CIRCA ANNUM MCLXX.

Commentarius Prævius. De prima hujus Beati notitia & cultu.

Hechardus presbyter Confessor, Scheidæ in confiniis Westphaliæ (B.)

AUCTORE J. B. S.

Qui in Actis nostris peregrini non sunt, probe norunt, quoties in ipsis laudati olim fuerint Joannes & Ægidius Germani fratres Gelenii, uti & PP. nostri Grothusius ac Gamansius, ob præbitam sæpe majoribus nostris adjutricem manum in perquisitione sacrorum monumentorum inferioris Rheni tractus, [Ignotus hic antea Beatus,] Westsaliæ & circumvicinarum regionum, unde præclara multa, ab eis studiose eruta, publici juris secimus, quæ alias perpetuis tenebris adhuc sepulta jacerent. Parem laudem meritus est noster item P. Jacobus Kritzraet, a quo ferme missa intelligo, quæ de B. Hechardo inter manuscripta nostra reperta, occasionem dederunt, hunc beatum virum, a Præmonstratensibus scriptoribus aut ignoratum aut neglectum, Sanctorum Actis hoc die inserendi, sic tamen ut asserere non ausim, ipsum ejusdem Ordinis religiosum fuisse, tametsi id alicubi indicatum inventam. De Scheidensi cœnobio, cujus fundator dicitur, olim meminit Papebrochius in annotatis ad Acta B. Bertholdi XX Junii, pag. 60, & nos de eo pluribus infra. Hoc maxime dolemus, obscurissima esse, quæ ad B. Hechardi originem & gesta spectant, adeo ut fateri necesse sit, aut nullam ejus vitam scriptam fuisse, aut si scripta est, penitus intercidisse.

[2] Actorum defectum, quantum quidem potuit, supplevit laudatus modo Ægidius Gelenius, [a Geleniis & Westsalicis scriptoribus erutus est.] contexta quadam historia, ad cujus marginem manu sua adscripsit Grothusius: Ex Mss. monumentis & diplomatibus, opera Joannis Gelenii Doctoris & Coloniensis olim in spiritualibus Vicarii generalis conquisitis, per Ægidium Gelenium collecta. Porro ex Gelenii & Grothusii schedis transmissam cum aliis fuisse ad Bollandum, testantur binæ litteræ præfati P. Kritzraet, datæ XV Maii & XV Junii 1662. Monumentis autem istis colligendis componendisque ansam dedisse videtur B. Hechardi corporis elevatio seu translatio per Joannem Gelenium facta anno 1628, Junii die XXIII, cujus authenticum instrumentum infra vitæ ipsi subjicitur. Vitæ, inquam, siquidem vita appellari mercatur, quæ potius locorum communium compilatio dicenda est, quæque Sanctis quibuslibet, Hechardi popularibus, non incommode aptari queat, ut erudito lectori, rem totam attentius consideranti, manifeste brevi patebit. At enim ea qualicumque historia utendum fuit, cum documenta alia saltem quæ B. Hechardi gesta explicent, hactenus plane desiderentur.

[3] De cetero pridem notum fuisse Scheidense monasterium, [De Scheida meminere Annales Cliviæ.] testis est Wernherus Teschenmacherus in suis Cliviæ, Juliæ &c. Annalibus parte 2, pag. 223, ubi ita habet: Ex monachorum cœnobiis præcipuum est Scheidanum, Ordinis Præmonstratensis, a distinctione finiam Coloniensis & Marcani territorii ita dictum, anno MCLXX a Philippo Heinsbergio, Archiepiscopo Coloniensi inauguratum; cui anno MCLXXIII Godefridus & Henricus Domini de Hagen prædia quædam donarunt. Eidem anno MCCXV decimæ in Berendorp, per Hermannum Wennemerum, Arnholdum & Erenwerthum fratres de Caminata, hodie Camen vel Kemenæ, Lamberto SS. Apostolorum Coloniæ Decano teste, assignatæ sunt. Jus patronatus etiam ecclesiæ Mengedinæ illi Jonathan ab Ardea, approbante Engelberto Montano Archiepiscopo Coloniensi, præsentibus Adolpho Comite Altenano, Friderico Isenburgio, Bertholdo Bureno, & Friderico Wittenio anno MCCXVI attribuit. Hic paucis multa connectuntur, quæ nonnullo examine indigent; verum cum ea quæ de posterioribus monasterii prædicti benefactoribus dicuntur, ad B. Hermannum, primum ejus Præpositum propius pertineant, ea vel ad VI Augusti vel ad XXIII Decembris, cum aliis diplomatibus discutienda remittimus.

