Martyrologium des Usuard II

Martyrologii Usuardini
PARS SECUNDA
A Mense Julio.

MENSIS JULIUS
Habet Dies XXXI.

Kalendis.
Die I.

[Aaron.] In monte Or, depositio Aaron sacerdotis primi. In territorio Lugdunensi, [Domitian.] depositio beati Domitiani abbatis, qui primus illic heremiticam vitam exercuit, & plurimos sibi in Dei servitio aggregans, magnisque virtutibus & gloriosis miraculis valde clarus, collectus est ad patres in senectute bona. Civitate Engolisma, [Eparchi. Carilefi. Theoderic. Salvii.] sancti Eparchi monachi & confessoris. Aninsulæ monasterio, sancti Carilefi presbiteri. In territorio Remensi, sancti Theoderici presbiteri. In portu Valencianas, sancti Salvii confessoris.

Sola fere pura est Greveni editio.
Varia Lectio. Legit Greven. Hor & sic ex Romano parvo & Adone describere debuit Usuardus. Nihilominus codices reliqui, excepto Molano, habent ut est in textu. Rursus in Greveno est Eparchii, scripsi cum aliis Eparchi. Item Aninsulæ & Carilefi, contra quam in edito sit Anynsulæ, Karileffi. Theoderici & Theodorici promiscue scribitur; aliqui habent Teoderici, nos primo modo usi sumus. Denique citatus codex & Molanus ponunt, Salvii martyris, nos cum ceteris, confessoris, licet aliam lectionem præferendam sciamus.

[Aaron.] Observatio. Celebrem olim fuisse oportet in Ecclesia Latina Aaronis memoriam, quam vel ipse Wandelbertus, paucissimos Sanctos complecti solitus, tribus hodie versibus, quos paulo inferius dabimus, prædicat. Exstat apud Hieronymiana pleraque; item in Romano parvo, unde in Adonem transiit, & ex hoc totidem verbis in textum nostrum. [Domitiani.] Domitianum sacris Fastis primus inseruit Ado, eumdem elogio prosecutus, quod Notkerus liberalius, Noster parcius, sed eleganter delibavit. Nec eatenus dubitatio ulla potest occurrere. Quæ secundo loco ab Adone refertur Monegundis, ea a Nostro in sequentem diem translata est: Martinus autem Viennensis episcopus tertius, plane omissus, ut sæpe Usuardum fecisse, non semel alibi observavimus. Qui in Usuardo sequitur Eparchus Enculismensis, [Eparchi.] in Lucensi vocatur Separcus, in Corbeiensi Eparcus, utrobique episcopus, quem rectius codices nostri monachum dicunt & presbyterum, ex alterutro Hieronymiano ab Usuardo acceptum. Vide Surium & Acta Benedict. tomo 1 pag. 267. [Carilefi.] Ex citato Corbeiensi profluxisse credimus Carilefum seu Karilefum, itidem presbyterum, hoc modo ibi notatum: Cinomannico, Anisola monasterio, depositio S. P. Karilefi, presbyteri & confessoris. At quæri potest, qua phrasi Usuardus annuntiationem suam expresserit; An, In pago Cenomanico, ut legit Pratensis & ei consimiles Antverpmajor & Rosweyd.; an potius, Aninsulæ monasterio, ut reliqui? Nos horum auctoritati innixi, scripsimus, ut est in textu. Molanus, qui in prima editione Carilefum Auctariis annumeraverat, re melius expensa, in posterioribus loco eum suo restituit. Plura de hoc Sancto memorant Rabanus & Notkerus, quorum ille Arilefum, hic Arileffum nominant, quæ indicasse sufficiat, alibi ex professo discutienda; dum vitam dabimus, a B. Siviardo scriptam, inter Acta Benedictina editam, tomo 1 pag. 642, & cum Suriana aliisque Mss. conferemus. Hic locum habeant versus Wandelberti de Aarone & Carilefo:

Primus qui veteris populi legisque sacerdos
Extitit, incensi primusque litavit ad aram,
Aaron orditur Juli sacratque Calendas.
Has quoque contemptor mundi Carilephus honorat.

Theodericum Remensem signant codices universim omnes, cum ea tamen differentia, quod Pratensis cum suis, [Theoderic.] tribuat solum Confessoris, alii omnes solum presbyteri titulum. Dubium itaque non est, quin hic ab Usuardo primum consignatus fuerit. Exstat vita Theoderici in Appendice Benedict. tomo 1 a pag. 614. In fine, nodus intricatior. Monuimus supra ad XXVI Junii, erasam in codice Pratensi Perseverandam, inscriptamque commemorationem Salvii Enculismensis episcopi. [Salvii.] Hic adverto, ab eodem codice & Munerato notari: In Britannia, sancti Leonorii confessoris & episcopi. Et in hoc quidem omissa non est Salvii annuntiatio, quæ in Pratensi omnino deest, alio nempe translata, cujus locum subinde impleverit Leonorius, ceteris omnibus, etiam Antverp-majori & Rosweyd. incognitus. Unde patet cur binos illos codices e purorum numero excluserimus. Ubi & hoc observandum, Grevenum & Molanum legere Salvii martyris; & recte prorsus; sic tamen ut satis indicent, se antiquiores codices correxisse, in quibus passim solo Confessoris titulo honoratur. Itaque, si non plane certum, saltem verosimillimum est, simplicem & genuinum Usuardi textum a nobis in laterculo productum esse. Equidem Salvium hic ab Usuardo ipso consignatum, vix dubito. Cetera vide ad XXVI Junii, quo die Henschenius plures Salvios perperam in unum conflatos distinxit. Siquid forte distinctioris notitiæ aliunde accedat, in Actis proprio loco poterit recenseri.

AUCTARIA.

Praten. & Munerat. In fine: In Britannia, [Leonorii.] sancti Leonorii confessoris & episcopi. Sed cum differentia, de qua in Observatione jam diximus.

Herinien. Proprium habet, quod Theodericum memoret 3 loco, cum hoc elogio: Abbatis, [De Theoder.] discipuli sancti Remigii, qui ejusdem magistri sui suffragantibus meritis, regis Francorum filiam asseritur resuscitasse a mortuis. Cetera purissimus est.

Tornacen. Omisit elogium Domitiani. De reliquo etiam plane cum textu convenit.

Rosweyd. De Theoderico, addit, Pontificis. In fine autem: Item sanctarum virginum, Fidei, [Fidei &c.] Spei, & Charitatis, & Sophiæ, matris earum.

Pulsanen. Incipit: Passio sanctorum DCCC martyrum, [Martt. 800.] qui tempore Diocletiani in Verolanio civitate passi sunt. Vide XXII Junii. In Aaron, purus est. Deest elogium Domitiani. De Eparcho, Carilefo, & Theoderico, nihil. Salvium, vocat Silvanum.

Antverp-maj. Forte dubitans quem ex duobus ultimo loco signaret, Salvium an Leonorium, utrumque prætermisit.

Antverp. & Max-Lubec. Deficiunt in Carilefo. Abundant in fine: [Oct. I. B.] Eodem die, octavæ sancti Joannis Baptistæ.

Molan. In prima editione, ut jam diximus, e textu Carilefum expunxit, quem in posterioribus reposuit.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Alberg. & Danic. Omnes, sed non eodem loco annuntiant: Octavæ sancti Joannis Baptistæ. In omnibus deest, Carilefi. Tres primi legunt: Salvii episcopi & confessoris.

[Rumoldi.] Lovanien. Initio: Apud Mechliniam, passio sancti Rumoldi martyris, episcopi Dunellensis, filii regis Scotiæ. Vide Auctarium Molani. Elogium sancti Domitiani expunctum est. In ceteris convenit cum Antverp-max. &c.

[Octav. I. B.] Centulen. Incipit: Octava sancti Joannis Baptistæ. In Aaron, purus est. Sequitur: Remis, sancti Theodorici abbatis, [Textus mutilus.] discipuli sancti Remigii. Cenomanis, sancti Carileffi episcopi & confessoris. Civitate Engolisma, sancti Ebarchii confessoris & monachi. In territorio Lugdunensi, depositio viri Dei, beati Domitiani abbatis. In margine, recenti manu adjectum est: Depositio S. Teobaldi confessoris.

[Octav. I. B.] Bruxellen. Sic orditur: Octava sancti Joannis Baptistæ. Turonis, depositio sanctæ Monegundis, religiosæ virginis. [Monegund.] De Aaron addit: Fratris Moysi. [Martini.] Tum: Vienna, sancti Martini, tertii ejusdem urbis episcopi, & ab Apostolis ad præfatam urbem missi. Quæ ex Adone, sumpta sunt. In territorio Lugdunensi, loco qui Vallis Nebronia dicitur, depositio viri Dei beati Domitiani &c. Theodorici, subdit, abbatis. In Eparcho purus est. In fine: Item Carilefi presbyteri & confessoris. De Salvio fuse egit XXVI Junii.

Hagenoyen. De Aaron multa subjungit, quæ ex sacris paginis certius noscuntur. Textus reliqua satis pura sunt. Demum huc differt annuntiationes duas diei præcedentis, de martyribus Corsico & Leone. Item de Hostiano, ut ipse scribit, episcopo & confessore.

Aquicinct. Habet: In pago Cenomanico. Ad Carilefi, addit: confessoris, sine presbyteri. Item, Theodorici abbatis, [Octav. I. B.] tantum. In fine Octavæ, sancti Joannis Baptistæ. [Tetbaldi.] Et sancti Tetbaldi confessoris.

Victorin. Legit cum textu: Salvii confessoris. Tum: [Quintiani. Octav. I. B.] Eodem die, sancti Quintiani martyris. Octavæ sancti Joannis Baptistæ.

Daveronen. Avinsdæ monasterio, sancti Carileffi presbyteri. De Salvio, recte. Augustoduno, depositio Leonis episcopi. [Leonis cp.]

Ambianen. Eodem die, natalis sancti Carilephi episcopi & confessoris. [De Karilef.] Qui in loco, Ansula nuncupatus [nuncupato,] heremiticam vitam gerens, plurimorum postea ibidem exstitit pater monachorum, ubi etiam clarus miraculis in pace quievit. In Galliis civitate Ambiensi [an non Ambianensi?] dedicatio basilicæ sanctæ Mariæ Virginis.

Matric-Cartus-Ultraject. Aaron sacerdotis. Salvii episcopi & martyris cum discipulis. Theodorici abbatis. Karilephi episcopi & confessoris. Conrardi episcopi & martyris. [Conrardi.] Puto Cunonem Trev. indicari, de quo 1 Junii. Domitiani abbatis.

Augen. & Burdegalen. Pure habent cum textu: In portu Valentianas; sancti Salvi confessoris. An de aliis agant, nescio.

Reg. Suec. num. 130. Eodem die, sancti Quintiani martiris. [Udalrici.] In Alemannia, apud Augustanam civitatem, depositio B. Udalrici episcopi & confessoris, magni & gloriosi ab infantia usque ad obitum suum. Colitur IV Julii. Alius sub num. 428: Eodem die, [Leonorii.] sancti Leonorii episcopi & confessoris.

Vatican. Meminit solius Domitiani, rejecto elogio. [Luceiæ &c.] Adjicitur: Natale sanctæ Luceiæ virginis & Auceiæ regis, cum aliis octo.

Florentin. Apud Ravennas, sancti Martialis confessoris, [Martialis.] ejusdem urbis archiepiscopi.

Jurensis S. Ragnoberti. In pago Cenomannico, Anisola monasterio, beati Carileffi confessoris & abbatis. Vide superius.

Editio Lubeco-Col. Octava sancti Joannis Baptistæ. [Octavæ J. Baptistæ. Theobaldi.] De Aaron, addit, ut liber Leviticorum testatur. In territorio Priviniaco, beati Theobaldi episcopi & confessoris. Hic seipsum seculo subripuit, & heremiticam vitam per novem annos expetens, pro Christo pauperrime vixit, quem propter vitæ sanctitatem, angeli de cælo, infula pontificali decoraverunt. De Domitiano, satis pure. Tum: In Brabantiæ civitate Mechlinia, sancti Rumoldi episcopi Hiberniæ & martyris, [Rumoldi.] filii regis Scotiæ, qui licet ipso die natalis Præcursoris Domini passus sit, ejus tamen solemnitas hic festive peragitur. In territorio Remensi, sancti Theodorici abbatis & confessoris, [De Theoder.] qui educatus a beato Remigio episcopo, & ab eodem constructo monasterio, pater existens multorum servorum Dei; multis clarus miraculis, inter quæ filiam regis a morte suscitaverat, tandem & ipse quievit in pace. Turonis, [Monegund.] depositio sanctæ Monegundis virginis Deo sacratæ. De Eparcho, pure. In territorio Cameracensis urbis, portu Valencianas, sancti Silvii martyris, qui capitalem sustinuit sententiam. Augustoduno, [Leonis ep.] depositio sancti Leonis episcopi & confessoris. De Martino, ut Bruxellen. supra. In fine: In portu Valencianas, sancti Salvii confessoris. Geminatur hic idem, qui XXVI Junii etiam relatus est. Omittitur autem Carilefus.

Belin. Octava sancti Joannis Baptistæ. Turbatus est ordo, & in prima editione male prætermissus est Carilefus, qui in altera apponitur.

Greven. Nota. Alibi legitur, Salvii confessoris. In Brabantia, [Rumoldi.] sancti Rumoldi episcopi Hiberniæ & martyris, qui passus est quidem VIII Kal. Julii, sed ejus celebritas hic festivius recolitur. Viriani martyris & sociorum ejus. [Viriani &c Aaron &c. Gaii P P. Martini. Leontii. Servani. Lupiani. De Pambo.] Aaron & Julii martyrum,cum aliis pluribus. Gaii Papæ. Viennæ, sancti Martini, tertii ejusdem urbis episcopi, ab Apostolis illuc missi. Augustoduni, sancti Leontii episcopi & confessoris. Servani episcopi & confessoris. Pambo abbatis & confessoris. Qui cum esset illiteratus, & psalmum aliquem discere cuperet, lecto sibi versu illo; Dixi, custodiam vias meas, ut non delinquam in lingua mea, secundum versum audire noluit, sufficere sibi dicens, si primum implere posset. [Fidei &c.] Romæ, sanctarum Fidei, Spei & Charitatis, [Liberiæ &c.]sororum virginum & martyrum. Liberiæ imperatricis & Agrippinæ. Mariæ, sororis Moysi & Aaron. [Mariæ &c. Esther.] Eleazari, filii Aaron, & Phinees nepotis ejus. Hester reginæ.

Molan. Ad Theodorici, aliis litteris inserit verba Herinien. supra. Et typis minoribus: Theodorici, filii Clodovei. Cum autem multas virtutes operatus esset gregis Dei ductor Theodoricus (natus patre latrone, [De Theoder.] tamquam rosa de spinis) & angelis eum suscipientibus, cum gloria migrasset, Rex Theodoricus, ad monasterium veniens, sanctum corpus propriis humeris, ad sepulchrum evexit. In fine textus: Qui capitali sententia multatus, coronam meruit sempiternam. [Octav. I. B. De Rumold.] Octava sancti Joannis Baptistæ. Machliniæ, passio sancti Rumoldi gloriosissimi martyris atque Pontificis, Scotorum regis filii, signis & doctrina mirabilis. Qui regalis celsitudinis solium, & pontificalis dignitatis respuens honorem, Machliniam petiit sibi divinitus revelatam, quam VIII Kal. Julii consecravit martyrio, sed quia eadem die sanctissimi Baptistæ & Præcursoris Domini celebratur nativitas, Romanus Pontifex Alex. IV, passionem nostri martyris in nativitatis prædictæ octavis instituit solemnizari. Sequitur de Carilepho. Dein: Eodem die, [Theobaldi.] depositio sancti Theobaldi confessoris. De Leonorio, ut supra. Rursus typis minoribus; Hester reginæ. [Esther. Aaron &c.] Aaron & Julii martyrum cum aliis pluribus, quorum Beda meminit lib. 1 Historiæ suæ. [Symeonis] Eodem die, Symeonis abbatis, qui fuit propter Christum cognominatus Salus, [Sali.] id est stultus. Notatur & hac die Simeon in Romano moderno; ubi Baronius: Agunt de eodem hac die Græci in Menologio. Ad quæ Rosweyd. in citato non semel Ms. Imo vero, inquit, Menologium, uti & Menæa, XXI Julii Simeonem Salum statuunt. Existimo Baronium 1 Julii Simeonem posuisse in Martyrologio, quia Aloysius & Surius inter Vitas Sanctorum eo die exhibent. Qui videntur eam opinionem sumpsisse ex fine vitæ, ubi dicitur 1 Julii obiisse. Sed consulendus textus Græcus, videndumque, an ibi habeatur ά unde interpres 1 Julii expressit, an vero κά, quod est XXI Julii, uti Menæa & Menologium repræsentant. Unde Molanus hac die acceperit, nescio, certe XXI Julii, in posterioribus editionibus, in quibus Græcos adjicit, iterum repetitur idem Simeon. Pergit Molan: Arvernis, depositio beati Galli, [Galli.] ejusdem civitatis episcopi & confessoris. Cujus vitam beatus Gregorius Turonensis scribit. Item Dononio monasterio, sanctæ Reginæ, [Reginæ.] matris sanctæ Rainfridis. In editionibus aliis, incipit litteris Italicis: Octava sancti Joannis Baptistæ. Tum: Mechliniæ &c. ut supra. In textu ponitur Carilefus, omittitur Salvius. De Theoderico ad verba Herinien. solum hic addit: Theodorici: idemque Rex sanctum defuncti corpus propriis humeris ad sepulcrum evexit. Eodem die, solemnitas sanctæ Reginæ, quæ quiescit apud Valencenas in Dononio monasterio. In territorio Pruvino, sancti Theobaldi confessoris. De Leonorio, ut supra. Denique: Arvernis, depositio beati Galli episcopi & confessoris. Vide de Gallo plura superius.

VI Non.
Die 2.

[Processi & Martinian.] Romæ via Aurelia, natalis sanctorum Processi & Martiniani, qui a beato Petro Apostolo baptizati, sub Nerone autem oris contusionem, equuleum, nervos, fustes, flammas, scorpiones perpessi, novissime gladio cæsi martyrio coronantur. Ipso die, sanctorum trium militum, [3 Militum.] qui cum beato Paulo Apostolo passi sunt. Item, sanctorum martyrum Aristonis, [Aristonis & socior.] Crescentiani, Euticiani, Urbani, Vitalis, Justi, Felicissimi, Felicis, Martiæ, & Symphorosæ, qui omnes apud Campaniam glorioso martyrio coronati sunt. Turonis, depositio sanctæ Monegundis religiosæ. [Monegund]

Ita scribunt Praten. Herinien. Tornacen. Antverp. Max-Lubec. & Molan. Adjungitur etiam Danic.
Varia lectio. Eculeum, Marciæ, Simphorosæ, Fælicissimi, & hujusmodi alia indicare sufficiat. Antverp. & Max-Lubec. cum aliis secundæ notæ codicibus, legunt scorpionesque. Solus Molanus pro oris contusionem, posuit concussionem. Idem recte correxit Eutychiani, sed nos codices reliquos sequimur, in quibus constanter Euticiani. Dubium est circa titulum, Monegundi adscribendum. Praten. cum suis, nempe Antverp-majore & Rosweyd. legit, Deo sacratæ, Optime quidem, sed nos cum Herinien. Tornacen. & Greven. religiosæ, ubi addendum esset cum Baronio, feminæ. Tu præfer quod magis placuerit, modo ne cum Molano & codicibus reliquis apponas lauream Virginis, quæ viduæ, duarum filiarum matri, minime convenit.

Observatio. Illustris est in Sacramentario Gregorii, nec non in Kalendariis ab Allatio & Frontone editis, [Processi & Martinian] atque item apud antiquos Martyrologos omnes, Processi & Martiniani hoc die memoria, simpliciter & recte a Beda prædicata: auctius a Rabano, sed tacito etiam martyrii & sepulturæ loco. Difficultatem ingerunt Hieronymiana apographa, ad XXXI Maii Via Aurelia eos collocantia, hodie vero scribentia: Romæ, Damasi &c. Quæ Florentinium ancipitem reddunt, an de Damasi cœmeterio, an de sancto aliquo Damaso agatur. Crescit apud illum ex Adone perplexitas, qui in Martyrologio Sanctos illos in cœmeterio Damasi statuit, cum tamen in Festivitatibus Apostolorum clarissime exprimat viam Aureliam, a præfato cœmeterio longe dissitam. Crediderim ego, errorem ex Romano parvo emanasse, quod Viennensis in Martyrologio secutus fuerit. Prudentior Usuardus ex libello de Festivitatibus totam suam annuntiationem belle concinnavit. Porro an positiones illæ variæ, translationes vel quid simile indicent, opportunius in Actis discutiemus; jam dicta pro præsenti instituto sufficiunt. Verbulum adjicio de prædictorum Martyrum Actis, quæ eo fideliora esse putavit Baronius, ad annum LXVIII num. 24, quo breviora noscuntur. Henschenius ad XIV Martii perantiqua censuit. Aliter plane opinantur recentiores, ut vide apud Tillemontium tomo 1 pag. 179 & 532. Quid nobis videatur, dicemus propediem. Sic Wandelbertus carmine lusit:

Processus sextas retinet cum Martiniano
Nonas, martyrii læto irradiante decore.

Milites tres, Apostoli Pauli socii, a Romano parvo primum consignati sunt, unde eos accepit Ado, [Militum 3] & ex hoc Noster sua omnia ad verbum descripsit. Ex eodem fonte procedunt Martyres sequentes decem, in Campania coronati, sed non omnes nominatim a Romano parvo expressi. [Aristonis & socior.] Haud dubium est, quin Adoni præluxerint gesta sancti Sebastiani in quibus (vide Acta nostra cap. XI) singulorum horum & aliorum item nomina enumerantur. Noster bona fide Adonem sequens, textum ejus immutatum huc transtulit. [Monegund] Monegundam, seu potius Monegundem in Corbeiensi & Lucensi referri, notat Florentinius, non autem in vetustissimo Epternacensi; unde Antiquarii Gallici additamentum esse censet. Recte, opinor, sed additamenta hujusmodi nec in Epternacensi alias desunt, æque Gallico, ac sunt apographa reliqua. Undecumque Monegundem Usuardus habuerit, certum est, eam hac die ab eo memorari, quam præcedenti ab Adone signatam ibi observavimus. Et quidem in hoc expresse signatur titulus Virginis, uti & a Rabano hac ipsa die, sed ab eo Usuardus prudenter abstinuit, Molani idcirco excusatione nequaquam indigens, qui in prioris editionis suæ textu errorem non adverterat. Putat etiam Florentinius Virginem fuisse. At enim ex Gregorio Turonensi, ab ipso citato, sed non consulto, melius doceri potuit. En Flori verba ex laudato Gregorio probabiliter accepta: Turonis, sanctæ Monegundis, quæ duabus filiabus orbata, spreto viri consortio, ad Christum convolavit: cujus amore in parva cellula se recludens, ibidem magna enituit abstinentia, & ante & post transitum multitudine miraculorum. Censeo itaque Usuardum scripsisse religiosæ, vel si ita vis, Deo sacratæ, ut supra notavimus. Neque audiendus Molanus, qui in posterioribus editionibus, observato errore primæ, putat virginem dici posse, eo quod sanctimonialis fuerit. Monegundis vitam ex Greg. Turon. de Vit. Patrum cap. 19, edidit hoc die Surius: addi potest cap. 24 de gloria Confessorum; quæ omnia accuratius in Actis illustrabuntur.

AUCTARIA.

Antverp-maj. In fine textui superaddit: Apud occidentales Saxones, civitate Wenta, [Swithuni.] depositio sancti Suuithuni mirificæ sanctuaris viri.

Rosweyd. Omisit annuntiationem trium militum. Et in fine etiam habet: Apud occidentales Saxones, civitate Wenta, depositio Suithuni episcopi & confessoris.

Pulsanen. Purus est usque ad, qui cum beato Paulo Apostolo coronati sunt, inclusive. Desunt reliqua omnia, ut alibi sæpe deficit.

Munerat. In fine subdit: Item Visitatio beatæ Mariæ Virginis.

Greven. Quod mirum est, textum incipit: Visitatio beatæ Mariæ Virginis. [Visitationis.] Vide infra.

Belin. Sic annuntiat: Visitatio gloriosæ Virginis Mariæ ad Helisabeth.

Albergen. Incipit simpliciter ut Greven. Visitatio sanctæ Mariæ Virginis. Alii autem, nempe Antverp-max. Ultraject. Leyden. & Lovanien. sic loquuntur: Visitatio beatæ & gloriosæ semper Virginis Mariæ.

Centulen. Romæ in cimiterio Damasi, natale sanctorum Processi & Martiniani, [Textus mutilus.] qui a sanctis Apostolis baptizati & sub Nerone passi sunt. Huc refer notationem Rosweydi pag. 222. Item sanctorum martyrum Ariston, Crescentiani &c. (ut in textu) qui omnes per beatum Sebastianum ad fidem conversi & ad martyrium corroborati sunt.

Bruxellen. Incipit: Visitatio beatæ Mariæ semper Virginis. Romæ via Aurelia in cimiterio Damasi, natale sanctorum martyrum Processi &c. pure, uti in sequentibus usque ad finem, nisi quod desit Monegundis, quam per anticipationem, ut sæpe solet, retulit die præcedenti.

Hagenoyen. De Processo & Martiniano inserit, baptizati erant, dum adhuc teneretur in vinculis. Cetera satis pura sunt. De Monegunde ait: virginis religiosæ.

Aquicinct. Post Monegundis, habet, Deo sacratæ. [De Leon. II,] Deinde subdit: Romæ, Leonis Papæ, viri eloquentissimi & divinis litteris sufficienter instructi, Græca Latinaque lingua eruditi. Hic constituit, ut qui archiepiscopus ordinatus fuerit, nullam consuetudinem pro usu pallii, in diversis officiis persolvere debeat. Hiulcum sensum, clarius redditum vide in Auctariis ad diem XXVIII Junii. [Suithuni.] Tum: In Britannia, sancti Suithuni episcopi & confessoris,

[Visitationis. Textus contractus.] Matric-Cartus-Ultraject. Visitatio beatæ Mariæ. Processi& Martiniani martyrum. Sanctorum trium militum, qui cum beato Paulo passi sunt. Aristonis, Crescentiani, Urbani, Eutychiani cum sociis. Monegundis religiosæ.

In Vatican. num. 5949. Deest, Trium militum & Monegundis.

[Vitumii.] Strozzian. Sancti Vitumii episcopi & confessoris, Imo Swithuni, ni fallor.

[Adegrini.] Codex Castri Karoli. Ipso die, sancti Adegrini confessoris. Habemus vitam Ms.

[Translat. Medardi.] Divion. ecclesiæ sancti Stephani. Apud castrum Divionense, translatio corporis sancti Medardi episcopi & confessoris. Vide VIII Junii.

[De Visitat.] Editio Lubeco-Col. Visitatio gloriosæ Virginis Mariæ. Quæ statim in montana post conceptionem filii Dei, abiit in civitatem Juda, ad salutandam Elisabeth cognatam suam, in qua salutatione Joannes, adhuc inclusus in utero matris suæ, sanctificatus est. Romæ via Aurelia, in cimiterio Damasi, natale &c. quæ non nihil interpolata sunt usque ad finem. De Monegunde egit pridie. [Swituni.] In fine adjicitur: Ipso die, beati Swituni episcopi & confessoris.

Greven. Nota. Festum Visitationis beatæ Mariæ institutum fuit ab Urbano VI, anno Domini MCCCLXXXIX, superadditumque est hic Usuardo. Melius intactum reliquisset Usuardi textum, ut alibi facere solitus est. [Mamertini. Ottonis. Swituni.] Sequitur: Mamertini martiris. Fallor vehementer, nisi hic ex carcere Mamertini imperitus aliquis Sancti & quidem martyris nomen efformaverit. Ottonis episcopi & confessoris; secundum alios pridie Kal. Julii. In Anglia, Swituni episcopi Wintoniensis & confessoris. [Sibertini. Mariæ Jac.] Item ibidem, Sibertini confessoris. Mariæ Jacobi, scilicet Minoris, filiæ Cleophæ.

Molan. Litteris Italicis textui præfigit: Visitatio gloriosæ Virginis Mariæ ad Elisabeth, a Domino Urbano cum multis indulgentiis instituta. Post textum adjicit: Dominica secunda post festum Joannis, [Translat. Ursmar. &c.] Binchii, translatio sanctorum Ursmari, Ermini, Theodulphi, Ulgisi, Amoluini, Abel, Hydulphi & Amelbergæ, de ecclesia Lobiensi, in oppidum Binchiense facta anno MCCCCIX, die XX mensis Junii. Dein minoribus typis: In Anglia, [Swituni. Ottonis.] sancti Swituni episcopi Wintoniensis & confessoris. Othonis episcopi & confessoris depositio in Bamberga. In editionibus aliis, sic habet: In Britannia civitate Vintonia, depositio sancti Suuithuni episcopi & confessoris, cujus merita usque hodie miraculis coruscant. Babenbergæ, sancti Ottonis episcopi & confessoris. [Deposit. Stol. B. M.V.] Die secunda, depositio stolæ sanctissimæ Dominæ nostræ Deiparæ in Blachernis. Dominica secunda post festum Joannis, Binchii, translatio sanctorum &c.

V Non.
Die 3.

[Translat. Thomæ Ap.] Apud Edessam Mesopotamiæ, translatio corporis sancti Thomæ Apostoli. Ipso die apud Cneocæsaream Ponti, natalis beati Gregorii episcopi & martyris, [Gregorii.] qui magna signorum ac miraculorum gloria præditus, inter cetera quodam tempore, ut ecclesiæ faciendæ locus sufficeret, montem precibus movit. Civitate Clusina, sanctorum martyrum Hirenei diaconi & Mustiolæ nobilis matronæ, [Irenæi & Mustiolæ.] qui passi sunt sub Aureliano principe. In Laodicia Siriæ, sancti Anatholii episcopi, [Anatholii.] qui non solum religiosis viris, sed & philosophis admiranda scripta dereliquit. [Triphonis.] Alexandriæ, sancti Triphonis & aliorum decem. [Eulogii.] Item Constantinopoli, sancti Eulogii.

Ita Praten. Herinien. Antverp-maj. Rosweyd. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. De Cneocæsarea alias dictum est, sequor orthographiam plerorumque codicum: qui ferme omnes post Rom. parvum & Adonem legunt episcopi & martyris, sed Antverp-maj. & Rosweyd, corrigunt episcopi & confessoris. Rosweyd. habet solus faciundæ. Scribendum Clusina ut plerique ponunt: excipe Munerat. qui Elusina; Greven. Selusina; Molan. Seleusina. Hirenei ut sæpius supra, non Hireni ut Antverp-major, qui etiam male legit Musteolæ. Rursus idem & Rosweyd. Laodiciæ Siria, nos cum plerisque Laodicia Siriæ. Melius Praten. Laodicea, & Molan. Syriæ. Errat Munerat. in Antonii pro Anatholii. Solus Rosweyd. habet phylosophis. In Greven. & Molan. deest scripta. Praten. scribit, reliquit, alii omnes dereliquit. Greven. & Molan. cum pluribus mediæ notæ codicibus, Triphoni jungunt socios duodecim. Denique Antverp-maj. pro Constantinopoli, substituit Constantinopolim; qui satis frequens medii ævi annuntiandi modus.

[Translat. Thomæ Ap.] Observatio. Apostoli Thomæ Edessam translatio celebratur in pluribus Hieronymianis, in Beda & Rabano, in Romano parvo ac proinde in Adone, atque ex hoc in Nostro, iisdem ferme ubique terminis, nisi quod Hieronymiana & Beda addant, ex India, ubi tamen adhuc asservari corpus, ii testantur, qui seculo XVI, res Indicas prosecuti sunt. Salvat utramque opinionem Baronius in Notis hac die; cui rei examinandæ proprius erit locus dum Acta Apostoli illustrabuntur ad XXI Decembris. [Gregorii.] Gregorii martyris meminit Romanum parvum, unde eum accipiens Ado, eos characterismos ex Eusebio Rufini lib. 7. cap. 26 & Hieronymo de Script. cap. 65 fuse deduxit, ex quibus de Thaumaturgo agi minime dubium relinquatur, tametsi Acta ipsa clare demonstrent, sanctum illum Thaumaturgum, proprie dictum martyrium non subiisse, ut pluribus dicetur XVII Novembris. Ceterum Usuardus, ductoris sententiam sequens & contrahens, nihil in laurea mutandum censuit, quod a posteris nonnullis factum, in Variantibus lectionibus ostendimus. [Irenæi & Mustiolæ.] Sequuntur Irenæus & Mustiola, Clusii in Etruria Martyres, a solo Usuardo notati, siquidem vere Usuardina sint, quæ hic ponuntur, ut tantisper bona fide supposuimus ad XXIII Junii, ubi de Felice Sutrino; quamvis judicio nostro præferendi essent codices Heriniensis & Tornacensis, a quibus & hi, & ille omnino absunt. Codicum numero & auctoritate vincimur, ex quorum unanimi consensu textus noster eruendus est. Vide quæ de eorum passionis historia diximus ad citatum diem XXIII Junii. Ex Romano parvo sumitur Anatholius, [Anatholii.] cujus verbis Ado vix quidquam superaddidit, ita ut breve ejus elogium, totum Usuardo tribuendum sit, ex Rufini Eusebio lib. 7 cap. 28, unde nomen erutum erat, [Triph. &c.] verosimillime acceptum. Triphonem Alexandrinum cum pluribus sociis memorant apographa Hieronymiana. In eorum numero, vel ipsi codices nostri discrepant. At recte decem statuit in Præfatione sua generali Bollandus, Epternacensis codicis sensum explicans: & nos Usuardum sic vere legisse existimamus. Rursus Constantinopolitanos plures esse, ex iisdem Hieronymianis constat. Ast ab auctore Romani parvi solus nominatur Eulogius, [Eulogii.] solus item ab Adone, solus a Nostro, cujus genuinam sententiam, sub adhibita in Clusinis cautione, toto textu productam censemus. Quo sensu intelligi debeat Wandelberti de Anatholio atque Eulogio versiculus, dicetur in Actis. Ita ille hodie binos suos, quos vocat pontifices, cecinit:

Pontifices quintas Anatholius Eulogiusque.

AUCTARIA.

Herinien & Tornacen. Carent, ut diximus, Irenæo & Mustiola, de cetero purissimi sunt.

Pulsan. Caret præterea Gregorio & Triphone; hic passim imperfectus.

Antverp. & Max-Lubec. De Gregorio ita ex Adone textum augent: [De Gregor.] Qui jurgantibus de quodam stagno duobus fratribus, facta oratione, aquam lacui subduxit, & abissis divino nutu restituit, & virentem campum germanis concordibus dereliquit. Sed & quodam tempore ut ecclesiæ &c. Deest Irenæi, Mustiolæ & Anatholii. Triphoni tribuunt socios duodecim. Et in fine habent: [Eulogii &c.] Item Constantinopoli, sancti Eulogii, Eusemiæ, Acaci, Demetri.

Antverp-max: Ultraject. Leyden & Lovan. Superioribus de Gregorio verbis præfigunt: Qui sicut Ecclesiastica lib. 7 narrat historia, jurgantibus &c. Sequitur: Alexandriæ, Triphonis & aliorum XII. Item Constantinopoli, sancti Eulogii, Eufemiæ, Acacii & Demetrii. Demum de Anatolio, ut textus, omissis annuntiationibus de Irenæo & Mustiola.

Alberg. & Danic. Proxime citatis similes, carent annuntiatione Anatholii.

Centulen. In India, passio sancti Thomæ Apostoli, cujus sacrum corpus ad Edissam Mesopotamiæ relatum est XII Kal. Januarii, quando celebrior dies ei agitur. Apud Gneocæsaream Ponti, sancti Gregorii episcopi & martyris, beati Athenodori fratris. Qui Gregorius maxima miraculorum gratia præditus fuit.

Bruxellen. Secundo loco de Irenæo & Mustiola. Tertio de Triphone & XII. Tum de Eulogio, Euphemia, Acacio & Demetrio. De Gregorio, fere ut Antverp. supra. Dein: Et Romæ, [Leonis II.] sancti Leonis Papæ II, qui sedit mensibus decem. Hic vir eloquentissimus, in divinis Scripturis, tam Græca quam Latina lingua eruditus. [fuit] & Christi fidelibus in Missa post Agnus Dei, pacem dari constituit. Tum de Anatholio, pure. [Athenodori,] Demum: Beati Antenodori episcopi, fratris [beati Gregorii Thaumaturgi:]

Hagenoyen. Post Thomæ Apostoli; Quæ translatio facta est sub Alexandro imperatore. Doceri cupio, quis hic Alexander fuerit. De Gregorio, ut supra. De Anatholio, pure. De Triphone & XII, item de Constantinopolitanis quatuor, ut supra. Caret Irenæo & Mustiola.

Matric-Cartus-Ultraject. Translatio sancti Thomæ. Mustiolæ virginis & martyris cum sociis. [Triphonis & soc. 12.] Gregorii episcopi & martyris. Anatholii episcopi, Doctoris. Triphonis martyris & aliorum XII.

In Vatican. num. 5949. Deest, Thomæ, Gregorii, & Triphonis. Adjicitur: Romæ, natalis sancti Leonis Papæ, [Leonis.] qui præfuit ecclesiæ mensibus decem. Indicatur hic sæpius Leo II; longiori phrasi a Molan. infra; sed vide de eo Observationes nostras & Acta XXVIII Junii.

Ughellian. Omittit Anatolium, & Eulogio conjungit socios tres, ut superius.

Florentin. Apud civitatem Constantinopolim, sanctorum martyrum Eulogii, [Eulogii &c.] Achazii, Euphemiæ, & Demetrii. Apud Ravennam, sancti Dati, [Dati.] vel Dathi, archiepiscopi & confessoris. Notat Baronius ex scriptoribus Ravennatibus, eum claruisse temporibus Commodi imperatoris.

[Sidronii.] Luxovien. In pago Senonico, sancti Sidronii martyris, fratris sanctæ Beatæ virginis, Menrora quiescentis vico. Hic colitur XI Julii.

Editio-Lubeco-Col Incipit: Apud Gneocæsaream Ponti, natalis beati Gregorii episcopi & martyris, doctrina & miraculis clarissimi. Qui sicut Ecclesiastica &c. Sequitur translatio Thomæ. Triphon cum XII. [Evolii &c.] Constantinopoli, sanctorum Evolii, Eufemiæ, Accacii & Demetrii martyrum. Apud Leodiciam Syriæ, beati Anatholii episcopi & confessoris. [De Leon.II.] Civitate Clusina &c. Demum: Romæ, beati Leonis Papæ & confessoris, qui sedit annos tres, menses decem, dies decem & septem. Hic eloquentissimus & divinis Scripturis eruditus, Græca & Latina lingua sufficienter instructus fuit. Et constituit osculum pacis dari post Agnus Dei. Hic suscepit sanctam sextam Synodum, & ut pro usu Pallii archiepiscopus nihil persolvere debeat, [statuit.] Vide XXVIII. Junii.

Belin. Pro Gregorii, scribit Georgii, additque quæ supra retulimus, pro abyssis substituens ab ipsis, ubi & alia deformata sunt, inverso etiam textus ordine. In prima editione, deest, Civitate Clusina, &c. Sed in altera ad finem annuntiatio hæc adjicitur.

[Eulogii &c. Leonis.] Greven. Accati, Demetrii & Eufemiæ, cum Eulogio coronatorum. Leonis Papæ II, qui sedit annis tribus mensibus decem. [Lantfranci.] Hic constituit osculum pacis dari post. Agnus Dei. Lantfranci archiepiscopi Cantuariensis & confessoris, viri eruditissimi. Hujus fama illectus Anshelmus, ad eum venit, [Heliodori.] eique postmodum in episcopatu, ut illi prophetico spiritu prædixerat, successit. Heliodori episcopi Altinensis & confessoris, [Berthæ.] ad quem extant beati Hieronymi quædam epistolæ. Berthæ viduæ, matris Caroli magni.

Molan. Aliis litteris textui inserit, quæ supra de jurgantibus fratribus retulimus. [De Leone II.] In sine: Leonis Papæ. Qui sedit Romæ menses decem. Hic eloquentissimus, & divinis Scripturis sufficienter instructus fuit, Græca Latinaque lingua eruditus. Hic sanctam sextam Synodum fecit, quæ in regia urbe celebrata est: ubi damnati sunt Cyrus, Sergius, Honorius, Pyrrhus, Petrus, Paulus, Macharius, Stephanus, Polychronius & novus Simon, qui unam voluntatem & operationem in Domino Jesu Christo prædicabant. Dein typis minoribus. [Sidronii.] Eodem die, natalis sancti Sidronii martyris, sub Aureliano principe, cujus corpus e Roma Messenas transtulit Adela, uxor Balduini pii, Comitis Flandriæ. [Gutagoni.] Prope Brugas in Oostkerck, Gutagoni confessoris. In editionibus aliis Gregorius ad calcem rejicitur, elogio suo privatus. Auctaria sunt: In Oostkercka burgo Flandriæ, sancti Guthagoni confessoris, regis Scotiæ, qui ibi peregrinus pro Christo in pace quiescit. Die tertia, sancti martyris Hiacynthi, [Hyacinthi & Anatolii.] & sancti patris Anatholii episcopi Constantinopolis. Eodem die, Vuibrandis & Mechtundis virginum, [Wibrand & Mechtund.] quæ in Eischel quiescunt. Hic jam locatur Gregorius, ubi post episcopi, typis minoribus, additur: Quem Romana Ecclesia & Græcanica ponunt mense Novembri. Item, [Heliodori.] beati Heliodori episcopi Altinensis. Notatio Baronii conformis est sen sui Greveni. Verum dubitat Castellanus, an hic Heliodorus diversus non sit ab eo, de quo sæpius meminit, & ad quem scripsit Hieronymus &c.

IV Non.
Die 4.

[Oseæ. Transl. &c. Martini. Jocund. Innocentii & socior. Lauriani.] Oseæ. prophetæ. Turonis, translatio beati Martini episcopi & confessoris, & Ordinatio episcopatus ejus. In Africa, natalis sancti Jocundiani martyris, in mare mersi. Apud Sirmium, sanctorum martyrum Innocentii & Sebastiæ, cum aliis triginta. In territorio Bituricæ civitatis, sancti Lauriani martyris, cujus caput Hispalim ad Hispanias deportatum est.

Sumitur ex Praten. Herinien. Antverp-majore, Munerato & Molano. Puritati proximi sunt Antverp-max. & Lovanien.
Varia lectio. Nescio cur Molanus simpliciter scribat Osee, id quidem mediæ ætatis codicibus concedendum, in quibus diphthongi ferme notæ non sunt; at vero cum ipse eas passim soleat restituere, non video cur hic omittat, nisi nomen indeclinabile statuat. Ceterum recte legunt Praten. & Herinien. quos hic sequimur. Jocundiani est in codicibus Hieronymianis & Romano parvo, in Adone Jucundiani, Noster antiquam lectionem restituit. Smyrmium in Antverp-maj. & Syrmum in Munerat. scriptoria sphalmata sunt. Sebastiæ habent codices nostri omnes. Mirum cur ab antiquioribus recesserit Usuardus, in quibus clarissime Sabbatiæ scribitur: Molanus longius deflectens, ponit Sebastæ, & Antverp-maj. Sebaste, in quo diphthongorum nulla habetur ratio. Idem Antverp-maj. male posuit ab Hispalim: Munerat. Hyspalim & Hyspaniam.

Observatio. Nihil hac die de suo posuit Usuardus, sed textum integrum, ut jacet, ex Adone transcripsit, nonnullis hinc inde truncatis. Sic in ipso principio Aggæum prophetam Oseæ socium sustulit, [Oseæ. De Martino.] quem ex Romano parvo, prophetarum annuntiatore, alteri sociatum, Viennensis acceperat. Rursus in iis, quæ de Martino referuntur, mutilavit aliquid; nam ubi Ado præter translationem & ordinationem addidit, & dedicatio basilicæ ipsius, hanc partem Noster rescidit, tametsi & ita legisset in Martyrologio Bedæ. Mediæ notæ codices e nostris aliqui, ut in Auctariis dicetur, propria sua auctoritate avulsam laciniam restituendam putaverunt. Utrum ad Hieronymiana, in Galliis aucta, spectare possit prædicta annuntiatio, docebit Florentinius. Nos omnia quæ ad Martinum pertinent, ad proprium ejus natalem XI Novembris differemus. Jocundiniani (typographi, [Jocundian.] opinor, errore, pro Jocundiani) martyris meminit Romanum parvum, tacito loco & genere martyrii, in quibus etiam deficit apographum Hieronymianum Lucense, ubi solum ponitur, sancti Jocundiani. Epternacense præfixit: In Africa, Jocundiani. Corbeiense autem distinctius omnia exprimens, legit: In Africa, Jocundiani, in altum missi & martyris. Noster, ut jam dixi, Adonem plane secutus est, nisi quod Jucundiani, ut ductor scripsit, in Jocundiani, eum mutasse, ex codicum nostrorum unanimi consensu, [Innocentii & sociorum] existimemus. Sic in Sirmiensibus diserte scripsit Ado Sabbatiæ, ex Romano parvo, in quo & sociorum triginta numerus apponitur, variantibus denuo Hieronymianis apographis apud Florentinium. Nescio quid Usuardum moverit, ut pro Sabbatiæ, substitueret Sebastiæ, sic enim constanter habent codices nostri omnes, ii nempe, in quibus ea annuntiatio non omittitur.

An de hisce Sirmiensibus & Jucundiano quidquam supersit, præter solam in Martyrologiis memoriam, hactenus me latet. Ejus, qui sequitur, Lauriani Acta Mss. cum Bollando pridem communicavit V. C. Andreas du Chesne, quibus similia edidit Labbeus tomo 2 Biblioth. Mss. a pag. 411. Libuit ipsa evolvere, sed quo consideravi attentius, eo minus mihi placere fateor, nec scio utrum difficultatibus omnibus satis se expediat Cointius, ad annum DXVIII a num. 14, ut suo loco copiosius exponemus. Interim, [Lauriani.] quod ad præsens magis attinet, Laurianum, Hieronymianis apographis abjudicat Florentinius, immerito, ut mihi quidem videtur, quando in exemplis editis memoratur, quidquid interim in laurea discrepent. Epternacense recte scribit Lauriani martyris, male Corbeiense, episcopi & confessoris. Ab episcopi titulo præscindit Ado, quem ei tribuit Hagiologium Labbeanum, debitum sane, si, ut Acta volunt, constet Hispalensem episcopum fuisse: quæ causa fuerit, cur & in citato Hagiologio, caput Hispalim ad Hispanias deportatum dicatur. Noster nihil dubitans, nec a ductoris vestigiis deflectens, etiam hic verba sua omnia ex ipso desumpsit. De solo hoc martyre & magni Martini translatione loquitur hac die Wandelbertus, geminis hisce versibus:

Lauriane tenes meritorum nomine quartas;
Ossaque Martini tumulo mutata venustant.

AUCTARIA.

Tornacen. Raro auctior, hodie superaddit: In Altovillarensi monasterio, octavo milliario ab urbe Remensi, adventus & exceptio corporis sancti Polycarpi presbyteri & martyris, [Advent. rel. Polycar. &c] atque reliquiarum sanctorum martyrum Sebastiani, Urbani, Quirini. Hinc conjectura est, ex eo cœnobio hunc codicem acceptum aut descriptum fuisse.

Rosweyd. Omisso Osea, incipit: Turonis, translatio sive ordinatio sancti Martini archiepiscopi. Item Constantiæ [quidni Augusta?] sancti Odalrici episcopi. [Odalrici.] Cetera purus est.

Pulsanen. Caret annuntiatione ultima de sancto Lauriano.

Antverp. & Max-Lubec. Oseæ & Aggei Prophetarum. [Oseæ & Aggei.] De Martino ex Adone supplet, quod in Usuardo desideratur: Et dedicatio basilicæ ipsius. Deest, apud Sirmium &c.

Greven. Post Jocundiani, quarto loco annuntiationem textui inserit, quam scire potuit, ad Usuardum pertinere nequaquam posse, cum Sanctus, de quo agit, toto seculo sit Usuardo posterior, nempe: [Odolrici.] Eodem die, natalis beati Odolrici episcopi & confessoris, qui multis in mundo & inauditis miraculis claruit. Scribit Odolrici, alii, Olderici & Odalrici; communior appellatio Udalrici.

Antverp-max. & Lovanien. Puritati proximi sunt, nam solum addunt Aggei.

Ultraject. & Leyden. Etiam scribunt: Oseæ & Aggei prophetarum. Et in fine: Apud provinciam Reciæ, civitate Augustana, natale Odalrici, ejusdem civitatis episcopi & confessoris.

Albergen. & Danic. De Aggæo, ut proxime. In Martino, deest ordinatio, & tota annuntiatio de Sirmiensibus. In fine additur: Apud provinciam Reciæ, natale sancti Udalrici &c.

Centulen. Aggei, ut supra. Turonis, ordinatio episcopatus beati & magni confessoris Martini, [De Martino.] & translatio corporis ejus, & dedicatio basilicæ ipsius. In territorio Bituricæ civitatis, sancti Lauriani martyris. Apud Sirmium, sanctorum Innocentii, Sabaciæ, cum aliis XXX.

Bruxellen. Incipit: Machliniæ, translatio sancti Rumoldi episcopi & martyris. [Translat. Rumoldi.] Eodem die, Oseæ & Aggei prophetarum. In Martino, Sirmiensibus & Jocundiano satis purus est. De Lauriano, ex Adone inserit, vico Justino. Apud provinciam Rethiæ, sancti Uldarici, civitatis Augustanæ vel Ausburgensis episcopi & confessoris.

Hagenoyen. Oseæ Prophetæ, qui fuit filius Beeri, de tribu Ysachar….. Hic temporibus Oziæ, Joathan, Achaz & Ezechiæ regum Juda, & Jheroboam rege Israël, filio Joas, prophetavit. Qui Ozeæ reprobationem filiorum Israel …. & multa alia, melius ex sacris paginis intelligenda. De Martino addit, [De Udalric.] & dedicatio &c. Tum: Civitate Augusta, depositio sancti Odalrici episcopi & confessoris. Qui in primo, propter magnam suam humilitatem, a Martino summo Pontifice episcopatum accipere noluit, qui postea illud coactus accepit, & in magno labore ibi præfuit, se & suos optime regens. Cujus meritis & precibus gens Noricorum & Alemanorum ex immanissima est Hungarorum vastatione liberata. Sequitur de Jocundiano, pure: cetera desunt.

Aquicinct. In fine addit: Apud provinciam Reciæ, [Udalrici.] civitate Augustana, natalis beati Udalrici, ejusdem civitatis episcopi. In pago Teruanensi, depositio sanctæ Bertæ nobilis matronæ. [Bertæ.]

Victorin. In Alemannia, apud Augustanam civitatem, [De Udalr.] beati Udalrici episcopi & confessoris, magni & gloriosi ab infantia usque ad obitum suum. Similia verba citavimus I Julii, ex codice Reg. Suec, sub num. 130, quæ diximus hoc die referenda.

Matric-Cartus-Ultraject. Translatio sancti Martini. [Donati.] Donati episcopi & martyris. Notatur in margine, eum hoc die alibi non inveniri. Vera est Observatio, nam licet plusquam viginti Donati sancti reperiantur, hoc die nullum usquam signatum hactenus invenimus. Pergit codex: Udalrici episcopi & confessoris. Innocentii & Sebastiæ, cum aliis triginta martyribus.

In Vatican. num. 5949. Deest Oseæ & Martini. In Ughellian, desunt Sirmienses.

Altemps. Item, depositio sancti Malrici episcopi & martyris. An non Udalrici Augustani?

Bizunticen. In Bavaria, depositio sancti Olderici episcopi, virtute miraculorum clarissimi.

Remen. SS. Tim. & Apoll. In territorio Bituricæ civitatis, vico Vescenno, natale sancti Lauriani episcopi & martyris.

[De reliquiis Ursulæ &c.] Editio Lubeco-Col. In monasterio Tuiciensi, super littus Reni, translatio quarumdam reliquiarum sanctæ Ursulæ virginis & reginæ, de civitate Colonia. Item, [Florentinæ.] sanctæ Florentinæ virginis & martyris de societate sanctarum undecim millium virginum. Sequitur: Oseæ & Aggei. Apud provinciam Reciæ, civitate Augustana, natale sancti Udalrici, [De Udalrico.] ejusdem civitatis episcopi & confessoris Qui quadam die Pascæ, dum Missam celebraret, dextera Domini apparuit super eum, quæ cum ipsius dextera hoc ipsum sacramentum sanctificavit, quod etiam antea in cœna Domini similiter factum est. Sequitur textus modice interpolatus & transpositus, ubi Sirmiensibus tribuuntur socii XXXIII. [Procopii.] In Bohemia, sancti Procopii abbatis & confessoris. A Castellano male ponitur II Aprilis. Notat Crugerius in Sacris Bohemiæ Pulueribus, obiisse XXV Martii, sed hoc die ob canonizationem festivius recoli.

Belin. Addit, Aggei. Et de Martino, dedicatio basilicæ ipsius. Sirmienses, inverso ordine, ponuntur ultimo loco.

[Aggei. Procopii. Nonnæ. Translat. Wilhelmi.] Greven. Aggei prophetæ. In Bohemia, sancti Procopii abbatis & confessoris. Nonnæ virginis Tungrensis. Translatio sancti Wilhelmi comitis Pictaviensis & confessoris. In monasterio Tuiciensi, e regione Agrippinensis Coloniæ, translatio quarumdam &c. ut supra. Item translatio sanctæ Florentiæ &c. Supra scribitur Florentinæ.

Molan. Aliis litteris textui inserit: Et dedicatio basilicæ ipsius. [Aggei.] In fine: Et Aggei prophetæ. Eodem die, [Udalrici.] natalis beati Udalrici episcopi & confessoris, qui multis in mundo & inauditis miraculis claruit. [Domitiani.] Item sancti Domitiani, discipuli sancti Landelini. In editionibus aliis, Aggæi prophetæ in textu additur litteris Italicis, uti & dedicatio. In fine: Apud provinciam Rhetiam, civitate Augustana, natalis beati Udalrici, episcopi & confessoris, qui multis & inauditis miraculis claruit. Apud Blanciacum, depositio sanctæ Bertæ, piissimæ abbatissæ, quæ ibidem vitam finivit in pace, [Bertæ. Andreæ Cretens.] multis in eodem loco virtutum signis usque hodie refulgens. Die quarta, sancti patris Andreæ Cretensis, Hierosolymitani. Hunc distinguit Castellan. ab eo qui colitur XVII Oct.

III Non.
Die 5.

[Domitii.] Apud Syriam, natalis sancti Domitii martyris, qui virtutibus suis multa incolis beneficia præstat. [Zoæ.] Romæ, sanctæ Zoæ martyris, quæ dum ad Confessionem Petri Apostoli oraret, a persecutoribus arctata & in custodiam obscurissimam trusa, dein a collo & a capillis in arbore suspensa, adhibito subter horribili fumo, in confessione Domini emisit spiritum.

Sic habent Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-major. Rosweyd. Pulsanen. Munerat. Greven. & Molan. Nec multum absunt codices multi alii, ut infra patebit.
Varia lectio. Turpiter in ipso principio errat Munerat. forte errore librarii, dum legit: Apud Siciliam. Syriam vel Siriam promiscue scribunt codices, sic ut sibi non constent. In textu est secundum Praten. Rosweyd. Pulsanen. & Molan.; alios præferas per me licet. Domitii legendum est, male Antverp-maj. Domiciani, & Rosweyd. Domitiani. Tornacen. omisit titulum Sancti, ei præfigendum. Zoæ habent Praten. Herinien. & Molan. in quibus diphthongi servantur, ceteri omnes legunt Zoë, excepto Munerato, qui posuit Zoee. Pauci habent, ad Confessionem sancti Petri, plerique ut in textu. Bene legunt citati Praten. Herinien. & Molan. arctata, ubi ceteri fere omnes habent artata. In Antverp-majore est a collo & capillis; in Rosweyd. & Munerat. collo & capillis, alii forte melius cum textu. Sic etiam recte adhibito subter horribili &c. pro quo Pulsanen. perperam scripsit, ibi subter.

Observatio. De martyribus Domitio & Zoa vel Zoe, qui soli in textu referuntur, nihil hac die in apographis Hieronymianis, [Domitii.] nihil in genuino Beda, nihil in Floro, Rabano aut Notkero. Romanum parvum, solitum fontem Adoni aperuit, dum ita pronuntiavit: In Syria, sancti Domitii martyris. Porro Viennensis brevissimo elogio multa complexus est: Qui virtutibus suis multa incolis beneficia præstat; quæ totidem verbis, ut patet, in laterculum suum a Nostro translata sunt. Hoc qualecumque elogium ex Gregorio Turonensi acceptum est, lib. de Gloria Martyrum cap. 100. Ipsum autem Domitii nostri martyrium paucis memoratur in Chronico Alexandrino seu Paschali ad annum CCCLXIII, editionis Cangianæ pag. 297, ubi pro Domitio, scribitur Dometius. Historiam quantumvis brevem non descripsit Ruinartius; de Domitio tamen meminit, ubi de Martyribus sub Juliano passis, pag. 645. Probat Domitii historiam Tillemontius tom 7 pag. 422, quæritque pag. 744, an idem sit, qui in Rom. est VII Augusti. [Zoæ.] Ex præcitato Romani parvi fonte etiam profluit annuntiatio altera: Romæ, natale Zoæ uxoris Nicostrati. Eam pridie collocavit Florus cum longiori elogio, ex gestis sancti Sebastiani contexto, quorum etiam partem, sed solito brevius Ado commemorat. Totius rei seriem habes in Actis prædicti Sancti ad XX Januarii, in opere nostro cap. 20. Encomii sui delectum ex Adone fecit Usuardus, sic ut hic etiam textus totus ex eo procedat; cujus compendium satis nitide metris innexuit Wandelbertus:

Domitius ternas dicat; & clarissima Zoë
Auxit martyrio cœtum quæ jure beatum.

AUCTARIA.

Codices mediæ notæ ferme omnes parum a puritate deficiunt; ut Antverp. & Max-Lubecana, Antverpien-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Albergen. & Danic. in quibus de Zoë vel Zoa, solum inseritur: Uxoris beati (alii, sancti) Nicostrati.

Belin Idem augmentum paulo aliter enuntiat: Zoë martyris, [De Zoë.] uxoris beati Nicostrati martyris. Qui præterea solus sic scribit: Ad confessionem beati Petri & Pauli.

Centulen. In prima annuntiatione de Domitio, a puritate non recedit. Tum: Romæ, sanctæ Zoë, uxoris Nicostrati martyris. Quæ per capillos in arbore suspensa; adhibito subter horribili fumo, in confessione Christi emisit spiritum.

[Anticipat. oct. Apost.] Bruxellen. Primo loco: Per anticipationem, octava beatorum Petri & Pauli Apostolorum. Sequitur de Domitio, in quo purus est. De Zoë, post oraret, legit, a paganis persecutoribus tenta. Reliqua cum textu conveniunt.

Hagenoyen. De Osea, die præcedenti ex sacra Historia elogium concinnavit, pro quo lectorem ad fontem remisimus. Huc Aggæum distulit, cujus encomium hic in specimen exhibeo. Ita habet: [De Aggæo.] Aggei prophetæ, qui fuit de Tribu Juda, & locutus est ad Zorobabel filium Salatiel, principem populi & ad Jesum summum sacerdotem, filium Josedech, ut redirent de Caldea in Jerusalem in anno primo Cyri regis Assiriorum, qui illos ire licentiavit. Et hic propheta magis incepit populo prædicare quam prophetare, & ideo tarde egerunt. Prophetavit tamen populi reuersionem sub Cyro, templi ædificationem, civitatis Jerusalem revocationem, [renovationem] observantiam sacerdotalem, & interitum regnorum exterorum. Hic propheta non timuit regis Cambisis edictum, quin confortaret manus ædificantium templum in Domino. Ipse etiam filiis Juda sterilitatem terræ prædixit, quia desides erant in ædificatione templi, & mortuus est Aggeus propheta Domini in Ierusalem, & planxit illum omnis populus & sepultus est ibidem: Dein: Apud Syriam, natale sancti Dyomicii martyris, qui virtutibus &c. pure. Romæ, sanctæ Zoë uxoris Nicostrati martyris. Quæ dum &c. fere ut textus. Denique hic reponit, quod die præcedenti omiserat: Apud Sirmium, sanctorum martyrum Innocentii & Sebastiæ, [Innoc. &c.] cum aliis XXX. In territorio Bituricæ civitatis, [Lauriani.] sancti Lauriani martyris, cujus caput ad Hyspaniam deportatum est.

Aquicinct. Pro Domitii, habet Domiciani.

Matric-Cartus-Ultraject. Apud Syriam, Domitii martyris. [Textus. contractus] Zoë martyris, de qua legitur in gestis sancti Sebastiani. Locum ipsum ex Actis nostris citavimus supra in Observatione.

Camberien. [Demetrii & Numeriani.] Conventualium S. Mariæ: Item sanctorum Demetrii & Numeriani.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Romæ, sanctæ Zoë uxoris beati Nicostrati martyris, [De Zoë.] cui beatus Sebastianus adhuc muta [mutæ] loquelam a Domino impetravit. Quæ dum ad sepulcrum beati Petri Apostoli oraret, a persecutoribus artata, & a patrono regionis naumachiæ per dies sex in custodiam obscurissimam &c. ut textus. In Domitio pura est. [Numeriani.] Additur in fine: Treveris, beati Numeriani episcopi & confessoris.

[Agathonis & aliorum.] Greven. In Sicilia, sanctorum Agathonis & Trifinæ. Martini, Theodori & Godephæ. Triphonis. Vide Hieronymiana. [Translat. Wendelini.] Treveris, Numeriani episcopi & confessoris. Translatio sancti Wendelini confessoris.

Molan. Aliis litteris post arctata, textui immiscet: ducta est ad patronum naumachiæ. In fine: [Numeriani.] Treberis, depositio sancti Numeriani archiepiscopi. Tum minoribus typis: Depositio sancti Valerii confessoris, [Valerii.] primi Conserani episcopi, de quo beatus Gregorius Turonensis, de gloria confessorum cap. 84. Editiones aliæ in textu conveniunt cum priori. In fine autem: Treviris, depositio sancti Numeriani archiepiscopi. Die quinta, [Marthæ. Athanasii. Lampadi.] sanctæ Marthæ, matris sancti Simeonis, in mirabili monte. Et sancti deiferi patris Athanasii, qui fuit in Atho. Et sancti Lampadi.

Pridie Non.
Die 6.

[Isaiæ.] Apud Judeam, Isaiæ prophetæ, qui sectus in duas partes occubuit, sepultusque est sub quercu Rogel, juxta transitum aquarum. [Oct. Apost.] Item Octavæ Apostolorum, & primus beati Apostoli Pauli ingressus in urbem Romam, anno secundo Neronis imperii. Romæ, [Tranquil.] natalis sancti Tranquillini martyris, qui dum ad beati Pauli Confessionem oraret, [Goaris.] tentus a paganis ac lapidatus, martyrium consummavit. In pago Treverensi, sancti Goaris presbiteri & confessoris.

Ita Praten. Herinien. Tornacen. Munerat. Belini editio altera & Greven.
Varia lectio. Judeam simpliciter scribunt codices omnes, excepto Pratensi nostro apographo, in quo & Esaiæ, uti Belin. & Molan. habent. Tornacen. Munerat. & alii Ysaiæ, nos cum Herinien. & Greven. ut in textu. In Tornacensi deest juxta, ante transitum. Octabæ, more antiquo, est in Herinien., in Belino. Octava. Ceteri communius Octavæ. Neronis imperii transponit Munerat. in, imperii Neronis, uti & Tornacen. sed Greven. sensum invertit, per Neronis impii. Et rursus, ad…. Confessionem memoraret, pro oraret. Sic Munerat. lapidibus pro lapidatus. Inter puros, solus Praten. legit Maginensi, ut mox pluribus dicam. Melius reliqui, in pago Treverensi, pro quo male scribitur in Herinien. Trecarensi. Alii aliter legunt, sed, ni fallor, æque aberrant.

Observatio. Hodiernum etiam textum ex Adone Usuardus, ille ex Romano parvo totum desumpsit; neque enim in Hieronymianis, e relatis Sanctis quisquam notatur, [Isaiæ.] sed de sola Octava Apostolorum agitur, de qua & Beda, Prophetam Isaiam præfigens, ut fecit perpetuus ejus sectator Rabanus. De Tranquillino meminit quidem Florus, sed ita ut nec Adoni nec Usuardo præluxisse ullo modo videatur. Itaque Romanum parvum cum Isaia Joëlem annuntiat, uti & Ado. At Noster omisso posteriore, genus mortis, & sepulturæ locum alteri superaddidit. Opinor ex Epiphanio, cujus extractum exhibet Surius hoc die, cum altero etiam ad Isaiam spectante, ex Isidoro Hispalensi desumpto. [Oct. Apost.] Et Octavæ Apostolorum iisdem omnes verbis consignant. De primo item beati Pauli Apostoli ingressu in urbem Romam phrasi parum admodum differunt. Anno secundo Neronis imperii, adjunxit Ado, quæ Noster descripsit, neglecta Paulinarum peregrinationum longa serie, quæ apud Adonem videri potest. Sequitur in Romano parvo: Et Tranquillini martyris, [Tranquill.] cujus breve elogium ab Adone ex Actis sancti Sebastiani jam non semel citatis, concinnatum, Usuardus in pauciora contraxit, a mediæ notæ codicibus ferme integre redditum, ut in Auctariis monstrabitur.

Ultima demum commemoratio sic in Romano parvo effertur: Et natalis sancti Goaris confessoris; [Goaris.] in Adone autem: Eodem die, depositio beatissimi Goaris confessoris. Ita simpliciter absque ulla positione, quam ei perperam, in pago Trecharensi adscribit Mabilio, loco infra citando, ut in præfatione ostendimus. Rabanus longiorem vitæ historiam texuit, cujus priorem partem ex Molano in Additionibus recitabimus. Ipsa Sancti vita ab anonymo subæquali, rudiori stylo composita, & altera a Wandelberto expolita editæ sunt & observationibus illustratæ a Mabilione seculo 2 Benedict. a pag. 275. Posterior etiam exstat apud Surium, sed antiquiorem præfert Cointius, sparsim de Goare in Annalibus suis agens ad annos DXCVII, DCXVIII, DCXL & DCXLVII, quæ omnia ulteriori discussioni reservamus. Quæritur hic quo modo depositionis locum expresserit Usuardus? Pratensis cum tribus sibi plerumque consimilibus, Antverp-maj. Rosweyd. & Aquicinctino, legit: In pago Maginensi, Magniensi, vel Machinensi, quem nobis prorsus ignotum fatemur. Pagum Treverensem, ab aliis signatum probe novimus, nec dubitamus, quin ita Usuardus primigenia phrasi scripserit, ut proinde ab imperito quodam, Pratensi codici ignotam vocem insertam oporteat, quæ inde in alios, ex eo codice descriptos, transierit. Quid Molanum absterruerit ab ultima hac annuntiatione Usuardo vindicanda, conjicere prorsus nequeo, in tam aperta rivulorum cum ipso fonte, hoc est Rom. parvi, Adonis & Usuardi consensione, quam & illi ostendit Wandelbertus, hodiernos Sanctos, quinque versiculis sic eleganter complexus:

Eximius Vates pridie defectus in orbe
Martyrio Esaias virtute atque ore coruscat.
Tranquilline simul duplici splendore refulges,
Sanctorum genitor, Sanctos comitate peremptos:
Tumque Goar Christi colitur famulusque sacerque.

AUCTARIA.

Antverp-maj. Post Isaiam, secundo loco inserit: Item, depositio sancti Teufredi diaconi. [Teufredi.] Et in fine subnectit: Ipso die, in Britannia, depositio sanctæ Sexburgæ. [Sexburgæ.] Quod pro Treverensi, scribat Magniensi, jam diximus.

Rosweyd. Incipit: Octava Apostolorum Petri & Pauli. Convenit in augmentis cum Antverp-majore, sed pro Teufredi legit, [De eisdem.] Theofredi: & Sexburgæ perperam tribuit titulum Virginis. Pro Treverensi habet Machinensi.

Pulsanen. Purus est usque ad Tranquillini martyris inclusive. Cetera desunt.

Belini prima editio & Molanus deficiunt in ultima annuntiatione, de qua superius in Observatione plura diximus.

Antverp. & Max-Lubec. Ysaiæ Prophetæ, ibi sistendo. Deest annus ingressus Pauli. De Tranquillino adjungunt, [De Tranquil.] quæ Usuardus suppresserat, nempe: Patris Marci & Marcelliani martyrum, qui ad prædicationem beati Sebastiani, credens in Christum, dum ad &c. In fine: Ipso die Goaris confessoris. Nihil præterea.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. & Lovanien. Puri sunt exceptis iis, quæ de Tranquillino inserunt, ut jam proxime.

Albergen. & Danic. Incipiunt, ille: Octava Apostolorum, hic: Octava sanctorum Apostolorum Petri & Pauli. Deest in utroque ingressus Pauli, & de Tranquillino eadem etiam habent quæ Antverp. & Max-Lubec.

Bruxellen. Translatio sanctæ Gudilæ virginis, nostræ patronæ. [Translat. Gudilæ. Johelis. De Paulo.] Apud Iudeam, Ysaiæ & Johelis prophetarum, qui, siquidem Ysaias sectus &c. Ipso die, primus sancti Pauli Apostoli ingressus in urbem Romam. Dum ipse ad imperatorem appellans, a Festo præside Judeæ illuc vinctus mitteretur, anno secundo imperii Neronis. De Tranquillino, habet ut supra. Tum: (addere hic iterum poterat per anticipationem) Apud Alexandriam, sancti Panthemii [Pantæni] confessoris, [De Pantæno] viri apostolici & omni sapientia adornati. Cujus tantum studii & amoris erga verbum Dei fuit, ut etiam ad prædicandum Christi Euangelium omnibus gentibus, qui in Orientis ultimis secessibus reconduntur, fidei & devotionis succensus calore, profectus sit. Vide die sequenti. In Goare purus est. Denique: Apud Viennam, [Eoaldi.] sancti Foldi [Eoaldi] episcopi, cujus industria reliquiæ sanctorum martyrum Thebæorum ad urbem Viennam delatæ sunt. Verba Adonis sunt relata ad diem sequentem.

Hagenoyen. Totus est in prophetarum elogiis, quorum specimen dedimus die præcedenti. Hic de Isaia longam historiam narrat, quam non vacat describere. De Tranquillino, ut supra. In aliis satis purus est. Tum: Ipso die, in pago Treverensi, sancti Goaris presbiteri & heremitæ, cujus sanctitatem oudit [puto velle dicere prodidit] mirabiliter infans ab illo interrogatus. [De Goare.] Nam Rusticus archiepiscopus Goari stuprum, quod ipse perpetraverat, injecit, & infans septem dierum illum excusavit, & episcopum patrem ejus proclamavit. Pro quo facto episcopus debuit a rege Franciæ destitui & Goaris institui. Et vix impetratis aliquibus diebus, infirmitatem perpetuam a Domino petiit, & accepit febres, quæ febris illum septem annis vexavit, & in qua mortuus est.

Matric-Cartus-Ultraject. Octava Apostolorum Petri & Pauli. [Textus. contractior.] Isaiæ prophetæ, qui fuit secatus apud Iudæam. Goaris presbyteri super Rhenum. Tranquillini martyris, de quo legitur in Actis sancti Sebastiani. Vide Acta cap. 12 & 20.

In Vatican. num 5949. Deest Isaiæ & Goaris. Adjicitur: Augustiduno, natalis sancti Leonti episcopi & confessoris. [Leonti.]

Altemps. In Britannia, sanctæ Sexburgæ, sororis sanctæ & perpetuæ virginis reginæ Etheldredæ, [De Sexburg.] quæ copulata in conjugium erat regi Ovotibrichto, qui frater minor fuit Ermenredi, patris videlicet sanctorum Aelthredi & Ethelberti; ex qua Sexburga rex præfatus genuit duas filias, suique heredem in regno Ethbrichtum, sub quo Ethbrichto prædicti martyres (indicat, opinor, sanctos illos Aelthredum & Ethelbertum) occisi sunt.

Florentin. In Tuscia Fesulis, passio sancti Romuli, [Romuli & sociorum.] ejusdem urbis episcopi & martyris & sociorum ejus, scilicet Carissimi, Marchitiani, Crescentii & Dulcissimi, qui fuerunt discipuli beati Petri Apostoli & ab eo ad prædicandum verbum Dei ad eamdem civitatem missi sunt. Pergit Strozz. Prædictus autem S. Romulus a S. Petro consecratus episcopus prædictæ urbis, una cum sociis sub Repertiano tyranno gravia & horrenda tormenta sustinentes, & demum mortem pro Christi nomine libenter passi, martyrii coronam adepti sunt & ad radices montis, in quo prædicta civitas Fesulana sita est, ibidem sepulti sunt. Rursus omnes: Sancti Goaris ….. sepulti in valle Trioricha. Demum Strozz. & Medic: [Siri.] Eodem die, sancti Siri episcopi Januensis & confessoris.

Luxovien. Lugduno, B. Leontii episcopi. Ipso die SS. Bertharii & Athaleni martyrum, [Leontii Berthar &c] qui ab Allobrogis interfecti sunt.

Salinen. Augustiduno, depositio sancti Legontii episcopi. [Legontii] Idem qui supra Leontus &c.

Codex Montis Sancti: Natale sanctorum martyrum Bertharii sacerdotis & Athaleni levitæ. [Berthar. &c]

Editio Lubeco-Col. In textu, nonnihil transposito, similis est Antverp-max. &c. De Goare solum addit: Miræ hospitalitatis & charitatis viri, cujus gesta habentur. Deinde: Apud Viennam, [Eoaldi.] sancti Eooldi episcopi & confessoris, cujus industria &c. ut Bruxellen. Ipso die, beatæ Sexburgæ virginis, [Sexburgæ.] sororis sanctæ Etheldredæ reginæ. Item sanctæ Gadalenæ [Godelevæ] virginis & martyris. [Godelevæ.] Eodem die, translatio sanctæ Gudulæ virginis.

[Zotici &c. Romuli &c.] Greven. In Syria, Zotici, Amandi, Artetis. In Tuscia, Romuli episcopi & martyris, discipuli beati Petri, [Palladii. Leutfred.] Marciani & aliorum. Palladii episcopi & confessoris. Leutfredi diaconi & confessoris. Gadalevæ virginis & martyris. [Godelevæ.] Sexburgæ reginæ. In Hibernia, Noninnæ virginis. Eodem die, translatio sanctæ Gudulæ virginis.

[De Goare.] Molan. In pago Treverensi, sancti Goaris presbyteri & confessoris. Qui in provincia Aquitaniæ ortus, temporibus Hildeberti regis Francorum, statim ab infantia verus Dei cultor fuit. Hic postmodum ibi presbyter consecratus, patriam parentesque deseruit, & in provincia, quæ ripis Rheni fluminis contigua, Trigoria nuncupatur, atque ad diœcesim pertinet Trevirorum, ibi Deo libere servire elegit, usque ad finem vitæ suæ. Vide reliqua in Rabano atque etiam in Notkero, qui aliquot diebus vacavit. In territorio Gistellensi, passio beatæ Godelivæ martyris. [Godelevæ. Translat. Hermetis.] Dein minoribus typis: Rotornaci, translatio sancti Hermetis martyris, sub Adriano principe, ex Indensi monasterio. Editiones aliæ, plura, sed aliis litteris textui inserunt de Tranquillino. De Goare ut editio citata. Item de Godeliva. Tum: In Britannia, [Sexburga. Dominicæ.] depositio sanctæ Sexburgæ viduæ. In Campania sub Diocletiano, sanctæ Dominicæ virginis & martyris; quæ idolis fractis, igne bestiisque superatis, decollata migravit ad Dominum. Cujus corpus Tropeæ quiescit in Calabria. Die Sexta, [Sisoæ.] sancti patris Sisoæ magni. Rursus minoribus characteribus: Rotornaci &c.

Nonis.
Die 7.

[Pantæni.] Apud Alexandriam, natalis sancti Panteni, viri apostolici & omni sapientia adornati, cujus tantum studii & amoris erga verbum Dei fuit, ut etiam ad prædicandum Christi Euangelium omnibus gentibus, quæ in ultimis Orientis secessibus reconduntur, fidei & devotionis calore profectus sit. Romæ, sanctorum martyrum Nicostrati, [Nicostrati & socior.] Claudii, Castorii, Victorini, Simphroniani, quos Fabianus judex per decem dies minis & blanditiis agens, cum in nullo penitus posset commovere, jussit eos tertio torqueri ac postea in mare præcipites dari.

Conveniunt Praten. Herinien. Tornacen. Antverp. & Max-Lubec. Greven. & Molan. Item Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanten. Albergen. & Danicus.
Varia lectio. Varie effertur Pantæni nomen, aliis scribentibus Pantheni, aliis Patemii, aliis Panthemii &c. nos proxime ad puritatem accedimus ex Herinien. Antverp. & Max-Lubec. Cui tantum studii &c. legunt Praten. Greven. & Molan.; ceteri ex Adone, prout est in textu. Antverp. Max-Lubec. & codices omnes mediæ notæ satis nitide scribunt fidei & devotionis calore succensus, sed nec in Adone nec in purioribus codicibus reperitur ea vox succensus. Variant codices in ultimo nomine quinque martyrum, quem alii Simphorianum, alii rectius cum Romano parvo & Adone, vocant Simphronianum. In Antverp-max. Ultraject. & Leyden. deest Victorinus; in Lovanien. quintus vocatur Simplicius, quod est nomen Martyris quinti, in classe signata VI Idus Novembris, primo loco. Tornacen. habet movere, pro commovere; Praten. torquere pro torqueri; & Greven. penitus, pro postea. Molan. suo modo, pœnitus, sicut Fælix &c.

Observatio. Quærit hodie Florentinius, utrum is, qui in Hieronymianis Parthenus, Parmenus, vel Parthemus, vel alia quacumque inflexione nuncupatur, utrum, inquam, [Pantæni.] is cum celeberrimo Pantæno nostro, de quo in Chronologia Patriarch. Alexandrinorum breviter meminimus pag. 21, commune aliquid habeat? At verosimillimum est, ibi de Martyre agi ab Indorum Apostolo plane diverso. Bedæ, Floro & Rabano etiam ignotus est Pantænus, a Romano parvo, cum aliis Sanctis Rufinianis, locum in Fastis primum nactus, ab Adone ex Eusebio, ni fallor, & Hieronymo, eo exornatus encomio, cujus elegantiorem partem Noster suo more decerpsit, Notkero totum transcribente. Ad lectoris notitiam faciet, si verbo indicaverim vitam Pantæni, ex omnibus antiquis documentis ab Halloixio nostro collectam & digestam, inter vitas Patrum Orientis tomo 2 a pag. 839. Gallice suam ordinavit Tillemontius tomo 3 a pag. 170. In Wandelberto unicus de Sancto nostro exstat versiculus:

Pantæni Nonis splendet meritumque fidesque.

Proxima martyrum Romanorum classis, ab antiquioribus hac rursus die præterita, diserte notatur a laudato Romano parvo, [Nicostrati & sociorum.] his verbis: Romæ, martyris Nicostrati primiscrinii, Claudii, Castorii, Victorini, Symphroniani. Atque hæc in textum suum translata pluribus amplificat Viennensis, ex Actis sancti Sebastiani, in quibus apud nos cap. XI tres saltem primi nominatim exprimuntur. Notkerus autem, recitatis hisce Sanctorum nominibus, de ultimo, quem Symphorianum vocat, observavit: Vel sicut in libro Sacramentorum continetur, Simproniani. Tum pergens: Quorum natalem sexta die Iduum Novembris eatenus nos celebrasse credidimus, donec venerabilis pater Ado, alios & alios pro eis nobis honorandos insinuaret; de quibus suo loco, vita comite commodius disseretur. Porro quid disseruerit, nescimus, cum post XXVI Octobris reliqua ejus Martyrologii desiderentur. Ceterum notari meretur apposita Notkeri observatio, nam in Hieronymianis nomina eadem, præter Simplicii, pro Victorini; & Simphroni, vel Simphoriani, pro Simphroniani, citata sexta die Iduum Novembris referuntur, uti & in Beda, ad quem Flori augmentum expresse indicat, eos a sancto Sebastiano ad Christi fidem conversos, a Polycarpo baptizatos, eadem illa plane sententia, quam huic nostræ classi Ado applicavit. Contra vero Romani parvi auctor sexta illa Iduum, seu VIII Novembris, alios, licet ferme synonymos, producit, sic loquens: Romæ, martyrum Claudii, Nicostrati, Symphroniani, Castorii, Simplicii, artificum insignissimorum: quibus ipsissima die tale elogium præfatus Ado aptavit, ut ab hodiernis S. Sebastiani catechumenis, & a quatuor vel quinque Coronatis distinctissimos esse oporteat. Hæc ad præsens institutum indicasse sit satis, in proxime edendis mensis Julii Actis, ex professo trituranda. Interim manifestum est, Usuardum, licet paulo contractiorem, ab Adonis phrasi non magis hic quam in priori annuntiatione recessisse. Euoldus, ultimo loco in Adone notatus est, cum eo elogio, de quo die præcedenti in Auctariis diximus, delatarum nempe Thebæorum reliquiarum Viennam. Sed hunc cum plerisque Viennensibus episcopis Noster omisit. Nomen varie scribitur, ut satis ostendunt varia Auctaria. Forte optima Castellani lectio Eoaldi.

AUCTARIA.

Antverp-maj. Anglicis Sanctis sæpe auctus, in fine addit: [Translat. Thomæ.] Ipsa die, translatio sancti Thomæ martyris.

Pulsanen. In prima annuntiatione purus, in altera mutatis non nihil nominibus, elogium rescindit.

Rosweyd. Textui satis puro subjecit: In Eistede, [Willibaldi. Publii.] Willibaldi episcopi & confessoris. In Alexandria, Publii martyris cum aliis XXIV.

Munerat. Post textum in fine: Apud Cantuariam, translatio sancti Thomæ episcopi & martyris.[Translat. Thomæ]

Est & in Pratensi codice additamentum: Eadem die, [Octavæ Martialis.] octavæ sancti Marcialis: sed cum ea nota, ut ad marginem adjectum existimem, vel saltem ad alterum codicem, quem B vocamus, potius quam ad vetustiorem spectet.

[Textus. mutatus.] Centulen. Apud Alexandriam, sancti Pantheni, viri apostolici & omni scientia adornati. Romæ, natalis sanctorum Nicostrati primiscrinii, Claudii commentariensis, Castorii, Victorini & Simphoriani. Quos sanctus Sebastianus credere Christum docuit, & ad gloriam martyrii incitavit. In margine recentiori manu adjicitur: [Marculfi.] Eodem die, sancti Marculfi abbatis.

Bruxellen. Omisso Pantæno, de quo pridie, hic denuo anticipat: Apud Asiam minorem, sanctorum Aquilæ & Priscillæ, [De Aquila & Priscilla.] uxoris ejus. De quibus in Actis Apostolorum legitur. Apud quos, postquam ipsi ab urbe Roma in Achaiam venerunt, beatus Paulus Apostolus morabatur propter artificium: erant enim ejusdem artis, id est scenofactoriæ, cujus & Apostolus operarius erat. In sequenti, ex voce Primiscrinii, duos Sanctos facere videtur, Primi & Serinci. In reliquo textu purus est. Subdit: In Palestina, natale beati Procopii martyris. [Procopii.] Qui a Scitopoli ductus Cæsaream, a judice Fabiano capite cæsus est. Hæc etiam ex sequenti die anticipantur. Demum: [Translat. Thomæ.] In Anglia, translatio sancti Thomæ archiepiscopi Cantuariensis & martyris.

Hagenoyen. In prima satis purus, sic habet secundo loco: In civitate Eystetensi, natalis sancti Wilibaldi pueri [quid ni viri? [Wilibaldi.]] ejusdem civitatis episcopi & confessoris. Item Viennæ, Coldi [vult dicere Eoaldi vel Evoldi] episcopi & confessoris. [Eoaldi.] Sequitur de Nicostrato & sociis pure. Tum ex die hesterna huc transfert: Romæ, natalis sancti Tranquillini martyris. [Tranquill.] Qui dum ad beati Pauli confessionem oraret, tentus est a paganis ac lapidatus martyrium consummavit.

Matric-Cartus-Ultraj. Nicostrati martyris cum sociis. Pantheni viri apostolici & scientia adornati.

Codex Divionen. S. Benigni in tribus diversis extractis: [Translat. Urbani & aliorum.] Cœnobio Divionensi, translatio corporum sanctorum Urbani, Eustadii & Hilarii confessoris, & sanctarum Radegundis reginæ & Paschasiæ virginis; nec non & beatæ Quietæ conjugis præfati B. Hilarii.

Reg. Suec. sub num 428. Apud Cantuariam, translatio sancti Thomæ archiepiscopi & martyris. [Transl. Th.]

Vatican. signatus num. 5949. Natalis sanctorum Januarii, [Januar. &c. Ansuini.] Laurentii & Petri in sancta Sophia. In Camerino, sancti Ansuini presbyteri.

Altemps. Item depositio sancti Boisili presbyteri & confessoris, [Boisili.] & sanctæ Mariæ virginis: qui se pro libertate Ecclesiæ Dei, hostiam Deo placentem obtulit. Ita legitur, non satis clare.

Strozzian. Eodem die, sancti Wilebaldi episcopi & confessoris. [Wilibaldi.]

Editio Lubeco-Col. Post textum subdit: Eodem die, sancti Willibadi episcopi eystedensis civitatis & confessoris. [Naviti. Processi.] Treviris, beati Naviti episcopi & confessoris. Ipso die, beati Processi confessoris. In Anglia civitate Cantuaria, translatio sancti Thomæ episcopi & martyris. [Transl. Th. Kentigerni. Wilibaldi] In Scotia, translatio sancti Kentigerni episcopi & confessoris.

Belinus in utraque editione: Eodem die, sancti Vilibaldi episcopi & confessoris.

[De Eoaldo.] Greven. Apud Viennam, sancti Eoldi episcopi & confessoris, cujus industria reliquiæ sanctorum Thebæorum ad præfatam urbem translatæ sunt. Vi de quæ supra diximus in fine Observationis nostræ. [Wilibaldi. Naviti. Waltfridi. Heddæ. Transl Th. Materniani. Apollonii. Processi. Edilburgæ. Juliæ. Mustiolæ.] Item Wilibaldi episcopi Eystadensis & confessoris. Naviti episcopi Treverensis & confessoris. Item Walifridi episcopi. In Anglia, Heddæ episcopi. Translatio sancti Thomæ Cantuariensis episcopi & martyris. Materniani confessoris. Apollonii confessoris. Processi confessoris. Edilbergæ virginis abbatissæ, filiæ regis Orientalium Anglorum, cujus Beda meminit libro 3. Treveris, sanctæ Juliæ virginis. Mustiolæ viduæ.

Molan. Textui aliis litteris adjungit ad Nicostrati, [de Nicost. &c] Primiscrinii; ad Claudii, commentariensis; & post Simphoriani, pro Simphroniani, interserit: Hos beatus Sebastianus credere Christum docuit & sanctus Polycarpus presbyter baptizavit. Qui cum corpora sanctorum per ora Tyberina requirerent, tenti sunt. In fine: Apud Cantuariam, translatio sancti Thomæ episcopi & martyris. [Transl. Th. Bilibaldi. Transl. Beggæ. Heddæ. Edilburgæ. Illidii.] Eodem die, sancti Bilibaldi episcopi & confessoris. Eodem die, translatio sanctæ Beggæ viduæ. Et minori charactere: In Anglia, Heddæ episcopi. Edilburgæ virginis &c. ut Greven. Arvernis, sancti Illidii, [] ejusdem civitatis episcopi & confessoris. Editiones posteriores, idem habent in contextu. In fine autem: Eodem die, sancti Vuilibaldi episcopi & confessoris. Treviris, natalis sancti Naviti episcopi & martyris. [Naviti.] Die septima, [Thomæ & Cyriacæ.] sancti patris Thomæ in Malæo & sanctæ megalomartyris Cyriacæ. Apud Cantuariam, translatio sancti Thomæ episcopi & martyris. Andennæ, translatio sanctæ Beggæ viduæ.

