρωτότυπον διαβαίνει, ὣς φησιν ὁ μέγας Βασίλειος, πάντως ὅτι καὶ τὸ ἔμπαλιν · ἀτιμαζομένης γαρ τῆς εἰκόνος, ἀνάγκη συνατιμάζεσθαι καὶ τὸ πρωτότυπον · δοξαζομένης δὲ ὁμοίως, συνδοξάζεται. Λέξω δέ σοι σαφέστερον καὶ δι᾽ αἰσθητοῦ παραδείγματος. Ὑπόθου μοι εἰκόνα βασιλικὴν ἐγκεχαραγμένην ἔν τινι τόπῳ (καὶ γαρ ἔθος ἦν τοῖς Βασιλεῦσιν ἔκπαλαι τοῦτο ποιεῖν) ἐ͂ιτα δοῖν ἐπὶ τὸ αὐτὸ παρερχομένων, καὶ ὁ μὲν ἑις εἰδὼν τὴν βασιλικὴν εἰκόνα, ἔχων σχέσιν πολλὴν πρὸς τὸν Βασιλέα, εἰσδραμὼν περιεπτύξατο ταύτην καὶ κατησπάσατο · ὁ δὲ ἔτερος τοῦτον ἐπιμεμψάμενος, κατέπτυσεν ταύτην, [in quibus Christus honorabatur,] καὶ ἄρας βόρβορον ἄμφω τὼ χεῖρε ἠχρείωσεν ταύτην καὶ ἠφάνισεν · ἐ͂ιτα, ἔγνω ὁ Βασιλεὺς · τίνα τούτων ἀποδέξεται, εἰπέ μοι · οὐ τὸν πρῶτον ἐν ἀξιώμασι καὶ ὀψωνίοις τιμήσει, τὸν δὲ δεύτερον τιμωρήσεται; Καὶ εἰ εἰκόνα ἐπιγείου Βασιλέως τις ἀχρειώσας οὐκ ἀτιμώρητος ἔσται, ὁ τὴν εἰκόνα τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, τοῦ ἐνανθρωπήσαντος ὑπὲρ ἡμῶν, καὶ σάρκα φορέσαντος, καὶ κατὰ πάντα ὁμοιωθέντος ἡμῖν χωρὶς τῆς ἁμαρτίας, ἀνυβρίζων, ποίας οὐ τεύξεται τιμωρίας; Ἄπαγε τῆς τοιαύτης εὐηθείας, ὦ ἄνθρωπε, καὶ αἰδέσθητι τὴν τοῦ Χριστοῦ εἰκόνα, ὑποθεὶς τὸν Χριστόν. Εἰ δὲ τὸ ἐκτύπωμα οὐ σέβῃ, δῆλος ἐ͂ι ὅτι οὐ δὲ τὸ πρωτότυπον. Ἀλλ᾽ ἐκθιάζουσί τινες, φησὶ, τῶν ἀγροικοτέρων · καὶ τούτου χάριν οὐ δεῖ εἰκονίζειν τὸν Χριστὸν, τινῶν ματαιολογούντων ἤκουσα. [cum earum cultus in prototypon referatur.] Ὦ τῆς ἀβελτηρίας! Ὥρα σοι καὶ τὸν ἥλιον ἀμαυρῶσαι, διὰ τοὺς ἀμβλυόττοντας, ὅστις ἐ͂ι ὁ ταῦτα λέγων. Ἄκουσον δέ. Κατὰ τὸν ἡμέτερον νοῦν διαφορὰν προσκυν ήσεων οἶδεν ὁ λόγος, τὴν μὲν κατὰ λατρείαν, ἣν ἐπὶ τῆς πρώτης καὶ θείας φύσεως ποιεῖν ἐδιδάχθημεν, τὴν δὲ σχετικῶς καὶ ἀναγωγικῶς, ὡς καὶ ὁ μέγας Διονύσιός φησιν · τὴν καθ᾽ ἡμᾶς δὲ ὁρῶμεν, ἀναλόγως ἡμῖν, αὐτῇ τῶν αἰσθητῶν συμβόλων ποικιλίᾳ πληθυνομένην, ὑφ᾽ ὧν ἱεραρχικῶς ἐπὶ τὴν ἐννηῆ θέωσιν, ἐν συμμετρίᾳ τῇ καθ᾽ ἡμᾶς ἀναγώμετα. Θεόν τε καὶ θείαν ἀρετὴν αἱ μὲν νοητικαὶ οὐσίαι, κατὰ τὸ αὐτοῖς θεμιτόν, [θιωροῦσιν ·] ἡμεῖς δὲ αἰσθηταῖς εἰκόσιν ἐπὶ τὰς θείας, ὡς δυνατὸν, ἀναγώμεθα θεωρίας. Εἰ δὲ τοσοῦτον πεπόρωσας τῇ διανοίᾳ καὶ ἀμβλυόττεις πρὸς τὰ λεγόμενα, καὶ ἀδιόρθωτος διαμένεις, ἐν καὶρῷ ἐξόδου μεταμεληθήσῃ ἀνόνητα.

[27] o Τινὲς μὲν ὡς κατωτέραν αἵρεσιν ταύτην ἔχουσι, καὶ εἰς οὐδὲν λογίζονται, ὅθεν καὶ εὐχερῶς ἁλῶνται καὶ συνκατέρχονται · ἔνιοιδὲ οὐ δὲ αἵρεσιν ταύτην ἠγοῦνται, ἀλλὰ φιλονεικίαν. Ἐγὼ δὲ καὶ λίαν δεινὴν ταύτην λογίζομαι (ὀιμαι δὲ καὶ τῶν εὐφρονούντων ἕκαστος) ὡς εἰς τὴν οἰκονομίαν τοῦ Χριστοῦ προσκρούουσαν. Σκόπει δὲ καὶ τοῦτο, ὡς ὅτι αἱ ἄλλαι μὲν αἱρέσεις ἀπὸ Ἐπισκόπων καὶ κατωτέρων Πρεσβυτέρων τὴν ἀρχὴν εἰλήφασιν, ἅυτη δὲ ἐξ αὐτῶν τῶν Κρατούντων. Ἴστε δὲ ὅσον Πρεσβυτέρων καὶ Βασιλέων τὸ διάφορον. Καὶ ἐκεῖ ναι μὲν ἀπὸ τοῦ δογματίζειν, καὶ ἀντιφιλονεικεῖν συνεκροτήθησαν, κατὰ μικρὸν τὴν ἰσχὴν προσλαβόμεναι· ἅυτη δὲ ἐκ βασιλικῆς δυναστείας. [Ejus auctor fuit Leo Isauricus] Λέωηγαρ, ὁ τῶν Ἰσαύρων λεγόμενος, Θεοδόσιον τὸν νέον τυραννήσας, ἥρπασε τὴν τῶν Ῥωμαίων βασιλείαν, καὶ ταύτῃ ἀλαζονευόμενος οὐκ ἔδωκεν δόξαν τῷ Θεῳ· δι᾽ αὐτοῦ γαρ οἱ βασιλεῖς βασιλεύουσιν, καὶ δυνάσται γράφουσι δικαιοσύνην, ὥς φησιν ἡ παροιμία · ἀλλ᾽ ἦρεν εἰς ὕψος τὸ κέρας, καὶ ἐλάλησεν κατὰ τοῦ Θεοῦ ἀδικίαν, καὶ ἔθετο εἰς οὐρανὸν τὸ στόμα αὐτοῦ, καὶ ἡ γλῶσσα αὐτοῦ διῆλθεν ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ ἤρξατο τὴν ἀπὸ τῶν ἁγίων Ἀποστόλων παραδοθεῖσαν ἱστορίαν ταῖς ἐκκλησίαις ἐξαφανίζειν, λέγων μὴ δεῖν εἰκονίζεσθαι τὸν Χριστὸν, μὴ δὲ ἐν εἰκόνι προσκυνεῖσθαι.

[28] Ἐν τούτοις μετέστη ὁ μέγας Ἀρχιερεὺς τοῦ θρόνου αὐτοῦ, [expulso S. Germano:] ἐξέστη τῆς καλιᾶς ἡ σεβασμία χελιδὼν, ἡ τὸ ἔαρ τῆς Ἐκκλησίας ταῖς καλλιφώνοις κελαδίαις κατακοσμίσασα, καὶ τὰς ἑορτὰς Κυρίου κατασεμήνασα · Ἀντεισήχθη δὲ κόραξ p δυσίδης κεχῃνὼς καὶ κατακράζων ἄσιμα, τῆς Ἐκκλησίας ποτνιομένης καὶ στενούσης σκυθρωπὰ, ὡς ἐστερημένης τοιούτου μεγάλου καὶ θεοειδοῦς Ἀρχιερέως. Καὶ ἦν τάραχος οὐκ ὀλίγος ἐν ταῖς πανταχοῦ Ἐκκλησίαις, τοῦ κακοῦ καθάπερ λοὶμη πανταχῶσε διαδραμόντος, τῷ κράτει τῆς ἀσεβείας κρατυνομένου. [propagator Constantinus Copronymus,] Εἶτα, διαδέχεται τούτου τὴν βασιλείαν ἅμα καὶ τὴν ἀσεβείαν Κωνσταντῖνος, ὁ υἱὸς αὐτοῦ, πονηρᾶς ῥὶζης πονηρότερος πτόρθος, ἐξ ἰοβόλου θηρὸς δράκων ψυχοφθόρος, ἐκ δεινοτάτου λέοντος πάρδαλις ποικιλότροπος. Ὑπερέβαλεν δ᾽ οὗτος παλυπλασίως τῇ κακίᾳ τὸν πατέρα οὐκ ἠρκέσθη γαρ μόνῃ τῇ τῶν ἁγίων εἰκόνων ὕβρει, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἁγίους Μάρτυρας, τὸ ὅσον εἰς ἑαυτὸν ἠτίμωσεν, παραγγείλας μὴ λέγεσθαι Ἅγιον, ἀλλὰ εἰς τοὺς Ἀποστόλους, εἰς τοὺς Τεσσαράκοντα, εἰς Θεόδωρον, εἰς Γεώργιον, καὶ τὰ τοιαῦτα · τὰ δὲ τούτων λείψα να πάντη ἐξουδένωσεν, καὶ εἰς οὐδὲν ἐλογίζετο, καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν, σχήματι μὲν χριστιανίζων, παραπλησίωςδὲ Ἰουδαΐζων ἦν τῷ φρονήματι. Ἥν γαρ Χριστὸς ἐξελέξατο καὶ ἠρετήσατο εἰς κατοικίαν ἑαυτῷ, [qui etiam Deiparæ cultum conatus est abolere,] τὴν ὑπερένδοξον αὐτοῦ λέγω μητέρα, τὴν πάντων ποιημάτων ὑπερτέραν, τὴν πάντων βροτῶν σωτηρίαν, τὴν τοῦ κόσμου προστασίαν, τὴν πλησίον Θεοῦ διὰ τὸ κάλλος τῆς παρθενίας χρηματὶσασαν, καὶ ταύτης τὸ σεβάσμιον ὄνομα κατὰ πολλοὺς τοὺς τρόπους ἐσπούδαζεν ἐξεῶσαι τῆς Ἐκκλησίας · τὰς δὲ πρεσβείας αὐτῆς, δι᾽ ἅς ὁ κόσμος συνίσταται, οὐ δὲ ὀνομάζεσθαι ἤθελεν, λέγων μὴ δύνασθαι βοηθεῖν τινι αὐτὴν. Ἐπειρᾶτο δὲ βεβαιοῖν τὸν λόγον αὐτοῦ καὶ ἀπὸ παραδείγματος · λαβὼν γάρ ποτε βαλάντιον μετὰ χεῖρας πλῆρες χρυσίου, καὶ ὑποδεικνύων αὐτὸ τοῖς παρατυγχάνουσιν, ἤρετο, Τίνος ἐστὶν ἄξιον; Τῶν δὲ πολλοῦ εἰπόντων, κενώσας τὸ χρυσίον, πάλιν ἢρετο, Νῦν τὶνος; Τῶν δὲ, Θὐδενὸς, εἰπόντων, ἔφη ὁ ἄθλιος, Οὕτως καὶ ἡ Θεοτόκος (οὐ γαρ Ἁγὶαν ἠξίου εἰπεῖν ὁ ἀνάξιος) ὅτ᾽ ἂν ἐ͂ιχεν τὸν Χριστὸν ἐν ἑαυτῇ τετιμημένη ὑπῆρχεν · ἀφ᾽ οὗ δὲ τοῦτον ἀπεκύησεν, οὐδὲν διαφέρουσα ἦν τῶν λοιπῶν. Φεῦ τῆς βλασφημίας! φεῦ τῆς ἀλαζονίας! ὦ τῆς ἀῤῥήτου ἀνοχῆς τοῦ Θεοῦ! ὦ τῆς ἀφάτου μακροθυμίας! Πῶς οὐκ ἐνεφράγη τὸ στόμα αὐτοῦ, τὸ λαλῆσαν κατὰ τῆς μητρὸς τοῦ Χριστοῦ ἀδικίαν ἐν ὑπερυφαν είᾳ; Τί ἀπεοικὼς ἦν οὗτος τῶν βλασφήμων Ἰουδαίων ὁ νέος Φαρισαῖος, ὁ ὑπερήφανος καὶ θεοστυγής;

[29] Τοὺς δὲ καθ᾽ ἡμᾶς μονάζοντας οὐ δὲ εἰς ἔννοιαν φέρειν ἠξίου, [& monasticum Ordinem extinguere] ἀλλὰ καὶ ἀμνημόνευτοι [ἐπωνομάζοντο] καὶ ὅσοι μὲν οὐκ ἐπείθοντο ταῖς κακοβουλίαις αὐτοῦ, οἱ μὲν ὑπερορίαις κατεδικάζοντο, οἱ δὲ ταῖς φυλακαῖς ἐν απέθνησκον, ἄλλοι δὲ τῷ ξίφει ἀνῃροῦντο, ἓτεροι ῥωπάλοις κατεκταίνοντο καὶ ἐσύροντο, ὥστε τὰ σπλάγχνα αὐτῶν ἐν ταῖς λεοφόροις σκορπίζεσθαι. Καὶ μαρτύρει μοι Στέφανος ὁ νέος Χριστομάρτυς, ὁ τοῦ Πρωτομάρτυρος συνώνυμος καὶ ὁμότροπος. Πρὸς ταῦτα τινὲς αὐτῶν ἐν τῷ θαλαττίῳ ῥεύματι ἐῤῥίπτοντο· ἄλλοι φειδοῖ τῶν τιμωρούντων ἀπεδίδρασκον, [homo ipse spurcißimus] καὶ ἐν ὄρεσι καὶ σπηλαίοις διῆγον, ἐν λιμῷ καὶ δίψει, ἐν ψύχει καὶ γυμνότητι, κακουχούμενοι, θλιβόμενοι, ἐκαρτέρουν· ἄλλοι τὰς τιμωρίας πτοούμενοι, καὶ μὴ θαῤῥοῦντες τῇ ἀσθενείᾳ τῆς σαρκὸς, εἰς ξένην χώραν μετίεσαν, κᾀκεῖσε τὸ τῆς συνειδήσεως μαρτύριον ἐπλήρουν. Καὶ οἱ μὲν φόβῳ τῶν κολάσεων ὑπέπιπτον, ἄλλοι ταῖς θωπείαις ἐδελεάζοντο, ἕτεροι ἀγαπῶντες τὴν δόξαν τῶν ἀνθρώπων μᾶλλον ἢ τοῦ Θεοῦ ὑπεκλίνοντο, ἄλλοι τὰς ἡδονὰς τῆς σαρκὸς πληροῦντες [ἡττῶντο] · πολλοὶ γαρ τούτων καὶ γυναῖκας περιάγειν ἠναγκάσθησαν, καὶ γέγονεν τὰ ψυχῶν φροντιστήρια, οἴ μοι! πορνείας καταγώγια. Πᾶς δὲ ὁ σκοπὸς αὐτοῦ καὶ ἡ σπουδὴ ἦν ἀπαλεῖψαι πάμπαν τὸ μοναχικὸν τάγμα ἐξ ὧν ἐβασίλευεν. Τοσοῦτον δὲ ἔχαιρεν τῇ δυσωδίᾳ τῆς ἀκαθαρσίας ὁ δυσωδέστατος, ὡς καὶ τὰ ἀλισγήματα τῶν ἀλόγων χρίεσθαι, καὶ τοῖς σὺν αὐτῷ τοῦτο ποιεῖν παρακελεύεσθαι, οὒς ἐθεράπευεν, κᾀκ τούτου φιλοφρονούμενος, ταῖς δυσωδίαις ἀεὶ χαίροντας. Ἀλλ᾽ οὐκ ἔστιν καὶρὸς τὰ ἐκείνου πάντα ἐκτραγῳδύειν ἀνοσιουργήματα, πάμπολλα ὄντα καὶ βέβηλα. [& impiißimus.] Φέρεται δὲ λόγος περὶ αὐτοῦ, ὡς ὅτι ὅτε νήπιος ἐβαπτίζετο τὴν κολυμβήθραν ἠφάνισεν, ὥστε εἰπεῖν τὸν ἅγιον Γερμανὸν, ὅτι μεγάλην δυσωδίαν μέλλει οὗτος τῇ Ἐκκλησίᾳ ἐγκαταμίγειν, ὄπερ καὶ γέγονεν. Λέγηθα δὲ καὶ τοῦτο ὑμῖν μετὰ τῶν ἄλλων φράσαι, αὐτὸς ἐγὼ ἀνέγνων τριακαίδεκα λογίδρια, ἅπερ παρέδωκεν ταῖς δυσὶν ἑβδομάδαις, πρεσβείαν μὴ ἔχοντα.

[30] Τοιγαροῦν ἀποῤῥίξαντος καὶ τούτου τὴν ἀθλίαν ψυχὴν, Λέων ὁ υἱὸς αὐτοῦ τήν βασιλείαν ἐπὶ πέντε χρόνους διεδέξατο · ἀπονηρότερος δ᾽ ὢν οὗτος, [Ejus filio Leoni succedens Irene] οὐδὲν διεπράξατο, μᾶλλον δὲ μικρὸν ἐπὶ αὐτοῦ ἀνέθη τὰ τῆς Ἐκκλησίας. Εἶτα, καὶ τούτου τελευτήσαντος, Εἰρήνη, ἡ τῆς ἀληθοῦς εἰρήνης ἐπώνυμος βασιλεύσασα, παντελῆ εἰρήνην τῇ Ἐκκλησίᾳ σὺν τῷ ἑαυτῆς βλαστῷ ἐβράβευσεν. Ἀποθεμένη γαρ τὴν γυναικίαν ἀσθένειαν, ἠνδρίσατο κατὰ τῆς ἀσεβείας · καὶ πολλὴν ἔνστασιν ἐπιδειξαμένη ὑπὲρ τῆς ἀληθείας, τοὺς τάυτῃ ἀντιλέγοντας, λύσασα τὰς τούτων ζώνας, ἐξέωσε τῆς πόλεως, καὶ οὕτως ἄριστα ὑπερμαχήσασα τῆς πίστεως, ἔχουσα καὶ τὸν μέγαν Ταράσιον συναγωνιστὴν καὶ σύμφρονα, τὸ ὅλον δὲ τὸν πάντων Θεὸν συνεργοῦντα, ἀπέδωκεν τὸ ἀρχαῖον κάλλος τῆς τοῦ Χριστοῦ οἰκονομίας, [orthodoxiam restituit.] καὶ τὴν εὐπρεπῆ ὡραιότητα ταῖς Ἐκκλησίαις · καὶ γέγονεν εἰρήνη βαθεία ἐν ὅλῃ τῇ οἰκουμένη, διὰ τῆς χάριτος τοῦ Χριστοῦ, καὶ διὰ τῆς ἐπιμελείας Εἰρήνης τῆς ὀρθοδόξου Βασιλίσσης. Ἐποίησεν δὲ καὶ ἄλλα πλεῖστα κατορθώματα, λέγω δὴ γηροκομία, πτωχοτροφία, ξενοδοχεῖα, καὶ φόρων κουφισμοὺς · τὸ δὲ μοναδικὸν τάγμα τοσοῦτος ηὐξήθη ἐπὶ αὐτῆς, ὡς εἰς ἁναρίθμητα πλήθη ἐλάσαι· πανταχοῦ ἀσκητήρια, πανταχοῦ φυχῶν φροντιστήρια, μοναχῶν τε καὶ λαἳκῶν εἰρηνικὴ κατάστασις, προσευχαὶ ἀμφοτέρων ἀένναοι, φαλμῳδίαι παννύχιοι, καὶ λοιπὸν τὰ πάντα ἡρέμα καὶ ἡσυχία, καὶ ἐ͂ιεν τὰ χριστιανῶν ἐν γαλήνῃ ἑνώσει τῆς πίστεως, μία ποίμνη, ἑις ποιμὴν ὁ Χριστὸς.

[31] Διαδέχεται δὲ ταύτης τὴν βασιλείαν Νικηφόρος ἅμα καὶ τὴν ὀρθοδοξίαν, ὁ εὐσεβέστατος, καὶ φιλόπτωχος, καὶ φιλομόναχος · ἐ͂ιτα Μιχαὴλ ὁ νῦν ἔτι ἐν μοναδικῷ διαπρέπων ἀξιώματι. Τοῦτον τυραννήσας Λέων ὁ θηριώνυμος καὶ θηριότροπος, [Leo Armenus] καὶ ἁρπάσας τὴν βασιλείαν Ρὡμαίων ἀναξίως, οὐκ ἐδόξασεν οὐδ᾽ ηὐχαρίστησεν τῷ Θεῷ τῷ παραχωρήσαντι, ἀλλ᾽ ἐματαιώθη ἐν τῇ κενώσει τοῦ νοὸς αὐτοῦ, καὶ ἐν τῷ τὴν ἀσέβειαν κρατύνειν, ἐν τούτῳ τὸ βασίλειον αὐτῷ διαμένειν ὑπετόπαζεν. Μιμεῖται καὶ οὗτος τὸν ὁμώνυμον καὶ ὁμότροπον, τὸν ἀποστάτην, τὸν Ἀσσύριον q καὶ πολέμιον, τὸν ἐφευρετὴν τῶν κακῶν, Λέοντα λέγω τὸν Ἴσαυρον · καὶ ἄρχεται διώκειν τὰ ἅγια τῶν ἁγίων ὃν τρόπον κᾀκεῖνος. [iconomachiæ instauratores colligit:] Εἶτα ἐζήτει συμμύστας καὶ διδασκάλους τοῦ κακοῦ· εὗρεν δὴ ὀλίγους τῆς Συγκλήτου, Ἰωάννην τὸν καλούμενον Σπέκταν, καὶ Εὐτιχιανόν. Ἐζήτει δὲ καὶ ἐκ τοῦ Ἱερατικοῦ τάγματος· περινοστήσας δὲ ὁ ταῦτα ὑποσπείρας αὐτῷ διάβολος τὸ Βυζάντιον, εὗρεν Ἰωάννην τὸν ἐπίκλην Γραμματικὸν, τὸν νέον Τέρτυλον, καὶ κρατήσας αὐτὸν τυχὸν τῆς χειρὸς, ἤγαγεν πρὸς τὸν Βασιλέα, Δέξαι τοῦτον, λέγων, χρησιμέυσαντά σοι πρὸς τὸ ζητούμενον · σκεῦος γάρ μοι ἐκλογῆς ἐστιν, τοῦ βαστᾶσαι τὸ ὄνομά μου ἐναντίων τῶν ὀρθοδόξων. Τόινυν, καθάπερ Παῦλος Χριστοῦ, γίνεται καὶ οὗτος στόμα τοῦ διαβόλου · καὶ ὥσπερ χείμαῤῥος ἐκ διαφόρων ὄμβρων συσταθεὶς καταφέρει δυσώδη καὶ τεθωλομένα ρἔυματα, οὕτω καὶ οὗτος ἐκ τοῦ μιαροῦ τῆς καρδίας αὐτοῦ θησαυροῦ, ἐξήνεγκε δυσωδέστατα καὶ βορβορόδη δόγματα, ποτίζων τοὺς πλησίον ἀνατροπὴν θωλερὰν · ἐ͂ιχεν μέν συνεργοὺς, ἐκ μὲν τῶν ὑπὸ θρόνον Ἀντώνιον τὸν τοῦ Συλαίου, ἐκ δὲ τοῦ μοναχικοῦ καταλόγου Λεόντιόν τινα καὶ Ζωσιμᾶν, ὅστις Σωσιμᾶς εἰς τὰς αὐτὰς ἡμέρας διὰ μοιχείαν ῥινότμητος γενόμενος ἐτελεύτησεν.

[32] Εἶτα συνάγεται πᾶν τὸ πλῆθος τῶν μοναχῶν σὺν Ἐπισκόποις καὶ Μητροπολίταις πρὸς τὸν ἁγιώτατον Νικηφόρον τὸν Πατριάρχην, [& Episcoporum cœtum] καὶ ποιοῦσιν ὁλόνυκτον παννυχίδα ἐν τῇ μεγάλῃ Ἐκκλησίᾳ · καὶ τῇ ἕωθεν προσεκαλέσατο αὐτοὺς ὁ Βασιλεύς. Εἶχεν δὲ τοὺς ἀπαταιῶνας καὶ μύστας τῶν κακῶν, ἔνδον εἰς τὸ παλάτιον σκέπων, καὶ οἷα ὅρνις ἐπιθάλπων ἐν τοῖς βασιλείοις, καὶ παραθαρσύνων, καὶ ὑπισχνούμενος δωρεὰς, καὶ μηδὲν δεδιέναι παρακελευόμενος · ἐκέλευσεν δὲ εἰσελθεῖν τὸν Πατριάρχην μόνον ἐν πρώτοις · Ἀγν οῶν δὲ τὰ μεταξὺ αὐτῶν κατ᾽ ἰδίαν εἰρημένα, ἐ͂ιτα προσεκαλέσατο πάντας. Ἔστη δὲ ἔμπροσθεν αὐτοῦ στίφος Πατέρων ἐκλεκτῶν, ἁγίων, ἰσαγγέλων, θεοειδῶν · παρίσταντο δὲ καὶ οἱ Μεγιστάνες τοῦ Βασιλέως καὶ πᾶσα ἡ Σύγκλητος.

[33] [ad se venire jubens] Καί φησι πρὸς τοὺς ἐν ἐξοχῇ προβεβηκότας ὁ ἁγιώτατος Νικηφόρος, Εἴπατέ μοι, Τὸ μὴ ὂν, δύναται πεσεῖν; Οἱ δὲ τῇ ἀσαφίᾳ τῆς ἐρωτήσεως [οὐδὲν] ἀποκριθέντες, καὶ εἰς ἀλλήλους ὁρῶντες, ἤρετο πάλιν ὁ Πατριάρχης. Ἔπεσον ἐπὶ Λέοντος καὶ Κωνσταντίνου τῶν Ἰσαύρων αἱ ἁγίαι εἰκόνες, ἢ οὐ; Τῶν δὲ τὰς κάρας πρὸς τὸ κάταντες κεκληκότων, καὶ τὸ Ναὶ ὑποφηνάντων, ὡς ἔκεν πρὸς τον σκοπὸν τοῦ μεταξὺ αὐτῶν ἰδίᾳ ῥηθέντων, ἔφη ὁ Πατριάρχης · Τὸ γαρ μὴ ἱστάμενον πῶς δύναται πεσεῖν; Οὐδὲν δὲ πρὸς ταῦτα ὁ Βασιλεὺς, πρὸς δὲ τοὺς Πατέρας φησὶν, Ἴσθητε, Πατέρες, ώς κᾀγὼτοῦ φρονήματος ὑμῶν εἰμι · ἐξήνεγκεν δὲ ὅπερ ἐπεφέρετο ἐγκόλπιον ἱστορισμένον, καὶ ἐν ὑποκρίσει τοῦτο προσκυνῶν, ἔλεγεν, Ὡς ὁρᾶτε καὶ οὐδὲν διακεχώρισμαι ὑμῶν · ἀλλὰ ἄνεστησάν τινες ἑτέρως διδάσκοντες, [simulat pietatem,] καὶ λέγοντες, οὕτως ἐ͂ιναι τὴν ὀρθὴν ὁδὸν, ὡς αὐτοὶ λέγουσιν. Τοίνυν ἐξελθέτωσαν ἐνώπιον ὑμῶν, καὶ ζητηθήτω ἀναμεταξὺ ὑμῶν ἡ ὑπόθεσις · καὶ εἰ μὲν πείσωσιν ὑμᾶς καλῶς λέγειν, μὴ δ᾽ αὐτοὶ γίνεσθε κωλυταὶ τοῦ καλοῦ· εἰ δὲ πεισθῶσιν παρ᾽ ὑμῶν κενοτομίαν διδάσκειν, [hortaturq; ut coram se disputare velint.] παυσάσθωσαν τῆς κακῆς διδασκαλίας, καὶ κρατήτω ἡ ὀρθοδοξία ὡς τὸ πρότερον. Εἰ γαρ καὶ περὶ ἄλλου καταδεεστέρου πράγματος ἐνεκλήθη μοι, οὐκ ἔδει με παρασιωπῆσαι · πῶς δὲ περὶ εκκλησιαστικοῦ ζητήματος;

[34] [Negant illi in colloquium veniendum] Τῶν δὲ μὴ καταδεξαμένων, μήτε εἰς πρόσωπον αὐτοὺς ἐλθεῖν, μήτε λόγου τινὸς ἀξιῶσαι, ἀλλ᾽ ὡς βδέλυγμα τούτους λογισαμένων, ἔτι δὲ ἀκριβῶς ἐπισταμένων τὸν σκοπὸν τοῦ Βασιλέως, ἐπιῤῥεπῶς ἤξαντα πρὸς τὸ κακὸν, καὶ ὡς οὐ μεταπισθησεται κᾂν πᾶσαν τὴν Γραφὴν εἰς μαρτυρίαν αὐτῷ φέροιεν, ἔφη Αἰμιλιανὸς ὁ Κυζίκου Ἐπίσκοπος· Εἰ ζήτημα ἐκκλησιαστικόν ἐστιν, ὡς ἔφης, ὦ Βασίλεῦ, ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ζητήσθω, ὡς ἔθος ἐστὶν · καὶ γαρ ἄνωθὲν καὶ ἐξ ἀρχῆς τὰ ἐκκλησιαστικὰ ζητήματα ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ζητεῖται, καὶ οὐκ ἐν τοῖς βασιλείοις. Ἀλλὰ κᾀγὼ, φησὶν ὁ Βασιλεὺς, τἐκνον εἰμὶ τῆς ἐκκλησίας, καὶ ὡς μεσίτης ἐπακροάσομαι ἀμφοτέρων ὑμῶν, καὶ συγκρίνας τὰ ἑκάτερα, τἀληθῆ γνώσομαι. [coram judice seculari] Πρὸς ταῦτα Μιχαὴλ, ὁ Συνάδων Ἐπίσκοπος, Εἰ μεσίτης ἐ͂ι, διὰ τί οὐ ποιεῖς ἔργον μεσίτου; ὅτι τοὺς μὲν κρύπτεις ἐν τῷ παλατίῳ, καὶ ἐπισυνάγεις, καὶ παροτρύνεις, καὶ ἄδειαν δίδως τοῦ διδάσκειν αὐτοὺς τὰ ἀσεβῆ δόγματα· οἱ δὲ οὐ δὲ ἐπὶ τοῖς ἀμφόδοις τολμῶσί τι φθέγξασθαι, πανταχοῦ τοῖς προστάγμασί σου καταπτισσόμενοι. Οὐκ ἔστιν τοῦτο μεσιτείας, ἀλλ᾽ ἣ τυραννίδος γνώρισμα. Οὐχ οὔτως, ἔφη ὁ Βασιλεὺς, ἀλλ᾽ ὡς καὶ προεῖπον ὡς ὑμεῖς εἰμι· ἀλλ᾽ ἐπὰν ἐνεκλήθη μοι, οὐ δεῖ με παρασιωπῆσαι. Τίς δὲ ἡ αἰτία, δι᾽ ἥν οὐ θέλετε λαλῆσαι πρὸς αὐτοὺς, ἐν τούτῳ ὄιδαμεν ἀπορίας ἐστὶν, καὶ οὐκ ἔχετε μαρτυρίας συνιστώσας ὑμῶν τὰ λεγόμενα. Εἶτα Θεοφύλακτος, ὁ Νικομηδείας Ἐπίσκοπος · Μάρτυς μὲν Χριστός ἐστιν, [& quidem adversario,] οὗ καὶ τὸ ἐκτύπωμα ὁρᾷς κατ᾽ ὀφθαλμοὺς ἐγγεγραμμένον ἐν πρώτοις, ἔπειτα μυρίαι μαρτυρίαι συστατικαί εἰσιν περὶ τουτου, καὶ οὐκ ἀποροῦμεν ὡς ὑπονοεῖς, ἀλλ᾽ οὐκ εἰσὶν ὦτα ἀκουόντων, καὶ οὐδὲν ὠνήσαιμεν, τῷ κράτει γαρ ἀντιπολεμούμεθα. Εἶτα καὶ Πέτρος, ὁ Νικαίας Ἐπίσκοπος, Πῶς λέγεις λαλῆσαι μὲν μετ᾽ αὐτῶν, καὶ ἰδοὺ συμμαχεῖς αὐτοῖς, ἢ ἀγνοεῖς ὅτι καὶ Μανιχαίους τοὺς λεγομένους ἐὰν εἰσφέρεις καὶ ὑπερμαχεῖς αὐτῶν, καταδυναστεύσωσιν ἡμῶν, ὡς πρὸ σοῦ βοηθούμενοι. Οὐκ ἄνευ σκοποῦ εἴρηκεν τοῦτο ὁ ἁγιώτατος Πέτρος · οὗ γαρ τῇ ἀσεβείᾳ συμπλακεῖ ἐξουσία, ἡ ἀλήθεια ἡττᾷται, καὶ τὸ δίκαιον τυραννεῖται καὶ καταπονεῖται.

[35] Εἶτα καὶ ὁ ἱερὸς Εὐθύμιος, ὁ Σάρδης Ἐπίσκοπος, παῤῥησιασάμενος πλειόνως, [idq; contra antiquißimam traditionem] πρὸς τὸν Βασιλέα ἀπεκρίνατο · Ἄκουσον, Βασιλεῦ, ἀφ᾽ οὗ Χριστὸς κατῆλθεν ἐπὶ τῆς γῆς μέχρι τῆς σήμερον, ὀκτακόσια καὶ περετέρω ἔτη ἐν ταῖς πανταχοῦ Ἐκκλησιαις σκιογραφεῖται, καὶ ἐν εἰκόνι προσκυνεῖται · καὶ ποῖος αὐθάδης τολμήσειεν τὴν τοσούτων ἐτῶν πᾳράδωσιν, τὴν ὑπὸ τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, καὶ Μαρτύρων καὶ ὁσίων Πατέρων παραδωθεῖσαν παρασαλεῦσαι ἢ παραλύσαι; τοῦ Ἀποστόλου εἰπόντος, Ἀρ᾽ οὖν, ἀδελφοὶ, στήκετε καὶ κρατεῖτε τὰς παραδόσεις, ἃς ἐδιδάχθητε, εἴτε διὰ λόγου, εἴτε δι᾽ ἐπιστολῆς ἡμῶν. Καὶ πάλιν, Κᾄν Ἄγγελος ἐξ οὐρανοῦ εὐαγγελίζεται ὑμῖν παρ᾽ ὃ παρελάβετε, [a Nicena 2 Synodo confirmatam.] ἀνάθεμα ἔστω. Ὅθεν καὶ κατὰ τῶν πρὸ ἡμῶν τὴν αἵρεσιν ταύτην ἐπινοησάντων, Σύνοδος συνεκροτήθη ἐν Νικαίᾳ τὸ δεύτερον ἐπὶ Εἰρήνης καὶ Κωνσταντίνου τῶν εὐσεβῶν Βασιλέων. Ταύτην οὖν τὴν Σύνοδον αὐτὸς ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ τῷ ἰδίῳ δακτύλῳ ἐσφράγισεν, καὶ ὅστις τολμήσει τι τῶν αὐτῆς παρασαλεῦσαι ἢ παραχαράξαι, ἀνάθεμα ἔστω. Πανοῦργος δ᾽ ὢν ὑπεκρίνατο τέως μακροθυμεῖν ὁ Βασιλεὺς. Ἀπεκρίθη δὲ καὶ Θεόδωρος, ὁ θερμὸς τῆς Ἐκκλησίας διδάσκαλος, ὁ τῶν Στουδίου Ἡγούμενος, Μὴ παράλυε λέγων, ὦ Βασιλεῦ, Ἐκκλησιαστικὴν κατάστασιν· εἴρηκεν γαρ ὁ Ἀπόστολος, καὶ οὓς μὲν ἔθετο ὁ Θεὸς ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, πρῶτον Ἀποστόλους, δεύτερον Προφήτας, τρίτον Ποιμένας καὶ Διδασκάλους, πρὸς τὸν καταρτισμὸν τῶν ἁγίων, οὐκ εἴρηκεν Βασιλεῖς. Σοὶ μὲν, ὁ Βασιλεῦ, ἐπιστεύθη ἡ πολιτικὴ κατάστασις, καὶ τὸ στρατόπεδον · τούτων φρόντιζε, καὶ τὴν Ἐκκλησίαν ἔασον Ποιμέσι καὶ Διδασκάλοις κατὰ τὸν Ἀπόστολον · εἰ δὲ τοῦτο οὐ βούλει, εἵνεκα τῆς πίστεως ἡμῶν παρατροπῆς, Ἄγγεγος ἐξ οὐρανοῦ εἰ εὐαγγελίζεται ἡμῖν, οὐκ ἀκουσώμεθα αὐτοῦ, οὐχὶ δὲ σοί.

[36] Τότε ὑπερζέσας τῷ θυμῷ, καὶ τὴν τῆς εὐθείας λέξιν εἰς ὕβριν λογισάμενος, [Imperator omnes cum injuria dimittit,] ἀπεπέμψατο πάντας· τὸν δὲ ὅσιον Θεόδωρον ὑπερορήσας, ἔφη ἐπὶ τῆς βασιλείας αὐτοῦ μὴ ὑποστρέφειν εἰς τὸ Βυζάντιον · τοὺς δὲ Προεστῶτας τῶν ἔξω μοναστηρίων παραγγείλας μηδαμοῦ προέρχεσθαι, μὴ δὲ διδάσκειν ταύτης ὀρθοδοξίας, ὲξεῶσαι τῆς πόλεως · ἐξορίζει δὲ τοὺς τῶν μεγάλων Ἐκκλησιῶν Προέδρους, οὒς μὲν ἐπὶ τὰ Ἀνατολικὰ κλήματα, οὒς δὲ ἐπὶ τὰς τῆς Δύσεως νήσους, καὶ δηλοῖ τῷ ἁγιωτάτῷ Νικηφόρῳ τῷ Πατριάρχη, [Patriarcham deponit;] Κάτελθε, λέγων, οὐ γαρ ἔχει σου χρείαν ἡ Ἐκκλησία. Ὁ δὲ ἀντεδήλωσεν αὐτῷ διὰ τιμίου γραμματείου εἰπών, Ἐγὼ μὲν, ὦ Βασίλεῦ, οὕτως, ὡς ἔτυχεν, οὐ κατέρχομαι· οὐ γάρ έστιν ἐν ἐμοὶ αἴτιον καθαιρέσεως · εἰ δὲ δι᾽ ὀρθοδοξίαν καὶ εὐσέβειαν τυραννοῦμαι, εἴτε δι᾽ ἑαυτοῦ, εἴτε διὰ βασιλικοῦ ὑμῶν ἀνθρώπου, ἀπόστειλον, καὶ κατέρχομαι. Τότε ἀπέστειλεν ὁ Βασιλεὺς ἕνα τῶν Μεγιστάνων αὐτοῦ, καὶ κατήνεγκεν αὐτὸν τυραννικῷ τρόπῳ. Ὁ δὲ κατελθὼ ν ἐν τῇ μεγάλῃ ἐκκλησίᾳ, καὶ ἅψας κηροὺς, θυμιάσας τὲ καὶ εὐξάμενος, τοῦ λαοῦ θρηνοῦντος τὴν τούτου ἀποδημίαν, τοῦτον αὐτοῖς ἐπαφῆκεν τὸν λόγον, Τέκνια, Χριστιανοὺς ὑμᾶς ἀφίω. r Καὶ κατελθὼν εἰς Ἀκρόπολιν, καὶ ἐπιβὰς εἰς ἀκάτιον, διεπέρασεν, καὶ ἦλθεν εἰς ἔν τῶν αὐτοῦ μετοχίων, κᾀκεῖσε διῆγεν ἐν νηστείαις καὶ προσευχαῖς καὶ δεήσεσιν, ἐν ῆσυχίᾳ τε καὶ καρτερίᾳ, καὶ ὑπομονῇ πολλῇ, ἕως τῆς ἡμέρας τῆς πρὸς τὸν Κύριον αὐτοῦ ἐκδημίας.

[37] [eique substituit Theodorum Spatharium.] Καὶ οὕτως λαβόντες παντελῆ ἄδειαν οἱ πικροὶ τῆς ἀληθείας διῶκται, ἤρξαντο ἀδεῶς πλατύνεσθαι καὶ διδάσκειν τὰ ἀσεβῆ δόγματα. Ἐποίησαν δὲ καὶ s σπατριάρχην Θεόδοτόν τινα ἀπὸ σπαθαρίων, μειρακίων παίγνια, ὥσπερ συηιστῶντες, ἀφελή τινα ὄντα καὶ κουφόγνωμον, ὥστε καὶ τὸ τῆς θυμέλης παιγνίου ὀνόματι τούτῳ προσονομάσαι, εἰς γέλοιον τῶν χλευάζειν ἐθελόντων· τοῦτον εἴρηται καὶ δούλην ἐπιφέρεσθαι διὰ τὸ νοσεῖν αὐτὸν τὴν τῶν νεφρῶν· νόσον, μᾶλλον δὲ εἰς ἡδονῆς ἐκπλήρωσιν. Εἶτα ποιοῦσιν Ἰουδαἳκὸν συνέδριον ἐν τῇ μεγάλῃ ἐκκλησίᾳ, καὶ ἀναθεματίζουσιν τοὺς ἁγίους Πατέρας ἡμῶν (φεῦ τῆς μανίας! ἐπιστρέψει ὁ πόνος ἐπὶ τὰς κεφαλὰς αὐτῶν, [anathema orthodoxis dicitur.] καὶ ἐπὶ τᾲς κορυφὰς αὐτῶν τὸ ἀνάθεμα αὐτῶν καταβήσεται) τοὺς δὲ μὴ συνελθόντας αὐτοῖς Ἐπισκόπους, τοὺς μὲν ῥίψαντες πρινεῖς ἐπάτησαν, τοὺς δὲ ὀπισθοφανῶς ἐξέωσαν τοῦ συνεδρίου.

CAP. VI.

[38] Μετὰ τοῦτο κελεύει εἰσελθεῖν τοὺς τῶν ἐμφανῶν μοναστηρίων Ἡγουμένους, καὶ εἰσῆλθον ἅπαντες, ἐν οἷς ἦν καὶ ὁ θεσπέσιος Πατὴρ ἡμῶν Νικήτας, [Hegumeni in fide constantes traduntur carceri] περὶ οὗ καὶ ὁ λόγος. Εἶτα πρῶτον μὲν ἐν θωπείαις πανούργως δελεάζειν αὐτοὺς ἐπεχείρουν, ἔπειτα καὶ ἀπειλαῖς ἐκφοβεῖν ἐπειρῶντο. Ὡς δὲ ἴδον πάντων καταφρονοῦντας, ἐν διαφόροις φυλακαῖς τούτους ἐνέβαλον, σκεψάμενοι τί περὶ αὐτῶν. Καθείρχθη δὲ ὁ ὅσιος Πατὴρ ἡμῶν Νικήτας ἐν εἰρκτῇ δυσωδεῖ καὶ αὐχμηρᾷ ἐπὶ πολλὰς ἡμέρας, ὥστε καὶ χωρὶς ἑτέρας ποινῆς, [sicut etiam S. Nicetas:] αὐτὴ ἡ καταδίκη ἱκανὴ ἦν αὐτῷ πρὸς τιμωρίαν · καὶ γαρ ἦν καὶ τῇ φύσει πάντα ἀηδιζόμενος, ὡς οὐδεὶς ἕτερος. Ἐπὶ πᾶσι δὲ τούτοις ἀφίκοντο πρὸς αὐτὸν καθεκάστην ἡμέραν τὰ τῆς μανίας ἀμβλοθρίδια, ἀνθρωπίσκια λέγω ἐξουθενημένα, τὰ οὐ δὲ χαίρειν αὐτῷ λέγειν ἱκανὰ ὄντα, φλιναφοῦντα βλάσφημα ῥήματα, μωρολογοῦντα πρὸς θλίψιν τοῦ Οσίου · περισσοτέρως δὲ Νικόλαός τις ὀνόματι ἐν ματαιολογίαις τοῦτον ἐξέθλιβεν ἕως οὗ ἐν ὀνείρῳ ὁ ἴδιος πατὴρ, τελευτήσας δὲ ἦν οὗτος, ἐπιστὰς αὐτῷ προσηπείλησεν, Ὑποχώρει, λέγων, ἐκ τῶν τοῦ Θεοῦ δούλων. Ἔκ τοτε οὖν μᾶλλον ἐσωφρόνισεν ὁ ἄτακτος, καὶ οὐ παρηνόχλησεν ἔτι τὸν Δίκαιον, ἀλλὰ καὶ ἄλλους ἐκώλυσεν τοῦτο ποιοῦντας.

[39] [deinde relegantur] Κακοπαθήσας οὖν ὁ Ὅσιος ἐν τῇ εἰρκτῇ, ὡς εἴρηται, ἐπὶ πολλὰς ἡμέρας, προσέταξεν ὁ Βασιλεὺς ἐξορίζεσθαι αὐτὸν ἐπὶ τὰ τῆς Ἀνατολῆς μέρη, εἰς κάστροντε φυλά ττεσθαι λεγόμενον Μασαλαιών. Ἦσαν δέπου τὰ μέσα τοῦ χειμῶνος · καὶ ἦν ἰδεῖν τὸ ἅγιον σωματεῖον ἐκεῖνο τῷ κρύει καὶ τῷ t νηφετῷ ἄνωθεν κατατρυχόμενον, κάτωθεν δὲ τῆς u ἀτράπου γῆς ὑγρότητα ἀναδιδούσης, καὶ πολλὴν αὐτῷ δυσχέρειαν παρεχούσης · ἔτι δὲ καὶ τοῦ ἐπὶ τὴν ἐξορίαν αὐτὸν ἀπαγαγεῖν κελευσθέντος, ἀνηλεοῦς ὄντος, ἐπισπεύδοντος αὐτὸν, ὥστε δι᾽ ἱπτὰ ἡμερῶν, καὶ τότε σμικροτάτων, διανῦσαι αὐτὸν ὅλον τὸ μῆκος τῆς ὁδοῦ ἐκείνης. Τὸ αὐτὸ δὲ καὶ ἐπὶ ἄλλοις Πατρᾶσιν ἔδρασεν ὁ ἀνήμερος θήρ. Ἐννοήσας δὲ ὅτι εἵνεκα τῆς ἐξορίας οὐδὲν πλέον ὠνήσειεν ἢ τούτους προθυμωτέρους ἀπεργάσασθαι, ὡς πάσης θλίψεως ἀνωτέρους ὑπάρχοντας · μεταβουλευσάμενος ὁ πανοῦργος, [& denuo revocantur CP.] μή πω πέντε ἡμέρας ποιήσαντας ἐν τῇ ἐξορίᾳ, πάλιν ἐπὶ τὸ Βυζάντιον ἐν πλείονι σπουδῇ ἀνθυποστρέφειν ἐκέλευσε, μετὰ τῆς αὐτῆς δυσχερίας καὶ κακοπαθείας. Προσέταξεν δὲ αὐτοὺς ἐν ἀνέσει διάγειν ἔως οὗ σκέψεται ποίῳ τρόπῳ δυνηθείη τούτους ἑλκῦσαι πρὸς τὸ ἑαυτοῦ θέλημα.

[40] [& traduntur Ioanni Hylilæ cruciandi] Καὶ παρελθουσῶν τῶν τοῦ χειμῶνος ἡμερῶν, ἔτι δὲ καὶ τῶν ἁγίων νηστειῶν, μετὰ τὸ ἅγιον Πάσχα παραδίδωσιν αὐτοὺς τῷ σοφιστῇ τῶν κακῶν Ἰωάννῃ, ἧ βούλοιτο ἐπινοίᾳ κολάσαι αὐτούς. Παραλαβὼν δὲ αὐτοὺς, ἔβαλεν εἰς διαφόρους φυλακὰς, καὶ τοιαύταις τιμωρίαις καθυπέβαλεν αὐτοὺς καὶ ἐξέθλιβεν οἵαις οὐ δὲ οἱ ἕλληνες τοὺς Μάρτυρας. Βαλὼν γαρ αὐτοὺς εἰς λυπηρὰς καὶ σκοτεινὰς φυλακὰς, μήτε στρομνὰς ὑποκάτωθεν ἔχοντας, μήτε σκεπάσματα ἄνωθεν, καθὼς ἔκαστος εὑρέθη ἠμφιεσμένος, οὕτως χαμαὶ ἐρέριπτο, κεράμια πρὸς κεφαλὴν ἔχοντες · διὰ δὲ στενοτάτης ὀπης, οὐγκίαν ἄρτου, καὶ τούτου ἠχρειομένου, ὡς ἐπὶ κυνος ἐπέῤῥιπτον αὐτοῖς, τοσοῦτον ὅσον ἵνα μὴ τῷ λιμῷ τελευτήσωσιν · τὸ δὲ ὕδωρ, ὃ ἐπιδίδοτο αὐτοῖς, βραχὺ λίαν, καὶ τοῦτο ὀδωδός · ὁ γαρ σκοπὸς αὐτοῦ ὅλος ἦν ἢ πεῖσαι αὐτοὺς, [qui per sævitiam nihil proficiens] ἢ τοῦ ζῆν ἀπαλλάξαι. Πρὸς δὲ περισσοτέραν θλίψιν τοῦ ἀοιδίμου Πατρὸς ἡμῶν, τὸν τούτῳ διακονούμενον ἀδελφὸν ἡμῶν, λέγω δὴ Θεόκτιστον, τὸν καὶ χάριτι Χριστοῦ διάδοχον αὐτοῦ γενόμενον, νέον ὄντα, ἐν φρουρᾷ καθεῖρξεν, καὶ τοῖς αὐτοῖς ἐτιμώρησεν ἐπινοήμασιν. Ἰδὼν δὲ ὅτι μᾶλλον θανεῖν ἥλοντο ἣ προδοῦναι τὴν ἀλήθειαν, δελεάζουσιν αὐτοὺς ἐν τούτοις, ὡς Ὅτι οὐδὲν ἄλλο αἰτοῦμεν παρ᾽ ὑμῶν ἢ τὸ κοινωνῆσαι ἅπαξ Θεοδότῳ, [dolo impetrat ut semel cōmunicent cum Theodoto:] καὶ πέρα τούτου μηδὲν δράσαι· ἐ͂ιθ᾽ οὕτως ἐξελθεῖν ἕκαστον εἰς τὰ μοναστήρια ὑμῶν, μετὰ καὶ τῆς πίστεως καὶ τοῦ φρονήματος ὑμῶν. Ἐντούτῳ ἐξέρχονται οἱ Πατέρες, x εἰ δεῖ Πατέρας αὐτοὺς καλεῖν, διὰ τὴν ἀναπάλαισιν ἣν εἰς ὕστερον ἐπεδείξαντο καὶ θέρμην διάπυρον.

[41] Ἑξῆς αὐτῶν ἕκαστος ἐξεφρουρεῖτο, καὶ ἔρχονται πρὸς τὸν ὅσιον Νικήταν, προτρεπόμενοι καὶ αὐτὸν ἐξεληλυθέναι τῆς εἰρκτῆς. Τοῦ δὲ ἀναβαλλομένου, καὶ μὴ δ᾽ ὅλως τούτων ὑπακούειν βουλομένου, ἐπέμενον ἐπεμβαίνοντες αὐτῷ, [quod etiam S. Nicetæ persuasum] ὡς Ὅτι ἀδύνατον ἐαθῆναί σε ἐνταῦθα ἡμῶν ἐξελθόντων · οὐδέν ἐστιν τὸ ζητούμενον αὐτοῖς παρ᾽ ἡμῶν, οἰκονομίσωμεν μικρὸν, ἵνα μὴ τὸ πᾶν ἀπολέσωμεν. Οὕτως ἐπὶ πολὺ βιασάμενοι αὐτὸν, ἦξεν ἀβουλήτως, οὐ τὰς θλίψεις φεύγων, οὐ δὲ ναρκήσας τὴν κακοπάθειαν, μὴ γένοιτο, ἀλλὰ τῇ παρακλήσει τῶν Πατέρων αἰδεσθεὶς ὑπεκλήθη · οὐ τῇ προαιρέσει, ἄπαγε, ἀλλ᾽ εὐλαβηθεὶς τοὺς γἐροντας· ἕνεκεν γαρ τοῦ περὶ πίστεως λόγου, ζωῆς καὶ θανάτου προκειμένων, ὁ θάνατος αὐτῷ εὖ οἶδα ἧν προτιμώτερος, καὶ οὐδ᾽ ὅλως προδιδόιη τι τοῦ ὀρθοῦ λόγου, [illo orthodoxiam simulante.] κᾂν μυρίοι κίνδυνοι πρὀύκειντο. Τοιγαροῦν ἀνῆλθον ὁμοῦ πάντες εἰς τὰ λεγόμενα εὐκτήρια, ἱστορισμένα δὲ ἦν ὡς τὸ πρότερον, καὶ ἐκοινώνησαν ἐκ χειρὸς Θεοδότου, λέγοντος, Τοῖς μὴ προσκυνοῦσι τὴν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ ἀνάθεμα. Καὶ οὕτως οἱ μὲν λοιποὶ Πατέρες ἐξῆλθεν, ἕκαστος εἰς ἣν διεῖπεν μονὴν· οὗτος δὲ ὁ Μακάριος, [Ita digressis ceteris,] περισσοτέρως πληγεὶς τὴν καρδίαν, ὡς ὅτι καὶ τὸ μικρὸν παρεκκλῆναι τοῦ παντός έστιν ἀρχὴ καταστροφῆς, ἐβουλεύσατο ἀποδράσαι καὶ ἀπελθεῖν εἰς ἑτέραν χώραν, κᾀκεῖσε τὴν ἧτταν διορθώσασθαι.

[42] Ἐμβαλὼν δὲ τὰ αὐτοῦ εἰς ἀκάτιον, διέπλευσεν ἕως Προκονήσου · καὶ αὖθις μεταμεληθεὶς, [Nicetas redit CP. facti pœnitens] καὶ εἰπὼν ἐν ἑαυτῷ, Ὄτι ἔνθα τὸ σφάλμα γέγονεν, ἐκεῖ δεῖ γενέσθαι καὶ τὴν διόρθωσιν · ὑπέστρεψεν πάλιν εἰς τὸ Βυζάντιον, καὶ εἴχετο τῆς προτέρας αὐτοῦ ὁμολογίας καὶ πίστεως, τὸ παράπαν μηδὲν δεδιώς. Προσκαλεσάμενος δὲ τοῦτον ὁ Βασιλεὺς, ἔφη πρὸς αὐτὸν. Τί ὅτι τῶν ἄλλων Πατέρων ἐξελθόντων εἰς τὰ μοναστήρια τὰ ἴδια, αὐτὸς μόνος ὑπελείφθης, τῷ ἰδίῳ ἐξακολουθήσας θελήματι; καὶ οὐ τῇ διατάξει ἡμῶν πειθαρχήσας, ὡς δὲ ἔμαθον; καὶ εἰ διαφεύγειν τὸ κράτος ἡμῶν διελογίσω, [seq; Imperatori generose sistit.] παραλογίσασθε τοῦτο νομήσας. Τοίνυν ἤξας τῇ ἡμετέρα κελεύσει, ἔξελθέ σου εἰς τὸ μοναστήριον· εἰ δὲ μὴ, θλίψεις σοι μέλλω ἐπιφέρειν, ἃς οὐ δυνήσει ὑπενεγκεῖν. Πρὸς ταῦτα ὁ Ὅσιος πραΐᾳ τῇ φωνῇ ἀπεκρίνατο. Ἐγὼ μὲν, ὧ Βασιλεῦ, οὔτε εἰς τὸ μοναστήριόν μου ἐξέρχομαι, σοῦ κελεύοντος, οὔτε τῆς πίστεώς μου ἀποστήσομαι · ἀλλ᾽ ἐν τῇ αὐτῇ ὁμολογίᾳ μου εἰμὶ καὶ ἔσομαι, ἐν ᾗ καὶ οἱ Πατέρες μου διεφυλάχθησαν, δι᾽ ἦς καὶ προεκινδύνευσαν ὑπερασπίζοντες ἄριστα y τῆς Ἐκκλησίας, ἐν ᾗ ἐστήκαμεν καὶ καυχόμεθα ἐπ᾽ ἐλπίδι τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ. Εὖ ἴσθι γαρ, Βασιλεῦ, ὅτι ὄυτετὸν θάνατον πτοηθεὶς, πρόσκαιρος γάρ ἐστιν, οὔτε τὴν ζωὴν ταύτην ἀγαπησας, Θεὸς μάρτυς, ἐποίησα τὸ μὴ καθῆκον · ὑπακοὴν δὲ τῶν γερόντων, ἥνπερ οὐκ ὤφειλα, καὶ ἄκων ἐπλήρωσα. Γίνωσκε οὖν ἀκριβῶς, ὡς οὐ δὲ μία κοινωνία ἐστίν μοι πρὸς ὑμᾶς · ἀλλ᾽ ἐμμένω τῇ παραδόσει, ᾗ ἐξ ἀρχῆς παρέλαβον. Ποίει ὃ βούλει ἐν έμοὶ, μηδὲν πλέον ἀκούειν παρ᾽ ἐμοῦ ὀιόμενος.

[43] Ἰδὼν δὲ αὐτὸν ὁ Βασιλεὺς ἀμετάθετον ἔχοντα τὸ φρόνημα, παρέδωκεν αὐτὸν Ζαχαρίᾳ τινὶ, [ab eo traditus Zachariæ viro pio,] ἐπιτρόπῳ τῶν βασιλικῶν οἴκων, τῶν ἐπιλεγομένων τὰ Μάγγανα, φυλάττειν αὐτὸν τέως παρ᾽ ἑαυτῷ ἐκεῖσε, ἔως οὗ σκέψηται περὶ αὐτοῦ. Εὐσεβὴς δ᾽ ὢν ἀνήρ, οὐδὲν δεινὸν διεπράξατο εἰς τὸν Ὅσιον, μᾶλλον δὲ τὀυναντίον ἀγαθοποιῶν καὶ εὐεργετῶν αὐτὸν τὰ μέγιστα, αἰδούμενος καὶ εἰς πρόσωπον ἀτενίσαι τοῦ ἀνδρός. Μετὰ ταῦτα ἐξόρισεν αὐτὸν ὁ Βασιλεὺς εἰς ἕν τῶν νησιῶν τοῦ κόλπου, [relegatur in insulam S. Glyceriæ] τῆς ἁγίας Γλυκερίας λεγόμενον · κατεῖχεν δὲ τοῦτο Ἄνθιμός τις τῶν ἐντόμων, ἀγυρτώδης, ἱερόσυλος, κακεντρεχὴς, σκολιὸς, δόλιος, αὐθάδης, ἀνηλεής. Τοῦτον οὗν, διὰ τὴν ὑπερβάλλουσαν αὐτοῦ κακίαν, Ἔξαρχον τῶν ἐκεῖ μοναστηρίων ἐποίησαν οἱ ἄθεοι · τοιούτοις γαρ τότε τὰς ἀρχὰς ἐνεχείριζον, ἵνα τῇ δυναστείᾳ τὸ πᾶν διαστρέψωσιν · ὃν, διὰ τὴν πολλὴν αὐτοῦ μανίαν, καὶ ἀπόνοιαν, καὶ ἀλαζονίαν, Καΐφαν οἱ αὐτόχθονες προσωνόμασαν. Οὗτος δὲ παραλαβὼν τὸν Ὅσιον, [ibique ab Anthimo eunucho vexatur.] καὶ λαβὼν τὴν ἐξουσίαν κατ᾽ αὐτοῦ, ἐπιμελῶς ἐξέθλιβεν. Κατακλείσας γαρ αὐτὸν εἰς στενὴν καὶ τεθλιμμένην εἰρκτὴν, ἐτιμώρει τοῦτον εἰς τέλος, μήτε ὅλως ἀνανεύειν αὐτὸν συγχωρῶν, αὐτὸς τὴν κλεῖδα τῆς φυλακῆς ἐπιφερόμενος, καὶ δἰ ὀπῆς τὴν βραχυτάτην τροφὴν αὐτῷ ἐπιδίδοσθαι προσέταττεν· ἐ͂ιχεν γαρ καὶ ὑποσχέσεις παρὰ τῶν ἀθέων ὡς ὅτι εἰ πείσειεν τοῦτον συνελθεῖν αὐτοῖς, περισσοτέρας τιμῆς ἀξιοῦσθαι · διὰ τοῦτο καὶ περισσῶς αὐτὸν ἐξέθλιβεν, πείθειν αὐτὸν ὀιόμενος ὁ ἀνόσιος.

CAP. VII.

[44] Ὄντος δὲ τοῦ Σεβασμίου ἐκεῖσε, τί θαυματουργεῖ δι᾽ αὐτοῦ ὁ τῶν θαυμασίων Θεός; Οὐ γαρ δεῖ κρύπτειν τὴν χάριν τοῦ ἁγίου Πνεύματος, [Zachariam in Thracia captivum,] τὴν ἐν τῷ Ὁσίῳ πλεονάσασαν. Ζαχαρίας τοίνυν ὁ προμνημονευθεὶς ἀγαθοποιὸς φύλαξ τοῦ θεσπεσίου Πατρὸς ἡμῶν, πεμφθεὶς παρὰ τοῦ Βασιλέως πρὸς διοίκησιν δημοσίων πραγμάτων ἐπὶ τὸ Θρακῶον μέρος, βαρβάροις ἁλοὺς τοῖς παρακειμένοις ἐκείνῳ τῷ μέρει, αἰχμάπωτος εἰς τὴν χώραν αὐτῶν ἀπηνέχθη. Ἀκηκοὼς δὲ τοῦτο Μιχαὴλ ὁ ἱερώτατος Ἐπίσκοπος Συνάδων, ἐξ ἧς ἐφρουρεῖτο καὶ αὐτὸς φρουρᾶς, [pro eo orare rogatus] δηλοῖ τῷ ὁσιωτάτῷ Νικήτᾳ, ὅτι ὁ κοινὸς ἡμῶν φίλος Ζαχαρίας, συλληπθεὶς ὑπὸ τοῦ Θρακώου ἔθνους, αἰχμάλωτος εἰς τὴν γῆν αὐτῶν ἀπείη · ἀλλὰ παρακαλῶ, ἐκβίασαι ὑπὲρ αὐτοῦ τὸν Θεὸν, δύνασαι γαρ εὖ οἶδα. Ὡς δὲ ἀνηγγέλη τῷ πατρὶδιὰ τοῦ ὑπηρετοῦ ντος ἀδελφοῦ ἡμῶν Φιλίππου, οὐ μικρῶς ἠνιάθη, ὡς μικροῦ καὶ ἄσιτον διαμεῖναι διὰ πάσης ἡμέρας.

[45] Ἑσπέρας δὲ καταλαβούσης, ἥνπερ ἐκέκτητο z κανδῆλαν εἰς φαῦσιν τῆς εἰρκτῆς, ἐπέδωκεν ταύτην τῷ διακόνῳ, ἐν τῷ θαλαττίῳ ὕδατι ἐκπλύναι ταύτην. [prædicit mox liberandum,] Ὡς δὲ τοῦτο σπουδῇ ἐποίησεν ὁ διάκονος, ἀπέδωκεν τῷ Ὁσίῳ τὴν κανδῆλαν. Ἄναψας δὲ ταύτην, ἠγρύπνει, τὸν Θεὸν ὑπὲρ Σαχαρίου ἱκετεύων, ἕως πληροφορίαν πρὸς τοῦ τῶν ὅλων Θεοῦ τῆς τούτου ἀναῤῥύσεως ἐδέξατο. Ὅτε δὲ ἔφθασεν ἡ ὥρα τῆς νυκτερινῆς ψαλμῳδίας, ἐφώνησεν τὸν ὑπηρωτοῦντα · καὶ ἐκτελέσαντες ταύτην, ὡς ἑώρα τοῦτον ὁ διάκονος φαιδρὸν καὶ χαριεντιζόμενον, ἤρετο τὴν αἰτίαν θέλων μαθεῖν. Ὁ δὲ φησὶν, Μὴ λυποῦ, Φίλιππε, τὸν γαρ φίλον ἡμῶν Ζαχαρίαν σοῖς ὀφθαλμοῖς ἐνταῦθα μέλλεις θεάσασθαι. Ὅπερ καὶ γέγονεν· μετ᾽ οὐ πολὺ γὰρ ἔδοξεν εἰρηνεύειν τὸ προειρημένον ἔθνος μετὰ τοῦ Βασιλέως, καὶ ἀντικαταλλαγῆς γενομένης, ἐξῆλθεν καὶ Ζαχαρίας σὺν τοῖς λοιποῖς αἰχμαλώτοις, εὐχαριστῶν τῷ Θεῷ καὶ τῷ Ἁγίῳ. Τρεῖς δὲ ἀδελφοὶ κατὰ σάρκα, [invocatus liberat periclitantes in mari.] σὺν τῷ ἰδίῳ πλοίῳ ἐν τῇ θαλάσσῃ πλέοντες, καὶ μέλλοντες καταποντίζεσθαι, σφοδροῦ καταλαβόντος αὐτοὺς κλύδονος, δἰ ἐπικλήσεως τοῦ Ἁγίου σωθέντες, τῷ Θεῷ ηὐχαρίστουν, τῷ τοιαύτην χάριν τῷ Ἁγίῳ αὐτοῦ δεδοκότι.

[46] Οὕτως δὲ ἐκαρτέρησεν ὁ Ὅσιος ἐν ἕξ ἔτεσι θλιβόμενος, κακουχούμενος, ὑστερούμενος, μέχρι τῆς τελευτῆς τοῦ θεομάχου Λέοντος · οὗτος γαρ ὁ ἀλητήριος, [Cæso Leone] δίκην κτήσας ἀξίαν τῆς αὐτοῦ ἀπονοίας τὸν ἔκθιστον aa θάνατον. Τίνες γαρ τῆς τάξεως νεωτερήσαντες, καὶ ὡς ὑπ᾽ Ἀγγέλου ὁδηγηθέντες, εἰσίεσαν ἀκωλύτως εἰς τὰ βασίλεια, καὶ ἐπάταξαν αὐτὸν εἴσω τοῦ εὐκτηρίου μαχαίραις· ἔδοξε γαρ προσφεύγειν ἐν τῷ θυσιαστηρίῳ, κᾀκεῖσε ἐπατάχθη ἀ νομήσας διακενῆς.

[47] [subrogatur Michael:] Ἦν δὲ τούτῳ δέσμιος ὁ Μιχαὴλ δυσὶν ἁλύσεσιν κατεχόμενος, καὶ εὐθέως λύσαντες αὐτὸν οἱ τὸν θῆρα χειρωσάμενοι, ἀνηγόρευσαν Βασιλέα · ὅστις μέσος ἀρετῆς καὶ τοῦ ἔμπαλιν γενόμενος, τὴν μὲν πίστιν οὐκ ὤρθωσεν, τοὺς δὲ Πατέρας ἡμῶν ἅπαντας ἐκ τῆς ἐξορίας ἀ νεκαλέσατο, καὶ τοὺς ἐν φυλακαῖς ἠλευθέρωσεν, καὶ ὁ διωγμὸς ὁ πολὺς τῆς Ἐκκλησίας ἐπαύσατο. Ἐξίει δὲ καὶ ὁ μακάριος Πατὴρ ἡμῶν Νικήτας ἐξ ἧς ἐβέβλητο φυλακῆς, [redeunt exules;] ὡς ἔκ τινος σκαλύματος λαμπρὸς Ὁμολογητὴς καὶ Μάρτυς ἀναίμακτος, τὰ νικητήρια τῶν ἄθλων ἐναργῶς ἐπιφερόμενος. Ἀπίει δὲ ὁ μέγας Πατὴρ ἡμῶν εἰς τὰς παρακειμένας νήσους πλησὶον τῆς πόλεως, τῆς ἡσυχίας ἐρῶν· καὶ ἐκαθέσθη εἰς ἔν τούτων, ἀγγελοπρεπῶς διαιτόμενος· καὶ ἦν πάντων ὁδηγὸς εἰς σωτηρίαν, [Nicetas quietus juxta CP. vivit,] πάντων στηριγμὸς, πάντων ἰατρὸς, ψυχικὸς καὶ σωματικὸς, τοῖς ἐνδεέσιν ἐπαρκῶν τὰ πρὸς τὴν χρείαν, οὐ μόνον τοῖς πιστοῖς, ἀλλὰ καὶ εἰς ἀπίστους τηεῖἐλεημοσύνην ἐπιδείκνυεν. Μετὰ ταῦτα ὠνήσατο ὁ Μακάριος μετόχιον μικρὸν ἄντικρυς τῆς πόλεως, πρὸς τὸ βόριον μέρος, κᾀκεῖσε διῆξεν τὸν ἐπίλοιπον βραχύτατον χρόνον.

[48] Ὅτε δὲ ἐφέστηκεν ὁ καὶρὸς τοῦ ἀναλῦσαι αὐτὸν, καὶ σὺν Χριστῷ ἐ͂ιναι, [ibique moritur 3 Aprilis,] τῆς νόσου σφοδρότερον κατεπηγούσης, καὶ τὰς δυνάμεις αὐτοῦ ἐκδαπανώσης, Κυριακῆς διαφαούσης, περὶ ὥραν ἕκτην ἐξάρας τοὺς ὁσίους πόδας, τοὺς καλῶς δραμόντας ἐν τῇ ὁ μολογίᾳ τῆς πίστεως, τοῖς ἐλθοῦσιν Ἀγγέλοις συνεξεδήμησεν, τῇ τρίτῃ τοῦ Σανθικοῦ μηνός. Ὡς δὲ ἠκούσθη ἡ ἁγία αὐτοῦ κοίμησις, συνήχθη πλῆθος πολὺ, ἔκτε τῆς πόλεως καὶ τῶν πέριξ, [& post celebres exequias] ἀνδρῶν τε καὶ γυναικῶν, μοναχῶν τε καὶ παρθένων, καὶ πάντες ὡς προστάτην πρὸς τὸν ἄνω Βασιλέα προπέμποντες. Παρεγένοντο δὲ καὶ οἱ Ἀρχιεπίσκοποι, ὅτε ἁγιώτατος Θεόφιλος τῆς Ἐφέσου, καὶ ὁ ἱερὸς Ἰωσὴφ Θεσσαλονίκης· καὶ ποιήσαντες εἰς αὐτὸν τὰ ἐξ ἔθους τῆς κηδείας, κατέθηκαν αὐτὸν εἰς γλωσσόκομον. Οἱ δὲ τούτου γνήσιοι φοιτηταὶ, ἐμβαλόντες αὐτὸν εἰς πλοῖον, ἤνυον τὸν πλοῦν ἐπὶ τὴν ἁγίαν αὐτοῦ μονὴν, ἣν ἰδίοις πόνοις συνεστήσατο. Ἦμεν δὲ ἡμεῖς ἐκδεχόμενοι εἰς τὸν αἰγιαλὸν, [refertur in monasterium Medicii,] σὺν τῷ ὁσιωτάτῳ Παύλῳ Ἐπισκόπῳ Πλουσιάδος· καὶ ὡς ἔφθασεν πρὸς ἡμᾶς, ἐξενέγκαντες τοῦτον τοῦ πλοίου, προσεκυνήσαμεν σὺν δάκρυσι τὸ ἅγιον λείψανον· καὶ ἄραντες ἐπ᾽ ὤμοις σὺν τῇ πρεπούσῃ ὑμνῳδίᾳ, πάση ἡ ἀδελφότης ἀμφοτέρων τῶν μοναστηρίων προεπέμπομεν αὐτὸν ἐπὶ τὴν μονήν.Θαύματα δὲ πλεῖστα δἰ αὐτοῦ ὁ Θεὸς ἐν τῇ ὁδῷ πεποίηκεν· δαίμονες ἐφυγαδεύθησαν ἐκ πολλῶν ἐνεργουμένων, νοσοῦντες ἐθεραπεύθησαν ἐκ ποικίλων νοσημάτων, ἐν οἷς καὶ γυνὴ αἱμοῤῥοοῦσα, μετὰ πίστεως προσελθοῦσα, καὶ τοῦ ἀγίου λειψάνου μόνον ἀψαμένη, ὑγιὴς ἀπεκατέστη.

[49] [& miraculis claret.] Ποιήσαντες δ᾽ οὖν ἐπ᾽ αὐτῷ τὴν ἐξ ἔθους ἀκολουθίαν τῆς κηδείας, κατεθήκαμεν αὐτὸν ἐν τῷ μνημείῳ τοῦ κοινοῦ Πατρὸς ἡμῶν Νικηφόρου, ὃ ἐποίησεν ἑαυτῷ ἔτι ζῶν, ἐξ εὐωνύμων τοῦ νάρθηκος· ἐν ᾧ χάριτι Χριστοῦ ἰάσεις καὶ σημεῖα ἐπιτελοῦνται μέχρι τῆς σημερον. Πάντες γαρ ὅσοι πρὸς τὴν ἁγίαν ἐκείνην σωρὸν ἀφίκονται ἀσθενεῖς, ὑγιεῖς ἀναστρέφουσιν οἴκαδε, οἵῳ δήποτε κατέχονται νοσήματι. Οὗτος ὁ βίος, αὕτη ἡ πολιτεία τοῦ οὐρανοπολίτου καὶ θεσπεσίου Πατρὸς ἡμῶν Νικήτα· οὕτῳ ἠγάπησεν τὸν Θεὸν ἀπλήστως, καὶ ἠγαπηθη ὑπ᾽ αὐτοῦ ἁξίως, ἐδόξασεν καὶ ἐδοξάσθη · τοὺς γαρ δοξάζοντάς με φησὶν δοξάσω, ἐ͂ιπεν ὁ Κύριος, αὐτῷ γαρ πρέπει ἡ δόξα τῷ Πατρὶ, καὶ τῷ Ὑιῷ, καὶ τῶ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμη.

[50] [Vita a Studitis transcribitur.] Τετέλεσται ἡ παροῦσα βίβλος μηνὶ Μαρτίῳ κά, ἰνδικτίωνι ά, ἔτους κόσμου σ υ κ δ᾽, γραφεῖσᾳ διὰ χειρὸς Ἰωάννου ταπεινοῦ καὶ ἐλαχίστου μοναχοῦ, ἐπὶ Ἀνατολίου τοῦ ὁσιωτάτου Ἡγουμένου τῶν Στουδίου.

[Annotata]

a Addit MS. τοῖς πνευματικοῖς δετυμῶσι: quæ salvosensu abesse, & difficulter per conjecturam explicari possunt, propter verbum ultimum mendose scriptum; nisi revera sit Græcobarbarum, qualia plura in hæc Vita occurrent.

b Ἐξήτηλον quid proprie sit non divino.

c Interpetrantem fugit hoc ultimum hujus periodi membrum, quod sic Latine redditum adde: cui vero istud deficit, huic sermo conjecturando & cum hæsitatione effertur aut profertur.

d Λοιμαίνεσθαι pro Λοιμένεσθαι, corrumpere.

e Νεόκορος Ædituus Sirleto & Lexicographis, ἀπὸ τοῦ κορεῖν inquiunt, ab ornanda ecclesia: vereor ego ne ea interpretatio parum ætati puerili congrua & onomatopeia minus vera sit; cum simplicius, sicut διόσκορος Jovis puer, sic Νεόκορος puer templi poßit intelligi (nam κόρος puer est, κόρη puella) tales autem fuerint apud Græcos, qui apud nos Pueri chori sive Chorales appellantur.

f MS. χορεύστριας, quod putavimus correctione egere, & scripsimus χορευτρίαις, Saltatricibus, ut sit femininum a χορευτὴς.

g Πτυχίον, diminutive libellus imo tabella plicatilis, quomodo dicuntur ecclesiarum δίπτυχα &c.

h Excellentibus sociis ministerii sui, ejus scilicet, quo in templo, ut diximus, fungebatur, quomodo hic accipienda vox συννεόκορος.

i Εὐτραπελία, quamvis paßim in bonam sumatur partem pro urbanitate, qua alieno sensui suum quis facile accommodat: tamen pro scurrilitate etiam quandoque sumitur, ut apparet ex Apostolo ad Ephes. 5.

k Πενταετία quinquennium est: nescio quomodo Latine vertenti septennium obrepserit: tu calami errorent benignus corrige.

l Ecgraphum nostrum ἀρογὸς, mendose ut reor, ideoq; muto. Sirletus videtur opitulatorem intellexisse: ex hujus versione mox accipimus vocem unam, integrando sensui nenecessariam, & more nostro [ ] includimus.

m Medicinam vertit Sirletus: magis requirit sensus ut virga seu baculus intelligatur, utque λυγὰς idem sit ac λύγος, unde λυγόω flecto, inflecto.

n Subintelligo, quod præceßit, τοῦ γένους ἀνθρώπων.

o Scriptum erat in margine, Γερμανὸς οὗτος.

p Ἀνσστάσιος ὁ μιαρὸς, inquit glossa marginalis.

q Ita appellatur hic Leo, cum respectu ad blasphemum Sennacherib Regem Assyriæ.

r Non est hic ἀκρόπολις nomen proprium loci alicujus extra Constantinopolim: sed omnino accipitur appellative pro parte ipsius civitatis, non tam suprema quam extrema.

s Non Patriarcham, sed illusorie Spatriarcham appellat, qui fuerat ex Spathariis assumptus, quasi Spathariarcham, respectu hominum suæ factionis, gladiatorum instar in Ecclesia versantium.

t Νηφετὸς hic sumi videtur pro aëre nubilo & pruinoso, qui alias Νέφος dicitur.

u Ἄτραπος invius adjective, nescio an alibi legatur: substantive paßim significat semitam seu diverticulum a trita seu communi via, quasi minus trita.

x Quomodo defectuosus hic sensus suppleri debeat ostendimus in Latina versione: ubi etiam data in Adnotatis est ratio, cur mox pro ἐφρουρειτο substitutum sit ἐξεφρουρειτο.

y Sirletus videtur legisse ἄριστοι optimi, meiius ἄριστα optime.

z De voce Κανδῆλα, a Latinis accepta, vide Meurßium in Græcobarbaris.

aa Ἔκθιστος quid proprie sit non divino.

ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΙΟΣΗΦ ΤΟΥ ΥΜΝΟΓΡΑΦΟΥ
ex MS. Synaxario Collegii Claromontani S. I. Parisiis.

Iosephus Hymnographus, Constantinopoli (S.)

[Patria Siculus] Οὗτος ὑπῆρχεν ἑκ τῆς Σικελῶν ἐπαρχείας, γεννητώρων Πλουτίνου καὶ Ἀγάθης. Πορθηθείσης δὲ τῆς τούτου πατρίδος, σὺν μητρὶ καὶ ἀδελφοῖς διαφυλαχθεὶς, ἦλθεν εἰς Πελοπόνησον. Ἐκεῖθεν ἀπάρας ἦλθεν εἰς Θεσσαλονίκην. Πέντε καὶ δέκατον ἔτος ἄγων, ἀποκείρεται ἔν τινι μοναστερίῳ, [sit monachus & Presbyter Thessalonicæ:] καὶ ἦν διερχόμενος πᾶσαν την θείαν γραφὴν · ὅθεν καὶ την τοῦ Πρεσβυτέρου χειροτονίαν δέχεται, καὶ μετὰ Γρηγορίου τοῦ Δεκαπολίτου τῇ Κωνσταντινουπόλει καταλαμβάνει. Ἐπεὶ δὲ ἡ τῶν Εἰκονομάχων ἁίρεσις ἆυθις ἀνεφάνη, Λέοντος τοῦ δυσσεβοῦς Ἀρμενίου [βασιλεύοντος], παρεκάλεσαν τὸν Ἅλιον Γρηγόριον οἱ Ὀρθόδοξοι, στεῖλαι εἰς Ρὥμην τὸν Ἰωσὴφ, μηνύσοντα τοῖς ἐκεῖσε τὸ συμβάν. Καὶ ὁ μὲν ἐξέπλοι · πλοῖα δὲ ἐπιστάντα βαρβαρικὰ δεσμότην εἰς Κρήτην ἀπήγαγον. Ἐν μιᾷ δὲ τῶν νυκτῶν ἐπιστὰς αύτῷ τις ἱεροπρεπὴς τὴν ἰδέαν, Ἐκ Μύρων ἐνταῦθα πάρειμι, ἔφη · καὶ βίβλιον κρατῶν, διεκελεύετο τοῦτο λαβεῖν. [e Cretensi carcere liberatur a S. Nicolao:] Ὁ δὲ λαβὼν, ἀνεγίνωσκε καὶ ἔψαλλε, Τάχυνον ὁ οἰκτίρμων, καὶ σπεῦσον ὠς ἐλεήμων εἰς τὴν βοήθειαν ἡμῶν, ὅτι δύνασαι βουλόμενος. Καὶ τὸ ἀδόμενον, ἔργον πρωΐας ἐγένετο. Τότε γαρ τοῦ τῆς αἱρέσεως προμάχου Θεοφίλου ἐξ ἡμῶν γενομένου, ἡ τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησία τῶν σεπτῶν εἰκονισμάτων ἀπείληφε τὴν εὐπρέπειαν · καὶ ὁ τίμιος Ἰωσὴφ, ἐλευθερωθεὶς τῆς εἱρκτῆς πρὸς τὴν Κωνσταντινούπολιν διεσώζετο. Ἐν δὲ τοῖς ὁρίοις τῆς Θεσσαλονίκης γενόμενος, λείψανον ἑυρὼν τοῦ ἁγίου Ἀποστόλου * Ἀνδρέου, [oratorium struit:] ἔλαβεν, καὶ ναὸν ἐπ᾽ ὀνόματι τούτου ἐδομήσατο · καὶ ἐν φροντίδι πλείονι καθεστήκει, μελῳδήμασι τὰς αὐτοῦ πανηγύρεις κατακοσμήσας, σὺν δάκρυσι καὶ στεναγμοῖς ἠξίου τοῦ ποθουμένου τυχεῖν · τοιγαροῦν καὶ ἐπέτυχεν. Ὁρᾷ γαρ νύκτωρ ἄνδρα τινὰ φοβερὸν, ἐν ἀποστολικῷ τῷ σχήματι, ἀπὸ τῆς ἱερᾶς τραπέζης εὐαγγέλιον ἀράμενον, καὶ τοῖς στέρνοις αὐτοῦ ἐπιτεθέντα, καὶ εὐλογίας αὐτὸν ἀξιώσαντα. [Canones scribit & dictat mira facilitate:] Καὶ ἐκ τότε ἔλαβε τὸ χάρισμα τῆς ὑμνῳδίας · καὶ οὕτως ἀπόνως καὶ μετὰ κολίας τὰς ἱερὰς ὑμνῳδίας δι᾽ ἄπασαν τὴν ἐκκλησίαν ἐφώτησεν ἐν ὕμνοις · ἐντεῦθεν τοῖς ἁπάντων στώμασι ἄδεται, καὶ πασὶ ποθινὸς καὶ ἐπέραστος, οὐ μόνον ἰδιώταις καὶ ἄρχουσιν, [relegatur in Chersonem] ἀλλὰ καὶ αὐτοῖς τοῖς Βασιλεῦσι γίνεται.

Καὶ πολλὰ ἐπὶ τῆς ὀρθοδόξου περὶ τῶν εἰκόνων πίστεως ἀγωνιζόμενος ἐξωρίσθη ἑις Χερσῶμα, παρὰ τοῦ δυσσεβοῦς * Ἀρμενίου, ὑπὸ Βαρδᾶ τοὐνομα καταδικασθεὶς, καλῶς γε τοῦτον διελεγξάμενος. Καὶ μετα τὴν τελευτὴν αὐτοῦ ἀναῤῥυσθεὶς ἐκ Χερσῶνος, παρὰ τῆς Βασιλίδος Θεοδώρας, [fit Scevophylax CP.] τῆς ποιησάσης τὴν Ὀῤθοδοξίαν, καὶ τῶν ἱερῶν σκευῶν τῆς τοῦ Θεοῦ μεγάλης ἐκκλησίας φύλαξ γενόμενος, Ἰγνατίου πατριαρχοῦντος τοδ θείου. Οὗ μετὰ τὴν ἐκδημίαν, πυρὰ Φωτίου στέργεται καὶ ἐκθειάζεται · οὗτος γαρ μετὰ τοῦτον Πατριάρχης ἀναδείκνυται. Ἐν τούτοις καλῶς διαρκέσας, καὶ ὁσίως καὶ ἀκάκως πολιτευσάμενος, ἀνεπαύσατο ἐν Κυρίῳ · λέγεται γαρ, [mortui animam a Sanctis deductam fuisse] ὅτι ἡ ἁγία αὐτοῦ ψυχή, ὀψικευυμένη παρὰ τῶν ἁγίων Μαρτύρων καὶ Ἀγγέλων, ἀνῆλθεν ἐν τοῖς οὐρανοῖς. Ἅνθρωπός τις, ἔχων δοῦλον χρήσιμων, ἐπείπερ ὁ δοῦλος ἔφυγεν, ἀπελθὼν ὁ κύριος αὐτοῦ εἰς τὸν Ἅγιον Θεόδωρον τὸν Φανερωτὴν, παρεκάλει αὐτὸν φανερῶσαι τὸν δοῦλον αὐτοῦ · προσμείνας δὲ ἱκανῶς καὶ μηδὲν μαθὼν, ἐβουλεύετο ἀναχωρῆσαι. Ὄρθρου δὲ ὄντος, καὶ λόγου ψυχωφελοῦς ἀναγινωσκομένου, μικρὸν ἀφύπνωσε, καὶ ὥρα τὸν Μάρτυρα λέγοντα αὐτῷ, Ἵνα τι περίλυπος ἐ͂ὶ; [revelatur.] τοῦ Ποιητοῦ Ἰωσὴφ κοιμηθέντος ταύτῃ νυκτὶ, ὀψικεύθη ἡ ψυχὴ αύτοῦ παρὰ πάντων ἑμῶν, ους κάνοσιν καὶ ὕμνοις ἐτίμησεν καὶ ἐσυνοψίσθη εἰς Θεὸν · καὶ νῦν πάρειμι πρὸς σέ. Τοῦ λοιποῦ τοίνυν δηλώσε Ἅπελθε κατά τόνδε τὸν τόπον, τουνομα προσεπὼν, καὶ εὑρήσεις, ὅν ἐπιζητεῖς οἰκέτην σου.

[Annotata]

* ἐν ἄλλοις ζυναξαρίοις λέγεται, τοῦ Βαρθολομαίου λείψανον

* imo Θεοφίλου

ΙΩΑΝΝΟΥ ΔΙΑΚΟΝΟΥ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΡΗΤΟΡΟΣ, ΛΟΓΟΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΒΙΟΝ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΙΩΣΗΦ ΤΟΥ ΥΜΝΟΓΡΑΦΟΥ
Ex MS. Codice Bibliothecæ Vaticanæ,
collato cum MS. Siculo monasterii S. Salvatoris. Pluteo 2. num. 52.

Iosephus Hymnographus, Constantinopoli (S

AUCT. IO. DIACONO EX MS. VATICAN.

PROLOGUS

Καὶ ἅπας μὲν βίος τῶν ἐναρέτων, τὴν ἐρῶσαν ψυχὴν ἀρετῆς, πρὸς μίμησιν ἐκκαλεῖται, [Vtilis futura hujus Sancti Vita] καὶ ζηλοῦν ἀναγκάζει κατὰ δύναμιν τὸν φιλόκαλον · εἰ δὲ καὶ λόγος τὸν βίον καλλύνει, καὶ τὸ πρακτικὸν τῷ θεωρητικῷ νοερῶς συνδιάζεται τὸν ὀρεγόμενον τελειότητος, δι᾽ ἀμφότερα ταῦτα διερεθίζει πρὸς τὴν τῆς ἀκριβείας ἐκτύπωσιν. Καί τοιγε καὶ βίος μόνος ἀρκεῖ τῷ κατὰ σκοπὸν τῆς ἄνω κλήσεως τρέχοντι, τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν προξενῆσαι, καὶ τὴν δι᾽ αἰῶνος μακαριότητα · οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ λόγος τῶ βίῳ συνημμένος κατάλληλος, a Λυδία λίθος ὁρᾶται τὰ τῶν ἄλλων ἤθη βασανίζων καλῶς, καὶ διὰ τῆς χάριτος τὸν αὐτῷ μετὰ τρόπου κοσμούμενον, κοινὸν προτιθεὶς τοῖς βουλομένοις ἀρχέτυπον. Τοιοῦτον οἶδα καὶ Ἰωσὴφ, τὸν ἐν πόνοις μὲν γενναιότατον, ἐν δ᾽ ἀρεταῖς ἀπαράμιλλον, τῷ δὲ περιόντι τοῦ λόγου τοῖς ἀνέκαθεν Ἁγίοις, κατὰ τὴν δεδομένην παρὰ τοῦ Πνεύματος δύναμιν, μελωδικοὺς b ὑμνητηρίους ἐμπαρενείροντα.

[2] Τοῦτον ἔδει μὴ παραδραμεῖν τὸν ἐραστὴν τοῦ λόγου, c καὶ τὸ περιὸν τῆς ἀρετῆς δυσωπούμενον, ἀλλ᾽ ὃ ἐκεῖνος ἐν ἄλλοις πολλοῖς ἐκτετέλεκε, [quamvis a peccatore minus ornate scripta] τοῦτο πάντως λαβεῖν παρὰ τῆς ἡμῶν ταπεινότητος. Εἰ γαρ καὶ οὐχ᾽ ὡραῖος ὕμνος, κατὰ τὸν Ὑμνογράφον ἐν στόματι τοῦ ἁμαρτωλοῦ, πλὴν ἀλλ᾽ ἡ προθυμία καὶ τὸ ζέον τῆς διαθέσεως ἕλξει τὸν εὑφημούμενον πρὸς τὸ τὰ λιτὰ ταῦτα καὶ πενιχρὰ παραδέξασθαι · οὐ γαρ τὸ ἶσον ἀντιζητήσει παρὰ τῆς ἡμῶν οὐθενότητος · οἷς γαρ κατὰ τὴν ἀναλογίαν οἱ βίοι κατὰ διάμετρον ἀφεστήκασι, τούτοις ἁναλόγως καὶ ὁ λόγος ἀποσχοινίζεται. Λαλήσω γοῦν παρὰ μέλως τῷ τὰ τῶν ἄλλων ἑμμελῶς μελωδήσαντι · ὁδὲ τὴν ἴσην χάριν εἰδὼς μὴ παροῦσαν τῷ γράψαντι, γυμνὴν τὴν προθυμιαν τῆς χάριτος ἀποδέξεται · ἐπεὶ μὴ δὲ τῷ τοῦ προσώπου κάλλος κομιδῆ ἀπὸ τῆς φύσεως ἔχοντι περισπουδαστα τὰ ἔξωθεν ἐπιτρίμματα, Τοὐναντίον μὲν οὖν καὶ καταχραὶνοι τὸ ὡραιόμορφον ὁ περιάπτοις περιστιμμίζων τοῖς γρώμασι.

[3] Θεοφάνει μὲν οὖν τινι, τοῦ ἱεροῦ Πρεσβυτερίου ἠξιωμένῳ καὶ τῷ καταλόγῳ ἠριθμημένῳ τῶν μοναχῶν, [additis quæ Theophanes omiserat.] ὁ βίος τοῦδε τοῦ Μακαρίου πεπόνηται · οὐ μὴν ἀλλὰ παρέδραμεν τοῦτον πολλὰ, ὅτι κατὰ σπουδὴν ἐκείνῳ συνερυφάνθη τὸ πόνημα · ἀμέλει καὶ οὂς ἐκεῖνος τοῦ Μάκαρος τοῦδε τὸν βίον ἐσμίκρινεν, ἐν τούτοις ἡμᾶς ἐπὶ τὸ εὖρος τῆς διηγήσεως προεβίβασεν. Ἁλλὰ τίς γένοιτο τῷ βίῳ τοῦδε ἀξιόχρεως ἔπαινος; ποῖα δὲ γλῶσσα τὰ τούτου δυνήσεται διηγήσασθαι κατορθώματα; ἔδει γαρ ἔδει τὰς γλώσσας ἄρτι παρεῖναι τῶν παῤ αὐτοῦ ἀξίως ἐξυμνουμένων, καὶ παρὰ τούτων τούτῳ ἀποπληροῦσθαι τὴν διὰ λόγων · οὐ μὴν ἀλλ᾽ οὐδὲ ἡμεῖς ὡς ἔχομεν σιωπήσομεν, τὰ ἑκείνου ἐκδιηγούμενοι.

CAP. I.

[4] Πατρὶς τοιγαροῦν τῷ μεγάλῳ ἡ ἐν νήσοις τὸ εὔδαιμον φέρουσα, ἡ περιφανὴς Σικελία φημὶ, ἣν οὐχ οὕτω περίδοξον Διονύσιος, ὁ ἐν αὐτῇ ποτε ἄρξας ἀβρῶς ἀπειργάσατο, ὡς οἱ τοῦ μεγάλου γεννήτορες, [In Sicilia] τὸ μέγα τῇ πατρίδι χαρισάμενοι ὅνομα, διὰ τοῦδε τοῦ μακαρίου βλαστήματος. Πατέρες δὲ Ἀγάθη ἡ περιώνυμος, καὶ Πλουτῖνος ὁ περιβόητος, ἄμφω μὲν τῆς ἀρετῆς ζηλωταὶ, καὶ τῶν θείων θελημάτων έκπληρωταὶ, διὰ δὲ τῆς ἀρίστης ὠδῖνος τὸ μέγα κληροσάμενι ὄνομα · ἔδει γαρ εύχῆς ἔργον ἐ͂ιναι τόνδε τὸ μέγα [χᾴριτος] καὶ ἀρετῆς ἀποκύημα. [piißimis parentibus natus.] Ὁ μὲν γαρ ἐπλούτει πίστιν τὴν εἰς Θεὸν· ἡ δὲ τοῖς ἀγάθοις τοῦ βίου χαίρειν εἰποῦσα μόνῳ προσεῖχε Θεῷ, σωφρόνως καὶ ἐγκρατῶς τοῦ βίου περῶσα τὴν θάλασοαν, ὡς θάλλειν καὶ ἄμφω κατὰ τὴν ψαλμικὴν ἄμπελον, καὶ τῷ πεπείρῳ τῆς ἁρετῆς πολλοὺς ἑφέλκεσθαι πρὸς τὴν μίμησιν. Οὐ γαρ ὡς κόσμῳ ζῶντες, καὶ σαρκὶ δουλεύοντες, καὶ τῷ κοινῷ τῆς φύσεως νόμῳ ὑπηρετούμενοι πρὸς ἡδονὰς ἑώρων, καὶ τὸ τρυφηλὸν κατεδίωκον · ἀλλὰ τοῖς ἀναγκαίοις μόνοις ἀρκούμενοι, καὶ ὅσοις τὸ σῶμα συνίσταται τῆς ἡμῶν ταπεινώτητος, τὰ περιττὰ πενήτων χερσὶν ἐχαρίζοντο · ἵνα μὴ τοῖς περιτοῖς αὐτοὶ ἡδυνόμενοι, οὐν ἔχοιεν κοινωνὸν τὸν Θεὸν, ὃς αὐτοὺς τῆς πρὸς αὐτὸν ἀγάπης, καὶ τοῦ ζέοντος ἀμειβώμενος ἔρωτος, τὸν κλεινὸν Ἰωσὴφ, ἀντὶ πάσης ἄλλης ἀμοιβὴς, ἐχαρίσατο· Ἰωσὴφ ὂν οἱ τεκόντες, καὶ ταῦτα βίου τοιαύτη ὡραι ότητι λαμπρυνόμενοι, μέγα τι κατορθοῦν ἐλογίζοντο, εἰ ποσῶς ἀπομιμεῖσθαι δυνήσονται. d

[5] [magnam puer maturitatem præ se tulit,] Οὐγαρ κατὰ παῖδας αὐτῷ τὰ τῆς πρώτης τριχὸς, οὔτε μὴν κατὰ μείρακας πρὸς τὰ μικρὰ ταῦτα καὶ ῥέοντα ἡ ῥοπὴ· ἀλλ᾽ ἦν ἐκείνῳ, παιδὶ μὲν ἔτι ὑπάρχοντι, σεμνόν τι καὶ οὐ κατὰ παιδίον τὸ κίνημα· γλῶσσα δὲ, βραχύ τι ὑποψελλίζουσα, τὰ κατὰ Θεὸν ἐδιδάσκετο λόγια. Ἐπεὶ δὲ καὶ ἐις μείρακας ὁ γηραιὸς τὸν νοῦν, καὶ τὴν φρόνησιν ἀπαράμιλλος, ἐνεγράφετο, τούτου τὸ σῶφρον ὑπεδεικνύετο, καὶ τὸ άνδρεῖον τὸ πρὸς τὰ πάθη διέλαμπε, καὶ ἡ γνῶσις καθαρῶς τοῖς ὁμιλοῦσιν ἀνεγνωρίζετο. [& temperantißime vixit,] Τὰ γαρ ἐγκύκλια μετιὼν ὁ θαυμάσιος, φύσεως χάριτι καὶ σπουδῆς εὐτονότητι πάντας ὡρᾶτο νικῶν, πήχει κατὰ τὴν παροιμίαν βασιλικῶ· καὶ μάλα εἰκότως· οὐ γαρ λόγων ἐποιείτω μόνην ἐπίδωσιν, ἀλλὰ πρὸ τούτων ἀρετῆς ἐπιμελεῖτο πολυειδοῦς, ἐξ ἧς αὐτῷ καὶ τὰ πρὸς τὸν λόγον ἐγίνετο εὔοδα. Ὁ γαρ ἄρτος πρὸς ἑσπέραν ἐκείνῳ μόνος ἐπλήρου την ἐπιτραπέζιον ἑδονὴν, καὶ τὸ ὕδωρ τὴν πόσιν, διὸ καὶ τὰ περί τοὺς λόγους ἐπλούτησε· ψυχὴ γαρ ἐθισθεῖσα λόγοις σχολάζειν καὶ προσευχαῖς, ὡς ἂν ἐν ἀμφοῖν τό τε νοερὸν διαλάμπει, καὶ τὸ ἐφόλκιον τοῦ σώματος καταδεσμούμενον καὶ τηκόμενον, οὐκ εὐχερῶς ἔχοι τὸ πρὸς τὰ πάθη εὐόλισθον, ὃλη δὲ φέρεται πρὸς Θεὸν, ἐν τῷ ἐκείνου κιρνωμένη ἔρωτι θείῳ ξυρόν ἐστιν, εἰς ἀκοὴν τῶν μαθημάτων ἀντεχομένη καλῶς.

[6] Ἀλλ᾽ εἶχε μὲν ὁύτω γνώσεως ὁ γενναῖος· ἐίχετο δὲ πλέον τῆς φερούσης πρὸς τὸν Θεὸν, οὐ μὴν ἀνεπηρέαστος αὐτῷ καὶ ὁ βίος μέχρι πολλοῦ, ἐπεὶ καὶ ταῖς μεγάλαις φυχαῖς ἀπὸ πρώτης γραμμῆς ἐπιφύεταί πως τὰ σκυθρωπά. [devastantibus patriam barbaris,] Ἀμέλει ἐν πλῆθος μιγάδων βαρβάρων τὴν πατρίδα περικυκλῶσαν, καὶ αὐτὴν ὑφ᾽ ἑαυτοὺς ποιησάμενοι, τί τῶν δεινῶν ἐν αὐτῇ οὐκ ἐιργάσαντο; ποῖαν δὲ Ἰλιάδα συμφορῶν τὰ ἐν αὐτῇ παῤ αὐτῶν οὐκ ἀπέκρυψαν. Οἱ μὲν γαρ e ἡβηδὸν ἀνηροῦντο, οἱ δὲ ἀθλίως τῶν καιρίων ὑπέμενον στέρησιν, οἱ δὲ κατεδουλοῦντο καὶ εἰς ἀλλοτρίας ἐφέροντο, οἱ δὲ, ὅσοις ἄρα φιλάνθρωπον ἐπέβλεψεν ὁ Θεὸς, τὴν ἐνεγκαμένην ἀπολιπόντες, φυγῇ τὴν σωτηρίαν ἐπραγματεύσαντο· ἐν οἷς ἦσαν καὶ οἱ τοῦ Μακαρίου τούτου γεννήτορες, [cum parentibus fugit in Peloponnesum,] οἳ τὸν παῖδα παραλαβόντες, πρὸς τὴν τοῦ Πέλοπος ἔτρεχον, ξένοι πατρίδος, ξένοι χρημάτων, καὶ ἑταιρίας, καὶ συγγενίας. Οὐ μὴν οὗτος ὁ μέγας μετὰ τούτων τὴν Πελοπόνησον ἔστερξεν οὐδ᾽ ἠγάπα, ξένης f πατρίδος γενόμενος, μὴ τὴν ἄνω πόλιν ζητῆσαι διὰ τῆς ἀληθοῦς ξενιτείας, καὶ τὸν Θεὸν εὑρεῖν διὰ τῆς ἀκριβεστέρας πολιτείας καὶ καταστάσεως. Διὸ καὶ τὸν ἴουλον μήπω φέρων χλοάζοντα, ἀποστέργει τὴν Πέλοπος, καὶ πρὸς τὴν πάσης Μακεδονίας ὑπερκειμένην πόλιν ἀπαίρει Θεσσαλονίκην· ἵνα μὴ τῆ σχέσει τῶν γεννητόρων δεσμούμενος, [inde Thessalonicam abit:] οὐκ ἔχοι εὐπετῶς, διὰ τῆς παντελοῦς ἐγκρατείας, πρὸς τὸν ἀληθῆ ἐραστὴν ἀναπετάννυσθαι, καὶ ὅλῳ φέρεσθαι τῷ πτερῷ. Καὶ ὅτι τοιοῦτος ἠν τῷ γενναίῳ σκοπὸς, καὶ πρὸς. τοῦτο μόνον ἑώρα ἡ ἀναχώρησις, ἐδήλωσεν ἡ τοῦ πράγματος ἔκβασις.

[7] Ἅματε γαρ τὴν Θεσσαλονίκηνην κατέλαβε, καὶ εὐθέως ἐπέδωκεν ἑαυτὸν ἀνδρί τινι τῶν ἄγαν ἐγκρατῶν καὶ ὁσίων, [ibique monachus factus] ὃς διὰ τὸ τῆς ἀρετῆς περιὸν τὴν φροντίδα τῶν ἀδελφῶν, οἳ κατὰ τὸ ἱερὸν φροντιστήριον τοῦ μεγάλου Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἠσκοῦντο, g οὐ διώξας ἀλλὰ πνευματικῶς διωχθεὶς, h ἀνεδέξατο· τοῦ Λατόμου νῦν, έκ τοῦ γεγενημένου θάυματος, τὸ φροντιστήριον ὀνομάζεται. Καὶ εν τούτω ὁ Μέγας οὗτος τὰ τῶν μοναχῶν ἐνδὺς ὁ καὶ ἀπὸ πρώτης τριχὸς ἅπαν σαρκικὸν ἀποδυσάμενος θέλημα, ποίαν μὲν τῶν ἀρετῶν οὐ κατώρθωσε; ποῖον δὲ εἶδος ἀσκήσεως ὑπερβαλλόντως οὐκ ἐξησκήσατο; ὡς ἐῖναι τοῖς ὁρῶσι παράδειγμα, καὶ τοῖς ζηλοῦν βουλομένοις ἀκριβείας πάσης ἀρχέτυπον. Νηστεία γαρ ἐπενοήθη τούτῳ καὶνὴ, ἵνα καὶ τὸν δεσμὸν κατέχη, i καὶ διαλανθάνῃ τὸ σπουδαζόμενον· ἀγρυπνία μικροῦ δεῖν καὶ ἀπιστουμένη τοῖς λογιζομένοις τῆς σαρκὸς τὴν χαυνότητα· γλώσσης κατάχεσις οὐκ εἰς τὸ [μὴ] πολυπραγμονεῖν τὰ ἀλλότρια (τοῦτο γαρ αὑτῷ ἀπὸ παιδὸς μεμελέτητο) k ἀλλ᾽ ὥστε μὴ ἐξακουεσθαι τηνὴν φωνηνὴν τοῖς μὴ ἀκριβῶς πρὸς ἐκεῖνον προσἐχουσιν, [silentium religiose servat:] ὃ φιλοσοφίας ἐστὶν ἀρχὴ, μᾶλλον δὲ φιλοσοφίας τὸ τελειότατον· εἰς γαρ ἀρχὴν σοφίας φόβον Θεῷ μεμαθήκαμεν, Θεοῦ δὲ φόβος ἐντολῶν l ἐπάγεται πλήρωσιν, κρατίστη δὲ τῶν ἐντολῶν τὸ τιθέναι θύραν τῷ στόματι, ἵνα μή τε νοῦς ἀλὀγως ῥεμβάζηται, μή τε λόγος θηραυλήσας ἕξωθεν ἀπηχὲς εἰς πολυλογίαν μετακινήσῃ τῆς ἡσυχίας τὸν ἐραστην, εὔδηλον ἆρα κατὰ τὸν θεῖον Δαβὶδ ὡς ἡ φυλακὴ τῶν ὁδῶν τοῦ Θεοῦ τῷ ἀναμαρτήτῳ τῆς γλώττης κατευοδοῦταί τε καὶ πλατύνεται· ἣν κατορθώσας ὁ Μέγας, τὰς ἄλλας εἶχε τῶν ἀρετῶν ἐφεπομένας m αὐτῷ. Τὸ δὲ περὶ τὴν στρωμνὴν, ἠμελημένον κομιδῆ καὶ λιτὸν, τίς οὕτως ἐστὶν ἀφυὴς περὶ τὰ καλὰ, [somnum humi capit:] ὅς μὴ τεθαύμακέ τε καὶ ἐξεπλάγη, καὶ τὸ πρὸς πόνους ἀήττητον ἐμεγάλυνεν. Ἔδαφος ἦν ἐκείνῳ ψιλὸν ἡ στρωμὴ, ἐν ᾧ τὸ ἀσθενὲς τῆς φύσεως διηλέγχετο, καὶ λίθος τὸ ποθεινὸν προσκεφάλαιον· ὕπνος ὁ πάντηβραχύτατος, καὶ κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς ἐδωδῆς, ἐν ᾧ πολλάκις καὶ μυστηρίων παραγυμνώσεις τῷ πανάγνῳ τούτου νοῒ διεγράφοντο.

[9] Ἄλλος μὲν οὖν τὸ καταῤῥέον ἐξ ὀφθαλμῶν θαυμαζἑτω κρουνηδὸν δάκρυον, [excellit dono lacrymarum;] καὶ τὰς πάντα λόγον ὑπερβαινούσας γονυκλισίας, ὡς εἰς λίθου φύσιν κατεσκληκέναι τὰ γόνατα ταῖς ἀλλεπαλλήλοις πρὸς Θεὸν ἀδολεσχίαις, καὶ ταῖς παννύχοις κινήσεσί τε καὶ στάσεσι, τάς τε ψυλώσεις τῶν βλεφαρίδων μετὰ κοιλότητος, ἐκ τῆς ἀπείρου τῶν δακρύων n ὀμβροβλυτήσεως. Ἄλλος δὲ τὸ ὑπερβάλλον τῆς ταπεινώσεως, [humilitate] ὅπως καὶ τοῖς ταπεινοτέροις μέχρις ἐδάφους τὴν σεβασμίαν κάραν ὑπέκρινε· καὶ πᾶσιν ἐπίσης τὰ τῆς ἀγάπης ἐτήρησε, μηδεμίαν ποιούμενος διαστολὴν, διὰ τὴν πρὸς πάντας ἀμετάπτωτον ἕνωσιν. [continentia.] Ἄλλος τὸ ἐγκρατὲς, καὶ τὸ τῆς διανοίας o ἀνέμβατον· τῷ νόμῳ γαρ τοῦ νοὸς ἀντιστρατευόμενον βλέπων τὸν νόμον τῆς σαρκὸς, ὅ φησιν ὁ μέγας Ἀπόστολος, ὅλος τῷ νόμῳ τοῦ Θεοῦ ἀνεπτέρωτο, ἵνα μὴ σχοίη παρείσδυσιν ὁ, κατὰ τὸν μέγαν τῆς ἀληθείας ἀγωνιστὴν Ἰώβ, p παρ᾽ ὁμφαλῷ γαστρὸς ἐνιζάνων ὄφις, καὶ τὰ περινέφρια πάθη ἁνακινῶν τοῖς ῥεμβαζομένοις περὶ τὴν ἔξωθεν ἀίσθησιν.

[10] Ἄλλος τὸ ἐν ψαλμοἵς καὶ ὕμνοις ἀνένδοτόν τε καὶ σύντονον ῥητορευέτω, καὶ θεαζέτω τὸν γενναῖον ἀγωνιστὴν· q καὶ ὁ μὲν τὸ ἀμίμητον ἐκείνου περὶ τοὺς λόγους μεγαλυνέτω . . . . ὅπως ὡς μέλισσα τοὺ λιμῶνας τῶν γραφῶς περιπτάμενος, καὶ τὰ κάλλιστα τῶν ἀνθέων εὐκρινῶς ἐκλεγόμενος, πᾶν ἐ͂ιδος ἀρετῆς ἐν ἑαυτῷ ἐκεράσατο· σωφροσύνης μὲν ἐ͂ιδος καὶ ἀγνείας ἔχων τὸν σώφρονα Ἰωσὴφ, οὐ τὸ πρὸς τὰ πάθη ἀνένδοτον ἀπομιμούμενος τέθηπεν· οὐπρὸς Αἰγυπτίαν ἀπομαχό μενος, [comparandus Iosepho,] ἀλλὰ πρὸς τὴν ἀμαρτίαν, ὡς ὁ θεῖος διατάττεται Ἀπόστολος, μέχρις ἁίματος ἀντικαθιστάμενος· οὐχ ἱμάτιον ἀποδυόμενος, ἵνα φύγῃ χεῖρας σοβύδος ἐφελκομένης ἐις ἄτοπα· ἀλλὰ σάρκα πᾶσαν διὰ τῆς ἐγκρατείας νεκρῶν, ἵνα καὶ μικρὰς εἰσβολὰς ἀποδράσῃ τοῦ δι᾽ ἀισθήσεων παρακλέπτοντος. [Iacobo,] Ἰακῶβ δὲ τὸ ἄπλαστον καὶ ἀκέραιον, r οὐ κλέπτων εὐλογίας πατρὸς δι᾽ ὑποθήκης μητρὸς, οὐ δὲ ἀποτρέχων Ἠσαῦ τὸν μεμισημένον καὶ πρὸ γενέσεως· ἀλλὰ διὰ τῆς αὐτὸν ἠγαπηκύιας ὡς ἀνταγαπομένης ἐκκλησίας Θεοῦ τὰ πρωτοτόκια τῆς εὐλογίας λαβὼν, ὡς εὐλογόιη Θεὸν διὰ τῆς ἐμμελοῦς ὑμνῳδίας, ἥν αὐτὸς τοῖς πρωτοτόκοις τῶν ἐν οὐρανοῖς ἐγγραφέντων εὐρύθμως ἄγαν ἀνέθηκε, πτερνήσας τὸν πονηρὸν καὶ ἀποτρέχων πόρρωθεν ἐξ αὐτοῦ, ἵνα τῷ ἀρεμβάστῳ νοΐ Θεὸν ὑμνοίη, καὶ τούτῳ ἑνοἵτο κατὰ τὴν ἀδιάτμητον κίνησιν. Ἀβραὰμ τὸ μεταβατικὸν, καὶ πρὸς ὑπακοὴν Χριστοῦ ἑτοιμότον, οὐκ ἐκ Χαλδαίων ἀπαίρων, καὶ τὴν Παλαιστίνην ἐργαζόμενος ὄικησιν, [Abrabamo,] ἀλλὰ σχέσινγονέων δευτέραν Θεοῦ λογισάμενος, καὶ διὰ τοῦτο τὰ περιπέζια πάντα θέμενος ὡς δὐδὲν, τὸν μονότροπον βίον ἐπ᾽ ἀλλοτρίᾳ προκέκρικε.

[11] Καὶ τί δεῖ τοὺς καθέκαστον ἐξετάζειν, καὶ παραβάλλειν τούτοις αὐτὸν, [omnium de cora imitatur.] κατὰ τὸν μυστικώτερον λόγον τῆς ἀνυψώσεως; οὐδέν ἐστιν ἐπαινουμενον τῇ γραφῇ ὅ μὴ τούτῳ κατωρθοῦτο· Οὐδεὶς ἐν παλαιαῖς ἱστορίαις ὑμνούμενος, ὅν οὐκ ἐκεῖνος ἐζήλωσε. Καὶ ἵνα συνέλω τὸ πᾶν, σύρροιά τις ἠν ἀρετῶν ὁ ἐκείνου βίος, καὶ οὐ μιμητὸν πρὸς ἀκρίβειαν s ἀποτύπωμα τοῖς βουλομένοις, κᾄν ὀλίγα τῶν ἐκείνου ἀπομιμήσασθαι· ὅθεν καὶ τῷ Προεστῶτι τῆς μονῆς τῆς πολλῆς σκληραγωγίας ἐπετιμᾶτο, [Abbatis de eo prophetia] παθοκτόνον λέγοντι τὴν νηστείαν, οὐ σωματοκτόνον, διὰ τὴν τῆς φύσεως οἰκειότητα. Ἀμέλει καὶ πάντα τρόπον ὑπήκειν μεμαθηκὼς, καὶ κατὰ μηδὲν ἀντιλέγειν τοῖς αὐτὸν ἐνάγουσιν εἰς ταπείνωσιν, τὸ προστεταγμένον ἐποίει, καὶ τῶν προκειμένων ἐφήπτετο, πάντα εἰς δόξαν Θεοῦ καὶ συλλογιζόμενος καὶ ποιῶν. Ὃ καὶ αὐτὸς ὁ Προεστὼς ἐγνωκὼς, καὶ πάσης ἀνθρωπίνης ἐν νοίας ἄνω τὸν μέγαν καταλαβὼν, ἐπέτεινε μᾶλλον πρὸς τὴν ὁρμὴν τοῦ καλοῦ καὶ τῆς καλλίστης ὀρέξεως· ὡς καὶ ποτε συνηγμένοις τοῖς ἀδελφοῖς ἐν ταὐτῷ, τούτου δὴ μόνου τοῦ Μεγάλου ἀπόντος, προφητικώτατα ἐξειπεῖν, ὡς οὗτος ὁ μείραξ Χριστοῦ τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ ἐστιν ἀληθὴς, καὶ τῶν αὐτοῦ θελημάτων ἐκπληρωτὴς, καὶ ἐν αὑτῷ καταμένει Πνεῦμα ἅγιον, ὃ καὶ λαλήσει διὰ τοῦ στόματος μελωδήματα, πάντα περιηχοῦντα τὰ πέρατα.

[12] Ἀλλ᾽ οὕτω μὲν οὖν ἐ͂ιχεν ἐκεῖνος, ὁ θεῖος ἀνὴρ, [aliis omnibus bono exemplo prælucet] καὶ οὕτω μία τις σύγκρασις ἦν ἀρετῶν, ἐξ ὧν καὶ βιβλίον τὸ νοερὸν τῆς ψυχῆς ἀπειργάσατο, κατὰ τοὺς εὐφυεῖς τῶν κηρῶν ἅπαν ἐ͂ιδος μαθημάτων ἀποματτόμενος. Ψυχὴ γαρ ἐκ πρώτης τῆς ἀρχῆς ἔνοιχον σχοῦσα Θεὸν, τὰ ἐκείνου καὶ μελετᾷ καὶ φαντάζεται, ἀπρὶξ ἐναδολεσχοῦσα τοῖς αὐτοῦ δικαὶώμασιν· ἐπεὶ καὶ ἄλλως τὸ φρούριον τῆς ψυχῆς, ἐγκρατεία καὶ νηστεία, καὶ ἀγρυπνία ὀχυρωθὲν ἀσφαλῶς, ἀνεπίβατον παντάπασιν ἦν τοῖς ἔξωθεν ῥεμβασμοῖς, ταύτη τοι καὶ θαῦμα ἦν Ἰωσήφ τοὶς ὁρῶσιν αὐτὸν. Καὶ πᾶν μὲν ἀλλο ἠμέλει τὸ παράδειγμα· πρὸς ἄλλο δὲ τι οὐδὲν ἀπέβλεπεν ἀποτύπωμα, ἀλλ᾽ ἢ πρὸς μόνον τὸν Ἰωσήφ· οὗτος γαρ καὶ ὁρώμενος, εἰκὼν ὡρᾶτο τῆς ἀρετῆς, καὶ λαλῶν γλυκυτέραν μέλιτος ἡφίει φωνὴν, κἂν ταῖς αὐτοῦ παραινέσεσιν ἅπαν βιβλίον ἠμέλιτο. Ἐπεὶ τί μὴ παῤ ἐκείνῳ ἡδύ; εἰ σαφηνίζειν ἔδει βάθος γραφὼν, τῷ ἠδεῖ τοῦ ῥυθμοῦ τὰς μυθευομενας σειρῆνας ἀπέκρυπτεν· ἄν ἠθικὸν προέτεινε λόγον, ἅμα τῷ λόγῳ καὶ τὸ πάθος κατέστελλε, χάριτες ἦσαν τῷ ἐκείνου ὑποκαθήμεναι στόματι· ἔστησαν πρώτως αἱ κρῖναι ῥέουσαι νάματα, ἣ τὸ ἐκείνου στόμα πελαγίζων τὰ δόγματα.

CAP. II.

[13] Τοιοῦτος ὢν καὶ τοσούτοις καταλαμπόμενος χαρίσμασιν, οὐκ ἐπιπηδᾷ τῷ βαθμῷ τῆς ἱερωσύνης, [Presbyter ordinatus] οὐ μεταδιώκει τὴν ἀξίαν τοῦ πνεύματος, οὐχ ὑποκλέπτει τῷ χρόνῳ τὴν Θεῷ πλησιάζουσαν· ἀλλὰ διώκεται μὲν ὑπὸ τοῦ βαθμοῦ βίᾳ καὶ ἄκων, καὶ ὑπὸ πάσης παρακληθεὶς ἀδελφότητος, ἔτι δὲ τὴν δέησιν προσηκάμενος, ἣν ὁ τῆς πόλεως ἐποιεῖτο Ἐπίσκοπος, χειροτονεῖται Πρεσβύτερος. Καὶ ἦν ἰδεῖν τότε τὸ μὴ ἐπιδεχόμενον ἐπίτασιν εἶδος τῆς ἀρετῆς, ὅσον ἐπήγετο ὁ Ἰωσὴφ, ἐκτεινόμενόν τε καὶ ἐφαπλούμενον, καὶ φιλονεικοῦν μετὰ σαρκὸς τῷ οὑρανίῳ χόρῳ ἐγκατοικῆσαι τὸν γενναιότατον. Τότε γαρ δάκρμον αὐτοῦ ἀειρρύτως ῥέον, τὰς ἀμάρας ἐμιμεῖτο τῶν ποταμῶν· τότε γόνυ παννύχως, ὡς ὁ λόγος φθάσας ἐδήλωσεν, ἐπικλινόμενον, εἰς λίθου φύσιν μεταπεπόιηται· καὶ τὸ στέρνον πυκνὰ τῷ λίθῳ κρούομενον, τετύλωται τὰ ἄλλα· καὶ συγκακῶσαν καὶ τοὺ περὶ τὸν θώρακα μῦας, οὐκ ἐ͂ια τὴν φωὴν ἀποτελεῖσσθαι ἀπαρεμτόδιστον· οὔτως ὁ Μέγας ἐ͂χεν ἐρασμίως πρὸς ἀρετὴν, τοσοῦτον οὐκ ἐμέλησεν αὐτῷ ποτε τῆς σαρκὸς, ὅτι παντάπασιν αὐτοῖς ἀπολέλυτο· καὶ ὅλος ἦν πρὸς Θεὸν ἀφορῶν, δι᾽ ὃ ἐπόθει λυθῆναι μὲν τοῦ δεσμουῦ κατὰ Παῦλον, συνάπτεσθαι δὲ τῷ ἐρωμένῳ καὶ ἐραστῇ.

[14] [S. Gregorio Decapolitæ Thessalonicam advecto] Ὅθεν καὶ Θεοῦ τοῦτον ἀ μειβομένου καὶ τοῖς ἐνταῦθα καλοῖς (καλὸν δὲ ἄρα καὶ καλῶν κάλλιστον τὸ εὑρίσκειν τὸν ἀρεταίνοντα ὅμοιον, καὶ τῇ προθέσει συνεπαυξάνειν τὸν δρόμον τῆς ἀρετῆς) ἐπιδημεῖ τῇ Θεσσαλονικαίων, t [οὕτω δόξαν αὐτῷ, ὁ πολὺς τὸν βίον καὶ τοῖς θαύμασι περιβόητος, τὸ Δεκαπολιτῶν περιλάλλημα, μᾶλλον δὲ πασῶν τῶν πόλεων ἐγκαλλώπισμα, ὁ θεῖος Γρηγόριος· ὅς ἐπεὶ παρέβαλε τῇ μονῇ] ἔν ᾗ [ὁ γενναῖος ἀγωνιστὴς] τὰ κατὰ τῶν ἀοράτων ἐχθρῶν ἐπετέλει ἀνδραγαθήματα ὁ μεγάς φημὶ Ἰωσὴφ, ἰδὼν ἦθος βεβηκὸς, καὶ ψυχῆς κατάστημα, ἐκ τῆς ἐπιφαινομένης τῷ προσώπῳ χάριτος θείας καὶ ὡραιότητος (ταχεῖαι γαρ αἱ ψυχαὶ τῶν Ἁγίων πρὸς τὸ θηρᾶσαι τὰ τῶν ὁμοζήλων αὐτοῖς καταστήματα) οἰκειοῦται τούτῳ καὶ συνάπτεται σωματικῶς ἅμα καὶ νοερῶς, καὶ οὐκ ἐθέλει τούτου χωρίζεσθαι· φύσει γαρ οἰκειοῦται τῷ ὁμοίῳ τὸ ὅμοιον. [amicitia jungitur] Ἀλλ᾽ ἐκάλει τὸ πράγμα, καὶ ἔμελλεν ὁ θεῖος Γρηγόριος τὴν Θεσσαλονικέων καταλιπεῖν· ἀνεβάλλετο δὲ τὸν δρόμον, τῇ πρὸς τὸν θεῖον Ἰωσὴφ ἀνακοπτόμενος, ὡς ἄν τις ἔίποι, στοργῇ. Διὸ διάτινας ἀνάγκας ἐπιδημῆσαι θέλων πρὸς τὴν μεγάλην τῶν πόλεων, οὐ φέρων δ᾽ οὐ δ᾽ ἐπολίγον τὴν τοῦ ὁμοζηλου διακοπὴν, προσελθὼν τῷ Προεστῶτι τῆς μονῆς, καὶ πάντα κάλων κινήσας, λόγους τε μυρίους παρακλητικοὺς ποιησάμενος, λαμβάνει τὸν Ἰωσὴφ συναποδημον· ἔμαθε γαρ ὧ τέως ὑπείκειν τῷ Γρηγορίῳ, διὰ τὸ ὑπερβάλλον τῆς ἀρετῆς.

[15] [& eum comitatus CP.] Καὶ δὴ τῇ Βασιλίδι παραβαλλόντες τῶν πόλεων, ἐν τῷ τῶν καλλινίκων Μαρτύρων Σεργίου καὶ Βάκχου ναῷ τὴν παροικίαν πρὸς βραχὺ ἐποιήσαντο. Καὶ ἦν ἰδεῖν τὸν Ἰωσὴφ ὡς ἅρτι τῆς ἀρετῆς ἠργμένον, πᾶσαν μὲν ὑπακοὴν τηροῦντα τῷ Γρηγορίῳ, πᾶν δὲ ἐ͂ιδος τῆς ἀσκήσεως ἐξ ἀπαρχῆς μετερχόμενον· Ἃμὲν γαρ κατωρθώκει ὡς οὐδὲν ἐλογίζετο, πρὸς δὲ τὰ ἔμπροσθεν ἐπεκτείνετο, καὶ ἅμα ἐπιβεβαιῶν καὶ τὰ πρώτως κατορθωθέντα τῇ πρὸς ἐκεῖνον ἀκριβεστάτῃ διαμορφώσει, τὸν μέγαν λέγω Γρηγόριον, ὡς ἄρτι τῆς καλῆς ἀκορέστως ἀσκήσεως ἀπαρχόμενος, νεαλὴς ἐχώρει πρὸς τοὺς ἀγῶνας, [ibidem sub ejus disciplina vivit.] καὶ τὸν τῶν ἁσωμάτων ἀπεμιμεῖτο βίον ἐν σώματι, χαιρειν μὲν πᾶσιν εἰπὼν ἀισθητοῖς, τῷ ἀοράτῳ δὲ κάλλει ἐνηδυνόμενος. Καὶ ὄροφον μὲν ἐ͂ιχε τὸν οὐρανὸν, ἀντὶ δὲ πάσης γλυκείας στρωμνὴς τὸ σύντροφον ἐκείνῳ καὶ φίλον ἔδαφος, ἔι ποτε ἄρα διαναπαύ ειν ἔμελλε τὸ συνεργοῦν ἐκείνῳ πρὸς ἀρετὴν· οὕτω γαρ ἑώρα διάγειν καὶ τὸν θεῖον Γρηγόριον, καὶ κάτοπτρον ἐ͂ιχε τὸν ἐκείνου βίον· καὶ πρὸς ἐκεῖνον ἑαὐτὸν ἀπευθύνων, καθεκάστην ἀναβάσεις ἐν τῇ καρδίᾳ ἐτίθετο. [Leone Imp. iconomachiam renovante]

[16] Οὐ πολὺ τὸ μέσῳ, καὶ, οἷα τὰ τοῦ Θεοῦ κρίματα, Λέων ὁ θηριώδης, ὁ ἐκ τῆς * Ἰσαυρίας, τῆς βασιλείας τῶν σκήπτρων ἐπιλαβόμενος, κυκᾷ μὲν ὅλην τὴν Ἐκκλησίαν, καὶ ταῖς παναγίαις εἰκόσι πάλαι προσωχθηκὼς, πόλεμον κατ᾽ αύτῶν τῶν πόποτε γεγενημένων ἐκίνησε τὸν σφοδρότατον· τὰ δὲ τῶν φιλοχρίστων στίφη, μὴ πεπεισμένα τῷ ἐκείνου θελήματι, ἄλλος ἀλλαχόθι διεσκορπίζοντο. Διὸ καὶ οἱ μὲν τὸν Βόσπορον κατελάμβανον, οἱ δὲ ἐυθὺ τῆς Σικελίας ἁπέπλεον, ἅλλοιδὲ τὰς κορυφὰς τῶν ὁρέων καταλαμβάνοντες τοῦ δεινοῦ μονιοῦ τὰς συώδεις ὁρμὰς ἀπεδίδρασκον. [Gregorius animat orthodoxos] Ἀλλ᾽ οὐχ ὁ γενναῖος ἀλωνιστὴς καὶ τῶν ἱερῶν μορφωμάτων προσκυνητὴς οὕ τως ἐποίει Γρηγόριος· ἀλλὰ τὸν θεῖον ἐνδεδυμένος τῆς πίστεως θώρακα, περίερχεται μὲν ωανταχόθεν τῆς πόλεως, κηρύσσων ἐν ἀγυιαῖς, καὶ διδάσκων ἐν στενοποῖς, καὶ παῤῥησίαν ἐν ταῖς πλατείαις ἐπιδεικνύμενος, μὴ τῷ λαοπλάνῳ πείθεσθαι Βασιλεῖ, μὴ δὲ τοῖς ἑκείνου ληρήμασι τὴν ἀκοὴν ἐνδιδόναι κἂν πρὸς μικρόν. Καὶ ἦσαν οἱ ἐκείνου λόγοι πρὸς τὰς τῶν εὐσεβῶν καρδίας ἐνστάζοντες δρόσος ἐωθινὴ καὶ ἴαμα πνευματικὸν καὶ σωτήριον· ᾧ καὶ τὸ πλῆθος τῶν ἐν τῇ μεγάλῃ τῶν πόλεων ἀσκητῶν συνελθόντες, κατὰ τ᾽ αυτὸν προσάγουσι κοινὴν ἱκετηρίαν τῷ Γρηγορίω, τὸν γενναῖον ἐν λόγοις, καὶ σταθηρὸν ἐν πόνοις, πρὸς τὴν πρεσβυτέραν Ρὥμην ἐξαποστεῖλαι, διασημανοῦντα τῷ Πάπᾳ καὶ τοῖς ἐκεῖσε τὰ νῦν συνέχοντα τὴν πόλιν δεινὰ, [& ab iis rogatus] ἵνα τις ἐπικουρία γένηται τῇ τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησίᾳ. Ὁρᾷς γαρ ἔλεγον, ὦ Πάτερ, ὡς ἰλιάς ἐστι κακῶν τὰ ἡμέτερα, καὶ κινδυνέυει τὸ μέγα ποίμνιον τοῦ Χριστοῦ, διὰ τὸ μὴ ἐ͂ιναι τὸν ἐκδικήσαντα.