[4] Neque vero satis certa est, quæ hic adstruitur, [in quibus nonnulla examinanda.] consecrationis ecclesiæ Scheidanæ epocha, quandoquidem in ipsa B. Hermanni vita, apud nos manuscripta sic legam: Igitur anno MCLXXIII, ipso die, qui sancto Servatio est sacer, videlicet III Idus Maii, die Dominica [concursus hic sub littera Dominicali G. solum habetur anno proxime prægresso 1172] Philippus magnificentissimus Coloniensis ecclesiæ Archiepiscopus ecclesiam eamdem cum Episcopis consecravit. Nec verosimilius definiri potest annus, quo e vivis excesserit prædictus B. Hermannus, quem ultima vitæ clausula obiisse statuit VIII Idus Augusti, eodem ipso anno 1173. Adde quod in cyfris errasse videatur Petrus de Waghenare, dum in serie virorum illustrium pag. 151, ex Chrysostomo vander Sterre tradidit, B. Hermannum in Cappenbergensi cœnobio candidæ Jesu militiæ circa annum 1122 esse adscriptum, nisi annum religionis quinquagesimum superasse admittamus. Nihil certius, quam quod altera vita, a Grothusio aut composita aut recognita memorat, incompertum esse, quo anno [B. Hermannus] inter homines esse desierit: atque item, quod in notatione apponit; de beatorum Hechardi fundatoris, & Hermanni, primi Præpositi Actis, nihil fere præter ipsam de sanctitate traditionem superesse.
Sic candide & sincere Grothusius, [Veri cultus vestigia] qui omnia recte perspexerat; neque alia antiqui & stabilis apud Scheidenses cultus sacri monumenta ad nos pervenerunt, præter ea quæ a citatis supra scriniorum Westfalicorum scrutatoribus suggesta sunt. Jam dixi ab ipsis candidi Ordinis historicis B. Hechardum non referri, ne quidem a Chrysostomo vander Sierre aut Petro de Waghenare, scrupulosis alioquin Sanctorum, Beatorum ac virorum illustrium instituti sui collectoribus, ut merito iterum dubitem, an conditor ille Scheidensis monasterii, ibidem vitam religiosam vere umquam professus, & non potius Canonicus aut Sacerdos secularis fuerit, qualis B. Menricus de quo & B. Bertholdo confundatore Vrundebergensi agitur tomo 4 Junii a pag. 58, ubi & de Scheidensi monasterio non semel sermo recurrit. Ad cultus B. Hechardi probationem supersunt Fasti Westfalici, quos ex vetustioribus ecclesiarum istarum tabulariis dubio procul contexuit noster P. Joannes Velde, de Actis Sanctorum etiam suo tempore bene meritus, ita scribens hoc die I. Julii: B. Ekardus presbyter & Scheidensis monasterii auctor. Cui subjunguntur, solo venerabilium titulo decorati; V. V. Velandus, Wiltrudis & Jonathas de Ardeia, ejusdem fundatores & benefactores, sumpti fortasse ex Gelenio, quem præcipuum Sancti nostri illustratorem superius diximus.

[6] Hic in laudato sæpius a majoribus nostris opere, [ex citatis Geleniis] De sacra & civili Coloniæ magnitudine, non pauca attigit, quæ huc spectant potissimum. Imprimis libro 2, syntagmate 1, pag. 129 de gente Ardeia meminit; monasterii Scheidani fundatrice, quæ satis conveniunt cum iis quæ de ejus illustri genere infra dabuntur. Porro lib. 3, syntagmate 130, § 2, pag. 627, thesaurum sacrum enumerans, qui exstat ad S. Margaretæ, sic habet num. 7: In maxima monstrantia, primo, magnum os de beato Eckhardo Scheidano, Ordinis Præmonstratensis [nescio ac hoc sufficiat ut ei Ordini tuto vindicetur] qui Wiltrudi, Wolandi de Ardeia viduæ, auctor fuit destruendæ anno MCLXXIII arcis, & ædificandi in comitatu Marcano monasterium Segor vel Scheida, in quo ejus memoria colitur X Julii, & venerabili sepulcro incisum est epitaphium; Signis non tardus &c. ut infra. Inter festa ejusdem ecclesiæ iterum ponitur: B. Heckardi, I Julii, de SS. Trinitate. Jam dicta ferme repetuntur in sacris & piis Fastis, dicta die 1 Julii pag. 701. Atque hæc præcipua sunt, quæ quidem hactenus videre licuerit, circa beati nostri Hechardi sanctitatem memoriæ prodita.