VIII Idus.
Die 8.

[Aquilæ & Priscillæ,] Apud Asiam minorem, sancti Aquilæ & Priscillæ ejus uxoris, de quibus in Actibus Apostolorum scribitur. In Palestina, natalis beati Procopii martyris, [Procopii. Kiliani.] qui ab Scitopoli ductus Cæsaream, ad primam responsionum ejus confidentiam, a judice Fabiano capite cæsus est. Eodem die,. sancti Ciliani martyris.

Ita Praten. Herinien. Tornacen. Pulsanen. & Grevenus.
Varia lectio. Scythopoli recte scripsit Praten. vel saltem qui apographum nostrum transumpsit. Ceterum cum alii passim habeant Scitopoli, coactus fui sequi vel errantes. Solus Pulsanen. posuit Scithopoli, sed pessime Greven. Sticopoli. Molan. Nicopoli. Cæsareæ pro Cæsaream, vitium est in Pulsanen. Alius error in eodem, ad primam confidentem responsionem, ubi cum textu legendum, ad primam responsionum ejus confidentiam. Rursus, pro Kiliani, habet Juliani. Cum autem in omnibus codicibus præterquam in Greveno, inveniam Ciliani, ita in textu relinquendum fuit. In Rabano & Notkero legitur Chiliani, at pro prima inflexione stat usus communis.

Observatio. Pergit eodem tenore Usuardus haurire ex Adone, hic ex Romano parvo: prima siquidem annuntiatio apud eos tantummodo reperitur. En Romani parvi terminos: [Aquilæ & Priscillæ.] In Asia minori, Aquilæ & Priscillæ uxoris ejus. Ado legit: Apud Asiam minorem &c. prout in textum suum Noster verbatim transtulit. Sed iis in Adone alia adduntur, quæ ex ipso a Notkero desumpta sunt, eo ferme sensu quo die præcedenti in Auctariis ex Bruxellensi codice retulimus. Ex Actibus Apostolorum & Pauli epistolis vulgo nota sunt, quæ si in ordinem chronologicum redacta cupis, adi Tillemontium tomo 1 pag. 246 & aliis locis, quæ alibi discutiemus. Non placet notula Castellani, hoc die in Martyrologio universali apposita; meliora sunt, quæ observavit Motherius. Et hæc quidem de Aquila & Priscilla, citatis quatuor Martyrologis propria sunt. Notior est Procopius, [Procopii.] ab Hieronymianis, Beda, Rabano & Wandelberto etiam memoratus. Dubitat Florentinius unusne sit an geminus Procopius, hicque ab eo diversus, quem inter martyres Palæstinæ celebrat Eusebius, tamquam ad tribunal raptum & capite truncatum VIII mensis Desii, qui est apud Romanos, ante diem septimum Idus Junias. Nos de ea controversia, loco suo. Certum interim est, Procopium ab Hieronymianis hac die notari; an cum Quarto martyrii socio, alibi videbitur. Certum etiam, Romanum parvum legere: In Palæstina, Procopii martyris. Certum denique, elogium idem inveniri in Beda, Rabano, Adone, Usuardo & Notkero, cum hac sola voculæ mutatione, quod Usuardus pro irato judice, scribat, a judice, sensu clariori. Quis præiverit, pronum est colligere. Etenim Rabanus & Ado sua ex Beda mutuati sunt, Noster ex Adone, Notkerus ex alterutro. Omnia celeberrimum Procopium indicant, a quo librum de martyribus Palæstinæ orditur Eusebius, ex editione Valesii relatus a Ruinartio a pag. 330, cuique subjungitur pag. 373 tantillo uberior historia ex laudati Valesii notis pag. 172. Et hæc quidem ut vera & sincera eidemque personæ apprime quadrantia admittuntur. Quid de alterius Procopii ducis exercitus Actis, ut sub nomine Metaphrastis a Surio edita sunt, censendum sit, habes in Actis ad XIX Maii pag. 304 & in Resp. Papebrochii ad art. 5 a num. 29, quibus plura adjicit Tillemontius tomo 5 a pag. 605. Hæc cursim hic dicta sufficiant.

De Kiliano nihil in Romano parvo, nihil in Adone, a Baronio perperam citato, legitur; nihil item in Beda aut Floro. Quod autem in solo Lucensi Hieronymiano apographo habetur: [Kiliani.] In Austria, passio sancti Kyliani, censet Florentinius laciniam esse, ex nota marginali interpositam a Gallico antiquario. Quod ei facile concesserim, in eorum confirmationem, quæ alibi monui, nempe non magis Epternacensem, quam ceteros Hieronymianos codices, in Gallia fuisse & auctos & interpolatos. Porro Kilianum Rabano notum fuisse, in ea locorum vicinia, mirum prorsus videri non debet, hinc Notkero communicatus duplo auctiori elogio exornatus est, ubi & Austriam illam ab hodierna distinctam invenies, ut alibi non semel dictum memini. Videatur duplex passio a Canisio edita Antiq. Lect. tomo 4 a pag. 628, & quæ ad eas observavit Mabilio seculo 2 Benedict. pag. 991 & seqq. Dubium non est, quin & a Nostro Kilianus consignatus sit, quamvis unde illum acceperit, minime liqueat. Molanus hic iterum justo scrupulosior e textu eum expunxit. Noto, in Romano parvo memorari etiam hac die Brictium, quem Ado & Noster in sequentem diem distulerunt. De Kiliano & Procopio ita cecinit Wandelbertus:

Octavo ante Idus Cilianus Procopiusque
Excellent, Christum virtute & morte secuti.

AUCTARIA.

Antverp-maj. Rursus ex Anglia, addit: In Ventano (vide infra) monasterio, depositio S. Grimbaldi monachi. [Grimbaldi.]

Rosweyd. Sic orditur: In Uuirziburc, Kyliani episcopi & martyris, [Kiliani & sociorum.] & sociorum ejus Colmanni & Totmanni. De quibus vide cod. Bruxell. & alios. Sequitur textus purus.

Antverp. Max-Lubec. Molan & Vatican. num. 5949. Carent ultima annuntiatione de Kiliano.

Munerat. Textum pluribus auget, hoc modo: Eodem die, sancti Ciliarii [Kiliani] martyris. [Nomii. Theobaldi.] In pago Pinciacensi, sancti Nomii confessoris. Ipso die, sancti Theobaldi confessoris.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovan. Alberg. & Danic. Textui puro subdunt: Eodem die, [De Kiliano & sociis.] sancti Kiliani episcopi & martyris, sociorumque ejus. Qui de partibus insularum Oceani maris adveniens in regnum Germaniæ, ad civitatem Herbipolim devenit, ibique sub judice Gozberto martyrium, capitis obtruncatione complevit. In hoc conveniunt omnes, sed Antverp-max. insuper adjicit: Apud Almuridensium civitatem, sanctorum martyrum Epictici [Epicteti] presbyteri & Astionis monachi, [Epictici & socior.] quorum gesta habentur. Illa, opinor, quæ in vitis Patrum a Rosweydo edita sunt, & ex iisdem apud Surium vulgata, suo loco illustrabuntur.

Centulen. In textu, excepto Kiliano, præter morem satis purus, adjicit: Apud Heracleam, sanctorum Joannis & Apri. Eodem die, [Joannis. & Apri.] sancti Quilliani & sociorum ejus. Satis patet Kilianum intelligi.

Bruxellen. Incipit: In Ostrofrancia, passio sancti Kiliani episcopi & martyris, [de Kilian & c] sociorumque ejus. Qui de partibus insularum Oceani maris veniens in regnum Germaniæ ad civitatem Herbipolim, Gorbertum ejusdem loci ducem redarguit, quod Geylam [Geilanam,] quondam fratris sui uxorem, sibi conjugem sociavit. Unde Geyla jubente, Kilianus episcopus & socii ejus pro veritate justitiæ clam perimuntur. Sequitur nova anticipatio: Romæ, [Zenonis. & 10203. Juliani. Grimbaldi. Landradæ cum elogio.] ad Guttam jugiter manantem, natale sancti Zenonis martyris, & aliorum decem milium ducentorum & trium. Item Juliani martyris. Et Grimbaldi confessoris. Apud Belisiacense monasterium, sanctæ Landradæ virginis & abbatissæ. Quæ fuit eorum, quos Franci Majores domus appellant, inclita proles; & beatæ Gudilæ nostræ patronæ consanguinea. Et cum obisset, statim beato Lamberto episcopo apparens, locum ei suæ sepulturæ designat. Et cum populus ad id explendum non consentiret, apud Belisiam tumulatur, sed post triduum inventa est cum sarcophago divinitus transportata, ubi prædixerat. Vita ejus exstat apud Surium, ubi hæc videri possunt.

Hagenoyen. Post priores annuntiationes satis pure relatas, de Kiliano plurima subjungit. At tu vide sis Rabanum vel Notkerum, quibus magis, quam huic compilatori, fidendum esie, ex supra hinc inde datis abunde constat.

Aquicinct. In fine post textum integrum: Wintonia civitate, [Grimboldi.] depositio beati Grimboldi sacerdotis & monachi Sithiensis.

Matric-Cartus-Ultraject. Epictici & Astionis martyrum. [Epictici & c. Translat. Barbaræ. Landradæ. Norberti.] Translatio sanctæ Barbaræ. Procopii martyris. Kiliani episcopi & martyris cum sociis. Landradæ virginis. Norberti archiepiscopi, fundatoris Ordinis Præmonstratensis. Agitur haud dubie de aliqua translatione. Alia Antverpiæ solenniter recolitur XI Julii.

Reg. Sueciæ num. 428. In pago Pintiavensi, sancti Nunni confessoris. [Nunni.] Castell. scribit, Nummii.

Altemps. Transitus sancti Grimbaldi presbyteri & confessoris, [Grimbaldi.] magnæ sanctitatis viri.

Strozzian. Item, sancti Pauli martyris Constantinopolitani. An episcopi, [Pauli Cosp.] de quo VII Junii?

Abdinghoffen. Eodem die, sancti Kiliani cum sociis suis Calamo & Totmanno. [Kiliani & c.] Alii rectius.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Herbipoli, passio sancti Kyliani episcopi & martyris sociorumque ejus duorum Colonati & Thotuani. [De Kiliano.] Qui Kylianus de partibus insularum Oceani maris, pro lucro animarum Romam devenit, & consecratus ibidem in episcopum, obtenta licentia prædicandi, applicuit partibus Germaniæ & venit ad civitatem Herbipolim; ibidem ducem Franconiæ Gosbertum ad Christum convertit. Qui cum uxorem fratris sui nomine Erilanam, illicite tenuisset, & sanctus episcopus eam relinquere suaderet, ipse sanctum virum & socios ejus fecit propter hoc plecti. In annuntiationibus duabus primis, satis pura est. [Auspicii. Joannis & Primi. Grumbaldi. Disibodi.] In fine: Treveris, sancti Auspucii episcopi & confessoris. Apud Eracleam, sanctorum Johannis & Primi confessorum. Eodem die, sancti Grumbaldi presbyteri & confessoris. Ipso die, beati Disibodi episcopi & confessoris. Vide ejus vitam apud Surium hoc die.

Belin. In textu non omnino purus, in fine habet: Item sancti Pauli martyris Constantinopolitani. [Pauli Cosp.]

[Translat. Barbaræ.] Greven. Translatio prima sanctæ Barbaræ virginis & martyris, Nichomediæ in loco sepulturæ. Colonani presbyteri & Tornani diaconi. Qui cum beato Kiliano episcopo & martyre de Scotia egressi, [desoc. Kilian] apud Herbipolim civitatem Franconiæ Christum evangelizantes, ad martyrii palmam cum ipso pervenire meruerunt. [Epictici &c. cum elogio.] Epictici presbyteri & Astionis monachi, martyrum. Qui tempore Diocletiani ab oriente in fines Scythiæ venientes, pro fide Christi tenti, in omnibus, quibus afficiebantur, tormentis, hæc creberrime verba dicebant: Christiani sumus, o tyranne, fiat voluntas Dei nostri in nobis. Post varios tandem cruciatus, capite truncati, martyrium consummaverunt. [Auspicii.] Treveris, Auspicii episcopi & confessoris. [Disebodi. Wasonis.] Ipso die, Disebodi episcopi & confessoris. Item Wasonis episcopi Leodiensis & confessoris. [Translat. Euodi. Joannis &c. Sumnivæ & sociorum.] Civitate Rothomagensi, translatio sancti Euodi episcopi & confessoris. Apud Eracleam, Johannis & Primi. Sumnivæ virginis & sociorum ejus martyrum. Qui de Hibernia egressi, in Norbegia coronas martyrii assecuti sunt.

Molan. In pago Austriæ & castro nomine Vuirciburg, juxta Menum fluvium sito, natale sancti Kiliani martyris, [de Kilian &c] & duorum sociorum ejus, qui ab Hybernia Scotorum insula venientes, nomen Christi in prædictis locis prædicaverunt, ibique ob veritatis confessionem, sub quodam judice Gozberto trucidati sunt, & multis postea signis, veri Christi martyres esse claruerunt. Quæ Rabani verba sunt. [Pauli Cosp. Nomii. Advent. Exuperii.] Item sancti Pauli martyris Constantinopolitani. In pago Pinciacensi, sancti Nomii martyris. In Gemblaco, adventus corporis sancti Exuperii, signiferi Thebææ Legionis & martyris gloriosi. [Auspicii.] Treveris, sancti Auspicii episcopi. Augustæ Veromandorum, [Invent. Quintini.] inventio corporis sancti Quintini martyris. In monasterio Belisia, sanctæ Landradæ virginis. [Landradæ.] De Disebodo & Sumniva vel Summiva, ut Greven. In aliis editionibus ea est diversitas, quod addatur: Wintonia civitate, [Grimbaldi.] depositio beati Grimbaldi abbatis & monachi Sithiensis. Et de Disebodo: In pago Trevirico, sancti Disebodi &c. Denique, typis minoribus: In Anglia, [Witelurgæ] sanctæ Vuiteburgæ virginis. Colitur XVII Martii. Vide ibi Henschenium.

VII Idus.
Die 9.

[Zenonis & 10203] Romæ ad Guttam jugiter manantem, natalis sancti Zenonis martyris & aliorum decem milium ducentorum trium. Eodem die, [Cyrilli.] beati Cirilli episcopi, qui flammis injectus, cum illesus evasisset, ac stupore tanti miraculi a judice esset dimissus, rursus pro instanti & alacri prædicatione facta de Christo, ab eodem capite plexus est. [Anatholiæ. Audacis.] In civitate Tyro, passio sanctorum Anatholiæ & Audacis sub Decio imperatore, quorum Anatholia Christi virgo, diversis plagarum generibus vexata, novissime gladio transverberata est in oratione. Audax quoque in custodiam datus; nec mora, capitali sententia coronatur. [Brictii.] Civitate Martula, sancti Brictii episcopi & confessoris, qui pro confessione Domini postquam est multa perpessus, & ab angelo sancto & beato Petro Apostolo confortatus, item magnas populorum credentium multitudines omnipotenti Deo lucrifaciens, quievit in pace.

Sumitur ex Praten. Herinien. Antverp-majore, Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Greven. & Molan. Item ex Albergen. & Danico.
Varia lectio. Milium, Cirilli, illesus scripsi ex codicum ferme omnium consensu. Pro alacri prædicatione, male Antverp. & Max-Lubec. alacri persecutione; pejus Munerat. pro alacri habet, altari. In Tyro servanda fuit codicum lectio, pro qua in Antverp-maj. & Greven. est, Tiro; Sed neutrum valet, ut infra ostendam. Puto Pratensem recte scribere, in oratione transverberata est, at ex aliorum auctoritate transponenda fuit constructio, pro qua in Antverp. & Max-Lubec. positum, transverberata in confessione est, & in Munerat, transverberata, martyrium complevit. Lego Brictii cum Tornacen. Munerat. Greven. & Molan. Videtur in Praten. scriptum Brixii, alii Bricii vel Briccii. Munerat. vitiose posuit es, pro est. Molan. omisit item, ante magnas populorum &c. Denique Antverp-maj. secundo, pro sancto, & in fine, lucrificans, quievit in Christo.

Observatio. Eadem rursum Usuardi ratio in describendo Adone, eadem Adonis in sequendo Romano parvo, in quo tamen, ut die præcedenti diximus, Brictius VIII Julii collocatus est. [Zenonis & 10203.] Zeno itaque cum ingenti illa sociorum multitudine, aliis vetustioribus ignotus, a solis nostris quatuor, eumdem funem trahentibus, consignatur. Si major subinde notitia accesserit, ea in Actis nostris dabitur. Est in Romano parvo; [Cyrilli.] Cyrilli episcopi & martyris, qui non eumdem ubique locum occupat, sed iisdem ferme verbis in Adone, Usuardo & Notkero laudatur: in prioribus absque positione seu loco certaminis, quo modo & in Heronymianis positus est. De eo silet Beda; at Florus & Ægyptum expressit, & Decium imperatorem & Lucium præsidem, & ignem quo consumptus dicitur. In eamdem sententiam loquitur Rabanus, contexto satis longo elogio. Notkerus item, licet in phrasi Adonem secutus, characteres hujusmodi aliquot ductori superaddidit. Alii interim Gortynam Cretæ, pro qua stat Baronius, alii Romam nominant, quæ omnia disserendi materiam in Actis illustrandis subministrabunt. Sunt ipsa in Surii collectione hac die, brevi, simplici & gravi stylo composita, sic tamen, ut jam tactæ a nobis difficultates, suspicionem Tillemontio ingerant, geminum fortasse Cyrillum in unum fuisse conflatum. Vide ipsum tomo 3 pag. 715. Nec contemnendas puto Castellani notatiunculas ad hanc & sequentem annuntiationem. Quod dixi iisdem ferme verbis etiam ab Usuardo Cyrillum laudari, intellige contractum ab eo de more Adonis elogium.

Sequens annuntiatio in citato Romano parvo refertur his verbis: In civitate Tyriæ, Anatoliæ & Audacis. [Anatholiæ & Audacis] Beda pro Tyriæ, scribit Tiræ, ex quo totum suum elogium describunt Ado & Rabanus ac proinde Notkerus, qui forte æquivocationem veritus in voce Tyro, qua Rabanus utitur, studiose apposuit; non longe ab urbe Roma. Quod certe opus non erat, circumstantiis elogii satis indicantibus, non hic Tyrum Phœnicis urbem, sed oppidum aliquod Italiæ intelligendum Melius id quadrasset Usuardo, qui flosculos, ut ita dicam, elogii solum colligens, & contra Adonis mentem etiam legens Tyro, ita annuntiationem suam efformat, ut qui eam legit, vix dubitare possit, quin omnino agatur de prædicta civitate Tyro, alias notissima. Utrum vero Anatholia nostra etiam in Hieronymianis memorari censenda sit, vide in Notatione Florentinii & hoc die & sequenti, quo, in Savinis conjungitur Victoriæ. De cetero, nec Tyriæ, nec Tiræ, multo minus Tyri vel Tyro, sed Thoræ legendum, quæ ad lacum Velinum in diœcesi Reatina sita est, docebit Baronius: nisi cum nostro P. Joanne Gravio, qui notas Mss. marginales adjecit editioni Molani anni MDLXXIII, quam Molanum-Duacenum vocarunt Majores nostri, eas Notas Schotto tribuentes; nisi, inquam, cum Gravio pro Thoræ, substituas Turit in Calabria. Sed hæc propria erit Commentarii ad horum Sanctorum Acta disquisitio. Edidit ipsa Surius, more suo, nonnihil expolita, sed non ita expurgata, ut de interpolatione suspecta non sint. Placet historia, ut a Tillemontio disposita est tomo 3 pag. 329. Ast ibi Audax excludi videtur, quem tamen Wandelbertus cum Anatholia conjunxit: Audax septeno pariterque Anatholia claret.

Brictius, in civitate Martulana a Romano parvo pridie signatus, hac die cum elogio ab Adone refertur, [Brictii.] quod in Notkero descriptum invenies. Noster ea carptim selegit, quæ brevitati suæ conveniebant, atque ita, ut principio dicebam, totus textus ex Adone acceptus est, & a nobis fideliter traditus. Quid de hac Brictii historia censendum sit, colliges ex Actis S. Chrysopoliti & soc. XII Maii ab Henschenio discussis & brevius apud Tillemont. tomo 5 pag. 132. In Beda & Wandelberto celebratur hac etiam die, depositio S. P. N. Ephrem; in Adone: Item apud Ægyptum, sancti Serapionis episcopi & confessoris. De primo agit Noster 1 Februarii; de Serapione fortasse dubitaverit; certe de eo hac hie non meminit, tres alios aliis diebus memorans, Anachoretam martyrem, XXI Martii; Antiochenum, XXX Octobris; Alexandrinum, XIV Novembris. Plura in Actis discutienda erunt de Serapionum distinctione, præter ea, quæ XXI Martii disputata sunt. Sed de his satis, ne justo longius evagemur.

AUCTARIA.

Tornacen. Longiores textus decurtare solitus, hic omittit elogia Cyrilli & Brictii; cetera cum textu plane convenit.

Pulsanen. Satis recte procedit usque ad, sub Decio imperatore, desunt reliqua omnia.

Rosweyd. Post textum purum superaddit in fine: [Ephrem.] In Ægypto, sancti Ephrem monachi. Qui sane ab Edesseno diacono diversus esse debet.

Antverp-max. Ultraject. & Leyden. Textui puro, [Octav. Visit.] præfigunt: Octava Visitationis beatæ Mariæ Virginis.

Lovanien. In citato augmento, prioribus similis, deficit præterea in elogio Brictii, quod totum omisit.

Centulen. In Zenone purus est. Eodem die, [Textus contractus.] beati Cyrili episcopi, qui capite cæsus martyrium consummavit. In civitate Syriæ [pro Tyriæ, ni fallor,] sanctorum Anatholiæ & Audacis, sub Decio imperatore. In civitate Martulana, sancti Brictii episcopi & confessoris. Eodem die, [Ephrem.] sancti patris nostri Effrem dyaconi, magnarum virtutum & excellentis ingenii viri.

Bruxellen. De Zenone egit die præcedenti. In Anatholia, Audace & Cyrillo satis purus est. Sequitur ex Hieronymianis; Romæ, natale sanctarum virginum Florianæ, [Florianæ &c De Brictio.] Faustinæ & Felicitatis, cum presbyteris septem. De Brictio etiam recte, sed ejus elogium auget his verbis: Cujus animam in specie columbæ niveæ, cælo recipi viderunt astantes. In fine autem additur: Eodem die, [Ephrem.] sancti patris Effrem.

Hagenoyen. In Zenone purus, secundo loco habet: Item in Colonia Agrippina, sancti Agylolfi episcopi & martyris. [Agilolfi. De Cyrillo.] Vide XXXI Martii. Eodem die, beati Cyrilli episcopi & martyris, qui in Ægypto verbum Dei prædicavit, & ideo tentus est a rege Lucio, & flammis injectus est. Sed dum non læditur, stupet judex & illum abire permittit. Qui postea plures ad fidem convertit; unde judex de sua dimissione dolens, jubet eum decollari. Astantes autem animam ejus in specie niveæ columbæ ad cælestia conscendere viderunt. Cetera purus est.

Matric-Cartus-Ultraject. Octava Visitationis. Cyrilli episcopi & martyris. [Oct. Visit.] Anatholiæ virginis & martyris & Audacis. Romæ, Zenonis martyris & decem millium ducentorum cum ipso.

Vatican. num. 5949. Apud Ægyptum, sancti Serapionis episcopi & confessoris. [Serapionis. Ephrem.] Et depositio sancti Ephrem. Vide Observationem.

Altemps. Eodem die, [Everildis.] sanctæ Everildis virginis.

Strozzian. Apud Ægyptum, sancti Serapionis episcopi & confessoris. [Serapionis.]

Editio Lubeco-Col. Octava Visitationis beatæ Mariæ virginis. [Oct. Visit.] Apud Coloniam Agrippinam, depositio sancti Agillolphi archiepiscopi ejusdem civitatis & martyris. [De Agilolfo.] Qui cum a Karolo Martello, cujus tutor & consiliarius fuit, vocatus esset, in via a quibusdam æmulis suis juxta oppidum Malmandariense interfectus est, sed post Coloniam translatus & in ecclesiam sanctæ Mariæ ad gradus honorifice locatus. Item Colonia Agrippina, commemoratio & ordinatio beati Heriberti archiepiscopi & confessoris, [De Heriberto] quæ facta est sub Ottone III Romanorum imperatore, anno ab incarnatione Domini DCCCCXCIX. Sequitur: Romæ ad Guttam jugiter manantem &c. ubi fuse enumerat varia tormentorum genera, [de Zenon. &c] quibus & Zeno & socii affecti sunt. De Cyrillo addit, ut supra, animam in specie columbæ &c. In Anatholia, Audace & Brictio, satis pura est. In fine: Apud Ægyptum, [Serapionis. Theraclii.] sancti Serapionis episcopi & confessoris. Senonis, sancti Theraclii episcopi & confessoris.

[Oct. Visit.] Belin. Incipit: Octava Visitationis gloriosæ Virginis Mariæ. In fine, deest elogium Brictii, qui in 2 editione vocatur Luricius.

Greven. Octava Visitationis beatæ Mariæ. Apud Coloniam Agrippinam, [Agilolfi.] beati Agilolphi episcopi & martyris. Qui ob amorem justitiæ, impiis odiosus factus & ab ipsis occisus, Coloniam relatus, in ecclesia beatæ Mariæ ad gradus honorifice locatus est. Apud Heliopolim, quæ est circa Libanum, sancti Cirilli diaconi & martyris. [Cyrilli diac.] Qui, ut lib. 6 Historiæ tripartitæ dicitur, cum sub Constantio multa idola contrivisset, sub Juliano a paganis peremptus est. [Serapionis, Materni &c] Apud Ægyptum B. Serapionis episcopi & confessoris. Materni, Galendi (prima editio habet Galendini) Gaii, Basilii, episcoporum Mediolanensium & confessorum. Senonis, Theraclii episcopi & confessoris. [Theraclii.] Apud Coloniam Agrippinam, [Ordinat. Heriberti.] ordinatio episcopatus sancti Heriberti episcopi & confessoris, facta anno Domini DCCCCXCIX. [Ephrem. Germani. Salviæ. Wichburgæ. Transl. O dæ Oct. Visit. Ephrem.] In Ægypto, Effrem sancti patris eremitæ & confessoris. In Hibernia, Germani confessoris. Salviæ virginis. Item Wichburgæ virginis. Translatio sanctæ Odæ viduæ.

Molan. Octava Visitationis gloriosæ Virginis Mariæ. Ipso die, sancti patris nostri Ephrem. Coloniæ, [Agilolfi.] sancti Agilolfi, ejusdem urbis archiepiscopi & martyris. Dein typis minutioribus: Qui ob amorem &c. ut Greven. [Cyrilli diac.] Item: Apud Heliopolim, quæ est juxta Lybanum &c. etiam ut Greven. In editionibus aliis post, jugiter manantem, inepte aliis litteris inseritur: quæ alias dicitur, ecclesia sanctæ Mariæ fontis olei trans Tyberim, cum hæc loca disjunctissima sint, ut recte in Notationibus suis ostendit Baronius. In fine solum additur: Coloniæ, sancti Agilolphi, ejusdem urbis archiepiscopi & martyris. Ejus elogium non semel supra productum est.

VI Idus.
Die 10.

[Septem fratrum.] Romæ, septem fratrum filiorum sanctæ Felicitatis, id est Januarii, Felicis, Philippi, Silvani, Alexandri, Vitalis, Martialis. E quibus Januarius tempore Antonini, post verbera virgarum & carcerem, ad plumbatas occisus est. Felix & Philippus fustibus mactati. Silvanus præcipitio interemptus. Alexander, Vitalis, & [Januar. & sociorum.] Martialis capitali sententia puniti. In Africa, natalis sanctorum Januarii, Marini, Naboris & Felicis decollatorum. Item Romæ, sanctarum virginum Rufinæ & Secundæ, [Rufinæ & Secundæ.] quæ sub persecutione Valeriani & Galieni tormentis subactæ, ad ultimum una, capiti illiso gladio, altera, cæsa cervice, migraverunt.

Ex Praten. Herinien. Antverp-majore, Antv. & Max-Lubec. Munerat. Belin. Greven. & Molan.

Varia lectio. Scripsi Martialis cum Herinien. Antverp-maj. & aliis, licet Praten. & nonnulli alii discrepent. Solus Molan. habet Sylvani: qui cum Greven. pro carcerem, ponit carceres: Belin. carceris macerationem: & iterum plumbatis, pro ad plumbatas; ubi Antverp-maj. & plumbatas. Sunt qui cum Greven. & Molan. legunt, interemptus est, sed Praten. Herinien. Antverp-maj. & alii, omittunt est. Ultimus vero male posuit puniti sunt, quod etiam Belin. habet, qui quatuor martyres Africanos ultimo loco recitat. Decolatorum, male scribitur in Antverp-majore, uti & Cristinæ pro Rufinæ. In omnibus codicibus est Galieni, & ita proinde in textu. Pro, altera cæsa cervice, Greven. & Molan. legunt, altera cervici, nempe illiso gladio, sed alia est Usuardi constructio. Belinus claritatis, opinor, gratia, interposuit ad cælos, ante migraverunt.

Observatio. Solita tenent vestigia cognati Martyrologi, Romanum parvum, Ado, Usuardus, quibus accedere, ex potiori parte potest Notkerus. De illustri matris & filiorum classe in primo solum scribitur: [Septem fratrum.] Romæ, septem fratrum. Hieronymiana exempla ita confusa sunt, ut alienis auxiliis opus habuerit Florentinius, ad vera filiorum sanctæ Felicitatis nomina a cœmeteriis aliisque immixtis distinguenda. Nec satis distincte loquitur Frontonis Kalendarium; septem fratrum Apii & Salariæ; de quibus vide editoris observationem pag. 103, ubi de tribus Missis &c. Clariora sunt quæ tradit Beda & post illum Ado, pari uterque sententia, licet non eisdem omnino verbis, cum alter altero paulo sit brevior, & nisi Noster perpetuo Adonianus esset, dubitari posset, an non potius illum, quam hunc, præ oculis habuerit. Rabanus certo Bedam descripsit, Notkerus Adonem, addita brevi clausula. Utrum autem fratres illi omnes hac die, an simul cum matre, an eodem loco confecti & sepulti, suo loco discutietur; præeunte Bucherii vetustissimo Kalendario, cujus verba recitat Ruinartius pag. 20, Acta ipsa passionis ut sincera subjungens, cum Surii, & Ughelli editione aliisque Mss. collata. Mirum quam jejune de his agat Tillemontius tomo 2 pag. 312. De aliis germanis, itidem septem, Tiburtinis egimus XXVII Junii, & porro agendum erit XVIII hujus.

Africanos nostros quatuor ita annuntiat Romanum parvum: In Africa, Januarii, Marini, [Januarii & sociorum.] Naboris & Felicis. Et eadem est Hieronymianorum phrasis, nisi quod socii adjungi videantur, a nostris plane expuncti. Citatis jam verbis superaddidit Viennensis & ex eo Notkerus, decollatorum; ac præterea: Quorum corpora Mediolanum translata sunt. Suspectam translationem habuisse videtur Usuardus, certe eam silentio plane involvit, de cetero annuntiationem totam ex Adone accipiens. Magna, saltem posteriorum duorum, cum Victore Mauro, de quo egimus VIII Maii, affinitas, adeo ut Acta in multis convenire dicantur. Vide Tillemontium tomo 5 a pag. 267. Celeberrimas virgines Rufinam & Secundam solis nominibus appellavit Romanum parvum: Romæ, Rufinæ & Secundæ. Has apud codices Hieronymianos, [Rufinæ & Secundæ.] supra laudatis fratribus immixtas, observat Florentinius, nonnulla in earum laudem congerens. Ast Ado uberius rem prosecutus, prolixo eas ornavit elogio, Actorum videlicet eleganti compendio, quod mirum est a Notkero non integre fuisse descriptum. Noster paucula delibavit, satis parce, ut verum fatear, pro materiæ, ab Adone tam large digestæ, abundantia. Hunc sua sumpsisse constat ex Actis ipsis, quæ a Mombritio & Surio postea edita sunt; quæque antiquitatis suæ testem habent Aldelmum, Virginum encomiasten, aliosque veteres. Pro integritate stat Baronius; contra sentiunt recentiores, quibus ferme accedit Tillemontius tomo 4 pag. 5, sed maxime pag. 584. Illustrem Romæ earum memoriam probat vetustissimus episcopatus Silvæ candidæ, post loci eversionem Portuensi unitus. Sed quidquid de his postea statuendum sit; patet interim, ut supra dicebam, Martyrologorum nostrorum convenientia, & ex codicibus Usuardinis, nativa Usuardi ipsius simplicitas. De sola prima classe meminit Wandelbertus:

Sexto germana Christo pro sorte coronam
Progenie septena dicat Felicitas alma,
Quam genuit, gratamque Deo præmisit ad aram.

AUCTARIA.

Tornacen. Septem fratrum nomina enumerat, sed omisso elogio. Cetera omnia pura sunt.

Pulsanen. In prima purus; adjungit: Item Romæ, sanctarum virginum Rufinæ & Secundæ. Desunt reliqua.

Rosweyd. Textui puro subjungit: Item sanctæ Amelbergæ virginis. [Amelbergæ]

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Alberg. & Danic. Omnes cum Belino, Africanos ultimo loco referunt, quibus addunt: In portu Gandavo, monasterio Blandinio, sanctæ Amelbergæ virginis. At Lovanien. caret elogio septem fratrum: & Danic. proprium superaddit: In Dacia civitate Otthoniensi, natale sancti Canuti regis & martyris. [Canuti.]

Centulen. Romæ, natale septem fratrum filiorum sanctæ Felicitatis, id est Januarii, Felicis, Philippi, [Textus. mutatus.] Alexandri, Vitalis, Silvani, Martialis, tempore Antonini, primati [an non privatim?] auditi. Deinde per varios judices, ut variis suppliciis laniarentur, missi. In Africa, sanctorum Januarii, Marini, Naboris & Felicis, decollatorum. Quorum corpora Mediolanum translata sunt. Item Romæ, natale sanctarum Rufinæ & Secundæ sororum, genere & opibus nobilium, quas præfectus Archesilaus, pro nomine Christi præcepit capite plecti. Cœnobio Blandinio, natale sanctæ Amelbergæ virginis. [Amelbergæ.]

Bruxellen. De septem fratribus, post puniti, subdit: Et post martyrium filiorum, Felicitas mater, [DeFelicitate] pro Christo capite cæsa est. Hanc beatam feminam plusquam martyrem vocat Gregorius, quæ septies in filiis & octavo in corpore proprio martyrium fortiter est perpessa. Sequitur de Rufina & Secunda, pure; item de Africanis. In fine adjicitur: Apud Temsecam, secus Scaldam, depositio sanctæ Christi virginis Amelbergæ, [De Amelber.] neptis beatæ Gudilæ, nostræ patronæ. Cujus brachii os fregit Karolus Martellus princeps, cum ipse junior esset, ut eam sibi raperet sponsam. Quam & ipse plane cepisset uxorem, si non virginalis pudicitia penitus obstitisset. Hujus sacræ virginis reliquiæ postea Gandavi in monte Blandinio sunt translatæ. Vide notulam Castellani.

Hagenoyen. In septem fratribus nonnihil interpolatus, secundo loco habet: Item sanctæ Theodoræ electæ, [Theodoræ.] de cujus pœnitentia legitur. Item Patiniani confessoris. [Patiniani.] In reliquo textu purus est. In fine autem nomen transmutat: In portu Gandavo, monasterio Blandinio, sanctæ Quielbergæ virginis. [Quielbergæ] Patet agi de Amelberga.

Aquicinct. Textui subdit: Et sanctæ Amelbergæ virginis.[Amelbergæ.]

Matric-Cartus-Ultraject. Septem fratrum martyrum, filiorum sanctæ Felicitatis; scilicet, Januarii, Felicis, Philippi, Silvani, Alexandri, Vitalis & Martialis, Romæ passorum feliciter. Rufinæ & Secundæ Virginum & martyrum. Amelbergæ virginis in Gandavo.

Editio Lubeco-Col. In prima annuntiatione modice interpolata, sic habet secundo loco: Item Romæ, miliario decimo, sanctarum virginum Rufinæ & Secundæ sororum. [De Rufina & Secunda.] Quæ ex patre clarissimo, nomine Asterio, & matre illustrissima Aurelia natæ sunt, & sub persecutione Valeriani & Galieni imperatorum, judicibus vero Junio Donato præfecto, & Archesilao comite, diversis tormentorum generibus martyrizatæ, ad ultimum una earum illiso capite gladio, altera cæsa cervice migraverunt ad Dominum. In Africanis pura est. [Amelbergæ. Canuti.] Tum: In Flandria, portu Gandavo monasterio Blandinio, sanctæ Amelbergæ virginis. In Dacia, beati Kanuti regis ac martyris.

Greven. [De Canut.] In Dacia, Kanuti regis & martyris. Qui propter amorem justitiæ & religionis sanctæ, post multas persecutiones in ecclesia sancti Albani protomartyris Anglorum, expansis manibus orans, [Paterniani.] ab impiis interfectus est. Paterniani episcopi & confessoris. In Flandria, portu Gandavo, monasterio Blandinio, [Amelbergæ.] sanctæ Amelbergæ virginis. Vide supra Bruxellen.

Molan. Aliis litteris textui inseruit: Quorum corporo Mediolanum translata sunt, ut alii supra. In fine: In portu Gandavo, in monte Blandinium dicto, sanctissimæ virginis Christi Amelbergæ. [Amelb virg.] Binchii, Amelbergæ electæ viduæ, quæ cum in pace quievisset, [Amelb. vid.] condita est in Laubias in basilica beati Ursmari, & signis clara, mira veneratione fidelium colitur. In Fisciaco, natale sancti Ettonis episcopi & confessoris. [Ettonis.] Dein typis minoribus: [Canuti.] In Dacia, Canuti regis & martyris. Qui propter amorem &c. ut Greven. Demum: Galliis oppido Lens, [Pacifici.] obiit Pacificus, primus Minister Fratrum Minorum in Francia. Aliæ editiones in textu idem servant. In fine autem de Amelberga, ut in prima. Tum: Eodem die, Laubaco cœnobio, depositio Amelbergæ electæ. Quæ signis clara, mira veneratione fidelium colitur. [Canuti & sociorum.] Civitate Ottoniensi, sancti Canuti regis & protomartyris Danorum, qui anno millesimo octuagesimo sexto, in basilica sancti Albani martyris, manibus in modum crucis solo tenus expansis orans, mortem pro Christo passus est a suo familiari. Passi sunt cum eo Benedictus frater & alii septemdecim. Lætiis ex Fisciaco, natale sancti Ettonis episcopi & confessoris. [Ettonis. Martt. 45.] Die decima, sanctorum quadraginta quinque martyrum, in Nicopoli Armeniæ. Demum minoribus typis: In Artesia oppido Lens, obiit Pacificus, primus Minister frater [Fratrum] Minorum in Francia, cujus meminit Bonaventura. A priori parum differunt.

V Idus.
Die II.

[Translat.] Translatio sancti Benedicti abbatis. Apud Armeniam minorem, civitate Nicopoli, [Benedicti.] natalis sanctorum martyrum Januarii & Pelagiæ, [Januar. & Pelagiæ.] qui equuleo, ungulis, & testarum fragmentis diebus quatuor cruciati, martyrium impleverunt. In territorio Senonico, beati Sidronii martyris. [Sidronii. Sabini.] Item in territorio Pictavensi, sancti Sabini confessoris.

Soli omnino puri sunt Pulsanen. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. In erroribus orthographicis maxime consistit. In Pulsanen. est Nycopoli, eculeo. In Munerat. Pellagii, Sidroni. Sunt qui scribant in pago Pictavensi, ut Praten. &c. Sed nostri cum Herinien. Tornacen. & plerisque aliis, ut est in textu. Munerat. pro Sabini, legit Albini. Quæ confufio in Auctariis sæpe recurret.

[Translat. Benedicti.] Observatio. Translationis corporis sancti Benedicti ex Italia in Galliam, plerisque antiquis Martyrologiis, imo vel ipsis Hieronymianis apographis, Lucensi præsertim & Corbeiensi, inserta est, aut adjecta memoria, quidquid in hunc usque diem obluctentur Cassinenses, ut ex ipsorum querelis aliquando coram audire licuit. Beda, pro translatione, scripsit depositio, a Floro translationem describente, in hac parte emendatus, quod tamen Rabanus servandum censuit. De neutra meminit Romanum parvum. Ado autem brevem translationis historiam texuit, a Notkero nonnihil auctam, cujus compendium in Auctariis dabimus. Noster, omissis reliquis, satis habuit translationem ipsam consignare, ut probant primæ notæ codices, e quorum uno, nempe Heriniensi, scalpello verosimillime erasa est, loco vacuo relicto. In Tornacensi notata non est, & eapropter ambo codices illi, cetera purissimi, e genuinorum classe exclusi sunt. Videat curiosus lector totam translationis hujus, ad Floriacense monasterium, historiam, in Actis nostris ad XXI Martii fuse deductam, cum miraculorum ibi patratorum narratione, a pag. 299 ad 357. Wandelberti versus infra dabimus. Martyres Armeni, Januarius & Pelagia, [Januarii & Pelagiæ.] in Hieronymianis nonnihil deformati sunt. In Romano parvo fit commemoratio solius Januarii. Ado utrumque ex Hieronymianis, opinor, aut ex Actis conjunxit, adjecto brevi elogio, quod Noster ad verbum transumpsit. Notkerus sola ultima voce differt; at Florus & Rabanus, quamvis in rei substantia conveniant, phrasi prorsus discrepant ab Adone, ut mihi semper fiat verosimilius, duos illos, licet Adone antiquiores, ab eo tamen numquam visos fuisse. Non habeo quod hic superaddam, præter metricum Wandelberti encomium, quo Benedicti translationem etiam complectitur:

Martyrio quintum sancit Januarius, atque
Consimili decorat Pelagia sancta nitore.
Tum Beneventanis translata montibus almi
Justa patris Benedicti, nunc Liger altus honorat.

Sequitur in Pratensi & in ei consimilibus, Antverp-maj. Rosweyd. & Aquicinct: In Mauritania Cæsariensi, sanctæ Marcianæ virginis & martyris, super erasis aliquot verbis, citato Pratensi codici intrusa, ut me monuit oculatissimus testis Clar. Castellanus, quod superius IX Januarii iterum indicavimus. De vero passionis die non disputo, nam & hac die in Hieronymianis Martianus aliquis in Mauritania, forte pro Martiana, recolitur. Unicus est disquisitionis nostræ scopus, utrum ex tam unanimi codicum aliorum consensu, vera Usuardi sententia non apertissime liqueat? Et ita quidem nobis videtur, urgentioribus argumentis libenter & ultro cessuri. Binæ annuntiationes ultimæ pure Usuardinæ sunt, nisi fortasse in depravatis Hieronymianorum nominibus, cum hisce Sanctis affinitatem invenias, [Sidronii. Sabini] & Basinum v. g. codici Lucensi assutum, pro Sabino nostro accipiendum existimes. An hic Sabinus Brixia accersendus sit, docebit Castellani notula ad hunc diem; ubi aliam adjicit de Sabino & Cypriano, in Romano moderno signatis. Utramque in Actis nostris examinabimus. Ex hactenus dictis, patet germana & pura Usuardi lectio: quem mirum est Pium Papam præteriisse, ab Adone hac die tam distincte propositum, a Notkero in sequentem dilatum.

AUCTARIA.

De Praten. & cum eo cohærentibus, uti & de Herinien & Tornacen jam satis diximus.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. Omittunt in principio Translationem S. Benedicti. Desunt etiam Sidronius & Sabinus, [Stephani & Leontii.] quorum loco habetur: Romæ, passio sanctorum Stephani & Leontii.

Antverp max. Ultraject. & Leyden. Translatio beati Benedicti abbatis, & sanctæ Scolasticæ sororis ejus. [De Scholast. Pil PP.] Romæ in Vaticano,natalesancti Pii Papæ & martyris Huic ab angelo nunciatum est, Pascha die Dominico celebrandum. In Armenis satis puri sunt. Tum: Item Romæ, sanctorum Stephani & Leontii. [Stephani &c] Demum: In pago Pictavensi, sancti Sabini confessoris. Deest Sidronii.

In Lovanien. Deest Sidronii & Sabini; cetera ut priores. In Albergen. omissa translatera ut priores. In Albergen. omissa translatio Benedicti. Item in Danico, qui proprium popularem sanctum in fine adjungit his verbis. In Dacia civitate Wiburgensi, natalis sancti Ketelli confessoris. [Ketelli.] Videtur Martyr fuisse.

Centulen. In Galliis cœnobio Floriaco, adventus & translatio corporis sanctissimi patris Benedicti abbatis, [De Ben. &c.] simulque beatæ Scholasticæ virginis, sororis ejus. In Armenia, civitate Nichopoli, sanctorum martyrum Januarii & Pelagiæ. In territorio Pictavensi, [De Sabino] sancti Sabini confessoris. Hic fuit ex discipulis magni patris sancti Germani.

Bruxellen. Floriaco, adventus seu translatio sancti Benedicti abbatis. Cujus corpus ex Italia de monte Cassino in Gallias ad monasterium Floriacense translatum est. In Armesis satis purus; pergit: Romæ in Vaticano, natale sancti Pii Papæ & martyris. [De Pio PP.] Qui ex annuntiatione angelica, Pascha Domini semper in Dominica celebrandum constituit. Item Romæ, passio sanctorum Stephani & Leontii. In Mauritania Cæsariensi, [Stephani &c Martianæ.] sanctæ Marcianæ virginis & martyris. Oblitus est, se eamdem signasse IX Januarii. In Sidronio, purus est. Tum: In pago Pictavensi; sancti Albini confessoris. [Albini.] Voluit dicere Sabini, nisi agat de Albino vel Albano socio Lisiani, ut intra.

Hagenoyen. Romæ in Vaticano ad S. Petrum, depositio sancti Pii Papæ & martyris. [De Pio PP.] Hic nonus post beatum Petrum, undecim annis & mensibus quatuor & diebus viginti unum, rexit Ecclesiam. Hic passus Antonio [Antonino] imperatore Iste constituit Pasca die Dominico celebrari, ne cum Judæis videamur judaizare. Hic constituit, hæreticum venientem de hæresi Judæorum, debere recipi & baptizari. Item constituit sententiam excommunicationis ferri in violatores & vastatores ecclesiasticarum rerum & ecclesiarum. Item quod clericus, qui paravit suo episcopo insidias, quod deponatur & curiæ seculari tradatur. In Armenis purus est. Dein: Romæ, passio sanctorum martyrum Stephani & Leontii. [Stephani & Leontii. Transl. Ben.] De Sidronio recte. Tum: Eodem die, translato sancti Benedicti abbatis & Scolasticæ sororis ejus. Qui post devastationem monasterii sui factam a paganis, corpus ejus (non est syntaxis) in Gallias deportatum est, cum corpore sanctæ Scolasticæ In Sabino purus est.

Aquicinct. De Martiana, dictum est. Post Sabini, [Albani & Lisiani. Savini &c. De Pio PP.] adjungit: Et sancti Albani confessoris & Lisiani. Item, sanctorum Savini & Cypriani. Romæ, sancti Pii Papæ. Hujus tempore Hermes librum scripsit qui appellatur Pastor, quia in habitu pastoris ei angelus apparuit. Hæc postrema de Pastore, ex Adone accepta sunt.

Reg. Suec. qui fuit Ursini a Rosemberg. In civitate Mantuæ, [Speciosæ.] sanctæ Speciosæ virginis. Dupl. 11. cl.

Daveronen. In territorio Senonico, beati Sedronii martyris. Item, in territorio Pictavensi, sancti Albini confessoris & Lisiani. [Albini &c.]

Matric-Cartus-Ultraject. Translatio sancti Benedicti abbatis. Sidronii martyris in Senonico. Sabini confessoris. Januarii & Pelagiæ martyrum. [Joel & Esdræ.] & Esdræ prophetarum. De quibus XIII hujus in textu Usuardino agitur.

Bigotian. sign. P. 5. Romæ, passio sanctorum Stephani & Leuticii. [Stephani &c] Supra Leontii.

Reg. Suec. sub nota num. 428. Parisius Albini confessoris. [Albini.]

Codex D. Du cheval. sign. C. In territorio Pictavensi, [Albini &c. Savini &c.] sancti Albini confessoris & Lisiani. Et sancti Savini & Cypriani martyrum.

In Vatican. Deest Translat Benedicti. De Sidronio & Sabino nihil. Adjicitur: Romæ, sancti Pii Papæ, [Pii PP. Leontii &c.] qui sedit in episcopatu annis XI. Item Romæ, sanctorum Leontii, Stephani, Mauricii.

[Marcianæ. Lisani &c.] Altemps. In Mauritania Cæsariensi, sanctæ Marcianæ virginis & martyris. Item Lisani, Savini & Cyprini martyrum.

Florentin. Romæ, passio sanctorum martyrum Stephani & Leontii. [Stephani &c] In territorio Pictavensi, sancti Albini confessoris.

[Albini. Sabini.] Burdegalen. In territorio Senonico [aliquid deest] Pictavensi, sancti Albini confessoris. Et in territorio Burdegalensi, sancti Sabini.

[Hidulphi.] Luxovien. Depositio sancti Hidulphi archipræsulis, Mediano monasterio quiescentis, gloriosæ sanctitatis viri.

Editio Lubeco-Col. Romæ in Vaticano, natale sancti Pii Papæ & martyris. [De Pio PP.] Qui sedit in episcopatu annis XI, mensibus III, diebus XXI. Huic ab angelo nunciatum est, Pascha die Dominico celebrandum. Et constituit, hæreticum venientem ex Judæorum hæresi, suscipi & baptizari. Item Romæ, [Stephani &c] sanctorum Stephani & Leontii martyrum. In Armenis, satis pura est. Tum: Treveris, beati Hildulphi episcopi & confessoris. [Hildulphi. Savini &c. Albini &c.] Eodem die, beatorum martyrum Savini & Cypriani fratrum. In territorio Pictaviensi, sanctorum Albini, Luciani, & Seviani confessorum. In Floriaco monasterio territorii Aurelianensis, [De Transl. Benedicti.] translatio sanctorum corporum Benedicti abbatis & sororis ejus Scholasticæ virginis, de Italia in Galliam.

Belin. Incipit: Romæ, beati Pii Papæ & martyris. [Translat. Scholasticæ.] In fine Sabinum Sidronio anteponit. Et in secunda editione adjicit: Item translatio sanctæ Scolasticæ virginis.

Greven. Romæ in Vaticano (teste Adone) sancti Pii Papæ & martyris, [De Pio PP.] qui sedit in episcopatu annos XIX [Ado XVIII.] Sub hujus tempore Hermes librum scripsit, qui Pastor appellatur, quia in habitu pastoris ei angelus apparuit. Eodem die, [Savini &c. Stephani &c Bertini. Marcialis. Mariæ De Hidulpho] beatorum martyrum Savini & Cipriani fratrum. Romæ, Stephani, Leoncii, Mauricii & Militonis. Bertini martyris. In Siria, sancti Marcialis. Apud Cæsaream Mauritaniæ, passio sanctæ Mariæ virginis, quæ sub Budari passa est. Hildulphi archiepiscopi Treverensis & confessoris, fratris sancti Erhardi episcopi Ratisponensis. Hic pondus curæ pastoralis, quod ægerrime ferebat, deponens, in saltu Vosago eremiticam vitam duxit, conversatione pariter & miraculis præclarus, multos in eodem proposito magnæ sanctitatis viros imitatores habere meruit. In territorio Pictavensi, Luciani & Savini confessorum. [Luciani &c. Translat. Maclovii. Item Ketilli.] In Britannia, translatio sancti Maclovii episcopi & confessoris. In Dacia, translatio sancti Ketilli presbyteri & confessoris. Translata est cum sancto Benedicto etiam sancta Scolastica soror ejus atque in partibus Cenomanensium, [Et Scholast.] religiosorum devotione condita. [Eulogii,] Item sancti Eulogii.

[De Translat. Ben. & Scol.] Molan. Post Benedicti abbatis, aliis litteris textui inserit: Postquam enim, sicut ipse vivens prædixit, monasterium ejus a gentibus vastatum est; Domino revelante, repertum est corpus ejus & in Gallias translatum, atque in monasterio quod vocatur Floriacum, condigne sepultum. Translatum est pariter etiam corpus beatæ Scholasticæ, sororis ejus, atque in partibus Cenomanensium, religiosorum devotione conditum. In fine solum addit: [Lisiani. Pii PP.] Et Lisiani. Romæ, beati Pii Papæ. In aliis editionibus, brevior est translationis historia. In fine autem habetur: Romæ, beati Pii Papæ (& martyris.) Treviris, sancti Hidulphi, [Hidulphi. Ketilli.] episcopi & confessoris egregii. Wiburgæ in Dacia, sancti Ketilli confessoris. Lectiones de eo apud nos Mss. suo tempore illustrabuntur.

IV Idus.
Die 12.

[Nasonis.] Apud Cyprum, beati Nasonis, antiqui Christi discipuli. In Aquileia, [Hermagor.] natalis sancti Hermagoræ episcopi, discipuli beati Marci Euangelistæ, qui inter miracula sanitatum & prædicationis instantiam ac populorum conversionem, [&] plurima pœnarum genera expertus, ad ultimum cum Fortunato archidiacono suo, [Fortunati.] capitali supplicio perpetuum meruit triumphum. [Dii.] In Cæsarea, sancti Dii.

Puri sunt Praten. Herinien. Antverp-major. & Munerat.
Varia lectio. Ermagoree legit Antverp-maj., Ermagore Munerat., uterque neglecta diphthongo, sed in textu melius. Idem Munerat. male scribit conversationem, pro conversionem. In Pratensi est Dyi, in Antverpien-majore Disi, certum suppono ex codicibus & extractis plurimis, omnino legendum esse Dii, ut præfert textus.

Observatio. Bina hodie in Romano parvo annuntiatio pro libitu, ni fallor, posita, quarum secunda proponitur hoc modo: [Nasonis.] Apud Cyprum, Nasonis, antiqui Christi discipuli. Intersere, natalis beati, & habebis sensum Adonis, patebitque quid & unde Noster acceperit. Non dubium est, quin, ut recte advertit Rosweydus, hic intelligendus sit Jason, vel Mnason, de quo in Actibus Apostolorum cap. 21. Et quidem Jason in moderno Romano nuncupatur, ast codices nostri omnes, Romani parvi & Adonis lectionem constantissime tenent. De eo nec in Hieronymianis, saltem hac die, nec in Beda, Floro, Rabano aut Wandelberto quidquam legitur. Notkerus a textu nostro permodice discrepat. Utcumque sit, certum puto agi hic de Mnasone illo Cyprio, qui fuit unus ex discipulis Christi, ut pridem ostendit Henschenius XXV Junii, a pag. 4, & nos fusius, [Hermagoræ &c.] si opus est, de eo in Actis ex professo disputabimus. Hermagoræ memoriam recoli in Hieronymianis, videntur indicare adjuncti characterismi, tametsi in omnibus codicibus nomen corruptum sit, aliis Armigeri, aliis Armigiri vel Armageri legentibus, præfixo ubique Fortunati nomine, quem a Nostro abesse, male refert Florentinius. Ceterum in Romano parvo sic primo loco clarissime Hermagoras exprimitur: Aquileiæ, Hermagoræ episcopi, discipuli sancti Marci. Hisce nihil magnopere adjecit Ado, præter ea quibus indicat fuisse primum ejusdem civitatis episcopum. Itaque elogium totum in laterculo nostro repræsentatum & archidiaconi Fortunati societas, pure Usuardina sunt, ex Actis aliquibus decerpta. Qualia fortasse sunt, quæ edidit Mombritius tomo 2 pag. 2, vel quæ nos Mss. habemus, diverso stylo & ordine, suo loco examinanda. Wandelbertus Hermagoram disticho honoravit:

Hermagoram quarto supplex Aquileia frequentat,
Antistes precibus populum qui fulsit & urbem.

Qua porro verosimilitudine dici possit, Marcum Euangelistam Aquileiæ fuisse, ibique Hermagoram episcopum instituisse, non improbabiliter ostendimus in Tractatu de Patriarchis Alexandrinis, dissertatione fundamentali §. 2 num. 20. Cetera in Actis discutientur. Dium vel Divum in Hieronymianis legi, [Dii.] fatetur Florentinius: expressa ejusdem in Adone mentio: Apud Cæsaream, sancti Dii; quæ ferme etiam Usuardi verba sunt, & ipsius certa, ut ego quidem ex probatissimorum codicum consensu existimo, quamquam nec Belinus, nec Grevenus, nec Molanus, nec codices aliqui alii eam annuntiationem posuerint, quæ, procul dubio, causa fuit cur & a Baronio neglecta sit, utpote in solitis ejus fontibus non reperta. Hæc pro textu nostro plene & integre Usuardino.

Sequitur in Adone: Mediolani, translatio sanctorum martyrum Naboris & Felicis; satis conformiter ad dicta X hujus. [De Transl. Naboris & Felicis.] At vero apud alios faciem mutavit ea translatio. Sic Romanum hodiernum clare indicat diem natalem, seu diem quo Mediolani passi sint, ut faciunt etiam codices in Auctariis citandi. Notat hic Castellanus, locum alium in eorum Actis suggeri, alii tenebras alias affundunt; sic ut hæc seges sit, intricatis quæstionibus, alibi elucidandis, [De Cleto P P] involuta. Adde memoriam sancti Cleti Papæ in eodem Adone consignatam, sed a Nostro itidem præteritam, forte quod eumdem crediderit cum Anacleto, a se notato XXVI Aprilis. Nota est celebris controversia de Cleto & Anacleto, uno an gemino, eodem an diverso; nota Martyrologiorum confusio & oppositio, ut ad præfatam diem abunde indicavimus & porro in Actis mensis Julii, ad hanc vel sequentem diem, fusius & forte de integro erit disceptandum.

AUCTARIA.

Tornacen. Toto textu purissimus, in fine subjicit: [Felicis & Naboris.] Eodem die, Felicis & Naboris martyrum.

[Naboris & Felicis] Pulsanen. Omittit Dii, ejus loco substituens: Mediolani, natalis sanctorum martyrum Naboris & Felicis.

Rosweyd. Antverp. & Max-Lubec. Greven. & Molan. Omnes deficiunt in ultima annuntiatione.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Albergen. & Danic. Primo loco: Apud Mediolanum civitatem, [cum elogio.] natale beatorum Naboris & Felicis. Qui Maximiano imperatore accusati quod Christum colerent, duodecim diebus in carcere sine victu detenti sunt. Deinde traditi Anolino consulari, [&] fustibus cæsi, jussi sunt ignibus consumi. Qui illæsi perseverantes, ad extremum capitalem sententiam susceperunt. Post hæc sequitur de Nasone, Hermagora &c. pure, sed deest etiam annuntiatio ultima.

Centulen. Apud Aquilegiam, sancti Hermagoræ episcopi & martyris, qui cum Fortunato archidiacono suo, capitali supplicio, perpetuum meruit triumphum. In Cypro, sancti Nasonis antiqui Christi discipuli. Mediolani, translatio sanctorum Naboris & Felicis.

Bruxellen. Romæ, natale sancti Anacleti Papæ & martyris. [Anacleti.] Qui post beatum Clementem rexit Ecclesiam annis novem, & sub persecutione Domitiani martyrio coronatus est. Hic sacerdotes præ ceteris jussit honorari, & prohibuit ne ipsi sine testibus sacrificare præsumant. Dein de Nasone & Hermagora pure, prætermisso Dio. Tum: Apud Mediolanum, [Natalis & sociorum.] natale beatorum Natalis, Felicis, Naboris & Primitivi. Qui apud Maximianum imperatorem accusati quod Christum colerent, duodecim diebus in carcere sine victu tenti sunt, deinde fustibus cæsi & ignibus traditi, illæsi permanentes, finaliter capitalem sententiam susceperunt. Manu multo recentiori assuitur: Et beatæ Wilgefortis virginis & martyris, [Wilgefortis.] filiæ regis Portugaliæ. Ab aliis ponitur XX Julii.

Hagenoyen. In prima purus, de Hermagora multa narrat ex Actis commixta, quæ triturari merentur. De Nabore item & Felice non pauca, aliunde magis probanda. Convenit cum textu: In Cæsarea, sancti Dyi.

Aquicinct. Pro Dii, scribit Disi, ut Antverp-major supra. In fine adjicit: Romæ, sancti Cleti Papæ & martyris. [De Cleto PP.] Hic ex præcepto beati Petri, viginti quinque presbyteros ordinavit in urbe Roma; qui & sepultus est juxta corpus beati Petri. Hæc ex Adone sumpta sunt.

Victorin. & Reg. Suec. sign. num. 130. Romæ, [De Pio PP.] sancti Pii Papæ. Sub hujus tempore Hermes librum scripsit, qui appellatur Pastor, quia in habitu pastoris ei apparuit angelus.

Matric-Cartus-Ultraject. Felicis & Naboris fratrum & martyrum. [Felicis & Naboris.] Horum corpora cum tribus Regibus Coloniam translata sunt. Hermagoræ episcopi, discipuli sancti Marci Euangelistæ.

In Vatican. num 5949. Deest Hermagoræ. Additur: Mediolani, natale sanctorum martyrum Naboris & Felicis. [Anacleti.] Romæ, sancti Anacleti Papæ, qui præfuit Ecclesiæ annis XII. Lugduni, sancti Viventioli episcopi. [Viventioli.] Sic recte, alii male.

Florentin. In paucis voculis discordes, ita ferme omnes habent: In Tuscia, in territorio Florentino, apud monasterium sancti Michaelis de Pasignano, Fesulanæ diœcesis, transitus sancti Joannis abbatis, [Joannis Gualberti.] fundatoris Ordinis Vallis-umbrosæ. Qui vivus in seculo se totis viribus mortificavit pro Christo. Hujus venerabilis obitus exstitit anno incarnati Verbi MLXXIII. [alias MLXXIV.] Tamen festivitas fit in Tuscia VI Idus Octobris. In partibus Tusciæ, civitate Lucana, natale sancti Paulini episcopi primi ejusdem civitatis & confessoris atque Severi & Theobaldi. [Paulini & aliorum.] Quorum corpora sepulta sunt in ecclesia Cathedrali dictæ civitatis. Apud Antiochiam, [Martt. 46.] passio sanctorum martyrum XLVI (sicut legitur in gestis sanctorum martyrum Quirici & Julittæ) qui martyrizati sunt sub cæsare Juliano, & a præside Alexandro capitali sententia perempti sunt.

Abdinghoffen. Eodem die, beati Henrici imperatoris confessoris. Spectat ad XIV Julii.

Editio Lubeco-Col. De Nabore & Felice habet, ut Antverp-max. &c. In Nasone & Hermagora, nonnihil interpolata est. De ultimo, notanter addit: Requiescit Osnaburgi. Dein: Lugdum, [Viventioli.] sancti Juventioli episcopi & confessoris. In Cæsarea, sancti Disi confessoris. Ubi hunc titulum confessoris repererit, equidem nescio.

Belin. Scribit Hermacoræ & Hermagorii. Deest Dii. In fine additur: Mediolani, sanctorum martyrum Naboris & Felicis. [Naboris &c Paulini.] In Tuscia, civitate Lucana, beati Paulini, ejusdem civitatis primi episcopi, qui sub Nerone in radice montis Pisani, [Jo. Gualber.] post multos agones, martyrium suum consummavit. Item, sancti Joannis Gualberti.

Greven. Eodem die, apud Mediolanum, natale (vel ut Adoni placet, [Felicis & Naboris.] translatio) Felicis & Naboris martyrum. Qui cum essent cives Mediolanenses, accusati quod Christum colerent, in carcerem, negato cibo, missi sunt. Deinde fustibus cæsi, ignem superantes, decollatione martyrium consummaverunt sub Maximiano. Horum corpora cum sanctis Magis Coloniam translata, ibidem requiescunt. [Anacleti. Vincentii.] Anacleti Papæ hic passio, die vero sequenti, sepultura. Vincentii martyris. In Tuscia, civitate Luca, [Pauli.] beati Pauli, primi ejusdem urbis episcopi. Qui sub Nerone, in radice montis Pisani post &c. ut Belin. [Magduni.] Apud Mediolanum, sancti Magduni, discipuli Christi. Lugduni, sancti Juventioli episcopi & confessoris. [Viventioli.] In territorio Bituricensi, sancti Menulphi episcopi & confessoris. [Menulphi. Cleti PP.] Item sancti Cleti Papæ, qui, ut dicit Ado, Romæ sedit annis XII. Hic ex præcepto sancti Petri, viginti quinque &c. ut Aquicinct. ex Adone. Nota quod Ado hic habet Cletum: sexto vero Kal. Maii Anacletum. Hoc vere dicit Greven; Usuardus vero contra hic. Anacletum die sequenti. Hoc falso. [Dii confess. Theodoræ.] Apud Cæsaream, beati Dii confessoris. Theodoræ religiosæ feminæ, quæ tempore Zenonis imperatoris per maleficum decepta, cum adulterium commisisset, mox compuncta, monasterium virorum ingressa, de crimine falso accusata, patientissime tulit, ac miraculis coruscans, tandem quievit in pace. [Joannis Gerson.] Item, sanctæ memoriæ Johannis Gerson, Doctoris christianissimi, qui vita & eruditione eximius, quievit anno Domini MCCCCXXIX. Hic sanctitas, cultus &c. desiderantur.

[Meinulphi.] Molan. In territorio Bituricensi, beati Meinulphi præsulis. Mediolani, sanctorum martyrum Naboris & Felicis. [Naboris &c.] In Thuscia civitate Luca, beati Paulini, [Paulini.] ejusdem civitatis &c. ut Belin. In Pompeia, [Vincentii] passio sancti Vincentii martyris, cujus passio habetur. Lugduno Galliæ, depositio sancti Juvencioli episcopi. [Invencioli. Jo. Gualber.] Item, sancti Joannis Gualberti. Et minoribus typis: Cujus vitam edidit Blasius Milanesius, Generalis Ordinis Vallisumbrosæ. In editionibus aliis, de Nabore & Felice; de Paulino Lucensi, de Gualberto de Juventiolo, Vincentio & Meinulpho, ut in priori. Noto has editiones legere Vivencioli; [Procli & aliorum.] rectius posuissent Viventioli. Additur hic: Die duodecima, sanctorum martyrum, Procli & Hilarii, & sancti patris Michaëlis Malæni.

III Idus.
Die 13.

[Joël & Esdræ. Sileæ.] Ioël & Esdræ prophetarum. Apud Macedoniam, natalis beati Sileæ Apostoli; qui cum esset unus de primis fratribus, & ab Apostolis ad ecclesias gentium destinatus, prædicationis officium, gratia Domini plenus, instanter consummavit, atque in passionibus suis Christum clarificans, postmodum requievit: In Africa, sanctorum confessorum Eugenii Cartaginensis episcopi, [Eugenii & sociorum.] fide ac virtutibus gloriosi, & universi cleri ecclesiæ ejusdem, qui cæde inediaque macerati, fere quingenti vel eo amplius, inter quos quamplurimi erant lectores infantuli, gaudentes in Domino, procul exilio crudeli extrusi sunt. Erant autem in eis nobilissimi, archidiaconus nomine Salutaris, & Muritta secundus in officio ministrorum, qui tertio confessores effecti, gloriosæ in Christo perseverantiæ titulo illustrati sunt. [Turiavi.] In Britannia minori, sancti Turiani episcopi & confessoris, miræ simplicitatis & innocentiæ viri.

Sumitur ex Praten. Herinien. Antverp-maj. & Munerat., ut die præcedenti.
Varia lectio. Praten. legit Joël & Esræ; Herinien. Johel & Ezræ; Antverp-maj. Johel & Hesdræ; Munerat. Joelis & Ozeæ. Liceat mihi ex aliis cum Adone scribere Esdræ. Posui consequenter ex eodem, cum Pratensi & Herinien. Sileæ, tametsi in aliis melius habeatur silæ. Errat Antverp-maj. scribens & Apostolis, expuncta particula ab. Solus Praten. habet Carthaginensis, satis recte, sed secutus sum reliquorum torrentem. Pro universi cleri, pessime legit Antverp-maj universalis. Sic in Pratensi & Munerato nobilissimus, pro nobilissimi. Item in Antverp-majore, exilio trusi. Sphalmata alia sunt in Munerato Murita, glorioso & miræ sunt simplicitatis. In Antverp-majore bene legitur Tauriavi, in aliis omnibus Turiani, etiam in apographo nostro Pratensi & jam passim ex vita apud Surium ex Barrali edita, quidquid scribat Castellanus, se in Pratensi legisse Turiavi. Ita etiam legendum monet ad marginem Martyrologii sui universalis Gallice Turiaf, cujus corpus, inquit, Parisiis quiescit.

Observatio. Superius ad VI Julii monuimus, prætermissum a Nostro prophetam Joëlem, [Joëlis & Esdræ.] quem in Romano parvo & Adone Isaiæ conjunctum invenerat. Recte id ab eo factum, satis modo patet, cum hic idem propheta denuo recurrat alteri copulatus, studio an errore, non examino. Sumpta est tota nostra annuntiatio ex jam citatis Martyrologis, qui utrobique nomen idem repetunt, Notkero Joëlem omittente, quem supra nominaverat. [Sileæ.] Sileam, seu melius Silam, aut si vis Silvanum, primus inter antiquos, quod sciam, refert Ado; hic breviter, ast inter Festivitates Apostolorum cum eo elogio, quod ferme totum a Nostro in laterculum suum translatum exhibuimus. Cetera ejus gesta ex Actibus Apostolorum atque epistolis Petri & Pauli, historice in Actis deduci poterunt, cui rei viam stravisse videtur Tillemontius tomo 1 variis locis, ibi accuratius expendendis. Notkerus, quod mirum est, nec verbo de eo meminit, ejus loco substituens Margaretam Antiochenam cum vitæ compendio ex verbis Rabani ferme contexto. Romanum parvum de Carthaginensibus sic loquitur: Et sanctorum confessorum Eugenii episcopi & universi cleri ecclesiæ. [Eugenii & sociorum.] His accedit brevis Adonis panegyris, fere ad verbum a Nostro transumpta; liberalius a Notkero, in quo advertas, non inepte haberi, lectores infantulique, contra quam Ado & Usuardus, obscurius, ni fallor, expresserint. Non defuit celeberrimorum confessorum elogiis materia, ex Victore Vitensi, barbaram illam Hunerici persecutionem fuse prosequente, a principio libri 2, ut vide in editionibus Chiffletii & Ruinartii, vel in ipso Surio. In quibus autem a Victore differat Gregorius Turonensis sub initium lib. 2 historiæ Francorum, in Actis discutietur. Videri interim potest Tillemontius tomo 16, persecutionem Wandalicam Gallice describens a pag. 492; ubi de Eugenio & aliis ab articulo 21 pag. 541, de facta autem difficultate agit pag. 800. Interim manifestissimum est, totum hactenus textum ex præfato Adone plane mutuatum; [Turiavi.] Hieronymianis, Beda & Floro tacentibus. Turianus a solo Usuardo consignatus est, qui forte sacrorum pignorum, de quibus in vita S. Leufredi, XXI Junii, pag. 112 agitur, translationi interfuit: ut proinde dubitari minime possit, quin genuinum & simplicem textum dederimus, excluso Anacleto, quem nescio unde Greven. & Molan. hac die secundo loco intruserint, codicibus aliis purioribus plane ignotum. A textu Usuardino longissime recedit Wandelbertus, cujus hi sunt versiculi:

Tertius Ægyptum præsentat Serapioni,
Attalus & martyr cælesti flore nitescit.

AUCTARIA.

Tornacen. De Sila habet usque ad consummavit, de Africanis usque ad extrusi sunt; desunt elogiorum reliqua.

Pulsanen. In 1 & 2 satis purus, omittit reliqua; quibus substituit: Ipso die, sanctæ Margaritæ virginis & martyris. [Margaritæ.]

Antverp. & Max-Lubec. Puri usque ad exilio crudeli trusi sunt; reliqua omnia, quæ in textu sequuntur, prætermittunt.

Rosweyd. Nihil habet de Turiavo; sed in fine addit sequentia: [Margaritæ. Mildradæ.] Item Margaritæ. Et Mildradæ virginis, sororis sancti Lebuini, Deo dilectæ & in Cantia depositæ. [Attali. Serapionis.] Attali martyris. In Ægypto, Serapionis monachi.

Greven & Molan. Secundo loco interserunt: Romæ, [Anacleti.] depositio Anacleti Papæ. Vide reliqua in aliis codicibus inferius.

Antverp-max. Ultraject. & Leyden. In prima puri; subdunt: Apud Antiochiam, natale sanctæ Margaretæ virginis, [De Margar.] quæ cum esset annorum XV, sub præfecto regionis Olibrio, post diversa pœnarum genera & stupenda miracula, demum agonem martyrii abscissione capitis consummavit. Romæ, [Anacleti.] natale sancti Anacleti Papæ & martyris, qui tertius post beatum Petrum, cum rexisset Ecclesiam annis IX, persecutione Domitiani martyrio coronatus est. In Sila, puri sunt. In Africanis desunt ea quæ sequuntur post crudeli exilio trusi sunt. De Turiavo, nihil.

Alberg. & Danic. Cum tribus citatis conveniunt; sed Joelis & Esdræ habent tertio loco, post Anacleti. Conformior est Lovanien. in annuntiationum ordine, sed totum Africanorum elogium rescindit.

Centulen. Natale sancti Sileæ Apostoli, qui apud Machedoniam Christum in passionibus suis glorificans, postmodum requievit. Alexandriæ, sancti Joannis Patriarchæ, [Joannis Pat. Eleemosyn.] qui Ele.… [Eleemosynarius] nuncupatur. In Africa, sanctorum confessorum Eugenii Carthaginensis episcopi, Salutaris archidiaconi & Murittæ, secundi in officio ministrorum & universi cleri ecclesiæ ejusdem. In Britannia minori, sancti Ceriani episcopi & confessoris. Haud dubie Turiavi, vel ut in textu, Turiani.

Bruxellen. Primo loco, de Margareta, ferme ut supra. In prophetis & Sila, satis purus, de Africanis, sistit in pulsi sunt exilio. Sequitur: [de Jo. Eleem.] Apud Alexandriam, beati Johannis Patriarchæ, viri Dei, & in compassione & eleemosynarum largitate piissimi. Item in Alexandria, sanctorum Mennæ, [Mennæ & sociorum.] Serapionis, Zenonis & Nasei presbyterorum. Denique in Turiavo purissimus est; scribit tamen etiam cum aliis Turiani.

Hagenoyen. Esdram omittit & Joëli elogium aptat, quale de Osea dedimus V hujus. In Sila satis purus est. Sequitur longior historia de sancta Margareta, in qua nec draco rufus desideratur &c. [Translat. Castuli. Henrici.] Desunt Africani & Turiavus, quorum loco: In Bavaria, translatio sancti Castuli martyris. In Babenberg, sancti Henrici imperatoris, confessoris.

[Jo. Eleem.] Aquicinct. Post textum subnectit: Alexandriæ, beati Joannis episcopi, Eleemosynarii.

Victorin. & Reg. Suec. sign num. 130. In fine: [Minulfi. De Cleto.] Eodem die, sancti Minulfi confessoris. Eodem die, sancti Cleti Papæ. Hic ex præcepto beati Petri, viginti quinque presbyteros in urbe Roma ordinavit: qui sepultus est juxta corpus beati Petri.

[Henrici. Cleti. Marcellini.] Matric-Cartus-Ultraject. Henrici imperatoris. Cleti Papæ & martyris. Marcellini Papæ & martyris. Vide XXVI Aprilis. Eugenii episcopi Carthaginensis, cum toto Clero exilio relegati.

In Vatican. Deest Joelis & Esdræ.

[Artisii] Florentin. Item, sancti Artisii, de antiquis Christi discipulis. Dein Strozzian solus: Lugduni, [Bonavent.] depositio sancti Bonaventuræ, Cardinalis episcopi Albanensis, Ordinis Minorum.

Editio Lubeco-Col. Incipit a Margareta, ut supra. In prophetis recte. Tum: Civitate Babenbergensi, [De Henrico.] depositio sancti Henrici imperatoris Christianissimi. Qui regnavit XXII annis sub anno Domini millesimo. Cui desponsata fuit sancta Cunegundis, filia Palatini comitis Rheni, virgo devotissima. Qui pariter virginitates suas Deo voventes, occulte virgines usque ad finem vitæ permanserunt. [De Anacleto.] De Anacleto addit, quod sepultus sit juxta corpus beati Petri in Vaticano, & quod constituerit, ut Clerus nec barbam nec comam nutriat. De Joanne, ut Bruxellen. supra. In Sila satis pura est: In Africanis circa finem turbatur. [Cypriani.] Tum: Pictavis, sancti Cypriani martyris. In Turiavo, pura. Dein: Carthagine, in Africa, beatorum Salutaris &c. supplet quod supra defuit. [Mildridæ.] Eodem die, sanctæ Milaridæ virginis. Mildridam, vel Mildritham indicat.

[Anacleti.] Belin. Ante Turiavi, inserit: Romæ, sancti Anacleti Papæ & martyris. Et de Bonaventura, ut codices Florentin. supra.

[Cypriani.] Greven. Pictavis, sancti Cipriani martyris. Item, depositio sancti Johannis patriarchæ Alexandrini cognomento Eleemosynarii, [Jo. Eleemos.] secundum alios X Kal. Februarii. Lugduni Galliæ, depositio sancti Bonaventuræ episcopi Albanensis, S. R. E. presbyteri Cardinalis, [Bonavent.] Ordinis Minorum. Qui vita, ingenio & scriptis (dum in his ita studet illuminationi intellectus, ut totum referat ad religiositatem & pietatem affectus) plurimum Christianam religionem illustravit, Seraphicique non immerito sortitus est nomen. Hujus festum servatur Dominica secunda mensis Julii. Civitate Babenbergensi, depositio sancti Henrici imperatoris Christianissimi, [Henrici. Serapionis.] hujus nominis primi, quoad imperatores, benedictionem imperialem seu coronam assecutos. Cujus uxor Cunegundis virgo sanctissima, juvenculaque pulcherrima, ad hoc virum suum induxit ut communi voto inter se perpetuam virginitatem servarent. In quo statu S. Henricus Christo serviens, anno Domini MXXI beato fine quievit miraculis clarens. Pertinet ad diem sequentem: in Romano differtur ad XV. Serapionis confessoris. Item sanctæ memoriæ Petri de Lutzenburgo Cardinalis, [Petri de Lutzenbur.] Avinione quiescentis. Apud Antiochiam, sanctæ Margaretæ virginis & martyris. [Margaretæ.] Quæ cum esset annorum XV, post squalorem carceris, flagra, ungularum lacerationem, lampadarum adustionem, capitis obtruncatione martyrium complevit. Secundum alios passa est XIII Kal. Augusti. [Mildridæ. Nehemiæ & alior. PP. Vet. Testam.] Mildridæ virginis. Neemiæ, Zorobabel filii Salathiel, & Jesu filii Josedech, qui Ecclesiastici 49, sanctis Patribus veteris Testamenti connumerantur.

Molan. Post illustrati sunt, minutis typis interserit: sub Elpidoforo, quem venerabilis Muritta diaconus de alveo fontis susceperat generatum. [De Africanis] Hic, sedente ac fremente Elpidoforo, priusquam exueretur, suscipiens illa, quibus eum de fonte dudum texerat, sabana, in his verbis totam ad fletum & lacrymas commovisse dicitur civitatem: Hæc sunt linteamina Elpidofore, minister erroris, quæ te accusabunt, dum majestas venerit judicantis, custodiente diligentia mea, ad testimonium tuæ perditionis, ad demergendum te in abysso putei sulphurantis. Hæc te immaculatum cinxerant de fonte surgentem. Hæc te acrius persequentur, flammam gehennæ cum cœperis possidere. In fine: De Bonaventura, ut Florentin. In Antiochia, sanctæ Margaretæ virginis, [De Margar.] quæ per multa genera tormentorum, cælestis patriæ triumphum a Domino percipere meruit. Apud Bamberge, sancti Henrici imperatoris & confessoris. [Henrici. Mildradæ.] Item, sanctæ Mildradæ, virginis in Cantia, jam in Daventriam translatæ. Rursus minoribus typis: Dominica die post hoc festum beatæ Margaretæ, [Defesto V.S. Bruxellis.] Bruxellæ, festivitas Corporis Christi miraculis clarissimi, quod anno MCCCLXIX Judæi transfoderunt, prout adhuc hodie cernere licet. Aliæ editiones in primo augmento paulo breviores sunt. In fine de Mildrada (quam alii sæpe Mildridam; Castellanus Mildritham appellandam censet, [Joseph.]) ut supra. Die decima tertia, memoria sancti patris Joseph confessoris, Thessalonicæ. Minoribus typis: Eodem die apud multos, festum beatæ Margaritæ. Dominicæ die proxime sequenti, Bruxellæ, festivitas Corporis Christi, miraculis clarissimi. Vide in prima.

Pridie Idus.
Die 14.

[Phocæ.] Apud Pontum, natalis beati Focæ episcopi civitatis Sinopis, qui sub Trajano imperatore, carcerem, vincula, ferrum, ignem etiam pro Christo superavit. Alexandriæ, sancti Heracleæ antistitis, [Heraclæ.] ob cujus opinionem celeberrimam memorat se Africanus Historiographus, ad eum properasse.

Ita Praten. Herinien. Antverp-maj. Pulsanen. Munerat. Belini 1 editio, Greven. & Molan. Et quod rarissimum est, etiam Centulensis.
Varia lectio. Phocæ habent & recte Praten. & Molan. sed ex reliquorum omnium unanimi consensu scribendum fuit in textu, Focæ, ut supra etiam fecimus V Martii, ubi Molanus æque ac Pratensis cum reliquis concordabant. Solus Centulen. posuit Foceæ. Hic cum Greven. & Molan. legit Synopis, at reliqui omnes, ut in textu. Nescio quid velit Pulsanen. per civitatis ipsius. In Munerat., ante ferrum, redundat et; in Belino autem post ignem, deest etiam. Molanus & Centulensis legunt, uti oportet, Heraclæ, sed rursus codices reliqui cogunt scribere ut est in textu; vel pejus, Eracleæ, vel pessime cum solo Belino, Eradii. Antverp-maj. pro properasse, posuit properavisse, quod idem valet; pejus Belinus properasse historiam. Centulen, si non pure, saltem nitide phrasim reddidit, hoc modo: Ob cujus opinionem celeberrimam, Africanus nobilis Historiographus se commemorat ad eum properasse. Sphalmata scriptoria colligo, ut sunt: Aput, Ponthum, civitate Sinapis, ignes, Ystoriographus, Aphricanus, Affricanus &c.

[Phocæ.] Observatio. Phocam Antiochenum memoravimus ad diem V Martii, ex Usuardo nostro & aliis antiquioribus. Hic alter recurrit & ipse apud Martyrologos notissimus. Hieronymiana imprimis de eo hac die meminere, sub nomine Foci vel Focæ, uti nos in textu scripsimus, cum titulo episcopi. Notat Florentinius traduci a Combefisio Baronium, quasi non satis recte Phocas distinxerit; quod certe nec ipsi Combefisio facere plane integrum fuit. Interim Romanum parvum sic episcopum & martyrem nostrum annuntiat: Apud Pontum, Phocæ episcopi civitatis Synopis. Quo modo etiam ex ipso loquitur Ado, imperatorem, præfectum, genera tormentorum & reliquiarum translationem seu depositionem Viennæ in Gallia prosecutus, iisdem prope verbis, quibus utitur Beda & post hunc Rabanus. Cum autem Notkerus Rabanum vel Adonem describat, patet horum quatuor elogia plane esse consimilia. Noster nihil de præfecto aut reliquiis, quæ in Auctariis supplebuntur; at cetera omnia verbatim ex Viennensi accepit, Hactenus Martyrologorum prope omnium constans sententia, quorum auctoritate, ut V Martii cum Henschenio & Florentinio insinuavimus, duo saltem Phocæ martyres, iique ut minimum conditione diversi, adstruendi sunt, quidquid fortasse origine populares dici possint. An Asterii Amaseæ episcopi de Phoca encomium, utrumque confuderit, ut Baronio visum est, non omnino liquet. Conjecturas suas, cum Asterii oratione, prius a Surio XXII Septembris edita, vulgavit citatus Combefisius; suas in admonitione prævia proposuit Ruinartius inter selecta pag. 627. Pleraque eruditissimorum virorum istorum argumenta rursus expendit Tillemontius tomo 5 a pag. 581. Silvam video spinosam & implexam, cui expurgandæ, an exscindendæ, cum Baronio, Florentinio, aliisque, proprius in Actis nostris locus erit. Subscribit Martyrologis aliis Wandelbertus, Phocam etiam alterum, nempe episcopum, hic ita exornans:

Antistes pridie & martyr petit æthera Phocas.

[Heraclæ.] De Heracla Alexandrino patriarcha, tacent Martyrologi omnes, Usuardo aut antiquiores aut æquales, fitque adeo evidens, primum ab eo locum inter Sanctos Heraclam obtinuisse; quod profecto mirandum in eo, qui rarissime Sanctos extraneos, præsertim tam procul accersitos, ductoribus suis superinducit. Nec satis video cur hoc præ ceteris die Heraclam collocaverit, quem nos in serie chronologica probabilius IV Decembris vita functum, in Tractatu nostro ostendimus pag. 24. Sed hæc loco suo examinanda reservantur. Sufficiat verum hic Usuardi textum retulisse, in quo quæ in illius Patriarchæ laudem adducuntur, apud Rufini Eusebium invenies lib. 6 cap. 23.

AUCTARIA.

[Focati.] Tornacen. Textum incipit; Focati episcopi & martyris. Post quæ sequitur textus purus & integer, ubi Focatus ille diversus a Foca censetur, quod in codicibus pluribus factum mox videbis. In margine, simili sed recentiori manu, adscribitur: Vincentii confessoris, [Vincentii.] Haoniæ.

Rosweyd. Textui puro subjungit: Item Marchelini confessoris, [Marchelini. Focati.] socii sancti Lebuini. Item Focati episcopi. Vide codicem Luxovien.

Antverpien. & Max-Lubec. In prima interjiciunt, & præfecto Africano, ex Adone. Heraclas plane omissus est. Sequitur autem: Lugduno Galliæ, [Justi & Amici. Focati.] depositio sanctorum Justi & Amici episcoporum. Item Focati episcopi.

Antverp-max. Ultraject. Leyden & Lovanien. In prima etiam habent, & præfecto Africano. Sequitur: Lugduno Galliæ, depositio sanctorum Justi & Amici. In Heracla puri. Denique: Eodem die, Focati episcopi.

In Albergen. Deest Heraclas, cetera aliis similis est. Danicus omnino convenit, sed in margine habet de Bonaventura, manu multo recentiori: Lugduno Galliæ, depositio Seraphici Doctoris sancti Bonaventuræ, [Bonavent.] episcopi Cardinalis & confessoris, Ordinis Fratrum Minorum.

Bruxellen. Incipit: Apud Senogias (potius Sonegias) sancti Vincentii confessoris & conjugis beatæ Waldetrudis Castrilocensis, [Vincentii.] neptis beatæ Gudilæ. Qui sanctorum Autberti & Gisleni abbatis exhortatione, factus ex comite monachus, Christo in omnibus suis actibus servire studebat. De Phoca habet, [De Phoca.] ut Antverp-max. intermiscendo, & præfecto Africano; quibus in fine etiam ex Adone adjicit: Cujus reliquiæ Viennæ in basilica Apostolorum habentur. In Heracla purus est, nisi quod scribat, Eraclei. In fine: Et in Lugduno Galliæ, [Justi & Amantii. Focati. Germani.] depositio sanctorum Justi & Amancii episcoporum. Eodem die, sancti Focati episcopi. Item Germani episcopi. In margine autem, manu valde recenti, [Henrici.] adscriptum est: sancti Henrici, Romani imperatoris & confessoris.

Hagenoyen. In Phoca convenit cum Antverp-max. &c. Tum: In Africa, sanctorum martyrum Eugenii episcopi, fide & virtutibus gloriosi & universi Cleri &c. Item: In Britannia minori, sancti Turyani &c. quæ ex hesterno textu huc translata sunt. Alexandriæ, sancti Heraclitæ &c. pro Heraclæ.

