Anhang Mai III

APPENDIX SIVE ADDENDA AUT EMENDANDA AD TERTIVM TOMVM MAII.

AD DIEM XII.

[Errata]

Pag. 4 col. 2 post lin. 15 addatur.

B. Nonius Alvarez Pereira, ex Comestabili Lusitaniæ magnoque Principe, humilis Donatus in Ordine B. Mariæ Virg. de monte Carmeli, ad hunc diem, quo obiit anno 1432, refertur a R. P. Daniele in parte 4 Speculi Carmelitani, cum Vita, ex Lusitano Hagiologio Georgii Cardosi desumpta. Sed quia æque hic atque alii scriptores Hispani & Lusitani, ipsique Carmelitani abstinebant a titulo Beati, non valde curiose quæsivimus, num idem Georgius referret aliquid, unde posset huic, quem Sanctum Comitem vulgus nominat, competere locus in hoc opere. Nunc autem viso Speculo, dignum quidem judicamus: sed quia allegatur de ejus vita ac rebus gestis vetus & integrum Chronicon, octoginta capitibus absolutum, bis idiomate vernaculo Portugalliæ, semel Hispanice cusum (ut ait Cardosus) sive (ut appellat P. Daniel) liber miraculorum, qui in archivio cœnobii Olisipponensis manu scriptus servatur; expectamus donec vel excusum vel transcriptum accipiamus, quod per angustias temporis modo non licuit curare; idque eo meliori jure, quod omnis, qui eidem anniversarie defertur cultus, spectet ad diem, quo & in Acie bene ordinata differtur,

1 Novembris.

Pag. 6 col. 2 post num. 8 adde: Gonsalvus Davila tomo 1 Theatri sui Ecclesiastici, ubi de Ecclesia Oxomensi pag. 41, enumerans Reliquias Cathedralis istius, nominat Caput S. Domitillæ Virg. & Mart. & Capita SS. Nerei & Achillei Martyrum, de quibus libenter plura discemus.

DE S. PANCRATIO M.

Pancratius Martyr, Romæ (S.)
Dionysius Patruus Romæ (S.)

Pag. 19 post num. 8 hæc adde. In Collegiata & Parochiali ecclesia Dominæ nostræ de Principali Avenione, celebratur festum S. Pancratii Officio duplici, cū Indulgentia plenaria concursuq; civitatis ingenti, occasione Confraternitatis ibi sub nominis istius titulo institutæ, conservantisque duos ejusdem Sancti digitos, frequentium miraculorum operatione ibidem clarescentium nobiles. Simile festum in eadem civitate celebratur in ecclesia S. Agricoli, æque Collegiata & Parochiali, occasione brachii S. Pancratii, quod quidam illius ecclesiæ Canonicus ab annis non multis Roma attulit, ibidemque honorandum collocavit: sed ipsum esse de corpore ejus, qui hodie coronatus est, quis possit cum fundamento asseverare? Celebris denique in S. Pancratii honorem undequaque instituitur peregrinatio, etiam decem leucis procul habitantium fidelium, ad locum dimidia leuca sejunctum a civitate Insulensi in Comitatu Vindascino, tribus autem leucis Avenione. Est enim ibi capella ipsi Sancto dicata, in qua singulis annis miracula propemodum infinita patrantur, in ægris, qui illuc undique afferuntur, præsertim membro aliquo manci vel debiles, sanique revertuntur: unde fit ut non solum ex agris frequentes illuc ducantur processiones, sed etiam ex ipsa Insulensi civitate, quæ idem festum quotannis celebrat, procedens Capitulum Canonicorum ad eamdem capellam, quamvis media, ut dixi leuca, distantem, egrediatur ad cantandum ibi solenne Sacrum. Ita D. Iosephus Richardus de Cambis, Dominus de Fargues in Commentariolo MS. suo de Sanctis, Avenione & in diœcesi Avenionensi specialiter coli solitis.

DE S. EPIPHANIO EP.

Epiphanius, Episcopus Salaminæ in Cypro (S.)

Pag. 38, num. 11 lin. 6 quod post XXII ætatis annum id est annum Christi CCCXV lege. quod post XXII solitudinis annum, id est annum Christi CCCXXXIII.

Pag. 44 in fine Capitis 4 adde.

Ioannes Baptista Cottelerius, Societatis Sorbonicæ Theologus, cœpit hisce annis utilißimo labore colligere varie dispersa in Bibliothecarum Mss. Græcis Ecclesiæ Græcæ monumenta, eaq; Latinitati donare, ac notis illustrare. Horum primus Tomus editus Parisiis an. 1677 a pag. 368 exhibet quemdam librum, de exercitatione seu disciplina monastica beatorum Patrum: quem ipse, [Apophthegmata S. Epiphanii.] sumpto ex re nomine, Apophthegmata vocavit. Pagina autem 426 inchoantur puncta XVII, attributa S. Epiphanio Cypri Episcopo. Varias ea virtutes commendant, eleemosynam ultima tria: extremum specimini omnium sumendo satis erit XVII. Homo ab homine vel ob paupertatem, vel ob usum abundantiæ fœnus accipiens & reddens, gratias quidem habet, verum pudore affectus reddit clam. Dominus vero Deus e contrario; clam mutuo accipiens, coram Angelis, Archangelis & justis hominibus, retribuit.

Pag. 48 num. 52 lin. 14 anno CCCCI: lege, anno CCCCIX.

DE S. GERMANO PATR. CP.

Germanus, Patriarcha Constantinopolitanus (S.)

Pag. 156 post num. 5 adde.

Plura scire desiderans scripsi ad Claromontani nostri in Arvernia Collegii Rectorem (erat is R. P. Ioannes Courboulez) per quem ex ipso loco hoc responsi accepi. Horum duorum Sanctorum Reliquias indistinctas habemus in armario, [una cum ossibus Remedii Vapincen.] intra parietem ecclesiæ excavato, juxta aram principem ad cornu Euangelii; scilicet præcipua quæque corporum ossa, id est crania, maxillas, fistulas tibiarum ac brachiorum, eaque mensuræ solito longioris. Estque ad eosdem Sanctos devotio populi perquam magna, crebris in quacumque necessitate successibus miraculosis probata; unde eos etiam habemus pro loci nostri Patronis, qui honor ante S. Antonio Abbati deferebatur. Quin & triduum totum, a die VI Julii inchoandum, habemus eorum honori solenniter dedicatum, instituta ipso primo die processione sub mediam noctem, [Processio cum iisdem 7 Iulii.] eadem qua prima translatio facta creditur hora, cum magno numero facularum ardentium, & Presbyterorum etiam ex vicinia convenientium, quorum numerum auget insignis Confraternitas, in æde Divæ Monserratensis erecta. Processio ab una extremitate oppidi transit ad extimos fines suburbii, ubi est sacellum Virgini Consolatrici sacrum, excipiturque a civibus ad stata intervalla militariter distributis. Postera die, simili ordine, eadem instauratur processio; in qua Presbyteri duo Sacerdotaliter vestiti ipsam sacram sanctorum ossium capsam, argenteis bracteis eleganter ornatam, humeris deferunt. Addit Rector prædictus, velut testis de visu, duo ex prædictis ossibus esse spectabilia præ ceteris, utpote longitudinis ut minimum sesquipedalis & candoris eximii: de modo vero Translationis eodem factæ hoc solum ibi scriptum inveniri, ex traditione ut apparet, & a tempore non valde antiquo.

Dominus Deus, cujus admirabile nomen est in omni terra, sibi complacuit in urbe Bortensi, eique sacra Sanctorum Germani & Remedii presidia providit. Cum enim civitas Constantinopolis, ingentium facinorum atrocitate & longi schismatis impietate, [Reliquiæ S. Germani,] divinam vindictam provocaret; eidem Domino, in cujus conspectu pretiosa est mors Sanctorum ejus, placuit ut de profana urbe Sanctorum lipsana & cælestes Reliquiarum thesauri in regionem sanctiorem transferrentur.* Igitur de urbe, brevi a Turcis diripienda, deque Judæa universa, nutu divino, multa Sanctorum corpora in Franciam traducta sunt. Post recuperatam enim a Francis singulari fortitudine & generosi sanguinis impendio Terram sanctam, [post captam a Latinis Constantinopolim,] quam Dominus Jesus sua præsentia & sanguine olim consecrarat; cum etiam de suis Principibus Balduinum Imperatorem Constantinopoli constituissent, quasi digna suæ militiæ stipendia & præmia, Deo volente, Sanctorum Reliquias elegerunt, & tam dignis exuviis onusti, triumphantes in patriam gloriose sunt reversi; & demum tam præclaris suæ pietatis & beatitudinis servorum Dei trophæis plurima loca selecta exornarunt.* Divus Germanus, Constantinopolis olim Patriarcha Sanctissimus, sacrarum Imaginum defensor egregius, beatissimæ Deiparæ cultor præcipuus, dum in Galliam traducitur, nobilis viri pietate studioque laudabili, ipsi sancto Patriarchæ divino consilio Divus Remedius, olim Wapingi in Delfinatu Præsul eximiæ sanctitatis, in transitu comes adjungitur. Cumque veneranda tam Sanctorum Antistitum ossa, per Bortensem urbem trajicerentur (benedictio Deo cæli & Sanctis ejus) ecclesia Bortensis Basilicæ præ ceteris in sacrarium SS. Germani & Remedii & domicilium delecta est in sempiternum.* [translatæ in Franciam,] Pernoctaverat apud Bortenses ductor Reliquiarum BB. Germani & Remedii, & jam prima luce ultra pontem ad aliquot stadia sacrum onus traduxerat; ecce, fausto Bortensibus prodigio, hærere jumentum Reliquiis onustum. Hic ductor urget, sed vano conatu: quis enim divinæ resistat voluntati? Exoneratur jumentum, inque saxo, præsente ad miraculi famam nobilitate, Reliquiarum arca deponitur. Nihilo tamen secius in eodem immoto vestigio hȩret animal. Denique ductori, precibus Numen solicitanti, [immobiles hærent prope Bortum,] divinæ revelationis lucet radius, Deum scilicet velle ut in templo Bortensi, ritu Christiano, colendæ Sanctorū Germani & Remedii Reliquiæ deponantur.* Mœstus hic quidem & solicitus impense Reliquiarum jactura ductor, se tamen divinæ voluntatis indicio consolans, mittit ex illis qui monasterii Bortensis Priorem moneat prodigii. Prior accurrit: & præsentis miraculi specie obstupescens, Deum in suis Sanctis mirabilem adorat: abitque protinus in templum, cum pompa Christianæ supplicationis & magno devoti populi clerique comitatu rediturus, ut Reliquiæ cum cantibus & dignis honoribus deferantur*. Reversus igitur ad Reliquias Prior, cum magno Christianorum cœtu, quem fama late dissipata exciverat, post preces sanctum Reliquiarum onus de saxo facillime sublevat; jumentum autem, paulo ante immobile, priorem repente ingrediendi facultatem recipit, ipso mirante lætoque ductore. Religiosa vero pompa pioque triumpho elatæ BB. Germani & Remedii Reliquiæ, ad maximum altare deponuntur: & precibus, votis, [ubi & miraculis clarent.] muneribusque oblatis cultæ, plurima vicissim refundunt in suos cultores beneficia: crebrisque constat miraculis, quod hæc domus Dei est, & porta cæli. Atque deinceps hujus Translationis memoria semper anniversaria solennitate celebrata est.

Hæc qui misit, oppidi Bortensis Curatus, D. Ioannes Noellas, indicavit etiam in sex lectiones fuisse partita, quas ** distinximus: ipsasque & totum reliquum officium propriū, quod olim forte in usu fuerit, haberi significaret apud quemdam Bortensem Presbyterum, una cum enumeratione multorum miraculorum, [Ex his descripta quæ sunt petuntur.] prout omnia simul conscribenda curavit R. P Martin, ex Societate Iesu, in Collegio Aureliacensi tunc degens. Quæ miracula, novis haud dubie acceßionibus augenda, si aliquando nanciscamur, libenter dabimus in supplemento. S. Remedius colitur III Februarii, ex solis fere Martyrologiis notus, æque ac Coëpiscopus ejus S. Tigrides, de quibus plura discere cuperemus. Interim Bortensibus considerandum relinquo, utrum prægrandia illa duo ossa habeant proportionem cum aliis, nec forte sint alicujus tertii innominati Sancti.

AD DIEM XIII.

[Errata]

Pag. 190 lin. penult. quod duobus seculis post, lege, quod uno seculo post.

Pag. 213 num. 14 lin. 1 post In tractatu præliminari ad hunc Tomum egimus lege In Tractatu præliminari ad ultimum tomum Maji agemus.

Pag. 219 post. num. 33 adde. Embricense Societatis Iesu Collegium in Clivia, in sacro thesauro reliquiarum suarum numerat nodum de tibia S. Servatii, Episcopi Tungrensis.

DE S. JOANNE SILENTIARIO.

Joannes Silentiarius, in Palæstina (S.)

Pag. 232 col. 1 in fine adde.

Quod ad collationem Latinæ versionis cum Græco contextu attinet: fuerat ea cœpta, ut vides ex initio Notatorum ad Caput 1. Sed infortunio quodam evanuit ecgraphum, neque comparuit hactenus: quamvis autem aliud Roma petitum esset, contigit prius absolvi impressionem Latinæ versionis, quam illud afferretur, ergo correctionem ex collatione promissam hic accipe.

Pag. 223 num. 4 lin. 2, decem annos, lege, novem annos: & in Annot. f adde: Zinus decem legit. Idem rursum accidit pag. 237 num. 28 lin. 4 ubi eadem adhibenda correctio.

Ibid. num. 4 lin. 6 a fine. Gerocomio, adde, quod sub B. Eudocia fuit constructum. Et in Annat. 1 adde. De ædificiis autem Eudociæ in Palæstina, in Vita S. Euthymii 20 Ianuarii legitur, quod quam plurima templa Deo, gerontocomiaque & ptochotrophia tot construxit, quot nec facile quidem numerari possunt.

Ibid. col. 2 lin. 9 unius ex arcariis, lege, novitiis. Zenum decepit vox Græca Ἀρχάριος, non bene lecta, aut forte etiam scripta ἀρκάριος.

Pag. 234 num. 11 lin. 7 novem annos, lege, sex annos, ut habent Græca.

Ibid. lin. ult. quinquies mille passuum, lege, quinque milliarium: horaria enim Palestinæ milliaria sunt, atque adeo facile ter mille passus continent singula.

Pag. 235 num. 13 lin. 6 postquam capta fuerat Amine, lege, Amida & Annot. e sic muta. Amida metropolis Mesopotamiæ, quam a situs opportunitate & indissolubili murorum firmitate laudat Theophanes, reddita fuerat Imperatoris Anastasii copiis, Persidem infestantibus, a Cabade Persarum Rege pacis obtinendæ causa an. 506, & hactenus Christianis remanserat. Veterem errorem, quo Zinus legerat Amine, etiam notavit & correxit Baronius, ad an. 509 num. 7.

Pag. 235 num. 14 lin. 9 fuge sicut Patres, adde, ne superbiæ vitio id tibi vertatur.

Ibid. num. 15 lin. 2 & seqq. Atherius lege Ætherius.

Pag. 236 col. 1 lin. 3 in imis ambonis subselliis, lege, in Narthece, vel in atrio, trifariam enim dividuntur Græcorum templa, qua de re atque in primis de Narthece (quæ Protemplum Latine dici posset) videndum insigne opus Leonis Allatiis de templis Græcorum recentioribus & Narthece ecclesiæ veteris, curante Bartoldo Nihusio, sicut & alia plura Allatiana, impressum Amsterdami an. 1645, octennio scilicet ante impressa Συμμικτὰ. In Narthece autem collocabantur corpora defunctorum, interim dum pro iis officium funebre absolvebatur in templo, antequam efferrentur tumulanda ad cœmeterium. Atque istud ad hunc locum facit.

Ibid. num. 19 lin. 4. Eum vero hoc facientem, lege, Eum vero, inquiebat, hoc facientem.

Lin. 6 dare jentaculum, lege, dare mixtum. Græce enim est ἐυκράτιον, fortasse legendum ἔυκρατον. Intelligo autem, seni jam fere centenario præberi solitum pro aqua pura vinum aqua dilutum. In Græco autem textu, qui huic loco respondet pag. 20 * num. 19 lin. 8 velim pro ἐσκενοῦντα legi ἐκκενοῦντα.

Ibid. Annotationemi i expunge, ejusque loco hæc substitue. i Libias, trans Iordanem posita, ut mox apparet, nullum habet ad Libyam, Africæ regionem; vel etiam ad Libam, Ægyptiacæ eremi partem, respectum.

Num. 20 lin. 32 tantam mutationem, lege, tam subitam mutationem.

Et lin. 36 pro cœnobio & Patribus lauræ, lege, Communi ipsius lauræ Patri (multum enim ei afficiebantur) & Patribus ejusdem lauræ. In Græco autem col 2 lin. 9 ἀυτῷ καὶ, lege ἀυτῷ, καὶ.

Num. 22 lin. 1 qui paucis ante diebus successerat præfecturæ speluncæ hujus B. Sabæ, lege, qui ante hos paucos dies successit B. Sabæ, in præfecturam.

Pag. 237 num. 23 lin. 4 qui locum obtinebat Præfecti, lege, majori in ordine constitutum.

Num, 24 lin. ult. Ego vero qui hæc ex ipsamet audivi, ea mando litteris; lege, Atque hæc ego ab ipsamet Diaconissa Basilina audivi.

Num. 26 lin. 2 aperuerunt discipuli locum ipsum ut ei ministrarent, lege, aperuit discipulus ejus locum ut ei ministraret.

Lin. 15 post hæc verba, sciat eas quoque fuisse opus orationis B. Sabæ, sequentia sic redde: Qui ibi & terram profundam invenerat, & abundantiam pluvialium ex torrente aquarum. Sane cum cœpissent multi secundum torrentem plantare arbores, ubi profundior terra erat, easque tota hieme sedulo rigassent, vix ad unum annum potuerunt plantatas conservare. Quod autem in Græco dicitur ὀμβρομιαίων ὑδάτων, nescio an non melius legeretur ὀμβρίμων: nam ὀμβρομίαιον nusquam legi.

Num. 2 Corrige totam chronotaxim, secundum textus Græci veritatem, quæ ad numerum annorum 104 vere nos ducit. Sic ergo lege: vigesimo octavo suæ ætatis anno Episcopus ordinatus, sicut supra dixi, absolvit in Episcopatu annos novem: deinde in laura mansit prima vice annis duodecim, quorum sex impendit ministerio Fratrum, sex vero quieti silentii: mansit deinde in eremo Ruba annis sex, ac denique vixit reclusus in cella, in qua usque hodie quiescit, annis juvante Deo quadraginta septem. Annos sex in Ruba vel non invenit, vel inobservatos præteriit Zinus aut quisquis descripsit Græca, quæ ille secutus est: quare ut ad annos 104 perveniat ipse, annos 28 ante Episcopatum extendit ad 38; & primæ in laura commorationis annos 12 contrahit ad annos 9.

AD DIEM XIV.

[Errata]

Pag. 262 col. 2 in medio S. Cathacus, lege, S. Carthacus.

Pag. 264 col. 1 lin. ult. post, Mediolani paßis hoc die: adde: & sic in libro, qui Comes dicitur a Baluzio, editus denuo post Capitularia, notatur, II Idus Maji Natale S. Cyriaci Martyris & CCCCIV, qui cum eo passi sunt Mediolani.

Pag. 290 num. 13 lin. 7 a fine, & ult. atque in margine; pro Serapion, Serapionis, lege, Hilarion, Hilarionis.

DE S. PONTIO M.

Pontius Romanus, Martyr Cimellensis in Alpibus Maritimis (S.)

Pag. 272 col. 1 lin. 24 post Hæc Sirmundus, adde: ipsa, quæ olim civitas fuit Cemelion Plinio, & in Notitia veteri Cemela ac Cemelanensium civitas dicitur, itemque Cemeneleum & Cimeneleo, quo nomine utitur Petrus Iofredus in sua Nicæa, in qua & Episcoporum Cemelio-Niciensium, & Abbatum Monasterii S. Pontii succeßionem texit. Ferrarius in Lexico addit, vulgo Cimies dici.

Col. 2 lin. antepenult. post ad nos transmisso, adde. Stephanus Baluzius in notis ad eadem S. Pontii Acta, tom. 2 Miscellaneorum edita ex duplici Codice Bibliothecæ Colbertinæ, indicat Puteanum MS. hodie extare in Bibliotheca Regia, miraturque Salmasium, qui hoc ipso MS. usus in suo Trebellio Pollione pag. 276, auctorem facit Eutropium, cujus nulla ibi mentio. Nos Miscellanea ista serius nacti, hic porro ex eis notabimus aliqua: uti etiam ex Nicæa Petri Iofredi prælaudati; quam licet pridem haberemus, ab ipso auctore nobis missam, serius tamen quam oportuisset ejus sumus recordati. Hic vero auctor etiam habuit eadem vetustißima Acta ex MSS. ecclesiæ S. Pontii Lantuscæ, ab Honorato Martelli S. Pontii Abbate ad se missa, ex quibus novam ipse vitam novo stylo composuit.

Pag. 273 col. 2 num. 5 lin. 7 S. Sacrium, lege, Siacrium.

Lin. 9 post XXIII Maji, adde, Iofredus S. Syagrium appellat, [Tumulus S. Pontii:] & in Annotationibus ad Vitam S. Pontii pag. 82 asserit, quod tumulus S. Pontii extat in media ecclesia, in modum cryptæ efformatus, in quo præter sacra ejus ossa, creduntur etiam SS. Syagrii & Anselmi lipsana tumulata. Hunc vero Anselmum putat ipse, ex Lirinensi Abbate, ad XVIII Maji recolendo, factum Episcopum Cimeliensem. De tumulo autem jam dicto ait, marmoreum esse, supraque hujus modi inscriptionem. DOMINO. KAROLO. REGE. FRANCORUM. ET. LANGOBARDORUM. PATRICIUS. ROMANORUM. DOMINO. SANCTO. PONTIO. MARTYRI. TEMPORIBUS. IMPERAT… ADVOCATUS EP. IS… INSTAURAV … reliqua, inquit, æque male castigata ac barbaricis signata notis, recto sensu divinare non licuit. Ait etiam, in dicto S. Pontii monasterio haberi totum ejus Officium, ex quo antiquitatis gratia excerpitur

ANTIPHONA AD MAGNIFICAT.

[vetus de eo Officium.] O martyr insignis, Beatissime Ponti, qui prædicatione divina Romanorum Principes ad veritatis perduxisti viam, & tyrannorum superato tormento, felici victoria laureatus exultas in gloria; nostra precamur tua intercessione lava facinora, quo tecum valeamus in æternum decantare Alleluia.

AD BENEDICTUS.

Athleta Martyr Pontius, bellator invictissimus,
Dira ferens supplicia transvectus est in gloria.
Ense truncato capite, renitens diademate,
Olim consultor patriæ, jam jam senator gloriæ;
Lava nostra peccamina optata prece sedula,
Quo tecum laudes perpetes canamus inter Cælites.

ORATIO IN DIE FESTO.

Deus, qui nobis venerabilem Martyris tui B. Pontii passionem annua concedis celebritate venerari; quæsumus, ut sicut ille, constanter pro nominis tui confessione agonizando, æternæ beatitudinis gloriam percipere meruit, ita ejus patrociniis ad immortalem triumphum mereamur pervenire. Per Dominum &c.

ALIA PER ANNUM.

Propitiare quæsumus, Domine, nobis famulis tuis, per hujus sancti Martyris tui Pontii & aliorum Sanctorum tuorum, qui requiescunt in præsenti ecclesia, merita gloriosa, ut eorum pia intercessione ab omnibus protegamur adversis. Per Dominum &c.

Pag. 274 col. 1 post lin. 4 adde. Iofredus; Ad littora Colobreriæ in Provincia delatum esse caput ait, unde successu temporis ad monasterium S. Victoris Massiliense translatum fertur. Littora Colobreriæ ubi sint nescio: Colobrious oppidum Provinciæ est, sed mediterraneum in confinio Delphinatus. De istis ergo aliisque similibus certiora & distinctiora monumenta requirimus. Nunc variantes Colbertini codicis lectiones, quæ quidem notatu digniores videntur, breviter accipe.

Num. 2 lin. 21 in prope positam domum. Baluz. in propriam domum.

Num. 3 lin. 17 inquiens, lege, inquirens.

Num. 5 lin. 22 ut hi qui in domo nostra sunt. Bal. quod ii.

Num. 6 lin. 3 erat enim annorum viginti, Colbertinus Codex unus & Iofredus, duodeviginti: quod autem in Curiam perductus dicitur, idem Iofredus amplificat & immutat dicens, quod ibi fuit, ea qua pater Romanæ Præfecturæ dignitate insignitus, sed hoc Acta non habent de alterutro, nec de filio omnino est credibile.

Lin. 8 diversa plebs: ita omnia MSS. excepto uno, unde Baluzus legit, Romana plebs.

Num. 7 lin. 6 Ipse est millesimus annus. Bal. expleto millesimo anno.

Num. 8 lin. 13 post expulsus est, addit Colbert. unus a Jano … hospitio est receptus.

Pag. 277 col. 1 post Annot. d adde. Nobiscum hic facit Baluzius, neque putat animadversione dignum esse, quod punctum hoc desit in Mombritio; utpote mutilata solum Acta repræsentanti.

Ibid. col. 2 num. 10 lin. 11 Cimella, Baluzio Cymela est.

Lin. 28 piorum Principum, eidem priorum Principum.

Ibid. num. 11 lin. 18 Diis ceremoniari. Notat Baluzius ex Paßione S. Cypriani eamdem omnino phrasim, quam & S. Augustinus transcripsit, explicat autem alia ejusdem Paßionis vetus lectio, Diis sacrificare.

Pag. 278 num. 12 lin. 3 lardum, Iofredus & Baluzius cardum, MS. S. Maximini Carduos: & hos ferreos cruciatui faciendo idoneos novimus: lardum autem sive arvinam porcinam æque ac picem liquefactam vel resinam Martyrum capitibus aut membris infundi.

Num. 13 lin. 9 cum taureis nervis. Bal. & nervicis, sic lib. Iudicum 16, 7 nervicei funes nominantur, ex nervis animalium texti, sicut Taureæ ex cruda tauri pelle scinduntur. Iofredus videtur in suo MS. legisse cum tauris, quando dicit quod ursi in sanctum immißi sint, quasi tauris suppetias allaturi: quod sensum nullum facit; scuticis autem incitari ad cursum & rabiem feras, notum est.

Col. 2 lin. 15 elufit, alias elisit: plura MSS. elusit.

Num. 15 lin. 6 a fine in saxo quod rivulo imminet decollate. Iofredus legit, quod multum eminet, deinde hæc addit. Est id saxum imminens (ut diserte habet Vincentius Beluacen.) Pauloni, inferius decurrēti ex superiori parte monasterii, extra antiqua urbis Cemenelensis mœnia, eoque loci forsitan extremo damnati supplicio pœnas daturi ducebantur. Ibi visuntur antiqui sacelli, eidem Pontio Martyri dicati vestigia: e cujus regione aliud sacellum temporis incuria lapsum, Divo Aygulfo Martyri & Abbati Lerinensi quondam sacrum conspicitur.

DE S. PACHOMIO AB.

Pachomius, Abbas apud Tabennenses in Thebaide (S.)
Theodorus, Abbas apud Tabennenses in Thebaide (S.)

Pag. 289 col. 2 lin. 6 post, ipso in loco Presbyter; dele sequentia, & hæc substitue. Libellum ejus, Marco & Liviæ Centurioni dedicatum, impressumque Genuæ anno MDCLXV, misit ad nos R. P. Ioannes Stephanus Fliscus, Genuensis Collegii superioribus his annis Rector: ubi hæc ad calcem relata, quæ Latine reddo. Post longa temporum spatia, Deo, cui venti & mare obediunt, ordinante, navis quædam tempestate jactata pessimeque habita applicuit ad Portum-Veneris; vel potius ejusdem jam confractæ trabs grandior, quæ hodieque supra Fontem Baptismalem servatur, ad gratam beneficii ea mediante accepti memoriam testandam, licet ætate marcida & cariosa. [intra fragmen navis allatum Cæsarea] Excavatus in trabe loculus continebat insignes Reliquias, pluribus fasciis involutas partim, partim eburneis veteris operis & variarum formarum pyxidibus inclusas, bene multas, distinctas quasque nominibus suis in pergameno descriptis, quæ pio furto subtractæ manibus infideliū, civitatem Cæsaream obtinentium, destinabantur in Italiam: quarum hunc catalogum accepi ex Registro Eminentissimi Domini Stephani S. R. E. Cardinalis Durratii, Archiepiscopi nostri, anno MDCXLIV die II Novembris diœcesim lustrantis.

Imprimis tres partes palmares de vero ligno Dominicæ Crucis, quarum una, cruci aureæ inclusa, ex inscriptione intelligebatur fuisse ea, quam Constantinus Magnus secum deferre solebat ad prælia: aliæ duæ crucibus claudebantur argenteis, devotaque imagine Crucifixi ac variis gemmis & unionibus ornabantur.

Corpus integrum S. Pachomii Abbatis, in capsa argentea satis grandi compositum, excepto capite.

[cum variis Reliquiis,] Maxilla cum tribus dentibus, in capsa argentea minori, sed pulcra, quæ notabatur esse de corpore S. Simeonis justi senis.

Pars notabilis de capite S. Proto-martyris Stephani, in busto argenteo.

Digitus S. Andreæ Apostoli, intra manum argenteam.

Quinque capsellæ eburneæ, operis musivi in triginta loculos varii artificii formæque argento interludente distinctæ, in quibus continebantur Reliquiæ sequentes.

De Spongia Dominica pars nonnulla.

Dens unus S. Joannis Baptistæ.

Ossa integra unum ex humero S. Petri, alterum S. Bernardi, tertium S. Laurentii: ex costis S. Luciæ & Catharinæ Virginum Martyrum partes notabiles; os item integrum & supra mensuram communem grande S. Christophori Martyris.

Partes notabiles ex corporibus SS. Petri, Pauli, Bartholomȩi & Jacobi Apostolorum. Item SS. Martyrū Dionysii Areopagitæ, Sebastiani, Januarii, Restituti, Marcellini, Luciani, Lauriani, Boni Presbyteri Romani, Crumatii, Theophili, & unius ex quatuor Fratribus Minoribus, martyrizatis in India, atque aliorum.

De sanctis Confessoribus Hieronymo, Nicolao Episcopo, Eusebio, Gaudentio Episcopo, Benedicto, Francisco, & aliis.

De sanctis Virginibus Clara, Martina, Barbara, Elisabetha, Candida, Christina, undecim Millibus, de sanguine S. Margaretæ & lacte quod vice sanguinis ex collo S. Catharinæ profluxit.

Hactenus notitia illa, explicans quo in statu & quales hodiedum sint Reliquiæ in Portu Veneris; [quibus sacellum marmoreum extructum] sed nihil distinguens inter eas, quæ cum corpore S. Pachomii sunt advectæ, & alias aliunde acceptas plures, quas vel ex ipsis nominibus intelligimus de transmarinis partibus non advenisse. Est etiam inter eas capsula Reliquiarum, anno MDL Hierosolymis ablatarū a Ferrando de Lamoratis, uno ex majoribus Iuliani; qui deinde addit: Eductæ ex cōcava trabe Reliquiæ, aliquanto tempore asservatȩ fuerunt in arca ferrea, firmiter clausa, quoad littoribus nostris pax serena fulsit, victricibus Genuensium armis acquisita; ædificataque est capella marmorea, quæ hodie admirationi est advenis accolisque, ad cælestem istum thesaurum honorandum devote accurrentibus, non sine fructu multiplicium gratiarum a Sanctis relatarum. Hactenus Iulianus, nullum ut facile videre est antiquum scriptum nactus, unde distinctior notitia haberetur de tempore & modo, quo trabs prædicta illuc appulit, nisi quam tradita per manus incolarum memoria conservabat.

Pag. 320 col. 1 lin. 8 quam servitutem miseram possumus appellare; in ecgrapho Græco scriptum erat δουλίαν pro δολίαν; quo correcto, corrigenda est etiam interpretatio hoc modo, quæ fraudulenta est.

Pag. 324 col. 1 lin. 18 & septem omnino monasteria, lege, novem: inveniuntur nominata in Actis.

Pag. 338 num. 15 lin. 23 Quadraginta: Græce μ᾽, mallem tamen Octoginta (ut respondeat numerus ei, quem respondens Pachomius exprimit) vel pag. sequ. col. 2 lin. 4 pro Octoginta, Græce π᾽; legi quadraginta.

Pag. 339 num. 17 lin. 31 Intellexit quippe ista quæ descripsimus &c. mallem conformius ad Græcum textum sic legi. Et ista quidem solum erunt figura eorū, quorum hȩc scribentes jam videmus initia, quomodo scilicet futurum sit, ut qui mali sunt promoveantur ad Fratrum regimen, & imperiti disciplinæ obtineant potestatem in monasteriis & pro prælatione decertent, ac deteriores persequantur bonos, ita ut hi nequeant fidenter consistere in cœnobio, divinaque (ut sic loquar) vertantur in humana.

Pag. 340 Annot. b adde: supplevimus tamen ex MS. Florentino loca duo, [ ] diverso charactere inclusa. Quoad Græcum hujus versionis contextū, consequens erat, ut is ex eodem MS. Romano daretur, idque factum voluimus: sed intercurrēte mora temporis, defluxit memoria curandæ mutationis, & Florentinum ecgraphum prosecutus est typotheta: quare hic necessarium ducimus Romani contextus, quem Latina versio exprimit, diversam a Florentino lectionem hic consequenter subjungere.

Pag. 56 * col 2 lin. 14 post ἐθήκατε adde. Ὁ δὲ Παχούμιος ταῦτα ἀκούσαστ ἀπέβλεψεν εἰς τὸν νεανίσκον καὶ εἶπεν.

lin. 20, post οὐκ ἐκλείψει, sic progredere: ἀλλ᾽ ἕως συντελείας τοῦ ἀιῶνος τούτου διατηρηθήσεται ἐπὶ τῆς γῆς· πλὴν οἱ μέλλοντες ὀλίγοι σώζεσθαι ἐν τοῖς ἐσχάτοις καιροῖς ἀπὸ τῆς πολλῆς ὀμίχλης ὑπὲρ τοὺς ἄκρως νῦν τὴν ἀρετὴν ἐξασκοῦντας ἑυρεθήσονται· διότι ὁι νῦν ἔχοντές σε ὡς φωστῆρα πρὸ ὀφθαλμῶν ἀτῶν ἐυχερῶς την ἀρετην κατορθοῦν δύνανται· ὁι δὲ μετατενέστεροι ἐν ἀυχμηρεῖ τινὶ ἑυρισκόμενοι καιρῷ, ἐν τῷ μηδένα καθηγεῖσθαι ἀυτῶν τῶν ἐπὶ τὸ φῶς τῆς ἀληθείας ὁδηγούντων, δυσχέρειαν οὐ μικρὰν πρὸς τὴν τοῦ καλοῦ ἐργασίαν ἔξουσιν. Ἐὰν οὖν ὀι τοιοῦτοι, προαιρέσει οἰκέιᾳ ἀποπηδήσαντες τοῦ γνώφου τῆς δικαιοσύνης ἀγαπήσωσιν, καὶ τούτῳ ἐμβιωτεύσωσιν, ἀμὴν λέγω σοι, μετὰ τῶν πάνυ ἄκρως νῦν τὴν κατὰ τὴν ἀρετὴν πολιτείαν μετερχόμενοι στήσονται, ὁμοίως τούτοις τοὺς ἀιωνίου ζωῆς ἀξιούμενοι, καὶ τῶν οὐρανίων ἀπολάυοντες ἀγαθῶν. Καὶ ταῦτα εἰπὼν ἐυθέως ἀνήλυθεν εἰς τὸν οὐρανὸν, ἀνεωχθέντος ἀυτοῦ ἀυτῷ, καὶ τοῦ ἀέρος φωτισθέντος φωτὶ, οὗ τὴν δόξαν ἀδὺνατον ἀνθρωπικῶς ἐκφρασθῆναι λόγῳ. Θαυμάζοντος δὲ τοῦ γέροντος ἐπὶ πᾶσι τοῖς ἀποκαλυφθεῖσιν ἀυτῷ, οὔπω τε τῆς τῶν φανερωθέντων ἀυτῷ καταπλήξεως ἀπαλλαγέντος, ἀνέστησαν ὁι Ἀδελφοὶ τάς νυκτερινὰς λειτουργίας ἐπιτελέσοντες· οἷς συμπαραμείνας ό Μακὰριος μεχρὶ τέρατος τῶν εἰθισμένων ἀυτοῖς λειτουργιῶν· ἑωρακώς τε μετὰ τᾶυτα καθεσθέντας ἀυτοὺς, καὶ ἐκδεχομένους παρ᾽ ἀυτοῦ διδασκαλίας λόγον, ἀνόιξας τὸ στόμα ἀυτοῦ λέγει ἀυτοις.

Ἀδελφοί μου, ἕως ἀν ἔχωμεν την πνοὴν ἡμῶν ἐν ταῖς ῥισὶν, ἀγονισὼμεθα ὑπὲρ τῆς σωτηρίας ἡμῶν, ἳνα ἐν τῇ ὥρᾳ τῆς ἀνάγκης μὴ ἑυρεθῶμεν μεταμελώμενοι ἀνώνητα· ἐργασώμεθα προθύμως την ἀρετὴν ἀγαπητοὶ, φύγωμεν ἀπὸ παντὸς ἔιδους ἁμαρτίας, καὶ πάσῃ δυνάμει τὸ ἀγαθὸν διόξωμεν, ὅπως τῶν ἐπαγγελθέντων τοῖς ἁγίοις ἀγαθῶν καταξιωθῶμεν.

Pag. 20 * col. 1. lin. 13 ἀφαιροῦντα, lege, ἀναφαίνοντα.

Pag. 343 col. 2 post alia Annotata, adde cum respectu ad num. 19 & nomen Jonæ, Jonas hic, ex Lipomano innotuit Baronio, dignusque est visus, cui (nullius veteris scripturæ exemplo præeunte) locum daret in hodierno Romano, diem ad id legens XI Februarii, ubi de ipso egimus.

DE S. APRUNCULO.

Aprunculus, Episcopus Lingonensis, dein Claromontanus in Gallia (S.)

Pag. 370 col. 2 post num. 5 adde

[Tempus Sedis.] Gregorius Turonensis lib. 2 cap. 36 successorem ejus designat S. Eufrasium Episcopum, qui quondam Aprunculo Divionensi successerat. Et clarius utriusq; Episcopi tempus Sedis ita indicat lib. 3 cap. 2. Apud Arvernos, post obitum B. Aprunculi, S. Eufrasius duodecimus Episcopus habebatur. Hic quatuor annos post Chlodovei obitum vixit, vicesimo quinto Episcopatus sui anno transiens. Ostendimus alibi Chlodoveū vita functum esse XXVII Novembris anni DIX: unde inferimus S. Aprunculum ad æternam vitam migrasse circa annum CCCCLXXXVIII aut sequentem. [Corpus sub altari.] In tractatu de Sanctis Ecclesiis & monasteriis Claromontii, ab auctore Anonymo circa annum DCCCCL scripto, & a Ioanne Savarone edito lib. 1 cap. 13 de sepultura ejusdē sancti ista traduntur: In ecclesia S. Stephani, altare S. Stephani, ubi S. Namacius, & S. Quintianus, & S. Aprunculus, & S. Felix, & alia Sanctorū corpora, quorum nomina nescimus, quiescunt.

[APPENDIX]

GRÆCA TOMI TERTII
ΔΙΗΓΗΣΙΣ ΕΥΣΕΒΙΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ ΕΙΣ ΤΟΝ ΒΙΟΝ ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΑ ΘΑΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ Π. Η. ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟΥ ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΟΔΙΩΚΤΟΥ.
Ex Ms. Codice Bibliothecæ Vaticanæ XII Maji.

Philippus Presb. Thaumaturgus (S.)
Eusebius monachus, Confessor, Agyræ in Sicilia (S.)
Philippus Diaconus, Panormi in Sicilia (S.)

AUCTORE EUSEBIO EX MS.

CAPUT I

[1] Κατὰ τοὺς καιροὺς Ἀρκαδίου τοῦ Βασιλέως, ἐγένετό τις ἀνὴρ ὀνόματι Θεοδόσιος ἐν τῇ τῶν Θρακῶν ἐπαρχίᾳ, γένους μὲν τυγχάνων ἐκ τῆς τῶν Σύρων διαλέκτου· λαβὼν δὲ γυναῖκα ἐδαίσιμόν τινα, καλουμένην Αὐγὶαν, [Parentibus divitibus & Christianis] ὁρωμένην τε καὶ αὐτὴν ἐκ τῆς τῶν Ρὡμαίων μεγαλοπόλεως. Ἦσαν δὲ ἐν ἐυπορίᾳ πολλῇ, ἔν τε ὑπηρεσίᾳ οἴκου, καὶ εἰς τὰ λοιπὰ αὐτῶν ἅπαντα κτήματα· ἦσαν δὲ φοβούμενοι τὸν Θεὸν, καὶ φυλάσσοντες τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ ἐν πᾶσιν.

[2] Ὑπῆρχον δὲ αὐτοῖς υἱοὶ τρεῖς, οἵ τινες τὰ προσόντα αὐτοῖς χρήματα ἐδιοίκουν ἐν ἀγορασίᾳ κτηνῶν παντοίων, [post filios tres submersos,] ἔν τε Γαλατίᾳ, Καππαδοκίᾳ, καὶ ἐν πάσῃ τῇ Ἀσίᾳ, καὶ τὸν ἅπαντα χρόνον διατελοῦντες ἐν τῇ πραγματείᾳ. Τῇ ἡμέρᾳ τῆς ὑψώσεως τοῦ τιμίου σταυροῦ οὖν εἰσήρχοντο, μετὰ καὶ τῆς προσούσης αὐτῆς ἀγορᾶς, ἐν τῇ πόλει Κωνσταντίνου, ὡς ὄντων ἐκεῖσε καὶ τῶν αὐτῶν γονέων, ἐπιτελοῦντες ἅμα τὴν ἑορτὴν. Ἐν μιᾷ δὲ τοῦ ἔτους μηνὶ Σεπτεμβρίῳ συνκαταλαμβανούσης τῆς ἑορτῆς τοῦ τιμίου ξύλου τοῦ σταυροῦ, ἐρχομένων αὐτῶν ἐπὶ τὸν ποταμὸν τὸν καλούμενον Σάγαριν, τοῦ διαπερᾶσαι τὰ τῆς πράσεως αὐτῶν θρέμματα, αἰφνηδίως κατελθὼν ῥευματώδης ὁ ποταμὸς σφόδρα, ἀφήρπασεν αὐτοὺς ἅμα τῶν θραμμάτων. Ἀπαγγελθὲν δὲ τὸ συμβεβηκὸς αὐτοῖς τῷ πατρὶ αὐτῶν καὶ τῇ μητρὶ, ἐλυπήθησαν λίαν, καὶ ηὐχαρίστησαν τῷ Θεῷ κατὰ τὸν μεγαλόψυχον Ἰὼβ, λέγοντες οὕτως, Εἴη τὸ ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον ἀπὸ τοῦ νῦν καὶ ἕως τοῦ αἰῶνος. Τῆς δὲ λύπης τὸ κέντρον δεξαμένη ἡ μήτηρ αὐτῶν, ἀνυπομόνητος ἦν νυκτὸς καὶ ἡμέρας, ἐσκέπτετο δὲ καὶ λαθρέως τοῦ ἑαυτῆς ἀνδρὸς ἀποδράσαι, καὶ ἐπανακάμψαι ἐπὶ τὰ γονικὰ αὐτῆς ὤρια, ἤγουν εἰς τὰ τῆς Ρὡμαἳκῆς ἐπαρχίας. Ὁ δὲ αὐτῆς ἀνὴρ Θεοδόσιος οὐκ ἐπαύετο, νυκτὸς καὶ ἡμέρας συνάξεις περὶ αὐτῶν ποιῶν, καὶ εὐποιΐας πλείστας.

[3] Ἰδὼν οὖν ὁ Κτίστης καὶ Δημιουργὸς τὸν θερμὸν αὐτοῦ πρὸς Θεὸν πόθον, παραμυθεῖται νυκτὸς κατ᾽ ὄναρ τὴν γυναῖκα αὐτοῦ Αὐγίαν, [nasciturus matri prædicitur:] ὡς ἐν σχήματι γηραλαίου ἀνδρὸς γενομένου, καὶ λέγοντος αὐτῇ· Ἴνα τί οὕτως ἀμεταθέτως κόπτεσαι περὶ τῶν τέκνων σου; ἢ οὐκ ἐπίστασαι ὅτι ὁ ἐπὶ νεκρῷ ἀσυγκρίτως πενθῶν, τὸν Θεὸν παροργίζεται; Καὶ πάλιν λέγει οὕτως, ὅτι Εἰ προσῆλθες Κυρίῳ δουλεύειν, ἑτοίμασον τὴν καρδίαν σου εἰς πειρασμόν· Καὶ πάλιν γέγραπται, Εἰ ποιεῖς ἀγαθὸν, δέχου καὶ τὸν εἰς τοῦτον πειρασμὸν, ὃν γὰρ ἀγαπᾷ Κύριος, καὶ παιδεύει. Ἰδοὺ οὖν περίελε τὴν θρηνώδη σου στολὴν, καὶ διαναστᾶσα, ἄλειψόν σου τὴν κεφαλὴν ἐν ἐλέῳ, καὶ ἐν ἱλαρώτητι καρδίας σου νῆψαί σου τὴν ὄψιν, καὶ περιβαλοῦ τὰ στόλιά σου τὰ ἐν Ἐκκλησίᾳ, καὶ φύρασον τρεῖς ἄρτους ἀπὸ σεμηδάλεως, καὶ πρόσφερε τῷ Θεῷ τὰ δῶρά σου ἐν χαρμονῇ, καὶ σύνελθε τῷ ἀνδρί σου, καὶ παραμήθυσον αὐτὸν, καὶ ἰδοὺ ἔστωσάν σοι τὰ δῶρα εἰς ὁλοκάρπωσιν θυμιάματος. Καὶ ἀναστᾶσα ἡ ἀληθῶς ἐπηυγασμένη τῷ θείῳ Πνεύματι, πεποίηκεν οὕτως, καὶ περιῆλεν τὸν χειτόνα αὐτῆς τὸν θρηνώδη, καὶ ἐνεδύσατο τὰ στόλια ἑαυτῆς τὰ ἐν Ἐκκλησίᾳ, καὶ ἤλειψεν τὴν ἑαυτῆς κεφαλὴν, καὶ ἐνήψατο τὴν ἑαυτῆς ὄψιν, καὶ ἐφύρασεν τρεῖς ἄρτους ἀπὸ σεμηδάλεως, καὶ προσέφερεν τὰ δῶρα αὐτῆς τῷ Θεῷ ἅμα τῷ ἑαυτῆς ἀνδρὶ λέγουσα οὔτως· Ζῇ Κύριος, ἀπὸ τοῦ παρόντος οὐκ ἔσται ἐν ἐμοὶ θλίψις περὶ τῶν τελευτηκότων μου τέκνων· ἀλλ᾽ ἐσώμεθα, Κύριέ μου Θεοδόσιε, ὡς ἐν τῇ νεαρᾷ ἡλικίᾳ ἡμῶν, λατρεύοντες τῷ Κυρίῳ, καὶ τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ διατηροῦντες πλείονος· καὶ δυνατός ἐστιν ὁ Θεὸς δωρήσασθαι ἡμῖν πρὸς παραμυθίαν ἒν τέκνον ἀντὶ τῶν τελευτησάντων ἡμῶν τριῶν τέκνων· ἔν τινι καταλύψωμεν τὸ διατηρεῖν ἀντὶ ἡμῶν τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ, καὶ ποιεῖν τὰ θελήματα αὐτοῦ, τοῦτο γάρ ἐστι πληρεῖν τοὺς φοβουμένους αὐτόν.

[4] Καὶ ἡνίκα ἔγνω πάλιν Θεοδόσιος τὴν γυναῖκα αὐτοῦ, ἡ συλλαβοῦσα ἔτεκεν ἄῤῥεν, καὶ ἐπωνόμασεν τὸ ὄνομα αὐτοῦ Φίλιππον. Τοῦ δὲ παιδὸς ἀπογαλακτισθέντος καὶ γενομένου ἑπταετοῦς χρόνου, προέκοπτεν ἐν τῇ διατριβῇ, ἔν τε παιδείᾳ καὶ σοφίᾳ καὶ γνὤσει. Ἦν δὲ τὸ παιδίον συνετὸν σφόδρα, καὶ ἀποκείρασα αὐτὸν ἡ μήτηρ αὐτοῦ ἐκλήρωσεν αὐτὸν τῇ Ἐκκλησίᾳ. Καὶ δὴ γεγονότος αὐτοῦ εἴκοσι καὶ ἑνὸς χρόνου, κληροδοτεῖ αὐτὸν Διάκονον· ἦν δὲ τῇ ἡσυχίᾳ καὶ τῇ γνώσει προκόπτων, [21 annum agens fit Diaconus:] ἄγρυπνος διαυγάζων νύκτα τὴν ὅλην ἐν τῇ Συριακῇ διαλέκτῳ, ἀδιαλύπτως τῇ ἐκκλησιαστικῇ παιδευόμενος ἐπιστήμῃ. Πολλαχῶς δὲ ἔλεγεν αὐτῷ ἡ μήτηρ αὐτοῦ, Τέκνον ἐμὸν γλυκύτατον, εἰ ἦν σοι δυνατὸν ἀπελθεῖν ἐπὶ Ρὥμην, ἔνθα ἅπαν μου τὸ συγγενές ἐστιν, ἵν᾽ ἔχει ἰδέσθαι τοὺς ἐκεῖσε ναοὺς μεγίστους, καὶ καταστάσεις ἱερέων, καὶ μοναστῶν σύνταξιν, σύνεσιν ἀσκητῶν, ἐγκράτειαν καὶ ἀγρυπνείαν καὶ διάθεσιν λαἳκῶν, [edoctus a matre pietatem Romanorum,] ἐν φόβῳ προσερχομένους τῇ Ἐκκλησίᾳ, καὶ φρικτῶς παρισταμένους τῷ βήματι τῆς τοῦ Θεοῦ ἐκκλησίας, ὡς ἐπὶ βήματος Θεοῦ, οὕτως συγκλίνοντας τὰς ἑαυτῶν κεφαλὰς κάτω. Ἐκεῖσε οὐκ ἔστιν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ μωμιτόν τινα εἰσελθεῖν, ἢ ψηθυρισμοῦ τινος ἢ γέλωτος ἅψασθαι· ἀλλὰ πάντας ἐν συνέσει καὶ φοβῳ Θεοῦ παρισταμένους, ὡς προείρηκα, ὡς αὐτῷ τῷ βήματι τῷ φρικτῷ τοῦ Θεοῦ παρισταμένους.

[5] Ὁ δὲ θείῳ ἔρωτι πυρωθεὶς, ἐτιτρόσκετο αὐτοῦ ἡ καρδία, [ejusque coram videndæ motus desiderio,] καὶ ὅλος ἐν ὅλοις ἑίλκετο πόθῳ πρὸς τὴν ἐπιθυμίαν, καὶ πάλιν συνεστέλλετο φόβῳ διὰ τὸ μὴ λυπῆσαι τοὺς ἑαυτοῦ γονεῖς, ἐ͂ιχον γὰρ αὐτὸν παραμυθίαν πολλὴν ἀντὶ τῶν τελευτησάντων τριῶν τέκνων. Ὁ δὲ καθήμενος πολλάκις μετὰ τῶν ἑαυτοῦ γονέων, σχετικῶς ἔλεγεν, Εἶθέ με ἀπελθεῖν ἐν Ρὥμῃ, καὶ ἰδέσθαι τὴν σύνταξιν Πέτρου τοῦ ἀποστολικοῦ Πατριάρχου, καὶ ἀξιωθῆναι τῆς αὐτοῦ θείας μεταδώσεως, καὶ εἰ δυνατὸν παραυτὰ τελευτῆσαι. Ἦν δὲ ὁ Φίλιππος ἐν ἀθυμίᾳ πολλῇ περὶ τούτου, καὶ ἀποστέλλει τῷ πατρὶ αὐτοῦ τινας ἐκ τῶν γειτνιαζόντων αὐτῷ φίλων, παράκλησιν ποιούμενος τοῦ

ἀποσταλῆναι παῤ αυτοῦ ἐν Ρὣμῃ· καὶ ἐίθ᾽ οὕτως, μετὰ τὸ ἀξιωθῆναι αὐτὸν τῆς ἀποστολικῆς προσκυνήσεως καὶ συντάξεως, αὐτίκα ἐπανακάμππτειν εἰς τοὺς ἑαυτοῦ γονεῖς. Ὁ δὲ Θεοδόσιος, ἰδὼν τὸν πρὸς Θεὸν ἀμετάθετον πόθον τοῦ παιδὸς, [dimittitur a patre:] κρατήσας αὐτὸν τῆς χειρὸς, καὶ εὐξάμενος αὐτῷ τῇ Συριακῇ διαλέκτῳ, βλέπων κατὰ ἀνατολὰς, ἐφθέγξατο οὕτως· Ὁ Θεὸς τοῦ Ἀβραὰμ, καὶ Ἰσαὰκ, καὶ Ἰακὼβ, εἰς τὰς ἁγίας σου χεῖρας παρατίθημι τὸν δοῦλόν σου, ὡς βούλει αὐτὸς ὡς ἀγαθὸς μελέτω σοι περὶ τούτου. Καὶ ἀσπασάμενοσ αὐτὸν, ἀπέστειλεν αὐτὸν λαθρέως τῆς αὐτοῦ μητρὸς, μὴ θαῤῥήσας αὐτῇ τι περὶ τούτου.

[6] Ὁ δὲ τῇ βουλῇ τοῦ Θεοῦ ἀποπλεύσας, φθάνει τὰ μέρη Ἰταλίας· καὶ ἐπανιστᾶται αὐτοῖς κλύδων τρικυμίας θαλάσσης. [tempestate jactatur:] Καὶ στὰς ὁ Φίλιπποσ, λέγει· Κύριε ὁ Θεὸς, εἰς τὰς ἁγίας σου χεῖράς με παρέδωκεν ὁ ἐμὸς γεννήτωρ, μὴ συναπολέσῃς με τῷ ἀνυποστάτῳ ὕδατι τούτῳ, καθὼς καὶ οἱ ἀδελφοί μου ἐτελεύτησαν ἐν τῷ ὕδατι τοῦ χειμάῤῥου· ἀλλὰ, εἰ καὶ θέλημα σόν ἐστιν, πρῶτον τύχω τῆς ἐπιθυμίας μου, καὶ εἴθ᾽ οὕτως γενέσθω ὡς σὺ κελεύεις· καὶ μὴ διὰ τὰς ἁμαρτίας τελευτήσωσιν οί σὺν μοι ἄνδρες ἐν τῷ πλοίῳ τὸν ἀριθμὸν ὡσεὶ τρεῖς καὶ δέκα. Καὶ παραυτίκα πάντες ἐτράπησαν ὡς ἐν ὕπνῳ, [apparente S. Petro Romam pervectus] καὶ ἐπιφαίνεται αὐτοῖς ὁ Ἀπόστολος ὡς ἐν σχήματι τοῦ Πάπα, λέγων τῷ ναυκλήρῳ Θωμᾷ· Σπεύσον, ναυκλῆρε, καταλαβεῖν τὴν Ρὥμην, φέρων μετά σου καὶ Φίλιππον τὸν Διάκονον, ἐπειδὴ χρείαν αὐτοῦ ποιοῦμαι. Καὶ παραυτὰ ἐγένετο γαλήνη μεγάλη, καὶ διεσώθη μεν πάντες τῇ πρεσβείᾳ τοῦ Ἀποστόλου.

[7] Καὶ δὴ μεθ᾽ ἡμέρας τρεῖς καταλαβόντων ἡμῶν τὴν Ρὥμην ἡμέρᾳ Κυριακῇ, [a Pontifice ad legendum accersitur:] ἐξελθὼν Φίλιππος ἅμα Εὐσεβἰῳ τῷ μοναχῷ, ἔρχονται ὁμοθυμαδὸν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ. Καὶ στάντων ἀμφοτέρων ἐπὶ τὰ εὐόνυμα τοῦ ναοῦ, ἔνθα τὸ τέμπλον τῆς Ἐκκλησίας ἐστὶν, αὖθις κατὰ θείαν οἰκονομίαν ἀποκαλύπτεται τῷ Πάπᾳ· καὶ ἀποστείλας ἕνα τῶν Διακόνων, λέγει αὐτῷ, Ἄπελθε ἐπὶ τὰ εὐόνυμα τοῦ ναοῦ, καὶ εὑρήσεις Διάκονον φοροῦντα φελόνιον σὺν ἑτέρῳ μοναχῷ, κάλεσον αὐτὸν λέγων, Σύνελθε ἡμῖν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ καὶ συλλειτούργησον. Ὁ δὲ τὸ διαταχθὲν αὐτῷ πληρώσας, κρατήσας αὐτὸν τῆς χειρὸς, ἤγαγεν αὐτὸν πρὸ τοῦ ἄμβωνος· οὐκ ἦν δὲ ἐπιστάμενος τῃ ῥωμαἳκῇ διαλέκτῳ λέξαι ῥῆμα, ἀλλ Ἐὐσέβιος ὁ μοναχὸς τὰ διαλεγόμενα αὐτῷ καθερμήνευεν τῇ Συριακῇ διαλέκτῳ, ἦν γὰρ ἐπιστά μενοσ καὶ Συρίκα· Ὁ δὲ δηλοῖ τῷ Πάπᾳ διὰ τοῦ Διακόνου, [ab eoque benedictus legit, etsi ignarus linguæ:] Συγχώρησιν ποίησον Δέσποτα τῷ δούλῳ σου, ἐπεὶ οὐ ἐπισταμαι τῇ Ρὡμαΐδι γλώττῃ λέξαι ῥῆμα ἕν καὶ μόνον. Ὁ δὲ Πάπας τὴν χεῖρα αὐτοῦ ἐκτείνας, καὶ κατασφραγίσας αὐτον, λέγει· Ἐπὶ τῷ ὀνόματι Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν ἄνοξον τὸ στόμα σου, καὶ φθέγγου ἐν τῇ διακονίᾳ σου λόγους Ρὡμαἳκούς. Ὁ δὲ τὸ στόμα ἀνοίξας, τὸ τὴν γλῶσσαν κινῆσαι τῇ ἰδίᾳ διαλέκτῳ, παραυτὰ ηὑρέθη λέγων· Ἐν εἰρήνῃ τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν, καὶ τὰ ἀκόλουθα τῆς θείας λειτουργίας, τὰ πρὸς τὴν διακονίαν γινόμενα.

[8] Ποιήσας δὲ ἐν τοῖς ἐκεῖσε μῆνας τρεῖς, καὶ ἡμέρας δέκαδύο, ἦν ἐν ἀθυμίᾳ, ὃτι ἠν τῇ διακονίᾳ τῆς Ἐκκλησίας ῥήμασι Ρὡμαἳκοῖς φθέγγεται, καὶ τὰ πρὸς ἔτερόν τι πρᾶγμα φθέγξασθαι ῥῆμα οὐκ ἐξισχύει. Βουλὴν οὖν καθ᾽ ἑαυτὸν ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ ποιούμενος τοῦ προελθεῖν τοῖς ποσὶν τοῦ Πάπα, αἴτησιν παῤ αὐτοῦ γενέσθ αι τοῦ ὁλοκλήρως τὴν γλῶτταν αὐτοῦ τρανωθῆναι, τοῦ διαλέγεσθαι τῇ Ρὡμαἳκῇ διαλέκτῳ. Γνοὺς δι᾽ εὐθέως ὁ Πάπας τὸ μελετώμενον, [eamque linguam assecutus] λέγει αὐτῷ, Εἴσελθε ἐν τῇ ἀναγνὥσει. Ὁ δὲ ἄφωνος διέμεινεν, μηδαμῶς τῇ συλλογῇ τῆς γνώσεως συστρόφας ποιήσασθαι Ρὡμαἳκῇ διαλέκτῳ δυνάμενος. Ὁ δὲ Πάπας λέγει αὐτῷ, λάλησον καὶ αὐτὸς Διάκονε Φίλιππε, ὡς καὶ ἡμεῖς λαλοῦμεν. Καὶ παραυτὰ πῦρ ἐξελθὸν ἐκ τῆς γλώττης τοῦ Πατριάρχου, ἥψατό μου a τῶν χειλέων, καὶ ἐφάνην τοῖς πᾶσιν συντυγχάνων Ρὡμαἳκοῖς ῥήμασιν. Ὁ δὲ λαβὼν αὐτὸν, χειροτονεῖ αὐτὸν Πρεσβύτερον, ἐπιδεδωκὼς αὐτῷ καὶ τόμον ἐπιγεγραμμένον ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ λὲγὼν, [Sacerdos creatur:] Ὅρον b Ἀποστολικὸν παράλαβε σήμερον, καὶ ἐν τῷ ἐκπορεύεσθαί ἐν τῇ ὑποστροφῇ σου πρὸς τὰ νοτιέα μέρη τῆς Σικελῶν ἐπαρχίας ἐν τοῖς ὅροις τοῖς ἐκεῖσε, τόπος ἐπίκειται, οὂ τὸ ὄνομα ἐπικαλεῖται Ἀργύριον, ἐν ὧ πνευμάτων ἀκαθάρτων τοπικὴ μετάβασις γέγονεν, ἀπὸ Ἱερουσαλὴμ μετὰ τὴν αἰχμαλωσίαν τῆς πόλεως, ἐπεισελθόντος τοῦ Ναβουχοδονόσωρ ἐν τῇ πόλει, καὶ καταῤῥαξάντων τὰς πύλας τοῦ ναοῦ, εὕρωσαν αὐτοὺς ἐν σκεύεσιν χαλκοῖς ἀποκεκλεισμένους· ὑπολαβόντες δὲ ὅτι χρήματά εἰσιν, ἤνοιξαν αὐτοὺς, καὶ παραυτίκα ἐξέδρασαν ἐκ τῶν ἐκεῖσε, καὶ κατοικοῦσιν ἐν στρογλαῖς πετρῶν ἐν προειρημένῳ τόπῳ τοῦ᾽ Ἀργυρίου, ἄντικρυς τοῦ ὄρους τοῦ ἐπιλεγομένου Αἴτνη, ἔνθα τὸ πῦρ τὴν αἰτμαίαν ἐκπέμπει, καὶ τὴν διάρυτον φλόγαν, ἐν ᾗ μέλλη ὁ σατανᾶς κληρονόμος γενέσθαι σὺν τοῖς αὐτόθι οἰκοῦσιν πνεύμασιν, καὶ σὺν πάσῃ αὐτοῦ στρατιᾷ τε καὶ δυνάμει· c τὸν δὲ ὅρον τὸν ἐπιγεγραμμένον ἐν τῷ τόμω τῷ ἐν τῇ χεῖρί σου κατέχων, [& accepto libro exorcismorum] ὃν γέγραφαι θυνάμει τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐγὼ αὐτὸς αὐτοδακτύλως, ἕως ἂν εἰς τέλος ἀφανιεῖς πάντας ἕως ἑνὸς, ἀσυγχωρίτως ἔχεις τοῦ ἀπανακάμψαι πρὸς τοὺς σοὺς γονεῖς. Τῇ δὲ Ἀποστολικῇ διατάξει προθύμως τὸ διατεταγμένον ὅρος δεξάμενος ὁ Φίλιππος, καὶ συνταξάμενος τῷ Πάπᾳ, καὶ ποιήσας εὐχὴν, παραυτὰ συμπαραλαβὼν Εὐσέβιον τὸν μοναχὸν μεθ᾽ ἑαυτοῦ, εἰσῆλθε κελεύσει Θεοῦ ἐν πλοίῳ· καὶ ἀποπλεύσαντες κατέλαβον τὸ Ρἥγιον d τῆς Καλαβρίας, ἐν ταπεινώσει πολλῇ ἑαυτοὺς διατηροῦντες· καὶ τῇ βουλῇ τοῦ Θεοῦ καταλαμβάνει τὰ μέρη Μεσίνης, [Agyrium venit:] καὶ πεζοπορῶν φθάνει ἄμα τῷ μοναχῷ εἰς τὸν ἐπιτετραμμένον αὐτῷ τόπον τοῦ Ἀργυρίου.

CAPUT II

[9] Καὶ καθήσας ἐν σπηλαίῳ τινὶ, ἔνθα τὸ τρὶστυλόν ἐστιν καὶ βαθμοὶ τρεῖς, λεξά μενοι ἐκ λίθων τελείων· ἐν ᾧπερ κατὰ συνήθειαν καθεζόμενος, καὶ τὰς ἰάσεις ἐπιτελῶν ἡμέρας β᾽, ἀνέρχεται ἐπὶ ὄ ρους ὑψιλοῦ ἄντικρυς τοῦ προειρημένου ὄ ρους τῆς Αἴτγης, ἔνθα εἰσὶν τὰ κτήματα Ἄργύρου e τοῦ Τοπάρχου· καὶ ποιήσας τὴν εὐχὴν, ἐπὶ τὴν κορυφὴν τοῦ βονοῦ, προσήυξατο πρὸς τὸν ἀποστείλαντα αὐτὸν, [expellit dæmones e monte.] καὶ Πέτρον τὸν Ἀπόστολον, λέγων· Ἐπίφανον, Κύριε, ἐπίφανον τὸ πρόσωπόν σου, καὶ ἐξαφανιοῦνται τὰ τῶν δαιμόνων στίφη. Καὶ κατασφραγίσας τῷ τόμῳ, τῷ ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ, ἐφάνη τῷ μοναχῷ ἡ χορεία τῶν δαιμόνων δίκην λίθων τελείων, ὡς ἐξ ὄρους ὑψιλοῦ κυλινδουμένη. Καὶ ἐκφεύγοντες, ἔκραζον θρηνώδη φωνὴν, λέγοντες· Οὐαὶ ἡμῖν, ὅτι ἡ χεὶρ τοῦ Ἀποστόλου Πέτρου πάλιν συνέφθασεν ἡμᾶς ἐν τοῖς ᾧδε φάραγξιν. Ἄλλοι ἔλεγον, Ὅτι πάλιν ἀποδιωκώμεθα ἔνθεν, ὡς ἐπὶ τῇ ἐπάρσει Σίμωνος τοῦ μάγου ἀποδιώχθημεν ὑπὸ Παύλου, καὶ πάλιν διωκώμεθα ᾄρτι ὑπὸ Πέτρου διὰ τοῦ Πρεσβυτέρου Φιλίππου.

[10] Ἐν μιᾷ δὲ τῶν ἡμερῶν ποιήσαντος αὐτοῦ f ἐκτενῆ εὐχὴν περὶ τῆς ταχίας ἀπολυτρώσεως καὶ σωτηρίας τῶν ψυχῶν τῶν ἀνθρώπων, [& ex coribus multorum:] τῶν ἐκ τῶν ἀκαθάρτων πνευμάτων πασχόντων· ἦλθέν τις κόρη, πλουσίου ἀνδρὸς θυγάτηρ καὶ φοβουμένου τὸν Κύριον, σφόδρα βασανιζομένη ὑπὸ ἀκαθάρτου πνεύματος. Αὖθις οὖν ἐκτείνας τὴν χεῖρα ὁ μακάριος Φίλιππος, καὶ ἁψαμένης αὐτῆς τῆς χειρὸς, λέγει τῷ δαίμονι· Ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ, καὶ Πέτρου τοῦ Ἀποστόλου, ἔξελθε, καὶ

ἀναχώρησον εἰς τὸν ἡτοιμασμένον σοι τόπον. Τὸ δὲ πνεῦμα, βοῆσαν φωνῇ μεγάλῃ, ἐ͂ιπεν· Μὰ τὸν ὕψιστον, Φίλιππε, καὶ Πέτρον τὸν Ἀπόστολον, ἀπὸ μὲν τῆς κόρης ἐξέρχομαι, ἀπὸ δὲ τοῦ τόπου τούτου οὐκ ἐξέρχομαί ποτε, ἀλλὰ σὺν σοὶ οἰκῶ ἐν θάδε ἕως τῆς ἐσχάτης ἡμέρας. Καὶ παραυτίκα πεσοῦσα ἡ κόρη εἰς τὸ ἔδαφος πρὸ ποδῶν τοῦ Ἱερέως Φιλίππου, ὑγιὴς γέγονε, καὶ ἀπίει εὐχαριστοῦσα τῷ Θεῷ. Ἦν γὰρ ὄχλος πολὺς τῶν πασχόντων ἐκ τῶν ἀκαθάρτων πνευμάτων, τὸν ἀριθμὸν ὡσεὶ τετρακόσιοι, οἵ τινες χάριτι τῆς ὑπερφώτου Τριάδος καὶ πρεσβίαις τοῦ Πατρὸς ἡμῶν Φιλίππου ὑγιεῖς γεγόνασιν, εὐχαριστοῦντες τῷ φιλανθρώπῳ Θεῷ, τῷ διὰ τῶν δούλων αὐτοῦ ποιοῦντι μεγάλα θαυμάσια.

[11] Ὡς δὲ ἦν εἰωθὸς τοῖς ἐκεῖσε ὄχλοις, πρὶν τῆς τοῦ ἁγίου ἐλέυσεως, [superstitionem abolet:] τῷ φόβῳ τῶν ἀκαθάρτων πνευμάτων οἱ ἄνθρωποι φερόμενοι, καὶ δῶρα αὐτοῖς παρέχειν ἠνίχοντο, οὐ μόνον δὲ, ἀλλὰ καὶ ἐν τάφοις κατακρυβόντες τὰς ἑαυτῶν ὑποστάσεις ἐξηφάνιζον. Μετασχηματιζόμενοι γὰρ οἱ δαίμονες εἰς ὁμοιώσεις ἀνθρώπων, ὡς ὅτι πατὴρ τελευτήσας ἐζήτει υἱὸν παρασχεῖν αὐτῷ ἐκ τῆς προσιούσης αὐτῷ ὑποστάσεως, λέγοντες, Δότε καὶ ἡμῖν, τεκνία, ἐκ τῶν παρόντων ἡμῖν ἀγαθῶν, ἵνα ἔχωμεν πρὸς ἀπόλαυσιν· ᾧ δὴ καὶ πλανόμενοι οἱ ἄνθρωποι διεκολύοντο ἀπὸ τοῦ ποιεῖν ἀγαθὸν εἰς τοὺς δεομένους, εἴς τε τοὺς γυμνητεύοντας, καὶ πενομένους. Ὁ δ᾽ αὐτὸς ἀξιοθαύμαστος ἀνὴρ ᾠκοδόμει καὶ σεπτὰς ἐκκλησίας ἐπ᾽ ὀνόματι τοῦ Ἀποστόλου ἐν διαφόροις τόποις.

[12] Πάλιν δὲ ἐν μιᾷ ἐξερχομένου τοῦ Ἁγίου τοῦ κατελθεῖν ἐπὶ τὰ βορινὰ μέρη τοῦ τόπου εὐχῆς χάριν, [mortuum suscitat:] προσέρχεται αὐτῷ ἄνθρωπος σὺν τῇ γυναικὶ αὐτοῦ, κοπτόμενοι κοπετὸν σφοδρὸν, καὶ λέγουσιν τῷ δικαίῳ· Ἐλέησον ἡμᾶς, Ἅγιε τοῦ Θεοῦ, ὅτι ὁ υἱὸς ἡμῶν ὁ μονογενὴς, ἐλθὼν ἐπὶ τὸ ἀρύσασθαι ὕδωρ ὑπὸ τὴν πηγὴν τὴν καλουμένην μαμονιαίαν, γευσάμενος παρ᾽ αὐτῆς, παραχρῆμα ἐξέψυξεν. Ὁ δὲ κατασήσας τὴν κεφαλὴν, δρομαίως ἀπέρχεται ἐπὶ τὴν πηγὴν, καὶ θεωρεῖ τὸν νεανίσκον νεκρὸν κείμενον, καὶ κρατήσας αὐτοῦ τῆς χειρὸς, λέγει τοῖς γονεῦσιν αὐτοῦ· Τίς καλεῖται ὁ υἱὸς ὑμῶν; Οἱ δὲ ἐ͂ιπον, Ἰωάννης. Ὁ δὲ κατασφραγίσας αὐτὸν τῷ τόμῳ τῷ Ἀποστολικῷ, καλεῖ αὐτὸν τρίτον, Ἰωάννης, Ἰωάννης, Ἰωάννης, ἐπὶ τῷ ὀνόματι τοῦ Θεοῦ ἀνάστα. Καὶ εὐθέως ὁ νεάνίσκος ἀνέστη ὡς ἐξ ὕπνου, καὶ παρέδωκεν αὐτὸν τῇ μητρὶ αὐτοῦ λέγων, Ἄπελθε, δόξαν ἀνάπεμψον Κυρίῳ τῷ Θεῷ ἡμῶν, τῷ διὰ τὸν δοῦλον αὐτοῦ ποιοῦντι θαυμάσια. Κύριος θανατοῖ καὶ ζωογονεῖ. Σὺ δὲ πνεῦμα ἀκάθαρτον, τὸ ἐν τῷ τόπῳ τούτῳ ἰλώμενον ἐ͂ιναι, εἰ ἐ͂ιναι θέλεις ἐνταῦθα, τινὰ βλάβην τοῖς ἀνθρώποις μὴ πρόσβαλλε· εἰ δὲ ἀμφισβιτεῖς τῇ ἀδικίᾳ προσμένειν κατὰ τὴν σὴν αἴτησιν καὶ Θεοῦ συγχώρησιν, ἔστω σοι παρ᾽ ἐμοῦ καὶ τοῦ Ἀποστόλου Πέτρου τὸ ἐπιτίμιον τοῦτο, τοῦ ἐ͂ιναί σε δεδεμένον χειρίσι g σιδηραῖς ὑπὸ τοῦ ἁγίου Πνεύματος καὶ Γαβριὴλ τοῦ ἀρχιστρατήγου τῶν δυνάμεων, καὶ πεπαιδημένος ἔσει ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος, τοῦ οἰκεῖν ἐνταῦθα κατὰ τὴν σὴν αἴτησιν καὶ Θεοῦ συγχώρησιν.

[13] Καθημενου δὲ αὐτοῦ, καὶ πρὸ χειρῶν τὸ Εὐαγγέλιον ἔχοντος, προφθάνει γηραλαῖός τις ὀνόματι Ἀθανάσιος, δαχθεὶς ὑπὸ ἐχίδνης, καὶ σχεδὸν ὅλου τοῦ σώματος αὐτοῦ τετρωσκομένου, [ictum a vipera sanat:] καὶ εἰς ἄκραν ἀπώλειαν ἤξαντος, πίπτει κυλινδούμενος τοῖς ποσὶν τοῦ Ἁγίου ὀδυρούμενος· ἦν γὰρ φιλάργυρος, καὶ δωροδέκτης, καὶ προσωπολύπτης ὁ αὐτὸς Ἀθανάσιος· καὶ ὁ πάντα πρὸς τὸ συμφέρον ποιῶν, παρεχώρησεν τοῦτον δαχθῆναι ὑπὸ τοῦ θυρὸς, ἵνα πρὸς διόρθωσιν φθάσῃ. Εἶτα τούτου συνεχομένου, λέγει αὐτῷ ὁ Ἅγιος· Τί ἐστιν τὸ συμβάν σοι πρεσβύτα; Ὁ δὲ δείκνυσιν αὐτῷ τὸν μώλοπα, οὗ ἦν δαχθεὶς ὑπὸ τοῦ θηρος τῆς ἐχίδνης. Ὁ δὲ δοῦλος τοῦ Θεοῦ κρατῶν αὐτὸν λέγει, Εἱ ὑγιὴς γένῃ, ἀφίστασαι ἀπὸ τῶν πονηρῶν σου; Ὁ δὲ μεθ᾽ ὅρκου ἔφη, Ὅτι διὰ τῶν εὐχῶν σου, δέσποτα, εἰ ὑγείας τύχω, ἀφίσταμαι ἀπὸ τῆς σήμερον ἀπὸ πάντων τῶν πονηρῶν μου πράξεων. Ὁ δὲ πτύσας εἰς τὸ ἔδαφος, καὶ τῷ πτυελῷ τὸν χοῦν συμμίξας, ἤλιψεν αὐτοῦ τὸν μώλοπα, καὶ πάραυτα ὑγιὴς γέγονεν.

[14] Γυνὴ δέ τις, ἔμβρυον ἔχουσα ἐν τῇ γαστρὶ αὐτῆς νεκρὸν, ἐπὶ ἡμέρας τεσσάρας μὴ δυναμένη τεκεῖν, [parturientem liberat:] εἴχετο ἀπολέσθαι. Παραπορευόμενος δὲ πρὸς τῆς πύλης αὐτῆς ὁ ὅσιος πατὴρ ἡμῶν Φίλιππος, λέγει, Τί ἐστιν ἡ ὀδύνη τῆς κόρης; Οἱ δὲ ἔφησαν πρὸς αὐτόν· Ὅτι νεκρόν ἐστι τὸ ἔμβρυον αὐτῆς βρέφος, καὶ οὐ δύναται τεκεῖν. Ὁ δὲ ταῖς δυσὶν αὐτοῦ χερσὶν λαβὼν ὕδωρ, καὶ βαλὼν ἐν ποτηρίῳ, ἐκέλευσεν αὐτὴν πιεῖν ἑπὶ τῷ ὀνόματι Κυρίου καὶ Φιλίππου τοῦ Ἀποστολικοῦ Πρεσβυτέρου, καὶ αὐτίκα ἐξέπεσεν τὸ βρέφος ὁλωσχερῶς σεσιμμένον, καὶ ἐσώθη ἡ κόρη.

[15] Πάνιν ἐπέρχεται αὐτῷ ποιμὴν ἐν μεσιμβρίᾳ λέγων, Ἐλέησόν με δέσποτα, ὅτι μίσθιός εἰμί τινος πλουσίου, καὶ διανέμω αὐτοῦ τὰ θρέμματα, [pecora a feris tuta reddit:] καὶ ἤλθησαν θῆρες δύο ἄγριοι, καὶ ἀναλίσκουσιν αὐτὰ ἀγρίως, καὶ ὑπάρχει ὁ κύριος αὐτῶν ἀσυμπαθὴς, καὶ οὐ συγχωρεῖ μοι ἐξ αὐτῶν ἓν καὶ μόνον· καὶ τί ποιῆσαι ἢ διαπράξασθαι οὐκ ἐπίσταμαι. Ὁ δὲ τοῦ Θεοῦ θεράπων, λαβὼν χοῦν ἐκ τῆς γῆς καὶ τῷ τόμῳ εὐλογήσας αὐτὸν, παρήγγειλεν τῷ ποιμένι λέγων, Ἔκχυσον αὐτὸν ἐπὶ τὸ διόρυγμα τῶν θρεμμάτων, καὶ ἐλθόντων τῶν θηρὶων, λέγε, Ὁ ἁμαρτωλὸς Φίλιππος ὁ Πρεσβύτερος, ἐπὶ τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου ἐπιτάττει ὑμῖν οὕτως, Ἀπόστητε ἀπὸ τῆς σήμερον ἀπὸ τῶν θρεμμάτων. Καὶ ἐποίησεν ὁ ποιμὴν ὡς προσετάγει αὐτῷ, καὶ ἀπεσοβίσθησαν οἱ δεινότατοι θῆρες τῇ πρεσβείᾳ τοῦ ἁγίου Ἱερέως Φιλίππου.

[16] Ἦν δέ τις γυνὴ, ὀκτὸ ἔτη ῥύσιν αἵματος ἔχουσα ἀδιάστατον, [curat mulierem a fluxu sanguinis,] ἥτις πάντα τὰ ἑαυτῆς κατεδαπάνησεν εἰς τοὺς ἰατροὺς ὑγείας ἕνεκα, τὸ ζητούμενον οὐκ ἤνυσεν. Ὡς δὲ ἤκουσεν περὶ τοῦ ἁγίου καὶ τρισολ βίου πατρὸς ἡμῶν Φιλίππου, ἔρχεται ἔτι αὐτοῦ λειτουργοῦντος, καὶ ἵσταται πόῤῥωθεν ὀλίγον ἔνθα ἦν, τὴν κατάθεσιν ποιούμενος τῶν θείων μυστηρίων· καὶ μετὰ τὸ νίψασθαι αὐτὸν, παρακαλεῖ τὸν ὑποδιάκονον αὐτοῦ δοῦναι αὐτῇ τὸ ἀπόπλυμα τῶν τιμίων αὐτοῦ χειρῶν, ἣ καὶ προσενέγκασα σουδάριον λινοῦν πρὸς τὸ ἐκμάξαι τὰς ἁγίας αὐτοῦ χεῖρας ἐν αὐτῷ, καὶ μετὰ τὸ νίψασθαι τὸν ἀληθῶς φωστῆρα καὶ τομώτατον ἰατρὸν, λαβὼν ὁ ὑποδιάκονος, δέδωκεν τῇ γυναικὶ τὸ ἀπόνιμμα τῶν τιμίων αὐτοῦ χειῶν. Ἡ δὲ πίστει δεξαμένη, καὶ μεταλαβοῦσα ἐξ αὐτοῦ τῇ βουλῇ τοῦ Θεοῦ, [& aliam a gravi infirmitate,] παραχρῆμα ἰάθη. Καὶ τὸ σουδάριον ἔνθα ἐξέμαξεν τὰς χεῖρας αὐτοῦ ἄρασα ἐν τῷ οἴκῳ αὐτῆς, εὑρίσκει γηναῖκα νόσῳ χαλεπῇ περιπεσοῦσαν, καὶ ἐν κλίνῃ κατακειμένην ἔτη τρία, καὶ ὑπὸ ἑτέρων χειρῶν διαστρεφομένην ἔνθεν καὶ ἔνθεν. Ἡ δὲ τὸ σουδάριον θείσασα, ἐν ᾧ τῶν ἁγίων αὐτοῦ χειρῶν τὴν ἔκμαξιν ἐποιήσατο, λέγει· Ἐπὶ τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ, καὶ τοῦ ἁγίου Ἱερέως Φιλίππου, δι᾽ οὗ ἴασιν εἴληφα, καὶ σὺ νῦν ἀνάστα ἐκ τῆς κλίνης σου, καὶ βάδιζε ποσὶν οἰκείοις ἐπὶ τὸν σεπτὸν αὐτοῦ ναόν. Ἡ δὲ τῷ σουδαρίῳ τὸ ὅλον αὐτῆς σῶμα κατατύψασα, πάραυτα ἰάθη· καὶ ἀναστάσα προσέφερεν δόξαν καὶ

εὐχαριστίαν τῷ φιλανθρώπῳ, Θεῷ, τῷ διὰ τῶν δούλων αὐτοῦ τοῖς νοσοῦσιν τὰς ἰάσεις παρέχοντι.

[17] Ἀνὴρ δέ τις ἔχων θυγάτριον, ὑπὸ τῆς χαλεπωτάτης κατεχόμενον νόσου, τῆς λεγομένης Ἐλεφαντίας, καὶ σχεδὸν παντὸς τοῦ σώματος αὐτῆς καταφανίζεσθαι ἐπιγομένου, [aliam ab elephantico morbo] προσέρχεται τοῖς ποσὶν τοῦ τιμίου Ἱερέως Φιλίππου κυλινδούμενος, καὶ μετὰ κλαυθμοῦ λέγων, Ἱερώτατε Πάτερ, δεῖξον στοργὴν ἀντιλήψεως, καὶ διά σου ἰαθήτω ἡ σὴ παιδίσκη, ὅτι ὁ αὐτῆς h μεμνίας ἐᾶσαι αὐτὴν βούλεται, διὰ τὴν περιέχουσαν αὐτὴν χαλεπὴν νόσον· πλεῖστα γὰρ κατηνάλωσα εἰς τοὺς ἰατροὺς ἱάσεως χάριν, καὶ τοῦ ζητουμένου οὐκ ἔτυχον· ἀλλὰ δέομαί σου, ἰαθήτω ἡ σὴ παιδίσκη διὰ τῆς ἐνθέου σου μεσιτείας. Ὁ δὲ κελεύει τῷ Διακόνῳ διακομισθῆναι αὐτῷ, τὸν προτιθέμενον τῆς Ἐκκλησίας i ἀέρα, καὶ ἐν αὐτῷ κατακαλυφθῆναι τὴν κόρην ὡσεὶ ὥραν μίαν· καὶ ποιήσας ἐπ᾽ αὐτὴν εὐχὴν, αὐτῇ τῇ ὥρα πέφυκεν ἡ κόρη στίλβουσα χρυσίου ἐκλαμπρότερον, καὶ ἀπίει εἰς τὸν οἶκον αὐτῆς χαίρουσα, καὶ δοξάζουσα τὸν Θεὸν, τὸν διὰ τῶν δούλων αὐτοῦ ποιοῦντα μεγάλα θαυμάσια.

[18] Πάλιν δὲ τῆς ἑορτασήμου ἡμέρας τοῦ Ἀποστόλου Πέτρου ἐπι τελουμένης ὑπὸ τοῦ ὁσίου ἱερέως Φιλίππου, καταλαμβάνει ἀνήρ τις ὀνόματι Λεόντιος, ἔχων σηπεδῶνα μώλοπος ὑπὸ τὸ ἑαυτοῦ σκέλος, καὶ ἐφνηδίως ἔκραζεν φωνῇ μεγάλῃ λέγων, [curat ulcus putridum] Δοῦλε τοῦ Θεοῦ, ὁ τοῖς πᾶσιν δωρεὰν τὰς ἰατρίας παρέχων, κέλευσον κᾀμὲ τὸν δοῦλόν σου ἰαθῆναι τὸ μέγα τοῦτο τραῦμα, ἐπειδὴ μίσθιος ὢν, καὶ ἐκ τῶν χειρῶν μου διηνεκῶς διατρεφόμενος, τραυματισθεὶς δὲ νῦν, ἄπρακτος διαμένω, καὶ ἐν τῷ μὴ δύνασθαί με μισθοῦσθαι, ὡς ἀδύνατος, λιμῷ διαφθήρομαι, καὶ ἱκετεύω σε ἰαθῆναί με διὰ τοῦ Κυρίου. Ὁ δὲ ἀπονιψάμενος τὰς χεῖρας αὐτοῦ τὰς τιμίας, διατάττει τῷ Διακόνῳ λέγων, Ἄπελθε ἐπὶ τὴν μὲσην πύλην τῆς έκκλησίας, καὶ τὸν περικείμενον ἐν αύτῇ χοῦν φυράσας σὺν τῷ ὕδατι τούτῳ, ποίησον ἔμπλαστρον τῷ πηλῷ, καὶ κατάθες τῷ τραύματι τοῦ ποδὸς αὐτοῦ λέγων, Διὰ τοῦ ὀνόματος τοῦ Θεοῦ ἰαθήτω τὸ τραῦμα. Καὶ σοὶ δὲ λέγω, ἐὰν ὑπό τινος ἐρωτομενος ἔσῃ, τίς ὁ τὴν ἴασίν σοι παρασχῶν, λέγε, Ὅτι διὰ τοῦ φιλανθρώπου Θεοῦ καὶ μεσιτείας τοῦ ἀγίου Πνεύματος ἰάθην, καὶ αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ἀπεκατέστη ὁ ἄνθρωπος ὑγιὴς τῇ τοῦ Θεοῦ χάριτι, καὶ μεσιτείᾳ τοῦ ἁγίου Ἱερέως Φιλίππου, ὡς ἐκ γαστρὸς μητρὸς αὐτοῦ.

[19] Μίσθιος δέ τις ἐπιγυμνάζων ὑποζύγιον, ἄγριον πάνυ καὶ σωβαρὸν, k ἥ τις λαξὶ καὶ δάγμασιν τοῦτον ὅλον συντετλημμένον ἐποίει. [ferum jumentum reddit mansuetum:] Παραπορευόμενος δὲ ἡμέρας ἱκανὰς, καὶ τοῦτο εἰς ἡμερότητα ἐνέγκαι μὴ δυνάμενος, εἰς νοῦν ἐλθὼν περὶ τῶν θαυμασίων τῶν γινομένων ὑπὸ τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Φιλίππου, λέγει ἐν ἑαυτῷ· Εἴη τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου εὐλογημένον, αὔριον αἴρω τὸ ἄτακτον ὑποζύγιον τοῦτο, καὶ ὑπὸ χεῖράς μου φέρω εἰς Φίλιππον τὸν Ἱερέα, τὸν καὶ δαιμόνων φυγαδευτὴν, ὅπως ἐπιτρέψει αὐτῷ λόγῳ ἡμεροῦσθαι. Καὶ τῇ ἐπαύριον τοῦτο φέρων ἥκει, ὑπὸ χεῖρας ἔχων τὸ ἀτακτον ὑποζύγιον, καὶ λέγει τῷ Ἁγίῳ, Ἐλέησὀν με ὁ τῶν νοσούντων θεραπευτὴς, ἴδε τὴν ταπείνωσίν μου καὶ τὸν κόπον μου, τὸν ὑπὸ τοῦ ἀγρίου ζώου τούτου γίνό μενον, ὅτι οὐκ ὑποφέρω τὰ ὑπ᾽ αὐτοῦ μοι κακὰ γινόμενα ἡμέραν εξ ἡμέρας. Καὶ ὑπομηδειάσας ὁ ὅσιος φωστὴρ, καὶ ἐκτείναςτὴν χεῖρα αὐτοῦ, καὶ σφραγίσας τὸ ζῶον, λέγει αὐτῷ, Ὑποτάγηθι τῷ κυρίῳ σου, καὶ κατάκλινον αὐτῷ τὸν ἀκαμπῆ σου αὐχένα, μηκέτι δάγμασιν ἢ λαξὶν αὐτὸν προσκρούων, ἀλλ᾽ ἔσω ἀπὸ τοῦ νῦν ὡς ἀρνίον προβάτων ἐν πάσῃ ὑποταγῇ. Καὶ αὐτῇ τῇ ὥρᾳ, τῇ κελεύσεῖ τοῦ τιμίου Ἱερέως Φιλίππου, γέγονεν τὸ ὑποζύγιον πρόβατος ἡμερώτερον, καὶ ἀπίει ὁ ἄνθρωπος χαίρων καὶ δοξάζων τὸν Θεὸν, τὸν μέγιστα θαυμάσια ἐπιτελοῦντα διὰ τοῦ ὁσίου Ἱερέως Φιλίππου.

[20] Λάρναξ δὲ συγγειτνιάζων ἦν τῷ ναῷ τοῦ Ἁγίου, καὶ κατὰ συγχώρησιν Θεοῦ κατοίκει ἐν αὐτῷ πνεῦμα ἀκάθαρτον, ἥτις περὶ ὥραν ἕκτην τὰς ὄψεις πυροῦσθαι, μᾶλλον δὲ εἰπεῖν τυφλοῦσθαι, τῶν παραπορευομένων ἀνδρῶν ἐν αὐτῷ ἐποίει. Τινὸς δέ ποτε κατεχομένου ὑπὸ χαλεπῆς νόσου, [cæco reddit visum:] φθάνει ἐπὶ τὸν λάρνακα πρὸς τὸ ἀναψύξαι ἐπὶ ὥραν μίαν, καὶ εὐθέως ἐπυρώθη τὰς ὄψεις. Τοῦ δὲ φωνῇ βοήσαντος, Ποῦ ἐστιν Φίλιππος, ὁ τὰς ἰάσεις παρέχων· πυνθανόμενος τοὺς τὴν ὁδὸν ἐκείνην παραπορευομένους, ἔλεγεν, Ἐλεήσατέ με, καὶ ἀπαγάγετέ με εἰς τὴν πύλην τοῦ ναοῦ τοῦ τιμίου Ἱερέως Φιλίππου. Καὶ αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ἐνέγκαντες αὐτὸν χειραγογούμενον ὑπὸ τὴν πύλην τοῦ ναοῦ, ἐβόαλέγων· Ἄγιε τοῦ Θεοῦ, ἀπὸ πολλὡν σταδίων ἐλήλυθα πρός σε ἰάσεως ἕ νεκα, καὶ ἐπυρώθην τοὺς ὀφθαλμούς μου, ἐν τῷ λάρνακι τῷ γειτνιάζοντι τῷ τιμίῷ σου ναῷ καθεσθεὶς περὶ ὥραν ἕκτην. Ὁ δὲ Ἅγιος θυμοῦ πλησθεὶς ἐ͂ιπεν, Σοὶ λέγω πνεῦμα ἀκάθαρτον, τὸ τὰς ὄψεις τῶν ὀφθαλμῶν τῶν ἀνθρώπων ποιοῦν πυροῦσθαι, ἔσῃ ἀπὸ τοῦ νῦν καὶ ἔως τῆς συντελείας τυφλὸς μὴ ὀπτάζον κατοικὸν ἔνδον τῆς λάρνακος, ἔξωθεν δὲ μὴ ἔχον ἐξουσίαν προσπελάζειν ἐως ἄνθρώπου καὶ κτήνους. Καὶ αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ἀπηλλάγη ὁ ἄνθρωπος τοῦ ζόφου τῆς πυρώσεως, λαβὼν ἅμα καὶ τὴν ἴασιν τῆς νόσου· καὶ ἀπίει χαίρων καὶ δοξάζων τὸν Θεὸν, τὸν λυτροὺμενον τοὺς δούλους αὐτοῦ ἀπὸ πάσης νόσου, καὶ πάσης μαλακίας.

[21] [curat morsum sere rabidæ] Ἄνθρωπος δέ τις τοῦ τῷ κατεχομένῷ χωρίῳ τοῦ τοπάρχου ἦν, γενόμενος λυσσίδακτος, καὶ ἐπιτάττει ὁ ἱερὸς Φίλιππος, ἐνέγκαντας χόρτον ἐκ γέας τοῦτον συγκαῦσαι, καὶ ὕδατι ἐκπέμψαι εἰς τὰς πληγωθείσας αὐτοῦ τραυματίας· καὶ αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ὑγιὴς γέγονεν ὁ ἄνθρωπος τῇ βουλῇ τοῦ Θεοῦ καὶ μεσιτείᾳ τοῦ τιμίου Ἱερέως Φιλίππου.

[22] Τινὲς δὲ τῆς τῶν Ἀκρακανθινῶν χώρας ἄνδρες, τὸν ἀριθμὸν δύο καὶ δέκα, πλοκῇ ἀδίκῳ περιπεσόντες, [viros 12 in juste vinctos] ὡς διαβληθέντες τῷ Ἡγεμόνι παρὰ τοῦ αὐτῶν Ἄρχοντος, ὡς τὸν Ἡγεμόνα φατριάσαντες, ἤγοντο δέσμιοι τοῦ ἀπολέσθαι ἀδίκως. Τούτων δὲ παραπορευομένων ἐπὶ τὴν τῶν Κατανέων πόλιν, παρεκάλεσαν τοὺς ἀπάγοντας αὐτοὺς στρατιώτας, δόσαντες αὐτοῖς χρυσίον, ὅπως γένηται ἡ διάβασις αὐτῶν διὰ τοῦ ἁγίου Ἱερέως Φιλίππου, [& morti tradendos] ὥστε διά προσευχῆς αὐτοῦ εὐμενῆ αὐτοῖς τὸν Ἠγεμόνα γενέσθαι· ὃ καὶ γὲγονεν. Φθασάντων δὲ αὐτῶν ἐπὶ τὸν τίμιον αὐτοῦ ναὸν, ἐβόησαν φωνῇ μεγάλῃ ὁδυνηρὰ λέγοντες, Ἐλέησον ἡμᾶς Ἅγιε τοῦ Θεοῦ, τοὺς ἀδίκως σφαγῇ κατακρινομένους, ὅτι ἀδίκως ἐστὶν ἡ καθ᾽ ἡμων ἐπιφερομένη τῷ Ἄρχοντι γραφῆ, ἣν ἀποκομίζουσιν οἱ στρατιῶται. Ὁ δὲ τὸν ὀλολυγμὸν τῶν ἀνδρῶν ἐπισπλαγχνισθεὶς, λέγει τοῖς στρατιώταις, Ἐνέγκατε τοὺς ἄνδρας ἐνταῦθα, ὡς πυνθάνεσθαι παρ᾽ αὐτῶν βουλόμενος τῷ ποίῳ τρόπῳ ἀπάγονται δέσμιοι. Οἱ δὲ ἔφησαν τῷ Ἁγίῳ, ὅτι παραδέδωκεν ἡμῖν αὐτοὺς ὁ Ἄρχων, γράψας καὶ ἐπιστολὴν κατ᾽ αὐτῶν, ὅπως τῇ κεφαλικῇ τιμωρίᾳ αὐτοὺς ἀπολέσῃ, δείξαντες αὐτῷ καὶ τὴν πεμφθεῖσαν μολύβδῳ βεβουλλομένην ἐπιστολὴν. Ὁ δὲ Ἅγιος τοῦ Θεοῦ ἔφη, [scripto sue curat liberari:] Ἔστω ὁ χάρτης οὔτως ὁ ἐπιγεγραμμένος, τῷ λόγῳ τῷ ἐμῷ καὶ τῇ τοῦ Θεοῦ δυνάμει, ἔνδον οὗτως· Οὗτοι οἱ ἄνδρες, οἱ ἀδίκως καταδικασθῆναι βουλόμενοι, ὡς ζήλῳ φερομένου τοῦ αὐτῶν Ἄρχοντος κατ᾽ αὐτῶν· ἀλλ᾽ ἵλεος γένηται αὐτοῖς ὦ Ἡγεμὼν, μὴ πλῆξε τούτους, μάστιξιν ἢ

ξίφει τούτους παραδιδοὺς, ἀλλὰ έλευθερωθήτωσαν οἱ ἄνδρες ἐκ τῆς ἀδίκου πλοκῆς, καὶ πορεύεσθαι αὐτοὺς εἰς τὰ οἰκεία χαίρωντας. Εἶτα καταλαβόντες οἱ ἄνδρες τὸν τόπον ἔνθα ἦν ὁ Ἡγεμὼν, καὶ δεξάμενος τὴν ἐπιστολὴν, καὶ ἀναγνοὺς ἐ͂ιπεν· Ἀπολυθήτωσαν οἱ δέσμιοι, ὅτι ἄδικόν τι οὐ διεπράξαντο, οὔτε κατὰ τῆς ἡμετέρας ἡγεμονίας πονηρὰ ἐβουλεύσαντο· ἀλλὰ μᾶλλον ὡς καὶ κόπον ἄδικον ὑπομεμενηκότας, δοθήτωσαν αὐτοῖς βρώματα, καὶ παλιν δρομήτωσαν εἰς τὰ οἰκεῖα χαίροντες. Δόξαν δὲ ἀναπέμψαντες Κυρίῳ τῷ Θεῷ οἱ δεσμῶται, τὸ πρὶν τῷ διὰ τοῦ δούλου αὐτοῦ καὶ τιμίου Ἱερέως Φιλίππου ἐλευθερώσαντι αὐτοὺς ἐκ τῆς ἀδίκου πλοκῆς, ἀπίησαν καὶ αὐτοὶ εἰς τὰ ἴδια χαίροντες.

[23] [illorum accusatorem, dein anergumenum, liberat & emendat:] Ὁ δὲ τούτους ἀδίκως ἐξαποστείλας, ἰδὼν αὐτοὺς, καὶ καταχολέσας παραχρῆμα, κατέσχεν αὐτὸν δαίμων πικρότατος. Τότε λέγουσιν αὐτῷ οἱ ἄνδρες, ὡς ἐξ ἑνὸς στόματος, Ἄπελθε πρὸ τῶν ποδῶν τοῦ τιμίου Ἱερέως Φιλἰππου, δι᾽ οὗ καὶ ἡμεῖς τῆς ἀδίκου σφαγῆς ἠλευθερώθημεν, καὶ σὺ δι᾽ αὐτοῦ λυτροῦσαι τοῦ ἀκαθάρτου πνεύματος. Ὁ δὲ ἄνθρωπος ἔρχεται δρομέως ἐπὶ τὸν σεπτὸν αὐτὸν ναὸν, καὶ λέγει, Ἐλέησόν με δοῦλε τοῦ Θεοῦ Φίλιππε, καὶ ἐκδιωχθήτω ἀπ᾽ ἐμοῦ διὰ τῆς σῆς ἰκεσίας τὸ περιέχον με ἀκάθαρτον πνεῦμα. Ὁδὲ λέγει Οὐκ ἐ͂ι ἄξιος ἰάσεως, ἔνεκεν τῶν ὑπό σου ἀδίκως παρὰ βραχὺ φονεύεσθαι ἐπιγομένων ἀνδρῶν. Ὁ δὲ Ἅγιος ἐπὶ πολὺ ὀχλούμενος ὑπὸ τοῦ πάσχοντος, δείξας σπλάγχνα ἐλέους, λέγει τῷ πνεύματι· Ἔξελθε καὶ ἀναχώρησον άπ᾽ αὐτοῦ, τῇ δυνάμει τοῦ ἐν σταυρῷ παγέντος Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. Καὶ πεσὼν ἐπὶ τὸ ἔδαφος παραχρῆμα ἰάθη, λαβὼν παρὰ τοῦ Ἁγίου ἐντολὴν, μὴ διασυκοφαντίσαι ποτέ τινα ἕνεκεν δώρων. Καὶ ἀπίει καὶ αὐτὸς δοξάζων τὸν φιλάνθρωπον καὶ φιλικτήμονα Θεὸν, τὸν ποιοῦντα μεγάλα καὶ ἐξέσια τέρατα διὰ τοῦ δούλου αὐτοῦ Φιλίππου.

[24] Πνευματικὸν δὲ γύναιον ἦν, ἡγουμενίαν διἐπουσα τῆς εὐαγοῦς μονῆς τοῦ σεπτοῦ ναοῦ τῶν Ἁγίων Σεργίου καὶ Βάκχου, [item monialem] ὑπὸ πνεύματος ἀκαθάρτου δεινῶς πάσχουσα· καὶ προσέρχεται τῷ Ἁγίῳ, λιτὴν αὐτοῦ ἐπιτελοῦντος· καὶ ἐφνίδιον δραξαμένη τὸν ποδῆρα τοῦ φελονίου αὐτοῦ, δάκνει ἐπὶ τοῦ στόματος αὐτῆς· καὶ αὐτῇ τῇ ὥρα γέγονεν, τῇ, τοῦ Θεοῦ κελεύσει, ὑγιὴς, καὶ ἀπίει εἰς τὴν μονὴν αὐτῆς, ἐπαγγέλλουσα τὰς δυναστείας Κυρίου, τὰς γινομένας διὰ τοῦ δούλου αὐτοῦ Φιλίππου.

[25] Τρεῖς δέ τινες ἄνδρες, ἐκ χώρας τῆς λεγομένης Λυδίας, ἔρχονται ἐπὶ τὰ μέρη τῆς Σικελῶν ἐπαρχίας, μετὰ χρυσίου ἱκανοῦ τοῦ πορίσασθαι σίτον ὡς λιτρῶν λβ᾽. Καὶ ὑποβάλλει ὁ σατανᾶς ἑνὶ ἐξ αὐτῶν τοῦ λάθρα συλῆσαι καὶ κατακρύψαι τὸ χρυσίον, [Furatum pecuniam sociorum mire detegit & emendat:] ὃ ἐ͂ιχον ἐν κοινώτητι. Τῶν δὲ θορυβηθέντων, ὡς τὸ χρυσίον ἀπολωλεκότων, ἀκηκοῶτες περὶ τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Φιλίππου, παραγίνονται σπουδέως πρὸς αὐτὸν, καὶ μετὰ κλαυθμοῦ λέγουσιν αὐτῷ· Ἐλέησον ἡμᾶς, δοῦλε Κυρίου, ὅτι χρυσίον ἐν κοινώτητι πραγματείας ἔχοντες οἱ τρεῖς οἱ ἐλεηνοὶ ἐσυλήθη, καὶ τί τὸ εἰπεῖν, ἢ τί διαπράξασθαι οὐ γινώσκομεν. Τότε ὁ Ἅγιος, ἀνοίξας τὸ προφητικὸν αὐτοῦ ὡς ἀληθῶς στόμα, ἔφη, Ἔκτείνατο τὰς χεῖρας ὑμῶν ἐπὶ τὸν πηλὸν τοῦ ἐδάφους, ἔνθα ἔστητε καὶ δράξασθε αὐτόν. Τῶν δὲ συντόμως τὸν πηλὸν δραξαμένων, λέγει αὐτοῖς πάλιν, Ἐκ δευτέρου ἐκτείνατε τὰς χεῖρας ὑμῶν. Τῶν δὲ δύο ἐκτεινάντων τὰς χεῖρας, ἐφάνησαν ὡς ἀπονενημμέναι ὕδατι καθαρῷ· τοῦ δὲ τὰ σύλα ποιήσαντος, καταξυρανθεὶς ὁ πηλὸς, κατέσχεν αὐτοῦ τοὺς δακτύλους, μὴ ἀφεὶς ἀπλοῦσθαι. Τότε λέγει αὐτῷ ὁ Ἅγιος, Ἄπελθε, δὸς τὸ χρυσίον τοῖς ἑταίροις σου, καὶ ἔστω ἡ χεῖρ σου ὑγιὴς ἀπὸ τοῦ νῦν. Τοῦ δὲ βοήσαντος, λέγει τῷ δούλῳ Κυρίου, Ἰαθητω μου ἡ χεῖρ, κᾀγώ εἰμι ὁ τὸ χρυσίον ἀποκρύψας. Καὶ παραχρῆμα ἰάθη ἡ χεῖρ αὐτοῦ, καὶ ἀπέδωκεν τοῖς ἑταίροις τὸ χρυσίον· καὶ ἀπίησαν καὶ αὐτοὶ, δόξαν καὶ αἶνον ἀναπέμποντες Κυρίῳ τῷ Θεῷ, τῷ ποιοῦντι μεγάλα θαυμάσια διὰ τοῦ δούλου αὐτοῦ Φιλίππου.

[26] Ἐν μιᾷ οὖν τῶν ἡμερῶν, ἐλθόντος τοῦ ἁγίου καὶ τιμίου Ἱερέως Φιλίππου σὺν Εὐσεβίῳ τῷ μοναχῷ ἐν τῷ σεπτῷ ναῷ τοῦ Ἀποστόλου Πέτρου εὐχῆς ἕνεκα, [dæmones expellit suo adventu & precibus:] καὶ τάξαντος τὸν νοῦν πρὸς τὴν νυκτερινὴν εὐχὴν περὶ ὥραν ἕκτην τῆς νυκτὸς, ἀκουτίζεται φωνὴ πνεύματος ἄκαθάρτου λέγοντος, Κάτω πιδήσατε, κάτω πιδήσατε, φύγετε, ὁ Φίλιππος ὁ διώκτης ἡμῶν ἔρχεται ἐπὶ τοῦ ὄρους, καὶ πάραυτα πῦρ ἡμᾶς ἐξαναλίσκει. Ἦν δὲ ἡ βοὴ τοῦ πνεύματος τοῦ ἰλαμένου κατοικεῖν ἐν τῷ τόπῳ, καὶ ἐβόα τοῖς ἑταίροις αὐτοῦ πνεύμασιν· ἦσαν γὰρ καταντήσαντες ἐκ χώρας μακρᾶς. Τότε λέγει Εὐσέβιος πρὸς Φίλιππον τὸν τίμιον Ἱερέα, Πάτερ τιμιώτατε, τί ἐστιν ἡ βοὴ αὕτη; Ὁ δὲ λέγει, ὅτι πνευμάτων ἀκαθάρτων τοπικὴ μετάβασις γέγονεν ἐνταῦθα ἀπὸ χώρας μακρᾶς, καὶ στῶμεν ἑδραῖοι ἐν προσευχῇ, ὅπως ὁ φιλάνθρωπος Θεος ἡμῶν τῶν ἁμαρτωλῶν ἐπιτιμήσῃ αὐτοῖς, μᾶλλον δὲ ἀποδιώξῃ ἐκ τῶν ἐντεῦθεν. Καὶ ἐξέφνης εὐχομένων αὐτῶν, πῦρ ἐξῆλθεν ἐκ τοῦ ναοῦ ὡσεὶ χειμάῤῥου ἕλκοντος, καὶ ἐξεδίωξεν αὐτοὺς ἐκ τοῦ τόπου ἐκείνου· ᾗ γὰρ ὥρα ἐγένετο ἡ βοὴ τοῦ πνεύματος, ἡ ἐν νυκτὶ ἡ ἐν μεσιμβρίᾳ εἰς τὸν τόπον τὸν καλούμενον Κατωπιδοῦντες, ἐφνιδίως πτώματι δαίμονος λίθος κυλινδούμενος κατήρχετο, καὶ ἀπέκτενεν ἤτε ἄνδρα, ἤτε παῖδα, ἤτε κτῆνος τὸ οἱονοῦν· ἀπὸ δὲ τῆς ἡμέρας ἐκείνης τῇ δυνάμει τοῦ ἐσταυρωμένου Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν διαμεμένηκεν ὁ τόπος ὁ καλούμενος Κατωπιδοῦντες, ἀτρότους καὶ ὑγιεῖς πάντας διαβιβάζων ἄνδρας τε καὶ γυναῖκας, καὶ παντοῖα κτήνη διὰ τῶν εὐχῶν τοῦ τιμίου πατρὸς ἡμῶν Φιλίππου, τοῦ τὰς θαυματουργίας ἐπιτελοῦντος.

[27] Τότε λέγει αὐτῷ Εὐσέβιος ὁ μοναχὸς, Ἀληθῶς, Φίλιππε, [laudatus ab Eusebio] μιμητὴς ἀνεδείχθης τοῦ σε ἱερατεύσαντος Πέτρου, τοῦ τὴν ποίμνην Χριστοῦ ποιμαίνειν καταπεπιστευμένου, τοῦ ποιμαίνειν ἄνδρας ὡς πρόβατα, καὶ παῖδας ὡς ἀρνία· ὁμοίως καὶ σὺ διαφυλάττεις τὴν ποίμνην σου ἀπο θηρῶν ἀγρίων καὶ πικροτάτων λύκων, ἤγουν τῶν ἀκαθάρτων πνευμάτων, λυτρούμενος πάντας πάσης κηλίδος, τῇ σοφίᾳ σου αὐτῶν προνοούμενος, καί γε ἱερώτατε χρεωστεῖ σοι πᾶν τὸ τοῦ ἑσπερίων γένος τὴν σὴν θήκην ἐκ τειχέων χρυσέων ἀναπλάσαι, καὶ τὰς τοῦ σεπτοῦ ναοῦ σου ἐδαφηκὰς ἀσίμῳ καταστρῶσαι, αὖθίς τε λιτὰς προσευχῶν ἑκάστης σοι προσάγειν· οὐδὲν γάρ ἐστιν τὴν ὑψήλιον πᾶσαν γεραίρουσάν σοι ἀμοιβὰς ἀξίους προσάγειν, καὶ τὰς πρὸς Θεὸν ἑκάστης πρὸς ἡμᾶς γινομένας· πρεσβευτικάς τε καὶ μεγάλας ἀντιλήψεις. Τότε ὁ Φίλιππος ἔφη τῷ Εὐσεβίῳ· Εἴη τὸ ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον, ἀδελφὲ, [omnia Deo tribuit:] τῷ ἐλεοῦντι δωρεὰν καὶ σώζοντι τὸν κόσμον ὅλον, ὅτι ἡμεῖς πάνυ ἁμαρτωλοὶ τυγχάνοντες, οὐδενὸς ἔργου ἀγαθοῦ ἰσόδοξον τῆς αὔτοῦ δόξης παρ᾽ ἡμῶν ἐστιν εἰσαγόμενον, ἢ ἰσότιμον τῶν αὐτοῦ ἀγαθῶν τῶν εἰς ἡμᾶς ἁγομένων ἡμέραν ἐξ ἡμέρας.

[28] Ἀνθρωπος δέ τις ἐν εὐπορίᾳ πολλῇ τυγχάνων, ἐκ τῆς τῶν Πανουρμητῶν πόλεως, καὶ ἐν ἀτεκνίᾳ ὢν, ἐν ἀθυμίᾳ πολλῇ ὑπῆρχεν. Ἀκηκοὼς οὖν περὶ τῶν θαυμασίων καὶ τεραστίων τῶν ὑπὸ τοῦ τιμίου Ἱερέως Φιλίππου γινομένων, [Panormitani civis occulto voto] καταλαμβάνει τὸν τόπον τὸν καλούμενον Ἀργύριον, καὶ θεωρεῖ μήκοθεν τὸν Ἅγιον, καθεζόμενον εἰς τὰ προπύλαια τοῦ ναοῦ, καὶ λέγει τοῖς

ὑπηρέταις αὐτοῦ· Ἴδε ἀληθὴς φωστὴρ, ὃν ἰδεῖν ἐπόθουν, ὃν καὶ καθ᾽ ὅναρ ἴδον καλοῦντά με, καὶ χαρμονικῶς προτρεπόμενον, Ἐλθὲ πρὸς ἡμᾶς· ἴδε αὐτός ἐστιν. Ἐὰν δὲ ἐκ θελήματος Θεοῦ ἐστιν ἡ ὅρασις, ἣν ἴδον, ἀφεῖς τὴν καθέδραν ἡμῶν σταθέντων καλέσαι ἡμᾶς ἔχει λόγῳ ἰδίῳ, ὅτι ἔλθατε ἐν τῷ ναῷ εὐχῆς ἕνεκα, καὶ χαρμονικῶς ἐπερωτήσει λέγον, Πόθεν παραγεγόνατε, ἀδελφοὶ; καὶ τίς ἡ αἰτία, δι᾽ ἣν ἤλθατε ἐνταῦθα; Ὁ δὲ θεοφάντωρ ἀληθῶς Φίλιππος, ὡς ἐκ θείας ἀποκαλύψεως, αὖθις ἀναστὰς τοῦ δίφρου ἔνθα ἐκαθέζετο, λέγει Εὐσεβίῳ τῷ μοναχῷ, Κάλεσον χαρμονικῶς τοὺς ἀπὸ μήκοθεν πόθῳ πρὸς ἡμᾶς ἐληλυθότας. Καὶ εὐθέως ᾤχετο Εὐσέβιος, προτρεπόμενος αὐτοὺς χαρμονικῶς καὶ λέγων, καλῶς ἤλθατε, καλῶς ἤλθατε, οἱ ἐκ μήκοθεν· καλεῖ ὑμᾶς ὁ πατὴρ ἡμῶν Φίλιππος ὁ Πρεσβύτερος, ὃν ποθοῦντες ἥκατε ἀπὸ μακρόθεν. Τότε ὁ ἄνθρωπος χαρᾶς πλησθεὶς μεγίστης, εὐχαριστείαν τῷ Θεῷ προσήγαγεν τῷ δωτῆρι τῶν ὅλων, [satisfacit;] ὅτι ὃν ἐζήτει, εὕρικεν, καὶ τοῦ ζητουμένου τετύχηκεν. Τοῦ δὲ κελεύσαντος αὐτὸν τοῦ ποιῆσαι εὐχὴν αὐτῷ, εἴτι καὶ δῶρα πολλὰ προσήγαγεν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ· ῥίπτει οὖν ἑαυτὸν εἰς τοὺς πόδας τοῦ τιμίου Ἱερέως Φιλίππου καὶ λέγει, Πάτερ, σὺ ἐκ θείας ἐλλάμψεως οἶδας τὴν αἰτίαν, δι᾽ ἣν παραγέγονα. Ὁ δὲ Ἅγιος λέγει, Ναὶ, ὄντως ἐπίσταμαι· ἀλλ᾽ ὑπόστρεψον εἰς τὸν οἶκόν σου καὶ τοῦ ζητουμένου τυγχάνεις κατὰ τὴν πίστιν σου.

[29] Καὶ ὑποστρέψας ὁ ἄνθρωπος εἰς τὸν ἴδιον οἶκον, [ejusque uxori apparens, addicit filiū,] εὗρεν τὴν γυναῖκα αὐτοῦ χαίρουσαν, καὶ εὐφραινομένην, ὅτι ἀπεκαλύφθη αὐτῇ νυκτὸς ὁ Πρεσβύτερος Φίλιππος λέγων, ὅτι ἰδοὺ ἐπανιόντος τοῦ ἀνδρός σου, λήψῃ ἐν γαστρὶ ἐκ σπέρματος αὐτοῦ, καὶ τέξασα υἱὸν, καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Φίλιππον, καὶ ἡ εὐλογία Κυρίου ἔστω μεθ᾽ ὑμῶν. Ἀκούσας δὲ ὁ ἀνὴρ αὐτῆς τὸ θαῦ μα, τὸ ὡς ἀληθῶς φοβερὸν, ἐξέστη, καὶ ἐν ἑαυτῷ ἐ͂ιπεν· Εὐλογητὸς Κύριος ὁ Θεὸς, ὁ ποιῶν θαυμάσια, ὁ καὶ τοῖς μήκοθεν οὖσιν ὡς ἐν ῥωπῇ μιᾷ ἐγγυστάτην ποιῶν σου τὴν ἀντίληψιν, διὰ τοῦ τιμίου Ἱερέως Φιλίππου εἰς πάντας τοὺς ἐπικαλουμένους σε ἐν ἀληθείᾳ. Διηγήσατο δὲ τῇ γυναικὶ ὁ ἄνθρωπος τὸ πῶς τὸ ἐνθύμιον αὐτοῦ προέγνωσεν, καὶ τὸ πῶς Εὐσέβιον τὸν μοναχὸν χαρμονικῶς προτρεπόμενον ἴδεν, καὶ τὸ πῶς τὴν αἰτίαν τοῦ ζητουμενου ἐπιθυμήματος ἔγνω. Καὶ ἰδοὺ τῇ νυκτὶ ἐκείνῃ ἔγνω ὁ ἄνθρωπος τὴν γυναῖκα αὐτοῦ, καὶ ἔσχεν ἐν γαστρὶ, καὶ ἔτεκεν ἄῤῥεν υἱὸν, καὶ ἐκάλεσεν τὸ ὄ νομα αὐτοῦ Φίλιππον. [qui ejus jussu octennis offertur Deo,] Καὶ δὴ γεγονότος τοῦ παιδὸς αὐτοῦ, ὡς ἦ ἐτῶν ή, προσφέρει αὐτὸν τῷ ὁσίῳ ἱεράρχῃ Φιλίππῳ, καὶ λέγει, Ἰδοὺ, πάτερ, ὁ πόνος τῶν εὐχῶν σου. Ὁ δὲ χαρμονικῶς λαβόμενος αὐτοῦ τῆς χειρὸς, προσφέρει αὐτὸν τῷ ναῷ, καὶ εὐλογεῖ, καὶ λέγεια ὐτῷ, Ἄπελθε τέκνον ἐπὶ τὰ γονικά σου ὄρια, καὶ ἀνοικοδόμησον ναὸν Κυρίῳ, καὶ ἔσται ἡ εὐλογία αὐτοῦ μετά σου. Καὶ ἐν τῷ ὑποστρέψαι τὸν παῖδα ἅμα τῷ πατρὶ αὐτοῦ συντόμως τελεσιουργίσαντος, ἀποκληροῖ αὐτὸν Διάκονον ὑπὸ τοῦ Ἐπισκόπου Πανόρμου, δοὺς αὐτῷ ὁ ὅσιος πατὴρ ἡμῶν Φίλιππος ἐντολὴν, τοῦ πᾶσας τὰς ἡμέρας αὐτοῦ μὴ φροντίζειν χρυσίου ἢ ἀργυρίου, εἰ μὴ πάντα τὰ προσόντα αὐτῷ καὶ ἐσόμενα πράγματα διοικεῖν εὐσεβῶς εἰς τοὺς πένητας. Καὶ ἐποίησεν οὕτως· καὶ ἔδωκεν δόξαν καὶ εὐχαριστείαν ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος σὺν τῷ υἱῷ αὐτοῦ πᾶσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς αὐτοῦ, παρέχοντες πάντα τὰ ὑπάρχοντα αὐτοῖς ἀσμένως τοῖς δεομένοις.

[30] Λαβόντος δὲ τοῦ παιδὸς Φιλίππου παρὰ τοῦ τιμίου Πρεσβυτέρου Φιλίππου ἕνα ἐκ τῶν τιμίων αὐτοῦ χειτόνων, καὶ ἕνα σουδάριον, καὶ τὸ ζωμάτιον, ᾧ ἦν διεζωμένος τὴν ἁγίαν αὐτοῦ ὀσφῦν πρὸς ὑπόμνημα ἑαυτοῦ. [& accepta Sancti zona] Ἀπερχομένου οὖν αὐτοῦ ἐν τῇ ὁδῷ εὑρίσκει ἄνθρωπον, ὑπὸ ἰοῦ δράκοντος καταξηρανθέντα, εὐκολώτερον εἴπεῖν κατεξηραμμένον. Καὶ θέλων τὰς θαυματουργίας πληροφορεῖσθαι ὁ παῖς τοῦ Ἁγίου, λύσας τὴν ζώνην, ἣν εἴληφεν παρὰ τοῦ Ἁγίου, διαζώσας τὸν ξηρὸν κείμενον ἄνδρα, λέγει αὐτῷ, [aridum sanat,] Ἐπὶ τῷ ὀνόματι τοῦ ἅγίου Φιλίππου ἀναστὰς, βάδιζε ὑγιὴς, καὶ ἀσινής. Καὶ αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ἀνέστη ὁ ἄνθρωπος ὑγιὴς ὡς τὸ πρὶν, καὶ ἐδόξασεν καὶ αὐτὸς τὸν Θεὸν, καὶ ὁ Διάκονος Φίλιππος ἐξέστη ἐπὶ τῷ γεγονότι, ὅτι οὐ σωματεμψύχους τὰς νόσους ἰᾶται, ἀλλά γε καὶ τὰ ἄμφια αὐτοῦ φύγαδεύει τὰς νόσους. Ἀκούσαντες δὲ οἱ τῆς Πανορμητῶν πόλεως, ὅτι χειτῶνες τοῦ Ἁγίου ἀποκομίζονται διὰ Φιλὶππου τοῦ νέου, Διακόνου ἐν τῇ Πανορμητῶν πόλει καὶ ὅτι ἰάσεις ἐπιτελοῦνται δι᾽ αὐτῶν, [gaudentibus Panormitanis.] ἐχάρησαν χαρὰν ἀνεκλάλητον λέγοντες· Εὐλογητὸς ὁ Θεὸς, ὅτι ἐμνήσθη ἡμῶν τῶν ἁμαρτωλῶν καὶ ἀναξίων ὁ ἱερώτατος Φίλιππος, τοὺς τιμίους αὐτοῦ χειτῶνας πρὸς λύτρον ἰάσεως ἡμῶν ἐπαποστείλας. Καὶ τί αὐτῷ ημεῖς ἀνταμοιβὰς ἀξίους προσάξωμεν; λιτὰς καὶ δεήσεις ἰκετηρίους πρὸς Κύριον; ἀλλ᾽ ἡ αὐτοῦ εὐχὴ, ἡ ὑπὲρ πάντων ἡμῶν γινομένη πρὸς Κύριον, τῆς ἡμῶν ὑπερπεριττεύει δωρεᾶς, χρυσίου, ἢ λίθου τιμίου, καὶ σαπφύρου τιμιωτέρα. Καὶ ἦν ἰδεῖν τὸν ὀχλον διαλεγόμενον οὐδὲν ἀλλο, εἰ μὴ μόνον δόξα τῷ, Θεῷ, τῷ δοξάζοντι τοὺς ἀγαπῶντας αὐτόν· καὶ ἐγένετο χαρμονὴ ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, ὡς αὐτὸν τὸν Θεὸν νομίζειν ὑποδέξασθαι τοὺς ἐκεῖσε οἰκοῦντας.

[31] Αἰφνίδιον δέ τις Ἀββᾶς, ὑπὸ ἀκαθάρτου δαίμονος πάσχων, [& energumenum liberat:] ἐλθόντος τοῦ Φιλίππου τοῦ παρελθεῖν τὴν πρώτην πύλην τῆς πόλεως, ἔκραξεν, Καλῶς ἐλήλυθας Φίλιππε, ὁ νέως διάκων, φέρων μετά σου καὶ ἐν ἀμφίοις Φίλιππον τὸν Πρεσβύτερον· ἐγὼ γὰρ τῇ ὥρᾳ ταύτῃ σπουδαίως βαδίζω πρὸς αὐτὸν, ἵνα ῥυσθῶ τῆς ταλανίσεως τοῦ κατέχοντός με ἀκαθάρτου πνεύματος. Τότε λέγει αὐτῷ ὁ Διάκονος, Ἄπελθε τάχιστα παλινδρόμει πρὸς τὸν ἐμὸν κύριόν τε καὶ δεσπότην, τὸν ὅσιον πατέρα καὶ Πρεσβύτερον Φίλιππον, καὶ δι᾽ αὐτοῦ ἰαθήση, ὃ καὶ γέγονεν Ἐλθόντος δὲ τοῦ Ἀββᾶ, εὗρεν τὸν Φίλιππον ἐν Κυρίῳ προβεβηκῶτα.

[32] Μετὰ δὲ τὸν θεάρεστον αὐτοῦ βίον, καὶ τὰ ἅπαντα αὐτοῦ θαύματα πρὸ ἡμερῶν μ᾽ τῆς αὐτοῦ κοιμήσεως ἐπιφαίνεται ἑνὶ τῶν μεγιστάνων τῆς χώρας, ὀνόματι Βελισαρίῳ· καὶ παραλαβῶν τοὺς παῖδας αὐτοῦ, ἔρχεται ἐπὶ τὸν τόπον, τὸν καλούμενον Ἀργύριον, [præscribit sepulturam sibi & Eusebio faciendam,] καὶ δείκνυσι αὐτῷ καθ᾽ ὅναρ σταυρωτυπίαν ἐκκλησιαστικῆς κτίσεως. Κτίσας δὲ καὶ θήκας δύο, τὴν μὲν ἀνωτάτην Εὐσεβίῳ τῷ μοναχῷ, τῷ συνγραψαμένῳ τὸν βίον αὐτοῦ καὶ τὰ θαύματα· τὴν δὲ κατωτάτην, τοῖς ἑαυτοῦ ἁγίοις λειψάνοις· κτίζει ὁ αὐτὸς Βελίσαριος καὶ τὸν αὐτοῦ σεπτὸν ναόν. Πρὸ γὰρ μ᾽ ἡμερῶν τῆς αὐτοῦ κοιμήσεως, ἐπιτελεῖ καὶ ἐπιτάφιον τεσσαρακοστὴν τῆς ἁγίας αὐτοῦ μνήμης, καὶ μετὰ τὴν συμπλήρωσιν τῶν θείων μυστηρίων ἀναπεσὼν ὁ Ὅσιος ἐν τῇ αὐτοῦ ἁγίᾳ σορῶ, [ac pie mortuus] ἀνοίξας τὸ θεόφθογγον αὐτοῦ στόμα, ἔφη· Αὕτη ἡ κατάπαυσίς μου εἰς αἰῶνα αἰῶνος. Κύριε εἰς χεῖρας σου παρατίθημι τὸ πνεῦμά μου· ὁ γὰρ εἴς σε εἰληκρινῶς πιστεύων κᾂν ἀποθάνει ζήσεται.

[33] Αὐτίκα δὲ Εὐσέβιος ὁ μοναχὸς, μετὰ πάσης ἐπιστήμης σϋγγραψάμενος ἀκριβῶς πάντα τὰ ὅσια αὐτοῦ πράγματα, διὰ τὸν φόβον Ὀρβιανοῦ τοῦ τοπάρχου ἀποδράσας, ᾤχετο ἐν Ἀλεξανδρείᾳ, καὶ παραδέδωκεν αὐτὰ Ἀπολιναρίῳ τῷ ἁγιωτάτῳ Πατριάρχῃ, τῷ

συνθρόνῷ Μάρκου τοῦ Ἀποστόλου, ἀνελλιπῶς τὸν ὅσιον αὐτοῦ βίον, [claret miraculis.] καὶ τὰ ὑπ᾽ αὐτοῦ γενόμενα θαύματα διὰ τῆς χάριτος τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Ἵνα δὲ φανῇ καὶ μετὰ θάνατον ὁ τοῦ Θεοῦ θεράπων, πηγὰς ἐκβλύζων ἰαμάτων, καταλαμβάνει τὴν αὐτοῦ σεπτὴν θήκην Εὐλάλιος ὁ μοναχὸς, ὁ ἐκ τῆς τῶν Πανορμητῶν πόλεως ὑπὸ πνεύματος ἀκαθάρτου δεινῶς βασανιζόμενος, καὶ εἰσελθὼν ἐν τῷ ναῷ ἐ͂ιπεν· Ἐμὲ δεῖ κυλινδοῦσθαι ἐν τῇ σορῷ ἕως οὗ τύχω ἰάσεως. Καὶ παραυτὰ ἐκτείνας τὴν χεῖρα αὐτοῦ ὁ Ἅγιος ἐκφαντικῶς σὺν τῷ τόμῳ, καὶ κατασφραγίσας αὐτὸν, παραχρῆμα ὑγιὴς γέγονεν, χάριτι τῆς ὑπερφώτου καὶ ὑπερουσίου Τριάδος. Ἀκοῆς δὲ γενομένης περὶ τῶν ἀμέτρων αὐτοῦ θαυμάτων, συνήρχετο ὄχλος πολὺς τῶν πασχόντων ἐν τῇ σορῷ. Φθάνει δὲ τῇ τέσσαρις καὶ δεκάτῃ ἡμέρᾳ τῆς αὐτοῦ τελειώσεως, ἀνήρ τις τοὔνομα Εὐτρόπιος, οὗτινος τὸ ἥμισυ μέρος τοῦ σώματος ἦν ξηρόν. Καὶ στὰς ἐπὶ τὴν σορὸν, καὶ προστρίψας ἑαυτὸν αὖθις, ὑγιὴς γέγονεν. Τοῖς δὲ προσερχομένοις τῇ ἁγίᾳ αὐτοῦ σορῷ, φόβῳ τε καὶ πόθῳ, λυτροῦται πάντας ἐκ πειρασμῶν καὶ κινδύνων, καὶ πνευμάτων ἀκαθάρτων, καὶ διαβολῆς πονηρᾶς, καὶ ἐμφιλίου πολέμου, ἀπὸ ποικίλων νοσημάτων, καὶ ἀφορίας χωρῶν, καὶ κινδύνου ποταμοῦ καὶ θαλάσσης, καὶ ἐκ θυμοῦ Θεοῦ καὶ ἀρχόντων, τοὺς ἐκτελοῦντας τὴν αὐτοῦ ἐτήσιον μνήμην ἐν πίστει καὶ φόβῳ.

[34] Ζήσας δὲ τὸν ἅπαντα χρόνον τῆς ζωῆς αὐτοῦ ἐπὶ ἔτη ξγ᾽ κεκοίμηται ἐν εἰρήνῃ. Τελεῖται δὲ ἡ αὐτοῦ ἐτήσιος μνήμη τῆς ἁγίας κοιμήσεως μηνὶ Μαΐῳ ιβ᾽, διὰ τῆς χάριτος τοῦ παναγίου Πνεύματος, μεθ᾽ οὗ δόξαν τῷ Πατρὶ ἀναπέμψωμεν, καὶ τῷ μονογενεῖ Υἱῷ καὶ Λόγῳ αὐτοῦ, ᾧ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος, εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

ANNOTATA.

a Qua ratione ipse Philippus, in prima persona de se loquens, hæ dicat, non capio: deest fortaßis hoc aut simile quid [& sicut ipse postea narravit] tetigit mea labia: est enim talis syntaxis satis usitata Græcis, ubi Latini periodum continuarent in tertia persona, dicerentque tetigit ipsi labia.

b Ὅρος, cum variæ significationis sit, hic accipitur pro brevi tractatu seu compendio, vel Euangeliorum (ut æstimat Cajetanus) vel exorcismorum, ut ego puto.

c In Ms. erat, τῷ δὲ ὅρῳ τῷ ἑπιγεγραμμένῳ ἐν τῷ τόμῳ τὸ ἐν τῇ χειρί σου κατέχων ὧ γέγραψαι, quæ ad rectam syntaxim reducere malui.

d Ms. Τὸ ῥήγκον, quod Latine legeretur Rengum, quasi Regnum. Sed merito Sirmundus, pro librario sphalmate id accipiens, vertit Regium: neque enim Calabriæ Regnum dixit umquam aliquis; & hæc provincia Regno Neapolitano sive Siculo longe serius acceßit, quam ista sunt scripta.

e Sirmundus Argyrii, quasi appellative dicatur Toparcha Argyrii: sed Ms. potius videtur Argyrum proprio nomine dicere, loci Dominum.

f Ms. simpliciter, sed mutile, ἐκτενὴν, quasi ab ἐκτενὸς, quod non dicitur, sed ἐκτενὴς prolixus, & quasi subintelligendo εὐχὴν, quod explicite scribendum censui.

g Ms. κηρίαις, quod a κῆρος cera ductum, nihil significaret: χειρίδες autem manicæ sunt: & sæpe in Mss. confunduntur κ & χ, ει & η

h Μεμνίας, quod Sirmundo vertitur maritum, alibi legisse non memini: forte idem valet quod μνηστὴρ sponsus, ex eadem communi radice μνάομαι memini.

i De voce ἀὴρ velum sacrum significante, eumdemque fere usum habente quem apud nos velum calicis, vide Meursium in Glossario: & erat forte in usu Græcorum ut cærulei sive aërii coloris esset. Vt ut sit vulgo usitatum est, Cælum nominare expansum superne velum, aliamve rem similem.

k ἥ τις feminei generis dumtaxat prænomen est, in hac autem Vita pro quovis genere usurpatur.

ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΓΕΡΜΑΝΟΥ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΣΑΜΕΝΟΥ ΤΗΝ ΣΕΒΑΣΜΙΑΝ ΜΟΝΗΝ ΤΗΣ ΚΟΣΗΝΙΤΡΗΣ.
Ex Ms. Bibliothecæ Florentinæ S. Laurentii, Pluteo 59 Codice 19 fol. 414 sub finem.

Germanus, fundator monasterii Cosinitres (S.)

EX MS. FLORENT.

[Etsi Sanctorum vitas scribere utilißimum sit.] Μἐγιστον εἰς ἀρετῆς παράκλησιν βίος ὁσίων καὶ φιλοθέων ἀνδρῶν, γραφῇ τε καὶ διηγήσει διδόμενος. Καὶ γὰρ ζήλου τι κέντρον ἐνίησι ταῖς τῶν ἀκροωμένων ψυχαῖς, καὶ πρὸς τοὺς ἴσους ἀγῶνας διαθερμαί νει τε καὶ διανιστᾷ, οὐ μὴν δὲ, ἀλλὰ καὶ τὸ τοῦ Θεοῦ περὶ τὴν ἡμετέραν φύσιν φυλάνθρωπόν τε ὁμοῦ καὶ εὐεργετικὸν, καὶ ὅσον ἦν τὸ πρὸς αὐτὸν φίλτρον τοῖς ἁγίοις δῆλον καθίστησιν. Ὑφ᾽ οὗ κατεχόμενοι, ὑπερεῖδον μὲν κόσμου, καὶ πάντων τῶν ἐν τῷ κόσμῳ, πλούτου, λέγω, δόξης, τιμῆς, περιουσίας, συγγενείας, φιλτάτων, αὐτῆς σαρκός· ὅλον δὲ τὸν νοῦν τῷ πρώτῳ Νοῒ προσκολλῶντες ἔζων μὲν ἐκείνω, ἔζαν δὲ αὐτοῖς ἐσταυρωμένοι τῷ κόσμῳ, καὶ ἐνθένδε πρὶν ἀποβιῶναι μεθιστάμενοι. Τοῖς μὲν οὖν ἄλλοις ἤτε πολιτεία, καὶ ὁ κατὰ Θεὸν βίος μίκρον γνώρισμα πᾶσι καὶ διάδημα, τοῖς τε γράμματα μεμαθηκόσι, καὶ τοῖς διελθοῦσί τε καὶ διερχομένοις τὰ τοῖς εὐσεβεστέροις εἰς αὐτοὺς πονηθέντα θεῖα συγγράμματα, τοῖς δὲ μανθανοῦσι παρὰ τῶν εἰδότων.

[2] Τοῦ δέ γε θαυμασίου τούτου καὶ μεγάλου Πατρὸς μεγάλα μὲν ὄντα τὰ κατορθώματα, [nemo tamen fuit qui id faceret circa S. Germanum:] ἀγνοούμενα δὲ τοῖς πολλοῖς μέχρι τοῦ νῦν, τῷ μηδέπω φθάσαι τινὰ τῶν λογίων ἀνδρῶν ταῦτα γραφῇ παραδοῦναι, τὴν ἐμὴν εὐτέλειαν εἰς τοῦτο παρακαλεῖ, ἀνδρὸς καὶ πολλζῖς ἁμαρτίαις ἀποτροφοῦ, καὶ μὴ δυναμένου πρὸς τοιούτους ἀγῶνας ἀποδύεσθαι τῷ περιόντι τῆς μαθίας. Ὡς γὰρ ὑπ᾽ ἀνδρῶν τιμίων ἐμόιγε τὰ ὑπομνήματα εἰς τὴν ἐμὴν αὐτοῦ ἀποβλέπων ἀγροικίαν τε καὶ τὴν πρὸς ταῦτα ἀπειρίαν, τὸ μὲν πρῶτον τ᾽ οὐκ εἰδόσι παρεδεχόμην τὰς τῶν ἀνδρῶν εἰσηγήσεις. Ἐπειθ᾽ ὡς παντοῖοί μοι προσέκειντο πείθοντες, [quare regatus & jussus auctor] βιαζόμενοι, καὶ ὥσπερ ἄλλο τι χρέος τοὺς λόγους ἀπαραιτήτως εἰσπράττοντες, ἅμα δὲ καὶ ταῖς εὐχαῖς ὑποθαῤῥύνοντες τοῦ Ὁσίου· ἐ͂ιξά γε τοῖς λόγοις τούτων, καὶ ἐμαυτὸν εἰ καὶ τολμηρὸν

εἰς τουτονὶ τὸν ἀγῶνα κατεῖκα ταῖς τοῦ Ὁσίου τε καὶ τῶν Ιἑρῶν θαῤῥἠσας εὐχαῖς.

[3] Καὶ γὰρ ἄτοπον ἐ͂ιναι ἐλογιζόμην, εἰ ἔμποροι μὲν καὶ θαλάσσης κατατολμῶσι, [hoc ipsum præsumit exemplo mercatorum lucra sectantium] μακρὰ διαπερῶντες πελάγη, καὶ ὅσοι κατὰ γῆν ποιοῦνται τὰ συναλλάγματα ἄλγους, καὶ θάλπους, καὶ κρύους, καὶ τῶν ἄλλων ὅσαπερ ἐπάγειν οὐ μικροὺς εἴωθε τοὺς κινδύνους, καὶ ταῦτα, δήλου τοῦ πράγματος ὄντος, πρὸς ἓν μόνον βλέποντες τὸ κέρδος, καὶ ταῖς ἐλπίσι τούτου παρ᾽ οὐδὲν ποιούμενοι τὰ δεινά· ἐγὼ δι᾽ οὔτε πελάγη διαπλέειν μέλλων μακρᾲ, οὔθ᾽ ὑπὲρ νέφη καὶ νιφόεντα διαβαί νειν ὄρη πράγματι δυσχειρεῖν, πολλὴν ἐμοὶ τὴν ὄνησιν προξενήσοντι φανείην βραδύς τε καὶ αἴκαμπτ ος τοιούτων ἀνδρῶν παραινέσεσι μὴ πειθό μενος. Ἤπου δικαίως ἄν μοι πᾶς τις μέμφοιτο καὶ πολλὴν διεγκαλοίη τὴν ἄνοιαν, [fretus interceßione Sancti,] οὐ συνορῶντι τὴν ἐκ τῆς παρακοῆς ζημίαν. Ταῦτα οὖν μοι στρέφοντι κατὰ νοῦν, καὶ στεῤῥοῖς ὅπλοις ἐμαυτὸν, ταῖς τε τοῦ εὐφημουμένου Ὁσίου, καὶ ταῖς τῶν σεβασμίων ἀνδρῶν εὐχαῖς καθοπλίζοντι, θάρσος οἶον ἐπῆλθεν, ὑφ᾽ οὗπερ τονώμενος, ὅτι μὲν ποῤῥωθάτῳ διεωσάμην τὴν δειλίαν, μετὰ χρηστῶν δὲ τῶν ἐλπίδων ἐπὶ ταύτην τὴν ὑπόθεσιν καταβέβηκα.

[4] Ἀλλὰ τί πάθω; ἐνταῦθα γὰρ τοῦ λόγου γινόμενος, οὐκ οἶδα ὅθεν ποιήσομαι τὴν ἀρχὴν· οὐδέπω γὰρ ἄχρι καὶ εἰς δεῦρο δῆλά τινι κατέστη τίς ἡ ἐγενναμένη τὸν ἄνδρα, [qui cujas fuerit ignoratur:] οὐθ᾽ οἱ γεγενηκότες τίνες αὐτόν. Ὡς οὖν οὖσης ἀδήλου τῆς κάτω, εἰκός ἐστι τῆς ἄνω γοῦν πατρίδος ἐπιμνησθῆναι τῷ Ἁγίῳ, ἐκείνης γὰρ καὶ οὖτος πολίτης ἦν καὶ ὁ Πατριάρχης Ἀβραὰμ, τὴν οὐράνιόν φημι Ἱερουσαλὴμ, ἐν ᾗ πάντες οἱ Ἅγιοι τὸ πολίτευμα κεκτημένοι, πάροικοί τε ἦσαν καὶ παρεπίδημοι ἐν τῇ γῇ, ἐφ᾽ ἧς διατρίβοντες, οὐχ ὡς σάρκες, [solum scitur quod cæli civis] οὕτω διέζων ἀγγελικὴν μᾶλλον ἦ ἀνθρωπίνην μετερχόμενοι πολητείαν. Τούτων εἳς καὶ ὁ θαυμάσιος Γερμανὸς ὢν, τὸν βιον ἐζηλωκὼς, καὶ τὰς ἀρετὰς πάντων ἀπομαξάμενος, τύπος κατέστη καὶ κανὼν ἀσκητικοῦ βίου τοῖς μετ᾽ αὐτὸν ἀκριβής.

[5] Τῇ Παλαιστήνῃ γὰρ ἐπιδεδημηκὼς, οὔπω τὸν ἓφηβον παραλλάξας, [& peregrinus in Palæstina,] καὶ θεοτὴς ὁμοῦ καὶ προσκυνὴτης τῶν αὐτόθι γενόμενος ἱερῶν τόπων, ἀφικνεῖται καὶ παρὰ τὴν τοῦ Προδρόμου μονὴν ἐκείνην, ἣν παραῤῥέει μὲν Ἰωρδάνης ὁ ἐν ποταμοῖς ἁγιώτατος, ἄρδει δὲ ἐς ἀεὶ πιαίνων τε ὁμοῦ καὶ ἁγιασμοῦ τι μέρος μεταδιδούς. Εἰς τοῦτο τοίνυν ἀφιγμένος τὸ φροντιστήριον, καὶ τὴν ἀκριβῆ καὶ ἰσάγγελον πολιτείαν τῶν ἐνασκουμενων ἐκεῖσε θεασάμενος μοναχῶν, φράζει μὲν ἐῤῥῶσθα κόσμον καὶ τὰ ἐν κόσμῳ, ὅλος δὲ τῶν εἰρημένων τῆς καταστάσεως γεγονὼς, πρόσεισι τῶ καθηγουμένῳ, καὶ θερμοῖς τοῖς δάκρυσιν ἐξαιτεῖται, εἳς καὶ αὐτὸς τῶν ὁμιλιτῶν ἐκείνῳ γενέσθαι. Ὁ δὲ τίμιος ἐκεῖνος Πατὴρ διάπειραν τῆς τοῦ νέου προθέσεως ἐθέλων λαβεῖν, καὶ, Δυνήσῃ, φησὶν, ὦ τέκνον, τοιαύταις σκληραγωγίαις, ὅιας ὁρᾷς τοὺς ἐνταῦθα μοναχοὺς σύμπαντας ἔχοντας σεαυτὸν ὑποβαλεῖν. Ὅμως πρῶτον ἡμῖν λέγε· Πόθεν τε ὥρμησαι, [ibi in monasterio ad Iordanem recipi petiit] καὶ τίνων ἔφης γονέων; Καὶ τί τὸ αἴτιον τῆς ἀνὰ τὴν Παλαιστήνην διατριβῆς σου. Καὶ τότε εἰ ταῖς πρὸς ἡμᾶς σου ἀποκρίσεσιν ἄξιόν σε κρινοῦμεν τὰ τῶν μοναχῶν ὑπελθεῖν; θάτθον ἣ λόγος ἕνα τῆς ἐνταῦθἀ ποιήσομεν ἀδελφότητος. Ὁ δὲ μακάριος Γερμανὸς, ὥσπερ ἑρμαίου τινὸς τοῦ λόγου δραξάμενος, καὶ τὸ ὄνομα τῆς ἐνεγκούσης αὐτὸν εὐθὺς ἀπαγγέλλει, καὶ τοὺς γεγενηκότας τινὰς, καὶ ὅτι ποτὲ πρὸς αὒτῶν γενομένῳ καὶ τὰ ἐκεῖθεν ἀναλογιζωμένῳ δικαιοτήρια, οὐ μὴν δὲ, ἀλλὰ καὶ ὅσους ὑδρῶτας οἱ Ἅγιοι καταβαλλόμενοι οἷα κομίσονται τὰ τούτων ἔπαθλα· Ταῦτα οὖν ἐπὶ νοῦν στρέφοντι ἐξ αίφνης ἐπάταξε τὴν καρδίαν ἔρως οἷος ἀκάθεκτος τοῦ δραμεῖν μὲν πρῶτον εἰς τοὺς ἐνταῦθα τόπους, καὶ τῆς ἐκ τούτων· ὀφελείας ἀπολαῦσαι, ἔπειτα δὲ καὶ ἑνὶ τῶν ᾧδε φροντιστηρίων ἑαυτὸν δοῦναι. Τοῦτο, Πάτερ ὅσιε, τῆς ἐνθάδε καταγωγῆς μοι τὸ αἴτιον· ἀλλὰ μὴ μέλλε, ποίει, δὸς τάχος ὅπερ τὴν σὴν ὁσιότητα λιπαροῦμεν.

[6] Εἴξας οὖν τοῖς τούτου λόγοις ὁ ἱερὸς ἐκεῖνος ἀνὴρ … a τοὺς ὑπ᾽ αὐτοῦ μοναχοὺς ἀθροίζει· καὶ εἴσω τοῦ νεῶ σὺν ἐκείνοις γενό μενος, [& impetravit:] ἐπᾴδει τῷ Γερμανῷ τὰς συνήθεις εὐχάς· εἴτα καὶ τὴν τρίχα κείρας, καὶ τὸ μοναδικὸν ἀμφιέσας σχῆμα ἔνα ποιεῖται τῆς ἀδελφότητος. Ἐπεὶ δ᾽ ὁ Μακάριος οὗτος εἰς ἔργον ἐκβεβηκότα τὰ τοῦ πόθου τεθέατο, καὶ τῶν μοναχῶν εἳς καὶ αὐτὸς ἐγένετο, οὐκ ἔστιν εἰπεῖν οἵαν καὶ ὅσην ἐπεδείκνυτο τὴν σπουδὴν, [strenueque se exercens] ἐπὶ τῷ καθυποτάξαι μὲν τῷ κρείττονι τὸ φρόνημα τῆς σαρκὸς, νεκρῶσαι δὲ πάντα τὰ μέλη τὰ ἐπὶ τῆς γῆς, ὥς φασι Παῦλος, καὶ παρελθεῖν ἅπαντας τοὺς ἐκεῖσε μείζουσι τοῖς ἀσκητικοῖς ἀγωνίσμασι. Καὶ μέντοι δὴ καὶ ὑπερεβάλετο νηστείαις οἵαις ἑαυτὸ δεδωκὼς, προσευχαῖς τε ἑπτάκις τῆς ἡμέρας αἰνῶν τὸν Θεὸν, κὰτὰ τὸν Δαβὶδ τὸν θεοπάτορα, ἀγρυπνίᾳ, χαμευνίᾳ, κλίσει γονάτων, καὶ τοῖς ἄλλοις, δι᾽ ὧν ἐν τῷ ὀλίγῳ τὸ κράτος κατὰ πάντων ἠνέγκατο τῶν ἐκεῖ. [& humilitati præcipue studens] Ὃ δέ τι μέγα πνευματικῆς ᾖρε· δόξης τὸν Γερμανὸν, καὶ ὡς ὑπὲρ ἄνθρωπον βιοτεύοντι προσέχειν αὐτῷ ἐποίει τοὺς μοναχοὺς, ἡ ὑψοποιὸς ἠν ταπείνωσις, καὶ τὸ πρὸς πάντας ἐύηκτον καὶ διακονικόν· σποδὸν γὰρ ἑαυτὸν καὶ σκώληκα ἡγούμενός τε καὶ ὀνομάζων, τοῖς ἄλλοις πᾶσιν ὡς πολλῷ μείζωσί τε καὶ κρείττουσιν ἢ αὐτὸς προσεῖχεν. Οὕτως ἡ καθαρὰ καὶ ἄληπτος ἐκείνῃ ψυχὴ τὸ τοῦ βίου εὐτελὲς ἠσπάζετο καὶ ἀπέριττον.

[7] Ἔλεγε γὰρ πάντοτε πρὸς ἑαυτόν· Τῶν ἱερῶν τούτων ἀνδρῶν πολὺν ἤδη χρόνον κατὰ τὸ φροντιστήριον τόδε δεδουλευκότων Θεῷ, [egregia profecit,] καὶ πολλὰ τρόπαια κατὰ τοῦ ἐχθροῦ ἀναστησαμένων, ἐγὼ ὁ ταπεινὸς πολλοῖς χρόνοις ὕστερον κατόπιν τούτων ἐληλυθὼς, πότε τὸν ἴσον αὐτοῖς ἀγῶνα δραμοῦμαι; Διὰ τοῦτο ὑπὲρ δύναμιν ἀγονιζόμενος, ἦν σπεύδων ἑαυτὸν ἐξισοῦν τοῖς προειληφόσι τῷ συντονωτέρῳ τε καὶ σπουδαιοτέρῳ τῆς ἀρετῆς. Τοιοῦτόν ἐστιν φύσις σπουδαία καὶ πρὸς τὰ καλὰ ἐναγώνιος. Ἄνεσιν γὰρ ἡγεῖται καὶ τρυφὴν πολλοῖς ἱδρῶσι κενοῦσαι τὴν σάρκα· καὶ ῥᾷον ἴδοι τις ἂν τὸν τρυφῶντα καὶ σπαταλῶντα ἀηδῶς πρὸς ταῦτ᾽ ἔχοντα, ἢ τὸν σπουδαῖον ἀπαγορεύοντα. Ὅταν γὰρ ἅπαξ τρωθῆ τῷ πνευματικῷ ἔρωτι, [ad summā perfectionem.] ὁσημέραι τῷ καλῷ τούτῳ πυρὶ διαθερμαινομένης αὐτῳ τῆς καρδίας, ὅλος ἀκάθεκτός ἐστι καὶ πρὸς τὰ καλὰ ἀεικίνητος, παρὰ φαῦλον μὲν πάντα τὰ τῇδε τιθέμενος· ὅλην δὲ τὴν ἔφεσιν πρὸς τὸ τῶν ὀρεκτῶν ἔσχατον ἀνατείνων, ὁ φανταζόμενος νύκτωρ καὶ μεθ᾽ ἡμέραν ἔξω πάσης ὑλικῆς γίνεται προσπαθείας, τὸν νοῦν ἐκεῖσε ἔχων, ὅπου θείαις αὐγαῖς καταλλαμπόμενος ἀῤῥαβῶνα, οἷον κομίξεται, καὶ πρὸ τῆς τοῦ σώματος ἐκδημίας, τῆς θεώσεως (ἦν ἄθλον τοῦ μέλλοντος αἰῶνος ἐλπίζομεν) τῷ φωτί τὸν νοῦν καταλάμπεσθαι. Ἀλλὰ ταῦτα μὲν οὕτως· ἡμεῖς δὲ ἐπὶ τὸ προκείμενον ἐπανέλθωμεν.

CAP. II

[8] Οὕτω μὲν οὖν τῷ μακαρίῳ Γερμανῷ περὶ τὴν εἰρημένην ἀσκοῦντι μάνδραν, καὶ καλὰς ἀναβάσεις ἐν τῇ καρδίᾳ διατιθεμένῳ, [Iussus in Europa ædificare templum Deipara] καὶ τελεωτέρας ἤδη καταστάσεως ἁπτομένῳ (τριακοστὸν γὰρ ἦν γενονὼς ἔτος) θεία τις ὄψις ἐπιστᾶσα, ἀπαναστῆναι μὲν αὐτὸν ἐκεῖθεν, πρὸς δὲ τὰ τῆς Εὐρώπης ἀπελθεῖν μέρη διακελεύεται, κἀκεῖ γεῶν ἔξ αὐτῶν κριπίδων ἀνεγείραντα, παρά τινι τῶν ἀνὰ τὴν Μακεδονίαν ὀρέων, ἀποτάξαι τοῦτον τῇ Θεομήτορι.

Καὶ οὕτω μὲν ἡ ὄψις. Αὐτὸς δ᾽ οἰηθεὶς μὴ θείαν ἐ͂ιναι τὴν αὐτὴν, ἀλλὰ πεπλασμένην ὑπὸ τοῦ πονηροῦ, καθὼς εἴωθεν αὐτὸς ποιεῖν, εἰς ἄγγελον φωτὸς μετασχηματίζων ἑαυτὸν, σκότος ὢν, ἠμέλει τοῦ ἐπιτάγματος.

[9] Ἀμέλει τοι καὶ αὖθις ἐπιφανεῖσα οἷάπερ καὶ πρότερον· καὶ πρόσθεν γὰρ ὁ θαυμάσιος ἄνδρα τινὰ κατὰ τοὺς ὕπνους ὁρᾷν ἐδόκει, [& iterato visu increpitus de mora] λευκὴν τε στόλην ἠμφιεσμένον, καὶ τὸ ἐ͂ιδος ἐξαστράπτοντα· καὶ τὸ δεύτερον ὁμοίως ἑώρα. Ἐπιφανεῖσα οὖν καὶ αὖθις ἡ ὄψις ὀνειδίζει τε αὐτῷ τὴν παρακοὴν, καὶ χαλεπαίνοντι ἐοικυῖα καί τινας πληγὰς ἐπιτίθησιν b … λέγουσα· Οὐ καλά σοι τῆς παρακοῆς ἐποιήσω τὰ ἐπιτίμια; Ὃ δέ· Καὶ ποῦ γῆς, φησι τῷ φαινομένῳ, τυγχάνει ὁ τόπος ὃν λέγεις; καὶ πῶς ἐκεῖσε ἀφίξομαι ἀγνοῶν τὴν πρὸς ἐκεῖνον φέρουσαν, ἐπιμήκη τε οὖσαν ἐπὶ πολὺ, καὶ μόλις, ὡς ἀκούω τῶν ἐκεῖθεν ἀφιγνουμένων, ἀνυομένην ὅλῳ ἐνιαυτῷ; Πρὸς δὲ τούτοις καὶ πόθεν ἔσται μοι πόρος ἀναλωμάτων, ἐπὶ τῷ ἔργῳ μηδενὸς ὀβουλοῦ εὐποροῦντι; [ac viam eo ducturam edoctus,] Καὶ ὅς· Μὴ πολυπραγμόνει, μὴ δὲ ἀμφίβαλλε· πίστευε δὲ, ἔφη, καὶ πάντα σοι ῥᾷω γενήσεται. Ὁ γὰρ Θεὸς κᾷν τοῖς ἀπόροις πόρον οἶδεν εὑρίσκειν, τοῖς ἐμφύτοις αὐτῷ σοφίᾳ τε καὶ δυνάμει. Εἰ βούλει δὲ καὶ τὸ ὄνομα γνῶναι τοῦ τόπου· παρὰ τὸ ἄστυ, ᾧ Χριστόπολις ὄνομα, ἀφιγμένος, ἐκεῖθέν τε ὁρμηθεὶς εὐθὺ τοῦ ὄρους, οὗ δεῖ σε τὸν νεὼν ἀνεγεῖραι, πορεύσῃ. Ἀλλ᾽ ἄνϋε πράττων· εὔγε τε, καὶ μὴ διάτριβε.