[7] Oservaverit mecum lector, in citato Gelenii textu adduci annum MCLXXIII, [qui conditi monasterii epocham non recte notant.] quo primum destructa fuerit arx illa, cui subinde monasterium Segor, atque adeo templum ipsum superædificari cœperit: memoriæ, opinor, lapsu; certe nequaquam servato justo chronologiæ ordine; cum in ipsa vita legerit, ut num. 4 ostendimus, eodem illo anno MCLXXIII (imo juxta Teschenmacherum anno MCLXX) Philippum magnificentissimum Colon. ecclesiæ Archiepiscopum ecclesiam eamdem cum Episcopis consecrasse. Mihi quidem longo verosimilius est, arcem prædictam aliquot ante annis destructam, ut spatium concedatur, quo exstrui omnia & commode perfici potuerint; sic ut anno MCLXXII, quo notarum chronologicarum concursum haberi diximus, facta sit ecclesiæ consecratio, mortuis fortasse & fundatore B. Hechardo, & B. Hermanno, primo Præposito. Certe cum Grothusio fatendum est, de utriusque gestis (intellige & de gestorum tempore) nihil fere præter ipsam de sanctitate traditionem superesse. Nihil igitur in his satis firmi est, ubi pedem tuo figas; siquid luminis aliunde subministrari possit, erit nobis sane gratissimum eoque non segniter utemur, dum ad B. Hermanni Acta perventum fuerit, quæ supra monuimus, vel ad diem VI Augusti, vel ad XXIII Decembris, cum aliis diplomatibus, ad ipsum spectantibus, illustranda.

[8] [Aliqualis vitæ historia ab iisdem collecta.] Patet etiam, securiora non esse, quæ de B. Hechardi vita traduntur. Breve compendium inter Grothusii chartas reperit P. Kritzraet, hunc præferens titulum: Historia B. Hechardi, Canonici sacerdotis, fundatoris monasterii Scheidani. An per Canonici indicare velit; fuisse Ordinis præmonstratensis, non satis perspicio; sic vitam contrahit: Wolandus de Ardeia, vir nobilitate generis ac opibus nemini secundus, virtutibus illustris, in antiqua Saxonia, quam Westphaliam appellamus, arcem tenuit Ruræ fluvio incumbentem, in qua sacellum S. Severino confessori nuncupatum vivus excitavit. At ipso defuncto, Hechardus morum integritate ac pietate ornatissimus sacerdos, Wiltrudi, viduæ Wolandi, ipsiusque liberis auctor fuit, ut arce solo adæquata, ex ipsius ruderibus cœnobium ædificarent, se suaque Deo devoverent. Paruit mox Rathardus laicus, Wolandi & Wilthrudis filius, ac Deo se sua probavit pietate. Extant ea de re barbari quidem, haud tamen illepidi, sed antiquorum versiculi,
Wiltrudis vidua divinitus illuminata
destruxit castrum, condens venerabile claustrum,
se sua cum natis dedit ad cultum Deitatis.

[9] [compendium a nostro Grothusio;] Quærit deinde Grothusius, quis fuerit B. Hechardus. Utrum vero, inquit, ex Wolando ipso aut ipsius familia B Hechardus proseminatus sit, aut qua demum ex gente ipse prodierit, adeo latet, ut B. vir omnem videatur famam & hominum notitiam præteriisse. Attamen ipsum inter Wolandi liberos auguror omnino esse collocandum, quia plures in dictis versiculis scribuntur liberi se cultui divino mancipasse, qui primi auctores collegio Scheidano dedere initia. In libris autem quos mortuales vocant, Rathardus laicus atque Echardus sacerdos collegii Scheydani fundatores & auctores nuncupantur, quo titulo sola fere Ardeiadum familia gloriatur. Decessit ipse Hechardus magna cum beatitatis & sanctitatis existimatione, quæ sola vitæ ejus, pie gestis oblivioni traditis, apud posteros remansit, a quibus in viridi, quod Werlense vocant, marmore, hoc ei monumentum statutum est.
Signis non tardus noster fundator Hechardus
Presbyter hoc pulchro requiescit carne sepulcro,
pneumate sanctorum possidet ispe chorum.

[10] Hæc Grothusius satis verosimiliter, [quæ verosimilia sunt utinam certiora.] quamquam fortasse non nemo clariora argumenta desiderare possit, ut omnino consentiat, B. Hechardum ex Ardeiadum sanguine originem traxisse. Equidem iniquus exactor esse nolim; fuerit Beatus noster non solum sanctitate & signis, sed & gente & sanguine illustrissimus, qualem etiam fuisse tradit, quæ hic sequitur, memorata superius vita a Gelenio concinnata. In ipsa plus verborum reperio quam rei, saltem ad B. Hechardum proprie spectantis: verum in tanta antiquiorum monumentorum penuria, quid reliquum est, nisi ut qualicumque scrutatorum jam laudatorum diligentia utamur.