[Cypriani.] Daveronen. Pictaviæ, sancti Cypriani martyris. Vide codices alios die præcedenti.

[Dedic. Orat. S. Pauli.] Ambianen. Eodem die, dedicatio oratorii beati Pauli Apostoli. In ista ecclesia hac die veneratur principalis sanctæ Dei genitricis Mariæ & sancti Firmini senioris nostri commemoratio, [Fest. Ambian] pro bello, in hujus civitatis suburbio nobiliter peracto, anno ab Incarnatione Domini DCCCCLVII.

Bigotianus codex signatus P. 5. Lugduno Galliæ, [Justi & Amici. Focati.] depositio sanctorum Justi & Amici episcoporum. Et alibi, sancti Focati episcopi.

[Phocati. Donati.] Codex D. du cheval. signatus B. Eodem die, sancti Phocati episcopi. Et in alio codice ejusdem signato C: In Africa, Donati.

Florentin. Lugduni Galliæ, depositio sanctorum martyrum Justi, [Justi &c.] Amati & Focati. Sed qui Focatus hic toties repetitus, cum Lugdunensibus connectatur, non intelligo. Vide cod. seq.

Luxovien. Apud Pontum, sancti Phocæ …… Cujus reliquiæ in basilica Apostolorum ad Galliam civitatem Viennam habentur. Adoniana sunt.

Salinen. Lugduno Galliæ, depositio sanctorum Justi & Amati episcoporum. [Justi & Amati.]

[Translat. cap 2 Ursulanar.] Editio Lubeco-Col. In Dacia, translatio duorum capitum sanctarum virginum, de societate undecim milium. Apud Pontum, natale sancti Focæ &c. cum additamentis ex Adone, ut supra. Ipso die, [Constantini.] sancti Constantini magni imperatoris, qui Romæ ædificavit ecclesiam Lateranensem in honore sancti Iohannis Baptistæ. In quo loco meruit per beatum Silvestrum Papam a lepra mundari. Hic Ecclesiam sanctam maximis muneribus dotavit, atque Clerum honoravit. Lugduno Galliæ, [Justi & Amici. Focati. Turrini.] depositio sanctorum Iusti & Amici episcoporum & confessorum. Ipso die, Focati episcopi & confessoris. In Britannia minori, beati Turrini episcopi & confessoris. Haud dubie pro Turiavi. Alexandriæ, [Eraclii.] sancti Eraclii antistitis & confessoris, ob cujus &c. In Daventria, natale beati Marcellini confessoris, [Marcellini. Petri & Donati.] discipuli sancti Lebuini presbyteri. In Africa, sanctorum Petri & Donati. In territorio Clivensi civitate Reesa, depositio sancti Dentlini pueri. [Dentlini.] Item feria tertia proxima post festum sanctæ Margaretæ virginis, est commemoratio sanctæ Brigidæ virginis. [Brigidæ.]

Belini editio altera in fine adjungit: In Africa, [Donati. Vedasti.] sancti Donati. Eodem die, sancti Vedasti confessoris & episcopi Atrebatensis. Forte agit de relatione corporis, de qua die sequenti in Auctariis fit commemoratio.

Greven. In Africa, sanctorum Petri & Donati. Lubberti abbatis & martyris. [Petri &c. Lubberti. Iusti &c. Focati. Marcellini.] Lugduni, sanctorum Iusti & Amici episcoporum & confessorum. Focati episcopi & confessoris. In Daventria, Marcellini presbyteri & confessoris, socii sancti Lebuini, discipuli autem sancti Willebrordi episcopi. Ipso die secundum quosdam, [Constantini.] Constantini magni imperatoris. Sed verius secundum alios XI Kal. Iunii. [Vincentii.] Vincentii comitis Hanoniæ & confessoris. In territorio Clevensi civitate Reesa, sancti Dentlini pueri septem annorum & confessoris. [Dentlini. Focæ Virg.] Focæ virginis. In Dacia, translatio duorum capitum sanctorum Virginum &c. ut supra in editione Lubec-Col.

Molan. Etiam textui, sed aliis litteris, inserit: Cujus reliquiæ in basilica Apostolorum, in Vienna civitate Galliæ habentur. [Invent. Liberti cum elogio.] In fine: Eodem die, inventio sancti Liberti martyris, vita & meritis gloriosi. Quem inclytus martyr beatissimus Rumoldus triduo extinctum submergio, divinæ suscitavit virtute, fideque imbuit & doctrina. Illo autem tempore quo Nortmanni, Dani & Huni Brabantiam & adjacentes provincias igne vastabant & gladio, ante sancti Trudonis aram, vitam glorioso consummavit martyrio. Apud Sonegias, depositio beati Vincentii confessoris Christi & abbatis, [Vincentii.] qui struxit Altum montem. In Aicuria, sanctæ Ragenuflæ virginis. [Ragenuflæ. Henrici II] Eodem die, sancti Henrici secundi, Romanorum imperatoris & confessoris; qui obiit anno Domini MXXI. Passio sancti Basini regis & martyris. [Basini.] Dein aliis typis: Qui quiescit in Truncinio monasterio extra Gandavum. In Daventria, [Marcellini.] sancti Marcellini &c. ut Greven. In territorio Clivensi, civitate Reesa, sancti Dentlini pueri septem annorum & confessoris; [Dentlini.] non tamen canonizati. Editiones aliæ cursivis incipiunt: Lugduni depositio sancti Bonaventuræ, [Bonavent.] Cardinalis & episcopi Albanensis, Ordinis Minorum. In textu, idem quod supra. In fine: Apud Babenberge, sancti Henrici secundi, Romanorum imperatoris & confessoris; qui obiit anno Domini MXXIV. Apud Sonegias, depositio beati Vincentii confessoris Christi. Qui in monasterio, quod Altus mons dicitur, tonso capite vixit plurimis annis sub sancta regula, servata charitate separatus a sancta Waldetrude conjuge sua. In Hasbania eodem die, inventio sancti Liberti &c. ut supra. [De Marcell.] Daventriæ, sancti Marcelini presbyteri & confessoris, discipuli sancti Vuillibrordi episcopi. Qui partes Transiselanas, locum Oudenzeel, Trentam ac Tuentam, Covordiam ac Daventriam rexit, & Dei providentia totum ferme populum Christo prædicando est lucratus. Truncinio monasterio, [Basini. Ragenuflæ Justi.] passio sancti Basini regis & martyris. In Aicuria, sanctæ Ragenuflæ virginis. Apud Treverim, sancti Iusti confessoris.

Idibus.
Die 15.

[Iacobi.] Nisibi, natalis sancti Jacobi episcopi, magnæ virtutis viri. Hic unus fuit e numero Confessorum sub persecutione Maximini, & eorum, qui in Nicena Synodo perversitatem Arrii, omousii oppositione damnarunt. Romæ in portu, natalis sanctorum Eutropii, [Eutropii & sociorum. Catulini & sociorum Philippi & sociorum.] Zosimæ & Bonosæ sororum. Apud Cartaginem, sanctorum martyrum Catulini diaconi, Januarii, Florentii, Juliæ & Justæ, qui sunt positi in basilica Fausti. Alexandriæ, sanctorum Philippi, Zenonis, Narsei & decem infantum.

Ita Praten. Herinien. Antverp. & Max-Lubec. Greven. & Molan.
Varia lectio. Nisibi simpliciter habent codices omnes, tum puri tum alii, exceptis Antverp. & Max-Lubec. in quibus, Nisibi civitate. Sic etiam legunt omnes; Hic fuit unus e numero &c. sed in Greven. & Molan. deest, e numero. Rursus, sub persecutione Maximini, licet in Adone diserte legatur, Maximiani. Nicena Synodo scribunt citati codices & reliqui fere, sed in Herinien. male est Sinodo. Idem est de Arrii & Omousii, quamquam Ado habeat Arii & Homousii. De Carthagine dixi alibi, uti & de dampnarunt, ejusque generis orthographia, seu potius pseudographia. In Molano legitur damnaverunt. Antverp. & Max-Lubec. pro Catulini, habent Catilini.

Observatio. Romanum parvum annuntiationem primam paucissimis circumscribit: Nisibi, [Jacobi.] Jacobi episcopi. Hieronymiana, Nisivis, Nizibæ, vel Nisibini, in quibus, præter morem, historia dicam, an fabula, attexitur in hunc modum: Qui in corpore multa signa fecit & Arcam Noe solus vidit in monte, nullus alius de his qui cum eo perrexerunt, videre est permissum. Hæc ibi, & quidem non satis correcte intrusa esse, probat vetustissimi Epternacensis codicis silentium. Quid porro, in Ararat vel Tauro monte, Noëmicæ Arcæ, primis Ecclesiæ seculis superfuerit, satis operose, nescio quo operæ pretio, inquirit Florentinius. Qui & alios cultus dies, sed forte diversorum Jacoborum indicat. Ceterum de præfata visione, seu naturali seu miraculosa, nihil memoravit Ado, aliud ex Gennadio idque historicæ veritati, ni fallor, conformius elogium deproperans, cujus nitidissimam epitomen confecit Usuardus, qualem in textu repræsentavimus. Notkerus vero Adonianis non contentus, visionem ex Hieronymianis acceptam, prioris verbis attexere voluit. Jacobi vitam, ex Theodoreti Philotheo interpretationis Hervetianæ, eduxit Surius, cui ex ejusdem Scriptoris historia, alia superaddi poterant. Tillemontius seriem historicam ex ipso, ex Gennadio aliisque Gallice contexuit tomo 7 a pag. 260, quæ Actis præclarissimi Sancti illustrandis non parum subserviet. Distichi Wandelbertini primus versiculus huc non pertinet, secundus Jacobo tribuitur:

Idibus effulgent Cassianus Cyricusque
Et Jacobus meritis celebratur episcopus amplis.

[Eutropii & sociorum.] Annuntiatio altera tota in Romano parvo, tota in Adone est, imo & ferme in apographis Hieronymianis, ubi corruptiora sunt & hinc inde turbata nomina. Certe Noster antesignanos suos fideliter secutus est. Vide notationem Baronii. De Carthaginensibus & Alexandrinis tacet Romanum parvum. Ado ex Hieronymianis procul dubio utramque commemorationem desumpsit, sic tamen ut nomina aliqua paulo clarius expresserit, omissa in prima classe Pollutana, & ubi inter Alexandrinos, præfata apographa legunt Nasei, [Catulini & sociorum.] hic posuerit Marsei. Illustre est hoc die Catulini martyris nomen in laudato sæpe Carthaginensi Kalendario. Citatur etiam Augustini in ejus laudem tractatus, sed quem hactenus editum non vidimus. De Alexandrinis sola nomina superesse videntur. [Philippi & sociorum.] Ut ut est, ambas classes ex Adone descripsit ad verbum Usuardus, alteram alteri anteponens, & mediam, ut ita dicam, viam ingressus, pro Nasei & Marsei substituit Narsei, sicut codices nostri unanimiter enuntiant: pro quo recentiores, Narsæi. Tota igitur textus congeries & Adoniana & Usuardina est.

AUCTARIA.

In Heriniensi recentiori manu ad narginem adjicitur: [De division. Apostolorum] Ipso die, divisio Apostolorum. De qua etiam alii.

Tornacen. Resecat elogium Jacobi Nisebeni; cetera purus est.

Antverp-maj. Textui puro in fine subnectit: [Translat. Swithuni.] Et translatio sancti Suuithuni.

Pulsanen. Et deficit & auctus est. Sic incipit: In Antiochia, passio sanctorum martyrum Quirici & Julittæ matris ejus. [Quirici & Julittæ.] Sed in textu omittit Jacobum & martyres Portuenses.

Munerat. Post textum in fine addit: Ipso die, [Divis. App.] divisio Apostolorum ad prædicandum.

Rosweyd. Incipit: Divisio Apostolorum. Tum: [Divis. App. Plechelmi.] Plechelmi confessoris atque pontificis. Sequitur prima textus annuntiatio de Jacobo &c. Dein: Item Philippi, [Philippi &c. Cassiani.] Agrippini & Reginsindæ virginis. Cassiani martyris. Post hæc sequuntur textus reliqua, quibus in fine additur: Eodem die in Britannia, [Deusdedit.] depositio beati Deusdedit archiepiscopi & confessoris. [Transl. Swit.] Et translatio sancti Swithuni. In Anglicis sæpe convenit cum Antverp-maj.

Antverp-max. & Lovanien. A puritate parum absunt, textui hæc solum præfigentes: Divisio Apostolorum, [De div. App.] quæ, ut Beda scribit, anno a passione Domini duodecimo facta est.

Ultraject. Leyden. Albergen. & Danic. Cum duobus præcedentibus conveniunt, sed illis omnibus anteponunt: Apud Antiochiam, natale sanctorum Tyriti (Tyrici, Quiriti) & Julitæ matris ejus. [De Cyrico & Julitta.] Qui evulsis oculis, primo in carcerem missi sunt: post hæc excoriati & in lecto ferreo assati, deinde serris attriti, & amputatis linguis, martyrii sui cursum obtruncatione capitis compleverunt. Passi sunt etiam cum eis & alii quadringenti quatuor. De his cum Usuardo egimus XVI Junii. Vide quæ ibi, & fusius in Actis dicta sunt.

Centulen. Natale sancti Iacobi Nisibenæ civitatis episcopi, magnarum virtutum viri. Apud Carthaginem, sanctorum Catulini diaconi, Ianuarii, Florentii, Iuliæ & Iustæ, qui sunt positi in basilica Fausti. Alexandriæ, sanctorum Philippi, Zenonis, [De relat. Vedasti.] Narseni & decem infantum. Atrebas, relatio beati Vedasti ad proprium locum.

[De div. App.] Bruxellen. Incipit: Divisio Apostolorum, quæ, ut Beda scribit, anno a passione Domini duodecimo, sub Claudio imperatore facta est. Nisibi civitate, [De Jacobo:] sancti Iacobi episcopi & confessoris. Qui fuit unus ex numero sanctorum sub persecutione Maximiani, & eorum, qui in Nycena Synodo perversitatem Arii dampnarunt. Et alias vir magnæ virtutis, ita ut ad ejus preces sæpe urbs a periculo liberata sit. Quo intra urbis muros sepulto, sed & postea zelo Juliani apostatæ extra condito, mox civitas Persarum ditioni succubuit. Sequitur de Alexandrinis, tum de Carthaginensibus, ac denique de Romanis, pure.

Hagenoyen. Tertio loco, post Portuensem classem, inserit: [De divisione Apostolorum] Eodem die, divisio Apostolorum, quæ secundum Bedam, tredecimo anno post passionem Domini facta est; quando illi per totum orbem divisi sunt & verbum Domini prædicabant. Nam sub Cornelio Papa facta est divisio ossium Apostolorum Petri & Pauli, quando medietas ossium Petri posita ad sanctum Paulum, & converso, media ossa Pauli posita sunt ad sanctum Petrum. Quid istud nam, quid divisio ossium faciat ad dispersionem Apostolorum, prorsus non intelligo. Sequitur de Cyrico & Julitta, fere ut supra. [Iusti & Amici. Focati.] Tum: Lugduno Galliæ, depositio sanctorum episcoporum Iusti & Amici. Eodem die, sancti Focati episcopi. Vide die præcedenti.

Aquicint. Omittit nomen Florentii. Et in fine adjicit: [Relat. Ved.] Eodem die, relatio corporis sancti Vedasti a Beluaco civitate ad proprium locum.

Victorin. Et codex Reg. Suec. sign. 130. In fine: [Cyr. & Jul] Antiochiæ, natalis sanctorum Cyrici & Julittæ matris ejus. Eodem die, liberata est civitas sancta Ierusalem. [Capt. Jerus.] Vide annum in Molan.

Matric-Cartus Ultrajet. Divisio Apostolorum. Plechelmi episcopi & confessoris. [Divis. App. Plechelmi.] Eutropii, Zozimæ & Bonosæ, sororum martyrum. Philippi, Narsæi, Zenonis & decem infantum martyrum. Iacobi Nysibi episcopi.

Reg. Suec. sign. num. 428. Ipso die, divisio Apostolorum ad prædicandum. [Divis. App.]

Vatican. num. 5949. Apud Tharsum metropolim, natale sanctorum martyrum Cyrici & Iulittæ matris ejus. [Cyr. & Iulit.]

Florentin. Apud Antiochiam, Quirici & Julittæ….. Translatio sanctorum martyrum Senatoris, [Translat. Senatoris &c] Viatoris, Cassiodori & Dominatæ matris eorum. Luce aliqua hæc indigent. [Felicis.] Strozzian. Papiæ, sancti Felicis episcopi & martyris.

Burdegalen. Sancti Benedicti Andegavensis episcopi. [Benedicti.] Ponitur etiam hoc die a Castellano.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Divisio Apostolorum ad prædicandum verbum Dei per universum orbem. [De Divis. & passione Apostolorum] Quæ, ut Beda scribit, anno a passione Domini duodecimo facta est. Petrus Antiochiam venit, deinde Romam resedit & ibidem crucifigitur. Paulus mundum sua prædicatione illustravit & Romæ decollatur. Andreas Achaiæ crucifigitur. Iacobus Zebedei Hierosolymis decollatur. Ioannes Epheso in pace moritur. Philippus in Phrygia lapidatur & crucifigitur. Iacobus Alphei fuste fullonis perimitur. Bartholomeus in India excoriatus decollatur. Thomas in alia India, quæ est in fine mundi transfigitur. Simon & Thadeus in Persida perimuntur. Mattheus in Ethiopia, coram altari lancea perforatur. Matthias in Iudea martyrium complevit. Hæc divisio præcepto Christi facta, est ut impleretur illud Psalmistæ: In omnem terram exivit sonus eorum, & in fines orbis terræ verba eorum. [Catholini & Zosimi. Translat. Swithun &c.] Sequitur textus integer, cui subjungitur: Item Alexandriæ, sanctorum Catholini episcopi & Zosimi confessoris. Eodem die, translatio sancti Swithuni episcopi & sociorum ejus episcoporum & confessorum. [Plechelmi. Relat. Vedasti.] Ipso die, sancti Plechelmi episcopi & confessoris. Item relatio sancti Vedasti Atrebatensium episcopi & confessoris.

Belin. Ultimo loco ponit, Nisibi civitate &c. Et tum addit: [Cyr. & Julit. Felicis.] Eodem die, sanctorum martyrum Quirici & Julitæ. Papiæ, sancti Felicis episcopi & martyris.

[Divis. App.] Greven. Divisio Apostolorum ad prædicandum, facta secundum Bedam anno a passione Domini duodecimo. [Cyr. & Iulit.] Item secundum aliquos hic Cirici & Julitæ, quos Usuardus habet XVI Kalend. Julii. Plechelmi Tweintiensis episcopi & confessoris, [Plechelmi.] in Aldensel quiescentis. [Deusdedit.] Deusdedit archiepiscopi Cantuariensis & confessoris. Alexandriæ, sanctorum Catholini episcopi & Zozimæ confessorum. [Cathol. &c. Transl. Swit.] Eodem die, in Anglia, translatio sancti Swituni episcopi Wintoniensis & sociorum ejus episcoporum & confessorum. Item relatio sancti Vedasti Atrebatensis episcopi & confessoris. [Relat. Ved.] Regiswindis virginis & martyris. [Regiswindis Faustæ &c.] Faustæ & Juliæ, sororum virginum & martyrum. Dedicatio templi Dominici sepulchri in Jerusalem.

[Divis. App.] Molan. Eodem die, festivitas omnium Apostolorum; hoc est quando divisi sunt ab invicem. Eodem die, [Cyr & Iulit. Felicis.] sanctorum martyrum Cyrici & Julitæ. Papiæ, sancti Felicis episcopi & martyris. Anno Dominicæ Incarnationis DCCCXCIII relatio corporis sancti Vedasti a Bellouago ad proprium locum, [Relat. Vedas.] post annos XII, menses novem, dies XXIV. Tum minoribus typis: [Capt. Ierus.] Ipso die, Hierosolyma ab exercitu Christianorum capta est, anno milleno ducentesimo minus uno; vult dicere MXCIX. De Plechelmo, Deusdedit & translatione Swithuni, ut Greven. supra. [Answeri.] Denique, Answeri monachi, cum suis in Ratilburg lapidati. Editiones aliæ post virtutis viri, inserunt aliis litteris: Ita ut ad ejus preces sæpe urbs discrimine sit liberata. In fine: De divisione Apostolorum, ut supra. Cantuariæ depositio sancti Deusdedit; [Deusdedit.] sexti archiepiscopi & confessoris. Civitate Oudensele, natale sancti Plechelmi episcopi. [Plechelmi.] De Felice, ut supra. Eodem die, [Reginswind.] sanctæ Reginswindæ virginis. Atrebati anno Dominicæ &c. ut in priori. De Swithuno, ut supra. Tum minoribus typis: Ipso die, Hierosolyma ab exercitu Christianorum capta est anno milleno cum centesimo minus uno: ubi corrigit quod supra erraverat, scribens milleno ducentesimo &c. In Racezburg, Ansueri monachi, cum suis lapidati: de quibus Helmoldus in historia Slavorum.

XVII Kal.
Die 16.

[Eustathii.] Apud Antiochiam Syriæ, natalis beati Eustachii episcopi, & confessoris, sub Constantino principe, qui ob Catholicam fidem in Trajanopolim civitatem Thraciæ pulsus exilio, ibidem requievit. [Hilarini.] In Ostia, passio sancti Hilarini monachi, qui cum nollet sub persecutione Juliani sacrificare, fustibus cæsus, martyrium sumpsit.

Sumitur textus ex Praten. Herinien. Antverp-majore, Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Belin. Greven. & Molan.
Varia Lectio. De Syria etiam alibi dicendum fuit; scribo cum Pratensi; Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Belin. Molan. Si codices sibi non constent, nec uniformis erit orthographia nostra. Eustachii legunt codices nostri omnes post Roman. parvum & Adonem, Eustathii tamen legendum, dubium non est, ut in Observatione dicemus. Optimæ notæ codices, ut sunt Praten. Herinien. Tornacen Antverp-major, Pulsanen. Rosweyd. Munerat. & Belin. recte in textu scribunt Constantino principe, quidquid alii, quos sequitur Romanum modernum, antistitem nostrum Constantii jussu relegatum velint, ut habent Antverp. Max-Lubec. & mediæ notæ reliqui, cum Greveno & Molano, qui duo legunt, Constancio imperatore, alii Constancio principe. Et ita factum, ex Athanasii non satis valido testimonio, Baronius in Notationibus se evicisse, asserit; aliis ex historiæ serie, contrarium evincentibus. Sunt qui cum Notkero male scribant intra Janopolim. Sed alii melius cum textu. Traciæ in nonnullis, & Traciem in Antverp-majore, facile corriguntur. Belin. sensum mutat, dum ponit, ibidem exilio requievit. Hostia legitur in multis, sed Praten. & Herinien. recte cum textu. In Belino est Hylariani: in Munerat. Hylarii, in quo additur, & martyris, debite quidem, sed non ex auctoris mente.

Observatio. Fontem textui præbuit Romanum parvum, Ado inde hausit, atque ex hoc scilicet in Nostrum derivatus est, hoc solo discrepans, siquidem discrepantia appellari ea possit, quod qui in prioribus, primo loco ponitur Hilarinus, in Usuardo secundum teneat. [Eustathii.] Ceterum Eustachium constanter legunt, ut supra innuebam, & Romanum parvum, & Ado & codices nostri Usuardini passim omnes; pro quo Eustathium scribit Baronius, & recte, cum agatur de celeberrimo illo adversus Arium fidei defensore, in illius temporis historia notissimo, sed nos lectionem Usuardinam in textu tradidimus, in quo etiam ostendimus Constantino principe, pro Constantio principe, melius referri, etiam contra apertissimam Adonis sententiam. Videsis Notationem Baronii, & quæ suo tempore in Actis disputabuntur. Major est difficultas, utrum Eustathius vel Eustachius noster in Hieronymianis recenseatur, sociis aliis martyribus conjunctus; quod equidem pede in uno non ausim resolvere, quidquid conjectet Florentinius. Tutissimum est, eam etiam quæstionem ad proprium locum elucidandam remittere. Interim damus verba Romani parvi: Apud Antiochiam Syriæ, Eustachii episcopi. Cetera Adoniana sunt, a Nostro & Notkero descripta. Norunt eruditi totam magni Eustathii gestorum seriem, ex variis antiquis monumentis ecclesiasticis colligendam, cui a variis pridem allaboratum est, inter quos Tillemontius tomo 7 a pag. 21 pleraque documenta suggerit, nobis suo tempore usui futura.

[Hilarini.] De Hilarino, paucis etiam laudatum Romanum parvum: In Ostia, Hilarini martyris. Elogium in textu positum a Beda primitus concinnatum oportet, si ejus genuina sunt, quæ in nostra ante Tomum 11 Martii editione ei tribuuntur. Inde in Rabanum & Adonem transierit, ex hoc in Nostrum. Notkero, fortasse ad Sancti nomen alludenti, paucula hæc inserere placuit: Qui Sanctorum hilarissimus susceptor & sustentator: quæ utrum ex Actis sanctorum Joannis & Pauli accepta sint, non vacat, nec operæ pretium est hic inquirere. Quid si exemplum Gallicani aliunde influat? Hoc certum videtur, Hilarinum eumdem & in eadem positione collocatum, ab Hieronymianis apographis memorari, nempe: In civitate Hostia, nobis Ostia, ut signant etiam Martyrologi nuperrime citati, contra quam Florentinius legerit, nisi & ipse cum Romano moderno censeat, Hilarinum Aretii agonem complevisse, subinde Ostiam translatum, quæ est Baronii satis fundata opinio, suo itidem loco examinanda. Vide Adonem ad VII Augusti de Donato, & eodem die Florentinium de eodem Sancto. De socio Cyrico vel Cyriaco sola Hieronymiana meminere. Utcumque interim exigat historica veritas, simplex & genuinus Usuardi nostri textus extra controversiam omnino positus est. Sic Hilarinum celebrat Wandelbertus:

Cum decima Augustam (Augustum) præ ^{[Note: ]} [quæ signat] signat septima mensem,
Hilarine tuo, martyr, nitet optime festo.

AUCTARIA.

[Bertini.] Tornacen. Incipit: Bertini abbatis. Textus qui sequitur, purissimus est.

Pulsanen. In prima annuntiatione purus, secundam plane omittit.

[Monulfi & Gondulfi. Transl. Bert.] Rosweyd. Textui puro in fine subjungit: Munulfi & Gundulfi episcoporum & confessorum. Translatio sancti Bertini abbatis.

Antverp-Max. Lovanien. Ultraject. Leyden. Alberg. & Danic. Textui puro etiam adnectunt: Ipso die, in Trajecto super Mosam, sanctorum Mondolphi & Gondolphi episcoporum. Duo ultimi sic efformant nomina: Monolfi vel Monolphi, [Monulfi &c] & Gundolfi vel Gundolphi.

[Textus contractus.] Centulen. Antiochiæ, sancti Eustachii episcopi, qui ob Catholicam fidem pulsus exilio, ibidem quievit. In Hostia, sancti Hilarini monachi & martyris sub Juliano apostata.

Bruxellen. In textu satis purus, adjicit: Apud Trajectum supra Mosam, depositio sanctorum confessorum Monulphi & Gondulphi episcoporum. [Monulfi &c] Apud Xanctas Brabantiæ, natale sanctæ Regnildis virginis & martyris, [Regnildis cum elogio.] beatæ Gudilæ nostræ patronæ sororis. Quæ comitatu unius servi & ancillæ contenta, sanctam civitatem Jherusalem & singula loca, quæ Dominus Jhesus corporaliter perambulabat, peregre visitavit. Et post septennium cum multis sanctorum reliquiis ad patriam rediens, apud Xantas mansit, donec ipsa, una cum Grimoaldo subdiacono & Gondulpho familiari ab Hunnis pro fide Christi, [Elevat. Bertini.] martyrii palmam suscepit. Ipso die, elevatio sancti Bertini abbatis.

Hagenoyen. In prima purus, secundo loco refert: Apud Carthaginem, natale sanctorum martyrum Catylini diaconi, [Catulini &c] Ianuarii &c. De quibus nos die præcedenti. Rursus: Alexandriæ, natale sanctorum martyrum Philippi &c. etiam ut heri. [Philippi &c.] Sequitur: In civitate Hostia, passio sancti Hylariani monachi &c. pure. In Trajecto super Mosam, [Monulfi & Gondulfi.] depositio sanctorum confessorum Numolfi & Gundolfi, qui dicuntur illi duo defuncti episcopi fuisse, & per beatum Leonem Papam & ejus socios resuscitati [qui] Aquensem ecclesiam cum aliis episcopis dedicaverunt.

Matric-Cartus-Ultraject. Eustachii episcopi Antiochenæ civitatis. Hilarini monachi.

Vatican. signatus num. 5949. In fine: Beneventi, natalis sancti Vitaliani episcopi & confessoris. [Vitaliani.] In Romano hodierno signatur Capuæ.

Florentin. Romæ, sancti Leonis Papæ V…… Ita hic lego, [Leonis.] licet aliunde nulla sacri cultus argumenta reperiam. Puto Leonem IV indicari, de quo infra. Sequitur in iisdem codicibus: Canonizatio beati Francisci, [Canonizat. Francisci.] a Gregorio Papa celebrata, anno Domini MCCXXVIII, pontificatus sui anno secundo.

In Codice monasterii Montis Sancti: Dedicatio basilicæ beati protomartyris Stephani, [Dedic. eccl. S. Stephani.] in hoc sancto Monte sancti Romarici.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Romæ, natale beati Leonis IV Papæ & confessoris. [Leonis IV.] Qui sedit annos octo, menses tres, dies sex. Hic orationibus & vigiliis jugiter intentus, sepultus est in ecclesia sancti Petri. Sequitur de Eustachio, pure. [De Hilarin.] Tum: In Ostia, passio sancti Hylarini monachi. Qui cum jussu Juliani sacrilegi imperatoris, apud Tusciam civitatem Arecio comprehensus, a Quadracio judice cum beato Donato episcopo compellitur sacrificare, & cum respuerent, Donatus incarceratur, Hilarinus vero fustibus cæditur donec spiritum redderet, cujus ossa in Ostia tumulata reservantur. In Trajecto inferiori super Mosam situatam [situato, [Monulfi & Gondulfi]] sanctorum Monulphi & Gundulphi episcoporum & confessorum. Hi nutu Dei, ut fertur, vivi de eorum sepulcris surrexerunt & cum beato Leone III Papa templum in Aquisgrano in honorem Dei genetricis virginis Mariæ consecraverunt. Quo facto Trajectum ad eorum sepulcra redierunt & ad pristinam dormitionem se mutuo collocaverunt. In Cæsarea, sanctorum Paulini & Mammetis martyrum. [Paulini & Mammetis.] De Mammete multa hac die refert Notkerus, sed ab Usuardo ponitur XVII Augusti. Eodem die, sancti Marini episcopi & martyris. [Marini. Valenti. Transfiat. Osmundi. Bonavent.] Treveris, beati Valentini episcopi & martyris. Ipso die, translatio sancti Osmundi episcopi & confessoris. Item Dominica secunda Julii, natale sancti Bonaventuræ, seu sancti Eustachii episcopi Albaniensis & confessoris, Ordinis Fratrum Minorum.

[Valentini. Marini.] Greven. Valentini episcopi Treverensis & martyris. Marini episcopi & martyris. In Cæsarea, sanctorum Paulini & Mammetis martyrum. [Paulini &c. Theodoti. Leonis IV.] Antiochiæ, sancti Theodoti. Leonis Papæ IV & confessoris; qui sedit annis octo: vir valde sanctus, vigiliis & orationibus multum intentus, utpote qui ab infantia inter monachos sanctos fuit enutritus. [Anatholii.] Anotholii episcopi & confessoris. Trajecto superiori super Mosam fluvium, [Monulfi &c.] sanctorum Monulphi & Gundulphi episcoporum & confessorum: quos ferunt de sepulcris surrexisse & cum Leone Papa III templum Aquisgrani in honore sanctæ Dei genitricis consecrasse, [Heliæ V. Regnilais. Transl. Osm. Canoniz. Fr.] eoque officio expleto in pristinam se quietem recepisse. Treveris, Heliæ virginis. Item Regnildis virginis & martyris. Translatio sancti Osmundi episcopi & confessoris. Canonizatio beati Francisci confessoris.

[Monulfi &c.] Molan. Trajecti, sanctorum confessorum Monulphi & Gondulphi episcoporum Tungrensis ecclesiæ. In Sanctis, [Raineldis cum elogio.] sanctæ Raineldis virginis & martyris. Tum minoribus typis: Beatæ Gudilæ sororis. Quæ comitatu unius servi & ancillæ contenta, sanctam civitatem Hierusalem & singula loca, quæ Dominus Jesus corporaliter perambulavit, peregre visitavit: & post septennium cum multis sanctorum reliquiis ad patriam rediens, apud Zancthas Brabantiæ mansit, donec ipsa una cum Grimoaldo subdiacono & Gondulpho familiari, ab Hunis pro fide Christi martyrii palmam accepit. Quæ ex Bruxellensi, ut alibi etiam factum ostendimus, descripta videntur. In editionibus aliis, sic habet: Trajecti, sanctorum confessorum Monulphi &c. ut in priori. Treveris, sancti Valentini episcopi & martyris. [Valentini.] Sanctis, sanctæ Raineldis virginis & martyris, sororis beatæ Gudilæ, quæ cum Grimoaldo subdiacono, & Gondulpho familiari, ab Hunis pro fide Christi palmam martyrii accepit. Die decima sexta, sancti hieromartyris Athenogenis, [Athenogenis & sociorum. Canon S.Fr. Transl.Bere.] & decem ejus discipulorum. Item canonizatio beati patris Francisci. Monasterio Sithiu, sancti patris Bertini corpus a beato Folquino transfertur & reconditur anno DCCCXLVI. Colitur Bertinus V Septembris. [De triumph. S. Crucis.] In Hispaniis, triumphus sanctæ Crucis, ob præclaram victoriam, quæ per symbolum Crucis contra Mauros habita est.

XVI Kal.
Die 17.

[Martyrum Scillitanorum.] In Cartagine, natalis sanctorum martyrum Scillitanorum, id est Sperati, Nartali, Cithini, Beturii, Felicis, Aquilini, Letatii, Januariæ, Generosæ, Bessiæ, Donatæ & Secundæ, sub Saturnino præfecto, qui post primam confessionem in carcerem missi & in ligno confixi, deinde gladio decollati sunt.

Puri sunt Praten. Herinien. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. De Carthagine, jam ferme ad nauseam dictum est. Qui Scilitanorum scribunt, ut Munerat & Greven. satis manifeste errant. Nodus est in expressione nominum, quæ quoad aliquos, ferme ubique diversa est. Hieronymiana hic prætereo. Sic habet Beda: In Carthagine, Scillidanorum, id est, Marcialis, Cithii, Vesturii, Felicis, Aquilinii, Lactantii, Januarii, Generosi, Vestæ, Donatæ & Secundæ. Ubi vides deesse Speratum, in reliquis antesignanum; haud dubie amanuensis oscitantia, cum in Rabano diserte præponatur. In Actis a Baronio relatis, hoc modo & ordine recensentur: Speratus, Narzalis, Cittimus, Veturius, Felix, Acyllinus, Lætantius, Januaria, Generosa, Vestina, Donata & Secunda. In aliis Actis discrimen est perexiguum. Satis patet, qua ratione ad unam normam hæc omnia reducenda sint. Ex codicibus nostris, Munerat. legit, Narchali; Praten. & Molan. Cythini; Herinien. Beaturii; qui & Letati; Praten. & alii plerique, Letacii, quorum primitivum Lætantii esse vix dubito. In Januarii vel Januariæ variant fere omnes, nos cum Adone scripsimus, quod est verosimillimum. Antverp. & Max-Lubec. non male legunt, post primam Christi confessionem, at ita legi vetant codices reliqui, nullo excepto. In Greveno & Molano corrupta est constructio, dum sic scribunt; post primam confessionem in carcere, & in ligno &c. In textu clara est & expedita syntaxis. Herinien. simpliciter, Deinde decollati sunt, omissa voce gladio. Sic supra neglexi dicere, deesse in Munerato nomen Bessiæ. Cetera observatu digna non sunt.

[Martyrum Scillitanor.] Observatio. Illustris ab omni ævo fuit Scillitanorum horum duodecim martyrum triumphus, a Kalendario Carthaginensi & ab antiquis Martyrologis nostris certatim celebratus. Jam diximus, amanuensis vitio in Beda deesse Speratum; de cetero ipsum inter & Adonem, quorum priorem sequitur Rabanus, posteriorem Notkerus æque ac Noster, nulla nisi solorum aliquorum nominum inflexionis occurrit discrepantia, quam facillime restitui posse ex alterius ad alterum collatione nullo negotio intelligis. Romanum parvum non exprimit singula nomina, sic solum scribens: Carthagine, martyrum Scillitanorum, Sperati, Narthali, Cythini, Beturii, Felicis & aliorum VII. Porro septem illos nominatim adjunxit Ado ex Actis, opinor, vel forte ex Beda; quod eo facilius crediderim, cum totum ejus elogium adoptet, adjecta in fine translatione, suis hisce verbis: Horum reliquiæ, cum ossibus beati Cypriani & capite sancti Pantaleonis martyris, ex Africa in Gallias translatæ, venerantur Lugduni in basilica beatissimi Ioannis Baptistæ. Sed hanc periocham Noster, forte dedita opera, omisit, reliqua omnia Adoniana ad verbum describens; ut proinde de textu Usuardino vero & genuino dubitandum non sit. Multum sudat Florentinius, ut Scillitanorum horum duodecim nomina conciliet cum Actis Proconsularibus, quæ tamquam venerandæ antiquitatis vere pretiosum thesaurum protulit Eminentissimus Baronius Tomo 2 Annalium, ad annum CCII num. 2. Nec diffiteor, Hieronymianorum codicum inter Africanos & Asiaticos martyres confusionem, tenebras Actis Baronianis offundere, non facile dissipandas; imo nec Acta alia, a Theodorico Ruinart inter sincera & selecta edita a pag. 75, satis explanare, quæ Florentinio scrupulum ingerunt. At enim constantissima Martyrologorum aliorum auctoritas, Actis illis conformior, satis evincit, Scillitanos nostros duodecim numero fuisse, & simul Carthagine passos, quidquid molestiæ creare possit modica nominum & adscriptorum dierum, ab amanuensibus corruptorum, diversitas. At nos hic nihil quidquam determinamus, satis sit difficultates indicasse, suo loco exigendas. Acta nostra intelligo, in quibus discutienda recurret alia controversia, quam etiam tangit Ruinartius, de reliquiarum translatione, Martyrum omnium, an aliquorum, Romam, an Lugdunum & inde Compendium, ad regium sacellum facta; de qua etiam agit Tillemontius, horum martyrum passionem Gallice describens tomo 3 a pag. 131. Interim ad duodenarii numeri probationem etiam faciunt Wandelberti versiculi, Scillitanorum martyrum festivitatem nitide exprimentes:

Sedecimam votis Carthago spectat opimis,
Martyrii plebem duodenam læta frequentans,
Scillitana simul capiti quos patria misit.

AUCTARIA.

Tornacen. Quamvis raro auctior, jam unum atque item alterum in principio additamentum habuit. Sic hodiernum textum incipit: [Alexis.] Alexis confessoris. In reliquo textu purissimus est.

Antverp-maj. Textui puro superaddit: Ipso die, [Kenelmi.] sancti Kenelmi regis & martyris.

Pulsanen. Huc retulit eam textus partem qua die præcedenti caruit; nempe: In Hostia, passio sancti Hylarini monachi. [Hilarini.] Qui cum nollet &c. Sequitur totus textus hodiernus, purus.

Rosweyd. Post textum purum subjicit: Eodem die in Britannia, [Kenelmi. Marcellinæ. Theodosii.] sancti Kenelmi martyris. Item natale sanctæ Marcellinæ virginis, sororis sancti Ambrosii episcopi. Item depositio sancti Theodosii episcopi & confessoris.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Alberg. & Danic. Primo loco sic habent: [De Alexio.] Romæ via Latina, natale sancti Alexii confessoris. Qui patre, domo, facultatibusque relictis, pauperem atque peregrinam aliquamdiu agens vitam, tandem ad domum rediens paternam, in eadem toto tempore vitæ suæ sub specie latuit peregrini. Cujus acta & gesta, carta in ipsius manu post obitum reperta, omnibus patefecit. Sequitur textus purus.

Centulen. In Carthagine, sanctorum martyrum Scillitanorum, [Textus contractior.] id est, Sperati, Marchali, Cithini, Beturii, Felicis, Aquilini, Lactatii, Ianuariæ, Generosæ, Bassiæ, Donatæ & Secundæ, sub Saturnino præfecto decollatorum. Antisiodoro, sancti Theodosii confessoris. [Theodosii.]

Bruxellen. De Alexio, primo loco, ut supra. Tum textus. In fine autem: Ipso die, sancti Fredegundi confessoris. [Fredegundi. Keneimi.] Item Kenelini [Kenelmi] regis. Vide infra distinctius.

Hagenoyen. In textu satis purus, hæc de Alexio subnectit: Romæ via Latina, depositio sancti Allexii confessoris. [Multa de Alexio.] Qui Allexius filius fuit Eufemiani, primi ex principibus pallacii imperatorum Arcadii & Honorii. Qui Eufemianus dedit Allexio Marinam sponsam de imperiali sanguine ortam. Sed ille sponsam suam caste vivere monuit, & sic illam & omnia quæ habuit propter Deum reliquit, pauca secum ferendo, quæ mox pauperibus tradidit. Pergens ergo Allexius Laodiciam, XVII annos apud ecclesiam beatæ virginis, humillime pauper cum pauperibus ille vixit. Post hæc a Domino admonetur ut Romam redeat: quod & fecit. Quem pater ejus quasi pauperem alium, pro salute filii sui in domum suam recepit & victum sibi ministravit, ignorans quod filius suus fuerit: ubi XVII annis manens multas injurias a servis patris sui sustinuit patienter & libenter. Tandem sentiens sibi mortem imminere, vitam suam in carta scripsit manu sua, & illam in manu sua tenens obiit, multis clarens postea miraculis. In Anglia, [Kenelmi. Marcellinæ.] sancti Konelini [Kenelmi] pueri regii, innocenter occisi. Item Marcellinæ virginis, sororis beati Ambrosii, episcopi Audolini. Non est dubium, quin legendum sit Mediolani.

Aquicinct. In fine: Eodem die, transitus sancti Alexis confessoris. [Alexis.]

Victorin. & Reg. Suec. sign. num. 130. Eodem die, [Alexii. Marinæ.] transitus sancti Alexii confessoris & Marinæ virginis. Diceres, hanc conjunctionem indicare, Marinam illam pro Alexii conjuge accipi. Sed vide Greven. infra.

Matric-Cartus Ultraj. Alexii confessoris eximii, [Alexii.] Romæ. Sperati & sociorum ejus martyrum undecim, qui dicuntur Scillitanorum. Marcellinæ virginis sororis sancti Ambrosii. [Marcellinæ]

Vatican. num. 5949. Romæ, natalis sancti Alexii. Vel, [Alexii.] ut Belin. Eodem die, sancti Alexii confessoris. Vide supra codices mediæ notæ &c.

Florentin. Romæ, sancti Alexii …. anno Domini CCCXCVIII, vitæ quinquagesimo primo. Item, sanctæ Marinæ virginis. Longiorem de ea historiam texit Greven. quæ etiam aliis tribuitur.

Editio Lubeco Col. Incipit: Commemoratio reliquiarum sancti patris Severini archiepiscopi Coloniensis Agrippinæ, [De Severino] confessoris, multarum virtutum viri & miraculorum egregii. Romæ via Latina, [Alexii.] natale beati Alexii &c. ut sex codd. supra. Sequitur textus satis purus. In fine: In Anglia, [Kenelmi.] depositio sancti Kenelmi regis Merciorum & martyris. [Marcellinæ. Florentiæ. De Kenelmo] Mediolano, sanctæ Marcellinæ virginis. In Dacia, sanctæ Florentiæ virginis.

Greven. In Anglia, Kenclini regis Merciorum & martyris, pueri septem annorum. Quem cum pater Kenulphus moriens, sororis fidei commisisset alendum, illa regnandi cupiditate, puerum obtruncari fecit: ferturque puerum in ipsa hora hymnum angelicum, Te Deum laudamus inchoasse, tuncque percussum, cum diceret: Te martyrum candidatus &c. Statim vero Romæ super altare beati Petri membrana (columba candida deferente) superne delapsa & necem sancti martyris & locum sepulturæ prodidit. In Hungaria, in ecclesia Nitriensi, sanctorum Andreæ & Benedicti martyrum. [Andreæ & Benedicti. Theodosii. Euodii. Fredegandi. Alexii.] Theodosii episcopi & confessoris. Euodii episcopi & confessoris. Fredegandi episcopi & confessoris. Romæ via Latina, sancti Alexii confessoris. Qui patre locupletissimo genitus, sponsam sortitus est nobilissimam. Fidei tamen flamma succensus, omnibus relictis, vitam pauperrimam peregre aliquamdiu agens, tandem reversus, in domo paterna usque ad finem vitæ, incognitus permansit. Mediolani, [Marcellæ.] sanctæ Marcellæ virginis, sororis beati Ambrosii episcopi. [Translat. Florentiæ.] In Dacia, translatio sanctæ Florentiæ virginis, discipulæ sancti Hilarii episcopi. Item secundum catalogum Sanctorum, hic, sanctæ Marinæ virginis. [De Marina.] Quæ mutato habitu monasterium virorum ingressa, de crimine fornicationis falso accusata, patientissime tulit, pœnitentiamque egit ac si rea criminis fuisset, cujus sacrum corpus anno Domini MCXIII Venetias translatum, debito cum honore servatur. Item commemoratio reliquiarum sancti Severini Agrippinensis Coloniæ archiepiscopi, [De Severino.] magnæ sanctitatis viri. Apud Aquisgranum, dedicatio basilicæ in honorem gloriosissimæ Dei genitricis Mariæ, [Dedicat. Basil. Aquis.] per Leonem Papam III, præsentibus episcopis CCCLXV aliisque Patribus quamplurimis. Quæ licet in festo Epiphaniæ facta fuerit, hic tamen festivius recolitur.

Molan. Addit ex Adone translationem reliquiarum, de qua supra. [Alexii.] Eodem die, sancti Alexii confessoris, qui post vitam gloriosam atque laudabilem, sepultus est Romæ in monasterio sancti Bonifacii Papæ. [Canonizat. S. Francisci. Marcellinæ. Enodii. De bas. Aq. Fredegundi.] Canonizatio beatissimi patris nostri Francisci. In Mediolano, sanctæ Marcellinæ virginis. Ipso die, sancti Enodii episcopi & confessoris. Eodem die, dedicatio sanctæ Mariæ Aquisgrani. Ipso die, Fredegundi confessoris. Dein minori charactere: Qui cum sancto Furseo venit ex Hybernia, & quiescit in monasterio Dominarum super Sambriam fluvium, non longe a Namurco. In Anglia, Kenelmi &c. ut Greven. usque ad obtruncari fecit. [Kenelmi.] Editiones aliæ, de translatione Scillitanorum & Alexio, ut supra. Tum: Ticini, sancti Enodii episcopi & confessoris. Mediolani, depositio sanctæ virginis Marcellinæ. In Anglia, sancti Kenelmi pueri, regis Merciorum & martyris. In monasterio Argenton, ipso die, [Fredegandi.] sancti Fredegandi confessoris. Castellanus in Martyrologio universali eum collocat in Dorne, potius Deurne, prope Antverpiam.

XV Kal.
Die 18.

Apud Cartaginem, sanctæ Guddenes martyris, quæ jussu Rufini proconsulis, [Guddenes.] ob Christi confessionem, quater diversis temporibus equulei extensione vexata, & ungularum horrenda laceratione cruciata, [Æmiliani] carceris etiam squalore diutissime afflicta, novissime gladio cæsa est. Civitate Dorostoro, sancti Emiliani.

Soli ex omni parte puri sunt Pulsanensis & Molanus.
Varia lectio. Lego Guddenes cum Romano parvo, Adone & codicibus nostris melioris notæ. In Antverp-majore male habetur Guildene. Rosweyd. posuit Gundenes; Munerat. Gaudenes. Romanum parvum binis eam sertis ornavit, Virginis, Martyris. Ado scripsit Virginis, quod & posuit Molanus. At Pulsanen. cum ceteris codicibus, solum tribuit titulum Martyris, forte quod Usuardus de virginitatis laureola dubitaverit. Solus Molanus recte scripsit Æmiliani, ex sua, opinor, correctione, nam reliqui codices omnes simpliciter legunt, ut est in textu.

Observatio. Romanum parvum hac die Adoni ejusque sequacibus ita materiam subministravit: [Guddenes.] Carthagine, sanctæ Guddenes virginis, martyris: quæ nec apud Hieronymum hodie, nec apud Bedam nota est. Ado & martyrii tempus & mortis genus exequitur, ex quo solam postremam partem Noster adscivit. De hac annuntiatione satis plana sunt omnia; nisi quis cum Tillemontio tomo 3 pag. 125, Gaudentum vel Gaudentium Hieronymianorum, signatum in Africa XXVI Junii, pro hac Guddene seu Gudenne seu Gudente, accipi posse existimet; eoque adducat Augustini sermonem 294 novæ edit. habitum in natali martyris Guddentis XXVII Junii, de quo etiam meminit Ruinartius inter selecta pag. 197. Est autem plane verosimile, quod loco citato conjicit idem Tillemontius, nempe Acta aliqua sincera olim exstitisse, ex quibus Ado encomium suum desumpserit, notis consularibus tam expresse distinctum; quæ utinam aliquando in lucem producantur! [Æmiliani.] Emilianus, vel potius Æmilianus, non aliunde quam ex Hieronymianis acceptus videri potest, avulsus a pluribus sociis; quod Usuardum sæpius facere solitum, alibi satis superque ostendimus. Videantur annotata Baronii, & quæ de insigni Martyre ex antiquis collegit Tillemontius tomo 7 pag. 354 & 355. Et eatenus quidem concinunt codices nostri prope omnes; unde indubitata redditur Usuardi lectio, prout a nobis tradita est.

Nunc advertendum, signari hac die in Adone, Rabano & Notkero Arnulfum Metensem episcopum, [De variis Arnulfis.] a Rabano cum longo, ab Adone cum brevi elogio, quod Usuardus distulit ad XVI Augusti, ipsissima illic Adonis verba referens, ut proinde certum sit, codices omnes, qui de Metensi Arnulfo hodie agunt, in hac parte nullo modo esse Usuardinos. Singulorum verba in Auctariis dabimus. Non ita pervium est discernere utrum Usuardus Martyrologio suo non adscripserit Arnulfum episcopum & martyrem, cujus diserte meminere Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-maj. Munerat. & Greven. codices alias notæ optimæ. Et Vincerent quidem hi codices, nisi ea obstarent, quibus eos deserere cogimur; existimantes Arnulfum illum, nec satis proprie martyrem, nec ullo modo episcopum, ab ipso Usuardo positum non fuisse, sed ab aliis superadditum. Atque ut a Pratensi incipiam, monuit me in sæpe adducta epistola Clar. Castellanus, annuntiationem illam, In pago Castrinse, sancti Arnulfi martyris & episcopi, ad primigenium textum minime pertinere, utpote recentiori charactere codici illi plane assutam. Quæ Heriniensis habet de episcopatu Turonensi (ut inter Auctaria referam) commentitia passim censentur; isque præterea solus ex sensu suo loquitur, Remensis provinciæ proprium, ni fallor, textui Usuardino attexens. Reliqui aut diversa phrasi utuntur, ex quo manifestissime patet negotium adjectitium, aut ex Pratensi vel id genus manuscripto aliquo sua ipsi accepere, atque adeo fonte suo puriora non proferunt. Porro codices nostri alii, cum Pulsanensi & Molano optime conveniunt, essentque puri, nisi in Arnulfo Metensi, aut alio excederent. Notavit pridem Baronius ad hanc diem, qua Metensem Romano inseruit, ab Usuardo, ut diximus, XVI Augusti collocatum; notavit, inquam, nonnullam inter Arnulfos confusionem occurrere; quod mirum, fieri potuisse inter Metensem & Suessionensem, tot seculis disjunctos. Verosimilius est confusos fuisse & confundi a modernis Arnulfum Aquilinensem seu Avellinensem, de quo hic disputamus, cum altero Arnulfo Mussipontano, seu Mussipontum translato, quorum fortasse etiam Acta, quæ & varia & satis miranda circumferuntur, facile commixta fuerint, & alterius alteri adscripta; de quo hic nihil vacat discernere: nodos tangimus, in opere magno solvendos. Ad præsens quod attinet, problema esse possit, quem Arnulfum Beda indicare voluerit, dum ita hac die scripsit: Natale sancti Arnulfi confessoris. Ad quæ Florus ibi: Cujus vita maximæ exstitit sanctitatis. Metensem hic appellari non videtur probabile, cum Arnulfi illius dignitatem Beda haud dubie non ignoraverit. Non diffiteor tamen etiam episcopos a Beda, solo quandoque confessoris titulo decorari, ut videre est XXVIII Maii de S. Germano, VIII Junii de S. Medardo &c. Jam vero Confessorem simpliciter dici, Aquilinensi nostro non magis quadrare contendes. At certe quidquid hic a Beda & Floro asseritur, de eo prædicari nihil magnopere vetat, rescissis & martyris & episcopi titulis, qui, an merito ipsi tribuantur, ut minimum saltem incertum est. Nisi magisplaceat Arnulforum distinctio, sic ut Castrensis vel Aquilinensis noster a latronibus cæsus, pro martyre habeatur, alius vel alii, solo confessoris titulo gaudeant, unde orta sit tanta sacrarum reliquiarum sub eodem nomine multiplicatio, quæ etiam ex diversis positionibus, seu locorum nominibus accrescere potuit. Sed hæc iterum Actis reservanda sunt.

Huc etiam spectare possent celeberrimi fratres VII Tiburtini, aliis plane nominibus ab Hieronymianis & Notkero hac die signati, [De septem Tiburtinis.] quam nos XXVII Junii retulerimus. Verum cum hæc ad Usuardum hoc loco nihil faciant, frustra iis componendis hic immoraremur; præterquam quod satis & abunde ad prædictam diem de ea controversia actum censeamus, plura in Actis dicturi. Wandelberti versiculos, supra indicatos, vide apud Molanum. Reliqua ad hosce Martyres pertinentia, in Auctariis reperientur.

AUCTARIA.

Praten. Jam ejus verba dedimus; ubi pro Castrensi, [Arnulfi.] notabis Castrinse, & præter morem, martyris & episcopi.

Herinien. Alia plane phrasi utitur: Ipsa die, [Arnulfi Aquilinen.] in silva, quæ Equilina dicitur, festivitas beati Arnulfi pontificis Turonensis & martyris, qui contemporalis & discipulus fuisse noscitur beati Remigit. Silva illa, quæ dicitur Aquilina, vocatur Gallice Yveline. Vide Castell.

Tornacen. Incipit: Brunonis [alias Bruni] & confessoris. [Brunonis. Arnulfi.] In pago Castrinse, sancti Arnulfi episcopi & martyris. Sequitur annuntiatio prima, deest altera de Æmiliano.

Antverp-maj. Textui puro adjungit: Eodem die, [Arnulfi M.] sancti Ernulfi martyris. Ubi adverte diversum ab aliis loquendi modum.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. In fine post textum purum: Apud civitatem Metensium, [de Arn. Met.] sancti Arnulfi episcopi, qui sanctitate & miraculorum gratia illustris, heremiticam vitam diligens, beato fine quievit. Quæ verba, ex Adone accepta invenies, XVI Augusti.

Munerat. Etiam in fine, sed diversa rursus phrasi: Eodem die, [Arn. E. & M] natalis sancti Arnulfi episcopi & martyris. Videsuperius Observationem.

Greven. Proxime Pratensi accedit: In pago Castrensi, [Deo eodem.] sancti Arnulfi episcopi & martyris.

Antverp-max. Ultrajectin. Leyden. & Lovanien. Referunt textum purum, cui subnectunt: [Arn. Meten.] Civitate Metensium, sancti Arnulphi episcopi, qui sanctitate &c. ut supra ex Adone. In fine: [Frederici.] Eodem die, sancti Frederici Trajectensis episcopi & martyris.

Albergen. & Danic. Primo loco ponunt: Apud Tiburtinam urbem Ytaliæ, [Symphorosæ & 7 filior.] natale sanctæ Simphorosæ cum VII filiis &c. ut vide sis XXVII Junii. Sequitur textus, & in fine, de Arnulfo Metensium episcopo, ut supra.

Centulen. In Francia, castro Crispeio, natale beati Arnulfi, [Arn. Aquil.] Turonicæ sedis episcopi, quem tradunt discipulum fuisse beati Remigii Remensium pontificis, a quo scilicet remeans, ab impiis peremptus est. Vide citatum Castellanum. Ipso die, [Oct. Bened.] octava sancti patris Benedicti abbatis.

Bruxellen. Principio anticipat festum Justæ & Rufinæ, de quibus vide die sequenti. Sequitur de Guddene & Æmiliano satis pure. Tum: [Arn. Aquil.] Apud silvam Aquilinam, sancti Arnulfi episcopi & martyris. Apud Trajectum inferius, natale sancti Frederici episcopi & martyris. [Frederici.] Qui mandato imperatricis [potius ab incestuosis insulanis Walacrensibus] pro justitia legis divinæ occisus est; [Translat. Nicasii.] multis clarus miraculis. Remis, translatio sancti Nycasii episcopi & martyris.

Hagenoyen. Huc refert Esdram prophetam, de quo nos supra XIII Julii, cui elogium more suo ex sacris paginis conceptum adscribit. Sequitur totus textus. Deinde: In civitate Metensi, [Arnulfi Met.] depositio sancti Arnulfi ejusdem civitatis episcopi, cum longiori elogio, quod in ipsis Actis legi mavelim. Tum: In pago Castrensi, sancti Arnolfi episcopi & martyris. [Arn. E & M Frederici.] Apud Trajectum, sancti Frederici episcopi & confessoris. Nescio cur & hic non æque martyr appelletur.

[Arnulfi. Oct. Bened.] Aquicinct. In fine: Castello Crispiaco, sancti Arnulfi archiepiscopi & martyris. Idem est, opinor, de quo Centul. Octavæ sancti Benedicti abbatis.

[Arn. Met. Severini.] Victorin. Civitate Metensi, sancti Arnulfi episcopi & confessoris. Ipso die, sancti Severini confessoris. Octavæ sancti Benedicti abbatis.

Daveronen. In pago Castrensi, qui dicitur Sylva Aquilina, [Arn. & uxor] natalis beati Arnulphi episcopi & martyris, cum uxore sua Scariberga.

[Frederici..] Matric-Cartus. Ultraject. Frederici episcopi Trajectensis, martyris. Requiescit ad sanctum Salvatorem. [Arn. E & M] Arnulphi episcopi Turonensis, martyris. Gudenes, quæ multa sustinuit.

Codex Bigotian. tertius, sub nota D. 9. Item, [Clari.] sancti Clari martyris. Quæ alia manu adjecta sunt. Colitur hic hodie Parisiis, sed alibi die natali proprio, IV Novembris.

[Veterini.] Reg. Suec. signatus num. 130. Ipso die, sancti Veterini confessoris.

In Vatican. num. 5949. Deest Æmiliani. Adjicitur Symphorosa cum VII filiis. [Arn. Met.] Item sancti Arnulfi Metensis, ut supra.

[Raphilli. Roberti.] Florentin. In Tuscia, sancti Raphilli archiepiscopi Ravennesis. Beati Roberti confessoris de Salle, Ordinis Cælestinorum.

[Transl. Arn.] Codex Montis Sancti. Translatio sancti Arnulfi Metensis episcopi, qui sanctitate vitæ & miraculorum gratia &c.

[Transl. Odil.] Editio Lubeco-Col. Incipit: In Hoya, territorio Leodiensi, translatio sanctæ Odiliæ virginis & martyris de civitate Colonia, ex nobili illa societate undecim milium virginum. [Symphor &c] Apud Tyburtinam urbem Italiæ, sanctæ Symphorosæ &c. Sequitur de Guddene, [Arn. E & M] pure. Tum: Apud Silvam Aquilinam, sancti Arnulfi episcopi Thuronensis & martyris. [Arn. Meten.] Civitate Metis, sancti Arnulphi episcopi & confessoris. Qui sanctitate &c. Civitate Dorostoro, sancti Emiliani confessoris. Trajecto inferiori, [Frederici.] passio beati Frederici episcopi & martyris. In territorio Juliacensi, villa Arnswilre, natale beati Arnoldi citharedi Karoli magni & confessoris. [Arnoldi. Eadburgæ.] Eodem die, Sanctæ Eadburgæ virginis.

Belin. Incipit a Symphorosa &c. Tum de Arnulfo Metensi. Post de Æmiliano. Dein: Eodem die, sancti Aquilini episcopi. Ipso die, sancti Materni episcopi & confessoris. [Aquilini. Materni.] Apud Cartaginem, sanctæ Gudenis martyris.

Greven. Eugenii Papæ II & martyris. Qui a laicis Romanis excæcatus & occisus, sepultus est apud sanctum Petrum. [Eugenii II.] In Trajecto inferiori, sancti Frederici episcopi & martyris. Qui cum zelo justitiæ illicitas nuptias Ludovici imperatoris argueret, [Frederici.] alteram expertus Herodiaden, martyrio coronatur. Vide quæ diximus in Bruxellen. Answeri martyris & sociorum ejus. [Answeri. Clari. Aquilini. Materni. Tr. Arn. Met Arnoldi.] Clari martyris. Aquilini episcopi. Materni episcopi & confessoris. Metis, translatio sancti Arnulfi episcopi & confessoris. In territorio Juliacensi, pago Arnswilre, natale beati Arnoldi, citharedi Karoli magni & confessoris, multæ erga pauperes pietatis viri. Secundum aliquos hic Simphorosæ cum filiis suis, [Symph. &c.] de quibus supra V Kal. Julii. In Hoia, territorio Leodiensi, translatio sanctæ Odiliæ virginis & martyris, [Transl. Odil.] ex societate XI milium virginum. Eodem die, [Eadburgæ.] sanctæ Eadburgæ virginis.

Molan. Apud Tyburtum civitatem Italiæ &c. Apud civitatem Metensium &c. [de Sym. & fil Arnul. Met. Aquilini. Materni. De Philastr.] Eodem die,sancti Aquilini episcopi. Mediolano, sancti Materni episcopi & consessoris. Deinde ex Adone vel ejus apud Rosweydum appendice. Brixiæ, depositio S. Philastrii ipsius civitatis episcopi. Qui cum fuisset presbyter ordinatus, ductus amore Dei, relictis omnibus, universum pene ambitum circuivit orbis, quatenus secutus vestigia Pauli Apostoli, per singula loca animas fraude diaboli deceptas, de sempiterno suis prædicationibus liberavit interitu. Unde non solum contra gentiles atque Judæos, verum etiam contra omnes pene hæreses & maxime contra Arrianam perfidiam, quæ tunc nimium prævalebat, fidei vigore pugnavii, & ob hoc verberibus castigatus, stigmata Domini nostri Jesu Christi suo portabat in corpore. Nam & in Mediolanensi urbe, idoneus custos Dominici gregis fuit, & Auxentio Arrianæ perfidiæ episcopo, priusquam beatus Ambrosius eligeretur, divina gratia fultus, nimium repugnavit. Romæ etiam non exiguo tempore demoratus, multos & publica & privata disputatione est in fide lucratus. Et quia valde hæreticos impugnabat, voluit de eorum singulis sectis atque doctrinis nefandissimis librum componere, quatenus singularum hæresum errore patefacto, nullus ab eis saltem simplex in ecclesia constitutus comprehendi possit. De quo beatus Augustinus ita dixit: Philaster Brixiensis episcopus, in prolixissimo libro, quem de hæresibus condidit, centum viginti octo hæreses arbitratus est computandas. [De Frederico] Item Trajecti, Frederici, ejusdem loci episcopi & martyris. Qui innocens a nocentibus pro veritate occisus est ante sanctum altare Dei, post Missæ celebrationem; sepultus eodem loco. [Arn. E & M.] In pago Castrensi, sancti Arnulphi episcopi & martyris Turonensis. Tum minoribus typis, de Arnoldo cytharædo, ut Greven. Eodem die, [Theodorici.] natalis beati Theodorici Metensis episcopi, consobrini Othonis primi. In Nortmannia, sancti Clari monachi & martyris, [Clari.] de cujus passione exstat sermo Nicolai de Nise. Hæc in prima editione. Aliæ textui præfigunt: Apud Tiburtinam &c. In fine, de Æmiliano, additur martyris. Et sancti martyris Hiacynthi in Anastride. [Hyacinthi.] De Arnulfo Metensi, ut supra. Ipso die, sancti Materni episcopi & confessoris in Mediolano. De Arnulfo Castrensi, habet ferme ut Herinien. De Frederico Trajectensi, ut in priori editione. Brixiæ, depositio sancti Philastrii, ipsius civitatis episcopi, qui contra omnes pene hæreses, & maxime contra Arrianam perfidiam, quæ tum nimium prævalebat, fidei vigore pugnavit, & ob hoc verberibus castigatus, stigmata Domini nostri Jesu Christi suo portabat in corpore. De Odilia Huiensi, de Arnoldo cytharædo, de Theodorico Metensi episcopo, & Claro, ut supra.

XIV Kal.
Die 19.

[Epaphræ.] Natalis sancti Epafræ, qui a beato Paulo Colossis ordinatus episcopus, clarus virtutibus, ibidem martyrii palmam pro ovibus sibi commendatis virili agone percepit. Apud Thebaidem, sancti patris nostri Arsenii, [Arsenii.] de quo in verbis seniorum refertur, quia propter redundationem lachrymarum tergendam, sudarium semper in sinu vel in manu habuerit. In Hispania civitate Hispali, passio sanctarum Justæ & Rufinæ, [Justæ & Rufinæ.] quæ a præside Diogeniano comprehensæ, primo equulei extensione & ungularum laniatione vexatæ sunt, post carcere, inedia & doloribus afflictæ, tandem Justa in carcere spiritum exhalavit, Rufinæ cervix confracta in confessione est.

Consonant Praten. Herinien. Antverp-maj. Antverp. Max-Lubec. Munerat. Belin. Greven. & Molan. Quibus accedunt Antverp-max. Ultraject. Leyden. Albergen. & Danicus.
Varia lectio Epaphræ, recte formant Pulsanen. Greven. & Molan., sequor in textu reliquos omnes. Colosis habent aliqui, Herinien. Colosensis, melius ceteri, uti nos scripsimus. Munerat. adjecit titulum martyris. Beati Paulo, Thebaidam, servorum pro seniorum, lacrimarum & lachrimarum, exalavit &c. facile corrigi possunt. Belin. & Molan. cum mediæ notæ codicibus, post sancti, omittunt patris nostri. Item pro redundationem, habent cum Greveno redundantiam, vel ut Antverp. & Max-Lubec. redundanciam; probatiores codices Adonem secuti sunt & nos etiam in textu. Belin. & codices recentiores quinque a phrasi Bedæ & Adonis recedunt, dum pro habuerit, legunt habuit. Greven. & Molan. singulares nonnumquam sunt, ut supra sæpius patuit; hic soli pro Hispania, substituunt Hispaniis. Item, post in carcere inedia & tortionibus afflictæ. Demum, Rufinæ cervix confracta est in confessione Domini. Hæc, inquam, propria sunt Greveno & Molano, in quibus hic alterum descripsit. Ceterum, In Hispania, codices omnes unanimiter legunt, in altero nonnihil variant. Herinien. legit; post carcerem, inedia & doloribus afflictæ. Antverp-maj. post carceris &c. Major numerus cum Antverp. & Max-Lubec. post carceris, inedia & variis doloribus. At vero phrasis Adoni conformior est, quæ ex Pratensi & Munerato in textu sumitur. Demum Herinien. ponit, cervix confracta in confessione Domini est. Antverp-major, cervix in confessione confracta est; omnes quidem syntaxi bona, sed ubi de Usuardi modo loquendi quæritur, is præferendus videtur, qui Adoni proximus est, qualem habet Praten. Munerat. Belin. Antverp. & Max-Lubec. cum ceteris, quos textui prælucere maluimus.

Observatio. Quam magna hac die codicum nostrorum consonantia, tam clara totius textus ex Adone transfusio. Hieronymiana ex mente Florentinii nihil habent quod huc spectet, quamvis tamen Hispaniensem Justum illic positum, pro Justa accipi nihil magnopere impediat, præsertim cum Justæ diserte scripserit Corbeiense. Nam quod ab Notkero rem decidi putat Florentinius, haud satis probare queo, nisi cum ipso eodem auctore duos Justos hac ipsissima die in Hispaniis recensendos existimet, quod quam sit verosimile, suo loco intelliges. Interim Romanum parvum sic hodie brevissime: Hispali, sanctorum Justæ & Rufinæ.Beda Arsenium nominat, & post eum Rabanus, iisdem omnino terminis, quibus Ado utitur. En modo laterculi genesim. Epaphræ elogium ex Festivitatibus Apostolorum a Nostro ad verbum transumptum est. [Epaphræ. Arsenii.] Patet potiorem partem ex Pauli epistolis acceptam esse; verum unde Adoni constiterit, Epaphram Colossis martyrii palmam virili agone percepisse, fateor me necdum reperisse; nec id invenit Tillemontius tomo 1 in vita Pauli articulo 44, a pag. 292. Sed hæc alterius loci sunt. Arseniana jam dixi Bedæ & Adonis esse communia, ab Usuardo etiam transcripta. Uberiori elogio exornari poterat Arsenius, ex ipso illo fonte quem Viennensis attingit. At hæc nobis relicta sunt, in Actis fusius deducenda ex Vitis PP. aliisque scriptoribus Metaphraste sincerioribus, quorum varias narrationes, ordine disposuit Tillemontius tomo 14 a pag. 676. Wandelbertus soli Arsenio metricum elogium aptavit:

Arsenius quartam denamque eremita venustat.

Denique Justæ & Rufinæ laudatio, licet hinc inde nonnihil contracta, tota ex Adonis verbis conflata est. Educta, procul dubio, ex antiquioribus Actis, quorum selectam medullam extraxisse videtur Maldonatus, [Justæ & Rufinæ.] ut habes apud Surium hoc die. Mirum autem cur a Notkero, tam fideli Adonis imitatore, Epaphras prætermissus sit, ejusque loco substituti alii, non satis undequaque cogniti, ne quidem apud codices Hieronymianos, quantumvis auctos. At de hoc tantopere nobis laborandum non est, ubi ex supradictis certissima textus origo simpliciter & manifeste patescit.

AUCTARIA.

Tornacen. Incipit: Apud Thebailem &c. tum de Epaphra, rescisso utrobique elogio. Cetera purus.

Rosweyd. Augetur in fine, his verbis: [Rustici.] Lugduno, Rustici presbyteri.

Pulsanen. In Epaphra & Arsenio purus, silet de duabus ultimis Justa & Rufina.

Lovanien. In duabus primis purus, rescindit elogium Justæ & Rufinæ.

Centulen. In prima satis purus, sic pergit: Eodem die, sancti patris nostri Arsenii, vita & moribus Christo Domino per omnia digni. In Hispaniis civitate Hispali, sanctarum Justæ & Rufinæ, quæ a Diogeno præside comprehensæ, gravi cruciatu dilaniatæ sunt.

Bruxellen. Denuo anticipat: In Judea, natale beati Joseph, [De Joseph.] qui cognominatus est justus, & cum beato Mathia sub Apostolica sorte statutus; quique prædicationis officio inserviens, multamque pro fide Christi persecutionem sustinens, venenum fertur bibisse, ex quo nichil triste pertulerit; sed victorioso fine in pace quievit. Colosis, natale sancti Ephire. Qui a beato Paulo Colocensibus ordinatus episcopus, clarus virtutibus, ibidem martyrium pro ovibus sibi creditis, virili agone percepit. Apud Tyburtinam Ytaliæ, natale sanctæ Symphorosæ cum septem filiis. [De Symph. & 7. filiis.] Quæ suspensa crinibus, & post alligata saxo, in fluvium præcipitata est. Deinde filii per varia tormenta martyrizati sunt omnes. Hæc etiam hac die non satis apte referuntur. Sequitur: Apud Thebaidem, sancti patris Archenii. Qui ex insigni senatore, in heremo factus est monachus. De quo in verbis seniorum refertur, quia propter &c. In fine: Apud Trajectum inferius, [Barnulfi.] depositio sancti Barnulphi episcopi & confessoris. In Greven. vocatur Bernoldus.

Hagenoyen. In prima satis purus est. Deinde: Apud Thebaidem, depositio sancti patris nostri Arsenii, [Mira de Arsenio.] fratris sancti Eufemiani, patris sancti Allexii. Qui quando in seculo erat, imperialibus saltem vestibus erat indutus, & nimis erat delicatus, & Theodosio imperatori erat carissimus, ita ut duos ejus filios de sacro fonte levaret. Et hic post conversionem erat abstinentissimus, & vestibus omnium vilissimus. Et ideo sicut Daniel propheta, spiritu prophetiæ claruit. De quo refertur in verbis seniorum, quia propter &c. In Justa & Rufina satis purus est.

Aquicinct. Subjungit in fine proprium loci, hoc modo: [Translat. Sambariæ.] Aquicincti, translatio sanctæ Sambariæ virginis & martyris. Sed hæc sunt a recentiori manu, ut in apographo notatur.

Victorin. & Reg. Suec. sub nota num. 130. Mediolani, [Invent. Gerv & Pr.] inventio sanctorum Gervasi & Protasii. Vide de his Usuardum XIX Junii, & Acta eo die, in quibus de his fusius agitur.

Matric-Cartus-Ultraject. Justæ & Rufinæ. [Textus contractus.] Arsenii confessoris & solitarii, dudum Senatoris Romæ. Epaphræ episcopi Colossensis, discipuli beati Pauli Apostoli.

In Vatican. num. 5949. Deest Arsenii. Adjicitur: [Eliæ.] Assumptio sancti Eliæ prophetæ.

Florentin. Apud Spoletum, passio sanctorum martyrum Euticii, [Euticii & sociorum.] Britii, Joannis, Teudilii, Isaach, Laurentii, Herculani & Parietalis. Quorum capita Martianus tyrannus jussit truncari & inhumata corpora eorum derelinqui. Sed quædam inclita matrona vidua, illa condidit in prædio suo in cœmiterio Pontiano, non longe ab urbe prædicta, ut habetur in gestis sancti Proculi (in excuso est Pauli) episcopi & martyris. Nomina vero eorum sunt hæc Euticius…. [Severæ.] Theudila…. Treveris, sanctæ Severæ virginis.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Colosis, sancti Epafræ episcopi & martyris; qui a beato Paulo &c. Reliqua totius textus satis pura sunt. In fine additur: [Martini. Dariæ. Rustici.] Treveris, beati Martini episcopi & martyris. Constantinopolim, sanctæ Dariæ virginis. Lugduno Galliæ, depositio beati Rustici episcopi & confessoris.

[Martini. Symmachi. Rustici. Justi. Dariæ. Bernoldi.] Greven. Treveris, beati Martini, primi ejusdem urbis episcopi & martyris. Simmachi Papæ. Lugduni Galliæ, sancti Rustici episcopi & confessoris. Item sancti Justi. Constantinopoli, sanctæ Dariæ virginis. Item beatæ memoriæ, Bernoldi episcopi Trajecti inferioris & confessoris.

Molan. In prima editione nulla habet Auctaria. In posterioribus hæc pauca adjungit: Treviris, [Martini. Symmachi. Dii. Macrinæ.] beati Martini, decimi ejusdem urbis episcopi & martyris. Eodem die, Symmachi Papæ. Die decima nona, sancti patris Dii, Et sanctæ Macrinæ, sororis magni Basilii. Notandum, quod in harum editionum textu litteris Italicis post Justæ & Rufinæ quæ, inserantur hæc verba; vendentes vasa fictilia, citato ad marginem Officio Sanctorum Hispaniæ, Maldonato & Surio, ex quibus videlicet illa accepta sunt. In priori signatur lectio 2 Burgensis ecclesiæ.

XIII Kal.
Die 20.

[Ioseph.] Natalis beati Joseph, qui cognominatus est justus. Hic prædicationis & sanctitatis officio inserviens, multamque pro fide Christi persecutionem a Judæis sustinens, victoriosissimo fine in Judæa quievit. De quo refertur, quod venenum biberit, & nihil ex hoc triste pertulerit, [Sabini & sociorum. Pauli.] propter Domini fidem. Apud Damascum, sanctorum Sabini, Maximi, Juliani, Macrobii, Cassii, Paulæ, cum aliis decem. Civitate Corduba, sancti Pauli diaconi & martyris.

Puros censemus Herinien. Max-Lubec. Antverp-max. & Lovaniensem.
Varia lectio. Sunt qui legant, prædicationis officio & sanctitatis inserviens, melior est textus nostri constructio, ubi inserviens cum Adone, non serviens, ut alii. In omnibus Damascenorum hic est ordo: Sabini, Maximi, Juliani &c. Soli Greven. & Molan. ita vertunt: Juliani, Sabini, Maximi: procul dubio ex diversitate codicum Hieronymianorum, de qua vide Florentinium. Herinien. pro Macrobii, male scripsit Macrabii, ut alii Pauli, pro Paulæ &c. Alia in proxime sequenti Observatione expediuntur.

Observatio. Circa primam & secundam textus nostri annuntiationem nulla prorsus difficultas suscitari potest. [Joseph.] Joseph ab auctore Romani parvi sacris Fastis primum insertus, ita ibi prædicatur: Joseph, qui cognominatus est justus, qui a Judæis pro Christo multa perpessus, victor in Judæa quievit. Ado elogium auctius reddidit, a Notkero descriptum. Noster, ut semper assolet, dum textus Adoniani paulo diffusiores sunt, summa rerum capita eleganter compegit. Quod autem de hausto innoxie veneno dicitur, ex Rufini Eusebio lib. 3 cap. 28 desumptum existimo. Cetera ex Actis, aut Patrum traditione colligenda sunt, ut fecit Tillemontius tomo 1 variis locis, sed maxime pag. 119, [Sabini & sociorum.] quæ in Actis nostris accuratius discutientur. Martyres Damasceni, ut hic signantur, ita ex Hieronymianis accepti sunt ab Adone, ex quo in Nostrum & Notkerum transfluxere. De nonnulla, inter vetustissimum Epternacensem & reliquos Hieronymianos codices discrepantia, agit Florentinius, quem curiosus lector consulat. Hactenus certe sibi constat Usuardina veritas, ex consensu codicum omnium: venenum aut discrimen in cauda latet. [De Praten. æliisque cod] Ut autem clare & ordine procedam, verba Pratensis codicis primum recito. Addit ille post præfatas binas commemorationes: In Pago Bononiensi, sancti Ulmari confessoris. Quibus subjungit ecgraphum nostrum: Eodem die, sanctæ Margaritæ virginis & martyris, sic tamen ut ex subvirgulatione facile intelligam, ea verba ex margine in textum traducta, quod subinde confirmavit oculatus inspector Clar. Castellanus, asserens recentiori manu eo loci scriptum esse, non Margaritæ, sed hoc pacto: Eod. die, scæ Marinæ virg. & mr. Unde & qua ratione Marina illa cum Margarita confundi possit, dicere cœpimus ad XVIII Junii, sed ut candide fatear, operosioris disquisitionis est, quam ut hic indagetur. Impræsentiarum sit satis, ostendisse annuntiationem illam antiquis Martyrologis incognitam, in codicibus Usuardinis plane esse adjectitiam, atque adeo a puritate deficere codices omnes quotquot illam adoptant, ut sunt, Antverp-maj. Antverp. Munerat. Greven. & alii. Restat solvendus nodus in Vulmaro, quem jam ferme XVII Junii, ex toto præcidimus. Hic solum accedet Castellani observatio, ita Gallice ad me scribentis: Le 20 (Julii) finit par une rature, sur laquelle est recrit d'une main tres ancienne: In pago Bononiensi &c. Quod significat, annuntiationem prius illic positam, erasam esse, & quæ modo apparet, vetustissima manu ei inscriptam. Meminisse oportet ad XVII Junii in eodem codice expunctum Vulmarum, eique substitutum Gundulfum Bituricensem (ut in similibus non semel factitatum alibi ostendimus;) & sic manifeste comperiemus, correctorem illum, quisquis fuerit, hac die Paulum Cordubensem exsculpsisse, ut eo Vulmarum transferret, quem ob spatii angustias Adoniana phrasi non potuit exprimere; uti nec codices alii in ea annuntiatione conformes sunt.

Hinc modo conjice, restituendam loco suo annuntiationem Pauli, a nobis idcirco in textu positam, [Pauli.] prout eam diserte signant citati supra codices quatuor, & præterea Tornacen. Antverp. Munerat. Greven. Ultraject. cum aliis codicibus & extractis. Molanus, qui in prima sua editione de Vulmaro recte egerat XVII Junii, merito hac die eum prætermisit; sed cur Paulum neglexerit, non satis perspicio; multo minus cur in editionibus aliis utrumque posuerit: ubi immemorem sui diceres, nisi in annotatione, nescio quam hujus duplicitatis causam indicaret. Nobis itaque, perpensis omnibus, dubium non est, quin Paulus, a sancto Eulogio lib. 2 Memorialis cap. 6, egregie celebratus, cum pluribus aliis martyribus Cordubensibus, quos in Hispania Usuardus collegerat, inde in Franciam allatus, & hoc die, martyrii ejus proprio, non vero Vulmarus, consignatus sit, ut proinde vindicatam putemus primigeniam & germanam Usuardi simplicitatem.

AUCTARIA.

De Pratensi codice jam diximus. Ei in augmentis de more similis est Antverp. major.

Tornacen. Incipit: Margaretæ virginis. [Margaretæ.] In elogio Josephi mutilus est, a de quo refertur &c. Cetera purus.

Rosweyd. In fine solum habet: In pago Bononiensi, [Vulmari.] sancti Wlmari abbatis & confessoris. Malo ego cum aliis scribere Vulmari.

Antverp. & Ughellian. De Margarita sic habent: Apud Antiochiam, passio beatæ Margaritæ virginis & martyris. [Margaritæ.]

Munerat. Textui puro subdit: Eodem die, sanctæ Margaretæ virginis & martyris.

Belin. Habet etiam textum purum, sed addit: [De eadem.] Apud Antiochiam, passio beatæ Margaritæ virginis & martyris. Item eodem die, Octava sancti Bonaventuræ episcopi & confessoris, [Octavæ Bonavent.] Ordinis Minorum. Similia festa hic sæpius notantur.

Greven. Post textum purum solus in ipso textu adjungit: [Arnulfi C.] Ipso die, sancti Arnulphi confessoris, sine characteristica, unde dignoscatur. Deinde: [Margaretæ.] Eodem die, sanctæ Margaretæ virginis & martyris. Vide superius Observationem.

Molan. Deficit, ut supra dictum est, in annuntiatione Pauli martyris Cordubensis.

Ultrajectin. Leyden. Alberg. & Danic. Textui puro superaddunt: Treveris sanctæ Severæ virginis, [Severæ.] sororis sancti Monowaldi, ejusdem loci episcopi. Vide infra cod. Bruxell. &c.

Centulen. Natale beati Joseph, qui Justus cognominatus est, quibus [quique] corpus Dominicum in sepulcro proprio meruit sepelire. Satis patet confusio. In Damascenis, purus est, nisi quod pro Maximi, scribat Maximini. In Thebaide, sancti Victoris. [Victoris. Vulmari.] Cordubæ, sancti Pauli diaconi & martyris. In pago Boloniensi, sancti Vulmari abbatis. In margine autem nova plane manu adjectum legitur: Apud Antiochiam, passio sanctæ Margaritæ virginis & martyris.

Bruxellen. De beato Joseph, locutus est die præcedenti. Porro in Damascenis & Paulo purus, subdit: In pago Bononiensi, depositio sancti Vulmari presbyteri & confessoris. [Vulmari.] Treveris, sanctæ Severæ virginis, [Severæ.] sororis sancti Modoaldi, ejusdem loci episcopi. [Margaritæ.] Apud Antiochiam, beatæ Margaretæ virginis & martyris.

[De Joseph.] Hagenoyen. Sic incipit: In Judea, depositio beati Joseph, qui cognominatus est Justus. Hic erat filius Alphei & Mariæ Cleophe, quæ fuit soror beatæ Mariæ, matris Domini nostri Jesu Christi & frater Jacobi Minoris & Symonis & Judæ Apostolorum. Hic fuit unus ex septuaginta duobus discipulis Domini; & post ascensionem Domini, sortem misit cum Mathia pro apostolatu per electionem Apostolorum. Hic ingentibus mysteriis Domini intererat & Spiritum sanctum cum Apostolis recepit. Hic postea predicationis & sanctitatis officio inserviens &c. pure. In Damascenis & Paulo, cum textu consonat, & in fine adjicit: Treveris, depositio Severæ virginis, sororis Modowaldi episcopi ejusdem civitatis. [Severæ.]

Aquicinct. Pro Cassi, Paulæ; habet Bassi, Pauli. Deest, civitate Corduba &c. Sed in fine: Eodem die, [Margaretæ.] sanctæ Margaretæ virginis & martyris. In pago Bononiensi, [Vulmari.] depositio sancti Vulmari abbatis. Idem hic sæpius recurrit.

Victorin. Antiochiæ, sanctæ Margaretæ virginis. Vide infra elogium apud Molan. [Margaretæ.]

Matric-Cartus-Ultraject. Margaretæ virginis & martyris. Joseph qui dictus est Justus. Sanctorum martyrum Sabini, Maximi, Juliani cum ceteris. [Bernoldi.] Bernoldi episcopi Trajectensis, qui apud sanctum Petrum quiescit.

Cluniacen., Codex D. du cheval signatus C. & Caudiacen. Adjungunt: Ipso die Cluniaci monasterio, [Except rel. Gregorii PP] gloriosa exceptio reliquiarum beati Gregorii Papæ.

In Vatican. Deest Pauli. Adjectum: In Cassino, [Severi.] natalis sancti Severi episcopi.

Altemps. Apud Cluniacum, exceptio reliquiarum beati Gregorii Papæ. [de rel Greg.]

Editio Lubeco-Col. Incipit: Elias rapius est in cælum curru ignis, [Rapt. Eliæ.] astante & vidente Heliseo. Sequitur de Joseph & Damascenis, satis pure. [Victoris.] Tum: In Thebaida, sancti Victoris confessoris. Civitate Corduba &c. In pago Bononiensi, depositio sancti Wulmari abbatis, [Vulmari. Severæ.] presbyteri & confessoris. Treveris, sanctæ Severæ virginis, sororis sancti Monowaldi, ejusdem loci episcopi & confessoris. Quæ in ecclesia sancti Eucharii quiescit. Alibi melius legitur, Modoaldi.

[Victoris. Magni &c.] Greven. In Thebaide, sancti Victoris confessoris. Magni presbyteri & Amorini. In pago Bononiensi, [Vulmari. Placeriæ. Ambrosii.] sancti Vulmari abbatis, presbyteri & confessoris. Item Placeriæ. In Tuscia, sanctæ memoriæ Ambrosii presbyteri & confessoris, Ordinis Prædicatorum. [Wilgefortis.] Item, sanctæ Wilgefortis virginis, & martyris, [Severæ.] filiæ regis Portugaliæ. Severæ virginis, sororis sancti Modoaldi episcopi Treverensis. Vide notationem Baronii.

[Margaritæ] Molan. Apud Antiochiam, passio beatæ Margaritæ virginis & martyris. [Severæ.] Treberis, sanctæ Severæ virginis, sororis sancti Modoaldi, ejusdem loci episcopi. Eodem die, in pago Galliæ Bononiensi, monasterio Silmaco, [Vulmari.] depositio sancti Vulmari abbatis. Postea typis minoribus: [Wilgefortis.] Item sanctæ Wilgefortis virginis & martyris, filiæ regis Portugaliæ: quam nonnulli Latine, Liberatam, Teutonice autem, Ontcommeram agnominant. Editiones aliæ post textum integrum purum, subdunt: Apud Antiochiam, [de Margarit.] passio beatæ Margaritæ virginis & martyris. Quæ per Olybrium præfectum multa tormenta passa est pro Christi nomine, vincula, carceres, flagella, equuleum. Quam & diabolus in draconis specie, similiter & in Æthiopis, tentavit, sed per signum sanctæ Crucis superatus est. Novissime vero per prædictum præfectum decollata, sacro martyrio vitam finivit. De hac alibi, ut XIII Julii &c. Sequitur in his editionibus, tamquam pars Usuardi textus: Eodem die, in Gallia pago Bononiensi, sancti Vulmari confessoris, admirandæ sanctitatis viri. Treviris, sanctæ Severæ virginis, sororis sancti Modoaldi, ejusdem loci episcopi. In Portugallia, natalis sanctæ Wilgefortis virginis & martyris, quæ amore castitatis & Christianæ fidei, in cruce moriens, feliciter transivit ad Dominum. Non est nomen Lusitanicum.