[10] Ὁ μὲν οὖν Ὅσιος, τῷ παραδόξῳ διασεισθεὶς τοῦ θεάματος, παραχρῆμά τε διϋπνίζεται, καὶ ὅλος ὑπότρομος ὢν, [de consilio sui Abbatis] καὶ ὥσπερ δριμείαις τισὶν ἀλγηδόσι κεντούμενος, τῷ τε εἴδει τοῦ ὀφθέντος, καὶ ταῖς μάστιξιν αἷς ὁ φανεὶς αὐτοῦ καθίκετο, ἢ τάχους ἐ͂ιχε, παρὰ τὸν τῆς μονῆς ἄπεισι Προεστῶτα, καὶ τὰ τοῦ ὁράματος θαύματα σὺν αἰδοῖ ἀπαγγέλλει. Ὁ δὲ (δεινὸς γὰρ ἦν οὐ μόνον τὸ λυσιτελὲς συλλογίσασθαι, ἀλλὰ καὶ, διακρίσεως χάρισμα κεκτημένος, τὰς ἐν τούτοις λύειν ἀμηχανίας) συμβάλλει τὴν ὄψιν θείαν τε ἐ͂ιναι, καὶ τὸν Γερμανὸν ὡς ἄξιον ταύτης ἀξιωθῆναι, ἔνθεν τοι καὶ τὴν ἔξοδον αὐτῷ συγχωρεῖ, εὐχαῖς πρότερον ἐφοδιάσας, καὶ ταῖς χρηστοτέραις τῶν ἐλπίδων. Ὁ δὲ Μακάριος αὐτῷ τε τῷ Προεστῶτι συνταξάμενος, καὶ τοῖς ὑπ᾽ αὐτὸν μοναχοῖς, ἔξεισιν ὑπὸ ταῖς ἁπάντων ὄψεσι τῆς μονῆς, δεινὰ μὲν ποιουμένων τὴν ἔξοδον αὐτοῦ, [iter ingreditur.] καὶ πασχόντων οἷα εἰκὸς ἐπὶ χωρισμῷ τοιούτου συναγονιστοῦ (Καὶ γὰρ ἴστε πάντες οἷα πάσχουσιν, οὐ μόνον ὅσοι συμπαθεστέρας ἔτυχον ὄντες φύσεως, ἀλλὰ καὶ τῶν ὡμοτέρων … c πλεῖστοι ἐπὶ χωρισμῷ τοιούτων συνήθων) τῷ φόβῳ δὲ τοῦ Θεοῦ, καὶ τῷ μεγίστῳ τοῦ ἀξιώματος, οὗπερ ὁ σοφὸς ἔτυχε Γερμανὸς, οὐκ ἀπ᾽ ἀνθρώπων, οὐδὲ δι᾽ ἀνθρώπων, θειοτέρας δ᾽ ὄψεως ἀληθεὶς εἰς ὅπερ ἐκλήθη, ἐπαναγόντων ἑαυτοὺς πρὸς τὸ εὔθυμον.

[11] Ἐξελθὼν οὖν ὁ Ὅσιος ἐκεῖθεν, περιήλγει μὲν καὶ αὐτὸς οὐ μικρῶς τὴν καρδίαν· πῶς γὰρ οὐ; συγγνώμων διαζευγνύμενος οὗτως ἀγαθῶν, οἷς πολὺν συνδιαιτάμενος χρόνον, [cumque Christopolin appulisset,] ἐπὶ τὴν πνευματικὴν προέκοπτεν ἠλικίαν· τῷ τοῦ Θεοῦ δὲ προστάγματι πειθαρχῶν, καὶ ταῖς ἐλπίσι τῶν μελλόντων παρακαλούμενος, χαίρων ἥπτετο τῆς πρὸς τὰ Εὐρωπαῖα μέρη φερούσης. Ἣν καὶ διανύσας μακράτε διαπερῶν πελάγη, καὶ ὅπου μὴ διαπλεῖν ἑξῆν, πεζῇ τὴν πορείαν ποιούμενος, τοῖς ἰδίοις αὐτοῦ χρώμενος εἰς τοῦτο ποσὶ, φθάνει τὴν Χριστόπολιν, πόνῳ τε καὶ προθυμία ἀπολῇ μετὰ χρονικοῦ διαστήματος τῇ ὁδοιπορία συμμετρουμένου, Θεοῦ κατευθύνοντος τὰ κατὰ τὸν Δαβὶδ αὐτοῦ διαβήματα. Πυθόμενος δὲ καὶ μαθὼν παρά τινος τῶν ἐπιιχωρίων τὸ τῆς πόλεως ὄνομα, ἔγνω τοῦ τ᾽ ἐ͂ιναι τὸ ἄστυ, οὗ παρὰ τῆς ὄψεως ἐμάνθανεν ἐλαύνειν εὐθύ. [novo visu instructus de loco,] Τοῦτο τοίνυν μαθὼν διηπορεῖτο, τί ἂν διαπράξειε, καὶ ποίαν ὁδὸν ἐντεῦθεν ὁρμηθεὶς τράποιτο. Ὡς δὲ ταῦτα κατὰ νοῦν ἔστρεφε, καὶ ὅποι τράποιτο τοῖς ὅλοις ἀμήχανος ἦν, ἐφίσταται πάλιν αὐτῷ καθ᾽ ὕπνους ἡ θεία ὄψις ἐκείνη, καὶ λύει τὴν ἀμηχανίαν αὐτῷ, εἰποῦσα, παρὰ τὸ τῆς Πωπολίας ἀντικρὺ πορεύεσθαι ὄρος, κᾀκεῖ γενόμενον ἐπὶ τὴν οἰκοδομὴν τρέπεσθαι τοῦ νεῶ.

[12] Τούτων τοίνυν ἀκούσας ὁ Πατὴρ, ἔξεισι μαλ᾽ αὐτίκα τῆς Χριστουπόλεως ἅμ᾽ ἡμέρᾳ, καὶ διὰ Φιλίππων περιπατήσας,παρά τι ὄρος ἀφικνεῖται, ἀντικρὺ μὲν τῆς Πωπολίας, ὡς ὁ φανεὶς καθυπέδειξε, [prope oppidum Drama] κατὰ τὰς ἐκβολὰς δὲ τοῦ Πάνακος κείμενον, πλεῖν ἢ πεντήκοντα σταδίους ἀπέχον πολιχνίου τινὸς, ᾧ ὄνομα Δράμα. Ὁ δὴ καὶ νομίσας μὴ ἕτερον ἐ͂ιναι, ἢ αὐτὸ ἐκεῖνο τὸ ζητούμενον ὑπ᾽ αὐτοῦ, περιέρχεται διερευνῶν, εἴ που τόπον ἐπιτήδειον εὑρεῖν τινα δυνηθείῃ εἰς οἰκοδομὴν φροντιστηρίου. Περιελθὼν τοίνυν καὶ διασκοπήσας ἅπαν τὸ ὄρος ἐς τὰ μάλιστα, ἄντρῳ τινὶ αὐτοφόρῳ περιτυγχάνει. Οὗπερ εἴσω γενόμενος, καὶ τὴν κρίσιν τοῦ πράγματος ὄψεσιν αὐταῖς ἐπιτρέψας, τοιοῦτον ἐ͂ιναι κρίνει οἷονδὲ καὶ ἐζήτει. Ἔνθεν τοι καὶ ἀρξάμενος, ὅλοις τρισὶν ἔτεσιν καὶ μεσὶν ἓξ ἀπαρτίζει τὸ ἔργον, ἔνδον τοῦ ἄνθρου νεὼν δαμάμενος, [oratorium intra antrum exstruit:] καὶ τῇ παναγνῷ Μητρὶ τοῦ Θεοῦ Λόγου τοῦτον ἀφιερώσας, ὡς ἔοικε γὰρ, μονώτατός τε ὢν, καὶ μηδένα ἔχων τὸν συνεφαπτόμενον αὐτῷ τοῦ ἔργου, πρόσετι τούτοις δὲ καὶ ἄπορος ἔχων ἀναλωμάτων, αὐτοχειρίᾳ τὰ τῆς οἰκοδομῆς ἐργαζόμενος, ἐπὶ τοσούτοις ἔτεσιν πέρας ἐδεδώκατο ἔργῳ.

[13] Ἐπεὶ δὲ ταῦτα κατὰ νοῦν ἐ͂ιχε τῷ Ἁγίῳ, καὶ ὁ λόγος ἡδονῆς ἀνάπλεος καθειστάκει, ἅτε κατὰ τὸ δοκοῦν Θεῷ εἰς ἔργον ἐκβεβηκότος τοῦ ἐγχειρήματος, [deinde aliud alibi jussus fabricare,] ὃ παρὰ τῆς ὄψεως ἐπετάττετο· εἰς δευτέρους αὖθις ἀγῶνας, πρὶν καὶ καταθέσθαι, καταβαίνειν ἀναγωνίζεται παρὰ προσδοκίαν. Ὁ γὰρ φανεὶς αὐτῷ Ἄγγελος κατά τε τὴν Παλαιστήνην καὶ ἅπαξ καὶ δεύτερον, καὶ περὶ τὴν Χριστοῦ πόλιν διαπορουμένῳ πόιαν ὁδὸν τράποιτο, ὁ αὐτὸς κἂν ταῦτά γε ἐπιφαίνεται, μὴ τὸ ὄρος ἐ͂ιναι, λέγων αὐτῷ, εἰς ὃ ἐπετάττετο ἀπελθεῖν, καὶ τὸν νεὼν ἀναγεῖραι· ἀλλ᾽ ἕτερον, ᾧ Ματικία ὄνομα, πρὸς ὃ δὴ καὶ προσεύεσθαι διὰ ταχέων, καὶ νεὼν ἐκεῖ μείζω τε καὶ πολυλέστερον πάσῃ σπουδῇ τοῦ προτέρου καθιδρύειν. Τί οὖν ὁ Πατὴρ; ἄρα ἰλιγγίασε πρὸς τὸ ἐπίταγμα; καὶ εἰς τὰ ὀπίσω ἔγνωκε πορευθῆναι, καταβεβλημένος ὑπὸ τῶν προτέρων πόνων; καὶ δεόμενος ἀναπαύσεώς τινος, ἵνα συλλέζῃ σθένος; Οὐ μὲν οὖν· ἀλλ᾽ εἰδὼς τῶν πολλῶν ἀγώνων τὸ μέτρον καὶ πολλῶν στεφάνων, μᾶλλον δὲ καὶ πολλαπλασίων παραίτιον ὂν, ἀσμένως ἐδέχετο τὰ ἐντάγματα. … d καὶ σὺν προθυμίᾳ πολλῇ πρὸς τὸ εἰρημένον ὄρος ἐχώρει.

[14] Ἀφιγμένος οὖν παρά τινα κώμην, ἥτις ἐπιχωρίως Τζερνίστα καλεῖται, παρά τινι ξενίζεται τῶν ἐκεῖ ἀνδρί, [quæsitum locum & inventum] θεοφιλεῖτε καὶ περὶ πλείστου ποιουμένῳ τὸ διαναπαύειν τοὺς ξένους. Παρὰ τῇ ἐκείνου τοίνυν καταλύσας οἰκίᾳ καὶ ξενίας προσηκούσης ἐπιτυχὼν, πυνθάνεται καὶ περὶ τοῦ ὄρους. Ὁ δέ· Διαναπαύου, φησὶ, τίμιε Πάτερ (ἑσπέρα γὰρ ἦν) καὶ αὔριον ἐγώ σοι μέχρι τοῦ ζητουμένου καθηγήσομαι ὄρους. Πείθεται τῷ οἰκοδεσπότῃ ὁ τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος, καὶ τὴν νύκτα ἐκείνην διαναπαύσας ἑαυτὸν ἐκεῖ, ἅμ᾽ ἡμέρᾳ ἡγουμένου τοῦ δηλωθέντος ἀνδρὸς παρὰ τὸ ὄρος ἔρχεται. Ὡς δ᾽ ἐγένοντο ἄμφω

ἐκεῖ, ὁ μὲν ἀνὴρ ὑπέστρεφεν οἴκαδε, ὁ δὲ Ὅσιος περιελθὼν πανταχόσε τὸ ὄρος, καὶ ἀκριβέστατα περιαθρίσας παρ᾽ ὅλαις τρισὶν ἡμέραις, εἰς τὴν δηλωθεῖσαν καὶ αὐτὸς ἐπάνεισι κώμην. Καὶ καταλύσας αὖθις παρὰ τῇ οἰκίᾳ τοῦ καὶ πρότερον ξενίσαντος αὐτὸν, πελεκυν τε καὶ δίκελλαν τὸν ἀγρότην αἰτεῖται, ὡς ἂν τῷ μὲν μέρος τι τῆς ὕλης ἔχων διακόπτειν εἰς δίοδον, τῇδε διασκάπτειν ἔνθα τοὺς θεμελίους ἔμελλε τοῦ νεῶ καταβάλλεσθαι. Λαβὼν οὖν τὰ σιδήρια, καὶ τάχους ἐ͂ιχεν, ἐπὶ τὸ ὄρος αὖθις ὑπέστρεφεν.

[15] Ἦν δὲ δύσβατον εἰς τὰ μάλιστα, ἢ μᾶλλον εἰπεῖν, καὶ παντελῶς ἄβατον, ὕλῃ μυρίᾳ συνηρεφὲς, καὶ θηρσὶ μόνοις ἀγρίοις εἰς δίαιταν ἐπιτήδειον. [manibus suis emundat:] Τί οὖν εἰκὸς ἦν πάσχειν ἄνδρα, πρὸς τοσούτων πόνων γέμον ἐπίταγμα, ξένον τε ὄντα καὶ πένητα, καὶ μηδένα ἔχοντα τὸν συνεφαπτόμενον αὐτῷ τοῦ ἔργου πλὴν Θεοῦ; οὐκ ἀποροῦντα στρέφεσθαι εἰς τοὐπίσω, καὶ συγγνώμην αἰτεῖν τὸν προστάττοντα, καὶ τῆς ἀδυναμίας, καὶ τῆς ἀπορίας; οὐκ ἀπὸ προσώπου φεύγοντα τοῦ Θεοῦ, ὥσπερ ὁ παλαίποτε Ἰωνᾶς, ἀποπλεῖν εἰς νήσους μακρὰς, ὡς ἂν ἄλλος τις καὶ τῶν δυνατωτέρων καὶ τῶν εὐπορωτέρων τὸ ἔργον τοῦτ᾽ ἄναδέξηται; ἀλλὰ καίπερ τοσούτου καὶ τοιούτου ἐπιτάγματος ὄντος ὅμως αὐτὸς οὐκ e ἐνέδησεν ἐκ ἀνεβάλλετο, [dumque non obstante rei difficultate] οὐ δ᾽ ἐ͂ιπεν· Ἔχε με παρειστήμενον διὰ τὸ καὶ τὸ· ἀσθενής εἰμι, καὶ οὐκ εὐπορῶ· χρημάτων πολλῶν f … δεῖται τὸ ἔργον. Οὐδὲν τοιοῦτον οὔτε ἐ͂ιπεν οὔτ᾽ ἐνενόησεν· ἀλλ᾽ εἰδὼς ὅτι πάντα τῷ πιστεύοντι δυνατὰ, ἔργου εἴχετο, τὴν τε ὕλην τέμνων, καὶ δίοδον ἐργαζόμενος. Ἐπὶ πολλαῖς τοίνυν τῷ ἔργῳ τούτῳ μετατεινόμενος ταῖς ἡμέραις, ἐξεκαθάρισε τὴν ὁδὸν πόνῳ πολλῷ, καὶ τὸν τόπον ἔφθασεν, εἰς ὃν ἔδη τὸ φροντιστήριον δομηθῆναι. Ὡς δ᾽ ἐνταῦθ᾽ ἐνένετο, ἐπεχείρησε σκάπτειν, ἐφ᾽ ᾧ τοὺς θεμελίους καταβαλέσθαι.

[16] [fodit terram locandis fundamentis] Καὶ πρὶν ἢ ἐπιπολὺ τὸ τῆς γῆς ἐπίπεδον ἀναῤῥηνύειν (θαυμάσια τὰ ἔργα σου, Κύριε) ὁρᾷ θεῖον ἐκτύπωμα σταυρικὸν, ὃν ταῖς χερσὶν ἀνελόμενος περιεπτύσετό τε ὁμοῦ καὶ καθησπάζετο τῷ στόματι προσεγγίσας· Σταυρὲ, λέγων, πανσεβάσμιε τοῦ Χριστοῦ· σταυρὲ Βασιλέων τὸ κρατέωμα, Χριστιανῶν τῶν ἁπάντων τὸ καύχημα, καὶ ἀντίληψις ἐμοῦ τοῦ ταπεινοῦ, ἐνίσχυσον τὴν ἐμὴν πρὸς τὸ παρὸν ἔργον ἀναξιώτητα, καὶ δὸς τῇ δυνάμει σου τῇ μεγάλῃ πόρον, δι᾽ οὗ ἠδυνησόμεθα εἰς πέρας τὰ τοῦ ἐγχειρήματος ἀγαγεῖν. Ὁρᾶς γὰρ τὴν ἐμὴν αὐτοῦ ἀσθένειαν, ὅση μόνῳ τῷ φόβῳ καὶ τῷ πόθῳ τοῦ ἔν σοι ὑψωθέντος, θαροῦντός τε καὶ τοῖς ὑπὲρ δύναμιν ἐπιχειροῦντος· ἀλλά μοι νῦν τὴν σὴν, εἰ καὶ ἄλλοτέ ποτε, βοήθειαν ἐπιχορήγησον, ἐπικαλουμένῳ πόρον ἐν ἀμηχάνοις εὑρίσκειν. Ταὐθ᾽ ἡδονῇ καὶ δάκρυσι συμμίκτος, ἐπευξάμενος, πάλιν ἤρξατο σκάπτειν, καὶ πάλιν ἕτερον βλέπει σταυρόν. Συνομοίᾳ δὲ καὶ τοῦτον ἀνελόμενος εὐλαβείᾳ, οὐκ ἐ͂ιχεν ὅτι καὶ γένοιτο ὑπὸ περιχαρίας, καλὰς ἀρχὰς καὶ προοίμια τῶν προκειμένων τὴν φανέρωσιν τούτων τιθέμενος.

[17] [duas Cruces invenit;] Ἀμέλειτοι καὶ οὐ διημάρτανε τῶν ἐλπίδων. Μεγάλα γὰρ τὰ ἐξ ἐκείνου θαύματα καθ᾽ ἑκάστην διὰ τούτων ἐπετελεῖτο. Τυφλοὶ γὰρ προσερχόμενοι τὸ ὁρᾷν ἀπελάμβανον, χωλοὶ τὸ ἅλλεσθαι, κωφοὶ τὸ λαλεῖν ὁμοῦ καὶ ἀκούειν, λέπροι ἐκαθαίροντο, δαιμονῶντες ἐσωφρονίζοντο, θάττον ἢ λόγος τῶν πνευμάτων ἀπελαυνομένων τῶν ἀκαθάρτων· ἑνὶ λόγῳ, ὅσα δι᾽ ἑαυτοῦ τὰς ἐπὶ γῆς μετὰ σαρκὸς διατριβὰς ποιούμενος ὁ Σωτὴρ, καὶ ἀνθρώποις συναναστρεφόμενος, τοσαῦτα καὶ διὰ τούτων ἐποίει θαύματα, ὁ καὶ τότε καὶ νῦν ὁμοίως τῆς τῶν ἀνθρώπων κηδόμενος φύσεως, καὶ τὴν σωτηρίαν ἡμῖν πραγματευόμενος, [magnus incipit fieri concursus.] ὁ πλούσιος ἐν ἐλέει, καὶ τοὺς αὐτὸν δοξάζοντας ἀντιδοξάζων, καὶ μεγίσταις δωρεαῖς ἀμειβόμενος. Τοιούτων τοίνυν παραδόξων πραγμάτων ἐνεργουμένων, οὐκ ἔστιν εἰπεῖν ὅσον συνέῤῥει πλῆθος τῶν ὑπὸ παντοίων νοσημάτων δαπανωμένων. Οὐδεὶς γὰρ ἦν ὁ ὑπὸ τοῦ νοσήματος κατεχόμενος, ὃς ἐπεὶ προσέλθοι τοῖς σεβασμίοις σταυροῖς, οὐκ εὐθέως τὸ λυποῦν ἀποτινὰσσόμενος τὴν προτέραν ὑγίειαν ἀπελάμβανεν. Οὕτω ταχὼς ἐπὶ τοὺς αἰῶνας ἐπεῖδε τοῦ μεγάλου Πατρὸς ἡμῶν ὁ τῶν θαυμασίων Θεὸς, καὶ παρακλείσει πολλῇ παρεκάλεσεν αὐτὸν, πρός τε τὰ ἑξῆς τονώσας καὶ προθυμίαν παρασχὼν παρὰ πολὺ μείζονα τῆς προτέρας.

CAP. II

[18] Ἐντεῦθεν καὶ μετρίων εὐπορίσας ἀναλωμάτων, πρός τε τὸ ἔργον προθυμότερος ἦν, [Conductis operis exstruitur templum,] καὶ ἀυτίκα τοὺς οἰκοδομήσαντας τὸν νεὼν ἐκάλει τεχνίτας. Οἷ δὲ ἀφιγμένοι οὐ πρότερον ἐνεχείρησαν κτίζειν, ἢ περὶ μισθοῦ ποιήσασθαί τινα ὁμολογίαν. Ἐπεὶ δὲ συνέβησαν τῷ Πατρὶ μισθὸν τούτοις ὑπεσχημένῳ τῆς τέχνης καὶ τῶν πόνων, ἑκατὸν δοῦναι χρυσίνους, ἢ δυνάμεως ἐ͂ιχον ἔργου ἥπτοντο. Περιμετρίσαντες γὰρ αὐτίκα τὸν τόπον ἐ͂ιθ᾽ ὑπορύξαντες τοὺς θεμελίους ἐπήγνυντο, ἀφ᾽ οἷς ἀρξάμενοι κτίζειν Θεοῦ συναιρουμένου, νεὼν ἐδείμαντο διαφερόντως διαπρεπέστατον, ὃς δὴ καὶ ἐς δεῦρο σωζόμενος, πάσαις ὄψεσι θαῦμα μέγα κινεῖ· οὐ μόνον δὲ, ἀλλὰ καὶ χόροι μοναζόντων ἐν αὐτῷ τοὺς ἱεροὺς ᾄδοντες ὕμνους, [deinde adunantur monachi:] καὶ προσευχόμενοι ἱλεοῦνται μὲν ἑαυτοῖς, ἱλεοῦνται δὲ ἡμῖν τοῖς εὐχῶν δεομένοις τὸ θεῖον, μηδέσιν ἄλλοις, Θεῷ τε καὶ ἑαυτοῖς συγγινόμενοι, οἷς ἔργον τὸ ὁπόσαι ὧραι τὰ μεγαλεῖα τοῦ κτίσαντος ἀνυμνεῖν, καὶ ταῖς θείαις ἐπεντρυφᾷν θεωρίαις, τὸ ἡγεμονικὺν καθαιρομένοις καὶ φοτιζαμένοις καὶ τελειουμένοις, οἷς μέλον τὸ ἀδιαλείπτως προσεύχεσθαι, καὶ τὴν βασιλείαν μόνον ἐπιζητεῖν τὴν οὐράνιον, μηδενὸς ἄλλου τῶν γηΐνων λόγον ποιουμένοις· ὧν τοῖς ὑδρῶσι καὶ τοῖς ἀσκητικοῖς ἀγωνίσμασι, Θεὸς τὴν ἐρημίαν ταύτην πολιτείαν εἰργάσατο πνευματικὴν, στείραν τε οὖσαν πρώην καὶ ἄγονον, νῦν δὲ εὐθηνουμένην πολλοῖς τοῖς πνευματικοῖς χαρίσμασιν.

[19] Ὢ τοῦ θαύματος! ἡ θηρίοις δίαιτα, νῦν ἱερῶν ἀνδρῶν καταγώγιον· ἡ ἄβατος, βάσιμος πᾶσι τοῖς διψῶσι τὴν ἑαυτῶν σωτηρίαν· ἡ ξηρὰ καὶ ἄνυδρος πρώην γῆ, [qua in re mirabiliter elucet potentia Christi,] νῦν ποταμοὺς ὅλους ἀναβλύζει πνευματικῶν διδαγμάτων. Ὡς μεγάλη σοι, Χριστὲ, ἡ φιλανθρωπία! ὡς ἀνυπέρβλητος ἡ εὐσπλαγχνία! ὡς ἀνείκειστος ὁ ἔλεος ὑφ᾽ ᾧ παρακαλούμενος, οὐ μόνον τοὺς οὐρανοὺς κλίνεις καὶ καταβὰς τὴν ἡμετέραν προσλαμβάνεις ἀτρέπτως καὶ ἀσυχύτως φύσιν ἐκ τῆς παναγίου σου καὶ Παρθένου Μητρὸς, καὶ ἀνθρώποις συναναστρεφόμενος, καὶ τελώναις συνεσθῶν, καὶ ἁμαρτολοῖς, πᾶσαν μὲν νόσον καὶ μαλακίαν θεραπεύεις, ἰώμενος τὰ συντρίμματα τῶν ψυχῶν ἡμῶν, [pro salute hominum dira quæq; perpeßi,] ἀνακτίζων καὶ ἀναχωρεύων τὸν παλαιὸν ἡμῶν ἄνθρωπον τὸν φθειρόμενον κατὰ τὰς ἐπιθομίας τῆς ἀπάτης. Καὶ νῦν δὲ πολητείαν προσάγεις διὰ τοῦ Εὐαγγελίου σου τοῖς ἀνθρώποις, καὶ τέλος πάσχεις δι᾽ ἐμὲ τὸν κατάκριτον ὁ ἀπαθὴς τῇ θεότητι, ὀνειδισμοὺς ὑπομείνας, καὶ κολαφισμοὺς καὶ ῥαπίσματα, καὶ φραγγελίῳ μαστίζῃ, καὶ στέφανον ἐξ ἀκανθῶν περιτίθεσαι, ὑπὸ στρατιωτῶν ἀτάκτων … g ὥς βασιλεὺς δῆθεν προσκυνούμενος, ὁ πάσης κτίσεως τῷ ὄντι Βασιλεὺς ὁρατῆς τε

καὶ νοουμένης, καὶ σταυρὸν καταδέχῃ καὶ θάπτῃ. Οὐ ταῦτα μόνον διὰ τὴν ἐμὴν ἁμαρτίαν ὁ ἀναμάρτητος παθεῖν καταδέχῃ, ἵνα ἐγὼ σωθῶ καὶ τοῦ παλαίου πτώματος ἀνακλητῶ, ὥς φησιν ὁ θεοῤῥήμων Γρηγόριος, ἀλλὰ καὶ μέχρι τοῦ νῦν παντοίας ὁδοὺς οὐ παύῃ τέμνων μοι σωτηρίας, διὰ τῶν Ἀποστ;όλων, διὰ τῶν Μαρτύρων, διὰ τῶν Ἀσκητῶν, ὁδηγοὺς ἡμῖν τούτους προβαλλόμενος τῶν καλλίστων, ὡς ἂν κατ᾽ ἴχνος ἑπόμενοι τούτοις τῶν ἐπηγγελμένων τοῖς ἀγαπῶσι καὶ ἐκζητοῦσι τὸ σὸν ἅγιον ὄνομα, καταξιωθῶμεν καὶ ἡμεῖς.

[20] Τοῦ θείου δὲ νεὼ πέρας εἰληφότος καὶ τῇ Παρθένῳ Μαριὰμ ἀφιερωθέντος, [Promissam mercedem nequiens exhibere Germanus] τοὺς ὑπεσχημένους οἱ τεχνῖται μισθοὺς τὸν Ἅγιον εἰσεπράττοντο. Ὁ δὲ μὴ ἔχων ἀποδοῦναι τούτους ἀνελλιπεῖς, μᾶλλον δὲ πολλοστημόριον τῶν ὅλων ἀποδιδοὺς (δέκα γὰρ μόνων χρυσίνων κύριος ἐτύγχανεν ὢν, καὶ πλέον ἢ τούτους οὐκ ἐ͂ιχεν ἄλλο τι ἀποδιδόναι) ἀνάπτει τὸν θύμον τοῖς ἀνθρώποις καθ᾽ ἑαυτοῦ. Οἳ δὴ καὶ πολλαῖς αὐτὸν πρότερον ὕβρεσι πλύναντες, ἀπατεῶνά τε καλοῦντες, καὶ τὰ τῶν μοναχῶν ὑποκρινόμενον, οὐκ ὄντα ταῖς ἀληθείαις τοιοῦτον (Τοιοῦτον γάρ ἐστι φύσις φιλόχρυσος, οὐκ οἰδεν αἰδεῖσθαι τὰ εὐλαβαίας ἄξια· πάντα δεύτερα τίθεται τὰ τοῖς ἄλλοις τιμώμενα, [vincitur a fabris] πρὸς τὸ τυχεῖν μόνον τῆς ὕλης ἧς ἥπτηται) ἔπειτα καὶ σχοινίοις συνδοῦσιν οὐκ ἄκοντα, ἀλλ᾽ ἐξ ἀναγκῆς αἰτήσαντα τοῦτο, ἣ τόγε ἀληθέστερον εἰπεῖν, τῷ προειδέναι τὸ ἀποβησόμενον· καὶ γὰρ ἀκούσαντες οἷον εἰλήφει τὲλος τὸ πρᾶγμα εἴσεσθαι, καὶ τῆς τοῦ Θεοῦ σοφίας τὸ εὐμήχανον, καὶ τὴν πρὸς αὐτὸν τοῦ Ἀνδρός πιστίν τε καὶ βεβαίαν ἐλπίδα.

[21] Ἐπειδὴ γὰρ οἱ σκληροὶ καὶ ἀνελεήμονες ἐκεῖνοι τὸν Ὅσιον περιαγκωνίσαντεσ ὡς ἐπ᾽ ἀισχροῖς ἑιλκον ἐαλλακότα, οὔτε τὸν Θεὸν φοβουμενοι, καὶ τὴν ἱερὰν οὐ φρίσσοντες ὄψιν ἐκείνην, τὴν εὐθὺ τοῦ ἄστεος, ᾧ ὄνομα Δράμα, [& ad urbem raptatur:] ἐστέλλοντο, ἐλπίζοντες ἐκεῖ τοὺς μισθοὺς ἀπολήψεσθαι, ἰδόντος τινὸς τῶν φιλοχριστῶν τὸν Ὅσιον, καὶ τῆς συμφορᾶς αὐτὸν κατοικτείραντος, καὶ δι᾽ ὃν εἵλκετο χρυσὸν καταβεβληκότος ὑπὲρ αὐτοῦ. Ἐπὶ ταύτης οὖν τῆς ἐλπίδος ὀχούμενοι, ἀπὸ τοῦ ὄρους κατήεσαν, ἕλκοντες καὶ τὸν Ὅσιον περιηγκωνισμένον. Ὡς δὲ κάτω ποῦ περὶ τοὺς πρόποδας τοῦ ὄρους ἐγένοντο, ἔνθα καὶ πεδιὰς ἐδόκει τις ἐ͂ιναι, ἐξ ἧς ἁπαλήτε πόα καὶ πολλὴ σφόδρα πάνυ ἀνεδίδοτο, καὶ δένδρα ἑις ὕψος τε μετεωριζόμενα, καὶ πυκνοῖς τοῖς κλάδοις κομῶντα, ἱκανὴν καὶ ἐπιτηδείαν σκιὰν εἰς ἀναψυχὴν τοῖς ἐθέλουσιν ἐνεποίει τῶν ὁδοιπορούντων ὑπ᾽ ἐκείνους διαναπαύεσθαι, ὁρῶσιν ἄνδρας τινὰς τῶν ἐν ἀξιώμασι, [quod Imperiales Legati duo conspicati,] καθὼς εἰκάζειν ἐδίδου ἥτε περὶ αὐτοὺς θεραπεία, καὶ τὸ τῶν ὑποζυγίων καὶ τῆς ἄλλης ἀποσκευῆς πλῆθος, ὑπὸ τοῖς δένδρεσι καθημένους, καὶ τὸν ἐκ τοῦ ἡλίου πολὺν φλογμὸν (θέρος γὰρ ἦν) ἀναψύχοντας. Οἷ δὲ, ἦσαν δύο τινὲς ἐν τέλει, ὧν τῷ μὲν Νεόφυτος, θατέρῳ δὲ Νικόλαος ὄνομα, ἐκ τῆς Κωνσταντίνου παρὰ τοῦ τυνικαῦτα τῶν Ρὡμαίων κρατοῦντος, πρεσβεῖς πρὸς τὸν Τριβαλὸν ἀποσταλέντες.

[22] Καὶ τότε ἐπανιότες, κᾀκεῖ διαναπαυό μενοι, οὐ κατὰ τυχὴν, μᾶλλον ἢ προνοίας θείας οἰκονομίαν, ὡς ἂν τόν τε Ὃσιον τοῦ δεινοῦ λυτρώσαιται πειρασμοῦ, καὶ αὐτοὶ τὴν πρὸς σωτηρίαν φέρουσ αν ὁδηγηθῶσιν ὁδόν. [inhumanos illos reprehendunt,] Ἐπειδὴ γὰρ πλησίον αὐτῶν τοὺς τὸν Ὅσιον ἕλκοντας ἐ͂ιδον γεγενημένους, καὶ αὐτὸν ἑπόμενον σὺν πολλῇ ταπεινοφροσύνῃ, ἐπιβαλλόντες τὰς ὄψεις τῷ Ὁσίῳ περιεργότερον, καὶ κατανοήσαντες αὐτὸν, τό τε ἐ͂ιδον ἀγγελικὸν, καὶ αγγελικώτερον τὴν διάνοιαν (ἀπὸ γὰρ τῆς ἔξωθεν καταστάσεως συμβαλλειν ἐ͂ιχον καὶ τὸν ἔνδοθεν πλοῦτον τῆς ψυχῆς αὐτοῦ) ἐξανέστησάν τε παραχρῆμα, καὶ τραχυτέρους πρὸς τοὺς ἕλκοντας ἐχρήσαντο ῥήμασιν. Ὅπου χάριν, λέγοντες, κάκιστοι πάντων ἀνδρῶν, τὸν θεοειδῆ τοῦτον ἄνθρωπον περιαγκωνίσαντες ἔλκετε, οὔτε τὸν Θεὸν φοβούμενοι, καὶ μηδένα τῆς κοινῆς ἡμῶν φύσεως οἶκτον ποιούμενοι, ἣ τὴν πρὸς ἀλλήλους νομοθετεῖ συμπάθειαν; Οὐχ ὅσον τάχος ἀνήσετε τὸν Ἄγιον τῶν δεσμῶν, καὶ τὸ αἴτιον ἐρεῖται τῆς συμφορᾶς; Τρόμος ἐπὶ τούτοις καὶ φρίκη τοὺς ὑβριστάς τε ἅμα καὶ κολαστὰς τοῦ Ὁσίου λαμβάνει, καὶ τὸν μὲν ὑποτρεμούσαις χερσὶν τῶν δεσμῶν παρευθὺς ἀνιεῖσιν, καὶ τὸ αἴτιον εἰπόντες, οὔτε ἐπηνύθησαν, καὶ τοὺς ἑκατὸν ὁμῶς ἀπολαμβάνουσι χρύσους παρὰ τῶν ἐπιφανῶν ἐκείνων ἀνδρῶν, οἶκτον λαβόντων τῆς ἀλήπτου ψυχῆς ἐκείνης. Εἴδετε τὴν σοφὴν πρόνοιαν τοῦ Θεοῦ· πῶς καὶ ἐν τοῖς ἀπόροις πόρον οἶδεν ἑυρίσκειν, καὶ τὸ τοῦ Ὁσίου εὔελπι καὶ προορατικόν· τοῦτο γὰρ οἰμαι καὶ προβλέπων, χαίρων εἵλετο τὰ δεσμά.

[23] Ἀλλ᾽ ἐπειδή γε οἱ μὲν τεχνῖται τούς τε μισθοὺς ἀπειληφότες, καὶ συγγνώμης τυχόντες ἐπὶ τοῖς πεπραγμένοις παρὰ τοῦ Ὁσίου, οἴκαδε ἐπανήεσαν, αὐτὸς δὲ ὑπελιμπάνετο μετὰ τῶν δηλωθέντων ἐνδόξων ἀνδρῶν, τί χρῆ λέγειν ἅγε αὐτοῖς διείλεκται, καὶ μεθ᾽ ὅσης τῆς ἱλαρότητος; Τί δὲ ἄλλογε; ἢ Θεοῦ φωνὰς, [& monachi fiunt sub S. Germano:] δι᾽ ὧν τοσοῦτον ἐξήρτησε τῆς αὐτοῦ γλώττης ἐκείνους, ὥστε καὶ παραιτεῖσθαι τὸν μοναστὴν ὑπέρχεσθαι τότε βίον, καὶ μηδαμῶς ἐπανιέναι πρὸς τὸν Κρατοῦντα, οὕτως ἡττήθησαν τῆς πνευματικῆς σειρῆνος τῶν λόγων τοῦ ἀνδρός. Ὅθεν καὶ τότε μὲν δεξιὰν ἐμβαλλόντες τῷ Ἁγίῳ τῆς πρὸς τὴν εὐδαίμονα πόλιν ἀπαγούσης ἥπτοντο, εἰς ἣν καὶ διασωθέντες, καὶ τὰ τῆς πρεσβείας τετελεκότες, μεγάλαις ἑτίμων δωρεαῖς. Εἶτα μικρόν τινα χρόνον διατρίψαντες ἐκεῖ, καὶ τὰ καθ᾽ ἑαυτούς ἐνδιαθέμενοι, τῶν τε προσόντων αὐτοῖς τὰ μὲν τοῖς πένησι διανείμαντες, τὰ δ᾽ ἀποχαρισά μενοι τοῖς οἰκεταῖς, τὰ πλείω δὲ καὶ λαβόντες μεθ᾽ ἑαυτῶν χαίροντες ὑπὲστρεψαν πρὸς τὸν Ὅσιον· οὓς καὶ λίαν ἀσμένως ὑποδεξάμενος·, κείρει μὲν αὐτοῖς παραχρῆμα τὴν τρίχα, καὶ τὸ μοναδικὸν ἀμφιέσας σχῆμα, τοῖς εὐασκουμένοις ἐγκαταλέγει τῇ μάνδρᾳ μοναχοῖς.

[24] [qui monasterio constituto] Εἶτα περὶ οἰκοδομάς τε κελλίων καὶ ἐνεφυτεύσεις ἀμπελώνων καὶ παραδείσων ἀπασχολήσας ἑαυτὸν, ἐντὸς ὀλίγου πάντα ταῦτα εἰς πέρας ἤγαγε. Μετὰ δὲ ταῦτα πανταχοῦσε τῆς φήμης διατρεχούσης, καὶ τὰ περὶ τοῦ Ἀνδρὸς, καὶ τῆς ὑπ᾽ αὐτὸν μονῆς διαφανῇ καθιστώσης καθ᾽ ἑκάστην, ὡς εἰπεῖν, τὴν ἡμέραν ἠύξανέ τε καὶ ἐπὶ μεῖζον προέκοπτεν ἥ τε μονὴ, καὶ τὰ περὶ αὐτὴν, πολλῶν ἀποτασσομένων τῷ κόσμῳ, καὶ τὰς ὑπάρξεις αὐτῶν πιπρασκόντων, [atque indies auctiori] καὶ παρὰ τοὺς πόδας φερόντων καὶ τιθεμένων τοῦ Ὁσίου. Εἶχε μὲν οὕτω ταῦτα, καὶ πέρας ἐλάμβανε τὰ κατὰ τὴν μονὴν τῷ Ὁσίῳ χρηστόν. Ἔδει δὲ ἐκδημίας ἢ ἐπανόδου πρὸς Θεὸν αὐτῷ, καὶ τοῦ λαβέσθαι τῶν ἐλπιζομένων, διὰ καὶ ἐκακοπάθει.

[25] Παρῆν ἡ τῆς ἐκδημίας ἡμέρα, καὶ ὅσα τῆς ἐκδημίας· ἦσθ᾽ ὅθεν ἀποκαλυφθείσης αὐτῷ, ἐπισυνάγει τοὺς ὑπ᾽ αὐτὸν μοναχοὺς, ὅσον τάχους, [moriturus ipse extremum alloquitur suos.] κᾀπὶ τῆς κλίνης ἀνακαθίσας (νοσῶν γὰρ ἦν, καὶ τὰ τελευταῖα πνέων) τοῖσδε πρὸς αὐτοὺς ἐχρήσατο ῥήμασιν· Ἐγὼ μὲν, ὦ Τέκνα, δοκοῦν τῷ Θεῷ ἤδη τοῦ βίου μεθίσταμαι, καὶ χαίρω πρὸς τὸν ποθούμενον ἀναλύων· οἶδα γὰρ συνεσόμενος αὐτῷ, καὶ τῆς ἀπεράντου βασιλείας αὐτοῦ μεθέξων, ὑπὲρ ἧς τοὺς μυρίους ἀνέτλην πόνους καὶ πειρασμοὺς (ὧν καὶ ὑμεῖς μάρτυρες) ἐξ οὐ τὴν μονὴν ταύτην συνεστησάμην, ἐς τήνδε τὴν πολιὰν πρὸς τοὺς ὁρατοὺς καὶ ἀοράτους καθ᾽ ἑκάστην ἐχθροὺς ἀντιπαραταττόμενος. Ὑμεῖς δὲ εἰθενεύετε ἐν ἑαυτοῖς, καὶ πρὸς πάντας,

εἰ δυνατόν· ἐν τούτῳ γὰρ γνώσονται πάντες, ὅτι ἐστὲ μιμηταὶ τοῦ πρᾴου καὶ εἰρηνικοῦ Χριστοῦ, ἐὰν εἰρηνεύητε πρὸς ἀλλήλους. Ἅπαξ ἠρνήσασθε τὸν κόσμον, καὶ μηδὲν ἔστω παρ᾽ ὑμῖνπερ φιλόϋλον. Τὴν ἀκτημοσύνην ἀσπάζετε· ἀφαρπάζει τῆς ὕλης τὸν ἀσκητὴν, καὶ συνάπτει Θεῷ. Τοῖς πρεσβυτέροις οἱ νεώτεροι ὑπεξίστασθε, καὶ οἱ πρεσβύτεροι τῶν νεωτέρων ἀνέχεσθε, ἔστιν ὅπου πταιόντων ὅπερ ἀπεύχομαι. Προσεχέτω ἕκαστος ἑαυτῷ, καὶ μεμνήσθω τῆς ἐσχάτης ἡμέρας, τῶν μὲν ὅπισθεν ἐπιλανθανόμενος, ἐπιτεινόμενος δὲ τοῖς ἔμπροοσθεν, εἴπερ ἐραστὴς ὄντως ἐστὶ τῶν ἀκηράτων ἀγαθῶν. Πάντες αὐξάνετε ἐν γνῶσει καὶ χάριτι τοῦ Κυρίου ἡμῶν καὶ Σωτῆρος Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὃς καὶ καταρτήσειεν ὑμᾶς εἰς πᾶν ἔργον ἀγαθὸν, καὶ ἀκεραίους τῷ μεγάλῳ βήματι παραστήσει ἐν αὐτοῦ.

[26] Ταῦτα καὶ ἔτι πλείω τούτων, ἤδη πρὸς ταῖς ἐσχάταις ἀναπνό αις ὢν, καὶ τῷ πλείστῳ μέρει …

Reliqua deerant in mutilo Codice.

ANNOTATA.

Vitæ hujus contextus, cum ex una parte valde verbosus, ex altera transcribentium vitio haud parum sit perturbatus; visum est hinc inde nonnulla, nihil ad sensus intergritatem facientia, & ad hunc non nisi per conjecturariam correctionem adducenda, expungere, atque huc referre ut sunt in Ms.

a Additur in textu, μᾶλλόν τε αὐτίκα διὰ τῶν τεταγμένων πρὸς ταῦτα.

b Item, ἡμῖν ἂν εἰς αὖθις ἀναβλλομένῳ καὶ καταῤῥαθυμοῦντι.

c Item ἐσθότε.

d Item ἔδει γὰρ ὅτι εἰ καὶ μὴ τοιούτοις ἀγῶσι μὲν οὖν (forte ἀγωνισαμένην) εἶχε τὴν σάρκα, ὁμοίοις ἂν ταύτην ἐδάμαζεν οἷς καὶ πρώτου· διὰ τοιοῦτο καὶ τἀυτὸ τοὺς ἀσκητικοὺς ἀγῶνας ἀναπληροῦν ἡγούμενος, σὺν προθυμίᾳ &c.

e Ecgraphum nostrum οὐκ ἐνεδοίασεν, οὐκ ἀνελάβετο,.

f Additur σχανῶν, quod non capio.

g Item ἐμπειροινούμενος καὶ ὡς &c.

ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΙΣ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΓΚΥΚΕΡΙΑΣ.
Ex Codice XXVII Palatino Bibliothecæ Vaticanæ fol. 19.

Glyceria Romana, Martyr Heracleȩ in Thracia (S.)
Laodicius, custos carceris, Martyr Heracleȩ in Thracia (S.)

XIII MAII.

EX MS. VATICAN.

CAPUT I

Τους πρώτου τοῦ βασιλεύοντος Ἀντωνίνου, ἡγεμονεύοντος δὲ Σαβίνου τῆς Εὐρώπης, ἦν συμφωνία πολλὴ τῶν Χριστιανῶν τῶν ὄντων ἐν τῇ Τραῖανουπόλει· ἐφ᾽ ἑκάστης δὲ ἡμέρας συναθροισμὸν ἐποίουν, [Sub Antonino Imperatore superstitioni dedito,] καὶ μετὰ πολλοῦ πόνου καὶ πόθου τὸν Θεὸν ἐδυσώπουν, εἰρήνην αἰτούμενοι· ἦσαν γὰρ ὀλιγοστοὶ, οἱ τὸν Θεὸν φοβούμενοι. Ἀντωνῖνος δὲ ὁ Βασιλεὺς ἦν θύων παντὶ εἰδώλῳ, ὢν ἕλλην, τοῖς ψευδωνύμοις κληθεῖσι θεοῖς· χρηματικωτέρως δὲ ἔθυε τῷ Διῒ, καὶ συντυχίαν τὴν ἐκ πλάνης ἐδόκει ποιεῖσθαι συνεχῶς. Μιᾷ δὲ τῶν ἡμερῶν σκέψιν ποιεῖται ἐν τῷ ναῷ τοῦ Διὸς· μετὰ τῶν μιαρῶν ἱερέων, καὶ εἰς πᾶσαν πόλιν καὶ χώραν καὶ ἐπαρχίαν ἐξ απέστειλεν, ὥστε πάντα ἄνθρωπον προσερχόμενον θύειν τοῖς θεῖς, ἐξαιρέτως δὲ τῷ Διΐ. a Γενομένης δὲ τῆς σκέψεως ταύτης, ἐμφόβως δογματίσας ἐπέστειλε κατὰ πᾶσαν τὴν γῆν ὑποτάξας οὕτως, [crudele edictum promulgatur] ὅτι τὸν μὴ βουλόμενον θύειν τοῖς θεοῖς ἀπολέσθαι δεινῶς προστάττω. Προερχόμενον δὲ τοῦτο τὸ κακὸν δόγμα, ἐπιφερό μενον ἦλθεν καὶ ἐπὶ τῆς Εὐρώπης. Δεξάμενός τε ὁ Ἡγεμὼν, πρώτην κενὴν θυσίαν ἐπεστέλει ἐν τῷ ναῷ ἐν Μαξιμιανουπόλει, ἐπιδεικνύων τὸν τοῦ Βασιλέως νόμον, μηδένα δὲ ἀναγκάσας. Τῇδὲ ἕωθεν ὁδεύσας, ἔρχεται ἐν τῇ Τραἳανουπόλει· ὁμοίως δὲ καὶ τοῖς ἐκεῖ ἐπιδείξας τὸν νόμον τοῦ Βασιλέως, εἰσῆλθεν ἐν τῷ ναῷ τοῦ Διὸς θυσίαν ἐπιτελεῖν, καὶ ἐπιδείξας τὸν νόμον, [Trajanopoli a Sabino Præside,] ἐξέθετο γράμματα οὕτως ἐν τίτλῳ· Κράτιστος Σαβῖνος ὁ λαμπρότατος Ἡγεμὼν, πᾶσι τοῖς δήμοις καὶ χώραις λαμπραῖς χαίρειν. Σύμψηφοι γενόμενοι ἐν ἑνὶ φρονήματι, ἐν τρισὶν ἡμέραις ἀγνίσαντες πάντες ἑαυτοὺς, ἀναλαμπάδα κρατοῦντες, εἰσέλθωμεν ἐν τῷ ναῷ τοῦ Διὸς, γενεθλιάζοντες τῷ Βασιλεῖ, καὶ ἀποδῶμεν θυσίαν τῷ μεγάλῳ Διΐ· ὃς δὲ μὴ πεισθῇ, καὶ λαμπάδα κρατῶν θύσει, δειναῖς κολάσεσι τιμωρούμενος ἀποθανεῖται.

[2] Πάντες δὲ ἐπὶ τῆς πόλεως εὐχόμενοι, εἰρήνην ᾐτοῦντο. Γλυκερία δέ τις Ρὡμαία b, θυγάτηρ Μακαρίου τρισυπάτου οὖσα, [S. Glyceria Christianos animat:] ἐπὶ τῆς πόλεως ἐκείνης, ἐφ᾽ ἑκάστης ἡμέρας καὶ ὥρας εἰσερχομένη ἐπὶ τοῦ δωματίου ὅπου συνηθροίζοντο οἱ Χριστιανοὶ, ἤγνιζεν ἑαυτὴν τῷ Θεῷ καὶ τῷ Χριστῷ αὐτοῦ, λέγουσα τοῖς πᾶσιν οὕτως. Ἀδελφοὶ, ἀδελφαὶ, τεκνία καὶ πατέρες, καὶ ὅ σαι τὸν ὅρον μητρὸς ἔχετε, ἀκριβῶς [ὁρᾶτε] c ποίου Βασιλέως τὸν χαρακτῆρα ἔχομεν, καὶ ποίῳ τύπῳ ἐν τῶ μετώπῳ ἐσφραγίσθημεν, καὶ ποίου νομίσματος τὴν ἐπιγραφὴν παρειλήφαμεν. Γινώσκοντες οὖν, σπεύσωμεν διὰ τοῦ δεσποτικοῦ νομίσματος σῶοι εὑρεθῆναι παρὰ τῷ αἰωνίῳ Βασιλεῖ, ἔχοντες τὸν χαρακτῆρα ἄσπιλον. Οἱ δὲ ἐ͂ιπαν, Εὐχόμεθα τυχεῖν τούτων ἁπάντων. Ἡ δὲ πάλιν λέγει, Ὑμῶν αἱ εὐχαὶ πρῶται ἱερουργηθῶσι τῷ Θεῷ.

[3] [mira animi fortitudine Præsidem alloquitur:] Πληρωθεισῶν δὲ τῶν τριῶν ἡμερῶν, πάντες ἔτρεχον μετὰ λαμπάδων μαινόμενοι· ἐξῆλθεν δὲ καὶ ἡ ἁγία Γλυκερία, ἐπιγράψας ἐπὶ τὸ μέτωπον αὐτῆς τὸ σημεῖον τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ μέσον τοῦ προσώπου πρὸς φωτισμὸν τῆς ψυχῆς, καὶ δραμοῦσα ἔστη, καὶ ἐ͂ιπεν· Λαμπρότατε Ἡγεμὼν, δείξω σοι τὴν ἀρχὴν τῆς θυσίας τοῦ Θεοῦ, ἐπεὶ πρώτη εἰμὶ καὶ πατρὸς Τρισυπάτου d Ρὥμης. Ὁ δὲ Ἡγεμὼν λέγει· Καὶ ποῦ ἐστιν ἡ λαμπάς σου, δι᾽ ἧς ὑποδείξεις μοι; Γλυκερία ἐ͂ιπεν, Ἡ ἐπὶ τοῦ μετώπου γραφεῖσα, ἥ τις καὶ ἄσβεστος οὖσα, φωτίζει τὰς εἰλικρινεῖς θυσίας ἡμῶν, καὶ προσκομίζει τῷ ἀιωνίῳ Βασιλεῖ. Μὴ νοήσας e δὲ ὁ Ἡγεμὼν λέγει αὐτῇ· Πρόσελθε οὖν καὶ θύσον. Ἡ δὲ ἁγία Γλυκερία ἐ͂ιπεν· Ὁ αἰώνιος Βασιλεὺς καὶ Θεὸς λαμπάδων καπνιζουσῶν χρείαν οὐκ ἔχει· ἀλλὰ κέλευσον σβεσθῆναι αὐτὰς ἵνα ἄχραντος ἡ θυσία μου γένηται. Ἐκέλευσεν οὖν ὁ Ἡγεμὼν, καὶ ἐσβέσθησαν αἱ λαμπάδες· σβεσθησῶν δὲ αὐτῶν, ἀνεζωσμένη ἡ ἁγία Γλυκερία τὴν τῆς

σωφροσύνης στηθοδεσμίδα,ἀνέτεινε τὸ ὅμμα εἰς τὸν οὐρανὸν, [precibus statuam Iovis comminuit:] καὶ σείσασα τὴν χεῖρα τῷ ὄχλῳ λέγει· Βλέπετε τὴν ἐπὶ τοῦ μετώπου μου γραφεῖσαν φωτινὴν λαμπάδα; καὶ εἰποῦσα ταῦτα, ἔδειξε τὸν σταυρὸν τοῦ Χρισοῦ, καὶ ἐ͂ιπεν· Ὁ Θεὸς ὁ παντοκράτωρ, ὁ διὰ τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ σου δοξαζόμενος ὑπὸ τῶν δούλων σου, ὁ ἐμφανίσας τοῖς ὁσίοις σου παισὶ, καὶ ῥυσάμενος αὐτοὺς ἐκ τῆς καμίνου, ὁ κλείσας τὰ στόματα τῶν λεόντων καὶ νικηφόρον ἀναδείξας τὸν δοῦλόν σου Δανιὴλ, ὁ τὸν Βὴλ καταστρέψας καὶ τὸν δράκοντα ἀποκτείνας καὶ τὴν δαιμονικὴν εἰκόνα συνθλάσας, Ἰησοῦ Χριστὲ, ὁ ἄμωμος ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ, ἐλθὲ καὶ ἐπὶ ἐμοῦ τῆς ταπεινῆς, καὶ σύντριψον τὸν ἐν τέχνῃ ἄνθρώπων ἀνασταθέντα δαίμονα, καὶ διασκόρπισον τὴν κενὴν αὐτῶν θυσίαν. f Καὶ εὐθέως ἐγένετο βροντὴ μεγάλη, καὶ ἔπεσεν ὁ Ζεὺς, καὶ συνετρίβη, ἦν γὰρ λίθινος.

[4] Θυμομαχῶν δὲ ὁ Ἡγεμὼν καὶ πάντες οἱ μιαρὸι ἱερεῖς, [lapidatur, sed non tangitur:] ἐκέλευσαν αὐτὴν λιθαζομένην ἀποθανεῖν. Τὰ δὲ πλήθη τῶν ἀνόμων κατελθόντα ἀπὸ τῆς πείρας, ἔῤῥιπτον λίθους ἐπ᾽ αὐτὴν· οἱ δὲ λίθοι, ὡς ἐν ἀποθήκῃ ἀποκείμενοι, οὕτως ἐτήρουν αὐτὴν μὴ δ᾽ ὅλως ἁπτόμενοι αὐτῆς. Μὴ νοοῦντες οὖν τὴν εὐεργεσίαν τοῦ Θεοῦ, ἔλεγον ὅτι φαρμακός g ἐστι, καὶ διὰ τοῦτο οὐχ ἅπτονται αὐτῆς οἱ λίθοι. Γλυκερία ἐ͂ιπεν· Καλῶς λέγετε ὅτι φαρμακός εἰμι· τὰ γὰρ Χριστοῦ φάρμακα, σωτήρια οντα, ἐνεργοῦντα ἐν ἐμοὶ, νικῶσιν ὑμῶν τὴν πλάνην, καὶ ἡ παρ᾽ αὐτοῦ βοήθεια διασκεδάζει τοὺς αἰκισμοὺς ὑμῶν. Τότε λέγει ὁ Ἡγεμὼν, Ἕως αὔριον ἐπὶ τῆς εἱρκτῆς μενέτω, καὶ ἐν ἀσφαλείᾳ γένηται, μήπως ταῖς μαγείαις ἐκφυγοῦσα, εἴπη βοήθειαν ἔχειν παρὰ τῷ Θεῷ αὐτῆς, καὶ πλανήσῃ πολλούς. Γλυκερία ἐ͂ιπεν· Ἀνόητε καὶ τετυφλωμένε καὶ πολλῆς ἀκαθαρσίας μεστὲ, οὐ νοεῖς ὅτι δέδεμαι ταῖς ἐντολαῖς τοῦ Θεοῦ, [carceri inclusa a Philocrate Presbytero confortatur:] καὶ προσήλωμαι τῷ νόμῳ αὐτοῦ, καὶ οὐ δύναμαι λυθῆναι; αὐτὸς γάρ ἐστιν ὁ δεσμὸς αὐτοῦ, διαλύων καὶ διαῤῥήσσων δεσμοὺς ὑπερηφάνων, καὶ βουλὰς ἀνθεστηκότων διασκεδάζων. Καὶ ταῦτα εἰποῦσα, ἀπῆλθεν ἐπὶ τὴν φυλακὴν. Ἀπελθούσης δὲ αὐτῆς, Φιλοκράτης. Πρεσβύτερος ῆλθε πρὸς αὐτὴν, καὶ λέγει αὐτῷ ἡ Ἁγία, Σφράγισόν με τῷ σημείῳ τοῦ Χριστοῦ, καὶ κατακόσμησόν με ἀπὸ τοῦ κειμηλίου τοῦ τὸ μύρον τῆς ἀληθείας ἔχοντος, καὶ παράθου με τῷ Βασιλεῖ, ᾧ σὺ στρατεύῃ, οὗ καὶ τὸ ἅρμα φορεῖς, ἵνα σφραγισθεῖσα αὐτῷ νικήσω τὴν τοῦ μισοκάλου κακίαν. Φιλοκράτης Πρεσβύτερος ἐ͂ιπεν, Τὸ σημεῖον τοῦ Χριστοῦ τελειώσει σου τὴν ἐπιθυμίαν, καὶ τὸ κειμήλιον τοῦ μύρου τοῦ Χριστοῦ τὸν πόθον σου πληρώσει. Καὶ εἰπὼν ταῦτα, ἐξῆλθεν καταλείψας αὐτὴν ἐν εἰρήνη.

[5] Πρωΐας δὲ γενομένης θυμομαχῶν ὁ Ἡγεμὼν, προέρχεται ἐπὶ τὴν βασιλικὴν, ἵνα τιμωρήσηται τὴν ἁγίαν Γλυκερίαν. Κελεύει δὲ αὐτὴν ἐλθοῦσαν ἐρωτηθῆναι ἐὰν θέλῃ θύσαι, ἐὰν δὲ μὴ πεισθείη, προστάξει αὐτὴν ἀποθανεῖν. [reducta respondet Præsidi:] Ἡ δὲ ἦλθεν, καὶ ἔστη ἔμπροσθεν τοῦ Ἠγεμόνος φαιδρὸν ἔχουσα πρόσωπον. Εἶπεν δὲ ὁ Ἡγεμὼν πρὸς αὐτὴν· Γλυκερία, εἰπέ μοι, εἰ ἐπείσθης θῦσαι τῷ μεγάλῳ Θεῷ Διῒ, ὧ καὶ ὁ Αὐτοκράτωρ θύει; Γλυκερία ἐ͂ιπεν· Καὶ πῶς θύσω αὐτῷ, ὅτι συνετρίβη, καὶ λεπτὸς ἐηένετο, καὶ ἑαυτῷ οὐκ ἐβοήθησε; τούτῳ κελεύεις με θυσίαν τελεῖν; Ἔχω τὴν γνῶσιν τοῦ μεγάλου Θεοῦ, τοῦ ἐπὶ τῶν οὐρανῶν καθεζομένου, ὃς ἀντέχεταί μου, καὶ τὴν μιαρὰν ὑμῶν δύναμιν καταλύει, τούτῳ με δεῖ θυσίν θυσιάσασαν εὐπρόσδεκτον τελειωθῆναι. Ἀκούσας δὲ ταῦτα ὁ Ἡγεμὼν ἐ͂ιπεν· Θῦσον πρὸ τοῦ σε τιμωρηθῆναι. Γλυκερία ἐ͂ιπεν· Τιμωρηθῆναι ἔχω παρὰ τοῦ Θεοῦ μου, ἐάν σου ἀκούσω. Ὁ δὲ Ἡγεμὼν λέγει αὐτῆ· Τί οὖν, αἰρῆσαι τὸ ἀποθανεῖν; Γλυκερία ἐ͂ιπεν· Σπεύδω διὰ τῶν πόνων τοῦ σώματος τὰ τῆς ψυχῆς μου τραύματα ἰάσασθαι.

[6] Ὀ δὲ Ἡγεμὼν κελεύει αὐτὴν κρεμασθῆναι ἐκ τῶν τριχῶν, [crinibus suspensa laniatur] καὶ ξεομένην ἀποθανεῖν. Ἡ δὲ κρεμασθεῖσα ἐ͂ιπεν· Δόξα σοι, ὁ Θεὸς ὁ παντοκράτωρ, ὅτι ἔδειξας τῷ ἀ ναισθήτῳ Ἡγεμόνι, ὅτι οὐκ ἔχει ἴδια βασανιστήρια, ἀλλὰ τῆς δοθείσης μοι περιβολῆς ὑπὸ τῆς σῆς ἀγαθότητος ἐλεγχόμενος ὑπ᾽ ἐμοῦ τιμωρεῖταί με· αἱ γὰρ τρίχες αἱ δοθεῖσαί μοι εἰς κάλυμμα τοῦ σώματος καὶ εἰς δόξαν τὴν σὴν παρὰ σοῦ τοῦ βοηθοῦ μου, ἃς ἀντὶ περιβολείου μοι δέδωκας, αὗται βοηθοῦσί μοι κατὰ τοῦ μισοκάλου Ἡγεμόνος. Καὶ ταῦτα αὐτῆς ἐἰπούσης, ἐκέλευσεν αὐτὴν ξέεσθαι. [sed non sentit tormenta.] Ξεομένης δὲ αὐτῆς, ἔφη ἡ Ἁγία· Ἀνόσιε καὶ πάσης ῥαδιουργίας ὑπηρέτα, οὐδέν εἰσιν αἱ βάσανοί σου, οὐ γὰρ αἰσθάνομαι· ἔχω γὰρ τὸν πάντων δεσπότην Θεὸν, τὸν διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ σώσαντά με. Εὐτρεπίζου οὖν ἐν μειζοτέραις τιμωρίαις, αὗται γὰρ οὐδέν εἰσιν. Ταῦτα δὲ αὐτῆς εἰπούσης, ἠτονησαν οἱ ὑπηρέται.

[7] Εὡρακὼς δὲ ὁ Ἡγεμὼν ὅτι ἡ ἁγία Γληκερία νικᾷ αὐτὸν, ἐκέλευσεν αὐτὴν καθαιρεθεῖσαν θλασθῆναι αὐτῆς τὴν ὄψιν. Γλυκερία ἐ͂ιπεν, Τὸ φῶς μου ὁ Θεὸς, καὶ ἡ ὑπόστασίς μου ὁ Χριστὸς, [Tundantur oculi ejus:] ὁ διὰ τῆς σῆς ἀγαθότητος στερεῶν τοὺς λογισμοὺς τῆς δούλης σου, λάμπρυνόν μου τὸ πρόσωπον πρὸς ὑποδοχὴν τῶν αἰκισμῶν … h καὶ νεύρωσόν με ἐν τῇ ὑπομονῇ· σὺ γὰρ ἐ͂ι ὁ Θεὸς, ὁ διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ιησοῦ Χριστοῦ τὸν θησαυρὸν τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐπιφέρων ἐπὶ πάντας τοὺς τὸ ὄνομά σου ἀνεξάρνητον ὁμολογοῦντας· ὁ πᾶσι τοῖς Ἁγίοις σου βοηθήσας, δι᾽ ὧν τὴν πρός σε γνῶσιν ἐνηγκαλισάμην, ἐπάκουσον ὁ Θεὸς τῆς δούλης σου, ὅτι διὰ τὸ ὄνομά σου σπεύδω ῥυσθῆναι ἐκ τῆς παγίδος τοῦ διαβόλου, καὶ ἐκ τοῦ στόματος τοῦ ὄφεως. [inter verbera ab Angelo protegitur:] Καὶ ταῦτα εἰποῦσα ὑπὸ τῶν ὑπηρετῶν ἐτύπτετο. Ὀφθεὶς δὲ Ἄγγελος παρέλυσεν αὐτοὺς, καὶ ἐγένοντο ὡσεὶ νεκροί. Ὁ δὲ Ἡγεμὼν λέγει αὐτῆ· Εἰπέ μοι, διατί οὐ πείθῃ τῷ Βασιλεῖ; Γληκερία ἐ͂ιπεν· Ποίῳ βὰσιλει; Ο Ἡγεμὼν λέγει, Τὸ Αὐτοκράτορι, τῷ προστάξαντι τὸν νόμον τοῦτον. Γλυκερία ἐ͂ιπεν, Ἐγὼ τῷ παντοκράτορι Θεῷ πείθομαι, καὶ τὸν νόμον αὐτοῦ φυλάσσω. Ὁ Ἡγεμὼν λέγει, Πείσθητι, καὶ θῦσον. Γλυκερία ἐ͂ιπεν. Ἐγὼ οὐ θύω τὴν ὑπό σου κελευομένην θυσίαν, κενή γάρ ἐστιν· ἀλλὰ θύω θυσίαν τῷ Θεῷ, ἣν αὐτὸς ἐπιζητεῖ ἐν Πνεύματι ἁγίῳ, ἣν ὁ πατὴρ Ἀβραὰμ θύσας προσεκόμισεν Ἰσαὰκ τὸν υἱὸν αὐτοῦ, καὶ εὐπρόσδεκτος ἐγένετο παρὰ τῷ ἀληθινῷ Θεῷ, καὶ ἔδωκεν αὐτῶ χάριν πολλῶν ἐθνῶν πατέρα γενέσθαι. Ὁ Ἡγεμὼν λέγει, Πείσθητι καὶ θῦσον, μὴ πλανωμένη ὡς γυνὴ δεινῶς ἀποθάνῃς. Γληκερία ἐ͂ιπεν, Ὁ ἀγωνοθέτης Χριστὸς ἐν τῷ πνευματικῷ σταδίῳ οὐ μόνον ἄνδρας ἀθλοῦντας, ἀλλὰ καὶ γυναῖκας ἀγωνιζομένας κατὰ τοῦ πατρός σου τοῦ διαβόλου λαμπρῶς στεφανοῖ, κοινὸν γὰρ τὸ στάδιον τῆς ἀληθείας ἐπὶ τῶν τρεχόντων.

[8] Ἐκέλευσε δὲ ὁ Ἡγεμὼν ἀπελθεῖν αὐτὴν εἰς τὴν φυλακὴν, [reducta in carcerem] παραγγείλας μηδενὶ αὐτῇ βρῶμα δοῦναι. Ἀπῆλθεν δὲ χαίρουσα καὶ εἰσῆλθην εἰς τὴν φυλακὴν δοξάζουσα τὸν Θεόν. Ὁ δὲ ἐπὶ τῆς φυλακῆς μετὰ πολλοῦ φόβου ἠσφαλίσατο αὐτὴν· ὐηλόγει δὲ τὸν Θεὸν λέγουσα, Εὐλογητὸς ἐ͂ι Κύριε ὁ Θεὸς τῶν πατέρων ἡμῶν, ὁ γνωριζόμενος διὰ τῶν Ἁγίων, τῶν τὰς ἐντολάς σου φυλασσόντων, ὁ ἐμφανίσας τῷ ἁγίῳ σου Πέτρῳ ἀπερχομένῳ ἐμὶ τὴν Ρὥμην, καὶ ἐλέγξας τὸν ἀντικείμενον Σίμωνα τὸν μάγον δι᾽ αὐτοῦ, ὁ προσταθεὶς τῷ μεγάλῷ Δαυῒδ καὶ τὸν Γολιάθ τὸν ὑπεναντίον αὐτοῦ

ὑποστρώσας ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτοῦ, ὁ σεμνὸς καὶ καθαρὸς Θεὸς, ἐπάνουσόν μου, καὶ σύνελθε τῇ δούλῃ σου, καὶ ῥῦσαί με ἀπὸ τοῦ μισοκάλου Ἡγεμόνος. Ἡμερῶν δὲ τριῶν διελθουσῶν, ἐ͂ιπεν ὁ Ἡγεμὼν τῷ i Πρίγκιπι, δεξάμενος τὸν δάκτυλον τοῦτον, ἀπελθὼν σφράγισον τὴν φυλακὴν, [hoc obsignato ] ὅπου ἐστὶν ἡ μάγος ἐκείνη. Ὁ δὲ Πρίγκιψ ἦλθεν, καὶ εὗρεν αὐτὴν ἐν ἀσφαλείᾳ πολλῇ ὑμνοῦσαν τὸν Θεόν. Ἐλθὼν οὖν ἐσφράγισε τὴν φυλακὴν, ἐ͂ιπε τηρεῖσθαι καὶ τὰ ἔξω. Οὔσης δὲ αὐτῆς ἔσω, καὶ ὑμνούσης τὸν Θεὸν, ἔφερον αὐτῇ τροφὴν Ἄγγελοι. Ὁ δὲ Ἡγεμὼν μέλλων ἐπὶ τὴν Ἡρακλείαν ἐξιέναι, [cibatur ab Angelis:] ἀπῄει διὰ τῆς φυλακῆς θεάσασθαι αὐτὴν, ὅπως ἀκολουθήσῃ αὐτῷ. Θεασάμενος δὲ τὴν σφραγίδα ἐπικειμένην, ὑπέλαβεν αὐτὴν τεθνηκέναι· ἦσαν γὰρ ἡμέραι πολλαί. Ὁ δὲ ἀνοίξας, θεωρεῖ αὐτὴν λυθεῖσαν, καὶ πίνακα παρακείμενον, ἐν ᾧ ἦσαν ἄρτοι, καὶ γάλα, καὶ ὕδωρ ἐπὶ κρατῆρος. Ἔκθαμβος δὲ γενόμενος, ἐξάγει αὐτὴν, μὴ νοήσας ὅτι ὁ Θεός ἐστιν ὁ τρέφων αὐτὴν, καὶ ἤρξατο εὐχομένη λέγειν· Δέσποτα Θεὲ, ὁ χορηγὸς τῆς ἀληθείας, ὁ τὴν οἰκονομίαν τὴν σὴν χαρισάμενος τῷ λαῷ σου, καὶ τῷ Δανιὴλ δι᾽ Ἀγγέλου τροφὴν παρασχὼν, ὁ τῷ ἁγίῳ Ἡλίᾳ πετεινὸν ἐν τῷ χειμάῤῥῳ τὸ ἄριστον ἀποστείλας, ὁ τοὺς πλανηθέντας ἐπιστρέψας, καὶ τοὺς τυφλοὺς φωταγωγήσας, ἐμνημόνευσας καὶ ἐμοῦ ὁ Θεὸς τῆς ταπεινῆς, καὶ ἔδωκάς μοι οἰκονομίαν έκ τῶν ἀσύλων σου θησαυρῶν.

CAPUT II

[9] Εἰπούσης δὲ αὐτῆς ταῦτα, ἀπῆλθεν ἐπὶ τῆς Ἡρακλείας εἰς τὸν ναὸν τοῦ Διὸς, καὶ ἐθυσίασεν. Ἤκουσαν δὲ οἱ Χριστιανοὶ περὶ τῆς ἀθληφόρου, [Heracleæ a Christianis honorifice excipitur:] καὶ ἀπαντῶσιν αὐτῇ πάντες μετὰ τοῦ ὁσίου Ἐπισκόπου Δομετίου ὡς ἀπὸ μιλίων τριῶν· καὶ εὐχὴν ποιεῖ ὁ Ἐπίσκοπος λέγων οὕτως· Λαμπτὴρ ἄσβεστε, ἥλιε δικαὶοσυνης Χριστὲ, τὸ φῶς τῶν ἐσκοτισμένων, ὁδηγὸς τῶν πεπλανημένων, ὁ συνοδεύσαας τῷ Μωϋσῇ, καὶ τὸν Φαραὼ καταποντίσας, σύνοδος γενοῦ τῇ δούλη σου ἐν τῇ ὀμολογίᾳ τῇ εἴς σε. Καὶ εἰπόντος ταῦτα τοῦ Ἐπισκόπου εἰσῆλθεν εἰς τὴν πόλιν ἡ ἁγία Μάρτυς τοῦ Χριστοῦ Γλυκερία. Τῇ δὲ ἑξῆς κελεύει ὁ Ἡγεμὼν εἰ σαχθῆναι τὴν Ἁγίαν, καὶ μὴ πειθομένην πυρὶ ἀναλωθῆναι. Ἡ δὲ εἰσήχθη, καὶ λέγει πρὸς αὐτὴν ὁ Ἡγεμών· Γλυκερία, τί ἐσκέψω; Γλυκερία ἐ͂ιπεν, Ἐν τῷ νόμῳ γέγραπται, μὴ ἐκπειράσης Κύριον τὸν Θεόν σου, καὶ ἔστω σοι τὸ ναὶ, ναὶ, καὶ τὸ οὔ, οὔ· ἐ͂ιπον γάρ σοι ὅτι συνεταξάμην τῷ Θεῷ μου, καὶ ἀπεταξάμην τῷ διαβόλῳ, ᾧ σὺ δουλεύεις· πῶς οὖν συνταξαμένη τῷ Χριστῷ, δύναμαι πάλιν ἀποτάξασθαι αὐτῷ καὶ τυχεῖν ἀντὶ ζωῆς θανάτου; Ὃ οὖν θέλεις, ποίει· ἐγὼ γὰρ ἔτοιμός εἰμι τῶν προσκαίρων καταφρονεῖν, ἵνα τῶν ἐπουρανίων τύχω.

[10] Ὁ δὲ Ἡγεμὼν κελεύει αὐτὴν βληθῆναι ἐν καμίνῳ. [signo Crucis se muniens,] Ἐκκαείσης δὲ τῆς καμίνου, ἡ Ἁγία μοιήσασα τὸν τύπον τοῦ σταυροῦ, ἐσφράγισεν ἑαυτὴν καὶ ἐ͂ιπεν· Κύριε παντοκράτωρ εὐλογῶ σε, καὶ τὸ ὄνομά σου δοξάζω, ὅτι τὴν σήμερον ἡμέραν καὶ ὥραν ταύτην, αἰωνίαν ἀγαλλίασιν ἐμοὶ ἐδωρήσω τῇ δούλῃ σου· ἔγραψάς μου τὴν ὁμολογίαν ἐνώπιον Ἀγγέλων καὶ ἀνθρώπων· πλήρωσον τὴν τῆς ψυχῆς μου ἐπιθυμίαν, καὶ δεῖξον τῷ ἀθέῳ καὶ ἀνόμῳ Ἡγεμόνι, ὅτι σὺ ἐ͂ι ὁ ἀντεχόμενός μου. Καὶ ταῦτα εἰποῦσα, [jactatur in fornacem; qua divinitus extincta,] ἐβλήθη ἐν τῇ καμίνῳ. Εὐθέως δὲ δρόσος ἀπὸ οὐρανοῦ κατῆλθεν, καὶ ἔσβεσε τὴν φλόγα τοῦ πυρὸς, καὶ ἦν ὡς ἀμνὁς ἄμωμος ἐν τῇ καμίνῳ ἡ Ἁγία, ἄδουσα καὶ ψάλλουσα τὴν ὤδην ταύτην· Ἅγιος ἐ͂ι ὁ Θεὸς, ὁ τῇ θεότητί σου καταπέμψας ἐπι τὴν ταπεινὴν δούλην σου Γλυκερίαν ἐξ οὐρανοῦ βοήθειαν, ἵνα γνῶσιν πάντες ὅτι σοι ὑποτέτακται τὰ πάντα, καὶ τῷ σῷ θελήματι αἱ ἀκτῖνες τῆς φλογὸς ταὺτης, μὴ φέρουσαι τὴν σὴν φοβερὰν κέλευσιν, φυγοῦσαι φλογίζουσι τὴν τοῦ ἀνόμου καὶ ἀσεβεστάτου γνώμην. Καὶ ταῦτα εἰποῦσα, ἐξῆλθεν τῆς καμίνου ἄσπιλος. Πάλιν δὲ ἐπηρώτησεν αὐτὴν ὁ Ἡγεμὼν λέγων· Τίνι θαῤῥοῦσα οὐ θύεις; Γλυκερία ἐ͂ιπεν, Τῷ Θεῷ καὶ τῷ Χριστῷ αὐτοῦ. Ὁ Ἡγεμὼν λέγει, Μή διὰ λόγων τεχνάζου καὶ ἀπάτα τοὺς πάντας. Γλυκερία ἐ͂ιπεν· Ἐγὼ οὐ τεχνάζομαι διὰ λόγων, ἀλλὰ δι᾽ ἔργων ἀγαθῶν καὶ λόγων πιστοποιῶ τοὺς πάντας.

[11] [detrahitur ei pellis capitis;] Ὁ δὲ Ἡγεμὼν ἐκέλευσε δοροτομηθῆναι αὐτὴν ἀπὸ κεφαλῆς ἕως τοῦ μετώπου. Οἱ δὲ ἔδησαν αὐτὴν ποσὶ καὶ χερσὶ, καὶ καθὰ ἐκέλευσεν, ἐποίουν. Ἡ δὲ ἁγία Γλυκερία δοροτομουμένη ἐ͂ιπεν· Κύριε ὁ Θεὸς, ὁ τὸ φῶς λάμψας, καὶ τὴν δικαιοσύνην ἀνθήσας, διὰ τοῦ αἰκισμοῦ τούτου ὑπόδειξον τῷ μιαρῷ Ἡγεμόνι Σαβίνῳ, ὅτι πᾶς ὁ ἔφων εἴς σε τὴν ἐλπίδα σπουδάζει διὰ μειζόνων αἰκιτμῶν τὸν στέφανον τῆς ὁμολογίας σου παρά σου κομίσασθαι · διὸ εὐχαριστῶ σοι, ὅτι διὰ τοῦ δέρματος τῆς συρκὸς ταύτης ἀπεκάλυψας τὰ ἐν ἐμοὶ πάντα, ἵνα φωτισθεῖσα εἴπω, Ἀποκάλυψον τοὺς ὀφθαλμούς μου, καὶ κατανοήσω τὰ θαυμάσια ἐκ τοῦ νόμου σου. Μὴ φέρων δὲ τὴν ὕβριν ὁ Ἡγεμὼν, [sed in carcere ab Angelo restituitur:] ἐκέλευσεν πάλιν ἐπὶ τὴν εἱρκτὴν ἀπελθεῖν, εἰπών· Ἵνα ἕως αὕριον συνδεθῇ χερσὶ καὶ ποσὶ καὶ λίθοις ὀξέσιν ὑποστρωθείη, ὅπως κινουμένη κακιγκάκως ἀπώχηται· ἐποίησαν οὖν οἱ ὑπηρέται τὰ κελευό μενα αὐτοῖς, καὶ ἔθηκαν αὐτὴν οὕτως· μέσης δὲ νυκτὸς Ἄγγελος Κυρίου ἐλθὼν, ἔλυσεν αὐτὴν ἀπὸ τῶν δεσμῶν, καὶ τὸ ἄσχημον τοῦ προσώπου κατέστησεν ὑγιὲς, μηδὲν ἐλλεῖπον τῷ ποιήματι τοῦ Θεοῦ εἰς τὸ πρόσωπον αὐτῆς.

[12] Πρωΐας δὲ γενομένης, προῆλθεν ὁ Ἡγεμὼν, καὶ ἐκέλευσεν ἀχθῆναι τὴν ἁγίαν Γλυκερίαν. [Laodicius custos credit in Christum,] Ἀνοίξας δὲ ὁ Καπικλάριος, ἐ͂ιδεν αὐτὴν λυθεῖσαν· καὶ μὴ ἐπιγνοὺς αὐτὴν, ἤμελλεν ἑαυτὸν ἀναιρεῖν. Ἡ δὲ εἲπεν αὐτῷ· Παῦσαι καὶ φεῖσαι σεαυτοῦ· ἐγὼ γάρ εἰμι ἡ ζητουμένη. Ὁ δὲ ἔντρομος γενόμενος λέγει· Ἐλέησόν με ὅπως μὴ ἀποθάνω, καὶ πιστεύω τῷ βοηθοῦντί σοι Θεῷ. Ἡ δὲ εἶπεν αὐτῷ· Ἀκολούθεις οὖν τῷ τὴν σωτηρίαν χαριζομένῳ Χριστῷ. Ὁ δὲ ἐξήγαγεν αὐτὴν, καὶ περιθέμενος τὰ δεσμὰ αὐτῆς, ἠκολούθει. Ὁ δὲ Ἡγεμὼν λέγει· Τί ἐποίησας οὕτως Λαοδίκιε; ποῦ ἐστιν ἡ παρατεθεῖσά σοι ἐπὶ τῶν δεσμῶν; Λαοδίκιος εἶπεν, Αὕτη ἐστὶν ἡ παρεστῶσα τῷ βήματί σου, ἥτις τῇ νυκτὶ ταύτῃ διὰ χειρὸς Ἀγγέλου τὸ έπίσημον καὶ λαμπρὸν τοῦ προσώπου τῷ τοῦ Θεοῦ φωτὶ ἀνεδέξατο, λυθεῖσα ὑπ᾽ αὐτοῦ· ἧς τὰ δεσμὰ ἀνεδεξάμην, ἑωρακὼς τοῦ Θεοῦ τὰ θαυμάσια· πιστεύω δὲ, [& capite plectitur.] καὶ συμμέτοχός εἰμι τοῦ θανάτου αὐτῆς. Ὁ δὲ Ἡγεμὼν λέγει· Οὗτος ἀποκεφαλισθήτω, καὶ εἴδωμεν εἰ βοηθήσῃ αὐτῷ ὁ Χριστός. Ὁ δὲ μέλλων ἀποκεφαλίζεσθαι λέγει· Ὁ Θεὸς τῶν Χριστιανῶν συγκαταρίθμησόν με τῇ δούλῃ σου Γλυκερίᾳ. Γλυκερία εἶπεν, Ὁ πατὴρ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ λύσας τὰς ὠδίνας τοῦ θανάτου, καὶ ἐλευθερώσας τὸν ἐζωγρημένον ἄνθρωπον, ἐλευθέρωσ ον καὶ τὸν δοῦλόν σου Λαοδίκιον, καὶ τελείωσον αὐτὸν ἐν τῷ ὁμολογίᾳ τοῦ Χριστοῦ σου, καὶ πρόσδεξαι μετ᾽ εἰρήνης τὸ πνεῦμα αὐτοῦ. Ἀκούσας δὲ Λαοδίκιος, εἶπεν, Ἀμὴν· καὶ εἰπὼν τὸ Ἀμὴν, ἀπεκεφαλίσθη· καὶ ᾖρθη τὸ σῶμα αὐτοῦ ὑπὸ τὸν Χριστιανῶν.

[13] Ὁ δὲ Ἡγεμὼν λέγει τῇ ἁγίᾳ Γλυκερίᾳ Οἶδας, Γλυκερία, ὅτι πατρὸς τρισυπάτου ἐ͂ι Πὥμης, καὶ τῆς αὐτῆς μητρὸς θυγάτηρ ὑπάρχεις; εἰπέ οὖν ἡμῖν τίς ἐστιν ὁ βοηθῶν σοι; Γλυκερία εἶπεν, Χριστὸς ὁ σωτὴρ τοῦ κόσμου, καὶ Θεὸς πάσης παρακλήσεως, ὁ τὸ ἄριστόν

μοι ἀποστείλας ἐν τῇ φυλακῇ, καὶ νῦν λύσας τὰ δεσμά μου, [S. Glyceria feris objecta] καὶ τὸν κόσμον τῷ προσώπῳ μου περιθεὶς, αὐτός ἐστιν ὁ βοηθῶν μοι. Ὁ δὲ Ἡγεμὼν ἀκούσας ταῦτα, ἐκέλευσεν αὐτὴν θηριομαχῆσαι. Ἡ δὲ ὡς ἐπὶ εὐφροσύνην ἀπῆλθεν χαίρουσα. Καθεσθέντος δὲ τοῦ Ἡγεμόνος εἰσῆλθεν ἡ Ἁγία, εὔσχημος καὶ φαιδρὰ, καὶ ἔστη ἐν μέσῳ τοῦ στάδίου, προσδεχομένη τὸν Χριστὸν τὸν ἴδιον βοηθόν. Οὕτως δὲ οὔσης τῆς ἁγίας Γλυκερίας, ἀνακομήσας ὁ βηνάτωρ ἐπαίδει τὸ k πτερὸν, καὶ ἐξέρχεται λέαινα παμμεγέθης βρυχωμένη, καὶ δραμοῦσα ἐκυλίετο ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτῆς, λήχουσᾳ τὰ ἴχνη τῶν ποδῶν αὐτῆς. Ἡ δὲ εἰς οὐρανὸν ἀτενίσασα τὸ ὄμμα, εἶπεν· Εὐχαριστῶ σοι ὁ Θεὸς τῶν πατέρων, ὁ Θεὸς τῶν οἰκτιρμῶν, ὁ τὰ ἄγρια ζῶα ἡμερώσας πρὸς τὴν γνῶσιν τῆς θεότητός σου, ὁ τὰ δυσχερῆ εἰς εὐχερῆ μοι κατευοδώσας, ὁ τὴν ἄνυδρον εἰς πλῆθος ὑδάτων ποιήσας· εἰσάκουσόν μου ὁ Θεὸς, καὶ ἀπόδος τῷ κακοτέχνῳ Ἡγεμόνι κατὰ τὴν βούλησιν αὐτοῦ, [pro voto suo unius levi morsu suffocatur.] καὶ δός μοι εὐαριστήσασάν σοι καὶ φυλάξασαν τὰς ἐντολάς σου, στεφάνου σεμνοῦ ἐπιτυχεῖν μετὰ τῶν ἁγίων πατέρων. Καὶ ταῦτα εἰπούσης, φωνὴ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἐγένετο λέγουσα, Εἰσήκουσα τῆς προσευχῆς σου, εἰσέρχου μετ᾽ εἰρήνης, ἀνεῴγασί σοι αἱ πύλαι τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν. Ἀπελύθη δὲ αὐτῇ λέαινα ἑτέρα, ἥ τις ἐξελθοῦσα, ἔδακεν αὐτὴν, μώλωπα οὐκ ποιήσασα αὐτῇ· καὶ οὕτως ἐτελειώθη ἐν τῇ ὁμολογίᾳ τῆς ἀληθείας ἡ ἀθλοφόρος Γλυκερία, δηχθεῖσα ὑπὸ τῆς λεαίνης· καὶ ἐπῇρε τὰ πτερὰ ὁ θηριοτρόφος, καὶ εἰσέρχονται τὰ ζῶα κατηφῆ ἐν ταῖς γαλεάγραις. Ὁ δὲ Ἡγεμὼν, αὐτῇ τῇ ὥρᾳ εἰς ὕδροπα τραφεὶς καὶ δεόμενος πάντων, ἐπὶ τοῦ ἀμφόδου παραδειγματιζόμενος ἀπέθανε.

[14] Τελειωθείσης δὲ τῆς μακαρίας Γλυκερίας ἐν τῇ ὁμολογία τοῦ μαρτυρίου, ἔλαβε τὸ σῶμα αὐτῆς Δομέτιος ὁ Επίσκοπος, [& colitur 13 Maji.] καὶ ἔθηκεν ἐν τόπῷ σεμνῷ πλησίον τῆς πόλεως· ἧς τὴν μνήμην τελοῦμεν εὐσεβῶς μηνὶ ὀγδόῳ ἥτις ἐστὶ κατὰ Ρὡμαίους μὴν Μάἳος ιγ᾽· εὐχόμενοι καὶ ἡμεῖς κοινωνοὶ αὐτῆς γενέσθαι μετὰ δόξης. Ἐμαρτύρισε δὲ ἡ ἁγία Γλυκερία ἅμα Λαωδικίῳ ἐπὶ Βασιλέως Ἀντωνίνου, ἡγεμονεύοντος Σαβὶνου· καθ᾽ ἡμᾶς δὲ βασιλευοντος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μεθ᾽ οὗ πρέπει ἡ δόξα τῷ Πατρὶ σὺν ἁγίῳ Πνεύματι, εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν l.

ANNOTATA.

a Sequentes lineas Sirletus ita legit & vertit. Ac quicumque diis ipsis sacrificia offerre nollet, is acerba morte interfici deberet.

b Addit Sirletus femina, cum Græci in Canone Virginem celebrent: quod propterea sæpius a nobis expunctum in Latino est.

c Et hoc & alia nonnulla verba, in Ms. Palatini ecgrapho nostro deficientia, in Latina Sirleti versione reperies.

d Proconsulem dicere debuit aut voluit, eumque ad urbe Roma missum.

e Aliter Sirletus, sed minus apte. Tum Præses dixit, Age, lampadem sumens Jovi sacrifica.

f Idem interjicit: Cum sancta illa femina Glyceria hujusmodi ad Deum preces emisisset.

g Idem reperit φαρμακεύτρια quod synonymum est:utrumque vero nomen etiam in bonam partem accipitur, in quo sensu illud approbat Sancta.

h Expungo hæc sensum nullum facientia verba εὐτήτητά σου τῶν ἐπαγομένων. Sirletus ea per conjecturam aut ex meliori textu sic vertit. Ad injurias, quæ propter divinitatis tuæ confessionem mihi afferuntur, excipiendas.

i Πρίγκιψ Sirleto Prætor. Meursius in Glossario in hac & S. Mocii Paßione Præfectum carceris putat notari: sed cum Suidas dicat Πρίγκιψ ὁ ἕξαρχος τῆς τάξεως, videtur melius hic intelligi Tribunus cohortis Prætoriæ, qui Proconsuli semper præsto erat: infra certe custos carceris non Πρίγκιψ, sed usitata alibi voce Καπικλάριος dicitur.

k Πτερὸν proprie alam aut pinnam significat, hic vero pro pinnato ostiolo sumitur, qualia in caveis ferarum attolli ac dimitti moris est.

l In ecgrapho nostro deerat negatio, quam ex Sirleti versione restituendam censui.

ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΑΙ ΕΝΔΟΞΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΤΟΥ ΡΩΜΑΙΟΥ.
Ex Codice XXVII Palatino Bibliothecæ Vaticanæ fol. 24.

Alexander Romanus, Martyr Drusipatæ in Thracia (S.)

XIII MAII

EX MS. VATICAN.

CAPUT I

Επὶ τῶν καιρῶν Μαξιμιανοῦ τοῦ δυσσεβεστάτου, ἦν διωγμὸς πολὺς κατὰ τῶν Χριστιανῶν κατὰ πᾶσαν χώραν. Ἑκατόνταρχος δέ τις, [In persecutione Maximiani] φίλος ὑπάρχων τῶν δαιμόνων, κατὰ τὴν κέλευσιν τοῦ Αὐτοκράτορος Μαξιμιανοῦ, ᾠκοδόμησεν ναὸν τῷ Διῒ ἔξωθεν τῆς πόλεως Ρὥμης ὡς ἀπὸ σταδίου ἑνός. Πρόσταγμα δὲ ἔθετο ὁ δόλιος Μαξιμιανὸς, πάντας τοὺς εὑρισκομένους Χριστιανοὺς ἀναγκάζειν θύειν τοῖς θεοῖς, καὶ ἐκέλευσεν πάντας εὑρεθῆναι εἰς τὸν ἐγκαινισμὸν τοῦ ναοῦ· προσέταξε δὲ κήρυκας βληθῆναι κατὰ πᾶσαν πόλιν κηρύσσοντας καὶ λέγοντας· Ἀκούσατε ἄνδρες τῆς πόλεως καὶ φίλοι τῶν θεῶν, αὔριον δεῖ ὑμᾶς εὑρεθῆναι πάντας μετὰ τοῦ Βασιλέως εἰς τὸν ναὸν τοῦ Διός. Ἀκούσαντες οὖν πάντες τῆς φωνῆς τῶν κηρύκων καὶ τῆς σάλπιγγος βοώσης, ἡτοιμάζοντο πάντες εὑρεθῆναι μετὰ τοῦ Βασιλέως εἰς τὸν ναὸν τοῦ Διός. Πολλοὶ οὖν τῶν ἐχόντων πραγματείας, [ad dedicationem templi Iovis evocatus,] λαβόντες ἑαυτῶν τὰ ἔργα παρεγένοντο, πρὸς τὰ καὶ ταῦτα μὲν πωλῆσαι, ἅμα δὲ καὶ προσκυνῆσαι τῷ Διΐ. Ἀνὴρ δέ τις πλούσιος σφόδρα, ὀνόματι Τιβεριανὸς, ἔχων στρατιώτας ἐφ᾽ ἑαυτὸν ἀπὸ Φήλικος τοῦ Κόμιτος, ἐκάλεσε πάντας τοὺς στρατιώτας ἑαυτοῦ, καὶ ἐ͂ιπεν αὐτοῖς. Ἀκούσατε ἀδελφοὶ, οἴδατε ὑμεῖς, ὅτι πρόσταγμα ἔθετο ὁ Βασιλεὺς, ὥστε πάντας ἀνθρώπους εὑρεθῆναι αὔριον εἰς τὸν ναὸν σὺν τῷ Βασιλεῖ· ἑτοιμάσατε οὖν ἑαυτοὺς καὶ ὑμᾶς παραγενέσθαι σὺν ἐμοὶ εἰς τὸν ναόν. Ταῦτα αὐτοῦ λαλοῦντος πρὸς αὐτοὺς, ἐμηνύθη αὐτοῖς ὅτι ὁ Βασιλεὺς ἐξῆλθεν ἐπὶ τὸν ναόν.

Τότε μετὰ σπουδῆς ἐξῆλθον σὺν τῷ Κόμιτι πάντες ἐπὶ τῷ ναῷ ἔμπροσθεν τοῦ Βασιλέως.

[2] Εἷς δὲ ἐκ τῶν στρατιωτῶν ὀνόματι Ἀλέξανδρος, ἐκ παιδόθεν εὐσεβὴς καὶ φοβούμενος τὸν Θεὸν, [Alexander miles Christianus renuit ire:] ἀπεκρίθη καὶ ἐ͂ιπεν πρὸς τὸν Κόμιτα, Εἰ τῷ Θεῷ τῷ ἐπουρανίῳ ἐ͂ιπας πορευθῆναι ἡμᾶς, καὶ προσκυνῆσαι, καλῶς ἐ͂ιπας· οὓς γὰρ ὑμεῖς λέγετε θεοὺς ἐ͂ιναι, δαίμονές εἰσι, καὶ οὐ θεοί. Ἀπεκρίθη Τιβεριανὸς, καὶ ἐ͂ιπεν, Τῷ ἑνὶ Θεῷ ἐ͂ιπον τῷ Διΐ, ἄλλοι γὰρ πολλόι εἰσιν, οὓς σέβεται ὁ Βασιλεὺς καὶ ἡμεῖς. Ἀπεκρίθη Ἀλέξανδρος, καὶ ἐ͂ιπεν αὐτῷ, Ὃν ὠνόμασας Θεὸν τὸν Δία, καὶ τοὺς λοιποὺς, οὐ μόνον εἰσὶ δαίμονες, ἀλλά καὶ πλάνοι· πλανῶσι γὰρ τοὺς προσκυνοῦντας αὐτοῖς, εἰς ἀπώλειαν φέροντες, καθὼς καὶ ὑμεῖς αὐτοὶ λέγετε, [Iovis impuritatem objicit.] ὅτι οἱ θεοὶ ὑμῶν ποτε ἐπιθύμησαν γυναῖκα, ἣν εὑρόντες, σὺν ἀέρι τὴν θάλασσαν ἐμίαναν ἐν τῇ πλάνῃ αὐτῶν. Τίς ἐξ ὑμῶν ἐ͂ιδε Θεὸν ἀκάθαρτα ἔργα ποιοῦντα; Οὐ μόνον οὖν, καθὼς ἐ͂ιπον, πλάνοι εἰσὶν, ἀλλὰ καὶ δαίμονες. Ὁ δὲ Θεὸς ὁ ἡμέτερος ἀόρατός ἐστιν, ὅστις ἐποίησεν τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν, καὶ οὐ χρείαν ἔχει τοιούτων θυσιῶν, οἵων ὑμεῖς προσφέρετε τοῖς ἀκαθάρτοις δαίμοσιν, ἀλλὰ ζητεῖ θυσίαν καθαρὰν ἀναίμακτον. Ταῦτα ἀκούσας ὁ Τιβεριανὸς, ἀπεκρίθη, καὶ ἐ͂ιπεν αὐτῷ, Μὴ μώριζε καθυβρίζων τοὺς πάντων εὐεργέτας θεοὺς, μή πως μαθὼν ὁ Αὐτοκράτωρ, ἀγανακτήσῃ κατ᾽ εμοῦ, ὡς ἀνεχομένου σου.

[3] Καὶ ταῦτα εἰπὼν, ἔσπευδε σὺν τῷ Βασιλεῖ εὑρεθῆναι εἰς τὸν ναόν· ἡ γὰρ ὥρα λοιπὸν ἦν, [delatus apud Imperatorem] ἐν ᾗ ὤφειλε τὰς θυσίας ὁ Βασιλεὺς ἀναφέρειν τοῖς θεοῖς. Μνησθεὶς οὖν τῶν ῥημάτων τούτων ὁ Τιβεριανὸς, προσελθὼν, ἐ͂ιπεν ταῦτα τῷ Μαξιμιανῷ, ὅτι τοὺς στρατιώτας, οὒς παρέδωκέ μοι τὸ κράτος σου, πάντας εὗρον πειθαρχοῦντας τῷ προστάγματι ἡμῶν· ἑις δὲ ἐκ τῶν στρατιωτῶν οὐ μόνον ἀντεῖπέ μοι, ἀλλὰ καὶ ἐνύβρισε τοὺς θεοὺς, λέγων ὅτι οὕς σέβεται θεοὺς ὁ Βασιλεὺς καὶ ἡμεῖς, δαίμονές εἰσιν ἀκάθαρτοι· καὶ οὐκ οἶδεν ὅτι πάντες οἱ ἀντιλέγοντες τῷ κράτει ἡμῶν, διὰ τῆς χειρός μου ἀναιροῦνται. Ταῦτα ἀκούσας ὁ Μαξιμιανὸς, ὠργίσθη κατ᾽ αὐτοῦ σφόδρα, καὶ ἐ͂ιπεν πρὸς Τιβεριανὸν, Καὶ ποῦ ἐστι, περὶ οὗ ταῦτα λέγεις; φέρε μοι αὐτὸν ὧδε, ἵνα γνῶ τί λέγει. Ἀπεκρίθη Τιβεριανὸς, [jubetur vinctus adduci.] τοσοῦτον κατεφρόνησε τοῦ πράγματός σου, Βασιλεῦ, καὶ ἐμοῦ, ὥστε μήτε ἐνταῦθα παραγενέσθαι. Τότε ἐκέλευσεν ὁ Μαξιμιανὸς τρισὶ στρατιώταις ἀπελθοῦσι, σιδηρώσαντας ἀγάγειν. Cætera desiderantur.

ΒΙΟΣ ΤΟΥ ΑΓ. ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΑΙ ΗΣΥΧΑΣΤΟΥ ΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ ΤΟΥ ΑΒΒΑ ΣΑΒΑ.
Ex Ms. Codice Bibliothecæ Vaticanæ.

Joannes Silentiarius, in Palæstina (S.)

EX MS. VATICAN.

CAPUT I

Πρῶτον προτίθημι τῷ λόγῳ τὸν Ἀββᾷν Ἰωάννην τὸν τῆς λαύρας τοῦ μακαρίου Σάβα ἡσυχαστὴν· ὡς καὶ τῷ χρόνῳ καὶ τῇ τοῦ βίου λαμπρότητι τῶν ἄλλων ἁπάντων προτερεύοντα. [Natus Nicopoli illustribus & Christianis parentibus,] Οὗτος τοίνυν ὁ πεφωτισμένος πατὴρ ἡμῶν Ἰωάννης ὁρμᾶται μὲν ἐκ τῆς κατὰ Ἀρμενίαν Νικοπόλεως· γονέων γενονὼς Ἐγκρατίου καὶ Εὐφημίας ὀνομαζομένων, πλούτῳ δὲ καὶ περιφανείᾳ γένους κομώντων, καὶ ἐν πολλαῖς ἀρχαῖς πολιτικαῖς διαπρεψάντων, ἔν τε στρατηγίαις καὶ δημαγωγίαις καὶ δυναστείαις ἐν βασιλείοις αὐλαῖς· περὶ ὧν πλεῖστα προβάλλονται διηγήματά τε καὶ κατορθώματα οἵ τε Βυζαντίων παῖδες καὶ Ἀρμενίων· ἅπερ ἵνα μὴ ἐκ προοιμίων κόρον τῷ διηγήματι ἐμποιήσω, ἑκὼν ὑπερβήσομαι· ἐκεῖνα μόνα περὶ αὐτοῦ διηγούμενος, καὶ πᾶσι σχεδὸν πρόδηλα τοῖς αὐτὸν ἐπισταμένοις. Τοιγαροῦν ἐγεννήθη ὡς αὐτός μοι διηγήσατο, κατὰ τὴν ὀγδόην τοῦ Ἰαννουαρίου μηνὸς, τῆς ἑβδόμης Ἰνδικτίωνος, τῷ τετάρτῳ ἔτει τῆς Μαρκιανοῦ τοῦ θεοφιλοῦς βασιλείας· καὶ Χριστιανῶν ὄντων τῶν γεγεννηκότων, Χριστιανικῶς άνήγετο σὺν τοῖς ἑαυτοῦ ἀδελφοῖς.

[2] Χρόνου δέ τινος διελθόντος καὶ τῶν γονέων ἐν Χριστῷ τελειωθέντων, [fit monachus anno 18 ætatis:] καὶ τῆς γονικῆς οὐσίας διανεμηθείσης· ὁ θεοφόρος οὗτος ἀνὴρ τῷ Θεῷ ἑαυτὸν ἀφιέρωσεν· καὶ ᾠκοδόμησεν ἐν αὐτῇ τῇ Νικοπόλει ἐκκλησίαν αὐτῆς πανυμνήτου θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας· καὶ ἀπετάξατο τὰς τοῦ βίου πράγμασιν· τῷ ὠκτωκαὶδεκάτῳ τῆς ἑαυτοῦ ἡλικίας χρόνῳ; καὶ προσλαβόμενος δέκα ἀδελφοὺς θέλοντας σωθῆναι· κοινόβιον αὐτόθι συνεστήσατο· ἐν παντὶ δὲ τῷ τῆς ἑαυτοῦ νεότητος χρόνῳ, πολλὴν ἐτίθετο σπουδὴν γαστρός τε κρατεῖν, καὶ τύφου περιφρονεῖν· γινώσκων ὅτι ὁ μὲν τῆς γαστρὸς κόρος οὔτε ἀγρυπνεῖν οἶδεν, οὔτε σωφρονεῖν· καὶ ὁ τύφος ἠρεμεῖν οὐκ ἀνέχεται· ἡ δὲ ἄσκησις ἄνευ εὐγρηγορήσεως καὶ ἁγνείας καὶ ταπεινοφροσύνης κατορθωθῆναι οὐ δύναται. [subditos instruit:] Οὕτως αὐτὸς μὲν ἐν νεαζούσῃ ἡλικίᾳ ἠγωνίζετο καὶ τὸν νοῦν ἀμετεώρητον φυλάττειν, καὶ τὸν λόγον ἀκατάγνωστον ἠρτυμένον τῷ θείῳ ἅλατι· τοὺς δὲ ὑπ᾽ αὐτὸν λόγῳ καὶ ἔργῳ πρὸς τὴν πολιτείαν τῆς ἀσκήσεως μετερύθμιζεν· μήτε καταφορτίζων αὐτοὺς τῷ τοῦ κακόνος ζυγῷ νεοπαγεῖς ὄντας, μήτε μὴν ἀπόνους αὐτοὺς μένειν συγχωρῶν καὶ ἀγυμνάστους· ἀλλὰ καταβραχὺ ἄγων αὐτοὺς καὶ θείοις ἀρδεύων νάμασι, καρποφορεῖν ἀξίως τῆς κλήσεως παρέσκευαζεν.

[3] [Ordinatus Episcopus] Τοῦ μέντοι εἰκοστοῦ ὀγδόου τῆς αὐτοῦ ἡλικίας χρόνου εἰσεληλυθότος· καὶ τῆς ἐν αὐτῷ ἀπαστραπτούσης· ὁ τῆς σεβαστίας μητροπολίτης, ὑπό τε τῆς περὶ αὐτοῦ φήμης δυσωπηθείς, καὶ ὑπὸ τῶν τῆς Κολονίας λεγομένης πόλεως παραβληθεὶς οἰκητόρων· ὡς ἐπὶ ἄλλῳ πράγματι τοῦτον μεταπεμψάμενος, ἤδη τὴν τῶν ἐκκλησιαστικῶν βαθμῶν ἀκολουθίαν διεξελθόντα, [servat pristinum rigorem,] χειροτονεῖ Ἐπίσκοπον τῆς εἰρημένης πόλεως, τοῦ αὐτῆς Ἐπισκόπου τελευτήσαντος· καὶ οὕτως τὴν ἀρχιερωσύνην ἀκουσίως δεξαμενος, τὸν κανόνα τῆς μοναρχικῆς πολιτείας οὐκ ἐνήλλαξεν· ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ Ἐπισκοπείῳ ὡς ἐν μοναστηρίῳ ἠγωνίζετο· κεχρημένος μάλιστα τῇ ἀλουσίᾳ εὐλαβούμενος οὐ μόνον παρ᾽ ἑτέρου ὁραθῆναι· ἀλλὰ μὴν καὶ αὐτὸν γυμνὸν θεωρεῖν· ἐνθυμούμενος τὴν τοῦ Ἀδὰμ γύμνωσιν καὶ τὰ ἐν ἐκείνῳ τῷ μέρει γεγραμμένα καὶ ὑπετίθετο μίαν ἐ͂ιναι τῶν μεγίστων ἀρετῶν τὸ κεχρῆσθαι τῇ ἀλουσίᾳ καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν πᾶσι τρόποις ἐποιεῖτο σπουδὴν· εὐαρεστῆσαι τῷ Θεῷ ἔν τε νηστείαις καὶ προσευχαῖς καὶ ἁγνότητι σώματος καὶ καρδίας καθαρότητι

λογισμοὺς ἀεὶ καθαίρων, καὶ πᾶν ὕψωμα ἐπαιρόμενον καὶ τὰ τῆς γνῶσεως τοῦ Θεοῦ. Οὐ μὴν, ἀλλὰ καὶ ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ Περγάμιος, παρ᾽ ἑκατέρῳ Βασιλεῖ Ζήνωνι καὶ Ἀναστασίῳ εὐδοκιμήσας καὶ ἀρχὰς πλείστας διανύσας, ὑπὸ τῆς αὐτοῦ ἀρετῆς φωτιζόμενος, πολλὴν ἐτίθετο σπουδὴν εὐαρεστεῖν τῷ Θεῷ. [fratri & nepoti seculari exemplo suo utilis.] Ἀλλὰ μὲν καὶ ὁ ἀδελφιδοὺς αὐτοῦ Θεόδωρος, ὁ ἐνδξότατος ἀντιγραφεὺς, τὴν τούτου τοῦ ἐν ἀρεταῖς γηράσαντος θείου αὐτοῦ ἀκοὴν δεχόμενος, καὶ τὴν ψυχὴν διὰ τῆς ἀκοῆς φωτιζόμενος, μεγάλως εὐηρέστει τῷ Θεῷ μετὰ παντὸς τοῦ οἴκου αὐτοῦ. Ὅστις Θεόδωρος παρὰ πᾶσιν νῦν τῇ Συγκλήτῳ βουλῇ, καὶ τῷ εὐσεβεστάτῳ ἡμῶν Βασιλεῖ Ἰουστινιανῷ, ἐπί τε σύνεσι, καὶ σεμνότητι βίου, καὶ ὀρθῇ πίστει, καὶ συμπαθείᾳ, καὶ ἐλεημοσύνῃ θαυμάζεται. Καὶ ταῦτα μὲν ὕστερον· ἐγὼ δὲ ἐπὶ τὴν ἀκολουθίαν τοῦ χρόνου ἐπανέρχομαι.

[4] [Ob vexationes sororii] Τούτου τοίνυν τοῦ θεσπεσίου Ἰωάννου ἐννέα χρόνους ἐν τῇ ἐπισκοπῇ διατελέσαντος, συνέβη τὸν ἄνδρα τῆς ἀδελφῆς αὐτοῦ Μαρίας, Πασίνικον καλούμενον, τὴν τῶν Ἀρμενίων διέπειν ἀρχὴν· ὅστις ἐξ ἐνεργείας σατανικῆς ἐπεχείρει ζημιοῦν, καὶ ταράσσειν τὴν τούτῳ ἐγχειρισθεῖσαν Ἐκκλησίαν· τοῖς μὲν οἰκονομοῦσιν αὐτὴν μὴ συγχωρῶν τὴν δέουσαν ποιεῖσθαι φροντίδα τῶν ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων· τοὺς δὲ τοῖς αὐτῆς ὅροις προσφεύγοντας μετὰ βίας ἀποσπῶν, καὶ τὴν τῶν ὅρων λύων ἀσυλίαν· καὶ πλειστάκις παρακαλούμενος καὶ διὰ τοῦ δούλου τοῦ Θεοῦ νουθετοὐμενος, χειρότερος ἀνεδείκνυτο, Μαρίας τῆς ἀδελφῆς αὐτοῦ ἤδη τελευτησάσης. Ἐντεῦθεν οὖν θλίψει δεινοτάτῃ περιπεσὼν ὁ δίκαιος, ἀναγκάζεται ἐπὶ Κωνσταντινούπολιν ἀνελθεῖν. [vadit Constantinopolim,] Καὶ δὴ γεγονὼς αὐτόθι, καὶ τὰ συμφέροντα τῇ αὐτοῦ Ἐκκλησίᾳ διανύσας, περὶ τὸ τέλος τῆς Βασιλείας Ζήνωνος, Εὐφημίου τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως ὑπεραγωνισαμένου αὐτοῦ, θεάρεστον βούλεται βουλὴν, ἐπὶ τὴν ἁγίαν πόλιν ἀναχωρῆσαι, καὶ καθ᾽ ἑαυτὸν ἡσυχάσαι ἀπὸ τῶν τοῦ βίου πραγμάτων. Καὶ ἀπολύσας τοὺς σὺν αὐτῷ Πρεσβυτέρους τε καὶ Κληρικοὺς μετὰ τῶν ἀνυσθέντων θείων κελεύσεων, καὶ λαθὼν ἅπαντας, καὶ μονότατος ἐπιβὰς πλόιῳ, [dein Hierosolyma.] ἦλθεν εἰς Ἱεροσόλυμα· καὶ καταμένει ἐν τῷ πρώτῳ τῆς ἁγίας πόλεως γηροκομείῳ, τῷ ὑπὸ τῆς μακαρίἀς Εὐδοκίας γεγονότι, ἐν ᾧ γηροκομείῳ εὐκτήριόν ἐστι τοῦ ἁγίου μάρτυρος Γεωργίου· Καὶ γεγονὼς ἐν αὐτῷ, καὶ κοσμικὴν ὄχλησιν αὐτόθι θεασάμενος, ἐλυπήθη κατὰ διάνοιαν, καὶ παρεκάλει τὸν Θεὸν μετὰ δακρύων ὁδηγηθῆναι εἰς τόπον εὐάρεστόν τε καὶ ἥσυχον, καὶ πρὸς τὸ σωθῆναι.

[5] Ἐπιτήδειον ὡς οὖν ἐν τῷ εἰρημένῳ γηροκομείῳ διέμεινεν ὁ τίμιος Πατὴρ ἡμῶν Ἰωάννης, ταῖς πρὸς Θεὸν δεήσεσι διανυκτερεύων ἐπὶ χρόνον ἱκανόν· ἐν μιᾷ νυκτὶ, ἀναπεσὼν μόνος εἰς τὸ τοῦ γηροκομείου μέσαυλον καὶ εἰς τὸν οὐρανὸν ἀναβλέψας, [Secedit ad Lauram S. Sabæ:] θεωρεῖ ἄφνω ἀστέρα φωτὸς, σταυροῦ τύπον ἔχοντα, ἐρχόμενον πρὸς αὐτόν· καὶ ἀκούει φωνῆς λεγούσης ἐκ τοῦ φωτὸς εἰκείνου, Εἰ θέλεις σωθῆναι, ἀκολούθει τῷ φωτὶ τούτῳ. Καὶ πιστεύσας ἐξἧλθεν εὐθέως, καὶ τῷ φωτὶ ἐκείνῳ ἠκολούθει. Καὶ τοῦ φωτὸς ὁδηγοῦντος, ἦλθεν εἰς τὴν μεγίστην λαύραν τοῦ ἐν ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Σάβα, Σαλουστίου τοῦ τηνικαῦτα ἱεραρχούντος τῆς Ἱεροσολυμιτῶν ἐκκλησίας, ἐπὶ τῆς τεσσαρεσκαὶδεκάτης Ἰνδικτιόνος, τῷ τριακοστῷ ὀγδόῳ τῆς ἀυτοῦ ἡλικίας χρόνῳ· ἐν ᾧ χρόνῳ ἡ μὲν θεόκτηστος ἐκκλησία τῆς μεγίστης ἐνεκαὶνίσθη λαύρας. Ὁ δὲ Ἀναστάσιος τὴν Βασίλειαν, Ζήνωνος τελευτήσαντος, διεδέξατο, καθὼς τῆς αὐτοῦ ἀκήκοα διηγούμενης γλώσσης· γεγονὼς τοίνυν εἰς τὴν μεγίστην λαύραν, εὗρε τὸν μακαρίτην Σάβαν, συνοδίαν ἑκατὸν πεντήκοντα ἀναχωρητῶν ποιησάμενον, ἐν πολλῇ δὲ τῶν σωματικῶν πτωχίᾳ διαγόντων, [traditur æconomo,] τοῖς δὲ πνευματικοῖς πλουτούντων χαρίσμασιν. Ὁ μὲν οὖν μακαρίτης Σάβας τοῦτον δεξάμενος, παραδίδωσι τῷ οἰκονόμῳ τῆς λαύρας, ὡς ἑνα τῶν ἀρχαρίων ἐπιτάσσεσθαι διακονὴν, ἀγνοῶν τὸν ἐν αὐτῷ θησαυρόν. Μὴ θαυμαζέτω δέ τις, ὅτι ἀπεκρόβη τῷ σεβασμίῳ γέροντι Σάβᾳ ὁ θησαυρὸς τῶν Ἰωάννου κατορθωμάτων· ἀλλὰ μᾶλλον λογιζέσθω ὁ τοιοῦτος, ὅτι ὅτ᾽ ἂν βούλεται ὁ Θεὸς ἀποκαλύψαι τοῖς Ἁγίοις αὐτοῦ, προφῆταί εἰσιν· ὅτ᾽ ἂν δὲ ἀποκρύψαι θελήσῃ, καθ᾽ ὁμοιότητα πάντων ὁρῶσι. Καὶ μαρτυρεῖ τῷ λόγῳ ὁ προφήτης Ἐλισσαῖος, λέγων περὶ τῆς Σουνανίτιδος, ὅτι κατώδυνός ἐστιν ἡ ψυχὴ αὐτῆς, καὶ Κύριος ἀπέκρυψεν ἀπ᾽ ἐμοῦ. Ὁ δέ γε θεσπέσιος Ἰωάννης πᾶσαν ἐπλήρου ὑπακοὴν, τῷ τε οἰκονόμῳ καὶ τοῖς λοιποῖς Πατράσι μετὰ πάσης ταπεινοφροσύνης καὶ προθυμίας ὑπηρετῶν, ὕδωρ ἐκ τοῦ χειμάῤῥου ἀναφέρων, [viliora ministeria obit:] μαγειρεύων τοῖς οἰκοδόμοις, καὶ ὑπουργῶν αὐτοῖς ἔν τε λίθοις καὶ ταῖς λοιπαῖς τῆς οἰκοδομίας ὑπουργίαις, ἡνίκα τὸ λαύρας ξενοδοχεῖον ἐκτίζετο.

[6] Τῷ μεν τοι δευτέρῳ τῆς αὐτοῦ ἐν τῇ λαύρα παρουσίας χρόνῳ, τοῦ καστελίου καθαρισθέντος ἐκ τῆς τῶν δαιμόνων οἰκήσεως, ὡς ἤδη μοι εἴρηται εἰς τὸν περὶ τοῦ ἐν ἁγίοις Σάβα βίον, πολλὰ μετὰ τοῦ Πατρὸς ἡμῶν Σάβα κεκοπίακεν αὐτόθι σὺν ἄλλοις τισὶν, ὡς αὐτός μοι διηγήσατο· ἡνίκα καὶ ὁ ἐν ἁγίοις Ἀββᾶς Μαρκιανὁς, κατὰ θείαν ἀποκάλυψιν, ἀπέστειλεν αὐτοῖς τροφὰς πεινῶσι καὶ μηδενὸς προς τροφὴν ἐπιτηδείων εὐποροῦσιν. Τοῦ δὲ καιροῦ τῆς ἀλλαγῆς τῶν διακονικῶν φθάσαντος, ἐπὶ τῆς πρώτης Ἰνδικτιόνος, ὁ προβληθεὶς οἰκονόμος τοῦτον τὸν μέγαν φωστῆρα ξενόδοχον προβάλλεται καὶ μάγειρον· Καὶ ταύτην μετὰ προθυμίας καὶ χαρᾶς τὴν διακονίαν δεξάμενος, πάντας τοὺς Πατέρας ταῖς ὑπουργείαις ἐθεράπευσεν, δουλεύων ἑκάστῳ μετὰ πάσης ταπεινοφροσύνης καὶ ἐπιεικείας. Καὶ ταύτην αὐτοῦ ἐκτελοῦντος τὴν διακονίαν, συνέβη κτίζεσθαι τὸ κατὰ βοῤῥᾶν ἔξω τῆς λαύρας κοινόβιον, πρὸς τὸ ἐκεῖσε τοὺς ἀποτασσομένους τῷ βίῳ τὴν μοναχικὴν πρότερον εἰς αὐτὸ παιδεύεσθαι ἀκρίβειαν, εἴθ᾽ οὕτως εἰς τὴν λαύραν οἰκεῖν τὸν κοινοβιακὸν κανόνα ἀκριβῶς διδαχθέντας, τοῦ μακαρίου Σάβα διαβεβαιουμένου καὶ λέγοντος, ὅτι ὥσπερ ἄνθος προηγεῖται καρποφορίας, οὕτως ὁ κοινοβιακὸς βίος τοῦ ἀναχωρητικοῦ προηγεῖται. Τούτου τοίνυν κτιζομένου τοῦ κοινοβίου, ἠναγκάζετο ὁ δίκαιος οὗτος ἀνήρ, ξενοδόχος τυγχάνων, [inservit extruentibus cœnobium:] πρὸς ταῖς ἄλλαις τοῦ ξενοδοχείου ὑπουργίαις, μαγειρέυειν τοῖς τεχνίταις, καὶ δεύτερον ἀχθοφορεῖν, καὶ βαστάζειν τά τε ἐψιτὰ καὶ τὰ λοιπὰ ἀναλώματα, καὶ τοῖς κοπιῶσιν ἀποκομίζειν, ὡς ἐπὶ δέκα σταδίοις ἀπέχοντα τοῦ ξενοδοχείου.

[7] Τοῦ δὲ ἐνιαυτοῦ τῆς τοιαύτης πληρωπείσης διακονίας, καὶ πάντων τῶν πατέρων οἰκοδομηθέντων εἴς τε τὴν αὐτοῦ κατάστασιν καὶ σεμνότητα καὶ πνευματικὴν σύνεσιν, [dein cum triennio vixisset inclusus,] δίδωσιν αὐτῷ ὸ Πατὴρ ὴμῶν Σάβας κελλίον πρὸς τὸ ἡσυχάσαι. Ὁ μὲν οὖν τιμιώτατος Ἰωάννης τὸ κελλίον λαβὼν, καὶ ἐπιτραπεὶς ἡσυχᾶσαι, ἔμεινε τρεῖς χρόνους, τὰς πέντε τῆς ἑβδομάδος ἡμέρας μήτε φαινόμενος ἀνθρώπῳ τῷ παράπαν, μήτε τινὸς μεταλαμβάνων· τῷ μέντοι σαββάτῳ καὶ τῇ κυριακῇ πρὸ πάντων εἰσήρχετο εἰς τὴν ἐκκλησίαν, καὶ πάντων ἐξήρχετο ὕστερος, ἐμβριθὸς καὶ μετὰ φόβου καὶ πάσης εὐλαβείας ἱστάμενος τὸν τῆς ψαλμῳδίας κανόνα, κατὰ τὸ ἐν ψαλμοῖς εἰρημένον, Δουλεύσατε τῷ Κυρίῳ ἐν φόβῳ, καὶ ἀγαλλιᾶσθε αὐτῷ ἐν τρόμῳ. Τοσαύτη δὲ αὐτῷ προσῆν κατάνυξις, ἕστε δακρύειν αὐτὸν σφοδρῶς ἐν τῷ καὶρῷ τῆς ἀναιμάκτου θυσίας, καὶ μὴ ἰσχύειν ἑαυτοῦ κρατῆσαι, εἰς τὸ τοὺς ὁρῶντας πατέρας τὴν τῶν δακρύων χάριν ἐκπλήττεσθαι, καὶ δοξάζειν τὸν τῶν ἀγαθῶν δοτῆρα Θεόν. [creatur œconomus:] Τοῦ τοίνυν τριετοῦς χρόνου πληρωθέντος, ἐγχειρίζεται τὴν τῆς λαύρας οἰκονομίαν· καὶ συνεργεῖ αὐτῷ ὁ Θεὸς ἐν πᾶσι, καὶ εὐλογήθη ἡ λαύρα, καὶ ἐπληθύνθη ἡ συνοδία ἐπὶ τῆς διακονίας αὐτοῦ.

[8] Πληρώσαντα δὲ τὴν διακονίαν ἠβουλήθη ὁ μακάριος Σάβας χειροτονῆσαι αὐτὸν, ὡς ἐνάρετον καὶ τέλειον μοναχόν· καὶ λαβὼν αὐτὸν ἐις τὴν ἁγίαν πόλιν ἐπὶ τῆς ἕκτης Ἰνδικτιόνος, προσήγαγε τῷ μακαρίτῃ Ἡλίᾳτῷ Ἀρχιεπισκόπῳ, καὶ τὰς αὐτοῦ ἀρετὰς διηγησάμενος παρεκάλει χειροτονηθῆναι αὐτὸν Πρεσβύτερον. Καὶ ὁ μὲν Ἀρχιεπίσκοπος, τὰ κατ᾽ αὐτὸν ἀκούσας, προέρχεται εἰς τὸ ἅγιον Κρανίον, βουλόμενος αὐτὸν ἰδίαις χερσὶν χειροτονῆσαι. Ὁ δὲ μέγας οὗτος Πατὴρ, κρατηθεὶς πρὸς τὸ μὴ δύνασθαι ἐκφυγεῖν, μετὰ τῆς προσούσης αὐτῷ συνέσεως, ἐ͂ιπε τῷ Ἀρχιεπισκόπῳ· Τίμιε Πάτερ, ἐπειδή τινά μοι ἕπτεσθαι παρακαλῶ κατ᾽ ἰδίαν τοῖς μακαριωτάτοις ὑμῖν ἀναθέσθαι, καὶ εἰ νομίσητέ με ἄξιον ἐ͂ιναι, δέχομαι τὴν χειροτονίαν. Καὶ λαβὼν αὐτὸν ἐπὶ τὴν ἄνοδον τοῦ ἁγίου Γολγοθὰ κατ᾽ ἰδίαν, [indicat Patriarchæ se Episcopum esse:] λέγει· Φεῖσαι τῆς ζωῆς μου, δέομαι τῆς σῆς ἁγιότητος, καὶ μηδενὶ τὸ μυστήριον ἐξαγγείλῃς, ἵνα μὴ τῆς χώρας ταύτης ὑποχωρήσω. Τοῦ δὲ πληροφορήσαντος αὐτὸν, λέγει· Ἐγὼ, Πάτερ, τῆσδε τῆς πόλεως Ἐπίσκοπος κεχειροτόνημαι, ἀλλὰ διὰ τὸ πληθυνθῆναι τὴν ἀνομίαν μου ἐμάκρυνα φυγαδεύων καὶ ηὐλίσθην ἐν τῇ ἐρήμῳ, προσδεχόμενος τὴν τοῦ Θεοῦ ἐπισκοπὴν· δίκαὶον δὲ ἡγησάμην ὡς ἔτι εἰμὶ ἐν τῇ ἰσχύει τοῦ σώματος διακονῆσαι καὶ δουλεῦσαι τοῖς Πατράσιν, ἵνα ὅταν ἀτονήσω ἀκατάκριτος ἔσομαι ὑπὸ ἄλλων διακονούμενος. Καὶ ταῦτα ἀκούσας ὁ Ἀρχιεπίσκοπος καὶ θαυμάσας, καλεῖ τὸν μακάριον Σάβαν, καὶ λέγει· Τινά μοι ἐθάῤῥησε, καὶ ἀδύνατον χειροτονηθῆναι αὐτὸν, ἀλλὰ ἀπὸ τῆς σήμερον ἡσυχάσει μηδενὸς ἐν οχλοῦντος αὐτῷ. Καὶ ὁ μὲν Ἀρχιεπίσκοπος, ταῦτα μόνον εἰρηκὼς, ἀπέλυσεν αὐτούς.

[9] Ὁ μακαρίτης Σάβας λυπηθεὶς κατὰ διάνοιαν, ἀνεχώρησεν ὡς ἀπὸ τριάκοντα σταδίων τῆς μεγίστης αὐτοῦ λαύρας, [quod & oranti S. Sabæ revelatur.] ἐκ δυσμῶν τοῦ καστελλίου, εἰς σπήλαιον, ἔνθα μετὰ ταῦτα κοινόβιον συνεστήσατο· καὶ ῥίψας ἑαυτὸν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ἔλεγε μετὰ δακρύων· Ἱνατί, Κύριε, τοσοῦτόν με ὑπερίδες, ὥστε με ἀπατηθῆναι καὶ νομίσαι ἄξιον ἐ͂ιναι Ἱερωσύνης τὸν Ἰωάννην; Καὶ νῦν, δέσποτα Κύριε, φανέρωσόν μοι τὰ κατ᾽ αὐτὸν (ὅτι περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου) εἰ τὸ σκεῦος τὸ ὑπ᾽ ἐμοῦ νομισθὲν ἡγιασμένον τε καὶ εὔχρηστον, καὶ τῆς τοῦ θείου μύρου ἀποδοχῆς ἄξιον, ἄχρηστον ἐνώπιον τῆς σῆς μεγαλωσύνης καθέστηκεν. Ἐν τούτοις καὶ τοῖς τοιούτοις μετὰ δακρύων λόγοις διανυκτερεύοντιτῷ Ἀββᾶ Σάβᾳ, ἀγγελική τις μορφὴ φαίνεται, λέγουσα· Οὐκ ἄχρηστον, ἀλλ᾽ ἐκλογῆς σκεῦος ὁ Ἰωάννης ἐστίν· Ἐπίσκοπος δὲ ἤδη χειροτονηθεὶς, Πρεσβύτερος γενέσθαι νῦν οὐ δύναται. Καὶ ἕως μὲν τούτου ἡ ὀπτασία· ὁ δὲ Πατὴρ ἡμῶν Σάβας ἐν συνηθείᾳ ὢν θεοφανείας τε καὶ ἀγγελικῆς ὀπτασίας, οὐκ ἐδειλίασεν· ἀλλὰ περιχαρὴς γενόμενος, ἦλθεν εἰς τὴν κέλλαν τοῦ θείου Ἰωάννου, καὶ περιπτυξάμενος αὐτὸν ἔλεγεν· Ὦ πάτερ Ἰωάννη, σὺ μὲν τὴν ἐπί σε τοῦ Θεοῦ δωρεὰν ἀπέκρυψας ἀπ᾽ ἐμοῦ, ὁ δὲ Κύριος ἐφανέρωσέ μοι. Καὶ ὁ μὲν θεσπέσιος Ἰωάννης ἐ͂ιπε· Περίλυπός εἰμι, πάτερ· οὐ γὰρ ἐβουλόμην τινὰ τοῦτο γινώσκειν τὸ μυστήριον· καὶ νῦν οὐ μὴ δυνήσομαι εἰς τὴν χώραν ταύτην οἰκῆσαι. Ὁ δὲ γέρων ὑπέσχετο διὰ τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ, μηδενὶ τὸ σύνολον τουτο ἀναγγεῖλαι.

[10] Καὶ ἀπὸ τότε ἡσύχαζεν εἰς τὸ κελλίον, μήτε εἰς τὴν ἐκκλησίαν προερχόμενος, μήτε τινὶ τὸ σύνολον συντυγχάνων, [Post 4 annos silentii] παρεκτὸς τοῦ διακονοῦντος αὐτῷ ἐπὶ τέσσαρας χρόνους, πλὴν τῆς ἡμέρας τοῦ ἐγκαινισμοῦ τοῦ γεγονότος ἐν τῇ λαύρᾳ ἐπὶ τῆς ἐννάτης Ἰνδικτιόνος τοῦ σεβασμίου οἴκου τῆς παναγίας θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας· τότε γὰρ μόνον τὸν Ἀρχιεπίσκοπον Ἡλίαν εἰς τὸν έγκαὶνισμὸν παραγεγονότα, ἠναγκάσθη ἐξελθεῖν καὶ ἀσπάσασθαι. Ὅστις ὁ Πατριάρχης συντυχὼν αὐτῷ, καὶ ἐρασθεὶς τῆς αὐτοῦ πνευματικῆς συνέσεως καὶ γλυκείας ἐντεύξεως, ἐν τιμῇ ἐ͂ιχεν αὐτὸν πάντα τὴν τῆς Ἱεραρχίας αὐτοῦ χρόνον.

CAPUT II

[11] Τοῦ δὲ τετραετοῦς χρόνου πληρωθέντος, καὶ τοῦ μακαρίου Σάβα τῆς λαύρας ὑποχωρήσαντος ἐπὶ τὰ μέρη τῆς Σκυθοπόλεως, διὰ τὴν ἀκαταστασίαν τῶν εἰς ὕστερον τὴν νέαν λαύραν οἰκησάντων, [vivit in deserto Rubæ an. 9.] ὁ τιμιώτατος οὗτος Ἰωάννης, φεύνων τὸ τῆς ἀταξίας συνέδριον, ἀνεχώρησεν εἰς τὴν ἔρημον τοὺ Ροὑβᾶ, τῷ πεντηκοστῷ τῆς αὐτοῦ ἡλικίας χρόνῳ, ἐπὶ τῆς ἑνδεκάτης Ἰνδικτιόνος· ἡσύχασε δὲ ἐκεῖ χρόνους ἓξ [χωρὶς] πάσης ἀνθρωπίνης συναναστροφῆς, ὁμιλεῖν τῷ Θεῷ ἐπιποθῶν ἐν ἡσυχίᾳ, καὶ τὸ τῆς διανοίας ὀπτικὸν τῇ μακρᾷ φιλοσοφίᾳ ἐκκαθάραι, πρὸς τῷ ἀνακεκαλυμμένῳ προσώπῳ τὴν δόξαν Κυρίου κατοπτρίζεσθαι, πᾶσαν τὴν σπουδὴν ποιούμενος ἀπὸ δόξης εἰς δόξαν προκόπτειν τῇ τῶν κρειττόνων ἐπιθυμίᾳ. [Inter colligenda ad victum melagria aberrans] Δι᾽ ἡμερῶν δὲ δύο ἢ τριῶν τῇ φυσικῇ τοῦ σώματος χρείᾳ συγκαταβαίνων, ἐξήρχετο τοῦ σπηλαίου, καὶ περιῄει τὴν ἔρημον, συλλογῆς ἕνεκα τῶν αὐτομάτως φυομένων μελαγρίων, ἐξ ὧν οἱ κατὰ τὴν ἔρημον τρέφονται ἀναχωρηταὶ. Καὶ ἐν μιᾷ τῶν ἡμερῶν, ἐν ἀρχῇ τῆς αὐτόθι διαγωγῆς, πρὶν ἐν πείρᾳ τῆς αὐτῆς γένηται ἐρήμου, ἐξελθὼν ἐπὶ τὴν ἐιρημένην συλλογὴν καὶ πλανηθεὶς, εἰς ἀνοδίας κρημνοὺς περιέπεσεν· καὶ μὴ εὑρὼν διὰ πόιας ἀνακάμψει ἐις τὸ σπὴλαιον ὁδοῦ, μητε μὴν ἰσχύων βαδίσαι, ἔπεσεν ὀλιγοψυχὴσας. Καὶ ἰδοὺ ἄφνω, τῇ ἐπισκοπῇ τῆς θείας δυνάμεως, μετάρσιος γεγονὼς κατὰ τὸν προφήτην Ἀββακοὺμ, [divinitus restituitur speluncæ suæ] εὑρέθη εἰς τὸ ἴδιον σπήλαιον. Τοῦ δὲ χρόνου προβαίνοντος, ἐν πείρᾳ τῆς πανερήμου ἐκείνης γεγονὡς, καὶ τὸν τόπον καταμαθὼν, ἵθεν μετάρσιος ἀπηνέχθη, εὗρε τὸ διάστημα μιλίων πέντε.

[12] Ἀδελφός τις ἐλθὼν εἰς τὸν Ροὑβὰμ, ἔμεινε παρ᾽ αὐτῷ, χρόνον ὀλίγον τὸν ἀναχωρητικὸν βίον σὺν αὐτῷ μετερχόμενος· ὅστις ἀδελφὸς, κόρον λαβὼν τῆς τοιαύτης φιλοσοφίας, λέγει τῷ γέροντι, Ἤδη τῆς Πασχαλίας ἑορτῆς ἐγγιζούσης, ἀνέλθωμεν δὴ εἰς τὴν λαύραν, Πάτερ, καὶ τὴν τοῦ Πάσχα ἑορτὴν μετὰ τῶν Πατέρων ἐπιτελέσωμεν· ὅτι οὐδὲν ἐνταῦθα βρώσιμον ἔχωμεν πλὴν τῶν μελαγρίων τούτων. [Confidens providentiæ divinæ,] Ὁ δὲ θεσπέσιος Ἰωάννης οὐκ ἐβούλετο ἀνελθεῖν, ἐκεῖσε τοῦ Πατρὸς ἡμῶν Σάβα μὴ ὄντος, ἀλλὰ τῆς λαύρας ὡς εἴρηται ὑποχωρήσαντος· τὸν μέντοι κατεπειγό μενον ἀδελφὸν ἐλθεῖν, ἐνουθέτει λέγων· Ἡσυχάσωμεν, ἀδελφὲ, καὶ πιστεύσωμεν ὅτι ὁ ἐν ἐρὴμῳ ἑξακοσίας χιλιάδας διαθρέψας ἑπὶ τεσσαράκοντα χρόνους, αὐτὸς, καὶ ἡμᾶς οὐ μόνον τοῖς ἀναγκαίοις, ἀλλὰ καὶ τοῖς περιττοῖς διαθρέψειεν· αὐτός γὰρ ἐίρηκεν· Ὀὑ μή σε ἀνῶ, οὐδ᾽ οὐ μὴ σε ἐγκαταλείπω. Καὶ ἐν τῷ εὐαγγελίῳ φησί· Μὴ μεριμνήσητε λέγοντες, Τί φάγωμεν, ἢ τί πίωμεν, ἢ τί περιβαλώμεθα; οἶδεν γὰρ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος, ὅτι χρῄζετε τούτων ἁπάντων· πλὴν ζητεῖτε τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ πρῶτον καὶ τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ, καὶ ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν· ὑπόμεινον τόινυν, τέκνον, καὶ τὴν στενὴν ὁδὸν τῆς πλατείας προτίμησον· ἡ μὲν γὰρ ἐνταῦθα ἄνεσις τὴν αἰώνιον τίκτει τιμωρίαν, ἡ δὲ παροῦσα κακοπάθεια τὴν τῶν ἀγαθῷν ἑτοιμάζει ἀπόλαυσιν. Τούτοις καὶ τοῖς τοιούτοις λόγοις μὴ πεισθεὶς ὁ ἀδελφὸς, ἀνεχώρησε, καὶ τὴν ἐπὶ τὴν λαύραν ὁδὸν διήνυσεν. [cibos abundater accipit.] Αὐτοῦ δὲ [ἀποχωρήσαντος, ἦλθεν] ἄνθρωπός τις, ἄγνωστος παντελῶς, πρὸς τὸν γέροντα ἔχων ὄνον πολλῶν ἀγαθῶν πεφορτομένον· ἐ͂ιχε δὲ ὁ φόρτος ἄρτους καθαροὺς, καὶ θερμοὺς, οἶνον καὶ ἔλαιον καὶ νεαρὰ τυρίᾳ καὶ ὠὰ καὶ στάμνον μέλιτος, καὶ ἀποφορτώσας ἀπῆλθεν. Καὶ ὁ μὲν τιμιώτατος Πατὴρ ἡμῶν Ἰωάννης, ἐπὶ τῇ τοῦ Θεοῦ ἐπισκοπῇ ἠγαλλίασατο τῷ πνεύματι· ὁ δέ ὑποχωρήσας ἀδελφὸς τὴν ὀδὸν πλανηθεὶς καὶ ἱκανῶς, ὑπέστρεψεν τῇ τρίτῃ ἡμέρα, πεινῶν καὶ ἐκλελυμένος,

καὶ τὸν τῆς οἰκίας παρακοῆς ἀπολαύσας καρπὸν, καὶ εὑρὼν τοσαῦτα ἀγαθὰ ἐν τῷ σπηλαίῳ. Καὶ τῆς ἑαυτοῦ ἀπιστίας καὶ ἀπειθείας καταγνοὺς, προσέπεσε μετὰ αἰσχύνης τῷ γέροντι, συγχώρησιν λαβεῖν ἀξιῶν· ὁ δὲ γέρων συναλγήσας τῇ ἀνθρωπίᾳ ἀσθενείᾳ, καὶ τῷ ἀδελφῷ συμπαθήσας, ἀνέστησεν αὐτὸν, καὶ ἐνουθέτει λέγων Γίνωσκε ἀκριβῶς, ὅτι δύναται ὁ Θεὸς ἑτοιμάσαι τράπεζαν ἐν ἐρήμῳ.

[13] Κατ᾽ αὐτὸν δὲ τὸν χρόνον Ἀλαμούνδαρος ὁ Σικίκης, βασιλέως ἀξίωμα τῶν ὑπὸ Πέρσας τελούντων Σαρακεινῶν εἰληφὼς, [Saracenica incursione] ἀπῆλθε τῇ τε Ἀραβίᾳ καὶ Παλαιστίνῃ μετὰ πολλοῦ τοῦ κατὰ Ρὡμαίων θυμοῦ, πάντα ληἳζόμενος, καὶ κατὰ πολλὰς μυριάδας ἀνδραποδίζων, καὶ πολλὰ ἀθέμιτα διαπραττόμενος, μετὰ τὴν Ἀμίδης ἅλωσιν. Τοῦ τε πλήθους τῶν βαρβάρων, κατὰ τὴν ἔρημον ταύτην διασπαρέντος, καὶ τῶν φυλαρχεῖν τε καὶ φυλάττειν τὴν ἔρημον τεταγμένων μηνυσάντων τὴν τῶν βαρβάρων ἔφοδον εἰς τὰ μοναστήρια ἀσφαλίζεσθαι· οἱ τῆς μεγίστης λαύρας Πατέρες ἐδήλωσαν τῷ τιμιωτάτῳ Πατρὶ, τῆς μὲν ἐν τῷ Ροὑβᾶ διαγωγῆς ἀποστῆναι, εἰς δὲ τὴν λαύραν ἀνελθεῖν, καὶ ἐν τῷ ἰδίῳ ἡσυχάσαι κελλίῳ. Καὶ ὁ μὲν θεσπέσιος Ἰωάννης, τῆς θείας γλυκύτητος διὰ τῆς ἡσυχίας ἀπογευσάμενος, ταύτης ἀσπασίως εἴχετο, καὶ ἀποστῆναι οὐκ ἠνέσχετο, λογισάμενος ἐν ἑαυτῷ καὶ τὰ τοιαῦτα λέγων· Εἰ οὐ φροντίζει μου ὁ Θεὸς, [non movetur, ut redeat ad Lauram.] τί καὶ ζῶ; Καὶ οὕτως τὸν Ὕψιστον θέμενος καταφυγὴν ἑαυτοῦ, ἔμεινεν ἀκατάπληκτος· ὁ δὲ Θεὸς, ὁ πάντοτε τῶν ἑαυτοῦ κηδόμενος δούλων, τοῖς μὲν ἀγγέλοις αὐτοῦ ἐνετείλατο κατὰ τὴν γραφὴν τὸν ὅσιον αὐτοῦ διαφυλάξαι. Πληποφορῆσαι δὲ αὐτὸν μικρὸν δειλιάσαντα βουλόμενος, φύλακα αἰσθητὸν ἀπέστειλε λέοντα παμμεγεθέστα τόν τε καὶ φοβερώτατον, φυλάττοντα αὐτὸν ἡμέρας καὶ νυκτὸς, ἐκ τῆς τῶν ἀλιτηρίων βαρβάρων ἐπιβουλῆς. Ἀμέλει γοῦν τῇ πρώτῃ νυκτὶ θεασάμενος τὸν λέοντα παρακοιμώμενον, μικρὸν ἐδειλίασεν ὡς αὐτός μοι διηγήσατο· ὡς δὲ νυκτὸς καὶ ἡμέρας ἀκολουθοῦντα καὶ ἀναπόσπαστον ὄντα, [Leonem ad custodiam accipit.] καὶ τοὺς βαρβάρους ἀμυνόμενον τὸν λέοντα θεασάμενος· τὰς εὐχαριστηρίους ᾠδὰς ἀνέπεμπε τῷ Θεῷ, τῷ μὴ ἀφιέντι τὴν ῥάβδον τῶν ἁμαρτωλῶν ἐπὶ τὸν κλῆρον τῶν δικαίων.

[14] Ὁ μὲν οὖν μακαρίτης πατὴρ ἡμῶν Σάβας, ἐλθὼν ἀπὸ Νικοπόλεως, καὶ τὴν νέαν συστησάμενος λαύραν, καὶ εἰς τὴν τοῦ σπηλαίου οἰκοδομὴν ἐλθὼν, ὡς ἐν τῷ δευτέρῳ εἴρηται λόγῳ· καὶ ὑπόμνησιν λαβὼν τῆς πρὸς αὐτόν ποτε γενομένης ὀπτασίας περὶ τοῦ ὁσίου Ἰωάννου, ἀπῆλθε πρὸς αὐτὸν εἰς τὸν Ροὑβᾶν, καὶ λέγει αὐτῷ. Ἰδοὺ, ἐφύλαξέν σε ὁ Θεὸς ἐκ τῆς τῶν βαρβάρων ἐπιδρομῆς, [A S. Saba reductus] καὶ ἐπληροφόρησέν σε, αἰσθητόν σοι φύλακα ἀποστείλας· ἀνάστα καὶ σὺ, ποίησον τὸ ἀνθρώπινον, καὶ φεῦγε ὥσπερ οἱ πατέρες, ἵνα μὴ λογισθῇ σοι τύφος. Καὶ πολλαῖς ἑτέραις πρὸς αὐτὸν χρησάμενος παραινέσεσιν, ἀνήγαγεν αὐτὸν εἰς τὴν μεγίστην λαύραν, ἐπὶ τῆς δευτέρας Ἰνδικτιόνος· καὶ καθεῖρξεν αὐτὸν εἰς κελλίον, [ætatis anno 56,] πεντήκοστον ἕκτον χρόνον τῆς ἡλικίας ἄγοντα, μηδενὸς ἑτέρου τῆς συνοδίας γινώσκοντος, ὅτι Ἐπίσκοπός ἐστιν. Χρόνου δὲ συχνοῦ διελθόντος, ᾠκονόμησεν ὁ Θεὸς φανερωθῆναι τὸν κεκρυμμένον Ἰωάννου θησαυρὸν, τρόπῳ τοιῷδε.

[15] Ἀνήρ τις ἐκ μὲν τῆς Ἀσιανῶν ὁρμώμενος χώρας, Αἰθέριος δὲ καλούμενος, [τῇ τάξει Ἀρχιεπίσκοπος ὤν] καὶ ταύτης ἀξίως πολιτευόμενος ἐλθὼν εἰς Ἱεροσόλυμα, [ab Ætherio Archiepiscopo divinitus visitur,] καὶ τοὺς σεβασμίους προσκυνήσας τόπους σὺν τῷ ζωοποιῷ τοῦ σταυροῦ ξύλῳ, καὶ πολλὰ χρήματα διανείμας πτωχοῖς τε καὶ μοναστηρίοις, ἐξῆλθε τῆς ἁγίας πόλεως, ἐπειγόμενος τὴν ἑαυτοῦ πατρίδα καταλαβεῖν. Καὶ ἐπιβὰς πλοίῳ, καὶ μικρόν τι τοῦ πελάγους ἐκπλεύσας, ὑπό τινος ἀντανεμίας ὑπέστρεψε μετὰ πολλοῦ κινδύνου εἰς Ἀσκάλωνα. Καὶ βουληθέντι αὐτῷ πάλαι μετὰ δύο ἡμέρας ἐκπλεῦσαι, ἐπιφαίνεται κατόναρ Ἄγγελος κυρίου λέγων· Ἀνένδεκτόν σοι ἐστὶ πλεῦσαι· εἰ μὴ ὑποστρὲψας ἐν τῇ ἁγίᾳ πόλει ἀπήλθοιῃς εἰς τὴν λαύραν τοῦ Ἀββᾶ Σάβα, [eique fassus se Episcopū esse, innotescit anno 79.] καὶ συντύχῃς τῷ Ἀββᾷ Ἰωάννῃ τῷ ἡσυχαστῇ, ἀνδρὶ δικαίῳ καὶ ἐναρέτῳ Ἐπισκόπῳ ὄντι, καὶ πλούτῳ κομῶντι πνευματικῷ, καὶ διὰ τὸν τοῦ Θεοῦ φόβον καὶ πόθον πάντων τῶν τοῦ βίου καταφρονήσαντι, καὶ τῇ ἑκουσίῳ ἄκτημοσύνῃ καὶ ἀσκήσει ταπεινώσαντι ἑαυτόν. Τότε τοίνυν Αἰθέριος ἀναστὰς ἀπὸ τοῦ ὕπνου, καὶ τὴν ὀπτασίαν διακρίνας, σπουδῇ πάσῃ διερωτῶν, ἦλθεν εἰς τὴν λαύραν τοῦ Ἀββᾶ Σάβα καὶ τὴν ὀπτασίαν τοῖς πατράσιν ἀπαγγείλας, ἠνέχθη πρὸς τὸν ἡσυχαστήν· καὶ ἀσπασάμενος αὐτῷ, καὶ μείνας παρ᾽ αὐτῷ δύο ἡμέρας, καὶ εἰς πλάτος ἐλθὼν συντυχίας, ὁρκίζει αὐτὸν τὰ καθ᾽ ἑαυτὸν ἀνυποστόλως διηγήσασθαι καὶ ἐξειπεῖν· καὶ οὕτω βιασθεὶς ἀπήγγειλε τὸ γένος, καὶ τὴν πατρίδα, καὶ τὴν ἱερωσύνην. Καὶ ταῦτα γνοὺς ὁ Αἰθέριος, καὶ ὑπερθαυμάσας ἐ͂ιπεν, Ἀληθῶς καὶ νῦν λίθοι ἅγιοι κυλιῶντες ἐν τῇ γῇ. Καὶ οὕτως συνταξάμενος τῷ δικαίῳ, ἀπῆλθε πρὸς τὸν μακαρίτην Σάβαν, καὶ ἐξηγήσατο αὐτῷ τε καὶ τοῖς πατράσι πάντα τὰ κατὰ τὸν θεσπέσιον Ἰωάννην· καὶ ἀπὸ τότε ἐγνώσθη τοῖς πατράσι τότε γένος Ἰωάννου καὶ ἡ Ἐπισκοπὴ, τῷ ἑβδομηκοστῷ τῆς τοῦ ὁσίου τοῦ Ἰωάννου ἡλικίας χρόνῳ, εἰκοστ ῷ τετάρτῳ δὲ τῆς αὐτοῦ ἐν τῷ κέλλίῳ καθείρξεως.

[16] Ὁ ἐν ἁγίοις πατὴρ ἡμῶν Σάβας ἐν εἰρήνῃ ἐπὶ τῷ αὐτῷ ἐκοιμήθη καὶ ὕπνωσε, μηνὶ Δεκεμβρίῳ, [Ob mortem S. Sabæ tristis] πέμπτῃ τῆς δεκάτης Ἰνδικτιόνος· τότε δὲ ἐλυπήθη ὁ τιμώτατος οὗτος μαργαρίτης Ἰωάννης κατὰ διάνοιαν, ὅτι μὴ ἐξῆλθε τοῦ κελλίου, καὶ ἐπέστη τῇ τελειώσει τοῦ ἁγίου πατρὸς. Αὐτῷ τοίνυν ἐν τοιαύτῃ γεγονότι ἀθυμίᾳ καὶ τὴν τοῦ πατρὸς στέρησιν δάκρυσι θρηνοῦντι, ἐπιφαίνεται καθ᾽ ὕπνους ὁ πατὴρ ἡμῶν Σάβας λέγων· Μὴ λυπηθῇς, πάτερ Ἰωάννη, περὶ τῆς ἐμῆς τελευτῆς· εἰ γὰρ καὶ ἐχωρίσθην σου τῇ σαρκί, ἀλλὰ τῷ πνεύματι σὺν σοι εἰμί. Αὐτοῦ δὲ λέγοντος, ὅτι παρακάλεσον τὸν δεσπότην ἵνα κᾀμὲ προσλάβηται, λέγει ὁ μακαρίτης Σάβας, [recreatur ejus apparitione.] Τοῦτο νῦν οὐκ ἔστι δυνατὸν γενέσθαι· πειρασμὸς γὰρ σφοδρὸς ἐπέρχεσθαι μέλλει τῇ λαύρᾳ· καὶ βούλεταί σε ὁ Θεὸς ἐ͂ιναι ἐν τῇ σαρκὶ εἱς παραμυθίαν καὶ στηριγμὸν τῶν ὑπὲρ τῆς πίστεως ἀνδριζομένων τε καὶ ἀγωνιζομένων. Ταῦτα ἰδὼν καὶ ἀκούσας ὁ θεσπέσιος Ἰωάννης, περιχαρὴς μὲν γεγονὼς, τὴν περὶ τοῦ πατρὸς ἀθυμίαν ἀποτιναξάμενος, πλὴν ἐμερίμνα περὶ τοῦ μηνυθέντος πειρασμοῦ.

[17] Ἐπιθυμίαν δὲ εἰσεδέξατο ἰδεῖν πῶς χωρὶζε· ται ψυχῇ ἀπὸ τοῦ σώματος· καὶ ἐνόσῳ περὶ τούτου τὸν Θεὸν παρέκαλει, ἡρπάγη τῇ διανοίᾳ εἰς τὴν ἁγίαν βηθλεέμ· καὶ ὁρᾷ ἐν τῷ νάρθηκι τῆς αὐτόθι σεβασμίας ἐκκλησίας ἄνδρα ξένον ἅγιον ἀνακείμενον, καὶ τελειούμενον, καὶ τήν ψυχὴν αὐτοῦ ὑπὸ Ἀγγέλων παραλαμβανομένην· καὶ μετὰ θείας τινὸς ὑμνῳδίας καὶ εὐωδίας εἰς τοὺς οὐρανοὺς ἀναφερομένην. [Videt animam morientis assumi ab Angelis.] Καὶ ἐζήτει αὐταῖς ὄψεσιν ἰδεῖν ἐι οὕτως ἔχει· καὶ ἀναστὰς αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ἀπῆλθεν εἰς τὴν ἁγίαν Βηθλεὲμ· καὶ εὗρεν ὅτι κατ᾽ αὐτὴν τὴν ὥραν ἐξεδήμησεν ὁ ἄνθρωπος· καὶ ἀσπασάμενος τὸ ἅγιον αὐτοῦ λείψανον, καὶ ἐν αὐτῷ τῷ νάρθηκι κηδεύσας, κάθετο αὐτὸ ἐν θήκαὶς ὁσίαις, καὶ οὕτως ὑπέστρεψεν εἰς τὴν κέλλαν αὐτοῦ.

[18] Τούτου τοῦ πεφωτισμένου γέροντος οἱ μαθηταὶ Θεόδωρος καὶ Ἰωάννης διηγήσαντό μοι λέγοντες, ὅτι μετὰ τὴν κοίμησιν τοῦ ἐν ἁγίοις Σάβα, ἀπέστειλεν ἡμᾶς ὁ γέρων εἰς ἀπόκρισιν ἐπὶ Λιβιάδα· καὶ ἐν τῇ ὁδῷ μετὰ τὸ περάσαι τὸν Ἰορδάνην· συνήντησαν ἡμῖν τινες λέγοντες· Ὁρᾶτε ὅτι ὁ λέων ἔμπροσθεν ὑμῶν ἐστιν. [Apparens discipulos servat a leones] Ἡμεῖς δὲ ἐλογισάμεθα ὅτι δυνατός ἐστιν ὁ Θεὸς διὰ τῶν εὐχῶν τοῦ ἀββᾶ ἡμῶν φυλάξαι ἡμᾶς· μὴ γὰρ τῷ θελήματι ἡμῶν τὴν ἐντολὴν ταύτην πληροῦμεν. Ταῦτα λογισάμενοι περιεπατοῦμεν· καὶ ἰδοὺ ὁ λέων ἔρχεται εἰς συνάντησιν ἡμῶν, καὶ ἐφοβήθημεν σφόδρα καὶ ἰσχὺς οὐχ ὑπελήφθη ἡμῖν· καὶ παρευθὺ θεωροῦμεν τὸν γέροντα ἀνὰ μέσον ἀμφοτέρων ἡμῶν ἀφαιροῦντα καὶ θαῤῥεῖν κελεύοντα. Τότε ὁ λέων, ὡς ὑπὸ μάστιγος ἐλαυνόμενος, ἀνεχώρησε φέυγων ἀφ᾽ ἡμῶν· καὶ ἡμεῖς ἀβλαβῶς ὁδεύσαντες ἤλθομεν πρὸς τὸν γέροντα, ὅστις προλαβὼν ἡμᾶς λέγει· Ἴδετε πῶς εὑρέθην μεθ᾽ ὑμῶν ἐν τῇ ἀνάγκῃ· ἀλλά γε καὶ ἐνταῦθα πολλὰ ἐδεήθην τοῦ Θεοῦ ὑπὲρ ὑμῶν· καὶ ἰδοὺ ἐποίησεν ἔλεος.