VITA
B. Hechardi Confessoris.

Hechardus presbyter Confessor, Scheidæ in confiniis Westphaliæ (B.)

Antiqua Saxonia a, quæ nunc Westphalia vocatur, [Ex antiquis describitur regio,] inter Rhenum & Visurgim sita, fastigiatur in dorsum magna montium serie, quam Romani Rheticonem montem appellasse noscuntur. Porro ex ea, uti fieri solet, multi nati fluvii, tam in ortum Visurgim versum, quam in occasum solis, Rheno miscendi, assidua scaturigine decurrunt: inter hos fluvios, qui ad occidentem solem ex prædictis montibus delabuntur, duo sunt iisdem Romanis non ignoti fluvii, quippe ab exercitu eorum subinde pontibus strati, Luppia & Erygrus, quos nunc exiliore & truncato sono Lippe & Ruer efferri audimus. His duobus fluviis spatiosus ager interjicitur, qui ubi plurimum prædicti fluvii distant, 32, ubi vero minimum dissident, 27 millia passuum latus esse censetur. Is ita a natura comparatus est, ut apud Luppiam fere humilior sit ac tumulis subinde internascentibus, paulatim ubi Ruræ propinquat, in conspicuæ ex longinquo magnitudinis montes exsurgat, quibus elatus, Ruræ decurrentis ambagibus prætexitur, vetustis silvis ac densis lucis horrens. Erat hoc extremum celeberrimæ apud veteres Harciniæ silvæ, novem dierum iter in latum habentis, latus ad Boream obversum, & nunc veteris multa manent, una cum nomine, vestigia silvæ: istic Heerdeke, Arisbergh, Hertzbergh, Hard, Harhusen, & similis appellationis veteris arces & oppida, in ipso limite, ejus, quam dixi silvæ perseverant.

[2] Sed apertius veterem servat nominis umbram, de qua mihi sermo erit, [in qua potens Ardeiadum familia;] ditio ab antiquis temporibus celeberrima, quæ Hardi vel Ardeia b, alias Hardeia dici consuevit, eo quod extremum Harciniæ, de quo dixi, latus complecteretur. Floruit istic longa serie nobilis Ardeiæ sanguis, tam bello rebus gestis, armisque præclare tractatis, quam pace, consiliis ac religionis cura potens, donec ad Walandum seu Wolandum possessio terræ cum sanguine devenit. Hic majorum suorum non dissimilis, virtute ac pietate majores suos etiam antecellere annitebatur, qui Wiltrudem, genere ac virtute sibi similem, assumens in conjugalis vitæ societatem, aliquot ex ea liberorum pater est effectus, quos in pietatis ac virtutum, generi suo congruentium, exercitiis educans, præclari & apud Deum magni operis fecit fundatores. Inter cujus religiosissima opera, etiam illud fuit, quod in castro suo, non procul Rura ad Boream sito, S. Severinum (pro eo quo Divis cum homine licet & decet modo) secum voluerit habitare: [cujus ultimus Wolandu;] nam sumptu & arte elegans sacrarium eidem sancto Confessori extruendum curavit c, in quo ad SS. Trinitatis gloriam cum aliorum Sanctorum, tum S. Severini dedicato, persæpe de altari cordis sui thymiama devotionis ipse incendit Deo in odorem suavitatis; ac laudis sacrificium ab aliis, imprimis a domesticis fidei, ibidem Deo impendi procuravit. Unde etiam factum est ut suffragantibus S. Severini meritis & ipsius Wolandi sedula promerente pietate ac justitia, ejusdem filii, in timore Domini educati, irent de virtute in virtutem, per visionem videlicet pacis, per conscientiam puram, de corde integro & fide non ficta, operando salutem, & suam & proximorum.

[3] Sed illum his studiis occupatum, [Wilitudem viduam reliquit.] tandem alteri vitæ maturum, de præsenti seculo subduxit rerum linea, quæ quantam Wiltrudi, charissimæ ejus conjugi atque pietate sociæ, doloris acerbitatem cumulavit, tantum ipsa ad virtutem adjecit, nam in omnia viduitatis mala, non temporum successu, sed uno quasi momento præcipitata, fecit quod electorum proprium est, ut & iste malorum cumulus, quantuscumque esset, sibi veluti materia quædam copiosa ad spiritualis ædificii incrementum deserviret, & fieret sibi per Dei gratiam, cum tentatione proventus. Nam ad pietatem, etiam quam ante exactius, colendam sese convertit, & partiti nuper amoris impetum intra metas unius alvei concludens, in unum posthac Deum derivavit, cogitans, quomodo secundum Apostoli præceptum, placeret Deo. In his omnibus erat ei adjutor fortis & fidelis & prudens B. Hechardus filius d, [Hæc de B. Hechardi confilio] qui pro ea qua erat morum innocentia & cælestium rerum desiderio incensus, sacerdotio fuit initiatus, & in paterno castro serviebat Domino die ac nocte, incedens in omnibus justificationibus fidelis & devoti sacerdotis, sive Deo sacrificium labiorum suorum offerret, sive cum proximis agendo, viam salutis, per continentiam & justitiam & fidem demonstraret.