XII Kal.
Die 21.

[Danielis. Praxedis,] Danielis prophetæ. Romæ, sanctæ Praxedis virginis. Hæc in omni castitate & lege divina erudita, vigiliis & orationibus atque jejuniis assidue vacans, quievit in Christo, sepultaque est juxta suam sororem Potentianam via Salaria. In Galliis civitate Massiliæ, [Victoris & 3 alior.] natalis sancti Victoris; qui cum esset miles, & nec militare, nec idolis sacrificare vellet, primo in carcerem trusus, ibique ab angelis visitatus, deinde variis excruciatus pœnis, novissime contritus in mola pistoria, martyrium consummavit. Passi sunt cum eo tres milites, [Juliæ.] Alexander, Felicianus & Longinus. Trecas, sanctæ Juliæ virginis & martyris.

Sumitur textus ex Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-majore, Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Belini prima editione, Greven. & Molan.
Varia lectio. Recte legunt omnes, orationibus atque jejuniis assidue vacans, nescio cur in Antverpiensi inseratur vox erudita, unde exurgit inepta constructio, orationibus atque jejuniis erudita assidue &c. cum eadem prius bene posita sit, lege divina erudita &c. In Christo quievit, est transpositio Antverp-majoris, ut in alio faciunt Belin. Greven. & Molan. qui pro, juxta suam sororem, mutant in juxta sororem suam. Alibi diximus Pudentianam scribi, pro Potentiana, sed hic codices omnes cum textu consentiunt. Marsilia habent Munerat. & Belin. Rursus Belin. ubi in textu est, & nec militare nec idolis &c. ponit, & non militare nec &c. Antverp-major vero omittit et, male etiam efformans sequentia, hoc modo: Primo cum in carcerem trusus, ibi ab &c. Et Belin. iterum angelo, pro angelis. Reliqui in textu pœnis, licet plerique omnes codices diphthongis careant, in quo & similibus vix servari potest orthographica uniformitas. Belin. aliis verbis usus, scripsit, variis cruciatibus punitus. Sensus exigit, novissime contritus in mola pistoria, sed Antverp. & Max-Lubec. ponunt constrictus, atque eadem editio & Belin. omittunt in. Greven. & Molan. hic denuo a communi lectione deficiunt, nam ubi omnes alii legunt, passi sunt cum eo tres milites, ipsi omittunt tres. Longius, pro Longinus, error est in Antverpien-majore: minores alios, tum ex hoc, tum ex aliis codicibus prætereo.

[Danielis.] Observatio. De Daniele propheta agit hodie Beda secundo loco, post Praxedem. Romanum parvum sequitur Ado, hunc Noster & alii, iisdem ferme omnes terminis. Videbitur suo tempore, quanti faciendus sit, qui apud Surium hoc die exstat, totus ille Metaphrastis de Daniele & tribus pueris Babilonicis commentarius. [Praxedis.] Praxedem etiam memorat Romanum parvum, & Beda, ut jam dixi. Rabanus eam ex Beda accipiens, elogium format ab Adoniano plane diversum. Noster Adonis textum, paulo longiorem, nitide suo more contraxit. Unde vero narrationis suæ materiam Viennensis acceperït, non est opus hic repetere; vide quæ dicta sunt XIX Maii & XX Junii. Victor Massiliensis illustris martyr, [Victoris & sociorum.] a Romano parvo his solum verbis notatur: Massiliæ, Victoris martyris. Ast in Hieronymianis, iisdem sociis militibus stipatus est, quos Ado nominatim etiam recensuit, addito itidem Deutherio puero, qui ad Martyrum sepulcrum orans emiserit spiritum. Et hæc eadem vestigia pressit Notkerus, Adonem totum & in hisce Martyribus & in Praxede suum faciens. Usuardus autem, solita methodo, panegyrim in pauciora redigens, solos milites, omisso puero, commemoravit. Nec vero, quæ de puero illo tradit Viennensis, adeo explorata sunt, quemadmodum gloriosissimi Victoris & aliorum trium Acta, ab omnibus eruditis summopere laudata, & a C. V. Francisco Bosqueto primum vulgata, de quo vide in admonitione prævia Ruinartii inter selecta pag. 299. Gallice eadem recensuit Tillemontius tomo 4 a pag. 549. Videndi etiam Annales Massiliensis P. Guesnay pag. 131. Quæ omnia in Actis ex professo elucidabimus.

Porro Trecensem Juliam solus Usuardus superaddidit, antiquis aliis aut præteritam, aut ignotam, [Juliæ.] quæ tamen plane non minus ac reliqui, ex unanimi nostrorum codicum consensu Usuardina censenda est. Historia passionis ex Camuzato pag. 381 in Surium translata est, sed quam Tricassini Promptuarii auctor fatetur inconcinne conscriptam. Alii magis vituperant, ut vide apud laudatum Tillemontium tomo citato pag. 348. Notabis, Bedam hac die Symphorosam referre cum eodem ferme elogio, quod Ado posuit XXVII Junii, cujusque epitomen illic ex Usuardi stylo exhibuimus. Rabanus supra ductorem sapiens, multa alia adjunxit. Verum cum ea ad Usuardum minime pertineant, hic Bedæ a reliquis dissonantiam, quam nonnulli codices nostri Usuardini imitantur, indicasse suffecerit. Ædipo opus est, ut intelligatur, quid Wandelbertus tertio suo versiculo insinuare voluerit. Nisi alludat ad dedicationem ecclesiæ S. Petri, in qua depositum est S. Wandregisili corpus, de qua meminerunt Hieronymiana. Sed tunc versus ille ad diem sequentem pertineret. Ita hac die cecinit:

Praxedis duodena effulget virginis atque
Prophetæ Danielis nomine, fine, fideque.
Ipsa luce pii solennis dedicatio Petri.

AUCTARIA.

Rosweyd. Inter Massilienses & Juliam Trecensem, ponit: Eodem die, sancti Arbogasti Stzaburgensis episcopi & confessoris. [Arbogasti.] Voluit dicere Strasburgensis, pro Argentinensis vel Argentoratensis.

Pulsanen. Purus est usque ad sancti Victoris inclusive, sed desunt reliqua omnia.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. & Lovanien. Annuntiationum loca commutant, Juliam Trecen. præponentes martyribus Massiliensibus. In fine autem adjiciunt: Eodem die, [Arbogasti.] sancti Arbogasti Argentinensis episcopi & confessoris. Vide de ipso notavit Baronius.

Albergen. & Danic. Incipiunt a Praxede: quam sequitur Daniel. Cetera proxime præcedentibus similes sunt. In Danico ad marginem apponitur: [Octavæ Bonavent.] Octava sancti Bonaventuræ.

Centulen. Obitus Danielis prophetæ. Romæ, sanctæ Praxedis virginis. [Textus mutatus.] Quæ fuit soror beatæ Potentianæ virginis. Civitate Massilia, passio beatissimi Victoris martyris, & cum eo Alexandri, Feliciani & Longini militum. Trecas, sanctæ Juliæ virginis martyris, cujus corpus in ecclesia beatæ Mariæ, apud Jordarense cœnobium quiescit.

[De Praxed.] Bruxellen. Incipit: Romæ, sanctæ Praxedis virginis. Hæc in omni castitate & lege divina erudita, cum sorore sua beata Potentiana, post transitum Pudentis sui patris, in virginitate permansit, & jejuniis, vigiliis atque orationibus assidue vacans, plena operibus bonis & eleemosynis, migravit ad Christum. Cujus corpus via Salaria juxta prædictam suam sororem sepultum est. Item, Danielis prophetæ. [De Victore.] In Victore purus est, usque ad excruciatus pœnis, ubi sic pergit: Novissime in molam pistoriam missus, in qua sparsum vertigine animalis macerari solet, atque ita contritus, sub Asterio præside martyrium consummavit. Et cum eo passi sunt &c. In Julia purus est. Addit in fine: [Arbogasti.] Apud Argentinam civitatem, sancti Arbogasti, ejusdem loci episcopi & confessoris.

Hagenoyen. Propheticum elogium more suo conglobavit, quod hic non vacat describere. In Praxede non nihil interpolatus, martyres Massilienses & Juliam Tricassinam omittit, sic in sine de Albogasto subjiciens: In civitate Argentina, [De Arbogast.] depositio sancti Arbogasti, ejusdem civitatis episcopi & confessoris. Hic inter cetera miracula virtutum ejus, Dagoberti regis Franciæ unicum filium, de feris dilaceratum & mortuum, suis precibus resuscitavit; & ob hoc Rex Rubiacum castrum & oppidum ecclesiæ sanctæ Mariæ in Argentina tradidit. Ipse autem Arbogastus multos annos vixit, & pluribus miraculis claruit, & in pace finivit vitam, & in ecclesia sancti Michaelis sepulturam sibi fieri fecit.

Matric-Cartus-Ultraject. Praxedis virginis, sororis sanctæ Potentianæ, quæ Romæ simul quiescunt. Danielis prophetæ. In Galliis civitate Massilia, [Textus mutitus.] Victoris militis & martyris, contriti in mola pistoria. Item trium militum, qui cum eodem passi sunt. Vide nomina superius.

Codex D. du Cheval, signatus C. Item, sanctæ Symphorosæ. [Symphorosæ] Hic passim recurrit.

In Vatican. num. 5949. Deest Danielis & Juliæ. An cetera pura sint, dubito.

Altemps. In fine: Item sanctæ Symphorosæ virginis. [Symphorosæ.] Voluit dicere viduæ.

Burdegalen: Trecas, sanctæ Julianæ virginis & martyris. [Julianæ. Symphorosæ. Sereneti.] Item. sanctæ Symphorosæ. Salvia, sancti Sereneti [an Serenedi?] confessoris.

Caudiacen. In Galliis, adventus & susceptio corporis sancti Domnini, [Advent. corp S. Domnini.] vel Doumini martyris, ex sacra Aquitaniæ provincia, translatum in Selula, in pago Toloricensi, in loco antiquitus Magno-loco dein nomine dicto, anno Incarn. Dominicæ DCCCLXXXIX. Quid hæc omnia significent, fateor me non satis clare intelligere.

Remens. SS. Timoth. & Apollin. Civitate Carentis, [Leubini.] depositio sancti Leubini episcopi & confessoris. An non Carnotis, Leobini? de quo XV Sept.

Editio Lubeco-Col. Incipit a Praxede, ubi non nihil interpolata est. Sequitur Daniel & Julia, pure. Tum de Victore, ubi solum inseruntur nomina Diocletiani & Maximiani tyrannorum. In fine autem: Item Trecas, passio sanctorum martyrum [hic inseri poterat nomen Claudii] imperatoris barbarorum, [Soc. Juliæ.] Justi & Secundini, ac aliorum quinque, sub Aureliano imperatore. Eodem die, [Arbogasti.] sancti Arbogasti episcopi argentinensis & confessoris. [Dionysii & sociorum.] Ipso die, beatorum martyrum Dionysii, Ponti, Cussionis, Papirii, Saturii, cum aliis septem. In Greven. est Custionis.

[Symphorosæ.] Belini Editio Altera. In fine subjicit: Item, sanctæ Symphorosæ.

[Heliæ &c. Vastradis Dionysii & sociorum. Eleutherii.] Greven. In Africa, Heliæ & Stertionis. Vastradis martyris. Dionysii & Ponti, Custionis, Papirii, Saturii & aliorum septem. Eleutherii [Deutherii] pueri & confessoris. Qui cum oraret ad sepulcrum sancti Victoris, emisit spiritum. Arbogasti episcopi Argentinensis & confessoris. [De Arbogasto] Qui de Scotia egressus, plenam virtutibus vitam agens, præfatæ ecclesiæ gloriose præfuit, tempore Dagoberti regis, cujus etiam unicum filium, in venatione equo dejectum & protritum, oratione fusa, [Albini. Daniel. abb.] ad vitam revocavit. Albini confessoris. In Ægypto, Danielis abbatis, presbyteri & confessoris. Trecas, passio sanctorum martyrum [Claudii] imperatoris barbarorum, [Soc. Juliæ.] Justi & Secundini, cum aliis quinque, sub Aureliano imperatore.

[De Julia.] Molan. De Julia subnectit: Cujus sacrum corpus in territorio Meldorum, in ecclesia beatæ virginis Mariæ, Jordarensis monasterii est translatum, ubi honorifice veneratur humatum. Eodem die, [Sulpitii & Leocadiæ. Claudii &c.] in Cellensi monasterio, sancti Sulpitii episcopi & sanctæ Leochadiæ virginis. Trecas, passio sancti Claudii imperatoris barbarorum, Justi, Jocundini, cum aliis quinque, sub Aureliano imperatore. Eodem die, [Arbogasti.] sancti Arbogasti Argentinensis episcopi & confessoris. Tum, minoribus typis: Qui de Scotia &c ut Greven. supra. In posterioribus editionibus, de Julia Trecensi eadem adduntur. Tum: Ibidem, passio sancti Claudii imperatoris, Justi, Jucundini &c. De Arbogasto, simpliciter absque elogio. Tum: Die vigesima prima, [Simeonis. & Joannis.] sanctorum patrum Simeonis, qui propter Christum dictus est Salus, & Joannis synascetæ ipsius. Vide quæ de Simeone Salo in Auctariis nostris dicta sunt 1 Julii ex relata ibi longiori observatione Rosweydi. [Translat. Sulpitii.] Eodem die, in Cellensi monasterio, translatio sancti Sulpitii &c ut in priori.

XI Kal.
Die 22.

[Platonis.] Ancira Galaciæ, natalis sancti Platonis martyris, cujus gesta habentur. [Mar. Magd Syntyches.] Eodem die, sanctæ Mariæ Magdalenæ & Sinticen beatæ, quæ Philippis dormit sepulta: de qua Apostolus Paulus scribit. [Wandreg. Menelei.] In monasterio Fontinella, depositio sancti Wandregisili confessoris. In territorio Arvernensi, sancti Menelei abbatis.

Ita habent Praten. Tornacen. Antverp-major. Rosweyd. Munerat. & Greven.
Varia lectio. Sequor communem codicum lectionem Ancira Galaciæ, aliqui paulo melius Ancira Galatiæ; optime solus Molanus cum Adone, Ancyra Galatiæ. Videntur Pratensis & Herinien. scribere Magdalenis, sed reliqui omnes, ut in textu, præterquam quod multi diphthongum negligant, quam ad vitandam confusionem puto & hic & alibi efformare necesse esse. Non eadem est ratio in Sinticen, quam proinde reliqui, ut est in codicibus. Tornacen. & Munerat. ponunt Sinticem, quod æque aberrat. Nec satis accedit Praten. per Synticen, nec Greven. per Sintiches, nec demum Molanus per Syntiches: recte in Romano parvo, a Rosweydo haud dubie correcto, Syntyches. Praten. cum solitis gregalibus legit: In pago Rotomagensi, sed nos cum reliquis magis Usuardine: In monasterio Fontinella. De quo infra in Observatione dicendum. Sunt qui ponant Vuandregisili, sed ferme omnes cum textu, nisi quod Munerat. male formet Wandregisilli, adjungatque titulum abbatis, quem etiam adscribit Antverp-major cum nonnullis sequioris notæ codicibus. Arvenensi in Munerato, & Arnivernensi in Rosweyd. forte librarii sphalmata sunt: uti & in postremo Menelai pro Menelei.

Observatio. De tribus primis hujus diei Sanctis sic hodie loquitur Romanum parvum. Primo loco: Sanctæ Mariæ Magdalenes. Secundo: Et Syntyches, quæ Philippis dormit. Tertio: [Platonis.] Ancyræ, Platonis martyris. Eumdem ordinem servat Ado, nihil magnopere in laudem adjiciens. Noster, inversa paululum serie, Platonem principio memorat, ipsissimis Adonis verbis, quæ hic ex Hieronymianis accepisse videtur, correcta ex Romano parvo positione, quæ in illis corrupte legebatur: In Anquira vel Auritia, Gallacia vel Gallitiæ, quo etiam ferme modo in Rabano legitur. Platonis gesta in Hieronymianis haberi dicuntur, sed ea diversa fuisse existimo, ab iis, quæ apud Surium a Metaphraste exornata inveniuntur, quæque Tillemontio tomo 5 pag. 563 aliisque hodiernis criticis nequaquam probantur. Nos de his loco suo. Secundam annuntiationem sic profert Beda: [Mariæ Magdalen.] Natale Mariæ Magdalenæ; ut vix quidquam in re discrepent & hic & Romanum parvum & Rabanus & Ado &c. Ceterum inter Festivitates Apostolorum, elogii vice, notat Viennensis expulsionem ab ea septem dæmoniorum, & primam Christi Domini apparitionem, ipsi factam post resurrectionem, quæ omnia ex Molano in Auctariis recitabuntur. Ex re nata fluit observatio, nimirum Martyrologia nostra ubique Mariam Magdalenam distinctissime exprimere, nusquam vero Mariam Bethaniæ multo minus peccatricem feminam apud Euangelistas anonymam. Neque enim septem ejecta dæmonia pro peccatis accipi oportere, satis probatum hactenus reperi. Vulgo notum est Mariam & Martham sorores Lazari in antiquis Martyrologiis referri XIX Januarii, ut in Auctariis nostris ibi notavimus. Juverit hic apponere P. Grothusii nostri sententiam ad vetustum Kalendarium Paderbornense Ms. ipsa illa die XIX Januarii. Vere, inquit, Maria, soror Marthæ, prorsus alia est a Maria illa Magdalene, quæ celebratur XI Kal. Augusti, quoniam ex historia Euangelica omnino oportet cum multis SS. PP. asserere, tres fuisse personas diversas, omnes tamen Sanctas & Christo ministrantes, quæ nomine Mariæ Magdalenæ vulgo indicantur. 1 fuit ex castro Magdalo, prope Capharnaum, de qua septem dæmonia Dominus ejecit. 2 fuit Nimitis peccatrix, misericordiam consecuta, 3 de Bethania soror Lazari. Hanc doctissimi viri opinionem, multorum eruditorum, qui agitatissimam quæstionem ventilarunt, calculo hodie confirmatam invenio. Ne quid tamen præmature hic definiam, totius controversiæ decisionem ad Acta remitto. Vide interim de ea breviter disserentem Tillemontium tomo 2 a pag. 28. Audi modo Wandelbertum:

Undecimam Christo felix miserante Maria
Ornat, septeno caruit quæ dæmone, quamque
Magdala progenitam signat cognomine origo.

Syntychem etiam satis breviter perstrinxit Ado, sic ut omnia prope ejus verba Noster in tabulam suam transtulerit. [Syntyches.] Est apud Paulum ejus commendatio ad Philipp. 4 v. 2. De ejus obitu & sepultura alibi videbitur. Quid autem sibi hic velit disparatarum personarum conjunctio, divinare non lubet, ita scripsisse Usuardum & certum & palam est. Meneleus in præcitatis Martyrologis non invenitur; de Wandregisilo dubium faciunt Hieronymiana apographa: [Wandreg.] certe haudquaquam ambigimus, quin vere ambo Usuardini sint, [Menelei.] tametsi Castellanus, erasionem aliquam in codice Pratensi se observasse moneat, cui hæ duæ ultimæ annuntiationes inscriptæ videantur. Sed quod mirandum, inquit, sola hæc verba: In pago Rotomagensi, ab aliena manu sunt, ceteris omnibus eodem charactere evidentissime figuratis, quo totum Pratense autographum scriptum est. Fueritne in præfato codice facta tam longa expunctio, nec ne, certo statuere integrum non est; mihi consensus codicum ferme omnium abunde probat, utrumque Sanctum vere ab Usuardo fuisse consignatum. At expunctio & corruptela manifeste apparet, in verbis illis: In pago Rotomagensi, utpote, quæ in nullis codicibus, reperiuntur præterquam in Pratensi & ei consimilibus, Antverp-maj. Rosweyd. & Aquicinct.; ceteris omnibus constanter cum textu legentibus: Fontinella monasterio, quo modo etiam procul dubio in prædicto Pratensi codice prius habebatur; quem tamen idcirco a puris hodie non exclusimus. Non ausim asserere, Wandregisilum ex auctioribus Hieronymianis mutuatum; at nota satis fuit & ipsius & Menelei itidem abbatis sanctitas, ut iis sacros Fastos locupletaret Usuardus, quod eum fecisse indubitatum putamus, quidquid Molanus hic rursum justo scrupulosior, alterum prætermiserit. Utriusque abbatis vitæ inter Benedictinas a Mabilione editæ sunt; Wandregisili sec. 2 a pag. 524, Menelei, seculi tertii parte 1 a pag. 404. De Wandregisilo versiculum composuit Wandelbertus, cui forte is jungendus est, qui die præcedenti, tertio loco habetur. En hodiernum:

Vandregisle tibi hac monachorum vota recurrunt.

AUCTARIA.

Herinien. Cetera purissimus, in fine adjicit: Ipso die, [Translat. Theodosiæ.] Ipso die, translatio sanctæ Theodosiæ virginis. Propriam aliquam loci festivitatem existimo.

Pulsanen. Incipit: Natalis beatissimæ Mariæ Magdalenæ. In Platone purus est, in Syntyche, modice interpolatus. Omisit Wandregisilum: in Meneleo iterum purus.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. Deficiunt in ultima annuntiatione, cetera puri.

Molan. Deest Wandregisili.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. & Lovanien. Incipiunt: Natale beatæ Mariæ Magdalenæ. De qua, ut Euangelium refert, septem dæmonia Dominus ejecit. Sequitur de Platone, Syntyche & Wandregisilo, satis pure. Deest in fine annuntiatio Menelei.

Albergen. & Danic. Sic ordiuntur: Natale beatæ Mariæ Magdalenæ. [De Maria Magdalena.] Hæc est illa peccatrix beatissima, quæ profluentibus mundata lacrymis, lavit pedes Domini discumbentis. Hæc est illa mulier Euangelica, quæ profusa dulcedine pietatis, unguento pretiosissimo caput unxit Dominicum tempore passionis. Hæc est illa Apostolorum Apostola, quæ prior ceteris videre, & nuntiare meruit gloriam resurgentis. In reliquis, de Platone &c. cum prioribus conveniunt.

Centulen. Natale beatissimæ Mariæ Magdalenæ. De qua, ut Euangelium refert, septem dæmonia ejecit Dominus. Et Santhile [Syntyches] beatæ, quæ Philippis dormit sepulta, qua [quam] beatus Apostolus suo sermone commendat: [Textus mutatus.] Ancira Galaciæ, sancti Platonis martyris. Monasterio Fontanella, depositio sancti Wandregisili abbatis, incliti confessoris. In territorio Arvernico, sancti Menelei abbatis.

Bruxellen. Incipit iisdem verbis, quibus supra Albergen & Danic. Tum de Syntyche & Platone satis pure. Demum: Monasterio Fontenella, [De Wandr.] depositio sancti Wandregisili abbatis & confessoris. Qui fuit filius Walchisi, fratris Ansegisi ducis, & beati Arnulphi ex filio nepos. Hic fuit primus fundator monasterii Fontanellensis, ubi & ipse carnis onere deposito, migravit ad Christum. Sed postea corpus ejus in Blandinio translatum est. Et ibi in Romano annuntiatur.

Hagenoyen. Incipit: Apud Aquensem Provinciæ civitatem, [Longa hist. De Maria Magdalena.] depositio sanctæ Mariæ Magdalenæ, quæ nobilis erat genere, sed tota lasciviæ data. Hæc Christum dilexit & pedes ejus lacrymis compunctionis lavit & unguento perunxit: Christo & suis omnes divitias suas dedit: verba ejus ad pedes illius sedens audire solebat. Cujus amore Christus Lazarum fratrem ejus suscitavit. In convivio caput Domini perunxit, pro quo Judas murmuravit & Christus lætabatur: juxta crucem stetit: Dominum etiam sepelire juvit, cujus corpus mortuum ungere voluit. Prima illum post resurrectionem vidit, & Apostolorum Apostola a Domino tunc est facta, quando Discipulis gloriam Domini nunciavit. Hanc angeli consolabantur ad sepulcrum, sed illa consolari non potuit: Christo in specie hortulani loquitur & illum non agnoscit. Hæc post ascensionem Domini in exilium a Judæis missa cum aliis Christianis est, qui navi sine remis impositi sunt, & Marsiliam Deo dante appropinquaverunt, ubi per mira Mariæ Magdalenæ & aliorum suorum sodalium, tota illa gens conversa est ad Dominum, per miraculum factum in mari, de puero principis conservato, & uxore ejus defuncta. Deinde pro desiderio Christi & tædio hominum; ut dicit Josephus, triginta annis in heremo vixit, hominibus incognita, nec cibum nec potum humanum sumens. Semper horis canonicis angeli eam in aëra vehebant, ubi cælestes cantus auribus cordis audiebat, & sic eam adspeluncam suam satiatam iterum reducebant. In fine vitæ suæ per beatum Maximinum episcopum est communicata & tunc coram altari se prostravit, & omnibus orantibus obiit, & odor corporis ejus multis postea diebus ibi sentiebatur, & corpus ejus sine anima stetit usque dum a beato Maximino episcopo ei sepulcrum præparabatur, & ibi fiunt miracula multa per merita illius. Sepulta est Magdalena in Aquensi civitate, sed postea translata est ad Vecellianum. Hæc & hujusmodi alia magis pie quam probabiliter excogitata, materiam suggerent, quam in Actis eruderemus. Sequitur de Syntyche, Platone, Meneleo & Wandregisilo satis pure.

Aquicinct. Pro, eodem die, habet, Vizeliaco. Post scribit, additur, ad Philippenses. In pago Rothomagensi, depositio sancti Wandregisili abbatis & confessoris.

Matric-Cartus-Ultraject.Mariæ Magdalenæ. Wandregisili, primo militis, postea monachi & abbatis. Platonis martyris, cujus gesta habentur. In margine autem adscribitur: [Dedicat. ecc. Trajectensis] Dedicatio ecclesiæ Trajecti, quæ facta fuit præsente imperatore Romanorum & XII episcopis.

Camberien. Philippis civitate, beatæ Sinticen discipulæ Pauli.

In Vatican. 5949. Deest Wandregisili & Menelei. Adjicitur: [Hieron. ep.] Natale S. Jeronimi episcopi Ticinensis, in S. Sophia.

Editio Lubeco-Col. De Maria Magdalena fere convenit cum Alberg. & Danic. In Platone satis pura. Tum: Philippis, dormitio beatæ Sinticen, [De Syntyche.] quæ Philippis dormit sepulta, de qua Paulus Apostolus scribit Philippensibus: Euchodiam [Euodiam] rogo & Sinticen deprecor, idipsum sapere in Domino. Reliqua satis pure.

Belin. Sic in principio: Natale sanctæ Mariæ Magdalenæ, [De Magdal.] de qua Dominus septem dæmonia ejecit, & quæ ipsum Salvatorem primum videre meruit a mortuis resurgentem. Deest Wandregisili, cetera satis bene.

[Cyrilli &c. Hieron. ep. Lewinæ.] Greven. Item sanctorum Cirilli, Andreæ, Thebelli, Aurili, Apollonis. Papiæ, sancti Hieronymi episcopi. Lewinæ virginis & martyris.

Molan. Litteris Italicis verba Adonis de Magdalena textui interserit: [De Magdal.] De qua, ut Euangelium refert, septem dæmonia ejecit Dominus: quæ etiam inter alia dona insignia, Christum a mortuis resurgentem prima videre meruit. Tum in fine: [DeWandreg] In Blandinio, sanctissimi patris nostri Wandregisili, primi fundatoris cœnobii Fontanellensis, cujus gesta habentur. Papiæ, [Hieron. ep. Lewinæ cum elogio.] sancti Hieronymi episcopi. Passio sanctæ Leuuinæ. Inde minoribus typis: Cujus veneranda ossa cum ossibus S. Osualdi regis Anglorum & S. Idubergæ, exaltata fuerunt in civitate Bergensi, sed per ultimam Francorum in Flandriam irruptionem, in devastatione Bergensium sunt deperditæ. Sanctorum episcoporum [Eulogii &c.] Eulogii, Protogenis cum aliis de quibus in Trip. lib. 7. Apollo, de quo Act. 18 habetur & 1. Cor. 1. & 16. Hactenus editio prima. In posterioribus eadem habet de Maria Magdalena. Item in fine de Wandregisilo. Tum de Hieronymo Papiensi Denique hoc, [Reportat. Phucæ.] tamquam hisce editionibus proprium, apponitur: Die vigesima secunda, reportatio lipsani sancti hieromartyris Phocæ.

X Kal.
Die 23.

[Apollinar.] Natalis beati Apollinaris episcopi, qui ab Apostolo Petro Romæ ordinatus & Ravennam missus, postea pro fide Christi diversas & multiplices cædes perpessus est. Tandem autem sub Vespasiano cæsare, inter ipsa vicissim succedentia sibi tormenta, gloriosum martyrium consummavit.

Sumitur textus ex Praten. Tornacen. Antverp-majore, Pulsanen. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Iterum peculiare aliquid habent Greven. & Molan. nam ubi ceteri omnes codices simpliciter incipiunt: Natalis beati &c. præfigunt ipsi: Apud Ravennam. Antverp-major & Munerat. codices plerumque non satis tersi, pro Apollinaris, scribunt, Appolinaris. Lego cædes, licet pauci codices diphthongis utantur, sic Romæ, cæsare &c. quod confusionis vitandæ gratia faciendum fuisse, non semel superius monui.

Observatio. Inclytissimum martyrem, Ravennatium episcopum primum, Apollinarem hac die celebrant Allatii & Frontonis Kalendaria, celebrant Martyrologi præter Nostrum ceteri omnes, Hieronymus, Beda, Romanum parvum, Rabanus, Ado, Notkerus, [Apollinar.] Wandelbertus. In Hieronymiano Lucensi Apollenaris vocatur, in vetustissimo Epternacensi Appollinaris, sed in hoc, die præcedenti relatus est. Beda insigne ei adornavit elogium a Rabano transcriptum, a Notkero nonnihil mutilatum. In Romano parvo annuntiatur his verbis: Ravennæ, Apollinaris episcopi & martyris. Viennensis, more hactenus inusitato, duplici ipsum encomio prosecutus est. Inter Festivitates Apostolorum illud collocavit, quod ex Beda accepisse dicendus est, nisi aut Adoniana in Bedam translata dixeris, aut miraculum fingas, in tanta utriusque consonantia. At in Martyrologio suo prolixam Actorum seriem præfatus Ado expandit, quæ totam ferme Apostolici viri vitam complectitur. Ex his Usuardus paucula delibavit, quibus in laterculo solita phrasi martyris laudes abunde prædicat. Et ea quidem omnia idem fere sonant, omnia promanant ex eodem fonte, videlicet ex ipsis illis Actis, quæ apud Surium edita, vetustatem suam, vel ex his Martyrologis manifeste ostendunt. Neque est qui antiquitatem in dubium revocet: sincera esse, aut ex fidis monumentis desumpta, fateri nolunt recentiores, & ea propter maluit Tillemontius tomo 2 a pag. 102 ex Chrysologo, Gregorio, aliisque ea colligere, quæ fideliora censuit. Nostrum erit & de Actis & de reliquiis & de miraculis omnia suo loco expendere, digerere & illustrare. Porro unicus Wandelberti versiculus ita Apollinarem prædicat:

Hinc decimam præclarus Apollinaris honorat.

AUCTARIA.

Herinien. Proprium rursus aliquid ex Remensi provincia textui purissimo subnectit, in hunc modum: Eodem die, [Translat. Nicasii.] translatio sancti Nichasi cum sociis suis. In Strozzian. de Eutropia fit mentio.

Rosweyd Cetera etiam valde purus, in fine subdit: Eodem die, sancti Liborii Carnotensis episcopi & confessoris. [Liborii.] Voluit scribere, Cenomanensis. Exstat apud Surium historia vitæ & translationis, de quibus vide Bollandi opusculum.

Multi codices hodie adjiciunt etiam post textum purum: Romæ, natale sanctæ Primitivæ; vel simpliciter: Romæ, sanctæ Primitivæ. Tales sunt, [Primitivæ.] Antverp. Max-Lubec. Ultrajectin. Leyden. Lovanien. Ughellian. Bigotian. signatus P. 5. & Codex D. du Cheval. sub nota B. & plures infra citandi.

Albergen. & Danic. Sic addunt: Romæ, natale sanctæ Primitivæ virginis. [Primitivæ. Liborii.] Apud Cenomanicam civitatem, sancti Liborii episcopi & confessoris. Hic quinquagesimo Ordinationis suæ anno ad patrem & ad patriam transivit ex hoc mundo.

Centulen. Apud Ravennam, sancti Appollinaris martyris & episcopi, [De Apollin.] qui in discipulatu beati Petri Apostoli diu multumque edoctus, & ab eo ordinatus episcopus, eidem civitati vel provinciæ pastor fuit delegatus, passus vero est sub Vespasiano cæsare, Demostene Patricio.

Bruxellen. In textu satis purus, adjicit etiam: [Primitivæ. Liborii.] Romæ, natale sanctæ Primitivæ. Apud Cenomanicam civitatem, sancti Liberii [Liborii] episcopi & confessoris. Qui quinquagesimo ordinationis suæ anno, ex hoc mundo feliciter ad patriam transivit æternam. Vide dicta in Rosweyd.

Hagenoyen. Apud Ravennam, passio sancti Apollinaris episcopi & martyris. [De Apollin.] Qui fuit discipulus beati Petri Apostoli, a quo ipse episcopus est ordinatus, & Ravennam missus est ad prædicandum, quem pagani super prunas pedibus nudis stare fecerunt, post exuitur & plagatur, & super plagas ejus aqua bulliens funditur. Tandem sub Vespasiano imperatore, inter ipsa sibi succedentia supplicia, percussus fustibus donec mortuus videretur, diebus septem supervixit & cursum martyrii sui complevit. In Galliis, civitate Massilia, natale sancti Victoris, [De Victore.] qui cum esset miles & nec militare, nec ydolis sacrificare vellet, primo in carcerem est trusus, ibique ab angelis est visitatus; deinde variis excruciatus est pœnis: novissime constrictus est in mola pistoria [&] sub Asterio præside martyrium consummavit. Passi sunt etiam cum eo tres milites, scilicet Alexander, Felicianus & Longinus. [Julianæ.] Trecas, sanctæ Julianæ virginis. Hæc ex XXI hujus in hunc locum translata sunt. sequitur: Apud Cenomanicam civitatem, depositio sancti Lyborii episcopi & confessoris. [De Liborio,] Hic quinquagesimo anno sacerdotii sui in episcopatu, ad patrem & ad patriam transiit feliciter de hoc mundo. Hic a Ludovico imperatore translatus est in Padeburne, & ibi per totam diœcesim est patronus. Hic medetur calculo & passionibus arenosis. Romæ, [Primitivæ.] sanctæ Primitivæ.

Matric-Cartus-Ultraject. Appollinaris episcopi & martyris. Hic a beato Petro Ravennam missus, gloriosum martyrium consummavit. Translatio trium Regum a Mediolano Coloniam. [Translat. Reg. Colon. Birgittæ.] Brigittæ viduæ sanctimonialis, a qua habent ortum illius Ordinis observatores, quæ [qui] modernis temporibus in diœcesi Trajeciensi oriri cœperunt. Vide ejus vitam apud Surium. Notatur in margine: Hac die singulis annis fit processio solennis cum V. Sacramento & sanctorum reliquiis per circuitum civitatis Trajectensis.

Vatican. signatus num. 5949. Romæ, sanctorum Vincentii & Primitivæ. [Vincentii & Primitivæ.]

[Rasipi.] Strozzian. Eodem die, sancti Rasipi martyris.

Remens. SS. Timothei & Apollin. Proprium habent: [Transl. Nic.] Remis, translatio corporum, sanctorum Nicasi episcopi & martyris & sanctæ Eutropiæ sororis ejus. [& Eutropiæ]

Editio Lubeco-Col. Apud Coloniam Agrippinam, translatio corporum trium Magorum, [Translat. 3 Magorum.] qui in Euangelio leguntur, nato in Bethleem Salvatori obtulisse munera, aurum, thus & myrrham. Quorum pignora veneranda Præsul Coloniensium Reynoldus ab imperatore Frederico postulata, de Mediolano ad Coloniam anno Domini MCLXIV cum gaudio & exultatione omnium transtulit & in ecclesiam suam Cathedralem honorifice collocavit: in qua, operante gratia divina, crebra miracula eorum meritis coruscant. Item Colonia Agrippina, translatio sancti Felicis & Naboris militum & martyrum, [Translat. Felicis & Naboris.] qui etiam per prædictum Coloniensium archiepiscopum Reynoldum eodem tempore de civitate Mediolanensi facta est. Item natale beati Appollinaris episcopi & martyris. [De Apollin.] Hic ab Antiochia secutus Apostolum Petrum ad urbem Romanam & ab eodem in urbe episcopus ordinatus & Ravennam missus est [&] ibi rexit ecclesiam annis XXVIII mense 1 diebus IV. Qui etiam in partibus Corinthiorum & in Nicea, & in ripa Danubii & in partibus Thraciæ prædicavit. In quibus locis exilio relegatus est, & ubicumque pervenit, innumeras virtutes fecit. Postea pro fide Christi diversas & innumeras cædes perpessus est. Tandem sub Vespasiano cæsare, Demostene Patricio inter ipsa vicissim &c. Romæ, natale sanctæ Primitivæ virginis. [Primitivæ. Liborii.] Apud Cenomanicam urbem, sancti Liborii &c., ut Alberg. & Danic. Eodem die, [Birgittæ.] sanctæ Brigittæ viduæ, quæ in vita sua, Domino in ipsa operante, quatuor decim mortuos suscitavit.

[Rasipi.] Belin. Textum purum habet, sed adjicit: Eodem die, sancti Rasipi martyris.

[Transl. Col. 3 Magorum] Greven. Apud Coloniam Agrippinam, translatio trium regum Magorum, cum duobus aliis. Nota, corpora sanctorum Magorum, ut dicit Vincentius lib. 30, olim ab imperatore Constantinopolim translata & inde Mediolanum miraculose transvecta, cum imperator Fredericus I Mediolanum destrueret, a Reinaldo Coloniensi archiepiscopo, qui tum auxilio imperatori venerat, Coloniam translata sunt anno Domini MCLXIV, una cum sanctis Felice & Nabore atque in ecclesia Cathedrali, [& Felicis ac Naboris.] magna omnium exultatione reposita; ubi etiam multis coruscant miraculis. Eodem die, sanctorum martyrum Ravenni presbyteri & Rasiphi, [Ravenni & Rasiphi. Liborii.] fratrum. Cenomannis, sancti Liborii episcopi & confessoris, multæ sanctitatis viri. Quem episcopatus sui anno quinquagesimo defunctum, beatus Martinus Turonensis sepelivit. [Primitivæ. Teclæ. De Birgitta.] Romæ, Primitivæ virginis. Apud Ravennam, Teclæ virginis. Romæ, depositio sanctæ Birgittæ viduæ, nobilis de regno Sweciæ. Quæ transcursis in multa synceritate statu virginali & conjugali, divinitus admonita Jerusalem peregre adiit, indeque Romam rediens, vitæ suæ reliquum ibidem in magna sanctitate, revelationibus assiduis a Domino visitata, exegit. Ipsa etiam novum Ordinem monasticum instituit, miraculisque multis claruit.

[Rasipi. De Birgitta.] Molan. Eadem die, Rasipi martyris. Romæ, natalis sanctæ Birgittæ viduæ, quæ in vita terram Sanctam & alia diversa loca Sanctorum visitabat, & sub Papa Gregorio XI anno Domini MCCCLXXIII anno ætatis suæ LXX, sumptis Sacramentis, beato fine quievit. [De translat. Magor &c.] Apud Coloniam Argippiuam, translatio trium regum Magorum, qui in Euangelio leguntur, nato in Bethlehem Salvatori, aurum, thus & myrrham obtulisse. Quorum pignora, una cum corporibus sanctorum martyrum Felicis & Naboris, Reinoldus archiepiscopus Coloniensis a Frederico imperatore postulata, de Mediolano Coloniam honorifice transtulit. In editionibus aliis, scribit: Eodem die, [Rasiphi. Pauacii & Liborii.] sancti Rasiphi martyris. De Birgitta, ut in priori. Tum: Cenomanis, depositio sanctorum Pauacii & Liborii episcoporum & confessorum. Translatio trium Regum, item Felicis & Naboris per Reinoldum, eisdem etiam verbis exprimitur, quibus in prima editione.

IX Kal.
Die 24.

[Vincentii.] Romæ via Tiburtina, natalis sancti Vincentii. Apud Emeritam Hispaniæ civitatem, [Victoris & sociorum.] sancti Victoris militaris, qui cum duobus fratribus Stercatio & Antinogeno diversis examinatus suppliciis, martyrium consummavit. In Italia civitate Tyro, sanctæ [Christinæ.] virginis, quæ in Christum credens, primo sub duobus judicibus tormenta constanter perferens, novissime per successorem eorum, abscisione linguæ & sagittarum confixione, cursum martyrii sui complevit. [Nicetæ & Aquilinæ.] Eodem die, natalis sanctarum Nicetæ & Aquilinæ, quæ beati Christofori martyris prædicatione ad Christum conversæ, martyrii palmam capitis abscisione sumpserunt. Civitate Amiternina, militum octoginta trium. [Milit. 83.]

Ita Praten. Herinien. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. De via Tiburtina, alibi dictum est. Vincencii scribit Greven. Et Munerat. militis, pro militaris. Rursus in Greven. Antiogeno, pro Antinogeno. Praten. habet diversis exanimatus suppliciis, ad rem satis apposite, ut alibi præferendum putavimus. Fortius loquuntur Greven. & Molan. per, diversis exterminatus suppliciis. At ceteri hic cum Adone legunt; diversis examinatus &c. Male Herinien. Tiro; item Cristinæ cum Munerat. & Greven.; rectius alii cum textu Christinæ. Omnes habent, tormenta constanter perferens: nescio unde in Herinien. irrepserit, tormenta multipliciter exacta. Item confossione, pro confixione, ubi in Greveno est, infixione. Niceæ pro Nicetæ scribunt Herinien. & Munerat. ut habet Florus die sequenti. Forte Pratensis post Adonem, bene posuit Aquilæ, in quo codex unus aut alter ei concinit, sed cedendum fuit reliquorum torrenti. Lego Christofori, cum maximo codicum numero, quamvis melius habeant Christophori Herinien. & Molanus. Amiterina pro Amiternina, vitium est in Munerat.

Observatio. Totius hujus textus, valde dubii & implexi, veram & unicam scaturiginem attigeris, si Adonem cum Nostro conferas, licet non idem in utroque ordo servetur. Qui in Romano parvo primus, Roma via Tiburtina, Vincentii, idem & in Usuardo est, [Vincentii.] sed in Adone, secundo loco ponitur, ubi hic interjicit, miliario XIX, quod a Nostro neglectum vides. Forte quod milliaria illa, ultra urbem Tiburtinam extendi intelligeret. Sic tamen die præcedenti in Hieronymianis ferme legitur; nisi quis Epternacensem codicem præferat, in quo simpliciter: Romæ, Vincentii. Unicum martyris hujus nostri monumentum superesse vides, quod nempe, teste Baronio, Tibure exstet ecclesia S. Vincentii, verosimiliter de hujus nomine sic appellata. Rursus in Romano parvo sequitur: Apud Emeritam Hispaniæ, Victoris militaris, qui in Adone locum tertium obtinet. [Victor. &c.] Ceterum quæcumque Usuardus Romano parvo superaddidit, ea verbatim ex Viennensi descripta sunt. Utrum ea Viennensis ex documentis satis certis acceperit, merito dubitare cogit Castellani notula, qua, fortasse ex Hieronymianis, hic indicari putat decem Athenogenis discipulos, qui cum ipso interempti sint XVII Julii, quo die magistri Acta a Surio referuntur; de quibus nos aut illo, aut hoc die fusius alibi disseremus. De Christina prudentissime scripsit Beda: Natale sanctæ Christinæ virginis. Quibus Rabanus præfixit, Tyro civitate, cum elogio a se concinnato. Verum Bedæ circumspectione usus est auctor jam bis laudati Romani parvi, ita legens: Circa lacum Vulsinum in Italia, Christinæ virginis. Atque ab hac illustri virgine, hodie orditur Ado: Eodem die, [Christinæ.] apud Italiam in Tyro, circa lacum &c. Pluribus deinde prosequens supplicia varia, ab ea incredibili robore tolerata; ex quibus satis habuit Usuardus paucula ea decerpere, in textu nostro satis eleganter repræsentata. Quæ porro Tyrus illa Tusciæ (cui fere similem habuimus superius IX Julii) & ubi sita umquam fuerit, quærunt Baronius & Florentinius contra Cluverium, ubi & multa alia commiscentur, quæ hoc loci decidenda non sunt, opportunius alibi cum ipsis Christinæ Actis discutienda. Eam Wandelbertus, cum sequentibus duabus virginibus uno versiculo complectitur:

Mox nonam Christina, Aquila & Niceta sacrarunt.

Quarto itaque loco ponuntur & in Adone & in Nostro, totidem utrobique verbis, geminæ jam dictæ virgines Niceta & Aquilina; [Nicetæ & Aquilinæ.] ita nos hic utramque vocamus, ex præcipuorum Usuardinorum codicum auctoritate, licet fortasse posterior ex Adonis sensu melius Aquila nominaretur. Clar. Castellanus in Martyrologio suo universali, ambas ante Wandelbertum incognitas fuisse asserit; recte, nisi antiquior censeatur Florus a nostris editus, qui XXV Julii earum & Christophori elogium connectit: an satis vere, alterius loci erit disquirere. Postrema demum annuntiatio vere etiam & integre Adoniana est, ut proinde de totius nostri laterculi origine & simplicitate vel per umbram ambigi a quoquam nequeat. Hæc igitur pro præsenti instituto ad normam suam plene & plane exacta sunt, quamvis ultro fatear ex codicibus Hieronymianis scabritiem non modicam superesse, tum circa Amiterninos, tum circa Emeritenses, cui lævigandæ dolabra adhuc alia opus erit præter eam, quam in illis conciliandis adhibuit Florentinius, uti & de Christina nuperrime diximus. Addi poterunt Victorinus, Notkeri, & Victorinus atque Severinus, fratres qui a Rabano recoluntur. Vide interim citatas Castellani Notulas ad Martyrologium universale, [Milit. 83.] ubi octoginta tres milites in octoginta tria milliaria commutantur, servato solo Victorini nomine, qui ad eam distantiam via Salaria coronam martyrii consecutus sit, pro qua lectione stare videntur Hieronymiana apographa recte inter se composita. Sed de rebus ambiguis, hic plusquam satis.

AUCTARIA.

[Christinæ.] Tornacen. Incipit: Natale sanctæ Christinæ virginis. An Christinam Hasbaniensem, vulgo, mirabilem intelligat, eo, quo hoc Martyrologium scriptum est seculo defunctam, nescio; certe in textus prosecutione iterum scribit: In Italia civitate Tiro, sanctæ Christinæ virginis, resecto elogio. Cetera purus est.

Antverpien-maj. Expuncto Vincentio, textum confundit hoc modo: Romæ, via Tiburtina, natale sancti Victorini militaris, qui cum duobus fratribus &c. Reliqua quæ sequuntur, satis pura sunt, nisi quod in fine sic habeat: Amiterna, militum octoginta.

Rosweyd. Toto textu purus, in fine apponit: Vigilia sancti Jacobi Apostoli. [Vig. S. Jac.]

Pulsanen. Caret duabus annuntiationibus, nempe secunda & ultima.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. Deficiunt solum in annuntiatione prima.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. & Lovanien. Integrum textum referunt, mutato dumtaxat Christinæ loco, quam cum Adone primam collocant. Sed initio præfigunt: Vigilia sancti Jacobi Apostoli. [De eadem.]

Alberg. & Danic. Quatuor prioribus conformes, omittunt etiam Vincentii.

Bruxellen. Et hic rarissime deficiens, deficit tamen hac die in eodem Vincentio.

Hagenoyen. Incipit: Vigilia sancti Jacobi. In Vincentio dein & Emeritensibus purus est. Sequitur: In Ytalia civitate Tyro, passio sanctæ Christinæ virginis & martyris. [De Christin.] Quæ cum esset nobilis & annorum quindecim, pater ejus interea clausit eam cum duodecim puellis, & conjunxit ei Deos aureos, ut adoraret ea [eos] quos ipsa divinitus inspirata contempsit. Ob hoc pater ejus iratus percussit eam nudam virgis, & nudati sunt duodecim viri super eam. Post fecit illam in rota ligari, & sic præsentavit eam judici, qui clausit illam in cane æneo, & ignem apposuit cum pice, resina & oleo, & nil ei nocuit. Post hæc præciduntur ei mammillæ, & lac pro sanguine egressum est. Tunc ipsa cum mammilla sua faciem judicis maculavit & ejecit oculum ejus. Et tunc sub tertio judice lingua sibi præciditur & ad ultimum tribus sagitta rum ictis occiditur. In reliquis satis purus est.

Centulen. Apud Emeritam Hispaniæ civitatem, sancti Victoris martyris. In Italia civitate Tiro, passio sanctæ Christinæ virginis. Eodem die, sanctorum Nicetæ & Aquilinæ, [Textus mutilus.] quæ in passione sancti Christofori commemorantur. Vide Observationem.

Aquicinct. Pro Stercatio & Antinogeno, legit, Sunteatio & Antiogeno.

[Victorini.] Victorin. In fine: Et sancti Victorini martyris. Alii codices eodem modo annuntiant.

Matric-Cartus-Ultraject. Cristinæ virginis & martyris. Vigilia. Romæ, Vincentii martyris. Nicetæ & Aquilinæ martyrum. [Judoci.] Judoci confessoris. Item militum LXXXIII martyrum.

[Militum 93. Victorini.] Reg. Suec. signatus num. 130. Militum XCIII. Et sancti Victorini martyris.

[Victorini.] Vatican. sub nota num. 5949. Etiam in fine: Et sancti Victorini martyris.

Altemps. In territorio Conventiensi Stanes monasterio, sancti Wlfadi martyris, qui pro fide Christi a rege Wlfero patre suo, [Wlfadi.] gladio interemptus coronam meruit accipere sempiternam, signis se signans vivere manifestis.

[Segolenæ.] Codex Montis Sancti. Natalis sanctæ Segolenæ Deo sacratæ. Castellanus scribit Siggolenæ.

[Vig. S. Jac.] Editio Lubeco-Col. Vigilia sancti Jacobi Apostoli. In Italia civitate Cyro, quæ est circa locum Vulsimum, [De Christin.] sanctæ Christinæ virginis. Quæ in Christum &c. ubi post complevit, adjicitur; anno ætatis suæ undecimo. In Victore, pura est. De Vincentio addit, miliario XIX. In Amiternensibus pura, de duabus virginibus Niceta & Aquilina, inserit: Quæ in Licia, civitate Samon beati Christofori &c. [Pauacii & alior. epp.] In fine: Cenomanis, depositio sanctorum Pauacii, Turribii & Gundanisoli episcoporum & confessorum.

[Vig. S. Jac.] Belin. Incipit: Vigilia sancti Jacobi Apostoli. Reliquus textus utcumque purus est, sed Emeritenses ad ultimum locum rejecit.

[Vig. S. Jac. Pauacii &c. Segolenæ.] Greven. Vigilia sancti Jacobi Apostoli. Cenomannis, depositio sanctorum Pauacii, Turribii & Gundanisoli episcoporum præfatæ urbis & confessorum. Segelenæ viduæ.

[De Lewina.] Molan. Passio sanctæ Lewinnæ, quæ multis decorata virtutibus floruit sub rege Anglorum Euberto nuncupato; quæ postmodum sub ejusdem regis tempore, martyrio vitam finiuit; archipræsule vivente nomine Theodoro. [Vig. S. Jac.] Vigilia sancti Jacobi Apostoli. Dein minoribus typis: Quæ plerisque locis in observatione jejunii celebratur. In territorio Hasbano, [Christinæ mirabilis.] sanctæ memoriæ Cristinæ virginis: cujus vitam scripsit Thomas Cantipratensis. Editiones posteriores incipiunt litteris Italicis a, Vigilia sancti Jacobi Apostoli. In fine: Bergis, ex Anglia, passio sanctæ Lewinnæ, quæ multis decorata virtutibus floruit sub rege Anglorum &c. Die vigesima quarta, [Parascevet.] sanctæ hosiomartyris Christi Parasceves. Hæc in Latinis codd. nota non est.

VIII Kal.
Die 25.

[Jacobi.] Natalis beati Jacobi Apostoli, fratris Joannis Euangelistæ, qui ab Herode rege decollatus est. Hujus sacratissima ossa ab Hierosolimis ad Hispanias translata, & in ultimis earum finibus [Christof.] condita, celeberrima illarum gentium veneratione excoluntur. In Licia civitate Samon, sancti Christofori, qui virgis ferreis attritus, & a flammis æstuantis incendii, Christi virtute salvatus, ad ultimum sagittarum ictibus confossus, martyrium capitis obtruncatione complevit. Civitate Barcinona, [Cucuphat.] natalis beati Cucufatis martyris, qui pro nomine Domini atrocissima tormentorum genera sub tribus expertus judicibus, [Translat. Germani.] novissime gladio victor migravit. Civitate Parisius, translatio sancti Germani episcopi & confessoris.

Ita Praten. Herinien. Antverp-maj. Antverp. Max-Lubec. & Greven.
Varia lectio. De Hierosolimus, Jherosolimus, Hierusolimis, Jerosolimis &c. dictum & satis. Item de Licia & Christoforo. Hic potissimum notandum, quod in codice Heriniensi secunda annuntiatio ponatur primo loco. Antverp. & Max-Lubec. pro sacratissima ossa substituunt, sacra ossa. Legendum esset Samo, ut bene haber Greven. Sed ceteri omnes scribunt Samon, non Samson, ut Antverp-major. Pratensis legit, & e flammis æstuantis &c. pejus Herinien. & Antverp-maj. & flammis. Posuimus cum Adone & codicibus reliquis, & a flammis Antverp. solus & male scripsit Barcilonona: item & ipse & Max-Lubec. & filii Cucufati, Antverp-maj. Cucuphati: nos cum majori & potiori numero Cucufatis.

Observatio. Jacobi Zebedæi, primi inter Apostolos martyris memoriam Sacramentarium Gregorii, & iis verbis recolit Romanum parvum, a quibus parum differt Bedæ phrasis: [Iacobi.] Natale sancti Jacobi Apostoli Zebedæi: nec dubitat Florentinius, quin eidem ipsi Zebedæo tribuenda sint, quæ hac die de Jacobo in Hieronymianis referuntur. Adonis elogium inter Festivitates Apostolorum & breve & nitidum est, a quo vix quidquam Noster detraxit, omnia ferme ad verbum describens. Quæ autem Notkerus iis adjunxit, magni momenti non sunt. Alia Florus de Apostolo commemorat, tamquam ex Clemente Alexandrino accepta, sed proprio loco examinanda; cum pluribus aliis ad Jacobi vitam, peregrinationes, martyrium, translationem, inventionem & innumera miracula spectantibus, quæ certe operosam disquisitionem exigunt, a Tillemontio eruderari cœptam tomo 1 a pag. 324, & in notis a pag. 594, ubi, solita diligentia, auctores adducit, ex quibus controversiæ plures copiosius suo loco explicari & enodari poterunt. Pergit Romanum parvum: Civitate Samo, Christophori martyris. Agitur & ejus memoria in Flori ad Bedam (hic eum signavit XXVIII Aprilis) additionibus, longiusculum elogium complexis. Verum ad nos propius spectat Ado, qui tam eleganter rem omnem paucis expressit, ut nihil invenerit Usuardus quod ex eo demi posset. [Christoph.] Neque hic dubium est, quin eumdem Christophorum etiam recolant Hieronymiana apographa, quidquid & nomen & positio nonnihil deformata appareant. De giganteis ejus statuis, aliisque eo spectantibus, videsis Florentinium & notam Papebrochii ad Ephemerides Græco-Moscas ante tomum 1 Maii pag. XXVI col. 1, ex qua prævie intelliges, quid de vulgatis Christophori Actis censendum sit.

In Barcinona civitate, sancti Cucuphatis martyris, scribit Florus, quem ab Adone numquam visum, [Cucuphatis.] mihi persuasissimum habeo. Sic ut certum videatur, non Martyrologum aliquem antiquiorem hoc die, sed Acta ipsa qualiacumque Viennensi præluxisse; quorum insignem producit epitomen, a Notkero ferme transumptam, sed ab Usuardo ita contractam, ut in textu legere est. Videantur Hieronymiana non XV Februarii, ut notat Castellanus, sed XVI Februarii, quæque ibi a Florentinio observata sunt. Quæ de hoc sancto certa sunt, tradit Tillemontius tomo 5 pag. 58, quæ dubia pag. 609. Hactenus in textu nostro Adoniana omnia. [De Germ.] In ipso sequitur depositio sancti Germani episcopi, posita, opinor, per errorem typographi, pro, translatio, ut recte legunt Usuardini; nam de Germani depositione, ab ipsomet Adone agi ostendimus die XXVIII Maii. In prædicto Adone textum claudit: [De Clodesinde.] Metis, natale sanctæ Clodesindis virginis; quam cur Usuardus præterierit, non aliam causam conjicio, quam quod verosimiliter ab ejus ecgrapho abfuerit. Utcumque res habeat, præteritam evincunt probatissimi codices, quemadmodum primigeniam & genuinam ejus phrasim in reliquis apertissime demonstrant. Porro Wandelbertus tres primos nostros Martyres hoc modo metris suis illigavit:

Octavam Jacobus Zebedei filius ornat,
Primus Apostolicum vero pro Rege cruorem
Qui dedit: hunc Cucuphas Christophorusque sequuntur.

AUCTARIA.

Tornacen. Plane in reliquis purus, omittit elogium Cucufatis.

Pulsanen. In Jacobo plenus, deficit in elogiis Christophori & Cucufatis. De sancti Jacobi translatione tacet.

Rosweyd. Textui integro cum Adone subjungit: Metis, [Glodesindæ.] natale sanctæ Glodesindæ virginis.

[Translat. Juliani.] Munerat. In textu etiam purus, adjungit: Cenomanis, translatio sancti Juliani episcopi & confessoris. Dies ejus natalis est XXVII Januarii.

Molan. Ultimam annuntiationem, de sancti Germani translatione, prætermisit.

Ultraject. Leyden. Lovanien. Alberg. & Danic. Textui item puro adjiciunt: Metis, natale sanctæ Glodesindis virginis. [Glodesindis. Magnerici.] Treveris, sancti Magnerici episcopi & confessoris.

Antverp-max. Hisce superaddit: Item ipso die, [Judoci.] sancti Judoci heremitæ, filii regis Britanniæ.

Centulen. Natalis beati Jacobi Apostoli, fratris Joannis Euangelistæ, qui decollatus est ab Herode Ierosolymis, ut liber Actuum Apostolorum refert. In Licia, civitate Samon, sancti Christofori martyris, qui virgis ferreis astrictus & flammis æstuantis incendii, Christi virtute salvatus, ad ultimum sagittarum ictibus confossus, martyrium obtruncatione capitis complevit. Civitate Barcinona, sancti Cucufati martyris gloriosi. Romæ, sancti Nemesii martyris. [Nemesii.] Parisius, translatio sancti Germani episcopi & confessoris. [Invent. Judoci.] In pago Pontivo, inventio corporis sancti Judoci confessoris.

Bruxellen. In tribus primis, satis purus, quarto loco ponit: Metis, natale sanctæ Glodesindis virginis gloriosæ, [Glodesindis.] quæ sponsum fugiens, velamen de manu angeli suscipere meruit. Treveris, sancti Magnerici episcopi & confessoris, [Magnerici.] qui beatum Gaugericum clericali militiæ asscripsit. Sequitur translatio sancti Germani.

Hagenoyen. De Jacobo & Christophoro longos logos recitat, alibi discutiendos. In Cucufate, satis purus est. De translatione sancti Germani, nihil habet, sed ejus loco substituit: Item, [Translat. Judoci.] translatio sancti Judoci confessoris; quæ supra in Centulen. inventio dicitur &c. Vide diem ejus natalem, XIII Decembris.

Aquicinct. Post translationem S. Germani, recentiori manu addit: [Judoci.] Et sancti Iudoci.

Ambianen. Eodem die, sancti Judoci confessoris. Jam diximus, [Judoci.] ipsum coli XIII Decembris.

Matric-Cartus-Ultraject. Jacobi Apostoli. Christofori martyris. Cucufatis martyris. Glodesindis virginis. [Glodesindis. Felicis.] Translatio beati Germani episcopi Parisiensis. Felicis martyris.

Bigotian. sign. P. 5. Civitate Parisius, translatio sancti Marcelli episcopi & confessoris. [Translat. Marcelli.] Vide plura de Marcello, die sequenti.

Divionen. S. Benigni, qui est apud Cistercium. Ipso die beati Juliani episcopi. [De Juliano.] Hic fuit unus de LXX Christi discipulis, quem transmisit beatus Petrus Apostolus Cenomanicæ civitati ad prædicandum verbum Dei. Vide ad Munerat.

Reginæ Suec. sub nota num. 428. Cenomanis, translatio sancti Juliani episcopi & confessoris. [Translat. Juliani. Ebrulfi.] Belloacus, sancti Ebrulfi confessoris. Gallice vocatur Evrols; de quo in Martyrologio universali notat Castellanus, abbatem fuisse ad S. Fusciani prope Ambianum; sepultum Oratorii in pago Bellovacensi, indeque corpus ejus in urbem Bellovacensem ad S. Petri translatum.

In Vatican. num. 5949. Deest tota ultima nostra annuntiatio de translatione S. Germani.

[De Eutychia] Altemps. Romæ, natalis sancti Eutyciani Papæ, qui corpora martyrum CCCLXII sepelivit, martyrio coronatus, sepultus est via Appia in cœmeterio Calixti. Vide de eo hac die Florum, vel qui sub ejus nomine in Beda nostro editus est, & Rabanum. Colitur in Romano, VIII Decembris.

[Eutychiani.] Florentin. Romæ, sancti Eutychiani Papæ & martyris. De quo jam diximus.

[Glotsindis.] Luxovien. Metis, sanctæ Glotsindis virginis.

Editio Lubeco-Col: In tribus primis modice interpolata, subdit: Hierosolymis, sancti Josiæ scribæ, [Josiæ.] qui Christum lucratus est, lege calicis, ut in gestis beati Jacobi Apostoli legitur. De Magnerico, ut supra. [Glodesindis.] Dein: Methis, natale sanctæ Glodesindis virginis, cujus sepulcrum crebris miraculis illustratur. [Ursi.] In pago Meldensi, depositio sancti Ursi Trecorum episcopi & confessoris. [Ursicii. Invent. Judoci.] Eodem die, sancti Ursicii episcopi & confessoris. De translatione Germani ut supra. Demum: Ipso die, inventio corporis sancti Judoci presbyteri & confessoris.

Belin. Tertio loco habet: Civitate Parisius, translatio &c. Post quam annuntiationem sequitur: Civitate Barchilena, natale beati Cucufati martyris, ubi sistit, expuncto elogio.

[De Magner.] Greven. Treveris, sancti Magnerici episcopi & confessoris. Qui a sancto Niceto ejusdem urbis episcopo educatus, eum, ob zelum justitiæ, a Clothario in exilium pulsum, non dereliquit, sibique postmodum digne successit. [Ursi. Rustici & Florentii. Glodesindis. Translat. Iuliani. Invent. Judoci.] In pago Meldensi, depositio beati Ursi, Trecorum episcopi & confessoris. Item, sanctorum Rustici & Florentii. Methis, natale sanctæ Glodesindis virginis, cujus sepulcrum crebris illustratur miraculis. Cenomanis, translatio sancti Iuliani episcopi & confessoris. Ipso die, inventio corporis sancti Judoci presbyteri & confessoris. Vide quæ supra diximus ad Hagenoyen.

[Glodesindis. Magnerici.] Molan. Ipso die Mettis, natalis sanctæ Glodezindis virginis. Treveris, sancti Magnerici episcopi. Civitate Parisiis, translatio sancti Germani episcopi & confessoris. In pago Meldensi, depositio beati Vrsi, [Ursi.] Trecorum episcopi & confessoris. Dein, minoribus typis: Civitate Æduensi, sancti Reticii confessoris, [Reticii.] ejusdem civitatis episcopi. Editiones aliæ: Ipso die Metis &c. Treviris &c. In pago Meldensi &c. Die vigesima quinta, memoria sanctarum mulierum, [Olympiadis & Eufraxiæ] Olympiadis & Eufraxiæ. De translatione sancti Germani, ut supra. Demum minori charactere: In Palæstina, civitate Gaza, [Valentinæ & sociæ.] sanctarum mulierum, Valentinæ & collegæ ejus. Quas Firmilianus præses, cui, animi magnitudine plane viri, liberrime contradicebant, ad extremum flammarum incendio absumendas addicit. Ibidem sancti Pauli martyris, [Item Pauli.] qui oratione fusa, pro judice, carnifice, & omnibus in errore versantibus, cervicem gladio feriendam libenter submisit. Vide de celeberrimis hisce Martyribus Martyrologium Romanum hoc die, & geminas Castellani ad ipsum accuratissimas Notulas. Sumuntur ex Eusebio de Martyribus Palæstinæ, editionis Valesianæ libro 8 cap. 8, quem refert Ruinartius inter Selecta pag. 341; ubi observat, fortissimas Virgines a Græcis recoli XVIII Julii, alteramque apud Eusebium anonymam, ab eis Theam appellari.

VII Kal.
Die 26.

[Erasti.] Natalis sancti Herasti, qui Philippis a beato Paulo episcopus relictus, ibidem martyrio coronatus quievit. Romæ in portu, sancti Jacincti martyris, [Hyacinthi.] qui primo in ignem missus, inde in validissimum torrentem præcipitatus, illæsus evasit: post hæc a consulari Leontio, [Simpronii & socior.] gladio percussus, vitam finivit. Via Latina, sanctorum Simpronii, Olimpii, Theodoli, & Exuperiæ, qui ignibus conflagrati, ut in gestis sancti Stephani Papæ legitur, martyrii palmam adepti sunt.

Puri sunt Praten. Herinien. Antverp-maj. Antverp. & Max-Lubec. Greven. & Molan.
Varia Lectio. In Herasti, nulla inter codices discrepantia, omnibus plane ita efformantibus. Fateor, sequentem melius vocandum Hyacinthi, ut est in Romano parvo & Adone. Proxime accedit Praten. per Hiacinti; sed reliqui constanter & uniformiter legunt Jacincti, ut est in textu. Solus Antverp-maj. pro, inde in validissimum torrentem, scribit, inde validissimo torrente. Sic bene in textu, post hæc a consulari &c. sed Antverp-maj. & Herinien., omittunt particulam a &c. Leuncio in Antverp., & Lenucio in Max-Lubec. utrumque mendose scribitur, uti & Leoncio a Greven. Post, via Latina, in Antverp. & Max-Lubec. Deest, Sanctorum. Nomina autem martyrum varie corrupta sunt, etiam in textu nostro, ubi Simpronii reliquimus, ex Praten. Herinien. &c. tamquam conformius vero nomini Sempronii, quod in Actis exprimitur, licet alii legant communius Simphronii; Antverp-maj. Simphrosii, tum Olimphii, Teodoli, Exuperii; quæ ex aliorum consensu aliter a nobis scripta sunt. In Antverp. & Max-Lubec. omittitur Olimpii. Greven. pro, ut in gestis &c. legit, & sicut.

Observatio. De Erasto, qui hic primo loco ponitur, nihil hac die in Hieronymianis, nihil in Beda, Floro aut Rabano, nihil in Romano parvo, nihil in ipso Adonis Martyrologio, ut a Rosweydo editum est; in quo & hoc vitii advertes, quod signato in indice nomine Herastus, ad appendicem remittamur, a qua tamen Sanctus abest, in libello de Festivitatibus recte sine aspiratione positus. Quid scrupuli, ad eum ex prædicto Adonis Martyrologio expungendum, habuerit Rosweydus, haud satis perspicio; mihi certe tam videtur Adonianus, quam sit Hyacinthus ibidem commemoratus: idque evinci omnino arbitror ex eo, quod ipsissimis Adonis apud Mosandrum verbis & a Notkero & ab Usuardo referatur, præterquam quod disertissime etiam in ipsomet Adone Rosweydi, inter citatas Festivitates Apostolorum, & quidem iisdem ubique terminis celebretur. Erasti laus ex Actibus Apostolorum & epistolis Pauli Apostoli vere desumenda est; videri possunt quæ de eo paucis colligit Tillemontius tomo 1 pag. præsertim 113. [Hyacinthi.] De Hyacintho, Hieronymianis iterum & Bedæ ignoto, sic loquitur Romanum parvum: Romæ in Portu, sancti Hyacinthi martyris. Hinc in Adonem transiit, ubi pluribus & martyrium ejus & sepultura describitur, quemadmodum & apud Notkerum invenies; sed Usuardus, sola prima parte contentus, rem totam paucioribus, solito nitore, explicuit; utinam tam vere! nam ut candide dicam, Acta martyrii, ut apud Surium edita sunt, non pauca continent, quæ talium peritus lector non facile admittet: merito aliqua carpit Tillemontius tomo 2 pag. 573.

Abest etiam ab Hieronymianis & Beda sequens martyrum classis, a Romano parvo primum consignata, [Simpronii & socior.] non hac die, sed IV Decembris, quæ ratione translationis, a beato Sixto factæ, celebrior evasisse ibi dicitur, licet VII Kal. Augusti seu XXVI Julii passi dicantur. Quæ omnia ab Adone prædicta die IV Decembris fusius explicantur, præmisso nempe longo elogio, ex Actis S. Stephani Papæ concinnato: in quibus mirum est non observasse Adonem, quod præfati martyres sepulti referantur a S. Stephano Papa, pridie Kal. Novembris, adeoque verosimillime non mense Julio, sed Octobri exeunte martyrium consummaverint. Aliam diem elegit Florus, nempe XXVII Julii, ita loquens: Eodem die, Romæ, passio sancti Symphronii; cum quo Olympius cum uxore sua Exuperia & filio Theodolo, jussu Valeriani & Galieni ignibus sunt exusti. Ad Usuardum nostrum quod proxime attinet, vix equidem dubito, quin ex Adone sua omnia acceperit, cujus sententiam de passionis die secutus, ipsos martyres ex IV Decembris ad XXVI Julii retraxerit. Quod & Baronius fecit, haud satis memor in Actis sancti Stephani Papæ, sub annis CCLIX & CCLX a se in Annalibus editis, alium omnino diem insinuari. Sed hæc in ipsis Actis postea a nobis illustrandis ad incudem erunt revocanda: hic solum ostendere placuit, ex uno eodemque Adoniano fonte derivata esse quæcumque superius in Usuardino laterculo, pure & simpliciter ex auctoris mente recensuimus. Videnda quæ de sancti Stephani Actis dicemus ad diem 11 Augusti Wandelbertus Adrianum hoc die cum Æmilio & Marciano connectit, quorum postremi in Hieronymianis reperiuntur, sed unde conjunctio illa orta sit, prorsus ignoro.

AUCTARIA.

Tornacen. Caret elogio Hyacinthi, & in fine habet: Civitate Parisius, translatio sancti Marcelli episcopi & confessoris. [Translat. Marcelli.] Plura habet Munerat.

[Rustici & Florentii.] Rosweyd. Textui puro subdit: Item Rustici & Florentii martyrum.

Pulsanen. Truncata est secunda annuntiatio, expuncto elogio.

Munerat. Post textum, adjicit: Parisius, translatio magnæ laudis & eximii viri Marcelli, [De Translat. Marcelli.] ejusdem loci Pastoris, de cujus [sic & alibi habet] corpus requiescit in alma ecclesiæ [ecclesia] beatæ Mariæ virginis de Parisiis. [Annæ.] Item festivitas beatæ Annæ, matris genitricis Dei Mariæ.

Praten. Etiam additamentum refert, sed quod ex subvirgulatione colligo, in margine esse appositum his verbis: [Translat. Marcelli.] Translatio sancti Marcelli episcopi & confessoris.

Antverp-max. Ultraject. & Leyden. Incipiunt: [Annæ.] Natale beatæ Annæ, matris Mariæ Virginis. [Pastoris.] Item natale sancti Pastoris confessoris. Notabis, deesse Olympii, in his duobus & tribus sequentibus codicibus.

Lovanien. Idem habet de Anna matre beatissimæ Virginis, sed de Pastore nihil.

Albergen. & Danic. Sic in principio: Natale sancti Pastoris confessoris. [Pastoris.] Sed prior in fine textus addit: [Annæ.] Item sanctæ Annæ, matris gloriosissimæ Dei genitricis virginis Mariæ. Quæ annuntiatio aliis verbis & alia manu in posteriori codice Danico adjicitur.

Centulen. Natale beati Herasti, qui Philippis a beato Paulo ordinatus episcopus, ibi martyrio coronatus quievit. [Textus contractus.] Romæ in portis, sancti Iacincti martyris. Item Romæ, sanctorum Simpronii, Olimpii, Theodoli & Maximæ [Exuperiæ,] qui ignibus conflagrati, martyrii palmam adepti sunt.

Bruxellen. Incipit: Sanctæ Annæ, matris beatæ Mariæ Virginis, [De Anna.] gloriosæ genitricis Domini nostri Jesu Christi. [De transfig.] Transfiguratio Domini, facta in monte Thabor, a tribus discipulis, qui intererant, post ascensionem Domini, suis coapostolis publicatur. Sequitur textus ferme purus. Deinde: Et commemoratio sanctorum martyrum Victoriani, Frumentii, [Victorian: & sociorum.] & alterius Frumentii, & duorum germanorum. Qui omnes sub persecutione Wandalica apud Africam coronati sunt. In Laodicia, natale sanctorum Viviani & Felicis. [Viviani &c. Warmudi.] Eodem die, depositio Warmudi, qui fuit Jerosolymorum Patriarcha. Nobis hactenus, saltem sub tali nominis inflexione, notus non est. [Pastoris.] Item sancti Pastoris confessoris.

Hagenoyen. In Erasto fatis purus, secundo loco habet: [Pastoris.] Item natale beati Pastoris confessoris. Sequuntur duæ aliæ annuntiationes etiam satis puræ. [De Anna.] Tum: Eodem die, sanctæ Annæ, matris Dei genitricis, quæ tres viros habuisse dicitur in sacra Scriptura…. Et alia hujusmodi, quæ prætereo. Huc refert translationem sancti Germani. Atque etiam: Metis, natale sanctæ Glodeswindis virginis. [Glodeswind. Desiderati.] Item, Desiderati episcopi & confessoris. Sequitur constructio imperfecta, de translatione sanctæ Helenæ. Demum: Treveris, sancti Magnerici episcopi & confessoris. [Magnerici.] Vide die præcedenti.

Aquicinct. Pro Exuperiæ, habet Exuperantiæ.

[Annæ.] Matric-Cartus-Ultraject. Annæ, matris beatæ Mariæ. Romæ, Hyacinthi martyris. Simphronii, Olympi, Theoduli & Exuperiæ martyrum. Erasti, discipuli beati Pauli.

Reg. Suec. sign. num. 428. Civitate Parisiensi, translatio sancti Marcelli Parisiensis episcopi. [Translat. Marcelli. Reticii.]

Codex. D. Le Mare. sign. A. Augustoduno, [Reticii.] beati Reticii episcopi & doctissimi viri.

[Simeonis.] Vatican. In Syria, Simeonis monachi, qui in columna stetit. Extracta hac die confusa sunt.

Ughellian. Convenit plerumque, ut sæpe diximus, cum Antv. & Max-Lubec. qui cum ipso hic omittunt annuntiationem Olympii.

[Pastoris.] Florentin. Item sancti Pastoris presbyteri cardinalis. In Strozzian. præterea: Monasterio sancti Benedicti, [Simeonis.] in agro Mantuano, sancti Simeonis, monachi & eremitæ, qui multis miraculis clarus, in senectute bona quievit.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Natale sanctæ Annæ viduæ, [De Anna.] matris gloriosissimæ & clarissimæ Virginis genitricis Dei Mariæ, matris Domini nostri Jesu Christi. Quæ fuit de civitate Bethleem, de tribu Iuda orta & beato Ioachim desponsata. Romæ in Titulo, [Pastoris.] sancti Pastoris presbyteri & confessoris, fratris sancti Pii Papæ. Hic post innumeros agones, post multorum Sanctorum sepulturas, post innumera pietatis opera, requievit in Domino, tempore Antonini imperatoris. Ipso die, sancti Valerii filii Albanæ, [Valerii.] quem beatus Eucharius, primus Treverorum episcopus, a morte suscitavit. In Erasto satis pura est. De Hyacintho, sepultura adjicitur. In alia classe modice interpolata est. In fine: In territorio Treverensi, circa Confluentiam, [Beati:] in monte, natale sancti Beati presbyteri & confessoris.

[Annæ.] Belin. Incipit: Natale sanctæ Annæ, matris virginis Mariæ. Sequitur textus; & in fine: Eodem die, [Pastoris.] sancti Pastoris presbyteri & confessoris. Monasterio sancti Benedicti, in agro Mantuano &c. ut supra in Strozziano.

[De Anna. Eobani.] Greven. Dormitio sanctæ Annæ, dignæ matris Dei genitricis semper virginis Mariæ. Eobani episcopi & martyris. [Viviani &c. Pastoris.] Item sanctorum Viviani, Felicis, Juliani. Romæ sancti Pastoris presbyteri & confessoris, fratris sancti Pii Papæ. Huic sanctus Pudens, discipulus sancti Pauli, filias suas Potentianam & Praxedem commendavit, titulumque nomini ejus constituit. Ipse vero post innumeros agones, post multorum Sanctorum venerabiliter exhibitas sepulturas, [Valerii.] quievit in pace. Valerii confessoris, filii Albanæ &c. ut supra. Treveris, sancti Beati presbyteri & confessoris. [Beati. Joannis.] In Bohemia, bonæ & sanctæ memoriæ, Joannis Oviculæ, confessoris, Ordinis prædicatorum.

Molan. Litteris Italicis textui præfigit: Natalis sanctæ Annæ matris Virginis Mariæ. [Annæ. Pastoris.] In fine: Eodem die, sancti Pastoris presbyteri & confessoris. De Simeone Mantuano, ut supra. Item de translatione S. Marcelli, ut Munerat. Deinde: In civitate Tenremundæ, beatæ Christianæ virginis. [Christianæ cum elogio.] Quæ regis Anglorum Migranimi filia unica, erga deos suos & idola, secundum patrum suorum traditionem, extitit devotissima. Hanc omnipotens Deus aspiciens, de cælo illi angelum sub specie pauperis transmisit, qui eam catechizaret, atque in Christi nomine baptizari præcepit: cujus etiam ductu Dicliuenne pervenit. Tum typis minoribus. Treveris, [Beati.] sancti Beati presbyteri & confessoris. Eobani, [Eobani.] episcopi & martyris. Editiones aliæ sic ipsum Usuardinum textum litteris Italicis incipiunt: In civitate Aconensi, natale sanctæ Annæ &c. In fine, de Pastore, de Simeone Mantuano, de Christiana Teneramundensi, ut in prima editione. Tum: In Carthusia prope Confluentiam, sancti Beati, presbyteri Trevirensis & confessoris. Demum, de translatione Marcelli Parisiensis, etiam ut supra.

VI Kal.
Die 27.

[Maximiani & Soc.] Apud Ephesum, natalis sanctorum Maximiani, Malchi, Martiniani, & aliorum quatuor, quorum gesta habentur. Nicomediæ, beatorum martyrum Hermolai presbiteri, [Hermolai & Socior.] Hernempi, & Hermogratis fratrum, qui post multas pœnas sibi illatas a Maximiano imperatore, capitali sententia, ob confessionem Christi, puniti sunt. [Simeonis.] Eodem die in Sicilia, beati Simeonis monachi. Autisiodoro, depositio Etherii episcopi. [Etherii.]

Soli codices quatuor puri sunt, nempe Praten. Herinien. Tornacen. & Antverp-major.
Varia lectio. Prima difficultas est, utrum enumeraverit Usuardus singula fratrum, vulgo Dormientium, nomina, quæ in multis codicibus distincte exprimuntur. Nos cum citatis quatuor probatissimis & Munerato, censemus scribendum, ut est in textu. Difficultas altera occurrit in efformandis nominibus duorum fratrum sociorum Hermolai, quæ forte a solo Molano recte scribuntur, Hermippi & Hermocratis. Nihilominus ex unanimi codicum aliorum orthographia, sequenda est pars deterior; omnes enim habent, Hernempi vel Ernempi; omnes item enuntiant Hermogratis, excepto Pratensi. De iis non loquor, qui omissa hac annuntiatione, aliam ex Adone substituunt, aliaque commiscent textui nostro contraria. Antverp-major vitiis duobus laborat. Scilicet in principio inseruit, natalis sanctorum septem Dormientium, & in fine, ante Etherii, apposuit sancti. Molanum exclusimus, quia nomina septem fratrum commemorat, & in secunda annuntiatione, post capitali sententia, expunxit, ob confessionem Christi, quod etiam fecit Grevenus, præter alia quibus excedit. De mendis scriptoriis in Nichomediæ presbiteri, penas, Autisiodoro &c. satis alibi dictum est.

Observatio. Ad diem XXVII Junii cursim indicavimus, Adonem eo die memoriam agere septem Dormientium; hic addimus, nulla ab eo exprimi nomina, quæ, nisi fallor, [De septem Dormient.] a Rabano primum producta sunt. Sic igitur ibi simpliciter Ado pronuntiat: Ipso die, gesta septem dormientium, quo ferme modo referuntur in codice Hieronymiano Corbeiensi, die X Augusti. Consuli possunt Rabani & Notkeri elogia ad prædictam diem XXVII Junii, ex pervulgatis Actis conglobata, de quibus videndus omnino Baronius in Notationibus ad hanc diem. Usuardus prudenter reticuit, quæ forte verosimilia non judicavit. At quatenus, quo duce, quo præeunte septem illos fratres hac die collocaverit in Martyrologorum omnium, tum antiquiorum, tum synchronorum silentio; nec vestigium usquam occurrit, quo probabili ratione id factum dicamus, nisi fortasse in præcitatis eorum Actis qualibuscumque aliquid repererit, quo huc potius quam alio pertinere censeret; aut demum pro arbitrio rem composuerit. Ceterum non omnia Dormientium illorum nomina ab Usuardo singulatim enumerata, ex melioris notæ codicibus supra deduximus. Neque nomina, a Latinis posita, cum Græcorum nomenclatione conveniunt, licet in mirabili historia non multum discrepent. Possitne Gregorii Turonensis aut aliorum relatio Actis illis auctoritatem addere, satis explicat Baronius, cui adde Tillemontium tomo 3 a pag. 348, & in notis pag. 712.

De solo Hermolao meminere Romanum parvum & Ado, cujus elogium mediæ notæ codices in Auctariis immutatum exhibebunt. [Hermolai.] Noster socios binos adjunxit, ex passione sancti Pantaleonis acceptos, iis resectis, quæ de præfato Pantaleone in Viennensi commemorantur. Quæ de eorum passione supersunt, ex Actis Pantaleonis accipienda sunt. Solus Hermolaus a Wandelberto sic canitur:

Presbyter Hermolaus sexta martyrque refulget.

In Sicilia, Simeonis monachi, scribit Rom. parvum, quod sequitur Ado, hunc Usuardus & Notkerus, [Simeonis.] nisi ex Hieronymianis hausisse velis, in quibus, iisdem prope verbis signatur. Necdum satis assequor, cur a reformatoribus hodierni Romani e textu exclusus sit. [Etherii.] De Etherio Autissiodorensi, Bedæ, Romano parvo, & Adoni præterito, indubitatum videtur eum ex Hieronymianis ab Usuardo acceptum esse, quem pariter memorant Rabanus & Notkerus. Sed quoquo modo in textum nostrum derivata sint singula, certum puto, verissime Usuardina esse quæ in laterculo proposita sunt. Solo ferme nomine notus est Etherius in Ms. nostro de episcopis Autissiodorensibus.

AUCTARIA.

Rosweyd. Incipit: Via Latina, sanctorum martyrum Boni presbyteri, [Boni &c.] Fausti, Mauri, cum aliis septem, qui in sancti Stephani Papæ Actibus describuntur. Deficit in septem Dormientibus; reliquo textu purus. At in fine subdit: Sanctæ Artemiæ, [Artemiæ.] matris sancti Nicetii episcopi.

Pulsanen. Deficit etiam in Dormientibus, de reliquo satis purus.

Antverp. & Max-Lubec. Sic habent: Apud Ephesum, [De 7 Dorm.] natale sanctorum septem dormientium, Maximiani, Malchi, Martiniani, Dionisii, Johannis, Serapionis, Constantini: quorum gesta habentur. Sequitur textus Adonianus: Nicomediæ, [De Hermol.] sancti Hermolai presbyteri, cujus doctrina beatus Pantaleon ad fidem Christi conversus est & illustri martyrio consummatus. Qui tentus a Maximiano, capitali sententia ob confessionem Christi punitus est. In fine Etherius Simeoni præponitur.

Munerat. Errat in principio his verbis: Transfiguratio Christi in monte Thabor. [Transfigur.]

Greven. Pluribus idem prosequitur: In monte Thabor, [DeTransfig.] transfiguratio Domini nostri Jesu Christi, quando Petrum & Jacobum & Ioannem secum duxit. Habet omnia Dormientium nomina, & præterea deficit in secunda annuntiatione, in qua desunt verba, ob confessionem Christi.

Molan. Et hic nomina habet Dormientium, uti in Variantibus dictum est, & præterea eodem, cum Greveno, defectu laborat.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. & Albergen. Conveniunt cum Antverp. & Max-Lubec. Vide ibi.

Danic. Præfatis similis, initio præfigit: Apud Nicomediam, [Pantaleonis.] passio beati Pantaleonis, qui tentus pro fide Christi a Maximiano, equulei pœna & lampadarum exustione cruciatus, sed inter hæc, Domino sibi apparente, refrigeratus, tandem ictu gladii martyrium consummavit. Vide die sequenti.

Centulen. Apud Nichomediam, sanctorum Hermolai presbyteri, Hernempii, & Hermogratis fratrum, [Textus mutatus.] qui sub Maximiano passi sunt. Apud Ephesum, sanctorum septem Dormientium, id est, Maximiani, Malchi, Martiniani, Dionisii, Ioannis, Serapionis & Constantini martyrum. In Sicilia, beati Simeonis monachi. Antisiodoro, sancti Etherii episcopi.

Bruxellen. Post enumerata Dormientium nomina, subdit: [De 7 Dorm.] Quorum gesta tanguntur supra V Kal. Iulii, quo die omnipotens Deus ipsos in testimonium resurrectionis, de morte ad vitam suscitavit. [De Hermol.] In Nicomedia, natale sancti Hermolai presbyteri & martyris, cujus doctrina beatus Panthaleon ad fidem Christi conversus est. Et beatorum Hermippæ & Hermogratis fratrum. Qui omnes tenti, post multas pœnas sibi illatas, a Maximiano imperatore illustri martyrio coronati sunt, & ob confessionem Christi, sententia puniti sunt capitali. Ubi vides Adonis textum cum nostro commixtum. [Simeonis.] Sequitur Simeon, de quo addit: Qui fuit Syracusis Siciliæ oriundus, Treveris pro Christo, diu in turri conclusus, migravit ad Dominum. Connexio disparatorum; de Simeone Treverensi vide 1 Junii. Nec enim verosimile est, hosce Simeones confundendos, licet uterque sit Siculus. Hodiernus senior & minus forte notus, alter junior, Treveris notissimus. Ceterum nullus hoc die Simeon apud Baronium. Sequitur: [Fromini.] Mettis, sancti Fromini episcopi & confessoris. In fine, de Etherio, pure.