[19] Καὶ τοῦτο δὲ ἑις τῶν μαθητῶν μοι λέγων· Ὅτι πολλὰ ἔτη ἐποίησε τροφὴν μόνον ἄρτον λαμβάνων, καὶ τούτῳ τὴν τοῦ θυμιατηρίου σποδὸν κατέμιγεν· εἰθ᾽ οὕτω ἤσθιεν· κατέλαβον δὲ αὐτὸν τοῦτο ποιοῦντα τρόπῳ τοιούτῳ. [solo pane cineribus misto vescitur.] Ἔλαθεν ἅπαξ δοῦναι τὸ κατώχιον τοῦ θυρδίου αὐτοῦ· καὶ θελήσας ἐγὼ τὸ εὐκράτιον δοῦναι αὐτῷ, ἁψάμενος τῆς θυρίδος, ἠνοίγη· καὶ εὑρίσκω αὐτὸν τὸ θυμιατήριον εἰς τὸ καυχίον ἐσκενοῦντα. Τοῦ δὲ ἐπὶ τούτου πάνυ λυπηθέντος, καταστεῖλαι θέλων τὴν λύπην ἐ͂ιπον· Οὐχὶ σὺ μόνος τοῦτο ποιεῖς, πάτερ· ἀλλὰ καὶ οἱ πλεῖστοι τῆς λαύρας αὐτῆς, πληροῦντες τὴν γραφὴν τὴν λέγουσαν, ὅτι σποδὸν ὡσεὶ ἄρτον ἔφαγον· καὶ μόλις τούτοις ἠδυνήθην τοῖς λόγοις μεταβάλαι τὸν γέροντα.

CAPUT III

[20] Τῷ ἐνενηκοστῷ τῆς τοῦ ὁσίου τούτου γέροντος ἡλικίας χρόνῴ, [Cyrillo scriptori suadet habitationem in monasterio S. Euthymii;] κατὰ τὸν Νοέμβριον μῆνα τῆς ἕκτης Ἰνδικτιόνος, ἐξερχόμενος ἐκ τῆς Σκυθοπολιτῶν μητροπόλεως, ὡς ἤδη μοι εἴρηται ἐν τῷ περὶ Εὐθυμίου τοῦ ἁγίου λόγῳ, ἐντολὰς λαβὼν παρὰ τῆς ἐμῆς φιλοχρίστου μητρὸς, μηδὲν τῶν εἰς ψυχὴν συντινόντων διαπράξασθαι χωρὶς γνώμης καὶ ἐπιτροπῆς τούτου τοῦ θεσπεσίου Ἰωάννου, λέγουσά μοι, Μή ποτε τῇ τῶν Ὠριγενιαστῶν πλάνῃ συναπαχθεὶς, ἐκπέσῃς ἐκ προοιμίων τοῦ ἰδίου στηριγμοῦ. Ἐλθὼν τοίνυν εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα, καὶ τὸν ἐγκαὶνισμὸν τῆς νέας Ἐκκλησίας τῆς πανυμνήτου θεοτόκου καὶ ἀεὶ παρθένου Μαρίας ἐπιτελέσας, ἦλθον εἰς τὴν λαύραν τοῦ μακαρίου Σάβα, καὶ παρέβαλον τῷ θεσπεσίῳ τούτῳ γέροντι, τὰ καθ᾽ ἑμαυτὸν αὐτῷ ἀνατιθέμενος, καὶ βουλὴν θεάρεστον παρ᾽ αὐτοῦ λαβεῖν ἀξιῶν, καὶ ἀκούσας παρ᾽ αὐτοῦ. Ὅτι εἰ βούλει σωθῆναι, τὴν μονὴν τοῦ μεγάλου Εὐθυμίου οἴκησον. Ἐγὼ δὲ ὡς νέος καὶ μάταιος ὡς περιφρονήσας τῆς αὐτοῦ ἐντολῆς, κατῆλθον εἰς τὸν Ἰορδάνην, βουλόμενος εἰς ἓν τῶν αὐτόθι μοναστηρίων οἰκῆσαι. Καὶ οὐ μόνον οὐ κατευοδώθην, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ ἓξ μῆνας ἐν τῇ λαύρᾳ τοῦ Καλαμῶνος ἠσθένησα ἀσθενείᾳ μεγάλῃ· ὡς δὲ ἐν πολλῇ λύπῃ, [ægro non obedienti apparet & emendat:] καὶ ἀδημονίᾳ γεγονότι μοι διὰ τὴν ξενητείαν καὶ τὴν ἀῤῥωστίαν, καὶ διὰ τὸ μὴ ἐ͂ιναί με ὑποζυγὸν συνοδείας, φαίνεταί μοι καθ᾽ ὕπνους ὁ πεφωτισμένος οὗτος γέρων, οὑτωσεὶ λέγων· Παρακούσας μου τῆς ἐντολῆς, ἱκανῶς ἐπαιδεύθης· ἀλλὰ νῦν ἀναστὰς, εἴσελθε εἰς τὴν Ἱεριχῶ, καὶ εὑρίσκεις γερόντιόν τινα μοναχὸν εἰς τὸ ξενοδοχεῖον τῆς μονῆς τοῦ ἀββᾶ Εὐθυμίου, ἀκολούθησον αὐτῷ καὶ σώσῃ. Καὶ ἀναστὰς ἀπὸ τοῦ ὕπνου, καὶ παραυτίκα ἐνδυναμωθεὶς, καὶ τῶν ἀχράντων μυστηρίων μεταλαβὼν καὶ γευσάμενος, ἀνέβην πεζῇ εἰς τὴν Ἱεριχῶ, ὥστε θαυμάζειν τοὺς πατέρας ἐπὶ τῇ τοσαύτῃ ἀθρόᾳ μεταβολῇ· καὶ οὕτως ἀνελθὼν, ἔμεινα εἰς τὴν τοῦ ἐν ἁγίοις Εὐθυμίου μονὴν μηνὶ Ἰουλίῳ τῆς ἓκτης Ἰνδικτιόνος, καὶ ἀπὸ τότε συνεχῶς ἀπηρχόμην πρὸς αὐτὸν, πάντα τὰ κατ᾽ ἐμαυτὸν ἀντιθέμενος. Πλὴν καὶ ἀπὸ Σκυθοπόλεως ἐ͂ιχον γνῶσιν πρὸς τοὺς αὐτοῦ μαθητὰς, παραβάλλοντας τῷ ἡμετέρῳ οἴκῳ ὡς ἰδίῳ αὐτῶν ξενοδοχείῳ, καὶ παρὰ τῶν ἐμῶν γονέων λαμβάνοντας εὐλογίαν τινὰ ἐνιαύσιον, τῷ τε κοινῷ τῆς λαύρας τῷ θεσπεσίῳ πατρὶ, πάνυ γὰρ προέκειντο αὐτῷ τε καὶ τοῖς τῆς λαύρας πατράσιν· ἀφ᾽ οὗπερ τῆς παρουσίας τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Σάβα ὁ οἶκος ἡμῶν ἠξιώθη· ὅθεν καὶ ἡ ἐμὴ μήτηρ τὰς εἰρημένας ἔδωκέν μοι ἀπολυομένῳ ἐν τολὰς. [sinit vivere in nova Laura:] Διὸ κᾀγὼ παῤῥησιαστηκότερον ἀπιὼν καὶ ἀπολαύων τῆς αὐτοῦ νοθεσίας καὶ εὐχῆς, μάλιστα νῦν προτραπεὶς παρ᾽ αὐτοῦ ἐάσαι τὴν τῆς νέας λαύρας οἴκησιν, καὶ τὴν μεγίστην οἰκῆσαι λαύραν, ὅπερ καὶ πεποίηκα τοῦ Θεοῦ εὐδοκοῦντος. Καὶ τοῦτο μὲν ὕστερον.

[21] [precibus liberat tentatum,] Πρὸ δὲ χρόνου τινὸς ἱκανοῦ παρέβαλον τούτῳ τῷ ἁγίῳ γέροντι, βαρηθεὶς ὑπὸ λογισμοῦ τινος σατανικοῦ, καὶ τοῦτο ἀναθέμενος αὐτῷ, καὶ εὐχὴν λαβὼν παρ᾽ αὐτοῦ, αὐτίκα ἀνέσεως ἔτυχον. Ἐμοῦ δὲ τῇ αὐτοῦ θυρίδι παρακαθημένου, καὶ τῆς θείας αὐτοῦ ἀπολαύοντος διδασκαλίας, Γεώργιός τις ἤγαγε τὸν υἱὸν αὐτοῦ δαιμονῶντα πρὸς αὐτὸν, καὶ τοῦτον ῥίψας ἔμπροσθεν τῆς θυρίδος αὐτοῦ, ἀπῆλθεν. Τοῦ δὲ παιδίου κειμένου καὶ κλαίοντος, ὁ γέρων γνοὺς ὅτι πνεῦμα ἀκάθαρτον ἔχει, ἐσπλαγχνίσθη, καὶ ποιήσας εὐχὴν ὑπὲρ αὐτοῦ, [& energumenum oleo sanctæ Crucis,] καὶ ἀλείψας αὐτὸν ἔλαιον τοῦ ἁγίου σταυροῦ, ἀποκατέστησεν αὐτὸ ὑγιῆ· τοῦ γὰρ πονηροῦ αὐτίκα ὑποχωρήσαντος πνεύματος, ἐκαθαρίσθη τὸ παιδίον ἀπὸ τῆς ὥρας ἔκείνης.

[22] Ὁ Ἀββᾶς Εὐστάθιος, ὁ τὴν τοῦ μακαρίτου Σάβα τὴν ἡγεμονίαν πρὸ ὀλίγων τούτων ἡμερῶν διαδεξάμενος, Σεργίου τελευτήσαντος, ἀνὴρ τῇ τοῦ Χριστοῦ χάριτι, καὶ συνέσει διαπρέπων πνευματικῇ, [& vexatum spiritu blasphemiæ.] καὶ ὀρθοῖς δόγμασι, καὶ σωφροσύνῃ βίου, διηγήσατό μοι λέγων, Ὅτι ἐπολεμήθην ποτὲ ὑπὸ τοῦ τῆς βλασφημίας δαίμονος δεινῶς, καὶ ἀπελθὼν πρὸς τὸν Ἀββᾶν Ἰωάννην τὸν ἡσυχαστὴν, ἀνεθέμην τε αὐτῷ τοὺς λογισμοὺς, καὶ παρεκάλουν εὐχὴν παρ᾽ αὐτοῦ λαβεῖν. Ὁ δὲ γέρων ἀναστὰς, ἐποίησέν μοι εὐχὴν, καὶ λέγει μοι, Εὐλογητὸς Κύριος, τέκνον, ὅτι οὐ μὴ προσεγγίσει σοι ἔτι ὁ τῆς βλασφημίας ἐχθρὸς· καὶ οὕτω γέγονε κατὰ τὸν λόγον τοῦ γέροντος· καὶ ἀπὸ τότε οὐκ ἔτι αἰσθόμην τοῦ πονηροῦ ἐκείνου καὶ βλασφήμου λογισμοῦ.

[23] Γυνή τις, Καππαδόκισσα μὲν τῷ γένει, Βασιλίνα δὲ τῇ κλήσει, Διάκονος οὖσα τῆς μεγάλης Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, ἦλθεν εἰς Ἱερουσαλὴμ, ἔχουσά τινα μεθ᾽ ἑαυτῆς ἀνεψίον, μειζοτέρου τάξιν ἐπέχοντα, ὅστις ἄλλα εὐλαβὴς μὲν ὑπῆρχεν, τῇ δὲ καθολικῇ Ἐκκλησίᾳ οὐκ ἐκοινώνει, τὴν Σευήρου ἑτεροδοξίαν εἰσδεξάμενος. Ἡ μὲν οὖν Διάκονος πολλὴν ἐποιεῖτο σπουδὴν τὴν ἐκείνου μεταθῆναι γνῶσιν, καὶ ἑνῶσαι τῇ καθολικῇ Ἐκκλησίᾳ, διὸ καὶ ἓκαστον δίκαὶον ἄνδρα παρεκάλει εὐχὴν ποιῆσαι ὑπὲρ αὐτοῦ. Ἥ τις γυνὴ ἀκούσασα περὶ τῆς τοῦ θεσπεσίου τούτου Ἰωάννου χάριτος, ἐπεπόθει μὲν προσκυνῆσαι αὐτόν· μαθοῦσα δὲ ὅτι ἀνένδεκτόν ἐστιν κατέρχεσθαι γυναῖκα εἰς τὴν λαύραν, μεταστειλαμένη Θεόδωρον τὸν αὐτοῦ μαθητὴν, [Hominem adductum novit hæreticum] ἐδυσώπει λαβεῖν τοῦτον, καὶ τῷ ἁγίῳ ἀπενέγκαὶ γέροντι· πιστεύουσα ὅτι διὰ τῆς αὐτοῦ εὐχῆς μεταβάλλει ὁ Θεὸς τὴν καρδίαν αὐτοῦ, καὶ ἀξιοῦται κοινωνῆσαι τῇ καθολικῇ Ἐκκλησίᾳ. Ὅν τινα λαβὼν ὁ μαθητὴς Θεόδωρος, κατῆλθεν πρὸς τὸν γέροντα, καὶ κρούσας εἰς τὸ θυρίδιον κατὰ τὸ ἔθος, καὶ τοῦ γέροντος μέλλοντος

ἀνοίγειν, ἔβαλον μετάνοιαν ἀμφότεροι· καὶ τοῦ μαθητοῦ εἰπόντος, Εὐλόγησον ἡμᾶς πάτερ, ἀνοίξας ὁ γέρων, λέγει πρὸς τὸν μαθητὴν, Σὲ μὲν εὐλογῶ, οὗτος δὲ ἀνευλόγητός ἐστιν. [convertit & benedicit:] Τοῦ δὲ μαθητοῦ λέγοντος, Μὴ οὕτως πατέρ· ἀπεκρίθη ὁ γέρων. Ὄντως ούκ εὐλογῶ αὐτὸν, ἕως οὗ ἀποστῆ τοῦ φρονήματος τῶν ἀποσχιστῶν, καὶ τῇ καθολικῇ Ἐκκλησίᾳ καθομολογήσει κοινωνῆσαι. Ταῦτα ἀκούσας ἐκεῖνος, ἐξεπλάγη ἐπὶ τῷ τοῦ γέροντος διορατικῷ χαρίσματι, καὶ τῷ θαύματι ἀλλοιωθεὶς, συνέθετο μετὰ πληροφορίας κοινωνῆσαι τῇ καθολικῇ Ἐκκλησίᾳ. Τότε ὁ γέρων εὐλογήσας αὐτὸν, καὶ ἀναστήσας, μετέδωκεν αὐτῷ πρῶτος τῶν ἀχράντων μυστηρίων, πᾶσαν διψυχίαν ἐκ τῆς ἑαυτοῦ ἀποσμήξαντι καρδίας.

[24] Τοῦτο μαθοῦσα ἡ Βασιλίνα, εἰς πλείονα πόθον ἦλθεν τοῦ θεάσασθαι αὐταῖς ὄψεσι τὸν ἅγιον γέροντα, καὶ ἐλογίσατο μεταμφιάσαθαι ἀνδρικὸν σχῆμα, καὶ πρὸς αὐτὸν εἰς τὴν λαύραν κατελθεῖν, καὶ τὰ καθ᾽ ἑαυτὴν ἀναθέσθαι αὐτῷ. Καῖ τούτου ὑπὸ ἀγγελικῆς ὀπτασίας δηλωθέντος αὐτῷ, δηλοῖ αὐτῇ λέγων· Γίνωσκε ὅτι κᾄν ἔλθῃς, οὐ θεωρεῖς με· μὴ οὖν σκυλῇς, ἀλλὰ μᾶλλον ὑπόμεινον, καὶ ὅπου δ᾽ ἂν διάγῃς, ἐπίσταμαί σοι καθ᾽ ὕπνους, [apparens in somnis ad petita respondet:] καὶ ἀκούσω παρά σου, καὶ ὅσα δ᾽ ἂν ἐμβαλῇ μοι ὁ Θεὸς, ἐπαγγελῶ σοι. Ταῦτα ἐκείνη ἀκούσασα, καὶ πιστεύσασα, δέχεται ἐναργῶς τὴν ὀπτασίαν· καὶ ἰδοὺ φαίνεται αὐτῇ ὁ ἅγιος γέρων καθ᾽ ὕπνους λέγων· Ἰδοὺ ὁ Θεὸς ἀπέσταλκέν με πρός σε, ἀπάγγειλόν μοι εἴ τιβούλῃ. Ἡ δὲ τὰ καθ᾽ ἑαυτὴν εἰποῦσα, τὴν πρόσφορον ἀπόκρισιν ἔλαβεν, καὶ ἀπέστη εὐχαριστοῦσα τῷ Θεῷ· καὶ ἐλθόντι τῷ μαθητῇ τοῦ γέροντος, τότε σχῆμα καὶ τὸν χαρακτῆρα ἀπήγγειλεν. Ταῦτα δὲ ἐγὼ παρ᾽ αὐτῆς ἐκείνης τῆς Διακόνου Βασιλίνης ἀκήκοα.

[25] Ὁ τόπος, ἐν ᾧ ἐγκέκλεισται ὁ ἅγιος οὗτος γέρων, κρημνὸν ἔχει κατὰ δυσμὰς ὑψηλώτατον, τοίχου τόπον ἀποπληροῦντα, [caricam inserit petræ,] καθ᾽ οὗ ἡ στέγη τοῦ κελλίου ἐπεστήρικται· ἡ δὲ τοῦ κρημνος πέτρα τοσοῦτον ξηρωτάτη λίαν ὑπάρχει καὶ ἄνιγμος, ὥστε μηδ᾽ ὅλως νοτίαν ἐμποιεῖν τῷ κελλίῳ. Ἐν μιᾷ οὖν τῶν ἡμερῶν λαβὼν ὁ ἅγιος οὗτος γέρων σπέρμα ἑνὸς σχαδίου, λέγει τοῖς ἐαυτοῦ μαθηταῖς Θεοδώρῳ καὶ Ἰωάννῃ, Ἀκούσατέ μου τέκνα, ἐὰν ἡ τοῦ Θεοῦ φιλανθρωπία χαρίσηται τῷ σπέρματι τούτῳ, καὶ ταύτῃ τῇ πέτρᾳ δύναμιν πρὸς τὸ καρπογονῆσαι, γινώσκετε ὅτι δωρεὰν χαρὶζεταί μοι τὴν τῶν οὑρανῶν βασιλείαν ὁ Θεὸς· καὶ τοῦτο εἰπὼν, προσέπλασε τῇ ἀῤῥήκτῳ ἐκείνῃ πέτρᾳ τὴν σχάδαν. Ὁ δὲ τὴν ῥάβδον Ἀαρῶν ξηρὰν οῦσαν ἐξανθῆσαι ἐπινεύσας Θεὸς, αὐτὸς καὶ τὴν ἄῤῥηκτον ταύτην καὶ ξηρωτάτην πέτραν βλαστῆσαι ἐκέλευσε πρὸς τὸ δεῖξαι ταῖς μετέπειτα γενεαῖς, [accipit ficus inde productos,] ὁποίας ὁ δοῦλος αὐτοῦ τετύχηκε χάριτος. Καὶ ἰδὼν ὁ ἅγιος γέρων τὸν βλαστὸν, ηὐχαρίστει τῷ Θεῷ μετὰ δακρύων· ὅστις βλαστὸς κατὰ μικρὸν εἰς ὕψος ἐγειρόμενος, ἔφθασεν τὴν στέγην, ἣν καὶ ἀπεστέγασαν, καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν τῶ χρόνῳ ἰδοὺ τρία σύκα ἐκαρποφόρησεν· ἅπερ λαβὼν ὁ γέρων, καὶ μετὰ δακρύων καταφιλήσας, ἕφαγεν, εὐχαριστῶν τῷ πληροφορήσαντι αὐτὸν Θεῷ, διδοὺς καὶ τοῖς μαθηταῖς πρὸς μικρόν· καὶ ἰδοὺ τὸ δένδρον βοᾷ τῇ ἀρετῇ τοῦ γέροντος μαρτυροῦν· ἀφ᾽ οὗ δὲ τὰ σύκα ἕφαγεν ὁ θεοφόρος οὗτος γέρων, ἑτοιμάζετο πρὸς τὴν ἕξοδον.

[26] Ἐπειδὴ δὲ λοιπὸν εἰς βαθὺ γῆρας ἔλασεν ὁ Ἅγιος, ἠνἐωξεν ὁ μαθητὴς αὐτοῦ τὸν τόπον, πρὸς τὸ διακονεῖν αὐτῷ. Ἐγὼ τοίνυν εἰσελθὼν πρὸς αὐτὸν, καὶ τὸ φοβερὸν τοῦ βλαστοῦ θαῦμα θεασάμενος, κατενόουν ἐπιμελῶς πῶς ἐριζώθη, [cum stupore scriptoris omnia per scrutantis:] καὶ τὴν ῥαγάδα ἔσχεν ἡ πέτρα, καὶ εὑρεῖν οὐκ ἠδυνήθην, ὥστε με ἐκπλαγέντα εἰπεῖν, Ὤ βάθος πλούτου, καὶ σοφίας, καὶ γνώσεως Θεοῦ, ὡς ἀνεξηρεύνητα τὰ κρίματα αὐτοῦ, καὶ ἀνεξιχνίαστοι αἱ ὁδοι αὐτοῦ· ἴσασιν γὰρ καὶ οἱ πολὺν χρόνον τῆς λαύρας τοῦ μακαρίου Σάβα πεῖραν ἔχοντες, ὅτιπερ οὔτε ἐν ἀέρι καὶ κήπῳ συκἡ γίνεται, ἢ ἕτερον δένδρον διὰ τὴν πολλὴν θερμότητα καὶ ξηρότητα τῶν ἀέρων τῆς λαύρας. Εἰδέ τις προφέρει τὰ δένδρα τοῦ μικροῦ τῆς λαύρας κοινοβίου τὰ παρὰ τὴν ὁδὸν ὄντα, γινοσκέτω ὅτι ἐκεῖνα εὐχῆς ἔργον γεγένηνται τοῦ μακαρίου Σάβα, βάθος τε γῆς εὑρηκοτος, καὶ εὐπορίαν τῶν τοῦ χειμάῤῥου ὀμβρομιαίων ὑδάτων, καὶ τῶν τοῦ αὐτοῦ μικροῦ κοινοβίου πατέρων, μέχρι τοῦ νῦν ἐκ τοῦ ὕδατος τοῦ χειμάῤῥου ὅλον τὸν χειμῶνα αὐτὰ ποτιζόντων· ἀμέλει τοι πολλῶν ἐπιχειρησάντων παρὰ τοῦ χειμάῤῥου φυτεῦσαι ἔνθα βάθος γῆς ἦν, καὶ ὅλον τὸν χειμῶνα ποτιζόντων, μόλις ἐπὶ ἐνιαυτὸν ἴσχυσαν κρατῆσαι τὰ φυτὰ, διὰ τὴν, ὡς εἴρηται, πολλὴν τῶν ἀέρων ξηρότητα, καὶ τὸ σφοδρὸν τῶν καυμάτων.

[27] Καὶ ταῦτα μὲν τὰ ὀλίγα ἀναλεξάμενος, γραφῇ παραδέδωκα, [multa pacitur pro fidei defensione.] παραλείψας διηγήσασθαι τοὺς περὶ τῆς πίστεως αὐτοῦ ἀγῶνας, ὅσους ἐδείξατο κατὰ τῶν Ὠριγένους καὶ Θεοδώρου τοῦ Μοψουεστίας δογμάτων τε καὶ ὑπασπιστῶν, καὶ τοὺς διωγμοὺς, οὕς ὑπὴνεγκεν κατὰ τὸ Εὐαγγέλιον, ὑπὲρ τῶν ἀποστολικῶν δογμάτων. Ἀλλὰ τὰ τούτου ἀνδραγαθήματα ἄλλοις συγγραφεῦσι παραχορῶ διηγήσασθαι· εὖ γὰρ οἰδ᾽ ὅτι πολλοῖς, ὡς εἰκὸς, μετὰ τὴν αὐτοῦ ἀποβίωσιν σπουδασταῖον γενήσεται ἀναγράψασθαι, τούς τε ἀγῶνας καὶ διωγμοὺς, καὶ κινδύνους οὒς ὑπέμεινεν ὑπὲρ τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, καὶ τὰς νίκας, καὶ τὰς ἐνδόξους αὐτοῦ πολιτείας, ὡς εἰπεῖν κατὰ πᾶσαν τὴν καθ᾽ ἡμᾶς πολιτείαν, διὰ τὸν βίον καὶ τὰς ἀπαστραπτούσας αὐτοῦ ἀρετὰς, περιφήμου καὶ περιβοήτου γεγονότος.

[28] Ὡς δε ἤκουσα τῆς ἁγίας αὐτοῦ γλώττης διηγουμένης, τῷ εἰκοστῷ ὀγδόω τῆς ἑαυτοῦ ἡλικίας χρόνῳ, [Vegetus vivebat anno ætatis 104.] Ἐπίσκοπος ἐχειροτονήθη, ὡς καὶ ἀνωτέρω εἴρηται· καὶ ἐποίησεν ἐν τῇ Ἐπισκοπῇ ἔτη ἐννέα, καὶ ἔμειναν εἰς τὴν λαύραν τὸ πρότερον ἔτη δώδεκα, ἐξ ὧν διηκόνησεν ἔτη ἓξ, καὶ ἡσύχασεν ἔτη ἓξ, καὶ ἔμεινεν εἰς τὸν Ροὑβὰν ἔτη ἓξ, καὶ ἐν τῷ κελλίῳ καθειργμένος, ἐν ᾧ καὶ μέχρι τοῦ νῦν ἡσυχάζει, ἐπλήρωσεν σὺν Θεῷ τεσσαράκοντα ἑπτὰ χρόνους· καὶ ἰδοὺ ἔφθασεν τὸν ἑκατοστὸν τέταρτον τῆς ἑαυτοῦ ἡλικὶας χρόνον, καί ἐστιν λίαν πρεσβύτης καὶ φαιδρὸς τῷ προσώπῳ, καὶ τῇ ψυχῇ προθυμώτατος, καὶ χάριτος θείας ἐμπεπλησμένος. Εὐχόμεθα δὲ ἡμεῖς οἱ ταπεινοὶ, ἵνα ὁ Θεὸς ἔτι μᾶλλον καὶ μᾶλλον δυναμώσει αὐτὸν, καὶ τὸν δρόμον αὐτοῦ ἐν εἰρήνῃ τελειώσῃ, αὐχαῖς αὐτοῦ ἐλεήσῃ καὶ ἡμᾶς τοὺς ταπεινοὺς καὶ ἁμαρτωλοὺς τοὺς συγγραψαμένους, εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων, ἀμήν. Ἐτελειώθη δὲ ὁ ἅγιος οὗτος γέρων Ἰωάννης καὶ Ἐπίσκοπος μηνὶ Δεκεμβρίῳ ἑβδόμῃ, βασιλεύοντος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ᾧ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

ΜΑΡΤΥΡΙΟΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΒΟΝΙΦΑΤΙΟΥ.
Auctore Simeone Metaphraste,
Ex Ms. Medicæo Regis Christianissimi.

Bonifacius Romanus, Martyr Tarsi in Cilicia (S.)

EX MS. R. FRANC.

[1] Καὶ τὰ τῶν ἄλλων τοῦ Χριστοῦ Μαρτύρων ἄθλα, πολύτε καὶ μέγα τοῖς σπουδαίοις τὸ κέρδος περιποιεῖ· τῆς τε γὰρ κοινῆς φύσεως ὑπερφυῆ καὶ μέγιστα κατορθώματα παριστᾶ, [Prologus.] καὶ τὸν μὲν Χριστὸν νικῶντα, τὸν ἐχθρὸν δὲ νικώμενόν τε καὶ προφανῶς αἰσχυνόμενον· πρὸς τούτοις, τοὺς μὲν ἀσεβεῖς περιφανέστατα διελέγχει, τοὺς εὐσεβεῖς δὲ μᾶλλον ἐπιρωννύει, καὶ πρὸς τὴν πνευματικὴν ἅμιλλαν τοὺς θερμοτέρους διερεθίζει. Καὶ ταῦτα μὲν ἐπ᾽ ἐκείνων, ἐφ᾽ ὧν καὶ ὁ λοιπὸς βίος τῷ Μάρτυρι σύμφωνος, καὶ ἐκ παίδων ἡ τῆς ἀρετῆς ἀσκησις σύντροφος. Εἰ δέ τις ᾖ τὸν βίον τὴν μὲν ἀρχὴν ἐῤῥαθυμηκὼς, μετὰ ταῦτα δὲ τοσοῦτον ἐκλάμψας τοῖς ἀγαθοῖς, ὡς ἀθρόον καὶ μαρτυρίου στέφανον ὑφαρπάσαι, ποίαν ἀπολείπει τοῦτο χάριτος τοῖς εὐσεβέσιν ὑπερβολὴν; ἐπεὶ καὶ φύσει τὸ παρελπίδα Χριστὸν, πολὺ τοῦ συνήθους ἐπιτερπέστερον. Εἰς τοῦτο δὲ καὶ ἡ τοῦ ἀπολωλότος προβάτου δηλαδὴ εὕρεσις τῷ Δεσπότῃ φέρει. Τοιοῦτον οὖν καὶ Βονιφάτιον ἔγνωμεν, τὸν περιώνυμον τοῦ Χριστοῦ ἀθλητὴν· οὗπερ ἆρα καὶ ἄξιον μὴ τὴν ἄθλησιν παριδεῖν, ἀλλὰ μνήμῃ ὡς οἷόν τε καὶ γραφῇ παραδοῦναι. Ἔχει δὲ οὕτως.

[2] Ἦν τις ἐν Ρὥμῃ γυνή, Ἀγλαῒς τούνομα, ὀνόματι δὲ τούτῳ καὶ τᾶλλα συνωδὰ ἠκολούθει, [Aglais mulieris nobilis & opulentæ] γένος τε καὶ ὥρα καὶ πλοῦτος, ἐφ᾽ οἷς ἀγλαΐζεσθαι ταύτην ἐπιεικὼς ἦν. Γένος μὲν γὰρ τῶν εὐπατριδῶν, καὶ τῶν ἀνθυπύτου λαχόντων τιμῆς· ὤρα δὲ σὺν νεότητι, καθ᾽ ἣν ἂν πρὸς ἔρωτας θερμοτέρως σχοίη γυνή· πλοῦτος δὲ βαθὺς καὶ καταχρήσασθαι ἱκανός πᾶσι τούτοις ἐπιγενόμενον· καὶ τὸ αὐτεξούσιον τὸ τῆς ἐπιθυμίας πῦρ ἰσχυρῶς ἐφῆπτε, καὶ πρὸς ἀτόπους αὐτὴν ἔρωτας παρεκάλει. Οὕτω τοιγαροῦν Ἀγλαῒς πλουτοῦσα, καὶ ἀγαθοῖς τῆς γῆς θάλλουσα, διὰ ταῦτά τε καὶ ἐρώτων ἀκρατῶς ἔχουσα, [procurator Bonifacius] τινὶ τῶν ἐπιτρόπων αὐτῆς εἴτουν φροντιστῇ τῶν κτημάτων (ὁ καλος οὗτος ἦν Βονιφάτιος, οὐκ a εἰγχινοία μόνῃ καὶ τῇ πρὸς αὐτὴν εὐνοίᾳ, πολλῶ δὲ καὶ ὡραιότητι τῶν ἄλλων κρατῶν) μίξισιν οὐ καλαῖς ἐχρῆτο· οὐ γὰρ αἰσχύνομαι ταῦτα λέγων, ἔχων καὶ μετ᾽ ὀλίγον δεῖξαι θείαν ὄντως καὶ θαυμασίαν μεταβολήν. [vitiis deditus.] Ἄλλως τε δὲ καὶ οἴνου μὲν ἐρώτων τὸ καταρχὰς ἧττον ἦν· οὐ μὴν τᾶλλα τοιοῦτος· ἀλλὰ καὶ χρημάτων ὑπερόπτης κομιδὴ μεγαλοφυχώτατος, καὶ δεομένοις ταῦτα διανεῖμαι φιλοτιμώτατος, καὶ φιλοξενίαν εἴπερ τις ἄλλος φιλοφρονέστατος. Ὁ πότε γοῦν ἴδοι τινὰς μῶν ὁδοιπορούντων, [sed valde hospitalis,] ἢ καύσωνι καὶ δίψει τηκομένους, ἢ χιόνι καὶ ψύχει προσπηγνομένους, ἢ ἄλλως ἐκ τῆς ὁδοιπορίας βαρυνομένους, αὐτὸς ἐπισπεύδων ἱλαρῶς ὑπῆντα, καὶ τοῦ μόχθου διαναπαύσασθαι παρεκάλει, καὶ εἴξαντας εἰς τὴν οἰκίαν εἰσαγαγὼν ἐξένιζε φιλοφρόνως, καὶ λόγοις ἅμα καὶ ἔργοις πᾶν ὅπερ ἐ͂ιχεν ἀηδὲν διέλυε. Ταῦτα καὶ πρὸ τοῦ μαρτυρίου ἐκόσμει τὸν Βονιφάτιον· καὶ οὐχ᾽ ἁπλῶς ἐκεῖνον ἀπὸ τῶν ἄλλων δοκιμαστέον, ἀλλὰ συναπτέον πάντως καὶ τὰ βελτίονα. Βονιφάτιος γὰρ τὸ μὲν ἡδονῇ, τὸ πλεῖον δὲ καὶ τῇ ἀρετῇ νέμων, καὶ τὰ κάλλιστα τῆς ἀρετῆς εἴδη πρὸς ἀκρίβειαν ἠσκηκὼς, τὸ μὴ τέλειος ἐ͂ιναι παρὰ μόνου τοῦ μὴ σωφρονεῖν ἐκωλύετο.

[3] Πλὴν οὐ πολὺ τὸ ἐν μέσῳ· καὶ ὁ σπῖλος οὗτος καθάπερ ὅλῳ καθαρῷ καὶ περικαλλεῖ σώματι ἐκκαθαίρεται· καὶ ἡ ἐκ τοῦ πάθους αἰσχύνη μείζονι πολλῷ δόξῃ περικαλύπτεται. [ob vehemens desiderium Reliquiarum in Aglaide,] Οὐ γὰρ ἠνέσχετο Κύριος ψυχὴν οὕτου περιδεῖν τὰ πάντα καλὰ, ἑνὸς πάθους αἴσχει διὰ τέλους μολύνεσθαι· ἀλλ᾽ εὐδόκησε πάντως θειοτέρων λόγων οἰκονομία, καὶ μαρτυρικῷ αἵματι ἀλουργὲς αὐτῇ καὶ βασιλικὸν χρῶμα περιβαλεῖν. Ὅπως δὲ τοῦτο διῳκονόμηται, καὶ οἷα τῷ μαρτυρίῳ καταβέβληται ἡ κρηπὶς, ἔτοιμος διδάσκειν ὁ λόγος. Ἤκμαζε μὲν καὶ ἔτι ὁ κατὰ Χριστιανῶν διωγμὸς, καὶ ὁ εἰδωλικὸς ἐκεῖνος καὶ βαθὺς κατὰ πάσης ὁμοῦ τῆς ἑώας ἐπεκράτει ζόφος· ὑπέρχεται δὲ τὴν ἐκείνου δέσποιναν σωτήριος λογισμὸς, καὶ τὴν καρδίαν αὐτῆς διατρέχει δριμύς τις ἔρως καὶ ἄμαχος λειψάνων μαρτυρικῶν. Ἐπεὶ δὲ οὐδένα Βονιφατίου μᾶλλον ἠγεῖτο πισστότερον, ἢ τοιούτοις ὑπουργεῖν ἐμμελέστερον,τοῦτον δὴ καὶ κοινωνὸν, ὥσπερ τοῦ σαρκικοῦ καὶ ἀτίμου, οὕτως ἄρα καὶ τοῦ ἐπαινετοῦ τε μακαρίου ποιεῖται ἔρωτος. Καὶ ἰδιαζοντῶς ἀπολαββοῦσα, Οἶδας, φησὶν, ἀδελφὲ, οἵαις συνεχράνθημεν ἁμαρτίαις, μηδέν τι μέλλον ήμῖν, ὅτι Θεῷ παραστήσεσθαι προσδοκῶμεν καὶ χαλεπὰς τούτων ὑποσχεῖν τὰς κολάσεις· πλὴν ἀλλ᾽ ἐπυθόμην τινὸς τῶν εὐσεβεστέρων, ὡς εἴ τις τοὺς διὰ Χριστὸν παθόντας καὶ μαρτυρήσαντας διὰ τιμῆς μετέλθοι καὶ θεραπείας, πολλή τις αὐτοῦ ἐκεῖθεν καὶ λαμπρὰ περιμένει ἀντίδοσις, καὶ τῆς αὐτῆς ἐκείνοις ἀπολαύσει μακαριότητος. Πολλοὶ δὲ καὶ νῦν, ὥς πασιν, ἐν τῇ Ασίᾳ ὑπὸ Χριστοῦ τὸν καλὸν ἀγῶνα διαγωνίζονται· σὺ δὲ (καὶ γὰρ ἤκει καιρὸς, ὅπως περὶ ἡμᾶς ἔχει τὸν ἐμὸν φανήσεθαι Βονιφάτιον) πρὸς ταῦτά μοι καθυπούργησον, καὶ σπουδῇ τῇ πάσῃ παραγενόμενος, τῶν ἁγίων τούτων λειψάνων ἀγαγεῖν ἐπείχθητι, ὡς ἂν ἐντίμως αὐτὰ καταθέμενοι, καὶ ἱεροὺς ἐπιδημησάμενοι οἴκους, φύλακάς τε αὐτοὺς καὶ σωτῆρας διαπαντὸς ἔχοιμεν. Ταῦτα πρὸς αὐτὸν εἰρηκυῖα, [cum multo auro ab ea missus,] ἐπεὶ πρὸς ἑκόντα ἔλεγε καὶ πρόθυμον τὴν ὑπηρεσίαν, χρυσίον ἐγχειρίζει συχνόν· οὐ δὲ γὰρ ἑξῆν λείψανόν τι Μάρτυρος προῖκα λαβεῖν, ἀλλὰ τὸ πολὺ τῶν Χριστιανῶν περὶ αὐτὰ φίλτρον πορισμοῦ τοῖς ἀσεβέσι πρόφασις ἦν, καὶ πολλοῦ πρὸς ἐκείνους αὐτὰ παρέχειν ἐποίει. Τούτου οὖν ἕνεκα, συχνὸν τὸ χρυσίον, καὶ ἵνα καὶ πένησιν εἰς διανομὴν ἀρκέσῃ· Συνεκπέμπει δὲ καὶ ἱππεῖς δώδεκα, μύρα τε καὶ σινδόνας καὶ τᾶλλα ὅσα προσῆκον εἰς τιμὴν τοῖς Ἁγίοις. Ἀλλὰ προσεκτέον· ἐνταῦθα γὰρ ἤκομεν ἔνθα καὶ τὸ τοῦ διηγήματος χαριέστατον.

[4] Ὡς ἤδη πορείας ἔμελλεν ὁ Βονιφάτιος ἅπτεσθαι, εὐθὺς, [joco prædicit suum martyrium:] ὥσπερ ὑπὸ γραμμῆς τὴν ἑαυτοῦ νίκην καὶ τὸν στέφανον προσημαίνων, Εἰδέπως ἔφη, ὦ δέσποινα, ταύτης μὲν διαμαρτεῖν τῆς ἐγχειρήσεως, δεύτερος δὲ ὅ φασι πλοῦς τὸ ἐμόν σοι σῶμα προσανεχθείη, ἄρα σοι ἂν τοῦτο μέτριον εἴη τοῦ σκοποῦ παραμύθιον, καὶ τιμῆς ἄξιον παρά σου νομισθείη; Καὶ ταῦτα μὲν ἴσως ἐκεῖνος παίζων πρὸς τὴν δέσποιναν ἢ σπουδάζων· ὁ δὲ

Θεὸς τὸ μέλλον ὥσπερ διὰ τῆς ἐκείνου προηγόρευσε γλώττης. Ἡ μέντοι Ἀγλαΐς· Οὐ καιρὸς, ἔφη, Βονιφάτιε, παιδιᾶς οὐ δὲ λόγων τοιούτων, ὧν ἀποσχόμενον εὐλαβῶς ἔχειν προτρέπομαι· καὶ κοσμίως, ἐπεὶ καὶ τοιούτοις ὑπηρετεῖν μέλλεις, ὧν ἡμᾶς, μὴ ὅτι γεψαύειν, ἀλλὰ καὶ βλέπειν τοὺς ἀναξίους πάντολμον καὶ θρασύ. [& accepta illius apprecatione,] Τούτοις ἀρκούντως ἐπιτιμήσασα καὶ ἐν τρέψασα, καὶ ὥσπερ ἀντὶ παιδιᾶς ἀκαίρου εἰς φόβον εὔλογον τὴν ἐκείνου ψυχὴν καταστήσασα, ἐ͂ιτα καὶ ὁ Θεὸς, ἐπειποῦσα, ὁ δι᾽ ἡμᾶς μορφὴν δούλου λαβὼν καὶ τὸ ἑαυτοῦ αἷμα ἐκχέας, αὐτὸς παρίδοι τὰ πταίσματά μου καὶ ἀποστελεῖ τὸν ἄγγελον αὐτοῦ ἔμπροσθέν σου, καὶ καθευθυνεῖ τὰ διαβήματά σου πρὸς τούτοις· καὶ δεξιὰν αὐτῷ τὴν ἐπάνοδον εὐξαμένη ἐξέπεμψε. Τὸν δὲ Βονιφάτιον ὤνησαν μὲν οὐ μετρίως καὶ οἱ τῆς δεσποίνης λόγοι, καὶ πρὸς τὰ θεῖά τε καὶ σεβάσμια περιδεῆ κατέστησαν, ὅθεν οὔτε κρεῶν ἥπτετο κατὰ τὴν πορείαν, οὔτε μὴν οἴνῳ ἐχρῆτο· εἰσῄει δὲ αὐτὸν καὶ λογισμὸς, [aßiduis precibus & jejuniis vacat in itinere.] ὥσπερ παιδαγωγὸς ἀγαθὸς, ὅτιπερ οἷα δράσας, οἷα μέλλω χερσὶν ἀνάγνοις μετακομίζειν. Καὶ τῷ δέει τούτῳ ἠρέματι τῆς πρὸς τὸ σῶμα προσπαθείας κατωλιγώρει, καὶ ἑαυτῷ προσέχειν ἐπείθετο· φόβος μὲν γὰρ πατὴρ προσοχῆς· ἣ δὲ γαλήνης μήτηρ καὶ καταστάσεως, αὕτη δὲ τὴν συναίσθησιν, ὥσπερ ἐν ἀταράχῳ τινὶ καὶ καθαρῷ ὕδατι, τὰ αὐτῆς αἴσχη διαβλέπειν ποιεῖ· καὶ οὕτως ἀρχαὶ καὶ ῥίζαι τῆς μετανοίας φύονται, ἣ δὴ τότε καὶ Βονιφάτιον καλῶς συνειλήφει, καὶ ἤδη πρὸς βίου ἀκρίβειαν ἀπονεύων φανερὸς ἦν, τῆς μὲν παχυτέρας ταύτης καὶ περιττῆς τροφῆς, ὥσπερ ἔφημεν, ἀπεχόμενος, εὐχῆς δὲ ἀδιαλείπτου καὶ νηστείας κατὰ τὴν πορείαν ἐχόμενος.

[5] Ἐπεὶ δὲ καὶ ἐπιβὰς τῆς Ἀσίας κατὰ τὴν ὑμνουμένην τῆς Κιλικίας Ταρσὸν ἐγένετο, ἔνθα δὴ καὶ οἱ Μάρτυρος ἠγωνίζοντο, [Tarsi adspicit horrendos Martyrum cruciatus:] τοῖς μὲν ἄλλοις ἐφῆκε διαναπαύσασθαι, αὐτούς τε καὶ ἵππους ἔν τινι τῶν ἐκεῖθεν ξενισθέντας, αὐτὸς δὲ μὴ δὲ τῆς. ὁδοῦ τὴν κόνιν ἐκτιναξάμενος, ὡς ἐ͂ιχε ποδῶν ἐχώρει τοὺς ποθουμένους Μάρτυρας ἱστορῆσαι. Καὶ παριὼν εἰς τὸ στάδιον, ὁρᾷ τοῦ μὲν δήμου πολύ τι πλῆθος συνειλεγμένον κατὰ θέαν τῶν πραττομένων, βασάνοις δὲ τοὺς Ἁγίους ποικίλαις ἐκδιδομένους, καὶ ἓν μὲν ἐγκαλουμένους ἅπαντας τὴν εὐσέβειαν, οὐ ταῖς αὐταῖς δὲ τιμωρίαις ὑπαγομένους, ἀλλὰ τοσαύταις, ὡς σχεδὸν μηδένα τὴν ἴσην κατακρίνεσθαι τῷ ἑτέρῳ, καί τοι καὶ πνεύματι συνημμένους· καὶ στόματι, οὐδὲν ἧττον τὰ αὐτὰ φθεγγομένους. Ὁ μὲν γὰρ ᾔρτητο ἐπὶ κεφαλὴν, κάτωθεν δὲ αὐτοῦ πῦρ ὑπέστρωτο· ὃ δὲ ξύλοις τέσσαρσι διατέταττο· ἄλλος ἐπρίζετο, ἄλλος ξεόντων χερσὶν ἐλεπτύνετο· καὶ τοῦ μὲν ὄψεις, τοῦ δὲ χειρὸς ἐξεκόπτοντο· καὶ τῶν μὲν διὰ τοῦ τραχήλου πάσσαλος ἐλαθεὶς τῇ γῇ προσεπήγνυτο, τῷ δὲ χειρὸς μὲν ὄπισθειν περιήγοντο, ποδὸς δὲ πονηρῶς ἀντανεκλῶντο, καὶ ἀμφοτέρων οὕτω δεσμηθέντων, ῥάβδοις αὐτὸς τὰ ὀστᾶ συνετρίβετο· ἄλλον, ὢ τῆς πολλῆς μανιάς τῶν ἀσεβῶν! καὶ χεῖρας ἦν ἰδεῖν ἅμα καὶ πόδας ἀφαιρεθέντα, καὶ δίκην σφαίρας ἐπὶ γῆς κυλιόμενον. Ἀλλὰ καὶ ταῦτα πάσχοντες οἱ γενναῖοι, καθάπερ οὐ βίαιόν τι καὶ λυπηρὸν ὑφιστάμενοι, ἀλλ᾽ οἱονεὶ τὰ σώματα καινιζόμενοι, καί τινα πρὸς τὸ κρεῖττον ἀλλοίωσιν ὑπομένοντες, ὥσπερ ἄρα καὶ ἦν οὕτως ἔχαιρον, τῆς θείας ἄντικρυς ἐπιβοηθούσης αὐτοῖς δυνάμεως καὶ πρὸς τὸν ἀγῶνα ἐνισχυούσης· οὐ γὰρ ἄλλως δυνατὸν ἦν ἀνθρωπίαν φύσιν ταῦτα διενεγκεῖν, καὶ τότε σὺν ἡδονῇ, μὴ τῆς ᾄνωθεν χειρὸς συνεφαπτομένης. Ταῦτα καὶ Βονιφάτιος ὁρῶν, καὶ οὐχ᾽ ἁπλῶς ὁρῶν, ἀλλ᾽ ἐπιμελῶς ἔκαστα καὶ φιλοπόνως ἐξακριβούμενος, καὶ τοῦτο μὲν ἐκπληττόμενος τῆς καρτερίας τοὺς Μάρτυρας, τοῦτο δὲ καὶ τῶν ἴσων αὐτοῖς στεφάνων ἀξιωθῆναι γλυχόμενος, ὅλος ἔνθους γενόμενος, πρὸς τὸ θεάτρον καταβαίνει, καὶ τοῖς πᾶσι ἑαυτὸν ἐπίδηλον παρασχὼν, εἴκοσι τοὺς Μάρτυρας ὄντας πάντας καθ᾽ ἕνα περιβάλλει καὶ περιπτύσσεται· ἐ͂ιτα καὶ εἰς ἐπήκοον πάντων μεγάλῃ φωνῇ, Μέγας ὁ τῶν Χριστιανῶν Θεὸς, μέγας ὁ τοῖς ἀθληταῖς συμμαχῶν, ἐξεβόησεν. Οὕτως εἰπὼν, τῶν Μαρτύρων αὖθις γεγηθὼς εἴχετο, παρεκατέξετο, [optat inter Martyres suscipi,] ποθεινὸς τοὺς πόδας περιεπτύσσετο, οἷς δὲ μὴ πόδες τὰ λειπόμενα μέλη τοῦ σώματος κατησπάζετο, μακαρίζων, ἐπιθαῤῥύνων, δεόμενος· μακαρίζων μὲν τῆς ἀνδρειάς καὶ ὧν προπεπόνθεισαν, ἐπιθαῤῥύνων δὲ καὶ πρὸς ἃ παθεῖν ἔμελλον, ὅτι τε βραχὺ τὸ λειπόμενον, καὶ πόνων ἀπαλλαγῆ μετ᾽ ὀλίγον καὶ εὐφροσύνη αἰώνιος· ὑπὲρ ἑαυτοῦ δὲ δεό μενος, ὥς τε καὶ κοινωνὸς αὐτοῖς τῶν ἀγώνων καὶ συμμέτοχος τῶν παρὰ Χριστοῦ γενέσθαι στεφάνων.

[6] Ἐπεὶ δὲ ταῦτα μαθεῖν οὐχ οἷόν τε ἦν, ἅτε καὶ τῆς φωνῆς ἐπὶ μεῖζον ἀρθείσης, ὁ Ἄρχων ὀξύτερον ἀτενήσας διὰ τοῦ πλήθους, καὶ τὸν Βονιφάτιον θεασάμενος· Τίς οὗτος, ἐ͂ιπεν, οὔτως ἀμελῶς καὶ ἡμῶν καὶ τῶν μεγάλων ἔχει θεῶν; Αὐτὸς τοιγαροῦν ἐκεῖνος, αὐτὸς ἐγγότερος παραστὰς λεγέτω. Ἐπεὶ δὲ καὶ παρέστη, [coram Iudice profitetur fidem.] ἐρωτηθεὶς, Ἐιμὶ μὲν, ἔφη, Χριστιανὸς, τῇ δὲ τοῦ ἐμοῦ δεσπότου δυνάμει θαῤῥῶν τῶν ὁμοδούλων τοὺς μὲν πιστοὺς φιλῶ, σοῦ δὲ καὶ τῶν σῶν ὡς ἀγνωμόνων ὑπερφρονῶ. Καὶ ὁ Ἄρχων, Ταῦτα μὲν λέγειν τόγε νῦν, ἔα· λέγε δε τὴν τε κλῆσιν τὴν σὴν καὶ τὸ ἐπιτήδευμα. Ὁ δὲ Βονιφάτιος· Ὄνομα μὲν ἐμοὶ τὸ πρῶτον καὶ ὃ μᾶλλον χαίρω καλούμενος, Χριστιανός· εἰ δὲ καὶ τὸ ἐκ γονέων τοῦτο βούλει μαθεῖν, Βονιφάτιος. Καὶ ὁ Ἄρχων, ἔτι τοῦ Ἁγὶου λέγοντος ἐκκόψας, Ἄγε δὴ οὖν, ἔφη, Βονιφάτιε, πρινὴ τῶν σαρκῶν σου καὶ τῶν ὀστῶν ἅψομαι, πείθου ποιεῖν τὰ κεκελευμένα, καὶ προσελθὼν θύε τοῖς εὐμενέσι θεοῖς· τοῦτο γάρ σοι πολλὰ προξενήσει τὰ ἀγαθὰ, φιλίαν θεῶν, ἀπαλλαγὴν χαλεπῶν, καὶ παροχὴν πλούτου καὶ μεγίστων τιμῶν. Πρὸς ταῦτα ὁ Μάρτυς, Οὐ δὲ ἀποκρίνασθαί σοί, φησι, δίκαὶον· πλὴν ἀλλὰ τοῦτό γε ὃ καὶ πολλάκις ἔφην, ἐρῶ, Χριστιανὸς ἐγώ· τοῦτο μόνον παρ᾽ ἡμῶν ἄκουε· αὐτὸς δὲ, εἰ μἡ ἀνέχῃ, ὅτι βούλει, τῷ σώματι χρῶ.

CAPUT II

[7] Ἐπὶ τούτοις χαλεπήνας ὁ Ἄρχων, ἐπὶ κεφαλὴν αὐτὸν κρεμασθῆναι κελεύει, καὶ ἰσχυρῶς μὲν ξέεσθαι· τὴν βάσανον δὲ παρατείνεσθαι, ἄχρη διαφανὴς τὰ ὀστᾶ γένηται. [Crudelißime cæditur,] Καὶ ταῦτα μὲν ὥσπερ ἐκεῖνος ἐκέλευε οὕτω δὴ καὶ πρὸς τάχος τοῖς δημίοις ἐπράττετο· ὁ δὲ Χριστοῦ Μάρτυς καθάπερ οὐ τὸ διασπᾶσθαι τὰς σάρκας, ἀλλὰ τῷ διαιρεῖσθαι τῶν Ἁγίων μᾶλλον ἀλγῶν, τοὺς ὀφθαλμοὺς μὲν ἤρειδεν ἐπ᾽ ἐκείνους, αὐτὴν τε τὴν ὄψιν ποθῶν, καὶ ἅμα ὡς πρὸς καλὸν παράδειγμα βλέπων τοὺς ἐκείνων διὰ Χριστὸν ἄθλους. Ὡς οὖν ἐ͂ιδεν αὐτὸν ὁ Ἄρχων οὐδὲν ἀπὸ τῆς βασάνου ταύτης ὑφέντα τοῦ πάροντος σκοποῦ, μικρὸν ἀνεθῆναι κελεύει, καὶ πάλιν ὥσπερ ἐκδιαλείμματος προσβάλλων τῷ Μάρτυρι, καὶ τοιόνδε τρόπον ἀποπειρᾶσθαι αὐτοῦ βουλόμενος, Γενέσθω σοι, φησὶν, ὦ Βονιφάτιε, τὰ παθήματα τᾶυτα, μαθήματα πρὸς τὸ βέλτιον, καὶ πεῖραν τῶν ἀνεικέστων τούτων λαβὼν ὀδυνῶν, ὀψὲ γοῦν, ἄθλιε, σεαυτὸν οἰκτείρας, τῶν μενουσῶν σε κολάσεων πρόσελθε θύσων. Ὁ δὲ Ἅγιος· Ἐμὲ θύειν ἐπιτάττων, ἀσύνετε, οἴει δυνατοῖς ὅλως ἐπιχειρεῖν; Ἐγὼ θεοῖς προσελεύσομαι, ᾧ μόνη τούτον προσηγορία μὴ δ᾽ ἀκοαῖς φωρητή;

[8] Θυμὸς πάλιν τὸν Ἄρχοντα κατέσχεν οὐκ ἀνεκτὸς, καὶ κάλαμοι ὀξυνθέντος εὐθὺς κατὰ τῶν ὀνύχων αὐτῷ ἐνεπείροντο. Οἶδ᾽ ὅτι πεπόνθατε καὶ πρὸς μόνην τὴν ἀκοὴν· ἐσχάτως γὰρ ἡ βάσανος χαλεπή. [cruciatur acutis calamis sub unguibus manuum,] Ἀλλ᾽ ὁ Μάρτυς εἰς οὐράνον ἀτενῶς ἀναβλέψας, καὶ ὥσπερ ὅλην ἐκεῖ μετὰ τῆς διανοίας θεὶς καὶ τὴν αἴσθησιν, οὐ δὲ βραχὺ γοῦν ἄφρόντιζε τῆς ὀδύνης· ἀλλ᾽ εὐκόλως αὐτὸς ἔφερε μᾶλλον, ἢ ὁ Ἄρχων προσέταττεν· ὡς οὖν καὶ αὕτη τῷ δυσσεβεῖ διακενὴς ἡ βάσανος ἐξηλέγχετο, ἑτέραν αὖθις πικρὰν τιμωρίαν ἐξ ὠμοτητός τε καὶ πονηρίας ἐπινοεῖ, καὶ κελεύει τὸ στόμα διανοιγέντι τῷ Μάρτυρι μόλυβδον αὐτῷ ἐγχεθῆναι σφόδρα· διακαέντα. Ἐπεὶ οὖν ἔγνω τοῦτο ὁ ἀθλητὴς, [plumbo fervente in os fuso.] καὶ χεῖρας ἅμα· καὶ τὴν ψυχὴν πρὸς τὸν Θεὸν ὑψώσας, Δέσποτά μου, ἔφησεν, Ἰησοῦ Χριστὲ, ὁ κρειττονά με τῶν ἤδη προλαβουσῶν δείξας τιμωριῶν, καὶ νῦν παράστηθί μοι, μόνη ἐμοὶ παράκλησις, κουφίζων με τῆς ὀδύνης, καὶ εἰς τὴν κατὰ τοῦ σατανᾶς καὶ τοῦ Ἄρχοντος τοῦδε νίκην μοι φάνηθι συναιρόμενος· σοῦ γὰρ ἕνεκεν καὶ τῆς σῆς δόξης, ὡς οἶδας, ὑπεροαθλῶ. Ταῦτα ἔλεγε· καὶ τῶν Ἁγίων ἅμα ἐδεῖτο, εὐχαῖς αὐτῷ συνεπιλήψεσθαι πρὸς τὴν ἄθλησιν. Οἱ μὲν οὖν αὐτῷ τὴν τε νίκην καὶ τὸ τοῦ μαρτυρίου τέλος ἐπεύχοντο. Γίνεται δὲ καὶ τότε τῆς τοῦ Χριστοῦ δυνάμεως ἔργον ἀξιοθαύμαστον. Ἐπεὶ γὰρ ἤδη καὶ ἡ βάσανος εὐπρεπὴς ἦν, καὶ ὁ Βονιφάτιος ὥσπέρ τις παλαιστὴς γενναῖος εἱστήκει περιμένων τὸν ἀνταγωνιστὴν, οἱ ἄλλοι δὲ Μάρτυρες, ὡς ἂν οὐκ ἀγωνισταὶ μόνον, ἀλλὰ καὶ τῶν ἐπὶ τούτῳ δρωμένων θερμοὶ θεατὰς, καὶ μᾶλλον ἢ ἐκεῖνος ἀγωνιῶντος, τὴν νίκην, ὥσπερ ἔφημεν, συνεπηύχοντο. Τότε δὴ τὸ συνειλεγμένον πλῆθος, [Plurimis ad Christū conversis] καὶ ἄλλως καὶ τῶν προλαβόντων κατὰ μικρὸν, τοῦτο μὲν πρὸς τοὺς Μάρτυρας πθαινόμενον, τοῦτο δὲ καὶ πρὸς τὸ λίαν ὠμὸν τοῦ Ἄρχοντος δισχεραῖνον, καὶ δι᾽ ᾄμφω ταῦτα τὴν ἐπὶ τοῖς δεινοῖς τῶν Ἁγίων οὐχ᾽ ὅσον ὑπομονὴν ἀλλὰ καὶ ἡδονὴν ἐκπληττόμενον, καὶ οὕτω πρὸς τὴν εἰς Χριστὸν ἤδη χειραγωγούμενοι πίστιν, αἴρουσιν μὲν ἄφνω πάντες βοὴν συμμιγῆ, μιᾷ δὲ ἀνακράζουσι γνώμῃ τε καὶ φωνῇ, Μέγας ὁ Θεὸς τῶν Χριστιανῶν· μέγας ἐ͂ι, Χριστὲ βασιλεῦ, πάντες εἴς σε πιστεύομεν. Ταῦτα πάντες τε ἀνέκραγον, καὶ ἅμα τὸν μὲν ἐκεῖσε βωμὸν κατέστρεφον, [& Præside fugiente] τὸν δὲ Ἄρχοντα λίθοις ἔβαλλον· ὃς καὶ κατάφοβος καὶ περιδεὴς περὶ τῆς ἑαυτοῦ ψυχῆς γεγονὼς, καὶ ὥσπερ ὅσον οὔπω κινδυνέυων ἀπολωλέναι, φυγῇ μόνῃ πιστεύει τὴν σωτηρίαν, ἐπ᾽ αἰσχύνῃ λύσας τὸν θέατρον.

[9] Ταῦτα δὲ, ἄλλον μὲν θηριώδη τινὰ καὶ ἀτίθασσον πλὴν ἰάσιμον, τὴν ὄργὴν ἐπέσχον ἂν, καὶ τὰ αὐτὰ τοῖς ἄλλοις φρονῆσαι, καὶ τῷ Χριστῷ προσελθεῖν παρασκέυασεν· ἀλλ᾽ οὐχὶ καὶ τὸν μιαρὸν ἐκεῖνον· ἀλλὰ τοσοῦτον ἀπέσχεν αὐτὸς ἀπόνασθαί τι τοῦ φόβου καὶ τῆς παραδόξου ταύτης τοῦ πλήθους συμπνοίας, ὅσον ἔγνω καὶ φιλονεικότερος καταστῆναι, καὶ σπουδάζειν, ἅτε καὶ τῆς ὀργῆς αὐτὸν εἰς τοῦτο παροξυνούσης, [missus in ferventem picem non læditur.] τὴν ἧτταν ἀναμαχέσασθαι. Ἕωθεν οὖν τοῦ βήματος προκαθίσας, καὶ ὑπ᾽ ὄψιν αὐτῷ παραστήσας τὸν Μάρτυρα, τὴν τε εὐσέβειαν ὠνείδιζε τὴν ἐκείνου, καὶ τὸ ἐσταυρῶσθαι τὸν Δεσπότην ἡμῶν ἐχλεύαζεν. Ἐπεὶ δὲ ταῦτα μὴ φέρων ὁ Μάρτυς πικροτέραις ὕβρεσι διετέλει τὸν δικαστὴν ἀμειβόμενος δίκην, ὑπεῖχε πάλιν ῥημάτων ἀληθῶν καὶ δικαίων. Καὶ λέβης εὐθέως, πίσσης τε ἀναπλησθεὶς καὶ λάβρως ὑποκαεὶς, τὸν ἀθλητὴν ὑπεδέχετο. Ἀλλὰ καὶ τούτου δὴ γενομένου, Θεὸς ἄνωθεν οὐκ ἠμέλει τὰ συνήθη θαυματουργῶν. Ἄγγελος γὰρ ἐξ οὐρανοῦ καταβὰς, τὸ μὲν ἐκείνου σῶμα, ὥσπερ καὶ τὰ τῶν τριῶν παίδων, ἐφύλαττεν ἀπαθές· κύκλῳ δὲ ἡ φλὸξ ἐξαπίνης περιχυθεῖσα, καί τινας τῶν παρεστώτων ἀπίστων διαλαβοῦσα, τὰ αὐτὰ τοῖς ἐν Βαβυλῶνι πάλαι διέθηκε.

[10] Τότε ὁ δυσσεβὴς τὴν μὲν τοῦ Χριστοῦ δύναμιν φοβηθεὶς, μηδὲν δὲ μὴ δὲ οὕτου τῆς ἀσεβείας ἀνεὶς, [accepta sententia mortis] ἀλλ᾽ ὥσπερ ἐπαισχυνόμενος τὸ καὶ αὐτὸς ἐκεῖνος μεταβαλέσθαι, ἢ τὸν Ἅγιον ἐν ζῶσιν ὁρᾷν ἔτι τὴν τῶν ἐκείνου θεῶν ἀσθένειαν διελέγχοντα, θάνατον αὐτοῦ κατακρίνει, οὕτως εἰπὼν· Βονιφάτιον, Βασιλέων μὲν ἀπειθήσαντα νόμοις, ἡμετέροις δὲ λόγοις οὐδαμῷς εἵξαντα, καὶ μὴ δὲ θῦσαι τοῖς εὐμενέσι θεοῖς θελήσαντα ἀλλὰ τῷ ἐσταυρωμένῳ μᾶλλον ὡς Θεῷ προσανέχοντα, ξίφει τὴν κεφαλὴν ἐκτμηθῆναι κελεύω. Καὶ οὕτως αὐτὸν οἱ δορυφόροι παραλαβόντες, τοῦ δικαστικοῦ ἐξάγουσι βήματος. Ὁ δὲ καλλινικὸς τοῦ Χριστοῦ Μάρτυς ἔχαιρε μὲν οἷον οὐκ ἐπὶ τελευτὴν· ἀλλ᾽ ἐπὶ ζωὴν μᾶλλον ὥσπερ ἄρα καὶ ἦν πορευόμενος. Βραχὺ δὲ αὐτῷ ἐνδοῦναι τοὺς ἀπάγοντας αἰτησάμενος, [& facta oratione] στὰς πρὸς ἀνατολὰς ἠύχετο· Κύριέ μου, λέγων· καὶ Θεὲ, ταχὺ προκαταλαβέτωσάν με οἱ οἰκτιρμοί σου, καὶ παράστηθί μοι καὶ νῦν βοηθὸς, ἵνα μηδέν μοι ὁ πονηρὸς ἐμποδῶν γένηται, διὰ τὰς ἐν ἀφροσύνῃ προγεγενημένας μοι ἁμαρτιάς· ἀλλὰ προσδέξαι με τὴν ψυχὴν ἐν εἰρήνῃ, καὶ τοῖς ὑπέρ σου τὸ αἷμα ἐκχέασι· καὶ μέχρι τέλους τὴν πίστιν διατηρήσασι, κᾀμὲ συναρίθμησον· ῥύσαι δὲ καὶ τὸ τῷ αἵματί σου περιποιηθὲν ποίμνιον, τὸν σὸν λαόν μου Χριστὲ τὸν περιούσιον, [capite plectitur:] δυσσεβείας πάσης καὶ πλάνης ἑλληνικῆς, ὅτι εὐλογητὸς ἐ͂ι καὶ μένων εἰς τοὺς αἰῶνας. Ταῦτα ἠύξατο, καὶ τὴν εὐχὴν τὸ ξίφος εὐθὺς διεδέχετο· καὶ τὴν σεπτὴν ἐτέμνετο κεφαλήν. Θαυματουργεῖ δέ τι κᾀν ταῦθα Θεὸς, καὶ αἷμα ὁμοῦ καὶ γάλα τῆς τομῆς ῥυῆναι ποιεῖ, ὡς τὸ μὲν τῆς φύσεως ἐ͂ιναι, [& 550 in Christum credunt.] τὸ δὲ τῆς εὐσεβοῦς πίστεως. Καὶ οὕτω τὸ θαῦμα μέγα φανὲν εἰς ἔκπληξιν μεῖζον ἂν εἰς ὠφέλειαν, ἄνδρους τῶν ἀπίστων πεντήκοντα καὶ πεντακοσίους b τῷ Χριστῷ πεῖσαν ἀκολουθεῖν, καὶ τὴν εἰδωλικὴν πλάνην μισαχθέντας ἀπολιπεῖν.

[11] Τοιούτο Βονιφατίῳ τῆς ζωῆς τὸ πέρας· οὕτως τὸ εἰκῆ καὶ ᾄλλως ἐπελθὸν καὶ προῤῥηθὲν ὑπ᾽ αὐτοῦ τέλος εἴληφεν. [Comites itineris ignari cædis inquirunt eum:] Οἱ δὲ πρὸς ζήτησιν ἐκείνῳ τῶν λειψάνων συνεκπεμφθέντος, ταῦτα μὲν ἀγνοοῦντες, περιερχόμενοι δὲ ἀνὰ πᾶσαν τὴν πόλιν, ἐπεὶ ζητοῦντες αὐτὸν οὐχ᾽ εὕρισκον, οἰόμενοι ταῖς οὐ καλαῖς αὐτὸν συνήθως χαρίζεσθαι ἡδοναῖς, ἦπου ἐκεῖνος ἄρτι, πρὸς ἑαυτοὺς ἔλεγον, ἢ πάντως γυναιξὶ σύνεστιν, ἢ καὶ προσδρεύει ποτοῖς ὡς τὰ πολλά. Ταῦτα ἐγνῷ στρέφοντος, ὥσπερ ἔσχατον αὐτοὶ διεσάφησαν, συναντῶσί τινι τῶν πολιτῶν τοῦ τότε κομενταρησίου τυγχάνοντι ἀδελφῷ, καὶ τοῦδε διαπυνθάνονται, εἴ τινα ἴδοι [ξένον Ρὡμαῖον.] c Ξένον μὲν τινα, ἔφασκε, τὴν χορὸς ἐν τῷ σταδίῳ τὸν μαρτυρικὸν ἀγῶνα διαγωνίσασθαι, καὶ ξίφει τελειωθηναι· μηδὲν δὲ μηδέπω ἀκριβῶς εἰδέναι, εἰ καὶ οὗτος αὐτὸς ὁ ζητούμενος. Ἀλλ᾽ εἴπατέ μοι, φησὶν, ὁ ποῖος τίς ἐστὶ καὶ τὴν ὄψιν, καί τινα δ᾽ τὰ παράσημα τῆς μορφῆς. Ὡς δὲ ἐκεῖνοι λόγῳ τὸν ἄνδρα ζωγράφουν, ὅτι τὸ μὲν σῶμα αὐτῷ βραχὺ, ξανθὴ δὲ ἡ θρὶξ καὶ τᾶλλα ὅσα χαρακτηρίσαι Βονιφάτιον ἱκανά. Οὗτος ἐκεῖνος, ἔφη, ὃν ὑμεῖς ζητεῖτε, οὗτος ἄρα, καὶ ἄλλος, οὐδείς. Οἱ δὲ τὴν μὲν ἀρχὴν διηπίστουν, καὶ ἠπατῆσθαι τὸν ἄνδρα ὤοντο. Σὺ δὲ Βονιφάτιον ἀγνοεῖς, λέγοντες, καὶ οἷος ὁ βίος αὐτῷ, πρὸς ἡδονὰς μᾶλλον καὶ ἀνέσεις ἔχων, καὶ ἐκ διαμέτρου τῷ μαρτυρίκῷ βίῳ ἀπεναντιάς κείμενος. [adducti ad corpus exanime] Ἐπεὶ δὲ ἐκεῖνος μηδὲν ἐ͂ιναι τὸ ἐμποδῶν ἔλεγεν ἐπὶ τὸ στάδιον παρελθεῖν, καὶ τῷ σώματι αὐτῷ προστυχεῖν, εἴξαντες

ἐκεῖνοι παρέρχονται μὲν εἰς τὸν τόπον, τοῦ ἀνδρὸς αὐτοῖς ἡγουμένου, ἐ͂ιτα καὶ τὸν νεκρὸν ὑποδείξαντος· τὰς ὄψεις ἐκεῖνοι τῷ σώματι προσβαλόντες τῆς κεφαλῆς ἄνευ κειμένῳ, ὅσον ἦν ἀπὸ τούτου μόνου τὸν Βονιφάτιον ἀνεγίνωσκον· ἐ͂ιτα καὶ τὴν κεφαλὴν εὑρόντες χωρίς που κειμένην, καὶ τῷ αὐτῆς συνάψαντες σώματι, αὐτὸν ἐκεῖνον ἐ͂ιναι πιστεύσαντες θάμβει συνείγοντο, καὶ δέει τὴν ψυχὴν συνεστέλλοντο· καὶ γὰρ ἐδεδοίκεσαν, μή τι καὶ μηνίσῃ αὐτοῖς, ὧν εἰς διάνοιαν αὐτοῦ κατηγόρουν, ἀπὸ μονου τοῦ προλαβόντος αὐτὸν κρίνοντες, [veniā impetrant intuitu ejus,] καὶ μὴ εἰδότες ὅιῳ προοιμίῳ βίου, οἷον τέλος ἐπέθηκε χαριεστάτον Ἀλλ᾽ ὅσον οὔπω καὶ τὸν φόβον ὁ μάρτυς ἐξεῖλε, λίαν προσηνῶν αὐτοῖς καὶ φιλανθρώπως προσενεχθείς· ὡς γὰρ ἡ κεφαλὴ συνήφθη τῷ σώματι (σὺ ἐ͂ι πάντων κύριος Χριστὲ βασιλεῦ, ὁ δοξάζων τούς σε δοξάζοντας!) διανοίγει μὲν ἠρέμα τοὺς ὀφθαλμοὺς, ἀτενίζει δὲ πρὸς αὐτοὺς φιλικόν τι καὶ ἥμερον, ὡσπερεὶ φθεγγομένη τῷ σχήματι, καὶ δηλοῦσα, ὅτι καὶ λίαν εὐμενῶς τὰ πρὸς αὐτοὺς ἔχει, καὶ οὐδὲν ὧν ἄρα καὶ ἐξύβρισαν εἰς καρδίαν μνησικακεῖ. Οἱ δὲ πάνυ πικρὸν ἀνακλαύσαντες, καὶ δάκρυα θερμὰ τῶν ὀφθαλμῶν ἀποστάξαντες, Μὴ μνησθεὶς ἡμῶν ἔφησαν, δοῦλε Κυρίου, ἀνομιῶν, μηδ᾽ ὧν γε ἡμεῖς εἴς σε τὴν θείαν ὄντος καὶ ἱερὰν κεφαλὴν ἀφρόνως πεπαρωνήκαμεν. Οὕτως ἵλεω τοῦ Ἁγίου τυχόντες, καὶ τὸ λείψανον αὐτοῦ, [oblatis 500 aureis deferunt corpus Romam,] τὸ σῶμά τέ φημι καὶ τὴν κεφαλὴν, χρυσίων ὅλων πεντακοσίοις ἐξωνησάμενοι, μύροις εὐωδιάσαντες, καὶ λευκαῖς ὀθόνεσι περιβαλόντες, καὶ φιλοτίμῳ θήκῃ ἐνθέμενοι τὴν ἐν Ρὥμην ὄπισθεν ἀνεχώρουν· μηδὲν αὐτοῖς ὅλως προσῆκον νομίσαντες, ἄλλου Μάρτυρος ἀναλαβεῖν λείψανον, ἐκείνου δὲ ἔρχοντες ἤδη τοῦ πάνυ γνωρίμου, καὶ ὃς γνησίως αὐτοὺς ἀσπάζεται· καὶ πιστὰ δίδωσιν ἐντεῦθεν μαρτυρία τῆς ἄνοθεν προστασίας.

[12] [ab Aglaide præmonita & aliis reverenter exceptum,] Ἐν ᾧ δὲ οὗτοι τὴν οἴκαδε ἐπορεύοντο, καὶ ὄψις θεία τῇ Ἀγλαΐδι ἐπιφοιτᾷ, ἄγγελος ἐξ οὐρανοῦ λέγων, Δέξαι τόν ποτε μὲν δοῦλον ὑπάρχοντα σὸν, νὺν δὲ ἡμέτερον ἀδελθὸν καὶ συλλειτουργόν. Δέξαι τὸν πρὶν μὲν οἰκέτην, νυνὶ δέ σου δεσπότην· καὶ τίμησον εὐλαβῶς, οἷα δὴ τῆς σῆς μὲν ψυχῆς σωτῆρα, φύλακα δὲ τῆς ζωῆς. Ἣ δὲ διαναστᾶσα σύντρομος, καί τινας τῶν ἐπιφανῶν τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ κλήρου παραλαβοῦσα, καὶ σὺν πολλῇ τιμῇ τῷ μαρτυρικῷ αὐτοῦ σώματι ὑπαντή σασα, δέχεται μὲν τοῦτο καὶ κατατίθησιν ἄγαν σεμνῶς τε καὶ φιλοτίμως, σταδίοις πεντήκοντα τῆς Ρὥμης ἀπέχον· οἶκον δὲ αὐτῷ διανίστησιν ἱερὸν, τῇ τε ὕλῃ καὶ τῷ κάλλει λαμπρὸν, καὶ τοιοῦτον οἷον ἔδει πάντως ψυχῆς τοιαύτης σῶμα λαχεῖν, [dein miraculis clarum.] ἵνα μὴ τὸ πνεῦμα μόνον σκηνὴν ἔχῃ τὴν οὐρανίαν, ἀλλὰ καὶ τὸ σῶμα δὴ τὸ ἐκείνου οἰκίας ἀπολαύῃ τῆς προσηκούσης· ἐν ᾗ καὶ εἰς ἔτι πολλὰ τῶν παραδόξων ἐπιτελεῖται, καὶ δαίμονες μὲν ἀθρόως φυγαδεύονται, νόσοι δὲ ἀοράτοις νεύμασιν ἀπελαύνονται, εἰσὶ δὲ οἳ καὶ τὰς ψυχὰς ὑγιῶς ἔχοντες τῇ πίστει βελτίους γίνονται.

[13] [Aglais sanctam vitam sectatur.] Καὶ ἡ μακαρία δὲ Ἀγλαῒς ἄνωθεν αὐτῆς τὴν ψυχὴν ὑποτυποῦντος τοῦ Μάρτυπος, πάντα τὰ προσόντα ἀποδομένη καὶ διελοῦσα πτωχοῖς, οὕτω τοῦ λοιποῦ διεβίου καλῶς τε καὶ φιλαρέτως, οὐ σώφρονα μόνον καὶ παρθενικὸν βίον ἀσπασαμένη, ἀλλὰ καὶ τραχυτάτην ἄσκησιν ἑλομένη κατὰ τῆς προλαβούσης φαυλότητος, ὡς καὶ χάριτος θαυμάτων ἀξιωθῆναι, καὶ δαίμονας οὒς ὑποσκελίζοντας ἐ͂ιχε πρότερον ἐξ ἀνθρώπων ἐλαύνειν. Ὁ δὲ ἀσκητικὸς αὐτῇ βίος πεντεκαίδεκα ἔτη, οὕτω τὸν καλὸν ὑπνώσασα ὕπνον τῷ Μάρτυρι προσετέθη. Τοιοῦτον Ἀγλαΐδι καὶ Βονιφατίῳ πέρας ἀπήντησεν, οὕτω δὴ καὶ αὐτοὶ τὴν καλὴν ἀλλοίωσιν ἠλλοιώθησαν, πάθεσι μὲν σαρκικοῖς ἀνθρωπίνως δουλεύσαντες, πάθη δὲ ὕπερ ἄνθρωπον διὰ Χριστὸν ὑπομείναντες, καὶ κατὰ παθῶν ἀτίμων νεανικῶς ἀνδρισάμενοι, εἰς δόξαν Πατρὸς, Υἱῦ καὶ ἁγίου Πνεύματος, ᾧ πρέπει τιμὴ καὶ προσκυνησις, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

ANNOTATA.

a Εἰγχίνοια Ingenii solertia Herveto vertitur, nobis alibi necdum lecta vox & barbariem prima sui parte spirans.

b Hunc numerum unde acceperit Metaphrastes nescio, Latina solum indefinite dicunt quod multi.

c Deerant hæc ecgrapho nostro, ex Latina versione suppleta.

ΒΙΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΧΟΥΜΙΟΥ.
Ex vetustissimo Ms. Bibliothecæ Florentinæ S. Laurentii, Vaticano Romæ, & Ambrosiano Mediolani.

Pachomius, Abbas apud Tabennenses in Thebaide (S.)
Theodorus, Abbas apud Tabennenses in Thebaide (S.)

EX MSS.

[Factam Abrahamo promißionem præstitit Deus] Ο Λόγος, ταῦτα πάντα κτίσαντος Θεοῦ ἀλήθεια, ὁ γενόμενος πρὸς τὸν πατέρα ἡμῶν Ἀβραὰμ ἐπὶ τῷ τέλει τῆς πρὸς αὐτὸν εὐαρεστήσεως, ἤτοι ὁλοκαρπώσεως τοῦ μονογενοῦς Υἱοῦ αὐτοῦ, λέγοντος τοῦ Κυρίου· Εἰ μὴ εὐλογῶν εὐλογήσω σε καὶ πληθυνῶν πληθυνῶ σε ὡσεὶ τὰ ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ τῷ πλήθει· Καὶ πάλιν, Ὅτι ἐν τῷ σπέρματί σου εὐλογηθήσονται ἔν σοι πάντα τὰ ἔθνη τῆς γῆς. [Gen. 22] Οὗτος γὰρ μετὰ Μωϋσέα, τὸν θεράποντα αὐτοῦ, καὶ τοὺς ἄλλους Προφήτας λαλῶν, φανεὶς ἄνθρωπος καὶ σπέρμα Ἀβραὰμ, τὴν ἐπαγγελίαν τῆς εὐλογίας εἰς πάντα τὰ ἔθνη ἐπλήρωσεν, [vocatis ad fidem gentibus;] τοῖς Μαθηταῖς λέγων· Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς, καὶ τοῦ Υἱοῦ, καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος. [Matth. 28] Καὶ εἰς πᾶσαν τὴν γῆν τοῦ Εὐαγγελίου αὐξαμένου, ἐκ συγχωρήσεως Θεοῦ, μετὰ δοκιμῆς πίστεως αὐτοῦ, Βασιλεῖς ἕλληνες κατὰ τῶν Χριστιανῶν ἐκίνησαν μέγαν παντοχοῦ διωγμόν. Καὶ πολλῶν Μαρτύρων διὰ πολλῶν καὶ ποικίλων βασάνων ἔως θανάτου στεφανοθέντων, σὺν Πέτρῳ τῷ Ἀλεξανδρείας Ἀρχιεπισκόπῳ, [quæ per ipsas persecutiones magis crescens] ὑπερηύξανεν καὶ ἐκραταιοῦτο ἡ πίστις τοῦ Χριστοῦ ἐν πάσῃ χώρᾳ καὶ νήσῳ κατὰ τὰς Ἐκκλησίας. Ἐκεῖθεν καὶ μοναστήρια ἤρξαντο γενέσθαι, καὶ ἀσκητῶν τόποι ἁγνείᾳ καὶ ἀποταξίᾳ ἡτοιμάσαντο … Ἐπειδὴ τῶν Μαρτύρων … ὑπομονὴν ἴδον οἱ πάλαι ἐξ ἑλλήνων γεγονῶτες μοναχοὶ, ἤρξαντο ἀνανεῶσαι τὸν βίον, περὶ ὧν ἐλέχθη, Ὑστερούμενοι, θλιβούμενοι, κακοχούμενοι, ἐπ᾽ ἐρημίας πλανώμενοι, καὶ ὄρεσι, καὶ σπηλαίοις, καὶ ταῖς ὀπαῖς τῆς γῆς. [ad Hebr. 11] Καὶ οὕτως ἑαυτοὺς

ἀνῄγων σκληροτέρᾳ ἀσκήσει καὶ εὐλαβείᾳ πρεπούσῃ, οὐ μόνον νυκτὸς καὶ ἡμέρας τὸν σταυρωθέντα Χριστὸν ἐν ὀφθαλμοῖς ἔχειν, [solitudines implevit hominibus sanctißimis] ἀλλὰ καὶ οὓς ἑωράκασιν τοσοῦτον ἀγωνισαμένους Μάρτυρας. Τοῦ γὰρ ἀσκητικωτάτου καὶ ἀληθῶς ἐναρέτου Πατρὸς ἡμῶν Ἀντωνίου τοιοῦτος ἦν ὁ βίος, ὡς ὁ τοῦ μεγάλου Ἡλίου, καὶ Ἐλισσαίου, καὶ Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ, καθὼς καὶ ἐγγράφως μαρτυρεῖ περὶ αὐτοῦ, μετὰ τὴν τελευτὴν, ὁ ἁγιώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθανάσιος, καὶ τὴν αὐτὴν διαγωγὴν ὁμοῦ δηλώσας τοῦ ἁγίου πατρὸς Ἀμοῦν, ἀρχιμονάζοντος ἐν τῷ ὄρει τῆς Νιτρίας Ἀδελφῶν, καὶ τοῦ σὺν αὐτῷ Θεοδόρου. Οἴδαμεν δὲ ὅτι ἐπειδὴ ἐν χείλεσι τοῦ εὐλογημένου, καὶ πάντας εὐλογοῦντος, ἐξεχύθη ἡ χάρις· Ἐπεσκέψατο γὰρ τὴν γῆν καὶ ἐμέθυσεν αὐτὴν, ἀντὶ λύπης καὶ στεναγμῶν. [Psalm. 64,] Διὰ τοῦτο καὶ εἰς πᾶσαν χῶραν ἐγένοντο Πατέρες θαυμαστοὶ τῶν μοναζόντων ὡς καὶ προειρήκαμεν, [post Diocletiani præsertim & Maximiani tyrannidem.] ὧν τὰ ὀνομάτα ἐν βίβλῳ ζώντων. Ἐν δὲ τῇ Αἰγύπτῳ καὶ Θηβαΐδι μήπω γενομένων πολλῶν, μετὰ τὸν διωγμὸν Διοκλητιανοῦ καὶ Μαξιμιανοῦ ἡ μετάνοια τῶν ἐθνῶν πληθυνομένη ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, τῶν Ἐπισκόπων ὁδηγούντων αὐτοὺς πρὸς τὸν Θεὸν κατὰ τὴν τῶν Ἀποστόλων διδαχὴν, σφόδρα ἐκαρποφόρει. Καί τις ἀνὴρ ὀνόματι Παχούμιος, καὶ αὐτὸς ἑλλήνων γονέων ὑπάρχων ἐν Θηβαΐδι, ἐλέους σφόδρα τυχὼν, ἐγένετο Χριστιανὸς, καὶ προκόψας ἐγένετο τέλειος Μοναχός. Ἀναγκαῖον δὲ καὶ τούτου τὸν βίον ἐκ παιδόθεν διηγήσασθαι εἰς δόξαν Θεοῦ, τοῦ πανταχόθεν πάντας καλοῦντος εἰς τὸ θαυμαστὸν αὐτοῦ φῶς.

CAPUT I.

[2] Καὶ ἐγένετο συμπαραγενέσθαι σὺν τοῖς γονεῦσιν τὸν Παῖδα εἰς εἰδωλεῖον, τοῖς ἐν τῷ ποταμῷ φαντάσμασιν δαιμονίων θυσιάζειν· καὶ τοῦτον ἰδὼν ὁ ἐπὶ τῆς θυσίας ἱερεὺς, [Hos inter Pachomius adhuc puer dæmoni est formidabilis;] ἐποίησεν τοῦ τόπου ἐκδιωχθῆναι, καὶ ἐν μανίᾳ οὕτως κράζων· Τὸν ἐχθρὸν τῶν θεῶν ἐντεῦθεν ἀποδέξατε. Καὶ ἀκούσαντες οἱ γονεῖς αὐτοῦ ἐλυπήθησαν σφόδρα περὶ αὐτοῦ, ὡς ἐχθροῦ ὄντος τῶν λεγομένων καὶ μὴ ὄντων θεῶν, μᾶλλον ὅτι καὶ ἄλλοτε τοῦ οἴνου τῶν ἐκεῖ σπενδῶν ἐπότισαν αὐτὸν, καὶ εὐθὺς ἐξήρασεν ὁ Παῖς ὃ πέπωκεν. Καὶ μετὰ τὸ γένεσθαι αὐτὸν μονάζοντα, ἐξηγούμενος περὶ τῶν παιδικῶν αὐτοῦ, ἐδήλωσεν καὶ τούτου τὴν γνῶσιν τοῖς περὶ αὐτὸν μοναχοῖς λέγων· Οὐ μὴ νομίσητε, ὅτι ἐκ προγνώσεως ὀσμὴν ἀγαθῶν γινώσκοντες δαίμονες ἐποίησόν με τότε διωχθῆναι, ὡς μέλλοντός μου μετὰ ταῦτα τῇ πίστει τῆς ἀληθείας ἐλεηθῆναι, ἀλλ᾽ ὁρῶντές με καὶ τότε τὰ κακὰ μισοῦντᾳ (Ὁ γὰρ Θεὸς ἐποὶησεν τὸν ἄνθρωπον εὐθῆ) διὰ τοῦτο στοχασόμενοι, [qui militiæ adscriptus,] μὴ ἆρα μετὰ ταῦτα ὁ παῖς ἔσται θεοσεβὴς, τῇ ἐνεργείᾳ ἐδίωξάν με οἱ ὑπηρέται αὐτῶν. Καὶ μετὰ τὸν διωγμὸν ἐβασίλευσεν ὁ μέγας Κωνσταντῖνος a, ἀπαρχὴ τῶν Χριστιανῶν Βασιλέων Ρὡμαἳκῶν καὶ πρός τινα Τύραννον πολεμῶν ἐκέλευσεν λοιπὸν πολλοὺς τίρωνας συναναλαβεῖν, καὶ αὐτὸς δὲ Παχούμιος συνελήφθη, περὶ τὰ εἴκοσι ἔτη ὤν. Καὶ καταπλεόντων τῶν τιρώνων, οἱ κρατοῦντες αὐτοὺς στρατιῶται ὥρμησαν εἰς πόλιν τῶν Θηβαίων, καὶ ἐκεῖ ἐνέκλεισαν αὐτους· Καὶ ὀψὲ … b ἐλεήμονες Χριστιανοὶ ἤνεγκαν αὐτοῖς φαγεῖν, πιεῖν, καὶ ἄλλας χρείας, καθ᾽ ὅτι ἦσαν ἐν θλίψει. Ὁ δὲ νεανίας ἐρωτῶν περὶ τούτου, ἤκουσεν Χριστιανοὺς, καὶ πρὸς ξένους, καὶ πρὸς πάντας ἐλεήμονας ἐ͂ιναι. Καὶ δεύτερον πυνθάνεται, Τί ἂν εἴη Χριστιανοί; καὶ λέγουσιν αὐτῷ· Ἄνθρωποί εἰσι τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ φοροῦντες, τοῦ μονογενοῦς Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, καὶ πᾶν ἀγαθὸν πᾶσι ποιοῦντες, ἐλπίζοντες ἐπ᾽ αὐτὸν τὸν ποιήσαντα τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν καὶ ἡμᾶς τοὺς ἀνθρώπους.

[3] Καὶ ἀκούσας τὴν τηλικάυτην χάριν ἐπυρώθη ἡ καρδία αὐτοῦ φόβῳ Θεοῦ καὶ χαρᾷ. Κατ᾽ ἰδίαν τε ἐν τῇ φυλακῇ ἀναχωρήσας ἐξέτεινεν τὰς χεῖρας εἰς τὸν οὐρανὸν εὔχεσθαι, καὶ εἰπεῖν· Ὦ Θεὸς, ὁ ποιητὴς οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, [Christianorum caritate allicitur ad fidem] ἐὰν ἐπιβλέπων ἐπιβλέψῃς ἐπὶ τὴν ταπείνωσίν μου, ἀνθ᾽ ὧν ἀγνοῶ σε, τὸν μόνον ἀληθινὸν Θεὸν, καὶ ἀπὸ ταύτης τῆς θλίψεως ἀπολύσῃς με, λατρεύσω τῷ θελήματί σου πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῇς μου, καὶ πάντας τοὺς ἀνθρώπους ἀγαπῶν δουλεύσω αὐτοῖς, κατὰ τὴν ἐντολὴν σου. Καὶ ταῦτα εὐξάμενος ἔπλευσεν μετ᾽ αὐτῶν, καὶ ἐν πόλὲσι πολλάκις ὀχλούμενος ὑπὸ τῶν συνόντων αὐτῷ, κοσμικῶν ἡδονῶν ἔνεκεν καὶ εἰς ἄλλας ἀταξίας, τούτους ἀπεστρέφετο, μνήμῃ τῆς πρὸς αὐτὸν γινουμένης χάριτος Θεοῦ· ἐφίλει γὰρ τὴν ἀγνείαν σφόδρα καὶ ἐκ παιδόθεν. Καὶ ἐκ κελεύσεως βασιλικῆς γενομένης (Ἐνίκησε γὰρ τοὺς ὑπεναντίους ὁ Κωνσταντῖνος) ἀπελύθησαν οἱ τίρωνες. Αὐτὸς ὁρμήσας εἰς τὴν ἄνω Θεβαΐδα, [& baptizatur.] ἦλθεν εἰς ἐκκλησίαν κώμης καλουμένης Χηνοβοσκία, καὶ κατηχηθεὶς ἐβαπτίσθη. Τῇ δὲ νυκτὶ, ᾗ κατηξιώθη τοῦ μυστηρίου, ἐνύπνιον ἴδεν, [cælesti visione incitatus] καὶ ἔβλεπεν ἑαυτὸν οὐρανῶθεν καταδροσιζόμενον, καὶ τῆς δρόσου συναχθείσης ἐπὶ τὴν δεξιὰν αὐτοῦ χεῖρα, καὶ γενομένης εἰς στερεὸν μέλι, καὶ ἐπὶ γῆν πεσόντος τοῦ μέλιτος, ἤκουσέν τινος λέγοντος αὐτῷ· Τὸ γινόμενον σύνες, έσται γάρ σοι μετὰ ταῦτα.

[4] Καὶ λοιπὸν κινούμενος τῇ εἰς Θεὸν ἀγάπῃ ἐζήτησεν μοναχὸς γενέσθαι. Καὶ δηλωθέντος αὐτῷ ἀναχωρητοῦ τινος, Παλαίμονος ὀνόματι, παρεγένετο πρὸς αὐτὸν, ἀναχωρεῖν σὺν αὐτῷ. Καὶ φθάσας ἔκρουσεν τὴν θύραν. Καὶ παρακύψας ἄνωθεν ὁ γέρων, λέγει· Τί θέλεις; ἦν γὰρ ἀπότομος τῷ λόγῳ. Καὶ ἀποκριθεὶς ἐ͂ιπεν αὐτῷ· Ἐρωτῶ σε, Πάτερ, πόιησόν με μοναχόν. Καὶ λέγει αὐτῷ· Οὐ δύνασαι· οὐ γὰρ ἁπλῶς ἐστιν τὸ ἔργον τοῦτο τοῦ Θεοῦ, καθ᾽ ὅτι πόλλοι ἦλθον, καὶ οὐχ᾽ ὑπέμειναν. Λέγει αὐτῷ Παχούμιος· Πείρασόν με ἐν τούτῳ, καὶ ἴδε. Πάλιν ἐ͂ιπεν πρὸς αὐτὸν ὁ γέρων· Πρῶτον σεαυτὸν δοκίμασον πρὸς καὶρὸν, καὶ ἣ καὶ ὧδε· ἐγὼ γὰρ σκληρὰν ἄσκησιν ἔχω. Τῷ μὲν θέρει νηστεύω καθ᾽ ἡμέραν, τῷ δὲ χειμώνι διὰ δύο τρέφομαι, καὶ οὐδὲν ἐσθίω χάριτι Θεοῦ εἰ μὴ ἄρτον καὶ ἅλας· ἐλαίου δὲ καὶ οἴνου συνήθειαν οὐκ ἔχω, καὶ ἀγρυπνῶ, ὡς ἐδιδάχθην, ἀεὶ μὲν τὸ ἥμισυ τῆς νυκτὸς εἰς εὐχὴν καὶ μελἐτην λόγων Θεοῦ, καὶ πολλἀκις ὅλην τὴν νὐκτα. Καὶ ἀκούσας ταῦτα τοῦ γέροντος ὁ Νεανίας, μᾶλλον τῷ πνεύματι ἐδυναμώθη πρὸς πάντα πόνον σὺν αὐτῷ ὑπομένειν. Καὶ ἐ͂ιπεν πρὸς αὐτόν· Πιστεύω τῇ τοῦ Θεοῦ βοηθείᾳ καὶ ταῖς εὐχαῖς σου, ὄτι ὑπομένω πάντα ὅσα εἴρηκάς μοι. Τότε ἀνοίξας τὴν θύραν εἰσήνεγκεν αὐτὸν, καὶ ἐνέδυσεν αὐτὸν τὸ σχῆμα τῶν μοναχῶν. Καὶ ἦσαν ἀμφότεροι ἀσκούμενοι, [& a Palæmone admissus, exercitiis monasticis vacare incipit.] καὶ σχολάζοντες εἰς προσευχάς· τὸ δὲ ἔργον ἦν αὐτοῖς νήθειν καὶ ὑφένειν σάκκους τριχίνους. Ἐργαζόμενοι δὲ ἔκαμνον, οὐκ ἕνεκεν ἑαυτῶν, ἀλλὰ τῶν πτωχῶν μνημονεύοντες, κατὰ τὸν Ἀπόστολον. Ἀγρυπνῶν δὲ ὁ γέρων, ἐὰν ἴδεν ὅτι ἐβάρει αὐτοὺς ὁ ὕπνος, ἐξήρχοντο ἀμφότεροι εἰς τὴν ἄμμον τοῦ ὄρους, καὶ οὕτως σπυριδίοις μετέφερον ἄμμον ἀπὸ τόπου εἰς τόπον, καταπονοῦντες τὸ σῶμα εἰς νίψιν εὐχῶν, λέγοντος τοῦ γέροντος· Νίφε Παχούμιε, μὴ πειράσῃ σε ὁ σαθανὰς, καὶ βλαβῇς. Καὶ βλέπων τὴν εἰς πάντα ὑπακοὴν αὐτοῦ, καὶ τὴν προκοπὴν τῆς ῦπομονῆς, χάριν τῆς σωτηρίας αὐτοῦ, ἠγαλλιάσατο ὁ γέρων. [Palæmonis frugalitas & abstinentia] Τῇ δὲ ἡμέρᾳ τῆς χαρᾶς μετὰ τὸ Πάσχα λέγει αὐτῷ· Ἐπειδὴ τῶν Χριστιανῶν ἑορτή ἐστιν σήμερον, ἀναστὰς ἑτοίμησον ἡμῖν ἀριστῆσαι. Καὶ ἑτοιμάζων ἔβαλεν ἔλαιον εἰς τὸ ἅλας τὸ τετριμμένον. Οὕτω γὰρ ἐσθίειν αὐτοὺς προείρηται, ἐσθ᾽ ὅτε καὶ λαψάνιον χωρὶς ἐλαίου καὶ ὄξους, μίσγουσι δὲ πολλάκις σποδὸν τῷ ἅλατι. Καὶ λοιπὸν καλεὶ αὐτὸν ἵνα φάγωσιν. Καὶ προσεγγίσας τοῖς παρακειμένοις, ὁρᾶ ἔλαιον ἐν τῷ ἅλατι· καὶ τύψας εἰς τὸ πρόσωπον ἑαυτοῦ, ἥρξατο κλαίειν λέγων· Ὁ Κύριος ἐσταυρῶται.

κᾀγὼ ἔλαιον ἐσθίω; Καὶ αὐτοῦ παρακαλοῦντος αὐτὸν μετὰ φόβου, μόγις ἠνέσχετο, ἐκκενωθέντος οὗ ἐ͂ιχεν τὸ ἐμβάφιον, καθεσθῆναι φαγεῖν ὡς συνήθεια ἦν αὐτοῖς. Οὕτως δὲ ἦν Παλαίμων ὁ Ἅγιος, τὸν σταυρὸν φέρων ἀεὶ, κατὰ τὸν λόγον τοῦ Σωτῆρος, ἀκολουθῶν αὐτῷ μετὰ ταπεινῆς καρδίας.

[5] Μιᾷ δὲ ἀγρυπνούντων αὐτῶν, πυρκαἳὰ ἔμπροσθεν ἦν. Ἀναστὰς δὲ ἄλλος ἀδελφὸς, ὅστις τότε παρεγένετο μεῖναι παρ᾽ αὐτοῖς, [quem monachus arrogans monentem audire nolens] λέγει τῷ γέροντι· Ἐκεῖνος ὁ ἔχων πίστιν ἐν ὑμῖν σταθήτω ἐπὶ τῶν ἀνθράκων τούτων, καὶ εὔξηται τὴν τοῦ Εὐαγγελίου εὐχὴν. Καὶ γνοὺς ὁ γέρων ὑπερηφανείας ἐ͂ιναι τὸν λόγον, ἐπετίμησεν αὐτῷ λέγων· Παῦσαι ταῦτα λαλῶν· πλανᾷ γάρ. Καὶ μὴ αἰσθανόμενος ὃ ἔλεγεν, ἐπέθηκεν· τὸν πόδα αὐτοῦ τοῖς ἄνθραξι, λέγων αὐτὴν τὴν προσευχὴν. Καὶ καταβὰς, ἴδεν, ἐνεργείᾳ δαιμόνων ἐκ θείας συγχωρήσεως, ὅτι τοὺς πόδας οὐκ ἐβλάβη, καὶ πλέον ἐπῄρθη τῇ καρδίᾳ, κατὰ τὸ γεγραμμένον· Πρὸς τοὺς σχολιοὺς σχολιὰς ὁδοὺς ἀποστέλλει ὁ Θεός· καὶ οὕτως ἀποχωρισθεὶς αὐτῶν, κατ᾽ ἰδίαν μακρὰν ἦν ἀναχωρῶν. Καὶ ἰδὼν ὁ ἐν τοῦτῳ ἐξαπατήσας αὐτὸν δαίμων ὑποχείριον τοῦτον ἐ͂ιναι, σχηματισθεὶς γυναικείαν μορφὴν, ὁραίαν, καὶ κεκαλλοπισμένην, ἦλθεν κρούων τὴν θύραν ὅπου ἦν· καὶ αὐτῷ ἄνοίξαντι λἐγει, [a dæmone misere decipitur,] Ὅτι ἐπειδὴ ὀχλοῦμαι ὑπὸ δανειστῶν, διωκόντων με εἰς ἀπόδωσιν μὴ ἔχουσαν, δέομαί σου ὑπόδεξαί με εἰς τὴν μονὴν ἕως παρέλθωσιν. Ὃ δὲ τῇ πωρώσει τοῦ συνειδότος μὴ διακρίνας τὸ τί ἂν εἴη τοῦτο, ὑπεδέξατο αὐτὴν. Καὶ τοῦ δαίμονος εἰς ἐπιθυμίαν κακὴν τοξεύοντος αὐτὸν, ἔκλινεν ἐκεῖνος ἁμαρτῆσαι· καὶ τούτου χάριν προσελθόντα κατήῤῥαξεν αὐτὸν ἐν ἐκστάσει ὁ δαίμων, [& infeliciter perit.] καὶ ἦν ὡς νεκρὸς ἐπὶ γῆς. Καὶ μεθ᾽ ἡμέρας ἐις συναἵσθησιν ἐλθὼν ὀλίγην, ἦλθεν πρὸς αὐτοὺς κλάιων, καὶ τρέμων ἔλεγεν· Ἐγὼ τῆς ἐμαυτοῦ ἀπωλείας ὁ αἴτιος· πολλὰ γάρ με ἐνουθέτησας, καὶ οὐκ ἤκουσα. Ὅμως βοηθήσατέ μοι τῷ ἐλεεινῷ· κινδυνεύω γὰρ ὑπὸ τοῦ δαίμονος ἀναιρεθῆναι. Καὶ ἔτι τούτου λαλοῦντος, καὶ αὐτῶν δι᾽ αὐτοῦ κλαιόντων, ἐξαίφνης κυριευθεὶς ὑπὸ τοῦ δαίμονος ὁμοίως ἐξεπίδησεν, καὶ τρέχων ἐπὶ τοῦ ὄρους μέγα διάστημα κατήντησεν εἰς πόλιν καλουμένην Πάνος, καὶ οὕτως μετὰ χρονὸν ἐκστατικὸν ὄντα ἔῤῥιψεν αὐτὸν εἰς τὸν ὑποκαυστῆρα τοῦ βαλανείου, καὶ ἐκάη.

[6] Μᾶλλον δὲ εἰς φόβον προκοπεὶς βλέπων ταῦτα ὁ Παχούμιος, προσετίθει πάσῃ φυλακῇ τηρεῖν τὴν καρδίαν αὐτοῦ, ὡς γέγραπται· ὥστε τὸν ἀγαθὸν γέροντα θαυμάσαι αὐτὸν, [Hinc Pachomius ad virtutis studium magis excitatus] ὅτι οὐ μόνον τὴν φανερὰν σύντονον ἄσκησιν ὑπέμεινεν προθύμως, ἀλλὰ καὶ τὸ συνειδὸς ἐσπούδασεν πρὸς τὸν νόμον τοῦ Θεοῦ τέλεον καθαρῆσαι, προσδόκων τὴν μείζονα ἐν οὐρανοῖς ἐλπίδα. Καὶ ἀρχόμενος ἀναγινώσκειν ἢ μελετᾷν τοὺς λόγους τοῦ Θεοῦ ἀπὸ στήθους c οὐκ ἁπλῶς ἢ ὡς οἱ πολλοὶ, ἀλλὰ καθ᾽ ἕκαστον, ἐξηνωνίζετο τὰ πάντα ἐν ἑαυτῷ κατέχειν, ταπεινοφροσύνῃ, καὶ πρᾳΰτητι, καὶ ἀληθείᾳ, ὡς λέγει ὁ Κύριος; Μάθετε ἀπ᾽ ἐμοῦ, ὅτι πρᾳός εἰμι καὶ ταπεινὸς τῇ καρδίᾳ. [Prov. 4, 23] Ταῦτα δὲ ἔγνωμεν παρὰ τῶν ἀρχαίων Πατρῶν, συναναστραφέντων αὐτῷ χρόνον ἱκανόν· ἐξηγεῖτο γὰρ αὐτοῖς καὶ ταῦτα πολλάκις μετὰ τὰ εἰρημένα τῶν θείων γραφῶν, [corpori ex cruciando studet,] οὐκ ἂν δὲ δυνήμεθα ὧν ἠκούσαμεν τὸ πλεῖστον γράψαι, ἀλλ᾽ ἀπὸ μἐρους. Περὶ δὲ τὸ ὄρος ἐκεῖνο ἔρημος ἦν ἀκανθῶν πλήρης· καὶ πεμπόμενος πολλάκις ξύλα ἀναλέξαι ἢ κομίζειν, ἀνυπόδετος πρὸς χρόνον τοὺς ποδὰς αὐτοῦ, δεινῶς ἐπόνει ἀπὸ σκολόπων ἐν αὐτοῖς πισσομένων, καὶ ὑπέμεινεν, μνημονεύων τῶν ἥλων, [& perpetuo orationi intendit.] τῶν χειρῶν, καὶ τῶν ποδῶν τοῦ Σοτῆρος ἐπὶ τοῦ σταυροῦ, Ἔθος δὲ ἦν αὐτῷ, μᾶλλον δὲ ἐν ἐρήμῳ, σταθῆναι εἰς εὐχὴν, δεόμενος τῷ Θεῷ ῥύσασθαι ἑαυτὸν καὶ πάντας ἀπὸ τῆς δολιότητος τοῦ ἐχθροῦ· καὶ οὕτω θεοφιλὴς ἦν σφόδρα.

[7] Καὶ ὁδεύων ποτὲ τὴν ἔρημον ἐκείνην ἀπὸ διαστήματος ἱκανοῦ, ἦλθεν ἐπὶ κώμην τινὰ, ἔρημον οὖσαν, [Divino monitu ipse & Palæmon in Tabennam secedunt.] Ταβενῆσιν λεγομένην, καὶ τῷ σκοπῷ τῆς πρὸς τὸν Θεὸν ἀγάπης ηὔξατο, καὶ τῇ δεήσει χρονήσαντα φωνὴ πρὸς αὐτὸν ἔρχεται (οὔπω μέντοι γε ὅραμα ἴδεν ἕως ἄρτι) λέγουσα πρὸς αὐτὸν· Παράμεινον ᾧδε, καὶ ποίησον μοναστήριον· ἐλεύσονται γὰρ πολλοὶ πρός σε γενέσθαι μοναχοί. Καὶ ταῦτα ἀκούσας, καὶ διακρίνας τῇ καθαριότητι τοῦ νοὸς, κατὰ τὰς γραφὰς, τὴν φωνὴν ἐ͂ιναι ἁγίαν, ὑπέστρεψεν πρὸς τὸν Πατέρα αὐτοῦ, καὶ διηγήσατο αὐτῷ τοῦτο. Καὶ πολλὰ πείθοντος d αὐτὸν, περίλυπον ὄντα χάριν τούτου, γνήσιον γὰρ τέκνον ἐ͂ιχεν αὐτὀν. Ἀμφότεροι οὖν ὥδευσαν ἐκεὶ, καὶ οἰκοδομήσαντες οἴκισκον ἤτοι μονὴν μικρὰν, λέγει αὐτῷ ὁ ἅγιος Γέρων· Ἐπειδὴ πιστεύω παρὰ τοῦ Θεοῦ ἐ͂ιναί σοι τοῦτο, τοιγαροῦν διαθἠκην μεταξὺ ποιησόμεθα, ὥστε μὴ διαχωρίσεσθαι ἀπ᾽ ἀλλήλων μετὰ τὸν χρόνον τοῦτον, ὅπως ἑαυτοὺς ἐπισκεψώμεθα, σὺ ἅπαξ, κᾀγὼ ἅπαξ. Καὶ οὕτως ἐποίησαν, ὅσας ἡμέρας ἐποίησε ζῶν ὁ ἀληθῶς ἀθλητὴς τοῦ Χριστοῦ Παλαίμων.

[8] Καὶ μετὰ ταῦτα ἔπασχεν τὸν σπλῆνα ἀπὸ τῶν ὑπὲρ δύναμιν ἀσκήσεων ὁ ἅγιος Παλαίμων, [Palæmonis ægrotantis patientia & obedientia;] καὶ τὸ σῶμα αὐτοῦ ἦν ἀσθενὲς ὅλον. Ἤσθιεν γὰρ πολλάκις μὴ πίνων ὕδωρ· καὶ ἄλλοτε πίνων οὐκ ἤσθιεν. Καὶ συμβουλευθεὶς ὑπὸ ἀδελφῶν καὶ ἰατροῦ ἐπιμελεῖσθαι ἑαυτοῦ, ὅπως θεραπευθῇ, πεισθεὶς ἒφαγεν τὰ τῇ νόσῳ ἀνηκόντα πρὸς ἡμέρας. Καὶ γνοῦς ὅτι μᾶλλον ὁ πόνος ἐν μένει, κατέλειψεν ἐκεῖνα τὰ βρώματα λέγων Εἰ οἱ μάρτυρες τοῦ Χριστοῦ τὰ μέλη κατακοπτόμενοι, ἀποκεφαλιζόμενοι, κατακαίομενοι τῇ εἰς Θεὸν πίστει ἕως θανάτου ἐκαρτέρουν, κᾀγὼ ἐλαχίστῳ πόνῳ δειλιῶ καὶ ἐν δοῦναι ὀφείλω ; Καίτοιγε πεισθεὶς φαγεῖν τὰ δοκοῦντα ἀναπαύειν βρώματα, οὐδὲν ὤνησα· ἐπιστρέψας τοιγαροῦν ἐπὶ τὴν ἰσχυρὰν ἄσκησιν, ἐν ᾗ ἐστιν πᾶσα ἀνάπαυσις, [quem paulo post mortuum Pachomius sepelit.] ἰαθήσομαι· οὐ γὰρ κατὰ ἄνθρωπον, ἀλλὰ κατὰ Θεὸν ταύτην ποιῶ. Οὕτως δὲ ἀνδρείως ἀσκώμενος μετὰ μῆνα ἐνόσησεν, καὶ αὐτὸν ἐπισκεπόμενος ἦν ἀπὸ Ταβενήσεως Παχούμιος, καὶ παρακαθήμενος ἔθαλπεν τὸν πατέρα ἀξίως ἕως αὐτὸν ἐπεσκέψατο ὁ Θεός. Καὶ θάψας αὐτὸν ὑπέστρεψεν ὁ πατὴρ Παχούμιος εἰς τὸν ἴδειον τόπον τῆς ἀσκήσεως.

CAPUT II

[9] Καὶ ἀκούσας ὁ ἀδελφὼς αὐτοῦ κατὰ σάρκα, ὀνόματι Ἰωάννης, ἦλθεν πρὸς αὐτόν. Καὶ ἰδὼν αὐτὸν, λίαν ἐχάρη· Οὐ γὰρ πρὸς τοὺς ἰδίους πώποτε παρεγένετο, ἀφ᾽ οὗ ἀπολυθεὶς ἀνῆλθεν. Κᾀκεῖνος τὸν αὐτὸν βίον ἑλόμενος, ἔμεινεν σὺν αὐτῷ· καὶ ἦσαν ἀμφότεροι μηδὲν ἔχοντες, [Ioannes, Pachomii frater fit monachus & Fratris discipulus.] εἰ μὴ τὸν νόμον τοῦ Θεοῦ· εἴ τι γὰρ ἐκ τῶν ἔργων ἐκτῶντο τὸ περισσὸν τοῖς δεομένοις ἐδίδουν, καὶ ἑαυτοῖς τὸ πρὸς τὸ ζῇν ὑπελείμπανον. Καὶτῷ ἐνδύματι δὲ ἦσαν λίαν πτωχὸι, ὥστε μὴ ταχέως ἔχειν ἄλλον λεϋιτῶνα φορέσαι, ἕως e πλόνωσιν, ὃν ἐφόρουν. Ὁ δὲ πατὴρ ὴμῶν Παχούμιος ἐνεδιδύσκετο πολλάκις τρίχινον ἱμάτιον εἰς ταπείνωσιν τῆς σαρκός· ἐποίησεν δὲ οὕτως πολὺν χρόνον. Ὁτ᾽ ἂν δὲ ἤθελεν ὕπνῳ ἀναπαῦσαι τὸ σῶμα, μετὰ τὸ καμεῖν τῇ εις εὐχὴν ἀγρυπνίᾳ, ἦν καθήμενος ἐπί τινος ἐν μέσῳ, [ut somnum capere solitus fuerit Pachomius] μὴ κλίνων τὸν νότον αὐτοῦ πρὸς τὸν τεῖχον, ὡς ἐπὶ ιε᾽ ἕτη. Καὶ πολλοὶ τῶν ἀρχαίων Πατρῶν ἀκούσαντες, μᾶλλον δὲ ὁρῶντες, ἐπείρασαν καὶ αὐτοὶ τὰ αὐτὰ καὶ τὰ ὅμοια τὴν σάρκα ταπεινῶσαι εἰς αὔξησιν σωτηρίας τῶν ψυχῶν αὐτῶν· καὶ ἠγωνίσαντο σφόδρα πρὸς τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ· καὶ μετὰ ταῦτα ἐποίησαν ἑαυτοῖς καθίσματα· Ἕκαστος γὰρ αὐτῶν ἠσκεῖτο κατὰ δύνατον αὐτῷ μετὰ πίστεως.

[10] Μνημονέυων δὲ αὐτὸς τῆς τότε ἐπαγγελίας τοῦ Θεοῦ, ἤρξατο οἰκοδομεῖν σὺν τῷ ἀδελφῷ πλατύτερον τὸ μοναστήριον, [Monasterii septa explicare aggreditur.] ὥστε ὑποδέξασθαι τοὺς προσερχομένους τῷ βίῳ τούτῳ. Καὶ ἔτι οἰκοδομούντων αὐτῶν, ὁ μὲν τὸν σκοπὸν τοῦτον ἔχων ἐπλάτυνεν· ὁ δὲ ἀναχωρήσεως ἰδικῶς ἔχων τὴν ἔννοιαν, ἐστένοι τὸν τόπον. Καὶ ἀγανακτήσας ἅπαξ Ἰωάννης, μειζότερος ὢν κατὰ σάρκα, ἐ͂ιπεν αὐτῷ· Παῦσαι, πέρπερος ὢν. Καὶ ἀκούσας παρεκινήθη ὡς ἐπὶ ἀγαθῷ. Οὐ μὲν τοι ἀντεῖπεν αὐτῷ οὐδὲν, [Eam ob rem a Fratre reprehensus indignationem cohibet,] ἄλλ᾽ ἐγκρατὴς τῆς καρδίας τυγχάνων, ἤρξατο ὀδυνὀμενος κλαίειν, καὶ εὐχόμενος ἔλεγεν· Ὁ Θεὁς, ἔτι τὸ φρόνημα τῆς σαρκός ἐστιν ἐν ἐμοί· ἔτι κατὰ σάρκα ζῶ. Οὐαί μοι! μέλλω γὰρ ἀποθνήσκειν, ὡς γέγραπται· τοσάυτην ἄσκησιν καὶ ἑτοιμασίαν καρδίας ἔχων πάλιν θυμῷ ἁρπάζομαι, κᾂν ἐπὶ ἀγαθῷ. Ἐλέησόν με, μὴ ἀπώλωμαι, Κύριε. Ἐὰν γὰρ εὕρῃ ἐν ἐμοὶ μέρος ὁ ἐχθρὸς ὅσον, [& coram Deo se humiliat.] ἐὰν μή με στηρίξῃς, ἔσομαι ὑποχείριος αὐτῷ. Ἐὰν γὰρ πάντα τὸν νόμον σου τηρήσῃ τις, πταίσει δὲ ἐν ἑνὶ, γέγονε πάντων ἔνοχος. [Jac. 2. 10] Πιστέυω δὲ ὅτι ἐὰν οἱ πολλοί σου οἰκτιρμοὶ βοηθήσουσίν μοι, διδαχθήσομαι λοιπὸν τὴν τῶν Ἁγίων ὸδὁν πορεύεσθαι, τοῖς ἔμπροσθεν ἐπεκτεινομένων· αὐτοὶ γὰρ, ὡς δεῖ, κατῄσχυναν τὸν ἐκθρὸν, παρά σου βοηθούμενοι. Καὶ πῶς διδάξω, Κύριε, οὓς καλεῖς σὺν ἐμοὶ τοῦτον ἑλέσθαι τὸν βίον, μὴ πρῶτον αὐτὸς νικήσας;

[11] Καὶ ταῦτα εὐξάμενος διέμεινεν ὅλην τὴν νύκτα, τὰ αὐτὰ μετὰ κλαυθμοῦ λέγων, ἔως οὗ διέφαυσεν ἡ ἡμέρα· καὶ ἀπὸ τῶν ἱδρώτων (θέρος γὰρ ἦν, καὶ ὀ τόπος κατάθερμος) τὰ ὑποκάτω τῶν ποδῶν αὐτοῦ γέγονεν ὡς πηλός. Ἔθος δὲ καὶ τοῦτο εἶχεν ἐκτείνας εἰς εὐχὴν τὰς χεῖρας αὐτοῦ, μή ταχέως ἑλκύσαι αὐτὰς ὀλίγον πρὸς ἑαυτὸν εἰς ἀνάπαυσιν, ἀλλὰ τῇ ἐκτάσει, ὡς ἐπὶ σταυροῦ, [Dæmonum tentationes sustinet.] κατεπόνει εἰς νίψιν εὐχῶν τὸ σῶμα. Πολλοὺς δὲ πειρασμοὺς τῶν δαιμόνων ὑπέμεινεν, μαθὼν ἐκ τῶν θείων γραφῶν, καὶ μάλιστα ἐκ τοῦ Εὐαγγελίου. Τὸ μὲν κατὰ μέρος f τοῦ ἀγῶνος τῶν Ἁγίων ἐγγράφως οὐκ ἐδηλώθη, συντόμῳ δὲ ἐχρήσντο αἱ θεῖαι γραφαὶ πρὸς τὴν αἰώνιον ζωὴν ὑποδεικνύμεναι. [Gen. 17, 1] Τῷ γὰρ πατρι ἡμῶν Ἀβραὰμ νόμος ἦν τοιοῦτος, λόγοͅ ἑνὶ τετελειώμενος, τὸ, Εὐαρέστει ἐνώπιόν μου, καὶ γίνου ἄμεμπτος. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἡμεῖς, ὡς νήπιοι, πατέρων ἡμῖν κλώντων τὸν ἄρτον χρείαν ἔχομεν, ὡς γέγραπται, ἇμα ποτίσαι ὑμᾶς τὸ ὕδωρ τὸ πιστόν· ὅθεν ἃ ἠκούσαμεν καὶ ἔγνωμεν, αὐτὰ καὶ οἱ Πατέρες ἡμῶν διηγήσαντο ἡμῖν, οὐκ ἀναγκαῖον κρύψαι αὐτὰ ἀπὸ γενεᾶς ἑτέρας. [Psal. 77, 43] Οἴδαμεν γὰρ, καθὼς ἐδιδάχθημεν, ταῦτα τοῦ φαλμοῦ ἐ͂ιναι σημεῖα καὶ δυνάμεις Θεοῦ, ἐπὶ Μωύσεως γενόμενα καὶ τῶν μετ᾽ αὐτόν. Ἐξ αὐτῆς δὲ ὅμως τῆς ἐκείνων ὠφελείας καὶ ἡμεῖς τούτους νῦν Πατέρας ἐπέγνωμεν τέκνα καὶ μιμητὰς ὄντας ἐκείνων, καὶ ἵνα γνώσθη ἡμῖν καὶ τῃ ἐπερχομένῃ γενεᾷ ἕως αἰῶνος, ὅτι᾽ Ιησοὺς Χριστὸς χθὲς καὶ σήμερον, ὁ αὐτὸς εἰς τοὺς αἰῶνας.

[12] Τὸ δὲ πειρασθῆναι αὐτὸν ποικίλους πειρασμοὺς, οὓς ὑπέμεινεν, οὕτως ἦν ἐκ συγχωρήσεως θείας, καὶ δοκιμῆς αὐτοῦ, [Mentis puritatem singulariter amat.] καὶ ἑτέρων ὠφελείας ἕνεκεν. Ἀναχωρῶν γὰρ πρὸ τοῦ γενέσθαι τὸ κοινόβιον, ἦν σχολάζων λίαν συν τοῖς ἄλλοις μακαρισμοῖς καθαρὸς τῇ καρδίᾳ εὑρεθῆναι· καὶ ἀγωνιζόμενος, οὐ συνεχώρει τῇ καρδίᾳ ῥυπαρὸν λογισμὸν ἐγκαθέξεσθαι ἐν αὐτῇ. Ἐμελέτα γὰρ ἀεὶ τὸν φόβον τοῦ Θεοῦ, καὶ τὴν μνήμην τῶν κρίσεων, καὶτὰς βασάνους τοῦ πυρὸς τοῦ αἰωνίου, καὶ ἦν ἡ καρδία αυτοῦ νήφουσα τοσοῦτον, ὡς θύρα χαλκὴ ἠσφαλισμένη κατὰ ληστῶν. Βλέπων δὲ αὐτὸν ὁ Κύριος σφόδρα φροντίζοντα φοβεῖσθαι αὐτὸν, ἐχαρίσατο αὐτῷ τὸ αἴτημα τῶν πατέρων αὐτοῦ, λεγόντων δι᾽ ἑνὸς πρὸς αὐτὸν, Γενηθήτω ἡ καρδία μου ἄμωμος ἐν τοῖς δικαιώμασί σου, ὅπως ἂν μὴ αἰσχυνθῶ. [Psal. 118, 80] Οἱ δὲ δάιμονες ὁρῶντες ἐφθόρουν αὐτῷ, καταβαλεῖν ἐθέλοντες, καὶ τῷ φαίνεσθαι ἤρξαντο ἀντικεῖσθαι αὐτῷ. [Quibus eum terriculamentis & præstigiis aggreßi sint dæmones.] Ἐνίοτε γὰρ εὐχομένου, καὶ μέλλοντος κλῖναι γόνατα, ἐποίουν τὰ ἔμπροσθν αὐτοῦ ὡς λάκκον τῇ φαντασία, ἴνα τῷ φόβῳ μὴ κλίνῃ γόνατα. Καὶ αὐτὸς τῶν πειραζόντων τὰς τέχνας συνιδὼν μετὰ πίστεως ἐγονυπέται, καταῖσχύνων αὐτοὺς, καὶ τὸν Θεὸν εὐλογων. καὶ ἄλλοτε ἐλθόντες ἔμπροσθεν αὐτοῦ, ἔνθεν καὶ ἔνθεν, ὡς ἐπὶ ἄρχοντος, ἐπορέυοντο λὲγοντες ἀλλήλοις· Δότε τόπον ἀνθρώπω τοῦ Θεοῦ· καὶ τῇ εἰς τὸν Κύριον ἐλπίδι κατεγέλα αὐτῶν, ὡς ἀχρείων.

[13] Καὶ ἐπιχείρουν συνσεῖσαι τὸ ἀσκηριον αὐτοῦ φοβερίζοτες, ὡς μέλλον ἐπ᾽ αὐτὸν πεσεῖν. [Psal. 41, 2] Καὶ έμελέτα κατ᾽ αὐτῶν τὸν ψαλμόν· Ὁ Θεὸς ἡμῶν καταφυγὴ καὶ δύναμις, βοηθὸς ἐν θλίψεσι, ταῖς εὑρούσαις ἡμᾶς σφόδρα· διὰ τοῦτο οὐ φοβηθησόμεθα τῷ ταράσσεσθαι τὴν γῆν. Καὶ ἄλλοτε καθημένου αὐτοῦ ἐργάζεσθαι ἦλθεν πειρᾶσαι αὐτὸν ἄλλως, καὶ τόπον ἀλέκτωρος λαβὼν, ἐφώνησεν εἰς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ. Καὶ πάλιν εἰς μέσον φέρουσι φύλλον δένδρου καὶ σχοινία παχέα, καὶ g δέννουσιν αὐτὸ μετὰ ἀσφαλείας, ἔνθὲν καὶ ἔνθεν στήκοντες, ὤσπερ ἴνα σύρουσιν λίθον μέγαν, ἀλλήλοις προσφωνοῦντες, ὅπως γελάσῃ ἐν ἐκλύσει καρδίας, καὶκυριεύσουσιν αὐτοῦ. Καὶ αὐτὸς ἰδὼν ἀναστέναξε κατ᾽ αὐτῶν· καὶ μὴ προσέχοντος αὐτοῦ ἀνεχώρησαν. Καὶ καθημένου αὐτοῦ φαγεῖν, ἤρχοντο σχήματι γυμνῶν γυναικῶν συγκαθεσθῆναι αὐτῷ φαγεῖν· Καὶ οὕτως καμμύοντος αὐτοῦ τὸν ὀφθαλμὸν τῆς διανοίας αὐτοῦ, ἠφανίζοντο οἱ ἐχθροὶ, μηδὲν κατ᾽ αὐτοῦ ἀνοίοντες. [Gen. 26, 24] Ὁ γὰρ Κύριος συνετήρει αὐτὸν, ὁ λὲγων πᾶσι τοῖς εὐθὲσι· Μὴ φοβοῦ· μετά σου γάρ εἰμι. Καὶ ἄλλα πολλὰ πειραζόμενος σκληρὰ, ὤστε εἰς τὸ σῶμα δαρῆναι καὶ ἀλγεῖν αὐτὸν ἀμέτρως ἀπὸ ὀψὲ ἕως πρωῒ, καὶ οὐδαμοῦ παραμυθίας οὔσης, εἰ μὴ μόνον ἡ μνήμη τοῦ παιδεύοντος Θεοῦ. Καὶ ἐπὶ τούτοις αὐτοῦ θλιβομένου, [Ab Hieracapolline monacho solatium accipit,] καὶ καρτεροῦντος, ἦλθέν τις αὐτοῦ ἐπισκέψασθαι μονάζων ἀρχαῖος, ὀνόματι Ἱερακαπόλλων. Καὶ ἀνασπασάμενος αὐτὸν ἤρξατο τὰ καθ᾽ ἑαυτὸν ἀνατίθεσθαι, καὶ λέγει αὐτῷ ἐκεῖνος· Ἀνδρίζου· ἔγνω ὁ διάβολος ὄτι ἐάν σε ὀλιγωρία καταλάβῃ, καὶ ἡμᾶς, τούς σε ἔχοντας σκοπὸν, ὑποχειρίους ἕξει· ὅθεν ὑπόμεινον, ἵνα μὴ ἐκζητηθῇ τὸ αἷμα ἡμῶν παρά σου ἡττηθέντος. Καὶ ἀκούσας ἐνεδυναμώθη μᾶλλον, [eumq; deinde mortuum effert.] καὶ ηὔξαντο μὴ διαχωρισθῆναι ἀπ᾽ ἀλλήλων εἰς τὸν αἰῶνα. Καὶ μετὰ καιρὸν ἐκεῖνος ὁ ἐλθὼν ἐτελεύτησεν καλῶς ἐν τῇ κοινωνίᾳ, ὡς ὁ Κύριος οἶδεν.

[14] Καὶ πρὸ τοῦ αὐτὸν τὴν τελείαν γνῶσιν ἔχειν, παρὰ Κυρίου τοιαύτην ἐδόκει τελείαν πίστιν ἕχειν τὸ παθεῖν ἐπάνω ὄφεων καὶ σκορπίων φανερῶς, καὶ διαμεῖναι τὸν Νεῖλον ἐν ὕδασιν, καὶ θηρία ἀφόβως καὶ τολμηρῶς, καὶ μὴ βλάπτεσθαι ὑπ᾽ αὐτῶν· ἐπειδὴ ἐν εὐθύτητι καρδίας ἀγνῆς, [Gratiis multis a Deo donatur,] καὶ οὔπου ἐν τελείωτητι τῆς γνώσεως ἐποίει ταῦτά ποτε. Ἐτηρεῖτο πάλιν ὑπὸ τοῦ Κυρίου, προβλέποντος αὐτὸν διδάξαι ταῦτα, καθὼς δεῖ ποιῆσαι· Μωϋσὴς γὰρ βλέπων τὴν ἰδίαν ῥάβδον εἰς δράκοντα μεταβληθεῖσαν ἐφοβήθη ἀπο προσώπῳ αὐτοῦ, μήπω προστάξαντος αὐτῷ τοῦ Κυρίου ἐπιλάβεσθαι αὐτοῦ· καὶ πάλιν δράκων ῥάβδος ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ Πρὸ τοῦ γὰρ αὐτὸν ἐξ ουσίαν δοῦναι τοῖς Ἁγίοις, τὰ φοβερὰ φοβερά ἐστιν, καὶ τὰ ἀδύνατα ἀδύνατα τοῖς ἀνθρώποις. Διὰ τοῦτο καὶ ᾳὐτὸς γνοῦς ἐπένθει τὴν ἄγνοιαν

ἑαυτοῦ, καὶ εὐχόμενος ἔλεγεν· Κύριε, ὁ ὀδηγὸς τῶν τυφλῶν, εὐχαριστῶ σοι ὅτι καὶ ἐν τοῦτῳ οὐ παρίδες με πλανηθῆναι, συγκαταβαίνων μου τῇ ἀγνοίᾳ, ἕως με διδάξῃς τὸ τέλειον θέλημά σου. Καὶ ἐπειδὴ πολὺν χρόνον ἐποίησεν πρὸς τοὺς δαίμονας πυκτεύων, ὡς τῆς ἀληθείας ἀθλητὴς, καθάπερ ἁγιώτατος Ἀντώνιος, δι᾽ ἣν αἰτίαν παρὰ Κυρίου ᾐτήσατο ἀπ᾽ αὐτοῦ τὸν ὕπνον ἀποστῆναι, πρὸς τὸ αὐτὸν νύκτα καὶ ἡμέραν ἄγρυπνον ὄντα κατατροπώσασθαι τοὺς ὑπεναντίους, ὡς γεγράπται, Καὶ οὐκ ἀποστραφήσομαι ἔως ἂν ἐκλείπωσιν· Ἀδύνατοι γάρ εἰσιν πρὸς τὴν πίστιν τοῦ Κυρίου. Καὶ παρ᾽ αὐτοῦ ἐχαρίσθη τὸ αἴτημα αὐτῷ χρόνον ἱκανόν· καὶ ἦν ὡς ὁρῶν τὸν ἀόρατον Θεὸν τῇ καθαρότητι τῆς καρδίας ὡς ἐν ἐσόπτρῳ.

[15] [jussusque per Angelum proximorum vacare saluti,] Καὶ μετὰ ταῦτα ἐν νήσῳ μετὰ Ἀδελφῶν θροία κοπτόντων εἰς ψιαθίους, καὶ αὐτοῦ ἀγρυπνοῦντος, κατ᾽ ἰδίαν εὔχεσθαι τὸ θέλημα τὸ τέλειον τοῦ Θεοῦ διδαχθῆναι, ὤφθη αὐτῷ Ἄγγελος παρὰ Κυρίου, ὡς καὶ τῷ Μανωὲ, καὶ τῇ γυναικὶ αὐτοῦ ὤφθη περὶ τῆς γεννήσεως τοῦ Σαμψὼν, λέγων· Τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ ἐστιν, τὸ διακονεῖν τῷ γένει τῶν ἀνθρώπων ἀποκαταλλάσσειν αὐτοὺς αὐτῷ. Καὶ τρὶς τοῦτο εἴπων, ἀπῆλθεν.

[16] Καὶ διαλογιζόμενος, καὶ περὶ τῆς τότε φωνῆς, τῆς πρὸς αὐτὸν γενομένης, καὶ πληροφορηθεὶς ἤρξατο ὑποδέχεσθαι τοὺς παρ᾽ αὐτὸν ἐρχομένους. [plurimos discipulos suscipit & instruit;] Καὶ οὕτως μετὰ δοκιμῆς ἀξίας αὐτῶν τε καὶ γονέων, ἐνεδίδυσκεν αὐτοὶς τῶν Μοναχῶν τὸ σχῆμα, προβιβάσας αὐτοὺς τὸν βίον κατὰ μέρος. Πρῶτον μὲν ἵνα παντὶ τῷ κόσμῳ ἀποτάξονται, καὶ τοῖς ἰδίοις, καὶ ἑαυτοῖς, καὶ οὕτως διδάσκοντι τῷ Σωτῆρι ἀκολουθεῖν αὐτῷ· ταῦτα γάρ ἐστι τὸ βαστάζειν τὸν σταυρόν. Καὶ αὐτοὶ διδασκόμενοι καλῶς ὑπ᾽ αὐτοῦ, κατὰ τὰς γραφὰς ἐκαρποφόρουν ἀξίως τῆς κλήσεως· καὶ βλέποντες αὐτὸν κάμνοντα, οὐ μόνον ταῖς τοῦ σώματος κακουχίαις, ἀλλὰ σχεδὼν καὶ πᾶσαν φροντίδα τῆς μονῆς ἔχοντα, ὑπερεθαύμαζον. [Ephes. 4, 1] Ἡτοίμαζεν γὰρ αὐτοῖς τὴν τράπεζαν κατὰ τὴν ὥραν τοῦ φαγεῖν, ὁμοίως καὶ λάχανα σπείρων ἐπότιζεν, καὶ τῷ κρούοντι τῇ θύρᾳ ἀπελογεῖτο, καὶ ἐάν τις αὐτῶν ἀσθενὴς εἴη, αὐτὸς ἐσπούδαζεν καὶ νυκτὸς ὑπηρέτειν αὐτῷ. Οὒπω γὰρ ἤδη οἱ νεόφυτοι ἀδελφοὶ ἔφθασαν εἰς διάθεσιν τοιαύτην δουλεύειν ἀλλήλοις, ἀλλὰ ἀμερίμνους παντελῶς κατέστησεν αὐτοὺς, λέγων· ἐφ᾽ ᾧ ἐκλήθητε, Ἀδελφοὶ, ἀγωνίσασθαι τυχεῖν αὐτοῦ, ψαλμοὺς μελετᾷν, καὶ τὰ ἀπὸ τῶν ἄλλων βιβλίων μαθήματα, ἐξαιρἐτως δὲ τὸ Εὐαγγέλιον· κᾳγὼ δουλεύων τῷ Θεῷ καὶ ὑμῖν, κατὰ τὴν ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ, ἀναπαύομαι.

[17] Τὸ δὲ ὄνομα τοῦ πρώτου ἦν Ψεντάησις, καὶ Σούρους, [exemplo præsertim suo discipulis utilißimus:] καὶ Ψόεις. Καὶ οὕτως λαλῶν αὐτοῖς τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ, ὠφέλει αὐτοὺς, εἰς ζήλον ἔργων ἀγαθῶν ἄγων. Ἑώρων δὲ αὐτοῦ, καὶ σιωπῶντος, τὴν πράξιν λόγον οὖσαν, καὶ ἐθαύμαζον, καὶ ἔλεγον πρὸς ἀλλήλους· Ἐνομίζομεν πάντας τοὺς ἁγίους οὕτως πεποιεῖσθαι ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ἐκ κοιλίας μητρὸς αὐτῶν, ἁγίους καὶ ἀτρέπτους, καὶ μὴ αὐτεξουσίους· καὶ τοὺς ἁμαρτωλοὺς μὴ δυναμένους ζῆν διὰ τὸ οὕτως ἐκτεῖσθαι αὐτούς. Ἄρτι δὲ βλέπομεν τὴν ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ φανερῶς ἐπὶ τοῦ Πατρὸς ἡμῶν τούτου, ὅτι ἐκ ἑλλήνων γονέων τοσοῦτον θεοσεβὴς γέγονεν, καὶ πάσας τὰς ἐντολὰς τοῦ Θεοῦ δεδύμενός ἐστιν. Οὐκ οὖν καὶ ἡμεῖς, καὶ πάντες δυνάμεθα ἀκολουθεῖν αὐτῷ ἀνθ᾽ ὧν ἀκολουθεῖ τοῖς ἁγίοις; ἆρα τὸ γεγραμμένον τοῦτό ἐστιν· Δεῦτε πρὁς μὲ πάντες οἱ κοπιῶντες καὶ πεφορτισμένοι, κᾀγὼ ἀναπαύσω ὑμᾶς. [Mat. 11, 28.] Συναπαθάνωμεν, καὶ συζήσωμεν τῷ ἀνθρώπῳ τούτῳ, ὅτι ὀρθῶς ὁδηγεῖ ἡμᾶς πρὸς τὸν Θεόν. Καὶ λέγουσιν αὐτῷ· Διὰ τί μόνος κάμνει, Πάτερ, ὅλα τὰ ἔργα τῆς μονῆς; Καὶ ἐ͂ιπεν αὐτοῖς· Τίς ζεύγνυσι κτῆνος αὐτοῦ εἰς μηχανὴν, καὶ παραβλέπει αὐτὸ κάμνειν ἕως πέση; καὶ αὐτὸς δὲ ὁ οἰκτίρμων Κύριος, ἐπιβλέπων ἐπί τὴν πτωχείαν μου, στηρίξαι ὑμᾶς, ἢ ἄλλους φέρει δυναμένους ἀντιλαβέσθαι μου περὶ τὴν μέριμναν τῆς μονῆς. [quibus certam vivendi regulam præscribit.] Κοινόβιον γὰρ ἦν αὐτοῖς· καὶ οὕτως ἐκανόνισεν αὐτοῖς, τύπον ἀπρόσκοπον καὶ παραρώσεις ὠφελήμους τῶν ψυχῶν συντάξας ἀπὸ τῶν θείων γραφῶν, τὸ ἔνδυμα αὐτῶν εὐμέτρως, τὴν τροφὴν ἐν ἰσότητι, καὶ τὸ κοιμηθῆναι αὐτῶν εὐσχημόνως.

CAPUT III

[18] Καὶ οὔτως, τοῦ Θεοῦ καλοῦντος καὶ ἀυξάνοντος, ἦλθον καὶ ἄλλοι ἀσκῆσαι σὺν αὐτῶ, Πεκύσιος, Κορνήλιος, Παῦλος, καὶ Παχούμιος ἄλλος, καὶ Ἰωάννης, ἀκούοντες τὴν φὴμην τῆς ὑγιαινούσης πίστεως αὐτοῦ. Καὶ μετ᾽ ὀλίγας ἡμέρας ἦλθεν Θεόδωρός τις παιδίον ὡς ἐτῶν ιδ᾽, καὶ ἐγένετο γνήσιον τέκνον καθ᾽ ὁμοιώτητα αὐτοῦ. Καὶ ἔταξεν τοὺς δυναμένους αὐτῶν πρῶτον ἐπὶ τὰς φανερὰς μερἰμνας τοῦ μοναστηρίου. Καὶ ἐπληθύνθησαν οἱ᾽ Αδελφοὶ ἑὼς ρ᾽ ὀνομάτων. Καὶ ὅτ᾽ ἂν χρείαν ἦν προσφορᾶς, [Ambitionis iisdem occasionem eripit:] μετεκαλεῖτο Πρεσβύτερόν τινα τῶν ἔγγιστα ἐκκλησιῶν, καὶ οὕτως ἐποίει αὐτοῖς τὴν ἑορτὴν. Οὐ γὰρ ἦν ἐν αὐτοῖς τις γενόμενος ἐν καταστάσει κλήρου ἐκκλησιαστικοῦ, αὐτοῦ λογιζομένου καὶ πολλάκις λαλοῦντος αὐτοῖς, ἀγαθὸν ἐ͂ιναι μὴ αἰτεῖν ἀρχὴν καὶ δόξαν, ἐν κοινοβίῳ μᾶλλον, ἵνα μὴ τούτου ἕνεκεν ἀφορμὴ, ἔρις, καὶ φθόνος, καὶ ζῆλος γένηται ἐν μέσῳ Μοναχῶν πολλῶν, καὶ λοιπὸν σχίσματα. Ὁν τρόπον γὰρ σπηνθὴρ πυρὸς, ὡς ἐλάχιστος κατὰ τὴν ἀρχὴν ἐὰν βληθῆ ἐις ἀλωνίαν, μὴ τάχιον σβεσθῇ, ἀπόλλυσι τοῦ ἐνιαυτοῦ τοὺς πόνους· οὕτως ἀρχἠ λογισμοῦ φιλαρχίας ὁͅ κλῆρος. Ὑποτάσσεσθαι δὲ μᾶλλον ἐπὶ εἰκῶς τῇ Ἐκκλησίᾳ τοῦ Θεοῦ καλὸν, [erga Presbyteros reverentiam commendat:] καὶ ὃν εὕρομεν κατὰ καιρὸν ὑπὸ τῶν πατέρων ἡμῶν τῶν Ἐπισκόπων κατασταθέντα, ἔχειν αὐτὸν λειτουργὸν τῆς ἱερατείας ταύτης. Οὐ γὰρ καὶ τότε πᾶς ὁ λαὸς λευΐται ἦσαν. Κᾀν δέ τις τῶν ἀλλαχοῦ Μοναχῶν κατασταθῇ ἐν Κλήρω, πάλιν οὐκ ἐξουθενοῦμεν αὐτὸν, ὡς φίλαρχον (μή γένοιτο) μάλιστὰ ὡς ἀκούσιον λογιζόμεθα αὐτὸν πατέρι ὑπήκοον, καὶ μιμητὴν τῶν ἁγίων, έὰν μόνον ἄμεμπτος τελέσει τὴν λειτουργίαν. Καί τινα ὁμόιως ἐν μέμψει, ὡς ἄνθρωπον, γενόμενον, οὐ κρίνομεν αὐτόν· καὶ γὰρ Θεὸς, κριτὴς ὢν, ὑφ᾽ ἑαυτὸν ἔχει τοὺς κατὰ καιρὸν κριτὰς, τοὺς διαδόχους τῶν Ἀποστόλων, δυναμένους τῷ πνεύματι κρῖναι δικαίαν κρίσιν· ἡμεῖς δὲ οἱ μέτριοι, συμπαθεῖς, καὶ οἰκτείρμονες ἀλλήλοις γενέσθαι ὠφείλομεν. Τὶς Κληρικὸς πρὸς αὐτὸν βουλόμενος γενέσθαι μοναχὸς, τῇ μὲν τάξει νομίμως ὑποτάσσετο, τῷ νόμῳ τοῦ Θεοῦ· καὶ κατὰ τοὺς κανόνας τῆς συστάσεως τῶν Ἀδελφῶν ἐγίνετο ἑκουσίως ὡς πάντες κακεῖνος.

[19] Βλέπων δὲ γέροντας ἢ ἀσθενεῖς τῷ ζώματι ἢ παιδία, οἰκτείρμων ἐκήδετο τῶν ψυχῶν αὐτῶν κατἁ πάντα· καὶ ἐπὶ τῶν προκοπτόντων ταῖς ἀρεταῖς, καὶ τῇ πίστει ἀυξανομένων ἔχαιρεν· ζηλωταὶ γὰρ ἦσαν τοῦ ἀγαθοῦ σφόρρα. [varios sibi in administratione adjutores deligit.] Τινὰς δε ἔταξεν ἀντιλαμβάνεσθαι αὐτοῦ εἰς περιποίησιν ψυχῶν· ὃν μὲν Οἰκονόμον πάσης τῆς χρείας τῆς σωματικῆς τῆς μονῆς καὶ δεύτερον ὑπ᾽ αὐτὸν σύνεργον· καὶ ἔταξεν οἰκιακὸν καθ᾽ ἑκάστην οἰκίαν, καὶ δεύτερον αὐτοῦ εἰς συνεργείαν. Ἡ δὲ πρώτη οἰκία τῶν μικρῶν οἰκονόμων ἐστὶν, ἡ ἑτοιμάσουσα τράπεζαν αὐτοῖς καὶ ἐψῆσαι ἐψέματα κατ᾽ αὐτοὺς (λοιπὸν γὰρ πλῆθος διαφόρων Ἀδελφῶν ἦν) ἐὰν δέ τις θέλει πάλιν ἐγκρατεύσασθαι, ἐποίει προθύμως καὶ ἀκωλύτως τὴν ἐγκρατείαν. Καὶ μετὰ τοῦτο ἔταξεν ἄλλην οἰκίαν οἰκονόμων, ὅπως πάντας τοὺς νοσοῦντας Ἀδελφοὺς ἀναπαύσωσιν ἐπιμελεῖ ἀγνησίᾳ κατὰ τοὺς

κανόνας αὐτῶν· καὶ ἐπ᾽ αὐτοῖς οἰκιανὸν δεύτερον κατὰ τὸ αὐτό. Πρὸς δὲ ταῖς θύραις εὐλαβεῖς, ἐστυμμένους h, φιλοξένους ἔταξεν, ὅπως ὑποδέχονται τοὺς παραβάλλοντας πρὸς τὸ ἄξιον ἑκάστου· καὶ τοὺς μέλλοντας γενέσθαι Μοναχοὺς ἔχωσι παρ᾽ ἑαυτοῖς, νουθετοῦντες αὐτοὺς τὰ τῆς σωτηρίας, ἔως αὐτοὺς ἐν δύσει τὸ σχῆμα. Ὀμοίως καὶ ἄλλους πιστοὺς καὶ τῇ θεωσεβείᾳ κοσμίους ὥρησεν, διὰ τὸ ἔργον τῶν Ἀδελφῶν καὶ τὰς χρείας ἀγοράσαι καὶ πωλῆσαι. Ἐκτὸς δὲ αὐτῆς τῆς διακονίας, οἰκιακῶν ἕκαστος οἰκιῶν τριῶν ἔχουσιτὴν φροντίδα ταύτην, ὥστε κατὰ τρεῖς ἑβδομάδας ἀλλάξαι τοὺς ὑπηρετοῦντας τοῖς Ἀδελφοῖς καὶ ἄλλο τάγμα ἐις τοῦτο τάξαι. Οὗτοι δὲ ἵνα ἐργάσωνται τὸ ἔργον τῶν χειρῶν, ὃ ἐὰν τάξηται αὐτοῖς ὁ οἰκιακὸς, κατὰ τὴν γνώμην τοῦ μεγάλου Οἰκονόμου ἤτοι τοῦ Πατρὸς τῆς μονῆς. Καὶ ἄλλαι οἰκίαι ἐτάχθησαν ὑπ᾽ αὐτοὺς σὺν τοῖς οἰκιακοῖς αὐτῶν καὶ δευτέροις, ἐργάσασθαι τέχνας καὶ τὸ ἔργον τῶν ψιαθίων, καὶ ἑτοίμους εἰς πᾶσαν ὑπακοὴν ἐ͂ιναι, μὴ ἔχειν δὲ θέλημα καρδίας ἐν οὐδενὶ, ἵνα καρποφορήσωσιν τῷ Θεῷ. Ἀπόντος δὲ τοῦ Πατρὸς τῆς μονῆς, ὁ Δεύτερος ἱκανός ἐστιν πρὸς πᾶσαν διαταγὴν ἕως ἔλθῃ, χωρὶς πάσης ὑψηλοφροσύνης καὶ καυχήσεως, ἀλλὰ ταπεινοφροσύνῃ καὶ πραύτητι εἰς οἰκοδομὴν τῶν Ἀδελφῶν, οὕτως καὶ ἐπὶ τοῦ οἰκιακοῦ καὶ δευτέρου οἰκίας. Κατηχήσεις δὲ τρεῖς ἵνα ὁ οἰκονόμος τῆς μονῆς ποιῇ· κατὰ Σάββατον μίαν, καὶ τῇ Κυριακῇ δύο, καὶ οἱ οἰκιακοὶ τὰς δύο νηστείας.

[20] Καὶ τοῦτο ἐσπούδασεν ὁ μέγας Πατὴρ ἡμῶν Παχούμιος, ἐκκλησίαν οἰκοδομῆσαι ἐν τῇ ἐρήμῳ κώμη, τοῖς περὶ τὸν τόπον ποιμέσι μετρίοις οὖσι, ὅπως συναχθῶσιν ἐν τῇ Κυριακῇ καὶ τῷ Σαββάτῳ, [catechesin curat, præsertim pauperam] ἀκοῦσαι τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ. Τοῦτο δὲ ἀφ᾽ ἑαυτοῦ οὐκ ἐπείησεν, ἀλλὰ γνώμῃ Σαραπίωνος, τοῦ τῆς Τεντύρων ἐκκλησίας Ἐπισκόπου. Καὶ οὗτος ἦν ἀναγινώσκων αὐτοῖς κατὰ τὴν ὥραν τῆς συνάξεως, ἀπερχόμενος ἐκεῖ μετὰ τῶν Ἀδελφῶν διὰ τὸ μὴ ἐ͂ιναι Ἀναγνώστην. Καὶ ἀνήλισκεν εἰς τὰς χρείας αὐτῆς, καὶ τοῖς παραβάλλουσι ξένοις, ἕως κατεστάθη τις Πρεσβύτερος ἐκεῖ. Καὶ τότε δὲ ἀναγινώσκων αὐτοῖς αὐτὸς ὁποίαν ἐ͂ιχεν τὴν τε ἐπιστήμην, καὶ τὴν εὐλάβειαν, καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς τηρῶν ὡς πρέπει, καὶ τὴν διάνοιαν σὺν τῷ στόματι. Καὶ βλέποντες οἱ κοσμικοὶ ἄνθρωπον τοῦ Θεοῦ ἐν μέσῳ αὐτῶν, μᾶλλον προθυμίαν ἔσχων Χριστιανοὶ καὶ πιστοὶ γενέσθαι· πολὺ γὰρ οἰκτείρμων καὶ φιγόψυχος ἦν, καὶ πολλάκις βλέπων τοὺς ἀνθρώπους μὴ ἐπιγινώσκοντας τὸν ποιήσαντα αὐτοὺς Θεὸν, κατ᾽ ἰδίαν ἔκλαιεν ἱκανῶς, ἐπιθυμῶν, [Presbyteratum declinat.] εἰ δυνατὸν εἴη, σῶσαι πάντας. Ὁ δὲ ἁγιώτατος Ἀρχιεπίσκοπος τῆς Ἀλεξανδρείας Ἀθανάσιος ἦν κατὰ τόν καὶρὸν ἀρχόμενος τῆς ἐπισκοπῆς, καὶ εἰς τὴν ἄνω Θηβαΐδα ἕως Σιήνης βουλόμενος ἀπελθεῖν, τὰς ἐκκλησίας τοῦ Θεοῦ στηρίζων. Καὶ διαπλέοντος αὐτοῦ τὴν Ταβεννῆσιν, συνεξῆλθεν τοῖς Ἀδελφοῖς ἐν ἀγαλλιάσει ἔμπροσθεν αὐτοῦ μετὰ ψαλμῶν (Ἤν γὰρ πολὺς ὄχλος περὶ αὐτὸν) δοξάζοντες τὸν Θεὸν ἐπὶ τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ. Καὶ ἐπειδὴ ὁ προειρημένος Ἐπίσκοπος τῆς Τεντύρων προῃτήσατο τὸν Πάπαν Ἀθανάσιον λέγων· Ἔχω Πατέρα μοναζόντων ἐν τῷ τόπῳ μου καὶ Θεοῦ ἄνθρωπον ὄντα· θέλω ἵνα καταστήσεις αὐτὸν ἐπὶ πάντων τῶν Μοναχῶν τῆς ἐνορίας μου Πατέρα καὶ Πρεσβύτερον. Διὰ τοῦτο ἀκούσας ἐκρύβη τὸν Πάπαν ἐν τοῖς Ἀδελφοῖς ἕως παρῆλθεν. Ὅμως δὲ ἀτενίσας ἐπέγνω αὐτὸν ἐν τῷ πλοίῳ ἅγιον δοῦλον τοῦ Θεοῦ· μάλιστα ἀκούων τοὺς ποικίλους πειρασμοὺς, οὓς ὑπέμεινεν κατὰ τὸ Εὐαγγέλιον καὶ τὴν ὀρθὴν αὐτοῦ πίστιν, ἧς ἕνεκεν καὶ μετὰ ταῦτα ἔπασχεν. i

[21] Τὸν Ὠριγένην δὲ ὡς βλάσφημον καὶ ἀποστάτην σθόδρα ἐμίσει καὶ ἐβδελύσσετο, ὃς πρὸ Ἀρείου καὶ Μελετίου, ὑπὸ Ἡρακλᾶ τοῦ τῆς Ἀλεξανδρείας Ἀρχιεπισκόπου, [Hæreticos, & maxime Origenem detestatur.] τῆς Ἐκκλησίας ἐρίφη· οὗτος γὰρ ἐν τοῖς ἰδίοις συντάγμασιν τὰ δοκοῦντα πειθανὰ τοῖς τῆς θείας γραφῆς ὀρθοῖς λόγοις, ὡσπέρ τινα δηλητήρια φάρμακα, συνάψας εἰς ἀπώλειαν τῶν ἁπλουστέρων, πολλὰς βίβλους συνεφόρησεν, καὶ καθάπερ οἱ ἰατροὶτὰ πικρότατα φάρμακα μέλιτι ἀνακιρνῶντες, οὕτως τὴν κακοσίτην προσφέρουσιν· τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον καὶ αὐτὸς συσκιάσας τὴν ἑαυτοῦ πλάνην τοῖς ἀσθενεστέροις μετέδωκεν. Τοῖς γοῦν ἀδελφοῖς σφόδρα ἐνετείλατο μὴ μόνον μὴ ἀναγνῶναι τὰ Ὠριγένους ληρήματα, ἀλλὰ γὰρ μήτε ἑτέρων ἀναγινωσκόντων τολμᾶν ἀκούειν. Ὅθεν λέγεται βιβλίον αὐτοῦ ποτε εὑρισκέναι, καὶ παραχρῆμα εἰς ὕδωρ ἐμβαλεῖν, οὕτως φήσαντα, Εἰ μὴ ἴδειν τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ γεγραμμένον ἐν αὐτῷ, ἄρα ἂν ἔκαυσα τὰς βλασφημίας καὶ φλοιαρίας αὐτοῦ. Οὕτως ἦν, τῶν μὲν καλῶν ἐραστὴς καὶ ζηλωτὴς, ἀποστρεφόμενος δὲ τοὺς τῆς ἀληθείας ἐχθροὺς, καὶ χαίρων ἀεὶ, καὶ εὐφραινόμενος ἐπὶ τῇ τῶν ὀρθοδόξων πίστει καὶ προκοπῇ· καὶ γὰρ αὐτὸν τὸν σωτῆρα ἐν τῷ θρόνῳ τῆς Ἐκκλησίας δι᾽ αὐτῶν ὁρᾷν ἐδόκει. Εἴ ποτε δέ τινος ἐν οἱοδήποτε λόγῳ ἢ πράγματι καταλαλοῦντας αὐτῶν ἐπήκουεν, οὐ μόνον οὐκ ἠνέσχετο, ἀλλὰ γὰρ καὶ ἀπηλλοτριοῦτο ἀπ᾽ αὐτῶν, ὡς ἀπὸ ὄφεων· συνεχῶς ἐπᾴδων αὐτοῖς τὰ τοῦ ψαλμῳδοῦ καὶ λέγων, [Detractores peßime odit.] Τὸν καταλαλοῦντα λάθρα τὸν πλησίον αὐτοῦ, τοῦτον ἐξεδίωκον· οὐδεὶς γάρ φησιν ἀγαθὸς προφέρει τι πονηρὸν ἐκ τοῦ στόματος αὐτοῦ, μάλιστα κατὰ Πατέρων ἁγίων· ἀναμιμνήσκων τούτους ἀεὶ ἐκ πολλῶν μὲν καὶ ἄλλων γραφῶν τὴν τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τῷ τοιούτῳ ἀγανάκτησιν, ἐξαιρέτως δὲ ἐκ τῆς καταλαλιᾶς τῆς κατὰ Μωσέως παρὰ τῆς Μαριάμ γενομένης, καὶ ἦν εὐθὴς καὶ ὠφέλημος πᾶσιν τοῖς ἐντυγχάνουσιν.