[4] Ille igitur mulierem fortem videns, & posse in ea requiescere cor ejus, [arcem suam in religiosum claustrum convertit,] qui propter nimiam excellentiam suam, est viri caput, Christus Dominus, & spiritum, quem in muliere forti laudavit Salomon, adhuc excellentiorem ei, pro filiali quam ei debebat, charitate, viam demonstravit. Nam elapsis aliquantis temporibus, & ipsi & alteri ejusdem filio Rathardo fratri suo, qui patri in secularis potestatis eminentia successerat, persuasit excellentissimæ pietatis opus aggredi, videlicet ut arcem mutarent in cœnobium, & castrum secularis potestatis converterent in claustrum religiosæ perfectionis. Quod & factum est, divina ordinante clementia, quæ illorum corda permovit, ut matura & frequenti super sanctissimo consilio deliberatione habita, intuitu æternorum sibi in cælis tabernaculorum comparandorum, si sua transitoria deponerent in manus servorum Dei, tamquam trapezitarum aut nummulariorum, qui accepto copiosissimo lucro sunt soluturi, magna animi sui lætitia ac solatio, domum seculi converterunt in atrium domus Dei e, & ejusdem loci obsequio se ac suos semper fore advocatos & protectores devoverunt.

[5] [lætantibus angelis] Quanto tunc putas gaudio affecti sunt angeli, qui solicite salutem nostram exquirentes, gaudere solent super uno peccatore pœnitentiam agente; quando non jam unam sed catervas multorum ad pœnitentiam conversorum providebant ad novum hoc pietatis asylum aut civitatem refugii, aut Segor concursuros, ex insidiis mundi & carnis & dæmonis ereptos, sive ut verius dicam, ex Sodomorum & Gomorrhæ incendiis elapsos. Fuit illa dies magna & acceptabilis in Israël, & sicut dies seculi; seculi certe, quando tot familiis illustribus emortuis, ipsa Ardeia familia in religiosa non solum alias æquales ac majores familias, sed seipsam vivendo superavit. Quid interim tu ecclesiarum Dei expilator, monasteriorum & religiosarum ædium dissipator, putas, quia tibi erit in gloriam dissipasse bona Domini tui? Veniet tibi Dominus, & veniet in die vel nocte, qua non sperabas, & rationem reddi mandabit: qui enim villico iniquitatis, quem super bona sua constituerat Dominus, non pepercit propter infamiam dissipationis in commissis, profecto non dissimulabit cum raptore bonorum suorum, de quo auditur clamor in cælum propter oppressionem pupillorum.

[6] Non sic Wiltrudis nec filius ejus Rathardus, [& filio Rathardo laico consentiente.] quantumvis laici; non ipse Dux præclari facti B. Hechardus, qui suis usibus subtraxerunt, quod in servorum Dei cederet utilitatem: benedicti vos a Domino, quia talem charitatem diffudit in cordibus vestris, semper honos nomenque vestrum & laudes manebunt, quæ multo firmius memoriæ, quam æris laminæ sunt insculpta, quamquam nec ista deerit umquam scriptura: nam & hoc quod sequitur, de tali sculptura est.
WILTRUDIS VIDUA A DIVINITUS ILLUMINATA,
DESTRUXIT CASTRUM, CONDENS VENERABILE CLAUSTRUM,
ET SUA CUM NATIS DEDIT, AD CULTUM DEITATIS.
Porro monasterium, [Descriptio monasterii quoad locum circumjacentem,] quod in fundamentis secularis arcis tunc fuit enatum (quasi cum e cineribus exusti phœnicis enascitur phœnix, aut aquila, excussis ad solem plumis, renovat juventutem suam, novis subnascentibus pennis) situm est haud longe a fluvio Rura, e regione Hunnæ fluvii, in prædictum flumen ex australi plaga incidentis, nisi quod paululum septemtrionem versus a confluentia eorum sepositum, loco ad religiosæ congregationis sustentationem opportuno, propter agrorum circumpositorum fertilitatem & pascuorum silvarumque necessarium fructum. Qui sane locus ab antiquis temporibus congruenter Scheida f nomen obtinuit, [nomen & etymon;] quia ipsum Dominus ab initio ex multis aliis discrevit, ut ibi separaret filios Adam, & filios adversus patrem suum & matrem suam, adhuc autem & hominem adversus seipsum, mortificare nimirum membra sua, quæ sunt super terram, ut spiritus salvus sit in die Domini, quando egressi angeli ejus, separabunt malos de medio justorum, & hædos quidem statuent a sinistris, agnos autem a dextris; aut lolium colligabunt in fasciculos, triticum autem in horreum Domini congregabunt.