[17] [Iosepho suadet Romam ire;] Δέχεται τὴν παράκλησιν ὁ μέγας Γρηγόριος, καὶ ὡς μᾶλλον αἰτήσας οὐκ αἱτηθεὶς, ἁπαρτίζει τὸν λόγον ταχὺ· καὶ τὸν θεῖον μετακαλεσάμενος Ἰωσὴφ, Νῦν, ἐ͂ιπε, τέκνον, καὶρὸς τοῦ τε λόγου τὸ πολὺ ἐπιδείξασθαι, καὶ τὸν πρὸς Θεὸν ἔρωτα πολυπλασιάσαι ὡς ἐφικτόν. Ὁ δὲ μαθὼν ἀεὶ ὑποτάσσεσθαι, κλίνει μὲν ἡρέμα τὴν κεφαλὴν, καὶ μὴ δὲ τῶν ἀναγκαίων μηδέν τι παραλαβὼν, νηός τε ἐπέβαινε καὶ πρὸς τὴν Ρὥμην ἀπέπλεεν. Οὐκ ἦν δὲ ἄρα καὶ Θεῷ βουλητὸν, τῷ διὰ τῶν ἐναντίων πολλάκις οἰκονομοῦντι παράδοξα. Τί οὖν γίνεται, καὶ τί τελεῖται; Νῆες ἐπιστᾶσαι βαρβαρικαὶ ἀνδρῶν πειρατιῶν, [hic capitur & in Cretam abducitur,] ἄλλα τε πλοῖα συνεπισπῶνται, καὶ δὴ κᾀκεῖνο, ὃ τὸν μέγαν ἔφερεν Ἰωσήφ. Ἤγετο οὖν αἱχμάλωτος εἰς τὴν Κρήτην· ἔνθα γενόμενος ἐντίθεται μὲν τῇ εἱρκτῇ ἁλύσεσι βαρείαις δεσμούμενος, τοσοῦτον δὲ τοῖς δεσμοῖς ἐνηγάλλετο, ὅσον καὶ τοῖς ἄλλοις δεσμώταις ἐποιεῖτο παράκλησιν ἡδέως φέρειν τὰ ἑπιόντα, καὶ μὴ δυσχεραίνειν τοῖς ἀλγεινοῖς.

[18] Ἡδέα γάρ εἰσι τὰ διὰ Χριστὸν δεσμὰ, καὶ εἰ πρὸς καὶρὸν ἀνιᾷ. [ubi concaptivos ad constantiam animat.] Εὐχαριστῶμεν οὖν, ἔλεγε, τῷ Θεῶ, τὸν μέγαν Παῦλον παράδειγμα ἔχοντες, ὃς καὶ ὡς ὁρμίσκοις τοῖς κλοιοῖς ὡραΐζετο, καὶ ἔχαιρεν ὅτι ἠξιώθη ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος Χριστοῦ μαστιχθῆναι· ἀλλὰ καὶ ὁ Παύλου Χριστὸς λοιδωρούμενος οὐκ ἀντελοιδώρου, καὶ πάσχον οὐκ ἠπείλει, παρεδίδου δὲ τῷ κρίνοντι u δικαίως, ὡς ἡ κορυφαία τῶν Ἀποστόλων ἀκρότης ὁ μέγας Πέτρος φησίν. Ἀλλὰ δοκεῖ τισιν ἀλγεινὰ, διὰ τὸ πολὺ τῆς αἰσθήσεως, τὰ τοῖς σώμαδιν ἐπαγόμενα. Καὶ πῶς ἄλλως δυνατὸν τὸν Χριστοῦ ἆραι ζυγὸν; εἰ μή τις διοδεύσει διὰ παδῶν τῶν ἡλικιῶν, ἀμέμπτως αὐτοῦ, καὶ δυνάμεων, πάντα γινόμενος ὅσα ἐκεῖνος ὑπὲρ ἡμῶν, καὶ ταῦτα Θεὸς ὢν, καὶ σύνδρομον ἔχων τῇ βουλήσει τὴν δύναμιν, καὶ δυνάμενος ἄλλως τὴν ἡμῶν τῶν ἀχαρίστων πραγματεύσασθαι σωτηρίαν· ἀλλὰ τὸ ἐπίπονον ὑπογράφων τῆς ἀρετῆς, δι᾽ ἧς τοῖς σωζομένοις αἱ κεκλειομέναι πύλαι ἀνοίγονται, δἰ ἐπιπόνου βίου, ὡς Θεὸς καὶ δεσπότης, τὴν σωτηρίαν πᾶσιν ὑπέδειξε. Χρεὼν τοιγαροῦν ὑπὲρ τῆς θεανδρικῆς εἰκόνος Χριστοῦ καὶ τῆς αὐτοῦ ἀμώμου καὶ παναχράντυ προκιδυνεῦσαι μητρὸς, ἵνα μέχρις αἵματος πρὸς τον κοσμοκράτορα τοῦ αἰῶνος τούτου ἀντικαθιστάμενοι, [Christi exemplo;] χάριν εὕροιμεν, ὡς τὰ ἱερά φησι λόγια, εἰς εὔκαὶρον βοήθειαν. Τούτοις καὶ τοιούτοις ἄλλοις μυρίοις λογίοις τοὺς ὑπὲρ Χριστοῦ ἐγκεκλειομένους ὑπείληφε, δι᾽ οὓς τάχα καὶ πρὸς ἄλλην στελλόμενος, τὴν ἐπὶ Χρήτην Θεοῦ ἀρρήτῳ λόγῳ κατέλαβεν, ἵνα καὶ νῆσος πᾶσα καὶ ἤπειρος τὸν βίον γνοίη τοῦ Μάκαρος, καὶ μετὰ τοῦ βίου καὶ τὸ ὑπερβάλλον τῆς γνώσεως, ὃ καὶ γέγονε, Πνεύματος ἁγίου αὐτῷ οἰακίζοντος.

[19] Ἔνθα καί τινα τῷ τῆς Ἐπισκοπῆς τετιμημένον βαθμῷ καταλαβὼν ἐν φρουρᾶ, [Episcopum carceris tædo vacillantem corroborat,] καί τι καὶ ἀνθρώπινον πάσχοντα, καὶ λογισμοῖς ἀλλεπαλλήλοις βαλλόμενον, καὶ μικροῦ δεῖν κινδυνεύοντα νῶτα δοῦναι τοῖς μισοῦσι Θεὸν καὶ τὴν αὐτοῦ ἐικόνα ὑβρίζουσιν, ἀναλαμβάνει τοὶς λόγοις, ὑποστηρίζει τοὶς παραδείγμασι, καὶ ὑπεραποθνήσκειν ἕτοιμον ἀπειργάζατο Χριστοὺ τῆς εἰκόνος αὐτοῦ· κἂν ὁ τὸ ἀσθενὲς τῆς αὐτοῦ ψυχῆς ἐπιστάμενος, οὐκ ἐίασεν αυτὸν πειρασθῆναι ὑπὲρ τὴν δύναμιν, μετὰ μικρὸν γαρ πρὸς τὰ ἐκεῖθεν μεταστειλάμενος ὁ θεῖος Ἰωσὴφ, τῷ μὲν Ἐπισκόπῳ τοιαύτη τις ἄγκυρα καὶρῷ χειμῶνος ἀλλεπαλλήλων λογισμῶν κινδυνεύοντι ἀναδείκνυται· ἑτέρῳ δὲ ἰδιώτῃ, [aliumq; ad defectionem pronum] καὶ διὰ τὸ μή φέρειν τὰς ἐκ τοῦ πάσχειν ἀνίας συνθεμένῳ τὸ πᾶν τῆς ἀῤῥήτου οἰκονομίας διαπτύσαι μυστήριον, ἕτι τε τὴν θεόσωμον εἰκόνα καταπατῆσαι Χριστοῦ, ἀθρόον περιτυχὼν, τί μὲν οὐκ ἐ͂ιπε τῶν μαλάττειν εἰδότων καὶ λιθίνας ψυχὰς; ποῖα δὲ δάκρυα οὐκ ἀφῆκε τῶν ὀφθαλμῶν; τὰς χεῖρας κατασπαζόμενος, καὶ χείλη τῷ τραχήλῳ προσάπτων, ἵνα μετακινήσῃ τοῦτον τῶν δεδογμένων, καὶ πείσῃ διὰ Χριστὸν προέσθαι καὶ τὴν ζωὴν, ὃ δὴ καὶ τετέλεκε, καὶ ὅπως ἐγὼ διηγήσομαι.

[20] [facit generose martyrium pati:] Ἐσπέρα μὲν ἦν ὅτε τῷ ἀνθρώπῳ τὰς θαυμασίας παραινέσεις ἐν τῇ καρδίᾳ παρέθετο, ἅμα δὲ πρωῒ σπεῖρα βαρβαρικὴ πρὸς τὴν φρουρὰν παραγέγονε, ῥινολαβίδας ἐπαγομένη καὶ πιεστήρια, καὶ ἀνηρώτατὸν ἄνθρωπον, εἰ μὴ τῆς γνώμης ὑφῆκεν, εἰμὴ ἠλλοιώθη κατά τι, ἀλλὰ τοῖς πρὸ μικροῦ κριθεῖσιν ὁλικῶς ἐμένει καὶ ἀπαρνεῖται Χριστόν. Καὶ ὃς, οὐδὲν ὑποστειλάμενος οὐδ᾽ ἐνδιάσας, ἀλλὰ διαῤῥήξας τὸν χιτῶνα καὶ γυμνωθεὶς, Ἕτοιμος ἐγώ εἰμι, ἔλεγεν, εἰ οἷόν τε ἄρα, μυριάκις ὑπερ τοῦ μεγάλου Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἁποθανεῖν. Ταῦτα εἰπὼν καὶ μηδέ τι πλέον προσθεὶς, χερσὶ δημίων ἑαυτὸν εἰσωθεῖ· ὁ δὲ (οὕτω προσταγὲν ὑπὸ τοῦ ἐκεῖσε τὴν ἀρχὴν περιέποντος) ἀναρτᾷται τῷ ξύλῳ, καὶ ἅπαν τὸ σῶμα καταβελὴς γίνεται· Ἔνθεν τοι καὶ ὀφθαλμοὶ διεῤῥησαν, καὶ ἔγκατα ὡς ὕδωρ Δαυιτικῶς εἰπεῖν ἐξεκέχυντο, καὶ πᾶσα ἡ ἔνδον ἐθριαμβεύθη διάπλασις· ἡ ψυχὴ δὲ τῷ γενναίῳ ἐκείνῳ καὶ ἔτι κατείχετο, καὶ γλῶσοα, κεκμηκυῖα τοῖς πόνοις καὶ ταῖς ὑπερβαλλούσαις ὀδύναις, τὸν Χριστὸν ἀνεκήρυττεν. Ὃν οὕτως ὁρᾷν, καὶ ἀθλίως ἔχοντα ὡς ἐκείνοις ἐδόκει, οἱ ἀλιτήριοι μὴ ἀνεχόμενοι δήμιοι, παντοίως προσπατταλεύουσι, καὶ λίθον ἄραντες πάμμεγα ἐπαφιᾶσι τῇ κεφαλῇ· ἡ δὲ διαῤῥήγνυται ἄρα κατὰ μικρὰ, καὶ ἡ βιαά ψυχὴ ἐκείνη πρὸς Θεὸν ἐκδημεῖ.

[21] [& aliis multis prodest] Ταῦτα τὰ πάρεργα γέγονε τῷ ὑπερμάχῳ Χριστοῦ Ἰωσήφ· οὗτος ἐν Κρήτῃ τοῦ γενναίου διάδρομος· τοιοῦτον τὸ καλλιέρημα ὁ αίχμάλωτος τῷ οὕτως οἰκονομοῦντι τὰ κατ᾽ αὐτὸν Θεῷ ἀφιέρωσεν. Ὑπέρευγε τῆς γνώμης, ὑπέρευγε τῆς φιλοκάλου ψυχῆς x ὅτι καὶ ἐν ὑπερορίᾳ καὶ ἐν φρουρᾷ ἀσίγητον ἐ͂ιχε τὴν γλῶσσαν, μετὰ παῤῥησίας ἀνακηρύττουσαν τὴν εὐσέβειαν. Ἐστενοχωρεῖτο ταῖς θλίψεσι, καὶ Θεῷ προσήγαγε Μάρτυρας · ἐβαρύνετο τοῖς δεσμοῖς, καὶ πολλοὺς ἐλυτροῦτο τῶν τοῦ παλαμναίου χειρῶν.

CAP. III.

[22] Ἀλλ᾽ ὅια καὶ ἡ αὐτοῦ πάλιν πρὸς τὴν Βασιλεύουσαν ἐπανάζευξις, Ἡ νὺξ παρὴν ὅτε τὴν τῶν γεννεθλίων τοῦ Χριστοῦ ἡμέραν ἡ Ἐκκλησία ἤθισται τελεῖν· ὁ δὲ καὶ ξύλῳ τὸν πόδα ἐκπιεζόμενος, [In nocte Natalis Dominici] καὶ τοῖς κλοιοῖς τὸν τράχηλον κατακαμπτόμενος, παννύχιον ἐπετέλει τὴν ὑμνῳδίαν, καὶ τῷ δι᾽ ἡμᾶς ὑπὲρ λόγον καθ᾽ ἡμᾶς ὀφθέντι Χριστῷ παρετείνετο, y μέχρι καὶ ἀλεκτρυόνων ὠδῶν. Καὶ δὴ ἐφίσταταί τις ὕπερ ἀθρόον, πολιὸς τὴν τρίχα, ἱεροπεπὴς τὴν ἐσθῆτα, αἰγλαῖζομένην τῷ προσώπῳ χάριν ἐπιφερόμενος, καὶ πρὸς αὐτὸν ἄρτιφησὶν, Ἐκ Μύρων τῆς Λυκίας ἀπάρας, [a S. Nicolao discit tyranni mortem,] πρὸς σὲ καὶ τὴν σὴν ἀγάπην ἀπήντησα, Θεοῦ δι᾽ ὃν ἐναθλεῖς ἀπτέρῳ τάχει μὲν κατεπείγοντος · καὶ δή σοι τὰ θυμήρη λέγω ἀγγελιτήρια, ὡς ὁ μὲν τὴν Ἐκκλησίαν κυκῶν καὶ κατασπαράττειν ἐπιχειρῶν τὰ πρόβατα τοῦ Χριστοῦ, παραλυθεὶς τῆς ἀρχῆς, τοῖς ἐκεῖθεν δικαιωτηρίοις ὡς ἐναγὴς εἰς ἡμέραν ἀποκαλύψεως, ὥς φησι Παῦλος, ἀποτετήρηται · σὲ δὲ χρεὼν τὴν Βασιλίδα καταλαβεῖν, ὡς ἂν ἐπιστηρίξῃς πολλοὺς τῇ δεδομένῃ σοι παρὰ τοῦ Πνεύματος χάριτι. Πλὴν ἀλλὰ λαβὼν τὴν κεφαλίδα ταύτην, κατάφαγε (Εώκει γὰρ παρακατέχειν τῇ δεξιᾷ βραχύ τι βίβλου ἀπότμημα) ὁ δὲ ἐνηδύνετο μὲν τῇ γραφῇ, καὶ, Ὡς ἡδέα, ἔλεγε, τῷ νοουμένῳ λάριγγι τῆς ψυχῆς τὰ γεγραμμένα ταυτί. [& vinculis exolutus sistitur CP.] Εἶχε δὲ ἡ γραφὴ κατὰ λέξιν οὕτως, Τάχυνον ὡς οἰκτίρμων, καὶ σπεῦσον ὡς ἐλεήμων εἰς τὴν βοήθειαν ἡμῶν, ὅτι δύνασαι βουλόμενος. Καὶ ὡς ταῦτα ψάλλειν ἐμμελῶς ἄγαν καὶ λιγυρῶς ἐκελεύσθη παρὰ τοῦ θείου ἀνδρὸς ἐκείνου, ὁρᾷ μὲν ἑαυτὸν τῆς ποδοκάκης ἀπολυθέντα, τοὺς δ᾽ ἐν τῷ τραχήλω κλοιοὺς κειμένους ἐν τοῖς ποσὶ · καὶ, Παρομάρτει μοι, ἤκουε παρ᾽ αὐτοῦ· καὶ, ὢ τοῦ θαύματος! ὢ τῆς ταχείας ἐπικουρίας! ὢ τῶν ἀνεκλαλήτων καὶ παραδόξων τεραστίων Θεοῦ! ἀοράτως ὡρᾶτο τὸν ἀναφῆ διατέμνων ἀέρα, καὶ ὑπηνέμιος ὥσπερ πρὸς τὴν μεγάλην τῶν πόλεων ἀπαντῶν, τοιούτοις οἶδε Θεὸς τοῖς πτεροῖς δεξιοῦσθαι, τοὺς τὴν ἑαυτῶν καρδίαν πρὸς ἐκεῖνον ἀναπτερώσαντας.

[23] [ubi Gregorium mortuum invenit & luget:] Ἀλλὰ γαρ τὸ μὲν θαῦμα πρὸς ὑμνῳδίαν ἐκίνει τοῦ τὸν Θεοῦ, τὸ δὲ συμβὰν πρὸς ὁδυρμοὺς παρώθει καὶ δάκρυα. Οὔπω γαρ πᾶσι τοῖς ποθοῦσιν ὀφθεὶς, ἀναμανθάνει, ὡς ὁ θεῖος Γρηγόριος, τὸ κοινὸν παρηγόρημα, τὸ τῶν Ἐκκλησιῶν ἀληθινὸν περιλάλημα, τὸ ἔμψυχον τῶν ἀρετῶν ἀποτύπωμα, πολλοῖς καμάτοις κατακαμφθεὶς καὶ πόνοις ἀμυθήτοις κατατακεὶς, πρὸς ὃν ἐπόθει Θεὸν ἐπανέζευξεν · ὃ καὶ θρήνων ὑπόθεσιν ποιησάμενος, ἀναλαμβάνει τὸ σκῆνος ἐν ταῖς χερσὶ, καὶ ὡς ἔμψυχον ἤδη ὁρῶν, τοιαύτας πρὸς αὐτὸν ἐποιεῖτο τὰς παρακλήσεις, θαλάσσας δακρύων ἐξ ὀφθαλμῶν ἁποῤῥέων, καὶ πόδας ἐπιβρέχων τοὺς εὐαγγελισαμένους εἰρήνην καὶ ἀγαθὰ, μεθ᾽ ὧν ἐκεῖνος ἐλήλυθε. Πῶς ὑπομενῶ σου, Πάτερ, τὴν στέρησιν; πῶς δ᾽ ἄτερ σοῦ τῷ περιγείῳ χώρῳ παραμενῶ; Τίς μου τὸ θλιβόμενον τῆς ψυχῆς λόγοις παρακαλέσει τῆς παρακλήσεως; Τίνι δὲ καὶ τὸν χειμῶνα τῶν λογισμῶν ἀναγνωρίσω ποτέ; τίνα εὕροιμι οἷα Χριστὸν ταύτῃ τῇ χαλεπῇ θαλάσσῃ τὸ Φιμώθητι ἐπιλέγοντα; Ἵνα τί μὴ πρῶτον ἐμὲ τῷ σῷ Δεσπότῃ προέπεμπε, ἵν᾽ ἐ͂ιχον, παρὰ χερσὶν ἀποψύχων ταῖς σαῖς, τῶν ἐν ἀέρι ὁδοστατῶν καὶ πονηρῶν φορολόγων τὰς παλαμναίας χεῖρας ἀποδιδράσκειν διὰ τῆς σῆς παρακλήσεως; Πλὴν ἐπειδὴ προέδραμες, ὢ γενναῖος τὴν ψυχὴν καὶ πρὸς πόνους ἀνένδοτος, τὸ ἀσθενὲς τῆς ἐμῆς ψυχῆς ἀναῤῥώννυε, καὶ σοῦ ταῖς πυκναῖς ἐπιστασίαις ἐν νυκτὶ μὲν καὶ ἐν ἡμέρᾳ πρὸς τὰ τοῦ Θεοῦ διευθέτει θελήματα · ἵν᾽ ὑπὸ τὴν ἐκείνου χεῖρα τὴν κραταιὰν ταπεινούμενος, διὰ τῶν σπν προσευχῶν, ἃς ἀμέσως τελεῖς τῇ μακαρίᾳ Τριάδι καταλαμπόμενος, ἀβλαβῶς διαπεράσω τοῦ βίου τὴν θάλασσαν, καὶ σοῦ τῷ λιμένι προσορμισθεὶς, βλέποιμί σε διηνεκῶς κατὰ τὴν ἀδιάτμητον ἕνωσιν.

[24] [ad hæret ejus discipulo Ioanni] Οὕτως εἰπὼν τῷ τόπῳ προσκαρτερεῖsν, ἐν ᾧπερ ὁ θεῖος Γρηγόριος ἐγκλειόμενος τῆς φιλοσόφου παλαίστρας ἀντείχετο, ἑλόμενος ἔχειν τῶν πόνων συμμεριστὴν Ἰωάννην, τὸν τοῦ μεγάλου Γρηγορίου φοιτητὴν τε καὶ ζηλωτὴν · ᾧ συμβιώσας χρόνον συχνὸν, ἐδόκει βλέπεσθαι Γρηγόριος καὶ διδοὺς καὶ λαμβάνων ἀφορμὰς ἀρετῶν · πολλὰς γαρ ἐ͂ιχε καὶ Ἰωάννης ἐπικαθημένας τῇ γλώσση τὰς χάριτας. Ἐπεὶ δὲ καὶ οὗτος, νηστείᾳ καὶ ἀγρυπνίᾳ καταδαμάσας τὸ τῆς ψυχῆς περικάλυμμα, πρὸς Θεὸν ἐξεδήμησεν · ὁ θεῖος Ἰωσὴφ τὸν τόπον καταλιπὼν, [& utriusq; corpus huc atque illuc transfert:] τῷ τοῦ μεγάλου καὶ χρυσοῦ τὴν γλῶσσαν Ἰωάννου σηκῷ ἐμφιλοχωρεῖ, ὥς τινα θυσαυρὸν ἐπαγόμενος Γρηγορίου τὸ ἱερώτατον λείψανον καὶ τοῦ αὐτοῦ μαθητοῦ, πολλῶν συνδεδραμηκότων κατὰ ταυτὸν, ὥστε ποιμαίνεσθαι καὶ καθοδηγεῖσθαι τεχνικῶς παρ᾽ αὐτοῦ, καὶ γλώττης ἐκείνης ἀκροᾶσθαι τῆς μελιχρᾶς, z ὡς ἐδίδου τοῦ τόπου τὸ πάνσθενον. Ὅθεν καὶ πλησίον τοῦ τόπου, ἐρήμου τότε πάντη τυγχάνοντος, ἐνιδρύεται φροντιστηριον · ἐν ᾧ τότε πλῆθος κατατέμνει τῶν μαθητῶν, καὶ πρὸ πάντων ὥς τι κειμήλιον ἄσυλον τὸ σκῆνος τοῦ Μεγάλου καὶ τοῦ Φοιτητοῦ κατατίθεται.

[25] [Bartholomæi Apost. oratorium struit,] Οὐ μὴν ἀλλ᾽ ἐπειδὴ πάλαι τοῖς Θεσσαλικοῖς ἐνδιατρίβων ὁρίοις, παρά τινος θείου ἀνδρὸς καὶ τὴν γνῶσιν οὐ μιμητοῦ, τὸ θεῖον καὶ γερώτατον λείψανον τοῦ μεγάλου Ἀποστόλου Βαρθολομαίου κεκλήρωται, ναὸν ἔγνω καὶ τούτῳ ἀναδείμασθαι, πολλὰς θαυμάτων ἀναβρύοντι χάριτας. Ὃν καὶ πυκνὰ ἑώρα κατὰ τοὺς ὕπνους τὰ ἐκεῖθεν μυστηριώδη ἀνακαλύπτοντα, καὶ πᾶν γρῖφον ἐν τῇ Γραφῇ ἐπιλύοντα. [a quo pangendorum hymnorum accipit facultatem,] Καί ποτε μελῳδήμασι τοῦτον ἀνυμνεῖσαι βουλόμενος, ἀνεκόπτετο τῆς ὁρμῆς, Μή ποτε λέγων ἐν τῇ καρδίᾳ ἀβούλητόν ἐστι τῷ Ἀποστόλῳ τὸ βούλημα. Καὶ δὴ τεσσαράκοντα ἡμέρας ὁ τῶν καθ᾽ ἡμᾶς ἡμερῶν Μωῖσῆς ἐκπιέσας τὴν σάρκα, ἴνα λάβῃ τῶν θείων μελῳδημάτων τὰς πλάκας, καὶ ὅλον τὸν νοῦν συναγαγὼν ἐν ταύτῷ, καὶ τὰς αἰσθήσεις μύσας παντάπασι, τῷ τοῦ Ἀποστόλου λειψάνῳ πεψιδημένως καὶ εὐλαβῶς περιφύεται, καί τινος ἀῤῥήτου ἀξιοῦται τῆς θεωρίας. Πρὸ γαρ τῆς τοῦ μεγάλου μνήμης, ὁρᾷ τινα ἄνδρα, σινδόνιον μὲν ἐσθῆτα, οἷος ἄρα καὶ τοῖς ἐν Παλαιστίνῃ κατασκευάζεται, περικείμενον, τὰς ἱερὰς τὲ πύλας κατέχοντα τοῦ νεῶ. Καὶ πρὸς ἑαυτὸν τὸν Ἰωσὴφ ἐκκαλούμενον · ἐ͂ιτα τὸ ἱερὸν τῆς τραπέζης ὁ φανεὶς ἀντανακαλέσας ἀράχνιον, αἴρει μὲν τὴν πυκτίδα τῶν εὐαγγελικῶν ῥημάτων Χριστοῦ, καί τίθησιν ἐπιστέρνιον, ἐπιπών, Εὐλογήσῃ σε ἡ χεὶρ τοῦ Θεοῦ, καὶ σοῦ τὴν γλῶσσαν θαλάσσαι δογμάτων περικυκλώσωσι, καὶ τῇ καρδίͅᾳ ἐνιδρυνθείη τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, καὶ σοῦ τὴν πᾶσαν οἰκουμένην τὰ μελῳδήματα περιθέλξαιεν, καί τις τούτοις ἐπεντρυφῶν σειρῆνας εἴποι τὰς νοητὰς, διά τε τὴν χάριν τῶν νοημάτων καὶ τὴν ὑγραίνουσαν λέξιν καὶ πανταχόθεν ἀρωματίζουσαν. Εἶπε, καὶ ἀπῆν ἐκεῖνο τὸ θεαθὲν · τὸ δὲ λεχθὲν ἐντεθὲν καὶ ἐνσπαρὲν καρδίας ταῖς ἄυλαξι, πολύχουν ἀναδεδώκει τὸν ἄσταχυν.

[26] Αὔτη ἡ ἀπαρχὴ τοῦ χαρίσματος · οὗτος ὁ πλοῦτος τῆς μεγαλοδωρεᾶς · τοῦτο τὸ μέγα καὶ πολυτίμητον χαριστήριον. [quibus & fideles mirifice juvit,] Ἀμέλει καὶ ἀπαρξάμενος γράφειν τὰ ἐμμελεῖ μελῳδήματα, τῷ μὲν λιγυρῷ τῆς ἠχῆς κατεμουσούργει τὴν ἀκοὴν, κατέθελγε δὲ τῷ ἡδεῖ τὴν δυναμένην συμβαλεῖν τοῖς λεγομένοις διάνοιαν. Καὶ ποῖον γαρ ἐ͂ιδος ἐκεῖθεν φθόγγων οὐκ ἐδιδάσκετο μουσικῶν, ἢ ποία χάρις οὐκ ἐπέλαμπε τοῖς ἀσματιζομένοις αὐτῷ. Ἐκεῖθεν ὕπνος καὶ τοῖς ἄγαν ῥαθύμοις ἀπετινάσσετο, σπεύδουσι κηληθῆναι τὴν ἀκοὴν ὁμοῦ καὶ διάνοιαν τῷ λιγυρῷ προσφωνήματι. Ἐντεῦθεν καὶ τοῖς πρὸς ἀρετὴν ἑαυτοὺς ἐπιτείμουσι τῆς ἀρετῆς ἡ ἕξις κατανενόηται. Ταῦτα καὶ οἱ ἐν λύπαις ἀναλαμβάνοντες, τὸ ἀθυμοῦν καὶ δακνόμενον τῆς ψυχῆς κατεκοίμιζον· τούτοις καὶ οἱ ἐν εὐθυμίᾳ ὄντες πρὸς ἠδονῆς κατ᾽ ἄλλον τρόπον μετέπιπτον δάκρυα · οἱ γράφοντες δὲ, τοῖς ἄλλοις χαίρειν εἰπόντες πονήμασι, τοῖς τοῦ θείου Ἰωσὴφ πολύ τι κέρδος ἐμμελῳδήμασι συνηθροίκασι, μᾶλλον δὲ συναθροίζουσι. Γλῶσσαι γαρ πᾶσαι κατὰ φυλὰς, πρὸς τὴν ἑαυτῶν διάλεκτον τὰ μελετήματα βαλλόμεναι, τὴν νύκτα πᾶσαν καταφωτίζουσι, καὶ τὸ αὐτῆς σκοτεινὸν καὶ πρὸς ὕπνον ἑλκόμενον τῇ πυκνῇ φρυκτωρίᾳ πρὸς ἡλιακὰς φωτοχυσίας μεταβιβάζουσι, καὶ χαίρειν τῷ ὕπνῳ εἰποῦσαι τοῖς ἄσμασιν ὡραΐζονται.

[27] [& Deiparam & Sanctos honoravit.] Ἔστι τις ἄτεκτος καὶ ἀμείλικτος καὶ πρὸς δακρύων έπιῤῥοὰς ἀφυής; τὰ εἰς τὴν Παρθένον, καὶ Μητέρα Θεοῦ, τὴν ὑπὲρ λόγον συλλαβοῦσαν τὸν Λόγον, λιγυρὰ μελῳδήματα ἐπιὼν, θαλάσσας δακρύων τοὺς ὀφθαλμοὺς πληρωθεὶς, καὶ τὴν διάνοιαν συντακεὶς, ἀΰλῳ νῷ κατατρυφήσει τῶν νοερῶν ῒύγγων τῆς κατανύξεως· μυρία δὲ ταῦτα τούτῳ συντέθειται ἐν διαφόροις ἐναλλαγαῖς, καὶ ἤχων κατατομαῖς, καὶ ῥυθμῶν ποικίλων διαφοραῖς τὸ ἡδύ πως ἀρωματίζοντα aa. Βούλεταί τις μαθεῖν τὸν βίον τοῦ πρὸς ἡμέραν τιμωμένου Ἁγίου τῇ Ἐκκλησίᾳ τοῦ Θεοῦ; μετερχέσθω τὸ εὔρυθμον, καὶ ἐφ᾽ ἑνὶ ἑκάστῳ τῶν ἀδομένων, ἐπιγινωσκέτω τὴν τοῦ βίου διαγωγήν. Καὶ πᾶς μὲν τῶν Ἁγίων ὑπ᾽ ἐκείνῳ τιμώμενος ἀναδείκνυται · αὐτὸς bb δὲ ἐν πᾶσιν ὁρᾶται τιμώμενος, ἐν ἄλλων βίοις αὐτὸς ἐξυμνούμενος, διὰ τὸ λιγυρὸν καὶ εὔρυθμον τῆς ἐμμελοῦς μελῳδήσεως. Ἄλλος μὲν οὖν μεγαλυνέτω τὸν βίον τοῦ Μάκαρος, ὁ δὲ τῆς γνώσεως τὸ ὑπερφέρον, πάντες δὲ πάντα ἐπίσης καὶ διὰ πάντων μεγαλυνέτωσαν τὴν χάριν τοῦ Πνεύματος, ἥτις τούτῳ οὕτως ἐκκέχυται, ὡς εἰς πᾶσαν τὴν οἰκουμένην ἐξελθεῖν τὸν φθόγγον αὐτοῦ, καὶ εἰς τὰ πέρατα πάντα τὰ τῶν μελῳδημάτων θεοκρότητα ῥήματα.

CAP. IV.

[28] Περὶ γαρ τῶν ἄλλων, τί χρὴ καὶ λέγειν; ὁπόσους ἐκεῖνος ἐκ τοῦ βυθοῦ τῆς ἀπιστίας ἐξείλκυσε, [multos ad fidem & castitatem adducit.] καὶ πρὸς τὴν τῆς ἁγίας Τριάδος γνῶσιν ἐρίθμισε; πόσους δὲ πέποικε χαίρειν εἰπεῖν τῷ κόσμῳ καὶ τοῖς ἐν κόσμῳ, καὶ τὸν μονήρη βίον ἀσπάσασθαι · πόσας δὲ γυναῖκας παρθενεύειν ἐδίδαξεν, ἵν᾽ ἔχοιεν τὰς λαμπάδας ἀναπτομένας διηνεκῶς, καὶ συνέλθοιεν τῷ μνηστῆρι Χριστῷ, ἄρτι κραυγῆς τελουμένης ἐν τῷ μέσῳ δὴ τῆς νυκτὸς; Οὐ μήν ἀλλὰ καὶ πάλιν ὑπερόριος γίνεται, τὸ οὐραῖον περισείσαντος τοῦ πτερνοσκόπου σαθὰν, καὶ τὸν τότε πονηρὸν Βασιλέα κινήσαντος. Οὐκ ἦν γαρ ἠρεμεῖν, τὸν ὡς σῖτον σινιάσαι ζητοῦντα τοὺς εὐσεβεῖς, [Propter imagines exulat:] ἀλλὰ παντοίως κινεῖ τὰς πρὸς αὐτὸν ῥεπούσας ψυχάς. Ὅθεν καὶ πάλιν πόλεμος κατὰ τῆς ἀτινάκτου πανταχόθεν Ἐκκλησίας ἀναῤῥιπίζεται, καὶ τὰ ἱερὰ μορφώματα Χριστοῦ καὶ τῶν αὐτοῦ Ἁγίων πάλιν διώκονται, ἃ τιμᾶσθαι ὅλῃ γλώσσῃ τὸ πλῆθος ἀναδιδάσκων ὁ γενναιότατος, καὶ ἀνακηρύττων τῆς ὀρθοδοξίας τὰ δόγματα, οὐκ ἐν οἰκίᾳ οὐδ᾽ ἐπὶ δώματος, ἀλλ᾽ ἐν πλατείαις καὶ παῤῥησίᾳ, ἐξωθεῖται τῆς πόλεως, καὶ ἦν ἐν ὑπερορίᾳ στενοχωρούμενος, μᾶλλον δ᾽ ἑαυτὸν οἴκει ὀγνωμόνως στενοχορῶν. Μετ᾽ οὐ πολὺ δὲ λήξαντος τοῦ κακοῦ, καὶ τοῦ χειμῶνος λωφήσαντος, [revocatur tyranno mortuo:] καὶ ὀρθοδόξοις δοθέντων τῶν σκήπτρων Βασιλεῦσιν ἀπὸ Θεοῦ, μετακαλεῖται αὖθις κατὰ Θεόν. Ὁ δὲ οὐ πείθεται, τῇ ὑπερορίᾳ ὡς παραδείσῳ διὰ Χριστὸν ἡδυνόμενος.

[29] Πλὴν ἐπεὶ ἐκεῖνοι μὲν έπέκειντο ἀντιβολοῦντες τὴν ἀνάζευξιν, ὁ δὲ ἂντιτείνειν οὐκ ἐ͂ιχε, διὰ τὸ καὶ πρὸς τοὺς ἐν τῇ πόλει φιλάνθρωπον, εἴκει ταῖς τῶν κρατούντων πυκναῖς παρακλήσεσι, καὶ τὴν ὑπερορίαν τέως καταλιπὼν τῇ Βυζαντίδι ἐπιφοιτᾷ· καὶ μόλις μὲν, [creatur sceuophylax ab Ignatio Patr.] πείθουσι δ᾽ ὅμως, ταῖς ἄλλαις χαίρειν εἰπόντα τιμαῖς, ἐκκλησιαστικῶν προστῆναι πραγμάτων, καὶ τὴν φυλακὴν ἐμπιστευθῆναι τῶν τῆς ἐκκλησίας ἱερῶν κειμηλίων. Οὐκ έπείθετο δὲ ἄρα τοῖς Ἄρχουσι, καὶ διὰ τοῦτο τὴν διακονίαν ἐδέχετο · ἀλλ᾽ Ἰγνατίῳ τῷ θείῳ. Πολὺς δὲ ἄρ᾽ οὗτος τὴν ἀρετὴν, καὶ τὸν ὑπὲρ Χριστοῦ ζῆλον θερμότατος, ἄρτι τῆς ἀρχιερωσύνης ἐμπιστευθέντι τοὺς οἰακας · ὅς τὸ περιὸν τῆς ἀρετῆς τοῦδε τοῦ Ἱεροῦ δυσωπούμενος, ἔσπευδεν ἔχειν συγκοινωνὸν τῶν πόνων, κᾂν τοῖς ἀναγκαίοις συλλήπτορα · καὶ πρόφασιν τὴν διακονίαν εὑράμενος, τοῦ ποθουμένου ἐτύγχανε. Καὶ ἦν ἐκείνῳ συνομιλῶν θἀμὰ, καὶ παρ᾽ αὐτοῦ τὰ ἀγνοούμενα διδασκόμενος. Καινὸν δὲ πάντως οὐδὲν εἴ τινα τῶν ἀποῤῥήτων τῆς γραφῆς μυστηρίων ἐκείνῳ μὲν ἠγνοεῖτο, τῷ δὲ μεγάλῳ τῷδε Πατρὶ, διά τε τὸ πολὺ τῆς σπουδῆς καὶ τὸ περιὸν τῆς καθάρσεως, καὶ ἐγινώσκετο καὶ διηρθροῦτο μετὰ πολλῆς μελιχρώτητος, ὃ χάρισμα τῶν παρὰ τῷ μεγάλῳ Παύλῳ ὑμνουμένων ἐστὶν, ἄλλου μὴ προσδεόμενον θείου χαρίσματος.

[30] [Photio ejus successori carus,] Ἀλλ᾽ ἐπεὶ καὶ ὁ μέγας Ἀρχιερεὺς οὗτος, γήρᾳ ταλαιπωρεῖτο, καὶ καμάτῳ πολυειδεῖ πρὸς Θεὸν ἐξεδήμησε, διαδέχεται τὸν τῆς Ἀρχιερωσύνης θρόνον ὁ Φώτιος, ὅς τῆς Συγκλήτου βουλῆς ἐτύγχανε τὸ προτεῖον ἐπιφερόμενος, διά τε τὸ πολὺ τοῦ λόγου καὶ τὸ ὑπερβάλλον τῆς γνώσεως, καὶ ἅμα διὰ τὸ δεινὸν τοῦ νοὸς καὶ πρὸς τὸ συνθῆναι καὶ σκευάσαι πράγματα ἐπιτήδειον, ἐξ οὗ καὶ τὴν ἀρχὴν τῆς ἱερωσύνης ἀπεκληρώσατο, ἵνα μὴ λέγω πάντα τὰ τοῦ ἀνδρὸς, καί που καὶ πρὸς διαβολὰς χωρήσω τοῦδε, ἀπὸ τοῦ πράγματος εἰς τοῦτο παρακινούμενος. Πλὴν ὅτι καὶ οὗτος τῷ μεγάλῳ τούτῷ Πατρὶ Ἰωσὴφ τὴν ἴσην ἐτήρει τιμὴν, καὶ τῷ μέσῳ τῆς καρδίας ὑπέκρυπτε, Θεοῦ ἄνθρωπον ὀνομάζων, καὶ ἰσαγγέλῳ κατὰ τὸ θεμιτὸν προσέχων αὐτῷ.

[31] Ἔνθεν τοι καὶ ὅλην τὴν φροντίδα τῶν ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων αὐτῷ ἀναθέμενος, [ab eo ad se directos instruit,] πατέρα πατέρων ἐκάλει, καὶ τοὺς τῶν πρώτων βαθμῶν ἀξιουμένους τῆς Ἐκκλησίας παρεκάλει τούτῳ ἀνατιθέναι τοὺς λογισμοὺς, ὃ δὴ καὶ πᾶς ἐτέλει καὶ πρὸ τῆς Πατριαρχικῆς παρακλήσεως. Ἦν γαρ κατὰ τὰ Ἄσματα τῶν ἀσμάτων, κομιδῆ εὐφυὴς, ἀλλώπεκας ἁμαρτημάτων κατέχειν σμικρὰς, καὶ ἀποκτένειν τῆς νοουμένης γῆς τοὺς ἁμαρτωλοὺς, ὅ φησιν ὁ θεῖος Δαβίδ, ναὶ δῆτα καὶ ψυχὴν έπιστηρίξαι καὶ βεβαιώσασθαι, καὶ τὸν εἰς σαρκικὰς ὀρέξεις δίκην σφαίρας κατὰ πρανοῦς κυλιόμενον ἀναστῆσαι τῆς ἁμαρτίας καὶ ποιῆσαι μετάρσιον · ἀλλὰ καὶ τὸν ἀπερικτυπήτῳ συσῶντα σχολῇ, καὶ ταῖς τῆς ἁγίας Τριάδος θεωρίαις περιλαμπόμενον, ἔτι πεῖσαι, μὴ χαλάσαι τὸ θεῖον πτερὸν, μὴ δὲ μετεωρισθῆναι, διὰ τὰς ἐν θεωρίαις παγίδας (δι᾽ ὧν ὁ πτερνοσκόπος οἰήσεως πάθει τοὺς πολλοὺς πρὸς τὸ τῆς ἀπωλείας κατήγαγεν βάραθρον) γαλήνην μὲν διδάσκων ὅπως συνίσταται ἡ ψυχὴ, καὶ ὅπως τὰ φυσικῶς ἐγκατεσπαρμένα τῆς γνώσεως σπέρματα, παντοίως ἐν ἡμῖν κατὰ κράσιν καὶ ἰδιότητα μεταποιοῦνταί τε καὶ ἐπαύξονται, πρὸς ὅπερ ἕκαστος πέφυκε. Καὶ τί μὴ λέγω τὰ μείζω καὶ τελεώτερα; [ipsa cordium secreta pervadens;] Ἑώρα τοὺς ὀφθαλμοὺς ὁ γενναῖος, καὶ ἀπὸ μόνης τῆς ὄψεως ὁποίῳ πάθει ἕκαστος ἐδεσμεῖτο, μυστηριωδῶς προδιέγραφεν, ὁμοῦ μὲν ὑπεκκλίνων τὴν δόξαν, ἵνα μή τις τυχὸν ὑπολειφθείη παρὰ τοὺς πολλοὺς, ὁ τοῖς πᾶσιν Ἄγγελος νομιζόμενος, καὶ ἵνα μὴ ἐντρέψῃ τὸν ἁμαρτάνοντα, καὶ διὰ τοῦτο ποιήσῃ πρὸς τὴν ἁμαρτίαν ἐπιῤῥεπέστερον· φιλεῖ γαρ τὸ τέως χρυπτόμενον, καὶ ὡς αἰσχύνης ἔργον νομίζεσθαι · τὸ δὲ πρὸς πολλὰς ἀκοὰς ἐμπεσὸν εὐκαταφρόνητον τῷ ποιοῦντι λογίζεσθαι.

[32] Ἀλλα γαρ ἐπεὶ ἔδει καὶ τοῦτον, ἄνθρωπον ὄντα καὶ τὸ σῶμα τῆς ταπεινώσεως περικείμενον, [morbo correptus] μᾶλλον δὲ ἐν ὀστρακίνῳ σκεύει τοῦ σώματος τὸν μέγαν τῆς ἀρετῆς περικρύπτοντα μάργαρον, ἀναλῦσαι πρὸς τὸν Θεὸν, καὶ τῇ ἀλήκτῳ μαρμαρυγῇ τῶν θείων θεωρημάτων ἀμέσως ἐν ωραΐζεσθαι · καὶ τῶν πολλῶν ἱδρώτων τὸν μισθὸν συγκομίσασθαι· νοσεῖ μὲν ὀλίγον, διὰ δὲ θείας ἀποκαλύψεως μυεῖται τὴν ἐκδημίαν, Ἀγγέλου τούτῳ κατὰ τοὺς ὕπνους λαλήσαντος. Ὁ τῶν νηστειῶν τοίνυν παρωχήκει καὶρὸς, [rationes consicit & offert Patriarchæ;] καὶ ἡ τοῦ σωτηρίου πάθους μεγάλη καὶ σεβασμία ἐφεστήκει παρασκευὴ· ἐν ᾗ τὸ γραμματεῖον, ἑφ᾽ ᾧ αἱ πᾶσαι τοῦ ποιμνίου ἀναγεγραμμέναι κτήσεις ὑπεῖρχον ἀράμενος, καὶ σὺν τουτῳ καὶ τὸν μαθητὴν Θεοφάνην παραλαβὼν, Φωτίῳ τῷ Ἀρχιερεῖ παρατίθεται, μηδέν τι πλέον ὁ γενναῖος προσημηνάμενος. Ὁ δὲ παντοίοις λογισμοῖς ἐπατάσσετο τὴν καρδίαν, καὶ τί ποτε τοῦτό ἐστι καθ᾽ ἑαυτὸν ἐλογίζετο · οὐκ ἔμελλε δὲ πάντως ἐπὶ πολὺ ἀγνοεῖν · τὰ γαρ τοῦ θανάτου προμηνυτήρια (καῦσος δὲ ἦν ταυτὶ πυρετὸς) ἀντὶ πάσης φωνῆς τὸ παρὰ τοῦ μεγάλου τελεσθὲν προεμήνυε.

[33] Καὶ ἦν ἐκείνῳ ἡ ἀλγηδὼν εὐχαριστίας ὑπόθεσις, καὶ Εὐλογῶ σε, [factaque oratione] ἔλεγεν, ὦ Θεὸς, ὅτι σοῦ ταῖς νοηταῖς διαπεφύλαγμαι πτέρυξιν, ἀλλὰ συντήρησόν με καὶ μέχρι τῆς τελευταίας ἀναπνοῆς, καὶ ἀπλανῶς δὸς διαβῆναι τὸν ἄρχοντα τοῦ σκότους καὶ τὰ ἐν ἀέρι φαντάσματα, μή ποτε διὰ τὰς ἐν τῷ βίῳ τελεσθείσας ἀπροσεξίας ἐπιχαρίει ἐπ᾽ ἐμὲ ὁ ἐχθρός μου. Κυβέρνησον δὲ καὶ τὸ ποίμνιόν σου Λόγε Θεοῦ, καὶ τῇ σῇ παντοκρατορικῇ δεξιᾷ δίεπε μέχρι τερμάτων αἰῶνος · τὰ τέκνα τῆς Ἐκκλησίας εὐλόγησον, γαλήνην σταθηρὰν ταῖς Ἐκκλησίαις σου δώρυσαι, τὸ βασίλειον ἱεράτευμα ταῖς σαῖς κατακόσμησον χάρισι, ταπείνωσον τὸν βελίαρ ὑπὸ τοὺς πόδας τῶν ἀγαπώντων σε, πᾶσαν αἵρεσιν ὡς ψυχολεθρίαν γάγγραιναν τῆς Ἐκκλησίας ἀπέλασον, καὶ δὸς τῇ παναθλίᾳ ψυχῇ μου ἀταράχως διαζευχθῆναι τοῦδε τοῦ σώματος. Οἶδα, Δέσποτα, ὡς τὸ πανάχραντόν σου πνεῦμα cc, οὐκ ἀναπέπαυται ἐν ἐμοὶ διὰ τὰς ἀπομορχθείσας τῇ ψυχῇ μου κηλίδας· ἀλλὰ σὺ διὰ τὴν ὑπερβάλλουσάν σου χρηστότητα πάριδέ μου τὰς ἀνομίας, καὶ κλήρῳ τῶν πρωτωτόκων τῶν ἀναγεγραμμένων ἐν οὐρανοῖς συναρίθμησον. Εἶπε ταῦτα καὶ τοὺς παρόντας εὐλογήσας, καὶ τοῖς ἀποῦσι τὰ ἐξιτήρια ἐπευξάμενος, [& susceptis sacramentis lætus moritur.] ἐ͂ιτα καὶ τῶν ἀχράντων μεταλαβὼν μυστηρίων, ἡρέμα τε τὰς χεῖρας ἄρας εἰς οὐρανὸν, καὶ οἷον πρὸς έραστὴν ἑλόμενος ἁπάντων, φαιδρῷ καὶ ὑπομειδιῶντι προσώπῳ, χερσὶν ἀχράντοις Θεοῦ τὸ πανάχραντον πνεῦμα παρέθετο.

[34] Ὅτε καὶ πανταχόθεν τὰ σμήνὴ τῶν μοναχῶν κατὰ ταυτὸν ἀθροιζόμενα, κατεστενοχόρουν τὸν τόπον τῇ συνδρομῇ, dd καὶ τὰ μυριόμικτα πλήθη, ὧν ἐκεῖνος ἐπιμελεῖτο παντοίως, ὁ μὲν τὸν πατέρα ἐπολοφυρόμενος ἦν, ὁ δὲ τὸν τροφέα, ἄλλος τὸν τῆς ἰδίας ψυχῆς ἐπιμελητὴν, ὁ δὲ τὸν ἐν δεινοῖς ἐπίκουρον στερνοτυπῶν ἐλεεινῶς ὠλοφύρετο, [celebrantur exequiæ.] πάντες δὲ τὸν πάντα πᾶσι γινόμενον ἵνα τοὺς πάντας κερδήσῃ, κατὰ τὸν μέγαν Ἀπόστολον. Καὶ διετελεῖτο ἡ ἐκφορὰ, καὶ τὸ φωτὸς ἄξιον ὑπὸ δαψιλεῖ τῷ φωτὶ ὑπὸ γῆν κατεκρύπτετο, Ἀγγέλων ἄνωθεν προσκιρτώντων καὶ οἷον ἐπαγαλλομένων τῷ συμπολίτῃ καὶ συνθιασώτῃ αὐτῶν, ἀνθρώπων κάτωθεν οἱμωζόντων διὰ τὸ ἐκείνου πρὸς πάντας φιλάνθρωπον, δαιμόνων φριττόντων τῇ ἀνόδῳ τῆς θείας ἐκείνου ψυχῆς, οἳ τέως τὸν ἀέρα καταλιπόντες ἀπεδίδρασκον πόρρωθεν · καὶ τινες ἀπὸ μακρᾶς ὁδοιπορίας ἄρτι πρὸς τὴν ἐνεγκαμένην μεταφοιτῶντες, ὁλοφυρμοῦ ἀερίου ᾐσθάνοντο, τάχα τῶν πονηρῶν οἰμωζόντων, διὰ τὸ μὴ στέγειν τὴν ἄνωδον · ἀὴρ ἅπας καθηγιάζετο καὶ γῆ τῇ καταθέσει τοῦ σώματος.

[35] [vir pius vidit Sanctorum choros] Καί τις ἀνὴρ, συνήθης ὡς τὰ πολλὰ τῷ Ἁγίῳ, καὶ βίῳ λόγον κοσμῶν, καὶ τῷ λόγῳ τὸν βίον καθωραΐζων, ἐώκει κατὰ τὸν καὶρὸν τῆς ἐκδημίας τῆς μακαρίας ἑκείνης ψυχῆς, πόρρω γαρ ἦν, φωνῆς ἀκούειν καλούσης αὐτὸν, Ἔξιθι, καὶ βλέπε παράδοξα καὶ θεῖα μυστήρια · ἀμέλει καὶ τῆς οἰκείας, ὡς ἐδόκει ἐκείνῳ, ὑπὸ τῆς φωνῆς ἀφυπνισθέντι καὶ ἐξίοντι ὁρᾶταί τι φόβον καὶ χαρὰν ἐμποιοῦν θέαμα. Ἐφαίνετο γαρ ὅλον τὸ κύτος τοῦ οὐρανοῦ διασχιζόμενον σώματος, τὰ δὲ τάγματα τῶν Ἁγίων ὁμιλαδὼν τῆς μακαρίας περιοχῆς ἐξερχόμενα, οὐ καθ᾽ ἕνωσιν μίαν καὶ τὴν αὐτὴν, ἀλλὰ προηγεῖτο μὲν ἡ τῶν Ἀποστόλων ἀκρότης μετὰ τῆς ὅλης αὐτῶν ὁμηγύρεως, Μάρτυρες δὲ μετὰ τούτους συνεφεπόμενοι κατεφαίνοντο, καὶ καθεξῆς οἱ Προφῆται, καὶ τῶν ἄλλων ὁσίως βεβιωκότων τὰ στίφη, καὶ ὁ τῶν διαπρεψάντων ἐν ἁγιωσύνῃ καὶ ἀρχιερωσύνῃ παναγιώτατος σύλλογος. Ἑώρα γοῦν τὸ γινόμενον ὁ ῥηθεὶς ἐκεῖνος ἀνὴρ, καὶ ὅλος ἦν ἐκ πλήξεως καθορῶν· ἀλλ᾽ οὐκ ἠδύνατο συμβαλλεῖν τῷ παραδόξως γινομένῳ θεάματι, ἔνθεν τοι καὶ διηπορεῖτο καθ᾽ ἑαυτὸν, τί ποτέ έστι τὸ ὁρώμενον. Καὶ δὴ τῆς προτέρας ἐδώκει καὶ αὖθις ἀκούειν φωνῆς, Νῆφε ἄνθρωπε, ἰδοὺ τὸ ὁρόμενον πρόδηλον. Ἤκουε ταῦτα, καὶ ὁρᾷ νεανίσκους τέσσαρας τὸν ἀριθμὸν, πτερὰ περικειμένους ἐπὶ τῶν ὤμων, καὶ ὡσπερεί τινα κόρην ἄρτι καλὸν καὶ ἡδὺ ἀπολάμπουσαν ἐν μέσῳ κατέχοντας, καὶ τοῖς τῶν Ἁγίων ἐκείνων χοροῖς διακελευομένους καὶ λέγοντας, Δέξασθε μεθ᾽ ὑμῶν τὴν μακαρίαν ταύτην ψυχὴν, ἥτις ὑμῖν πολλὰ διεμελῴδησε μηλῳδήματα, μετὰ καὶ τοῦ τὸν ὑμέτερον βίον ἀπομιμήσασθαι. Καὶ πάντας ἑώρα ταύτην ἀσπαζομένους περιχαρῶς, προηγησαμένης τῆς Μητρὸς τοῦ Θεοῦ.

[36] Ἀμέλει καὶ πάλιν διηπόρει ὁ ἄνθρωπος, τίς ποτε δὲ αὕτη ἡ τοσαύτης τῆς δόξης ἀπολαβοῦσα, [animæ ab Angelis subvectæ occurrere,] καὶ τῆς ὑπὲρ λόγοντιμῆς. Καὶ ἀκούει τῶν φερόντων ἐκείνην ἀγγέλων διαπρυσίῳ φωνῇ, Οὗτός ἐστιν Ἰωσήφ, Ἰωσήφ τῶν ἐκκλησιῶν ἡ εὐπρέπεια, ὃς Ἀποστόλων τὸν βίον καὶ τῶν Μαρτύρων ἐν βίῳ καλῶς μιμησάμενος, ἀλλὰ καὶ πάντας τιμήσας τῇ δεδομένῃ τούτῳ παρὰ τοῦ Πνεύματος χάριτι, ἄσματά τε θεῖα τούτοις ἀξίως τῆς οἰκείας σοφίας καὶ γνώσεως πλέξας, παρὰ τούτων αὖθις ἀντιτιμᾶται, ταύτην ὑπαντὴν πρὸς οὐρανοὺς εἰσιτήριον, οὕτω Θεοῦ διατάξαντος, ἵνα μηδεὶς τῶν ἀπ᾽ αἰῶνος Ἁγίων ἀπῇ, ὥστε πάντας ὁμοῦ συνδραμόντας τελέσαι τὸν ἐπιβατήριον τῷ γενναίῳ τούτῳ ζηλωτῇ τε καὶ μιμητῇ. Ἀλλὰ γαρ καὶ ἔτι βλέπε καὶ τὰ τούτων παραδοξώτατα· καὶ ἅμα ἔλεγον, καὶ ὅλος οὐρανὸς ἐξεκένωτο, καὶ τάξεις πᾶσαι τῶν οὐρανίων δυνάμεων, ἐντίμως ἄγαν καὶ εὐλαβῶς κατησπάζοντο. ee Καὶ οὐκ ἔτι δυνατὸς ὁρᾶν ἦν ὁ τῆς θεωρίας ταύτης καταξιωθείς, τὰ ἑπέκεινα, ὑπὸ πολλῆς ἀλωνίας ἱδρῶτι λεπτῷ πανταχόθεν κατασταζόμενος. Τίνα ταῦτα; ἡπρὸς την ἁγίαν Τριάδα εἰσαγωγὴ καὶ προσκύνησις, ἡ μετὰ των Ἀγγέλων παράστασις ἡ ἄῥῥητος γνῶσις αὐτῆς αὐτῳ κεχυμένης ἀμέσως, διὰ τέν χωρὶς παραπετασμάτων ἀνάκρασιν.

[37] Καινὸν δὲ πάντως οὐδὲν εἰ τοιαύτης ἐν τῇ ἀνόδῳ τιμῆς κατηξίωτο· παρὰ γαρ τούτων τετίμηται, [quam merito hic honor sit Iosepho habitus.] οἷς ἀεὶ συντιμᾶσθαι δίκαὶόν ἐστιν, ὅτι καὶ τούτων τὸν βίον ἀπηκριβώσατο, τοῖς Ἀποστόλοις συναριθμούμενος, ὡς Ἀπόστολος· τοῖς Μάρτυσιν ὡς Μάρτυς ἀναίμακτος, ὅτι τὸν πόνον μᾶλλον ἐπέτεινε τῇ τῆς ζωῆς ἀποκληρώσει, καὶ παρατάσει τῷ οἰκείῳ τοῦ συνειδότος μαρτυρίῳ ἐπαγαλλόμενος· τοῖς Ὁσίοις ὡς Ὅσιος, ἁγνὴν τὴν ἁγίαν ψυχὴν καὶ μέχρι φαντασίας ἀπεργασάμενος· τοῖς προορῶσι τὰ μέλλοντα, ὡς τῆς προῤῥήσεως οὐκ ἀμοιρῶν τοῦ χαρίσματος· πλέον ἔχον ἁπάντων (ἵνα τι πλέον τῷ Μακαρίῳ χαρίσωμαι) ὅτι τοὶς ἄλλοις πᾶσιν αὐτὸς ἐπέθηκε διὰ τῆς ἐμμελοῦς μελῳδίας τὴν ψυχὴν, εὐκόσμως ἄγουσαν ἐγκωμιαστικὰ μελῳδήματα. Αὐτὸς δὲ παρὰ πάντων μίαν ταύτην τιμὴν εἰςβατήριον εἰς οὐρανιου παστάδος [ἀπεκεκλήρωτο,] ff μᾶλλον μὲν οὖν καὶ ἀπολαύει, καὶ συναπολαύει τούτοις τῆς παρὰ τῆς ἁγίας Τριάδος τιμῆς τε καὶ λαμπρότητος· ᾗ παριστάμενος, καὶ τῆς ὑπερφώτου κατατρυφῶν ὡραιότητος, μέμνηται μὲν ἡμῶν τῶν τιμώντων αὐτὸν, ἀντιβολεῖ δὲ διηνεκῶς ὅπως καὶ ἡμεῖς ἀβρόχως τὴν οὗ βίου διαπεράσαντες θάλασοαν πρὸς τὸν ἄκλυστον λιμένα καθορμισθείημεν.

[38] [Auctoris ad Sanctum peroratio.] Ἀλλ᾽ ὦ Θεοῦ θεράπων πιστότατε, παῦσον τὸν ἐν ἡμῖν τῆς σαρκὸς ἰσχυρώτατον πόλεμον, καὶ δίδου ταῖς σαῖς πρὸς τὸν Θεὸν παρακλήσεσιν, ἀφάνταστον ἡμῶν διατηρεῖσθαι τὸν νοῦν· ἔχεις γαρ παῤῥησίαν πολλὴν, ὡς τεθεικὼς τὴν σὴν μακαρίαν ψυχὴν ὑπὲρ τῆς ἁγίας εἰκόνος αὐτοῦ, ὡς τιμήσας τοὺς Ἁγίους αὐτοῦ τοῖς σοῖς ἁγίοις πονήμασι, gg μεθ᾽ ὧν πρεσβεύοις ὑπὲρ ἡμῶν, τῶν σὲ προστάτην ἔχειν ἐπευχομένων ἀεὶ, καὶ ἐλλάμποις ἡμῶν τὸν νοῦν νοερῶς τυπῶν πρὸς μυστικὴν μελῳδίαν τοῦ πνεύματος, ἵνα συμφωνοίη τὰ ἕξω τοῖς ἔνδοθεν, καὶ τὸ μακάριον ἄδοι κατὰ τὸ κρυπτὸν καὶ νοούμενον ἐμμελῶς μουσουργημα καὶ μελῴδημα, ἐν μὲν τῷ τόπῳ τῆς παροικίας εἰκονικῶς τε καὶ τυπικῶς, ἐν δὲ τῷ μέλλοντι αἰῶνι νοερῶς καὶ τελεστικῶς, ἐν αὐτῷ Χριστῷ, τῷ σὲ τιμήσαντι καὶ δοξάσαντι εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν.

[Annotata]

a Sequentia sic ad verbum reddes: lapis apparet Lydius, pulchre examinans aliorum mores; eumque qui per gratiam sermone ac conversatione ornatur (sive, ut est in MS. Siculo καὶ διὰ τῆς χάριτος τοὺς κατὰ Θεὸν τὸ καλὸν μελεθήσαντας, & propter gratiam eos qui recta secundum Deum spectant) commune exemplar proponit imitari volentibus.

b Idem MS. Siculum, μελοποιοὺς. Hic autem sensus ad verbum sic esset reddendus, & abundantia orationis, pro data sibi a Spiritu facultate melodicas cantiunculas Sanctis seriatim pangentem, aut (ut vim græcæ vocis exprimam) insilantem.

c Iterum hic sensus est. Hunc oportet non præteriri ab orationis studioso, quamvis ad virtutis excellentiam hæsitabundo; sed quod ille in aliis excoluit, id omnino assumi debet a nostra parvitate. Atq; hæcsufficiant, ut intelligatur Floritum (cujus versione usi sumus, in iis dumtaxat correcta quæ nimium recedebant a sensu auctoris) paraphrastica usum in multis licentia, non admodum curiose inhæsisse verbis originarii contextus. Aliam aptiorem versionem posteri in Supplemento accipient.

d Hæc ab interprete ita fuerant cum priori numero jungenda: Qui ipsorum erga se amorem & ferventem dilectionem remunerare volens, inclytum eis Josephum, præ alia quacumque retributione, est largitus: Josephum, inquam, quem ipsi parentes quamvis vitæ splendore illustres, si potuissent quomodocumque imitari, magnum quid censerentur effecisse. Nunc alia prorsus in Latino leguntur.

e Vox Græca ἡβηδὸν potius hic indicat promiscuā ætatē læto datum, quam solam juvenilem, uti interpres intellexit.

f Ita MS. Vaticanum, quasi dicas peregrinæ regionis amore captus MS. Siculum pro ξένης habet ξάμενος, quod non capio: vereor autem ne legendum ξένος τῆς πατρίδος γεινάμενος peregrinus a patria factus.

g Non compellens, sed spiritualiter compulsus, ad prælaturam scilicet suscipiendam, quæ verba interpreti exciderunt.

h MS, Siculum ἀπεκληρὡσατο ordinatus erat.

i Ad verbum, quo & modum teneret & abstinentiæ studium occultaret.

k Auctoris sententiam non assequitur interpres, ipsam sic redde: Linguæ custodia, non ut aliena non inquireret curiosius (hoc enim a puero cavere conatus est) sed ut ne vox quidem ulla sua audiretur ab his qui ipsum diligentius observabant, deerat in MS. particula μὴ, quam supplentes hunc sensum elicuimus.

l Græca hunc sensum faciunt: Quod ad stratum attinet, neglectum prorsus ac vile, quis ita ad virtutem rudis est, ut non admiretur & obstupescat, & invictum ad labores animum magnifaciat?

m MS. Siculum τῇ πρωτίστῃ ἐφεπομένας, primam subsequentes: & additur, καὶ κύκλῳ τοῦτον περισφιγγούσας σοφῶς, & ipsum undique circumdantes.

n MS. Vaticanum ὁμβροκλυτήσεος, utrobiq; abundat syllaba, τη, neq; enim κλυτάω aut βλυτάω agnoscit lingua Græca vetus, sed bene βλύζω & κλύζω unde ὀμβρόβλυσις vel ὀμβρόκλυσις formetur.

o Et mentem tentationibus inaccessam. Ita proxime & ad verbum reddes.

p Interpreti, pro Jobo, Joannes obrepsit. Est autem allusio ad cap. 40 Jobi, ubi de Behemoth dicitur, virtus ejus in umbilico ventris ejus.

q Vbi MS. Regium habet, τὸ ἁμίμητον ἐκείνου περὶ τοὺς λόγους ibi in MS. Bavarico est, τῷ μιμητικῷ ἐκείνου τοῖς λογοις: neutro in MS. sensus est integer, quia huic particulæ ὁ μὲν, non respondet pars altera, ὁ δὲ, judicamus ergo deesse aliquid, & sensum ex mente auctoris sic integre reddendum, Alius assiduitatem ejus in psalmis decantandis contentionemq; collaudet, in eoq; generosum athletam prædicat: & hic quidem eum dicat esse in sermonibus inimitabilem, [iste vero imitatricem ejus magnificet facultatē] quomodo scilicet. Certe περὶ τὸ μιμητικὸν de imitatrice, inquā, facultate, est totus reliquus hic articulus.

r Quæ sequuntur ita erant exprimenda: Non furando benedictiones patris per fraudem matris; neque fugiendo Esau, odio habitum etiam ante nativitatem: sed ab amata æque ac redamante Ecclesia Dei, &c.

s In MS. Vaticano perperam erat ἀποτυπω᾽μενα.

t Deficit MS. Siculi ecgraphum ubi [ ] notantur usq; ad num. 2 medium: autographum ipsum magis integrum fuisse patet ex Floriti versione.

u Ita paßim exemplaria Græca, econtra Vulgata versio habet injuste, sensu haud paulo commodiori.

x O mentem! o animum virtutis tenacem! Exclamationem hanc in MS. Siculo vel non invenit Floritus, vel non curavit Latine dare.

y Ecgraphum nostrum interponit hæc verba, δέοι τὰ τῆς ἀδῆς, quæ quid sibi velint assequi non valens, omittere malui.

z Prout patiebantur loci angustiæ. Ast ecgraphum nostrum pro ὡς habet οὐκ.

aa Sensum hunc sic redde: Sunt autem millenæ ab eo compositæ quæ in diversis alternationibus, & tonorum speciobus ac rythmorum generibus, suaviter aromatizant. Ita clare exprimitur, quod ex Floriti versione vix obscure suggerebatur, magnum scilicet fuisse numerum versuum, de Deipara per Iosephum compositorum.

bb Hic iterum redimus ad MS. Siculi ecgraphum.

cc Ecgraphum MS. Vaticani σῶμα corpus, quod minuscommodum sensum hic habet.

dd MS. Siculum τῷ πλήθει.

ee Periodum hanc sic Latine reddes: Verum age adhuc miranda magis contemplare. Et ecce cum ipso loquentis verbo, vacuabantur cæli, & omnes supernarum virtutum ordines valde honorifice affectuoseque amplectebantur ipsam.

ff Deest hæc vox in ecgrapho MS. Vaticani: licet ad sensum integrandum prorsus necessaria.

gg Hic finiens MS. Siculum consuetam apponit clausulam: cui convenit omnis gloria honor & adoratio, Patri, & Filio & sancto Spiritui, in secula seculorum. Amen.

* imo Ἀρμενίας

ΜΑΡΤΥΡΙΟΝ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΘΕΟΔΟΥΛΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ ΚΑΙ ΑΓΑΘΟΠΟΔΟΣ ΔΙΑΚΟΝΟΥ ΠΡΟ ΜΙΑΣ ΝΟΝΩΝ ΑΠΡΙΛΛΙΩΝ ΕΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
ex MS. Codice Vaticano signato 1660.

Agathodorus Diacon. Martyr Thessalon. (S.)
Theodulus Lector, Martyr Thessalon. (S.)

EX MS. VATICAN

Αεὶ μὲν ἐπανθοῦαν τὴν περὶ τὸν Θεὸν ἐυσέβειαν ὑποτρέχων ὁ διάβολος, μετατρέπειν ἐπὶ τὸ πονηρότερον βούλεται· πλέον μὲν οὐδὲν κατὰ τῶν γενναίων περὶ τὴν ἐυσέβειαν στρατιωτῶν δρᾶσαι δυνάμενος, [Ad probandam electorum virtutem persecutione suscitata] μόνον δὲ διελέγχων τοὺς ἀσθενεστέρως τῇ τοῦ Χριστοῦ προσιόντας χάριτι. Ὃν τρόπον γαρ ἐπιπετόντος πολέμου χώρᾳ τινὶ πολὺν χρόνον ἐπ᾽ εἰρήνης γενομένη, ὁ μὲν ἀνδρεῖος ἐπιδίδωσι τὸ σῶμα πληγῇ καὶ θανάτῳ πολλάκις, ἵνα τὸν τῆς ἐυδοξίας ἀναδήσηται στέφανον· ὁ δὲ τὴν δειλίαν νοσῶν ἑίκει τοῖς ἐναντίοις, μᾶλλον τὴν τοῦ σώματος ἁσφάλειαν ἢ τὴν εὔκλειαν αἱρούμενος· τοῦτον δὴ τὸν τρόπον, ἐπειδὰν οἱ δορυφόροι τοῦ Δράκοντος ἐκείνου διώκειν ὡς πολεμίους τινὰς τοὺς ἐπὶ Χριστῷ γνωριζομένους κατάρξωνται, ὁ μὲν οὔπω βεβαίαν ἔχων ἐπὶ τῷ Θεῷ πίστιν, ὑπὸ τῆς ἀνάγκης τὴν γνώμην τρέπεται· ὁ δὲ ῥήματι Χριστοῦ τὴν ἑαυτοῦ διάνοιαν ὁπλίσας ἄῤῥηκτον ἔχει τὴν θεοσέβειαν, ὑπ᾽ οὐδενὸς πονηροῦ διελεγχόμενος.

[2] Θεόδουλος δὲ καὶ πλέον ἔδειξε τὸν λογισμὸν, ἀεὶ πάθους ἐπικρατεῖν δυνάμενον, ὅς ἔχων γενναῖον συνοπίτην Ἀγαθόποδα, τῆς περὶ τὸν Θεὸν παῤῥησίας, τοσαύτην ἀσεβείας ζάλην καὶ πόλεμον εἰδωλολατρείας, [constantes in fide Theodulus atq; Agathopus] ἐπὶ Καίσαρος Μαξιμιανοῦ κατὰ πάσης φερόμενον τῆς οἰκουμένης, ἀμεταπτώτῳ φερόμενος λογισμῷ, διεσκέδασεν· Ἐπειδὴ δὲ ἱππεῖς, πάντα διαθέοντες, τὸν τῶν ὅλων Δημιουργὸν ἀρνεῖσθαι τοὺς ὑπηκόους κατηνάγκαζον, καὶ τοῦτο μετὰ πάσης βίας κατὰ τῆς θεοσεβείας ἐπραγματεύοντο, ἅλλος ἀλλαχόθεν ἀπήγετο, τῆς ἀθέου ἐκείνης ἐπιταγῆς θάνατον προθείσης τῷ θύειν ἀρνουμένῳ. Οἱ μὲν οὖν τὸν ἐνταῦθα βίον κέρδος οὐ μικρὸν ἡγούμενοι, παραχρῆμα μιαροφαγοῦντες, ὀλίγης ἡδονῆς ἕνεξα θάνατον αὐτοῖς καὶ κόλασιν ἐταμιεύοντο· οἱ δὲ τὸν λογισμὸν οὐκ ἐπὶ μέρους ὑγιαίνοντες, ὑπὸ βασάνοις καὶ αὐτοὶ διηλέγχοντο, τὸν ὄντως Θεὸν μὴ ἀρνούμενοι.

[3] Καὶ τέως ἔχαιρεν ὁ τοιαύτην σκηνὴν δραματουργήσας διάβολος, [comprehenduntur:] ὅτι δή φόβῳ τῶν ἀσθενεστέρων ἐγκρατέστερος ἐγίνετο· Θεόδουλος δὲ καὶ Ἀγαθόπους, πᾶσαν ὥραν εἰς τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ διῆγον, νηστείᾳ καὶ προσευχῇ τὴν ἀνομίαν συσταλῆναι δεόμενοι. Θαυμάσαντες οὖν οἱ περὶ τοὺς στρατηγοὺς καὶ τὸν ἐφεστῶτα Λογιστὴν τῆς παῤῥησίας τοῦ ἀνδρὸς, ὅτι τῶν ἄλλον τὸ λανθάνειν ἑαυτοῖς ἐκποριζόντων, αὐτοὶ μόναι τὸν τοῦ Θεοῦ λόγον διὰ τῆς πείρας ἐκήρυττον, ἤγαγον ἐπι τὸν ἀγῶνα, πολὺ χαριεστέρους ἐκ προσώπων μετὰ τὰ δεσμὰ γενομένους. Ἦ γαρ ὁ Θεόδουλος ἀνὴρ, [ex his Theodulus] ἄρτι μὲν τὸν Ἴουλον ἐπανθοῦντα κατὰ τῆς γενιάδος ἔχων, ἄλλως δὲ παῖς ἔτι τῆς τοῦ σώματος ἀδεκάστου ταπεινοφροσύνης· τούτῳ πατέρες ἦσαν ἐπὶ τῆς Θεσσαλονικέων κεφαλῆς, ἀδελφοὶ δὲ Καπίτων, Μητρόδωρος καὶ Φιλόστοργος· οἱ νέαν ἔτι τὴν ἡλικίαν ἄγοντες, τελείαν ἐ͂ιχον τὴν περὶ τὸν Θεὸν εὐσέβειαν, καὶ φύσει καὶ τρόπῳ τῇ τοῦ Μάρτυρος προθυμία συμπνέοντες.

[4] [per annulum divinitus acceptum in fide roboratus;] Ὃς καὶ πρὸ τοῦ πάθους ἀῤῥαβῶνα τῆς μελλούσης ἀγωνίας παρὰ κρείττονος ἐδέξατο· οὐπω γαρ τοῦ δεινοῦ καὶ λίαν ἀθέου κηρύγματος ἐπιφοιτῶντος, ἠρεμῶν ἀωρίαν νυκτὸς, δέχεταί τι κατὰ τῆς χειρὸς, ἐφ᾽ ᾧ καὶ διηγέρθη· τὸ δὲ ἦν τί; δακτύλιός τις ἐξ ὕλης καὶνοτέρας, ἔχων δὲ ἐπὶ τῆς σφενδόνης σφραγίδας· δι᾽ ὦν οἶμαι κατεμήνυσεν ὁ τῶν ὅλων Θεὸς, ὄτι παρ᾽ αὐτοῦ τὸ δῶρον, τοῦ τὰ τέσσαρα στοιχεῖα διοικοῦντος· εἰ γαρ σὺν τούτῳ μόνον ἦν ἐπιφανεῖ ἀνδρὶ πάθος ἀνίκητον ἀποδυρόμενον, μόνῃ τῇ παρουσία πρὸς ἀπαλλαγὴν ἤρκει τῆς νόσου. Καὶ τοιοῦτος μὲν τις, ὡς εἰπεῖν, ὁ Θεόδουλος· ὁ δὲ τοῦτον συμπνέων Ἀγαθόπους, ἀνὴρ πρεσβύτης, [alter senior & Diaconus.] ἤδη τῇ πολιᾷ τὴν κεφαλὴν ἔντιμος, καὶ τῷ παρελθόντι βίῳ σύμφωνον τὴν τελευταίαν προθυμίαν ἐπιδειξάμενος. Ἀμφότεροι καθαροὶ τῆς θεοσεβείας ὑπηρέται (πᾶσαν γαρ σωματικὴν ἡδονὴν ἀπωσάμενοι) πρὸς Θεὸν καὶ τὸν τούτου λόγον Ἰησοῦν Χριστὸν διὰ παντὸς ἔβλεπον· ὁ μὲν γαρ Διάκονος ἦν τῶν δρωμένων εἰς τὴν τῶν πιστευόντων σωτηρίαν· Θεόδουλος δὲ, δι᾽ ὧν ἀναγίνωσκεν πολλάκις τὰς τῶν Ἀποστόλων καὶ Προφητῶν εἰσηγήσεις, τὴν τῶν πιστευόντων ἀκοὴν βεβαιωτέραν ἀπειργάζετο. Οὗτος πολλάκις τοὺς ἀτοπωτέρους τῶν δαιμόνων, τὴν τῶν ἀνθρώπων φύσιν καὶ λόγῳ καὶ σώματε διαστρέφειν πειρομένους, ῥήματι γυμνῷ καὶ σφραγίδι τοῦ παντοκράτορος ἐφορκίζων πρότερον, οὕτως ἀναχωρεῖν τοῦ πλάσματος ἐκέλευεν· οἱ δὲ παραχρῆμα τοῖς ἐπιταττομένοις ὑπήκουον, μέγα βοῶντες τὸν διὰ Θεοδούλου ταῦτα κατ᾽ αὐτῶν δυνάμενον.

[5] Ἀχθέντας οὖν αὐτοὺς ὁ Φαυστῖνος, τότε κατὰ τὴν Θεσσαλονίκην Ἡγεμὼν, [Quibus ad Præsidem aductis,] ἐφ᾽ ὑψηλοῦ καθήμενος, ὡς ἐ͂ιδεν μίαν φωνὴν ἀφιέντας, Χριστιανοὶ ἐσμέν, καὶ ταῖς χερσὶν ἀλλήλους συνέχοντας, ὥσπερ ἐξ ἑνὸς στόματος ἢ μιᾶς γνώμης εἰς ἐιδη διάφορα μεμορφωμένους, εὐθὺς ἐφοβήθη τὸ τῆς παῤῥησίας μέτρον, μή ποτε μόνοι καὶ θανάτῳ, γενναίῳ λογισμῷ κρατήσωσιν. Θελήσας οὖν πειθοῖ πρότερον ἀποπειραθῆναι τοῦ Θεοδούλου, πάντας ὑποχωρεῖν ἐκέλευσεν. Οὕτος δὲ τὸν φίλον ὑποκρινόμενος, [Theodulus frustra solicitatus,] χρηστὰ προσῆγεν ὡς ὤετο ῥήματα, Πείσθητί μοι, νεανία, λέγων, μὴ καὶνὴν ἀπάτην ἀπατήσας ἑαυτὸν ἐξαγάγῃς τοῦ βίου. Ὁ δὲ ὑπομειδιάσας ἠρέμα τῷ ωροσώπω, Αὐτὸς μὲν, ἔφη, πάλαι τὴν ἀπάτην άπέφυγον, σὲ δὲ δέδοικα μὴ ταύτης ἐφιέμενος, πρῶτος ἑαυτὸν εἰς αἰώνον θάνατον ἐμβάλῃς. Τοῦ δὲ Ἡγεμόνος οὐ δὲ πρὸς τοῦτο κινηθέντος, ἀλλὰ τοῦτο μὲν δώροις ἐνάγοντος, τοῦτο δὲ τιμαῖς ἐκλιπαροῦντος, ἐλθεῖν τὸν Θεόδουλον ἐπὶ τὴν ἱερουργίαν, ἐ͂ιπέν, τις Ξένος, a ἀνὴρ τὴν τοῦ Διὸς ἱεροσύνην μεταχειριζόμενος, Κἂν μὴ τιμὴσε παρακαλέσῃ θεοῖς ἀνενέγκαὶ θυσίαν, βασάνοις καταναγκασθήσῃ Βασιλέως ὑπακούειν προστάγμασιν. Ἀλλ᾽ οὐ τοσοῦτον, ὁ Θεόδουλος ἔφη, δονήσεται φόβος καὶ τὰ καθ᾽ ἡμῶν γινόμενα, ὡς μη κρείττους ἡμᾶς πανταχοθεν τῆς ἀπειλῆς γενέσθαι.

[6] Πειθοῖ δὲ πάλιν εἰπόντος τοῦ Φαυστίνου, Ἀλλ᾽ ὅσον διαλλάττει λόγισαι, [libere Christum profitetur:] τὸ ζῆν μετα λαμπρότητος, ἤ τεθνᾶναι μετὰ κολάσεως. Θεόδουλος ἐ͂ιπεν· Τοῦτο γαρ καὶ αύτὸς ἐννοῶν, ὀλίγων ἡμερῶν λίαν ἐπονειδίστων, ὑπεριδεῖν βούλομαι, τῶν οὐρανίων καλῶν μέτοχος γενέσθαι βουλόμενος, ὅθεν καὶ πυρὶ δοκίμαζε τὸ σῶμα· γνώσῃ γαρ ὡς ἐκεῖνο μὲν ἐνδώσει, φθαρτὸν ὂν, ὑφ᾽ ὁμοίων καταναλισκόμενον· ψυχὴ δὲ λογισμῶν πανταχόθεν ἄτρωτος γενομένη, πλέον ἡσθήσεται, θᾶττον τῶν ὑλικῶν ἀπαλλασσομένη πραγμάτων. Φαυστῖνος Ἡγεμὼν ἐ͂ιπεν· Καὶ τίς οὗτος, εἰπὲ, b πρόξενος τοῦ κρείττονος, δι᾽ ὃν καὶ πληγῆς καὶ θανάτου τήμερον καταφρονῆσαι διέγνωκας; Θεόδουλος ἐ͂ιπεν, Ὁ Θεὸς, ὁ τὰ πάντα φύσεως νόμῳ κατακλείσας, καὶ ὁ τούτου παῖς Ἰησοῦς Χριστὸς, ὁ Λόγος τοῦ Πατρὸς, οὗ καὶ τὴν σφραγίδα παραλαβὼν, ἐξ ἀπαλῶν, ἔτι καὶ τῶν ὀνύχων, ἄχρι τέλους ἐν ἀφήσω· θᾶττον γαρ καὶ τοῦ σώματος ἢ ταύτης, σοὶ καὶ τῷ τυράννω, τῆς θεοσεβείας ἐκστήσομαι. Ὡς δὲ ὁ Φαυστὶνος, διασύραι τὰ ῥηθέντα βουλόμενος, ἔφη· Καλῶς ἡμῖν, ὦ νεανία, πέφηνας, ὁ καὶ τὰ κλεῖσθρα καὶ τὰς τοῦ Θεοῦ σφραγίδας ἐπικείμενος. Ἀπεκρίνατο Θεοδουλος· Καὶ μάλα γε, ἀξιόπιστος τῆς θεοσεβείας διάκονος, οὗ γε μή ποτε τοσοῦτον ἰσχύσεις, πυρὶ καὶ σιδήρῳ μαχόμενος, ὡς δυνηθῆναι ῥήξαντά σε τὰ κλεῖθρα τοῦ λογισμοῦ, καὶ τὴν σφραγίδα τῆς πίστεως ἑπεμβῆναί μοι, τὸν Θεὸν Χριστὸν ἀνακηρύττειν μεμελετηκότι.

[7] [Præses tamen eum defecisse mentitur,] Θαυμάσας οὖν ὁ Φαυστῖνος τὸν νεανίαν τῆς φρονήσεως, ἄγεσθαι πλησίον καὶ τὸν Ἀγαθόποδα προσέταττεν, ἀπὸ πολλοῦ χωρισθῆναι τὸν Θεόδουλον τοῖς δορυφόροις προστάξας. Ὡς δὲ ἦκεν πλησίον τοῦ βήματος, Θῦσαι, Φαυστῖνος Ἡγεμὼν ἔλεγεν· ἰδοὺ γαρ καὶ Θεόδουλος τὰ πρῶτα πλανόμενος, νῦν θῦσαι κατεπαγγέλλεται. Συνεὶς οὖν τὴν ἀπάτην Ἀγαθόπους ἐ͂ιπεν· Ἑτοίμως τοίνυν καὶ αὐτὸς τὴν διὰ λόγων θυσίαν ἀνύσω τῷ Θεῶ, καὶ τῷ τούτου παιδὶ Ἰησοῦ Χριστῷ· τούτοις γαρ θυσίαν εὐανθῆ θῦσαι Θεόδουλος κατεπηγγείλατο. Ἀλλ᾽ οὐ τούτοις Φαυστῖνος ἐ͂ιπεν, οὐ τοῖς μάτην ὑπὸ σοῦ λεγομένοις, ἀλλὰ τοῖς δώδεκὰ θεοῖς ἀνάξει θυσίαν, τοῖς φυλάττουσι τὴν οἰκουμένην ἅπασαν. Ἀγαθόπους ἐπισείσας ἠρέμα τὴν κεφαλὴν, ἐῖπεν· Θεοὺς, ἐιπέ μοι, καλεῖς, οὺς ἀκρίβεια τέχνης ἐξ ὕλης φθειρομένης εἱς ἐ͂ιδος ἀνθρώπων ἀπετυπώσατο, θεοὺς, οὓς ἅνθρωποι ταῖς ἑαυτῶν χερσὶν ἀναπλάττοντες, [sed confutatur ab Agathopo.] μικρὸν ὕστερον ὡς κρείττονας ἑαυτῶν θεραπεύουσιν; θεοὺς τοὺς ἀντάραι χεῖρα τοῖς βουλομένοις αὐτοὺς ἀνατρέπειν μή δυναμένους; θεοὺς τοὺς ὀφθαλμῷ μὲν οὐ βλέποντας, ποδὶ δὲ ἀκινὴτους ὄντας, καὶ πᾶν αἰσθητήριον ὄντώς εἰκῆ κατὰ τοῦ σώματος κεκτημένους; θεοὺς, οὺς οἱ πάλαι μὲν ἑλλήνων ἐμψύχους ἐ͂ιναι δόξαντας, μοιχείας καὶ παιδεραστίας ἐνόχους ἀπεφήναντο, τῶν δὲ νῦν οἱ τὰς τοιαύτας μετιόντες τέχνας, ἀργυρίου καὶ τεσσάρων ὀβολῶν διαπιπράσκουσιν; Ἀναξίῳ δὲ προσάξω θυσίαν, εἰπὲ, πρὸ τοῦ παντοκράτορος, ἵνα ταύτην ἐπίδῃ ταῖς ἐκ χειρὸς ἀναγλυφείσαις ὄψεσιν ὁ παρὰ σοὶ νομιζόμενος Θεὸς ἐ͂ιναι; ὕμνον δὲ ᾄσω πρόσφορον, ἵνα ταῖς ἀπὸ χρυσοῦ καὶ ὅσων οὐκ ἕστιν αὐτὸς μέτοχος, τοσούτων ἐμὲ κύριον ἀποδείξει.

CAP.II.

[8] Ἐτι δὲ λέγοντος αὐτοῦ τὰ τοιαῦτα, δεδοικότες οἱ περί τὸν Ἡγεμόνα, [Mißi in carcerem] μὴ ποτε τοὺς λοιποὺς τῶν ὀφειλόντων ἀνακρίνεσθαι πρὸς τὴν τοῦ Θεοῦ πίστιν ἐπιῤῥώσῃ, θᾶττον αὐτὸν ἐκέλευσαν ἐπὶ τὸ δεσμοτηριον ἄγεσθαι μετὰ τοῦ Θεοδούλου. Πολὺς δὲ τις ὄπισθεν συνεπιῥῤέων ὄχλος, ἄλλο τε ἄλλως διώχλει τοῖς ἐπὶ τὰ κρείττονα σπεύδουσιν· οἱ μὲν γαρ ἐπὶ τῷ νέῳ τὸν Θεόδουλον οἰκτείροντες, μετατρέπειν τὸν νεανίαν ἐκ τῶν ἀμετακινήτων ἐσπούδαζον· ἕτεροι δὲ τινες τὴν πολιὰν ἐπανθοῦσαν τοῖς Ἀγαθόποδος κροτάφοις θεώμενοι, ἐβόων ἐφ᾽ ἑνὶ τῷ συνθήματι, [noctem in oratione ducunt.] Μὴ καὶ σὺ νέος Ἀγαθόπου καὶ τὸ συμφέρον ἀγνοεῖς; Οί δὲ πρὸς μόνην τὴν εἰς τὸ κρεῖττον εὐσέβειαν ἀφορῶντες, οὕτω σιωπῇ τῶν φυλακῆς ἴσω γινόμενοι, καθ᾽ ἡσυχίαν ἠύξαντο. Νυκτὸς δὲ μέσης, δεξιοῖς ὀνείρασν τοῦ Θεοῦ τούτους πρὸς τὴν ἀγωνίαν ἐπιῤῥώσαντος, ἀνέστησαν ὑπὸ χαρᾶς ἀμφότεροι, Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν σωτῆρα τῶν ὅλων ἐπιβοώμενοι. Εἰτα τὰς χεῖρας καθαροῖς ὕδασιν ἐναπονιψάμενοι, καὶ τὸ γόνυ κλίναντες ἐπὶ γῆς ἅμα τῷ προσώπῳ, σύμφωνον εὐχὴν ὥσπερ ἐκ μιᾶς γλώττης ἀνέπεμπον τῷ Θεῷ, λέγοντες.

[9] Ὁ Θεὸς τῆς πάντων γενέσεώς τε καὶ ὄψεως, ὁ φύσιν διακρίνας, καὶ χάος ἀφανίσας, ὁ τάξας οὐρανοῦ μὲν πολον ὑπὲρ τῶν ὅλων διανύειν ἑκάστοτε, ἥλιόν τε φωτίζειν μεθ᾽ ἡμέραν τὰ πάντα καταναγκάσας, καὶ σελήνην προστάξας ἀφανίζιεν τῷ φωτὶ τὸ σκότος, ἵνα σὺν τοῖς ἄλλοις τῶν ἀστέρων τούτων ἑκάτερον τῶν φυομένων ἀυξήοεως αἵτιον γένηται, ὁ γῇ μὲν ἀποδοὺς ζώων γένεσιν, [Deum collaudant,] θαλάττῃ δὲ ἰχθύων γονὴν ὑποβρύχιον, ἀέρι δὲ ὄρνιθας εἰς αὐτὸν ἔχειν, ἵνα θάλαττα μὲν οἰκείοις δώροις θεραπεύῃ τὸν ὑπὸ σοῦ γενόμενον ἄνθρωπον, ἀήρ δὲ καὶ αὐτὸς δι᾽ ὀρνίθων ὠδικῶν εὐχὴν ἐπὶ σοὶ πρόσφορον ἀναβάλλῃται, γῆ δε ποικίλων καρπῶν ἐξ οἰκείων κόλπων ἀναβρύουσα τῷ τῶν ἀνθρώπων γένει, δι᾽ αὐτοῦ σοὶ μονῳ τῶν ὅλων δεσπότῃ τὰ δυνατα δι᾽ ὔμνων ἀναπέμψῃ χαριστήρια· σὺ γαρ ἤδη τὸ καθ᾽ ἡμᾶς γένος ἀσεβεία κατηλιμμένον, οὐδὲν ὅτι τῶν διορισθέντων ἀποφυλάττειν βουλόμενον, ἀλλὰ πρὸς μέθας καὶ κώμους καὶ ἀσελγείας ἐκθέσμους κεχωρηκὸς, οὐκ ἀφῆκας δι᾽ ὅλοῦ πρὸς αἰωνίαν λύσιν ἐνεχθῆναι, οὐ δὲ τοσοῦτον βακχεῦσαι τῷ καθ᾽ ἡμῶν ἐνέδωκας δαίμονι, ὡς ἄχρι καὶ ταρτάρου τὸν ἡμέτερον βυθῖσαι λογισμὸν, ἀλλὰ ἀμνησικακίᾳ τὰ καθ᾽ ἡμᾶς παραδοὺς ἀδικηματα, πέμπεις εἰς ἀνθρώπους ἐκ θρόνωνοὐρανίων τὸν μονογενῆ σου παῖδα, πείσας ὑποδῦναι φύσιν ἀνθρώπου, τὴν ἀθάνατον λῆξιν τῇ θνητῇ καταμίξας οὐσίᾳ, ἵνα τοὺς περὶ τὴν ἀδικίαν πλανομένους, Λόγος ὁ παρὰ σοὶ, [ejusque magnalia.] δι᾽ ὃν ἔπραττεν, εὶς εὐσέβειαν πάλιν ἀνεγείρῃ · σοῦ γαρ ἅμα τῷ Παιδὶ, καὶ c Παιδος ἅμα τῷ Πατρὶ σὺν ἁγίῳ Πνεύματι τὴν ὑφ᾽ ἡλίῳ πᾶσαν περιθέοντος, τοῖς παραδοξοτέροις τῶν γιγνομένων τοὺς ἀσεβεῖς ἐπὶ τὸ πιστεύειν μεθείρμωσας. Οὕτω τοιγαροῦν Λάζαρος τὸ χρεὼν ἀποτίσας, καὶ τετάρτην ἔχων ἐπὶ τάφῳ κείμενος ἡμέραν, ὑπὸ σῇ τῇ φωνῇ τὰ δεσμὰ τῆςd γενιάδος ἀποῤῥίξας, ἐξ ἀδύτων ἀνέβαινεν, γελάσας διὰ σὲ καὶ φύσεως νόμῳ καὶ θανάτου δύναμιν · οὕτω τις ἀνὴρ ἤδη τῶν ὄψεων ἐστερημένος, καὶ τὸ παρὰ σοῦ δῶρον τὸν ἥλιον ἐπιδεῖν οὐ δυνάμενος, πηλῷ μόνῳ τῇ σῇ δεξιᾷ τοῦ πάθους ἐκείνου καθαρῶς ἀπαλλάττεται · οὕτω ποτὲ καὶ γύναιον, ἐξ ἀποῤῥητοτέρων μελῶν αἵματι ῥεόμενον, ἀφῇ καὶ μόνῃ σῆς ἀμπεχόνης ἐξανῆκας τοῦ κινδυνου, καὶ θᾶττον ἐλπίδος εἰς ῥαστόνην μετηλλάττετο· οὕτως ἤρκεσας ὁ Θεὸς καὶ ῥήματι μόνῳ ποιῆσαι φέρειν ἐπ᾽ ὤμων, ἐφ᾽ οὗπερ ἦν φερόμενος· οὕτω καὶ νῦν ἐπαρκέσαι τῇ καθ᾽ ἡμᾶς ξυνωρίδι μὴ μελλήσας, ἵνα τῷ λογισμῷ τὰ δεινὰ τῶν ἀθέων διενεγκόντες, ἑαυτοὺς προσάψαι πόλοις οὐρανίοις δυνηθῶμεν.

[10] Τοιαῦτα τῶν περὶ Θεόδουλον ἴσω τοῦ δεσμωτηρίου προσευχομένων. [Plurium conversione turbatus Præses,] Καὶ οἱ μὲν εἰς τὰς ἀλύσεις ὄντες τῶν κακῶν αὐτῶν οἴκων, ἢ φόνους δεδρακότων, ἢ μοιχείας τετολμηκότων, εὐθὺς ἀφέντες τὸν περὶ τοῦ σώματος δεδιέναι θάνατον, τοῖς ποσὶ τῶν μακαρίων πρηνεῖς περιπλεκόμενοι, ὁλολυγὴν εἶχον ἐφ᾽ οἷς πεποιήκεσαν μεταγινώσκοντες. Οί δὲ περιῤῥέοντες ἔξωθεν τὸ δεσμωτήριον ὄχλοι, τὰ κλεῖθρα διαῤῥήξαντες εἰσεπήδησαν, θαύματι πολλῶν τῶν εἰρημένων κατεχόμενοι. Θεασάμενος οὖν τὸ γεγενημένον Οὐρβανός τις, ὁ καὶ Εὐψήφιος, τότε λογιστεύων ἐπὶ τῆς Θεσσαλονικέων, καὶ τῆς τοῦ διαβόλου σκηνῆς ὑπηρέτης ὤν ἄθεος, δρόμῳ χωρεῖ πρὸς τὸν Ἡγεμόνα, βοῶν καὶ διαμαρτυρόμενος, πολλοὺς ἔσεσθαι τοὺς τὴν θυσίαν ἀρνεῖσθαι μέλλοντας, εἰ μὴ θᾶττον ἐκ ποδῶν οἱ δοῦλοι τοῦ Θεοῦ γένονται. Ταραχθέντος οὖν ἄγαν ἐπὶ τοῖς εἰρημένοις τοῦ Φαυστίνου, καὶ μάλα κεκινημένου κατὰ τῶν ἐπεισελθόντων, ἄγουσιν οἱ δορυφόροι τὸν νεανίαν ἅμα τῷ πρεσβύτῃ, θαυμάζοντες ὅπως ἑκάτερος ἑκατέρῳ περὶ τοῦ μέλλοντος συνειδότες. Ὥσπερ γαρ οὐκ ἐπὶ τιμωρίαν ἀγόμενοι καὶ θάνατον, ἀλλ᾽ εἰς πομπὴν τινα καὶ πανήγυριν στελλόμενοι, διὰ πάντων ἔχαιρον, καὶ τὰ πρόσωπα φαιδρυνόμενοι, καὶ τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ διαγγέλλοντες.

[11] Προσαχθέντων οὖν αὐτῶν ἐπὶ τοῦ βήματος, Φαυστῖνος εἶπεν· Τίς λέγει, Ἀπεκρίθη, [iterum Theodulum interrogat,] Θεόδουλος. Φαυστῖνος Ἡγεμὼν εἶπεν, Μεμάθηκας ὅτι δίκαὶον ὑπακούειν πᾶσιν, οἷς ὁ τῶν ὅλων δεσπότης Μαξιμιανὸς προστάττει; Ἀπεκρίνατο Θεόδουλος καὶ εἶπεν, Ὅσα μὲν ὁ δεσπότης οὐρανοῦ καὶ γῆς προστάττει, ταῦτα ποιεῖν καὶ λὶαν εὐσεβές· ὅσα δὲ Μαξιμιανὸς, εἰ μὲν δίκαια καὶ μάλα, εἰ δὲ ἄνομα, οὐκ ἀναγκαῖον. Φαυστῖνος Ἡγεμὼν εἶπεν· Τίς γαρ ὁ τὸν οὐρανὸν ποιήσας εἰπέ μοι. Ἀπεκρίνατο Θεόδουλος, Ὁ Θεὸς ὁ παντοκράτωρ, καὶ ὁ τούτου παῖς Ἰησοῦς Χριστὸς, ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ. Φαυστῖνος Ἡγεμὼν εἶπεν. Ὅν ἐσταύρωσαν οἱ Ἰουδαῖοι, καὶ τιμορίαις ἀνηκέστοις περιέβαλον; Ἀπεκρίνατο Θεόδουλος λέγων, Ὃν ἐσταύρωσαν ἐκεῖνοι δι᾽ ἡμᾶς, τοῦτο παθεῖν βουλόμενον, καὶ μικρὸν ὕστερον ἐπεῖδον ἐκ νεκροῦ σώματος εἰς ζῶσαν φύσιν μεταβαλλόμενον, εἶτα δίκην περιστερᾶς τῷ πνεύματι πρὸς αὐτὸν τὸν οὐρανὸν ἀναβαίνοντα · ταῦτα γαρ ποιεῖ, καὶ θανάτου κρατῆσαι βουλόμενος, καὶ τῶν ἀπειθούντων διελέγξαι τὸν λογισμόν. Φαυστῖνος εἶπεν· Τί γαρ οὐχὶ μᾶλλον τοῖς θεοῖς ἡμῶν θυσίαν ἱερουργῆσαι κατεπαγγέλλῃ; Ἀπεκρίνατο Θεόδουλος· Ὅτι βέλτιόν ἐστι τὸν ποιήσαντα τὴν τῶν ἀγαλμάτων ἀκρίβειαν θεραπεύειν, ἢ τὰ πρὸς τέρψιν καὶ ἀπάτην ὄψεως γεγενημένα· τὸ γαρ ποιοῦν, τοῦ γινομένου προτιμώτερον.

[12] [& intentatis minis terrere] Κελεύσαντος οὖν τοῦ Φαυστίνου τοῦτον γυμνωθῆναι τῶν ἱματίων, περίεσπον οἱ δορυφόροι τὸν νεανίαν πικρῶς, κήρυκος ἐπιβοῶντος, Θύσον καὶ ἀφεθείση. Ὁ γοῦν Θεόδουλος ἐπὶ τοῖς γινομένοις εἰς αὐτὸν εἶπεν· Τοῦ μὲν σώματος ἀφαρπάσαι τὸν χιτῶνα, καὶ μάλα δυνήσῃ, τοῦ δὲ λογισμοῦ τὴν ἐπὶ τῷ Θεῷ πίστιν οὐκ ἀποσυλήσεις εἰς τὸν αἰῶνα. Μᾶλλον δὲ αὐτοῦ παῤῥησιαζομένου, καὶ πρὸς φόβον οὐ τρεπομένου τῶν ἐπηρτημένων δεινῶν, καὶ τύραννον τὸν Μαξιμιανὸν πολλάκις ἀνακαλοῦντος, ἐκέλευσεν ὁ Φαυστῖνος ἑτέρους τινὰς ἐπ᾽ ὄψεσιν ἀυτοῦ βασανιζομένους μιαροφαγεῖν, καρτερῆσαι πρὸς τὰς ἀνάγκας μὴ δυναμένους. Ὁ δὲ Θεόδουλος, Ταῦτα μὲν, ἔφη, μικρά σου τὰ βασανιστήρια, καὶ λίαν γέλωτος ἄξια, εἴθε τι καὶ μεῖζον καθ᾽ ἡμῶν ἐφεῦρες· οὕτω γαρ ἂν ἔγνως γενναίαν οὖσαν τὴν καθ᾽ ἡμᾶς ξυνωρίδα, καὶ πάθους ἐπικρατεῖν ὑπὲρ εὐσεβείας δυναμένην. Φαυστῖνος εἶπεν· Ἀναγκαῖον σήμερόν σε καὶ τὰς καλουμένας παρὰ τοῖς Χριστιανοῖς γραφὰς εἰς μέσον ἐνέγκαὶ. Θεόδουλος εἶπεν, [sacrosque libros ab eo impetrare] Εἰ μὲν δὴ τὰ κρείττονα φρονεῖς, τὴν εἰδωλολατρείαν ἀπάτην ἡγησάμενος, καὶ τούτου χάριν τὰ τῶν Ἀποστόλων καὶ Προφητῶν ἐπιζητεῖς ῥήματα, κρατῦναί τέ σου τὸν λογισμὸν τῇ θεοσεβείᾳ βουλόμενος ἐπιζητεῖς τὰ τοιαῦτα, καὶ δεῖ · εἰ δὲ μήγε, μή ποτε προδότην τῆς τοῦ Θεοῦ χάριτος γενέσθαι προσδοκήσεις. Φαυστῖνος εἶπεν· Ἀλλ᾽ οὐ φείσομαί σου τοῦ σώματος ἀκροτηριάζων τοῦτο, καὶ πρὸς βοῤῥὰν θηρίων ἐκτιθέμενος, εἰ μὴ τὸ προσταττόμενον θᾶττον ὑπακοῦσαι θελήσειας. Θεόδουλος εἶπεν, Τοῦ μὲν σώματος ἤδη σοι λοιπὸν προκειμένου ἔξεστιν · τῶν δὲ [ἀδίκων] οὐκ αἰσθήσομαι, κἂν πικρότερα τῶν ἐιρημένων κατ᾽ ἐμοῦ νεανιεύσῃ.

[13] Πολλῆς οὖν ἐπὶ τοῖς γιγνομένοις παρατρεχούσης τῆς ὥρας, [frustra conatur.] καὶ τοῦ Θεοδούλου μηδὲν πρὸς τὴν ἐκδοσιν τῶν γραφῶν ἐκδιδόντος, ἄλλος ἀλλαχόθεν προσιόντες, οἱ μὲν δώροις δελεάζειν, ἕτεροι δέ τινες φόβῳ καταπλήττειν τὸν νεανίαν ἐπειρῶντο· ὁ δὲ λογισμῷ τούτων ἑκάτερον διέπτυεν, καθάπερ τεῖχος πανταχόθεν σιδήρῳ καὶ λίθοις ὠχυρωμένον, τὰς τῶν ἐναντίων προσβολὰς οὐ προἳέμενον. Τό τε ὁ Φαυστῖνος ἀφανεῖ νεύματι τοῖς δημίοις ἐπισημανημενος, ὅσον ἐπὶ φόβῳ τοῦτο ποιεῖν, ἐκέλευσεν τὸν Θεόδουλον τὴν διὰ ξίφους ὑποσχεῖν τιμωρίαν. Ἐλθὼν οὖν ἐπὶ τὸν ἐν ἔθει τῶν ἀπαγομένων τόπῳ, ὡς εἴδεν τὸν δήμιον ἐπανατεινόμενον τὸ ξίφος, στορήσας e ἐπὶ σφαγῇ τὸν αὐχένα, τοιοῦτόν τι πρὸς τὸν Θεὸν ἀναβοήσας, ἔφη · Δόξα σοι Πάτερ τοῦ παθόντος δι᾽ ἡμᾶς, ἰδοὺ γαρ ἔσομαι καὶ αὐτὸς σὺν σοὶ τοῦ πατήσαντος τὸν θάνατον διὰ τὴν ἐπὶ σοὶ παῤῥησίαν.

CAP. III.

[14] Μαθὼν οὖν ὁ Φαυστῖνος ὅτι τῷ ξίφει καθάπερ τινὶ στεφάνῳ τὴν κεφαλὴν ὁ Θεόδουλος ὑπέκλινεν, τοῦτον ἄγεσθαι ἐπὶ τοῦ βήματος πάλιν προσέταττεν, [Interrogatus Agathopus] αὐτὸς δὲ τὸν ἕτερον ἐπηρῶτα· Τίς λέγη; Ἀπεκρίνατο, Ἀγαθόπους. Φαυστῖνος εἶπεν, Ποίας τύχης εἶ; Ἀπεκρίνατο, Ἧς καὶ Θεόδουλος. Φαυστῖνος Ἡγεμὼν εἶπεν, Πόια γάρ σοι κοινωνία πρὸς Θεόδουλον γέγονεν, ἢ καὶ γένος καὶ φύσις ἓν καὶ τῷ αὐτῷ ὑμᾶς συνήγαγεν; Ἀγαθόπους εἶπεν, Τὸ μὲν γένος διάφορον, ὁ δὲ τρόπος εἷς, καὶ ὅσον τῇ φύσει χωριζόμεθα, τοσοῦτον τῇ ψυχῇ συναπτόμεθα. Φαυστῖνος εἶπεν· Οὐκοῦν ἐπὶ μίαν κόλασιν ἀμφότεροι σπεύδετε; τοῦτο γάρ ἐστιν τὸ παρὰ σοῦ λεγόμενον. [simili libertate respondet.] Ἀγαθόπους εἶπεν, Ὑφ᾽ ἑνὶ γαρ καὶ τῷ συνθέματι τῶν ἐντεῦθεν ἀπαλλαγέντες πραγμάτων, ὑφ᾽ ἑνὶ νεύματι καὶ τὴν ἀμοιβὴν παρὰ τοῦ Θεοῦ ληψόμεθα. Φαυστῖνος εἶπεν· Καὶ πῶς οὐκ ἄτοπον ἑπίσης τῷ νέῳ σε σφαλλόμενον εἰς προφανῆ κίνδυνον ἑαυτὸν καθιέναι. Ἀγαθόπους εἶπεν· Οὐ ματέω, ἔχων f τὴν ἐπὶ Χριστῷ προσδοκίαν, ἀλλ᾽ ὅσον τοῖς χρόνοις εἰς τοῦτο τὸ γῆρας προεληλυθότα, τοσοῦτον πλέον καὶ ἐμαυτὸν ἀποδέχομαι τῆς προθυμίας, καὶ Θεόδουλον τῆς ἐν ἀκμῇ τοῦ σώματος καρτερίας.

[15] Ὁ γοῦν Φαυστῖνος εἶπεν· Μὴ τούτοις, Θεόδουλε, δελεαζόμενος τοῖς ῥήμασιν, ἄρτι γενιάζων, ἀφειδῶς ἐπιπήδας τῷ ξίφει · ὁ μὲν γαρ ἤδη πολιὸς ὢν, οὐδὲν παράδοξον εἰ καὶ πρὸς τέλος ἑπήγεται · σὺ δὲ μήτέ τι μήθ᾽ ἕτερόν τι σαυτῷ προκείμενον ἀφαιρεθῆς. Πρὸς ὃν ἑτοιμότατα ὁ Θεόδουλος εἶπεν· Ἀλλ᾽ οὐχ οὕτως ἑμαυτὸν ἀσθενείας ἔχειν οἴομαι, ὡς γενναίοτερον ἐν τῷ καρτερεῖν ὑπὲρ εὐσεβείας τὸν πολιὸν ὠφθῆναι τοῦ νέου. [Reducti in carcerem arguunt lacrymas amicorum,] Ταῦτα λέγοντας αὐτοὺς, καὶ Χριστὸν ἐπιβοωμένους, στρεβλώσαντες οἱ δορυφόροι, πάλιν ἐπὶ τὴν εἱρκτὴν ἀπήγαγον, δοξάζοντας τὸν Θεὸν ἐφ᾽ οἷς ἐδόκουν νενικηκέναι τὸν διάβολον. Τῶν οὖν γνωρίμων τινὲς, δεδακρυμένοι περιέστησαν ἀμφοτέρους. Πρὸς αὐτοὺς οὖν Θεόδουλος εἶπεν, Τί ἡ σύνοδος ἢ τὰ δάκρυα; Ἔφασαν, Ὀδυνώμεθα ἐφ᾽ ὑμῖν ἀποκειμένην τύχην. Ὁ δὲ μάλα γαληνιῶντι τῷ προσώπῳ λίαν ὑπομειδιάσας, εἶτα, Πῶς ἀφέντες, ἔφη, τὰς ἰδίας στένειν συμφορὰς, τοὺς τῶν κρειττόνων ἐφιεμένους οἰκτείρετε; Τοιαῦτα τοῦ Θεοδούλου λέγοντος, ἐπιστὰς ὁ στρατιώτης καὶ σιδήρῳ δήσας ἀμφοτέρους, παρήγαγεν ἐνδοτέρω, τὸν ἐπιόντα δῆμον g ἀποσοβῆσαι βουλόμενος. Ἑσπέρας οὖν βαθείας γενομένης, εὐξάμενοι τῷ Θεῷ, διόλου κρατύναι τούτοις τὸν ἐπὶ τῆς θεοσεβείας λογισμὸν, ἡσύχασαν ἡδέως.

[16] [& de suo felici exitu per visum admoniti,] Ὁ δὲ τῶν ὁσίων ἔφορος Χριστὸς Ἰησοῦς, μίαν γνώμην τούτοις ἔχουσιν, μίαν ὄψιν εἰς ἱκεσίαν τοῦ μέλλοντος ἐξαπέστειλεν. Ἐδόκουν γαρ κατὰ τοῦτον ἀμφότεροι νηὼς ἐπιβεβηκέναι, ὑπὸ πνευμάτων ἀτάκτων ἐν μέσῳ πελάγει χειμαζομένης, συνεχῶς δὲ κατὰ τῶν πλευρῶν ἐκ τῆς τῶν ἀνέμων βίας προσρηγνυμένου τοῦ κύματος, λύεσθαι τὴν τρόπην καὶ ὅσα συνέχειν τὴν ὁλκάδα πέφυκεν, ἄλλον δὲ ἀλλαχόσε προσρηγνύμενον, καὶ τῶν μὲν εἰς τὸ κλυδόνιον καταδυομένων, ἑτέρων δὲ πρὸς τοὺς σκοπέλους δίκην ἰχθύων περιπειρομένων, μόνους δὲ ἑαυτοὺς ἐθεώρουν ὑπὸ τῆς τοῦ κυβερνήτου τέχνης ἐκσωζομένους, ἐσθῆτά τε λαμπρὰν περικειμένους, καὶ προσβαίνοντας ὄρει καλῷ τε καὶ πρὸς αὐτὸν τὸν οὐρανὸν ἀνατεινομένῳ. h Τοῦτο οὖν κατὰ ταυτὸν θεασάμενοι τῆς νυκτὸς, ἄφνω διηγέρθησαν, θάτερος ὡς ἀγνοοῦντες ἑτέρῳ διηγήσασθαι τὴν ὄψιν βουλόμενος · ὡς δὲ τὴν τοῦ Χριστοῦ χάριν ἵσην ἐπ᾽ ἀμφοτέροις φανεῖσαν ᾔσθοντο, χρηστὰς ἔχοντες τὰς περὶ τοῦ μέλλοντος ἐλπίδας, [Deogratias agunt.] ἐπὶ τὸ πρόσω, ὕμνον τινὰ τῷ χρόνῳ τῆς ὄψεως ἔλεγον, Τί τοσοῦτον, ἐάν τις ὑπομείνειεν, ὦ Θεὸς, ὅσον ἐκ φιλανθρωπίας τῆς τοῦ παιδός σου Ἰησοῦ Χριστοῦ δεξάμενος ἀναπαύεται; Τίς οὕτω τὸν τρόπον ἀνήμερος, ὡς ἐκ τῆς τοιαύτης ἐυποιΐας, σοῦ τὴν θεοσέβειαν πρὸς τῆς ἀλόγου ταύτης ἡδονῆς ἀσπάσεται; Τίς οὕτω πρόχειρος εἰς εὐεργεσίαν, ὡς ὁ λόγος Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὃς πρὸ τοῦ δώρου μηνύσας δι᾽ ὄψεως τὴν χάριν, καὶ τὸν στέφανον ἡμῖν πρὸ τῆς ἀγωνίας ἐπιδείξας, ῥωμαλαιοτέρους τινὰς πρὸς τὸ στάδιον τῆς θεοσεβείας ἀπειργάσατο.

[17] [Rejectis amicorum lacrymis] Τοιαῦτα προσευχομένων αὐτῶν, ἴσω πάρησαν οἵ τὴν τοιαύτην φρουρὰν διὰ φροντίδος εἶχον, φάσκοντεσ, ἐπιζητεῖν τὸν Ἡγεμονα Θεόδουλον καὶ Ἀγαθόποδα. Ἀναστάντες οὖν καὶ τὴν σφραγίδα Χριστοῦ κατὰ τοῦ προσώπου σημῄναντες, ἣποντο δεδεμένοι σὺν τοῖς δορυφόροις · θρῆνος τε ἦν πολὺς καὶ δάκρυα τῶν ἐξ ἐθνῶν ἐπιτηδείων, τὸν τῆς γενναίας ξυνωρίδος θάνατον ἐννοούντων. Φαιδρύνας οὖν ἑαυτὸν ταῖς ὄψεσιν ὁ Θεόδουλος εἶπεν · Εἰ μὲν ἐπὶ φιλίᾳ τοῦτο γίνεται παρ᾽ ὑμῶν, μᾶλλον ἐφ᾽ οἷς εὐδοκιμοῦμεν πανηγυρίζετε · εἰ δὲ φθόνῳ μᾶλλον ἐπὶ ταῖς ἑτέρων εὐπραγίαις ἀποδύρεσθε, κοινόν τε τῆς εὐσεβείας πρόκειται στάδιον, καὶ πάντας μὲν ἐπίσης καθεὶ τὸ τῆς πίστεως κήρυγμα, ὀλίγοις δὲ δίδωσι τὸν στέφανον, ὧν οὐ πλοῦτος οὐχ ἡδονὴ τὸν λογισμὸν διήλεγξεν. Ἔτι γοῦν αὐτοῦ ταῦτα λέγοντος, [tertio Christum confeßi] Φαυστῖνος Ἡγεμὼν ἐπὶ βήματος ὑψηλοῦ καθήμενος, ἀνηρῶτα καὶ τρίτον. Τῶν δὲ πλέον μηδὲν ἀποκρινομένων, ἢ ὅτι Χριστιανόι ἐσμεν, καὶ πᾶν ὅτι ἂν ὑπὲρ τούτου παθεῖν αἱρουμεθα · Φαυστῖνος ἀπεφήνατο πολλὰ σκυθρωπάσας τῷ προσώπῳ, Θεόδουλον καὶ Ἀγαθόποδα, μὴβουλομένους θύειν, κατὰ θαλάσσης ῥιφῆναι προσέταξα.

[18] [abducuntur ad mare submergendi:] Λαβόντες οὖν αὐτοὺς οἱ δορυφόροι, καὶ τὰς χεῖρας ὀπίσω τῶν μακαρίων στρεβλώσαντες, πέτρας ἐξῆπτον τοῦ σώματος, ἀπ᾽ αὐχένος καὶ νώτου τὴν τῶν κάλων συνοχὴν ἀπαρτήσαντες, ἵνα τῷ βάθει τῶν ἐπιφερομένων λίθων ἄχρι πυθμένος θαλάσσης ἐνεχθῆναι τὰ σώματα δυνηθῇ. Ὁλκάδες οὖν πανταχόθεν ἀναπλεόντων ἐπιτηδείων φίλων, ὑπὸ μὲν τῆς φύσεως δακρύειν καταναγκαζομένων, διὰ δὲ τὸν ἐπ᾽ εὐσεβείᾳ θάνατον τοὺς γενναίους κατὰ τοῦ δράκοντος ἀγωνιστὰς μακαριζόντων· ἀναχθέντος οὖν τοῦ σκάφους ἐπ᾽ ἀπειλῇ τοῦ θανάτου, [& denuo frustra ad defectionem solicitantur.] πάλιν ἓτεροί τινες τῶν ἑλλήνων ἀνέπλεον, γνώμῃ τοῦ Φαυστίνου, τὰ τοιαῦτα σοφιζόμενοι πρὸς τὸν ἀμετακίνητον τῆς καρδίας λογισμον i. Τέλος οὖν ἐκπέμπει Φούκιόν τινα παρ᾽ αὐτοὺς, ἄνδρα δι᾽ ὅλων έκφανῆ, λιβανωτῷ μόνον τὸν Θεὸν ἀρνήσασθαι προτρεπόμενος. Οἱ δὲ ὡς ἤδη τῇ τοῦ Θεοῦ τετελεσμένοι χάριτι, Χριστὸν Ἰησοῦν ἐπεβοῶντο μόνον.

[19] [tandemque merguntur:] Πολλῆς οὖν παρελκούσης τῆς ὥρας, καὶ τῶν δημίων τὸν Ἀγαθόποδα πρότερον ἀφιέναι κατὰ τοῦ πελάγους ὁρμημένων, ἀνατείνας εἰς τὸν οὐρανον τὸ πρόσωπον, φωνὴν ἀφῆκενι, ἧς εἰώθη πολύ τι λαμπροτέραν, καὶ εἶπεν, Ἰδοὺ καὶ δευτέρῳ τούτῳ βαπτίσματι τήμερον ἀποθέσθαι πᾶσαν ὑπόνοιαν ἀδικίας ἀφ᾽ ἑαυτῶν καθαιρούμεθα, καὶ πρὸς Χριστὸν Ἰησοῦν καθαροὶ τὸν λογισμὸν ἐπηγόμεθα. Τουτων οὕτως ῥηθέντων, οἱ μὲν στρατιῶται καθῆκαν εἰς τὸ κλυώνιον, καὶ τὸν Θεόδουλον, ὑπὲρ θεοσέβειαν νίκην ἀναδησάμενον. Θάλαττα δὲ ἡ τούτους ὑποδεξαμένη, ῥήξασα τὰ δεσμὰ τῶν λίθων, [corpora terræ redduntur] πολὺ φαιδρότερα τοῖς οἰκείοις ἀπέδωκεν σώματα · οἷς καὶ μικρὸν ὕστερον ἐπιφανεὶς Θεόδουλος, ἅμα στολῇ καὶ τῷ πρέποντι σχήματι, προσὲταττεν τὴν ἑαυτοῦ πᾶσαν οὐσίαν ταῖς χηρίαν ὀδυρομέναις ἐπίσης νεμηθῆναι, καὶ τοῖς ὀρφανίαν δυστυχοῦσιν εἰς παραμυθίαν ἀρκέσαι, ἵνα δοκεῖ μετὰ τὴν ἐντεῦθεν ἀναχώρησιν, μὴ μόνον τοῖς δεομένοις ἐπαρκεῖν ὁ Μακάριος, ἀλλὰ καὶ τοὺς οἰκείους ἐπὶ τὰ τοιαῦτα τῆς θεοσεβείας ἐνάγειν πράγματα.

[20] Τούτων οὖν εἰκότως κατέτος συνιόντες τὴν μνήμην ἀνανεούμεθα · δίκαιον γαρ ἐκείνοις μὲν εὐχὰς μετὰ τὸν θάνατον ἀναπέμπειν, οὕτως ὑπὲρ τῆς ἀληθείας ἀνδραγαθήσασιν · αὐτους δὲ κατὰ τὸ δυνατὸν ζηλωτὰς τῆς ἐκείνων γίγνεσθαι πίστεως. [& annuo festo honorantur.] Ἐτελειώθησαν δὲ τῇ τοῦ Χριστοῦ χάριτι Θεόδουλος καὶ Ἀγαθόπους [πρὸ τῶν Νοννῶν Ἀπριλίου], εἰς δόξαν Πατρὸς καὶ Υἱοῦ καὶ ἁγίου Πνεύματος, εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμὴν.

[Annotata]

a Hæc interpunctio olim placuit: nunc non repugnabo si quis ξένος accipiat adjective, ut sit vir quidam peregrinus.

b MS. πρὸς τοῦ κρείττονος, quod corrigendum putavi.

c MS. παῖς, quod sensum non faciebat.

d Γενιὰς, quid sit nusquam reperiens, tandem suspicari cœpi scribendum γεννεὰς ut sit substantivum femininuma γενναῖος robustus, sicut γεννάδας est masculinum. Ita significaretur mors, omnibus prævalens.

e Στορήσας prosternens: in MS. erat ἳστορήσας, quod nihil ad rem facere visum, ablata superflua vocali, correxi.

f Ita suppleri debuit, quo erat in ecgrapho defectuosum, οὐ μάτην ἐπὶ Χριστῶ.

g Ibiem erat δήμιον quod non significat turbam, sed carnificem.

h Item καθῶ τε καὶ … ἀνατεινομένους, quod correctionis egere credidi.

i Erant hæc sic Latine reddenda Reducta autem scapha, ad mortis supplicium destinata, iterum aliqui gentilium adnavigarunt ex mente Faustini, eadem suggerentes incommutabili ipsorum animo. Denique emisit etiam Phucium quemdam &c. pro hoc alius interpres Fulvium legit.

ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΚΑΙ ΟΜΟΛΟΓΗΤΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΤΩΝ ΣΤΟΥΔΙΤΩΝ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΕΙΣ ΠΛΑΤΩΝΑ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΝ ΠΑΤΕΡΑ.
Ex MS. Vaticano, signato 1660. fol. 75.

Plato, Hegumenus Symbolorum & Sacudionis, dein inclusus monasterii Studii, Constantinopoli (S.)

AUCTORE S. THEOD. STUDITA EX MS. VATICAN.

PROLOGUS

Ρἡτορσι μὲν καὶ σοφισταῖς ἡ πᾶσα σπουδὴ, οὐ τοῦ ἀληθοῦς ἐπιτυχεῖν καθιοῦσιν ἑαυτοὺς ἐπὶ τὸ γράφειν, [Profitetur auctor se, non studio placendi,] ἀλλ᾽ ὥστε λαμπρύναι τὴν φράσιν, καὶ συντεμεῖν τὸ ἔπος, κᾀντεῦθεν ἐπάραι τὸ διήγημα, πρὸς γαργαλισμὸν τῶν ἀκουόντων· θέλγουσι γαρ ταῖς εὐεπίαις, καὶ παραλογίζονται ταῖς πειθανότησιν, ὀλίγα τοῦ ἀψευδοῦς φροντίζοντες, ἅτε δοξήθηρες ὄντες, καὶ ἀνθρωπαρεσκίᾳ δουλούμενοι· οἷς δὲ ἀληθείας ἔρως, τὸ ὂν εἰπεῖν, καὶ τὸ ἀληθὲς πρεσβεῦσαι, κᾂν μὴ τὸ γλαφυρὸν καὶ εὐφραδὲς ἔχοιεν ὁ λόγος · ἐπειδὴ γαρ κάλλους ἀληθείας ἐφίενται, παραπετάσμασιν ἐοικόσι ταῖς φράσεσι χαίρειν a φαίουσιν, ὅπέρ ἐστιν σοφίας τῆς ὄντως εὕρεμα. Οὕτω δήπουθεν κᾀγὼ, [scribere viri humillimi laudes] ὁ βραχὺς καὶ νῷ καὶ λόγῳ καὶ πνεύματι, τὸν ἐμὸν Πατέρα ἐπαινέσομαι· οὐκ ἐκείνῳ χαριζόμενος τὴν εὐφημίαν· τίς γαρ καὶ χάρις τῷ μηδενὶ τερπομένῳ τῶν τῇδε, ἤδη τὴν ὑπερκόσμιον λαχόντι λῆξιν, ἧς πᾶς ἐπιλυχὼν διαγελᾷ τὰ παρόντα, ὡς μηδενὸς ἐν αὐτοῖς ὄντος στασίμου τε καὶ μακαρίου, ἀλλ᾽ ἴσα σκιαῖς παρατρέχοντος, καὶ ἄνθεσιν ἠρινοῖς ἀπομαραινομένου; Ἄλλως τε, εἰ ἔτι ὑπὲρ γῆν ὢν, ἀνάξιον ἑαυτὸν ἡγεῖτο καὶ τοῖς ἁπλῶς μονασταῖς ἐγκατατάττεσθαι, ὅπερ ἦν ἄκρας ταπεινοφροσύνης δεῖγμα, καὶ τῆς ἁγίας ἐκείνης ψυχἡς προτέρημα · πῶς ἂν μετελθὼν τῶν ἐνθένδε, καὶ ἐν τοῖς ἀκηράτοις γενόμενος, ἔνθα κενῆς δόξης οὐδεμία ἔφεσις, ταύτης ἐκζητήσειεν παρ᾽ ἡμῶν, διὰ τῶν ἐπαίνων ἐπιτεύξασθαι;

[2] [sed obligationis propriæ] Ἀλλ᾽ ὅτι χρέος ἐμοὶ εἴπέρ τινι ἄλλῳ δικαιότατον, ὀφείλοντι μετὰ τῶν ἄλλων, καὶ ὑπὲρ αὐτοῦ, τοῦ ὅπως οὖν, καὶ ὑπ᾽ ἐκείνου πόνων τε καὶ ἐπιμελειῶν προσόντος μοι λόγου, οἷά τινα ἀμοιβὴν, τῷ Πατρὶ τὸν λόγον ἀναθήσειν. Καίτοιγε συννοῶν ὅτιπερ ὁ πατρικὸς ἔπαινος εἰς υἱοῦ δόξαν ἀναφέρεται, κατὰ εἰπόντα σοφὸν, Ἡ δόξα ἀνθρώπου ἐκ τιμῆς τοῦ πατρὸς αὐτοῦ, οὐ μὴν διὰ τοῦτο ὡς ἄν τις οἰηθείη ἐπαινέσων, εἰδὼς πάλιν, ὡς ἕκαστος, εἰ οἴκοθεν καὶ παρ᾽ ἑαυτοῦ τὸ εὐκλεὲς ἔχοι, εὐκλεέστερος ἂν εἴη καὶ πατρόθεν δόξαν ἐρανιζόμενος, εἰ δὲ μὴ, οὐδὲν ὀνίνησιν τὸ πατρικὸν γέρας τὸν ἀκλέα τε καὶ ἀγέραστον, οἷος ἐγὼ φαίνιμι. [& alienæ utilitatis respectu.] Ἀλλ᾽ ὅτι οὐχ ὅσιον, ὑπὸ τὸν τῆς σιγῆς μόδιον θεῖναι, καθάπερ τινὰ λύχνον ἀείφωτον, τὸν ἐνάρετον ἐκείνου βίον, ἀλλ᾽ ἐπὶ τὴν λογικὴν λυχνίαν μαρμαρύσοντα, θαῤῥῶ λέγειν, οὐ τῷ δεῖνι καὶ δεῖνι, ἀλλὰ σχεδὸν εἰπεῖν πᾶσι τοῖς ἐν τῇ τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησίᾳ. Ἐπεὶ οὖν λυσιτελὴς ἡμῖν καὶ ὑπόχρεος κατὰ πάντα ἐδείχθη ὁ λόγος, ἔχων μετὰ τοῦ ἀληθοῦς καὶ τὸ χρήσιμον ἡλίκον· φέρε ἐκεῖθεν ἀπαρξώμεθα τῶν ἐγκωμίων, ὅθεν καὶ πρεπωδέστατον.

CAP. I.

[3] Πατέρες μὲν τῷ μακαρίῳ Πλάτωνι, Σέργιος καὶ Εὐφημία, ὧν τὸ εὐγενὲς ἐπίσημον, [Parentibus claris & opulentis] καὶ ὁ τρόπος οὐκ ἀγενέστερος· ἤθεσι χρηστοτέροις ἀναστρεφόμενοι, καὶ εἰκουριῶν ἐπιμελείαις τὰ ἐνόντα ὑπὲρ τοὺς πολλοὺς αὔξοντες, καὶ ζηλωτοὶ διὰ ταῦτα συγγενεῦσιν ὑπάρχοντες· οἷς, μετὰ τῶν ἄλλων μέγιστον ἐγκώμιον καὶ τὸ καὶ εὐτεκνίας δώρημα. Φέρουσι γαρ ὥσπέρ τινα εὐθυγενῆ βλαστὸν, σὺν δυσὶ θυγατράσι, τὸν νῦν ἐπαινούμενον, οὐ δὲ αὐταῖς ἀκλεέσιν ὀφθείσαις, ὧν πολλὰ καὶ καλὰ τὰ διηγήματα, τῆς μὲν ἐν τῷ κοινωνικῷ βίῳ διαπρεψάσης, τῆς, ἐξ ἧς καὶ ἡμεῖς, [cum duabus sororibus natus,] κᾂν τῷ μοναδικῷ τάγματι διαλαμψάσης. Ἐπειδὴ δὲ ἐνέσκηψε. κατ᾽ ἐκεῖνο καὶροῦ όργὴ οὐράνιος (ἄγει με γαρ ταύτην δηλῶσαι ἡ ὑπόθεσις) φθορὰν ὅτι μάλιστα ἐπάγουσα πάνδημον, οὐκ ὀλίγαις μὲν ἄλλαις χώραις τε καὶ πόλεσιν, μετενδημοῦσα, ὥσπέρ τις αἰγυπτιακὴ μάστιξ ἐκ τῆσδε εἰς τήνδε, μάλιστα δὲ τῇ βασιλιζούσῃ Βυζαντίδι. Ταύτῃ τοι καὶ καταλύουσι τὸν βίον οἱ ἀείμνηστοι. Οὐκ ἄκαὶρον δὲ τάχα, ὠφελείας χάριν καὶ τὸν τοῦ θανάτου τρόπον ἐπισημᾶναι· γένοιτο γαρ ἂν τὸ διήγημα ἐκδηματοῦν τὰς ψυχὰς τῶν συνετῶς ἐπαἳόντων.