[Multa de Dormient:] Hagenoyen. Apud Ephesum, natale septem Dormientium, Malci, Maximiani, Martiniani, Dyonisii, Iohannis, Constantini & Seraphionis. Isti septem viri sancti, erant Decii imperatoris curiæ Officiales, & cum ille omnes cogeret ydolis ymmolare, ipsi fugerunt in montem, aliquam pecuniam secum portantes, & in tribulatione obdormiverunt usque ad tempora magni Theodosii imperatoris Christianissimi, coram quo illi ad ostensionem futuræ resurrectionis, asseruerunt se resuscitatos, quia mortuorum resurrectio tunc ab hæreticis impugnabatur, & postquam illi generalem resurrectionem, splendore vultus eorum & verbis probaverunt coram imperatore & cuncto populo, iterum obdormiverunt in Christo. De Hermolao, eadem ferme habet quæ supra ex Adone. Tum addit: [de Hern. &c.] Eodem die, sanctorum martyrum, Hernempi & Hermograti fratrum sancti Hermolai presbyteri, qui passi sunt multas pœnas a Maximiano sibi illatas, tandem capitali sententia ob confessionem Christi nominis puniti sunt. In Simeone & Etherio satis purus est.

[Lutgardis. Beatricis.] Matric-Cartus-Ultraject. Lutgardis virginis (de qua XVI Junii) Beatricis virginis (vide XXIX hujus) Maximiani, Malchi, Martiniani, & aliorum quatuor martyrum. Hermolai cum sociis mart. in passione Pantaleonis, inclyti & gloriosi juvenis, quem Deus mirabiliter in passione confortavit: de cujus corpore lac pro sanguine manavit. Hæc ad marginem cum asterisco remissa, dubium relinquunt, an huic an potius diei proxime sequenti (ad quem proprie spectant) sint tribuenda.

Editio Lubeco-Col. In Hermolao, parum differt ab Adonis textu, cui subjungit: Item, Nicomediæ, sanctorum martyrum, Hermenpi & Hermograti fratrum, sub Maximiano imperatore decollatorum. In Simeone & Etherio satis pura est. Sequitur: Apud Ephesum, natale sanctorum septem Dormientium in monte Celyon, [De 7 Dorm.] in spelunca, qui jussu Cæsaris Decii obturati sunt lapidibus quadratis. [Translat. Caroli M.] Eodem die, translatio beati Karoli magni imperatoris & confessoris, apud Aquisgranum.

Belin. In prima & secunda & tertia, purus, quarto loco habet: Apud Nicomediam, passio sancti Pantaleonis martyris, [Pantaleonis.] qui tentus &c. ut die sequenti Usuardus in textu annuntiat. Pro Etherii, scribit Etherci, cetera purus.

[Felicis &c.] Greven. In Campania, sanctorum Felicis, Juliæ & Jocundæ. Item juxta quosdam hic passio Boni presbyteri, [Boni &c.] Fausti & aliorum decem, ex Clero B. Stephani Papæ, quos Usuardus habet infra, Kalendis Augusti. [Frominii.] Metis, sancti Frominii episcopi & confessoris. Apud Aquisgranum, translatio sancti Caroli magni imperatoris confessoris. [Translat. Caroli M. Guigonis.] Eodem die, sanctæ memoriæ Guigonis confessoris, vita & eruditione præclari. Hic post sanctum Brunonem, quinto loco, majoris Cartusiæ prioratum tenuit; Cartusiensis Præpositi Constitutiones scripto digessit & exemplo monstravit.

Molan. Apud Nicomediam, passio sancti Pantaleonis martyris, [Pantaleonis.] qui tentus &c. ut die sequenti. In civitate Noixana, [Felicis &c. Frominii.] Felicis, Juliæ & Jucundæ. Metis, depositio sancti Frominii episcopi & confessoris. [Transl. Car.] Translatio sancti Karoli. Sic editio prior. In aliis hic textui præfigitur: Apud Nicomediam, [De Pantal.] passio beati Pantaleonis, & litteris Italicis, martyris gloriosi. Hic sacratus adolescens & athleta Christi, cum artem Medicinæ disceret ab Hermolao presbytero, ad fidem Christi conversus, multa miracula fecit. Denuo litteris textualibus: Qui tentus pro fide &c. Et tum sequitur: Apud Ephesum, natalis sanctorum (litteris Italicis, septem Dormientium) Maximiani, Malchi, Martiniani, Dionysii, Joannis &c. In reliquo textu satis pura sunt omnia, & in fine de Frominio & translatione Karoli, ut supra.

V Kal.
Die 28.

[Pantaleon.] Apud Nicomediam, passio beati Pantaleonis, qui tentus pro fide Christi a Maximiano, equulei pœna & lampadum exustione cruciatus, sed inter hæc Domino sibi apparente refrigeratus, tandem ictu gladii martyrium consummavit. In Britannia minori, [Samsonis.] Dolo monasterio, sancti Samsonis episcopi & confessoris. Eodem die Lugduni, [Peregrini.] sancti Peregrini presbiteri, cujus beatitudinem miraculorum gloria testatur,

Ex Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-majore, & Munerat.
Varia lectio. Ferme in mendis scriptoriis consistit, quos notasse, correxisse est. Nichomediam, Panthaleonis, eculei, pena, aparente, Sansonis, beatitudine. Dubium est, scripseritne Usuardus Lampadum, an potius cum Adone Lampadarum. Postremo modo habet Heriniensis, reliqui primo, qui proinde numero vincunt; tu, quod volueris, selige: sed noli cum Munerato legere, lapidum exustione. In Tornacensi mendose Peregrino tribuitur titulus episcopi.

[Pantaleon.] Observatio. Illustrissimum martyrem Pantaleonem, alias Pantaleemonem, in hodierno Romano, die præcedenti celebrari notissimum est, quod a Baronio in ultima reformatione, ex Græcorum auctoritate factum videtur. Certe apud præcipuos quosque Latinos nostros Martyrologos, ut sunt Hieronymiana, Romanum parvum, Florus (in quo Lugduno adscribitur) Wandelbertus, Ado, & qui eum sequuntur; hac XXVIII disertissime signatur. Vide notationem Rosweydi ad vetus suum Romanum pag. 219, ubi pro XVIII Januarii, substitue XVIII Februarii translationis memoriam agi, ut est eo die in Auctariis Greveni. Nescio quid Rabanum moverit, ut non Pantaleonem tantum, sed & Hermolaum & Hermippum & Hermocratem XVIII Februarii simul collocaret, quo sola, ni fallor, Pantaleonis translatio apud Colonienses celebratur. Molanus in prima editione Usuardum secutus, in posterioribus Romano sese accommodat, unde sæpius in istis Usuardina puritas desideratur, ut non semel alias monuimus. De Pantaleonis nomine & reliquiis satis multa collegit Florentinius, & nobis in Actis plura illustranda supererunt. Interim quæ in brevi suo elogio Usuardus memorat, ea ex Viennensi plane descripta sunt, Adoniano principio & fine connexis, sed relictis intermediis, quæ a Notkero mutata & interpolata referuntur. De Actorum veritate vel ipsi Martyrologi nostri, alias satis creduli, dubitasse ferme videntur. Baronius satis habuit ea Metaphrasti adscribere, a cujus phrasi certe non abhorrent. Sed non una sunt, fateor; utinam vel una sinceram rerum seriem exhiberent! Tu vide Tillemontii judicium tomo 5 pag. 642. Wandelbertus Nazario & Celso Pantaleonem subjungit, alios quatuor versus superaddens, qui huc nullo modo pertinent. Sic canit:

Quintam Nazarius cum Celso possidet, hancque
Panthaleon martyr proprio sibi sancit honore.

De Samsone (ita nos cum omnibus codicibus scribimus) monacho, abbate, & episcopo agunt Hieronymiana apud Florentinium, [Samsonis.] ex quibus eum Noster procul dubio accepit; nisi motu proprio eum consignarit. Utcumque placuerit, ex omnibus exemplaribus aperte constat, eum hac die recenseri. Exstat longa vitæ ejus historia, quam aliis prætulit & annotationibus illustravit Mabilio sec 1 Benedict. a pag. 165. [Peregrini.] Demum Peregrinus ex Adone & ipsissimis iterum Adonis verbis huc translatus est. Exspectamus a Lugdunensibus, siqua habeant, de hoc Sancto monumenta, in Actis nostris illustranda. Notandum restat, [De Nazar. & Celso.] codices nonnullos hac die repetere Nazarium & Celsum puerum, de quibus cum Adone & Usuardo egimus supra XII Junii. Hos inter Pratensis (ut scribit Castellanus) vetustissima manu eos in margine exhibet, per asteriscum * ad secundum textus locum remissos: Rosweyd. Antverp. Max-Lubec. Greven. Molan. & alii ipsos in fine adjungunt. Verum hæc eorumdem Sanctorum repetitio, longe abest ab Usuardina simplicitate, quam præcipue investigandam, detegendam & probandam toto hoc opere suscepimus, ut proinde ad institutum nostrum nihil hic desideretur.

AUCTARIA.

Praten. Jam dixi, in ora codicis apponi: [Nazarii & Celsi.] Eodem die, passio sanctorum martyrum Nazarii & Celsi.

Rosweyd. Post textum: Mediolanis, Nazarii martyris cum Celso puero. [Idem.]

Pulsanen. Incipit: Natalis sanctorum martyrum Nazarii & Celsi pueri. [Idem.] In Pantaleone satis purus, in Peregrino integer est; sed de Samsone, qui penultimo loco refertur, nihil.

Antverp. & Max-Lubec. In fine: Ipso die, passio sanctorum martyrum Nazarii & Celsi pueri. [Idem.] Ita ferme etiam sequentes.

Greven. & Molan. Textui subdunt: Mediolani, sanctorum martyrum Nazarii & Celsi. [Idem.]

Antverp-max. Ultraject. Leyden. & Lovanien. Incipiunt a Pantaleone, cum textu. Secundo loco inserunt ex XII Junii: Mediolani, natale beati Nazarii martyris, [De Nazario] quem Anolinus, sub rabie persecutionis, quæ per Maximianum excitata est, diu maceratum & afflictum gladio percussit. Cum quo sanctissimum puerum Celsum, quem idem ipse nutrierat, [& Celso.] gladio feriri jussit. Horum corpora, ut scribit beatus Paulinus, cum usque ad tempora Honorii & Arcadii imperatorum latuissent, B. Ambrosius reperit, Domino revelante. Romæ, [Victoris PP.] sancti Victoris Papæ & martyris. Qui tertius decimus post beatum Petrum, cum decem annis Romanam rexisset Ecclesiam, sub Severo imperatore martyrio coronatur. Item Romæ ad Ursum pileatum, [Innotent PP.] sancti Innocentii Papæ & martyris. Hæ duæ annuntiationes ex Rabano vel Notkero translatæ videntur. Victor colitur XX Aprilis: Innocentius, non martyr sed confestor, XII Martii. Reliqua textus pura sunt.

Albergen. Præcedentibus similis, de Victore superaddit: [De Victore.] Hic constituit, ut a quarta decima Luna primi mensis usque ad vicesimam primam, die Dominico sanctum Pascha celebrare [celebretur.] De Innocentio item: [DeInnocent.] Qui multos Cathafrigas ab ipso inventos in exilio, monasterio relegavit. Et constituit, ut quilibet, quamvis de Christiana muliere natus, denuo nasci debeat per baptismum, quod negavit Pelagius hæreticus & damnavit. Hæc non satis clara sunt; vide Rabanum & Notkerum.

Danic. In eo differt, quod die præcedenti de Pantaleone egerit, & hic incipiat a Nazario.

Centulen. Nicomediæ, passio sancti Pantaleonis martyris. Qui cum jubente Maximiano imperatore disceret artem medicinæ, a presbytero Hermolao ad fidem Christi conversus, multa miracula fecit, patremque suum Eustorgium senatorem, Christi fidei subjugavit. Hæc textui præfige, & habebis Adonis elogium. In Britannia minore, Dolo monasterio, sancti Samsonis episcopi & confessoris, admirandæ virtutis & sanctitatis viri. [Nazarii & Celsi.] Mediolani, sanctorum Nazarii & Celsi martyrum.

[De Pantal.] Bruxellen. De Pantaleone textui adjicit: Cujus caput cum ossibus beati Cypriani Carthaginensis, Aaron Amiras in Franciam misit. Karolo magno. De Nazario & Celso ponit elogium Usuardi ex XII Junii, ut supra Antverp-max. &c. Tum: [De Victore.] Romæ, sancti Victoris Papæ & martyris. Qui cum decem annis Romanam rexisset Ecclesiam, sub Severo imperatore martirio coronatur. Hic constituit, ut quartadecima &c. ut Albergen &c. Quibus additur: Multi enim tunc episcopi Asiæ & Orientis, Pascha cum Judæis celebrabant. Romæ ad Ursum pilleatum, natale sancti Innocentii Papæ & martyris. [De Innocent] Qui sedit annis quindecim. Hic constituit, ad Missam pacis osculum dari, & ut oleo, ad usum infirmorum ab episcopo consecrato, non tantum presbyteri, sed & alii etiam uterentur Christiani. In Britannia minore, Dolo monasterio, [Samsonis & sociorum, cum elogio.] sancti Sampsonis episcopi & confessoris, cum sex fratribus æque sanctis sacerdotibus, quos mater sua in Anglia uno partu enixa est. Hæc, alias magnæ caritatis & justitiæ matrona, siquæ fortuitu mulier geminos habuisset in utero, fornicariam eam suspicata est, discredens, unam mulierem infantes ab uno simul plures posse concipere, donec ipsa Dei potentiam in se experta, quos simul concepit, septem peperit. Quos præ verecundia carecto destinans ad submergendum, ab obvio quodam episcopo periculo prærepti & enutriti sunt. In Peregrino purus est.

Hagenoyen. Longum de Pantaleone elogium corradit, quod malim legi apud Metaphrasten. Victorem ait post S. Petrum fuisse XII. [De Victore.] De Paschate, fere ut supra. Et præterea: Hic etiam constituit, ut faciente necessitate sive in flumine, sive in mari, sive in martyrio [unusquisque] Christianæ professionis credulitate baptizaretur. In Samsone, purus est. In fine: Mediolano, sanctorum martyrum Nazarii & Celsi, [Nazarii & Celsi.] sub Nerone cæsare & Anolino præside. Deest Peregrinus, quem ad diem sequentem transtulit.

[Ursi. Nazarii &c] Aquicinct. In fine: Lucas castro, sancti Ursi confessoris. Eodem die; Mediolani, sanctorum Nazarii & Celsi pueri, ut est in præcedenti.

Daveronen. Post Peregrim, habet: Luchas castro, [Ursi.] sancti confessoris.

[Nazarii.] Matric-Cartus-Ultraj. Nazarii, Celsi, atque Panthaleonis martyrum. In margine de primis additur: Horum corpora beatus Ambrosius reperit & levavit de terra.

Reg. Suec. sign. num. 428. Ipso die, sanctæ Annæ matronæ, [De Anna. Consecrat. alt. App.] matris gloriosissimæ Dei genitricis Mariæ. In basilica S. Dionysii, consecratio altaris in honore Apostolorum Petri & Pauli a B. Stephano Papa. Vide Wandelbertum.

[Augustinæ.] Codex Montis Sancti. Natalis sanctæ Augustinæ virginis. Hæc indeterminate posita, non magnam hujus sanctæ notitiam suppeditant.

Editio Lubeco-Col. In Pantaleone multum interpolata, etiam de Nazario & Celso aliqua inserit, quæ vide apud Adonem XII Junii. De sancto Victore, similis est Albergen. atque item in Innocentio. Tum: In Britannia minori, [De Samsone] Dolo monasterio, sancti Samsonis episcopi & confessoris, cujus corpus Aurelianis translatum est. In Peregrino pura, pergit: Trecas, depositio sancti Cameliani episcopi & confessoris. [Cameliani. Ursi. Botuidi.] Castro Lucas, beati Ursi confessoris. Eodem die, sancti Botuidi martyris.

Belin. De Pantaleone egit die præcedenti. Hic primo loco de Nazario & Celso, ut supra in Antverp-max. &c. Sequitur de Peregrino, pure. [Victoris. Innocentii.] Ipso die, passio sancti Victoris Papæ & martyris. Et sancti Innocentii Papæ & martyris. In Britania majori, sancti Saxonis &c. In secunda editione, ponit: In Britania minori, sancti Sasonis. Vide textum. Et in fine addit: Lochas castro, sancti Ursini confessoris. [Ursini.] Alii melius, Ursi.

Greven. Postquam in textu adjecit, ut supra diximus, Mediolani, sanctorum martyrum Nazarii & Celsi, [Dc Naz. &c] sic Auctarium incipit: Nota, Nazarius & Celsus hic passi, pridie vero Idus Iunii inventi sunt. [Victoris.] Secundum aliquos hic Victoris Papæ primi & martyris, quem Usuardus habet XII Kal. Maii. Romæ, ad Vrsum pileatum, sancti Innocentii Papæ primi & martyris. [Innocentii. Botwidi.] Hunc Usuardus & Ado habent IV Idus Martii. Botwidi martyris. [Ursi. Augustæ. Camaliani.] Castro Lucas, sancti Ursi confessoris. Ipso die, sanctæ Augustæ virginis. Trecas, depositio sancti Camaliani episcopi & confessoris.

[De Pantal.] Molan. De Pantaleone aliis litteris inserit: martyris gloriosi. Hic sacratus adolescens & athleta Christi, cum artem medicinæ disceret ab Hermolao presbytero, ad fidem Christi conversus, multa miracula fecit. Qui tentus pro fide Christi &c. [De Celso &c] In fine post Celsi, subdit: Pueri, quem Anolinus &c. usque ad, feriri jussit. Tum: Ipso die, [Victoris. Innocentii. Ursi.] passio sancti Victoris Papæ. Et sancti Innocentii Papæ. Luchas castro, sancti Ursi confessoris. Hactenus editio prima: Posteriores vix quidquam habent Usuardini. Incipiunt a Samsone. Tum de Peregrino. Sequitur tota annuntiatio Nazarii & Celsi, ut supra. Deinde: Romæ, natalis sancti Victoris Papæ. [De Victore.] Qui post beatum Petrum quintus decimus, rexit ecclesiam annis decem, & sub Severo Principe martyrio coronatur. Item Romæ, beati Innocentii Pontificis. Huc usque textus, cui intra parenthesim litteris Italicis attexitur, & martyris. Demum pro Auctario habetur: Luchas castro, sancti Ursi confessoris. Locum Gallice interpretatur Castellanus in Martyrol. universali, a Loches en Touraine, Latine, Lucis.

IV Kal.
Die 29.

[Felicis.] Romæ via Aurelia, natalis beati Felicis Papæ, qui a Constantio Augusto, ob Catholicæ fidei defensionem a sede sua dejectus & gladio necatus, gloriosissime occubuit. Item via Portuensi, [Simplic. & sociorum.] sanctorum martyrum Simplicii, Faustini & Beatricis, temporibus Diocletiani, quorum duo post multa ac diversa supplicia, jussi sunt capitalem subire sententiam. Beatrix vero soror eorum, in Christi confessione præfocata est in carcere. Civitate Trecas, sancti Lupi confessoris, [Lupi.] qui cum beato Germano in Britanniam directus venit. Hic quinquaginta duobus annis sacerdotio venerabiliter functus est.

Concordant Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-maj. Antverp. & Max-Lubec. Munerat; Greven. & Molan. Item Antverp-max. & Ultraject.
Varia lectio. Munerat. & Max-Lubec. pro Constantio, mendose ponunt Constantino. Greven. Molan. Antverp-max. Ultrajectin. & omnes ferme secundæ notæ codices pro gloriosissime, legunt simpliciter, gloriose occubuit. Solus Munerat. habet: Item in via Portuensi. Greven. & Molan. periodo nonnihil transposita, ubi alii hæc, temporibus Diocletiani, nominibus martyrum immediate subjungunt; ipsi in alium locum ea transferunt, sic legentes: Jussi sunt capitalem subire sententiam tempore Diocletiani. In Antverp-majore, est præfocata in carcerem. Rursus Greven. & Molan. scribunt, civitate Trecis. A probatissimis omnibus codicibus abest titulus episcopi, in Antverp. & Max-Lubec. aliisque mediæ notæ, appositus. Item in hisce codicibus facta mutatio, nam post confessoris, subdunt, Hic cum beato Germano …. & quinquaginta &c. Et quidem Antverp. & Max-Lubec. scribunt, venit Britanniam; & omittunt venerabiliter. Hæc ita explicat Antverp-maj. L (pro quinquaginta) annis duobus sacerdotii venerabiliter functus est officio. Excidit notare, quod in Antverp-max. pro Faustini, habeatur Fausti.

Observatio. Romanum parvum distinctam hodie primi nostri martyris memoriam agit his verbis: [Felicis.] Romæ, Felicis Papæ & martyris sub Constantio. Hieronymiana ipsum, meo quidem judicio, non nominant. Beda vero ita Felicem aliquem tribus sequentibus conjungit, acsi eorum socius & antesignanus fuisset. Quomodo etiam a Wandelberto & in Frontonis Kalendario coadunati sunt: ut plusquam dubium reddant, an vere hic Felix pro Pontifice accipi possit. Accuratior notitia ab Adone traditur, ex quo breue suum elogium Noster contraxit. Notat ibi Viennensis, Felicem martyrio coronatum IV Idus Novembris, sepultum in basilica, a se prius constructa, XV Kal. Decembris. Et tamen, natalis, inquit, celebratur IV Kal. Augusti, nullam dictæ celebritatis rationem assignans. Vide quæ in hanc rem congessit Florentinius, tametsi non satis probet, Felicem hunc Papam ad Hieronymianos pertinere. Porro quæ circa ejus Acta controvertuntur, nec pauca nec levia, pluribus discussit Baronius, & nobis suo loco operosius erunt examinanda. Ancipitem quæstionem verbo indicavimus ad diem XXX Maii, quo de Felice Papa & martyre actum est. Hic ab Adone Felicem II, Liberio substitutum, designari manifestissime patet, at nondum inter eruditos convenit, an vere Felix iste inter Sanctos, nedum inter martyres, quin imo an inter Romanos Pontifices numerari possit. Controversiam pridem attigere Henschenius & Papebrochius, ille in Tabulis antiquiorum Pontificum, ante tomum 1 Aprilis pag. XXXI, & ejusdem mensis tomo 3 a pag. 999; hic novissime in Respons. ad art. XI, a num. 116. Verum infestissimos habet adversarios Felix ille; atque hos inter Tillemontius acriori, præter morem, stylo eum insectatur tomo 6 variis locis, sed maxime a pag. 778. Plures ejus populares non recito, cum ii certatim in partem Felici oppositam deflectant. Mitius agit Fronto in notationibus ad Kalendarium a pag. 108. Nos hisce nimium immoramur, in Actis locus erit totius controversiæ accuratius expendendæ.

[Simplicii & sociorum] De tribus Portuensibus certo agunt Hieronymiana apographa, quorum aliqua sociis eos implicare videntur, ut inter alia latius exponit laudatus Florentinius. Beda, ut dixi, eosdem etiam memorat, quem sequitur Rabanus plura ex Actis admiscens. Ado aut ex prioribus aut ex Romano parvo textum accipiens, longiori elogio fratres decoravit, cujus elegantem epitomen compilavit Noster, omnes etiam consocians, licet ex Actorum compendio, fratres & sororem diversis diebus passos esse, omnino constet. De his tribus Sanctis videnda omnino Baronii notatio, ubi ipsorum agones descriptos refert in Actis sancti Anthimi, apud Surium die XI Maii. Videat lector in Actis nostris appendicem, & positam illic annotationem, quæ omnia ad proprium locum remittimus, ubi de Sanctorum nostrorum martyrio & sepultura plures erunt examinandæ circumstantiæ, uti & de translatione a Leone II facta, atque de sepulcro marmoreo, seu tabula lapidea cum epitaphio, in sacrario basilicæ S. Mariæ majoris; quæ ex ipso Baronio & Aringho breviter tangit Tillemontius tomo 4 pag. 559. Nec omiserim hic notare, prædictos Sanctos in Allatii & Frontonis Kalendariis Felici Papæ conjunctos signari, cum hac diversitate, quod in posteriori addantur hæc verba; via Portuense, quæ in priori absunt. Citat Tillemontius Missale Romanum, seu librum Sacramentorum Thomasii, & recte, nam ibi solorum trium memoria agitur, hoc modo: Simplicii, Faustini & Viatricis. Codices Sacramentarii Gregoriani uniformes non sunt, ut probant notæ & observationes Menardi pag. 171. Certe in edito, nulla Missa est præterquam de sancto Felice martyre atque Pontifice. At de his hoc loco satis.

[Lupi.] De celeberrimo Lupo Trecensi nonnulla apud Hieronymianos mentio, quam adjectitiam esse censuit Florentinius, nonnumquam scrupulosior. Beda sic eum paucis laudavit, ut verba ejus omnia Viennensis descripserit, quæ apud Nostrum ita sunt abbreviata, ut debitus Episcopi titulus desideretur. Ex citatis a laudato Baronio auctoribus ea desumenda sunt, quæ inclytissimi præsulis gestis illustrandis usui esse possint; quæque jam nunc non indiligenter collecta sunt a Tillemontio tomo 16 a pag. 126. De reliquo autem Adonianus est textus totus & integerrime Usuardinus. Notkerus in omnibus ferme ad verbum Adonem transumpsit. Et Wandelbertus nitide duobus versiculis rem complexus est:

Felix, Simplicius, Faustinus & alma Beatrix,
Trecassique Lupus, quartam communiter ^{[Note: ]} [Quidni ornant?] aurant.

AUCTARIA.

Rosweyd. De Lupo inserit titulum ab aliis omissum, [Olaph.] episcopi. In fine subdit: Item natale Olaph regis Danorum.

Pulsanen. Refert quidem omnes textus nostri Sanctos, sed omnium elogia, more sibi satis familiari, truncat.

Leyden. Scriptoris vitio lacunam habet, alioquin puris esset accensendus.

Lovanien. Secundo loco inserit: Transitus venerabilis Marthæ, [Marthæ.] hospitæ Christi, de qua plura in Euangelio habentur. In fine deest elogium Lupi Tricassini, qui cum B. Germano in Britanniam &c.

Albergen. In textu satis purus, longam de Martha historiam præter morem adjungit. De ea vide Greven. & codices alios.

[Olavi.] Danic. Textui etiam satis puro solum adjicit: In Norwagia, sancti Olavi regis & martyris.

[Textus contractus.] Centulen. Romæ via Aurelia, sancti Felicis Papæ & martyris. Eodem die Romæ, sanctorum Simplicii, Faustini & Beatricis virginis sororis eorum. Trecas, sancti Lupi episcopi & confessoris, qui cum sancto Germanno Britanniam venit & multis virtutibus floruit. Addi poterant ultima elogii verba: Hic quinquaginta duobus annis sacerdotio &c.

Bruxellen. Incipit: Sanctæ Marthæ virginis, hospitæ Christi, [Marthæ. Oct. Magdal. Seraphiæ.] & beatorum Lazari & Mariæ Magdalenæ sororis. Et octava beatæ Mariæ Magdalenæ. Romæ, passio beatæ Serapiæ virginis, sub Adriano imperatore. Romæ via Aurelia, natale sancti Felicis secundi Papæ & martyris. [De Felice.] Qui sedit anno uno. Hic Constantium imperatorem, filium Constantini magni, rebaptizatum & hæreticum declaravit. Unde ipse ob Catholicæ fidei defensionem ab eodem Constantio Augusto a papatu & sede sua dejectus, & tandem gladio necatus, gloriose occubuit. Sequitur de Portuensibus, [De Lupo.] pure. Dein: Trecas civitate, depositio sancti Lupi episcopi & confessoris. Qui cum beato Germano in Britanniam contra hæreticos prædicationis causa venit, & quinquaginta duobus annis sacerdotio venerabiliter functus est. Hic Attilam Hunnorum ducem Trecas venientem interrogavit, quis esset? Et dum ille respondisset; se esse flagellum Dei; dixit: Et ego sum Lupus dissipator ovium, Dei indigens flagello. Quo dicto aperuit portas, & Attila cum suis intravit, & a portis ad portas urbis pertransiens, neminem videns ac neminem lædens, & sic recessit. Aurelianis, [Prosperi.] depositio beati Prosperi episcopi & confessoris. Vide Notkerum. Eodem die, sancti Guilhelmi confessoris. [Guilielmi.]

Hagenoyen. Incipit a Portuensibus, in quibus nonnihil interpolatus est. De Felice aliqua comminiscitur, non satis digesta. Sequitur: Eodem die apud Lugdunum, [Peregrini.] sancti Peregrini presbyteri, cujus beatitudinem miraculorum gloria testatur. In Lupo ferme purus est. De Peregrino, vide die præcedenti.

Aquicinct. In fine: Ipso die, sancti Olavi, gloriosi regis & martyris. [Olavi. Marthæ.] Et manu multo recentiore: Item, beatæ Marthæ, sororis sanctæ Mariæ Magdalenæ & Lazari.

Victorin. & Reg. Suec. sign. num. 130. Ipsa die, [Serapiæ.] sanctæ Serapiæ virginis.

Matric-Cartus-Ultraj. Felicis (Papæ) Simplicii, [Felicis &c. De Lupo.] Faustini & Beatricis sororis eorum, martyrum. S. Lupi episcopi & confessoris, viri sancti, [Floræ & Lucillæ.] qui cum sancto Germano in Britanniam perrexit. Floræ & Lucillæ, virginum & martyrum, cum Eugenio rege, qui eas prius captivaverat, postea cum eis martyrizatus est.

In Vatican. Deest Lupi. Adjicitur: Romæ, sanctæ Seraphiæ, [Seraphiæ.] quæ beatam Savinam ad fidem convertit & postmodum passa est sub Adriano imperatore, judice Berillo.

Altemps. Item in Norwega, sancti Olavi regis & martyris. [Olavi.] Sic etiam ab aliis memoratur.

Florentin Marthæ…… Item beatæ Marcellæ famulæ beatæ Marthæ, [Marthæ. Marcellæ.] quæ post ejus mortem in Slavoniam pergens, & ibi Euangelium Christi prædicans, post annum a dormitione Marthæ in pace quievit. Strozzian. solus præterea habet: In civitate Mamiensi, [Seraphinæ.] sanctæ Seraphinæ.

Bizunticen. Sancto Lupo Tricassino solum tribuit annos sacerdotii XLII. Lege cum aliis LII.

Editio Lubeco-Col. De Martha longius texit elogium, quam ut hic describi possit. Textus qui sequitur, totus ferme purus est. Deinde: Eodem die, [Olavi. Serapiæ.] sancti Olani [Olavi] regis Norwegiæ & martyris. Etiam habet: Romæ, passio sanctæ Serapiæ virginis & martyris.

Belin. Post textum non omnino purum, subnectit: Item eodem die, [Marthæ.] festum sanctæ Marthæ virginis, sororis sanctæ Mariæ Magdalenæ & sancti Lazari, hospitæ Salvatoris nostri Jesu Christi. [Seraphinæ. Olavi.] In Mamiensi civitate, sanctæ Seraphinæ. In secunda editione, additur: In Norwegia, passio sancti Olavi regis & martyris.

[De Olavo.] Greven. Olavi regis Norwegiæ & Daciæ martyris. Qui mox ubi Christi fidem suscepit, ejusdem fidei calore succensus, Euangelium in diversis regni sui partibus annuntians, innumerabilem Domino populum acquisivit. Tandem a germano suo, ob fidem Christi facie velatus, corona spinea coronatus, in cruce ligatus, in sexta feria, anno MXXVI (prima editio notat MXXVIII) tradidit spiritum. Aurelianis, [Prosperi. Serapiæ.] depositio Prosperi episcopi. Romæ, Serapiæ virginis & martyris, quæ hic passa est, sed 111 Nonas Septembris, sepulcro novo imposita. Civitate Mameti, [Seraphinæ. Eugenii &c.] sanctæ Seraphinæ. Eugenii regis barbarorum, Floræ, Lucillæ virginum, aliorumque multorum martyrio coronatorum. In castro nobili Tarachonensi, [De Marthæ.] dormitio sanctæ Marthæ, Christi & Apostolorum ejus hospitæ. Hujus funeri, ut legitur, Dominus noster Jesus Christus, cum sancto Frontone Petragoricensi episcopo, exequias solennes exhibuit. Hæc alibi examinanda sunt.

[De Lupo.] Molan. De Lupo, subdit ex Adone: Qui tempore regis Attilæ, qui Galliam vastabat, sicut in hymno ejus canitur; dum bello cuncta perderent, orando Trecas munivit. [Prosperi.] Et depositio beati Prosperi episcopi. Item eodem die, festum sanctæ Marthæ &c. [Marthæ. Olavi.] ut Belin. Item de Seraphina. In Norwegia passio sancti Olavi regis & martyris. Qui mox ubi fidem &c. minori charactere, ex Greveno. Tum pergit: Civitate Ebroicensi, [Lege Briocensi] sancti Guilelmi, [Guilelmi.] ejusdem civitatis episcopi & confessoris. Hunc Innocentius IV, anno suo quarto, canonizavit Lugduni. Romæ, sanctarum virginum Floræ & Lucillæ martyrum, [Floræ &c.] cum aliis multis, quarum passio habetur, & exstat de eis sermo Petri Damiani. [Revelat cap. S. I. B.] Revelatio capitis B. Joannis Baptistæ, Pipino regi facta in Aquitania. Posteriores editiones, idem habent de Lupo, sed legunt, orando Trecas muniit. Aurelianis, depositio beati Prosperi episcopi. In Norwegia, sancti Olavi regis & martyris, anno MXXVIII. (in priori legerat MXXVI.) Civitate Briocensi, sancti Guilelmi episcopi & confessoris. De Seraphina, ut supra. Die vigesima nona, sancti martyris Callinici. [Callinici.] Dein typis minoribus: Romæ, sanctarum virginum, Floræ & Lucillæ martyrum, cum aliis &c. Item revelatio &c. addendo in fine de revelatione capitis sancti Joannis Baptistæ: De qua est Tractatus apud martyrem Cyprianum.

III Kal.
Die 30.

[Abdon & Sennen.] Romæ, natalis sanctorum Abdon & Sennes subregulorum, qui cum in Cordula civitate Persarum, vincula paterentur a Decio, ad ultimum duxit eos Romam catenis obligatos & diversis pœnis maceratos, ubi primo plumbatis cæsi & deinde gladio interfecti sunt. Apud Africam civitate Lucernaria, sanctarum virginum Maximæ, [Maximæ & sociar.] Donatillæ & Secundæ, quæ persecutione Galieni, aceto & felle primo potatæ, deinde plagis acerrimis cæsæ & equulei extensione cruciatæ, postmodum etiam craticulis exustæ, nec non ad bestias projectæ, sed ab his intactæ, novissime gladio jugulatæ sunt.

Puri sunt Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-maj. Rosweyd. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Herinien. & Antverp-maj. legunt Sennis, quomodo in Pratensi habeatur, ex apographo nostro non discernitur. Mallem Sennen, sed codices ceteri legunt cum textu. Scribimus Cordula, ut supra fecimus; vide infra Observationem. In Rosweyd. deest, a Decio. Praten. Tornacen. & Munerat. legunt Romæ, reliqui melius Romam, ubi Antverp-maj. sensum aliquatenus immutat, his verbis: Adduxit eos ad ultimum Romam colligatos. Aput, proprium est Antverp-majori. De Galieni diximus alibi. Omnes cum textu habent, nec non ad bestias projectæ, excepto Rosweyd. qui particulam etiam interjicit, nec non etiam ab bestias.

[Abdon & Sennen.] Observatio. Celeberrimi sancti martyres Abdon & Sennen (inquit hac die Florentinius) ab antiquissimo tempore Romæ venerationem acceperunt, in omnibus Occidentalis Ecclesiæ Martyrologiis indicati: ubi alia præclara ex Kalendariis & Sacramentariis monumenta in eorum laudem adducit. Itaque ab Hieronymianis apographis, Beda, Floro, Rabano, Romano parvo, Adone, Notkero & Wandelberto certatim celebrantur. Bedæ elogium a Rabano transumptum est, a Floro mutatum: Noster compendio etiam usus, cum Adoniani encomii summam, utpote ex alibi sæpius citatis sancti Laurentii Actis conceptam, in Beda reperisset, eam totam ad verbum suam fecit. Notkerus Adonem sequi maluit. De civitate Cordula, Corduba, Cerduba, Credula, Corduena, Cerduna, & quocumque modo alio inflectere volueris, vide dicta ad XV & XXII Aprilis. Ad Acta quod attinet, cum ex Laurentianis desumpta sint, quid de iis censendum, ex horum sinceritate statuendum erit. Vide X Augusti. Fatetur Baronius hic, manuscripta vetera, quæ Sanctorum nostrorum res gestas continent, castigatione indigere. Paucissima de ipsis adducit Tillemontius tomo 3 pag. 328 & 329. Verum, ut jam dicebam, ex antiquissimis monumentis abunde stabilita est eorum veneratio. Nullum Bucheriano Kalendario vetustius; in eo autem diserte hoc ipso die annuntiantur, his verbis: III Kal. Aug. Abdon & Sennen, in Pontiani, quod est ad Ursum pileatum. Simpliciora sunt Allatii & Frontonis Kalendaria, in quibus hæc solum verba leguntur: Natale SS. Abdon & Sennes. Nec differunt Menardi & Thomasii Sacramentaria, præterquam solo modo efferendi nomina, ultimo scribente: Abdo & Senis. Quæ de translatione corporum, a Gregorio IV, aut de aliis Florentiam, vel Suessionem factis, memorat Tillemontius, alibi accuratius discutientur. Non debet præteriri satis elegans Wandelberti elogium:

Abdon & Zennen, designat tertia sanctos,
Regni quos Romæ tribuit de germine Persis.

[Maximæ & sociarum] Virgines Africanas sic hodie annuntiant codices Hieronymiani: In Africa civitate Tuburtulo Cæsariæ, natalis sanctorum Maximæ, Secundæ, Donatellæ, Rufi &c. Sic ut in aliquibus socii quatuordecim nominatim explicentur; in vetustissimo Epternacensi, novem dumtaxat, qui ferme a Notkero in diversum manipulum collecti sunt; de quibus consule eruditas Florentinii Notationes. Romanum parvum de sociis nihil memorans, alia positione solas Virgines annuntiat: Tuburdo Lucernariæ, Maximæ, Donatillæ & Secundæ virginum. Quam palæstram, seu certaminis locum, non magis quam priorem a se inventum, fatetur Florentinius. Nec quidquam obscuritatis abstulit Usuardus, dum prætermisso Tuburbo, simpliciter legit: Civitate Lucernaria. Sed de his vide Commentarium prævium ad Acta sanctarum Perpetuæ & Felicitatis VII Martii, & quæ ex Ortelio aliisque Geographis, de una, vel duabus, vel tribus Tuburbiis aut Tuburbibus, suo loco denuo ventilari & disputari poterunt, etiam ex citatis a nobis scriptoribus supra ad præfatam diem VII Martii, ubi has Virgines & Martyres proprie Tuburbitanas appellari diximus, quo modo hoc die in Kalendario Carthaginensi signatæ sunt: Sanctarum Tuburbitanarum & Septimiæ. Hæc de palæstra pro re nostra satis. Plura vide in citata alibi prævia Ruinartii admonitione ad Acta sanctarum Perpetuæ & Felicitatis inter Selecta a pag. 81. Ad textum quod proprie attinet, Ado, Romanum parvum secutus, ex nobilissimarum Virginum Actis, fortissimi agonis historiam compilavit, quam mutilam refert Notkerus: Noster vero, omissis circumstantiis de Secunda, prioribus captivis se ultro aggregante, aliisque multis, ea solum delibavit, quæ eleganter in laterculo expressa dedimus. An satis sincera fuerint Acta, quæ Adoni præluxerunt, compertum mihi non est. Optandum, ut quemadmodum Crispinæ Acta (quæ de tribus nostris meminerunt) detexit Mabilio, ita aliquis Tuburbitanarum passionem reperiat. Videantur laudati Mabilionis notæ in Kalendarium Carthaginense tomo 3 Analectorum pag. 409. & Ruinartius inter Selecta a pag. 493.

AUCTARIA.

Pulsanen. In prima annuntiatione purus est, de secunda nihil habet.

Antverp. Max-Lubec. Ughellian & Belin. In fine: [Ursi.] Antisiodoro, sancti Ursi episcopi. Vide Romanum.

Antverp-Max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Albergen. & Danic. Voce unica ab aliis defferunt, legunt enim: Antisiodoro, depositio sancti Ursi episcopi.

Centulen. Romæ sanctorum martyrum Abdon & Sennes, subregulorum, quos Decius Cæsar in Cordula civitate Persarum, sibi præsentari jussit. Apud Africam, civitate Lucernaria, sanctarum Maximæ, Donatillæ & Secundæ virginum. Quæ sub Gallieno & judice Anolio passi sunt, pro passæ. Antisiodoro, [Ursi. Vig. German] sancti Ursi episcopi & confessoris. Eodem die, vigilia sancti Germani, genere, fide, doctrina atque miraculorum gloria clarissimi.

Bruxellen. In textu permodice interpolatus, in fine habet: Antisiodoro, depositio sancti Ursi episcopi. [Ursi. Pantho.] Et Treveris, beati Pantho presbyteri. Voluit dicere Bantonis, nisi fallor, de quo apud alios die sequenti.

Hagenoyen. Etiam in textu paululum auctior, in fine subdit: Antisiodoro, depositio sancti Ursi episcopi & confessoris. [Ursi.]

Aquicinct. Ad nomen Galieni, superne notatum habet charactere minori: vel Decii. In fine autem: [Ursi.] Et sancti Ursi episcopi Anthisiodorensis. Notatur ferme ab omnibus.

Victorin. & Reg. Suec. num. 130. Ipso die, [Ursi.] sancti Ursi episcopi Antissiodorensis.

Ambianen. Eodem die, vigilia sancti Germani episcopi, [De Germani Vigilia.] genere, fide & doctrina atque miraculorum gloria clarissimi. Hic festivitatem sepulturæ habet Kalendis Octobris, quando & celebrior dies agitur. Vide igitur quæ die sequenti cum Usuardo dicemus. Et rursus quæ 1 Octobris de translatione ejus passim referuntur.

Matric-Cartus-Ultraject. Abdon & Sennen martyrum. [Marthæ.] Marthæ hospitæ Christi. De qua die præcedenti. Maximæ, Donatillæ & Secundæ virginum & martyrum.

Vatican. num. 5949. [Ursi.] Antisiodoro, sancti Ursi episcopi. Jam dixi passim recurrere.

[Tadwini.] Altemps. In Cantia, depositio sancti Tadwini episcopi & confessoris. Vide Castellanum.

Florentin. Dubium est, an ad hunc, an ad sequentem diem referant, quod ponunt hoc modo: Romæ, [Tertullini.] via Latina, sancti Tertullini martyris in crypta arenaria, sicut legitur in gestis sancti Stephani Papæ & martyris. Florus eum notat hac ipsa die cum elogio, alii IV Augusti, & nos ibi cum Usuardo.

[de Abdon &c] Editio Lubeco-Col. Post, gladio interfecti sunt. adjicit: Et ante simulacrum Solis projecti, ubi tribus diebus jacuerunt insepulti, quos Quirinus subdiaconus latenter sepelivit. In secunda annuntiatione, satis pura est. In fine cum aliis codicibus adjungitur: [Ursi.] Antisiodori, depositio sancti Ursi episcopi & confessoris.

[Tiburtii. Ursi. Brunolph. Lupini. Helenæ. Ursi.] Greven. Item sancti Tiburtii. Antisiodoro, sancti Ursi episcopi & confessoris. In Suecia, Brunolphi episcopi Scharensis & confessoris. Lupini episcopi. In Suecia, Helenæ militissæ.

Molan. Antisiodori, sancti Ursi episcopi. Tum minoribus litteris de Brunolpho & Helena descripsit, quæ habet Greven. Demum adjungit: Ipso die Assisii, [Rufini.] natalis sancti Rufini martyris. Editiones posteriores de Urso & Brunolpho, ut supra. Item in Suecia, beatæ Helenæ. Et typis minoribus hoc solum: Assisii, natalis sancti Rufini martyris. Ad Romanum notat Baronius, exstare de eo sermonem Petri Damiani. Vide Surium.

Pridie Kal.
Die 31.

[Fabii.] Apud Cæsaream, passio Fabii martyris, qui cum ferre vexilla præsidialia recusaret, primum diebus aliquot in carcerem trusus, deinde interrogatus semel & iterum, in Christi confessione perdurat: & mox a judice capitali sententia condemnatur. Ravennæ, transitus sancti Germani Autisiodorensis episcopi, [Germani. Democriti & sociorū] genere, fide & doctrina, atque miraculorum gloria clarissimi. Civitate Sinnada, sanctorum Democriti, Secundi & Dionisii.

Consonant codices Praten. Herinien. Tornacen. Pulsanen. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Belin. Greven. & Molan. Quibus accedunt Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Albergen. & Danicus.
Varia Lectio. Notabis codicem Tornacen. omnino quidem purum esse, sed primo loco agere de sancto Germano, procul dubio ex usu illius ecclesiæ. Antverp. legit, Fabiani. In Belino deest ferre. Herinien. ponit, in carcere trusus. Antverp. Max- Lubec. & reliqui codices mediæ notæ, sensum aliquatenus immutant hoc modo: Deinde interrogatus semel & iterum, cum in Christi confessione perduraret, Antverp-max. duraret: aliqui deinde, condemnatus est. Melius in textu, ex phrasi Adonis. In Pratensi est Sinada. In Munerat. Sinnenda. In Belino, Synoda & Cinoda. Alii Sumada, Synnada &c. In textu sequimur codices probatiores. Non minor variatio est in nomine Democriti. Pro quo Tornacen. Dimocriti. Max-Lubec. Democerti. Antverp-max. cum aliquibus, Demotrici; Danic. Democrici. Certa videtur textus lectio. De Ceseream, condempnatur, Antisiodorensis, Dionisii &c. loqui supersedeo.

[Fabii] Observatio. De Fabio nihil hic habent Hieronymiana, nihil Beda, aut Bedæ sequaces Florus & Rabanus. Itaque prima annuntiatio, tamquam fonti debetur Romano parvo, ita scribenti: Cæsareæ, Fabii martyris. Inde ab Adone mutuatus, & historica laudatione exornatus est, cujus priorem & potissimam partem in textum suum transtulit Usuardus, Notkero de more in alienam messem liberalius falcem immittente. Nihil Petrus in Catalogo, nihil Surius de Fabio prodidere, præter solum Adonis elogium, quod brevi commentario illustravit Henschenius, Cæsareæ Mauritaniæ martyrem adscribens. Acta quæ habemus ex codice Mossiacensi apud D. Joly, a Papebrochio transumpta, non gravis narrationis speciem, sed potius luxuriantis calami stylum exercentis, adornationem sapere videntur, qua nimirum Adonis elogium oratorie amplificatur. Wandelbertus de solo Fabio sic metrice pronuntiat:

Martyrii pridie Fabium pia gloria texit
Julius hæc orbi excedens solennia linquit.

[Germani.] Gloriosissimum præsulem Germanum sic hac die brevissime commemorat Ado: Autisiodori, sancti Germani episcopi & confessoris. Cetera quæ ad celeberrimum fidei defensorem pertinent, fuse idem prosequitur Kal. Octobris, unde breve suum elogium decerpsisse videtur Usuardus. Hieronymiana Germanum hac etiam die recte consignant. Beda ipsum cum Vercellensi Eusebio conjungit die sequenti, cujus verba inde huc retraxit Rabanus, ex quo, nisi vehementer fallor, desumpsit Notkerus quæ hac etiam die de Germano retulit, monens, festivitatem ejus Kal. Octobris, apud Gallicanas ecclesias celebriorem haberi, ferme ut die præcedenti inter Auctaria ex codice Ambianensi notavimus. Germani vitam a Constantio scriptam edidit Surius; exstat apud nos manuscripta, etiam ut ab Erico versibus innexa est, cum pluribus aliis documentis, ad Sancti gesta spectantibus, quæ delibavit Tillemontius tomo 15 a pag. 1. Vide notationem Baronii. Classis Martyrum ultima ex Hieronymianis in Usuardum immediate profluxisse videtur, [Democriti & sociorum] de qua nec in Romano parvo, nec in Adone quidquam legitur. Ipsorum etiam meminit Rabanus, meminit & Notkerus, ambo legentes, in Africa civitate Sinnada, adjuncto socio Thyrso, ut non dubites, Notkerum hæc ex Rabano accepisse. Mirum, inquit Florentinius, quantum in loco agonis sanctorum Martyrum assignando distent inter se codices &c. Crediderim, Usuardum id etiam olim advertisse, cumque fortasse dubitaret, Phrygiæ ne, an Africæ tribuendi essent, difficultatis nodum scidisse, ab utraque regione abstrahendo, scribendoque simpliciter, Sinnada. Recte an secus Baronius adjunxerit Phrygiæ vel in Phrygia, an potius ex mente Florentinii, Africæ hi Martyres asserendi sint, suo loco examinabitur. Patet codicum nostrorum statque interim salva totius textus Usuardini lectio.

AUCTARIA.

Antverp-maj. Ut in Anglia auctus est, ita hic, ut sæpe alibi superius de aliis observatum est, Anglicum Sanctum textui superaddit, his verbis: Eodem die, [Neoti.] sancti Neoti presbyteri & confessoris.

Rosweyd. Germani elogium mutat, nam post episcopi, [De German.] subdit: Qui fidem Catholicam sæpius a Pelagiana hæresi defendit. Deest tota annuntiatio ultima.

Pulsanen. Caret annuntiatione prima de Fabio; cetera omnia pura sunt.

Centulen. Apud Ravennam Italiæ civitatem, transitus sancti Germani, [Textus. contractus] viri Apostolici, Doctoris ecclesiæ mirabilis & omni sapientia adornati. Apud Cæsaream, sancti Fabii martyris. Civitate Sinnanda, sanctorum Democriti, Secundi & Dyonisii.

Bruxellen. Incipit a Germano, additque post clarissimi: [De German.] Qui Ravennæ moritur, sed corpus ejus cum miraculorum splendore Anthisiodorum refertur. Reliqua textus ferme pura sunt.

Hagenoyen. In prima & ultima satis purus, sic habet de Germano: Ravennæ, transitus sancti Germani, [Germani cum elogio.] Altisiodorensis episcopi & confessoris. Qui fuit nobilis genere, Antisiodoro natus, liberalibus studiis in Gallia edoctus, & in scientia juris Romæ, & ibi Burgundiæ ducatum obtinuit; & magis in juventute vanitati, quam Christianæ religioni intendebat. Postea ab Amatore episcopo, invito eo, clericus ordinatus est. Et postquam clericus fuit, numquam panem frumenti, non vinum, non acetum, non oleum, non legumina, vel sal pro sapore comedebat; semper jejunavit usque ad vesperam, interdum autem a quinta feria usque ad Dominicum diem jejunavit: panem suum cinere miscuit. In æstate & in hieme nullam habuit vestem, nisi cilicium, tunicam, & cucullam: nullo lecto, nullo pulvinari usus est, numquam vestem, raro calceamenta & cingulum deponebat, & in conventu fratrum vitam duxit heremiticam. Bis in Angliam contra hæreticos profectus est, & in diversis locis tres mortuos suscitavit. Tandem in domo Placidæ [Placidiæ] reginæ asinum suum mortuum suscitavit, & ab ea recedens, in Ravenna obiit, tricesimo anno episcopatus ejus.

Victorin. & Reg. Suec. sign. num. 130. In fine: [Serapiæ cum filiab.] Item sanctæ Serapiæ cum tribus filiabus suis, Pistis, Elpis & Agapes. Die sequenti mater vocatur Sapientia, alias Sophia.

Matric-Cartus-Ultraject. Germani episcopi & confessoris. Fabii martyris. Item Democriti, Secundi & Dionysii.

Vatican. num. 5949. Caret ultima annuntiatione, cujus loco substituit: In castro sancti Agnelli, [Dodonis.] natalis sancti Dodonis abbatis.

Altemps. Civitate Cantuaria, sancti Cathwini archiepiscopi & confessoris. [Cathwini. Critullini.] Item Critullini martyris. An non Tertullini, de quo die præcedenti?

Luxovien. Apud Medianum cœnobium, depositio beatorum confessorum, [Joannis & Benigni.] Joannis presbyteri & Benigni diaconi, qui carne & spiritu germani, a beato Hidulfo Treverorum archiepiscopo educati, simul migrantes, uno conditi sunt mausoleo.

Abdinghoffen. Treveris, sancti Bantonis confessoris Christi. [Bantonis.] Alii scribunt Banti & Panthonis.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Ravennæ, transitus sancti Germani, [De German.] Antisiodorensis episcopi & confessoris, tempore Valeriani [Valentiniani] imperatoris, genere, fide & doctrina atque miraculorum gloria clarissimi. Hic ab episcopatu usque ad triginta annos corpus suum tam crudeliter tormentavit, ut numquam panem frumenti, nec vinum, nec acetum, nec oleum, nec legumen, nec sal pro sapore comedit. Non vinum bibebat, nisi in festivitatibus Paschæ, & Nativitatis Christi, semel tantum, & illud multum lymphatum. Semper jejunabat, & non nisi vespere comedebat, & in refectione semper cineres præbebat. Vestem non habebat præter cilicium & tunicam & cucullam, quæ tamdiu corpori inhærebant, donec attritione nimia solverentur, & sicut genere fuit nobilis, sic fide ac doctrina ac miraculorum gloria fuit præclarus, cujus mater, Placida nomine, sanctissimum corpus propriis manibus sepelivit. In reliquo textu satis pura, [Banti. Neoti.] adjungit in fine: Treveris, sancti Banti confessoris. Eodem die, sancti Neoti abbatis & confessoris. Castellanus legit Neothi.

[Tertullini.] Greven. Tertullini presbyteri & martyris (de quo in gestis beati Stephani Papæ) hic sepultura. Verum, Adone teste, pridie Nonas Augusti ad locum sepulchri ejus solemnior concursus fit. Item sancti Tirsi. [Tirsi.] Eodem die, sancti Fantini confessoris. Qui a puero sanctæ conversationis, [Fantini.] cum anno ætatis suæ XII, patrem Fantium & matrem Deodatam ad fidem convertisset, cum eisdem pro fide Christi tenetur, plumbatis cæditur, & in carcerem mittitur. Tandem parentibus, capitis abscisione martyrium complentibus, [Panthonis. Neoti. Morandi. Floræ] Fantinus ab angelo solutus, miraculis clarens, quievit in pace. Treveris, Panthonis (alias Banti) presbyteri & confessoris. In Anglia, Neoti abbatis & confessoris. Morandi confessoris. Floræ virginis & martyris.

Molani prima editio, in fine solummodo adjungit: [Bantonis.] Treveris, sancti Bantonis confessoris Christi. In aliis autem: Mediolani, nativitas sancti Calimeri pontificis & martyris. [Calimeri. Neoti.] In Anglia, beati Neoti sacerdotis, meritis ac miraculis insignis. De Bantone, ut supra. In Calabria, oppido Tabritano, sancti Fantini confessoris Syracusani, [Fantini.] cujus parentes Fantius ac Deodata, Syracusis plumbatis cæsi, cum diis litare nollent, decollati sunt. Die trigesima prima, [Eudocimi.] sancti & justi Eudocimi. Tum typis minoribus: [De Ignatio de Loyola.] Romæ, obiit beatissimus Ignatius Loiola, fundator Societatis Jesu. Quam toto propemodum terrarum orbe multiplicatam vidit. Multa quoque barbarorum millia per eamdem e summa barbarie, ad suave Christi jugum subeundum, revocata esse cognovit. Omnia enim ejus consilia & studia spectabant ad conservandam, revocandam & multiplicandam per se & suos fidei Catholicæ synceritatem. Ad majorem Dei gloriam.

MENSIS AUGUSTUS
Habet Dies XXXI.

Kalendis.
Die I.

[Machab.] Antiochiæ, natalis sanctorum Machabeorum. Romæ, ad sanctum Petrum ad vincula. [Pet. ad vin.]Apud Italiam civitate Vercelli, beati Eusebii episcopi, [Eusebii.] qui ob confessionem fidei a Constantio Scitopolim, & inde Cappadociam relegatus, post ad ecclesiam suam reversus, novissime persequentibus Arrianis, martyrium passus est. Item Romæ, passio sanctarum virginum Spei, [Spei &c.] Fidei & Charitatis & matris earum Sapientiæ: quæ sub Adriano principe martyrii coronam adeptæ sunt. [Boni &c.] Via Latina, sanctorum martyrum Boni presbiteri, Fausti, Mauri, cum aliis septem, qui in Stephani Papæ Actibus describuntur. [Felicis.] In Hispaniis civitate Gerunda, natalis sancti Felicis, quem jussit judex Dacianus, post illata tormentorum genera, ungulis detrahi, ac deinde usque ad ossa laniari, & tamdiu vulnera vulneribus instaurari, usque dum invictum Christo spiritum reddidit. [Cyrilli &c.] Apud Arabiam civitate Philadelphia, sanctorum martyrum Cirilli, [Justini. Nemesii.] Aquilæ, Petri, Domiciani, Rufi, Menandri, una die coronatorum. In territorio Parisiacensi, Justini martyris. In pago Lisui. no, sancti Nemesii confessoris.

Puri sunt Praten. Herinien. Antverp-major. Greven. & Molan.
Varia lectio. Reliqui Vercelli, ex Praten. & Herinien. Alii passim melius legunt Vercellis. Greven. habet, Constantio principe, Molan. Constantino principe: Antverp-maj. omittit principe, sed servat Constantino. Ceteri simpliciter, ut est in textu. Scribo Scitopolim cum Herinien. Antverp-maj. & aliis plerisque. In Pratensi est Scithopolim, in Greven. Scytopolim, in Molan. Schytopolim. Spei, Fidei &c. ponunt omnes, excepto Antverp-majore, qui cum nonnullis aliis præponit Fidei. In Antverp-maj. hiulca est constructio, quem judex Dacianus, omisso verbo jussit. Molan. typothetæ, ni fallor, errore habet Decianus. Deinde cum Greveno legit vinculis detrahi, pro ungulis detrahi. Item uterque, tamdui vulneribus instaurari Herinien. Vulnera verberibus restaurari. Recte Praten. & Antverp-maj. cum Adone, ut est in textu. Sed non bene Antverp-maj. reddit, pro reddidit. Antverp-maj. uniformiter scribit Filadelfia; Herinien. Filadelphia, præfero alios tres. Solus Praten. legit territorio Parisiensi, ferme contra omnes. Non distinguitur in Antverp-majore nomen Justini. Idem habet Bisuino & Menesii. Greven Lisuyno. Pro textu stat codicum auctoritas, in quibus minutias alias negligendas putavi.

Observatio. Textus vix toto anno diffusior, ex solitis tamen fontibus, præsertim Adoniano, [Machabæorum.] pro majori parte derivatus. Machabæos fratres ab ipsis primis Ecclesiæ seculis magna semper in veneratione fuisse, demonstrant Patrum encomia apud Florentinium, & Martyrologorum nostrorum consensus. Hieronymiana imprimis ampliori eos phrasi commemorant, quæ in mediæ notæ codices irrepsit. Noster perpaucis Bedam, Romanum parvum & Adonem sequitur, in hoc dispar, quod eos primo loco annuntiet. Plura in ipsorum laudem lege sis apud Florentinium, matris & filiorum nomina singillatim enumerantem. Et Notkerus aliquid supra Adonem conatus est. Rursus in Hieronymianis plura narrantur de dedicatione primæ a B. Petro ecclesiæ, [Petri ad Vincula.] atque Vinculorum solutione, quæ a Notkero nonnihil etiam amplificata sunt, Beda interim, Romano parvo & Adone brevissime rem expedientibus, plane ut in textu legitur. De prima a Petro dedicata Romæ ecclesia erudite disputat laudatus Florentinius. [Eusebii.] Eusebius Vercellensis ab Hieronymianis notatur tamquam Confessor. Beda, a quo eum Germano Autissiodorensi conjungi nuper diximus, diserte ait, moventibus persecutionem Arianis, martyrium passum. Tu vide Tillemontium tomo 7 a pag. 529. Romanum parvum solum dicit: Vercellis, Eusebii episcopi. Viennensis titulum utrumque connectit, ex quo nostra omnia, sublatis dubiis, desumpta sunt. Notkerus explicat, quomodo & martyrium passus sit, & in pace Ecclesiæ, circum confessionis suæ consummaverit. Pro huc usque dictis, monumenta tradit Surius, & cum nostris convenit Wandelbertus, sic Augustum exordiens:

Augustus demum pleno jam farre refertus,
Quis nova sacra ferat, monstremus carmine Sanctos,
Quos ferus in mortem Antiochus cum matre subegit,
Venturo sanguen qui Christo sponte dicarunt,
Augustas retinent Machabæi jure Calendas.
Carcere Roma Petrum celebrat vinclisque reductum:
Eusebiumque suum Vercelli rite frequentant.

[Spei &c.] Sequuntur sorores Virgines cum matre vidua, quas fateor me nescire, unde Usuardus accersiverit, cum antiquioribus Martyrologis omnibus sint incognitæ. Non ignoro, ad XXIII Junii inter Auctaria referri tres sorores, iisdem nominibus Græce insignitas, Pistis, Elpis, Agapis, quas nimirum ibi Notkerus, isque solus, Nicomediæ passas asserit. Baronius in Notationibus satis innuit, se in Usuardo eas reperisse, quod ex codicibus nostris manifestum est. Cur autem matrem a filiabus segregatam, ad XXX Septembris rejecerit, necdum habeo satis exploratum. Geddesii ineptias, occasione harum Sanctarum excogitatas, vix est operæ pretium nominare, nedum refutare. Facile crediderim Acta aliqua nactum Usuardum, qualia apud Surium exstant, unde earum memoriam hac die simul collocarit. Pluribus hic abstineo, alibi ex professo discutiendis. Videat interim curiosus lector, quæ de Sophia ejusque filiabus diximus in Chronologia Patriarcharum Alexandrinorum, pag. 18, num. 92.

Classis subsequens Boni & sociorum martyrum ex solitis etiam fontibus non procedit, nam inter antiquiores a solo Floro, [Boni &c.] cum Beda edito, consignata est, phrasi a nostra tam diversa, ut ex eo scriptore Usuardum accepisse omnino existimari non possit. Restat ut ex ipsis sancti Stephani Actis translatos supponamus. [Felicis.] De Felice, dubium non est, quin ex Adone proficiscatur, ex cujus longiori elogio, a Notkero descripto, epitomen suam Noster condidit. Notus etiam est in Hieronymianis & citato Floro. Ceterum an satis emendate diem notaverit Ado, vide Florentinium & Acta suo loco illustranda; de quorum auctoritate ibi disputabitur. Certe quæ Prudentius & Greg. Turon. tradunt, in dubium revocanda non sunt. In Philadelphiensibus nonnulla item difficultas occurrit circa martyrum Synodum, [Cyrilli &c.] ab Hieronymianis notatam, a Notkero, ab ipsis nostris Martyribus distinctam, de qua uti & de Martyrum Conciliis multa accurate disquirit Florentinius. Ad rem nostram quod facit, Romanum parvum de illis meminit, non expressis singulorum nominibus, quæ Ado alibi inventa restituit, ex quo annuntiationis suæ verba omnia Usuardus deprompsit. [Justini. Nemesii.] Justinus & Nemesius, qui agmen claudunt, ab Usuardo in sacros Fastos primum relati videntur, quidquid aliunde præter morem excresceret textus, quem nihilominus totum & vere & simpliciter Usuardinum censemus.

AUCTARIA.

Tornacen. Incipit: Romæ, ad sanctum Petrum ad vincula. Tum de Machabæis, pure Eusebii elogium resecat. In Virginibus purus est. Item in Justini. Desunt reliqua omnia, quibus substituit: Castro Corboilo, [Exuperii.] sancti Exuperii episcopi & confessoris, cujus corpus persecutione Danorum a Redonis civitate fugatum, atque a Galliarum incolis honorifice receptum, in prædicto loco affectu magnæ devotionis colitur.

Rosweyd. Sic orditur: Romæ, ad Vincula sancti Petri. In Machabæis, bene. Desunt Spei &c. Boni & sociorum; item Nemesii.

Pulsanen. Romæ, absolutio beati Petri Apostoli a vinculis. In Machabæis & Eusebio satis purus est. Deest elogium Boni & sociorum; & desunt etiam quæ sequuntur omnia.

Munerat. Secundo loco: Romæ, sancti Petri ad vincula. In reliquis satis purus, in fine habet ferme ut Tornacen. supra de Exuperio, quem etiam eodem modo annuntiat codex Reg. Suec. sub nota num. 428.

Antverp. Max-Lubec. Antverp-max. Ultraject. Leyden. Albergen. & Danic. Incipiunt: Romæ, sancti Petri ad vincula. Dein cum Hieronymianis: Apud Antiochiam, passio sanctorum Machabæorum septem fratrum, cum matre sua, qui passi sunt sub Antiocho rege. Sequuntur reliqua satis pure, exceptis duabus postremis annuntiationibus, quæ desiderantur.

Lovanien. Superioribus similis, hunc præterea defectum habet, quod careat elogio Felicis.

Centulen. Romæ, ad vincula sancti Petri festivus & solennia [solennis] concursus. [Textus contractus & transpos.] Antiochiæ, sanctorum Machabæorum. In Ytalia civitate Vercellis, sancti Eusebii episcopi & martyris. Apud Arabiam civitate Philadelfiæ, sanctorum martyrum Cyrilli, Aquillæ, Petri, Domitilæ, Ruffi, Menandri, una die coronatorum. In territorio Parisiorum, sancti Justini martyris. In pago Siluino, sancti Nemesii confessoris. Romæ via Latina, sanctorum martyrum Boni presbiteri, Fausti, Mauri cum aliis septem. Item Romæ, sanctarum virginum Fidei, Spei & Caritatis, & matris earum Sapientiæ, quæ sub Adriano imperatore passæ sunt. In Hispania, civitate Gerunda, sancti Felicis martyris. In margine recentiori longe manu appositum est: Castro Corbeilo, sancti Exuperii confessoris. [Exuperii.] Fuit Episcopus Bajocensis, vide supra.

Bruxellen. Romæ, sancti Petri ad vincula: de duabus enim catenis, [De Vinculis S. Petri.] quibus Herodes beatum Petrum vinxerat, & de ea qua ipse sub Nerone vinctus fuerat, triadem factam, Papa posuit in ecclesia, quam ipse Kal. Augusti sub honore & vocabulo beati Petri ad vincula dedicavit. De Machabæis eadem habet quæ Antverp. &c. supra. Sequuntur Philadelphienses, satis pure. In Eusebio modice interpolatus, de Felice, de tribus Virginibus & matre, de Bono & sociis, satis recte. Adjicit deinde: In Aquitania, civitate Vienna, [Severi. Nectarii. Translat. Bavonis.] sancti Severi episcopi, qui fuit unus de discipulis Apostolorum: Et sancti Nectarii episcopi. In Gandavo, translatio corporis sancti Bavonis confessoris. Colitur 1 Octobris.

Hagenoyen. Antiochiæ, natalis sanctorum martyrum Machabæorum septem fratrum, [De Machab.] cum matre sua, qui passi sunt sub veteri Testamento. Sed eorum martyrium Ecclesia veneratur ob memoriam omnium veteris Testamenti Patrum. Horum passio sanctorum Machabæorum continetur in secundo libro Machabæorum Romæ, [De Vincul.] sancti Petri ad vincula. Quæ festivitas quondam erat celebris ad honorem Octaviani Augusti principis Romanorum; quam delevit Eudoxia cum Papa Pelagio, & statuit celebrari in memoriam principis Apostolorum. Unde regina veniens de Hierusalem pertulit catenas, quibus ligatus erat Petrus ab Herode, & Papa protulit statim in medium catenam, cum qua ligabatur Petrus a Nerone Cæsare in Roma. Et hæ duæ catenæ mirabiliter in unum conjuncta est [conjunctæ sunt.] Sequitur de Virginibus, ubi interpolatus est. Tum de Bono & sociis, item de Philadelphiensibus satis pure, uti & de Justino & Nemesio. Desunt reliqua omnia.

Aquicinct. Ante memoriam B. Eusebii Vercellensis, interserit hæc: Marcianas, depositio sancti Jonati abbatis. [Jonati. Freardi &c.] Pro Nemesii, habet Menesii. In fine autem: Item sanctorum Freardi & Secundelli. Ex Greg. Turon. de Vit. PP. cap 10.

[Justæ.] Victorin. & Reg. Suec. sign. num. 130. In fine: Apud Italiam, natalis sanctæ Justæ.

Daveronen. In territorio Parisiaco, Justini marytris. Quid de reliquis habeat, non constat.

Matric-Cartus-Ultraject. Petri ad vincula. Sanctorum Machabæorum fratrum. Fidei, Spei & Charitatis virginum, & Sapientiæ matris earum, martyrum. Eusebii Vercellensis episcopi & martyris. Patet textum esse valde mutilum.

In Vatican. num. 5949. Desunt Virgines, Justinus & Nemesius. [Justæ.] Adjicitur: Apud Italiam, sanctæ Justæ virginis.

Ughellian. Caret etiam commemorationibus Justini & Nemesii. Vide Antverp. &c.

[Boni &c.] Florentin. Romæ, Boni presbyteri, Fausti, Mauri, Primitivi, Calumniosi, Joannis, Exuperantii, Quirilli & Honorati…… In Italia, sanctæ Justæ virginis. [Justæ. Rufiniani.] Item sancti Ruphiniani [Medicæus legit Ruffiniani] episcopi & confessoris, discipuli sancti Petri Apostoli.

Editio Lubeco-Col. De Vinculis & Machabæis satis dictum est. Sequitur textus usque ad Philadelphienses inclusive. Tum: In Anglia, sancti Edelwoldi episcopi & confessoris. [Edelwoldi. Severi.] Dein de Justino, pure. Post: Viennæ, sancti Severi episcopi & confessoris, qui unus fuit de discipulis Apostolorum. [Archadii. Bandaridi.] Bituricas, beati Archadii episcopi & confessoris. Suessionis, beati Bandaridi episcopi & confessoris. In pago Lysynno, beati Nemesii confessoris. Eodem die, [Nectarii. Friardi &c. Facinolæ Justæ] sancti Nectarii episcopi & confessoris. Ipso die, sanctorum Friardi & Secundelli confessorum. Item, beatæ Facinolæ virginis. Et sanctæ Justæ matronæ.

Belin. Incipit & legit de Vinculis & Machabæis, sicut Antverp. &c. In Eusebio, Virginibus, Bono & sociis, & Philadelphiensibus purus est. subjungit: Apud Italiam, sanctæ Justæ virginis. [Justæ.] In Justino purus est. In pago Tisuino, sancti Menesi confessoris. De Felice, ultimo loco, absque elogio. Altera editio Machabæos collocat, Apud Hierosolymam &c. In reliquis priori similis est, at in fine adjicitur: In territorio Blesensis [haud dubie civitatis, [Bethasii.]] sancti Bethasii confessoris. Castellanus legit Betarii.

[Primit. &c.] Greven. Item, sanctorum Primitivi, Calumniosi, Johannis, Exuperantii, Quirilli, Theodosii, Casti Basilii & Honorati, de quibus in Actibus beati Stephani. [Severi.] Viennæ sancti Severi episcopi & confessoris, discipuli Apostolorum. Bituricas, sancti Archadii episcopi & confessoris. [Archadii. Bandaridi. Exuperii. Ethelwaldi Nectaris. Friardi &c. Justæ. Facinolæ.] Suessionis, sancti Bandaridi episcopi & confessoris. Exuperii episcopi Baiocensis & confessoris. In Britannia, Ethelwaldi episcopi & confessoris. Nectaris. episcopi. Friardi & Secundelli confessorum. Justæ martyris, matris sancti Silvestri, in puteum præcipitatæ. Facinolæ virginis. Apud Veronam Italiæ, sanctæ Mariæ virginis, cognomento Consolatricis.

Molan. Castro Corboilo &c. ut Tornacen. supra. [Exuperii. Elevat. Bavonis. Translat. Winwal. Ethelwaldi.] Gandavi, elevatio sancti Bavonis pii confessoris. Romæ,dedicatio primæ ecclesiæ, a beato Petro constructæ & consecratæ. In Blandinio, translatio sancti Vuinwaloci abbatis. Tum minoribus typis: In Britannia, Ethelwaldi episcopi & confessoris, in civitate Wintonia; cujus actus scripsit Vultanus cantor Vuintoniensis. Sancti Secundelli abbatis, [Friardi &c. Jonathi.] & Friardi, de quo Gregorius Turon. Eodem die, natalis sancti Jonathi confessoris, discipuli sancti Amandi. In editionibus aliis, de Machabæis cursivo, textui inserit, quæ habet Antverp. &c. additque, & præceptoris ipsorum Eliazarii. De Eusebio, & confessoris; & de Virginibus nomina Græca, item quod fuerint natione Mediolanenses. Denique de Justino: cujus corpus requiescit in magna ecclesia beatæ Mariæ Virginis Parisiis. Deinde in fine: Castro Corboilo &c. Item Friardi & Secundelli. In Britannia, natalis sancti Ethelwoldi episcopi Vuintoniensis & confessoris. Marcianis, depositio sancti Jonati abbatis. De Bavone, Winwaloco, & dedicatione primæ ecclesiæ a beato Petro, ut supra. Demum: Die prima, processio venerabilium lignorum venerandæ & vivificatricis Crucis. Sumitur ex Horologio Græcorum, de quo non semel alibi egimus.

IV Non.
Die 2.

[Stephani.] Romæ in cimiterio Calixti, natalis beati Stephani Papæ, qui persecutione Valeriani, cum insequeretur ob Christi martyrium, & staret intrepidus ante altaris solemnia, ac jugiter cœpta perficeret, in eodem loco, sicut in sua decollatur sede. In Provincia Bithinia, [Theodotæ cum 3 filiis.] urbe Niceæ, sanctæ Theodotæ cum tribus filiis suis, e quibus primogenitum nomine Euodium, Christum fiducialiter confitentem, fecit primum consularis Bithiniæ fustibus cædi, deinde ipsam cum omnibus filiis igne consumi.

Sumitur textus ex Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-maj. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. De cœmeterio Calisti, alibi etiam meminimus; sequor in textu quod habet plerumque major codicum numerus: Praten. legit cemeterio, Herinien. cymiterio, sed non semper sibi constant. Calixti, est in omnibus; excepto Pratensi. Cum insequeretur, passive scribunt omnes. At quid de hac phrasi? In eodem loco, sicut in sua decollatur sede. Non ita Ado, qui nitidius: In eodem loco, in sua decollaverunt sede. At constructio nostra in omnibus ferme codicibus reperitur, hoc solo discrimine, quod Munerat. Greven. & Molan. legant decollatus est sede, & Tornacen. Sic in sua; nam quod Herinien. etiam habeat sic, scioli vitio factum patet, cum erasæ sint duæ litteræ ut. Putamus itaque Usuardum, licet male, sic tamen scripsisse, ut in textu posuimus. Solus Molan. recte habet Bithynia: male Munerat. Bitinia, reliqui ut in textu, nisi quod videatur Praten. ponere in obliquo Bithiniæ. Idem legit Euodum, vel Evodum, cum Munerato. Greven. sensum torquet, legendo, primum Consularis fecit Bithiniæ, qui & cum Molano in fine habet, consumi præcepit: ubi Antverp-maj. cum omnibus filiis suis, quod etiam est in Pratensi signato B. De solempnia, solemnia, sollemnia, sollennia, Nicea, cedi & id genus aliis, non arbitror operæ pretium plura notare.

[Stephani.] Observatio. Citata sunt superius non semel, & porro citanda, beati Stephani Papæ Acta; ex quibus non pauci martyres, aut conjunctim aut divisim, suis quique diebus educuntur, quorum plerosque a Molano hac die in annotatione collectos reperies, qui a nobis pro varia Usuardi dispositione, in proprias festivitates distributi sunt. Stephanum ipsum hic etiam recolunt Hieronymiana apographa, non satis distincte dignitatem exprimentia. Clarius Beda Papam & martyrem diserte pronuntiavit, adjecto parvo elogio, a Rabano transumpto, quod subinde, nescio quomodo, in omnes ferme Usuardinos mediæ notæ codices transiit, in hoc dumtaxat a puritate aberrantes. At vero Usuardum non ex Beda, sed ex Adone sua accepisse, ex eo evidenter patet, quod & phrasim ejus & verba accuratissime imitetur. Ex Romano parvo in Adonem fluxisse vix dubium est, ubi sic legitur: Romæ, Stephani Papæ & martyris. Longior Adonis oratio Actorum compendium censeri potest, qua potissimum parte Stephanum proprie spectant. Quæritur an Acta ipsa summatim accepta, cum Baronio in Annalibus ad annum CCLIX num. 20, fidelissima, germana cognita atque legitima, & quo candidiora eo veriora censenda sint; an forte cum recentioribus, pro vitiatis & interpolatis habenda? Sed patietur lector, difficillimam controversiam, ad proprium locum remitti. Videat interim ipse, quid Actis istis opponat Tillemontius tomo 4, pag. 592. Notari etiam potest brevis Motherii observatiuncula. Nitide Stephanum exornat Wandelbertus:

Nonarum Stephanus martyrque & Papa beatus
Quarto festivæ tribuit pia gaudia Romæ.

[Theodotæ & filiorum] Laudatum Romanum parvum sic etiam breviter secundam annuntiationem complectitur: In Bithynia, Theodotæ, cum tribus filiis. In eamdem plane sententiam loquitur Ado, insigni encomio & matrem & filios exornans, quod in Beda, & Rabano ex eodem Actorum fonte haustum, sed contractius est, nisi malis, Bedam aliquatenus. Adoni præluxisse. Hoc certe non obscure colligitur, Usuardum Bedæ potius, quam Adonis verbis inhærere, resectis iis quæ de tyranno Diocletiano & Leucadio comite ab utroque narrantur. Sed qua ratione hæc omnia cum Hieronymianis codicibus conciliari possint, prorsus non video. Ibi enim ex Lucensi & Corbeiensi, textus in hunc modum exprimitur: Et in Cæsarea Mauritaniæ, Theodotæ & septem filiorum ejus, quorum gesta habentur. Neque id satis perspexit Florentinius, qui Cæsariensis illius & filiorum gesta se frustra quæsivisse fatetur. Unde recte putavit, supplendum in vetustissimo Epternacensi & emendandum provinciæ nomen, scribendo Bithyniæ, pro Bitia, ut eo pacto cum Martyrologis aliis melius cohæreat. Hæc cursim notasse pro instituto nostro plusquam satis est, nam quidquid sit de una an gemina Theodota vel Theodora, Cæsariensi altera, altera Nicæna, quod ad Acta ex professo discutiendum remittimus, abunde hic demonstrata est textus nostri & origo & sincera puritas, tametsi non omnino defæcata. Acta quæ Surius edidit ad XXV Decembris, ex eorum, opinor, numero sunt, quæ refellit Ruinartius pag. 420. Quid de Combefisianis inter Lectos triumphos pag. 247 Græco-Latine vulgatis statuendum sit, alio pertinet. Hic satis est fontes designasse.

AUCTARIA.

[De Stephan.] Rosweyd. De Stephano Papa, textui inserit: Cum jam multos ad martyrii coronam præmisisset. Cetera purus est, imo plusquam purus, cum simpliciter legat, in eodem loco, in sua decollatur &c.

Pulsanen. In prima satis purus, deficit in secunda, ubi elogium resecat.

Antverp. Max-Lubec. Antverp-Max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Albergen. & Danicus. Codices illi sunt, in quos dixi transiisse elogium Bedæ, expuncto Usuardino. Sic enim de Stephano Papa legunt: Qui persecutione Valeriani principis martyrio coronatus est. Vide supra in Observatione.

[Textus mutatus.] Centulen. Romæ in cymiterio Calisti, natalis sancti Stephani Papæ & martyris. Eodem die, sanctæ Theodotæ cum filiis suis, quæ tempore Diocletiani passa est agonem sub consulari Nicecio & comite Leucadio. Hic plerumque mutatio & contractio.

Bruxellen. In Stephano, post Papæ & martyris, [De Stephan.] sic pergit: Qui dum multos gentilium convertisset & multorum martyrum corpora sepelisset, sub persecutione Valeriani persecutus, ante altare intrepidus, Missam celebrans, decollatus est. [Nemesii & sociorum.] Et sanctorum martyrum Nemesii, Lucillæ, Olimpii, Exuperii & Theodoli. De his in Actis sancti Stephani agitur, sed ad alios dies pertinent. Primi duo referentur XXXI Octobris. Vide quæ de aliis diximus XXVI Julii. De Theodota & filiis, [De Theodot.] post consumi, adjungit: Pro ut in passione sanctæ Anastasiæ virginis scriptum habetur. Colitur Anastasia XXV Decembris.

Hagenoyen. De Stephano Papa sparsim ex Adone sua accepisse videtur, in hunc modum: Romæ cimiterio Kalixti, [De Stephan.] natale beati Stephani Papæ & martyris. Qui persecutione Valeriani imperatoris, cum insequeretur Christianos, tentus est cum multis clericis suis, & tunc ille solus ad Valerianum intrepidus vadit, arguens illum de nece piorum, & statim ductus est ad templum Martis, ut ymmolet aut decolletur. Tunc Stephanus Papa oravit, & pars templi cecidit, & præ timore omnes fugierunt. Et ipse cum suis ad cimiterium Lucinæ perrexit, & Christianos ad se venientes confortavit, & sollempnia Missarum incepit, & jugiter incepta perfecit, quem ut milites Valeriani viderunt, ipsum in altari statim decollaverunt, & aliquos alios cum eo. Cetera purus est.

Matric-Cartus-Ultraject. Stephani Papæ & martyris, cujus præclara gesta habentur & sæpius allegantur. [Boni &c.] Boni, Fausti, Mauri cum aliis septem, de quibus in gestis B. Stephani legitur, sed primo die in aliis Martyrologiis habentur. Theodotæ cum tribus filiis.

[Invent. Albini.] Altemps. Eodem die, inventio corporis sancti Albini protomartyris Anglorum. Cur non Albani?

Strozzian. & forte Florentini alii. Romæ, depositio beati Severini Papæ, [Severini.] qui sepultus est in basilica beati Petri Apostoli. Fuit enim benignus super omnes homines, amator pauperum, largus, mitissimus. Fuit autem post Petrum Apostolum LXXI. Hujus temporibus Christianissimus imperator Heraclius, destructo Chosroe, Crucem Domini reportavit Hierosolymam. Vixisse eo tempore Severinum fateor, sed Papam fuisse non intelligo. Civitate Padua, [Maximi.] sancti Maximi, ejusdem civitatis episcopi, qui miraculis clarus beato fine quievit. Dedicatio ecclesiæ sanctæ Mariæ de Portiuncula, [De Portiun.] in qua B. P. Franciscus procuravit a Deodato Papa maximam Indulgentiam. Deodatus vixit seculo VII, S. Franciscus XIII. Lege ergo, ut Belinus, a Deo & a Papa.

[De Stephan.] Editio Lubeco-Col. De Stephano ait: Qui rexit Ecclesiam annis quatuor, menses duos, dies quindecim & passus est sub Valeriano & Galieno imperatoribus, quem ob Christi confessionem intrepide in cimeterio sanctæ Lucinæ, ante altare sacrificia libantem, in eodem loco, in sua episcopali sede sedentem decollaverunt. Ipsum autem fideles Christi, qui aderant, cum sede sua, jam ipso sacro cruore perfusa, in eadem crypta sepelierunt. Monstratur cruor ejus in lapide marmoreo ante summum altare ad Catacumbas. Hic constituit ut sacerdotes & levitæ vestes sacerdotales in quotidiano usu non haberent, nisi tantum in ecclesia. In Theodota, modice interpolata est. Sequitur: In Italia civitate Verona, beatorum Felicis & Nyceti martyrum. [Felicis & Nyceti. Nemesii &.c. Adrenualdi.] Eodem die, sanctorum martyrum Nemesii, Lucillæ, Olimpii, Exuperiæ & Theodolæ. Ipso die, beati Adrenuldi episcopi & confessoris.

Belin. In Stephano etiam utitur elogio Bedæ, ut supra. In fine addit: Civitate Padua, sancti Maximi, [De Maxim.] ejusdem civitatis episcopi, qui miraculis clarus beato fine quievit. Eodem die consecratio ecclesiæ sanctæ Mariæ de Portiuncula apud Assisium, [De Portiun.] in qua B. P. Franciscus procuravit a Deo & a Papa maximam Indulgentiam.

[Felicis &c. Nemesii &c.] Greven. In Italia civitate Verona, Felicis & Niceti martyrum. Item sanctorum Nemesii, Lucillæ, Olimpii, [Stephani II.] Exuperiæ & Theodolæ. Stephani Papæ II & confessoris, qui amator fuit ecclesiarum, pauperum Christi maxime fautor & nutritor. Hic ultimo pontificatus sui anno imperium a Græcis transtulit ad Germanos in personam Karoli magni. [Stephan. III.] Item Stephani Papæ III, [Adrenuldi. Medani.] viri sanctissimi. Adrenuldi episcopi & confessoris. Medani episcopi.

Molan. In fine adjicit verba Bedæ: Scriptum est in passione sanctæ Anastasiæ. Civitate Padua, sancti Maximi &c. [Maximi. De Portium.] Eodem die, consecratio basilicæ sanctæ Mariæ de Portiuncula &c. Quæ ex Belin. descripta sunt. Editiones posteriores mutant nomen Theodotæ, in Theodoræ. In fine habentur eadem Auctaria, quibus immixtum est novum, [Betharii.] nempe: Carnoti, sancti Betharii, ejusdem civitatis episcopi, sanctitate & miraculis clari.

III Non.
Die 3.

[Invent. Steph. &c.] Hierosolimis, inventio corporis beatissimi Stephani protomartyris & sanctorum Gamalielis, Nicodemi & Abibon. Hæc septimo Honorii principis anno revelata, atque a beato presbitere Luciano scripta, ad totius Ecclesiæ personam, omnibus fere gentibus declaratur. [Hermelli.] Constantinopoli, sancti Hermelli martyris.

Puri sunt Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-major, Rosweyd. Pulsanen. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Omnes codices legunt beatissimi, excepto solo Pratensi, in quo, simpliciter beati. Rosweyd. pro Abibon, scribit Abibæ, nec adeo male, cum etiam Abibas appelletur, Gamalielis filius. Hæc septimo &c. legendum est, referendo ad omnia corpora. Munerat. posuit, Hoc. Idem habet principiis, pro Principis, errore haud dubie typothetæ. Principis Honorii, est in Tornacen. reliqui cum textu. Sic item nonnulli, ut Herinien. & Molan., atque a beato Luciano presbytero, secuti sumus majorem codicum numerum. Sed Greven. ut non semel alias, hic denuo constructionem torquet, sic enuntians; atque a beato Luciano scripta presbytero; Pulsanen. habet, descripta. Non placuit Antverp-majori illa totius Ecclesiæ persona, ut ex Adone Noster descripsit, sed legere maluit, ad totius Ecclesiæ personas. Idem cum Pulsanen. Constantinopolim scripsit, pro Constantinopoli. Item rursus Antverp-maj. Emelli, Greven. & Molan. Ermelli; ceteri melius cum aspiratione. Supersunt modi scribendi in Jherosolimis, Jerusolimis, Jerosolimis, Protomartiris, Gamalihelis, Nichodemi & Nychodemi, quos satis est indicasse.