[22] Ἀκούσασα δὲ καὶ ἡ κατὰ σάρκα αὐτοῦ ἀδελφὴ τὴν οὕτως εἰς ἄγαν ἐνάρετον πολιτείαν αὐτοῦ, [Erga consanguineos affectum exuit.] καὶ επιθυμοῦσα τὸν ἴδιον ἀδελφὸν θεάσασθαι, ἧλθεν ἐν τῷ μοναστηρίῳ. Γνοῦς δὲ αὐτῆς τὴν παρουσίαν, ἀπέστειλεν τὸν τὴν θύραν τοῦ μοναστηρίου κεχειρισμένον ἀδελφὸν εἰπεῖν πρὸς αὐτὴν, Ἰδοὺ ἤκουσας περὶ ἐμοῦ ὅτι ζῶ· ἄπελθε οὖν· καὶ μὴ λυπηθῇς ὅτι οὐχ ὁρῶ σε· εἰ δὲ βούλῃ καὶ σὺ τοῦτόν μου ζηλῶσαι τὸν βίον πρὸς τὸ εὑρεῖν ἡμᾶς ἔλεος παρὰ Κυρίου, κελλίον οἰκοδομίσουσιν οἱ ἀδελφοὶ πρὸς τὸ δύνασθαί σε καθ᾽ ἑαυτὴν ἡσυχάζειν· ἴσως δὲ καλέσει Κύριος καὶ ἄλλας σὺν σοι, καὶ σωθήσονται κᾀκεῖναι διά σου· οὐδεμίαν γάρ φησιν ἄλλην ἄνεσιν ἔχει ἄνθρωπος ἐπὶ τῆς γῆς, πλὴν τοῦτο, ποιεῖν τὸ ἀγαθὸν, καὶ εὐαρεστεῖν τῷ Θεῷ. [Soror ejus fit monacha,] Ταύτην τὴν ἀπόκρισιν δεξαμένη ἐδάκρυσε, καὶ κατανυγεῖσα ἔδωκεν τὴν καρδίαν αὐτῆς πρὸς τὸ σωθῆναι. Μαθὼν δὲ ὁ Παχούμιος τὴν προθυμίαν αὐτῆς, δοξάσας τὸν Θεὸν, διετάξατο τοῖς εὐλαβεστέροις τῶν ἀδελφῶν ποιῆσαι αὐτῆς ἀπὸ διαστήματος τῆς μονῆς μικρὸν ἀσκητήριον. Ταύτης δὲ κατὰ Θεὸν ἀγωνιζομένης, συνῆλθον καὶ ἄλλαι, καὶ πληθυνομένων αὐτῶν, μήτηρ ὑπῆρχεν αὐτῶν, [cui cum multæ se adjungerent,] διδάσκουσα ταύτας, καὶ δεικνύσα αὐταῖς πάσας τὰς πρὸς σωτηρίαν ὁδούς. Πέτρον δέ τινα εὐλαβη καὶ σφόδρα πρεσβύτην τῇ ἡλικίᾳ ἐπέταξεν εἰς τὸ ἐπισκέπτεσθαι αὐτάς· ἦν γὰρ σὺν τῇ ἀπαθείᾳ καὶ ὁ λόγος τοῦ άνδρὸς ἅλατι ἠρτωμένος, [Visitatorem] λίαν δὲ σεμνοὶ σὺν τῇ διανοίᾳ καὶ οἱ ὀφθαλμοὶ ὑπῆρχον αὐτῷ· πολλάκις γοῦν ἱστάμενος, ὁμίλει ταῖς ἀδελφαῖς τὰ πρὸς σωτηρίαν ἀπὸ τῶν θείων γραφῶν· καὶ κανόνας δὲ γράψας ὁ Παχούμιος, ἀπέστειλεν αὐταῖς, [& regulas tradit.] ὅπως κατὰ τοὺς αὐτοὺς στοιχειωθεῖσαι τῆς κατὰ Θεὸν ἔχωνται πολιτείας. Εἰ δέ τις τῶν ἀδελφῶν,

ἔχων ἰδίαν αὐτοῦ ἐν τῷ ἀσκητηρίῳ, ἦλθεν ἐπισκέ ψασθαι αὐτὴν, [Cautela in visitationibus monacharum.] συναπέστειλεν τούτῳ ἕνα τῶν γηραλέων καὶ πνευματικῶν ἀδελφῶν· καὶ οὕτως πρότερον τῇ Ἡγουμένῃ, ἔπειτα παρούσης, καὶ τῶν προεχουσῶν τῆς ἀδελφότητος συνετύγχανεν τῇ γνωρίμῃ ὁ ἀδελφὸς μετὰ πολλῆς τῆς εὐλαβείας, οὔτε κομίζων τι αὐτῇ, οὔτε λαμβάνων τι παρ᾽ αὐτῆς· οὔτε γὰρ ἐ͂ιχον ἴδιόν τι, ἀλλ᾽ ἤρκει ἀμφοτέρους ἡ μνήμη μόνη καὶ ἐλπὶς τῶν μελλόντων ἀγαθῶν. Εἰ δέ ποτε καὶ οἰκοδομῆς ἕνεκα ἢ ἄλλης χρείας ἔχριζον τῶν ἀδελφῶν, ἐπιστήμονά τινα καὶ εὐλαβῆ μεταξὺ, καὶ ἄλλων ὁμοίως ἔπεμπεν ἐπὶ τούτῳ, καὶ τῇ ὥρᾳ ἐσθίειν ἀνέκαμπτον ἐν τῇ μονῇ, μὴ δὲ μιᾶς σύνολον τροφῆς ἢ ποτοῦ ἐκεῖσε μεταλαμβάνοντες. Καὶ τελεουμένης δὲ ἀδελφῆς, συνάγονται μέχρι νῦν οἱ ἀδελφοὶ κατά τινα ὠρισμένον τόπον, καὶ οὕτως ψαλλόντων αὐ τῶν, αἱ λοιπαὶ κατὰ τὸ ἕτερον μέρος, ἐνταφιάσασαι ταύτην καλῶς, τιθέασιν ἐν τῷ μέσῳ· ἐ͂ιθ᾽ οὕτως λαμβάνοντες οἱ ἀδελφοὶ μετὰ σεμνῆς ψαλμῳδίας, θάπτουσιν αὐτὴν ἐν τῷ ὄρει μετ᾽ εὐλαβείας πολλῆς καὶ φόβου Θεοῦ, ὡς προσῆκεν δούλοις Χριστοῦ.

[23] Ταύτης τῆς διαγωγῆς παντῆ τε καὶ πανταχοῦ διαβοωμένης, καὶ τοῦ ὀνόματος τοῦ ἁγίου Παχουμίου πρὸς ἅπαντας φθάνοντος, πολλοὶ μὲν ἐδόξαζον τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ· οὐκ ὀλίγοι δὲ πάλιν κατεφρόνουν τῶν τοῦ κόσμου πραγμάτων, [Theodorus nobilis adolescens,] καὶ τῷ μονήρει προσίεσαν βίῳ· ἐν οἷς καὶ Θεόδωρός τις, ὡς ἐτῶν δεκατεσσὰρων, Χριστιανῶν γονέων ὑπάρχων καὶ λίαν περιφανῶν. Οὗτος γὰρ ἑορτῆς οὔσης ἐνδεκάτῃ τοῦ Τυβῆ μηνὸς, θεασάμενος τὴν ἑαυτοῦ οἰκὶαν θαυμαστὴν καὶ μεγάλην οὖσαν, καὶ ἐν τοῖς τοῦ κόσμου πράγμασιν εὐθυνουμένην, κατηνύγει τῇ καρδίᾳ θείᾳ χάριτι, καί φησι πρὸς ἑαυτόν· Τί ὠφελοῦ μαι ἢ κερδαίνω ὁ ἀθλιος ἐγὼ, εἰ ἀπολαύσας τῶν προσκαίρων καὶ ἡδέων τοῦ παρόντος βίου, τῶν αἰωνίων ἀποτύχω; οὐδεὶς γὰρ ἐν ἀπολαύσει τούτων γενόμενος, τῆς αἰωνίου δόξης μετασχεῖν ἠδυνήθη. Καὶ στενάξας ἐπὶ τούτοις, εἰσῆλθεν εἴς τι τῆς οἰκίας μέρος ἀπόκρυφον, [spretis deliciis & domo paterna,] καὶ πεσὼν ἐπὶ πρόσωπον μετὰ δακρύων ἕλεγεν· Κύριε ὁ τῶν κρυπτῶν γνώστης, σὺ γινώσκεις ὅτι οὐδὲν τῶν ἐν τῷ κόσμῳ τούτῳ τῆς σῆς ἀγάπης προετίμησα, διὸ ἱκετεύω σε δέσποτα ὁδήγησόν με πρὸς τὸ σὸν θέλημα, καὶ φώτισόν μου τὴν ψυχὴν, ἵνα διὰ παντὸς αἰνῶ καὶ δοξάζω σε. Ταῦτα δὲ αὐτοῦ εἰπόντος, ἐπέστη αὐτῷ ἡ μήτηρ αὐτοῦ, καὶ ἀτενίσασα, ὁρᾷ τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ δακροῦντας, καί φησι πρὸς αὐτόν· Τί σε ἐλύπησε τέκνον καὶ ἐχωρίσθης ἀφ᾽ ἡμῶν, καὶ ὀδυνώμενοι ἐζητοῦμεν σε; Ὁ δὲ ἔφη πρὸς αὐτην· Ἄπελθε μῆτερ καὶ μεταλάβε τῆς τροφῆς· ἐγὼ γὰρ νῦν ἐσθίειν οὐ βούλομαι. Καὶ οὕτως ἐν τῇ διατριβῇ τυγχάνων ἐνήστευεν ἕως ὀψὲ, καὶ τὰς δύο δὲ πολλάκις, ἐγκρατευόμενος τῶν πολιτελῶν βρωμάτων καὶ τῶν τροφῶν, ὡς Μοναχὸς, [inter monachos vitam agit:] ἐπὶ ἔτη δύο. Καὶ μετὰ ταῦτα συνεχωρήθη ἐξελθὼν εἰς μονὴν ἀναχωρεῖν σὺν τοῖς ἑκεῖσε Μοναχοῖς εὐλαβἐσιν οὖσι περὶ τὸν Λατοπολίτην νόμον· ἦν δὲ τότε ὡς δεκατεσσάρων ἐτῶν.

[24] Καθημένων δέ ποτε τῶν Μοναχῶν ἑσπέρας, ὡς ἔθος, λαλεῖν τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ ἤκουσέ τινος ἐξηγουμένου περὶ τῆς Σκηνῆς, τά τε Ἅγια καὶ τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων ἑρμηνεύοντος, καὶ τὴν λύσιν ἐπὶ τῶν δύο λαῶν μεταφέροντος. Ὁ πρῶτος γάρ φησι λαὸς, ἡ ἔξω σκηνή ἐστιν, ἧς ἡ λατρεία διὰ θυσιῶν ζώων ἦν, καὶ ἄρτων φανερῶν, καὶ τῆς λυχνίας, καὶ λύχνων, καὶ ἄλλων τιμῶν· ἡ δὲ κλῆσις τῶν ἐθνῶν ἐστιν τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων, ἤκουν τὸ πλήρωμα τοῦ νόμου. Πάντα δὲ τὰ ἐν αὐτοῖς, τῆς ἐξοτέρας σκηνῆς ἐστιν ἐνδοξότερα· ἄντι γὰρ θυσίας ζώων Θυμιατήριον ἔχει θυμιαμάτων, καὶ ἀντὶ Τραπέζης τὴν Κιβωτὸν τῆς διαθήκης, τοὺς πνευματίκους ἄρτους ἔχουσαν, τό τε βίβλιον τοῦ νόμου, καὶ ὅσα ἔστιν ἐκεῖ, καὶ ἀντὶ τοῦ φωτὸς τῆς λυχνίας τὸ ἱλαστήριον, ὅπου ὀπτάνεται ὁ Θεὸς, πῦρ ὤν καταναλίσκων, τοῦτ᾽ ἔστιν, [ubi de Pachomio accepta fama,] ὁ Θεὸς λόγος τῇ ἐνανθρωπήσει ὃς ἱλασμὸς ἐγένετο ἡμῖν ἐν σαρκὶ ὀφθείς. Καὶ μετὰ τὴν λύσιν ταύτην, λέγει ὁ Ἀδελφός· Τὸ ῥητὸν τοῦτο ἤκουσα, καὶ τὴν λύσιν παρὰ τοῦ Ἁγίου ἀνθρώπου, τοῦ Πατρὸς ἡμῶν Παχουμίου, τοῦ συνάξαντος ἐν Ταβεννῇ πολλοὺς Ἀδελφοὺς, προκόπτοντας ἐν Χριστῷ, καὶ πιστεύω ὅτι συνχωρήσει τινὰ τῶν ἁμαρτημάτων μου ὁ Κύριος, ὅτι ἐμνήσθην δικαίου κατὰ τὴν ὥραν ταύτην. Ταῦτα ἀκούσας ὁ παῖς Θεόδωρος ἐγένετο τῇ καρδίᾳ ὡς πῦρ, καὶ εὐχόμενος ἔλεγε· Κύριε εἴ ἐστιν Ἅγιος ἐπὶ τῆς γῆς, καταξίωσόν με αὐτὸν εἰδεῖν, καὶ μαθητεύσασθαι αὐτῷ ὅπως δι᾽ αὐτοῦ σώσῃς τὴν ψυχὴν μου. Καὶ οὕτω τὸ πλεῖστον τῆς νυκτὸς ἐποίησεν εὐχόμενος τὰ τοιαῦτα.

[25] Λοιπὸν δὲ μεθ᾽ ἡμὲρας ἀνῆλθε Πεκύσιος, εὐλαβὴς καὶ αὐτὸς γέρων, χρείας τινὸς ἕνεκα τῶν Ἀδελφῶν. [duce quodam Pecusio ad illum pergit,] Ἠξίωσεν οὖν αὐτὸν ὁ Θεόδωρος ἀναγαγεῖν αὐτὸν εἰς τὴν μονὴν πρὸς τὸν μέγαν Παχούμιον, καὶ ἠνέχθη. Φθάσας δὲ τῷ Κυρίῳ προσεκύνησε λέγων· Εὐλογητὸς ἐ͂ι, Κύριε, ὅτι ἐπήκουσας τοῦ αἰτήματός μου. Καὶ συντυγχάνων τῷ Πατρὶ ἡμῶν Παχουμίῳ, ἤρξατο κλαίειν πρὸς ταῖς θύραις. Καὶ λέγει αὐτῷ· Μὴ κλαῖε· Ἐγὼ ὁπηρετής εἰμι τοῦ Πατρός σου· ἔλεγε δὲ τὸν Θεόν. Καὶ μετὰ τὸ εἰσαχθῆναι εἰς τὴν μονὴν, [fitque sub eo monachus.] ἀκούων καὶ βλέπων Ἀδελφοὺς πορευομένους ὀρθῶς, ὲζήλωσεν ἐν καλῷ, καὶ προκόπτων ἀνεπαύετο καὶ ἐνεδυναμοῦτο ταῖς ἐντολαῖς, διδασκόμενος παρὰ Παχουμίου, τὴν τῶν Ἁγίων μίμησιν ἔχοντος. Καὶ ἦν φρόνημος ὁ Παῖς, διατηρῶν ἑαυτῷ τἁ τρία ταῦτα, καθαρότητα καρδίας, καὶ λόγον ἔμμετρον ἔχοντα χάριν, καὶ ὑπακοὴν ἀδιάκριτον ἕως θανάτου. Ἐν δὲ ἀσκήσει καὶ ἀγρυπνίαις εὐχῶν οὐκ ἦν τινος ἐλαττούμενος, ἀλλ᾽ ἀγωνιζόμενος τὰ μείζονα χαρίσματα κτήσασθαι, ὥστε παρακλήτορα ἐ͂ιναι πολλῶν λυπουμένων, καὶ διορθωτὴν τῶν ὕπερ ἡλικίαν αύτοῦ· τὸ γὰρ πνεῦμα ὅπου θέλει πνεῖ. [Joan. 3, 8] Ὁρῶν δὲ αὐτοῦ τὴν διαφέρουσαν αὔξησιν ὁ Πατὴρ ἡμῶν Παχούμιος, ἔθετο ἐν τῇ καρδία, μέλλειν αὐτῷ ψυχὰς ἐμπιστεύεσθαι ὑπὸ τοῦ Θεοῦ μετ᾽ αὐτόν.

[26] Ἀκούσασα δὲ ἡ μητὴρ αὐτοῦ ἦλθεν, ἐπιστολὰς ἔχουσα Ἐπισκόπων, [Matrem videre abnuit,] κελευόντων ἀποδωθῆναι αὐτῇ τὸν Παῖδα. Καὶ εἰς τὸ μοναστήριον τῶν Παρθένων παραξενιζομένη, ἔπεμψε τὰς ἐπιστολὰς, ἵνα κᾀν ἴδῃ αὐτόν. Ἐλάλησεν οὖν αὐτῷ ὁ Πατῆρ· Ἤκουσα ὅτι παρεγένετο ἡ μητήρ σου διά σε, καὶ ἐπιστολὰς ἤνεγκεν Ἐπισκόπων. Διὰ τὰς ἐπιστολὰς οὖν ἄπελθε· ἀπάντησον αὐτῇ, καὶ πεῖσον αὐτὴν. Λέγει αὐτῷ ὁ Παῖς· Εἶπέ μοι, ὅτι ἐὰν ἀπέλθω ἰδεῖν αὐτὴν ὡς μητέρα μετὰ τοσαύτην γνῶσιν, οὐ μέμψεταί με ὁ Κύριος ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως; ἀντὶ γὰρ τὸ ἀνδρίζεθαί με μᾶλλον εἰς κατόρθωσιν ἑτέρων, πρόσκομμα τίθημι τοσούτῳ πλήθει. Οἱ ὑιοὶ Λευΐ τοὺς ἑαυτῶν γονεῖς καὶ ἀδελφοὺς ἀπέκτειναν, ὅπως εὐαριστήσωσι τῷ Κυρίῳ, καὶ μὴ κινδυνεύσωσι τῇ ὀργῇ. Κᾀγὼ οὐκ ἔχω μητέρα, οὐδέ τι τοῦ κόσμου, παρέρχεται γάρ. Λέγει αὐτῷ Παχούμιος· Εἰ σὺ ἀγαπᾷς τὸν Θεὸν ὕπερ μητέρα, ἐγὼ κωλύω; ἡ μᾶλλον προτρέπομαί σε; Ὁ φιλῶν γὰρ πατέρα ἤ μητέρα ὑπὲρ ἐμὲ, οὐκ ἔστι μου ἄξιος. Τοῦτο τελειότης ἐστίν. [Mat. 10, 37] Ἀκούσαντες δὲ πάντως οἱ Πατέρες ἡμῶν οἱ Ἐπίσκοποι, οὐ λυπηθήσονται περὶ τούτου, ἀλλὰ μᾶλλον ἐπὶ τῇ προκοπῇ σου χαρήσονται. Οὐκ ἔστι μέντοι ἁμαρτία τῷ τυγχάνοντι τοῖς ἰδίοις, ὡς μὴ ἰδίοις, ἀλλ᾽ ὡς μέλη Χριστοῦ ἀγαπῶντι αὐτοὺς, καθ᾽ ὁμοιότητα πάντων τῶν πιστῶν· ἡ γὰρ σάρξ οὐκ ὠφελεῖ οὐδέν. Καὶ οὕτως μὴ

θελήσαντος τοῦ Παιδὸς ὀφθῆναι αὐτὴν, ἡ μητὴρ ὑπεραγαπῶσα αὐτὸν οὐκ ἠβουλήθη πρὸς τὰ ἴδια ἀνακάμψαι, ἀλλ᾽ ἔμεινε παρὰ ταῖς παρθενευούσαις, [Quæ in virginum monasterio monacha efficitur.] ἐν ἑαυτῇ λέγουσα· Ὅτι οὐ μόνον ὄψομαι αὐτὸν ἅπαξ ἐν τοῖς Ἀδελφοῖς, ἀλλὰ κᾀγὼ κερδανῶ τὴν ψυχὴν μου. [Joan. 6, 64]

CAPUT IV

[27] Πρὸ τοῦ τὸ κοινόβιον εἰς πλῆθος ἐπιδοῦναι, ἦσάν τινες παρὰ τῷ Πατέρι ἡμῶν Παχουμίῳ σαρκικὸν τὸ φρόνημα ἔχοντες, καθ᾽ ὅτι οὐ πάντες τὸν φόβον τοῦ Θεοῦ αίροῦνται. [Pro immorigeris quibusdam monachis orat Pachomius;] Πολλὰ οὖν οὖτος νουθετήσας αὐτοὺς, μὴ ἀκούοντας τὴν εὐθείαν ὁδὸν πορεύεσθαι, ἀλλὰ λυποῦντας αὐτὸν, ἀπελθὼν μακρὰν, ἔπεσεν ἐπὶ πρόσωπον, καὶ ηὔξατο λέγων· Ὁ Θεὸς, σὺ ἐνετείλω τὸν πλησίον ὡς ἑαυτὸν ἀγαπᾶν· ἐπιβλέψας οὖν ἐπὶ τὰς ψυχὰς ταύτας, ἐλέησον καὶ κατανυξον αὐτὰς φοβεῖσθαί σε, καὶ γνῶναι τί ἐστι βίος Μοναχῶν, ὅπως ἔχωσι τὴν πρός σε ἐλπίδα, ὡς οἱ ἄλλοι Ἀδελφοί. Καὶ μετὰ τὴν εὐχὴν ἐ͂ιδεν ὄτι οὐ θέλουσι στοιχῆσαι αὐτῷ, ἀλλὰ διαμενοῦσι ἀντιλέγοντες. Παρέδωκεν οὖν αὐτοῖς κανόνα τῆς τε συνάξεως καὶ τῶν ἄλλων τύπων κατὰ ἀνάγκην. [sed hi disciplinam ejus deserunt.] Καὶ γνῶντες ὄτι οὐ συγχωρεῖ αὐτοῖς κατὰ τὸ θέλημα αὐτῶν πορεύεσθαι, ἀνεχώρησαν καταπτήξαντες. Καὶ οὕτω τῇ τούτων ἀναχωρήσει ηὐξάνοντο οἱ λοιποὶ, ὃν τρόπον αὐξάνει σίτος τῶν ζιζανιῶν ἐκριζοθέντων. Ἐπειδὴ ὄσα ἐ͂ιχον εἰς ἐλεεμοσύνας ἐδίδουν, ἐγένετό ποτε ὑστερεῖσθαι αὐτοὺς ἄρτων. [Pachomius frumento prodigiose juvatur.] Καὶ τοῦ θείου Παχουμίου βουλουμένου πέμψαι τρία στρώματα, ἃπερ τις ἤνεγκε τῶν Μοναχῶν, ἀποτασσόμενος πρὸς τὸ ἀγορᾶσαι σίτον, αὐτῇ τῇ νυκτὶ ὄρθρου κρούει τις τὴν θύραν. Καὶ εἰσελθόντος, ἐπυνθάνετο αὐτὸν ὁ Πατὴρ τί ἄν θέλοι; Ὁ δὲ λέγει αὐτῷ, Σίτον ἐπαγγειλάμενος εἰς τὰ μετ᾽ ἄλλα ὓπερ τῆς σωτηρίας μου, συνεβιβάσθην ἐν ὕπνοις ὑμῖν μᾶλλον ἐνεγκεῖν αὐτὸν χρήσουσιν ὡς ἀνθρόποις Θεοῦ. Καὶ ἀπεκρίθη αὐτῷ Παχούμιος· Τοῦ μὲν σίτου χρεία ἐστὶν ἡμῖν· ἀλλὰ δὸς προθεσμίαν πρὸς τὴν ἀπόδοσιν αὐτοῦ. Τῆς δὲ μεταφορᾶς τοῦ σίτου γενομένης ἀπὸ τοῦ πλοίου, ἐθαύμασεν οἱ Ἀδελφὸι τὴν ἐξαιφνὴς ἀντίληψιν τοῦ Θεοῦ διὰ τὸν δοῦλον αὐτοῦ.

[28] Ἦν δέ τις Ὁμολογητὴς μετὰ τοὺς Μάρτυρας, Διονύσιος ὄνομα, ἀνὴρ εὐλαβὴς, οἰκόνομος μὲν τῆς ἐκκλησίας Τεντύρων, φίλος δὲ Παχουμίου εἰς τὰ μάλιστα. Οὗτος ἀκούσας αὐτὸν μὴ συγχωροῦντα τοῖς ἀλλαχόθεν Μοναχοῖς εἰς τὴν μονὴν ἔσω μετὰ τῶν Ἀδελφῶν συνδιάγειν ὄτε παραβάλλουσιν, [A Presbytero quodam, quod peregrinos seorsim exciperet reprehensus] ἀλλ᾽ ἐν τόπῳ τινὶ κατ᾽ ἰδίαν πρὸς ταῖς θύραις, ἐλυπήθη καθ᾽ ἃ φίλος. Καὶ πρὸς αὐτὸν ἐλθὼν εἰς Ταβέννησιν, ἤρξατο μέμψεσθαι αὐτὸν περὶ τούτου. Ὁ δὲ Παχούμιος ἀπεκρίνατο μετὰ πολλῆς μακροθυμίας· Οἶδεν ὁ Θεὸς τὴν πρόθεσίν μου, καὶ ἡ πατρική σου ἀγάπη οὐκ ἀγνοεῖ, ὅτι οὐδέποτε ἠθέλησα βλέψαι ψυχὴν ἁπλῶς. Καὶ πῶς ἄν ἐτόλμησα τὸν Κύριον λέγοντα· Ἐφ᾽ ὃσον ἐποιήσατε ἑνὶ τῶν πιστευόντων εἰς ἐμὲ, ἐμοῖ ἐποιήσατε. [Mat. 25, 40] Πῶς δ᾽ ἂν; οὔτως ἀλόγως ἀπεχώρησα τοὺς Ἀδελφούς μου, ὡς ἐξουθενῶν αὐτοὺς; μὴ γένοιτο. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ πολλάκις ἐ͂ιδον τὸ κοινόβιον, [facti sui rationes modeste reddit.] ὄτι διαφόρους ἀνθρόπους ἔχει νεοφύτους, μήπω εἰδότας τί ἐστι Μοναχὸς, καὶ παιδία μὴ αἰσθανόμενα δεξιὰν ἢ ἀριστερὰν, ἡγησάμην ἀγαθὸν ἐ͂ιναι, καὶ πρὸς τιμὴν μᾶλλον τὸν παραβαλλόντων ἡμῖν Πατέρων καὶ Ἀδελφῶν, τῇ μὲν ὣρα τῆς συνάξεως συνέρχεσθαι μεθ᾽ ἡμῶν, μετὰ δὲ τὴν εὐχὴν εἰς πρέποντα καὶ ἥσυχον τόπον ὄντας ἐσθίειν, καὶ ἀναπαύεσθαι, ἐμοῦ ὑπηρετουμένου αὐτοῖς, καθ᾽ ὡς ὑπηρέτησεν ὁ Ἀβραὰμ τῷ Κυρίῳ ὑπὸ τὴν δρῦν κατ᾽ ἰδίαν. Καὶ ταῦτα ἀκούσας ὁ Πρεσβύτερος Διονύσιος ἐπείσθη, γινώσκων αὐτὸν πάντα ποιεῖν κατὰ Θεόν. Ἦν τις γυνὴ τῶν ἐκεῖ πολιτευομένων τινὸς αἱμοῤῥοοῦσα. [Hæmorrhoïssam sanat.] Καὶ ἀκούσασα περὶ τοῦ μεγάλου Παχουμίου, ἠξίωσε τὸν προειρημένον Διονύσιον, ὡς φίλον αὐτοῦ, μεταπέμψασθαι τοῦτον, ὣστε συλλαλῆσαι περὶ ἀναγκαίου τινός. Μεταπεμφθεὶς οὖν ὁ Μέγας, ἐκάθητο ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ὁμιλῶν αὐτῷ. Κᾀκείνη πιστεύσασα τῷ ἐνανθρωπήσαντι Θεῷ, καὶ εἰπόντι τοῖς Μαθηταῖς, Ὁ ὑμᾶς δεχόμενος, ἐμὲ δέχεται· προσελθοῦσα ἣψατο τοῦ ἐπὶ τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ κουκουλίου, καὶ ἰάθη παραχρῆμα. [Mat. 10, 40]

[29] Μετὰ τοῦτο μοναστηρίου τινὸς πλησιάζοντος ἐκεῖσε, οὗ ὁ Πατὴρ ἐ͂ιχεν ἔθος παραβάλλειν τῷ ἁγίῳ Πατρὶ, ἦν τις Ἀδελρὸς ἐκεῖ τάξιν οἰκονομίας αἰτούμενος. Λογισάμενος οὖν ὁ Πατὴρ τῆς μονῆς ταύτης μὴ ἄξιον ἐ͂ιναι τὸν Ἀδελφὸν τοῦ αἰτήματος, καὶ μὴ δυνάμενος αὐτὸν πεῖσαι,λέγει αὐτῷ ἐμμεθόδως· Ὡς ὁ πατὴρ ἡμῶν Παχούμιος παρήγγειλε μὴ ποιῆσαι τοῦτο, [Monachū multa falso exprobrantem patienter tolerat,] καλῶς εἰδὼς ὅτι μήπω ἄξιος ἐ͂ι, οὗ λέγεις, αἰτήματος. Ἀκούσας δὲ ἐκεῖνος ἕσυρεν αὐτὸν μετὰ θυμοῦ λέγων· Δεῦρο, ἄγομεν πρὸς αὐτὸν, καὶ συστήσει κατ᾽ ἐμοῦ τὸ λεγόμενον. Ὁ δὲ μετὰ φόβου καὶ λύπης ἠκολούθησεν αὐτῷ, ἀπορούμενος οἷον ἆρα τέλος ἐπισυμβαίη τῇ ὑποθέσει. Καὶ φθάσαντες ἐκεῖ εὑρήκασιν αὐτὸν οἰκοδομοῦντα τεῖχος τῇ μονῇ μετὰ τῶν Ἀδελφῶν. Πλησιάσας οὖν ἐκεῖνος, μετὰ θομοῦ μεγάλου λέγει πρὸς τὸν Παχούμιον· Κατάβηθι, ψεῦστα, καὶ παράστησον κατ᾽ ἐμοῦ τὴν ἁμαρτίαν. Καὶ αὐτοῦ σιωπῶντος, ἔτι πρὸς αὐτὸν ἔλεγεν· Ἐνεφράγη τὸ στόμα σου μηδὲν εἰς ἀπολογίαν ἑυρών; τίς δέ σε ἀναγκάζει ψεύσασθαι, μᾶλλον ὅτι λέγεις σεαυτὸν διορατικὸν, πεπωρώμενος ὢν τῇ ὁράσει; Καὶ αὐτοῦ ταῦτα λαλήσαντος λοιπὸν ἀποκρίνεται ὁ Μέγας, μηδὲν ἐγνωκὼς ὧν ἔλεγεν ἐκεῖνος, Ἥμαρτόν σοι, συγχωρησόν μοι. Οὐδέποτε σὺ ἐπλημμέλησας Ὁ δὲ ἀκούσας ἡσύχασεν ἀπὸ τῆς χολῆς. Καὶ καταβὰς ὁ Γέρων ἀπὸ τοῦ ἔργου, ζητεῖ τὸν Πατέρα τῆς μονῆς ἐκείνης. Καὶ ἑυρὼν αὐτὸν κλαίοντα καὶ συντετριμμένον τῇ καρδία, λέγει αὐτῷ· Τί ἐστι τὸ πρᾶγμα τοῦτο; Ἀποκρίνεται λέγων· Ἠιτεῖτο ἡμᾶς οὗτος διακονίαν ὑπὲρ τὴν έαυτοῦ ἀξίαν· κᾀγὼ γνοῦς, ὅτι οὐ δύναμαι παραιτήσασθαι αὐτὸν, ὡς οὐκ ἀκούοντά μου, ὠνόμασά σε ὅπως ἡσυχάσῃ. Οἴδαμεν γὰρ ὅτι παρὰ Κυρίου ἐδόθη σοι χάρισμα τοῦ μὴ ταχέως λαθεῖν σε δολιότητα. Καὶ ἰδοὺ ὁ ἄφρων οὗτος προσέθετο μᾶλλον τοῖς ἰδίοις κακοῖς λοιδορήσασθαι δίκαιον ἄνδρα. [beneficiis demulcet,] Καὶ λέγει αὐτῷ Παχούμιος· Οὐκ ἦλθες ἐξαιτάσαι με τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ; Ἄκουσόν μου. Δὸς αὐτῷ τὸ αἴτημα αὐτοῦ, ὅπως διὰ τούτου τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἐκσπάσωμεν ἀπὸ τοῦ ἐχθροῦ· συμβάινει γὰρ καὶ κακὸν ἄνδρα εὐεργετούμενον εἰς αἴσθησίν τινα τοῦ ἀγαθοῦ ἐλθεῖν. Αὕτη δέ ἐστιν ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, τὸ συμπάσχειν ἀλλήλοις. Καὶ οὕτω μετὰ τὸ τυχεῖν οὐκ ἤθελεν ἐκεῖνος, ἀλλ᾽ ἔκαμψεν εὐθέως μετὰ νήψεως σφόδρα, [& ab apostasia servat.] καὶ περιπτυσσόμενος τὸν μέγαν Παχούμιον, ἐξομολογήσατο λέγων· Ἄνθρωπε τοῦ Θεοῦ, λίαν ὑψωθεὶς ὑπὲρ ἃ ἠκούσαμεν. Εἴδομεν γάρ σου τὴν νίκην ἐν τῷ ἀγαθῷ, ὅτι ἐμοῦ ἐφείσω τοῦ ἄφρονος καὶ ἁμαρτολοῦ· εἴ τε γὰρ μὴ ἐμακροθύμησας ἀληθῶς, ἀλλ᾽ ἐ͂ιπες τί κατ᾽ ἐμοῦ, ἐγενόμην ἂν ἀποστάτης τοῦ μοναχικοῦ βίου, καὶ ἀλλότριος τοῦ Θεοῦ. Εὐλογητὸς ἐ͂ι, ὅτι διά σου ἡ σωή μου.

[30] [Occultum puellæ peccatum cognoscit.] Ἐλθών τις ἐις τὴν μονὴν ἠξίωσε τὸν Μέγαν ἰάσασθαι τὴν θυγατέρα αὐτοῦ δαιμονιζομένην. Καὶ ἀκούσας, ἐπειδὴ οὐκ ἦν αὐτῷ γυναιξὶν ὁμιλεῖν, ἕπεμψε διὰ τὸν θυρωρὸν πρὸς ταῖς θύραις λέγων· Ἓν

τῶν ἱματίων αὐτῆς πεπλυμένον, ἀπόστειλον ᾧδε. Ἐνεχθέντι οὖν ἐπιβλέψας αὐτῷ ὄπως εὔξηται, ἐ͂ιπεν· Οὐκ ἔστιν αὐτῆς τὸ ἱμάτιον. Καὶ αὐτοῦ διαβεβαιωσαμένου πρὸς αὐτὸν, αὐτῆς ἐ͂ιναι, πέμπει καὶ φάσιν αὐτῷ λέγων· Αὐτῆς μὲν ἐστιν, ἀλλ᾽ οὐ τηρεῖ τὴν ἁγνείαν αὐτῆς παρθενεύουσα k τυγχάνουσα. Ἐπιβλέψας γὰρ αὐτῷ, συνῆκα μὴ ἐ͂ιναι ταύτην ἅγνην. Διὸ εἴρηκα· Αὐτῆς οὐκ ἔστιν. Ὁμολογήσῃ οὖν φυλάσσειν ἑαυτὴν εἰς τὰ μετὰ ταῦτα ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ἀκούοντός σου, καὶ τότε οἰκτειρήσας ἰάσεται αὐτὴν ὁ Κύριος. Καὶ οὔτως ἀνακρίναντος αὐτὴν τοῦ πατρὸς ᾳὐτῆς μετὰ θυμοῦ καὶ λύπης, [quam, uti & adolescentem quemdam oleo & pane benedicti a dæmone liberat.] ὡμολόγησεν τὸ ἁμάρτημα καὶ μετὰ ὅρκου ἐπηγγείλατο μηκέτι πράττειν κακόν. Τότε ἀπέστειλεν αὐτῇ ἔλας εὐχῆς, καὶ ἤλειψεν αὐτὴν ἐν πίστει, καὶ ἰάθη. Ἄλλος δέ τις τὸν υἱὸν αὐτοῦ ἤνεγκεν, σκληρὸν δαίμονα ἔχοντα, παρακαλῶν ὅπως ἰάσηται αὐτόν. Καὶ λαβὼν ἄρτον παρ᾽ αὐτοῦ ὁ πρὸς ταῖς θύραις, ὄπως ψωμίσῃ αὐτὸν κατὰ τὴν παραγγελίαν αὐτοῦ πεινάσαντος τοῦ πάσχοντος, ἤνεγκεν αὐτῷ ὁ πατὴρ τὸν ἄρτον· κᾀκεῖνος οὐχ᾽ ἤψατο αὐτοῦ, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῶν ἄλλων ἔφαγεν. Καὶ λοιπὸν ἄλλοτε ἀνοίξας φοινίκια καὶ τυρία χλωρὰ, μικρὰ κλάσματα ἄρτου ἔβαλεν ἔσω τοῦ αὐτοῖς ὄπως μὴ γινώσκων φάγῃ αὐτά. Καί ἀρξάμενος πάλιν ἔσθίειν, ἤνοιξεν καὶ ἐξέβαλεν τὰ κλάσματα, καὶ ἀπ᾽ αὐτῶν οὐκ ἔφαγε. Καὶ οὕτως ἀφῆκεν αὐτὸν δύο ἡμέρας ἄτροφον, ἔως ἀτονήσῃ· καὶ ποιήσας ἀθήραν ἐν ᾗ ἦν μεμιγμένος ὁ ἄρτος, ἐψώμισεν αὐτὸν ἀλείψας έλαίῳ ἁγίω. Καί εὐθὺς ἀναπαυσάμενος ὕπνωσεν. Καὶ ἐλθὼν ὁ πατὴρ αὐτοῦ εἰς τὴν μονὴν αἰνῶν τὸν Θεὸν ἀπήγγειλεν αὐτῷ περὶ τῆς ἰάσεως τοῦ παιδός. Καὶ ἄλλα πολλὰ ἰάματα δι᾽ αὐτοῦ ἐποίησεν ὁ Κύριος, ὁ οἱκονομῶν ἀεὶ διὰ τῶν Ἁγίων αὐτοῦ τῶν ψυχῶν τὴν σωτηρίαν, καὶ ἐν τοῖς κοσμικοῖς, [Magna indifferentia utitur in oratione.] καὶ ἐν τοῖς Ἀδελφοῖς. Ἐὰν δὲ πάλιν, εὐχομένου αὐτοῦ περὶ ὑγείας τινὸς, μὴ δῷ ὁ Κύριος τὸ αἴτημα, οὐκ ἐξενίζετο, οὐ δὲ ἐλύπετο, ὡς μὴ εἰσακουσθεὶς, εἰδὼς τὸν σκοπὸν τῶν Ἁγίων. Καὶ αὐτὸς εὐχόμενος ἔλεγεν τό· Γενηθήτω τὸ θέλημά σου, καὶ μὴ τὸ ἐμόν. Ἐδίδασκεν γὰρ ἡμᾶς ἐν τοῦτο ὁ μετὰ Πατρὸς ὢν εἰς πάντα, ὅτι οὔτως ὀφείλει ἐ͂ιναι.

[31] Ἐὰν δέ τις ἀγινώσκων τοὺς ἑκάστοτε λόγους τῆς προσευχῆς αὐτοῦ ἀκούων εἴπῃ, Πόθεν ἡμῖν τοῖς συγγραψαμένοις τούτων ἡ γνῶσις περιῆλθε; μνημονεύσῃ πρῶτον μὲν, ὅτι εἰρημένον ἐστὶν, ὄτι παρὰ πατέρων ἀρχαίων ἠκούσαμεν ταῦτα, μετὰ ἀκριβείας ἐξετάσαντες· καὶ αὐτὸς ὁ Ἅγιος, καθήμενος ἐξηγήσασθαί τι τῶν ἀνηκόντων ἐστὶ δ᾽ ὄτι καὶ ἔως τοῦ λογισμοῦ αυτοῦ ἐφανέρου αὐτοῖς, καὶ τὸ πῶς δεῖ εὔξασθαι περὶ ἑκάστου αἰτήματος, ἀφθόρως διδάσκων πάντας τὴν πίστιν ἔχειν εἰς τον Κύριον, καὶ τὴν ἐλπίδα, [Docet conversiones peccato rum habendas in miraculis,] καὶ τὴν ἀγάπην ἔχειν μετὰ ἀληθείας εἰς τὸν πλὴσίον. l Ἔλεγεν δὲ καὶ ταύτην τὴν διδαχὴν ὅτι μετὰ τὰ ἰάματα τὰ φανερὰ τον σωμάτων εἰσὶ καὶ πνευματικὰ ἰάματα. Ἀνὴρ γὰρ τυφλὸς τῇ διανόια, φησὶν, ἀνθ᾽ ὧν οὐ βλέπει τὸ φῶς τοῦ Θεοῦ διὰ τὴν εἰδωλολατρείαν, εἰ μετὰ ταῦτα τῇ εἰς τὸν Κύριον πίστει ὁδηγηθεὶς ἀναβλέψει ἐπιγνῶναι τὸν ἀληθινὸν μόνον Θεὸν, ἆρα τοῦτο οὐκ ἔστιν ἴασις καὶ σωτηρία; Καὶ ἄλλος μόγγος ὢν τῷ ψεύδει μὴ λαλῶν ἀλήθειαν, εἰ συμβιβασθεὶς εἴη ὑπὸ ἀνθρώπων Θεοῦ λαλεῖν τὰ δίκαὶα, ἆρα καὶ οὗτος οὐκ ἐθεραπεύθη τῷ πνεύματι; Ἄλλος δὲ τῇ ἀργίᾳ τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ τὰς χεῖρας βεβλαμμένος, ἐὰν τὸ ἔλεος γένηται αὐτῷ, καὶ παυσάμενος τῆς ἀργίας ἐργάσηται τὸ ἀγαθὸν, ἆρα καὶ τοῦτο ουκ ἔστιν θεραπεία; Καὶ ἕτερος πόρνος τυγχάνων τις ὢν ἢ ὑπερήφανος, ἐὰν μετανοήσῃ φόβῳ Θεοῦ διά τινος δούλου αὐτοῦ, καὶ τοῦτο ἔστιν σημεῖον;

[32] Ἠρώτησέν μέ ποτέ τις τῶν Ἀδελφῶν λέγων· Εἶπε ἡμῖν ὁράματα ὧν βλέπεις· Κᾀγὼ ἔλεγον αὐτῷ· Τὰ μὲν ὁράματα βλέπειν ὁ κατ᾽ ἐμὲ ἁμαρτωλὸς οὐκ αἰτεῖται τὸν Θεὸν ἰδεῖν· παρὰ τὸ θέλημα γὰρ αὐτοῦ ἐστιν, [virtutes solidas revelationibus,] καὶ πλάνη· Θέλοντος δὲ τοῦ Θεοῦ, ἐν παντὶ γινομένῳ, ἕως ἐξεγείρῃ νεκρὸν, οὐ βλάπτεται δοῦλος θεοῦ ὑπερηφανείᾳ ἢ καυχήσει, ὅ ποτε γὰρ οὐκ ἐ͂ιχεν, οὐκ ἐ͂ιδεν ἁπλῶς· ὅτι ἡ πρόνοια κυβερνᾷ τὰ πάντα. Ἄκουσον δὲ ὅμως περὶ μεγάλου ὁράματος. Ἄνθρωπον ἐἀν ἴδῃς ἅγνον καὶ ταπεινόφρονα, ὅραμα μέγα ἐστίν. Ὁράματος γὰρ τοιούτου τί μεῖζόν ἐστιν, τὸν ἀόρατον Θεὸν ἐν ὁρατῷ ἀνθρώπῳ ναῷ αὐτοῦ καταξιωθῆναι ἰδεῖν; Ὁμοίως δὲ καὶ μέγα νοήσωμεν τῶν Ἁγίων τὸ διορατικὸν τῶν ψυχῶν τὰ ἐνθυμήματα ὁρᾷν, ὡς ἐπὶ Ἐλιοσσαίου κατὰ Γιεζῆ. [& occultorum cognitioni anteponendas.] Ὅτ᾽ ἄν γὰρ ὁ ἐν αὐτοῖς Κύριος, ὁ τὰ πάντα ἐρευνῶν, ἀποκαλύπτει αὐτοῖς διορατικοί εἰσιν· καὶ μὴ ἀποκαλύπτοντος, ὡς πάντες ἄνθρωποί εἰσιν· μέντοι γε ἀδιάληπτον ἕτερον διορατικὸν ἔχουσιν τὸν Κύριον ὁρᾷν, ὅπερ τις αὐτῶν δηλῶν ἡμῖν ἔλεγεν· Προωρώμην τὸν Κύριον ἐνώπιόν μου διὰ παντός. Καὶ οὐ κρίνεταί τις ὡς μή ὁρῶν τἁ κρύπτα· κρίνεται δὲ ἐὰν τὴν ὁμοίωσιν ἔχει τῶν ἐν τῷ ψαλμῷ ὑπὸ τοῦ πνεύματος καταρινομένων, λέγοντος αὐτοῦ· Οὐ προέθεντο τὸν Θεὸν ἐνώπιον αὐτῶν. [Psal. 15. 8] Τοῦτον δὲ τὸν βαθμὸν τοῖς παιδίοις μᾶλλον εὔκαλόν ἐστιν ἔχειν, ὅπως ἀπὸ πρώτης ἡλικίας ἀκούοντες στοιχειωθῶσι τῇ, τοῦ Θεοῦ μνήμῃ καὶ ζηλώσουσιν εἰς τὰ ἔμπροσθεν ἐκλείνεσθαι, ἕως οὗ καταντήσωσι εἰς τελείωτητα, [Adolescentiam virtuti aptisimam diligenter esse excolendam.] ὡς Σαμουὴλ ἐν τῷ ναῷ. [Psal. 53. 8] Καθαρὰ γὰρ γῆ ἑτοίμη ἄμπελον φυτευθῆναι κατὰ μέρος· ἡ δὲ χέρσος διὰ πολλῶν μόγις καθαρίζεται, ἵνα φυτευθῇ σπόρον ἀγαθόν. Οἴδαμεν δὲ ὅτι καὶ αὐτὴ ἡ καθαρὰ γῆ ἀμελουμένη, ὡς γέγραπται, χερσωθήσεται, κᾂν φυτευθεισα ἦν καλὸν σπέρμα, οὕτως καὶ ἐπὶ τῆς χέρσου τὸ καθαρὸν ἐν ἐπιμελίᾳ σπουδῇ ἀξία γίνεται. [Psal. 114, 6] Τηρήσωμεν οὖν τὰ παιδία ὡς θέλει ὁ Θεὸς ὅπως ὁ φυλάσσων, ὡς γέγραπται, τὰ νήπια, διαφυλάξῃ καὶ τὴν ἡμῶν ψυχὴν ὡς κόρην ὀφθαλμοῦ· ῷ γὰρ μέτρῳ φησὶν μετρεῖτε, ἀντιμετρηθήσεται ὑμῖν. Μηδεὶς δὲ τολμήσει ψυχὴν βλάψαι, κᾂν λογισμῷ ἵνα μὴ ἐξορύξῃ κόρην ὀφθαλμοῦ βλέποντος τὸν Θεὸν τὸν δίκαὶον κριτήν. Τὸ δὲ πῶς τὰ παιδία φυλάξωμεν οὐ χρεῖα πολλῶν εἰπεῖν. Εἷς λόγος ἱκανός ἐστιν πρὸς τοῦτο· Ἄνθρωπος γὰρ φόβῳ Θεοῦ καὶ ἀληθείᾳ καθαρίζων τὴν συνείδησιν ἓως τέλους, οὗτος δύναται φυλάξαι μετὰ τοῦ Κυρίου· χρείαν γὰρ ἔχει αὐτοῦ.

[33] Θεόδωρος δὲ, περὶ οὖ ἐλαλοῦμεν ἔμπροσθεν, νεώτερος ὢν, ἑκὼν ἀνετρέφετο γνησίοις λόγοις Θεοῦ, καὶ ἐνεδυναμοῦτο τὸ πνεύματι, σκοπῶν ἐν πᾶσι τὸν ὁδηγοῦντα αὐτὸν Πατέρα Παχούμιον ἄμεμπτον ὄντα Καὶ ἦν ὑπήκοος αὐτῷ, ὡς τῷ Θεῷ. [Theodori obedientiam exercet Pachomius.] Καὶ ἐὰν ἐγένετο διατάσσοντα αὐτῷ ποιῆσαί τι τοῦ ἀλλάξαι, ἄλλοτε ἐκ λήθης ἢ μεταμελείας τεταγμένον καὶ μεμφόμενον αὐτὸν λέγειν, Διὰ τί τοῦτο ἐποίησας; οὐκ ἐξενίζετο ὁ παῖς ἢ ἐδικαιολογεῖτο εἰς σύστασιν τοῦ ἰδίου λόγου, ἀλλ᾽ ἐσιώπα, καὶ ἐπίστευεν αὐτῷ λέγοντι μέμψιν, ἐν ἑαυτῷ λέγων· Ἄνθρωπος Θεοῦ οὐκ ἀλλάσσει τὸν λόγον αὐτοῦ, ἀλλ᾽ ἴσως ἐμοῦ μὴ ὄντος ὀρθοῦ, κατὰ τὸ θέλημά μου ἔταξέν με, ὡς ἐν ἐκστάσει ὢν ἁγίου Πνεύματος. Ἐπεὶ εἰ μὴ οὕτως ἐ͂ιχεν, πῶς μετὰ τὴν διαταγὴν ἐκείνην μέμφεταὶ με; Εὑρίσκω γὰρ ὅμοιον ἐν Ιἑρεμία, μεμφομένου τοῦ Κυρίου τὸν λαὸν τῶν θυσιῶν, μὴ ποιοῦντα αὐτὰς ἐν ἀληθείᾳ· Ὅτι οὐκ ἐνετειλάμην ταῦτα τοῖς πατράσι ὑμῶν· καίτοι γε ἐνετείλατο διὰ Μωυσέως. Ὅθεν ὠφείλω κᾀγὼ κλαίειν· ἕως ἂν ὁ Κύριος κατευθύναι μου τὴν καρδίαν ἀξίως τὴν πρὸς τοὺς ἁγίους αὐτοῦ ὑπακοήν. [Hujus exigua de seipso.] Καί ποτε τῶν Ἀδελφῶν ἐν νῆσῳ ὄντων θερίσαι θροῖα, μετ᾽ αὐτῶν ἦν Θεόδωρος, ἑτοιμάζων τὰς τραπέζας. Ὀψὲ δὲ ἐν μιᾷ ἦλθεν ὁ Πατὴρ ἡμῶν

Παχούμιος ἀπὸ τοῦ ἔργου νοσῶν. Καὶ κατακειμένῳ, αὐτῶ καὶ ῥιγῶντι ἐπέβαλεν αὐτῷ στρῶμα τρίχινον ὁ Θεόδωρος. Καὶ ἰδὼν οὐκ ἠθέλησεν, λέγων· Ἆρον αὐτὸ, καὶ βάλε ἐπάνου μου ψιάθιον, καθὼς πάντες οἱ Ἀδελφοί. Καὶ δράκα φοινίκων ἐξετεινεν αὐτῷ ὅπως λάβη· καὶ μὴ λαβὼν, [& magna de Fratribus cura ac solicitudo;] μετὰ δακρύων λέγει· Ἐπειδὴ ἡμεῖς ἔχωμεν τῶν Ἀδελφῶν τὸν κάματον καὶ τὰς χρείας οἰκονομῆσαι, διὰ τοῦτο ἐξουσιάξομεν ἑαυτοῖς ἀναλίσκειν· Καὶ ποῦ ἐστιν ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ; Ἄρα διῆλθες ὅλας τὰς καλύβας τῶν Ἀδελφῶν ταύτην τὴν ὥραν, καὶ ἠρεύνησας μὴ ἐ͂ιναί τινας αὐτῶν ἀσθενοῦντας; καὶ ἕως τούτων γὰρ κριτὴς ὁ Θεός. Ἐδοκίμαζεν δὲ τῇ διακρίσει τοῦ πνεύματος καὶ τὰς κράσεις δίαφόρας τῶν νόσων ὁπόιας ἐ͂ιναι, καθ᾽ ὅτι οἱ δαίμονες ἐν παντὶ ἐπιχειροῦσιν ἐμποδίζειν τοὺς πιστούς.

[34] Καί ποτε δὲ ἐν τῇ μονῇ κατέλαβεν αὐτὸν ὁ πυρετὸς, καὶ ἦν ἀνακείμενος ἄτροφος ὅλην τὴν ἡμέραν ἐκείνην καὶ τὴν δευτέραν· ἐλθὼν δὲ εἰς τρίτην μὴ φαγὼν, ἦν ἐγειρόμενος κατ᾽ ὀλίγων εἰς εὐχὴν, τὸν Θεὸν ἐπι ποθῶν, καὶ ἐκουφίσθη τῆς νόσου. Καὶ κρούσαντος τοῦ Οἰκονόμου τῇ ὥρα τοῦ φαγεῖν ὡς ἔθος ἦν, περιζωσάμενος τὴν σφῦν αὐτοῦ, ἀπῆλθεν εἰς τὴν τράπεζαν τῶν ὑγιαινόντων Ἀδελφῶν φαγεῖν, αἰσθανόμενος τὴν νόσον μὴ φυσικὴν ἐ͂ιναι, καὶ εὐχαρίστει τῷ Κυρίῳ τῳ ἐνδυναμώσαντι αὐτόν. Καὶ οὕτως ἐὰν ἐ͂ιδεν ἄλλον ὁμοίως ἕχοντα διωρθοῦτο αὐτὸν μὴ ἐμπέζεσθαι ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν. Καί ποτε πάλιν κᾂν ἅγιος ἦν, ἀλλ᾽ ἀσθενὲς τὸ σῶμα, καὶ αὐτὸς ἦν φὲρων τὴν ἀσθενείαν, [quam insigni exemplo declarat.] ὅτι δοκιμαστὴς ὁ Θεὸς τῶν δούλων αὐτοῦ ποικίλως. Ἕτερος δὲ Ἀδελφὸς κακωθεὶς εἰς θάνατον, εἰς ἓτερον κελλίον ἦν ἐγγὺς κατακείμενος. Καὶ αἰτήσαντος αὐτοῦ τὸν Πατέρα τῆς μονῆς μικρὸν κρέας τραφῆναι (ἦν γὰρ τὸ σῶμα ἔχων ὀστοοῦν) μόνον τῷ χρόνῳ τῆς κακώσεως, καὶ ἀποτυχὼν τῆς αίτήσεως λέγει τινὶ Ἀδελφῷ· Κρατῶν με ἀπάγαγε πρὸς τὸν Πατέρα ἡμῶν Παχούμιον. Καὶ πλησιάσας ἔῤῥιψεν ἐπὶ πρόσωπον ἑαυτὸν, λέγων τὴν αἰτίαν. Κατανοήσας οὖν ὁ Μέγας αὐτὸν ἄξιον ἐ͂ιναι τοῦ αἰτήματος ἀνεστέναξεν· καὶ τῇ ὥρα τοῦ φαγεῖν τοὺς Ἀδελφοὺς καὶ αὐτῷ ἠνέχθη, καθὼς πᾶσιν, τό τι ἂν φάγοι. Ὁ δὲ Πατὴρ ἡμῶν μηδὲν φαγὼν λέγει· Προσωπολῆπται, ποῦ τὸ γεγραμμένον, Ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτὸν; οὐχ ὁρᾶτε τοῦτον νεκρὸν ὄντα; διά τι ὅλως πρὸ τοῦ αἰτῆσαι αὐτὸν οὐκ ἐφροντίστατε αὐτοῦ ἀξίως; καὶ ζητήσαντος αὐτοῦ τὸ αἴτημα διά τι παρεβλέψατε αὐτόν; Ἀλλ᾽ ἐρεῖτε, ὅτι, ἐπειδὴ μὴ ὄντος ἔθους τροφῆς τοιαύτης, ὑπερίδομεν αὐτόν. Οὐκ ἔστιν οὖν διαφορὰ νόσου; οὐ πάντα καθαρὰ τοῖς καθαροῖς; κᾂν οὐκ ἠδυνήθητε διακρίναι, ὅτι καλὸν τοῦτο διὰ γνώμης ὑμῶν, διά τι οὐκ ἐδηλώσατέ μοι; Καὶ ταῦτα λέγων ἐδάκρυσεν· ἀεὶ γὰρ σημεῖον αἰσθήσεως δάκρυα. Κἂν ἦ τις αἰσθανόμενος μὴ δακρύων ἐν καὶρῷ καθ᾽ ὅτις συμμαίνει, ἀλλ᾽ ἔστιν καὶ ἔσο τὸ δακρύειν. Καὶ ἀκούσαντες ταῦτα ἐσπούδασαν ἀγοράσαντες τὸ ἐ͂ιδος, ψωμῆσαι αὐτὸν καὶ παραμυθεῖν τὸν κάμνοντα. Ἔπειτα καὶ αὐτὸς ἔφαγε λάχανον ἐψητὸν, ὡς ἔθος πᾶσιν.

CAPUT V

[35] Ἰδὼν δὲ, Ἀδελφῶν πολλῶν γενομένων, τὴν μονὴν στενοχορουμένην, μετήγαγέν τινας, ἐξ αὐτῶν εἰς ἄλλην κώμην ἔρημον, [Monachos in Prou deducit & monasterium ibidē ordinat.] λεγομένην Πρόου, καὶ οὐτως σὺν αὐτοῖς ἐπλάτυνεν τὴν μονὴν οἰκοδομῶν, m σκοπῶν πολλῶν ἐ͂ιναι τὴν κλῆσιν παρὰ Κυρίου. Καὶ ἔταξεν Οἰκονόμον σὺν Δευτέροις ἄλλοις ἐκεῖ οἰκονομῆσαι τοὺς Ἀδελφοὺς, καὶ Οἰκιακοὺς, καὶ Δευτέρους, κατὰ τοὑς θεσμοὺς τῆς πρώτης μονῆς Ταβεννήσεως. Καὶ ἔγραψεν αὐτοὺς εἰς μνήμην, ἵνα μή τις βλάψῃ τὸν πλησίον, ἀλλ᾽ ἕκαστος τῷ ὅρῳ αὐτοῦ στοιχήσει. Καλὴ γὰρ ἡ τάξις. Ὁ μὲν τέλειος, καὶ ἐν ἀταξία πρόσκοπός ἐστιν, ὡς γέγραπται· Καὶ ἐν ἡμέραις λιμοῦ χορτἁσθήσονται. [Psal 36, 19] Καὶ ἐπεσκέπτετο νύκτα καὶ ἡμέρας τὰς δύο μονὰς ὡς δοῦλος τοῦ Ποιμένος τοῦ καλοῦ. [Aliorum etiam monasteriorum curam suscipit.] Καὶ μετὰ ταῦτα πληθυνθέντων τῶν Ἀδελφῶν καὶ ἐν τῇ μονῇ, τῇ λεγομένη Πρόου, μετὰ χρόνον ἧλθέν τις γηραιὸς Ἀσκητὴς, Πατὴρ ἄλλου μοναστηρίου Ἀδελφῶν ἀρχαίων, ὀνόματι Ἐπώνυμος, καὶ ἠξίωσεν αὐτὸν, ὅπως δέξηται τὴν μονὴν αὐτοῦ λογισθῆναι τῷ κοινοβίῳ τῶν Ἀδελφῶν. Ἣ δὲ μονη λέγεται Χηνοβοσκίων. Καὶ οὕτως λαβὼν καὶ ἄλλους Ἀδελφοὺς, ἤνεγκεν αὐτοὺς ἐκεῖ, καὶ εὐξάμενος ἐν τῷ τόπῳ, παρέδωκεν αὐτοὺς τῷ Θεῷ μεῖναι ἐκεῖ μετὰ τῶν ἄλλων, τὸ πρῶτον ὄντων Ἀδελφῶν, ὅπως τοῖς αὐτοῖς κανῶσι στοιχήσουσιν. Καὶ ἐκεῖ ὁμοίως Οἰκονόμον καὶ Δεύτερον τῆς μονῆς, καὶ οἰκιακοὺς, καὶ δευτέρους οἰκιῶν ἔταξεν. Καὶ εἰς τετάρτην μετὰ ταύτα, λεγομένην Μόνχωσιν, μονὴν πάλιν ποτὲ οὖσαν, ἤγαγεν τοὺς Ἀδελφοὺς ἐκεῖσε κατὰ τὸν ὅρον τῆς κοινωνίας, ἀξιωθεὶς ὑπὸ τῶν μεγάλων τῆς μονῆς ἐκείνης, καὶ τοὺς θεσμοὺς παρέδωκεν αὐτοῖς. Ἤν δὲ ἐκεῖ ἀρχαῖός τις καὶ ἅγιος μονάζων, ὀνόματι Ἰωάννης, τέλειος Ἀσκητής. Οὕτως ἐπεσκέπτετο τοὺς Ἀδελφοὺς μετὰ πολλῆς σπουδῆς· καὶ λαβὼν δυνατοὺς τῷ πνεύματι Ἀδελφοὺς καθ᾽ ἑκάστην μονὴν, ἔταξεν εἰς κυβέρνησιν τῶν Ἀδελφῶν, [Temperantiæ in cibo & potu studium apud monachos promovet.] ὡς ἐπὶ τῆς παρουσίας αὐτοῦ, ἔως ἂν ἔλθη. Καί ποτε πλέων εἰς αὐτὴν τὴν Μόνχωσιν ἐν πλοιαρίῳ μετὰ ἅλλων δυὸ Ἀδελφῶν, ὀψὲ τῇ ὥρᾳ τοῦ γεύσασθαι, ἡτοίμασαν. Καὶ καθημένων αὐτῶν φαγεῖν, ἰδὼν ὅτι πολλὰ τὰ παρακείμενα τῇ τραπέζῃ βρώματα, τυρία, συκιδία, ἐλαίας, καὶ ἓτερα πολλὰ, ἤρξατο ἄρτον μόνον ἐσθίειν. Αὐτοὶ δὲ ἀδιακρίτως όσα ἐστὶν ἐπέβαλον χεῖρας. Καὶ προσέχων τις ἐ͂ιδεν αὐτὸν δακρυόντα· καὶ μετὰ τὸ ἐγερθῆναι, ἐξετασθεὶς, τὸ τί ἂν εἴη τοῦτο, λέγει οὐδέν. Καὶ ἀξιωθεὶς δεύτερον, ἐ͂ιπεν· Δι᾽ ὑμᾶς λυποῦμὲν, φησι, μὴ ἐγκρατεῖς ὄντας. Ὀφείλει γὰρ ὁ τὰ ἄνω φρονῶν ἐγκρατεύεσθαι ἀξίως, καὶ μὴ ἔχειν θέλημα βρωμάτων. Οὐ μέντοι ἁμαρτία ἐστὶν τὸ φαγεῖν, μάλιστα τὰ εὐτελῆ; Ἀλλὰ καλὸν τὸ μὴ ἐξουσιάσασθαι ὑπό τινος, κατὰ τὸν Ἀπόστολον. Ἐγὼ δὲ ἁμαρτωλὸς τυγχάνων, καὶ εὑρὼν καλοὺς τοὺς ἄρτους, ἠρκέσθην αὐτοῖς μόνοις· καὶ ἄλλοτε πάλιν ὡς ὁ Κύριος δίδωσιν ἐσθίω. Καὶ ἀκούσαντες ταῦτα ἐζὴλωσαν αὐτοὶ ἐγκρατεῖς τῶν βρωμάτων γενέσθαι.

[36] Καὶ καθημένου δὲ αὐτοῦ πολλάκις ἐξηγήσασθαι τοῖς Ἀδελφοῖς ὠφέλει αὐτούς. [Ad eosdem de studio orationis,] Πρῶτον μὲν ἀπέμπτους ἐ͂ιναι ἐν τῷ εἰδέναι, καὶ μὴ ἀγνοεῖν τὴν πανουργίαν τῶν ἐχθρῶν· ἀντίκεισθαι δὲ αὐτῶν τῇ δυνάμει τοῦ Κυρίου. [Psal. 59, 14] Ἐν τῷ γὰρ Θεῷ, φησιν, ποιήσομεν δύναμιν. Καὶ λοιπὸν τὰ λόγια τῶν θείων γραφῶν ἡρμήνευεν αὐτοῖς, μάλιστα τὰ μὴ εὐνόητα καὶ βαθέα, καὶ περὶ τῆς Ἐνανθρωπήσεως τοῦ Κυρίου, [de Incarnatione,] καὶ Σταυροῦ, καὶ Ἀναστάσεως, οὕτως λέγων· Περι τοῦ γενέσθαι ἄνθρωπον τὸν Θεὸν Λόγον, ἀρκεῖεν μὲν τῇ παλαιᾶ, ἐν πολλῶν τοῦτο λέγοντος αὐτοῦ ἐν Ἰσαΐα, Ἔρχομαι συναγαγεῖν πάντα τὰ ἔθνη. [Is. 66, 18] Καὶ ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ, Ὅτι ὁ Λόγος σάρξ ἐγένετο, [de Morte] καὶ ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν. [Joan. 1, 14] Περὶ δὲ τοῦ Σταυροῦ ὁ κριὸς, ὁ κατεχόμενος τῶν κεράτων ἐν φυτῷ Σαβὲκ ξύλῳ ὄντι, καὶ εἰς ὁλοκάρπωσιν ἀνενεχθεὶς ἀντὶ Ἰσαὰκ, ἱκανῶς, μάλιστα Ἀβραὰμ, λέγοντος περὶ αὐτοῦ, Ὅτι ὤφθη Κύριος ἐν τῷ ὄρει, σημαίνων τὸν σταυρὸν τοῦ μονογενοῦς Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ· Καὶ ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ μαρτυρεῖ ἡ κτίσις ἐπὶ τοῦ σταυροῦ διὰ τὰς δυνάμεις, ὅτι πάντων ἐστὶ Δεσπότης ὁ σταυρωθεὶς Χριστὸς Ιἠσούς. [& Resurrectione Domini,] Καὶ περὶ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ σώματος αὐτὸς λέγει, διὰ τοῦ Ἰσαίου, μετὰ τὸν θάνατον, ὅτι καὶ βούλεται ὁ Κύριος καθαρίσαι αὐτὸν ἀπὸ τῆς πλήγης, τούτ᾽ ἔστιν [Is. 30, 26]

ἀναστῆσαι αὐτὸν, ἀναίτιον ὄντα τοῦ θανάτου, ὑπὲρ ἡμῶν γὰρ ἀπέθανεν· καὶ ἐν τῷ Εὐαγγελίῲ Θωμᾶς ψηλαφῶν τὴν σταυρωθεῖσαν καὶ ἀναστᾶσαν σάρκα, ἐν ᾗ Λόγος, ὡς ἐν ναῷ, λέγει, Ὁ Κύριός μου, καὶ ὁ Θεός μου! [de resurrectione nostra corporali] πιστός ἐστιν Μάρτυς καὶ οὗτος. [Joan. 20, 28] Περὶ δὲ τῆς πάντων Ἀναστάσεως, ἐπειδὴ ὡς ἡμεῖς ἐστιν τὸ σταυρωθὲν σῶμα τοῦ Κυρίου, ὡς ἀνέστη, οὕτως καὶ ἡμεῖς ἀναστησόμεθα· καὶ ἤδή ἀνέστημεν, αὐτοῦ ἀναστάντος. Ὁ γὰρ Θεὸς λογὸς ἀνέστη· ἀλλὰ καὶ ἡμεῖς, ὄτι αὐτὸς μᾶλλον ἀνέστησεν ἡμᾶς σὺν τῷ αὐτῷ σώματι. Ταῦτα δὲ λεγομένου κᾀφ᾽ ἑαυτῶν, ἀλλὰ παρ᾽ αὐτοῦ ἀκούσαντες· Ἐλεύσεται ὧρα, λέγοντος, ἐν ᾗ πάντες οἱ ἐν τοῖς μνημείοις ἀκούσωσι τῆς φωνῆς τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου, καὶ ἐκπορεύσονται. [Joan. 5, 28] Καὶ περὶ Ἀναστάσεως λαλῶν Παῦλός τινα εἴρηκεν, ἅπερ χρείαν ἔχομεν μετ᾽ ἐπιγνώσεως ἀληθινῆς νοεῖν, ἀλλ᾽ ἀρκεῖ ἑις λόγος αὐτοῦ· Εἰ νεκροὶ οὐκ ἐγείρονται, οὔδε Χριστὸς ἐγείγερται.

[37] Πιστεύσαντες δὲ περὶ τῆς μελλούσης Ἀναστάσεως, Ἀδελφοὶ, [& spirituali sermones instituit:] ὀφείλομεν καὶ τὴν πνευματικὴν ἀνάστασιν εἰδέναι, τοῦ αὐτοῦ Κυρίου εἰπόντος· Ὁ πιστεύων εἰς ἐμὲ κᾂν ἀποθανῇ ζήσεται. [Cor. 15, 32] Καὶ γὰρ ἀληθὴς ὁ λόγος τοῦ Κυρίου· Πᾶς ἁμαρτωλὸς πιστεύων καὶ ποιῶν τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ ζήσεται, ὡς λέγει Δαβὶδ· Ζήσεται ἡ ψυχή μου, καὶ αἰνέσει σε. [Joan. 11, 25, Ps. 118, 175] Ἀσφαλισόμεθα οὖν, Ἀδελφοὶ, καὶ ἐν τούτῳ, πῶς ὁ Κύριος ἐντελλόμενος, ποτὲ μὲν διὰ τῆς πράξεως λοιδορούμενος· Δαιμόνιον ἔχεις· οὐκ ἀντελοιδόρει, ποτὲ δὲ διελέγχων λόγῳ τοὺς Φαρισαίους καὶ Γραμματεῖς ἔλεγεν τὸ Οὐαὶ ὑμῖν, καὶ τυφλοὺς ὁδηγοὺς, καὶ τάφους κεκονιασμένους τούτους ἐκάλει, καὶ τὰ ὅμοια. Ὥσπερ τις βόθρον βλέπων, καὶ κρατεῖ τυφλοὺς, μὴ περιπατοῦντες πέσωσιν εἰς αὐτὸν βαθὺν, εἰς θάνατον ὄντα· οὕτως ὁ Κύριος ἀπεκάλυψεν τὴν κακὴν πράξιν αὐτῶν τοῖς πιστεύουσιν, ἵνα μὴ ὁμοιωθέντες αὐτοῖς συναποθάνωσιν. Περὶ δὲ τοῦ λοιδορουμένου αὐτὸν μὴ ἀντιλοιδορεῖν, ἐδίδασκεν ἡμᾶς μὴ ἀνταποδοῦναι καὶ ἀρετῆς ὑπομονὴν. [Mat. 16, 23] Ὅταν δὲ ἐ͂ιπε Πέτρῳ· Ὕπαγε, Σατανᾶ, οὐκ αὐτὸν ἔλεγεν, ἀλλὰ τὸν Σατανᾶν, τὸν ὑποβάλλοντα τὰ τῶν ἀνθρώπων φρονεῖν καὶ λέγειν. [de quibus monachi deinde inter sese conferunt.] Καὶ οὕτως μετὰ τούτους τοὺς λόγους ἀναστὰς ὁ Πατὴρ ἡμῶν Παχούμιος ἠύξατο μετὰ τῶν Ἀδελφῶν, τοῦ ἀεὶ μνημονεύειν τοὺς λόγους τοῦ Θεοῦ εἰς σωτηρίαν· καὶ οὕτως ἀνεχώρησεν ἓκαστος εἰς τὴν ἑαυτοῦ οἰκίαν, μελετῶντες τὰ λελεγμένα ἀπὸ στήθους. Καὶ μετὰ τὸ ποιῆσαι αὐτοὺς τὰς ἐξευχὰς, ἐκάθηνθο συλλαλεῖν καὶ ἀναμνημνήσκεσθαι τὸ καθ᾽ ἕκαστον τῶν εἰρημένων. Ἀδύνατον δέ ἐστιν φθέγξασθαί τινα ῥῆμα ἄργον τοῦ κόσμου· ἀλλ᾽ ἢ τὰ ἐκμαθήματα ἤρετο λύσιν, ἢ περὶ κατορθώματος κατὰ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ.

[38] Καὶ οὐδεὶς οὐδὲν ἐποίει ἐν τῇ οἰκίᾳ χωρὶς τῶν ἐχόντων ταύτην τὴν φροντίδα· οὔδε ἕως εἰς κελλίον εἰσελθεῖν πρὸς ἀδελφόν· καὶ ὅλα τὰ περισσεύοντα ἱμάτια ἐν ἑκάστῃ οἰκίᾳ ὁ Οἰκιακὸς ἢ ὁ Δεύτερος ἔχει αὐτὰ ἐν κελλίῳ κεκλεισμένῳ, [Horum uti & monasteriorum administratio.] ἕως χρήζουσιν αὐτῶν πλυνεῖν καὶ φορεῖν αὐτούς. Καὶ τὰ βιβλία ἐν θυριδίῳ κείμενα ὑπὸ τὴν φροντίδα πάλιν τοῖν δύοιν ἦσαν. Οὐδὲν δὲ ἀργύριον ἔχουσιν μήτι γε χρυσίον· καί τινες αὐτῶν ἐτελεύτησαν μὴ εἰδότες ποτὲ τοιαῦτα, εἰ μὴ μόνοι οἱ τῆς διακονίας πιστοί· κᾀκεῖνοι εἰσελθόντες εἰς τὴν μονὴν, οὐδὲν μετὰ χεῖρας ἀθείωσιν πρὸς μίαν ἡμέραν· ἀλλ᾽ ἐδίδουν τῷ Οἰκονόμου, ἕως πάλιν εἰ συμβῆ ἐκβῶσιν. Καὶ πᾶσα ἡ τοιαύτη κυβέρνησις ἐν τῷ βιβλίῳ γέγραπται κατὰ μέρος τῶν Οἰκονόμων. [Pachomius noctes integras vigilando transigit.] Αὐτὸς δὲ ὁ Πατὴρ ἡμῶν ἐν σκαφιδίῳ πλέων εἰς τὰς μονὰς, πάλιν ὀψίας γενομένης, ἐ͂ιπεν αὐτοῖς· Θέλετε ἀγρυπνησωμεν τὴν νύκτα ταύτην; Αὐτῶν δὲ εἰπόντων· Ναί· λέγει αὐτοῖς· Τρεῖς ἐδιδάχθην ὑπὸ τοῦ πατρὸς ὴμῶν Παλαίμωνος εὔχεσθαι· ἢ εὐξώμεθα ἔως μεσονυκτίου, καὶ. λοιπὸν κοιμηθῶμεν ἕως προΐ· ἢ ὑπνώσωμεν ἕως μεσονυκτίου, καὶ εὐξώμεθα ἕως πρωῒ, ἢ ἀπ᾽ ἄρτι κοιμηθῶμεν ὀλίγον, καὶ οὕτως ἕως πρωΐ. Καὶ αὐτῶν ἐκλεξαμένων τοῦτο, ἔμεινεν ἰσάζων νηφαλαίως τὰς ὥρας τοῦ ὕπνου καὶ τῆς εὐχῆς, πεῖραν ἔχων τοῦ ἀγρυπνεῖν. Καὶ ὀλιγωρίσας ὁ ἑις αὐτῶν ἀπῆλθεν τοῦ κοιμηθῆναι· ὁ δὲ ἄλλος ἔμεινεν ἕως πρωῒ, καὶ τοὶ πρὸς ὄρθρον ἐκάλεσεν ἐκεῖνον τοῦ ποιῆσαι τὴν σύναξιν, καὶ μετὰ ταῦτα ἀπῆλθεν ὁ ἄλλος εἰς τὸν σηκὸν, καὶ ἐκοιμήθη καὶ αὐτὸς μετὰ τοῦ κοιμηθέντος τὴν νύκτα· καὶ ἤλασεν κώπας ἕως τῆς μονῆς πολὺ τὸ διάστημα.

[39] Καὶ Κορνήλιος ὁ προειρημένος ἦν Οἰκονόμος ἐκείνης μονῆς· ἀκούσας δὲ, [Cornelium monet humilius de se ut sentiat,] συνεκάλεσεν τοὺς Ἀδελφοὺς, καὶ ἐξῆλθεν εἰς ἀπάντησιν αὐτοῦ, καὶ ἰδόντες ἠσπάσαντο αὐτὸν, καὶ τοὺς Ἀδελφούς· Εἷς δέ τις αὐτῶν εἰσπορευόμενος ἠρωτήθη ἠρέμα ἀπὸ Κορνηλίου· Τί ποιεῖ ὁ Πατὴρ ἡμῶν τὰς ἡμέρας ταύτας. Καὶ λέγει αὐτῷ, ὅτι ὅλην τὴν νυκτα ταύτην ἐπαίδευσεν ἡμᾶς. Καὶ είπόντος ὅλον τὸ γενόμενον, λέγει ὁ Κορνήλιος· Ὦ ἀσθένεια! ἀφῆκας ἄτονον γέροντα νικῆσαί σε, ὄντα νεανίσκον; Καὶ τοῦτο λαλοῦντος αὐτοῦ ἤκουσεν ὁ Ἀββὰς Παχούμιος, καὶ ἐσίγησεν, ὡς μὴ ἀκούσας. Καὶ ὀψὲ περὶ τὴν πυρκαΐαν λέγει Κορνηλίῳ· Θέλεις ποιήσωμεν εὐχὴν; Τοῦ δὲ εἰπόντος, Ὡς θέλεις, ἀναστάντων εὔξασθαι ἐχρόνησεν εὐχόμενος. Καὶ οὕτως ἕλκοντος αὐτοῦ τὴν εὐχὴν Κορνήλιον δοκιμάζετο· καὶ γνῶντες ἐκεῖνοι ἐκ τῆς πείρας τῆς νυκτὸς τῆς ἐν τῷ πλοίῳ, ἐξέβησαν τοῦ τόπου, καὶ ἀλλαχοῦ ἀπελθόντες ἐκοιμήθησαν· ὁ δὲ Κορνήλιος ὑπέμεινεν μετ᾽ αὐτοῦ. Καὶ ὅτι ἔκρουσαν εἰς τὴν σύναξιν πρωῒ, λέγει αὐτῷ ὁ Κορνήλιος· Τί ἐποίησά σοι, Πάτερ; οὐ δὲ ἐγευσάμην ὕδωρ ὀψὲ φαγών. Καὶ λέγει αὐτῷ, Ἀφεὶς γέροντα ἄνθρωπον νικῆσαί σε εἰς εὐχὴν, Κορνήλιε; Τότε γνοὺς ὅτι ἤκουσεν ὀψὲ, ὅτι εἴρηκεν τῷ Ἀδελφῷ τοῦτο, λέγει αὐτῷ· Ἥμαρτον, συνχώρησόν μοι ὅτι οὐκ ὀρθῶς ἐλάλησα· τὸ γὰρ ἔν σοι πνεῦμα ἅγιόν ἐστι καὶ δύναμις Θεοῦ. [& Theodorum de vera plangendi ratione edocet.] Καὶ παρερχόμενος τάφους ποτὲ, ἤκουσεν κλαιώντων τινῶν, καὶ λέγει Θεοδώρῳ, σὺν αὐτῷ, πορευομένῳ· Οὗτοι κλαίουσιν νεκροὺς, ούς οὐ δύνανται ἀναστῆσαι · ἡμεῖς δὲ κλαύσωμεν πρῶτον ἑαυτοὺς, ἔπειτα τὸν πλησίον, ἴσως ἐκ τοῦ κλαίειν μετὰ κλαιόντων ἐξεγερεῖ αὐτοὺς ὁ Κύριος· Ἔγειρε ὁ καθεύδων, φησὶν, καὶ ἀνάστα ἐκ νεκρῶν, καὶ ἐπιφαύσει σοι ὁ Χριστός. [Ephes. 5, 14] Καὶ πολλάκις ἀκούοντες τὸ κλαίειν αὐτῶν μὴ ξενισθῶμεν, καθ᾽ ὅτι τῶν Ἁγίων πάντων, ἐν τῇ κοιλάδι τοῦ κλαυθμῶνος ὄντων, ὡς τοῦ Ιὠσὴφ περὶ τῶν Ἀδελφῶν αὑτοῦ κλαίοντος εἰς σωτηρίαν, καὶ οῦχ ἅπαξ καὶ Ιερεμίου τὴν αἰχμαλωσίαν, οὕτως καὶ οὗτοι κλαὶουσιν ἀεὶ, τέκνα αὐτῶν τυγχάνοντες.

[40] Ἐδιδάσκεν δὲ τοὺς Ἀδελφοὺς πάλιν μὴ προσέχειν ὡραιότητι καὶ κάλλει τοῦ αἰῶνος τούτου, [De seculi vanitate disserit.] οὐτε βρώματος καλοῦ, ἢ ἐνδύματος, ἢ κελλίου, ἢ βιβλίου πειθανοῦ ἐξωθεν. Τὸ γὰρ κάλλος τοῦ πιστοῦ, φησιν, αἱ ἐντολαὶ τοῦ Θεοῦ εἰσιν, ὡς ἐν τῷ ψαλμῷ λέγει· Κύριε, ἐν τῷ θελήματί σου παράσχου τῷ κάλλει μου δύναμιν. [Psal. 29, 8] Ὁ γὰρ Ἰωσἡφ κᾂν ὡραῖος ἦν τῷ ἐίδει σφόδρα, καὶ μετῆλθεν εἰς βασιλείαν Αἰγύπτου· ἀλλ᾽ οὐ προσεῖχεν τούτοις ἀπολλυμένοις οὖσιν, ἀγνείαν ἔχων εἰς ὡραιότητα, καὶ βασιλείαν τὴν φρόνησιν· Ἕτεροι δὲ ἐν τούτοις ἔχοντες τὴν τέρψιν ἀπώλοντο θανάτῳ πονηρῷ, [Temperantiæ,] ὃν τρόπον Ἀμμὼν καὶ Ἀβσαλώμ. Καὶ ἐσθίοντος αὐτοῦ μίαν, ὅτε ἦν ἀῤῥωστῶν, ἠνέχθη αὐτῷ γὰρ ἔλαιον πεποιημένον. Καὶ ἰδὼν ἐμνήσθη τοῦ ποτε ἅλατος μετά σποδοῦ·

καὶ λἐγει τῷ ἐνέγκαντι αἰτῷ· Φέρε μοι ξέστην ὕδατος. Καὶ ἐνεχθέντος, κατέχεεν αὐτὸ ἑὼς τὸ πὰν ἔλαιον ἐκκενωθῇ. Καὶ λοιπὸν δίδωσι Θὲοδώρῳ τὸν ξέστην λέγων· Ἐπίδος ἐπὶ τὰς χεῖράς μου ὕδωρ· νίψομαι. [humilitatis,] Καὶ νιπτόμενος ἔβαλεν τὸ ὔδωρ ἐπὶ τοὺς πόδας Θεοδώρου, ὡς καὶ αὐτοὺς νίπτων. Καὶ λέγει αὐτῷ· Τί τοῦτο ποιεῖς, Πάτερ, ὡς καὶ τῷ n φαγείῳ; Ἀπεκρίθη αὐτῷ· Τὸ φαγεῖον, ἵνα μὴ ἔχω ἡδονὴν ἐν τῷ φαγεῖν· καὶ νιπτόμενος τὰς χεῖρας ἐπέχεον ὕδωρ, ὡς νίπτων τοὺς πόδας σου, ἵνα μὴ κριθῷ τῇ συνειδήσει, ὅτι δουλεύεις μοι ἀντὶ τοῦ ἐμὲ πᾶσιν δουλεύειν. Καὶ μετὰ ταῦτα ἐλθόντος Ἀδελφοῦ Θεοδώρου γενέσθαι Μοναχοὺ, [& discretionis exempla edit.] Παφνουτίου τῷ ὀνόματι, οὐκ ἠθέλησεν χρήσασθαι πρὸς αὐτὸν ὡς ἀδελφὸν Θεόδωρος (ἐξεδύσατο γὰρ τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον ἤδη) καὶ ἐκείνου κλαίοντος διὰ τοῦτο, ἐ͂ιπεν Θεοδώρῳ ὁ Ἀββᾶς Παχούμιος· Καλή ἐστιν ἡ συγκατάβασις μετὰ τῶν τοιούτων κατὰ τὴν ἀρχὴν, ὡς νεοφύτου δένδρου ἡ πολλὴ φιλοκαλία καὶ τὸ ποτίζειν ἕως ῥιζωθῇ τῇ πίστει. Καὶ ἀκούσας Θεόδωρος ἐποίησεν οὕτως.

CAP. VI.

[41] Καὶ ἦν τις Ἀδελφὸς ἐν τῇ μονῇ περίλυπος διὰ τὸ ἐλἐγχεσθαί αὐτὸν ὑπ᾽ αὐτοῦ, διὰ τῆς σωτηρίας χάριν. Καὶ γνοὺς ὁ Θεόδωρος ὅτι ἐξενίσθη τῇ καρδία ἐκεῖνος ἐξελθεῖν τῶν ἀδελφῶν ἕνεκεν τοῦτου, [Theodorus cum tentato se quoq; tentatum simulans,] φρόνημος τυγχάνων καὶ σοφὸς, λέγει αὐτῷ· Γινώσκεις ἆρα ὅτι ὁ λόγος τοῦ γέροντος τούτου ἀπότομός ἐστιν παρὰ τὸ μέτρον, καὶ οὐκ οἶδα εἰ δύναμαι μεῖναι ᾧδε. Καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Ἀδελφὸς, ἀπέθετο τὸ βάρος αὐτοῦ ἑπ᾽ αὑτῷ λέγων· Καὶ σὺ τοῦτο πάσχεις; Καὶ λέγει αὐτῷ·. Ἐγὼ μᾶλλον. Ἀλλὰ γενώμεθα παραμυθούμενοι ἀλλήλους, ἔως πειράσωμεν αὐτὸν ἔτι· ἄλλα ἅπαξ, ἐὰν μὲν χρηστὸς γένηται πρὸς ἡμᾶς, μένωμεν· ἐὰν δὲ μὴ, ὑπάγωμεν πώποτε ἀναχωρεῖν ἑαυτοῖς μετὰ ἀναπαύσεως. Καὶ ταῦτα ἀκούσας ἐνίσχυσεν ἀπὸ ἀσθενείας. Καὶ ἀπελθόντος Θεοδώρου λάθρα ἐκείνου πρὸς τὸν πατέρα ἡμῶν Παχούμιον, καὶ τὴν ὑπόθεσιν εἰπόντος, λέγει αὐτῷ· Καλῶς. Ἀλλὰ, φέρε μοι αὐτὸν ᾧδε, ὡς ἵνα μέμψησθέ με περὶ τούτου· καὶ ἐν ᾧ δίδωσιν ὁ Θεὸς πείθω αὐτόν. [Fratrem servat:] Καὶ οὕτως ἐλθόντων αὐτῶν, καὶ τοῦ Θεωδόρου ὡς ἐλέγχοντος αὐτὸν, ἀπεκρίθη αὐτοῖς· Συνχωρήσατέ μοι· ἥμαρτον. Οὐκ ὀφείλετε, ὡς τέκνα, φέρειν τὸν Πατέρα ὑμῶν; Καὶ ἀρξαμένου πάλιν Θεοδώρου ὡς ἐλέγχειν αὐτὸν, νεύει αὐτῷ ὁ Ἀδελφὸς παῦσαι· Κάλως ἔχει· ἐγὼ γὰρ παρεκλήθη σφόδρα. Καὶ οὕτως ὠφέλησεν τὸν Ἀδελφὸν μετὰ παρουργίας ἀγαθῆς.

[42] Βλέπων δὲ αὐτὸν ὁ Πατὴρ ἡμῶν Παχούμιος, σοφὸν ὄντα καὶ ὑπήκοον τῇ ἀληθείᾳ, [& alium, præter Regulā apud ejus parentes pransus,] ἔπεμψεν αὐτὸν μετὰ ἄλλου Ἀδελφοῦ εἰς τὴν οἰκίαν αὐτοῦ, αἰτοῦντος αὐτοῦ τοῦ ἐπισκέψασθαι τοὺς ἰδίους. Καὶ μετὰ τὸ εἰσελθεῖν ἐκεῖ τῇ ὥρᾳ τοῦ φαγεῖν, οἱ γονεῖς αὐτοῦ ἡτοίμασαν αὐτοῖς φαγεῖν εἰς ἥσυχον τόπον τῆς οἰκίας. Καὶ λέγει ἐκεῖνος Θεοδὤρῳ· Ἐγείρου, ἀπέλθωμεν φαγεῖν (οὐκ ἦν δὲ ἔθος ἐν κοσμικῇ οἰκία φαγεῖν) καὶ γνοὺς ὅτι ἐὰν μὴ συγκαταβῇ αὐτῷ, οὐκ ἔτι ἔρχεται εἰς τοὺς Ἀδελφοὺς (ἔμελλεν γὰρ φαγεῖν, κᾂν μὴ Θεόδωρος θέλει) καὶ οὔτως ἐγεύσατο ὀλίγον, σφαξάμενος τῇ διανοίᾳ. Καὶ λοιπὸν ἀνακαμψἀντων αὐτῶν εἰς τὸ μοναστήριον, ἀπήγγειλεν Θεόδωρος τῷ Ἀββᾷ Παχουμίῳ τὸ γενόμενον. Καὶ οὐκ ἐμέμψατο αὐτὸν, γινώσκων ὅτι μὴ θέλων ἐποίησεν τοῦτο. Καὶ μετὰ ταῦτα ἐλάλησεν ἀρχαίῳ Ἀδελφῷ περὶ τοῦ εἰρημένου ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ Εἴ τις ἔρχεται πρός με, καὶ οὐ μισεῖ τὸν πατέρα αὐτοῦ. καὶ τὴν μητέρα, καὶ τὰ ἑξῆς, ὄτι πῶς ὑπολαμβάνεις τοῦτο; Καὶ λέγει αὐτῷ· Οτι ἡ γραφὴ ὕψωσεν τοὺς λόγους ἵνα φθάσωμεν εἰς μἐρος. [Luc. 14, 26] Ἐπεὶ πῶς μισήσωμεν τοὺς γονεῖς; Τοῦτο δὲ ἔλεγεν ἐπειδὴ πολλάκις ἐπεσκέπτετο τοὺς ἰδίους, [ac deinde se in eo scandalizatum fingens.] καὶ μὴ δυνάμενος ἀποστῆναι τοῦ φρονήματος τῆς σαρκός. Μετὰ τὴν τοσαύτην διδαχὴν λοιπὸν ἀποκρίνεται· αὐτῷ Θεόδωρος πανούργως ἀληθῶς· Αὕτη ὑμῶν ἡ πίστις Ταβεννησιῶται; Ἀπέρχομαι ἔνθεν· οὐ μένω. Καλῶς ἤμην, ὅπου ἤμην ποτέ. Οἱ γὰρ ἐκεῖ πατέρες οὐδέποτε ἠρνήσαντο τὸ Εὐαγγέλιον. Καὶ σχήματι ἀνεχώρησεν πώποτε πρὸς ὀλίγον κρύπτεσθαι. Κᾀκείνου ἐλθόντος πρὸς τὸν ἀββᾶν Παχούμιον, καὶ σημαίναντος αὐτῷ ἀπεκρίθη αὐτῷ Παχούμιος· Οὐκ οἶδας ὅτι νεόφυτός ἐστιν; ταχέως σπούδασον ζητῆσαι αὐτόν. Ἐὰν γὰρ ἀπέλθῃ ἔνθεν, διὰ τοῦτο φήμη καλὴ οὐ γενήσηται καθ᾽ ἡμῶν. Καὶ οὕτως εὑρόντος αὐτὸν, καὶ πολλὰ παρακαλοῦντος, ἐ͂ιπεν αὐτῷ ὁ Θεόδωρος· Εἰ θἑλεις ἵνα μείνω, καὶ ἴδω ὅτι ἀληθές ἐστιν ὁ λέγεις, ἐξωμολόγησεν ἐνώπιον Κυρίου καὶ τῶν Ἀδελφῶν, ὅτι στοιχεῖς τῷ Εὐαγγελίῳ. Καὶ ἐποίησεν τοῦτο, καὶ οὐκ ἔτι ἀπῆλθεν πρὸς τοὺς γονεῖς αὐτοῦ ἀπὸ τότε.

[43] Ἦν δέ τις ἀσκητὴς Ἀδελφὸς οὐ κατά Θεὸν δέ καὶ τοῦτον ὁρῶν πολλάκις ὁ Παχούμιος, κατ᾽ ἰδίαν παραλαμβάνει αὐτὸν, καὶ λέγει αὐτῷ· Ἁδελφὲ, εἰ ὁ Κύριος λέγει, ὅτι καταβέβηκα ἐκ τοῦ οὐρανοῦ, οὐχ ἵνα ποιήσω τὸ θέλημα τὸ ἐμὸν, [Eidem Pachomius ostendit jejunandi & orandi pertinaciam,] ἀλλὰ τὸ θέλημα τοῦ πέμψαντός με· καὶ σὺ ἄκουσον τοῦ λέγοντος τοῦτο δι᾽ ἐμοῦ, ἐπειδὴ ὁρῶ σε φθονούμενον ὑπὸ τοῦ ἐχθροῦ ἀπολέσαι ὅλον τὸν κάματόν σου. [Joan. 6, 38] Διὸ τέως ὅτε κρούουσιν ἡμέρας εἰς τὸ φαγεῖν τοῖς Ἀδελφοῖς, μὴ μείνῃς ἕως ὀψὲ, ἀλλ᾽ ἀπελθῶν φάγε, ὡς πέντε κλάσματα, καὶ τὸ διδόμενον αὐτοῖς ἐψητὸν γεῦσε· καὶ μὴ πάλιν χορτασθεὶς, διὰ τὴν κυβέρνησιν τοῦ σώματος εὔτονος ὢν. Καὶ ἐκτὸς τῶν συνάξεων τῶν Ἀδελφῶν μὴ πολὺ εὔξῃ, ἕως ἂν κυριεύσῃς τοῦ δαίμονος τῆς καυχήσεως, ὅτι ἐπιβουλεύει σοι. Καὶ ἀκούσας ἐκεῖνος πρὸς μὲν τὸ παρὸν ἐπείσθη, ὕστερον δὲ πάλιν ἠκολούθησεν τῇ πλάνῃ, λέγων ἐν ἑαυτῷ· Ποῦ γέγραπται· Μὴ νηστεύῃς, μὴ εὔξῃ; καὶ οὕτως ἀπειθοῦντος αὐτοῦ, καὶ μέλλοντος δαιμονισθῆναι, καλεῖ Θεόδωρον ὁ᾽ Αββᾶς Παχούμιος, καὶ λέγει αὐτῷ. Οἶδας ὅτι σφόδρα λυποῦμαι διὰ τὸν Ἀδελφὸν, ὅτι οὐκ ἀκούει μου. Ἀπελθὼν οὖν ἐπισκέψαι αὐτὸν, καὶ γνῶθι τί ποιεῖ. Καὶ ἀπελθῶν εὗρεν αὐτὸν συνεχῶς εὐχόμενον· καὶ ἀνακάμψας ἐδήλωσεν αὐτῷ. Καὶ πάλιν λέγει· Ὕπαγε, κώλυσον αὐτὸν εὔχεσθαι· Ὅτε δὲ κωλύεις αὐτὸν, εὐθὺς ἔχει ἐν αὐτῷ φαίνεσθαι ὁ δαίμων· καὶ ἔαν ἴδῃς, τήρησον αὐτὸν ἕως ἔλθω. Καὶ κρατηθεὶς ἐκεῖνος τοῦ μὴ εὔξασθαι, πρὸς Θεόδωρον ἔκραξε λέγων· Ἀσεβὲς, κολύεις με εὔξασθαι; Καὶ αὐτοῦ καθημένου τηρεῖν αὐτὸν, [esse a dæmone.] ἀνέστη ἔχων ξύλον μέγα, θέλων δοῦναι κατὰ τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ. Καὶ φυλάσσων ἑαυτὸν ἐπετίμησεν αὐτῷ ἐν ὀνόματι Κυρίου, καὶ ἐπαύσατο. Καὶ λοιπὸν ὁ δαιμονιζόμενός φησιν· Θέλεις γνῶναι ὅτι καὶ οἱ μεθ᾽ ἡδονῆς ψάλλοντες, ἐξ ἐμῆς ἐνεργείας ψάλλουσιν, πρόσεχε ᾧ νῦν ἀκούεις ψάλλοντι, καὶ ἔχει εἰπεῖν τὴν αὐτὴν λέξιν ἐννάκις. Ἦν δὲ ψάλλων τις εἰς κελλίον τὴν ἀρχὴν τῆς ᾠδῆς Μωϋσέως· Ἄισωμεν τῷ Κυρίῳ, ἐνδόξως γὰρ δεδόξασται. [Exodi. 15, 1] Καὶ τότε δοκιμάσας Θεόδωρος, καὶ οὕτως ἀκούσας, ἐθαύμαζεν καὶ ἐφοβήθη, λογισάμενος διὰ πόσης ἆρα νίψεως ἐκφύγῃ τὰς ποικιλίας τῶν δαιμόνων ὁ ἄνθρωπος. Καὶ εὐχομένου πολλάκις τοῦ Ἀββᾶ Παχουμίου περὶ τοῦ κάμνοντος, ὁ οἰκτίρμων Κύριος ἴασατο αὐτὸν, καὶ οὕτως ἐπὶ τὰ ἔμπροσθεν σωφρονισθεὶς ἐφύλαξεν ἑαυτόν.

[44] Καὶ ἐν μονῇ τινι λάκκος ἦν καθαρίζεσθαι χρείαν ἔχων. Καὶ λαβὼν Ἀδελφοὺς κατέβη καθαρίσαι

αὐτόν. Γέρων δέ τις χρονίσας κοσμικὸς, ἐλθὼν γενέσθαι μοναχὸς, [senex Pachomio obmurmurans, divinitus emendatur.] ἰδὼν αὐτὸν καταβάντα μετὰ τῶν Ἀδελφῶν εἰς τὸν λάκκον, μὴ ἐπιγνοὺς τῶν εἰς πάντα πιστῶν τὴν ἀνδρείαν, ἤρξατο γογγύζειν λέγων· Ὁ ἄνθρωπος οὗτος ἀνελεήμων ἐστὶν, λάβων κάτω εἰς λάκκον τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων, νυκτὸς ἀποθανεῖν. Καὶ τῇ νυκτὶ ἐκείνῃ ἐ͂ιδεν ἐν ὕπνοις ἑαυτὸν ἐπάνω τοῦ λάκκου, καὶ τοὺς κάτω ἐργαζομένους. Καὶ ἐν μέσῳ αὐτῶν παρηλλαγμένον ἄνθρωπον ἐν δόξῃ, λέγοντα αὐτοῖς· Λαβετε πνεῦμα ὑπακοῆς καὶ δυνάμεως. Καὶ πρὸς αὐτὸν λέγοντα· Καὶ σὺ ἀξίως λάβε πνεῦμα ἀπιστίας. Καὶ ταραχθεὶς τῷ ἐνυπνίῳ νυκτὸς, ἦλθεν ἐν μέσῳ τῶν Ἀδελφῶν ἐν τῇ συνάξει ἐπὶ πρόσωπον πεσὼν, καὶ ἐξομολογούμενος ταῦτα.

[45] [Extasis & visio S. Pachomii,] Καὶ ὄντων τῶν Ἀδελφῶν σὺν αὐτῷ ἄλλοτε, θροία κοπτόντων, καὶ μίαν τὴν μεταφορὰν αὐτῶν ποιούντων εἰς τὸ λοιπὸν, ἐξαίφνης ἐν ἐκστάσει γέγονεν, καὶ ὁρᾷ τοὺς Ἀδελφοὺς, τινὰς μὲν περιερχομένους κύκλῳ πυριφλογίζοντι εἰς αὐτοὺς, καὶ ὑπερβῆναι μὴ δυναμένους, καὶ ἄλλους ἐπάνω ἀκανθίνων ξύλων ἀνυποδέτους, καὶ ἀπὸ σκολόπων ἐμπεπιγμένους, καὶ μὴ ἔχοντας ποῦ ἐκβῆναι, καὶ ἑτέρους ἐπὶ μέσου κρημνοῦ ὑψηλοῦ ἑστακότας, μήτε ἀνιέναι δυναμένους, μήτε βαλεῖν ἑαυτοὺς εἰς ποταμὸν, καὶ τῶν o κορκονίλων τηρούντων αὐτοὺς, καὶ ἁλλομένων κάτωθεν. Καὶ ἔτι στήκοντος αὐτοῦ καὶ θεομένου, διαβαίνοντες ὁρᾶσιν αὐτὸν οἱ Ἀδελφοὶ, καὶ τὰ φορτία ἀποῤῥίψανστες παρέτησαν αὐτῷ εἰς εὐχὴν, καὶ μετὰ πολλὴν ὥραν εἰς ἑαυτὸν ἀνελθὼν, κελεύει ψωμίζειν τοὺς Ἀδελφούς· ὀψὲ γὰρ ἦν ἤδη. Καὶ μετὰ τοῦτο ἐ͂ιπεν συναχθῆναι αὐτοὺς πρὸς αὐτὸν, καὶ λοιπὸν λέγοντος αὐτοῦ τὸ ὅραμα, ἔκλαιον πάντες μετὰ φόβου πολλοῦ. Καὶ ἐρωτιθεὶς, τί ἂν εἴη τοῦτο; λέγει· Ὡς αἰσθάνομαι, ὅτι μετὰ τὴν τελευτὴν μου ἔσται τοῦτο τοῖς Ἀδελφοῖς, ὥστε μὴ εὑρεῖν αὐτούς τινα τὸν δυνάμενον ὡς δεῖ ἀπὸ τῶν θλίψεων παραμυθεῖσθαι αὐτοὺς ἐν Κυρίῳ.

[46] [qui impatientiæ spiritum egregie superat,] Ἀδελφὸς δέ τις ἀναχωρήτης ἦλθεν εἰδεῖν αὐτὸν, καὶ αὐτῶν καθημένων ὁμιλεῖν τὰ δέοντα, λέγει Θεοδώρῳ· Ἑτοίμασον ἵνα φάγει ὁ Ἀδελφός. Καὶ ἐλθὼν ἔξω ἐκάθισεν, νομίζων ὅτι ἔλεγεν αὐτῷ· Ἄφες, λαλήσω τῷ ἀδελφῷ. Καὶ αὐτοῦ μὴ ἑτοιμάσαντος, λέγει ἄλλῳ Οἰκονόμῳ διαβαίνοντι· κᾀκεῖνος ἀνεχώρησεν, μὴ γνοὺς τί ἐστιν ὃ λέγει. Καὶ νηφαλαῖος ὢν, ἐν τῷ πνεύματι, συνεὶς τοῦτο πειρασμὸν ἐ͂ιναι, ἐγερθεὶς ἡτοίμασεν τῷ Ἀδελφῷ, καὶ συμφαγὼν ἀπέλυσεν αὐτόν. Ἐκαλέσας δὲ Θεόδωρον, λέγει αὐτῷ· Ὁ πατήρ σου κατὰ σάρκα ἐάν τί σοι εἴποι, παραβλέπεις αὐτόν; Διὰ τί οὐκ ἡτοίμασας τῷ Ἀδελφῷ; Καὶ λέγει αὐτῷ Θεόδωρος· Ἐνόμιζον, Πάτερ, ὅτι ἔλεγές μοι· Ἔξελθε, λαλήσω τῷ ἀνθρώπῳ. Καὶ τὸν ἄλλον καλέσας, κᾀκείνου τὸ αὐτὸ εἰπόντος, ἀνεστέναξεν λέγων· Πνεῦμα πονηρὸν ἠμεπόδισεν τοῦτο, [& Fratres contra dæmonem armat.] ὅπως λυπηθῶμεν. Ἀλλ᾽ εὐλογητὸς Κύριος, ὁ τὴν μακροθυμίαν καὶ τὴν σύνεσιν διδούς. Καὶ ὑμεῖς μάθετε ἀπὸ τοῦ γενομένου τὸ μακροθυμεῖν· πολλάκις γὰρ ἤκουσα τῶν πονηρῶν πνευμάτων λαλούντων τὰ ποικίλα αὐτῶν τὰ κατὰ τῶν ἀνθρώπων. Οὕτως ὁ μὲν λέγει· Πρὸς ἄνθρωπον σκληρόν εἰμι, καὶ ὁτ᾽ ἂν ὑποβάλλω αὐτῷ λογισμὸν εὐθὺς στήκει εἰς εὐχὴν, καὶ καιόμενος ἐξέρχομαι. Καὶ ἄλλος δαίμων λέγει· Τίνα ἔχω εὐπειθῆ, καὶ εἴ τι συμβουλεύω αὐτῷ, ἀκούει μου, καὶ ποιεῖ· καὶ σφόδρα ἀγαπῶ αὐτόν. Τοιγαροῦν τηρήσατε ἑαυτοὺς πάντοτε, καὶ σφραγίζεσθε τῷ ὀνόματι τοῦ Χριστοῦ, καὶ κατ᾽ αὐτῶν πολιτευόμενοι οὐ δυνήσονται πρὸς ὑμᾶς.

[47] Καὶ ἐξηγουμένου αὐτοῦ πάλιν τοῖς Ἀδελφοῖς τὰ συμφέροντα, παραχρῆμα κατεσχέθη ἡ καρδία αὐτοῦ μὴ λαλεῖν. Καὶ συνιὲς τῷ πνεύματι, τίνος ἕνεκεν γέγονεν τοῦτο, ἐκάλεσεν τὸν Οἰκονόμον τοῦ μονῆς, [Absentia intuetur.] καὶ ἠρέμα λέγει αὐτῷ· Ἀπελθὼν εἰς τὸ δὲ τὸ κελλὶον, μάθε τίς ἐστιν ὁ καταφρονῶν τοῦ ἰδίας ψυχῆς· καὶ σὺ Μάρτυς γενοῦ πῶς ἐβλάβη οὗτος, πρῶτον μὲν ὅτι οὐκ ἧλθεν ἀκοῦσαι τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ, ἵνα δυναμωθῇ κατὰ τοῦ θλίβοντος αὐτὸν, καὶ ἕλκοντος αὐτόν· δεύτερον δὲ ὅτι κᾀν οὐκ ἦλθεν ἀκοῦσαι, διὰ τί οὐκ εὐχεται ἐκεῖ, ἀλλὰ καθεύδη; Οὐκ οἶδα εἰ οὗτος γίνεται μοναχός. Καὶ οὕτως ἐξῆλθεν ἐκ τῶν ἀδελφῶν πρὸς τοὺς γονεῖς αὐτοῦ, μὴ παραδοὺς αὐτὸν ἑαυτὸν βαστάξαι τὸν σταυρὸν κατὰ δύναμιν. Καὶ ἤρξατο αὐτοῖς παραβολὴν λέγειν· Οἰκία ἐν ᾗ ρ᾽ τόποι εἰσὶν ἢ κελλία, [Fraudes cacodæmonis detegit,] ἐὰν ἀγοράσῃ ἀλλότριος ἓν κελλίον παρὰ τοῦ οἰκοδεσπότου, μὴ κωλύεται εἰς τὸ ἴδιον, κᾂν ἦ ἐσότερον, εἰστελθεῖν; οὕτως ὁ πιστὸς, ἐὰν ᾖ ἔχων πάντας τοὺς καρποὺς τοῦ πνεύματος, καὶ τῇ ἀμελεία καὶ τῇ ἐπιβουλῇ τοῦ ἐχθροῦ ἀλλοθριωθῇ ἑνὸς αὐτῶν, οὐκ ἔσται εὐσθενὴς ἐκείνου τοῦ καρποῦ πρὸς τὸν ἐχθρόν. Ἴσως δὲ ἐὰν μὴ νήψει, νικᾷ αὐτὸν καὶ ἐν ἄλλῳ, καὶ οὕτως κυριεύει τοῦ ἀνθρώπου ὅλου, μὴ ἔχοντος μηδὲν ἀγαθόν. Ἐὰν δὲ πάλιν ἑαυτὸν συσφίγξει, οὐ μόνον κτήσεται τὸν ἕνα καρπὸν, οὗ ποτε ἀπηλλοτριώθη, ἀλλὰ καὶ προκόψει σφόδρα, οὐ γὰρ ἓν μέτρον ἐστὶ τῆς θεοσεβείας, ἀλλὰ πολλά. Εἰσὶν γὰρ πλούσιοι ἄρχοντες τῷ πνεύματι, Καί εἰσιν ὡς δεκάδαρχοι, πεντηκόνταρχοι, ἑκατόνταρχοι, χιλίαρχοι, καὶ βασιλεῖς τέλειοι, ὥσπερ Ἀβραὰμ ἐλέχθη βασιλεὺς παρά Θεοῦ· Οὐ μόνον γὰρ ἦν αὐτὸς βασιλεὺς ἁπλῶς, ἀλλ᾽ ὅτι ὁ βασιλεὺς τῶν βασιλευόντων ἐν αὐτῷ ἦν, ὡς ἐπὶ θρόνου, καθήμενος p.

[48] Καὶ παρ᾽ Ἐπισκόπου ποτὲ ἄνθρωπος ἀπεστάλῃ πρὸς αὐτὸν, ἐν αἰτίᾳ κλοπῆς, ὥσπερ παρ᾽ αὐτοῦ κριθῆναι· καὶ αὐτὸς ἦν μονάζων, τρίχινον φορῶν ἱμάτιον. [a cujus deceptione Fratrem liberat,] Καὶ γέρων τις τῶν Ἀδελφῶν ἄκακος καὶ καλὸς σφόδρα, Μαῦος λεγόμενος, τῶν ἀρχαίων οἰκιακῶν, τῇ ὥρᾳ ἐκείνῃ ὡς ἀσθενῶν καὶ λυπούμενος οὐκ ἀπῆλθεν ἔξω μετὰ τῶν Ἀδελφῶν θερίσαι θροία· ἡ δὲ λύπη αὐτοῦ ἀπὸ τῆς ὀψὲ κατηχήσεως. Ἢν ἀκούοντος τοῦ Πατρὸς ἡμῶν καὶ λέγοντος λόγους ἀσφαλείας πολλῆς πρὸς τὴν σωτηρίαν, αὐτὸς ξενιζόμενος ταῦτα, καὶ ἀγνοῶν τῶν ἐχθρῶν τὴν πανουργίαν κατὰ τῶν ψυχῶν, ἔλεγεν οὕτως, Ἰδὼν ἑαυτὸν ἐστηριγμένον, ὅτι τί οὖν τοσαύτας ἀσφαλείας παραδίδωσιν ἡμῖν ὁ γέρων; μέλλομεν ἆρα καθ᾽ ὥραν πίπτειν· διὰ ταύτην οὖν τὴν αἰτίαν λυπούμενος ἐκοιμάτω ἔσω εἰς τὰς καλύβας. Ἰδὼν τοιγαροῦν ἐκεῖνον παθόντα ὁ Θεόδωρος λέγει τῷ οἰκονόμῳ· Φρόντισον τοῦ ἀνθρώπου ἕως οὗ ἔλθῃ ὁ Πατὴρ ἡμῆν ἔσω· βλέπω γὰρ αὐτὸν μέγαν καὶ εὐλαβῆ. Καὶ ἐλθόντος Παχουμίου ἔσω μετὰ τῶν Ἀδελφῶν, ἀπήντησεν αὐτῷ ἐκεῖνος καὶ ἄλλοι σὺν αὐτῷ. Καὶ τῇ διακρίσει τοῦ πνεύματος διωρθώσατο αὐτὸν, μετὰ τὴν ὁλολογίαν τοῦ σφάλματος, λέγων τὸ γεγραμμένον, Πολλὰ γὰρ πταίομεν ἅπαντες· ἀλλ᾽ εὐξώμεθα τῷ ἐλεήμονι Θεῷ, καὶ ἰάσεται ἡμᾶς, καὶ τηρήσωμεν ἑαυτοὺς ἐπὶ τὰ ἔμπροσθεν. [Jac. 3. 2] Καὶ ἀκούων ὁ γέρων Μαῦος ταῦτα, ἐθαύμαζεν τὴν διάκρισιν αὐτοῦ τῷ πνεύματι, καὶ ὡς ὀψὲ ἐλάλει q ἐπείσθη, καὶ ἐδόξασεν τὸν Θεόν.

[49] Καὶ μεθ᾽ ἡμέρας τινὰς καλεῖ Θεόδωρον ὁ Παχούμιος καὶ λέγει αὐτῷ, [seniorum quorumdam superbiam castigat.] Ὅτε ἐξέρχονται της τραπέζης οἱ Ἀδελφοὶ ὀψὲ παράδος τὴν διακονίαν ἄλλῳ, καὶ δεῦρο ὅπου συναγόμεθα εἰς κατήχησιν κατὰ τὴν Κυριακὴν. Ἐλθόντι δὲ εἰς κατήχησιν αὐτῷ, λέγει αὐτῷ· Μέσων τῶν Ἀδελφῶν στῆκε ᾧδε, καὶ λάλησον

ἡμῖν τὸν λόγον τοῦ Κυρίου κατὰ τὸ ἔθος, ἀντ᾽ ἐμοῦ. Καὶ ὑπακούσας ἐκεῖνος καίπερ θέλων ἔστη. Καὶ ἤρξατο λαλεῖν ἅ ὁ Κύριος ἔδωκεν αὐτῷ. Ἑστώτων δὲ πάντων, καὶ αὐτῷ τοῦ Ἀββᾶ Παχουμίου συνεστῶτος καὶ ἀκούοντος ὡς ἑνὸς αὐτῶν, ἀγανακτήσαντές τινες ἐν ὑπερηφανίᾳ ἀνέκαμψαν πρὸς τὰς σκηνὰς αὐτῶν, τοῦ μὴ ἀκούειν. Ἦν δὲ ὁ Θεόδωρος τῇ μὲν ἀνθρωπίνῃ ἡλικίᾳ νεώτερος. Μετὰ δὲ τὴν κατήχησιν καὶ τὴν εὐχὴν ἐκαθέσθη ὡς ἔθος αὐτῷ, καὶ ἤρξατο λαλεῖν ταῦτα Παχούμιος· Ἠκούσατε τὰ εἰρημένα, τίνος ἐστίν; μὴ τοῦ λαλοῦντος, ἢ τοῦ Κυρίου; Οἱ δὲ ἀγανακτήσαντες τίνι λογισμῷ ἐποίησαν τούτο; ὅτι νεώτερός ἐστιν; Εὑρίσκομεν παιδὶον, καὶ περὶ αὐτοῦ λέγοντος τοῦ Κυρίου· Ὃς ἐὰν δέξηται τοιοῦτον παιδίον ἐπὶ τῷ ὀνόματί μου ἐμὲ δέχεται. [Mat. 18, 5] Μὴ ἐγὼ οὐκ ἤμην στήκων καὶ ἀκούων, ὡς εἷς ἐξ ὑμῶν; Λέγω δὲ ὑμῖν, οὐ σχήματι, ἀλλ᾽ ἐν ὅλῃ καρδίᾳ ἤκουον, ὡς ὁ δίψων ὕδωρ. [Tim. 4, 9] Καὶ γαρ πάσης ἀποδοχῆς ἄξιος ὁ λόγος τοῦ Κυρίου, ὡς γέγραπται· ταλαίποροι δὲ οἱ ἀνακάμψαντες ὡς ἑαυτοὺς ἀπαλλοτριοῦντες τῶν οἰκτιρμῶν τοῦ Θεοῦ· καὶ ἐὰν μὴ μετανοήσωσιν ἀπὸ ταύτης τῆς ὑπερηφανίας δύσκολον αὐτοῖς τὸ ζῇν· Ἐγγὺς γαρ Κύριος τοῖς συντετριμμένοις τὴν καρδίαν, καὶ τοὺς ταπεινοὺς τῷ πνεύματι σώσει.

[50] Μετὰ ταῦτα ἔταξεν αὐτὸν εἰς Ταβεννῆσιν Οἰκονόμον τῆς μονῆς, [Tabennensi monasterio Theodorum præficit:] καταλαβόμενος αὐτὸν ἱκανὸν εἶναι τῷ πνεύματι (Ἦν δὲ ὡς λ᾽ ἐτῶν) αὐτὸς δὲ ὁ Ἀββὰς Παχούμιος ἔμεινεν ἐν τῇ μεγάλῃ μονῇ, Πρόου λεγομένῃ, ὅπου ἦν ἡ οἰκονομία πάντων τῶν μοναστηρίων. Θεόδωρος δὲ ταχθεὶς ἐκεῖ, ὡς μὴ ταχθεὶς ἦν, καθ᾽ ὅτι οὐκ εἶχεν θέλημα ἴδιον. Ἐπύρωσεν γαρ αὐτὸν ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, καὶ ἐστήριξεν τὰ ἄνω φρονεῖν· πᾶσαν δὲ τὴν σπουδὴν εἶχεν τὸν Θεὸν ἀγαπᾶν ἐν ὅλῃ καρδίᾳ, κατὰ τὴν ἐντολήν. Καὶ προκόπτων ὠφέλει τοὺς Ἀδελφούς· εἶχε γαρ καὶ ὁ λόγος αὐτοῦ σχάριν σφόδρα. Καὶ Κορνήλιος, καὶ Ψενταήσιος, καὶ Ψοὴ καὶ Πεκύσσιος, καὶ Παχούμιος ἄλλος, [& alios ex discipulis præstantiores & alibi.] καὶ Παῦλος, καὶ Ἰωάννης, καὶ Παφνούτιος, καὶ ἄλλοι πολλοὶ, οὓς καθ᾽ ἕκαστον ὀνομάσαι περισσὸν, οὗτοι πάντες δυνατοὶ τῷ πνεύματι ἦσαν, καὶ ἀληθῶς ἀθληταί τοῦ Χριστοῦ. Καὶ τούτων οὖν ἑκάστων τὸν βίον εἰδὼς ὁ μέγας Παχούμιος ὄρθον ὄντα ἔταξεν τὸ πλεῖστον αὐτῶν εἲς τὰς μονὰς Ἡγουμένους καὶ Πατέρας· Ὅσοι δὲ μετ᾽ αὐτοὺς ἐν δευτέρᾳ τάξει τυγχάνοντες ἠγάπησαν τὸν Θεὸν, ἀφ᾽ ὧν εἷς ἐστι καὶ Ἀββὰς Τιθοὴς, γενόμενος τῶν παρθένων Πατὴρ, ἅγιος, καὶ τοῖς οἰκτιρμοῖς τοῦ Θεοῦ ὡς στέαρ πεπιαμμένος καὶ χρηστὸς, ὡς καὶ προειρήκαμεν τὸν Πατέρα Ἰωάννην. Τίνες δὲ τοῦτον οὐ μόνον ἀσκηταὶ ἦσαν, μήτε ὑγιαίνοντες γευσάμενοι οἴνου, μήτε ἐν τῇ νόσῳ, ὡς ἑβδομηκονταετεῖς μοναχοὶ, ἀλλὰ καὶ ἄλλοι οὐ συνεχώρησαν τοιάυτοις άξιοῦσιν, ὅπως ἀνενέγκωσιν αὐτοὺς, τῇ νόσῳ ὀχλουμένους, ἀπὸ τοῦ καθισματίυο αὐτῶν θῆναι ἐπὶ κραβάττου τῇ ὥρᾳ τοῦ θανάτου, πρὸς τὸ δυνηθῆναι κᾂν καλῶς ἐνταφιασθῆναι αὐτοὺς, ἀλλ᾽ ἔμενον, καὶ ἐν αὐτῷ συγκεκομμένοι ἀπέθανον τῷ καθισματίῳ. Εἰ μὴ δὲ ὅτι πολὺς ἐστιν ὁ λόγος, ἐπεὶ οὐκ ἦν βλαβερὸν καὶ αὐτῶν μνημονεῦσαι. Ἦν δέ τις Πετρώνιος ὀνόματι ὃς οὐ μόνον ἀφ᾽ οὗ ἐξέβη τῆς οἰκίας τῶν γονέων οὐχ ὑπέστρεψεν ἐκεῖ, [Petronius cum omnibus suis adjungitur Ordini.] ἕως οὗ παρέθετο τὴν ψυχὴν τῷ Κυρίῳ, ἀλλὰ καὶ ζῶν ἔπεισεν πάντας τοὺς τῆς οἰκείας αὐτοῦ πατέρα, ἀδελφοὺς, ἀδελφὰς, καὶ συγγενεῖς, καὶ δούλους ἀποτάξασθαι τῷ βίῳ, καὶ προσελθεῖν εἰς τοὺς Ἀδελφούς. Καὶ ἐλθόντες ἐκοιμήσθησαν καλῶς, καὶ ὅσα εἶχεν ὁ πατὴρ αὐτοῦ, Ψενεβοὺς λεγόμενος (οὐκ οἴδαμεν πῶς κᾀκεῖνον ἐπαινέσωμεν) πάντα μετ᾽ αὐτοῦ ἐχόμενος ἤβεγκεν βόας, πρόβατα, καὶ σκεύη παντοῖα, καὶ ἐχαρίσατο αὐτὰ εἰς τὸ κοινόβιον διὰ τοῦ πατρὸς ἡμῶν Παχουμίου· καὶ μονὴν αὑτῷ, Θηβεῦ λεγομένην, ἔδωκεν. Ἐτάχθησαν οὐν κ᾽ ἐκεῖ οἱ Ἀδελφοὶ κατὰ τὸν θεσμὸν τῶν ἄλλων μονῶν, καὶ πρὸ ταύτης τῆς μονῆς τάξιν γαρ ἔχουσιν.

CAP. VII

[51] Ἐπίσκοπός τις δὲ τῆς πόλεως Πάνος, Ἀρεῖος μὲν λεγόμενος, ὀρθόδοξος δὲ τῇ πίστει, καὶ ἀσκητὴς, καὶ ὑπηρέτης Χριστοῦ, [A Panopolitano Episcopo invitatus Pachomius, in ejus diœcesi monasteria erigit.] ὀσμησάμενος τὴν εὐωδίαν τῆς κοινωνίας τῶν Ἀδελφῶν, μετεπέμψατο πρὸς ἑαυτὸν τὸν Ἀββᾶν Παχούμιον, καὶ ἠξίωσεν αὐτὸν διὰ λόγων Θεοῦ ποιῆσαι περὶ τὴν πόλιν αὐτοῦ μοναστήρια. Καὶ ἐλθόντος αὐτοῦ μετὰ τῶν Ἀδελφῶν, ἔδωκεν αὐτοῖς τόπον, καὶ οὅτως ᾠκοδόμησεν τὸν φραγμόν. Καί τινες τὴν οἰκονομίαν τοῦ Θεοῦ ἀγνοῦντες, ἤρχοντο τῷ φθόνῳ, καὶ ὑπέστρεφον νυκτὸς τὸ οἰκοδομούμενον· ἀλλὰ τῇ μακροθυμίᾳ τοῦ ἁγίου Πατρὸς ἡμῶν παρὰ Κυρίου συμβιβασθέντες r, δι᾽ ἀγγέλου ἑστηκότος, καὶ ὡς δακτύλῳ τὸ τεῖχος περιχαράσσοντος ἐν πυρὶ, ᾠκοδομήθη τὸ μοναστήριον καὶ ἔταξεν ἐκεῖ ὁ Πατὴρ ἡμῶν τινα Οἰκονόμον, Σαμουὴλ λεγόμενον, ἄνθρωπον s ἱλαρὸν τῷ πνεύματι καὶ ἐγκρατῆ, καὶ ἄλλους σὺν αὐτῷ ἱκανούς, καθ᾽ ὅδε ἔγγυς πόλεως ἦσαν· καὶ αὐτὸς παράμενεν αὐτοῖς χρόνον τινὰ, ἕως ἑδραιωθῶσιν. Φιλόσοφος δέ τις τῆς πόλεως ταύτης ἦλθεν εἰς τὸ μοναστήριον δοκιμάσαι αὐτοὺς, ὁποῖοί τινες εἶεν, καὶ λέγει· Καλέσατέ μοι τὸν Πατέρα ὑμῶν ὅπως λαλήσω αὐτῷ. [Ejus discipuli Philosophos confundunt.] Καὶ ἀκούσας Παχούμιος ἔπεμψεν πρὸς αὐτὸν Κορνήλιον ἀπολογήσασθαι αὐτῷ· καὶ λέγει αὐτῷ ὁ Φιλόσοφος· Φημίζεσθε ὡς Μοναχοὶ, καὶ συνετοὶ, καὶ σοφὰ λαλοῦντες. Ἐλαίας ποτέ τις φέρων ἀλλαχόθεν ἐν τῇ Πάνος πιπράσκει, ὡς τῆς πόλεως τὸ εἶδος πλέον ἐχούσης. Ἀπεκρίθη αὐτῷ Κορνήλιος λέγων. Ἠκούσθη δέ ποτε, ὅτι αἱ ἐλαῖαι τῆς Πάνος ποιοῦσιν ἔλαιον, οὐκ ἁλίζονται δέ. Ἡμεῖς ἐσμεν τὸ ἅλας, καὶ ἤλθομεν τοῦ ἁλίσαι ὑμᾶς. Καὶ ἀκούσας ὑπέστρεψεν, καὶ ἀπήγγειλεν τοῖς φιλοσόφοις. Καὶ ἄλλος λέγεει ἕως τούτου ἐστὶν τὸ ζητημά σου πρὸς αὐτούς; Ἐγὼ ἀπελθὼν δοκιμάζω αὐτοὺς ἀπὸ τῶν γραφῶν, ἐι νοοῦσιν· καὶ ἀπελθόντος, πρὸς αὐτὸν καλεῖ Θεόδωρον ὁ Ἀββὰς Παχούμιος, καὶ πέμπει ἐκείνῳ ἐλθόντι. Καὶ ὡς ἔρηκεν ἡμῖν τοῦτο Θεώδορος, ὅτι πεμπόμενος ἔξω ἐφοβούμην πῶς ἀπολογήσομαι φιλοσόφω· Κορνήλιος γαρ σοφός ἐστιν πλέον ἐμοῦ. Τότε δ᾽ οὖν ἠρώτησε ὁ φιλοσοφος δυσερμήνευτον ζήτημα ἄλλο δυσεύρητον λέγων· Τίς ὁ μὴ γεννηθεὶς ἀπέθανεν; καὶ τίς γεννηθεὶς οὐκ ἀπέθανεν; καὶ τίς ἀποθανὼν οὐκ ἐπώζεσεν; Καὶ εἰπόντος τοῦ Θεοδώρου, τὸν μὲν ἀποθανόντα μὴ γεννηθέντα τὸν Ἀδὰμ, καὶ τὸν μὴ ἀποθανόντα γεννήθεντα τὸν Ἐνώχ, καὶ τὴν γυναῖκα τοῦ Λὼθ μὴ ἐπώζεσαν στηλην ἅλος οὖσαν, ἀποδεξάμενος ἐκεῖνος ἀνεχώρησεν Ἦν δὲ ἐν ταύτῃ τῇ μονῇ ἐκείνῃ ἅγιός τις καὶ δυνατὸς τῷ πνεύματι καὶ τῷ σώματι ὡς Ἰὼβ ἐπειρώθη, Ταλμᾶς λεγόμενος, πεπορωμένος δὲ τῇ ἀσκήσει καὶ τῇ ἀγρυπνίᾳ ἀνένδοτος ἓως θανάτου.

[52] Ἔλαβεν δὲ καὶ ἄλλα μοναστήρια ὁ Πατήρ ἡμῶν Παχούμιος καὶ πρὸ τούτου τὸ λεγόμεν ον Τασῆ, καὶ μετὰ τοῦτο καὶ αὐτὸ τῆς Πάνος t, καὶ Τηβεῦε καὶ Τισμηναὶ, καὶ μετὰ χρόνον τὸ ἄλλο τὸ λεγόμενον Πιχνοῦμ ἄνω περὶ Λαττῶν. Ταῦτα ἐποίησεν ὁ μακάριος Παχούμιος, [Monasteria Pachomius regit & ordinat.] καὶ ᾤκησαν ἐκεῖ οἱ Ἀδελφοὶ ὁμόιως ταχθέντων πατέρων αὐτοῖς· καὶ χρείας σωματικὰς ἔδωκεν αὐτοῖς· ἦν γαρ μεγάλη ἡ μονὴ ἡ Παβαῦ, ὅπου ὁ Οἰκονόμος ἔχει πᾶσαν χρείαν κατὰ τοὺς Μοναχοὺς. Καὶ οὕτως κατὰ καιρὸν διοικεῖ αὐτοὺς τῇ προνοίᾳ τοῦ Θεοῦ Οἰκονόμος, καὶ τὸ ἔργον αὐτῶν λαμβάνων· καὶ δὶς τοῦ ἐνιαυτοῦ

παρεγίνοντο εἰς τὴν μεγάλην μονὴν οἱ τασσόμενοι, ὅπου ἦν ὁ Πατὴρ ἡμῶν Παχούμιος. τῷ τε Πάσχα καὶ τῷ Μεσώρη μηνὶ· καὶ ἐποίουν τὸ Πάσχα μετ᾽ ἀλλήλων, ἑορτάζοντες λόγοις τοῦ Θεοῦ, καὶ ἀγάπη· καὶ τῷ Μεσώρη μηνὶ ἔθος ἦν πάλιν ἐλθεῖν αὐτοὺς, τοὺς λογους τῶν ἔργων αὐτῶν ἀποδοῦναι τῷ μεγάλῳ Οἰκονόμῳ, κατὰ μέρος γράφοντες αὐτούς. Καὶ εἴ τινα διαταγὴν ὁ Πατήρ ἑκάστης μονῆς ἐθέλει, ἔλεγεν αὐτῷ, καὶ ἔτασσεν οἰκιακὸν ἢ ἄλλον. Μάλιστα δὲ αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ ἐφρόντιζεν πρὸ πάντων περιέρχεσθαι τας μονὰς,καὶ στηρίζειν τοὺς ὀχλουμένους ὑπὸ λογισμῶν ποικίλων. Ἐδίδασκεν δὲ γαρ αὐτοὺς ἀνθίστασθαι τούτοις καὶ νικὰν τῆ τοῦ Θεοῦ μνήμῃ, καὶ ἐτασσεν αὐτοῖς πᾶν ὀφέλημον τῶν ψυχῶν.

[53] Ἦν δέ τις ἀθλητὴς ἄλλος καὶ ἀνταγονιστὴς μέχρις αἵματος πρὸς τὴν ἁμαρτίαν, [In quorum uno monachus quidam egregie seipsum vincit.] Τιθοὴς λεγόμενος, Οἰκιακὸς τῶν ἐν Παβαῦ οἰκονόμων ταχθέντων ἀναπαῦσαι τοὺς Ἀδελφοὺς κακουμένους. Καὶ μίαν ἑτοιμάζοντος αὐτοῦ τὰ πρὸς ἀνάπαυσιν τῶν ἀῤῥώστων, ἦλθεν πνεῦμα πονηὸν πειράσαι αὐτὸν τῇ ἀπάτῃ τῆς ἁμαρτίας, ἐν τῷ φαγεῖν αὐτὸν πρῶτον ἐκ τῶν βρωμάτων ἃ τοῖς νοσοῦσι εὐτρέπιστο Ἀλλὰ γαρ οὐ κατίσχυσεν αὐτοῦ ὁπειράζων, ὅτι διὰ τοῦ ἀγῶνος μᾶλλον δοκιμάζονται οἱ πιστοὶ εἰς δόξαν Θεοῦ. Οὐ μόνον οὖν ἐκείνων οὐκ ἀπεγεύσατο, ἀλλ᾽ οὐ δὲ ὀψὲ ἀπῆλθε εἰς τὴν τράπεζαν φαγεῖ, καὶ βουλόμενος καὶ τὴν αὔριον συνάψαι νηστεύωη ἔστη εὔξασθαι, καὶ λέγει κλάιων · Κύριε οὐ μόνον νηστεύειν ἔως κτήσομαι τὴν σὴν ἀγάπην ἔτοιμός ἐιμι, ἀλλ᾽ ἀληθῶς ἐὰν καταλάβῃ μη μαρτύριον, καὶ καύσωσί με, οὐκ ἐγκαταλείψω τὴν σωφροσύνην, τὸ καύχημα πάντων τῶν Ἁγίων· ἀλλὰ δεομαί σου, τελείωσόν με ἐν τῷ φόῳ σου. Καὶ οὕτως καθαρὸς ὢν καὶ γνἠσιος μονάζων ἐτελεύτησεν.

[54] [Fratrum unus in idololatriā lapsus emendatur a Pachomio,] Καί ἐγένετό ποτε, τῶν Βαρβάρων πολεμούντων, εὑρέθη μοναχὸς τῶν ἀλλαχοῦ,καὶ αἰχμαλωτίσθη. Καί τινες αὐτῶν μέλλοντες φαγεῖν λέγουσιν αὐτῷ· Ἔγειρε ὑπηρέτησον ἡμῖν, καὶ οἶνον σπεῖσον πρῶτον τοῖς θεοῖς πρὶν πίομεν. Καὶ μὴ θελὴσαντος αὐτοῦ, ἤγγυσαν τοῦ σφάξαι αὐτὸν, καὶ φοβηθεὶς ἔσπεισεν. Καὶ μετὰ ταῦτα ἐκφυγῶν αὐτοὺς, ἦλθεν εἰς τὴν μονὴν πρὸς αὐτὸν τὸν Ἀββᾶν Παχούμιον, καὶ ἀπαγγέλλει αὐτῷ τὸ πράγμα· ὅδε ὁ δυνηθεὶς εἶπεν αὐτῷ· Ὁποῖος ἠνέχθη σοι στέφανος, καὶ οὐκ ἔλαβες αὐτόν; Διὰ τί οὐκ ἀπέθανες ἀνδρείως ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος τοῦ ὑπέρ ἡμῶν ἀποθανόντος; πλὴν ἐζῆμιώθης σφόδρα. Ἀλλ᾽ ἵνα μὴ τέλειον ἀπελπίσῃς σεαυτοῦ· ὁ γαρ Κύριος βούλεται τὴν μετάνοιαν ἡμῶν ἢ τὸν θάνατον. Πένθησον ὅσον δύνῃ οὐ μόνον πνεύματι συντετριμμένῳ καὶ τεταπεινωμένῳ, ἀλλὰ καὶ σώματος πόνῳ. ὅπως τὸ γεγραμμένον ἐπί σου πληρωθῇ· Ἲδε τὴν ταπείνωσίν μου καὶ κόπον μου, καὶ ἄφες πάσας τὰς ἁμαρτίας μου. [Psal. 24, 18] Κοὺ οὕτως ἀνεχώρησεν τῇ ἐλπίδι χαίρων u.

[55] Τοῦ Πατρὸς ἡμῶν Παχουμίου ὑφαίνοντος ψιάθιον μιᾶ τῶν ἡμερῶν ἐν Ταβεννήσει, [optimo spirituum discretore.] ἦλθεν παιδίον τὴν λειτουργίαν τῆς ἑβδομάδος ποιοῦν ἐν τῇ μονῇ· καὶ ἰδὼν αὐτὸν ὑφαίνοντα, λέγει αὐτῷ· Οὐχ ούτως, πάτερ, μὴ στρέφε τὸ λῶμα οὕτως· ἐπειδὴ ὁ Ἀββὰς Θεόδωρος παρέδωκεν ἡμῖν ἄλλον τύπον ὐφαίνειν. Καὶ εὐθὺς ἀναστὰς λέγει αὐτῶ· Ναὶ, δίδαξόν με τὸν τύπον. Καὶ μετὰ τὸ διδάξαι αὐτὸν ἐκαθέστη ἐργάσασθαι μετὰ χαρᾶς. Καὶ ἐν τοῦτο καταλαβὼν τὸ πνεῦμα τῆς ὑπερηφανίας, εἰ γαρ ἦν τῆς σαρκὸς τὸ φρόνημα ἔχων οὐκ ἐμέλετο αὐτῷ, ἀλλὰ [ἔγνω ὁ πατὴρ ἡμῶν,] καὶ ἐπετίμα τῷ παιδίῳ ὡς παρὰ τὰ μέτρα λαλήσαντι. Καὶ ἄλλοτε πάλιν ὑφαίνοντι ψιάθιον ὤφθη αὐτῷ δαίμων φαντάζων, καὶ λέγων ἑαυτὸν εἶναι τὸν Χριστὸν (οὐ μέντοι γε ἐξουοίαν᾽ ἔχουσιν οὐ μόνον τὸ ὀφθῆν αί τινι, ἀλλ᾽ οὐδὲ λογισμὸν κακὸν ὑποβαλεῖν ἀνεὺ τοῦ συνχωροῦντος Θεοῦ) καὶ ἐπειδὴ εἶχεν ὀ Ἅγιος τὴν διάκρισιν τοῦ πνεύματος, ὥστε διακρίνειν τὰ πονηρὰ πνεύματα ἀπὸ τῶν ἁγίων, ὡς γέγραπται, εὐθὺς ελογίσατο τοῦτο ὅτι τῇ ὀπτασίᾳ τῶν ἁγίων τοῦ θεωροῦντος τὴν ὀπτασίαν οἱ πονὴροὶ λογισμοὶ ἐκλοίπουσιν τέλεον, καὶ οὐδεν σκοποῦσιν εἰ μὴ τὴν ἁγιότητα τοῦ φαινομένου· ἀλλ᾽ ἰδοὺ ἐγὼ βλέπων τοῦτο, φρονῶ καὶ λογίζομαι τὰ ἀνθρώπινα· δῆλον οὖν ὅτι ψεύδεται, οὐκ ἔστιν τῶν ἁγίων. Καὶ ἰδὼν ταῦτα αὐτὸν ἐνθυμούμενον ὁ δαὶμων, ἤρξατο περιαίρειν τοὺς λογισμοὺς ἀπ᾽ αὐτοῦ· ὂ δὲ ἀναστὰς τῇ πίστει τοῦ Χριστοῦ, ἐξέτεινεν τὴν χεῖρα αὐτοῦ, ὥς ἵνα κρατήσει αὐτὸν, ἅμα ἐμφυσῶν εἰς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ καὶ ἐξέλειπεν.

[56] Καὶ εἶχεν Θεόδωρος τοιαύτην συνήθειαν ἐλθεῖν καθ᾽ ἡμέραν τὰ πρὸς ὀψὲ εἰς Παβαῦ, μετὰ τὸ ἔργον αὐτοῦ ἐν Ταβεννήσει, ὅπως ἀκούσας τὰ λεγόμενα λόγια τῶν γραφῶν παρὰ τοῦ Ἀββᾶ Παχουμίου, ἀνακάμψει διηγήσασθαι αὐτὰ τοῖς ἀδελφοῖς ἐν Ταβεννήσει πρὶν κοιμηθῶσιν. Καὶ τοῦτο ἐποίησεν ἐπὶ πολὺν χρόνον. Καὶ ἐγένετο ἐλθόντα αὐτὸν ἄπαξ μὴ εὗρεν αὐτόν. Καὶ ἀνέβη εἰς τὸ δόμα τῆς συνάξεως μελετῆσαι τὰ ἐκμαθήματα αὐτοῦ ἀπὸ τῶν θείων γραφῶν. Καὶ μελετῶντος αὐτοῦ ἐσείσθη ὁ τόπος ὅπου ἦν. Καὶ διαλογιζόμενος τί ἂν εἰη τοῦτο, κατέβη εἰς τὴν σύναξιν εὔξασθαι· καὶ εἰσελθὼν οὐκ ἠδυνήθη μεῖναι ἄπὸ τοῦ φόβου τοῦ ὄντος ἐκεῖ, καὶ τὸ σῶμα αὐτοῦ ἔφριξεν. Καὶ ἔτι περισσεύοντος κατ᾽ αὐτοῦ τοῦ φόβου, [nec solito sua secreta narrare aliis, nisi causa utilitatis alicujus.] ἐξεπήδησεν ἔξω τῆς θύρας, καὶ οὐκ οἶδα τί ἦν. Καὶ μετὰ τὴν σύναξιν πρωῒ εὕρηκεν τὸν Ἀββᾶν Παχούμιον ἐξηγούμενον ἀρχαίοις Πατράσιν κατ᾽ ἰδίαν οὕτως, ὅτι παρ᾽ ὁλίγον ἀπέδωκα την ψυχήν μου. Νυκτὸς γαρ ἐν τῇ συνάξει εὐχόμενος εὐχὴν, ἴδον φοβερὰς ὀπτασίας τινὰς, καὶ τῷ πολλῷ φόβῳ ἐγεννήθη ὡς μὴὢν, καὶ ἐδεήθην τῷ Κυρίῳ ἵνα διαμείνῃ ἐν ἐμοὶ καὶ τοῖς ἀδελφοῖς ὁ φόβος οὗτος ἕως τέλους, μνησθεὶς τῶν περὶ Μωυσέα πατέρων ὑπὸ τὸ ὄρος Σινᾶ, ὅτε ἦν τὸ πῦρ, καὶ τὰ ἀλλὰ φοβερά. Καὶ ἔτι μου ὄντος ἐν τῇ ἀνάγκῃ, ἦλθέν τις ἔσω τολμηρὸς, καὶ ἔτυχεν ἐλέους ταχὺ ἐξελθών. Καὶ ἀπεκρίθη Θεόδωρος, καὶ εἶπεν· Ἐγώ εἰμι· μὴ εὑρίσκων γάρ σε ὀψὲ ἐπὶ τοῦ δόματος, ἐμελέτων. Καὶ αὐτοῦ σαλευομένου κατέβην εὔξασθαι, καὶ μὴ δυνησθεὶς, ἔξω ἔφυγον. Καὶ ἐθαύμαζον οἱ άκούοντες αὐτοῦ, καὶ μάλιστα ὅτι τοῦ Κυρίου θέλοντος, ἐὰν ἴδῃ τι τῶν κρυπτῶν, οὐκ ἐδὴλου αὐτοῖς, εἰ μὴ τὰ φθάνοντα εἰς πίστιν καὶ οἰκοδομήν. Οἱγαρ ἅγιοι ἀ εὶ ὡς ἐν οὐρανῶ εἰσιν τῇ μνὴμῃ.

[57] Καὶ ἐπειδὴ ἦν παραδεδωκὼς παραδὼσεις εἰς σύστασιν τῆς κοινωνίας. ἐν Ταβεννὴσει ποτὲ, ἐν τῷ ἀρτοκοπείῳ ἐλάλησάν τινες, φυρῶντες καὶ ἐργάζοντες, [Idem silentii legem accurate servari præcipit.] τῇ ὥρα τοῦ μὴ λαλεῖν, ἀλλὰ μελετᾶν κατὰ τὴν ὀφείλουσαν ἐντολὴν αὐτοῦ. Καὶ μακρὰν ὢν Παχούμιος συνῆκεν τὸ πνεῦμα ὄτι παρέβησαν τὴν ἐντολὴν αὐτοῦ. Καλεῖ οὖν Θεόδωραν (αὐτὸς γαρ ἦν τότε Πατὴρ τῆς μονῆς) καὶ λέγει αὐτῷ· Ἀπέλθων εὐκαίρως ἐρεύνησον, καὶ ἴδε εἶ ὁμίλησάν τινες ὀψὲ ἐν τῷ ἀρτοκοπείͅ παρὰ τὴν ἐντολὴν. Καὶ ἀνακρίνας πολλοὺς εὗρεν, καὶ ἀπήγγειλεν αὐτῷ. Καὶ εἶπεν ὁ Ἀββὰς Παχούμιος· Ὅτι νομίζουσιν ἐκεῖνοι ἀνθρώπινα εἶναι ταῦτα τὰ παράγγελματα κἂν περὶ ἐλαχίστου δοθῇ μέγα ἐστίν. Ἕπτα ἡμέρας σιωπῶντες τοσοῦτον πλῆθος τὴν Ιἐριχὼ κυκλώσαντες ὑπήκουσαν τῇ ἐντολῇ· καὶ ὅτε πάλιν ἔλαβεν ἐντολὴν τοῦ κράζειν, πάλιν ὑπακούσαντες ἐπλήρωσαν τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, διὰ τοῦ ἀνθρώπου ἐντειλαμένου αὐτοῖς.

Ὁμοίως καὶ οὗτοι τηρεἰτωσαν ἐπὶ τὰ ἔμπροσθεν ἃ παρέλαβον καὶ συγχωρηθήσεται αὐτοῖς γενομενον. Εἰ μὴ δὲ ἦν ὠφέλημος ψυχῶν ἡ ἐντολὴ ἐκεὶνη οὐκ ἂν παρηγγείλαμεν περὶ αὐτῆς.

[58] Ἐζήτησαν αὐτὸν μίαν Θεόδωρος διὰ πάθος τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ· καὶ ἀποκριθείς εἶπεν αὐτῷ· Νομίζεις ὅτι συμβαίνει τινὶ τοιοῦτόν τι πάθος ἀνεῦ τοῦ Θεοῦ· διὸ βάσταζε, [Theodorum male habentem solatur,] καὶ ὅτε θέλει ἰάσεταί σε· εἰ δὲ τέως δοκιμαζει σε, εὑρέθητι εὐχαριστῶν αὐτῷ, ὡς ὁ τέλειος Ἰώβ. Ὑπομένων γαρ πάντα τὰ ἐπελθόντα αὐτῷ, εὐλογεῖ τὸν Κύριον λέγων· Εἴη τὸ ὄνομα Κυρίοῦ εὐλογημένον· καὶ γαρ ὁ σταυροφόρος, κᾂν μὴ ᾖ πάσχων τι, ἀρκεῖ αὐτῷ ὁ σταυρὸς καὶ ἡ ἄσκησις. Καὶ δυναται δὲ κατακείμενὸς τις ἀγονίζεσθαι ὑπὲρ ὑγιαίνοντα καρθερίᾳ ψυχῆς καὶ μακροθυμίᾳ, καὶ διπλοῦν ἔχει τὸν στέφανον ὁ τοιοῦτος. Καλὸν οὖν τὸν πάσχοντα ποιῆσαι ὡς δέκα ἔτη σιωπῇ ὑπομένοντα πάθος, καὶ μὴ λέγειν. Καὶ ταῦτα ἀκούσας ἐνίσχυσεν. Εἶπεν δὲ αὐτὸν πολλάκις περιὲρχεσθαι τὰς μονὰς ἐπισκεπτόμενον, καὶ ἐλάλησεν ἐν μέσῳ αὐτῶν ἤδη λέγων· Ὅτι ἐγὼ καὶ Θεόδωρος τὴν αὐτὴν λειτουργίαν τῷ Θεῷ λειτουργοῦμεν, καὶ ἔχει τὴν ἐξουσίαν καὶ αὐτὸς διατάξαι ὡς πατηρ. Καί ἐρχομένου ποτὲ αὐτοῦ εἱς τὰς μονάς οἱ Ἀδελφοὶ ὁρῶντες αὐτὸν ἡγαλλιῶντο τῷ πνεύματι. [Fratres præsentia sua recreare solitum.] Εἶχεν γαρ παρὰ Κυρίοῦ ὡς προεὶπαμεν χάριν πολλὴν ὁ μὲν Πατὴρ ἡμῶν Παχοὺμιος· εἰ καὶ τέλειος κατὰ πάντα ἦν, ἀλλὰ φοβερὸς καὶ πενθήρης, ἀεὶ μνημονεύων τῶν ἐν βασάνοις ψυχῶν, ὡς περὶ τοῦ Πλουσίοῦ ἠκούσαμεν. καὶ πολλάκις μετὰ τὸ διψῆσαι αὐτὸν ἐν καύματι σφόδρα, λαβὸν ξεςὕδατος πινεῖν, οὐκ ἔπινεν ἔως χωρτασθῃ. Καί ποτε εἰς μονὴν Θεοδώρου ἀλλὰ μικρὸν ἀπεγεύετο τούτου ἀποντος, ἤνεγκαν αὐτῷ Ἀδελφὸν, λέγοντες αὐτὸν κλέψαντά τι, ὡς ἵν᾽ ἀναβάλῃ αὐτὸν ἔξω. Οὐκ ἦν δὲ αὐτὸς, ἀλλὰ ἄλλος ἀνυπονόητος, καὶ ὡς παρὰ ἀνθρώποις πιστός· Οὗτος δὲ ὑποπτεύθη, ἐπειδὴ ὀλίγον χυδαῖος ἦν. Καὶ ὁρῶν ὁ κλέψας ὅτι οὐ νέυει, παραλαβὼν Θεόδωρον κατ᾽ ἰδίαν, λέγει αὐτ ῷ· Ἐγώ εἰμι ὁ τοῦτο ποιήσας. Ἀποκρίνεται αὐτῷ λέγων· Ὅτι ἐπειδὴ ἐποίησας ἓν πλημμέλημα, ἐξείληψας δὲ αὐτὸ ἐν τῷ καθαρίσαι ἠμῖν τὸν ἄναίτιον. Καὶ λοιπὸν καλεῖ τὸν ἄλλον, καὶ λέγει αὐτῷ· Ἔγνων ὅτο οὐ σὺ ἐποίησας τοῦτο, ἀλλὰ κᾂν ἔθλιψάν σε οἱ Ἀδελφοὶ, μὴ ὄντα ὑπεύθυν ον αὐτοῦ, ἀλλὰ χρεωστεῖς τῷ Κυρίῳ ἐν ἄλλοις· διὸ εὐχαρίστει αὐτῷ, φοβούμενος αὐτόν. Καὶ λέγει τοῖς Ἀδελφοῖς περὶ τούτου· Οὐκ ἤνέγκατέ μοι τὸ κρίμα τοῦτο· κᾀγὼ ἔγνω ὅτι θέλημα Κυρίου ἐστὶν συνχωρεῖν αὐτῷ, καὶ μηκέτι μνημονεύειν, πάντες γαρ ἐλέους χρείαν ἔχομεν.

[59] Καὶ ἀκούσας ποτὲ ἐν τῷ ἀέρι φωνὴν ψαλλόντων τινῶν μέλος τέρπνον λίαν καὶ εὐαίσθητον, [Cælesti cantu recreatur ipse & Pachomius:] ἐξετάζει τὸν Ἀββᾶν Παχούμιον· Ἀκούεις Ἀββᾶ; λέγει αὐτῷ· Ναὶ. Τί ἐστίν; φησιν. Ἀποκρίνεται λέγων Συνέβη τινὰ ψυχὴν καλὴν αἰρομένην εἰς τὸν οὐρανὸν παρελθεῖν ἡμᾶς ἀπάνωθεν, καὶ ἐχαρίσθη ἡμῖν τοῦ ἀκοῦσαι τέως τῶν ψαλλόντων καὶ αἰνούντων τὸν Θεὸν ἔμπροσθεν αὐτοῦ. Καὶ ἄλλοτε πάλιν ἀμφοτέρων καθημένων περὶ Ἀδελφὸν ὀχλούμενον ἀποθανεῖν, ὤφθη αὐτοῖς παρὰ Κυρίου ὁ τρόπος τῆς ἐξόδου τῆς ψυχῆς ἀπὸ τοῦ σώματος, καὶ οὐκ εἰρήκασιν ταῦτα ἑκόντες οὐδενὶ ἔως ἔζωσαν (μυστήρια γάρ ἐστιν) ἀλλ᾽ οἱ συνόντες μεγάλοι Ἀδελφοὶ ᾐσθήθησαν αὐτοὺς, [utriusque in arcanis cognoscendos prærogativa.] ὡς ἀτενίζοντας πῶς μετὰ θαύματος ἡσύχως παρὀντας Ἁγὶους τινὰς, τῇ ὥρᾳ ὅτε ἀπέδωκεν τὴν ψυχὴν ὁ ἀνακεἴμενος. Ἐνίοτε δὲ καὶ μέρος ὧν βλέπουσιν, κατὰ τὸ θέλημα τοῦ Κυρίου, ἐξηγοῦντο, προβλέποντες τὴν μέλλουσαν ὠφέλειαν. Ἐδίδασκεν γαρ ὁ Ἀββὰς Παχούμιος μὴ ἀνέχεσθαι ὅλως τοιούτου λογισμοῦ, ὥστε θέλειν τι τῶν ἀοράτων ἰδεῖν· καὶ γαρ τὰ ἀόρατα πλήρη θαύματος, εἰς φόβον τῷ ἐρευνῶντι καὶ ἀκούοντι.

CAP. VIII.

[60] Καὶ ἀκούσας ἄλλος τις, Θεόδωρος ὐνόματι, τῆς έκκλησίας Ἀλεξανδρείας ἀναγνώστης καὶ ἀσκητὴς, περὶ τοῦ Ἀββᾶ Παχουμίου καὶ τῶν ἀδελφῶν, [Theodorum Alexandrinū suis adscribit Pachomius.] ἐμβὰς εἰς πλοἳον ἦλθεν ἄνω εἰς Θηβαΐδα· καὶ ἦν καὶ αὐτὸς εὐλαβὴς καὶ ὑπήκοος ὡς ἓν τῶν προβάτων τοῦ Κυρίου. Καὶ οὗτος ὑποδεξάμενος αὐτὸν, ἐποίησεν εἶναι ἐν οἰκίᾳ παρά τινι ἀρχαίῳ Ἀδελφῷ, εἰδότι τὴν Ἑλληνικὴν γλῶσσαν εἰς παραμυθίαν, ἕως μάθῃ ἀκοῦσαι καὶ τὴν Θηβαἳκὴν, καὶ ἦν προκόπτων ἐν ἀσκήσεσιν ὑπὲρ δύναμιν· περὶ δὲ ὀρθοδοξίας φανερός ἐστιν, καθ᾽ ὅτι ἐγγὺς ἦν τῆς ἁλλομένης πηγῆς εἰς ζωὴν αἰώνιον, ποτιζόμενος εἰς καρποφορίαν· λέγομεν δὲ τὸν Ἀρχιεπίσκοπον, οὐ μόνον τὸν τότε ἁγιώτατον Ἀθανάσιον (ἀλλ᾽ οὐ καθήμενος ἀεὶ ἐπὶ τοῦ ἀρχιερατικοῦ θρόνου, οὐκ αὐτὸς κάθηται) ἀλλ᾽ ὁ λέγων, ἐπὶ δύο καὶ ἐπὶ τριῶν συνηγμένων ἐν τῷ ὀνόματι αὐτοῦ, ἐν μέσῳ αὐτῶν εἶναι, ὁ Χριστὸς ὁ Ιἠσοὺς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος, ὁ τῆς Ἐκκλησίας θεμέλιος, καὶ θεμελιώσας αὐτὴν, Θεὸς καὶ ἄνθρωπος. Κᾀκεῖνον ὑπομείνοντα τὸν βίον καλῶς ἠγάπησεν αὐτὸν ὁ Ἀββὰς Παχούμιος, [Eumque Græcis & externis præficit,] καὶ ἐσπούδασεν ἑλληνιστὴν μαθεῖν χάριτι Θεοῦ ἵνα εὕρῃ τὸ πῶς παραμυθῆναι αὐτὸν πολλάκις. Καὶ λοιπὸν ἔταξεν αὐτὸν Οἰκιακὸν τῶν μετ᾽ αὐτὸν ἐλθόντων Ἀλεξανδρέων καὶ ξενικῶν· καὶ ἦν ἡ οἰκία αὐτοῦ ἐυλαβείας πλήρης. Καὶ πολλὰ ἐποίησεν μετ᾽ αὐτοῦ ὁ ἄγιος Παχούμιος, συμβιβάζων τὸ πῶς ἀνθρώπους κυβερνῆσαι, λέγων, μέγαν ἐστὶν, Ἐὰν ἴδῃς τινὰ τῆς οἰκίας ἀμελοῦντα σωτηρίας, μακροθυμῶν νουθέτησον αὐτὸν καθ᾽ ἰδίαν· Ἐὰν ἅπαξ ἀγανακτήσει, ἄφες, ἕως ὁ Θεὸς κατανύξει αὐτόν· ὥσπερ τις σκόλοπα θέλων ἐξενέγκειν ἀπὸ ποδός τινος, καὶ ὀρύσσοντος αὐτοῦ κἂν αἱμοῤῥοήσῃ καὶ ὀδυνηθῇ, μᾶλλον ἀφέεται, [dans ei præcepta, regendi;] καὶ ἐμπλαστρίου μαλακτικοῦ ἐπιβληθέντος αὐτῷ ἢ ἑτέρου ὁμοίου, μετ᾽ ἡμέρας αὐτομάτως ἐξέρχεται καὶ εὐκόλως. Μᾶλλον γαρ ὀργιζόμενός τις, καὶ ὑπό τινος μὴ ἀντιλέγοντος, κερδαίνει πλέον τῇ μακροθυμίᾳ μετὰ ταῦτα, τοῦ διδάσκοντος κατὰ τὸν νόμον. Ἐὰν δὲ ᾖ σφάλμα μέγα, δήλωσον ἡμῖν, καὶ ὡς θέλει ὁ ἐλεήμων Κύριος ποιοῦμεν. Ὁμοίως δὲ φρόντιζε τῶν ἀσθενῶν ὡς ἑαυτοῦ, καὶ γίνου ἐγκρατευόμενος, καὶ τὸν σταυρὸν φέρων πλέον αὐτῶν, ὡς τάξιν ἔχων Πατρός· καὶ τοὺς κανόνας τῶν Ἀδελφῶν τήρησον πρῶτος, ἵνα καὶ αὐτοὶ τηρήσουσιν· καὶ εἴ τι ἕτερον μετὰ ταῦτα θέλων διακρῖναι, μὴ εἴδῃς χάριτι Θεοῦ, δήλωσόν μοι, καὶ ὁμοῦ γυμνάζοντες εὑρήσωμεν ἑκάστου τῶν ζητουμένων τὴν ἀκρίβειαν. Καὶ οὕτως ἑρμηνεύων ἦν Θεόδωρος ὅτε ἐξηγεῖτο τοῖς Ἀδελφοῖς Παχούμιος διὰ τοὺς μὴ ἀκούοντας αἰγυπτιστῇ, καὶ ἐποίησεν ιγ᾽ ἔτη Οἰκιακὸς πρὸ τοῦ τελευτῆσαι τὸν μακάριον Παχούμιον. Καὶ τῆς οἰκίας ἀπὸ μὲν Ἀλεξανδρέων πρωτότοκοι καρποφορίαι οἵδε εἶσιν, Αὐσόνιος ὁ Μέγας, καὶ Αὐσόνιος καὶ παιδίον Νεὼν ὀνόματι, καὶ Ρὡμαίων Θεωφόρος, Φίρμος, καὶ Πὥμυλλος, καὶ Δομνίνος Ἀρμένιος, καὶ οἱ λοιποὶ ἅγιοι. Καί τινες κακέλαβον τὸν Μέγαν ἐν σώματι, καὶ ἄλλοι οὐ κατέλαβον.