[4] [iisdem peste extinctis] Ἑωρᾶτο ἐξάπινα ἐν τοῖς ἑκάστου ἐσθήμασιν, ἐν βαφίδι ἐλαιώδει, τὸ σημεῖον τοῦ ζωοποιοῦ σταυροῦ κατεστιγμένον, οἷα παρὰ χειρὸς ὡραιογραφούσης, μᾶλλον δὲ ἐπὶ Θεοῦ δακτύλω καὶ ὑπέρτερον. Ἐθροεῖτο ὁ ληφθεὶς θὲις, ὑπεισὶν εἰ εὐθὺς ὁ θάνατος· αὐθημερὸν τοῦ αὐτοῦ, καὶ νεκρὸν ἐκκομίζοντος, καὶ νεκροῦ ἐκκομιζομένου, δύο ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ ἐπισκίμποδος, δισδύο ἐπὶ ζώου ἀχθοφόρου· φόρτοι ἀλλ᾽ ἐπάλληλοι δυστύχων σωμάτων· θρῆνοι πανταχοῦ περιηχούμενοι καὶ ἐλεεινωλογίαι, ἠτόνουν οἱ ἐκκομισταὶ, ἐσπάνιζον οἱ ἐνταφιασταὶ, ἐκλείοντο οἶκοι, ἐκενοῦντο b ῥεγεῶνες, ἐπληροῦντο πολυάνδρια, διὰ μέσου δυοῖν μηνοῖν, τῆς πολυανθρώπου τε καὶ μυριοίκιδος πόλεως ἐρήμου καὶ ἀοικίτου σχεδὸν ἐιπειν ἐποφθείσης. Ταῦτα ἐν ἡμέραις Κωνσταντίνου τοῦ δυσεβοῦς Βασιλέως, ὑφ᾽ οὗ ἡ εἰκὼν τοῦ Χριστοῦ καθυβρίσθη, [sub Constantino Copronymo] εἴδωλον πλάνης ὀνμασθεισα παρὰ τοῦ λαοπλάνου ἐξαγίστου· μᾶλλον δὲ αὐτὸς Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν ἠτιμώθη, εἴπερ ἡ τῆς εἰκόνος τιμή ἐπὶ τὸ πρωτότυπον ἀναβάινει, καθὼς ὁ θεηγόρος ὧδέ που φησὶ Βασίλειος. Ταῦτα ἡ κατὰ τῶν ἁμαρτανόντων δικαιοτάτη, ὡς ἄν τις εἴποι, παιδευτικὴ ῥάβδος τοῦ Θεοῦ, τὴν ἄμετρον ἡμῶν κακίαν ἐπιστρεπτικῶς σωφρονίζουσα, καὶ ὁδοποιοῦσα τρίβον σωτηρίας τῇ ὀργῇ αὐτοῦ τοῖς εὐαισθήτως δεχομένοις τὴν νουθέτησιν. Ἐμοὶ δὲ ἐπὶ τὸν Πατέρα μεθαρμοστέος ὁ λόγος.

[5] Καταλιμπάνεται τοιγαροῦν ἔρημος γονέων σὺν ταῖς ὁμαίμοσι, [orphanus licet,] κομιδὴ πᾶις τυγχάνων· ὃς προσληφθὲις ὑῤ ἑνὶ τῶν συγγενῶν, καὶ ἐις ἡλικίαν ἡβῶσαν ἀναχθεὶς, ἀνθεῖ μὲν εὐθὺς, ὥσπέρ τι ἔρνος εὐθύβλαστον, ἡ ἀκμὴ τῆς νεότητος τὴν καλλίστην σύνεσιν, ἥπερ δυσκατόρθωτος τοῖς ὀρφανίᾳ ἠγμένοις, οὐκ ἔχουσι τὸν ἰσαγονέων ἐπιστατοῦντα. Καρποφορεῖ δὲ, ταῖς παρ᾽ ἑαυτοῦ σπουδαῖς τε καὶ φιλοζηλίαις, τὴν παίδευσιν τῆς νοταρικῆς μεθόδου, [egregie proficit:] ὡς οὔπω τις τῶν καὶ πατρικαῖς ἐπιμελείαις προμηθευομένων, συζυγοστατῶν τε αὐτῷ προσειληφότι θείῳ τὰ βασιλικὰ χρήματα. Καὶ τοσοῦτον φανεὶς ἐνταῦθα περιδέξιος, ὡς ὄνομα μόνον ἔχειν ἐκεῖνον τῆς ἀρχῆς, τὸν δὲ τὸ ἔργον γνωρίζεσθαι, καὶ διὰ ταῦτα ἐπίσημον μὲν ἑιναι ἐν τοῖς βασιλικοῖς ταμιεύμασιν, ἀσπαστὸν δὲ τοῖς Ἄρχουσι, γνώριμόν τε καὶ αὐτῷ τῷ Καίσαρι.

[6] Οὕτω δὲ διαφαινόμενος, οὐ τᾶις ἀκαθέκτοις ὁρμαῖς τῆς νεότητος προύδωκεν τὸν νοῦν, [& publicæ pecuniæ appendendæ intentus,] ὡς ἄν τις τῶν ἀφέτων τε καὶ ῥιξηφρόνων, c ἀλλ᾽ οἷά τις ἄριστος πωλοδάμνης αὐτὸς ἑαυτῷ γιγνόμενος, ἀπείχετο μὲν ἀσυνέτων, συνήπετο δὲ πεπαιδευμένοις, · τῷ τιμαλφεστέρῳ συνταττόμενος, ἀλλ᾽ οὐχὶ τῷ ἀτιμοτέρῳ συνερχόμενος, καὶ τῷ καθ᾽ ἡλικίαν προέχοντι παραζευγνύμενος, ἀλλ᾽ οὐχὶ τῷ νεοπαγεστέρῳ συνδιαιτώμενος, καὶ πρὸς τὸ ἄναντες, κᾀκ τῶν ἔξωθεν τιμῶν, τὸ τῆς ψυχῆς εὐγενὲς, λεληθότως πῶς, ὁδοποιούμενος. Οὐ τὶ που συμπόταις καὶ συσσίτοις ἑαυτὸν ἐπιδιδοὺς κατὰ κοινὴν φιλοτησίαν, [opes magnas acquirit:] ὡς ἐί τις τῶν νεανιευομένων ἐν εὐωχίαις, οὐδ᾽ οὐμὴν κύβοις καὶ μέθαις καταναλίσκων τὴν οὐσίαν, οἷα τὰ τῶν μαστρόπων· σχολαῖς δὲ ἐπιπόνοις ἐφεστὼς τῆ ζυγοστασίᾳ, κἀντεῦθεν πλοῦτον ἑαυτῷ συναθροίζων, καὶ τοσοῦτον ἄυξων, ὡς ἄλλην συστήσασθαι περιουσίαν, παρὰ τὴν γονικὴν κληρονομίαν ἱκανωτάτην οὖσαν. Τοῦτο δὲ οὐκ ἄν προσεγεγόνει, εἰ μὴ αὐταρκεία συνετηρεῖτο ἐν πᾶσι, δι᾽ ἧς καὶ σωφροσύνῃ ἐκαλλωπίζετο ὁ φιλόκαλος, καὶ φρονήσει ἠγλαΐζετο ὁ μειλίχιος, πόῤῥω βάλλων τὰς νεωτερικὰς ἐπιθυμίας, αἷς οἱ ἁλῶντες οὐ μόνον τὰ οὐκ ὄντα προσλαμβάνονται, ἀλλὰ καὶ τὰ ἐνόντα κενοῦν εἰώθασιν.

[7] [expetitur ad nuptias:] Τί τὸ ἐντεῦθεν; Τοσοῦτος γέγονε πολλοστὸς τῇ συνέσει, καὶ πυκτικὸς ταῖς ἀφορμαῖς τοῦ βίου (ὃ φιλεῖται παρὰ τῶν ἐν κόσμῳ, καὶ σπουδάζεται παρὰ τῶν ἐκδιδούντων ἀνδρὶ θυγατέρα) ὡς ἕλκειν αὐτὸν ἄλλον ἄλλοθεν, καὶ τῶν ἄγαν εὐπατριδῶν τε καὶ εὐπόρων, εἰς κοινωνίαν βίου. Ἀλλ᾽ οὐ γὰρ ἀφῆκεν αὐτὸν ὁ θειος πόθος, ὃν ἀνῆψεν ἑαυτῷ διὰ κρείττονος ἐπιλογισμοῦ, ἐμπαγῆναι τοῖς βίου τέλμασιν· καὶ γὰρ ἦν ἀναγνώσεσι προσέχων ἀντὶ παιγνίων· ἔν τε ἐκκλησίαις προσεδρεύων ἀντὶ θεάτρων [sed pietati deditus] καὶ ἐν σεμνίοις ἀναστρεφόμενος ἀντὶ ἀσίμνων καταγωγίων· καί γε τὸ ἀξιεπαινετώτερον, ἐξαγωρεύσεις ποιούμενος τῶν κρυφίων τοῦ νοῦ κινημάτων τὲ καὶ δραμάτων τινὶ τῶν Καθηγουμένων· ὃ τῆς μὲν ἐκείνου φιλοθεΐας ὑπῆρχε σύμβολον, τοῦ δὲ τὴν ἐξαγώρευσιν δεχομένου κατέπληττε τὴν διάνοιαν, τελειωτικῶς λινόμενον.

[8] Ὅθεν ἐπάρας τὸ τῆς διανοίας ὄμμα ἐπὶ τὰς τῶν ἀἳδίων θεωρίας, καὶ τῷ ἐκεῖθεν πτερωθεὶς ἔρωτι, [dimißis omnibus in Olympum abit,] σβέννυσι τὸν κάτω πόθον, καὶ ποιεῖ τὸ τοῦ θείου Ἀντωνίου ὁ θαυμάσιος. Πάντα γὰρ διαπιπράσας σὺν αὐτῇ τῇ πατρικῇ ἐστίᾳ, καὶ πτωχοῖς διανείμας, τούς τε οἰκέτας ἐλευθερώσας, καὶ ταῖς δυσὶν ἀδελφαῖς βραχέα τινὰ καταλίψας, ἔξεισιν Ἀβραμιαίᾳ προθέσει, οὐκ εἰς τὰς ἐγγύθεν κώμας ἀσκήσων, ἀλλ᾽ ὧ δὲ που μακρὰν ἀποδραμὼν, ἐν τοῖς τοῦ Ὀλύμπου μέρεσι κατὰ τὸν ὑπωδειχθέντα αυτῷ παρά τινι τῶν ἐν ἄστει Ἀρχιμανδριτῶν τόπον καὶ ἄνδρα, τοῦ μὲν Συμβόλους ἐπικεκλημένου, τοῦ δὲ Θεοκτίστου ἐπονομαζομένου, οὗ ὁ τρόπος ἀγαθὸς, τὸ τε γένος περίβλεπτον, καὶ τὸ τέλος ὅσιον. Ἀλλ᾽ οἵα καὶ ἡ ἀναχώρησις; Μνήμης ὅτι μάλιστα ἐμοὶ ἀξία, [deposita per viam coma & veste.] ἀκούουσί τε κατανύξεως ἔχουσα φάρμακον · ἀπὸ γὰρ τῆς πατρίδος ἀπάρας μεθ᾽ ἑνὸς θυμηρεστάτου οἰκέτου, καὶ κατὰ τοὺς λεγομένους Βασιλεῖς έπθακὼς, ὑπό τε λόχμην τινὰ εἰσδὺς, κείρει μὲν τὴν κόμην τῶ χεῖρε τοῦ ἑπομένου, μετενδιδύσκεται δὲ τὴν φαιὰν ἐσθῆτα, ὥς τινα πορφυρίδα. Καὶ τὸ ὅ ραμα ἠλίκον; τοῦ μὲν χωριζομένου, καὶ οἴκαδε ἐπανιέναι μετὰ τῶν ἀπαμφιασμάτων παρεγγυομένου, κᾀν τούτῳ θρήνοις ὡς τὸ εἰκὸς βαλλομένου διὰ τὴν δεσποτικὴν στέρησιν, τοῦδε μονωτάτου μετὰ Θεοῦ ἐγκαταλιφθέντος, ὑπὲρ οὗ καὶ δι᾽ ὃν τὸ δρῦμα. Τοιοῦτος ὁ θεῖος ἔρως, πάντων ἐξιστῶν τὸν ἐραστὴν, καὶ περὶ αὐτὸν μόνον συνάγων τὴν ἔφεσιν πυρπολουμένην

CAP. II.

[9] Ἐπειδὴ δὲ φοιτήσας πρὸς τὸν παιδοτρίβην ἠρωτήθη, ὅστις ἐίη, καὶ ὅθεν ὥρμηται, [In monasterio Symbolorum receptus a Theoctisto,] καὶ ὅτου χάριν ἡ ἐπιδημία, εὐαγεῖς πρὸς ἑκάστην τῶν ἐρωτήσεων τὰς ἀποκρίσεις ἐδίδου· τοῦ δὲ μεμαθηκότος τήν τε πατρίδα, τὸ γένος, καὶ τὴν ἀνατροφήν, Οὔπω ἰσχύεις φησὶν ἐν τῇδε τῇ θέσει τοῦ τόπου, σκληραγωγίαν οὐ τὴν τυχοῦσαν ἐχούσῃ, τὸν κόπον τοῦ μοναχοῦ ὑπομεμενηκέναι. Πρὸς ὃν ὁ τοῦ Χριστοῦ πύκτης· Πάντα σοι, ὦ πάτερ, ἀποδίδωμι, καὶ νοῦν, καὶ θέλημα, καὶ σῶμα, χρῶ τῷ σῷ οἰκέτῃ ὡς ἂν βούλοι, ἐίκοντί σοι κατὰ παντα. Ὦ θαυμασίας προθέσεως ἀπόδειξις, καὶ θαυμασιωτέρας ἀποταγῆς ὑπόθεσις! τῆς μὲν, ὅτι ἐν αὐτῷ τῷ ἄνθει τῆς ἡλικίας, καταῤῥοῦν αὐτῷ χωρούντων τῶν πραγμάτων, τῶν ἐλπίδων χρηστοτέρων ὑποβαλλομένων, πλούτου προκειμένου, δόξης ὑπαστραπτούσης, σαρκὸς σφριγώσης, καὶ ταῦτα σὺν αὐτοκρατείᾳ, νικῶσαν ἔσχεν ἁπάντων τὴν εἰς Θεὸν ἐπιθυμίαν· τῆς δὲ, ὅτι καίπερ οὕτω ἄριστα βουλευσύμενος, οὐ κατὰ τοὺς πολλοὺς τῶν νῦν ἐπιπλάστως, [abdicato vere & integre mundo,] οἰκειότερον δὲ εἰπειν ἀναποτάκτως, ἀποτασσομένων, τὴν ἀποταγὴν ἔθετο· ἀλλ᾽ ὡς ἀπέδειξεν ὁ ἀληθὴς λόγος. Οἱ μὲν γὰρ, οὐκ οἶδ᾽ ὅπως, ἐπιλαθόμενοι τοῦ Κυρίου λέγοντος, Ὃς οὐκ ἀποτάσσεται πᾶσι τοῖς ἑαυτοῦ ὑπάρχουσιν, οὐ δύναταί μου ἐ͂ιναι μαθητὴς, καὶ ἀλλαχοῦ προστάσσοντος, Πώλησόν σου τὰ πάντα τὰ ὑπάρχοντα, χοντα, καὶ δὸς πτωχοῖς, καὶ ἔξεις θησαυρὸν ἐν οὐρανοῖς, καὶ δεῦρο ἀκολούθει μοι· ἐγείρουσιν ἑαυτοῖς ναούς τε καὶ μοναστήρια, ἐ͂ιτα ἀσπασάμενοι τὸ ἐπάγγελμα, τῶν οἰκείων ἄρχουσί τε καὶ κυριεύουσι, δούλους καὶ ὕλας διαφόρους ἐπισυρόμενοι, χθὲς ἀμύητοι τοῦ έπαγγέλματος, καὶ σήμερον ὡς παλαιοὶ καθηγούμενοι· χθὲς μὴ εἰδότες χειραγωγεῖσθαι μετὰ συνέσεως, καὶ σήμερον χειραγωγεῖν ἄλλους ἀπαιδεύτως προαιρούμενοι· ὧν οὐχ ἡ ἀρετὴ, ἡ χρῆσις δὲ τῶν ὑπαρχόντων τὴν ἡγεμονείαν κατεπίστευσεν, οἳ πολλοῖς ἔτεσιν ὀφείλοντες ἐκμαθεῖν καλῶς τὸ ἄρχεσθαι, ἐ͂ιθ᾽ οὕτως ἐπὶ τὸ ἄρχειν ἀνιέναι, πρὸ τῆς πείρας τοῦ προτέρου ἐπικινδύνως τοῦ δευτέρου ἐπιλαμβάνοντες, τοιούτους ἀπεργαζόμενοι τοὺς ὑπὸ χεῖρας, [totum se tradit obedientiæ] οἷοι καὶ εἰσίν. Ὁ δὲ ἐπειδὴ ἀληθινὴν τὴν ἀπολαγὴν ἐποιήσατο, ἀνόθευτον καὶ τὴν ὑποταγὴν δείκνυσιν· καὶ γὰρ προηγεῖται τοῦ δευτέρου τὸ πρότερον, ὡς ἀστραπὴ βροντὴς, καὶ ἑωσφόρος ἡλίου ἀνίσχοντος· ὁ γὰρ ἄριστα ἀποταξάμενος, ἄριστα δηλαδὴ καὶ ὑποταγήσεται· ὁ δὲ καθ᾽ ἑκάτερον σκολιώσας, καὶ ἐν θατέρῳ δηλονότι χωλανειται.

[10] [ceteris omnibus exercitiis præferendæ,] Πολλὰ μὲν οὖν τὰ κατ᾽ ἀρετὴν ἐπιτηδεύματα, ἐγκρατείας κατάτηξις, ἀγρυπνίας νῆψις, δακρύων κένωσις, εὐχῆς πτέρωσις, χαμευνείας σύνθληψις, ἐσθῆτος εὐτέλεια, χειρῶν ἐργασία, γονυκλησιῶν πυκνότης, μελέτη θανάτου, ψαλμωδίας εὐτονία, στάσεως καρτερία· οὐδὲν δὲ τοιοῦτον τῷ ὑποτακτικῷ, οἷον τὸ κατ᾽ εξαγόρευσιν ἀγώνισμα, καὶ τὸ καθ᾽ ὑπακοὴν κατόρθωμα, δι᾽ ὧν ψυχὴ φατίζεται καὶ νεκροῦται θέλημα, καὶ ὁλοτελὴς εἰσοίκησις τοῦ πνευματικῶς γεγεννημένου πρὸς τὸν γεγεννηκότα ἐγγίνεται. [cum sui ipsius manifestatione] Ὁ γὰρ μὴ ταῦτα τῶν ἄλλων προτιμήσας, σαθρὸς πρὸς ὑποταγὴν καθίσταται, καὶ δι᾽ ὧν δοκεῖ σωτηρίας ἔχεσθαι, ἀπάτης ὑφίσταται ὄλεθρον. Τὸ γὰρ ἐγκρατὲς καὶ ἄγρυπνον, καὶ ὁτιοῦμ ἄλλο τῶν προειρημένων κατορθωμάτων, αὐτὸ μὲν καθ᾽ ἑαυτὸ ἐπαινετὸν δοίη τις ἐ͂ιναι, οὐδ᾽ ἂν δὲ ἐίη λυσιτελὲς, μᾶλλον μὲν οὖν καὶ πτώσεως αἴτιον τῷ ἰδιορύθμως πράττοντι, ἐι μὴ γνώμονι καὶ κανόνι τοῦ καθηγουμένου περάινοιτο, ὥστε ὁ τὴν ἐξαγόρευσιν μεθ᾽ ὑπακοῆς ἐξασκῶν, τὰ δευτέρια τοῖς ἄλλοις δίδωσιν, ἐν τοῖς δυσὶ τὰ πάντα περικλείων.

[11] Ταῦτα ὁ Μακάριος ὡς οὐκ οἶδ᾽ ἐί τις τῶν ἄλλων ἀφοσιωσάμενος, [diligens in omnibus,] καλὴν τὴν βάσιν πήγνυσι, καὶ ἐπὶ ταύτῃ ἀσφαλῆ τὴν οἰκοδομὴν πεποίηται, πάντα λογισμὸν ἀνατιθέμενος, καὶ πάντα καθ᾽ ὑπακοὴν διαπραττόμενος, καὶ διὰ ταῦτα γραφικῶς εἰπεῖν άγαπώμενος ἐν προσώπῳ πατρὸς αὐτοῦ· γίνεται οὖν ἀδάμας τῇ καρτερίᾳ, περιδέξιος τῇ διακονία, διαλάμπων μὲν ἐν πολλοῖς συνάθλοις, ὧνοὐ πόῤῥω ἀφίστατο κατὰ τὴν κοινοβιαἳκὴν ζωὴν, ἰδίᾳ δὲ μεθ᾽ ἑνὸς ὁμοτρόπου ὑποταττόμενος καθ᾽ ἡσυχίαν τῷ ἀειμνήστῳ Θεοκτίστῳ, καὶ πῆ μὲν οἴκοι σχολάζων, πῆ δὲ τῇ κοινότητι συνερχόμενος, [promptus ad omnia,] ἔντε ψαλμῳδίαις, διατροφαῖς τε καὶ ἐργασίαις, καὶ οἷον εἰπαῖν, κοινός τε καὶ ἐπίκοινος γινόμενος καὶ μέτριος κατὰ πάντα. Οὐ γὰρ, ἐπειδὴ εὐγενὴς τὸ κατὰ σάρκα, ἀπετραχύνετο τοῖς ἀγροικοτέροις συνδιαιτώμενος · οὐ δὲ ἐπειδὴ ἐξυπηρετεῖτο παρ᾽ οἰκετῶν πρότερον, τὰς ἀτιμωτέρας ἐγχειρίζεσθαι διακονίας ἐξενοπάθει. Τοιγαροῦν καὶ κόπρον ἐπὶ ὥμων ἐπεφέρετο, καὶ χῶρον ἀρδεύειν προσετάττετο, καὶ ἄλευρα φύρειν ἠνείχετο, καὶ ταῦτα μετὰ τοῦ γράφειν τόνῳ πολλῷ καὶ ἐπιμελείᾳ κρατίστη.

[12] [reprehensionum patiens,]Βούλει μαθεῖν καὶ ἕτερα ὑπακοῆς ἀριστεύματα ἐγγύθεν; Ὁ πράκτωρ τῶν κατορθωμάτων ὠνειδίζετο παρὰ τοῦ Πατρὸς ἐπὶ παρουσίᾳ ξένων, καὶ ὡς εὐφημίαν δεχόμενος, ἀκλόνητος διέμενεν ὁ εὐκλεέστατος · ὑπανεγίνωσκεν ἀξιολόγως ἐν ὠσὶν ἀδελφότητος, καὶ ὡς παρὰ λόγον ἀναγνοὺς ἐπιπληττόμενος, ὑπέπτησσεν ὁ ἐμφρονέστατος· δουλογενὴς ἀκούων κατὰ ἀστείασμὸν, τὴν κεφαλὴν κατένευεν συνέρων τῷ Πατρὶ, ὁ εὐγενὴς ὄντως σὺν τῇ ψυχῇ καὶ τῷ σώματι· πολύτλας ὢν ἐν τῷ ἐργοχείρῳ καὶ πολλὰ ποριζόμενος, ὡς μηδὲν ἐισφέρων· ἄτυφος ὅτι μάλιστα διείρχετο ὁ φιλομαθής τε καὶ φιλόθεος, ἀποπεμπόμενος μετὰ γονυπέτησιν παρὰ τοῦ Πατρὸς, ὡς ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἐμπεπτωκὼς τῷ σφάλματι, οὐκ ἀπηυθαδίαζεν, ἀλλ᾽ ἐπέμενεν ἐξαιτῶν τὴν συγχώρησιν ὁ θαυμασιώτατος· ἠτόνει τὸ δὴ λεγόμενον ὁ κατὰ πεῖραν σκώπτων καὶ διασύρων, οὐκ d ἐκορέννυτο τοῖς ὀνείδεσιν, ὁ διὰ τῆς ἐθελουσίου ἀτιμίας δόξαν ἑαυτῷ περιποιούμενος ἀΐδιον. Εἴπω τι καὶ τῶν οὐκ οἰκείων δοκουντων τῷ ἐπαγγέλματι, [imo etiam verberum:] τὸν δὲ λόγον ἔχον κατευθὺ πραττόμενον, ὅτι ἔρωτι ταπεινώσεως βαλλόμενος, παρεκάλει, ἠντιβόλει, κοσσίζεσθαι, ῥαπίζεσθαι, καὶ μέντοι ἔπειθεν, καὶ πείθων έτετύφετο, καὶ τυπτόμενος παρά τινος κατ᾽ ἐπιταλὴν τοῦ Πατρὸς, ὡς δῶρον εἰληφὼς, ἐγεγήθει· καὶ ἦν τὸ γινόμενον ὑπερφυὲς, τοῦ μὲν ἐκβιαζομένου διὰ τὸ δοκοῦν ἀνοίκειον, τοῦ δὲ χαίροντος διὰ τὸ κερδόμισθον· καὶ ἡ ὠφέλεια ὃση ὁρῶσί τε καὶ ἀκούουσιν, ὅστις εἴη ὁ ταῦτα ἐκουσίως ὑφιστάμενος καὶ Χριστὸν ἐντεῦθεν μιμούμενος.

[13] [quare Theoctisto carißimus] Τὸν οὖν τοιούτὸν τε καὶ τηλικοῦτον ἦν ἄρα μὴ ἀγαπᾶσθαι καὶ στέργεσθαι; Καὶ πῶς ἂν ἔχοιλόγον, ὅλον ἑαυτὸν ἐμπαρέχοντα τὸν τῆς ὑπακοῆς ὑιὸν, ἀπόθητον καὶ οὐχ ὁλόστερνον ἐ͂ιναι τῷ γεννήτορι; Διὰ τοῦτο καὶ ἀλαπᾶται λίαν, ὡς ἐίρηται· καὶ πανταχοῦ τῇ τῆς ἀρετῆς φανότητι διατεθρήλληται, ὡς πάντα τῷ Πατρὶ γινόμενος, οἷον, ὀφθαλμὸς δεξιὰ βλέπων, χεῖρ ἐργαζομένη, ποῦς βαδιζων, σύμβουλος ἀγαθὸς, παραστάτης καρτερὸς, συνόμιλος γλυκερὸς, τῶν ἔνδον ὁ πιστότατος, τῶν ἐκτὸς ὁ φυλακτικώτατος, ὁμοῦ μὲν τὰ μαθητῶν ὁμοῦ δὲ τὰ ἀδελφῶν ἐπιδεικνύμενος, πρὸς θείην δ᾽ ἂν ὅτι καὶ τὰ πατρὸς χαριζόμενος, καὶ τοσοῦτος ὢν ἐν ἀμφοτέροις, ὡς ἐίπου κατά τινα χρείαν ἦν ἐκδημεῖν τὸν ἀοίδιμον Πλάτωνα, ἀδημονεῖν τὸν ἀεί μνηστον Θεόκτιστον, καὶ μὴ ἔχειν ἄνεσιν ἀποσολικῶς εἰπεῖν τῷ πνεύματι διὰ τὸν ποθούμενον. [& omniæ ei factus,] Τίς γὰρ ἐκείνου τὸ μέλλον προβλέψαι στοχαστικώτερος; τίς δὲ τὸ λυποῦν μαλᾶξαί τε καὶ θεραπεῦσαι προσηνέστερος; τίς δ᾽ αὐτὸ χρειῶδες εἰσοῖσαι εὐμαρέστερος; τίς δὲ τιμὴν ἀνάψαι ποικιλώτερος; τοιοῦτος μὲν πρὸς εὔνοιαν γνήσιος ὡς πάντων ἐξουσιάζειν τῶν πατρικῶν, τοσοῦτος δὲ ἀφιλόϋλος ὡς οὐ δὲ κύριος ὀβολοῦ. Ἀνθ᾽ ὧν τί τὸ πέρας, καὶ τίς ἡ ἀμοιβὴ; Ἡ πατρικὴ εὐλογία ἐπὶ τὸν κατὰ πνεῦμα Ἰακὼβ, ἐξ οὗ Πατριάρχαι, [benedici divinitus meruit.] ἐ͂ιτ᾽ οὖν Ἱεράρχαι καὶ Ποιμνιάρχαι, ἀφ᾽ ὧν πολλὰ τὰ κατὰ Θεὸν τέκνα πλήθουσί τε καὶ πληθυνθήσονται, εὖ οἶδα, τοῦ εὐλογημένου σπέρματος. Τοιοῦτος ὁ τῆς ὁσιότητος ἐραστὴς ὡς ἀληθῶς, καὶ τοιοῦτον αὐτῷ τὸ τέλος, ὡς ἐν σκιαγραφίᾳ προσεύχρουν χαρακτῆρα τῆς εὐμούσου ὑποταγῆς.

[14] Ἐπειδὴ δὲ παραπέμπει πρὸς τὸν ἐν οὐρανοῖς δεσπότην τὸν Καθηγεμόνα, [Magistro mortuo se recludit,] καθίστησιν ἑαυτὸν εἰς τὸν ἐκείνου τόπον καὶ τρόπον, καὶ τὴν ἡσυχίαν ἀσπάζεται ἐννόμως τε καὶ ἐνθέσμως· οὐ κατὰ τοὺς πολλοὺς τῶν νῦν σφαλερῶς ἐπὶ ταύτην ἐρχομένων, καὶ πρὶν ὑποτάξαι τὴν σάρκα τῷ πνεύματι, τοῖς τῆς πονηρίας πνεύμασιν μονομαχήσειν τεθαῤῥηκότων, καὶ ἐν καὶρῷ τῆς νίκης παλάιειν ἐκμελετώντων, ὁπότε καὶ πειραν ὀιόντων δυστέκμαρτον τὴν νίκην σὺν Θεῷ ποιήσασθαι· ὃς γὰρ ἂν οὐκ ἐπαιδεύθη τὴν ὑποταγὴν πρότερον, τερον, πῶς οὗτος ὑποτάξειεν τὰ πολέμια πάθη; καὶ ὃς δ᾽ ἂν μὴ ἐφύλαξεν ἀγνὴν τὴν εὐπείθειαν, πῶς οὑτος ῶροσβήσεται τῷ ὄρει τῆς ἡσυχίας; ἢ δηλονότι ὁ παρὰ καὶρὸν αὐτῆς ἁψάμενος, λίθοις λιθοβοληθήσεται, ἢ βολίδι κατατοξευθήσεται, καὶ τελευτήσειεν τῷ κατὰ ψυχὴν θανάτῳ, καθώς πού φησι τὸ ἱερὸν γράμμα. Ἀλλ᾽ οὐχ οὕτως ὁ περὶ οὗ ὁ λόγος· λόγῳ γὰρ καὶ τρόπῳ θεαρέστως ὑποταγεὶς, [post congruum obedientiæ & mortificationis exercitium.] εὐλόγως καὶ εὐαφόρμως ἐπὶ ταύτην πρόσεισιν, καὶ τὸν νοῦν καθαίρεται ἐγγίζων Θεῷ, καὶ τᾶις πρὸς αὐτὸν θεωρίαις γλυκαίνεται μετεωροπορῶν τῷ νῷ· ἐπεὶ μὴ δὲ ἔνεστιν ἡδύτερόν τι οῦ Θεὸν ἔχειν ἐν θεωρία, ὅς ἐπι γλυκασμὸς καὶ ὅλος ἐπιθυμία τοῖς γευομένοις αὐτοῦ τῆς ἀκορέστου ἀγάπης, ὡς λήθην λαμβάνειν καὶ αὐτῆς σχεδὸν τῆς ὀρεκτικῆς τροφῆς. Ἐφ᾽ ἑαυτῷ μὲν οὖν ταῦτα καὶ ἐφέλκεται καὶ πορίζεται, ἐκ δυνάμεως εἰς δύναμιν μετερχόμενος, καὶ ἀναβάσεις ἀρετῶν ἐν καρδίᾳ διατιθέμενος.

CAP. III.

[15] Ἐπειδὴ δὲ οὐκ ἤρκει τὸ καθἑαυτὸν μόνον σκοπεῖν, ζητούσης τῆς ἀλάπης, καὶ τὸ τῶν ἄλλων συμφέρον· τέθειται γοῦν καὶ ἐν τάξει Πατρὸς, [Creatus Hegumenus] μᾶλλον δὲ φωστῆρος δίκην τῇ μνημονευθείσῃ ἀδελφότητι, κατὰ διαδοχὴν τοῦ μακαρίτου Θεοκτίστου, ἐχούσῃ ἴδιον τὸν Καθηγεμόνα, ἣν καὶ ἀμφότεροι πνευματικῶς τε καὶ σωματικῶς ὃτι μάλιστα εἰς τὸ ἐ͂ιναί τε καὶ ὀνομάζεσθαι μονὴν εὐαγεστάτην προήγαγον. Γίνεται δὲ καὶ δυοῖν φοιτητῶν καθηγετὴς ἰδιοτρόπως, ὑφ᾽ ὧν ἐξυπηρετειτο, καὶ οὺς ἐ͂ιχε συνεστίους, ἀλλ᾽ οὐχὶ συσίτους, ὧν ὁ ἑις ἔτι περίεστι τοὔνομα Ἀντώνιος, ὁ μεθ᾽ ὑμῶν καὶ σὺν ὑμῖν μέχρι γήρους ὑποταττόμενος· αὐτὸς ἡμῖν ὑφηγητὴς ἐίη ἐνταῦθα τῶν ἐπιζητουμένων [abstinet ab oleo & cibis lautioribus,] Ἄρτος φασὶ τῷ Πατρὶ καὶ κύαμος πρὸς λαχάνοις καὶ ἀκροδρύοις e, ἡ καθ᾽ ἡμέραν ἐυανθίζουσα ἀνέλαιος διατροφὴ, πλὴν κυριακῆς τε καὶ ἑορτῆς, καθ᾽ ἃς εἰώθει ὁμοτράπεζος ἐ͂ιναι τῇ κοινῇ ἀδελφότητι. Ποτὸν, ὃ βλύζουσι κρῆναι, καὶ ᾧ συνάγεται νοῦς, οὐ χεόμενος οἰνοφλυγίας ῥεύματι, οὐδ᾽ αὐτὸ ἡμερίσιον ἀεὶ, ἀλλὰ πῆ μὲν ὑπερημερίσιον, πῆ δὲ δυσσευόμενον τῇ ἑβδομάδι, [etiam in aqua sumenda parcißimus:] ἢ καὶ δεκατήμερον λαμβανόμενον τῆς βραδυποσίας, ἵν᾽ οὕτως ἐ͂ιπω καὶ ἀποσίας, μετὰ τῆς ἐγκρατοῦς ἐφέσεως, καὶ ἐκ φυσικῆς κράσεως, εἰς ἕξιν αὐτῷ καθεστώσης.

[16] Ἐσθὴς εὐτελὴς καὶ βραχύτιμος, καὶ πρὸς μόνην θάλψιν πεποιημένη, [utitur veste vili,] ἀλλ᾽ οὐχὶ λεπτοῖς ὑφάσμασιν ἐπιτετηδευμένη, οὐ δὲ βαφικαῖς χροιᾶις ἐξηνθισμένη, ἣν οἱ καλλωπισταὶ ἀλλ᾽ οὐ μονασταὶ θηρᾷν ἐφίενται. Προσευχὴ καὶ ἀνάγνωσις ἐπίπονος, ἀφοριζομένη κατὰ καὶρὸν, [genuflexione crebra,] καὶ εἰς τροφὴν αὐτῷ ἀντὶ τρυφῆς καρυκευωμένη. Γονυκλισιῶν πυκνότης, πατρόθεν ἠργμένη, ἐξ ἧς τύχοι χειρῶν τε καὶ γῆς ἐφ᾽ ἧς ἐβαιβήκει, μέχρι τοῦ δεῦρο τὴν ἀρετὴν στηλιτεύοντες. Στρωμνὴ οὐχ ἁπαλήτε καὶ διαῤῥέουσα, [strato duro,] ἀλλ᾽ ὅση καὶ ὑποπιάζειν τὸ σῶμα δυναμένη, καὶ ἀταπείνωτον αὐτὸ πρὸς τὰς πνευματικὰς λειτουργίας διαφυλάττειν ἰσχύουσα. Χειρῶν ἐργασία διὰ σπουδῆς· τῷτο γὰρ τῶν ἐκείνου κατορθωμάτων παρὰ τοὺς πολλοὺς, [labore aßiduo,] ἵνα μὴ λέγω τοὺς πάντας, τὸ ἐπίσημον, ἢ μᾶλλον οἰκείοτερον εἰπειν, σὺν τῷ ἱερῷ Ἀποστόλῳ φάναι f ἔχοντος, ταῖς χρείαις μου καὶ τοῖς οὖσι μετ᾽ ἐμοῦ ὑπηρέτησαν αἱ χεῖρες αὗται, ὅτι μηδὲ δωρηὰν ἄρτον ἔφαγεν. Ποία γὰρ χεῖρ τῆς ἐκείνου δεξιᾶς μουσικώτερον ἐσυρμαιογράφησεν [multa & eleganti scriptione.] ἢ τίς ἐπιπονώτερον τῆς ἐκείνου προθυμίας ἐσπουδαιογράφησεν; καὶ πᾶν ὁτιοῦν προσπεσὸν ἔργον θερμῶς διεχειρίσατο. Πῶς ἄν τις ἐξαριθμήσειεν, τοὺς τὰ ἐκείνου πονήματα ἑιτ᾽ οὖν βιβλιδάρια ἔχοντας, ἐκ διαφόρων θείων Πατέρων ἀνθολογηθέντα, καὶ ἱκανὴν ποριζόμενα τοῖς κεκτημένοις τὴν ὠφέλειαν. Τᾶις καθ᾽ ἡμᾶς δὲ μονᾶις πόθεν ἄλλοθεν ἡ τῶν δέλτων εὐπορία, ἢ οὐχὶ ἐκ τῶν ἐκείνου ἁγίων χειρῶν καὶ πόνων; ἃς οἱ μετιόντες καὶ τὴν ψυχὴν φωτιζόμεθα, καὶ τὴν γραφίδα θαυμάζομεν ὁποία τε καὶ ἡλίκη· Ἀλλὰ γὰρ παραδραμὼν ὁ λόγος ἀνιστόρητά τινα, πάλιν ὑπονοστήσας, ἀπαγγελέτω τὰ παραγειφθέντα.

[17] Ἤκμαζε τηνικαῦτα ὁ χειμὼν τῆς ἀσεβείας, Κωνσταντῖνος ὁ δυσσεβὴς λογισμὸν, [Post Copronymi, cui occultus manserat, obitum] τὸ τῆς κακίας δοχεῖον, ὁ πολυκέφαλος δράκων, ὁ τῆς ἐικονομαχικῆς αἱρέσεως τριστάτης, ὁ τοῦ μοναδιχοῦ τάγματος πικρὸς διώκτης, ὃς τίνα μὲν τῶν καθ᾽ ἡμᾶς Ναζιραίων οὐκ ἐξηφάνισεν; τίνα δὲ κρυπτόμενον οὐκ εἰς μέσον ἤγαγεν; ποῖον δὲ ἀντιφερόμενον οὐ κατέσπασεν ἐις τὸ τῆς ἀσεβείας βύραθρον; ὡς ἐί πού τινα ἐναπολειφθέντα τῶν επιφανῶν, ὥσπερ τινὰ σπίνθῆρα ἐν ἀποβύστῳ τόπῳ κείμενον, ἐν νεκροῖς λελογέναι, παρὰ τῶν ἔτι ὑπὲρ γῆν ὄντων. Τοιοῦτος ὁ ἡμέτερος Ἠλίας, ὑπὸ Κυρίου φυλαττόμενος ἐν οἷς ἠσκειτο τόποις, καὶ μὴ εἰς χειρας ἁλοὺς τοῦ νέου Ἀχαὰβ, μηδὲ μετασχὼν τῆς ἐκείνου ἀσεβείας, [venit Constantinopolim,] ἵν᾽ ἀναφανῆ, μετὰ παρέλευσιν τῆς νυκτομαχίας, ἀστὴρ ἐωθινὸς ἡμῖν, ὅπερ καὶ γέγονεν. Ἐντεῦθεν διά τινα ἀναγκαῖα εἴσισιν εἰς τὸ Βυζάντιον, ἄρτι ὥσπερ τινῶν φωστήρων ἐπιφαινομένων τῶν ἐπιλελειμμένων μοναστῶν τοῖς ἐν ἄστει.

[18] Καὶ ἐπείπερ ὡς ἐκ νεκρῶν ζῶν ἀνεγνωρίσθη ὁ Μακαρίτης (οὐ δὲ γὰρ ὅτι ὑπῆν ἡμῶν τῆς τεκούσης ὁ μαίμων ἐγνωρίζετο) γίνεται περιβόητος οὐ μόνον συγγενεῦσιν, [& magnos animarum fructus facit,] ἀλλὰ γὰρ καὶ πᾶσι τῇ Βυζαντίδι, ἄλλων ἀλλαχοῦ ἑλκόντων αὐτὸν, περιχαρῶς τε ἀσπαζομένων, καὶ φιλοφρόνως δεξιουμένων, καὶ ἀπολαυόντων διδασκαλίας προσηκούσης. Ἦν γὰρ ὅτι μάλιστα ὁ ἀνὴρ ἡδὺς τὸν λόγον, ἡδύτερος τὸν τρόπον, ἀσκητικὸς τὸ ἐ͂ιδος, πολυειδὴς τὴν διδασκαλίαν, τοῖς πᾶσιτὰ πάντα Ἀποστολικῶς εἰπειν γιγνόμενος, τῶν ἐν συζυγίαις σωφρονιστὴς, τῶν παρθενευόντων συνασπιστὴς, τῶν ἐν ἐξουσίαις παρακλητικὸς [extirpando vitia & virtutes inculcando] τῶν ἀσθενούντων εἰς ψυχὴν ίατρὸς, πατράσι τέκνα συμβιβάζων, πατέρας τέκνοις καταλλάσσων, δεσπόταις δούλους εὐνοεῖν ἀντιβολῶν, καὶ τούτους ἐκείνοις εὐεργέτας καθιστῶν. Τ᾽ ἀλλα ὅσα ὁ οὖ Θεοῦ ἄνθρωπος ποιῶν τε καὶ λέγων γνωρίζεται, ἓν εἰπὼν εἰς σύστασιν τῶν εἰρημένων, πιστώσω τὸν λόγον. Ὅτιπερ ἀφ᾽ οὗ ἐπιδήμησεν τοῖς ἐν ἄστει, ὅλους οἴκους μετέπλασεν, καὶ μετεστοιχείωσεν εἰς βίον ἐν άρετον. Τέ δὴ τοῦτο; Ὄρκον ἐκκόψας τῇ παραινετικῇ αὐτοῦ γλώττῃ, καλλωπισμοὺς συστείλας τῇ εὐκόσμῳ διδασκαλίᾳ· φιλοπτωχίαν ἐμποιήσας τῇ ἠθιχῇ ὑφηγήσει, ἐξ ἧς κένωσις χρημάτων καὶ διανομαὶ ἐφ᾽ οὐς ἠσκεῖτο τόπους δημόσιοι· πρός τεἀνάγνωσιν ῥυθμίσας, καὶ πρὸς ὁτιοῦν τῶν καλῶν εὖ ἐπανάγων, καὶ ταῦτα ἐν κόπῳ καὶ μόχθῳ νυκτὸς καὶ ἡμέρας, τληπαθῶν, ἀγρυπνῶν, πεζοπορῶν, ταῖς παρὰ τῶν φίλων καὶ συγγενῶν δεξιώσεσιν, ἀνταλλάσσων τὰς παῤ ἑαυτοῦ κακοπαθείας, ἔργῳ τὸ τοῦ Ἀποστόλου φθεγγόμενος, Ὑποπιάζω μου τὸ σῶμα, καὶ δουλαγωγῶ, μή πως ἄλλοις κηρύξας, αὐτὸς ἀδόκιμος γένωμαι.

[19] Ἦρεν τοιγαροῦν σύσσημον τῇ Βασιλιζούσῃ, τὸν λόγονὑπὸ τοῦ βίου μαρτυρούμενον ἔχων, κάξ αὐτοῦ τοῦ εὐτελοῦς καὶ ἀπερίττου σχήματος, παράκλησις εἰς ἀρετὴν τοῖς ὁρῶσι γινόμενος· εἰ δὲ ὅτι πολιτικὸς ἦν ἔν τισι γλυκαίνων τὴν φράσιν πρὸς τὸ τῶν ἀκουόντων ἰδιότροπον, ὁράτω τις τὸν καρπὸν, καὶ μὴ μεμφέσθω τὸν τρόπον. [repudiatisque oblatis honoribus] Τίς δὲ οὗτος, ὁ τῶν ἁμαρτανόντων μετάμελος, καὶ ὁ τῶν ἀποτασσομένων τοῦ βίου ὅμιλος· πρῶτος γὰρ καὶ μόνος σχεδὸν εἰπεῖν πτερωτὴς τῶν τοῦ γένους καὶ τῶν ἔξω γένους, ὁ τῆς ὁσιότητος ἐραστὴς ἡμῶν δέδεικται. Διὰ ταῦτα καὶ προστατεῖν μοναστηρίου ἀστικοῦ ἀναγκάζεται μὲν, οὐ καταπείθεται δὲ · καὶ ἄρχειν τῆς Νικομδέων Ἐκκλησίας ὑπὸ τοῦ τηνικαῦτα Προέδρου προτρέπεται μὲν, οὐ συνέρχεται δὲ, φεύλων τὸν Κλῆρον ὁ τούτου ἄξιος, καὶ τὸ τῆς Ἱεραρχίας ὓψος δεδειὼς ὁ τὴν ἀρετὴν μετέωρος. Διὸ καὶ πρὸς την φίλην αὐτῷ ἡσυχίαν ἐπάνεισιν, κᾀκεῖ καθιστᾶ μνήμης ἄξια, πτωχῶν προἳστάμενος, ἀδικουμένων ὑπερασπιζόμενος [redit ad solitudinem,] θλιβομένους παραμυθούμενος, καὶ θλίψιν οἷαν βούλῃ πιεζομένους θεραπεύων, τοῦτο μὲν διὰ γλώσσης καὶ μέλανος, ἐπεὶ μὴ ἐ͂ιχεν ἄλλῳ τινὶ φαρμάκῳ ἐπαμῦναι τῷ προσἳοντι, καὶ ἴχυέν γε τὸ γράμμα ὡς δῶρον αἰδοῖ τοῦ ἀνδρὸς, κάμπτων πρὸς οἶκτον τὸν ἐλεεῖν δυνάμενον.

[20] Τούτο δὲ καὶ ἐξ ὧν εὐπορεῖτο ἡ χεῖρ ἐπιδιδόναι, πληρούντων αὐτὴν τῶν καλῶς τὰ ἐνόντα κενούντων ἐπὶ μεθέξει τῶν ἀκενώτων καὶ ἀιωνίων· Εἰ δὲ μηδ᾽ ἑτέρῳ, [ibiq; intendit operibus caritatis.] παρακλήσει ἐξαίρων τὸ ἄλγος, καὶ μακροτέρᾳ διερωτήσει ἀπαλύνων τὴν τραχυνομένην καρδίαν τοῦ κάμνοντος. Τί θαυμαστὸν πρὸς ταῦτα, καὶ αὐτὸν μετὰ τοῦ ἀοιδίμου Ἰὼβ ἐκεῖνα λέγειν, Διέσωσα πτωχὸν ἐκ χειρὸς δυνάστου, καὶ όρφανῷ οὗ οὐκ ἦν βοηθὁς ἐβοήθησα, στόμα δὲ χήρας μὲ ηὐλόγησεν, δίκην δὲ ἣν οὐκ ᾔδειν ἐξιχνίασα, ὧν ἕνεκεν καὶ ὡς πατὴρ ἐγνωρίζετο, καὶ ὡς προστάτης ἐμεγαλύνετο, καὶ ὡς κηδεμὼν ἐμακαρίζετο, ὁρώμενος, ἀπαντώμενος, ξενιζόμενος, παρὰ μοναστᾶις, παρὰ μιγάσιν, εἰς τὰ ὑπερέκεινα ὧν ἠσκεῖτο τόπων τῆς περὶ αὐτοῦ φήμης διαδραμούσης, καὶ πάντων τὸν Πλάτωνα ἐν ταῖς ἑαυτῶν γλώσσαις, ὡς μέγα τι καὶ ἀξιάγαστον χρῆμα, ἐπιφερόντων· ὃν καὶ ὁ μέλλων χρόνος εὖ οἶδ᾽ ὅτι οὐ σιγήσειεν, εἴπερ ἀρετὴ πρᾶγμα ἀθάνατον.

CAP. IV.

[21] Ἀλλ᾽ ἦκεν ἡμῖν ἡ χριστοφόρος Εἰρήνη, ἡ φερωνύμως Βασιλεύσασα, [Tota sororis familia monasticam amplectente,] ἐν ᾗ μετὰ τῶν ἄλλων καλῶν καὶ ἡ τοῦ μονάζειν παντὶ τῷ βουλομένῳ ἠνέωκτο θύρα, πάλαι ὑπὸ ἀσεβοῦς βασιλείας κεκλεισμένη, καθάπερ ὑπὸ ἐλληνιζούσης τὸ χριστιανίζειν. Ἐντεῦθεν ἡ περὶ ἡμᾶς μὲν πανέστιος ἀποταγὴ, τοῦ δὲ πανευφήμου Πατρὸς ἡ μετὰ τὴν ἡσυχίαν ἡγεμονεία, οὐ βουλομένου μὲν, οὐ δὲ ὀρεγομένου ἄρχειν (πῶς γαρ ἄν ὁ τὰς μεγίστας φυγὼν ἀρχὰς ἐφέσει τῶν ὑφειμένων ἡλίσκετο) ἀλλὰ τὸ μὲν κατακλασθεὶς ὑπὸ τοῦ ἁίματος (εἰρήσεται γαρ τ᾽ ἀληθὲς, [suscipit cœnobii Præfecturam,] εἰ καὶ τραχύτερος ὁ λόγος) τὸ δὲ καὶ ἐλπίσας τὴν αὐτὴν ἴσχειν ἡσυχίαν, κᾂν τῇ ἡγεμονεία, ὅπερ οὐχ οἷόν τε· οὐ δὲ γαρ ζητήσας εὗρε τὸ ἐλπιζόμενον· κᾀντεῦθεν αὐτῷ οἱ πολλοὶ πνεύσαντες πειρασμοὶ· τὸ δὲ ὑφ᾽ ὧν καὶ δι᾽ οὓς, [eamq; difficilem experitur.] ἀφίημι λέγειν, ἀιδοῖ τῶν προσώπων, πλὴν ἕλκει βίον ὀδυνηρόν τεκαὶ ἀνώματον, καὶ τῆς οἰκείας ἕξεως ἀναρμόδιον.

[22] Ἀλλὰ τί ποεῖ ὁ γενναῖος ἐκεῖνος ὄντως καὶ εὐθύβουλος; Ἐπειδὴ ἑώρα ἑαυτὸν ἐαλωκότα τῇ προστασίᾳ, καὶ φυγεῖν ταύτην οὐκ ἀκίνδυνον, καίπερ πολλάκις βουλευσάμενος, οἷά τις ὑακοστρόφος ἐν μέσῳ κλύδωνος περιζέοντος, τὸ τῆς ψυχῆς ὀκνῶδες ἀποσεισάμενος, καὶ τὸ τῆς διανοίας ὄμμα ὑψιφρόνως ἀνατείνας, ἰχνηλατεῖ λοιπὸν τοὺς τῶν μακαρίων ἀνδρῶν βίους· οὐ πρὸς τὰ g προσυχῆ παραδείγματα βλέπων, έπεὶ λοξὰ καὶ συγκεχυμένα, [Intuens in Regulam Apostolicam] πρὸς δὲ τὴν ἀρχέτυπον εἰκόνα τῆς ἀποστολικῆς ζωῆς ἀποσκοπῶν, ὃ δεῖ πάντας τοὺς τῆς ἀρετῆς γραφέας ποιεῖν, εἴ γε μέλλοιεν πατροείκελον καὶ σωτήριον τὸν ἑαυτῶν βίον ἀπεργάζεσθαι, πρῶτον τοῦτο ποιεῖ, καὶ λίαν νεανικῶς.

[23] Είς τὰς τοῦ μεγάλου καὶ θεοφόρου Βασιλείου νομοθεσίας εἰσελθὼν, ὡς ἐν παραδείσῳ, καὶ εὑρῶν ἐναντιουμένην τῇ μοναδικῇ πολιτείᾳ τὴν ἀνθρωπίνην συνήθειαν, πρὸς τῷ τοῦ θήλεως ζώῳδούλαις τὰ κοινόβια διοικούμενα, κἀντεῦθεν πολλὰς τὰς ἀτοπίας τικτομένας, μείζους δὲ τὰς ψυχικὰς ζημίας ὑφισταμένας, ὅρα τί ἐργάζεται. [& improbans ancillas in monasteriis virorum,] Ἐπερωτήσεσι πρότερον χρησάμενος παρὰ τῶν εὖ εἰδότων, ὡς ἂν μὴ δὲ αὐτὸ τὸ καλὸν ἀβασάνιστον εἴη (τῆς γαρ αὐταρεσκίας πόῤῥω νεύων, οὐκ ἧν τι, ὃ μὴ συμβουλείαις διεπράττετο) καὶ νοτομεῖ τὰς ἐκνόμους παραδόσεις ὡς φιλοκάκους αἱρέσεις, καὶ καθιστᾶ τὸ ἑαυτοῦ μοναστήριον ἄτερ δούλων, ἔξω τοῦ θήλεως ζώου, δίχα ἐμπορικῆς ἄλλης προσόδου, [etiam animalia quorum causa illæ habebantur ablegavit.] ἅτινα καπηλικὰ κέρδη ὁ αὐτὸς θειος Βασίλειος ὀνομάζων, φευταῖα ἐίρηκεν. Γίνεται δὲ ἡ κατόρθωσις οὐκ ἀμογητὶ, ἀλλὰ γαρ καὶ λίαν περιστατιχῶς ἐκ τῶν συνασκουμένων h ἀηθῶν ὄντων, καὶ ἐκ τῶν ἔξωθεν ἀντιπραττόντων τῷ ἀγαθῷ σκοπῷ, οὐκ ὀλίγων ὑπαρχόντων. Καὶ οὐ θαυμαστόν. Ἐπεὶ μηδὲ συνήθειαν περικόψαι τῶν ῥάστων καὶ εὐπετῶν, μὴ δὲ τι ἀνεπιφθονον τῶν ἐπαινετῶς ἐλουμένων. Ἄρ᾽ οὐν οὐχ ὑπὲρ ἀνεστώσης διανοίας ἀποῤῥαγῆναι ἐπιβλαβοῦς παραδώσεως, καὶ τοιοῦτον προθεῖναι ἑαυτὸν ὑπόδειγμα καλὸν τοῖς βουλομένοις μὴ μόνον ὀνόματι ἀλλὰ καὶ πράγματι μονάζειν, καὶ οἰκεῖον τῷ βίῳ καὶ τὸ ἔργον ἔχειν; Πῶς γαρ ἂν μοναστὴς ἀληθινὸς, ὁ δεσποτείας φόβον δούλοις ἐπανατεινόμενος; ἤ πῶς ἀγοήτευτος τὴν ὅρασιν ὁ ἐκ θεωρίας τοῦ συνόντος αὐτῷ ὑπουργηκοῦ θήλεως ἀσκητὴς καθυπηρετουμενος; [exemplo etiam ad alia monasteria efficaci.] ὅπουγε καὶ τούτου ἐκτὸς ὑπάρχων, τῷ ἐμφυλίῳ πολέμῳ συνβέβηκεν ἁλίσκεσθαι. Ἥψατο τοιγαροῦν ὁ ζῆλος τῶν ἐγγύτοῦεν, καὶ μετέλαβον τοῦ ἀλαθοῦ οἱ φιλόθεοι πόῤῥωθεν, κάκεῖνος τὸ κλέος διαιωνίζον ἀπηνέγκατο, εἰδὲ καὶ ἄλλον ἔσχεν συναγωνιστήν τε καὶ συλλήπτορα, φημὶ δὴ τὸν ταῦτα λέγοντα καὶ γράφοντα, τῷ πατρὶ τὴν χάριν ἀνενεκτέον· παιδὶ γαρ προσήκει τὸ πάντα πατρώζειν, καὶ ὅλον ἑαυτὸν ἐμπαρέχειν τῷ γεννῆτορι.

[24] Ἔπειτα περιστέλλει ἑαυτὸν ἐκ τῶν ἐν ἄστει προόδων, ἐκ συνουσίας ἀγχιστευόντων, ἐκ συνδιατριβῆς ἀρχόντων, [Fugit agere cum secularibus.] ἐίσω τῆς πνευματικῆς αὐλῆς ἐρηρισμένον ἔχων τὸν πόδα· ἐπιστατεῖ τοῖς λογικοῖς θρέμμασι, διατρέφων διδασκαλίας πόᾳ, καὶ ναματίζων κατηχήσεως ῥείθρῳ· ἐξ οὗ τί γίνεται; Εὐθαλεῖ ἡ Λία, αὔξει τὸ ποίμνιον, γίνεται περιβόητον, δοξάζεται ὁ ἅγιος Θεὸς, παρ᾽ οὗ πᾶν ἀνθρώποις τὸ κατορθούμενον. [Adest Concilio contra Iconomachos habito] Ἀλλ᾽ οἷόν με ἐν μέσῳ τῶν εἰρημένων λαθὼν μικροῦ δειν παρέδραμεν; Ἤδη κρατησάσης τῆς εὐσεβοῦς Εἰρήνης, καὶ πολλῶν λόγων βαλλόντων καὶ βαλλομένων περὶ τῆς τῶν σεπτῶν εἰκόνων ὑποθέσεως, παῤῥησιάζεται πρὸ τῶν πολλῶν καὶ σὺν ὀλίγοις τὴν ἀλήθειαν, μάχεται τοῖς εἰκονομαχοῦσιν καθ᾽ ὅσον οἷόν τε, ἐπεὶ μηδὲ δογματικὸς ἦν, ἀλλ᾽ ἁπλοῦν μὲν τὸν λόγον, εὐρύχωνον δ᾽ ὅμως φερωνύμως καὶ πειθήνιον ἔχων. Ἀπόδειξις τῶν εἰρημένων, τὸ ἐν καθέδρᾳ Μητροπόλεως τῶν ἐπιφανῶν, [Constantinopoli] ἐν τῇ κατὰ τοὺς ἁγίους Ἀποστόλους συνόδῳ, παρὰ τοῦ τηνικάδε προεδρεύοντος κατ᾽ ἐκλογὴν τεθῆναι τὸν ἄνδρα, οὔτε πρότερον πτοηθέντα τὰς ἀπειλὰς τὡν αἱρετιζόντων, οὔτε τηνικαῦτα ὑποπτήξαντα τὴν ἀποτροπὴν καὶ ἐπιδρομὴν τοῦ στρατιωτιχοῦ τάγματος, ἡνίκα ὥρμησεν πρὸς τὸν μέγαν νεὼν, καταβοῶν τοῦ Προέδρου, καὶ ἀνευφημοῦν τὸν κατὰ τῶν σεπτῶν εἰκόνων ψευδοσύλλογον. Καὶ μικρὸν ὕστερον, ὁ πότε διελύετο τὸ τῆς ἀληθείας ἄθροισμα, καὶ ὡς ἐκ μέσου λεόντων ἡ Βασίλισσα ὑπεξίει, [& Nicææ.] ἄνευ ἁἴματος ὡς εἰπειν δειχθεισα Μάρτυς, καὶ ὁ ἡμέτερος Καθηγητὴς τῷ Ἀρχιερεῖ συνεπόμενος, οὐδὲν ἐπὶ τοῖς τετολμημένοις ἐδεδοίκει · μικρὸν γάρ ἐπι τὸ ἐν τῇ Νικαέων συνόδῳ ἐκ δευτέρου εὑρεθῆναι, διὰ τὸ ἐκ μέσου τότε γεγονέναι τὸν ἀστίθασον λαὸν καὶ ἀτεράμονα.

[25] Ἐπειδὴ δὲ ταῦτα οὕτως καὶ τὸ τῆς ὀρθοδοξίας τρόπαιον ἐκρατύνθη, ἐπανῆκεν ὁ Πατὴρ εἰς τὸ οἰκεῖον φροντιστήριον, ἐχόμενος τῆς προστασίας · καὶ βληθεὶς νόσῳ, [Prælaturam transfert in Theodorum] ἀπόγνωσιν ζωῆς ὑποδηλούσης τῷ ἑρμαίῳ τῆς ἐπιθυμίας, μετατίθεται τὴν ἀρχὴν ἐφ᾽ ἡμᾶς, τοὺς μηδὲ τοῦ ἄρχεσθαι ἀξίους. Εὑρίσκει οὖν τὴν ποθουμένην ταπείνωσιν, λαμβάνει ἀνακωχὴν τῶν λυπηρῶν, λύεται τῶν συνεχόντων ἐπηρειῶν, ὀφθεὶς οἷος ἦν τὸ πρότερον, ἀφιλάργυρος, ἀφιλοκτήμων, ἀφιλοπράγμων, τῆς δυσμενείας οὐκ ἐχούσης χῶραν ἔτι συνεφεῖν τῆς ἐκείνου ἀρετῆς τὴν ἀκτίνα · πειράζονται γαρ καὶ δίκαιοι, ὡς ἃν τῇ πυρώσει τῶν λυπηρῶν χρυσοειδέστεροι τὰς ψυχὰς γένοιντ᾽ ἂν, καὶ μὴ ὑπολισθαίνουσιν εὐθυποροῦντες, ὡς ἂν μάθοιεν παρὰ Θεοῦ αὐτοῖς ἐ͂ιναι πᾶν τὸ κατορθούμενον

CAP. V.

[26] Ὁ μὲν οὖν τῆς καθηγήσεως τρόπος, ἤδη πεπέρασται · τρέψομαι δὲ τὸν λόγον ἐπὶ τὸ διαβοητότερον. Ἀλλά μοι στένειν πάρεστιν, ὁρμωμένῳ μὲν τ᾽ ἀληθῆ φρᾶσαι, ἀναινομένῳ δὲ τὴν διήγησιν φειδοῖ τῶν δεδρακότων. Ὅμως ἐπεὶ μὴ οἰόν τε ἄλλως φανερῶσαι τὰ κρυβῆναι μὴ ὀφείλοντα, καίπερ πανταχοῦ διαθρυλλούμενα, ἐπὶ τὴν δήλωσιν ἐλεύσομαι · οὐ θριαμβεύειν τοὺς δράσαντας βουλόμενος, ὅσον στηλογραφῆσαι τὴν ἀρετὴν τοῦ ἀειμάκαρος. Οὐαί σοι πόλις φησὶν, ἧς ὁ Βασιλεύς σου νεώτερός ἐστιν, τῆς γραφῆς πάλαι μὲν ἀκήκοα, νῦν δὲ ἐν πείρᾳ γεγένημαι. Κωνσταντῖνος, ὁ τῆς Εἰρήνης ῥάδαμνος, οὗ ἡ πίστις μὲν ὀρθὴ ἐκ μητρικῆς εὐσεβείας ἐσφραγισμένη, ὁ βίος δὲ σκαμβὸς ἐξ αὐτοκρατορικῆς ἀκολασίας οἰστριλατημένος · ἄρτι γαρ κρατήσας ἐν νεαζούςῃ ἡλικία, [Adulterinas nuptias Imperatoris redarguens] ὁμοῦ δὲ τῶν τοῦ Θεοῦ νόμων ὑπερφρονήσας, ἐκβαλὼν τὴν νομίμως αὐτῷ συναφθεισαν γυνᾶικα, μοιχεύει κατὰ τὸν Ἡρώδην. Ἀλλὰ τίνος ἓνεκεν ἡ ἱστορία; Ὅτι τοῦ Προδρόμου ὁμόζηλος καὶ ὁ ἡμέτερος Καθηγητὴς πεφανέρωταί πως, πάντων σχεδόν συνελθόντων τῇ παρανουία, μόνος ὡς ἐιπειν οὗτος σὺν τοῖς ἑαυτοῦ παισὶν εἰτ᾽ οὖν φοιτητᾶις ἀκλόνητος διαμένων, ὑπὲρ οὗ ὗσα καὶ ἡλίκα δἰ ὕλου ἔτους τὰ ἀγωνίσματα, ἀκοαὶ ἐπἀκοᾶις, ἀπειλαὶ ἐπ᾽ ἀπειλᾶις, μαστίγων, ἐξοριῶν, ἀκροτηριασμῶν;

[27] [multa cum suis patitur:] Ὡς δὲ ούδὲν ἐντεῦθεν ἠνύετο τῶν σπουδαζομένων τῷ Καίσαρι, ἐφ᾽ ἕτερον μέτεισι τρόπον · καὶ ἦν τὸ μὲν δράμα κατὰ τὸ ἀδόμενον ἑτέρων, ἡ δὲ χειρ Ἀβεσσαλὼμ ἡ τοῦτο τρακτεύουσα. Ἴστε τοὺς παραπεμφθέντας μονάζοντας, καὶ τὰ σταλέντα γράμματα. Καὶ τέλος ἐπειδὴ καὶ ταῦτα ἕωλα καὶ ἀβέβαια, τοῦ Πατρὸς τὰ δέοντα ἀντεπιφέροντος καὶ ἀντεπιστέλλοντος, ἡ ἀνακάλυψις τῆς Βασιλικῆς μορφῆς, οὐκέτι χῶραν ἔχοντος τοῦ προσωπείου, φαίνεσθαι. Ἀβάλαι τὰ τότε γεγενημένα παρὰ τῶν σταλέντων δύο στρατηγῶν, [& relegatis illis] ὡς ἐπὶ πολεμίων τινῶν πρὸς τὸν ἄοπλον μοναστὴν τοῦ Χριστοῦ, καὶ μόνῳ θείῳ νόμῳ φραττόμενον. Ἤρθη ποιμὴν ἐκ μέσου, καὶ διεσκορπίσθη τὰ πρόβατα ἀπὸ τῆς ποίμνης· οἱ μὲν ἐτύφθησαν, ἄλλοι ὑπερωρίσθησαν, ἕτεροι ἐδιώχθησαν, καὶ τόγε ἐλεεινότερον, θέσπισμα βασιλικὸν ἀπροσδέκτους ἐ͂ιναι πανταχοῦ τοὺς διὰ Κύριον δεδιωγμένους · καὶ ὑπήκουσάν γε οἱ τῶν σεμνίων προἳστάμενοι, καὶ σπάνιος ὁ ἀποτολμῶν εἰσδέξασθαι· καὶ Χριστὸς ἐκάθευδεν, δι᾽ οὓς οἶδεν τρόπους, δοκιμάζων τὰ γιγνόμενα, τῶν μὲν βασανίζων τὸν πρὸς αὐτὸν πόθον εἰ ἐπιμένοιεν, τῶν δὲ τὸ ἀπάνθρωπον οἰκτιζόμενος ἐνεγκεῖν ἐις μετάμελον.

[28] Τί οὖν ὁ τοῦ Χριστοῦ ἀθλητής; Ἀποτέμνεται τῶν οἰκείων μελῶν ἐθελοντὴς, [ipse sistitur Imperatori,] καταλιμπάνεται μονώτατος τὴν ψυχὴν θεὶς ὑπὲρ τῶν προβάτων, κατὰ τὸ Εὐαγγέλιον, ὁ ὡς ἀληθῶς ποιμὴν ἀγαθὸς, ἄγεται ἐπὶ τὸν Καίσαρα ὑπὸ βριαροῦ i χειρὸς, εἰστήκει κατὰ πρόσωπον, εἰ καὶ τολμηρὸν ἐιπεῖν, οἷον Ἰωάννης ὁ πρόδρομος τοῦ Κυρίου, πλὴν ὅσον ὁ μὲν αὐτοκίνητος, ὁ δὲ ἑτεροκίνητος. Ὧ τῆς ἀνδρικῆς καρδίας! οὐχ ὑπέπτηξεν τῷ κράτει, οὐκ ἐνέδωκεν τᾶις ἀπειλαῖς, οὐκ ἐχαυνώθη ταῖς πειθανότησι, καὶ ταῦτα οὒσης ἀφ᾽ αἵματος τῆς τῇ Ἡρωδιάδι ὁμογνώμονος · ἀλλ᾽ ἐφθέγξατο ἀτρέμας, [eiq; in facie resistit:] ἀλλ᾽ ὡμολόγησεν ἀνεπαισχύντως τὸν λόγον τῆς ἀληθείας. Εἰπεν ὁ τοῦ Κυρίου Πρόδρομος, Οὐκ ἔξεστἴν σοι ἔχειν γυνᾶικα Πιλίππου τοῦ ἀδελφοῦ σου · ἐ͂ιπεν καὶ ὁ τούτου μιμητὴς τὰ ἐφάμιλλα πρὸς τὸν Ἡρώδου ὅμοιον · καὶ τέμνεται μὲν τὴν κεφαλὴν οὐδαμῶς, ὅτι μηδὲ ἠβούλετο ὁ Καῖσαρ Μάρτυρα τελέσαι τὸν τῇ προαιρέσει ἀθλήσαντα, ὡς προλαβὼν ἀπεφθέγξατο, [includitur carceri,] Ὁμολογητὴν δὲ Χριστοῦ καὶ μὴ βουλόμενος ἀπέδειξεν, καθείρξας ἐν οἰκίσκῳ τινὶ ὡς κακοῦργον τὸν θησαυρὸν τῆς ἀληθείας, κλεῖς ἐπὶ κλεισὶ θέμενος, καὶ δι᾽ ὀπῆς τὴν τροφὴν πορίζεσθαι κεκελευκὼς, πρὸς τὸ ὑφ᾽ οὐδενὸς ὁρᾶσθαι τῶν ἄλλων ἁπάντων τὸν ὑπὸ Κυρίου ὁρώμενον.

[29] Καὶ οἱ συναιρούμενοι τῷ Καίσαρι τῶν μοναστῶν οἱ προέχοντες, ὧν ἀισχυναίμην εἰπεῖν τὰ ὀνόματα · καὶ ἡ εἱρκτὴ, τὸ σχέτλιον μοναστήριον τῶν βασιλείων Ἐχέκολλα k, καὶ ὁ θαυμαστὸς φρούραρχος ὁ τοὺς μοιχωμένους καταστεψάμενος. Οἴμμοι μετὰ τοῦ Προφήτου βοήσομαι, Ὅτι ἀπόλωλεν ὁ εὐλαβὴς ἀπὸ τῆς γῆς, καὶ ὁ κατορθῶν ἐν ἀνθρώποις οὐκ ἔστιν. Τί γαρ καὶ εἴπω τὸν παραδώκαντα τὸν Ἅγιον τῷ μοιχοζέυκτῃ εἰς τὸ φρουρηθῆναι; ἢ τὸν προανακρίναντα ἐξ ἀποστολῆς τοῦ Βασιλέως τὸν ἀνεύθυνον; [sed in proposito perseverat:] ἢ τοὺς μετὰ τὴν εἱρκτὴν παραπεμφθέντας πρὸς τοῦ Καίσαρος Ἱεράρχας εἰς τὸ λόγῳ μόνον συνθέσθαι τὸν δίκαιον, τῆς τε φυλακῆς τοῦ χάριν ἀφεθῆναι, καὶ πάντων τῶν οἰκείων δεσπόζειν; ἢ τοὺς ἔξωθεν σκώπτοντάς τε καὶ διασύροντας, ὁμαίμονάς τε καὶ οὐχ ὁμαίμονας, ὁμοσχήμους τε καὶ ἑτεροσχήμους; Ὦ τῆς ἀτοπίας, μᾶλλον δὲ τῆς κατὰ τῆς ἀληθείας ἐξυβρίσεως! Ἔκστασιν κατηγόρουν τοῦ γενναίου οἱ μοιχαλλοίωτοι, κενοδοξεῖν ἐπεφήμιζον τὸν ὑπὲρ Χριστοῦ δόξης ἐναγωνιζόμενον οἱ διὰ τὸ τὰ πρὸς ἀρέσκειαν τοῦ Καίσαρος πράττειν τε καὶ λέγειν τῆς δεσποτείας Κυρίου ἐκπίπτοντες. Ἔφερεν δὲ ὅμως τὴν ἀπάνθρωπον τοῦ καιροῦ φορὰν ὁ Χριστοῦ θεραπευτὴς, πρὸς ἓν μόνον σκοπῶν τὴν ἀλήθειαν καὶ τὴν ὑπὲρ αὐτῆς ἀνταπόδοσιν · καί γε διῆλθεν τὴν κάκωσιν ὡς ἐν ἀδύτοις ἀναπαυόμενος · οὗ γαρ Θεὸς τὸ σπουδαζόμενον ἐκεῖ οὐδὲν τὸ νικῶν τὸν φιλόθεον.

[30] Βραχὺ τὸ ἐμμἐσῳ καὶ ἡ μοιχικὴ βασιλεία, μὴ βουληθεῖσα συνιέναι τοῦ ἀγαθῦναι, ἐκ μέσου γίνεται, [inde liberatus] ὡς ἂν μάθοιεν καὶ Βασιλεῖς μὴ θείων νόμων ὑπεράλλεσθαι, μηδὲ παρανόμους l διωγμοὺς καὶ φυλακὰς ἐξυφαίνειν, κἂν μέγα τῇ πορφυρίδι ὑπεραίνονται · καὶ ὁ πιστὸς τοῦ Κυρίου νομοφύλαξ, τὸ τῆς ὁμολογίας βραβεῖον ἀναδησάμενος, ἔξεισιν ἀπὸ τῆς φυλακῆς ὡς νικητὴς, πολλὰ τὰ ἐγκώμια παρὰ πολλῶν δεχύμενος, ὑμνούμενος, μακαριζόμενος, μαρτυρολογούμενος, καὶ παρῤ αὐτῶν τῶν πρότερον σκωπτόντων τε καὶ κωμῳδούν των. Ἴσασιν γαρ, φησὶν ὁ Θεολόγος, θαυμάζειν ἀνδρὸς ἀρετὴν καὶ πολέμιοι, ὅτ᾽ ἂν τοῦ θυμοῦ λήξαντος ἐφ᾽ ἑαυτῆς ἡ πραξις δοκιμάζηται, εἰ καὶ ἑτερολέκτως ἔχει δεῦρο. [laudatur ab omnibus:] Τες γαρ φερωνύμου Εἰρήνης πάλιν κρατησάσης, καὶ δἰ αἰδοῦς μαρτυρικοῦ ἐκβαλούσης τε καὶ ἐχούσης τὸν ἄνδρα, παλιῤῥοἰας δίκην καὶ ἔι τις ἐχθρὸς φίλον καὶ ἐπαινέτην μετελήλυθεν, ὡς καὶ αὐτὸν τὸν φρουρέα ἀντιβολεῖν τὴν συγχώρησιν κατὰ γῆς ἐῤῥιμμένον· ἔπαθεν δὲ πάθος μᾶλλον ὁ ἀναίσθητος λίθος, ἤτι καινὸν ἐκεῖνος ἐν τοῖς ὁρωμένοις τε καὶ λεγομενοις.

[31] Ἐπειδὴ δὲ ἐπανήκομεν ἐκ τῆς ὑπερορίας καὶ ἡμεῖς, ἄλλοι τε ἀλλαχόθεν, καθάπερ τινὲς ὑπόπτεροι συντρέχοντες, ἐθαυμάζετο μὲν τὸ δρᾶμα παρὰ τοῖς εὐσεβέσι, συνήπτετο δὲ τῇ κεφαλῇ τὰ μέλη, ἐφθέγγετο δὲ τάχα κἀνταῦθα, εἰ καὶ τολμηρὸν, ὁ μεγαλοφωνότατος Ἠσαΐας, Ἆρον κύκλῳ τοὺς ὀφθαλμούς σου, καὶ ἴδε συνηγμένα τὰ τέκνα σου, [recipit suos ab exilio,] ἤκουσιν πάντες οἱ υιοί σου μακρόθεν, τότε ὄψει καὶ χαρίσει καὶ φοβηθήσει, καὶ ἐκστήσει τῇ καρδίᾳ. Ὁ μὲν δὴ ταῦτα · ἐγὼ δὲ ἐκεινο εἴποιμι, [reconciliatur Patriarchæ.] ὅτι καὶ ὁ Ἱεράρχης ᾐδέσθη τὸν ἄνδρα, ἀπολογίαν ποιησάμενος, καὶ πρὸς ἕνωσιν ἐκκαλεσάμενος, ἣ καὶ γέγονεν, ἐκβολῇ τοῦ στεφανώσαντος καὶ φειδοῖ τῆς διαστάσεως· ην ὅτι μάλιστα φεύγων ἦν ὁ Μακάριος, κᾄν νίκης ἔπαθλον πρὸς ἅπαντας τοὺς συνελθόντας ἀπηνέγκατο · τίγαρ φιλαίτατον ἄλλο Θεῷ ὁμονοίας καὶ ἑνώσεως, ἡνίκα ἡ ἕνωσις μὴ ἐντολῆς Θεοῦ διΐστησιν;

CAP. VI.

[32] Ἀλλὰ τί τὰ μετὰ ταῦτα; Ἡ ἀπὸ τοῦ πρώτου φροντιστηρίου μετάβασις ἡμῶν διὰ τὸ ἔθνος m ἐις τὸ Βυζάντιον, ἔνθα την ἐγκλειστικὴν ζωὴν, διὰ τὸ τὰς ἡνίας μὴ ὑπέχειν τῆς προστασίας, [Publice profitetur Theodoro obedientiā] ὁ φιλάρετος ἡμῶν Πατὴρ ἀσπάζεται. Ἀλλ᾽ ὅρα κᾀνθάδε παραδόξου πράγματος ἐπιτήδευμα · ὅτι διὰ πλῆθος ταπεινώσεως, καὶ τὸ μὴ ἐις δύο ἀρχὰς διαβλέπεσθαι την ἀδελφότητα, τῷ ζυγῷ τῆς ὑποταγῆς ἑαυτὸν ὑποτίθησιν ὁ θεομίμητος · καὶ τοῦτο ὑπὸ μάρτυσι, τοῖς εἰς αὐτὸ τοῦτο συνεληλυθόσιν. Ἄῤ οὖν οὐ ξένον, τέκνον χρηματίσαι τὸν πρὶν πατέρα τοῦ οὗπερ πνευματικῶς ἤνεγκεν, καὶ ὑποτακτικὸν τὸ ἀρχικὸν τοῦ οὗπερ ἦρξεν; μὴ ὅτι γε μετὰ τοσούτων προδιηνυσμένων ἄθλων, οἷς τὸ μετριάζειν μόνον ἀρκετὸν εἰς ἔπαινον. Ἀλλὰ τῷ γε ἀξιαγάστῳ εὐπετῶς κατώρθοτο, οὐκ ἐπιπλάστως πῶς καὶ νενοθευμένως, ὡς ὄνομα μόνον παραχωρεῖν κρατοῦντι πράγματι, ἀλλὰ καὶ λίαν εἰλικρινῶς καὶ θεοφρόνως · οὗ γαρ ἐξαγόρευσις, ἐκεῖ καὶ πεποίθησις, καὶ οὗ πεποίθησις, ἐκεῖ καὶ κοπὴ θελήματος, καὶ οὗ κοπὴ θελήματος, ἐκεὶ ὑποταγῆς τελείωσις. Μάρτυρες δὲ τῶν κατορθωμάτων, [eamque serio & integre præstat.] ὧν καὶ τὰ ἀιτήματα · ηντιβόλει ὑπὲρ τοῦ πέλας, καὶ ἐπιτυχὼν τοῦ ἀιτήματος, ἔχαιρεν ἀντὶ τοῦ ἀπολαύοντος, ἐξαιτῶν οὐκ ἐπετύγχανεν, καὶ ἀπρακτήσας οὐκ ἐδυσχέραινεν·πρὸς ἓν μόνον ἀποβλέπων τὸ τοῦ κάμνοντος ὠφέλιμον, οὐχ ὅπως ἐκτελέσειεν τὸ ἑαυτοῦ θέλημα. Ὄιμμοι. Πάτερ, προφητικῇ φωνῇ, ὡστίνα με ἔτεκες, πατέρα καλειν μὴ ἀισχυνόμενος, τὸν μηδὲ ὑιόν σου ὀνομάζεσθαι ἐπάξιον; καὶ ἵνα τί με εἰς τόδε τὸ ἀξίωμα προήγαγες τὸν ἀδυνάτως καὶ τοῦ ἄρχεσθαι ἔχοντα. Οἶδεν Θεὸς καὶ ἡ σὴ ἁγία ψυχὴ τὸν περὶ τούτου λόγον, καὶ ὡς τὰ ὑπὲρ δύναμιν οἴσει φιλία, ἐ͂ιτ᾽ οὖν ὑπακοὴ, ἵν᾽ ἐν βραχεῖ λόγῳ τὴν ἀπολογίαν ἐνταῦθα θείημι.

[33] [inclusus cellæ valde incommodæ] Ἀλλ᾽ ἐπανιτέον εἰς τὸ προκείμενον. Ἐγκέκλειστο ὁ Πατὴρ, καὶ ἡ κάθειρξις σμικροτάτη, καὶ τοσοῦτον ἐν θέρει θαλπωμένη, ὡς ἄλλην ἐ͂ιναι ταύτην κάμινον Χαλδαἳκὴν ἐκ τῆς ἐκπυρώσεως τῆς μολιβδίνης στέγης· ὁ δὲ τοσοῦτον ἀπείχετο ἀνιᾶσθαι, ὡς εὐχὴν εὔχεσθαι, τηλικαύτην αὐτῷ ἀνάπαυσιν εἰς τὸ μέλλον ταμιεύεσθαι, τοῦ πόθου τὸν κόπον κουφίζοντος, καὶ τῆς ἐλπίδος εὐμαριζούσης τὴν δυσχέρειαν, ἐξ ὧν αἱ μεγάλαι ἀρεταὶ καὶ πολιτεῖαι τὸ κράτος ἔχουσιν. Οὐδ᾽ οὕτω πάλιν ἀρκούμενος ὁ φιλόπονος, ἀλλὰ τόνῳ μὲν ταῖς χερσὶν ἐργαζόμενος, καὶ πολλῆς δυνάμεως παῤ αὐτᾶις ἐξερχομένης, εὐτονώτερον δὲ τῇ θείᾳ μελέτῃ ἐπειγόμενος, καὶ πυκτεύων πρὸς τὸν πολέμιον ἑκάστοτε, θερμότερον δὲ πρὸς την τῶν ἀδελφῶν χρειαν παριστάμενος, καὶ τὸν μὲν θεραπεύων λυπούμενον, τὸν δὲ ψυχαγωγῶν ἐκλείποντα, καὶ ἄλλον ἐπανορθῶν καταπίπτοντα, καὶ ἕτερον γλυκαίνων πικραι νόμενον, καὶ τῇ τοῦ πάσχοντος ἔξει συμμορφούμενος, ὁ πολυειδὴς ἐκεῖνος τῶν ψυχῶν ἰατρὸς, καὶ θεραπεύων ἄριστα τοὺς πάσχοντας. [catena ferrea pedem induit:] Οὐ δὲ ἐκεῖνο παραλείψομαι ἀξιομνημόνευτον τυγχάνον, ὅτι ἅλυσιν σιδηραίαν, ἱκανὴν τῷ βάρει, τῷ ποδὶ περιθεὶς, ἐνεκαρτέρει τοῖς πόνοις (καὶ τὸ κοπῶδες ὅσον, τὸ μεθ᾽ ἑαυτῆς καθεύδειν, ὁμοῦ τε ἐγρηγορέναι καὶ ἐργάζεσθαι, συνορᾷν ἔξεστιν τῷ ἀρτίφρονι) οὐκ ἐπιδεικτιῶν τὴν κάθειρξιν, οὐδ᾽ οὐμὴν αὐχῶν τὴν πράξιν ὡς ἀρετῆς ἐργαστήριον, κατ᾽ ἐκεινον ποῦ τὸν Χείρονα τὸ Θετταλικὸν ἄντρον οἰκοῦντα (πόῤῥω γαρ ὁ ἀθλητὴς τοῦ πάθους) ἀλλὰ τὴν μὲν εὐτελίζων, ὡς οὐ θεραπέυων ἀξίως, τὴν δὲ κρύψας τέχνῃ ταπεινοφροσύνης, καὶ μικροῦ λαθὼν ἅπαντας, ἕως ὅτε προελθὼν τῆς κέλλης διὰ Κύριον, ἐγνώρισε καὶ μὴ βουλόμενος. Περὶ μεν τούτων ἄλις, φιλοῦντος τοῦ ἀκροατοῦ το μέτριον, καὶ οὐκ εὐποροῦντος τοῦ γράφοντος ἐξηγορεῖν πλουσιώτερον.

[34] [sententiam de Patriarcha eligendo rogatus] Ἐπειδὴ δὲ ἀπεβίω ὁ τηνικαῦτα θεῖος Πρόεδρος, ζητειται ψῆφος πατριαρχήσοντος, καὶ τὰ ψηφίσματα ἐπὶ πολλοὺς οἱ πολλοὶ, ὡς ἕκαστος ἐῖχεν κατὰ φιλίαν ἢ ἀλήθειαν · ζητεῖται καὶ παρὰ τοῦ Πατρὸς , οὐχ ὑπὸ τῶν τῆς Ἱεροσυνης μόνον ἐγκρίτων, ἀλλ᾽ ἤδη καὶ πρὸς αὐτοῦ τοῦ Βασιλεύοντος. Τί οὖν ἔδει, ὦ πρὸς τῆς ἀληθείας αὐτῆς, οὐχὶ τὸν τοσαῦτα ὑπὲρ τοῦ καλοῦ ἐναθλήσαντα καὶ ἠκριβωμενου βίου τοῖς πᾶσι νόμον προκείμενον, ἀψευδῶς εἰπειν τὴν ἐν οῦσαν αὐτῷ διάθεσιν, πρὸς τῷ κοινῆ συμφέρον σκοποῦντα; Οὔ, φησιν οἱ τὰ ἐκείνου σκώπτοντές τε καὶ διαγελῷντες, ἀλλ᾽ ἢ τὴν ἄγνοιαν προβαλέσθαι, ἢ τοῖς ἐπιζητήσασι παραχωρῆσαι τὸ ψήφισμα · ἔστιν δὲ, τὸ μεν πρότερον ψεῦδος, τὸ δὲ δεύτερον ὑπόκρισις, καὶ ἀμφότερα ἀπόπτυστα. Ὁ μὲν οὖν τὴν ψῆφον ἔστειλεν (τὸ δὲ ἐφ᾽ ὥτῳ παῤ ᾧ λέγειν;) ἐπέστειλεν δ᾽ ὅμως ὡς ὑπὸ Θεῷ μάρτυρι. Καὶ οἱ μὲν ἀσμένως ἐδέξαντο, [eam scripto tradit:] οὐκ οἶδ᾽ ὁποίῳ τρόπῳ βεβαιώσαντες τὸ γράμμα · ὁ δὲ λαβὼν ἀπεσείσατο, μετακυλίσας ὡς ἐν κύβῳ τοὺς ψηφους.

[35] Καὶ ὁ μὲν (ἐπειδὴ χρεῖα κεφαλῆς προἳσταμένης ἕκαστον τῶν μελῶν τὸ καθ᾽ ἑαυτὸ εἰσοίσειν) πρός τινα τῶν ὁμοσχήμων, ἀγχιστέα δὲ τοῦ Καίσαρος, μὴ εὐλαβηθεὶς τὴν ἔξοδον διὰ τὸ κοινῇ συμφέρον, νύκτωρ ἄπεισιν, καὶ φθεγξάμενος τὰ εἰκότα, οἴκαδε θᾶττον ἐπάνεισιν · ὁ δὲ μαθὼν ἐξεμάνη, καὶ μικρὸν λωφήσας ὅσον εἰς πέρας ἀγαγειν τὸ βεβουλευμένον, αἴρει σὺν ἡμῖν τὸν Πατέρα, καὶ εἴκοσι πρὸς τέσσαρσιν ἡμέραις θέμενος ἐν στερεᾷ φυλακῇ, οἴκοι ἐπανελθειν ἀφίησιν. Ὅσα γαρ ἐξύβρισεν κατὰ τοῦ ἀνδρὸς, [offenditur ejus libertate Imperator,] μᾶλλον δὲ κατ᾽ αὐτῆς τῆς ἀληθείας θυμομαχῶν, καὶ συνταράσσων τὴν ἀδελφότητα, καὶ τοὺς μὲν φρουρῶν, τοὺς δὲ ἕλκων εἰς κατηγορίας, εἰ καὶ ῥίψασπις ἐν πᾶσι γέγονε καὶ ἀξιογέλαστος, τί δεῖ καὶ λέγειν; ἅτινα παρασκευὴ μὲν ἦν τῆς τυρευομένης αὐτῷ πονηρίας, καὶ οἱονεὶ προεισόδιος ἀνομία, [& nolentem consentire restitutioni Iosephi] παίδευμα δὲ κατὰ τὴν ἐκείνου φληνάφειαν τῆς δοκούσης προπετείας. Βραχὺς ὁ χρόνος, καὶ ἡ τῆς κακώσεως ἐπιφορὰ · τὸ δὲ αἴτιον, Ἰωσὴφ ὁ μοιχοζεύκτης, τὸ ἐγκόλπιον κακὸν, ὁ τῆς Ἐκκλησίας τάραχος · οὗ ἐπειδὴ, ὡς ἰον ὄψεως, κανονικῶς τὴν κοινωνίαν πεφεύγαμεν, ἀπειλαὶ παρὰ τοῦ Καίσαρος, ἐπὶ ξυροῦ οἰ ἐνιστάμενοι.

[36] Καὶ πῶς ἂν ἐν ὀλίγαις συλλαβαῖς τὸ πλῆθος τῶν τηνικαῦτα ὑπαρχθέντων δι᾽ ὅλου ἔτους, φοβίτρων τὲ καὶ ἀποστροφῶν, ἀγώνων τὲ καὶ πειρασμῶν, διηγήσαιμι; Οἰδεν ταῦτα ὁ παθὼν, καὶ ὁ ἐγγὺς τοῦ παθόντος θόντος ἱστάμενος. Τέλος, στρατιωτικὴ φάλαγξ τὴν μονὴν κύκλῳ ἀσφαλῶς περιστοιχήσασα, ὡς μὴ δὲ γρῦξαι ἢ προκῦψαί τινα ὅλως παραχωροῦσα · ἔσωθεν φόβοι, [includit carceri.] ἔξωθεν πτόησις, ἀπειλαὶ παραπεμπόμεναι, καὶ τοὺς παραπεμφθέντας ἀφίημι λέγειν αἰδοῖ τοῦ σχήματος. Φεῦ τῆς τοῦ καιροῦ φορας! Οὐδεὶς σχεδὸν ὁ τοῦ ῥεύματος ἀνώτερος, οὐδεὶς ὁ τὰ ὀρθὰ συμβουλεύων καὶ ἐπαλείφων τὰ θεῖα · ἀγαπητὸν εἰ μὴ καὶ πολὺ συμπνέον… n τὴν ὀργὴν τοῖς κρατοῦσι, καὶ το γε ἐλεεινότερον, τῶν ὁμοταγῶν. Πέρας, ἵν᾽ ἐν συντόμῳ τὸ πᾶν παραστήσω, ἁρπαγὴ ἐκ μέσου τῆς ἀδελφότητος νυκτίωρος, καὶ μετὰ τὴν ἁρπαγὴν κάθειρξις, καὶ μετὰ κάθειρξιν συνόδου ἡμέρα, καὶ ἐπὶ ταύτης σὺν τρισὶν ὑπὸ στρατιωτικῆς χειρὸς ὁ Πατὴρ παριστάμενος ὡς κακοῦργος. Ἐλεεινὸν θέαμα, γέροντα φοράδην ἐξ ἀσθενείας ἀγόμενον σὺν τῇ ἁλύσει, ἡν ἐν τῷ ποδὶ καθηλωμενος ἐπεφέρετο, καὶ ἀφ᾽ ἑτέρου εὶς ἕτερον ὦμον ὥσπερ τι ἄγος μεταριπτούμενόν.

[37] Αἰαὶ, συνοδικῆς εὐταξίας κατάστασις! οἰοὶ χριστια νιχῆς βασιλείας ὑπόληψις! Τί ταῦτα τῶν πάλαι ληστρικῶς συνεδρευόντων, ἢ ἄλλως αἱρετικῶς βασιλευσάντων ἐλλειπέστερα; Καὶ, ἵνα ὥσπερ τινὰ παιδιὰν τὰ ἐνμέσῳ παραδράμοιμι, πληρουν δυνάμενα. συγγραφῆς μέτρον, [tandemque relegat,] κυροῦται ἐξορίᾳ, καὶ περιορίζεται ὁ Πατὴρ ἐν μιᾷ τῶν πρὸ τῇ ἄστυ νήσσων, ὥσπερ καὶ ὁ ἡμέτερος ἀδελφὸς ἐν ἑτέρᾳ δυσχερεστάτῃ, μετὰ τοῦ περιορισμοῦ καὶ τῆς φυλακῆς κραταιᾶς οὔσης. Ὧ τῆς τῶν πραγμάτων φορᾶς! Τῶν μοναστῶν οἱ μιγάδες φιλανθρωπότεροι γεγόνασι, καὶ τῶν κριτῶν οἱ ἀκροαταὶ κρίσιν δικάιαν ἐξοίσειν οὐκ ἐδεδείησαν · πρόδηλον γαρ ἦ τὸ παρανομούμενον. Ἀφίημι τὸ βαλανίον ἐκεινο, ἐφ᾽ ᾧ ὁ κρατῶν διὰ φάλαγγος στρατιωτικῆς ἐκ τῆς μονῆς ἀθροίσας πᾶσαν τὴν ἀδελφότητα, [& multas molestias infert ceteris Studitis,] καὶ πειρώμενος ὑποκλίνειν ἕνα ἕκαστον πρὸς τὸ σφῶν θέλημα, ἀπετύγχανεν τῶν ἐλπίδων, ᾐσθεὶς τοῦ οἰκείου κράτους κραταιοτέρους ἐ͂ιναι τοὺς τῷ θείῳ νόμῳ ἐπερειδομένους. Παρίημι τὰς ἐν τοῖς σεμνίοις φυλακὰς, καὶ τοὺς φρουράρχους Ἡγουμένους, πλείω τῶν ἐπιταγμάτων ἐνίους κακοῦντας τοὺς καθειργμένους. Παραδραμει μοι τὰ μετέπειτα, ἡνίκα ἀπαγωγαὶ καὶ μεταγωγαὶ, διωγμοὶ καὶ ἐξετασμοὶ, διαχωρισμοί τε αὖ καὶ ἀφορισμοὶ, ἀπειλαί τε καὶ ὀργαὶ, ἐρωτήσεις τε καὶ ἀνταποκρίσεις, καὶ ὁ ἐν πάσῃ τῇ πόλει κωδωνισμὸς, μή τις ποῦ κρύπτοιτο λαθὼν τῶν ἀδελφῶν, ὡς καὶ εἰς ὀπὰς τῆς γῆς δέει τῶν διωκτῶν τινα διασωθῆναι.

[38] Καὶ ταῦτα ὑπὲρ τίνος; (πάλιν γαρ ἀναλαμβάνειν ἐκπλήξει τὸ δράμα περιπονοῦμαι) Ἵνα ὁ στεφανώσας τοὺς μοιχωμένους παρὰ τὸ Εὐαγγέλιον, [in eodem proposito constantibus.] κατὰ ἀντίθεσιν τοῦ Προδρόμου, ὡς οἰκονομίαν σωτήριον τῇ Ἐκκλησίᾳ πεποιηκὼς ἀθωωθῆ ἱερουργεῖν · καὶ οἱ τοῦτον μὴ προσιέμενοι εὐαγγελικῶς, ἔκνομοι καὶ ἠλλοτριωμένοι Θεοῦ νομίζοιντο. Ὦ νόμοι Θεοῦ καταφρονουμενοι · Ὦ διώκτου πικροῦ, Χριστιανοῦ προσηγορίαν ἔχοντος, καὶ Χριστοῦ νόμους καταπαγεισθαι ζέοντος· Τί οὒτω μέμηνας, βαρυκάρδιε καὶ ἀπηνέστατε, σὺν τῷ ὁμοτρόπῳ σου σκύμνῳ; Οὐκ οἶσθα ὅτι πρὸς ἀηττήτους νόμους Θεοῦ παρατάσσῃ οὓς οὐδεὶς βασιλευσάντων νενίκηκε; μὴ ὅτι γε καὶ προσκρούσας αὐτοῖς ὡς σὺ, περιφανῶς ἀπώλετο.

[39] Ἀλλ᾽ ὦ· πῶς ἀπήγετο ὁ τοῦ Θεοῦ θεράπων; ἐπ᾽ αὐτὸν γαρ ἐπανίημι. Πάλιν μεθοριζόμενος καὶ πάλιν διασπώμενος ὑπὸ δυοῖν τε σκηριπτόμενος διὰ τὸ μὴ ἰσχύειν ἔτι προβαίνειν, ἑλκόμενος αὖ τε καὶ περιουρόμενος, καὶ θρῆνον ἐμποιῶν τῆς ἀδίκου πράξεως καὶ αὐτοῖς τοῖς ἀναισθήτοις λίθοις. Βοάτω ταῦτα ὁ τοῦ περιβοήτου Μάρτυρος Μάμαντος χῶρος · γραφέτω ταῦτα ἡ φρουρήσασα, μετὰ τὴν πρώτην τοῦ ἀδελφοῦ φρουρὰν, τὸν τῆς εὐσεβείας φρουρὸν ὀξεῖα νῆσος. Φεῦ τῆς ἀναλγήτου καρδίας, τῶν, οὐκ οἶδ᾽ ὅπως εὐπρεπῶς εἴποιμι, στρατιομονάχων φυλάκων· Ἔθεντο τὸν δίκαὶον μονώτατον ὡς ἐν λάκκω κατωτάτῳ ἔν τινι κέλλῃ, [transvectus in gravius exilium Plato,] τετρυχωμένον ἤδη τῷ γήρει καὶ τῇ νόσῳ βαλλόμενον · εἴασαν ὑφ᾽ ἑνὶ δούλῳ, οἱ δοῦλοι τῶν κάτω καὶ τοῦ Καίσαρος, τὸν Ὅσιον ἅπαξ τῇ ἡμέρᾳ ἢ δίς ὑπηρετεισθαι. Ἠντιβόλει ὁ γέρων μετακομίζεσθαι πρὸς ἀναγκαίαν χρειαν τοῦ σώματος, καὶ ὁ δυσμενὴς ὀνείδιζεν · ἤτει τῶν κατὰ τὴν ἀσθένειαν ἐπιτηδείων, καὶ ὁ δύστροπος κατ᾽ αὐτοῦ τὴν θύραν ἔκλειεν · καὶ ταῦτα ὑφιστάμενος, ἀνεξάρνητος τῆς καλῆς ὁμολογίας, ἧς ὡμολόγησεν ἐνώπιον Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων. Ἐπειδὴ δὲ ἐκ τῆς τοιαύτης καθείρξεως νοσιλεύεσθαι αὐτὸν ἐπιθανάτιον ἀκήκοεν ὁ Καῖσαρ, [æger revehitur Constantinopolim] μετάγει ἐν τῷ Βυζαντίῳ μαλαχθεὶς τὴν ἀτεράμονα καρδίαν, καὶ ἐνεγκὼν παρασκευάζεται, ἐπανορθοῦν δῆθεν τὸ κακῶς γεγενημένον. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ οὐκ ἀπὸ ὀρθῆς γνώμης ὁ σκοπὸς, οὐ δὲ εἰς πέρας ἄγει τὴν πρόθεσιν. Τὸν μὲν γαρ, ἐπὶ πολὺ μετεωρισθέντα τῇ ἀπονοία, ἡ κραταιὰ χεὶρ τοῦ Θεοῦ εἰς Σκύθας ἐκτοπίσασα, ἐκεισε πανστρατεῖ᾽ ώλεσεν, διήγημα φοβερὸν καὶ λάλημα φρικτὸν τᾶις μετέπειτα γενεᾶις κριμάτων ἀνεφίκτων τῆς ἑαυτοῦ σοφωτάτης οἰκονομίας ἐγκαταλίψασα · τὸν δὲ σὺν ἡμῖν ῥοπὴ τῶν τηνικὰῦτα εὐσεβῶς Βασιλευσάντων, εἰς τὴν οἰκείαν πάλιν ποίμνην ἀποκαταστήσασα, Ὁμολογητὴν ἑαυτοῖς o ἀναδείκνυσιν.

[40] Καὶ τοῦτο πῶς; οὐδὲ γαρ παραλειπεῖν ἄξιον. Φροντίδι τῶν ἐπισκηπτόντων τὰ καθ᾽ ἡμᾶς, εὐνοἳκῶς τε ἢ καὶ ἀντιθέτως, ἤρθη ἐκ μέσου τὸ σκάνδαλον, [reconciliatur cum S. Nicephora Patr.] δἰ οὗ καὶ ἡ διαφορὰ πρὸς τὸν Ἱεραρχοῦντα · ἐδυσώπησαν οἱ κρατοῦντες, ἀπελογήσατο ὁ ἁγιώτατος Πατριάρχης πάντα τὰ γεγενημένα ἐξ ἐπιεικείας p ἐ͂ιναι τοῦ βασιλεύσαντος. Τηνικαῦτα ἡ σύμβασις, καὶ ἡ πρὸς αὐτὸν ἀφοσίωσις, ὅτι μὴ δὲ φίλον Θεῷ ἄλλο τι ὡς τὸ τῆς εἰρήνης καὶ ὁμονοίας καλὸν, ἐπὰν ἡ ὁμόνοια οὐ διαφωνία πίστεως, οὐ δὲ ἐντολῆς Θ εοῦ παράβασις, οὐδ᾽ οὐ μὴν κανόνος ἀθέτησις, ὡς ἡ παροῦσα δέδεικται, ὅσον τὸ καθ᾽ ἡμᾶς, τοῖς νοῦν ἔχουσι, τὰ διὰ μέσου χαίρειν ἐάσαντας, ὡς ὁμότροπα τοῖς πάλαι ἐπὶ τῶν θεοφόρων Πατέρων συμβεβηκόσι, καὶ ὼσαύτως οἰκονομικῶς παρεωραθεῖσιν, μᾶλλον δὲ ὡς τῆς τούτων ἀκριβοῦς ἐξετάσεως ἐν τῷ μέλλοντι ἀιῶνι τῷ ἀδεκάστῳ κριτῇ ταμιευομένοις

[41] [Viribus prorsus exhaustis] Τί τὰ μετὰ ταῦτὰ; Οὐκέτι ὁ Πατὴρ ἐγκεκλεισμένος, ὅτι μὴ δὲ ἰσχὺς αὐτῷ καὶ τὴν τοῦ σώματος ἀναγκάιαν χρεῖαν κᾀξ αὐτοῦ ποιεῖσθαι· ἀλλὰ πῆ μὲν ἐπὶ κλίνης κατακείμενος, ἀναδόσεσι τῶν προλαβόντων ἀσκητικῶν καὶ ἀθλητικῶν αὐτοῦ πόνων · πῆ δὲ ἐπὶ καθισματίου ἀναπαυόμενος, καὶ διὰ γλώσσης τὰ τοῦ Δαυἳδ φθεγγόμενος, καὶ κατὰ νοῦν τῷ Θεῶ προσευχόμενος, ὅσα τε ἄλλα εἰς βοήθειαν τῆς ἀδελφότητος συνεισφέρων, συμβουλείαις, ὑπομνήσεσι, νουθεσίαις, παρακλήσεσιν, κατὰ τὴν προλαβοῦσαν αὐτῷ πατρικὴν καὶ εὐνοἳκὴν συνήθειαν, οὔπω ἰσχύων ἔτι ἐργάζεσθαι, οὐδ᾽ οὐ μὴν γόνυ κλῖναι, οὐτ᾽ αὖ ἐπισκήπτειν ἀναγνώσεσιν, ἢ ὅσον ἐκ τοῦ παραναγινώσκοντος ὑπηρέτου. Καὶ ἦν ἐν τούτοις συλλυπούμενος καὶ σκυθρωπάζων, ὡς ἤδη ἀπολελωκὼς τὴν ψυχὴν, διά τε τὴν ἀδράνειαν τῶν πνευματικῶν λειτουργιῶν, [vitam protrahit usq; ad an. æt. 79] καὶ τὴν ἀπραξίαν τῶν σωματικῶν ἐργασιῶν · εἴ ποῦ τι καὶ μετελάμβανε βρῶμα κατ᾽ ἀλλήλων τῇ νόσῳ, ἢ καὶ λουτρῷ καθ᾽ ὑπακοὴν κεχρημένος, ἡυχαρίστει μὲν τῷ Κυρίω, ἠνιᾶτο δὲ διὰ τὴν ἄνεσιν. Ἀλλ᾽ ὄντως καλὸν δίαυλον καὶ ἡλιακὸν δρόμον ὁ πανεύφημος τετέλεκεν, τὸ δὴ λεγόμενον ἐξ ὑπακοῆς ἀνατείλας καὶ εἰς ὑπακοὴν καταλήξας · τῇ δωδεκαταίη γαρ τῶν ὁρῶν ἡμερινῇ περιόδῳ ἰσάριθμον τὸν τῶν ἐτῶν κύκλον ἐφ᾽ ἑκάστῳ ἀγῶνι διηνυκῶς, εἰς ζωὴν αἰώνιον ἀδιαδόχῳ φωτὶ ἀναβεβίωκεν. Ἀρίθμει τοὺς ἀγῶνας, καὶ εὑρήσεις τοὺς χρόνους, ὠκτὼ πρὸς τεσσαράκοντα · πρόσθες τοὺς πρὸ τῆς ἀποταγῆς δισδυοκαίδεκα, πρὸς ἄλλοις τέσσαρσι τῶν διωγμῶν, καὶ τρισὶ τῆς ἀσθενείας, καὶ εὑρήσεις τῷ ὀγδοἳκοστῷ ἔτει πλὴν ἑνὸς τελειούμενον τὸν ἀοίδιμον.

[42] [extremum æger]Ἀλλ᾽ ὦ πῶς ἀδακρυτὶ τὸ τούτου διηγήσαιμι τέλος; Ἔκειτο ὁ γέρων, ὥσπερ τι γέρας τίμιον, ἡτοιμασμένος τὴν ψυχὴν πρὸς τὴν ἔξοδον, καὶ κύκλῳ ἡ ἀδελφότης περιχυθεισα ἐξήτει τῶν ἱερῶν προσευχῶν αὐτοῦ λαβειν τὸ δῶρον · καὶ ἐπείπερ ἕνα ἕκαστον ἠυλόγησεν καὶ κατησπάσατο, ἄπεισιν καὶ πρὸς τὸν τάφον, ὅν ἐκ πόθου ἐζήτει πάλαι θεάσασθαι, εἰ καὶ οὐκ ἐπιτύγχανεν τοῦ καταθυμίου, κοπῇ τοῦ θελήματος · ὅν ἰδὼν, ἐχάρη λίαν, ἀνθωμολογήσατο τῷ Κυρίω, ἐπειπὼν, Αὕτη ἡ κατάπαυσίς μου εἰς ἀιῶνα ἀιῶνος · μεθηρμώσατο καὶ τὴν φωνὴν ἐκείνην, Θέλημα τῶν φοβουμένων αὐτὸν ποιήσει Κύριος. [visitatur a multis, etiam a Patriarcha:] Ἐκίνησεν καὶ τῶν ἔξω οὐκ ὀλίγους, οἳ καὶ μὴ εὐλαβηθέντες τὸν καὶρὸν (ἦν γαρ τῶν ἱερῶν νηστειῶν ἡ περίοδος) συνέδραμον μοναδικόι τε καὶ μιγάδες, ηὐλογήθησαν, ὑπέστρεψεν, ἐφοδιασθέντες καλὸν ἐφόδιον τὴν ἐκείνου ἁγίαν παράθεσιν. Καί γε αὐτὸς ὁ ἁγιώτατος Πατριάρχης παρεὶς, ἐξῃτήσατο εὐχὴν, καὶ λαβὼν ἠσπάσατο. Γέγονέν τε ἡ ὥρα ἐκείνη, πάσης ὑπονοουμένης διαφορᾶς ἀλεξητήριον, τῶν πρὶν λυπηρῶν ἐκποδῶν γεγενημένων. Πάντων οὖν ὑπεμνημάτισε, πᾶσιν ὑπερηύξατο, ἅπασιν ἀφίησιν, ἐχθράνασι, διώξασι, λυπήσασιν, ὁ ὡς ἀληθῶς τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος καὶ Χριστὸν κᾀν τῷ θανάτῳ μιμούμενος.

[43] Ἐπειδὴ δὲ καὶ διαθήκην ἔδει διαθέσθαι, τίς αὕτη; Ἡ ὀρθόδοξος πίστις, καὶ ἡ νόμιμος πολιτεία, αἷς συνέζησεν, [immoritur sacræ cantioni] καὶ μεθ᾽ ὧν ἀπεδήμησεν · τοῦτο δὲ κᾀκεῖνο διανείμειν, οὐ πρὸς αὐτοῦ (ὅτι μηδ᾽ αὐτῆς τῆς ἐπωμίδος ἦν κύριος) διατάττεσθαι. Ἀμέλει ἐρωτηθεὶς πρὸς ἐμοῦ τοῦ ἐλεεινοῦ, μὴ τί ἔχοιεν παριστάμενον · τῇ μὲν χειρὶ ἁψάμενος τοῦ ἱματίου, τοῦτο κατέσεισεν, ὡς σύμβολον ὑπακοῆς παντελευθέρου, φωνὴν δὲ ἀφίησιν λίαν ἀμυδρὰν, μὴ δ᾽ ὁτιοῦν ἔχειν, διὰ τὸ πάντα ἀναθέσθαι τῇ ταπεινώσει μου. Καὶ μὴν οὐδ᾽ ἐκεῖνο παρα λείψομαι, προῤῥήσεως ἔχον ἔμφασιν, ὃτι αὐτὸς ἑαυτῷ ἐπιτάφιον ὠδὴν πρὸ θανάτου μεμελῴδηκεν. Συνεχόμενος γαρ ὑπὸ τοῦ θώρακος καὶ ἀσθμαίνων ἐπάλληλα, ἐκίνει μὲν τὰ χείλη ἐκ τῆς συνήθους αὐτῷ τῶν θείων μελέτης, ὑπέψαλλεν δὲ μάλιστα τὸ τῆς ᾠδῆς ἐκείνης μέρος, Ἀναστησονται οἱ νεκροὶ, καὶ ἐγερθήσονται οἱ ἐν τοῖς μνημείοις, καὶ εὐφρανθήσονται οἱ ἐν τῇ γῇ, συνᾴδειν αὐτῷ προτρεπόμενος συνεχέστερον τὸν αὐτὸν ἥδη στίχον τοὺς παρισταμένους, ἕως ἂν ἠδύνατο σθένειν, καὶ μικρὰν ἀφιέναι φωνὴν. [Sabbato Lazari,] Καί γε ἐπικολούθησεν τῇ ᾠδῇ ἡ κοίμησις, τότε φθάσασα, ἡνίκα ἡ τοῦ δικαίου Λαζάρου μνήμη ἐπέστη, πρὸς ὃν ἡ ἀναφορὰ τῆς ὠδῆς, καὶ μεθ᾽ οὗ ἡ μερὶς τοῦ οὗπερ ὁ λόγος.

[44] Εἶτα τελευταῖον τὸ σώζεσθε ἐπιψιθυρίσας, ἐπὶ σχήματὸς τε εὐπρεποῦς κείμενος, [hora vespertina,] τὴν κάραν δεξιώθεν ἐπικεκληκὼς, οὑτωσὶ πρᾳαίᾳ καὶ ἠρεμαίᾳ τῇ κινήσει τοῦ σώματος, ὡς ἐις τὰ ἴδια ἀπαίρειν προαιρούμενος, μύσας τοὺς ὀφθαλμοὺς ἐν ᾥρᾳ δύσεως ἡλίου, παρέδωκεν τὴν ἁγίαν ψυχὴν τοῖς ἀπάγουσιν αὐτὴν ἁγίοις Ἀγγέλοις πρὸς τὸν ἥλιον τῆς δικαὶοσύνης. Καὶ νῦν ἐστιν ὁ μὲν ἐν οὐρανοῖς, οὐ μόνον ἀσκητικῆς τάξεώς τε καὶ παραστάσεως θαῤῥῶ λέγειν ἡξιωμένος, ἀλλὰ γαρ καὶ Ὁμολογητῶν χωρείαις ἠριθμημένος · ὧν γαρ τοὺς ἄθλους ἤνεγκεν, τούτων δῆλον ὅτι καὶ τῆς κληρουχίας μετείληφεν · εἰ βούλει δὲ, [variis cælestium choris adscribendus] μετὰ ὑποτακτικῶν ὑποτακτικὸς δόκιμος μᾶλλον δὲ δὶς ὑπήκοος στεφανήτης, μεθ᾽ ἡσυχαστῶν ἡσυχαστὴς ἔννομος, μετὰ καθηγητῶν καθηγητὴς ἔνθεσμος, μετὰ ἐγκλειστῶν οὐ μόνον ἐγκλειστὸς ἀλλὰ καὶ ὑποτακτήτης ὃ καὶ σεβάσμιον, μετὰ ὁμολογητῶν ὁμολογητὴς ἀπαράγραπτος, μαρτυρούσης τῷ λόγῳ τῆς πράξεως. Ἐγὼ δὲ ὁ δύστηνος, ἀπορφανισθεὶς τοῦ καλοῦ πατρὸς, ποῦ χειρα ἀπερείσομαι κατὰ ψυχὴν σαλευόμενος; τίνα ὑπομνηστὴν εὕροιμι παραλόγως φερόμενος; πῶς τοῦ πονηροῦ τὴν ἔφοδον φύγοιμι, μὴ σὲ τὸν νουθετὴν καὶ παιδευτὴν εὐπορῶν οἴκοθεν;

[45] [Auctoris ad Sanctum apostrophe.]Ἀλλ᾽ ὦ θεία μοι καὶ ἱερὰ κεφαλὴ, σύ με ἐποπτεύοις ἄνωθεν ἴλεως, καὶ ἀνορθοῖς καταπίπτοντα, καὶ διευθύνοις πορευόμενον, καὶ συντηροῖς ἀνεπερέαστον, ἄγοις τὲ καὶ συμποιμαίνοις μοι, καὶ τήνδε τὴν ποίμνην, ην πολλοῖς πόνοις τε καὶ ἀγῶσι συνεστήστω, ἐν ἴχνεσι τοῖς σοῖς περιπατειν, ἐν τρίβοις τῶν θείων ἐντολῶν πορεύεσθαι, σκέπων, περιεπων, προπολεμῶν τῶν μεγάλων σου καὶ μικρῶν ποιμνίων, καθὼς καὶ ὑπέσχου ἐν καὶρῷ σου τῆς ἐξόδου; καὶ γαρ σου ποίμνια πάντα, ὧν εἰσὶν καθηγεμόνες τὰ σὰ τέκνα, καὶ ἐκ τέκνων ἔλλονα · ὡς ἂν ἔχοντές σε ἅπαντες εἰς Θεὸν καὶ πρὸς Θεὸν προασπιστὴν, ἀπήμαντοι διαμένοιμεν ἀοράτων τε καὶ ὁρωμένων ἐχθρῶν, μηδὲν ὑφιέντες διὰ φόβον τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, μὴδ᾽ αὖ ἐκφερόμενοι τῶν θείων ἐντολῶν, μήτ᾽ αὖ θύραν ἀνοίγοντες ἀπροσεξίᾳ τοῖς ὀλεθρίοις πάθεσιν, μή τε μὴν κατολιγοροῦντες τῆς ἀσκήσεως, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, ᾧ ἡ δόξα καὶ ἡ τιμὴ καὶ τὸ κρατος, σὺν τῷ παντοκράτορι Πατρὶ, καὶ τῷ ζωοποιῷ καὶ παναγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν ἀιώνων. Ἀμήν.

ANNOTATA.

a An legendum φάσκουσιν?

b Quoniam antiqua Roma in Regiones dividebatur (quod in hunc usque diem obtinet) etiam nova Roma, Constantinopolis dico, ejusmodi nomen usurpavit, ut patet ex auctoribus a Meursio recensitis.

c Suspicor legendum esse ῥιζαφρόνων ut sit compositum a ῥίζα radix & ἄφρων insipiens, ad significandos, qui ab origine & educatione tales sunt.

d Ecgraphum nostrum ἢ, aut; puto legendum οὐκ, neque.

e Ἀκρόδρυα summas herbas interpretatur Sirletus: sed quia δρύον, altera compositi pars, significat nemus, malui arborum fructus, & quidem silvestres intelligere.

f Ecgraphum nostrum Φαίην: sed sensus videtur infinitivum exigere, quem substitui.

g Perperam scriptum erat προσευχῆς. Sirletus recentia exempla vertit & recte, quia intelliguntur προσεχῆ, proxima seu contigua, videlicet tempore. Sic igitur corrigi versionem velim, ubi nunc irritamenta impressum, contra meam & auctoris mentem.

h Quod antea in ecgrapho obscure scriptum suspicabar esse ἐχθρῶν, & verteram adversarios; postea agnovi esse ἀηθῶν, inexpertos, uti etiam intellexit Sirletus.

i Mendosa scriptio fecerat ut eum a quo adductus est Sanctus, violentiæ exprimendæ causa crederem designari nomine famosi apud Poætas gigantis Briarei sed levi correctione haberi potest liquidior sensus, & simpliciter manus violenta intelligi.

k Sirletus videtur ἐνεκόλλα legisse, quod ipsum ego quoq; credidi substituendum: nunc vero, si placeat ipsi nostri ecgraphi scriptioni inhærere, ubi expresse per majusculam litteram (quod alias rarum & haud dubie in originali inventum) scribitur vox proparoxytona; fortaßis habebis proprium ipsius Palatini monasterii nomen, Echecolla, & concinnior erit periodus per tria membra divisa sine expreßione alicujus verbi, subintelligendo ubique, erat. Tunc autem sic vertas: Carcer erat, miserabile monasterium ipsius Palatii, Echecolla dictum.

l Perperam in MS. παρανομίαις: forte legendum erat παῤ ἀνομίας propter injustitias, scilicet exequendas aut defendendas.

m Suspicor deesse aliquid: ideoque verti, propter gentis barbaræ incursionem. Sirletus vertit gentis illius causa: sed hoc æque obscurum est, quia nihil præcedit ad quod referatur το illius.

n Cum integrum satis sensum habeamus in versione Sirleti, liquet ecgrapho nostro verba aliqua defuisse, quæ per conjecturam interpretando supplevi; hic nihil addo, satis habens defectum indicasse.

o Scriptum erat ἑαυτοῦ, quod corrigendum credidi.

p Item ἐπιρείας, quod nihil significat.

ΜΑΡΤΥΡΙΟΝ ΤΟΥ ΑΓ. ΚΛΑΥΔΙΑΝΟΥ
Ex MSS. Menæis Bibliothecæ Ambrosianæ signatis T. 364. quod idem invenimus in duobus MSS. Ducis Sabaudiæ Taurini.

Claudianus, Martyr Nicomediæ in Bithynia (S.)
Plautus, Martyr Nicomediæ in Bithynia (S.)
Hirenæus, Martyr Nicomediæ in Bithynia (S.)

[Factus monachus,] Οὗτος ἦν ἐκ Περσίδος· ἐκ προγόνων τὴν εἰς Χριστὸν πίστιν μεμαθηκὼς, τριάκοντα ἐτῶν γενόμενος, ἀκούσας τοῦ ἁγίου Εὐαγγελίου λέγοντος, Ὅστις οὐ καταλιμπά νει πατέρα ἢ μητέρα ἢ γυναῖκα ἢ τέκνα ἢ κτήματα, οὐ δύναταί μου ἐ͂ιναι μαθητὴς, πλεισθεὶς Πνεύματος ἁγίου καταλιπὼν πάντα, καὶ ἀπελθὼν ἐν μοναστηρίῳ, [& martyrii cupidus,] γέγονε μοναχός. Ἀσκήσας δὲ καλλῶς, ἐπεθύμησε καὶ διὰ τοῦ μαρτυρίου τελειωθῆναι. Ὅθεν κινηθέντος διωγμοῦ κατὰ τῶν Χριστιανῶν, καὶ πάντων τῶν σὺν αὐτῷ ἀναχωρισάντων, αὐτὸς μόνος ἐπέμεινεν. Ἔνθα ἐρωτιθ εὶς ἄγεται Ὡσδῖχ, a ἀδελφῷ Βαρσαβανᾶ, ὄντι Ἄρχοντι τῆς Νησίβεως· ὑφ᾽ οὗ προσκυνῆσαι τὸν ἥλιον κελευσθεὶς, [sistitur Præfecto Nisibeno,] οὐκ ἐπείσθη, ἀλλὰ παῤῥησίᾳ Κριστιανὸν ἑαυτὸν ἀνεκήρυττεν. Ταθεὶς οὖν ὑπὸ δέκα στρατιωτῶν ἐξ ἑκατέρων τῶν χειρῶν, τῇ βίᾳ τῆς τάσεως ἐξηρθρώθη τοὺς ὤμους· ἐ͂ιτα τύπτεται ῥοπάλοις, [& post gravia tormenta] καὶ ὑπὸ εἴκοσι στρατιωτῶν κατὰ γῆς σύρεται, καὶ ἀπὸ τῶν σπερμογόνων μορίων δεθεὶς, ἐπιμένων δὲ τῇ εἰς Χριστὸν πίστει, ὑποταθεὶς καὶ κατὰ τῆς γαστρός, λίθοις πόλλοις τύπτεται. Εἶτα τὰ ψύα καὶ τὰ ὑπὸ τοὺς μάζους μέρη τοῦ σώματος μαχαίραις κατατέμνεται, [decollatur.] καὶ τότε ξίφει τὴν κεθαλὴν ἀφερεῖται.

ANNOTATA.

a Vitiumne MS. Mediolanensis fuerit, obscurius exarati vel extriti; an tarditatis meæ, tum cum elogium hoc transcriberem, nullum commodum sensum elicere ex propositis characteribus valentis, nescio: hoc video, meum ecgraphumhabere ὡς δῖχ᾽ ἀδελφῳ in quibus hærens alius, ista me absente Latine reddens, in cogitationem venit alicujus numeri fratrum seu monachorum (qualem δχ᾽ exprimere poterant, intermedio ι· tamquam superfluo prætermisso) & de ipsis interrogatum Martyrem credidit. Nunc vero meam ipsius scripturam recognoscens, & ad eam conjectura liberiori emendandam animum intendens, omnino judico haberi hic proprium tyranni nomen, cujus etiam frater exprimatur, tamquam ex Actis celeberrimis S. Anastasii Persæ notior: & expungens quæ de quater mille sexcentis monachis impressa jam sunt (numero utique valde exorbitante, & vel per se mendi suspicionem faciente) opto hæc reponi: ducitur ad Hosdich, fratrem Barsabanæ, Præfectum Nisibis. Dico Hosdich, non quod putem integrum id esse nomen, sed quod nulla certa ratio suppetat per quam hic abbreviate scriptum integre exprimatur; forte Hosdichalas aut quid simile legendum. Et rursum paulo infra, mendum aliud reperiens in eo quod scripseram Σταθεὶς οὖν ὑπὸ δέκα; & judicans rescribendum esse, Ταθεὶς, Latinam versionem sic consequenter immuto. Cum igitur a decem militibus ex utraque manu tenderetur; ex violentia hujusmodi tensionis, distractæ ab invicem sunt humerorum juncturæ.

ΕΓΚΩΜΙΟΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΟΣΙΑΝ ΜΗΤΕΡΑ ΗΜΩΝ ΚΑΙ ΜΥΡΟΒΛΥΤΙΔΑ ΘΕΟΔΩΡΑΝ.
Auctore Nicolao Cabasila Archiepiscopo Thessalonicensi.
ex MS. Cæsareo Biblothecæ Viennensis.

Theodora, Vidua, sanctimonialis Thessalonicæ (S.)
a

AUCT. NIC. CABASILA EX MS. CÆSAREO

PROLOGUS

Εμοὶδὲ, πολλῶν τὰ σὰ θαυμαζόντων, ὦ Μυροβλύτις, καὶ τοῦτο μὲν τὰ εἰκότα ἀποδιδόντων καὶ ἃ παντὸς μᾶλλον προσῆκε, [Auctor laudandam suscipit Theodoram] τοῦτο δὲ καὶ σφᾶς αὐτοὺς ἐνθεῦθεν κοσμούντων, ἀτὰρ ὑπὲρ σοῦ λόγος καὶ τοῖς λέγουσιν ἐν καὶρῷ · εἰκος γε ἐδόκει, μὴ μόνον ἐμὲ b τῶν περὶ λόγους ἐχόντων τῶν σῶν χαρίτων ἀτέλεστον φανῆναι, ἀλλὰ τοῖς σοῖς ἐγκωμίοις ἐπιβαλόντα κοσμῆσαι μὲν ἐμαυτὸν, κοσμῆσαι δὲ καὶ λόγους ἀυτούς · ἅμα δὲ καὶ οἷς πολλάκις εὐπεποίηκας ἐκ πολλῶν ὑπῆρξας ἑις, c μισθὸν χαρίτων καὶ παντοδαπὸν χρέος οἷς ἔνεστιν ἀποδοῦναι. Ὁ μὲν οὖν παρὼν ἡμῖν ἀγὼν ὑπὲρ τούτων, ἐργώδη δὲ ὄντα καὶ χαλεπὸν διενέγκαὶ τίς ἀγνοεῖ, ἀλλὰ μάλιστα μὲν οὐ χρὴ δεδιέναι · τῆς μεγάλης οὐ μόνον μεγαλοψυχίαν κεχρημένης περὶ τοὺς λόγους, ἔι τις ἐλάττων γινοιτο τῶν πραγμάτων, ἀλλὰ καὶ τούτοις εὖ μάλα συναιρομένης. [post alios plures] Ἔπειτα ἐι καὶ πάντας τοὺς εἰπόντας ἑώρων ἢ μηδὲν ἐλλείποντας τῶν γινομένων, ἢ τοῦτο γοῦν σπουδὴν ποιουμένους ὅπως ἂν ἐφίκοιντο · ἦν ἄν τι προὔργου, καὶ ἡμᾶς ἢ τὸ προσῆκον ἐν τοῖς λόγοις διώκειν ἢ μὴ τοῦτο ποιοῦντας ἡσυχίαν ἄγειν. Ἐπεί δ᾽ οὐχ ὅσον ἐκείνοις, ἀλλὰ καὶ d πᾶσιν ἁπλῶς τοῖς ἐν λόγοις ζῶσιν, ἐπιβαλοῦσι τοῖς ὑπὲρ τῆς Μυροβλύτιδος λόγοις, οὐ κᾂν ἐπέλθοι. μὴ μόνον οὐδὲν εἰπεῖν ἐγγὺς τῶν πραγμάτων, ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ἐλπίσαι · περίεργον ἂν εἴη, μόνον ἐμὲ τῶν εἰπόντων ταῦτα, περιεργάζεσθαι παρὰ πάντα δὲ ταῦτα εἰ μετὰ τούτων δεήσει τῶν λογισμῶν, [agnoscit facultatem suam] ἢ ἀπαντᾷν εἰς τουτουσὶ τοὺς ἀγῶνας.

[2] [rerum dicendarum ineffabilitate vinci,] Καὶ οὗτος ἀεὶ τοῖς λέγουσι κείσεται νόμος, ἢ παρέχεσθαι τὴν γλῶτταν τῶν ὑπόθεσεων ἀξίαν e, ἢ σιωπᾷν · τάγε μείζω τῶν ἐπαίνων καὶ πᾶσαν ἀντεξέτασιν ὑπερβάντα, ἐντεῦθεν οὐ τῶν εἰκόσων τεύξονται f, τοῦ ἐπαινοῦντος ἀποχρώντως οὐκ ὄντος · καὶ συμβήσεται καθάπερ αἴνιγμα τοῖς πράγμασιν, ἀνθ᾽ ὧν γαρ ἀνάγκη θαυμάζεσθαι τῶν ἄλλων διαφερόντως, ἀντὶ τούτων οὐδεὶς περὶ αὐτῶν ἐρεῖ · ἐγὼ δὲ καὶ τοῦτο λέγω παντὸς μᾶλλον ἀληθείας μετέχον, ὡς ἄρα οἷς ὑπὲρ τῶν πραγμάτων ἐστὶ, τὸ πάντας τοὺς ὑπὲρ τούτων λόγους κάτω πεσεῖν, ἀνάγκη πᾶσα τούτους, λέγειν ὡς ἀληθῶς, ὑπὲρ τούτων ἐπιχειροῦντας, καὶ συνήδεσθαι τῆς ἀξίας ἀποτυγχάνοντας , μὴ ὅτιγε δυσχεραίνειν τῷ μεγέθει τῶν ἐπαινομένων ὥσπερ φθονοῦντας · τὰ γαρ παρὰ τῆς γνώμης συμπίπτει, εἴπερ οὐχ ὑπὲρ σφῶν αὐτῶν ἀλλ᾽ ὑπὲρ τῶν πραγμάτων ὁ λόγος αὐτοῖς. Εἰ γαρ χρὴ τἀληθὲς εἰπεῖν, [& auxilium Sanctæ implorat] ἐκείνοις ἐγχειρεῖν μάλιστα τῶν ἄλλων προσήκει, ἅπερ ἂν ἡττωμένοις τοῖς λόγοις ἐξελέγξη φανερῶς. Ἐπεὶ δὲ οὕτω ταῦτα καὶ γέγειν διὰ πάντων ἀνάγκη, Θεοδώρα μὲν, καθάπερ ἐν πᾶσι τοῖς ἄλλοις, οὕτως ἡμῖν κἀνθεῦθα χεῖρα ὀρέξοι, καὶ οὐκ ἐάσοι τοὺς λόγους ἥττους πολλῷ φανῆναι τῶν ἄλλων περὶ αὐτῆς εἰρημένων, κἂν εἰ τῶν αὐτῆς χαρίτων ἡττηθῆναι πᾶσα ἀνάγκη.