Observatio. Beatissimi protomartyris Stephani revelationem seu inventionem longe celebratissimam insigni narratione, ex Luciano potissimum accepta, exornavit Ado, textus sui substantiam, ni fallor, ex Romano parvo deducens, ubi sic habetur: Jerosolymis, [De invent. Steph. &c.] inventio corporis B. Stephani, Gamalielis, Nicodemi, Abibon. Porro ex prolixa Adonis historica panegyri Noster sua omnia decerpsit, nec ad latum unguem a soliti ductoris vestigiis deflectens: quin & vel ipso etiam mutuato errore, quem observat Baronius in annis Honorii, ubi pro anno septimo, legendus esset vigesimus primus. Aliam prorsus viam ingreditur Rabanus, translationem Antiochenam Hieronymianorum hesternam, cum hodierna inventione conjungens, ex quo sumpsit Notkerus omnia, quæ præcedenti die de uno ex lapidibus, Antiochiæ asservato & miraculis claro, commemoravit. Hæc Hieronymianorum verba sunt IV Non. Augusti. In Antiochia, natalis reliquiarum protomartyris Stephani & diaconi, qui Jerosolymis est lapidatus, ex revelatione Luciani presbyteri, corpusculus ejus Jerosolymis est translatus. His igitur insistens Notkerus, ex Rabano adjicit: Ubi haberi dicitur unus de lapidibus, quibus in passione sua &c. Ad quæ reflectens Florentinius, ut passim Notkero nimium tribuit, ejus fontes ignorans; ita hic ex illo ansam arripit plura commentandi, atque inter alia cum Baronio dubitat, utrum pro Antiochia, scribendum non sit Ancona, quod illic e lapidibus istis unus, magna in veneratione habeatur, citatis in eum finem sancti Augustini sermonibus; quæ omnia ad XXVI Decembris examinabuntur, cum iis, quæ ab eruditis recentioribus ex Augustino & aliis collecta sunt. Atque hæc Notkerus pridie. At magis cum Romano parvo, Adone, ac proinde & cum Nostro conveniunt laudata Hieronymiana hac die, quando legunt: In Jerosolymis, inventio corporis beatissimi Stephani, primi martyris, & sanctorum Gamalielis, Nichodemi & Abibon. Verum hic Notkerus iterum alia suggerit, volens hac die aut lapidatum, aut saltem a Gamaliele sepultum Stephanum, sic ut hodie ex ejus mente passio recolatur, & septimo Kalendarum Januarii, sacrum corpus patefactum & Jerosolymam translatum sit, ut vita comite, inquit, curabimus aperire &c. Sed ea probatio desideratur hactenus, Martyrologio ejus post XXVI Octobris deficiente. Neque tamen in omnibus aberrare hic Notkerum censemus, quandoquidem ex Luciani relatione constet, mense Decembri inventa esse corpora. Cur autem hac III Augusti ejusdem inventionis celebretur festivitas, non ausim temere asserere: vide tantisper conjecturam Baronii, reliquasque ejus & Florentinii notationes: item Surium hoc die ac Tillemontium tomo 2 a pag. 1 & in notis a pag. 462. Ceterum jam dicta nullo plane pacto obesse possunt simplicitati primigeniæ ipsius textus Usuardi, qui ut jam diximus, ab Adone suo non recessit; annuntiationem ultimam de sancto Hermello ex ipso etiam verbatim desumens, [Hermelli,] ut ferme in Romano parvo posita est. Nam Hieronymianorum lectio subobscura, nomen mutat aut aliter inflectit, ut pluribus te docebit laudatus jam sæpe Florentinius. De Hermello nihil usquam reperio. Primam annuntiationem sic metrice exornat Wandelbertus:

Terno mox Stephani colitur solenne reperti,
Primus qui mortem Christi est moriendo sequutus.
Gamaliel, Nicodemus, Abibon pariterque
Inventi, voto fulgent & laude perenni.

AUCTARIA.

Antverp. Max-Lubec. Antverpmax Ultraject. Leyden. Lovan. Alberg. & Danic. Ita hodie textum suum etiam ex Adone construunt: Hierosolimus, [De Inv. &c.] inventio corporis beatissimi prothomartyris Stephani & sanctorum Nicodemi (Antverp. Nicomedi) Gamalielis & Abibon; sicut revelatum est a Domino, beato presbytero Luciano, septimo Honorii principis anno. Constantinopoli, natale sancti Hermelli martyris. Augustoduno [Max-Lubec Augustodimo, [Euphronii.]] depositio sancti Euphronii episcopi.

Centulen. Jerosolimis, inventio corporis beati Stephani prothomartyris, & cum eo Nichodemi, Gamaliel & Abibon, sicut revelatum est a Domino, beato presbytero Luciano, septimo Honorii principis anno. [Tarsitii.] Romæ, via Appia, sancti Tarsitii acoliti & mærtyris.

Bruxellen. Jerosolimis, inventio corporis beati prothomartyris Stephani, [De Inv. &c.] & sanctorum Nycodemi, Gamalielis & Abibon. Quæ septimo Honorii principis anno & septimo Kalendas Januarii a Domino revelata, atque a beato Luciano presbytero descripta habetur. Sed festum agitur hac die, qua idem beatus Stephanus pro Christo lapidatus est. Hæc Notkeri opinioni conformia sunt. [Eufronii.] Sequitur de Hermello pure. Tum: Augustoduno, depositio sancti Eufronii episcopi.

Hagenoyen. Incipit: Apud Novariam civitatem, natale beati Gaudencii episcopi & confessoris. [Gaudencii cum elogio.] Hic sancti Martini notarius erat. Hunc sanctus Symplicianus primum episcopum Novariæ civitati ordinavit. Hic cum Eusebio episcopo Vercelliense exilium sustinuit, & ante per aliquot dies in Mediolano in vinculis detentus fuit. Tunc sanctus Ambrosius invisum eum & alios præterire voluit & non potuit. Tandem de equo descendit & sanctos in carcere positos in Domino confortavit. Qui in exilio obiit & corpus ejus Novariam reductum est, & Agapius, qui ei substitutus fuerat, preciosum ei sepulchrum præparari fecit, & ideo a Januario usque ad Augustum insepultus remansit, & ungues & cesaries ei, acsi viveret, crescebat. Hierosolimis, [De Inv. &c.] invencio sanctorum Stephani, Gamalielis, Nycodemi & Abilionis. Hæc invencio septimo Honorii principis anno facta est, beato Luciano sacerdote illam procurante, cui & revelatio de illis a Deo de eis facta est. In Hermello, purus est. [Eufrosini.] In fine: Augustoduno, depositio sancti Eufrosini episcopi & confessoris.

[Euphronii.] Aquicinct. In fine addit: Augustoduno, sancti Euphronii. Sic melius quam in præcedenti.

[Textus contractus.] Matric-Cartus-Ultraject. Revelatio beati Stephani protomartyris. Inventio seu revelatio sanctorum Gamalielis, Nicodemi & Abibonis, quam beatus Lucianus presbyter descripsit. Hermelli martyris. Poterat adjungi palæstra.

[Diogenis.] Vatican. sub nota num. 5949. Adjicit: Romæ, sancti Diogenis. Aliis ignotus est.

[Eufronii.] Ughellian. Augustoduno, depositio sancti Eufronii episcopi. Scribe, ut supra Euphronii.

[Gaudentii.] Florentin. Apud Novariam, sancti Gaudentii episcopi & confessoris. Romæ in cœmeterio Calisti, [Tarsitii.] sancti Tarsitii acolythi, sicut in gestis sancti Stephani Papæ & martyris legitur.

Bizunticen. Inventio corporis beatissimi Stephani….. Item Chrysopoli, [Advent. rel. Vesontion.] quæ nunc Bizuntia dicitur, adventus reliquiarum supradicti protomartyris. Proprium loci, de quo nihil apud alios.

Editio Lubeco-Col. In textu fere pura, adjungit: [Eufronii.] Augustoduno, depositio sancti Eufronii episcopi & confessoris. In Italia, civitate Novaria, sancti Gaudentii episcopi & confessoris. [Gaudentii.] Eodem die, [Fiacrii.] beati Fiacrii heremitæ & confessoris. Viennæ, [Justi.] sancti Justi, episcopi & martyris, eximiæ sanctitatis viri, sub temporibus Antonini imperatoris cognomento Pii. Alius Justus in Adone die seq.

Belin. In inventione sancti Stephani, sequitur phrasim Antverpiens. & aliorum supra. Tum Constantinopoli, natale sancti Hermolii martyris. [Eufronii.] Augustoduno, depositio sancti Eufronii episcopi. [Gaudentii.] Apud Novariam, sancti Gaudemii episcopi. Pro Gaudentii, quemadmodum superius scripsit Hermolii pro Hermelli.

Greven. Viennæ, tempore Antonini cognomento Pii, [Justi.] sancti Justi episcopi & martyris, eximiæ sanctitatis viri. [Eufronii.] Augustoduno, depositio sancti Eufronii episcopi & confessoris. In Italia, civitate Novaria, [Gandentii. Metropoli.] sancti Gaudentii episcopi & confessoris. Constantinopoli, sancti Metropoli episcopi. An non Metrophanis? [Fiacrii. Walteni.] Vide Florentinium. Fiacrii eremitæ & confessoris. Item, Walteni abbatis & confessoris. Martini confessoris. [Martini. Conradi.] In Hassia, beatæ memoriæ Conradi de Herlesheym, monachi presbyteri, Ordinis Cisterciensis & confessoris.

[Euphronii.] Molan. Augustoduni, depositio sancti Euphronii episcopi. [Gaudentii.] Apud Novariam, sancti Gaudentii episcopi. In posterioribus editionibus eadem plane repetit, [Isaacii & sociorum.] hoc solum adjungens: Die tertia, sanctorum patrum Isaacii, Dalmati & Fausti.

Pridie Non.
Die 4.

[Aristarchi.] Natalis beati Aristarchi, discipuli sancti Pauli Apostoli. Romæ via Latina, [Tertullini.] passio sancti Tertullini martyris, qui sub Aureliano imperatore, post impiam fustium mactationem & ignium circa latera exustionem, ac oris conquassationem, atque equulei extensionem, nervorumque cæsionem, data sententia, capitis amputat one martyrium consummavit.

Tantum puri sunt codices Praten. Herinien. Pulsanen. Antverp. Max-Lubec. & Munerat.
Varia lectio. Natalis sancti Aristarchi, legit solus Pulsanen, reliqui omnes, ut est in textu. In eodem, ante Tertullini, deest titulus sancti. Nullus codex est seu Ms. seu typis editus, qui non legat sub Aureliano imperatore, Ado tamen, a quo hæc omnia accepta sunt ex sancti Stephani Actis, tyrannum vocavit Valerianum imperatorem. Rursus consentiunt omnes in impiam fustium mactationem; Antverp. tamen & Max-Lubec. cum Molan. scribunt macerationem. Pulsanen. pro, ac oris conquassationem, habet orisque: item pro nervorumque, legit ac nervorum, ubi Antverp. & Max-Lubec. loco conquassationem, simpliciter ponunt, quassationem. Sed hæc leviora sunt: tres codices optimæ alias notæ, nempe Antverp-major, Greven. & Molan. in aliqua elogii parte deficiunt, dum ita legunt, & ignium circa latera exustionem, nervorumque extensionem: vel ut Antverp-maj. nervorumque scisionem, omissis intermediis, quæ causa est, cur e purorum numero eos excludamus, præterquam quod Grevenus augmentum aliud habeat, postea recitandum. Pulsanen. scribit consumavit; ut Munerat. Tertulini &c. quæ vix notanda sunt.

[Aristarchi.] Observatio. Nec Aristarchi, nec Tertullini ulla hodie apud Hieronymianos, Bedam, Florum, Rabanum aut Wandelbertum memoria: utrumque refert Romanum parvum his verbis: Aristarchi discipuli Apostolorum. In crypta arenaria, Tertullini martyris Romæ. Hinc ambos Viennensis in Martyrologium suum transtulit, ex quo verbatim procedunt, quæ de Aristarcho in textu nostro dicuntur. Mirari licet, Usuardum ad Festivitates Apostolorum recurrere solitum, eas hoc die non consuluisse, ut inde elogii alicujus materiam extraheret, quam Molanus integre laterculo suo litteris Italicis inseruit, ut in Auctariis patebit. Quæ vero præterea a Notkero adjiciuntur, ea hujus loci non sunt. Nec vero præter Adonianum elogium, multa aliunde de Aristarcho suggeri possunt. Pleraque omnia ex Actibus Apostolorum & Pauli epistolis hinc inde de eo commemorat Tillemontius tomo 1; idemque in nota pag. 571 varia Græcorum elogia examinat & refellit, de quibus nos plura alibi.

Tertullinum alibi diximus a Floro notari XXX Julii, qui forte verus passionis dies censeri potest, [Tertullini.] cum Ado diserte asserat, corpus ejus a sancto Stephano Papa sepultum, secundo Kal. Augusti. Cur autem hac demum die beati martyris festivitas celebretur, rationem ibi subjungit Ado, quod nempe ad ejus sepulcrum concursus solennis fiat II Nonas Augusti. Porro Adonis elogium ex Actis sancti Stephani Papæ, nudiustertius novissime citatis, desumptum est, atque a Nostro eleganter contractum, sic tamen ut imperatoris nomen perperam mutaverit, Aurelianum scribens pro Valeriano, quemadmodum in Variantibus lectionibus monstravimus, quod in Romano moderno recte correctum invenies. An id studio, an ex inadvertentia factum fuerit, non est promptum conjicere; nam cum Usuardus in reliquis Adonem pressissime sequatur, quid causæ esse dices, cur in hac parte ab eo recederet? Sequitur in Viennensi, adventus Justi episcopi de eremo &c. cujus etiam meminere apographa Hieronymiana, sed eam qualemcumque commemorationem Noster omisit, reliqua ex Adone descripsisse contentus. Alium hodie martyrem exornat Wandelbertus, de quo statim in Auctariis plura dicenda recurrent. Sic canit:

Justinus pridie proprio celebratur honore,
Presbyter in numero sanctorum, cæde peremptus
Crudeli, exquirens tumulos qui condecoravit.

AUCTARIA.

Tornacen. Hoc habet principium: Natalis sancti Oswaldi regis & martyris, [Oswaldi.] de quo vide textum Usuardinum die sequenti. Cetera purissimus est.

Antverp-maj. Laborat defectu, quem supra notavimus. In reliquis etiam purus est.

Rosweyd. Orditur a Justino in hunc modum: Romæ, [Justini.] Justini presbyteri, in sepeliendis martyrum corporibus studiosissimi. An hoc, & id genus secutura elogia, ex Rabano aut Notkero accepta non sint, aliis judicandum relinquo. De cetero purus est & integer.

Greven. In prima annuntiatione purus, sic secundo loco inserit: Romæ ad sanctum Laurentium, natalis beati Justini presbyteri & martyris, [Justini.] quem beatus Sixtus ordinavit, qui multa corpora sanctorum sepelivit. Deficit in elogio Tertullini, ut superius dictum est.

Molan. In præfato defectu convenit cum Antverp-majore & Greveno.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. & Lovanien. [De Aristarc.] De Aristarcho adjiciunt: Qui constitutus Thessalonicensium episcopus, post longos & beatissimos agones, a Christo coronatus, quievit. Dein. Romæ via Tiburtina, [Iustini.] natale sancti Iustini presbyteri & martyris, qui persecutione Decii, Galli & Volusiani, confessionis gloria insignissimus fuit. In Tertullino satis puri sunt. Tres posteriores excedit Antverp-max. in eo quod charactere aliquanto recentiori adjectum habeat: Apud Eydanben, [Walburgis.] natale sanctæ Walburgis virginis, quæ flagrans amore divino, patriam hereditatemque relinquens, soli Deo placere studuit.

Alberg. & Danic. Similes ferme sunt Ultraject. & duobus aliis præcedentibus, sed Justinum Aristarcho præponunt.

Centulen. Romæ ad sanctum Laurentium, sancti Iustini presbyteri & martyris, [Iustini.] qui confessionis gloria insignissimus fuit. Romæ in crypta arenaria, beati Tertullini martyris. Eodem die, sancti Aristarci discipuli Apostolorum, a quibus Thessalonicensibus ordinatus episcopus, post longos & beatissimos agones, a Christo coronatus est.

Bruxellen. Incipit: Apud Lugdunum, adventus corporis sancti Iusti martyris de heremo. [Iusti.] Apud Thessaloniam, [De Aristarc.] natale beati Aristarchi, discipuli beati Pauli Apostoli. Qui constitutus Thessalonicensium episcopus, post longos agones, a Christo coronatus, quievit. Romæ, via Latina in cripta arenaria, [De Tertull.] passio sancti Tarculini martyris. Qui sub Aureliano imperatore, post fustes, laterum adustiones, oris quassationem, eculeum ac nervorum incisionem, capitis amputatione martyrium consummavit. Item Romæ via Tyburtina, natale sancti Justini presbyteri & martyris. [Iustini.] Qui sub persecutione Decii, Galli & Volusiani, confessionis gloria insignis fuit. [Elevat. Walburgis.] Et in Germania, elevatio sanctæ Walburgis virginis, quæ Kalendis Maii migravit ad Dominum. Vide Acta nostra XXV Februarii.

Hagenoyen. De Aristarcho, idem fere addit, quod supra. Pro Tertullini, scribit Tertullii. Post textum subjicit: [Gregorii. Iustini.] Item Romæ, sancti Gregorii Papæ, qui pœnitentiarius dicitur. Item Romæ via Tiburtina, natale sancti Justini presbyteri & martyris, qui sub persecutione, Deci & Galli atque Volusiani imperatorum, confessionis gloria insignissimus fuit, & multos sepelivit martyres, & plures Christianos in domo sua abscondens & alimenta præbens, tandem per pontem in Tyberim præcipitatus martyrium complevit.

[Iustini.] Aquicinct. In fine, Eodem die, sancti Justini presbyteri & martyris.

Matric-Cartus-Ultraject. Juliani [potius Iustini] presbyteri & martyris. Aristarchi, discipuli beati Pauli. Tertullini martyris Romæ, qui post varia tormenta capite truncatur.

[Iustini.] Reginæ Suec. signatus num. 428. Eodem die, sancti Iustini presbyteri & martyris.

[Crescentian. & sociorum.] Vatican. n. 5949. Romæ, sanctorum Crescentiani & Iusti, & sancti Apollonii & sociorum ejus.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Octava sancti Panthaleonis martyris. [Oct. Pantal. Iustini.] Romæ, via Tiburtina ad sanctum Laurentium, natale sancti Iustini presbyteri & martyris. Hic corpora SS. Laurentii, Hyppolyti, Concordiæ, Herenei, Abundi, Cyrillæ aliorumque plurimorum sanctorum sepulturis tradidit. Hic persecutione Decii, Gallii & Voluciani confessionis gloria insignissimus fuit. De Aristarcho addit, ut supra. Romæ via Latina, in crypta arenaria, passio sancti Terculinii martyris. Qui sub Aureliano imperatore &c. [Justini ep. Valentini.] Tum: Eodem die, beati Iustini episcopi & confessoris. Ipso die, beati Valentini episcopi & confessoris. [Advent. Walburgæ. Et Iusti.] Agitur de Pataviensi in Norico, vide Surium hoc die. Item adventus sanctæ Walburgæ virginis. Apud Lugdunum, adventus corporis sancti Iusti episcopi & confessoris de heremo.

[Instini.] Belin. In textu satis purus, addit: Eodem die Romæ, sancti Iustini presbyteri & martyris.

[Iustini ep.] Greven. Iustini episcopi & confessoris. Tum ex Adone decerpit: Apud Lugdunum Galliæ, adventus corporis sancti Iusti episcopi, [De Iust Lug.] de eremo. Qui cum aliquot annis in eremo, angelis proximam egisset vitam, ibique feliciter obdormisset, corpusculum ejus, venerabilium civium Lugdunensium cura requisitum, a remotis partibus, cum alacritate & religione reportavit atque sepelivit. [De Walburg. Translat. Valentini. Ioannæ. Simonis.] Sequitur: Item adventus sanctæ Walburgæ virginis. Translatio sancti Valentini episcopi Pataviensis & confessoris. In Hispaniis, sanctæ Iohannæ viduæ. Item in Anglia, bonæ memoriæ, Symonis comitis Lecestriæ, martyris.

Molan. De Aristarcho inserit, quæ in Observatione dixi, nempe: De quo beatus Apostolus scribit Colossensibus: [De Aristarc.] Salutat vos Aristarchus concaptivus meus. Qui comes individuus Apostolo permansit, usque ad ejus confessionem: qui constitutus Thessalonicensium episcopus, post longos ac beatissimos agones, a Christo coronatus quievit. In fine: [De Tertull.] post consummavit adnectitur: Quem beatus Stephanus baptizatum in Albis presbyterum consecravit, & ab eodem beato Pontifice, non longe post sepultus est, postquam abscisione capitis martyrium promeruit. [De Tertull. Adv. Iusti. Iustini. Walburgis. Euphronii.] Lugduni, adventus corporis sancti Justi episcopi de eremo. Eodem die Romæ, sancti Justini &c. ut Belin. supra. Item sanctæ Walburgis virginis. Dein minoribus typis: Quæ Furnis quiescit. Eodem die, depositio sancti Euphronii, decimi octavi episcopi Turonensis & confessoris, de quo proximus ejus successor Greg. Turonensis nonnulla scribit in Francorum historia & de gloria Confessorum. Editiones aliæ incipiunt litteris cursivis: Civitate Bononia, sancti Dominici confessoris, [Dominici.] fundatoris Ordinis fratrum Prædicatorum, viri sanctitate & doctrina clarissimi. Quem ob singularem meritorum gratiam, tres mortuos suscitasse dum viveret, & virginitatem perpetuo illibatam conservasse, perspicuum est. De Aristarcho, ut in prima. De Tertullino adjungitur, in crypta arenaria, & in fine, quæ supra. Auctior autem hic textus, habet: Romæ, via Tyburtina, [De Iustino] natalis sancti Iustini presbyteri & martyris, qui persecutione Decii, Galli & Volusiani, confessionis gloria insignissimus fuit. Tum rursus litteris cursivis: Quem beatus Sixtus ordinavit. Hic beatos Hippolytum & Concordiam, Irenæum, Abundium, & Cyrillam filiam Decii Cæsaris, martyres, & alios plurimos sepulturis condidit. [Perpetuæ.] Romæ, beatæ & sanctæ Perpetuæ, matris sancti Nazarii. Item sanctæ Walburgis virginis, cujus reliquiæ sacræ Furnis habentur. Turonis, sancti Euphronii episcopi & confessoris. Vide quæ de ipso notavit hoc die Baronius.

Nonis.
Die 5.

Apud provinciam Retiæ civitate Augustana, natalis sanctæ Afræ, [Afræ.] quæ cum esset pagana & meretrix, per doctrinam sancti Narcissi episcopi ad Christum conversa, & cum omni domo sua baptizata, [Oswaldi.] pro confessione Domini igni tradita est. Eodem die, sancti Oswaldi regis Anglorum, cujus actus commemorat venerabilis Beda presbiter in gestis ejusdem gentis. [Cassiani.] Augustuduni, beati Cassiani episcopi & confessoris. [Memmii.] Catalaunis, sancti Memmii episcopi.

Sumitur ex Praten. Herinien. Antverp-majore, Antverpien. & Molan.
Varia lectio. Scribo Retiæ, ut habent codices omnes, excepto Antverpien. in quo Reciæ. Molan. Adonem potius quam Usuardum secutus, post Afræ, addidit martyris: nos eam vocem ex aliorum codicum auctoritate exclusimus. Antverp-maj. sensum profert non satis perfectum, dum legit, propter confessionem Domini tradita est, omisso, igni. Oswaldi recte heri scripsit Tornacensis, recte hac die Herinien. Molan. & alii Osuualdi, ubi adverte morem Gallorum, qui duplicato W aut nolunt aut non possunt assuescere; inde Praten. & Antverp. ponunt Osualdi. Rursus in Antverp-major constructio defectuosa est; cujus actus meminit venerabiliter Beda. Lego Augustuduni, quoniam ita codices hodie; Augustuduno habet Antverpien. Cautalaunis error est in Antverp. majore, uti & Memini. Cathalaunis, Antverp. Cataulanis; reliqui bene, ut in textu. Memmii episcopi legunt simpliciter codices plerique omnes manuscripti; Molan. addit & confessoris. Alia, ut aput, Affræ &c. prætereo.

Observatio. Romani parvi textus hoc die ita sonat: In civitate Augusta, in Rhætia, sanctæ Afræ martyris. [Afræ.] De ea vero nec Hieronymiana hac die loquuntur, nec Beda, nec Florus. Priora diserte notant: In civitate Augusta, passio sancti Afri. Hunc aliqui dicunt sanctæ Afræ patruum, eoque titulo Nonis, Augustæ Vindelicorum recoli, ut legere est in Marci Velseri Notis pag 54 versa; ubi etiam doceberis, sanctam Afram non hac die, sed VII Idus ab Augustanis celebrari, Radero in Bavaria sancta idem testante. Ponitur & prædicta die VII Idus, seu VII Augusti a Floro & Wandelberto, & si Florentinio credimus, ab Hieronymianis, quam vis & die sequenti seu VI hujus diserte legant: Passio sanctæ Afræ. Quod mirum videri non debet, cum in Actis distincta diei notitia non exprimatur. Hæc omnia dirimere voluit Notkerus, sic rem totam hodie definiens: In Augusta Eufratensi, nativitas sancti Afri martyris. Quorum nominum similitudine, id est & Augustæ & Afri, nostrates inducti, hac die apud Augustam Rhetianam, sive Vindelicam, passionem sanctæ Afræ consummatam putaverunt. De qua in sequentibus, Deo volente, dicemus. Nec ea procul accersenda sunt, nam ad VII Augusti, Adonis verba ferme recitat, socias adjungens, quas iterum repetit XII. At vero laudatus Ado Notkeri haud quaquam popularis, Romani parvi auctorem, procul dubio Italum secutus, Afram hac die V Augusti, cum parvo elogio retulit, quod totum, excepta unica voce Martyris, Noster descripsit Plures hic difficultates attigimus, suo loco in Actis discutiendas, quando & Angli critici ineptiæ, Martyrologio Romano inspersæ, satisque in præfatione explosæ; quantum ad Afram attinent, uberius convellentur. Interim vide Acta S Narcissi illustrata ad XVIII Martii; Tillemontium tomo 5 a pag. 270, & Ruinartium inter Sincera & Selecta Martyrum Acta a pag. 500. [Oswaldi.] Oswaldus rex & martyr a nullo antiquo Martyrologo hac die memoratur, præterquam a Wandelberto. Mihi dubium non videtur, quin ab Usuardo ex Bedæ historia in sacros Fastos relatus sit: [Cassiani.] videatur Surius hoc die. Cassianum sic Ado annuntiat: Augustoduni, natalis sancti Cassiani episcopi. Quid Usuardus addiderit & detraxerit, ex indiculo nostro liquet. A Floro procedunt elogia, quæ in Auctariis recensebimus, tu vide Bedam a nobis editum ante Tom. II Martii. Cur a Florentinio, alio charactere, nempe Italico, inscriptus, tamquam adjectitius reputetur, haud satis perspicio. Idem esto judicium de Memmio Catalaunensi, [Memmii.] qui non minus in Lucensi codice, quam in Corbeiensi & Epternacensi, aperte memoratur, ad quæ laudatus editor hæc solum apposuit: A Gallico scriptore, vetustiori Martyrologio Sanctos hos episcopos Cassianum & Memmium additos fuisse, non difficile suadeor. Poterat citius suaderi, si omnes ab Antiquariis Gallis adjectos eliminare voluisset. Interim phrasi paulo diffusiori celebratur a Rabano, ex quo suam, licet nonnihil variatam, Notkerus desumpsit; quod mirum est numquam a Florentinio observari, per Notkeri verba identidem jurare solito. Ceterum Memmius, a Mosandro Adoni plane adscriptus, a Rosweydo in appendicem rejicitur, indicta causa. Mihi satis verosimile est, illum æque ac Cassianum ex Hieronymianis acceptos, ab Adone pariter notatos fuisse & inde in Nostrum traductos. Nec tamen lubet contendere, si aliud præplaceat, dicam, postremum, nempe Memmium, ab Usuardo ipso ex Hieronymianis extractum; certe & ipsum & reliquos omnes pure & genuine Usuardinos esse, ex codicum omnium consonantia clarius evinci non potest. Non dissimulabo, Mabilionem Rosweydiana omnia rejectanea Adoni vendicare; ast hæc in præfatione discussa sunt. De duobus ultimis Sanctis Acta non desunt, sed quæ accurato egeant examine. Utrumque memorat Gregorius Turonensis de gloria Confessorum; Memmium capite 66, Cassianum capite 74. Ambos cum Oswaldo cecinit Wandelbertus, utpote qui Afram, ut diximus, ad VII Augusti distulit. Sic habet Martyrologus metricus:

Nonas Cassianus, Memmius atque Osualdus
Rex pius Anglorum merito & virtute retentant.

AUCTARIA.

Tornacen. Qui de Oswaldo die præcedenti egit, hic ejus loco inserit: Eodem die, civitate Bononia, beati Dominici confessoris, de Ordine Fratrum Prædicatorum. [Dominici.] Reliqua textus purissima sunt.

Rosweyd. Omisit hic annuntiationem primam, quam ad VII Idus, seu VII Augusti nonnihil auctiorem ultimo loco reposuit.

Pulsanen. Satis purus in duabus primis annuntiationibus, deficit in duabus ultimis.

Max-Lubec. Præter sphalmata plura, in fine habet: [Dominici.] Civitate Bononia, depositio sancti Dominici confessoris. Et ita etiam Ughellianus.

Munerat. Nec ipse in textu satis tersus, in fine adjicit: Castro Corboilo, sancti Yonii martyris. Eodem die, [Yonii. Dominici.] Dominici confessoris, Ordinis Prædicatorum patris atque institutoris.

Greven. Textum quidem purum habet & integrum, sed signo apposito LL, Dominicum inserit, qui ad Auctaria pertinebat. Sic igitur habet secundo loco: In Italia, civitate Bononia, natale beati Dominici, viri apostolici, potentis in opere & sermone, [De Dominic.] fundatoris Ordinis Prædicatorum. Hic quanti fuerit meriti apud Dominum, coruscantia miracula protestantur. Non ignoro, per signum LL Grevenum indicare velle, Sanctum, cui præfigitur, Usuardo esse superadditum. Sed cum id gratis ab ipso factum fuerit, nihilo ea causa minus a puris excluditur, ut est 1 Apr. & recurret XX Aug. XIII Sept ac alibi.

Antverp-max. Incipit: In Ytalia civitate Bononia, natale sancti Dominici confessoris. Qui tanti zeli circa salutem extitit animarum, ut non solum seipsum verbo & exemplo dedicaverit Euangelicæ prædicationi, sed & Ordinem Prædicatorum ad hoc ipsum instituerit. In Afra & Oswaldo purus, pergit: Augustuduno, beati Cassiani episcopi & cenfessoris. [De Cassiano.] Ad cujus sepulcrum cum quodam tempore sanctus Germanus episcopus venisset, mirabile dictu, post orationem vocans eum de sepulcro, ait: Quid agis frater Cassiane? At ille e tumulo: Dulci in pace quiete potior, & adventum Redemptoris exspecto. Catalaunis, sancti Memmii episcopi & confessoris.

Lovanien. Cum præcedenti convenit, sed in elogio Afræ defectuosus est, & pro Memmii, scribit Memnii.

Ultraject. & Leyden. Fere similes Antverp-Max. toti textui præfigunt: [S. Mariæ ad nives.] Romæ, festum nivis gloriosæ Virginis Mariæ.

Alberg. Principio: Festum nivis beatæ Mariæ virginis. Danic. autem secundo loco: Eodem die, festum nivis. Idem vario modo dicitur.

[Textus mutatus.] Centulen. In Francia, civitate Cathalaunis, sancti Memmii confessoris, primi civitatis illius episcopi. Augustiduni, sancti Cassiani episcopi & confessoris. In Afra purus est Tum: In Britannia, sancti Osuualdi Anglorum regis & martyris, cujus actus venerabilis presbyter Beda in gestis suæ gentis commemorat.

[Sixti.] Bruxellen. Per anticipationem: Romæ via Appia in cimiterio Calixti, beati Sixti &c. De quo die sequenti. Sequitur de Afra, satis pure. Tum de Memmio, ut supra. Item de Cassiano, ut Antverp-max. [Greg. Nyss. De Oswaldo.] Deinde: Eodem die, sancti Gregorii Nycenii. Vide IX Martii. Et sancti Oswaldi regis Anglorum. Qui regno suscepto, in fide Christi super omnes Britanniæ reges emicuit. Cujus actus venerabilis Beda in gestis Anglorum commemorat. [Ad nives.] Romæ, festum beatæ Mariæ Virginis, quod dicitur ad nives. In Italia civitate Bononia, [Dominici.] depositio sancti Dominici confessoris, fundatoris Ordinis Prædicatorum.

Hagenoyen. Incipit ab Oswaldo, de quo multa narrat præclare gesta, alibi examinanda. Sequitur de Cassiano, phrasi ab Antverp-max. non multum absimili. Item de Memmio. Tum de Dominico elogium nimis longum, quam ut hic inseri possit. Afram distulit ad VII Augusti. Et codex Ursini Rosemberg, de Dominico habet ut Antverp-max. Et præterea addit: Eodem die, sanctæ Mariæ ad nives Romæ. Utrumque festum dup. 2. cl.

Matric Cartus-Ultraject. Dominici confessoris, [De Dominic.] qui habitum (ut fertur) suscepit in domo majoris Cartusiæ, nam prius fuerat canonicus regularis, & fuit fundator Ordinis Prædicarum. Ejus festum jam præcedenti die celebratur. Festum beatæ Mariæ ad nives. [Ad nives.] Oswaldi regis Anglorum. Cassiani episcopi & confessoris. Afræ meretricis, quæ conversa est cum omni domo sua ac igni tradita.

Reg. Suec. signatus n. 428. Castro Corboilo, sancti Pauli [Munerat. habet Yonii] martyris. [Pauli, pro Yonii.]

Florentin. Bononia, sancti Dominici confessoris FF. Prædicatorum, [Dominici.] vita, doctrina & miraculis clari, qui migravit ad Dominum anno Domini MCCXXI. [Migdii.] Apud Esculum, sancti Migdii episcopi & martyris. Romæ apud sanctum Petrum, sancti Hermisdæ Papæ & confessoris. [Hormisdæ.]…….. Vide Auctaria die sequenti.

Bizunticen. Catalaunis, sancti Memmii episcopi, qui inter cetera virtutum suarum insignia, [De Memmio] mortuum suscitavit.

Editio Lubeco-Col. Romæ, constructio ecclesiæ ad sanctam Mariam Majorem, [Mariæ maj.] quod festum nivis beatæ Mariæ Virginis appellatur. In Italia civitate Bononia, [De Dominic.] natale sancti Dominici confessoris, viri magnæ pietatis ac sanctitatis. Qui tanti zeli &c. Ubi in fine adjungitur: Hic quanti fuerit meriti apud Deum, coruscantia ipsius miracula protestantur. Sequitur de Oswaldo, pure. De Cassiano, [De Memmio] ut supra. Pro Memmii, scribit Meminii, additque, ab urbe Roma, illi civitati primo directi, qui inter alia miracula mortuum suscitavit. [Ionii.] Ipso die, beati Ionii presbyteri & martyris, socii sancti Dionysii.

[Ad nives. Dominici] Belin. Incipit: Romæ, sanctæ Mariæ matris Dei ad nives. Civitate Bononia, sancti Dominici confessoris, fundatoris Ordinis fratrum Prædicarum. In textu non omnino purus est. Secunda editio de Dominico habet, ut Molan. pluribus retulit die præcedenti.

[De festo ad nives.] Greven. Romæ, festum sanctæ Mariæ ad nives, quando de facultatibus Iohannis Patricii, tempore Liberii Papæ, templum constructum est in honorem Dei genitricis, ipsa locum designante descensu copiosæ nivis, contra naturam temporis autumnalis [quid ni æstivi?] diciturque ad sanctam Mariam Majorem. [De Emigdio.] Emigdii episcopi Esculani & martyris. Qui de Germania egressus, Romæ a Marcello Papa Esculanus ordinatus episcopus, cum plurimos ad fidem convertisset, innumeris coruscans miraculis, pro eadem fide decollatus, martyrium complevit. [Yonii. Hormisdæ.] Castro Corboilo, sancti Yonii presbyteri & martyris, socii sancti Dionysii. Ormisdæ Papæ & confessoris, secundum aliquos hic natale, die vero sequenti sepultura. Qui, teste Adone, clerum composuit & psalmis erudivit, seditque annis XVII, sepultus in ecclesia beati Petri, VIII Idus Augusti. Vide Adonis appendicem.

[De Oswaldo.] Molan. De Oswaldo, sed aliis litteris post gentis, attexit; narrans inter cetera de eo, quod cum quadam die sederet ad prandium, discum argenteum, qui erat positus ante eum, confringi præcepit minutatim, alimoniamque pauperibus dari. In fine: [Ad nives. Dominici. Ionii. Abel.] Romæ, sanctæ Mariæ matris Dei ad nives. Civitate Bononia &c. ut die præcedenti. Castro Corboilo, sancti Ionii confessoris. Binchii, Abel archiepiscopi Remensis. Editiones posteriores, incipiunt cursivo: Romæ, sanctæ Mariæ &c. De Oswaldo, [De Memmio] ut supra. De Memmio additur; primi, illi civitati ab Urbe directi, qui inter alia innumera miracula, mortuum suscitavit. De Ionio, ut supra. Laubiis, natalis sancti Abel archiepiscopi & confessoris. Die quinta, sancti Eusignii martyris. Et præfestum metamorphosis Domini nostri Iesu Christi. [Advent. Lewinæ. Emygdii.] Bergis, adventus sanctæ Leuuinæ virginis & martyris. Demum typis minoribus: Apud Asculum, sancti Emygdii episcopi & martyris tempore Marcelli Papæ. Ab aliis supra male passim scriptum est Esculum, pro Asculum.

VIII Idus.
Die 6.

[Sixti & aliorum.] Romæ via Appia, natalis beati Xysti episcopi & martyris. Et in cemeterio Prætextati, sanctorum Felicissimi & Agapiti diaconorum ejusdem, qui cum eo sub Decio pariter decollati sunt. Decollati sunt cum eo & alii quatuor, id est Januarius, Magnus, Vincentius, & Stephanus, subdiaconi, ut in gestis pontificalibus legitur. Passus est cum eis beatus Quartus, ut scribit sanctus Cyprianus. In Hispaniis civitate Compluto, [Iusti & Pastoris.] Justi & Pastoris fratrum, qui cum adhuc pueri, litteris imbuerentur; projectis in schola tabulis, sponte ad martyrium cucurrerunt. Et mox a Daciano teneri jussi, cum se mutuis exhortationibus constantissime roborarent, extra civitatem producti & a carnificibus jugulati sunt.

Puri sunt Praten. Herinien. Antverp-major, Rosweyd. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Greven. & Molan. Quibus accedunt Antverp-max. & Lovanien.
Varia lectio. Maxima in principio difficultas, cujus causa codices aliquot ferme a puris excludi deberent. De Xysti vel Sixti non laboro, præfer quod volueris; antiquior scribendi ratio in textu servata est. Episcopi legunt puriores omnes cum Adone, tametsi in Rom. parvo habeatur Papæ. Hic jam hæret aqua. Rosweyd. imprimis sic principium format, ut post martyris addat, qui sedit annis duobus: & sanctorum Felicissimi & Agapiti &c. omisso cœmeterio Prætextati. Antverp. autem & Max-Lubec. sic scribunt: Romæ via Appia in cœmeterio Calixti, sancti Sixti Papæ & martyris. Ubi duo alii Antverpmax. & Lovanien. ponunt, beati Sixti secundi Papæ &c. Textus noster purior est, ipsis Adonis verbis conceptus. In Munerat. deest particula et, ante, in cœmeterio. Qui post, decollati sunt, sic pergit: Et cum eo etiam quatuor &c ubi non repetit, decollati sunt. Herinien. Rosweyd. Munerat. & Greven. legunt: Passus est cum eis & beatus &c. Sed illic particula et redundare videtur. In Rosweyd. deest, civitate Compluto. Male scripsit Munerat. Compulto, addens post fratrum, titulum & martyrum; qui nec in textu Usuardino, nec in Adoniano positus est. Nomen Justi in Antverp-majore, non recte expressum est. Idem cum Rosweyd. habet, qui cum adhuc puerilibus litteris imbuerentur. Plures legunt schola, aliqui exortationibus, nonnulli perducti, sed hæc omnia melius ex mente Adonis in nostro laterculo exprimuntur, qui, ut jam diximus, Adonis verbis potissimum constat.

[Sixti &c.] Observatio. Tam illustris est Sixti Papæ & martyris memoria, ut vix alterius Romani Pontificis pluribus antiquis monumentis consecrata sit. Kalendarium Bucherianum ita hoc die diserte notat: Systi in Callisti & Prætextati, Agapiti & Felicissimi. In Frontoniano ponitur V Augusti: Natale S. Sixti, Felicissimi & Agapiti. Allatianum hoc die Felicissimi nomen mutat in Felicis. His adde Sacramentaria a Menardo & Thomasio edita, quamvis in sociis non conveniant. Nec vero in Martyrologiis, præsertim Hieronymianis, circa socios seu anonymos, seu nominatim expressos, uniformis est sententia, de qua controversia pluribus disserit Florentinius. Romanum parvum sic paucis textum suum absolvit: Romæ via Appia, Xisti Papæ & martyris. Felicissimi & Agapiti diaconorum in cœmeterio Prætextati. Ado longiorem ex Actis historiam, a Notkero ex parte descriptam texuit, cujus principium & finem ipsiusmet Viennensis verbis Noster satis apposite conjunxit. Non multum abludunt quæ hic Beda cum suis commemorat, deficiens in Quarto, quem a sancto Cypriano laudari fatetur etiam Florentinius, cum tamen, inquit, aliunde quis, quando passus sit, ignoretur. Dubitari potest, an eodem cum Sixto die gloriosum agonem compleverint nominati quatuor subdiaconi; imo & de diaconis idem videtur, ut pluribus suo tempore examinabimus. Censet interim Castellanus in notula Martyrologio suo Gallico universali adscripta, solum Quartum cum Sixto martyrium subiisse, ex sancti Cypriani epistola. Non ad Decii, sed Valeriani tempora spectare Sixtum & alios, dicemus X Augusti, ubi de Laurentii Actis sermo erit, quæ licet ab eruditis repudientur, indubitatis aliunde monumentls apud Baronium & alios citatis, facile suppleri possunt. Elogium Wandelberti infra dabimus.

[Justi & Pastoris.] De Justo & Pastore meminit hac die Florus noster, sed apud antiquiores nihil de ipsis reperio. Neque ullo modo verisimile est, Viennensem sua ex isto Floro accepisse, nam licet in rei substantia cum eo satis conveniat, phrasi tamen hic & alibi tam diversa utitur, ut nulla prorsus societate conjungantur. Crediderim ambos ex iisdem quidem Actis, quæ apud Surium exstant, utrumque fratrem hausisse, sed proprio singulos marte elogium concinnasse. Porro Usuardus Adonis verbis hic etiam ita insistit, ut omnia ad apicem ex eo desumpserit, omisso dumtaxat passionis loco, in campo laudabili, & brevi periodo ultima: Ubi etiam in basilica sui nominis quiescunt. Nonnulla de his Sanctis notavit Baronius, quæ ferme a Tillemontio repetuntur tomo 5 pag. 59. Patet igitur textum totum & Adonianum & Usuardinum esse, ad quem non spectat, Transfiguratio Domini, in nonnullis codicibus adjecta, sed ab Usuardo numquam posita; quod sibi perperam suadere voluit Grevenus ad XXVII Julii, ut infra iterum ex ipso in Auctariis erit repetendum. Sufficiat codicum nostrorum auctoritas. Solus Wandelbertus inter antiquos de Transfiguratione meminit, quam ita Sixto & sociis præfigit:

Idibus octavis mortem passura crucemque
Christi sancta caro, ætheream dedit ante figuram.
Præsul & his Sixtus Romæ martyrque colendus,
Juxta & Felicissimus Agapitusque triumphant.

AUCTARIA.

Tornacen. Incipit: Transfiguratio Domini in monte Thabor. [Transfigur.] Deest annuntiatio ultima.

Pulsanen. In monte Thabor, Transfiguratio Domini nostri Jesu Christi coram tribus discipulis. [Eadem.] Deficit in quinque ultimis Sixti sociis, & præterea in elogio Complutensium.

Ultraject. Leyden. Albergen. & Danic. Textui cetera puro, secundo loco interserunt: Item Romæ, [Hormisdæ.] sancti Ormisdæ Papæ. Sub hujus tempore Anastasius imperator hæreticus, fulmine percussus interiit.

[De Transfig.] Centulen. Transfiguratio Domini nostri Jesu-Christi in monte Thabor, quando resplenduit facies ejus & vestimenta ejus facta sunt alba sicut nix. Romæ, passio sancti Sixti Papæ & martyris & cum eo Felicissimi & Agapiti diaconorum; Januarii, Magni, Vincentii, Stephani subdiaconorum. Passus est cum eis & beatus Quartus, ut scribit beatus Cyprianus. De Complutensibus, nihil.

Bruxellen. Transfiguratio Domini nostri Jesu Christi in monte Thabor. [De eadem.] Facta creditur circa principium veris, quo tempore Euangelium ejus recitatur. Quam tres discipuli, qui illi interfuerant, post ascensionem Domini VII Kal. Augusti suis coapostolis publicabant. Postea vero hac die VIII Idus Augusti ex decreto totius concilii apostolici, ipsa transfiguratio palam cœpit prædicari. Romæ, sancti Hormisdæ Papæ & confessoris. [Hormisdæ.] In Complutensibus satis purus est. De Sixto egit pridie.

Hagenoyen. In monte Thabor, Transfiguratio Domini nostri Jesu Christi, [DeTransfig.] quando assumpsit Petrum, Iacobum & Iohannem, & ostendit illis gloriam, quam habituri sunt sancti post resurrectionem generalem, ubi illi etiam audierunt Patrem in voce, Filium viderunt in glorificata carne, & Spiritum sanctum in lucida nube. Ubi etiam viderunt Moysen & Heliam loquentes cum eo, & legem & prophetiam concordare in persona Christi. Romæ via Appia, [De Sixto &c] passio sancti Sixti Papæ secundi. Hic natione fuit Græcus, primo quidem Philosophus, & postea Christi Vicarius electus. Iste, cum duobus annis & mensibus undecim rexisset Ecclesiam, passus est sub persecutione Decii minoris & Valeriani imperatorum [&] capitis obtruncatione martyrium complevit. Hic constituit, ut Missa celebretur super altare, quod antea non fiebat, & quod altare versum sit ad Orientem & non aliter. In cemiterio Prætextati, beatorum martyrum Felicissimi &c. satis pure. Item Romæ, depositio sancti Ornustæ [Hormisdæ] Papæ. [Hormisdæ.] Sub hujus tempore Anastasius imperator hæreticus fulmine percussus interiit. Iste constituit, siquis Missam celebraverit [&] non rite ordinatus fuerit prius, quod ipso facto sit perpetuo de sacris ordinibus depositus. Aliqua sumuntur ex appendice Adonis.

Victorin. Post Cyprianus, inserit. Item ibidem Hormisdæ Papæ. [Hormisdæ.] Hic composuit clerum sub tempore Anastasii imperatoris. Eodem die Transfiguratio Domini nostri Jesu Christi. [Transfigur.]

Matric-Cartus-Ultraject. Sixti Papæ, Felicissimi & Agapiti martyrum. [Textus contractus.] Januarii, Magni, Vincentii, Stephani, Quarti martyrum. Hi cum beato Sixto passi sunt. Justi & Pastoris fratrum puerorum martyrum. Textus de more contrahitur.

Camberien. S. Mariæ. Ipso die, Domni Leonardi abbatis. [Leonardi.] Puto agi de Aquitano, sancti Remigii discipulo, qui colitur VI Novembris.

Vatican. sign. num. 5949. In fine adjicit: Romæ, [Hormisdæ.] sancti Hormisdæ Papæ, qui præfuit Ecclesiæ annis VII, temporibus Theodorici & Anastasii Augustorum. Jam dixi de Hormisda agi in app. Adon.

[DeTransfig.] Editio Lubeco-Col. In monte Thabor, Transfiguratio Domini, quæ facta fuit in præsentia discipulorum, scilicet Petri, Iohannis & Iacobi fratris ejus, quando resplenduit facies ejus sicut sol, vestimenta vero ejus candida facta sunt tamquam nix, veram sui naturalem & mystici corporis novitatem præfigurans. [De Sixto.] Romæ via Appia, in cimiterio Calixti, natalis beati Sixti secundi Papæ & martyris, quem Decius Cæsar decollari fecit. Hic rexit Ecclesiam annos duos, menses undecim, dies sex, & constituit, ut Missa celebretur super altare, quod antea non fiebat, & fuit pater spiritualis sancti Laurentii diaconi. Item Romæ in cimiterio Prætextati, passio &c. ferme pure. De Hormisda, ut Ultrajectin. &c. De Justo & Pastore, ut in textu.

Belin. In textu puritati proximus est, licet sphalmatibus multis fœdatus. Initio præfigit: In monte Thabor, [Transfigur.] Transfiguratio Domini nostri Jesu Christi. Vide plura superius in Bruxellen.

[Eadem.] Greven. Transfiguratio Domini nostri Jesu Christi in monte Thabor, quam Usuardus habet supra sexto Kal. Augusti. Dixi in Observatione, Usuardum de eo festo non egisse; quidquid aliter Grevenus senserit. [Hormisdæ. Ormisdæ cum elog.] Ormisdæ Papæ hic sepultura. Apud Persas Ormisdæ confessoris. De quo libro 10 Historiæ tripartitæ narratur, quod cum esset valde nobilis, pro Christo divitiis, dignitate, vestibusque spoliatus, nudus sub ardentissimo sole camelorum jubetur exercitus trahere. Cumque rursus restitutum rex emollire (vestis beneficium commemorando) tentaret, ille statim veste dirupta, nudus imperio expulsus abivit. Item beatæ memoriæ Gezelini confessoris, [Gezelini.] in Slebusrode ducatus Montensis quiescentis.

Molan. Post. pariter decollati sunt, aliis litteris inserit: Noctu vero venerunt clerici & maxima pars Christianorum, qui sepelierunt sanctorum corpora condigno honore. In fine: In monte Thabor, Transfiguratio Domini nostri Jesu Christi. [Transfigur. Hormisdæ.] Et natale beati Ormisdæ Papæ, qui sedit Romæ annos decem & septem. Hic composuit Clerum & psalmis erudivit. Sub hujus tempore Anastasius imperator hæreticus percussus fulmine interiit. Sepultus est idem Pontifex in ecclesia beati Petri. Sequitur minoribus typis: [Ormisd. Per] Apud Persas, Ormisdæ confessoris. De quo &c. ut Greven, usque ad, exercitus trahere. Editiones aliæ textui præfigunt litteris cursivis: In monte Thabor &c. In textu habent idem quod in editione prima. In fine: Romæ in ecclesia beati Petri, natale beati Hormisdæ Papæ, qui composuit clerum & psalmis erudivit. Sub hujus tempore Anastasius &c. Denique minoribus typis: [Gezelini.] Item, beatæ memoriæ, Gezelini confessoris, qui quiescit in ducatu Montensi. In Slebusrode, ut supra retulit Greven.

VII Idus.
Die 7.

[Donati.] Apud Tusciam civitate Aretio, natalis beati Donati episcopi & martyris, sub Juliano imperatore. Qui, ut Gregorius Papa in libris Dialogorum meminit, fractum a paganis calicem sanctum, ad Missas orando restauravit. [Petri & sociorum. Faustini.] Romæ, sanctorum martyrum Petri, Juliani cum aliis decem & octo. Apud Mediolanum, sancti Faustini, tempore Aurelii Commodi martyrizati.

Multi hac die codices puri sunt, ut Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-major, Antverp. Max-Lubec. Munerat. Belin. Greven. & Molan. Item Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Albergen. & Danicus.
Varia lectio. Legendum cum textu ex Beda, ut Gregorius Papa in libris Dialogorum meminit. Munerat. habet, libro Dialogorum, Belin. in libris Dialogorum scribit. Turpius Antverp. utrumque conjungit, in libro Dialogorum scribit meminit. Antverpmaj. duos martyres in unum puerum contrahit, sic legens: Sanctorum martyrum pueri Juliani, nisi pueri accipiat pro nomine proprio, vel verosimilius librarii vitium sit. Munerat. interjicit conjunctionem &, Petri & Juliani. Greven. & Molan. scribunt: Apud Mediolanum, natalis sancti Faustini &c. Munerat. inter alia scriptoria sphalmata hoc etiam habet, quod pro Aurelii Commodi, ponat, Aureliani Comodi.

[Donati.] Observatio. Recte notat Florentinius, Donatum Aretinum episcopum in omnibus Martyrologiis notissimum, martyrem esse, unde miratur in nonnullis Hieronymianis apographis confessorem tantummodo nuncupari; quæ nomina, ut hic iterum repetam, semper in stricta & contradistincta acceptione intelligimus. Sed & hoc in ejus indiculo advertere necesse est, nempe in quo sic legatur: Natalis sanctorum Donati episcopi & confessoris, Auxenti & Garpenfori, quasi posteriores duo Donati socii fuissent, & eodem die coronati, quos tamen Florentinius urbi Aretinæ tribuere non audet. Sintne Cumenses, an Novocomenses, an loci alterius, dicetur alibi. Expeditior res est in Romano parvo: Apud Aretium, Donati episcopi & martyris. Ad quæ Viennensis longam Actorum seriem producit, in qua de pluribus Sanctis agitur, Donati instructoribus, sociis aut æqualibus, nominatim de Hilarino monacho, ut XVI Julii in nostra Observatione indicavimus. Ex prolixiori illa Adonis oratione, a Notkero descripta, nihil Usuardus decerpsisse videtur, præter solum Juliani imperatoris nomen, quo martyrii tempus insinuaret. Reliqua autem in textu nostro posita Bedæ verba sunt, solam fracti calicis restaurati circumstantiam ex Gregorii Dialogis exprimentia, quam ex ipsis Actis a sancto Pontifice acceptam, est plusquam verosimile, cum ab Adone etiam ex eodem fonte fusius enarretur. De fonte autem ipso, ut apud Mombritium tomo 1 pag. 234 vulgatus est, dignam sua eruditione censuram tulit Baronius in hodiernis notationibus, de qua nos plura in Actis dicemus. Notanda interim in Thomasii Sacramentario Donati memoria.

[Petri &c.] Romæ, Petri, Julianæ cum aliis XVIII, meminit Romanum parvum. Nec in re differt Ado, diserte itidem Julianæ scribens pro Juliani, quod nescio cur ab Usuardo immutatum sit, qui cetera ad verbum ex Adone prorsus desumpsit. Usuardum præ reliquis secutus est. Baronius, ego me fateor hactenus non perspicere, cur nomen alterum alteri præferendum sit, quidquid virum enuntient codices nostri omnes. Superest quæstio alia, utrum bini hic nominati martyres inter anonymos XXV vel XXVI, qui in Hieronymianis hoc die signantur, computari debeant; item an illi ipsi Augustæ tribuendi non sint, ut paucis commentatur Florentinius. Sed hæc intricatioris indaginis sunt, quam ferat præsentis nostri instituti ratio. Ultima annuntiatio non minus Adoniana est, [Faustini] quæ in Romano parvo ita primitus habebatur: Mediolani, Fausti martyris. Contra vero Hieronymiana Faustini constanter scribunt, unde Adonem existimo nomen suum mutuasse, quale etiam habent Rabanus & Notkerus. Romanum hodiernum prætulit Fausti, pro quo Mediolanenses tabulas appellat Baronius, quas alibi examinandas suscipiemus. Hic pro re nostra, satis demonstrata est genuina & pura Usuardi simplicitas. De Afra Augustana hoc die a Floro & aliis relata, abunde diximus V Augusti. Quid autem apud præfatum Florum passio Mammetis Cæsariensis in Cappadocia hodie faciat, nescio: spectat ad XVII Augusti. Wandelbertus Afram cum Donato sic hac die connectit:

Septenas pariter Donatus & Afra bearunt.

AUCTARIA.

Rosweyd. Quem supra notavimus Afram V Augusti præteriisse, ita hanc textui puro subjicit: In civitate Augustana, natale sanctæ Afræ. Quæ cum esset pagana & meretrix, [De Afra &c] per doctrinam sancti Narcissi episcopi ad Christum conversa, & cum omni domo sua baptizata, pro confessione Domini igni tradita est cum tribus puellis.

Pulsanen. In duabus primis satis purus est, tertiam vero plane omisit.

[Textus mutatus.] Centulen. Romæ, sanctorum martyrum Petri, Juliani cum aliis XVIII. Apud Thusciam civitate Aretio, natalis sancti Donati episcopi & martyris, sub tempore Juliani.

Bruxellen. In Donato purus, Hilarinum (de quo superius etiam egit XVI Julii) hic denuo repetit, ut cum Donato conjungat, his verbis: [Hilarini.] Et sancti Hilarini monachi gladio necati. In secunda purus est, in tertia, pro Aurelii, scribit Aureliani.

Hagenoyen. Incipit: Apud provinciam Retiæ civitate Augusta, [De Afra &c] natale sanctæ Afræ martyris. Quæ cum esset pagana & meretrix, per doctrinam & prædicationem sancti Narcisci episcopi Jerosolymitani [melius Gerundensis] ad Christum conversa est, propter tymorem dyaboli quem vidit, & propter miracula quæ a sancto Narcisso perspexit: unde beata Afra cum omni familia est baptizata, & pro confessione Domini igni est tradita. Sequuntur duæ ultimæ annuntiationes satis puræ. Tum de Donato etiam ferme pure, sed adjungit: Propter quod plus octuaginta pagani conversi sunt & ab eo baptizati. Hactenus non absurde, sed quæ deinceps habet, Donatos duos confundunt, [De Donato.] quos Greven. infra diversis characteribus distinguit. Sic codex noster hic scribit: Hic etiam orando draconem interfecit, & fontem per draconem intoxicatum purgavit. Tandem capite truncatus martyrium consummavit.

Aquicinct. In fine adjicit, quod reliqui in Auctariis habent die præcedenti; nempe: Item Romæ, [Hormisdæ.] sancti Hormisdæ Papæ. Hic composuit clerum & psalmis erudivit. Sub hujus tempore Anastasius imperator hæreticus percussus fulmine interiit. Pontifex defunctus, sepultus est in ecclesia beati Petri.

Matric-Cartus-Ultraject. Transfiguratio Domini. [Transfigur. Textus contractus.] Alias ad diem præcedentem pertinet. (Quæ etiam sunt verba illius codicis.) Donati episcopi & martyris. Faustini martyris. Petri & Iuliani martyrum cum aliis XVIII.

Strozzian. In Italia Cumis (alii duo codices Florentini positionem omittunt) passio sanctorum martyrum Carpophori, [Carpophori & sociorum] Exanti, Cassii, Severini & Secundini, qui passi sunt sub Maximiano tyranno sacrilego. Hi ferme in Romano hodierno, Novocomo tribuuntur.

Editio Lubeco-Col. Sic incipit: Commemoratio beatæ Mariæ Egyptiacæ. [De Maria Ægyptiaca.] Hæc anno ætatis suæ duodecimo parentes relinquens, Alexandriam civitatem adiit. Et quia formosa erat & lubrica, corpus suum decem & octo annos omnibus libidinosis actibus pro temporali lucro exposuit, non excludens quemcumque impetentem. Quæ postmodum nutu Dei conversa, heremum intravit & ibidem per sexaginta annos omnibus hominibus incognita, durissimam pœnitentiam egit, cujus vitam Hieronymus beatus in Vitas Patrum describit. Obiit autem feliciter anno Domini ducentesimo septuagesimo tertio in cœna Domini; quæ celebratur IV Nonas Aprilis. Vide ibi. Addi poterat, cur hac die talis fiat commemoratio. Sequitur: Apud Tusciam civitate Arecio, [De Donato.] natale beati Donati episcopi & martyris, sub Juliano imperatore & Quadraciano judice decollati. Hic etiam inter cetera miracula, ut Gregorius Papa meminit in libris Dialogorum, dum populo sacra mysteria tribueret, diacono a paganis compresso, calix vitreus de ejus manibus illabitur, & confractus paganis fecit cachinnum, quem sanctus Præsul, collectis fragmentis, precibus reparavit. Sequentes duæ puræ sunt. Sequitur de Afra, fere ut V hujus. Demum: Eodem die, [Alberti.] beati Alberti confessoris, Ordinis Carmelitarum. Vide Romanum & Castellani notulam.

[Hilarini.] Greven. Donati episcopi & Hilarini monachi martyrum sub Iuliano. Superflua est repetitio. In Antiochia, [Suffroni &c. Julianæ &c.] sanctorum Suffroni, Veneriæ & aliorum sex. Item Julianæ, Dyomadæ, Memmiæ, Agapes & aliorum martyrum. In Galliis civitate Rothomago, [Victrici. Donat. alt.] depositio sancti Victrici episcopi & confessoris. Donati episcopi Euriæ Epyri & confessoris. De hoc refert Historia tripartita libro 9, quod draconem cunctis terribilem signo crucis edito, in os ejus expuens, sine mora extinxerit, fontemque comitibus ex itinere fatigatis impetraverit. Civitate Messana, [Alberti.] beati Alberti de Trapano, Ordinis Carmelitarum per Siciliam Prioris Provincialis, sanctimonia vitæ & miraculorum gloria insignis. [De Maria Ægyptiaca.] Commemoratio beatæ Mariæ Ægyptiacæ.

[De Donato] Molan. De Donato, post restauravit, aliis litteris textui inserit: Hic tentus est a Quadratiano Augustali simul cum Hilarino monacho, [& Hilarino.] jussusque est idolis sacrificare, quo renuente, jussit Hilarinum tamdiu fustibus cædi in conspectu ipsius, donec emitteret spiritum, deinde beatum Donatum gladio percuti. Quorum corpora Christiani venerabiliter juxta civitatem sepelierunt. Quæ ex Adone contracta sunt. In fine: Anno Domini MCCXCII, [De Alberto,] depositio beatissimi Alberti de monte Drepano, presbyteri & confessoris, sacri Ordinis Carmeli Prioris Provincialis, multis miraculis in vita & post mortem coruscantis. In Galliis civitate Rothomagensi, [Victricii.] beati Victricii, præfatæ urbis episcopi & confessoris. Tum minoribus typis: Donati episcopi Euriæ Epyri &c. ut Greven. supra. [Godscalci.] Deinde: Civitate Novaria, sancti Godscalci martyris, ejusdem civitatis episcopi, cujus passio habetur. Editiones aliæ, in fine: Civitate Messana in freto Siculo, depositio beatissimi Alberti de monte Drepano, presbyteri & confessoris, sacrique Ordinis Carmeli per Siciliam Prioris Provincialis. Qui genere, moribus, doctrina, sanctimonia & miraculis clarissimus, decessit anno Domini MCCXCII. De Victricio, ut supra. Catalaunis civitate, [Donatiani. Dometii.] depositio sancti Donatiani episcopi & confessoris. Die septima, sacrosancti martyris Dometii. Denique minoribus typis: Civitate Novaria, sancti Godscalci &c. ut est in editione prima.

VI Idus.
Die 8.

[Cyriaci & sociorum.] Romæ via Ostiensi, natalis beati Ciriaci diaconi & sanctorum martyrum Largi & Smaragdi cum aliis viginti, tempore Diocletiani imperatoris. Apud Viennam Galliæ urbem, sancti Severi presbiteri & confessoris, [Severi.] qui, ut ejus gesta testantur, causa Euangelii prædicandi, laboriosam peregrinationem suscepit & ad præfatam urbem deveniens, ingentem paganorum multitudinem verbo & miraculis ad fidem Christi convertit.

Ita legunt Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-maj. Rosweyd. Belini editio prior, Greven. & Molan.
Varia lectio. Legendum esset Cyriaci, cum Praten. Rosweyd. & Belin. sed prævalent alii, etiam dum errant. Ostensi vel Hostiensi alibi notatum est. Rosweyd. post, diaconi subjungit, & martyris. Tempore Diocletiani imperatoris, legunt omnes, tametsi Ado distinctissime scripserit Maximini Augusti, qua de re alibi diximus. Molan. omisit imperatoris. Tornacen. pro Severi supposuit Severini. Ad præfatam urbem deveniens cum textu scribunt omnes, exceptis Greven. & Molan. qui habent, ad præfatam urbem veniens. Martirum, Vienam, Euuangelii, &c. prætereo.

[Cyriaci & sociorum.] Observatio. De sanctis Martyribus, primo hic loco positis, Cyriaco, Largo & Smaragdo, cum Usuardo & aliis Martyrologis egimus ipso, quo martyrium passi censentur, die XVII Kal. Aprilis, seu XVI Martii, ibique in Observatione notavimus, socios tum expressos tum anonymos, ex Beda, cum toto ferme elogio, in Adonem transiisse. Hac die confusa sunt multa, tum in Hieronymianis, tum in aliis, quæ non est promptum paucis explanare. Nonnulla satis accurate distinguit Florentinius, sed ita, ut plura supersint. Beda, qui jam citato die XVI Martii nomina quinque retulerat, hic simpliciter legit, Natalis sancti Cyriaci, dubium quodammodo relinquens, sitne hic Cyriacus idem, de quo superius egerat. Quæ vero adduntur sub Flori, opinor, nomine, non magnam lucem afferunt, uti nec Rabanus, sic post Bedam loquens quasi Cyriacus hac die fuisset passus cum aliis XXI. Clarius paulo Romanum parvum: Romæ via Ostiensi, Cyriaci martyris cum aliis XXI, quando VIII die mensis Augusti reconditi sunt. Sed neque sic difficultas tollitur, nam quærendum restat, quinam hic sint viginti illi & unus, postquam idem Romanum parvum citato XVI Martii destincte meminit Cyriaci, Largi, Smaragdi & Crescentiani cum aliis XX Nihilominus obscuritatis habent quæ Ado hic commemorat, principio solum Cyriacum nominans cum aliis promiscui sexus XXI, in fine autem ita scribens: Beatorum autem martyrum passiones, id est Cyriaci, Largi & Smaragdi suis locis in præsenti Kalendario notatæ sunt XVII Kal. Aprilis. Quæro iterum, an hinc tuto conjici possit, quod omnes XVI Martii relati, hac die reconditi sint, an solum aliqui? An item soli Cyriacus, Largus & Smaragdus a Papa Marcello depositi? An, ut notat Bucherii Kalendarium, una reconditi sint sequentes: Ballestaria, Cyriaci, Largi, Crescentiani, Memmiæ, Juliani & Smaragdi? An potius quotquot in Hieronymianis hodie enumerantur? Si omnes omnino transpositos aut translatos dixeris, vix invenies numerum quem certo statuas. Si Notkerum accesseris, hic diem martyrii & translationis ac martyrum numerum magis implicare videbitur. Sic Noster de translatione aut elevatione corporum nec verbum faciens, rotunde scribit: Romæ via Ostiensi, natalis beati &c. acsi de iis numquam ante meminisset. Nominat autem tres præcipuos cum aliis XX, adeoque colligit eosdem XXIII, quos XVII Kalend. Aprilis etiam collocaverat, ibi sub Maximino, hic sub Diocletiano. Sed de persecutore & persecutione supra abunde locuti sumus, nodos reliquos ad Acta solvendos remittimus; ubi de tota passionis ipsius historia, ex integro erit disserendum, quam correctione indigere ad XVI Januarii, post Baronium fassus est Bollandus. Et ille quidem in Annalibus ad annum CCXCVIII num. 13, & ad annum CCCIX num. 6, satis ostendit, non pauca displicere, sed iis tam multa addunt recentiores critici, ut totam ferme narrationem contemptui exponant. Interim pro genuina laterculi lectione stant codices citati omnes, a quibus nonnihil distant recentiores, in Auctariis producendi, qui auctorem corrigere volentes, translationem substituunt, a Marcello Papa factam, ut mox patebit. Quo hactenus dicta magis involuta sunt, eo clarior est annuntiatio ultima ex Adone, [Severi.] rescissis pauculis accepta, quam ille primus, ut pote sibi magis notam, posuit, & ex eodem Notkerus totam descripsit. Forte ea gesta citavit Viennensis, quæ apud nos Mss. exstant, alia breviori, alia diffusiori stylo composita, quæ quanti facienda sint, proprio loco decernendum reservamus. Wandelbertus ita Cyriacum hic memorat, quasi solus hodie coleretur & a priori diversus esset; in quo fortasse antiqua Kalendaria secutus est, qualia a Frontone & Allatio edita sunt, plane conformia Sacramentario Gregorii. Quid quod & XV Julii in Frontoniano notetur Cyriacus, etiam solus. Vides hic abundantem alibi disserendi materiam. En modo ipsum Wandelberti versiculum:

Æthereum senis penetrat Cyriacus honorem.

AUCTARIA.

Pulsanen. In prima purus, secundo loco ponit: Hierosolymis, passio sancti Quiriaci episcopi, [Quiriaci.] sub Juliano imperatore. Deinde: Apud Viennam Galliæ urbem, sancti Severi presbyteri & martyris: [Severi M.] ibi sistens.

[Agapæ.] Antverp. & Max-Lubec. Textui subdunt: Item sanctæ Agapæ virginis.

Munerat. Post textum: Ipso die, sancti Justini martyris, [De Justino.] de cujus corpus requiescit in magna ecclesia beatæ Virginis de Parisiis. Hic repetitur, qui a nobis positus est I Augusti, inter Auctaria Mol. cum eodem elogio, sed aliquantulum correcto; quia hac die Parisiis colitur.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovan. Alberg. & Danic. Sic primam annuntiationem exprimunt: Romæ via Ostiensi, beati Cyriaci diaconi, [De Cyr. &c.] & sanctorum martyrum Largi & Smaragdi, quando a beato Marcello corpora eorum levata sunt & venerabiliter tumulata. Passi sunt autem XVII Kal. Aprilis. In secunda satis puri sunt. [Agapæ.] In fine: Item, sanctæ Agapæ virginis.

Centulen. Romæ, natale sancti Cyriaci diaconi [&] sociorum ejus, [De Cyr. &c.] qui passus est XVII Kal. Aprilis, sed nunc, levatis a beato Marcello Papa, & honoratius reconditis illorum corporibus, fit major celebritas & conventus frequentior. Mediolani, sancti Faustini martyris. [De Faustino.] Ex die præcedenti. Viennæ, sancti Severi presbyteri & confessoris, qui in vineam Domini a primo mane usque ad vitæ finem sollicite inserviens, meruit coronari. Apud Coloniam Thusciæ, [Secundiani & sociorum.] sanctorum Secundiani, Marcelliani & Veriani. Vide die sequenti.

Bruxellen. Romæ via Ostiensi, miliario septimo, elevatio beati Cyriaci dyaconi, [De Cyr. &c.] & sanctorum Largi & Smaragdi. Qui cum aliis XXI passi, XVII Kal. Aprilis, hac die a beato Marcello Papa ipsorum corpora levata ac venerabiliter tumulata sunt. [Arcisii.] Et in Nycea Bithiniæ, sancti Arcisii confessoris sub Licinio persecutore. Qui relicta militia solitariam vitam in quadam turri præfatæ urbis egit, tantisque virtutibus claruit, ut demones expelleret & draconem perimisset immanem. In Severo purus, [Agapæ.] sic finit: Item, sanctæ Agapæ virginis.

Hagenoyen. Romæ via Hostiensi, translatio sanctorum martyrum Cyriaci, [De Cyr. &c.] Largi, & Smaragdi, quando a beato Marcello Papa corpora eorum levata sunt ac venerabiliter tumulata. Passi autem isti sunt sancti sub Maximiano imperatore XVII Kal. Aprilis, sed hæc eorum festivitas celebratur. In Severo, satis purus est. Sequitur: Item sanctæ Agapæ virginis. [Agapæ. Felicis eum elogio.] Tum: In Hispania civitate Gerunda, natale sancti Felicis martyris, quem jussit judex Decianus, sub persecutione Dyocletiani, post illata tormentorum genera, ungulis detrahi ac deinde usque ad ossa laniari, & tamdiu vulnera vulneribus instaurari, usque dum invictum deo spiritum redderet. Vide superius textum nostrum I Augusti.

[Agapæ.] Aquicinct. In fine: Item Agapæ virginis.

[Textus contractus.] Matric-Cartus-Ultraject. Cyriaci, Largi & Smaragdi martyrum, cum aliis XX. Severi presbyteri & confessoris, qui Viennæ ingentem multitudinem ad fidem convertit.

[Agapæ.] Ughellian. Addit in fine: Item sanctæ Agapæ virginis. Hæc sæpius recurrit.

[Transl. Quir Agapæ.] Florentin. Anconæ, translatio sancti Quiriaci episcopi & martyris. Item sanctæ Agapæ virginis.

Editio-Lubeco-Col. Romæ via Ostiensi, miliario septimo, [Translat. Cyriac. &c.] translatio beati Cyriaci diaconi & sanctorum martyrum Largi & Smaragdi cum aliis viginti duobus, quando a beato Marcello Papa, corpora eorum levata sunt ac venerabiliter tumulata. Passi sunt autem XVII Kal. Aprilis. Hæc tamen dies celebrior habetur. In Severo pura est. [Agapæ Leonidis.] Addit in fine: Eodem die, sanctæ Agapæ virginis. In territorio Trecassino, sancti Leonidis martyris. Puto esse errorem in nomine.

[Agapæ. Mommurali] Belin. Editio secunda in fine adjicit: Item Agappæ virginis. Bourdegalis, depositio Mommurali abbatis Floreacensis cœnobii.

[de Sang J.C] Greven. In Hungaria, adventus sanguinis Domini nostri Jesu Christi. Item festum quindecim Auxiliatorum, quorum nomina hæc sunt: Gloriosa Dei genitrix semper Virgo Maria, [15 Patron.] Blasius, Dionysius, Erasmus, Panthaleon, Vitus, Georgius, Ciriacus, Christoferus, Agatius, Eustachius, Egidius, Barbara, Catherina, Margaretha. Ciriaci episcopi Hostiensis & martyris. [Cyriaci. Paymonis. Leonidis. Justini. Leovaldi. Secundi. De Quirico. Agapes. Hilgeri.] Paymonis martyris. Apud Philadelphiam, natalis sancti Leonidis. Item Justini martyris. In territorio Trecassino, Leovaldi martyris. Item Secundi. Apud Anconum, translatio sancti Quirici episcopi & martyris, de lerusolimis ad præfatam urbem. Agapes virginis. Item, beatæ memoriæ Hilgeri confessoris, Ordinis Prædicatorum, filii comitis.

Molan. Primæ annuntiationi ex Adone subjungit litteris Italicis: Quorum passiones suis locis in præsenti Calendario notatæ sunt. In fine: Item Agapæ virginis. [Agapæ. Mommurali Justini.] Bourdegalis, depositio Mommurali, abbatis Floriacensis cœnobii. Ipso die, sancti Justini martyris, cujus corpus requiescit in magna ecclesia beatæ Mariæ Virginis, Parisiis. Vide hæc eadem 1 Augusti in posterioribus Molani editionibus. Hæ porro hodie idem habent in textu, quod supra. [Mommoli.] In fine: Bourdegalis, depositio Mommoli, abbatis Floriacensis cœnobii. Item sanctæ Agapæ virginis. [Æmiliani.] Die octava, sancti Æmiliani confessoris in Cyzico. In Horologio additur titulus episcopi.

V Idus.
Die 9.

[Vig. Laur.] Vigilia sancti Laurentii martyris. Apud Coloniam Tusciæ, natalis sanctorum Secundiani, Marcelliani, & Veriani, qui tempore Decii, [Secundiani & sociorū.] sub consulari Promoto primum cæsi sunt, deinde in equuleo suspensi & ungulis abrasi, atque igne lateribus apposito assati, triumphalem martyrii palmam capite cæsi meruerunt. Romæ, [Romani.] sancti Romani militis, qui confessione beati Laurentii compunctus, petiit ab eo baptizari, & mox jubente Decio, cum fustibus exhibitus ac decollatus est.

Ita Praten. Herinien. Antverp-major, Rosweyd. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Greven & Molan. Item Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Albergen. & Danicus.
Varia lectio. Notabis Rosweyd. puris annumerari, licet ab aliis maxime differat, non verbis textus, sed annuntiationum transpositione: nam Vigiliam ad ultimum locum rejicit, & Romanum ei primo loco substituit. Sic ultimi sex codices mediæ notæ, Romanum referunt secundo loco. Nunc ad peculiaria. Rosweyd. legit, Secundiani & Marcelliani & Valeriani. Et pro Promoto, habet Promorto. Greven. Promocio, Molan. Promotio. Munerat. cæsi sunt primum. Antverp. librario sphalmate repetit assati, hoc modo, atque igne lateribus assati apposito assati. Quæ omnia accuratius in textu posita sunt. Greven. & Molan. ante confessione, interjiciunt in, qui in confessione, ceteri cum antiquioribus & Nostro simplicius. Sic iidem; cum fustibus exhibitus decollatus est, omissa particula ac. Antverp-maj. & sex ultimi expungunt cum, jubente Decio fustibus, quod etiam facit Munerat. in alio excedens, nam post exhibitus, subdit, ac tandem decollatus est.

[Vig. Laurentii.] Observatio. Vigilia sancti Laurentii. Sic ponitur a Beda, Romano parvo & Adone. Cur a Rabano præterita sit, haud queo divinare, potius suspicarer non esse genuinam Bedæ annuntiationem. Neque sic tamen desineret esse vetustissima celebritas seu consuetudo a primis Ecclesiæ temporibus frequentata, ut probant Kalendaria Frontonis & Allatii, nec non Sacramentaria a Menardo & Thomasio vulgata, quidquid Hieronymiani codices de ea non loquantur. Hujusmodi vigiliarum, ad unum & plures dies protractarum originem, a Baronio verosimillime explicatam invenies. Citatos Martyrologos sequitur Notkerus, sed Noster adjunxit titulum martyris. Wandelbertus solum Romanum hodie canens, ostendit in cœnobio suo Prumiensi, dum scriberet, ritum illum necdum fuisse receptum. De sequenti martyrum classe nihil apud solitos Usuardi præcursores reperio. Florus sic breviter: Coloniæ, natale sanctorum Faustini, Mercellini, [Secundiani & sociorum] Secundiani & Sixti. At enim hinc sua Noster nequaquam accepit. Probabilius existimo martyres in textu expressos, ex Hieronymianis profluere, in quorum aliquo legerit Usuardus: In Tuscia, Veriani, Marcelliani, Secundiani ……… quos ut præcipuos, quemadmodum passim facere assolet, omissis reliquis ab Epternacensi notatis, decerpserit. Cum vero alius codex legeret: In Colonia; has duas positiones ita ipse in unam conjunxerit: Apud Coloniam Tusciæ: ac deinde ex repertis alicubi Actis elogium suum conflaverit. Porro de prædictorum Actorum veritate, uti & de controverso incepti & consummati martyrii loco, plura alibi discutienda supererunt; sufficiat interim Notkeri censura, ita hac die scribentis. In Colonia, Faustini, Marcellini, Secundiani, Veriant, juxta Martyrologium beati Hieronymi. Cum a nostratibus, apocryphorum deliramenta sectantibus, a beato Sixto propter continuationem temporum baptizati & a Decio dicantur interempti. Quid proprie, aut quosnam hic impugnet Notkerus, necdum satis perspectum habeo. Arbitror tamen, ea hic Acta ab ipso convelli, quæ Sixti Papæ tempora c m Decio connectunt, unde a Baronio ad annum CCLIII num. 29 corrupta vocantur. Vide quæ de iisdem Actis disputavit Papebrochius tomo 1 Junii a pag. 34, quibus accedere potest Tillemontius tomo 3 pag. 704. Vide sis plura in Notationibus Florentinii. Ceterum ex codicibus Usuardinis omnibus manifestissimum est, sic Nostrum scripsisse, [Romani.] ut tabula exhibet. De celebri martyre Romano, nulla plane difficultas. Signatur is ab Hieronymianis & Romano parvo simpliciter. Beda compendioso elogio passionem complexus est, a quo sumpserunt Rabanus & Ado, ex hoc Usuardus & Notkerus, servatis ubique iisdem fere apicibus. Patet, Romani Acta, Laurentianis immixta esse, ut proinde de utrisque eadem habenda sit ratio. De Firmo & Rustico martyribus Veronensibus agunt Florus, Rabanus & Notkerus, sed ex quo eos transtulerit Belinus, nescio; certe ad textum Usuardinum nihil prorsus attinent. Nitidus est Wandelberti de Romano versiculus:

Romanus quinis martyr milesque refulget.

AUCTARIA.

Tornacen. Vix media parte hodierni textus posita, pergit deficere usque ad XXVI Septembris.

Pulsanen. Sic incipit: Vigilia sancti Laurentii levitæ & martyris. In secunda annuntiatione expunctum est elogium. In tertia de Romano purus est.

Centulen. Vigilia sancti Laurentii. Romæ, sancti Romani militis, qui confessione beati Laurentii compunctus, petiit baptizari, & mox jubente Decio exhibitus cum fustibus & decollatus est. De aliis egit die præcedenti.

Bruxellen. Vigilia sancti Laurentii martyris, qui ex numero omnium martyrum solus Vigiliam habet. [De Vigilia Laurentii.] Romæ, sancti Romani militis, qui a beato Laurentio baptizatus, mox jubente Decio Cæsare, fustibus cæsus ac decollatus est. In aliis martyribus ferme purus est, sed pro Veriani, qui in textu est, scribit Neriani.

[De Roman.] Hagenoyen. In duabus primis satis purus, sic tertiam enuntiat: Romæ, passio sancti Romani militis & martyris. Qui in passione sancti Laurentii compunctus, quia vidit juvenem pulcherrimum ejus vulnera tergentem, & ideo se ab eo baptizari petiit & obtinuit, & idcirco a Decio Cæsare minore fustibus est cæsus, & quia fortis in fide fuit, jussit eum decollari.

[Textus contractus.] Matric-Cartus-Ultraject Vigilia. Romani militis & martyris. Secundiani, Veriani & Marcelliani martyrum.

[Rustici & Firmi.] Strozzian. Veronæ, sanctorum martyrum Rustici & Firmi. Vide superius Observationem

Burdegalen. Apud Brivam, sancti Martini martyris Castellanus vocat Brivam-curretiam. [Martini.]

Codex Castri-Karoli. In suburbio Lugdunensi, natale sanctorum martyrum Amoris & Viatoris. [Amoris & Viatoris.] Est haud dubie festum proprium loci.

Bizunticen. De martyribus Tuscis, refert verba textus, quibus subjungit: Ex quibus Secundianus postea in Gallias in territorio Lingonensi est translatus, [De translat. Secundiani & sociorum] & in cœnobio sancti Leodegarii gloriose humatus, ubi Deo donante, claris non cessat se manifestare virtutibus. Eadem leguntur in Martyrologio Franciscanorum Salinensium. Et hæc quidem de solo Secundiano. Saussayus in Martyrologio suo Gallicano alia plane suggerit, dum ibi hac die ita scribit: In Jotrensi cœnobio, veneratio sacratissimorum pignorum illustrium Christi martyrum Secundiani, Veriani & Marcelliani, qui hodie Romæ, imperante Decio, sub Consulari Promotio, fustibus, igne, ferro excruciati, demum capitis abscissione æternum gloriæ diadema promeruerunt. Quorum corpora Roma in Gallias advecta, illic ad venerationem reposita, etiamnum eximio cultu cum plurimis aliorum beatorum martyrum lipsanis conservantur. Quænam hujus translationis documenta supersint, in Apodicticis suis docere debuisset magni Martyrologii compilator, sed cum hæc desint, aliunde postea in Actis nostris erunt conquirenda, quando & Italicarum urbium, de pretioso deposito contendentium, rationes accurate expendentur.

Editio Lubeco-Col. Similis fere est Antverp-Max. &c. nempe quod Romanum secundo loco annuntiet. In fine addit: Methis civitate, natale sancti Auctoris, [Auctoris.] ejusdem loci episcopi & confessoris. Vide die sequenti.

[Rustici & Firmi.] Belin. Etiam Romanum Tuscis præponit. Tum in fine: Eodem die, Veronæ sanctorum martyrum Rustici & Firmi.

[De Firmino & Rustico.] Greven. Apud Veronam, sanctorum Firmini & Rustici martyrum. Qui ob Christi confessionem, sub Maximiano super testas accensas diutius volutati, cum in igne quoque sine læsione perdurassent, fustibus macerati, decollatione martyrii gloriam adepti sunt. In Alexandria, sanctorum Antonini, [Antonini & sociorum. Erici.] Tiburtini, Valeriani. Item, sanctæ memoriæ Erici regis Daciæ & martyris. An non idem qui colitur XVIII Maii? Certe non videtur is esse, de quo in Actis XIII Martii, qui Perusii colitur. Illud, sanctæ memoriæ videtur aliquid aliud indicare, ut apud Greven. sonat.

Molan. In fine: Eodem die, sanctorum martyrum Rustici & Firmi civium Pergamensium, [Rustici & Firmi. Numidici & aliorum.] Veronæ. Tum minoribus typis: Natale sanctorum Numidici presbyteri & martyris cum aliis multis. De quibus Cyprianus in epistola ad diaconos, presbyteros & plebem Carthaginensem. Vide Ruinartium pag. 198. In editionibus aliis, sic habet: Eodem die, Veronæ, sanctorum martyrum, Rustici & Firmi. [Domitiani.] Catalaunis civitate, sancti Domitiani episcopi & confessoris. Ponitur in Romano.

IV Idus.
Die 10.

Romæ via Tiburtina, natalis beati Laurentii archidiaconi, qui præsente Decio imperatore, [Laurentii.] post plurima tormenta carceris, verberum diversorum, laminarum ardentium, ad ultimum in craticula ferrea assatus, martyrium complevit. Eodem die Romæ, militum centum sexaginta quinque. [Milit. 165]

Codices puri sunt Praten. Herinien. Antverp-major, Rosweyd. Antverpien. & Max-Lubec. Munerat. Belini prima editio, Greven. & Molan.
Varia lectio. Pro Tiburtina, scribunt Belinus & Molanus Tyburtina. Antverp. & Max-Lubec. Laurencii. Antverp-maj. solus transponit, post plurima carceris tormenta. Herinien. Lamminarum. Rosweyd. ex secunda annuntiatione expungit martyres centum, legens, militum sexaginta quinque. In Antverp majore deest militum. Belin. autem sic habet: Romæ, sanctorum centum sexaginta quinque.

Observatio. De sancto Laurentio notiora sunt omnia, inquit Florentinius, quam ut aliquid addere oporteat. [Laurentii.] Sic est; nam Martyrologia nostra omnia, imo & Kalendaria vetustissima, ut est illud Polemei Silvii, & aliud a Bucherio editum, item Carthaginense, Allatianum, Frontonianum, & Sacramentaria, gloriosissimam tota Ecclesia ejus passionem unaminiter recolunt; idque peculiare in hoc illustrissimo Sancto observabis, quod solus ipse, extra Redemptionis nostræ & Apostolorum festa, solus, inquam, inter mortales solenni & universali cultu celebritatem habeat, non clero solum, sed & populo præceptam, sive quod soli ipsi, origine non Judæo, decreta sit fere prima in Ecclesia festivitas. Præter Hieronymiana, sic de Laurentio hodie Romanum parvum: Romæ, Laurentii, archidiaconi, martyris. Ado totus est in Actis fuse deducendis, quorum potiorem partem in Martyrologium suum transtulit Notkerus. At Noster, compendiosiora sectatus, maluit Bedæ elogium transcribere: ubi advertes, solam ex Adone præfixam palæstram, seu mavis sepulturæ locum, Romæ, via Teburtina; atque item ex eodem & Romano parvo, imo & aliquibus Hieronymianis, Archidiaconi titulum, jam olim a sanctis Patribus raro exemplo tributum. Noster vero, supra quam in fontibus legerat, scripsit præsente Decio, Rabano, Bedæ verbis pressius inhærente; in quo non quidem Decii præsentia, sed Decii persecutio diserte notatur, ab Adone etiam ex Actis expressa, iisdem utrobique verbis: Sub Decio. Sed de hac re legendæ omnino sunt diligentissimæ Baronii Notationes ad hanc diem, ubi ex temporum ratione facile evincit, nec Sixti nec Laurentii martyrium cum annis Decii combinari posse, atque adeo pro Decii, scribendum Valeriani, ut & nos alibi fusius deducemus. Quanti porro facienda sint vulgata Laurentii Acta, ex quibus & alia desumuntur, alibi a nobis citata, docebit Card. Norisius in fine dissertationis tertiæ de epochis Syro-Macedonum a pag. 394 editionis Lipsiensis, subscribentibus eruditis recentioribus, quorum argumenta suo tempore erunt expendenda. Quod si nec ipsa, quæ Laurentium seorsim spectant, Acta tutari possimus, facile aliunde jactura compensabitur, ex tot SS.PP. elogiis, quæ colligi cœpta sunt inter selecta Ruinartii a pag. 180.