[7] Possumus etiam illam nominis vel loci cogitare congruentiam, [quod & allegorice explicatur.] quod idem locus inter convalles positus, fluvii, qui civitatem Lunam decurrendo lætificat, est principium, quia humilitas & afflictio disciplinæ, filiis seculi quasi montibus, prosperitate & superbia tumidis atque elatis vilescit, in qua tamen vilitate Dominus benedictionem mandavit, dicens, quod inter medium montium aquæ pertransibunt: aquarum utique, non quæ arenoso solo absorbentur, sed quæ lætificant civitatem Dei, quæ quamdiu in præsenti vicissitudinibus est obnoxia, lunæ non raro comparatur, & quia per invidiam diaboli multis modis solet domus, Deum timentis Jobi, concuti, ideo pius & clemens Dominus etiam angelis suis mandavit de eodem loco ut custodirent eum.

[8] [Alii post Wiltrudem benefactores] Siquidem post Wiltrudem & Rathardum, atque lapidem illius angularem B. Hechardum, fundatores ejus, eadem Ardeia familia, per generationes suas g locum, Domino cooperante, protexit & auxit: inter quos multa liberalitate ac pietate excelluerunt Everhardus Comes, qui Scheidensis ecclesiæ fidelis Advocatus, IX Kalend Decemb. circa annum Domini MCC obdormivit in Domino, a quo, uti non dubitamus, mercedem accepit, receptus in æterna illius tabernacula in cælo, cujus temporaneam mansionem præclare tutatus erat in mundo. Huic deinde successit Jonathas, qui non solum patrem, sed & nominis sui antesignanum Ducem, cujus laus est in sacro volumine, Machabæum dico, æmulatus, glorificavit domum istam & fortem sese illius defensorem declaravit; IV Idus Octob. uti confidimus, vocatus ad præmia cæli. A quo post annum MCCXXXVIII alter extitit Jonathas, qui & ipse in vita majores suos multis æmulatus est annis, & eosdem IV Idus Maii in morte est secutus. Post quem Wilhelmus Comes extitit, qui anno MCCLXXXIII eumdem locum ornavit & defendit.

[9] [& piissimi advocati.] Hi adversus devastantium rabiem & insidias se opposuerunt murum, & adversus sedentem ex latere testamenti excubarunt pro loco, in quo Ardeiæ sanguis suam Deo testatam fecerat pietatem: propter quod etiam defuncti ossa sua & cineres eidem loco inferri voluerunt, ut cui viventes militassent, eidem essent in morte præsidium. Interea vero virtutum operibus cælo maturior factus B. Hechardus, cum opinionem sanctitatis ac beatitudinis, in cælo pro insigni sua in Deum fide & charitate, recipiendæ, eadem qua vixerat religione ac pietate vitam consummavit Kalend. Julii, ac honorifice in templo est tumulatus. loco ab aliis ibidem positis discreto; qui, ut pro nobis intercedat, præstet Dominus, cui est in medio Sanctorum, honor & gloria in secula seculorum. Amen.

ANNOTATA.

a Notat ad marginem scripti sui Gelenius, sumptam hanc descriptionem ex Ptolomæo, Velleio, Tacito, Dione Cassio atque ex Julio Cæsare. Qui de hac re accuratiorem commentarium legere cupit, adeat tomum I historiæ Westfalicæ nostri Nicolai Schatten, editam anno MDCXC. Scriptores alii obvii sunt, ut Teschenmacherus &c.

b Hodie, extincto comitatu, tractus ille terræ appellatur up der Haar, item die Haard. Est hæc etiam Gelenii ipsius annotatio.

c An S. Severini cultus eo loci adhuc perseveret, diu sed frustra quæsivi.

d Dixi supra, non satis constare, utrum vere B. Hechardus Wolandi & Wiltrudis filius fuerit: at nec quidquam obesse video, cur filius dici non possit.