CAP. I.

[3] Ἡμῖν δὲ, [κατὰ] νόμον πᾶσι κείμενον τοῖς ἐγκωμιάζειν ἐπιχειροῦσι, πατρίδος πρῶτα μνησθῆναι εἰκὸς ἂν εἴη, [In Ægina insula, soli bonitate,] δήπουθεν ἐκεῖθεν ἀρξαμενοις ἔπειτ᾽ ἀκολούθως ἐπὶ τἄλλα προβαίνειν. Ἔστι τόινυν αὕτη νῆσος τῶν ἐν Ἑλλάδι κεφάλαιον, ὡς εἵνεκα μὲν μεγέθους καὶ κάλλους καὶ θέσεως μείζω καθάπαξ τῶν προσόικων ἀναφανῆναι, καὶ οὕτω μεγίστῳ παραλλάττειν τῷ μέσῳ, ὡς καὶ δοκεῖν πάσας τὰς νήσους ὥσπερ οὐκ ἀνταίρειν ἐχούσας Αἰγίνῃ μεθ᾽ ἡδονῆς τῶν πρεσβείων παραχωρεῖν · ὡρῶν δὲ καὶ ἀέρων καὶ τοῦ κατ᾽ ἀμφύτερα γινομένου οὕτω τετυχηκέναι λαμπρῶς, ὥστε μόνην ταύτην δοκεῖν καὶ τῆς περὶ πάντα ταῦτα συμπάσης εὐδαιμονίας ὡσπερεὶ g πρυτανεῖον ἐ͂ιναι ταῖς ἄλλαις, καὶ χορηγεῖν ἔχειν ἐντεῦθεν μετὰ πολλοῦ τοῦ περιόντος, δἰ ὧν αἱ πόλεις ἀμείνους. Εἰ δὲ καὶ μεῖζον ὅτου τις ἂν εἴποι πρὸς δόξαν, [& incolarum ingenio felicissima,] καὶ το κατὰ τοὺς πολίτας εὖ ἐ͂χον κἀντεῦθεν μάλιστα πάσαις τὸ νικᾷν περιγίνεται, καὶ οὕτω τὸ κατ᾽ αὐτὴν δείκνυται προῦχον · ὅτῳ γαρ πᾶσι τοῖς ἄλλοις περιττῶς φιλοτιμουμένη, καὶ κατὰ πασῶν τὸ κράτος ἔχουσα, καὶ τὴν νικῶσαν ἐν ἅπασι φερομένη, μείζων εἰς δόξαν ἡ θαυμαστὴ τῶν οἰκούντων ἐπιτυχία, καὶ τὸ διὰ πάντων ἐλθοῦσα, ὡς μηδενὸς ἐνδεῖν ὧν γε πόλεσι μάλιστα δεῖ καὶ τοὺς πολίτας καταλλήλους κεκτῆσθαι · οὕτω γαρ χρηστότητι τρόπων καὶ ἠθῶν εὐκοσμίᾳ, καὶ πᾶσιν οἷς ἀνθρώπῳ πρὸς τρόπου πάντας νικῶσιν, ὡς ἐπιεικῶς τῇ πατρίδι προσήκοντας καὶ τοῖς ἐκεῖθεν ἐπαίνοις ὡς οἰκείοις σεμνυνομένους, οὕτως αὐτῇ συναύξειν εὖ μάλιστα τὰς εὐφημίας, ὡς ἑκατέρους ἀλλήλοις κοσμεῖν, καὶ δἰ ἀλλήλων ἑκατέρους εὐδαιμονεῖν.

[4] [ex Antonio Presbytero] Τούτων δὲ τὸ μέγιστον μέρος οἱ θαυμαστοὶ τῆς μεγάλης πρόγονοι, καὶ οἱ αἴτιοι γεγονότες αὐτῇ τῆς εἰς τὸν βίον προόδου · τοσοῦτον γαρ καὶ πλούτῳ καὶ δόξῃ καὶ τῷ τοῦ γένους εὖ ἔχειν καὶ τρόποις χρηστοῖς καὶ τῷ Θεῷ φιλεῖς ἐ͂ιναι, καὶ πᾶσιν ὡς εἰπεῖν τοῖς βελτίστοις παρὰ τῶν πολιτῶν τὸ συγκεχωρηκὸς ἔσχον, ὅσον οὗτοι καὶ τούτοις καὶ πᾶσι τοῖς ἄλλοις τῶν ἄλλων ἐκράτησαν. Τίς οὐκ οἶδεν Ἀντώνιον, ὃς εἰς τοὺς ἱερᾶσθαι λαχόντας τελέσας, καὶ πάντας ἐν πᾶσιν ὑπερνικήσας, ἔδειξεν ἐναργῶς ὁποῖον ἐ͂ιναι χρὴ κᾂν τοῖς ἔργοις τὸν τοιαύτην ἐσχηκότα πρόσρησιν · ὅς γε τῶν αἱρετιζόντων ἐπικειμένων καὶ τῆς ἐντεῦθεν ἀχλύος ἐπισκυτούσης τῇ Ἐκκλησίᾳ, μόνος τῶν πάντων, ὥσπερ αἰετὸς ἐν νεφέλαις, τοῦ κλύδωνος ὑπερσχὼν, ἀνώτερος ὤφθη τῶν ἐκεῖθεν διαύλων; [& pientissima chrysantha] Καὶ μὴν καὶ Χρυσάνθην τίς οὐκ ἂν ἀγάσαιτο, οὐκ εὐσεβείας εἵνεκα μόνον καὶ ἧς ἐ͂ιχε περὶ ταύτην σπουδῆς, ὥστε τοῦτο μὲν αὐτῇ πάντα παθεῖν ἔχειν ἑτοίμως ἢ ταύτης καὶ μικρὸν ἀποστῆναι, τοῦτο δὲ καὶ τοῖς ἄλλοις, ὥσπέρ τις κοινὸς μελεδωνὸς εὐσεβείας, καθίστασθαι, ἀλλὰ καὶ τῆς τῶν τρόπων μουσικῆς καὶ τῆς κατ᾽ ἀρετὴν ἐργασίας · ἐξ ὧν γε προσήκειν ἐ͂ιχεν Ἀντωνίῳ, καὶ τῆς μεγάλης ταυτησὶ συζυγίας ἀξιόχρεως ἐ͂ιναι.

[5] Οὕτω δὲ ἔχουσι, καὶ οὕτω πάντα τὰ βέλτιστα συνελοῦσι, [nata Theora,] τὸ πάντων μέγιστον καὶ οἱονεὶ κολοφὼν καὶ μάλιστα πάντων ὧν ἐ͂ιχον ἐκείνους κοσμοῦν, ἡ μεγάλη καὶ θαυμαστὴ Θεοδώρα, τεκμήριον ἐναργὲς ἀναφανεῖσα σφίσι θεόθεν τοῦ h Θεοῦ πρὸς αὐτοὺς εὖ διακειμένου καὶ ἵλεω, ὥσπερ ἐντεῦθεν ἐπιεικῶς ἐπιδειξαμένου, ὅσου τινὸς ἄγει τἀκείνων, καὶ ὡς ἀντ᾽ ἄλλου τινὸς ἢ πρὸ παντὸς ἄλλου γέρως δέδωκε σφίσι τὴν παῖδα, ἐπὶ τοσοῦτον ἤκουσι καλοκαγαθίας καὶ τοῦ διὰ πάντων ἐλάσαι. Οὕτω, διὰ γυναικῶν βελτίστη, διὰ πάντων τυγχάνεις, καὶ πάντα καταλλήλως ἔσχες σαυτῇ, τὴν τε πατρίδα, τούς τε τοκέας · ἵνα σοι πανταχόθεν εἴη τὸ εὔδαιμον καὶ διὰ πάντων νικῴης. Εἰ δὲ καὶ τούτων οὐ μόνον ἀξιόχρεως ἀνεφάνης αὐτὴ, ἀλλὰ καὶ πολλῷ θαυμαστοτέρα καὶ μείζων, καὶ κρείττονας σφῶν αὐτῶν ἀνέδειξας οἷς ἐκόσμησας, τίς οὐκ οἶδε τῶν πάντων;

[6] Τοὺς μὲν οὖν ὑπερφυεῖς ἐκείνους ἀγῶνας καὶ τὰ μεγάλα ἐπὶ φιλοσοφίᾳ σκάμματα, ἐν οἷς πολλοὺς ἐπὶ φιλοσοφίᾳ θαυμαζομένους ἡττωμένους καὶ κάτω χωροῦντας ἔδειξας περιφανῶς, [optimeque instituta] αὐτίκα ἐροῦμεν · Ἃ δὲ τούτων ὥσπερ πρὸ τελείας ὑπέθουν καὶ τῶν μεγάλων προόιμια, πῶς οὐ πρὸς ἔκπληξιν πάντας ἐν άγει καὶ θαῦμα καὶ τῶν εἰς ἔπειτ᾽ ἐσομένων μάντεις σαφεῖς ἀναδείκνυσιν; Εἰς παῖδας μὲν οὖν ἐτέλει, ἀλλ᾽ οὐ κατὰ παῖδας ἐ͂ιχε τὸ φρόνημα, οὐδ᾽ εἰς παιδιὰς ἑώρα, καὶ τὴν ἐκεῖθεν τέρψιν τῆς ἀρετῆς ἐτιμᾶτο · ἀλλ᾽ ἔχαιρε μὲν ταῖς θείαις διατριβαῖς τὰ θεῖα παιδευομένη, ἡμιλλᾶτο δὲ καὶ συνῆν οὐ ταῖς τῶν ἐναντίων ἐρῶσαι ἐιδυίαις καὶ τὸ κακοῖς συνοικεῖν, πρὸς ἐλαττώματος ὂν · ἐκείνων δ᾽ έξήρτητο καὶ ταύταις μόναις συνέζη, ἃς ὁ φιλοσοφίας ἔρως κατέσχε καὶ τοῦ συνεῖναι Θεῷ · μόνην γαρ εὐδαιμονίαν ἡγεῖτο ἃ κεχαρισμένα τυγχάνει Θεῷ, καὶ πρὸς ἀρετὴν φέρει, καὶ τῶν ἀῤῥήτων κοινωνοὺς ἐργάζεται. Οὕτω τοίνυν τὴν ψυχὴν παρεσκευακυῖα ὡμίλησε μὲν γάμῳ, ὡμίλησε δὲ, [& nuptui tradita,] οὐδὲν μᾶλλον · ἀλλὰ τοσοῦτον ἐδέησεν ὑφεῖναί τι παρὰ τὸν γάμον τοῦ περὶ τὰ βέλτιστα τόνον, ὥστε καὶ πολλῷ μείζων ἦν εἰς φιλοσοφίαν · οὐκ εἰς τρυφὰς ὁρῶσα καὶ ἡδονὰς καὶ τὴν ἐντεῦθεν, ῥαστώνην, οὐδὲ δόξης ἡττωμένη καὶ πλούτου. Μόνῳ γαρ Θεῷ καὶ τοῖς ἐκείνου προσεῖχε, καὶ τὴν ἐπιθυμίαν πρὸς ἐκεῖνον ἔτεινε μόνον, καὶ πάντα τὰ καθ᾽ αὑτὴν ἐκείνου γνώμην διώκει. i

[7] Καὶ ὡς ἀληθῆ λέγω, δῆλον ἐκεῖθεν · ἐπεὶ γαρ τῆς πατρίδος ἀπαναστᾶσα, τῶν Βαρβάρων σφοδρῶς ἐπιτιθεμένων, τὴν Μακεδονίαν ᾤκει, καὶ μητὴρ ἐγένετο, τὸ πρῶτα τεχθὲν, [filiam sibi in Macedonianatam Deo consecrat.] κατὰ τοὺς Παύλου θεσμοὺς, πρὸς τὸν ποθούμενον ἄγει Θεὸν, καὶ ἱερᾷ συνοικίᾳ παρθένων ἁγίων φέρουσα τὴν παῖδα δίδωσιν. Εἰ τοίνυν τὸ κτημάτων ἀπονεῖμαι μοίραν Θεῷ πολλοῦ τινος ἄξιον καὶ θεοφιλούσας εἴη ψυχῆς· πῶς οὐχὶ πᾶσαν ἐπαίνων ὑπερβολὴν ὑπερβαίνει τὰ τῆς Μεγάλης, οὐ κτημάτων μοίραν οὐδ᾽ ἄλλο τι τῶν τοιούτων, ἀλλὰ τὸ μέγιστον πάντων, τὰς τῶν οἰκείων σπλάγχνων γονὰς προσαγαγούσης Θεῷ; Οὕτως, ὡς ἔφην, μόνῳ Θεῷ καὶ τοῖς ἐκείνου προσεῖχε, καὶ τὴν ἐπιθυμίαν πρὸς ἐκεῖνον ἔτεινε μόνον, καὶ πάντα τὰ καθ᾽ αὐτὴν κατὰ τὴν ἐκείνου γνώμην διώκει. Οὕτω τίμιον καὶ ἅγιον καὶ ἀμίαντον κατὰ τὴν Παύλου φωνὴν τὸν γάμον ἀνέδειξεν, ὅλον καθάπαξ ἀναθεῖσα Θεῶ.

CAP. II.

[8] Εἶ ἐνταῦτα μὲν δὴ τοιαῦτα k · τοῦ δὲ ἀνδρὸς ἀπελθόντος ἐξ ἀνθρώπων, εὐθὺς ἐκείνη οὐκέτι παῖδα οὐδ᾽ ἄλλο τι τῶν ἔξωθεν, [monasterium ingressa] ἀλλ᾽ ἑαυτὴν θυσίαν ζῶσαν προσάγει, ἁγίαν, εὐάρεστον, ἡ καὶ πρόσθεν οὐδὲν ἧττον ἀνημένη Θεῷ, καὶ μετὰ τῆς παιδὸς γίνεται, καὶ τρίχα τέμνει, καὶ τὰ τῆς θείας φιλοσοφίας διὰ πάντων τελεῖται, χαίρουσα μὲν καὶ συγχαίρουσα ἑαυτῇ τῆς περὶ πάντα τὰ κάλλιστα εὐδρομίας, τῷ δὲ Θεῷ χάριν εἰδυῖα τῆς θαυμαστῆς ταυτησὶ κηδεμονίας, ἣν περὶ αὐτὴν μεγαλοπρεπῶς ἐπεδείξατο, ὧν ἐξ ἀρχῆς ἤρα, καὶ δἰ εὐχῆς ἐποιεῖτο, καὶ περὶ πλείονος ἦγε τῶν ἁπάντων, τούτων ἀπολαύειν παρασκευάσας. Ἡ μὲν οὖν ὑπογενναίως ἀποδυσαμένη πρὸς τοὺς κατὰ φιλοσοφίαν ἀγῶνας, καὶ οὕτως ἑαυτὴ ν παρασκευασαμένη, ὡς οὐχ ὅσον πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ καὶ πρὸς ἀρχὰς καὶ πρὸς ἐξουσίας ἀνταγωνίσασθαι , [egregie proficit,] ἐφ᾽ οὕτω τοι προέβη τῆς τύχης, καὶ οὕτω τῷ τῶν ἀγώνων ὑπερφυεῖ πάντας ἐξέπληξεν, καὶ πρὸς τοσοῦτον ἤγαγε θαύματος, ὥστε ἔδοξε μικροῦ καὶ τὸν ἄνθρωπον ὑπερβαίνειν. Πρῶτον μὲν οὖν ταπεινοφροσύνην καὶ ἀγάπην l [διώκει], τὰς τῶν ἀγαθῶν πάντων αἰτίας· ἃς ἐπείπερ οὐ μόνον πασῶν ὑπερκειμένας ἑώρα, ἀλλὰ καὶ κρηπῖδας συμπάσης ταυτησὶ τῆς θείας φιλοσοφίας, τοῦτο μὲν τῶν θείων ἐπιταγμάτων νομοθετούντων, τοῦτο δὲ καὶ πρὸς αὐτῆς αὐτῇ τοῦτο πεισθεῖσα, ὡς ἄρ᾽ οὐκ ἔστιν οἰκοδομεῖν μὴ τῶν κρηπίδων ὑποκειμένων.

[9] [præsertim in virtute humilitatis] Ἐπεὶ τοίνυν ταύτας οὕτω μεγίστας καὶ πολλοῦ τινος ἀξίας ἑώρα, οὕτως ὑπερφυῶς ὑπέθετο τῶν ἀγώνων καὶ οὕτω κατώρθωκεν, ὡς μηδὲν ἐλλείπειν τῶν γινομένων. Καὶ πρῶτον μὲν οὖν τὸ τοιαύτην οὖσαν καὶ οὕτω πᾶσι τοῖς καλλίστοις σεμνυνομένην καὶ συνέσει καὶ ἀγχινοίᾳ παρὰ πασῶν φερομένην τὸ κράτος, ἔπειθ᾽ ὑφ᾽ ἑτέρᾳ τάττειν ἑλέσθαι, καὶ ταύτῃ μόνῃ τὰ τῆς σωτηρίας πιστεύειν. Δῆλον ὃ λέγω ποιεῖ· ἔπειτα τὸ τοῖς νεύμασιν ἐκείνης ἀκολουθοῦσα μὴ δὲ τῶν ευτελεστάτων ἔργων ἀπέχεσθαι, ἀλλὰ τοσοῦτον καὶ τούτοις προσέχειν, ὅσον οὐδεὶς τοῖς ὡς ἑτέρως ἔχουσι· καὶ μὴ μόνον εἰς ἀγορὰν ἐμβάλλειν, καὶ διατίθεσθαι, καὶ ὠνεῖσθαι ὧν ἔδει τῇ ξυνοικίᾳ, ἀλλὰ καὶ ἄχθος φέρειν δεῆσαν, καὶ πῦρ ἀνακάειν, καὶ χύτραν ἔψειν, καὶ ὅλως τὰ πάντα πράττειν ἃ τοῖς εὐτελεστάτοις ἐφεῖται. Ἔπειτ᾽ ἐπὶ πᾶσι τούτοις μὴ μόνον τὸ μηδὲν ἑαυτὴν ἡγεῖσθαι, ἀλλὰ καὶ σκώληκα καὶ ὄνειδος ἀνθρώπων καὶ τὰ τοιαῦτα προσαγορεύειν, πῶς οὐ ταπεινοφροσύνης μείζονος ἢ παραβάλλεσθαι; Ἥγε, τῆς ἀρετῆς προκαλουμένης ἐπὶ τῷ καὶ ἑτέρων ἐπὶ φιλοσοφίᾳ προστατεῖν, καὶ πάντων εἰς τοῦτο παρακαλούντων, οὐδ᾽ ἄκροις ὠσὶ τὸ πρᾶγμα ἐδέξατο, ὑπὲρ ἑαυτὴν ἐ͂ιναι νομίσασα · τοσοῦτος ἧν ἐκείνῃ τοῦ μετρίου λόγος.

[10] Τῆς δὲ περὶ τὸ θεῖον ἀγάπης καὶ τοῦτο μὲν ἀπόδειξις ἐναργὴς, [& dilectione Dei] τὸ πάντα ταῦτα φέρειν διὰ τὸν περὶ αὐτὸν ἔρωτα, καὶ μὴ ὅτι γε δυσχεραίνειν τοῖς δυσχερέσιν, ἀλλὰ καὶ δυσχεραίνειν ὅτι μὴ πλείω τὰ δυσχερῆ· καὶ πρό γε τούτων καὶ μετὰ τούτων τὸ τοῖς ὑπερφυέσιν ἐπιβάλλειν ἀγῶσι τοῦ πρὸς αὐτὸν εἵνεκα πόθου, καὶ νῦν μὲν νηστείαις καὶ ἀγρυπνίαις, νῦν δὲ δυσχερείαις ἁπάσαις ὑπὲρ τὸ μέτρον τὸ σῶμα διδόναι, καὶ ὅλως ἐκείνοις πᾶσιν ἐγχειρεῖν, ἐξ ὧν τὸ μὲν ὑποπίπτειν τὴν δὲ ψυχὴν αὔξειν περιγίνεται. Οὐχ ἧττον δὲ τοῦτο εἰ μὴ καὶ μεῖζον, [proximiq;:] τὸ πᾶσι τοῖς ἀνθρώποις οὕτω κεχρῆσθαι ὡς καὶ τῶν καθ᾽ αὑτὴν τάκείνων περὶ πλείονος ἄγειν καὶ προτιθέναι τοῖς ὅλοις · ὁ γαρ τὸν ἀδελφόν φησιν ἀγαπῶν καὶ τὸν Θεὸν ἀγαπᾷ· καὶ οὐδέτερον χωρὶς ἑτέρου συσταίη ποτ᾽ ἂν, ἀλλὰ τὸν τῷ Θεῷ κεχρημένον καὶ τοῖς ἀνθρώποις κεχρῆσθαι, τὸν δ᾽ αὖ τοὺς ἀνθρώπους φιλοῦντα, ἀνάγκη πᾶσα καὶ τόν Θεὸν ἀγαπᾷν. Ἐντεῦθεν αὐτῇ τὸ πάσαις πάντα διακονεῖν, ἵνα μὴ διακονοῖτο, Χριστὸν μιμουμένη καὶ κατ᾽ ἴχνος ἐκείνου βαίνουσα.

[11] Οὕτω τοίνυν τὰς μεγίστας ὑποθεμένη τῶν ἀρετῶν, οὕτω καὶ τῶν ἄλλων εἰς ἄκρον ἢλασεν, [excellit prudentia,] ὡς μηδ᾽ ἐν ταύταις μηδενὶ τῶν ἁπάντων ὑπερβολὴν λελοιπέναι · ὅλους γαρ τεσσάρων οὐδὲν ὄναιον m τῶν γενικατάτων. Φρονήσεως μὲν περὶ, ἐκεῖνο λέγω, ὡς εἴγε γνώσεως ὅρος ἐστὶ τῆς μεγίστης, τὸ ἦ ὄντα ἐστὶ τὰ ὄντα εἰδέναι, καὶ μὴ ἀσύνετον ἐ͂ιναι περὶ ταυτὶ · πῶς οὐ πάντα φρονήσεως ὅρον ὑπερβαίνει τὰ τῆς Μεγάλης ουτω τὴν ἀκριβεστάτην ἐπιστήμην ἑκατέρων σχούσης τῶν ὄντων, ὡς μὴ μόνον ἦ ὄντα ἐστὶ τὰ ὄντα εἰδέναι, ἀλλὰ καὶ οἵων ἑκατέρων ἀντιληπτέον ἂν εἴη, ὡς τοῖς μὲν ἑστῶσι καὶ μείζοσι θέσθαι, καὶ πάνθ᾽ ὑπὲρ τούτων καὶ ποιεῖν καὶ πάσχειν αἱρεῖσθαι · τῶν δ᾽ ἀποσχέσθαι τοσοῦτον καὶ χαίρειν εάσαι, ὡς μὴ μόνον μὴδ᾽ ὁπωσοῦν ἐθέλειν κεχρῆσθαι, ἀλλὰ μὴδ᾽ ἔννοιαν τούτων ἐσχηκέναι ποτέ. [justitia,] Τὸ δὲ πάντα τὰ καθ᾽ αὑτὴν δημαγωγεῖν, καὶ διοικεῖν, καὶ διαιτᾷν ἢ προσῆκε · καὶ λογισμὸν μὲν τοῖς πάθεσιν ἐφιστάναι, τά δ᾽ ὑποπίπτειν παρασκευάζειν · καὶ τὴν μὲν σάρκα κατατρύχειν καὶ δουλαγωγεῖν καὶ πιέζειν, τὴν δὲ ψυχὴν καθαίρειν τε καὶ λεπτύνειν · καὶ ὅλως τὸ πάντ᾽ ἐν ζυγῷ καὶ σταθμῷ τιθέναι · καὶ περὶ πάντα τὰ γινόμενα σώζειν, πῶς οὐκ ἔνι μεγίστῃ δικαὶοσύνῃ κεχρῆσθαι;

[12] Φρονήσεως μὲν οὖν εἵνεκα καὶ δικαιοσύνης, οὐχ ὅσα τῇ Μεγάλῃ προσῆν, ἀλλ᾽ ὅσα ἐξῆν, εἰπὼν, ἐπὶ τὰς ἄλλας καὶ δὴ βαδιοῦμαι. Καὶ μὴν οὐ τουτωνὶ μὲν τοσαῦτα περιῆν Θεοδώρα σωφροσύνης τε καὶ ᾀνδρείας καὶ τῆς ἐν ἅπασι καρτερίας ἐλάττω· ἀλλὰ τοσοῦτον κᾀντεῦθεν στεφανεῖν αὐτῇ προσῆκε, [fortitudine,] καὶ οὕτω μετέσχε καὶ τῶν ἐντεῦθεν παιάνων, ὡς μὴδ᾽ ἀποχρώντως ἔχειν διεξελθεῖν. Θεοδώρα γαρ ἡ θαυμαστὴ, καρτερίᾳ διὰ βίου παντὸς κεχρημένη, καὶ οὕτω τὴν ψυχὴν παρεσκευακυῖα, ὡς μὴ μόνον ἀνωτέραν τυγχάνειν τῶν τε κατὰ τὸν βίον ἀνιαρῶν, τῶν θ᾽ ὡς ἐτέρως ἐχόντων, ἀλλὰ καὶ τῶν φυσικῶς θεσμῶν παντάπασιν ὑπερσχεῖν, καὶ τοὺς μὲν τοῦ σώματος πόνους καὶ πᾶσαν τὴν περὶ ταῦτα φιλοσοφίαν ὡς οὐκ οἶδ᾽ εἴτις κατωρθωκυῖα, τὴν δὲ ψυχὴν ἀκλινῆ καὶ γενναίαν καθάπαξ ἐν πᾶσι τετηρηκυῖα. Καὶ μαρτυρεῖ ταῦτα πρῶτον μὲν τὸ τῆς σιωπῆς ἐκείνης ὑπερφυὲς καὶ ἣν ἔσχε περὶ ταυτηνὶ καρτερίαν · ἐπὶ γαρ πέντε καὶ δέκα ἐνιαυτοῖς καὶ πρὸς τὴν παῖδα τὸ σιγᾷν ἐκέχρητο, καὶ ταῦτα ταῖς αὐταῖς ἐκείνῃ χρωμένη διατριβαῖς · ἔπειτα καὶ ὁ μέγιστος ἐκεῖνος καὶ πᾶσαν ἀντεξέτασιν ὑπερβαί νων πρὸς τὸν χειμῶνα τῶν στοιχείων ἀγών. Οὕτω διὰ πάντων ὑπέταξε τὴν σάρκα τῷ πνεύματι, καὶ μὴ μόνον ἄργον καθάπαξ ἀπέφηνεν, ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸ φρόνημα τοῦ πνέυματος ἦγε τοῦ κατὰ φύσιν ἐκστήσασα. Καὶ τοῖς μὲν ἄλλοις ἀγαπητὸν τὸ μὴ ταῖς σαρκὸς ἐπιθυμίαις τὴν ψυχὴν ὑπάγεσθαι· Θεοδώρα δὲ οὐκέτι, ἀλλ᾽ εἰ μὴ καὶ τὴν σάρκα μεταβάλλοι τὴν φύσιν, καὶ ταῖς ἐπιθυμίαις τοῦ κρείττονος ἓπεσθαι παρασκευάσοι, οὐκ ἀνεκτὸν οὐδὲ πρὸς αὐτῆς ἡγεῖτο.

[13] Ἐντεῦθἐν καὶ σωφροσύνης οὕτω μετὰ πολλοῦ τοῦ περιόντος εἰς ἄκρον ἤλασε · τὸ γαρ τὸν μὲν νοῦν τῶν παθῶν αὐτοκράτορα καταστῆσαι, αἰσθήσεις δὲ καὶ τὴν ἐντεῦθεν ἀνάγκην οὕτω ῥυθμίσαι καὶ καταστεῖλαι, ὡς μή τε τοῖς ὀφθαλμοῖς εἰς ἃ μὴ προσῆκε κεχρῆσθαι, [temperantia.] μήτε ἀκοὴν ἑτέροις μόνοις δὲ τοῖς λυσιτελεστάτοις ἀνοίγειν, καὶ ὅλως πάσας τὰς αἰσθήσεις κατὰ τὸ δοκοῦν ἄγειν τῷ νῷ, ὃ τῆς μεγίστης σωφροσύνης ὅρον ἅπαντες ἴσμεν, τίνι τῶν ἄλλων καὶ πάντα καὶ μεθ᾽ ὑπερβολῆς οὕτω κατώρθωται; Οὕτω τοίνυν τελέως ἀποστάσῃ τῶν σαρκικῶν, καὶ τὴν περὶ ταῦτα πᾶσαν προσπάθειαν ἀφ᾽ ἑαυτῆς καθάπαξ ποιησαμένῃ, καὶ τοῦτ᾽ εἰκότως ἐξ ἀνάγκης ἀπήντα, μόνων μὲν γενέσθαι τῶν περὶ τὸ θεῖον ἐρώτων, καὶ μόνης ἐξηρτῆσθαι τῆς ἐκεῖθεν ἀκτῖνος, ἐρῶσαν δὲ ἀεὶ τοῖς λογισμοῖς συντυγχάνειν, καὶ καθαρὰν τῷ καθαρῷ συγγίνεσθαι, καὶ τῶν ἐκεῖθεν ἀγαθῶν ἀπολαύειν, ἀπολαύουσαν δὲ διπλασιάζειν αὖθις τὸ περὶ αὐτὸν φίλτρον, ὥσπερ ἐν κύκλῳ.

CAP. III.

[14] Οὕτος, ὦ θεία κεφαλὴ, διὰ πάντων τῶν βελτίστων, καὶ παρὰ Θεῷ καὶ ἀνθρώποις μεγάλων ἀξιωμένων πραγμάτων, μετὰ πολλοῦ τοῦ μείζονος ἧκες, [Omnes complexa virtutes] καὶ κατὰ πασῶν ἐν τούτοις τὸ κράτος εἴληφας· οὔτε γάρ ἐστιν οὐκ ἔστιν ἀρετῆς ἐ͂ιδος οὐδὲν, οὗ μὴ μετεῖχες διαφερόντως, καὶ πάντας τοὺς ἀκολουθήσαντας, καὶ μόνη συνείληφας ἃ τοῖς ἄλλοις ἰδίᾳ κόσμος καθέστηκεν · ἐξ ὧν γε πάντων μοναδικὴν τινα καὶ ξένην οὐσίαν καλοῦ, συμπάσης ἀρετῆς ἑστίαν, τὸν σαυτῆς ἀποδείξασα βίον πᾶσι παράδειγμα προύθηκας, ἐκ κεφαλῆς εἰς πόδας τὸ περὶ πάντα γινόμενον σώζοντα. Οὐ γαρ νῦν μὲν, νῆν δ᾽ οὔ · οὐ δὲ νῦν μὲν μᾶλλον, νῦν δ᾽ ἧττον (καθάπερ ἄλλοις τισὶν ἐξεγένετο) λόγον ἔσχες τῆς ἀρετῆς καὶ τοῦ κατ᾽ αὐτὴν πολιτεύειν · οὐδὲ τῶν μὲν τῶν ταύτης εἰδῶν, τῶν δ᾽ οὔ · οὐδὲ τῶν μὲν μᾶλλον, τῶν δ᾽ ἧττον · ἀλλ᾽ ἐξ ἄρα πρώτης ὡς εἰπεῖν τῆς τριχὸς καὶ προοιμίων αὐτῶν, μέχρι καὶ μυχοῦ γήρως καὶ τῶν ἐπιλόγων τοῦ βίου, πάντων καθάπαξ καὶ μεθ᾽ ὑπερβολῆς τῶν βελτίστων ἀκριβὴς ἐφάνης ἐργάτης, καὶ μόνη παρὰ πασῶν ἐν πᾶσιν ἔσχες τὸ συγκεχωρηκὸς, οὕτω διὰ πάντων ἀνεφάνη νικῶσα.

[15] [iisque per omnem vitam inhærens,] Οὐ γαρ εὐθὺς μὲν ἐκ παιδὸς τοσοῦτος ἦν ἐκείνη λόγος τῆς ἐν ψυχῇ κατ᾽ ἀρετὴν ἐργασίας, ἐπεί δ᾽ ὡμίλησας γάμῳ καὶ τοῖς ἐκεῖθεν δυσχερέσι, καὶ μικρὸν ὑφῆκας τοῦ περὶ τὴν σπουδὴν τόνου · οὐδ᾽ αὖ τὸν μὲν γάμον οὕτω διέθετο, ὡς πάντα καθάπαξ καὶ παῖδας καὶ κτήματα καὶ χρήματα καὶ ἑαυτὴν ἀναθῆναι Θεῷ, ἐν δὲ τοῖς ἀγῶσιν οὐ συνέβαινεν ἑαυτῇ · ἀλλ᾽ ἵνα κατὰ μέρος ὧν ἐμνήσθην ἀρτίως ἐν βραχεῖ διεξέλθω, τίς μὲν οὕτω τὰ βέλτιστα πᾶσι καὶ δοκοῦσα καὶ οὖσα ἔπειτα τοσοῦτον τοῦ ταπεινοφρονεῖν ἐποιήσατο λόγον, ὡς οὐδεὶς τῶν οὐδὲν τῶν βελτίστων ἑαυτοῖς συνειδότων; Τίς δ᾽ οὕτω Θεὸν ἠγαπήκει, ὡς καὶ τὴν ψυχὴν αὐτὴν ἐκχεῖν ὑπὲρ τῶν ἐκείνῳ δοκούντων; Τίς δ᾽ οὕτω φρενῶν εὖ ἧκεν, ὡς μὴ μόνον ἃ προσῆκεν ἑλέσθαι τοῖς ἄλλοις καίρειν εἰποῦσαν, ἀλλὰ καὶ παρὰ πάντας εἰδέναι ὅπως δεῖ ταυτὶ μετιέναι;

[16] [easdem in gradu excellenti tenuit:] Τὸ δ᾽ εἰς πάντα μὲν δικαιοσύνῃ κεχρῆσθαι, καὶ διαιτᾷν τοῖς καθ᾽ αὑτὴν πράγμασι τὰ εἰκότα, ὡς ἀεὶ τοῖς κρείττοσι τίθεσθαι, τότε τῆς ψυχῆς ἐν ἅπασι φρόνημα σώζειν, καὶ οὕτως ἀκλινὲς καὶ γενναῖον περὶ πάντα δεικνῦναι, ὡς μὴ μόνον τῶν συμπιπτόντων ἀνιαρῶν ἀνωτέραν ἐ͂ιναι τοῖς ὅλοις, ἀλλὰ καὶ τῶν φυσικῶν θεσμῶν παντάπασιν ὑπερσχεῖν, καὶ νῦν μὲν ἀτόπῳ καὶ ὑπερφυεῖ σιωπῇ πρὸς τὴν θυγατέρα κεχρῆσθαι, νῦν δὲ τοσαύτην ὑπομεμενηκέναι ψύχους ὑπερβολὴν, τίνι τῶν ἄλλων ταῦτα προσῆν; Τίς μὲν οὖν οὕτω τὰς ἀἰσθήσεις ῥυθμήσασα τῷ νῷ συμβαίνειν παρεσκευάκει, καὶ πόῤῥω πίπτειν τούτοις βουλομένου; τίς δ᾽ οὕτως αὐτὸν τοῦτον ἀνώτερον ὕλης τιθεῖσα, Θεῷ μόνῳ προσέχειν παρέσχε, καὶ τούτου n κάκρας ἀντιποιεῖσθαι, καὶ ταῖς ἐκεῖθεν ἀκτῖσιν ἐντρυφᾷν, o Τίς πάντα τὰ κάλλιστα ὁμοῦ καὶ μεθ᾽ ὑπερβολῆς ἑαυτῇ συλλαβοῦσα ἔσχε; μόνη γαρ ὡς εἰπεῖν διαγέγονεν πάντας καὶ πάσας τοὺς ἐκ τοῦ παντὸς αἰῶνος ἐπ᾽ ἀρετῇ θαυμασθέντας, τοὺς μὲν μιμήσασθαι, τοὺς δ᾽ ὑπερβαλέσθαι φιλονεικοῦσα.

[17] [comparanda Annæ Samuelis,] Δῆλον δὲ. Ἄνναν μὲν οὖν ἐκείνην τὴν μεγάλην ἀκούομεν πολλοῖς τοῖς καλλίστοις σεμνυνομένην, ὃ δὲ μέγιστον πάντων καὶ οἱονεὶ κολοφὼν τὸ προσενηνοχέναι τὸν Σαμουήλ, καὶ τῷ νεῷ προσαναθῆναι τῷ θείῳ · ἡ δὲ τοσοῦτον ταύτην κατὰ πολλὴν τὴν περιουσίαν νικᾷ, ὅσον οὐ μόνον παῖδα, ἀλλὰ καὶ κτηματα, καὶ χρήματα, ἔπειτ᾽ ἐπὶ πᾶσι τούτοις τὸ μέγιστον καὶ ἑαυτὴν, προσάγει Θεῷ. Ποῦ δε θήσεις τοὺς τῆς Μεγάλης ἀγῶνας καὶ τὰ μεγάλα καὶ ὑπερφυῆ σκάμματα, ὧν [οὐκ] ὀλίγων ἐκείνη μετῆν, τοῖς αὐτοῖς δὲ τούτοις καὶ τὸν Ἀβραὰμ ἐκεῖνον ὑπερεβάλλετο, [Abrahamo,] εἰ μὴ μέγα εἰπεῖν, καὶ πρό γε τούτων καὶ μετὰ τούτων, οἷς οὐ πρὸς ἀνάγκην προσενηνόχει τὴν παῖδα, καθάπερ ἐκεῖνος, τοῦ Θεοῦ κελεύοντος · ἀλλ᾽ ἀπὸ γνώμης ἐθελούσιον καὶ πρὸς αὐτῆς αὐτῇ κινηθεῖσα. Καὶ μὴν οὐ πλαξὶ λιθίναις αὐτίκα συντριβομέναις · ἀλλὰ τῇ ψυχῇ καθαρθείσῃ τὸν νόμον Θεοῦ δεξαμένη, [Moysi] καὶ πᾶσι παράδειγμα καλοῦ παντὸς καὶ τύπον προθεῖσα, ὡς μὴ μόνην τὴν δόξαν αὐτοῦ διηγεῖσθαι, ἀλλὰ καὶ πάντας πρὸς οὐρανὸν μεθιστάναι, καὶ Μωσέα νενίκηκεν. Εἰ δ᾽ ου θάλασσαν διέσχε, καὶ στοιχεῖα κεκαινοτόμηκεν, οὐδὲν πρὸς τὸν λόγον· ὃ γαρ τούτου πολλῷ μεῖζον, πρὸς ἄγριον τούτων χειμῶνα καὶ τὴν ἐντεῦθεν ἀνάγκην μετὰ πολλοῦ τοῦ περιόντος ἀπεμαχέσατο. Καὶ σιωπῶ τὴν ὑπερφυῆ σιωπὴν, καὶ μετ᾽ αὐτὴν τεράστια.

[18] [Iobo,] Ἰὼβ τὴν περὶ τὰ δεινὰ καρτερίαν θαυμάσασα τοσοῦτον ὑπερεβάλλετο, ὅσον ὁ μὲν ἐπὶ σμικρὸν χρόνον, ἡ δὲ διὰ βίου παντὸς ταύτην κατώρθωσε, καὶ προσέτι· καὶ ὧν ἐκεῖνος οὐχ ἑκὼν ἐγυμνώθη, τούτων ἀπέστη τοῖς πένησι Θεοδώρα, μηδενὸς ὄντος τοῦ βιαζομένου. [Eliæ] Ἠλίου τὴν έρημίαν καὶ τὴν ἐντεῦθεν φιλοσαφίαν μεταξὺ πολλῶν κατωρθώκει, ὡς καὶ κατὰ τὸν Δαβὶδ λέγειν ἔχειν, Καταμόνας εἰμὶ ἐγώ. Ἀλλ᾽ οὐ κεκήρυξε μὲν ἁμνὸν τοῦ Θεοῦ, κατὰ τὸν Ἰωάννην · τὴν δὲ ἐκείνου φιλοσοφίαν p εἴ τις μιμησαμένη ἐδέξατο τοῦτον, καὶ νεὼς ἐγένετο θεῖος, [Ioanni Bapt. Apostolis,] ὃ τοῦ κηρύξαι οὐδὲν ἔλαττον ὥς γεν ἐγὼ νομίζω. Εἰ δὲ μὴ καὶ κατὰ τοὺς Ἀποστόλους πᾶσαν τὴν οἰκουμένην διήει, τὰ σωτήρια πᾶσιν ὑποτιθεῖσα · ἀλλ᾽ οἷς καὶ λόγοις μὲν ἔστιν ὅτε, πολλῷ δὲ πλέον ἐν ἔργοις καὶ τῇ ἐκεῖθεν πειθοῖ (ᾗ τῆς ἐκ τῶν λόγων πολλῷ τοῖς ὅλοις ἀμείνων πρὸς τὸ συμφέρον πάντας ὡδήγει) εἰς πᾶσαν τὴν γῆν κατὰ αὐτοὺς τὸν φθόγγον ἐξήνεγκεν. Οὕτω μεγίστη πασῶν q τοὺς προύχοντας καὶ τὰ μεγάλα παρὰ Θεῷ δυναμένους, τοὺς μὲν κάκρας μιμησαμένη, τοὺς δὲ οἷς ἔφην παρενεγκοῦσα. Σὺ δ᾽ ἔπειτα καὶ πρὸς τὸν Δεσπότην ἐποιήσω τὴν ἅμιλλαν, συσταυρωθεῖσα καὶ συνταφεῖσα, ἵνα καὶ συναναστῇς, καὶ συνδοξασθῇς, καὶ συμβασιλεύσῇς.

[19] [prorsusq; perfecta] Ἡ μὲν οὖν οὕτω μεγίστη, Θεοῦ πρὸς ἀνθρώποις φιλοτιμία, φανεῖσα, καὶ τὸν τῆς ἀρετῆς ὅρον σαφῶς ἐπιδειξαμένη , καὶ οἷον ἐ͂ιναι χρὴ κᾀν τοῖς ἔργοις τὸν [νοῦν] κατ᾽ εἰκόνα γεγονότα θείαν r · ἐπεί γε οὐκ ἀπὸ γῆς τὴν γένεσιν ἔσχεν, οὐδ᾽ ἐντεῦθεν ἑιλκε τὸ γένος, ἀλλ᾽ ἐκ [Θεοῦ · τοῦ δ᾽] ἄρα Θεοῦ καὶ τῶν ὀλύμπου πραγμάτων ἐποθεῖτο, καὶ καθαρῶς ἀπαλλάξαι τῶν κάτω, [ad cælos grandæva abiit:] ὧν καὶ πρόσθεν οὐδὲν ἧττον μετῇρε, λαβέσθαι δὲ τῶν ἄνω καὶ αὐτῇ προσηκόντων. Καὶ τοίνυν ἐν βαθυτάτῳ καὶ μάλα πιόνι γήρᾳ καταλύει τὸν βίον, καὶ νῦν ἐστιν ἐν τοῖς οὐρανοῖς τῷ καθαρωτάτῳ καὶ ἀκραιφνεστάτῳ καὶ τρισηλίῳ συνοῦσα φωτὶ, καὶ ταῖς ἐκεῖθεν ἀκτῖσιν ὅλη γενομένη φωτοειδὴς, ἐναργεῖς ἀποδείξεις ἐκφαίνει ταυτησῒ τῆς μακαριότητος, τὸ σῶμα τὸ θεῖον μύρων ἀναδεικνῦσα πηγὴν.

[20] [& ab auctore] Ἀλλ᾽ ὦ διὰ πάντων βελτίστη πασῶν, καὶ μὴ μόνον πάσας ὑπερβαλλομένη τοῖς ὅλοις, ἀλλὰ καὶ διαφερόντως κοσμήσασα · ὦ τῶν ἀσκητικῶν ἱδρώτων ὅρος καὶ τύπος πᾶσιν ἀναφανεῖσα, καὶ διὰ ταῦτα ἀξιόχρεως τῆς Τριάδος ἑστία, καὶ τῶν ταύτης πρὸς ἀνθρώπους χαρίτων μεγίστη καὶ κοινωφελεστάτη φιλοτιμία · ὦ Θεὸν μάλιστα τῶν ἄλλων ἠγαπηκυῖα, καὶ διὰ ταῦτα μάλιστα πάντων πλήρης γενομένη τῷ ὄντι τῶν αὐτοῦ χαρισμάτων · ὦ καὶ τῶν φυσικῶν ὑπερσχοῦσα καὶ τῆς ἐντεῦθεν· ἀνάγκης τῷ περὶ Χριστὸν πόθῳ πολλῷ βιαιοτέρα φανεῖσα · ὦ πάντα τὰ βέλτιστα καὶ ὁμοῦ καὶ μεθ᾽ ὑπερβολῆς συλλαβοῦσα, καὶ διὰ ταῦτα μείζων τῶν ἐπαίνων ἀναφανεῖσα, καὶ πάντας τοὺς ὑπὲρ σοῦ λόγους καθάπαξ κάτω τιθεῖσα · σὺ μὲν ἣν ἔπνεις Τριάδα καὶ πρὸς ἣν ἐκ πλείονος ἔβλεπες, [religiose invocatur.] ταύτης νῦν ἀμέσως μετέχεις · ἐμοὶ δὲ μάλιστα πάντων τὰ σὰ καὶ πνέοντι καὶ θαυμάζοντι, καὶ πολλῶν μὲν καὶ μεγάλων ἀπολελαυκότι παρὰ σοῦ τῶν χαρίτων, ἀντὶ δὲ τούτων, ταυτηνὶ τὴν τῶν λόγων ἀποδιδόντι ξυντέλειαν, τὸν μὲν βίον ἐπὶ τοῦ παρόντος διέποις, καὶ πρὸς τὸ βέλτιον ἀπευθύνοις, τὰ τῆς ψυχῆς αἰεὶ κινήματα πρὸς τὸ συμφέρον ἐνάγουσα, καὶ τοῖς πᾶσι χεῖρα σώζουσαν ὑπερίσχουσα, καὶ ἐν ἅπαντι τῷ χρείας ἱσταμένῳ προἳσταμένη, καὶ ἀγαθὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἐπιπέμπουσα, καὶ ταῖς ὑπηργμέναις εὐεργεσίαις ἑτέρας δή τινας καὶ πλείους καὶ μείζους καὶ καλλίους ἐπάγουσα, ἐπὶ δὲ τοῦ μέλλοντος τῶν ἀῤῥήτων καὶ ὑπερφυῶν καὶ λογισμὸν πάντα νικάντων ἀγαθῶν ἀξιώσαις, τῇ φιλανθρωπίᾳ καὶ χάριτι τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μεθ᾽ οὗ τῷ Πατρὶ δόξα καὶ τῷ ἁγίῳ καὶ ζωοποιῷ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀ εὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

[Annotata]

a Perplexam omnino oportet fuisse scripturam, vel mendosam admodum, unde tam imperfectum ad nos venit ecgraphum, ut pluribus locis conjectura opus fuerit ad versionem qualemcumque procudendam: quod hic præfandum fuit, si quis forte in meliorem codicem incidat, unde hic edita emendari certius poßint, quam per eam, qua non libenter utimur, conjectandi licentiam.

b Deerat in ecgrapho Viennensi negatio μὴ, quam addendam judicavi,

c Ecgraphum μᾶς τῶν.

d Idem παῦσιν.

e Idem ἀνξίαν.

f Malim sic Latine legi, Sed res … a seipsis habent.

g Pritanæum proprie fuit locus urbis Atheniensis, ubi victus de publico præbebatur: unde hic pro promptuario publico usurpari videtur: sunt qui dici putent quasi πύρου ταμεῖον, quæ si non est vera etymologia, congrua est ad nomen allusio.

h Scriptum erat, τοῦ πρὸς αὐτοὺς αὐτοῦ διακειμένου.

i Addit MS. καὶ ὅλως ἐκεῖθεν τὰ τῆς σωτηρίας ἐξῆ πιεπάσμασα quæ nequivimus ad sanum ullum sensum adducere, ideoque omisimus.

k Et hæc quidem talia fuerint: est enim εἶεν particula permißiva & ad alia festinantis.

l Deesse hoc aut simile verbum, ex sensu liquet.

m Ita per conjecturam corrigimus, pro οὐ ἀῶν, quod nihil visum significare.

n Eumque perfectissime desiderare. Torsit nos hæc vox, κάκρας nusquam alibi lecta: demum judicavi contracte poni quasi κατὰ ἄκρας.

o Addebatur, ὅσαι ὧραι καὶ συνιλόντα φάναι: cujus phrasis vim necdum assequor.

p Hic quoque non sine mendo, interponebatur aliquid ὡς κοἶ δ᾽.

q Omnino videntur hic aliqua desiderati: fit enim ad ipsam Sanctam apostrophe, quam omisi Latine exprimere, quia non satis definire poteram quid potißimum supplendo sensui adderem.

r Mallem nunc Latine sic legi, summamque perfectionem præferens, ostendit, qualem esse oporteat eum, qui secundum divinam imaginem factus est; quoniam a terra originem non habet, neque inde genus traxit sed ex Deo; ideoque Deum & res cælestes desiderabat.

ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΚΑΙ ΤΡΙΣΜΑΚΑΡΙΣΤΟΥ ΕΥΤΥΧΙΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛ ΕΩΣ, ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΠΑΡ᾽ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ, ΤΑΠΕΙΝΟΥ ΜΑΘΗΤΟΥ.
Ex MS. Vaticano signato 1660, estque etiam Venetiis in Bibliotheca S. Marci.

Eutychius, Patriarcha Constantinopolitanus (S.)

AUCT. EUSTACHIO EX MS. VATICAN.

PROLOGUS

Θερμὸς ὁ ζῆλος εἰς τὴν παροῦσαν ὑπόθεσιν, ἀλλὰ νωθρὸς ὁ λόγος εἰς τὴν τοιαύτην ἐξήγησιν · διάπυρον τὸ πρόθυμον εἰς τὴν προκειμένην ἐγχείρησιν, [Suæ tenuitatis sibi conscius auctor] ἀλλ᾽ ἡ γλῶσσα κατεψυγμένη, ναρκῶσά τε καὶ μογιλάλος, λογογραφεῖν ἀνδρὸς μεγάλου θαυματουργίας καὶ πολιτείαν ἀρίστην μὴ δυναμένη · πλατεία ἡ ἔννοια, ἀλλ᾽ ἡ φράσις στενὴ · δαψηλεῖς αἱ ὕλαι πρὸς οἰκοδομὴν τοῦ πύργου Δαυΐδ, ἀλλ᾽ ἄσοφος ἀρχιτέκτων ἐγὼ καὶ οἰκοδόμος ἄπειρος. Παντοδύναμος δὲ Κύριος ὁ Θεὸς, ὁ ἀσόφους σοφίζων καὶ διδοὺς ῥήματα τοῖς εὐαγγελιζομένοις δυνάμει πολλῇ, ἀνοίγων μὲν ὦτα κωφῶν τῷ ἑαυτοῦ δακτύλῳ, τουτέστιν τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, τρανῶν δὲ γλῶσσαν δυσκίνητον, ἢ μᾶλλον εἰπεῖν ἀκίνητον, ὁ καὶ ἐκ λίθων δυνάμενος ἐγεῖραι τέκνα τῷ Ἀβραάμ. Οἶδα πλούσιόν τινα, καὶ δύο προσδεχόμενον ὀβολοὺς ὑπὲρ χρυσίον καὶ τοπάζιον, τὸν μὴ δὲ ποτήριον ὕδατος ψυχροῦ, διδόμενον μόνον εἰς ὄνομα μαθητοῦ, ἀποστρεφόμενον πόποτε. Τί οὖν; ὀκνήσωμεν πρὸς τὸν προκείμενον σκοπὸν, ἐπειδὴ μὴ ἔνεστιν ἡμῖν δύναμις τοῦ κατ᾽ ἀξίαν λέγειν περὶ τοῦ θείου ἀνδρὸς; [præsumit tamen pro viribus laudare Eutychium] οὐδαμῶς · οὔτε γαρ, ἐπειδὴ τὸν μεταξὺ οὐρανοῦ τε καὶ γῆς τόπον διαβῆναι τοῖς ὀφθαλμοῖς ὅλον ἀδυνατοῦμεν, ὥς φησιν ὁ μέγας Βασίλειος, ἤδη καὶ ὅσον δυνάμεθα καθορᾷν παραιτούμεθα. Οὔ τε μὴν, ἐπειδ ὴ λίαν ὑψηλὸς ὁ λόγος ἐμοὶ, καὶ δυσέφικτος ἡ ἐγχείρησις, τὴν ἀργὴν καὶ ἄπρακτον σιωπην ἀγαπήσωμεν, ὥσπερ οἱ δειλοὶ καὶ ἀπειροθάλαττοι, οἳ πρὸς μόνην τὴν ὄψιν τῆς θαλάττης ἀπαγορεύοντες, οὔτε πείρας ἓνεκεν μικρᾶς τοὺς αἰγιαλοὺς περιπλέειν ἀνέχονται. Αὐτῷ δὲ τῷ τρισμακαρίστῳ πιστεύσαντες τὴν ἐγχείρησιν, κατὰ δύναμιν τῇ τῶν λαῶν εὐφροσύνῃ παρασχεῖν πειραθῶμεν τὸ σπουδαζόμενον · ἐπίσταμαι γαρ ὅτι τοσοῦτον ἀγαπηθήσεται, οὐχ ὅσον ἐκείνῳ τῷ μεγάλῳ καὶ θεσπεσίῳ ὀφείλεται, ἀλλ᾽ ὅσον παρ᾽ ἐμοὶ εὑρεθήσεται τῷ πένητι.

[2] Οὐ γαρ ἐκεῖνος μόνος ἀπόδεκτος ἦν παρὰ Θεῷ, ὁ μόσχους πολυτίμους καὶ πρόβατα ὡσαύτως εἰς θυσίαν προσφέρων, ἀλλ᾽ ὁ καὶ σεμιδαλιν τρύγονά τε καὶ περιστερὰν, τὰ μικρὰ καὶ ὀλίγου ἄξια, καθαρὰ δὲ ὅμως, προσάγων ἐπαινετός · καθὸ γαρ ἔχει τις εὐπρόσδεκτος, οὐ καθὸ οὐκ ἔχει γέγραπται. Θαῤῥῶ οὖν κἀγὼ εἰς τὸν εἰπόντα, [omni laude superiorem] ὡς ὁ ζητῶν εὑρίσκει καὶ τῷ κρούοντι ἀνοιγήσεται · καὶ εἰ τὰ μάλιστα σαφῶς ἐπίσταμαι τὴν ἑαυτοῦ ἰδιωτίαν, ἀλλ᾽ ὅμως τολμῶ βραχεῖαν ἐξήγησιν τῶν κατορθωμάτων ποιήσασθαι τοῦ μεγάλου ἀνδρὸς · μᾶλλον δὲ παρέχω ἀφορμὴν τοῖς ἐπιθυμοῦσι καὶ δυναμένοις ἐγκωμιᾶσαι τὸν πολυπόθητον καὶ ἐγκωμίων ἀνώτερον, αὐτὸν ἑαυτῷ εἰς ἔπαινον ἐπαρκοῦντα, κατὰ τὸν λέγοντα Σοφὸν, Ἄργυρος πεπυρωμένος γλῶσσα δικαίου, καὶ χείλη ἀνδρῶν δικαίων ἀποστάζει χάριτας · τοιαύτη γαρ ἡ διὰ τῶν ἀληθῶν αὐτῶν λόγων ἀπαστράπτουσα λαμπηδών. Οὔτε οὖν ἥλιος, ἐξ ἄλλου φωτὸς καταυγαζόμενος, λαμπρότερος δείκνυται, ἀλλ᾽ οἴκοθεν ἔχει τὸ φῶς · οὐ δ᾽ αὖ πάλιν ὁ μέγας φωστὴρ καὶ διδάσκαλος τῆς οἰκουμένης Εὐτύχιος, ἀλλοτρίους ἐπαίνους ἐρανιζόμενος, τέλειος ἀναδείκνυται, ἢ στέφανον δόξης αὐτῷ ἔξωθεν παρατίθεμεν, ἀλλὰ, καθὼς ὁ φροφήτης Δαυΐδ φησιν, πᾶσα ἡ δόξα τῆς θυγατρὸς τοῦ βασιλέως ἔσωθεν πεποικιλμενη · οὕτω κᾀκείνη ἡ θεία τε καὶ ἱερὰ κεφαλὴ καὶ τὰ πάντα ἐμοὶ σεβάσμια, πᾶσαν τὴν ἀρετὴν ἐγκολπωσαμενη, πυρσὸς ὑψηλὸς ἵσταται ἀεὶ φαίνων τοῖς πλέουσι τοῦδε τοῦ βίου τὴν θάλασσαν, ὡς καὶ τοὺς εἰς αὐτὸν ἀποβλέποντας, εἰς ἀχείμαστον καὶ εὔδιον ἐπ᾽ ἀναπαύειν λιμένα.

[3] Οὗτος οὖν ὁ μέγας ἄνθρωπος καὶ τοῦ Θεοῦ θεράπων, [atque cum S. Iob comparandum.] Ἀρχιερεὺς ὅσιος, οὐκ ἀπ᾽ ἀνθρώπων οὐ δὲ δἰ ἀνθρώπων, ἀλλὰ διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ γενόμενος, δεύτερος Ἰὼβ ἐν ὑπομονῇ, ἄμεμπτος, θεοσεβὴς, ἀληθινὸς ἐνεδείχθη πρεπόντως. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ τοῦ πολυάθλου Ἰὼβ ὁ λόγος ἀπὲμνημόνευσεν, εὔλογόν ἐστιν ἐκ τῆς κατ᾽ αὐτὸν ἱστορίας καὶ νῦν ἀπάρξασθαι τῶν γνωρισμάτων τοῦ ἀειμνήστου Ἀρχιερέως, καὶ διὰ τὴν πολυπάθειαν καὶ διὰ τὸ καρτερικὸν τῆς ὑπομονῆς. Καὶ ὁ μὲν πρῶτος Ἰὼβ ἄνθρωπος ἦν ἐν χώρᾳ τῇ Αὐσίτιδι a, πλούσιος ἐν κτήνεσι καὶ χρήμασιν · τῷ δὲ πλοῦτος ἦν ἡ ἀκτημωσύνη, καὶ καύχημα τὸ μηδὲν ἔχειν. Κᾀκεῖνος μὲν ὑπὲρ ἐπτὰ σαρκικῶν τέκνων τὴν ἐκ μόσχων καὶ τράγων θυσίαν προσέφερεν τῷ Θεῷ καὶ Δεσπότῃ · οὗτος δὲ οὐ μόνον ὑπὲρ ἑπτὰ τέκνων, ἀλλ᾽ ὑπὲρ μυριάδων ἢ μᾶλλον εἰπεῖν ἀναριθμήτων λαῶν τὴν ἀναίμακτον θυσίαν προσέφερεν ἀεὶ τῷ Θεῷ ἀμερίστως μεριζομένην. Ἐπειδὴ καὶ χώρας καὶ τόπου καὶ γένους ἀξιωμάτων ἡ κατὰ τὸν Ἰὼβ ἱστορία μνήμην ἑποιήσατο, ἴδωμεν καὶ τοῦ θαυμαστοῦ τούτου ἀνδρὸς χώραν τε καὶ τόπον, καὶ τὴν ἐκ προγόνων συγγένειαν · καὶ γνῶμεν, ὡς ἄνωθεν καὶ ἐξ ἀπαλῶν ὀνύχων ἐκ πιστῶν καὶ ὀρθοδόξων πατέρων καὶ προπατέρων ἦν γεγενημένος καὶ ἀνατεθραμμένος · καταμάθωμεν τὴν ῥίζαν, ἐξ ἧς ὁ κλάδος, καὶ ἐκ τοῦ καρποῦ τὸ δένδρον ἐπιγνωσώμεθα · ἐκ γαρ καρποῦ δικαιοσύνης φύεται δένδρον ζωῆς. Ἐκ ποίας οὖν χώρας ἢ τόπου, καὶ ἐκ ποίας ῥίζης ὁ μέγας οὗτος ἐξέφυ καρπὸς, ἢ μᾶλλον εἰπεῖν ἡ πνευματικὴ ἄμπελος, εὐθαλής τε καὶ εὐθυνοῦσα τοῖς τοῦ ἀνεπιλήπτου βίου κλάδοις, καὶ ταῖς ἀγαπητικαῖς ἓλιξι διαπλεκομένη πρὸς τὸ ὁμόφυλον, καὶ κομῶσα μὲν ἀντὶ φύλλων τῇ εὐσχημοσύνῃ τῶν τρόπων, ἡδὺν τε καὶ πέπειρον τὸν τῆς ἀρετῆς βότρυν ἐκθρέψασα καλῶς, τὸν τὴν καρδίαν εὐφαίνοντα οἶνον ἐγεώργησεν · ἐπεὶ καὶ γέγονεν γῆ δεχομένη τὸν σπόρον, καὶ πλεονάζουσα τὸν καρπὸν ἓν τριάκοντα, καὶ ἓν ἑξήκοντα, καὶ ἓν ἑκατὸν · ὃν καὶ παρέσχεν εἰς ἀπόλαυσιν τοῖς τὴν ἕξιν τελεωτέροις, καὶ τὰ αἰσθητήρια γεγυμνασμένα πρὸς διάκρισιν ἔχουσι καλοῦ τὲ καὶ κακοῦ · b ἀναγκαῖον … τοὺς ἀγνοοῦντας.

CAP. I.

[4] Οὗτος οὖν ὁ μέγας ἀνὴρ ὁρμᾶτο μὲν ἐκ τῆς τῶν Φρυγῶν χώρας, τόπου δὲ ὑπῆρχεν ἤ τοι χωρίου, Θείου Κώμης, [Theii oppido in Phrygia natus,] οὕτω προσαγορευομένου θείας κώμης, ἐξ ἧς ὁ Ἄγιος. Ἱκανὴ οὖν τῇ κώμῃ εἰς εὐφημίαν ἡ ταὑτὴ προσηγορία · τί γαρ εὑρεθήσεται τοῦδε τοῦ ὀνοματος ἐντιμώτερον; ἐκ Θεοῦ συνοικισθεῖσα, καὶ θεῖον ἄνδρα προαγαγοῦσα, ἢ μᾶλλον εἰπεῖν, διὰ τὸν ἄνδρα καὶ τὴν κλῆσιν ταύτην c προφητικῷ πνεύματι προλαβοῦσα · ὅστις θεσπέσιος ἀνὴρ ἀξίως αὐτὴν ἀνταμειψάμενος , τεῖχος αὐτῇ περιβαλὼν ἀῤῥαγὲς, [ubi templum XL Martyribus ædificavit:] ναὸν ἀνέστησεν ἐν αὐτῇ τῶν ἁγίων καὶ καλλινίκων Μαρτύρων τῶν Τεσσαράκοντα, πολυτρόπως τὸ θεῖον θεραπεύσας καταφύγιον, καὶ σωτηρίαν ψυχῶν μὲν ὑπάρχοντα πολλῶν, ἐξαιρέτως δὲ τῶν βουλομένων τὸν ἀγγελικὸν καὶ μονήρη βίον ἀσπάσασθαι · πολλῶν οὖν ὄντων ἐν τῇ αὐτῇ χώρᾳ τῶν ἐκφυέντων, ἐκ τοῦ πολεμίου τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων, ζιζανίων, λέγω δὴ τὴν τῶν αἱρετικῶν d λύμην, ὤφθησαν οἱ τοῦ Μεγάλου γεννήτορες φωστήρων ὑπέρλαμπροι, λόγον ζωῆς ἐπέχοντες, καὶ πᾶσαν τὴν τῶν ἰοβόλων θηρίων καταπατήσαντες δύναμιν, τὴν ἐξουσίαν λαβόντες ἄνωθεν παρὰ τοῦ πατρὸς τῶν φώτων πατεῖν ἐπάνω ὄφεων καὶ σκορπίων, καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ.

[5] Τίς γαρ τῶν τὴν αὐτοῦ πατρίδα κληρωσαμένων ἠγνόησεν τὸν προπάτορα καὶ ὁμώνυμον τοῦ γενναίου ἀνδρὸς, Εὐτύχιον τὸν μέγαν, [avum habuit Eutychium Presb. miraculis clarum,] τὸν καὶ ἐν Ἱερεῦσι διαλάμποντα, καὶ χάριν λαβόντα παρὰ Θεοῦ δαίμονας ἐκβἀλλειν, καὶ νόσους θεραπεύειν, ὃν ἔφριττον καὶ ἐξ αὐτῆς τῆς θέας οἱ ἐνεχλούμενοι ὑπὸ πνευμάτων ἀκαθάρτων, καὶ μὴ δυνάμενοι φέρειν τὴν ἀπαστράπτουσαν χάριν τοῦ προσώπου αὐτοῦ, παραχρῆμα κατέπιπτον, ἐκεῖνα ποιοῦντες, ἅπερ ἔθος ἐστὶ ποιεῖν τοὺς παραδιδομένους τοῖς ἀκαθάρτοις πνεύμασι, κατά τινα Θεοῦ οἰκονομίαν, εἰς ὄλεθρον τῆς σαρκὸς ἵνα τὸ πνεῦμα σωθῇ ἐν τῇ φοβερᾷ ἡμέρᾷ τῆς κρίσεως · ἀλλ᾽ ὁ φιλάνθρωπος καὶ ἐλεήμων Θεὸς, ὁ μὴ ὑπὲρ δύναμιν συγχωρῶν πειρασθῆναι τοὺς ἐν πειρασμῷ γεγονότας, σὺν τῇ ἐκβάσει τοῦ πειρασμοῦ, [matrem Synesiam] καὶ τὴν ἴασιν τοῖς κάμνουσι παρεῖχεν διὰ τῆς ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν τοῦ ὁσίου ἀνδρός. Ἐκ τοιαύτης τοίνυν ἱερατικῆς ῥίζης θυγάτηρ ἐβλάστησεν τοὔνομα Συνεσία, φερωνύμως ὄντως καὶ ὅπερ ἐγένετο προκληθεῖσα, συνέσεως γαρ ἀληθῶς γέγονε μητήρ. Αὕτη τοίνυν καλῶς τραφεῖσά τε καὶ αὐξηθεῖσα, καιρῷ τῷ δέοντι ἁρμόζεται παρὰ Κυρίου ἀνδρὶ ὁμοτρόπῳ καὶ ὁμογνώμονι, ὡς μικρὸν ὕστερον τὰ περὶ αὐτοῦ διαληψόμεθα.

[6] Συλλαβοῦσα τοίνυν, γεννᾷ υἱὸν πρωτότοκον, Εὐτύχιον τὸν μέγαν Πατριάρχην · πρὸ τοῦ γαρ πλᾶσαι τὸν ἑαυτοῦ θεράποντα Θεὸς ἐν κοιλίᾳ ἐπίστατο, [Annæ Samuelis parem] καὶ πρὸ τοῦ ἐξελθεῖν αὐτὸν ἐκ μήτρας ἡγίασεν καὶ ἐκάλεσεν τὸ ὄνομα τοῦτο, ὅτι οὓς προέγνω, τούτους καὶ ἐκάλεσεν, οὓς δὲ ἐκάλεσεν, τούτους καὶ ἐδόξασεν. Μακαρία ἡ βαστάσασα, ὅτι τοιούτου πατρὸς γέγονεν μητὴρ, οὐκ ἔλαττον τῆς Ἄννης ὀφθεῖσα, καθ᾽ ὅτι καὶ πλέον Σαμουὴλ ὧδε. Ἡ μὲν γαρ ὑπέσχετο λαμβάνουσα διδόναι Θεῷ τὸν ἐξ αὐτῆς τικτόμενον υἱὸν, ἐ͂ιπεν γαρ ἀνθομολογουμένη τῷ Κυρίῳ, Ὅτι ἐὰν δοίης μοι σπέρμα ἀνδρὸς, δώσω αὐτὸν δοτὸν ἐνώπιόν σου πάσας τὰς ἡμέρας αὐτοῦ · αὕτη δὲ τὸ μεῖζον πεποίηκεν, λαβοῦσα ἔδωκεν Θεῷ καὶ μὴ ὑποσχομένη τὸν ἑαυτῆς καρπόν. Ἁλλ᾽ ἡ μὲν τὸν Σαμουὴλ εἰς φῶς προάγουσα μητὴρ, δἰ ἑνὸς ἔθνους τοῦ Ἱσραὴλ Ἱερέα καὶ Προφήτην τῆς ὅλης οἰκουμένης ἐτεκνώσατο, δἰ εὐχῆς αὐτῇ γενόμενον · τοῦ δὲ νῦν ἐπαινουμένου Πατρὸς ἡ μητὴρ αὐτόθεν οἰκουμένης e Ἀρχιερέα καὶ Πατέρα Πατέρων ἔτεκεν ἁγιοπρεπῶς, καὶ ἀξίως τῆς ὀπτασίας ἀνέθρεψεν. Τοῦτο γαρ ἐδήλου καὶ τὸ περιλάμψαν αὐτὴν φῶς, [& de futura filii sanctitate cælitus edoctam:] ἔτι βαστάζουσαν ἐν κοιλίᾳ το βρέφος · διηγήσατο γαρ, Ὅτι ἐν μιᾷ νυκτὶ, ἀνακειμένης μου ἐν τῇ κλίνῃ, φῶς μέγα περιέλαμψέν με καὶ τὴν κλίνην ἐφ᾽ ηφ᾽ ἀνεκείμην, ὥστε ταραχθῆναί με οὐ μικρῶς ἐπὶ τῷ ξένῳ τῆς ὁράσεως, καὶ διαλογίζεσθαι ἐπὶ πολὺ λέγουσαν, Τί ἂν θέλοι ἐ͂ιναι τὸ φανέν; Προεμήνυεν δὲ ὡς οἶμαι τοῦτο, ὅτι ὁ ἐξ αὐτῆς ἀνατέλλον φωσφόρος ἀστὴρ, ἢ μᾶλλον εἰπεῖν δίκαιος ἐκλάμπων ὑπὲρ τὸν ἥλιον ἑπταπλάσιον, φωτίσειεν πολλοὺς καθεζομένους ἐν ἀγνοίᾳ, καὶ κοιμωμένους ἐν ῥαθυμἰᾳ, ὡς καὶ τὸ πέρας ἔδειξεν τὴν τῶν προμηνυθεντων ἀλήθειαν.

[7] Τί δὲ καὶ περὶ τοῦ αὐτῆς συζύγου καὶ πατρὸς τοῦ μεγάλου Πατρὸς τῶν Πατέρων εἴπομεν; [patrem Alexandrum pium ac fortem militem:] Ἄρα παραδράμωμεν τὰς τοῦ ἀνδρὸς ἀριστείας καὶ ἀνδραγαθείας, ἢ καὶ περὶ αὐτοῦ τινα βραχυλογήσομεν; Τίς ὡς Ἀλέξανδρος, τοῦτο γαρ ὄνομα τῷ ἀνδρὶ, οὕτω γενναῖος, οὕτω τιμώμενος παρὰ Βασιλεῖ τε καὶ Ἄρχουσι; παρὰ γαρ τῷ αἰωνίῳ Βασιλεῖ καὶ Θεῷ δῆλα τὰ τῆς τιμῆς, ἐκ τοῦ ἀνατείλαντος ἐξ αὐτοῦ καρποῦ · ὃς καὶ ἐν πολέμοις ἀήττητος, χεὶρ ἦν δεξιὰ τοῦ τηνικαῦτα στρατηγοῦ (Βελισάριος δὲ οὗτος ἦν, ὃν καὶ ἐν πλείονι τιμῇ τε καὶ δόξῃ ἐ͂ιχεν, τοὺς ἐν ἀνδραγαθίαις διαπρέψαντας ἅπαντας ὑπερβαλλόμενον κατὰ κράτος) τῇ τοῦ Σχολαρίου τετιμημένος στρατιᾷ. Πολλῆς οὖν δόξης παρά τε Βασιλέως, παρά τε τῶν ἐν ὑπεροχῇ γενόμενος ἔμπλεος ὁ καὶ τοῦ Χριστοῦ στρατιώτης, παρ᾽ οὐδενὸς αὐτῶν οὐδὲν τοιοῦτον τετίμητο, οἷον τὸ γενέσθαι αὐτὸν πατέρα τοιούτου ἀνδρός. Ἐκ τοιούτων τοίνυν προπατέρων καὶ πατέρων, πιστῶν τε καὶ ὀρθοδόξων καὶ θαυματουργῶν, τὴν κατὰ σάρκα γέννησιν ἐσχηκὼς ὁ θαυμάσιος οὗτος καὶ μέγας Εὐτύχιος, ἐγαλακτοτροφήθη καὶ ἀνετράφη ὑπ᾽ αὐτῶν, μείνας παρ᾽ αὐτοῖς τὴν πρώτην ἡλικίαν.

[8] Καλὸν δέ ἐστιν μη δὲ τὸν τῆς ἀνατροφῆς αὐτοῦ τόπον παραδραμεῖν ἀνεξέταστον, [Augustopoli apud avum pie educatus,] πῶς καὶ αὐτὸς ἑαυτοῦ μέλλειν ἔσεσθαι τὴν μεγάλην καὶ πανευδαίμονα τῶν Αὐγούστων πόλιν προηγόρευσεν · εὑρίσκομεν γαρ καὶ Παῦλον, τὸν θεῖον Ἀπόστολον, μνήμην ποιησάμενον τῆς ἑαυτοῦ γεννήσεώς τε καὶ ἀνατροφῆς, εἰπόντα γεγεννεῖσθαι αὐτὸν ἐν Ταρσῷ τῆς Κιλικίας, ἀνατεθραμμένον δὲ παρὰ τοὺς πόδας Γαμαλιήλ. Τίς οὖν ἡ ἀναθρεψαμένη καὶ τὸν μέγαν Εὐτύχιον ἴδωμεν. Αὐγουστόπολις οὕτω καλουμένη, ἐν ᾗ καὶ τὸ ἅγιον καὶ σωτήριον βάπτισμα ἐβαπτίσθη ὁ πολλοὺς διὰ αὐτοῦ ἀναγεννήσας υἱοὺς, καὶ τῷ ἄνω κόσμῳ δημιουργήσας. Καὶ τὸ δὴ θαυμαστὸν ὅπερ ποιεῖν αὐτὸν ἐδίδαξεν ὁ πάππος · διηγεῖτο γαρ ὁ πανάριστος, Ὅτι ἀνέφερέν με ἐις τὴν ἁγίαν κολυμβήθραν, καὶ ἔλεγέν μοι, Ὅτι ᾧδε ἐβαπτίσθης, καὶ μέλλεις ᾧδε ἀεὶ ἔρχεσθαι, καὶ κλίνειν τὰ γόνατα, καὶ προσεύχεσθαι καὶ λέγειν, Κύριε, ἀγαθὸν νοῦν χάρισαί μοι, ἵνα μάθω τὰ γράμματα, καὶ νικῶ τοὺς ἑταίρους μου. Καὶ αὕτη δὲ ἐκ θείας ἐπινοίας ἡ εἰσήγησις γέγονεν, ὡς πληροφορεῖσθαι αὐτὸν μετὰ ταῦτα, ὅτι τῆς καθολικῆς καὶ ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας ἐβαπτίσθη τὸ ἅγιον βάπτισμα. Ἀνατραφέντος γοῦν αὐτοῦ παρὰ τῷ μεγάλῳ πάππῳ, καὶ ἐν τῇ κατ᾽ αὐτὸν ἁγιωτάτῃ ἐκκλησίᾳ τῇ κατὰ Αὐγουστόπολιν (αὐτῆς γαρ ἦν ἐκεῖνος Πρεσβύτερος καὶ Φύλαξ τῶν ἱερῶν κειμηλίων) καὶ αὐξηθέντος αὐτοῦ τὴν πρωτην ἡλικίαν, στοιχειοῦται παρ᾽ αὐτοῦ τὴν τῶν γραμμάτων παράδοσιν, πλέον δὲ τούτων τὸ ἦθος, τὴν κίνησιν τοῦ βαδίσματος, τὸν στολισμὸν, τὸν τρόπον τῆς ψυχῆς, τὸ ἱλαρὸν τοῦ προσώπου, καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν, πάντων τῶν εἰς ἀπαρτισμὸν τελείοτητος ἔμπλεος γέγονεν.

[9] Ἐπειδὴ δὲ καὶ ἐν παῖσιν εἰκὸς ἦν αὐτόν τινα διαπράξασθαι, [puerili ludo] ἄξιον ἡγοῦμαι καὶ τὰ τηνικαῦτα αὐτοῦ παίγνια μὴ παραδραμεῖν ἀνεξέταστα · ποῖα δὲ ταῦτα; λέξω διὰ βραχέων · ἐν ᾧ οἴκῳ κατέμενεν αὐτός τε, καὶ ὁ τούτου προλεχθεὶς πάππος, μέχρι τῆς σήμερον τῶν Κλόνα f προσαγορεύεται · ταύτην δὲ τὴν ἐπωνυμίαν εἴληφεν ὁ αὐτὸς οἶκος, διὰ τὸ Κλονάδας ἐπωνομάζεσθαι τοὺς ἀδελφοὺς · δώδεκα γαρ ἦσαν ἀδελφοὶ τοῦ πάππου καὶ ὑπερήλικες ὄντες, ὅθεν καὶ Κλονάδες ἤκουν, δένδρων γαρ μεγάλων δηλονότι καὶ οἱ κλάδοι μεγάλοι. Ἐν τούτῳ οὖν τῷ οἴκῳ ἐν μιᾷ τῶν ἡμερῶν, πολλῶν παίδων συνεληλυθότων, εἰκότως τὰ τῆς παιδίας παρ᾽ αὐτῶν ἐπετελεῖτο. Τί δὲ ἦν; g Ἀρχόντων καὶ Ἱερέων προβολαὶ, ὑπ᾽ ἀλλήλων καὶ ἀλλήλοις τῶν παίδων προβαλλομένων · τινὲς δὲ καὶ τὰ ἑαυτῶν ὀνόματα ἰδιοχείρως ἐν τῷ τοίχῳ κατέγραψαν, [designat se sore Patriarcham,] μεθ᾽ ἧς ἤθελεν ἀξίας ἔκαστος. Οὗτος μέντοι ὁ μέγας ἀνὴρ, θεόθεν ἐμπνευσθεὶς, τὸ ἑαυτοῦ γράψας ὄνομα, τὴν τοῦ Πατριάρχου προεχάραξεν ἀξίαν · μέχρι γαρ τῆς σήμερον ἐν ἐκείνῳ τῷ χωρίῳ διὰ χειρὸς τοῖς παιδικοῖς αὐτοῦ γράμμασιν ἐντετύπωται ῥήμασι τούτοις, Εὐτύχιος Πατριάρχης. Τίς οὐκ ἂν θαυμάσειεν ἐπὶ τούτοις πᾶσιν; Ἔπαιξεν μὲν καὶ Ἰσαὰκ μετὰ τοῦ Ἰσμαὴλ, ἀλλὰ παρεσιωπηθη τὸ τῆς πατριαρχίας ἀξίωμα, καὶ μὴν υἱὸς Πατριάρχου καὶ μονογενὴς, καὶ ἐξ αὐτοῦ τὸ πλῆθος τῶν φυλῶν, καὶ πατέρα πολλῶν ἐθνῶν τὸν Ἀβραὰμ ἐπηγγείλατο γενέσθαι Θεός. Καὶ Ἀθανάσιος δὲ, ὁ μέγας τῆς Ἀλεξανδρέων πόλεως Ἐπίσκοπος, ὁμοίαν παιδίαν μετὰ τῶν συνηλικιωτῶν πεποιηκὼς φαίνεται, καθὼς οἱ τὰ περὶ αὐτοῦ γράψαντες ἀπήγγειλαν, ἀλλ᾽ οὐ δὲ οὗτος τοιοῦτό τι γέγραφεν ἢ ἐ͂ιπεν περὶ ἑαυτοῦ. Μόνος δὲ ὁ μέγας Εὐτύχιος, ὁ ἐκ σπαργάνων Σαμουὴλ καὶ βλέπων τὰ ἔμπροσθεν, θείῳ πνεύματι κινηθεὶς, προεμήνυσεν τὴν μέλλουσαν αὐτῷ δωθήσεσθαι Πατριαρχικὴν ἀξίαν τε καὶ χάριν παρὰ τοῦ Πατρὸς τῶν φώτων · πᾶσα γαρ δόσις ἀγαθὴ, καὶ πᾶν δώρημα τέλειον ἄνωθέν ἐστιν, καθως φησιν ὁ θεῖος Ἰάκωβος.

[10] [duodennis studiorum causa mittitur CP.] Δωδεκαέτης οὖν γεγονὼς, παρὰ τῷ μεγάλῳ πάππῳ, τοῦ καιροῦ λοιπὸν καλοῦντος αὐτὸν ὲξελθεῖν τῆς ἐνεγκαμένης, ίνα πληρωθῆ τὰ τῷ Θεῷ προορισθέντα ἐπ᾽ αὐτῷ, ὡς μὲν Ἀβραὰμ οὐκ ἤκουσεν, ἔξελθε ἐκ τῆς γῆς σου καὶ ἐκ τῆς συγγενείας σου (οὐ γάρ τι ὑπεναντίον ἔπραττον Θεῷ οἱ τούτου πατέρες, καθὼς Θάῤῥα ἐν Χαῤῥᾶν) ὡς δ᾽ Ἰακὼβ μετ᾽ εὐλογίας ὑπὸ τοῦ Ἰσαὰκ καὶ τῆς Ρἑβέκκας, ἐξεπέμφθη εἰς τὴν βασιλίδα τῶν πόλεων, ὑπό τε τῶν ἰδίων γονέων καὶ τοῦ προλεχθέντος πάππου, προφάσει μὲν παιδεύσεως τῆς ἔξω παιδίας, μεῖζον δὲ τοῦ ἔργου τὸ πάρεργον ἐμπορευσάμενος, ὡς δειχθήσεται. Ὥσπερ γαρ ὁ Ἰακὼβ καταλαβὼν τὴν Μεσοποταμίαν, τὰς τοῦ Λάβαν θυγατέρας, Λίαν τέ φημι καὶ Ρἁχὴλ ἔλαβεν ἑαυτῷ γυναῖκας, ὅστις Λάβαν τύπον φέρει τοῦ κόσμου, ὁμοίως δὲ καὶ αἱ τούτου θυγατέρες τῆς ἐξ Ἰουδαίων καὶ ἐξ ἐθνῶν Ἐκκλησίας τύπος εἰσὶν · οὕτως καὶ τὸν νέον Ἰακὼβ καὶ μέγαν Πατριάρχην Εὐτύχιον ἡρμώσατο τῇ ἐξ ἀμφοτέρων τῶν μερῶν Ἐκκλησίᾳ, συστάσει μικρὸν ὕστερον, ὁ ἐπὶ πάντων Θεὸς τῆς οἰκουμένης h ὅλης ποιήσας αὐτὸν Ἀρχιερέα. [& post egregium in iis profectum] Μετελθὼν δὲ πᾶσαν παίδευσιν, ὡς μίαν καὶ μόνην, ἣν θὰυμάζουσιν οἱ πολλοὶ καὶ τοῦ κόσμου τουτου σοφοὶ, ὀλίγα τὰ ἐξ αὐτῆς εἰς ἀκοὴν ἐπιδεξάμενος i, πάντων τῶν ὁμηλίκων ἐν ταῖς ἐπιδείξεσιν καὶ ἐν ἄλλοις στεφάνοις k ὑψηλότερος · ἐπὶ τὴν ἀληθῆ καὶ ὄντως οὖσαν φιλοσοφίαν ὅλον ἑαυτὸν μετήγαγεν, μηδὲν τῆς παλαιᾶς ἐκείνης καὶ ἀκανθίνης, ἔτι γε μὴν καὶ ἐξώδους αἰγυπτιακῆς ζύμης, διδαχῆς τε λέγω καὶ παιδεύσεως, ἐπισυράμενος (τοιαύτη γαρ ἡ εἰς τὸ θεῖον τιμή) παρὰ τῶν ἀσόφων φιλοσόφων, ἢ μόνον ὅσον ἐ͂ιχεν ῥοδινὸν καὶ εὐχάριστον δρεψάμενος, κατὰ τὸν εἰπόντα καλῶς, Καὶ ῥόδον δρέπου, καὶ ἀκάνθας φεῦγε.

[11] Μαθὼν οὖν καὶ πεισθεὶς, ὡς ἡ τοῦδε τοῦ κόσμου σοφία κατὰ τὸν θεῖον Ἀπόστολον οὐκ ἔστιν ἄνωθεν κατερχομένη, [majoremque in vera sapientia,] ἀλλ᾽ ἐπίγειος, ψυχικὴ, δαιμονιώδης, μὴ παρέχουσα καρπὸν πνευματικὸν τοῖς ἐπερειδομένοις αὐτῇ · ἡ δὲ ἄνωθεν σοφία πρῶτον μὲν ἁγνή ἐστιν, ἔπειτα εἰρηνικὴ, ἐπιεικὴς, εὐπειθὴς, μεστὴ ἐλέους καὶ καρπῶν ἀγαθῶν, ἀπόλαυσιν δωρουμένη τοῖς κτωμένοις αὐτὴν · [ταύτην] ἀσπασάμενος σὺν πολλῷ τῷ πόθει l, καὶ περιπτυξάμενος αὐτὴν ὁ μέγας οὗτος ἀνὴρ καὶ τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος, ἐβουλεύσατο ἑαυτῷ καλὴν βουλὴν, [decernit seculo vadicere] ἥ τις οὐκ ἀφερεθήσεται ἀπ᾽ αὐτοῦ, ἀλλ᾽ ἐφύλαξεν αὐτὸν, κατὰ τὸν εἰπόντα Σοφὸν, Βουλὴ καλὴ φυλάξει σε, ἔννοια δὲ ὁσία τηρήσει σε · καὶ τῷ νοήματι τὸ ἔργον ἐπηκολούθησεν, διὰ τῆς τοῦ ἁγίου Πνεύματος τελειώσεως. Οὐκ ἀνεβάλετο οὖν τὴν χάριν, οὐκ ἐ͂ιπεν, Ἐπανελθὼν αὔριον ποιήσω τὸ βουλευθὲν · ἀλλ᾽ ἐ͂ιπεν Θέλω m, καὶ τὸ ἔργον συνέδραμεν, ἐπειδὴ καὶ Θεὸς ἦν ὁ θαυμαστὸς σύμβουλος · πᾶσα γαρ δόσις ἀγαθὴ καὶ πᾶν δώρημα τέλειον ἀνωθέν ἐστι καταβαῖνον ἀπὸ τοῦ Πατρὸς τῶν φώτων. Τίς δὲ καὶ ποία ἡ βουλή; Τὸ, καταλεῖψαι τῇ γῇ τὰ γήῖνα, καὶ πᾶν αἰγυπτιακὸν θέλημα θάψαι ὑπὸ τὴν ἄμμον, προσδρωμεῖν τε τῷ ὄρει τῶν ἀρετῶν, λέγω δὴ τῷ τῶν μοναχῶν ἀγγελικῷ χορῷ, περὶ οὗ μικρὸν ὕστερον λέξομεν.

CAP. II.

[12] Ὡς οὖν ταῦτα ἦν αὐτῷ μεμελετημένα, καὶ ἐπὶ τῆς πέτρας, ἥ τίς ἐστιν ὁ Χριστὸς, ᾠκοδομήθη καλῶς, καὶ ἔμεινεν ἄσειστος καὶ ἀῤῥαγὴς ὁ θεμέλιος οὗτος· γίνεταί τις ἐκ Θεοῦ πρόφασις, [De monasterio cogitans] κωλύουσα πρὸς μικρὸν τὴν ἐγχείρησιν, καθάπερ ἐπὶ τῶν ὁδευόντων καὶ πρὸς ἀλλήλους διαλεγομένων ἐξαίφνης βροντὴ γε νομένη, ἵστησι τοῦ πρόσω καὶ τῆς διαλέξεως τοὺς ὁδεύοντας, πραϋνθείσης δὲ ταύτης πάλιν ἔχονται · τὸν αὐτὸν τουτονὶ τρόπον καὶ ὁ θεσπέσιος ἀνὴρ ὑπέμεινεν · ἐν ᾧ γαρ τὰ τοῦ μονήρους βίου διελογίζετο, [vocatur ad Episcopatum Lazechenorum] προετυπώθη αὐτῷ τὸ τῆς Ἀρχιεροσύνης ἀξίωμα. Καὶ δὴ γίνεταί τις αὐτῷ περίστασις ἀπό τε τοῦ τηνικαῦτα ὁσιωτάτου Ἐπισκόπου τῆς Ἀμασέων μητροπόλεως, ἀπό τε ἄλλων τινῶν, ἐπὶ τὸ γενέσθαι αὐτὸν Ἐπίσκοπον τῆς τῶν Λαζιχηνῶν πόλεως. Ἤσας οὖν ταῖς ἐπενεχθείσαις αὐτῷ ἀνάγκαὶς, καὶ λογισάμενος θείαν ταύτην ἐ͂ιναι βουλὴν δίδωσιν ἑαυτὸν ὡς ἀρνίον ἄκακον τῷ τῆς Ἀμασέων Ἀρχιερεῖ, τηνικαῦτα διάγοντι ἐν αὐτῇ τῇ βασιλευούσῃ πόλει.

[13] Καὶ πρῶτον μὲν ἀξιοῦται τῆς τοῦ Ἀναγνώστου πνευματικῆς χάριτος, ὴν καὶ ὁ Κύριος ἡμῶν καὶ Θεὸς ἡγίασεν · λαβὼν γαρ τὸ βιβλίον, ἀνέγνω, καὶ πτύξας ᾀπέδωκεν τῷ ὑπηρέτῃ. Ἄξιον δὲ καὶ τοῦτο ἐπισημήνασθαι, πῶς οὐχ ἁπλῶς, ἢ ὡς ἔτυχεν, ἢ ἐν ἀσήμῳ τόπῳ τὴν πρώτην ἀπέθετο τρίχα · ἀλλ᾽ ἐν οἴκῳ ἁγίῳ καὶ μετά τινος φρικτῆς καὶ σεβασμίας προφάσεως. Τίς οὖν αὕτη, καὶ τίς ὁ τόπος ὁ ἅγιος; ἄκουσε. Πάντες ἴσμεν τὸν οἶκον τῆς ἁγίας καὶ ἐνδόξου Δεσποίνης ἡμῶν, Θεοτόκου καὶ ἀεὶ Παρθένου Μαρίας, [qui dum in æde D. V.] τὸν ἐν τοῖς Οὐρβικίου ἐν τῷ Στρατηγίῳ · ἐν τούτῳ σχολάζων ἐκ μικρᾶς ἡλικίας ὁ μέγας οὗτος ἀνὴρ, ἐν αὐτῷ καὶ τὰς εὐχὰς νυκτὸς καὶ ἡμέρας πρὸς Θεὸν ἀναπέμπων οὐ διελείμπανεν, ἀξιούμενος καὶ τῆς μεταλήφεως τοῦ ἁγίου σώματος καὶ τοῦ τιμίου ἅίματος Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. Εἰκότως οὖν ἐπιθυμίαν ἔσχεν, καὶροῦ καλέσαντος, ἐν αὐτῷ καὶ τὰς πνευματικὰς τῆς ἱερωσύνης λαβεῖν χάριτας. Ὄντως ἄλλη Σιὼν ἐδείχθης ἁγία τῆς μητρὸς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία, ὅτι καὶ ἐν σοὶ κατεπέμφη τὸ ἅγιον Πνεῦμα ἐπὶ τὸν θεῖον καὶ ἀποστολικὸν ἄνδρα · καὶ σὺ δὲ, ἄνθρωπε τοῦ Θεοῦ, ἐπιθυμίᾳ ἐπεθύμησας ἣν ἐπόθησας χάριν, ἧς ἐραστὴς τοῦ κάλλους ἐκ πολλῶν τῶν χρόνων ἐγένου, ἣν ἐν αὐτῷ τῷ ἁγιάσματι λαβεῖν ἐζήτεις.

[14] [prope baptisterium tonderetur in Clericum,] Τί οὖν γίνεται; Παρῆν ἔτοιμος ὁ ἀποθρίξαι πεπειραμένος τὴν τιμίαν ἐκείνου κεφαλὴν · ἐζήτουν ἰδιάζοντα τόπον · εὑρίσκεται ὁ ἄξιος τῷ ἀξίῳ. Τίς δὲ οὗτος; Τὸ ἅγιον βαπτιστήριον · εἰσφέρεται εἰς αὐτὸ, καὶ μὴ εὑρόντες ἐφ᾽ ᾧ καθεσθῆναι ἐχρῆν, προμηθείᾳ τοῦ κρείττονος, εὑρέθη εἰς τὸ κρηπίδωμα n τῆς σεπτῆς ἐφεξόμενος κολυμβήθρας · καὶ ἀβουλήτως αὐτοῦ τε καὶ τοῦ κείροντος, θείᾳ δὲ ὅμως βουλῇ, αἱ τρίχες πᾶσαι εἰς τὴν κολυμβήθραν ἐκπεπτώκασιν. Θαύματος ἄξια τὰ συμβάντα τῷ μεγάλῳ ἀνδρί. Ἡ γαρ ἤδη αὐτὸν ἀναγεννήσασα τιμία κολυμβήθρα, χεῖρα ἁπλώσασα τρόπον τινὰ, πάλιν μήτηρ γέγονεν δεξαμένη τὰς τρίχας αὐτοῦ. Καὶ προτύπωσις ὡς οἶμαι τοῦτο γέγονεν τοῦ μέλλοντος, ἀναγεννᾶσθαι δἰ αὐτοῦ τε καὶ τῆς ἁγίας σεπτῆς κολυμβήθρας, [capilli ejus in sacrum fontem deciderunt.] ἐν ταύτῃ βασιλευούσῃ πόλει, ἀναριθμήτου λαοῦ · οὐ γαρ δήναταί τις ἄστρα, ἢ ψάμμον θαλάσσης, ἢ κεφαλῆς τρίχας ἀριθμῷ καθυποβάλλειν, οὕτως οὐδὲ τοὺς τεχθέντας δἰ ὕδατος καὶ πνεύματος καὶ προσαχθέντας τῷ Θεῷ, βασίλειον ἱεράτευμα, ἔθνος ἅγιον, διὰ τοῦ ὁσίου ἀνδρὸς, ἰσχύσειν ἄν τις ἀνθρώπων ἐξαριθμήσασθαι. Οὐ δὲ τὸ ἕτερον o, ὅπερ ἐπεσημήνατο, φημὶ δὴ τὴν εἰς τὴν ἁγίαν κολυμβήθραν τῶν τριχῶν ἔμπτωσιν, ἄξιον παραδραμεῖν ἀνεξέταστον · πᾶσι γαρ τοῖς συμβεβηκόσι αὐτῷ μετὰ ἀκριβείας ἐπέσκηπτεν ὡς ἐκ Θεοῦ τὰ συμβαί νοντα δεχόμενος, καὶ παρεφύλαττεν μετὰ πολλῆς ἐπιμελείας. Ὡς οὖν ἐν τούτοις ταῦτα ἦν, ὥρισεν παρ᾽ ἑαυτῷ ἐξ ἐκείνης τῆς ὥρας μηκέτι λούσασθαι αὐτὸν, ἢ βρέξαι τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ ὕδατι κοινῷ · ὅνπερ ὄρον δεξάμενος ἐφύλαττεν, καὶ φυλάξας ἐπλήρωσεν, μείνας ἐν ἀλουσίᾳ μέχρι βίου ζωῆς αὐτοῦ, τηρήσας τὴν λέγουσαν ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ, Εὔξασθε καὶ ἀπόδοτε Κυρίῳ τῷ Θεῷ ἡμῶν, καὶ, Ἀγαθὸν ἀνδρὶ ὅταν ἄρη ζυγὸν ἐκ νεότητος αὐτοῦ.

[15] Καὶ τὰ μὲν περὶ τοῦ πρώτου βαθμοῦ τοιαῦτα. Τί δὲ λοιπὸν; [Postea Diaconus ordinatus] Μετ᾽ ὀλίγον καὶ Στέφανος ἄλλος ἀναδείκνυται. Ὑπεισελθὼν τῷ τῆς Διακονίας ζυγῷ, δυνατὸς ἐν ἔργῳ καὶ λόγῳ, πολλοὺς ῥυθμήσας τῷ ἑαυτοῦ βίῳ τε καὶ τρόπῳ, διδάξεταί τε πῶς δεῖ τὴν θείαν λειτουργίαν ἐκτελεῖν, καὶ ἐν οἴκῳ Θεοῦ ἀναστρέφεσθαι, ἤτις ἐστὶν ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ ζῶντος. Ἐνδιατρίψας οὖν χρόνον μικρὸν ἐν τῷ βαθμῷ τῆς Διακονίας κατὰ τοὺς θείους κακόνας, ἵνα εὐεργετήσῃ πλείονας, ἀνάγεται καὶ εἰς τὴν τῶν Πρεσβυτέρων καθέδραν, ἀπολαύει καὶ τῆς τιμῆς. [& anno ætatis 30 Presbyter,] Καὶ σκοπεῖτε, πῶς πάντα εἱρμῷ καὶ τάξει προβαίνει τὰ πνευματικὰ χαρίσματα ἐπ᾽ αὐτῷ, οὐ παρὰ καὶρὸν ἡλικίας, οὐκ ἐλλειπές τι ἔχων, πάντα πεπληρωμένα θείας χάριτος · λογιζόμεθα οὖν ὅτι τάξις τίς ἐστιν ἀρίστη καὶ ἀκολουθία, εἴπερ ἐν ἄλλῳ τινὶ, καὶ μᾶλλον ἐν τοῖς τῆς θεοσεβείας βαθμοῖς. Τριακονταέτης γαρ ὢν, χειροτονεῖται Πρεσβύτερος, εἰς μέτρον τέλειον φθάσας, καὶ κατὰ τὴν σωματικὴν ἠλικίαν. Ταύτην φαίνεται τιμήσας τὴν ἡλικίαν Χριστὸς ὁ ἐπὶ πάντων Θεὸς, βαπτισθεὶς τριακονταέτης, ὅλον ἐμὲ φέρων μετὰ τῶν ἐμῶν, ἵνα ἐγὼ μεταλάβω τῶν ἐκείνου διὰ τὴν καθ᾽ ὑπόστασιν ἔνωσιν. Ἡς οὖν ἀνέβη, καὶ εἰς τὴν τῶν Πρεσβυτέρων καθέδραν κατὰ τὸ Δαυῖτικὸν λόγιον ὑπωσάτωσαν αὐτὸν ἐν Ὲκκλησίᾳ λαῶν, καὶ ἐν καθέδρᾳ πρεσβυτέρων αἰνεσάτωσαν αὐτὸν · φαιδρύνει καὶ τοῦτον τῷ ἑαυτοῦ ὑποδείγματι, οὐχ ὁμοῦ σπαρεὶς καὶ ἀναδοθεὶς, ὡς ὁ μύθος ποιεῖ τοὺς γίγαντας, ἢ ὥσπερ οἱ αὐθημερινοὶ πλαττόμενοι πήλινοι τοῦ λαοῦ Προστάται, οὐ σχεδιάσας οὐ δὲ διώξας τὸν βαθμὸν, ἀλλ᾽ ὑπ᾽ αὐτοῦ διωχθεὶς, κατὰ τὸ, Ἔλεός σου, Κύρὶε, καταδιώξει με.

[16] [Cum alius datus esset Lazichenis Episcopus] Πάντα οὖν κατὰ τον θεῖον ὅρον καὶ νόμον τελέσας, καὶ ἀξιωθεὶς τῆς Ἱερατικῆς τάξεώς τε καὶ στάσεως, ἤδη καὶ ἐν ἐλπίδι γεγονὼς τῆς Λαζίχων προεδρίας, εἴργεται τῆς τοιαύτης φροντίδος · μετασκευάζει γαρ τὴν βουλὴν ὁ ἀεὶ τὰ κρείττονα καὶ ὑψηλότερα βουλευόμενος ὑπὲρ τῶν ἑαυτοῦ θεραπόντων Θεός · Οὐ γαρ ὡς αἱ βουλαὶ ὑμῶν ἡ βουλή μου, διὰ τοῦ Προφήτου λέγει Κύριος, ὅτι ἄνθρωπος ὁρᾷ εἰς πρόσωπον, Θεὸς δὲ εἰς καρδίαν. Ἐπεὶ οὖν διεσκεδάσθη τὸ σπούδασμα καὶ εἰς ἕτερον μετῆλθεν ἡ τοῦ Λαζίχου ἐπισκοπὴ, ἀνατρέχει πάλιν ὁ πανάριστος οὗτος εἰς ὴν ἐξ ἀρχῆς ἐπόθει βουλὴν τε καὶ πράξιν, πραγματεύεται καλῶς τὸν ἄσυλον πλοῦτον, μιμεῖται τὸν ἔμπειρον οἰκοδεσπότην, ὅστις ἐκβαλὼν ἐκ τῶν αὐτοῦ θησαυρῶν πάντα παλαιά τε καὶ νέα καὶ ἀποδόμενος, μαργαρίτην ὑπερεπλούτησεν · οὕτω καὶ ὁ θαυμάσιος, τὰ τοῦ βίου τερπνὰ καὶ τὴν αἴσθησιν ὑποσαίνοντα καλῶς ἀντηλλάξατο, δοὺς τὰ πρόσκαὶρα καὶ λαβὼν τὰ αἰώνια, διὰ τὸ ὑπερβάλλον μέγεθος τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ · μιμεῖται τοὺς ἁγίους Ἀποστόλους, οἵ τινες ἀφέντες ἅπαντα, ἠκολούθησαν τῷ Χριστῷ · δίδωσιν ἑαυτὸν ὅλον ἐπὶ τὸν μονήρη βίον · ἀμφιέννυται τὴν μοναχικὴν ἐσθῆτα, λόγῳ τὲ καὶ ἔργῳ καὶ σχήματι, τὴν φιλοσοφίαν ταύτην κτησάμενος ἔτι ἐκ κοιλίας μητρὸς αὐτοῦ · μιμεῖται μικροῦ δεῖν Ἡλίαν τὸν Θεσβίτην, καὶ Ἰωάννην τὸν Βαπτιστὴν, οἱ τὴν ὁδὸν τῆς ἀσκήσεως ὑποδεικνῦντες τοῖς βουλομένοις ταύτης ἀσπάσασθαι, [fit monachus] πρῶτοι τὴν ἔρημον ᾤκησαν. Ὁ δὲ μέγας Εὐτύχιος, οὐ τὴν ἔρημον, οὐ τὸν Κάρμηλλον ᾤκησεν · ἀλλὰ τὴν τῶν Ἀμασέων καταλαμβάνει μητρόπολιν, ἐκεῖσε πληρώσων αὐτοῦ τὴν ἐπιθυμίαν · διάκειται γαρ ἐν ταύτῃ τῇ πόλει μοναστήριον εὐαγὲς, [in monasterio SS. Meletii Seleuci & Vranii:] πάλαι συστὰν ὑπὸ τῶν ἁγιωτάτων Ἐπισκόπων Μελετίου καὶ Οὐρανίου καὶ Σελεύκου, μεγάλων καὶ θεοφόρων ἀνδρῶν · καὶ οἱ μὲν δύω, Μελέτιός φημι καὶ Σελευκος, τὴν τῶν Ἀμασέων ποιμάναντες ἁγιωτάτην Ἐκκλησίαν, ἐν αὐτῇ ὁσίως κεκοίμηνται, καὶ τὰς θαυματουργίας τῶν ἰάσεων ἐπιτελοῦσιν ἐκεῖσε μέχρι τῆς σήμερον.

[17] Φέρεται δὲ καὶ θαῦμα παράδοξον τοῦ μεγάλου Σελεύκου, ὅπερ ἔτι ὄντος ἐν σαρκὶ εἰργάσατο δἰ αὐτοῦ ὁ Θεός. [ex quibus Seleucus Ep. tempore famis] Λιμοῦ γαρ βαρυτάτου καταλαβόντος τηνικαῦτα τὴν χώραν, κίνδυνος ἦν οὐ μικρὸς, καὶ δὴ τοῦ σίτου παντελῶς ἐκφορηθέντος ἐκ τοῦ ὀρείου, ὅπερ ὀρεῖον καὶ μέχρι τῆς σήμερον. Μὴ φέρων p δὲ τὴν αἰτούντων ἐξ ἐνδείας ἐπίτασιν ὁ τηνικάδε ὀρειάριος, ἀπελθὼν πρὸς τὸν ὅσιον Σέλευκον, τὰς κλεῖς αὐτῷ προσέῤῥηξεν τοῦ ὀρείου, λέγων, Ὅτι ἐν τῷ ὀρείῳ σῖτος οὐκ ἔστιν, καὶ τὴν ὄχλησιν οὐ φέρω τοῦ λαοῦ. Λαβὼν οὖν τὰς κλεῖς ὁ Ἅγιος, ἔθηκεν αὐτὰς ἐν τῇ ἑαυτοῦ στρομνῇ, καὶ δἰ ὅλης τῆς νυκτὸς ἀπαύστως παρεκάλει τὸν Θεὸν, συνήθως δεῖξαι τὰ θαυμάσια αὐτοῦ, [horreum vacuum oratione implevit,] ὅπως θρέψῃ τὸν λαὸν αὐτοῦ. Πρωΐαςδὲ γενομένης, κατὰ τὸ σύνηθες εἰσελθόντων πρὸς τὸν Ὅσιον τῶν εὐλαβεστάτων Κληρικῶν, λέγει τῷ ὀπειαρίῳ, Λάβε τὰς κλεῖς, ἀδελφὲ, καὶ ἄπελθε, ποίησον τήν χρείαν τῶν δεομένων. Ὁ δὲ πάλιν μεθ᾽ ὅρκων διἳσχυρίζετο μὴ ἔχειν τὸ σύνολον τὸ ὀρεῖον σῖτον. Ἐπιμένοντος δὲ αὐτοῦ τῇ ἀπιστείᾳ, λέγει τοῖς Κληρικοῖς ὁ Μέγας, Εὐλογητὸς Κύριος, ἀπέλθετε μετ᾽ αὐτοῦ, γνῶτε εἰ ἀληθεύει. Τῶν δὲ λαβόντων τοῦ Ἁγίου τὴν εὐχὴν καὶ ἀπελθόντων, καὶ βουληθέντων ἀνοῖξαι τὴν θύραν, μόλις ἠδυνήθησαν ἐντὸς αὐτῆς γενέσθαι, ἐκ τῆς πληθύος τοῦ σίτου. Φέρεται δὲ καὶ καταγραφὴ τῆς ἐξόδου τοῦ σίτου μέχρι τῆς σήμερον οὕτως, [& Vranii sepulcrum miraculis claret,] Καὶ ἀπὸ τῆς προσευχῆς τοῦ ἁγίου Σελεύκου μυριάδες δέκα. Τὰ μὲν δὴ περὶ τοῦ μεγάλου Σελεύκου τοιαῦτα. Οὐρανίου δὲ τὸν ἐν Ἰβώροις θρόνον διακοσμήσαντος, κακεῖσε τελειωθέντος, μέχρι τῆς δέυρω ἰάσεις ὁ τάφος αὐτοῦ ἐπιτελεῖ · καὶ τοῦτο δηλοῦται ἐκ τῶν ἑκάστης ἡμέρας ἀνακειμένων ἀσθενῶν, ἐν ᾧ οἴκῳ κεκοίμηται ὁ Ὅσιος, οὐ κατ᾽ ἀξίαν, ἀλλ᾽ ὡς ἕκαστος ἔτυχεν εἰσελθὼν, προσεγγίζοντες τῷ τάφῳ τοῦ Ὁσίου, τῆς νόσου ἀπαλλα ττόμενοι τρέχουσιν ὑγιεῖς, δοξάζοντες τὸν Θεόν.

[18] Ἐν τούτῳ τοίνυν τῷ μεγάλῳ μοναστηρίῳ (ὅπερ εἰς ὕστερον πολυτρόπως ὕψωσεν καὶ ἐπλάτυνεν ἔντε εὐκτηρίοις οἴκοις, ἔντε λειτουργίᾳ θείᾳ, [& toti monastico ordini ibidem præsidet.] καὶ πρὸς ἐπὶ τούτοις προσόδων προσθήκαὶς) ὁ μέγας Εὐτύχιος ἠμφιάσατο τὸ μοναδικὸν σχῆμα. Περιζωσάμενος γοῦν τὴν ὀσφὺν ἐν ἀληθείᾳ, καὶ ἐνδυσάμενος τὴν πανοπλίαν τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ἀναδέχεται τὴν φροντίδα, ἤτοι Ἡγουμενίαν ὅλου τοῦ ὑπὸ τὴν μητρόπολιν μοναχικοῦ συστήματος, ὅθεν καὶ Καθολικὸς ὠνομάζετο, μηδὲν ἐκ τῆς ἀξίας έπαρθεὶς, μὴ λογισάμενος τὸ ὑψηλὸν ἐν καρδίᾳ, ἢ μετεωρισμὸν ἰδεῖν τοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ · πᾶσαν γαρ τοῦ βίου πρόσκαὶρον περιφάνειαν εἰς οὐδὲν θέμενος, ἤδη περιεφρόνησεν, ὅτι πᾶσα δόξα ἀνθρώπου ὡς ἄνθος χόρτου. Γίνεται οὖν, ὡς ἑις τῶν πάντων, ὁ μείζων καὶ ὁ πρῶτος πάντων, καθώς φησιν ο Κύριος, Ὁ θέλων ἐν ὑμῖν ἐ͂ιναι πρῶτος, ἔστω πάντων ἔσχατος, καὶ πάντων διάκονος· τὸ γαρ, Ἡγούμενόν σε κατέστησαν, γίνου ὡς ἑις ἐξ αὐτῶν, [annis decem.] ἀκριβῶς ἦν αὐτῷ μεμελετημένον. Ὡς δὲ πάντα καλῶς ἐποίησεν, καὶ ἐδίδαξεν χρόνον οὐκ ὀλίγον, δεκαετίαν διάγων ἐν τῇ αὐτῇ μονῇ, καὶ ἡγησάμενος αὐτῆς, καὶ πολλοὺς προσενέγκας τῷ Θεῷ, διὰ τῆς ἑαυτοῦ νουθεσίας τε καὶ διδασκαλίας, κατὰ τὸ θεῖον λόγιον, Ὁ ποιήσας καὶ διδάξας, οὗτος μέγας κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν, καὶ, Κρείσσων ὄνομα καλὸν ὑπὲρ πλοῦτον πολὺν · ἠξιώθη καὶ αὐτὸς ἀκοῦσαι τὸ, Εὖγε δοῦλε ἀγαθὲ καὶ πιστὲ, ἐπὶ ὀλίγα ἦς πιστὸς, ἐπὶ πολλῶν σε καταστήσω · ἐμφανής τε γέγονε τοσοῦτον, ὡς καὶ ἐξερεθῆναι αὐτὸν, ὑπὸ τὸν μόδιον ὄντα, κατὰ τὸ καὶόμενον καὶ κρυπτόμενον λύχνον, τεθῆναί τε ἐπὶ τὴν λυχνίαν, εἰς τὸ φωτισθῆναι πάντας ὑπ᾽ αὐτοῦ τοὺς τὴν οἰκουμένην οἰκοῦντας πιστοὺς, φανερωθῆναί τε αὐτὸν ὡς τὴν ὑπεράνω ὄρους κειμένην πόλιν. Πῶς οὖν ἔδει ταῦτα προβῆναι; Θεοῦ προνοία γίνεταί τις πρόφασις οἰκουμενικὴ, χρήζουσα τοῦ μεγάλου ἀνδρὸς, ἣ τις, ὡς οἶμαι, δἰ αὐτὸν καὶ μόνον γέγονεν, ἣ καὶ δἰ αὐτοῦ μόνου τῆς δεούσης διορθώσεως ἔτυχεν ὡδηχθήσεσθαι · ἡ δὲ πρόφασίς ἐστιν αὕτη.

CAP. III.

[19] Ἴστε πάντες, οἱ σπουδαῖοι καὶ φιλομαθεῖς, τὴν συγκροτηθεῖσαν ἐν ταύτῃ τῇ βασιλευούσῃ πόλει πέμπτην ἁγίαν Σύνοδον, [Ad Concitium V.] ἐπὶ τοῦ τῆς θείας λήξεως Ἰουστινιανοῦ, οὗ τὸν ζῆλον τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως οὐκ ἀγνοεῖτε οἱ ἐπιστάμενοι τὴν σπουδὴν, καὶ μεθ᾽ ὅσης προθυμίας καὶ ἐπιτάσεως τὴν συνέλευσιν τῶν τηνικαῦτα ἁγιωτάτων Ἐπισκόπων ἐποιεῖτο, ἐπὶ ἐξετάσει καὶ κατακρίσει τῶν τριῶν κεφαλαίων, τουτέστιν, τῶν συγγραμμάτων Θεοδωρήτου κατὰ τῶν δώδεκα κεφαλαίων τοῦ ἐν ἁγίοις Κυρίλλου, καὶ περὶ τῆς ἐπιστολῆς τῆς λεγομένης Ἴβα πρὸς Μάριν γεγράφθαι τὸν Πέρσην, καὶ περὶ Θεοδώρου τοῦ Μομψοεστίας, καὶ τῶν ὑπ᾽ αὐτοῦ βλασφημηθέντων Ἰουδαἳκῶν ληρημάτων, τῶν καὶ ἒξετασθέντων ἀκριβῶς καὶ δικαίως, καὶ ἀποδοκιμασθέντων ὑπ᾽ αὐτῆς τῆς ἁγίας οἰκουμενικῆς Συνοδου, καὶ εὐλόγως κατακριθέντων. Ὡς οὖν ἐκ πάσης πόλεως οἱ ἁγιώτατοι Ἐπίσκοποι μετεστέλλοντο, ἑις δὲ τῶν πάντων καὶ ὁ τῆς Ἀμασέων Μητροπολίτης ἦν, [pro Amaseno Metropolita accedens,] ὀφείλων εἰς τὴν Βασιλίδα τῶν πόλεων παραγενέσθαι ταύτης ἕνεκα τῆς ζητήσεως, καὶ ἀδυνάτως ἔχων τοῦτο πράξαι δἰ ἀσθένειαν σώματος, μᾶλλον δὲ τὸ πᾶν οἰκονομεῖτο διὰ τὸν ὅσιον ἄνδρα, ἵνα ὁ κεκρυμμένος θησαυρὸς φανερωθῇ, τί γίνεται; Προσέρχεται αὐτῷ ὁ ὁσιώτατος Ἐπίσκοπος, πρῶτον μὲν δἰ ἑτέρων γνησίων καὶ αἰδεσίμων ὀφειλόντων Πατέρων καταλαβεῖν αὐτὸν τὴν βασιλεύουσαν πόλιν, ἔπειτα δὲ καὶ δἰ ἑαυτοῦ παρακαλῶν, ὥστε ὑπακοῦσαι καὶ δοῦναι προθύμως ἑαυτὸν ἀντ᾽ αὐτοῦ παραγενέσθαι εἰς τὴν Σύνοδον, διὰ τὸ καὶ πολλὴν αὐτὸν ἔχειν γνῶσιν τῶν θείων δογμάτων τε καὶ γραφῶν. Εἴξας οὖν ταῖς παρακλήσεσιν, ὑπήκουσεν ὁ ταχὺς εἰς ὑπακοὴν ἔνθα σωτηρίας κέρδος ἦν, βραδὺς δὲ εἰς ὑπακοὴν ἔνθα ζημία καὶ βλάβος προύκειτο ψυχῆς.

[20] [monetur per visum] Ἐπειδὴ οὖν τὴν ἀρχὴν ἐδυσχέραινεν, ὡς Μωσῆς ὁ μέγας πάλαι ποτὲ τὴν εἰς Αἴγυπτον πορείαν ποιήσασθαι τῆς ἐλευθερίας ἕνεκα τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ, θεωρεῖ καὶ οὗτος ὁ νέος Μωσῆς, κᾂν μὴ βάτον καὶομένην, ἀλλὰ τρόπον τινὰ ὡς ὁ μέγας Ἀβραὰμ κλίβανον καὶόμενον · ἀκούει καὶ φωνῆς, οὐ τῆς λεγούσης, Μὴ προσεγγίσῃς ὦδε, ἢ τὸ, Λύσον τὸ ὑπόδημα ἐκ τῶν ποδῶν σου, ὅπερ δηλοῖ τὸ ἀποθέσθαι τὰ γεώδη καὶ σαρκικὰ φρονήματα · ἀλλ᾽ ὁμοίας ἀκούει φωνῆς, Ἀβραὰμ Ἀβραὰμ, κατ᾽ ἐμαυτοῦ ὤμοσα, λέγει Κύριος, εἰ μὴν εὐλογῶν εὐλογήσω σε, καὶ πληθύνων πληθυνῶ σε, καὶ ἔσται τὸ σπέρμα σου ὡς τὰ ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ · τοιοῦτοι γαρ καὶ τοσοῦτοι οἳ οὐκ ἐξ αἱμάτων, οὔτε ἐκ θελήματος ἀνδρὸς, οὔτε ἐκ θελήματος σαρκὸς, ἀλλ᾽ ἐξ ὕδατος καὶ πνεύματος, καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων πνευματικῶν χαρισμάτων τεχθέντες αὐτῷ υἱοί.

[21] [de conferendo sibi Patriarchatu:] Τίς δὲ ἡ ὅρασις ἣν ἐ͂ιδεν, καὶ φωνὴ ἣν ἤκουσεν ἐξαγγεῖλαι καλόν. Πάλιν Ἰωσὴφ, πάλιν Δανιὴλ γίνεται νέος, ὁ μέγας οὗτος ἀνὴρ · ἐθεώρουν γάρ φησιν ἐν ὁράματι τῆς νυκτὸς ἀστράγαλον χειρὸς δεσποτικῆς ἐν τῷ στερεώματι τοῦ οὐρανοῦ, καὶ τὸ ὑπερκείμενον ὄρος τοῦ εὐαγοῦς αὐτοῦ μοναστηρίου (ἔστιν γαρ αὐτὸ ὄρος λίαν ὑψηλὸν καὶ μετέωρον, ἐν ᾧ καὶ εὐκτήριος οἶκος τοῦ ἁγίου Μάρτυρος Θαλλελαίου ἐπῴκισται) καὶ ἤκουον φωνῆς λεγούσης μοι, καὶ τὸν ἀστράγαλον τῆς χειρὸς δεικνύντα μοι τὴν κορυφὴν τοῦ ὄρους, ὅτι ἐκεῖ γίνῃ Ἐπίσκοπος. Ποῖον ἄρα τὸ ὄρος εἰκάσειεν ἄν τις ἐκεῖνο; πλὴν τῆς βασιλίδος τῶν πόλεων (ὡς ἡ ἔκβασις ἔδειξεν) τῆς πολυτρόπως ὄντως οὔσης τῶν λοιπῶν ὀρέων τε καὶ πόλεων κορυφῆς, περὶ ὧν καὶ ὁ θεῖος Δαυῒδ λέγει, Ποτίζων ὄρη ἐκ τῶν ὑπερώων αὐτοῦ, ἐ͂ιτα γαρ τὰς Ἀγγελικὰς δυνάμεις, εἴτε τὰ αἰσθητὰ ὄρη τε καὶ πόλεις ἐν νοήσειέν τις, ἀμφοτέρωθεν ἔχει τὸ ἀληθές.

[22] Ὡς οὖν τὴν ὀπτασίαν ἐ͂ιδεν ταύτην, παρεκάλει τὸν δείξαντα Θεὸν, παραγαγεῖν μὲν τὴν λειτουργίαν ταύτην ἀπ᾽ αὐτοῦ, καὶ τὸν ὑπὲρ ἑνὸς ἑκάστου ἐπικείμενον κίνδυνον, [probatusq; Patriarchæ & Imperatori] δοθῆναι δὲ αὐτῷ μᾶλλον ἐν τῇ μελλούσῃ ζωῇ ἐν ἀπολαύσει γενέσθαι τῶν ἐπηγγελμένων τοῖς δικαίοις ἀγαθῶν, καὶ ἀκοῦσαι, Γίνου ἐπάνω δέκα πόλεων. Ἀλλ᾽ ὁ ἀνάγων νεφέλας ἐξ ἐσχάτων τῆς γῆς, καὶ ἀναλαβὼν ἐκ τῶν ποιμνίων τῶν προβάτων τὸν Δαυῒδ, χρίσας τὲ Προφήτην καὶ Βασιλέα Θεὸς, αὐτὸς καὶ τὸν πρᾷον ἄνδρα τοῦτον ἐκλεξάμενος, ἄγει εἰς τὴν μεγίσην τῶν πόλεων, ἧς προεῖπον αἰτίας ἕνεκεν, καὶ γίνεται παρὰ τῷ τηνικαῦτα ἁγιωτάτῳ Πατριάρχῃ. Μηνᾶς δὲ οὗτος ἦν, ὁ θεῖος καὶ λόγιος, ἀγγελικός τε καὶ προορατικὸς ἀνὴρ, ὃς καὶ τὸ μέλλον ἔσεσθαι προἳδὼν, προετρέπετο τὸν Εὐτύχιον μὴ ἀναχωρεῖν αὐτοῦ, τῷ τε εὐαγεῖ Κλήρῳ ὑποδεικνύων αὐτὸν ἔλεγεν, Ὅτι οὗτος ὁ μοναχὸς γίνεταί μου διάδοχος. Αὐτίκα οὖν ἀναπέμπει αὐτὸν πρὸς τὸν Βασιλέα, καὶ κινοῦνται παρ᾽ αὐτῷ οἱ λόγοι περὶ ἧς παραγέγονεν ὑποθέσεως · καὶ φανεὶς ἕτοιμος ἐκ πάσης παιδεύσεως, [in confutandis hæreticis,] θείας τε καὶ τῆς ἔξω, συναίρει λόγους μετὰ τῶν εἰωθότων αἱρετικῶν εἰς οὐδὲν χρήσιμον λογομαχεῖν ἐπὶ καταστροφῇ τῶν ἁπλουστέρων, οἵ τινες οὐκ ἴσχυον ἀντιστῆναι τῇ σοφίᾳ καὶ τῷ πνεύματι, ᾧ ἐλάλει. Λεγόντων γαρ τινῶν μὴ δεῖν ἀναθεματίζεσθα ι τοὺς μετὰ θάνατον φοραθέντας αἱρετικοὺς, αὐτὸς ἐκ τῶν θείων γραφῶν ἔπειθεν, ὅτι δεῖ ἀναθεματίζεσθα ι τούτους, λέγων ὅτι Ἰωσίας ὁ Βασιλεὺς, προφητείας αὐτῷ προμηνυσάσης, τὰ ὄστα τῶν ἐπιθυσάντων εἰς τὰς δαμάλεις μετὰ θάνατον ἀνασκάψας, κατέκαυσεν · παραπλησίως οὖνδεῖ καὶ τοῖς αἱρετικοῖς κεχρῆσθαι, καὶ μετὰ θάνατον αὐτοὺς ἀναθεματίζειν.

[23] Θαυμάσας οὖν ὁ Βασιλεὺς καὶ πάντες οἱ παρεστηκότες, [ab hoc] πολλῆς ἀποδοχῆς αὐτὸν καὶ τιμῆς ἠξίωσαν. Ἐξ αὐτῆς οὖν ἐν μείζονι παῤῥησίᾳ σχολάζων ἧν ἐν ταῖς βασιλικαῖς αὐλαῖς, καὶ πλέον ὁ τῆς γνώσεως αὐτοῦ πλοῦτος ἐξεφαίνετο παρὰ Θεῷ καὶ ἀνθρώποις · ἐ͂ιχεν γαρ αὐτὸν ὁ τῶν σκήπτρων Κύριος ἐν τῇ ἑαυτοῦ καρδίᾳ, μᾶλλον δὲ ὁ Βασιλεὺς τῶν βασιλευόντων, ὁ εἰδὼς τὰ πάντα πρὶν γενέσεως ἡμῶν, ὅτι οὓς προέγνω καὶ προώρισεν, τούτους καὶ ἐκάλεσεν καὶ ἐδόξασεν · καλεῖ δὲ καὶ τὸν μέγαν Εὐτύχιον εἰς τὸ μέτρον τῆς Ἀρχιερωσύνης, σὺν τιμῇ τε καὶ δόξῃ πολλῇ. [in illius demortui locum sub rogatur] Οὐ μετὰ πολλὰς γαρ ἡμέρας, καὶ ὁ προλεχθεὶς ὅσιος καὶ τοῦ Θεοῦ θεράπων Μηνᾶς, τὸν θρόνον διέπών τῆς βασιλευούσης πόλεως, ἐν γήρᾳ πίονι, πλήρης καὶ τῶν κατὰ Θεὸν ἡμερῶν ὑπάρχων, τοῦ ἀνθρωπίνου βίου ὑπεξελθὼν, τὴν μετ᾽ Ἀγγέλων καὶ τῶν ἁγίων Πατέρων ἠσπάσατο διαγωγὴν. Ὅτε οὖν ἐγνώσθη τῷ πιστωτάτῳ Βασιλεῖ τοῦ ὁσίου ἀνδρὸς ἠ κοίμησις, ἀγὼν ἄφατος καὶ σπουδὴ ἄμετρος τοῖς πολλοῖς ἦν εἰς τὸ προβάλεσθαι τοὺς μὴ ἀξίους τῆς Ἀρχιερωσύνης, ὑποσχέσεσι καὶ δωροδοκίαις βουλομένοις πεῖσαι τοὺς δυνάστας τοῦ Βασιλέως, εἰ ἴσως ἐπιτύχωσι τῶν ἐλπιζομένων. Ἀλλ᾽ ὁ πάντα ποιῶν καὶ μετασκευάζων Θεὸς, ἐτάζων δὲ καρδίας καὶ νεφρὸς, καὶ ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ καρδίαν Βασιλέως κατέχων μετὰ τῶν περάτων τῆς γῆς, κλίνει καὶ τὴν τοῦ γαληνοτάτου Βασιλέως καρδίαν εἰς τὸν ἄξιον ἄνδρα, καὶ μετὰ πολλοῦ τοῦ τάχους ἐπιτρέπει τινὶ τῶν ἐντίμων Ρἑφερενδαρίων q Πέτρος δὲ οὗτος ἦν, ἀναζητῆσαι καὶ συλλαβεῖν τὸν μέγαν Εὐτύχιον, φυλάξαι τε μετὰ τῆς πρεπούσης τιμῆς, ὅπερ καὶ γέγονεν.

[24] Ἀλλὰ ἀκούσατε καὶ οἴαν ὀπτασίαν φυλλαττόμενος ἐ͂ιδεν · ἔλεγεν γαρ ὁ Μέγας, [juxta visiones tam ipsi Eutychio] Ὅτι τῇ νυκτὶ ἐκείνῃ ὑπενόουν οἶκον μέγαν διάφωτον ἐ͂ιναι, καὶ κλίνην εὐπρεπῶς ἐστρωμένην, ἐφ᾽ ἣν ἀνέκειτο γυνὴ ὀνόματι Σοφία, ἡ καὶ προσκαλεσαμένη με, ὑπεδείκνυέν μοι κόσμια · Εἶτα μετὰ · τοῦτο ἐθεώρουν τὸ παρακείμενον ἡλιακὸν τῷ οἴκῳ, ὅτι, χίονος ἦν πεπληρωμένον, καὶ παιδίον ἱστάμενον ἐν τῷ ἡλιακῷ, ὀνόματι Σωτήριχος, ὅπερ καὶ ἤμελλεν ἐκ τοῦ ἡλιακοῦ πίπτειν · φθάσας δὲ ἀνειλόμην αὐτὸ ἐκ τῆς χίονος καὶ τοῦ μὴ πεσεῖν. Τί δὲ ἄρα τοῦτο ἐσήμαινεν; ἢ τὴν καλιεργίαν τῶν πραγμάτων τῆς ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας, τοῦτο γαρ τὰ κόσμια · ὁμοίως δὲ καὶ τὸ ἐν χίονι τὸ παιδίον εῖναι, τὸ ἐν χειμασίᾳ τὰ δογματικὰ ὑπάρχειν · ἑκάτερα δὲ τῆς δεούσης ἔτυχε διορθώσεως διὰ τῆς ἐπιστασίας καὶ κυβερνήσεως τοῦ ὁσίου ἀνδρός. [quam Imperatori oblatas:] Ὅτε οὖν προέβη τὰ τῆς παραφυλακῆς, θαῤῥεῖ τὴν βουλὴν, ἣν ἐξ ἀρχῆς ἔσχεν περὶ αὐτοῦ ὁ φιλόχριστος Βασιλεὺς, τῷ τε εὐαγεῖ Κλήρῳ καὶ τῇ ἱερᾷ Συγκλήτῳ. Καὶ πληροφορήσας, ὡς καὶ θείαν ὀπτασίαν ἐ͂ιδεν περὶ αὐτοῦ, κοιμηθεὶς ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ ἁγίου Πέτρου τοῦ κορυφαίου τῶν Ἀποστόλων ἐν τῷ Ἀθύρα (καὶ γαρ ἦν ἔχων ἐκεῖ πρόκενσον) ἑωρακέναι γαρ ἔφασκεν τὸν κορυφαῖον τῶν Ἀποστόλων καθ᾽ ὕπαρ, ὑποδεικνύντα αὐτῷ τὸν μέγαν Εὐτύχιον, καὶ λέγοντα, Ὅτι τοῦτον ποίησον Ἐπίσκοπον γενέσθαι. Μεθ᾽ ὅρκων οὖν πολλῶν διἳσχυρίζετο ταῦτα οὕτως ἔχειν. Θεωρήσαντες οὖν τὴν ἔνστασιν τοῦ Βασιλέως, καὶ ὅσην σπουδὴν μετά τινος θείας ἐλλάμψεως ἐπεδείκνυτο, πάντες ὁμοθυμαδὸν, κοινῇ γνώμῃ, κοινῇ ψήφῳ, μίᾳ φωνῇ, πρὸ τοῦ καὶροῦ, τὸ Ἄξιος, Ἄξιος ἔκραζον.