Sequitur in Romano parvo: Et militum CLXV. De his nihil in Hieronymianis, nihil in Beda aut Bedæ sequacibus. Ado primum de more secutus, sic legit: Eodem die, Romæ, militum CLXV, additque: Tunc passi sunt Claudius, Severus, Crescentio & Romanus, ipso die quo beatus Laurentius, post tertium diem passionis sancti Sixti. De his videndum erit suo loco. Interim Notkerus postrema ista Laurentiano elogio attexuit, alteram annuntiationem sic efformans: [Milit. 165] Eodem die, Romæ, militum centum & quadraginta quinque. Quæ autem hujusmodi mutationis causa sit, nusquam apparet. Ceterum si solum numerum spectes, non video cur Adonem Notkerus deseruerit: unde suspicari licet amanuensis incuria male fuisse transcriptum. Quod autem Claudium & socios a militibus CLXV discreverit, forte accidit, quod hosce, licet eadem die, non tamen eodem tempore passos crediderit. Certe ad Aureliani persecutionem eorum certamen revocat Baronius in Romano hodierno: Recte, an secus hic inquirere supersedeo. Satis sit observasse, Usuardum Adonis sectatorem perpetuum, in militibus illis Martyribus ab ejus sententia non recessisse. Adnecti meretur metricum, quod Wandelbertus cecinit Laurentii encomium, in quo solus canitur, nulla sociorum aut militum CLXV facta mentione.

Quartis Laurenti merito splendescis opimo,
Ignem qui passus, tortorem vincis iniquum.

AUCTARIA.

Pulsanen. Legit, beatissimi Laurentii. Omittit milites CLXV, quorum loco substituit: Apud Ephesum, natalis sanctorum septem Dormientium, [De septem Dormientib.] id est Maximiani, Malchi, Martyriani, Johannis, Dionisii, Constantini, Serapionis, & aliorum quatuor, quorum gesta habentur. Cur illi quatuor adjiciantur, nescio. Vide Usuardum XXVII Julii.

Antverp-max. Ultrajectin. Leyden. Lovanien. Albergen. & Danic. Textui superaddunt: [Auctoris.] Methis, depositio sancti Auctoris episcopi. Recte infra, in Mauri-monasterio.

Centulen. Romæ, natalis beati Laurentii archidiaconi, [Textus mutatus.] qui post plurima tormenta carceris, verberum diversorum, laminarum ardentium, ad ultimum in craticula assatus ferrea, gloriosum & omni laude dignissimum complevit martyrium. Eodem die, Romæ, militum CLXV.

Bruxellen. Textui satis puro, solum adjicit: Mettis, Mauri-monasterio, depositio sancti Victoris Metensis episcopi & confessoris. [Victoris pro Auctoris.] Lege Auctoris, ut recte habent codices alii.

Hagenoyen. Romæ via Tiburtina, passio sancti Laurentii martyris, [Multa de Laurentio.] qui a beato Sixto Papa secundo, ordinatus est archidiaconus Ecclesiæ Romanæ, qui & officium suum devote implevit, & ideo Sixtus vadens ad passionem illi thesauros suos dimisit, ut ille pauperibus eos erogaret. Quod & fecit, & ipse per signum crucis cæcos illuminavit & plures verbo & exemplo ad fidem convertit. Hic post carceres & diversa verberum genera, laminas ardentes sustinuit, per vocem sibi loquentem divinam confortatus est, & iterum scorpionibus cæsus est, & pro astantibus orans incarceratur, & tunc in nocte Decio adducitur, & omnia tormentorum genera afferuntur. Et tunc super cratem ferream Laurentius extenditur, furcis ferreis comprimitur, & carbones crati substernuntur & assatur, & sic martyr Christi ille consecratur. Item Romæ ipso die, [Auctoris.] militum CLXV. Metis, depositio sancti Auctoris episcopi & confessoris.

Victorin. & Reg. Sueciæ, sign. num. 130. In fine: [7 Dormient.] In Ephesina civitate, septem Dormientium.

[Textus contractus.] Matric-Cartus-Ultraject. Laurentii martyris. Romæ militum centum & sexaginta quinque. Hic semper aliquid deest.

Reg. Suec. sign. num. 428. Parisius, susceptio S. Coronæ Domini. [De Coron D.] De hac nihil apud alios, spectat ad diem sequentem.

[7 Dormient.] Vatican. sign. num. 5949. Apud Ephesum, sanctorum septem dormientium. Vide ad Pulsan.

Editio Lubeco-Col. Romæ via Tiburtina, natale beati Laurentii archidiaconi, [De Laurent.] beati Sixti Papæ. Qui Hispanus genere, puritate, innocentia vitæ, libertate [an non liberalitate?] operum misericordiæ præfulgens, præsente Decio imperatore, post plurima tormenta &c. In militibus CLXV pura est. [Blani.] Subdit in fine: In Scotia, sancti Blani, episcopi & confessoris. Vide Castellanum.

Belini editio altera. Ultimam annuntiationem format in hunc modum: Eodem die Romæ, [7 Dormient.] centum sexaginta quinque; & septem Dormientum. Dividenda est constructio.

[Claudii & sociorum. Auctoris. Joannis.] Greven. Item sanctorum Claudii, Severi, Crescentiani (an non Crescentionis?) & Romani martyrum. Mettis, sancti Auctoris episcopi & confessoris. Apud Tungrim, sancti Johannis episcopi & confessoris, qui & Agnus dictus est. Hic cum esset agricola, miraculo virgæ florentis, ad regimen præfatæ ecclesiæ assumptus fuit. [Blani. Translat. Monulphi & Gundulp.] In Scotia, sancti Blani, episcopi & confessoris. Trajecto superiori, translatio sanctorum Monulphi & Gundulphi, episcoporum & confessorum. Ponuntur XVI Julii, a Castell. XXVI.

Molan. In omnibus editionibus hoc unicum habet augmentum: [Auctoris.] Metis, depositio sancti Auctoris episcopi. Corpus quiescit in Mauri-monasterio.

III Idus.
Die 11.

[Tiburtii.] Romæ inter duas Lauros, natalis sancti Tiburtii, qui sub judice Fabiano, cum nudis plantis super carbones ardentes ingressus, Christum majori confiteretur constantia, duci in tertium ab urbe miliarium, atque ibidem gladio animadverti jubetur. Item Romæ, [Susannæ.] sanctæ Susannæ virginis, quæ cum esset nobili prosapia orta & beati Gaii Pontificis neptis, martyrii palmam tempore Diocletiani, capitis obtruncatione promeruit. In civitate Camberaco, sancti Gaugerici episcopi & confessoris. [Gaugerici. Taurini.] Apud castellum Ebroas, sancti Taurini episcopi.

Sumitur textus ex Praten. Herinien. Antverp-majore, Antverp. & Max-Lubec. Belin. & Molan.
Varia lectio. Quod alibi de via Tiburtina, id hic recurrit de Tiburtii. Belin. iterum & Molan. scribunt Tyburtii; Antverp-maj. Tiburcii. Idem hic codex constructionem habet hiulcam & mutilam, nam ubi recte in textu, cum…… Christum majori confiteretur constantia, sic legit: Christum confiteretur in stantia. Vitiosa item est hæc Herinien. periodus, seu periodi pars ultima, primæ non quadrans, nempe, atque ibidem gladio animadverti fecit, pro jubetur. De Gaii, dictum est non semel, sequimur orthographiam codicum. In civitate Camberaco, diserte ponunt Praten. Herinien. Antverpmajor & Belinus. Præferant Cameraco, qui voluerint, per me licet. Gauritii, pro Gaugerici, error est in Belino. Hieronym. Lucen. scripsit Gaurici. Dormitavit Molan. dum legit episcopi & martyris, sed agnitam oscitantiam in posterioribus editionibus correxit. Addidit item in fine, Taurini, episcopi & confessoris, quæ ultima vox abest ab reliquis codicibus, præterquam ab Antverp.& Max-Lubec.qui annuntiationem in principio mutilant: Ipso die, sancti Taurini episcopi & confessoris Omnes legunt Ebroas pro Ebroicas, nec melius in Antverp-majore, Eborias. Alius habet Ebora.

[Tiburtii.] Observatio. Tiburtii martyris ita meminere Hieronymiana aliqua, ut Valeriani, Cæciliæ sponsi, fratrem designare plane videantur; unde merito suspicatur Florentinius, ex incuriosi antiquarii imperitia, puta qui alium ignorarit Tiburtium, sociorum istorum duorum nomina ibi perperam intrusa. In iisdem Hieronymianis statim subjicitur: Natalis sanctæ Susannæ. Beda, quam potest brevissime, una annuntiatione duas complectitur: Romæ, sancti Tiburtii martyris & Susannæ. Nonnihil distinctius Romanum parvum; [Susannæ.] de primo: Romæ inter duas Lauros, Tiburtii martyris. De altera: Et Susannæ virginis martyris. De utroque diffusas historias Martyrologio suo inseruit Viennensis, quarum primam accepit ex Actis sancti Sebastiani, apud nos capite præsertim 21: alteram ex ipsis, quæ celeberrima vocat Molanus, inclytæ martyris gestis, videndis apud Surium, laudatis a Baronio & Majoribus nostris; a nonnullis plane rejectis, sed a nobis subinde examinandis & illustrandis. Quidquid vero de Actis illis deinceps statuatur, venerandam Susannæ memoriam, præter citata Martyrologia, etiam abunde comprobant Frontonis Kalendarium & Sacramentaria ab ipso citata, quo die in eodem Kalendario Tiburtius commemoratur. Qui & ambo in Allatiano consignati sunt. De cetero ad textum quod attinet, ex duobus Adonianis encomiis selectiora paucula sumpsit Noster, eo modo disposita, quo in laterculo repræsentantur. Plura ex iisdem & de more liberalius hausit Notkerus. Nec apud Florum & Rabanum desunt breviora elogia, quæ ad præsens institutum nihil faciunt. Wandelbertus Tiburtium & Gaugericum, qui sequitur, Susanna, nescio ob quam causam, omnino præterita, sic cecinit:

Ternis flosque decusque pium petis astra, Tyburti.
Hæc & Goericus ^{[Note: ]} [Brabantice Goeric.] confessor possidet almus.

Gaugericum Cameracensem episcopum Adoni tribuit Mosandri editio, Rosweydus in appendicem rejecit, [Gaugerici.] recte opinor, alias a Notkero verosimiliter non prætermittendum. Interim signatur in codicibus Hieronymianis Lucensi & Corbeiensi: recentius ab antiquario superadditus, nec ne, non disputo. Crediderim ex simili aliquo codice, forte Corbeiensi, [Taurini.] ab Usuardo acceptum, in quo & Taurinus exprimitur, aliis omnibus Martyrologis ignotus præterquam Floro, qui eum ita cum Gaugerico copulat, ut fratrem fuisse affirmare non dubitet. Nota est asserti parachronismi origo ex Actis nescio quibus, a quodam Adeodato ita adornatis, ut de suppositione facile convincantur. Securius processit Noster, nihil affirmans, quod ex certioribus monumentis abunde non constet, & ea forte de causa a confessoris aut martyris titulo studiose abstinuit. Ex elogio Rom. moderni solam eam partem suspectam habet Castell., quæ missionem spectat a S. Clemente Papa factam. Sincerior est Gaugerici vita apud Surium, sed contracta ex diffusiori historia, suo tempore a nobis illustranda. Atque hæc sufficiunt ad comprobandam totius textus originem & plane germanam ejus simplicitatem.

AUCTARIA.

[DeTiburtio.] Rosweyd. De Tiburtio, textui inseruit, filii Chromatii Urbis præfecti, docti a S. Sebastiano. Cetera satis pura sunt usque ad finem, ubi sola annuntiatio ultima desideratur.

Pulsanen. Purus est usque ad, Susannæ virginis, desunt reliqua omnia.

Munerat. Textui puro adnectit: Parisius, susceptio sacræ spineæ Coronæ Domini, [De sacra Cor. spinea.] ab infidelibus per beatum Ludovicum Francorum regem feliciter ereptæ. Cujus [quæ, vel cujus pars] honoratur & colitur in sacrosancta capella palatii Parisii, ibique requiescit.

Greven. In fine etiam attexit: Civitate Parisius, translatio sanctæ spineæ Coronæ Domini nostri Jesu Christi. [De eadem.] [De Iaurino.] Cautior Molan. a textu exclusit.

Antverp max. Ultrajectin. Leyden. Alberg. & Danic. In tribus primis satis puri, sic ultimam formant: Apud castellum Ebroas, sancti Taurini episcopi, quem beatus Dyonisius ordinavit, & eidem urbi episcopum destinavit, ubi glorioso coronatus martyrio, multis fulget miraculis. Hæc etiam codicum aliorum sententia est.

In Lovanien. Tota hæc annuntiatio excidit, ut ferme solet nonnulla corripere.

Centulen. Romæ inter duos Lauros, sancti Tiburtii martyris, [Textus mutatus.] filii Chromatiz Urbis præfecti, qui per beatum Sebastianum eruditus in fide, illustre duxit martyrium. Eodem die Romæ, sanctæ Susannæ, quæ Romani imperatoris sprevit conjugium, ut Christi Domini sortiretur consortium. Cameraco, sancti Gaugerici episcopi & confessoris. In margine recentiori manu adjectum: Civitate Ebroicas, sancti Taurini episcopi & confessoris.

Bruxellen. Incipit: Civitate Cameraco, depositio sancti Gaugerici episcopi & confessoris. De Tiburtio, post, martyris, interjicit: Filii Chromatii, Urbis præfecti. [De Tiburtio.] Qui juvenis sub judice Fabiano, dum nudis &c. ferme pure. In Susanna, etiam recte. De Taurino, ut Antverp-max. &c.

Hagenoyen. In civitate Ebora, sancti Taurini episcopi & martyris, [De Taurino.] quem beatus Dyonisius apud castellum Eboras misit, & eumdem ordinans urbi episcopum, ubi glorioso &c. Romæ inter duos Lauros, natalis sancti Tyburcii martyris. Tyburcius filius fuit Cromacii senatoris, [De Tiburtio.] viri nobilissimi. Qui cum ad prædicationem sancti Sebastiani conversus esset, post sanationem patris sui, tantam in Christi fide devotionem accepit, ut cum omnes Christiani de Roma fugerent, ipse amore martyrii solus in Urbe remansit. Hic traditus a Torquato, falso Christiano, Fabiano præfecto, qui fecit illum nudis &c. Item Romæ, [De Susanna.] sanctæ Susannæ virginis & martyris. Quæ fuit virgo nobilis & pulchra & petebatur uxor a Diocletiano, Maximino filio suo. Quæ virginitatem servare docta est a patre suo sancto Gabino, & patruo Gayo summo Pontifice, & a Serena imperatrice. Et quia consentire noluit, tam pro virginitate, quam pro fide, inaudita tormenta passa est. Novissime gladio vitam finivit. De Corona idem habet quod Greven. Item in Scotia, sanctæ Aratæ virginis & sanctimonialis, [Aratæ.] quæ invocatur ad liberationem captivorum, & suffragatur hominibus in pestilentia. A Castellano vocatur Athracta. In Gaugerico, purus est.

Matric-Cartus-Ultraject. Tiburtii martyris inclyti, de quo in gestis beati Sebastiani leguntur multa præclara opera; similiter de Chromatio patre ejus. Gaugerici episcopi & confessoris. Romæ, [De Cor. Spin.] Susannæ virginis & martyris. Festivitas Coronæ Domini. Taurini episcopi & confessoris.

Codex D. Le Mare signatus A. qui fuit collegii Canonicorum Augustoduni : [Andeoli.] Eodem die, Andeolus martyr veneratur. Vide 1 Maii.

In Vatican. Deest Gaugerici & Taurini.

[De Cor. spin.] Ughellian. Civitate Parisiis, translatio S. spineæ Coronæ Domini nostri Jesu Christi.

Luxovien. Civitate Metis, depositio sancti Autoris episcopi & confessoris. [Auctoris.] Vide quæ diximus in Auctariis diei præcedentis.

Editio Lubeco-Col. Romæ inter duas Lauros, natale sancti Tiburcii martyris, [De Tiburtio.] filii Chromatii Urbis præfecti, quem erudierunt in fide Sebastianus, beatus Tranquillinus, & gloriosus presbyter Policarpus. Hic sub judice Fabiano, cum nudis plantis super carbones ardentes ingressus, Christum majori confiteretur constantia &c. Et post jubetur, inserit; & a quodam parente Christiano in eodem loco sepelitur. De Susanna, eadem ferme habet quæ Hagenoyen. In Gaugerico, pura est. [Translat. Coron. spin. Translat.cap Matthiæ Ap.] De Taurino, ut Antverp-max &c. Parisius, translatio Coronæ spineæ Domini nostri. Treveris in majori ecclesia, translatio capitis sancti Matthiæ Apostoli.

Greven. Cromatii Urbis præfecti, patris sancti Tiburcii cum aliis multis. [Cromat. &c] Qui, ut Ado, consilio Gaii Pontificis, immanitatem persecutionis declinantes, in Campaniam profecti, per multas tribulationes regnum Dei introierunt. Apud Aquilegiam, sancti Cromacii episcopi & confessoris, [Chromat. ep.] ad quem exstant B. Hieronymi quædam epistolæ. [Evigilat. 7 Dormient. Decap.Mat.] Secundum Cathalogum Sanctorum, hic evigilatio vel inventio septem Dormientium, apud Ephesum. Treveris, in majori ecclesia &c. ut supra.

[De Susanna.] Molan. De Susanna ex Adone aliis litteris textui admiscet: Ejus corpus collegit Serena Augusta noctu, & manibus suis cum linteaminibus & aromatibus ornavit; sanguinem vero martyris, qui effusus fuerat, in loco domus suæ velamine detersit, & postuit in capsa argentea in palatio suo, ubi die noctuque, furtivis orationibus semetipsam Domino effundebat. [De Gauger.] Item de Gaugerico: Qui XXXIII annos Cameracorensem rexit ecclesiam & vitæ sanctitate conspicuus extitit, & clarus miraculis in pace quievit. Tum in fine: Parisiis, [De Cor. spin.] susceptio sacræ spineæ Coronæ &c. fere ut Munerat. In Sarchinio, translatio corporum, sanctorum Trudonis & Eucherii confessorum Christi. [De Trudone & Eucherio.] Ipso die elevatio eorumdem sanctorum, quæ facta est solemniter a domino Rodulpho, Leodiensi episcopo. Hæc eadem omnia referunt quoque posteriores editiones, in quibus præterea aliis etiam typis de Taurino attexitur: [De Taurino] Quem beatus Dionysius ordinavit, & eidem urbi episcopum destinavit. Ubi advertis rescissa esse, quæ de glorioso Taurini martyrio alii codices certatim adjunxerant.

Pridie Idus.
Die 12.

[Eupli.] In Sicilia civitate Cathina, natalis sancti Eupli diaconi, sub Diocletiano & Maximiano Augustis, qui cum diutissime pro confessione Domini torqueretur, tandem martyrii palmam gladio cædente percepit. [Hilariæ & alioru.] Apud Augustanam urbem, sanctæ Hilariæ matris sanctæ Afræ martyris, quæ cum ad sepulchrum illius excubaret, ibidem pro fide Christi a persecutoribus igni tradita est, cum Digna & Eumenia & Euprepia. Passi sunt item eodem die in præfata civitate Quiriacus, Largio, Crescentianus, Nimmia, Juliana cum aliis viginti. [Graciliani & Feliciss.] Item urbe Falari, passio Graciliani & Felicissimæ virginis, quorum ora primum pro Christo lapidibus contusa, dehinc gladio percussi, [Macarii & Juliani.] optatam martyrii suscepere coronam. In Siria, sanctorum Macharii & Juliani.

Soli Herinien. Greven. & Molan. omnino puri sunt.
Varia Lectio. Male ab Herinien. scribitur Sycilia, male a Greven. Cathyna; nec bene in textu Cathina, vel Catina, his tamen modis, & primo præsertim, legunt omnes, alibi paulo melius civitate Cathanensium. Eupoli habet Greven. & sic est etiam in Hieronymianis. Posui Hilariæ cum Greveno & Molano. Herinien. habet Hilaræ, alii Hylaræ & Hylariæ. Sequens constructio, Passi sunt item eodem die in præfata civitate, Usuardina est, ut infra ostendam. Molan. neglexit particulam item; Herinien. autem scripsit, in præfata urbe. Recte expressa sunt quinque martyrum nomina, quidquid codices aliqui varient, inter quos Molan. legit Nymmia. Idem pro Falari, substituit Phalari; neutrum forte convenit, ut censet Baronius. Nescio an id adverterint codices aliqui, qui palæstram expunxerunt. Quorum ora primum &c. omnibus commune est. Molan. transposuit, quorum primum ora. Rursus Molan. cum Greven. & aliis discrepant, legentes, optatam martyrii suscepere palmam. Heriniensi subscribunt plerique in, optatam martyrii suscepere coronam, ut est in textu. De Siria & Macharii, alibi dictum est.

[Eupli.] Observatio. De Euplo, Euplio, vel Eupolo agunt Kalendaria Allatii & Frontonis, ac Martyrologi passim omnes post Hieronymiana, in quibus sociæ adjunguntur Nericia & Veneria, reliquis omnibus incognitæ, imo Actis ipsis, quæ laudata & expensa invenies tomo 1 Februarii pag. 598, ubi a Bollando in exemplum adducuntur, ex quo liberiores Metaphrastis interpolationes dignosci queant. Egregium thesaurum primus effodit Baronius, publicique juris fecit in Annalibus ad annum CCCIII a num. 146, ex quo accepere Surius & novissime Ruinartius inter selecta a pag. 437, præmissa admonitione, additisque observationibus, suo tempore usui futuris, cum editione Græca a Cotelerio procurata. Porro ex laudatissimis illis Actis succinctum elogium texuit Beda, prolixius Ado; utrumque, ni fallor, vidit Noster, suaque inde decerpsit. Nec Wandelbertus illustrissimum martyrem præteriit, hoc eum versiculo honorans:

Martyrii palmam pridie capis Euple perennem.

Quæ de Hilaria subjiciuntur, proprie Adoniana sunt, ex Actis S. Afræ, de quibus supra egimus, [Hilariæ & aliorum.] desumpta, & ab Usuardo ex Adone ad verbum descripta, sic ut proinde nulla subsit difficultas. At non ita promptum est decernere, quid sibi velit commemoratio tertia in codice Pratensi evidenter corrupta, teste Clar. Castellano, qui in prætenso illo autographo deprehendit, erasa fuisse verba omnia inter Euprepiæ & Quiriacus, ibique substituta hæc, pressius disposita: Eod. die passi st Romæ sub præfecto Pertinace. Qua in mutatione, Pratensi de more adstipulantur Antverp-major & Rosweyd. At ex reliquis omnibus certissima videtur Usuardi lectio. Quæri posset an vera? An non ab ipso (ut forte quis volet) ab ipso, inquam, Usuardo correcta? Quid de his sentiam, in præfatione abunde explicui. In medio sunt sanctæ Afræ Augustanæ Acta a Marco Velsero notis illustrata, quæ si præ oculis habuit Usuardus, non potuit non scribere prout est in textu. Si dicas Hieronymiana ipsum consuluisse VIII Augusti; jam dies transponit, imo duas classes confundit, & forte etiam tertiam, quæ in prædictis Hieronymianis anonyma ponitur VII Augusti. Salebras hic video & præcipitia, quæ explanare non satis obvium erit, nisi martyres quinque & viginti nostri Augustani a totidem Romanis ex parte fere synonymis (de quibus ad VII Augusti) distinguantur. Legat curiosus indagator ea quæ notavit Florentinius citatis illis diebus VII & VIII Augusti. Nos reliqua ad majus Opus rejicimus, nihil interim dubii de Usuardi mente, sive is vera scripserit, sive erronea. Atque hactenus fontes quidem eruimus; [Graciliani & Felicissimæ.] verum unde Gracilianus ille aliis Gratilianus & Felicissima in laterculum transierint, prorsus ignorare me fateor, indubitata tamen esse ipsius Usuardi verba codicum omnium consensus apertissime evincit. Quæ sit ea Falaris vel Falare, videndum in Notationibus Baronii. Actis subinde perpensis, videor posse conjicere, Usuardum ea vidisse, quæ apud nos exstant Mss. non una, quorumque specimen habes ad XV Maii tomo 3 pag. 458, in Eutitio. Sola nota anni quarti Claudii, ab omnibus constanter signata, visa est Tillemontio tomo 5 pag. 126 intolerabilis. Non desunt alia, [Macarii & Juliani.] prudenti examine suo loco subigenda. Macarius & Julianus ab Hieronymianis, Romano parvo & Adone laudantur. Ex postremo totidem verbis acceptos credimus: Notkerus Hieronymianorum verba transcribere maluit. De his duobus ultimis nihil hactenus reperi.

AUCTARIA.

Praten. Antverp-maj. & Rosweyd. Habent eam mutationem, de qua dixi superius in Observatione.

Rosweyd. Præterea in fine subdit: In Aquitania, [Radegundis.] sanctæ Radegundis virginis. Vide Usuardum die sequenti.

Pulsanen. In prima & ultima annuntiatione purus, intermediis omnibus caret.

Antverp. & Max-Lubec. Toto textu satis puri, in eo deficiunt, quod penultimam annuntiationem contrahant, hoc modo: Item, passio Graciliani & Felicissimæ virginis.

Munerat. Sive amanuensis sive typographi vitio connectit disparata, nam post, cum aliis viginti, immediate subjicit: Quorum ora primum pro Christo &c. omissis iis, quæ erant interponenda, nempe: Item urbe Falari, passio Graciliani & Felicissimæ virginis.

Antverp-max. Post Euprepia, ex Adone attexit; quæ fuerunt puellæ sanctæ Afræ. De Graciliano & Felicissima omittit positionem, seu locum certaminis. In fine autem: In Assisio civitate, [Claræ.] natale beatæ Claræ virginis.

Ultraject. Leyden. Alberg. & Danic. Incipiunt: In Assisio civitate, natale beatæ virginis Claræ. Quæ beati Francisci prædicationem audiens, & pœnitentiam videns, [De eadem,] facta est ejus filia spiritualis, & sanctæ primiceria paupertatis. Hæc Ordinis pauperum dominarum fundamentum & gloria, omnis perfectionis speculum extitit & lucerna. De reliquo similes sunt Antverp-max. Sed Albergen. aliis defectuosior, in penultima habet hoc solum: Item passio sanctorum Graciliani & Felicissimæ virginis.

Lovanien. In prima purus, omisit elogium Hilariæ & reliqua eo spectantia. De Graciliano &c. ut Antverp-max. Item in fine de Clara.

Centulen. In Sicilia civitate Catinas, passio sancti Eupli diaconi & martyris, [Textus mutatus.] tempore Diocletiani sub judice Calvitiano. In Siria, sanctorum Macarii & Juliani. Eodem die, sanctæ Hilariæ matris sanctæ Affræ, quæ passa est per ignem cum Digna, Eumenia & Euprepia. Civitate Falaret, passio sanctorum Graciliani & Felicissimæ Virginis.

Bruxellen. In Eupli, quem Empli vocat, nonnihil interpolatus est. In Hilaria, ut Antverp-max. Sequitur: [Chrysanthi & Dariæ.] Romæ, sanctorum Crisanti & Dariæ virginis. Qui cum nullo genere tormentorum lædi possent, jubente Numeriano tandem pro Christo terra & lapidibus obruti sunt. Agunt de iis hodie Hieronymiani. Coluntur in Romano XXV Octobris; Noster eos refert 1 Decembris. In Graciliano & Felicissima; in Macario & Juliano purus est. Tum: Apud Assisium civitatem, [De Clara.] depositio sanctæ Claræ virginis. Quæ fuit filia spiritualis primogenita beati Francisci; paupertatis & omnis perfectionis speculum & lucerna. [Translat. Waldetrudi.] Apud Montes Hannoniæ, translatio beatæ Waldetrudis electæ, & neptis beatæ Gudilæ. Vide III Februarii & XXVIII Martii.

Hagenoyen. In tribus primis, non nisi modice interpolatus, sic prosequitur: Item passio sanctarum Gracilianæ & Felicissimæ virginum. De Macario & Juliano, pure. In fine de sancta Clara, ut Antverp-max. &c.

Victorin. & Reg. Suec. sign. num. 130. Item passio sancti Graciliani & Felicissimæ virginis.

[Claræ. Hilariæ cum al. soc.] Matric Cartus. Ultraject. Claræ virginis de Ordine Minorum. Hilariæ martyris cum aliis tribus. Quiriaci, Largionis, Crescentiani cum XXII martyribus. Graciliani & Felicissimæ martyrum.

In Vatican. num. 5949. Deest Graciliani & Felicissimæ. Nescio an reliqua pura sint.

[Ethelwoldi. Lamberti.] Altemps. Eodem die, sancti Ethelwodi. Vide 1 Augusti. Civitate Cantuaria, sancti Lamberti archiepiscopi & confessoris.

[De Clara.] Florentin. In civitate Assisii, natale sanctæ Claræ virginis. Quæ fuit prima planta Ordinis pauperum dominarum, quæ & vita & miraculis claruit. Migravit ad Dominum, anno Domini MCCLIII.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Colonia Agrippina, commemoratio sanctæ Ursulæ reginæ & sodalium ejus undecim millium virginum in ecclesia earumdem. [De Ursulæ.] In Euplo pura est. Sequitur: In Assisia civitate, [De Claræ.] natale beatæ Claræ virginis &c. ferme ut supra Antverp-max. Tum: Apud Augustanam urbem, [De Hilariæ.] sanctæ Hilariæ, matris sanctæ Afræ martyris. Quæ cum sancto Dionysio fratre ejus & pluribus aliis, beatam Afram sepelissent, & ad sepulchrum ejus occubarent, ibidem comprehensi, & dum idolis immolare nollent, a persecutoribus igni traditi sunt cum beata Digna, Eumenia & Euprepia, quæ fuerant puellæ sanctæ Afræ, & ibidem omnes simul honorifice sepultæ. Passi sunt &c. Civitate Salari, passio sanctorum Graciliani & Felicissimæ virginis. In ultima post Juliani, addit confessoris. Denique subdit: Eodem die, sancti Vuiberti confessoris. Greven. infra scribit Wiberti. [Wiberti.]

Belin. In textu non omnino purus, Augustanis immediate subnectit: In Syria, sanctorum Machari & Juliani. Deinde: In civitate Assisii, sanctæ Claræ virginis, [De Clara] prima planta Ordinis pauperum dominarum, quæ vita & miraculis claruit. Item urbe Falario, passi sancti Gratiani & Felicissimæ virginis. Lege ut habent alii supra.

Greven. Eodem die, Porcari abbatis monasterii Lirinensis & martyris, [Porcarii &c] cum sociis monachis quingentis, sub Geiserico Wandalorum rege pro fidei veritate coronatis. [Wiberti. De Clara.] Item Wiberti confessoris. Apud Assisium, transitus beatæ Claræ virginis. Quæ cum esset annorum XVIII, relicto seculo, nuptiarumque copula, immortali sponso Christo per sanctum Franciscum consecrata, Ordinis pauperum dominarum fundamentum, gloria & regula, omnisque perfectionis speculum facta est. Tandem, in sancto proposito exactis XLII annis quievit, miraculis multis coruscans. [Agnetis.] In Praga Bohemiæ, sanctæ Agnetis virginis. Apud Coloniam Agrippinam, commemoratio secunda beatæ Ursulæ reginæ, [De Ursula.] & sodalium ejus undecim millium virginum in ecclesia earumdem. Hæc Coloniæ propria sæpe repetuntur. [De Clara.]

Molan. In civitate Assisio, sanctæ Claræ virginis, primæ plantæ Ordinis pauperum dominarum, quæ vita & miraculis claruit. [Aglibertæ. Porcarii.] Iotro monasterio, sanctæ Aglibertæ abbatissæ. Eodem die, Porcarii abbatis &c. ut supra Greven. Vide Acta apud Surium. In editionibus aliis, initio aliis litteris præfigit, quæ de Clara prius in fine posuerat. Hic autem, [Photii & Aniceti. Translat. Waldedrud.] sic scribit: Eodem die, Porcarii abbatis monasterii Lirinensis & martyris. Iotro monasterio, sanctæ Aglibertæ abbatissæ. Die duodecima, sanctorum martyrum, Photii & Aniceti. Montibus Hannoniæ, translatio sanctæ Vualdedrudis.

Idibus.
Die 13.

[Hippolyti.] Romæ, beati Ypoliti martyris, qui pro confessionis gloria, jubente Valeriano præside, ligatus pedes ad colla indomitorum equorum, sic per cardetum & tribulos tractus emisit spiritum. [Concordiæ & aliorum.] Passa est etiam Concordia nutrix ejus, quæ ante ipsum plumbatis cæsa martyrizavit: & alii decem & novem de domo ejus, qui simul decollati sunt. [Cassiani.] Eodem die Forosillæ, natalis sancti Cassiani, qui cum adorare noluisset, vocatis pueris, quibus docendo exosus fuerat, data est facultas eum perimendi, quorum quanto infirmior erat manus, tanto graviorem martyrii pœnam dilata morte faciebat. Pictavis, [Radegund.] sanctæ Radegundis reginæ, cujus vita virtutibus & miraculis late claruit.

Consonant codices ferme omnes, Praten. Herinien. Antverp-major, Rosweyd. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Greven. & Molan. Accedunt Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Albergen. & Danicus.
Varia lectio. Solus Molan. recte Hippolyti: Praten. Hippoliti; Greven. Hipoliti, Herinien. Yppoliti: reliqui omnes cum Hieronymianis, ut est in textu hic, & XXX Januarii. Antverp-maj. qui confessionis &c. omisit pro. Rosweyd. ligatis pedibus …. sic per cardos, pro carduos, ut habet Beda: Cardetum scribunt omnes, Ado Carduetum, neutrum placet. Equorum indomitorum, est in Antverp. majore. De Concordia legunt Greven. & Molan. quæ ante plumbatis cæsa martyrium sumpsit; Rosweyd. & Munerat. ultima etiam mutant martyrizata est; Antverp-max. cum reliquis, migravit ad Dominum. Rursus hi omnes cum Antverp. & Max-Lubec. habent, qui simul cum eo decollati sunt. Sed aliter invertunt Greven. & Molan. decollati sunt simul & alii decem & novem de domo ejus. Antverp-maj. pro & alii, male legit & alios. Forosillæ voce unica scribunt omnes, excepto Molano, qui recte distinguit Foro Syllæ. Rosweyd. turpiter mutat die, in sanctæ; eodem S. Forosillæ. Antverp-max. cum suis legit, Cassiani episcopi & martyris, Rosweyd. ponit, exosus fuerat factus, Greven. & Molan. exosus factus fuerat. Item perimendi eum, pro quo Antverp. & Max-Lubec. eum puniendi. Antverp-maj. facultas data est eis; Munerat. data eis facultas, & post, dilatata morte faciebant. Omnia hæc in textu simplicius. Greven. & Molan. legunt: Pictavis, depositio sanctæ Radegundis reginæ, cujus virtutibus & miraculis late claruit vita. Vox depositio est etiam in Antverp. Max-Lubec. Antverp-max. &c. In duobus primis, deest late, pro quo Munerat. supposuit luce; legens, depositio sanctæ Eradgundis.

[Hippolyti & sociorum] Observatio. Inter illustres Ecclesiæ martyres plane numerandus est Hyppolytus, in vetustissimis Kalendariis & Martyrologiis omnibus laudatissimus; quidquid de Actorum ejus veritate eorumque cum alterius presbyteri Hippolyti martyris Ostiensis identitate ex Martyrologorum confusione merito disputetur. Hieronymiana id rursum peculiare habent, quod socios & quidem expressis nominibus ei conjungere videantur, quorum nulla apud reliquos mentio. Placuit Usuardo Bedæ encomium, quod ab ipso ex longiori Adonis historia elegantius contrahi non potuisset, servatis plerisque Actorum ibi relatorum verbis. Dubium hinc suboriri natum est, an vere elogium istud Bedæ tribuendum sit. At cum idem & Rabanus referat, facile tollitur quidquid prima fronte difficultatis occurrit. Notkerus Adoni quam Bedæ conformior est, errans tamen in numero eorum, qui de Hippolyti familia passi dicuntur. Atque hic saltem clare innuit Florentinius, Notkerum sua, de more, ex Adone accipere, quod alibi toties & manifestius observare potuisset. Hæc quidem denuo satis plana sunt, quantum instituti hujus ratio postulat; notandum tamen, quod principio innuimus, Hippolytos hic duos a Martyrologis nostris confundi, dum Concordia nutrix vocatur &c. Itaque illustris & toties celebratus martyr, is ipse est, de quo ad XXX Januarii diximus, isque idem verosimillime, qui a Prudentio celebratur, Novatiano schismati aliquando implicitus &c. De quo vide Ruinartium inter sincera a pag. 155, ac Tillemontii notam tomo 3 pag. 675 & alibi. Alium tamen etiam Laurentii socium recolimus, quem in Actis operosius ab Hippolytis aliis secernemus.

[Cassiani.] Pro textus simplicitate, ut supra dicebamus, hæc satis plana sunt. Sed quid Cassiano facias, quem Hieronymiana (si quidem de hoc Cassiano loquantur) inter Hippolyti socios collocant; Beda item & post eum Rabanus, diserte Romæ tribuunt: contra vero, Romanum parvum, Ado, Notkerus, orthographia deficiens, & alii Foro Syllæ, hodie Imolæ, estque ipsa Prudentii poëtæ sententia; quam vide apud Ruinartium pag. 593, vel prosa expressam apud Surium hoc die. Adde quæ diligenter observat Tillemontius tomo 5, pag. 531 & pag. 794. Notat aliqua Baronius, quæ rem componere queant; nisi difficultas augeretur ex Cassiano Tudertino episcopo & martyre, in Romanum modernum inserto, quem malunt alii a priori non divellere: nos hujusmodi difficiliores disquisitiones ad proprium locum exigendas remittimus. Certum est, Usuardum phrasim Adonis secutum, atque ex ejus elogio, quod apud Bedam, Rabanum & Notkerum idem prorsus est, [Radegund.] suum contraxisse. Radegundem, ut plures alios tardius passim adjectos, memorant Hieronymiana, memorat Florus: quidni & ab Adone positam dicamus, licet a Rosweydo in appendicem rejecta sit? Ita censuit Mosander, magisque adeo in eam opinionem inducor, quod a Notkero consignetur. Utut est, potuit Noster eam, aliunde sibi satis notam, adnectere, cum brevi laudatiuncula omnibus sanctis feminis sive virginibus, sive conjugatis, sive viduis communi, ut ex textu patet, quem pure & plane Usuardinum esse, res ipsa loquitur. Radegundis vitam, a Fortunato & Bandoninia sive Baudonivia scriptam, vulgavit Surius, & novis curis sec. 1 Benedict. edidit Mabilio, variis notis illustratam. Cetera ex Gregorio Turonensi repetenda sunt. Observationi finem faciet metricum Wandelberti encomium de primo & ultimo textus, nostri Sancto:

Idibus Hippolytum comitem Laurentius astris
Pro Christi parili recipit certamine passum.
Reginam meritis virtute fideque colendam
Tellus tum venerans Radegundem Aquitana frequentat.

AUCTARIA.

Pulsanen. Romæ, beati Ypoliti martyris & sociorum ejus. [Textus mutilus.] Qui pro confessionis ….. & sic per cardetum & tribulos emisit spiritum. In civitate Modomulensi, in loco qui dicitur Forum Corneliense, natalis sancti Cassiani martyris. Desunt reliqua omnia, ut sæpe hic codex mutilus esse solet.

Centulen. Romæ, passio Ypoliti martyris & Concordiæ nutricis ejus, cum aliis XIX decollatis. Pictavis, [Textus contractus.] sanctæ Radegundis reginæ, cujus vita virtutibus & miraculis late claruit. Forosillæ, sancti Cassiani martyris.

Bruxellen. In Hippolyto modice interpolatus, de Cassiano, Adonem aut similem alium describit, hoc modo: Eodem die, Foro Sillæ, sancti Cassiani martyris. [De Cassiano.] Qui cum adorare ydola noluisset, interrogatus a persecutore, quod genus artis haberet; respondit, qua pueros notas doceret. Et mox spoliatus vestibus ac manibus post tergum revinctis, statuitur in medio; vocatisque pueris, quibus docendo exosus factus erat, data est facultas eum perimendi. At illi quantum doluerant discentes, tantum se ulcisci gaudentes, alii eum tabulis buxis feriebant, alii subulis & stilis vulnerabant. Quorum quanto infirmior erat manus, tanto graviorem martyrii pœnam, dilata morte faciebant. Pictavis, depositio sanctæ Radegundis reginæ, [De Radegunde. Wicberti.] quam in Thuringia captam Lotharius Francorum rex sibi conjugem sociavit; quæ post mutata veste, virtutibus & miraculis late claruit. Item sancti Wicberti abbatis.

[De Hyppol. & sociis.] Hagenoyen. Romæ, natale beati Ypoliti martyris & sociorum ejus decem & octo, de familia sua. Quem beatus Laurentius convertit ad fidem postquam vidit miracula, quæ fecit per eum Dominus. Hic postquam corpus Laurentii sepulturæ tradidisset, tentus est a Valeriano, & Decio præsentatus, nudatus est veste sua & fustibus cæsus, & cum non consentiret sacrificare ydolis, jussi sunt omnes de familia ejus capite truncari. Passa est etiam beata Concordia nutrix Ypoliti, ipso die, quando fustibus est cæsa ad mortem. Et ipse Ypolitus gratias Deo egit de fortitudine servorum suorum, & tunc Ypolitus tractus est per cardos & tribulos ab equis indomitis, donec spiritum emitteret. In Cassiano & Radegunde non nihil etiam interpolatus est.

Daveronen. In pago Pictavensi, sancti Viniani [an non Juliani, [Viviani, al. Juniani.] vel potius Juniani?] abbatis cœnobii Nobiliacensis.

Matric-Cartus-Ultraject. Hyppoliti martyris [qui] per carduetum & tribulos tractus, [Textus brevior.] emisit spiritum. Radegundis reginæ. Concordiæ, nutricis Hyppoliti & aliorum XIX de ejus familia. [Euplii.] Cassiani martyris. Euplii martyris. Ex die præcedenti huc translatus est.

Florentin. Mediolani, sancti Simpliciani episcopi, [Simpliciani.] discipuli sancti Ambrosii. Hic composuit vitam & historiam sancti Zenobii episcopi Florentini. Addit Strozzian. Cujus vita extitit gloriosa, & sic in pace quievit.

Editio Lubeco-Col. In Hippolyto non multum differt ab Hagenoyen. In Cassiano fere pura est. Tum: In pago Pictano [Pictavo] sancti Juliani abbatis. [Juliani, al. Juniani.] Pictavis, depositio sanctæ Radegundis &c. De ea satis dictum est.

Belin. In textu non satis castigatus, adjicit in fine: [Simpliciani.] Eodem die, depositio sancti Simplitiani episcopi & confessoris. Secunda editio rectius scribit, Simpliciani. Vide sequens Auctarium Grev.

[Wichberti. Potentiani.] Greven. Ipso die, Wichberti episcopi & confessoris. Potentiani [an non Pontiani?] episcopi. Mediolani, [Simpliciani.] depositio beati Simpliciani episcopi & confessoris. Qui ob celebrem sanctitatis suæ famam, ex eremita senio confecto, beato Ambrosio succedens, sicut in vita solitaria Domino specialiter extiterat devotus, ita ad regimen ecclesiæ assumptus, sancti Ambrosii imitator extitit strenuus. [Juliani. Translat. Sisinnii &c. Laudulphi. Ermendrud.] In pago Pictavensi, sancti Juliani abbatis. Apud Mediolanum, translatio sanctorum martyrum Sisinnii, Martyrii & Alexandri. Item sancti Laudulphi. Ermendrudis virginis.

Molan. Aliis litteris de Cassiano textui inserit Bedæ vel Adonis verba: Scribit hoc Prudentius poëta. In fine de Radegunde subjicit: A Fortunato presbytero descripta. Eodem die, depositio sancti Simpliciani episcopi & confessoris. [Simpliciani. Laudulphi. Wigberti.] Ipso die, sancti Laudulphi. In Germania provincia, natale sancti Vuigberti presbyteri & confessoris. Dein typis minoribus: In Anglia, sancti Higbaldi confessoris, [Higbaldi.] in Lindissi abbatis. De quo Beda in gestis Anglorum lib. 4 cap. 3. Eodem die, sancti Hariolphi, [Hariolphi.] primi abbatis Elwangensis. Editiones aliæ in textu vix differunt. In fine: Ipso die, sancti Laudulphi episcopi Ebroicensis. De Simpliciano & Wigberto, ut supra. Tum: Die decima tertia, [Maximi.] sancti patris & confessoris Maximi. Demum, minoribus typis: Eodem die, sancti Hariolphi &c. ut est in priori editione. Vide Castell, qui pro Hariolphi, legit Herulfi.

XIX Kal.
Die 14.

[Vig Assumptionis. Eusebii.] Vigilia Assumptionis sanctæ Mariæ. Romæ via Appia, natalis beati Eusebii presbiteri & confessoris, qui a Constantio Augusto, ob Catholicæ fidei defensionem, in quodam cubiculo domus suæ inclusus, ibique in oratione constanter perseverans, dormitionem accepit.

Codices puri sunt Praten. Herinien. Antverp-major, Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Tota consistit in duabus codicum discrepantiis. Prima est, quod Antverp-major & Munerat. pro Constantio, male scribunt Constantino, quod sæpe alibi factum observavimus. Magis a reliquis discedit Grevenus, ejusque in hujusmodi variantibus perpetuus sectator Molanus. Uterque igitur principio ita enuntiant: Vigilia Assumptionis Dei genitricis Mariæ. Ex reliquis abunde constat Adonis & Usuardi lectio.

Observatio. A quo potissimum tempore celebrari primum cœperit, saltem in Galliis, [Vigiliæ Assumpt. B. M. V.] Vigilia Assumptionis sanctæ Mariæ, ex Adonis ætate omnino colligendum est, qui inter Martyrologos eam primus in sacros Fastos retulisse videtur; vetustioribus omnibus, ut sunt Hieronymiani, Romanum parvum, Beda, Florus, Rabanus, de ea plane tacentibus. Wandelbertus item de solo Eusebio meminit, ut post dicemus. Interim Usuardus æque ac Notkerus totidem syllabis sua ex Adone descripserunt. Atque hic iterum monitos velim Romani parvi suggillatores, quam suis abducantur præjudiciis, dum Martyrologium illud ex Adone contractum importune contendunt, ubi & hoc & aliis diebus tam multa in Adone reperiunt, quæ Romani parvi auctori numquam nota fuisse manifeste patet. [Eusebii.] De Eusebio hoc nostro Romano nihil item memorant codices Hieronymiani, apud quos Eusebius quidem aliquis notatur, sed iis distinctus, aut, si ita vis, confusus characteristicis, etiam Titulo conditoris, quæ alium a Romano hoc nostro demonstrent. Beda annuntiationem suam paucis circumscribit, ne positione quidem expressa: Natale sancti Eusebii presbyteri. Romanum parvum melius rem explicat: Romæ, Eusebii presbyteri & confessoris, sub Constantio Arriano, sepulti in cœmeterio Callisti. Plura ex Actis ejus colligit Ado, quæ nonnulla castigatione indigent, quemadmodum & ea quæ Rabanus Bedæ superaddidit. Videatur Baronius ad annum CCCLVII num. 45 ubi de Clericorum, hinc reduci Romam Liberio, illinc Felici adhærentium, schismate plenius agitur, & in quo Eusebius partem non modicam habuisse videtur. Rursus tomo 12 pag. 887 adduntur aliqua probabiliter huic Eusebio adscribenda, sed proprio loco cum ceteris examinanda. Notkerus Adonem sequens Liberio etiam adversatur, Eusebium insuper Episcopum nominans. Noster a controversis quasi studio abstinens, satis habet ea ex Adone decerpere, quæ egregium Confessorem, pro fidei integritate contra Arianos tuenda & passum & mortuum abunde exornent, sic tamen ut martyris laurea nusquam tribuatur, a qua etiam abstinent Acta, prius a Mombritio tomo 1 pag. 258, deinde a Baluzio vulgata lib. 2 Miscell. pag. 141, haud multum dissimilia iis, quæ Adonis elogio continentur. Fatendum est, ut jam dixi, præfata Acta, nonnulla castigatione indigere, verum Tillemontius tomo 6 a pag. 776, & alii, Felicis Papæ II adversarii, præter modum rem exaggerant, dum suspecta habent, quæcumque Pontificis illius gestis consentanea sunt, ut suis locis magis declarabitur. Interim antiqua Kalendaria Frontonis & Allatii, cum Gregorii Sacramentario, non alium Eusebium, quam hunc nostrum laudare perspicuum existimo, quidquid Fronto duos Eusebios pag. 53 & 121 confudisse videatur, velitque Eusebium Papam fuisse martyrem; quod mirum, hic a Tillemontio allegari, qui tomo 5 pag. 100, eam laureolam Papæ non tribuit. Huc refer notulam Motherii in nupera versione Martyrologii Romani. Idem est Eusebius noster, quem Wandelbertus hoc die canit:

Quæ decima & nona est Septembris ante Kalendas
Eusebium Romæ sancit celebratque beatum.

AUCTARIA.

Rosweyd. Deest Vigilia. Tum: Natale beati Eusebii presbyteri & confessoris, [De Eusebio.] Romæ via Appia. Qui a Constantio Augusto ob Catholicæ fidei defensionem, in quodam cubiculo domus suæ inclusus, ibique &c. Eodem die, in Batuensi insula vico Elst, sancti Werenfridi presbyteri, [Werenfridi.] qui a beato Willebrordo Trajectensi episcopo, eidem genti prædicator transmissus, post beatæ prædicationis cursum in pace quievit in loco supradicto. Vita exstat apud Surium.

Pulsanen. Sic incipit: Vigilia Assumptionis sanctissimæ Dei genitricis & Virginis Mariæ. In Eusebio satis purus est. [De Assumpt.]

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. In textu puri, addunt: In Africa, sancti Demetrii. Cum his conveniunt Albergen. & Danic. Est præterea in Romano moderno. [Demetrii.]

Antverp-max. Ultrajectin. Leyden. & Lovanien. Idem etiam augmentum habent, sed præterea adjiciunt: Ipso die, sancti Werenfridi presbyteri & confessoris. [Werenfridi.]

Centulen. Vigilia Assumptionis sanctæ Mariæ. Romæ, sancti Eusebii presbyteri, qui factione Arrianorum martissimam [vult dicere in arctissimam] custodiam mancipatus, diebus non paucis ibi maceratus, dormitionem accepit. Aquilegiæ, sanctorum Felicis & Fortunati fratrum martyrum. [Felicis & Fortunati.] Vide Auctaria XIV Maii.

Bruxellen. Vigilia Assumptionis beatæ Mariæ, perpetuæ Virginis. Romæ via Appia, sancti Eusebii presbyteri. Qui Constantium Augustum & hæreticum audacter arguebat. [De Eusebio.] Unde ipse diutinæ custodiæ mancipatus & in cubiculo domus suæ inclusus, ibique in oratione constanter perseverans, dormivit in Christo. [Gregorii. Demetrii.] Et sancti Gregorii presbyteri & confessoris. In Africa, natale sancti Demetrii. Puto indicari supra Gregorium, qui Eusebium sepelivit.

Hagenoyen. Romæ via Appia, natale beati Eusebii presbyteri & confessoris, [De Eusebio.] qui dum Constantium hæreticum imperatorem [argueret] & injuste illum agere affirmaret contra episcopos & clericos orthodoxos, ab eodem Constantio pro defensione Catholicæ fidei, septem mensibus in cubiculo domus suæ, quæ erat quatuor cubitorum latitudinis, inclusus, ibique in oratione perseverans, dormitionem accepit. [Justi & Pastoris. Demetrii.] In Hispania civitate Compluto, passio Justi & Pastoris fratrum &c. De quibus actum est VI Augusti. In Africa, sancti Demeriti. Voluit dicere Demetrii, ut supra.

Matric-Cartus-Ultraject. Eusebii confessoris. Vigilia. [Werenfridi.] Vuerenfridi confessoris, patroni in Elst, in Betua, diœcesis Trajectensis.

[Felicis & Fortunati. Peregrini.] Camberien. Apud Aquileiam, decollatio sanctorum Felicis & Fortunati fratrum. Vide supra.

Vatican. Num. 5949. Adjicit: Natale sancti Peregrini. De eo nihil apud alios.

Florentin. In Vicentia civitate, sanctorum martyrum Felicis & Fortunati. [Felicis & Fortunati. Irænei & Abundii.] Romæ, sanctorum martyrum Hirenæi & Abundi, sicut legitur in gestis sancti Hippolyti martyris. Quos sanctus Justinus sepelivit juxta corpus beati Laurentii martyris in agro Verano via Tiburtina, die vigesimo post passionem ipsorum martyrum. Vide XXVI Augusti.

Editio Lubeco-Col. Vigilia Assumptionis beatæ Mariæ Virginis. [De Eusebio.] De Eusebio, post domus suæ, addit, habente in latitudine pedes quatuor, inclusus, ibique in oratione constanter perseverans, post menses septem felicem dormitionem suscepit. Item Romæ, [De Gregorio.] sancti Gregorii presbyteri & confessoris. Hunc Constantius imperator, eo quod corpus beati Eusebii presbyteri sepelierat, fecit in eamdem cryptam vivum includi, quem Orosius presbyter noctu colligens semivivum, & emisso spiritu, sepelivit eum juxta corpus beati Eusebii. In Africa, natale sancti Demetrii episcopi & confessoris. In Elst, [De Werenfr.] depositio sancti Werenfridi presbyteri & confessoris, qui ab Anglia cum sancto Willibrordo veniens, usque Batuam missus, novellum Christi populum in Elst & Westervoert & in finibus illius fideliter rexit. Et infinitis miraculis clarificatus, tam in vita quam in morte, feliciter in Domino obdormivit, & miraculose in Elst sepultus fuit. Vide miraculum in Greven.

Belin. Vigilia Assumptionis beatæ Mariæ Virginis. In Eusebio ferme purus, [Demetrii. Felicis &c.] in fine adjicit: In Africa, sancti Demecii. Puto esse errorem typographi, legendumque cum ceteris, Demetrii. In Vincentia, sanctorum Felicis & Fortunati.

Greven. In Africa, natalis sancti Demetrii episcopi & confessoris. [Demetrii. Fachua. De Gregorio.] In Hibernia, Fachua, [Fachnani] episcopi. Romæ, beati Gregorii presbyteri & confessoris. Qui cum corpus beati Eusebii una cum Orosio presbytero in cripta sepelissent, titulo apposito, Eusebio homini Dei, Constantius imperator hoc audito, Gregorium in eadem cripta includi præcepit. Quem Orosius semivivum noctu excepit, & post paululum defunctum, juxta beatum Eusebium sepelivit. Item sancti Felicis. Depositio sancti Werentfridi presbyteri & confessoris. [De Werenfr.] Qui cum sancto Willebrordo Trajectensi episcopo de Anglia veniens, Batuam insulam vetustis purgavit erroribus, solliciteque gubernavit, multis in vita pariter & post mortem clarus miraculis. Sacri etiam corporis ejus gleba, cum de ipsa populi disceptarent, navi sine regimine imposita, angelico ductu ad ulteriorem ripam tetendit. Ubi iterum vaccis plaustro subjunctis superimposita, absque humana directione, in locum, Elst dictum, ubi nunc placide quiescit, [Euseb. alt.] perducta est. Eusebii confessoris, discipuli beati Hieronymi, natione Cremonensis, qui post obitum Hieronymi, cum monasterio illius laudabiliter præfuisset, & jam sepulturæ traderetur, monachus quidam, qui oculos amiserat, osculato corpore ejus, visum recepit.

Molan. De Eusebio ex Adone adjicit: Cujus corpus collegerunt Gregorius & Orosius presbyteri & sepelierunt in crypta juxta corpus beati Sixti episcopi & martyris, [De Eusebio.] via Appia in cœmeterio Callisti, ubi & titulum ipsius scribentes, posuerunt ita: Eusebio homini Dei. Audiens autem Constantius, quod Gregorius & Orosius sepelissent corpus beati Eusebii; in eadem crypta, ubi illud condiderant, præcepit vivum includi Gregorium. Hunc semivivum nocte Orosius excepit inde, & post paululum defunctum, juxta corpus sancti Eusebii sepelivit: factaque est gravissima persecutio in Catholica Ecclesia ab Arianis, sedem Apostolicam tenente Liberio. In Africa, sancti Demetrii. [Demetrii. Felicis &c. Werenfridi.] In Vincentia, sanctorum Felicis & Fortunati. Item Vuenenfridi, presbyteri & confessoris, cujus corpus in Ducatu Ghelriæ, in vico, qui dicitur Elste, requiescit. Dein typis minoribus: Item sanctæ matris nostræ Athanasiæ, [Athanasiæ.] cujus vita & institutio ac miracula habentur in Simeonis metaphrasi, a quodam viro pio narrata, qui partim ea vidit, partim a mulieribus, ipsius matris familiaribus, audivit. Aliæ editiones de Eusebio & Demetrio eadem repetunt. Ibi rectius scribitur Vuerenfridi & Gheldriæ. Demum minoribus typis subditum: Hic prædicator egregius, versus Batuam missus, novellum Christi populum in Elst & Vuestervoirt & in finibus illis feliciter rexit. Vide plura in Auctario Greven. Item sanctæ matris Athanasiæ. Videatur ejus vita apud Surium.

XVIII Kal.
Die 15.

[Dormitionis B. M. V.] Dormitio sanctæ Dei Genitricis Mariæ, cujus sacratissimum corpus etsi non invenitur super terram, tamen pia mater Ecclesia venerabilem ejus memoriam sic festivam agit, ut pro conditione carnis, eam migrasse non dubitet. Quo autem illud venerabile Spiritus sancti templum nutu & consilio divino occultatum sit, plus elegit sobrietas Ecclesiæ cum pietate nescire, quam aliquid frivolum & apocriphum, inde tenendo docere. Romæ via Appia, sancti Tharsicii acoliti & martyris, [Tharsicii.] qui cum deferret quodam die Christi corporis Sacramenta, & nec vellet ea discutientibus prodere paganis, tam diu est fustibus & lapidibus maceratus ab eis, quousque exhalaret spiritum.

Ita Praten. Herinien. Antverp-major, Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Solus Molan. pro sacratissimum, substituit, sanctissimum. Item cum Greven. scribit inveniatur. Item, quatenus pro conditione, ubi ceteri omnes, ut pro conditione. Munerat. pro, Quo autem &c. legit, Quod autem. Antverp-major habet, plus elegit sobrietas cum pietate, alii melius, sobrietas Ecclesiæ. Reliqui in textu apocriphum ex Praten. & Greven. Plerique alii apocrisum, solus Molan. recte, apocryphum, sed cum Greveno omittit sequentem particulam inde. Variant in sequentis martyris nomine, aliis Tharsii, aliis Tarsicii, aliis Tharsitii scribentibus; nos cum Herinien. Munerat. & aliis communius Tharsicii. In acoliti, secuti sumus lectionem Antverp-majoris & Greven. Alii habent accoliti, paulo melius Molan. acolyti. Pro discutientibus, in Antverp-maj. est decutientibus. In Munerat. deest paganis. In Greven. & Molan. omittitur particula et, sensu quidem nitidiori, sed textui non conformi. De exalaret alibi dictum est.

Observatio. Kalendariorum jam sæpe citatorum Allatii & Frontonis una est de hodierno festo sententia: Solemnia de pausatione S. Mariæ: Sacramentaria Assumptionem enuntiant: [Dormition. B. M. V.] at Sanctæ Mariæ dormitio iisdem hodie terminis exprimitur a Beda & Romano parvo & Adone, tametsi hic pridie disertissime legerit, Vigiliæ Assumptionis. Rabanus Bedam describere solitus, hic tamen posuit, Assumptio sanctæ Mariæ, quo modo etiam ex Lucensi suo refert Florentinius: nam Corbeiensis Acherii, secundo loco scripsit: Et Assumptio sanctæ Mariæ matris Domini nostri; silente ad hæc vetustissimo Epternacensi. Quam multa de Assumptione & Dormitione, morte & resurrectione ultro citroque pridem disceptata sint a Baronio, Gretsero, Florentinio; recentius a Jolio, Launoyo, Billiado, Lambecio; atque etiam a recentissimis Tillemontio tomo 1, Castellano ad XVI Januarii, aliisque, non est hujus loci pluribus prosequi. Hoc summopere miror, fuisse qui nuperrime confidenter assereret, hic saltem clare patescere, Usuardum & Adonem sese mutuo non transcripsisse (sans qu'on puisse dire pour cette fois que l'un l'ait pris de l'autre.) Sic ille ex Tillemontio pag. 477, cum forte nusquam evidentius demonstretur oppositum. Videat curiosus lector Adonis festivitates Apostolorum, annuntiatione omnium ultima, VI Idus Septembris, oculosque testes advocet, an quidquam afferat Usuardus, quod ex Adone ad verbum non transumpserit, iis hinc inde rescissis, quæ passim aut consulto, aut brevitatis causa, intacta reliquit. Quæ Notkerus fusius disputat, nihil ad nos attinent; nec illam quæstionem ventilare lubet, cur in Hieronymianis beatissimæ Virginis depositio XVIII Januarii consignata sit. Apud alios diebus aliis fontes Usuardi attigimus, & hoc ad rem nostram satis; qui plura cupiunt, consulant laudatos scriptores; caveant tamen, ne cum Lambecio, in sacro itinere Cellensi pag. 31, ea Usuardo tribuant, quæ postmodum adjecta sunt, ut in Auctariis videre licebit, ex codicibus Ultrajectino, Leyden. & aliis. Unum notare non pigeat, famosam illam de Usuardi verbis controversiam, tanta contentione ab annis quadraginta & amplius Parisiis agitatam, ad Adonis auctoritatem primitus fuisse revocandam. Superest elegans distichum, quo triumphabundam Deiparam prosequitur Wandelbertus:

Octava & decima, mundi lux flosque Maria,
Angelico comitata choro petit æthera Virgo.

[Tharsicii.] Alterius annuntiationis nostræ fundamentum sic sternit Romanum parvum: S. Tharsitii acolythi & martyris. Eum antiquiores non memorant. Ado elogium satis nitidum concinnavit, quod descripsit Notkerus. Usuardus vero non omnia quidem sumpsit, sed nihil habet, quod non inde verbatim acceperit. Sunt itaque & Adoniana & plane Usuardina, quæcumque in hodierno hoc nostro laterculo continentur. Tharsicii certamen describitur in Actis S. Stephani Papæ, de quibus nihil hic dicendum superest. Vide Tillemontium tomo 4, pag. 32.

AUCTARIA.

Rosweyd. Incipit: Dormitio sive Assumptio sanctæ Dei genitricis & perpetuæ Virginis Mariæ. [De Assumpt.] Sequuntur reliqua satis pure. Pro Tharsicio nomen aliud substituit, sic legens: Natale beati Euticiani presbyteri &c. ut in textu.

Pulsanen. Assumptio gloriosissimæ genitricis Domini nostri Jesu Christi & perpetuæ Virginis Mariæ. [De Assumpt.] Cetera bene: sed deest Tharsicii.

Antverp. & Max Lubec. Assumptio sanctissimæ Dei genitricis Mariæ, expunctis reliquis. Tum de Tharsicio fusius ex Adone his verbis: [De Tharsicio] Eodem die, sancti Tarsicii acoliti & martyris. Quem cum pagani invenissent, Sacramenta corporis Christi portantem, cœperunt disquirere quid gereret. At ille indignum judicans porcis margaritas prodere, tamdiu est mactatus fustibus & lapidibus, quousque spiritum exalaret. Et revoluto ejus corpore sacrilegi discussores, nichil Sacramentorum Christi in ejus manibus aut vestibus invenerunt. Christiani autem corpus martyris collegerunt, & in cimiterio Calixti via Appia sepultus est.

Antverp-max. Assumptio sanctissimæ Dei genitricis Mariæ (vel secundum Cathusienses ex Martyrologio sancti Hieronymi) Dormitio sanctæ Dei genitricis, cujus &c. Romæ via Appia, in cimiterio Calixti, natale sancti Tharsicii acoliti & martyris. Quem cum pagani invenissent &c.

Lovanien. Simpliciter: Assumptio sanctissimæ Dei genitricis Mariæ. Cujus sacratissimum corpus etsi &c. Est in reliquis præcedenti similis.

Ultrajectin. Leyden. Alberg. & Danic. Sic incipiunt: [Plura de Assumpt.] Assumptio sanctissimæ Dei genitricis Mariæ. Ad cujus venerandas exequias, sicut legitur in libro de divinis nominibus, princeps Apostolorum Petrus & alii Apostoli convenerunt. Affuit etiam Thymotheus, Areopagita Dyonisius & magister ejusdem Dyonisii Jerotheus, & quamplures alii viri sancti, divinam prosequentes laudibus bonitatem. Hæc sunt quæ supra a Lambecio perperam Usuardo tribui diximus. Ceterum cum textu pergunt, cujus sacratissimum corpus etsi non invenitur &c. usque ad finem, plane ut Antverp-max. &c.

[Textus mutatus.] Centulen. Gloriosæ Dominæ Mariæ nostræ, semper Virginis Dei genitricis felix & beata Dormitio. Cujus sacratissimum corpus, etsi super terram non invenitur, tamen pia mater Ecclesia venerabilem ejus memoriam peragit sic festivam, ut pro conditione carnis eam migrasse non dubitet. Romæ via Appia, [Eusebii.] sancti Tarsicii acoliti & martyris. In Palestina, sancti Eusebii martyris.

[Plura de Assumpt.] Bruxellen. Assumptio beatæ Mariæ semper Virginis, matris Domini nostri Jesu Christi. Ad cujus sacri corporis sepulturam & venerandas exequias, sicut in libro de divinis nominibus legitur, beatus Petrus & alii Apostoli, ac quamplures viri sancti convenerunt, divinam bonitatem laudibus prosequentes. Itaque pia mater Ecclesia ejus memoriam sic festivam agit, ut conditione carnis eam migrasse non dubitet, sed an beatissima ejus anima, sacro corpori reunita, an illo in terra relicto, cælo; transcenderit, plus elegit sobrie nescire, quam inde aliquid apocriphum firmando docere. Romæ via Appia in cimiterio Calixti, natale sancti Thartii acoliti & martyris. Quem cum pagani &c. ut supra.

Hagenoyen. Initio ponit: Dormitio Dei genitricis Mariæ. Deinde Ultrajectino & aliis per omnia similis, post, tenendo docere, hoc attexit: Omnes tamen Doctores sancti dicunt cum carne & anima assumptam in cælum, præter solum Jeronymum, qui nihil certi de ejus asserit Assumptione. [De Assumpt.] Propositio valde generalis est.

Matric-Cartus-Ultraject. Assumptio gloriosæ Virginis. [Arnulphi.] Tarsicii acolyti martyris. Arnulphi Metensis episcopi & confessoris. In margine autem monet: Arnulphum quidam ponunt sequenti die, & sic erat positus. Vide itaque textum nostrum Usuardinum die sequenti.

Florentin. Pro Tharsicii, scribunt Tarsii.

Editio Lubeco-Col. In prima annuntiatione parum differt ab Ultraject. &c. Et in Tharsicio etiam convenit. In fine: In Palestina, sancti Eusebii martyris, [Eusebii. Stratonis & sociorum.] pro Christo decollati. Apud Nicomediam, passio sanctorum Stratonis, Philippi & Euticiani sociorumque eorum martyrum. In monasterio Flechtdorp, adventus sancti Landolini confessoris, qui prius per Karolum magnum in villam Boek a Galliis fuit translatus. Scribendum est Landelini. [De reliq. Landelini.] Vide totam translationis, seu veræ, seu prætensæ historiam in commentario prævio XV Junii a pag. 1062.

Belin. Assumptio sanctissimæ Dei genitricis Virginis Mariæ. Eodem die S. Tarsicii …. ut Antverp. & Max-Lubec.

Greven. Romæ, Euthiciani presbyteri & martyris. Puto Tharsicium indicari. [Eutychiani.] In Palestina, sancti Eusebii presbyteri & martyris, [Eusebii. Stratonis & sociorum. Arnulphi.] pro Christo decollati. Nicomediæ, sanctorum Stratonis, Philippi & sociorum eorum martyrum. Suessionis civitate, sancti Arnulphi episcopi & confessoris. Qui in Brabantia nobilibus ortus parentibus, omnia dereliquit: monasterium sancti Medardi juxta muros Suessionicæ civitatis ingressus; magnis virtutum exercitiis se exercuit. Factus deinde ejus loci abbas, atque ex abbate Suessionis episcopus, plenus operibus bonis quievit in pace. In monasterio Flechtorp, [Advent. rel. Landelini. Altfridi.] adventus sancti Landolini confessoris, de pago dicto Boeck, ubi per Karolum magnum translatus erat. Item, sanctæ memoriæ Altfridi episcopi Hildensheymensis & confessoris, in Essendeno monasterio quiescentis.

Molan. Aliis litteris, post prodere paganis, textui inserit: Indignum judicans porcis prodere margaritas. In fine autem: Et revoluto &c. ut supra. [Straton. &c.] In Nicomedia, sanctorum Stratonis, Philippi & Eutychiani, cum eorum sociis. Dein typis minoribus: Eodem die Aldenburgi, depositio sancti Arnulphi episcopi & confessoris. [Arnulphi.] Qui in Flandria nobilibus ortus parentibus &c. Ut Greven. sed in fine additur, anno Domini MLXXXVII. Editiones aliæ idem habent in textu, & in fine solum adjiciunt, usque ad nihil invenerunt Sacramentorum Christi. De Stratone & sociis, ut supra. De Arnulpho, paulo contractius. Tum minoribus etiam typis: [Hyacinthi.] Eodem die, sancti Jacici sive Jacincti, Ordinis Prædicatorum, qui post multos labores, in Polonia & Russia, pro religione Christiana toleratos, moritur anno MCCLV & multis post interjectis annis, propter sanctimoniam vitæ actæ & miracula, nostra memoria in numerum Sanctorum relatus est. Transfertur in diem XVI.

XVII Kal.
Die 16.

In Nicea Bithiniæ, natalis beati Ursacii confessoris, qui sub Licinio persecutore, [Ursacii.] militia relicta, solitariam vitam agens, tantis claruit virtutibus, ut & dæmones expulisse & ingentem draconem orando interemisse legatur. Apud civitatem Metensium, sancti Arnulfi episcopi, [Arnulfi.] qui sanctitate vitæ & miraculorum gratia illustris, heremiticam vitam diligens, beato fine quievit. Romæ, sanctæ Serenæ uxoris quondam Diocletiani Augusti. [Serenæ.]

Puri sunt Praten. Herinien. Antverp-major, Rosweyd. Munerat. Belin. Greven. & Molan.
Varia lectio. Scripsi Nicea Bithiniæ simpliciter, ut alibi, ex codicum fere omnium consensu. Greven. habet Bitiniæ, optime Molan. Bithyniæ. Belin. addit Bithiniæ civitate. Et hic pro Ursacii, ponit Ursicii. Turpius Antverp-major Velatii, qui deinde barbare effert, Clitimo imperatore. Rosweyd. Liciano; Munerat. Limo; post confessoris, adjiciens & militis. In Rosweyd. expulisset, in Munerat. drachonem, in Belin. legitur scriptoria sphalmata sunt: uti & Methensium in Herinien. pro Metensium. Denique in Munerat. Arnusti pro Arnulfi. Solus Belin. textum vitiat, sic legens: Metis civitate, translatio sancti Arnulfi &c. Greven. & Molan. præter ceteros scribunt, Arnulphi episcopi & confessoris. Iidem etiam habent miraculorum gloria, cum Antverp-majore, Rosweyd. & Munerat., non male quidem, sed reliqui melius cum Adone, miraculorum gratia. Antverp-major, non recte interjicit, illustris fuit. Praten. legit heremiticam vitam deligens, ut sensus, si recte construatur & cum præcedentibus conferatur, exigere videtur; sed alii omnes post Adonem, cum textu nostro conveniunt in verbo diligens, quod ea de causa præferendum fuit. Belin. iterum solus, beato fine in pace quievit. In Rosweyd. est, natale sanctæ Serenæ. Reliqui textui conformes sunt. Dioclesiani & Diocleciani & siquæ sunt hujusmodi minutiæ, satis patent.

[Ursacii.] Observatio. De Ursacio, quem Græci, quos Baronius sequi maluit, Arsacium passim vocant, nihil hac die memorant Hieronymiana, tacent etiam Beda ejusque sequaces Florus & Rabanus. Ast in Romano parvo signatur his verbis: In Nicea Bithyniæ, Ursacii confessoris, sub Licinio. Ado ex lib. 5 Historiæ Ecclesiasticæ tripartitæ, ut ipsemet indicat, breve elogium texuit, quod totum transumpsit Notkerus, a Nostro modicissime contractum, excluso dumtaxat loco, quo vitam solitariam egisse legitur, nempe, in quadam turre præfatæ urbis, & verbis illis ultimis jam a nobis recitatis & porro in Auctariis non semel repetendis. Omnia fusius legi possunt citato ab Adone loco, vel apud Sozomenum lib. 4 cap. 16, [Arnulfi.] vel apud Surium hoc die. Inclytissimum Metensium antistitem Arnulfum, ab Adone XVIII Julii notatum fuisse, supra diximus; ibique multa de Arnulfis variis eorumque confusione solito fusius disputavimus. Hic præcipue observandum est, Arnulfi Metensis translationem, undecimo ab obitu mense factam, pro natali a pluribus substitutam, idque ita Molano persuasum fuisse, auctore, opinor, Belino, ut eam vocem translatio, hac die in Usuardi textum inserendam putaverit. Baronius item & alii Adonem secuti, XVIII Julii felicem Arnulfi transitum constanter collocant. Non recte; nam hac ipsa, & non alia die, eum e vivis ereptum multis argumentis suo loco probabimus; Quæ cum Usuardo ignota non fuerint, inde omnino factum credimus, ut deserta Adonis sententia, verba ejus ex XVIII Julii huc plane transtulerit. Vita a laudato Surio, hoc ipso die exhibetur, accuratius reproducta & observationibus illustrata a Mabilione sec. 2 Benedict. a pag. 149, ubi & Pauli diaconi verba recensentur. Ultima commemoratio non alium rursus fontem habet, [Serenæ.] quam Romanum parvum: Romæ, Serenæ, uxoris Diocletiani Augusti. Verba sanctæ & quondam ab Adone adjecta sunt, & ita a Nostro & Notkero descripta. Quid autem de Serena illa tandem statuendum sit, suo loco examinabitur. Juvat hic Wandelberti versiculum attexere ad firmandam, quam diximus, veram sententiam de cælesti Arnulfi nostri natali:

Septenam denamque tenes, Arnulphe sacerdos.

AUCTARIA.

Pulsanen. In Nicea Bithiniæ, natalis beati Ursicini confessoris. [pro Ursacii vel Arsacii.] Apud civitatem Metensium, sancti Arnulfi episcopi & confessoris. Desunt reliqua omnia.

Antverp. & Max-Lubec. In prima & ultima puri, de Arnulfo vel Arnolfo, ita habent: Metis civitate, beati Arnulfi, ejusdem civitatis episcopi & confessoris.

Antverp-max. Ultrajectin. Leyden. & Lovan. De Ursacio, verba Adonis adjiciunt: Scriptum est in lib. 5 ecclesiasticæ historiæ tripartitæ. Metis civitate, translatio sancti Arnulphi, ejusdem civitatis episcopi & confessoris. [Translat. Arnulfi.] In ultima annuntiatione puri sunt.

Albergen. & Danic. De Ursacio, idem adnectunt. In Serena etiam puri sunt. Sed de Arnulfo, nihil, nempe cum de eo egerint XVIII Julij.

Centulen. In Nicea Bithiniæ, sancti Ursatii confessoris. Qui tantis virtutibus claruit, ut demones expelleret; & magnum draconem orando interemit. In Galliis civitate Mediomatrico, sancti Arnulfi episcopi & confessoris, excellentis prosapiæ & admirandæ sanctitatis viri. Item in Flandria, depositio sancti Arnulfi Suessionensis episcopi, [De Arnulfo Suessionem.] qui inter cetera miraculorum præconia, ortum regis Francorum Ludovici, & orando impetravit, & præscius prophetavit. In Serena purus est.

Bruxellen. Incipit: Metis civitate, sancti Arnulfi episcopi & confessoris. Qui fuit, filius Arnoldi, filii Ansberti ex Blichilde filia primi Lotharii regis Francorum; [De Arnulfo.] & pater Ansegisi ducis, mariti sanctæ Begghæ sororis beatæ Gertrudis. Hic sanctus Arnulphus ex Majore regiæ domus, Metensium fit episcopus, & ex episcopo factus solitarius, mira vitæ sanctitate ac miraculorum gloria illustrior quam ante præclaruit & tandem beato fine in Christo quievit. Apud Africam, sanctorum septem martyrum Liberati abbatis, [Liberati & sociorum.] Bonifacii dyaconi, Servii & Rustici subdyaconorum; Rogati & Septimi monachorum, & Maximi pueri. Qui sub persecutione Wandalica, jussu Hunerici regis, pro fide Catholica remorum vectibus enecati, & ita singuli in modum canum, cerebris comminutis extincti sunt. Hæc iterum hujus codicis anticipatio est, vide textum Usuardinum die sequenti. In Serena satis purus, ultimo loco agit de Ursacio, in quo habet, ut codices supra. [Rochi.] In fine manu longe recentiori: Et beati Rochi confessoris.

Hagenoyen. In Ursacio superioribus similis, ita subjicit: [De Eusebio Vercellensi.] Apud Italiæ urbem Vercellis, beati Eusebii episcopi & martyris, qui ob fidei, quam nitebantur Arriani corrumpere, veritatem ab ipsis & Constantio imperatore in exilium missus est, & ibi arctissimo carcere mancipatus est, qui erat ejus altitudine profundior & longitudine brevior, & latitudine angustior, ita ut de latere in latus vertere se non posset. Et postea tamen ad ecclesiam suam reversus, & persequentibus eum novissime eisdem Arrianis, in ecclesia sua tractus de gradu in gradum, martyrio coronatus est. Vide 1 Augusti. Apud Metensem civitatem, translatio sancti Arnulfi episcopi, [De Translat. Arnulfi.] quando de Habendo castro corpus ejus extumulatum est & ad Metensem civitatem cum magna est Sollempnitate delatum. Romæ, [De Serena,] depositio sanctæ Serenæ imperatricis uxoris Dyocletiani imperatoris, quæ Christianis suo in tempore multum utilis fuit, & multis Christianis vitam istam prolongavit ne punirentur.

[Gemmæ.] Daveronen. Sanctæ Gemmæ. Tres Gemmas alicubi invenio, de qua hic agatur, incertum est.

Matric-Cartus-Ultraject. Sanctæ Serenæ, uxoris Diocletiani. [Iheronis] Ursacii confessoris. Iheronis martyris & confessoris. Vide die sequenti.

In Vatican. sign. num. 5949. Deest Arnulfi. In Perside, [Simplicii.] natalis Simplicii. Inter Simplicios tredecim, quos reperio, nullus est Persa.

Strozzian. Apud Tudertinam civitatem, natalis beati Philippi confessoris, [Philippi.] de Ordine Fratrum Servorum sanctæ Mariæ, de Florentia oriundus. [alias, civis Florentini.] Cujus vita miraculis extitit gloriosa.

Burdegalen. Andegavis, translatio sancti Maurilii. [Translat. Maurilii.] Colitur XIII Septembris.

Caudiacen. Arvernis monasterio Magnilocensi, sancti Domnini inclyti martyris & sociorum ejus. [Domnini.] Supra non semel recurrit.

Editio Lubeco-Col. In Ursacio, tota ferme Adoniana est. Tum: Romæ, passio sanctæ Serenæ martyris, uxoris quondam Diocleciani Augusti. Apud Castrum Ramerudeti, natale beati Balsimii, [Balsimii & sociorum. Translat. Arnulfi & Berward.] gloriosi martyris sociorumque ejus. Methis civitati, translatio beati Arnulphi, ejusdem civitatis episcopi & confessoris, ammirandæ sanctitatis viri. Eodem die, translatio sancti Berwardi, episcopi Hildesheymensis & confessoris. Ostensio sancti Hunfridi, [Hunfredi. Rochi.] episcopi & confessoris. Ipso die, natale sancti Rochi, confessoris ac peregrini.

Greven. Ipso die, sanctorum Orionis, Tirsi, Agniti. [Orionis &c. Balsemii &c Translat. Berwardi.] Apud Castrum Rameruden, natale sancti Balsemii martyris & sociorum ejus. Translatio sancti Berwardi, episcopi Hildensheymensis & confessoris. Ostensio sancti Hunfridi episcopi & confessoris. Lugduni Galliæ, [De Rocho.] beati Rochi, peregrini & confessoris. Hic claris ex Aquitania natalibus ortus, & a puero optimæ conversationis, singularem a Domino gratiam curandi homines a morbo epydemiæ accepit. Tandem post multa bona opera, tamquam explorator in carcere quinque annis detentus, ibi in Domino quievit. Mediolani, depositio beati Georgii Cremonensis, [Georgii.] qui vita & miraculis insignuer fulsit. [Caroloman. Artemiæ cum elogio.] Item Karolomani confessoris. Artemiæ virginis & martyris, filiæ sanctæ Serenæ & Diocletiani imperatoris. Quæ per beatum Ciriacum a demonio liberata & baptizata, a Galerio Maximino fratre suo, post mortem patris imperante, martyrio coronata est.

Molan. Aliis litteris textui inserit: Scriptum est in libro &c. & de Arnulpho, translatio. In fine: Mediolani in monasterio Coronatæ, Ordinis Fratrum Eremitarum beati Augustini, depositio beati Georgii Cremonensis, [De Georgio Cremonensi.] qui vitæ sanctitatis & miraculorum gratia insignis fuit. Lugduni Galliæ, beati Rochi confessoris, contra pestilentiam adjutoris. Apud Castrum Ramerudem &c. ut supra. In editionibus aliis: In Galliis depositio beati Rochi &c. [Rochi. Theodoli. Mandel &c De imag. Christi.] De Balsemio item, ut supra. Eodem die, Theodoli confessoris episcopi Sedunensis. Die decima sexta, sancti Mandelii, & sancti martyris Diomedis. Et deportatio ab urbe Edessa, non manufactæ imaginis Domini nostri Jesu Christi. Morinis, [Hunfredi.] ostensio sancti Hunfredi, episcopi & confessoris. Denique minoribus typis, de beato Georgio Cremonensi, ut supra.

XVI Kal.
Die 17.

[Liberati & socior.] Apud Africam, sanctorum martyrum Liberati abbatis, Bonifacii diaconi, Servii & Rustici subdiaconorum, Rogati & Septimi monachorum, & Maximi pueri; qui persecutione Wandalica jussu Hunerici regis, pro confessione Catholicæ fidei & unici baptismatis defensione, speciosum cursum certaminis sui, coronante Domino, perfecerunt. In Cæsarea Cappadociæ, natalis sancti Mammetis martyris, [Mammetis] qui passus est imperante Aureliano sub Alexandro præside. [Oct. Laur.] Ipso die, Octavæ sancti Laurentii martyris.

Puri sunt Praten. Herinien. Antverp-major, Rosweyd. Antverpien. & Max-Lubec. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Nonnulli codices legunt Bonefacii, nos cum aliis & communiori, ut est in textu. Praten. habet Servi, cum Munerato, recte ex Adone. At Praten. codex secundus & reliqui nostri omnes, cum Romano parvo, Servii. De W alibi diximus: Vuandalica, & Vuandalica modi scribendi Gallici sunt, sequimur Antverp-maj. &c. Scribit hic Wandalorum, & præterea sensum infideliter corripit, nam ubi in textu legitur; pro confessione Catholicæ fidei & unici baptismatis defensione, speciosum &c. ibi simpliciter habetur, pro confessione, speciosum &c. Pro Hunerici, ponit Munerat. Himerici, Greven. Honerici. Porro Antverp. & Max-Lubec. in priori constructione etiam variant, pro defensione Catholicæ fidei & unici baptismatis. Rosweyd. pro perfecerunt, substituit, perceperunt. Octabæ, more antiquo scribunt Herinien. & Munerat. atque hic in fine cum Antverpien-majore omittit martyris. De Affricam, Aphricam, dyaconi, Capadociæ, & id genus aliis, sufficiant alibi dicta.

Observatio. Romanum parvum ita hodie pronunciat: In Africa, martyrum Liberati abbatis, [Liberati & socior.] Bonifacii diaconi, Servii & Rustici & aliorum sub Wandalica persecutione. Atque hic primus est Martyrologus, qui de his Sanctis meminerit & quidem hac die, cum satis constet eos II Julii martyrium consummasse. Ado, consulto annuntiationis fonte, nempe Victore Vitensi pag. 81, singulorum expressit nomina & martyrii historiam fusius prosecutus est. Notkerus de more messem integram suam fecit, Noster stylo suo ea aptavit, quæ in laterculo reddita sunt. Sitne autem Victori Vitensi tribuenda celebris hujus passionis historia, diligenter quærit Ruinartius in sua Historiæ persecutionis Wandalicæ novissima editione a pag. 94, ubi de martyrii tempore, modo, die ac loco plura discutiuntur, quibus junge notas ejus pag. 209. [Mammetis] De celebri Mammete, Mamante, Mamma, uno vel diversis plura disquirit Florentinius ex Hieronymianis, in quibus monachus appellatur. Baronius, Basilii, Nazianzeni & aliorum panegyricos uni huic nostro sub nomine Mamantis adscribit. Inde varia suggerunt varii, quæ rursus ad locum proprium discutienda remittimus. Tu interim videsis Actorum Mammetis compendium apud Rabanum, quod ex eo totidem fere verbis accepit Notkerus. Porro Actis illis Metaphrasticis a Surio editis, fidere non audent eruditi recentiores, Mammetis historiam texentes ex monumentis verioribus, quæ apud Ruinartium indicata invenies inter selecta a pag. 276, Gallice vero deducta a Tillemontio tomo 4 a pag. 358. Romanum parvum sic de Mammete breviter: Cæsareæ, Mammetis martyris. Utrum Ado martyris illius Acta aliqua viderit, dubium facit ejus elogium solito compendiosius, utpote qui nihil aliud proferat quam quod ex eo Usuardus descripsit. Wandelbertus eum solum prædicat, his verbis:

Martyre sedecima effulget Mammete beato.

[Oct. Laur.] Restat, Octava sancti Laurentii martyris, ab omnibus Usuardinis codicibus notata tametsi Clar. Castellanus adverterit in codice Pratensi annuntiationem illam, videri ferme adjectam, manu quidem vix diversa, sed spatium implere in fine lineæ relictum. Quod si verum est; non in eo solum codice, sed in omnibus antiquissimis factum fuisse oportuit. Mosander commemorationem illam plane Adonianam censuit, Rosweydus in appendicem rejecit; uter præferendus sit, tu videris. At numquid in ipso genuino Beda diserte signatur, Octavæ sancti Laurentii? Fateor; sed cur a Rabano prætermissa sit, haud equidem intelligo. Ceterum certa & indubitata est Usuardi nostri lectio, quantumvis mirum videri debeat, solius hujus & Apostolorum Petri & Pauli octavæ memoriam, apud ipsum reperiri.

AUCTARIA.

Pulsanen. Incipit: Octava beatissimi Laurentii, levitæ & martyris. Sequitur de Africanis, usque ad Maximi pueri, inclusive; desunt reliqua omnia.

Belin. Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Alberg. & Danic. Ita puritati accedunt, ut propter solum ordinem exclusi sint, quia nempe ordiuntur ab Octava sancti Laurentii martyris. De Africanis scribunt cum Antverp. & Max-Lubec., pro defensione Catholicæ fidei & unici baptismatis; ubi in Belino inepte in fine repetitur defensione.

Centulen. Romæ, Octava beati Laurentii. Apud Africam, sanctorum martyrum Liberati abbatis, [Textus fere purus.] Bonifacii diaconi, Servii & Rustici subdiaconorum, Rogati & Septimi lectorum monachorum, & Maximi pueri. Qui omnes jussu crudelissimi regis Wandalorum, diversis pœnis consumpti sunt. Cæsarea Cappadociæ, sancti Mammetis, monachi martyris, qui passus est imperante Aureliano.