e Monui item, confusa esse tempora, quibus eversa arx, ædificatum cœnobium, exstructa & consecrata fuerit a Philippo Coloniensi Archiepiscopo ecclesia. Forte alicunde plusculum lucis accedet, ut ea in B. Hermanni Actis dilucidius explicentur.

f

Aliter nomen Scheide & planius receptiorique modo interpretatus est supra Teschenmacherus num. 3; nempe a territoriorum illic finitimorum separatione, quod etiam Belgice sonat verbum Scheiden. Sed contra est notatio Grothusii ad vitam B. Hermanni Scheidani, ubi ita observat: Scheid monasterium Ordinis Præmonstratensis, situm est in comitatu Marcano, quod quamvis etiam Segor appellatum sit (id enim docent litteræ Henrici Ducis Saxoniæ & Westphaliæ, quibus hæc verba continentur; Fratribus quoque de Segor, quod vulgariter Scheiden nominatur) retinuit tamen prædictum nomen Scheide, cujus nominis origo, quia Scheiden segregare significat, nonnullis hinc profluxisse videtur, quod monasterium ipsum separet comitatum Marchensem a ditionibus, ad electoratum & diœcesim Coloniensem spectantibus, cum in finibus comitatus & diœcesis constructum sit: verum conjectura hæc fallit, nam Scheide nomen extitit, etiam cum Heinricus Leo, Ducis Angariæ titulo, & Westphaliæ & ei terræ, quæ nunc Marcana dicitur, præesset.

g Omnia monumenta clamant, exstinctam in Wolandi liberis Ardeiadum familiam: quid hic Gelenius velit per generationes posteriores, haudquaquam intelligo, nisi forte affines aliqui, Ardeiadum nomen sibi postmodum indiderint.

TRANSLATIO B. HECHARDI.

Hechardus presbyter Confessor, Scheidæ in confiniis Westphaliæ (B.)

Fuit in partibus Westphaliæ australioribus bello & pace illustris familia Dominorum de Hardeia, oppidis, arcibus & terris populisque potens, quæ Scheidani cœnobii extitit fundatrix & eidem loco per multos consequentis ævi annos, fidelem & piam opem, pro amore Dei & animarum suarum remedio impendit. Nam Wiltrudis Wolandi Comitis vidua cum filiis suis, locum illum cum appenditiis, Dei servis attribuit, & familia universa deinceps in ornandum ac defendendum locum prompto studio incubuit, adeo ut in templo prædicti monasterii cineribus suis voluerint esse requietionis suæ locum, ut si non in propagine sanguinis viverent, saltem in Dei servorum, pia & fideli memoria jugiter perseverarent. Nec permisit clementissimus & dives in omnes Dominus, pios erga familiam suam protectores sua spe defraudari, quia in B. Hechardi gloria valde honorificati sunt, qui propter suavem sanctitatis ejus odorem, de suo elevatus sarcophago, plures ditavit ecclesias sua veneranda præsentia. Sed cum peccatis exigentibus, belli vastitas ingruens, sacra & prophana late pessumdaret, tum ea [quæ] de sacro ejus corpore reliqua erant in Scheidensi ecclesia, ossa, furori barbaro subtracta, in pristinum sepulcrum marmoreum, sub terram, pretiosis tamen vestita panniculis, in loculo fuerunt recondita, a quo tempore ad nostram usque ætatem recondita permanserunt, ac demum salutari adhibita diligentia, reperta & denuo, anno videlicet MDCXXVIII die XXIII Junii, cum magno pietatis sensu, a pulveribus & subterraneo loco, in honestiorem locum & lipsanothecam, una cum B. Hermanno, primo Scheidensis cœnobii præposito, sunt recondita, prout sequentis instrumenti docet elogium.

[11] Nos Joannes Gelonius SS. Theol. Doctor, Metropolitanæ ecclesiæ Coloniensis, & SS. Apostolorum ecclesiarum respective Decanus Canonicus, Serenissimi & reverendissimi Ferdinandi Archiepiscopi & Principis Electoris Coloniensis, Vicarius in spiritualibus & commissarius Generalis. Leonardus Teveren, Abbas Knechstediensis, & monasterii Scheidani Pater Abbas, & Guilielmus Gruter dicti monasterii Scheidani primus Abbas Præmonstratensis ordinis Canonicorum candidorum. Notum facimus universis præsentes litteras visuris, lecturis, seu legi audituris; cum nos sola erga Deum, qui in Sanctis suis honoratur, pietate & devoto in monasterii Scheidani Præmonstratensis ordinis fundatorem, B. virum Hechardum, affectu moti, ejusdem sepulchrum aperire & sacra ipsius lipsana inquirere statuissemus, quod anno MDCXXVIII, die quidem XXIII mensis Junii circa horam octavam, decantatis Primarum horis, in præsentia testium infra scriptorum, chorum dicti monasterii intravimus atque in illo post pulpitum gradualis, lapidem quadratum viridis coloris, quales prope Werlas effodi solent, sexcubitalem reperimus, cujus peripheriæ sequentes versus antiquis majusculis litteris, omnino postquam lapidem levari curassemus, legibilibus, insculpti erant.
Signis non tardus, noster fundator Hechardus
Presbyter, hoc pulchro requiescit carne sepulchro,
      Pneumate Sanctorum possidet ipse chorum.