[25] Ὅτε οὖν πάντα κατὰ τάξιν καὶ κατὰ τοὺς θείους κανόνας προέβαινον, ἔφθασεν ὁ καὶρὸς τῆς τῶν ἀρχιερατικῶν χειρῶν ἐπιθέσεως ἤ τοι τελειώσεως ἐπὶ τὸν ἑαυτῶν πατέρα καὶ διδάσκαλον, προσφέρεται τῷ ἁγίῳ θυσιαστηρίῳ , [& ex Cleri C P. consensu ordinatur,] ὁ μέλλων αὐτῷ προσάγειν πολλοὺς Ἱερεῖς τὲ καὶ Ἀρχιερεῖς · τελειοῦται διὰ τῆς αὐτῶν χειρός τε καὶ εὐχῆς, καὶ τῶν θεοπαραδότων σεπτῶν λογίων · χρίεται τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, μᾶλλον δὲ ἁγιασθεὶς ἀνταγιάζει τοὺς συμπαρόντας Ἀρχιερεῖς · αἴρει ἐπὶ τοῦ ὤμου τὸν τύπον τοῦ πεπλανημένου προβάτου · ἀνέρχεται εἰς τὴν ὑψηλὴν καθέδραν· ἐνιδρύεται τῷ θρόνῳ · μιμεῖται τὸν Ἀρχιποίμενα Χριστὸν ἐις οὐρανοὺς ἀνερχόμενον · φθέγγεται καὶ αὐτὸς τὴν συναπτικὴν καὶ συνδεκτικὴν, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν συντηρητικὴν φωνὴν, λέγων παντὶ τῷ λαῷ, Εἰρήνη πᾶσιν, ἣν καὶ ὑπὸ πάντων ἀντέλαβεν · καλῶς γαρ ὁ θεῖος Δαυῒδ προανεφώνησεν περὶ αὐτοῦ τὸ, Ὡς ἐμεγαλύνθη τὰ ἔργα σου, Κύριε, πάντα ἐν σοφίᾳ ἐποίησας · παντα γαρ τὰ γεγενημένα εἰς αὐτὸν, πάσης θείας σοφίας ἐστὶν ἀνάπλεα, καὶ πάντας ἀνθρώπους πιστοὺς εὐχραίνειν δυνάμενα.

[26] Καλὸν δὲ γνῶναι ἡμᾶς καὶ τὸν ἀριθμὸν τῶν ἐτῶν τοῦ ἀνδρὸς, [anno atatis 40,] πῶς καὶ οὗτος τέλειος καὶ πληρέστατος συνέδραμεν. Τεσσαρακονταέτης γαρ ὢν χειροτονεῖται Πατριάρχης · ἔπρεπε γαρ τῷ τελείῳ πάντα τέλεια ἔχειν. Εὑρίσκομεν γαρ καὶ τὸν ἀριθμὸν τοῦτον πολλαχῶς τιμώμενον, ὡς μυστικὸν καὶ τέλειον παρὰ τῇ θείᾳ γραφῇ. Καὶ πρῶτος Ἰσαὰκ, ὁ μονογενὴς υἱὸς τοῦ Ἀβραὰμ, τεσσαρακονταέτης γενόμενος, τὴν Ρἑβέκκαν ἠγάγετο, ἐν παρθενίᾳ τὸν Κρόνον ἐκεῖνον διαγαγῶν, ὅστις τύπον φέρει τοῦ κατὰ Χριστὸν μυστηρίου, καὶ τῆς ἐξ ἐθνῶν Ἐκκλησίας. Τί δὲ καὶ Μωσῆς, [Numeri hujus mysteria.] ὁ μέγας καὶ θεράπων Θεοῦ, οὐχὶ τεσσαράκοντα χρόνων γενόμενος ἐπεσκέψατο τοὺς ἀδελφοὺς αὐτοῦ ἐν Αἰγύπτῳ; ὃς ἰδὼν τὸν ἀδικούμενον, ἠμύνατο καὶ ἐποίησεν ἐκδίκησιν τῷ καταπονουμένῳ πατάξας τὸν Αἰγύπτιον · πληρωθεισῶν δὲ αὐτῷ πάλιν ἐτῶν τεσσαράκοντα ἐν τῇ Μαδιὰμ, ἀξιοῦται τῆς θεοφανείας ἐκείνης, ἣν ἐ͂ιδεν ἐν τῷ ὄρει Σινᾶ, ὅτι ἡ βάτος ἐκαίετο πυρὶ καὶ οὐ κατεκαίετο, ἤκουσεν δὲ καὶ φωνῆς λεγούσης, Ἰδὼν ἐ͂ιδον τὴν κάκωσιν τοῦ λαοῦ μου τοῦ ἐν Αἰγύπτῳ, καὶ τοῦ στεναγμοῦ αὐτῶν ἤκουσα, καὶ κατέβην τοῦ ἐξελέσθαι αὐτοὺς, δεῦρο ἀποστείλω σε εἰς Αἴγυπτον. Τί τοῦτο δηλοῖ; Οὐχὶ τὸ χειροτονηθῆναι αὐτὸν Ἀρχιερέα καὶ λυτρωτὴν τῶν ὑιῶν Ἰσραὴλ; Πῶς δὲ καὶ τὰ θεῖα λόγια ἐδέξατο, δακτύλῳ Θεοῦ γεγραμμένα ἐν ταῖς πλαξίν; οὐχὶ τεσσαράκοντα ἡμέρας καὶ νύκτας νηστεύσας, ἐν αἷς ἐδιδάχθη καὶ τὰ τῆς καὶνῆς διαθήκης μυστήρια. Καὶ Μωσῆς μὲν εἰκότως τοῦ διπλοῦ ἔχρησεν ἀριθμοῦ, νόμος ὢν καὶ ὑπὸ νόμον· ἀτελὴς γαρ ὁ νόμος, οὐχ οὕτως δὲ οἱ τῆς χάριτος ὑπηρέται. Τί δὲ καὶ ὁ τῶν πάντων σωτὴρ καὶ λυτρωτὴς Χριστὸς Ἰησοῦς, ὁ τοῦ νόμου πληρωτὴς, οὐχὶ καὶ αὐτὸς φαίνεται τιμήσας τὸν ἀριθμὸν τοῦτον; τεσσαράκοντα γαρ ἡμέρας καὶ νύκτας νηστεύσας, πάντα πειρασμὸν καὶ πᾶσαν προσβολὴν τοῦ ἐχθροῦ δεξάμενος, ἔδωκεν ἐξουσίαν τῷ ἀνθρωπίνῳ φυράματι πατεῖν ἐπάνω ὄφεων καὶ σκορπίων, καὶ ἐπὶ πᾶσαν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ. Μετὰ δὲ τὴν ἀνάστασιν οὐχὶ διαφόρως συναλιξόμενος τοῖς ἁγίοις᾽ Αποστόλοις καὶ μαθηταῖς τῇ τεσσαρακοστῇ ἡμέρᾳ, εὐλογήσας αὐτοὺς διέστη ἀπ᾽ αὐτῶν, καὶ ἀνεφέρετο εἰς τὸν οὐρανὸν, εἰρήνην καταλελοιπὼς αὐτοῖς, καὶ δἰ αὐτῶν τῇ ἑαυτοῦ Ἐκκλησίιᾳ, ὴν περιεποιήσατο τῷ ἰδίῳ αἵματι; Καὶ ταῦτα μὲν ἐκ πολλῶν ὀλίγα παρεθέμην, δεῖξαι βουλόμενος ὅτι πάντα τὰ εἰς τὸν ὅσιον ἄνδρα γεγονότα, μετά τινος θείας χάριτος καὶ θεωρίας προήρχετο.

CAP. IV.

[27] Τίς δὲ λοιπὸν γίνεται; Ὅτε τὰ τῆς χειροτονίας προέβη, καὶ ἐνεδύσατο τὴν ἐξ ὕψους δύναμιν, ἐκάθισέν τε καὶ ἐπ᾽ αὐτὸν παραπλησίως, ὡς ἐφ᾽ ἕνα τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, [Plenus Spiritu sancto] ὁ διὰ τῶν πυρίνων γλωσσῶν δοθεὶς αὐτοῖς ἁγιασμὸς, καὶ πλησθεὶς πνεύματος ἁγίου ἤρξατο λαλεῖν, καθὼς τὸ πνεῦμα ἐδίδου ἀποφθέγγεσθαι· πρεπόντως ἄν τις ἁρμώσειε τῷδε τῷ τόπῳ τὸ χωρίον ὅλης τῆς γραφῆς ταύτης, Ἦσαν δὲ ἐν Ἱερουσαλὴμ ἄνδρες εὐλαβεῖς ἀπὸ παντὸς ἔθνους τῶν ὑπὸ τὸν οὐρανόν. Τῷ ὄντι γαρ ἀπὸ παντὸς ἔθνους συνήχθησαν οἱ εὐλαβέστατοι Ἐπίσκοποι, ἐν τῇ νέᾳ Ἱερουσαλὴμ Κωνσταντινουπόλει, [hæreticos confudit,] ἕνεκεν ἦς προεῖπον αἰτίας τῶν τριῶν κεφαλαίων. Ὡς οὖν συνῆλθεν τὸ πλῆθος καὶ συνεχύθη, ἤκουον αὐτοῦ λαλοῦντος ἑτέρᾳ γλώσσῃ πρὸς τὰς ἀλλογλώσσους τῶν αἱρετικῶν γλώσσας · ἑτέρα γάρ ἐστιν ἡ ὀρθὰ λαλοῦσα, πρὸς τὴν διεστραμμένα φθεγγομένην, τῇ ἰδίᾳ διαλέκτῳ · τουτέστιν, τῇ ὀρθῇ ὁμολογίᾳ τῆς πίστεως αὐτοῦ, κατὰ τῶν λαλουντων ἀδικίαν ἐν ὑπερηφανείᾳ κατὰ τοῦ ὑψίστου Θεοῦ · ὅθεν καὶ καθεῖλεν αὐτοὺς εἰς τέλος ἡ πυρωθεῖσα γλῶσσα τοῦ ὁσίου ἀνδρὸς, συνεργίᾳ τοῦ ἁγίου Πνεύματος καὶ τῶν συμπαρόντων ἁγιωτάτων Ἐπισκόπων, ὡς Μωσῆς ἐκεῖνος, μετὰ τοῦ Ἱσραηλίτου γενόμενος καὶ πατάξας τὸν Αἰγύπτιον· σκότος γαρ καὶ βδέλυγμα τοῖς ἀληθινοῖς Ἱσραηλίταις τὰ τῶν αἱρετικῶν δόγματα, ὅθεν καὶ εἰς τὴν ἄμμον θάπτονται βαρέως ὑπ᾽ αὐτῶν καταδικαζόμενα.

[28] Τὰ γαρ κινηθέντα καὶ πραχθέντα καὶ περατωθέντα ἐν τῇ μεγάλῃ πέμπτῃ Συνόδῳ, πάντες ἴστε οἱ ἀκριβεῖς ἐπιστήμονες, καὶ οὐ χρὴ νῦν λέγειν τι περὶ αὐτῶν, ἢ καὶ οἱ ἀγνοοῦντες τοῖς τηνικαῦτα πραχθεῖσιν μαθήσεσθε τὴν ἀκρίβειαν. Ἁρμῶσαι δὲ δεῖ ἐνταῦθα καὶ τὸ ὑπὸ τοῦ ἁγίου Δαυῒδ εἰρημένον, οἱ Ἱερεῖς σου ἐνδύσονται δικαιοσύνην, [& fidem explicavit] καὶ οἱ Ὅσιοί σου ἀγαλλιάσονται · καὶ τὸ ὑπὸ τοῦ Ἀποστόλου Παύλου πάλιν, Ἑνδύσασθε τὴν πανοπλίαν τοῦ πεύματος, ἐν ᾧ δυνήσεσθε πάντα τὰ βέλη τοῦ πονηροῦ τὰ πεπυρωμένα σβέσαι. Ὡς οὖν ἐνδυσάμενος τὸν θώρακα τῆς δικαιοσύνης, καὶ ὑποδησάμενος τοὺς πόδας ἐν ἐτοιμασίᾳ τοῦ Εὐαγγελίου τῆς εἰρήνης, ἐν πᾶσιν ἀναλαβὼν τὸν θυραιὸν τῆς πίστεως, ἐδέξατο καὶ τὴν περικεφαλαίαν τοῦ σωτηρίου, καὶ τὴν μάχαιραν τοῦ πνεύματος, ὅ ἐστιν ῥῆμα Θεοῦ· ἐξέτεμεν τε τὰς ἀκάνθας, καὶ τὰς τραχεῖς ὁδοὺς λίας πεποίηκεν, διαῤῤίψας τοὺς λίθους, φημὶ δὴ τοὺς βρασφημούντων αἱρετικῶν λόγους,ἑκ τῆς ὀρθῆς ὁδοῦ τῆς ἀληθινῆς πίστεως, καὶ τὸ μεσότυχον τοῦ φραγμοῦ λύσας, εἰρηνεύσας τε τὰς ἁγιωτάτας τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησίας, διὰ τῆς τῶν ὀρθῶν δογμάτων ὑφηγήσεως καὶ ὁμολογίας. Γέγονέν τε πρᾶγμα θαυμαστὸν, καὶ τῆς ἐκείνου ψυχῆς ἄξιον, [in es Synodo,] ὅπερ ὡς οἶμαι, μᾶλλον δὲ οἶδα σαφῶς, ὅτι οὐδέπω γεγένηται, ἢ γενήσεται. Πολλῶν γαρ διαφόρων συγκροτιθεισῶν ἐν διαφόροις καὶροῖς καὶ τὸποις ἁγίων Συνόδων, ἐξότε τὰ Χριστιανῶν συνέστη, οὐδεὶς μέμνηται ὅτι τέσσαρες ὁμοῦ Πατριάρχαι συνελθόντες ἑκκλησίασαν, εἰ μὴ ἐπὶ τοῦ μεγάλου καὶ θείου ἄνδρὸς Εὐτυχίου. Πασῶν γαρ τῶν ἀμφισβητήσεων, οὐ βία, οὐκ ἀνάγκῃ, οὐκ ἀντιπαθῶς, οὐ προπαθῶς, ἀλλὰ ἀποδεικτικῶς καὶ πειθανῶς διαλυθεισῶν, εἰρήνη τις βαθεῖα καὶ μεγάλη γαλίνη τῇ τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησίᾳ γεγένηται.

[29] [cui 4 Patriar. hæ ad fuerunt,] Οἱ γαρ τέσσαρες Πατριάρχαι, ὅ τε τῆς πρεσβυτέρας Ῥώμης Βιγίλιος, καὶ ὁ τῆς νέας Ῥώμης Κωνσταντινουπόλεως· Εὐτύχιος οὗτος ὁ μέγας, καὶ ὁ τῆς μεγαλοπόλεως Ἁλεξανδρείας Ἀπολινάριος, καὶ Δομνῖνος ὁ Θεουπόλεως, ἑνωθέντες ἀλλήλοις, τρόπον τινὰ ὡς τὸ ἐκ τεσσάρων στοιχείων σῶμα, σύμψυχοι καὶ ἒν γενόμενοι, ἓν φρονοῦντες, ἀλλήλων τὰς χεῖρας συμπλέξαντες, κατὰ τὸ ψαλμικὸν λόγιον τὸ φάσκον, Ποταμοὶ κροτήσουσιν χειρὶ ἐπὶ τὸ αὐτὸ, τὰ ὄρη ἀγαλλιάσονται · καὶ τὸ ὑπὸ τοῦ Ζαχαρίου λεχθὲν, Ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἔκστασις Κυρίου ἐπ᾽ αὐτοὺς μεγάλη, καὶ ἐπιλήψεται ἔκαστος τῆς χειρὸς τοῦ πλησίον αὐτοῦ, καὶ συμπλακήσεται ἡ χεῖρ αὐτοῦ πρὸς χεῖρα τοῦ πλησίον αὐτοῦ, καὶ Ἰούδας παρατάξεται ἐν Ἱερουσαλὴμ, καὶ συνάξει τὴν ἰσχὺν πάντων τῶν λαῶν κυκλῶθεν · τοιαύτη τις ὄντως ἀποτελεσθεῖσα χρυσὴ καὶ μεγάλη σειρὰ τετρακτὺς, εἰσελθόντες εἰς τὸν ναὸν τοῦ Θεοῦ, τὴν ἁγιωτάτην φημὶ μεγάλην Ἑκκλησίαν, τὴν θείαν λειτουργίαν καὶ τὴν ἀναίμακτον θυσίαν ἐξετέλεσαν, ἅπαξ καὶ μόνον ἀκολουθήσαντες τῷ δεσπότῃ καὶ ἀρχιποίμενι Χριστῷ · ὃς μιᾷ προσφορᾷ τετελείωκε τοὺς πάντας, ἅπαξ πεποθὼς ἐπὶ συντελείᾳ τῶν αἰώνον · τὸ γαρ τοῦ Ἱερέως πάρειμι, ὃς ἅπαξ τοῦ ἐνιαυτοῦ εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων εἰσερχόμενος τὴν τοπικὴν ἐπετέλει καὶ σκιώδη λατρείαν.

[30] Οὗτοι δὲ οἱ νοητοὶ τέσσαρες ποταμοὶ, τὰς ἐπιτρίψεις ἄραντες τῶν λογικῶν ὀρέων, κατὰ τὸ, [& tria capitula damnaverunt.] Ἀροῦσιν οἱ ποταμοὶ ἐπιτρίψεις αὐτῶν (ζπῖλος γάρ τις καὶ ῥύπος ἐστὶν αἰ τῶν αἱρετικῶν δογματοποιΐαι τοῖς πιστοῖς) ἃς καὶ ἐξέῤῥιψαν ἀπὸ φωνῶν ὑδάτων πολλῶν, τουτέστιν ἀπὸ γραφικῶν καὶ πατρικῶν μαρτυριῶν, ἀγαλλίασίν τε καὶ εὐφροσύνην παρέσχεν τοῖς ἁγίοις ὄρεσι, λέγω δὴ ταῖς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίαις. Τίς οἶδεν, τίς ἢκουσεν τοιαῦτα; Καλοὶ μὲν, καὶ λίαν καλοὶ οἱ ἐκ τοῦ παραδείσου τέσσαρες ἐξερχόμενοι ποταμοὶ, ἀξιεπαινετώτεροι δὲ καὶ οἱ τέσσαρες οὗτοι οἱ εἰς τὸν παράδεισον εἰσελθόντες · παράδεισος γαρ ἡ τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησία, εἰς ην κατεφυτεύθησαν, εἰς ὄρος κληρονομίας, εἰς ἕτοιμον κατοικητήριον ὃ κατειργάσατο Κύριος, ἁγίασμα ὃ ἡτοίμασαν αἱ χεῖρες αὐτοῦ, Κύριος βασιλέυων τὸν αἰῶνα καὶ ἐπ᾽ αἰῶνα καὶ ἔτι. Τῆς ἑνώσεως τοίνυν ἐκ τῆς συμφωνίας τούτων γεγενημένης, ἅρματα Φαραὼ καὶ τὴν δύναμιν αὐτοῦ ἔῤῥιψεν εἰς θάλασσαν, καταποντίσας τοὺς ἐπιλέκτους τριστάτας τῶν αἱρέσεων, τὴν τῶν τριῶν κεφαλαίων δυσσέβειαν, ὁ κραταιὸς καὶ δυνατὸς ἐν πολέμῳ Κύριος ὁ Θεὸς ἡμῶν · πρόδηλον ὡς τοῦ νέου Μωϋσέως τὴν χεῖρα ἐκτείναντος, καὶ τῇ ῥάβδῳ, τουτέστιν τῷ σταυρῷ, ἐμπνίξαντος υἱοὺς τοὺς τῆς ἀπειθείας εἰς τὸ ὕδωρ τῆς θαθάσσης, οἱ δὲ υἱοὶ Ἰσραὴλ ἐπορεύθησαν διὰ ξηρᾶς ἐν μέσῳ τῆς θαλάσσης.

[31] Ὅτε οὖν γέγονεν μία ποίμνη, καὶ ἑις ποιμὴν οἱ τέσσαρες ποιμένες, [Postea ecclesiam suam rexit Eutychius] τῇ ὁμοφροσύνῃ καὶ τῇ ὀρθοδοξίᾳ, καὶ πᾶσα εὐταξία κατεφυτεύθη εἰς τοὺς Ἱερεῖς Κυρίου καὶ εἰς τὸν λαὸν αὐτοῦ, ἀπελύθη ἕκαστος τῶν Ἱερέων καὶ Ἀρχιερέων εἰς τὴν ἰδίαν πόλιν, καὶ πρὸς τὸν λαὸν αὐτοῦ μετὰ χαρᾶς μεγάλης. Ἀλλὰ τότε μὲν ἐπὶ πολὺν χρόνον ἔσχον εἰρήνην αἱ πανταχόθε τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησίαι, πορευόμεναι καὶ οἰκοδομούμεναι τῷ φόβῳ Κυρίου, καὶ τῇ παρακλήσει τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐπληθύνοντο · ὑπελείφθη δὲ μόνος οὗτος, ὁ κατὰ πάντα νέος Ἱακὼβ καὶ μέγας Πατριάρχης Εὐτύχιος, ὡς ἐκεῖνος πάλαι ποτὲ πρὸς τῇ διαβάσει τοῦ Ἰαβὼκ r χειμάῤῥου παλαίων, οὐ πρὸς ἄνθρωπον τοιοῦτον ἥ τις ἡ πάλη (ὁ γαρ ἄνθρωπος ἐκεῖνος ἦν, ὃς καὶ ηὐλόγησεν τὸν Ἰακὼβ, μετονομάσας αὐτὸν Ἰσραὴλ ἀντὶ Ἰακώβ, λέγων, Ὅτι ἐνίσχυσας μετὰ Θεοῦ παλαῖσαι) ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχὰς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας , [pastorali solicitudine Iacobo comparandus,] τούς τε ὁρατοὺς καὶ νοητούς. Μόνος γαρ ὑπὲρ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν τὸν πόλεμον ἠγωνίσατο, μόνος τὴν μέριμναν τῶν Ἐκκλησιῶν ἀνεδέξατο, ἀντικαθιστάμενος μέχρις αἵματος νυκτὸς καὶ ἡμέρας πρὸς τοὺς τῆς ἀληθείας ἐχθρούς. Μὴ φειδόμενοι γαρ οἱ βαρεῖς καὶ ἀβαρικοὶ λύκοι τοῦ λογικοῦ ποιμνίου, ὅλην τὴν ἡμέραν οὐ διέλιπον πολεμοῦντες, καὶ κακῶν ἐφευρέσεις ποιούμενοι, λαλοῦντες διεστραμμένα, καὶ αἰχμαλωτίζοντε ς ψυχὰς ἁπλουστέρων.

[31] [annis 12 in plena pace,] Χρόνον γοῦν οὐ μέτριον ἐκθρέψας καὶ αὐτὸς ὁ τοῦ Θεοῦ θεράπων τὸ ἐμπιστευθὲν αὐτῷ ποίμνιον, παρὰ τοῦ ἀρχιποίμενος Χριστοῦ, ἐπὶ ὕδατος ἀναπαύσεως καὶ εἰς τόπον χλόης αὐτὸ κατασκηνώσας, τὸ ἰσχυρὸν φυλάξας, τὸ συντετριμμένον καταδήσας, τὸ ἠσθενικὸς ἐνισχύσας, καὶ τὸ πεπλανημένον ἐπιστρέψας λόγοις ποιμαντικῆς ἐπιστήμης ἐμπείρου ποιμένος, ἔμενεν συγκαιόμενος τῷ καύσωνι τῆς ἡμέρας καὶ τῷ παγετῷ τῆς νυκτὸς, κατὰ τὸν Πατριάρχην Ἱακὼβ, ὃς ὑπὲρ Λίας τέ φημι καὶ Ρἁχὴλ ἐδούλευσεν τῷ Λάβαν, ποιμαίνων τὰ πρόβατα τέσσαρα καὶ δέκα ἔτη χρόνον. Ἁλλ᾽ ὁ μὲν ὑπὲρ ἀλόγων προβάτων τοιούτους ὑπέμεινεν κόπους καὶ πόνους, ὧν καὶ ὁ μισθὸς εὔδηλος (τὰ γαρ τῆς ὑψηλοτέρας θεωρίας, ὅτι ἡ τοῦ Ἰακὼβ συζυγία πρὸς τὰς δύο ἀδελφὰς, τύπος ἦν τῆς ἐξ ἰουδαίων καὶ ἐξ ἐθνῶν Ἐκκλησίας, ἃς ἐνυμφεύσατο Χριστὸς ὁ ἐπὶ πάντων Θεὸς, ἓτερον ἂν ἔχοι λόγον) οὗτος δὲ ὁ μέγας Εὐτύχιος καὶ τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος, τὸν ἰσάριθμον τῶν Ἀποστόλων δωδεκαέτη χρόνον ποιμάνας τὴν λογικὴν ποίμνην τοῦ Χριστοῦ, ἣν αὐτὸς ὁ ἀρχιποιμὴν παραδέδωκεν τῷ κορυφαίῳ τῶν Ἀποστόλων Πέτρῳ, λέγων, Εἰ ἀγαπᾶς με καὶ φιλεῖς με ποίμαινε τὰ πρόβατά μου, καὶ βόσκε τὰ ἀρνία μου, πάντα τὰ τῷ σταυρῷ σεσημειωμένα καὶ ποικίλα ταῖς ἀρεταῖς, εἰς μίαν μάνδραν καὶ αὐλὴν μίαν, τὴν ἁγὶαν καθολικὴν καὶ Ἀποστολικὴν Ἐκκλησίαν συναθρόισας ἐφύλαξεν, ἀλλοτρίῳ μὴ δουλεύσαντα ἢ ἀκούσαντα πώποτε · τὰ γαρ ἴδια πρόβατα διὰ παντὸς, ἀκούει τῆς φωνῆς τοῦ ἀληθινοῦ ποιμένος. Οὐ γαρ μισθωτὸς ἐγεγόνει ποιμὴν, ἢ ὡς κλέπτης καὶ ληστὴς, ἢ ξένος καὶ ἀλλότριος εἰς τὴν μάνδραν εἰσεπήδησεν, ἀλλὰ θείῳ νόμῳ καὶ τάξει ἀρίστῃ, μετὰ τῆς πρεπούσης εὐταξίας καὶ χάριτος, ἡρμώσθη αὐτῷ ἡ τοῦ Θεοῦ Ἑκκλησία, ἣν καὶ παρέστησεν παρθένον ἁγνὴν τῷ Κυρίῳ.

[32] [usq; dum invidia dæmonis turbatæ sunt res,] Ἀλλ᾽ οὐκ ἤνεγκεν ἐπὶ πολὺ ὁ φθονερὸς καὶ μισόκακος διάβολος, ὁ ἀλαζὼν καὶ ὑπερήφανος, ὁ λέγων, Τῇ ἰσχύἳ μου καταλήψομαι τὴν οἰκουμένην ὅλην ὡς νοσιὰν, καὶ ὡς καταλελημμένα ὠὰ ἀρῷ, καὶ τῇ χειρί μου ἀφελῶ ὄρια ἐθνῶν, βλέπων εὐθηνουμένην καὶ βρύουσαν τὴν ἄρουραν Χριστοῦ, καὶ τὸν σῖτον εὔσταχυν καὶ πολύχουν εἰς τὸ οὐράνιον ὕψος ἀνατεινόμενον, τί ποιεῖ ὁ τῶν ζιζανιῶν σπορεὺς, καὶ τοῦ γένους ἡμῶν ἐχθρὸς, τί μηχανᾶται ὁ σοφὸς τοῦ κακοποιῆσαι, πῶς ἐμβάλλει τῷ σίτῳ τὴν ἐρυσίβην, ἴδωμεν. Προφάσει δῆθεν θεοσεβείας καὶ τιμῆς (ἐστί που, ὥς φησιν ὁ Ἀπόστολος, ζῆλον ἔχουσιν, ἀλλ᾽ οὐ κατ᾽ ἐπίγνωσιν) ὁ σὺς ἐκ δρυμοῦ καὶ μονιὸς ἄγριος λυμαίνεται διὰ τῶν ἁπλουστέρων ὡς ἐνόμισεν τὴν καλὴν ἄμπελον τὴν Ἐκκλησίαν, καὶ προσάγει μὲν ἀνέμους καὶ ζάλην τῇ ἐπὶ τὴν πέτραν καλῶς οἰκοδομηθείσῃ, ἢ μᾶλλον εἰπεῖν αὐτῇ τῇ πέτρᾳ · διαλύονται δὲ μετὰ βραχὺ κονιορτοῦ καὶ αὐτοῦ τοῦ ἀνέμου ταχύτερον. Τί δὲ ὁ ζῆλος ἤτοι τιμὴ, καὶ ἡ νομιζομένη θεοσέβεια, δἰ ὀλίγων ἀκούσωμεν.

[33] [Imperatore sustinente quod Christi corpus fuerit incorruptibile] Ἐπίστασθε πάντες οἱ μεμνημένοι τὸ ζητητικὸν τῶν θείων δογμάτων τοῦ ἐν εὐσεβεῖ τῇ λήξει Ἰουστινιανοῦ, πῶς νυκτὸς καὶ ἡμέρας ὑπὲρ τὴν τῶν ἄλλων ἀπάντων φροντίδα ταύτην ἐ͂ῖχεν ἀεὶ, ὡς μίαν καὶ μόνην τοῦ μετὰ πάντων τῶν αἱρετικῶν συζητεῖν καὶ συναίρειν λόγον, ὃν κατίσχυεν ὡς τὰ πολλὰ, διὰ συλλογισμῶν πειθανῶν καὶ ἀποδεικτικῶν καὶ γράφικῶν μαρτυριῶν τροπουμενος αὐτούς. Πόθεν δὲ ούκ οἶδα, ἢ τίς ἦν ὁ εἰσηγησάμενος τὴν φευτικὴν ὄντως ἐκείνην καὶ βδελυρὰν, ἢ μᾶλλον εἰπεῖν νοσοποιὸν δογματοποιΐαν, ὡρμήθη λέγειν, ὡς ἐν εὐλαβαίας δῆθεν προσχήματι, ἄφθαρτον τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐξ αὐτῆς ἑνώσεως γεγεννῆσθαι. Ἥτις ὡς γαγγραίνα νομὴν λαβοῦσα, μικροῦ δεῖν τὴν οἰκουμένην ἄρδην ἀπώλεσεν, εἰ μὴ προφθάσας ὁ ἐμὸς Φινεὲς Εὐτύχιος ἔστη, καὶ ἐξιλάσατο, καὶ ἐκόπασεν ἡ θραῦσις. Τίς δὲ καὶ ὁ γεγονὼς ἐξιλασμὸς, ὅσον γε τὸ ἐπ᾽ αὐτῷ, καὶ ἡ θραυματισθεῖσα φθορά; Αἱ διὰ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων προφητῶν τε καὶ διδασκάλων μαρτυρίαι καὶ ἀποδείξεις, πάμπολλα παραχθεῖσαι παρ᾽ αὐτοῦ εἰς ἔλεγχον τῆς φρενοβλαβίας ταύτης, νόσος γαρ ὄντως καὶ ἁμαρτιας φθορὰ, τὸ λέγειν ἄφθαρτον πρὸ τῆς ἀναστάσεως τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Τίς γαρ οὕτως ἀνόητος, ὁ φάναι τολμῶν ἄφθαρτον τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου ἐξ αὐτῆς ἑνώσεως; Εἰ γαρ τοῦτο δοθήσεται, φαντασία, οὐκ ἀλήθεια, ἡ σάρκωσις καὶ ἐνανθρώπησις τοῦ Θεοῦ Λόγου γέγονεν. Πῶς γαρ τὸ ἄφθαρτον σῶμα ἔπαθεν, [quod esse hæreticum] ἢ περιετμήθη, ἢ ἐσπαργανώθη, ἣ ἐγαλακτοτροφήθη; Εἰ δὲ ταῦτα πιστεύομεν ὑπομεμενηκέναι τὴν ζωοποιὸν ἐκεΐνην σάρκα, ὁμολογοῦμεν δὲ καὶ τὸν σταυρὸν, καὶ τὰς διατρήσεις τῶν ἥλων, καὶ τὴν τῆς λόγχης νυγὴν · τὸ ἄφθαρτον χώραν οὐκ ἔχει λέγεσθαι, μήτιγε κατὰ τὸ ἀναμάρτητον, καὶ τὸ μὴ διαλυθῆναι τὸ ἅγιον αὐτοῦ σῶμα ἐν τῷ μνημείω. Αλλὰ τὰ μὲν περὶ τούτου φιλοπόνως καὶ ἀγωνιστικῶς εἴρηται τῷ μεγάλῳ καὶ Θεοφόρῳ διδασκάλῳ ἐγγράφως, καὶ ἔξεστι τοῖς βουλομένοις καὶ ἀγνοοῦσιν ἐντυχεῖν τῷ ἐκτεθέντι λόγῳ παρ᾽ αὐτοῦ, καὶ γνῶναί τὸ ἀληθὲς · οὐ γαρ χρὴ νῦν μηκύνειν τὸν λόγον. Ἴδωμεν δὲ λοιπὸν τί, μετὰ τὸ παραθέσθαι αὐτὸν τὰς πατρικὰς μαρτυρίας, γέγονεν.

[34] Οὗτος μὲν ὁ μέγας ἀνὴρ, διαμαρτυρόμενος τῷ Βασιλεῖ διὰ πολλῶν λόγων μὴ ἐ͂ιναι τὸ δόγμα τοῦτο τῆς καθολικῆς Ἐκκλησίας, τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἔσωσεν, [ostendit Patriarcha,] ὥς φησιν Ἰεζεκιὴλ ὁ προφήτης, τὰ περὶ τοῦ σκοποῦ διηγούμενος · οἱ δὲ τῶν κακῶν ἐφευρέται ἐν ταῖς ἁμαρτίαις αὐτῶν ἀπόλοντο · ἴσχυσαν γαρ περιγενέσθαι τοῦ Βασιλέως, καὶ πείσαντες ἐκύλαναν τὴν πέτραν κατὰ τὴν ἐνδελεχοῦσαν ῥανίδα. Οἱ δὲ ταῦτα εἰσηγούμενοι ἦσαν οἱ τῶν μυσαρῶν δογμάτων ἀντιποιούμενοι Ὠριγένους τοῦ λήρου, Εὐαγρίου τὲ καὶ Διδύμου. Τὰς μὲν οὖν προσηγορίας αὐτῶν ἑκὼν ὑπερβήσομαι, τῷ μὴ δόξαι κακῷ τὸ κακὸν ἀμείβεσθαι, λοιδορὶα τὴν συκοφαντίαν, καὶ παρὰ τὸν ἐκείνου τοῦ Ὁσίου σκοπὸν καὶ τρόπον ποιῆσαι· ὃσ ἐποίει τε καὶ έδιδασκεν μὴ δεῖν ἀνταποδοῦναι κακὸν ἀντὶ κακοῦ, τοὐναντίον δὲ τοὺς καταρωμένους εὐλογεῖν καὶ ὑπὲρ τῶν ἐπηρεαζόντων προσεύχεσθαι, κατὰ τὴν μακαρίαν τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν ἐντολὴν· ἄλλως τε καὶ σιωπῆς ἄκια τὰ τότε γενόμενα καὶ μᾶλλον συγκρίσεως ἢ θριαμβεύσεως· ἀλλ᾽ εἰ καὶ ὁ Ἅγιος οὕτως ἐδίδασκεν, καὶ ἡμεῖς ταῖς ὑποθήκαὶς αὐτοῦ πειθόμενοι, σιγῇ τὰ σιγῆς ἄξια καλύπτειν οἰόμεθα δεῖν.

[35] Ὁ γοῦν τῆς δίκης ἀκοίμητος ὀφθαλμὸς οὐκ ἐίασεν ἀτιμώρητον τὴν κακίαν, [idq; divina in reos justitia comprobavit.] τοὐναντίον μὲν οὖν μεγάλοις ἐτασμοῖς καὶ ποικίλοις ἢλεγξεν τὴν συκοφαντίαν, ὡς αὐτοὺς ἐκείνους οἰκείοις στόμασιν ἐξομολογεῖσθαι τὴν κατὰ τοῦ Ἁγίου σκευὴν, καὶ τὸ δίκαιον ἀνυμνεῖν τῆς ἐπεξελεύσεως. Ἦσαν δὲ προτουργοὶ τούτων οὐ μόνον οἱ περὶ τὸν Βασιλέα δυναστευόντων ἐξέχοντες, ἀλλὰ καὶ τῶν ἐν Ἱερεῦσιν τελούντων ἐπίσημοι, καὶ περιφανῶν Ἑκκλησὶῶν Ἄρχοντες, εἴπερ Ἱερεῖς δεῖ καλεῖν τοὺς τῆς κακίας καὶ συκοφαντίας ἐξάρχοντας· πλὴν πάντας ἡ δίκη μετῆλθεν, ἄλαλα ποιήσασα τὰ χείλη, τὰ λαλήσαντα κατὰ τοῦ δικαίου άνομίαν ἐν ὑπερηφανίᾳ καὶ ἐξουδενώσει. Οὗτοι γαρ οὖν, ὡς εἴρηται, διὰ τὴν τῶν ἀποβλήτων αὐτῶν καὶ μυσαρῶν δογμάτων προσπάθειαν, κατέδραμον τῆς ἁπλότητος τοῦ Βασιλέως, καὶ δραξάμενοι τῆς προφάσεως τοῦ ἀφθάρτου, πεποιήκασιν, ὡς δειχθήσεται, παρανόμως, καὶ παρὰ τοὺς θείους κανόνας, καὶ τὴν Ἑκκλησιαστικὴν εὐταξίαν, κατὰ τοῦ μακαρίου καὶ ὁσίου ἀνδρὸς, ὅπερ πεποιήκασιν· κἂν ὅτι μετῆλθεν αὐτοὺς ὁ δίκαὶος κριτὴς καὶ ἐν τῷ νῦν βίῳ, καὶ παραδειγματισθέντες πολυτρόπως αὐτοί τε καὶ πάντες οἱ σὺν αὑτοῖς κατῆλθον εἰς ἅδην μετ᾽ ὀδύνης.

CAP. V.

[36] Ὡς οὖν ηὑξήθη ἡ χρονία τοῦ κακοῦ μελέτη διὰ τῆς τούτων σπουδῆς, καὶ τὸ τραῦμα δυσίατον ἢ μᾶλλον εἰπεῖν ἀνίατον γέγονεν· προέβαλεν ὁ Βασιλεὺς ὃν ἐποίησεν χάρτην, [Hereticæ opinioni subscribere renuens,] περιέχοντα τὴν βλάσφημον ἐκείνην δογματοποιἳαν, λέγων τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου ἐξ αὐτῆς ἑνώσεως ἄφθαρτον. Ἀναγνοὺς δὲ πᾶσι τὸν τοιοῦτον λόγον, ἠνάγκαξεν τὸν θεοφόρον καὶ μέγαν ἀθλητὴν Εὐτύχιον δέξασθαι τὸν λόγον, καὶ σύμψηφον αὐτῷ τῆς βλασφημίας ταύτης γενέσθαι. Ὁ δὲ ὡς ἔπρεπεν αὐτῷ παρακλητικοῖς πρὦτον χρησάμενος λόγοις, μὴ ἐ͂ιναι φάσκων τὴν διδασκαλίαν ταύτην τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, οὔτε μέχρις ἐννοίας ἢ ῥήματος συνέθετο, πᾶσαν τὴν μέριμναν ἐπιῤῥίψας ἑπὶ Κύριον. Ὡς οὖν πολλὰ παρακαλέσας καὶ νουθητήσας, οὐκ ἴσχυσεν πεῖσαι δρᾶσαί τι τῆς καθολικῆς Ἐκκλησίας ἢ τῶν ὀρθῶν δογμάτων ὑπεναντίον, ἐπιφθεγξάμενος τὸ τοῦ Ἀποστόλου λόγιον, ὅτι οὐδὲν ὑπεστειλάμην τῶν συμφερόντων τοῦ μὴ ἀναγγεῖλαι ὑμῖν, ἔδωκεν ἑαυτὸν προθύμως τοῦ λοιποῦ, πάντα ὑπομεῖναι τὰ νομιζόμενα δεινὰ διὰ τὴν εἰς Χριστὸν πίστιν· Πέπεισμαι γαρ ἔλεγεν, ὅτι οὔτε θάνατος, οὔτε ζωὴ, οὕτε ἐνεστῶτα, οὔτε μέλλοντα, οὐ θλίψις, οὐ στενοχωρία, οὐ θυμὸς, οὐ γυμνότης, οὐ μάχαιρα, οὐκ ἑξωρία χωρίσει με ἀπὸ τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ τῆς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν. Ἄρα μέχρι λόγων αὐτῷ ταῦτα ἦν είρημένα ἢ καὶ ἔργῳ πεπλήρωκεν; Πρόδηλον πᾶσίν ἐστιν, ὅτι τοι ς λόγοις καὶ τὸ ἔργον ἐπηκολούθησεν.

[37] Μὴ βουληθέντος γαρ αὐτοῦ δέξασθαι τὴν πλάνην τοῦ δόγματος τῶν Ἀφθαρτοδοκητῶν, αὐτίκα οἱ τῶν κακῶν σοφισταὶ, οἱ πάντα ῥαδίως τολμῶντες, οἱ τοιοῦτοι ἄρχοντες καὶ πρὸς ἐνιαυτὸν ἱερεῖς, [occupato ab hostibus Patriarchio] συναχθέντες καὶ εἰσελθόντες εἰς τὸ ἀκροατήριον, ἐμελέτησαν κενὰ καὶ μάταια κατὰ τοῦ Κυρίου καὶ κατὰ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ· καὶ συναρπάσαντες τὸν Βασιλέα, πείθουσιν ἔξω μὲν ποιῆσαι τοῦ θρόνου τὸν πάσαις ἀρεταῖς κεκοσμημένον ἄνδρα, ποιῆσαί τε ἄλλον ὀφείλοντα πρὸς τὸν σκοπὸν αὐτῶν διαγίνεσθαι, ὅπερ καὶ γέγονεν. Συνάξεως γαρ οὔσης τοῦ ἁγίου Τιμοθέου ἐν τοῖς Ὁρμίσδα, ἐν τῷ νέῳ παλατίῳ. καὶ ποιοῦντος τοῦ ὁσίου Εὐτυχίου τὴν θείαν λειτουργίαν, ἐπέβησαν εἰς τὸ εὐαγὲς ἐπισκοπεῖον, ὅτε στρατηγὸς καὶ οἱ ὑπηρέται τοῦ στρατηγοῦ, φημὶ δὴ οἱ τοῦ ἀγρίου θηρὸς ὑπουργοὶ, [rei finem præstolatur in templo:] συλλαμβάνοντες καὶ σύροντες τοὺς τὴν ὑπηρεσίαν τοῦ ἁγίου ἀνδρὸς ὀφείλοντας, αὐτοῦ καταμαρτυρῆσαι, ἵνα δείξωσιν μετ᾽ εὐλόγου δῆθεν προφάσεως αὐτὸν ἐκ τῆς ἐπισκοπῆς * ἐξεοῦν. Γνοὺς δὲ ὁ Μέγας τὴν γεγονυῖαν ἔφοδον ἐν τῷ ἐπισκοπείῳ, καὶ ὅτι τῶν ἀνθρώπων αὐτοῦ τινες κατηνέχθησαν ἐκεῖθεν βιαίως καὶ τῇ φυλακῇ παρεδόθησαν, πληρώσας τὴν θείαν λειτουργίαν μετὰ τὴν διάδοσιν τῆς ἀχράντου κοινωνίας, ἔμεινεν ἐν τῷ ἱερατείῳ· λεχθὲν γαρ ἦν αὐτῷ, παρά τινων τὸ ἀκριβὲς εἰδέναι δοκούντων, ὡς εἰ τῶν ἱερῶν ἔξω γἐνηται περιβόλων, καὶ εἰς σῶμα κινδυνεύσειεν· ἑστάναι γάρ τινας κατὰ τὰ Ἀντιόχου, ὀφείλοντας αὐτὸν ἀνελεῖν μαχαίρα. Ταῦτα μαθὼν ὁ Μακάριος, ἔστη ἑπίπροσθεν τοῦ θυσιαστηρίου μετὰ τὴν Ἀπόλυσιν s, φορῶν καὶ τὸ ὠμοφόριον, ὅπερ καὶ μεθ᾽ ἑαυτοῦ λαβὼν ἐ͂ιχεν ἀεὶ· καὶ ἐκτεταμένας ἔχων τὰς χεῖρας, προσηύχετο μέχρις ὥρας τρίτης τῆς νυκτὸς, παρεκάλει τε τὸν Θεὸν ἀτάραχον τὺν Ἐκκλησίαν αὑτοῦ καὶ τὰ ὀρθὰ δόγματα διαφυλάξαι.

[38] [indeq; abstractus alio,] Προσευχομὲνου δὲ ταῦτα αὐτοῦ, οἱ τηνικαῦτα συμπαρόντες αὐτῷ Κληρικοί τε καὶ Μοναχοὶ, προσελειπάρουν αὐτὸν τροφῆς μεταλαβεῖν, ὅ δὴ καὶ γέγονεν. Μικρὸν δὲ καθευδήσας, αὐτὸς αὐτοῦ ἐπέστη μετὰ μαχαιρῶν καὶ ξύλων ὁ μέγας θὴρ Αἰθέριος, μετὰ πολλῆς βοηθείας στρατιωτικῆς, καὶ λαβὼν τὸν Ὅσιον γυμνὸν καὶ μηδὲ ἔχοντα, ἀπήγαγεν εἰς τὸ μοναστήριον τὸ Χωρακοῦδιν οὕτω λεγόμενον. Ποιήσαντος δὲ αὐτοῦ ἐκεῖσε μίαν ἡμέραν, διὰ τὸ ἐν πολλῇ πτωχεία ὑπάρχειν τὸ αὐτὸ t μοναστήριον, συμπαθήσαντες τῷ Ὁσίῳ (εἴσασι γαρ θαυμάζειν ἀνδρὸς ἀρετὴν καὶ πολέμιοι) πάλιν μετέστησαν αὐτὸν ἐν τῷ μοναστηρίῳ τῶν Ὁσίας u ἐν Χαλκηδόνι· καὶ μηδέπω ζητήσαντες τὰ περὶ αὐτοῦ, [tum Calcedonem traductus,] εἴτε ἄξιός ἐστιν ἔξω τοῦ θρόνου γενέσθαι εἴτε καὶ μὴ, ποιήσαντες ἄτακτον χειροτονίαν, μετὰ ὁγδόην ἡμέραν συνέδριον ἐκ φατρίας συστησάμενοι Ἐπισκόπων καὶ Ἀρχόντων, ἐκάλουν τὸν Ὅσιον, τὸν ἤδη παρ᾽ αύτῶν πρὸ ζητήσεως ἐκβληθέντα καὶ κατακριθέντα, ὀφείλοντα ἀπολογήσασθαι, ὡς δῆθεν λιβέλλων κατ᾽ αὐτοῦ ἐπιδοθέντων τῷ συνεδρίῳ. Τί δὲ περιεῖχον οἱ λίβελλοι ἀναγκαῖον ἀκοῦσαι, καὶ γελᾶσαι τρανῶς, Ὅτι συκοτόκυλα, φησὶν, ὀρνιθίων ἔφαγεν, καὶ ὅτι πολλὰς ὥρας γονυκλισίας ποιῶν ἤυχετο, καὶ ἄλλα ὅμοια τούτοις καταγελαστύτερα. Διὰ οὖν τοὺς τοιούτους λιβέλλους ἐκάλουν αὐτὸν ἀπολογησόμενον.

[39] [citatur ad Pseudosynodum causam dicturus:] Ὁ δὲ Ἅγιος πρὸς τοὺς ἀποσταλέντας ἀπὸ τοῦ συνεδρίου Ἐπισκόπους καὶ Ἄρχοντας ἐ͂ιπεν, πρὸς τίνα ἤλθετε, καὶ ὡς τίνα με ὄντα καλεῖτε; Οἱ δὲ ὑπὸ τῆς ἀληθείας ὠθουμενοι, ἔλεγον, Ὡς Δεσπότην ἡμῶν καὶ Πατέρα· ὁ δὲ πάλιν, Ὁ Δεσπότης ὑμῶν, ὡς λέγετε καὶ Πατὴρ τίς ἐστιν; Οἱ δὲ, ὥσπερ ἔκ τινων ἀοράτων δυνάμεων μαστιζόμενοι, ἔλεγον, πρὸς τὸν Πατριάρχην ἡμῶν ἢλθομεν τὸν Κύριν Εὐτύχιον. Ὁ δὲ μέγας πάλιν πρὸς αυτούς, Ἐγὼ Πατριάρχης εἰμὶ τοῦ Θεοῦ χάριτι, καὶ οὐδεὶς αἴρει τὴν ἀξίαν ταύτην ἀνθρώπων ἀπ᾽ ἐμοῦ· τίς ἐστιν ὃν ἐποιήσατε εί ς τὸν ἐμὸν τόπον; Μὴ δυνηθέντες δὲ πρὸςταῦτα ἀποκριθῆναι, ὑπέστεψαν ἡττηθέντες πρὸς τοὺς ἀποστείλαντας αὐτούς. ὸ δὲ αὐτὸ συνέδριον παρὰ κανόνας πάντας ποιῆσαν, πάλιν δευτέραν καὶ τρίτην κλῆσιν ἀκανονίστως, [coram qua comparere recusans] ἵνα μὴ εἴπω κανονικῶς, πρὸς τὸν Ὅσιον ἐποιήσατο. Ὁ δὲ προσφόρως πάλιν ἀπεκρίνατο, Ὅτι εἰ ὑπάρχει μοι κανονικὸν δικαστήριον, δοθῆ μοι καὶ ὁ κλῆρός μου, καὶ ἡ τάξις ἡ πατριαρχικὴ, καὶ ἔρχομαι καὶ άπολογοῦμαι, καὶ τοῖς κατηγόροις μου αὐτοῖς κέχρημαι εἰς μαρτυρίαν. Τούτων ἀκούσαντες τῶν ἁποκρίσεων, καὶ μηδὲν ποιήσαντες ἀκολουθίας ἐχόμενον, κρίσεων, καὶ μηδὲν ποιήσαντες ἀκολουθίας ἐχόμενον, ψῆφον ἐξηνεγκαν κατ᾽ αὐτοῦ τὴν αὐτοῖς πρέπουσαν· ὅθεν καὶ πρὸ τῆς αὐτῶν ἐπ᾽ αὐτῷ γεγονυῖας κατακρίσεως προλαβὼν ὁ Μακάριος, τοὺς πάντας ὑπέβαλεν κανονικοῖς ἐπιτιμίοις, ἕως ἂν τὰ ὑπ᾽ αὐτῶν γενόμενα διορθώσονται.

[40] Ὡς δὲ πέρας ἐδέξατο τὰ ὑπὸ τοῦ συνεδρίου ἐκείνου ἀθύρματα, καὶ ὁ τὴν βουλὴν Ἀχιτόφελος διασκεδάσας, συζεύξας δὲ καὶ τοὺς ἄξονας τῶν ἁρμάτων Φαραὼ, διεσκέδασεν αύτῶν τὴν βουλὴν, συζεύξας αὐτοὺς μετ᾽ ἀλλήλων, καὶ μὴ εὑρόντες εὔλογον πρόφασιν κατὰ τοῦ Δικαίου, [& in Principis ins. relegatus,] ἵνα δόξωσι κανονικῶς ποιεῖν ἅπερ πεποιήκασι παρανόμως (οἱ αὐτοὶ γαρ καὶ κριταὶ καὶ κατήγοροι ὑπῆρχον) πάλιν μετήγαγον αὐτὸν ἐκ τῶν Οσίας τὴν νῆσον τὴν ἐπιλεγομένην Πρίγκηπον. Καταλαβὼν οὖν ὁ Μακάριος τὴν νῆσον, ἐν χειμῶνι, καὶ ἐν σαββάτω, καὶ νυκτὶ βαθεία, πρωἳας γενομένης, πρὸ παντὸς ἄλλου πράγματος, θεωρεῖ σταυρὸν ἐν τῷ τοίχῳ, ἔχοντα ἐπίγραμμα, Χριστὸς μεθ᾽ ἡμῶν, στῆτε. Μγάλως δὲ χαροποιηθεὶς, ἔμεινεν εὐχαριστῶν καὶ δοξάζων. Διατρίψας δὲ ἐν αὐτῇ τῇ νήσῳ τρεῖς ἑβδομάδας, ὑπὸ στρατιωτῶν πολλῶν φυλαττόμενος ἀτάκτως, καὶ ὡς ὁ καὶρὸς ἐκεῖνος ἀπῄτει, πάλιν ἐκρίθη ὑπὸ τῶν τῶν οὕτως κρινάντων, [deniq; exilii Amaseni decretum] καταλαμβάνειν αὐτὸν τὴν τῶν Ἀμασέων μητρόπολιν, καὶ διάγειν ἐν τῷ ὑπ᾽ αὐτοῦ συστάντι μοναστηρίω, ὅπερ καὶ γέγονεν. Ἀλλὰ περὶ μὲν τῶν τηνικάδε γεγενημένων καὶ πραχθέντων ἀγράφως καὶ ἐγγράφως πλατυτέρως εἰπεῖν παρῃτησάμην, ἵνα μὴ εἰς ἀπεράντους λὀγους ἐμπέσω· ἀρκεῖ γαρ ὁ Προφήτης Ἐζεκιὴλ περὶ τούτων προειπὼν, ὡς ἐκ προσώπου Θεοῦ, Ὅτι τῷ καὶρῷ ἐκείνῳ x ἀποστρέψω τὸ πρόσωπόν μου ἀπ᾽ αὐτῶν, καὶ μιανοῦσι τὴν ἐπισκοπὴν μου, καὶ εἰσελεύσονται εἴς τὰ ἅγιά μου ἀπαραφυλάκτως, καὶ ποιήσουσι φυρμὸν μέγαν. Ἴδωμεν δὲ τί μετὰ ταῦτα γέγονεν.

[41] Πάλιν Παῦλος ἀνεδείχθη ὁ τοῦ Θεοῦ πιστὸς θεράπων Εὐτύχιος, πάλιν ἡ κατ᾽ αὐτὸν ἱστορία, τῇ ἐκείνου τυγχάνει παραπλησία·τὰ δὲ γαρ περὶ τοῦ Παύλου φησὶν, Ὡς δὲ ἐκρίθη τοῦ ἀποπλεῖν ἡμᾶς εἰς τὴν Ἱταλίαν, παρεδίδουν τὸν Παῦλον καὶ τινας δεσμώτας ἑκατοντάρχῳ τινὶ ὀνόματι Ἰουλίῳ. Τοῦτο καὶ ἐπὶ τῷ Ὁσίῳ γέγονεν· μετὰ γὰρ τὴν πολλὴν τῶν ἀκύρων ἐκείνων καὶ ἀλοκότων πεπραγμένων σκαιοριῶν, ἐκρίθη τοῦ καταλαβεῖν αὐτὸν, ὡς εἴρηται,τὴν τῶν Ἀμασέων μητρόπολιν, διάγειν τε ἐν τῷ ἑαυτοῦ μοναστηρίω. Ἄρα πρὸς τοῦτο ἐδυσχέρανεν; ἄρα ἀντεῖπεν; [cum multa patientiæ testificatione accipiens,] ἢ ἔννοιά τις ἔλαβεν αὐτὸν, περὶ ἧς ἐ͂ιπεν ὁ Κύριος προῤῥήσεως, Ὅτι πᾶς Προφήτης ἐν τῇ ἰδία πατρίδι ἄτιμός ἐστιν; Οὐ μενοῦν· ἀλλὰ προθύμως καὶ ἀγαλλόμενος πάντα κατεδέχετο· ἔχαιρεν γαρ ὅτι κατηξιώθη ὑπὲρ τοῦ ἀνόματος τοῦ Θεοῦ ἀτιμασθῆναι· οὐ μόνον γαρ τὸ εἰς αὐτὸν πιστεύειν, ἀλλὰ καὶ τὸ ὑπὲρ αὐτοῦ πάσχειν ἐσπούδαζεν, ὅτι καὶ ἡ πίστις χωρὶς τῶν ἔργων νεκρά ἐστιν. Ἠκολούθησεν καὶ ἐν τούτῳ μετὰ πολλῆς φαιδρότητος Χριστῷ τῷ ἐπὶ πάντων Θεῷ, ὃς τὸν νῶτον αὐτοῦ ἔδωκεν εἰς μάστιγας, καὶ τὰς σιαγόνας εἰς ῥαπίσματα, τὸ δὲ πρόσωπον αὐτοῦ οὐκ ἀπέστρεψεν ἀπὸ αἰσχύνης ἐμπτυσμάτων, οὗ τῷ μώλωπι πάντες ἰάθημεν· ὃς καὶ ἔλεγεν, Εἰ ἐμὲ ἐδίωξαν καὶ ὑμᾶς διώξωσιν, εἰ τὸν οἰκοδεσπότην Βεελζεβοὺλ ἐκάλεσαν πόσῳ μᾶλλον τοὺς οἰκείους αὐτοῦ; Τοῦτο καὶ ὁ τοῦ Θεοῦ θεράπων ἐπραγματεύ σατο· ἠνέσχετο γαρ πάντα ὑπομεῖναι τὰ δεινὰ, ἢ προδοῦναι τὴν πίστιν, ὅπως τῷ ὑποδείγματι τούτῳ πολλοὶ στηριχθῶσιν ἀμετακίνητοι καὶ ἑδραῖοι μένοντες εἰς τὴν ὀρθὴν τῆς πίστεως ὁμολογίαν, ὃ δὴ καὶ γέγονεν. Πάντες γαρ οἱ Πατριάρχαι, πολλοὶ δὲ καὶ τῶν Ἐπισκόπων οὐκ ἠνέσχοντο, ἐξαιρέτως οἱ τῆς Ἀνατολῆς, καθυπογράψαι εἰς ὂν ἐποίησεν ὁ Βασιλεὺς λόγον περὶ τοῦ ἀφθάρτου· ἀλλ᾽ ἔστησαν ἀνταγωνιζόμενοι συνοδικῶς καὶ ἐγγράφως καὶ μάλιστα ὁ Θεωπόλεως ὁσιώτατος Πατριάρχης Ἀναστάσιος, ὃς καὶ τῶν ἴσων μετέσχεν κινδύνων, ἢ μᾶλλον εἰπεῖν στεφάνων, καθὼς καὶ ὁ μέγας Εὐτύχιος.

[42] [per varia itineris incommoda] Ὥς οὖν ἀκρίτως ἐκρίθη τὸ ὑπερόριον αὐτὸν γενέσθαι, καὶ τὰ τῆς ἐξωρίας ηὐτρέπιστο· καὶ ἡμεῖς λοιπὸν ἦμεν αὐτῷ συνέκδηλοι, καλὸν ἐ͂ιναι κρίναντες συμφεύγειν τῷ ὑπὲρ Χριστοῦ διωκομένῳ. Ὡς οὖν οὕτως ἐκρίθη, ἀσπασάμενος τηνικαῦτα ἐν τῇ νήσῳ σωματικῶς τοὺς παρόντας, ὡς τοὺς Ἐφεσίους ὁ Παῦλος παρὰ τὸν αἰγιαλὸν, νοητῶς δὲ πᾶσαν τὴν ἐμπιστευθεῖσαν αὐτῷ Ἐκκλησίαν ἐν ἁγίῳ φιλήματι, παρέθετο αὐτὴν τῷ Κυρίω, παρ᾽ οὖ καὶ παρέλαβεν. Παραδοθέντες οὖν τοῖς ἄγουσιν, ἀπεκατέστημεν ἐν τῇ αὐτῇ μονῇ· καὶ ὡς μὲν τοῖς πέμψασιν ἔδοξεν, ἐξωρία τὸ γεγονὼς ἦν, αὐτὸς δὲ εἰς σωτηρίαν τὴν ὑπ᾽ αὐτῶν ἐξορίαν ἐδέξατο, ὡς μεγάλων ἀγαθῶν πρόξενον. Ὁποῖα δὲ τοῦ κατ᾽ ἐκείνῳ καιροῦ κατὰ τὴν λεοφόρον ἦν γεγενημένα, εἴτε λυπηρὰ καὶ θλιβερὰ, εἴ τε θαυματουργίας καὶ ἀσθ ενουντων ἰάσεων ἐχόμενα, διὰ τοῦ μήκους τοῦ λόγου, ἑκὼν ὑπερβήσομαι. Δείκνυσι δὲ ταῦτα καὶ μείζονα τούτων ἡ αὐτὴ λεοφόρος, ὅταν τὴν ἐπάνοδον ἑορτάζει τοῦ μεγάλου καὶ ἀθλοφόρου ἀνδρός.

[43] Κάτεισιν οὖν εἰς Ἀμάσειαν ὁ μέγας ἀγωνιστὴς Εὐτύχιος, [illuc descendit, sicut Abraham & Iacob in Ægyptum]Æ ὡς Ἀβραὰμ πάλαι ποτέ καὶ ὁ τούτου ἔκγονος Ἰακὼβ εἰς Αἴγυπτον, ἄμφω δὲ Πατριάρχαι προφάσεως ἔνεκα τοῦ λιμοῦ· τὴν γαρ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς αὐτὴν γεγονυῖαν κάθοδον, ὡς ὑπερέχουσαν ὑπερβαλλόντως τιμήσωμεν, καὶ διὰ τὴν κούφην νεφέλην, καὶ διὰ τὴν πτῶσιν τῶν χειροποιήτων ἀγαλμάτων. Ἀλλ᾽ οὔτε αὔτη δίχα θαύματος ἦν· Θεοῦ γαρ σεσαρκωμένου καὶ ἐνανθρωπήσαντος παρουσίας, τίς κἂν ἢμελλεν παράδοξον θαῦμα ἐργάζεσθαι. Οὐ δ᾽ αὖ πάλιν ἡ τῶν μεγάλων Πατριαρχῶν γεγονυῖα κάθοδος εἰς αὐτὴν ἄνευ θαύματος ἦν, ὡς πείθει πάντας ἡμᾶς ἥ τε τοῦ Φαραὼ ὀπτασία, ἣν ἐ͂ιδεν περὶ τοῦ Ἀβραὰμ καὶ τῆς Σάρας, ὡς δὲ καὶ μετὰ τιμῆς ἐξέπεμψεν αὐτοὺς, ἥ τε τοῦ Ἰωσὴφ ἀνάδειξις, καὶ πρὸς αὐτὸν ἄφηξις τοῦ Ἰακὼβ καὶ τῶν ὗιῶν αὐτοῦ. Ἆρα τοιούτων μὲν αὐτοὶ μετέσχων θαυμάτων, ὁ δὲ μέγας πατριάρχης Εὐτύχιος ἠπονώθη τῆς ἐκείνων θαυματοποιἳας; Οὐδαμῶς· ἀλλὰ καὶ τοῦτο παρέσχεν αὐτῷ ὁ τεχνίτης καὶ δημιουργὸς Θεός. Ἴδωμεν δὲ ποῖα καὶ τίνα ταῦτα, καὶ πολλῶν ὀλίγα μνημονεύσωμεν, [miraculus illustratus:] ἅπερ καὶ ἴδαμεν καὶ ἠκούσαμεν, καὶ αἱ χεῖρες ἡμῶν ἐψηλάφησαν, καὶ ἅπερ ἑώρακα μαρτυρῶ. Ὁ γαρ εἰπὼν, Ὁ πιστεύων εἰς ἐμε, τὰ ἕργα, ἅ ἐγὼ ποιῶ, καὶ ἐκεῖνος ποιήσει, καὶ περισσότερα τούτων ποιήσει· καὶ Ἐὰν ἔχητε πίστιν ὡς κόκκον σινάπεως, ἐρεῖτε τῷ ὅρει τούτῳ, Ἄρθητι καὶ βλήθητι εἰς τὴν θάλασσαν, καὶ γενήσεται οὔτως· αὐτὸς δέδωκεν τῷ ἑαυτοῦ θεράποντι χαρίσματα ἰαμάτων, νόσους θεραπεύειν, καὶ δαίμονας ἐκβάλλειν.

CAP. VI.

[44] Ἐπειδὴ καὶ σὺν ἀμφοτέρων χρείᾳ προστασία y καὶ τῆς τῶν θεραπευομένων πίστεως, καὶ τῆς τοῦ θεραπεύοντος δυνάμεως· τοῦ γαρ ἑνὸς ἐλλίποντος, οὐκ ἐνεργήσει τὸ ἕτερον, ὥσπερ τὸ ἔμπαλιν τῶν δύο συντρεχόντων ἑκάτερον ἐνεργεῖ. Φησὶ δὲ ὁΕὐαγγελιστὴς περὶ τοῦ Κυρίου, Ὅτι οὐκ ἡδύνατο ἑκεῖ σημεῖα ποιῆσαι, διὰ τὴν ἀπιστίαν αὐτῶν, Δηλοῦν, ὅτι ὅσοι πιστῶς προσέτρεχον τῶ ἀνδρὶ, οὗτοι καὶ πλέον μετεῖχον τῆς χάριτος· πάντα γαρ δυνατὰ τῷ πιστεύοντι προδήλως, ὡς καὶ τούτου ἐνδεδυμένου τὴν δοθεῖσαν αὐτῶ παρὰ τοῦ Πατρὸς τῶν φώτων δυναμοποιὸν δύναμιν. Ἄρξομαι δὲ ἐντεῦθεν· κἀμοὶ τὴν ἀκοὴν ὑποκλίνατε, ὅσοι τρυφάτε τῶν τοιούτων διηγημάτων. Πόθεν οὖν ἄμεινον ἣ ἐκ ποίου παραδόξου χρὴ ἄρξασθαι χαρίσματος; Ἄξιον ὡς οἶμαι, κἂν εἰ προτερεύωσιν ἕτερα θαύματα, ἐνθένδε ποιήσασθαι τὴν διήγησιν.

[45] [Conjugibus ob immaturam liberorum mortem afflictis] Ἀνδρόγυνον ἦν ἐν Ἀμασεία, ἐκ νομίυου γάμου συνειρμωσμένον, τοῦτο διαφόρως παιδοποιῆσαν, ἀπετύγχανεν εἰς τὰ τικτόμενα βρέφη· πρὸ τοῦ γαρ σχεδὸν ἐκ γαστρὸς αὐτὰ προελθεῖν, ἀνηρπάζοντο ἄωρα, πένθος ἀπαραμύθητον τοῖς γονεῦσι παρέχοντα, καθότι τὰς μὲν ὀδύνας ὑπέμενον τῆς δὲ χαρᾶς οὐ μετεῖχον. Τί οὖν ποιοῦσιν; Βουλεύονται τὰ συμφέροντα, καταφεύγουσιν ἐπὶ τὸν Θεὸν τὸν δυμάμενον καὶ διὰ τῶν δούλων αὐτοῦ ζωοποιῆσαι τοῦς νεκροὺ ς· μιμοῦνται τὴν ἐν Σαρεφθοῖς χήραν, ἧς τὸν ὑιὸν Ἡλίας ἀνέστησεν· μιμοῦνται τὴν Σουναμίτιδα, ἥ τις ἔδραμεν πρὸς τὸν Ἐλισσαῖον, τοῦ νεκροῦ αὐτῆς κειμένου ἐν τῷ ὑπερώῳ· ἔρχονται καὶ αύτοὶ πρὸς τὸν Μακάριον, παρακαλοῦντες εὐχὴν αὐτοῖς χαρίσασθαι, ὅπως ζήσειεν αὐτῶν τὰ τικτόμενα παιδία. Εὐξάμενος οὖν αὐτοῖς, ἔχρισεν ἀμφοτέρους τῷ ἁγίῳ ἐλαίῳ, τοῦ τε τιμίου σταυροῦ τοῦ τε τῆς ἁγίας ἀχράντου δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καὶ ἀεὶ Παρθένου Μαρίας, τοῦ βρύοντος ἐκ τῆς ἁγίας εἰκόνος αὐτῆς τῆς ουσης ἐν Σωζοπόλει, [vivacem prolem impetrat:] εἰπὼν οὕτως· Ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χρισοῦ· εἰώθει γαρ οὕτως ποιεῖν ἐφ᾽ ἑνὶ ἑκάστῳ τῶν ἑρχομένων ἀσθενῶν, καθὼς καὶ ὁ θεῖος Ἰάκωβος διετάξατο λἐγων· Ἀσθενεῖ τις ἐν ὑμῖν, προσκαλεσάσθω τοὺς Πρεσβυτέρους τῆς Ἐκκλησίας, καὶ προσευξάσθωσαν ὑπὲρ αὐτοῦ, ἀλείψαντες αὐτὸν ἐλαίῳ, καὶ ἡ εὐχὴ τῆς πίστεως σώσει τὸν κάμνοντα, κἂν ἁμαρτίας ᾖ πεποιηκὼς, ἀφεθήσεται αὐτῷ.

[46] [& nondum nati sexum dignoscens] Πληρώσας οὖν τὴν εὐχὴν καὶ ἐνεὸς γεγόμενος, ὡς ἔκ τινος θείας χάριτος ἐμπνευσθεὶς, λέγει· Πέτρον καλέσετε τὸ τικτόμενον βρέφος, καὶ ζήσεται· ἦν γαρ ἔγγυος z ἡ γυνή. Παρισταμένου δὲ μου, καὶ πρὸς τὸ λεχθὲν τὴν ἐρώτησιν ποιησαμένου καὶ εἰπόντος, Εἰ δὲ θῆλυ τὸ τικτόμενον εἴη, τί ἂν ὀνομάσαιεν αὐτὸ; ἀπεκρίνατο λέγων, Οὐχὶ, Πέτρον αὐτὸ ὀνομάσωσιν καὶ σώζεται. Χαίροντες οὖν ἐπὶ τοῖς λεχθεῖσιν, καὶ τρόπον τινὰ ὡς ἐπ᾽ ἀγκάλαις βαστάζοντες τὸ μή που παιδίον, ἀνεχώρησαν εἰς τὸν οἶκον αὐτῶν. [Petrum vocari jubet,] Τοῦ χρόνο δὲ περαιωθέντος, ἐτέχθη αὐτοῖς ὐιὸς, καθὼς προεῖδεν ὁ βλέπων τὰ ἔμπροσθεν καὶ προεῖπεν ὁ τοῦ Θεοῦ θἔράπων. Ἀξιώσαντες δὲ τὸ τεχθὲν τοῦ ἁγίου βαπτίσματος, ὠνόμασαν αὐτὸ Πέτρον. Ἐλθόντες δὲ μετὰ ταῦτα οἱ γονεῖς τοῦ παιδίου μετ᾽ αὐτοῦ πρὸς τὸν Ὅσιον, περιεπτύσσοντο τοὺς πόδας αὐτοῦ ἐξομολογούμενοι ὅσα ἐποίησεν μετ᾽ αὐτῶν ὁ Κύριος, καὶ ὅτι ἠλέησεν αὐτοὺς. Ἐπιθεὶς δὲ τὰς χεῖρας αὐτοῦ ἐπ᾽ αὐτῷ, ηὐλόγησεν αὐτόν. Μετὰ δὲ τὸ αὐξηθῆναι τὸν ἐκ προγνώσεως καὶ εὐχῆς γεννηθέντα καὶ Πέτρον κληθέντα, καὶ ἕτερος ἐτέχθη αὐτοῖς ὑιὸς᾽ ἐλθόντες δὲ πάλιν, ἤνεγκαν τοὺς δύο ὑιοὺς πρὸς τὸν Ὅσιον δοξάζοντες τὸν Θεόν. Παρεκάλουν δὲ τὸν θαυμάσιον εἰπεῖν τίνα χρεὼν ὀνομᾶσαι τὸν δεύτερον. [ejusq; fratrem Ioannem:] Ἰδὼν δὲ τὴν ξυνωρίδα τῶν παίδων, τὸ Σολομώντιον χαριέντως ἐφθέγξατο εἰπὼν, Ἀδελφὸς ὑπὸ ἀδελφοῦ βοηθουμενος ὡς πόλις ὀχυρὰ· τοῖς δὲ γονεῦσιν αὐτῶν ἐ͂ιπεν, Ἰωάννην τὸν δεύτερον καλέσατε, διὰ τὸ ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ ἁγίου Ἰωάννου ἐπακοῦσαι Κύριον τὸν Θεὸν τῆς δεήσεως ὑμῶν. Ηὐξήθησαν δὲ τὰ παιδία, καὶ διεφημίσθη τοῦτο ἐν ὅλῃ τῇ πόλει ἐκείνῃ, καὶ ἅπαντες ἐδόξασαν τὸν Θεόν. ίνα δὲ καὶ ἕτερα συνεργείᾳ Θεοῦ γέγονεν, ἴδωμεν.

[47] Πρεσβύτερός τις, χωρίου διαφέροντος τῆς ἁγιωτάτης μεγάλης Ἐκκλησίας, ὑιὸν ἐσχηκὼς κωφὸν καὶ ἄλαλον ὡς ἐτῶν δεκατεσσάρων, [mutum & surdum sanat] φέρει τοῦτου πρὸς τὸν. Ὅσιον, παρακαλῶν καὶ δεόμενος, ὅπως τύχῃ τῆς παρὰ τοῦ Θεοῦ βοηθείας. Ποιήσας οὖν ἐπ᾽ αὐτῷ τὴν εὐχὴν, χρίσας τε πάντα τὰ αἰσθητήρια αὐτοῦ τῷ ἁγίῳ ἐλαίῳ, ἐκάλεσεν τὸ ὄνομα τοῦ παιδὸς τρίτον Νουνεχῆ· τοῦτο γαρ αὐτῷ ὄνομα ἦν. Καὶ τὴν μὲν πρώτην ἡμέραν ἀσήμως ἀπεκρίνατο· παραμείναντος δὲ αὐτοῦ τὰς τρεῖς ἡμέρας, κεχρισμένου ἐκ τοῦ ἁλίου ἐλαίου, ἐλύθη ὁ δεσμὸς τῆς γλώσσης τοῦ παιδίου, καὶ ἦν ἀκούων καὶ λαλῶν διὰ παντὸς, καὶ αἰνῶν τὸν Θεόν. Ὅν τινα παῖδα ἠθέλησεν ὁ πατὴρ καταλεῖψαι ἐν τῷ μοναστηρίῳ, ἀλλ᾽ οὐ συνεῖδεν τοῦτο γενέσθαι ὁ τοῦ Θεοῦ θεράπων. Τοῦτον οὖν ὑγιῆ παραλαβὼν ὁ Πρεσβύτης, ἀπῆλθεν εἰς τὸν ἑαυτοῦ οἶκον μετὰ χαρᾶς μεγάλης. Ἀκούωμεν καὶ ἄλλου παραδόξου θαύματος.

[48] Τινὲς τῶν τῆς αὐτῆς πόλεως παιδίον ἔσχον, οὖ καὶ ὁ πατὴρ ἐν τῷ Κλήρῳ τῆς αὐτῆς ἁγιωτάτης τοῦ Θεοῦ Ἑκκλησίας ἐγκατήλλεκτο. [item aliam:] Κύριλλος δὲ ἦν ὄνομα τῷ ἀνδρί. Τούτου τὸ παιδίον πέντε χρόνων ὢν καὶ προσγενόμενον, ἄλλαλον ἦν ὡς ἐπὶ πολὺ δὲ καὶ ἄτροφον, μή τε ζωῆς σχεδὸν μετέχον μή τε θανάτου. Φέρουσιν οὖν αὐτὸ πρὸς τὸν Ὅσιον, καὶ ποιήσας τὴν συνήθη εὐχὴν, μετέδωκεν αὐτῷ τῆς ἀχράντου κοινωνίας· εὐλογήσας δὲ καὶ ἄρτον κοινὸν, δέδωκεν αὐτῷ, καὶ ἀπέλυσεν. Ἐξ ἐκείνης οὖν τῆς ἡμέρας διελύθη ὁ δεσμὸς τῆς γλώσσης αὐτοῦ καὶ ἐλάλησεν, ἔφαγέν τε καὶ ἔπιεν, γενόμενον ὑγιὲς διὰ τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ. Ἴδωμεν δὲ καὶ ἄλλο παραπλήσιον τούτου, μᾶλλον δὲ θαυμασιώτερον.

[49] [puerum toto corpore arescentem,] Πολίχνη τίς ἐστιν, Ζῆλα προσαγορευομένη, γειτνιάζει δὲ αὐτῇ τῇ μητροπόλει Ἀμασείας· τινὲς ἐκεῖθεν ὁρμώμενοι, ἢγαγον παιδίον πρὸς τὸν Ὅσιον, λέγοντες, αὐτὸ τεσσάρων ἐτῶν ὑπάρχειν, οὐδενὸς μετελαμβάνον ἄλλου μή τι γετ τῆς μητρώας θηλῆς· Τοιοῦτον δὲ ἦν, μικροῦ δεῖν ὡς ἅσαρκον καὶ ἀσώματον, μή τε χροιὰν μή τε ὄγκον σαρκὸς ἔχον, ἀλλ᾽ ὡς ἄσταχυς ἀνεμόφθορος, ὃς ουπω ἁνδρυνθεὶς ἀμυδράν τινα τῶν κόκκων καὶ τῶν ἀνθερικῶν ἐκτύπωσιν ἑαυτῷ δείκνυσιν, οὕτω κἀκεῖνο τὸ νηπιον ἐφαίνετο, ὥστε τοῖς βουλομένοις δυνατὸν ἦν πάσας τὰς ταπεινὰς αὑτοῦ πλευρὰς, καὶ τὰς ἁρμονίας, ἔτι γε μὴν καὶ τὰς ἀποτάσεις τῶν νεύρων καὶ τῶν ὀστῶν ἀριθμῷ καθυποβάλαι. βάλαι. Τί οὖν; Ὡς ἐ͂ιδεν αὐτὸ ὁ μέγας ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ οὕτως ἐκτακέν, πλέον δὲ τοὺς γεγεννηκότας συναισθήσει πολλῇ τηκομένους, ἐκτενῶς παρακαλέσας τὸν ἐκ τοῦ μὴ ὄντος αὐτὸ εἰς τὸ ἐ͂ιναι παραγαγόντα Θεὸν, [inungens oleo & communionem ei præbens] ἔχρισεν ἐκ τοῦ τιμίου ἐλαίου ὅλον τὸ σῶμα τοῦ παιδίου, μεταδοὺς αὐτῷ καὶ τῆς ἀχράντου κοινωνίας. Εὐλογήσας δὲ καὶ ἄρτον κοινὸν δέδωκε τοῖς γονεῦσι, παραγγείλας αὐτοῦ βρέχειν εἰς ἅκρατον, καὶ οὕτω παρέχειν τῷ παιδί. Ποιήσαντες δὲ τοῦτο, ἀπέτυχον τῆς ἐλπίδος· τῇ γαρ ἐξῆς ἡμέρα ἤγαγον αὐτὸ, καὶ πολλὴν διαφορὰν καὶ ἀνάζεσιν τῆς σαρκὸς εἴδομεν εἰς αὐτὸ, προσεδέξατο γαρ καὶ μετρίαν τροφὴν· τῇ δὲ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἄλλο εξ ἄλλου ἴδομεν αὐτὸ, [valentem efficit,] κατεῖχεν γαρ ἄρτον ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ, καὶ ἐνώπιον ἡμῶν ἤσθιεν, κινὼν τοὺς ποτὲ νομιζομένους καὶ μὴ φαινομένους ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ, καὶ ἐμβλέπων εἰς ἔνα ἔκαστον τῶν παρισταμένων. Διηγοῦντο δὲ οἱ γονεῖς, ὅτι εξ ἧς ὥρας ηὔξατο ὁ Μέγας, ἀπέστη τοῦ θηλάζειν, καὶ ἐτρέφετο τῇ προσφόρῳ τροφῇ ἀνενδεῶς. Χαίροντες οὖν, ὑπέστρεψαν εἰς τὴν ἰδίαν πόλιν, ἔχοντες τὸν παῖδα ὑγιῆ. Εἰ δὲ τις διαλογίζοιτο δἰ ἣν αἰτίαν ἀπὸ μιᾶς ἐν τεύξεως ὀλοκλήρως οὐκ ἰάθη, γινωσκέτω, ὅτι τὰ κρίματα Κυρίου ἄβυσσος πολλὴ· εὑρίσκομεν γαρ ὅτι διὰ τινος οἰκονομίας, ούτε αὐτὸς ὁ Κύριος καὶ Θεὸς ἡμῶν ἀπὸ μιᾶς ἐθεράπευσέν τινας τῶν ἀσθενούντων· τῷ μὲν γαρ ἐπιχρίσας τὸν πηλὸν εἰς τοὺς ὀφθαλμοὺς ἐ͂ιπεν, Ὕπαγε εἰς τὸν Σιλωὰμ νίψαι, καὶ νιψάμενος ἀνέβλεψεν· ἄλλῳ δὲ τὰς χεῖρας ἐπιθεὶς ἡρώτα εἴτι θεουρεῖ, ὅς ἀπεκρίνατο λέγων, Θεωρῶ τοὺς ἀνθρώπους ὡς δὲνδρα περιπατοῦντας. Πρόδηλον οὖν ὡς κατὰ μικρόν τισιν τὴν ἴασιν παρεῖχεν, δἰ ἣν οἶδεν αὐτὸς αἰτίαν, τὸ συμφέρον ἑκάστῳ ἐπιστάμενος. Ἀλλ1α περὶ μὲν τούτου τοιαῦτα· τί δὲ καὶ ἄλλο γέγονεν ἴδωμεν.

[50] Παιδίον τινὸς τῶν ἐν Ἀμασείᾳ χειροτεχνῶν, ἐξαίφνης νόσῳ περιπεσὼν, [item alium moribundum,] εἰς αὐτὰς ἔφθασεν τὰς πύλας τοῦ θανάτου. Τοῦτο λαβὼν ὁ πατὴρ ἐν ἀλκάλαις, ἦλθεν εἰς τὸ μοναστήριον, ὥστε προσαγάγειν αὐτὸ τῷ Ὁσίῳ, ἵνα τύχῃ τῆς παρὰ Θεοῦ σωτηρίας. Ὁ δὲ Μακάριος περὶ ἄλλην διακονίαν ἠσχολεῖτο· ἦσαν γάρ τινες ἐν συντυχίᾳ διδασκόμενοι παρ᾽ αὐτοῦ, καὶ καιρὸν τοῦ δέξασθαι τὸ παιδίον κατ᾽ αὐτὴν τὴν ὥραν οὐκ ἕσχεν. Ὡς οὖν ἱκανὴ παρεστάθη ὥρα, ἡβούλετο ἀναχωρῆσαι ὁ πατὴρ τοῦ παιδίου, λέγων, Ὅτι ἢδη θνήσκει τὸ παιδίον, τί καὶ κοπῶμεν τὸν Ὅσιον; Λογισάμενος δε ὅτι καὶ ἐκ νεκρῶν ἐγείρειν δυνατὸς ἐστιν ὁ Θεὸς, ἐπέσχον τὸν ἄνδρα μικρὸν, ἐθεωροῦμεν δὲ τὸ παιδίον ὡς ἐπ᾽ ἀληθείας, ὅτι τὸ πλεῖστον μέρος τοῦ σώματος αὐτοῦ ἦν ἀπομαρανθέν. Ὡς οὖν ἐ͂ιδον τὴν ἀνάγκην, ἀνήγαγον τῷ Μεγάλῳ περὶ τοῦ συμβάντος τῷ παιδίῳ κινδύνου. Ὁ δὲ μηδὲν μελλήσας, ἦλθην εἰς τὸν εὐκτήριον οἶκον, καὶ προσευξάμενος ἐπέθηκεν τὰς χεῖρας αὐτοῦ ἐπὶ τὸ παιδίον, χρίσας δὲ καὶ τῷ ἁγίῳ ἐλαίῳ, ἀφῆκεν ἀπελθεῖν εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ. Τῇ δὲ ἑξῆς ἡμέρα ἐλθὼν ὁπατὴρ τοῦ παιδίου, ηὐχαρίστει τῷ Θεῷ μετὰ δακρύων ὑπὲρ σωτηρίας τέκνου. Ἐρωτηθεὶς δὲ πῶς ἔχει τὸ παιδίον, ἔλεγεν, ὅτι διὰ τῆς τοῦ Θεοῦ χάριτος καὶ τῶν εὐχῶν τοῦ ἁγίου ἀνδρὸς, ὁλοκλήρως ὑγίανεν. Ού μετὰ πολὺ δὲ καὶ αὐτὸ ἴδομεν τὸ παιδίον, καὶ ἐδοξάσαμεν τὸν Θεὸν τὸν ζωοποιοῦντα τούς νεκρούς. Ἀρκουντως καὶ περὶ τούτου εἴρηται· μεταβῶμεν δὴ ἐφ᾽ ἔτερον θαῦμα.

[51] [& alium pedibus debilem,] Γυνή τις άγροικική, ἔχουσα ὑιὸν ὡς ἐτῶν ἑπτὰ, εἰσείρχετο μετ᾽ αὐτοῦ εἰς τὴν πόλιν, διὰ τινας προφάσεις οἰκείας· ἐκ συναντήματος δὲ πονηροῦ δαίμονος ἐξαίφνης ἐπλήγη τοὺς πόδας ὁ παῖς, καὶ στῆναι πανλελῶς οὐκ ἠδύνατο. Βαστάσασα δὲ τὸν παῖδα ἡ κλαίουσα ἐπὶ τῇ συμβάσῃ θλίψει τῷ παιδίῳ. Ὁ δὲ έκτενῶς εὐξάμενος, ἤλειψεν τῷ ἁγίῳ ἐλαίῳ τοὺς πόδας τοῦ παιδός· Πληρωθείσης, δὲ τῆς εὐχῆς, θέλουσα γνῶναι ἡ μήτηρ εἰ ἄρα δύναται στῆναι τὸ μειράκιον εἰς τοὺς ἑαυτοῦ πόδας, ἔστησεν αὐτὸ ἀναβαστάζουσα. Σταθὲν οὖν, τὴν μὲν ἀρχὴν ὑπότρομον ἐθάῤῥησεν (καὶ οἱ παρεστῶτες γαρ διὰ λόγων κολακευτικῶν ὑπεστήριξαν αὐτὸ) παντελῶς ἔμεινεν ἄσειστον καὶ ἀκλόνητον. Ὡς οὖν παραχρῆμα ἐστερεώθησαν αὐτοῦ αἱ βάσεις καὶ τὰ σφυρὰ, ἔστη ὁ παῖς, καὶ περιπατῶν ἀνεχώρησεν εἰς τὰ ἴδια μετὰ τῆς ἑαυτοῦ μητρὸς, ἁλλόμενος, καὶ αἱνῶν τὸν Θεὸν. Θεασάμενοι δὲ τὸ γεγονὸς θαῦμα, ὅπως τὸ δἰ ἑτέρων ποδῶν μειράκιον εἰσελθὸν εἰς τὸ ἱερὸν, ἐξῆλθεν διὰ τῶν οἰκείων ποδῶν, ἐδοξάσαμεν τὸν Θεὸν, τὸν δόντα τοιαύτὴν χάριν τῷ ἑαυτοῦ θεράποντι καὶ ἐν τοῖς ἡμετέροις χρόνοις. Ἀκούσωμεν δὴ καὶ ἄλλου θαύματος φοβερωτάτου, ἢ μᾶλλον εἰπεῖν ἐλεεινοῦ καὶ ξένου νοσήματος.

[52] Μοναστήριον διάκειται γυναικεῖον ἐν ταύτῃ τῇ πόλει Ἀμασεία, τῶν Φλαβείας οὕτω προσαγορευόμενον. [puellam non valentem communicare] Τινὲς οὖν τῶν γυναικῶν ἐκείνου τοῦ μοναστηρίου κοράσιον ἤγαγον, ὡς ἐτῶν πέντε, πρὸς τὸν πανάριστον ἄνδρα, λέγουσαι, ὅτι τὴν ἄχραντον κοινωνίαν οὐ προσίεται παντελῶς, ἀλλ᾽ ὅταν θέλῃ κοινωνῆσαι, φόβῳ καὶ τρόμῳ πολλῶ- συνεχόμενον κράζει, καὶ μετά τινος ἀἳδίας ἀποστρέφεται τὸ ἅγιον πῶμα· καὶ δὴ κυριακῆς οὔσης ἡμέρας, καὶ τῆς διαδόσεως τοῦ ἁγίου σώματος καὶ αἵματος τοῦ Χριστοῦ γινομένης, ἀπιστήσαντες τοῖς λεχθεῖσι, πρὸ τὸ ποιῆσαι τὴν συνήθη εὐχὴν ἐπὶ τῷ κορασίῳ τὸν Ὅσιον, εἴπαμεν προσελθεῖν αὐτὸ καὶ μεταλαβεῖν. Ἅμα δὲ καὶ τῷ προσεγγίσαι τῇ ἀχράντῳ κοινωνία τὸ κοράσιον, εἕρομεν ὅτι ἀληθῆ τὰ λεχθέντα ἦν· ὃ γαρ μετὰ πολλοῦ κόπου εἰς τὸ στόμα δεξάμενον ἔτυχεν, τοῦτο μετά τινος ἐμέτου καὶ φωνῆς ἀγρίας ἔῤῥιψεν· ἐκτείνας δέ τις τὴν χεῖρα τῶν παρεστηκότων, ἔλαβεν αὐτὸ καὶ τῷ πυρὶ παρέδωκεν. [a dæmone id impediente liberat] Φρίξαντες οὖν καὶ λυπηθέντες ἐπὶ τῷ γεγονότι, ἀπελύσαμεν τὸ κοράσισν μετὰ τῶν ἰδίων, παραγγείλαντες τῇ ἑξῆς ἀγάγαι αὐτό. Ὡς οὖν ἦλθον ἐπὶ τὴν αὔριον, ἐποίησεν ὁ τοῦ Θεοῦ θεράπων τὴν συνήθη εὐχὴν ἐπὶ τῷ κορασίῳ, χρίσας ὅλας τὰς αἰσθήσεις αὐτοῦ ἐκ τοῦ τιμίου ἐλαίου· ὅτε δὲ προσήγγισεν τῷ στόματι, κράξαν φωνὴν ἀγρίαν καὶ μεγάλην, ἢμεσεν πολλὴν ἀκαθαρσίαν, μᾶλλον δὲ τὸ παρενοχλοῦν αὐτῷ ἀκάθαρτον πνεῦμα ἐξῆλθεν ἀπ᾽ αὐτοῦ. Μετὰ δὲ τοῦτο, ἐπιτρέψαντος τοῦ Ὁσίου, ἀπήγαγον αὐτὸ ἑπὶ τὸ μεταλαβεῖν τῆς ἀχράντου κοινωνίας, καὶ διὰ τῆς τοῦ Θεοῦ χάριτος ἀφόβως καὶ ἀδειμάντως μετέλαβεν τοῦ τε ἁγίου σώματος καὶ τοῦ τιμίου αἵματος. Στενάξαν δὲ μέγα τὸ ἰαθὲν κοράσιον, μετὰ τὸ μεταλαβεῖν ἐ͂ιπεν, Ἴδε ἀπαρτὶ τρόγω κωλώθιν, τὴν γαρ προσφορὰν ἤτοι τὸν οὔπω ἁγιαζόμενον ἄρτον, κωλώθιν εἰώθασιν καλεῖν τὰ τῆς χώρας ἐκείνης παιδία. Καὶ πάντες οὖν ἐδόξασαν τὸν Θεὸν, τὸν ποιοῦντα θαυμάσια ἔνδοξά τε καὶ ἔξαίσια, ὧν οὐκ ἔστιν ἀριθμὸς, καὶ διὰ τῶν ἑαυτοῦ θεραπόντων· θαυμαστὸς γαρ ὁ Θεὸς ἐν τοῖς Ἁγίοις αὐτοῦ, ὁ Θεὸς Ἰσραήλ.

[53] Νεώτερός τις τὴν τοῦ μουσάρου τέχνην ἐπιστάμενος, εἰργάζετο ταύτην ἐν τῷ οἴκῳ Χρυσαφίου, τοῦ ἐν εὐλαβείᾳ τῇ μνήμῃ, [manum ab eodem inflammatam sanat] ἐν αὐτῇ τῇ πόλει Ἀμασεία. Τούτου δὲ καταφέροντος τὸ παλαιὸν μουσίον ἀπὸ τοῦ τοίχου, ἱστορίαν ἕχοντος τῆς Ἀφροδίτης (ἡβούλετο γαρ ὁ μνημονευθεὶς ἀνὴρ ποιῆσαι τὸν αὐτὸν οἶκον εὐκτήριον τοῦ Ἀρχαγγέλου, διὰ τὸ ἐ͂ιναι αὐτὸν ἐν ἀναγωγαῖς, τὸ δὲ κατώγειον μέγαν οἶκον εὐκτήριον τῆς ἁγίας ἀχράντου δεσποίνης ἡμῶν θεοτόκου καὶ ἀ εὶ παρθένου Μαρίας) ὅ δὴ καὶ γέγονεν· ὅτε οὖν ἐξώρυξεν ὁ αὐτὸς μουσωτὴς τὸ θέμα aa τῆς ἀκαθάρτου Ἀφροδίτης … μᾶλλον ὁ παραμένων αὐτῇ δαίμων, ἔπληξε τὴν χεῖρα τοῦ τεχνίτου· ἐφλέγμανεν γαρ καὶ κατεπύωσεν ἡ χεὶρ αὐτοῦ, γέγονεν δὲ καὶ τραῦμα φοβερὸν, ὥστε τὴν τοιαύτην οἱ θεωροῦντες ἀνάγκην τῆς χειρὸς, ἔλεγον αὐτὴν ἀποτέμνεσθαι. Ὡς οὖν ἐ͂ιδεν ἑαυτὸν ἐν πολλῇ περιστάσει, τὸ κρεῖττον ἐπιλεξάμενος, ἔρχεται πρὸς τὸν Ὅσιον, ὅπως τύχῃ βοηθείας ἀπὸ τοῦ Θεοῦ δἰ αὐτοῦ. Ὁ δὲ ποιήσας ἐπ᾽ αὐτῶ, τὴν εὐχὴν, ἔχρισεν τῷ ἁγίῳ ἐλαίῳ τὴν δεξιὰν αὐτοῦ χεῖρα, αὐτῇ γαρ ἦν ἡ πληγεῖσα· πεποίηκεν δὲ τοῦτο ἐπὶ τρεῖς ἡμέρας, καὶ ἀπεκατέστη ἡ χεὶρ αὐτοῦ ὑγιὴς ὡς ἡ ἄλλη διὰ τῆς τοῦ Θεοῦ βοηθείας. Ἐν ᾧ δὲ οι κῳ τὴν πληγὴν ἔλαβεν ὁ ἰαθεὶς, ἐν αὐτῷ ὑπὲρ εὐχαριστίας καὶ εἰς ὑπόμνησιν τοῦ γεγονότος θαύματος, ἔστησεν τὴν εἰκόνα τοῦ ἁγίου ἀνδρὸς· δἰ ἧς οὖν χειρὸς τῆς σωτηρίας ἔτυχεν, διὰ ταύτης ἔγραψεν τὸν ταύτης μετὰ Θεὸν ἰατρὸν. Παραπλέσιον δὲ τούτῳ γέγονέν τι καὶ ἕτερον.

[55] [idem alio in casu facit] Λεπτουργός τις ἤνεγκεν πρὸς τὸν Μακάριον παιδίον, ὑπὸ ἀκαθάρτου πνεύματος ἐνοχλούμενον· ὡς οὖν παρίστατο τῷ Μεγάλῳ ποιοῦντι τὴν εὐχὴν, διὰ τὸ ἐ͂ιναι μικρὸν τὸ παιδίον, λέγει τις τῶν παρισταμένων τῷ λεπτουργῷ, Βάστασον ἄνθρωπε τὸ παιδίον, ἵνα λάβῃ τοῦ ἁγιάσματος, ὃ δὴ καὶ πεποίηκεν. Πληρωθείσης δὲ τῆς εὐχῆς, ἀπελύθησαν ἀμφότεροι. ῇ δὲ ἐξῆς ἡμέρα ἔρχεται ὁ λεπτουργὸς, κλαίων καὶ ὀδυρόμενος, μὴ φέρων τὰς ὀδύνας τῆς ἑαυτοῦ χειρός. Ἐρωτηθεὶς δὲ, Τί κλαίεις, τί ἔχεις; ἔλεγεν, Ὅτι ἐξότε τὸ παιδίον ἐβάστασα, τὰς ὀδύνας οὐ φέρω τῆς χειρός μου· ὁ γαρ δαίμων, ὁ ἐάσας τὸ παιδίον, ἐμοὶ ἐκολλήθη, κἀκεῖνο μὲν ἰάθη, ἐγὼ δὲ κινδυνεύω. Τούτων ἀκούσας ὁ Μακάριος, μικρὸν ὑπομειδιάσας, τοῦ δαίμονος κατεγέλασεν τοιαῦτα πεποιηκότος· ἐπευξάμενος δὲ τῷ ἀνθρώπῳ, ἀπέλυσεν αὐτὸν, μηδὲν ἄλλο ποιῆσαι παραγγείλας, ἢ τῇ εὐχῇ σχολάσαι μόνον. [etiam postquam adhibitis medicamentis] Ὁ δὲ τῆς δοθείσης αὐτῷ ἐντολῆς ἦττον φροντίσας, φοβηθεὶς τὸν ὄγκον καὶ τὴν πυράκτωσιν τῆς χειρὸς, ἔβαλεν ἑαυτὸν εἰς ἰατροὺς, ἵνα πλήρωθῇ τὸ εἰρημένον, Ὅτι ὁ ἁμαρτάνων εἰς τὸν ποιήσαντα αὐτὸν, ἐμπεσεῖται εἰς χεῖρας ἰατροῦ· ἔμελλεν γαρ ἀπολέγειν τὴν χεῖρα αὐτοῦ. Προσδαπανήσας δὲ τὸν βίον αὐτοῦ εἰς ἰατροὺ ς, καὶ εἰς θερμὰ bb πλανώμενος, καὶ μηδὲν ὠφεληθεὶς, ἀλλὰ μᾶλλον χειρόνως ἐσχηκὼς, ἦλθεν παλιν εἰς τὸν ἀνάργυρον ἰατρὸν, τὸν δωρεὰν λαβόντα τὴν χάριν, δωρεὰν δὲ καὶ παρέχοντα τοῖς χρήζουσι ταύτης. Ὁ δὲ μηδὲν μελλήσας ἢ ἐπιπλήξας, ἐκτενῶς παρεκάλεσε τὸν ἐλεήμονα Θεὸν ὅπως ἰαθῆ, [malum recruduit.] ὅπερ καὶ γέγονεν. Προσμείνας γαρ τῇ εὐχῆ, ἀπηλλάγη καὶ τῶν ὁδυνῶν καὶ τῆς φλεγμονῆς, καὶ ἔπραττεν τὰ συνήθη, ἐργαζόμενος τὴν ἑαυτοῦ τέχνην, καὶ δοξάζων τὸν Θεὸν. Ἑπειδὴ περιενοχλουμένων ὑπὸ πνευμάτων ἀκαθάρτων μνήμη γέγονεν, πολλῶν ἰαθέντων, περὶ ἑνὸς ἐπὶ τοῦ παρόντος τὴν ἐξήγησιν ποιήσομαι, διὰ τὸ μὴ δὲ τὴν τυχοῦσαν ὡφέλειαν παρέχειν τοῖς κατολιγοροῦσι, καὶ ἀθετεῖν βουλομένοις τὸ μοναχικὸν σχῆμα.

[56] Νεώτερός τις περιέπεσεν δαίμονι πονηρωτάτῳ καὶ χαλεπῷ· ὁσάκις δὲ ὐπ᾽ αὐτοῦ ἐν οχλεῖτο, [Pro energumeno quodam] κρατῆσαι τοῦτον οὐδεὶς ἴσχεν, ἀλλὰ πάντας κατισχύων, τοὺς πάντας συνέτριβεν. Ὡς οὖν ἐν τούτοις ἦν ὁ ἄνθρωπος, φέρουσιν αὐτὸν πρὸς τὸν Ὅσιον, [frustrai laborans,] τὸν διὰ τῆς τοῦ Θεοῦ συνεργίας ἐλατῆρα τούτου, καὶ τῶν τοιούτων ἀκαθάρτων πνευμάτων. Ὁ δὲ τὸ φοβερὸν κατὰ τῶν δαιμόνων ὅπλον τὸν τίμιον σταυρὸν, καὶ τὸ ἐξ αὐτοῦ ἔλαιον, ἐντίθησι εἰς τὸ μέτωπον τοῦ δαιμονιζομένου. Ὁ δὲ τὸν τύπον τοῦ σταυροῦ ὡς ἧλον πεπυρωμένον δεξάμενος, ἤρξατο κράζειν, ἀφρίζειν, μαίνεσθαι, καὶ τοὺς ὀδόντας τρίζειν, ὡς νομίζεσθαι μὴ μόνον ἕνα δαίμονα ἔχειν, ἀλλὰ πολλοὺς δαίμονας, ὡς ἐπ᾽ ἀληθείας γαρ λέγω, ὅτι πολλῶν μοναχῶν κρατούντων αὐτὸν, πάντας ὑπερισχήσας συνέτριψεν. Ἱκανὰς δὲ ὥρας βασανίσαντος αὐτὸν τοῦ δαίμονος, μόλις κατέστη γενόμενος ὡς νεκρὸς, ὡς λογίσασθαι ἡμᾶς ὅτι τελείως ἀπηλλάγη τοῦ δαίμονος· ἐλθὼν δὲ τῇ ἐπαύριον, τὰ χείρονα πεποίηκεν. Ὡς οῦν ἐπὶ πολὺ ἔμενεν ὁ δαίμων θλίβων τὸν ἄνθρωπον, ἐθαύμαζεν ὁ τοῦ Θεοῦ θεράπων, καὶ διελογίζετο λέγων ἐν ἑαυτῷ, Ἄρα δί ἣν αίτίαν οὐκ ἀναχωρεῖ ὁ δαίμων ἀπ᾽ αὐτοῦ· καὶ λέγει μοι, Ἐρώτησον τὸν πάσχοντα τίς ἐστιν, [intelligit apostatasse a monasterio,] καὶ πόθεν αὐτῷ συνέβη τοῦ χαλεποῦ δαίμονος ἡ συνάντησις. Ὅτε οὖν κατέστη τοῦ ταπεινοῦ ὁ λογισμὸς, ἠρώτησα αὐτὸν κατὰ λεπτὸν τὰ περὶ τῆς καταστάσεως καὶ τῆς ἐξ μικρᾶς ἡλικίας αὐτοῦ διαγωγῆς. Καὶ διηγήσατο λέγων, Ὅτι ἐγὼ ἐκ μικρᾶς ἡλικίας εἰς τὸ μοναστήριον εἰσῆλθον τοῦ ἁγίου Ἰωάννου εἰς Ἀκρόπολιν (οὕτω γαρ προσαγορεύεται ὁ τόπος τῆς ἐν Ἀμασεία μονῆς) καὶ μονάσας ἐν αὐτῷ χρόνον οὐκ ὀλίγον, ἀκηδιάσας τὴν ἄσκησιν, ἐξῆλθον ἐκ τοῦ μοναστηρίου, περιφρονήσας τοῦ μοναχικοῦ σχήματος, άλλάξας μετὰ τοῦ σχήματος καὶ τὸν βίον μου· περιέπεσα γαρ καὶ γυναικὶ καὶ πολλαῖς ἄλλαις ἁμαρτίαις, καὶ νῦν εἰμὶ καθὼς ὁρᾶτέ με πάντες ὑπὸ τοῦ ἀκαθάρτου πνεύματος κατησχυόμενον καὶ τεταπεινομένον· ἀλλ᾽ εἴ τι δύνασθε, βοηθήσατέ μου τῇ ἀσθενεία.

[57] [eoq; exemplo suos erudit.] Μαθὼν δὲ ταῦτα καὶ ἐξ ἡμῶν ὁ Μέγας (ἢ μᾶλλον δἰ αὐτοῦ ἐμάθομεν ἡμεῖς· εἰ μὴ γαρ ἐγίνωσκεν αὐτὸς, οὐκ ἂν ἐπέτρεπεν ἡμῖν ἐρωτῆσαι τὸν ἀσθενοῦντα περὶ τῆς καταστάσεως αὐτοῦ) τὸ δὲ πᾶν ὠκονόμει ἵνα ὑμᾶς προσεκτικωτέρους ποιῆσαι τῷ ὑποδείγματι ἐκείνου, καὶ σωφρονίσει τοὺς κατολιγωροῦντας καὶ ἀθετεῖν πειρωμένους τὸν μονήρη καὶ ἀγγελικὸν βίον· ἐδίδασκεν δὲ τὸ εἰρημένον τῷ Ἰὼβ λέγων, Ἰδόντες τὸ ἐμὸν τραῦμα φαβήθητε, καὶ τὸ, Μὴ δὸς εἰς σάλον τὸν πόδα σου, καὶ οὐ νυστάξει ὁ φυλάσσων σε, καὶ τὸ, Οὐδεὶς ἐπιβαλὼν τὴν χεῖρα αὐτοῦ ἐπ᾽ ἄρωτρον, καὶ στραφεὶς εἰς τὰ ὀπίσω, εὔθετὸς ἐστιν εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. Τούτοις δὲ καὶ πλείοσι παραπλησίοις χρησάμενος λόγοις ἐπ᾽ ὠφελείᾳ καὶ στερεώσει τῶν ἀκουόντων μοναχῶν, συμπαθήσας ἐτὶ τοῖς λεχθεῖσι παρὰ τοῦ πάσχοντος, μέγα στενάξας καὶ ἐκτενῶς εὐξάμενος, τὸ τοῦ Δαυἳδ λόγιον ἐφθέγξατο λέγων, ὡς ἐκ προσώπου τοῦ ἀσθενοῦς; Εἶπα, ἐξαγορεύσω κατ᾽ ἐμοῦ τὴν ἀνομίαν μου τῷ Κυρίῳ, καὶ σὺ ἀφῆκας τὴν ἀσέβειαν τῆς καρδίας μου. Καὶ ὁ μὲν Ὅσιος μέχρι τοῦδε τοῦ στίχου τὸ ψαλμικὸν ἐφθέγξατο λόγιον· καλὸν δὲ ἡμᾶς συνάψαι προσφόρως καὶ τὸν ἑφεξῆς στίχον, μετὰ γαρ τὸ εἰπεῖν, Καὶ σὺ ἀφῆκας τὴν ἀσέβειαν τῆς καρδίας μου, πρόσκειται στίχος ἐφεξῆς, Ὑπὲρ ταύτης προσεύξεται πρὸς σὲ, οὐχ ὁ τυχὼν, ἀλλὰ τίς; πᾶς ὅσιος ἐν καιρῷ εὐθέτῳ· καιρὸς δὲ οὗτος εὔθετος, ἐν ᾧ τὰς αἰτήσεις ὁ αἰτῶν Θεῷ ἀρεσκούσας αἰτεῖ· αἰτεῖτε γαρ, καὶ δοθήσεται ὑμῖν, ζητεῖτε, καὶ εὑρίσετε, κρούετε καὶ ἀνοιγήσεται ὑμῖν. Ὅτε γοῦν γέγονεν ἡ ἐξαγόρευσις παρὰ τοῦ πάσχοντος, [& persuasum redire liberat.] ἐποίησεν ἐπ᾽ αὐτῷ τὴν συνήθῃ πάλιν εὐχὴν ὁ μέγας τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος, ἐπιτρέψας εἰσελθεῖν αὐτὸν εἰς τὸ μοναστήριον, ἐν ᾧ ἧν, άπολαβειν δὲ καὶ ὅ ἐθέτησεν καὶ ἐνύβρισε σχῆμα. Ποιήσας οὖν τὰ προσταχθέντα μετὰ πάσης σπουδῆς, ἐξ ἐκείνης τῆς ἡμέρας οὐκέτι ἐνοχλήθη ὑπὸ τοῦ δαίμονος, ἀλλ᾽ ἔμεινεν ἐν τῷ μοναστηρίῳ μετὰ σώφρονος λογισμοῦ, καὶ τῆς προσηκούσης ἐν αὐτῷ διαιτωμένους, Σήμερον σωτηρία γέγονεν τῷ κόσμῳ τουτῳ, ὅτι ὁ ἀδελφὸς ἡμῶν οὗτος νεκρὸς ἦν καὶ ἀνέζησεν, ἀπολολὼς καὶ εὑρέθη · πεπλήρωται καὶ ἐπὶ τοῦ παρόντος τὸ εἰρημένον, Πολὺ ἰσχύει δέησις δικαίου ἐνεργουμένη · ἤκουσεν δὲ παρ᾽ αὐτοῦ καὶ ὁ ἰαθεὶς, Ἵδε, ὑγιὴς γέγονας, μηκέτι ἀμάρτανε. Καὶ ταῦτα μὲν ὡς ἐνόμιζεν ικανά.

[58] Ἕτερός τις ἄνθρωπος ἦλθεν πρὸς τὸς Ὅσιον, λέγων ἐαυτὸν ἀπὸ Κομανῶν ἐ͂ναι τοῦ Πολυανδοῦ · οὖτος ἐπὶ ἐνιαυτὸν ὅλον οὐκ ἀνέβλεψεν · ἡ δὲ ἀιτία τοῦ πληγῆναι τὰς ὄψεις αὐτοῦ, [ob perjurium excæcato lumen restituit:] ἦν αὕτη. Πρᾶγμα μετά τινος ἐσχηκὼς καὶ δικαζόμενος, κατεκρίθη ὁμῶσαι· ὃς μηδὲν ἐ͂ιναι λογισάμενος τὸ τῆς ἐπι ορκίας ἁμάρτημα, τοῦτο πεποίηκεν. Θέλων δὲ ὁΘεὸς σῶσαι αὐτὸν, ἐπάγει σκότωσιν αὐτῷ τὴν τῶν ὀφθαλμῶς ἀβλεψίαν. Ὡς οὖν ἐταλαιπώρει χρόνον οὐκ ὀλίγον, μὴβλέπων τὸ φῶς, ἀλλ᾽ ὑπὸ χειραγωγοὺς περιπατῶν, ἦλθεν καὶ πρὸς τὸν ἄνθρωπον τοῦ Θεοῦ, ἐξομολογούμενος τὸ τῆς ἐπιορκίας πλημμέλημα, δεικνύων τε τὴν τῶν ὀφθαλμῶς ἀσθένειαν, ὀρθῶς λογισάμενος, ὅτι ἐξουσίαν ἑδωκεν ὁ Θεὸς τοῖς Ἱερεῦσιν αὐτοῦ, διὰ τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, λέγων, Ὃ ἐὰν δήσητε ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται δεδεμένον ἐν τοῖς οὐρανοῖς · ἐπειδὴ ὁ αὐτὸς συναμφότερον ἐκέκτητο χάρισμα ὁ θαυμάσιος, τὸ τῆς ἰάσεώς φημι, καὶ τὸ λύσαι τὸν δεδεμένον (σειραῖς γαρ τῶν ἑ αυτοῦ ἁμαρτιῶν ἔκαστος σφίγγεται) παρεκάλεσεν τὸν παντοδύναμον Θεὸν συγχωρηθῆναι μὲν αὐτῷ τὸ τῆς ἐπιορκίας τόλμημα, δοθῆναι δὲ καὶ τὴν τῶν ὀφθαλμῶς ἀνάβλεψιν. Ποιήσας τοίνυν ἐν αὐτῷ τὴν εὐχὴν, ἔχρισεν αὐτοῦ τοὺς ὀφθαλμοὺς ἐκ τοῦ ἁγίου ἐλαίου ἐπὶ τρεῖς ἡμέρας, καὶ ἀπέλυσεν, καὶ ὁ ὑπὸ χειραγωγοὺς ἐλθὼν, καὶ ὑπὸἀλλοτρίου φωτὸς ὁδηγούμενος, ὐπὸ τῶν ἰδέων ὀφθαλμῶν φωταγωγούμενος ἀνεχώρησεν εἰς τὴν πόλιν αὐτοῦ, δοξάζων τὸν Θεόν.

[59] Καὶ τούτων μὲν ὁλίγων ἐκ πολλῶν ἐμνημονεύσαμεν, ὡς καὶ κατὰ πρόσωπον ἐγνωρίσαμεν ἐφ᾽ οὒς γεγόνασιν αἰ ἰάσεις. Πολὺ δὲ πλῆθος ἀνδρῶν τε καὶ γυναικῶν καὶ παιδίων καθεκάστην ἡμέραν ἔχοντες διάφορα καὶ ποικίλα πάθη, φανερά τε καὶ ἀφανῆ, καὶ πάντες τοῦ ἐλέους Κυρίου ἐτύγχανον. Ἔφερον γαρ γυνᾶικες ὑπομάζια παιδία, βοῶντα τὴν ἀτροφίαν, ὀδυρόμεναι καὶ αὐταὶ τὴν τοῦ γάλακτος αὐτῶν ἐπιῤῥοὴν ξυρανθεῖσαν · καὶ ἧν ιδεῖν ἐλεεινὸν θέαμα, [uberibus aridis copiam lactis] στεναγμόν τε καὶ κλαυθμὸ διάφορον. Τί οὖν; Ἕπασχεν ὁ μέγας ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, βλέπων ὀδυρόμενα τέκνα σὺν μητράσιν, τὰ μὲν θρηνοῦντα διὰ λιμοῦ, τας δὲ πενθουσας τρόπον τινὰ τὴν ἀπαιδείαν σὺν ἀισθήσει πολλῇ τηκομένας. Ἄρα οὖν ὁ οὕτως συμπαθὴς εἰς πάντας, ὁ οὕτως εὔσπλαγχνος, ὁ οὔτως ἐλεήμων, οὐ περισσότερον αὐτῶν ἔπασχεν τὴν ψυχὴν. Πάντως μὲν οὖν · ὅθεν καὶ ἐπετύγχανεν τῶν ἀιτήσεων, ἔλεγεν γαρ προσευχόμενος ὡς Μωσῆς ἐκεινος ὁ μέγας, Κύριε εἰ μὲν ἀφεῖς αὐτοῖς τὴν ἁμαρτίαν, ἄφες, εἰ δὲ μὴ, κᾀ μὲ ἐξάλειψον ἐκ τῆς βίβλου, ἧς ἔγραψας. Οὕτως ἀεὶ παρακαλῶν τὸ Θεὸν, ἔπειθεν καταπέμπειν τὸ ἔλεος αὐτοῦ ἐπὶ τοὺς δεομένους τοῦ ἐλέους αὐτοῦ.

[60] Καλὸν οὖν ἐστιν, πολλὰς τουτῳ περιπεσοὐσας τῷ πάθει, καὶ ἰαθείσας παραδραμόντας ἡμᾶς, μνημονεῦσαι μιᾶς γυναικὸς, [etiam superabundantis impertis,] ἤ τις ἰαθεῖσα καὶ ἐπανελθοῦσα εἰς τὸ μοναστήριον, ἐξωμολογήσατο τὴν χάριν οὖ Θεοῦ, λέγουσα, Ὅτι ξηρανθέντος γάλακτός μου, προσῆλθον τῷ ἁγίῳ ἀνδρὶ μετὰ τοῦ παιδίου · λαβούσης cc δέ μου παρ᾽ αὐτοῦ τῆς εὐχῆς καὶ τοῦ ἁγίου ἐλάιου, σὺν τῷ ἐξελθεῖν με τὸν πυλῶνα τοῦ μοναστηρίου, εὐθὺς καὶ παραχρῆμα ἐξέβλυσαν οἱ μασθοί μου, καὶ ἐπὶ πολλὰς ἡμέρας ἀδιαλείπτως ἔβρυον, ὡς καὶ ἄλλα παιδία τρέφεσθαι εξ αὐτῶν, πάντας δὲ τοὺς ἰδόντας τὸ πρὶν δοξάζεν τὸν Θεὸν, ὅτι πρώην ἐρανιζομένη ἀλλότριον γάλα, καὶ εξ οἰκίας εἰς οἰκίαν μεταβαίνουσα ἵνα θρέψῃ τὸ ἑαυτῆς ὐπομάζιον, νῦν αὐτὸ ποιεῖν οὐ παύεται πάλιν, ὁμοῦ καὶ ἀντιδιδοῦσα ὅπερ ἔλαβεν, καὶ τὴν ἀιτίαν ἐξαγγέλλουσα, καὶ διηγουμένη τὰ μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ · αἱ γαρ τοῦ Θεοῦ χάριτες τοιαύται, ὄτι ὅπου ἐπλεόναζεν ἡ θλίψις ὑπερεπερίσσευσεν ἡ χάρις. Μὴ μικρὸν ἐ͂ιναι δοκει τοῦτο τισιν; Οὐκ οἶμαί τινα τῶν εὐφρονούντων τοῦτο λογίζεσθαι, ἐκείνῳ δὲ μᾶλλον ἴσον ἐ͂ιναι τῷ τῆς στείρας θαύματι · κάκείνη γαρ φύσεως ἔλαχεν τοῦ τικτειν, ἀλλ᾽ ἠσθένησεν · ὁμοίως δὲ καὶ οἰ μασθοὶ φύσει τὴν τοῦ γάλακτος ἐ͂ιχον ἐπιῤῥοὴν, ἀλλ᾽ ησθένησαν, ἵνα φανερωθῇ τὰ ἔργα τοῦ Θεοῦ διὰ τοῦ ἰδίου αὐτοῦ ἀποτελεσθέντα θεράποντος. Ἀλήθειαν γαρ λέγω ἐν Χριστῷ ὅτι πολλαὶ γυνᾶικες ἔχουσαι τὸ πάθος τοῦτο, ἄλλαι δὲ ἄλλα κρυπτὰ ποικίλα καὶ δυσίατα πάθη, ἤρχοντο καὶ ἠξιοῦντο τῆς βοηθείας τοῦ Θεοῦ. Καὶ περὶ μὲν τῶν ἰάσεων ἐν τουτοις, κᾂν εἰ τὰ πλείονα παρελείψαμεν.

CAP. VII.

[61] Ἴδωμεν δὲ καὶ ἄλλην χάριν δοθεῖσαν τῷ Ὁσίω παρὰ τοῦ Θεοῦ, ἥ τις ὡς οἶμαι οὐ πολὺ διέστηκεν τῆς ἐπὶ Ἡλιοῦ τοῦ προφήτου, [Occasione belli Persisi] καὶ τῆς ἐν Σαράφθοις γεγονῦιας θαυματουργίας. Ἀλλ᾽ ὁ μὲν Θεσβίτης, ὡς διὰ τοῦ οἰκίου στόματος ἐπαγαγὼν τῷ λιμὸν, δῆλον ὅτι φιλοφρόνως αὐτὸν ἐξένισεν ἡ χήρα, τέκνων ὑπεριδοῦσα καὶ ἑαυτῆς, ὃς καὶ εὐξάμενος χάριν ταύτῃ ἀντέδωκεν, τὸ μὴ ἐκλίπειν ἐκ τῆς ὑδρίας τὸ ἄλευρον, καὶ ἐκ τοῦ καμψάκου τὸ ἔλαιον · οὗτος δὲ ὁ μετὰ Ἡλίαν δεύτερος, λιμὸν μὲν οὖκ ἐποίησεν, πολλοὺς δὲ λιμώττοντας προσευξάμενος ἔθρεψεν. Τὴν δὲ ἀιτίαν ἐρῶ. Πάντως ἴσμεν γενομενην ἐπιδρομὴν τῶν ἀθέων Περσῶν εἰς τὴν ἡμετέραν πολιτείαν, ὅτε ὁ νέος Ναβουχοδονόσωρ Χοσρόης ἦλθεν ἐπὶ Ζεβάστιαν καὶ Μελιτινὴν. Πολλῆς οὖν τηνικαῦτα θλίψεως καὶ ἀνάγκης γεγονύιας, πάντες σχεδὸν οἰ πλησιοχῶροι, οἵ τε Νικόπολιν καὶ Νεοκαισάρειαν, Κωμανά τε καὶ Ζῆλαν, καὶ τῶν ἄλλων τὴν Ἀμάσειαν, οὐ τοσοῦτον τῇ πόλει θαῤῥοῦντες, ὅσον τᾶις τοῦ ὁσίου ἀνδρὸς εὐχᾶις · πάντες γαρ οἵ τε αὐτόχθονες, οἵ τε ἐπέσακτοι ἐθνηκοὶ, πλείονες δὲ τούτων Ἴβηρες ἦσαν, ἔτι γε μὴν καὶ οἱ ξενοπολίται μετὰ Θεὸν εἰς αὐτὸν τὰς ἐλπίδας, τῷ στόματι αὐτοῦ καὶ τοῖς ὑπ᾽ αὐτοῦ λεγομένοις προσέχοντες, ἐσώθησαν. Εἰκότως οὖν, [inductam annonæ caritatem] τοιαύτης ταραχῆς γενομένης, ἄπειρα πλήθη συνέδραμεν εἰς τὴν πόλιν, οἵ τινες ἐπὶ πολὺ χρόνον ἐν αὐτῃ διάγοντες οὐ τὴν τυχοῦσαν τῶν σιτίων ἐποίουν στένωσιν. Οἱ παντες τοίνυν, ὡς εἰς εὔδιον λιμένα, κατέφυγον εἰς τὸ εὐαγὲς τοῦ Ὁσίου μοναστήριον, τρέροντες, μετὰ τῶν σωμάτων καὶ πλέον τὰς ἑαυτῶν ψυχάς. Πολλῆς οὖν δαπάνης ἑκάστης ἡμέρας γινμένης, καὶ τῆς χώρας λιμὸν ἄφατον ἐχούσης, ἔκ τε τῶν ἡμετέρων στρατοπέδων ἔκ τε τῶν τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς ἡμετέρας πολιτείας ἐχθρῶν, [liberalitato sua levat Sanctus,] οἱ πάντες ἦμεν ἐν ἀνάγκῃ καὶ κατηφείᾳ πολλῇ, διὰ τὴν ἐπιχωρηγουμένην τῷ πλήθει τῶν ἄρτων τροφὴν · οὕτως γαρ ἐξεκενώθη τὸ ἄλευρον ἐκ τῶν ἀγγίων τοῦ μοναστηρίου, ὠς μηδεμιᾶς ἑβδομάδος ὑποληφθῆναι σχεδὸν ἐν αὐτοῖς ἄλευρον.

[62] Ὅτε οὖν ἐ͂δον οἰ τὴν διακονίαν ἐκπληροῦντες τοῦ κελλαρίου εὐλαβέστατοι μοναχοὶ τὴν ἐλάττωσιν τοῦ ἀλεύρου, [ex arcis monasterii fere exhaustis,] καὶ τὴν ἀπαραίτητον τῶν δεομενων δαπάνην, προσῆλθον τῷ Μεγάλῳ λέγοντες γραφικὸν λόγιον, Διαβὰς εἰς Μακεδονίαν, dd βοήθησον ἡμῖν, ὅτι ἤδη τὸ ἄλευρον ἐκ τῶν ἀγγίων ἐξέλιπεν, καὶ πᾶσα ἐλπὶς περιαιρεῖται τοῦ σώζεσθαι ἡμᾶς. Ὁ δὲ μηδὲν ἐνδιάσας ἢ ὑπερθέμενος, θαῤῥῶν εἰς τοὺς πλουσίους οἰκτιρμοὺς τοῦ Θεοῦ, παρεγένετο εἰς τὸ κελλάριον, ἐν ᾧ οἰ σάρποι βραχὺ ἔχοντες ἄλευρον ἴσταντο · καὶ ποιήσας εὐχὴν, παρήγγειλεν τοῖς διακόνοις λέγων, Ὅτι ὅσον παρέχετε τοῖς χρείαν ἔχουσιν, ὑπὲρ τὸ διπλάσιον χωρηγεῖ Κύριος ὀ Θεὸς ἡμῶν πιστεύω γαρ ὄτι ὡς οὐκ ἐξέλιπεν ἐκ τῆς ὑδρίας ποτὲ τὸ ἄλευρον, [nec tamen deficientibus.] οὐ δὲ νῦν ἐκλείψει, καὶ εἰ ἐκλινεν ἐκ τούτου εἰς τοῦτο, τουτέστιν ἀπὸ τοῦ γέμοντος εἰς τὸ κενὸν, πλὴν ὁ τρυγίας αὐτοῦ οὐκ ἐκκενωθήσεται, φάγονται δὲ πάντες, καὶ χορτασθήσονται, καὶ ἀινέσουσι Κύριον τὸν Θεὸν ἡμῶς. Μετὰ πολλῆς οὖν χαρᾶς καὶ προθυμίας οἱ εὐλαβέστατοι μοναχοὶ τὸ προσταχθὲν αὐτοῖς ἐπλήρουν, ἀνενδεῆ τὴν χωρη γίαν τῶν ἄρτων παρέχοντες, πᾶσι τοῖς ἐρχομένοις. Ἐπὶ πολὺν οὖν χρόνον τοῦτο ποιοῦντες, πολὺν πεινῶντα λαὸν ἐχόρτασαν · ἐκ τούτου δὲ πλέον ἐγνώσθη τὸ θαῦμα, ἐκ τοῦ μὴ δέξασθαι πρόσθήκην ἀλεύρου πρὸς την ἢδη τοῦ ἐν ιαυτοῦ γεγονῦιαν εἰσκομιδὴν, οὐ μόνον δὲ τοῦτο, ἀλλὰ τοσαύτης ὑπερδαπάνης γεγενημένης, καὶ μετὰ τὸ εἰσκομισθῆναι τὸν νέον ἄλευρον, ἐπὶ χρόνον ἱκανὸν τὸ παλαιὸν ἐπήρκεσεν, μᾶλλον δὲ διὰ παντὸς αὐτὸ ἐπαρκει, κατὰ τὸ γεγραμμένον, Φάγεσθε παλαιὰ ἐπὶ παλαιῶν, καὶ παλαιὰ ἐκ προσώπου νέων ἐξοίσετε, ἀμεταμέλητα γαρ τοῦ Θεοῦ χαρίσματα.

[63] Καὶ περὶ μὲν τῶν ὑπὸ τοῦ ἁγιου ἀνδρὸς θαυμάτων γεγονότων, πολλῶν ὄντων καὶ μεγάλων, ἀρκούντως εξ αὐτῶν ὀλίγων ἐμνημονεύσαμεν, τὰ λοιπὰ τοῖς βουλομένοις περὶ αὐτοῦ ζητειν καὶ γράφειν ὑψηλωτέρως παραχωρήσαντες · ἄξιον δὲ τὸ μή δὲ ἐις αὐτὸν γεγονὸς θαῦμα παραδραμεῖν ἀνεξέταστον. Ποῖον δὴ τοῦτο ἦν; Τὸ τῆς ἐπανόδου φημὶ, ἢ τοι ἀποκαταστάσεως τῆς είς τὸν οἰκεῖον θρόνον, [Annis 12 in exilio actis,] ὃν ουτε ἀπολιπὼν παντάπασιν ἀπολέλοιπεν. Μείνας οὖν τὸν δωδεκαἐτη καὶ πρὸς χρόνον ἐν τῷ ὑπ᾽ αὐτοῦ συστάντι μοναστηρίῳ, τάς τε προλεχθείσας θαυματουργίας ἄλλα τε πάμπολλα συνεργείᾳ Θεοῦ ἐπιτελέσαντος ἐν αὐτῷ ἔργα, κεφάλαιον ἐπὶ τοῖς λεγομένοις καὶ παρ᾽ αὐτοῦ πραχθεισι δείκνυσιν ὀ Θεὸς, τὴν αὐτοῦ θαυματουργίαν ν καὶ εἰς αὐτόν. Οὐ γαρ πρέσβυς, οὐκ ἄγγελος, ἀλλ᾽ αὐτὸς ὁ Κύριος, ὁ διὰ λαίλαπος καὶ νεφῶν χρηματίσας τῷ Ἰὼβ, ὁ βραδὺς εἰς κόλασιν καὶ ταχὺς εἰς ἀντίληψιν, ὁ μὴ παντελῶς ἀφιεὶς ῥάβδον ἁμαρτωλῶν ἐπὶ τὸν κλῆρον δικάιων, ἵνα μὴ κακίαν δίκαιοι μάθωσιν · ἐπὶ τέλει τῶν ἄθλων ἀναγορεύει τὸν ἀθλητὴν, λαμπρῷ τῷ κηρύγματι λέγων, Ζῶσαι ὥσπερ ἀνὴρ τὴν ὀσφυν σου, ἐρωτήσω δέ σε, σὺ δὲ ἀπόκρινε · οἴει δέ με ἄλλως σοι κεχηματικέναι, ἢ ἵνα ἀ ναφανῇς δίκαιος; Τοῦτο τῶν τραυμάτων τὸ φάρμακον, οὗτος τῆς ἀγωνίας ὀ στέφανος, αὕτη τῆς ὐπομονῆς ἡ ἀντίδοσις, καὶ ἀῤῥαβὼν τῆς μελλουσης μισθαποδοσίας, ὅτι αὐτὸς ἀλγεῖν ποιεῖ, καὶ πάλιν ἀποκαθίστησιν.