[61] Καὶ ἀπῆλθέν ποτε ὁ Πατὴρ ἡμῶν εἰς Ταβεννῆσιν ἕνεκα ἀναγκαίου πράγματος ψυχῆς· καὶ ἀσπασάμενος τοὺς Ἀδελφοὺς ἐκαθέσθη, ὡς ἔθος αὐτοῦ, [Aliis vero timorem Dei inculcans,] ἐξηγήσασθαι τοῖς Ἀδελφοἳς πᾶσαν ἀσφάλειαν σωτηρίας κατὰ τῶν ἀντικειμένων, οὐ μόνον τῆς ἁγνείας τοῦ σώματος, ἀλλὰ καὶ περὶ λογισμῶν διαφόρων, φιλαρχίας, ὀκνηρίας, ἢ μίσους πρὸς τὸν ἀδελφὸν, ἢ φιλαργυρίας

λέγων· Ὥσπερ τὸ πὕρ καθαρίζει πάντα ἰὸν, καὶ κατασκυάζει τὰ, εἴδη οὕτως ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ ἀναλίσκει πᾶν κακὸν ἀπὸ τοῦ ἀνθρώπου, καὶ κατασκευάζει αὐτὸν σκεῦος εἰς τιμὴν εὔχρηστον, ἡγιασμένον, ἐυάρετον τῷ Θεῷ, καὶ ἕτοιμον ἐις πᾶν ἔις ἕργον ἀγαθόν. Ἡ δὲ τῆς βλασφημίς ὑποβολὴ τῶν ἐχθρῶν ἐαν εὕρῃ τινὰ μὴ νηφάλαιον, κἂν ᾖ ἀγαπῶν Θεὸν, ἐὰν μὴ νίψῃ ὡς δεῖ, ἣ ἐξετάση τιὰ ἐπιστήμονα, καὶ μάθῃ τὸ πῶς νικῆσαι αὐτὴν δολίαν οὖσαν, τοῦτον ἀπολέσει. Καὶ πολλοὶ ἐθανάθωσαν ἑαυτοὺς, ὁ μὲν ἐπάνωθεν πέτπας ἑαυτὸν ῥίψας ὡς ἐκστατικὸς, [& quomodo blasphemiæ spiritus vincendus; ostendens.] καὶ ἄλλος μαχαίρα ἀπέπτυξεν τὴν κοιλίαν αὐτοῦ καὶ ἀπἐθανεν, καὶ ἄλλοι ἄλλως· μέγα γαρ κακὸν τὸ μὴ ἀναγγεῖλαι τοῦτο ταχέως τῷ ἔχοντι τὴν γνῶσιν. πρὸ τοῦ χρονῆσαι τὸ πάθος. Αὕτη δὲ ἡ θεραπεία, ἦν ἐδίδαξεν ἡμᾶς ὁ Κύριος διακρίσει πνεύμαρος, ὅτι ὅτε τὸν πλησίον μου ἐλύπουν λόγῳ, συνετρίβετό μου ἡ καρδία, λόγῳ Θεοῦ ἐλεγχόμενος, καὶ ἐὰν μὴ ταχέως πείσω αὐτὸν οὐκ ἀναπαύομαι. Πῶς, ὦ δαίμονες ἀκάθαρτοι, λογίζομαι σὺν ὑμῖν, τοῖς ἀποστάταις, βλασφημίαν εἰς τὸν ποιήσαντά με Θεόν; Ὅμως δὲ τὴν κἂν διαῤῥαγῆτε ὑποβάλλοντες ταῦτα, οὐκ ἥττωμαι· οὐ γαρ ἐμὰ ταῦτά ἐστιν, ἀλλ᾽ ὑμῶν τῶν μελλότων κολασθῆναι ἀσβέστῳ πυρὶ εἰς αἰῶνα αἰῶνος. Ἐγὼ δὲ οὐ παύομαι εὐλογὼν καὶ ὑμνῶν καὶ εὐχαριστῶν τῷ ποιήσαντί με μη ὄντα, καὶ ὑμᾶς καταρώμενος· ἐπικατάροτοι γάρ ἐστε ἀπὸ Κυρίου. Και ουτως μετὰ πίστεως λέγων ἐκλείπει τοῦτο ὡσεὶ κάπνος. Περὶ δὲ τῆς αὶτίας, δι᾽ ἦς ἦλθεν σήμερον ωρὸς ὑμᾶς τὸ ζητούμενον εὑρέθη ἐν ὀστρακίνῳ κάδῳ, ὡς αἴνιγμα λαλῶν περὶ σφάλματος ψυχῆς ἄλλου· λαλοῦντος γαρ Ἀββᾶ Παχουμίου, ἦν τις Ἀδελφὸς, Ἡλίας λεγόμενος, ἁπλοῦς τῇ καρδίᾳ, καὶ πρὸ ὥρας ἀναλέξας π᾽ σύκα, ἕκρυψεν ποῦ ταύτα ἐν ὀστρακίνῳ κάδω, ὅπως νηστείαν φάγῃ αὐτά. Καὶ ἀκούσας περὶ τοῦ κάδου εὐθὺς ἀπῆλθεν, καὶ ἤνεγκεν τὸν κάδον ἐκεῖνον, καὶ λέγει αὐτῷ εἰς τῶν Ἀδελφῶν· Λέγωσοι, Ἀββᾶ, ἐι μὴ ταύτα οὐκ ἤρκα. Καὶ ἐθαύμασεν καὶ αὐτὸς καὶ οἱ Ἀδελφοί· ου γαρ περὶ αὐτοῦ ἐλάλει· Καὶ λοιπὸν λέγει αὐτοῖς· Ἱδετε οὖν ὅτι οὐχ᾽ ὅτε ἡμεῖς θέλωμέν τι εἰδέναι τῶν κρυπτῶν διὰ σωτηρίαν βλέπωμεν, ἀλλ᾽ ὅτε ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ βούλεται. Λέγω γαρ περὶ τοῦ ἐλαχιστου τουτου, ὅτι οὐκ εἶδον, ὅτε ἤκουσα παρά τινος· ἀλλ᾽ ὁ Κύριος θέλων τὸν Ἀδελφὸν τοῦτον μηκέτι κυριευθῆναι ὑπὸ βρωμάτων, ἔδειξεν ἡμῖν την διόρθωσιν. Καὶ σπουδάζων ἀνακάμψαι εἰς Παβαῦ ἀναστὰς μετὰ τῶν Ἀδελφῶν ηὔξατο, καὶ ἀπῆλθεν μὴ γευσάμενος [x].

[62] Ταῦτα δὲ γαράφομεν ἡμεῖς, οὐ μὲν γε, ὡς προεἰρηται, κατελάβομεν αὐτὸν ἐν τῷ σώματι, ἀλλὰ τοὺς μετ᾽ αὐτὸν εἴδομεν χρόνον τοιουτους ὄντας, [Auctor a coævis audita scribit.] οἵ τινες τὸ κατὰ μέρος τούτων διηγήσαντο ἡμῖν εἰδῶτες αὐτὰ ἀκριβῶς. Ἐὰν δὲ εἴ πῃ τις· Διὰ τί οὐκ ἔγραψαν ἐκεῖνοι τὸν βίον αὐτοῦ· λέγωμεν καὶ ἠμεῖς, ὅτι οὐκ ἠκούσαμεν αὐτῶν λεγόντων πολλάκις περὶ τοῦ γαράψαι, καίτοι γε τοιούτων συνετῶν ὄ ντων ὁ Πατὴρ αὐτῶν· ἀλλὰ τάχα οὔπω χαιρὸς ἦν. Ὅτε δὲ ἴδομεν, ὅτι χρεία ἐστὶν, ἵνα μὴ τέλεον ἐπιλαθώμεθα ὧν ἠκούσαμεν περὶ τοῦ τελείου μονάζοντος Πατρὸς ἡμῶν, μετὰ τοὺς ἁγίους πάντας ἐγράψαμεν ὀλίγα ἐκ πολλῶν· οὐχ ἵνα ἐπαινέσωμεν αὐτόν· οὐ γαρ βούλεται τῶν ἀνθρώπων ἔπαινον· ἐκεῖ γάρ ἐστιν μετὰ τῶν πατρῶν αὐτοῦ, ὅπου ὁ ἔπαινος ὁ ἀληθιννός. Καὶ γαρ περιὼν ἐν σώματι, ὡς ἠκούσαμεν, προσευχομενος πολλάκις οὐκ ἄξιον ἑαυτὸν ἡγεῖτο πρεσβεῦσαι κᾂν ὑπὲρ ἑαυτοῦ· καὶ οὔτως πρεσβευτὰς ἐλάμβανεν τοὺς Ἁγίους λέγων· Οἱ ἄξιοι τοῦ Θεοῦ, δεήθητε ὑπερ ἐμοῦ τοῦ ἁμαρτολοῦ. Οὐ γαρ εἷς ἦν τῶν Προφητῶν, ἢ τῶν Πατριαρχῶν, ἣ τῶν Ἀποστόλων, ἀλλὰ τέκνον αὐτῶν ἐστ γνήσιον, ὦς καὶ οἱ λοιποὶ τοιοῦτοι κατὰ τόπον εἰσίν· τὸ γαρ αἷμα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐκαθάρισεν πᾶσαν τὴν γῆν, καὶ ἀντὶ ἀκάνθων καὶ τριβόλων ἐπλήθυνεν τοῦ πλουτῆσαι αὐτὴν τῆς θεἰας γνώσεως αὐτοῦ.

[63] Καὶ ἐπειδὴ ἐλάλει αὐτοῖς πολλάκις τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ Ἀββὰς Παχούμιος, [quædam etiam ab iis scripto notata colligit.] τίνες ἀκούοντες ὑπεραγαπῶντες αὐτὸν, ἔγραψαν πολλὰ περὶ αὐτοῦ νοήματα τῶν γραφῶν· ὥστε καὶ εἴ ποτε ὅραμα εἶδεν ἢ ὀπτασίαν, τοῦ Κυρίου βουλομένου, κατ᾽ ἰδίαν τοῖς μεγάλοις εἴρηκεν, εἰς πίστιν καὶ ὀφέλειαν τῶν ἀκουότων. Ἀεὶ γαρ ὁ Θεὸς τοὺς ἰδίους δούλους δοξάσει, ὡς καὶ λαλεῖ τῷ Μῶϋσῇ λέγων· Ἵνα πιστεύσωσίν σοι εἰς τὸν αἰῶνα. Ἡμεῖς δὲ μαθόντες κατὰ τὸν χαιρὸν, ὅτι οὐ πάντων ἐστὶν τὸ πιστεύειν, μάλιστα μονάζοντι, καίτοι γε τῶν Ἁγίων τὴν ὁδὸν ἐπορεύετο. [1 Cor. 4. 16] ὡς γέγραπται, Μιμηταί μου γένεσθε (ἀκώλυτος γαρ ἡ ὁδὸς πᾶσιν) διὰ τοῦτο συνεκεράσαμεν ταυτα γράφοντες, πρὸς τὸ δύνασθαι ἡμᾶς φέρειν ἀζημίως τῆν λεγομενων τὸ κέρδος, καὶ γνῶμεν ἀσφαλῶς, ὅτι καὶ νῦν λέγει ὁ Θεός· Τοὺ δοξάζοντάς με δοξάσω. [Mat. 11, 28] Οἵδαμεν ὅτι εἷς ψαλμὸς ἀρκεῖ ἡμῖν· μάλιστα ὁ αὐτὸς λέγων Κύριος· Ἐγὼ ἀναπαύσω ὑμᾶς Ἀλλὰ καὶ νῦν ἐν τῇ Εκκλησία τοῦ Θεοῦ πολλαὶ αἱ τάξεις τῶν Πατρῶν· πρῶτον Ἐπίσκοποι, [Exemplo S. Athanasii scribentus vitam S. Antonii:] ἔπειτα Πρεσβύτεροι, Διάκονοι, καὶ ἄλλοι καθεξῆς, καὶ μονάζοντες πάλιν καὶ μακάριοι πάντες οἱ φοβούμενοι τὸν Κύριον. Καὶ ἑκάστου τελείου ὁ βιος ἐὰν μὴ γραφῇ παρὰ ἀνθρώποις, μᾶλλον ἐγράφη παρὰ Κυρίου. Καὶ ἄρτι δὲ γράφοντες, οὐχ ὡς γραφὴν, ἀλλ᾽ ὡς μνημήν τινα ἐγράψαμεν, ὡς καὶ ἐπὶ τῶν ἁγιων ἐπισκόπων καὶ πατρφν ἐπιστολαὶ ἐγράφησαν εἰς ὠφέλειαν, ὡς ὁ βιος τοῦ μακαριου Ἀντονίου πρὸς τοὺς ἐν τῇ Ξενῃ Μοναχοὺς καὶ Ἀδελφοὺς αἰτοῦντας τοῦτο τὸν ἁγιώτατον πατέρα Ἀθανάσιον. Καὶ οὐτος γαρ παραλαβών μονάζοντας εἰδότας τὰ κατ᾽ αὐτὸν ἀκριβῶς ἔγραψεν, οὐ παρομοιά ζοντες δε αὐτοὺς τῷ ἁγιωτάτῳ ἔχοντι καὶ τὴν τάζιν τὴν μεγαλὴν ὄντες ἁμαρτωλοὶ· ἀλλ᾽ ὡς παῖδες ἐπιθυμοῦντες τῶν ἀναθρεψάντων ἡμᾶς Πατρῶν μνημονεύειν ἐσπουδάσαμεν. Καὶ ἔτι δὲ ζῶν ὁ Πατὴρ ὑπαγορεύσει ία ἐποίητεν γραθῆναι οὐ μόνον περὶ τῆς οἰκοδομῆς τοῦ κοινοβίου λόγους καὶ θεσμοὺς, ἀλλὰ καὶ πολλὰς ἐπιστολὰς πρὸς τοὺς Πατέρας τῶν μοναστηρίων, [usus etiam ipsius Pachomii epistolis mysticis.] καὶ ἐν αὐταῖς ὀνόματα γραμμάτων οἶον ἀπὸ Α ἓως Ω, σημαίνων τινὰ ἐν γλώσσῃ κρυπτῇ τοῶ πνεύματος ἐκείνοις νοοῦσιν, ἑνεκεν κυβερνήσεως ψυχῶν, ὁτε οὐ σχολὴν εἶχεν πρὸς αὐτοὺς παραγενέσθαι. Καὶ αὐτοὶ τὰ τοιαῦτα ἀντέγραφον αὐτῷ πνευματικοὶ ὀντες· ἵνα οὕτως ὁδηγῶν αὐτοὺς κατὰ μέρος, γράμμασι νοουμένοις καὶ γλώσση, εἰς τελειότητα ἀγάγῃ τουτους, τοῦ ἀξιωθῆναι y βιβλίον γενέσθαι γραμμάτων πνεύματικῶν.

[64] Ἦσαν δὲ δεκὰ Ἀδελφοὶ ἀρχαῖοι ἐν Παβαῦ τῇ μονῇ· καὶ οὗτοι μὲν τῷ σώματει ἄγνοι, [Monachos murmuratores jejunio suo emendat Pachomius.] ἀλλ᾽ ἐγόγγυζον πολλάκις, καὶ μετὰ πίστεως οὐκ ἤκουον αὐτοῦ. Καὶ ἐπειδη ὁ ἄνθρουπος τοῦ Θεοῦ μακρόθυμος καὶ ἀγαπῶν τὰς ψυχάς ἐστιν, μάλιστα εἰς ἄς ἐκοπίασεν, νουθετῶν καὶ παρακαλῶν χρόνον, οὐκ ἠγέλησεν παραβλέπειν αὐτοὺς, άλλ᾽ ἔδωκεν ἁυτὸν ὑπὲρ αὐτῶν πενθεῖν πρὸς Κύριον, ταπεινῶν τὴν ψυχὴν αυτοῦ νηστείᾳ, τας ἔξ ἡμέρας ποιῶν ἄτροθος καὶ ἀγρυυπνῶν πρὸς μ᾽ ἡμέρας, καὶ τὸ σῶμα αὐτοῦ ἐγένετο λεπτὸν σφόδρα καὶ ἄτονον· Καὶ μετὰ ταῦτα ὁ Κύριος ἤκουσεν

αὐτοῦ, ἐν τῷ λαβεῖν ἔκαστον αὐτῶν αἴσθησιν τοῦ ἰαθῆναι ἀπὸ τοῦ σφάλματος αὐτοῦ κατὰ δύναμιν, καὶ οὕτως ἐκοιμήθησαν. Καὶ ἦν τις Αδελφὸς, δυνατὸς τῷ πνεύματι, [a scorpio morsus Frater, ejus tolerantiam imitatur.] ζηλῶν τὴν ὑπομονὴν αὐτοῦ· καὶ αὐτόν ποτε εὐχόμενον ἔδηξεν σκόρπιος εἰς τὸν πόδα καὶ οὗτος ἐπιθεὶς τὸν δεδηγμένον πόδα ἐπὶ τὸν σκόρπιον ἠύξατο λέγων· Εἰ ὁ Θεὸς οὐκ ἰάσεταί με, τίς με ἰάσεται; καὶ κατὰ τὴν ἀρχὴν δοκιμαζομενου αὐτοῦ ὑπομένειν, ἤρχετο ἡ ὀδύνη τοῦ ἰοῦ βασανίζουσα τὴν καρδίαν αὐτοῦ, καὶ παρ᾽ ὀλίγον ἦν δεδωκὼς το πνεῦμα καὶ οὗτος καρτερῶν βίᾳ ἐν ίκησεν τὴν βάσανον ἓως τῆς ὥρας τῆς συνάξεως.

[65] Καὶ ἔλεγεν μίαν αὐτὸς ὁ Ἀββὰς Παχούμιος τοῖς Ἀδελφοῖς τοῦτο· ὡς ὅραμα δέ ἐστιν. [Visio circa hæreses & veram fidem eidem objecta.] Ἴδον ποτὲ μέγαν τόπον, ἔχοντα στύλους πολλοὺς ἐν αὐτῷ καὶ πολλοὺς ἀνθρώπους ἐν τῷ τόπῳ μὴ βλέποντας ποῦ ἀπέλθωσιν, καὶ τινας αὐτῶν κοκλευοντας τοὺς στύλους· νομίζοντας ὃτι ἦνοισαν πολλὴν ὁδὸν, ὃπως ἐλθωσιν εἰς τὸ φῶς, καὶ φωνὴ πανταχοθεν· Ἰδοὺ, τὸ φῶς ᾧδέ ἐστιν· καὶ ἀνέκαμψεν ὡς ἵνα εὕρωσιν αὐτό. Καὶ φωνῆς πάλιν γενομένης, πάλιν ἀνακάμπτουσιν, καὶ πολλῆ ταλαιπορία ἦν ἐκεῖ. Καὶ ὕστερον λύχνον ὁρῶ προπορευόμενόν τινων πολλῶν· τέσσαρες δὲ αὐτῶν ἔβλεπον αὐτὸν, καὶ πάντες ἀκολουθοῦντες αὐτοῖς ἔκαστος κρατῶν τὸν ὦμον τοῦ πλησίου, μὴ πλανηθῆ τῶ σκότει· καὶ ἐάν τις ἀπολύσῃ τὸν ἔμπροσθεν, συν τοῖς ἀκολουθοῦσιν ἐπλανᾶτο. Καὶ ἐπιγνούς τινας δύο ἀπολύσαντας τὸ μὴ κρατεῖν, ἒκραζον αὐτοῖς· Κρατήσατε, μὴ αὐτοὺς ἀπολέσητε καὶ ἄλλους. Καὶ τοῦ λύχνου ὁδηγοῦντος, ἀνέβησαν οἱ ἀκολουθήσαντες διὰ θυρίδος εἰς τὸ φῶς τοῦτο. Ἰδὼν ταῦτα, εἴρηκέν· τισιν παρὰ μέρος, καὶ μετὰ ταῦτα παρ᾽ αὐτῶν ἠκούσαμεν μετὰ χρόνον πολυ καὶ τὴν σύγκρισιν. Οὕτως ὁ κόσμος οὗτος σκοτινός ἐστιν, διὰ τὴν πλάνην ἑκάστης αἱρέσεως δοκούσης ἔχειν τὴν εὐθεῖαν ὁδόν· ὁδὲ λύχνος ἐστὶν ἡ πίστις τοῦ Κυρίου, [Mortuus justis funebribus privatus.] ἡ σώζουσα τοὺς πιστεύονας ὀρθῶς, καὶ ἀπάγουσα εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ. Ἀπέθανέν τίς ποτε ἐν τῇ μονῆ· καὶ μετὰ τοῦ κηδευθῆναι οὐκ ἀφῆκεν τοὺς Ἀδελφοὺς ψάλλειν εἰς τὸ ὄρος ἔμπροσθεν αὐτοῦ κατὰ τὸ ἔθος· ἀλλ᾽ οὐδέ προσφορὰ ἐγένετο ὑπὲρ αὐτοῦ. Τὸ δὲ ἔνδυμα αὐτοῦ συνάξας εἰς μέσον τῆς μονῆς ἔκαυσεν, φοβερίζῶν πάντας μή καταφρονεῖν τῆς ζωῆς αὐτῶν. Πῶς δε ἠνέσχετο αὐτῶ ἕως οὐ ἀπέφανεν, οὐκ οἴδαμεν· τοῦτο δὲ οἴδαμεν, ὅτι οἱ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ οὐδὲν βλαβερόν ποιοῦσιν. Τὸ γαρ ἀπότομον αὐτῶν καὶ ἡ χρηστότης μεμετρημένα ἐστὶ γνώσεως Θεοῦ.

[66] Ἦν δέ τις Σιλβάνος λεγόμενος παιδίον, ᾧ ἐνετείλατο ἐντολὰς ὁ Παχούμιος πρὸ τοῦ εἰσαγαγεῖν αὐτὸν εἰς τὴν μονὴν. Καὶ μετὰ ταῦτα ἀμελοῦντος αὐτοῦ, [Silvani a Sancto admoniti seria emendatio,] καὶ πολλὰ γελῶντος, ἐκάλεσεν αὐτὸν λέγων· Πῶς ἐνετειλάμην σε τότε; οὐκ οἶδας ὅτι μέγα ἐστὶν μόναχον γενέσθαι; καὶ προείρηκά σοι πρὸς ταῖς θύραις· Βλέπε σεαυτὸν μὴ ἆρα οὐ δύνασαι μοναχὸς γενέσθαι. Καὶ ὑμολόγησας ἐν ώπιον τοῦ Θεοῦ· Ὅτι γίνομαι. Καὶ νῦν διά τι οὑ προσέχεις σεαυτῶ, εἰ ἀληθῶς ποθεῖς τὴν αἰώνιον ζωὴν, ἀλλ᾽ ἀπέλυσας τὴν καρδίαν σου; Ὅμως ἐπειδὴ οὔπω θέλεις εἰς φόβον τὴν κρίσιν τοῦ Θεοῦ ἔχειν· ἐγείρου, ὕπαγε πρὸς τοὺς γονεῖς σου· μηκέτι μείνῃς ᾧδε. Καὶ ἀκούσας ὁ παῖς ταῦτα ἔκλαυσεν σφόδρα, μὴ θέλων ἀνακάμψαι ἐις τὰ κοσμικὰ, καὶ ὁμολὸγησεν μετὰ πολλῆς παρακλήσεως γενέσθαι ὡς δεῖ μοναχὸς· καὶ λοιπὸν μακροθυήσας ἐπ᾽, ἐκάλεσεν μέγαν μονάζοντα, Ψενάμωνα λεγόμενον, καὶ λέγει αὐτῷ, μὴ παρόντος τοῦ παιδός· Οἴδαμεν ὅτι ἐκοπίασσς τῆ ἀσκἠσει ἱκανὸν χρόνον. Ἀλλὰ διὰ τὸν Θεὸν παραλαβὼν τοῦτον τὸν παῖδα σύμπασχε αὐτῷ κατὰ πάντα, ἕως σωθῇ· οἶδας γαρ ὅτι ἐγὼ ἀσχολοῦμαι περὶ πολλὰ τῶν Ἀδελφῶν.

[67] [& sub cura Psenamonis profectus singularis,] Καὶ ἦσαν οὕτως ἐργαζόμενοι ψιαθία, καὶ τὴν νηστεὶαν καὶ τὰς εὐχὰς πληροῦντες ὡς ὡς πρέπει. Ὁ δὲ παῖς λαβὼν ἐντολὰς ὑπακουσαι αὐτῶ, ἤκουεν κατα πάντα, καὶ ἕως φύλλου λαχάνου οὐκ ἤσθιεν, ἐαν μὴ ἐξετάσει αὐτόν· καὶ οὂτος ἦν ταπεινόφρων μέγας καὶ πραῢς, οὐκ ἀνοίγων τό στόμα, καὶ οὐ ταχέως ἦρεν τοὺς ὀφθαλυοὺς αὐτοῦ πρός τινα, καὶ ἠσκεῖτο ἱκανῶς. Καθ᾽ ἑαυτὸν δὲ εἰς ἀγρυπνίαν προσεῖχεν ὥστε μετὰ τὸ κορεσθῆνᾳ δεήσεων και κάμνειν, ἐκάθητο ἐν μέσῳ τοῦ κελλίου αὐτοῦ πλέκων τὴν νύκτα, καὶ οὕτως εἶχεν τοῦ ὕπνου τὴν χρεῖαν. Ἵνα μηδε πολλὰ εἴπομεν, ἐγένετο ἄνθρωπος ζῶν. Καὶ μίαν καθημένων τῶν Ἀδελφῶν, ἤρξατο ὁ᾽ Αββὰς Παχούμιος λαλεῖν, [Pachomii insigni testimonio declaratus.] ὅτι ἔστιν ἄνθρωπος ἐν ημῖν, ἀφ᾽ οὗ γέγονα μοναχὸς, οὐκ ἴδον τοιοῦτον· καὶ ὥσπερ ἔριον λευκὸν βαφὲν πορφύραν τιμίαν, καὶ οὐκ ἔτι ἠ βαφη εξαλείφεται, οὕτως ἠ ψυχὴ ἐκείνη τῷ ἁγίῳ Πνεύματι ἐβάφη. Καὶ ἐαν μετὰ τοῦ ἀκοῦσαι τοιαύτην μαρτυρίαν νοήσει ὅτι περὶ αὐτοῦ ἔστιν ὁ λόγος οὐ χαρήσεται, καὶ ψεγόμενος, οὐ λυπηθήσεται, ἀλλ᾽ αὐτός ἐστιν ἀμετάβλητος. Καὶ ἀποκρινεται Θεόδωρος, καὶ λέγει αὐτῷ· Πάτερ, δεῖξον ἡμῖν αὐτὸν, μείζων ἐστὶν Πετρονίου καὶ Κορνηλίου. Καὶ λέγει αὐτῷ· Τί ἄλλους ὀνομάζεις; καί σου αὐτοῦ μείζων ἐστίν. Κατὰ μὲν τὸν χρόνον, καὶ ἅσκησιν, καὶ τὴν γνῶσιν πατέρος αὐτοῦ ἔστε· κατὰ δὲ τὴν βαθεῖαν αὐτοῦ ταπεινωφροσυνην καὶ τὸ καθαρὸν τοῦ συνειδότος, μέγας ἐστίν. Υμεῖς γαρ δήσαντες τὸ πολεμοῦν ὑμᾶς θηρίον, ὑπεστήκατε παρα τοῖς ποσὶν ὑμῶν· ἐὰν δὲ ἀμελήσητε, ἄνωθὲν λυθὲν ἐπανὶσταται ὑμῖν· Σιλβᾶνος δὲ ἔσφαξεν αὐτόν. Καὶ ποιήσας οὔτως ἑπταἔτη ἐκοιμήθη, καὶ ἐχάρει ἐπ᾽ αὐτῷ σφόδρα. Καὶ ὅσον ἐζήλουν ἀλλήλων τὰ καθορθώματα τοσοῦτον καὶ προέκοπτον, μάλιστα ὁρῶντες ἔμπροσθεν αὐμῶν δυνατὸν τῷ πνεύματι, ἐν ᾧ ὁ Χριστος.

CAP. IX.

[68] Καὶ Θεόδωρος, ὡς προειρήκαμεν, ταχθεὶς ἦν παρακλήτωρ ψυχῶν τῶν Ἀδελφῶν μετ᾽ αὐτὄν. [Imperandi spiritu tentatus Theodorus,] Καὶ μετὰ ἑπτὰ ἔτη ἐγένετο αὐτῷ ἄγων μέγας παρα Κυρίου εἰς δοκιμήν. Καὶ ἀρχαῖοι Πατέρες καὶ κεφαλαὶ τῶν μονῶν συναχθέντες ἐπ αὐτόν, τοῦ Αββᾶ Παχουμίου κακουμένου, εἶπον· Μη ποτε ἐξαίφνης ὁ Κύριος ἐπισκέπτεται τὸν Πατέρα ἡμεν, καὶ ταλαιποροι γενηθείημεν. Ἐπειδὴ οὖν οὐδεὶς ἡμῶν ἐπίσταται πᾶσαν τὴν ἁναστροφὴν αὐτοῦ ὡς σὺ, πεισθεὶς ὁμολόγησον ἡμῖν, ὅτι ἐαν τοῦτο γένηται, οὐ παραβλέψῃ ἡμᾶς μὴ σταθῆναι διάδοχος αὐτοῦ, ἵνα μὴ σκορπισθῶσιν οἱ Ἀλελφοί. Καὶ αὐτὸς μετὰ τὰ πολλὰ παραιτήσασθαι περὶ τοῦτο, καὶ υὴ συνχωρεῖσθαι παρ᾽ αὐτῶν, ἔδωκεν αὐτοῖς λὸγον. Καὶ λοιπὸν ὡς ἤκουσεν τοῦτο ὁ Ἀββας Παχούμιος, οὐκ ἤρεσεν αὐτῷ· καὶ καλέσας πάντας τοὺς Ἡγουμένους τῶν μοναστηρίων Σούρουν, Ψενθάην, Παφνούτιον, Κορνήλιον, καὶ αὐτὸν τὸν Θεόδωρον, λέγει αὐτοῖς· Εἴπῃ ἔκαστος ὑμῶν τὸ στέρημα· ἐγὼ δὲ τὸ ἐμὸν πρῶτος λέγω. [a Pachomio corripitur;] Ἀμελῶ τῶν Ἀδελφῶν ἐπισκέψασθαι καὶ παραμυθήσασθαι αὐτοὺς, ὅτι ἔξω εἰμὶ εἰς τὴν νῆσον ἡμέρας, ἐργαζόμενος τὸν ἄγρὸν δια τὴν τροφὴν τῶν Ἀδελφῶν· λίμος γαρ ἦν τότε. Καὶ σὺ, Θεόδωρε, εἶπε τὸ σόν. Καὶ λέγει· Ἐποίησα ἔτη ζ᾽ ὑπό σου πεμπόμενος εἰς τὰς μονὰς ἐπισκέψασθαι, καὶ διατάσσειν ὡς σὺ, καὶ οὖδέποτε ἀνέβη τοῦτο ἐπὶ τὴν καρδίαν μου, ὅτι μετ᾽ αὐτὸν τῇ τάξει ἑγώ εἰμι· νῦν ὀχλοῦμεν τούτῳ τῷ λογισμῷ,

καὶ οὐκ ἠδυνήθην οὔπω νικῆσαι αὐτόν. Λέγει αὐτῷ ὁ Ἀββὰς Παχούμιος· Καλῶς. Οὐκ ἔτι ἔχεις ἐξουσίαν οὐδενός· ἀναχώρησον σεαυτὸν πώποτε, [& pœnitentiam agit biennio] καὶ δεήθητι τῷ Κυρίῳ, ὅπως συνχωρήσει σοι. Καὶ οὕτως ἀνέστη λυπούμενος σφόδρα, καὶ ἀπῆλθεν εἰς κελλίον ἥσυχον πενθεῖν ἑαυτὸν μετὰ κλαυθμοῦ καὶ ὀδύνης πολλῆς, φοβουμενος μήπως ὁ Θεὸς ἀπορέψῃ τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἀπ᾽ αὐτοῦ, ἐπειδὴ ἐλύπησεν τὸν δοῦλον αὐτοῦ, ἐπειδὴ εἶχεν αὐτὸν τέλειον καὶ ἀήττητον.

[69] Καὶ ἐποίησεν δύο ἔτη ἐν τῇ ἐπιτιμίᾳ, τῶν μεγάλων ἀδελφῶν παραμυθουμένων αὐτὸν πολλάκις, ἐπειδὴ παρ᾽ αὐτοῖς οὐκ ἦν ἁμάρτημα τὸ γενόμενον, ἀλλὰ μόνον φρονεῖν, ὅτι μετ᾽ αὐτῷ ἐγώ εἰμι. Θέλων δὲ αὐτὸν καταστῆσαι τέλειον καὶ ἀφίλαρχον παντελῶς, δι᾽ ἦν αἰτίαν ἐπετίμησεν αὐτῷ. Καὶ πρὸ τοῦ αὐτὸν ἀναχωρῆσαι, εἶπεν αὐτῷ Θεόδωρος, ὅτι ἐπειδὴ ἔχω τι ἀπαλλάξαι ἐν Μωνχώσει, πέμψόν με, καὶ ταχέως ἐλεύσομαι. Καὶ ἔπεμψεν αὐτὸν μόνον. Καὶ πορευόμενος ἔκλαιεν λέγων· Κύριε, ἆρα ἔτι μετάνοιαν ἔχω; Καὶ φθάσας εἰς τὸ πορθμίον Χηνοβοσκίων ἐνέβη. Ἦσαν δὲ δύο γέροντες ἐν τῷ πλοίῳ, καὶ ὁ εἷς ἤρξατο ἐγκωμιάζειν αὐτὸν, λέγων τῷ ἄλλῳ· Μακάριος οὗτος ὁ μοναχός. Καὶ ὁ ἄλλος λέγει· Τί τὸν ταλαίπωρον μακαρίζεις; οὔπω ὅλως ἔφθασεν εἰς τὸ μέτρον τοῦ z μαργωνίου. Καὶ λέγει· Τί ἐστιν τὸ μέτρον αὐτοῦ; [deinde recreatur parabola servi prompte obedientis] Ἄρχεται εἰπεῖν, ὅτι γεωργός τις ἦν σκληρὸς πάνυ, μεθ᾽ οὗ σπάνιον ἦν τινα δυνηθῆναι ὅλον ἐνιαυτὸν ποιῆσαι μετ᾽ αὐτοῦ. Ἐγερθεὶς δέ τις πορεύεται πρὸς αὐτὸν, καὶ λέγει· Ἐγὼ ἐργάσομαι μετά σου. Λέγει αὐτῷ. Καλῶς. Καὶ τῇ ἡμέρᾳ τοῦ ποτίζειν, εἶπεν· Ὑδραγωνήσωμεν νυκτὸς ποτίζειν τὸν ἀγρὸν, καὶ μὴ ἡμέρας· καὶ ἀποκρίνεται ἐκεῖνος λέγων· Σοφία ἐστὶν τοῦτο· ἵνα μή τις πίῃ, μήτε κτῆνος, μήτε ἄνθρωπος, μήτε ἄλλο τι ἐκ τοῦ ὑδραγώγου ἡμῶν. Λέγει αὖθις οὕτῳ· Σπείρωμεν ἕνα αὔλακα σίτου, καὶ ἄλλον κριθῆς, καὶ ἄλλον φακοῦ, καὶ ἕτερον ἀράκου, καὶ τὰ λοιπὰ οὕτως. Καὶ εἶπεν αὐτῷ· Ἡ σύνεσις αὕτη μείζων τῆς πρώτης ἐστίν· ὁ γαρ σπόρος ἡμῶν ὁραῖος εὑρίσκεται ἀπὸ ποικίλων ἀνθῶν, Καὶ ὅτε ὁ χόρτος γέγονεν χωρὶς σπέρματος, Λέγει αὐτῷ, Ἄγωμεν θερίσαι. Καὶ λέγει· Ἄγωμεν· μἔγα κέρδος ἐστὶν τοῦτο τοῦ ἀχύρου, καὶ χλορὸν εὑρίσκεται καὶ καλόν. Καὶ μετὰ τὸ ἀλοῆσαι λέγει αὐτῷ ἐνεγκεῖν τὸ μαργώνιον· καὶ μέτρῳ μεταφὲρωμεν ἔσω τὸ ἄχυρον. Καὶ λέγει. Τοῦτο φρονημότερον τῶν πρώτων ἐστὶ, ὅτι καὶ τὸ ἄχυρον συντηρεῖται. Καὶ μετὰ τὸ δοκιμάσαι αὐτὸν ἐν πᾶσι τούτοις, καὶ εὑρεῖν αὐτὸν ὑπήκοον ἀδιάκριτον, λέγει αὐτῷ· Οὐκ ἔτι μου γίνῃ μίσθιος, ἀλλ᾽ υἱὸς καὶ κληρονόμος. Τοιγαροῦν ἐὰν καὶ οὗτος μετρήσει τῷ μαργωνίῳ, δύναται τυχεῖν τοῦ μακαρισμοῦ.

[70] Καὶ λέγει αὐτῷ ὁ ἄλλος γέρων· Ἐπειδὴ τὴν παραβολὴν εἶπες, εἶπε καὶ τὴν σύγκρισιν αὐτῆς. Λέγει αὐτῷ· Ὁ γεωργὸς ὁ Θεός ἐστιν, ὅτι δὲ σκληρὸς, [ab Angelis in specie monachorum comitantibus audita,] ἐπειδὴ σταυρὸν ἐντέλλεται βαστάζειν, καὶ οὐ θέλημα καρδίας. Παχούμιος γαρ ὁ τούτου πατὴρ ὑπακούσας αὐτῷ, κατὰ πάντα ἐγένετο ἐυάρεστος ἐνώπιον αὐτοῦ· εἰ δὲ καὶ οὗτος ὑπομείνῃ, καθ᾽ ὁμοιώτητα αὐτοῦ ἆρα ἔσται κληρονόμος. Καὶ ἀκούων ταῦτα ἀπηνεοῦτο, θαυμάζων τὰ λεγόμενά τε καὶ τοὺς λέγοντας· καὶ ἐκβὰς ἀπὸ τοῦ πλοίοῦ, οὐκ εἶδεν αὐτούς· ἦσαν γαρ ἀπὸ Θεοῦ ἄγγελος οὕτως αὐτῷ φανέντες εἰς διόρθωσιν καὶ παραμυθίαν, τοῦ Ἀββᾶ Παχουμίου οὕτως μαρτυροῦντος. Μετὰ ταῦτα καὶ ἀπελθὼν ἕως τῆς μονῆς, καὶ ἀνακάμψας εἰς Παβαῦ διελογίζετο τὰ ἀκουσθέντα αὐτῷ, καὶ παρεκλήθη Θεόδωρος· ἐλυπεῖτο δὲ οὐχ ὅτι ἐπετιμήθη, ἀλλ᾽ ὅτι ὅλος ἐδέξατο λογισμὸν τοιοῦτον. Μάλιστα ἀκούσας ἦν τοῦ Ἀββᾶ Παχουμίου λέγοντος, ὅτι ὥσπερ νεκρὸς οὐ λέγει ἄλλοις νεκροῖς, Κεφαλὴ ὑμῶν εἰμι, οὕτως οὐδέποτε ἐλογισάμην ὅτι πατήρ εἰμι τῶν ἀδελφῶν. [& in septuplum proficit.] Ἄνθρωπος Θεοῦ ᾐτήσατο Θεόδωρον παρὰ τοῦ Ἀββᾶ Παχουμίου λέγων· Οἱ ὀφθαλμοὶ Θεοδώρου ἐβλάβησαν ἀπὸ τοῦ κλαίειν· θέλεις ἄρω αὐτὸν μετ᾽ ἐμοῦ ἐν τῷ πλοίῳ εἰς Ἀλεξάνδρειαν; λέγει αὐτῷ· Ἆρον· Καὶ ἐν τῷ πλοίῳ καὶ πανταχοῦ ἦν ὡς νεόφυτος χθὲς γενόμενος μοναχὸς, ταπεινοφροσύνῃ πολλῇ καὶ πρᾳότητι κεκοσμημένος. Καὶ μετὰ ταῦτα ὡμολόγησεν περὶ αὐτοῦ ὁ Ἀββὰς Παχούμιος, ὅτι ἐχαρίσατο αὐτῷ ὁ Κύριος τὴν πρωτέραν αὐτῷ προκοπὴν ἑπταπλασίονα.

[71] Ἦν δὲ αὐτὸς ὁ Ἀββὰς Παχούμιος ἐπιτασσόμενος Οἰκιακῷ, ταπεινῶς πλέων πάντων, ὡς γέγραπται, [Pachomius omnibus se ultro subjicit.] Γῆ ὀρεινὴ καὶ ταπεινή· καὶ τῇ ὥρᾳ τῆς κατηχήσεως ἔστηκεν μετὰ τῶν τῆς οἰκίας ἀδελφῶν ἀκούων, καὶ τὰ λευιτωνάρια αὐτοῦ εἰς κελλίον ἦν ὑπὸ τὴν ἐξουσίαν τοῦ Οἰκιακοῦ, καὶ ἅπαξ ἁπλῶς οὐκ εἶχεν ἐξουσίαν ἑαυτῷ λαβεῖν παρὰ τοῦ Οἰκονόμου χρείαν τινὰ τοῦ σώματος. [Deut. 11, 11] Τῶν γαρ αἰωνίων βασάνων μᾶλλον εὐλαβεῖτο τὸ ἀποξενισθῆναι τῆς ταπεινώσεως καὶ γλυκύτητος τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ιἠσοῦ Χριστοῦ. Μίαν ἐξερχομένων τῶν ἀδελφῶν τοῦ φαγεῖν, καὶ λαμβανόντων Κορνήλιον, τὸν λεγόμενον, ἔμπροσθεν τῆς θύρας τῶν ἐκεῖ, ὡς ἔθος ἦν, [Cornelium laudat.] ἦλθεν καὶ αὐτὸς λαβεῖν τὸ μέρος αὐτοῦ· καὶ ἀναχωροῦντι εἰς τὸν οἶκον ἠκολούθησεν αὐτῷ, λαβὼν καὶ αὐτὸς Θεόδωρος ὁ προειρημένος Ἀλεξανδρεὺς, καὶ ἦλθον πρὸς ὅπου ἦν, καὶ καθημένων, ἠρώτησεν αὐτῶν λέγων· Ἤκουσα περὶ Κορνηλίου ὅτι ἐγκρατὴς ἐστιν σφόδρα, καὶ ἐν συνάξει ὅλῃ μὴ ἀφιέναι τὴν διάνοιαν αὐτοῦ μετεωρίζεσθαι· καὶ ταύτῃ τῇ ὥρᾳ κᾀγὼ πειράσας μετὰ πολλῆς νίψεως μόλις τρεῖς εὐχὰς ἐποίησα κατέχων μου τὸν λογισμόν. Πῶς οὖν δύναμαι λόγον Θεοῦ ἀκούων καὶ εὐχόμενος μὴ μετέωρον εἶναι τὸν νοῦν; Καὶ λέγει αὐτῷ παραβολήν. Δοῦλος κατὰ σάρκα ὁρῶν ἐλεύθερον, κᾂν ᾖ πτωχὸς, ἐπιθυμεῖ τῆς ἐλευθερίας· καὶ πτωχὸς ἄρχοντα, βούλεται εἶναι ἄρχων· καὶ ἄρχων βασιλέα, ὁμοίως ὑπεραγαπᾷ βασιλεύειν. Καὶ Κορνήλιος πολλὰ ἀγωνισάμενος παρὰ τῆς χάριτος τοῦ Κυρίου ἐκτήσατο. Καὶ σὺ καμὼν ὁμοίως πίστευε, καὶ λήψῃ πρὸς τὴν ἀξίαν. Καὶ ἐπειδὴ ἡ φημὴ αὐτοῦ ἔφθασαν ἔως μακρὰν καὶ περὶ αὐτοῦ λαλοῦντες, τινὲς μὲν τὰ ἴσα ἐλάλουν, καὶ ἄλλοι ὑπὲρ τὰ μέτρα.

[72] Καὶ λεγομένης ἀμφιλογίας ποτὲ περὶ τοῦ διορατικὸν αὐτὸν λέγειν, καὶ ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ Λατῶν παρόντων μοναχῶν καὶ ἐπισκόπων, [In Synodo Latopolitana interrogatus] καὶ αὐτὸς κληθεὶς γυμνάσασθαι τοῦτο, ἦλθεν ἐκεῖ μετά τινων ἀρχαίων ἀδελφῶν· καὶ βλέπων τοὺς πρὸς αὐτὸν φιλονικοῦντας ἐσιώπησεν. Καὶ λοιπὸν ἐρωτόμενος ὑπὸ τῶν Ἐπισκόπων Φίλωνος καὶ Μοβεῖ τοῦ ἀπολογήσασθαι, λέγει αὐτοῖς· Οὐ σὺν ἐμοὶ ἦτέ ποτε ἐν τῷ μαναστηρίῳ μοναχοὶ πρὸ τῆς ἐπισκοπῆς ὑμῶν; οὐκ οἴδατέ με τῇ χάριτι τοῦ Θεοῦ ὡς ὑμεῖς ἀγαπῶντα τὸν Θεὸν, καὶ φροντίζοντα τῶν ἀδελφῶν; ὅτε Μωυσὴς, ὁ Μαγδόλου τοῦ λεγομένου, ἐδαιμονίσθη, καὶ ἁρπαζόμενος ὑπὸ δαιμόνων εἰς τὰ κατάγεα θανατωθῆναι, οὐκ ἔγνωτε πῶς δι᾽ ἐμοῦ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ ἐβοήθησεν αὐτῷ; ἵνα μὴ εἴπω καὶ ἄλλα. Ἀποκρίνονται αὐτῷ, ὅτι ὁμολογοῦμέν σε ἄνθρωπον Θεοῦ εἶναι, καὶ γινώσκομεν, ὅτι ἔβλεπες τοὺς δαίμονας, πολεμῶν αὐτοὺς ἀποστῆσαι τῶν ψυχῶν· ἀλλὰ τὸ διορατικὸν, ἐπειδὴ μέγα ἐστὶν, ἀπολόγησαι πάλιν περὶ αὐτοῦ, [fatetur datam sibi divinitus gratiam cognoscendi secreta cordium,] καὶ πείσωμεν τοὺς γογγύζοντας. Καὶ λέγει αὐτοῖς· Οὐκ ἠκούσατέ μου λέγοντος πολλάκις, ὅτι ἤμην παιδίον ἐξ Ἑλλήνων γονέων, μὴ εἰδὼς τί ἐστιν Θεός; τίς οὖν ἐχαρίσατό μοι Χριστιανὸν γενέσθαι; οὐκ αὐτὸς ὁ φιλάνθρωπος Θεός; Καὶ μετὰ ταῦτα ὀλίγων ὄντων μοναχῶν κατ᾽ ἰδίαν

μόλις εὑρίσκονται δύο ἢ πέντε ἢ δέκα τὸ πολὺ, καὶ μετὰ πολλοῦ μόχθου κυβερνῶσιν ἀλλήλους φόβῳ Θεοῦ. Ἡμεῖς δὲ τοσοῦτον πλῆθος ὄντες, ἐννέα μοναὶ, καὶ νύκτα καὶ ἡμέραν σπουδάζοντες τηρῆσαι ἑαυτῶν ψυχὰς ἀμέμπτους διὰ τοῦ ἐλέους αὐτοῦ, ὡς καὶ ὁμολογεῖτε ὑμᾶς, γνῶναι τὰ περὶ τῶν ἀκαθάρτων πνεύματων. Ἐχαρίσατο δὲ ἡμῖν καὶ τοῦτο Κύριος ἐπιγνῶναι ὅτε βούλεται, τίς αὐτῶν ὁ πορευόμενος καλῶς, καὶ τίς ἐν ὑποκρίσει ὢν μοναχός. Ἄφες δὲ τὸ χάρισμα τοῦ Θεοῦ. Φρόνημοι κατὰ τὸν κόσμον καὶ νοήμονες ἐὰν ποιήσωσιν ὀλίγας ἡμέρας ἐν μέσῳ ἀνθρώπων ἑνὸς ἑκάστου διακρίνοντες οὐκ ἐπιγινώσκουσιν τὴν διάθεσιν; αὐτὸς δὲ ὁ τὸ ἴδιον αἷμα ἐκχύσας δι᾽ ἡμᾶς, Σοφία τοῦ Πατρὸς, ἐὰν ἴδῃ τινὰ ἐξ ὅλης καρδίας τρέμοντα τὴν ἀπώλειαν τοῦ πλησίον, μάλιστα πολλῶν οὐ χαρίσηται αὐτῶ τὸ πῶς σῶσαι αὐτοὺς ἀμέμπτως; ἤτοι διακρίσει Πνεύματος ἁγίου, [eaque non perpetua, se ad Dei nutum.] ἥτοι ὀπτασίᾳ, ὅτε βούλεται ὁ Κύριος. Μὴ γαρ ὅπου βούλομαι βλέπω τὰ τῆς σωτηρίας ἡμῶν, ἀλλ᾽ ὅτε ὁ πᾶσαν κυβέρνησιν ἔχων ἐπιστεύει ἡμῖν. Ἄνθρωπος γαρ καθ᾽ ἑαυτον ματαιότητι ὡμοιώθη· γενόμενος δὲ ὑπὸ Θεὸν γνησίως, οὐκ ἔτι μάταιος ἀλλὰ ναὸς Θεοῦ, ὡς αὐτὸς λέγει, Ἐνοικήσω ἐν αὐτοῖς· οὐκ ἐν πᾶσιν, ἀλλ᾽ ἐν μόνοις τοῖς ἁγίοις λέγει, καὶ ἐν ὑμῖν, καὶ ἐν πᾶσιν, ἀλλὰ καὶ ἐν Παχουμίῳ, ἐὰν ποιήσῃ τὸ θέλημα αὐτοῦ. [2 Cor. 6, 10]Καὶ ταῦτα ἀκούσαντες ἐθαύμαζεν τὴν τε παῤῥησίαν καὶ τὴν ταπεινοφροσυνην τοῦ Ἀνδρός· καὶ ὡς ἐπαύσατο λαλῶν, ἦλθέν τις ἐνερχούμενος ὑπὸ τοῦ ἐχθροῦ, ἔχων μάχαιραν σφάξαι αὐτόν· ἀλλὰ διὰ τῶν συνόντων αὐτῷ Ἀδελφῶν ἔσωσεν αὐτὸν Κύριος. Θορύβου γενομένου ἐν τῇ ἐκκλησία, τινῶν οὖν οὕτως λαλούντων, καὶ ἄλλων ἄλλως, καὶ διασωθέντων τῶν Ἀδελφῶν, ἦλθεν εἰς τὴν μονὴν αὐτῶν τὴν ἐσχάτην, τὴν λεγομενην Παχνοὺμ, οὖσαν ἐν τῇ ἐν ορίᾳ τῆς αὐτῆς πόλεως Λατῶν.

[73] [De Ecclesia Dei solicitus] Καὶ μετὰ τὸ ἐλθεῖν τὸ πλοῖον ἀπὸ τῆς Ἀλεξανδρείας (δύο δε ἦσαν μόνα ὅλου τοῦ κοινοβίου, τὸ μὲν εἰς τὰ ψισθία πωλῆσαι εἰς τὴν διατροφὴν, καὶ τὰς ἄλλας χρείας, τὸ δὲ διὰ τοὺς λευίτωνας αὐτῶν) ἐλθόντες Σακχαῖος καὶ Θεόδωρος ἠσπάσαντο αὐτὸν καὶ τοὺς Ἀδελφοὺς, καὶ λέγει αὐτοῖς· Πῶς ἡ Ἐκκλησία; ἐλοπεῖτο γαρ δι᾽ αὐτὴν τότε· ἐπειδὴ μετὰ βίας οἱ βλάσφημοι Ἀριανοὶ μετὰ Γρηγορίου τινὸς, ὡς λησταὶ, ἐπανέστησαν αὐτῇ· καὶ περὶ τοῦτο ἠύχετο τὸν Θεὸν σφόδρα ὀδυνόμενος τῇ καρδίᾳ διὰ τὸν λαὸν τοῦ Θεοῦ, οὕτως ἀδικούμενον, μὴ ἔχοντα τὸν Ἀρχιεπίσκοπον Ἀθανάσιον, τὸν χριστοφόρον· καὶ ἔλεγεν, Πιστεύομεν τῷ συνχωρήσαντι τοῦτο γενέσθαι Κυρίῳ πρὸς δοκιμὴν τῶν πιστῶν, ὅτι ταχέως ἐκδίκησις ἔσται, καὶ οὐ χρονιεῖ. Καὶ μετὰ ταῦτα λέγει αὐτοῖς καὶ τὴν θλίψιν τὴν γενομένην ἐν τῇ Λατῶν, εὐχαριστῶν καὶ λέγων ὅτι ὀφείλομεν ὑπομένειν πάντα πειρασμόν· οὐ γαρ βλάπτει· οὗτοι μὲν οὖν ὀρθόδοξοι Πατέρες εἰσὶν καὶ ἀδελφοὶ, οἱ ἐξεθάζοντες τὰ καθ᾽ ἡμᾶς· κᾂν ὁ ἐχθρὸς ἔν τισιν ἡμῶν ἰδίοις ἐπονηρεύσατο ἐκτὸς γενομένοις τοῦ τείχους ἤτοι τοῦ νόμου πρὸς ὀλίγον· ἀλλ᾽ ὁ Θεὸς καὶ ἡμᾶς καὶ τούτους ἔσωσεν. [Athanasium cito rediturum prædicit.] Αὐτὸς δὲ ὁ ἁγιώτατος Πάπας, τοσοῦτον χρόνον ὑπὸ ἐχθρῶν πολεμούμενος ἀληθῶς μακάριός ἐστιν, καὶ οὐ δύναται πρὸς αὐτὸν, ἔχοντα τὸν Θεὸν βοηθὸν τῆς πίστεως αὐτοῦ, καὶ τὸ γεγραμμένον πληρωθήσεται ἐπ᾽ αὐτὸν, Πᾶσα φωνὴ ἡ ἐπαναστήσεταί σοι εἰς χρίσιν, καὶ πάντας αὐτοὺς ἡττήσῃς. Καὶ οὕτως ἐγένετο καὶ ἀπεκατεστάθη ταχέως εἰς τὴν ἐκκλησίαν μετὰ δοξῆς.

[74] [Multis monachis peste extinctis] Καὶ μετὰ τὸ πάσχα νόσος κατέλαβεν τοὺς Ἀδελφοὺς παρὰ Κυρίου· καὶ ἐν πάσαις ταῖς μοναῖς ἀδελφοὶ ἐκοιμήθησαν ὡς ρ᾽ καὶ πλεῖον ἐπὶ τὸ αὐτό. Καὶ αὐτὸς ἦν κακωθείς. Ἡ δὲ νόσος ἡ λοιμηκή ἐστιν· καὶ ὅτε τινὰ ἐλάμβανεν ὁ πυρετὸς, εὐθὺς ἠλλάσετο τῷ χρώματι, καὶ οἱ ὀφθαλμοὶ αὐτοῦ αἱματώδεις, καὶ ὡς πνιγόμενος ἦν, ἕως ἀποδῶ τὸ πνεῦμα. Καὶ τότε Σούρους ἀπέθανεν, Ἡγούμενος τῆς μονῆς Παχνοὺμ, καὶ Κορνήλεος τῆς μονῆς Μωνχώσεως, καὶ Παφνούτιος ὁ Οἰκονόμος ὅλων τῶν μοναστηρίων ἐν Παβαῦ, καὶ ἅλλοι πολλοὶ καὶ μεγάλοι ἀδελφοί. Θεόδωρος δὲ διηκόνει τῷ Ἀββᾷ Παχουμίῳ, καὶ τὸ σῶμα ἀπὸ τοῦ χρονῆσαι ἐν τῇ νόσῳ ἐγένετο λεπτὸν σφόδρα· ἡ δὲ καρδία καὶ οἱ ὀφθαλμοὶ αὐτοῦ πῦρ χαὶόμενον ἦν. [Pahomius eadem corripitur:] Καὶ πρὸ ἡμερῶν δύο τοῦ τελευτῆσαι αὐτὸν, συγκαλεῖ τοὺς ἄλλους Πατέρας τῶν μονῶν, καὶ τοὺς ἄλλους ἡγουμένους, καὶ λέγει αὐτοῖς· Ἰδοὺ, βλέπετε ὅτι ἐπισκέπτεταί με ὁ Κύριος. Ἐκλέξασθε οὖν ἑαυτοῖς τὸν δυνάμενον ἐν Κυρίῳ κυβερνῆσαι ὑμᾶς. Καὶ καλεῖ τινα αὐτῶν τῆς μονῆς Χηνοβοσκίων, Ὠρσίσιον λεγόμενον (καὶ αὐτὸς δὲ ἦν δυνατὸς τῇ πίστει καὶ ταπεινοφρῶν καὶ ἀγαθός) καὶ λέγει αὐτῷ· Περιελθὼν ἐξέτασον, τίνα αἱροῦνται. [Petronium sibi successorem designat;] Καὶ αὐτῶν δὲ λεγόντων μετὰ κλαυθμοῦ· Ἀφͅ οὗ παρέδωκεν ἡμᾶς Κύριος εἰς τὰς χεῖράς σου, οὐδένα οἴδαμεν εἰ μή σε. Λέγει αὐτοῖς· Πιστέυετέ μοι τοῦτο ὅτι νομίζω, ἐὰν ζήσῃ Πετρώνιος, δύναται φροντίζειν. Ἦν γαρ καὶ αὐτὸς ἀσθενῶν ἐν τῇ μονῇ αὐτοῦ τὸ Μὴν λεγουμένῃ περὶ τὴν Πάνος.

[75] Καὶ μετὰ τὸ εὔξασθαι αὐτοὺς καὶ ἀναχωρῆσαι, λέγει ὁ Ἀββὰς Παχούμιός τινι ἀδελφῷ· Ποίησον ἀγάπην· ἔνεγκαί μοι στρῶμα καλὸν, ὅτι τοῦτο βαρύ ἐστιν, καὶ τὸ σῶμά μου οὐ φέρει· ἔχω γαρ ὡς μ᾽ ἡμέρας νοσῶν· ἀλλὰ εὐχαριστῶ τῷ Θεῷ. Καὶ ἀπελθὼν ἐκεῖνος εἰς τὸ οἰκονομεῖον, ἔλαβεν στρῶμα καλὸν ἐλαφρὸν, καὶ ἐπέβαλεν ἐπ᾽ αὐτόν. Καὶ ἰδὼν τὴν διαφορὰν τοῦ στρώματος, λέγει αὐτῷ· Ἆρον αὐτό οὐγαρ ὀφείλω ἐν οὐδενὶ διαφορὰν τῶν Ἀδελφῶν ἔχειν· ὡς γαρ δήποτε ἐκπλέκω ἕως ἂν ἐξέλθῃ τοῦ σώματος, καὶ ὀχλεῖ τὸ ἀποδοῦναι τὸ πνεῦμα, καὶ κρατεῖ παρακλητικὼς τὸν πώγωνα Θεοδώρου, καὶ λέγεῖ αὐτῷ· Τὰ ὀστᾶ μου ἐὰν κρύψωσιν, ἐξένεγκον αὐτὰ ἐκεῖθεν. Θεοδώρου δὲ νομίσαντος ὅτι παραγγέλει αὐτῷ μὴ ἀφῆναι τὸ σῶμα αὐτοῦ. ὁπου θάπτουσιν αὐτὸ, ἀλλὰ μεταθῆναι αὐτὸ ἀλλαχοῦ λάθρα, λέγει αὐτῷ· Ὅτι οὐ μόνον τοῦτο λέγω σοι· ἀλλὰ καὶ τοῦτο καὶ τρὶς παρήγγειλεν αὐτῳ. Ἔλεγεν δὲ καὶ τοῦτο μὴ ἀμελεῖν αὐτὸν τῶν Ἀδελφῶν τῶν ἀμελούντων, ἀλλὰ διεγείρειν αὐτοὺς τῷ νόμῳ τοῦ Θεοῦ. Καὶ λέγει αὐτῷ Θεόδωρος· Καλῶς. Καὶ οὗτως ἀπέδωκεν τὴν ἁγίαν ψυχὴν τῇ τέσσαρα καὶ δεκάτῃ τοῦ Παχῶν μηνός. [& moritur.] Καὶ ὅλην τὴν νύκτα ἀγρυπνούντων περὶ αὐτὸν ἀναγνώσει καὶ προσευχαῖς, κηδευθὲν τὸ σῶμα ἀπηνέχθη ὁμοίως μετὰ ψαλμῶν εἰς τὸ ὄρος, καὶ ἐτάφη, καὶ καταβάντων αὐτῶν μετεβίβασεν αὐτὸ Θεόδωρος καὶ ἄλλοι τρεῖς Αδελφοὶ εἰς ἄλλον τόπον, καὶ ἐκεῖ ἐστιν ἕως ἄρτι. Οἱ δὲ ἀποσταλέντες ἐπὶ Ἀββᾶν Πετρώνιον, [Petronius succedit, & mox e vita abit.] ἥνεγκαν αὐτὸν νοσοῦντα· καὶ ἐν τῇ νόσῳ ἦν πάλιν ἐστυμμένος καὶ νηφάλιος σφόδρα· καὶ ποιήσας ἡμέρας ὀλίγας κυβερνῶν τοὺς Ἀδελφοὺς, λόγῳ Θεοῦ καὶ τῇ μνήμῃ τοῦ Πατρὸς αὐτῶν, ἐτελεύτησεν ἐπὶ aa Φιτοῦ αὐτοῦ μηνὸς ἑβδομῂ καὶ εἰκάδῃ. Καὶ μέλλων ἀποδοῦναι τὸ πνεῦμα ἐζήτασεν αὐτοὺς διάδοχον ἀντ᾽ αὐτοῦ Πατέρα. Εἰπόντων δὲ πάλιν τὴν μέριμναν ταύτην αὐτοῦ εἶναι, ἔταξεν αὐτοῖς τὸν Ἀββᾶν Ὠρσίσιον παρόντα, περὶ οὗ ἐλαλοῦμεν τὸ πρότερον. Καὶ ἀκούσας ἔκλαυσεν λέγων· Οὐκ ἔστιν μου δύναμις τοῦτο. Καὶ κηδεύσαντες τὸν ἅγιον Πετρώνιον μετ᾽ εὐχῶν καὶ ψαλμῶν ἔταψεν αὐτὸν εἰς τὸ ὄρος.

CAPUT X.

[76] Ἀββᾶ Ὠρσίσιος δὲ ἦν λίαν ἀγαθὸς καὶ ταπεινὸς, καὶ περιήρχετο τὰ μοναστήρια ἐπισκέπτεσθαι τοὺς ἀδελφοὺς νηφάλεος, [Succedens Orsisius,] γινώσκων τὸν ἅγιον ἀββᾶν Παχουμιον

τέλειον ὄντα, ὅπως περὶ αὐτῶν ἐσπούδαζεν, καὶ στήκων ἢ καθἠμενος λαλῆσαι αὐτοῖς τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ ὡφέλει αὐτοὺς καὶ ἐμνημόνευεν πολλάκις τοῦ λόλου τοῦ Ἀββᾶ Παχουμίου, εἰπόντος αὐτῶ, ὅτι ἦν κεφαλὴ εἰς τὰ Χηνοβοσκία· ὅτι κᾂν οὔπω ἔλαβεν πολλὴν τὴν γνῶσιν τοῦ Θεοῦ, ἀλλ᾽ εἶπε αὐτοῖς παραβολὴν, καὶ ὁ Θεὸς ἐνεργεῖ αὐτήν. Καὶ οὕτως ἔλεγεν παραβολὰς, καὶ ἔλυεν, καὶ ἐθαύμαζον ἀκούοντες οἱ ἀδελφοί. Μία δὲ αὐτῶν ἐστιν αὕτη λεγόντος. [Fratres solerter instruit,] Οἴδαμεν ὅτι ἀπὸ τῶν γραφῶν ὁ Πατηρ ἡμῶν τῇ τελείᾳ γνώσει ἐστήριξεν ἡμᾶς· ἀλλὰ κατὰ τὴν πτωχείαν μου νομίζω, ὅτι ἐὰν μὴ ὁ ἄνθρωπος φυλάξῃ τὴν ἑαυτοῦ καρδίαν καλῶς, πάντα ὅσα ἤκουσεν ἐπιλανθάνεται καὶ ἀμελεῖ, καὶ οὗτως ὁ ἐχθρὸς εὑρὼν ἐν αὐτῷ τόπον, καταβάλλει αὐτόν. Ὥσπερ γαρ λύχνος σκευασθεὶς καὶ φαίνων, ἐὰν ἐμελεθῇ λαβεῖν ἔλαιον, σβέννυται κατ᾽ ὀλίγον, καὶ λοιπὸν ἐνδυναμοῦται τὸ σκότος κατ᾽ αὐτοῦ· οὐ μόνον δὲ, [docens quomodo animum nostrum & quando cacodæmon occupet;] ἀλλὰ ἐνίοτε μῦς περὶ αὐτὸν ἐρχόμενος ζητήσει τὸ ἐλλύχνιον καταφαγεῖν· πρὸ τοῦ μὲν σβεσθῆναι τέγειον οὐ δύναται, ἐὰν δὲ εἴδῃ ὅτι οὐκ ἔχει οὐ μόνον φῶς, ἀλλ᾽ οὐδὲ θερμὴν πυρὸς τὸ ἐλλύχνιον, ἀνασπάσας φαγεῖν καταβάλλει, καὶ. τὸν λύχνον συντριβῆναι ποιεῖ, καὶ ἐὰν μὲν ᾖ ὀστράκινος, ἀπόλλυται, ἐὰν δὲ ᾖ χαλκοῦς, εὑρεθεὶς ὑπὸ τοῦ οἰκοδεσπότου σκευάζεται ἄνωθεν. Οὕτως ψυχῆς ἀμελουμένης ὅσον τὸ ἅγιον Πνεῦμα ἀπ᾽ αὐτῆς ἀναχωρεῖ, ἕως τέλειον ἀποσβεσθῇ τῆς, τῆς θέρμης αὐτοῦ, καὶ λοιπὸν ὁ ἐχθρὸς καταφαγὼν τὴν προθυμίαν τῆς ψυχῆς, καὶ τὸ σῶμα ἀφανίζει κακίᾳ· καὶ. ἐὰν μὲν ᾖ ἐκεῖνος τῇ διαθέσει καλὸς πρὸς τὸν Θεὸν, ἁπλῶς δὲ ἡρπάγει ἀμελεία, ὁ Θεὸς ὁ οἰκτιρμὼν βαλὼν εἰς αὐτὸν τὸν φόβον αὐτοῦ, καὶ τῶν κολάσεων τὴν μνήμην, νήψει ἐπὶ τὰ ἔμπροσθεν, τηρῶν ἑαυτὸν μετὰ ἀσφαλείας πολλῆς ἕως τῆς ἐπισκοπῆς αὐτοῦ· καὶ ταῦτα λαλήσας ἀνέστη εὔξασθαι ὠφελήσας αὐτοὺς τῇ παραβολῇ. Ἀββᾶ Ὠρσίσιος δὲ ἦν ἐν μέσῳ τῶν Ἀδελφῶν, ζηλῶν τὸν βίον τοῦ Ἀββᾶ Παχουμίου. Κατέλαβεν γαρ αὐτὸν χρόνον· καὶ ὅτε ἔταξεν αὐτὸν ἐν Χηνοβοσκία Πατέρα, γογγυζόντων τινῶν πεπὶ αὐτοῦ ὡς νεοφύτου ὄντος πρὸς τὴν τάξιν, [olim laudatus a Pachomio.] Ἀββᾶ Παχούμιος ἀκούσας ἔλεγεν περὶ αὐτοῦ οὕτως· Μὴ νομίσετε ὅτι τῶν ἀρχαίων ἐστὶ μόνον ἡ βασιλεία τὸν οὐρανῶν. Καίτοι γε ἀρχαῖος κατὰ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ γογγύζων, οὐκ ἔστιν ἀρχαῖος, ἀλλ᾽ οὐδὲ οὔπω ἔβαλεν ἀρχὴν τοῦ μοναχοῦ. Οὐδὲν γαρ παρὰ ἀνθρώπου θέλει ὁ Θεὸς ἐι μὴ φόβον καὶ ἀγάπην. Ἠδὲ ἀγάπη τῷ πλησίον κακὸν οὐκ ἐργάζεται. Λέγω ὑμῖν, οὕτως προκόπτων᾽ Ωρσίσιος, λυχνία ἐστὶν χρυσῆ ἐν οἴκῳ Κυρίου, καὶ τὸ γεγραμμένον καταλήψεται αὐτὸν, Ἠρμωσάμην ὺμᾶς ἐνὶ ἀνδρὶ παρθένον ἅγνην παραστῆσαι τῷ Χριστῷ. [2 Cor. 11, 2]

[77] Καὶ ἐγένετο ὅτε ὁ Ἀρχιεπίσκοπος ὁ ἅγιος Ἀθανάσιος ἀνέκαμψεν μετὰ δόξης Κυρίου ἀπὸ τοῦ Κομιτάτου, παρερχόμενος οἱ ἀδελφοὶ ἐν τῷ πλοίῳ εἰς Ἀλεξάνδρειαν, ἤκουσαν τὸν Πατέρα ἡμῶκ τὸν μακάριον Ἀντώνιον ἐν τῷ ὄρει τῷ ἔξω εἶναι, καὶ ὁρμήσαντες ἀνέβησαν ἰδεῖν αὐτὸν, καὶ εὐλογηθῆναι ὑπ᾽ αὐτοῦ ἀνθρώπου Θεοῦ ὄντος. Καὶ αὐτὸς ἀκούσας ἤκειν τοὺς ἀδελφοὺς ἑαυτὸν βιασάμενος ἀνέστη (ἦν γαρ πρεσβύτης λίαν) καὶ ἐξελθὼν ἠσπάσατο αὐτοὺς, καὶ λοιπὸν ἐξετάζει αὐτούς· Πῶς ὁ Ἀββὰς Παχούμιος; αὐτῶν δὲ κλαιόντων συνῆκεν ὅτι ἀπέθανεν, [Quem obiisse intelligens S. Antonius] καὶ λέγει αὐτοῖς, Μὴ κλαίετε. Πάντες ὑμεῖς ἐγεννήθητε ὡς Ἀββᾶ Παχούμιος· λέγω ὑμῖν μεγάλην ἀνεδέξατο διακονίαν τὴν συναγωγὴν τοσούτων Ἀδελφῶν, καὶ τὴνx τῶν Ἀποστόλων ὁδὸν πορεύεται. Ἀποκρίνεται ὁ Ἀββᾶ Σακχαῖος, καὶ λέγει αὐτῶ· Σὺ μᾶλλον, Πάτερ, παντὸς τοῦ κόσμου τὸ φῶς τυγχάνεις, καὶ ἡφήμη σου ἕως τῶν Βασιλέων ἀπῆλθεν, καὶ δοξάζουσιν τὸν Θεὸν διά σου. Καὶ εἶπεν· Ἀποπέιθω σε, Σακχαῖε· κατὰ τὴν ἀρχὴν ὅτε μοναχὸς γέγονα, οὐκ ἦν κοινόβιον τρέψαι ἄλλας ψυχὰς, ἀλλ᾽ ἕκαστος τῶν ἀρχαίων μοναχῶν μετὰ τὸν διωγμὸν κατὰ μόνας ἠσκεῖτο· καὶ μετὰ ταῦτα ὁ Πατὴρ ὑμῶν ἐποίησεν τοῦτο τὸ ἀγαθὸν παρὰ Κυρίου. Ἄλλος μὲν τις πρὸ αὐτοῦ ἠθέλησεν, Ἀώτας λεγόμενος, τὴν διακονίαν ταύτην κτίσασθαι· καὶ ἐπειδὴ ἐξ ὅλης καρδίας οὐκ ἐσπούδαζεν, διὰ τοῦτο οὐκ ἐπέτυχεν αὐτῶς. [eum laudat,] Περὶ δὲ τοῦ Πατρὸς ὑμῶν ἤκουσεν πολλάκις καλῶς ἀναστρεφομένου κατὰ τὰς γραφάς· καὶ γαρ ἀληθῶς πολλάκις ἐβουλόμην ἰδεῖν αὐτὸν καὶ ἐν σώματι· τάχα δὲ ἄξιος οὐκ ἥμην, ὅμως ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν χάριτι Θεοῦ βλέπωμεν ἀλλήλους, καὶ πάντας τοὺς ἀγίους Πατέρας, μᾶλλον δὲ τὸν Δεσπότην καὶ Θεὸν ἡμῶν Ιἠσοῦν Χριστόν· θαρσεῖτε οὖν, καὶ στηρίχθητε, καὶ τελειώθητε. Εἴπατέ μοι, τίνα κατέστησεν διάδοχον αὐτοῦ; Καὶ αὐτῶν εἰπόντων, τίνα ἀββᾶν Πετρώνίον, κᾀκεῖνος ἀποθνήσκων τὸν ἀββᾶν Ὠρσίσιον, λέγει· Μὴ καλέσατε αὐτὸν Ὠρσίσιον, ἀλλὰ Ἰσραηλίτην· καὶ ἐὰν ἀπέλθητε πρὸς τὸν Ἐπίσκοπον Ἀθανάσιον, [eique suffectum Orsisium,] τὸν ἄξιον ἀληθῶς τῆς ἐπισκοπῆς εἴπατε αὐτῷ. Τὰ δὲ λέγει᾽ Αντώνιος· πρόσεχε τοῖς τέκνοις τοῦ Ἰσραηλίτου. Καὶ οὕτως εὐξάμενος καὶ εὐλογήσας αὐτοὺς ἀπέστειλεν αὐτοδς, γράψας ἐπιστολὴν αὐτῷ δι᾽ αὐτῶν. Καὶ λοιπὸν ἐλθόντας εἰς Ἀλεξάνδρειαν πολλὰ ὑπεδέξατο αὐτὸς ἀγαπῶν αὐτοὺς ὁ ἄγιος Πάπας, μάλιστα διὰ τὸν λόγον τοῦ Μακαρίου, γινώσκων αὐτὸν ὁποῖος ἦν.

[78] Καὶ μετὰ ταῦτα ἀββἅ Ὠρσίσιος ἔταξεν πρόσκαὶρον Θεόδωρον Θἰκιακὸν τῶν τεκτόνων Παβαῦ, [Theodorus in Pachnum missus,] καὶ Μακάριός τις πατὴρ τῆς μονῆς Παχνοὺμ μετὰ ἀββᾶν Σούρουν, ᾐτήσατο τὸν Θεόδωρον παρὰ ἀββᾶ Ὠρσισίου ὅπως μετ᾽ αὐτοῦ πέμψῃ αὐτὸν εἰς τὴν μονὴν αὐτοῦ, ὡς ἵνα κολλήσει τοὺς ἄρτους αὐτῶν· ᾔδει γαρ ὅτι εἰς παραμυθίαν γενήσεται τοῦτο. Καὶ μετὰ τὸ Πάσχα ἀπῆλθεν μετ᾽ αὐτοῦ εἰς τὴν μονήν. Καὶ ἔτι ἐν τῷ πλοίῳ ὄντων αὐτῶν, προσῆλθεν αὐτῷ καθημένῳ ἀδελφός τις καὶ βλέπων ὡς νεόφυτον αὐτὸν ταπεινὸν καὶ ἥσυχον, λέγει αὐτῷ· Πόσον χρόνον ἐποίησας ἐν τοῖς ἀδελφοῖς; ὁ δὲ εἶπεν· Ὀλίγον. Καὶ λέγει αὐτῷ· Οἶδας πρὸ τοῦ σε ἐλθεῖν ἀρτοκόπος; καὶ λέγει αὐτῷ· Ἀπλῶς. Πάλιν εἶπεν αὐτῷ· Ἐὰν ἐλθὼν εἰς τὸ ἀρτοκοπεῖον, ἴδῃς τινὰ πλέον γελῶντα, ἢ ἕτερον μαχόμενον, ὡς καὶ ἐν κοινοβίῳ διαφοροί εἰσιν, μὴ σκανδαλισθῇς, ἀλλὰ σεαυτῷ καὶ τοῖς νεφαλέοις πρόσεχε. Καὶ λέγει· Καλῶς. Καὶ μετὰ τὸ ὁρμῆσαι τὸ πλοῖον εἰς τὸ μοναστήριον, [instar novitii se gerit.] ἀκούσαντες οἱ ἀδελφοὶ περί αὐτοῦ, ἐξῆλθεν πάντες εἰς· ἀπάντησιν μετὰ χαρᾶς· εἴδησαν γαρ αὐτὸν ἀπὸ τότε παρακλήτορα ψμχῶν μετὰ τοῦ Πατρὸς ἡμῶν. Κᾀκεῖνος ὁλαλήσας αὐτῷ ὡς νεοφύτῳ ἐν τῷ πλοίῳ ἰδὼν τοὺς ἀδελφοὺς δοξάσοντας αὐτὸν, ᾐσχύνθη καὶ ἠφοβήθη ὡς τοιαῦτα τολμήσας λαλῆσαι ἀνθρώπῳ τοιούτῳ. Ἀββᾶ Ὠρσίσιος δὲ ἔτρεφε τοὺς ἀδελφοὺς κατὰ τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ τὴν δοθεῖσαν αὐτῷ, καὶ ἔτι μᾶλλον προσετέθη αὐτῷ ὁ λόγος τοῦ λαλῆσαι εἰς παράκλησιν τῶν ἀδελφῶν. [Orsisius Pachomii institutæ promovet,] Καὶ οὐ μόνον διὰ παραβολῶν ἐλάλει αὐτοῖς, ἀλλὰ καὶ τῶν ῥητῶν τὴν σύγκρισιν καὶ τοὺς κανόνας τοῦ κοινοβίου, οὓς ἔθετο ἔτι ζῶν ὁ Ἀββὰς Παχούμιος, εἰς σύστασιν αὐτοῦ παρήγγειλεν τηρεῖν, καὶ τὰς διαταγὰς τῶν Πατρῶν καὶ Οἰκιακῶν καὶ Δευτέρων τοῦ μοναστηρίου, καὶ ἔταξεν αὐτοὺς κατὰ τοὺς δύο καὶροὺς τοῦ ἐνιαυτοῦ, τῷ Πάσχα καὶ τῇ μεγάλῃ ἀφέσει τῶν λόγων τῶς χρείας αὐτῶν τῆς σωματικῆς, καὶ τοῦ ἔργου αὐτῶν, καὶ ἀναλώματος, ὅπως γνῶ ὁ Οἰκονόμος τῆς μεγάλης μονῆς πῶς οἰκονομεῖ.

[79] Καὶ οὕτως διετήρει αὐτοὺς ὁ Κύριος ἐν ὁμονομία καὶ ἀγάπῃ, καθὼς ἦσαν τὸ πρώτερον. Οὔπὡ γαρ ἦσαν ἀγμὴν πολλοὶ κοιμηθέντες τῶν ἀρχαίων· οὗτοι δὲ εἶσιν Ψενταήσιος, [multis discipulorum ejus primorum adhuc viventibus,] Σαμουὴλ, Παῦλος, Ἰωάννης, καὶ Ιἑρακαπολλὼν, ὡς προείρηται ἐν Κυρίῳ παραμυθησάμενος τὸν πατἐρα ἡμῶν Παχούμιον ἀπὸ θλίψεων, καὶ ὁ μέλας Τιθόης, καὶ Ιὠνᾶς, καὶ ἄλλοι πολλοὶ, καὶ Θεόδωρος ὁ πολιτικὸς, ἔτι δὲ σὺν τούτοις Θεόδωρος ὃν ἐπείρωσεν ὁ Κύριος διὰ τοῦ Ἀββᾶ Παχουμίου ἐν πνεύματι, τοῦ γενέσθαι αὐτὸν σκεῦος ἐκλογῆς. Διὰ τοῦτο, τῶν τοσούτων λύχνων ὄντων ἐν τοῖς Ἀδελφοῖς, σκότος οὐκ ἐφαίνετο· ἡ γαρ ἐντολὴ τοῦ Κυρίου τηλαυγὴς, φωτίζουσα ὀφθαλμούς. [Psal. 18, 9] Καὶ τοῦ μεγάλου Παφνουτίου, Οἰκονόμου μεγάλου τῆς μονῆς Παβαῦ ἀποθανόντος, Ἀββᾶ Ὠρσίσιος κατέστησεν ἄλλον ἀντ᾽ αὐτοῦ, λεγόμενον Ψαρφεῖν, οἰκονομεῖν ἰλαρὸς, καὶ πόνοις καρτερικὸς ἀρχαῖος. Καὶ αὐτοῦ καὶ τῶν Ἀδελφῶν ῶολλάκις ἐξεταζόντων τὸν Θεόδωρον διὰ πνευματικὸν ῥῆμα λύειν αὐτοῖς ἢ ὅραμα τοῦ Ἀββᾶ Παχουμίου εἰπεῖν, [cum Theodoro ad ipsum omnia referente,] ἔλεγεν οὕτως· Ἰδοὺ ὁ πατὴρ ἡμῶν Ὠρσίσιος, ἐξετάσωμεν αὐτὸν, εἴ τι θέλομεν, καὶ λέγει ἡμῖν· καὶ γαρ αὐτός ἐστιν ὁ Πατὴρ ἡμῶν. Καὶ καθημένου Ἀββᾶ Ὠρσισίου λαλῆσαι αὐτοῖς (ἔθος γαρ ἦν κατ᾽ ὀψὲ ἐξ ἀρχῆς, μετὰ τὸ ἔργον καὶ τὸ φαγεῖν, ἐπὶ τὸ αὐτὸ καθεσθῆναι, ἐρευνῶντες τὰς γραφὰς, καθ᾽ ὅτι ἀμέριμνοι ἦσαν κατὰ πάντα, εἰ μὴ μόνον μεριμνᾷν περὶ τῆς αὐτῶν σωτηρίας. Οἱ δὲ τεταγμένοι φροντίζειν, δυνάμενοι ἐφρόντιζον ὡς ὑπηρέται Θεοῦ· Ἐφ᾽ ὅσον γαρ ἐποιήσατε, φησὶν ὁ Κύριος, ἑνὶ τούτων τῶν πιστευόντων εἰς ἐμὲ, ἐμοὶ ἐποιήσατε) καὶ λαλοὖντος αὐτοῖς τοῦ Ἀββᾶ Ὠρσισίου, ἦν καθήμενος καὶ αὐτὸς Θεόδωρος, καὶ ἀκούων ὡς παιδίον ἄκακον, ἐν ἑαυτῷ λέγων· Οὐδὲν οἶδα ἐφ᾽ ὅσον ἐλύπησα τὸν Θεὸν καὶ τὸν Πατέρα ἡμῶν, ἐν ᾧ ἐποίησα τότε. Οὕτως δὲ ἦν ταπεινόφρων, ὡς καὶ ἐμαρτύρισεν περὶ αὐτοῦ ἀπόντος ὁ Ἀββᾶ Παχούμιος, ὅτι ἑπταπλασίον ἐκέρδησεν Θεόδωρος τῇ ἐπιθυμίᾳ ταύτῃ ὕπερ ὃ ἦν.

[80] [eosque hortatur ad humilitatem] Καὶ ταῦτα δὲ ἔγελεν ὁ Πατὴρ ἡμῶν Ὠρσίσιος· Ὁρῶ τινας ὑ μῶν θέλοντας λαβεῖν ὀνόματα, καὶ ἄρχειν ἢ Οἰκιακὸν γενέσθαι, ἢ ἑτερόν τι· ποτἐ γαρ ἐπὶ τοῦ Πατέρος ἡμῶν εἰ μὴ δι᾽ ὑπακοὴν ἐπεὶ οὐδ εὶς ἤθελεν ὀνομασθῆναι μέγας, φοβούμενος μὴ ἐλάχιστος εὑρεθῇ ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν· καὶ ὅτε κᾀμὲ ἔταξεν ὁ Ἀββὰς Πετρώνιος ἔκλαυσα ἱκανῶς, φοβούμενος τὸν κίνδυνον τῶν ψυχῶν· οὐ μόνον ἐγὼ, ἀλλὰ καὶ οἱ ἅγιοι. Πρῶτος Μωϋσῆς πεμπόμενος ὑπὸ τοῦ Θεοῦ διὰ τὸν λαὸν, παρῃτεῖτο τῇ ταπεινοφρσύνῃ, εἰ μὴ ὅτι ὀργισθῇ αὐτῷ ὁ Θεὸς ἕνεκεν τοῦτο, καὶ τότε ἀνεδέξατο τὴν διακονίαν. [Luc. 18, 14] Καὶ ἡμεῖς, Ἀδελφοὶ, ἀκούοντες τὸ γεγραμμένον· Ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωσθήσεται· τηρήσωμεν ἑαυτούς. Οὐ πάντων ἐστὶν κυβερνῆσαι ψυχὰς, εἰ μὴ τελείων ἀνθρώπων. Ἔστιν παραβολὴ τοιαύτη· πλίνθος ὠμὴ βαλλομένη εἰς θεμέλιον ἐγγὺς ποταμοῦ, οὐχ ὁπομένει μίαν ἡμέραν· ὀπτὴ δὲ ὡς λίθος διαμένει· οὕτως ἄνθρωπος σαρκικὸν φρόνημα ἔχων, καὶ μὴ πυρωθεὶς κατὰ τὸν Ιὠσὴφ τῷ λογίῳ τοῦ Θεοῦ, λύεται εἰς ἀρχὴν μετελθών. Πολλοὶ γαρ τοιούτων οἱ πειρασμοὶ ἐν μέσῳ ἀνθρώπων ὄντων· καλὸν δέ τινα γνῶντα τὰ ἴδια μέτρα ἀποθέσθαι τὸβάρος τῆς ἀρχῆς μετὰ κατασταθῆναι, ἵνα μὴ μᾶλλον κινδυνεύσῃ. Οἱ δὲ ἑδραῖοι τῇ πίστει ἀμετακίνητοί εἰσιν. [& constantiam in tentationibus.] Περὶ αὐτοῦ γαρ ἁγιωτάτου Ιὠσὴφ ἐαν θέλει τις λαλῆσαι, λέγει ὅτι οὐκ ἐπίγειος ἦν. Πόσα ἐπειράσθη; καὶ ἐν ποίᾳ χώρα; ὅπου οὐκ ἦν ἴχνος θεοσεβείας τότε. Ἀλλὰ Θεὸς τῶν πατρῶν αὐτοῦ Αβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακὼβ ἦν μετ᾽ αὐτοῦ, ἐξείλατο αὐτὸν ἐκ πάσης θλήψεως, καὶ νῦν ἐστιν παρὰ τοῖς πατράσιν ἐν τῇ βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Καὶ ἡμεῖς τὰ μέτρα ἡμῶν γνῶντες ἀγωνισόμεθα μόγις γὰρ ούτως ἐκφύγωμεν τὴν κρίσιν τοῦ Θεοῦ. Καὶ πολλὰ τοιαῦτα εἰπὼν, ηὔξατο, καὶ ἀνεχώρησαν οἱ Ἀδελφοὶ εἰς τὰ σκηνόματα αὐτῶν.

CAPUT XI.

[81] Καὶ ἐγένετο μετὰ ταῦτα τῶν Ἀδελφῶν πληθυνθέντων σφόδρα, καὶ ἑνεκεν τῆς τροφῆς τοῦ πλήθους ἤρξαντο πλατύνεσθαι ἐν ἀγροῖς καὶ ὕλαις πολλαῖς, [Pravo Monchosensium exemplo] καὶ ἑκάστη μονὴ ἤρξατο ὀλίγον ἀμελεῖν, καθ᾽ ὅτι ἐπληθύνθησαν αἱ ἄλλαι φροντιδες. Εἷς δέ τις Πατὴρ μοναστηρίου Μωνχώσεως, καὶ Ἀπολλώνιος ὀνόματι, ἠθέλησεν ἑαυτῷ, παρὰ τὸν κανόνα τῆς κοινωνίας, ἀγορᾶσαι χρείαν περισσῶς. Καὶ ἀνακρινόμενος τούτου χάριν ἀπὸ Ἀββᾶ Ὠρσισίου καὶ ἐπιτιμώμενος ἠγανάκτησεν, καὶ ἠθέλεσεν τὸ μοναστήριον αὐτοῦ ἀποχωρῆσαι τοῦ κοινοβίου, κατὰ πειρασμὸν τοῦ ἐχθροῦ. Καὶ ἔπεισεν πόλλους μεγάλους τοῦ μοναστηρίου οὕτως ποιῆσαι. Καὶ πολλὰ τῶν ἄλλων μοναστηρίων δι᾽ ἐκεῖνον βλαβέντων, ὅτι ἀντέστη λέγων· Οὐκ ἔτι διαφέρομεν τῇ κοινωνίᾳ τῶν Ἀδελφῶν. Καὶ μὴ ἀκούσαντος ἐκείνου τοῦ Ἀββᾶ Ὠρσισίου πείθοντος αὐτὸν ἐνίσχυσεν ὁ πειρασμός· καὶ ἰδὼν ὁ Ἀββὰς Ὠρσίσιος ὅτι θλίβεται σφόδρα (χρόνον γαρ ἐποίησεν ὑπομένων) καὶ σκεπτόμενος τὰς θλίψεις καρτερεῖν ἕως θανάτου, [augeri turbas videns Orsisius,] ὕστερον σκεψάμενος ἄλλον συνεργὸν ἔχειν πρὸς τὴν πατρικὴν αὐτοῦ τάξιν, εἰσελθὼν εἰς ἥσυχον τόπον νυκτὸς ἔκλαυσεν ἱκανῶς (ὡς καὶ αὐτῷ στόματι εἴρηκεν ἡμῖν) ταῦτα λέγων· Ὁ Θεὸς, τοῦτο παρέδωκέν μοι Ἀββᾶ Πετρώνιος, ὁ δοῦλός σου, ἵνα κερδήσω μᾶλλων καὶ σώσω πολλοὺς· νῦν δὲ βλέπω, ὅτι οὐ πολλοὶ ἀκούουσιν ἡμῶν εἰς σωτηρίαν αὐτῶν. Ἕκαστος γὰρ ἀκολουθεῖ τῇ ἑαυτοῦ καρδία, εἰ μὴ οἱ πιστοὶ δοῦλοί σου, [inter querulas preces] οἱ καλῶς ἀναστραφέντες σὺν τῷ Πατρὶ ἡμῶν, καὶ οἱ λοιποὶ οἱ ἔχοντες τὸν φόβον σου. Ἐγὼ δὲ θλίβω βλέπων ὅλην τὴν μονὴν ταρασσομένην, οὐκ ἐξ ἐμοῦ (οὐδένα γαρ, ὡς οἲδας, ἔθλιψα, σὺ οἶδας, Κύριε) οὐ μόνον δὲ αὕτη ἡ μονὴ, ἀλλὰ φοβοῦμαι διὰ τὰς ἄλλας, μὴ λαβόντες ἀφορμὴν μηκέτι θελήσουσιν τὴν ἐξ αρχῆς ἐν ὁμονοία ἀγάπην. Νῦν οὖν, Κύριε, οὐκ ἔτι δύναμαι μόνος, δεῖξόν μοί τινα δυνάμενον, καὶ ὀνομάσω αὐτὸν αὐτοῖς ἵνα μὴ ἐγὼ αἴτιος γίνομαι ψυχῶν.

[82] Καὶ τῇ νυκτὶ ἐκείνῃ εἶδεν ἐνύπνιον, καὶ ὡς βλέπων ἦν δύο κραβάττους· καὶ ὁ μὲν εἷς καλὸς, ἀλλὰ παλαῖος· ὁ δὲ ἄλλος καλὸς, [alium petit quem sibi substituat;] καὶ στερεός· καὶ χρηματίζεται οὕτως αὐτῷ· Ἀνάπαυσόν σε ἐπὶ τῷ στερεῷ τούτῳ. Καὶ νοήσας τῷ πνεύματι ἐκεῖνον τὸν κράβαττον εἶναι Θεοδώρου, τόν ποτε μετὰ τοῦ μεγάλου Ἀββᾶ Παχουμίου ὁμόψυχον· πρωΐας δὲ γενομένης, ὡς ἤδη κουφισθεὶς τῆς θλίψεως, μᾶλλον ὅτι καὶ ἠγάπα αὐτὸν σφόδρα ταπεινὸν ὄντα, [ostensumque sibi in visu Theodorum,] καὶ εἰδότα ὑπομένειν ἀντιλογίας ἀνθρώπων, συνήγαγεν πάντας τοὺς Ἠγουμένους, καὶ ἐλάλησεν αὐτοῖς, μὴ καλέσας Θεόδωρον, λέγων· Οὐκ ἀγνοεῖτε τὸν περιόντα πειρασμὸν, καὶ ἔμεινα χρόνον, δοκῶν παύεσθαι αὐτὸν, καὶ ἔτι μᾶλλον αὐξάνει, ὡς ὁρᾶτε. Διὰ τοῦτο ὁμολογῶ ὑμῖν, οὐκ ἔτι δύναμαι ὑποστῆναι μόνος τὴν φροντίδα ταύτην· καὶ οἶδα ὅτι οὐδεὶς ὑμῶν ἀναγκάζει με παραιτήσασθαι τοῦτο. Ἀλλ᾽ ὅτι ἔγνω ἀσφαλῶς, ὅτι οὐ δύναμαι· ὁ δὲ Θεὸς καὶ οἱ Πατέρες οὐ μέμφονταί με, τὰ μέτρα μου γνῶντες· ὃν δὲ βλέπῳ ἱκανὸν εἰς τοῦτο κατὰ πάντας, αὐτός ἐστιν ὁ τότε καὶ πάλιν ὁ πατὴρ ἠμῶν Θεόδωρος. Καὶ ταῦτα εἰπὼν, ἀπῆλθεν πάλιν νυκτὸς εἰς τὴν μονὴν τὰ Χηνοβοσκία καὶ ἔμεινεν ἐκεῖ. Οἱ δὲ Ἀδελφοὶ πάντες ἀκούσαντες, [declarat Vicarium.] μετὰ χαρᾶς καὶ ἀγαλλιάσεως ἐκράτησαν

Θεόδωρον εἰς πατέρά· καὶ αὐτὸς δέδωκεν λόγον μὴ στῆναι, μὴδὲ φαγεῖν, μήτε πιεῖν τρεῖς ἡμέρας ποιήσας λέγων· Ἐὰν μὴ ἀπαντήσω Ἀββᾷ Ὠρσισίῳ.

[83] Καὶ μετὰ τὸ ἐλθεῖν αὐτὸν μεταπεμφθέντα συνήχθησαν πάλιν δι᾽ αὐτὸν, [Qui suscepto munere] καὶ λέγει αὐτῷ Ἀββᾶ Ὠρσίσιος, ὅτι μὴ γαρ ἡμεῖς ἐτάξαμέν σε· ὁ Πατὴρ ἡμῶν ἐστιν ὁ τάξας σε, ωροσημαίνων ὅτε ἐκράτησεν τὸν πώγωνά σου λέγων τρίτον· Μνήσθητι, Θεόδωρε, μὴ ἄφες τὰ ὀστᾶ μου ὅπου ἐτάφησαν Καὶ ἀκούσας τοῦτο ὁ Ἀββὰς Θεόδωρος, οὐκ ἔτι ἀντεῖπεν· καὶ οὕτως αὐτὸν ωαρδοὺς τοῖς Ἀδελφοῖς ἀπῆλθον εἰς Χηνοβοσκία πάλιν, καὶ ἐστάθη ὁ Ἀββὰς Θεόδωρος. Καὶ ὄλων τῶν μοναστηρίων οἱ Ἀδελφοὶ ἀκούσαντες ἠγαλλιάσαντο, μάλιστα οἱ ἐξ ἀρχῆς γινώσκοντες αὐτὸν τέκνον γνήσιον τοῦ Ἀββᾶ Παχουμίου, καὶ ὅτι ὁ λόγος αὐτοῦ κάριν εἶχεν, καὶ ἴασιν ψυχῆς ἐν θλίψει. Καὶ οὕτως ἦν θαυμαστὸς ὑποτακτικὸς τῷ Ἀββᾷ Ὠρσισίῳ, ἥστε εἰπεῖν αὐτὸν, ὅτι ἀληθῶς κλίνη ἐστὶν πάσης ἀναπαύσεως ὁ ἄνθρωπος οὗτος. Θὐδὲ γαρ ἐπειδὴ ἔλαβεν τὴν τάξιν, καὶ ἔκαμνεν νυκτος καὶ ἡμέρας ἕνεκεν τῆς σωτηρίας τῶν Ἀδελφῶν ἐν Κυρίῳ, ἡγεῖτο ἑαυτόν ποτε εἶναι πατέρα μιμνησκόμενος τῆς ἐπιτιμίας· ἀλλὰ διάδοχον ἑαυτὸν ἔλεγεν καὶ ὑπηρέτην τοῦ Ἀββᾶ Ὠρσισίου, [nil sine Orsisii consilio agit.] κᾂν ᾖ ἀναχωρήσας τῆς διοικήσεως. Καὶ οὕτως ὅτε διέτασσέν τι ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ Θεόδωρος, περιπατῶν ἤρχετο πρὸς αὐτὸν διάστημα πολὺ, ἐξετάζων τὸ τί θέλεις ποιήσω. Αὐτὸς δὲ ἐπειδὴ τὸ φίλαρχον ἐξερίζωσεν ἀφ᾽ ἑαυτοῦ, τέλεον παιδευθεὶς ὑπο Θεοῦ, καὶ ἐτασθεὶς εἰς τελειώτητα, διὰ τοῦτο οὐ μόνον Ἀββᾶ Ὠρσίσιον τῇ πολλῇ αὐτοῦ χρηστότητι ἀνέπαυεν, ἀλλὰ καὶ πάντας· ὥστε λέγειν Ἀββᾶ Ὠρσίσιον· Ἐγὼ ἄρχῳ ἄρτι, ἢ ὅτε ἤμην μόνος.

[84] Ὅτε οὖν συνῆγεν τοὺς Ἀδελφοὺς λαλεῖν αὐτοῖς τὴν πρώτην κατήχησιν, [Monachos ad primævum spiritum conservandum excitat,] ἔλεγεν οὕτως· Ποῦ εἰσιν οἱ ἀρχαῖοι; Ἐνισχύσατε ἐν Κυρίῳ, καὶ ὁμονοήσωμεν συμπάσχειν ἀλλήλοις, ἵνα μὴ ὁ ἐχθρὸς διασκορπήσει τὸν κάματον τοῦ Πατρὸς ὴμῶν· οὐκ ἀγνωεῖτε γαρ αὐτοῦ τὴν ὑπομονὴν τῶν θλίψεων πρὸς τοὺς δαίμονας, ἕως ἐδίδαξεν τὸν Κύριον ἡμῶν Ιἠσοῦν Χριστὸν, οὗ ἡ παῤῥησία φόβος καὶ φρίκη ἐστίν. Καὶ οὔπω πέντε ἔτη γέγονεν, καὶ ἐπελαθόμεθα τῆς τοσαύτης χαρᾶς καὶ εἰρήνης, ἣν ἔχομεν τότε πρὸς ἀλλήλους. Καὶ γαρ ἤμεθα ἐπὶ τοῦ Πατρὸς ἡμῶν μὴ ἔχοντες μήτε ἐν τῇ καρδίᾳ, μήτε ἐν τῷ στώματι μηδὲν ἔτερον, εἰ μὴ τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ, τὸν ὑπὲρ μέλι καὶ κηρίον γλυκύτερον, καὶ οὐκ ᾐσθανόμεθα ὡς ἐπὶ γῆς ζῶντες, ἀλλ᾽ ἐν οὐρανῷ ἑορτάζοντες. Ἄνθρωπος γαρ ἐν ψύχει καὶ παγετῷ μεγάλῳ ὑπάρχων, ὅσον τρέχει, ἕως τὴν θερμὴν τοῦ πυρὸς καὶ τέρπεται καὶ ἀναξῆ· οὕτως τότε καὶ ἡμεῖς καθόσον ἐζητοῦμεν τὸν Θεὸν, τοσοῦτον ἡ χρηστότης αὐτοῦ μᾶλλον ἐφαίνετο γλυκαίνουσα τὰς ψυχὰς ἡμῶν. Ἄρτι δὲ πῶς ἐσμεν; Ὅμως πάντες ἐπιστρέψομεν, καὶ πιστεύ ομεν ὅτι ἀνανεώσει ἡμᾶς ὁ Θεὸς κατὰ τοὺς οἰκτιρμοὺς αὐτοῦ. Καὶ ταῦτα λέγων ἔκλαιεν, καὶ ἡ κραυγὴ τοῦ κλαυθμοῦ τῶν Ἀδελφῶν έξῆλθεν τῆς συνάξεως μακράν. Καὶ οὕτως εὐξάμενος ἀπέλυσεν τοὺς Ἀδελφοὺς, καὶ ἐμβὰς εἰς πλοῖον μετὰ ταῦτα μετὰ Ἀδελφῶν ἐπεσκέψατο τοὺς Ἀδελφοὺς τῶν μοναστηρίων, καὶ ἐστίρηξεν αὐτοὺς, Καὶ μετὰ πολὺν ἀγῶνα καὶ σύνεσιν πνευματικὴν ἔπεισεν τὸν πατέρα τῆς μονῆς ἐκείνης, [turbas sedat,] Ἀπολλώνιον ὀνόματι, καὶ εἰρήνευσεν μετὰ τῶν Ἀδελφῶν καὶ κατῃσχήνθη ὁ πειράσας αὐτοὺς ἐχθρός.

[85] Καὶ ἦν ὁ Ἀββὰς Θεόδωρος νηφάλεος σφόδρα περὶ τὰς ψυχὰς παραμυθούμενος, ἕκαστον καθ᾽ ἑαυτὸν ὡς ἰατρὸς θεραπεύων, καὶ οὐδεὶς Ἀδελφῶν ἐφείδετο ἐξ ομολογήσασθαι κατ᾽ ἰδίαν αὐτῶ τὴν διάνοιαν αὐτοῦ, ἕκαστος ὡσ πολεμεῖ τὸν ἐχθρόν· καὶ αὐτὸς πεῖραν ἕχων τῆς νίκης ἐν Κυρίῳ τῷ λέγοντι· Θαρσεῖτε· ἐδίδασκεν αὐτοὺς πρὸς ἕνα ἕκαστον τῶν ἀλλοτρίων λογισμῶν ἀντιστῆναι, [& Fratrum animos perite tractat.] ὅπως ἀθλήσαντες νομίμως στεφανωθῶσιν, ὡς λέγει ὁ Παῦλος. Ἐὰν δὲ ἴδῃ τινὰ μὴ βουλόμενον ἐπιμελεῖσθαι τῇ ἰδίᾳ ζωῇ, καὶ καταθρονοῦντα, μετὰ πολλῆ ς τῆς μακροσθυμίας ἐνουθέτει αὐτὸν τὰ κρίματα τὰ φοβερὰ τοῦ Θεοῦ· φοβερὸν γαρ ἐμπεσεῖν εἰς χεῖρας τοῦ Θεοῦ ζῶντος. Καὶ κολάζων δὲ ἁμαρτωλοὺς, ὁ Θεὸς, εὐεργέτης καὶ ἀγαθός ἐστιν· βούλεται γαρ πάντας σωθῆναι καὶ εἰς τὴν αἰώνιον ἀνάπαυσιν χωρεῖν. Καὶ ἔλεγεν πάλιν, ὅτι ἐάν τις σκανδαλισθῇ ἀπ᾽ ἐκείνου τοῦ καταφρονοῦντος, ἐγὼ αἴτιος εὑρίσκομαι τούτου. Διὰ τοῦτο οὐχ ἡσύχαζεν, ἀλλὰ μετὰ σπουδῆς μεγάλης τὴν μέριμναν αὐτοῦ ἐπέῤῥιπτεν ἐπὶ Κύριον εὐχόμενος καὶ λέγων· Μέγας ἀγὼν ἐπί τινα ὑπὲρ ἑαυτοῦ λόγον δοῦναι, πόσῳ μᾶλλον ὑπὲρ πολλῶν; διὰ τοῦτο γινώσκω ὅτι ὡς σκιά ἐσμεν, καὶ φύλακες ψυχῶν οὔκ ἐσμεν· οὐ γαρ φθάνομεν εἰς μέτρον τοιοῦτον. Σὺ δὲ ὁ γινώσκων καὶ ὁ πλάσας κατα μόνας τὰς καρδίας τῶν ἀνθρώπων, φύλαξον ἡμᾶς καὶ πάντα τὸν κόσμον ἀπὸ τῶν φθονερῶν, ὅτι οὐδεὶς δύναται ζῶσαι ἡμᾶς, εἰ μὴ σὺ, Κύριε, Κύριε, ὁ Θεὸς τῆς δόξης. Καὶ ὅτε προσὴρχοντό τινες κοσμικοὶ ἢ ἐν ὁδῷ ἢ ἐν τῲ μοναστηρίῳ περί τινος δαιμονιζομένου, ἢ ἄλλως πάσχοντος, [Energumenos & alios male habentes curat.] ἔλεγεν αὐτοῖς· Μη γαρ νομίζεται ὅτι ἱκανοί ἐσμεν πρεσβεῦσαι τῷ Θεῷ ὑπὲρ τούτων, ἁμαρτωλοὶ ὄντες· Ἐὰν δὲ θέλει ὁ Θεὸς οἰκτιρμων ὢν, τοῦ ἰδίου πλάσματος φύσασθαι, ἐξουσίαν ἔχει, ὡς καὶ ἀεὶ ποιεῖ πρὸς πάντας τὴν ἀγαθότητα αὐτοῦ. Καὶ ἐπὶ πολὺ ἐνοχλούντων καὶ ἀξιούντων εὔχεσθαι αὐτὸν, ηὔχετο τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ καὶ τὸ συμφόρον γενέσθαι. Καὶ οὕτως ἐθεράπευεν αὐτοὺς ὁ Κύριος. Ταῦτα δὲ ἐποίει τῇ μνήμῃ τοῦ ἀνατρέψαντος αὐτὁν Πατρὸς τοῦ᾽ Αββᾶ Παχουμίου· τὴν γαρ ὁδὸν τῶν ἁγίων ἦν πορευόμενος ἐκεῖνος ἀκλινῶς.

[86] Καὶ λοιπὸν ἐποίησεν καὶ αὐτὸς ἄλλα μοναστἠρια ἐπὶ τοῖς γενομένοις ἐξ ἀρχῆς. [Monasteria condit,] Περὶ τὴν Ἓρμόπολιν δύο, λεγόμενα Καΐος καὶ Ὄβί, μετὰ γνώμης τοῦ Πατρὸς ἡμῶν Ὠρσισίου. Καὶ ἔταξεν ὁμοίως κατὰ τὸν νόμον τῆς κοινωνίας Πατέρας ἐκεῖ νιφαλέους καὶ εὐλαβεῖς, καὶ Δευτέρους μονῆς, Οἰκιαηούστε καὶ Δευτέρους τῶν Οἰκιακῶν καθ᾽ ὁμοιώτητα τῶν ἄλλων μοναστηρίων. Κ αὶ περὶ Ἑρμοθὶν ἄλλο μοναστήριον τάξας καὶ τοὺς αὐτοῦ Ἡγουμένους καλοὺς ἐν αὐτῷ, καὶ Ἀδελφοὺς, καὶ τοὺς αὐτούς κανόνας· καὶ τῶν παρθένων ἄλλην μονὴν ἐν κώμῃ λεγομένῃ Βηχρὲ, [etiam virginum.] μακρὰν τῆς μονῆς τῆς Παβαῦ ὡς ἀπὸ μιλίου. Καὶ εἰς τὸ Μηνὲ ἄλλην ἐποίησαν ὁ Ἀββᾶ Παχούμιος περιών. Καὶ αἧται αἱ μοναὶ ἦσαν ἐπαρκοῦσαι εἰς ἱμάτια ἔρεα καὶ στρώματα καὶ τὰ ἄλλα ὑφαίνουσαι, καὶ ὠμόλινα νήθειν εἰς τοὺς λευΐτωνας, του Οἰκονόμου τῆς μεγάλης μονης πέμποντος αὐτεῖς ἔργον διὰ τοῦ Πατπὸς αὐτῶν Ἐπωνύχου, ἁγίου καὶ ἐστυμμένου ἀνδρὸς, μετὰ τὴν τελευτὴν Ἀββᾶ Πέτρου τοῦ ἀρχαίου ἐν Ταβεννήσει.

[87] Καὶ ἐπειδὴ ὁ Ἀββὰς Θεόδωρος ἤκουσεν τὸν γογγυσμὸν τὸν τότε κατὰ τοῦ Ἀββᾶ Παχουμίου περὶ τοῦ διορατικοῦ καὶ τὴν θλίψιν (ἐν Ἀλεξανδρείᾳ γαρ ἦν τότε αὐτὸς ἐν τῷ πλοίῳ) ἀπὸ τότε ἤρξατο κρύπτειν εἴ τιβουλήματι Κυρίου ἐν ὁράματι ἔβλεπεν. [Verba habet ad Fratres de gratia visionum.] Συνῆκεν γαρ ὠφέλημον εἶναι· καὶ οὕτως περὶ τοῦτο ἔλεγεν τοῖς Ἀδελφοῖς· Τί πλεῖον τοῦ ἔχειν Πνεῦμα ἅγιον εἰ ὁ πιστεύων ὀρθὼς, φυλάσσων τε τὰς ἐντολὰς τοῦ Θεοῦ, ἄξιος γίνεται ναὸς Θεοῦ εὑρεθῆναι· δῆλον ὅτι ὅπου ἐστὶν Θεὸς,

ἐκεῖ πᾶσα ἐξουσία καὶ παῤῥησία. Καὶ παλατίῳ τοίνυν βασιλέως τί ἔνδοξον οὐκ ἐστὶν ἐκεῖ; οὕτως καὶ ἡ τότε σκηνὴ ἦν ἔχουσα πάντα συντελοῦντα εἰς δόξαν Θεοῦ. Μηδεὶς ἂν ἀμφιβάλει περὶ ἀνθρώπου Θεοῦ, ἐὰν ἀκούσῃ, ὅτι ἴδεν ὅραμα, τοῦ δείξαντος τὰ ὁράματα ἐν αὐτῷ οἰκοῦντος. Ἀλλὰ ἀσφαλείας χρεία· καὶ ἐν τοῦτο μὴ δόξῃ τις ἑαυτὸν εἶναί τι, μηδὲν ὢν, καὶ ἐξαπαθηθῇ ὑπὸ τοῦ ἐχθροῦ εἰς ἐπιθυμίαν τοῦ ἰδεῖν, καὶ σκελλισθεὶς ἐμπέσῃ εἰς ἔκστασιν, ὡς οἱ πολλοὶ, ἀλλ᾽ ὁ μήπω εἰς ταῦτα τὰ μέτρα φθάσας καὶ αὐτὸς δὲ ὁ φθάσας, ἵνα ἔχωμεν πάντες ὁμοῦ ταπεινοφροσύνην πολλὴν, εὐκόμενοι τὸ ἐκφυγεῖν τὰς αἰωνίας κολάσεις· καὶ γαρ οἱ ἅγιοι τοῦτο ἠύχοντο, λέγοντος ἑνός· Φύλαξον τὴν ψυχὴν μου καὶ λύτρωσαι αὐτήν· καὶ πάλιν· Εὐχαριστῶ τῷ Κυριῳ. [Psal. 24, 20] Παῦλος ἐπὶ τῇ ἰδίᾳ σωτηρίᾳ λέγει· Ἐρύσθην ἐκ στόματος λέοντος τοῦ ὠρυομένου καταπιεῖν ψυχάς. [2 Tim. 4, 17] [de dignoscenais spiritibus] Πολὺ γαρ δόλιός ἐστιν· καὶ ἐσθ᾽ ὅτε τὸ ψεῦδος ποιεῖ ὡς ἀλήθειαν· καὶ ἐὰν μὴ ἀκρότατος διακριτικὸς εὑρεθῇ πρὸς αὐτὸν ὁ πειραζόμενος, πλανᾶται· ὁ δὲ μὴ πλανόμενός ἐστιν ὁ ἐν παντὶ τῶ Θεῷ καὶ τοῖς ἁγίοις ὑπακούων ἀδιακρίτως. Καὶ ἡμεῖς, Ἀδελφοὶ, νοήσαντες ταῦτα, τηρήσωμεν ἕκαστος τὸ ἴδιον μέτρον, [deque subjectione respectu superiorum] ὁ δοκῶν ποιμὴν ψυχῶν εἶναι καὶ ὁ δοκῶν πρόβατον. Ὅμως δὲ πάντες εὐξάμεθα πρόβατα εἶναι· οὐδεὶς γαρ ποιμὴν εἰ μὴ αὐτὸς ὁ εἰπών· Ἐγώ εἰμι ὁ ποιμὴν ὁ καλός. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἐ φάνη, προλέγοντος καὶ σημάναντος τοῦ Δαβὶδ, ὁ Θεὸς Κύριος, καὶ ἐπέφανεν ἡμῖν ἐν ἀνθρωπίᾳ μορφῇ πεφηνῶς ὁ Θεὸς Δόγος, καὶ ἔσωσεν ἡμᾶς χαριζόμενος ἡμῖν τὴν γνῶσιν τῆς πίστεως, ἀνερχόμενος εἰς τὸν οὐρανὸν προκατεστήσατο διαδόχους αὐτοῦ τοὺς Ἀποστόλους, πρὸς Πέτρον λέγων, Βόσκε τὰ ἀρνία μου, καὶ τὰ πρόβατά μου ποίμενε. [Joan, 11, 14, Joan. 21, 15, 16, 17] δι᾽ ἣν αἰτίαν καὶ νῦν χρεία τῶν βοσκόντων ἐστὶν κατὰ γενεὰν τὰς ψυχὰς ἐν Κυρίῳ τῷ λέγοντι, Μεθ᾽ ὑμῶν εἰμι. [Matt. 28, 20] Οἴδαμεν γαρ ὅτι μετὰ τοὺς Ἀποστόλους οἱ πατέρες Ἐπίσκοποί εἰσιν· Ἀλλὰ καὶ πάντες οἱ ἀκούοντες τοῦ ἐν αὐτοῖς Χριστοῦ τέκνα αὐτοῦ εἰσιν, κᾂν οὐκ ἔχουσι κλῆρον ἢ τάξιν ἐκκλησιαστικήν. Ὁ δὲ Ἀββὰς Θεόδωρος ἀπὸ τότε ἀκούσας (καὶ αὐτὸς γαρ οὐ bb παρῆν) ὅτε ὁ μακάριος Ἀντώνιος ὑπεδέξατο τοὺς Ἀδελφοὺς ὡς τέκνα, καὶ ὁ ἅγιος Πάπα σφόδρα ἠγάπησεν τοὺς δύο, ὡς τὸν ἅγιον. Παχούμιον, ἢ καὶ πλέον, λέγει τοῖς Ἄδελφοῖς· Μνησθεὶς ὅτι ἐγὼ ἤκουσα, [Pachomii de SS. Athanasio, Antonio & Tabennesiotis elogium.] καὶ ὑμεῖς παρῆτε οἱ ἀρχαῖοι, τοῦ Πατρὸς ἡμῶν λέγοντος, ὅτι ἐντῇ γενεᾷ ἡμῶν ἐν τῇ Αἰγύπτῳ τρία ὁρῶ κεφάλαια, ὑπὸ τοῦ Θεοῦ αὐξανόμενα εἰς ὠφέλειαν πάντων τῶν νοούντων· ὁ Ἐπίσκοπος Ἀθανάσιος, ὁ ἀθλητὴς τοῦ Χριστοῦ περὶ τῆς πίστεως, ὁ ἅγιος Ἀββὰς Ἀντώνιος, τέλειος ὑπόγραμμος τοῦ ἀναχωρητικοῦ βίου, καὶ ἡ κοινωνία αὕτη, τύπος ἐπὶ πάντων ἐθελόντων συνάγειν ψυχὰς κατὰ Θεὸν ἀντιλάβεσθαι αὐτῶν ἕως ἂν τελειωθῶσιν.

[88] Καὶ ἐγένετο μετὰ ταῦτα, ζητουμένου τοῦ ἁγίου Ἔπισκόπου Ἀθανασίου ὑπὸ Κωνσταντίου τοῦ βασιλέως, [Artemius Arianus ad capiendum Athanasium missus,] ἐξ ἐπιβουλῇ τῶν ἐχθρῶν τοῦ Χριστοῦ Ἀριανῶν ἐξουσίαν λαβὼν ὁ στρατηλάτης, ὀνὁματι Ἀρτέμιος, ἠρευνησεν πανταχοῦ δι᾽ αὐτόν· καὶ φήμης διαδοθείσης, μὴ ἄρα ἐστὶν παρὰ τοῖς Μοναχοῖς τοῖς Ταβεννησιώταις κρυβόμενος, ἀγαπᾷ γαρ αὐτούς· ἀπέπλευσεν ὁ Δοὺξ ἐπὶ τούτῳ. Καὶ ἀναπλέοντος αὐτοῦ, κατὰ συντυχίαν, ἦν καὶ αὐτὸς Ἀββὰς Θεόδωρος καταπλέων, ἐπισκέψασθαι τὰς μονὰς τῶν Ἀδελφῶν περὶ τὴν Ἑρμούπολιν. Καὶ αὐτοῦ ἐγγύσαντος τῆς ἀνωτέρας μονῆς, Καΐος λεγομένης, βλέπει ἀναπλέοντα τὸν Δοῦκα· καὶ συνῆκεν παρὰ Κυρίῳ το μέλλων γενέσθαι, καὶ ἐδήλωσεν τοῖς Ἀδελφοῖς. Καὶ θελησάντων τῶν Ἀδελφῶν ἀνακάμψαι καὶ προλαβεῖν αὐτὸν, [Theodoro futurorum præscio,] μὴ ταράξαι τοὺς Ἀδελφοὺς ἐν Παβαῦ, λέγει αὐτοῖς ὁ Ἀββὰς Θεόδωρος· Δι᾽ ὃν ἤλθομεν τοσοῦτον διάστημα επισκέψασθαι τοὺς δούλους αὐτοῦ, ἱκανός ἐστιν καὶ τοῦτο διοικῆσαι χωρὶς λύπης. Καὶ ταῦτα εἰπὼν ἀπῆλθεν εἰς τὰς μονάς. Ἐλθὼν δὲ Ἀρτέμιος εἰς τὴν μονὴν ἐκέλευσεν νυκτὸς τὸ στρατόπεδον περιτηρῆσαι τὴν μονὴν, ὥσπερ ἐν πολέμῳ καθοπλισμένους. Καὶ εἰς τὴν μονὴν καθήμενος αὐτὸς ἔξω τῆς συνάξεως, ἦν μετὰ Πρεποσίτων τοξόται ἔνθεν καὶ ἔνθεν παρεστῶτες αὐτῷ· καὶ βλέποντεσ οἱ Ἀδελφοὶ ἐφοβηθησαν. Ἦν δέ τις ἅγιος ὁ προειρημένος Πεκύσσιος παραθαρσυνων τοὺς Ἀδελφοὺς μὴ δειλιᾶν ἐν Κυριῳ. [eum inter Tabennesiotas scrutatur frustra,] Καὶ δι᾽ ἑρμηνέος ἐξετάζει ὁ Δούξ· Ποῦ ἐστιν ὁ πατὴρ ὑμῶν; Ἀποκρίνεται ὁ Ἀββὰς Πεκύσσιος λέγων· Ἀπῆλθεν εἰς τὰς μονὰς. Καὶ λέγει· Ὁ μετ᾽ αὐτὸν ποῦ ἐστιν; δεικνῦσιν αὐτῷ τὸν Ἀββᾶν Ψάρφιον, τὸν Οἰκονόμον τὸν μέγαν· καὶ λέγει αὐτῷ κατ᾽ ἰδίαν· Ἐπειδὴ πρόσταγμα ἔχω βασιλικὸν κατὰ Ἀθασίου τοῦ Ἐπισκόπου, καὶ λέγεται παρ᾽ ἡμῖν εἶναι. Ἀποκρίνεται αὐτῷ ὁ Ἀββὰς Ψάρφιος λέγων· Αὐτὸς μὲν Πατὴρ ἡμῶν ἐστιν· οὐ δέπω δὲ ἴδον αὐτοῦ πρόσωπον. Ὅμως δὲ ἰδοὺ ἡ μονή. Καὶ μετὰ τὸ ἐρευνῆσαι, καὶ μἡ εὑρεῖν αὐτὸν, λέγει αὐτοῖς ἐν τῇ συνάξει· Δεῦτε εὔξασθαι ὑπὲρ ἐμοῦ·, καὶ λεγόντων αὐτῶν· Οὐ δυνάμεθα διὰ τὸ ἐχειν ἐντολὴν παρὰ τοῦ Πατρὸς ἡμῶν μετ᾽ οὐδενὸς εὔξασθαι συναιρουμένου Ἀρειανοῖς (ἔβλεπον γάρ τινα τῶν Ἀρειανῶν ῶς Ἐπίσκοπον μετὰ τοῦ Δουκὸς) καὶ λοιπὸν ἐξελθόντων αὐτῶν, ηὔξαται μόνος. [& divinitus perterrefactus discedit.] Καὶ κοιμωμένου αὐτοῦ ἐν τῇ συνάξει ἡμέρας, ἠγέρθη αἱμοῤῥοῶν τὴν ῥίνα καὶ ταρασσόμενος. Οὐκ ἤδειμεν δὲ ἀσφαλῶς τί γέγονεν αὐτῷ, ἀλλ᾽ ἦν ἔμφοβος, λέγων· Τῷ ὁράματί μοι γενομένῳ μόλις ἐλέει Θεοῦ τὸν θάνατον ἐξέφυγον. Καὶ οὕτως ἀνεχωρησεν. Ὁ δὲ Ἀββὰς Θεόδωρος ἀνελθὼν ἤκουσεν ταῦτα, καὶ ἐδόξασεν τὸν Θεόν.

[89] Καὶ τῶν Ἀδελφῶν πολλῶν ἀποθνησκόντων, ὥστε καθ᾽ ἡμέραν ἑνὸς καὶ δύο τελουμένων, [Theodorus sua in Deū fiducia mortalitatem sedat.] καὶ μίαν ὑπαγόντων εἰς τὸ ὄρος ἐκοπίασαν σφόδρα, ὅτι τὸ ὕδωρ τῆς ἀναβάσεως τὸν ἀγρὸν ἤρξατο πληρῶσαι· καὶ λέγουσιν αὐτῷ· Τί ποιήσωμεν ἐὰν ἄλλος ἀποθάνῃ· οὐδὲ γαρ δύναται πλοῖον ἀπελθεῖν διὰ τὸ μὴ εἶναι πάλιν πολλὰ ὕδατα· καὶ λέγει αὐτοῖς· Ὡς πιστεύομεν φείσεται ἡμῶν ὁ Θεὸς, καὶ ἐν τοῦτο· καὶ οὐκ ἔτι ἀπέθανέν τις ἕως παρῆθεν ἡ ἀνάβασις. Καὶ ἐθαύμασαν οὶ Ἀδελφοὶ, τί ἔστιν τοῦτο· καὶ λέγει ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ· Νοεῖται ἄμπελος· καὶ ἐάν τις λάβῃ τοῦ καρποῦ αὐτῆς βοτρὺν σταφυλῆς, καὶ θέλει ἐκπιάσαι αὐτὸν, οὐδὲν ἐκβάλλει, [Ad salutarem Dei timorem suos excicat,] εἰ μὴ οἶνον γλυκύ· τοῦτ᾽ ἔστιν τοῦ πιστοῦ θλιβομένου ἢ ἔργῳ ἢ λόγῳ ἢ λόγισμῷ, οὐδὲν ἔχει καρποφορεῖν, εἰ μὴ τὴν χρηστότητα τῶν λόγων τοῦ Θεοῦ· σαρκικὸς δὲ καὶ θυμώδης ὁμοίως πικρία ἐκφέρει ἀνωφελῆ. Λέγω δὲ ὑμῖν· Ἐγὼ ὁ ταῦτα λαλῶν φοβοῦμαι μὴ ἐκπέσω τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ με πειρᾶσθαι πρὸς τὴν στάσιν τοῦ καθ᾽ ἡμᾶς πολέμου τοῦ ἐχθροῦ· Ὅλην τὴν ἡμέραν, φησὶν, πολεμῶν ἔθλιψέν με. [Psal. 55, 2] Εἰ γαρ Ἄγγελοι ἐξέπεσον, καὶ ἄλλοι τῶν Προφητῶν, καὶ ἄλλοι τῶν Ἀποστόλων, οὐ μόνον λέγω τὸν Ιοὐδὰν, ἄλλὰ καὶ τοῦ Παύλου πολλων τῶν μαθητῶν ἀφ᾽ ὧν άφόρισεν αὐτοὺς τοὺς γνησίους ἐν ταῖς πράξεσιν, ὀφείλομεν καὶ ἡμεῖς φοβεῖσθαι. Θελεῖτε εἴπω ὑμῖν ὑπόδειγμα, ἴνα φοβηθῶμεν τὸν Θεόν; [propositis quæ salutē nostram impediunt periculis;] Ὥσπερ πέτρα ἕως τῶν νεφελῶν ὑψηλὴ καὶ στενὴ, καὶ τεθλιμμενη ὡς τεσσάρων πηχέων τὸ πλάτος, καὶ ἔνθεν αὐτῆς καὶ ἔνθεν ἀπέραντον βάθος, καὶ φθάνουσα ἀπὸ δυσμῶν ἕως ἀνατολῶν· καὶ ὅτε βαπτήσεται ἄνθρωπος, ἐὰν ᾖ

ἐπαγγειλἀμενος τὸν μοναχὸν, λαβὼν τὴν σφραγίδα τοῦ πνεύματος, εἰς ἀνατολὰς ὁδεύει, λογισομεθα δὲ οὐ μόνον τὸ βάθος, ἀλλὰ καὶ τὸ στένον τῆς ὁδοῦ, ὥστε ἐάν τις ἐκκλίνη ὀλίγον, ἀπώλετο, καὶ ἡ μνήμη αὐτοῦ οὐκ εὑρίσκεται. Ἐξ ἀριστερῶν δὲ αὐτῆς ἐπιθυμία κακὴ τῆς σαρκὸς, ἐκ δεξιῶν ὑπερηφανία καρδίας, ταῦτά ἐστιν τὰ βάθη. Καὶ ὁδεύων τις καλῶς μετὰ φόβου φθάσας εἰς ἀνατολὰς εὑρίσκει ἐπὶ θρόνου τὸν Σωτῆρα, καὶ ἔνθεν αὐτοῦ καὶ ἔνθεν στρατιαὶ Ἀλλέλων καὶ στέφανοι. αἰώνιοι, στεφανοῦντες τὸν ὀρθῶς πρὸς αὐτὸν πορευόμενον.

[90] Ἐὰν δέ τις εἴπῃ οὕτως, ὅτι εἴ ποτέ τις ἠπατήθη ἢ ἡρπάγη ἑνὶ τούτων, [In quibus si quis labitur, per pœnitentiam habet regressum.] ἤδη ἀπώλετο, καὶ οὐκ ἔτι ἔχει μετάνοιαν, ἐρῶ αὐτῷ· ὅτι ἔχων μετάνοιαν ἄνθρωπος, καὶ γνησίαν συνείδησιν εἰς τὴν πίστιν, καὶ τὰς ἐντολὰς τοῦ Θεοῦ μετὰ σπουδῆς τῆς πρεπούσης εἰς τοῦτο, κᾂν ἐγγίσει τοῦ ἐκπεσεῖν τῇ ἀμελείᾳ, ἀλλ᾽ οὐκ ἀφῆ αὐτὸν ὁ Κύριος τἐλεον ἀπολέσθαι, ὥσπερ γέγραπται, Ἐμοῦ δὲ παρὰ μικρὸν ἐσαλεύθησαν οἱ πόδες, ἐδεικνύει αὐτῷ τὴν χάριν διὰ μαστίγος νόσου ἢ λύπης, ἢ αἰσχύνης τοῦ σφάλματος, ἳνα αἰσθηθεὶς ἔλθῃ ἐν μέσῳ τῆς ὁδοῦ τῆς στενῆς, ἓως παρέλθῃ καὶ μηκέτι ἐκκλίνῃ βῆμα ποδὸς, καθ᾽ ὃτι τεσσάρων πηχῶν ἡ ὀδός ἐστιν. [Psal. 72, 2] Ὁ δὲ ἐκπίπτων τοιοῦτός ἐστιν οἷος Ἰούδας, πολλὰ ὑπὲρ τοῦ Κυρίου εὐεργεθεὶς, καὶ ἰδὼν σημεῖα μεγάλα ἓως ἀναστάσεως νεκρῶν, ἒχων τὸ γλωσσόκομον οὐκ ᾐσθήτη τῆς χάριτος, διὰ τοῦτο ἐκκλίνας τῆς ὁδοῦ τέλεον ἀπώλετο φιλαργυριᾳ καὶ προσδοσίᾳ. Οὶ δὲ καλοὶ, κᾂν ὡς ἄνθρωποι αὐτεξούσιοι περὶ τὸ σύμφερον ὀλίγον ἀμελήσουτιν, ἀλλ᾽ ὡς ἄργυρος πυρούμενοι καθαρίζονται τὸν ἰὸν ἀποβἀλλοντες. Διὰ τοῦτο λέγει ὁ μακάριος Δαβὶδ, Ἐγὼ δὲ ἐν τῷ πλήθει τοῦ ἐλέους σου εἰσελεύσομαι εἰς τὸν οἰκόν σου. [Psal 5. 8] Εἰ αὐτὸς οὕτως λέγει· πόσῳ μᾶλλον ἡμεῖς οἱ ταλαίπωροι;

[91] [Docet pravæ animi affectiones ut superandæ] Νοήσωμεν δὲ καὶ τοῦτο το κέρδος, ὅπερ παρὰ τοῦ Πατέρος ἡμῶν ἠκούσαμεν ἐκ τῶν νοημάτων τῶν θείων γραφῶν, ὅτι ἄνθρωπος καθαρισθῆναι θέλων ἀπὸ ἁμαρτίας τινὸς, οἷον ὀργῆς, ἐὰν μὲν ὀνειδιζόμενος εἴπῃ ἅπαξ ἐν ἑαυτῷ, Ὀτι ἰδοὺ κέρδησα σήμερον νομισμάτιον χρυσίον ἔνα· καὶ ἐὰν δεύτερον ὑβρισθῇ, τὸ αὐτὸ φρονεῖν περισσὸν κέρδος, ἔως πλήθους χρυσίου, οὐ δύναται τὸ μὴ ὀργισθῆναι, Ἐὰν γαρ γένηται ὡς βία βαστάζων ὀνειδιζόμενος ἄπαξ, τί ποιήσει καὶ ἐπὶ τῷ δευτέρῳ ὀνειδισμῷ, μᾶλλον καὶ πολλάκις; καὶ γαρ χρυσίον ἀληθῶς καὶ λίθοι τίμιοι αἱ ἐντολαὶ τοῦ Θεοῦ, καὶ γλυκυτέραι ὑπὲρ μέλι καὶ κηρίον, ὡς γέγραπται. [Psal. 18, 11] Ἀλλ᾽ οὐκ οἶδαμεν, οὐδ᾽ οὕτως αἰσθό μεθα διὰ τὸ φρόνημα τῆς σαρκός. Τίς δέ ποτε καὶ λέγει ἀνθρώπῳ ῥίψαντι αὐτῷ καθαρὸν ἄρτον, ὅτι Βάσταζέ σοι τὸ ἅπαξ τοῦτο, καὶ ἐὰν προσθεὶς δοῦναί μοι, ἐκφέρω τὰς κόρας τῶν ὀφθαλμῶν σου; μᾶλλον ἀγαπᾷ τὸν διδόντα αὐτοῦ, καὶ μὴ θέλοντα. Οἱ γαρ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ οὔτως εἰσίν· οὐ μόνον τοὺς διώκοντας αὐτούς ἔφερον καὶ κακοποιοῦντας, ἀλλὰ καὶ ὑπὲρ αὐτῶν ηὔχοντο, κατὰ τὴν ἐντολὴν τοῦ Σωτῆρος, οὐ ἤμελλον τὸ χρυσίον αὐτοῦ κληρονομεῖν κατὰ τὸ γεγραμμένον· Κληρονόμοι μὲν Θεοῦ, συγκληρόνομοι δὲ Χριστοῦ. [Rom. 8, 17] Τί δὲ ἐποίησας ἄξιον, ἄνθρωπε, κληρονόμον εἶναι τοῦ Θεοῦ; [& quanta sit merces justorum.] ὅτι ἐδιώχθης; ὅτι ἀπεκτάνθης δι᾽ αὐτόν; Ὅλως ἀρκεῖ σοι εἰς μισθὸν τούτου μόνη ἡ δόξα τοῦ κόσμου. Τίς γαρ ἄνθρωπον Θεοῦ οὐ δοξάζει, μάλιστα μάρτυρα τοῦ Χριστοῦ; Ὅμως μεγάλη τοῦ Θεοῦ ἡ ἀγαθότης. Ὅμοιος δέ ἐστιν ὁ Θεὸς ἀνθρώπῳ λέγοντι ἡμῖν, Δότε μοι ὅσα σκεύη τῆς οἰκίας ὑμῶν ὀστράκινα, ἀπολέσω αὐτὰ, καὶ λάβετε ἀντ᾽ αὐτῶν χρυσᾶ, καὶ ἀπὸ λίθων τιμίων. Καὶ οὐκ οἵαμεν ὡς γέγραπται, Ἄνθρωπος ἐν τιμῇ ῶν οὐ συνῆκεν, παρασυνεβλήθη τοῖς κτήνεσι τοῖς ἀνοήτοις, καὶ ὡμοιώθη αὐτοῖς. Γένοιτο δὲ ὑμᾷς νιφαλέους εἶναι ἕως τέλους, τῇ χάριτι αὐτοῦ.

CAP. XII.

[92] Καὶ ταῦτα εἰπὼν ἀπέλυσεν εἰς ὑπάντησιν τοῦ Ἐπισκόπου Ἀθανασίου· ἤκουσεν γαρ ὅτι ἀνῆλθεν ἐν τῷ πλοίῳ εἰς Θηβαΐδα· καὶ παραλαβὼν ὁ Ἀββὰς Θεόδωρος πατέρας πρέποντας καὶ Ἀδελφοὺς δυναμένους δοξάσαι τὸν Θεὸν ἀπῆλθεν, [Theodorus excipit Athanasium.] καὶ εὑρήκασιν αὐτὸν μήπω φθάσαντα εἰς τὸν Ἑρμουπολίτην· καὶ μακρὰν αὐτὸν ἰδόντες οἱ Ἀδελφοὶ ἐπορεύθησαν πρὸς αὐτόν· ἦν δὲ ὄχλος ἀναρίθμητος, ἔνθεν καὶ ἔνθεν τοῦ ποταμοῦ, καὶ ἐπίσκοποι πολλοὶ, καὶ κληρικοὶ, καὶ μοναχοὶ τῶν τόπων. Καὶ ὁρῶν μακρόθεν αὐτοὺς καὶ ἐπιγγοὺς, εἶπεν τὸ ῥητὸν τοῦτον περὶ αὐτῶν, Τίνες οἱ δὲ ὡς νεφέλαι πέτανται, καὶ ὡς περιστεραὶ σὺν νεοσσοῖς ἐπ᾽ ἐμοί; [Is. 60, 8] καὶ ἀσπασάμενος αὐτοὺς, μήπω γνοὺς τίς ἐστιν ὁ Ἀββὰς Θεόδωρος (οὐ γαρ πρῶτος ἠσπάσατο τὸν Πάπαν, ἀλλ᾽ ἔταξεν γεραίους εὐσχήμονας πρῶτον ἀσπάσασθαι αὐτὸν) καὶ αἰσθηθεὶς αὐτὸν εἶναι, ἐκράτησεν τῆς χειρὸς αὐτοῦ λέγων αὐτῷ· Πῶς οἱ Ἀδελφοί; Καὶ λέγει αὐτῷ, Ταῖς ἁγίαις σου εὐχαῖς ὑγιαίνομεν, Πάτερ. Καὶ λοιπὸν ἤρξαντο ψάλλειν οί Ἀδελφοί (Ἐγγὺς δὲ ἦσαν ὀνομάτων ρ᾽) καὶ ἐκ τοῦ πολλοῦ ὄχλου οὐδεὶς ἐγίνωσκεν τὸν πλησίον. Καὶ οὕτως ἦν ὁ Ἀββὰς Θεόδωρος κρατῶν τὸν ὄνον τοῦ Πάπα, ἔμπροσθεν αὐτοῦ περιπατῶν μετὰ τῶν ψαλλόντων Ἀδελφῶν, καὶ λαμπάδες καὶ λυχνίαι ἔνθεν καὶ ἔνθεν. [qui ejus humilitatem laudat,] Βλέπων δὲ ὁ Πάπας τὸν Ἀββᾶ Θεόδωρον τῷ πνεύματι ξέοντα, καὶ μὴ φειδόμενον μέσον οὐ μόνον τῆς συνοχῆς τοῦ ὀχλου εἶναι, ἀλλὰ καὶ αἱ λαμπάδες σχεδὸν ἔκαὶεν αὐτὸν, καὶ τοσαύτην ἔχοντα προθυμίαν καὶ δύναμιν, λέγει τοῖς ἄλλοις ἐπισκόποις· Βλέπετε τὸν Πατέρα τῶν τοσούτων Ἀδελφῶν, πῶς κάμνει ἕμπροσθεν ἡμῶν τρέχων; οὔκ ἐσμεν ἡμεῖς Πατέρες· ἰδοὺ οἱ Πατέρες, οἱ ἔχοντες ταπεινοφροσύνην καὶ ὑποταγὴν διὰ τὸν Θεόν. Μακάριοι καὶ εὐλογημένοι οἱ τὸν σταυρὸν τοῦ Κυρίου φεροῦντες ἀεὶ, ὧν ἡ ἀτιμία δόξα ἐστὶν, καὶ ὁ πόνος αὐτῶν ἀνάπαυσις ἕως στεφανωθῶσιν. Καὶ μετὰ τὸ ποιῆσαι αὐτὸν ὀλίγας ἡμέρας ἐν ταῖς πόλὲσιν Ἀντινόου καὶ Ἑρμουπόλεως ὠφελοῦντα αὐτοὺς θείοις λόγοις, [monasterium visit,] λοιπὸν ἀνῆλθεν εἰς τὰ μοναστήρια· καὶ βλέπων τὴν διάθεσιν τῶν Ἀδελφῶν γνησίαν σφόδρα, εἰς αὐτὸν ἐχάρη δοξάζων τὸν Κύριον· καὶ περιελθὼν ἐν τῷ μοναστηρίῳ, τὴν σύναξιν, τὸν τόπον τοῦ φαγεῖν, ἑκάστης οἰκίας τὰ κελλία, ἕως τῶν καθισματίων, καὶ πάντα θαυμάσας λέγει· Θεόδωρε, ἐποιήσατε ἔργον μέγα, ἀναπαύοντες ψυχάς. Μάλιστα τοὺς κανόνας ὑμῶν τῶν μοναχῶν ἤκουσα, πάντα καλὰ λίαν. Καὶ λέγει αὐτῷ· Ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ ἐστιν ἐν ὑμῖν διὰ τοῦ Πατρὸς ὑμῶν· ἀλλ᾽ ὁρῶντές σε ὡς τὸν Χριστὸν ὁρῶμεν. Καὶ ἡμέρας ὀλίγας ποιήσας έκεῖ, λέγει τῷ Ἀββᾶ Θεοδώρῳ· ἐπειδὴ ἐγγύς ἐστιν τὸ Πάσχα, κατάλαβε τοὺς Ἀδελφοὺς, κατὰ τὸν τύπον ὃν ἔχετε, καὶ ἐγὼ, ὡς ὁ Κύριος οἰκονομήσει με, ποιῶ· καὶ ἀσπασάμενος αὐτὸν ἀπέλυσεν, γράψας ἐπιστολὴν δι᾽ αὐτοῦ τῷ Ἀββᾶ Ὀρσισίῳ καὶ τοῖς Ἀδελφοῖς, οὕτως ἔχουσαν τἠν διάνοιαν. Ἰδον τὸν σύνεργόν σου καὶ πατέρα τῶν Ἀδελφῶν Θεόδωρον, [eumque per litteras Orsisio commendat.] καὶ ἐν αὐτῷ τὸν Κύριον τοῦ Πατρὸς ἠμῶν Παχουμίου· καὶ ὁρῶν ἠγαλλιασάμην τῆς ἐκκλησίας τὰ τέκνα, καὶ εὔφραναν ἡμᾶς τῇ παρουσία· ὁ δὲ Κύριος μισθαποδότης αὐτῶν ἐστιν. Μέλλων δὲ ἀποδημῆσαι Θεόδωρος πρὸς ὑμᾶς, ἔλεγέν μοι τοῦτο· Μνήσθητί μου·· κᾀγὼ αὐτῷ ἔλεγον, Ἐἁν ἐπιλάθομαί σου Ἱερουσαλὴμ ἐπιλισθείη ἡ δεξιά μου, κολληθείη ἡ γλῶσσά μου τῷ λάρυγγί μου, ἐὰν μή σου· μνησθῶ. Καὶ οὗτος τὸ πλοῖον μετὰ τῶν Ἀδελφῶν ὁ Ἀββὰς Θεόδωρος ἐάσας τῷ Πάπα, λέγει αὐτοῖς· Ὅπου δ᾽ ἂν θέλει ἀπέλθατε μετ᾽ αὐτοῦ· Ἐξουσίαν γὰρ ἔχει καὶ τοῦ σώματος ἡμῶν.

[93] Καὶ ἦν ὁ Ἀββὰς Θεόδωρος παραμυθούμενος τὸν πατέρα ἡμῶν Ὠρσίσιον, διὰ τήν ποτε γενομένην

θλίψιν καὶ ἤρξατο ἔλκειν αὐτὸν μικρὸν τοῦ ἐλθεῖν αὐτὸν εἰς τὸ μοναστήριον Παβαῦ, ἵνα ὡς πρῶτον ἐπισκέψασθαι τοὺς Ἀδελφοὺς ἔλθῃ· ἦν γὰρ ἐν Μωνχώσει. [Orsisium ad Fratres secum gubernandos inducit Theodorus;] Καὶ προτρεπόμενος αὐτὸν ἤγαγεν, καὶ προλαβὼν ἐποίησεν τὸν τῆς ἑβδομάδος Κροῦσαι τοῖς Ἀδελφοῖς, καὶ οὕτως ἠσπάσατο αὐτόν. Καὶ τῇ ὥρᾳ τῆς κατηχήσεως ἐποίησεν ἐν μέσῳ τὴν κατήχησιν ὡς ἦν τότε καὶ ἔστηκεν ὁ Ἀββὰς Θεόδωρος ἀκούων ὡς διάδοχος αὐτοῦ. Καὶ μετὰ ταῦτα ἀπὸ τῆς εἰς ἀλλήλους ἀγάπης οὐκ ἠθέλησεν ὁ Ἀββὰς Ὠρσίσιος σαλευθῆναι αὐτοὺς, ἀλλ᾽ ἦσαν ὡς ἑις ἄνθρωπος ἀμφότεροι· καὶ πάντες ἐθαύμαζον αὐτῶν τὴν σωοποιὸν χρηστότητα, παιδευθέντων παρὰ Κυρίου τὸ ἓν εἶναι, καὶ λοιπὸν ὡς Δεύτερος ἦν αὐτοῦ· ἠρώτα γὰρ αὐτὸν εἰς πάντα. Καὶ ἅπαξ ἀπήρχετο Ἀββὰς Ὠρσίσιος εἰς τὰ μοναστήρια ἐπισκέψασθαι τοὺς Ἀδελφοὺς· καὶ ὁ πατὴρ Θεόδωρος ἅπαξ ὁμοίως οὐκ ἦν σχολάζων, [qui pro salute subditorum ardenter Deum obsecrat.] δι᾽ ἣν εἶχεν φροντίδα. Καὶ ἐπειδὴ προειρήκαμεν ὅτι πολλοὶ ἄγροι ἐγὲνοντο αὐτοῖς, καὶ πάλιν μετὰ καὶρὸν πλοῖα πολλὰ, ἑκάστου μοναστρίου ναυπηγοῦντος, ἐν ἀσχολίᾳ ἐγενήθησαν καὶ ἐν φροντίδι βαρεία. Τότε δὲ ἐπὶ τοῦ Ἀββᾶ Παχουμίου ὀλίγοι ὄντες ἑαυτοὺς ἐτήρουν μή ἔχειν βάρος ὕλης τοῦ κόσμου· ὁγὰρ ζυγὸς τοῦ Κυρίου ἐλαφρός ἐστιν. Καὶ βλέπων πολλοὺς αὐτῶν ἀρξαμένους παραλλάξαι τῶν ἀρχαὶων Ἀδελφῶν τὴν πολιτείαν ἐπένθησεν περὶ αὐτῶν, καὶ ἦν νηστεύων δύο, καὶ ἀγρυπνῶν εἰς εὐχὴν μετὰ τοῦ κλαὶειν, καὶ τρίχινον ἱμάτιον ἔσωθεν τοῦ λευΐτωνος αὐτοῦ φορῶν κατὰ νύκτα· καὶ πολλάκις ὁρῶντες οἱ Ἀδελφοὶ συνήκαν αὐτόν τι ἔχειν· καὶ ἐπορεύετο πολλάκις ἠρέμα εἰς τὸ ὄρος εὔξασθαι, ὅπου οὶ τάφοι τῶν Ἀδελφῶν, ὡς ἀπὸ μιλίων τριῶν· καὶ ἀκολουθήσας τις αὐτῷ μίαν, ἴδεν αὐτὸν μακρῶθεν ἄνω στήκοντα ἐπὶ τοῦ μνημείου τοῦ Πατρὸς ἡμῶν Παχουμίου, εὐχόμενον· καὶ ἥκουσεν τί ηὔχετο, καὶ ἐφοβήθη. Ταῦτα δὲ εὐχόμενος ἔλεγεν· Κύριε τοῦ δούλου σου Ἄββᾶ Παχουμίου, οὗ στήκω νῦν ἐπὶ τοῦ τάφου αὐτοῦ, εὐδοκησον τῶν ἐπισκέψασθαὶ με, εἰ θέλημά σού ἐστιν· Ἐπληθύνθη γὰρ ἡ ἀμελεία ἡμῶν, καὶ οὐκ ἐργαζόμεθα τὸ ἀγαθόν. Ὅμως δὲ τοὺς δούλους σου μὴ ἐγκαταλείψης, Κύριε κἂν ἀμελῶμεν, διέγειρον ἡμᾶς ὑπομιμνήσκων τὰς αἰωνίους βασάνους, καὶ δὸς αὐτοῖς ὁδεύειν τὴν ὁδόν σου τὴν ἀγαθὴν, ὅτι σὺ ἔπλασας ἡμᾶς, Κύριε, καὶ οὐκ ἐφείσω τοῦ μονογενοῦς Υἱοῦ σου παραδοῦναι αὐτὸν ὑπὲρ πάντων ἡμῶν, ἵνα σωθῶμεν. Καὶ ἐχρόνησεν σφόδρα ταῦτα εὐχόμενος, καὶ λοιπὸν κατέβη.

[94] Καὶ πρὸ τούτου παῖς ἦν τις πολιτικὸς, Ἥρων λεγόμενος, [Heroni animam agenti adest, & mortem suam prædicit.] Δεύτερος τοῦ Ἀββᾶ Θεοδώρου τοῦ Πολιτικοῦ· καὶ μέσον τοῦ Πάσχα προσεδόκουν αὐτὸν ἀποθανεῖν. Αὐτῷ δὲ τῷ σαββάτῳ ὀψὲ τῶν Ἀδελφῶν ἐν τῇ συνάξει ὄντων, ὠχλεῖτο ἀποθανεῖν. Καὶ οὕτως ἐξελθὼν ὁ πατὴρ Θεόδωρος ἀπὸ τῆς συνάξεως εὗρεν αὐτὸν ἀποδιδοῦντα τὸ πνεῦμα, καὶ ἐλάλησεν αὐτῷ, καὶ ἐκάμμυσεν τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ· καὶ λοιπὸν εἶπεν, ὅτι δ Ἀδελφὸς οὗτος ὁ κοιμώμενος σημεῖόν ἐστιν ἄλλου ἀνυπονοήτου τινὸς μέλλοντος κοιμηθῆναι. Καὶ οὗτως ἠγρύπνησαν οἱ Ἀδελφοὶ, ἀναγινώσκοντες περὶ τὸ σκήνωμα. Καὶ πρωῒ τῇ Κυριακῇ τῆς Καρᾶς ἐνταφιάσας ἔταψεν αὐτὸν, μετά τῶν Ἀδελφῶν ψαλλόντων. Καὶ αὐτὸς ἐνόσησεν μεθ᾽ ἡμέρας, πρῶτον προπέμψας τοὺς Ἀδελφοὺς, εἰσελθόντας ἐν τῷ Πάσχα, ἑκάστου μοναστηρίου μετὰ παραμυθίας πολλῆς. Ἐλάλησεν γὰρ τὰ συμφέροντα αὐτοῖς μετὰ πολλῆς σπουδῆς, [Ægrotare incipit.] γινώσκων ἑαυτὸν μεταβεβηκέναι τοῦ κόσμου ἤδη. Καὶ λοιπὸν νοσοῦντι παρῆν ὁ Ἀββὰς Ὠρσισιος, καὶ πάντες οἱ μεγάλοι, καὶ οἱ Ἀδελφοί· βλέπων δὲ αὐτὸν ὅτι ἔκλινεν εἴσω μέρος ἐκεῖνο ἀπελθεῖν, συνεκάλεσεν τοὺς Ἀδελφοὺς εἰς σύναξιν εὔξασθαι περι αὐτοῦ τῷ Κυρίῳ ἀφῆναι αὐτόν· καὶ οὕτως ἐπι πρόσωπον πεσὼν μετὰ κλαυθμοῦ πικροῦ, [Orsisio & Fratribus pro eo deprecantibus,] ὁμοῦ καὶ πώντων τῶν Ἀδελφῶν, ἔλεγεν οὕτως· Κύριε, τοῦ ἀναπάυοντα πάντας ἡμᾶς αἴρεις, καὶ τινι καταλαμβάνεις ἡμᾶς; ἆρον με, καὶ ἄφες αὐτὸν δυνὰμενον διόρθωσιν ποιήσασθαι καὶ οἰκονομῆσαι τοὺς Ἀδελφούς. Καὶ οὕτως τρεῖς ἡμέρας ἐποίησαν· καὶ ὁ ἄνθρωπος ἤγγισεν ἀποδοῦναι τὴν ψυχήν· καὶ λέγει τῷ Ἀββᾶ Ὠρσισὶῳ, τῶν ἄλλων ἑστώτων· Μὴ ἆρα ἐλήπησά σέ ποτε ἐν λόγῳ ἢ ἐν διαταγῇ; καὶ οὐκ ἠδυνήθη ἀπολογήσασθαι αὐτῷ ἀπὸ τοῦ κλαυθμοῦ· καὶ πάλιν λέγει· Οὐκ οἶδα εἰ ἐλύπησά σε· οὐ μόνον σε, ἀλλ᾽ οὐδὲ ἕτερον Ἀδελφόν· οὐ γὰρ ἠμέλησά ποτε τῆς σωτηρίας τῆς ἑμῆς ψυχῆς καὶ τῶν Ἀδελφῶν, ὅσον ἠδυνάμην. Καὶ τοῦτο οὐκ ἔστιν ἐμὸν, [sancte moritur.] ἀλλὰ τοῦ ἐλεήμονος Θεοῦ· Ἰδοὺ ἐν οὐρανοῖς ὁ μάρτυς μου, καὶ ὁ συνίστωρ μου ἐν ὕψίστοις. Καὶ τοῦτο λέγων ἐπέδωκεν τὸ πνεῦμα, τῇ δευτέρα τοῦ Πάχων μηνός.

[95] [Monachorum ob ejus mortem dolor.] Καὶ ἀπὸ τῆς κραυγῆς (οὐ γὰρ ἠδυνήθησαν ἐγκραθεῖς γενέσθαι κλαυθμοῦ) ἤκουσαν οὶ εἰς τὸ πέραν τοῦ ποταμοῦ· καὶ οὐ δυνάμεθα γράφειν ὅσα ἐγένοντο· καὶ ἀγρυπνήσαντες ὁμοίως, καὶ πρωῒ κηδεύσαντες τὸ σῶμα ἀπήνεγκαν μετὰ ψαλμῶν εἰς τὸ ὄρος, καὶ ἔθαψαν. Καὶ μετὰ τοῦ ἐλθεῖν αὐτοὺς κάτω, ἀπῆλθεν ἀρχαῖός τις τοῦ μοναστηρίου Παβαῦ Δεύτερος, Ναφερσαεὶς λεγόμενος, μετὰ ἄλλων, καὶ μετέθηκεν αὐτὸν ἐγγὺς τοῦ σκηνώματος τοῦ Ἀββᾶ Παχουμίου· καὶ οἱ Ἀδελφοὶ ἐποίησαν ἡμέρας σφόδρα λυπούμενοι λέγοντες, ὅτι ἡμεῖς ἐλυπήσαμεν αὐτὸν ἕως δεήθη τοῦ Κυρίου συνεχῶς· καὶ ἰδοὺ ἀπῆλθεν καταλείψας ἡμᾶς. Καὶ μνημονέυοντες τῆς πολλῆς χρηστότητος πρὸς πάντας, καὶ τὸν φοβον τοῦ Θεοῦ, ὅν εἶχεν, λίαν κατόδυνοι ἦσαν· ἐπότησεν γὰρ τοσοῦτον χρόνον ἐξ ὅλης καρδίας λατρεύμν αὐτῷ. [Orsisius denuo ad Fratres moderandos accedit.] Ἀββᾶ Ὠρσίσιος δὲ ἦν πάλιν ἔχων τὴν ἰδίαν τάξιν καὶ κυβερνῶν τοὺς Ἀδελφοὺς κατὰ τὸ δυνατὸν αὐτοῦ· ἦν γὰρ ἀγαθὸς λίαν, καὶ ἀγαπῶν τὰς ψυχὰς τῶν Ἀδελφῶν σῶσαι. Ὁ γὰρ Θεὸς ἐνίσχυσεν αὐτὸν, πλὰτύνας αὐτῷ τῶν γραφῶν τὰ νοήματα, καὶ τοὺς Ἀδελφοὺς ἐν εἰρήνῃ κυβέρνησεν χρόνον πολύν.