[12] Hoc quidem prævio, removimus lapidem, sub quo, ubi ejecta erat superingesta terra ad palmæ latitudinem, inventa est testudo, e tribus Werlensibus lapidibus quadratis constans, quorum singuli longitudinem pedis paululum superabant. Sub his inventum est sepulchrum, lapidibus quadris Werlensibus constans, longum circiter semitres pedes, latum semiduos Pedes, utrimque a latere duobus lapidibus jungebatur, ab utroque capite solidus erat lapis integer. In hoc lapideo sepulchro alius erat loculus ligneus quercinus, sex asseribus, uno fundamentali, duobus capitalibus & duobus lateralibus & operculo constans, ferreis & ligneis clavis junctus, ejus magnitudinis, ut justo a lapideo sepulchro ambiretur, sed præ vetustate elevari non poterat. Itaque desumpto operculo, vidimus, ut apparuit, loculum hunc vestitum fuisse pannis lineis; in loculo reperimus duo ossa magna a coxendice usque ad genua, item duo magna a genibus usque ad talos, magna pars coxendicis, duæ vertebræ & spina dorsi, scapula, sed quæ, ubi attacta fuit manu Religiosi fratris, eam exponentis, statim resoluta fuit in cineres; idem fere de reliquis ossibus fiebat, exceptis rotulis quibusdam ossium diversorum, quæ integræ permanserunt. Caput non invenimus, videtur in prima translatione harum reliquiarum, in hunc loculum facta, illud non esse impositum. Summa, ex adhærentibus ad hæc ossa particulis lineis, quæ attactu in cineres solvebantur, videre erat ad oculum, singula ossa & particulas fuisse subtilibus pannis involutas. Post quam quidem inventionem FF. Religiosos, ut Deo gratias, Te Deum laudamus canendo & campanas compulsando, agerent, demandavimus, quod & factum est. Acta sunt hæc anno Dominicæ Incarnationis, mense, die, hora, ut supra.

Nota Ægidii Gelenii.

Quod de Wiltrude & Ardeiatum familia ac propenso ejus in Scheidensem Abbatiam studio ac sepultura ibidem, tam in vita quam translatione B. Hechardi dictum est, id etiam ex antiquis versibus saxo incisis confirmatur, qui ne pereant, apponendos hoc loco judicavi; sunt autem hi.
In domo Præpositi.
Mœnia Wiltrudis castri confringere celsa
      Ardeiæ gaudens, hæc pia tecta dedit.

In ipso autem templo isti.
Nobilis ardeia stirps in tumba jacet ea *
Quæ templo Christi bona plurima contulit isti.

Item.
Hic permagnorum requiescunt ossa virorum,
Nobilitas morum decoravit & hos genitorum:
Natus ab Ardeia, probat illud Mons Aquileia,
Nobilitate sua, simul & Saxonia tota,
Agminibus magnis decimas tollens Alemannis.
Ardea Westphaliæ, quondam rutilabat ubique,
Hic jacet in cinere prostratus sexus uterque.

Ex his observare licet I, Ardeiades fundatores & benefactores. 2, Gloriosam fuisse familiam. 3, Arisbergensium Comitum, quos nunc Arensbergenses vocamus (hos enim indicat acuta authoris vocula illa MONS AQUILEIA) sanguini, si non initium dederit, ut non nemo scribit, certe eidem innexam fuisse. 4, In superiores Germanos feliciter bellum gessisse ac subjugasse. 5, Familiam fuisse extinctam.

Insignia gentis fuere in scuto albo. Addit Grothusius, figura quasi cerasi quadrifariam secti, rubens pellicula, scuto candenti impacta. Atque hinc in alia scheda ostendit; gentem Arensbergicam ab Ardeiana diversam esse.

[Annotatum]

* An non ista?

Diese Seite ist ein Dokument und unterliegt nicht der inhaltlichen Gestaltung durch das Ökumenische Heiligenlexikon.
Wir werden Fehler deshalb nicht korrigieren.
Wir verantworten nur die Veröffentlichung.