[64] [multisq; in eo toleratis ærumnis,]Μὴ γάρ τις ὑπολάβοι ὅτι ἐκτὸς πειρασμῶς, ἣ θλίψεων, ἢ κινδύνων χαλεπῶν διῆγεν ἐν τῷ ἐαυτοῦ μοναστηρὶῳ τὸν ἅπαντα χρόνον · οὐ γαρ διέλιπον οἰ ἐμβάλλοντες αὐτὸν εἰς τὴν κάμινον τῶν πειρασμῶν, ὁρατοί τε καὶ ἀόρατοι ἐχθροὶ, καίοντες τὴν φλόγα τῶν παθημάτων, καὶ προσθήκας ἀλγηδόνων αὐτῷ παρέχοντες, κατὰ τὸ ψαλμικὸν λόγιον, Καὶ ἐπὶ τὸ ἄλγος τῶν τραυμάτων μου προσέθηκαν · πολυτρόπως αὐτῶν τε καὶ δἰ αὐτῶν τὸ εὐαγὲς κακώσαντες μοναστήριον, ὥστε ἐξαπορηθῆναι ἡμᾶς καὶ τοῦ ζῆν, εἰ μὴ, ὁ Ἄγγελος Κυρίου συγκατέβη, καὶ ἐξετίναξε τὴν φλύγα τοῦ πυρὸς, καὶ ἐποίησε τὸ μέσον τῆς καμίνου ὡς πνεῦμα δρόσου διασυρίζον. Ἐπεὶ οὖν ἔδει λοιπὸν τὸν χονευθέντα χρυσὸν ἐξαιρεθῆναι τῆς χονείας, ἵνα φανῇ λαμπρότερος (τοιοῦτοι γαρ οἰ διὰ πειρασμῶν διερχόμενοι Ἅγιοι, ὧν καὶ τὸ πρόσωπον ἀναλαβὼν ὁ ψάλλων ἔλεγεν, Διήλθομεν διὰ πυρὸς καὶ ὕδατος, καὶ ἐξήγαγες ἡμᾶς εἰς ἀναψυχὴν) ἐξάγει καὶ τὸν καλὸν ἀθλητὴν εἰς ἀναψυχὴν ὁ τῶν πειρασμῶν καταλύτης Θεὸς, ὁ λέγων, Οὐ μή σε ἀνήσω, οὐδ᾽ οὐ μή σε ee ἐγκαταλιπῶ, καθὼς καὶ ὁ Ἀπόστολός φησιν, Πιστὸς δέ ἐστιν ὁ Θεὸς, ὃς οὐκ ἐάσει ὑμᾶς πειρασθῆναι ὑπὲρ ὃ δύνασθε ὑπενεγκεῖν, ἀλλὰ ποιήσει σὺν τῷ πειρασμῷ καὶ τὴν ἔκβασιν ἐκ τοῦ πειρασμοῦ. Τις δὲ καὶ ποία ἡ τούτου ἐκβασις ἢτοι καθαίρεσις, ἀκούσωμεν δἰ ὀλίγων.

[65] [restiuitur per Iustinum & Tiberium]Μεταστὰς τοῦδε τοῦ βίου ὀ ὐπεσελθὼν εἰς τὸν θρόνον τοῦ πολυάθλου καὶ μεγάλου ἀνδρὸς (ἐν ᾧ τόπῳ οἶδεν ὀ διά τινας ἀποῤῥήτους ἀιτίας συγχωρῶν τοιαῦτα γίνεσθαι Θεός) καὶ τοῦ φιλοχρίστου λαοῦ ζητοῦντος τὸν ἑαυτῶν ποιμένα καὶ διδάσκαλον, καὶ τὰς ἐκβοήσεις ποιουμένου [πρὸς τοῦς] ff Βασιλεῖς Ἰουστῖνον καὶ Τιβέριον, καὶ πρό γε πάντων πρὸς τὸν Βασιλέα τῶν βασιλευόντων, καὶ Κύριον τῶν κυριευόντων Χριστὸν τὸν ἀληθινὸν Θεὸν ἡμῶν, ἀποδοθῆναι αὐτοῖς τὸν φύλακα τῆς πίστεως, τὸν κήρυκα τῆς Τριάδος, τὸν ὐπέρμαχον τῆς ὀρθοδοξίας, τὸν πάντα πᾶσιν γενόμενον ἵνα τοὺς πλείονας κερδήσει · ταυτὰ παθόντες οἱ ἐν εὐσεβεῖ τῇ μνήμη, ἀποδεξάμενοι τὸν ἔνθεον ζῆλον, καὶ τὸ θερμὸν τῆς ἀγάπης τοῦ πιστοτάτου λαοῦ, ὂν ἔσχον καὶ αὐτοὶ ἔκπαλαι πόθον εἰς τὸν ὅσιον ἄνδρα ἐφανέρωσαν, τῶ φιλοχρίστῳ λαῷ παρασχόντες τὴν χάριν · ἀ εὶ γαρ ἠβούλοντο γενέσθαι τοῦτο, διὰ πολλὰ μὲν, ἐξαιρέτως δὲ διὰ τὸ προσειπεῖν αὐτὸν αὐτοῖς τὰ τῆς βασιλείας πρὸ τῆς βασιλείας · περὶ ὧν ἄξιόν ἐστιν, καιροῦ καλέσαντος, δἰ ὀλίγων ἐξηγήσασθαι, κᾲ εἰ οὖ προσω εἰργώμεθα · οὐ γαρ γαρ θέμις τὴν τοῦ Θεοῦ χάριν λήθῃ παραδραμεῖν, ἵνα μὴ κίνδυνος τοῦ χώσαντος τὸ τάλαντον λάβῃ καθ᾽ ἡμῶν χώραν. Λέξω οὖν τὰ κατὰ πρόγνωσιν αὐτοῖς εἰρημένα.

[66] [quibus imperium prædixerat.] Πρὸ τριῶν ἢ καὶ πρὸς χρόνων τῆς βασιλείας Ἰουστίνου, ἀπεκαλύφθη τῷ βλέποντι καὶ μεγάλῳ Ἀρχιερεῖ, ὅτι μέλλει βασιλεύειν · Ὃς μηδὲν μελλήσας, θέλων αὐτὸν στηρίξαι εἰς τὸν φόβον τοῦ Θεοῦ, καὶ ἀσφαλέστερον ποιῆσαι τοῦ ἐπιμελεῖσθαι τῆς ἑαυτοῦ κατὰ Θεὸν ζωῆς, ἐν μιᾷ ἡμέρᾳ Προκένσου ὄντος ἐν ταῖς Ἰουκουνδιαναῖς gg ἔλαβεν τὸν Ἰουστῖνον ἐν ἰδιάζοντι τόπῳ ὁ τοῦ Θεοῦ θεράπων Εὐτύχιος, ἐν ᾧ καὶ θυρὶς ἦν (τοῦτο γὰρ τὸ σημεῖον, ὠς πάλαι ποτὲ ὁ Βουνὸς μαρτὺς, παρελαμβάνετο) καὶ λέγει αὐτῷ. Ἄκουσον Κῦρι ὁ Κυροπαλάτης, εἰ καὶ ταπεινὸς δοῦλος καὶ Ἱερεύς εἰμι οὖ Θεοῦ ἀπεκάλυψέν μοι ὅτι σοι μένει ἡ βασιλεία μετὰ τὴν κοίμησιν τοῦ θείου σου · καὶ βλέπε μὴ ἀσχοληθῇς ᾧδε κᾀκεῖ, [Iustino tribus annis ante verbotenus] ἀλλὰ πρόσεχε σεαυτῷ καὶ γενοῦ ἄξιος εἰς τὸ ποιεῖν τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Τούτων ἀκούσας τῶν λόγων ὁ Ἰουστῖνος, ηὐχαρίστησεν τοῦ Θεῷ, καὶ ἐ͂ι πεν τῷ Μεγάλῳ, Ὁ Θεὸς ἀξιώσει εὸς ἀξιώσει με κατὰ τὸ θέλημα αὐτοῦ πολιτεύσασθαι, καὶ ὑπὸ σοῦ διοικεισθαι. Καὶ ταῦτα μὲν ἐν τούτοις. Ὅταν δὲ ἦν ὁ μέγας ἐν τῇ νήσῳ τῇ λεγμένῃ Πριγκήππῳ, διηγησατο ἡμῖν ἐν μιᾷ ἡμέρᾳ λέγων, ὅτι ἐν ὁράματι τῆς νυκτὸς σπάθην μοι δέδωκέν τις, ἔχουσαν στηθάρια τῶν δύο Ἰουστίνου καὶ Σοφίας τῆς αὐτοῦ συζύγου · καὶ προσεγέλαν μοι, Καὶ τί ἄρα σημαίνει τοῦτο; [& aliis pridem ex visione:] Καί τις τῶν παρισταμένων ἀποκριθεὶς ἐ͂ιπεν, Τὴν τομὴν ἤ τοι τὸ τέλος τῆς κατασκευῆς τοῦ πράγματος ἐθεώρησας. Ὁ δὲ ἐ͂ιπεν, Οὐκ ἔστιν οὕτως, ἀλλὰ αὐτοὶ βασιλεύσουσιν, καὶ ἐκδικοῦσιν με · βασιλικὴν γαρ ἀμφίεσιν ἐ͂ιδον αὐτοὺς φοροῦντας. Καὶ ὅτι μὲν ἐβασίλευσαν δῆλον, ὅτι δὲ καὶ ἐξεδίκησαν αὐτόν · πολλοῦς γὰρ ἐπεξελθεῖν hh τῶν κατ᾽ αὐτοῦ γενομένων ἐπὶ τῇ αύτοῦ ἐκβολῇ, καὶ πάντες ἴδαμεν. Ἀλλὰ περὶ τούτων τοιαῦτα καὶ προεμηνύθη καὶ ἀπετελέσθη. Τί δὲ καὶ περὶ Τιβερίου, τοῦ ἐν εὐσεβεῖ τῇ μνήμῃ, προεῖπεν ὁ Ὅσιος ἴδωμεν.

[67] Πρῶτον μὲν ὅτι αὐτὸν τὸν Τιβέριον, Νοτάριον ὄντα, παρέθετο τῷ Ἰουστίνῳ πρὸ τῆς αὐτοῦ βασιλείας. Λοιπὸν δὲ διάγοντος Τιβερίου ἐν τῳ Σιρμίῳ ἕνεκεν τοῦ Ἀβαρικοῦ πολέμου, ἔγραψεν αὐτῷ ὁ θαυμάσιος προφάσεως ἀνακυψάσης, ἡ δὲ πρόφασις ἦν αὕτη. Τριβοῦνός τις τοῦ καθεζομένου ἀριθμοῦ ἐν Ἀμασεία, θέλων διὰ συγκρότησιν καὶ προστασίαν οἰκειωθῆναι τῷ Τιβερίῳ, γράμματα λαβὼν ἀπὸ τοῦ Ὁσίου, ωροθύμως ἀπῆλθεν πρὸς αὐτὸν εἰς τὸ Σίρμιον · καὶ ὀ μὲν σκοπὸς τῆς ὁρωμένης ἐπιστολῆς ἦν οὗτος · ἐ͂ιχε δὲ ἐν αὐτῇ καὶ τὴν πρόῤῥησιν τῆς βασιλείας · περιείχετο γαρ μετὰ τὸ προοίμιον τῆς ἐπιστολῆς οὕτως, Νῦν οὖν ἐν μέρει τὰς οἴακας τῆς πολιτείας ἐνεπίστευσέν σοι ὁ Θεος, παρέξει δὲ καὶ τὸ τέλειον. Ἀλλὰ τότε μὲν οὐδεὶς ἐξ ἡμῶν ἐγίνωσκεν τί σημαίνει τὸ ῥῆμα, ὅτε δὲ γέγονεν Καῖσαρ, τὸ τηνικάδε πάλιν ἐγνώσθη · καὶ γαρ τὴν ἐπιστολὴν ἐκείνην δεξάμενος ἐφύλαττεν, ὡς ἔγνωμεν ὕστερον. Καὶ τὰ μὲν τῆς ωροῤῥήσεως τῶν δύο Βασιλέων ἱκανῶς εἴρηται · τί δὲ καὶ περὶ τοῦ νυνὶ φιλοχρίστου Μαυρικίου προεῖπεν, μάθωμεν.

[68] [Idem predixerat de Mauritio Amaseæ,] Πρὸ δεκαοκτὼ χρόνων καὶ πρὸ τῆς αὐτοῦ βασιλείας, διάγοντος τοῦ Ὁσίου ἐν τῷ μοναστηρίῳ, τῆς τῶν πραγμάτων ὑπαλλαγῆς οὕτως μεταβληθείσης, συνέβη πάντας τοὺς τὴν ἐπαρχίαν τοῦ Πόντου διοικοῦντας, τρακτευτὰς φημὶ καὶ ἀνυτὰς τῶν δημοσίων, ἔτι γε μὴν καὶ τὰ τῆς Μοδερατιανῆς τάξεως ἐμπεπιστευμένους, ὁρμᾶσθαι τοὺ πάντας ἐκ τῆς Ἀραβησσηνῶν πόλεως, ἐξ ὧν τινες αὐτῶν καὶ ἀγχιστεύοντες ὑπῆρχον καὶ εἰσὶν τοῦ νῦν πιστοτάτου Βασιλέως. Εἰκότως οὖν οὗτοι πάντες ἤρχοντο πρὸς τὸν Μακάριον, τὰ μεγάλα εὐεργετηθησόμενοι · καὶ οἷα ὀφείλει γίνεσθαι πολλάκις ἐν συντυχίαις, οἱ μὲν ἐπῄνουν τήνδε τὴν ἐπαρχίαν, [laudans ejus patriā] ἄλλοι ἄλλην χώραν. Τοιούτων γοῦν διαφόρων λόγων κινουμένων, ὁ μέγας ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, χαριεντιζόμενος, ἐ͂ιπεν πρὸς αὐτοὺς, καὶ ἵνα μή τις ὑπεροπτικῶς αὐτον φθέγγεσθαι νομίσειεν, τοὺς περὶ τῆς πόλεως Ἀραβισσοὺ λόγους τε καὶ ἐπαίνους διεξέστη · καὶ ὡς μὲν ἡμῖν καὶ τοῖς ἐξ αὐτῆς ὁρμωμένοις ἐδόκει, τὰ λεγό μενα πρὸς χάριν καὶ συντυχίας ἔνεκα λέγεται, τὸ δὲ πέρας ἔδειξεν τῶν ῥημάτων τὴν ἔκβασιν. Ποῖα δὲ καὶ τίνα παρὰ τοῦ θείου ἀνδρὸς προφητευθέντα ἧν; Ὁσάκις μνήμην ἐποιεῖτο τῆς Ἀραβισσηνῶν πόλεως, οὕτως ἔλεγεν χαριεντῶς, ἀκουόντων πάντων ἡμῶς, καὶ τῶν ἐκειθεν ὁρμωμένων Ἀρχόντων · Μεγάλη ἐστὶν ἡ πόλις ὑμῶς, διὰ τοῦτο εἴρηται περὶ αὐτῆς, Ἐκ Ναζαρὲτ δύνατάι τι ἀγθὸν ἐ͂ιναι · καὶ οὐκ ἔλεγεν, Ὅτι ἐγὼ λέγω, διὰ τὸ μὴ δεικνύειν ἑαυτὸν ὑψηλὸν, ἀλλὰ ταπει νὸν · πᾶς γαρ ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ὑψωθήσεται.

[69] [& rursum Constantinopoli.]Καὶ ταῦτα μὲν ἐν Ἀμασείᾳ προλεχθέντα · ὅτε δὲ ηὐδόκησεν ὁ Θεὸς καὶ ἀπεκατέστη εἰς τὸν ἑαυτοῦ θρόνον, πρὸ δύο ἐτῶν τῆς τελευτῆς τοῦ ἐν εὐσεβει τῇ μνήμῃ Τιβερίου, συνέβη ἀσθενείᾳ περιπεσειν τὸν αὐτὸν Τιβέριον, καὶ δὴ ἐπεσκέψατο αὐτὸν ὁ θεράπων τοῦ Θεοῦ, καὶ καλῶς ἔσχεν · ἦν γαρ καὶ ὅραμα θεασάμενος, ὅτι οὐκ ἀποθνήσκει νῦν. Πολλῶν οὖν τηνικαῦτα λαλούντων τε καὶ λαλουμένων, ὅτι ἐὰν συμβῇ ἀνθρώπινόν τι τῷ Βασιλεῖ, τίς ἄρα διαδέχεται τὴν βασιλείαν · λέγει ὀ Μέγας, Οὐκ ἀποθνήσκει ὁ Βασιλεὺς. Διαφόρων τοίνυν ὀνομάτων Ἀρχόντων μνήμης γεγονῦιας, οὐδὲν ἀπεκρίνατο ὁ Μακάριος · ὅτε δὲ τοῦ νῦν εὐσεβεστάτου ἐμνημονεύθη τὸ Μαυρίκιος ὄνομα, ἐν ἑαυτῷ γεγονὼς, τὰ ἢδη προεγνωσμένα αὐτῷ καὶ προλεχθέντα ἐφανέρωσεν, οὕτως εἰπὼν, Ὄντως οὔτε ἔχεις ἄλλον, τὸ πιστὸν τοῦ πράγματος διὰ τοῦ ὅρκου βεβαιώσας. Τηνικαῦτα οὖν ἐπεμνήσθημεν καὶ τῶν ἐν Ἀμασείᾳ λεχθέντων. Μηδεὶς δὲ ἀμφιβολίαν ἐχέτω περὶ τούτων · διὰ γαρ τοῦτο πρόσωπα, καὶ χρόνους, καὶ τόπους, καὶ προφάσεις εὐλόγους ἐγράψαμεν, ἵνα μή τις ὑμᾶς λογήσεται πρὸς τὸ κεχαρισμένον τῷ ἀνδρὶ φθέγξασθαι · ὁ γαρ χωρῶν χωρεῖτω, καὶ ὁ ἀπιστῶν ἀπιστειτο, τί γάρ μοι καὶ τοὺς ἔξω κρίνειν; Ἀλλ᾽ ἐπανέλθωμεν ὅθεν τὰ τῆς ἀποκαταστάσεως ἠρξάμεθα διηγεισθαι τοῦ ὁσίου ἀνδρός.

[70] [Revocatus in Regiam]Ὡς οὖν τὰς ἐκβοήσεις τοῦ φιλοχρίστου λαοῦ ἐδέξαντο οἰ Βασιλεις Ἰουστῖνος καὶ Τιβέριος, εὐθὺς καὶ παραχῆμα σὺν πολλῷ τῷ τάχει καὶ χαρᾷ μεγάλῃ ἐστείλατο τοὺς γενναιοτάτους Σκρίβωνας πρὸς τὸν Ὅσιον, μενον αἀτὸν αύτὸν ἀγάγωσιν εἰς τὴν βασιλίδα τῶν πόλεων. Οἰ καὶ παραγενόμενοι πρὸς αὐτὸν, ἀπέδωκαν αὐτῷ τὸ βασιλικὸν γράμμα. Τοῦτο λαβων μετὰ χειρας, ἀναβλέψας τε πρὸς τὸν Θεὸν, καὶ σύνδακρυς γενόμενος, ηὐχαρίστησεν καὶ ἐ͂ιπεν · Ἰδοὺ τὰ χείλη μου οὐ μὴ κολύσω, ὅτι σὺ ἔγως τοὺς διαλογισμούς μακρόθεν · τὴν τρίβον μου καὶ τὴν σχοῖνον μου σὺ ἐξιχνίασας, καὶ πάσας τὰς, ὀδούς μου προεῖδες · ἐθαυμαστωθη καὶ ἐξ ἐμοῦ ἡ γνωσίς σου, ἐκραταιώθη, οὐ μὴ δύνωμαι πρὸς αὐτὴν τί γαρ ἔγνω νοῦν Κυρίου, ἢ τίς σύμβουλος αὐτοῦ ἐγένετο; ἃ γαρ ὁ Θεὸς ὁ ἅγιος βεβούλευται τίς διασκεδάσει; μὴ ἐρεῖ τὸ πλάσμα τῷ πλάσαντι, τί μὲ οὕτως ἐποίησας; ἀκήκοα τὴν ἀκοὴν σου Κύριε καὶ ἐφοβήθην, κατενόησα τὰ ἔργα σου καὶ ἐξέστην, ὅτι φοβερὸς ει, καὶ τίς ἀντιστήσεταί σοι, Τοιούτοις καὶ πλείοσιν εὐχαριστηρίοις χρησάμενος λόγοις, καὶ ἐκτελέσας τὴν θείαν λειτουργίαν, εἰς τὸ εὐαγὲς μοναστήριον, καθεσθεὶς καὶ ἐν τῷ θρόνῳ (συνέφθασεν γαρ καὶ ἡ ἡμέρα Κυριακὴ, μεθ᾽ ἣν καὶ τὴν μνήμην τοῦ ζωοποιοῦ σταυροῦ τῇ τεσσαρεσκαὶδεκάτῃ τοῦ σεπτεμβρίου μηνὸς φαιδρῶς ἑορτάσαμεν) εὐλογήσας τὸ μοναστήριον καὶ τοὺς ἐν αὐτῷ, [Amasea discedit,] ἕτι γε μὴν καὶ πᾶσαν τὴν πόλιν, καὶ παραθέμενος πάντας ὁμοῦ τῷ Θεῶ, ἀπήρξατο τῆς ὁδοῦ· συνήπετο δὲ αὐτῷ καὶ ὁ τῆς αὐτῆς πόλεως Ἀρχιεπίσκοπος μέχρι τῆς βασιλευούσης.

[71] [prosequentibus civium lacrymis] Καὶ ἦν ἰδεῖν ὄντως ξένον θέαμα καὶ πρέπον τῇ θεία ἐκείνῃ ψυχῇ, μεμιγμένα τὰ ἐναντία, λύπην καὶ χαρὰν, δάκρυα καὶ εὐφροσύνην, τῶν μὲν τὸν ἀπ᾽ αὐτοῦ σωματικὸν χωρισμὸν ὁδυρωμένων, τῶν δὲ τὴν ἐπάνοδον ἑορταζόντων· οἱ ἑκατέρων δὲ ὁφθαλμοὶ διαφόρων δακρύων προέφερον, τῶν μὲν λυπηρῶν, τῶν δὲ χαροποιῶν, ἢ μᾶλλον εξ ἑκατέρου ὅμματος, δἰ ὑπερβάλλουσαν ἀγαλλίασιν, κατέῤῥει τοῦτο· κινοῦν ται γαρ ὡς οἴδαμεν δάκρυα καὶ χαρᾶς ἀφάτου προηγουμένης, ἅπερ οὐδὲ περιθλίβειν τὴν καρδίαν οἶδεν, εἰ μὴ ἐκ πάθους τῶν σπλάγχνων καὶ πόνου ψυχῆς ἀναπέμπεται· ὅπου γαρ ἁμαρτία μὴ προτερεύει κατὰ τὸ ἐνδεχόμενον, οὐ δὲ ὀδύναι παρέπονται· ὅθεν καὶ ὁ κορυφ;αῖος τῶν Ἀποστόλων ἁμαρτήσας, λέγεται κλαῦσαι πικρῶς· τούτων δὲ μὴ οὐσῶν, τὸ ἐξερχόμενον δάκρυον οὐκ ἄν τις εὐλόγως δάκρυον, [dolore & gaudio mixtis.] ἀλλ᾽ εὐφοσύνης προσαγορεύσειεν βότρυν· Οὕτω γαρ καὶ ἐπὶ τῆς ἀμπέλου γενόμενον εὑρίσκομεν, ὅτ᾽ ἂν τέμνεται καὶ περικαθαίρεται, τότε καὶ δακρύει· ὥσπερ καὶ τὸ ἔμπαλιν, ὅταν κομάζει καὶ τοὺς βότρυας ἔχει περικρεμαμένους, εὐφροσύνην χαρίζεται τοῖς ταύτην ἐργαζομένοις. Οὕτως οὖν καὶ ὁ τοῦ Θεοῦ θεράπων πάντας εὐφράνας, πάντας χαροποιήσας τοὺς ἐνοικοῦντας τὴν πόλιν, παραθέμενος αὐτοὺς τῷ Κυρίῳ, μόλις ποτὲ ἀποσπασθεὶς ἀπ᾽ αὐτῶν τὴν τοῦ πρόσω πορείαν ἐποιεῖτο.

CAP. VIII.

[72] Τίς ἄρα διηγήσετα ἀξίως τὰ σύμπαντα τηνικαῦτα θαυμάσια; ποία γλῶσσα δυνήσεται πρεπόντως ἱστορῆσαι τὰς συνεχεῖς καὶ διαφόρους ὑπαντήσεις, ἑτέρας ἑτέρων διαφερούσας φαιδρότητι, τὰς ξένας ἐκβοήσεις καὶ εὐφημίας; συμφώνως δὲ πάντων κραζόντων καὶ λεγόντων, Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου, [In itinere miraculis honoratur] καὶ Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ, καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη. Ἐγίνωσκον γαρ οἱ ταῦτα λέγοντες τὴν τοῦ Κυρίου φωνὴν τὴν λέγουσαν, Ὅτι ὁ δεχόμενος ὑμᾶς ἐμὲ δέχεται, καὶ ὁ δεχόμενος δίκαιον εἰς ὄνομα δικαίου μισθὸν δικαίου λήψεται. Φέροντες δὲ καὶ ἀσθενεῖς, ἐτίθουν παρὰ τὴν ὁδὸν ἵν᾽ ἡ σκιὰ τοῦ πολυάθλου ἀνδρὸς ἐπισκιάσῃ τινὶ αὐτῶν, [apud Euchaitas] οἱ κατὰ τὴν πίστιν αὐτῶν ἠξιοῦντο τῆς βοηθείας Κυρίου · γέγονε γαρ καὶ θαῦμα παράδοξον. Ἐξερχομένου τοῦ Ὁσίου ἀπὸ Εὐχαἳτῶν, γυνή τις μετὰ παιδίου ἀσθενοῦς προσελθοῦσα, ὠθίσθη ὑπὸ τοῦ ὄχλου, καὶ ἔπεσεν ὑποκάτω τῶν ii βορδόνων, καὶ πάντων ἀπογνόντων ὡς ἤδη τεθνηκυίας αὐτῆς καὶ τοῦ παιδίου, ἔμεινεν ἀβλαβὴς, ἀπηλλάγη δὲ καὶ [τὸ παιδίον] τῆς συνεχούσης αὐτὸ kk νόσου.

[73] Οὕτως μὲν οὖν διηνύσαμεν πᾶσαν τὴν ὀδὸν· φθάσαντες δὲ τὴν τῶν Νικομηδεων μητρόπολιν, ὡς εἰς ἄλλον ἦμεν κόσμον καὶ λαὸν ἔτερον, πρὸς ὃν ἤδη παρεληλύθαμεν · καὶ, [transit Nicomedia cum gratulatione omnium.] ἵν᾽ οὕτως εἴπω, ὡς ἐξ ὕπνου διεγερθέντες, ἐπέγνωμεν τοῦ πράγματος τὴν ἀλήθειαν · καὶ ὅ φησιν ἡ ἱστορία περὶ τοῦ κορυφαίου τῶν Ἀποστόλων, ὅτι πατάξας ὁ Ἄγγελος τὴν πλευρὰν τοῦ Πέτρου, ἐ͂ιπεν αὐτῷ, Ζῶσαι, καὶ ὑπόδησαι τὰ σανδάλιά σου, καὶ ἀκολούθει μοι · διελθόντες δὲ μίαν καὶ δευτέραν ῥήμην, ἦλθον ἐπὶ τὴν πύλην τὴν σιδηρὰν, ἤτις αὐτομάτως ἠνοίχθη αὐτοῖς· τούτων δὲ γενομένων, ἐδόκει ὁ Πέτρος ὅραμα βλέπειν · τοιοῦτὸ τι γέγονεν καὶ ἐπὶ τῷ μεγάλῳ Εὐτυχίῳ. Ἡνίκα γαρ ἐφθάσαμεν τὴν Νικομήδιαν, ἔγνωμεν ἀληθῶς ὅτι ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸν Ἄγγελον αὐτοῦ, καὶ ἐξείλετο τὸν ζηλωτὴν Πέτρου ἐκ χειρὸς πάντων τῶν ἐπιβουλευόντων αὐτῷ. Οὐ μόνον γαρ ὁπιστὸς καὶ φιλόχριστος λαὸς, τὸ βασίλειον ἱεράτευμα, τὸ ἔθνος τὸ ἅγιον, τὰς πρεπούσας ἐκβοήσεις ἐποιειτο, καὶ τὰς εὐχαριστίας ἀνέπεμπεν τῷ Θεῷ, ἀλλ᾽ ἔτι μὴν καὶ ὁ τῶν ἀπίστων καὶ ἔξω τῆς ἡμετέρας αὐλῆς δῆμος Ἑβραίων, μικροῦ δειν τοὺς πᾶιδας μιμούμενοι, τὸ, Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου, καὶ, Αὔξῃ ll ἡ πίστις τῶν Χριστιανῶν, ἔλεγον κράζοντες.

[74] [Constantinopolim regreditur, uti Athanasius Alexandriam] Μετὰ τοιαύτης τοίνυν τιμῆς ἐπάνεισιν, ἐις τὴν βασιλίδα τῶν πόλεων ἐκ τῆς καλῆς ἐκδημίας, ὁ ἀγωνιστὴς, ὡς πάλαι ποτὲ ὁ πολύαθλος καὶ μέγας Ἀθανάσιος ἐις τὴν Ἀλεξάνδρου πόλιν · τοιαῦτα γαρ ὁ θεῖος Γρηγόριος περὶ αὐτοῦ συγγράφεται, Πῶλος μὲν ἦγεν τὸν ἄνδρα mm, καὶ (μή μοι τῆς ἀπονόιας μέμψησθε) [ὡς τὸν ἐμὸν Ἰησοῦν ὁ πῶλος ἐκεινος, ἔιτ᾽ οὖν ἐξ ἐθνῶν λαὸς, ὃν εὖ ποιῶν ἐπιβαίνει τῶν τῆς ἀνόιας δεσμῶν λυόμενον, εἴ τὲ τι ἄλλο βούλεται παραδηλοῦν ὁ λόγος] · κλάδοι δὲ αὐτὸν ὐποδέχονται καὶ στρώσεις ἱματίων πολυανθῶν καὶ ποικίλων [προῤῥιπτουμένων τε καὶ ὑποῤῥιπτουμένων, ἐνταῦθα μόνον ἀτιμασθέντος τοῦ ὑψηλοῦ καὶ πολυτελοῦς καὶ τὸ ἴσον μὴ ἔχοντος · εἰκὼν καὶ αὕτη τῆς ἐπιδημίας Χριστοῦ] καὶ οἱ προβοῶντες καὶ προχορέυοντες, πλὴν ὅσον οὐ παίδων ὅμιλος μόνον τὸ εὐφημούμενον ἦν, ἀλλὰ καὶ πᾶσα γλῶσσα, συμφώνως καὶ ἀντιθέτως νικᾷν ἀλλήλους ἐπειγομένων. Ἐῶ γαρ λέγειν κρώτους πανδοδαποῦς καὶ θυμιαμάτων ἐκκαύσεις, ὡς πᾶσαν ὁρᾶσθαι καπνιζομένην καὶ φωτὶ καταστραπτομένην τὴν πόλιν, καὶ δημοσίας ἐστιάσεις καὶ οἰκιδίας, καὶ ὅσοις αἱ πόλεις τὸ φαιδρὸν ἐπισημαίνουσιν, αὐτὸ τε μεθ᾽ ὑπερβολῆς ἐκείνῳ, καὶ παρὰ τὸ εἰκὸς έχαρίζετο. [exceptus maximo plausu civium,] Τὸν αὐτὸν οὖν τρόπον καὶ νῦν τὴν ἑαυτοῦ πόλιν ὁ θαυμάσιος καὶ μέγας Εὐτύχιος, μετὰ τοιαύτης καταλαμβάνει τῆς πανηγύρεως, ὥστε πολλῶν πολλάκις καὶ πολλοὺς ἤδη γεγενημένων ἐκ τοῦ αντὸς χρόνου τιμῶν τε καὶ ὑπαντήσεων, οὐκ Ἄρχουσι μόνον δημοσίοις, ἀλλὰ καὶ Ἱερεῦσι καὶ τῶν οἰκείων τοῖς ἐπιφανεστάτοις , μηδεμίαν ταύτης μνημονεύεσθαι πολυανθρωποτέραν καὶ λαμπροτέραν · ἀλλ᾽ αὕτη μόνη ὑπέρκειται καὶ ὑπερῆρεν πάσας. Ἁρμώσειεν δ᾽ ἄν τις εὐλόγως ἐνταῦθα καὶ τὸ ὑπὸ Ἰσαἳου τοῦ μεγαλοφώνου εἰρημένον, Ὅτι προσάξουσιν nn οἱ ἀδελφοὶ αὐτῶν, τουτέστιν οἱ πιστοὶ λευἳται, καὶ ἱερεις ἐν λαμπίναις ἡμιόνων μετὰ σκιαδίων εἰς τὴν ἁγίαν πόλιν δῶρον τῷ Κυρίω. Ἢ οὐχ οὕτως; μᾶλλον δὲ καὶ ὑπὲρ τὸ πλέον τὸν ἑαυτῶν πατέρα, ποιμένα τε καὶ διδάσκαλον, ὁ πιστὸς λαὸς εἰσήγαγεν εἰς τὴν ἁγίαν πόλιν, τὴν νέαν Ἱερουσαηὴμ καὶ βασιλίδα τῶν πόλεων. [& pompa obviarum navium:] Πῶς ἄν τις κατὰ λόγον διηγήσεται τὰ τότε γεγενημένα θαυμάσια κατὰ γῆν τε καὶ θάλασσαν; πῶς ἡ θάλασσα χερσωθεισα τρόπον τινὰ καὶ τὴν γείτονα γῆν μιμησαμένη, νῶτα τᾶις ὁλκᾶσι καὶ τοῖς πορθμίοις ἀκωλύτως ὑποθεισα, τοῖς ἀνθρώποις βαδίζειν παρείχετο; οὐ δὲ γαρ ἦν ὁ διακρίνων τὴν ὑγρὰν ἀπὸ τῆς ξηρᾶς ἐκ τοῦ πλήθους τῶν ἀνθρώπων · ἀλλ᾽ ἦν γῆ τε πᾶσα χειλος ἓν, φωνὴ μία, θεία τε καὶ οὐρανία, πάντων ὁμοῦ δοξαζόντων τὸν ἑαυτῶν δεσπότην καὶ δημιουργὸν Θεόν.

[75] Ταῦτα μὲν τοῖς μὲν ἐιδῶσιν ὑπομνήματα, τοῖς ἀγνοοῦσιν δὲ διδασκαλία γίνεται. Τί οὖν τὸ ἐφεξῆς; [nocte in Hormisda palatio acta,] Ἀνεξέταστον καταλείψομεν; Οὐδαμῶς. Τί δὲ τοῦτό ἐστιν; Ὅπωςἔκ τινος οἰκονομίας, ὅθενἡ ἀρχὴ τῆς έκδημίας τοῦ θείου ἀνδρὸς, ἐκειθεν καὶ ἡ ἀποκατάστασις γίνεται. Συνάξεως γαρ οὔσης τοῦ ἁγίου Τιμοθέου ἐν τοῖς Ὁρμισδᾶ, καθὼς ἤδη προδεδήλωται, ἐκεῖ τὴν θείαν λειτουργίαν ποιῶν, κᾀκεῖθεν ἐπαρθεὶς ὁ Ὅσιος, ὑπέστη ἅπερ ὑπέμεινεν · πληρώσας δὲ τὸν δρόμον, ὥσπερ ὁ ἤλιος, ἠγαλλιάσατο δραμὼν ὡς γίγας ὁδὸν ἀπ᾽ ἄκρου τοῦ οὐρανοῦ, καὶ τὸ κατάντημα αὐτοῦ ἕως ἄκρου αὐτοῦ · πάλιν γαρ ἐν τοῖς Ὁρμισδᾶ ἀπεκατέστη ὡς νυμφίος εἰσπορευόμενος εἰς τὸν παστὸν αὐτοῦ, καὶ οὐκ ἦν ὁ ἀποκρυβεὶς, καὶ μὴ ἀπολαύσας αὐτοῦ τῆς θέρμης. Ἕκαστος γαρ τῶν πιστῶν τοῦ ἁγιασμοῦ καὶ τῆς χάριτος αὐτοῦ μετελάμβανον, εἴ τε διὰ τῆς ὁράσεως, εἴ τε διὰ τῆς ἀφῆς, πολλοὶ δὲ καὶ διὰ τοῦ μήκοθεν ἀσπασμοῦ, καὶ τῆς γλυκείας ἐντεύξεως αὐτοῦ ὀσφραίνοντο · ἄλλοι δὲ διὰ τῆς ἀκοῆς ἠλαλλιῶντο μεγάλως · ἒις πᾶσαν γαρ τὴν γῆν ἐξῆλθεν μικρὸν ὕστερον ἡ φήμη αὐτοῦ.

[76] [ad Blachernas procedit] Διανυκτερεύσας τοίνυν ἐν τῷ αὐτῷ οἴκω, καὶ φορέσας ἔωθεν τὸ ὠμοφόριον, ὅπερ καὶ μεθ᾽ ἑαυτοῦ λαβὼν ἐ͂ιχεν ἀεὶ, παρεγένετο μετὰ τοῦ εὐαγοῦς αὐτοῦ Κλήρου εἰς τὸν πάνσεπτον οἶκον τῆς παναγίας ἀχράντου δεσποίνης ἡμῶν θεοτόκου καὶ ἀεὶ παρθένου Μαρίας, τὸν τιμώμενον ἐν Βλαχέρναις · ἐκει γαρ διῆγον οἱ ἐν εὐσεβεῖ τῇ μνήμῃ Ἰουστῖνος καὶ Τιβέριος · οἱ καὶ δεξάμενοι τὸν Ὅσιον, μετὰ πολλῆς φαιδρότητος καὶ τῆς πρεπούσης τιμῆς, τὰ πρόσφορα καὶ τῷ καιρῷ πρέποντα συντετυχηκότες, ἀπέλυσαν αὐτὸν ὀφείλοντα τὴν θείαν ἐκτελέσαι λειτουργίαν, ἡ γαρ ἡμέρα ἦν Κυριακή. Τίς οὐκ ἂν εὐκαίρως καὶ νῦν μνημονεύσειεν τὸ ψαλμικὸν λόγιον, Ἡμέρα τῇ ἡμέρᾳ ἐρεύγεται ῥῆμα, καὶ νύξ νυκτὶ ἀναγγέλει γνῶσιν · ἐι γάρ τις τὸ ἡμερονύκτιον τῆς χειμασίας, καὶ τοῦ πειρασμοῦ ἤτοι διωγμοῦ τῷ ἡμερονυκτίῳ τῆς ἀποκαταστάσεως καὶ τῆς βαθείας εἰρήνης καὶ γαλήνης συγκρίνει, πολλὴν σοφίαν τε καὶ γνῶσιν ἐν ἀμφοτέροις τοῖς καὶροῖς καὶ τοῖς πράγμασιν εὑρήσοι · πῶς ἐν τῷ καιρῷ μὲν τοῦ πειρασμοῦ σάββατον ἦν καὶ χειμὼν, Ἰαννουαρίου γαρ [εἱκοστὴ] oo δευτέρα ὁ πειρασμὸς ἤτοι ἡ ἐκβολὴ τοῦ ἀνδρὸς γεγένηται · πῶς δ᾽ αὖ πάλιν ἡ ἀποκατάστασις; Ἐν ἡμέρᾳ Κυριακῇ, καὶ μηνὶ Ὀκτωβρίῳ τρίτῃ γεγένηται, ἐν ᾗ καὶ οἱ τὴν κατ᾽ αὐτοῦ συσκευὴν τυρεύσαντες ἀπετμήθησαν, [die 3 Oct. quo antea obierant adversarii Addæus,] Αἰθέριός φημι καὶ Ἀδδᾶιος. Ὁ μὲν γαρ Ἀδδᾶιος Ἔπαρχος πόλεως ἦν, Αἰθέριος δὲ τῶν Ἀντιόχου Κουράτωρ · καὶ ὥσπερ ἀμφότεροι τὴν σκαιορίαν ἤτοι ἐκβολὴν τοῦ Ὁσίου καὶ τὴν ἄτακτον χειροτονίαν πεποιήκασιν, οὕτως ἄμφω περὶ ὧν εἰργάσαντο καὶ τοὺς μισθοὺς ἐκαρπώσαντο. Ἐν ταύτῃ γοῦν τῇ ἡμέρᾳ οὗτος μὲν ὁ πανάριστος τὸν θρόνον καὶ τὴν ἑαυτοῦ κατέλαβεν Ἐκκλησίαν, αὐτοὶ δὲ τῆς ζωῆς ἐστερήθησαν πρὸ πολλῶν χρόνων τῆς ἀποκαταστάσεως τοῦ. Ὁσίου · κᾀκεῖνο δὲ τὸ προφητικὸν λόγιον οὐκ ἀπεικῶς μνημονεύσαιτο, Καὶ ἔσται ἐν τῷ τὸπῳ, οὗ ἐῤῥέθη, Οὐ λαός μου ὑμεις, κατὰ τὸ δόξαν τηνικαῦτά τισιν, ἐκει κληθήσεσθαι, Ὑιοὶ Θεοῦ ζῶντος. Ἐν τοῖς Ὀρμισδᾶ γαρ, ὡς εἴρηται γέγονεν ἡ ἀποκατάστασις … οὐ γαρ ἤδεισαν οἱ τὰ στάδια λογιζόμενοι, τὸ, Μακάριοι οἱ δεδωγμένοι ἕνεκεν δικαιοσύνης, ὄτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν · Μακάριοί ἐστε ὅταν ὀνειδήσωσιν ὑμᾶς, καὶ διώξωσιν, καὶ εἴπωσιν πᾶν πονηρὸν ῤῆμα καθ᾽ ὑμῶν ψευδόμενοι ἕνεκεν ἐμοῦ, χαίρετε καὶ ἀγαλλιᾶσθε, ὅτι ὁ μισθὸς ὑμῶν ἐν τοῖς οὐρανοῖς.

[77] Οἶμαι δὲ ἀναγκαῖον ἐ͂ιναι ὀλίγα διηγήσασθαι καὶ ὡερὶ τοῦ ὠμοφορίου, [& Ætherius, eadem quæ intulerat passus.] ὅπως οὐκ ἐπῄρθη ἀπ᾽ αὐτοῦ εἰς τὴν τοιαύτην κατασκευὴν, ἀλλ᾽ ἔμεινεν παῤ αὐτῷ· τίνες γαρ τῶν Κληρικῶν εἰσηγοῦντο τῷ Αἰθερίῳ ἐπᾶραι αὐτὸ ἀπὸ τοῦ Ὁσίου · ὁ δὲ περιφρονήσας τῶν εἰσηγουμένων, οὐδὲν ὧν ἔλεγον ἐποίησεν. Ὅταν οὖν ἦν ὑπὸ ἀγανάκτησιν ὁ Αἰθέριος, ἔλεγεν τοῖς ἀπερχομένοις εἰς ἐπίσκεψιν αὐτοῦ ἐξομολογούμενος, Ὅτι ὅσα ἐποίησα τῷ Κυρῶ Εὐτυχίῳ, μετὰ προσθήκης ἀπέλαβον · διὰ τῶν ἀνθρώπων αὐτοῦ κατεσκεύασα αὐτῷ, διὰ τῶν ἀνθρώπων μου κατεσκευάσθην · τὰ ἱμάτια αὐτοῦ ἐπῇρα, τὰ πράγματά μου πάντα ἐπῄρθησαν · ἓν μόνον οὐ πεποίηκα αὐτῷ, τοῦτο κἀμοὶ ἑφυλάχθη · τῶν γαρ Κληρικῶν λεγόντων, ὅπως ἐπάρω τὸ ὠμοφόριον ἀπ᾽ αὐτοῦ, τοῦτο οὐ πέπραχα, καὶ ἰδοὺ ἐν ποίᾳ εἰμὶ περιστάσει, καὶ τῆς ζώνης ἤτοι τῶν ἀξιωμάτων μου ἀφαίρεσις οὐ γέγονεν. Κλαίων οὖν ταῦτα διηγεῖτο, ἀλλ᾽ οὐχ εὗρεν καιρὸν μετανοίας, καίπερ μετὰ δακρύων ταύτην ζητήσας. Καὶ ταῦτα μὲν περὶ τούτων · ἀλλ᾽ ἐπανέλθωμεν ἐπὶ τὰ προκείμενα.

[78] [Sedi suæ restituitur in templo S. Sophiæ.] Συντετυχηκὼς ὁ Ὅσιος τοῖς Βασιλεῦσιν, ὡς εἴρηται, καὶ μόλις ἀποσπαθεὶς, ἐξῆλθεν ἀπ᾽ αὐτῶν, βλέπων χαίροντα τὸν φιλόχριστον καὶ φιλοποίμενα λαὸν, καὶ τὴν ἀδιάκοπον εὐχαριστίαν προσφέροντα τῷ Θεῷ, παρεκάλει αὐτὸν γενέσθαι αὐτοῖς ἀγαθὸν μισθαποδότην. Οὕτως οὖν σὺν παντὶ τῷ λαῷ πιστῷ εἰς τὴν ἁγἰαν τοῦ Θεοῦ μεγάλην Ἐκκλησίαν εἰσῆλθεν, οὐκ ἀμογητὶ μὲν (πλὴν ὡς εἰς βασιλείαν Θεοῦ) ἠδυνήθη διὰ πολλῶν θλίψεων ἐντὸς γενέσθαι τοῦ θείου ναοῦ · καὶ ἀνελθὼν εἰς τὸν ἄμβωνα, ὡς πάλαι Μωσῆς ἀς τὸ Σιναῖον ὄρος, τὰς χεῖρας πρὸς τὸν Θεὸν ἀνατείνας, ἐφαίνετο τῷ λαῷ, τὰς μὲν εὐχὰς τοῦ λαοῦ καὶ ἰκεσίας ἀναπέμπων πρὸς τὸν ἐν οὐρανοῖς Πατέρα καὶ Θεὀν, τὸ δὲ ἔλεος αὐτοῦ αἰτῶν καταπέμψαι ἐπὶ τον λαὸν αὐτοῦ (οὐδὲ γαρ ἡδυνήθη διὰ τὸ πλῆθος ἄλλως ἐντὸς γενέσθαι τοῦ ἱερατίου) αἱ δὲ βρονταὶ δὲ σάλπιγγες προβαίνουσαι, τουτέστιν, αἱ τῶν σεπτῶν λογίων πρόσφοροι ἀναγνώσεις, ἰσχυρότεραι μετά τινος φόβου καὶ πολλῆς κατανύξεως ἐπετελοῦντο. Τί δὲ λοιπόν; Ὁ θεῖος γνόφος αὐτὸν ὑπεδέξατο, τὸ ἅγιον θυσιαστήριον, ἐν ᾧ καὶ τὴν ἀναίμακτον ἐπιτελέσας θυσίαν, [& populo sacram communionē impertit] μετέδωκεν ταύτην τῷ πιστῷ λαῷ, ἀρξάμενος ἀπὸ τρίτης ὥρας μέχρις ἐννάτης, διὰ τὸ πάντας ἐπιθυμεῖν παῤ αὐτοῦ μεταλαμβάνειν.

[79] Ὁσάκις γαρ ἂν μετεδιδου, ὡς ἐν πρώτοις, αὐτῷ ἀκορέστως πάντες προσέτρεχον · οὔτε γαρ ἐ͂ιχεν κόρον θεωρούμενος παρὰ τῶν ὀρθὰ φρονεῖν ἐιωθότων, ἀλλ᾽ ὅσον ἄν τις αὐτῷ προσεῖχεν, [tunc & semper ad eam frequenti.] τοσοῦτον πλέον ὑπ᾽ αὐτοῦ ἐπεσπᾷτο · ταὐτὸ πάσχων, οἷον ὁ σίδηρος πρὸς τὸν μαγνῆτιν λίθον, ἥτις ἀῤῥήτῳ φύσεως βίᾳ τοῦτον ἕλκουσα δείκνυται · ὁμοίως καὶ ὁ θαυμάσιος πάντας τοὺς θέλοντας ὁρᾷν αὐτὸν ἀγαπητικῶς ἑιλκεν πρὸς ἑαυτόν. Ὅλος γαρ ἦν κεχαριτωμένος ἐν στολῇ, ὡρᾶιος, κάλλει ψυχικῷ τε καὶ σωματικῷ, ὑψηλὸς τοῖς ἔργοις, ταπεινὸς τῷ φρονήματι, καὶ τὴν μὲν ἀρετὴν ἀπρόσιτος, τὴν συντυχίαν δὲ καὶ λίαν εὐπρόσιτος, πρᾷος, ἀόργητος, συμπαθὴς, ἡδὺς τὸν λόγον, ἡδύτερος τὸν τρόπον, ἀγγελικὸς τὸ ἐ͂ιδος, ἀγγελικώτἐρος τὴν διάνοιαν.

[80] [Laudatur Eutychius a conformatione membrorum] Οὐ γαρ ἱκανός εἰμι κατ᾽ ἀξίαν διηγήσασθαι τὰ πάντα τοῦ ἀνδρὸς ψυχικά τε καὶ σωματικὰ γνωρίσματα, τὴν θέσιν, τὴν διάπλασιν τῶν μελῶν ὅλου τοῦ σώματος, ἐξ ὧν ὁ ἐντὸς ἄνθρωπος ὡς τὰ πολλὰ χαρακτηρίζεται · τὸ ἱλαρὸν, τὸ χαρίεν τοῦ προσώπου, περὶ οὗ καὶ Σολομών φησιν, Καρδίας εὐφραινομένης (δῆλον ὅτι τῆς κατὰ Θεὸν) πρόσωπον θάλλει · τοὺς χαροποιοὺς ὀφθαλμοὺς, τὰς τούτου πεφυλαγμένας κόρας, τοιοῦτοι γαρ οἱ βλέποντες ὀρθὰ καὶ ἐννεύοντες δίκαια · τοὺς λευκοὺς ὀδόντας, καθαρὰ γαρ καὶ οὐρανία τῶν δικαίων ἡ τροφὴ · τὰ πυρίζοντα χείλη, τὸ πυρὧδες καὶ καθαρὸν τοῦ λόγου, καὶ τὰς ἀπ᾽ αὐτῶν ἀποσταζούσας χάριτας, τὰ συνεσταλμένα καὶ ὄρθια ὧτα, ὡς πᾶσαν θείαν φωνὴν ὑποδεξάμενα · τὸν ὡς πύργον τοῦ Δαυῒδ ᾠκοδομημένον τράχηλον, βαστάζοντα δυνατῶς τὸν Χρηστὸν καὶ πνευματικὸν ζυγὸν τῆς θείας χάριτος, ἥτις ἦν ἡ μέριμνα πασῶν τῶν Ἐκκλησιῶν · τὴν λελευκασμένην τρίχα τῆς τε ἱερᾶς κεφαλῆς, καὶ τῆς παραπλησίως ἐχούσης γενιάδος τοῦ Ἀαρὼν πώγωνος, σημαινούσης τὸ λαμπρὸν τοῦ βίου καὶ τέλειον · πρὸς τούτοις τὸ εὐῶδες τοῦ σώματος, ὡς τὸ μύρον τὸ καταβαῖνον ἐπὶ τὴν ὤαν τοῦ ἀρχιερατικοῦ ἐνδύματος · τὸ ἔμμετρον τῆς φαινομένης ἡλικίς, ἐμφαῖνον τὴν κατὰ Χριστὸν τελείαν ἡλικίαν · τὰς εὐπαλαμοὺς χειρας, δηλούσας τὸ πλάτος τῆς εὐπροσδέκτου μεταδώσεως · τοὺς συμμέτρους δακτύλους ἐπιτηδείους ὄντας συγγράφειν θεια λόγιά τε καὶ δόγματα · τοὺς κατᾲ πάντα ὀρθοὺς καὶ ἑδραίους πόδας, μὴ ἐκκλίνοντας δεξιὰ ἢ ἀριστερὰ, βαδίζοντας δὲ τὴν τετριμμένην καὶ βασιλικὴν ὁδὸν, ἣν βοῦς καὶ ὄνος πατεῖ, τουτέστιν, ὁ ἐξ Ἰουδαίων καὶ ἐξ ἐθνῶν πιστὸς λαός.

[81] [totiusque corporis habitu,] Τίς ὑπογράψειεν πρεπόντως τὸ εὔτακτον βάδισμα, τὸ εὐκίνητον ὅλου τοῦ σώματος; τοιαύτη γαρ τῶν πραέων καὶ τῶν ὡραίων ποδῶν ἡ κίνησις, τῶν εὐαγγελιζομένων εἰρήνην τῶν εὐαγγελιζομένων τὰ ἀγαθὰ, ἐξ ὧν ἐνδείκνυται τῆς ἑαυτῶν ψυχῆς τὸ θεοειδὲς ἀκίνητον. Πῶς ἐπαινἑσω τὴν ἐπανθήσασαν αὐτῷ τοῦ προσώπου ὠχρότητα, ὡς τῆς ῥώας τὸ λέπυρον, ἢ τοῦ μήλου τὸ ἐρυθρὸν καὶ εὐῶδες; τοιοῦτος γαρ ὁ τῶν κατὰ ᾀλήθειαν ἐγκρατῶν καὶ pp κατεσκληρωκώτων βίος κρυπτὸς, τὸ γλυκὺ τῶν ποικίλων καὶ ἐδωδίμων καρπῶν ἐχόντων ἐν τᾶις ἑαυτῶν πνευματικᾶις ἀποθήκαις, πυραζόντων qq δὲ καὶ εὐωδιαζόντων, κατὰ τὸ εἰρημένον, οἷς μὲν ὀσμὴ θανάτου εἰς θάνατον, οἷς δὲ ὀσμὴ ζωῆς εἰς ζωην, γινομένων πρὸς τὴν ἑκάστου προαίρεσιν. Τίς οὐκ ἄν θαυμάσειεν τὸν ἔμμονον καὶ σύντονον καὶ ἀδιάτμητον τῆς διδασκαλίας αὐτοῦ λόγον, ὃν νυκτὸς καὶ ἡμέρας ἱερουργῶν οὐ διελύμπανεν; ὡς καὶ ἐπιτιμῆσαι γαλινῶς, καθώς φησιν ὁ θεῖος Γρηγόριος περὶ τοῦ μεγάλου Βασιλείου, καὶ ἐπαινέσαι παιδευτικῶς, καὶ μὴ δ᾽ ἑτέρῳ τῇ ἀμετρίᾳ λοιμηνασθαι, ἀλλὰ ποιῆσαι καὶ τὴν ἐπιτίμησιν πατρικὴν, καὶ τὸν ἔπαινον ἀρχικὸν, μή τε τὸ ἁπαλὸν ἔκλυτον, μή τε τὸ στύφον αὐστηρὸν · ἀλλὰ τὸ μὲν ἐπιεικίᾳ, τὸ δὲ φρονήσει καὶ φιλοσοφίᾳ rr, ἀμφότερα ἐλάχιστα μὲν λόγου δεόμενᾳ διὰ τὸν τρόπον, ὅμως δὲ ἀρκοῦντα πρὸς παιδαγωγίαν, ἐλάχιστα δὲ ῥάβδου διὰ τὸν λόγον, ἔτι δὲ ἐλάττω τομῆς διὰ τὴν ῥάβδον μετρίως πλήττουσαν. Τί ἂν ὑμῖν ἀναζωγραφοίην τὸν ἄνδρα; Παῦλος προλαβὼν ἔγραψεν · τοῦτο μὲν, ἐν οἷς τὸν Ἀρχιερέα τὸν μέγα, τὸν διεληλυθότα τοὺς οὐρανοὺς, ἀνυμνεῖ · τολμήσει γάρ μοι καὶ μέχρι τούτων ὁ λόγος, [& morum ornatu,] ἐπειδὴ Χριστοὺς ss οἶδεν τοὺς ζῶντας κατὰ Χριστὸν, τὸν ὅλον γλυκασμὸν, τὸν ὅλον ἐπιθυμίαν ὑπάρχοντα, τὸν ἔτι ὑπὲρ γῆν ὄντα καταλιπόντα τὴν γῆν, καὶ ὑπὸ τοῦ πνεύματος ἄνω τεθειμένον, τὸν ἔξω σαρκὸς καὶ κόσμου ἀεὶ γενόμενον, ζήσαντα ὑπὲρ τὰ ὁρώμενα, καὶ τὰς θείας ἐμφάσεις δεξάμενον, ἀμιγὴς τῶν κάτω χαρακτήρων καὶ πλανωμένων, ὄντως ἔσοπτρον ἀκηλίδωτον Θεοῦ, καὶ ὄντα καὶ ἀεὶ γενόμενον, φωτὶ προσλαμβάνοντα φῶς καὶ ἀμαυροτέρῳ τρανώτερον, τὸν μετ Ἀγγέλων σταθέντα καὶ μετὰ Ἀρχαγγέλων δοξάζοντα, καὶ Θεῷ συνιερατεύσαντα, καὶ tt τὸν ἄνω κόσμον δημιουργήσαντα διὰ τοῦ βαπτίσματος τοῦ ἁγίου καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων πνευματικῶν χαρισμάτων. Τίς ταῦτα καὶ παραπλήσια τούτοις περὶ τοῦ θείου ἀνδρὸς ἀξίως διηγήσεται; ποῖος ῥήτωρ ἢ συγγραφεὺς θείων διηγημάτων; Εἴθε ἦν ὁ θεῖος Γρηγόριος, ἵνα καὶ νῦν τὸν μέγαν Βασίλειον ἐπαινέσειεν · τοῦ μὲν γαρ ὁσίου ἀνδρὸς ἀρεταὶ πολλαὶ καὶ μεγάλαι, καὶ εἰς μέτρον φθάνουσαι Βασιλείου τοῦ ἁγίου, διὰ τὸ εἰρηκέναι τὸν Κύριον, Ὅτι ἀρκετὸν τῷ μαθητῇ ἴνα γένηται ὡς ὁ διδάσκαλος αὐτοῦ. Ὃς δ᾽ ἂν ἀξίως ταύτας ἐξαγγελεῖ μακαριστὸς· οὐ δὲ γαρ ἐγὼ οἷός τε γέγονα ἢ εἰμὶ, ὡς ἔνεστι συγγράψασθαι τὰς τοῦ θείου ἀνδρὸς ἀρετὰς, ἰδιώτης λόγῳ τε καὶ γνώσει τυγχάνων · φόβῳ δὲ κατεχόμενος, ἵνα μὴ ὁ τοῦ λαβόντος τὸ δηνάριον καὶ τοῦτο καταχώσαντος κίνδυνος ἐπελύθῃ μου, ἀφορμὴν δέδωκα τοῖς τὰ ἐκείνου συγγράψασθαι κατορθώματα δυναμένοις.

CAP. IX.

[82] Ἀλλ᾽ ἔτι μὲν περὶ τὸν πόδα τοῦ ὄρους στρεπόμεθα, ὥς φησιν ἡ παροιμία · ποῖα δὲ καὶ τίνα ἅπερ καὶ μετὰ τὴν ἐπάνοδον ζησας ὁ πανάριστος ἐπραγματεύσατο, [Idem post reditum qui ante fuerat] δἰ ὀλίγων ἀναγκαῖον μαθεῖν, ἐξ ὧν ὁ θεῖος Γρηγόριος πάλιν συνέγραψεν περὶτοῦ μεγάλου Ἀθανασίου · Ἄρ᾽ οὖν ἐβίω μὲν ὥσπερ εἰκὸς τοὺς λαοῦ τοσούτου προστησομένους, ἐδίδαξε δὲ οὐχ ὡς βεβίωκεν, ἠγώνισται δὲ οὐχ ὡς ἐδίδαξεν, ἐκινδύνευσε δὲ τῶν ὑπὲρ τοῦ λόγου τινὸς ἠγωνισμένων ἐλάττω, τετίμηται δὲ ὧν ἠγώνισται μεῖον, κατίσχυνε δὲ τι τῶν τῆς ἐισόδου μετὰ τὴν εἴσοδον; οὐ δαμῶς · πάντα δὲ ἀλλήλων ἐχόμενα, ὥσπερ ἐν λύρᾳ μιᾷ καὶ τῆς αὐτῆς ἁρμονίας, ὁ βίος, ὁ λόγος, οἱ ἀγῶνες, οἱ κίνδυνοι, τὰ τῆς ἐπανόδου, τὰ μετὰ τὴν ἐπάνοδον · ὁμοῦ τε γαρ τὴν Ἐκκλησίαν καταλαμβάνει, [οὐ πάσχει ταὐτὸν τοῖς δἰ ἀμετρίαν ὀργῆς τυφλώττουσι καὶ ὅ, τι ἂν παραπέσῃ τοῦτο πρῶτον περιωθοῦσι ἢ παίουσι, κᾄν τι τῶν φειδοῦς ἀξίων ὂν τύχοι · ἀλλὰ τοῦτον μάλιστα εὐδοκιμήσεως αὐτῷ καὶρὸν ἐ͂ιναι νομίσας, ἐπειδὴ τὸ μὲν πάσχον κακῶς ἀεὶ μετριώτερον, τὸδὲ ἐν ἐξουσίᾳ τοῦ ἀντιδρᾷν ἀκρατέστερον,] uu οὕτω πρᾳέως καὶ ἠπίως τὰ τῶν λελυπηκότων μεταχειρίζεται, ὡς μὴ δὲ αὐτοῖς ἐκείνοις, εἰ οἶόν τε τοῦτο εἰπεῖν, ἀηδῆ γενέσθαι τοῦ ἀνδρὸς τὴν ἐπάνοδον. Ἀλλὰ ταῦτα μὲν ἄλλοι θαυμαζέτωσάν τε καὶ ὑμνείτωσαν, οἷς σχολὴ τὰ μικρὰ τῶν ἐκείνου θαυμάζειν, μικρὰ δὲ ὅταν εἴπω, αὐτὸν ἑαυτῷ συγκρίνων λέγω, καὶ τὰ ἐκείνου τοῖς ἐκείνου παρεξετάζω · οὐ γαρ δεδόξασται τῷ δεδοξασμένῳ κᾂν ἢ λίαν ὑπέρλαμπρον ἕνεκεν τῆς ὑπερβαλλούσης δόξης ὥσπερ ἠκούσαμεν, ἐπεὶ καὶ ὀλίγα τῶν τούτου ἑτέροις αὐτάρκη πρὸς εὐδοκίμησιν. Τίνα οὖν ἅπερ καὶ μετὰ τὴν ἐπάνοδον τοῦ νέου Ἀθανασίου εἰργάσατο ὁ Θεὸς δἰ αὐτοῦ ἴδωμεν. [aut etiam major] Ἄρα μή τις μείωσις γεγονεν τῶν πνευματικῶν χαρισμάτων, ἢ ἐλαττώνησαν αὕται ἐκ τῆς συμβάσης τῶν πραγμάτων συγχύσεως; οὐδαμῶς · εἰκὸς γαρ διενθυμεῖσθαι τοῦτο τινάς. Τοὐναντίον μὲν οὖν καὶ προσθήκαι τούτων γεγόνασιν, ὥς φησι ὁ Κύριος, ὅτι καὶ μείζονα ποιήσετε τούτων, ἐξὸν ἡμᾶς ἐκ πολλῶν γνῶναι ὀλίγα καλὸν, διὰ τὴν συμμετρίαν τοῦ λόγου.

[83] Πάντες ὄσοι τὴν ἐπάνοδον μέμνησθε τοῦ ὁσίου ἀνδρὸς, [instituta supplicatione] οὐκ ἀγνοεῖτε πάντως τὴν οὖσαν τηνικαῦτα μεγάλην ἀνθρωποθνησίαν, ἥτις πολὺν ἐπεκράτησεν χρόνον πρὸ τῆς αὐτοῦ παρουσίας, ὡς πᾶσαν ὁμοῦ ἡλικίαν ἀνάρπαστον ἐπαίρεσθαι, εἰ μὴ φθάσας ὁ ἐκλεκτὸς τοῦ Θεοῦ ἔστη, ὡς πάλαι ποτὲ Φινεὲς, καὶ ἐξειλάσατο, καὶ ἐκόπασεν ἡ θραῦσις. Τίς δὲ καὶ ποῖος ἐξειλασμὸς; Ἡ γεγονυῖα λιτὴ παῤ αὐτοῦ τε καὶ τοῦ φιλοχρίστου λαοῦ, ταύτης ἕνεκα τῆς προφάσεως, ἀπὸ τῆς ἁγιωτάτης μεγάλης Ἐκκλησίας ἕως τοῦ οἴκου τῆς ἁγίας ἀχράντου δεσποίνης ἡμῶν θεοτόκου καὶ ἀεὶ παρθένου Μαρίας, τοῦ τιμωμένου ἐν Βλαχέρναις. Ἡνίκα οὖν αἱ ἰκεσίαι πρὸς τὸν ἐξ αὐτῆς καὶ πνεύματος ἁγίου σαρκωθέντα καὶ ἐνανθρωπήσαντα Χρισὸν τὸν Θεὸν ἡμῶν ἀνεπέμφθησαν, ἐπείσατο τοῦ λαοῦ, [pestilentiam cessare fecit] στήσας τὸν ἔχοντα τὴν ῥομφᾶιαν Ἄγγελον, κόπτοντα καὶ μὴ φειδόμενον τῆς πόλεως · ἐμιμήσατο καὶ ἐν τούτῳ τὸν προφήτην Δαυῒδ ὁ θαυμάσιος, ὃς διὰ τὴν ἐξαρίθμησιν τοῦ λαοῦ φθορᾶς ἐπενεχθείσης, ἔλεγεν πρὸς τὸν Θεὸν, Ἐγὼ ὁ ποιμὴν ἥμαρτον, ἐγὼ ἀπολαύω, οὗτοι δὲ τί ἥμαρτον; Ταῦτα προσευχόμενος ὁ Δαυῒδ καὶ εἰσακουσθεὶς, ἐ͂ιδεν τὸν Ἄγγελον ἑστῶτα πρὸς τὴν ἅλω Ὀρνᾶ τοῦ Ἰεβουσαίου, ὃν καὶ παρακαλέσας, μᾶλλον δὲ τὸν κοινὸν Δεσπότην, ἔπεισε μὴ ἐπιβάλαι τὴν χεῖρα ἐπὶ τὴν πόλιν Ἱερουσαλὴμ, ὅθεν καὶ θυσιαστήριον ἔστησεν ἐν αὐτῇ τῇ ἅλω, ταύτην ἀνταλλαξάμενος, καὶ τοὺς βόας θυσίαν προσενέγκας τῷ Θεῷ, κατέπαυσεν τὸν θυμὸν καὶ τὸν θάνατον. Ἄῤ οὖν οὐτως ὁ μέγας καὶ πρᾴος Εὐτύχιος πεποίηκεν, προσενέγκας τὴν λογικὴν καὶ ἀναίμακτον θυσίαν τῷ Θεῷ; οὐδαμῶς γαρ ἄλλως ἐκτεταμένας ἔχων τὰς χεῖρας καθῆκεν, εἰ μὴ δραξάμενος ἄνωθεν ἀντέλαβεν τὴν τοῦ λαοῦ σωτηρίαν. Ἐξ αὐτῆς τοίνυν τῆς ἡμέρας μέχρι τῆς τελειώσεως τοῦ Ὁσίου, ἄπρακτον κατέστησεν τὸν ὀλοθρεύοντα ὁ ὑπ᾽ αὐτοῦ δυσωπούμενος Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν. Τοῦτο μὲν δὴ τὸ ἔν καὶ πρῶτον ἔργον τῆς αὐτοῦ ἐπανόδου, τὸ κοινὴν σωτηρίαν ἅπασιν πρεσβεύσασθαι · τί δὲ καὶ ἔτερον πεποίηκεν ὁ παντοδύναμος Θεὸς δἰ αὐτοῦ ἴδωμεν.

[84] [oculum læsum curat:] Νεώτερός τις τῶν εὐγενῶν παραμένων Καλοποδίῳ τῷ Πριμικηρίῳ xx Αὐγούστης, ἢ μᾶλλον ὑπ᾽ αὐτοῦ ἀνατραφεὶς, ἔκ τινος ἐναντίας προφάσεως τὸν ἕνα ὀφθαλμὸν ἀδικηθεὶς ἐπὶ πολὺν χρόνον, ἐσχάτως ἐκινδύνευεν ὥστε καὶ στρέφεσθαι τούτου προσδοκᾷν αὐτὸν, μηδενὸς ἰατροῦ δυνηθέντος ὠφελῆσαι αὐτὸν, τοὐναντίον μὲν οὖν πλέον ἠδίκουν τὸν ὀφθαλμὸν ἰατρεύοντες τοῦ παιδὸς. Ὡς οὖν ἐν τού τοις ἦν τὰ τοῦ πάθους, καταφεύγει πρὸς τὸν πανάρετον ἰατρὸν, τὸν ἐκ μόνης εὐχῆς δυνάμενον τὸ πάθος ἰάσσθαι, ὅπερ καὶ γέγονεν. Ποιήσας γαρ ἐπ᾽ αὐτῷ τὴν συνήθη εὐχὴν, ἔχρισεν τῷ τιμίῳ ἐλαίῳ τὸν άσθενοῦντα ὀφθαλμὸν, καὶ ἀπεκατέστη ὑγιὴς ὡς ὁ ἄλλος τῇ τοῦ Θεοῦ χάριτι. Ἴδωμεν δὲ καὶ ἕτερον παράδοξον θαῦμα.

[85] [hydropicam sanat,] Κυρίλλῳ τῷ Κιναρίῳ συνῴκει γυνὴ ἐκ πολλῶν τῶν χρόνων, αὕτη περιπεσοῦσα πάθει τοῦ ὕδροπος ἐσχάτως ἐκινδύνευεν, ἡ καὶ πολλὰ είς ἰατροὺς δαπανήσασα, καὶ μηδὲν ὠφεληθεῖσα, τῆς σωτηρίας ἀπέγνω τῆς ἑαοτῆς. Ταύτην παραλαβὼν ὁ ἀνὴρ, ἀπὸ τόπου εἰς τόπον τῶν προαστείων περιῆγεν, νομίζων ἐκ τῆς εὐαερίας ὠφεληθήσεσθαι αὐτὴν. Συνέβη δὲ κατὰ τὸν καὶρὸν ἐκεῖνον διάγειν τὸν Ὅσιον ἐν τῷ Π υλεατικῷ. Γνοὺς δὲ τοῦτο ὁ φιλόχριστος ἀνὴρ, ἦν γαρ καὶ γνωστὸς τῷ Μεγάλω, μηδὲν ὑπερθέμενος, φέρει τὴν γυναῖκα πρὸς τὸν Ὅσιον, παρακαλὼν εὐχὴν αὐτῇ χαρίσασθαι ὅπως ἀπαλλαγῃ τῆς νόσου· ην καὶ θεασάμενοι πάντες, ἐξεπλάγημεν ἐπὶ τῷ ὄγκῳ καὶ τῷ φόρτῳ τῆς κοιλίας αὐτης. Εὐξάμενος δὲ αὐτῇ καὶ χρίσας αὐτὴν τῷ ἁγίῳ ἐλαίω, ἀπέλυσεν. Μετὰ δὲ τινας ἡμέρας, διάγοντος τοῦ Ὁσίου πάλιν ἐν τῷ Πυλεατικῷ, ἤγαγεν ὁ ἀνὴρ τὴν ἑαυτοῦ γυναῖκα, χάριτας ὁμολογῶν τῷ Θεῷ, καὶ πᾶσιν ὑποδεικνύων αὐτὴν ἀπαλλαγεῖσαν τοῦ φόρτου καὶ ἀνάγκης ἐκείνης · οὕτω γαρ ἀφανὴς ὁ τῆς κοιλίας γέγονεν ὄγκος, καὶ ἀπεκατέστη ὑγιὴς, ὡς μὴ δὲ φαίνεσθαί ποτε ὅτι ἐ͂ιχεν ἀσθένέιαν. Πολλοὶ οὖν ἐγνωκότες τὸ γεγονὸς θαῦμα, ἐδόξασαν τὸν Θεὸν · ἐτῶν γαρ ἦν ἡ γυνὴ πλείω τῶν τεσσαράκοντα, ἐφ᾽ ἣν ἐγεγόνει τὸ σημεῖον τοῦτο τῆς ἰάσεως.

[86] Ἀλλ᾽ ἵνα μὴ δόξω τισὶν ἄπιστα λέγειν, ἀρκεῖν ἠγοῦμαι μὴ περετέρων περὶ τῶν τοιούτων διηγήσασθαι · τὸ γαρ ἐπέκεινα, ὥς φησιν yy ὁ Πατὴρ, Γαδείρων οὐ περατόν. [& aliis majoribus etiam claret.] Λέγει δὲ καὶ ὁ τῆς Νυσσέων μέγας Γρηγόριος, περὶ τοῦ μὴ δεῖν παρὰ τὸ ὑπερβαῖνον μέτρον τῶν χαρισμάτων συγγραφὴν ποιήσασθαι, τοιαῦτα περὶ τῆς ἰδίας ἀδελφῆς · Ἐπεὶ τοίνυν πάντα ταῦτα πεπραγμάτευτο, τοῖς μὲν δἰ ἀκριβείας ἐγνωκόσιν τὰ περὶ αὐτῆς ἀληθῆ ἐ͂ιναι πιστεύεται κἂν ὑπὲρ πίστιν εἴη · ἐπὶ δὲ τῶν σαρκωδεστέρων ἔξω τοῦ ἐνδεχομένου νομίζεται, οἳ οὐκ ἴσασιν, ὅτι κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως καὶ ἡ τῶν χαρισμάτων διανομὴ παραγίνεται, μικρὰ μὲν τοῖς ὀλιγοπίστοις, μεγάλα δὲ τοῖς μεγάλην ἔχουσιν ἐν αὐτοῖς τὴν εὐρυχωρίαν τῆς πίστεως. Ὡς ἂν οὖν μὴ βλάβειεν οἱ ἀπιστότεροι ταῖς τοῦ Θεοῦ δωρεαῖς ἀπιστοῦντες, τούτου ἕνεκεν καθεξῆς ἱστορεῖν ὑπὲρ τῶν ὑψηλοτέρων θαυμάτων παρῃτησάμην, ἀρκεῖν ἡγούμενος τοῖς ἐιρημένοις περιγράψαι τὴν περὶ αὐτῆς ἱστορίαν. Ὡσαύτως γοῦν καὶ περὶ τοῦ μεγάλου Εὐτυχίου καὶ λεγέσθω καὶ γραφέσθω.

[87] Ὡς οὖν τὸν δρόμον τελέσας καὶ τὴν πίστιν τηρήσας ὁ τοῦ Θεοῦ θεράπων, [Denique ætatis an. 70] λοιπὸν ἀνjέμενεν τὸν ἀποκείμενον αὐτῷ τῆς δικαιοσύνης στέφανον, ζήσας μετὰ τὴν ἐπάνοδον ἤ τοι τὴν εἰς τὴν ὑψηλὴν καθέδραν ἀποκατάστασιν τέσσαρα ἔτη καὶ μῆνας ἓξ (ὡς γενέσθαι τὰ πάντα ἔτη τῆς ζωης αὐτοῦ ἑβδομήκοντα) καὶ τοὺς διὰ τῆς συνεργείας τοῦ ἁγίου πνεύματος συγγραφέντας αὐτῷ λογους ἐν τῇ ἡσυχίᾳ κατὰ πάσης αἱρέσεως δημοσιεύσας, [post editos sermones] ἐξηγησάμενός τε αὐτοὺς πᾶσι τοῖς πιστοῖς καὶ τροφίμοις τῆς ὀρθοδόξου καὶ ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας πλατυτέρως τε καὶ σαφεστέρως, ἔργῳ ποιήσας τὰ ἐν αὐτοῖς, ἐδίδαξεν μὴ προσέχειν τῷ πηλῶ καὶ τῇ πληνθείᾳ, τῷ προσκαίρῳ τούτῳ βίῳ καὶ τοῖς μὴ ἱσταμένοις πράγμασι · τοιαύτη γαρ ἡ πληνθουργία, πληρουμένη ἀεὶ καὶ κινουμένη · τὴν γαρ τῆς σελήνης πολύτροπον μεταβολὴν, δηλούσης τὸ τρεπτὸν τοῦδε τοῦ βίου, τοῖς βουλομένοις παρείημι. Πολλὰ τοίνυν ἄλλα κατορθώματα ποιήσας, [ad mortem sese disponit:] ὥστε ὅρον μὲν ἐπισκοπῆς ἐ͂ιναι τὸν ἐκείνου βίον καὶ τρόπον, νόμον δὲ ὀρθοδοξίας τὰ ἐκείνου δόγματα · ἐπόθειτο λοιπὸν ἀναλύσαι καὶ σὺν Χριστῷ ἐ͂ιναι, κἂν ὅτι διὰ τὴν τῶν πολλῶν σωτηρίαν τὸ ἐπιμένειν τῇ σαρκὶ ἀναγκαὶότερον ἔκρινεν. Πλὴν ἔδει καὶ αὐτὸν ἐλεγχθῆναι ἄνθρωπον ὄντα, καὶ ὑπομειναι τὴν διάζευξιν τῆς ψυχῆς ἀπὸ τοῦ σώματος, περὶ ἧς καθεκάστην ἡμέραν πάσχων ἐφιλοσόφει, συμφθεγγόμενος καὶ ἀκολουθῶν τοῖς ἑαυτοῦ ἁγίοις πατράσι Βασιλείῳ καὶ Γρηγορίοις, ὧν ὁ μὲν ἔλεγεν, Ὑπερόρα τῆς σαρκὸς, παρέρχεται γαρ · ἐπιμελοῦ ψυχῆς, πράγματος ἀθανάτου · ὁ δὲ, Εἰ γαρ καὶ τὸν βαρὺ χιτῶνα τοῦτον ἀποθέμην, ἵνα λάβου κουφότερον.

[88] Ἐν τούτοις ἀναστραφεὶς καὶ ταῦτα μελετῶν ἀεὶ, ὁ συνόμιλος τῶν μεγάλων πατέρων, ὁ τὸν ἀέρα μὴ ἀναπνέων οὕτως ὡς τοὺς λόγους καὶ τὰ δόγματα Βασιλείου, καὶ Γρηγορίων, καὶ τοῦ μεγάλου Διονυσίου, ἔτι γε μὴν καὶ τῶν λοιπῶν ἁγίων Πατέρων, [temere in suspicionem vocatus] Προφητῶν τε καὶ Ἀποστόλων, ὑπενοειτο παρὰ τῶν ἀτελῶν τὴν διάνοιαν τἀναντία τούτοις φρονειν καὶ δοξάζειν εἰς τὸν περὶ ἀναστάσεως λόγον, μὴ εἰδότων τῶν δειλέων μήτε περὶ ὧν ἔλεγεν, μή τε περὶ ὧν διεβεβαιοῦτο. Καὶ τί θαυμαστὸν εἰ τοιαῦτα ἐφθέγξαντο περὶ αὐτὸν οἱ νηπιόφρονες · εἰ γαρ ὁ Κύριος καὶ Θεὸς ἡμῶν, ἐν δακτύλῳ Θεοῦ ἐκβάλλων τὰ δαιμόνια, ἤκουσεν ὅτι ἐν Βεελζεβοὺλ ἐκβάλλει τὰ δαιμόνια τῷ ἄρχοντι τῶν δαιμονίων · καὶ ὁ θειος Ἀπόστολος, ἐν Ἀρειω πάγῳ τὰ περὶ Ἰησοῦ καὶ τῆς ἀναστάσεως διαλεγόμενος, ἤκουεν, Τί ἄν θέλοι ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν; Βασίλειος δὲ, ἡ βάσις τῶν ἀρετῶν, ὁ οὕτως ὑπερμαχήσας τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ὑπενοεῖτο παρὰ τῶν ἀτελῶν τὴν διάνοιαν, μὴ ὁμολογεῖν Θεὸν τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον· οὐδὲν ξένον εἰ καὶ περὶ τοῦ μεγάλου καὶ θεοφόρου ἀνδρὸς Εὐτυχίου, τῆς τιμίας καὶ ἱερᾶς κεφαλής, [velut non tecte sentiens de resurrectione:] τοῦ στύλου καὶ φωστῆρος τῆς Ἐκκλησίας, τοῦ κατὰ πάντα ὁμοίου τοῖς τιμίοις Πατράσιν, ὑπενοήθη τι τοιοῦτον παρὰ τῶν ληρεῖν εἰωθότων, καὶ μὴ χορούντων τὸν λόγον τῆς ἀναστάσεως. Μὴ γένοιτο γαρ αὐτὸν ὑπεναντία τῶν ὀρθῶν δογμάτων τῆς ἁγίας καὶ ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας πεφροντηκέναι ποτὲ, ἢ ἐν ἁπασιν αὐτοῦ τοῖς λόγοις.

[89] Ἀνάπλεοι τῶν ἁγίων Πατέρων εἰσὶν αἱ περὶ τούτου χρήσεις, καὶ μάλιστα τοῦ θείου Γρηγορίου ἡ λέγουσα, Εἴ τις ἀποτεθεῖσθαι λέγει νῦν τὴν σάρκα, καὶ γυμνὴν τὴν θεότητα τοῦ προσλήμματος, [quod non fuisse probant ejus verba,] καὶ ἐ͂ιναι καὶ ἥξειν, μὴ ἴδοι τὴν δόξαν τῆς παρουσίας. Πῶς ὁ ταῦτα παραθέμενος ἐν τοῖς ἑαυτοῦ λόγοις, τἀναντία τούτων ἐδόξαζεν; οὐ γαρ, ἄλλα μὲν ἔλεγεν, ἐ͂ιχεν δὲ φρόνησιν ἑτέραν, μὴ γένοιτο. Εἰ καρδίας καμβὴ οὐκ ἐκολλήθη αὐτῷ ποτε, πολλῶ πλέον οὐ διττὴ γνώμη · καταμαθὼν δὲ μᾶλλον τὴν ἐκ ψυχῆς τε καὶ σώματος σύνθεσιν, ὡς ἐφικτὸν ἀνθρώπῳ, καὶ τὸ, ποίαν μὲν ἐργασίαν zz ἐπιδείκνυται ἠ ψυχὴ [ἐν τῷ σώματι], σὺν τῷ σώματι τῶν ἀθανάτων ἀγαθῶν ἐν ἀπολαύσει γίνεται · πῶς δὲ τὸ σῶμα ὑποπιαζόμενον καὶ δουλαγωγούμενον ἐκφεύγει σὺν τῇ ψυχῇ τὰς αἰωνίους βασάνους, καὶ ὅτι τὸ συναμφότερον στεφανοῦται ἢ κατακρίνεται · πάντας γαρ δεῖ φανερωθῆναι ἔμπροσθεν τοῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ, ἵνα κομίσηται ἕκαστος, ἃ διὰ τοῦ σώματος ἔπραξεν, εἴτε ἀγαθὸν φαῦλον · δῆλον ὅτι ὡς τοῦ συναμφοτέρου ἐργαζομένου κατὰ τὸν τῇδε βίον, τὸ συναμφότερον καὶ ἔμπροσθεν τοῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ ἵσταται · διὸ γαρ τοῦτο δίκαὶον καὶ ἀπροσωπόληπτοͅν ἐκεινο τὸ βῆμα, [& evidens auctoritas Scripturæ sacræ.] καθότι οὐκ ἐξ ἡμισείας ἢ ἀπὸ μέρους ἡ κρίσις γίνεται, ἀλλὰ καθώς φησιν ὁ Ἐκκλησιαστὴς, ὅτι σύμπαν τὸ ποίημα ὁ Θεὸς ἄξει εἰς κρίσιν. Δίκαιον οὖν κατὰ τοῦτο ἐκεινο τὸ κριτήριον, ὅτι μετὰ τὴν ἀνάστασιν, οὔτε σῶμα χωρὶς τῆς ψυχῆς, οὔτε ἡ ψυχὴ χωρὶς τοῦ σώματος, ὡς συνέζησεν, ἀεὶ εὑρεθήσεταί ποτε, δῆλον ὅτι τοῖς τῆς ἀφθαρσίας κατακοσμούμενον κάλλεσιν.

CAP. X.

[90] Ταῦτα καὶ τὰ τούτων ὑψηλότερα φιλοσοφήσας καὶ διδάξας, έπόθει μὲν ἐκδημῆσαι ἐκ τοῦ σώματος, ἐνδημῆσαι δὲ πρὸς τὸν Κύριον, [Dissolvi ardenter cupiens] καὶ ἐφθέγγετο τὸ τοῦ Δαυῒδ λόγιον τὸ φάσκον, Ὃν τρόπον ἐπιποθεῖ ἡ ἔλαφος ἐπὶ τὰς πηγὰς τῶν ὑδάτων, οὕτως ἐπιποθεῖ ἡ ψυχή μου πρός σὲ ὁ Θεός, καὶ, Πότε ἤξω καὶ ὀφθήσομαι τῷ προσώπῳ τοῦ Θεοῦ. Ἐθεώρει δὲ καὶ τὰ μέλλοντα συμβήσεσθαι δεινὰ τῇ μεγάλῃ ταύτῃ πόλει διὰ τὰς ἁμαρτίας καὶ τὰ ἐπιτηδεύματα ἡμῶν τὰ μὴ ἀγαθὰ, καὶ παρεκάλει νυκτὸς καὶ ἡμερας τὸν φιλάνθρωπον Θεὸν, πρῶτον μὲν μηδὲν έπαχθῆναι τῇ πόλει κακὸν, ἀλλὰ παραγάγειν τὴν προσδοκωμένην ἐπ᾽ αὐτὴν ἀπειλὴν · Εἰ δὲ παρακούεις μου, ἔλεγεν πρὸς τὸν Θεὸν, μετάστησόν με τοῦ βίου, ἲνα μὴ ἴδω τὴν κάκωσιν αὐτῆς. Ὅθεν καὶ ἐπέτυχεν τῶν αἰτήσεων· θέλημα γαρ τῶν φοβουμένων αὐτὸν ποιεῖ ὁ Κύριος, καὶ τῆς δεήσεως αὐτῶν εἰσακούει, καὶ σώζει αὐτούς. Ταῦτα δὲ αὐτοῦ προσευχομένου καὶ ἱκετεύοντος, ἐισηκούσθη παραυτίκα, κατὰ τὸ προφητικὸν λόγιον, Ἔτι λαλοῦντός σου ἐρῶ, Ἰδοὺ, πάρειμι.

[91] Ἐνέστηκεν ὁ καὶρὸς, τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου, ὁ στέφανος τοῦ ἐνιαυτοῦ, [Celebrato Paschali festo,] μᾶλλον δὲ τῶν ἐνιαυτῶν ἡ Χρηστότης, ἡ τῶν ἑορτῶν ἑορτὴ, καὶ πανήγυρις τῶν πανηγύρεων, ἡ ἀπαρχὴ τῆς καθολικῆς ἀναστάσεως, Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν Ἀνάστασις, καθ᾽ ἣν τὸν ἐπινίκιον ὕμνον οἷ ἐν οὐρανῷ τε καὶ ἐπὶ γῆς πλέον ᾄδωμεν · περὶ ἧς καὶ ὁ θειος Δαυῒδ λέγει, Αὕτη ἡ ἡμέρα, ἣν ἐποίησεν ὁ Κύριος, ἀγαλλιασώμεθα καὶ εὐφρανθῶμεν ἐν αὐτῇ · καὶ συστήσασθαι παρακελεύεται ἑορτὴν ἐν τοῖς ποικάζουσιν ἕως τῶν κεράτων τοῦ θυσιαστηρίου, τουτέστι τῶν ἀγγελικῶν δυνάμεων, ὡς καὶ τὸ σχισθὲν καταπέτασμα δηλοῖ τὸ παραγυμνοῦσθαι τοῖς ἐπὶ γῆς τὰ οὐράνια, καὶ δοξολογεῖν ὁμοφώνως, ἀλλ᾽ οὐχ ὁμοίως πᾶσαν τὴν λογικὴν κτίσιν τὸν ἑαυτῆς δημιουργὸν καὶ δεσπότην, κατὰ τὸ, Γενηθήτω τὸ θέλημά σου ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς. [& extremo osculo cunctis dato,] Ταύτην οὖν τὴν ἁγίαν ἑορτὴν φαιδρῶς ἑορτάσας, ὁ ἀεὶ τὰ περὶ αὐτῆς ἐξηγούμενος ὡς ἄλλος οὐδεὶς, τὴν ἁγιωτάτην μεγάλην τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησίαν θυμιάσας, ποιήσας καὶ τὰ ἅγια βαπτίσματα, πάντας ἀσπασάμενος Ἀρχιερεῖς καὶ Ἱερεῖς καὶ τὸν ἑαυτοῦ Κλῆρον, ἔτι γε μὴν Βασιλέα καὶ Σύγκλητον καὶ πάντα τὸν λαὸν Κυρίου, συνετάξατο κατὰ τὸ νοούμενον πᾶσιν, κᾂν ὅτι τοῖς πολλοῖς ἄγνωστον ἦν τὸ γινόμενον, καὶ τῇ συνηθείᾳ τῆς ἑορτῆς ἀπειγόμενοι τοῦτο ποιειν αὐτὸν ἐνόμιζον · αὐτὸς γαρ μόνος ἤδει τὸ γινόμενον.

[92] Ὤ πῶς; Ἀδακρυτὶ νῦν ταῦτα λέγειν οὐ δύναμαι · κᾀγὼ γαρ ὁ ἐλεεινὸς ὑπὲρ τὴν συνήθειαν ἒτυχον άσπασάμενος τὸ ἀγγελικὸν αὐτοῦ πρόσωπον ἐν αὐτῇ τῇ ἡμέρᾳ · δίς γαρ καὶ τρίς τοῦτο πράξας, [quos inter etiam ipse scriptor,] κόρον οὐκ ἐ͂ιχον. Ἐρωτηθεὶς δὲ παῤ αὐτοῦ, Τί οὕτως πολλάκις τοῦτο ποιεῖς; ἐ͂ιπον αὐτῷ, Τὸ σήμερον μόνον ἔχω, καὶ διὰ τοῦτο ποιῶ· τοῦτο κατ᾽ έμαυτοῦ προεφήτευσα (ὅ εἴθε μὴ ἐπέτυχον φθεγξάμενος) ὅτι μόνος πρὸ αὐτοῦ νενέκρωμαι, μόνος ὀρφανὸς κατελήφθην, μόνος τὸν πολυτίμητον μαργαρίτην ἀπεβαλόμην, μόνος τὸν θησαυρὸν ἐν τῷ ἀγρῷ κατέκρυψα, μόνος πεπλά νημαι ὡς πρόβατον μὴ ἔχων ποιμενα, μόνος πενθὼν καὶ σκυθρωπάζων πορεύομαι ὄλην τὴν ἡμέραν · συμφθέγξονταί μοι μετ᾽ ὀλίγον ὡς οἶμαι, ὅσοι τῶν ἐκείνου μετέσχων καλῶν, κατὰ τὸ εἰρημένον τισὶν λέγοντες, Ἐσβέσθη τῶν ὀφθαλμῶν ἡμῶν ὁ λύχνος, ἀπῄρθη τὸ φῶς τῆς τῶν ψυχῶν ὁδηγίας, διελύθη τῆς ζωῆς ἡμῶν ἡ ἀσφάλεια, ᾔρθη ἡ σφραγὶς τῆς ὀνομασίας, καὶ διεσπάσθη ὁ δεσμὸς τῆς ἀγάπης, συνετρίβη τὸ στήριγμα τῶν ἀσθενούντων · ἐπὶ σοῦ ἡμῖν, Πάτερ, καὶ ἡ νύξ ἀντὶ ἡμέρας ἦν, ἐν καθαρᾷ ζωῇ φωτιζομένη, νῦν δὲ καὶ ἡ ἡμέρα πρὸς ζόφον ἀποστραφήσεται Ἀλλ᾽ οὐ χρὴ τοῖς θρήνοις ἐπὶ πλέον ἐναπομένειν, καὶ μάλιστα πρὸ τοῦ καιροῦ, ἵνα μὴ ἀκούσωμεν παῤ αὐτοῦ, Μὴ κλαίετε ἐπ᾽ ἐμέ.

[93] [corripitur febri circa Vesperas:] Πληρώσας οὖν τὴν θείαν πᾶσαν λειτουργίαν ὁ Ποιμὴν ὁ καλὸς, μεταδοὺς καὶ τοῦ ἀχράντου καὶ ζωοποιοῦ σώματος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ παντὶ τῷ πιστῷ λαῶ, ἀνελθὼν εἰς τὸ εὐαγὲς ἐπισκοπεῖον, μετέλαβεν μετρίας τροφῆς, μετὰ τῶν συνήθως αὐτῷ συνεστιωμένων φαιδρῷ τῷ προσώπω. Μετὰ δὲ τὴν τροφὴν μικρὸν καθευδήσας, ἐπειδὴ γέγονεν τοῦ Λυχνικοῦ καιρὸς, καὶ δὴ ὁφείλοντος αὐτοῦ παραγενέσθαι εἰς τὴν Ἑσπερινὴν λειτουργίαν, ἤρξατό τις συστολὴ γίνεσθαι καθ᾽ ὅλου τοῦ σώματος αὐτοῦ. Τινὲς δὲ τῶν εὐλαβεστάτων Κληρικῶν παρεκάλουν αὐτὸν μικρὸν ἀνεσθῆναι. Πολλὰ δὲ δυσωπήσαντες, οὐκ ἵσχυσαν πεῖσαι μὴ κατελθεῖν αὐτὸν εις τὴν Ἑσπερινὴν λειτουργίαν. Ἐνδυναμωθεὶς δὲ ὑπὸ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, [& his quoque per se expletis,] παρεγένετο εἰς τὴν ἁγίαν τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησίαν· ἦ γαρ καὶ ὁ λαὸς προσδοκῶν αὐτὸν, ὅτι πάντες ἐπιθύμουν βλέπειν αὐτὸν, ἀεὶ μὲν, ἐξαιρέτως δὲ τὴν ἀποστολικὴν ἐνδεδυμένον στολὴν· μεθ᾽ ἧς καὶ πληρώσας τὰς πολυτρόπους Ἑσπερινὰς εὐχὰς, ἀσπασάμενός τε τὸ ἅγιον θυσιαστήριον, ἅμα δὲ καὶ συνταξάμενος τὸ πιστὸν ποίμνιον τῷ Θεῳ, ἐξῆλθεν μὲν τοῦ ὁρωμένου θυσιαστηρίου, ἐξ αὐτῆς δὲ τρόπον τινὰ παρεπέμφθη τῷ νοερῷ θυσιαστηρίῳ, ἐκ δυνάμεως εἰς δύναμιν, ἐν ᾧ τὰς εὐχὰς ἑπετέλει, μύων ἀεἰ τὰς αἰσθήσεις, ἐκ δημῶν ὅλος ἕξιστάμενος. Ἀνελθὼν οὖν εἰς τὸ εὐαγὲς ἐπισκοπεῖον, ἀνεκλίθη εἰς τὴν ἑαυτοῦ κοίτην, καὶ περὶ τὸ μεσονύκτιον εἰσέβαλεν αὐτῷ σφοδρῶς ἡ νόσος. [lecto decumbit] Ἕμεινεν δὲ οὔτως τὰς ἑπτὰ ἡμέρας, μηδὲν ἄλλο ποιῶν ἢ πράττων, εἰ μὴ μόνον εὐχόμενος, καὶ ἀδιαλείπτως κατασφραγιζόμενος.

[94] Ἐπεὶ τοίνυν ἐπετείνετο τὰ τῆς νόσου, ἢ μᾶλλον εἰπεῖν τὰ τῆς μεταθέσεως αὐτοῦ, ἐγνώσθη καὶ τῷ εὐσεβεῖεῖ Βασιλεῖ Τιβερίῳ· ὅς καὶ μεγάλως ταραχθεὶς ἑπὶ τῷ συμβάντι, [omnem medicinam recusat,] πάσας τὰς πολιτικὰς ἀποθέμενος φροντίδας, περὶ αὐτοῦ μόνου ἐφρόντιζεν, π έμψας καὶ τῶν ἰατρῶν τοὺς πρώτους, ὀφείλοντας ἰατρεῦσαι τὸν πολλὰ καὶ διάφορα πάθη ἰασάμενον· οἳ καὶ μᾶλλον ὠφελοῦντο διὰ τῆς αὐτοῦ διδαχῆς, εἴπερ οὐκ ἰάτρευον αύτοῦ τὸ σῶμα· οὐ γαρ ἠνέσχετό τι ἰατρικὸν προσαγάγαι τῷ σώματι, ἀλλ᾽ ἔλεγεν, Πρόσταγμα ἔθετο, καὶ οὐ παρελεύσεται· ἔχω ἰατρὸν, καὶ ὡς ἄν αὐτῷ δοκοίη, θεραπεύει με. Ταῦτα μαθὼν ὁ Βασιλεὺς, μετὰ πολλοῦ πόθου καὶ πίστεως μεγάλης ἦλθεν πρὸς τὸν Μακάριον, πρῶτον μὲν εὐλογηθῆναι ὑω᾽ αὐτοῦ, [visitatur ab Imp. Therio,] ἔπειτα καὶ πείθεσθαι παρ᾽ αὐτοῦ τὸν ὁφείλοντα μετ᾽ αὐτὸν γενέσθαι Ποιμένα καὶ τοῦ λαοῦ Προστατην. Ὁ δὲ τὸν Βασιλέα εὐλόγησεν, τὸ δὲ ἕτερον ἀπεσιώπησεν· οὐχ ὡς ἀγνοῶν, ἀλλὰ διά τινας αἰτίας οὐκ ἐ͂ιπεν, ἃς αὐτὸς ἐγίνωσκεν διὰ τοῦ ἀποκαλύψαντος αὐτῷ Θεοῦ. Διαλεχθεὶς οὖν τῷ Βασιλεῖ τὰ πρέποντα καὶ τοῦ καιροῦ ἐπιτήδεια, [eique mortem instantem prædicit.] μετὰ χαρᾶς πολλῆς καὶ ίλαρῷ προσώπῳ εὐλογήσας, ἀπέλυσεν αὐτόν. Ὡς δὲ ἢκουσα παρά τινων τῶν τοῦ Βασιλέως κοιτώνων, ὅτι ἐ͂ιπεν τῷ Βασιλεῖ καὶ τὴν αὐτοῦ μετάστασιν ἐν τάχει μέλλειν ἔσεσθαι, ὅπερ καὶ γέγονεν· μετὰ γαρ τέσσαρας μῆνας μετέστη τοῦ βίου καὶ Τιβέριος, ὁ φιλόχριστος Βασιλεύς.

[95] Πᾶσαν οὖν τὴν ἑβδομάδα διαμείνας ἐν τῇ ἀσθενείᾳ ὁ ἁπλοῦς τρόπον καὶ πολυειδὴς τὴν κυβέρνησιν, ὁ σοφὸς τὸν λόγον καὶ σοφώτερος τὴν διάνοιαν, [moritur Octava Paschæ,] ὁ μέγας Πατριάρχης, πάντας εὐλογῶν, πᾶσιν εὐχόμενος, ἐῤῥώμενος τὸν νοῦν μέχρις ἑβδόμης ὥρας τῆς δευτεροπρώτης κυριακῆς (ἐχρῆν γαρ τὴν ἑβδόμην ἐνεργῆσαι τῆς καταπαυσίμου τὰ ἴδια) πάντας εὐλογήσας ὡς πάλαι ποτὲ Ἰακὼβ τοὺς υἱοὺς αὐτοῦ, ἐξάρας καὶ αὐτὸς ὁ νέος Ἰακὼβ τοὺς πόδας αὐτοῦ, περὶ ἐννάτην ἢ δεκάτην ὥραν, [sub noctis initium,] εἰς χεῖρας τοῦ Θεοῦ τὸ πνεῦμα αύτοῦ παρέθετο, ἐν γήρει καλῷ καταλύσας τὸν βίον, καὶ τοῖς ἄγουσιν αὐτὸν Ἀγγέλοις οὐκ ἀειδῶς ἐναποψύξας ὑπὸ τῆς οὐρανίας καὶ ἄνω χοροστασίας ὑπεδέχθη σὺν παῤῥησίᾳ πολλῇ. Πῶς δὲ τοῦτο πλέον ἔγνωμεν; Ἑκ τῶν συμβάντων τηνικαῦτα δύο θαυμάτων. Ἡνίκα γαρ ἀπὸ τοῦ σώματος ἡ ψυχὴ διεζεύχθη, συμφώνως πᾶς ὁ λαὸς ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ τὸ μέγα Κύριε ἐλέησον ἔκραζον· Κυριακοῦ τε τότε πληρώσαντος τὴν τοῦ Λυχνικοῦ λιτανείαν, [dum populus kyrie eleison clamaret.] καὶ εἰπόντος Ἐλέησον ἡμᾶς ὁ Θεὸς, κατὰ τὸ μέγα ἔλεός σου, δεόμεθά σου Κύριε, ἐπάκουσον καὶ ἐλέησον. Προτραπεὶς οὖν ὁ πιστὸς λαὸς ὑπὸ τοῦ Λειτουργοῦ, μετὰ κραυγῆς ἰσχυρᾶς πρὸς Θεὸν ἀνέπεμψεν τὴν τοῦ Ποιμένος τε καὶ Διδασκάλου ἁγίαν ψυχὴν, οὕτως τοῦ κυβερνήτου Θεοῦ διοικήσαντος. Τ ις οὐκ ἂν θαυμάσειεν τοῦτο; Πῶς δ᾽ αὖ πάλιν τὸ ἕτερον, ὅπως οὐδενὸς τῶν ἐπανορθούντων οἱ ὁφθαλμοὶ ἢ τὸ λοιπὸν σῶμα προσεδέοντο, καθἀπερ ἐπὶ τοῦ κατὰ φύσιν γίνεται ὕπνου, τῶν ὁμμάτων τοῖς βλεφͅάροις εὐκόσμως διελημμένων, τῶν δὲ χειλέων προσφυῶς μεμυκότων, καὶ χειρῶν εὐπρεπῶς ἐπεζευγμένων τῷ στήθει· πᾶσά τε ἡτοῦ σώματος θέσις, αὐτομάτως κατὰ τὸ εὔσχημον ἁρμοσθεῖσα, ουδὲν τῆς τῶν κοσμούντων χειρὸς ἑπεδέετο. Θαυμάσαι τοίνυν ἄξιον, πῶς ἡ θεία ἐκείνη ψυχὴ τὸ ἑαυτῆς σῶμα προετύπωσεν· ἀλλὰ, τί λοιπὸν γέγονεν, ἴδωμεν.

[96] Πάλιν Βασίλειος δεύτερος ἀνεδείχθη, τάδε γαρ ἱστορεῖ περὶ αὐτοῦ ὁ μέγας Γρηγόριος· Ὡς οὖν ἤσθετο τὴν ζημίαν ἡ πόλις, [exequiæ honoratæ,] ὠδύρετο τὴν ὀρφανίαν, ἐπένθει τὴν ἑαυτῆς ἐγκατάληψιν, τῆς ἐκδημίας ὡς τυραννίδος κατεμέμφετο, καὶ τῆς ψυχῆς ἐπόθουν λαβέσθαι ὡς καθεκτῆς τυγχανούσης, ἢ χερσὶν, ἢ δεήσεσιν. Ἐπεὶ οὖν πάντα ἡμῖν τὰ ἐν τῇ κηδείᾳ νενομισμένα πεπλήρωτο, προεκομίζετο μὲν ὁ Ἅγιος χερσὶν Ὁσίων ὑψούμενος· σπουδὴ δὲ ἦν ἑκάστῳ τῷ μὲν κρασπέδου λαβέσθαι, τῷ δὲ τοῦ ἱεροφόρου σκίμποδος προσψαύσαι μόνον. Τί γαρ ἐκείνου τοῦ σώματος ἱερώτερόν τε καὶ καθαρώτερον; Τῶν δὲ τῶν ἀγόντων ἐλθεῖν πλησίον, τῶν δὲ τῆς θέας ἀπολαῦσαι μόνης, ὥς τι κάκείνης πεμπούσης ὄφελος, πλήρεις αἱ ἀγοραὶ, στοαὶ, διόροφα καὶ τριόροφα καὶ τὰ ὑπὲρ τούτων· ἐπέκεινα τῶν ἐκεῖνον παραπεμπόντων , [& maximo concursu celebratæ] προηγουμένων, ἑπομένων, ἀλλήλοις ἐπεμβαινόντων, μυριάδες γένους παντὸς, ἡλικία πᾶσα, οἱ περὶ τὸν Βασιλέα ἔνδοξοι πάντες, ἔξαιρέτως δὲ ὁ τοῦ δήμου τὴν εὐταξίαν πεπιστευμένος Ἔπαρχος, ὃς πάντας ὑπερενίκησεν, τιμήσας ὑπερβαλλόντως τοῦ Ἁγίου τὴν προπομπὴν, μικροῦ δεῖν καὶ αὐτὸς παρῆν ὁ Βασιλεὺς, ἀλλ᾽ ἐφύλαξεν πρεπόντως τοῦ λαοῦ τὸ ἀσύγχυτον· πᾶν γένος στρατιᾶς, πᾶσα τάξις Ἱερατικῆς λειτουργίας, μοναστῶν ἄπειρα πλήθη, ψαλμῳδίαι θρήνοις ὑπερνικώμεναι, καὶ τὸ φιλόσοφον τῷ πάθει καταλυόμενον· ἀγὼν ἦν τοῖς ἡμετέροις πρὸς τοὺς ἐκτὸς, ἐκείνοις πρὸς ἡμᾶς, ὅστις πλέον ἀποκλαυσάμενος πλειόνως μετασχεῖν τῆς ώφελείας. Καὶ τὸ θαυμαστὸν καὶ παράδοξον, οὐ δὲ εἰς κίνδυνόν τις ἐκ μυριάδων τοσούτων περιέπεσεν; καὶ ταῦτα τινῶν κατενεχθέντων ἐξ αὐτῷ τῷ βάρει τῶν ἐν αὐτοῖς ἐφεστώτων, θέας ἕνεκεν τοῦ ὁσίου σώματος. Καὶ ἵνα εἴπω τινὰ βραχὺν ἐπιτάφιον, τιμᾷ τὰ τῶν εἰσοδὶων [Θεὸς], τιμῶν τὴν ἕξοδον πολυτελεστέραν, πολλὰ μὲν κινήσας δάκρυα, μείζονα δὲ τῶν ὁρωμένων τὴν περὶ αὐτοῦ δόξαν ταῖς ἁπάντων διανοίαις ἐν αποθέμενος.

[97] Μόγις δὲ τὸ σῶμα διαφυγὼν τοὺς ἁρπάζοντας εἰσηνέχθη εἰς τὸν οἶκον τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, [sepultura in templo Apostolorum:] παραδόσει τῶν ἁγίων Πατέρων προσετέθη τοῖς Πατριάρχαις ὡς Πατριάρχης, τοῖς Κήρυξιν ἡ μεγάλη Φωνὴ, ὁ Μάρτυς τοῖς Μάρτυσιν, τοῖς Ἀποστόλοις ὁ κατ᾽ ἴχνος αὐτῶν βαδίσας, οὗ καὶ τὸ σῶμα πρὸς τὰ σώματα τῶν αὐτῶν ἁγίων Ἀποστόλων, Ἀνδρέου, Λουκᾶ, καὶ Τιμοθέου, κατὰ τὸ μῆκος ἔμπροσθεν τοῦ ἁγίου θυσιαστηρίου, εἰς τὸ κρηπίδωμα, τὴν κατάπαυσιν ποιησάμενον ἀποτέθειται· καλῶς αὐτοῦ καὶ τοῦτο ἐπιλεξαμένου τοῦ ὁσίου ἀνδρὸς ἐν ζωῇ, ἵνα καὶ μετὰ τὴν διάζευξιν, μὴ δὲ σωματικῶς χωρισθῇ τοῦ ἁγίου θυσιαστηρίου· ,τῆς γαρ ψυχῆς αὐτοῦ τῷ ἐν οὐρανοΙ͂ς παρισταμένης θυσιαστηρίῳ, κἀκεῖ μετὰ τῶν ἁγίων Ἀγγέλων καὶ Ἀποστόλων τὰς ὑπὲρ παντὸς τοῦ λαοῦ προσφερούσας δεήσεις, ἑχρῆν καὶ τὸ ὁμόζυγον, καὶ ὁμοπόρευτον καὶ συναθχῆσαν αὐτῇ σῶμα, κατὰ τὸν τῆιδε βίον, μηδέποτε κεχωρῆσθαι τοῦ ἑπὶ γῆς ἀχράντου θυσιαστηρίου, ἵνα καὶ αὐτὸ τρόπον τινὰ, μετὰ τοῦ προσευχομένου τοῦ λαοῦ Ἱερέως καὶ τὰ δῶρα προσκομίζοντος Κυρίῳ τῷ Θεῷ, συνικετεύει τῷ Ἱερεῖ ὑπὲρ τοῦ ἑαυτοῦ λαοῦ καὶ τῆς πόλεως, ὅτι τῶν Ἁγίων τὰ σώματα ἵσα δύνανται ταῖς ἁγίαις αὐτῶν ψυχαῖς· τίμιος γαρ ἐναντίων Κυρίου ὁ θάνατος τῶν Ἁγίων αὐτοῦ, καὶ Ὑπὲρ ἀσπιῷ τῆς πόλεως ταύτης, ἐ͂ιπεν ὁ Θεὸς, δἰ ἐμὲ, καὶ διὰ Δαυἳδ τὸν δοῦλόν μου. Ἔχομεν οὖν ἰσχυρὰν παράκλησιν τούς Ἁγίους, ὅτι διὰ πίστεως κατηγωνίσαντο βασιλείας, ἐπιτυχόντες δὲ τῶν ἑπαγγελιῶν, πλέον ἰσχύουσιν καὶ μετὰ τὴν τοῦδε τοῦ βίου ἀπαλλαγὴν καὶ μετάστασιν.

[98] Δεῦρο δὴ οὖν συναγωνίσασθέ μοι καὶ νῦν, περὶ τὸν λόγον κάμνοντι διὰ ταπείνωσιν λόγου, [Synopsis virtutum ejus.] οἱ τοῦ μεγάλου Βασιλίου ἐπαινέται, καὶ τὰ πλείω μὲν παρατρέχειν ἐθέλοντι, ἄλλο τε δὲ ὑπ᾽ ἅλλου κατεχομένῳ, καὶ οὐκ ἔχοντι τὸ νικῶν εὑρεῖν, ὥσπερ ἐν σώματι πανταχόθεν ἴσῳ τε καὶ καλῷ· ἀεὶ γάρ μοι τὸ προσπεσὸν κάλλιον φαίνεται, καὶ τοῦτο συναρπάζει τὸν λόγον. Δεῦρο οὖν μοι διέλεσθε τὰ ἐκείνου καλὰ, ὅσοι τῶν ἐκείνου ἐπαινέται καὶ μάρτυρες, καὶ ἀγῶνα καλὸν ἀγωνίσασθε πρὸς ἀλλήλους, ἄνδρες ὁμοῦ καὶ γυναῖκες, νεανίσκοι καὶ παρθένοι, πρεσβύτεροι μετὰ νεωτέρων, ἱερεῖς καὶ λαὸς, οἱ μοναδικοὶ καὶ μιγάδες, οἱ τῆς ἁπλότητος καὶ τῆς ἁκριβείας, ὅσοι τῆς θεωρίας καὶ ὅσοι πράξεως· ὁ μὲν ἐπαινεῖτο τὸ ἐν νηστείαις καὶ προσευχαῖς οἷον ἀσώματόν τε καὶ ἄϋλον, ὁ δὲ τὸ ἐν ἀγρυπνίαις καὶ ψαλμῳδίαις εὔτονόν τε καὶ ἀήττητον, ἄλλος τὸ ἐν προστασίᾳ τῶν δεομένων, ἄλλος τὴν πρὸς τὸ ὑπερέχον ἀντιτυπίαν ἢ τὴν πρὸς τὸ ταπεινὸν συγκατάβασιν, ἄλλος τὸ ἀμνησίκακον ὅ καὶ μᾶλλον ἐκέκτητο, κατὰ τὸ ἀποστολικὸν παράγγελμα τὸ φάσκον, Ὁ ἥλιος μὴ ἐπιδυέτω ὲπὶ τῷ παροργισμῷ

[99] Πᾶς οὖν ὁ ἐκείνου χορὸς περιστάντες με, ὅσοι τοῦ βήματος καὶ ὅσοι τῶν κάτω, ὅσοι τῶν ἡμετέρων καὶ ὅσοι τῶν ἔξωθεν, τὴν εὐφημίαν μοι συνεργάσασθε, ἄλλος ἄλλο τι τῶν τοῦ νέου Βασιλείου καλῶν διηγούμενοι καὶ ζητοῦντες, οἱ τῶν θρόνων τὸν νομοθέτην, οἱ τῆς πολιτείας τὸν πολιστὴν, οἱ τοῦ δήμου τὴν εὐταξίαν, οἱ περὶ λόγους τὸν παιδευτὴν, [ob quas ab omni genere hominum laudandus.] αἱ παρθένοι τὸν νυμφαγωγὸν, αἱ ὑπὸ ζύγου τὸν σωφρονιστὴν, οἱ τῆς ἐρημίας τὸν πτερωτὴν, οἱ τῆς ἐπιμιξίας τὸν δικαστὴν, οἱ τῆς ἁπλότητος τὸν ὁδηγὸν, οἱ τῆς θεωρίας τὸν θεολόγον, οἱ ἐν εὐθυμίᾳ τὸν χαλινὸν, οἱ ἐν συμφοραῖς τὴν παράκλησιν, τὴν βακτηρίαν ἡ πολιὰ, τὴν παιδαγωγίαν ἡ νεότης, ἡ πενία τὸν ποριστὴν, ἡ εὐπορία τὸν οἱκονόμον, δοκοῦσί μοι καὶ χῆραι τὸν προστάτην ἐπαινέσεσθαι, καὶ ὀρφανοὶ τὸν πατέρα, καὶ πτωχοὶ τὸν φιλόπτωχον, καὶ τὸν φιλόξενον οἱ ξένοι, καὶ ἀδελφοὶ τὸν φιλάδελφον, οἱ νοσοῦντες τὸν ἰατρὸν, οἱ ὑγιαίνοντες τὸν φύλακα τῆς ὑγίας, οἱ πάντες τὸν πάντα πᾶσι γινό μενον, ἵνα κερδάνῃ τοὺς πάντας ἢ πλείονας. Ἀλλ᾽ ἐγὼ μὲν οὕτως τῶν ἀμφοτέρων πατέρων τὰς ἀρετὰς ἀναμίξας τοῖς ἐπαίνοις, τὴν πενιχρὰν τοῦ λόγου πανδεσίαν μετὰ προθυμίας παρέθηκα τοῖς δαιτυμόσιν καὶ τρυφιταῖς τὰ τοιαῦτα· ὡς ἄλλος μετ᾽ ἀλεύρων τὰ λάχανα, τῆς τοῦ προελέσθαι πάντως τὸ καλὸν οὐκ ἀμορήσων τιμῆς· ὑμῖν δὲ οὐκ ἄλλο τι συμβουλεύσαιμι ἂν τοῖς τετελεσμένοις τὰ τοῦ μεγάλου Εὐτυχίου, ἢ πρὸς αὐτὸν ἀεὶ βλέπειν, καὶ ὡς ὁρῶντος καὶ ὁρωμένου τῷ πνεύματι καταρτίζεσθαι· τοιαύτη γαρ καὶ τῶν αὐτοῦ κατορθωμάτων ἡ κορονὶς, τοιοῦτος τοῦ θεοφόρου ἀνδρὸς τῶν ἀρετῶν ὁ θησαυρός.

[100] Ἀλλά μοι συμγνώμην διδόσθω παρά τε τῶν φιλοπόνως ἐν τυγχανόντων τοῖς προκειμένοις, [Excusat auctor suæ dictionis tenuitatem] παρά τέ σου τῆς θείας καὶ σεβασμίας μοι κεφαλῆς, τὴν ἐμην ἐπιστάμενοι τοῦ λόγου πενίαν, καὶ τὸ μωσαἳκὸν γινώσκοντες παράγγελμα περὶ τῆς βρώσεως τοῦ ἀρνοῦ· λέγει γαρ οὕτως· Τῇ δεκάτῃ τοῦ μηνὸς τοῦ πρώτου λαβέτωσαν ἑαυτοῖς πρόβατον οἱ ὐιοὶ Ἰσραήλ κατ᾽ οἴκους πατριῶν, ἐὰν δὲ ὀλιγοστοὶ ὦσιν ὥστε μὴ ἱκανοῦσθαι εἰς πρόβατον, προσκαλεσάσθωσαν τοὺς γείτονας τοὺς πλησίον. Εἰ οὖν εἰς βρῶσιν ἑνὸς προβάτου νόμος συναγωγὴν ἐπέταξεν γενέσθαι πολλῶν, τί οὐ κᾂν περὶ Ποιμένος καὶ τοιούτου Ποιμένος, πρὸς εὐφημίαν προστάξειεν γενέσθαι; Πειθαρχήσας τοίνυν κᾀγὼ τῷ νόμῳ, μὴ ὢν ἱκανὸς συγγράψασθαι τὰ σὰ κατορθώματα, Ὅσιε Πάτερ, συνεκάλεσα εἰς εὐφημίαν τὴν σὴν, οὐ τοὺς ὁμοίους μου πένητας γείτονας, ἀλλὰ τοὺς σοὺς συζύγους καὶ ὁμοδόξους, οὐχ ἵνα πρόβατον ἐθώδημον θεάσονται, ἀλλ᾽ ἵνα Ποιμένα συνέκδημον ἐπαινέσωσιν. Καλὸν γαρ τοὺς δἰ ἰόντας καὶ ὀλιγοστοὺς ἐν ἀργυρίῳ τυγχάνοντας, τουτέστιν ἐν λόγῳ τὲ καὶ γνώσει, καὶ περὶ τὴν εὔθετον καὶ εὔκροτον τῆς καλλιεξίας σύνθεσιν ἐνδεομένους, πορεύεσθαι ἐφ᾽ ὕδωρ ζῶν, καὶ πίνειν ἐξ ἰδίων ἀγγίων καὶ φρεάτων πηγῆς· οὐ γαρ θεμιτὸν βαδίζειν πρὸς ἀλλοτρίαν φημι διδαχὴν τε καὶ παίδευσιν. Ἀλλ᾽ ὅσα μοι εὐάγωγα τῶν σῶν ἀνδραγαθημάτων γεγόνασιν, Ὅσιε, τοῖς διψῶσιν ἀπένειμα ταῦτα προθύμως· ὅσα δὲ δυσάντλητα ἢ δυσπόριστα καὶ τῷ ἐμῷ λόγῳ μὴ καταληφθέντα τοῖς σοφοῖς τὰ θεῖα καὶ τοῖς αὐτῶν λόγοις παρέπεμψα, οἵ τινες εἰσὶν κατὰ τὸ γεγραμμένον, Λόγοι σοφῶν ὡς τὰ βούκεντρα καὶ ὡς ἦλοι πεπυρωμένοι· Δίδου δὲ σοφῷ ἀφορμὴν καὶ σοφώτερος ἔσται, γνώριζε δικαίῳ καὶ προσθήσει τοῦ δέχεσθαι· σὲ δὲ προστάσσει καὶ ὁ θεῖος Ἀπόστολος, Ὅτι τὸ ὑμῶν περίσσευμα εἰς τὸ ἐκείνων ὑστέρημα, καὶ τὸ ἐκείνων ὑστέρημα εἰς τὸ ὑμῶν περίσσευμα, ὅπως γένηται ἡ ἰσότης· καὶ, Ὅτι τὰ ὑστερήματα τῶν θλίψεων τοῦ Χριστοῦ ἐν τῇ σαρκί μου ἀναπληρῶ· καὶ πάλιν, Τὸ γαρ ὑστέρημά μου ἐλθόντες ἀνεπλήρωσαν οἱ ἀδελφοί. Καὶ ὑμεῖς οὖν, ὅσοι τέλειοι φιλοπάτορες τοῦ τελείου καὶ θεοφόρου ἀνδρός τε καὶ διδασκάλου ἐπαινέται καὶ γνήσιοι παῖδες τυγχάνετε, τὴν μὲν ἐμὴν ἀποδέξασθε πρόθεσιν· τὸ δὲ λοιπὸν εἰς εὐφημίαν, ἢ μᾶλλον εἰπεῖν τὸ ὅλον ἀναπληρώσατε, ὅπως πληρωθῇ τὸ γεγραμμένον, Ἀδελφὸς ὑπὸ ἀδελφοῦ βοηθούμενος; ὡς πόλις ὀχυρὰ καὶ τετεχισμένη ἰσχύει δὲ ὥσπερ μεμοχλευμένον Βασίλειον.

[101] Σὺ δὲ ἡμᾶς, ὦ τρισμακάριε καὶ ἅγιε Πάτερ, ἐποπτεύοις ἄνωθεν, καὶ τὸν πάντα βίον διεξάγοις πρὸς τὸ λυσιτελέστατον· εἰ δὲ μετασταίημεν, [& Sanctum invocat.] δέξαις κᾀκεῖθεν ἡμᾶς κατὰ τὰς σὰς ἐπαγγελίας εἰς τοὺς Ἀβραμιαίους κόλπους καὶ ταῖς τῶν δικαίων σκηναῖς, ὡς ἂν καὶ ἐν αὐταῖς διδάξαι ἡμᾶς καθαρόν τε καὶ τελειότερον τὰ περὶ τῆς ἁγίας καὶ ὁμοουσίου καὶ συναἳδίου Τριάδος, ἧς νῦν μετρίως δεδέγμεθα τὰς ἐμφάσεις ὑπό, σου, καὶ τῶν ὡς σὺ μαθόντες καὶ σοφισθέντες· ἣν καὶ παρακαλῶν ἀπαύστως, μὴ παύσῃ ὑπέρ τε ἡμῶν τῶν σῶν ἱκετῶν, καὶ τοῦ σοῦ ποιμνίου τοῦδε, τοῦ πιστοτάτου καὶ φιλοχρίστου λαοῦ, ὅπως ἐπιτύχωμεν τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, μεθ᾽ οὗ τῷ Πατρὶ δόξα καὶ προσκύνησις ἅμα τῷ ἁγίῳ καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῷ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺ ς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

[Annotata]

a Ita LXX, in terra Ausitide. Aquila vero & vulgata nostra ἐν γῇ Οὕς.

b Quæ sequuntur verba defectuosa sunt, possentq; ex Veneto MS. suppleri, quod feci ejus versionem secutus: sic tamen, ut quod hic in prolixa periodo ultimum erat, in ejusdem principio ipse posuerim, majoris claritatis ergo.

c Ecgraphum nostram προφητικῶς.

d Videtur respicere ad hæresini Κατὰ Φρύγας dictam de qua vide 7 Februarii ad Vitam S. Apollinaris: antiquam illam quidam, sed tamen identidem repullulantem.

e Phrasis hæc Græcorum superbiam sapit, Oeconomici titulū Patriarchis Constantinopolitanis affectantiū: quapropter prudenter Zinus (quem in hoc sequi placuit) vertit totius Orientis. quamvis hoc quoque nimium videatur, nec citra restrictionem admittendum, propter Antiochenum & Alexandrinum Patriarchas, ætate quidem & dignitate Constantinopolitanis priores, hoc tamē multo inferiores auctoritate & potentia.

f Nihil dubito quin per apocopen, ex usu vulgi, τῶν κλόνα ponatur pro τῶν κλονάδων.

g Ecgraphum nostrum, ἡδὲ ἦν, quod per interrogationem hanc corrigendum credidi, Τί δὲ ἦν;

h Ecce hic rursum non simpliciter τῆς οἰκουμένης, sed οἰκουμένης ὅλης totius universi Patriarcha appellatur Eutychius: & tamen Zinus, quem rursum sequimur, novæ Romæ titulo dumtaxat utitur:an in MS. Veneto legitur τῆς νέας Ρὥμης, pro quibus verbis librarius Græculus in MS, Vaticano scripserit prænotata & Romanæ Sedi injuriosa verba?

i Ita corrigo quod in nostro ecgrapho est εἰς αὐτὴν ἐπιδειξάμενος, quod videbatur bonum sensum non facere.

k Ita rursum corrigo, pro eo quod scriptū erat στεφανεὶς.

l Item hanc vocem substitui, loco πλήθει, quæ significat multitudinem.

m Scriptum erat Θελήσω volam.

n Κρηπίδωμα, undamentum a κρηπιδόω fundo.

o Alterum dicitur, cum respectu ad seßionem super basi fontis.

p Perturbatus ecgraphi sensus sic erat: μὴ φέρων ἐν τούτων.

q Alias Ραιφερενδάριος scribitur, de quo officio multa Meurßius in Græcobarbaris, ostendens fuisse non tantum inter ecclesiasticos (inter quos Referendarii primum sexto, deinde quarto loco censebantur) sed etiam inter aulicos ministros: & hunc ipsum quidem, de quo agitur, Iustinianum constituisse, ut solum essent quatuordecim: qui etiam appellabantur honoris ergo Περίβλεπτοι, Spectabiles. Eorum munus erat egere partes internuntiorum pro Imperatore apud viros Principes.

r Gen. 32. v. 22. Perperam scriptum erat Ἰακὼβ. Zinus, eumdem fortaßis errorem in Veneto MS. reperiens, dißimulavit nomen loci, quod porro sequebatur, ᾗ ὁ ἄνθρωπος visum est egere correctione, qualem vides adhibitam: indicatur enim hic quod, vir, qui cum Iacob luctabatur, fuerit Dei Filius.

s In Missa Chrysostomi, juxta Euchologium Goar, duplex notatur Apolysis seu Dimissio: altera peracta communione, antequam sacris vestibus se exuit Sacerdos; altera cum ille, ordinario vestitu resumpto, r ursum prodit ad populum: utrique respondet unicum nostrum Ite missa est; ibi, ut cetera omnia prolixiora sunt, sic & dimissoriæ preces.

t Ita malim cum Zino legere, quam cum ecgrapho nostro, τὸ αύτοῦ μοναστήριον, ipsius monasterium.

u Nihilo plus in suo Veneto MS. reperit Zinus: suspicarer deesse nomen Euphemiæ, cujus erat celeberrimum Chalcedone templum, adeoque & monasterium conjunctum: sed articulus τῶν remoratur conjecturam, imo infra num, 40 ecgraphum nostrum habebat τῶν Νοσίας, ut omnino appareat monasterium istud fuisse in ædibus seu palatiis, ab aliqua Hosia vel Nosia cognominatis, uti τὰ Ὁρμίσδα, & τὰ Ἀντιόχου aliaque hujus generis plura Constantinopoli & alibi. Non ita quæ nominantur a Sanctis: nam horum nomina pro ipsis templis in recto usurpantur.

x Locus hic in Vulgata nostra sic exprimitur: Et avertam faciem meam ab eis, & violabunt arcanum meum, & introibunt in illud emissarii, & contaminabunt illud.

y Mentem non verba auctoris interpretando secutus, hic indico defectuosum mihi videri locum, qui in ecgrapho nostro etiam obscurior erat, ubi scribitur προστασίας εἷς.

z MS. ἔγηνος.

aa Idem θεμὴν: neutrum intelligimus: videtur autem deinceps desiderari aliquid, cui spatium punctis signamus.

bb Idem, πλαζόμενος.

cc Scriptum erat, λαλοῦσης δέ μου παρ᾽ αὐτοῦ τὴν εὐχὴν, duplici mendo.

dd Videntur hic macedoniam nominare pro regionibus Europæ trans Pontum, in quibus procul ab hostium metu fruges tunc abundare credebantur.

ee Scriptum erat, ἐγκαταλείπω, sed patet correctio ex verbis Deuteronomii 31. v. 8. ubi de Deo dicitur in tertia persona, quod hic in prima, οὐκ ἀνήσει σε, οὐδὲ μή σε ἐγκαταλιπεῖ.

ff Rursum in ecgrapho erratum, ποιουμένους βασιλεῖς.

gg Jucundianæ, teste Procopio cap ult. locus extra urbem, augustißimo palatio per Iustinianum extructo exornatus.

hh Ita correxi, pro eo quod scriptum erat, πολλοῖς γὰρ ἐπεξελθὼν.

ii Βόρδων Burdo mulus, primum Latinis sequiori sequioriseculo, tum & Græcis isurpatum: dißimulavit Zinus, quia forte non satis intelligebat: exempla auctorum utriusque linguæ apud Meursium & alios vide.

kk Sensu id exigente supplevi vocem unam, & loco αὐτὴν, scripsi αὐτὸ: alias corrigenda fuisset pars prior, & loco ἀσθενοῦς scribendum ἀσθενὴ, si ipsa mater advenerat infirma.

ll Ecgraphrum ἄυξει, Zinus (tamquam si legisset ἀυξήσει) vertit in futuro, crescet. Subjunctivum modum requirit sensus: nec magnum fuisset, a Iudæis fidei Christianæ augmentum præsagiri; sed a congratulantibus iisdem præ lætitiæ excessu etiam optari, magnum revera erat.

mm Locus hic in MSS. abbreviando corruptus, integre datur ex ipso Basilio.

nn Isaiæ 66 v. 20. Ita legitur, ἄξουσι τοὺς ἀδελφοὺς ὑμῶν ἐν πάντων τῶν ἐθνῶν, δῶρον Κυρίῳ, μεθ᾽ ἵππων καὶ ἁρμάτων ἐν λαμπίναις ἡμιόνων. Et adducent fratres vestros ex omnibus gentibus, donum Domino, cum equis & curribus in lecticis mulorum &c.

oo Ita in MS. Veneto Zinus reperit, nec dubitamus restituere quod deerat ecgrapho nostro, quia supra dicitur tentus Sanctus in festo S. Timothei, quod a Græcis 22 Iannarii celebrabatur.

pp Scriptum erat κατεσχληκῶς : apprebat unam ut minimum syllabam desiderari, ut Græca esset vox: addidietiam alteram, ut sensus subsisteret.

qq Hic quoque opus fuit correctione, sic enim legebatur πυράζοντα καὶ εὐωδιάζοντα, & mox infra, γινόμενον.

rr Videtur Zinus in MS. Veneto hæc sic divisa, ac denique mutila invenisse, τὸ μὲν ἐπεεικία, τὸ δὲ φρονήσει, καὶ φιλοσοφίᾳ ἀμφότερα· sed si reliqua addas, apparet conjungi debere in unum membrum φρονήσει καὶ φιλοσοφίᾳ; & facere, ἀμφότερα ἐλάχιστω.

ss Ecgraphum nostrum σχρηστοὺς bonos, utiles: sed ea vox mentem auctoris non explet, qui hunc loquendi modum accepit ex Nazianzeno de Athanasio, χριστοὺς οἶδε καλεῖν γραφὴ ζῶντας κατὰ χριστὸν.

tt Item, τῷ ἄνω κόσμῳ, quod mendosum videtur.

uu Hunc quoque locum truncaverat librariorum negligentia, integrum exhibeo ex ipso Gregorio, ex eodemque in principio restituo τοὺς προστησομένους, ubi in ecgrapho nostro erat τοῦ προστησομένου , & rursum pro ἀεὶ διηγεῖσθαι semper narrari, rescripsi ἀηδῆ γενέσθαι.

xx Addebatur vox μέρος, quam, ut minus necessariam & neque Zino hic intellectam, omisi.

yy Gregorius, scilicet Nazianzenus, cujus vel hic nomen excidit, vel de suo addidit Zinus: quem sequimur, quia ejus hoc est proverbium, Orat. 20 laudantis S. Basilium.

zz Ita corrigo, quia non potui commodum sensum videre in his verbis ecgraphi nostri, ἐπιδεικνυμένην ψυχὴν σὺν τῷ σώματι.