[96] Ἀκούσας δὲ ὁ ἁγιώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθανάσιος περὶ τοῦ Πατρὸς ἡμῶν Θεοδώρου ἐλυπήθη, καὶ ἔπεμψεν ταύτην τὴν ἐπιστολὴν τῷ Ἀββᾶ Ὠρσισίῳ καὶ τοῖς Ἀδελφοῖς παραμυθούμενος αὐτοὺς ἐπὶ τῇ κοιμήσει αὐτοῦ οὗτως. Ἀθανάσιος Ἀββᾶ Ὠρσισίῳ, [Hunc & Monachos solatur Athanasius.] πατρὶ μοναχῶν, καὶ πᾶσιν τοῖς σὺν αὐτῷ τοῖς τὸν μονήρην βίον ἀσκοῦσιν, καὶ ἐν πίστει Θεοῦ ἱδρυμένοις, ἀγαπητοῖς καὶ ποθεινωτάτοις Ἀδελφοῖς, ἐν Κυρίῳ χαὶρειν. Ἤκουσα περὶ τῆς κοιμήσεως τοῦ μακαρίου Θεοδόρου, καὶ πάνυ μετὰ πολλῆς φροντίδος ἥνεγκα τὴν ἀκοὴν, ἐιδὼς αὐτοῦ τὸ πρὸς ὑμᾶς χρήσιμον. Εἰ μὲν οὖν μὴ ἦν Θεόδωρος, πολλοῖς ἂν ὑμῖν μετὰ δακρύων ἐχρησάμην λόγοις, λογιζόμενος τὰ μετὰ θάναθον· ἐπειδὴ δὲ Θεόδωρός ἐστιν, ὃν ὑμεῖς τε καὶ ἡμεῖς ἐγνὼκαμεν, τί δεῖ γράφοντά με λὲγειν ἢ· Μακάριος Θεόδωρος ὅς οὐκ ἐπορεύθη ἐν βουλῇ ἀσεβῶν. Ἀλλ᾽ εἰ μακάριός ἐστιν ὁ φοβούμενος τὸν Κύριον· νῦν γὰρ μακαρίζειν τεθαῤῥήκαμεν, ἔχοντες ἀσφαλῆ τὸν λόγον, ὄτι καταντήσας ὥσπερ εἰς λιμένα ἀμέριμνον βίον ἔχει. Εἶθε καὶ ἑφ᾽ ἑκάστου ἡμῶν τοῦτο ἔφθανεν! εἶθε τρέχων ἔκαστος οὔτως καταντήσειεν! εἶθε πλέον ἔκαστος προσορμήσειεν ἐν τὸ ἴδιον σκάφος πρὸς τὸν ἀχειμαστὸν ἐκεῖ λιμένα, ἵνα μετὰ τῶν πατρῶν ἀναπαυόμενος λέγει, Ὥδε κατοικήσω, ὅτι, ᾑρὲθην αὐτήν. Οὐκ οὖν, ἀγαπητοὶ καὶ ποθεινότατσι Ἀδελφοὶ, μὴ κλαίετε Θεόδωρον· οὐ γὰρ ἀπέθανεν,

ἀλλὰ καθεύδει. Μὴδακρυέτω τις μνημονεύων αὐτοῦ, ἀλλὰ ζηλουτω τὸν βίον αὐτοῦ· οὐ δεῖ γαρ ἐπὶ τῷ ἀπελθόντι εἰς τὸν ἄλυπον τόπον λυπεῖσθαι. Ταῦτα δὲ κοινῇ ὑμῖν γράφω· ἐξαιρέτως δέ σοι, [Orsisium præcipue, cui Fratrum regimen commendat.] ὦ ἀγαπητὲ καὶ ποθεινώτατε Ὠρσίσιε, ἵνα κοιμηθέντος ἐκείνου σὺ τὴν ὅλην φροντίδα ἀναδέξη, καὶ γένου ἀντ᾽ αὐτοῦ τοῖς Ἀδελφοῖς. Καὶ γαρ περιόντος ἐκείνου, ἀμφότεροι ὡς εἷς ἐτυγχάνετε· καὶ ἑνὸς ἀποδημοῦντος, ἑπληροῦτο ἡ τῶν δύο χρεία. Καὶ τῶν δύο παρόντων ὡς εἷς ἐγίνεσθε, τοῖς ἀγαπητοῖς τὰ πρὸς ὠφέλειαν ὁμιλοῦντες· Οὕτως οὖν πράττε, οὕτω ποιῶν γράφε καὶ σήμαινε ἡμῖν περὶ τῆς σεαυτοῦ καὶ τῆς Ἀδελφότητος σωτηρίας. Καὶ εὔχεσθαι παρακαλῶ κοινῇ πάντες, ἵνα ἐπὶ πλέον εἰρήνην βραβεύσῃ ταῖς ἐκκλησίαις ὁ Κύριος· καὶ γαρ καὶ νῦν μεθ᾽ εὐθυμίας ἑορτάσαμεν τότε Πάσχα καὶ τὴν Πεντικοστὴν, καὶ εὐφραίνομεν ἐπὶ ταῖς τοῦ Κυρίου εὐεργεσίαις. Ἐγράψαμεν ὑμῖν. cc Προσαγορεύετε πάντας τοὺς φοβουμένους τὸν Κύριον. Προσαγορεύουσιν ὑμᾶς οἱ σὺν ἐμοῖ. Ἔῤῥωσθε ὑμᾶς ἐν Κυρίω, εὔχομαι, ἀγαπητοὶ καὶ ποθεινώτατοι Ἀδελφοί.

ANNOTATA.

a Præciso nimium a bibliopegis margine, lineas primas ultimasque duarum pagellarum non potuimus aliter legere quam per dimidiarum litterarum vestigia reliqua, id est, per conjecturam.

b Restabant adhuc litteræ α … σαντες, quas impleat quisque ut volet.

c Ἀπὸ στήθους eadem phrasi dici videtur, quomodo Latine diceretur ex corde, ex animo: neque enim intelligi hoc potest eo modo quo Franci dicunt par cœur, id est, memoriter, sic infra num. 37 dicuntur discipuli digredi, dicta Pachomii μελετῶντες ἀπὸ στήθους.

d Deest aliquid huic sensui ut clarus sit, unde existimo supplendum locum ex Mss. quibus usi interpretes priores.

e Πλύνωσιν quasi a πλυνόω nusquam legas apud antiquos, sed Πλύσιν loturam seu Πλυσμὸν, a πλύνω, lavo.

f Videtur hic aliquid ad perfectum sensum desiderari.

g Δέννω, si recte scriptum est, pro ligo, aliunde necdum comperi.

h Ἐστυμμένοι qui? an arcti seu constricti circa observationem Regulæ?

i Deficiente hic codice Florentino supplementum accepimusex Ms. Vaticano 819 fere usque ad finem num 24, deinde vero datur supplementum ex Ambrosiano, cum quo etiam nonnullas Florentini Ms. partes contulimus.

k Ms. Ambros. Παρθένος ὀνομαζομένη. Florentino autem iterum hic uti incipimus.

l Idem Ambros. Ms. καμεῖν laborare: aliæ diversitates lectionis multæ sunt, sed sensum non mutant, ideo eas non fuit operæ pretium singulas notare.

m Huc usque nos juvit Ms. Ambrosianum, pluribus post hæc paginis mutilum.

n Φαγεῖον, alibi necdum lectum interpretor edulium.

o Κορκόνιλος idem videtur esse, quod paßim Κροκόδειλος.

p Hinc iterum recurrunt nobis fragmenta Ambrosiana, cum quibus ecgraphum nostrum Florentinum contulimus

q Ambros. καὶ περὶ ὧν ἑσπέρας ἐλάλει συνεὶς ἐδόξαζεν.

r Ibidem. Ἄγγελον γαρ ἔδοξέ τισιν ὀφθῆναι, ὡς δακτύλῳ τινὶ τὸ τοιοῦτον τεῖχος περιχαράσσων ἐν θείῳ πυρί.

s Nescio quid intenderit Hervetus sic Latine hæc reddens, Duce eorum constituto Samuele, Hilaro quodam & Encrate. An credidit laudando Samueli non epitheta addi, sed socios duos regiminis dari, iis vocatos nominibus?

t Ambros. Μετὰ τὸ ἐν τῇ πόλει Πάνος τότε λεγόμενον Τῆθ καὶ Ὀβεῦ καὶ Ἰσμῖν καὶ … Παχμοῦ περὶ τὴν Λαττῶν.

u Florentinum Ms. dubium faciat de monachone pœnitente esset sequens sermo, sic incipiens, καὶ αὐτοῦ ὑφαίνοντος, an de Pachomio: hoc vero habemus ex Ambrosiano: quare ad eumdem sensum retinendum, paucis verbis additis suppleo contextum, alioqui mutilum.

x Hactenus fragmenta Ambrosiana; pro quibus si textus integer fuisset repertus, longe accuratius edi hæc vita potuisset.

y Nescio an satis integer hic textus sit: si deest aliquid essent aliter intelligenda hæc verba: & forte auctor dicere voluit; ex ejusmodi epistolis in unum collectis factum haberi libellum.

z Μαργώνιος, alibi necdum nobis lecta vox, ex ipso sensu colligitur eum significare qui metiendis frugibus, priusquam in horreum conderentur, vel publice præfectus erat, vel suam privatim locabat operam. Si crederem frumenti emptorem sive propolam significari, dubitarem an translata a Latinis voce ex Mangone factus sit Μαγγώνιος.

aa Ecgraphum quidem nostrum Φιτοῦ μηνὸς, sed errorem corrigendū monuit ipsa temporis brevitas inter utriusquemortem interjecti, & monasterii unde adductus Petronius est vicinia: addens quod nullus eo nomine mensis Ægyptiis sit.

bb Deerat in ecgrapho nostro negatio οὐ, quæ prorsus videtur necessaria ad verum sensum eliciendum, & loco ὅτι scriptum erat ὅτε.

cc Hinc iterum Ms. Ambrosiani fragmenta offeruntur usque ad finem una cum epistola Ammonis & appendice Theophili, sed ad alia festinantibus, non licuit ecgraphi nostri Florentini partem reliquam cum iis conferre verbotenus, satisque habuimus raptim dispicere & cognoscere quod eadem utrobique contineretur sententia, sola quandoque verborum lectione variante.

PARALIPOMENA
De SS. Pachomio & Theodoro
Ex iisdem Mss. Codicibus.

Pachomius, Abbas apud Tabennenses in Thebaide (S.)
Theodorus, Abbas apud Tabennenses in Thebaide (S.)

EX MSS.

ΕΚ ΤΟΥ ΒΙΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΧΟΥΜΙΟΥ.

ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΧΟΥΜΙΟΥ. Αὐταρκῶς μὲν τὰ γραφέντα περὶ τοῦ ἁγίου, οἰμαι, πρὸς ὠφέλειαν δύναται συμβάλλεσθαι, ἐνέχεσθαι δὲ τῶν αὐτῶν οὐ βλαβερόν· ὅτιτὸ μὲν ἀναδραμεῖν ἐπὶ τοῖς αὐτοῖς ἀσφαλέστερον πρὸς τὴν θεωρίαν παρασκευάζει τῶν λεγομένων τὸν ἀκροατὴν, τὸ δὲ δι᾽ ὄκνον παραιτεῖσθαι τὰ αὐτὰ γράφειν, κίνδυνον τῷ παραιτουμένῳ παρέχει, ὄθεν ἐπαναδραμῶντες τῷ λόγῳ, συγγενῆ τῶν πρωτέρων ὀλίγα ἐκθώμεθα.

[1] [Theodori juvenis instructionem audire recusantes senes] Ἔθος ἦν τοῖς Ἀδελφοῖς τοῦ θεοφιλεστάτου καὶ ἁγίου Πατρὸς ῆμῶν Παχουμίου, κατ᾽ ἑσπέραν εἰς ὁρισμένον τόπον τῆς μονῆς συνέρχεσθαι ἐπὶ τὸ ἀκοῦσαι τῆς διδασκαλίας αὐτοῦ. Συναχθέντων οὖν ἓν μιᾷ κατὰ τὸ ἔθος ἐπὶ τὸ ἀκοῦσαι τοῦ Μεγάλου, κελεύει Θεοδώρῳ τινὶ, εἰκοσιέτη χρόνον ἔχοντι ἐν τῇ μονῇ, λαλῆσαι τοῖς Ἀδελφοῖς· ὃς παραχρῆμα, ἄνευ πάσης παρακοῆς, ἐλάλησε αὐτοῖς τὰ πρὸς ὠφέλειαν. Τινὲς δὲ τῶν ἀρχαίων, ἰδόντες τὸ γενόμενον, οὐκ ἠκολούθησεν ἀκοῦσαι αὐτοῦ, λέγοντες ἐν ἑαυτοῖς· Ἐπεὶ ἀρχάριός ἐστιν καὶ διδάσκει ἡμᾶς, οὐκ ἀκουσόμεθα αὐτοῦ. Καὶ καταλείψαντες τὴν σύναξιν τῶν Ἀδελφῶν, ἀνεχώρησαν εἰς τὰ κελλία αὐτῶν. Ἀπολυθέντων δὲ τῶν Ἀδελφῶν ἀπὸ τῆς ἀκροάσεως, ἀποστείλας ὁ Μέγας ἐκάλεσεν τοὺς ἀναχωρήσαντες. Ἐλθόντων δὲ αὐτῶν πρὸς τὸν

Ἅγιον, ἠρώτα, αὐτοὺς, τίνος ἕνεκεν καταλείψαντες ἡμᾶς ἀναχωρήσατε εἰς τὰ κελλία ἑαυτῶν; Οἱ δέ φασιν, Ὅτι παιδίον διδάσκαλον ἡμῶν ἐποίησας, τοσούτων γερόντων καὶ ἄλλων Ἀδελφῶν. Ἀκούσας δὲ ὁ Μέγας ἐστέναξεν εἰπών· Οἴδατε πόθεν ἡ ἀρχὴ τοῦ κακοῦ ἐχώρησεν είς τὸν κόσμον; Εἰπόντων δὲ ἐκείνων· Πόθεν; ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτοῖς. Τῆς ὑπερηφανίας δι᾽ ἣν ἐξέπεσεν ὁ Ἑωσφόρος, [de superbia redarguit Pachomius] ὁ πρωῒ ἀνατέλλων, καὶ συνετρίβη ἐπὶ τὴν γῆν· δι᾽ ἣν καὶ συνῴκησεν μετὰ τῶν θηρίων Ναβουχοδονοσὼρ ὁ βασιλεὺς Βαβυλῶνος· Ἢ οὐκ ἠκούσατε τὸ γεγραμμένον, ὅτι Βδέλυγμα Κυρίῳ ἀνὴρ ὑψηλοκάρδιος; πᾶς γαρ ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται. Ἐσκυλεύθητε τοιγαροῦν παρὰ τοῦ διαβόλου πᾶσαν ἡμῶν τὴν ἀρετὴν, ἀγνοοῦντες ὅτι μητὴρ πάντων τῶν κακῶν ἡ ὑπερηφανία ἐστίν· οὐ γαρ Θεόδωρον καταλείψαντες ἀπήλθατε, ἀλλὰ τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ ἀποφυγόντες ἐξεπέσατε ἀπὸ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ἄθλιοι ἀληθῶς καὶ πάντος οἴκτου ἄξιοι. Πῶς οὐκ ἐνοήσατε ὅτι σατανᾶς ἦν ο ἐνεργήσας ἐν ὑμῖν τοῦτο, οὗ χάριν ἀπεσχοινίσθητε τοῦ Θεοῦ; Ὦ μεγάλου θαύματος! Ὁ Θεὸς ἐταπείνωσεν ἑαυτὸν γενόμενος ὑπήκοος ἄχρι θανάτου δι᾽ ἡμᾶς, καὶ ἡμεῖς κατὰ φύσιν ὄντες ταπεινοὶ φυσιούμεθα· ἀνετράπη παῤ ὑμῶν ἡ τάξις. Ὁ πανύψιστος καὶ λίαν ὑπερμεγεθὴς διὰ τῆς ταπεινότητος τὸν κόσμον ἑαυτῷ ἐπαγίνευσεν, δυνάμενος καὶ βλέμματι μόνῳ τὸν κόσμον καταφλέξαι· ἡμεῖς δὲ μηδὲν ὄντες ὑπερηφανευόμεθα, ἀγνοοῦντες ὅτι ἐν τοῦτο μᾶλλον ἑαυτοὺς καταβυθίζομεν είς τὰ κατότατα τῆς γῆς· Οὐκ ἴδετέ με ἑστῶτα καὶ ἀκροώμενον αὐτοῦ τῆς διδαχῆς; [suos eos exemplo confundens.] Ἐπ᾽ ἀληθείας λέγω ὑμῖν, ὅτι ὠφελήθην μεγάλως ἀκούσας αὐτοῦ· οὐ γαρ ὡς δοκιμάζων αὐτὸν, ἐπἐτρεψα αὐτὸν λαλῆσαι ὑμῖν, ἀλλ᾽ ὡς προδοκῶν καὶ αὐτὸς ὠφελεῖσθαι. Πόσῳ οὖν ὑμᾶς μᾶλλον ἔδει μετὰ πολλῆς προθυμίας καὶ ταπεινοφροσύνης ἀκοῦσαι τοῦ λόγου αὐτοῦ; Ἐπ᾽ ἀληθείας ἐγὼ ὁ Πατὴρ ὑμῶν ἐν Κυρίῳ, ὡς ἄνθρωπος μὴ εἰδὼν δεξιὰν καὶ ἀριστεράν αὐτοῦ, οὕτως ἐξ ὅλης ψυχῆς ἠκροώμην αὐτοῦ. Λέγω οὖν ὑμῖν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ὅτι ἐὰν μὴ μεγάλην ὑπὲρ τοῦ σφάλματος τούτου δείξητε μετάνοιαν, ὥστε κλαῦσαι καὶ πενθῆσαι ἑαυτοὺς, ὅπως συγχωρηθῇ ὑμῖν τὸ γενόμενον, εἰς ἀπώλειαν ἔσεσθαι.

[2] Ἦν ποτέ τις ἐν τοῖς Ἀδελφοῖς Σιλβανὸς ὀνόματι, εἰκοσαετὴ χρόνον ἐν τῷ σχήματι τοῦ μοναχοῦ. [Ob remissum fervorem] Οὗτος δὲ ἦν ἀπὸ μίμων· ὅστις ἐν ταῖς ἀρχαῖς μὲν τῆς ἀποταγῆς αὐτοῦ πάνυ᾽ ἐπεμελεῖτο τῆς ψυχῆς αὐτοῦ, ἐν νηστείαις καὶ πυκναῖς προσευχαῖσ, καὶ ἐν ταπεινοφροσύνῃ πολλῇ τὸν πάντα χρὁνον διάγων. Χρόνου δὲ πολλοῦ παρελθόντος ἤρξατο καταφρονεῖν τῆς αὐτοῦ σωτηρίας, ὥστε βούλεσθαι αὐτὸν σπαταλᾷν καὶ στρηνιᾷν, ἔτι μὴν καὶ τὰ τῆς θυμελῆς ἄσεμνα ῥήματα ἀδεῶς μεταξὺ τῶν Ἀδελφῶν ἐκτραγῳδεῖν. Τοῦτον καλέσας ὀ ἅγιος Πατὴρ ἡμῶν Παχούμιος ἐπὶ τῶν Ἀδελφῶν, ἐκέλευσεν ἀποδυθῆναι τὸ σχῆμα τοῦ μοναχοῦ, καὶ λαβόντα αὐτὸν τὰ κοσμικὰ ἱμάτια ἐκβληθῆναι τῆς μονῆς ὑπὸ τῶν Ἀδελφῶν. Ὁ δὲ πεσὼν εἰς τοὺς πόδας αὐτοῦ, παρεκάλει αὐτὸν λέγων, ὅτι Ἐὰν συγχωρήσῃς μοι ἔτι τὸ ἅπαξ τοῦτο, ὦ Πάτερ, τοῦ μὴ βαλεῖν με ἕξω, ἕξεις με ἀπὸ τοῦ νῦν μετανοοῦντα ἐφ᾽ οἷς ἐν ἀμελείᾳ διῆγον, ὥστε σε χαρῆναι ἐπὶ τῇ μεταβολῇ τῆς ψυχῆς. [ejiciendus Silvanus] Ὁ δὲ Ἅγιος ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτῷ· Οἶδες πόσα σε ἐβάστασα, καὶ πόσα ἐνουθέτησα, ὥστε με καὶ τυπτῆσαι πολλάκις, ἄνθρωπον μὴ βουλόμενον μήτε τὴν χεῖρα ἐκτεῖναί ποτε τούτῳ τῷ λόγῳ· διὰ γαρ τὴν ἐν Θεῷ σου σωτηρίαν τύπτειν σε ἔδοξα, ἵνα ἐκ τούτου δυνηθῶμεν διορθῶσαί σου τοῦ σφάλματος. Εἰ τοίνυν νουθετούμενος οὐ μετατράπης, οὐ δὲ παρακαλοὐμενος ἐπὶ τὸ κρεῖττον μετενέχθης, οὔτε μὴν τυπτόμενος ἐφοβήθης, πῶς δύναμαί σοι συγχωρεῖσθαι ἔτι; [promissam emendationem egregie præstat,] Ἐπεκτείνοντος δὲ τὴν παράκλησιν ἐπὶ πλέον τοῦ Σιλβανοῦ καὶ διαβεβαιουμύνου διορθᾶναι ἑαυτὸν τοῦ λοιποῦ, ἐγγύας αἰτήτατο παρὰ αὐτοῦ ὁ Μέγας, μὴ μετὰ τὸ ἀφεθῆναι αὐτὸν τοῖς αὐτοῖς ἐμμεῖναι πάλιν. Πετρωνίου δέ τινος ἀναδεξαμένου αὐτὸν ἐφ᾽ οἷς ἐπισχνεῖτο, συνεχώρησεν αὐτῷ ὁ Μέγας. Ὁ δὲ Σιλβανὸς τυχὼν τῆς ἀφέσεως, οὕτως ἠγονήσατο πάσῃ ψυχῇ αὐτοῦ, ὥστε αὐτὸν ὑπόγραμμον γενέσται εἰς πάσην ἀρετὴν θεοσεβείας πᾶσιν τοῖς Ἀδελφοῖς, μικροῖς τε καὶ μεγάλοις.

[3] Τὸ δὲ μέγα πλεονέκτημα αὐτοῦ τῶν ἀρετῶν ἦν ἡ ἐπ᾽ ἄκρον ταπεινοφροσύνη, καὶ τοῦ μὴ διαλείπειν τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ ἀπὸ δακρύων, ὥστε καὶ ἐστιῶντος αὐτοῦ μετὰ τῶν Ἀδελφῶν μὴ δύνασθαι ἐπικρατεῖν τῶν δακρύων, ἀλλὰ συνμίσγεσθαι τῇ τροφῇ τὰ δάκρυα. [magnæ cum humilitate indesinenter lacrymans,] Λεγόντων δὲ αὐτῷ τῶν Ἀδελφῶν τὸ μὴ ἐπὶ ξένων προσώπων τοῦτο ποιεῖν, δυσχυρίζετο λέγων, Ὅτι πολλάκις ἠθέλημα ἐπικρατῆσαι τῶν δακρύων, τούτου χάριν, καὶ οὐκ ἴσχυσα. Φασκόντων δὲ τῶν Ἀδελφῶν, ὅτι δυνατόν ἐστιν κατ᾽ ἑαυτὸν μὲν κλαίειν τὸν κατανενυγμένον, καὶ ἐν τῇ προσευχῇ ποεῖν ὁμοίως μετὰ τῶν Ἀδελφῶν· ἐπὶ δὲ τραπέζης ἐστιῶντι τῶν Αδελφῶν, δύναται καὶ ἡ ψυχὴ χωπὶς τῶν φαινομένων τούτων δακρύων πάντοτε κλαίειν· βουλόμεθα οὖν γνῶναι τί ἐνθυμούμενος ἀδιαλείπτως βρέχῃ τοῖς δάκρυσιν, ὥστε πολλοὺς ἐξ ἡμῶν βλέπονταί σε διατρέπεσθαι εἰς κόρον φαγεῖν. Ὁ δέ φησιν πρὸς τοὺς ἐρωτῶντας αὐτόν· Οὐ θέλετε ἵνα κλαύσω, βλέπων ἁγίους ὑπηρετοῦντάς μοι, ὧν καὶ τοῦ κονιορτοῦ τῶν ποδῶν οὔκ εἰμι ἄξιος; Οὐκ ὄφειλον οὖν πενθεῖν ἑμαυτὸν, ὅτι ἀπὸ θυμελῆς ἄνθρωπος ὑπηρετοῦμαι ἀπὸ τοιούτων ἁγίων ἀνδρῶν; Κλαίω οῦν, Ἀδελφοί μου, φοβούμενος μήπω καταποθῶ, ὣς ὁ Δαθὰν καὶ Ἀβειρών· μάλιστα ὅτι ἀπὸ ἀγνωσίας εἰς ἐπίγνωσιν γενόμενος τῆς κατὰ ψυχὴν σωτηρίας οὐκ ἐφρόντισα, ὡς κινδυνεῦσαι με ἐκβληθῆναι ἀπὸ τῶν Ἀδελφῶν, καὶ ἐγγύας δοῦναί με μετὰ φρικοδεστάτων ὅρκων ὕπερ τοῦ μηκέτι καταφρονῆσαι τῆς ζωῆς μου. Διὰ τοῦτο οὐκ ἐπαισχύνομαι τὰ τοιαῦτα μετελθεῖν· οἶδα γαρ ἐγὼ τὰς ἁμαρτίας μου, ὑπὲρ ὧν εἰ καὶ ἔκδοτον ἦν δοῦναι τὴν ψυχὴν μου, οὐκ ἔστιν μοι χάρις.

[4] Τούτου οὖν οὕτως ἀγονιζομένου διεμαρτύρατο περὶ αὐτοῦ ὁ Μέγας, ἐπὶ πάντων Ἀδελφῶν οὕτως λέγων· Ἰδοὺ διαμαρτύρομαι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, Ἀδελφοὶ, ὅτι ἀφ᾽ οὗ τὸ κοινόβιον τοῦτο γέγονεν, [quem sibi virtutis gradu æqualem professus Pachomius,] οὐδεὶς ἐκ πάντων τῶν συνόντων μοι Ἀδελφῶν ἐμιμήσατο τὸν χαρακτῆρά μου παντελῶς, εἰ μὴ εἷς μόνον. Ἀκούσαντες δὲ ταῦτα οἱ Ἀδελφοὶ, οἱ μὲν ᾤοντο, τὸν ἕνα ὃν ἔλεγεν εἶναι Θεόδωρον, ἄλλοι δὲ Πετρώνιον ἢ Ὠρσίσιον. Ἐρωτήσαντος δὲ τοῦ Θεοδώρου τὸν Ἅγιον περὶ τίνος ἔλεγεν τοῦτο, οὐκ ἠθέλησεν ὁ Μέγας εἰπεῖν. Ἐπιμεινάντων δὲ τῶν ἄλλων τῶν μεγάλων Ἀδελφῶν παρακαλούντων μαθεῖν τίς ἂν εἴη, ἀπεκρίθη ὁ Μέγας λέγων· Εἰ εἶδον ὅτι κενοδοξεῖν ἔχει περὶ οὗ μέλλω λέγειν ἐπαινούμενος, οὐκ ἂν συνέστησα τὸν τοιοῦτον· ἀλλ᾽ ἐπειδὴ οἶδα ὅτι ἐπαινούμενος μᾶλλον ταπεινοῖ ἑαυτὸν, καὶ ἐξευτελίζει πλέον, διὰ τοῦτο πρὸς τὸ μιμεῖσθαι ὑμᾶς τὸν τρόπον αὐτοῦ, ἀφόβως ἐπὶ πάντων ὑμῶν μακαρίζω αὐτόν. Σὺ μὲν γαρ Θεόδωρος, καὶ ὅσοι εἰσὶν κατά σε ἐν τῇ μονῇ ἀγωνιζόμενοι, δήταντες τὸν διάβολον ὤσπερ στρουθίον, ὑπὸ τοὺς πόδας ὑμῶν ἔθετε, καὶ καθ᾽ ἑκάστην καταπατεῖτε αὐτὸν ὡς χῶμα· ἀλλ᾽ ἐὰν ἀμελήσητε ἑαυτῶν, ἀναστὰς ὁ ὑπὸ τοὺς πόδας ὑμῶν

κείμενος διάβολος φεύξεται· Ὁ δὲ νεώτερος Σιλβανὸς, ὁ πρὸ χρόνου ὀλίγου ἐκβάλλεσθαι τῆς μονῆς παρ᾽ ἐμοῦ μέλλων, [laudat coram omnibus ut humilitate eximium,] διὰ τὴν ἀμέλειαν αὐτοῦ, ἐχειρώσατο παντελῶς τὸν διάβολον, καὶ ἐξηφάνησεν αὐτὸν, ὡς μὴ δύνασθεῖ ἕτι φανῆναι παρ᾽ αὐτῷ, τῇ ὑπερβολῇ τῆς αὐτοῦ ταπεινοφροσύνης εἰς τέλος νικήσας αὐτόν. Καὶ ὑμεῖς μὲν ταπεινοῦντες ἑαυτοὺς, ὡ;ς ἔχοντες ἔργα δικαὶοσύνης, καὶ ὡς προθήκην ποιούμενοι τῆς ἑαυτῶν ἀρετῆς, ἑαυτοὺς ταπεινοῦτε, θαῤῥοῦντες οἷς ἤδη ἐπράξατε· οὗτος δὲ ὅσον ἀγωνίζεται, τοσοῦτον ἑαυτὸν καὶ εὐτελῆ ἐνθυμούμενος εἶναι· διὰ τοῦτο γαρ καὶ τὸ δακρύειν πρόχειρον ἔχει ἐκ τοῦ πάνυ ἑαυτὸν ἐξευτελίζειν, καὶ τῶν ὁρομένων ἑαυτὸν ἀνάξιον εἶναι λέγων· ὥστε ὑμεῖς μὲν καὶ τῇ γνώσει καὶ τῇ ὑπομονῇ καὶ τοῖς κατὰ τοῦ σατανᾶ ἀμετρίτοις ἀγῶσιν ὑπερέχετε αὐτοῦ, ὁ δὲ τῇ ταπεινοφροσύνῃ ὑπερεπίδησεν ὑμᾶς· οὐδὲν γαρ ἄλλο οὕτως τὸν διάβολον ἐκνευροῖ ὡς ἡ μετὰ πρακτικῆς δυνάμεως ἐξ ὅλης ψυχῆς γινομένη ταπεινοφοσύνη. [ejus post octennium felix mors.] Οὕτως ἀγωνιζό μενος ἐν ὅλοις ὄκτω ἔτεσιν, ἐτελείωσεν αὐτοῦ τὸν ἀγῶνα, καταπαύσας αὐτοῦ τὸν βίον, ὡς μαρτυρῆσαι περὶ τῆς ἐξόδου αὐτοῦ τὸν τοῦ Θεοῦ θεράποντα, οτι πλῆθος ἄπειρον τῶν ἁγίων Ἀγγέλων, μετὰ χαρᾶς μεγάλης καὶ ψαλμῳδίας τὴν ψυχὴν αὐτοῦ λαβότες, ὡς ἐκλεκτὴν θυσίαν καὶ ὡς παράδοξον ἐν ἀνθρόποις εὐρεθὲν Θεοῦ θυμίαμα προσήνεγκαν τῷ Θεῷ.

[5] Ἐγένετό ποτε τῷ ἁγίῳ Πατρὶ ἡμῶν Παχουμίῳ ἀπελθεῖν εἰς ἕτερον μοναστήριον, [Super mortuum fratrem psalli] ἐπὶ τὸ ἐπισκέψασθαι τοὺς ἐκεῖσε Ἀδελφούς. Ἀπερχόμενος δὲ ἀπήντησεν προκομιδήν τινος Ἀδελφσῶ, κοιμηθέντος ἐκ τῆς μονῆς ἐκείνης· ἦσαν δὲ πάντες οι Ἀδελφοὶ τῆς μονῆς ἐκείνης ἀκολουθοῦντες τοῦ ἐξοδίου καὶ ψάλλοντες· ἦσαν δὲ καὶ μετ᾽ αὐτῶν καὶ οἱ γονεῖς καὶ οἱ συγγενεῖς τοῦ κοιμηθέντος. Ἰδόντες δὲ οἱ Ἀδελφοὶ μήκοθεν τὸν Ἅγιον ἐρχόμενον πρός αὐτοὺς, ἀπέθεντο τῆς κράββατον εἰς τὴν γῆν, ἵνα ἐλθὼν ὁ Ἅγιος εὔξηται ἐπάνω αὐτοῦ· στήκοντες οὖν οἱ Ἀδελφοὶ ἔψαλλον μετὰ τῶν κοσμικῶν. Ἐλθὼν οὖν καὶ εὐξάμενος ὁ Μακάριος, [vetans Pachomius,] ἐκέλευσεν τοῖς Ἀδελφοῖς μηκέτι ψαλλεῖν ἔμπροσθεν αὐτοῦ, καὶ ποιήσας ἐνεχθῆναι τὰ ἱμάτια τοῦ κοιμηθέντος κελεύει ἔμπροσθεν πάντων καῆναι αὐτὰ· καὶ καυθέντων αὐτῶν προσέταξεν ἀρθῆναι τὸ σκήνωμα, καὶ ἀνὼ ψαλμῳδίας κηδευθῆναι αὐτόν. Τῶν δὲ Ἀδελφῶν καὶ τῶν γονέων τοῦ τε τελευτηκότος ῥιψάντων ἑαυτοὺς τοὺς πόδας αὐτοῦ, καὶ ἱκετευότων συνχωρηθῆναι ψάλλεσθαι αὑτὸν, οὐκ ἠνέσχετο. Τῶν δὲ γονεῶν αὐτοῦ λεγόντων· Τί ποιεῖς, ὦ Πάτερ, τὸ καὶνὸν καὶ ἀθέμιτον πράγμα προσάπτων τῷ ὑιῷ ἡμῶν; ἢ πρέπει τῇ σῇ σῇ ἁγιότητι τοιαύτην ἀσπλαγχνίαν ἐπιδείξασθαι εἰς τὸν νεκρὸν τοῦτον, ὡς καὶ βαρβάρων ὠμότητα ἄγειν εἰς οἶκτον καὶ συμπάθειαν δύναται; ὅθεν καὶ ἐχθρὸς, [consanguineis nequidquam precantibus] ὁρῶν τοῦ ἀντιδίκου αὐτοῦ τὸ σκήνωμα ἀκίνητον καὶ ἄφθογγον κείμενον, οἰκτερῆσσι πολλάκις· καὶνότερον δὲ ἅμα ἴσμεν νῦν παρ᾽ ὑμῖν τοῖς Χριστιανοῖς, ὃ οὐδὲ παρὰ Βαρβάροις ὤφθη ποτὲ διὰ τῶς τοιαύτης ἀσπλαγχνίας · ὄνειδος ἀνεξάλειπτον τῷ γένει ἡμῶν προσάπτεις. Εἶθε μὴ ἴδαμέν σε σήμερον, ἵνα μὴ ὁ οἶκος ἡμῶν διά σου αἰώνιον ὄνειδος κληρονομήσει! εἶθε μὴ μετῆλθεν τὸν ἀγριώτατον βίον τοῦτον ὁ ἄθλιος ὑιὸς ἡμῶγ! οὐ γαρ ἄν κατέλειψεν τὴν αἰώνιον ταύτην ὀδύνην. Δεόμεθά σου, εἰ καὶ τὰ ἱμάτια αὐτοῦ ἐποίησας καῆναι, τόν ψαλμὸν συγχώρησον λεχθῆναι.

[6] Ὁ δὲ ἀποκριθεὶς λέγει αὐτοῖς· Ἀληθῶς Ἀδελφοὶ, πλέον ὑμῶν οἰκτηρῶ τὸν κείμενον τοῦτον, καὶ περισσοτέραν θροντίδα ποιούμενος αὐτοῦ ὁ πατὴρ προσέταξα τοῦτο γενέσθαι· ὑμεῖς γαρ τοῦ φαινουμένου σκήνους τούτου ποιεῖτε φροντίδα, ἐγὼ δὲ ὑπὲρ τῆς τῆς ψυχῆς αὐτοῦ ἀγονίζομαι· ἐὰν γαρ ψάλλητε αὐτῷ, [declarat se id facere ex misericordia erga eum,] πλείονες αὐτὸν διαδέξοντααι κολάσεις, ἀπαιτούμενον ὑπὲρ τοῦ ψαλμοῦ λόγον, ὅτι οὐκ ἀπῆλθεν ἔχων μετ᾽ ἑαυτὸν τῶν ψαλμῶν τὴν δύναμιν. Εἰ δὲ ἀληθῶς θέλετε προσθήκην αὐτῷ ποιεῖν τῶν αἰωνίων ὀδύνων, ψάλατε αὐτῷ, ἀλλὰ πλέον ὀδυνμενος ἐκεῖ ὑπὲρ τοῦ ψαλμοῦ καταράσεται ὑμᾶς. Εἰδὼς οὖν ἐγὼ τὸ συμφέρον τῇ ψυχῇ αὐτοῦ, οὐκ ἐπιμελοῦμαι τοῦ σώματος αὐτοῦ νεκροῦ· ἐὰν γαρ συγχωρήσω ὑμᾶς ψάλειν ὡς ἀνθρωπάρεσκος εὑρίσκομαι παρὰ τῷ Θεῷ, ὄτι ἓνεκεν ἀνθρωπίνης πληροφορίας τὰ συμφέρονα τῇ μελλούσῃ ἐν κρίσει κολάζεσθαι ψυχῇ κατεφρόνησα· πηγὴ γαρ ὑπάρχων ἀγαθότητος ὁ Θεὸς, ζητεῖ προφάσεις δι᾽ ὧν δράξασθαι δυνηθῇ τοῦ πηγάζειν εἰς ἡμᾶς τὰ τῆς ἑαυτοῦ χάριτος ῥεῖθρα. Ἐὰν οὖν ἡμεῖς, [cui honor ille cessurus sit ad augmentum pœnarum.] οἱ παρὰ τοῦ Θεοῦ καταξιωθέντες τῆς θείας αὐτοῦ ἰατρικῆς ἔμπειροι εἶναι, μὴ τὸ ἐπιτήδιον βοήθημα ἑκάστῳ πάθει προσφέρομεν, εἰκότως ἀκοῦομεν κατὰ τὸ γεγραμμένον· Ἴδετε οἱ καταφρονηταὶ, καὶ θαυμάσετε θαυμάσια, καὶ ἀφανίσθητε. Διὰ τοῦτο παρακαλῶ ὑμᾶς, πρὸς τὸ κουφισθῆναι αὐτὸν τῆς τιμωρίας, χωρὶς ψαλμῶν ἄρατε αὐτόν· οἶδεν γαρ ὁ Θεὸς ἀγαθὸς ὢν ὕπερ ταύτης τῆς γεναμένης αὐτῷ ἀτιμίας ἄνεσιν αὐτῷ παρασχεῖν a · εἰ γαρ ἢκουσήν μου πολλάκις νουθετηθεὶς παρ᾽ ἐμοῦ, οὐκ ἂν ἔφθασεν εἰς ταῦτα. Καὶ ταῦτα εἰπόντος τοῦ Μακαρίου, ἐπηνέχθη εἰς τὸ ὄρος χωρὶς ψαλμῶν, καὶ ἐρύφη.

[7] Ἄλλοτε πάλιν διαλεγομένου τοῦ Μεγάλου τοῖς Ἀδελφοῖς περὶ ὠφελείας ψυχῆς, παραγενόμενος ὁ θυρωρὸς λέγει αὐτῷ, [Magnum ex duobus hospitibus fœtorem sentiens] ὅτι μεγάλοι ἄνδρες ἀναχωρηταὶ ἐλθόντες θέλουσίν σοι συντυχεῖν. Ὁ δέ φησιν· Κάλεσον αὐτοὺς ᾧδε. Εἰσελθόντων οὖν αὐτῶν εἰς τὴν μονὴν, ἠσπάσατο αὐτοὺς μετὰ τῶν Ἀδελφῶν. Μετά δὲ τοῦ ἰδεῖν αὐτοὺς πᾶσαν τὴν ἀδελφότητα, καὶ περιελθεῖν ὅλα τὰ κελλία τῶν Ἀδελφῶν, ἠθέλησαν αὐτῷ κατ᾽ ἰδίαν διαλεχθῆναι. Καθεσθέντων οὖν αὐτῶν ἐν κελλίῳ ἐπησυχάζοντι, ἀντελάβετο αὐτῶν μεγάλης δυσωδίας, ὁ Γέρων· οὔκ ἔγνω δὲ τὴν αἰτίαν τῆς τοσαύτης δυσωδίας αὐτῶν, διὰ τὸ κατὰ πρόσωπον διαλεχθῆναι αὐτοῖς, καὶ μὴ δύνασθαι αὐτὸν διὰ τῆς πρὸς Θεὸν ἐντεύξεως τὴν αὐτίαν μαθεῖν. Ὁρῶν δὲ αὐτῶν τὸν προφορικὸν λόγον καὶ τὴν ἕξιν ἠθισμένην ἐν ταῖς γραφαῖς, ἠπόρει περὶ τῆς νοσερᾶς αὐτῶν δυσωδίας. Μετὰ δὲ τὸ πολλὰ αὐτοῖς διαλεχθῆναι ἐκ τῶν ἁγίων γραθῶν ὁ Μέγας, καὶ λοιπὸν φθάσαι τὴν ὥραν τῆς ἐννάτης, ἀνέστησαν ἐπὶ τὸ ἐπἐελθεῖν εἰς τὰ ἵδια. Παρακληθέντες δὲ ὐπὸ τοῦ Ἁγίου τὸ γεύσασθαι αὐτοὺς ἐκεῖ. οῦ συνέθεντο· σπουδὴν γαρ εἶχον πρὸ τῆς δύσεως τοῦ ἡλίου καταλαμβάνειν τὸν τόπον αὐτῶν· εὐξάμενοι δὲ καὶ συνταξάμενοι ἀπῆλθον. Ὁ δὲ Μέγας, ὑπὲρ τοῦ μαθεῖν τὴν αὐτίαν τῆς δυσωδίας ἐκείνων, εἰσῆλθεν εἰς τὸ κελλίον αὐτοῦ, [intelligit ab Angelo Origenistas esse,] καὶ παρεκάλεσεν τὸν Θεὸν τοῦ γνωρίσαι αὐτῷ τὴν τῆς δυσωδίσς αἰτίαν. Κεὶ ἐλθὼν Ἄγγελος Κυρίου, λέγει αὐτῷ, ὅτι δόγματα ἀσεβείας ἦν ἐν τῇ ψυχῇ αὐτῶν Ὤριγένους, τἀ τὴν τοσαύτην δυσωδίαν ποιοῦντα· ἀλλὰ ταχεῖον πέμψας ὑπόστρεψον τοὺς ἄνδρας, καὶ διαμάρτυρε αὐτοῖς τοῦ μηκέτι ἐνέχεσθαι τῶν τοιούτων βλαβερῶν καὶ ψυχοφθόρων δογμάτων, ἐπεὶ εὶς ἀπώλειαν ἔσονται. Παρχρῆμα οὖν ἐξελθὼν ἐκ τοῦ κελλίου αὐτοῦ, κατεδίωξεν τοὺς ἐνθρώπους ἐκείνους διά τινος Ἀδελφοῦ, καὶ ὑποστρέψας αὐτοὺς λέγει αὐτοῖς· Θέλω ὑμᾶς ἐρωτῆσαι λόγον. Οἱ δὲ εἶπαν· Λέγε· Ὁ δέ φησιν πρός αὐτούς· Τοῦ λεγομένου Ὠριγένους τὰ συγγράμματα ὑμεῖς ἀναγινώσκετε; Οἱ δὲ ἀκούσαντες,

ἀρνήαντο λέγοντες· Ὁὐχί. Ὁ δὲ Ἅγιος εἶπεν αὐτοῖς· Ἰδοὺ διαμαρτύρομαι ὑμῖν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ὅτι πᾶς ἄνθρωπος ἀναγινώσκων Ὠριγένην, καὶ δεχόμενος τὰ συγγράμματα αὐτοῦ, εἰς πυθμένα ἅδου μέλλει καταντᾶν, [& monet ut impios libros abjiciant.] καὶ ἡ κληρονομία αὐτοῦ ἐστιν τὸ σκότος τὸ ἐξότερον, ὅπου ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυχμὸς τῶν ὀδόντων. Ὃ οὖν ἐγνωρίσθη μοι παρὰ τοῦ Θεοῦ ἐμαρτυράμην ὑμῖν· ἀνεύθυνος οὖν εἰμι πρὸς τὸν Θεὸν ὐπὲρ τούτου· ὑμεῖς ὄψεσθε· ἰδοὺ ἠκούσατε τὴν ἀλήθειαν· εἰ δὲ πειστέυετέ μοι καὶ θέλετε ἀληθῶς ἀναπαῦσαι τὸν Θεὸν, ὅλα τὰ βιβλία Ὠριγένους ἃ ἔχετε λαβόντες εἰς τὸν ποταμὸν ῥίψατε, καὶ μηκέτι θελήσατε ἀναγνῶ ναι αὐτὰ καὶ καθεξαίρετον τὰ βλάσφημα· καὶ ταῦτα εἰπὼν ἀπέλυσεν αὐτούς.

CAP. II.

[8] Ἢν τις Ἀδελφὸς ἀσκήσας καθ᾽ ἑαυτὸν τῶν πάνυ ἐπισήμων. [Monachus martyrium temere appetens,] Οὗτος ἀκούσας τὸν θεῖον βίον τοῦ μεγάλου Παχουμίου παρεκάλεσεν δέξασθαι αὐτὸν εἰς τὸ κοινόβιον. Δεξαμένου δὲ αὐτὸν τοῦ Μεγάλου, ποήσας ὀλίγον χρόνον μετὰ τῶν Ἀδελφῶν, ἐπιθύμει μαρτυρῆσαι, τοῦ κόσμου εἰρηνεύοντος, καὶ τῆς ἐκκλησίας προκοπτούσης, καὶ τῇ τοῦ Θεοῦ χάριτι εἰρηνευούσης, Κωνσταντίνου τοῦ μακαρίου καὶ χριστοφόρου τότε βασιλέυοντος. Οὗτος οὖν συνεχῶς παρεκάλει τὸν Μακάριον λέγων· Εὖξαι ὑπὲρ ἐμοῦ, Ἀββᾶ, ἵνα γένωμαι μάρτυς. Ὁ δὲ Μέγας ἐνουθέτει αὐτὸν λέγων· Μὴ συγχωρήσῃς ἔτι τὸν λογισμὸν τοῦτον ἐκβληθῆναι εἰς τὴν καρδίαν μου. Ἒλεγεν δὲ αὐτῷ· Ἀδελφὲ, ὑπό μεινον τὸν άγῶνα τοῦ μοναχοῦ γεναὶως καὶ ἀμώμως, κατὰ τὴν τοῦ Κυρίου εὐρέστησιν τὸν βίον σου κατορθώσας, καὶ ἕξεις ἐν οὐρανοῖς τὴν μετὰ Μαρτύρων κοινωνίαν. Ἐκείνου δὲ καθ᾽ ἑκάστην ἐπιτεὶνοντος τὴν ἐπιθυμίαν εἰς τοῦτο, καὶ ὀχλοῦντος τὸν Ἅγιον, ἳνα εὔξηται ὑπὲρ αὐτοῦ, ἀποσεισάμενος τὴν ὄχλησιν αὐτοῦ ὁ Μέγας, εἶπεν αὐτῷ· Ἕστω, ἐγὼ εὔχομαι· πλὴν εἰ τοῦτο θέλεις, καταλἠψετέ σε· ἀσφαλίζου δὲ ἑαυτὸν, μήποτε, ἐλθούσης τῆς ὥρας, ἀντὶ τοῦ μαρτυρῆσαι εὑρεθεὶς ἀρνούμενος τὸν Χριστόν· ἀληθῶς γαρ σφάλλῃ βουλόμενος ἑαυτὸν βαλεῖν εἰς πειρασμὸν, τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ κελεύοντος ἡμῖν προσεύχεσθαι, μὴ ἐμπεσεῖν εἰς πειρασμόν. Καὶ ταῦτα εἰπὼν αὐτῷ παρήγγειλεν αὐτῷ ἀσφαλίζεσθαι ἑαυτὸν, καὶ φρονεῖν τοῦτο μηκέτι.

[9] Ἐγένετο δὲ μετὰ δύο ἔτη ἀποσταλῆναἰ τινας τῶν Ἀδελφῶν ἀπό τοῦ Μεγάλου εἰς ἀνωτέραν αὐτῶν κώμην θροῖα συλλέξαι εἰς μόγον ψιαθίων τῆς μονῆς· αὕτη δὲ ἡ κώμη πρόσκειται τοῖς βαρβάροις τοῖς λεγομένοις Βλέμμυες. [a barbaris capitur,] Καὶ ὄντων ἔτι ἐκεῖσε τῶν Ἀδελφῶν περὶ νῆσόν τινα, ἐν ᾑ πόλλα θροῖα ὑπῆρχεν, ἀπέστειλεν πρὸς αὐτοὺς ὁ Μακάριος τὸν Ἀδελφὸν. τὸν ἐπιθυμοῦντα μαρτυρῆσαὶ, δαπάνας ὀλίγας ἀπενεγκεῖν τοῖς Ἀδελφοῖς, παραγγείλας αὐτοͅ ἀσφαλήσασθαι ἑαυτὸν, καὶ εἰπὼν τὸ γεγραμμένον δι᾽ αἰνίγματος, ὅτι ἰδοὺ, νῦν καὶρὸς εὐπρόσδεκτος, νῦν ἡμέρα σωτηρίας, μηδεμίαν ἐν μηδενὶ διδόντες προκοπὴν, ἵνα μὴ μωμηθῇ ἡ διακονία. Ὁ δὲ λαβὼν τὸν ὄνον γεγομωμενον δαπάνων, πρὸς τοὺς Ἀδελφοὺς ἐπορεύετο. Γενομένου δὲ αὐτοῦ περὶ τὴν ἔρημον, κατελθόντες οἱ βάρβαροι ἐπὶ τὸ ὑδρεύσασθαι, ἀπαντῶσιν αὐτῷ· καὶ κατενέγκαντες αὐτὸν ἀπὸ τοῦ ὄνου, ἔδησαν τὰς χεῖρας αὐτοῦ, καὶ λαβόντες τὸν ὄνον μετὰ τῶν σκευῶν ἀνήνεγκαν αὐτὸν εἰς τὸ ὄρος πρὸς τοὺς ἄλλους βαρβάρους. Ἰδόντες δὲ οἱ βάρβαροι ἐρχόμενον αὐτὸν μετὰ τοῦ ὄνου, ἤρξαντο χλευάζειν αὐτὸν λέγοντες· Μονάζων, [& diis eorum libare compulsus] ἐλθὲ καὶ προσκύνησον τοῖς θεοῖς ἡμῶν. Σφαξάντων δὲ αὐτῶν ζῶα, σπονδὰς ἐποίησεν τοῖς εἰδώλοις αὐμῶν, καὶ ἀγαγόντες τὸν μοναχὸν, ἠνάγκαζον αὐτὸν συσπεῖσαι αὐτοῖς. Μὴβουλομένου δὲ αὐτοῦ τοῦτο ποιῆσαι, μετὰ θυμοῦ προσῆλθον αὐτῷ κατέχοντες γυμνὰ τὰ ξίφη αὐτῶν, καὶ ἀπειλοῦντες, ὡς εἰ μὴ βούλοιτο θῦσαι τοῖς θεοῖς αὐτῶν, καὶ σπεῖσαι αὐτοῖς σπονδὰς, εὐθὺς ἀνελεῖν αὐτόν. Ὁ δὲ ἰδὼν γυμνὰ τὰ ξίφη αὐτῶν, καὶ πτωηθεὶς αὐτῶν τὸ ἄγριον, εὐθὺς λαβὼν τὸν ὀινον ἔσπεισεν τοῖς εἰδώλοις αὐτῶν, καὶ ἔφαγεν μετ᾽ αὐτῶν ἐκ τῶν κρεῶν τῶν εἰδολοθύτων, καὶ φοβηθεὶς τὸν τοῦ σώματος θάνατον ἀπέκτεινεν τὴν ἀθάνατον ψυχὴν, τὸν Δεσπότην ἁπάντων Θεὸν ἀρνησύμενος. Ποιήσαντος δὲ αὐτοῦ τοῦτο, ἀπέλυσαν αὐτὸν οἱ Βλέμμυες.

[10] Ὁ δὲ κατελθὼν ἐκ τοῦ ὄρους, καὶ ἐλθὼν εἰς ἑαυτὸν, ἔγνω τὴν ἀνομίαν αὐτοῦ, [suam agnoscit culpam:] μᾶλλον δὲ τὴν ἀσέβειαν αὐτοῦ, ἣν ἐποίησεν, καὶ σχίσας αὐτοῦ τὰ ἱμάτια, μετὰ τὸ τύψαι πολλὰ τὸ πρόσωπον αὐτοῦ, ἔρχεται εἰς τὴν μονὴν αὐτοῦ. Γνοὺς δὲ ὁ Μακάριος τὸ συμβὰν αὐτῶ, ἐξῆλθεν εἰς ὑπάντησιν αὐτοῦ, πάνυ λυπούμενος. Ὁ δὲ ἰδὼν αὐτὸν προσερχόμενον αὐτῷ, βάλλει ἑαυτὸν ἐπὶ πρόσωπον ἐπὶ τὴν γῆν, κράζων μετὰ κλαυθμοῦ· Ἥμαρτον τῷ Θεῷ καί σοι, ὧ Πάτερ, ὅτι οὐκ ἤκουσά σου τῆς ἀγαθῆς συμβουλίας, οὐ δὲ μὴν τῆς νουθεσίας σου· εἰ γαρ ἤκουσά σου ἂν ταῦτα ὑπέστην. Ὁ δὲ Μέγας ἀκούσας ταῦτα, ἔφη πρὸς αὐτόν· Ἀνάστα, ἄθλιε, σεαυτον ἀπέτεινας, [& pœnitens] καὶ ἠλλοτριώθης ἀπὸ τούτων ἀγαθῶν, ὦ ταλαίπορε· ἀληθῶς ἐπετέθη σοι στέφανος, καὶ ἀπέῤῥιψας αὐτὸν ἀπό σου· ἕτοιμος ὑπῆρχες συναριθμηθῆναι τοῖς ἁγίος Μάρτυσιν, καὶ σεαυτὸν ἀπεσχοίνησας τῆς μακαρίας αὐτῶν κοινωνίας· ὁ Δεσπότης Χριστὸς παρῆν μετὰ τῶν ἁγίων Ἀγγέλων αὐτοῦ, τὸ διάδημα αὐτοῦ ἐπὶ τῆς κεφαλῆς σου βουλόμενος θεῖναι, καὶ τοῦτον ἠρνήσω διὰ ῥοπὴν ὥρας· καὶ θάνατον ὃν μέλλεις ἐφίστασθαι φοβηθεὶς ἐξέπεσας τοῦ Θεοῦ, τὴν αἰώνιον ζωὴν ἀπωλέσας. Ποῦ οἱ πρὸς τούτου σου λόγοι; που ἡ ὄρεξίς σου; Εἰπόντος δὲ αὐτοῦ· Ἥμαρτον κατὰ πάντα, ὦ πάτερ, οὐ προσεδόκουν οὕτως γενέσθαι.

[11] Ταῦτα δὲ λέγοντος αὐτοῦ, καὶ κλαίοντος, ἔφη ὁ Μέγας πρὸς αὐτόν· Σὺ μὲν, ὦ ἄθλιε, παντελῶς τοῦ Κυρίου ἀλλότριον κατέστησας σεαυτόν· ἀγαθὸς δέ ἐστιν ὁ Κύριος, [suscipitur a Pachomio,] οὐδέποτε συνέσχεν εἰς μαρτύριον ὀργην αὐτου, ὅτι θελητὴς ἐλέους ἐστὶν, καὶ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν δύναται καταποντίσαι εἰς τὰ βάθη τῆς θαλάσσης· ὅτι καθ᾽ ὅπον ἀπέχει ὁ οὐρανὸς τῆς, γῆς, οὕτως μακρίνει ἀφ᾽ ἡμῶν τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν· οὐ γαρ θέλει τὸν θάνατον τοῦ ἁμαρτωλοῦ, ἀλλὰ τὴν μετάνοιαν, καὶ τὸν πεσόντα μὴ ἐμμένειν τῷ πτώματι, ἀλλ᾽ ἀναστῆναι, καὶ τὸν ἀποστραφέντα μὴ μακρυνθῆναι, ἀλλ᾽ ἐπιστρέψαι διὰ τάχους πρὸς αὐτόν. Διὰ τοῦτο μὴ ἀπογνὼς σεαυτόν· ἔστιν γαρ ἐλπὶς σωτηρίας· ἐὰν γάρ, φησιν, ἐκκοπεῖ πᾶν δένδρον, πάλιν ἐξανθήσει· ἐὰν οὖν θελήσῃς κἂν νῦν ἀκοῦσαί με κατὰ πάντα ὅσα ἂν εἴπω σοι, ἕξεις τὴν συγχώρησιν παρὰ τοῦ Θεοῦ. Ὁ δὲ κλαίων ἔλεγεν· Ἀκούω σου, ὦ Πάτερ, ἐν πᾶσιν ἀπὸτοῦ νῦν. Καὶ κελεύει αὐτὸν ὁ Μέγας ἀναχωρήσαντα ἐις ἥσυχον τόπον ἀποκλεῖσαι ἑαυτὸν, καὶ μηδενὶ συντυχεῖν ἕως θανάτου αὐτοῦ, [atque post annos 17 feliciter moritur.] καὶ ὑπὲρ μίαν ἐστιᾷν αὐτὸν ἅλας καὶ ἅρτον, καὶ ὕδατος μόνον μεταλαμβάνειν ὅλον τὸν χρόνον τῆς ζωῆς αὐτοῦ· δύο δὲ ψιαθία ποιεῖν αὐτὸν καθεκάστην ἡμέραν, καὶ ἀγρυπνεῖν μὲν ὅσον δύναται, εὔχεσθαιαι δὲ ὅσον ἰσχύει· κλαυθμοῦ δὲ μὴ ἀπολείπεσθαι καθ᾽ ὅλου. Ὁ δὲ ἀναχωρήσας ὡς προσέταξεν αὐτῷ ὁ Μακάριος, ἐδιπλασίαζεν πάντα ὅσα εἶπεν αὐτῷ ποιῆσαι· οὐδενὶ δὲ συνετύγχανεν, εἰ μὴ μόνον τῷ μεγάλῳ Θεοδώρῳ, καὶ ὀλίγοις τῶν λοιπῶν μεγάλων γερόντων. Ποιήσας δεκαέτη χρόνον οὕτως ἀγωνιζόμενος, ἐκοιμήθη τῇ τοῦ χάριτι καλῶς μαρτυρήσας.

[12] Ἠρωτήθη ποτὲ ὁ μέγας Παχούμιος παρά τινος Ἀδελφοῦ, διὰ τί πρὸ μὲν τῆς ἐπιστάσεως τοῦ ἐνοχοῦντος δαίμονος σῶον ἔχοντες τὸ τῆς διανοίας φρόνημα, [Docet suos Pachomius quam utilis sit timor Dei ad prosectum.] περί ἐγηρατείας τε καὶ ταπεινοφροσύνης καὶ τῆς λοιπῆς ἀρετῆς φιλοσοφοῦμεν· γενομένης δὲ ὥρας τοῦ ἐπιδείξασθαι ἕργῳ τὰ φιλοσοφούμενα· οἷον, μακροθυμίαν ἐν τῇ ὥρᾳ τοῦ θυμοῦ, καὶ ἀμνησικακίαν ἐν τῷ καὶρῷ τῆς ὀργῆς, καὶ ἀκενόδοξον φρονημα ἐπαίνου προκειμενου, καὶ ἄλλα ἕτερα τοιαῦτα πολλὰ ἡττώμεθα. Πρὸς ὃν ἀποκριθεὶς ὁ Μέγας, εἶπεν· Ἐπειδὴ τελείως τὴν πρακτικὴν οὐ μετερχόμεθα, διὰ τοῦτο πᾶσαν τὴν τῶν δαιμόνων ἕξιν τε καὶ μετεμπλόκην οὐκ ἐπιστάμεθα, πρὸς δύνασθαι ἡμᾶς τοῦ ἐν οχλοῦντος τὴν παρουσίαν σημαίνοντος, ὀξυτέρᾳ τῇ θεοριτικῇ δυνάμει τῆς ψυχῆς ἀποκινῆσαι τὴν περικειμένην σύγχυσιν τῶν τοιούτων λογισμῶν. Διὰ τοῦτο γάρ,φησιν,καθ᾽ ημέραν τε καὶ ὥραν τῷ θεωρητικῷ μέρει τῆς ψυχῆς, καθάπερ ἔλαιον ἐπιχέοντες τὸν πρὸς Θεὸν φόβον, ὃς τῆς πρακτικῆς ὢν ποιητικὸν, καὶ λύχνος πρὸς τὴν θεωρίαν τῶν ἐπιβαλλομένων ἡμῖν τυγχάνων, ἄσειστον μὲν τὸν νοῦν ἡμῶν ἀπεργαζεσθαι πρὸς ὀργὴν καὶ θυμὸν καὶ μνησικακίαν καὶ ἕτερόν τι τῶν ἐις κακίαν ἐμμοχλευόντων ημᾶς παθῶν μὴ ἁρπαζόμενον· θεωρήτικόν τε καὶ μετάρσιον πρὸς τὴν τῶν ἀσωμάτων χώραν ποιήσασθαι τοῦτον, καὶ ὑπὸ δαιμόνων ἐνεργούμενον καταφρονεῖν ἀναγκάζει, καὶ πατεῖν παρασκευάζει ἐπάνω ὄφεων καὶ σκορπίων, καὶ ἐπὶ πάσαν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ.

[13] Ἦλθόν ποτέ τινες Ἀδελφοὶ τῆς ἐν τῇ Χηνοβοσκίων μονῆς, [Mortui fratris animam ab Angelis in cælum ferti cognoscit.] λέγοντες τῷ Ἁγίῳ· Νοσεῖ τις Ἀδελφὸς, καὶ θέλει σε ἰδεῖν, καὶ εὐλογηθῆναι πρὸ τοῦ αὐτὸν ἀποθανεῖν. Ἀκούσας δὲ ταῦτα ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, ἀναστὰς ἠκολούθησεν αὐτοῖς. Γενομένου δὲ ὡς ἀπὸ δύο μιλίων τῆς μονῆς ἐκείνης, ἀκούσας ὁ Ἅγιος φωνὴν ἱερὰν ἐν τῷ ἀέρι, ἀνανεύσας ἴδεν τὴν ψυχὴν τοῦ κακουμένου Ἀδελφοῦ μετὰ τῶν ἁγίων Ἀγγέλων ψάλλουσαν, καὶ εἰς τὴν μακαρίαν ζωὴν ἀπαγομένην τοῦ Θεοῦ. Τῶν δὲ ἀκολουθούντων αὐτῷ Ἀδελφῶν μὴ ἀκουσάντων μήδε θεασαμένων τι, ἑστῶτος αὐτοῦ καὶ ἀτενίζοντος ἐπὶ πολὺ κατ᾽ ἀνατολὰς, ἔλεγον πρὸς αὐτὸν· Τί ἔστηκας, ὦ Πάτερ; ἀπέλθωμεν ταχέως, ἵνα ζῶντα καταλαβῶμεν αὐτόν. Ὁ δέ πρὸς αὐτούς φησιν· Οὐ καταλαμβάνομεν αὐτόν· ἐκεῖ γαρ αὐτῷ ἐνατενίζω ἀναγομένῳ εἰς ζωὴν ἀιώνιον· ἀπέλθατε οὖν ὑμεῖς εἰς τὴν μονὴν ὑμῶν, ὦ τέκνα. Παρακαλεσάντων δὲ αὐτὸν τῶν Ἀδελφῶν, εἶπεν αὐτοῖς, πῶς ἐθεάσατο τὴν ψυχὴν τοῦ τε τελευτηκότος Ἀδελφοῦ· εἶπεν δὲ αὐτοῖς καὶ τὸν τρόπον. Καὶ ἀκούσαντες ἐπορεύθησαν εἰς τὴν μονὴν αὐτῶν καὶ ἀκριβέστερον τὴν ὤραν πυθόμενοι, ἣν εἶπεν αὐτοῖς ὁ Μέγας, παρὰ τῶν ἐν μοναστηρίῳ Ἀδελφῶν, οὕτως ἕγνωσαν ὅτι ἀληθῆ ἦν τὰ ὑπὸ τοῦ Ἁγίου λεχθέντα αὐτοῖς περὶ τοῦ κοιμηθέντος Ἀδελφοῦ.

[14] Τοῦ ἁγίου γέροντος Παχουμίου ἀπερχομένου εἰς ἴδιον μοναστήριον, καὶ γενομένου περὶ τὴν ἔρημον, τὴν λεγομένην Ἀμνὼν, [Dæmonibus vane Pachomiū laudantibus,] ἐπέστησαν αὐτῷ λεγεῶνες δαιμώνων, ἐκ δεξιῶν καὶ ἐξ εὐωνύμων παρακολουθοῦντες αὐτῷ, καὶ ἄλλοι προτρέχοντες καὶ λέγοντες· Ἴδε ὁ εὐλογήμενος ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ· τοῦτο δὲ ἐποίουν κενοδοξίαν βουλόμενοι ἐπισπεῖραι. Ὁ δὲ γνοὺς αὐτῶν τὴν πανουργίαν, ὅσον ἐκεῖνοι ἔκραζον, τοσοῦτον οὗτος ἀναβοῶν πρὸς τὸν Θεὸν, τὰς ἑαυτοῦ ἐξομολογεῖτο ἁμαρτίας, καὶ ἀναλύων τὴν πανουργίαν τῶν δαιμόνων, πρὸς αὐτοὺς ἀπεφθέγξατο λέγων· Οὐ δύνασθέ με συναρπάσαι πρὸς κενοδοξίαν, ὦ ἀνόσιοι· οἵδα γάρ μου τὰς ἀνομίας, δι᾽ ἅς ὄφειλον πάντοτε κλαίειν περὶ τῆς αἰωνίου κολάσεως. Οὐ δέομαι οὖν τῆς παρ᾽ ὑμῶν ψευδολογίας καὶ δολερᾶς ἀπάτης· ῦμῶν γαρ τὸ ἔργον ἀπώλεια ψυχῶν ἐστιν· οὐ συναρπάζομαι οὖν ὑμῶν τοῖς ἐπαίνοις· οἶδα γαρ τὸ σόφον τῆς ἀνοσίας ὑμῶν γνώμης. [ipse se humiliat.] Καὶ ταῦτα τοῦ ἁγίου Παχουμίου λέγοντος πρὸς αὐτοὺς, οὐδὲ οὕτως ἐπαύσαντο τῆς ἀναιδείας αὐτῶν, ἀλλὰ παρήποντο αὐτῷ, ἕως οὗ ἤγγισεν ἐις τὴν μονὴν αὑτοῦ ὁ Μακάριος.

[15] [Qui intelligens non coqui solita cibariæ] Τῶν οὖν Ἀδελφῶν ἐξελθόντων εἰς ἀπάντησιν αὐτοὖ, καὶ ἀσπαζομένων αὐτὸν, παιδίον ἐκ τῆς μονῆς ἐξελθὼν μετὰ τῶν Ἀδελφῶν ἀσπάσασθαι τὸν Ἁγιον, ἠρξατο ἐντυγχάνειν αὐτῷ λέγων· Ἀληθῶς, ὀ Πάτερ, ἀφ᾽ οὖ εἰσ ἐπίσκεψιν τῶν Ἀδελφῶν ἀπῆλθες ἕως ἄρτι, οὔτε λάχανον, οὔτε άθὴρ b έψήθη ἡμῖν. Πρὸς ὅν χαριέντως άποηριθεὶς εἶπεν ὸ ἅγιος Γέρων· Μὴ λυποῦ, τέκνον, ἐγὼ ποιῶ ἀπὸ τοῦ νῦν ἐψηθῆναι ὑμῖν. Περιελθὼν οὖν τὴν μονὴν εἰσῆλθεν εἰς τὸ μαγειρεῖον, καὶ εὑρὼν τὸν μάγειρον ἐργαζόμενον ψιαθία, εἶπεν αὐτῷ· Πόσον χρόνον ἔχεις μὴ ἐψὧν τοῖς Ἀδελφοῖς λάχανον; Ὅ δέ φησιν· Δύο μῆνας· καὶ εἶπεν ὁ Μέγας· Τί τοῦτο πεποίηκας, τῶν ἐντολῶν καὶ τῶν ἁγίων Πατρῶν κελευόντων κατὰ Σάββαθον καὶ Κυριακὴν ἐψεῖσθαι λάχανον τοῖς Ἀδελφοῖς; Ὁ δέ φησιν πρὸς αὐτόν· Ἀληθῶς, ὦ Πάτερ, ἤθελον καθ᾽ ἑκάστην ἡμέραν αὐτοῖς ἐψῆσαι, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἴδονὅτι ἐψούμενον τὸ λάχανον οὐκ ἐσθίεται, τῶν Ἀδελφῶν σχεδὲν πάντων ἐγκρατευομένων, καὶ μὴ ἐσθιόντων ἔψημα· ἵνα μὴ οὖν τὸ μετὰ τοσούτου κόπου γινόμενον ἀνάλωμα, μηδενὸς ἐσθίοντος βλήθη ἔξω (μ᾽ γαρ ξέστας ἐλαίου βάλλομεν τῆς ἡμέρας είς τὸ σύνηθες ἔψημα τῶν Ἀδελφῶν) Ἐπεὶ οὖν ἴδον ὅτι οὐκ ἐσθίουσιν, οὐκ ἤψησα, [propter plerorumque abstinentiam,] ἄτοπον ἡγησάμενος τὸ βαλεῖν τοσαῦτα ἀναλώματα ἔξω. Διὰ ταῦτο πρὸς τὸ μὴ ἀργὸν ἐκαθῆσαι, ἐργάζομαι ψιαθία μετὰ τῶν Ἀδελφῶν, λογισάμενος ἕνα μόνον ἐπαρκεῖν ἐν τᾧ μαγειρείῳ πρὸς τὸ καταρτῆσαι τὰ μικρὰ βρόματα τοῖς Ἀδελφοῖς, ἅπερ ἐστὶν λαψάνια μετὰ ὄξους καὶ ἐλαίου, καὶ c σκουρδώμας, καὶ d λεπτολάχανον.

[16] Ἀκούσας δὲ Ἄγιος ταῦτα, εἶπεν αὐτῷ Πόσα ψιαθία ὲποιήσατε ὐμεῖς, [storeas a coquis factas comburi jubet,] οἱ ἀπὸ τοῦ μαγειρείου σκολάσαντες τῷ ἔργῷ τούτῳ; Ὅδέ φησιν· Πεντακόσια· Καὶ λέγει αὐτῷ· Φέρε μοι αὐτὰ ᾧδε, ἵνα ἐγὼ μετρήσω αὐτά. Ἐνεχθέντων δὲ τῶν ψιαθίῳν, κελεύει αὐτὰ εἰς πῦρ βληθῆναι· καὶ καυθέντων αὐτῶν εἶπεν πρὸς τοὺς μαγείρους· Ὥσπερ τὸν κανόνα, τὸν δοθέντα ὑμῖν περὶ τῆς τῶν Ἀδελφῶν οἰκονομίας,παροίδατε δὶὰ τὴν σατανικὴν ἔννοιαν, οὕτως κᾀγὼ τὸ ἔργον τῶν χειρῶν ὑμῶν ἀπειδὼν κατέκαυσα, ἵνα μάθητε τί ἐστι τὸ καταφρωνεῖσθαι θεσμῶν πατρῶν, εἰς σωτηρίαν ψυχῆς δοθέντων. Πόσην ὠφέλειαν περιείλατε ἀπὸ τῶν Ἀδελφῶν ἐν τῷ μὴ ἐψῆσαι ὑμᾶς; Ἢ ἀγνοεῖτε ὅτι οὗ τὴν ἐξουσίαν ἔχει τοῦ ἐφίεσθαι ὁ ἄνθρωπος, τούτου τὴν ἀποχὴν διὰ Θεὸν ποιησάμενος, μισθὸν οὐκ ὀλίγον παρὰ Θεοῦ ἕξει; Ὅ δὲ τὴν δεσποτείαν οὐκ ἔλαβεν, ἀλλ᾽ ἀνάγκῃ καὶ βίᾳ διὰ τὸ μὴ ἔχειν ἀπεχόμενος, [& quotidie coqui escas ad majus eorum qui abstinerent meritum,] μάτην ὑπὲρ τούτου μισθὸν ἐπιζητεῖ;; Οὐκ οἴδατε ὅτι ἐὰν βληθῇ ἐις τὴν τράπεζαν, καὶ τούτου μὴγεύσονται, διὰ τὸν Θεὸν έγκραταιούμενοι οἱ Ἀδελφοὶ, ἕξουσιν πολὺν τὸν μισθόν· ὲὰν δὲ μὴ δοθῇ αὐτοῖς ἔψημα ὅπερ οὐκ ἴδον, ἐγκτάράτεια οὐ μὴ λογισθήσεται αὐτοῖς. Διὰ π᾽ ξέστας ἐλαίου τοσαύτην καρποφορίαν ἀρετῶν ἐξεκόψατε· ὅλη τοῦ παντὸς κόσμου ὕλη ἀπολέσθω, καὶ μία καὶ εὐτελὴσ ἀρετὴ μὴ ἐκκοπτέσθω ἀπὸ τῆς ψυχῆς· ἐγὼ μὲν οὖν καθ᾽ ἑκάστην ἀληθῶς ἠβουλόμην ἐψῆσαι, καὶ πολλὰ παραθῆσαι τοῖς Ἀδελφοῖς ἐδέσματα, ἵνα καθ᾽ ἑκάσην ἐγκρατευόμενοι καὶ ἀπεχόμενοι τῶν διδωμένων αὐτοῖς, προσθήκην τῆς ἀρετῆς καθ᾽ ἑκάστην

ποιήσονται. Εἰδὲ καὶ συμβῇ τινι κακωθέντι μὴ θελῆσαι εἰς τὸν τῶν νοσηρῶν τόπον ἀπελθεῖν, ἐλθόντι δὲ εἰς τὴν τράπεζαν, ἐπὶ τὸ μεταλαβεῖν τοῦ κατὰ συνήθειαν διδομένου αὐτοῖς λαχάνου, μὴ εὑρεῖν, τί ἐγίνετο, οὐκ ἐσκανδαλίζετο ἆρα τοῦ μὴ εὑρεῖν ἐν τῆι κοινῇ τραπέζῃ τὴν χρείαν αὐτοῦ; Ἢ οὔκ οἴδατε ὅτι παιδία μάλιστα οὐ δύνανται παραμένειν ἐν τῇ ἀρετῇ, μὴ ὑπαρχούσης αὐτοῖς ἀνέσεως ἢ μικρᾶς παραμυθίας; e

[17] Καὶ εἰσελθόντων τῶν Ἀδελφῶν εἰς τὰς εὐχὰς, συναχθεὶς καὶ αὐτὸς μετ᾽ αὐτῶν, [Per visum, cognoscens, fore,] ἐπλήρωσεν τὰς εὐχὰς, καὶ ἐξελθόντων ἐπὶ τὸ γεύσασθαι, ἔμεινεν μόνος ἐν τῷ οἴκῳ, ἐν ᾧ τὰς εὐχὰς συνήθως ἐπετέλει τῆς συνάξεως [καὶ κλείσας τὴν θύραν προσηύξατο τῷ Θεῷ, ἀξιῶν γνωσθῆναι αὐτῷ περὶ τῆς μετὰ ταῦτα τῶν Ἀδελφῶν καταστάσεως] καὶ τί ἐν τοῖς μεταγενεστέροις τὰ συμβησομενα αὐτοῖς· Καὶ παρατείνοντος αυτοῦ τὴν εὐχην, [ut aucto, vehementer numero Fratrū,] ἀπὸ ὥρας δεκάτης ἕως οὗ κρούσουσιν τοῖς Ἀδελφοῖς τὴν νυκτερινὴν λειτουργίαν περὶ τὸ μεσονύκτιον, ἄφνω ἐφάνη αὐτῷ ἐξ οὐρανοῦ ὀπτασία, γνωρίζουσα αὐτῷ τὸ τέλος τῆς μετὰ ταῦτα καταστάσεως τῶν᾽ Ἀδελφῶν, καὶ ζῇν μὲν ὡσαύτως κατὰ Χριστὸν εὐσεβῶς, καὶ τὸν μέλλοντα πλατισμὸν γίνεσθαι τῶν μοναστηρίων. Ἐθεάσατο δὲ καὶ πλῆθος ἄπειρον Ἀδελφῶν, ἐν κοιλάδι βραχυτάτῃ καὶ αὐχμηρᾷ ὁδευόντων· καὶ πολλοὺς ἐξ αὐτῶν θέλοντας ἀναβῆναι ἐκ τῆς κοιλάδος, καὶ μὴ ἰσχύοντας, πολλοὺς δὲ κατὰ πρόσωπον ἀλλήλων ἀπὸ τῆς πολλῆς περὶ αὐτοὺς σκοτείας ἀπαντῶντας, καὶ μὴ γνωρίζοντας ἀλλήλους, πλλοὺς δὲ πεσόντας ἀπὸ τῆς ἀτονίας, ἑτέρους δὲ βοῶντας ἐλεείνην φωνὴν, ὀλίγους δὲ ἐξ αὐτῶν μετὰ πολλοῦ καμάτου ἰσχύσαντας ἀνελθεῖν ἀπὸ τῆς κοιλάδος ἐκείνης· καὶ ἀνελθοῦσιν εὐθὺς φῶς ὑπήντησεν αὐτοῖς· ἐλθόντες δὲ εἰς τὸ φῶς εὐχαρίστησαν μεγάλως τῷ Θεῷ. Τότε ἔγνω ὁ Μακάριος τὰ συμβησόμενα τοῖς Ἀδελφοῖς ἐπ᾽ ἐσχάτων, [multi deficerent in, spiritu propter Superiorum, incuriam,] καὶ τὴν μέλλουσαν ἐν τοῖς καὶροῖς ἐκείνοις ἀμέλειαν γίνεσθαι, καὶ τὴν πολλὴν πώρωσίν τε καὶ πλάνην, καὶ τὴν τῶν ποιμένων ἔκλειψιν συμβήσεσθαι αὐτοῖς, καὶ ὅτι τῶν καλῶν οἱ σἠμερον ἀμελέστεροι κρατήσουσιν τῷ ἑαυτῶν πλήθει νικήσαντες, καὶ τύπος μόνος ἔσται ταῦτα ὧν τὰς ἀρχὰς ἡμεῖς οἱ γράψαντες διήλθομεν, ὥστε τοὺς κακοὺς ἄρξαι τῶν Ἀδελφῶν, καὶ τοὺς μὴ εἰδότας γνῶσιν τῶν μοναστηρίων κρατῆσαι, καὶ μάχεσθαι περὶ ἀρχῆς, καὶ τοὺς καλοὺς παρὰ τῶν κακῶν διώκεσθαι [καὶ μὴ ἔχειν τοὺς ἀγαθοὺς παῤῥησίαν ἐν ταῖς μοναῖς, καὶ τὸ δὴ λεγόμενον τὰ θεῖα εἰς ἀνθρώπινα μεταβάλλεσθαι.]

[18] Γνοὺς οὖν ὁ Μακάριος ταῦτα ἀνεβώησεν μετὰ κλαυθμοῦ πρὸς τὸν Θεὸν, [quod deprecans ille] λέγων· Ὦ Κύριε παντοκράτωρ, εἰ οὕτως ἔχει γενέσθαι, διὰ τί συνεχώρησας τὰ κοινόβια ταῦτα γενέσθαι; εἰ ἐν τοῖς καὶροῖς ἐκείνοις οἱ μἔλλοντες ἀρχεῖν τῶν Ἀδελφῶν κακοὶ ἔσονται, τί οἱ ποιμαινόμενοι μέλλουσιν ἔσεσθαι; τυφλὸς γαρ τυφλὸν ὁδηγῶν ἀμφότεροι εἰς βόθυνον πεσοῦνται. Εἰκῆ ἐμόχθησα. Μνήσθητι, Κύριε, τῶν καμάτων μου, καὶ πάντων τῶν Ἀδελφῶν, τῶν ἐξ ὅλης ψυχῆς νῦν πολιτευομένων· μνήσθητι ὅτι συνέθου μοι ἕως τῆς συντελείας τοῦ ἀιῶνος τοῦτο ἀφεῖναί μου τὸ πνευματικὸν σπέρμα. Σὺ οἶδας Δέσποτα, ὅτι ἀφ᾽ οὗ ἐνεδύθην τὸ σχῆμα τοῦ μοναχοῦ, οὐδέποτε ἐκορέσθην οὐδενὸς ἐπὶ τῆς γῆς, οὔτε μέχρις ὕδατος. Ταῦτα δὲ λέγοντος αὐτοῦ, φωνὴ πρὸς αὐτὸν ἐγένετο λέγουσα· Καυχᾶσαι, Παχούμιε, ἄνθρωπος ὢν; [jubetur sibi ipsi misericordiam petere] αἴτησαι σεαυτῷ ἔλεος, ὅτι τὰ σύμπαντα τῷ ἐλέει μου συνίστανται. Ἀκούσας δὲ ταῦτα ὁ Μακάριος, παραχρῆμα ῥίψας ἑαυτὸν ἐπὶ τὴν γῆν, ᾐτήσατο ἔλεος παρὰ τοῦ Θεοῦ λέγων· Κύριε παντοκράτωρ, τὸ ἔλεός σου κατάπεμψον. ἐπ᾽ ἐμὲ καὶ μηδέποτε αὐτὸ ἀφέλῃς ἀπ᾽ ἐμοῦ, ὅτι οἶδα κᾀγὼ, ὅτι ἀνεὺ τοῦ ἐλέους σου τὰ σύμπαντα οὐ δύνανται εἶναι. Ταῦτα δὲ λέγοντος αὐτοῦ παραχρῆμα ἐπέστησαν αὐτῷ δύο Ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ· καὶ νεώτερος ἦν μετ᾽ αὐτῶν, ἀνεκλάλητον ἔχων τὸ πρόσωπον, καὶ ἄφραστον τὴν θέαν, καὶ ἐπὶ τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ στέφανος ἔκειτο ἀκάνθινος· καὶ ἀναστήσαντες Παχούμιον Ἄγγελοι, [& a Christo sibi apparente] εἶπον πρὸς αὐτόν· Ἐπειδὴ ᾐτήσω τὸν Θεὸν καταπέμψαι σοι τὸ ἔλεος αὐοῦ· ἰδοὺ οὗτός ἐστιν τὸ ἔλεος αὐτοῦ, ὁ Κύριος τῆς δόξης Ἰῃσοῦς Χριστὸς, ὁ μονογενὴς Υἱὸς αὐτοῦ, ὃν ἀπέστειλεν ἐν τῷ κόσμῳ, καὶ ἐσταυρώσατε αὐτὸν, καὶ στέφανον, ἐξ ἀκανθῶν ἐπὶ τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ ἐθήκατε. Εἶπεν δὲ Παχούμιος πρὸς τὸν νεώτερον· Δέομαί σου, τῆς ἀχράντου φύσεως Δέσποτα, οὐκ ἐσταύρωσά σε ἐγώ; Ὁ δὲ νεώτερος ὀλίγον τῷ προσώπῳ μειδιάσας, εἶπεν πρὸς αὐτόν· Οἶδα κᾀγὼ ὅτι οὐκ ἐσταύρωσάς με σὺ, ἀλλὰ οἱ πατέρες ὑμεν. Θάρσει ὅτι ἡ ῥίζα τοῦ σπέρματός σου ἕως αἰῶνος οὐ μὴ ἐκλείψει, καὶ ἕως συντελείας τοῦ αἰῶνος φυλαχθήσεται τὸ σπέρμα σου ἐπὶ της γῆς· καὶ οἱ μέλλοντες ὀλίγοι σώζεσθαι ἐν τοῖς καὶροῖς ἐκείνοις ἀπὸ τῆς πολλῆς ὀμίχλης, ὑπὲρ τοὺς ἄκρως νῦν πολιτευομένους εὑρεθήσονται, ὅτι οἱ νῦν ἔχοντές σε ὡς φωστῆρα πρὸ ὁφθαλμῶν αὐτῶν ἐν αρέτος τῷ σῷ φωτὶ ἐπερειδόμενοι πολιτεύονται· οἱ δὲ μεταγενέστεροι ἐν αὐχμηρῷ τυγχάνοντες καὶρῷ, εὰν ἀγαθῷ φρονήματι ἐξ ἐκουσίας προθέσεως, [certificatus de sui instituti duratione,] μηδενὸς αὐτοὺς ὁδηγοῦντος, ἐπὶ τὴν ἀλήθειαν ἀποπηδήσαντες τῆς σκοτείας τὴν δικαὶοσύνην μετέλθωσιν, ἀμὴν λέγω σοι, μετὰ τῶν νῦν ἄκρως· καὶ ἀμέμπτως πολιτευομένων εὑρηθήσονται, τῆς αὐτῆς ἀπολαύσαντες σωτηρίας· [ὁμοίως τούτοις τῆς αἰωνίου ζωῆς ἀξιούμενοι καὶ τῶν οὐρανίων ἀπολάυοντες ἀγαθῶν. Καὶ ταῦτα εἴπὼν εὐθέως ἀνἠλυθεν εἰς τὸν οὐρανον, ἀνεωχθέντος αὐτοῦ αὐτῷ καὶ τοῦ ἀέρος φωτισθέντος φωτὶ οὗ τὴν δόξαν ἀδύνατον ἀνθρωπικῶς ἐκθρασθῆναι λόγῳ]. f

[19] Θαυμάζοντος δὲ ἐπὶ τοῖς λαληθεῖσιν αὐτῷ τοῦ Μεγάλου, εὐθὺς κρούουσιν τοῖς Ἀδελφοῖς εἰς τὴν νυκτερινὴν σύναξιν, [adhortatur Fratres ad perseverantem pœnitentiam,] καὶ τελειωθείσης τῆς λειτουργίας τῆς νυκτερινῆς, ἐκάθισαν εἰς ἀκρόασιν τοῦ λόγου αὐτοῦ οἱ Ἀδελφοί· καὶ ἀνοίξας τὸ στόμα αὐτοῦ, λέγει αὐτοῖς· Ἀδελφοὶ, ὅσον ἔχετε τὴν πνοὴν ὑμῶν ἐν τῷ στόματι, ἀγωνίσασθε ὑπὲρ τῆς σωτηρίας ὑμῶν πρὸ τοῦ ἐλθεῖν τὴν ὥραν ἐκείνην, ᾖ μέλλομεν ἑαυτοὺς κλαίειν· ἐργαζόμεθα προθύμως τὴν ἀρετὴν· λέγω γαρ, ὅτι εἰ εἴδειτε τὰ ἐν οὐρανοῖς ἀγαθὰ καὶ τὴν ἀφοκειμένην τοῖς Ἁγίοις ἀπαγγελίαν, καὶ πῶς οἱ ἀποπεσόντες τῷ Θεῷ κολάζονται, καὶ τὰ βασανιστήρια ἃ τοῖς ἀμελήσασι ἀπόκειται, μάλιστα τοῖς ἐπεγνωκόσι τὴν ἀλήθειαν, καὶ μὴ ἀξίως αὐτῆς πολιτευσαμένοις ὑπὲρ τοῦ κληρονομῆσαι τὴν ἀποκειμένην ἐκείνην τοῖς Ἁγίοις μακαριότητα, ἀποφυγεῖν δὲ τὴν ἐν τοῖς βασάνοις κόλασιν, πάντα πόνον ὑπομείνατε ἂν ὑπὲρ τοῦ ἐν τῇ κατὰ Χριστὸν ἀρετῇ τελειωθῆναι· Ἀπέλθετε γαρ εἰς τοὺς τάφους, καὶ ἴδετε τὴν τῶν ἀνθρώπων ὑπόστα σιν ὅτι οὐδέν ἐστιν. Τί οὖν κενοδοξῇ ἄνθρωπος, χοῦς τυγχάνων; τί δὲ ὑπερηφανεύεται, ὅλος δυσωδία ὑπάρχων; Κλαύσωμεν οὖν ἑαυτοὺς ὡς καὶρὸν ἔχομν, μήποτε ἐλθούσης τῆς ὥρας τῆς ἐξόδου ἡμῶν εὑρεθῶμεν τότε, τὸν Θεὸν καὶρὸν ἄλλον αἰτοῦντες πρὸς τὸ μετανοῆσαι. Δειλαία ἀληθῶς ἡ ψυχὴ ἐκείνη καὶ τρισαθλία, [ne a majoribus suis confundantur in die judicii.] ἡ τὸν κόσμον καταλαίψασα καὶ ἑαυτὴν καταγράψασα τῷ Θεῷ, ἀξίως δὲ ἐπαγγέλματος αὐτῆς μὴ ζήσασα. Μὴ οὖν συνχωρήσωμεν, Ἀδελφοὶ, τῷ αἰῶνι τούτῳ, ὀλίγω ὄντι, καὶ εὐτελῆ, καὶ σκίᾳ παρερχομένῃ ἐοικότι, ἁρπάσαι τὴν μακαρίαν

ἐκείνην καὶ ἀθάνατον ζωὴν ἀφ᾽ ἡμῶν. Ἀληθῶς φοβοῦμαι μή ποτε οἱ κατὰ σάρκα ἡμῶν πατέρες ἐν τῷ κόσμῳ διατριβοντες, καὶ περιαν τλούμενοι μερίμναις καὶ περιστάσεσιν, οἰόμενοι περὶ ἡμῶν ὡς δῆθεν ἀνακειμένων τῷ Θεῷ καὶ ἐντεῦθεν ἀῤῥαβωνιασθέντων πρόσοδα τῆς μακαρίας ζωῆς, ἐπεικουρίας δὲ τυχεῖν ἐν τῷ μέλλοντι αἰῶνι παρ᾽ ῆμῶν προσδοκῶντες, εὑρεθῶσιν κατακρίνοντες ἡμᾶς, καὶ λέγοντες τὸ γεγραμμένον· Πῶς ἐταλαιπωρήσατε καταισχυνθέντες σφόδρα; μεγάλη ἡ θλίψις ὑμῶν· πῦρ ἀνήφθη ἐφ᾽ ὑμᾶς· ἠχρειώθησαν οἱ κλάδοι ἡμῶν· διὰ τοῦτο εἰς προνομὴν ἐγένοντο. Ἐπ᾽ αὐτὴν ὠρύοντο λέοντες, καὶ ἐπ᾽ αὐτὴν ἔδωκεν φωνὴν αὐτῶν. Διὰ τοῦτο ἐγένοντο οἱ ἠγαπημένοι ὡς οἱ ἐβδελυγμένοι, καὶ ὁ στεφανὸς τῆς κεφαλῆς ὑμῶν ἀφῄρηται· πολεις αἱ προς νότον πῶς συνεκλείσθητὲ; οὐκ ἔστιν ὁ ἀνοίγων ὑμῖν· g ἀρθήτω γαρ ὁ ἀσεβὴς, ἵνα μὴ ἴδῃ τὴν δόξαν Κυρίου, ἠκούσατε.

[20] Διὰ τοῦτο, Ἀδελφοὶ, ἀγωνισόμεθα ἐξ ὅλης καρδίας, [inculcat eisdem memoriam mortis,] τὸν θάνατον πρὸς ὀφθαλμῶν ἠμῶν κατὰ πᾶσαν ὥραν φὲροντες, καὶ τὴν φοβερὰν κόλασιν κατὰ πᾶσαν ὥραν φανταζόμενοι, δι᾽ ὧν εἰς αἴσθησιν ὁ νοῦς ἔρχεται, καὶ φρίττει μὲν δακρύουσα ψυχὴ, καὶ θεωρητικὴν δὲ κατεργάζεται αὐτὴν, ἀπὸ τῶν γηΐνων ἀμέτεωρον κατασκευάζει αὐτὴν πρὸς τὸν Θεόν· οὐ μὴν δὲ ἄλλα καὶ ταπεινοφροσύνην ἐκ τούτων ἐργαζόμενος οἰκτρήν τε καὶ ἀκενόδοξον καὶ εὐτελῆ, καὶ παντος ἀπαλλοτριωμενην ἑαυτὴν κοσμικοῦ φρονήματος ἀναπείθει αὐτὴν γενέσθαι. h [Φιλοσοφείτω οὖν καθ᾽ ἑκάστην, Ἀδελφοὶ, πρὸς τὸ παχύτατον σῶμα τοῦτο ἡ ψυχή, ἠμῶν ἐρχομενων περὶ τὴν κοίτην ὀψὲ, λέγουσα πρὸς ἕκαστον μέλος τοῦ σώματος· Ὦ πόδες, ὡς ἔχεται ἐξουσίαν σταθῆναι καὶ κινεῖσθαι, [per quam anima debeat corpori suadere tolerantiam.] πρὸ τοῦ τεθῆναι ὑμᾶς καὶ ἀκινήτους εἶναι, στήκετε προθύμως τῷ Κυρίῳ ὑμῶν. Πρὸς δὲ τὰς χεῖρας λέγουσα· Ἔσται ὥρα ἐν ᾗ ἔσεσθε ἐκλελυμεναι καὶ ἀκίνητοι, καὶ δεδεμέναι ἀλλήλαις, καὶ μή τε μίαν κίνησιν ἔχουσαι· διὰ τοῦτο πρὸ τοῦ ἐμπεσεῖν ὑμᾶς εἰς ἐκείνην τὴν ὥραν, μὴ ἐκκακεῖτε ἐπεκτεινόμεναι πρὸς τὸν Κύριον· Πρὸς δὲ τὸ σῶμα ὅλον λεγέτω ἡ ψυχὴ οὕτως· Ὦ σῶμα πρὸ τοῦ διαχωρισθῆναι καὶ μακρυνθῆναι ἡμᾶς ἀπ᾽ ἀλλήλων, ἐμὲ μὲν εἰς ᾅδην κατενεχθῆναι δεσμοὺς ἰδίους ὑπὸ ζόφου διαλαβοῦσαν, σὲ δὲ εἰς τὴν ἀρχαίαν οὐσίαν μεταβληθῆναι, καὶ διαλύεσθαι, εἰς τὴν δυσωδίαν καὶ σηπεδόνα καταναλωθεῖσαν, θαρσαλέως στήθει, προσκύνει τῷ Κυρίῳ λάβε μοι τὴν αἴσθησιν διὰ δακρύων γνωριζωμένην, γνώρισον τῷ Δεσπότῃ τὴν ἀγαθὴν σου δουλείαν· βάστασόν με προθύμως τῷ Θεῷ, ἐξομολογουμένην πρὸ τοῦ σε βασταχθῆναι ὑπὸ ἄλλων, μὴ θέλων κοιμάσθαι καὶ ἀνακτάσθαι εἰς αἰώνιον κόλασιν καταδικάσῃς με· ἔσται γαρ καὶρὸς ὅτε ὁ βαρύτατος ἐκεῖνος ὕπνος διαδέχεσθαί σε μέλλει. Ἐὰν ἀκούσῃς μου, ἀπολαύσομεν ὁμοῦ τῆς μακαρίας κληρονομίας· ἐὰν δὲ μὴ ἀκούσῃς μου, οἴμοι! ὅτι συνεδὲθης μοι διά σε κᾀγὼ ἡ ἀθλία κατάδικος γίνομαι. Ἐὰν οὕτως ἔσεσθ᾽ ἑκάστην ἑαυτοὺς ἀλείφοντες ἀληθῶς, ἀληθινὸς ναὸς τοῦ Θεοῦ ὑπάρξετε, καὶ ἐνοικοῦντος ἐν ὑμῖν τοῦ Θεοῦ, πόια σατανικὴ μεθοδία δύναται ὑμᾶς ἀπατῆσαι; ἀντι γαρ μυρίων διδασκάλων ὁ τοῦ Θεοῦ Λόγος ἐν οικῶν ἐν ὑμῖν πλέον διδάσκει ὑμᾶς καὶ ζοφίζει μᾶλλον τὴν ἑαυτοῦ γνῶσιν, καὶ ὅσα ὁ ἀνθρώπινος λογος οὐ δύναται λέγειν, ταῦτα τὸ πανάγιον Πνεῦμα διδάσκει· τὸ γαρ τί, φησιν, προσευξόμεθα καθ᾽ ὁ δεῖ, οὐκ οἶδαμεν, ἀλλ᾽ αὐτὸ τὸ Πνεῦμα ὑπερεντυγχάνει ὑπὲρ ὴμῶν στεναγμοῖς ἀλαλήτοις. Καὶ ἕτερα μὲν εἰπεῖν πολλὰ ὠφέλημα, δυνατὸν ωρὸς ὑμᾶς τῇ τοῦ Θεοῦ χάριτι· ἀλλ᾽ ἵνα μὴ ἐγχρονίσωμεν ἐν τῇ αὐτῇ ὑποθέσει, ἐφ᾽ ἕτερα τρέψομεν τὸν λόγον.

[CAP. III.]

[21] Λιμοῦ γενομένου ποτὲ ἐπὶ τοῦ μακαρίου Πατρὸς ἡμῶν Παχουμίου, καὶ τῶν Ἀδελφῶν μὴ ἐχόντων σίτον, μᾶλλον δὲ σίτου μὴ εὑρισκομένου καθ᾽ ὅλην σχεδὸν Αἴγυπτον, [Missum ad emendas fruges pro 100 nummis,] ἀπέστειλεν ὁ ἅγιος Γέρων τινὰ τῶν Ἀδελφῶν περιελθεῖν τὰς πόλεις καὶ τὰς κώμας, ζητοῦντα σίτον ἀγοράσαι, δεδωκὼς αὐτῷ ἐπὶ λόγῳ τῆς τοῖ σίτου ἀγορασίας ρ᾽ νομίσματα. Περιελθὼν δὲ ὁ πιστευθεὶς πολλοὺς τόπους, παραβάλλει ἐίς τινα πόλιν λεγομένην Ἑρμώθιν· καὶ κατ᾽ οἰκονομίαν Θεοῦ, ηὗρεν ἐκεῖ ἄνθρωπόν τινα πολιτευόμενον, πανὺ εὐλαβῆ καὶ τον Θεὸν φοβούμενον, ἀκούσαντα περὶ τοῦ βίου τοῦ ἀγίου Παχουμίου καὶ τῶν Ἀδελφῶν. Οὗτος ὁ πολιτεύομενος δημόσιον σίτον πεπίστευτο. Τούτω προσελθὼν ὁ Ἀδελφὸς παρεκάλει αὐτὸν πολῆσαι σίτον αὐτῷ ρ᾽ νομισμάτων· Ὁ δὲ πρὸς αὐτὸν εἶπεν· Ἀληθῶς, Ἀδελφὲ, εἰ εἶχον ἐμὸν σίτον, ἀπὸτῶν τέκνων μου ἀναλαβὼν, ἐδίδουν ὑμῖν· ἀκούω γαρπερὶ τῆς θείας καὶ ἐναρέτου ὑμῶν πολιτείας· ἄκουσον δέ μου ὃ μέλλω σοι λέγειν. Δημόσιον σίτον ἔχω κείμενον, καὶ τέως ἄρτι οὐ ζητεῖται παρὰ τοῦ Ἄρχοντος εἰ οὖν θέλεις λαβεῖν αὐτὸν ἔως τοῦ καὶροῦ τῆς ἄλωνος, ὑπερθέσθαι δύναμαι τὰ δημόσια. Ἐὰν οὖν οἶδες ὅτι δύνασαι ἀποκαταστῆσαι τὸν σίτον ἐν τῷ καὶρῷ ἐκείῳ, καὶ δὴ λάβε ὅσον θέλεις. Τοῦ δὲ Ἀδελφοῦ εἰπόντος, ὅτι οὐχ οὕτως θέλω, [quia pro totidē aliis accipit commodatas,] ἀλλ᾽ ἐὰν θέλεις τῶν ρ᾽ ὁλοκοτίνων δοῦναί μοι οἵας θέλεις τιμῆς, καλῶς ποιεῖς. Ἐκεῖνος ἔφη· Ναὶ· δύναμαι οὐ μόνον τῶν ρ᾽ ὁλοκοτίνων, ἀλλ᾽ ἐὰν θελεις, καὶ ἄλλων τοσούτων ὁλοκοτίνων λαβεῖν σίτον, χάριν μοι ποιεῖς, ἐν τοῦτο μόνον εὔχεσθε ὑπὲρ ἐμοῦ. Εἰπόντος δὲ τοῦ Ἀδελφοῦ ὃτι οὐκ ἔχωμεν εἰ μὴ τοῦτο, ὁ πολιτευόμενος ἀκούσας εἶπεν· Μὴ μελὲτω σοι περὶ τουτου, λάβε τὸν σίτον, καὶ ὅτ᾽ ἂν εὕρητε τὴν τιμη ἐνέγκατέμοι. Ἐπὶτούτῳ οὖν τῷ ὅρκῳ γομώσας πλεῖον σίτου ἐκ δεκατριῶν ἀρτάβωντοῦ ὁλοκοτίνου, μηδαμοῦ καθ᾽ ὅλην τὴν Αἴγλπτον εὑρισκομένου πέντε ἀρτάβων τοῦ ὁλοκοτίνου, κατέπλεύσεν εἰς τὴν μονὴν μετὰ πολλῆς χαρᾶς ὁ Ἀδελφός.

[22] Ἀκούσας δὲ ὁ Μέγας, ὅτι ὥρμησεν τὸ πλοῖον γεγομωμένον σίτον, [inobedientiæ & temeritatis arguit:] καὶ τὸν τρόπον τῆς τοῦ σίτου ἀγορασίας μαθὼν, πέμπει εὐθὺς εἰς τὸ πλοῖον λέγων· Ἕνα κόκκον τοῦ σίτου τούτου μή εἰσενέγκατε ἐις τὴν μονὴν ταύτην, μήδε ὁ ἀγοράσας εἰς πρόσωπόν μου ἔλθῃ, ὅτι ἠνόμησεν πάνυ τοῦτο πεποιηκὼς, καὶ οὐ τοῦτο μόνον, ἀλλὰ καὶ ἄλλων ρ᾽ ὁλοκοτίνῳν σίτον λαβὼν, ὅπερ οὐκ ἐκέλευσα αὐτῷ ποιῆσαι, τῷ ἰδίῳ φρονήματι ὑπηρετῶν, τὸ πλέον ἠγάπησεν, καὶ τῷ τῆς φιλοκερδίας πάθει πυρωθεὶς κατεδουλώσατε ὑμᾶς πάντας ποιήσας ὑποχρέους εἶναι· καὶ ἀκορέστως μὲν φιλανθρωπία τοῦ δεδωκότος χρησάμενος, πλεονεξίας δὲ τρόπον ἐργασάμενος, ὑπὲρ τὴν χρείαν ἡμῶν κωμήσας σίτον, καὶ ἐξ αὐτεντίας ἑαυτοῦ δανεισάμενος, ὃν οὐκ ἔχομεν πόθεν ἀποδοῦναι· οὐ μὴν δὲ, ἀλλ᾽ εἰ καὶ συνέβη ἐρχομένῳ αὐτῷ ἀνθρώπινον ὑποστῆναι ναυαγήσαντος τοῦ πλοίου, τί εἴχαμεν ποιῆσαι; οὐκ ἐμέλλομεν πάντοτε δοῦλοι γενέσθαι; [& superfluum vendi ac pretium reddi jubet.] Διὰ τοῦτο ὅσον ἤνεγκεν σίτον τοῖς περὶ τὰ μέρη ταῦτα κοσμικοῖς τυγχάνουσιν πωλείτω, ὡς ἔλαβεν παρὰ τοῦ πιστεύσαντος αὐτῷ ἐκ ιγ᾽ ἀρτάβων τοῦ ὁλοκοτίνου, καὶ λαβὼν τὸ χρυσίον κομιζέτω τῷ πιστεύσαντι αὐτῷ· τῶν δὲ ὁλοκοτίνων τῶν ἡμετέρων ὡς πολεῖται πανταχοῦ, οὕτως ὠρησάμενος φερέτω. Ἐποίησεν δὲ οὕτως καθὼς εἶπεν ὁ Μέγας, καὶ ἤννεγκεν τὸν σίτον ἐκ πέντε ἥμισυ ἀρτάβων τοῦ ὁλοκοτίνου ἀγοράσας, καὶ ἀπὸ τότε οὐκ ἔτι ἀφῆκεν αὐτὸν ἐκβῆναι τοῦ μοναστηρίου εἰς διακονίαν τῶν Ἀδελφῶν, τάξας ἕτερον ἀντ᾽ αὐτῦ.

[23] Ἀλλο τε πάλιν λαβὼν ὁ αὐτὸς Ἀδελφὸς παρὰ τοῦ σκυτέως σανδάλια πολλὰ καὶ ἕτερά τινα εἴδη, ἐπὶ τῷ διαπωλῆσαι, πλέον τῆς τιμῆς ἧς εἶπεν αὐτῷ ὁ σκυτεὺς λαβὼν ἤνεγκεν αὐτῷ. [eumdem, pluris sibi commissa vendentem quam jussus erat,] Λαβὼν δὲ τὸ χρῆμα ὁ σκυτεὺς, καὶ εὐρὼν τριπλοῦν τὸ ἀργύριον, εὐθὺς ἀπελθὼν πρὸς τὸν Μέγαν, εἶπεν αὐτῷ· Ἀληθῶς, ὦ Πάτερ, κακῶς ἐποίησας τάξας τοῦτον τὸν Ἀδελφὸν εἰς διακονίαν τῶν τοιουτων ἀποκρίσεων τῆς μονῆς σου, ὅτι ἔχει ἐν ἑαυτῷ τὸ κοσμικὸν φρόνημα· δέδωκα γαρ αὐτῷ σανδάλια καὶ ἕτερά τινα εἴδη ἐπὶ τῷ πωλῆσαι, εἰπὼν αὐτῷ τὴν ποσότητα τῆς τιμης, ὁ δὲ πλείονος πολήσαι αὐτὰ, ἤνεγκεν τριπλὴν τὴν τιμὴν παρ᾽ ὃ εἶπον αὐτῷ. Ἀκούσας δὲ ὁ Μέγας, ἐκάλεσεν τὸν Ἀδελφὸν, καὶ λέγει αὐτῷ· Διὰ τί οὑτως ἐποίησας; Ὁ δὲ πρὸς αὐτὸν εἶπεν· Τὴν τιμὴν, ὦ Πάτερ, ἣν εἶπεν ὁ Ἀδελφὸς, εἶπον τοῖς ἀνθρώποις τοῖς ἀγοράζουσιν· οἱ δὲ λέγουσίν μοι· Ἀδελφὲ ἐὰν μὴκλεψιμαῖά εἰσιν, περισσοτέρας τιμῆς εἰσιν ἄξια· ἐγὼ δὲ διατραπεὶς, εἶπον αὐτοῖς· Κλεψιμαῖα δὲ οὐκ ἐισιν, τοσοῦτον δὲ ἐκελεύσθην πωλῆσαι αὐτά· ὅσον δὲ θέλετε δοῦναι, δότε. Οί δὲ ὅσον ἤρεσεν αὐτοῖς ἐδίδουν, ἐμοῦ μὴ μετροῦντος τὸ παρ᾽ αὐτοιῖς διδόμενον κέρμα· Ὁ Μέγας ἀκπύσας εἶπεν αὐτῷ· Μεγάλως ἡμάρτηκας, τὸ πλέον ἀγαπήσας, ἀλλὰ ταχέως δραμὼν τὸ περισπὸν τῆς τιμῆς ἀπόδως τοῖ δεδωκόσι σοι, [ab officio deponit.] καὶ ἐλθὼν μετανόησον διὰ τοῦ σφάλματός σου, καὶ κάθου εἰς τὴν μονὴν ἐργαζόμενος τὸ ἴδιόνσου ἔργον· οὐ συμφέρει σοι γαρ τοῦτο τὸ ἔργον ἔτι ποιεῖν. Ἔταξεν δὲ λοιπὸν ὁ Μέγας εἰς τὴν διακονίαν πασῶν τῶν ἀποκρίσεων τῆς μονῆς τὸν ἅγιον Ζακχαῖον, ἄνδρα ἀγαθον, καὶ πάντα ἔπαινον ἀνθρώπων τῇ τῶν ἀγαθῶν πράξεων ἀποδείξει νικῶντα.

[24] Ἐγένετό ποτε τὸν μέγαν Παχούμιον καὶ Θεόδωρον, τὸν ποθούμενον ὑπ᾽ αὐτοῦ, περιπατοῦντας ἐν τῇ μονῇ τὴν νῦκτα, [Ex apparente sub forma mulieris dæmone,] ἄφνω ἰδεῖν αὐτοὺς ἀπὸ μήκοθεν φαντασίαν τινὰ μεγάλην, καὶ ἀπάτης πολλῆς γέμουσαν· ἦν δὲ τὸ φαινόμενον γυναικὸς σχῆμα, κάλλος ἐχούσης ἀνεκλάλητον, ὥς τε τὸν Θεόδωρον τὴν φαντασίαν ταύτην εἰδόντα πάνυ ταραχθῆναι, καὶ ἀλλοιοῦσθαι τῷ προσώπῳ. Ὁν ἰδὼν ὁ Μακάριος οὕτως ταραχθέντα καὶ δειλιάσαντα, ἔλεγεν αὐτῷ. Θάῤῥει ἐν Κυρίῳ, Θεόδωρε, καὶ μὴ ἀγωνιάσης. Καὶ ταῦτα εἰπὼν ὁ Ἅγιος, ἤρξατο μετ᾽ αὐτοῦ εὔχεσθαι πρὸς τὸ ἀπελασθῆναι ἀπ᾽ αὐτῶν τὴν ἔκπλητον φαντασίαν ἐκείνην. Εὐχομένων δὲ,αὐτῶν, μᾶλλον ἐχώρει κατ᾽ αὐτῶν ἀναιδευομένη. [seque virtutem diaboli asserente,] Ἐγγιζούσης δὲ αὐτῆς μετὰ πλήθους δαιμόνων, προτρεχόντων ἔμπροσθεν αὐτῆς, καὶ τῆς εὐχῆς μὴ ἀποστρεψάσης αὐτὴν, ἐλθοῦσα πρὸς αὐτοὺς λέγει αὐτοῖς· Μάτην κοπιᾶτε· οὐ δύνασθε γαρ τέως ἄρτι κατ᾽ ἐμοῦ ποεῖν οὐδέν· ἐξουσίαν γαρ ἔλαβεν παρὰ τοῦ παντοκράτορος Θεοῦ πειράσαι οὒς βούλομαι· πολὺν γαρ χρόνον ἔχω αἰτουμένη παρ᾽ αὐτοῦ τοῦτο. Ἐρωτήσαντος δὲ αὐτὴν τοῦ Ἁγίου καὶ εἰπόντος· Σὺ γαρ, πόθεν εἶ; καί τις εἶ; καὶ τίνας ἦλθες πειράσαι; Ἀπεκρίθη λέγουσα· Ἐγώ εἰμι ἡ θυγάτηρ τοῦ διαβόλου, ἡ πᾶσα δυναμις αὐτοῦ λεγομένη· ἐμοὶ γαρ πᾶσα φαλάγξ τῶν δαιμόνων δουλεύει· ἐγώ εἰμι ἡ τοὺς ἁγίους φωστῆρας εἰς γῆν καταφέρουσα· ἐγώ εἰμι ἡ σκυλεύσασα τὸν Ἰουδὰν ἐκτῆς Ἀποστολικῆς παρεμβολῆς. Πρός σε οὖν, Παχούμιε ἔλαβον ἐξουσίαν πολεμῆσαι· οὐκ ἠδυνήθην γαρ στέξαι τῶν δαιμόνων τὸν ὀνειδισμόν· οὐδεὶς οὕτως ἐξενεύρωσέν με ὡς σύ· παιδίοις γαρ καὶ γέρουσιν καὶ νεωτέροις πατεῖσθαί με παρασκέυασας, καὶ συνῆξας κατ᾽ ἐμοῦ τοσοῦτον ὄχλον, τεῖχος ἀῤῥαγέστατον φόβον τοῦ Θεοῦ περιθεὶς αὐτοῖς, ὡς μή δύνασθαι λοιπὸν τοὺς ἡμετέρους ὑπηρέτας μετὰ παῤῥησίας ἐγγίζειν τινὶ ὑμῶν. Ταῦτα συνέβη μοι διὰ τὸν ἐνανθρωπήσαντα Θεοῦ Λόγον· αὐτὸς γαρ ἔδωκεν ὑμῖν ἐξουσίαν καταπατεῖν τὴν δύναμιν ἡμῶν πᾶσαν, καὶ ἐμπαίζειν ἡμῖν.

[25] Ἐρωτήσαντος δὲ αὐτὴν τοῦ ἁγίου Παχουμίου· Ἐμὲ μόνον ἦλθες πειράσαι, ἣ ἄλλους; [intelligit nunc quidem parum posse,] εἶπεν ἐκεἴνη· Καί σε καὶ τοὺς κατά σε πάντας. Εἶπεν Παχούμιος πάλιν πρὸς αὐτήν· Οὐκ οὖν καὶ Θεόδωρον; ἡ δὲ εἶπεν καὶ πρός σε καὶ πρὸς Θε όδωρον ἔλαβον ἐξουσίαν, ἀλλ᾽ οὐ δύναμαι ὑμῖν ἐγγίζειν τὸ σύνολον. Εἰπόντων δὲ αὐτῶν Διὰ τί; εἶπεν ἐκείνῃ· Ἐὰν πολεμησω ὑμῖν, αἰτία ὑμῶν γίνομαι ὠφελείας μᾶλλον ἣ βλάβης, ὅτι κατηξιώθητε θεαταὶ εἶναι τῆς δόξής τοῦ Θεοῦ· ἀλλ᾽ οὐκ εἰς τὸν αἰῶνα μέλλετε σὺν αὐτοῖς, οὓς νῦν διὰ τῶν εὐχῶν τειχίζετε καὶ βοηθεῖτε· ἔσται γαρ καὶρὸς μετὰ τὸν θάνατον ὑμῶν, τῶν νῦν φρουρούντων αὐτοὺς ἀπ᾽ ἐμου, ἐν ὧ μέλλω χωρεύειν ἐν αὐτοῖς· ὑμεῖς γαρ ἐποιήσατε καταπατεῖσθαί με ὑπὸ τοσούτου πλήθους μοναχῶν. Εἰπόντος δὲ τοῦ Μεγάλου πρὸς αὐτήν· Πόθεν γαρ σὺ οἶδας ὅτι οἱ μεθ᾽ ἡμᾶς οὐκ ἔσονται μᾶλλον ἡμῶν γνησίως τῷ Θεῷ, πρὸς τὸ δύνασθαι αὐτοὺς ἀσφαλήσασθαι τοὺς μεθ᾽ ἡμᾶς τῷ τοῦ Θεοῦ φόβῳ; Εἲπεν ἐηείνη· Ὅτι οἶδα τοῦτο. Λέγει αὐτῇ ὁ Μέγας· Ψεύδῃ κατὰ τῆς ἀνοσίας σου κεφαλῆς, [multis autem prævaliturum post ejus mortem:] μήτε ὅλως τι προγνωστικὸν ἔχουσα· Θεῷ γὰρ μόνον τὸ προγνωστικὸν ἔπεται. Ἡ δὲ ἀποκριθεῖσα εἶπεν αὐτῷ· Κατὰ πρόγνωσιν μὲν κατὰ τὸν σὸν λογὸν οὐδὲν ἐπίσταμαι· Θεοῦ γαρ μόνον ἰδιον ἐπιγνῶναι· κατὰ στͅοχασμὸν δὲ εἶπόν σοι ὅτι οἴδα. Εἰπόντσς δὲ αὐτῇ τοῦ μακαρίου Παχουμίου· Πῶς στοχάζῃ; εἶπεν ἐκείνη· Ἐκ τῶν ἢδη προλαβόντων τὰ μηδέπω γενόμενα στοχάζομαι. Ὁ δὲ εἲπεν· πῶς; ἡ δέ φησιν πρὸς αὐτόν· Ἔγνων ὅτι πάντσς πράγματσς ἡ ἀρχὴ διατεταμένῳ πόθῳ πρὸς τὰ σπουδαζόμενα ἐχει τὴν ένεδραν, μάλιστα ἐπὶ θείας φυτείας καὶ οὐρανίου κλήσεως, ἥτις θελήματι Θεοῦ βεβαιοῦται, τέρασι καὶ σημείαις καὶ ποικίλαις δυνάμεσι τοὺς μετερχομένους αὐτὴν ἀσφαλησομένη· Παλαιουμένη δὲ καὶ γηράσκουα ἡ ἀρχὴ τῆς μὲν αὐξήσεως ἀποπίπτει· ἀποπίπτουσα δὲ τῆς αὐξήσεως ἢ χρόνῳ ἀναλίσκεται, ἢ νόσῳ μαραίνεται, ἢ καταφρονήσει άμβλύνεται.

[26] Ἐρωτήσαντος δὲ αὐτὴν τοῦ Ἁγίου· Τί οὖν, ὡς φῆς, τοὺς μεγάλους ἦλθες πειράσαι, καὶ οὐχὶ πάντας τοὺς Ἀδελφούς; εἴπερ, ὡς λέγεις, ἴδιόν σου ἔργον έστὶν ἀπώλεια τῶν ψυχῶν, καὶ ὑπερβάλλεις πάντας τοὺς δαίμονας εἰς κακίαν, [& qua ratione viri etiam perfecti tententur.] καὶ τοσοῦτον ἰσχύεις, ὥς τε δύνασθαί σε πρὸς τοὺς τηλικούτους ἄνδρας ἀντιτάττεσθαι; Ἀποκριθεῖσα εἶπεν αὐτῷ· Φθάσασα ἤδη εἶπόν σοι, ὅτι ἀφ᾽ οὗ ἡ δύναμις τοῦ Σωτῆρος ὑμῶν Θεοῦ ἐφάνη ἐπὶ γῆς, ἐξενευρίσθημεν, ὥστε ἡμᾶς ὧς στρουθίον παρὰ τοῖς θέλουσιν δουλεύειν τῷ Κυρίῳ ἐμπέξεσθαι καὶ καταγελᾶσθαι παρὰ τῶν τοιούτων πνευματοφόρων ἀνδρῶν· ἀλλ᾽ εἰ καὶ ἄτονοι γεγόναμεν, καθ᾽ ὃ δυνάμεθα, οὔτε μὴ ἡσυχάζομεν τοῦ ἀντικεῖσθαι ὑμῖν, σπείροντες τὴν ἰδίαν μὲν κακίαν πρὸς τη ψυχὴν τοῦ ἀγωνιστοῦ· ἐὰν δὲ ἴδομεν ὅτι ὑποδέχεται καὶ ὅλως συγχωρεῖ ἡμῖν ἐπιβῆναι αὐτῶ᾽, πλέον ὑπεκκαίομεν τὰς ἡδονάς· ἐὰν δὲ μὴ θελήσει ὑποδέξασθαι ἡμῶν τὸν σπόρον, τῇ πρὸς τὸν Θεὸν πίστει αὐτοῦ, ὡς κάπνος διαλυόμενος εἰς ἀέρα, οὕτως ἐσόμεθα αὐτῷ. Διὰ τοῦτο πρὸς πάντας οὐ συνεχωρήθημεν πολεμῆσαι, διὰ τὸ μὴ πάντασ τὴν τελειότητα ἔχειν· εἰ γαρ συνεχωρούμην ὡρὸς πάντας πολεμῆσαι, πολλοὺς ἄν ἐπερειπομένους τῇ σῇ σκέπῇ ἐξεπάτησα. Ὁ δὲ Μακάριος εἶπεν πρὸς αὐτήν· Ὤ τῇ ἀκοιμήτῳ ὑμῶνκακίᾳ! οὐ παύεσθε

κατὰ τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων, ἕως ἂν ἡ θεία χάρις τοῦ Θεοῦ ἐξελθοῦσα καταναλώσει ὑμᾶς· καὶ ταῦτα εἰπὼν ἐπέτρεψεν ὅπου προσετάχθη ἀπελθεῖν, παραγγείλας αὐτῇ μήτε ὄλους ἐγγῖσαι τῇ μονῇ αὐτοῦ. Πρωίας δὲ γενομένης, καλέσας τοὺς μεγάλους πάντας Ἀδελφοὺς, παρήγγειλεν αὐτοῖς πάντα ὅσα ἴδεν καὶ ἤκουσεν παρὰ τοῦ ὀλεθρίου δαίμονος· ἀπέστειλεν δὲ πρὸ τοὺς ἐν ταῖς ἄλλαις μοναῖς μεγάλους ὑπάρχοντας, ἀσφαλιζμενος αὐτοὺς διὰ τῶν γαραμμάτων αὐτοῦ τῷ φόβῳ τοῦ Θεοῦ, καὶ τὴν ὑπόθεσιν τῆς ὀπτασίας γνωρίσας αὐτοῖς.

[27] Ἐγένετο δὲ πάλιν τὸν Μακάριον, ἐν τοῖς κελλίοις ἐπισκεπτόμενον τοὺς Ἀδελφοὺς, καὶ ἐπανορθούμενον ἑκάστῳ τὰ νοήματα, παραβαλεῖν καὶ πρὸς Ρὡμαῖόν τινα, ἀπὸ μεγάλου ἀξιώματος τυγχάνοντα, εἰδότα καὶ τὴν ἑλληνικὴν γλῶσσαν καλῶς. [Vt Romanum linguæ suæ ignarum juvet sine interprete,] Ἐλθὼν οὖν πρὸς αὐτὸν ὁ Μέγας, ἐπὶ τὸ νουθετῆσαι αὐτὸν πρὸς ὠφέλειαν, καὶ γνῶναι αὐτοῦ τῆς καρδίας τὰ κινήματα, Αἰγυπτιστὶ ἐλάλει αὐτῷ ὁ Μέγας. Οὐκ ἐγίνωσκεν δὲ ὁ Ἀδελφὸς τί ἐλάλει αὐτῷ· οὐδὲ ὁ Μέγας ἴδει τὶ ἔλεγεν ὁ Ρὡμαῖος, διὰ τὸ μὴ εἰδέναι Ἑλληνιστὶ τὸν Μακάριον. Ἠναγκάσθη οὖν ὁ Μέγας καλέσαι Ἀδελφὸν, τὸν δυνάμενον ἑρμηνεῦσαι τὰ παρ᾽ ἀμφοτέρων λεγόμενα. Ἐλθόντος δὲ τοῦ ἑρμηνέως οὐκ ἠβούλετο ὁ Ρὡμαῖος τὰ τῆς καρδίας αὐτοῦ πλημμελήματα δι᾽ ἑτέρου εἰπεῖν τῷ Μεγάλῳ, καὶ λέγει οὕτως· Σέ μόνον βούλομαι μετὰ Θεὸν τῶν τῆς καρδίας μου κακῶν γνώστην εἶναι, καὶ οὐχ ἑτερόν τινα. Ἀκοῦσας δὴ ταῦτα ὁ Μέγας, ἐκέλευσεν ἀναχωρῆσαι τὸν ἑρμηνἐα, καὶ νεύσας αὐτῷ τῇ χειρὶ ἐκδέξασθαι ἕως οὗ ἀπέλθη πρὸς αὐτὸν, καταλείψας αὐτὸν, ἀπῆλθεν προσεύξασθαι πρὸς ἑαυτὸν ὁ Μακάριοσ· καὶ ἐκτείνας τὰς χεῖρας αὐτοῦ εἰς τὸν οὐρανὸν προσηύξατο πρὸς τὸν Θεὸν λέγων· Κύριε παντοκράτωρ, εἰ οὐ δύναμαι ὠφειλῆσαι τοὺς ἀνθρώπους οὓς ἀποστέλλεις πρός με ἀπὸ τῆς περάτων τῆς γῆς, διὰ τὸ ἀγνοεῖν με τὰς γλώσσας τῶν ἀνθρώπων, τίς χρεία παραγενέσθαι αὐτούς· εἰ θέλεις σῶσαι αὐτοὺς ἐνταῦθα δι᾽ ἐμοῦ, δώς μοι, Δέσποτα, πρὸς διόρθωσιν τῶν ψυψῶν αὐτῶν εἰδέναι με τὴν ὁμιλίαν αὐτῶν. Καὶ ἐπὶ ὥρας τρεῖς προσευχμένου αὐτοῦ, [petit & obtinet donum linguarum.] καὶ πολλὰ παρακαλοῦνος τὸν Θεὸν περὶ τούτου, ἄφνω ἐκ τοὗ οὐρανοῦ κατεπέμφθη ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ τῇ δεξιᾷ ὡς ἐπιστολίου χάρτινον γεγραμμένον, καὶ ἀναγνοὺς αὐτοῦ ἔμαθεν πασῶν τῶν γλωσσῶν τὰς λαλίας· καὶ δόξαν ἀναπέμψας τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, μετὰ χαρᾶς μεγάλης ἔρχεται πρὸς τὸν Ἀδελφὸν ἐκεῖνον, καὶ ἤρξατο αὐτῷ διαλέγεσθαι καὶ ἑλληνιστὶ καὶ ῥὡμαἳστὶ ἀπταίστως, ὥστε τὸν Ἀδελφὸν ἀκούσαντα λέγειν περὶ τοῦ Μεγάλου, ὄτι πάντας ὑπερβάλλει τοὺς σχολαστικοὺς εἰς τὴν διάλεκτον. Διορθωσάμενος οὖν αὐτὸν καθ᾽ ὡς ἔδει, καὶ ὕπερ τῶν πλημμεληθέντων αὐτῷ μετάνοιαν προσήκουσαν ὁρίσας αὐτῷ, παραθίμενος αὐτὸν τῷ Κυρίω, ἐξῆλθεν ἀπ᾽ αὐτοῦ.

[28] Ἐλένετο δὲ ἐπὶ τὴν αὔριον ἐξελθεῖν τὸν Μακάριον εἰς ἐπίσκεψιν τῶν λοιπῶν μονῶν. Παραβαλὼν δὲ ἐν τῇ μονῇ, [Ficum ex qua pueri furtim comedebant jubet succidi] τῇ λεγομένῃ Μωνχώσει, εἰσείη ἐν αὐτῇ. Ἐν δὲ τῷ μέσῳ τῆς μονῆς ταύτης ὑπῆρχεν συκὴ μεγάλη, ἐν ᾗ συκῇ ἰώθει τινὰς τῶν παιδίων λαθρέως ἀνιἐναι, καὶ τίλλειν ἑαυτοῖς σύκα καὶ ἐσθίειν· εἰσελθὼν δὲ ὁ Μέγας καὶ ἐγγίσας τῇ συκῇ ἐκείνῃ, ὁρᾷ πνεῦμα ἀκάθαρτον ἐν αὐτῇ, καὶ εὐθέως ἔγνω, ὅτι ὁ τῆς γαστριμαργίας ἐστὶ δαίμων· καὶ γνοὺς ὁ Ἅγιος ὅτι αὐτός ἐστι ὁ ἀπατῶν τὰ παιδία, καλεῖ τὸν κηπουρὸν, καὶ λέγει αὐτῷ· Κόψον τὴν συκὴν ταύτην, ὄτι σκάνδαλόν ἐστιν τοῖς γνώμην μὴ ἔχουσι ἑδραίαν, καὶ ὅτι ἀπρεπὲς πράγμα ἐστὶ εἶναι αὐτὴν ἐν μέσῷ τῆς μονῆς. Ὁ δὲ κηπουρὸς ἀκούσας ἐλυπήθη σφόδρα.

[29] Ἰώνας δὲ ἐλέγετο ὁ κηπουρὸς, π ε᾽ ἔτη ἐποίησέν ἐν τῇ μονῇ ἐκείνῃ, πάνυ σεμνὸν βίον ἀσκήσας, καὶ μόνος ἔχων πᾶσαν τὴν φροντίδα τῶν ὀπώρων, καὶ αὐτὸς μόνος ὅλα τὰ κάρπιμα δένδρα τῆς μονῆς ἐκείνης φυτεύσας, [a Iona hortulano: qui semper a fructibus abstinens,] οὐδέποτε ἕως τῆς τελευτῆς αὐτοῦ ἐγεύσατο ὀπώρας οὐδεμίας καθ᾽ ὅλου, πάντων τῶν Ἀδελφῶν καὶ ξενῶν καὶ τῶν περιοικούντων εἰς πλησμονὴν ἐσθιόντων τῷ καὶρῷ τῆς ὀπώρας. Εἶχεν δὲ τὸ ἔνδυμα ὁ Ἀδελφὸς τοιοῦτον. Τρεῖς μηλωτὰς συνάψας εἰς πᾶσαν περιβολὴν τοῦ σώματος, ταύταις ἠρκεῖτο· οὐδέποτε περιεβάλετο στρῶμα χειμῶνος ὥρας ἢ θέρους ἕτερον· οὐ δὲ ᾔδει τί ἐστιν ἀνάπαυσις σώματος ἀπὸ τῆς συνεχείας τοῦ ἔργου, διὰ τὸ παντοτε αὐτὸν ἐργάζεσθαι προθύμως, ἀλλ᾽ οὐδὲ ἐψημενου τινὸς ἐγεύσατο ποτε, οὖτε φακῆς, οὖτε ἑτέρου τινὸς βρώματος, ἀλλὰ μόνον ὄξους μετὰ λεπτολαχάνων ὠμῶν ἤσθιεν ὅλον τὸν βίον αὐτοῦ. Καὶ οἱ Ἀδελφοὶ διεβεβαιοῦντο περὶ αὐτοῦ λέγοντες, ὅτι οὔδὲ τὸν οἶκον τοῦ νοσοκομείου ᾔδει ὁποῖος ἦν, οὐδὲ τί ἐσθίουσιν οἱ κακούμενοι Ἀδελφοί. Πρὸς δὲ τούτοις πᾶσιν, [neq; somnū capere nisi sedendo solitus,] καθὼς ἠκουσαμεν, οὐδέποτε ἐπὶ νῶτον ἐκοιμήθη ὁ Μακάριος ἓως τῆς τελευτῆς αὐτοῦ, ἀλλ᾽ ἡμέρας ἐιργάζετο εἰς τοὺς κήπους, περὶ δὲ τὴν δύσιν τοῦ ἡλίου μεταλαβὼν τῆς τροφῆς, εἰσήει εἰς τὸ κελλίον αὐτοῦ, καὶ καθήμενος ἐπὶ τοῦ δίφρου ἐν τῷ μέσῳ τῆς κέλλης ἔπλεκεν σχοινία ἕως τῆς νυκτερινῆς συνάξεως, καὶ οὕτως εἰ συνέβη αὐτὸν ἁρπάσαι ὀλίγου ὕπνου διὰ τὴν τῆς φύσεως ἀνάγκην, καθήμενος καὶ μετὰ χεῖρας ἔχων τὰ πλεκόμενα σχοινία ἐκοιμᾶτο. Οὐχ ἅπτων λύχνον ἔπλεκεν τὰ σχοινία, ἀλλ᾽ ἐν τῇ σκοτείᾳ καθήμενος καὶ ἐκπηθίζων τὰς γραφάς· ἕνα δὲ λευΐτωνα ἔσχεν, ὃν ἐφόρει ὁτ᾽ ἂν ἔμελλεν μεταλαμβάνειν τῶν θείων καὶ ἀχράντων μυστηρίων τοῦ Χριστοῦ, καὶ εὐθέως ἀπετίθετο αὐτὸν, καθαρὸν αὐτὸν διατηρήσας αὐτῷ ἐν τοῖς π ε᾽ ἔτεσιν, καὶ ἄλλα πολλὰ ἔργα ἐποίει ὲπαίνων ἄξια ὁ Μακάριος γέρων ἐκεῖνος.

[30] Τοῦτον κατελάβομεν ἡμεῖς ζῶντα, κὰι νοτέρῳ τρόπῳ κοιμηθέντα. Καθήμενος γαρ ἐπὶ τοῦ δίφρου αὐτοῦ καὶ πλέκων τὰ σχοινίά κατὰ τὴν συνήθειαν, παρέδωκεν τὴν ἀγίαν αὐτοῦ ψυχήν. Οὐκ ἄφνω δὲ ἐτελεύτησεν ὁ Ἅγιος οὗτος, [in eodem situ inventus est mortuus:] ἵνα μὴ τἁ τοῦ δικαίου ἀνδραγαθηματα σμικρυνθῇ, ἀλλ᾽ ἐνὀσησεν μὲν καθὼς πάντες οὶ ἄνθρωποι· οὐκ ἐπείσθη δἑ ἀπελθεῖν εἰς τὸν τῶν νοσερῶν τόπον, διὰ τὸ μὴ θέλειν αὐτὸν ὑπηρετεῖσθαι, καθὼς καὶ οἱ λοιποὶ νοσεροὶ, μὴδε γεύσασθαι τῶν βρωμάτων, ὧν ἤσθιον οἱ κακούμενοι Ἀδελφοὶ, ουτε μὴν ἐπὶ τοῦ νώτου αὐτοῦ ἐκοιμήθη κακούμενοσς, οὔτε συνεχώρησεν, καθημένου αὐτοῦ ὑποβληθῆνναι προσκεφάλαιον, ἢ ἄλλο τι εἶδος, τὸ δυνάμενον αύτὸν ἀναπαῦσαι· οὐδεὶς δὲ παρεστἤκει αὐτῷ τελευτῶντι, ἀμέλει κατέχοντος αὐτοῦ τὸ ἐργόχειρον τῶν σχοινίων, και πλέκοντος ἀναπαύσατο. Θαυμαστὸν δέ ἐστιν ἀκοῦσαι πῶς ἐθάψαμεν αὐτόν· τῶν γαρ ποδῶν αὐτοῦ μὴ δυνηθέντων ἐκτανυθῆναι, διὰ τὰ ἀποξυλωθῆναι αὐτοὺς, μή δὲ δύνασθαι αὐτὸν ἀπεδυθῆναι τοῦ δέρματος ἐκείνου, διὰ τοῦτο ἠναγκάσθημεν ὡς φορτίον ξύλων οὕτως θάψαι αὐτὀν.

[31] Πρὸς τοῦτον παραγενόμενος ὁ ἅγιος Παχούμιος, εἶπεν κόψαι τὴν συκὴν. ἐκείνην. [ficui veto parcitum cupiens,] Ὁ δὲ ἀκούσας εἶπεν τῷ Μεγάλῳ· Μηδαμὼς, Πάτερ, ὅτι πλῆθος καρπῶν ἰὼθαμεν ἐκ τῆς συκῆς ταύτης ἐκλέγεσθαι τοῖς Ἀδελφοῖς. Ἰδὼν δὲ ὁ Ἅγιος ὅτι ἐλυπήθη ἐπὶ τοῦτο, οὕκ ἠβουληθη ἀναγκάσαι αὐτὸν, ἵνα μὴ περισσοτἐρως λυπηθῇ· ᾔδει γαρ ὁ Μέγας ὅτι ὁ βίος αὐτοῦ μέγας καὶ θαυμστὸς ἦν παρὰ πᾶσιν μικροῖς τε καὶ μεγάλοις. [invenit postridie exaruisse.] Ἐγένετο δὲ τῇ ἑξῆς ἡμέρᾳ ἡυρέθη ἡ συκὴ ἐκείνη οὕτως ξηρανθεῖσα, ὡς μήτε φύλλον εὐθαλὲς μήτε καρπὸν εὑρηθῆναι ἐν αὐτῇ. Τοῦτο οὖν ἑωρακὼς

ὁ μακάριος Ἰώνας, ἐλυπήθη μεγάλως, οὐ διὰ τὴν συκὴν, ἀλλὰ διὰ τὴν παρακοὴν, ὅτι εἰπόντος τοῦ Μεγάλου παραχρῆμα οὐκ ἔκοψεν αὐτήν.

CAP. IV.

[32] Ωἰκοδόμησεν ὁ Μακάριος Παχούμιος εὐκτήριον οἶκον, καὶ ἐπόιησεν αὐτῷ στοὰς, καὶ στύλους διὰ πλίνθων ἔστησεν, [Docet Pachomius, cavendam in ædificiis vanam gloriam,] καὶ πάνυ ἐφιλοκάλησεν αὐτὸν, καὶ ἐτέρφθη ἐπὶ τῷ ἔργῳ, ὅτι καλῶς ᾠκοδόμησεν αὐτὸν, καὶ ἐλογίσατο ἐκ διαβολικῆς ἐνεργείας εἶναι τὸ θαυμᾶσαι αὐτὸν ἐπὶ τῇ ὡραιότητι τοῦ οἴκου. Λαβὼν οὖν σχοινία, καὶ δύσας τοὺς στύλους, καὶ ποιἠσας εὐχὴν παρ᾽ ἑαυτῷ, καὶ κελεύσας τοῖς Ἀδελφοῖς ἑλκῦσαι, ἔκλινεν πάντας τοὺς στύλους, ὥς τε σκαμβοὺς αὐτοὺς ἀπομεῖναι· καὶ λέγει πρὸς τοὺς Ἀδελφούς· Δέμαι ὑτῶν, Ἀδελφοὶ, μὴ βιάζεσθε ἐπὶ τὸ καλλοπίζειν τὸ ἔργον τῶν χειρῶν ὑμῶν ἐπὶ πολὺ, ἀλλὰ μᾶλλον σπουδάσατε, ἵνα εἴ τι ἐκ τῆς χάριτος τοῦ Ξριστοῦ· καὶ τῆς δωρεᾶς αὐτοῦ γένηται ἐν τῷ ἔργῳ ἑνὸς ἑκάστου ὑμῶν, ἵνα μἡ διὰ τοῦ πατρὸς τὴν τέχνην ἐπαίνου ὁλισθἠσας ὁ νοῦς, θἠραμα γένηται τῷ διαβόλῳ.

[33] Αἱρετικόι τινές ποτε μονάζοντες, τρίχινα φοροῦντες ἱμάτια, ἀκούσαντες τὰ περὶ τοῦ ἁγίου Παχουμίου, παραγενόμενοι ἐν τῷ μοναστηρίῳ αὐτοῦ, εἶπαν ῶρός τινας τῶν Ἀδελφῶν, [& hospites ad miraculum provocantes repellit,] ὅτι ὁ Πατὴρ ἡμῶν πρὸς τὸν Μέγαν ὑμῶν ἀπέστειλεν ἡμᾶς, λέγων· Εἰ ἀληθῶς τοῦ Θεοῦ εἶ ἄνθρωπος, καὶ πέποιθας ὅτι ἀκούει σου ὁ Θεὸς, δεῦρο, κοινῶς τὸν ποταμὸν διαβαίνομεν τοῖς πόσι περιπατοῦντες, ὅπως γνῶμεν τίς ἠμῶν μᾶλλον ἔχει παῤῥησίαν πρὸς τὸν Θεόν. Ἀναγγειλάντων δὲ τῶν Ἀδελφῶν ταῦτα, ἀγανακτήσας κατ᾽ αὐτῶν εἶπεν· Ὅλως γαρ διὰ τί κατεδέξασθε ἀκοῦσαι αὐτῶν ταῦτα φθεγγομένων; οὐκ οἴδατε ὅτι ταῦτα προβλήματα ἀλλότριά ἐισιν τοῦ Θεοῦ, καὶ ξένα παντελῶς τῆς ἠμετέρας πολιτείας; Ἀλλ᾽ οὐδὲ κοσμικοῖς τοῖς φρονοῦσιν ἴδια ταῦτα καθέστηκεν᾽ ποῖος γαρ τοῦ Θεοῦ νόμος ἐπιτρέπει ἠμῖν ταῦτα ποιεῖν; τοὐναντίον δὲ διὰ τῶν ἀγίων Εὐαγγελίων ἐνετέλλετο ὁ Σωτὴρ, ὅτι μὴ γνώτω ἡ ἀριστερά σου τί ποιεῖ ἡ δεξιά σου· οὐδὲν γαρ ἀθλιότερον τῆς τοιαύτης ἀνοιας καθέστηκεν, τὸ καταλεῖψαί με πενθεῖν τας ἁμαρτίας μου καὶ πῶς ὀφείλω φυγεῖν τὴν ἀιώνιον κόλασιν, καὶ νηπιάζοντα τὰς φρένας ἐπὶ τὰ τοιαῦτα προβλήματα ἐλθεῖν; Ἀποκριθέντες δὲ οἱ Ἀδελθοὶ εἶπαν· Πῶς οὖν αἱρετικὸς ὢν οὗτος καὶ ἀλλότριος τοῦ Θεοῦ προσκαλέσασθαί σε ἐις τοῦτο ἐθάῤῥησεν; Ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτοῖς· ἠδύνατο περάσαι τὸν ποταμὸν ὡς ἐπὶ ξήρας ὁδεύων, [demonstrans etiā hæreticis id per dæmonem licere.] κατὰ συνχώρησιν Θεοῦ, ἐνεργοῦντος αὐτῷ τοῦ διαβόλου, πρὸς τὴν αἵρεσιν τῆς ἀσεβείας αὐτοῦ, καὶ μὴ διαλύεσθαι τὸ δράμα τῆς ἐπιχειρήσεως αὐτοῦ, πρὸς τῷ ἐμβαλεῖν πίστιν τοῖς ἀπαθεῖσιν παρὰ αὐτοῦ· ἐξελθοῦντες οὖν εἴπετε τοῖς τὴν τοιαύτην ἀγγελίαν κομίσασιν, ὅτι τάδε λέγει ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ Παχούμιος· Ὁ ἐμὸς ἀγὼν καὶ πᾶσά μου ἡ σπουδὴ. οὐ τὸ περάσαι ποταμὸν πεζοποροῦντα, ἀλλὰ πῶς διαφυγεῖν με τὴν κρίσιν τοῦͅ Θεοῦ· ὑπερπηδᾷν τε τὰς τοιαύτας σατανικὰς μεθοδίας τῇ τοῦ Θεοῦ δυνάμει· Καὶ εἰπὼν ταῦτα παρήγγειλεν τοῖς Ἀδελφοῖς μὴ ἐπὶ τοῖς ἰδίοις κατορθώμασιν μεγαλοφρονεῖν, μὴδὲ ἐπιθυμεῖν ὀπτασίας ἰδεῖν, μήδε δαίμονας θεάσασθαι, μήδὲ παράξειν διὰ τῶν τοιούτων αἰτήσεων τὸ θεῖον, παρακελευομένου διὰ τῶν ἀγίων γραφῶν κατὰ ῶρόγνωσιν τὰ τοιαῦτα καὶ λέγοντος· Οὐκ ἐκπειράσῃς Κύριον τὸν Θεόν σου.

[34] Ἐγένετό ποτε, καθημένου τοῦ Μεγάλου ἐν τόπῲ τινὶ τῆς μονῆς μετὰ ἄλλων τινῶν Ἀδελφῶν, Ἀδελφόν τινα τῆς μονῆς ἐν αὐτῇ ἡμέρᾳ δύο ψιαθία ποιήσαντα, προθῆναι αὐτὰ ἔμπροσθεν τοῦ κελλίου αὐτοῦ, κατέναντι τοῦ τόπου, οὗ ἦσαν καθήμενοι μετὰ οὗ Μακαρίου οἱ Ἀδελφοί. Τοῦτο δὲ ἐποίησεν τῷ τῆς κενοδοξίας ἐπαιρόμενος λογισμῷ, [Duas storeas pro una fecisse gloriantem,] οἰόμενος ἐν τοῦτο ἐπαινεθῆναι παρὰ τοῦ Μεγάλου τὴν τοιαύτην σπουδὴν ἐπιδειξάμενος, τοῦ κανόνος ἔχοντος ἓν ψιαθίον τῆς ἡμέρας ποιεῖν καθέκαστον Ἀδελφόν. Ἰδὼν δὲ ἑ Μέγας πρὸς ἐπίδειξιν τοῦτο ποιήσαντα αὐτὸν, καὶ κατανοήσας τὸν εἰς τοῦτο κινοῦντα αὐτὸν λογισμὸν, στενάξας μέγα, εἶπεν τοῖς συγκαθημένοις αὐτῷ Ἀδελφοῖς· Βλέπετε τοῦτον τὸν Ἀδελφὸν, ἀπὸ πρωῒ ἕως ἄρτι ὅλον τὸν κόπον αὐτοῦ τῷ διαβόλῳ χαρισάμενον, καὶ μηδὲν τοῦ ἔργου αὐτοῦ εἰς παραμυθίαν τῆς ἰδίας ψυχῆς ἐάσαντα, ὅτι τὴν δόξαν τῶν ἀμθρώπων μᾶλλον ἢ τοῦ Θεοῦ ἠγάπησεν· καὶ τῷ μὲν καμάτῳ τὸ σῶμα αὐτοῦ ἀναλώσας, τὴν ψυχὴν κενὴν τῆς ἀπὸ τῶν ἔργων ἀπολαύσεως κατέστησεν. Καλέσας οὖν τὸν Ἀδελφὸν ἐκεῖνον, [acriter castigat.] ἐπετίμησεν αὐτὸν, κελεύσας ἵνα εὐχομένων τῶν Ἀδελφῶν, κατέχοντα δύο ψιαθία σταθῇ ὄπισθεν αὐτῶν, καὶ εἴπῃ· Δέομαι ὑμῶν, Ἀδελφοὶ, εὔξασθε ὕπερ τῆς ἀθλίας μου ψυχῆς, ἵνα ὁ πανοικτίρμων Θεὸς συγχωρήσῃ καὶ ἐλεήσῃ αὐτὴν, προκρίνασαν μᾶλλον δύο ψιαθία ταῦτα τῆς βασιλείας αὐτοῦ· καὶ πάλιν ἐν τῷ ἐσθίειν τοὺς Ἀδελφοὺς ἐκέλευσεν τὸν ἑαυτὸν τρόπον ἑστάναι αὐτὸν ἐν τῷ μέσῳ μετὰ τῶν ψιαθίων, ἕως οὗ ἀναστῶσιν ἐκ τῶν τραπεζὦν οἱ Ἀδελφοί· καὶ μετὰ ταῦτα ἐκέλευσεν αὐτὸν εἰς κελλίον ἐγκλεισθῆναι αὐτὸν ἐπὶ πενταμηναῖον χρόνον, καὶ καθ᾽ ἑκάστην ἡμέραν ποιεῖν δύο ψιαθία, καὶ ἐσθίειν ἄρτον μετὰ ἅλατος μόνον, καὶ μηδένα τῶν Ἀδελφῶν συγτυγχάνειν αὐτῷ.

[35] Ἀναγκαῖον δὲ ἐπὶ τούτοις πρὸ τοῦ καταπαῦσαι τὸν λόγον, [Leprosum fratrem] μνημονεύσαντας ἄλλου τινὸς Ἀγίου ἐν τοῖς Ἀδελφοῖς, ἄκρως τὴν ἀρετὴν πολιτευσαμένου, ὀλίγα τῶν αὐτοῦ βιωθέντων ππὸς οἰκοδομὴν διηγἠσασθαι. Οὗτος ὁ τῆς μακαρίας μνήμης Ἀδελφὸς, κελεφὸς ὢν τὸ σῶμα, ἀφωρισμένον εἶχεν τῶν Ἀδελφῶν τὸ κελλίον αὐτοῦ, ἁλλατι καὶ ἄρτῳ μόνον πάντα τὸν βίον αὐτοῦ διαιτό μενος· ἓν δὲ καθ᾽ ἑκάστην ἐποίει ψιαθίον, ὡς πολλάκις πλέκονλος αὐτοῦ τὰ σχοινία τὰ προχωροῦντα εἰς τὰ ψιαθία, συμβαίνειν ὑπὸ τῶν θροιῶν κεντουμένας τὰς χεῖρας αὐτοῦ αἱμάττεσθαι, ὡς καὶ αὐτὰ τὰ ψιαθία ἃ ἐποίει τῷ αἵματι αὐτοῦ μολύνεσθαι· καὶ ἐν τοιαύτῃ ἀσθενείᾳ τυγχάνων, οὐκ ἀπελἠφθη ποτὲ τῆς συνὰξεως τῶν Ἀδελφῶν, ἠ ἐκοιμήθη· ἡμέρας ποτὲ, ἕως τῆς ἐξόδου τῆς ζωῆς αὐτοῦ. Ἔθος δὲ ἦν αὐτῷ κατὰ νύκτα, πρὸ τοῦ κοιμηθῆναι αὐτὸν, [& nihilominus laborantem usque ad cruentandas manus] ἐκτηθίζειν αὐτόν τινα ἐκ τῶν θείων γραφῶν· καὶ οὕτως ἐκοιμᾶτο ἕως οὗ ἔκρουσεν εἰς τὴν σύναξιν τὴν νυκτερινήν. Εἰσελθόντος δὲ ποτε Ἀδελφοῦ πρὸς αὐτὸν, καὶ θεασαμένου τὰς χεῖρας αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ψιαθίων αἱμαγμένας, λέγει αὐτῷ· Ἀδελφὲ, τί κοπιᾷς οὕτως ἐργαζόμενος, ἐν τοιαύτῃ ὐπάρχων νόσῳ· μὴ γαρ ἐὰν μὴ ἐργάζῃ, ἀργίας ἔγκλημα ἕξεις παρὰ τῷ Θεῷ; Οὖδεν ὀ Κύριος ὅτι νοσεῖς, καὶ οὐδεὶς οὐδέ ποτε ἔχων τοιαύτην νόσον ἥψατο ἔργου· μάλιστα μηδενός σε ἀναγκάζοντος εἰς τὸ ἔργον. Ἅλλους τρέφομεν ἡμεῖς, ξένουστε καὶ πτώχους, καί σοι τῷ ἰδίῳ καὶ τηλικούτῳ ἁγίῳ, ἐκ ψυχῆς καὶ μετὰ χαρᾶς ῶολλῆς οὐκ ὀφείλομεν δουλεύειν; Ἐκείνου δὲ εἰπόντος, ὅτι ἀδύνατόν ἐστι τὸ μὴ ἐργάζεσθαί με, [tandem que persuasum inungere eas] ἔλεγεν αὐτῷ ὁ Ἀδελφός· Εἰ οὖν σοι δοκεῖ, παρακαλῶ σε κᾂν ἄλειφε τὰς χεῖράς σου ἐλαίῳ κατ᾽ ὀψὲ, ἵνα μὴ κοπιάσῃς. Ἀκούσας δὲ ἠλείψατο τὰς χεῖρας αὐτοῦ, καθὼς εἶπεν αὐτῷ ὁ Ἀδελφός· καὶ ἀπαλειφθεῖσαι αἰ χεῖρες αὐτοῦ πλέον ἐβλάβησαν ὐπὸ τῶν θροιῶν κεντούμεναι.

[36] Τότε παραγενόμενος ὁ Μέγας ἐπὶ τὸ ἐπισκέψασθαι αὐτὸν ἐν τῷ κελλίῳ, λέγει αὐτῷ· Νομίζεις,

Ἀθενώδωρε, ὄτι τὸ ἔλαιόν σε ὠφέλει; τίς γάρ σε ἠνάγκασεν ἐργάσασθαι, ἵνα προφάσει τοῦ ἔργου τῷ ἐλαίῳ μᾶλλον, ἤ τῷ Θεῷ τὰς ἐλπίδας της ὑγείας ἀναθήσῃς; μὴ γὰρ ἀδύνατον ἦν τῷ Θεῷ θεραπεῦσαὶ σε, [docet potius abstinere ab opere.] ἀλλὰ τὴν ὠφέλειαν της ψυχῆς σου οἰκονομῶν συνεχώρησέν σοι εἶναι ἐν ταύτῃ τῇ ἀσθενεία. Ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν πρὸς τὸν Μέγαν· Ἥμαρτον, ὧ πάτερ, καὶ τὸ σφάλμα μου ἐπιγινήσκω· ἀλλ᾽ εὖξαι ὑπὲρ ἐμοῦ, παρακαλῶ σε, ἵνα συγχωρήσῃ μοι ὁ Θεὸς τὴν ᾶμαρτίαν ταύτην. Καὶ ὡς διεβεβαιοῦντο οἱ συνόντες αὐτῷ, πατέρες, ὅτι ἐνιαυτὸν ὁλόκληρον έπένθει ἑαυτὁν ὑπὲρ τοῦ πράγματος τούτου, καὶ διὰ δύο ἡμερῶν ἤσθιεν. Ἰώθει δὲ Μέγας τοῦτον ἐν ταῖς ἀρχαῖς, πρὸ τοῦ σφοδρῶς αὐτὸν κατακρατηθῆναι ὑπὸ τοῦ πάθους, ἀποστέλλειν ἐν ἑκάστῃ μονῃ, ὡς τύπον καὶ θεμέλιον τοῖς Ἀδελφοῖς πᾶσι γενέσθαι, διὰ τὸ εὐχαριστῶς αὐτὸν φέρειν τὴν βαρεῖαν ἐκείνην τοῦ πάθους ἀσθένειαν.

[37] [Docet idololatriam atheismo non absimilem,] Καὶ ὁμιλῶν ῶαλὶν ἕλεγεν κατὰ τῆς εἰδωλολατρείας ὅτι ἀθεότης ἐστίν. Ἀλλ᾽ ἐρεῖ τις ἕλλην· Οὐ λατρεύω δαιμονίοις, ἀλλὰ τῷ Θεῷ· κᾄν ἔχω εἴδωλα, ἀλλὰ δι᾽ αὐτῶν ἐπιλαβοῦμαι τὰς δυνάμεις τοῦ Θεοῦ ὡς θεοὺς, καὶ δι᾽ αὐτῶν τὸν μέγαν Θεόν· οὐ λυπεῖται δὲ ὁ μέγας, ἀλλὰ κατάλυπτός ἐστιν, ἐὰν ὑφ᾽ ἑαυτὸν ἕχει ἄλλους Θεούς. Ἐχρῆν μὲν σιωπᾷν περὶ τούτων, ἕως ὁ Θεὸς κατανύξει ἐκείνους ἐπιστρέφειν εἰς τὴν ἀλήθειαν, ὡς κᾀγὼ ἠλεήθην· ὃμως δὲ τοῦ Κυρίου παραγγέλλοντος, Δωρεὰν ἐλάβετε, δωρεὰν δότε, συντόμως εἴπομεν· Ἐξ ἀρχῆς τοῦ κόσμου, γενομένης τῆς παραβάσεως Ἀδὰμ, [in paradiso habuisse principium.] ἐπλανῶντο οἱ ἄνθρωποι μὴ θέλοντες τὸν νόμον τῆν συνειδήσεως, μηδὲ διὰ τῆν θαυμαστῆς καὶ φοβερᾶς καὶ ποικίλης κτησεως τὸν πάντων ποιητὴν ἐπιγνῶναι Θεὸν, καὶ οὕτως ἑαυτοῖς Θεοὺς ἑποίησαν, ὡς καὶ ἔτι ἐν τῷ παραδείσῳ ἤρξατο κακῇ συμβουλίᾳ τοῦ ἐχθροῦ, συμβουλεύοντος τὸ Ἐσεσθε ὡς Θεοί. [Gen. 3, 5] Φθονερὸς γαρ ὢν, οὐκ αὐτοὺς ἤθελεν γενέσθαι, ἀλλ᾽ ἑαυτὸν εἶναι· ἐν τῷ γαρ μὴ εἶναι αὐτοὺς κυριευομένους τοῦ Θεοῦ τῷ Λόγῳ, δῆλον ὅτι αὐτὸς αὐτῶν κυριεύει ὁ ἀντικείμενος τῷ Λογῳ· μὴ παρούσης γαρ τῆς ζωῆς θανατός ἐστιν. Διό καὶ ἐπιθυμία γυναικῶν, καὶ πρὸ τούτου ἀδελφοκτονία,καὶ γιγάντων ἀπόνοια, [Hinc scelera & scelerum punitio.] ὡς ἐπὶ Νεμρὼδ. καὶ ἐπιγείων μόνον ἡ ἐλπὶς καὶ τοι γε ἐνεργετικότερον ὑπὸ τοῦ ἀγαθοῦ Θεοῦ τῶν ἐπουρανίων ἐδείχθη καὶ τότε ἐλπίς καί αὐτῶς τῆς ἀναστάσεως διὰ τῆς μεταθάσεως τοῦ ἁγιωτάτου Ἐνὼχ, ὡς εἰς τὸν οὐρανὸν, καὶ μετὰ ταῦτα Ἡλίας.