* an ἐξωθεῖν

ΜΑΡΤΥΡΙΟΝ ΤΟΥ ΑΓ. ΚΑΛΛΙΟΠΙΟΥ ΕΠΙ ΜΑΞΙΜΙΑΝΟΥ
Ex Codice Bibliothecæ Vaticanæ signato 1660.

Calliopius Martyr, Pompeiopoli in Cilicia (S.)

EX MS. VATICAN.

Θεοκλία τις, γυνὴ εὐσεβὴς καὶ φοβουμένη τὸν Κύριον, [Nobiliter natus & pie educatus] σὺν παντὶ τῷ οἴκῳ αὐτῆς, ἐποίει ἐλεημοσύνας πολλὰς, σεμνὸν βίον ζήσασα· γένους δὲ βουλευτικοῦ, συνζήσασα τῷ ἀνδρὶ ἔτη ἱκανὰ, στείρα οὖσα οὐκ ἐτεκνογόνησεν. Αὕτη σχεδὸν κατ᾽ ἐπαγγελίαν συλλαβοῦσα, καὶ οὕσης αὐτῆς ἐγκύου, ὁ ἀνὴρ αὐτῆς ἐτελεύτησεν ἐν ὑποστάσει πολλῇ. Αὕτη ἔτεκεν ὐιὸν, καὶ εκάλεσεν τὸ ὄνομα αὐτοῦ Καλλιόπιον· ἐπαίδευσεν δὲ αὐτὸν πάσῃ σοφίᾳ τῶν θείων ἀναγνωσμάτων. Ἦν δὲ Πατρόβουλος Πέργης τῆς Παμφυλίας. Ἐγένετο δὲ κατὰ τὸν καιρὸν ἐκεῖνον ἐπικρατῆσαι τὴν πλάνην εἰδωλολατρείας , καὶ ἡ ἀλήθεια ἐκρύπτετο, καὶ ἦσαν πολλοὶ σπένδοντες τοῖς μιαροῖς εἰδώλοις· ἦν δὲ ὁ ἅγιος Καλλιόπιος ἁδιαλήπτως νηστεύων καὶ προσευχόμενος. Γνωστὸν δὲ ἐγένετο τῷ ἐκεῖσε δικαστηρίῳ τὰ περὶ τοῦ παιδὸς, [propter persecutionem:] ὅτι Χριστιανὸς ὑπῆρχεν. Ἡ οὖν μακαρία Θεοκλία ἡ μήτηρ αὐτοῦ, δοῦσα αὐτῷ χρυσίον καὶ ὶματισμὸν καὶ παῖδας, ἐποίησεν αὐτὸν διαπλεῦσαι, πρὸς τὸ διαφυγεῖν τὸ ἐκεῖσε δικαστήριον. Κατέπλευσεν οὖν ἐν Πομπηιουπόλει τῆς Κιλικίας. Τοῦ δὲ μιαρωτάτου Μαξίμου ἐπιτελοῦντος βακχίας καὶ τελετὰς, χορούς τε καὶ συμπόσια τοῖς μιαροῖς εἰδώλοις, θεασάμενος αὐτοὺς ὁ ἱερὸς νεανίας, ἔκθαμβος ἐγένετο, [in Ciliciam transit,] τί ἂν εἴη τοῦτο· αὐτὸς γαρ συνεχῶς ἐσχόλαζεν τῇ νηστεία. Ἠρώτα οὖν τοὺς παρόντας, τί ἂν εἴη τοῦτο; Οἱ δὲ ἔφησαν αὐτῷ, ἑορτὴν ἐ͂ιναι τῶν θεῶν, καὶ ἔλεγον αὐτῷ· Δεῦρο κοινώνησον ἡμῖν εἰς τὸ συμπόσιον. Ὁ δὲ ἐ͂ιπεν αὐτοῖς· Χριστιανός εἰμι, καὶ νηστεύω ἑορτάζων Χριστῷ· οὐ γαρ ἔξεστιν μιαρῶν καὶ ἀκαθάρτων είδώλων σπονδὰς εἰς δοξολογούντων Χριστὸν στόμα εἰσελθεῖν. [ubi recusans participare sacrificiis,]

[2] Ταῦτα δὲ πάντα εἰσῆλθεν εἰς τὰς ἀκοὰς τοῦ Ἡγεμόνος, καὶ πλησθεὶς θυμοῦ, ἐκέλευσεν αὐτὸν παραστῆναι, καὶ παρέστη τῷ δικαστηρίῳ. Μάξιμος ἐ͂ιπεν, Τί τὸ ὄνομά σου λέγεται; Κάλλιόπιος ἐ͂ιπεν, Χριστιανός εἰμι, τῷ δὲ ὀνόματι καλοῦμαι Καλλιόπιος. Μάξιμος Ἡγεμὼν ἐ͂ιπεν· Πάσης τῆς οἰκουμένης ἐν εὐωχία διαγούσης τῆς τῶν θεῶν ἑορτῆς, πῶς αὐτὸς ἐν τοιαύτῃ πλάνῃ κατέστης; Καλλιόπιος ἐ͂ιπεν, Ὑμεῖς ἐστε οἱ ἐν πλάνῃ καὶ σκοτίᾳ διάγοντες, ὅτι καταλιπόντες τὸν ζῶντα Θεὸν, [coram Præfecto irridet cultum deorum:] τὸν ποιητὴν οὐρανοῦ καὶ γῆς, τὸν λόγῳ τὰ πάντα δημιουργήσαντα, ἀναισθήτοις ξύλοις καὶ λίθοις σαθροῖς προσκυνεῖτε, ἔργα χειρῶν ἀσεβῶν. Μάξιμος Ἡγεμὼν ἐ͂ιπεν, Τὸ νέον τῆς ἡλικίας σου προπετῆ σε ποιεῖ, καὶ βασάνους οὐ τὰς τυχούσας σοι προξενεῖ· λέγε οὖν, ποίου ἔθνους τυγχάνεις, ἢ ποίου γένους; Καλλιόπιος ἐ͂ιπεν, Ἔθνους εἰμὶ τῆς Παμφυλίας, γένους δὲ βουλευτικοῦ Πατροβούλου, τὸ δὲ πάντων εὐγενέστατον, Χριστιανός εἰμι. Μάξιμος ἐ͂ιπεν· Εἰπέ μοι, γονεῖς ἔχεις; Καλλιόπιος ἐ͂ιπεν· Τὴν μητέρα ἔχω· ὁ γαρ πατήρ μου πρὸ πολλοῦ ἐτελεύτησεν. Μάξιμος Ἡγεμὼν ἐ͂ιπεν· Μὰ τὸν μέγαν ἥλιον καὶ τοὺς θεοὺς ἅπαντας, [ejus filiam sibi oblatam respuit,] εἰ βουληθείης εὐσεβῆσαι καὶ θῦσαι τοῖς θεοῖς, θυγατέρα ἔχω μονογενῆ, σοὶ ἐκδίδωμι αὐτὴν πρὸς γάμον. Καλλιὁπιος ἐ͂ιπεν· Εἰ ἐβουλόμην πρὸς γάμον τραπηναι, κατηξίουν θυγατέρα σὴν λαβεῖν είς γυναῖκα, ἣ κἂἰν ἐκδοῦναι αὐτὴν τῷ φροντίζοντι τῶν πραγμάτων τῆς μητρός μου· τοῦτο δὲ γίνωσκε, ὅτι οὕτως πεπίστευκα τῷ Χριστῷ, ὅτι τὸν χοῦν τοῦτον, ὃν ἔπλασεν ὁ Θεὸς καὶ ἐποίησεν κατ᾽ ἐικόνα ἰδίαν, τοιοῦτον ἄσπιλόν με δεῖ παραστῆναι τῷ βήματι τοῦ Χριστοῦ· Τοίνυν τὸ παριστάμενόν σοι ποίει· ἐγὼ γαρ Χριστιανός εἰμι.

[3] Μάξιμος Ἡγεμὼν ἐ͂ιπεν· Ἀνοσιώτατε, νομίζεις διὰ τῶν λόγων τούτων ὀργίλον με καθιστάναι, [immotus ad minas] ἵνα διὰ συντόμων βασάνων σε ἀναλώσω; τοῦτο οὐ ποιῶ· ἀλλὰ κατὰ μικρὸν ἀναλώσας σου τὸ σῶμα, τὸ ὑπολοιπον πυρὶ παραδώσω. Καλλιόπιος ἐ͂ιπεν· Ὅσον ἐπιτείνεις πληθύνων τὰς κατ᾽ ἐμοῦ τιμωρίας, τοσοῦτον λαμπρότερος ὁ στέφανος διὰ τῆς ὑπομονῆς μοι πλέκεται, καθώς φησιν ἡ γραφὴ, [& plumbatis cæsus,] Οὐδεὶς στεφανοῦται ἐὰν μὴ νομίμως ἀθλήσῃ. Μάξιμος Ἡγεμὼν ἐ͂ιπεν· Ἐξαγκωνίσαντες αὐτὸν, τοῖς μολίβεσιν συνθλάσατε τὰ ὀστᾶ αὐτοῦ, ἐπειδὴ δοκεῖ μοι ἐν τοῖς ἀξιολόγοις διακεῖσθαι. Ὁ δὲ μακάριος Καλλιόπιος τυπτόμενος ἔλεγεν, Εὐχαριστῶ σοι Χριστὲ, ὅτι κατηξιώθην διὰ τὸ ἔνδοξον ὄνομά σου μαστίζεσθαι. Μάξιμος Ἡγεμὼν ἐ͂ιπεν, πίσθητί μοι, καὶ θῦσον τοῖς θεοῖς, ἵνα θεάσῃ τὴν πατρίδα σου, καὶ μὴ στερηθῇς τῶν πραγμάτων σου· ὁρᾷς γαρ τὴν πικρότητα τῶν βασάνων. Καλλιόπιος ἐ͂ιπεν· Ὁρῶ τὴν γλυκύτητα τῶν ἐπαγγελιῶν τοῦ Χριστοῦ τῆς μελλούσης ἀναπαύσεως, καὶ τῶν βασάνων οὐκ αἰσθάνομαι· εἰ δὲ καὶ ἐν ἀλλοδαπῇ εἰμὶ, [contemnit omnia transitoria.] ἀλλὰ τοῦ Κυρίου ἡ γῆ καὶ τὸ πλήρωμα αὐτῆς, καὶ ἐνταῦθα δὲ ὁρῶ καὶ τὴν μητέρα μου καὶ τὴν πατρίδα μου· ἡ γαρ μήτηρ μού ἐστιν ἡ ὀρθόδοξος Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, καὶ ἡ πατρίς μού ἐστιν ἡ ἐπουράνιος Ἱερουσαλὴμ, Ἡμῶν γάρ, φησι, τὸ πολίτευμα ἐν Οὐρανοῖς ὑπάρχει· εἰ δὲ προφασίζῃ σωματικὴν μητέρα, ἀλλ᾽ ἐστὶ λέγων, Ὁ φιλῶν πατέρα ἢ μητέρα ὑπὲρ ἐμὲ, οὐκ ἔστιν μου ἄξιος· αὕτη Θεοῦ φωνὴ· ἀλλὰ χρημάτων περιουσίαν καταφρονῶ, καὶ μᾶλλον ἐροῦμαι συγκακουχεῖσθαι τῷ σταυρῷ τοῦ Χριστοῦ, ἢ πρόσκαιρον ἔχειν κόσμου ματαίου δἰ ἁμαρτίας ἀπόλαυσιν [Matth. 10.].

[4] Μάξιμος Ἡγεμὼν ἐ͂ιπεν, Ὡς ἐστιν ἐξαγκωνισμένος, νεύροις ὠμοῖς τύπτετε αὐτὸν κατὰ τῆς γαστρὸς, λέγοντες αὐτῶ, Ἀνόσιε, ἕτερα ἀνθ᾽ ἑτέρων μὴ ἁποκρίνου, ἀλλὰ πρὸς τὰ ἐπερωτώμενά σοι φθέγγου. Καλλιόπιος ἐ͂ιπεν· Ἀναίσθητε καὶ παντὸς θηρίου ἀγριώτερε, [rotæ alligatus,] καὶ τῆς ἐν οὐρανοῖς Χριστοῦ εὐσεβείας ἀλλότριε, διασαφηνίζω σοι τὸν λόγον τῆς ἀληθείας, ἐπειδὴ οὐ βλέπεις τοῖς τῆς ψυχῆς ὀφθαλμοῖς, καὶ ἔβυσας τὰ ὦτὰ σου τοῦ μὴ ἀκοῦσαι τὸν λόγον τοῦ Κυρίου, βασανίζων με οὕτως παρανόμως ὡς φονέα. Μάξιμος ήγεμὼν ἐ͂ιπεν Στήσατε τὸν τροχὸν, [juvatur ab Angelo:] καὶ ὑποστρώσατε πυρὰν πολλὴν ὑποκάτω αὐτοῦ. Καὶ συνδεθεὶς τῷ τροχῷ, ἔξαρμος ἐγένετο ὑπὸ τῆς βίας· ὁ δὲ νεανίας βαρέως φέρων τὴν πληγὴν ἔλεγεν, Χριστὲ παράστα τῷ δουλῳ σου, ὅπως ἕως τέλους δοξασθῆ τὸ ὄνομά σου ἐν ἐμοὶτῷ ἀναξίῳ δούλῳ σου, καὶ γνώσονται πάντες, ὅτι ὁ ἐπὶ σοὶ ἐλπίζων οὐ καταισχυνθήσεται εἰς τὸν αἰῶνα. Καὶ εὐθέως προσελθὼν Ἄγγελος Θεοῦ ἔσβεσεν τὸν σωρὸν τῶν ἀνθρακων, καὶ οἱ ὑπηρέται θέλοντες στρέφειν τὸν τροχὸν, [dissectique membris] οὐκ ἡδύναντο τὰ τὰ δὲ τρυφερὰ αὐτοῦ μέλη σὺν τῷ αἵματι περιεχύθησαν a τῷ τροχῷ, ὥστε γυμνωθῆναι πάντα τὰ ὀστᾶ αὐτοῦ· ἦν γαρ ἔχων ὁ τροχὸς ξίφει δίστομα b πριστηροειδῆ.

[5] Ἐκέλευσεν δὲ ὁ Ἡγεμὼν λυθέντα αὐσὸν κατενεχθῆναι ἀποτοῦ τροχοῦ, [ab ea depositus.] ὅστε πάντας τοὺς ὁρῶντας αὐτὸν λέγειν, Ἀνοσἰα κρίσις, ὁποῖος νεανίας κακῶς ἀνήλωται; Μάξιμος Ἡγεμὼν ἐ͂ιπεν, Οὐκ ἐ͂ιπόν σοι, ὅτε τὸ νέον τῆς ἡλικίας σου προπετῆ σε ποιεῖ, καὶ πικροτέρας σοι βασάνους προξενεῖ; Καλλοπιος ἐ͂ιπεν, Ἀναιδέστατε κύων, οὕτω μοι ὁμιλεῖς ὡς παραιτησαμένου μου τὰς ὠμοτάτουςσου βασάνους; Μάξιμος ἐ͂ιπεν· Πανάθλιε, νομίζεις διὰ τῶν, ὕβρεων τούτων ὅτι συντόμως σε ἀναλίσκω; ἀλλὰ τοῦτο οὐ ποιῶ· προσελθὼν οὖν θύσον τοῖς θεοῖς, κερδαίνων τὰς ὑπολοίπους κολάσεις. Καλλιόπιος ἐ͂ιπεν, Πιστεύω τῷ Χριστῷ μου μὴ σπιλώσῃς τὴν εἰς τὸν Θεόν μου ἁγνὴν ὁμολογίαν, τὸ δὲ σῶμά μου ωρόκειταί σοι, ὡς θέλεις κόλαζε, ἀπεκδεχόμενος ἐν ἡμέρα κρίσεὼς τὰς παρὰ τοῦ Θεοῦ ἀμοιβὰς· ἐν ᾧ γαρ μέτρῳ μετρεῖς ἀντιμετριθήσετ αί σοι. Μάξιμος Ἡγεμὼν ἐ͂ιπεν· Σιδηρώσαντες αὐτὸν εἰς τὸ ἐσώτερον δεσμωτήριον φυλάττετε, [conjicitur in carcerem:] μηδενὸς αὐτοῦ ἐπιμέλειαν ποιοῦντος, μή τις δὲ τῶν ὁμοφύλων ἀσεβεστάτων πλησιάσας, μακαρίσῃ αὐτὸν, ἐφ᾽ οἷς ἀσεβῶν τὸν μακάριον Καλλιόπιον, εἰσήγαγον εἰς τὴν ἐσωτέραν φυλακὴν καὶ ἦν ἐκεῖ ἀδιαλείπτως δοξάζων καὶ εὐλογῶν τὸν Θεόν.

[6] Γνοῦσα δὲ ταῦτα ἡ μήτηρ αὐτοῦ, πρῶτον μὲν διέθετο, ἐλευθερώσασα διακόσια πεντήκοντα ἀνδράποδα σὺν c πεκουλίοις, καὶ ὅσον ἦν αὐτῇ χρυσίον ἢ ἀργύριον, ἢ ἱματισμὸς, ταῦτα κατέλειπεν πτωχοῖς, τὰ δὲ κτήματα τῇ ἁγιωτάτῃ Ἐκκλησία· καὶ οὕτως ἐξορμήσασα, [quo, postquam sua pauperibus distribuit] ἦλθεν εἰς τὴν Κιλικίαν πρὸς τὸν ἁγιώτατον ὑιὸν αὐτῆς Καλλιόπιον· καὶ εἰσελθοῦσα εἰς τὴν φυλακην, πεσοῦσα προσεκύνει αὐτῷ, περιστέλλουσα τὸν ἰχῶρα τῶν τραυμάτων αὐτοῦ. Ὁ δὲ ἅγιος Καλλιόπιος, ὢν ἡσφαλισμένος τοῖς σιδήροις καὶ ὀγκώμενος τὸ σῶμα ἀπὸ τῶν πολλῶν βασάνων, [veniens mater,] οὐκ ἐδύνατο ἀναστῆναι καὶ προσελθεῖν τῇ μητρὶ αὐτοῦ ἀλλὰ τοῦτο εἴρηκεν, Καλῶς ἐλήλυθας ἡ μάρτυς τῶν τοῦ Χριστοῦ παθημάτων. Ἡ δὲ μήτηρ, θεασαμένη τὸ σῶμα τοῦ Ἁγίου κατακεκομμένον, [gratulatur sibi de constantia filii:], ἔλεγεν πρὸς τὸν ἁγιώτατον υιὸν αὐτῆς Καλλιόπιον · Μακαρία ἐγὼ, καὶ μακάριος ὁ καρπὸς τῆς κοιλίας μου, ὅτι ὡς Ἄννα τὸν Σαμουὴλ ἀνέθηκά σε ἱερὸν κειμήλιον τῷ Χριστῷ, ὡς ἡ Σάῤῥα τὸν Ἰσαὰκ προσηνεγκά σε τῷ Χριστῷ ὁλοκαύτωμα, θυσίαν δεκτὴν εὐάρεστον τῷ Κυρίῳ. Ἔμεινεν δὲ ἐν τῇ νυκτὶ ἐκείνῃ ἡ μήτηρ αὐτοῦ ἐν τῇ φυλακῇ, διὰ πάσης νυκτὸς καθημένη πρὸς τοὺς πόδας αὐτοῦ, καὶ ἦσαν οἱ δύο προσευχόμενοι καὶ δοξάζοντες τὸν Θεόν. Περὶ δὲ τὸ μεσονύκτιον φῶς μέγα ἔλαμψεν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ, καὶ ἐγένετο αὐτοῖς φωνὴ λέγουσα, Ὑμεῖς ἐστε οἱ Ἅγιοι τοῦ Θεοῦ, καὶ οἱ ὁμολογηταὶ τοῦ Χριστοῦ, καὶ οἱ καθαιρέται τῶν εἰδώλων, οἱ καταλείψαντες πατρίδα καὶ χρήματα, καὶ τῷ Χριστῷ συγκακουχούμενοι.

[7] Πρωἳας δὲ γενομένης, προκαθίσας ὁ Ἡγεμὼν ἐ͂ιπεν · Κάλει τὸν τῆς θρησκείας τῶν Χριστιανῶν Καλλιόπιον. Δημήτριος ἑκατοντάρχης ἐ͂ιπεν · Ἔστηκεν. d Μάξιμος Ηγεμὼν ἐ͂ιπεν · Δέομαί σου κἂν νῦν ἔπεισας σεαυτὸν ἀπαλλαγῆναι τῆς μανίας, καὶ πληρῶσαι τὸ πρόσταγμα τῶν Σεβαστῶν, καὶ θύσαντα τοῖς θεοῖς ζῆσαι; ἢ μὴ θύσαντά σε ὁμοιοπαθῶς τοῦ διδασκάλου κακῶς ἀναλωθῆναι; Καλλιόπιος ἐ͂ιπεν · Θαυμάζω τὴν ἀναίδειάν σου οτι πολλοστῶς ἀκούσας παῤ ἐμοῦ ὅτι Χριστιανός εἰμι, [qui lætus sententiam crucis accipiens,] καὶ Χριστιανὸς ἀποθανοῦμαι, καὶ ἐν Χριστῷ ζήσομαι, πῶς ἀναισχυνθεὶς ἐ͂ι μαχόμενος τῇ ἀληθείᾳ · σπεύδω τοιγαροῦν ὁμοιοπαθῶς τῷ διδασκάλῳ τελειωθῆναι. Ταῦτα ἀκούσας ὁ Ἡγεμὼν, καὶ μαθἠν ἐκτῶν ἀποκρίσεων τὸ ἀμετάθετον τοῦ Μάρτυρος, ἐκέλευσεν σταυρωθῆναι αὐτὸν τῇ πέμπτῃ τῶν σαββάτων τοῦ Πάσχα. Ἰδοῦσα δὲ ἡ μήτηρ αὐτοῦ, τοῖς μέλλουσιν αὐτὸν σταυροῦν ἔδωκε νομίσματα πέντε, [crucifigitur deorsum verso capite.] καὶ παρακαλει ὅπως ἐπὶ κεφαλὴν σταυρωθῆ, μὴ ὁμοίως τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ. Τῇ οὖν πέμπτῃ τῶν σαββάτων ἐπέβη ἐπὶ τὸν σταυρὸν, καὶ τῇ παρασκευῇ ἐπὶ ὥρᾳ τρίτῃ ἀπέδωκεν τὴν ψυχὴν · καὶ ἐγένετο αὐτῷ φωνὴ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ λέγουσα, Ἀνάβαινε ὁ συμπολίτης τοῦ Χριστοῦ καὶ συγκληρονόμος τῶν ἁγίων Ἀγγέλων.

[8] Λαβοῦσα δὲ ἡ μήτηρ αὐτοῦ τὸ λείψανον τοῦ ἁγιωτάτου καὶ τρισμακαρίστου υιοῦ αὐτῆς, περιεπλάκη περὶ τὸν τράχηλον αὐτοῦ, δοξάζουσα τὸν Χριστὸν, καὶ εὐθέως καὶ αὐτὴ ἀπέδωκεν τὴν ψυχὴν · καὶ ἐλθόντες οἱ ἀδελφοὶ, συνέστειλαν τὰ ἅγια σώματα, καὶ κατέθεντο αὐτὰ ἐν σεμνῷ τόπω, δοξάζοντες τὸν Πατέρα, καὶ τὸν Ὑιὸν, καὶ τὸ ἅγιον Πνεῦμα, ᾧ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

ANNOTATA

a Scriptum erat περιεχίσθησαν, forte per solœcismum illius ævi.

b Quid si legatur Πριωνειδῆ · nam πριστὴρ, Græce nondicitur, sed πρίστις, unde adjectivum istud formari nequit.

c Ecgraphum nostrum Ἔστηκεν, δέομαί σου · quæ postrema pars visa mihi est potius ad verba Maximi referenda.

d Similiter & Gregorius Nazianzenus in Testamento. Τοὺς οὖν οἰκέτας οὓς ἠλευθέρωσα, βούλομαι καὶ νῦν ἐπ᾽ ἐλευθερίας μένειν, καὶ τὰ πεκούλια αὐτοῖς πάντω μένειν βεβαιῶς.

ΜΑΡΤΥΡΙΟΝ ΒΑΔΗΜΟΥ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΟΥ.
Ex MS. Bibliothecæ Vaticanæ.

Badimus, seu Bademus, Archimandrita, Martyr in Perside (S.)

EX MS. VATICAN.

[1] Εν τῷ καιρῷ τῆς τελειώσεως τῶν τεσσαράκοντα ἁγίων Μαρτύρων, συνελήφθη ὁ ἅγιος Βάδημος ὁ Ἀρχιμανδρίτης, σὺν μαθηταῖς αὐτοῦ τισιν ἑπτὰ, [Extruit monasterium] καὶ κατεκλείσθη ἐν φυλακῇ κατὰ κέλευσιν τοῦ Βασιλέως Σαβωρίου. Ἡρμᾶτο δὲ οὗτος ὁ ἅγιος Βάδημος ἀπὸ πόλεως Βηθλαπὰτ, γένους πλουσίου σφόδρα ὑπάρχων, ἀξιωθεὶς δὲ τῆς πολιτείας τῶν μοναχῶν, πάντα τὰ ὑπάρχοντα αὐτῶ διένειμεν πτωχοῖς · καὶ οἰκοδομήσας μοναστήριον ἔξω τῆς πόλεως, ἐκαθέζετο ἐκεῖσε ἐν αὐτῷ, ἐν ἅπασι σπουδάζων εὐαρεστεῖν τῷ Θεῷ, καὶ τὸ θέλημα αὐτοῦ πληροῖν · ἦν γαρ πλήρης χάριτος, καὶ ἀληθείας ὑπάρχων ἀνὴρ, καὶ σκεῦος ἐκλογῆς ἐτύγχανεν τοῦ Θεοῦ.

[2] Οὗτος οὖν ὁ Ἅγιος, ἐν τῇ φρονήσει αὐτοῦ τῇ θείᾳ καὶ τελείᾳ, [ubi perfectioni studens,] ἀνῆλθεν ἐις τὸ ὄρος τοῦ Κυρίου, καὶ κατεσκήνωσεν ἐν τόπῳ ἁγίῳ αὐτοῦ, καὶ εὐλογίαν ἐδέξατο παρὰ Θεοῦ Σωτῆρος αὐτοῦ, καὶ ἐθεάσατο τὸ πρόσωπον τοῦ Θεοῦ Ἰακώβ. Οὗτός ἐστιν ὁ καταληφθεὶς μικρὸν ἄζυμον ἐν τοῖς καιροῖς ἡμῶν, ἀπὸ τῆς τελείας ἐκείνης ζύμης τῶν ἐν ἀρχῇ τελειωθέντων ἁγίων Μαρτύρων, ἐστερεώθη δὲ διὰ τοῦ αἵματος τῆς σφαγης αὐτοῦ τοῦ ἁγίου ἡ χαυνώτης τοῦ καιροῦ ἡμῶν. Οὗτός ἐστιν ὁ ὄντως λίθος πιστὸς, ὁ λατομηθεὶς ἀπὸ τοῦ ὄρους τῶν ἀρχῆθεν πιστῶν · ἡρπάγει γαρ ἐπὶ τὸ μυστήριον, ἵνα γένηται πᾶσιν ἡμῖν σωτηρίας ὁδός. Τοιαύτην γαρ γενναίαν τὴν προαίρεσιν αὐτοῦ περὶ τὸ μαρτύριον ἐπεδείξατο, καὶ τοιοῦτον ζῆλον παρέστησεν εἰς Θεὸν, καὶ οὕτως ἀπὸ παντὸς ῥύπου καὶ σπίλου καὶ μολϋσμοῦ διὰ τῶν ἔργων καθαρὸν ἔδειξεν ἑαυτὸν, [vitia extirpavit] ὡς μὴ δύνασθαι λοιπὸν τὰς πονηρὰς πράξεις ἀντοφθαλμῆσαι εἰς αὐτόν. Ἡ γαρ ἁρπαγὴ ἴδεν αὐτὸν, καὶ ἔφυγεν · η ἐπιθυμία ἐθεάσατο αὐτὸν, καὶ ἐτελεύτησεν· ὁ μαμωνᾶς ὁμοίως κατανοήσας αὐτὸν, ἐπτωήθη · ὁ χρυσὸς ἴδεν αὐτὸν, καὶ ἀπεκρύβη· ὁ πλοῦτος ἐνέβλεπεν εἰς αὐτὸν, καὶ συνετρίβη παρευθὺ· ἡ ἀλαζονία καθιδεν αὐτὸν, καὶ κατεκλάσθη παραυτὰ· ἡ ὑπερηφανία ἀντωφθάλμησεν αὐτὸν, καὶ ἐταπεινώθη παρευθὺ · ἡ ὑψηλοφροσύνη καθώρασεν εἰς αὐτὸν, καὶ ὡς κόνις συνεπατήθη · ἡ μέντοι πενία περὶ τοὺς πόδας αὐτοῦ ἐπάγη δυνάμει διόλου, καὶ ἡ πρᾳότης τᾶις πλευρᾶις αὐτοῦ περιεσφίγχθη, ἥτε ἀλήθεια ἐπ᾽ αὐτὸν ἀνέτειλεν, [& virtutes exercuit.] καὶ ἡ δικαιοσυνη διέκυψεν εἰς αὐτὸν, ἡ ἀγάπη αὐτὸν περιεπτύξατο, καὶ ἡ εἰρηνη κατεφίλησεν αὐτὸν καὶ ἔχαιρεν, ἡ δὲ ὁμόνοια ἐν τῇ μάνδρᾳ αὐτοῦ ἐφυτεύθη, καὶ πάντων τῶν καρπῶν τῆς δικαιοσύνης πλήρης ὑπῆρχεν ὁ ἀνὴρ, πᾶσαί τε αὗται αἱ ἀρεταὶ ἐν οίκουν ἐν αὐτῷ, ἐπειδη ἡ ὀσμὴ τῆς εὐωδίας τῆς ψυχῆς αὐτοῦ ὑπερβαλλόντως καθεκάστην εὐφραίνει αὐτὰς, καὶ τὸν καρπὸν αὐτοῦ τῶν ἀγθῶν ἡδέως ἤσθιον.

[3] Ὡς οὖν τετραμηνιαῖον χρόνον ἐν τῷ δεσμωτηρὶῳ ἐποίησεν δεδεμένος, [Dire cruciatur in carcere.] σὺν τοῖς ἑπτὰ μαθητᾶις αὐτοῦ, θλιβόμενος καὶ μαστιζόμενος συνεχῶς, πάντα δὲ προθύμως ὑπομένων διὰ τὴν εἰς τὸν Κύριον ἐλπίδα καὶ τὴν πίστιν τῆς ἀληθείας ᾳὐτοῦ · ἦν τις κατ᾽ ἐκεινο καιροῦ ὀνόματι Νηρσὰν, Ἄρχων τῆς πόλεως Ἀρίων τυγχάνων, οὕτω λεγομένης, ἐνορίας δὲ Βηδγερμή. Οὗτος τοίνυν ὁ Νηρσὰν Χριστια νὸς ὑπάρχων ἠναγκάζετο παρὰ τοῦ Βασιλέως τοῦ προσκυνῆσαι τῷ ἡλίῳ, μὴ βουλόμενος δὲ ἀθετῆσαι τὴν πίστιν τοῦ Χριστοῦ, ἐν δεσμοῖς γενόμενος, κατάκλειστος ἐτύγχανεν · ὕστερον δὲ χαυνωθεὶς τὸν λογισμὸν αὐτοῦ, καὶ πτωηθεὶς τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ μαρτυρίου, [Narsan a fide prolapsum] κρατηθεὶς διὰ τὰς μελλούσας ἐπάγεσθαι αὐτῷ τῶν βασάνων ἀνάγκας, οὐ συνεφώνησεν ἔως τέλους τῇ ἀγαθῆ αὐτοῦ ἀρχῇ, ἀλλ᾽ ἐπιθύμησεν μᾶλλον τὸν πρόσκαὶρον τοῦτον κτήσασθαι κόσμον, ἀποφυγὼν τὰς θλίψεις τῶν βασάνων. Ἀλλ᾽ ὅμως ἀμφότερα ἐνθυμούμενος ὁ ἄθλιος, τῶν ἑκατέρων ἐξέπεσεν · καὶ γαρ τὴν εἰς Θεὸν ζωὴν ἀπώλεσεν, ἀποφυγὼν τὸ μαρτύριον, τοῦ δὲ κόσμου τούτου οὐκ ἀπήλαυσεν, τῆς ἐπιγείου δόξης ἑρασθείς. Τὴν γαρ τοῦ προσκαίρου καὶ ἐπιγείου Βασιλέως τιμὴν ἀγαπήσας μᾶλλον ὑπὲρ τὴν τοῦ αἰωνίου καὶ ἐπουρανίου Θεοῦ, ὡμολόγησεν ποιεῖν τὸ θέλημα τῆς ἀποστασίας, καὶ ὑπήκειν εἰς πάντα τὰ θελήματα αὐτῷ.

[4] [jussumque ei mortem inferre] Ὡς δὲ ἔγνω ταῦτα ὁ Βασιλεὺς περὶ τοῦ Νηρσᾶ, ἑχάρη σφόδρα, καὶ παραυτὰ ἐν νῷ λαβὼν τὸν ἅγιον Βάδημον, ἐκέλευσεν λυθέντα αὐτὸν τῶν δεσμῶν εἰς τὴν αὐλὴν ἀχθῆναι τοῦ παλατίου διὰ τῆς πλαγίας θύρας. Εἰσῆλθον οὖν ἔνθα ἦν ὁ Νηρσὰν δεδεμένος, καὶ λέγει ὁ Βασιλεὺς πρὸς δύο τινὰς τῶν Ἀρχόντων, Ὅτι ἐὰν ἀποκτένει Νηρσὰς τὸν Βάδημον, λυθήτω τῶν δεσμῶν, καὶ ἀπολαυέτω τὰ ὑπάρχοντα αὐτοῦ · ἦν γαρ κελεύσας τὰ αὐτοῦ πάντα τῷ ταμείῳ παραπεμφθῆναι. Καὶ ἔστησαν παραχρῆμα τὸν ἅγιον Βάδημον πρὸ τοῦ Νηρσᾶ· ὁ δὲ ἄθλιος τοῦτο ἀκούσας παρὰ τοῦ Βασιλέως λεχθὲν, καὶ ὁρεγόμενος τῶν προσκαίρων, λαβὼν τὸ ξίφος, ἦλθεν τοῦ ἀποσφάξαι τὸν Μάρτυρα τοῦ Χριστοῦ. Ἔντρομος δὲ γενόμενος, θέλων καταγαγειν κατὰ τοῦ Ἁγίου τὴν πληγὴν, ἑπάγει ὡς λίθος εὐθύς. Ἀνέβλεψεν δὲ εἰς αὐτὸν ὁ τοῦ Χριστοῦ δοῦλος, [intrepide objurgat:] καὶ ἐ͂ιπεν · Ἕως τούτου ἔφθασεν τὸ τἐλος τῶν κακῶν σου, ὦ Νηρσὰ, ὥστε μὴ μόνον ἀρκεῖσθαί σε τὸν Θεόν σου ἀρνήσασθαι, ἀλλ᾽ ἤδη τοὺς δούλους αὐτοῦ ἀποσφάττειν ἀγωνίζεσθαι · οὐαί σοι, οὐαί σοι ταλαίπωρε, τί ποιήσεις ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ; ἢ ποῦ φύγεις ἀπὸ τῆς φοβερᾶς κρίσεως; ὅταν στῆς ἐνώπιον τοῦ φοβεροῦ ἐκείνου βήματος, τῷ μεγάλῳ καὶ αἰωνίῳ Θεῷ ἀπολογούμενος; Ἐγὼ μὲν τοίνυν, ὦ τρισαθλιε, ἐν τῷ μαρτυρίῳ τοῦ Χριστοῦ μου προθύμως τελειοῦμαι, πλὴν δὲ διὰ τῆς χειρός σου οὐκ ἤθελον ἀποθανειν, διὰ δὲ τινος ἄλλου ἤθελον ὑπομειναι.

[5] Ὁ δὲ μή τε τοῖς λόγοις τούτοις καμφθεὶς, μή τε τὸ κελευσθὲν αὐτῷ ἰσχύων τελείως ἐργάσασθαι, παρέστησεν μὲν τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ὡσεὶ λίθον, [& sæpius percussus reddit spiritum,] καὶ τὰ σπλάγχνα αὐτοῦ ἔθετο σιδηρὰ, ἔκρουσεν δὲ τὸν Ἅγιον τετράκις τῷ ξίφει, καὶ οὔτε ἅπαξ ἐπέτυχεν καὶρίαν δοῦναι αὐτῷ τὴν πληγὴν, καὶ ἀνελεῖν αὐτὸν, λίαν γαρ ἔτρεμεν ἡ χειρ αὐτοῦ. Ἐν μὲν οὖν τοιαύτῃ θλίψει παρέδωκεν τὸ πνεῦμα αὐτοῦ ὁ μακάριος Βαδημος, κακινκάκως τᾶις πληγᾶις ἀποθανῶν τοῦ ξίφους, ὡς πάντας τοὺς παρεστῶτας ἔλληνας θαυμᾶσαι τὴν ἄφοβον ὑπομὸνην τοῦ ἁγίου Μαρτυρος, ὅτι οὕτως ἑστὼς ὡς στύλος ἀσαλευτος τὰς βιαίας τῶν πληγῶν ἐπιφορὰς ἐδέχετο, καὶ ἔμενεν τῇ καρδίᾳ ἀκίνητος · τὸν δὲ φονέα ἐκεινον διὰ τὴν ἀδράνιαν αὐτοῦ καὶ χαυνὀτητα ἐξεμυκτήρισαν, καὶ ἐβδελύξαντο. Ἀλλὰ δὴ καὶ οὗτος ὁ Νηρσὰν μετ᾽ οὐ πολὺ τῆς ἀξίας ἀμοιβῆς ἀπήλαυσεν, ἧς ὑπεδείξατο εἰς τὸν Μαρτύρα τοῦ Χριστοῦ, πολλοῖς κακοῖς καὶ διαφόροις συσχεθεὶς, καὶ διὰ ξίφους δεινῶς ἀπολλυμένος.

[6] Ἐτελειώθη δὲ ὁ ἅγιος Βάδημος μηνὶ Ἀπριλλίω ὀγδόῃ, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν. Τὸ δὲ ἅγιον λείψανον αὐτοῦ ἔξω ῥιφὲν τῆς πόλεως, [ac sepelitur.] ἀνείλαντο αὐτὸ ἄνδρες εὐλαβεις λαθρέως, καὶ κατέθεντο μετὰ πάσης ἐπιιμελείας. Οἱ δὲ ἑπτὰ μαθηταὶ αὐτοῦ ἐποιήσαν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἐγκατάκλειστοι ἕτη τἔσσαρα · καὶ μετὰ τὴν τελευτὴν Σαβωρίου ἐν εἰρήνῃ ἀπελύθησαν ἐν τῇ πιστει αὐτῶν, χάριτι Χριστοῦ, ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

ΤΕΛΟΣ.

INDEX HISTORICVS IN VITAS SANCTORVM TOMII APRILIS

Continet hic Index propria feria nomina hominum aut populorum, non tamen Sanctorum, quorum in hoc Tomo memoriæ aut res gestæ ex professo illustrantur, de quibus peculiaris index confectus sub initium Tomi proponitur. Nota † præposita aliquibus, indicat Sancti aut Beati titulum illis tribui.

A

Abenbalua Mahome, R. Saracenus Granatæ 15 sec. 496 b d

† Abundius, Ep. Comensis 747 e

† Acacius, Ep. Melitinensis 826 e

Acephali hæretici in Hispania 7 sec. 347 e

Ada, uxor Theodorici de Avesnis 12 sec. 842 c e

Adalbertus, Adalpertus, Adalpetrus, aliis petrus Ep. Veron. 9 & 10 sec. 583 b, 584 c

Adaltrudis, mater S. Hugonis Archiep. Rotomag. 843 f 844 f

Adam, Ep. Cathenensis. in Scotia 13 sec. 50 d

Adam de Marisco, Minorita in Anglia, 13 sec. 283 e

Adamus, fundator monasterii Mortarii 11 sec. 769 e

Adamnanus, scriptor locorum Terræ sanctæ 782 f

Addæus, adversarius S. Eutychii C P. 566 c

Adelbero, Ep. Augustanus 10 sec. 583 a

Adefonsus R. Hisp. 9 sec. debellat Saracenos 354 c

Adephonsus Legionis R. 11 sec. 257 a

Adefonsus R. Legionis 13 sec.330

Adhelelmus Ab. S. Walarici 10 sec. 26 c

† Adriani M. Reliqui Vlysipone 898 c eædem translatæ Antverpiam 73 b

Adrianus I Papa mittit cantores Carolo Magno 582 d

† Ægidii Ab. Reliq. Vlysipone 898 e nunc Antverpiæ 72 c

Ægidius Viterbiensis, Generalis Eremitarum S. Augustini 16 sec. 804 f

† Æmilianus, Ep. Cyzici 9 sec. 262 e

Ætherius, Ep. Lugdunen. 6 sec. 98 d 101 e

Ætherius, adversarius S. Eutychii CP. 566 d

Agabius Patriarcha Antiochenus 10 sex. 875 d e

† Agathæ V. M. Reliq. Vlysipone nunc Antverpiæ 898 f 899 a 73 a

Agatha, mater S. Iosephi Hymnographi, 169 f

† Agnetis V. M. Reliquiæ Antverpiæ 73 a

Agnes, Soror B. Iulianæ Corneliensis 444 f 465 a b

Agnes socia B. Iulianæ Corneliensis 445 b 470 c 471 e

† Agricola Cabilonen. Ep. 6 sec. 100 c

Agricola, Pelagianus in Britannia 543 f

Airaldus Ep. Maurienn. 12 sec. 37 c

Alani, bello superati in Italia 547 f

Alanus de Contigny Cardin. 15 sec. 527 a

Alanus, Archiep. Avenionen. 15 sec. 525 d

Alanus, Generalis Carmelitarum 784 b

Alanus, Dux Britanniæ Armoricæ 15 sec. 525 e

Albericus, ex Magistro scholarum Archiep. Bituric. 12 sec. 626 c 627 d

Albertus, Archiep. Prußiæ & Livoniæ 13 sec. 830 e

Albertus, Ep. Bethlemi 12 sec. 771 a b c

Albertus, Minorita Mediolani 15 sec. 646 e

† Albitus Ep. Legionen. 11 sec. 355 c d 356 c d 357 c

† Aldegundis 829 b c 830 c 838884 f

Aleidis, Abbatissa S. Walburgis 13 sec. 470 f

Alemannus, Ep. Gratianopolitanus 16 sec. 117 c

Alerannus, socius S. Geraldi, dein 3 Abbas Silvæ majoris 420 a 421 a

Alexander IV Papa permittit examen fieri de S. Ricardo Ep. Cicestren. 314 d

Alexander V in schismate electus 492 d e

Alexander VI Papa 643 c 650 a

Alexander Farnesius Cardinalis 16 sec. 392 f 393 f, 899 b d

Alexander Gerardinus, Vulturaria & Montis-Corvini Ep. scriptor Vitæ S. Alberti ibidem Ep. 433 c 434 e

Alexander R. Scotiæ 13 sec. 50 b

Alexander miles, pater S. Eutychii Patriarchæ CP. 551 c

† Alexii Reliquiæ Antverpiæ 73 b, antea Vlysipone 899 a

Alicia, mater S. Richardi Ep. Cicestriæ, 279 a 286 a

Alfredus R. Angliæ 9 sec. 377 b c e

† Alfwoldus R. Northumbriæ M. 532 e

Alphonsus V. R. Lusitaniæ, 15 sec. 898 f

Alphonsus Dux Calabriæ 15 sec. 114 a

Alphonsus Lud. Pleßiacus Richelius 817 c

Alvisus Ep. Atrebaten. 12 sec. 672 c 673 f 680 d

† Amaledæ Reginæ M. Reliquiæ Antverpiæ 72 e

Amalricus Patriar. Hierosol. 12 sec. 771 d 785 b

Amalricus de la Motte Ep. Veneten. 15 sec. 511 a 526 f

† Amantius, Ep. Comensis 5 sec. 91 e

Amatus, Ep. Oleronen. dein Archiep. Burdegalen. & Legatus Apostolicus 413 b

† Ambrosius, Ep. Mediolanen. 320 f

Ambrosiana Congregatio dein extincta 644 c d

Ambrosius de Mediolano, Ord. Minorum 532 f

Amedeus II Com. Sabaudiæ 12 sec. 46 e

Anacletus II Antipapa 907 b 908 d

† Anastasia M. 245 a b 247 f

Anastasius, Ep. Thessalonicensis 5 sec. 91 e

† Anatolius, Ep. CP. 5 sec. 91 i e 92 f 93 f

Anatolius, Hegumenus Studitarum 10 sec. 266 b

† Andreas Cretensis, auctor Magni Canonis 69 c d e f

Andreas Consul Neapol. 9 sec. 33 a f

Andreas Conversus socius S. Brunonis 4 b

Andreas de Alesso, nepos ex sorore S. Francisci de Paula 210 f ejus familia & posteri 211 212

† Angela de Bohemia Ord. Carmel. 777 b

Angelrannus Ab Centul. sec. 11 scripsit cantus de SS. Richario, Walarico, Wulfranno 15 d

Anna de Schurselberg, Abb. in Franconia 740 d

† Anselmi Ep. Reliquiæ Antverpiæ 73 b antea Vlysipone 899 d

Anthemius Consul cum S. Aphraate agit ex Perside reversus 664 b 666 b

Anthymus, Eunuchus Leonis Armeni 264 f

Antistius, scriptor Vitæ S Vincentii Ferrerii 479 a

Antonius de Monte Cardin. Papiensis 216 d

Antonius Ferrerius Ep. Arausionen. 15 sec. 817 a

Antonius Caledo Genuisio Ep. S. Marci 108 b

Antonius Presb. pater S. Theodoræ Thessallonic. 406 d

Antonius Princeps Portugalliæ 16 sec. 72 f 898 c 899 e

Antonius Scotet Minorita 15 sec. 109 f 110 b

Antonius Sylæi iconomachus 262 c 263 e

Antonius de Alesso 212 e

Aphthartodocitæ hæretici, asserentes Christi corpus corruptibile 558 b

Apollinaris Patr. Alexandr. 6 sec. 556 b 557 f

Arcadius, Coëpiscopus S. Cælestini 545 f

Arnaldus de S. Felice, Ab. S. Ægidii 15 sec. 817 a

Arnoldus, frater Comitis Hannoniæ 680 a f

† Arnulphus Ab. Sueßionen. S. Medardi 420 f

Arnulphus Ab. Villaliensis 57 b

Arnulphus Dux, fil. Drogonis, Nepos Pippini Herstalli 844 a

Arnulfus Com. Fland. 10 sec. 24 a

Arnulfus Com. Fland. prioris nepos. 25 a

Artemia, mater S. Nicetii Ep. Lugdunen. 96 b

Arulfus Episc. Conf. 396 e

Ascanius Sforça Cardinalis 117 f

† Athanasii lætus reditus Alexandriam 565 f

† Athanasius monachus in Bithynia 8 sec. 256 d e f 259 d e

† Attalas Ab. Bobien. 23 a

Avares infestant Imp. Orientale 6 sec. 556 e 557 f

† Augustinus familiaris S. Marcellino 541 d e f rogat patrocinium S. Cælestini Papæ 543 b d

† Augustini Ep. in Anglia Reliquiæ Antverpiæ 73 c antea Vlysipone 899 d

Augustinus Triumphus Anconitanus, Ord. Erem. S. Augustini 14 sec. 57 c d

Augustinus a Iesu, Archiep. Brecaren. 805 e

Augustinus Floritus Soc. I. Latine reddit Vitas Sanctorum Græcas 605 b 606 a

Avitus Ep. Legionensis 11 sec. 901 d e 902 a b

† Aunacharius, Ep. Autißiod. 6 sec. 17 f

† Austremonius, Ep. Claromont. 251 c f 252 a b

† Autbertus, Ep. Camerac. 7 sec. 840 a

Aymericus de Sariniaco, Legatus Apostol. in Terra-sancta 784 d

Aymericus Lemovicen. Patriar. Antiochiæ 12 sec. 784 d e f 785 a b c d

Azo Decanus Casinensis 810 b

B

† Babylas Antiochenus baptizat 200 milites 663 d

Bacchylides Ep. ad Pontum Euxinum 743 b c

Balbinæ V. M. Reliquiæ Antverpiæ 72 e

Baldericus Clivius, Ep. Vltrajecti. 10 sec. 530 c

Baldricus, Ep. Leodien. 11 sec. 830 a

Balduinus Ep. Tornacen. 11 sec. 874 e 892 c

Balduinus IV, Barbatus, Com. Flandriæ 11 sec. 876 f

Balduinus V, Insulensis & Pius Com. Flandriæ 11 sec. 892 c

Balthasar de Spino, Confessarius Innocentii VIII. 107 e 108 c

Baptista Cataneus, scriptor Carmelita 775 b

† Barbaræ V. M. Reliquiæ Antverpiæ 73 e antea Vlysipone 899 a

Bardas Cæsar CP. 9 sec. 267 c d

Bartholomæus Majus Siculus Soc. Iesu 378 e

† Bartholomæi Apost. Reliquiæ Antverpiæ 73 c antea Vlysipone 899 c ejusdem oratorium in Thessalia & reliquiæ 274 a

Basilides aruspex sub Vespasiano 783 d

† Basilii Regula in monasterio Sacudionis 371 a

† Basilius Presb. Ancyranus M. 822 e

† Bavo 876 b 885 f 886 f 895 c d corpus elevatum 875 f

Beatus Ep. Montis-Corvini 12 sec. 434 c f

† Beda Anglus, diversus a S. Beda qui Genuæ colitur 866 a b

Benabet R. Hispalensis Saracenus 11 sec. 355 a 901 d 902 b

Benedicta Bimia, socia B. Catharinæ Palantinæ 647 d ei Priorissa succedit 649 f 650 b

Benedictus III Papa 329 f

† Benedicti Ab. Reliquiæ Antverpiæ 73 b antea Vlysipone 898 d

Benedictus mon. Bonavall. Ord. Cister 12 sec. 48 b

Benedictus a S. Fratello, vulgo Niger aut Æthiops, Panormi 16 sec. 319 e f

Benedictus de Saxo-ferrato, Silvestrinus 13 sec. 397

Bereundus Ep. Ambian. 7 sec. 2 e 19 d 23 c

Berlegius, ex milite monachus Silvæ-majoris 420 a b

Bernacus Ab. in Cambria Boreali 655 c

† Bernardinus, æstimatus a S. Vincentio Ferrerio, 500 a b

† Bernardinus de Monte-Feltrio 165 d e

Bernardus Archiep. Toletanus 57 b

Bernardus Archiep. Neapol. 13 sec. 31 f 34 a

Bernardus Ab. Sangallen. 9 sec. 585 a f 586 c

Bernardus Ab. S. Walarici 11 sec. 28 c

† Bernardus Clarevall. visit Carthusiam 36 b solatur S. Hugonem Bonavall. 47 d

Bernardus Ab. Bonavall. 11 sec. 46 c

Bernardus Langor, Ab. Bellipodii in Catallania 803 b

Bernardus Colnagus Soc. Iesu, devotus erga S. Franciscum de Paula 220 a b

Bernardus Guyard, scriptor Ord. Prædic. 479 b

† Bertholdus I Prior Carmeli 779 f 780 a 782 f 783 786 d

Bertholdus IV Prior Carmeli 784 b

Bertila, matrona Ambian. 7 sec. 19 c 20 c

Bertilia, mater S. VValdetrudis 838 b

Bertoaldus Ep. Trecen. 7 sec. 13 a c

Bertolina, mater B. Vrsulinæ 726 b c

Bertrandus I Pater Firmitatis Ord. Cisterc. 856 c

† Blasii Ep. M. Reliquiæ Antverpiæ 73 a, antea Vlysipone 899 b Gratianopoli 117 d

† Blidmundus Ab. Leuconaen. 7 sec. 14 c, 15 f 19 f

Bobo, ex nobili Autißiod. mon. Luxov. 6 sec. 17 f

Bonifacius Papa VIII 329 d 804 e confirmat vestem albam Carmelitis 800 d

Bonifacius IX Papa Sedem Romam reducit 729 f 230 a b

Bonifacius Archiep. Cantuar. 13 sec. 288 d

† Bonifacius Ep. Calaritanus 1 sec. 11 b

Bonifacius, frater S. Vincentii Ferrerii, Generalis Carthusianorum, 484 e 486 a

Bonus Ab. Camaldul. Pisis 136 b

Bonus Consul Neapol. 9 sec. 32 e

Braulius Ep. Cæsaraugustæ 329 d e 343 c 344 d

† Briccius Ep. Turonen. 750 b

† Brocardus II Prior Carmeli 778 a 786 d

† Brigida V. 402 c 403 b e

Brunichildis Reg. Franc. 7 sec. 18 d

† Bruno Fund. Carthus. 36 b 40 b

Burchardus, Ep. Cameracen. 12 sec. 676 b 678 a

Burchardus, Ep. VVormatien. 11 sec. 830 a b

Burchardus Com. Nellenburg. filius B. Everhardi 670 c d

Burchardus Com. Paris. 10 sec. 25 d

† Burgundofora V. Abbatissa 237 a

C

† Ceciliæ V. M. Reliquiæ Antverpiæ 73 c antea Vlysipone; 899 a

Cælestinus III Papa 853 d e. Sanctis adscribit S. Geraldum Ab. 409 b d. benefacit Eccl. Vercellen. 770 d

Cælestius discip. Pelagii 543 e

Cæsarius Spirensis discip. S. Francisci 3 c

Callistus II Papa 12 sec. 42 d

Callistus III Papa 483 c f 524 d f 527 a

† Calminius Dux Aruern. 41 b

Cano R. Toleti Saracenus, pater S. Casildæ 847 c

† Cantiani adventus Reliquiarum 3 e

Capito, frater S. Theoduli M. Thessalonicæ 322 c

† Carolus Magnus Imp. 867 d e f 868 a f debellat Sarracenos 304 b cantum Gregorianum curat restitui 582 583

Carolus Masius Ep. Gandaven. 17 sec. 893 c f

Carolus VI R. Francorum 14 & 15 sec. 487 e 491 d

Carolus VIII R. Franciæ 15 sec. 114 b 115 e 153 a

Carolus Borbonius, pius erga S Franciscum de Paula 193 a b

Carolus, Dux Alenzonius 16 sec. 163 b c

Carolus, Comes de Manderscheidt 17 sec. 721 b

Carolus de Piro, Canonicus Cusentinus 15 sec. 139 e

Carolus Royer, Ord. Minimorum octogenarius 221 c

Carolus de Visch, Cisterciensis scriptor 438 f

Casimirus, Dux Litquaniæ R. Poloniæ 15 sec. 898 f

† Catharinæ V. M. Reliquiæ Antverpiæ 73 c antea Vlysipone 898 e

Catharina Thomasa, Canonica regularis S. Augustini, 16 sec. 396 f

† Cerebonius Ep. in Italia 741 d

Childebertus R. Chlodovei I filius 96 f

Christianus, monachus Silvæ-Majoris, scriptor Vitæ S. Geraldi Ab. 423 c

† Christinæ mirabilis Reliquiæ Antverpiæ 73 b 74 b antea Vlysipone 898 c

† Christophorus convertit 200 milites 663 b d

Christophorus Pilckmam, Ab. Steiufeld. 17 sec. 715 b 717 a

Christophorus Butkens, Prælutus S, Salvatoris Antverpiæ, 17 sec. 73 e

Chrysantha, mater S. Theodoræ Thessallonic. 406 d

† Chrysogonus M. 245 a 247 e

Chrysophora, soror S Dionysii Ep. Corinthi, 743 e

Cintelanus R. Gothorum in Hispania 7 sec. 351 a

Clara Neri, Domina in Sicilia 13 sec. 49 a. Perperam impressum, Cara.

Claudia Regina Franciæ 164 d 192 b d 126 c

Claudii, Lupercii & Victorici Reliquiæ Legione 35 d 36 d

Clemens VII Papa 805 d

Clemens Antipapa 14 sec. 491 a 492 e 728 c 729 b c 730

Clotharius R. Franc. 7 sec. 18 d

† Columbanus Ab. Luxov. 18 a

Conlatheus Ep. Hibernus 6 sec. 402 c

Conradus de Hochstade, Archiep. Coloniæ 13 sec. 470 b

† Conradus Eremita Siculus 378 e 379 a b c d 380 a c

Conradus Offidanus Minor. 13 sec. 52 c

Constantia Miguel, mater S Vincentii Ferrerii, 486 a

† Constantii Ep. Perusini Reliquiæ Constantiæ in Suevia 586 b

† Constantinus Magnus Imp. 867 d fidem promovet 91 f

Constantinus Copronymus iconomachus 260 f 367 a e 369 e

Constantinus Imp. filius Irenes, adulter 372

Contardus Consul Neapol. 9 sec. 33 a

Corbreus. pater S. Tigernaci Ep. 402 b

Cosmus de Medices, Magnus dux Etruriæ coronatus, 899 b

Crescens, Ep. Galatiæ ab Apostolis constitutus, 238 e

Crescentius, Ep. Montis-Coruini 12 sec. 434 c 435 b

Crispinus Majus Siculus Soc. Iesu 378 b

† Cuneræ V. M. Reliquiæ Antverpiæ 73 b 74 a antea Vlysipone, 898 c

Cyprianus, Ep. Legionen. 330 a b

† Cyrillus Ep. Alexandr. repugnat Nestorio 544 e f 545

† Cyrillus III Prior Carmeli 785 f 786 epistola illi supposita 782 a b 784 a 798 f 799

D

† Damas M. Cæsareæ Cappadociæ 823 f 824 a

† Desiderius Ep. Autißiodori 865 a

† David Conf Mitylenæ 8 sec. 668 e

Dextri Chronicon fabulosum 801 d

Didacus Ep Oximonsis in Hispania 56 e

Diodorus resistit Valenti Imp. 664 e f

† Dionysio Papæ sigillum affictum 787 f 788 a b

† Dionysius Ep. Atheniensis 743 a

† Dionysius Ep. Alexandrinus 741 d

Dionysius Ep. Ascalonites 743 f 744 a

† Dominici Vita 486 f apparitio 497 f 498 a b

Dominicus Sandolina Ord. Prædicat. in Sicilia 16 sec. 380 d

† Dominicus de Silos 357 e

† Domitianus comes S. Landelini 675 a 676 c

Domnina, socia B. Catharinæ Palantinæ 646 f dein matrimonio juncta 648 d

Domnus Ep. Antiochenus 3 sec. 396 c d

Domnus Ep. Antiochenus 6 sec. 556 b 557 f

† Donatus Ep. Epiri 5 sec. 72 a f

† Dorotheæ V M. Reliq. Vlysipone, nunc Antverp. 73 a 899 a

† Dorotheo Presb. Antiochiæ libri suppositi 801 b c

Dotto Ab. apud Orcades an Sanctus? 810 a

Drogo, filius Pippius Herstallii, pater S. Hugonis Archiep. Rotomag. 843 a f 845 b

Drogo, fil. Caroli Magni Ep Meten. 843 b

Drogo monachus Floriacensis 9 sec. 57 b

Dutachus Archiep. Ardmachanus 6 sec. 403 f

Dulcicius, Præses Thessalonicæ sub Diocletiano, 228 f 249

Dynamius Patricius Rom. Eccl. 6 sec. 67 c

Duvianus mon. Glastoniensis 741 a

E

† Ebba filia Ethelfredi R Northumbrorum 56 b

Ebroinus socius, S. Geraldi, dein inclusus, 420 a

Echachus R. in Hibernia, avus S. Tigernaci Ep. 402 b

† Edmundus Archiep. Cantuariæ 278 c 279 d f 280 c 287 b c d e 292 b 302 f ei dicata Ecclesia 281 f 288 a 307 a 708 a translatio 304 b

Eduardus Farnesius Cardinalis 73 a f 899 d

Edus R. Hibernus 6 sec. 404 b

Eggehardus Ab. Richenaugiæ 11 sec. 670 c

Egnatius Dantes, Ep. Aletrinus 16 sec. 534 c f 90 a

Ekkehardus, scriptor Vitæ B. Notkeri, 577 d

† Eleutherius, Ep. Tornac. 6 sec. 67 f

† Elias Eremita, Ep. Seduni habitus 530 f 531 a

† Elias junior, monachus in Sicilia 23 c

† Elias monachus in Calabria 10 sec. 605 e f 610 c 617 d, 618 d

† Eligius, fundator monast. Tornac. S. Martini 842 a

† Elisabethæ Reginæ Reliquiæ Antverpiæ 73 b antea Vlysipone, 898 e

Elizabetha sanctimon Steinfeldiæ 14 sec. 705 a

† Elpidius M in Chersona, perperam Hispanis tributus 801 e

Elpistus Ep. ad Pontum Euxinum 743 b c

Elstanus Ep VViltoniensis 532 d e

Elvira, filia Ferdinandi Magni R Castellæ 25 b

Emanuel I R. Portugalliæ 16 sec. 898 e 899 d

Emanuel, Princeps Portugalliæ 17 sec. 898 c 899 e

Emma Vidua soror S. Meinwerci Ep. 2 e

Emmanuel Philibertus Dux Sabaudiæ 16 sec. 899 a b

† Engelbertus Archiep. Colonien. 684 a 699 c

Epaphroditus Presb. in Sicilia 1 sec. 240 e

† Epiphanio suppositi libri de Prophetarum Vitis 801 c

Eppo Comes Nelleburg. pater B. Everhardi 670 a

Eremboldus Ab. Gandavi, 11 sec. 873 f 874 a 885 f

Ermentrudis, socia B. Iulianæ, 473 e 474 a

Ernestus Comes de Marca 17 sec. 721 b

Eskilus Archiep. Lunden. in Dania 856 c d

Ethnea, filia R Momoniensis, 6 sec. 402 f 405 a

Eva reclusa Leodii 13 sec. 437 c 452 a b c d 454 b c 455 b 465 d e 466 d 477 b

Evagrius, an Ep. Tauromenii? 1 sec 238 a

Evagrius Ep. Antiochiæ, discip. S. Athanasii, 135 f

† Eucherius Ep. Lugdunen. 5 sec. 97 d

Eugenius III Papa Parisiis 12 sec. 626 d

Eugenius IV Papa mitigat Regulam Carmelitis 795 c d

Eugenius V Papa 483 e 523 f

Eugenius Ep. Toletanus 344 f

† Evodius, fil. Theodotes M. 245 c

Euphemia, mater S. Platonis 366 e

Euprasia uxor Leonis & Contardi Ducum Neapol 9 sec 34 b

† Eusebius Ep. Vercellen. 770 a b ejus ecclesia Autißiodori 86, b

Eusebius, Ep. Dorylæus in Phrygia 94 a e

Eusebius Ep. Mediolanen. 5 sec. 92 e f

Eusebius Pamphili, convictor S. Apphiani M, 60 b

Eusebius, Prior eremitarum Montis-Nero in Terra-sancta 785 e

† Eustasius Ab. Luxoviensis 18 e

Eustathius Presb. Scriptor Vitæ S. Eutychii Patriarchæ, CP. 549 d 550 a

† Euthymius Ep. Sardium 9 sec. 263 a

Eutychius, avus S. Eutychii Patriarchæ CP. 550 f

Eutychianus iconomachus 262 b

F

† Facundus M. in Hispania 354 d f

Fastradus Advocatus 12 sec. 842 b

Faustinus, Præses Thessalonicæ initio 4 sec. 312 313 f 314

† Felicitatis & filiorum Reliquiæ Antverpiæ 73 b antea Vlysipone 899 a

Ferdinandus Archiep Colonien. 17 sec. 715

Ferdinandus Ep. Telesien. 15 sec. 511 b

Ferdinandus Furstenberg. Ep. Paderbornæ 17 sec. 896 b

Ferdinandus Magnus R. Castellæ vincit Saracenos 11 sec. 354 c d 358 d e f. 359 a b Sancii B. Hispaniæ filius 901 c d 902 b e f

Ferdinandus I Rex Neapolit. 15 sec. 112 e

† Ferdinandus III R. Castellæ & Legionis 330 c

Ferdinandus II Imp. pro cultu B. Iosephi Hermanni laborat 686 a

Fiachrius R. Hibernus 6 sec. 403 c d

† Fidis Congregatio de Conchis 414 a

Firmus Ep. Cæsareæ Cappodociæ 5 sec. 545 c d

† Flavianus Ep. CP. 5 sec. 93 b e

Flavianus resistit Valenti Imp. 664 e f

† Florentina V, soror S. Isidori, 331 d 350 a

Florentius Senator, pater S. Nicetii Ep. Lugdunen. 96 b

† Florentii Congregatio de Salmario 414 a

Fortunatianus, Præses in Africa sub Decio, 860 c e 861 c

† Franciscus fundator FF. Minorum 106 f 107 a preces laicis præscibit 788 f

Franciscus de Haluin Ep. Ambianen 520 c

Franciseus I R. Franciæ, pius erga S. Franciscum de Paula 192 e f

Franciscus Dux Britanniæ 15 sec. 116 c

Franciscus Geisberger Ab. Sangallen. 15 sec. 602 e 603 e 604 a

Franciscus Silvester Gener. Ord. Prædic. 526 b

Franciscus de Mayda, Generalis Minimorum & Ep. Lavellensis 221 b

Franciscus Binet Generalis Minimorum 216 c

Franciscus Martorella Secretarius Alphonsi R. Neapol. 108 a

Franciscus Niger circa 1480 scripsit Vitam & miracula S. Theodosiæ V. & M. 62 c d

Franciscus Castilionensis scriptor Vitæ S. Vincentii Ferrerii 478 c

Franciscus Hubertus S. I. latine, reddidit Vitam S. Mariæ Ægyptiacæ 75 a

Franciscus Lanovius, scriptor Chronici Minimorum 105 c

Franciscus Victon scriptor Vitæ S. Francisci de Paula 104 a 105 f 120 a

Fredericus Ep. Acconen. Archiep. Tyri 12 sec. 785 b

Fredericus Barbarossa Imp. 770 e

Frescendis, mater B. Iulianæ Corneliensis 444 f

Frichstanus Ep. Wintonien. 10 sec. 810 a

Fridericus, R. Neapolit. 15 sec. 114 b

Fronimius, Ep. Agathensis 6 sec. 98 f

Fulbertus, Ep. Carnoten. 11 sec. 856 b c

Fulco Ab. Corbeiæ 11 sec. 414 f

Fulcradus Ab. S. Walarici 10 sec. 25 e

† Fulgentius Ep. frater S. Isidori 331 d

G

Gabriel Bellordeau, Prior Silvæ-majoris 17 sec. 411 b 412 d

Galazzus de Tazzia Baro de Bellomonte 16 sec. 124 a

Gallomagnus Ep, Trecensis 6 sec. 98 e 573 f 575 f

† Gallus Ep. Arvernorum 96 f

† Galli monast. in Helvetia quale 576 c f

Galterius, Ep. Acconen. 13 sec. 774 a

Gandulphus, Ep. Bobiensis 12 sec. 769 f

Garmundus Archiep. Viennen. 11 sec. 39 a

Garsias Galeciæ R. 11 sec. 257 a

Gaspar Passarellus, Corrector Generalis Minimorum 105 e

Gaucherius de Forcalquier, Ep. Vapinc. 15 sec. 817 a

Gaufridus Ep. Carnut. 12 sec. 45 b

Gaufridus Comitissæ, Legatus R. Armeniæ 52 b

† Gaugericus, Ep. Camerac. 7 sec. 838 f

† Genovefa 621 a 622 c f 623 e f 624 a c d 625 626 e f 627 b c f 629 b c d e 634 b

Geeovefa Palatina, credita Ducis Brabantiæ filia, an Sancta? 57 d e

† Genulphus Ep. Cadurcen. 534 b

† Georgii M. ecclesia 260 f

† Georgius junior Ep. Mitylenæ 8 sec. 668 e f

Georgius Card. Ep. Ostiensis 15 sec. 524 d

Georgius Cardin. Vlisbonen. 15 sec. 898 f

Georgius Card. Ambasiæ, pius erga S. Franciscum de Paula 210 f

Georgius Garnefelt, Carthusian. Colonien. 720 f 721 a

† Germanus Patriarcha CP. 260 e 261 c

† Germanus Ep. Autißiodori 543 f

Germundus, socius S. Gaucherii 11 sec. 851 f

† Gertrudis, Virgo Vrsulana 698 c d

† Gertrudis ab Oosten Reliquiæ Antverp. 73 a 74 e antea Vlysipone 898 c

† Glyceriæ insula 264 f

† Gregorii Magni notitia cum SS. Leandro & Isidoro 333 a 337 b

† Gregorius VII Papa Hildebrandus 39 b 40 e 755 e 759 d

Gregorius IX Papa confirmat Regulam Carmelitis 793 b

Gregorius XII in Schismate electus 492 d e

† Gregorius Nazianzenus orator 567 d

† Gregorius Turonen. pronepos S. Nicetii Ep. Lugdunen. 95 b

Gregorius, monachus Paguriensis CP. Scriptor vitæ S. Pancratii Ep. Tauromenii 238 a

† Gregorius Decapolita 9 sec. 271 e f 273 d e f

Grimaldus, Ab. Sangallen. 9 sec. 579 f 581 c 585 b

Gibertus Ab. Luxovien. 655 f

Gilduinus Ab. S. Victoris Parisiis 12 sec. 623 c

Gislibertus de Druisencourt Miles 29 a

† Gislenus Ab. 7 sec. 839 d e

Gobertus, monachus Villarien. 13 sec. 475 e f 476 e

Godescalcus, Præpositus Nivellen. 11 sec. 891 e

† Godefredus Ep. Ambian. 44 c

Godefridus, nepos Pippini Herstallii ex Drogone, 844 a

Godefridus, Prior Montis Cornelii Leodii, 13 sec. 458 d e

Goffredus Allamand, Locum-tenens in Delphinatu 118 c

Gosceguinus, filius Theodori de Avesnis 12 sec. 842 f

Gotebaldus, Ep. in Suedia & Norwegia docens, 396 d

Gothardus Giel Ab. Sangallen. 15 sec. 602 e

Gotifredus de Castro, Ep. S. Marci in Calabria 108 b

Guarinus Ab. S. Victoris Parisiis 12 sec. 623 f

Guarinus Conversus socius S. Brunonis 40 b

Guiardus Ep. Cameraci 13 sec. 459 f 461 c 466 e 470 c

Guido Archiep. Remen. 11 sec. 17 b

Guido Archiep. Vienn. 12 sec. postea Callistus Papa II. 42 d

Guido Flammontheus Generalis Ord. Prædicat. 524 a

Guido Godefridus, dein Guilleimus 7 Comes Pictaviæ 11 sec. 419 d 421 a

Guigones Comites 12 sec. 42 d

Guigo Prior Carthus. scribit Vitam S. Hugonis Ep. Gratianopolit. 36 f

Guigo Desiderii nobilis Sabaudus 12 sec. 45 a

Guillelmus Soybertus, Ep. Carpentorat. 15 sec. 817 a

Guillelmus Guesus Ep. Grassen. 15 sec. 817 a

Guillelmus R. Scotiæ 13 sec. 50 b

Guillelmus I R. Angliæ 15 d

Guillelmus, Ab. Gavelli in Italia 9 sec. 869 b

Guillelmus, Ab. Villarii & Claræ-Vallis 740 d

Guillelmus Ab. S. Theofredi 11 sec. 40 c 43 d

Guillelmus Fanius, Canonicus Leodii 15 sec. scriptor 437 f

Guillelmus, mon. Grandis-Silvæ Ord. Cisterc. 12 sec, 810 c

Guillelmus Bucherius Siculus 13 sec. 379 e f

Guillelmus, pater S. Vincentii Ferrerii. 486 a

Guillelmus Vgonis de Stagno 15 sec. 108 c

Guntherus Cisterc. scriptor 780 a b

† Gunthramnus R. piuserga S. Nicetium 95 f

Guynotus de Busiere Magister domus R. Franciæ 150 b f

H

Hademarus, Ep. Podiensis, Legatus Apostol. 11 sec. 784 c

Hadewigis reclusa Leodii 13 sec. 455 a

Harmotus, Conabbas Sangallen. 9 sec. 585 b

Hedwigis, mater B. Everhardi, an filia S. Stephani R. Hungariæ? 670 a b 672 a

Helinandus Ep. Laudunen. 11 sec. 420 f

Helias de Mala-morte, Archiep. Burdegalen. 12 sec. 409 f

Heliodorus, Ep. Bizabden in Perside, 822 a

Henoch de Arimathaim in Ægypto 790 c

Henricus, Olyßipon. & Eboren. Archiep. Cardin. R. Pontugalliæ 898 c 899 b d

Henricus IV excommunicatus 44 a

Henricus Imp. filius Barbarossæ 770 c

Henricus III R. Angliæ 13 sec. 288 c f

Henricus Lancastrius IV R. Angliæ 493 b 494 e

Henricus de Aragonia 16 sec. 145 b

Henricus, pater B. Iulianæ Corneliensis, 444 f

Henricus de Frascarolio, Syndicus B. Alberti Ep. Vercellen. 770 d

Heraclius Patriar. Hierosol. 12 sec. 771 e 772 a

Herchemboldus Cler. Ambian. 10 sec. 24 a

Herimannus, Ab. Tornac. S. Martini 12 sec. 842 a

Herveus Ab. S. Victoris Parisiis 12 sec. 623 f

S. Hieronymus familiaris S. Marcellino 542 a

Hieronymus de Clara-valle Cardin. 16 sec. 899 d

Hilarion de Costa scriptor Vitæ S. Francisci de Paula 104 b 105 f 106 a 120 a

Hildebertus Ep. Cenomanen. scriptor 11 sec. 75 b

Hildebrandus Ab. S. Bertini. 10 sec. 24 e

† Hildulfus 7 sec. 839 a

Honorius IV Papa concedit vestem albam Carmelitis 800 c d

Hugo de S. Caro Cardinalis 13 sec. 459 f 461 c 462 f 463 a d f 464 a

Hugo Card. S. Sabinæ 13 sec. 794 b c

Hugo Card. Leg. in Anglia 13 sec. 49 c

Hugo Archiep. an Remensis? 11 sec. 17 a

Hugo Leg. Apost. in Gallia 11 sec. ex Ep. Diensi Archiep. Lugdun. 38 c 39 d

Hugo Archiep. Viennen. 3 a

Hugo de Vienna Salinorius, Archiep. Bisontinus 14 sec. 810 b

Hugo Ep. Rotomag. 12 sec. 767 f

Hugo II Ep. Gratianop. 12 sec. 37 e

Hugo Ep. Constantiæ in Suevia 16 sec. 596 b 597 b 603 b d f

Hugo, filius Caroli Magni, 843 a b c non fuit Archiep. Rotomagen. neque ut Sanctus colitur: ejus obitus 910 d e f

Hugo Capetus Rex Franc. 24 f

Hugo Rex Cypri 13 sec. 774 a

Hugo de Albineto, Comes Arundeliæ 13 sec. 278 a

Hugo, Ab. S. Germani de Pratis Parisiis 12 sec. 625 a b

Hugo Capellanus socius S. Brunonis 40 b

Hugo de S. Victore 12 sec. 620 f

Humbertus II Comes Sabaudiæ 11 sec. 46 e

Humbertus Canon. Lemovicen. 11 sec. 851 e

Humarus tyrannus Syriæ 800 b

† Hyacinthi Reliquiæ Antverpiæ 73 b antea Vlysipone 898 e

Hymana Abb. Salsinniensis 13 sec. 470 b c

I

† Iacobus frater Domini, Ep. Hierosol. 772 f 773 a 788 b

Iacobus de Trecis, Archidiac. Leodii, tum Papa Vrbanus IV, 459 f 462 c

Iacobus Simoneta Cardinalis, scriptor Vitæ S. Francisci de Paula 105 d

Iacobus de Vitriaco Ep. Accon. 13 sec. Cardinalis, scriptor 438 c d 774 f 785 e

Iacobus Arago, Ep. Valentinus 14 sec. 492 f

Iacobus Ep. Valentinus in Hisp. 14 sec. 485 a 486 a

Iacobus Minor. Provincialis Syriæ 13 sec. 52 a

Iacobus de Salicone, pater S. Francisci de Paula 106 f 107 a 122 e, factus Oblatus sub filio 105

Iacobus Tillier Advocatus & Notarius Turon. 16 sec. 178 b e

Iakelina V. soror Comitis Apuliæ. 3 b

Ida, vidua sanctimonialis, 12 sec. 842

† Ignatii Ep. M. Reliquiæ Antverpiæ 73 a antea Vlysipone 899 b

† Ignatius Patriarcha CP. 275 b

Ildephonsus Giron, scriptor Ord. Prædic. 479 a

Innocentius II Papa jubet scribi Vitam S. Hugonis Gratianop. 37 a scribit S. Ayberto 679 d e

Innocentius III Papa 587 e Parisios mittit corpus S. Dionysii Ep. Corinthi 744 e

Innocentius IV consecrat S. Richardum Ep. Cicestriæ & contra injurias Regis juvat 280 a b 289 a b mitigat Regulam Carmelitis 794 b

Ioachimus Turrianus Gener. Ord. Prædic. 526 b

† Ioanna Valesia 150 f 153 b 210 d

† Ioannes Euang. apparens, dux itineris B. Vrsulinæ 728 d e f 729 a

† Ioannes & Paulus Martyres 689 b

Ioannes IV Papa transfert S. Venantium 6 b

Ioannes XXIII in Schismate electus 492 d e

Ioannes Ep. Hierosol. 5 sec. an auctor libri de Institutione monachorum ad Caprasium 780 d e f 781 782, 800 e f

Ioannes Patr. Hierosolym. 8 sec. 56 f

Ioannes Patriarcha Hierosolym. 11 sec. 880 f

Ioannes Card. tit. S. Angeli 15 sec. 524 d

Ioannes Aragonius Cardin. 15 sec. 214 a

Ioannes de Medices Cardin. dein Papa Leo X 899 a

Ioannes de Muro ex Gener. Francisc. Card. 52 d

Ioannes Iubertus Archiep. Arelat. 17 sec. 817 c

Ioannes Stephanus Ferrerius Ep. Vercellen. 769 d

Ioannes de Baillet Ep. Autißiodoren. 15 sec. 147 f

Ioannes de Colliarcis Ep. Tricastinus 15 sec. 817 a

Ioannes Ab. Bonavall. Ep. Valent. 46 b

Ioannes Sarsalis Ep. Cariatensis 16 sec. 123 a f

Ioannes Miræus Ep. Antverpien. 17 sec. 73 f

Ioannes Alvarez de Luzana Ep. Portugalensis 17 sec. 73 f 898 b

Ioannes Hegumenus S. Zosimæ in Palæstina 5 sec. 81 e

Ioannes Clareo, General. Ord. Prædic. 526 b

Ioannes Eustachius, Ab Nizellen. 15 sec. 817 a

Ioannes Roberti, Ab. Floreffiensis Ord Præmonstrat. 685 f

Ioannes Luckenracht Ab. Steinfeldiæ Ord. Præmonstr. 686 b

Ioannes R. Castellæ & Legionis 493 b 494 e 496 b

Ioannes V Sapiens, Dux Britanniæ Armoricæ 15 sec. 511 a 522 d

Ioannes Galeatius, Dux Mediolan. 732 f 734 a

Ioannes Dux Andegavensis 15 sec. 144 f

Ioannes Franciscus Comes Arenarum & Styli 171 c

Ioannes Antonius Pulleo, Baro Burgii in Sicilia 16 sec. 380 d e 392 f

† Ioannes, disc. S. Gregorii Decapolitæ 273 f

Ioannes, Presb. eremita socius S. Ayberti 675

Ioannes Specta iconomachus 262 b

Ioannes Hylelas Grammaticus, iconomachus 262 b 263 d 264 b c

Ioannes Diaconus CP. Scriptor Vitæ S. Ioseph Hymnographi, 268 a

Ioannes Diaconus Neapol. scripsit Chronicon 31 f

Ioannes Cimeliarcha Neapol. scripsit Vitam S. Ioannis Ep. Neapolitani 31 f

Ioannes li Donni, Canonicus Syracusæ 16 sec. 380 d 381 a

Ioannes Antonius Phaßides, Vicarius Archiep. Montis-Regalis 16 sec. 392 f

Ioannes Cholinus, Præpositus Colonien. 17 sec. 720 d

Ioannes Schwan. Canon. Colonien. 17 sec. 715 b 721 a

Ioannes Swick, Custos Constantien. 16 sec. 596 d

Ioannes, Archidiac. Leodien. 13 sec. 470 b

Ioannes de Lausenna, Canonicus S. Martini Leodii 13 sec. 437 b 459 e 466 e 473 f

Ioannes Chapeavillus, Canon. Leodii 17 sec. scriptor 437 f

Ioannes, Prior Montis Cornelii Leodii 13 sec. 460 e 461 c 466 a f 467 a 468 e

Ioannes Holsemius, Canonicus Leodiensis scriptor 437 e

Ioannes Gelenius, Canon. Colonien. 17 sec. 715 b f 720 c

Ioannes mon Bonævallis Ord. Cist. 12 sec. 48 b

Ioannes Cormier, Presb. Comes Palatinus, Notarius 16 sec. 148 f

Ioannes Antonius Flaminius, scriptor Vitæ S. Vincentii Ferrerii 478 f

Ioannes Phocæ, eremita in Patmo, lustrat Terram sanctam 779 780 a

Ioannes Diesthæmius Blærus, 15 sec. scriptor 437 f

Ioannes de Monte-Corvino Minorita in Armenia 52 d

Ioannes de Pulcro Prato Ord. Prædic. comes S. Vincentii Ferrerii 495 f

Ioannes de Milazzo, scriptor Vitæ S. Francisci de Paula 104 b 106 d

Ioannes Hildesheimen. scriptor Carmelita 800 a

Ioannes de Vineta, scriptor Carmelita 775 b

Ioannes de Rehac, scriptor Ord. Prædic. 479 b

Ioannes Baldi, scriptor Auximatium. 805 c

Ioannes de Alesso 212 b e

† Iob visitat S. Hugonem Bonavall. infirmum 47 e. eidem comparatur S. Eutychius Patriar. CP. 550 d

Ionas Ab. Bobien. 7 sec. 18 b

Iordanus Ord. Predicat. in India 14 sec. 51 a

Iordanus de Saxonia scribit Vitas Fratrum Eremit. S. Augustini 804 d e

† Iosaphat Principis Reliquiæ Antverpiæ 73 c antea Vlysipone, 899 c

Iosaphat Presb. scriptor Vitæ S. Philareti contractæ 605 c

† Iosaphat Archiep. Polocen. ex Ord. S. Basilii 795 f 796

Iosephus Antiochenus 2 sec. scriptor suppositus 782 c

† Ioseph Ep. Thessalonicen. 9 sec. 265 f Hymnographus 268 c d

Iosephus de Tellier, Generalis Minimorum 225 a

Iovianus Imp. 664 c

† Irenes templum CP. 247 b c

Irene Imperatrix 370 e Orthodoxiam restituit 261 c d

† Irenæus Ep. Sirmii 247 f

Isabella Comitissa Arunduliæ 13 sec, 278 a b 282 e f 283 a b 317 e f

Isabella Beghina, dein socia B. Iulianæ, 460 b c d e 470 d 471 e f

Isabella Regina uxor Friderici II Neapol. 188 d

Isidorus Tuscanus scriptor Vitæ S. Francisci de Paula 106 c

† Isidorus mortuus Bononiæ 328 f 329 a

Isimbardus Morengia Neti Dominus 13 sec. 49 a

Itta uxor B. Everhardi Com. Nellenburg. 670 c

Ioffredus Blañes Ord. Præd. comes S. Vincentii Ferrerii 495 f

† Iulianæ V. Reliq. Vlysipone nunc Antverpiæ 898 c

Iuliana socia B. Catharinæ Palantinæ 647 650

† Iuliani M. monast. Autißiodor. 865 b

Iulianus apostata Imp. 664 c 822 b f

Iulianus de Ruvere Cardin. dein Papa Iulius II 899 a b

Iulianus Cæsarinus Cardin. 15 sec. 108 c

Iulius II Papa 16 sec. 596 b c d 603 d e. curat examinari miracula S. Francisci de Paula 122 e 147 c 148 b c

Iulius de Medices Archiep. Florent. Cardin. 16 sec. 898 e

† Ivonis Presb. Reliquiæ Antverpiæ 73 b

Ivo Pontsal Ep. Venetensis 15 sec. 525 f

† Iusta M. Hispalen. 355 b

Iustinianus Imp. ab hæreticis seductus 557 b c

† Iusti & Pastoris Reliquiæ Legione 359 d

† Iustus Ep. Lugdunen. 4 sec. 97 d

K

Kellachus Ep. an Chorep. Armacanus? 2 f

† Keranus Hibernus 6 sec. 402 e

L

Lambertus, Ab. Crispinii 12 sec. 676 a 678 a

Lambertus Ruitius, Vicarius Domus Cornelianæ Leodii 16 sec. 437 c f

Lambertus, Castellanus Gandensis 886 c e

Laudeolus Ep. an Tarbiensis 9 sec. 583 c 584 d

† Landoaldus Presb. 876 b 886 f

Landuinus II Prior Carthus. 40 b

Lanzo mon. Cluniac. 2 f

† Launomari monast. Blesis 413 e

Laurentius, Cardinalis IV Coronatorum 16 sec. 147 e

Laurentius, Ep. Gratianopol. 16 sec. 164 d 165 a

† Lazari, memoria apud Græcos 365 f 375 e

† Leander Ep. Hispalen. 331 d 333 a 334 f 335 e 336, 350 a

† Leo I Papa mittit S. Abundium CP. 92

Leo IV Papa 329 d

† Leo IX Papa Garganum profectus 416 e

Leo X Papa 164 c d 166 a 171 c 604 a

Leo Isauricus Iconomachus 260 e 266 c 668 e

Leo Imp. filius Constantini Copronymi 261 c

Leo Armenus Imp. Iconomachus 262 b 266 f 272 a

Leo Consul Neapol. 9 sec. 33 a

Leocadius, Comes Nicææ sub Diocletiano 245 c

Leofredus Ep. Cordubensis 7 sec. 343 a

† Leonardi oppidum 852 b

Leonardus Marius, Doctor Colonien 17 sec. 720 e

Leonardus Altweger Notarius Constantien. 16 sec. 597 a b 603 f 604 d

Leontius mon. iconomachus 9 sec. 262 c

Leovigildus, R. Gothorum Arianus, in Hispania 334 a

Licherius, ex milite monachus Silvæ-majoris 11 sec. 420 c

† Lidorius Ep. Turonen. 750 b

Lietbertus Ep. Camerat. 11 sec. 892 c

† Livini corpus Gandavi 874 a mons 892 a

Lotharius Imp. 9 sec. 33 a f

Lotharius R. Franc. 10 sec. 24 e

Lucas Antonius Giglus, Ep. Aletrinus 17 sec. 908 a

Lucas Tudensis, an auctor Vitæ S. Isidori Ep. Hispalensis? 327 f 328 a b c

† Luciæ V. M. Reliquiæ Antverpiæ 72 e

† Luciti castrum in Calabria 140 f

† Ludgardis V. Reliq. Vlysipone, nunc Antverpiæ 898 c

Ludovicus Imbriacus, Ep. S. Marci in Calabria 108 b

Ludovicus Alemand. Ep. Gratianopol. 16 sec. 147 f 148 a

Ludovicus Rex Germaniæ 9 sec. 35 e 585 c

Ludovicus IV R. Franciæ 24 e

Ludovicus XI Valesius R. Franciæ, pius erga S. Franciscum de Paula 114 d 120 e 150 b c f

Ludovicus Sforza, Dux Mediolan. 15 sec. 114 c

Ludovicus Doni d' Atichy, scriptor 17 sec. 106 b

Ludovicus de S. Teresa, Carmelita Discal. 769 d 783 a

Luitwardus Ep. Vercellen. 9 sec. 587 b 588 f

Lupardus Presb. Magister B. Everhardi 11 sec. 670 c

† Lupus Ep. Trecen. 543 f 572 c e 573 a 578 a

† Lutgardis V. M. Reliquiæ Antverpiæ 73 b 74 a

Lyssus, a Siculis Deus habitus, 237 e

M

† Malachiæ Ep. Hiberni Reliquiæ Legione 359 d

Mangoldus Ab. Steinen. in Suevia 11 sec. 671 a b c

Maniaces Dux, Saracenos ex Sicilia pellit 11 sec. 605 f 608 c d e

Marcellus scribit Gesta Collationis Carthaginensis cum Donatistis 541 a

Marcellus Magister B. Notkeri Sangallen. 581 e

† Marcianus Ep. Syracusis 1 sec. 238 a d e

† Marci civitas Episcopalis in Italia 107 b 108 b

Marcus Ep. Prænestin. Card. 15 sec. 898 f

Marcus Ep. Scotigena in Heluetia 9 sec. 581 d

Marcus de Monte-Lapone Minorita 52 b

Margarita, Balduini Imp. CP. filia 473 d

Margarita, filia Georgii Ducis Bavariæ 135 b

Margarita, Comit. Flandriæ & Hannoniæ 830 e

Margaretha Austriaca, Belgii Gubernatrix 16 sec. 898 c

† Margaritæ Cortonen. Reliq. Vlysipone nunc Antverpiæ 73 b 74 d 899 d

† Mariæ Ægyptiacæ Reliq. Vlysipone nunc Antverpiæ 899 c

† Maria, neptis Abrahæ 67 b

Maria, mater S. Macarii Antiocheni. 878 f

Maria Aragonica, Regina Portugall. 16 sec. 898 e

† Marinæ V. M. in Galecia Reliquiæ Legione 360 a

Marinus an Consul Neapol. 9 sec. 33 b

Marinus Sanutus, scriptor Terræ sanctæ 14 sec. 775 a

Maristella, Abbatissa Veronæ 14 sec. 734 e

Martha, uxor Balduini II Imp. CP. 473 d

Martialis Auribelli Generalis Ord. Prædicat. 524 c 525 f

† Martini Ep. Turon. ecclesia constructa 748 e f 750 b c corpus translatum 749 a b

Martinus V Papa 483 e 492 d f 496 e 510 c 523 e

Martinus, R. Aragoniæ 14 sec. 491 d 496 f

Martinus, Parisien. Ab. 13 sec. 780 b c

Martinus, socius S. Geraldi Abbatis 420 a

Martorella, nomen familiæ S. Francisci de Paula 107 f

† Martyrum 40 ecclesia 260 f alia in Phrygia 550 f

† Masonas, Ep. Emeritensis 334 a 342 a b

Mathilda filia Ludovici R. Germaniæ 586 f

Mathildis Comitissa. 39 d

Maturinus Chabrion, Secretarius Archiep. Turon. 16 sec. 149 c

† Mauri Ab. Reliquiæ Antverpiæ 73 a antea Vlysipone 898 d

† Mauritii monast. Diæ. 829 a

Maurontus Princeps 7 sec. 21 c

Maximilianus a Bergis, Archiep. Camerac. 16 sec. 898 d

† Maximus, Ep. Tauromenii 1 sec. 238 a

Maximus, Præses Pompeiopoli in Cilicia 661

† Meletius Ep. Amasenus monasterium condit 553 c

† Menas Patriarcha CP. 6 sec. 554 e 555 e f

† Mennæ Solitarii in Samnio Translatio 3 f

Metrodorus frater S. Theoduli M. Thessalonicæ 322 c

† Michaël Ep. Synadarum 9 sec. 262 f 265 c 266 c

Michaël Paphlago, Imp. Orientis 11 sec. 608 c 609 c

Michaël Curopalates, Imp. 9 sec. 262 b 263 d

Michaël, pater S. Macarii Antiocheni, 878 f

Monachus, Patriar. Hierosol. initio 13 sec. 772 a

† Movennus Ab. Rosnati 6 sec. 402 d

† Moysis Eremitæ M. Reliquæ Antverpiæ 73 c antea Vlysipone 899 b

N

† Neoti ecclesia in Cornubia 377 b c

Nersan, a fide apostata, occidit S. Bademum 825

Nestorius Ep. CP. condemnatus a S. Cælestino 544 545

Nicasius, Ep. Diensis in Gallia 4 sec. 826 e f

† Nicephorus Patriarcha CP. 259 f 262 d 263 b c 374 f 375 a d

† Nicephorus, fundator & Hegumenus Mediciensis in Bithynia 253 c 255 f 256 f 259 e

Nicephorus Logotheta Imp. 9 sec. 262 b 263 d 373 f 374

Nicephorus Callistus, auctor Synaxariorum 69 b

† Nicetas, Ep. Aquilejensis 5 sec. 91 e 92 f

Nicetius, Consularis Bithyniæ sub Diocletiano 243 c

Nicolaus I Papa Sequentias probat 587 b

Nicolaus V Papa 483 c f 523 f 524 d

Nicolaus Cabasilas Archiep. Thessalonicæ 14 sec. scriptor Vitæ S. Theodoræ viduæ 455 c a

Nicolaus Ep. Camerac. 13 sec. 830 e

Nicolaus de Brancas, Ep. Maßilien. 15 sec. 807 a

Nicolaus Ep. Roschilden. in Dania 13 sec. 621 c

Nicolaus Rodulphius, Gener. Ord. Prædic. 526 b 527 b 529 d

Nicolaus Gallicus, IX Generalis Carmelitarum 576 c

Nicolaus de Sproverio, Archidiac. Cariaten. 16 sec. 147 d

Nicolaus Picardus, sub Turcis Martyr obit, 15 sec. 138 f

Nicolaus Antonius, Eques Ord. S. Iacobi, scriptis clarus 327 c

Nicolaus de Wicio, consanguineus S. Ricardi Ep. Cicestriæ 314 e

Nicolaus de Alesso, a S. Francisco de Paula resuscitatus 211 e 212 e

Nilus mon. scriptor Vitæ S. Philareti 605 c 606 a

Norbertus Horichem Ab. Steinfelden. 17 sec. 721 d

Notgerus Ep. Leodien. 11 sec. 57 f 856 c

Notkerus Ab. Sangallen. 10 sec. 377 c

Notkerus Physicus, mon. Sangallensis 10 sec. 577 c

O

Odilo pater S. Hugonis Gratianop. 38 a

† Odo, ex Ab. Tornac. Ep. Cameracen. 12 sec. 842 a d

Odo, Ab. S. Genovefæ Parisiis 12 sec. 623 c f 627 c f

Odo Ab. S. Ioannis Angeriaci 11 sec. 413 d

Odolricus Ep. Dien. 12 sec. 45 e

† Odoricus de Porta Naonis, scribit Martyrium 4 Fratrum & ossa transvehit. 51 & seqq.

Oduinus, Ab. S. Gisleni 12 sec. 678 c

Olbertus, Ab. Gemblac. 11 sec. 830 a b

Olivarius Chaillon, Visitator Minimorum in Gallia 221 a 223 c

Oliverius, Ep. Sabinen. Card. 15 sec. 698 f

Ordonius, Astoricen. Ep. 11 sec. 355 c 901 d 902 b

Orlandus Vicecom. Wimmac. 10 sec. 25 d

† Osmannæ Virg. Elevatio 3 f

Otgiva Comitissa Flandriæ 11 sec. 874 b

Otto Archiep. Treviren. 11 sec. 670 c

Otto Cardinalis Legatus in Anglia 287 a

Otto Truchses Cardin. 16 sec. 899 d

Otto Gereon de Gutmannis, Chorepisc. Colonien. 720 d

Ottoboldus Ab. Gandavi 11 sec. 874 b c

Ottobon, Præfectus Parmæ, 14 sec. 733 f 734 a

Ozilia in Monte Cornelii soror 452 f 455 c 470 c 471 e

P

Palamedes de Caretro, Ep. Cauallion. 15 sec. 817a

† Palladius Apost. Hiberniæ 544 a b

† Pancratii Reliquiæ Gandavi 874 a mons 891 f 892 d

† Papyrius Sardianus 2 sec. 11 d

Paschalis II Papa 12 sec. 678 c

† Paternus, Ep. Venetensis in Gallia 750 a

† Patricius, missus a S. Cælestino in Hiberniam 544 a b

† Paulinus Ep. Nolanus, apparet S. Ioanni, I an IV Ep. Neapol. 32 b Reliquiæ Antverpiæ 73 b antea Vlysipone 898 e

Paulus III Papa Beatis adscribit S. Guillelmum Cuffitellam 378 a 380 c

† Paulus, Ep. Plusiadis 9 sec. 265 f

Paulus Diaconus, scriptor 9 sec. 75 a

Paulus Æmilius Sanctorius, scriptor 17 sec. 71 e

Paulus de Marchia, Minorita Guardianus Ptolemaide 52 a

Paulus de Alesso 212 e

† Pelagiæ peccatricis Reliquiæ Antverpiæ 73 c 74 b, antea Vlysipone 899 c

† Pelagii Mart. Reliquiæ Constantiæ in Suevia 586 b

Pelagius, R. Asturum vincit Saracenos 354 a 901 c

Pelagius hæresiarcha 543 e f

† Peregrinus, Ep. Antißiodor. 534 b

Peteona V. Soror S. Gildæ 2 e

† Petronius, Ep. Diensis 5 sec. 827 d e

† Petrus Apost. mittit Tauromenium S. Pancratium 239 f

Petrus Leonis, Antipapa Anacletus II 44 d

Petrus Albanen. Ep. Legatus Sedis Apost. 13 sec. 830 e

Petrus Stephanescus Cardin. 496 e 498 b

Petrus de Luna Cardinalis, in Pontificem ab aliquibus electus, & Bonifacius dictus 487 b d 490 f 732 e

† Petrus Thomasius Patriarc. CP. Carmel. 770 f

Petrus Capoccius Cardinalis 13 sec. 464 d

Petrus, Archiep. Beneventanus 12 sec. 434 d e

Petrus de Podio, Ep. Auicien. pseudo-Cardinalis 14 sec. 729 b

Petrus Nasondus, Ep. Apten. 15 sec. 817 a

Petrus Turelurus, Ep. Dinien, 15 sec. 817 a

Petrus Marinus, Ep. Glandeven, 15 sec. 817 a

Petrus Ep. S. Pauli Leonensis 815 f

Petrus Ep. Nicænus 9 sec. 262 f

Petrus Roschilden. Ep. 13 sec 621 b

Petrus II Ep. Roschilden. 13 sec. 621 c

Petrus de Sadano, Ep. Vasionen. 15 sec. 817 a

Petrus Ab. Leocediensis 12 sec. 770 e

Petrus de Lanbese, Ab. Silvæ-majoris 12 sec. 409 f

Petrus VII Ab. Silvæ-majoris 12 sec. 426 d

Petrus de Lacu, Ab. S. Victoris Maßiliæ 15 sec. 817 a

Petrus, Dux Britanniæ Armoricæ 15 sec. 511 a

Petrus, Ernestus, Comes Mansveldiæ 16 sec. 898 c

Petrus Rubeus, Præfectus Parmæ 14 sec. 734 a

Petrus Ferdinardus Velasco, Legatus apud Venetos 16 sec. 899 c

Petrus de Terrail, Locum-tenens in Delphinatu 118 e

Petrus Baillebis, Advocatus Turonen. 16 sec. 149 a

Petrus Cruchet, Canonic. Turonen. 16 sec. 148 a e

Petrus Chabrion, Canonic. Turon. 16 sec. 148 a e

Petrus de Wagenare, Præmonstrat. scriptor 438 f

Petrus Cerdani Ord. Præd. comes S. Vincentii Ferrarii 495 f

Petrus Raynæ Ord. Prædic. Socius S. Vincentii Ferrerii 495 f

Petrus de Sanctoia, Minorita Vallisoleti 15 sec. 655 b

Petrus, pater B. Vrsulinæ 726 b

Petrus Ranzanus, scriptor Vitæ S. Vincentii Ferrerii 418 f 479 a b c

Petrus, frater S. Vincentii Ferrerii 484 e

Petrus de Alesse 212 c alius ibidem.

Petrus Maceraten. Minor. Zelator paupertatis 51 e

Phalcon, a Siculis pro Deo habitus, 237 e

Philiberta Sabauda, Ducissa Nemorosii 16 sec. 163 d

† Philippus Ep. Gortinensis 743 b c

Philippus Luxemburgen. Cardin. Ep. Cenoman. 16 sec. 898 d

Philippus I R. Franc. 755 a d f 759 f 760 a

Philippus III R. Hispaniarum 226 b

Philippi Cominei testimonium de S. Francisco de Paula 104 105.

Philippus Presb. S. Cælestini 5 sec. 545 d f

Philippus Vander Beke, seriptor Ord. Minimorum 105 e

Philippus de Mesemacre, Provincialis Minimorum per Flandro-Belgium 103 c 120 a

Philostorgius, frater S. Theoduli M. Thessalonicæ 312 c

Photius, Patriarcha CP. 275 c

† Pinytus Ep. Gnoßiensis in Creta 743 b c

Pippinus, nepos Pippini Herstallii ex Drogone 844 a

Pius II Papa 15 sec. 525 c

† Pius V Papa 899 b c

Placentia, filia Ludovici R. Germaniæ 590 c

† Placidi M. Reliquiæ Antverpiæ 73 c antea Vlysipone 898 d

† Potentini M. Relinquiæ Steinfeldiæ 717 a

Plotinus, pater S. Iosephi Hymnographi 169 f

Priscæ V. M. Reliquiæ Antverpiæ 72 e

Priscus, Ep. Lugdunen. 6 sec. 97 e f

Probus, Præfectus Illyrici sub Diocletiano 247 f

† Procopius, Ep. Tauromenii 237 c

Projectus, Coëpisco S. Cælestini 545 d f

Prudentius Ep. Tricaßinus, an Sanctus? 531 d e

Publius, Ep. Atheniensis 743 a

Puer a Iudæis crucifixus in Hispania 3 c

Pyrrhus Carocciolus, Ep. Consentinus 15 sec. 110 a 139 c

Q

† Qvadratus, Ep. Atheniensis 743 a

R

† Rabanus, Ab. Fuld. excipit corpus S. Venantii 7 c

Radbodus, Ep. Noviom. & Tornac. 11 sec. 842 a

Radulphus, Ep. Bethlemi 12 sec. 771 d

Radulphus de Nevile, Ep. Cicestriæ 13 sec. 288 c 290 c

Radulphus ord. Prædic. Scriptor Vitæ S. Richardi Ep. Cicestriæ, ejus Confessarius 227 f 282 e

Ragimbertus Ab. scripsit Vitam S. Walarici Ab. 14 c

Raginerius III Com. Hannoniæ 830 b

Rainerus Ab. Crispini 12 sec. 675 c d e f

Rapertus monach. Sangallen. 9 sec. 581 d f 585 d e, 588 f 589 a

Raphaël Cordona Ord. Præd. comes S. Vincentii Ferrerii 495 f

Raso Bonus-amicus scriptor Vitæ B. Hermanni Iosephi 683 c

Raymundus, Ord. S. Franc. zelator paupertatis 51 e

Raymundus Gaufridi, Gener. Minorum 51 f

Raynaldus, Princeps Antiochenus 12 sec. 784 f 785 a

Raynulfus, Comes Halifanus in Apulia 12 sec. 908 d

Recaredus, R. Gothorum Catholicus in Hispania 335

Reginaldus seu Renaldus, Ep. Tullen. 3 b

Reginbaldus Chorep. Mogunt. 9 sec. 8 f

Reinaldus, Advocatus mon. S. Walarici 29 c

† Remedius seu Remigius Archiep. Rotomag. 8 sec. 843 c

Restoldus, Ab. S. Walarici. 10 sec. 26 a

Richardus, Ep. Montis-Coruini in Apulia 12 sec. 433 c 434 d e

Richardus, Ab. Corbeiensis 11 sec. 414 f

Richardus I Rex Angliæ 15 e

Richardus, pater S. Richardi Ep. Cicestren. 279 a 286 a

† Richarii Ab. Centul. relatio 10 sec. 24, 25

Richerius, Ab. Casinensis 11 sec. 418 b

Rithberti recognitio Reliquiarum an. 1651 16 d

Robertus, Cardin S. Anastasia 16 sec. 122 e

Robertus Damiani, Archiep. Aquen. 15 sec. 817 a

Robertus, Ep. Lincolnien. 12 sec. 279 d

Robertus Ep. Leodiensis, dat formulam profeßionis & vivendi feminis in Monte Cornelii 440 d e f promovet festum Ven. Sacramenti 462 e f 466 c f 467 e f 468 a b

Robertus Archidiac. Ostrevandensis, scriptor Vitæ S. Ayberti 12 sec. 672 c 673 f

Robertus, R. Siciliæ & Com. Provinciæ 815 b c

Robertus, Comes Cornubiæ 13 sec. 281 a

Robertus, Comes Drocarum 14 sec. 28 f

Robertus Kilwarby, Provinc. Angliæ Ord. Prædicat. 283 f

† Rochi Reliquiæ Antverpiæ 73 c antea Vlysipone, 898 d

Rodericus R. Hispan. perdit regnum 353 f

Rodulfus Ab. Cisterc. Neti in Sicilia 13 sec, 49 b

† Romanus de Blavia Canonicus 413 e

Rotrodus, Ep. Catalaunensis 12 sec. 409 f

Rubertus, Princeps Capuanus, 12 sec. 908 d

Rudolphus, Ep. Aletrinus 12 sec. 908 c

Rumoldus, Ep. Constant. in Suevia 11 sec. 670 e

S

Sabina & Christina, sarores MM. abulæ 359 f

† Sacerdos, Ep. Lugdunen. 95 a 96 c

† Sagaris Ep. M. Laodiceæ 11 d

Saladini eremitæ corpus Asculo Lauretum translatum 13 sec. 319 d e

Salomon Ep. Roschildensis 12 sec. 630 b

Salomon Clericus, dein Abbas, post Ep. Constantien. 585 586 a

Salvus Casseta, Generalis Ord. Prædic. 526 b

Sampson, Archiep. Remen. 12 sec 767 f

Sancia uxor Ferdinandi Magni R. Castellæ 11 sec. 354 c d 357 b

Sancius Castellæ R. 11 sec. 257 a

Sanctius de Castello, Ep. Salmantic. 15 sec. 795 f

Sapientia, Priorissa Montis-Cornelii 445 f

Sapor, R Persarum 821 f 824 c e 825 b

Saraceni occupant Hispaniam 353 f a Pelagio R. vincuntur 354 a item a Carolo Magno, Adefonso Magno & Ferdinando Magno 354 b c

Saracenorum irruptio in Italiam 9 sec. 35 b

Saxo, Præpositus Roschild. scriptor 12 sec. 630 e 632

Scamandrus, a Siculis pro Deo habitus 237 e

† Scholasticæ V. Reliquiæ Antverpiæ 73 a antea Vlysipone, 898 d

Sebastianus de Rosmedec, Ep. Veneten. 17 sec. 526 f 529 c

Sebastianus Sommarius, Provincialis Minimorum 222 d

Sebrandus, Ep. Lemovicen. 12 sec. 853 d e

† Seleucus, Ep. Amasenus 553 c d

† Serapion, Ep. Antiochenus 790 b

Sergii & Bacchi templum CP. 271 f

Sergius, pater S. Platonis 366 e

Sergius Consul Neapol. 9 sec. 33 c

† Servatii ad ecclesiam peregrinatio 462 d

Severianus pater S. Isidori 331 d

Severinus Binius Rector Vniversitatis Colonien. 720 d

† Sevoldi recognitio Reliquiarum an. 1651 16 c

† Sexburga Regina Angliæ Abb. 741 a

Sichardus Princ. Benevent. 9 sec. 33 a34a

Sichenolphus Princ. Salernit. 9 sec. 34 a

Sico Princ. Benevent. 9 sec. 33 a

† Sidonius Apollinaris, Ep. Aruern. 748 c e f

Sigerus, Ab Gandavi 874 c 878 d e 891 d

Sigefridus, Ab. Shafhusien. 11 sec. 670 e

Sigenius Scotus Presb. 655 f

Sigismundus Imp. agit de schismate tollendo 491 d 492 e

Sigismundus Pindarus Secretarius 16 sec. 147 d e

Sigobardus Comes in territorio Ambian. 7 sec. 19 b

Sisinnius, Comes Thessalonicæ sub Diocletiano 249 250

† Simeonis monast. de Antiochia 874 e 875 e

† Simeon Conf. Mitylenæ 8 sec. 668 c

† Simonis & Iudæ Reliquiæ in Silva-majore 421 b

† Simon Stock, Generalis Carmelitarum 784 b

Simon de Zanachis, Carthus. scriptor Vitæ B. Vrsulinæ 723 f

Simon de Teringe excipit S. Richardum Ep. Cicestr. 289 f 302 a b

† Simperti Ep. Translatio 3 f

Sixtus IV Papa mittit S. Franciscum de Paula in Franciam 114 d 120 e dedit Mare magnum 792 d

Soffredus Cardin. electus Patriar. Hierosol. 772 a 773 b e

† Sophronius, Patriarcha Hierosol. 67 c 69 d 70 a

Sophronius, Scriptor Græcus 5 sec. 74 f

† Soter Papa 743 d

† Sperati Ducis Scillitanorum Reliquiæ Legione 369 a

† Spiridion Ep. Cypri 790 b

† Stephani militia, Florentiæ instituta 899 b

† Stephanus Iunior M. 8 sec. 261 b f

Stephanus Ep. Parisien. 12 sec. 627 c

Stephanus Poncher Ep. Parisien. 16 sec. 120 c 147 c

Stephanus Ep. Tornaci, componit Officium de S. Geraldo Ab. Silvæ majoris 410

† Stephanus, Fundator Ord Grandimonten. 852 f

Stephanus Canon. S. Martini Leodii 13 sec. 464 c d e

Stephanus Charton, Præbendatus Turon. 16 sec. 148 a

Stephanus Burgensis socius S. Brunonis 40 b

Stephanus Diensis socius S. Brunonis 40 b

Sulpitius, Patriar Hierosol. 12 sec. 771 e 772 a

† Sycarii Congregatio de Brantolmia 414 a

Symeon Thessalonicen. scriptor Græcus 796 c

† Symphorianus 750 b ejus ecclesia Namurti 470 c

Synesia, mater S. Eutychii Patriarchæ CP. 551 a

T

Tarasius Patriarcha CP. 256 c 370 b e 371 f 373 a b

Tertullus, Præses Leontinus sub Decio, 819 d e

Tezzo, ex milite monachus Silvæ-majoris 11 sec. 420 c

† Thalalæus M. Edessæ 554 d

† Theclæ V. M. pars cranii Antverpiæ 73 c antea Vlysipone 899 c

Theobaldus, Ep. Parisien. 12 sec. 767 f

Theobaldus, Ep. Silvanect 12 sec. 767 f

Theobaldus, Ep. Sueßione 11 sec. 420 f

† Thobaldus eremita 674 f 676 c

Theoclia, mater S. Calliopii M. 660 f 661 f 662 a

Theoctista, soror S. Platonis, mater S. Theodori Studitæ 367 e

Theoctistus, Hegumenus Symbolorum 367 d 368 a f

Theodebertus R. Fr. Austras. 7 sec. 18 d

Theodinus Ab. S. VValarici. 11 sec. 16 f 26 f

† Theodoræ M. ecclesia Mitylenæ 668 f

† Theodora Augusta CP. 9 sec. 267 c

Theodoretus laudat S. Amantium, æstimatur a S. Leone Papa 93 a b c

Theodoricus Rex Franc. 7 sec. 18 d

Theodoricus de Avesnis 12 sec. 842 b c d e

Theodoricus de Lureka Cisterc. 3 a

† Theodori M. ecclesia 260 f

Theodorus, Patriarcha Hierosol. 7 sec. 69 e

Theodorus, Ep. Ancyranns scriptor 531 c d

† Theodorus Studita, scriptor 237 f scribit vitam S. Platonis avunculi364 f oppugnat Leonem Armenum 263 b

Theodorus, Presb. Antiochenus scriptor 531 d

Theodosius Imp. promovet fidem 21 f

Theodosius Iunior Imp. 826 d

† Theodote M. cum 3 filiis 245 c 247 f

Theodote adultera cum Constantino Imp. 372

Theodotus Spatharius, intrusus Patriarcha CP. 263 c

Theophilus, Ep. Thessalonicæ 8 sec. 273

Theophanes Cerameus Ep. Tauromenii scriptor 237 c

Theophilus, Ep. Ephesi 9 sec. 265 f

Theophilus Imp. iconomachus 9 sec. 266 f 267 c

† Theophilus Vicedominus 689 b

Theophilus Raynaudus S. I. Scriptor Vitæ S. Mariæ Ægyptiacæ 17 sec. 75 c ejusdem seusus de libro sub nomine Ioannis Ep. Hierosol. supposito 781 b c

† Theophylactus, Ep. Nicomediæ 9 sec. 262 f

Theosterictus, disc. & scriptor Vitæ S. Nicetæ 253 c

Thiento Ab. Wesseprunen. ab Hungaris occisus 13 b a

† Thomæ Cantuarien. Reliquiæ Legione 359 d

Thomas, Archiep. Lunden. in Dania 13 sec. 621 b

† Thomas Aquinas ordinat Officium Ven. Sacramenti 905

† Thomas a S. Victore M. 37 d

Tiberius Ep. Neapol. 9 sec. 32 e 34 d

Tristanus de Aura, Ep. Conseranen. 15 sec. 817 a

† Titus discip. S. Pauli 56 b

Trithemii fabulæ de antiquis Francis 801 d

Turtura, mater S. Isidori 331 d

Tutilo, monach. Sangallens. 9 sec. 581 d f 585 d e 589 590 a Beatus habetur 591 a

V

Valens Imp. persequitur Catholicos 665 c d e f 667 e

Vbaldus, Archiep. Pisanus 12 sec. 771 b

Vbertus, an Archiep. Sipontinus 11 sec. 418 b

Vdalricus, Ab. Sangallen. 13 sec. 587 e

† Venerius, Ab. in Palmaria insula 867

Vgutio, Ep. Vercellen. 12 sec. 771 d

Vigilius Papa in Concilio V 556 b 557 f

† Vigilius, Ep. Autißiodori 865 c

† Vincentius, Sabina & Christeta MM. Abulæ 358 d corpus Legione 902 e f

† Vincentius Comes, maritus S. Waldetrudis 838

Vincentius Caraffa, Comes Groteriæ 190 a

Vincentius Littara scriptor 578 e

Vincentius Torres, scriptor Vitæ B. Guillelmi Cuffitellæ 378 d

Violante, uxor Ioannis R. Aragoniæ 498 c

Vitalis, Ep. Sulcitanus in Sardinia 4 sec. 11 a

† Vitoni Vita ab Olberto scripta 830 b

Vlricus VIII Ab. Sangallen. 15 sec. 602 e

† Vranius, Ep. Iberorum 553 c d e

Vrbanus II Papa Beneventi degit 675 d 676 c

Vrbanus III Papa benefacit Eccl. Vercellen. 770 a

Vrbanus IV Sanctis adscribit Richardum Ep. Cicestriæ 277 b 314, 315 dat Bullam de instituta solennitate Ven. Sacramenti Corporis. Christi 437 c 477 d e

Vrbanus, Ab. S. Petri in Montibus Hispanus 532 b c

Vrbanus Eupsephius, Quæstor Thessalonicæ 4 sec. 313 f

Vrbanus, Præses Cæsareæ in Palæstina sub Maximiano 60 c 61 b e

Vrbicius Magister militum in Oriente 554 a

Vrraca, Filia Ferdinandi Magni R. Castellæ 257 b

† Vrsula & sociæ Virgines honorantur a B. Hermanno Iosepho 697 e f 698 eædem dicuntur 12 millia 462 b 470 f revelationes de iis an scriptæ a B. Hermanno Iosepho 683 e f

† Vulganii recognitio Reliquiarum an. 1651 16 c

W

† Walaricus Erem. in Aquitania 7 sec. 14 a

Walbertus, pater S. Waldetrudis 838 b

VValdemarus, R. Daniæ 12 sec. 630 b 632 b

VValdolenus mon. Luxov. 19 a an Ab. Bezuensis? 7 sec 20 b

VValterus de Constantiis, Archiep. Rotomagi 12 sec. 409 f

VValterus, Ep. Norwicensis 13 sec. 285 a

VValterus, Ep. VVigorniensis 13 sec. 283 e f

VValterus, ex milite monachus Silvæ-majoris 11 sec. 420 c

VVammirus Ep. Trec. 7 sec. 13 a c

VValterius Cluniacensis 655 e

VVazo seu VValo, Ab. S. VValarici 11 sec. 28 e

VVido, ex milite monachus Silvæ-majoris 11 sec. 420 c

VVilhelmus Alvernas, Ep. Parisiis 12 sec. 284

VVillelmus, Ep. Anteradensis 13 sec. 794 b c

VVillelmus, Ab. Pontisaren. 12 sec. 767 f

VVillelmus, Capellanus S. Richardi Ep. Cicestr. 282 a 314 e

VVilhelmus Vressenich, scriptor Vitæ B. Hermanni Iosephi carmine 683 c

† VVillebaldi hodœporicon 782 f

VVillibrandus ab Oldenborgh scribit de Terræ-sancta 783 b

† VVinibaldus Ep. Heidenheimensis 573 b

VVitiza R. Hispan. initio 8 sec. 353 e

Y

Yso monachus S. Galli 9 sec. 532 bMagister B. Notkeri Sangallen. 579 f 581 d f

† Yvonis Reliq. Vlysipone, nunc Antverpiæ 898 d

Z

Zacharias, Præfectus ædium Regalium CP. 264 e 265 c d

† Zoilus, Presb. Aquileiæ 3 sec. 248 b

Zosimas, mon. iconomachus 9 sec. 262 e

INDEX TOPOGRAPHICVS IN VITAS SANCTORVM TOMII APRILIS

A

Ægina insula. patria S. Theodoræ viduæ 406

Ægyptus SS. Victor & Stephanus MM. 10 a d

Africa SS. Amphianus, Victor & alii XIV MM. 66. Martyres sub Geiserico in Paschate 400 SS. Epiphanius Ep. Donatus, Rufinus Modestus & alii XI Mart. 658 SS. Terentius, Africanus & alii V, item XXXIII aut XXXVI 860. item XXVII 864

Agrotteria Comitatus Calabriæ 190 d

Albona in Delphinatu Guigo Comes 12 sec. 42 d

Aldenarda urbs Flandriæ. Reliquiæ S. Macarii 895 c

Aletrium urbs Latii Corpus S. Sixti I Papæ 534 c d e 906, 907, 908

Alexandria S. Polycarpus & socii MM. 56

Alexandria SS. Didymus Presb. Quintus, Pancratus & Successus MM. 398 S. Peleusius Presb. M. 659 S. Ædesius M. 746

Alifium urbs Apuliæ. Digitus S. Sixtus I Papæ 534 d f 907 b e 908 d

Altilia opp. Calabriæ 173 d 175 d

Amalphitani contra Saracenos 9 sec. 35 c

Amantea terra Calabriæ 191 d

Amasea metropolis Helenoponti 553 f Exul S. Eutychius 558 f 559 f 564 f

Ambiani urbs Picard. Sigobardus Comes 7 sec. 18 f

Amida urbs Mesopotamiæ. S. Acacius Ep. 826

Anicium in Arvernia 44 a c

Antaradus urbs Palæstinæ ecclesia S. Mariæ 783 c

Antiochia SS. Timotheus, Diogenes, Macaria, Maxima, Eleusus Pr. Mart 658 S. Aphraates anachoreta 664 f Prochorus M. ex 7 Diaconis 818 a

Antiochia Pisidiæ. an S. Macarius Archiep. 875 b c

Antverpia Reliquiæ S. Mariæ Ægyptiacæ 72 e f & aliorum Sanctorum ex Lusitania aslatæ 73 Reliquiæ B. Hermanni Iosephi 721 f 722

Aphusia ins. an Daphnusia? 31 d

Apulia Iakelina V. soror Comitis 3 b

Aquileja Domicilium & cuptivitas SS. Agapes, Chioniæ & Irenes sororum VV. MM. 248

Araxa urbs Lyciæ Episcopalis 59 b

Arelatensis diœc. SS. Maria Iacobi & Salome 814 e

Arimino Fuldam fertur corpus S. Venantii 7 f

Armenia stricte & late sumpta 875, 878 e f 886 a SS. Parthenus, Quintianus, Victor, Secundus Martyres 9 a d

Armaca urbs Hiberniæ. S. Celsus Archiep. 619

Arvernia, patria S. Walarici 17 c

Arundelia Comitatus in Anglia 278 a

Ascalon urbs Palæstinæ Martyres duo 539

Aspra monast. Hannoniæ. Corpora SS. Hugonis Archiep. Rotomagen. & Aichadri Ab. Gemmetic. 846

Atinum urbs Ital. S. Prudentius Ep. M. 12

Avenio urbs Galliæ templum S. Mariæ Ægyptiacæ 75 f Magister Sacri Palatii S. Vincentius Ferrerius 491 a

Augustopolis urbs Ep. Phrygiæ. S. Eutychius Patriarcha CP. educatus 551 c d

Aulinas aliis Salinas monast. S. Eliæ in Calabria. S. Philaretus mon. 605 c 609 b 610 c

Aurelianis studet Theologiæ Richardus Ep. Cicest. 270 e 287 f

Aurelium in agro Lemovic. S. Gaucherius Canonicus Regul. 850

Austa le bourg d' Aust in Picardia 21 a

Antissiodorum S. Palladius Ep. 864

Autumo monast. Arverniæ 17 d

Auva fl. Picardiæ 21 a

B

Barcino urbs Hispaniȩ SS. Victor & Aëtius Epp. MM. 321 studia S. Vincentii Ferrerii 487 a b

Belgentia opp. Galliæ 164 e

Bellopodium monasterium Catalaniæ. B. Ioannes de Organia Ord. Præmonstr. 802

Beneventum Principes 9 sec. Sico, Sichardus 33

Bertolcurtium monasterium constructum 756 c d e

Berytus urbs Phœniciæ. S. Apphianus studet 59 a 80 a

Bethlehem Albertus Ep. 12 sec. 771

Bizabdem urbs Persidis, SS. Besa Ep. Mariabus Presb. Abdiesus & alii CCLXX Mart. 821

Blachernæ ecclesia CP. 566 c

Bobium urbs Ital. B. Albertus electus Ep. post Patriarcha Hierosol. 769 c

Bonavallis Ord. Cisterc. in Delphin. 46 Abbates Ioannes 11 sec. Bernardus, S. Hugo 12 sec.

Bononia Corpus S. Theodosiæ V. M. 63 a S. Hilarii M. 820 f studet Iuri S. Richardus Ep. Cicestr. 279 c

Britannia infecta & liberata Pelagianismo 543 e f

Burgum urbs Hispaniæ S. Casilda V. 847

C

Cæsarea urbs Bithyniæ patria S. Nicetæ Hegumeni 255 b 256 b

Cæsarea urbs Cappadociæ S. Eupsychius M. 822

Cæsarea urbs Palæstinæ S. Apphianus M. 59 S. Theodosiæ V. M. 61

Calabria Magna pars corporis S. Mariæ Ægyptiacæ 71 d S. Philaretus M. mon. Ord. S. Basilii 753

Caldis le pays des Caux 21 e

Calesium Ab. in Delphinatu 43 e

Camberium urbs Sabaudiæ, templū S. Mariæ Ægypt. 75 f

Cantia Comitatus 281 a 295 f

Cantuariæ Cancellarius S. Richardus Ep. Cicestr. 279 d f

Caritatis monasteria 2 Ord. Cisterc. 627 c

Carmelus mons habitatus a Bertholdo, Brocardo & eremitis paucis 777 778 & seqq.

Carthagena urbs Hispaniæ patria S. Isidori Ep. Hispalensis & fratrum 327 b 331 d

Carthago S. Marcellinus Tribunus & Notarius 539 Ibid. aut in Africa SS. Timorius, Ianuarius & alii IV 745

Castellio duplex in Calabria 185 c 186 b

Castilio oppida 2 Italiæ 648 e 649 a

Catanzarum urbs Episc. Calabriæ 188 c

Cathenesia prov. Scotiæ Ep. S. Gilbertus 49 b

Casalis S. Blasii opp. Calabriæ 183 f 185 b

Castrum S. Angeli Principatus Calabriæ 191 e

Castrum-Gualterii in diœc. Parmensi, patria B. Alberti Patriarchæ Hierosol. 769 b

Castrum S. Luciti in Calabria 140 f

Castrum-novum opp. Franciæ, patria S. Hugonis Ep. Gratianop. 38 d

Chaldæa, S. Ezechiel Propheta 857

Chersona, S. Georgius Ep. Milytelen. exul obit 669 b

Choraducim monasterium Constantinopoli 558 d

Cicestria urbs Angliæ S. Richardus Ep. 277

Civitas-vetula seu vecchia 153 b

Clarus-mons urbs Arverniæ S. Vrbicus Ep. 251

Clochera urbs Hiberniæ S. Tigernacus Ep. 901 f 903 c

Cluana Abbatia Hiberniæ S. Tigernanus Ep. fundator 901 c

Colonia, templum S. Mariæ Ægyptiacæ 75 f Patria B. Hermanni Iosephi 687 Corpus diu asservatum. 685 e f

Complutum urbs Hispaniæ. Corpus S. Hilarii M. 820 e

Compostellam peregrinatur B. Eberhardus 11 sec. 671 c

Comum urbs Insubriæ S. Abundius Ep. 5 sec. 90 S. Amantius Ep. 747

Consentia urbs Calabriæ 122 d 188 e

Constantia urbs Sueviæ. Concilium habitum 492 f

Constantinopolis S. Iosephus Hymnographus 266 S. Eutychius Patriarcha 548 SS. Terentii M. Africani Reliquiæ 850 a Reliquiæ S. Theodosiæ V. M. 62 c 63 c

Corbeia S. Geraldus monachus 411 f 414 d e f 415 423 f 424 425 c

Corinthus S. Dionysius Ep. 742

Cornubia Comitatus in Anglia 281 a 295 f S. Guierus 377

Cremona Reliquiæ S. Mariæ Ægyptiacæ 72 c d & S. Zosimæ Presb. 72 d

Crispinium monast. Hannoniæ S. Aybertus 672

Crotonium opp. Calabriæ 214 b

Curilianum opp. Calabriæ 180 d 202 b

D

Dacia S. Gajanus M. 863

Daphnusia ins. Ponti 31 d

Dalmatia S. Hermes Ep. M. 741

Dervense monasterium Galliæ. Reliquiæ S. Theodosiæ V. M. 62 e

Dovera portus Angliæ 281 e f

Doryla vel Dorylæum urbs Phrygiæ 93 a e

Duacum B. Christianus 723.