[38] Καί τούτων χάριν ὀργὴ κατακλυσμοῦ· δικαίου δὲ συνθηρηθέντος ζύμης ἀληθείας ὄντος, καὶ τοσούτων κακῦν γενομένων, ὁ μακροθύμος κριτὴς ἐβοήθησεν πάλιν τῷ αὐτεξουσίῳ ανθρώπῳ (αὐτεξουσίῳ δὲ οὐκ εἰς τὸ κακὸν μόνον, [Nova deinde lexper Moysen data,] ἀλλ᾽ εἰς τὸ ἀγαθόν· Πάντα γαρ ἔξεστιν, ἀλλ᾽ οὐ πάντα συμφέρει) διδοὺς νόμον διὰ Μωσέως· καὶ νόμον δὲ οὐχ᾽ ἑνὶ λόγῳ ὡς ἐν τῷ παραδείσῳ τὸ, Οὐ φάγῃ ἐκ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρὸν, αλλὰ κατὰ μέρος ὡς τυφλὸν χειραγογὼν ἕως τοῦ πῶς φρονεῖν καὶ πῶς λαλεῖν, ἕως τοῦ ἐν πολέμου φυλακὴν ἔχειν λόγου, καὶ τὸ πῶς εὐχαριστοῦντα λεγειν ἐπὶ γεννήσει τέκνων καὶ κτηνῶν, καὶ γένημα τοῦ ἀγροῦ, καὶ ἀμπελῶνος, καὶ ὁμοίων καρπῶν, καὶ αὐτῆς τῆς κληρονομίας, φοβερίζων αὐτοὺς ἐπὶ τῇ τῶν ποτε ἐνοικούντων ἀπωλείᾳ, ὡς καὶ ἐν Αἰγύπτῳ διὰ πολλῶν δυνάμενον, ἔτι δὲ καὶ ἐπὶ θαλάσσης, πρὸς τὸ αὐτοὺς ἔχοντας τούτων ὅλων τὴν μνήμην φοβεῖσθαι τὸν Θεὸν, μάλιστα δὲ ὅτι καὶ ἡ νομοθεσία ἐγράφει δακτύλῳ αὐτοῦ. [1 Cor. 6, 12, Gen. 2, 17] [& firmata prodigiis] Ἐπὶ δὲ ταύτῃ πόσα φοβερά; ὄρος καιόμενον, πῦρ ἑως τοῦ οὐρανοῦ, καὶ σαλπίγγων ἰοχύουσαι φωναὶ σὺν τοῖς ἄλλοις· καὶ ἦν ὡς πατὴρ θάλπων αὐτοὺς, ἡμέρας μὲν σκέπων νεφέλῃ, νυκτὸς δὲ φωτίζων πυρὶ, καὶ ἀμερίμνως οὐρανόθεν ἐν ἄρτῳ τρέφων, καὶ ἐν τούτῳ ὀφελῶν αὐτοὺς μὴ ἔχειν ἐπιθυμίαν βρωμάτων, διὸ καὶ μνήματα ἐπιθυμίας ἄλλοις ἀκρατέσιν· καὶ ἕως τοῦ πόματος μὴ εὑρισκομένου πολλάκις, ἐπαὶδευεν αὐτοὺς ὡς τέκνα εἰς προκοπὴν κατὰ Μωϋσέα, ἐπεὶ καὶ αὐτὸς τοὺς πατέρας ἐμιμεῖτο Ἀβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακὼβ, καὶ αὐτὸν τὸν ἅγιον Ἰωσὴφ, καὶ ἀληθῶς τῶν πατέρων τὴν εἰκόνα.

[39] [propter quod grato animo agnoschendus Deus] Ἀλλ᾽ ἐρεῖ τις· Διὰ τί οὐκ ἐξ ἀρχῆς ὑπὲρ ἡμῶν τοσοῦτον ἐσπούδασιν; Ὁ Θεὸς ἀεὶ σπουδάζει· φιλεῖ γαρ τὸ πλάσμα τὸ ἴδιον καὶ εἰκόνα αὐτοῦ ἐν ἁγιωσύνη· καὶ ἀληθεία. Ἰδοὺ τοιγαροῦν τῆς παλαίας διαθήκης καὶ ἄνθρωποι μάρτυρες πολλοὶ ἕως νῦν, Ἰουδαῖοι μάλιστα, τὴν ἀλήθειαν ἐξ αὐτῆς ἐννοήσαντες ὁμολογοῦσιν· ὁ λαλῶν γάρ φησι πάρειμι· τὰ δὲ βιβλία Μωϋσέως ἀλήθειαν ἀρχὴν λαβόντα παρὰ Θεοῦ καὶ τέλος, συνομολογήσατε οὖν ἐκ φυλῆς Ἰουδᾶ, ὡς τὸν πρῶτον νόμον εἶναι παρὰ τοῦ παντοκράτορος Θεοῦ. [Is. 52, 6] Καὶ μετὰ τοῦτο ἐγγὺς ἔχοντες τὸν ἴδιον καὶ ὁμόφυλον εἰς δόξαν ὑμῶν, Θεοῦ ὄντος υἱὸν, Θεον κρατήσατε, κᾂν οὐκ ἐμοὶ πεισθέντες, ἀλλὰ πᾶσι τοῖς ἁγίοις, καὶ τοῖς εἰρημένοις ύπὸ Βαροὺχ ἵνα μὴ ἑτέροις μόνοις τὴν δόξαν τοῦ δῷς. [Bar. 4, 3] Μὴ θελήσῃς γαρ μόνος ἔχειν αὐτὸν, μνημονεύων τοῦ, Ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτόν. [Marc. 12, 31] Λέγετε, εἰ δὲ συμπείθοντες ὅμως τὸν ἀγνοοῦντα ἕλληνα, [& aliis indicandus:] ὅτι οὐκ ἔστιν Θεὸς ἄλλος εἰ μὴ εἷς, καὶ ὅτι οὐ βούλεται δαὶμονας εἶναι θεοὺς τῶν τέκνων αὐτοῦ καὶ δούλων· καὶ γαρ ἐπιτιμῶν γράφει, ἐξολοτρεῦσαι ὅλην τὴν πόλιν ἡμῶν τοῦ Ἰσραὴλ, τοὺς ἀνθρώπους καὶ τὰ ὄντα σκεύη ἐμπρῆσαι, ὅτι ὅλως ἐνεθυμήθησαν ἔχειν θεοὺς μὴ ὄντας [καὶ ἕως τοῦ Ἀρχιερέως ἡμῶν, εἰ μὴ διὰ τὸν ἅγιον Μωϋσὴν ἀπώλειτο i … ἀνδρῶν. Ἀκούσας οὖν ὁ Ἕλλην παρὰ τοῦ Ἰουδαίου Πεισθεὶς πιστευέτω τῷ μόνῳ Θεῷ· ἀδυνατον γαρ ἄλλους εἶναι του μονου ὄντος, ὡς καὶ ἐπὶ Ἀδὰμ, οὐκ ὠφελήθησαν οὐδὲν· καὶ ἐν τοῦτο᾽ δι᾽ αὐτὸν ἐπιτιμηθέντες ὑπὸ Κυρίου οὐ μόνον τὸ, ἐπὶ τῇ κοιλίᾳ καὶ τῷ σθήθει πορεύεσθαι, καὶ ὅτι αὐτὸς ἐλθὼν ὁ δίκαὶος Κύριος μετὰ ταῦτα ἐκ σπερματος Δαβὶδ τηροῦντος τὴν κεφαλὴν καὶ τὸν αὐχένα συγκόψει τῶν ἁμαρτωλῶν, ἀλλὰ καὶ ὁ συμβουλευθεὶς τότε εἶναι Θεὸς, ὁ δὲ ἄνθρωπος ζῶν ἦν καὶ ἐξεβλήθη τοῦ παραδείσου.] Καὶ ὑμεῖς φύγετε τὴν μέλλουσαν ὀργὴν, πρῶτον μὲν ἀναστάντες τῆς ἀλλοτρίας θεοποιῒας, καὶ προσκυνήσετε τὸν εὐεργέτην ἡμῶν καὶ ὑμῶν πάντων, ἐν τῷ ἐπιγνῶναι Θεὸν αὐτόν· οὔ γαρ μακρὰν ἡμῶν ἐστιν, ἀλλ᾽ ἐν αὐτῷ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καί ἐσμεν, [cum præsertim non longe sit ab unoquoque nostrum] ὡς τοῖς Ἀθηναίοις λέγει ὁ Παῦλος, τῆς ἀληθείας ὁ κύρηξ. [Act. 17, 28] Καὶ ἐπειδὴ εἰδωλα ἀναίσθητα ὁρῶμεν, ὅτι ἐκ πατρῶν εἰχετε ὡς δι᾽ αὐτῶν τὸ θεῖον προσκυνεῖται, πιστεύσαντες μᾶλλον προσκυνεῖτε ὃν ἐγέννησεν ὁ δεσπότης ἡμῶν Θεὸς, Θεὸν ἀληθινὸν, τὸν δι᾽ ἡμᾶς γενόμενον ἄνθρωπον, Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν ἔχοντα πάντας τοὺς ἁγίους περὶ αὐτῶν Μάρτυρας, Πατριάρχας, Προφήτας, Ἀποστόλους, καὶ πλέον πάντων τὰ ἔργα αὐτοῦ· καὶ καθάπερ μαργαρίτης οὐ χρείαν ἔχει μαρτύρων δύο ἢ τριῶν εἰς σύστασιν αὐτοῦ· αὐτὸς γαρ ὁ μαργαρίτης καὶ σιωπῶν θαυμάζεται, καὶ οὕτως ἄνθρωπος ὢν καὶ σὺ, ὑπὸ ὁμοιοπαθοῦς ἀνθρώπου καὶ συγγενοῦς ὁδηγούμενος, εὐκόλως προς τὸν Θεὸν ἀπενεχθήσει εἰς ζωὴν αἰώνιον.

[40] Περὶ δὲ τῆς μαρτυρίας τῆς περὶ αὐτοῦ τῶν μὲν ἁγίων τὰ γεγραμμένα πολλά ἐστιν τπͅ γνησίως νοοῦντι, [& Christi divinitas satis clare demonstretur.] οὐ μόνον περὶ τῆς ἐλεύσεως καὶ ἐπιφανείας αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ περί σου τοῦ ἕλληνος. Τὴν γαρ κληρονομίαν ἑαυτοῦ ἡτοίμασέν σοι ὃ Θεὸς, προγινώσκων τὰ ἔθνη μᾶλλον ὑπακούοντα αὐτῷ, ἢ Ἰουδαὶους τοὺς ἀπιστοῦντας.

Μὴ ἀποβάλλῃς οὖν τῇ ἀπιστείᾳ τὸν μόνον τῶν πάντων Δεσπότην· εἰ γαρ καὶ γέγονεν καθ᾽ ἡμᾶς δι᾽ ἡμᾶς, ἀλλ᾽ ἔχει κατὰ φύσιν τὸ εἶναι ἓν, τοῦτ᾽ ἔστιν Θεὸς, ὡς καὶ διἁ τῆς τῶν πραγμάτων ἐμφάσεως ἐδείκνυτο. Ἀλλ᾽ ἐρεῖς· Εἰ τηλικαύτη πίστις ἐστὶν καὶ δόξα τοῖς Χριστιανοῖς, διὰ τί ἐν αὐτοῖς σπανίον εὑρηθῆναι τοιοῦτον πιστόν; Ναὶ. Αὐτεξούσιος ὢν ὁ ἄνθρωπος, ἐὰν μὴ παγίως τὴν πίστιν ἐνστερνήσειται, [tam iis qui fidem firmiter tenent,] καὶ στῇ ἕτοιμος εἰς τὸν προκείμενον ἀγῶνα κατὰ τὰς ἐντολὰς τοῦ, Θεοῦ ταχέως ὑπὸ τῶν τῆς σαρκὸς παθῶν κολακεύεται ἠ δειλία· ὁ δὲ γενναῖος ἀθλητὴς οὐχ ὁρᾷ τὸν ἡττόμενον ἐν ἑνὶ τούτων, ἀλλὰ ζηλοῖ τοὺς νικῶντας εἰς μίμησιν ἀγαθὴν καὶ συμφέρουσαν διὰ τὴν στέφανον τὴν ὅμοιον, ἑτοίμως ἔχων καὶ ἀποθανεῖν δι᾽ αὐτόν· Ἐρεύνα ὅσον δύνῃ μετὰ πίστεως, καὶ ὀφθήσεταί σοι κατὰ μέρος ἡ χρηστότης τοῦ Κυρίου, καὶ αὐτοὶ δὲ οἱ Ἰουδαῖοι πιστεύομεν ὅτι ἐπιστρέφουσιν εἰς τὴν τῶν πατρῶν αὐτῶν πίστιν Ἀβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακὼβ ἐὰν θελήσωσιν· καὶ ὅν ποτε ἠγνόουν Θεὸν, [quam ipsismet Iudæis,] Θεοῦ υἱὸν μονογενῆ, ἐνανθρωπίσαντα διὰ τὸ ἴδιον πλᾶσμα τὸ ἀνθρώπιον γένος, ἐρευνῶντες ὡς πρὸ ἡμῶν ἔχουσιν παιδείας τε καὶ νέας γραφάς· εἰς τὰ ἴδια γαρ ἦλθεν· εὑρήσουσιν αὐτὸν τὸν λαλοῦντα καὶ παρόντα· ἐὰν δὲ μὴ θελήσωσιν (ὃ μὴ γένοιτο) ἐρεῖ αὐτοῖς, Εὑρέθην τοῖς ἐμὲ μὴ ζητοῦσιν, ἀλλ᾽ εἰδωλολατρείᾳ τοῖς ἀγνοίᾳ πεπλανημένοις ἐμφανὴς ἐγενόμην, τοῖς ἐμὲ μὴ ἐπερωτῶσιν.

[41] Ἐὰν δέ τις εἴπῃ· Ἐπειδή λέγετε ἄνθρωπον Θεὸν κᾂν πάντα ποιήσει, οὐ πιστεύω, οὐδὲν ξένον ὁ τοιοῦτος ποιεῖ· καὶ γαρ Μωϋσῇ τῷ ἐνδόξῳ προφήτῃ αὐτῶν, οὗ εἰς τὸ πρόσωπον οὐκ ἠδυνήθησαν ἀτενίσαι, οὐκ ἐπίστευον οἱ ἄπιστοι ὅτι προφήτης Θεοῦ ἦν, [qui propter solam animi oblectationem tantum arcanū non capiunt.] καὶ ἠθελον λιθοβολῆσαι. Ἰησοὺς δὲ ὁ τοῦ Μαυὴ, οὗ τὸ ὄνομα καὶ τὴν ὑποτύπωσιν πᾶσαν ἀναλαβὼν τοῦ λέγοντος, Ἔρχομαι συναγαγεῖν πάντα τά ἐθνη, οὐ μόνον ἐπίστευεν αὐτῷ ἀνθρώπῳ Θεοῦ ὄντι, ἀλλὰ καὶ Κύριον αὐτὸν ὀνομάζει λέγων, Κύριέ μου Μωυσῆ κώλυσον αὐτούς· Διὰ τοῦτο καὶ διάδοχος αὐτοῦ ἐστιν. Ὁμοίως καὶ Χαλὲβ καὶ ἄλλοι πολλοὶ εὐηρέτησαν τῷ Θεῷ δι᾽ αὐτοῦ. Καὶ αὐτὸς τοινῦν ὁ λεγόμενος Χριστιανὸς, ἐὰν μὴ ἀποκατατήσει τὴν ἰδίαν ὅρασιν τῷ ἔσῳ ἀνθρώπῳ, καὶ μὴ ὡς ἡ Εὔα ἀπὸ τῶν ἔσω εἰς τὰ ἔξω εἰς ἐπιθυμίαν τῶν ὁρομένων μετήγαγεν αὐτὴν τὴν ὅρασιν, καὶ διαμείνῃ ὁρῶν τὴν δύναμιν καὶ τὴν δόξαν τοῦ ἐνοικουντος Χριστοῦ μετὰ φόβου καὶ τρόμου, οὐχ ὡς Ἰουδαῖοι, καὶ αὐτὸς τὸν Χριστὸν ἄλλως σταυρώσει· Πᾶν γαρ κακὸν ποιῶν τις τὸ πλεῖον ἀθετῶν τὴν δευτέραν ἐντολὴν καὶ τὴν πρώτην ἀθετήσει ὡς λέγει· ἐφ᾽ ὅσον ἐποιήσατε. Ἀλλὰ γένοιτο πάντας Ἰουδαιούστε καὶ Ἕλληνας καὶ Χριστιανοὺς καὶ αὐτοὺς τοὺς βαρβάρους σωθῆναι τῷ Χυρίῳ, διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν καὶ Θεοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ· ἔσωσεν γαρ αὐτῷ ἡ δεξιὰ αὐτοῦ, καὶ ὁ βραχίων ὁ ἅγιος αὐτοῦ, ἐπὶ αἰσχύνῃ τοῦ ἐχθροῦ, καὶ οὕτως εὑρεθῆναι ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν, μετὰ πάντων τῶν ἀπ᾽ αἰπνος Ἁγίων, ὑμνούντων τὸν ὕψιστον Θεὸν εἰς αἰῶνας αἰώνων. Καὶ ταῦτα λαλήσας τοῖς Ἀδελφοῖς ὁ Πατὴρ ἡμῶν Παχούμιος, χαίρων ὅτι οὐκ ἔκρυψεν τὸν τάλαντον, ἀνέστη, καὶ εὐξάμενος ἀπέλυσεν τοὺς Ἀδελφοὺς, ἀγαλλιομένους ἐπὶ τῇ ἀγαθόθητι τοῦ Θεοῦ ἐκ τῶν εἰρημένων. Ἀμήν.

ANNOTATA.

a Addebatur, Καὶ εἰς ζωὴν ἄνωθεν ἀνακαλέοασθαι αὐτον: quod expunxi ne esset offendiculo.

b Ἀθέρες pluraliter dicuntur, aristæ, spicæ ἀθὴρ vero singulariter accipi hic videtur pro pulte, consecta ex spicis seu frugis cujuscumque granis integris & aqua, sicut ex oryza faciunt Indi. Dionysius cap. 43 legumen vertit.

c Σκουρδώμας, verti, concisa allia, quasi σκοροτομὰς; verosimiliorem interpretationem si quis attulerit, libenter amplexurus. Dionysius olivas (quarum hic indi indicium nullum) & herbulas, reddidit.

d Λεπτολάχανον interpretor omne genus minutioris herbæ quæ edi cruda poßit: agitur enim hic de cibis seu herbis quæ crudæ in mensam afferuntur.

e Quæ in Florentino Ms. inventa sunt, & in Romano deerant, hic signantur. []

f Hic econtra prolixius est Ms. Romanum; Florentinum solum hæc pauca habet: καὶ ταῦτα εἰπὼν εὐθὺς εἰς τὸν οὐρανὸν ἀνείη.

g Non ex uno Scripturæ loco, sed pluribus hæc collecta videntur; nec plane invariata, uti apparet ex his quæ Hieremiæ 13, 18 etiam apud LXX sic leguntur: Humiliamini & sedere: quia sublata est de capite vestro corona gloriæ vestræ. Civitates quæ ad Austrum conclusæ sunt, & non est qui aperiat. Deinde Isaiæ 26, 10 juxta LXX legitur. Auferatur impius &c.

h Ms. Romanum, omißis sequentibus, solum addit clausulam quæ post [] sequitur, Hæc & alia plura dicens dimisit eos, atque ita absolvitur.

i Puncta notavi, qui aliquid videtur excidisse, cujus defectu imperfectus sit sensus.

ΕΚ ΤΩΝ ΕΝΤΟΛΩΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΧΟΥΜΙΟΥ.
Ex Ms. Florentino.

Pachomius, Abbas apud Tabennenses in Thebaide (S.)
Theodorus, Abbas apud Tabennenses in Thebaide (S.)

[Prologus]

Αὕτη ἡ ἄρχη τῶν Οἰκοδομῶν.
I Ὅτι ἂν ἀκούσεις τῆς φωνῆς προσκαλουμένης σε εἰς τὴν σύναξιν, πορεῦσον μελεθῶν ἄχρι τῆς θύρας τῆς συνάξεως εἰς τὸ προσεύχεσθαι.
II Μηδεὶς περιβλέψηται τοὺς Ἀδελφοὺς εὐχομένους.
III Ἐάν τις γελάσῃ ἢ λαλήσῃ ἐν τῇ συνάξει ἐπιτιμίαν λαμβάνει ἔμπροσθεν τοῦ θυσιαστηρίου.
IV Ἡμέρας ὁ ἀπολειπόμενος εἰς τὴν σύναξιν ἐπιτιμίαν λαμβάνει· νυκτὸς δὲ ὁ ἀπολειπόμενος τρίων εὐφῶν ὡσαύτως ἐπιτιμίαν λαυβάνει.
V Μηδεὶς ἐξείτω τῆς συνάξεως, τῶν Ἀδελφῶν εὐχομένων, ἄνευ τοῦ ἐρωτῆσαι.
VI Τῆς συνάξεως ἀπολυόμενον μελετὴσατε ἄχρι τῆς μονῆς.
VII Μηδεὶς ἔστω κεκαλυμμένος τὴν κεφαλὴν περὶ τὴν μελέτην.
VIII Μηδεὶς περιβλέψεται τοὺς Ἀδελφοὺς ἐσθίοντας, οὔδε μὴ ἐκτενεῖ χεῖρα πρὸς τοῦ μειζοτέρου.
IX Εἰ δέ τις προπετεία φερόμενος λαλήσῃ καὶ γελάσῃ ἐν τῷ τόπῳ τῆς ἑστιάσεως, ἐπιτιμίαν λαμβάνει.
X Ὁ στερῶν τῆς εὐχῆς, τοῦ φαγεῖν ἐπιτιμίαν λαμβάνει, ἢ νηστικὼς ὑποστρέφει.
XI Χρεία τις ἐὰν γένηται ἐπὶ τῆς τραπέζης, οὐ μὴ λαλήσεις, ἀλλὰ κρούσεις.
XII Ἐξιὼν δὲ τῆς ἑστιάσεως οὐ μὴ πολυλογήσῃς.
XIII Μηδεὶς τὴν κεφαλὴν παραλλάξει ἐσθίων, παρὰ τὴν παρασκευὴν τῆς τραπέζης, καὶ τῶν Ἀδελφῶν τὰ βρώματα.
XIV Τῷ ἀσθενοῦντι Ἀδελφῷ ὁ Ἀββὰς τὴν χρείαν ἀποπληρώσῃ, ἐκζητήσας τὰ τῆς χρείας εἰς τὸν τόπον τῶν νοσερῶν.

XV Μηδεὶς ἑστιάσει νοσερὸς ἐν ᾧ πάντες οἱ Ἀδελφοὶ ἐστίουσιν, ἀλλὰ ἰδίαᾳ ποιήσουσιν αὐτὸν φαγεῖν, μὴ παρορῶντες δοῦναι κατὰ τὴν χρείαν.
XVI Ἐάν τις προσελθῇ τῇ μονῇ, ἐλθὼν γενέσθαι ἀποτακτικὸς, παραδώσουσιν αὐτῷ τὴν εὐχὴν τοῦ εὐαγγελίου, καὶ ψαλμοὺς διδάξουσιν· μενέτω δὲ πρὸς τὴν θύραν δοκιμαζόμενος, καὶ διδάξουσιν αὐτὸν πάσας τὰς ἐπιστήμας τῶν Ἀδελφῶν· μετὰ ταῦτα ἐκδύσουσιν αὐτὸν τὰ κοσμικὰ ἱμάτια, καὶ ἐνδύσουσιν αὐτὸν τὸ σχῆμα τὸ ἀποτακτικόν.
XVII Ἃ ἀποδύεται ἱμάτια ἢ ἄλλο τι εἶδος, δώσει αὐτὰ ὑπὸ τὴν ἐξουσίαν τῆς κοινωνίας, ὑπὸ τὴν γνώμην τοῦ Πατρὸς τῆς μονῆς.
XVIII Ἐὰν γένηταί τινας ἀνθρώπους εἰς τὴν μονὴν εἰσελθεῖν, εἰ μὲν κληρικοὺς ἢ μοναχοὺς ὄντας, οὕτως αὐτοὺς ὑποδέξονται· τοὺς μὲν πόδας αὐτῶν ὑπονίψουσιν, κατὰ τὴν ἐντολὴν τοῦ Εὐαγγελίου, καὶ τὴν φιλοξενείαν εἰς αὐτοὺς ποιήσουσιν· ὁμοίως κοσμικοὺς καταγθέντας εἰς τὴν μονὴν, καὶ πρὸς αὐτοὺς τὴν φιλοξενίαν δεόντως ποιήσουσιν.
XIX Μηδεὶς ἐσθιέτω ἐν τῷ πνευματικῷ οἴκῳ, ἀλλὰ μᾶλλον ἐν κυριακῷ ἢ ἐν μοναστηρίῳ τῆς αὐτῆς πίστεως.
XX Ἐὰν παρασκευάζωσιν αὐτοῖς φαγεῖν, οὐ μὴ γεύσωνται ἐψημένου γεύματος, οὐτε γάρος, οὔτε οἶνον πωσωσιν.
XXI Μηδεὶς ἀποσταλῇ μόνος εἰς πράγμα, ἀλλὰ δύο δύο συνοδεύσωσιν.
XXII Μηδεὶς ὑπολειπέσθω, ἐὰν εἰς ἐργασίαν κληθῶσιν οἱ Ἀδελφοὶ, οὐ μὴ ζητήσωσιν ποῦ μέλλουσιν ἐκβαίνειν· ὁ γαρ Ἡγούμενος ὥσπερ οἱ προαξῆται αὐτῶν προπορεύεται.
XXIII Μηδεὶς ἐργαζομένων περὶ τὰς ὕλας λαλήσῃ, ἀλλὰ μελετήσωσιν ἢ ἡσυχάσωσιν.
XXIV Μηδεὶς καθεσθῃ εἰς ἐργασιαν, χωρὶς τοῦ προσταχθῆναι.
XXV Μηδεὶς ἀπὸ τοῦ κήπου λάβῃ ἀφ᾽ ἑαυτοῦ λάχανον, χωρὶς τοῦ κηπούρου.
XXVI Μηδεὶς φάγῃ σταφυλὴν ἐν τοῖς Ἀδελφοῖς, οὐ δὲ στάχυν· καὶ ἀπὸ τῶν καρπῶν τῶν ἐν τοῖς ἀγροῖς, μηδεὶς φάγῃ πρὸ τοῦ δοθῆναι τοῖς Ἀδελφοῖς πᾶσιν.
XXVII Ἐὰν εὕρωσιν καρποὺς ὑποκάτω τῶν φυτῶν, οὐ φάγωσιν ἀπ᾽ αὐτῶν, ἀλλά ἀναλέξαντες παραθήσουσιν εἰς τὰς ῥίζας τῶν φυτῶν, καὶ ὁ προσταχθεὶς ἀναλέγῃ αὐτά.
XXVIII Μηδεὶς ἑαυτῷ ἐάσαι μηδέν.
XXIX Μηδεὶς ἑαυτῷ κτήσηται μηδὲν χωρὶς τῶν δεδομένων παρὰ τῆς κεφαλης, παρεκτὸς τοῦ ἐνδύματος· ἅπερ εἰσὶν δύο λευῒτωνάρια καὶ ἡμιτριβακὸν στρῶμα, δέρμα, μηλωτὴ, σανδάλια, κουκούλλια δύο, ζώνη καὶ ῥάβδος.
XXX Μηδεὶς ἀπέλθῃ πώποτε χωρὶς τοῦ Πατρός.
XXXI Μηδεὶς κοιμηθῃ ἔκτος τοῦ καθισματίου αὐτοῦ.
XXXII Μηδεὶς ἐξέλθῃ ἔξω τῆς μονης χωρὶς τοῦ Πατρός.
XXXIII Μηδεὶς λαλήσῃ πρὸς τὸν πλησίον ἐν τῷ τόπῳ ἐν ᾧ καθεύδῃ.
XXXIV Μηδεὶς ὑποστρώσηται εἰς τὸ καθισμάτιον μηδὲν, εἰ μὴ ψιαθίον.
XXXV Μηδεὶς ὅλον τὸ σῶμα ἀλείψηται χωρὶς νόσου, οὔτε λούσηται ἣ ἀπονίψηται κακῶς.
XXXVI Μηδεὶς λαλήσει πρὸς τὸν πλησίον αὐτοῦ ἐν σκοτείᾳ.
XXXVII Μηδεὶς δέξηται τῆς χειρὸς τοῦ ἑτέρου ἢ ἄλλου εἴδους αὐτοῦ.
XXXVIII Εἴτε στήκων, εἴτε όδοιπορῶν μεταξὺ διάστημα ποιήσεις ὡς πήχυν ἕνα· ὡσαύτως καὶ καθήμενος ποιείτω.
XXXIX Μηδεὶς τὴν κεφαλὴν κείρηται χωρὶς τοῦ Πατρός.
XL Μηδεὶς μηδένα κείρη χωρὶς τῆς προστάξεως.
XLI Μηδεὶς λάβῃ τι εἶδος παρά τινος Ἀδελφοῦ χωρὶς τῆς γνώμης τοῦ Πατρός.
XLII Μηδεὶς καθεσθῃ εἰς ὄνον γύμνον μετὰ ἄλλου.
XLIII Μηδεὶς ἀπὲλθη εἰς τὰ ἐργαστήρια τῶν χειροτέχνων χωρὶς τῆς κεφαλῆς.
XLIV Μηδεὶς λάβῃ εἶδος ὡς ἐν παραθήκῃ μεχρὶ τοῦ ἰδίου Ἀδελφοῦ.
XLV Μηδεὶς λαλήσῃ ἐν τῷ ἀρτοηοπίῳ τῶν Ἀδελφῶν τῶν ἀρτοποιουντων, ἀλλά μελετήσωσιν ἕως ἂν ἀποσχῶνται· ἐὰν δὲ χρίζωσίν τινος, οὐ μὴ λαλήσωσιν ἀλλα κρούσῳσιν.
XLVI Μηδεὶς ἀποληφθῇ τῶν Ἀδελφῶν, ἐὰν κοιμηθῇ Ἀδελφὸς, προπέμψαι ἐν τὸ ὄρος.
XLVII Μηδεὶς πορεύσηται ἔμπροσθεν τοῦ Ἡγουμένου.
XLVIII Μηδεὶς πληροποιήσῃ παρὲξ τοῦ Πατρὸς, καὶ πᾶν πρόσφατον παρὲξ αὐτοῦ.
XLIX Μηδεὶς ἀπέλθῃ εἰς τὴν μονὴν τῶν ἀειπαρθένων, εἰς τὸ ἐπισκέψασθαί τινας αὐτῶν, εἰ μὴ μόνοι οἱ προσταχθέντες πρεσβύται, οἱ καὶ διακονοῦντες αὐταῖς.
L Τούτων ὁ ἀμελῶν ἐπιτιμίαν λαμβάνει ὑπὲρ αὐτῶν χωρὶς πάσης ἀντιλογίας, ἵνα κληρονομήσωσιν τὴν αἰώνιον βασιλεῖαν ἐν Χριστῷ Ἀμήν.

ΕΠΙΣΤΩΛΗ ΑΜΜΩΝΟΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΠΕΡΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΚΑΙ ΒΙΟΥ ΜΕΡΙΚΟΥ ΠΑΧΟΥΜΙΟΥ ΚΑΙ ΘΕΟΔΩΡΟΥ.

[Prologus.] Επειδὴ τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ θεραπότων ἐραστὴς τυγχάνων, μιμητὴς γενέσθαι τῆς αὐτῶν καθαρώτητος ἐσπούδασας, τόν τε ἄνθρωπον τοῦ Θεοῦ Θεόδωρον τὸν ἠγιασμένων, τῶν παρὰ Θεβαίοις καλουμένων Ταβεννησίων μοναζόντων, παρὰ πολλῶν ἀκηκοὼς θαυμάζεις, τριέτη χρόνον ἐν τῷ παρ᾽ αὐτῶν μοναστηρίῳ γεγενεῖσθαί με μαθὼν, ὄσα παρὰ τῶν συνδιατρεψάντων τῶν ἁγίων ἀνδρῶν ἔγνων περὶ αὐτοῦ ἀκήκοα, καὶ ἰδεῖν κατηξιώθην, γράψαι τῇ τιμιώτητί σου προσέταξας, ἱκετεύσας τὸν Θεὸν τούτων μοι τὴν μνήμεν ἀκριβῆ καὶ καθαρρὰν ποιῆσαι, τῷ προστάγματι τῆς σῆς ὁσιώτητος τὸ ἱκανὸν ποιῆσαι σπουδάσας, αὐτὰ ταῦτα δηλῶ.

CAPUT I.

[1] Ἐπτακαιδεκαετὴς ἐξελθὼν Χριστιανὸς γενόμενος, καὶ τοῦ μακαρίου Πάπα Ἀθανασίου ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τὴν, πολιτείαν τῶν τε μοναζόντων καὶ ἀειπαρθένων διηγουμένου, [Ammon vitæ monasticæ desicerio tactus,] καὶ θαυμάζοντος τὴν ἀπο κειμένην αὐτοῖς ἐν τοῖς οὐρανοῖς ἐλπίδα, ἀκηκοὼς ἐγὼ ταῦτα αὐτοῦ διαγγέλλοντος, καὶ ἀγαπήσας, τὸν μακάριον αὐτῶν βίον ἐξελεξάμην· Καὶ τοῦ λουτροῦ τυχὼν τῆς παλιγγενεσίας, Θηβαίῳ τινὶ μοναχῷ συντυχὼν κατὰ τὴν πόλιν, καὶ προθέμενος ἀκολουθῆσαι αὐτῷ, τὰ καθ᾽ ἑμαυτὸν ἀνεθέμεν, γνώμης γενόμενος τοῦ τῆς μακαρίας μνήμης Παύλου τοῦ πρεσβυτέρου τοῦ ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τῦͅ καλουμένῃ Περεοῦ· ὄς αἱρετικὸν εἶιναι τὸν μονάζοντα κατοπτεύας, τῷ ἁγίῳ Θεοδώρῳ εἰς τὴν Θεβαΐδα με ἀπέστειλεν, διὰ Θεοφίλου καὶ Κόπρου ἀνδρῶν ἀνακειμένων

τῷ Θεῷ, οἴ τινες ὑπὸ Θεοδώρου πρὸς τὸν ἄγιον Πάπαν Ἀθανάσιον μετὰ γραμμάτων ἀπεσταλμένοι ἐτύγχανον. Ὣς δὲ τῷ μοναστηρίῳ ἐν ᾧ ἦν ὁ δοῦλος τοῦ Θεοῦ Θεόδωρος ἐπέστημεν, [& ab ipso Theodoro Susceptus.] ὂ καλεῖται Βαῦ, ἐν τῷ ἀνὼ Διοσπολὶτῃ νόμῳ τυγχάνοντι, πρὸς τῇ πύλῃ συντυχεῖν μοι καταξιώσας ὁ τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος Θεόδωρος, καὶ ὁμηλήσας τὰ δέοντα, ἀμεῖψαί με ποιήσας τὴν ἐσθῆτα, εἰσήγαγεν εἰς τὸ μοναστήριον, ἐν ᾧ ηὗρον συνηθροισμένους μονάζοντας περίπου ἑξακουσίους, περιμένοντας ἐν μέσῳ τοῦ μοναστηρίου. Ὃς ὑπὸ φοίνικα καθεστὼς, πάντων αὐτῶν συγκαθεσθέντων, ξενιζόμενόν με τὴν τάξιν αὐτῶν, καὶ ἐρυθριῶντα ἐωρακὼς, πλησίον ἐαυτοῦ καθεσθῆναι πεποίηκεν.

[2] Καί τις τῶν μοναζόντων ἀναστὰς ὥσπερ ἔνθους, τὸν Θεόδωρον ἠξίου εἰπεῖν αὐτοῦ τὰ πλημμελήματα ἐπὶ πάντὼν. [Interest publicæ Fratrum reprehensioni,] Ὃς ἀτενὶσας αὐτῷ προσεφώνησεν λέγων· Ἀγαθὸν ἀνδρὶ ὄταν ἄρη ζύγον ἐν νεότητι αὐτοῦ· καθήσεται κατὰ μόνας, καὶ σιωπήσεται, ὄτι ᾖρεν ἐφ᾽ ἑαυτὸν. Δώσει τῷ παιδιόντι αὐτὸν σιαγόνα · χορτασθήσεται ὀνειδισμῶν. Σὺ δὲ ἐπαχθῶς φέρεις τοὺς ὑπὲρ τοῦ Χριστοῦ ὀνειδισμούς. Καὶ οὕτως αὐτοῦ καθεσθέντος, ἔτερος ἀναστὰς ἠξίου περὶ ἑαυτοῦ ἀκοῦσαι. Κᾀκείνῳ ἀτενίσας ἔφη· Γέγραπται· Κῆπος κεκλεισμένος, Ἀδελφή μου νύμφη, κῆπος, κεκλεισμένος, πηγὴ ἐσφραγισμένη· Σὺ δ᾽ ἐναντίως, ἔχων τροχάσαι ὑπὸ πάντων τῶν παραπορευομένων τὴν ὁδόν. Καὶ τούτου μετὰ πολλῆς κατηφείας καθεσθέντος, ἑτέρῳ ἀναστάντι καὶ τὰ αὐτὰ ἐρωτήσαντι ἔφη· Ὑπομένων ὑπόμεινα τὸν Κύριον, καὶ πρόσεσχέν μοι, καὶ εἰσήκουσεν τῆς δεήσεώς μου, καὶ ἀνήγαγέν με ἐκ λάκκου ταλαιπορίας καὶ ἀπο πηλοῦ ἰλύος, καὶ ἔστησαν ἐπὶ πέτραν τοὺς πόδας μου, καὶ κατεύθυνεν τὰ διαβήματά μου, καὶ ἀνὲβαλεν εἰς τὸ στόμα μου ᾄσμα καινὸν, ὕμνον τῷ Θεῷ ἡμῶν. Καὶ πολλὰ δακρύσαντος καὶ καθεσθέντος κᾀκείνου, καὶ σὺν αὐτῷ καὶ ἄλλων πολλῶν δακρυόντων, ἄλλῳ ἀναστάντι, καὶ τὰ περὶ αὐτοῦ μαθεῖν ἀξιοῦντι, ἔφη · Μακρόθυμος ἀνὴρ πολὺς εὐφρονήσει, ὁ δὲ ὀλιγόψυχος ἰσχυρῶς ἄφρων. Καὶ διώρθωσε σεαυτόν. Καὶ σκυθρωπάσαντος αὐτοῦ, καὶ τεθέντος Ὡρὶῳ τινὶ, Λιβύἳ μὴν τὸ γένος, τέκτονι δὲ τὴν τέχνην, ὡς ὕστερον ἔμαθον, ἀναστάντι, καὶ τὰ περὶ αὐτοῦ ἀξιώσαντι ἔφη· Ὑπομονῆς γαρ ἔχετε χρείαν, ἱνὰ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ ποιησαντες κομίσησθε τὰς ἐπαγγελὶας· καὶ μετὰ Ὡρὶωνι, Πατελλολί τούνομα, ἀναστάντι, καὶ τὰ καθ᾽ ἐαυτὸν εἰπεῖν ἀξιώσαντι, ἔφη· Ἀλλήλων τὰ βάρυ βαστάζετε, καὶ οὕτως ἀναπληρώσατε τὸν νόμον τοῦ Χριστοῦ· διώρθωσε σεαυτόν. Καὶ ἀποστάντος αὐτοῦ, πᾶσι τοῖς παροῦσιν μονάζουσιν εἶπεν περὶ αὐτοῦ· Πιστεύσατὲ μὸι λέγοντι, δαίμοσι φοβερός ἐστιν. Καὶ μετὰ τοῦτον ἀλλῷ ἀναστάντι, καὶ ἐρωτήσαντι, ἔφη· Εὐλογητὸς Κύριος ὀ διδάσκων τὰς χεῖράς μου εἰς παράταξιν, τοὺς δακτύλους μου εἰς πόλεμον. Καὶ ἐν τούτοις ἀνδρίζου. Καὶ μετὰ τοῦτο ἄλλῳ ἀναστάντι ἔφη· Οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχὰς πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τούτου, πρὸς τὰ πνευματικὰ τῆς πονηρίας· ἀγωνίζου. Καὶ μετὰ τοῦτο ἐτέρῳ ἀναστάντι ἔφη· Καθαρίσωμην ἑαυτοὺς ἀπο παντὸς μολισμοῦ, οὐ μονὸν σαρκὸς, ἀλλὰ καὶ πνεύματος· πρόσεχε τοῖς κρυπτοῖς σου. Καὶ μετὰ τοῦτο ἄλλῳ ἀναστήσαντι ἔφη· Προσεύχου λέγων· Ἐκ τῶν κρυφίων μου καθάρισόν με, καὶ ἀπὸ ἀλλοτρίων φεῖσαι τοῦ δούλου σου· ἑκαθέρωθεν γαρ πόλεμον ἔχεις ἰσχυρόν. Ταῦτα δὲ ἡμεῖς ἠκούομεν αὐτοῦ λέγοντος τῇ Αἰγυπτίῳ διαλέκτῳ, ἑρμηνεύοντος ἐλληνιστῇ Θεοδώρου τοῦ Ἀλεξανδρέως, ἄναγώστου γενομένου τῆς ἐκκλησίας Περεοῦ, ἀνδρὸς ἀγίου καὶ τῷ βίῳ καὶ τῇ γλώττῃ, καθάπερ λέγοντος· Χριστῷ συνεσταυρῶμαι· ζῶ δὲ οὐκ ἔτι ἐγὼ, ζῇ δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστός· ὄς μέχρι τοῦ παρόντος ἐνδημῶν τῷ σώματι εὐαρέστει τῷ Κυρίῳ.

[3] Ὡς δὲ ἐξενιζόμην τὰ λελαλημένα, μήπω νοῶν διάτε τὸ νέον τῆς ἡλικίας καὶ τὴν πολλὴν ἀπειρίαν, ὐπὸ ἄλλου ἐρωτόμενος ὁ Θηβαῖος δεράπων τοῦ Θεοῦ Θεόδωρος, καὶ σιωπῶν ἀτενισας εἰς τὸν οὐρανὸν, ἀνέστη, [futurum Ecclesiæ statum ex Theodoro discit,] καὶ ἐν μέσῳ τῶν μοναζόντων γενόμενος, κυκλωθείστε καθάπερ στεφάνου ὐπὸ πάντων, κελεύσας τῷ Ἀλεξανδρεῖ Θεοδώρῳ ἑρμηνεύειν ἔφη· Οἴδαμην ὄτι ἐὰν ἀκούσωσιν πάλιν οἱ σαρκικοὶ ἀγανακτοῦσιν. Ἐπειδὴ δὲ ὁ Κύριος εἰπεῖν με ὑμῖν προσέταξεν λέγω. Ὁ μὲν ὑπὸ τῶν ἐκ γένους ἐπικείμηνος τῇ Ἐκκλησίᾳ τοῦ Θεοῦ διωγμὸς ἐπὶ πλεῖον προκόψει, καὶ ἰσχύσει πολλοὺς βλάψαι· τοιοῦτοι γαρ ἦσαν οἰ καὶ τῷ ἀγίῳ ἀποστόκῳ Παύλῳ ἐπιβουλεύοντες, οἱ οὐκ ἀγνῶς, ἀλλ᾽ ἐξ ἐριθείας τὸν Χριστὸν ἐκήρυττον. Ἀκμάζοντος δὲ τούτου τοῦ διωγμοῦ, ἐξ ἀπροσδοκήτου Ἔλλην ἔσται Βασιλεὺς, ὃς λογιεῖται λογισμοὺς κατὰ τοῦ μυστηρίου τοῦ Χριστοῦ, καὶ σπουδάσει τὸ ὄσον ἐφ ἑαυτῷ Χριστιανοῖς ἐπιβουλεῦσαι · Ὁ δὲ Χριστὸς καταισχυνεῖ αὐτοῦ τὴν βουλήν· εἴρηκεν γαρ καὶ περὶ αὐτοῦ· Ὁ δὲ κατοιόμηνος καὶ καταφρονητὴς ἀνὴρ ἀ λάξων οὐδὲν οὐ μὴ περανεῖ· διαβοᾷν ἡμᾶς χρῆ πρὸς τὸν Θεὸν, ἴνα τὴν ἐλεημοσύνην αὐτοῦ ταῖς ἐκκλησίαις εἰς σωτηρίαν πολλῶν παρατείνει. Ἐρωτηθεὶς ὑπό τινος, τίνες, ἦεν οἱ ἐκ τοῦ γένους, ἔφη· Οἱ ἀδόκιμοι Ἀριανοί. Καὶ ταῦτα εἰπὼν παλιν ὑπὸ τὸν φοίνικα ἐκάθησεν· καὶ οὔτως συμβέβηκεν ἀμείψαντά με τὸν τόπον ἐν ᾧ πρώτερον ἐκαθημην, ὀλίγῳ διαστήματι μακρὰν ἀπ᾽ αὐτοῦ γενέσθαι. Καὶ τῶν μοναζόντων τῇ ἰδίᾳ διαλέκτῳ ἀλλήλοις δια λεγομένων, Ἐλουρίων τούομα, ἀνὴρ τὸν Χριστὸν ἐνδεδυμένος, ἔφη πρός με τῇ Ἑλλήνων διαλέκτῳ· Ἀναστὰς ἐρώτησον τὸν ἄνθρωπον τοῦ Θεοῦ, πότε ταῦτα ἔσται. Ὡς δὲ φοβούμενόν με καὶ ὑποτρέμοντα ἴδεν, εἶπέν μοι· Μὴ φοβηθεὶς, ἱλαρῷ σε τῷ βλέμματι ὁρᾷ, προτρεψάμηνός σε. Ἀναστὰς τοίνυν ἐρώτησον. Κᾀγὼ τὴν πολιὰν αἰδούμηνος τοῦ ἀνδρὸς ἐπὶ πλεῖον συνειχόμυν. Θεασάμενος δὲ τὸν θερύποντα τοῦ, Θεοῦ Θεόδωρον, μετὰ μειδιασμοῦ προσέχοντα τῷ τε μακαπίῳ γέροντι Ἐλουρίωνι κᾀμοὶ, νυττόμηνος ὑπὸ Ἐλουρίωνος ἔστην, καὶ μειδιὼν Θεόδωρος ἐκέλευσεν τῷ Ἀλεξανδρεῖ Θεοδώρῳ ἑρμηνεῦσαι, καὶ δι᾽ αὐτοῦ ἔφη πρός με· Λέγε ὃ βούλει, γινώσκων ὅτι πρόσφατον τριγυθεὶς γλεῦκος τυγχείνεις. Καὶ ἐπὶ πλεῖον φόβῳ συσχεθεὶς ἔφην. Πότε ταῦτα ἔσται; Ὁ δὲ εἶπεν· Οὔπω, φησὶν, ἀνέγνως τὰς θείας γραφάς; γέγραπται δέ · Φωνὴ τῶν ποδῶν τοῦ ὑετοῦ· διὸ κᾀγώ σοι, λέγω· Φωνὴ τῶν ποδῶν, τῶν προμηνυθέντων πραγμάτων. [3 Reg 18, 45] Ὄψει δὲ ταῦτα, καὶ ἐν αὐτοῖς ἔση ῶάσχων τάτε ἀηδεῖ καὶ τὰ ἠδέα. Οἴσει γαρ ὁ Θεὸς ἔλεος πολλαῖς ψυχαῖς· καὶ πρῶτος οὔπω. Ἑλλήνων ἔπειτα ὁ ἐκ γένους ἐπικείμενος ταῖς ἐκκλησίαις καταλυθήσεται διωγμός.

[4] Καὶ πάντων μοι ἀτενιζόντων, ἀναστὰς ὁ ἅγιος Θεόδωρος, καὶ πᾶσιν προστάξας ἐνὶ προσευχὴν τραπῆναι, [& sacris litteris instrui jubetur;] λαβόμηνός με τῆς χειρὸς παρέδωκεν διδασκάλοις καὶ ὀδηγοῖς, τῷ Ἀλεξανδρεῖ Θεοδώρῳ καὶ Αὐσονίῳ τινὶ τοὔνομα δευτερεύοντι αὐτῷ. εἰπὼν πρὸς Αὐσόνιον· ἔπειξον αὐτὸν μαθεῖν τὰς θείας γραφάς· οὐ διαμένει γαρ ἐν τῷ μοναστηρίῳ, ἀλλ᾽ ἔσται τῆς ἐκκλησίας τοῦ Θεοῦ λειτουργός. Κᾀκεῖνοι παραλαβόντες με, καὶ εἰσαγαγοντες εἰς τὸν οῖκον ἐν ᾧ οἱ ἐπ᾽ αὐτῶν ὄντες ἦσαν οἰκοῦντες, μονάζοντες ἑλληνισταὶ τὸν ἀριθμὸν ἐίκοσι. Καθήσαντες ἔκαστον ἀπῄτουν εἰπεῖν ἄ ἑμνημόνευσαν,

ὧν ἠρωτήθη καὶ ἐλάλησεν ὁ ἅγιος Θεόδωρος. Καὶ οὕτως ἑκάστου τῶν εἴκοσι, μεθ᾽ οὓς καὶ Αὐσονίου καὶ Θεοδώρου τοῦ Ἀλεξανδρέως ἀκούσας λεγόντων ἂ ἐμνημόνευσαν, συμβαλὼν ἐν τῇ καρδίᾳ μου μνημονεῦσαι ταῦτα ἅπερ ἔγραψα ἠδυνήθην. Ἑρμήνευσεν γάρ μοι παραχρῆμα ἀξιωθεὶς παρ᾽ ἐμοῦ ὁ Ἀλεξανδρεὺς Θεόδωρος τὸν νοῦν, ὧν ἑκάστῳ τῶν ἐρωτησάντων εἰρήκει ὁ μέγας Θεόδωρος. Ταῦτα δὲ ἐῤῥέθη ἐνιαυτοῦ καὶ ὀλίγῳ πρὸς παρεληλυθότος ἀφ᾽ οὗ Καίσαρ ἀνηγορεύετο Γάλλος, ὁ ἐπικληθεὶς νέος Κωνστάντιος. Ἐπειδὴ δὲ καὶ εἴ ποτε πόῤῥωθεν τῆς φπνῆς τοῦ ἁγίου Θεοδώρου ἤκουον, ἢ χαρᾶς, ἢ λύπης, ἢ φόβου ἐπληρούμην,[qui ex magistris suis intelligit,] καὶ τούτων, ὁπότερον τί ἂν εἴη θαυμάζων, ὧν ἔπασχον ἐπιτόμην· καὶ ἔγνων ἄλλους τὸ αὐτό μοι πάσχειν, Αὐσόνιον μὲν ἰδία, Ἐλουρίωνα δὲ καθ᾽ ἑαυτὸν παρεκάλεσα, τὰ κατὰ Θεόδωρον τὸν ἄνθρωπον τοῦ Θεοῦ διηγήσασθαί μοι (Οὔπω γαρ ἐτόλμων τὸν Ἀλεξανδρέα Θεόδωρον συνεχῶς ἐρωτᾷν) ὧν ἕκαστος ἔφη·

[5] Παχούμιός τις ἡγησάμενος τούτων τῶν μοναστηρίων εὐηρέστησεν τῷ Θεῷ· ᾧ Θεὸς πολλὰ μὲν δι᾽ ἀποκαλύψεων, πλείονα δὲ καὶ ἐπὶ τὴν καρδίαν αὐτοῦ λαλῶν, ἕτερα δὲ δι᾽ Ἀγγέλων ἐγνώρισεν, διαφόροις χαρίσμασι τιμήσας αὐτόν· ὃς δὴ καὶ πρὸ ἓξ τούτων ἐτῶν ἐκδημήσας τοῦ σώματος ἐνεδήμησεν πρὸς τὸν Κύριον. Οὗτός ποτε καταξάμενος τοῖς περὶ αὐτῶν μονάζουσιν ἔφη· Τὸν δοῦλον τοῦ Θεοῦ Πεκύσσιον ἀπεστείλαμεν εἰς τὴν Λωτῶν πόλιν ἐπικουρῆσαι τοῖς ἀδυνάτοις ἐκεῖσε· ὃν νῦν καταξαμένῳ μοι εὐηγγελήσατο Ἄγγελος Κυρίου μέλλειν σήμερον ἔρχεσθαι, [quomodo Theodorum divinitus cognorit Pachomius] ἐπαγόμενον σκεῦος ἐκλογης τῷ Θεῷ· ἔστιν δὲ τοῦτο παῖς τις τρεῖς καὶ δεκαέτης, Θεόδωρος καλούμενος, Πνεύματος ἁγίου πλήρης. Καὶ μετὰ δυσμὰς ἡλίου ἐπέστη τῷ μοναστηρίῳ Πεκύσσιος, φίλος τοῦ Παχουμίου τυγχάνων γνήσιος, ἐπιφερόμενος καὶ τὸν ἅγιον τοῦτον Θεόδωρον τρεὶς καὶ δέκα ἔτη τότε, ὡς ἔφην, τυγχάνοντα· ὃν ὁ ἅγιος Παχούμιος ὑποδεξάμενος, ὡς υἱὸν ἀνέτρεψεν γνήσιον. [& hunc ille orationi vacantem observarit,] Καὶ γενόμενος εἴκοσι καὶ δύο ἐτῶν Θεόδωρος, ἐπιταχθείς τι παρὰ Παχουμίου, καὶ ἀνύσας ζητῶν τὸν ἅγιον Παχούμιον, ὥσπερ ὑπὸ τοῦ ἁγίου Πνεύματος ὁδηγούμενος, γέγονεν πλησίον τοῦ οἴκου ἐν ᾧ τοὺς μονάζοντας ἑστιᾶσθαι ἔθος ἐστὶν, πλησίον τῆς ἐκκλησίας τοῦ μοναστηρίου· καὶ σειομένης τῆς γῆς αἰσθόμενος, ἤκουσεν Παχουμίου ἐν προσευχῇ λέγοντος· Ὁ Θεὸς, ὁ πολυέλεος, ὁ μετανοῶν ἐπὶ ταῖς κακίαις ἡμῶν· φεῖσαι τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων καὶ πλήθυνον ἡμῖν ἔτι μᾶλλον τοὺς οἰκτιρμούς σου, καὶ μήτε τοὺς μονάζοντας, μήτε τοὺς ἀειπαρθένους κρίσῃς, ἀπαιτῶν τὴν ἀκρίβειαν τοῦ ἐπαγγέλματος· ὁμοίως μήτε τὸν λαόν σου ὕπερ ὃ ἐνετείλω ἡμῖν, καὶ ἐνεφύτευσας ἀγαθῶν, ἀλλὰ κρίνων ἡμᾶς σύνκρινον τῷ κόσμῳ τῷ πρὸ τῆς παρουσίας τοῦ Μονογενοῦς σου· οὕτως γαρ οὐκ εἰσελεύσῃ εἰς κρίσιν μεθ᾽ ἡμῶν, [terra interim tremente,] ἀλλ᾽ ἐξαλείψῃς ἡμῶν τὰς ἁμαρτίας. Εἰ γαρ τὸν τότε κόσμον οὐκ ἀπώλεσας, πῶς τὸν νῦν λαόν σου οὐκ ἐλεήσεις; Ἐλέησον ἡμᾶς, Δέσποτα, περιποιησάμενος καὶ κτίσας, παυσάμενος τῆς ὀργῆς καὶ τοῦ θυμοῦ, καὶ διὰ τὸ αἷμα τοῦ Μονογενοῦς σου ὦ ἐλυτρώθημεν. Εἰγαρ δι᾽᾽ Αβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακὼβ Ἰουδαίους πολλάκις ἠλέησας, πόσῳ μᾶλλον διὰ τὸ αἷμα Χριστοῦ ἡμᾶς ἀπαύστως ἐλεήσεις; Δοῦλοί ἐσμεν τοῦ Μονογενοῦς σου, ὃς πλάσματα αὐτοῦ ὄντας, ἡμᾶς υἱός σου πεποίηκεν. Καὶ λοιπὸν ἐφ᾽ ἑξῆς τοῦ Παχουμίου λέγοντος· Ἐλέησον· καὶ μηδὲν ἔτερον προστιθέντος, ἡ γῆ ἐζείετο· καὶ Θεόδωρος τὸ πρόσωπον ἔχων ἐπὶ τὴν γῆν μετὰ παντὸς φόβου προσήυχετο, ἔως οὗ Παχούμιος ἱλαρᾷ τῇ φονῇ βοήσας ἔφη· Εὐλογητός εἶ, Κύριε, ὁ σώσας το γένος ἡμῶν, καὶ αἰνετὸς καὶ δεδοξασμένος εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν. Καὶ τοῦ σεισμοῦ παυσαμένου, καὶ τοῦ φωτὸς μηκέτι σωματικοῖς ὀφθαλμοῖς ὁρωμένου, Παχούμιος ἀνοίξας τὴν θύραν τοῦ οἴκου, πρὸς Θεόδωρον ἀναστάντα ἔφη· Τολμηρῶς μὲν παρέμεινας ·βόα δὲ ἀπαύστως πρὸς τὸν Θεὸν, ἵνα τὰ ἐλέη αὐτοῦ παρατείνει ἡμῖν, ὧν χωρὶς ὑπάρξαι κτίσις οὐ δύναται. Ταῦτα δὲ ἐν τῇ ζωῇ μου ἐν τῷ σώματι μηδένι ἀπαγγείλης· ἅπερ μετὰ τὴν Παχουμίου κοίμησιν παρὰ Θεοδώρου ἠκούσαμεν.

[6] Μετὰ δὲ ἡμέρας ζ᾽ τοῦ ἑωρακέναι τὰ κατὰ Παχουμίου, ἐπισκεπτομένου Παχουμίου τὰ ἄλλα μοναστήρια, [ac visione cælesti oblata ad aversandas hæreses animatus sit;] Θεόδωρος ἐν τῷ μοναστηρίῳ τῷ καλουμένῳ Βαῦ πράττων, ἃ ἦν αὐτῷ ἐγχειρήσας ὁ ὅγιος Παχούμιος, ἀκηκοὼς παρά τινων ἀπὸ τῆς Ἀλεξανδρείας ἐπιδημησάντων ἅπερ οἱ Ἀρειανοὶ περὶ τοῦ μονογενοὺς Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ λέγουσιν, ἐδέετο τοῦ Θεοῦ ἐλευθερωθῆναι τῆς πλάνης τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων· καὶ ἐν τῷ προσεύχεσθαι ἑώρακα ὥσπερ τρεῖς στύλους φωτὸς, ἐξ ὅλων ἵσους ταυτότητα πρὸς ἀλλήλους ἔχοντας· καὶ φωνῆς ἤκουσεν λεγούσης πρὸς αὐτὸν, Μή τε τῇ διαστάσει τοῦ ὁρωμένου ὑποδείγματος, μήτε τῇ περιγραφῇ, ἀλλὰ μόνον τῇ ταυτότητι πρόσεχε· Οὐκ ἔστιν γαρ ἐν τῇ κτίσει ὑπόδειγμα ὁδύναται παραστῆσαι τὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱὸν καὶ τὸ ἅγιον Πνεῦμα. Καὶ ταῦτα Παχούμιος παρὰ Θεοδωρου ἀκηκοὼς, ἔφη πρὸς αὐτόν· Ὡς ἰδεῖν καὶ ἀκοῦσαι ἐχώρεις ἐδείχθη σοι καὶ ἐλαλήθη·καὶ γαρ ἐγὼ ἅμα τὸν μονηρῆ βίον ἑλέσθαι, ἄρτι μὲν ὑπὸ τῶν προσηκόντων Μελετίῳ τῷ Λυκοπολίτῃ, [quod Pachomio quoque recens conversa acciderat] ἄρτι δὲ ὑπὸ τῶν Μαρκίωνος παρακαλούμενος μετ᾽ αὐτῶν εἶναι, καὶ τὰ αὐτῶν φρονεῖν, μαθὼν ὅτι καὶ ἄλλαι αἱρέσεις εἰσὶν, ὧν ἑκάστη ἔλεγεν παρ᾽ ἑαυτῇ τὴν ἀλήθειαν εἶναι, ἐταραττόμην· καὶ μετὰ πολλῶν δακρύων ἱκετεύσας τὸν Θεὸν ἀποκαλύψαι μοι παρὰ τίσιν ἐστὶν ἡ ἀλήθεια · ὅλος γαρ συγκεχυμένος ἤμην. Καὶ ἔτι προσευχόμενος ἐγενόμην ἐν ἐκστάσει, καὶ ἴδον ὥσπερ νύκτα τὴν ὑπουράνιον ἅπασαν· καὶ ἐκ διαφόρων μερῶν ἤκουον φωνῆς λεγούσης· Ἐνταῦθα ἡ ἀλήθεια· καὶ ἑώρουν πολλοὺς ἐκάστῃ φωνῇ ἀκολουθοῦντας, ἐν σκότει ὑπὸ ἀλλήλους ὁδηγουμένους. Καὶ πρὸς μόνῳ τῳ ἀνατολικῷ κλήματι τῆς οἰκουμένης λύχνον ἐπὶ ὑψηλοῦ κείμενον, ὡς ἑωσφόρον λάμποντα· κᾀκεῖθεν ἤκουον φωνῆς λεγούσης μοι· Μὴ ἀπατᾶσθε ὑπὸ τῶν εἰς τὸ σκότος ἑλκόντων, ἀλλὰ τούτῳ τῷ φοτὶ ἀκολουθήσατε· ἐν αὐτῷ γάρ ἐστιν ἡ ἀλήθεια. Καὶ εὐθέως ἐγένετο φωνὴ λέγουσα πρός με· Ὀ λύχνος οὗτος, ὅν ὁρᾶς ὡς ἑωσφόρον λάμποντα, λαμψήσει ποτὲ ὑπὲρ τὸν ἥλιον. Αὐτὸς γάρ ἐστιν τὸ κηρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ, ὁ κηρύττεται ἐν τῇ ἁγίῳ αὐτοῦ ἐκκλησίᾳ ἐν ᾗ ἐβαπτίσθης. Ὁ δὲ καλῶν ὁ Χριστός ἐστιν ἐν Ἀλεξάνδρῳ τῷ Ἑπισκόπῳ τῆς Ἀλεξανδρέων ἐκκλησίαν, αἱ δὲ ἄλλαι φωναὶ, αἱ ἐν τῷ σκότει τῶν αἱρέσεων, εἰσὶν δαιμονος ἐν τῷ ἑκάστης αἱρέσεως ἡγουμένῳ φωνοῦντος καὶ πλανοῦντος πολλούς. Καὶ οὕτως ἐν φωτινοῖς ἐνδύμασιν πολλοὺς ἑωρακὼς τῷ λύχνῳ προστρέχοντας, εὐλόγησα τὸν Θεὸν, καὶ τῶν ἀπατῆσαί μεθελησάντων καταφρονίσας. συνῴκησα τῷ ἀνθρώπῳ τοῦ Θεοῦ Παλαίμονι, μιμητῇ τῶν ἁγίων τυγχάνοντι, [Is ab Angelo jubetur monachos congregare.] ἕως οὗ ὁ Ἄγγελος Κυρίου ἐπιστάς μοι ἔφη·Θέρμαινε τοὺς προσιόντας σοι ἐν τῷ πυρὶ ᾧ ἀνῆψέν σοι ὁ Θεὸς, καὶ ὁδηγηθεὶς ὑπ᾽ αὐτοῦ, τὰ μοναστήρια ταῦτα διὰ τοῦ Θεοῦ συνεστησάμην. Γίνωσκε δὲ ὅτι καὶ Ἀθανάσιος ὁ Ἐπίσκοπος τῆς Ἀλεξανδρέων ἐκκλησίας πλήρης τοῦ ἁγίου Πνεύματός ἐστιν.Ἔλεγεν δὲ ἡμῖν πᾶσιν Παχούμιος· Ἄμα τὸ κατασθῆναι Ἀθανάσιον Ἐπίσκοπον, οὐκ ἀγαθοὶ ἄνδρες αἰτιῶνται τὸ κρίμα τοῦ Θεοῦ ἐπ᾽ αὐτῷ γενόμενον, προβαλλόμενοι τῆς ἡλικίας αὐτοῦ τὸ νέων, καὶ σχίσαι τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ σπουδάζοντες· ἐμοὶ δὲ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον εἶπεν, ὅτι στύλον αὑτὸν καὶ λύχνον ἔγειρα

τῇ ἐκκλησίᾳ,καὶ ὅτι θλίψεις πολλ αὶ καὶ συκοφαντίαι ἀνθρώπων, ἕνεκεν τῆς εἰς Χριστὸν εὐσεβείας, μένουσιν αὐτόν· καὶ πάντα νικήσας πειρασμὸν, μέχρι τέλους ὑπ᾽ αὐτοῦ δυναμούμενος, τὴν ἀλήθειαν τοῦ Εὐαγγελίου ταῖς ἐκκλησίαις κηρύξει.

[7] Μετὰ δὲ ταῦτα Θεόδωρος ἅμα Παχουμίου γέγονεν ἐν τῷ προειρημένῳ μονἁστηρίῳ τῶν Ταβεννησίων ἐν τῷ Τεντυρίτη νόμῳ τυγχάνοντι. [Cælesti visione rursum recreatur Theodorus.] Καὶ νυκτεριναῖς εὐχαῖς καθ᾽ ἑαυτὸν σχολάσας, καὶ ὑπὸ τοῦ ὑπνοῦ βαρυθεὶς, περιπατεῖν ἐν τῷ μοναστηρίῳ ἢρξατο· καὶ ὡς ἐν νυκτὶ ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων μὴ ὁρώμενος, κατ᾽ ὀλίγον προσηύχετο. Κρίνας δὲ λοιπὸν συμμέτρως τὸ σῶμα ἀναπαῦσαι, καθίσας παρὰ τὴν θύραν τῆς ἐν τῷ μοναστηρίῳ ἐκκλησίας ἐκάθευδεν, μόνῃ τῆς φύσεως ἀνάγκῃ τὸ ἱκανὸν ποιῶν. Καὶ Ἄγγελος Κυρίου ἐπιστὰς διήγειρεν αὐτὸν, λέγων· Άκολούθει μοι· καὶ ἀναστὰς, καὶ ἀκολουθήσας αὐτῷ εἰσῆλθεν εἰς τὴν ἐκκλησίαν, καὶ ὅλην φωτὸς πεπληρωμένην ἴδεν. Καὶ πλῆθος Ἀγγέλων συνηθροισμένων ἐν τῷ τόπῳ ἐν ᾧ τὰς λατρείας ἀναπέμπειν τῷ Θεῷ οἱ ἱερεῖς εἰώθασιν· καὶ ἔμφοβος γενόμενος, καὶ κληθεὶς ὑφ᾽ ἑνὸς τῶν συνηγμένων, ὡς πλησίον ἐγενετο, ἐψώμησεν αὐτόν τις ἐν πολλῇ δόξα τυγχάνοντα ξένην τροφὴν, καὶ ἐνισχύσας αὐτὸν ἐκέλευσεν τὸ δεδομένον εἰς τὸ στόμα αὐτοῦ ἀναλῶσαι· ἥνπερ τροφὴν κατὰ πρόσταγμα τοῦ δεδωκότος αὐτῷ φαγὼν, καὶ ξένης γεύσεως πειρασθεὶς, τὸ μὲν φῶς καὶ τοὺς συνηθροισμένους Ἀγγέλους ἐξιόντας ἴδεν. Αὐτὸς δὲ ἔνθους ὢν, Παχουμίου συντυχεῖν ἐσπούδασεν, χαρᾶς καὶ εὐφροσύνης πεπληρωμένος. Καὶ ταῦτα αὐτὰ διηγούμενος αὐτῷ, τὰ κρυπτὰ αὐτοῦ ἐξ ἀποκαλύψεως βλέπων, ἐν τῶ λαλεῖν ἐμειδία. Καὶ Παχουμίου λέγοντος· Ὁ λαβὼν τὰ δύο τάλαντα, τέσσαρα προσήνεγκεν, καὶ ὁ τὰ ε τάλαντα λαβὼν, δέκα προσεκόμισεν. Διὸ ἀναζωσάμενος τὴν ὀσφὺν καρποφόρει τῷ τὴν χαριν σοι δεδωκότι. Θεόθωρος δὲ στενάξας, πρεσβεύειν αὐτὸν πρὸς τὸν Θεὸν ὑπὲρ αὐτοῦ ἠξίωσεν· καὶ ἀπ᾽ ἐκείνης τῆς ἡμέρας συνεχῶν ἀποκάμψεων παρὰ τοῦ Κυρίου ἠξιοῦτο.

CAP. II.

[8] Καὶ ταῦτα ἡμῖν Πεκύσσιος, παρὰ Παχουμίου ἀκούσας, [Auctor circa arcanorum cordis cognitionem ex scripturis instruitur,] μετὰ τὴν κοίμησιν παραδέδωκεν· ἅπερ παρά τε Αὐσονίου καὶ Ἐλουρίωνος μαθὼν ἐγὼ, τὸν δοῦλον τοῦ Θεοῦ Πεκύσσιον πατἐρα κτήσασθαι σπουδάσας· καὶ μαθὼν ὡς ἣν εἶχεν παρὰ τοῦ Κριστοῦ λαβὼν κατὰ τῶν δαιμόνων δύναμιν, ἠξίωσα ἀπαγγεῖλαί μοι, τίνα ἦν εἰπὼν αὐτῷ περὶ Θεόδωρον Παχούμιος, καὶ τὰ αὐτὰ εἰπόντος ἐθαύμασα. Αὐσόνιον δὲ ἠξίουν, εἰ ὅλως δύνατόν ἐστιν ἄνθρωπον κρυπτὰ τῆς καρδίας ἀνθρώπων ὁρᾷν, ἐκ τῶν ἁγίων γραφῶν πληροφορῆσαί μοι. Ὁ δὲ ἔφη παρέξομέν σοί, φησιν, τῇ πείρα τοῦ γνῶναι, ἐὰν Θεοδώρῳ ὁ Θεὸς τὰ κρυπτά σου ἀποκαλύψῃ· ἄνεὺ γαρ τοῦ ἀποκαλύψαι τὸν Θεὸν οὐδεμία κτίσις τὰ ἐν ταῖς καρδίαις τῶν ἀνθρώπων εἰδέναι δύναται. Ἵνα δὲ καὶ ἐκ μῶν θείων γραφῶν πληρωφορηθεὶς, ἄκουε τοῦ μὲν Προφήτου λέγοντος Σαμουὴλ τῷ Σαούλ· Δεῦρο καὶ ἀπαγγελῶ σοι πάντα τὰ ἐν καρδίᾳ σου, καὶ περὶ τῶν ὄνων σου τῶν ἀπολωλυιῶν σήμερον τριταίων, μὴ θήσεις ἐν τῇ καρδίᾳ σου ἐν αὐταῖς, ὅτι ηὕρηνται. [1 Reg, 9, 19] Ἀνάγνωθι δὲ καὶ τὰ περὶ τῶν ὑιῶν Ἰεσσαὶ πρὸς Σαμουὴλ ὑπὸ τοῦ Κυρίου εἰρημένα, ἵνα γνὼς ὅτι ὅτε ἀποκαλύπτει ὁ Κύριος τοῖς δούλοις αὐτοῦ, ὁρῶσιν· ὅτε δὲ οὐκ ἀποκαλύπτει, τὰ κοινά τῶν ἀνθρώπων μέτρα ἐν ἑαυτοῖς βλέπουσιν. Ἐὰν γαρ ὅλην τὴν βίβλον τῶν βασιλικὼν ἱστορίων ἀναγνὼς ἀκούσῃ, καὶ τοῦ Προφήτου Ἐλισσαίου λέγοντος τῷ ἰδίῳ λειτουργῷ περὶ γυναικὸς εὐσεβοὺς, ὅτι κατόδυνός ἐστιν ἡ ψυχὴ αὐτῆς, ὁ δε Κύριος οὐκ ἀπεκάλυψέν μοι· ὡς τοῦ Κυρίου πολλὰ αὐτῷ ἀποκα λύψαντος καρδίας· καὶ μάλιστα ἐξ ὧν ἀκούσῃ αὐτοῦ λέγοντος, ὡς ἔφη πρὸς τὸν ἴδιον λειτουργὸν πόθεν Γιεζὴ, καὶ ἀποκριθέντος αὐτοῦ, ὅτι οὐ πεπορεύεται ὁ δοῦλός σου ἔνθα καὶ ἔνθα· αὖθις εἰπόντος αὐτῷ, Οὐχ᾽ ἡ καρδία μου ἦν μετά σου ὅτε κατεπήδησαν ἀπὸ τοῦ ἅρματος αὐτοῦ Ναιμᾶν ὁ Σύρος εἰς συνάντησίν σου. [4. Reg. 5, 25] Καὶ νῦν ἔλαβες τὸν ἀργύριον καὶ τὰ ἱμάτια, καὶ λή ψεις ἑαυτῷ κήπους καὶ ἐλαιῶνας καὶ ἀμπελῶνας καὶ ποίμνια καὶ βουκόλια καὶ δούλους καὶ δούλας, καὶ ἡ λέπρα Ναιμᾶν κολληθήσεται ἔν σοι, καὶ ἐν τῷ σπέρματί σου ἕως αἰῶνος. Γέγραπται δὲ καὶ ἐν ταῖς παροιμίαις Σολομῶντος, Γνωστῶς ἐπιγνώσῃ ψυχας ποιμνίων σου, καὶ ἐπιστήσῃς σὸν ὄμμα σαῖς ἀγέλαις. [Prov. 27, 23] Καὶ πάλιν, Συνιεῖ δίκαὶος καρδίας ἀσεβῶν, καὶ φαυλίζει ἀσεβεῖς ἐν κακοῖς· γέγραπται δὲ καὶ ἐν ταῖς πράξεσιν τῶν Ἀποστόλων, Και τις ἀνὴρ ἐν Λυστροῖς ἑκάθητο, χωλὸς ἐκ κοιλίας μητρὸς αὐτοῦ ὑπάρχων, ὃς οὐδέποτε περιεπάτησεν, οὕτως ἤκουσεν Παύλου λαλοῦντος, ὃς ἀτενίσας αὐτὸν, καὶ ἰδὼν ὅτι ἔχει πίστιν τοῦ σωθῆναι, εἶπεν μεγάλῃ τῇ φωνῇ·᾽ Ανάστηθι ἐπὶ τοὺς πόδας σου ὄρθος, καὶ ἥλλατο καὶ περιεπάτει· πίστις γαρ ἐν καρδία, καὶ οὐκ ἐν προσώπῳ σωματικῶς ὁρᾶται. Οὕτως καὶ ὁ Πέτρος τὴν κακίαν Σίμωνος τοῦ᾽ Μάγου, οὐκ ἐν τῷ τοῦ σώματος προσώπῳ, ἀλλ᾽ ἐν τῇ καρδίᾳ βλέπων, εἶπεν αὐτῷ· Εἰς χολὴν πικρίας καὶ σύνδεσμον ἀδικίας ὁρῷ σε ὄντα. [Act. 8, 23]

[9] Καὶ ταῦτα παρὰ Αὐσονίου ἀκηκοὼς, τὰς βίβλους δεξά μενος ἀνεγνων· καὶ μετὰ χρόνον, κατὰ τὸ μεσονύκτιὁν, χρείας κατεπηξάσης καὶ σκοτείας οὔσης, [& reipsa discit, Theodoro ea patere.] προῆλθον ἐκ τοῦ οἴκου· καὶ ἀκηκοὼς τῆς τοῦ Θερδώρου φονῆς, οὕτως ἐφοβήθην, ὡς σάκκον λινοῦν μόνον με ἐν δεδυμένον ἱδρῶσαι, χειμῶνος ὥρας οὔσης (ἦν γαρ ὁ μὴν, ὃν Αἰγύπτιοι καλοῦσιν Τοβὶ) καὶ λοιπον νοοῦντα με τὴν Θηβαίων γλῶτταν καλέσας με ὀνομαστὶ, καὶ πλησίων ἑαυτοῦ στήσας, ἔλεγέν τινι Θηβαίων μονάζοντι, Ἀμαεῖ τοὔνομα, Διὰ τί τὸν φοβον τοῦ Θεοῦ οὐκ ἔχεις πρὸ ὀφθαλμῶν; οὐκ οἶδας ὅτι ἐτάζει καρδίας καὶ νέφρους ὁ Θεός; διά τι ἐν τῇ καρδίᾳ σου ὅτε μὲν πόρνας ὁρᾶς καὶ περιπλέκῃ, ὅτε δὲ δῆθεν μετὰ νομίμης γυναικὸς καθεύδῃς, καὶ ὅλον το σῶμα σπηλοῖς. Εἶτα στρατεύῃ, καὶ ἐν πολέμοις ἑαυτὸν νικητὴν τοῖς ἐνθυμήμασιν ὁρᾷς, καὶ στρατηγοῖς ἀρέσκεις, καὶ χρυσὸν παρ᾽ αὐτῶν λαμβάνεις, καὶ πάντα τὰ ὑπεναντία τῷ ἐπαγγέλματι τῶν μοναχῶν λογιζόμενος, κέκρικας καὶ αὐτῷ τῷ σώματι πράξαι ἅπερ λογίζῃ. Γίνωσκεν τοίνυν ὅτι ἐὰν μὴ μετανοήσῃς, καὶ τῷ φόβῳ τοῦ Θεοῦ ἀγνίσας σεαυτὸν δάκρυσιν ἐξιλεώσῃ τὸν Κύριον, ἐμμείνεις δὲ τῇ προθέσει ταύτῃ, οὐκ εὐοδώσει Κύριος τὴν ὁδόν σου, ἀλλὰ πυρὶ αἰωνίῳ σε κατακρίνει. Ὁ δὲ πεσῶν παρὰ τοὺς πόδας αὐτοῦ, καὶ οὕτως διακεῖσθαι αὐτὸν ὁμολογήσας, μετανοεῖν ἐπαγγειλάμενος, ἠξίου Θεόδωρον ὑπὲρ αὐτοῦ προσεύξασθαι· καὶ εἶπεν Θεόδωρος· Δώῃ σοι Κύριος ἀληθῶς καταγνῶναι σεαυτοῦ, καὶ μετανοήσαντα σωθῆναι· ὡς γαρ ὁρῶ ἀπέστη τοῦ Θεοῦ ἡ καρδία σου. Πλὴν ἐὰν θέλεις δύνασαι ἐπιστρέψαι· δέχεται γαρ Θεὸς θεὸς τοὺς γνησίως ἐπιστρέφοντας ἐπ᾽ αὐτόν· καὶ ἐπὶ πολὺ δακρύσας ἀπέλυσεν αὐτόν. Ὁ δὲ Ἀμαεῖς μετὰ μῆνας δ᾽ ἀποστὰς τοῦ μοναστηρίου, καὶ στρατείᾳ ἐν ὅπλῳ ἑαυτὸν ἐπιδοῦς, νόσῳ περιπεσὼν πολυχρονίᾳ καὶ ὑδρωπιῶν μετὰ ἐνιαυτὸν τετελεύτηκεν, ταῦτα ἐξομολογούμενος.

[10] Ἀπλθόντος δέ μου μετὰ Θεοδώρου καὶ ἄλλων Ἀδελφῶν εἰς τὸ μοναστήριον τῶν καλουμένων Ταβεννησίων, ἐν ὧ καὶ θὴν ὀπτασίαν ἦν ἑωρακῶς Θεόδωρος· Καὶ συνόντων ἠμῶν αὐτῷ ἐν τῷ κήπῳ τοῦ μοναστηρίου, [Puella moribunda precibus Theodori & aqua benedicta sanatur.] παρακειμένου τοῦ ποταμοῦ, κωμίται περίπου λ᾽ παραγενόμενοι πρὸς αὐτὸν προσέπεσαν αὐτῷ· καὶ ἀπαναινόμενος τὸ τοιοῦτον, ἀνέστησεν αὐτούς. Καὶ πάντων δακρυόντων, εἷς ἐξ αὐτῶν ἐδέετο αὐτοῦ λέγων· Τῇ παρελθούσῃ ἑσπέρᾳ τὴν θυγατέρα μου, πέντε καὶ δέκα ἔτη τυγχάνουσαν, ἀνδρὶ παραδέδωκα, καὶ σήμερον ἀναγκασθεῖσα τροφὴν λαβεῖν, καὶ στροφωθεῖσα κεῖται ἄφωνος, δηλητηρίου, ὡς πᾶσιν φαίνεται τοῖς ὁρῶσιν, αὐτῇ ἢ τῇ τροφῇἢ τῷ πότῳ ἐπιβληθέντος· καὶ ἐπειδὴ οἱ εὑρεθέντες ἐνταῦθα ἰατροὶ ἀπηγόρευσαν αὐτὴν, δεόμεθά σου καταξίωσον ἕως τῆς οἰκίας μου σκυλῆναι καὶ προσεύξασθαι περὶ αὐτῆς· οἴδαμεν γαρ ὅτι ἐαν ἐπικαλέσῃς τὸν Χριστὸν, χαρίσεταί σοι τὴν θυγατὲρα μου. Ὠς δὲ οὐκ ἤθελεν εἰς τὴν οἰκίαν αὐτοῦ ἀπελθεῖν, κλαίουσιν αὐτοῖς καὶ ἱκετεύουσιν ἔφη· Ὑμεῖς μὲν ἐιρήκατε ἵνα εἰς τὸν οἶκον ὑμῶν ἐλθὼν προσεύξωμαι ὑπὲρ τῆς θυγατρὸς ὑμῶν· ὁ δὲ Θεὸς πάντα περιέχων πληροῖ· οὐ γαρ περιγραφεται τόπῳ. Ἐνταῦθα οὖν αὐτὸν ἐπικαλεσόμεθα, καὶ ἐκεῖ οὖσαν τὴν θυγατέρα ὑμῶν ζωοποιεῖ. Καὶ τῶν ἄλλων πάντων ὥσπερ ἀῤῥαβῶνα τῆς ζωῆς τῆς παιδὸς ἀκουσάντων τὸν λόγον, Θεόδωρος μετὰ πάντων τῶν συνόντων αὐτῷ μοναζόντων ἐπὶ προσευχὴν ἐτράπη, καὶ τρίτον κλίνας τὰ γόνατα, καὶ ἐκτενῶς τὸν Θεὸν ἱκετεύσας, καὶ καταπαύσας ἔφη· Ἐχαρίσατο ὁ Θεὸς τῇ θυγατρὶ ὑμῶν τὴν ζωήν· θαῤῥοῦντες ἀπέλθετε. Καὶ φωνῆς γενομένης πλήθους ἀνδρῶν τε καὶ γυναικῶν περὶ τὸ μοναστήριον κλαιόντων (ἀποπνέειν γαρ προσεδόκατο) ἧκεν ἀπὸ τοῦ πέραν ὁ πατὴρ τῆς παιδὸς, ξέστην ἀργυραῖον πεπλρηομένον ὕδατος φέρων, καὶ μετὰ κλαυθμοῦ Θεοδώρῳ προσαγαγὼν ἔφη· Ὀλιγόπιστός εἰμι, δέομαί σου· κᾂν γοῦν ἐπὶ τὸ ὕδωρ τοῦτο ἐπικάλεσαι ὑπὲρ αὐτῆς τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ, πιστεύω γαρ ὅτι εἰσακούσας σου ὁ Θεὸς ποιεῖ τὸ ὕδωρ τοῦτο φάρμακον σωτηρίας τῇ θυγατρί μου· Καὶ ὁ Θεόδωρος μὲν τὸν ξέστην λαβὼν, καὶ ἀναβλέψας εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ μετὰ δακρύων προσευξάμενος, τὸ σημεῖον τοῦ σταυροῦ τοῦ Κριστοῦ ἐπὶ τὸ ὕδωρ πεποίηκεν. Ὁ δὲ πατὴρ τῆς παιδὸς λαβὼν τὸ ὕδωρ, καὶ μετὰ τοῦ ὄχλου εἰς τὸν ἴδιον οἶκον ἀπελθὼν, μετὰ τρεῖς ἠ τέσσαρας ὥρας, μετ᾽ ὀλίγων φίλων καὶ συγγενῶν ἑαυτοῦ, ἐπέστρεψεν ἀπαγγέλλων τὰ μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ, ἂ πεποίηκεν μετ᾽ αὐτοῦ. Ἐλεγεν δὲ, ὄτι τῶν Ἀδελφῶν μου βίᾳ δυνηθησῶν διανοίξαι τοὺς χαληνοὺς τῆς θυγατρός μου, βραχύ τι τοῦ ὕδατος ἐμβαλεῖν, καὶ παραχρῆμα κάτωθεν πολλῆς ἐκκρίσεως γενομένης ἐσώθη τὸ κοράσιον. Σιλουανὸς δέ τις Ἀλεξανδρεὺς, οἰκῶν ἐν τῷ Βενδηλίῳ, Ἀρειανὸς, λιθέμπορος, συνὼν τῷ ἀνδρὶ τῆς παιδὸς, καὶ τῶν μεγαλείων τοῦ Θεοῦ αὐτόπτης γενόμενος, ἐδόξασεν τὸν Θεόν.

[11] Μετὰ δὲ τοῦτο Θεόδωρος περίπου ρκ᾽ μονάζοντας παραλαβὼν, [Paralysi percussus,] ἀπήγαγεν εἰς τὴν νῆσον τοῦ ποταμοῦ, συναγαγεῖν ὕλην ἣν οἱ Αἰγύπτιοι θροῖα καλοῦσιν, προσχωροῦσαν εἰς κατασκέυην τῶν ψιαθίων· ἐν οἷς ἦν καὶ Σιλουανὸς τοὔνομα Θηβαῖος, ὃς ἦν Ἡγούμενος κβ᾽ μοναζόντων, Λινοΰφων οὗ ἦν Δεύτερος. Ἐκ τούτου τοῦ ἀριθμοῦ Μακάριος τοὔνομα Πρεσβύτερος, Ἀδελφὸς τοῦ ἁγίου Θεοδώρου ὁμομήτριος οὐκ ὁμοπάτριος· Ἐν τῇ ἐννάτῃ ἡμέρᾳ παραγενόμενος τίς τῶν μοναζόντων, ἐδήλωσεν ὥς τινες τοῦ μετὰ Θεοδώρου ἀπελθόντων μοναχῶν ἀγαγόντες ἐν σκαφίῳ ἀποπνέειν μέλλοντα Σιλουανὸν ἐν τῷ ὄρμῳ εἰσὶν τοῦ ποταμοῦ, ὀντι πρὸ σεμνείου τῆς Βαῦ (ἦμεν γὰρ λοιπὸν ἡμεῖς ἐν τούτῳ τῷ μοναστηρίῳ) καὶ ἐξελθόντες εἰς ἀπάντησιν αὐτοῦ εὕρομεν αὐτοὺς κατὰ τὴν ὁδὸν φέροντας Σιλουανὸν ἐπὶ κλίνης ἀπόπληκτον, μήτε ἀκούοντα μή τε λαλοῦντα, τρίτην ἡμέραν ἄγοντα ἀφ᾽ οὗ ἀπεπληκτίασεν. Καὶ τρισίν ἄλλαις ἡμέραις οὕτως διατελοῦντος αὐτοῦ, μήτε τροφῆς μήτε πότου λαμβάνοντος αὐτοῦ, Θεόδωρος ὁ Ἀλεξανδρεὺς, καὶ Πεκύσσιος, καὶ Ψάμφιος, καὶ Ψενταήσιος, καὶ Ἐλουρίων, καὶ Ἰσίδωρος, [sibique post 6 dies redditus,] ἄνθρωποι εὐαρεσθοῦντες τῷ Θεῷ, ἀνατείναντες τὰς χεῖρας εἰς τὸν οὐρανὸν, μετα πολλῶν δακρύων ἱκέτευον τὸν Θεὸν ἐλεῆσαι Σιλουανόν· Καὶ ἔτι προσευχομένων αὐτῶν Σιλουανὸς ἔφη, ἀκούοντός μου· Εὐλογητὸς εἶ ὁ Θεὸς, ὁ παιδεύσας με καὶ ἐλεήσας με. Κᾀμοῦ μεγάλῃ τῇ φωνῇ εἰπόντος· Εὐλογητὸς ὁ Θεὸς· ἐκεῖνοι μὲν τὴν προσευχὴν ἐπλήρωσαν· Θεόδωρος δὲ ἐμὲ ὑπηρετοῦντα ἔχων, ἔτρεψεν αὐτόν. Καὶ ὑπὸ τὴν ἔω συνελθεῖν πάντας τοὺς ἐν τῷ μοναστηρίῳ πρὸς ἑαυτὸν Σιλουανὸς ἐκέλευσεν· καὶ καθίσας ἐπὶ τῆς κλίνης, ἐμοῦ μὲν παρεστῶτος αὐτῷ, Ἐλουρίωνος δὲ τὰ ὑπ᾽ αὐτῷ λεγόμενα τῷ πλήθει μετὰ μεγάλης τῆς φωνῆς ἀπαγγέλλοντος, ἔφη· Ἀκούσατε πῶς μοι τοῦτο συμβὲβηκεν. Τῇ τετράδι τοῦ σαββάτου Θεόδωρος ἑστὼς ἐν τῇ νήσῳ, ἐδίδασκεν τοὺς Ἀδελφοὺς κεκλυκότας αὐτὸν, καὶ σιωπήσας καὶ ἀποστὰς τοῦ τόπου ἐν ᾧ ἑστήκει, δύο μίκρας ἐχίδνας ἐδειξεν τοῖς ὀφθαλμοῖς λέγων· Φονευσάτω τις αὐτάς. Ὡς γαρ ὡμίλουν περὶ τοὺς πόδας μου γενομένας ἵνα μή τις τῶν Ἀδελφῶν ταραχθῇ, ὥσπερ καμάραν ποιήσας τοὺς πὸδας μου ἔκρυψεν αὐτάς· καὶ μετὰ τὸ ἀναιρεθῆναι αὐτὰς, ἔλεγεν Ἄγγελον αὐτῷ ὀφθεντα εἰρηκέναι, ὅτι τινὲς τῶν μετά σου μοναζόντων ἀμελοῦσιν τῆς αὐτῶν σωτηρίας· Καί τινων εἴρηκέν μοι τὰ ὀνόματα. Κατὰ δὲ ἑνὸς ἐξ αὐτῶν καὶ ἀπόφασιν ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ἐξενεχθῆναι ἔλεγεν, [narrat id sibi evenisse, dum male sentit de Theodoro,] ὃν ἐκέλευσεν ἐκβληθῆναι ἐκ τοῦ μοναστηρίου· καὶ οὗτος ἐν τῇ Βαῦ διάγει. Ταῦτα ἀκούων ἐγὼ ἐμυκτήρισα Θεοδώρου ἐν τῇ καρδίᾳ μου λέγων· Οὐκ ἔστιν Μακαρίου τοῦ ἐμοῦ Ἀδελφός; καὶ οὐχ ἡ Μακαρίου μήτηρ καὶ τοῦτον ἐγέννησεν; πόθεν τούτῳ ἡ κενοδοξία αὕτη; πολὺ ταπεινόφρων ἐστὶν Μακάριος. Καί τις ἐν ἀνθρωπίνῳ σχήματι ἐπιστάς μοι ἐν ἑσθῆτι ἀστραπτοῦσῃ, φοβερὸς ἄγαν τῷ προσώπῳ έψη· Οὔδε τὸν Θεὸν αἰδοῖ, τοιαῦτα κατὰ τὸν θεράποντα αὐτοῦ ἐν νοῶν; Καὶ διατραπεὶς ἐγὼ μετὰ πολλῆς αἰσχύνης ὥσπερ ῥάπισμα κατὰ τοῦ προσώπου μου ὑπ᾽ αὐτοῦ δοθὲν ᾐσθόμην. Καὶ λοιπὸν οὐκ ἔτι ἔγνων ποῦ ἤμην κείμενος, ἢ πῶς ἐνταῦθα ἦλθον, ἕως ὁ Θεός με ἰάσατο. Καὶ πάντες ἡμεῖς ἀκούσαντες ἐδοξάσαμεν τὸν Θεόν.

[12] Καὶ μετ᾽ οὐ πολλὰς ἡμέρας ἐπιστὰς τῷ μσναστηρίῳ Θεόδωρος, τοὺς Ἀδελφοὺς ἐκέλευσεν συναχθῆναι· καὶ ὁμιλήσας αὐτοῖς, [occulta Monachorum peccata notante.] καὶ εἰπὼν περιμεῖναι τὴν παρουσίαν αὐτοῦ, γέγονεν ἅμα δύσιν τῶν μεθ᾽ ἑαυτοῦ περὶ τὸν οἶκον, ἐν ὧ ἔθος ἐστὶ τοὺς μονάζοντας ἑστιᾶσθαι. Καί τινα μονάζοντα νεανίσκον ἐξελθόντα ἀπὸ τοῦ οἴκου κατασχὼν, εἳλκυσεν εἴς τινα οἶκον κεκαμαρωμένον, καὶ ᾐνάγκαζεν εἰπεῖν αὐτὸν ἅπερ ἦν πεποιηκὼς, αὐτὸν εἶναι δεικνὺς τὸν ὑπὸ τοῦ Ἀγγέλου καταμηνυσθέντα, καὶ ἐκβληθῆναι ἐκ τοῦ μοναστηρίου κεκέλευστο· ὡς δὲ οὐκ ἐβούλετο λέγειν, ἀρξαμένου Θεοδώρου λέγειν αὐτοῦ τὴν πρώτην πράξιν· καὶ ἐρωτῶντος εἰ οὐδένα τῶν μοναζόντων συνίστορα εἶχεν, πεσὼν εἰς τοὺς πόδας Θεοδώρου ἠξίου τὰς ἄλλας αὐτοῦ πράξεις σιωπῆσαι, καὶ ἐκπέμψαι τοῦ

μοναστηρίου. Ὃς ὑποδειχθεὶς ὑπὸ Θεοδώρου, τῷ συνηγμένῳ πλήθει τῶν Ἀδελφῶν ἐξωμολογεῖτο λέγων, ὄτι ἀληθῶς ὁ Θεὸς τὰ καθ᾽ ἑαυτὸν τῷ θεράποντι αὐτοῦ ἀπεκάλυψεν, καὶ ὅτι δικαίως τοῦ μοναστηρίου ῥιψῆναι ἐκελεύσθη. Καὶ Θεόδωρος κελεύσας αὐτὸν ἐκβληθῆναι, καὶ τοῖς Ἀδελφοῖς ἐφ᾽ ἱκανὸν ὁμιλήσας, τῶν ἄλλων μοναζόντων τῶν αἰτιαθέντων ὑπὸ τοῦ Ἀγγέλου ἰδίᾳ ἑκάστων νυκτὸς ἐπέστη, [& divina, uti post patuit, revelatione:] καὶ ἀπαγγείλας ὅσα ἕκαστος μετὰ τὸ ἅγιον βάπτισμα ἐπεπλημμέλητο, καὶ ἐξέστησεν ἕκαστον πείσας λόγῳ πλείονι μετανοίᾳ ἐξιλεώσασθαι τὸν Θεόν. Οἵτινες ἐπιγνῶντες ὅπως αὐτῶν ἐφείσατο ὁ Θεὸς, σπεύδοντες πᾶσιν ἑαυτοὺς καταφανεῖς ποιῆσαι, ἐκωλύθησαν ὑπὸ Θεοδώρου, λέγοντος μὴ δύνασθαι τοὺς πλείους τῶν Ἀδελφῶν φέρειν τοιαύτας ἀκοὰς, προστιθέντος ὅτι πρὸς τὸ τοὺς ἔτι νηπιάζοντας ἐν Χριστῷ βλάπτεσθαι. Καί τισι τῶν ἀπαγγελλόντων οὐκ ἐχώρει παγίδα γενέσθαι ὀνειδισμῶν ὑπό τινος τῶν μηδέπω παγίων πρὸς ἐπενεχθέντα αὐτοῖς· ἀλλ᾽ ἐκείνων τοῖς ἁγίοις ἀνδράσιν τοῖς περὶ Πεκύσσιον καὶ Ψενταήσιον ἴδκια ἕαστος ἑαυτῶν ψανερώσαν δεήσεις προσέφερεν προσεύχεσθαι ὑπὲρ αὐτοῦ πρὸς τὸν Θεόν.

CAP. III.

[13] Καὶ ταῦτα μὲν ἐν ταῖς ἡμέραις τῆς Τεσσαρακόστης γέγονεν. Ἐν δὲ ταῖς ἡμέραις τοῦ ἁγίου Πάσχα, ἑσπέρας βαθείας, [qua etiam cognoscit eum qui furtim comederat.] τῇ τρίτῃ τῶν Σαββάτων, ῶάντων τῶν μοσαζόντων, τῶν ἐν τοῖς δέκα μοναστηρίοις τοῖς ὑπὸ Θεόδωρον ἐν τῇ Βαῦ συνηγμένων (ἔθος γαρ αὐτοῖς κατ᾽ ἔτος ἐκεῖ συναγομένοις ἅμα τὴν τοῦ ἁγίου Πασχα ἑορτὴν ἑορτάζειν) πολλῶν ἀξιούντων Θεόδωρον ἑρμηνεῦσαι ἅ μὴ νενοήκησαν ῥητὰ τῶν ἁγίων γραφῶν, ἑκάστῳ ὥσπερ ἠρώτησεν σαφὲς ποιήσας τὸ ζητούμενον, ἔφη· Ἀγαθὸν χαρίεν εἰπεῖν ἐφ᾽ ὑμῶν· Πνεῦμα ἀκάθαρτον παραγενόμενον, ἑνὸς ἐξ ἡμῶν κατεγέλασεν. Συνήθως γαρ τῶν μοναζόντων τῇ παρελθούσῃ νυκτί μοι μεταλαβόντων, καὶ οὗτος ἐν τοῖς μεταλαβοῦσιν ἦν (Ἐπισκεψάμενος δὲ αὐτὸν ἐγὼ νυκτὸς) καὶ εὑρὼν ὀξύπεινον καὶ ἄγαν ὀλιγοροῦντα (ἔθος γαρ τοῖς δαίμοσιν τοῖς πάθεσι τῶν ἀνθρώπων παρακαθημένοις ἐπιτίθεσθαι) ἐνθυμήσεις αὐτῷ ὑποβαλὼν, καὶ τὴν πείναν αὐτοῦ ἐξάψας, ἔπεισεν αὐτὸν ἄρτους κλέψαι, καὶ λάτρα φαγεῖν. Καὶ νῦν ἐν μέσῳ τῶν μοναζόντων κάθηται ὁ κλεπτής, παραβάτης τῆς οἰκείας προθέσεως γενόμενος, ὡς μετὰ αὐτῶν ὑπερθέμενος. Καὶ Θεόδωρος τοῖς μονάζουσιν ἔφη· Μή τις ἑαυτὸν βιαζέσθω ὑπὲρ δύναμιν νηστεύειν, ἐπειδὴ ἐκ τῆς ἄγαν ἀσκήσεως ἐξησθένησεν ὑμῶν τὰ σώματα· οἱ οὖν ἄγαν ἀσθενεῖς καθ᾽ ἑσπέραν ἐσθιέτωσαν, πλὴν τῆς Παρασκευῆς. [& confitenti culpam ignoscit.] Καὶ ἀναστὰς ἐκεῖνος ἐν μέσῳ τοῦ ὄχλου τῶν μοναχῶν (ἦμεν γαρ πλείους ἢ δισχίλιοι ἐπὶ τὸ αὐτὸ) προσέπεσεν τοῖς ποσὶ Θεοδώρου, ἑαυτὸν καταμηνύων· καὶ καλύψας τὸ πρόσωπον αὐτοῦ τῇ μηλώτῃ ὁ Θεόδωρος, οὐκ εἴασεν τῷ πλήθει καταφανῆ γενέσθαι, εἰπών· Τίς ἀσθενεῖ, καὶ οὐκ ἀσθενῶ;

[14] Ὁμοίως ποτὲ ὁ μακάριος Θεόδωρος μετὰ μ᾽ Ἀδελφῶν ἐν ὀρεινοῖς καὶ ἀοικήτοις τόποις γενόμενος, ξύλων ἐργασίμων ἕνεκα, ἄλλους ἐξαπέστειλεν τοσούτους τῆς αὐτῆς ἕνεκεν χρείας, ἐπιστήσας αὐτοῖς τὸν ἅγιον Ἰσίδωρον, [Absentium petulantia per spiritum cognita,] ἄνδρα πάσης πρᾳΰτητος, καὶ συνέσεως τῆς κατὰ. [2 Cor. 11 29] Χριστὸν πεπληρωμένον. Ἦν τὸ μεταξὺ διάστημα αὐτῶν ἡμέρας ἔχον ὁδόν· καὶ τῇ ἡμέρᾳ τῇ πρώτῃ, ἐν ᾗ οἱ περὶ Θεόδωρον ἦσαν ἀρξάμενοι τῆς τῶν ξύλων κοπῆς, τὸ ἑσπερινὸν καταπαύσουσιν τοῦ ἔργου, καὶ τὸ αὐτὸν ἡθροισμένοις ἐπὶ τὰς συνήθεις εὐχὰς προτρέπων ἔφη· Χρεῖα μὲν ἤπειγεν, ἣν οὐκ ἀγνοεῖτε, πληρωθῆναι τῷ ἔργῳ, ἐφ᾽ ᾧ παραγεγόναμεν· ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἐν τῇ δωδεκάτῃ προσευχῇ, θέντων ἡμῶν τὰ γόνατα ἐπί τὴν γῆν, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐδήλωσέν μοι, ὅτι τέσσαρες τῶν ἐν τῷ ἄλλῳ ὄρει μοναζόντων, καλῶς ἑαυτοὺς ἐκ παιδόθεν ἀναγαγόντες ἐσφάλησαν, οἵτινες διὰ τῆς ἐμῆς βραχύτητος νουθετηθέντες, πάντως ἐπαναδραμοῦνται ἐπὶ τὴν ἀρχαίαν κατάστασιν. Ἀναγκαῖον οὖν ἐστιν τούτου τοῦ ἔργου καταφρονήσαντας, καὶ ἡμᾶς καὶ τοὺς ἐν τῷ ἄλλῳ ὄρει εὑρηθῆναι ἐν τῇ Βαῦ τῇ ἡμέρα τοῦ σαββάτου. Καὶ καλέσας δύο τῶν Ἀδελφῶν, καὶ ἐντειλάμενος αὐτοῖς μηδενὶ ἐκλαλῆσαι ταῦτα, ἀπέστειλεν αὐτοὺς εἰς τὸ ἄλλο ἄρος παραγγεῖλαι τοῖς μετὰ Ἰσιδώρου ἐκεῖ οὖσιν, τῇ ἡμέρᾳ τοῦ σαββάτου ἐν τῇ Βαῦ εὑρηθῆναι· καὶ οὕτως ἦλθεν εἰς τὸ μοναστήριον μετὰ δυσμὰς ἡλίου τῷ σαββάτῳ ἄγων τοὺς μετ᾽ ἑαυτοῦ πάντας, ἦσαν δὲ καὶ οἱ ἄλλοι προσλαβόντες. [eos cum ceteris revocat ad monasterium.] Καὶ εὑρὼν πάντας συνηγμένους, εἰς τὴν ἐκκλησίαν παραγέγονεν· καὶ καθ᾽ ὃν καὶ ρὸν εἰ ώθει τοὺς μονάζοντας διδάσκειν, σταθεὶς ἐν μέσῳ αὐτῶν, Θεοδώρου τοῦ Ἀλεξανδρέως ἑρμηνεύοντος ἔφη.

[15] Οἴδατε, Ἀδελφοὶ, ὅτι τῶν μοναζόντων καὶ ἀειπαρθὲνων ὁ βίος, ὑπερβαίνων τὴν τῶν ἀνθρώπων πολιτείαν, ἀγγελικὸς τυγχάνει. Οἱ γαρ οὕτως πολιτευόμενοι, τῇ κοινῇ τῶν ἀνθρώπων πολιτείᾳ ἀποθανόντες, ζῶσιν τῷ ὑπὲρ αὐτῶν ἀποθανόντι καὶ ἐγερθέντι, ἀρνησάμενοι τὸ ἑαυτοῖς ζῇν, Χριστῷ ἑαυτοὺς συνσταυροῦσιν. Καὶ ταύτην ἕκαστος ἡμῶν ἑλόμενος τὴν ζωὴν, τῇ πενίᾳ τῶν γονέων ἀποταξάμενος ἐνταῦθα παραγέγονεν, καὶ ζῇν ὀφείλει κατὰ Χριστὸν, τύπον καὶ ὑπόγραμμον ταύτης τῆς ὁδοῦ τῆς ἐν ἡμῖν προβεβηκότος ἔχων. Οὐ μόνον γαρ τὰς ἁγίας γραφὰς, ἀλλὰ καὶ τοῦτον τῶν θεραπόντων αὐτοῦ τὸν βίον καὶ τὸ ἑδραίωμα τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως, ὥσπερ ὁδοὺς ἀπαγούσας εἰς τὴν βασιλείαν ἑαυτοῦ, [Gravi oratione effusum nimis risum castigat.] δέδωκεν ὁ Θεὸς πᾶσιν ἡμῖν τοῖς βουλομένοις εἰς αὐτὴν καταντῆσαι. Ἀλλά τινες ἐξ ἡμῶν καλῶς τρέχοντες τοῦτον τὸν δρόμον ὀλίσθησαν μὲν, οὐ πεπτώκασιν δέ. Τέσσαρες γαρ τῶν Ἀδελφῶν, ὧν ἀπεστείλαμεν εἰς τὸ ὄρος, καταμόνας εὑρεθέντες εὐτράπελα λέγειν πρὸς ἀλλήλους ἦρξαντο καὶ γελοιάζειν καὶ καχάζειν οὕτως, ὡς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον λυπηθὲν ὑπ᾽ αὐτῶν τὰς προσηγορίας αὐτῶν καὶ τὸ πταῖσμα δηλῶσαί μοι, ὅπως ἐντραπέντες δάκρυσιν καὶ στεναγμοῖς ἀναλαμβῶσιν ἑαυτούς. Ἀδελφοὶ, ποῦ ἔχεσθε τὴν Ἱερεμίου φωνὴν λέγοντος τῷ Θεῷ· Κύριε παντοκράτωρ, οὐκ ἐκάθισα μετὰ συνεδρίου αὐτῶν παιζόντων· ἀλλ᾽ εὐλαβούμην ἀπὸ προσώπου χειρός σου καταμόνας ἐκαθήμην, ὅτι πικρίας ἐνεπλήσθην; Πῶς οὐκ ἐμνημονεύσατε τοῦ Ἰὼβ λέγοντος· Εἰ δὲ καὶ ἤμην πεπορευμένος μετὰ γελοιαστῶν, τὰ δέ μοι σκυθρωπὰ συμβαινει; Οὐκ οἴδατε ὅτι τὰ μικρὰ τῶν ἑαυτοῦ δούλων ἡττήματα αραχρῆμα ὃς μεγάλα ἐπισκέπτεται ὁ Θεὸς πρὸς σωτηρίας αὐτῶν; οὐκ ἠκούσατε Σολομῶντος; λέγοντος, Ὡς φονὴτῶν ἀκανθῶν ὑπὸ τὸν λέβητα, οὕτως ὁ γέλως τῶν ἀφρόνων· καὶ πάλιν, Τῷ γέλωτι εἶπα περιφοράν· καὶ πάλιν, Ἀγαθὸν θυμὸς ὑπὲρ γέλωτα. [Jer. 15, 17, Job. 31, 5, Eccl. 7, 7, Ibid v. 4, Jac. 4, 9] Διὸ ἀνανήψαντες ἀκούσατε τοῦ Ἀποστόλου λέγοντος, Ὁ γέλως ὑμῶν εἰς πένθος μεταστραφείτω καὶ ἡ χαρὰ εἰς κατήφειαν, ἵνα μὴ πειραθῆτε τῆς σκυθρωπῆς ἐκείνης ἀποφάσεως τοῦ Σωτῆρος λέγοντος, Οὐαὶ οἱ γελῶντες νῦν, ὅτι κλαύσετε καὶ πενθήσετε. [Luc. 6, 25] Καὶ μᾶλλον τὸ ἑκούσιον πένθος καὶ τὸν ἑκούσιον κλαυθμὸν πρόσκαὶρον ὄντα ἀναλάβετε σπουδαίως, ἵνα μἡ τῶν ἀκουσίων, αἰωνίων ὄντων, πεῖραν λάβητε. [Psal. 37, 18] Εἴ πατε ἕκαστος ὑμῶν τῷ Θεῷ, Ὅτι ἐγὼ εὶς μαστίγας ἔτοιμος. Καὶ ἔτι λέγοντος αὐτοῦ, οἱ τέσσαρες ὥσπερ ἐκ μίας γνώμης, καὶτοι γε διεστῶτες ἀλλήλων, ὀλολύζοντες καὶ κλαίοντες μεγάλῃ τῇ φωνῇ εἰς ἀνατολὰς βλέποντες,

ἔῤῥιψαν ἑαυτοὺς ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ἑαυτοὺς μὲν λέγοντας εἶναι τοὺς αἰτιασθέντας, [Magno eum animorū motu & emendatione reorum.] τὸ δὲ πλῆθος τῶν Ἀδελφῶν ἱκετεύοντες ὑπὲρ αὐτῶν προσεύξασθαι· καὶ πάντων μεθ᾽ ἱκανοῦ κλαυθμοῦ προσευξαμένων, ἡ μὲν σύναξις συνήθως ἐπετελεῖτο· ἐκεῖνοι δὲ ὥσπερ ἐφόδιον εἰς ἅπαντα τὸν βίον τὰ ὑπὸ τοῦ μακαρίου Θεοδώρου εἰρημένα λαβόντες, οὕτως ἐβελτιώθησαν, ὡς πάντας τοὺς ἐν τῷ μοναστηρίῳ ἕκαστον αὐτῶν ἔχειν τύπον καὶ ὑπό γραμμον πρὸς σωτηρίαν· τοιαύτη γαρ ἦν αὐτῶν ἡ ζωὴ, καὶ πρὸ τοῦ ἐλαφροῦ τοῦτο πταίσματος.

[16] Μωϋσέως δέ τις τοὔνομα, μονάζων Θηβαῖος, ὑπὸ τὸν μικρῶ πρόσθεν μνημονευθέντα Σιλουανὸν ἐτύγχανεν. [Alter pravis desideriis indulgere solitus,] Οὗτος μετὰ Σιλουανὸῦ καὶ τῶν ἄλλων Ἄδελφῶν τῶν ὑπ᾽ αὐτὸν εἴς τινα νῆσον τοῦ ποταμοῦ ἀπέσταλτο ὥστε τὰς λεγομένας λαψάνας συναγαγεῖν καὶ ταριχεῦσαι εἰς βρῶσιν· τοῖς Ἀδελφοῖς. Ὡς δὲ πέμπτην ἡμέραν διήγων ἐχεῖ, μόνος κληθεὶς ὑπὸ Θεοδώρου οὐχ ὑπήχουσεν λέγων· Ἔρχομαι μετὰ πάντων τῶν Ἀδελφῶν μου, ὅτ᾽ ἂν πληρώσαμεν τὸ ἐπιτεταγμένον ἡμῖν. Οὗτος δὲ καὶ ἄχων ἀχθεὶς εἰς τὸ μοναστήριον, εὗρεν Θεόδωρον μὲν πιχρῶς κλαίοντα ἐν κελλίῳ, Ψενταήσιον δὲ καὶ Ἰσίδωρον παρεστῶτας αύτῶ. Καὶ Θεόδωρος ἐπὶ πολὺ προσχὼν αὐτῷ εἶπεν· Διατί μὴ τοῦ σώματός σου (ἄμεινον γαρ ἦν) άλλὰ τῆς ψυχῆς σου ἀνηγγέλλη μοι θάνατος; Οὐχὶ νυχτὸς καὶ ἡμέρας μόνος σοι ἐντυγχάνων ἐν τῷ κελλίῳ σου ἔλεγον, Ἡ ψυχή σου κακὰ μελετᾷ, πάσης ἁμαρτίας βαρυτέρας ἔχεις τὰς ἐνθυμήσεις· πολλοὺς γαρ ἀπώλεσαν οἰ τοιοῦτοι διαλογισμοί. Καὶ λέγοντός σου, δαιμόμων εἶναι ὑποβολὰς ἐκείνας, τὰς παμμιάρους ἐν νοίας, ἔλεγον· Οὔπω μὲν δαίμονες συνεχωρήθησαν ἐπιθέσθαι σοι· σὺ δὲ οὕτως ὑλοβαρῶν νομὴν πολλὴν τοῖς δαίμοσιν ἑτοιμάζεις, ἐπισπόμενος αὐτοὺς κατὰ σᾀυτοῦ ταῖς κακοβολίαις. Οὐκ ἔλεγόν σοι; Ἐπί σοι πεπλήρωται τὸ τῶν παροιμιῶν ῥητὸν τὸ λέγον· Ὥσπερ γεώργιον ἀνὴρ ἄφρων, καὶ ὥσπερ ἀμπελῶν ἄνθρωπος ἐνδεὴς φρενῶν, ἐὰν ἀφῇς αὐτὸν, χερσωθήσεται καὶ ὑλομανήσει ὅλος, [ideoque expulsus a Theodoro, corripitur a dæmone,] καὶ γίνεται ἐκλελιμμένος, καὶ οἱ φραγμοὶ τῶν λίθων αὐτοῦ κατασκάπτονται. [Prov. 24, 30] Εἰπὶ δὲ λοιπόν· Ποῦ σε ἀπήγαγεν ἡ κακὴ ὁδός σου; καὶ λέγοντι αὐτῷ μηδεμίαν ἐνθύμησιν καὶνοτέραν ἐσχηκέναι πλὴν ὧν αὐτῷ συνήδει ὁ Θεόδωρος᾽ ἔφη πρὸς αὐτόν· Ὀπίσω οὐκ τῆς καλύβης καθήμενος, τίνα ἐλογήσω καὶ ἔστησας ἐν τῇ καρδίᾳ σου; Καὶ εἰπόντι αὐτῷ δαιμόνων εἶναι ὑποβολὰς, Θεόδωρος εἶπεν ἔως ἐκείνης τῆς ὥρας οὐδέπω ἦν δαίμων συνχωρηθεὶς ἐπιθέσθαι σοι· ἐπειδὴ δὲ τοιᾶυτα ἔστησας ἐν τῇ καρδίᾳ σου κακὰ, καὶ γέγονας δαιμόνων οἰκητήριον, μάτην ἐνταῦθα διάγεις· ἐκελεύσθης γαρ ἐκβληθῆναι τοῦ μοναστηρίου, καὶ παραδοὺς αὐτὸν τέσσαρσι μονάζουσιν νεανίσκοις, ἐκέλευσεν εἰς τὸν ἴδιον οἶκον ἀπαγαγεῖν αὐτόν Ὁς γενόμενος πρὸς τῇ πύλῃ τοῦ μοναστηρίου καὶ δαιμονισθεὶς, ὥσπερ ταῦρος μυκόμενος ἐπὶ τὴν ἰδίαν κώμην ὥρμησεν, δεθεὶς ὑπὸ τῶν τεσσάρων μοναζόντων.

[17] Πλησίον δὲ Πτολεμαΐδος τῆς ἐν τῇ Θεβαΐδι, ὅπου μοναστήριον οἰκοδομήσας Θεόδωρος, οἰκεῖσθαι ὑπὸ μοναζόντων πεποίηκεν· ἐν οἷς τις ἦν Καροὺρ ὀνόματι, [alterius felix mors eidem revelatur,] ὃ λέγεται παρὰ Θηβαίοις κολοβός· ᾧ πλειστάκις εἰς τὰς νυκτερινὰς εὐχὰς ὀκνηροτέρῳ γενομένῳ ἐπέπλησεν Θεόδωρος. Πολλοῦ δὲ πόῤῥω καὶ τῷ διαστήματι τοῦ μοναστηρίου τοῦ καλουμένου Βαῦ, ἐν ᾧ Θεόδωρος μετὰ δυσμὰς ἡλίου μεταξὺ ώάντων τῶν Ἀδελφῶν καθήμενος, ἐξαίφνης περιχαρὴς γενόμενος ἔφη· Εὐαγγελίζομαι ὑμᾶς τὸ ἔλεος, ὅ πεποίηκεν ὁ Θεὸς μετὰ Καροὺρ τοῦ ἐν Πτολεμαΐδι. Ἄρτι γαρ αὐτοῦ τὴν ψυχὴν ἐκ τοῦ σώματος μεταστήσας, εἰς τὸν οὐρανὸν μετὰ δόξης πολλῆς ἀνήγαγεν, ἐπειδὴ καὶ τῶν ἐκκλησιαστικῶν δογμάτων ἀκρίβειαν εἶχεν, καὶ τὸ σῶμα μετὰ τῶν ἄλλων ἑαυτοῦ καλῶν πάναγνον ἐφύλαξεν. Τὰ γαρ ἄλλα αὐτοῦ ἑλαττόματα νόσοις διαφόροις, αἷς ἐπήγαγεν αὐτῷ, ἐξήλειψεν. Καὶ μεθ᾽ ἡμέρας ὀκτὼ, δύο τῶν ἐκεῖθεν Ἀδελφοὶ παραγενόμενοι, καὶ τὴν ἡμέραν καὶ τὴν ὥραν, ἐν ἧ Καρούρ ἐκοιμήθη ἀπαγγείλαντες, ἐξέστησαν ἡμᾶς πάντας.

[18] Καί ποτε πάντας τοὺς Ἀδελφοὺς ἔχων Θεόδωρος, πρὸς Ψάρφιον τῶν πάντων πρῶτον ἐν τῇ Βαῦ ἔφη· Ἀπόστειλον εἰς τὸ κελλίον Πατχελφίου, καὶ ποίησον αὐτὸν ἐλθεῖν μετὰ τοῦ νεανίσκου τοῦ εὑρισκομένου μετ᾽ αὐτοῦ ἐν τῷ κελλίῳ· μετάπεμψαι δὲ καὶ τὸν ὑιὸν αὐτοῦ τὸν Πρεσβύτερον. Ὥς δὲ παρεγένοντο, [& cujusdam occulta hæresis,] εἶπεν πρὸς τὸν Πατχέλφιον Θεόδωρος· Εἰπὲ, τίνα ἐδίδασκες τὸν νεώτερον τοῦτον διὰ τῆς νυκτός· καὶ εἶπεν· Τί ἐδίδασκον αὐτόν; φόβον Θεοῦ. Θεόδωρος εἶπεν· Αὐτὸς ὁ Θεὸς δι᾽ Ἀγγέλου κατεμήνυσέν σε. Εἰπὲ οὖν τ᾽ ἀληθεῖ, εἴπερ φῷς ἐστιν ἡ διδασκαλία σου· τοῦ δὲ ἀρνουμένου, Θεόδωρος πρὸς πάντας εἶπεν· Ἐδίδασκεν αὐτὸν μὴ εἶναι σαρκὸς ἀνάστασιν, κακίζων τῆς σαρκὸς τὴν φύσιν. Εἶτα πρὸς Πατχέλφιον λέγοντος· Εἰπὲ, εἰ οὔτως ἔχει, ἤ οὐ. Ὁ υἱὸς Πατχελφίου ἐβόησεν λέγων· Κᾀμὲ τῇ παρελθούσῃ ἑσπέρᾳ ταῦτα φρονεῖν ἔπεισεν. Καί τις εὐνοῦχος ἐκ κοιλίας μητρὸς ὑπάρχων, Ὥρ τοὔνομα, παῤῥησιέστερον εἶπεν πρὸς Θεόδωρον· Τὸν νεανίσκον τὸν ἀπατώμενον ὑπόμνησον· Θεόδωρος εἶπεν· Καὶ τούτου τοῦ νεανίσκου καὶ τοῦ υἱοῦ Πατχελφίου ἡ ψυχή ὡς ἀδάμας γενομένη, [quē dextere corrigit.] οὐδὲν παρεδέξατο τῆς διδασκαλίας αὐτοῦ. Καὶ τῷ νεανίσκῳ εἶπεν· Ἀπεδέξατό σου τὴν πρόθεσιν ὁ Θεός. Καὶ τῷ Προεστῶτι τῆς οἰκίας ἐν ᾗ ὅ νεανίσκος ᾤκει παρήγγειλεν μὴ ἐπιπλῆξαι αὐτῷ, ὡς ἀπολειφθέντε νυκτὸς τῆς οἰκίας λαθρὰ, καὶ παρὰ γνώμην αὐτοῦ. Εἶτα ἐπὶ πολὺ Πατχέκφιον τὸν περὶ τῆς ἐκ νεκρῶν ἀναστάσεως τῆς θνητῆς ἡμῶν σαρκὸς λόγον ἐκ τῶν ἁγίων γραφῶν παρατείνοντος, καὶ διαβεβαιουμένου ταύτην ἡμῶν τὴν θνητὴν σάρκα δεῖν ἀθάνατον καὶ ἄφθαρτον ἐκ νεκρῶν ἐν δόξῃ ἀναστῆναι, Πατχέλφιος δακρύων ἔμπροσθεν τοῦ πλήθους τῶν Ἀδελφῶν (ἱκανὰ γαρ ἦν τὰ ὑπὸ Θεοδώρου εἰρημένα εἰς πίστιν αὐτὸν ἀγαγεῖν) ἔῤῥιψεν ἑαυτὸν συντιθέμενος τοῖς ἐκκλησιαστικοῖς δόγμασι· ἀξιῶν δὲ πάντας προσεύξασθαι περὶ αὐτοῦ, ἵνα καὶ ταύτην αὐτοῦ τὴν ἁμαρτίαν ὁ Θεὸς ἐξαλείφῃ. Καὶ τῶν Ἀδελφῶν μετὰ χαρὰς προσευχομένων, ὁ Πατχέλφιος ἐν μεγάλῃ τῇ φωνῇ ἐξωμολογεῖτο τῷ Θεῷ μετὰ πολλῶν δακρύων.

CAP. IV.

[19] Καί ποτε γενομένων ἡμῶν πλῷ μετὰ Θεοδώρου εἴς τινα νῆσον, ἀγαγεῖν ξύλα εἰς καῦσιν· καὶ ἔτι ἐν τῷ πλοίῳ ὄντων ἡμῶν τῶν ἑλληνιστῶν (Θεόδωρος μὲν ἀφ᾽ ἑτέρου πλοίου ἐξελθὼν μετὰ μοναζόντων πλείστων· προειλήφει γαρ ἡμᾶς· ἤρξατο μετ᾽ αὐτῶν σκήνην ποιεῖν) Πατρίκιος δέ τις τοὔνομα βούπαις, [Morsum serpentis signo crucis repente sanat.] ἀπὸ μέρων τῆς Λυκίας ὁρμώμενος, ἐν τῷ ἡμετέρῳ πλοίῳ βοήσας βοήθειαν ἐπικαλεῖτο· καὶ ἴδομεν ἀσπίδα μεγάλην τοῖς ὀδοῦσιν ἐπιλημμένην τοῦ ταρσοῦ τοῦ δεξιοῦ ποδὸς αὐτοῦ. Νεανίας δέ τις Θηβαῖος μονάζων σύνων ἡμῖν ἐν τῷ πλοίῳ, λαβόμενος τῆς κέρκου τὸ θήριον καὶ μόλις ἀποσπάσας τοῦ ποδὸς τοῦ Πατρικίου, τύπτων εἰς τὸν τοῖχον τοῦ πλοίου, καὶ ἀνελὼν, εἰς τὸν ποταμὸν αὐτὸν νεκρὸν ἔῤῥιψεν. Καὶ Πατρικίου κλαίοντος καὶ πάντων ἡμῶν προσδοκώντων αὐτὸν ἄφνω καταπίπτειν νεκρὸν, Θεύδωρος ἐπιστὰς, καὶ ἐπὶ τὸν τόπον τῶν ὀδόντων τοῦ θηρίου ποιήσας τὸ σημεῖον τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ, ἔφη πρὸς Πατρίκιον κλαίοντα· Μὴ φόβου· ἰάσατό σε Χριστός. Καί τινες τῶν μοναζόντων τῇ ἑξῆς ἕλεγον· Ἡμεῖς

ἀπιστοῦντες Θεοδώρῳ προσεδοκήσαμεν Πατρίκιον διὰ τῆς νυκτὸς ἀποθανεῖν· ὁρῶντες δὲ αὐτὸν ὑγιαίνοντα, τὸν μὲν Χριστὸν εὐλογοῦμεν, Θεόδωρον δὲ ἐθαυμάζομεν, ὅτι οὕτω ἐστὶν εὐπρόσδεκτος αὐτῷ. Καὶ ὁ ἀποκτείνας δὲ τὸ θήριον ἔμεινεν ἀπαθής. Καὶ ἄλλων πλείστων μοναχῶν ἀπὸ τῆς Βαῦ πλῷ τῇ νήσῳ ἐπιστάντων, καὶ ὄντων ἡμῶν τ᾽ τὸν ἀριθμὸν, περὶ ὀγδόην ὥραν τῆς ἕκτης καὶ εἰκάδης τοῦ Ἀθὺρ μηνὸς, [jussus denuntiare suis quod pœnitentibus remissa sint peccata.] Θεόδωρος πάντας ἡμᾶς καλέσας, καὶ πρὸς ἑαυτὸν ἀθροίσας, τῷ Ἀλεξανδρεῖ Θεοδώρῳ ἔφη ἑρμηνεύειν ἅ ἔμελλεν λέγειν πρὸς πάντας· Πάλαι μὲν ἅ μοι ὁ Θεὸς ἀπεκάλυψεν εἰπεῖν ἔχω, καὶ παρήγγειλεν μὴ τέως σιωπᾷν· ἄρτι δὲ ἑστῶτί μοι προσέταξεν εἰπεῖν ὑμῖν· ἔστιν δὲ ταῦτα. Πολλοὶ τῶν μετὰ τὸν ἅγιον βάπτισμα ἡμαρτηκότων, σχεδὸν ἐν πάντι τόπῳ ἐν ᾧ τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ κηρύσσεται, τὴν Ἀποστολικὴν πίστιν φυλάττοντες (ἐν ἧ καὶ ἡμεῖς ἑστήκαμεν) ἔκλαυσαν ἐφ᾽ οἷς ἥμαρτον, καὶ τὸ γνήσιον αὐτῶν τῆς μετανοίας ὁ Κύριος ἀποδεξάμενος ἐξείληψεν αὐτῶν τὰς ἁμαρτίας. Ὅσοι τοίνυν μέχρι τῆς σήμερον ἐκλαύσατε γνησίως ἐφ᾽ οἷς μετὰ τὸ λουτρὸν ἡμαρτἡσατε, γινώσκετε ἀφέσεως τετυχηκέναι. Διὸ ἕκαστος ὑμῶν ἐξομολογούμενος τῷ Κυρίῳ τὰ ἐλέη αὐτοῦ, λεγέτω, Ἔστρεψας τὸν κοπετόν μου εἰς χαρὰν ἐμοὶ, διέῤῥιξας τὸν σάκκον μου, καὶ περιέζωσάς με εὐφροσύνην. [Psal. 29, 12]

[20] Καὶ λόγῳ πλείονι παρακαλέσας τοὺς Ἀδελφοὺς, ὡς περίπου ὥρα δεκάτη ἤμελλεν γίνεσθαι, Θεόδωρος ὀνομαστὶ τέσσαρας τῶν Ἀδελφῶν καλέσας, [Cognoscit adesse Fratres ab Alexandria,] πάντων ἡμῶν ἀκουόντων ἔφη πρὸς αὐτούς· Οἱ Ἀδελφοὶ ἡμῶν οἱ περὶ Θεόφιλον καὶ Κόπρην ἀπὸ Ἀλεξανδρείας ἐρχόμενοι ἐγγίζουσιν τοῖς ἐνταῦθα· καὶ ἵνα μὴ ἀγνοοῦντες παρέλθωσιν ἡμᾶς, ἀπέλθατε εἰς τὸ ἀκροτήριον τῆς νήσου, καὶ τοῖς ἐν τῷ πρώτῳ πλοίῳ τῷ ἐξερχομένῳ τὴν κάμπην τοῦ ποταμοῦ νεύσατε, ὅπως τῇ νήσῳ προσορμήσωσιν. Θεόφιλος δὲ κυβερνοῦν οἶδεν τὸν ἀσφαλῆ ὅρμον, κᾀκεῖ παραβάλλῃ. Οἱ δὲ Ἀδελφοὶ ἀπελθόντες, καὶ ὀλίγον περιμείναντες, ἴδον ἐξελθὸν τῆς κάμπης τὸ πλοῖον, καὶ ἐπιγνῶντες Θεόφιλον κυβεροῦντα, καὶ ἐξ ἑαυτῶν γενόμενοι, νεύσαντες αὐτοῖς, καὶ δῆλον ποιήσαντες ἐν τῇ νήσῳ Θεόδωρον εἶναι, ἦλθον ἀπαγγέλλοντες ἐληλυθέναι τὸ πλοῖον· καὶ πάντες ἐξ ἑαυτῶν γενόμενοι, ἠκολούθησαν Θεοδώρῳ, ἐπὶ τὸν ὅρμον ἀπίοντι, καὶ τοὺς ἀπὸ τοῦ πλοίου ἐξελθόντας μονάζοντας εἰς γῆν ἀποδεξαμένῳ, καὶ ἀσπασαμένῳ ἐν ἀγίῳ φιλήματι. Ὅς μετὰ τὸν ἀσπασμὸν κυκλωθεὶς ὑπὸ πάντων ἡμῶν, ἔφη πρὸς αὐτούς· Εὐφράνθητε ἐρχόμενοι· ἑωράκατε γαρ τὸν πατέρα ἡμῶν Ἀντώνιον. [ferentes epistolam a S. Antonio,] Κᾀκεῖνοι εἶπον· Ἔγραψέν σοι δι᾽ ἡμῶν· καὶ ἐπιδεδώκασεν αὐτῷ τὴν ἐπιστολὴν. Ὁ δὲ ἀναγνοὺς καὶ περιχαρὴς γενόμενος, ἐπιδέδωκεν Ἐλουρίωνι τὰ γράμματα, κελεύσας ἀναγνῶναι τοῖς Ἀδελφοῖς, ἑρμηνεύοντος πάλιν Θεοδώρου Ἀλεξανδρέως (ἦν γαρ τῇ Αἰγυπτίων γλώσσῃ γεγραμμένη) εἶχεν δὲ οὕτως· Τῷ ἀγαπητῷ ὑιῷ Θεοδώρῳ Ἀντώνιος ἐν Κυρίῳ χαίρειν. Ἤδειν μὲν ὅτι οὐ μὴποιὴσει Κύριος ὁ Θεὸς πράγμα, ἐὰν μὴ ἀποκαλύψει παιδείαν πρὸς τοὺς δούλους αὐτοῦ τοὺς προφήτας· καὶ ἐνόμιζον μὴδεῖν με δηλῶσαί σοι ἅπερ μοι ὁ Θεὸς πρὸ πολλοῦ ἀποκαλύψας ἦν. Ἐπειδὴ ἑωρακότι μοι τοὺς Ἀδελφούς σου, τοὺς περὶ Θεόφιλον καὶ Κόπρην, προσέταξε γράψαι σοι, δηλῶν ὅτι πολλοὶ τῶν μετὰ ἀληθείας τὸν Χριστὸν προσκυνούντων, μετὰ τὸ βεβαπτισθῆναι ἡμαρτικότων, σχεδὸν ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ, κλαυσάντῳν καὶ πενθηάντων ὁ Θεὸς τὸν κλαυθμὸν καὶ τὸ πένθος ἀποδεξάμενος, τὰς ἁμαρτίας ἐξείληψεν πάντων τῶν οὕτως πορευσαμένων, [qua eadem confirmabantur.] ἔως ἐκείνης τῆς ἡμέρας, ἐν ᾖ ὢν ἡ ἐπιστολὴ ταύτη ἐπεδόθησοι. Ἀνάγνωθι οὖν αὐτὴν τοῖς Ἀδελφοῖς σου, ἵνα καὶ αὐτοὶ ἀκούσαντες χαιρῶσιν. Ἀσπάσατε τοὺς Ἀδελφούς. Ἀσπάσονταί σε οἱ Ἀδελφοί. Εὔχομαί σε ὑγιαίνειν ἐν Κυρίῳ. Ταῦτα πάντες οἱ παρόντες ἀκούσαντες, καὶ ῥίψαντες ἑαυτοὺς ἐπὶ πρόσωπον, ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ οὕτως ἐκλαύσαμεν, ὡς τοῦ παρόντος Πρεσβυτέρου τὴν εὐχὴν καταπαύσαντος, Θεόδωρον εἰπεῖν· Πιστεύσατέ μοι λέγοντι, ὅτι ηὐφράνθη πᾶσα ἡ ἐπουράνιος λογικὴ κτίσις, καὶ ἐπὶ τούτῳ ὑμῶν τῷ κλαυθμῷ. Ὁ γαρ Θεὸς προσδεξάμενος ἡμῶν τὴν δέησιν, τινῶν ἐξ ἡμῶν, τῶν ἐνταῦθα ἄρτι μοναχῶν οὕτῳ πικρῶς κλαυσάντων, τὰς ἁμαρτίας ἐξήλειψεν· οὓς προγινόσκων οὕτως ἐλάλησεν, ὡς κᾀγὼ εἶπον, καὶ ὁ πατὴρ ἡμῶν ἔγραψεν Ἀντώνιος. Καὶ πολλῆς χαρᾶς πληρωθέντων πάντων ἡμῶν, Θεόδωρος ἔφη πρός με· Ἄμμων, σὺ τὰ ἐνταῦθα μυστικὼς παρ᾽ ἡμῶν λελαλημένα, ὅσα τε ἄλλα ἴδες καὶ ἤκουσας παρ᾽ ἡμῶν, δημοσία καὶ ἐν ταῖς πλατείαις λαλήσῃς.

[21] Καὶ παραγενομένου τοῦ τρίτου ἔτους τῆς ἐν τῷ μοναστηρίῳ παροικίας μου, φίλος τοῦ πατρός μου πρὸς τὴν πύλην τοῦ μοναστηρίου ἴδων με μετὰ Βησαρίωνος τοῦ δούλου τοῦ Θεοῦ, [Auctor in montem Nitria dimissus] κατ᾽ ἐκείνου καὶροῦ πυλωροῦ τοῦ μοναστηρίου ὄντος, παρεκάλεσεν λέγων, ὅτιπερ ἡ μήτηρ μου ἀφ᾽ ἧς ἡμέρας ἐγκατέλειπον τοὺς ἰδίους πενθεῖ, καὶ ὁ πατήρ μου πάντα τὰ ἐν τῷ Αἰγύπτῳ μοναστήρια καὶ τῇ Αὐγουσταμνήκῃ περιελθὼν, καὶ μὴ εὐρών με ὡς ἀποθάνοντα θρῆνει· ἅπερ ἀκηκοὼς, ἐγὼ, ἠξίωσα τὸν ἄνθρωπον τοῦ Θεοῦ Θεόδωρον δύο μονάζοντας συναποστεῖλαί μοι, ἵνα τὴν μητέρα ἴδῳ, καὶ παρεκαλέσας ἀνέλθω σὺν αὐτοῖς. Ὁ δὲ ἔφη πρός με· Ἡ μὲν μήτηρ σου γέγονεν Χριστιανή· σὺ δὲ λαιπὸν ἐκεῖνα τὰ μέρη οἰκήσῃς. Διὸ συμβουλεύω σοι ἐν τῷ ὄρει τῆς Νιτρίας οἰκῆσαι· εἰσὶ γαρ ἐκείνῳ μάλιστα τῷ τόπῳ ἄνδρες ἅγιοι εὐαρεστοῦντες τῷ Θεῷ. Ἔλεγεν δὲ Θεόδωρον τὸν μετὰ τοῦ ἀγίου᾽ Αμοῦν (ἔτι γαρ ἐνδημῶν ἦν τῷ σώματι) καὶ Ἐλουρίωνα, καὶ Ἀμώνιον, οἱ μεθ᾽ οὐ πολὺ ἐκοιμήθησαν καὶ τὸν ἅγιον Παμβῶ καὶ τὸν δοῦλον τοῦ Θεοῦ Πιὼρ, χαρίσματα ἰαμάτων παρὰ τοῦ Κυρίου λαβοντας, καὶ τοὺς σὺν αὐτοῖς ἁγίους ἄνδρας, ὧν τὰ ὀνόματα παρεσιώπα, ἵνα μὴ μηκύνω τὸ γράμμα. Καὶ προπεμφθεὶς ὑπ᾽ αὐτοῦ καταφιλήσασθαι αὐτὸν, μετὰ πολλῶν δακρύων παρεκάλεσα εὔξασθαι ὑπὲρ ἐμοῦ, καὶ μετὰ τὸ ἰδεῖν αὐτοὺς, ᾤκησα λοιπὸν εἰς τὸ ὄρος τῆς Νιτρίας. Καὶ μετὰ μῆνας ἓξ τοῦ μακαρίου Πάπα Ἀθανασίου ὑπὸ τῶν Ἀρειανῶν ἐν ταῖς ἡμέραις Κωνσταντίου διωχθέντος, [dum magna ab Arianis moveretur persecutio,] καὶ τῶν ἁγίων μοναχῶν τότε κατὰ τὴν Αἴγυπτον καὶ Ἀλεξάνδρειαν, καὶ τῶν ἀειπαρθένων καὶ τῶν σπουδαίων λαΐκῶν πολλὰ καταπαθόντων, καὶ πληγαῖς ἀναιρουμένων, τῶν τε Ἐπισκόπων τῆς Αἰγύπτου ἐξοριζομένων ὑπὸ Σεβαστιανοῦ τῶν Αἰγυπτιακοῦ Δουκὸς, τοῦ διαδεξαμένου Συριανὸν, τὸν πολλὰς ἀειπαρθένους ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ ἁγίου Θεωνᾶ τοῦ Ἐπισκόπου βέλεσιν φονεύσαντα, καὶ ὑπὸ Ἀρτεμίου, τῶν διαδεξαμένου Σεβαστιανὸν, πολλῶν τε ἐν τῷ ξέεσθαι ἀποθνησκόντων, καὶ τῶν ἀπὸ τῆς δύσεως ἁγίων Ἑπισκόπων ἐξορισθέντων, καὶ ὅλως ἀνεγδιηγήτων κακῶν ὑπὸ τῶν Ἀρειανῷν γινομένων (εἶχον γαρ ἔξαρχον τὸν ὠμότατον Γεώργιον) τοῖς περὶ τὸν ἅγιον Πίωρ καὶ Παμβῶ, καὶ τοῖς λοιποῖς Πρεσβυτέροις, τοῖς ἐν τῷ ὄρει τῆς Νιτρίας ἀπήγγειλον, ἅπερ ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ Θεόδωρος εἰπὼν ἦν ῶερὶ τοῦ διωγμοῦ τούτου, ὅτιπερ καὶ χαλεπὸς ἔσται, καὶ παύσεταί ποτε.

[22] [litteras a Theodoro consolatorias accipit.] Καὶ τῶν Ἀρειανῶν ἐν κακοῖς ῶροκοπτόντων, ἐπεδήμησαν τῷ ὄρει τῆς Νιτρίας τέσσαρες μονάζοντες, ὑπὸ Θεοδώρου μετὰ γραμμάτων ἀποσταλέντες πρὸς τοὺς ἐν τῷ ὄρει μοναχούς· οἵ τινες κατ᾽ ἐντολὰς Θεοδώρου ἀναζητήσαντές με καὶ εὑρόντες, ἐμοὶ τὴν ἐπιστολὴν δεδώκασιν ὀψὲ σαββάτου. Καὶ τῆς ἑξῆς κυριακῆς οὔσης πρῶτον ἰδία τοῖς Πρεσβυτέροις, ἔπειτα κατ᾽ ἐπιτροπὴν αὐτῶν, πάντι τῷ πλήθει τῶν μοναζόντων ἀνέγνων

οὕτως ἔχουσαν. Τοῖς ἀγαπητοῖς Ἀδελφοῖς, τοῖς ἐν τῷ ὄρει τῆς Νιτρίας, Πρεσβυτέροις καὶ διακόνοις καὶ μοναχοῖς, Θεόδωρος ἐν Κυρίῳ χαίρειν. [litteras a Theodoro consolatorias accipit,] Γινώσκειν ὑμᾶς θέλω, ὅτι ἡ ὑπερηφανεια τῶν Ἀρειανῶν ἀνέβη πρὸς τὸν Θεὸν, καὶ ὁ Θεὸς ἐπισκεψάμενος τὸν λαὸν αὐτοῦ, καὶ ἰδὼν τὰς θλίψεις ἃς ὑπομένει, ἠλέησεν αὐτὸν, καὶ ἐπηγγείλατο ἐλεῆσαι καὶ ἐλευθερῶσαι, τῶν θλίψεων τουτων τὴν ἑαυτοῦ Ἐκκλησίαν. Ἔσται οὖν καιρὸς ἐν ᾧ τῶν διωγμῶν τούτων ἡ Ἐκκλησία ἐλευθερωθήσεται . [Jer 51.44] Εἶπεν γαρ ὁ Θεὸς περὶμέν τῶν Ἀρειανῶν· Καὶ ἐκδικήσω ἐπὶ τὴν Βαβυλῶνα, καὶ ἐξοίσω ἃ κατέπιεν ἐκ τοῦ στόματος αὐτῆς. [Ag 2, 4 & 10] Περὶ δὲ τῆς Ἐκκλησίας· Τίς ἐξ ὑμῶν, ὃς ἴδεν τὸν οἶκον τοῦτον τῇ δόξῃ αὐτοῦ τῇ ἔμπροσθεν; Δι᾽ ὅτι μεγάλη ἔσται ἡ δόξα τοῦ οἴκου τούτου ἡ ἐσχάτη ὑπὲρ τὴν πρώτην. Ταύτας οὖν ἔχοντας τὰς ἐπαγγελίας, Ἀδελφοὶ, παρακαλεῖτε τοὺς ἐν τοῖς μέρεσιν ἐκείνοις θλιβομένους ὑπ᾽ αὑτῶν, ἵνα μή τινος ἐκκλίνῃ ἡ πίστις· οὔπω γαρ πεπλήρωνται αἱ ἁμαρτίαι τῶν Ἀρειανῶν. Ἀσπάζονται ὑμᾶς οἱ μετ᾽ ἐμοῦ Ἀδελφοί. Ἐῤῥωμένους ὑμᾶς ὁ Κύριος διαφύλαξαι, άγαπητοὶ Ἀδελφοί. Καὶ ταῦτα ἀναγνῶντός μου, πάντες μὲν οἱ Ἀδελφοὶ τὸν Θεὸν ἐδόξαζον. Εἷς δὲ τῶν Πρεσβυτὲρων ἁνὴρ, τοὔνομα Ἅγιος, ἒφη πρός με μειδιῶν· Καὶ ἡμεῖς σοι λέγομεν· οὐκ ἔτι διὰ τὴν σὴν λαλίαν ἐπιστέυομεν· καὶ ταύτην τὴν ἐπιστολὴν ἐδέξατο παρ ἐμοῦ κατ᾽ ἐντολὴν Ἡρακλίδου τοῦ Πρεσβυτέρου. Ἰσαὰκ ὁ καὶ Χρυσόγονος, [prædictionum eventu subsecuto confirmatas.] τότε μὲν ἐν τῷ ὄρει τόν Νίτρίας μονάζων, ὕστερον δὲ Διάκονος ὑπὸ τοῦ ἁγιωτάτου Ἐπισκόπου Ἰσιδώρου, τῆς ἐκκλησίας δὲ μικρᾶς Ἑρμουπολέως κατασταθαὶς, ὥστε τῷ ἁγιωτάτῳ Ἐπισκόπῳ Δρακοντίῳ ἐν τῇ ἐξορίᾳ ὄντι ἀποστεῖλαι ἥν τινα ὡς οἶμαι δύναται ἀναζητησας εὑρεῖν ὁ θεοφιλέστατος Ἀδελφὸς καὶ συλλειτουργὸς ἡμῶν Διόσκορος, ὁ τοῦ ἁγίου Ἰσιδώρου διάδοχος. Καὶ μετὰ τὸ διωχθῆναι τὸν Παπὰν Ἀθανάσιον, τῷ ἐννάτω μηνὶ τοῦ ἕκτου ἔτους, Ιουλιανος βασιλέυσας, ἀνὴρ εἰδολωλάτρης, τὸν μὲν Πάπαν Ἀθανάσιόν εἰς τὴν Θεβαΐδα ἐξώρισεν· πολλὰ δὲ τοῖς Χριστιανοῖς ἀπειλήσας ἐν τῇ Περσίδι σύντομον ἔσχε το τέλος οὐδεν ἐπὶ πέρας δυνηθεὶς ἀγαγεῖν ὧν Χριςιανοῖς ἠπείλησεν, ὡς πάντας ὑμᾶς τοὺς ἀκηκοῶτας Θεοδωρου δυξάσαι τὸν Θεὸν μετὰ τοσαῦτα ἔτη ἑωρακότας πληρουμενα ἃ εἶπεν· προσδοκῆσαι δὲ ἀναμφηβολως καὶ τῶν Ἀρειανῶν τὴν καθ᾽ ἡμῶν μανίαν καταργηθήσεσθαι· ἅπερ μετὰ τοσαῦτα ἔτη γενόμενα νῦν ὁρῶμεν.

[23] Καὶ ταῦτα μὲν ἐγὼ τῶ προστάγματι τῆς ἁγιότητός σου πειθαρχὼν γράψαι τετόλμηκα, πολλὰ παρεὶς ὧν παρὰ Θεοδώρῳ ἴδον, ἃ ἡ τῶν πολλῶν ἀκοὴοὐ φέρει, δεδοικὼς μήπως ἡ ἐπιστολή μου αὕτη εἰς χεῖρας μικρῶν καὶ ἕτι νηπιαζόντων ἐν Χριστῶ ἔλθη. [Meminit etiam testimonii Theodoro dati ab Athasio,] Ἐπειδὴ δὲ ψθάσας ὁ μακάριος Πάπα Ἀθανάσιος, παρούσης τῆς ἐμῆς βραχύτητος, καὶ ἄλλων κληρικῶν τῆς Ἀλεξανδρέων ἐκκλησίας, ἐν τῇ μεγάλῃ ἐκκλησίᾳ, τῶ μακαρίῳ τῇ μνήμῃ Ἀμμονίῳ Ἐπισκόπῳ γενομένῳ τῆς Ἐλαιαρχίας καὶ Ἒρμωνι τῷ τῆς βουμαστικῶν εἶπέν τι περὶ Θεοδώρου (Νομίζω δὲ καὶ τὴν σὴν ἁγιότητα παρπῦσαν τότε ἀκηκοέναι, ἀναγκαῖον πρὸς ὑπόμνησιν τῆς σῆς εὐλαβείας ἃ εἶπεν γράφω) τῶν μνημονευθέντων Ἐπισκόπων θαυμαζόντων τὸν μακάριον Ἀντώνιον (Παλλάκις γαρ αὐτῷ Ἀντώνιος συντυχὼν ἦν) ὁ Πάπας Ἀθανάσιος πρὸς αὐτοὺς ἔφη· Ἴδον καὶ ἐν τοἳς καιροῖς τούτοις ἀνθρόπους τοῦ Θεοῦ μεγάλους, Θεόδωρον τὸν ὀγιασμεν τῶν Ταβεννησίων μοναχῶν, καὶ περὶ τὴν Ἀντινόου μοναχῶν Πατέρα, Ἀββᾶ Πάμμων τούνομα οἱ πρὸ ὁλίγου κεκοίμηνται. Ὥς γαρ ἤμην διωχθεὶς ὑπὸ Ἰουλιανοῦ, καὶ προσδοκῶν ἀναιρεθῆναι ἀπ᾽ αὐτοῦ (δεδήλωτο γάρ μοι τοῦτο ὑπὸ γνησίων φίλων) ἦλθον οἱ δύο τοῦτοι εἰς τὴν Ἀντινόου πρός με ἐν μίᾳ ἡμέρᾳ. Καὶ βουλευσά μενος κρυβῆναι παρὰ Θεοδώρῳ, ἐπέβην τῷ ἐκείνου πλοίῳ πάντοθεν κεκαλυμένῳ, προπέμποντος ἡμᾶς καὶ Ἀββὰ Πάμμωνος. Καὶ τοῦ ἀνέμου ἀνεπιτιδίου γενομένου, ἐγὼ μὲν ἀγωνιῶν τῇ καρδίᾳ προσηυχόμην· οἱ δὲ μετὰ Θεωδόρου μονάζοντες ἐξελθοντες παρεῖλκον τὸ πλοῖον. Καὶ Ἀββᾶ Πάμμω ἀγωνιῶντά με παραμυθούμενος ἔλεγεν· Πίστευσόν μοι λέγοντι, [cui sugienti indicarat ille mortem Iuliani,] οὐχ οὕτως ἔχω πεποιθυῖαν τὴν καρδίαν μου ἐν καιρῷ εἰρήνης, ὡς ἐν τοῖς τοῦ διωγμοῦ καὶροῖς· τεθάῤῥηκα γαρ ὅτι ὑπὲρ Χριστοῦ πάσχων, καὶ τῷ ἐλέει αὐτοῦ δυναμούμενος καν ἀναιρεθῶ ἕτι μᾶλλον εὑρίσκω παρ᾽ αὑτῷ ἔλεος. Καὶ ἔτι μου λέγοντος ταῦτα Θεόδωρος ἐνατενίσας Ἀββᾶ Πάμμων ἐμειδίασεν· καὶ σχεδὸν γελάσαντος Ἀββᾶ Πάμμωνος, ἐγὼ μὲν πρὸς ἔφην· διατί γελάσατε ταῦτα μου λέγοντος· ἆρα δειλίας μου κατέγνωτε, Θεόδωρος δὲ πρὸς Ἀββᾶ Πάμμω ἔφη· Εἰπὲ αὐτῷ διὰ τί ἐμειδιάσαμεν. Καὶ Ἀββᾶ Πάμμωνος εἰπόντος· Σὺ εἰπεῖν ὀφείλεις Θεόδωρος ἔφη· Ταύτῃ τῇ ὥρᾳ ἀνηρέθη Ἰουλιανὸς ἐν Περσίδι· Προειρηκει γαρ περὶ αὔτοῦ ὁ Θεὸς οὕτως, Ο δὲ κατοιόμενος καταφρονητὴς ἀνὴρ ἀλάξων ουδὲν οὐ μὴ περανεῖ. Ἀναστήσεται δὲ Βασιλεὺς Χριστιανος, [& restitutionem a Ioviniano obtinendam.] ὅστις λαμπρὸς μὲν, ὀλιγόβιος δὲ ἔσται· Διὸ οὐκ ὀφείλεις ἐπὶ τὴν Θηβαΐδα σκυλλόμενος ἀπελθεῖν, ἀλλ᾽ εἰς τὸν Κομιτατον λεγηθοτος γενέσθαι· συντεύξῃ γαρ αὐτῷ καθ᾽ ὁδὸν, καὶ γνησίως ὑποδεχθεὶς παρ᾽ αὐτοῦ, ἐπανήξεις εἰς την ἐκκλησίαν. Καὶ οὕτως ἐκεῖνος ταχεῖον ὑπὸ τοῦ Θεοῦ προληφθησεται, καὶ γέγονεν οὕτως. Ὅθεν πιστεύω πολλοὺς ευαρεστοῦντας τῷ Θεῷ ἐν τοῖς μονάζουσιν μάλιστα κρύπτεσθαι. Κᾀκεῖνοι γαρ λανθάνοντες ἦσαν, ὥσπερ καὶ ὁ μακάριος Ἀμοῦν, καὶ ὁ ἅγιος Θεοδωρος ἐν τῷ ὄρει τῆς Νιτρίας, καὶ ὁ δοῦλος τοῦ Θεοῦ ὁ εὐγηρότατος Πάμμω.

[24] Καὶ τοῦ Ἐπισκόπου Ἀμμωνίου θαυμάζοντος τὸν μακάριον Πίωρ καὶ Ἐλουρίωνα καὶ Ἀμμώνιον καὶ Ἰσίδωρον τὸν Πρεσβύτερον τῶν ἀναχωρητῶν, καὶ τὸν ἅγιον Μακάριον, [Meminit & aliorum sanctorum monachorum,] οὓς ἐν τῷ ὄρει τῆς Νιτρίας ἴδεν ἡ Ἁγιοσύνη σου, ἐμὲ περὶ τῶν ἁγίων ἐν τῇ Σκέθει ἀναχωρητῶν Παησίου καὶ Παύλου καὶ Ψωΐου τῶν Ἀδελφῶν αὐτοῦ καὶ Ἰσαίου καὶ Πησύρου καὶ Ἰσαὰκ καὶ Παύλου ἡρῶτα εἰ καὶ τὸν Θηβαῖον Θεύδωρον ἠμὴν έωρακὼς· καὶ εἰπόντι μοι, ὅτι Θεοδώρω τριέτη χρόνῳ συνέζησα, ἐκέλευσεν εἰπεῖν, εἴ τι παρὰ Θεοδώρῳ ἑώρακα, καὶ εἰπόντός μου τῶν προγεγραμμένων τινὰ (ἐγὼ γαρ πρὸς τὴν Ἁγιότητα αὐτοῦ συνέτεμον τὸν λόγον) ὁ Πάπας Θαυμάσας ἔφη· Πειρασθεὶς τοῦ ἀνδρὸς ταῦτα οὕτως ἔχειν πιστεύω.

[25] Γράψας τῇ Ἁγιοσύνῃ σου, ἅπερ καὶ παρὰ τοῦ μακαρίου Πάπα Ἀθανασίου ἤκουσα, παράκλησιν προσάγῳ, [& epistolā concludit.] ὅπως πάντοτε προσεύχεσθαι ὅπερ ἐμοῦ καταξιοῖς, δεόμενος ἀπαύστως ἐπ᾽ ἐμὲ εἶναι τὰ ἐλέη τοῦ Θεοῦ. Προσειπὲ τοὺς σὺν σοι Ἀδελφούς. Οἱ σὺν ἐμοὶ τὴν Ὁσιότητά σου προσαγορεύουσιν. Ἐῤῥώμενόν σε καὶ ὑπὲρ ἐμοῦ προσευχόμενον ὁ πανάγιος τῶν ὁλῶν Θεὸς τὴν ἑαυτοῦ δόξαν πολὺ ἔτη ταῖς ἐκκλησίαις διαφυλάττοι, Δέσποτα ἁγιώτατε Ἀδελφέ.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΘΕΟΦΙΛΟΥ ΠΑΠΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡ.

[26] Κυρίῳ μου ἀγαπητῷ Ἀδελφῷ καὶ συλλειτουργῷ Ἀμμωνίῳ Θεόφιλος ἐν Κυρίῳ χαίρειν. Τὸν ἀγαθὸν ζῆλον ἐπιστάμενος τῆς σῆς εὐλαβείας, [Cui pro ea gratias agit Theophilus.] ἀποδέχομαι μὲν σε τῆς μνήμης τῆς περὶ τοὺς Ἁγίους· ηὔφρανας δὲ ἡμᾶς καὶ τά πολλάκις ἐν διηγήμασιν, ἡμῖν γνωσθέντα ἐγγράφως ἐπιστείλας. Εἴη σε τοίνυν καὶ ἡμᾶς ἅπαντας μετὰ τοῦ ἁγίου Θεοδώρου τὴν μερίδα καὶ κοινωνίαν ἔχειν· οὐ γαρ ὑπεριδὼν τῆς ἡμετέρας παρακλήσεως, ἀλλά καὶ ἐν τοῦτο δεδωκὼς ὠφέλησας ἡμᾶς, ἀγαπητὲ καὶ ποθεινότατε. Προσειπὲ τὴν σὴν παρά σοι Ἀδελφότητα· σὲ ἡ σὺν ἐμοῖ ἐν κυρίῳ προσαγορευει. Ἔῤῥωσθαί σε ἐν Κυρίῳ, ἀγαπητὲ καὶ ποθεινότατε Ἀδελφέ.

ΜΑΡΤΥΡΙΟΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΣΙΔΩΡΟΥ.
Ex Ms. Vaticano signato 866 fol. 307.

Isidorus Martyr in insula Chio (S.)

EX MS. VATICAN.

ΕΤους πρώτου τῆς Βασιλειας Φ λαβίου Δεκίου, κελεύσεως γενομένης ὑπὸ τοῦ Βασιλέως Δεκίου, [Decio Christianos persequente,] ἦλθεν ναῦς ἐν Χίῳ, ἐν οἷς καὶ στρατολογία προσετάγη. Κατ᾽ αὐτὸν οὖν τὸν καιρὸν ἐστρατολογήθη καὶ ὁ μακάριος Ἰσίδωρος, ὃς τέλειον ἀγῶνα τὸν τῆς στρατείας ἀπεδείξατο εἰς τὸν Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν. Προστάγματος δὲ γενομένου ἐπὶ τῷ, τοὺς τῷ Κυρίῳ Ἰησοῦ Χριστῷ δουλεύοντας, καὶ μὴ πειθομένους αὐτοὺς τοῖς ἐντάλμασιν, ἀλλὰ ταῖς τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐντολαῖς κατὰ τὰ ὑπὸ τῶν Προφητῶν κεκηρυγμένα, ἀναγκάζεσθαι ὑπὸ τῆς κακοτέχνου ἀπάτης τοῦ διαβόλου ἀρνήσασθαι τὴν θεοσέβειαν τοῦ Χριστοῦ. Ἐν ἐκείνῳ τῷ καὶρῷ συνέβη ἐπιδήμησιν γενέσθαι ἐν τῇ πόλει Χίῳ τῶν νέων στρατιωτῶν, στρατηλάτου ὄντος Νουμερίου τινός. Ἦν οὖν ὁ μακάριος Ἰσίδωρος Ὀπτίωνος ἐπέχων τόπον καὶ ἀρχήν· ἐξεδίδοτο τὰς τροφὰς πᾶσι τοῖς σὺν αὐτῷ, τὴν δὲ τοῦ πονηροῦ πλάνην ἤδη κατήργει, τῶν προσταγέντων αὑτῷ ἀθεμήτον μηδένα λόγον ποιούμενος. [Iulius Centurio] Εἷς δέ τις τῶν στρατιωτῶν, Κεντυρίωνος τόπον ἐπέχων, πολλῇ ἀπονοίᾳ χρησάμενος καθὼς Κάἳν, ἐπειράθη διαβαλεῖν τὸν ἅγιον Ἰσίδωρον πρὸς Νουμέριον τὸν στρατηλάτην, καὶ τῆς ἐξουσίας, ἧς ἐκράτει ὁ μακάριος Ἰσίδωρος, ἀθετεῖν ἐβούλετο, ἀστάτου ἐψιχειρήσεως γενόμενος.

[2] Ἦν οὖν ὁ Κεντυρίων τοῦ κακοτέχνου διαβόλου φίλος, καὶ συγγνώμων Ἰουδᾶς τοῦ προδότου, καλούμενος Ἰούλιος, ἐκπεσὼν ἀπὸ τῆς ἀληθείας, καὶ ἐπὶ τὸ ψεῦδος ἐλπίσας, ἔπαρσιν πονηρίας ἐπέχων, ἀνέστη τῷ πράγματι τοῦ Βασιλέως Δεκίου κατὰ τῶν Χριστιανῶν, [Isidorum Optionem apud Numerium, quod Christianus sit, accusat,] ὥστε θύειν καὶ τελεῖν εὐχὰς τοῖς εἰδώλοις. Ἰούλιος οὖν ἔντευξιν ποιησάμενος τῷ στρατηλάτῃ Νουμερίῳ φησὶν· Θαυμασιώτατε καὶ μέγιστε καὶ δεξιὰ τοῦ Αὐτοκράτορος, στρατοπεδάρχα, παραγράφουσί τινες ἐνθάδε τοῦ Βασιλέως τὸ πρόσταγμα, καὶ ἀνυποτακτοῦσι τῇ θεσπίσει τοῦ Αὐτοκράτορος, πρὸς λοίμην τῆς ἀγχινοίας σου· βοῦλεται γαρ ὁ Αὐτοκράτωρ, μηδένα ἀνυπότακθον εἶναι τοῖς προτεταγμένοις ὑπὸ τοῦ Βασιλέως. Νουμέριος ὁ στρατηλάτης εἶπεν· Ἰούλιε, οὐχὶ Κεντυρίωνος τόπον ἐπέχεις; ἀναδίδαξον τίς ἡ τοιαύτη ἔντευξις ἡ ἀσύστατος, καὶ παντὸς μύσους ἀξία; τίς ἄρα ἐστὶν, ᾧ ὤφειλον ἐκδείξασθαι μείζονα τὴν τιμωπίαν· πλὴν εἰς ὃ κατενέτυχας εἶναί τινας μὴ πειθομένους τῷ προστάγματι τοῦ Βασιλέως, λέγε συντόμως. Ἰούλιος ἔφη· Ἰσίδωρός τις Ὀπτίων ἀκαθοσίωτός ἐστιν, μὴ βουλόμενος πείθεσθαι τῷ προστάγματι τοῦ Αὐτοκράτορος, μὴ δὲ θύειν τοῖς θεοῖς· τοίνυν τὴν τοιαύτην ἀναίδιαν ἡ σὴ ἐξουσία πείσασα, ὑποτάξει τοῖς τοῦ Βασιλέως προστάγμασιν, οἱ γαρ πάντες ὑπετάγησάν σοι, τούτῳ μόνῳ παρέχεις τιμὴν, καὶ ἄξιον γέρας. Νουμέριος εἶπεν, Πεπαυμένου προστάγματος, καὶ ἀνάγκης τοιαύτης μηκέτι ἐπιγούσης ὑπο τῆς φιλανθρώπου Βασιλείας, τίς φθόνος, ἢ ποία ἔχθρα ἡ ἔν σοι χωρίσασα, Ἰούλιε ἀσύνετε καὶ ἐχθρὲ τῆς ἀληθείας; ἡ γαρ γενομένη στρατολογία ἐπὶ πάντων τὸ τοῦ Βασιλέως πεπλήρωκεν πρόσταγμα, καὶ ταύτῃ ὑπηρετῶν Ἰσίδωρος τὸ τῆς καθοσιώσεως τετελείωκεν πρόσταγμα.

[3] Ἰούλιος εἶπεν· Ὀφείλει ἡ σὴ ἐξουσία κύριέ μου, μὴ προδιδόναι βασιλέα· εἰ γαρ τῷ προστάγματι ὑπετάγησαν πάντες, [& ut puniatur agit.] τὴν τοῦ θύειν μόνον παρέχεις τῇ κελεύσει χάριν, καὶ ἄξιον γέρας. Νουμέριος ἔφη, Φοβούμεθα δι᾽ ὧν με σὺ πείθεις κενοῖς λόγοις, ἐφ᾽ οἷς ἂν ἀναδιδάσκεις με, σημεῖον ὃν λέγεις, Ἰσίδωρος τίς ἐστιν; γνῶμεν αὐτὸν ποῖον ἄρα σέβῃ Θεὸν, ὄτι ἀντιστᾶται τοῖς τοῦ Βασιλέως προστάγμασιν. Ἰούλιος ἔφη, Νόμος κελεύει τὴν ἔν σοι ἐξουσίαν, τοὺς οὕτω μὴ πειθομένους τιμωρίᾳ ὑποβάλλεσθαι, θύειν τε τοῖς Ὀλυμπίοις θεοῖς, γένος γαρ τυγχάνουσι καὶ αὐτοὶ τοῦ δεσπότου Δεκίου. Νουμέριος εἶπεν, Οὐ τῆς τυχούσης ἐλπίδος θέλουσιν οἱθεοὶ τὸ ἡμέτερον γἑρας, οὕτω γαρ τύχω σωτηρίας θύων πᾶσι τοῖς θεοῖς᾽ ἡ συμβουλία σου ἀρίστη, Ἰούλιε· καλείσθω ὃν λέγεις Ἰσίδωρον. Τότε ἀπελθὼν δρομαίως Ἰούλιος ἅμα τρισὶ πικροτάτοις στρατιώταις, ἐν ἀγνωσίᾳ ὄντα κατασχὼν Ἰσίδωρον, ἔφη. Τάδε ἐκέλευσεν ἡ θεῶν δίκη, δίκην δὲ ἀπὸ τῆς σῆς πολλῆς ἀγνωσίας· θύειν γαρ δεῖ σε τοῖς θεοῖς καὶ αὐτοὺς σέβειν, [Quamobrem comprehensus Isidorus] οὕτω γαρ βούλεται τὸ Δεκίου κράτος. Ὁ δὲ μακάριος τοῦ Χριστοῦ Μάρτυς Ἰσίδωρος προθύμως χαίρων, καὶ Πνεύματος ἁγίου μεμεστωμένος, ἡσύχως εἶπεν πρὸς Ἰουλιον, Ναὶ, πορευθῶμεν ταχὺ, ἔστιν γαρ ἤδη τοῦ ἀγῶνος ἡ παρουσία, ὄθεν ἀγαλλιώμενος ἀντιτάσσομαι τῇ πάλῃ τοῦ βελιάρ, πληρούμενος Πνεύματος ἁγίου, ῥαινόμενος σταγῶσι θείαις, ἄνθεσι τροφεροῖς ἀγαλλιώμενος, ἀπτωήτως λογισμοῖς καλοῖς ἔργον ἡδὺ ἐπιδειξώμεθα τοῖς συνερχομένοις ἡμῖν, ἵνα ταῖς τῶν ἁγίων εὐχαῖς δωρήσηται ὁ Θεὸς τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτὸν τὴν αἰώνιον ζωὴν, διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ Κυρίου ἡμῶν.

[4] Ὅτε δὲ ἠνέχθη ὑπὸ Ἰουλίου καὶ τῶν στρατιωτῶν, ἔστησαν αὐτὸν ἐνώπιον Νουμερίου τοῦ στρατηλάτου. [& ad Numerii tribunal perductus fidem fatetur:] Ἰδὼν δὲ αὐτὸν ὁ Νουμὲριος ἔφη, Τί σοι ὄνομα; Ὁ δέ φησιν, Ἰσίδωρος. Νουμέριος εἶπεν· Σὺ εἶ ὁ τοῖς νόμοις τοῦ Αὐτοκράτορος Δεκίου ἀπειθῶν, καὶ μὴ θέλων θύειν τοῖς θεοῖς; Ὁ δὲ μακάριος Ἰσίδωρος εἶπεν· Τίς γάρ ἐστιν ἡ δύναμις τῶν ἀδυνάτων αὐτοῦ θεῶν, ἵνα θύσω τοῖς οὐκ οὖσιν; Νουμέριος εἶπεν· Ὢ τῆς ἀπειθοῦς σου κακίστης ἐννοίας, πῶς ῶρὸς τοὺς θεοὺς ἔφρασας ἀχρήστους λόγους; ἑτοίμως γαρ ἤδη ἡ ὀργὴ τῶν θεῶν τιμωρίσασθαί σε· ἄρα γε μὴ καὶ ἡμᾶς ἔβλαψαν οἱ θεοὶ διὰ τὴν σὴν βλασφημίαν. Ὁ δὲ μακάριος Ἰσίδωρος εἶπεν· Οὐ βλάψει ἡμᾶς ὁ ἔκ σου λόγος· ὁ γαρ Χριστὸς, ὁ τὰ πάντα ποιήσας, ᾧ καὶ λατρεύει πᾶν γένος ἀνθρώπων, ἤδη ἥτοιμός ἐστιν πρίζειν σε μέσον σὺν Ἰουλίῳ καὶ Δεκίῳ τῷ Βασιλεῖ σου. Νουμέριος εἶπεν· Ἴδωμεν ἤδη τὴν κρίσιν τοῦ Θεοῦ σου· τί σε ὠφελήσει μὴ θέλοντα θύειν τοῖς θεοῖς; Ὁ δὲ μακάριος Ἰσίδωρος εἶπεν· Ἐγὼ μὲν ἤδη τὴν νίκην τοῦ στεφάνου κρατῶ ἄνωθεν ἐξ ἀοράτων τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. [Numerii minas] Νουμέριος εἶπεν· Οὐκ ἦν μοι κόπος, Ἰσίδωρε, τιμωρίσασθαί σε· νῦν οὖν θέλησόν μοι πεισθῆναι καὶ θύσαι τοῖς θεοῖς, κατὰ τὴν τοῦ Αὐτοκράτορος πρόσταξιν, ἵνα μὴ ὀργὴ ἔλθῃ κατά σου. Ὁ δὲ μακάριος Ἰσίδωρος εἶπεν· Ἤδη τῇ ἀπειλῇ σου ἀντιτάσσεται, ὅτι οὕτως μοι ἀπειλεῖς ὡς δυνάμενος θανατῶσαί μου τὴν ψυχήν· τοῦ γαρ σώματός μου ἐξουσίαν ἔχεις, ἀλλ᾽ οὐ τῆς ψυχῆς, ψυχῇ γαρ μόνῃ ζῶ τὸ πᾶν· Λοιπὸν ὃ βούλει, ποίει· ἀναγκᾶσαι γάρ με οὐ δυνήσῃ ἀπολέσαι

τὸ στέφος τῆς ἀκηράτου τρυφῆς· αὕτη γάρ ἐστίν μοι ἡ ὄντως ζωή. Λοιπὸν, ὥσπερ εἶπον, ὃ βούλει ποίει· ἐγὼ γαρ οὐ παύομαι Χριστὸν ἐν τῷ νοΐ μου κρατῶν, ᾧ πάντα καθ᾽ ὑποταγὴν τρέμει.

[5] Νουμέριος εἶπεν· Πείσθητι ἡμῖν, καὶ θύσον τοῖς θεοῖς, [& blanditias generose superat.] καὶ οὐδεὶς λόγος ἐπαναγκάζει ποτὲ, οἴκτειρόν σου τὸ τῆς ῆλικίας κάλλος, ἔτι νέος καὶ ἐπιχαρὴς τυγχάνων, μνήμην λαβών σου γένους καὶ τῆς ἀρχῆς, τό τε ἄκημόν σου, καὶ τὸ γενναῖον τὸ παρὰ πᾶσιν ποθητὸν καὶ εὐθαλὲς, ἵνα σοι πάντες ὡς Θεῷ χάριν ὁμολογήσωμεν. Ὁ μακάριος Ἰσίδωρος εἶπεν· Ἐγὼ νυκτος καὶ ἡμέρας εὔχομαι τὴν παντελεημονα Θεὸν, ἅπως ἐκφύγωμεν πάντες τῆς πλάνης, ᾗς ἔχεις Νουμέριε, καὶ εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθόντες, ἕνα Θεὸν παντοκρατορα προσκυνεῖν μάθωμεν· αὕτη γαρ ἡ πλάνη, ἣν ἔχεις, μήτηρ ἐστὶν ἁπάντων τῶν κακῶν. Νουμέριος εἶπεν· Τίς σού ἐστιν Θεὸς, θέλω μαθεῖν· ἐὰν γαρ γνόσωμαι, τάχειον φεύξομαι πικρᾶς ἀνάγκης τὰ φρικτὰ δεσμωτήρια. Ἰσίδωρος εἶπεν· Ἄκουσόν μου, Νουμέριε, εἰ θέλεις μαθεῖν· ὁ Θεὸς ἡμῶν τῶν Χριστιανῶν ἐν ἀρχῇ ἐποίησεν τὴν οὐρανὸν, καὶ τὴν γῆν, καὶ τὴν θάλασσαν, καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς, ἔπειτα ἔπλασεν τὴν ἄνθρωπον κατ᾽ ἰδίαν εἰκόνα καὶ ὁμοίωσιν, [Fidei mysteria explicat:] καὶ κατέστησεν αὐτὸν ἐπὶ πάντα τὰ ἔργα αὐτοῦ· πάντα γαρ ὑπέταξεν ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτοῦ, καὶ ἔθετο αὐτόν ἐν παραδείσῳ τρυφῆς. Τότε ἐφθόνησεν αὐτῷ ὁ διαβολος, καὶ ἠπάτησεν αὐτὸν διὰ τῆς ἰδίας αὐτοῦ γυναικὸς, καὶ παρέβη τὴν ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ, καὶ ἐξεβλήθη ἐκ τοῦ παραδείσου τῆς τροφῆς διὰ τῆς ἐπιβουλῆς τοῦ διαβόλου. Τότε ἔγνω Ἀδὰμ Εὖαν τὴν γυναῖκα αὐτοῦ, καὶ ἔτεκεν αὐτῷ υἱοὺς δύο, τὴν Κάἳν καὶ τὴν Ἄβελ· Κάἳν δὲ ἦν γεωργὸς τῆς γῆς, Ἄβελ δὲ ποιμέν προβάτων ἀγαθὸς καὶ δίκαιος. Τουτῳ φθονήσας ὁ διάβολος θυμὸν ἀσεβῆ καὶ ζῆλον πικρὸν ἔδωκεν τῷ Κάἳν, καὶ ἐπανέστησαν αὐτὸν ἐπὶ τὴν ἀδελφὸν αὐτοῦ, καὶ ἀπέκτεινεν αὐτόν. Ὡσαὐτως οὖν, Νουμέριε, καί σε νῦν ὤτρυνεν Ἰουλίω τῷ ἀθλίῳ, ὅπως Θεοῦ νόμον μὴ τηρήσητε, ἀλλὰ κᾀμὲ ἀναπείσητε εἴδωλα προσκυνῆσαι ἵνα τῆς ἐκ πάλαι μου πίστεως ἀπολέσω τὸ βραβεῖον. Θεὸς δὲ ὁ πάντα κυβερνῶν, αὐτός με στερίζει ἐν δυνάμει, ὅπως ἐκφυγῶν ὑμῶν τὴν ἀσεβῆ ἔννοιαν, ἀπ᾽ αὐτοῦ λάβω τὸ βραβεῖον.

[6] Νουμέριος εἶπεν· Οὐκ ἔστιν δυνατὸν πεισθῆναί με λόγοις, Ἰσίδωρε, σὺ γαρ ταῦτα βοᾶς, θέλων τὸ δόγμα τοῦ Αὐτοκράτορος διασκεδάσαι, πρεσβυτικοῖς λὀγοις ληροῦντας μύθους προσάγων. Θέλησον οὖν ὡς στρατιώτης πεισθῆναι τοῖς τοῦ καλλινίκου ἡμῶν Βασιλέως δόγμασιν, εἰ δὲ μὴ μάστιξιν, καὶ αὐκισμοῖς ὀργάνων, καὶ ξίφους τιμωρία τοῦ βίου τὸ φῶς καταλείπῃ· ἐὰν δὲ πεισθεὶς τοῖς ἐμοῖς ῤήμασιν, καὶ προσέλθῃς τῇ τοῦ Βασιλέως βουλῇ, καὶ θύσῃς τοῖς ἀθανάτοις θεοῖς, χρήματα καὶ προκοπὴν καὶ ἀξιώματα λήψῃ παρ᾽ ἡμῶν, μᾶλλον δὲ καὶ ὐπὸ τῶν τὰ πάντα δημιουργούντων θεῶν ἀγαπηθήσῃ· πείσθητι οῦν μοι καὶ θύσον τοῖς θεοῖς. Ὁ δὲ μακάριος Ἰσίδωρος εἶπεν· Χριστὸν τὸν πάντων Δεσπότην ἀεὶ σέβω καὶ φοβοῦμαι, καὶ εὔχομαι, ὅπως με ῥύσεται ἐκ τῶν ἀνόμων χειρῶν ὑμῶν· τούτου γαρ οὓς δοκεῖτε θεοὺς, [In idola & Tyrannum invehitur.] χαλκοί εἰσιν καὶ λίθινοι, ἔργα χειρῶν ἀνθρώπων, ἀλλ᾽ οὐ δὲ αὐτοῖς βοηθῆσαι δύνανταί ποτε. Νουμέριος εἶπεν· Ἴδωμεν τὴν δύναμιν οὗ λέγεις Θεοῦ, οὗτος γαρ οὐδείς ἐστιν ὃν λέγεις Ἰησοῦν· εἰ γαρ ἦν, παρὴν, καὶ ἐῤῥύετό σε ἐκ τῶν χειρῶν μου. Ἰσίδωρος εἶπεν· Ἄνομε, καὶ ἀνόσιε, καὶ βλάσφημε, μέμφῃ τοῦ Θεοῦ τὸ συμπαθὲς, οὐκ εἰδὼς τὴν τοῦ Θεοῦ δημιουργίαν, ἀγνοεῖς δὲ καὶ τὸ τῆς μελλούσης κρίσεως ἀπαρέτητον πῦρ, ὥστε ἐκεῖσε ἐλεγχόμενον δίκην ἀπαιτῆσαι ὑπὲρ ὧν ἐτόλμησας, αἱμοβόρε καὶ ἀγνώμων τοῦ Θεοῦ, διὰ φόβον ἀνθρώπων ταῦτα πράττων, καὶ οὐχὶ διὰ φόβον Θεοῦ, ἄνομε καὶ ἄθλιε, ἐλπίδα μὴ ἔχων σὺν Ἰουλίω τούτῳ τῷ ἀπονενοημένῳ, δι᾽ οὗ σὺ παροργίζεις Θεὸν ἄφθαρτον καὶ κόσμον κνίζεις ἐν ἀφανισμῷ, νεκροῖς θύειν θέλων, καὶ ἀψύχοις εἰδώλοις πεποιθώς. Πέπαυσο λοιπὸν καὶ ἡσύχασον· μὴ γαρ νομίσεις ἐκφοβεῖν με· ἐγὼ γαρ τῇ πίστει τοῦ Χριστοῦ θαῤῥῶ, τῶ καλοῦντί με εἰς τὴν αἰώνιον ζωὴν· οὐδέν γάρ σε ὀφελήσει Ἰούλιος ὁ Κεντυρίων.

[7] Τότε Νουμέριος πληθεὶς θυμοῦ εἶπεν, Ὑβρίζειν ναὶ προαλὼς, ἐγώ σου κελεύω ἄρτι τὴν γλῶσσαν κοπῆναι. Ἰσίδωρος εἶπεν· Εἰ καὶ τὴν γλῶττάν μου ἀποτέμνεις, οὐ δὲ πείθεις με μιαροφαγῆσαι· ἐγὼ γαρ προσκυνῶ Ἰησοῦν Χριστὸν τὴν σταυρωθέντα ἐπὶ Ποντίου Πιλάτου, [Lingua Martyri exscinditur.] καὶ ἀναστάντα ἐκ τῶν νεκρῶν, καὶ εἰς οὐρανοὺς ἀναληφθέντα· καὶ οὐ πείθεις με τῇ σῇ συμβουλία. Τότε ἐκέλευσεν ὑμιαιφόνος Νουμέριος κοπῆναι αὐτοῦ τὴν γλῶτταν. Ὁ δὲ μακάριος Ἰσίδωρος προχαλάσας αὐτοῦ τὴν γλῶτταν, ὑπέμεινεν τὴν τιμωρίαν. Ἄφνω δὲ πεσὼν ὁ Νουμέριος ἐπὶ τὴν γῆν, ἄφωνος ἔμεινεν· ὥστε τοὺς πάντας θαυμάζειν ἐπὶ τῇ καταπτώσει τοῦ στρατηλάτου Νουμερίου, [ Numerio loquelam amittente,] καὶ ἐπίστευσαν πολλοὶ ἐπὶ τὴν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν. Ἀναστησάντων δὲ αὐτὸν ἀπὸ τῆς γῆς, οὐκ ἠδύνατο λαλεῖν· αἰτήσας δὲ πινακίδιον, γράφει ἐν ἀυτῷ ταῦτα. Νόμος ἐστὶν Ἰσιδώρῳ, τούτου μὴ βουλομένου ἐπιθέσθαι τοῖς προστάγμασιν τοῦ Βασιλέως, ξίφει ἀποτέμνεσθαι τὴν τράχηλον. Ὁ δὲ ἅγιος τοῦ Θεοῦ Μάρτυς Ἰσίδωρος δεξάμενος καὶ ἀναγνοὺς εἶπεν· εὐχαριστῶ σοι, Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ, ὅτι οὐκ εἰς μακράν εἰμι τῆς χάριτός σου ψαλῶ σοι, Κύριε, τῷ πνεύματί μου· ψαλῶ σοι, Κύριε, καὶ τῷ νοΐ μου.

[3] Οἱ οὖν δήμιοι λαβόντες τὴν ἅγιον Ἰσίδωρον, ἀπήγαγον εἰς τὴν τόπον τῶν κολαζομένων· ὁ δὲ μακάριος Ἰσίδωρος χαίρων καὶ ἀγαλλιώμενος, πρὸς τὴν σφαγὴν ἐβάδιζεν ὡς ἁμνὸς ἄκακος, ὥσπερ Ἀβραὰμ προσφέρων τὸ δῶρον τῷ, Θεῷ, οὕτως καὶ Ἰσίδωρος τῇ σφαγῇ τύπος ἐγένετο. Ἐλθὼν δὲ ἐπὶ τοῦ τόπου, ἐφ᾽ ὃν κέκληται φάραγγος χάραξ, θεὶς τὰ γόνατα ἐπὶ τὴν γῆν, καὶ το τοῦ Χριστοῦ σημεῖον καθ᾽ ὅλου τοῦ σώματος ποιήσας, προτείνας ὲαυτὸν, εῖπεν· Εὐλογῶ σε, πατὴρ τοῦ κυρίου μου Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅτι τῷ θελήματί σου προσδέδομαι σήμερον, ὁδοιγήσας με ἐπὶ τὴν τῆς ζωῆς μου χρόνον· δέομαί σου Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀμνησίκακε σωτὴρ, καταξίωσόν με καὶ τῆρ μερίδος τῶν ἁγίων σου εἰς τὴν αἰώνιον ζωήν· καὶ ταῦτα εὐξάμενος, καὶ προτείνας τὴν κεφαλὴν, ἐτελειώθη ὑπὸ τοῦ ξίφους. Ἀμμώνιος δέ τις θεοσεβὴς ἀνὴρ, καὶ φοβούμενος τῆς Θεὸν, συλλαβόμενος τὸ σῶμα τοῦ μακαρίου Ἰσιδώρου, κηδεύσας αὐτὸ ἐπιμελῶς, [ gladio percussus obit.] καὶ προνοησάμενος μνημεῖον ἅμα ἄλλοις Ἀδελφοῖς, μετὰ δόξης πολλῆς κατέθετο τὸ σῶμα τοῦ μακαρίου Ἰσιδώρου. Ἀμέμπτως δὲ παρέχει ἰάματα πολλὰ, καὶ ἀποκαλύψεις πᾶσιν τὰς καθηκούσας τῷ βίῳ. Ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ὁ μακάριος Ἀμμώνιος κρατήσας τῆς αὐτοῦ συμβουλῆς, ἕταιρος γαρ αὐτοῦ ἐτύγχανεν, πλεύσας ἐν Ἑλλήσποντον, τέλειον τοῦ ἀληθοῦς ἀγῶνος στέφανον ἐν τῇ πόλει Κυζίκῳ ἐπεδείξατο· Ἐτελειώθη ὁ μακαριώτατος Μάρτυς Ἰσίδωρος τῇ πρὸ μιᾶς Ἰῶν Μααΐ, ἐπὶ στρατηλάτου Νουμερίου, βασιλεύοντος Δεκίου, κατὰ δὲ ἡμᾶς βασιλεύοντος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ᾧ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος σὺν τῷ Πατρὶ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

INDEX HISTORICVS IN VITAS SANCTORVM TOMI III MAII.

Continet hic Index propria fere nomina hominum aut populorum, non tamen Sanctorum quorum in hoc Tomo res gestæ aut memoria ex professo illustrantur, de quibus peculiaris Index confectus sub initium Tomi proponitur. Nota † præposita aliquibus, indicat Sancti aut Beati titulum illis tribui.

A.

Abrunculus Archiep. Treviren. 71 c f

Achilles invasor Ægypti sub Diocletiano 291 c

Aciolinus persecutor sub Diocletiano 565 c f

† Adalbaldus maritus S. Rictrudis 83 c f, 89 d, 90 a

† Adalsendis filia S. Rictrudis 83 e, 84 c, 85 c d f

Adela filia Dagoborti II 50 f

Adelgarius Archiep. Bremensis an Sanctus 440 e

Adelgotus Archiep. Magdeburgen. 12 sec 67 f, 70 e

Adhabeannin Rex Mumonensium in Hibernia 379 a

Ælurion monachus Nirriæ 355 f, 357 a

† Æmilianus Presbyter in Hispania 169 d

Æmilius Episc. Beneventanus 3 a

Aglae filia Proconsulis Romani, post peccata pœnitens 281 a b, accipit corpus S. Bonifacii, pie obit, miraculis clara 283 c d, 284 a

† Agricolaus Episc. successor S. Servatii 214 b c

Agrippinus Episc. Comensis 239 b c, 240 d

† Aidanus Episc. Fernensis in Hibernia 378 b f

Alamundarus Regulus Saracenorum invadit Palæstinam 6 sec. 235 b, 236 c

† Albanus M. Moguntiæ, ubi ecclesia 61 e, 62 f

Albricus 2 Abb. Marchianen. 93 e, 94 c

† Alexander Episc. Alexandrinus 350 a

Alvisus Episc. Atrebatensis 12 sec. 107 c, 111 d

† Amandus Ep. Trajecten. instruit S. Rictrudem & liberos 82 e f, 84 d, 86 e

Amandus Ab. Marchianen. 12 sec. 79 f, 99 f & seqq.

Amantius Episc. Niciensis 4 sec. 272 e

† Amatus Episc. Senonensis 7 sec. 87 a b 88 d 106 d

† Ammon in Monte Nitria 295 f, 296 b, 355 f, 359 a

Ammon Episc. ad Theophilum Alexandrinum scribit laudem S. Pachomii & potißimum S. Theodori 287 f, 347

Ammonius Episc. Elæarchiæ sub S. Athanasio 356 d, 357 a

Ammonius monachus Nitriæ 355 f, 357 a

Ammonius iuvat in sepultura S. Isidori Martyris Chiensis 447 b c

Anabius Assessor Præsidis sub Valeriano 277 d, 278 c

Anastasius Pseudo-Patriarcha CP. in locum S. Germani 157 f, 158 c

Andreas Atrebat. Episc. 12 sec. 115 d, 118 d

Andreas Ab. Vallumbrosanus 14 sec. scriptor Vitæ S. Domitillæ 5 c

Andreas Resendius Scriptor Vitæ B. Ægidii Ord. Prædicatorum 403

Anianus Præfectus Vrbis sub Traiano 13 a

† Anno Archiep. Colonien. 21 sec. 222 a, 223 a

Anscansus Episc. Foropopiliensis 8 sec, 472 a

† Antonina Vrsulana 4 b

† Antonius Abbas laudatur a S. Theodoro 330 a, huic. ille scribit de misericordia Dei 355 d

Apollonius Abbas a morte S. Pachomii 328 a, 329 a

Arbo sive Arbonus Episc. Feltriæ 11 sec. 269 e

Arius Episc. Panensis in Ægypto 316 c

† Arnulphus Episc. Metensis 7 sec. 53 & seqq. 82 d, 84 b

Arnulphus vetulus Comes Flandriæ 10 sec. 93 f, 96 b

Arnulphus Præpositus S. Maximini 12 sec. 68 d

Artemius Arianus ad capiendum S. Athanasium missus 330 b 356 a

† Asclepius Ep. Lemovicensis 6

† Athanasius scriptor Vitæ S. Antonii dictus 4 sec. 315 f, 320 f: Laudat S. Pachomium mortuum & Orsisium successorem 326 c: laudatur 330 b, excipitur a S. Theodoro, monasterium visit 332: ob hujus mortem solatur Monachos 333 d: Regimen Orsisio commendat 333 f: Columna Ecclesiæ 350 b: exul. 356 a 357 d

Athanasius an jungendus primis Apostolis Hispaniæ 443 f

Atherius Archiep. in Asia invisit S. Ioannem Silentiarium 233 d

† Auctor Ep. Metensis 4. sec. 214 e, 215 e

† Auctoris Archiep. Treviren. brachium Helmwardenhusii 63 d, 67 c, 68 b, 70 f, 72 a b

Augia mater S. Philippi Agyriensis 28 d

Aurelianus sponsus S. Domitillæ 9 c, 11 d: curat occidi Martyres 11 d 12 c

† Ausia Terracinæ culta, an Anthia mater S. Eleutherii Ep. Æcanæ 5 b

Ausonius Magnus & Ausonius adolescens Monachi sub S. Pachomio 329 f

Auspicius nutritor S. Domitillæ, quam & sepelivit 5 f

† Austerius præfectus Bettonæ in Vmbria sub Maximiano 33, 24

† Autbertus Ep. Cameracen. 121 c, 123 b

B

† Bainus Episc. Abbas Fontanellen. 390 e

Balduinus IV Comes Flandriæ 11 sec. 93 b, 96 a

Balduinus V. Insulensis, Comes Flandriæ 11 sec. 94 d, 96 b

Balduinus VI Comes Flandriæ & Hannoniæ 93 c, 96 a

Barryn Abbas in Hibernia 590 anno 387 a, 388 f

Bartholomæus a Quercu Parochus, scriptor Vitæ B. Gerardi Solitarii 247 f

† Bassus Episc. Niciensis 3 sec. 272 e

† Bavonis prædium occupans subito extinctus 133 e

Beatrix mater Mathildis celeberrimæ 222 d, 223 b

† Begga vidua 51 b, 52 f, 54 c

Bentivolus Episc. Eugubinus impetrat Canonizationem S. Vbaldi 639, 640

Berengozus Ab. S. Maximini 68 d. 70 f

† Bernardus Ab. Claravallen 12 sec. 112 c

† Bernardus Ab. obtinet aliquas Reliquias S. Ruperti Ducis 504 c

Bertigramnus Episc. Cenomanensis 6 sec.

† Beati Reliquiæ 70 f, 74 f

Blaithmac Rex Momoniæ 6 sec. 377 f, 385 f: Hiberniæ 388 e

Blanca-Maria Ducissa Mediolanen. 15 sec. 256 d, 257 d, 260 e

Bonifacius Papa IV 187 c

† Bonifacij alicujus corpus Beneventi 280 d

† Bonosus Archiep. Treviren. 71 c f

† Bonus Presb. Martyr 3 f

† Brandanus Ab. Birrensis in Momonia 599 b

† Britius 1 Episc. Spoletanus 23 a, 25 e

Bruno Archiep. Treviren. 65 a, 66 f

Brutius scriptor antiquus, & varii Brutii 4 c f

C

† Cæcilia apparet S. Paschali, corpus invenitur, ecclesia & cœnobium construitur 396, 397, 398

Cælestinus 3 Papa adscribit Sanctis Vbaldum 639, 640

† Cæsarius diac. Mart. Terracinæ sepelit SS. Domitillam & socias 5 b, 13 a

† Cajus Papa an ob eo conversus S. Pancratius 17 c, 21 b

† Carolomannus Monachus Casinensis 53 d, 54 d

Carolus IV Imperator Caput S. Victoris mittit Aquisgranum 270

† Carolus Bonus Comes Flandriæ 104 d, 105 e, 119 e,

Carolus Martellus victor de Saracenis 217 d

Carolus Oliverius promovet cultum S. Vbaldi 644

† Carthagus Episc. in Hibernia 378 f, 379, 380

Catur Monachus sub S. Theodoro sancte moritur 354 d

† Celsus Archiep. Treviren. 65 d, 67 c

† Cerbonius Episc. Populoniæ 471 c

Chaganus Rex Auarum tempore Mauritii Imp. 301 c

Charibertus Rex Frater Dagoberti primi 82 d, 89 c

† Chrodobaldus Monachus Marchianensis 154 c

† Chrysostomi, controversia cum S. Epiphanio ob libros Origenis 44 d, 45 a

Claudius Præses sub Valeriano in Alpibus 279 d, 278

† Clemens Papa consanguineus S. Domitillæ 4, 5, 8

† Clemens Ep. Metensis 65 c, 67 c

Clementia uxor Roberti 2 Com. Flandriæ 12 sec. 100 102

Cleonicus Pater S. Pancratij Mart. 21 a

† Clotsendis filia S. Rictrudis 83 e, 84 c, 85 c, 89 f

† Columba-Kylle venit ad S. Carthacum 383 f, 384 a

† Columba Abbas invisitur a S. Brandano 60 d

Conradus Archiep. Saltzburgen. 12 sec. 63 f, 7 e e

Consalvi Menendii anima in ælum ferri visa 402 a

Constantinus necdum Imperator sub Diocletiano bellum geßit 291 c, 296 f

Constantinus Copron. Imp. baptizatus & coronatus 157 b

Constantinus Pogonatus Imp. S. Germanum postea Patr. CP. eunuchum facit, & patrem ejus occidit 156 b

Constantinus Imp. CP. Leonis filius 10 sec. 510

Copre Monachus defert epistolam S. Antonii 355 c

Corpreus Rex Lageniæ 6 sec. 377 a

† Corentinus Episc. Corisopiti 469 c

Cornelius Pater Monasterii sub S. Pachomio 311 f, 315 d, 316 d, 322 a f, 323 c, obit peste 324 e

Craywinckel, Ioan. Ludolphus, Ord. Præmonstrat. scriptor Vitæ S. Dympnæ 479

† Crispinus & Crispinianus Mart. 205 f

Crocus Rex Arverniam populatur 424 c

† Cronanus in Hibernia 7 sec. 387 a, 388 f

† Cunibertus Ep. Coloniensis 55 f, 56 e, 59 b

Cusanus, Augustinus, Cardinalis 6 a

† Cyriacus Patriarcha CP. 240 c f

Cyriana Mater S. Pancratii Mart. 21 a

Cyrillus Monachus Palæstinæ scriptor Vitæ S. Ioannis Silentiarii 232, 236 d

D

Daniel Cardonus Soc. Iesu e Græco vertit Latine Vitam S. Isidori Martyris Chiensis 449

† Dasii Martyris corpus Anconæ 568 f

Decii initium Imperii 249 anno 451 b

Demetrius Proconsul Viterbii 3 sec. 45 c

† Desiderius Ep. Cadurcensis 50 a b

† Designatus Ep. Trajecti 5 sec. 214 d

Dionysius Episc. Ferentinus 3 sec. 458 c e, 460 c, 461 b

Dionysius Presbyter pro monachis S. Pachomii 307 a

Dionysii libri de Hierarchia præclari, quando scripti 295 b c

Dioscorus Episcopus Hermopoli 4 sec. 356 c

† Divitianus Episc. Sueßionensis 205 a, 206 d

† Domangenus Episc. in Hibernia 383 d, 385 d

† Dominicus de Silos visitat S. Dominicum Calciatensem 168 b, 176 e

Dominicus Cubensis S. Dominici discipulus 406 d, 408 f

Domitilla Augusta uxor Vespasiani Imp. 9 b c

Domninus Armenius monachus sub S. Pachomio 319 f

† Dorothei liber supposititius 49 e f

Dracontius Episcopus in Ægypto 4 sec. 356 c

E

Ebbo Archiep. Remensis ad Danos missus 392 c

Eckihardus Comes Fundator Helmwordestuisen Monasterii 63 f, 64 b

Editha Abbatissa in Anglia 264 d

† Eleodori Mart. Corpus Avenione 466 f, 467 d

† Eleutherius Terracinæ cultus, & Episc. Æcanæ 5 b

† Elias Archiep. Hierosolymis. 5 sec. 234 a e

Emma uxor Regis Franc. Lotharii 10 sec. 93 f, 96 b

Epiphanius Episc. Beneventanus 2 f

Eponychus Abbas Tabennensis 4 sec. 329 d

Erchenoaldus Major domus Chlodovei II, 7 sec. 89, 91

Erluinus Episc. Cameracensis 79 b

Ernoldus pater S. Rictrudis 89 c

Erwinus Ab. S. Mathiæ Treviris 74 f

† Eucharius I Episc. Trevirensis 58 a, 59 c

† Eucherius Episc. Trajecti 3 sec. 214 d

† Eudociæ Vita data I Martii suspectæ 208 e

Everhardus Archiep. Treviren. 11 sec. 222 a, 223 a

† Evergislus puer Tungrensis 4 sec. 212 c

† Evermundus Abbas 625 e

† Eugenius Episc. Toletanus, perperam Marcellus S. Petri discipulus habetur 10 c

Eunomiani hæretici refutati a S. Epiphanio 42 f, 43 a

Euphemius Archiep. CP, 5 sec. 233 b, 234 d

Euphrates Ep. Coloniensis vir illustris, perperam inserius Concilio Agrippinensi, quasi Christi divinitatem negasset. 95 in Concilio Sardicensi ad Constantium Imp. missus, insigni virtute eminuit 211 b

† Eusebia filia S. Rictrudis 83 & c 116 b 154 a

† Eusebius Episc. Vercellis 597 f

† Eusebius Mart. Terracinæ 5 b

Eusebius auctor coævus Vitæ S. Philippi Presb. Agyrii 26 f

† Eutyches Presb. Martyr sec. 1 11 e f

F

† Fabianus Papa 276 b baptizat Imperatores Philippos 277 a

† Falco Ep. Trajecti 5 sec. 214 d

† Felicißima Martyr Ferentii 458 c f, 460 a

† Felicula Virgo Mart. 10 f, 11 a

† Felicis Mart. Aquilejensis Corpus in monasterio Abdinchoffensi 76 d, 78 f

† Felix Presb. Martyr Terracinæ 5 b

Felix Tribunus Romæ sub Maximiano 194

Ferdinandus Episcopus Granatæ 16 sec. an Sanctus 263 e

† Ferrandus seu Ferdinandus Rex 13 sec. 517 f, 519 d

Fingen filius Guel pater S. Carthaci 378 d

† Firminus Conf. Episcopus Ambiani 613 a

Firmus Romanus monachus sub S. Pachomio 319 f

Flaccus Comes procus S. Petronillæ 10 f

Flavia Domitilla uxor T. Flavii Clementis Consulis, alia a S. Flavia Domitilla Virg. Mart. 9 a

Flavius Clemens Consul Romanus avunculus S. Flaviæ Domitillæ 4 f, 5 d, 8 f

Freculfus Episc. Luxoviensis 9 sec. 620 f

Fredericus Imp. reconciliatur urbi Eugubinæ 634 b

† Frontonis & 70 monachorum in Nitriæ monte vita an ad tempora Constantii Imp. referenda 296 c d

Fulchardus Ab. Marchianen 12 sec. 99, 126, 140

† Fulgentius Episc. Vtricoli corpus S. Victoris in altari collocat 269 b

Furius discipulus Simonis Magi 9 d e

† Furseus prædictus, baptizatus & instructus a S. Brandano 601 a

G

Galli & Vlpiani Consulatus ad 251 annum 447 a

Gamardus, Frater S. Fremberti monachus Fontanellæ 390 f

† Gaudentius Episc, Ariminensis 271 b

Gaudentius Episc. Salernitanus 374 e

† Gaudiosus Episc. Salernitanus 374 e

Gentilis Episc. Auximi corpora SS. Victoris, Coronæ, Philippi advexit 268 f, 269 a

† Germanus Episc. Parisien. Familiaris S. Domnolo Cenomanensi 607 c. 610 c

† Germanus Ab. Grandis-vallis a S. Modoaldo institutus 50 d

† Gertrudis Virgo 52 f, 54 c

† Gertrudis vidua Hamatici sec. 87 c, 101 f, 154 b

Gertrudis junior Abbatissæ Hamatici 13 sec. 101 f

Gisberta Ducissa Lotharingiæ, dein Regina Franciæ 10 sec. 220 d, 223 a

Gislebertus dux Lotharingiæ obtinet Trajectum 220 c

Gnostici hæretici precibus evitati a S. Epiphanio 27 f

Gobbanus Episc. in Hibernia 383 d, 385 d

Godefridus Barbatus dux Lotharingiæ 11 sec. 222 a, 223 e

Godefridus Decanus S. Petri Treviris 68 e

† Goswinus Ab. Aquicinctinus 12 sec. 110 c, 111 e

† Goteriæ Reliquiæ in ecclesia S. Pancratii 123 d

† Gramatius Episc. Salernitanus 374 e

† Gratilianus Martyr Ferentii 458 c f, 460 a

† Gregorius II. Papa resistit Leoni Isaurico 158 a, 159 c, pro S. Germano Patriar. C P. 159 f, 160 a

† Gregorius Ep. Ostiensis 10 sec. 168 e

† Gregorius Turonensis vindicatus 213 f, 214 a

† Gregorii Nysseni opera defensa a S. Germano P. CP. 161 e

Gregorius Episc. an Sanctonensis 6 sec. 592 c, 594 d

Gregorius Arianus tempore S. Pachomii 324 c

Georgius Princeps crudelißimus sub Constantio 356

Gualbertus Marchianis scribit in laudem S. Rictrudis 12 sec. 79 d, 116

Guido Episcopus Cameraci 2 sec. alius 3 sec. 477 d, 480 a Guilielmus Sirletus e Græco transtulit Acta S. Glyceriæ 188 d, 5 Alexandri Romani Druziparæ in Thracia paßi 197 b

Guilielmus Normannus Comes Flandriæ 105 f, 108 c

Gumbertus Ab. Abdinchoffensis 12 sec. 78 f

H

Hagius Monachus in monte Nitriæ 356 c

Halitgarius Episc. Cameraci 9 sec. 392 d

Harigerius Ab. Lobiensis scriptor Vitæ S. Servatii 215

Henricus Archiep. Remorum 12 sec. 115 c, 118 d

Henricus Episc. Suriani sub finem 16 sec. 492 a

Henricus Scarrampus Episc. Feltriæ 15 sec. 170 a

Henricus Dux Bavariæ, Trajecti sanatus & sepultus 227 e

Henricus I. Comes Lovanien. 11 sec. 223 c, 224

Henricus Comes Palatinus 11 sec. 222 a, 223 b

Heraclides Senior in monte Nitriæ 356 c

† Heraclius Mart. Tuderti 23 a, 25 e

Herimannus Ep. Metensis 11 sec. 63 c, 67 c

Hermengardis a Carolo Magno repudiata 186 a

Hermon Episc. Bubastensis sub S. Athanasio 356 d

Heron Monachus sub S. Theodoro moritur 333 a

† Hierlatius Episcopus instituit S. Brandanum 600 b

Hieracapollo Monachus solatur S. Pachomium 300 f

† Hilarioni familiaris S. Epiphanius 28 e, 29 a

† Hilarius Ep. Pictaviensis reducit errantes 212 a

† Hilarius Diaconus Martyr Viterbii 459 b

† Hildegardis scribit Vitam S. Ruperti Ducis 503 f, 509 e, ejus cor 504

Hilduinus Marchianensis tyrannus misere perit 138,

Honorius I Papa restaurat ecclesiam S. Pancratii 18 c

† Hubertus Episcopus elevat corpus S. Servatii 218 a

Hucbaldus Monachus Elnonensis scriptor Vitæ S. Rictrudis Marchianensis 179 a

Hugo Abbas Marchianensis 12 sec. ut Sanctus describitur 113 b

† Hyaranus Episc. Momoniæ 6 sec. 380 d

I

Iacobus Feltriæ & Belluni Episc. 14 sec. 169 f

Iacobus Sirmondus interpres Vitæ S. Philippi Presb. Agyrii 26 f, 28 d

† Iduberga sine Itta mater S. Gertrudis 52 d, 54 c

Ingofredus Abbas Luxoviensis 3 b

Ioanna filia Alfonsi V Lusitaniæ Regis 3 d

† Ioannes Baptista exemplar vita solitariæ 393 c

† Ioannes Damascenus resistit Leoni Isaurico Imp. 159 a

† Ioannes Episcopus Eugubinus decessor S. Vbaldi 630 a,

† Ioannes de Vrtica eremita 168 b, 169 d

Ioannes Episc. Hierosolymorum 40 c, arguitur ob studium Origenis 41 d f

Ioannes Episc. Beneventanus XXI. an Sanctus 440 c

Ioannes VIII. Episc. Cajetæ 9 sec. 575 c e

Ioannes Suicardus a Cronberg Vicarius Archiep. Mogontini 16 sec. 508 b

Ioannes Ab. Marchianensis 12 sec. 80 b

Ioannes Abbas IV Montis-Virginum 3 c

Ioannes Rochus Portius Ordinem Eremitarum S. Augustini reformat 252 b

Ioannes Frater & discipulus S. Pachomii 299 d f

Ioannes Amandinus Monachus carmine edidit Vitam S. Rictrudis 79 b

Ioannes Vidoriensis Feltriæ construit sacellum SS. Victoris & Coronæ 269 e

Ioannes Scriptor habitus Vitæ S. Epiphanii qualis 46

Ioannes Senex Monachus sub S. Pachomio 310 312 315

Ioannes Meagh lectione Vitæ S. Dympnæ motus Societatem Iesu ingressus Martyr obit 477 e, 478 a

† Ionatus Abbas 7 sec. 87 b, 154 c

† Irenes ecclesia C P. ad mare 446 a

† Irmina filia Dagoberti 2, 50 f

Isaac Chrysogonus monachus in monte Nitriæ dein Diaconus Hermopoli 356 c

Isaacus Anachoreta in Scethi 357 c

† Isidori liber de Vita & morte justorum 49 d f

† Isidorus Episc. Hermopoli 4 sec. 356 c

Isidorus anachoretarum antiquißimus in Nitria 357 a

Isidorus Constantinopolitanus sec. 6 an Sanctus 449 a

† Itha Virgo Hiberna 382 b e

Iulia Mater S. Pontii Romani, Mart. 274 f

† Iuliani & Basilissæ, ratio monastica discussa 295 a

† Iulianus Presb. Mart. Terracinæ 5 b, 13 b

Iulianus Apostata creatus Augustus 356 c: occisus scritur eadem hora in Thebaide 356 f

Iulius Conturio in insula Chio sub Decio 449

Iustinianus Patricius pater S. Germani Patriarchæ CP. 155 b f

K

† Kieranus Episc. Sagiriensis 387 a, 388 f

L

† Lambertus Episc. Trajectensis 53 c

† Lantheanus Abbas in Hibernia 384 e, 385

† Lasreanus Episc. in Hibernia 383 d, 385 d

Lediwinus Ab. Vedastinus 11 sec. 93 c, Marchian. 93 d e

† Legontius Ep. Treviren. 65, 67 c

Leo Isauricus Imp.Iconoclasta 157: non fert S. Germanum Patriar. CP. 157 e

Leo Armenus Imp. persecutor 391 c

Leo Sapiens Imp. 9 & 10 sec. 509 f

† Leonardus Vendoperensis 606 b

Lietbertus Ab. Marchianensis 12 sec. 110 a, 111 e

† Linus Papa scriptor Actorum S. Petri cum Simone Mago 10 c

Litia mater S. Rictrudis 89 c

† Livini memoria solennis 114 d, 115 a

Lotharius Rex Francorum 10 sec. 93 f, 96 b

Lucius Pseudo-Episc. Alexandrinus 4 sec. 206 c, 207 c

Ludovicus Crassus Rex Franciæ 105 f, 108 c

Ludovicus de Vega scriptor Vitæ & Miraculorum S. Dominici Calceatensis 168 a

Luparia conversa ab Episcopis in Hispaniam per Apostolos mißis 444 d

† Lupus Episc. Baiocensis 5 sec. 618, 619 a

Lupus Episc. Lemovicensis 2 e

Luxurius sub Traiano 13 a

M

Macarii Romani prope Paradisum inventi Vita fabulosa 358 b, 359 b, 361 a b

Macarius Ab. in Aquensi diœcesi 2 d

Macarius ter Consul pater S. Glyceriæ Virg Mart. 189 c

Macarius monachus in monte Nitriæ 357 a

Marcellus a Simone Mago ad S. Petrum conversus 9 d, 10 a

† Maclovius instruitur a S. Brandano 602 a

† Madiani Reliquiæ in ecclesia S. Pancratii 18 d

Magliabechius Antonius misit documenta de Translatione S. Hilari Abbatis 472 f

† Malchi reliquiæ in ecclesia S. Pancratii 18 d

Manardus Abbas Duaci 440 e

† Marci Atheniensis Vita suspecta 358 a

† Marcianus construit martyrium S. Isidori Mart. Chiensis 445 f, 446 e

Marcianus Archiamandrit, omnium monast. 5 sec. 237

Marcion hæresiarcha 349 f, 350 f

Marcus Senator Romæ pater S. Pontii Mart. 274 e

Marcus Vanden Tympel societ. Iesu a S. Servatio sanatus 229 f, 230 a

† Maro Presb. Martyr 1 sec. 11 e, 12 a

† Marsus Presb. socius S. Peregrini Ep. Mart. 561 b, 563 b

† Martinæ Acta data I Ianuarii suspecta 208 e

† Martini Oratorium Gelæ 7 sec. 482 a c

Martinus Ep. Comensis 15 sec. 253 f, 255 b

† Matildis Regina Quedelinburgum extruit 219 a

† Mauri Abbatis Acta supposititia 605 e, 606 a

† Maurontus filius S. Rictrudis 83 e, 84 c, 86 b 88 c 89

† Maurus Episc. Placentiæ in Italia 5 sec. 470 b

Maximiani Imp. Consulatus 1 ad 287 annum 446 e

† Maximini Ep. Treviren. pallium & stola delata Helmwordentorf. 63 d, 67 c

Maximus Tribunus Ferentii 3 sec. 458 c, 460 f

† Meinwercus Ep. Paderbornensis 11 sec. 64 c, 65 a

Meletii Lycopolitani schisma 349 f, 350 f

Merwina Virgo Abbatissa in Anglia 186 f

Michael Angelus Eugenius edit miracula S. Vbaldi 645 b

Michael Florentinus scriptor Chronici Servorum, ex quo datur Vita B. Francisci Senensis 656

Michaël Ophovius Episc. Silvaducensis 17 sec. 479 c

Milo Episc. Teruanen. 12 sec. 111 d

Mobes ex discipulo S. Pachomii Episcopus 323 f

† Molua sive Luanus Cluainfeartæ 380 e

† Monulphus extruit exclesiam S. Servatii 217 b, 218 b

† Myropo Martyr in insula Chio 447 a

N

Nammachus nepos S. Eremberti monachus Fontanellæ 390 f

Napharsaus monachus sub S. Theodoro 333 c

† Nazarius 2 sec. prædicat Niciæ 272 c e: miraculis clarus 599 d

† Nectarius Episc. Augustoduni 6 sec. 596 e

Neophytus Legatus Basilii Macedonis Imp. ad Servios, postea monachus 161 a, 166 d e

Nicolaus Patriarcha Aquilejensis 14 sec. 270 e

Nicolaus Legatus Basilii Macedonis Imp. ad Servios, postea monachus 161 c, 166 d

Nicolaus Zœsius Episc. Silvaducensis 17 sec. 479 c

† Nicomedes Presb. Mart. 1 sec. 10 f 11 b

† Niconis & 199 sociorum ratio monastica discussa 295 b

Normanni vastant Belgicas ditiones 6 sec. 92 b, 93 a

Normannorum barbaries apud Treviros 59 d, 62 e

Numerius dux in insula Chio sub Decio jubet occidi S. Isidorum 449

O

Obertus Ep. Leodien. 12 sec. elevat corpus S. Rolendis 244 e, 245 e

Octavilla sepelit corpus S. Pancratii 17 a, 18 a, 21 e

† Olaus Rex Norwegiæ consobrinus S. Halwardi 401 a f

Olella Rex Conactorum 378 d

Olybrius Ravennas a dæmone liberatus, cum suis baptizatus & monachus factus a S. Hilaro Abbate 473 d

Origen is hæresis in Palæstina 6 sec. 237 e: improbata a S. Epiphanio 41 b, 44 d

Orsiesius Vicarius & successor S. Pachomii 292 c, 324 f 325 c & seqq.

Otto Imp. transfert corpus S. Servatii Quedelinburgum 219 f, 220 a defert corpora SS. Victoris & Coronæ Aquisgranum 269 d

Otto 3 Imp. confirmat privilegia Helmwardeshusensis monasterii 64 a c

Otto Henrici I Com. Lovan. filius 11 sec, 223 c. 224

P

Pachomius alter monachus sub S. Pachomio 315 e

Pachomii Iun. sive Post-humii Vita suspecta 337 358

† Padurnus Abbas Cenomanis 607 f, 611 d

Paësius anachoreta in Scethi 357 a

† Palæmon excipit & exercet S. Pachomium 297: vita & mors 298: laus 350 b

Palladius Præfectus Ægypti Gentilis sub Valente Imperatore 206 f, 207 c, 208 f

† Pambo monachus Nitriæ 355 f, 357 a

Pammo Ab. circa Antinoum laudatus a S. Athanasio 356 e

Paphnutius monachus S. Theodori 312 d, 315 e: Hegumenus 322 f: obit peste 324 e

Paschalis 2 Papa 67 d 70 e

Patchelphius monachus a S. Theodoro ab hæresi emendatus 354 d

† Paula excipit S. Epiphanium 39 d

† Paulini Ep. Treviren. monasterium 60 f, 61 f

† Paulinus, Thyrsus, Palmatius Martyres 69 f, 70 f

Paulus anachoreta in Scethi 357 a

Paulus monachus sub S. Pachomio 315 e

Paulus Lulmius scriptor Vitæ Beatæ Magdalenæ Albritiæ 252 c, 253 d

Paulus disc. scriptor Vitæ S. Hilari Ab. Galeatensis 472 c

Pecusius ducit Sanctum Theodorum ad Sanctum Pachomium 305 d, 315 d, 350 f

Pesyrus anachoreta in Scethi 357 a

Petavii, Dionisii, labor utilis in vertendis & edendis libris S. Epiphanii 441

† Petronillæ vita & obitus 10 e, 11 a

† Petronius Ep. Bononien. an Vitas Patrum scripserit 364 e

Petronius monachus sub S. Pachomio 315 f, 322 a: successor 324 f: non obit 325 b

† Petrus Apostolus victor de Simone Mago 9 d &c: pro quolibet Romano Pontifice 29 a e

† Petrus Episc. Alexandrinus Martyr 295 e, 296 b

Petrus Ep. Alexand. successor S. Athanasii pulsus 206 e

Petrus Delfinus Generalis Ordinis Camaldul. 15 sec. 372 f

Petrus Abbas senior Tabennensis 4 sec. 329 d

Petrus Crudelis Rex Castellæ misere perit 173 e, 174

Petrus Canonicus Regularis S. Autberti Cameraci, scriptor Vitæ S. Dympnæ Virg. & Martyris Gelæ 477 d, 479

Petrus Swaninghtonus, scriptor Vitæ B. Simonis Stok 653 f

Petrus Waddingus scriptor Annalium Franciscan. 550 a d

Petrus le Venier Pœnitentiarius Antißiodorensis misit Acta S. Franconæi monachi 627

Petrus Catanensis laicos Carmelitar. illustris 263 f, 264 a

† Poppe Ab. Marchianen & Vedastinas 11 sec. 94 e, 96 b

Philippi Imperatores ad Christum convertuntur 276, 277

Philippus II Rex Hispan. periculose æger devotus erga S. Isidori Agricolæ corpus peracta novena sanatur 544, 545: pie moritur 546

Philippus Episc. Moguntinus 508 c

Philo ex discipulo S. Pachomii Episcopus 323 f

Philocrates Presbyter Thraciæ 2 sec. confortat S. Glyceriam 190 a

† Phœbadius Ep. Aginnensis 4 sec. 211 f, 212 a b

Photii circa Ancoratum Epiphanii hallucinatio 43 d

Picolomineus Franc. Card. dein Pius 3 Papa 372 f, 476 e

† Pio monachus Nitriæ 355 f 357 c

† Pippinus Rex, pater S. Gertrudis 52 d, 54 c, 55 e

Pippinus Rex factus auctoritate Zachariæ Papæ 53 d, 54 d

† Plantilla mater Flaviæ Domitillæ 8 f, 9 c

Pœmenia mater S. Alexandri Rom. 196 d, 199 f, 200 f,

Polybius Ep. Salamine in Cypro 57 c: factus scriptor Vitæ S. Epiphanii 47 e

† Pontianus Papa convertit S. Pontium, quem cum patre baptizat 275, 276 a

Pontius Comes Tolosæ 10 sec. construit Tomeriarum monasterium 274 a

† Poppo Episc. Cytriæ in Cypro 39 f

Porus nomine, an Comes Lovaniensis 4 sec. 212 d

S. Projectus Ep. Claromontanus scripsit Acta Mart. 455 d

Priscus Episc. S. Pachomium dicitur baptizasse 360 b

Priscus discipulus Simonis Magi 9 d

† Proceßi & Martiniani corpora transfert S. Paschalis Papa 393 f: munera in oratorio offert 398 e

† Proculus Martyr, an Episc. Bononiensis 372 b, 373 d

Psarphius monachus sub S. Theodoro 354 d

Psenamon monachus sub S. Pachomio 321 e

Psentaësius monachus sub S. Pachomio 315 d: Hegumenus 322 f

† Psenobo monachus sub S. Pachomio 315 f

† Psoës monachus sub S. Pachomio 315 d

Psoius anachoreta in Scethi 357 a

Q

† Quirillus Episc. Trajecti 5 sec. 214 d

R

Radulphus Carmelita in Anglia 13 sec. 3 c d

Redemptus Episcopus Ferentinus. 6 sec. 459 d

Reinhardus Episc. Halberstaden. 12 sec. 67 f, 70 a

† Remaclus Tungren. 56 e, imo Trajectensis Ep. 59 b

† Remigius Arch. Remen. dæmoniacam liberat 120 f, 123 b

Renatus Episcopus 2 d

† Resignatus Episc. Trajecti 5 sec. 214 d

Richardus Ab. Marchianensis 11 sec. 97 b, 98 c d

† Richarius Ab. Centulensis 86 b, 89 f

Roboaldus Comes Palatinus Rheni, pater S. Ruperti 508 c

Rodulphus Archiep. Remensis 12 sec 151 e, 152 d

Rodulphus Episcopus Eugubinus 11 sec. 630 c

Romanus Lecapenus Imperator CP. 10 sec. 510 f

† Romuli oppidum in Liguria 368 e, 369 d

Romulus Romanus monachus sub S. Pachomio 319 f

Rotbertus I Episc. Atrebat. 12 sec. 120 b

† Rotrudis Virgo perperam cum S. Rictrude habita eadem 80 d

Rudericus Pelagius Valladaris pater B. Ægidii Ord. Prædicatorum 405 a

† Rufina Terracinæ culta 5 b an Martyr Romana 5 c

† Ruffinianus Episc. Baiocensis 6 sec. 619 b

Ruricius Episc. Lemovici scriptor 5 sec. 369, 370

S

† Sabas Ab. excipit S. Ioannem Silentiarium 233, 234, moritur 235 f

Sabinus Episc. Salaminæ in Cypro 17 d

Sabinus Præses Traianopoli sub M. Aurelio Antonino 189 c

Salustinus Episc. Hierosolym. 5 sec. 233 c, 254 e

Samuel Oeconomus sub S. Pachomio 316 c

Sancia Regina, Regis Lusitaniæ filia, apparet B. Ægidio Ordinis Prædicatorum. 411 f

Saswalo Canonicus, cui inscripta miracula S. Rictrudis sec. 12 118 e

† Saturnini Episc. Mart. ecclesiæ 390 c f, 593 d

Sebastianus Dux Ægypti sub Constantio 356 a

† Sebaudus Episc. Treviren. 56 a, 59 b

† Secundus Martyr Ameriensis 630 f 631 f

† Senanus Abbas invisitur a S. Brandano Abbate 601 f

† Serapion Abbas 290 f

Serapion Tentyranus Episc. in Thebaide 4 sec. 290 b

† Sergii & Bacchi monasterium restituit S. Paschalis Papa 398 d

Servatius Baro de Engelfluß pius erga S. Seruatium 219 b

† Severa soror S. Modoaldi 57 d, 59 b, 74 b

Severodus Præpositus S. Albani 61 e

Severi hæresis in Asia 6 sec. 237 a

† Severinus Episc Coloniensis 4 sec. 212 c

† Sigebertus Rex baptizatus a S. Amando 83 a

Silvanus monachus sub S. Pachomio 321 e: sancte obit 322 a, 335

Silvester 2 Papa 63 f

† Silvia Terracinæ culta, ubi variæ Silviæ 5 b

† Silvinianus Terracinæ cultus, an Seruilianus Mart. 5 b

† Simeon reclusus Treviris 68 d, 70 e

Simeon Princeps Bulgariæ 10 sec. 510 d f, 511 a

Simplicius Iudex Tarsi sub Diocletiano 280 f

Simon Magus a S. Petro devictus 9 d

† Sixtus II Papa mittit in Gallias S. Peregrinum Episc. Autißiodorensem 562 b

† Sixtus & Sinicius Epp. Sueßionenses 205 a, 206 b d

† Soteris Virgo Martyr 10 Febru. 21 e, 22 f

† Sperandia Eugubina Cinguli culta 653 d

Sperandia foror S. Vbaldi 653 d

† Stephana seu Stephania Mart. Latinis Corona 270 271

† Stephani Ecclesia sola ab Hunnis relicta 216 a

† Stephanus Iunior a S. Germano Patriar. C P. Baptizatus 156 f, 157 a

Stephanus Episc. Leodien. 19 sec. 81 d, 91 f

Stephanus Abbas S. Iacobi Leodii, scriptor Vitæ S. Modoaldi 51 b, 63 a

Stephanus Serva Cremonensis Vitam S. Vbaldi scripsit 642

Stephanus de Sampayo edit Vitam B. Ægidii Ordinis Prædicatorum 403 b e

† Sulpitius Ep. Trajecti 5 sec. 214 d

† Sulpitius & Sivilianus Mart. sub Traiano 6 c, 12 c f, 13 a

Surus Hegumenus sub S. Pachomio 322 f

† Symphoriani Monasterium 57 c, 59 b, 62 f

Syrus Hegumenus sub S. Pachomio 324 e

T

Talmas Monachus sub S. Pachomio instar Iobi patiens 315 e

Tato Episc. Ratisponensis 10 sec. 264 e

Tebaldus Episc. Eugubinus scriptor Vitæ S. Vbaldi decessoris 628 c, 630

Terasia Gilia sive Ægidia mater B. Ægidii Ordinis Prædicatorum 405 b

† Thebæorum Martyrum ossa delata Helmwardenhusum 72 b

† Theobaldus Presbyter eremita 644 a

Theodericus Rex Franc. 7 sec. 87 a

Theodericus Rex Italiæ furens contra S. Hilarum Abbatem divinitus reprimitur 474

† Theodorus Ep. Puteolis 5 sec. 186 c

† Theodorus Studita implorat S. Paschalem Papam contra hæreticos 391 a

† Theodorus an jungendus primis Apostolis Hispaniæ 443 f

Theodorus Lector Ecclesiæ Alexandrinæ, monachus sub S. Pachomio 319, 355 b d

Theodorus Alexandrinus seu Politicus discipulus S. Pachomii 292 b f

Theodorus comes S. Ammonis in monte Nitriæ 295 f, 296 d

Theodorus Thebæus in Ægypto monachus 357 a

Theodori Mopsuesteni hæresis 6 sec. 237 e

Theodosius pater S. Philippi Agyriensis 28 d f

Theophili Episc. Alexandrini Epistola ad Ammonium Episcopum 357 b

Theophili Alex. sensus circa libros Origenis 44 d, 45 f, 46 a

Theophilus Monachus defert Epistolam S. Antonii 355 c

Theophorus Romanus monachus sub S. Pachomio 319 f

† Theonas Ep. Alexandrinus 206 f, 207 c, ecclesia 356 a

Thomas Cantipratanus 440 s

Tiberianus Præses sub Maximiano 193 cf, 196 a & seq.

Tietmarus Ab. Helwardiensis 51 c, 63 a, 64 e

Tithoes Abbas Sanctimonialium 315 e, 316 b

Tithoi Præfectus Oeconomorum sub S. Pachomio 317 a

Titus orat S. Petrum pro valetudine S. Petronillæ 10 e

Tobias Ep. Roffensis in Anglia 186 d

Tornoaldus Episc. Arisitanus 6 sec. 592 e, 594 e

V

Valenti Imp. Venerabilis S. Epiphanius 28 f

† Valentinns Presbyter Martyr Viterbii 459 b

Valerius Socius Acta Martyrii S. Pontii scribit 272 f

† Victorinus Presb. Martyr 1 sec. 11 e, 12 a

† Victoris Episc. Cenomanen. monasterium 607 e

† Vltanus abbas 7 sec. 87 a

Vmbertus Magister Ord. Prædicatorum 407

† Vrsicinus Ep. Trajecti 5 sec. 214 d

Vrsinus Cardinalis sub finem 16 sec. 461 f

Vrsulana peregrinatio S. Rolendis 243 f, 245 d

W Z

Wido Abbas Vedastinus & Marchianen. 11 sec. 95 c

Wilhelmus Iprensis Comes 12 sec. 105 f

Willigisus edoctus de elevando corpore S. Servatii 218 a

Wolfgangus Archiep. Moguntinus 16 sec. 508 b

Wulfrannus Ab. Prumiensis 12 sec. 70 f

Zacchæus Monachus sub S. Pachomio 324 c, Abbas 326 c

Zacchæus nepos S. Eremberti Monachus Fontanellæ 390 f

INDEX TOPOGRAPHICVS IN VITAS SANCTORVM TOMI III MAII.

A

Ægyptus, Victor miles & Corona Martyres 265

Ætna unde Flammivomus 29 d f

Africa SS. Secundianus, Quartus & alii XI nominati Martyres, 284. S. Pracatus seu Prancatus Martyr. 26

Agyrina opp. Siciliæ S. Philippus Presb. & Eusebius Monachus 26

Alexandria SS. Aphrodisius, Agrippa & alii sex; item duo 202. Plurimi Sancti Martyres occisi 206. S. Epiphanius studet 37 e

Albanum in Latio Ecclesia S. Pancratii 153 f

Alpicum, Portaupec prope S. Germanum in Laia 390 b 391 a

Ambianum. S. Honoratus Episcopus 612

Amola in agro Bononiensi. S. Dannius Presbyter 180

Ancona. SS. Peregrinus, Herculanus, Flavianus, Martyres 565

Antverpiæ, Corpus S. Claudii Martyris 287. SS. Dympna Herebernus degunt. 481 f, 483 a

Aprutium. SS. Valentinus & Damianus Martyres 569

Apta-julia urbs Galliæ Narbonensis. S. Augia Martyr 285

Aquisgranum. Corpora SS. Victoris & Coronæ 269 d Reliquiæ S. Servatii miraculis claræ 123 d

Aquitania. Inde oriundus S. Modoaldus 52 c

Arborea urbs Sardiniæ Archiepiscopalis 271 c

Arianum urbs Italiæ Capita SS. Nerei, Achillei, Domitillæ & Pancratii creduntur esse 6 d

Ariminum, Reliquiæ SS. Victoris & Coronæ. 371 b

Aroca Monast. Ord. Cisterciensis 410 e

Athenæ, SS. Heraclius, Paulinus, Benedimus Martyres 453

Avenio, Festum Sanctarum Reliquiarum in ædibus D. de Fargues 466

Augustamnica pars Ægypti 355 f, 357 c

Autissiodorum. S. Peregrinus Mart. Episcopus 560. S. Marcellianus Ep. 203

Auximum urbs Italiæ, Corpora SS. Victoris & Coronæ 268 f

B

Baioca urbs Normanniæ. SS. Ragnobertus Episc. & Zeno diac. 618

Bathonia, Baida, urbs Angliæ 139 a, 140 b

Baussetum in Gallia. S. Gentius Solitarius 627

Baum sive Pabau monasterium S. Pachomii 310, 354 f, 355 b

Bechee pagus in Thebaide cum monasterio Virginum. 329 d

Beneventum. SS. Ioannes Episc. Stephanus Levita, Martianus, Doris, Potitus, Prosper, Felix, Cervolus, Stephanus 468. Corpus S. Bonifacii Martyris 280 d, Cultus S. Constantii Episcopi, 374. S. Liberator Episc. Martyr depositus 465

Berœa urbs Thraciæ 198 e, 201 a

Buth-Chaschar in Perside. S. Abdiesus Episc. Martyr. 574

Bettona opp. Umbriæ. SS. Chryspolitus Ep. Barontius bubulcus, Tutela & 12 Mulieres Martyres 23

Beverlacum in Anglia. S. Brithunus seu Berethunus Abbas 503

Bibania, Bevagna, Mevenia in Umbria 23 f, 25 f

Binga oppidum ad Rhenum. S. Rupertus Dux & B. Bertha mater 503

Bituriges. S. Victorinus Martyr 574

Bonumusium castrum Thraciæ 197 f

Bononia. S. Dannius Presbyter 180. B. Imelda Lambertini 183, Caput S. Pancratii Roma 1660 acceptum 19 a

Bortum oppidum Aquitaniæ. Corpus S. Germani Patriarchæ CP. 156 a

Besundux vicus Palæstinæ. Patria S. Epiphanii Ep. 37 a

Britannia Armorica. S. Primaël Presb. Eremita 469

Burdegala. S. Fortis Episc. Martyr 573. B. Simon Stok, VI Generalis Carmelitarum 653

Burtodoxion in Thracia. 199 f

C

Cajeta. S. Eupuria Virgo 575

Cajus monasterium a S. Theodoro constructum 329 d

Calamonis-Laura in Palæstina 236 e, 237 f

Calaris urbs Sardiniæ. An passæ SS. Iusta, Iustina, Heredina 272 a

Calciata in Hispania. S. Dominicus Calciatensis 168 e f

Callidienum in Forojuliensi Provinciæ diœcesi. S. Maxima Virgo 579 581

Campilia in Hetruria. S. Florentius Episc. 470

Cantuaria. Reliquiæ & Ecclesia S. Pancratii 20 a

Cappadocia. Patria S. Emani Presb. Martyris 59 b

Caprea in Principatu ulteriore. Cultus S. Constantii Episcopi 375 a

Carnotum. S. Emanus Presb. Martyr 595, 599 a

Carasura castrum Thraciæ 198 e

Castrum opp. Calabriæ. S. Cæsarea Virgo 499, 501 b f

Cotyliæ in Sabinis. S. Victorinus Presb. Mart. 11 f, 12 a

Cauca seu Conqua urbs Hispaniæ 410 d

Cella-nova in Hispania. Corpus S. Torquati 443 c

Cenomannis in Gallia S. Domnolus Ep. 603

Chaume opp. in Bria provincia. An Reliquiæ S. Domnoli Ep. 604 c

Chenobosciorum monasterium a S. Pachomio erectum 310 e, 312 e

Chios insula S. Isidorus Martyr. 445

Chora monasterium in Ponto. Corpus S. Germani Patriarchæ CP. 155 f

Christopolis urbs Macedoniæ 162 a, 164 c

Cimella in Alpibus maritimis. S. Pontius Romanus Mart. 272

Clarus-mons, urbs Arverniæ, S. Aprunculus Ep. 369. SS. Caßius, Victorinus, Maximus & 6266 Martyres 454

Cluain-ferta in Hibernia. S. Brandanus Abbas 599

Cleotonis seu Clitumnus fluvius Umbriæ 23 e, 25 e

Clisura urbs Thraciæ 197 f

Colonia. Reliquiæ S. Servatii, 227 c, S. Ruperti Ducis 504 b

Colonia urbs Armeniæ. S. Ioannes Silentiarius Ep. 232

Compostella. Caput S. Victoris 371 e

Comum urbs Insubriæ. B. Magdalena Albricia Abbatissa 254

Comensis lacus. S. Dominica Virgo 239

Constantia urbs Cypri. S. Epiphanius Episc. 36

Constantinopolis. S. Germanus Patriarcha 155 SS. Alexander, Coluthus, Barbarus Martyres 285. S. Petrus Martyr in Blachernis 626. S. Sergius in exilium actus, 242. Reliquiæ S. Isidori Mart. Chiensis 445. Oratorium & Officium proprium S. Epiphanii Ep. 36 e. Constantini 3 Episcopi 375 d

Corduba. S. Witesindus Martyr 509

Cortona urbs Hetruriæ. SS. Vincentius, Niverdunus & alii VII Martyres 572

Cosinitre monasterium in confiniis Thraciæ & Macedoniæ. S. Gregorius Hugumenus fundator 161, 162 b

Cuminiana insula urbis Romanæ 21 b

Cyzicus urbs Hellesponti. S. Germanus Ep. post Patriarcha CP. 156 c

D

Damascus. An ibi paßi SS. Victor & Corona 266 a

Dertona urbs Liguriæ. S. Hildebertus Ep. 498

Diocæsareæ urbes plures. XI Episcopi Ægyptii 4 seculo relegati. 209 c f

Dionantense castrum donatum S. Servatio 217 c

Dologiense monasterium 50 e

Doncheirium in Gallia. Reliquiæ S. Onesimi Ep. Suessionensis 204 b

Druzipara urbs Thraciæ. S. Alexander Romanus Martyr 193, 200 a

Duacum. Reliquiæ S. Rictrudis 81 c. S. Onesimi Episc. Sueßionen. 204 c

E

Elwangum monast. Germaniæ. Reliquiæ SS. Domitillæ, Euphrosynæ & Theodoræ Virg. Mart. 6 c

Ephesus. SS. Mengenes, Gaianus, Iovinus Martyres 572

Eugubium urbs Umbriȩ. S. Vbaldus Episc. 628

F

Famagusta. Festum annuum S Epiphanii Ep. 37 a

Fanum urbs Italiæ. S. Vrsus Episcopus 500

Feltria in Marchia Trevisana. Corpora SS. Victoris & Coronæ 269 e

Ferentium urbs Hetruriæ. S. Bonifacius Episc. 571

Ficardum castellum Italiæ versus Auximum 268 f, 269 a

Firmium in Piceno. S. Adamus Abbas 626

Filusia. S. Rosula Martyr 456

Fontanella. S. Erembertus monachus, & relicto Episcopatu mortuus 390 b d. Reliquiæ & ecclesia S. Servatii 218 e

Franca-villa in Calabria. Sacellum S. Cæsareæ Virg. 499 d f, 501 d

Fulginium urbs Umbriæ. B. Antonius Hungarus 3 Ord. S. Francisci 251

G

Galeata pagus Italiæ. S. Hilarus Abbas 471

Garray opp. Hispaniæ. Reliquiæ SS. Nerei, Achillei & Pancratii 6 c d

Gandavum. Reliquiæ S. Pancratii an. 985 acceptæ 19 c d

Gela in Brabantia. SS. Dympna Virgo & Gerebernus Sacerdos Martyres 477

Genua. S. Ampelius eremita 364

Gerpinia in agro Namurcensi. S. Rolendis Virgo 242

Gorianum in Pelignis. S. Gemma Virgo 182

Goslaria ur. Saxoniæ inferioris. Ecclesia & Reliquiæ S. Servatii 221 d

Guastalla opp. Longobardiæ 70 e

Guimarana in Hispania. Corpus S. Torquati alicujus. 443 e

H I K

Hadrianopolis urbs Thraciæ 199 f, 201 b

Hamaticum monaster. Gallo-Flandriæ 87 c f

Heliopolis urbs Phœniciæ 208 d

Helmwardenhusium monasterium 63 f: nunc oppidum Hassiæ. Reliquiæ S. Modoaldi 51 c d

Heraclia, urbs Thraciæ. SS. Glyceria Virgo & Laodicius Custos Carceris 188. Templum S. Glyceriæ 189 a

Hermothim in Thebaide cum monasterio vicino 329 d

Hibernia. S. Carentocus Episcopus Abbas 584

Hispania. Adventus SS. Torquati & sociorum ab Apostolis missorum 442

Isauria. SS. Aquilinus & Victorianus Martyres 571

Kieragia-Luachra regio Momoniæ. 378 c, 380 c

L

Lamosina. SS. Ianuarius & Pelagia Martyres 458

Lampsacum in Hellesponto. SS. Petrus, Andreas, Paulus, Dionysia Virgo, Martyres 452

Larissa in Thessalia. S. Achillius Episc. 465

Latiniacum monasterium constructum 89 d

Latopolis & Latopolitanus Nomus Ægypti 305 b

Laura S. Sabæ in Palæstina. S. Ioannes Silentiarius 232. Monachi 44 Martyres 616

Lemnos insula. Relquiæ S. Glyceriæ Virg. Mart. 188 f, 192: S. Euphemiæ 192 c d

Lemovicum urbs Galliæ. Reliquiæ S. Domitillæ 6 b

Lerena opp. Lusitaniæ 410 c

Libias solitudo ultra Iordanem 136 a c

Lingones. S. Aprunculus Episc. 369

Lismoria urbs Momoniæ. S. Carthacus seu Mochudda Episc. & Abb. 375

Luca urbs Tusciæ. S. Dorotheus Eremita 571

Licionienensis vicus Calabriæ. Sacellum S. Cæsareæ Virginis 499 d, 501 d

M

Madritum. S. Isidorus agricola 512

Marchianæ monast. S. Rictrudis 79: deletum a Normannis 92 d : male administratum 92 e

Martorellum in Catalonia. Reliquiæ S. Isidori Martyris Chiensis 448 f

Massa Lubrensis. Cultus S. Constantii Episc. 375

Massilia. An caput S. Pontii Romani Mart. 274

Maximianopolis urbs Thraciæ 189 c, 190 f

Mediolanum S. Natalis Archiepisc. 241. SS. Victor, Nemor, Felix, Rusticus Martyres 284

Melita insula. Ecclesia S. Philippi Presb. Agyriensis 28 c

Men monasterium S. Pachomii 324 f, 329 b

Methona urbs Peloponesi. S. Barbarus Martyr 285

Monachium. Reliquiæ S. Ruperti Ducis, Berthæ matris, Hildegardis & Satyriæ 504 d, 508 e

Monchosis monasterium a S. Pachomio erectum 310 e, 312 e, 328 a

Moxiæ in agro Placentino in Italia. S. Domninus Diac. sepultus 470 b

Muretum. Corpus S. Germerii Episc. Tolosæ 592 a

N O

Neapolis. S. Pomponius Episc. 373

Neocæsarea Ponti. Clerici Antioch. 4 sec. relegati 209 d

Nepomuk oppidum Bohemiæ. Patria B. Ioannis Canonic. Pragæ Martyr 669

Nicopolis vrbs Palæstinæ 235 d, 136 c

Nicopolis vrbs Armeniæ. Patria S. Ioannis Silentiarii 232 d

Nivernium. S. Francovæus monachus 627

Norwegia. S. Halwardus Martyr 401

Numana urbs , posteris Humana, ad mare Adtiaticum 268 f, 269 a

Obi monasterium a S. Theodoro constructum 329 d

Orgiellia Provincia Hiberniæ. S. Moeldodius Ab. 245 f

Ottilia in diœcesi Conimbricensi 410 a

P.

Pabau sive Prou monast. S. Pachomii 316 f, 326 e

Pachnum monasterium S. Pachomii. 324 f

Panormus. S. Philippus Diaconus 26, 27 d, 32

Papia. S. Hilarius Episcopus 577. SS. Chrysanthus & & Fortunatus Presbyteri. 444. SS. Boninus, Saterius, Paulinus Martyres. 457

Peronæ monasterium constructum 89 d

Persis. SS. Abdiesus & Abdas Episcopi, Presbyteri, Diaconi, Monachi, Virgines, Martyres 574. SS. Simeon Isaacius, Bachtisoes Martyres sub Sapore 466

Perusia. S. Benignus monachus & eremita 570

Perusinus Episcopatus, recusatus a S. Vbaldo 632 d

Philippopolis urbs Thraciæ 197 f

Pictavium. SS. Agnes Abb. & Disciola 232

Pinciacum, vulgo Poissis, opp. Franciæ 390 b

Placentia urbs Italiæ. S. Dominicus Diaconus 470

Polentia urbs Liguriæ. SS. Victor, Saturninus, & alii VIII 202

Pontia insula. S. Domitilla relegata 4 c e, 5 d, 9 d. SS. Nereus & Achilteus aliique Martyres 11, 12

Populonia. an S. Florentius Episcopus 471 c d

Portia in Thracia 199 f

Portus Romanus. S. Præstabilis, Martyr cum 10 sociis & Dionysia 457

Portus Veneris in Liguria. Corpus S. Pachomii 299 c

Praga. B. Ioannes Nepomucenus Canonicus Martyr 667. S. Victoris caput, & brachia. Reliquiæ S. Coronæ 270, 271. Pars capitis S. Servatii 219 b. Reliquiæ S. Peregrini Mart. 572 f

Q R

Quindelimburg. Ecclesia S. Servatii. Corpus eo delatum 219 e

Raithin monasterium in Media 381 a, 382 e, 383 f

Rinengæ pagus in territorio Iprensi. Cultus S. Rictrudis 107 c, 111 d

Rinogia provincia Hispaniæ. S. Dominicus Calceatensis 167

Roma S. Pontius Senator Martyr Convertit Philippos Imp. 27 S. Bonifacius Præfectus procuratorum, Martyr Tarsi 279. Ecclesia SS. Bonifacii & Alexii 280 a. Corpora illorum 280 d, 284 d. SS. Pancratius Mart. & Dionysius ejus patruus 17. Ecclesia in cœmeterio Calepodii 18 a: in ea Corpus, Caput in Lateranensi 18 e. SS. Quirilla & Sophia Virg. Martyres 464. SS. Cyriacus, Maximus & alii X, item anonymi LIV, Martyres. 25. Corpora SS. Nerei, Achillei & Domitillæ 5 f 6 a. Corpora SS. Victoris & Coronæ. 271 e. Mentum S. Servatii 219 b. Patria S. Alexandri Martyris Druziparæ 193. Collegium S. Isidori Agricolæ 549 e

Ruba solitudo Palætinæ 234 f, 235 d

S

Sagaris seu Sangarius fluvius Bithyniæ 28 d, 29 e

Sagium urbs Normanniæ. S. Ainobertus Episc. 625

Salamine urbs Cypri. S. Epiphanius Episc, 36

Sambronis fons in Umbria 23 e

Sandionysianum monasterium. Corpus S. Peregrini Episc. Antißiodoren. 56 d

Santirena seu Scallabis urbs Lusitaniæ. B. Ægidius Ord. Prædicatorum 402

Sardica urbs Thraciæ 197 f, 199 a

Sardinia. Iusta, Iustina, Heredina Martyres 27. S. Simplicius Martyr. 456

Scala urbs in Ducatu Amalphitano. Ecclesia S. Stephaniæ 271 e

Scythopolis in Palæstina 234 e

Senæ. B. Franciscus Ordinis Servorum B. Mariæ 655

Sermius flumini Thraciæ 198 d

Sirmium in Pannonia. S. Timotheus & VII Virgines Martyres 455

Sonsbeca oppidum Cliviæ. Corpus S. Gereberni Sacerdotis Martyris 478 c

Spanheimū Abbatia. Reliquiæ S. Ruperti Ducis 504 d

Suessana Campaniæ diœcesis. S. Rosius Episc. Afer 577

Suessio urbs Galliæ. S. Onesimus Ep. 204

Sulmo urbs Italiæ. S. Gemma Virgo 182

Surianum in Hetruria. S. Eutitius Presbyter Mart. 458

Syene urbs & insula Ægypti 304 a, 306 d

Synnada urbs Phrygiæ. S. Pausicacus Episc. 240. Patria SS. Pancratii Mart. & Dionysii patrui 21 a

Syria. An ibi paßi SS. Victor & Corona 265 f

T

Tabenna in superiore Thebaide 289, 290: secessus S. Palæmonis 298 c: Monasterium S. Pachomii: ei præficitur S. Theodorus 315 d

Tale monasterium S. Pachomii 316 f

Tarsus S. Bonisacius Romanus Martyr 279

Tebeu monasterium S. Pachomii 316 f

Terracina ur. Latin. SS. Flavia Domitilla, Euphrosyna & Theodora Virgines, Martyres 4, 11 d

Teruana incensa a Normannis 92 d

Thebais an S. Ampelius eremita 364 e, 365 c

Themoria urbs Hiberniæ 385 e, 388 e

Tismene monasterium S. Pachomii 316 f

Toletum. An S. Natalis Episcopus: qui postea Mediolani 241 f

Tolosa. S. Erembertus Episc. 389. S. Germerius Episcopus 591

Tomeriæ monasterium Occitaniæ. S. Pontio dicatum 274 a

Tordelaguna in Hispania. B. Maria uxor S. Isidori Agricolæ 550, 553 c, 554 f

Traianopolis urbs Thraciæ. S. Glyceria nata, pœnis afflicta 189, 190

Trajectum ad Mosam. S. Servatius Episcopus 209. Alii Episcopi 214 c d

Trajectum ad Scaldim 209 f, 210 a

Trajectum ad Rhenum sive Ultrajectum 210 a

Trecæ. S. Fidolus Presbyter Abbas 588

Treviri S. Modoaldus Archiep. 50. Corpus S. Pancratii Roma acceptum 19 a b f

Tungris Episcopus S. Servatius 209: urbis vastatio per Hunnos 213 d, 214 c, 216 a c

Turres urbs Sardiniæ. An passæ SS. Iusta, Iustina, Heredina. 271 f

V

Valvanera monast. Hispaniæ 168 d, 169 d

Vaozela in Lusitania, Patria B. Ægidii Ord. Prædic. 402 e, 405 a

Venetiæ. Corpus S. Barbari Martyris 285 a. S. Isidori Mart. Chiensis 448. Reliquiæ S. Pancratii 18 f

Verniacum prope Suessiones 91 b

Verona S. Dimidrianus Episc. 454

Viliolicorte in Francia. Patria S. Eremberti 390 b e

Villa magna prope Florentiam. B. Gerardus solitarius tertii Ordinis S. Francisci 246

Villarium in agro Namurcensi. S. Rolendis Virgo 244 a, 245 d

Villorca in Cantabria, Patria S. Dominici Calceatensis 168 d, 169 d

Viterbium. An corpus S. Bonifacii Episc. Ferentini 571 e

Utriculum urbs Umbriæ. Corpora SS. Victoris Coronæ & aliorum 269 b

Uzala in Africa. SS. Felix & Gennadius Martyres. 572

W

Wallia. S. Carentocus Episcopus Abbas 584

Wasconia, Patria S. Rictrudis 82 d, 89 c f

Westerloa pagus Brabantiæ 483 b, 484

Wissekruda arx, Ecclesia S. Pancratii 20 c

X Z

Xene monasterium Ægypti 320 f, 322 c

Zammalia pagus Brabantæ. SS. Dympna & Gerebernus degunt 482 d

Zantena oppidum Cliviæ. Cultus S. Gereberni Sacerdotis Martyris 478 d: corpus ejusdem furto ablatum 487 a

INDEX ONOMASTICVS IN VITAS SANCTORVM TOMI III MAII

A

Absida absis 396 f

Acutare acuere 282 d

Admirantius Præfectus summus 521 b

Admissionalis qui ad alloquium Principum admittit 420 a

Agenda Missarum celebratio Missæ 220 d, 221 e

Agnitudo cognitio 590 d

Agricolans agricola 126 b

Alcaldus prætor 552 a

Allodium privati juris fundus 107 e

Ambivectibilis in utramque partem versatilis 225 a

Amplianter magnifice 394 d

Angaria opus demandatum 474 d f

Antiani senatores 476 e

Apostolicalis Pontificalis 596 d

Apparitio mißio apparitorum 474 d

Armelausia superhumerale. 283 b

Artaba modius Ægyptius 341 a

Assecula assecla 442 d

Assecurare affirmare 491

Assiduari aßiduum esse 597 b

Augmentare augere 631 d

B

Balneamen, balneum 519 b

Bannus, jurisdictio 54 a: excommunicatio 146 e: mulcta 636 b

Barigellus, præfectus satellitii 251 b

Basterna, lectica, plaustrum 283 c

Beata, mulier Deo devota 530 e

Berretinus, griseus vel rufus 257 b

Birotum, carrus 11 b

Blattin, Blatteus, purpura, purpureus 395 d

Burgensis, civis 112 e

Burgus, vicus 394 a

C

Calcatorium, torcular 372 a

Canistrum, lampas stans 398 c

Cantabrum, panis furfureus 12 b

Cantatim, cum canta 525 a

Carpentator, faber lignarius 488 c

Carur, membro aliquo mutilus Ægypt. 354 c

Casalia, vici 396 e

Cassella, domuncula 11 b

Catacumba, sepulcrum 522 a

Cauma, æstus 74, 110 f

Cendatum, pannus subtilis 521 f

Ceremoniari, sacrificare 277 f

Certiorare, certum facere 14 e

Chrysoclavus, pannus 395 d

Ciborium, tabernaculum 395 e

Collationare, conferre cum originali 524 c

Collatus, glutino unctus 586 b

Comarca, districtus, territorium 418 e

Commarcaneus, finitimus 518 c

Commendatoriæ, commendatitiæ 369 c

Commentariensis, custos carceris 283

Competiæ, catenæ 382 c

Compulsare, exhibenda in judicio instrumenta exigere 543 d

Compulsata testimonia & jura 546 f

Compulsorialis processus 546 f

Concha, vas cavum 395 b

Condita, regio 608 d

Confessio, conditorium Martyrum 395

Confratria, confraternitas 516 e

Confrontari, adjacere 521 f

Contadini, accolæ 635 e

Contadoria, ærarium 533 d

Contectalis, uxor 220 e

Convicinalis, vicinus 515 e

Cortina, maceria 475 e

Criniosus, crinitus 601 d

Cuba, crypta, cavea 470 e

Culturare, ad culturam aptare 475 f

Curialis, urbanus 407 d

Cursus, Horæ Canonicæ 475 a 608 a

D

Decennio, decas 475 e

Dehabere, egere 108 e

Deratiocinari, absolvere 94 a

Destinus, destinator 442 c

Diacodium, potio ex papavere 131 e

Dignativus, benignus 376 b

Diutinare, perseverare 168 e

Dominica, Hospitium seu caupona publica 346 e

Dominicatus, dominium, jurisdictio 107 f

Drossardus, prætor 492 b

Drungarius, cursus publici præfectus 509 f

Ducare, Ducem agere 448 d

Duciculum, spinula epistomii 590 a

E

Eminatim, eminus 67 f

Effigiare, imitari 479 f

Escua, escæ 442 d

Esophorium, vestis exterior 87 b

Ester, ignis sacer 489 a

Exafotus, sex luminarium 398 c

Exemplare, transcribere. 628 f

Exfractor, violentus 9 f

Exhalatus, exanimatus 281 d

Exiliatus, relegatus 9 d

F

Familiaresco, familiaris fio 403 b

Fara, canthara 400 d

Ferrata, clathris septus locus 395 a

Flebotomare, venam secare 131 c

Foraria 402 e

Formiter, rite 611 e 666 e

Fracta, confractio 639 e

Francus, liber 627 b

Frontaria, confinia 520 f

Fructificalis, frugifer 22 f

Fundatum, texturæ genus 395 d

G

Gabathæ, lampades pensiles 395 b

Galida vini, œnophorus, lagena 590 a

Gammadium, vestis intexta Γ 395 d

Garum, liquamen potabile 346 e

Gerba, merges 623 f

Grangia, horreum 108 b 100 e

Gratialis, gratiosus 224 a

Gronna, locus palustris 387 b

Grossus, rudis 505 c

Grotta, crypta 248 c

Guerra, bellum 635 e 636 e

H

Hæteriarches, Princeps juventutis 510 f

Hilarizare, hilariter agere 67 f

Holocotonus, nummi Ægyptii genus 340 f

Hursacrum, ignis sacer, morbi genus 437 f

Hydropisis, hydrops 377 b

Hymnizare, decantare 216 e 125 f

I

Imizilum, texturæ genus 400 a

Impossibilis, impotens 278 b

Imponere, psalmum inchoare 71 f

Indignantia, indignatio 377 b

Indispar, inæqualis 221 e

Intumetivus, superbus 590 b

Innotescere, indicare 596 d

Joculator, mimus 483 c

L

Laboritium, agricultura 518 d

Lapsanæ, olera 299 b 354 a

Laudator, arbiter 670 c

Lebiton, vestis linea, lebitonarium 302 f

Lentiolum, linteolum 637 c

Letha, clitellæ 380 f

Levitiana, cœmeterium 382 a

Longilaterum, quod latera protensa habet 225 a

Lustisium, an mulctra? 384 e

Lyrizare, lyram pulsare 468 f

M

Major-domus, Rector confraternitatis 513 a

Manuale, manipulus sacerdotalis 635 f

Manutentio, conservatio 16 a

Martiniega, genus tributi in Hispania 518 d

Marvedisius, monetæ Hispanæ species 526 f

Massa, prædium 396 e

Mauseolum, mausoleum 517 e

Medituriendus, meditandus 225 d

Metricanus, Poëta 215 c

Minorare, minoratio, minuere, imminutio 515 f

Mitatoricium, sacrarium 510 a

Molendinator, molitor 384 b

Molestari, molestia affici 282 f

Murmuriosus, querulus 117 b

N

Notificare notum, facere 373 f

Numera, legiones 451 b

O

Oblatare, offerre 491 a

Obstinium, pertinacia 97 b 107 b

Occurrentia, occasio 551 c

Officiare juvare, valere 522 f

Olitanum tempus, antiquum 396 b

Olovera 398 c

Optio, præfectus annonæ 451 d

Oraculum, oratorium 23 b 505 f

P

Paganus, rusticus 489 b

Pagenses, indigenæ 109 c

Parvunculus, parvulus 168 d

Pascua fem. pabulum 275

Pedes, pedum 390 f

Pensare, appendere 12 a 396 f

Perculæ lusus 373 d

Perexsanguis, valde exanimatus 225 d

Periclysis, lymbus 395 d

Perventus, qui pervenit 665 c

Petium, petiolum, particula 14 f

Petalium, pedum 215 c

Placitum, judicium 221 b 624 c

Podium, furcilla axillaris 614 a

Pompaticus, superbus 119 b

Præcordiari, gaudere 520 d

Prasinus, viridis 398 d

Proba militum, lustratio 451 e

Propitiatorium, confeßio 395 e, 399 f

Procura, procuratio 628 e

Prothyrum, præliminare 421 e

Psallentium, chorus, psalmodia 18 b 397 e

Psillium, folium 397 c

Punctuatio, interpunctio 514 f

Q

Quadrapulum, texturæ genus 395 d

Quadratarius, latomus 437 a

Quadrificium 393 c

Quitare, persolvere 228 d

R

Recondivi, recondidi 470 e

Regiæ, fores 474 b

Regnum, corona 395 f

Regratiari, gratias agere 228 c

Regularis, limbus supra cortinas 295 c

Reliquatores, debitores 418 a

Remissorialis processus, Iudex, litteræ 546 f

Repa, fornix arcuatus 389 e

Respectus, induciæ 94 a

Retornare, vertere 278 b

Revestiarium, sacrarium 154 d

Ricordum, memoria 652 a

Riparia, littus 365 c

Roga, eleemosyna 146 a. stipendium militare 395 a

Ruga, Rugula velum 395 c

Runcinus, equus 105 c

Rurensis, campestris, rusticus 487 b

Ruricolans, ruricola 127 a

Russolembus, muliebre pallium 220 d

S

Sacerdotatus, sacerdotium 379 e

Salutia, monetæ genus 228 e

Scabinus, senator 492 b

Scroellæ, scrofulæ 97 f 133 a

Sequipes, pedissequus 444 b

Signetum, sigillum 519 d

Solatiari, solatium capere 60 f

Solatiare, solatium ferre 631 d

Solatiolus, delectabilis 488 f

Sonoritas, sonus 125 d

Sospitatio, salutatio 369 f

Spiritualis domus, ad oblectationem lascivam instructa 346 e

Spanoclystus, interrasilis 395 f

Speculatius, curiosius 598 f

Sportarius, sportas plectens 363 c

Stanracium, pannus cruculis intextus 396 a

Stemma, diadema 510 e

Strata, via 168 e

Strumentum, instrumentum 611 e

Sulphurivomus, qui sulphur evomit 225 c

Superventus, qui supervenit 592 a

Supprimus, plebejus 12 d

T

Tabulata facies, sine naso & oculis 381 d

Tarlatus, cariosus 656 a

Tenementum, feudum 582 c

Terminare, sanari a morbo 522 d 525 c

Titulare, appellare 394 c

Torcia, fax 14 f

Transsumptare, transcribere 532 e 628 c

V

Vasum vas 14 f

Vernaculus, vernula 592 d

Villanus, rusticus 244 b

Vivarium, piscina 105 f

Vltroneitas 151 a

Vnatim, simul 586 b

Zabulus, diabolus 119 d

ONOMASTICON GRÆCO-BARBARVM

Ἀθὴρ pultes 55 d

Ἀὴρ velum 4* a

ἄννωνα Annona militaris 451 d

Ἀποπληκτιάζω apoplecticus fio 67* d

βῃνάτωρ ferarum custos Bestiavius 15* a

βουλλόειν bullare, bulla munire 4* f

ἐιγχίνοια ingenii solertia 25* e

θροῖα junci 37* a

Καπικλάριος custos carceris 14 f

καστέλλιον castellum 17 d

Κομιτάτος Curia 45* c

κορκόνιλος crocodilus 37* b

λεγεὼν legio 55* c

μαργώνιον mensura frumentaria 43* b

Μεμνίας sponsus 4* a

ὀμβρομίαιος pluvialis 21* d

πληροποιέω 347 d

Πρίγκιψ Tribunus Prætorianorum 14* a

πριαξῆται viatores, apparitores 347 c

πτερὸν ostiolum caveæ ferarum 15* a

ῥογεύειν erogare 451 d

σχαδίον, σχάδα carica 21* c

Σκούρδωμα 55 e

Σουδάριον sudarium 3* f

Τέμπλον templum 2* b

Τίτλος titulus 12* c

INDEX MORALIS IN VITAS SANCTORVM TOMI III MAII.

A

Abbas Marchianensis Fulchardus, curator hospitum & pauperum 145 f. Abbatissa secundum Regulam S. Cæsariæ S. Agnes Pictavis 238 c. Abbatissa monasterium optimis legibus temperat B. Magdalena Albricia 253 c, humilitatem exercet 253 e

Aceto calce misto potatur S. Victor 267 e

Acta Sanctorum ad utilitatem posterorum scripta 606 e Acta S. Isidori Agricolæ scripta a teste de visu, & fide dignißimo, ex Codice perquam antiquo 514 d e. Acta apocrypha S. Barbari Mart. cum censura 286 Acta SS. Iuliani & Basilissæ in Ianuario data, S. Eudociæ & Niconis in Februario edita, ad Censuram revocata 295 a. & S. Frontonis in Aprili excusa 256 c. Acta suspecta Pachomii Iunioris sive Posthumii & Macarii Romani inter Vitas Patrum posita, & Acta Marci Atheniensis ad 29 Martii edita 357. Acta S. Regnoberti Episc. Baiocensis sub nomine S. Lupi conficta omittuntur 618: Vti & Acta S. Brandani de septennali navigatione fabulosa 602 d

Adolescentiam virtuti aptißimam diligenter, excolit S. Pachomius 309 b

Æqualis sibi nec gaudio effertur, nec mœrore dejicitur Silvanus discip. S. Pachomii 321 e f 322 a

Agricola S. Isidorus 514

Agrorum sterilitas amota invocata S. Rolenda 244 f

In Altari puer effeminatus saltat: alius nudus concionatur Alexandriæ sub Valente Imp. 207 a

Ambitionis occasionem suis eripit S. Pachomius 303 b

Amentes & furiori liberati ope S. Servatii 223 e

Angelus Custos apparens, S. Hilarū Abbatē confortat & dirigit 473: Indicat diem obitus 475 c. Angelus mandat S. Pachomio vacare saluti proximorum 301 c; & in tabula dat regulam 301. Angelorum monitu S. Pachomius congregat monachos, condit monasteria 350 b: eorum visione recreatur S. Theodorus 350 c. Angelis adjutoribus utitur S. Isidorus Agricola 516 a: inter arandum 553: videntur ad sepulcrum eius 528 e. Angelos sibi messores habet S. Carthacus 384 f. Angelus Custos monstrat specum in mari, ubi a lascivo patre libera vixit S. Cæsarea 500: Angelus apparens, S. Alexandrum corroborat ducendum ad Maximianum 197 a: matrem incitat ad sequendum filium 296: Tribunum persecutorem terret 197: post inediam 40 dierum corroborat Alexandrum 197 a: discedit, ut gladio hic poßit occidi 200. Angelus protegit alapis cæsam S. Glyceriam 190 c: eam cibat 190: Capitis pellem detractam restituit 191 d: Angelus servat S. Dionysiam lenonibus traditam 453 b: sanat pedes læsos S. Ampelii 565 f. Angelos ferre in cælum animam monachi, cognoscit S. Pachomius 338 b. Angelus nuntiat Aglaæ adferri corpus S. Bonifacii Mart. 283 c. Angeli creduntur diem natalem S. Rictrudis celebare 123 d

Angina curatur invocato S. Isidoro Agricola 520 e, 536 c: B. Maria uxore 557 a: ope B. Ægidy Ord. Prædicatorum 422 f, 430 f, 233 c

Anima Consalvi Menendii in cælum ferri visa a B. Ægidio Ord. Prædic. 412 a. Ab Anima Gomesii hic monenetur ut aßistat moribundo 412 c: Animam morientis ab Angelis assumi & cum melodia deferri videt S. Ioannes Silentiarius 236 a. Anima S. Disciolæ visa a S. Michæle in cælum deferri 239 d

In Antro degit S. Cæsarea Virgo 502 a

Apostema incurabile sublatum ope S. Isidori Agricolæ 529 e f, 532 e, 535 f, 537 f: & Mariæ uxoris 535 e

Apostemata curata ad spulcrum B. Magdalenæ Albriciæ 261 d

Apparens a morte S. Sabas, recreat S. Ioannem Silentiarum 235 f: & discipulos servat & leone 236 a

Aquas super sulphureas suspensus moritur S. Victorinus Presb. 12 a. Aquam precibus impetrat e terra aperta S. Alexander Romanus 198 f. Aquam salutarem stillat Famagustæ spelunca S. Epiphanii 37 a. Aqua maris fit dulcis die natali S. Eupuriæ 577 e. Aquam in lac mutat S. Carthacus 384 f. in Aqua desertus puer toto anno in vivis servatus ope S. Cæsareæ 501 c

Arboribus alligata discinditur S. Corona 268 d. Arborem aridam florere & fructificare facit S. Carthacus 376 c, hieme poma ferre 381 b

Auferens sericum ab ærario S. Servatii punitur 220 d

Aurium tinnitus sublatus ope B. Ægidii Ord. Prædicatoum 424 f, inflammatio 431 a

Auri argentique nullus usus, imo nulla notitia, apud multos in monasteriis S. Pachomii 311 e

B

Baculus frondescit ad preces B. Dorothei 511 c

Blasphemus in S. Ragnobertum furibundus moritur 623 f, 624 a. Blasphemans SS. Rictrudem & Maurontum, & hujus festum violans sutor, manum lædens fit pauperrimus 106 e. Blasphemus, festum S. Vrsi violans, punitur amißis bobus 102 f

Brachium cum manu emortuum ope S. Rictrudis sanatur 114 c. Brachium aridum sanatur ope S. Dominici Calceatensis 174 a, 176 b, ad Reliquias S. Auctoris 66 a

Bubulcus S. Barontius Martyr 25 b

C

Cæci 3 illuminati a S. Fidolo 589 d, 590 e: sex ope SS. Ragnoberti & Zenonis 621, 622, 623: decem ope S. Agricolæ pag. 18 & seqq. iterum 548 b: varii ope S. Vbaldi 648 a: S. Rolendis 244 b, 245 a e: S. Dominici Calceatensis 175 c: precibus S. Domitillæ 12 f: S. Philippi Agyriensis 13 e. Cæcus aqua ablutarum manuum S. Domnoli illuminatur 608 c: ope S. Honorati Ambianen. 614 e: duo a S. Vbaldo 633 d e: Cæcus lotis oculis ad fontem S. Rictrudis sanatur 96 c. Cæcus & claudus sanatur ad Reliquias S. Auctoris 67 a. Cæci facti tortores, illuminantur a S. Victore 267 f. Cæcus fit rusticus irreverens erga S. Dominicum Calceatensem 169 b: item furata eleemosynas oblatas; at pœnitens visum recipit 170 e f. Cæcitate percutitur incensurus horreum S. Rictrudis, at pœnitens hac apparente sanatur 100 d, 101

Cæsus diu spiritum exhalat S. Eutyches Presb. 11 f, 12 c

Calculi post magnos dolores invocato B. Francisco Senensi cum urina emißi 664 b

Calumniam passus ob necem Primicerii coram Episcopis excusatur S. Paschalis Papa 392 f

Campanæ ultro sonant in Translatione S. Isidori Agricolæ 517 e, 548 a. Campana in Ecclesia S. Pancratii in Bohemia, nullo pulsante sonare solita ad cladis alicujus præsagium 20 d

Canonicus Presbyter B. Ioannes Nepomucenus Martyr 667. Canonicus Regularis, non tamen Lateranensis, S. Vbaldus Episc. Eugubinus 629 b

Candelæ vento extinctæ in translatione S. Rictrudis divinitus reaccenduntur 106 b

Cantu cælesti recreantur SS. Pachomius & Theodorus, forsan ob discessum animæ alicujus ad cæalum 318 d

Capite plectuntur SS. Nereus & Achillus 11 d: SS. Sulpitius & Servilianus 13 a b: S. Pancratius 21 e: S. Barontius bubulcus & aliquot mulieres 25 b d. SS. Petrus & Dionysia Virgo Lampsaci 453 a d: S. Eutitius Presbyter 460 f: SS. Simeon, Isaacius, Bachtisoes in Perside 466 b: S. Peregrinus Episc. Autißiodorensis 564 a: S. Victor 268 d: S. Pontius 278 f: S. Bonifacius 283 a: S. Isidorus Chiensis 451 a: S. Gerebernus abnuens conjugium suadere S. Dympnæ 484, 485: & S. Dympna a proprio patre occisa 486 a: SS. Abdiesus & Abdas Episcopi cum 29 aliis 575: Capite deorsum suspenditur per triduum S. Victor 267 e. Caput pueri ex alto lapsi contusum sanat B. Gerardus solitarius 248 e

Captivi liberantur invocato S. Dominico Calceatensi 171 a, 179 c, 180 d: sex invocato S. Vbaldo 638 e: alii triginta 650 e f: triginta sex e servitute Saracenorum 639: quadringenti capti a Turcis 649 c: Captivi XL in festo S. Servatii liberati 224 a b: liberantur sex a S. Dympna apparente, confracta catena, & ostio reserato 488 c: Captivus in Palæstina invocata S. Rictrude liberatur 112 f, 113 a: apud Saracenos bis liberatur invocato S. Isidoro Agricola 520 f, 521 a: alius invocato S. Ampelio 567 b

Carbunculus in inguine sublatus ope S. Isidori Agricolæ & B. Mariæ conjugis 557 a

Carceri injuste mancipati ope S. Dominici Calceatensis evadunt 272 c, 273 a

Caritas erga Deum & proximum B. Francisci Senensis 661 d e: Caritas ergo proximos S. Isidori Agricolæ 547 c

Carnem, ægro petenti a Fratribus negatam, jubet dari S. Pachomius 309 f, 310 a

Cerevisia non diminuta S. Carthaco & suis 387 e

Christus apparens S. Pachomio certificat sui instituti durationem 338 e: Christi divinitas clare demonstratur fidelibus & Iudæis sed obstinatis in errore 345 e, 346 a: Christi crucifixi imago visa inclinari versus corpus S. Honorati 615 a

Christianorum caritate allicitur ad fidem & baptizatur S. Pachomius 297 a

Cibos ordinarios non coqui propter plerorumque abstinentiam ægre fert S. Pachomius, & jubet coquorum comburi storeas, & cibos coqui ad majus abstinentium meritum 338 d: Cibos pro ægris parans ut prægustaret a dæmone tentatus se vincit, ne quidem ullum cibum assumens monachus S. Pachomii 317 a: Cibo præter regulam apud parentes indulto monachus prudenter servatur a S. Pachomio 313 c d

Claudus sanatur a S. Ampelio 566 a: ope S. Servatii 224 c: S. Isidori Agricolæ 529 b, 530 b c; S. Vbaldi 648 b

Clavis S. Petri a Pontificibus Romanis dari solita 216 d

In Cloacam projecta Martyr S. Felicula moritur 11 a

Cogitationibus pravis inhærere solitus, expulsus a S. Theodoro, corripitur a dæmone 354 a b

Confessam sacrilege novit & corrigit B Gerardus solitarius 249 b. Confessionis arcanum revelare negat B. Ioannes Nepomucenus 670, 671: varie tortus 671: fluvio mergitur 672

Confraternitas S. Eutitii apud Surianum 463 b

Conjuges S. Isidorus Agricola & B. Maria 514, 550

Consanguineorum affectum exuit S. Pachomius 304 d

Contractus toto corpore, visione cælesti monitus, sanatur ad altare S. Eupuriæ 566: varii Contracti ope S. Honorati Ambianen. 614 d, 616 a; S. Vbaldi 635 f, 636 a: ad Reliquias S. Auctoris 66 b

Conversus Saracenus pertinax, admoto scapulari B. Ægidii Ord. Præd. 438 a. Convertitur facinorosus ad monachatum, in somnis a SS. Rictrude & Eusebia monitus 132

Corporis mortificationi & orationi intendit S. Pachomius conversus 298 b. Corpus affligit jejunio & cilicio S. Rictrudis 8 b, 90 a. Corpus S. Bonifacii, oblatis 500 solidis, obtinetur & aromatibus unctum defertur Romam 283 c. Corpus a canibus e fluvio extractum S. Alexandri Romani, a matre sepelitur 200 e. S. Halwardi cum saxo super mare natat 401 e. Corpora SS. Regnoberti & Zenonis post tertiam illorum monitionem reperta 620: iterum 622. Corpus S. Dympnæ immobile 487 c iterum 488 a. Corpora SS. Gereberni & Dympnæ sarcophagis candidis, forsan ab Angelis, inclusa reperiuntur 486 c. Corpus incorruptum B. Gerardi solitarii 246 b. Corpus S. Isidori Agricolæ 40 dies incorruptum transfertur 517 c: post aliquot secula 526 d f, 548 a. Corpus B. Francisci Senensis post 300 annos incorruptum 657 f, 659 e

Crinibus suspensa laniatur, sed non sentit tormenta S. Glyceria 190 b

Cruce se consignans moritur S. Modoaldus 58 e. Crucis geminæ prodigio animatus monasterium construit S. Germanus Ab. in Cosinitra 165 c

Curam de semetipso parvam, de Fratribus magnam habet S. Theodorus monachus 309 d

Curvata misere sanatur ope S. Rolendis 245 a

Custos carceris Laodicius a S. Glyceria conversus capite plectitur. 192 e f

D

Dæmon persuadet magiæ studium B. Ægidio juveni, dein Ordinis Prædic. 405 d: ei datum chirographum religiosus coram imagine B. Mariæ recipit 406 d: eum convitiis appetit sub specie Fratris apparens 408 a: ab eo ut musca abigitur 412 d. Dæmoni est formidabilis S. Pachomius necdum Christianus 296 e: 298 f ejus tentationes sustinet monachus 300 b d: a Dæmone esse pertinaciā in jejunando & orando ostendit S. Pachomius 313 e: contra eum suos armat 314 d: fraudes ejus detegit 314 f a deceptione liberat 315 a; se Christum asserentis fraudes novit 317 d 319 b: ejus tentationes revelantur 341, 342. Dæmon sub apri specie infestus pellitur a S. Pomponio 373 f. Dæmonis præstigiæ recitato Psalmo 50 & signo Crucis pelluntur 147. Dæmonibus vane S. Pachomium laudantibus ipse se humiliat 338 c. Dæmonis phantasma depulsum ope S. Isidori Agricolæ 520 a, 522 f. a Dæmonibus suffocantur Præses & Assessor eadem hora, qua S. Pontius occisus 278 f. Dæmon occupat equum in messem monasterii S. Rictrudis immissum 112 d. Dæmone obsessum liberat, baptizat cum familia, S. Hilarus Abbas 473 d: eum sub botri specie detectum extrahit in ecclesiam, & cogit fraudes fateri 475 a. Dæmones expellit de monte Æthna S. Philippus Agyriensis 30 a: ex corporibus 30 b 39 e 32 b c: item S. Philippus Diaconus 33 e

Dæmoniaci liberati ope B. Ægidii Ord. Præd. 425 b, & seqq. S. Dympnæ 488 d f, 489 f, & seqq. plurimi liberantur invocato S. Vbaldo 645, 646, 647. S. Servatio 229 b c: 200 præter unam invocato S. Philippo Agyriensi 29: a S. Carthaco 376 f, 381 d: ad sepulcrum S. Rictrudis 91, 116 a b, 125: SS. Alexii & Bonifacii 280 b: ad altare S. Eupuriæ 577 a d: a S. Domnolo 609 c: ope S. Vbaldi 636 f: liberatam baptizat S. Chryspolitus 23 a. Dæmoniacum & spiritu blasphemiæ vexatum precibus liberat S. Ioannes Silentiarius 236 f, 237 a

Dementes plurimi sanati ope S. Dympnæ 491, 493 &c. S. Vbaldi 648 f

Dentium dolor sublatus ope S. Isidori Agricolæ 523 c: B. Mariæ uxoris 556 f. Dentium dolore liberatus ope S. Ragnoberti Carolus Calvus, posseßiones tradit 624 b

Detractores peßime odit S. Pachomius 304 c: pro Detractoribus & calumniantibus se orat B. Magdalena Albricia 261 e

Diarrhœa ope S. Isidori Agricolæ sanatur 536 c

Digiti S. Victoris confringuntur 266 e

Doctrina & sanctitate vitæ excellit S. Paschalis Papa 393

Dysenteria ope B. Ægidii Ord. Præd. sanatur 429 d

E

Eleemosynatius Regius B. Ioannes Nepomucenus 670 a. Eleëmosynas ut daret, invenit ollas plenas ante vacuas, & cibum suppeditatum S. Isidorus Agricola 516 d: carnes multiplicatas 522 b: annona succrescit 522 e: fruges multiplicari. vidit uxor 553 c: in Eleemosynis largus, aurum divinitus accipit S. Epiphanius 46 a b, etiam surrepto a Patriarcha argento 40 c. Eleemosynas S. Dominico Calceatensi oblatas surripiens, captus punitur 180 a

Elephantiacum morbum curat S. Philippus Agyriensis 31 a

Epilepsia sanata ope S. Isidori Agricolæ 535 f: S. Dannii 181 a

Episcopatus oblatos & Præposituras recusat B. Ioannes Nepomucenus 670 a. Episcopatum nititur subterfugere B. Modoaldus 56 b. Episcopus antiquum vivendi rigorem servat S. Ioannes Silentiarius 233 a: Episcopatu relicto ignotus degit in Laura S. Sabæ & viliora ministeria obit idem Ioannes 233 c

In Equuleo suspenditur S. Pontius, coque divinitus comminuto, liberatur 278 b

Equum ascensurus Rex Persarum dorso Valeriani Imp. imponit pedem 278 f

Eremita S. Primael Sacerdos 469. B. Dorotheus 511

Erysipelas ope S. Isidori Agricolæ sanatur 532 c, 537, c 540: B Mariæ uxoris 557

Eucharistia sola vivit fere S. Ampelius 565 d. Eucharistiam sumere prohibita, sacram Hostiam de cælo delapsam sumit & continuo moritur S. Imelda Lambertina 184 d. Eucharistia sumpta curatur a variis morbis Fulchardus Marchianensis 146 b

Eunuchus factus a Constantino Pogonato Imp. S. Germanus postea Patriarcha C P. 156 b

Exemplis Sanctorum veteris legis S. Victorem inter tormenta confortat S. Corona 268 a. Exemplo suo discipulis utilißimus S. Pachomius 302 a

Excoriatur S. Victor implorans auxilium Dei 267 f

Exercitus hostilis oratione S. Vbaldi in fugam vertitur 633 f, 634 a

Extases plurimas patitur caritate flagrans B. Ægidius Ord. Prædic. nulla vi aut strepitu ad se potens reduci 409 & seqq. audiens legi libros B. Dionysii 409 e: audito nomine Iesu 410 a: etiam acu & candela admota non reducitur 410 b: videt Iesum & Mariam 411 d

F

Faber Ferrarius S. Ampelius 365 b dæmonem ignito ferro abigit 365 b

Facibus admotis non vritur S. Alexander Romanus 196 e

Facies deformis reducitur ad debitam figuram a S. Carthaco 376 e. Facies exesa redintegratur invocato B. Ægidio Ord. Prædic. 434 c

Febres signo Crucis sanat B Magdalena Albricia 258 c, 261 c: per haustum aquæ ex Scypho S. Servatii 230 e: sumpta rasura sepulcri vacui S. Modoaldi 61 e, 72 a: ope S. Rictrudis 114 d: S. Isidori Agricolæ 523 a, 529 e, & seqq. & B. Mariæ uxoris 556, 557 B. Ægidii Ord. Præd. 416 c

Festo S. Dominici Calceatensis molendinum nequit moveri 174 e

Ficum, ex qua pueri furtim comedebāt, jubet succidi S. Pachomius 342 e. hortulanus ei parcitum cupiens, invenit postridie exaruisse 343 b. Ficus occultantem monachum corrigit S. Pachomius 320 b. Ficus accipit productas ex carica, inserta petræ, S. Ioannes Silentiarius inde de sua salute certificatur. 237 c d

In Fidei proseßione constans S. Victor paratus quælibet pati 266, 267

Fiducia in Deum S. Isidori Agricolæ 547 d

Filia Spiritualis S. Radegundis est S. Agnes Abbatissa 238 f

Flamma prosilire visa ex ore S. Germani Patriarchæ C P. 156 f

Fluvio diviso transit siccis pedibus S. Carthacus 377 f: cum suis 387 f. Fluvium sicco pede transit calomniam passa apud S. Isidorum Agricolam uxor ejus B. Maria 553 e, 554 a

Fons e petra stimulo percussa elicitur a S. Isidoro Agricola 525, 547 f: cujus aqua moribundi sanati 539 b f, & omnis generis morbi 530 & seqq. Fons scaturit ad baptismum S. Carthaci 374 a: precibus S. Primaëlis 469: ad preces B. Dorothei 511 f

In Fornacem conjecti non læduntur S. Chryspolitus & Barontius 25 a

Inter Fratres dißidium sopitur invocata B. Magdalena Albricia 258 e

a Fructibus semper abstinet S. Ionas hortulanus 342 f

Furati e messe manipulos equites, non possunt recedere, nisi restitutione facta 118. Furatum pecuniam sociorum detegit & emendat S. Philippus Agyriensis 31 f, 32 a. Furaturus thesaurum Marchianensem ipso S. Rictrudis festo, corripitur morbo, & pœnitens convalescit, at pedibus debilis manet 108 e, 109 a

Furor Regis Theodorici contra S. Hilarum Abbatem repressus 474 c d e

G

Gallinam a vulpe ablatam recuperat S. Bonifacius Ferentinus 373 d: restitui facit B. Gerardus solitarius 249 e

Gibbosum & lippientem oleo benedicto curat B. Ægidius Ordinis Prædicatorum 416 a

Globo igneo præsignatus in utero matris S. Carthacus 373 f, 378 e

Gradiendi facultas datur ope S. Rictrudis 114 f

Grando noxia avertitur invocato B. Gerardo solitario 151 d. contra Grandinem & tempestaten patrocinium S. Christantiani 203 f

Gutturis apostema sublatum ope B. Ægidii Ordinis Prædicatorum 424 e

H

Hæmorrhoissa attactu cuculli S. Pachomii viventis sanatur 307 e

Hæreticos monitu Angeli ex fœtore agnoscit S. Pachomius 336 d: eos vitandos visione cælesti monentur SS. Theodorus & Pachomius 249 e. Hæreticum agnoscit & convertit S. Ioannes Silentiarius 237 c. Hæreticos & maxime Origenem detestatur S. Pachomius 304 b. circa illos visionem habet 321 c d. Hæreticos Gnosticos instanti ad Deum prece evitat S. Epiphanius 37 f, 38 a. ad Hæreses evertendas utiles libri S. Epiphanii 43 e, 44 a, Hæreticos apocrisiarios rejicit, Catholicos admittit S. Paschalis Papa 392 a

Hemiplexia curatur invocato B. Ægidio Ord. Præd. 431 c

Hernia variorum maxime puerorum sanata invocato S. Dannio 181: ope S. Isidori Agricolæ 533 e, 543 b, 348 c: S. Vbaldi 648 d. S. Servatii 228. B. Ægidii Ord. Prædic. 426 f, 427 d: S. Rictrudis 99 c, 128 f

Hians turpiter sanatur ad Reliquias S. Auctoris 66 c

Humilis se omnibus ultro subjicit S. Pachomius 323 d: Theodorus a morte eius instar novitii se gerit 326 f: ad Humilitatem & constantiam adhortatur suos Orsisius 327 c d. Humilitati studens ad summam perfectionem venit S. Germanus Ab. in Cozinitra 63 c. Humilitas B. Francisci Senensis probata 661 b

Hydrops submissa Zona S. Carthaci sanatur 377 b, 383 c: ablutione Crucis S. Servatii 227 f: invocato B. Ægidio Ord. Prædicatorum 431 f

I

Idolum Iovis precibus comminuit S. Glyceria 189 e. in Idololatriam lapsus captivus monachus vinum libat diis: fuga elapsus, jussus a S. Pachomio peccatum eluere corde contrito & corporis afflictatione 314 b, 337. Idololatriam docet atheismo similem in Paradiso, & scelerum originem esse S. Pachomius 344 e, 345 a

JESU nomine audito rapitur in extasim B. Ægidius Ord. Præd. 410 a. In JESU nomine erucas ex horto pellit S. Bonifacius Ferentinus 372 f

Post Iejunium 40 dierum ab Angelo corroboratur S. Alexander Romanus 196 f, 197 a. Iejunio suo emendat murmuratores S. Pachomius 321 a. Iejunium præmittitur ante Reliquiarum elevationem 68 e

Ignescere totus visus in extasim raptus B. Ægidius Ord. Prædic. 411 a: in Ignem projecti SS. Heraclius, Paulinus & Benedimus 453 f, Simeon, Isaacius, Bachtisoes in Perside 466 d. Igne combustæ SS. Domitilla, Euphrosyna & Theodora Virgines 13 a. Igni injectus S. Pontius manet illæsus 278 d. in Ignito camino illæsus post triduum reperitur S. Victor 266 e. Ignis fornacis post injectam S. Glyceriam divinitus extinguitur 191 c.

Ignis sacer grassans a variis sublatus ope S. Rictrudis 125 c: Ægidii Ord. Prædic. 423 e, 437 f: S. Dympnæ 488 d: Deiparæ, aut S. Rictrudis 95 d e

Imaginum cultus defensus a S. Germano Patriar. CP, 158 e, 159 e. Imagines prosanas poni in ecclesia prohibet S. Epiphanius 41 d. ob Imaginum cultum in exilium actus S. Sergius 242 a d e

Immobile plaustrum ob mergites S. Rictrudis adjunctos 126, 127 a. Immota cum carro manent jumenta ob manipulos de cultura B. Rictrudis sublatos, donec ijis depositis exonerentur 105 c

Immorigeri ut emendentur dum orat S. Pachomius, disciplinam eius deserunt 307 a b

Impatientiæ spiritum egregie superat S. Pachomius 314 c

Imperatores Romani Philippi a S. Pontio ad fidem convertuntur 276: a S. Fabiano baptizantur 267

Ab Incendio illæsa Ecclesia S. Servatii Fontanellæ 217 a, & Trajecti, igne in Normannos retorto 219 d: ab Incendio S. Rictrude apparente liberatur ecclesia 96 b: ab Incendio servata ecclesia S. Rictrudis 127 b: Incendium pedo suo restinguit S. Erembertus 390 c d: orando S. Paschalis Papa 392 a

Incuriam Superiorum fore causam defectionis multorum, cognoscit S. Pachomius 338 b

Injuriam sibi factum condonans, curat inveteratum odium B. Ægidius Ord. Præd. 414. Injuriose in liquidam calcem protrusus S. Vbaldus, reum subducit vindictæ populari & pro pœna osculum petit 633 a b. Injurii in eum mortuum, puniti 650. Injurius in S. Rictrudem, anathemate perculsus occiditur 97 a. Injuriose Miles cum 30 gladiis in Capitulum Marchianense S. Rictrudis se venturum minatus, propria lancea confoditur 203 c. Ob incensum molendinum excommunicatus miserit perit 105 a b Injuste occupans prædium S. Bavonis subito extinctus 133 d: alii S. Rictrudi Injurii, quorum unus a pediculis corrosus, alter fracta cervice expirat; tertius confoditur; quartus ad inopiam redactus 134: alius hasta sua confoditur 135: alius ab hostibus occisus, alius suo ferro occubuit 136 a: alius præterea pejerans amens moritur cum socio suo 136: alius ore disterto perit, ejusque gener & hæres obit amens 136 f, 137 a: alius propria hasta confossus 152 d: phreneticus obit 153

Invasores prædii S. Servatii subita morte puniuntur 220, alius 221 f, alius ab urso occiditur 222 a b, alius ex equo lapsus moritur 222 b, alius facta restitutione convalescit 226 c d

Ischias ope S. Isidori Agr. curata 531 b, 535 a. d, 537 f

Iter Roma Tarsum jejunus absque carne & vino peragit S. Bonifacius 28 c: in Itinere submergendi periculum incurrens invocata S. Rictrude servatur 139 d: ab Itinere devians invocata S. Rictrude, evadit submisso duce 103 f, 104 a b: in Itineribus aberrans Gualbertus invocata S. Rictrude directus, scribit Miracula 121, 122: divinitus restituitur speluncæ suæ S. Ioannes Silentiarius a via exerrans 234 f

Iudicandum nihil temere contra obtrectantes S. Rictrudis docetur 87 f, 88 a

L

Lampades divinitus accensæ in ecclesia S. Isidori Agricolæ 522 f, 529 a: Lampadibus uritur suspensus in equuleo S. Victor 267 d

Lapidatur, at non tangitur S. Glyceria 189 f: Lapidati SS. Andreas & Paulus Lampsaci 453 d: Lapide ingenti

genti onuftus obit S. Maro Presb. 12 a c

e Lapsu contritus a S. Chryspolito sanatus baptizatur 23 d Lapsi ex alto invocata S. Rictrude illæsi manent 104 b, 114 a: Lapsus in puteo servatur ope S. Dominici Calceatensis 174

A Latronibus occidendus evadit invocata B. Magdalena Albricia 258 f

Leæna in Glyceriam immissa mansuefit, alterius leni morsu ex voto moritur 292 a

Leo fit itineris Dux liberato e carcere, invocato S. Dominico Calceatensi 179 c d. Leo datus ad custodiam contra Saracenos S. Ioanni Silentiario 235 b: a Leone servat discipulos S. Sabas apparens 236 a

Leprosus mundatus a S. Carthaco 376 e

Letargus ope S. Isidori Agricolœ curatus 534 d, 535 c

Libidinosum invenem convertit B. Magdalena Albricia 253 f

Libros impios abjiciendos monet S. Pachomius 336 e: Libris Dionysii auditis rapitur in extasim B. Ægidius Ord. Prædic. 409 e

Lilium ex ore B. Francisci Senensis mortui enatum 657, in Franciam delatum 660 a

Lingua Latina locutus, igne ex ore Papæ evolante ad labia Philippus Agyriensis 29 d, Lingua Latina, Græca & Hebraica eruditus S. Natalis 241 b, Linguarum donum, ut Romanum juvet, petit & obtinet S. Pachomius 342 c, Lingua S. Isidori Chiensis exscinditur jussu Numerii loquelam amittentis 450 e f

Lupus necatar orante S. Isidoro Agricola 516 c

M

Maleficio ægra sanatur ope S. Dympnæ 494 f

Manna sudat lapis S. Eutitii sub Missa 462 f

Mansuetum efficit ferum jumentum S. Philippus Agyriensis 31 b

Manus paralysi dissolutæ curantur invocata S. Rictrude 145 b, Manus lateri adhærens sanatur a S. Carthaco 377 c, 385 c: manus arida 383 a

In Mari periclitantes invocato S. Servatio servantur 227 b

Mariæ Deiparæ oratorium, iterato visu jussus, extruit S. Germanus Ab. in Cosinitra 163 c 164: Sacellum construit S. Dominicus Calceatensis 168, Mariæ patrocinio ex sterili matre nata S. Cæsarea 500: eam coli jussa a matre moriente, illam jejunio & corporis afflictatione veneratur 500 b. Mariæ monitu B. Franciscus Senensis Ordini Servorum ejus adscriptus 656 e: mors prænuntiata 669 a. Ante Mariæ statuam orans recipit chirographum dœmoni datum B. Ægidius Ord. Prœdic. 406 f: A Maria castigatus, Ecclesiæ bona rapiens, duplum reddens sanatur 608 d

Martyres certantes Tarsi osculatur & pro se orari petit S. Bonifacius 28 d

Matrem videre abnuit S. Theodorus, nobilis spreta domo paterna factus monachus 304 f, 305: illa exemplo mota monacha efficitur 306 a

Matrimonii incommoda a SS. Nereo & Achilleo narrata S. Domitillæ 7 a, 8 b

Medicinæ Doctor creatus B. Ægidius dein Ordinis Prædicatorum 40 f

Membratim conciduntur Martyres 44 monachi Lauræ S. Sabæ 616 f: Membris omnibus debilis sanatur ab apparente S. Dominico Calceatensi 178 a b e

Memoriam judicii extremi, ne a majoribus confundantur, & mortis inculcat suis S. Pachomius 340 a

Miles S. Pachomius sub Constantino necdum Imperatore 291 c, 296 f

Miracula confirmant infirmos 59 c

Missam celebrans dolore calculi affligitur: cui sub elevationem calculus excidit ob preces ad Reliquias S. Rictrudis 101 a. Missæ sacrificium pro monacho male mortuo offerri non sinit S. Pachomius 321 d. Missæ assidue inservit puer B. Ioannes Nepomucenus 669

Monasteria multa S. Pachomii quasi unum cœnobium 393 f: In iis sub ipso 3000 monachi, dein 7000, tandem 50000. pag. 294 a: conservata in iis disciplina & vestitus rigor 294 c intra Thebaidem 294 f

Monachi alii in vita solitaria, alii monachi religiosi seu Cœnobitæ a S. Pachomio instituti 393 d: Monachi S. Pachomii e variis monasteriis in Paschate & alio mense conveniunt 316 f: Monachos 847 aut 867 sub se habet S. Carthacus 377 e, 381 b, 386 f: Monachos ad miraculum obedientes & in doloribus patientißimi S. Carthaci 385 a. Monachi Basiliani & Benedictini Romæ in ecclesia SS. Bonifacii & Alexii 280 c: Monachis incessanter orandum docet S. Epiphanius 39 b, eos in Syria invisit 29 c

Monachismus persectus sub Constantino Magno 292 d

Morbi molestias patienter sustinet S. Palæmon 298 d: Morbis variis per biennium exercetur S. Vbaldus 634

Moribunda aqua benedicta & precibus S. Theodori sanatur 351 e. Moribundi sanati ope S. Isidori Agricolæ 537 f &c. B. Ægidii Ord. Prædic. 425 f, 434 a e. S. Dominici Calceatensis 177 d. Mors desiderata. B. Ægidio Ord. Præd. 419: revelata mox variis 420 d, 421. Mortis suæ diem prædicit B. Gerardus Solitarius 248 e: Mortem imminentem divinitus discit S. Modoaldus 58 b. Morti adjudicatus liberatur apparente S. Isidoro Agricola 522 b, in Morte invisuntur a S. Servatio ei devoti, Sacerdos 225 f, 226 a: S. Gerlacus 227 c. Moritur a S. Salvio Albigensi ter evocata S. Disciola 239 b. Moritur cingulo ferreo adstrictus octogenarius B. Ægidius Ord. Prædic. 420 b

Mortuus puer a Simone mago solum motus, a S. Petro resuscitatus 9 f, 10 a; A Morte restitutus ope S. Servatii, post indultam 7 annorum pœnitentiam pie Trajecti obit 225: Mortui diu suscitantur invocato B. Ægidio Ord. Præd. 422 c: S. Servatio invocato 228 e, B. Francisco Senensi 663 d: S. Emano Presb. 598 d. Duo ope S. Vbaldi 645 c: S. Philippo Agyriensi 30 c. Mortua filia Domini resuscitatur a S. Isidoro agricola 525 a alius 538 a. Mortua sulmine percussa Regina cum filio resuscitatur a S. Carthaco 377, 383 b. Mortuos resuscitat S. Dominicus Calceatensis 16 f, 17 e item eo invocato 174 f, 175 e, 176 c. Mortuus equus heri resuscitatur a S. Isidoro Agricola 525 d. Mortuum gallum gallinaceum suscitat B. Ægidius Ord. Præd. 415 e. Mortuum se simulando volens decipere S. Epiphanium, revera mortuus ab eo cognoscitur 42 a

Morsum feræ rabidæ curat S. Philippus Agyriensis 31 d

Mulierum solicitationes constanter repellit S. Epiphanius 38 b

Ad Mures seu sorices abigendos prævalet Crux S. Servatii 228 b

Mutum baptizans sanat S. Chryspolitus dein Martyrem 23 b, Muta loquelam accipit signo Crucis & precibus S. Domitillæ 12 e, Mutus ad sepulcrum S. Germerii sanatur 594 a, ope S. Honorati Ambianen. 614: S. Ranoberti 622 e: S. Isidori Agricolæ 523: S. Vbaldi 648: B. Rolendis 245 a. S. Dominici Calceatensis 175 e, 176 b, 177 b. Mutus & surdus sanatur a S. Carthaco 376 d. Mutus surdus & claudus sanatur invocata S. Dymna 489 d, Muta, cæca, clauda sanatur ope S. Dympnæ 494 b. Mutus paralyticus & amens ope S. Dympnæ testibus approbantibus 492, 493

N

Narium carcinoma sublatum ope B. Ægidii Ord. Prædic. 424 b

In Navim cariosam immissus ad littora Campaniæ cum aliis appulit S. Rosius 578 d

Nervi inciduntur S. Victori immoto 267 c

Nivibus intastum sepulcrum S. Servatii 217 b

Ad Nuptias solicitata incestas sugit S. Dympna Virgo ultra mare in Brabantiam 480, 481: iterum cum llandimentis oblatas rejicit 48; e, 485 d: parata mori 485 f: ad Nuptias nobiles expetita fugit & moritur S. Rolendis 245 e, 244

O

Obediens S. Theodorus contraria sibi a Pachomio imperata sine murmuratione peragit 309 c d

Oculos pœne excæcans fluxus tollitur invocata S. Rictru de 145 a

Odore & luce repletur locus in elevatione S. Servatii 218 c

Oeconomus Lauræ S. Sabæ creatur S. Ioannes Silentiarius 233 f

Olent suave ossa transferenda B. Mag. Albriciæ 261 d

Oleo ferventi, quasi aqua, perfusus refrigescit S. Victor, 67 d. Oleum sacrum stillat corpus S. Rolendis 244 c. Oleum lampadis ante aram S. Servatii ardentis non consumitur, nisi furtim sublatum 218 f. Oleo benedicto puellam, cuius peccatum occultum noverat, & adolescentem a dæmone liberat S. Pachom. 308 c

Optio seu Præfectus annonæ sub Decio S. Isidorus Mart. Chiensis 449 b

Orans collustratur flamma cælesti B. Gerardus solitarius 249 d. Orante S. Pachomio terra tremit 349 c. Orationis fervor & efficacia B. Francisci Senensis 661 f. In Oratione & templis frequens, dein strenuus in labore S. Isidorus Agricola 515 c

Ordinat Presbyterum ex caritate pro suo monasterio extra diœcesim S. Epiphanius 40 d, 41 a

Ordinis Equitum B. Ioannis Hierosolymitani an fuerit Frater Serviens B. Gerardus solitarius 247 c. Ordinis S. Francisci B. Gerardus solitarius in Hetruria 246: B. Antonius Hungarus Fulginii 251. Ordinis Carmelitarum B. Simon Stok 653. Ordinis Eremitarum S. Augustini B. Magdalena Albricia 252. Ordinis Servorum B. Mariæ B. Franciscus Senensis 655. Ordo Humiliatorum olim florens in Insubria. 234 e, 255 e

P

Pane cineribus misto multis annis vescitur S. Ioannes Silentiarius 236 b. Panem ad famem & cerasa ad sitim sedandam suis impetrat B. Magdalena Albricia 257 f

Paralysi percussus male sentiens de S. Theodoro, post sex dies sibi redditur 352 b. Paralytica S. Petronilla a S. Petro sanata 10 f. Paralyticus apparente S. Isidoro Agricola sanatur 519 b: alii quatuor 522, 523 c: invocata Maria uxore 557 d. S. Honorato Ambianensi 614 a, 615 d e. Paralyticus inter summos dolores invocata S. Rictrude in somnio quasi Marcianis interesset proceßioni convalescit 117: etiam Guibertus scriptor 131, 132 a. Paralytici ope S. Dominici Calceatensis 172 b, 176 f, 177 a d : S. Servatii 224 c: B. Gerardi solitarii 151 b: ad sepulcrum B. Ægidii Ordinis Prædicatorum 437 a

Parentes & liberi Sancti, Adalbertus maritus Martyr, Rictrudis uxor, Maurontus filius, Clotsendis, Eusebia Adelsendis filiæ 83 c e, 89 f: cum matre sanctimoniales 84, 85

Partus periculum amotum ope B. Magdalenæ Albriciæ 262. Parturiens X die invocata S. Rictrude liberatur 115 e: quinque ope B. Ægidii 433 a; item Regina 436 f: S. Servatii 229 a: S. Philippus Agyriensis 30 e

Patienter tolerat S. Pachomius reprehensionem Presbyteri, quoad peregrinos suscipiendos 107 c; & monachum falso exprobantem 307 f; hunc beneficiis demulcet & ab apostasia servat 308 a b

In Pauperes omnibus distributis & deficiente pane, navis frumento illi oblato plena appellit 307 b: in Pauperes distributam annonam precibus fusis restituit patri B. Magdalena Albricia 255 f, 256 a. Pauperibus vestes suas distribuit S. Bonifacius Ferentinus puer 373 a. Pauperi viduæ repleta panibus arca succurrit apparens S. Dominicus Calceatensis 178 f, 179 a

Peccator ebriosus & adulter, sed hospitalis & misericors S. Bonifacius 281 a. In Peccati statu Affinem esse divinitus admonita, prudenter emendat B. Magdalena Albricia 258 a. Peccatorum conversiones in miraculis habet S. Pachomius 308 f

Pecora a feris tuta liberat S. Philippus Agyriensis 30 e

Pecunia peregrina S. Dympnam in notitiam parentis deducit 483 b

Pejerantes in ecclesia S. Pancratii divinitus puniuntur 18 b. Alius post direptionem bonorum S. Rictrudis, a dæmone arreptus, misere perit 97 d, 98 a; alius in lingua ardens, tertius ore retorto mutus perit 98 a. Pejerantes villici, amentes inexpiati moriuntur 136 c

Peregrinationes votivas suscipit S. Antonius Hungarus 252 a. Peregrinatus ad S. Servatium, in reditu occisus, salvatur 226 b

Peste 40 diebus laborans, stragulum præ ceteris melius non admittens, moritur S. Pachomius 325 a b. contra Pestem patrocinium SS. Peregrini, Herculani & Flaviani Anconæ 565 d. Pestilentiæ tempore exponitur corpus B. Gerardi solitarii 150 f, 152. Pestilentia ulcera sanat signo Crucis B. Magdalena Albricia 258. Pestis Carbunculus eximitur ope B. Ægidii Ord. Præd. 423 a, 433 e. Peste moriuntur equi, in segetem monasterii S. Rictrudis cum contumelia immißi 107 f

In Picis ollam bullientem immissus non læditur S. Bonifacius 282 f

Pietas in Dei cultu S. Isidori Agricolæ 547 a

Plagis, alapis, flagris propter defensum cultum imaginum exceptus S. Germanus Patriar. CP. 159 a

Pleuritis sanata ope S. Isidori Agricolæ 533 & seq.

Plumbatis cæsi obeunt S. Nicomedes II b. S. Teutela & aliæ mulieres 25 d. Plumbo in os fuso torquetur S. Bonifacius 282 e

Pluvia impetratur ope S. Honorati Ambianen. 614 a. exposito corpore S. Isidori Agricolæ 518 a c, 523 d, 524 a

Podagram Alfonsi Regis levat donato scipione suo B. Ægidius Ord. Prædic. 417 c: alterius 429 e: sanatur ope Isidori Agricolæ 529 e: SS. Peregrini, Herculani & Flaviani 567. Podagricus Dux Bavariæ sanatur ad Reliquias S. Servatii, Trajecti sepulti 227 e

Ad Pœnitentiam perseverantem adhortatur suos S. Pachomius 338 f

Poma amara efficit dulcia S. Carthacus 376 c

Porcos parentum pascit S. Carthacus 378 f

Prȩcepta quinquaginta S. Pachomii ex Ms. edita 346, 347

Prædicit B. Ægidius Ord. Prædic. mortem sui irrisoris 412 f; juvenem religiosum futurum 413 d, 428 d novitium fugientem rediturum 414 c. Prædicit se Martyrem fore S. Bonifacius 281 c. Prædicit Iuliani mortem eadem hora qua occisus in Perside, S. Theodorus in Thebaide 356 f. Prædicitur nasciturus S. Philippus Agyriensis 28 e

Prægnantem mulierem defendens cum illa occiditur S. Halwardus 401 c d

Processiones per Quadragesimam institutæ per B. Gerardum Solitarium 246 e

Procuratorem in emendis pluribus, & vendendis pluris ultra commißionem, deponit S. Pachomius 340 e, 341

Providentiæ divinæ confidens, cibos abundanter accipit S. Ioannes Silentiarius 235 a b

Psalmo 113 audito incipit converti S. Pontius puer 275 a Psalterium furto ablatum invocato S. Modoaldo recipitur. 62 b

In Purgatorio existentes apparent senex laicus monasterii

Marchianensis, & miles ob peccata in monasterium 111 e, 112 a

Puteus ob vicinam sepulturam S. Isidori Mart. Chiensis miraculis clarus 447 e

R

Reclusa S. Gemma Virgo 182

Regis palatio invitus servit S. Modoaldus 55 b c

Regendi præcepta præscribit S. Pachomius, ut in patientia emolliant animos, iracundiam serant, ægros curent, regulas ipsi observent 319 e: timorem Dei inculcent 319 f: uti S. Theodorus 330 f, 331 a: & S. Pachomius 338 a. Regendi appetitu tentatus S. Theodorus corripitur a S. Pachomio, & annis 2 solitarius pœnitentiam agit 322 e: & dein ab Angelis visitatur 323 c: & in septuplum proficit 323 d

Regulam certam vivendi præscribit suis S. Pachomius, vestitu uterentur modesto, cibum sumerent moderate, somnum decenter caperent 302 b c: Regulam tradit sorori & sanctimonialibus 404 e. Regula S. Augustini sanctimonialibus exarata, ad Clericos translata 629 f. Regula Portuensium a S. Vbaldo data Eugubinis 631 c: a Petro de Honestis scripta 632 a. Regulam ab Angelo dictatam præscribit suis S. Brandanus 600 e. Regulam propriam suis prœscribit S. Hilarus Abbas 472 e 474 a exigit exactam observationem, & sobriam victus rationem 474 f: & omnia in commune deferri 475 c

Reliquias Martyrum impetraturus, mittitur Tarsum S. Bonifacius 281 b Reliquiæ S. Modoaldi furto ablatæ, sanguine ab iis stillante, referuntur 60 c. in incendio manent illæsæ 61 a. ob Reliquias S. Alexandri Romani dißipatas peste pereunt copiæ Chagani R. 201 d.

Reliquias capillorum S. Isidori Agricolæ auferens, nequit comedere nisi post eas restitutas 518 a b. Reliquias SS. Rictrudis & Mauronti nil reveritus misere perit 93 f, 94 a

In Risum effusum monachum gravi oratione castigat S. Theodorus 353 e

Sub Ruina lapidum faber reperitur incolumis invocatis SS. Rictrude & Eusebia 116 c

Rusticanis parentibus nata, pecora pascit S. Gemma 182 c

S

Sacerdos improbus, induens vestes S. Eremberti, febri corripitur 390: erga Sacerdotes reverens B. Magdalena Albricia 260 a. Sacerdotum reverentiam commendat S. Pachomius 303 b 304 a

Saltans per duos dies & noctes Aurelianus tyrannus sub Trajano expirat 12 f

Sanctorum varia corpora invenit, transfert, eorum Ecclesias exornat S. Pasihalis Papa 393, & seqq.

Sanguine manant telæ laborantium in festo S. Servatii 221 e. Sanguinis fluxum sistit B. Ægidius Ord. Prædic. 415 a: S. Philippus Agyriensis 30 f: S. Isidorus Agricola 531 d f, 533 d, 534 d, 542 d

Scinditur per medium S. Chryspolitus 25 c

Secreta cordium cognoscendi gratiam sibi divinitus datam fatetur S. Pachomius, eamque non perpetuam sed ad Dei voluntatem 324 a b: Secreta revelata S. Theodoro 351: etiam peccata suorum 352 d e: & plura alia 353, 354

Senatores Romani pater & filius S. Pontius Martyr 274 e, 276 a

Ob Sepultum corpus S. Feliculæ Martyr obit S. Nicomedes II b. rasura Sepulcri vacui S. Modoaldi, ægri sanantur 61 c d e. in Sepulcro S. Dominici Calceatensis bos procumbens moritur 170 d

Sermones instituit S. Pachomius de oratione, Incarnatione, morte & resurrectione Christi & de nostra corporali resurrectione 311 a: de iis monachi inter se conferunt 311 d: item de seculi vanitate & addit exempla temperantiæ, humilitatis & discretionis 312 c d

Serpentis morsum signo Crucis repente sanat S. Theodorus 354 f, 355 a: a Serpente sanat S. Philippus Agyriensis 30 d: Serpentem in ventre gerens sanatur invocato S. Vbaldo 637 e: a Serpente collum constrictus, voto facto S. Ampelio, liberatur 566 e

Silentii legem accurate servari præcipit S. Pachomius 318 a. Silentium servat 4 annis S. Ioannes Silentiarius in Laura S. Sabæ 234 c: annis 9 in solitudine Ruba 234 f.

Solvere censum S. Servatio renuens fit paralyticus 221 b

Somni & orationis varia per noctem distributio apud SS. Palæmonem & Pachomium 311 e. Somnum non capere nisi sedendo solitus, sic inventus est mortuus S. Ionas 343 a

Spinis & fustibus cæditur S. Chryspolitus 24 b. Spinas gutturi inhærentes eximit B. Ægidius Ord. Præd. 416 & seqq.

Spiritum primævum ut servent monachi, eos excitat S. Theodorus 328 f; de Spiritibus dignoscendis agit 329 f

Sterilibus prolem impetrat B. Ægidius Ord. Præd. 415 b, 431 c: B. Magdalena Albricia 26, b: S. Isidorus Agricola 520 b, 542 e

Strumas sanat B. Ægidius Ord. Præd. 416 b, 426 b

Submersus filiolus resuscitatus vidente B. Maria uxore S. Isidori Agricolæ 553 b: a S. Carthaco 377 a, 382 b: Submersus in thermis fervidis reviviscit invocato B. Ægidio Ordinis Prædic. 421 f, 422: alius ope S. Dympnæ 469 b. Submersionis periculo liberati ope S. Dominici Calceatensis 175 b. ab eodem sustentante 172 e

Superbiam Seniorum, S. Theodorum juvenem adhortantem spernentium, castigat S. Pachomius 313 b, 334 c: Superbiæ spiritum in se vincit permittens a puero corrigi in texendis storeis 317 c

Superstitio offerendi munera dœmonibus, & facultates condendi in sepulcris 30 e

Surdi sanati ad Reliquias S. Auctoris 66 c. vide Muti.

Suspensus innoxius, vivus in patibulo permanet invocato S. Dominico Calceatensi 171 d. Suspensus ter liberatus invocato S. Vbaldo 647 c

T

Tauros feroces reddit mansuetos S. Dominicus Calceatensis 169 a

Temperantiam in cibo & potu commendat suis S. Pachomius 310 e

Tempestatem sedat B. Ægidius Ordinis Prædic. 413 f: S. Ampelius 566 b

Ad Templi Iovis dedicationem ire renuit S. Alexander miles 194 e: turpitudinem Iovis arguit 195 f

Tentatum se simulans cum tentato, hunc seruat S. Theodorus 313 b

Trabs justo minor, patrocinio S. Rictrudis subito longior facta 102 f, 103 a. Trabs in caput sine noxa cadit 114 b: sub ea lapsus servatur 129 c, 190 a

Tritici horreum vacuum replet S. Bonifacius Ferentinus 373 a. Triticum per miraculum augetur, dum pascit columbas esurientes S. Isidorus Agricola 515 c

Tyrannice obsidens Calceatam S. Dominici, Rex cæcitate cum exercitu punitur, pœnitens liberatur 173 e

V

Vanam gloriam in se aliisque coërcet S. Pachomius 343 d: gloriantem duas storeas pro una fecisse acriter castigat 344 a

Velum sacrum in convivio coram Dagoberto Rege capiti imponit S. Rictrudis 84 e, 90 c d

Veneficio tactum sanat B. Gerardus solitarius 249 a. Venenato telo læsus Sanatur ope B. Magdalenæ Albriciæ 261 f. Veneno bis sumpto illæsus S. Victor maleficum convertit 267 a

Inter Verbera dolorem non sentit S. Alexander Romanus 296 e

Victoriam navalem de Saracenis precibus impetrat B. Gerardus solitarius 248 b. Victoriam de Saracenis reportat Carolus Martellus die S. Servatii 217 d. ad Victoriam Regi Alfonso viam ostendit S. Isidorus Agricola 525 e, 526 a

Vidua nuptias secundas, etiam a Dagoberto Rege propositas, respuit S. Rictrudis 84 c, 90 a b

Vincula S. Vincentii Menevensis signo Crucis soluit S. Chryspolitus 23 f

Vinum acidum sapori suo restituit B. Ægidius Ord. Præd. 417 d: corruptum corrigit 435. Vinum ne effluat aut minuatur servat S. Fidulus 590 a. Vino plurima dolia ex paucis racemis replet S. Bonifacius Ferentinus 372 a. Vinum per plures dies non deficiens dat hospitibus 572 f

Virgo Deo devota extra septa monastica S. Dominica 239, 240 d. Virgines sacræ Alexandrinæ, nudæ per urbem tractæ, constupratæ, occisæ 206 f, 207 a. sub Virginitate perpetua consecrat Deo tres filias S. Rictrudis 85 c, 90 e. Virginitatis patronus Angelus 8 c e: Deliciæ in Christo 8 d: Virginitatis velo imposito consecratur S. Domitilla 9. Virginitatis sequendæ amore obit S. Petronilla 10 f, Virginitas illibata B. Francisci Senensis 660 e

Virtutes solidas præfert revelationibus & cognitioni occultorum S. Pachomius 309 a

Vitæ solitariæ exemplum in S. Ioanne Bapt. 393 c. Vitam S. Servatii legens servatur a periculo 224 e 226 e

In Visione cognoscit futura S. Pachomius 314 b, & absentia 314 e

Vlcus putridum sanāt S. Philippus Agyriensis 31 a: lethale S. Isidorus Agricola 548 b: Fœdißimum curatur ad sepulcrum S. Dominici Calceatensis 178 c

Vmbilicus ruptus sanatur ad Reliquias S. Auctoris 66 c

Vnguento stillant Reliquiæ S. Glyceriæ 192: a mago supposita pelui desinit stillatio 192 f

Vngulis & calamis acutis torquetur S. Bonifacius 282 d

Voce cælesti confortatur occidendus S. Alexander Romanus 200 d

Votum factum S. Isidoro Agricolæ negligens, morte punitur 519 a

Vrbis inundatio amovetur ope S. Dominici Calceat. 170 f

Vrsis objectus S. Pontius non læditur 278 c

Vvas S. Servatii carpentes pueri, fiunt immobiles 221 a

Einleitung Mai IV

Diese Seite ist ein Dokument und unterliegt nicht der inhaltlichen Gestaltung durch das Ökumenische Heiligenlexikon.
Wir werden Fehler deshalb nicht korrigieren.
Wir verantworten nur die Veröffentlichung.