E

Edessa S. Aphraates vixit anachoretæ 664 e

Einham monasterium Flandriæ 877 f

Emerita urbs Lusitaniæ, clade Saracenica clara 330 b c

Ephesus Concilium Oeeumenicum habitum 545 546

Eschil insula Daniæ 630 c f

Espain pagus prope Tornacum 673 b c patria S. Ayberti 674 c

Excubiarum eremus in Delphinatu 43 e

F

Ferentinum urbs Latii S. Redemptus Ep. 752

Forum-novum opp. in Apennino 116 d

Foffa opp. Belgii B. Iuliana mortua 473 c e f 474

Forestum in Delphinatu 42 d

Fructuariense monast. ad Padum 872 f

Fulcheria opp. Faucourt ad Somonam 29 a 30 d

Fulda Abbatia corpus S. Venantii M. 7 e

Fussala urbs Ep. Africæ 543 c

G

Gandavum S. Macarius Archiep. Antiochenus 873

Garganus mons Italiæ 416 e

Gavellum monasterium Italiæ S. Beda junior 866 a b 874 c

Genua B. Martinus solitarius 805 Corpus S. Bedæ junioris 866 a 874

Gisalba opp. Italiæ. SS. Amandus Comes, Lucius, Leontius, Lucianus 547

Gorgilianæ Thermæ Cathagine 540 f

Granata S. Ctesiphon Ep. 4 a

Gratianopolis Epp. S. Hugo 36. Hugo 2. 38 b

H

Hamelenburg vicus Germaniæ 8 d

Hasereth vicus Germaniæ 8 d

Hasnonium monast. Hannoniæ 675 f 676 d

Heraclea SS. Victor, Chionia, Agape, Hereneus, Castus MM. 9 b e

Hieracium opp. Calabriæ 125 c

Hierosolyma S. Holda Prophetissa 856 S. Maria Cleophæ & Salome 812 a sacellum S. Mariæ Ægyptiacæ 75 e

Hildesheim urbs Episc. 636 a d

Hirschaugia monast. Sueviæ 670 e 672 d

Hispalis S. Isidorus Ep. 327 b

Holzkircha vicus Germaniæ 8 b

Hydruntum anno 1480 a Turcis captum 139 b

Hyrcania S. Asyncritus Ep. M. 741

I

Iboria urbs Ep. sub Amaseno Archiep. 533 e 554 b

Ilerda urbs Hispaniæ, studia S. Vincentii Ferrerii 482 b

Insula urbs Flan. Brachium S Macarii 874 e

Jordanis fluv. S. Maria Ægyptiaca 67 70 e

Isera fluv. Galliæ 19 f 38 d

L

Lætiense seu Lesciense monast. Hannoniæ fundatum 842 b f

Lalandia insula Daniæ 643 d

Larna in diœc. Gandensi. Ecclesia & Reliquiæ S. Macarii Archiep. 893 c d e f 894

Laodicea Ep. S. Sagaris 11 d

Laudunum S. Geraldus Ab. S. Vincentii 411 d 419 a 425 d

Lazichi urbs Ep. sub Amaseno Archiepiscopatu 552 d 553 b f

Legio urbs Hispaniæ. Corpus S. Isidori Ep. Hispal. 327 b 353

Lemovicensis ager S. Gaucherius Canon Regul. 650

Leodium B. Iuliana V. Priorissa Montis-Cornelii 439

Leontini urbs Siciliæ Iudæi conversi Mart. 819

Lesbus ins. Quinque puellæ Martyres 399

Leuconaus monasterium S. Walarici in Picardia: ejus Abbates 14 a

Licosa opp. in regno Neapol. 35 c

Lismoria urbs Hiberniæ S. Celsus Archiep. Armacanus sepultus 620

Litolfesbach vicus Germaniæ 8 e

Liuncelum Ord. Cisterc. in Gallia 47 b

Lotharingia inferior 438 e

Lugdunum S. Nicetius Ep. 65. Ejus ibi ecclesia & Reliquiæ 95 b

Lybie superior SS. Coprica, Victor, Donatus Mart. 659

M

Malæus mons Peloponensis. S. Georgius solitarius 326

Malaga Patronus S. Franciscus de Paula 225 f

Malbodium op. Hannoniæ 884 f

Malleium op. ad Ligerim 752 d

Mangana, ædes regiæ CP. 264 e

Mantuæ. an corpus S. Cælestini Papæ? 547 c d

Massyla regio Africæ, Martyres Massylitani 821

Masalæon castrum Orientis 264 a

Marathon S. Phlegon Ep. M. 741

Mayda opp. Calabriæ 291 b 202 a 214 a

Mazeriæ Ord. Cisterc. diœc. Cabill. 46 b c

Mechlinia. 884 e

Maurienna Ep. Arialdus 38 a

Medicium monast. Bithyniæ. S. Nicetas Hegumenus 253 c

Melnacum vicus Normanniæ 26 d

Meuthleuse oppidum Gall. 851 b 852 b

Mesopotomia S. Claudianus Persa 400

Miletum op. Calabriæ 186 b

Misenacium castel. R. Neapol. 35 c

Miserenum in Delphin. Canon. Reg. 43 e

Mitylena urbs in Lesbo insula. S. Georgius Ep. 668

Monachium. Reliquiæ S. Mariæ Ægyptiacæ 898 a

Monasteriolum castrum corpus S. Walarici 24 b

Mons-altus opp. Calabriæ 191 a

Mons-Bardonis seu S. Bernardi, & Bernardodonis 418 a

Mons-Cornelii Leodii B. Iuliana Priorissa 437 an Ordinis Cisterciensis? 439 a b c an Præmonstratensis? 439 e f 440 441 Regula S. Augustini ibi observata 438 c d e 439 c d

Mons-Coruinus urbs Apuliæ S. Albertus Ep. 433 alii Epp. 434 c

Mons-Gaudii, Monjovetto opp. in Alpibus 418 b

Mons-Hannoniæ. S. Waldetrudis 829 Reliquiæ S. Macarii Archiep. 894

Mons-Jovis in Alpibus 418 a

Mons-Roberti Ord. Cisterc. prope Leodium 469 d

Mortaria Canon. Regul. B. Albertus post Patriarcha Hierosol. 769 c e

Moscovia. cultus S. Mariæ Ægyptiacæ 76 b

Mylassum opp. Calabriæ 201 e

Myrsinon mons Peloponnesi. S. Illyrius Thaumaturgus 253

Mysia regio Ponti S. Agathemerus M. 244

N

Namurcum. B. Iuliana residet 469 f 470 a b

Neapolis Epp. S. Ioannes IV 9 sec. 31. Bernardus 13 sec. ibid. Tiberius Ep. 9 sec. 33 Bonus Leo, Andreas, Contardus, Sergius Duces 9 sec. ibid Cæsarius Dux 9 sec. 35 d Caput S. Mariæ Ægyptiacæ 71 e f 72 a b Patronus S. Franciscus de Paula 225 c

Nellenburgum in Suevia. B. Eberhardus Comes 669

Neo-castrum opp. Calabriæ 173 c 180 e

Netum opp. Siciliæ patria B. Nicolai de Arcu Ord. Cisterc. 49 a item, B. Guillelmi Cuffitella 382 b

Nicomedia S. Donatus M. 251 SS. Claudianus Plautus, Hirenæus MM. 398 SS. Firmus, Herenæus Presb. & alii XIV MM. 536. SS. Cyriacus & socii Mart. 659 Prochorus Ep. ex 7 Diaconis 818 a

Nogentum prope Sequanam patria S. VVinebaudi 573 c

Nuceria Patronus S. Franciscus de Paula 225 d

O

Olympus mons palæstra monachorum 367 d f

Orcades an S. Berthamus Ep. 605

Orbana op. in diœc. Turonen. 752 d

Ormes opp. Indiæ, Ormusia. 53 a

Osteruandum, ditio Hannoniæ 672 f

Oxoniæ studet, dein Cancellarius, S. Richardus 279 b c d

P

Paderborna urbs Westphaliæ. S. Paternus reclusus 896

Padua, patria B. Iacobi M. 51

Pagus urbs Lyciæ. patria S. Apphiani M. 59 a 60 a

Palantia burgum Italiæ. B. Catharina Palantina 644 e f

Panormus patria S. Philareti M. mon. Ord. S. Basilii 753

Parisii Burchardus Com. 10 sec. 25 d studet S. Richardus Ep. Cicestr. 279 b Corpus S. Dionysii Ep. Corinthi 744

Paula opp. Calabriæ patria S. Francisci de Paula 106 f initium conventus 108 laborat pro Canonizat 100 e

Parma B. Vrsulina Virgo 723

Partiniacum op. Gastiniæ 118 b

Patara, urbs Lyciæ maritimæ 59

Paternum op. Calabriæ 122 d 141 175 e 200 c

Patræ-novæ S. Herodion Ep. M. 741

Pelecetes mon. Hegum. S. Macarius Conf. 30

Penbrochia Comitatus in Anglia 278 b

Perge urbs Pamphiliæ patria S. Calliopii M. 660 f

Persis. SS. Desa Ep. Mariabus Presb. Aldiesus & alii 270 Martyres 821. S. Badimus 824

Polumbum op. Indiæ 53 a an Columbum in Zeylan 55 f

Pompeiolis urbs Ciliciæ S. Calliopius M. 659

Pontisara S. Galterius Ab. S. Martini 753

Portus-Veneris in ora Genuensi 183 e

Pragæ Reliquiæ S. Venantii Ep. M. 899 c S. Abundii Ep. M. 899 f

Preconnesus insula Propontidis 264 d

Principis insula Propontidis 558 f 559 d

Proillium in diœc. Turonen. 752 a

R

Regina opp. Calabriæ 166 167 c

Resbacum monast. S. Galterius monachus 754 e 758 b

Retinna prope Leodium, patria B. Iulianæ 438 a 444 f

Ringstadium sepultura Regum Daniæ 630 e 632 d

Riontium vicus Galliæ ad Garumnam 411 a

Roma S. Cælestinus I Papa 543 S. Sixtus seu Xystus I Papa M. 533 S. Theodora M. 5. Corpus S. Venantii Ep. M. 6 S. Musæ V. 94. Reliquiæ S. Mariæ Ægyptiacæ 71 a d & S. Zosimæ 72 d templum illius 75. an paßi Demetrius, Concessus, Hilarius & socii 820 c

Roschilda urbs Daniæ. S. VVilhelmus Ab. Ord. Canon. Regular. 620

Rossana, Rossina urbs Calabriæ 122 a

Rotnacum op. Flandriæ. Corpus S. Cælestini M. 547 d

Rotomagum. S. Hugo Archiep. 843

S

Sacudionis monasterium prope CP. S. Plato Hegumenus 370 372 a

Sala fluv. Saxoniæ 8 d

Salesina, Salsinna Abbatia ad Sabim 451 e 470 471 473 a

Salva-terra in Hispania 63 a b

Sandon opp. Indiæ alias Zaiton 55 f

Sangallense monasterium in Helvetia. B. Notkerus Balbulus 576

Sardeis urbs Asiæ Ep. Meliton. 11 c d

Sardinia ins. Meliton. Ep. 10 e f

Schaffhusia Helvetis adjecta. B. Eberhardus 669 f

Scotia. S. Berthamus Ep. 605

Selsea urbs Episc. in Anglia 277 a

Senæ patria B. Petri M. 51

Senopolis urbs Calabriæ 605 e 609 b c

Sextum opp. ad lacum Verbanum 649 a

Siciliæ laus 606 f 607 608 b Patria S. Iosephi Hymnographi 269 f S. Honorius M. 398

Silva-Major monast. Galliæ. S. Geraldus Ab. Fundator 409 421 a Catalogus Abbatum 432 433

Sinope ad Pontum Euxinum. SS. Rufinus Thaumarurgus, Aquilina & 200 milites Mart. 662

Sirmium urbs Illyrici SS. Rufina, Moderata, Romana, Secundus & alii 7 & forsan Florentinus, Geminianus & Saturus 336 Virgines V Mart. 819

Somona fluv. Picardiæ 14 a 19 d

Soretum opp. Calabriæ 167 170 e

Spezianum opp. Calabriæ 201 a 204 b

Stabiense Almarinum castrum prope Neapolim 114 b

Steinense monast. Sueviæ 671 a 672 d

Steinfeldia monast. Eyfliæ B. Hermannus Iosephus 682

Stylum opp. Calabriæ 170 f 172 f

Suessio S. Geraldus Ab. S. Medardi 411 d e

Sulci urbs Sardiniæ Meliton. Vitalis PP. 11 a b

Surregia Comitatus in Anglia 278 b

Swabenhein monast. diœc. Moguntinæ 670 c

Symbolorum monast. in Bithynia 256 d S. Plato Hegumenus 364 367 d f

T

Taberna opp. Calabriæ 183 e

Tanaha seu Thamna in India, ibi passus Thomas ex Ord. S. Francisci cum sociis 51 d 52 f

Taronius fluv. Picardiæ 27 a

Taurisium antiquis Ecbatana 54 d

Tauromenium ur. Siciliæ S. Pancratius Ep. M. 237 S. Attalus Ab. 253.

Terra-nova opp. Calabriæ 271 a

Theium in Phrygia patria S. Eutychii Patriarchæ CP. 550 e

Thessalonica SS. Ingeniana, Saturninus, Parthenius, Dionysius, Pantherus, Alexander MM. 9 c f

Thessalonica SS. Agape, Chionia & Irene VV. MM. 245 SS. Agathopus Diac. & Theodulus Lector MM. 321 S. Theodora vidua 401 patria S. Abundii E. Comensis 90 e ibi fit monachus S. Iosephus Hymnographus 270 b c

Thracia S. Gaianus M. 863

Tiletum opp. Flandriæ 895 a

Tolentinum patria B. Thomæ M. 51

Toletum patria S. Casildæ V. 847 e

Tomi urbs Scythiæ Evagrius, Benignus, Christus Arestus, Synnidia, Rufus, Patricius Zosimus MM. 244

Tornacum Reliquiæ S. Mariæ Ægyptiacæ 71 b c & S. Ayberti 673 b

Trecæ urbs Galiiæ S. Leuconius Ep. 12, 13 S. VVinebaudus Ab. 572

Truthmuntiga vicus Germaniæ 8 c

Turgovia 581 a patria B. Notkeri 579 e

Turonum Patronus S. Franciscus de Paula 225 e S. Perpetuus Ep. 748

Turturicium opp. Siciliæ. Patronus S. Pancratius Ep. 238 a

Tuscania vulgo Toscanella opp. Hetruriæ, Thesidius M. 10 a d

Tyrus patria S. Theodosiæ V. M. 61 b c d S. Vlpianus M. 250

V

Valentia Galliæ patria S. Hugonis Bonævall. 47 b

Valentia Hispaniæ patria S. Vincentii 484 d 498 f

Vallis-benedicta Ord. Cisterc. prope Leodium 469 d

Vallis B. Mariæ Ord. Cisterc. prope Hujum 469 d

Vallis umbrosa monast. exceptus hospes S. Aybertus 673 d e 675 d e

Varesium opp. Italiæ cum monte vicino ad locum Verbanum 643 c

Velocassinus ager in Gallia 753 b

Venetiæ. Cultus S. Theodosiæ V. M. 62 d e Reliquiæ Vlysiponem delate 899 c

Venetum urbs Armoricæ. S. Vincentius Ferrerius Ord. Prædicat. 478.

Verbanus lacus Italiæ 643 c

Vercellæ. B. Albertus Ep. post Patriar. Hierosol. 769 c f

Vergium in Hispania S. Ctesiphon. an Xaverium? 4 e

Verona S. Saturninus Ep. 663 alii 35 Episcopi Sancti 663 c B. Vrsulina exul moritur 724 725

Verula in Hernicis. Maria Iacobi & Salome 814

Urbs-vetus in Hetruria B. Clemens Generalis Eremitarum S. Augustini 804

Vienna urbs Galliæ S. Dodolinus Ep. 30

Villarium Ord. Cisterc. B. Iuliana sepulta 475 e

Villavicosa Lusitaniæ. Corpus S. Hilarii M. 820 f

Vinnaicum castrum, Vinay in Delphinatu 44 b

Viterbiam urbs Italiæ templum S. Mariæ Ægyptiacæ 75 f

Vitriacum in Campania Gallica S. Chlotarius 667

Ultrajectum altare S. Mariæ Ægyptiacæ 76 a

Ulysipona ad Sacellum Regium delatæ Reliquiæ ex Belgio 898 c ex Francia 898 d e, ex Hungaria 898 e f Florentia 898 f Venetiis 899 c

Umbriaticum duplex in Calabria 188 c

Vogonia opp. Italiæ 546 e 644 f

Vulturaria urbs Episc. Apuliæ 433 c

W

Walimagum in territorio Ambian. 19 b

Warennia Comitatus in Anglia 278 a b

Wike seu Wych patria S. Richardi Ep. 278 f 285 f

Wimacum pagus Picardiæ S. VValaricus Ab. 14 a Orlandus Vicecomes 25 a

Winsor, Windelesore palatium R. Angliæ 290 a e

X

Xiclis opp. Siciliæ. B. Guillelmus Cuffitella 378

Xilianum opp. Calabriæ 177 f 180 d

Z

Zela urbs Asiæ 563 b

INDEX ONOMASTICVS IN VITAS SANCTORVM TOMII APRILIS

A

Abbatiatus abbatia 803 c

Abdicta abdicatio 440 e

Absida, absis, 8 f diminutive Absidula fornix orbicularis supra altare. 6 e odæum 694 b

Acquietare debitum solvere 243 d

Adamas, magnes 19 f

Admiratus, admirans 173 c 168 f

Advisare, monere 161 a

Advocator, causidicus 731 e

Affidatio, locatio 50 e

Albicatus oculus, abbugine obsitus 138 a

Aldemannus, summus justitiæ Præfectus 311 e

Algorismus, arithmetica 702 f

Allex, illicium 680 d

Analabus, amictus genus 614 e

Altarista, sacerdos altari certo addictus 392 e

Alteritas, vicißitudo. 417 b

Ama, œnophorus 546 c

Ambassator, Ambasciator, legatus 150 c 181 a 732 b 907 b

Ambienter, solicite 100 e

Ambulare, tollutim gradi dicitur de equo 633 f

Anacteus, necessarius 865 b

Ancianus, senator 230 a 231 f

Anhela, halitus 402 d

Antependium, pallium altaris 716 e

Appendiciæ, fundo annexa 7 c

Appodiare sustentare 121 b

Aquamanilis, guttus 546 c

Aquila galeæ, contabulatio triremis 181 a

Arbasus, pannus grossus ex nigralana 121 a 122

Arbaseus, ex grosso panno 182 d

Archerius, balistarius 514 c

Argumenta, instrumenta 101 b

Aristæ, spinæ piscium 761 e

Arteticus, artriticus 182 b

Artilleria, machina bellica, apparatus machinarius 156 c 159 b

Assecurare, comitari 54 c

Assentare, consentire 844

Associare, comitari. 160 d 122 c

Astrum sinistrum, insortunium, disastro Ital. 166 d

Auca, anser 598 e

Augmentare, augere 29 b

Auriphrygium, pannus auro contextus 717 c

B

Bacilla, pelvis, malluvium 774 f

Baldechinum, umbella 904 b

Balia, territorium sub Balivo 126 a

Ballivus, prætor 297 f 281 c

Balneatus, madefactus 187 d

Banchum, transtrum nauticum 170 b

Bannalis leuca 438 a

Bara, fluctus, unda 766 c

Bartha, cymba 169 e

Barillus, vini vasculum 169 e 175 c

Bassa-curtis gall. Bassecourt 151 f

Bene visus, gratus, acceptus 173 b

Bidental, fulmen 27 e

Biplex, duplex 341 b

Bisaccia, pera 169 d

Biscotellus, parvum biscoctum 190 c

Boscus, silva 830 f

Bostar, bubule 889 e

Bota, ocrea 282 c 305 c

Brevis, breve, epistolium 413 d

Brodator, phrygio 158 c

Brodium, aposema, jusculum 127 a 145 e

Burgum, castrum, vicus. 29 c 54 a

Burger-magister, consul 600 a

Burgesia, jus civitatis 774 d

Burgensis, civis 149 e 281 b 296 f

Burleschus, satyricus 797 b

C

Cacabatus, denigratus 249 a

Cadi, Episcopus Saracenicus 53 a

Calceolarius, sutor 132 e

Calcineus, ex calce 174 f

Camera, contabulatio elegans 749 e

Cambota, pedum pastorale 591 f

Camisia, indusium 123 e 127 d 296 f 415 f

Campana, suggestum ligneum 132 a 734 a

Canalatus, sulcatus 332 a

Canella, cynnamomum 126 c

Canivatz, cannabina tela 151 e

Cantarium, pulpitum cantorum 582 f

Canthareda, centuria jugerum 619 d

Cantharum, candelabrum 546 c

Cantharus, genus ponderis 131 f

Cantones, lapides quadrati 187 f

Capella, caputium, pileus 22 a

Capelletta, sacellum 724 b

Capitulare, reprehendere in capitulo 589 a

Capsarium, scrinium 751 b

Capsus, gremium seu navis templi 748 f

Cassare, frangere 427 c 428 e

Caraxatio, scriptio 579 e

Caristia, caritas annonæ 292 d

Carlinus, moneta Neapolit. 183 c

Carpita, vestis variegata seu barrata 797 b

Cellerarius, œconomus 48 b

Centena, districtus. 845 c

Centonizare, compilare 583 d 830 b

Cercimita, herbæ genus 129 a

Cerina piscium 185 a

Certiorare, indicare 886 f

Certiorari certior fieri, intelligere 50 d 122 c 876 b

Certitudinaliter, certo 164 e

Cervix, cerebrum, Franc. cerveau 122 d

Cessatus, finitus 157 c

Chitrangulum, pomi genus 387 a

Choraliter, ex ritu chori 74 a

Chronicus, diuturnus 424 e

Cicindelus, lampas 98 d 101 b

Circare, obire, circuire, 591 a

Circaria, circuitus plurium monasteriorum ejusdem ordinis 685 f 802 f

Circator, circuitor monasterii 589 d

Circinare, circumire 88 e 429 f

Clicia, phthisis 183 a

Cohibentia, custodia 41 e

Colobium, genus thoracis 96 e

Colora, macula 647 d

Coloritus, coloratus 652 e

Colothis, hostia non consecrata 561 b

Columbinæ ficus 112 d

Comestabulus, Domus regiæ Præfectus 774 a

Comitiva, comitatus 152 e 150 f 160 e

Commatrina, commater 589 d

Compatriota, ejusdem patriæ 191 c 581 e

Conabbas, Corabbas, Vicarius Abbatis 585 b

Concordare, pacisci 169 f

Confabula, consabulatrix 838 f

Confemina, uxor 53 a

Confratria, convivium 481 a

Conticinium noctis silentium nocturnum 65 d

Corbestierus, pellio 187 e

Cordon, chorda 177 c

Coronarii, ministri justitiæ in Anglia 312 d

Corrositas, caries 738 a

Criticare, dicitur morbus certis diebus 126 c

Critum, septum 166 c

Crociæ, fulcra subaxillaria 386 c

Cuppa, scyphus 287 e

Curialis, officiosus, aulicus 279 b 891 a

Cursus, Officium canonicum 21 f

D

Damicella, puellæ titulus 158 e 150 a

Debriare, debriatio, implere, saturitas 352 c 330 f 331 a

Debriatus, repletus, satur 691 e 838 f 869 e

Deceptus, destitutus 101 a b

Decessus, desunctus 192 b

Defensare, defendere 18 c 28 f, 44 d

Deformosissimus, fœdißimus 503 d

Destina, fulcrum, columna, 353 a

Diaphonia, toni diversitas 582 b

Diatim, dietim, de die, per diem, quotidie 192 e 585 c 876 a

Disciplinare, flagellare 756 a

Dislocatus, loco motus 230 b

Ditatio opum, opulentia 24 b

Dolorosus, dolorificus 172 a

Donzenans, habitum religiosum postulans 725 c

Dorsiloquium, detractio 587 f

Doxologus, eloquens 252 b

Doxologium, Doxale, odæum 644 f 717 b

Drapus, pannus 647 b 653 d

E

Edilitas. caritas annonæ 293 c

Effluxum tempus præteritum 182 a

Emenda, teli genus 599 f

Emblasma, emplasma 751 c

Eminitas, eminentia 50 b

Equitatura, dignitas equestris 156 c

Equitaturæ, equi 40 d 713 e

Errolns, vagus 341 d

Eventum, factum 26 f

Eulogia, panis aut aliud quid benedictum 20 b e 97 a

Excapillatus, capillos sparsos habens 249 b

Exemplaritas, probitas 122 e

Exemplare, exprimere 582 f 588 f 595 d

Exiccare, arescere 19 f

Exoculare, conspectui subducere 727 f

Extales meatus, intestina 889 d

F

Facecitas, elegantia 757 f

Facietergium, sudarium 98 e

Famidicus, garrulus, 588 d

Famulamen, famulatus, obsequium 24 b

Ferratura, supellex ferrea 151 f

Festivare, festivum reddere 427 f

Fideimachia, pugna pro fide 91 a

Filidrissa, herba quercui adnascens 127 a

Filtrum, rudis pannus 756 a

Finantiæ, ærarium regium 151 b

Fiola, phiala 168 a

Firmare se, consistere 183 a

Flancus, pro iliis, alias latus. 169 c 170

Flasco, lagena 20 e

Flaschettinum, pava lagena 182 d

Focaria, concubina 281 b 296 e

Fontenarius, præfectus fontium 149 d

Foraria, metatio hospitiorum 211 b

Forisfactum, Fr. Forfait, crimen 29 b 679 e

Forma, reclinatorium chorale 639 f 695 d

Frigdora, cantus species 582 e

Frigoratio, febris 99 c

Frigoriticus, febricitans 98 b

Froccus, frocca, vestis monastica superior 27 e

Fundatum, panni pretiosi genus 6 e

G

Gariofolum, Cariophyllum 126 c

Garulare, garrire 97 e

Glebaticus, glebæ addictus servus 751 a

Grangia, prædium 704 d

Grossus, rudis, magnus 123 e 146 b 160 c 362 b

Grosse anhelare, difficulter respirare 48 b

Grossitas, asperitas 582 a

Guerra, bellum 43 b

Gubernium, regimen 192 f

Gulfus, sinus maris 170 a

Gyrovagatio, circuitio. 338 b

H

Heredium, hereditas 890 f

Hostellarius, caupo 148 f

Hostis, Fr. Ost, exercitus 34 d

I

Iarra, vas olei 807 e

Idololatrare, idola colere 53 a

Illibare, imbuere 594 b

Illicentiatus, non habens facultatem 445 e

Immaculatio, integritas 190 b

Immedullari, penitus capi 680 c

Imponere, inchoare cantum 586 e

Inbannizare, interdicto subjicere 679 e

Incartatus, in charta positus 392 c

Incatenare, catena claudere 152 f

Incorruptela, incorruptio 89 f

Indultus, indulgens 95 c

Infasciare, obvoluere fasciis 124 f

Infilatura ficuum 147 a

Infiscare, fisco addicere 32 f 34 e 288 f

Ingrandinare, crebris ictibus cedere 588 c

Ingrossari, intumescere 310 a

Inimicari, adversari 885 c

Innodatus, vestitus 120 f

Inpositus, incompositus 86 b

Insaisire Fr. Ensaisiner, occupare 29 b

Insalata, acetarium 184 c

Insignium, indicium 631 e

Inthronizare, collocare in throno 34 b 35 a

Intorquatus, intortus 73 d

Intortitium, cereus intortus 386 e

Jocalia, ludicra 171 c

Judicialis, culpabilis 89 a

Juponus, thorax, Fr. Jupon 806 a

Jussellum, jusculum 20 f

Justa, portio 761 e

Juvenior, junior 591 b

L

Lacrymare, lacrymari 124 f

Lambitio, actus lambendi 286 c

Laneotum, lanea culcitra 633 b

Lascivitas, lascivia 579 d

Lavatorium, lavacrum 283 c

Laudifluus, elegans, honestus 363 e

Leccator, petulans 629 d

Lectariola, stragulum 22 a

Liberare, tradere, Fr. Livrer 280 a 803 e

Licentiare, dimittere 127 e 157 a

Licinium, licinum, ellychnium 321 f

Lignamina, instrumenta lignea 166 e 180 f

Lingiaria, supellectili lineæ Præfecta 159 a

Listæ, ornamenta & limbi lignei 168 b

Litterare, describere 417 e

Lobia, xistus 652 d

Locellus, capsa 25 b d

Logothesion, Præfectura Notarialis 256 d

M

Maccarones, pastilli 383 d

Machinamentum, occasio 18 f

Madidare, macerare aqua 151 e

Magistrare, docere 830 b

Mala-testa, diabolus 177 d 188 c

Mallus, comitium 19 a

Manerium, prædium 280 d 292 f

Manezare, contrectare 652 e

Manicare, mane surgere 301 c

Manguderes 185 e

Manipula, trulla cæmentaria 188 a

Mansus, prædium 751 e

Manualis, operarius Manu-operarius, Franc. Man-œuvre 121 b 187 d

Marchisus, Marchio 876 f

Mariscallus, Magister equitum 290 a

Maritagium, dos 278 a

Marka, provincia, regio 338 f

Martyrizare, martyrium perpeti 5 c

Martyrizare, torquere 26 e

Matracium, culcitra 511 d

Matta, storea 756 a

Mauseolum, tumba 638 c

Maydanum, platea 53 d

Medo, hydromel 680 b

Melich, Prætor Saracenus 53 f

Melificare, melos componere 830 b

Mentionatus, memoratus 718 b

Mercellarius, gall. Mercier, minutarum mercium propola 149 f

Minimellus, digitus auricularis 18 f

Ministerialis, minister 426 a

Mischea, ecclesia Saracenica 55 a

Molare, excipere formam gypso 159 f

Molestare, affligere 29 b

Monachare, Monachum facere 428 d

Monachari, monasticam vitam suscipere 627 e

Monachulus diminutive 169 b

Mordicium, bucca 575 a

Mulettus, piscis genus 304

Mulcedo, concentus 95 d

Mulinum, mola 512 d

Mundialis, mundanus 17 f

Munifex, largitrix 91 d

Murmurium, murmuratio 29 d

Musivum opus, tessellatum 561 b

N

Naplia, Neapolis 122 b

Naturatus, natura donatus 311 b

Nepita, an calamentha? 135 c 136 e

Neuma, nota 589 c

Neumare, notis musicis signare 584 b

Notoreitas, certitudo, evidentia 720 c

in Notam sumere, notare 147 d

Noxialis culpa, capitalis 98 d

O

Obdulcare, demulcere, oblectare 891 d

Oblata, panis dulciarius, Fr. Oblie 309 c 312 a

Occidentana, cantus species 582 e

Octodialia, dies Octavæ 65 f

Ocularia, specilla 174 d

Offerendæ, oblationes 29 d

Offerenda, Offertorium, pars Missæ 589 c 590 f

Officialiter, honorifice 33 f

Officiari, officium facere 410 c

Omnipotentatus, omnipotentia 680 b

Onustare, vehiculo imponere, Fr. Charger 160 d

Opitulamen, auxilium 122 b

Optica, collectio monasteriorum sub uno Visitatore positorum 802 c

Orangia, pomum aureum. 121 f 122 a

P

Pagensis, indigena 99 d

Palpaticus, palpabilis 85 d

Panditus, apertus 381 b

Panetus, parvus panis 647 d

Panicula, labes in oculo 178 e

Panna, panus 647 a

Panthema, compositio 590 a

Parilitas, similitudo 331 b

Partagium, pars hereditatis 152 c

Partialitas, dißidium 121 c

Paruisium, porta 904 b

Partita, regio 803 d

Parvissimus, minimus 332 b

Passagium, trajectus 775 a

Passus, locus, transitus 169 d

Passus arripere, metiri quot passuum quid sit 121 b

in pastum pacisci 169 f

Patriloquium, precatorium sertum 121 a 122

Pauperticula, parva paupertas 297 b

pedules, socci, pars tibialium extrema 45 d 97 f

Pegma, fastus, celsitudo 309 e

Pelliparius, pellio, pellissarius 149 f 154 e

Pene, vix, ægre 647 e

Pensionarius, Syndicus, auditor 150 a

Peristerium, tabernaculum Venerabilis 751 c

Permanendus, permansurus 27 e

Pertica, perca piscis 633 d

Pertinentiæ, adnexa fundo 7 c

Petia, particula panni 747 c

Petiatus, resartus 703 a

Phlebotomatus, vena incisus 694 d

Pico, cuneus 178 d

Piereria, lapicidina 187 d f

Pittacium, charta, epistolium 347 a

Placitum, lis 41 f 43 b

Planare, eradere, expungere 593 a

Plane, paulatim, Ital. piano 128 e

Porrecta, jusculum ex porris 767 c

Porri, verrucæ 138 d

Potagium, sorbitio, jusculum 279 b

Potagiarius, pulpamentarius 149 f

Potentialiter, potenter 26 b

Præbendatus, præbenda fruens 148 a

Præconfortare 84 c

Præconisatio, proclamatio 855 b

Præmentionatus, præfatus 121 f

Præsulare, Præsulem agere 853 d

Prætaxatus, præfatus 28 e

Primata, primatus 237 b

Principare, principatum tenere 350 b

Protocollum, autographum notariale 716 a

Psallentium, psalmodia 96 a 98 b 633 a

Pucella, juvencula 180 a

Pullulare, divulgari 121 f

Pyrale, au caminus? 588 c

Q

Quadrigator, auriga 160 e

Quartale, quadrans 600 e

Quartuccia, pars quarta poculi 390 a

Questio, querela 94 b

R

Rapetiatus, pannosus 117 f

Raucitare, raucam vocem edere 575 a

Recessus, digressus 732 b

Reconsignare, restituere 25 f

Recordum, recordatio 390 b

Recuperare, Gal. recouvrer, reperire, 150 b 153 c

Regere, sustinere 176 d

Registrare, in acta publica referre 393 e 716 a 721 c

Regratiari, gratias referre 583 b

Relatans, referens 391 c

Religiositas, conventus monachorum 27 e

Remandare, accersere 468 c

Renuita, refractarius, exlex 750 c

Repa, corona sepulcralis 845 d 846 a

Repatriare, redire in patriam 581 e 631 b 880 d 887 a

Repedare, redire 17 e 23 b 33 a 627 f 634 e 730 c

Repentaliter, repente 884 e

Repositura, reponendi commoditas 582 e

Resequor, subsequor 86 d

Requesta, supplicatio 480 f

Revestitorium ecclesiæ 155 f

Ribaldus, nebulo 281 b

Rind-live, epilepsia 597 c

Riparia, ora maritima 481 b 493 b

Rochus, rupes 120 f 121 b

Ronciæ, dumi, spineta 27 b

Roncinus, equus vilis, castratus 633 f

Rotulus, genus ponderis 145 c

Rubinolentus, rubicundus 161 f

Ruella, parva platea 904 b

Rusticula, stolida 174 a

Rythmatice, per rythmos 587 b

S

Sablæ, an fabæ nigræ? 173 a

Sala, aula 653 f

Salcitia, farcimen salsum 389 c

Salma, onus 178 e

Salvamentum, honorarium 573 a

Saraballa, inferior vestis, subligaculum 296 f

Satrapizare, divinare 868 d

Sattinum, holosericum 161 e

Saturies, saturitas 92 e

Sbarræ, crates 653 f

Scæva, noxæ 28 e

Scalerium, scalæ 152 f

Sciatica, ischias, lumbago 130 a 179 c

Scribo, Prefectus satellitii 564 e

Scroziæ, sulcra axillaria 653 d

Scruëllæ, Scrophulæ 155 f

Scupittata, an defluxus? 380 b

Scutatus, scutifer 589 f

Seneschallus, œconomus 281 c 292 e 297 f

Senior ecclesia, principalis 891 b

Sententiare, mulctare, damnare 629 b 855 a

Sententiabilis, concordis sententiæ 29 b

Sergeantius, decurio 231 e

Sericales panni, an Sergiales? 589 c

Servitor, famulus 44 e 45 d 163 f

Serum, vesper 152 a

Serurarius, fabricator serarum 151 f

Singultinus, lacrymosus 881 e

Sisisma, asthma 179 b

Sorbitium, sorbitiuncula 633 d

Species, aromata 449 a

Spiritatus, energumenus 168 c 181 d

Splendifluus, splendidus 337 d

Stadii, sedilia 653 a

Stallus, sedes choralis 695 d

Stamineus, ex rudi tela 756 a

Staminium, sindon subtilis 761 d

Stemma, diadema 65 c

Stentus, occupatus, distentus. 652 e

Sticharium, tunica sacra 610 f

Stoupus, poculum 578 c

Strada, via 907 c

Stropha, fraus 35 c

Stropiatus, mancus 653 b

Stuba, conclave, aula 596 e

Subburgermeister, proconsul 597 c

Subitatio, celeritas 876 c

Subobsitus, tectus 85 a

Subterrare, defodere 440 e

Subrectum, congelatum 588 e

Sumptare, excipere scripto 393 e

Sumptuaria, cibaria 7 d

Susum & jusum, sursum deorsum 582 f

Syncopare, deliquium pati 312 d 429 c

T

Taliator, sartor Fr. tallieur 806 a

Tamolæ, fulcra axillaria 653 c

Tarus, moneta Sicula 387 a 390 c

Tegminatim, per tegmina librorum 104 c

Tenimentum, feudum 182 c districtus territorium 196 c

Terraneus, officialis in terra id est oppido 392 f

Terraticum, terrenum, fundus 174 f 183 c

Thymiaterium, thuribulum 34 c 35 e

Tobalia, sindon, mappa 55 b 297 e

Tormentare, torquere 8 c

Totaliter, integre 186 e

Trachina, Ital. Tranna genus piscis 139 a

Tradere. prodere. Fr. trahir 47 e

Transitus, transiens 26 c

Translatare, transferre 30 e

Tremere, concutere, agitare 29 e

Tristamen, dolor 252 b

Trotta, truta piscis. 145 e

Tualia, mappa 813 d

Tympanizare, tendi instar tympani 428 e

Tuffa, an treffa? trisolium 129 d 137 d

V

Vacatæ, nunc annatæ episcopatuum 150 e

Vallagia, sepimentum 415 d

Vassallus, subditus. 125, 169 a 361 c

Veges, dolium 187 d 728 b

Venale, merces 889 f

Venesones, carnes ferinæ 181 c

Ventilogium, venti index 299 d

Vestibulum, vestiarium, sacristia. 626 e

Veteratio hiemis, ejus finis 28 a

Viatio, iter 252 b

Victualia, annona 15 e

Vidula, parva vidua 329 f

Villarius, villicus 640 c

Violentatus, violente adductus 734 f

Visura, inspectio 803 d

Volutus, subversus 28 c

Usitare, usurpare 22 d

Usus in cantu quid? 582 f

X

Xanco, an latus? 391 b

ONOMASTICVM GRÆCO-BARBARVM

Ἀκροδρύα, fructus silvestres XLIX b

Ἀμβλοθρίδιον, res seu homo vilis XXX d

Ἀμβων, suggestum LXXVII c

Ἀνθρωποθνησία, mortalitas LXXVIII c

Ἀνυτὴς, quæstor LXXV b

Ἀτραπος, invius XXXIII a

Βόρδων, mulus LXXVI a

Γενιάς, mors XLIV a

Δηνάριας, denarius LXXVIII c

Διαλυμπάνειν, intermittere LXXVIII a

Ἔκθιςος θάνατος, XXXII a

Ἐξήτηλον, XXXII e

Ἐυτραπελία, dicacitas XXIII e

Κάκρας, pro κατα ἄκρας, perfecte LIX e

Καςρον, castrum XXXIII e

Κανδῆλα, candela XXXI f

Κελλάριον, Cellarium LXXIV a

Κολώθις, panis sacrificalis LXXI f

Κόμης, Comes X c

Κουράτωρ, Curator LXXVII a

Κουρσεύω, incursionem facio III

Κοῦρσος, præda III

Κπηπίδωμα, crepido LXII f

Λίβελλος, libellus LXVIII f

Λογοθέσιον, notarialis camera XXIV b

Λυγὰς XXXII f

Μαγνῆτις, Magnes LXXVII d

Μάνδυον, Μανδύη, Μαυδύα pallium 796 b

Μούσαρος, Μουσωτὴς, musivi operis faber LXXI f

Μουσίον, musivum opus LXXII a

Νεόκορος, puer choralis XXXII e

Νηφετὸς, aer nubilus XXXIII a

Νοτάριος, Notarius LXXV a

Νοταρικὸς, notarialis XLVII b

Ὀψικεύομαι, deducor XXXIII e

Παλάτιον, palatium VI

Πάλλιον, pallium 796 b

Πατρόβουλος, patricius LXXXIV b

Πεκούλιον, Peculium LXXXIV f

Πόρτη, porta VIII

Πρόκενσος, Proceßio LXV c LXXIV e

Πριμικήριος, Primicerius LXXVIII f

Πρυτανειον, promptuarium LVI c

Πτυκτίον, libellus XXIII a

Ρἑγέων, regio XLVII a

Ρἑφερενδάριος, Referendarius LXV b

Ρἱπίδιον, flabellum sacrum XXIV f

Συκοτόκυλα, aves delicatiores LXVIII f

Σκρίβωνες, prefecti militares LXXV d

Τρακτεύω, tracto LI b

Τρακτευτὴς, quæstor LXXV b

Τριβοῦνος, Tribunus LXXV a

Φόλις, obulus XVIII b

INDEX MORALIS

A

Abbas electus S. Galterius fugit, aut in crypta degit 755 b c 758 f 759 a Abbates variorum Ordinum, Vide Ordines monastici.

Aborsus periculum tollit S. Vincentius Ferrerius 508 b 522 a

Absens de se murmur cognoscit S. Franciscus de Paula 138 c periculum ad se venientis 186 e asserit Hydruntum a Turcis captum & quemdam ibi Martyrem obiisse 138 f Absens concioni matrem suam uti & sororem mortuas indicat S. Vincentius Ferrerius 500 d socium triduo in purgatorio detentum 500 f periculum juvenis dormientis 501 a fraudem detinentis 200 aureos, & fornicarios procul peccantes 501 c d obitum Abbatis 502 b

In Abstinentia maxima vivit S. Franciscus de Paula, nec vinum bibit nec piscis comedit, legumine sub vesperam contentus, Lectus ejus tabula pensilis ex rudi ligno 208 e 151 b d e 152 a non debilitatur abstinentia 110 c Abstinet ab oleo & cibis lautioribus, parcißimus in aqua sumenda, usus veste vili & strato duro, S. Plato Hegumenus 369 c d Pane & aqua ad vesperam contentus studiorum causa S. Iosephus Hymnographus juvenis 270 a

Adolescens 10 annorum S. Franciscus de Paula in Conventu Minorum it lignatum, mendicatum, vacat orationi, incipit solis cibis Quadragesimalibus vesci 107 b c Adolescentia S. Hugonis Gratianopolitani cum magna verecundia inter studia peracta 38 e & paßim aliorum Sanctorum Adolescentia Laudatur

Adulterinas nuptias Imperatoris redarguens multa patitur, eisque etiam carceri inclusus resistit S. Plato 372 b c d e

Amissa recuperantur ope S. Vincentii Ferrerii 515 c 516 c 517 f 520 d invocato S. Geraldo Ab. 422 c Amissum instrumentum litium voto facto B. Antonio Pavono reperitur 851 c d

Amentes sanat S. Franciscus de Paula 132 f 156 e 163 f 176 a b 226 c oleo sacro inungens S. Nicetas 258 Amentia sublata ope S. Vincentii Ferrerii 516 c 520 a f 521 a S. Macarii 877 d B. Hermanni Iosephi 712 d S. Galterii Ab. 764 c d e 767 S. Wilhelmi Roschilden. 640 d

Amore divino languens decumbit B. Iuliana 453 a aliam eodem igne inflammat 453 b

Alleluia in Paschate canens Lector in Africa sub Geiserico confoditur sagitta 400 c

Angelus revelat, parentibus nascituram B. Vrsulinam magnæ sanctitatis 726 c afflictam S. Waldetrudem corroborat 839 a ab eo apparente se saluandam intelligit 840 f Angelus in concionando videbatur, & ab Angelis conspiciebatur cingi S. Vincentius Ferrerius 495 c Angeli supplent locum auditorum concionante S. Beda juniore 869 e Angelus in carcere cibis allatis confirmat SS. Terentium, Africanum, Maximum & Pompeium 862 c, confortat S. Macarium 881 b S. Eupsychium inter tormenta 823 d S. Calliopio M. sistit cursum rotæ & prunas extinguit 661 f. ab Angelo evocatus, lapidis lapsu opprimendus, servatur S. Ricardus Ep. Cicestriæ 286 f indicatur Virgini Cisterciensi obitus & sanctitas Hermanni Iosephi 702 a ab Angelis defertur corpus S. Walarici e Capitulo ad altare 24 c repræsentatam animam sanctimonialis mortuæ sub Missa videt B. Hermannus Ioseph 706 b c ab Angelis canentibus visa deduci ad cælos anima S. Iosephi Hymnographi 276 c d Angelicum cantum audiens in cella S. Francisci de Paula, ante huic iratus, placatur 135 e f

Anima Roberti Ep. Leodiensis, ipsa hora discessus apparens, petit a B. Iuliana pro se orari 468 b S. VVilhelmi Roschild. visa in cælum ascendere, comitantibus Angelis & dæmonibus frendentibus 636 a b Virginis sanctimonialis mortuæ ab Angelo repræsentatur sub Missa B. Hermanno Iosepho 706 b c pro Anomabus defunctis integrum psalterium recitat S. Aybertus 677 c

Annonam exiguam multis facit sufficere S. Franciscus de Paula 146 c item paucas ficus 147 a una placenta 30 operarios pascit 147 b Annona ex prædicto copiosa adfertur 179 e servatur indeficiens in fame publica a S. Eutychio 263 b c d Vide Cibus & Panis

Annulo divinitus accepto in fide roboratur S. Theodulus Thessalonicensis 322 c

Antipapam flectit ad emendationem B. Vrsulina 730 d e. Eo mortuo ad unionem Cardinales reducit 732 a b

Apoplexiam curat S. Francisius de Paula 137 b 175 f 178 d

Apostema periculosum scindi facit & sanat S. Franciscus de Paula 133 e aliud brachii 136 d aliud capitis 137 b aliud ventris 143 f manus 144 a buccæ 144 b femoris 162 e Apostema in collo curatur ope B. Guillelmi Xiclensis 388 c item in ore 390 e

Apum examine cinctus S. Isidorus infans, sicut S. Ambrosius 331 f

Aquam ad enavigandum accrescere facit S. Franciscus de Paula 169 f, & triremim qua vehebatur, piraticas naves evadere 170 a ex salsa dulcem facit 201 e Aquæ bullienti manum immittit illæsam 109 e item lexivio bullienti brachium 112 d in Aqua fluminis gelidi nudus pernoctat S. Philaretus 616 a Aqua benedicta locustas ab agris arcet S. Aphraates 666 f locustas & bruchos S. Vincentius Ferrerius 507 f Aqua, qua lotum corpus ejusdem mortui, morbi pelluntur 511 c Aqua lotionis manuum B. Eberhardi cæcus visum recipit 670 f item ablutione S. Macarii sanantur varii 880 a Aqua in vinum mutata benedictione S. Ayberti 680 c d

Arbores incuruas pro fabrica rectas facit S. Franciscus de Paula 167 b

Armentorum & equorum curæ præficitur S. Philaretus monachus 611, 612

Aspectu solo navarchum qui capere se venerat, emollit S. Franciscus de Paula 112 f & refectum dimittit 113 b

Asthma difficile curatur ope S. Vincentii Ferrerii 515 e sanat illud S. Franciscus de Paula 179 b 180 c

Avis S. Richardi Cicestrensis, post linguæ privationem, cantat 313 a b

Aurium dolor curatur a S. Francisco de Paula 136 b tumor 138 e f, dolor ob ingressum vermis ope B. Hermanni Iosephi 713 b obstructio 714 c tinnitus & strepitus 719 e

Azylum per portas ecclesiæ clausas invenit, contra seditiosum vulgus, devotus S. Francisco de Paula 227 e f Plectendus, ad ecclesiam S. Isidori fugiens, pascitur aqua e lapide emanante 630 e

B

Barbæ partem petit matri suæ mitti S. Macarius Archiep. moriens 876 c 887 d

Beatitudo æterna B. Iulianæ revelatur 476 f Beatitudines octo Euangelicas complectitur S. Nicetas 258 d omni paßione vacuus 259 d

Benedictione sanat cæcum quinquennio & epilepticum S. Vincentius Ferrerius 507 a item febres pellit 507 f gutturis malum 508 a sanguinis fluxum 508 a naviculam eximit periculo in tempestate S. Ricardus Ep. Cicestriæ 304 c d Benedictionem flexis genibus petit Ludovicus XI R. Franciæ a S. Francisco de Paula in primo hujus accessu 150 e eadem illæsus servatur in pugna 169 a

Beneficia Ecclesiastica plura simul noluit poßidere S. Ricardus, dein Ep. Cicestriæ 297 b ea ne vendat, monet Regem S. Galterius Ab. 760 a b c

Benignus erga adversarios, hospitio eos excipit, & jus suum prosequitur S. Ricardus Cicestrien. dicens, quod meum est, volo recuperare, quod Dei est non debeo subtrahere 281 a 295 e

Blasphemiæ tentatione infestatus S. Hugo Gratianopol. indicata ea Summo Pontifici, liberatur 39 a b 44 c Contemptim interrogans, quid ageret Deus, lapsus ex equo crus tibiæ frangit 584 f 585 a benedictione B. Notkeri sanatur 585 b Vide Contumelia

Boves indomiti cicurantur: eorum unius crus ruptum sanatur a S. Francisco de Paula 201 a b c

Brachia manca curantur ope B. Guillelmi Xiclensis 388 d 389 f item fistulosum 388 f contractum sanat S. Franciscus de Paula 131, 132 b distortum 176 e fractum 144 d infirmum 180 e aridum 186 a. Brachium contractum, alterius aridum, tertii debile, sanantur ope Catharinæ de Palantiæ 651 c e 654 a Brachii stupor curatur ope S. Vincentii Ferrerii 520 a dolor ope B. Hermanni Iosephi 713 e 714 a læsio ope S. Macarii Archiep. 893

C

Cæci illuminantur in translatione S. Isidori coram Rege & aliis 357 b, attactu chirothecæ ejus 346 d, in translatione S. Venantii M. 8 a b, attactu corporis Catharinæ de Palantia 651 b c 653 c in itinere versus oratorium S. Walarici 23 a ad sepulcrum S. Philareti 617 d e f sub feretro S. Nicetii Ep. Lugdunen. 95 e 97 c 98 e calceo B. Guillelmi Xiclensis oculis apposito 385 f ejusdem ope 390 a aqua, qua laverat manus B. Eberhardus 670 f varii benedictione & ope S. Vincentii Ferrerii 507 a 516 f 517 f 518 b 520 a b 521 a e 522 a c signo Crucis per S. VVinebaudum 574 f beneficio S. Francisci de Paula 131 b 132 b 138 a 174 d 176 c 179 f 219 b S. VVilhelmi Roschilden 638 f 639 a 640 a S. Macarii 876 f 877 d 882 e f 889 a B. Hermanni Iosephi 713 a b 714 b B. Vrsulinæ 739 b S. Galterii Ab. 766 e f duo Episcopi ope SS. Mariæ Cleophæ & Salomes 815 e alii ope S. Gaucherii 853 d Cæcum se simulans ex prædictione S. Bedæ junioris fit cæcus, pœnitens illuminatur 869 f 870 a b Cæcitate & immobilitate ob vim sibi illatam punitos, veniamque rogantes, sanat. S. Macarius 882 a b c

Calculum permolestum curat S. Franciscus de Paula 154 a Calculi doloribus liberatus, vovens Missam celebrare ad altare SS. Mariæ Cleophæ & Salomes 816 Calculus e vesica ejectus ope S. Vincentii Ferrerii 516 a alii sanantur ope B Guillelmi Xiclensis 387 b 389 c 390 d

Calceo B. Guillelmi Xiclensis variæ sanitates procurantur, etiam pluvia impetratur 385 c d e 394 b

Campanæ ultro sonant mortuo Guillelmo Xiclensi 384 b 394 e

Candelas oratione accendit S. Franciscus de Paula 130 e

a Cane rabido morsum sanat idem 137 c 179 a

Cancrum, nares & labia absumentem, tollit idem 134 a 134 e 145 d

pro Canonizatione facienda Mandatum Pontificium & Interrogatorium propositum testibus examinandis 122 e f 123 de promovenda Canonizatione S. Francisci de Paula votum faciens Claudia Regina Franciæ, gravi febri liberatur 164 d e f. Canonizationis bulla 217 218. pro Canonizatione S. Vincentii Ferrerii testes 400 auditi 524 e

Cantica de SS. Vrsulanis componit B. Hermannus Iosephus 698 a Cantum Gregorianum, duobus Cantoribus Roma petitis, curat restitui Carolus Magnus 582, 583, eum auxit & illustravit B. Notkerus 582 f alternum in choro Lugdunensi, restaurat S. Nicetius Ep. 95 c d

Captivus S. Iosephus Hymnographus concaptivos corroborat 272 c d e f, a S. Nicolao apparente addiscit mortem tyranni, vinculis solvitur, & eductus transfertur Constantinopolim 273 c d Captivus in Africa, invocato S. Francisco de Paula, solutis catenis liber evadit 220 e f Captivum suo pane pascit, & humeris elatum liberans flagellatur S. Galterius Ab. 754 e f Captivos Christianos reficere solita, panes a patre Rege Saraceno rosas visas, defert S. Casilda 847 f 848 a b Captivi liberati invocata S. Casilda 849 d S. Macario apparente 877 b c 889 f 890 a b ut redimantur, cum consensu Cleri, vasa Ecclesiæ impendit S. Acacius Ep. 826 b c pecunia divinitus augetur S. Waldetrudi 841 b catenis ultro solutis, invocato & apparente S. Nicetio Ep. Lugdunen. liberatur 98 c 99 c 101 c alii invocato S. Geraldo Ab. 422 d f 427 a b & S. Alberti Ep. Montis-Corvini 435 a Carceris ostio aperto oratione S. Winebaudi 575 c Captivum, oratione facta, prædicit liberandum S. Nicetas 265 c d

Caput pueri a mula contusum oratione sanat S. Franciscus de Paula 121 d 125 f item ex casu graviter læsum 128 d capitis dolorem 176 c 226 b Capitis dolor & infirmitas sanatur ope B. Notkeri 598 a 601 a Capitis dolores ope B. Hermanni Iosephi 713 a 718 f S. Galterii Ab. 765 f 767 b imposito pileo B. Iulianæ 455 e impositione manus S. Vincentii Ferrerii 508 a 520 f eodem invocato 512 a 515 d Capitis vulnus sanat S. Franciscus de Paula 144 a Capite testa contrito obit Martyr S. Dius 251 f Capite plexi BB. Thomas, Iacobus, Demetrius Minoritæ 54 b S. Polycarpus 58 f S. Rufinus Thaumaturgus & 200 milites 662 e f 663 d Desa Ep. Mariabus Presb. & alii 270 in Perside 822 a S. Eupsychius 823 a b SS. Basilides & Gerontius 10 b SS. Zenon, Alexander, Theodorus, 862 b SS. Terentius, Africanus, Maximus & Pompeius 862 f quinque puellæ Lesbiæ 399 f S. Claudianus 400 e Domina & Ancilla 402

Caritate erga Deum sublimi solam Dei gloriam quærit B. Hermannus Iosephus 703 f amore Dei languens, naturæ neceßitati non est subjectus 708 f in Caritate erga afflictos excellit 704 b

Carnes in conventu S. Francisci de Paula putrescunt 187 a

ob Castitatem a suis Ioseph appellatur B. Hermannus, & sponsam accipit Deiparam & ab ea & Angelo Ioseph vocatur 695 d e f 696 a Oculorum custos diligens S. Hugo Gratianopolitanus non aspexit vultus feminarum, imo nec virorum 41 c d. Vnicam solam feminam de facie noverat, idque per annos 50 in toto Episcopatu 41 d e Docet pueros & amorem castitatis instillat S. Nicetius Presb. postea Ep. Lugdunensis 98 Castus adeo vixit S. Edmundus Ep. ut omnia ejus facta possent absque verecundia in fronte scribi 299 c d

Catharrus molestus sanatur ope S. Francisci de Paula 163 c, S. Vincentii Ferrerii 521 e B. Guillelmi Xiclensis 387 e

Cellerarius Crispinii S. Aybertus 675 f Discretus, promptus, hospitalis, pacificus, devotus in oratione, abstemius 676 a b

Censuram a superiore inflictam ab inferiore non enodari docet S. Isidorus 344 f 845 a

Cereo a S. Francisco de Paula benedicto sanatur febris furiosa, sedatur tempestas, liberantur puerperæ, vita percusso servatur 116 e f 117 a 153 c d e Idem commutat ligneam tedam in ceream 129 b Cereus in manu S. Ricardi Ep. Cicestriæ divinitus reaccenditur 303 d Cerei, in honorem S. Vincentii Ferrerii servati, in hora mortis ejus cælitus accenduntur 522 b

Christi paßioni addictus adolescens S. Vincentius Ferrerius

485 f a Christo apparente inter Angelos & SS. Dominicum & Franciscum invisitur, & præco Euangelicus constituitur 491 d e Christi divinitatem apud Mahumetanos Iudices, usque ad tormenta & mortem, defendunt BB Thomas, Iacobus & Demetrius Minoritæ 53, 54 Christi sacrificantis visione, aut Crucifixi specie excitatus abit Hierosolymam S. Geraldus 418 d e f 425 a b Erga festivitates Christi devota B. Iuliana, ejus Paßionem prosequitur lacrymis, optat in cruce mori, & memorial Christi patientis cordi impressum habet 450 c d e f visa imagine patientis deliquium animi patitur 453 f Ascendentem contemplans, & gaudio exultās, quasi pectore loquitur 451 a Dicere quod Christi corpus fuerit incorruptibile est hæresis 557 b c d huic renuens subscribere S. Eutychius ejicitur in exiliū 558. vide Jesus

Chirographum a dæmone reddi facit Vincentius Ferrerius 506 f

Cibat Panibus quindecim 2000 hominum B. Vincentius Ferrerius 504 b, item vino non diminuto 6000 hominum 504 d Arcam farina & dolium vino replet 504 c Panem & vinum pro pluribus multiplicat S. Franciscus de Paula 175 c item paucas ficus 176 e & alias escas 186 a multiplicat vinum & fabas 187 d e annonam 190 c Insipidos pepones tractando sapidos reddit 140 d e vide Annona

Cilicio carnem domat usque in diem obitus S. Wilhelmus Roschilden. 633 a asperrimo induitur S. Aybertus 677 a etiam peregrinatus Romam 675 c d

Cingulo S Francisci de Paula coërcentur energumeni 173 f 174 a b ipse pro Cingulo alteri donato novum inveniri facit 177 c

Claudi sanantur in translatione S. Venantii M. 8 a ope S. Walarici 28 c S. Vincentii Ferrerii 521 c S. Geraldi Ab. 429 d e B. Hermanni Iosephi 714 a S. Galterii Ab. 863 f S. Gaucherii Ab. 853 a. S. Macarii Archiep. 893

Clericos ætate maturos, moribus ornatos, absque respectu ad consangurnitatem eligit S. Ricardus Ep. Cicestriæ 299 a b Clericos colligit, & sub electis Magistris cogit ad studia S. Isidorus 338 a b

Clibanum ardentem offert ingredi, pro veritate capitis S. Genovefæ testanda, S. VVilhelmus Roschilden. 629 c d e

Colici dolores sanantur ope S. Casildæ 849 e S. Francisci de Paula 134 b 162 f

Columbæ volatu confirmatur electio S Marcelli Episcopi Diensis 428 c Columbellas pie appellat Virgines Vrsulanas B. Hermannus Iosephus 6

Comitialis morbus curatur ope B. Hermanni Iosephi 713 c 766 d e S. Mariæ Iacobi 813 e f 814 S. Macarii Archiep. 884 c B. Notkeri 600 b S. Francisci de Paula 180 f ablutione dentium S. VVilhelmi Roschilden. 636 f 637 a

Communio sacra vide Eucharistia.

Concionator futurus egregius S. Vincentius Ferrerius, ostensus patri & matri ante nativitatem 484 f 485 a puer concionatur pueris 485 d Præco Euangelicus a Christo apparente statuitur & extremum judicium jubetur inculcare 491 e f accipit facultatem prædicandi a Summo Pontifice 492 b 497 a post Missam cantatam concionatur 493 c ad 10 aut 80 millia 494 b perstringit vitia 494 c auditur a procul dißitis, & quarumcumque linguarum hominibus 495 d maximos fractus facit 496 e Animatur a S. Dominico apparente 498 a Auditur a distante ad 10 M. P 508 c Eodem Concionante 2 rei sub cathedra inventi sunt usque ad ossa consumpti 513 e f Concionando ad lacrymas & confeßionem peccatorum movet S. Hugo Gratianopol. 43 c d

Confessiones audit S. Aybertus eremita 678 c Confiteri negans etiam monitus ab Hugone Abbate Bonæ-vallis, Corpus Christi deglutire non valet: eo a lingua ablato, expirat 48 d Confitentium peccata audiens, lacrymarum gratia donatur S. Hugo Gratianopol. 40 f 41 a Confessus peccata & fub reservatione absolutus monachus, a morte apparens S. Hugoni Abbati Bonæ-vallis, plene absoluitur 48 b c petit preces, quod esset in tormentis 48 c

Conjuges sancti, Vincentius Comes & VValdetrudis. monasticum vitam amplexi 838 Conjugibus, ob immaturam liberorum mortem afflictis, vivacem prolem impetrat S. Eutychius 559 f 560 a, Sexum nondum nati agnoscens Petrum vocari jubet, ejusque fratrem Ioannem 560 a b Vxoris gratia fit monachus B. Eberhardus 671 d

Consanguineos suos ad beneficia Ecclesiastica non admittit S. Richardus Ep. Cicestriæ 281 c 299 b

Consolationibus divinis recreatur inter tentationes & dolores capitis & stomachi S. Hugo Gratianopol. 40 d e

Constans & invictus inter tormenta & plagis discerptus S. Apphianus 60 d e Irridet Præsidem S. Theodosia V. M. 61 d Constantes in fide, inter tormenta & incitamenta libidinis, SS. Agape, Chronia, Irene Virgines sorores 248, 249 250 ad Constantiam in fide concaptivos: excitat, Episcopum tædio carceris vacillantem corroborat alium ad defectionem pronum generose martyrium pati facit S. Iosephus Hymnographus 272 c d e f Vide Fides

Consulitur a Patribus Concilii Constantiensis S. Vincentius Ferrerius 496 e Rogatus, jus succeßionis ad regnum Aragoniæ definit 496 f

Contractus pedibus ad nates vinctis sanatur ope S. Isidori 360 b, annis 15 absque incessu signo Crucis per S. Vincentium Ferrerium 507 c Contractam manum, lucranti victum scribendo, restituit S. Franciscus de Paula 127 b c aliam 185 e alios Contractos manibus & pedibus 135 d 176 b 139 a 141 d 143 c Contractum præbito potu ex scypho S Edmundi erigit S. Ricardus Ep. Cicestriæ 302 e f alium 312 f Contracti sanantur ope B. Notkeri 598 b 599 b S. Alberti Ep. Montis-Coruini 435 e S. VValarici 16 a d e S. VVilbelmi Roschilden. 642 a b c

Contumelia afficiens S. Aphraatem, quasi male respondisset Valenti, morte misera perit 666 b c Vide Blasphemia

Convertit ad pœnitentiam supra centum millia perditorum hominum S. Vincentius Ferrerius 494 f Iudæos supra 2000, Saracenos ad 8000, publicos peccatores ad 4000. 495 b c barbaros habitatores Vallis puta 497 d e Convertuntur multa millia Donatistarum post Collationem Carthaginensem 541 c

Cordis tumor sanatur ope B. Notkeri 598 c

Corpus S. Francisci de Paula diu incorruptum absque ullo mortis signo 160 a b e inclusum sarcophago lapideo, qui ante ab 18 jugis boum moveri nequiverat 160 c d Corpus suum Hispali, ubi Saraceni erant, Legionem transferri ter apparens mandat S. Isidorus 355 d e f ubi situm sit indicat 356 b Ferdinandi Regis & filiorum humeris portatur 357 a b cæco ibidem illuminato 357 b Catharinæ de Palantia corpus incorruptum, color vividus reversus, oculi aperti, ungues recrescentes, ex his sanguis defluens. 651 f 653 a 672 post 7 hebdomadas incorruptum corpus B. Hermanni Iosephi 711 e flexibile 712 c ex ore sanguis effluit 712 c post sesquiannum integrum & illæsum corpus B. Vrsulinæ 738 a Corpora IV Martyrum Minoritarum diu illæsa, liberant B. Ordoricum ab incendio, & osse in mari merso impetrant ventum prosperum 55 b c d frustra ab impiis quæruntur 55 e Corpus S. VValarici alio transferre conantes, elevare nequeunt 25 a Angelicis manibus defertur e Capitulo ad altare 24 c ipso apparente Hugoni Capeto & monente refertur ex monasterio S. Bertini Legonaum 24 f 25 Corporis S. Martini solennis translatio cum Crucibus & cantu seculo 5 facta 749 a b Corporis labores alacritate spiritus sublevat B. Hermannus Iosephus 692 b Corpore gladio diviso occiditur B. Petrus Minorita 54 e

Costas tres consumptas habens sanatur a S. Francisco de Paula 179 d

Crus incurabile foliis quibusdam applicatis subito sanat S. Franciscus de Paula 124 d e f 135 c a cane vulneratum 126 a aliud graviter incisum attactu solo 141 b 143 c aliud abscindendum cera a se benedicta 111 c Crus fractum sanatur ope B. Notkeri 598 b 599 f 600 d 601 c Crurum ulcera ope B. Hermanni Iosephi 714 c

Crucis Christi exaltandæ festivitas Hierosolymis 4 sec.

& ad eam accursus Ægyptiorum 79 d 80 a 86 89 c Crucem pro recuperanda Terra sancta magno servore prædicat S. Ricardus Ep. Cieestriæ 306 e f Cruce erecta seditionem civilem Tornaci sedat S. Macarius Archiep. 885 c d idem Crucis signo in summa ariditate aquam elicit e terra 883 a eodem signo hostes irruentes prosternit S. Pancratius 240 e f murum ruentem sustinet S. Franciscus de Paula 129 f lapidem ruentem 130 e, reddit muto loquelam S. Gilbertus Ep. Scotus 50 e innumeros ægros sanat S. Vincentius Ferrerius 493 c sanat mutos S. Gilbertus Ep. Scotus 50 & S. Nicetas 258 e surdum 8 annis Vincentius Ferrerius 507 a oculum extractum S. Ricardus Ep Cicestriæ 305 a cæcum B. Winibaudus 574 f item rabidum 575 a paralyticum S. Vincentius Ferrerius 507 a 509 fere contractum pedibus 507 c equum Valentis Imp. ægrum S. Aphraates 666 d tempestatem pellit, pluviam sistit, eam in siccitate impetrat S. Vincentius Ferrerius 506 c d e periculum submersionis ob pontem dissolutum 507 e fœcundas reddit mulieres 509 f idola confringunt & templa dejiciunt SS. Zenon, Alexander, Theodorus 862 a Crucem auream sorori suæ, argenteam Ecclesiæ cum Reliquiis donat S. Perpetuus 751 c Crucifixi aspectu commotus tradit se Ordini Canon Regul. S. VVilhelmus Roschilden. 628 b c Crucifigitur capite inverso S. Calliopius 662 a

Cultris confoßi lumbi & aliæ partes S. Claudiani Persæ 400 a

D

Dæmon conatur comburere S. VVilhelmum Roschilden. 631 d loco pellere, & occulta ejus revelare 631 e f Dæmonem apparentem Christo invocato fugat & fugienti insultat S. VValdetrudis 840 c eum in specie canis baculo S. Columbani verberat B. Notkerus & insultat 591 e f 592 a jejunio & oratione ejicit S. VValaricus 20 b eum ex idolo depellens multos convertit S. Tigernacus 403 c insurgentem etiam in larvalibus figuris pellit oratione & sacra Eucharistia B. Iuliana 456 a b etiam verberat & conculcat 456 b c eo inter Fratres viso revelat ob cujus pecatum id fiat S. Hugo Ab. Bonæ-vallis 47 f a Dæmone instar eremitæ Ægyptii aut Æthiopis a pœnitentia avocatus, & in desperationem perseverantiæ conjectus & contra virginitatem tentatus, a Deipara V. confortatur S. Vincentius Ferrerius 487 f 488 a b c Dæmones ab inferendis Italiæ malis cohibentur præsentia S. Francisci de Paula 113 b c ejus mandato expelluntur ab obseßis 113 c d 133 a 142 d 143 f 144 b, 146 c 167 e item ad ejus nomen 117 f 130 e ab eis sæpe cæditur 116 b Dæmoniaci liberantur ope S. Geraldi Ab. 429 f S. Alberti Ep. Montis-Coruini 435 f B. Hermanni Iosephi 713 a S. Bedæ junioris 872 e Marcelli Ep. Diensis 829 d S. Isidori 362 363 S. Nicetæ 258 f 259 a b S. Nicetii Ep. Lugdunen. 97 c 99 d S. Vincentii Ferrerii 504 f 505 c d e f 506 f Alii liberantur ablutione dentium S. VVilhelmi Roschilden. 637 b c in translatione S. Venantii M. 8 b ope S. VValarici 27 a b c Dæmoniaci ad columnas Sanctuariorum alligari soliti 900 b Energumenum & illitteratum Latine loquentem æque illitteratus intelligit & liberat S. Franciscus de Paula 156 e f 157 a Dæmon ejus cordula in energumenam injecta pellitur 157 f & exorcizante B. Alberto Ep. Vercellen. 770 a b

Deliberans de Statu vitæ cilicium induit S. Galterius 754 e 758 b

Dentes, e lapsu evulsos, manu Deiparæ ori impositos recipit B. Hermannus Iosephus 606 d e luxatos solidat S. Franciscus de Paula 139 e 166 f unum sorori relinquit abiturus 203 b Dentium dolor curatur ope B. Iulianæ 477 a B. Hermanni Iosephi 712 b ope S. Ricardi Ep. Cicestriæ 310 c d ablutione Dentium S. VVilhelmi Roschild. sanantur caducus morbus, variæ energumenæ, parturiens 636 f 637

Detractores non tolerat S. Franciscus de Paula 110 d

Dies Veneris tredecim ad honorem & cultum S. Francisci de Paula assumpti 229

Digitum læsum & inslatum attactu sanat S. Franciscus de Paula 139 a contractum 142 e Digiti, in adversum detorti, curantur ope S. Macarii 876 e 888 f

Discretio S. VVilhelmi Roschilden. in regimine 632 f

Dissidentes caritate & humilitate conciliat S. Hugo Gratianopol. 43 b

Doctus Latine, Græce & Hebraice S. Isidorus 351 d Doctus & humilis B. Notkerus, & ideo carus omnibus 591 b c d, docet Imperatorem exemplo colentis hortum 593 b Mediocriter eruditus magnos fructus facit S. Aybertus 678 f Litteras numquam doctus, legere scivit S. Franciscus de Paula 12 b prædicat, 27 b Latine loquitur 187 b Quæ Docet verbis, re ipse facit S. Hugo Gratianopol. 43 c ut Doceat alios, scholas erigit, S. Galterius, post monachus & Ab. 754 d 758 a

Dolo simulantis se orthodoxum esse deceptus S. Nicetas, communicat ei: intelligens dolum & pœnitens, se generose sistit Leoni Armeno 264 c d

Domina & Ancilla simul Martyres apud Græcos 401.

Domesticos familiares seligit pudicos, prudentes in curandis temporalibus, fideles lingua & manu S. Ricardus Ep. Cicestriæ 299 e f 300 a b c

Dormire solitus in tabula S. Franciscus de Paula 126 humi S. Iosephus Hymnographus 270 d

Dorsi dolorem tollit S. Franciscus de Paula 132 d 144 d Dorsi spinam confractam sanat 228 d

Dysenteria curatur ope B. Notkeri 598 e S. VVilhelmi Roschilden. 633 b tactu S. VValarici 21 c d cingulo B. Hermanni Iosephi 713 b

Disuriam curat S. Franciscus de Paula 145 a

E

Ecclesiæ a Sanctis nuncupatæ id prohibet Constantinus Copronymus cum Calvinistis hodiernis 260 f 261 e Ecclesiam construit Martyribus a se occisis Iudex, ab illis apparentibus territus 54 f 55 a Ecclesiæ ornamenta aurea conficit S. Ioannes Ep. Neapolit. 33 e 35 b Scevophylax creatus S. Iosephus Hymnographus 275 b e pro Ecclesiastica immunitate severus S. Ricardus Ep. Cicestrien furis ex templo extracti & suspensi corpus putridum cogit ad illud humeris delinquentium referri 281 b 296 f rigidus pro disciplina Ecclesiastica Clericum & Vicarios fornicarios suis beneficiis privat 281 b 296 d e Ecclesiastica munia quid indicent explicat S. Isidorus 345 ob Ecclesiæ defensionem contra Valentem Imp. hæreticum quam juste reliquerit cellam S. Aphraates 665 f 666 a b Ecclesiæ janua divinitus aperitur S Macario Archiep. 885

Eleemosynas ut largiores daret vendit vasa argentea & aurea, imo & equum S. Ricardus Ep. Cicestriæ 280 d e 292 d e f suis manibus gaudet erogare & non petentibus 293 d e Hospitale senibus, cæcis, Presbyteris pauperibus constituit & dotat 280 f 293 a Famelicis cervam cicurem donat S. Franciscus de Paula 109 b Largus in pauperes & monachos, & spolia in illos distribuit Ferdinandus Magnus R. Castellæ 358 a Eleemosynas clam facit per alios S. Galterius Ab. 756 a 759 b 761 b in iis dandis & suadendis largus S. Hugo Gratianopol. 42 d e S. Vincentius Ferrerius tertiam partem hereditatis intra quatriduum pauperibus distribuit 485 f

Elevatus a terra apparet S. Franciscus de Paula 117 a

Epileptici sanantur ope S. Nicetii Ep. Lugdunen. 98 f S. Vincentii Ferrerii 507 514 e 516 c 520 a 521 c e S. Francisci de Paula 111 a 131 b 174 d 180 d

Episcopus visitans diœcesim, primo adit ægros paupeperes S. Ricardus Cicestr. 292 c Episcopus S. Vrbicius, ab uxore provocatus, labitur in incontinentiam &

pœnitentiam agit 252 c d Episcopus virtutum exemplar ceteris factus S. Macarius 879 c d e Episcopum irreprehensibilem esse debere sobrium, prudentem, hospitalem, ostenditur in S, Ricardo Cicestrensi 290 f 291, 292, 293 item pudicum, ornatum, doctorem, non percussorem sed modestum 294 295 domui suæ bene præpositum, non neophytum 299 300 301. Episcopi, propter crimina dejiciendi 543 b non possunt a laicis ordinari 544 b Episcopos, ne Pontificio mandato se opponant, monens S. Galterius Ab. incarceratur 760 d e Episcopatum præ humilitate diu refugit S. Hugo Gratianopolitanus 38 f petit absolvi 45 f factus monachus Cluniacensis cogente Papa redit ad Episcopatum 40 a b

Episcopatum & Cardinalatum recusat S. Vincentius Ferrerius 492 a

Epistolam S. Nicetii Ep. Lugdun. habens, largis eleemosynis donatur 98 f ad illam periurus punitur 99 a

Equum Valentis Imperatoris ægrum precibus & aqua Cruce signata sanat S. Aphraates 666 c d Equus læsus sanatur attactu S. Wilhelmi Roschilden. 633 f segnis alterius incessus immutatur 633 f Equo Apocalyptico eique albo, habenti arcum & coronam triplicem, comparatur S. Vincentius Ferrerius 484 b c

Eremita solitarius S. Georgius in Peloponneso 326 Vide Ordines monastici.

Erga Eucharistiam pie reverens, ob hujus attactum asservat segmenta unguium & barbæ superiori B. Hermannus Iosephus 701 a b Eamdem sumit singulis Dominicis S. Philaretus 616 b frequenter, B. Catharina Palantina 648 b Vt Viaticum Corporis Christi posset ægra accipere, oratione impetrat B. Iuliana 452 f 453 a Communione sacra pastum mutum & surdum sanat S. Eutychius 560 c item corpore arescentem 560 d puellam non valentem alias communicare 561 a b in Communione repleta dulcißimo sapore, cupit integra hebdomade manere in silentio & integro mense abstinere a quocumque cibo B. Iuliana 447 d e semper aliquod cæleste secretum percipit 447 f Corpus Christi abesse vel adesse in templo divinitus cognoscit 452 c coram Ven. Eucharistia obit 475 c d Sacra communione refecta degit 47 annis in eremo S. Maria Ægyptiaca 80 f 87 d & iterum eam ante mortem e manu S. Zosimæ accipit 82 c 88 f Eucharistiam impertit populo in reditu CP. S. Eutychius, 566 f Ad festum Ven. Sacramenti promovendum eligitur a Deo B. Iuliana 448, quo signo illud instituendum didicerit 459 a b jubetur a Christo illud promovere 459 c curat Officium conscribi 460 f 461 a b pro promotione festi Sanctorum patrocinium implorat. 462 b c d celebratur Leodii primo in ecclesia S. Martini, dein in Cathedrali 463 a b & Hugone Cardinali procurante celebratur feria quinta post Octavam Pentecostes 463 d e f Indulgentiis & variis redditibus stabilitur solennitas 464 a e 465 b c amorem ejus festi instillat B. Iuliana 465 d e Canonici aversi ab eo festo moriuntur 463 b c

In Extasim rapta B. Iuliana auditur cum SS. Petro & Paulo colloqui 454 e

F

Facies versa restituitur ope S. Vincentii Ferrerii 519 b

Facies B. Hermanni Iosephi, visa quasi cincta lampadibus radios emittere 706 d

Fax cælitus accensa super sepulcrum S. VVilhelmi Roschilden. 638 a Vide Lucerna

Febri liberatur super stratum B. Guillelmi Xiclensis decumbens 385 f alii 386 c d f 387 e 389 d f 391 a Febres variorum sublatæ invocatione S. Ayberti 681 682. S. Geraldi Ab. 427 d S. Galterii Ab. 764 a b B. Martini solitarii 808 b c S. Gaucherii 853 d S. Macarii Archiep. 883 e f S. Vincentii Ferrerii 507 f 511 d 514 f 517 e 518 d 519 e S. VVinebaudi 573 f Febri gravi detenta Claudia Regina Franciæ, voto a matre ejus facto promovendi Canonizationem S. Francisci de Paula, liberatur 164 d e f Idem pellit Febres 127 a 167 f 141 f 143 f 144 d 153 c 155 a 162 a 163 f 176 c Febris quartana pellitur contactu cappæ S. Ricardi Ep. Cicestriæ 305 b

Feminarum, presertim devotarum, consortia fugere suadet S. Franciscus de Paula 108 f 151 f

a Feris & serpentibus illæsi SS. Terentius, Africanus, Maximus & Pompejus 862 d Laceratus earum dentibus S. Gallicus M. 251 e

Ferrum candens illæsus tractat S. Franciscus de Paula 175 b

Fidem orthodoxam propugnat indefessus S. Amantius Ep. Comensis 5 sec. 91 d e 92 93 Vide Constans

Fistula incurabilis curatur ope B. Notkeri 597 e B. Hermanni Iosephi 714 a S. Francisci de Paula 153 c d e 162 e 185 e

Flagellari a suis petit & impetrat S. Galterius Ab. 756 f 762 a b c Flagellis cædit corpus S. Vincentius Ferrerius præco Euangelicus 493 e Flagellationem in proceßione curat fieri 494 a

Floribus e sepulcro S. Nicetii Ep. Lugdunensis acceptis curantur febres 98 a

Fluvio Somona diviso siccis pedibus defertur corpus S. VValarici 25 f

Fons B. Iosephi Hermanni, ob aquam pro sacrificio Missæ inde haustam salutaris pluribus 517 e Fontes producit S. Franciscus de Paula 185 f 190 b 199 e f 201 b 205 c

Fornacem calcis ardentis ingressus, ruinam restaurat S. Franciscus de Paula 109 a b 127 e item sine igne percoquit 187 f Agnellum ab ea redivivum educit 199 e

Frater & soror Martyres SS. Hermes & Theodora5 6 a Fratri pauperi serviendo in omni patientia succurrit S. Richardus juvenis: eidem hereditatem & sponsam opulentam relinquit 279 a b 310 e

Fur abductum vitulum nequit occidere ab Angelo impeditus, a dæmone arreptus edit mugitum, a S. VVinebaudo emendatus dimittitur 573 d e Furtiva pruna sequestrat ab aliis S. Franciscus de Paula 144 a Fraudatus partem pecuniæ oblatæ obsidetur a dæmone, facta restitutione liberatur ope S. Venantii Martyris 8 c Lana furtiva evanescit 8 d

G

Gena, turpiter inflata, sanatur ad sepulcrum S. Francisci de Paula 161 e f 162 f 179 a

Genu e lapide lapso attritum, attactu sanat S. Franciscus de Paula 109 b aliud incurabile 132 e 174 e Genibus mancam 178 c Genua centies flectit dicendo Ave Maria &c. S. Aybertus 677 c Genuflexum reperitur corpus B. Guillelmi Xiclensis mortui 384 b

de Gloria inani tentatus S. Zosimas jubetur secedere in eremum 77 a 83 d e f

Guttur affectum sanat S. Franciscus de Paula 143 e 162 f Gutturis dolor curatur ope B. Hermanni Iosephi 713 c e & S. Galterii Ab. 766 b S. Vincentii Ferrerii 508 a ope B. Notkeri 598 f

H

Habitat in tugurio 9 palmarum & humili B. Guillelmus Xiclensis 382 c 383 a ejus lectus ex virgis & sarmentis 383 a

Hæreses expugnat, maxime Arianam S. Isidorus 333 e f 334 a b c Acephalorum 347 e Pelagianam S. Cælestinus condemnat 543 e f item Nestorianam 544 545

Hasta transfixus S. Zenon Græcus 399 c

Hernia curatur ope B. Iulianæ 477 a, S. Francisci de Paula 174 e 219 a B. Notkeri 598 c 600 b B. Guillelmi Xiclensis 386 a e 387 a b c e f 388 a b f 389 b c d e 391 a

Homicidium patratum dedit B. Clementi initium sanctioris vitæ 806 e f 807 a b

Honores oblatos repudiat S. Plato 370 b Celebri occursu in urbes inducitur cessantibus opificiis & lectionibus publicis S. Vincentius Ferrerius 495 e f

Horreum vacuum tempore famis oratione implet S. Seleucus Ep. Amasenus 553 d

Hortum excolens olera conservat a vermibus S. Walaricus 18 c strenue laborat oleribus excolendis S. Philaretus mon. 614

Hospites adventare præsciens ad lavandos pedes aquam parari jubet S. Franciscus de Paula 166 f 180 f Cibi iis ab illo appositi non minuuntur 168 e f

Humerus luxatus sanatur ope B. Notkeri 599 e fractus ope S. Galterii Ab. 766 a

In Humilitate maxime excelluit B. Vrsulina 736 f 737 a b præ Humilitate B. Hermannus Iosephus res aliorum magni, nihili suas æstimat 702 e f vestes detritas appetit, a rustico in maxilla percuti cupit & ab aliis contemni 703 a b c in Humilitatis exercitiis excellit S. Theodora Thessalonicensis 407 c d Infima obsequia affectat S. Galterius Ab. 756 a opera in abscondito facit 760 f 761 d

Hydropici sanantur ope S. Francisci de Paula 167 a S. Vincentii Ferrerii 517 e S. Geraldi Ab. 422 b S. Eutychii 568 e B. Hermanni Ioseph 713 c

Hymnos & Odas Ecclesiasticas componendi facultatem a S. Bartholomæo Apost. apparente obtinet S. Iosephus Hymnographus 274 a b iis Deiparam & Sanctos honorat 274 c

I

Idola evertit & in mare projicit S. Pancratius Ep. 240 c d pro Idolo truncum habitum dejici a puero curat S. VValaricus 21 a

Jejunat frequenter S. Aybertus puer 674 e postea herbis victitat 675 b pane & potu abstinet annis 20 676 b e Jejunat 30 annis usque ad vesperam B. Iuliana 448 e f 449 a paucis pisis in aqua decoctis contenta 449 b ad octo aut 12 dies, & semel tota Quadragesima S. Franciscus de Paula 110 f 3 panibus annis 7 & 30 solis herbis victitat in eremo S. Maria Ægyptiaca 80 e f 81 c

Jejunia & Vigiliæ pro Ecclesia Turonensi constituta a S. Perpetuo 750 a b Jejunat feria 4 & 6 adolescens S. Vincentius Ferrerius 485 e concionator jejunat plurimum parcus in cibo & potu 493 d e

Iesu nomine dæmones, sub equorum specie conatos concionem turbare, pellit S. Vincentius Ferrerius 505 e f Cum Iesu puero a Deipara oblato colludit B. Hermannus Iosephus puer 688 f Vide Christus

Igni injectæ SS. Agape & Chionia illæsæ permanent & orantes expirant 249 f Igne combusti S. Zenon Græcus 399 e alius Zenon 860 f S. Thermus 402, S. Aquilina 662 f Cineres extinctos solo flatu ardere facit S. Franciscus de Paula 127 f ex Ignis camino ardenti illæsus exit 190 a absque Igne fabas percoqui facit 128 b 140 c item fornacem calcis 187 f Ignitum lapidem innoxie tractat 144 e Prunas ardentes 109 f 117 a 139 d 141 c titionem ardentem 127 f Ignem serpentem reprimit 146 d ejicit 188 c illæsus calcat 112 c Vide Fornax

Ignis sacer curatur ope S. VVilhelmi Roschilden 640 b c Tornaci ad Reliquias S. Stephani & S. Mariæ Ægyptiacæ 71 c

Iliorum dolorem sanat S. Franciscus de Paula 179 d

Imaginem S. Francisci de Paula osculatus a gravi ægritudine liberatur 170 e Eam ipse in pariete delineatam relinquit 203 d. Eadem emittit splendores coruscantes 172 c in Imaginibus sacris honoratur Christus referendo cultum ad prototypon 260 c d contra eas agunt Leo Isauricus, Constantinus Copronymus 260 e f Leo Armenus 262 b c Imaginum cultum coram Leone Armeno propugnant Episcopi convocati 282 e f 283 S. Nicetas 264 e S. Iosephus Hymnographus 275 a Imagine S. Theodosiæ V. M. empta & precibus coram ipsa fusis quædam a gravi liberatur morbo 64 c d

Impudica loquentes Sacerdotem & Iudicem arguit S. VValaricus 21 e divinitus punitos sanare recusat 21 f

Incendium extinguitur ope S. Francisci de Paula 161 c & S. Vincentii Ferrerii 516 c 519 d signo Crucis illud sistit & extinguit S. Macarius Archiep. 884 e in incendio volens manere in cellula comburitur B. Paternus reclusus 896 e ab Incendio servatum sacellum S. Ayberti 681 a item habens 4 Martyrum Minoritarum ossa 55 b c in Incendio publico Christus crucifixus ecclesiam conservasse visus a B. Hermanno Iosepho 689 d ab Incendii visione quadam imaginaria succenditur ad habitum Ordinis Præmonstr. suscipiendum B. Hermannus Ioseph 690 b c

Incensum videt ab Angelis ministrari B. Hermannus Iosephus 693 e f

Inclusus vivit S. Isidorus 335 c 336 f 337 a, & S. Plato, insuper catena ferrea pedem induit 373 d

Infirmus in nulla re sibi indulget B. Hermannus Iosephus 704 c d Infirmis humiliter ministrat B. Notkerus 580 e

Invisibilis manet S. Vincentius Ferrerius ingrediente in cellam Regina Aragoniæ 497 a B. Hermannus Iosephus abscondieus in Christo 707 d e f

Injurius verbis in S. Walaricum paralysi punitur, pœnitens sanatur 23 a b Vide Contumelia.

Ischiaticum curat S. Franciscus de Paula 178 d

Iter pedes facit aut asino vectus S Vincentius Ferrerius præco Euangelicus 493 e

Judæus a dæmone obsessus, precibus Martyrum liberatur, & fit cum aliis Christianus & Martyr 819 b c d

Judex rerum fidei non est secularis Imperator 262 e f 263 a

Judicium extremum jussus a Christo apparente inculcare, id facit sermone & libello scripto S. Vincentius Ferrerius 491 f 492 b c

L

Labori manuum post Missam auditam tota die vacat S. Franciscus de Paula 102 d

Lac adulteræ recusat B. Vrsulina infans 726 e pro Sanguine lac & aqua effluit e cervice abscissa S. Eupsychii 823 d & S. Pompeii occisi 399 a Lactis copiam uberibus siccis impertit S. Eutychius 262 d e anus miraculose lactescens alit puerum, invocato S. Francisco de Paula 219 e f

Lacrymarum dono excellit S. Iosephus Hymnographus 270 d etiam ad mensam S. Hugo Gratianop. 40 f & cum confitentium peccata audiret 41 a Lacrymas pietatis abstergit mappula S. Macarius 879 f Lacrymas amicorum rejiciunt & arguunt SS. Agathopus & Theodulus 324 e 325 a Lacrymatur in Missa, & ad lacrymas movet in concionibus auditores S. Vincentius Ferrerius 494 d f 457 c d

Lampadem per se accendi facit S. Franciscus de Paula 228 d

Lapidem solo nutu movet S. Franciscus de Paula 142 a alium leviter moveri facit 143 c ruentem sistit 143 d 146 b ejus ictum innoxie excipit 156 c ingentem solus portat 167 b Lapidatus obit Martyr S. Pancratius Tauromenii 1 sec. 241 a b Iudæi ad fidem conversi Leontinis 819 e

Ex Lapsu contritum signo Crucis & oratione sanat S. Vincentius Ferrerius 507 d alios S. Casilda 849 b e 850 d & S. Franciscus de Paula 160 f 161 a

Lateris dolor curatur ope B. Guillelmi Xiclensis 389 e & B. Hermanni Iosephi 714 d Latera & costæ raduntur S. Eupsychii suspensi 823 c d

In Lecto S. Ricardi Ep. Cicestriæ recumbens æger sanatur

305 d Lectulus ex virgis contextus cum vili lectoriola S. Walarici 22 a

Lepra curatur ope S. Vincentii Ferrerii 512 f 516 b 521 e, S. Eutychii 562 S. Wilhelmi Roschilden. 641 b e f S. Francisci de Paula 111 e 124 e 138 a 141 e 142 b attactu mappulæ lacrymarum S. Macarii 880 a Pro leprosis erigitur domus Leodii a S. Iuliana 457 c d

Levitates puellares jubetur evitare a S. Maria S. Musu 94 c Libidine ardens Præses in SS. Agapen, Chioniam, Irenem Virgines sorores captivas, pro ipsis amplexatus ollas, fit ludibrium & pro insano habetur. cumque eas jußisset nudari, continuo somno corripitur 248 f 249 a b c Ad libidinem provocatus a femina se ægram singente cum execratione discedit, eamque a dæmone obsessam sua præsentia liberat S Vincentius Ferrerius 488 d e f 489 a b c meretricem in cellam adductam, & ad scelus invitantem ad meliorem vitam inducit 489 d e ab alio turpißime de luxuria infamatus, integritati restituitur, infamia in obtrectatorem rejecta 490 a b c

Libros rationum combustos recipit illæsos S. Gilbertus Ep. Scotus 50 d, sacros renuit tradere S. Theodulus M. Thessalonicæ 324 b c, multos describit suis monachis S. Plato Hegumenus 369 e Librum a S. Isidoro apparente jussus deglutire B. Martinus Legionensis scientiam adipiscitur 330 d e

Lignum grande, quod 10 viri non possent, solus defert S. Franciscus de Paula 131 d 187 f juvat tolli 178 f 133 a 134 d 138 b 142 d 145 f ab alio portari facit 140 b c vertit 140 d Ligna ardere, non comburi, facit 187 d

Lucerna ad 40 dies ad Reliquias S. Nicetii Ep. Lugdunen. absque oleo ardet 98 d

Ludo puerili designat se fore Patriarcham S. Eutychius CP. 551 e

Lux e cælo effulget ad sepulcrum S. Philareti 617 c

M

Magister sacri Palati Pontificii Avenione S. Vincentius Ferrerius 491 a

De Magia suspecta, & quæstioni subjicienda motu atrii liberatur B. Vrsulina 731 c d e

Maleficia curantur ope B. Notkeri 599 e

Maxillam læsam curat S. Franciscus de Paula 132 e fistulosam 162 e apostemate cruciatam 172 a

Mansuetus & patiens S. Franciscus de Paula 110 c d S. Philaretus monachus 615 e Mansuefacit in suam necem conspirantes S. Tigernacus 403 c

Manus tumor sanatur ope B. Notkeri 597 f immobilitas ope S. Galterii Ab. 765 b c, S. Macarii 877 e Manus inutiles sanat S. Franciscus de Paula 137 e verrucosas 138 c ulcerosas 145 f contusam 145 c infirmam 166 e contritam 168 b desperate vulneratam 214 e Manuum impositione sanat mutum annis 40 S. Vincentius Ferrerius 507 e item hemicranium 508 a

Mare absque navigio pedes transit ambulans super undas S. Franciscus de Paula 168 c 169 e f 201 c injectis soleis pacatum reddit 170 b

Maria Deipara monet S. Galterium, ut certo loco ædificet ecclesiā 756 c d monstrat B. Hermanno Iosepho puero pecuniā pro calceis & ceteris necessariis 689 b c eum docet cum caritate Fratribus servire in ministerio Refectorii 691 a b, languentem sanat 697 b apparens excitat S. Aybertum 676 f dirigit penicillum Tutilonis pingentis imaginem suam 589 f 590 a confortat in vocatione S. Hugonē Ab. Bonæ-vallis 47 c monet de die obitus S. Musam 94 b jubet levitatem puellarem evitare 94 c adest morienti 94 f Mariæ Deiparæ Ecclesia Tungris antiqua & peregrinatione celebris 462 d 464 b Prima ei ecclesia a SS. Petro & Paulo dicitur constructa Antaradi 783 c ejus imaginem pie veneratur eiq; poma offert B. Hermannus Iosephus puer 688 c d ab eadem invitatus ut accedat, ipsa manum porrigente, ascendit & accipit juxta cor fixuram 688 e f Ejus altare erectum a S. Ambrosio devictis Arianis 643 b Mariæ nomen invocans B. Iacobus Minorita injectus in ignem manet illæsus 53 e Ejus cultui addictus adolescens S. Vincentius Ferrerius 485 f ab ea apparente in virginitate contra infestationes dæmonum confortatur 488 b c Erga ejus assensum in Incarnatione præbitum est devota B. Iuliana 449 d e f & ejus Canticum Magnificat, quod novies de die recitat & commendat aliis 450 a b Mariam coram ejus imagine invocans, post varias repulsas, obtinet ingressum in ecclesiam S. Maria Ægyptiaca 80 c d 87 b ab ea in eremum mittitur 80 e f & XVII annis varie tentata implorata ejus ope impetrat victoriam & quietem 81 a b 87 f 88 a b Deiparam & Sanctos hymnis suis honorat S. Iosephus Hymnographus 274 c novis a se compositis precibus B. Hermannus Iosephus 692 d 694 f ad Mariæ nomen percipit odorem omnium florum & aromatum 693 c d hanc sibi crebro apparentem videt 694 a eidem evocatus colloquitur, vocatur Capellanus suus, docetur modum decumbendi 694 b d e eam inter duos Angelos apparentem in sponsam accipit, & Ioseph vocatur ab Angelo 695 d e & a Deipara 696 a 711 a eam ob modicum torporem instar vetulæ videt, rosam appellat, gaudia ejus cum delectatione recolit 696 b c d dentes evulsos ab ea ori impositos recipit 696 in summo frigore ab ea sovetur raptus in extases sub Missæ sacrificio 705 c d ab ea jubetur Canticum Canticorum exponere 707 a Ave Maria litteris aureis in lilio ex ore Guillelmi monachi Grandis-Silvæ prodiit 810 c Ave Maria sexagiens recitans mariti pœnam impetrat differri, uxor Theodorici de Avesnis 842 c d Mariæ cultum conatus abolere Constantinus Copronymus, homo spurcißimus 260 f 261 a b Maria Deipara & Maria Cleophæ sorore habitæ, quia mariti S. Iosephus & Cleophas erant fratres 611 d e

Martyr voluntate & continua mortificatione habita B. Iuliana 474 d

Mater Theoclia gratulatur S. Calliopio filio, videns corpus ejus dilaceratum 661 f corpus depositum a cruce accipiens, & circumfusa collo moritur 662 a

Mellis favum apparens S. Paulinus instillat in os S. Ioannis Ep. Neapol. moribundi 35 e

Membrorum officio-destituti sanantur ope B. Hermanni Iosephi 712 f inflatio ope B. Galterii Ab. 765 d e

Memoriam rerum spiritualium solum in extremo morbo servat S. Hugo Gratianop. 44 d

Mensæ adhibet lectionem aut sermonem piam S. Ricardus Ep. Cicestriæ 291 f & devotam gratiarum actionem 282 a

Meretrix publica per 17 annos S. Maria Ægyptiaca 79 d e f 86 b c ab ingressu templi sæpius repulsam passa, convertitur, & 47 annis sola in eremo degit 80 86 f

Miracula 840 in Proceßibus probata de S. Vincentio Ferrerio 498 d ob multas curationes a S. Francisco de Paula factas, chirurgi eum conantur cohibere 121 f dicuntur ei omnes creaturæ subjectæ in epistola ad Leonem X 171 d e

Missas duas quotidie celebrat S. Aybertus 677 b alii 678 a in Missæ sacrificio S. Albertus Ep. Montis-Corvini a Christo docetur 7 actus meritorios 436 d patitur mentis excessus B. Hermannus Iosephus 700 b cereis minus consumptis quam sub Missa breviori 700 f magnam experitur dulcedinem B. Iuliana 447 a cupit quotidie intersse 447 c Missæ sacrificiis sæpe intererat, quotquot fiebant in Conventu, S. Franciscus de Paula 110 d ante Missam auditam bibentes reprehendit S. Walaricus 20 e Missæ addit Introitum S. Cælestinus 544 c pro Missa librum sequentiarum componit B. Notkerus 578 c 587 a d Casula S. Nicetii Ep. Lugdunen. abutens a dæmone obsidetur 97 e Liturgiam valde reverenter peragit S. Nicetas 257 b Flabelli usus & mysteria in Liturgia Græcorum 258 a

Monasticum ordinem conatus extinguere Constantinus Copronymus home spurcißimus 261 b c a Monasterio ancillas, & animalia quarum causa habebantur, ablegat

S. Plato 371 a b in eodem Monasterio Ord. Præmonstratensis habitabant olim Canonici & Sanctimoniales tecto separatæ 439 e f in Monasterio Carthusiæ condendo S. Brunonem adjuvat S. Hugo Gratianop. 40 b c 43 f ad Monasticam vitam mortificatione & aliis virtutibus animum præparat S. Philaretus 609 in ea cum magna vestitus victusque austeritate degit 611 b 612 b c d 614 d

Monachorū in Palæstina degentium 5 sec summa perfectio 77 c d e f 84 a b Monachus ob apostasiam a dæmone obsessas nequit a S. Eutychio liberari 561 e f & persuasus redire liberatur 526 a Monialis apostatandi propositum mutat invocata B. Vrsulina 739 b

Monita omni hominum generi præscribit S. Philaretus 614 e f 615 præit suo exemplo 615 d

Morbi 400 curantur ope S. Vincentii Ferrerii 511 d Morbis pluribus simul laborans per annos 13 mulier Caletēsis, post novenam S. Francisco de Paula factam sanatur subito: quod miraculum auditis 20 testibus oculatis legitime approbatur 230 231, 232 233

In Morum gravitate & orandi fervore proficit B. Notkerus 580 b Mores depravatos in diœcesi magno labore emendat S. Hugo Gratianopol. 39 d e

Mortem petenti longior vita conceditur, & mortis dies revelatur a B. Martino solitario 808 d Morte subita plectitur pellens S. Galterium ab ecclesia construenda 756 d e de Morte sua septennio ante præmonitus ad eam se præparat S. Wilhelmus Roschilden. 634 c d e 635 a diē prædicunt pieq; obeunt S. Franciscus de Paula 159 B. Hermannus Iosephus 709 f S. Ricardus Ep. Cicestriæ 307 c d e f sub Mortē insolitis affligitur tentationibus B. Hermannus Iosephus 710 b

Moribundi piis actibus vacant S. Isidorus Hispalensis 348 349 S Eutychius 570 a B. Vrsulina 735 sæpe veniam a suis exposcit S. Hugo Gratianopol. continenter orat, preces aliorum expetit, monita saluberrima dat, sermones otiosos odit 44 e f 45 in cinere & cilicio obit Ferdinādus Magnus R. Castellæ 11 sec. 359 b S. Plato canens, Resurgent mortui, & qui in monumentis sunt, resuscitabuntur 375 e

Moribūdos sanat S. Franciscus de Paula 132 b d 133 c 136 e f 139 f 141 e 142 e 143 b d 179 e f 174 f 164 a 163 d 146 d 144 f 185 d 219 c 226 e 227 a S. Geraldus Ab. 422 b 426 f S. Vincentius Ferrerius 515 e 516 b c e 517 a c e 518 a b e 519 a c f 520 e f 521 a b c d f 522 a S. VVilhelmus Roschilden. 640 d B. Hermannus Ioseph 713 a 719 f B. Vrsulina 739 a B. Martinus Solitarius 808 a S. Macarius Archiep. 883 b

Mortuos suscitant S. Amātius Ep. Comensis 5 sec. 94 b mulierem prægnantē S. Isidorus 339 e f infantē S. Vincentius Ferrerius 503 b aliū a matre occisum, in frusta divisum & coctū 402 b 512 f cadaver ad sepulcrū delatum e suggestu 482 a alios plures 512 d e 513 a b 514 a 515 a b 516 b d f 517 a d e 519 e 520 b c d 522 a d e S. Franciscus de Paula 113 e f 121 e 177 a b d 189 c d f 179 a 185 f 201 d S. Tigernacus 402 d e 403 a 404 a VVilhelmus Roschild. 642 e f B. Hermannus Ioseph 712 e f S. Macarius Archiep. 898 b S. Marcellus Ep. Diensis 829 d S. Ricardus Ep. Cicestriæ 282 e 309 311 c d 312 c d 313 d e f 316 e S. VValericus 19 b c Mortuum agnum suscitat S. Franciscus de Paula 139 e Mortuo monacho Silvæ-majoris panis & vinū integro anno datur pauperibus, & Missæ & Vigiliæ 30 diebus recitantur ex instituto S. Geraldi Ab. 413 c d item in aliis monasteriis associatis 413 d e f

Mortificatio S. Hugonis Gratianopolitani in oculorum, linguæ & sensuum custodia 41 42

Munera a Rege oblata aurea & argentea vasa, imaginē Deiparæ V. auream, magnū numerum aureorum, & pisces lautiores renuit accipere S. Franciscus de Paula 115 a b c Munera Respuit, incorruptus in judiciis S. Hugo Gratianop. 42 f 43 a a suis nō permittit accipi S. Ricardus Ep. Cicestriæ 298 a ne mulctæ quidem nomine 297 f

Muti 2 sanantur in translatione S. Venantii M. 8 b e signo Crucis a S. Gilberto Ep. Scoto 50 e & a S. Niceta 258 e Impositione manuum S. Vincentii Ferrerii 507 a a S. Francisco de Paula 109 c 113 d 125 e 128 b 130 c 138 d 168 b 178 c e 228 e ope B. Guillelmi Xiclēsis 390 d S. Alberti Ep. Montis-Corvini 435 f S. VVilhelmi Roschilden. 659 b c d S. Galterii Ab. 764 f S. Mariæ Cleophæ. 814 d S. Macarii Archiep. 898 b S. Marcelli Ep. Diensis 829 d Muti & surdi sanantur aut oleo sacro aut data Eucharistia a S. Eutychio 560 b c ope B. Isidori 360 c d S. Macarii Archiepiscopi 881 d e Mutæ, ad mortem læsæ, loquelam & spatium consitendi tribuit S. Vincentius Ferrerius & alteri ad pauca verba loquelam 303 c d e f

N

Nascitur S. Franciscus de Paula voto S. Francisco facto 106 f in ejus conceptione dicitur flamma per noctem visa 198 b Nascitura B. Vrsulina magnæ sanctitatis ab Angela revelatur parentibus 726 c ante Nativitatē ostensus est patri suo, quod futurus esset Ordinis Prædicatorum in signis Cōcionator S. Vincentius Ferrerius 484 f 486 c imo & matri visus est ex utero latrare 485 a

Nasū periculosa inflatum sanat S. Frāciscus de Paula 141 c

Naves a periculo ereptæ ope S. Vincentii Ferrerii 515 f Naufragus invocato S Geraldo Ab. salvatur 427 c & S. Alberto Ep. Montis-Corvini 436 b c Nautas, a quibus vehebatur in Siciliam, convertit S. Pancratius Ep. 240 a

Novena facta ad sepulcrum S. Francisci de Paula ingens infirmitas tollitur 162 c d 230 & seqq.

Nox illuminatur in martyrio BB. Thomæ, Iacobi, Demetrii Minoritarum 54 c Nocte aberrans, a S. Francisco de Paula apparente ducitur ad hospitium reseratis ultro portis 226 a b

Nuda & solis ardore nigra degit in eremo annis 47 S. Maria Ægyptiaca 78 b 80 f 85 a ut alloquium S. Zosimæ admittat pallium ejus ad tegendum se petit 78 d 86 a

O

Obedientia ceteris exercitiis præferenda 368 b in ea excellit S. Plato 368 b c d 373 b c

Ab Obtrectationibus aures & linguā frænat S. Hugo Gratianopol. 41 f Obtrectationē passus, ea in obtrectatorē detorta famæ restituitur S. Vincentius Ferrerius 490 a b c Obtrectatori veniam petenti suadet Confeßionem & prædicit subitaneam mortem 499 d e Alius e concione obtrectans dejicitur in terram 508 f Obtrectantem sibi & divinitus punitum precibus sanat S. Hugo Ab. Bonæ-vallis 48 a

Occulta revelat S. Frāciscus de Paula 122 c 125 a 126 e f 133 e 133 f 144 e 135 b 139 d 187 b e Vide Absens & Prophetia.

Oculi sanitas datur S. Francisco de Paula voto S. Francisco facto 107 a 161 a b c Oculorū affectiones varias sanat ipse 128 a 133 b 134 c 137 d 145 d 142 b 178 e 146 d 143 f 178 b 189 e 228 f item S. Vincētius Ferrerius 508 a 514 e 515 a 517 c B. Hermannus Ioseph 713 e f 718 d S. Macarius 877 a 889 b c B. Iuliana 456 d S. Ricardus Ep. Cicestriæ 305 a b S. Eutychius 568 d, 562 c Oculorū dolore punitus, ob dubium de sanctitate S. Engelberti, oblatis oculis cereis sanatur B. Hermannus Iosephus 699 d

Odia inveterata plurima componit S. Vincentius Ferrerius 495 b

Odor suavis e sepulcro B. Notkeri 597 d 602 c ex corpore S. Philareti mortui 617 b & vestibus 618 a Odoris fragrātiā cælitus datam prodēdo ali is perdit B. Hermannus Iosephus 692 f 693 a b eam sentit sub Cantico Benedictus 693 e

Oleo vas vacuum miraculo plenū reperit B. Martinus solitarius 607 e Oleo ferventi manum immittit absq, læsione S. Franciscas de Paula 109 e Oleo lampadis, ardētis ad sepulcrū S. Nicetii Lugdunē. mortuus habitus reviviscit 101 b Oleo sancto inunctū mutum & surdū sanat S. Eutychius 560 b itē corpore arescentē 560 c & puerū moribundum 560 e & alium pedibus debilē 560 f manū inflammatā 561 c d simili Oleo maleficiū inter maritum & uxorem exortum tollit S. Aphraates 666 e pro Oleo ad sepulcrum S. Martini legat S. Perpetuus fundum in suo testamento 751 a

Orans semper invenitur S Franciscus de Paula 150 f ingentē lapidem movet 130 f aliquando ad 8 dies abstrahitur a sensibus 151 a nocte divinitus illuminatur 109 c in aere elevatur

S Maria Ægyptiaca 28 f 29 a capite fumat B. Iuliana 472 c radiis illustratur & elevatur a terra S. Vincentius Ferrerius 497 c d, lacrymis affluit S. VValaricus 22 a Orandi studio deditus S. Ricardus Ep. Cicestriæ 301 c f 302 a b Orat nocte dieque flexis genibus, idque in ovili ut lateat, S. Aybertus puer 674 d e

Ordinis S. Benedicti aut antiqui Abbates, VValaricus Leuconaēsis in pago Picardiæ VVimacensi 14 Attalus Tauromenii in Sicilia 253 Geraldus fundator Silvæ-majoris in Aquitania 409 VVinebaudus Trecis in Gallia 572 Galterius juxta Pontisarā 753 Monachi, Notkerus Balbulus Sangallensis in Helvetia 576 Eberhardus Schaff husiæ in Suevia 669. Beda junior in territorio Rhodigino 866 Reclusi Aybertus in Hannonia 672 Paternus Paderbonæ 896

Ordinis Cisterciensis Hugo Abbas Bonæ-vallis in Gallia 46 Nicolaus de Arcu monachus Nethi in Sicilia 48

Ordinis Canonicorū Regulariū S. Guillelmus Abbas Roschildensis in Dania 620 Gaucherius Prior Aurelii in agro Lemovicensi 850 B. Albertus postea Patr. Hierosol. 769 Waldetrudis fundatrix Parthenonis Canonissarum Montibus Hannoniæ 829 Canonici Regulares S. Rufi in Provincia, propagati in Hispaniam & Parisios 620 c f 621 a item in Daniam 621 a sub Regula S. Augustini Priorissæ Iuliana Virgo Montis Cornelii apud Leodiū 437 Catharina Palantina fundatrix S. Mariæ de Monte in Ducatu Mediolanensi 643

Ordinis Præmonstratensis B. Hermannus Iosephus Steinfeldiæ in Germania 682 Ioannes de Organia Abbas Bellopodiensis in Catalonia 801

Ordinis Eremitarum S. Augustini Clemens Generalis Vrbe-veteri in Hetruria 804

Eremitæ solitarii Guillelmus Cuffitella Xicli in Sicilia 378, Martinus Genuæ 805

Ordinis Minorū S. Francisci, Thomas de Tolentino, Iacobus de Padua, Petrus de Senis, & Demetrius Laicus Martyres in India 50

Ordinis Prædicatorum, Vincentius Ferrerius 477 Antonius Pavonus Martyr Saviniani in Pedemontio 853

Ordinis Carmelitici Legislator Albertus Patriarcha Hierosolymitanus 769

Ordinis Minimorū Institutor S. Franciscus de Paula 103

Hegumeni, id est Præpositi apud Græcos S. Macarius Pelecetensis 30 Titus Thaumaturgus 101 Nicetas Mediciensis in Bithynia 253 Plato Symbolorum & Sacudionis 364 Badimus Archimandrita Martyr in Perside 824 Monachi Zosimas Presbyter 67 Iosephus Hymnographus Constantinopoli 266 Philaretus in Calabria ulteriore 605 Philaretus Martyr 753 Eremitæ Georgius in monte Laconiæ Malæo 326 Aphraates in Syria 664 Sanctimonialis Theodora vidua Thessalonicæ 105

Os oculosq: distortos restituit S. Frāciscus de Paula 129 a Os contortū 143 e fœtum Ore & oculis carentē eisdē donat 176 f Os distortum sanatur ope S. Vincentii Ferrerii 515 e

Otii osor, aut orat, aut legit aut manibus operatur S. VValaricus 22 b Otiosū verbū non auditur in Mediciēsi monast. sub S. Niceta 257 b qui Otiū & socordiā evitandā monet 257 c

Ova oblata ad tumulum B. Iosephi Hermanni, pro ulceribus & tumoribus curandis 719 d

Oves patris pascens S. VValaricus puer, litteras in agro addiscit & psalterium 17 c d Ovis Euangelica, humeris pastoris deportata, designatur in pallio Patriarchali 555 b f

P

Panis a S. Francisco de Paula donatus sufficit pluribus 143 b 169 d ab eo benedictus post octennium recens producitur 155 a non deficit 186 f Pane uno a S. Ricardo Ep. Cicestriensi benedicto, reficiuntur 3 millia, & supensunt fragmenta pro 100 hominibus 280 f 282 c 316 d Panes ferens captivis, rosas esse dixit patri & exhibuit S. Casilda 848 b Vide Annona & Cibus

Papam Romanum contra injurias Regis adit S. Ricardus Ep. Cicestr. 280 b ideo lætus multa patitur 280 c Papa Sixtus I 533 & Cælestinus, qui Concilio Ephesino præsidet in suis legatis 545 c d Papali tiara ornatus apparet adhuc vivus S. Franciscus de Paula. 109 f

Paralytici sanantur ope S. Geraldi Ab. 429 b c d S. Alberti Ep. Montis-Corvini 435 f S. VVinebaudi 574 e S VVilhelmi Roschild. 640 f B. Guillelmi Xiclensis 390 f S. Francisci de Paula 111 a f 141 f 128 f 142 c 154 c 179 a b 186 d S Ricardi Ep Cicestriæ 282 c 310 a b f 311 b S. Vincentii Ferrerii 507 a 509 f 514 f 515 d 517 d 522 d S. VValarici 19 f S. Galterii Ab. 763 f 765 e S. Macarii 876 e 877 d 888 e 890 c

Parturiens benedictione S. Vincentii Ferrerii redditur facilis in pariendo 509 a præmortuo sœtu sanatur aqua ablutione dētium S. VVilhelmi Roschild. 637 adjuta invocato B. Hermanno Iosepho 718 f 720 a Parturienti desperatæ prædicit ultra 12 annos victurā B. Catharina Palantina 648 f Puerperæ multæ liberantur accensa candela a S. Francisca de Puala 116 f 129 b 153 c d e item illi commendatæ 153 f 154 a d

Patientia summa perfert tribulationes immissas B. Iuliana 472 b infligenti alapā alteram genam obvertit B. Catharina Palantina 648 b Patientiā commēdat suis S. Nicetas 257 d exercet 6 annis in exilio 265 d eamdē servat calore adusta & frigore constricta 47 annis in eremo S. Maria Ægyptiaca 81 c

In Paupertate summa lætißimus studet S. Ricardus Cicestr. 279 b ob Paupertatis servandæ zelum cum aliis carceri inclusus B. Thomas de Tolentino Minorita 51 d e Pauperibus fabas distribuendas multiplicat S. Ricardus Ep. Cicestr. 303 c

Pauperes Christi, testamēto constituit heredes S. Perpetuus Ep. Turon. 751 e eis distribuunt thesauros suos SS Hermes & Theodora 5 f Pauperum oppressor punitur invocata S. Casilda 848 f Pauperibus parentibus natus S. Ioannes Ep. Neapolitanus 34 d Vide Eleemosyna

In Peccata lapsos moderate adducit ad pœnitentiam 259 b post pœnitentiam restituendos docet S. Isidorus 342 Peccata hominum quod non satis deploret, se eorum ream dicit B. Iuliana 46 e f ipsa a Peccato omni graviore pura 457 f

Pecuniæ publicæ appendendæ præpositus S. Plato dives evadit 367 b Pecuniā non vult admittere S. Vincentius Ferrerius Præco Euangelicus 494 c non tangit S. Aybertus 677 c

Peregrinatur Romam, Casinū, Garganum S. Geraldus 416, 417 itē Hiersolymam 418 f Romam nudis pedibus & cilicio tecti S. Aybertus & Ioannes Presb. 675 c d in Terram sanctā B. Vrsulina V. Parmensis 733 S. Macarius Archiep. 880 881 in Peregrinis excipiendis benignus S. Philaretus 615 e

Ob Perjuriū excæcato lumen restituit S. Eutychius 562 c Pejeraturus ad sepulcrum S. Nicetii Ep. Lugdunen. fit cæcus, & pœnitens sanatur 101 a

Pro Persequentibus se orat B. Iuliana 468 a optat mortē subire 471 d pro Persecutore infestißimo orat serventer S. Hugo Gratianop. 42 a b

Pedem fere abscissum curat S. Franciscus de Paula 176 c incisum 136 c Pedes distortos 179 e Pedū vestigia petræ imprimit 203 c Calcaneo carens sanatur ope B. Guillelmi Xiclensis 390 f Loripes ope S. Geraldi Ab. 421 c 427 b

Peste obit S. Macarius 876 c d 887 hæc eo implorato pellitur 877 b 889 e f corpore ideo Montes Hannoniæ translato 894 itē Tiletum 895 a b Pestis curatur ope S. Vincentii Ferrerii 511 d f 513 b 515 c 516 b c 517 d f 518 c d 519 a d f 520 a c e 521 a b 522 b S. Theodosiæ V. M. 65 a S. Frācisci de Paula 171 f 204 e f 205 e Pestem instituta supplicatione cessare facit CP. S. Eutychius 568 c Peste grassante corpora SS. VValdetrudis & Vincētii in Proceßione delata 850

Picturis exornat cœmeterium S. Cælestinus 546

Pisces lautiores a Rege oblatos renuit accipere S. Franciscus de Paula 115 c Missos a Rege Neapol. assos, remittit vivos 180 c Piscem mortuum abluendo vivificat 109 d itē alios 130 d 200 a b thynnorum infelici capturæ benedictione succurrit 137 a Pisces inveniri facit etiam mari tempestuoso 173 a 181 a Piscationē salmonum copiosam præstat lotis manibus in aqua S. Gilbertus Ep. Scotus 50 e item imploratus S. Ricardus Ep. Cicestren. 303 e 304 a

Pœnitentiā continuam commendat suis S. Nicetas 257 c austeram ipse vitam ducit 258 d Vtitur lecto duro, aspero cilicio, vestibus tritis, aqua & cibis insipidis, flagellis nodosis S.

Galterius Ab. 761 d e Austere vivit B. Catharina Palantina 645 a in jejuniis & aliis pœnitentis 646 a b Vide Ciliciū.

Pleuritis curatur a S. Francisco de Paula 146 a, 162 b

Pluvia invocato S. Francisco de Paula in siccitate impetratur per Bernardum Colnagum 220 ope Ioannis de Organia 803 b d delato ad ecclesiā calceo B. Guillelmi Xiclensis 385 e, item circūlato capite 386 b precibus fusis a S Isidoro 339 b c circumlato ejus corpore 361 d e f 362 a b In Pluvia manet vestibus siccis S. Franciscus de Paula 187 c

Podagra curatur ope S. Mariæ Iacobi seu Cleophæ 814 S. Vincentii Ferrerii 518 a 520 c 521 b S. Ricardi Ep. Cicestriæ 305 c

Poëtarum fabulas ob falsorum Deorum nomina non fert B. Hermannus Iosephus 690 e

Pomum facit esse mire sapidum solo attactu B. Iuliana 453 d Poma sibi oblata multiplicat S. Frāciscus de Paula 173 c

In Processione solenni, ut efferatur corpus S. Walarici, portæ ultro aperiuntur, frustra oliis obsistentibus 29 b c d e f 30 a

Procurator Corbeiæ monachus S. Geraldus 415 a b

Propheta S. Ezechiel 857. Prophetissa S. Holda 858 Prophetiæ spiritu prædicit S. Vincētius Ferrerius Alphonsum Borgiam fore Summum Pontificē, & se ab eo adscribēdum Sanctis 499 a, naves tritico onustas adfuturas 499 b se febri liberandum intra quatriduum, alii mortem subitaneā, S Bernardinum foro illustrē concionatorē & ante se Sanctis adscribendum 499 d e f 500 a b socio diem & horam mortis 501 f puerum sore eximium Theologum 502 a mortem Martini R. Aragoniæ 502 c Iudæos venturos ad concionem 501 e mortis suæ diem 510 b Prophetiæ spiritu clara B. Iuliana novit arcana futura & præterita, cogitationes, & peccata occulta 451 f 452 453 454 mortē absentis amici 453 c & aliorum, quos recitatis Vigiliis defunctorum juvat 453 d e futura prædicit Episcopo Leodiensi 467 f de morte ejus præmonetur 468 b novit navem submergendā, & Priorē brevi moriturum 472 d e S. Franciscus de Paula prædicit variorum mortem 126 f 127 e 129 e 145 e 146 b Item Regis Frāciæ 157 c Archiep. Consentini 135, Henrici de Aragonia 145 b adventum Turcarum in Calabriā 127 b 166 e 202 e. Iacturam Hydrunti 141 d annonæ caritatē 132 samem futuram 141 Cardinalibus Roboreo & Mediceo Papatum 190 b 204 a Mulieribus duabus prolem 111 c Prædicit Imperium Iustino & Tiberio S. Eutychius 564 a b c mortem suam & Comitissæ S. Galterius Abbas 757 a b 763 b

Prolem mulieri sterili impetrat S. Frāciscus de Paula 117 c

Psalmodiæ modulatæ utilitas ad ciendum devotionis affectum 587 b c

Purgatorii pœnas sustinet Mangoldus Ab. Steinensis 671 b Vide Anima

Pustulæ pelluntur ope S. Galterii Ab. 765 b

Q

In Quadragesima monachi Palæstinæ e monasterio secedunt in eremum 77 d e f 84 c Quadragesimalibus cibis cœpit vesci anno ætatis 10 S. Franciscus de Paula 107 c eos præscribit suis 116 b semel tota Quadragesima jejunus māsit 110 f Quadragesimi numeri mysteria explicantur 555 c d

R

Raucus sanatur impositione manus S. Wilhelmi Roschilden. 633 e

In Refectorio cupit monachos bene haberi S. Macarius Archiep. ante mortem 888 a Refectorii ministerium obit B. Hermannus Iosephus, a Deipara excitatus 691

Regulam monachis scribit iisque monasteria condit S. Isidorus 338 c d Brocardo Priori & aliis Eremitis in monte Carmelo B. Albertus 778 779 Regularis observantiæ studet S. Wilhelmus Roschild. 628 d e & ideo multa patitur 632 d e

Reliquias Sanctorum testamento variis legat S. Perpetuus 751 b c ob eas irreverenter habitas, pio zelo motus, impetrat emendationem B. Hermannus Iosephus 698 d e Reliquiæ S. Vincenti Ferrerii honorantur a confluentibus ad 40 millia 529 b S. Stephani & S. Mariæ Ægyptiacæ cælesti luce Tornaci exornantur 71 b pro Reliquii particulæ vestis S. Ayberti adhuc vivi decerpuntur 678 d Corpus S. Sixti I Papæ a mula ultro progredi nolente defertur Alatrum 534 d e de Reliquiis S. Mariæ Ægyptiacæ dubitans subito su mutus & æger 72 a pulvis sepulcri S. Nicetii Ep. Lugdunen. sedat tempestates 101 a Dentem in elevatione Corporis S. Geraldi Ab. auferens nequit abire 429 e

Renum morbum curat S Franciscus de Paula 132 a

De Resurrectione corporum sensus S. Eutychii 569 b c d e

Revelationes ab adolescentia habitas jubetur scribenti dictare B. Vrsulina 72 d Voce & visione cæresti monetur S. Eutychius de conferendo sibi Patriarchatu CP. 554 c d 55 a

Rosam appellat Mariam Deiparam B. Hermannus Iosephus 696 c

Rosarium a S. Francisco de Paula acceptum manet incombustum 117 b alia ab eo benedicta expetuntur 154 f per Rosarii mysteria in monte Varesio sacella distribuit B Catharina Palantina 646 c e

Rupem ruituram baculo sustentat S. Franciscus de Paula 121 b

S

Sacerdotes impense veneratur, iisque ubique cedit S. Franciscus de Paula 102 c d

Sacramentis ante obitum munitur S. Iosephus Hymnographus 275 f & S. Vincentius Ferrerius 510 c

Sacristæ, Corbeiæ S. Geraldus 417 a in Bithynia S. Nicetas 255 c Steinfeldiæ B. Hermannus Iosephus 692 a

Sagitta occiditur S. Irene Thessalonicæ 250 d, Martyr Afer sub Geiserico 400 c

Sanctitas S. Eutychii puerii revelata cælitus matri 551 b

Sanctorum patrocinium requirit, ut festum Ven Sacramenti promoveat, B. Iustina 462 c d

Sanguinis fluxum passa S. Casilda eumdem sistit etiam in Isabella uxore Caroli V. Imp. 849 c idem faciunt S. Vincentius Ferrerius 503 a 516 d S. Franciscus de Paula 154 a B. Guillelmus Xiclensis 390 c

Sartor & patronus artis B. Clemens solitarius 806 a c 807 c

Scabies sanatur ope S. Walarici 27 c d B. Guillelmi Xiclensis 386 d 387 c ea laborans, noctu per visum sanatur B. Hermannus Iosephus 680 f

Schisma, ob varios in Pontificatum electos, ut tollatur strenue agit S. Vincentius Ferrerius 492 b c, ut cedat Benedictus allaborat 492 d eidem negotio impenditur divinitus B. Vrsulina apud Clementem: sed frustra ob ejus & aliorum pervicaciam 728 & seqq.

Scientiam infusam Scripturarum & mysteriorum fidei habet B. Vrsulina 727 e

Scriptor apologetici pro Christianis & de Paschate S. Melito 2 sec. 11 d e

Sensuum custodiæ & interiori collectioni studet B. Notkerus 580 c d

Sepelitur longo luminum flammarumque ordine S. Iosephus Hymnographus 276 a Sepulcro S. Francisci de Paula vacuo ob corpus ab hæreticis combustum honor perseverat 225 a in Sepulturam S. Mariæ Ægyptiacæ leo fossam efficit 82 f 83 a 89 e f

a Serpentibus morsos sanat S. Franciscus de Paula 111 d 146 a illos innoxie tractat 117 a

Silentium religiose servat S. Iosephus Hymnographus 270 e S. Philaretus monachus 614 e

Singultus curatus ope S. Francisci de Paula 172 c

Solis instar lucet, scientia, virtutibus & miraculis S. Columbanus, 18 b

Solis ardori exponuntur vincti BB. Thomas, Iacobus & Demetrius Minoritæ 53 c

Sorores Virgines & Martyres SS. Agape, Chionia & Irene 245 & seqq. SS. Waldetrudis & Aldegundis fundatrices

parthenonum Canonissarum 429 c

Inter Spinas sordesque illæsus & mundus manet S. Franciscus de Paula 126 b per Spineta innoxie ambulat 145 f

Speluncam sibi habitandam eligit S. Franciscus de Paula adolescens 199 b

Sponsam opulentam relinquit fratri suo, item aliam oblatam excusat S. Ricardus 279 a b c 291 d

Sterilibus conjugiis prolem promittit S. Franciscus de Paula 155 b 158 a b c 170 c impetrat precibus B. Catharina Palantina 648 d B. Vrsulina 738 c Steriles invocato B. Hermanno Iosepho auxilium sperant 719 c

Stomachi dolorem tollit S. Franciscus de Paula 145 c 163 a d 164 b 179 b f

Strumas sanat S. Franciscus de Paula 137 e 155 156 a 170 c 187 a

Submergendi servantur invocato S. Niceta 265 d puera S. Francisco de Paula 219 d e alius a S. Ayberto 681 a Submersi, in mari obeunt Martyres S. Apphianus 60 e S. Theodosia V. M 61 d e S. Bithynius M. 251 b SS. Agathopus & Theodulus 325 d S. Ædesius 746 e

Superbiam abominatur & conatur modeste eradicare B. Iuliana 452 e f

Suspensus B. Petrus Minorita, nihil læsionis sensit tota die 54 e Vide Mortuos suscitatos

Surdi sanantur ope B. Guillelmi Xiclensis 389 a S. Ricardi Ep. Cicestriæ 311 c S. Galterii Ab. 766 a S. Francisci de Paula 111 e 139 162 b 172 f S. Vincentii Ferrerii 507 b c 520 e Vide Mutus & Surdus

Syngraphæ coactus subscribere Philippus III R. Hispaniarum a S. Francisco de Paula apparente 226 b

T

Tempestas aëris submovetur in translatipne S. Venantii 8 a, & S. VValarici 25 d mira tempestas hujus ope repellitur 26 c & accensa candela a S. Francisos de Paula benedicta 116 f 153 c 156 b alias verbo ejus 122 b 158 f & mersis mari Reliquiis 220 c 227 c d item ope S. Vincentii Ferrerii 506 b 516 a 517 f

Tentatis compatienßis affligit eosque liberat B. Iuliana 455 d e f

Testamento S. Nicetii Ep. Lugdunen. obganniens ab ipso apparente castigatur 97 d

Tibiæ curantur, ope B. Guillelmi Xiclensis 390 b S. Geraldi Ab. 429 f S. Vincentii Ferrerii 515 a

In Timore Dei ambulandum ne tentationibus succumbatur, docet S. Hugo Gratianopol. 42 c

Tonsuram clericalem suscipiente S. Eutychio capilli ejus in baptisterium cadunt 552 e f

Tormentum æneum ne alius tibias amittat, in præcipiti sistit S. Franciscus de Paula 189 a b

Inter Tormenta acriter flagellati & fustibus cæsi aduruntur, dein dire dilacerati capite plectuntur SS. Zenon, Alxander, Theodorus 861 e f 861

In Tribulationibus mentem in Deum elevat ex contemplatione siderum & creaturarum B. Hermannus Iosephus 698 f 699 a b

Tribunus Notariorum Honorii Imp. S. Marcellinus M. 535 c

SS. Trinitatis mysterium subinde contemplatur B. Iuliana 451 b Officium de ea divinitus completur 301 d e

Tripudiando commeritæ amittere concessam sibi prolem noluit amplius succurrere S. Franciscus de Paula 170 d

Tumor corporis molestus curatur ad tumbam S. Geraldi Abbatis 426 e

Tunicam novam oblatam non admittit præ alia quam 16 annis habuerat S. Aphraates 665 b c

V

Vaccas mulgendi officium impetratum, magna humilitate & patientia peragit B. Iuliana 445 d e

Veneficam emendat & ad pœnitentiam adducit S. Franciscus de Paula 111 b ex maleficio moriturum sanat 158 f 159 a

Veneno bis tentata, divinitus liberatur B. Vrsulina 731 f Venenum sublatum ope S. Vincentii Ferrerii 521 f

Ventus prosper in mari obtinetur exposito corpore S. Walarici 15 d osse Martyris in mari merso 55 d

Verba inutilia aut procacia non patitur S. Nicetius Ep. Lugdunen. 97 a Vide Otium

Veritatis studiosißimus S. Hugo Gratianopol. 41 f 42 a

Vesparum examen illæsus abducit in silvam S. Franciscus de Paula 109 d

Vestis S. Francisci de Paula dissecta divinitus multiplicatur 172 b 205 a Ejus attactu sanatur moribundus 137 c d Vestes S. Philareti scissæ in partes miraculis illustrantur 618 a Vestium modestia in habitu S. Ricardi Ep. Cicestren. 280 f 293 e f Vestitus feminei luxum redarguit S. Galterius Ab. 757 a

Victoria de Mauris obtenta & Toletum iis ereptum apparente S. Isidoro 330 a b, alia obtenta prope Emeritam 330 b c Hispalis recepta 330 d alia ab Adelphonso Rego obtenta 360 f 361 a b c

Vigilat sæpe totas noctes in oratione B. Iuliana 499 usque ad primum pulsum ad Matutinum B. Hermannus Iosephus 692 d

Vincula S. Petri Apostoli dedit S. Balbina S. Theodoræ sorori S. Hermetis 5 e

Vinum ex vase vacuo promi facit B. Guillelmus Xiclensis 383 e ex lagenis vacuis, haurit B. Hermannus Iosephus 709 b c

Virgines sint sanctæ corpore & spiritu, & sint humiles 737 b c nullis libidinis motibus agitata B. Iuliana 457 f nuptias deprecanti apparens B. Vrsulina prædicit intra triduum felicem mortem 738 d e f Virginitatem paßim puellis suadet S. Ricardus Ep. Cicestriæ 293 b

In Virtutum omnium exercitiis excellit S. Theodora vidua sanctimonialis Thessalonicæ 407 408 Virtutes mira praxi docendo integras familias reformat S. Plato 370 a b c

Vitam sibi ad annos XV prorogari impetrat B. Vrsulina 733 c ad annos novem per preces Virginis sanctimonialis B. Hermannus Ioseph 706 a b Vitæ Sanctorum scriptæ, ut dona spiritualia offerenda Sanctis 239 serviunt ad excitandum fidem, ut quod olim faciebant miracula, nunc faciant exempla 837 e f 838 c quæ, & potißimum recentiora, vehementius trahunt 443 f 444 e in his quædam miranda, alia imitanda 692 b legendo Vitam S. Dominici proficit S. Vincentius Ferrerius 486 f Vitam S. Adalardi componens, liberatur a morbo S. Geraldus 417 c d ad Vitæ S. Nicetii Ep. Lugdunen. librum oculos apponens cæcus illuminatur 100 a

Ulcera curantur tactu S. Walarici 21 c ope B. Notkeri 598 a 599 a d 600 f

Vomitum sistit S. Franciscus de Paula 136 b

Vulneribus multis confossus obit B. Antonius Pavonus 854 b Vulnus letale curatur ope S. Casildæ 849 a

Uxor divino jussu accipitur, & ex ea gignitur B. Vrsulina

726 b

Z

Zelo fidei accensus ultro arguit Præsidem & Martyr obit S. Polycarpus Alexandriæ 58 c f item Apphianus 60 c Saluti aliorum incumbit S. Ayhertus, 678 b

Einleitung April II