Bruxellen. Incipit: Octava sancti Laurentii martyris. De martyribus Africanis egit die præcedenti. In Mammete satis purus est. Sequitur: Romæ, beati Julii Senatoris & martyris. Qui jubente Commodo imperatore, [Julii.] tam diu fustibus cæsus est, donec emitteret spiritum. Anticipatio est ex XIX hujus. Tum: Item Karolomanni principis Austrasiorum, [De Carolom.] filii Karoli Martelli. Qui pro Christi amore regnum & gloriam mundi derelinquens, in monte Cassino monachum professus est; ubi ipse omni virtute pollens, cum semel ad coquinæ officium hebdomadarius deputaretur & in modico erraret, a coco crudeliter cæsus, ait: Indulgeat tibi Deus, frater, & Karolomanus. Post ipse cum sancto Papa Stephano secundo veniens in Franciam, ut Rex Pippinus frater ejus Astulphum regem Longobardorum ab oppressione Ecclesiæ reprimeret, impetravit. Et in reditu apud Viennam languore correptus, sancto fine quievit. Vera falsis mixta.

Hagenoyen. In Cæsaria civitate Capadociæ, natalis sancti Mammetis martyris, [De Mammet] qui metu Aureliani Cæsaris, in desertum fugiens, & cum suis habitavit ibi; & congregabantur ad eum omnes silvestres feræ, quas mulsit & fecit caseos. Hic postquam ad fidem multos convertisset, vocavit leonem silvestrem, ut eum vindicaret, & factum est ita. Hic ab Alexandro præside in equuleo suspenditur, & voce cælesti ibi consolatur. Post hæc incarceratur, ut postea in caminum projiciatur, ubi et mel & lac ab angelo defertur. Et tertio die hic feris projicitur, sed non læditur; & tunc lapidibus obrutus, & ille cælesti voce vocatus obiit. Sequitur de Africanis, pure; item de Octava sancti Laurentii

Aquicinct. Pro Rustici, habet Rustitii.

[Dedicat. B.V. & Jul.] Daveronen. Turonis, dedicatio sanctæ Mariæ, & sancti Juliani martyris.

Matric-Cartus-Ultraject. Octava sancti Laurentii martyris. [Textus contractus.] Mammetis pueri & martyris. Liberati abbatis, cum pluribus aliis de suis, pro fide a Wandalis martyrizati.

Codex Gollian. Castro Seduno, sancti Theodori episcopi. [Theodori.] Inter plurimos Theodoros, quis hic sit, postea videbitur.

Editio-Lubeco-Col. In Octava sancti Laurentii & martyribus Africanis pura, de Mammete post martyris, sic habet: Qui cum esset puer septem annorum, [De Mammet] & idolorum culturam omnino respueret, pro fide Christi passus est diversa tormenta, postremo lapidatus, imperante Aureliano sub Alexandro præside. [Jeronis.] In Nortwich, natale beati Jeronis presbyteri & martyris. Vide quæ de ipso, hoc die satis diligenter notavit Castellanus.

Greven. In Hollandia, pago Norwich, natalis beati Jeronis presbyteri & martyris. [Jeronis. Judith. Eufemiæ.] In Bethulia, beatæ Judith viduæ. Item Eufemiæ.

Molan. Post perfecerunt, aliis litteris textui interjicit: [De African.] Scribit beatus Victor Africanus episcopus in historia ejusdem Wandalicæ persecutionis, quam & ipse cum ceteris sustinuit & fideli atque illustri stylo digessit. In fine: Eodem die, in pago Hollandiæ, [Jeronis.] sancti Jeronis presbyteri & martyris. Tum minoribus typis: Item Carolomanni confessoris, [Caroloman.] principis Austrasiæ, qui in monte Cassino monachus effectus est. Posteriores editiones cum prima in textu conveniunt. In fine autem habent: In pago Hollandiæ, Egmonda monasterio, sancti Jeronis, presbyteri & martyris. [Myronis. Pauli & Julianæ.] Die decima septima, sancti martyris Myronis. Demum minoribus litteris subdunt: Apud urbem Ptolemaidem, sanctorum martyrum Pauli & Julianæ. Vide Acta apud Surium. In Romano moderno dicuntur passi sub Valeriano.

XV Kal.
Die 18.

Apud Prenestinam civitatem, miliario ab Urbe tricesimo tertio, natalis sancti Agapiti martyris, [Agapiti.] qui cum esset annorum quindecim, & amore Christi martyrio ferveret, jussu Aurelii imperatoris tentus est, ac primo nervis crudis diutissime cæsus: deinde a præside Antiocho gravia patitur supplicia. Exinde cum ex præcepto imperatoris leonibus subjiceretur, & minime esset læsus, gladio ministrorum coronandus percutitur. Eodem die Romæ, beatorum presbiterorum Joannis & Crispi, [Joannis & Crispi.] qui persecutione Diocletiani multa sanctorum corpora officiosissime sepelierunt, quorum meritis & ipsi postmodum sociati, [Helenæ.] gaudia vitæ meruerunt. Via Lavicana, sanctæ Helenæ matris Constantini imperatoris.

Sumitur ex Praten. Herinien. Antverp-majore, Rosweyd. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Belini editione prima, Greven. & Molan. Accedunt codices Antverp-max. Ultraject. Leyden. & Albergen.
Varia lectio. Solus Molan. Prænestinam scribit per diphthongum, ceteri ut in textu. Antverp. Max-Lubec. Belin. & alii legunt, ab urbe Roma. In Munerato error est vicesimo tertio pro tricesimo tertio, ut habent omnes cum Adone, uti & amore Christi martyrio ferveret, exceptis Greven. & Molan. qui omisso martyrio nitidiorem faciunt sensum. Non est exacta Notkeri constructio, & pro amore Christi martyrio ferveret. Inter antiquiores codices solus Rosweyd. pro Aurelii, posuit Aureliani cum Adone & Notkero, quod servant codices mediæ notæ; cur Usuardus præferat Aurelii, fateor me ignorare, nisi ut sæpe fit, nomina illa promiscue accipiantur, quod ea ætate contingere facile potuit. Exinde legunt plerique, alius exhin, alius exin, alius exhinc. Belin. post, ex præcepto imperatoris male inserit tentus & leonibus &c. ubi Rosweyd. iterum non inepte correxit objiceretur, pro subjiceretur. In Munerato, post, quorum meritis, omittuntur particulæ & ipsi. Greven. & Molan. a reliquis denuo dessentiunt, legentes gaudia vitæ æternæ, contra Adonem & codices nostros. Belin. de Helena: Item Romæ, via &c. De nævis codicum mediæ notæ non loquor, ut nec de tercio, aput, Anthioco, Johannis, Dyocletiani &c.

Observatio. Quam illustris est & ab antiquo celebratissima Agapiti Prænestini martyris gloria, [Agapiti.] a vetustis Kalendariis, Sacramentariis & Martyrologiis nostris omnibus prædicata, tam sunt depravata ejusdem Acta, teste ipso Cardinale Baronio, ut tuto dici posse videatur, cusa esse in eadem officina, ex qua prodiere illa, quæ de sancto Venantio expensa sunt ad XVIII Maii; si non potius eadem utriusque sint, aut alterius alteri aptata, certe multa correctione egentia, ut fusius suo loco demonstrabitur; & rursus dicendum erit infra ad XX & XXI Augusti. Scio duplicia Acta exstare; utra præferenda sint, suo loco dicetur. Porro gloriosissimum adolescentis certamen referunt etiam Hieronymiana, Beda, Rabanus, Romanum parvum, Ado, Notkerus & Wandelbertus. In Hieronymianis exprimitur item distantia ab Urbe, perpauco inter codices discrimine, sed ea a Romano parvo negligitur. Rabani elogium de rege Antiocho meminit. Verosimiliora sunt, quæ ab Adone dicuntur, Aurelianum imperatorem diserte nominante, ut facit post ipsum Notkerus, unde mirari licet; in omnes fere vetustos Usuardi codices irrepsisse jussu Aurelii, cum tamen reliqua omnia ex Adone accepta esse, manifestissime pateat. Solus Agapitus a Wandelberto celebratur hoc versiculo:

Agapitus quintam decimam certamine sancit.

Sequens annuntiatio ab auctore Romani parvi hac die primum prolata est his verbis: Romæ, [Joannis & Crispi.] Joannis & Crispi presbyterorum. Ado encomium breve composuit, quod ferme integrum describit Noster, expunctis dumtaxat verbis, in Sexto Philippi, quæ certe satis clara non sunt, & alterius tyranni, Maximiani nomine. Crediderim ignotum sibi cœmeterium Usuardum nominare non voluisse. Videat curiosus Lector Aringhi Rom. subter. lib. 2 c. 20, pag: 365, ubi hæc ipsa hodierna Adonis verba citata inveniet. Notat Castellanus, [Helenæ.] Sanctos illos ex aliis diebus hic conjunctos esse. Cetera alibi. Helenam, in codicibus Adonianis repertam, asterisco notavit Mosander, tamquam adjectitiam, idemque censuit Rosweydus. Dubium igitur manet unde eam sumpserit Usuardus, sed ab eo signatam esse, ut in textu retulimus, videtur certissimum. Est apud nos Altmanni Altivillarensis, ad Hincmarum Ms. Helenæ vita, cum historiis translationis & miraculorum, necnon vitæ aliæ & narrationes variæ Notcheri &c. tum Mss. tum typis excusæ, suo tempore diligenter ex professo examinandæ. Tutius hic processit Surius, nonnulla ex Eusebio & Theodoreto desumens, relata ad VII Februarii Flodoardi, de Altivillarensi translatione historia, quam accuratius a Mabilione discussam habes sec. 4 Benedict. parte 2 a pag. 153. Sed laboriosior Tillemontius, viam stravit, qua ex veterum de Helena testimoniis, certior vitæ series eruatur, ut videre est tomo 7, a pag. 1 & in notis eo pertinentibus.

AUCTARIA.

Pulsanen. In prima & ultima purus, secundam plane omittit.

Lovanien. Deficit in elogio Agapiti, cetera purus est.

Danic. In secunda annuntiatione rescindit ultimam elogii partem, incipiendo a, quorum meritis & ipsi postmodum sociati &c.

Centulen. In Italia civitate Prænesta, sancti Agapiti martyris, [Textus contractus.] sub præside Antiocho. Eodem die Romæ, sub Sexto Philippi [Ado, in Sexto Philippi,] beatorum Joannis & Crispi presbyterorum, qui persecutione Diocletiani multa martyrum corpora curatissime sepelierunt. Via Lavicana, sanctæ Helenæ, matris Constantini Augusti.

Bruxellen. Fere purus est; addit etiam, urbe Roma; legit Aureliani, in ceteris nævi sunt. Tum: Et Romæ in Sexto Philippi, sanctorum presbyterorum &c. Item Romæ via Lavicana &c.

Hagenoyen. Apud Prenestinam civitatem, miliario ab urbe Roma XXXIII, natale sancti Agapiti martyris. [De Agapito.] Qui cum esset annorum quindecim & amore martyrii flagraret, persecutoribus se obtulit, & jussu Aureliani imperatoris est tentus, & primo nervis crudis & dure percussus, & Antiocho præsidi est missus, a quo gravia tormenta est passus. Primum incarceratur, deinde prunas ardentes capiti ejus imponuntur, sed non læditur; flagellis cæditur, capite verso & fumo subtus horribili facto. Tunc bullienti aqua perfusus est & maxillæ ejus contritæ sunt, & judex hæc videns exspiravit. Tunc imperator jussit eum leonibus objici, qui eum non lædebant, & postea capite amputato martyrium complevit. In Joanne & Crispo purus est. Tum: Romæ via Lavicana, depositio sanctæ Helenæ reginæ, matris magni Constantini imperatoris. [De Helena.] Hæc Helena prius fuit pagana & misericordiæ operibus valde intenta, postmodum erat Judæa & in ea lege perfecta. Ultimo fuit Christiana & Christianæ religioni multum proficua, quia Crucem Domini invenit. Multa corpora sanctorum de partibus transmarinis ad Christianos duxit & multa monasteria in Asia, Gallia, & Italia ædificavit. Hæc in bonis operibus perseveravit & in pace obiit. Alium vadem postulant quæ hic narrantur, ut fidem inveniant.

Aquicinct. Textui subnectit: Item, sancti Pontini. [Pontini.] Vide infra verum nomen & titulum.

Matric-Cartus-Ultraject. Agapiti martyris. Romæ, Helenæ reginæ, matris Constantini imperatoris. Joannis & Crispi presbyterorum; qui cum multa sanctorum martyrum corpora sepelissent, & ipsi martyrio coronati sunt. In margine, de Agapito additur: Iste puer multa sustinuit & judicem valde confudit, quem & Deus in vindictam sancti martyris percussit.

[Pontini.] Codex D. du Cheval, signatus C. Item Pontini. Puto legendum Pontimi, ex Hieronym.

[Pontini.] Altemps. Item Pontini martyris. Recte martyris, non confessoris, ut habet Edit. Lub-Col.

[De Helena.] Florentin. Helenæ….. Cujus corpus jacet modo Venetiis. Vel, Cujus corpus modo Venetiis sepultum est. Adhuc sub judice lis est.

Lugdunen. Pago Sisterico, in monte, qui dicitur Lura, [Donati.] sancti Donati &c. Vide die sequenti.

Codex Castri-Karoli. In Galliis pago Sigisterico, [Donati.] in monte qui dicitur Lura, sancti Donati presbyteri. Usuardus de eo agit XIX Aug.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Romæ via Lavicana, [De Helena.] sanctæ Helenæ, matris sancti Constantini imperatoris, & inventricis Crucis Christi, Treverorum indigenæ nobilissimæ. Sequitur de Agapito, satis pure. In Joanne & Crispo ex Adone adjicit, quæ Usuardus omisit. Demum: In civitate Amacia, [Pontini.] beati Pontini confessoris. Jam dixi Pontimum esse, & martyrem.

Belini editio altera in fine adjicit: Item Pontini. [Pontini.] Vide jam dicta. Socios vel potius socias nominant apographa Hieronymiana.

[Martini. Demetrii. Privati. Potentini.] Greven. Nota secundum aliquos hic commemoratio est sanctæ Helenæ, depositio vero, XVII Kal. Maii. Martini Papæ. Demetrii martyris. Privati martyris. Potentini confessoris.

Molan. In Bronium, translatio sancti Eugenii episcopi & martyris. [Translat. Eugenii. Firmini.] Metis civitate, depositio sancti Firmini episcopi & confessoris. Editiones aliæ litteris Italicis in textu scribunt: Aureliani. In fine: Metis civitate, depositio sancti Firmini episcopi & confessoris. Die decima octava, sanctorum martyrum Phlori & Lauri. [Phlori & Lauri.] In Bronio, translatio corporis sancti Eugenii archiepiscopi & martyris.

XIV Kal.
Die 19.

[Magni vel Andreæ & sociorum. Donati.] Natalis sancti Magni, seu sancti Andreæ martyris, cum sociis suis duobus milibus quingentis nonaginta & septem. In pago Sigisterico, beati Donati presbiteri, qui ab ipsis infantiæ rudimentis mira Dei gratia præditus, anachoriticam vitam multis annis exegit & miraculorum gloria clarus migravit ad Christum. Romæ, sancti Julii Senatoris & martyris, [Julii.] qui jubente Commodo imperatore tamdiu fustibus est cæsus, donec emitteret spiritum. In territorio Bituricensi, sancti Mariani confessoris. [Mariani.]

Ita Praten. Antverp-major, Rosweyd. Antverp. Max-Lubec. Munerat. Greven. & Molan. Item Antverp-max. Lovanien. & Danicus.
Varia lectio. Muneratus cespitat in principio, natalis sancti Magni & Sancti Andreæ martyrium. Omnes legunt, cum sociis suis, excepto Pratensi, qui ultimam vocem omittit. Scribo milibus, quia sic omnes etiam habent. Antverp-maj. notat socios 2598. Rosweyd. 2167, Greven. 2527. Numerus ab Usuardo ex antiquioribus acceptus, a nobis in textu exprimitur. Antverp. a socia editione maxima & a reliquis dissentit in Donati titulo, quem solus ipse episcopum vocat. Scribit item anacoreticam, ceteri ut in textu anachoriticam. Greven. in annuntiationis principio legit: In Galliis pago &c. quod etiam habet consuetus imitator Molan., qui & ambo scribunt exegit multis annis; ac deinde pro miraculorum gloria, miraculorum gratia. In Munerato deest utrumque: atque in Antverp-maj. ac Rosweyd. ante miraculorum, particula et. Antverp-major, ponit, fustibus cæsus est. Antverp. pro Mariani, substituit Martini, at Max-Lubec. cum Antverp-maximo, Lovanien. & Danico, Marini.

[Andreæ & sociorum.] Observatio. Andream apud Græcos inclytissimum megalomartyrem Martyrologi nostri Latini verosimillime ex Græca appellatione binomium fecerint Magnum seu Andream. Sic etenim Beda, & ex eo Rabanus, Romanum parvum, Ado & Noster, eadem prorsus ubique phrasi. Melius fortasse legissent, magni Andreæ. Neque enim verisimile puto, Martyrologos nostros Andream tribunum militum cum Magno episcopo Anagnino confundere voluisse. Wandelbertus aliam viam ingressus, pro numero nominum subjecta geminavit conjunxitque, ut mox ostendam. Utrum Ado Andreæ Acta, prout vulgata sunt viderit, nescio, certe præcursoribus suis nihil superaddidit. Nos ea, ut ex Metaphraste, Lipomano & Surio edita novimus, suo loco examinabimus. Præfata Acta germana censuit Baronius ad annum CCCI num. 5, crediditque, opera Petri Tarsensis episcopi, collecta atque scripta esse. Non desunt hodie qui aliter sentiant. Videri potest Tillemontii nota tomo 5 a pag. 588, in Actis nostris suo loco accuratius expendenda. Audi modo Wandelbertum:

Magnus & Andreas quarta denaque coruscant:
Septem nonaginta & quingenti comitantur,
Quos pariter Sancti simul his bis mille sequuntur.

Qui in nostro indiculo sequitur Donatus, is ab Adone in sacros Fastos primum relatus est, [Donati.] cum ampliori vitæ historia & designatione montis, in quo solitariam vitam egerit; quemque Mosander Tura vocat, Rosweydus Jura, sed cum notatione propria manu subinde adjecta, qua monet I mutandum in L, proindeque legendum Lura, utpote qui a Jura monte tantum distet, quantum Provincia a Burgundia. Utut est, Usuardus elogium suum totum ex Adone transtulit. Unde hic suum acceperit, non liquet. Petrus in Catalogo lib. 7 cap. 78, Adonis verba de more describit. De Donato meminit vita Marii XXVII Januarii num. 11. Habemus sancti ipsius vitam Ms. alibi illustrandam. De Julio sic brevissime Romanum parvum: [Julii.] Romæ, Julii Senatoris & martyris. Plura ex Actis deducit Ado, sed Noster compendio usus est. Vide Observationem XXV Augusti, ubi de Actis Eusebii, Pontiani &c. Inventum est Romæ non ita pridem Julii alicujus martyris corpus: an hujus senatoris dici possit, necdum compertum habeo. In Hieronymianis aliquibus adjectum legitur: [Mariani.] In Biturio, vico Villauno, deposicio sancti Mariani confessoris. De eo fusius disputat Florentinius; notatque ex Labbeo hujus sancti eremitæ festum in diœcesi Bituricensi recoli XIX Septembris. An autem ad salvandam cultus diversitatem, recte ad alium Marianum recurratur, alibi explicabimus. Satis mirum videri posset, Usuardum, non solum verum obitus (qui determinari omnino nequit) sed & cultus diem suo tempore usitatum ignorasse; dum Marianum hac die consignavit. Clarissimus est codicum nostrorum & in Mariano & in superioribus unanimis plane consensus. Brevem Mariani vitam, nescio an satis sinceram, edidit Labbeus tomo 2 Bibl. Ms. pag. 432, ubi & S. Gregorii Turonensis caput 81 refert. Exstant in Museo nostro bina alia vitæ compendia Mss, in majori opere accuratius examinanda.

AUCTARIA.

Herinien. Toto textu purissimus est, sed nescio qua causa secundo loco insertum sit: In monasterio Bobio, depositio sancti Bertulphi abbatis. [Bertulphi.]

Pulsanen. Natale sancti Magni martyris. Romæ, [Magni.] sancti Julii Senatoris &c. recte. Sequitur: In territorio Biturico, sancti Marciani confessoris. Desunt alia omnia. Vide de Magno quæ supra diximus. Item notulam Castellani in Martyrol. univers. & Greven. inferius.

Ultraject. & Leyden. Incipiunt: In Cicilia, [Ludovici. Magni.] natale sancti Ludowici episcopi & confessoris. Natale sancti Magni martyris cum sociis suis &c. pure. Utraque sequens annuntiatio turbata & confusa est. Pro Mariani, scribunt Marini.

Albergen. Alia phrasi: Apud Massiliam, natale sancti Lodowici episcopi & confessoris. [De Ludovic.] Qui cum esset primogenitus regis Ceciliæ, professus est Ordinem Fratrum Minorum. Reliqua pura sunt, nisi quod hujus diei finis, cum sequentis principio confundatur, quod subinde correctum est. Legit etiam Marini.

Centulen. Natale sancti Magni, seu sancti Andreæ martyris, [Textus non integer.] cum sociis suis duobus millibus quingentis nonaginta septem. In Galliis, pago Sigisterico, sancti Donati presbyteri & confessoris. Eodem die Romæ, sancti Julii Senatoris, qui passus est sub Commodo imperatore, judice Vitellio.

Bruxellen. De Andreæ sociis supra bis mille quingentos, scribit nonaginta novem. De Donato addit, in monte qui dicitur Lura. In reliquis permodice interpolatus est. In fine subdit: [Ludovici.] Apud Marciliam, sancti Ludovici episcopi & confessoris, & filii regis Sicilæ, episcopi Tolosani, de Ordine Fratrum Minorum.

Hagenoyen. Incipit a Julio, in quo purus est Nec in Donato, a puritate multum distat. Tum de Mariano; ultimo loco de Andrea, etiam satis recte. Sequuntur annuntiationes duæ anticipatæ ex die sequenti; nempe: Herio insula, depositio sancti Philiberti abbatis. [Philiberti.] Qui primo miliciam terrenam [secutus] Christi tyrocinio mancipatus est, & multorum extitit monachorum fundator devotus. Civitate Cordila [Corduba,] sanctorum monachorum & martyrum Leovigildi & Christofori, [Leovigildi & Christoph.] quorum corpora post abscisionem capitum igni tradita sunt. Vide de his die sequenti.

Ambianen. Ex Adone describit sancti Donati elogium. Purius ex ipso fonte.

Matric Cartus-Ultraject. Magni martyris cum sociis. Ludovici confessoris, qui fuit filius regis, [Ludovici.] postea monachus in Ordine Minorum & episcopus Tolosanus. Julii Senatoris martyris.

In Vatican. num. 5949. Deest Mariani.

Florentin. Sancti Ludovici…. Plura non invenio, forte reliqua conformia erunt hodierno Romano, [Ludovici.] vel Belino, qui cum hisce codicibus sæpe concordat. Videri etiam possunt codices alii supra & Editio Lubeco-Col. &c.

[Marini pro Mariani.] Burdegalen. In territorio Bituricensi, Marini confessoris. Vult dicere Mariani.

Codex Salinen. In territorio Bizunticensi, sancti Mariani confessoris. Lege Bituricensi.

Editio Lubeco-Col. De Andrea, pura; in Donato nonnihil ex Adono interpolata est, uti & in Julio. Sequitur: Apud Massiliam, natale sancti Ludovici episcopi Tholosani & confessoris. [De Ludovic.] Qui cum esset primogenitus regis Siciliæ, professus est Ordinem Fratrum Minorum; vita & miraculis gloriosus, Sanctorum catalogo meruit adscribi. Pro Mariani, scribit Marini. Civitate Nurenberga, [Sebaldi.] sancti Sebaldi peregrini & confessoris, filii regis Daciæ. Civitate Anagina, XL miliario ab urbe Roma, via quæ Latina nuncupatur, depositio sancti Magni, [De Magno ep. Anag.] episcopi & confessoris. Hic in partibus Apulæ, civitate Tranas oriundus, oves vicinorum in pascuis pro mercede custodivit, ut parentes suos pauperes inde sustentaret. Qui postea, angelo duce per beatum Redemptum episcopum baptizatus, ac perfecte in fide instructus, & in brevi tempore sufficienter litteralibus studiis edoctus est, paucis decurrentibus annis episcopus ordinatus, & multis perpessus insidiis, tandem beato fine quievit.

Belin. Natale sanctorum Magni & Andreæ cum &c. Cetera satis pura sunt, nisi quod scribat Martini pro Mariani. Dein adjungit: Eodem die in Provincia, apud castrum de Brignola, depositio sancti Ludovici episcopi & confessoris. [De Ludov.] Qui inde Marsiliam deportatus, in ecclesia Fratrum Minorum, [Oct. Claræ. Ruffini.] ibidem honorifice conditus est. Item octava sanctæ Claræ virginis. Apud Mantuanam civitatem, sancti Ruffini confessoris.

[Mag. R. M. Ludovici.] Greven. Magni, regis Noreganorum & martyris. Apud Massiliam, natale beati Ludovici episcopi & confessoris, qui cum esset &c. ut supra. In Magno Anagnino etiam parum admodum distat ab editione Lubeco-Col. Sequitur: [Magn. Anag Bertulphi.] Bertulphi abbatis & confessoris. [De Sebaldo.] Sebaldi confessoris, filii regis Daciæ. Hic sponsam nobilissimam sortitus, exemplo beati Alexii, ipsam, parentes, omniaque sua reliquit. In vita solitaria Deo purissimum servitium exhibens, multis miraculis coruscabat, inter quæ comitibus itineris oratione panem subcinericium impetravit; cilicio super aquas posito flumen transiit. Tandem plenus bonis actibus apud Nurenbergense oppidum quievit. [Richardis. Ermelinæ.] Richardis virginis. Ermelinæ virginis.

Molan. De Mariano, cujus gesta habentur. In Ludovico, [Ludovici.] Belinum describit. Apud Mantuam, sancti Rufini confessoris. [Rufini.] In Bobio, sancti Bertulphi abbatis. [Bertulphi Sebaldi] Dein typis minoribus: Sebaldi confessoris, filii regis Daciæ: qui plenus bonis actibus apud Nurembergense oppidum quievit. Editiones aliæ, de Ludovico ponunt, castro Brincola: reliqua ut Belin. De Rufino & Bertulpho, ut supra. [Elaphii.] Eodem die, sancti Elaphii, Catalaunis episcopi & confessoris. Nurenberga civitate, depositio sancti Sebaldi confessoris, filii regis Daciæ.

XIII Kal.
Die 20.

[Samuelis.] Samuelis prophetæ, cujus sacra ossa, ut Hieronimus scribit, Augustus Archadius de Judea transtulit Traciam. Eodem die, beati Porphirii hominis Dei, [Porphyrii.] qui sanctum martyrem Agapitum erudivit in fide & doctrina Christi. Herio insula, sancti Philiberti abbatis, [Filiberti.] qui post militiam temporalem, Christi tyrocinio mancipatus, monasteriorum extitit fundator devotus. [Leogivild & Christophori.] Civitate Corduba, sanctorum monachorum Leovigildi & Christofori, quorum corpora post abscisionem capitis, igni tradita sunt.

Ex Praten. Herinien. Antverp-majore, Rosweyd. & Molan.
Varia lectio. Præmitoo orthographica: Samuhelis, Jeronimus, Jheronymus, Hieronimus, Archadius, Judea, Traciam, Porphirii, Filiberti, Phyliberti, Philiberti, tyrocinio, tirocinio, Christophori, Christofori, Cristophori, abscisionem &c. In quibus omnibus hic & nunc scribendis, uniformitas semper servari omnino non potest, utpote quam in codicibus meis non reperio. Itaque ea hic & alibi secundum majorem codicum consonantium auctoritatem efformo. Novi, præferenda Hieronymus, Arcadii, Judæa, Thraciam, Porphyrii, Filiberti, tirocinio, Christophori, abscissionem, nemo tamen vitio vertat aliam me lectionem sequi. Molan. pro hominis Dei. scripsit viri Dei. Praten. pro Christi tirocinio, habet Christo.

Observatio. Samuel propheta notatur a Beda: Rabanus casu mutato scripsit: Samuelis prophetæ. Et hoc etiam modo habet Romanum parvum. Ado non prophetæ encomium, sed brevem translationis historiam ex Hieronymo adversus Vigilantium adjunxit, [Samuelis.] quam inter Molani aliorumque Auctaria invenies. Wandelberti versiculos infra dabimus. Usuardus id solum ex Adone accepit quod in laterculo repræsentavimus. De Porphyrio sic legit Romanum parvum: Et Porphyrii hominis Dei, de quo antiquiores non meminere. Quæcumque ab Adone ex Agapiti Actis adjecta sunt, Noster ad verbum descripsit. Ut autem clarius pateat Actorum Agapiti Prænestini & Venantii Camerini confusio, consule hujus lectiones in Breviario Romano ad XVIII Maii, in quibus Cornicularius a beato Porphyrio presbytero cum familia baptizatus dicitur, [Porphyrii.] &c. Quæ sane tam sunt conformia, ut non possint non ex unis Actis ad altera translata supponi, nisi miraculum novum fingere velimus. [Filiberti.] Sed de his, pro instituti nostri ratione satis dictum est. De Filiberto meminit Wandelbertus XX Julii: Et ternam denam Philibertus sanctus adornat. Eodem ipso die codicibus Adonianis adjectus reperitur, alteri abbati Vulmaro conjunctus. Hoc vero die apographo Hieronymiano uni alterive superadditus est, memoratus etiam a Floro & Rabano. Non arbitror ex eorum ullo in Usuardum transiisse, qui proprio marte totam annuntiationem nostram composuisse omnino videtur. Filiberti vitam, a suppari monacho scriptam, edidit Surius, solita sua mutandi styli libertate usus. At primigeniæ phrasi restituit Mabilio sec. 2 Benedict. a pag. 816; [Leovigildi & Christoph] translationes aliaque ad sec. 4 remittens. Vide ibi parte 1 a pag, 537. Leovigildus item & Christophorus ipsi soli debentur, ex Hispania cum pluribus aliis allati, ut non semel alibi diximus. Consule Memoriale Eulogii libro 2 cap. 11. De Samuele hæc hodie prædicat Wandelbertus:

Tertia post denam Samuele excellet, ab ipsis
Quem Domino cunis genitrix devota sacravit.

AUCTARIA.

Pulsanen. In duabus primis purus, postremas duas omittit.

Antverp. & Max-Lubec. Puri sunt, nisi quod in Porphyrio deficiant; in fine autem excedant in nova annuntiatione de sancto Bernardo: [Bernardi.] In territorio Lingonensi, depositio beati Bernardi, primi Clarevallensis abbatis, viri vita, doctrina & miraculis gloriosi.

Munerat. Textui puro in fine subdit: In territorio Lingonensi, [Bernardi.] beati Bernardi.

Greven. Toto etiam textu purus, in fine utitur signo LL, de quo egimus quinta hujus in sancto Dominico & alibi, quo nempe indicat, Sanctum eo signo affectum Usuardo esse superadditum. [Bernardi.] Debuit ergo inter Auctaria reponi, quod hodie sic habet: Item in Clara-valle, sancti Bernardi abbatis.

Antverp-max. Ultrajectin. Leyden. & Lovanien. [Bernardi.] Secundo loco post Samuelis, inserunt: In territorio Lingonensi, depositio beati Bernardi, primi Clarevallensis abbatis, viri doctrina & miraculis gloriosi. Sequuntur reliqua textus pure. [Auctoris.] In fine: Ipso die, sancti Auctoris Treverorum episcopi. An non Metensium, X Aug.?

Alberg. & Danic. In eo a superioribus differunt, quod de Bernardo agant primo loco, & Porphyrii commemorationem, [Idem.] ab aliis suo loco positam, hi duo plane omittant.

Centulen. Samuelis prophetæ, cujus sacra ossa Archadius Augustus de Judea transtulit Thraciam, portantibus episcopis, [De Samuele.] & omnibus ecclesiarum populis tanta leticia concurrentibus, quasi præsentem viventemque cernerent. [Textus mutatus.] Eodem die, sancti Porphirii hominis Dei. Herio insula, sancti Philiberti abbatis; qui de militia temporali, Christi tyrocinio mancipatus, monasteriorum extitit fundator devotus. Civitate Corduba, sanctorum monachorum Leovigildi & Christophori, quorum corpora post decollationem igni tradita sunt.

Bruxellen. Incipit a Bernardo, ut supra. Tum: Item sancti Samuelis prophetæ. Cujus sacra ossa Archadius Augustus de Judea transtulit Trachiam. [De Samuele.] Portantibus autem episcopis, & omnium ecclesiarum populis occurrentibus, tanta leticia facta est, quasi presentem viventemque cernerent atque susciperent, ita ut de Palestina usque ad Calcedonem jungerentur agmina populorum, & in laude Christi una voce personarent. Scribit beatus Jerominus. In Porphyrio scribit, Agipitum seu Agathonem. In Cordubensibus purus est. De Filiberto subjicit: [De Filiberto.] Et specialiter cenobii Gineginensis, in territorio Rothomagensi. Cujus abbatiam quam ipse gerebat [regebat] ob tyrannidem Ebronii [an non Ebroini?] apostatæ reliquit. Apud Treverim, sancti Auctoris episcopi & confessoris. Vide Auctaria X Augusti. [Auctoris.] Nisi duo diversi sint.

Hagenoyen. De Samuele longum ex sacris litteris commentarium texit, quem non vacat transcribere. In Porphyrio purus est. De Filiberto & Cordubensibus egit die præcedenti. Sic modo pergit: Eodem die, depositio sancti Bernhardi, abbatis Clarevallensis in territorio Lingonensi. [Bernardi cum elogio.] Hic ex nobilibus parentibus de Burgundia natus est; de patre Celmo & matre Aleyde valde religiosis. Hic quinque habuit fratres & unam sororem. Et ipse Bernhardus, tertius in ordine erat filiorum, quem mater prævidit in utero ejus tanquam catulum totum candidum, & in capite ac dorso rasum, & maxime audivit latrantem. Hic cum esset adhuc puerulus, Christum in nocte Dominicæ nativitatis, quasi puerum nascentem de beata Virgine, vidit. Juvenis castitatem multum amavit, & monachus factus in vicesimo secundo anno ætatis suæ, totum se dedit patientiæ, abstinentiæ, humilitatis & caritatis [operibus] per omnes dies vitæ suæ Hic perpetratis multis miraculis & multis descriptis libris, & monasteriis sui Ordinis centum & sexaginta adificatis, anno sexagesimo tertio ætatis ejus obiit in pace, testamentum karitatis, humilitatis, patientiæ, abstinentiæ suis fratribus relinquens. [Oswini. Auctoris.] Item in Anglia, sancti Oswini regis & martyris. Treveris, sancti Auctoris episcops & confessoris.

Aquicinct. In fine addit: Cainone castro, sancti Maximi confessoris. Deinde calamo notabiliter recentiore: [Maximi. Bernardi.] Depositio sancti Bernardi abbatis. Habes supra elogium satis longum.

Ambianen. Ipso die, sancti Bernardi, abbatis Clarevallensis. [Bernardi.]

Matric-Cartus-Ultraject. Bernardi abbatis. Samuelis prophetæ. Porphyrii, qui sanctum Agapitum puerum erudivit. Philiberti, primo militis, postea abbatis.

Cluniacen. & Altemps. Cainone castro, sancti Maximi confessoris. [Maximi.] Fuit discipulus S. Martini Turonensis; Gallice vocatur Meme.

Reg. Suec. num. 428. In partibus Burgundiæ, loco qui dicitur Claravallis, [Bernardi.] depositio sancti Bernardi abbatis.

[Leoncii.] In Vatican. num. 5949. Deest Samuelis & Filiberti. Adjicitur: In Lucania, sancti Leoncii.

Ughellian. Deest Porphyrii. In fine: In territorio Lingonensi, [Bernardi.] depositio beati Bernardi, primi abbatis Clarevallensis.

[Stephani. Potiti.] Florentin. Sancti Bernardi ….. Sancti Stephani….. Sancti Potiti pueri q. a [puto velle dicere qui passus est] in Apulia provincia tempore Antonini imperatoris.

[Maximini.] Burdegalen. Cainone castro, sancti Maximini confessoris. Lege cum aliis, Maximi.

Codex Montis Sancti. Ipso die, innovatur sanctorum confessorum Amati, [Amati &c. De Gebetrua] Romarici, & Adelfi celebritas annua. Eodem die, translatio S. Gebetrudis. Vide Castell. pag. 785 & in indice.

Editio Lubeco-Col. De Samuele, fere similis est Bruxellen. Sequitur: In territorio Lingonensi, monasterio Clarevallis, depositio beati Bernardi, [De Bernardo] primi ejusdem loci abbatis & confessoris, viri vita, doctrina & miraculis gloriosi. Qui monasteriorum & monachorum extitit fundator & pater inclytus. In Filiberto, Cordubensibus & Porphyrio satis pura est. Tum: Treveris beati Auctoris, [De Auctore.] episcopi & confessoris: qui in Brunswich per translationem requiescit. Ipso die, beati Stephani, [Stephani. Malachiæ.] regis Ungariæ, & confessoris. Item, commemoratio sancti Malachiæ episcopi & confessoris. In Rom. ponitur depositio III Nov.

Belin. In Samuele purus, in Cordubensibus corruptus est. Rursus in Porphyrio purus, in Filiberto totum elogium expungit. Tum: In Ungaria, civitate regia Albaregali, [Stephani.] sancti Stephani regis, qui primus Ungaros ad fidem convertit. In Bernardo similis est Antverp. & Max-Lubec. [Maximi.] Cainone castro, sancti Maximi confessoris.

[Oswini.] Greven. Oswini, regis provinciæ Deirorum & martyris. Cujus instantem obitum (ut scribit Beda lib. 3.) cum sanctus Aidanus episcopus prædiceret, non est, inquit, digna hæc gens talem habere rectorem. In Lucania, [Valentiani & Leontii. De Stephano] sanctorum Valentiani & Leontii. Stephani, regis Hungariæ & confessoris. Qui ubi instantia uxoris suæ sanctissimæ Geisilæ, sororis sancti Henrici imperatoris, fidem Christi suscepit, industria sua populum suum ad idem induxit, plenusque operibus bonis, beato fine quievit. Treveris, sancti Auctoris episcopi & confessoris, [Auctoris.] in Brunswich quiescentis. [Julianæ &c.] Julianæ virginis & martyris, ac aliorum quatuor. [Malachiæ.] Commemoratio sancti Malachiæ episcopi & confessoris. Vide supra.

[De Samuele.] Molan. De Samuele, aliis litteris textui inserit: Portantibus episcopis, & omnium ecclesiarum populis tanta lætitia occurrentibus, quasi viventem susciperent: ut de Palestina usque Calcedonem jungerentur populorum examina & in Christi laudes una voce resonarent. Scribit sanctus Hieronymus in libro contra Vigilantium. In fine: In Hungaria, civitate regia Alba regali, sancti Stephani regis, [Stephani.] qui primus Hungaros ad fidem convertit: ex Belino, ut etiam facit in Bernardo & Maximo. [Auctoris.] Ipso die, sancti Auctoris Treverorum episcopi. Dein typis minoribus: In Brunswyc quiescentis. In Oswino Grevenum describit. [Gerardi.] Sequitur: Daventriæ, obiit beatus Gerardus cognomento magnus. Et in Villario monasterio, Ordinis Cistertiensis, [Goberti.] beatus Gobertus ex Comite Asperi montis, ibidem egregiæ sanctitatis monachus. Editiones aliæ præter dicta, de Samuele, etiam Bernardi annuntiationem textui admiscent. In fine, de Stephano, Maximo & Auctore, [Oswini.] ut supra. In Anglia, sancti Osuini martyris, regis Deirorum. Cujus instantem &c. Tum typis minoribus: Daventriæ, obitus beati Gerardi cognomento magni, qui initium dedit Fratribus de communi vita. Villario monasterio, obitus Goberti, ex Comite Asperi montis &c., [Burchardi.] ut in editione priori. Vuormatiæ, obitus Burchardi episcopi.

XII Kal.
Die 21.

[Privati.] In territorio civitatis Gavalitanæ, passio sancti Privati episcopi & martyris, qui passus est persecutione Valeriani & Galieni. Eodem die, [Bonosi & Maximian] natalis sanctorum martyrum Bonosi & Maximiani, quorum gesta habentur. Et in civitate Salona, sancti Anastasii martyris, [Anastasii:] qui pro confessione nominis Christi jubente Aurelio imperatore interemptus est.

Textus sumitur ex Praten. Herinien. Antverp-majore, Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Solus Antverp&majore legit, passus est sub persecutione, reliqui omnes omittunt particulam, sub. Quod Munerat. habeat Ganalitanæ, typographi vitio tribuendum puto. Item Bodosi, pro Bonosi. Idem dic de Maximi pro Maximiani apud Greven., qui præterea cum Molano scribit, quorum actus habentur. Omnes ponunt: Et in civitate Salona, nescio cur Molan. expunxerit particulam, in. Hæret hic denuo Usuardus in confusione superius memorata circa nomina Aureliani, in Aurelit contra quam Ado expressissime legat, ut supra diximus in Agapito XVIII Augusti: uter, an neuter præferendus sit, alibi discutiendum.

[Privati.] Observatio. In Gavallis, vico Mimmatensi, passio Privati martyris, inquiunt apographa Hieronymiana ultimo loco. Videri ad hæc possunt Notationes Florentinii, atque item Baronii ad Martyrologium Romanum. Rabanus ex Hieronymianis sua plane descripsit, nulla etiam dignitatis episcopalis facta mentione. Flori elogium & desideratam dignitatem, & tempus certaminis, & barbaros a quibus martyrio affectus creditur, disertius exprimit. Romanum parvum de Privato non meminit. Crediderim itaque ex Gregorio Turonensi sua sumpsisse Adonem, quæ cursim solum attingit, descripta a Nostro, exceptis dumtaxat his verbis, vico Minatensi, pro quo legendum Mimatensi, ut ex laudato Gregorio aliisque a Baronio citatis, fusius suo loco deducemus. Opportunas suppetias feret Tillemontius tomo 4 a pag. 221, ac in notis a pag. 651. Wandelbertus unico suo versiculo, unum Privatum hodie exornat:

Martyris hinc duodena Privati sanguine fulget.

Bonosus & Maximianus ab antiquioribus omnibus præteriti, nescio unde in Adonis notitiam primum devenerint, [Bonosi & Maximian] a quo in sacris Fastis consignati sunt iisdem ipsis verbis, quæ ex ipso ab Usuardo desumpta, in indiculo nostro dedimus. Idque adeo mirandum magis, quod idem Ado diserte asserat, eorum Acta haberi, quæ tamen eum numquam vidisse, inde indubitatum redditur, quod nec verbum ex iis proferat, nuda producens nomina, ex quibus nec de loco martyrii, nec de tempore quidquam conjicere valeas. Fatetur Baronius, ea suo tempore, & nos fatemur, a Majoribus nostris nusquam fuisse reperta: unde summæ debentur gratiæ Theodorico Ruinartio, qui ipsa ex cod. Ms. monasterii B. Mariæ Silvæ-majoris in diœcesi Burdegalensi eruta, primus inter sincera & selecta in lucem extulit a pag. 663, ubi & eadem eruditis observationibus hinc inde illustrat. Porro ex Actis illis colligitur, diem XXI Augusti, quasi pro arbitrio ab Adone selectum esse (an Castellanus recte XX Septembris prætulerit, æque ferme incertum est.) Palæstram autem, Antiochiam fuisse; tyrannum, Julianum Comitem, imperatoris apostatæ avunculum, & ipsum apostatam, Christianis infensissimum; Martyres vero illos, professione milites, Labari Christiani causa, quod illud in paganum mutare constanter abnuerent, dire excruciatos; demum alterius ex his nomen, non Maximianus, sed Maximilianus exprimendum, hic paucis indicasse sufficiat. Vide interim Tillemontium tomo 7, a pag. 406. & 739. [Anastasii.] Romanum parvum de solo Anastasio hac die agit: Salonæ, Anastasii martyris. Pluscula suggerit Ado ex Actis sancti Agapiti, ubi Cornicularius miles dicitur. Usuardus non plura descripsit, quam in laterculo exhibuimus, priori & superius indicatæ mutationi insistens, in nominibus Aurelii & Aureliani. Plura ex præfato Adone dabunt Auctaria. Quod die præcedenti de Porphyrio observatum est, hic de Anastasio plane recurrit, nam in citatis Venantii Lectionibus, Cornicularius idem, qui hic ab Adone refertur, ubi ex demirata Venantii constantia conversus est, poniturque in Martyrologio Romano moderno XI Maii. Plura in Actis memorabimus, ubi Anastasius Salonensis procul dubio ab hoc Corniculario distinguendus erit, & ex Heronymianis ponendus XXVI Augusti, quo die coronatum asserunt Acta citata apud Tillemontium tomo 5 pag. 148. Ceterum clarissime hic denuo apparet, Adoniana & Usuardina, quæ recitavimus, esse omnia.

AUCTARIA.

Rosweyd. Textui puro subdit: In Hispaniis, [Juliani & sociorum.] sancti Juliani martyris cum aliis quatuor. Variant codices.

Pulsanen. In textu etiam purus, adjungit in fine: [De altari S. Andreæ.] Eodem die, consecratio altaris beati Andreæ Apostoli.

Antverp. & Max-Lubec. Addunt: Item Quadrati episcopi. [Quadrati.] Vide Martyrologium Romanum & notam Baronii huc spectantem.

Antverp-max Ultraject. Leyden. Lovanien. Alberg. & Danic. In prima & secunda puri, sic tertiam ex Adone adornant: In civitate Salona, [De Anastasio] sancti Anastasii martyris. Qui cum esset miles & videret sanctum Agapitum inter tormenta Christum fortiter confitentem, exclamans, ait: Magnus est Deus Christianorum & non est alius præter eum. De quo præses cum nuntiasset Aureliano imperatori, jubente ipso interemptus est. Dein in fine: [Quadrati.] Item, sancti Quadrati episcopi.

Centulen. In territorio civitatis Gavalitanæ, sancti Privati episcopi & martyris, qui passus est sub Gallieno. [Textus mutilus] Eodem die, sanctorum martyrum Bonosii & Maximiani.

Bruxellen. In tribus primis annuntiationibus, Antverp-max & ceteris codicibus haud absimilis, subjungit: Et in Hispaniis, natale sanctorum martyrum Julii & Juliani. [Julii & Juliani. Quadrati. Flori.] Et sancti Quadrati episcopi. Et beati Flori abbatis, discipuli sancti Mauri abbatis.

Hagenoyen. In civitate Gavalitana, in territorio ejusdem, passio sancti Privati &c. ut in textu. [Quadrati.] Item sancti Quadrati episcopi. In Bonoso & Maximiano purus est. De Anastasio ferme ut supra ex Antverp-max. &c. Demum: Romæ, [Antonii.] sancti Antonii martyris, qui cum Christianum [se] libere fateretur, jubente Vitellio judice, capitali sententia damnatus est, viaque Aurelia sepultus. Vide die sequenti.

Aquicinct. In fine: Item, sancti Quadrati episcopi. [Quadrati.] Vide superius dicta.

Matric-Cartus-Ultraject. Privati episcopi & martyris. [Textus contractus.] Bonosii & Maximiani martyrum. Anastasii martyris.

[Valentii & Leoncii. Julii &c.] Vatican. num. 5949. Adjicit: Natalis sanctorum Valentii & Leoncii in sancta Sophia. In Hispania, sanctorum Julii, Juliani, Vincentii, Augurii, Fructuosi. [Quadrati.] In Sardinia, sancti Quadrati episcopi. In aliis deest positio.

[Quadrati.] Ughellian. Item Quadrati episcopi. Idem sæpius recurrit, ut vide supra.

Florentin Apud Sardiniam, civitate Carilitana, passio sanctorum martyrum Russoris [Medic. Ruxoris] Caselli & Camerini, [Russoris & sociorum.] sub Diocletiano & Maximiano imperatoribus, præsidente Dalasio præside. Adjungit Strozzian. Passi sunt pro Christo. Caput autem sancti Russoris inde translatum Florentiæ, positum est in ecclesia omnium Sanctorum. Vide & Martyrum & locorum nomina melius in Romano expressa. Quanti autem facienda sint, quæ occasione Luxorii & Camerini a Tamayo hoc die corrasa sunt, dicet Card. Aguirrius apud Papebrochium in Resp. art. 18 num. 42.

Editio Lubeco-Col. In territorio civitatis Gavalitanæ, vico Minacensi, passio &c. Sequitur de Anastasio, ut Antverp-max. &c. supra. In Bonoso & Maximiano pura est. [Quadrati.] Denique: In ipso die, sancti Quadrati episcopi & confessoris.

[Lusorii & sociorum.] Belin. Incipit: Natale sanctorum martyrum Lusorii, Ceselli & Camerini. Si hæc ex Florentin. accepta sunt, polita videntur nomina. In Privato satis purus est. Sequitur: Eodem die, sanctorum martyrum Bonosii, [Bonosii &c. Quadrati.] Maximi & Maximiani, quorum &c. In Anastasio purus, subdit in fine: Item Quadrati episcopi.

[Juliani &c. Lusorii &c.] Greven. Juliani & aliorum quatuor martyrum. Item, sanctorum martyrum, Lusorii, Ciselli & Camerini. [Contæ. Quiriacæ.] Quadrati episcopi & confessoris. In Alexandria, Contæ nobilis. Quiriacæ, matronæ Romanæ & martyris, in Wesalia superiori quiescentis

[Quadrati.] Molan. In Lusorio & sociis Belin. aut Greven. descripsit Tum: Item Quadrati episcopi. Dein typis minoribus: [De Quiriaca.] Quiriacæ, matronæ Romanæ, & martyris in Uvesalia superiori quiescentis, apud Carmelitas, de qua in passione beati Laurentii. Editiones posteriores, Belin. pressius imitatæ, aliis litteris textui præfigunt: Natale sanctorum martyrum Lusorii, [Lusorii &c.] Ciselli & Camerini. In fine de Quadrato, ut in prima editione. Tum: [Bassæ.] Et sanctæ martyris Bassæ. Romæ in agro Verano, sanctæ Cyriacæ martyris; quæ in Vuesalia, translata quiescit. [Cyriacæ.] De Cyriaca & Bassa vide Romanum, ubi utriusque elogia invenies.

XI Kal.
Die 22.

[Timothei.] Romæ via Ostiensi, natalis beati Timothei martyris, qui tentus ab Urbis præfecto, & longa carceris custodia maceratus, cum sacrificare idolis noluisset, tertio cæsus & gravissimis suppliciis attrectatus, ad ultimum decollatus est. Eodem die Augustuduni, sancti Simphoriani, [Symphoriani.] tempore Aurelii imperatoris, qui cum idolis sacrificare nollet, primo verberibus affectus, deinde carceri mancipatus, ad ultimum cæso capite martyrium consummavit. In portu Romano, [Martial. & sociorum.] sanctorum peregrinorum martyrum Martialis, Epicteti, Saturnini, Aprilis & Felicis cum sociis eorum. Item Romæ, sancti Antonii martyris, [Antonii.] qui, cum se Christianum libere fateretur, jubente Vitellio judice, capitali sententia est damnatus, viaque Aurelia sepultus.

Ita Praten. Herinien. Antverp-major, Rosweyd. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. In Greven. est Hostiensi, in Antverp-maj. & Rosweyd. Ostensi. In Herinien. & Antverp-maj. Thimothei. Item in eisdem & Rosweyd. tercio. Antverp-maj. post cæsus, omisit particulam et. Quodque maxime notandum est, Greven. & Molan. præfecto addiderunt nomen, Tarquinio, quod etiam faciunt codices recentiores; ast Usuardum illud expunxisse, indubitatum videtur. Herinien. pro attrectatus, habet adtractatus, pejus Antverp-maj. attractus. Omnes scribunt Augustuduni vel Augustuduno. Munerat. & Molan. Symphoriani; ceteri simpliciter cum textu. Iterum conveniunt vetusti codices in Aurelii, licet Ado posuerit Aureliani. Nota, Muneratum post Symphoriani, adjicere martyris. Scribit hic etiam cum Antverp-maj. & Greven. Marcialis: item Epictei cum eodem Antverp-maj. & Rosweydo; Greven. legit, Epiceti. De Dampnatus dixi alibi. Rosweyd. postponit est, Antverp-maj. in finem rejicit. Greven. & Molan. phrasim nonnihil in principio variant; qui, cum se libere fateretur Christianum. Et præterea Molan. pro Antonii, scribit Anthonini.

Observatio. Hodiernum laterculum totum ex Adonianis verbis, servato annuntiationum ordine, contextum est; altius tamen repeti potest prima earum scaturigo. [Timothei.] Atque ut a prima exordiar, Timothei illustrissimi sane martyris commemoratio miro consensu vetustis Kalendariis, Bucheriano, Carthaginensi, Allatiano, Frontoniano, Gregorii Sacramentario & Martyrologiis omnibus inserta est. Illum itaque celebrant Hieronymiana, sed cum titulo discipuli I'auli Apostoli, quam confusionem Florentinius in Notationibus expendit & explicat: sed dubiæ plenum opus est aleæ. Clarius loquuntur Beda, Rabanus, Romanum parvum, Ado & Wandelbertus. Primus ei elogium concinnavit laudatus Beda, descriptum a Rabano, ab Adone modice decurtatum; ex hoc a Nostro eleganter contractum, sicut textus supra exhibet. Qua fide nitatur Timothei hujus historia, hic non disputo, certe cum ex Actis sancti Silvestri acceptam fateantur & Beda & Ado, de ejus veritate facile statuet eruditus lector, salva semper antiquissimi & celeberrimi cultus integritate; si modo & Kalendaria & Martyrologia eumdem ipsum Timotheum in Actis sancti Silvestri memoratum consignent, quod equidem hactenus satis aperte perspicere nequeo. Multa, occasione Timothei, notavit hoc die Baronius, sed quæ nostram hanc difficultatem non tangunt. Nonnulla delibat Tillemontius tomo 2 pag. 618, verum plura alia in Actis erunt discutienda. Quod nostri hic officii est, Wandelberti versus, qui hanc & sequentem annuntiationem complectuntur, subjicimus:

Undecimam Romæ Timotheus passus honorat,
Æduatumque suum celebrat plebs Symphorianum;
Mater quem Christo pariter moritura dicavit.

Non minus inclyta est & certioribus Actis suffulta jam laudati Symphoriani Augustodunensis memoria, [Symphoriani.] quæ quidem in vetustis Kalendariis signata non est, nihilo tamen minus & notissima & in Galliis celebratissima. Ejus meminerunt codices Hieronymiani; item Beda & totidem verbis Rabanus. Florus breve elogium addidit, temporis notas definiens sub Aureliano imperatore & Heraclio Consulari; & ipsas easdem servat Ado, ex Actis a Mombritio & Surio vulgatis, atque a Baronio probatis, procul dubio acceptas. Acta ipsa apud nos exstant Mss.; eorum inter Selecta editor & primigeniæ puritatis restitutor Ruinartius a pag. 69, prædictas temporis notas rejicit, & pro Aureliani, scribendum censet Aurelii, ut fecit Noster jam non semel, deserta Adonis lectione, a quo tamen reliqua sua omnia ad apicem transumpsit. Utra porro temporum ratio præferenda sit, non est hujus loci statuere. Legi potest Tillemontius tomo 3 a pag 43, sed maxime a pag. 609, ubi de prædictis temporum notis ex professo disputat. Vide etiam Missam in Missali Gothico seu Gallicano apud Thomasium pag. 371. [Martyrum peregrin.] Peregrini martyres, an ii vere sint, qui hic nominatim exprimuntur, dubium reddunt Hieronymiana apographa, quæ Florentinius conciliare conatur. Romanum parvum sic loquitur: Et peregrinorum martyrum, Martialis, Epicteti, Saturnini, cum sociis eorum. Aprilem & Felicem adjunxit Ado, præfixa positione ex Hieronymianis, in quibus & alia nomina confusius enumerantur, quorum indiculus in Actis opportunius erit digerendus. Usuardus annuntiationem suam verbatim ex Adone descripsit. [Antonii.] Antonii martyris vel Antonini, primus meminit auctor Romani parvi, ex quo in Adonem transiit, elogio ex Actis sancti Eusebii adornato, cujus principium & finem Noster conjunxit, in omnibus, ut supra dicebam, plane Adonianus.

AUCTARIA.

Pulsanen. Incipit: Octava beatissimæ Dei genitricis & Virginis Mariæ. [Oct. Assump.] In Timotheo purus est. Et in Symphoriano, usque ad, Aureliani imperatoris. Desunt reliqua omnia.

Antverp. & Max-Lubec. In textu satis puri, [Idem.] subdunt: Et Octavæ sanctæ Dei genitricis Mariæ. Varia est variorum codicum phrasis

Antverp-max. Ultraject. & Leyden. Textui præponunt: [Idem.] Octava Assumptionis sanctæ Mariæ. Legunt, præfecto Tarquinio, & pro Antonii, substituunt Anthonini.

Alberg. & Danic. Superioribus similes sunt, sed præterea ante in portu Romano, textui interferunt: Item, [Hippolyti.] natale beati Ypoliti martyris. De quo Usuardus die sequenti.

Lovanien. Orditur etiam ab Octava Assumptionis &c. [Oct. Assump.] In Timotheo purus est. Symphoriani elogium resecat. Rursus in Portuensibus purus, Antonii elogium expungit.

Centulen. Octavæ beatæ & gloriosæ semper Virginis Dei genitricis Mariæ, [De Octava Assumpt.] quæ superno nuntio clarificata & spiritu sancto fœcundata, ab eo qui de illa carnem suscepit, præ omnibus sublimata, in æternum veneratur benedicta. Romæ, sancti Tymothei martyris. Augustuduni, sancti Symphoriani martyris, temporibus Aureliani. Item Romæ, beati Antonii martyris. In portu Romano, [Textus contractus.] martyrum peregrinorum, Marcialis, Epicteti, Aprilis & Felicis cum sociis eorum.

Bruxellen. Octava Assumptionis beatæ Mariæ matris Domini nostri Jesu Christi. [Oct. Assump.] In beato Timotheo describit Bedæ elogium. In tribus aliis satis purus est. In fine subjungit: Remis civitate, [Martt. 50.] natale martyrum quinquaginta. Et translatio corporum, [Translat. Hilarii &c] sanctorum Hylarii episcopi & confessoris, Innocentii martyris, & sancti Peregrini episcopi & martyris in basilica sancti Dyonisii.

Hagenoyen. Incipit ab Octava Assumptionis, ubi historiam subjungit, quam majori auctoritate firmatam velim. Tum: Romæ via Ostiensi, [De Timoth.] natale beati Timothei martyris, qui sub persecutione Neronis, tentus est a Tarquinio urbis præfecto, & longa carceris custodia est maceratus & cum idolis sacrificare noluisset, tertio est cæsus, & gravissimis est pœnis attrectatus, & viva calce vulnera ejus sunt aspersa, & martyr Dei gratias egit Deo. Tunc duo sibi angeli dixerunt, respice sursum, & vidit coronam sibi præparatam in manu Domini, & sic decollatus est. Eodem die, sancti Apollinaris martyris, [Apollinaris.] qui vidit gloriam sancti Timothei, & ideo se baptizari fecit, & cum Timotheo decollatus est. Satis patet confusio, nec explicatione mea indiget. Vide die sequenti. De Symphoriano post imperatoris, [De Symphor.] ita habet: Qui in juventute sua tam gravis erat in moribus suis, ut servorum [seniorum] vitam anticipare videretur. Hic cum statuam Veneris adorare nollet, primo sub Eraclio præfecto verberibus afficitur, deinde carceri mancipatur, & ad ultimum capite punitur. In portu Romano, sanctorum peregrinorum martyrum, Marcialis, Epycteci &c. pure.

Matric-Cartus-Ultraject. Octava Assumptionis beatæ Mariæ. Timothei & Symphoriani martyrum. In margine notatur: De isto Timotheo legitur in vita B. Sylvestri. [Martialis C.] Sequitur: Martialis confessoris. Et rursus in margine: Martialem confessorem alibi non invenies. Pergit textus: In portu Romano, sanctorum Peregrinorum martyrum, Martialis, Epicteti & sociorum eorum decem. Hæc clarius in textu expressa sunt.

Reg. Suec. signatus num. 428. Eodem die, translatio corporum sanctorum in cœnobio sancti Dionisii; [Translat. Peregr. &c.] hoc est, Peregrini, Patrocli, Innocentii atque Hilarii episcopi & confessoris.

[Andreæ.] Florentin. Sancti Andreæ diaconi, & ministri sancti Donati de Scotia, episcopi Fesulani, cujus corpus honorifice sepultum est in monasterio sancti Martini de Mensola [Medic. Lamensola] in territorio Florentino.

[Medardi & sociorum.] Salinen. In Galliis civitate Augustoduno, natalis sanctorum Medardi & Æmiliani cum filiis suis octo.

Remens. SS. Timothei & Apoll. Remis, passio sanctorum Mauri presbyteri & cum eo quinquaginta martyrum. [Mauri & 50.]

[Oct. Assump.] Editio Lubeco-Col. Octava Assumptionis gloriosæ Virginis Mariæ. Romæ, via Ostiensi in cimiterio ejusdem, [De Timoth.] natale beati Timothei martyris. Qui tempore Melchiadis Papæ de Antiochia venit Romam, & postquam ibidem per annum & tres menses prædicasset & multos ad fidem Christi convertisset, tentus est ….. & juxta Apostolum Paulum per sanctum Melchiadem Papam & sanctum Silvestrum devote sepultus est. [De Symphor.] De Symphoriano, post consummavit, subdit: Qui cum ad locum decollationis duceretur, mater ejus de muro exclamans, ait: Nate, nate, memento æternæ vitæ, respice sursum & regnantem in cælo intuere: tibi vita non tollitur, sed in melius commutatur. Et tali reformatione animatus, ut ovis in sua infantia puer ad victimam ductus est, quo decollato, honorifice est sepultus. In Portuensibus, pura est. Item Romæ, sancti Antonini martyris & carnificis. [Antonini.] Qui cum &c. Xonis civitate Galliæ, sanctorum quinquaginta martyrum. [Martt. 50.] Iidem sunt, ni fallor, qui supra Remis adscribuntur. Vide Greven.

[Oct. Assump. Hippolyti.] Belin. Initio & fine excedit. Incipit enim: Octava Assumptionis Virginis Mariæ. Et in fine adjicit: Item Romæ, sancti Hypoliti martyris.

[Oct. Assump.] Greven. Octavæ Assumptionis gloriosæ Dei genitricis & Virginis Mariæ. Mauri presbyteri & martyris aliorumque quadraginta [prior editio, [Mauri & 40 Martt. 50.] sexaginta, sed scribendum XLIX] Xonis civitate Galliæ, sanctorum martyrum quinquaginta.

Molan. De Timotheo aliis litteris in textu ex Adone miscet: Scriptum invenitur in historia sancti Silvestri. De Antonio, totum ferme Adonis textum describit. [Oct. Assump.] In fine: Octava Assumptionis Virginis [Hippolyti. Mauri & 50] Mariæ. Romæ, sancti Hippolyti martyris. Remis civitate Galliæ, beati Mauri & cum eo quinquaginta martyrum. Deinde minoribus typis: Apud Montem Falconis, in civitate Meuania, depositio beati Jacobi de Blanconibus, [De Jacobo de Blanconibus.] qui vita, moribus, miraculisque clarus, senio jam confectus, & sanguine ex crucifixi imagine fluente, facie, vestibus, manibusque conspersus, migravit ad cælum MCCI. Cujus corpus necdum permisit Dominus videre corruptionem, sed sanguinem Domini nostri adhuc in manu reservat. Editiones aliæ vitiatæ. sunt. Præfigitur aliis litteris, Octavæ &c. Sed pejus textui tribuitur, secundo loco: In portu urbis Romæ, [Hippolyt &c] sanctorum Hippolyti, Italice qui dicitur Nonnus, & sociorum. In Ostia, natalis sanctorum, typis Romanis, [Quiriaci & Archelai.] Quyriaci & Archelai. Reliqua, ut in priori editione. In fine: Remis civitate Galliæ, natalis sancti Mauri martyris cum sociis suis. [de Mauro &c] Qui a Roma cum beato Timotheo Remos veniens, postquam verbum Dei ibidem disseminans, Apollinarem cum aliis pluribus baptizasset, a Lampadio præfecto cum sociis Sanctis, quos baptizaverat, decollatus est. Die vigesima secunda, [Agathon.] sancti martyris Agathonici. Hæc ex solito fonte Græco.

X Kal.
Die 23.

Natalis sanctorum martyrum Donati, Restituti, Valeriani, Fructuosæ cum aliis duodecim, [Donati & sociorum. Zachæi. Claudii & sociorum. Hippolyti & sociorū. Theonæ. Timothei & Apollinaris. Minervii & Eleazari &c.] qui præclarissimo confessionis honore apud Antiochiam coronati sunt. Eodem die, beati Zachei episcopi, qui quartus a Jacobo, Hierosolimorum ecclesiam clarissime rexit. Apud Liciam civitate Egea, sanctorum Claudii, Asterii & Neonis, qui post acerba tormenta cruci affixi sunt. In portu urbis Romæ, sanctorum Ypoliti, Quiriaci & Archillai. Alexandriæ, sancti Theonæ episcopi venerabilis & vere Deo digni. Item natalis sanctorum Timothei & Apollinaris, qui apud Remensium urbem consummato martyrio cælestia regna meruerunt. Lugduno Galliæ, sanctorum martyrum Minervii & Eleazari cum filiis octo.

Soli puri sunt Herinien. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Zachei, simpliciter scribunt omnes, excepto Molan. Male legit Munerat. Hierosolimorum ecclesia clarissime claruit. Liciam, Egea, Hippoliti &c. ut alibi. Ceteri Munerati errores ferme scriptorii sunt, ut Neronis, pro Neonis, afflixii, Achillei, vero Deo digni, Appollinaris, Minervi &c. ubi deest conjunctio et. Greven. & Molan. contra communem omnium codium lectionem scribunt, non, cum filiis, sed, cum aliis octo, non advertentes nomen Eleazari esse muliebre, ab Eleazarum, ut Glycerii a Glycerium, Eustochii ab Eustochium &c.

[Donati & sociorum.] Observatio. Antiochenorum pugilum memoriam, Adonis Martyrologio antiquiorem, hoc die non invenio, nec alium habuit fontem Usuardus, ex quo sua ita hausit, ut nec syllabam mutaverit. Quærimus Adonis fontem, sed nihil hactenus reperire licuit. [Zachæi.] Zachæi episcopi meminit Romanum parvum, forte ex Rufino lib. 4 cap. 5, sed neglectis characteristicis omnibus, quas Ado apposuit, & ex eo rursus singulas transtulit Usuardus. De sequenti classe nihil memorant aut Romanum parvum aut Ado. In Hieronymianis purioribus solum exprimuntur Claudius, [Claudii & sociorum.] Asterius & Neon, quos & nos supra retulimus, & ex illis acceptos non dubitamus. Martyrii genus ex Actis proconsularibus profluxisse necesse est, quæ pridem a Surio hoc die, & a Baronio ad annum CCLXXXV a num. 3; recentius a Ruinartio vulgata sunt. An ea integra & genuina viderit Rabanus, dum elogium suum composuit, non satis liquet; cum de crucis supplicio, quod a Floro ex præfatis Actis diserte asseritur, nec verbum faciat. Mulieres tamen Domninam, vel ut alii Donuinam & Theonillam ex illis a Rabano sumptas existimo, quas nescio quis Pratensi codici, corrupto textu, inserendas putavit. Id mihi indicavit oculatissimus inspector Clar. Castellanus, observata in eo codice erasione inter coronati sunt & Alexandriæ, utrimque exclusive, qua scalpello inducta sunt omnia, quæ in nostro textu habentur, eaque superscripta, quæ in Auctariis primo loco referemus. Suspicor ego, correctorem illum, laudatum Rabanum sequi voluisse. Utcumque sit, Pratensi codici hic consentiunt consueti ejus comites Antverp-major & Rosweyd. cum ipso ex purorum numero exclusi, quibus & Aquicinctinus forte similis est, ut infra dicam. De Lycia, seu potius Cilicia; aliisque circa hosce martyres controversis, vide Florentinii Notationes & Ruinartii sincera & selecta a pag. 278. [Hippolyti & sociorum.] Major difficultas est in iis quæ spectant Martyres Portuenses & Ostienses, in Hieronymianis discretos, in Romano parvo conjunctos & confusos hoc modo: Romæ, Hippolyti, Quiriaci & Archillai. Ado legit: In Portu Romano. Noster hujus descripsit omnia. De Hippolytorum identitave & varietate actum est non semel, præsertim XXX Januarii & XIII Augusti, & plura alibi examinanda supererunt: nimirum, utrum hic noster pridie colendus, an Nonnus ad distinctionem appellandus, solusque in Portu Romano passus sit? Utrum duo alii Ostiæ? An eorum socii, peregrini martyres hesterni? Demum, an hic Hippolytus fuerit episcopus, & quidem magnus ille & scriptis inclytus, atque alia id genus ambiguæ disquisitionis, operosius suo loco pertractandæ, cujus prima semina apud Baronium & Florentinium hoc & aliis diebus invenies. Magni Hyppolyti res gestas & scripta diligenter collegit Tillemontius tomo 3 a pag. 238. Cetera superius abunde pro instituti hujus nostri ratione dicta sunt. [Theonæ.] Romanum parvum scribit: Theonæ episcopi; breve elogium aptavit Ado, cujus priorem partem Noster desumpsit. Videsis Chronologiam nostram Patriarchalem a num. 173. [Timothei & Apollin.] De Timotheo & Apollinare agit etiam Florus, sed Usuardus nihil in Adonianis verbis mutandum censuit. Utrum ad Hieronymiana pertineant, dicet Florentinius. Vide quæ de ipsis habet Surius ex Gregorio Turonensi. Longiora Acta non desunt, sed quæ supposita videntur, in quibus de Mauro quoque & sociis agitur, pridie inter Auctaria notatis. Florentinium etiam consule super Minervio & Eleazaro. [Minervii & Eleazar.] Usuardi textus non aliunde quam ex præfato sæpius Adone quærendus est; atque in statue, ex eo descripta esse omnia, præter annuntiationem unicam, de qua jam satis diximus. Wandelberti versus huc non spectat.

AUCTARIA.

Praten. Ex prætenso autographo verba, quæ habentur inter coronati sunt & Alexandriæ, cum abbreviationibus mihi descripsit Castellanus: [Discrepant. a textu.] Apud Licia civitate Egea, sanctorum martyrum Claudii, Asterii, Neonis, Dominicæ & Theonillæ, qui sub Lysia præside variis pœnis excruciati atque interempti sunt. In portu urbis Romæ, sanctorum Ypoliti, Quinti [Quiriaci] & Archillai. Eodem die, beati Zachæi, qui quartus ab Jacobo Hierosolimorum ecclesiam clarissime rex, pro rexit, propter spatii angustias: idque in Antverp-majore ita prorsus transumptum est. Jam dixi, Rosweyd. & ordine & sensu etiam concordare. De Aquicinct. paulo inferius.

Pulsanen. In Antiochenis & Zachæo purus, de Theona aliquid decerpens, sic habet: Alexandriæ, sancti Theonæ episcopi, vere Deo digni. Desunt reliqua omnia.

Antverp. & Max-Lubec. In textu puri, in fine subdunt: [Flaviani & Sidonii.] Item Flaviani & Sydonii episcoporum. Vide notulas Castellani.

Antverp-max. Ultrajectin. Leyden. Lovanien. Alberg. & Danic. Initio præfigunt: Vigilia sancti Bartholomei Apostoli. [Vig. Barth. Flavian. &c] In fine, addunt: Item Flaviani & Sydonii episcoporum. Cetera omnes puri sunt.

Centulen. Natale sanctorum martyrum Donati, Restituti, [Textus contractus & transpos.] Valeriani, Fructuosæ cum aliis duodecim, qui apud Antiochiam coronati sunt. Alexandriæ, beati Theonæ episcopi venerabilis & vere Deo digni. Eodem die, sancti Zachæi episcopi, qui quartus ab Jacobo Jerosolimorum rexit ecclesiam. Lugduno Galliæ, sanctorum martyrum Minervii & Elearæ cum filiis suis octo. In Portu urbis Romæ, sanctorum Ypoliti, Quiriaci & Achilei. Remis, sanctorum Tymothei & Apollinaris martyrum. In Licia civitate Egea, sanctorum Claudii, Asterii & Neonis, qui post dura tormenta cruci affixi sunt.

Bruxellen. Ordinem invertit, sic incipiens: Apud urbem Remensem, sanctorum Thymothei &c. In Zachæo & Antiochenis purus est. [De Theona.] Pro Theonæ, scribit Theonis, additque in fine Adonis verba: Qui beatum Petrum episcopum & martyrem in omni puritate enutrivit. Apud Egeam civitatem Liciæ &c. In Portuensibus etiam purus, ultimæ annuntiationi Adonis verba rursus subnectit: Quorum corpora in cripta, [De Portuen. Flaviani &c] quæ urbi ab Occidente imminet, condita habentur. In fine: Item Flaviani & Sydonii episcoporum.

[Vig. Barth.] Hagenoyen. Incipit: Vigilia sancti Bartholomei Apostoli. Sequitur textus, mutato nonnihil annuntiationum ordine, sed de cetero satis pure. In fine: Eodem die, [Flaviani. Sidonii.] sancti Flaviani episcopi & confessoris. Item, sancti Sydonii episcopi.

Aquicinct. Post Neonis cum Praten. interjicit: Domninæ & Theonillæ, [Domninæ &c.] qui sub Lysia præside, variis pœnis excruciati atque interempti sunt. An etiam seriem mutaverit, notatum non invenio. In fine autem additur: Item, [Flaviani &c] sanctorum Flaviani & Sydonii episcoporum.

[Vigiliæ.] Matric-Cartus-Ultraject. Vigilia. Claudii, Asterii & Neonis fratrum martyrum & puerorum, quos judex per varia tormenta fecit crucifigi; & cum eis passæ sunt duæ mulieres cum infantulo. Eleazari cum filiis.

[Flaviani &c] Ughellian. In fine: Flaviani & Sidonii episcoporum, ut supra Antverp. & Max-Lubec.

[Ebbæ.] Altemps. In Scotia, sanctæ Ebbæ abbatissæ. Colitur XXV Augusti.

[Flaviani.] Strozzian. Eodem die, sancti Flaviani episcopi. De Sidonio non meminit.

[Ainandi &c.] Caudiacen. Apud Caudiacum, natale sancti Ainandi & sancti Domnini martyris.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Vigilia beati Bartholomei Apostoli. [Vig. Barth.] Sequitur textus, in ordine nonnihil mutatus & interpolatus. In fine: Augustoduno, beatorum Flaviani & Sidonii episcoporum & confessorum. [Flaviani &c Victoris.] Cenomanis, beati Victoris episcopi & confessoris. An Victorii, qui colitur 1 Septembris?

Belin. In tribus primis utcumque purus, quarto loco habet de Timotheo &c. [Vig. Barthol] Sequitur: Item Vigilia sancti Bartholomei Apostoli. Tum de Lugdunensibus pure. Alexandriæ, Theonæ episcopi. Prima editio in fine solum addit: Eodem die, [Flaviani &c] sancti Flaviani episcopi. Sed altera sic habet: Eodem die, sancti Flaviani & Sydonis episcoporum. Et licet die præcedenti egerit de S. Hippolyto, hic adjicit: In portu urbis Romæ, sancti Hypoliti, Quiriaci & Achelaii.

[Vig. Barth. Adæ. Justi &c. Flaviani &c Victoris. Brumberti. Theonæ ab. Theonillæ. Osannæ. Ebbæ.] Greven. Vigilia sancti Bartholomei Apostoli. Item secundum aliquos hic: Adæ primi hominis. Justi & Abundii martyrum. Augustuduni, sanctorum Flaviani & Sidonii episcoporum & confessorum. Cenomannis, Victoris episcopi & confessoris. Brumberti confessoris. In eremo Scythi, Theonæ abbatis. Civitate Egea, sanctæ Theonillæ. Osannæ virginis. Ebbæ virginis.

Molan. Eodem die, sancti Flaviani episcopi. Et Sidonii episcopi. Eodem die [Flaviani. Sidonii. Fraubaldi. Vig. Barth.] beati Fraubaldi abbatis & confessoris. Item, vigilia sancti Bartholomæi Apostoli. Tum minoribus typsi: Quæ plerisque locis jejunii observatione celebratur. Item secudum aliquos hic, Adæ primi hominis, qui, etsi in superbiam elatus & de pomo vetito comedens, se totum & suam propaginem, originalis peccati labe eam afficiendo & inficiendo, misere perdiderit; per secundum tamen Adam eum a delicto suo eductum esse, [De Adam.] atque vitæ æternæ gaudiis potiri, Catholica tenet Ecclesia. Huc usque prima editio. In aliis solum adduntur sequentia: Eodem die, sancti Flaviani episcopi Augustoduni. Arvernis, natalis sancti Sidonii episcopi. Cenomanis, beati Fraubaldi abbatis & confessoris. Die vigesima tertia, [Luppi.] sancti Luppi martyris. Item Vigilia sancti Bartholomæi Apostoli. De ea etiam egerunt plerique alii codices superius citati.

IX Kal.
Die 24.

[Bartholomæi.] Natalis beati Bartholomei Apostoli, qui apud Indiam Christi Euangelium prædicans, decollatione martyrium complevit. Hujus Apostoli sacratissimum corpus, primum ad insulam Liparis, deinde Beneventum translatum, pia fidelium veneratione honoratur. [Massæ candidæ.] Eodem die, apud Cartaginem, trecentorum martyrum, qui passi sunt tempore Valeriani & Galieni: denique post supplicia sibi illata Christum Dei filium, Deum fatentes, in clibanum calcis accensum demersi sunt. Ex quo etiam candidatus ille exercitus beatorum, Massa candida meruit nuncupari. [Audoen.] Civitate Rotomago, sancti Audoëni, confessoris, qui seculum salubriter despiciens, sanctitatis merito episcopii adeptus est honorem. [Patricii.] Nivernis, Patricii abbatis.

Ex Praten. Herinien. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Bartholomei scribunt codices omnes, excepto Molan. & forte Pratensi. Sic plura alia errata scriptoria recurrunt, quæ hic conjungo; ut Lipparis, Cartaginem, Galieni, Rotomago &c. Munerat. pro, Denique post &c. posuit Deinde, nihilo emendatiorem inde constructionem reddens, de qua vide Observationem & Auctaria. Idem male scribit Musa candida, pro Massa candida. Herinien. transposuit, salubriter seculum despiciens. Dubium est quid præferri debeat, episcopii honorem, an episcopi honorem: primo modo scribunt Praten. Herinien. & Rosweyd.; altero, Munerat. Greven. Molan. & Antverp-maj. Hic quidem nitidior est, ille seculum suum magis sapere videtur, quem proinde in textu reliquimus. Greven. & Molan. ante Patricii præfigunt, sancti; reliqui titulum omittunt.

[Bartholomæi] Observatio. Bartholomæi Apostoli festivitatem variis olim diebus celebratam fuisse præsertim a Græcis, & quidem hoc tempore, non eodem ubique die in Ecclesia recoli satis constat. In Sacramentario Gregorii ponitur XXIV, in Kalendario Allatii XXV. Nec minus implexa & incerta sunt, quæ de ejus gestis circumferuntur, sed quæ ad præsens non attinent, uti nec quæ de translatione non ita pridem disputata sunt. Ceterum Hieronymiana apographa Bartholomæi, in Persida natalem diem referunt XIII Junii, & ibi codices nostri aliqui inter Auctaria de eo egerunt. Porro eadem Hieronymiana aliter hodie exprimunt: In India, sancti Bartholomæi Apostoli, quæ in vetustissimo Epternacensi, sequenti die leguntur. Utrum earum annuntiatio aliqua pro translationis solennitate accipienda sit, videatur Florentinius citatis diebus & ad Indiculum Apostolorum. Item Baronius in Notationibus. In Beda hodie diserte legitur: In India, natale Bartholomæi Apostoli. Quem ferme sequitur Rabanus, nomen interpretans & viventem a barbaris decoriatum asserens. Romanum parvum sic ponit: Bartholomæi Apostoli & martyris. Ado in Martyrologio suo Bedæ similior est, sed breve elogium ab ipso inter festivitates Apostolorum digestum, Noster fere integrum inde descripsit. Quanti valeant encomia de Bartholomæo composita, quorum unum edidit Surius, ex Tillemontio tomo 1 a pag. 387 & in notis eo reducendis facile intelliges, uti & alia ad translationes spectantia. Quæ in brevi notula de Apostoli vero nomine observat Castellanus, ab aliis operosius olim disquisita sunt. Solito longius Wandelberri metricum elogium, Genesium ex die sequenti, Apostolo subjungit, cum Audoëno, de quo infra:

Bartholomæus nonam exornat retinetque beatus,
India quo doctore Dei cognovit honorem,
Herculis & Bacchi insanis vix eruta sacris.
Hunc illum fama est varia pro sorte sepulcri,
Æoliam, Liparem, Beneventi & templa tenere.
Tum quoque Genesio resplendet martyre Roma,
Audoënum tumque pium Rothomagus honorat.

[Massæ candidæ.] Massam candidam Carthaginensem, seu potius Uticensem, paulo forte obscurius memorant Hieronymiani codices XVIII Augusti, ubi legi possunt Florentinii commentaria. Verosimile est, eodem die recoli in Kalendario Carthaginensi. Hac die primum signata est a Romano parvo his verbis: Massæ candidæ Carthagini. Martyrum numerum, verosimiliter ex Prudentio ad trecentos extendit Ado, pro quo recte certat Baronius ex Pontio diacono, aliis, ex S. Augustini sermonibus, minorem fuisse opinantibus. Unde porro martyrii genus & alias circumstantias acceperit laudatus Ado, non satis mihi liquet. Usuardus elogium ejus sic contraxit, ut duriorem reddiderit constructionem, utens adverbio denique, dum nihil præcessit, ad quod merito referri possit; quæ procul dubio causa fuit, cur codicum aliquorum scriptores ad fontem recurrerint, ex quo purius loquerentur, ut ostendunt Auctaria. Huc spectant, quæ satis accurate de his martyribus notavit Ruinartius inter selecta pag. 199 & 518. Videatur etiam Tillemontius tomo 4 pag. 175 & 640. Hieronymiano Lucensi præfixa est Audeni depositio Rodomo &c. [Audoëni.] Florus eamdem positionem servat, sed rectius Audoëni exprimit cum brevi elogio. Mosander eum Adoni adscripsit, Rosweydus expunxit, uter melius, problema est; elogium certe qualecumque Usuardi proprium censeo. Plures servamus Audoëni vitas Mss., & inter has metricam unam. At quantum hæ omnes a Suriana distent, non est hujus loci discernere. Conferentur suo tempore cum iis, quæ tradunt editor historiæ abbatiæ regalis S. Audoëni lib. 1, & Cointius variis annis a DCXXXIV ad DCLXXXIII, [Patricii.] & DCLXXXVII. Qui in fine adjicitur Patricius, ansam præbuit nonnullis codicibus eum cum Hiberniæ Apostolo confundendi. In additamentis Hieronymianis vocatur Pectricius, quod Florentinius corrigit. Galli nomen pronuntiant Parrize, unde non inepta formatione sequi videretur Parrizius. Hæc cursim notata sint, suo loco discutienda: sufficiat modo, verum, simplicem & genuinum Usuardi textum retulisse.

AUCTARIA.

Codex Pratensis signatus apud nos littera B. Addit in margine: Cerviduni, sancti Eptadii confessoris. [Eptadii.]

Antverp-maj. In textu purus est usque ad annuntiationem ultimam, quam ita amplificat: [Patricii & Gildardi.] In Hibernia, sancti Patricii abbatis & Gildardi confessoris. Qui Patricius, primus Hibernorum fertur Magister. Sed quid nec ipsos correxisse potuit, in peregrinationem perrexit; ad monasterium Glestingense pervenit, ibique vitam virtutibus clarescens finivit, quod & usque hodie mortua ipsius ossa contestari videntur. Eadem habet, tantillo correctius, codex Aquicinct.

Rosweyd. In India, beati Bartholomæi Apostoli, qui apud eamdem provinciam Christi Euangelium prædicans, [De Barthol.] primo vivus jussu Astiagis decoriatus, postea decollatus martyrium complevit. Cujus &c. In Carthaginen. purus, de Audoëno post honorem, [De Audoënio] addit: Post multa miraculorum insignia, post talenta sibi credita fideliter dispensata, Domini sui intravit gaudia. In Britannia, monasterio Glestingensi, [De Patricio.] depositio sancti Patricii abbatis.

Pulsanen. In prima deficit, in secunda satis purus est. Tum: Civitate Rotomagum, sancti Audoëni archiepiscopi & confessoris. Desunt reliqua, ut hic codex plerumque contrahitur.

Antverp. Max-Lubec. Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Alberg. & Danic. In prima etiam satis puri, secundum sic annuntiant: [De Massa candida.] Eodem die Carthagine, trecentorum martyrum, qui passi sunt tempore Valeriani & Galieni. Ferunt enim, inter alia supplicia tunc a præside clibanum calcis accensum, & in ora ejus prunas cum thure exhibitas, & præsidem, Christianis dixisse: Eligite unum e duobus, aut thurc super hos carbones offerte Jovi, aut in calcem demergimini. Tunc trecenti viri fide armati ictu rapidissimo Christum Dei filium fatentes, se injecerunt in ignem & inter vapores calcis pulverei sunt demersi. Ex quo & candidatus ille beatorum exercitus Massa candida meruit appellari; MASSA propter numerum, CANDIDA propter meritum. Civitate Rotomago, sancti Audoëni episcopi & confessoris. Max-Lubec. scribit Ando. In omnibus deest Patricii.

Centulen. In prima satis purus, sic prosequitur: Apud Carthaginem, sanctorum martyrum trecentorum, qui pro eo quod unanimiter & uno momento passi sunt, Massa candida nuncupantur. Civitate Rothomago, depositio sancti Audoëni archiepiscopi & confessoris. [Patricii & Gildardi.] In territorio Nivernensi, sanctorum Patricii abbatis & Gildardi presbyteri confessorum. Vide supra Antverp-maj.

Bruxellen. De Bartholomæo inserit: Qui pro fide Christi excoriatus & post decollatus est. Cujus &c. In Carthaginensibus: Post varia enim supplicia ….. consumpti sunt: unde ille beatorum exercitus Massa candida, [De Massa candida.] massa quidem propter numerum, candida vero propter meritum solet appellari. In Audoëno satis purus adjicit: [De Audoëno.] Et cum ecclesiam Rothomagensem rexisset annos quadraginta, ipse nonagenarius feliciter migravit ad Christum. De Patricio tacet.

Hagenoyen. Bartholomæi Apostoli, qui præ omnibus aliis Apostolis, [De Barthol.] solus nobilis fuisse describitur. Mitto hujus generis reliqua. De trecentis Carthaginensibus similis ferme est Antverpien. &c. De Audoëno & Patricio nihil.

Victorin. & Reg. Suec. num. 130. Post nuncupari, addunt: In Galliis civitate Nivernis, sancti Gildardi presbyteri & confessoris. [Gildardi.] Item in eodem territorio, sancti Patricii abbatis. In territorio Aduæ [Æduæ] civitatis, Ternidono [Cervidono] monasterio, [Eptadii.] depositio sancti Eptadii presbyteri & confessoris. Vide Auctaria XVI Aprilis.

Daveron. Cenomannis civitate, sancti Rigomeri presbyteri & confessoris. [Rigomeri.] Vide in Actis XVII Januarii, & primum bimestre Castellani.

Matric-Cartus-Ultraject. Bartholomæi Apostoli. CCC martyrum qui in clibanum post varia tormenta missi, unde Massa candida dici meruerunt. Audoëni Rothomagensis episcopi & confessoris. Theodorici abbatis, [Theodorici.] admirandæ sanctitatis viri.

Cistercien. S. Benigni. Eodem die, beati Ursini martyris. [Ursini.] De quo agat, nescio.

[Gildardi & Patricii.] Reg. Suec. num. 428 Nivernis, sanctorum confessorum Gildardi & Patricii.

Codex D. Le Mare. sign A. Eodem die, apud Servidunum, [Eptadii.] natalis sancti Eptadii confessoris.

In Vatican. num. 5949. Deest Audoëni & Patricii. [Rufini.] Adjicitur: Capuæ, natale sancti Rufini episcopi & confessoris.In Romano est die XXVI.

Remen. SS. Tim. & Apoll. In territorio Nivernensi, sanctorum confessorum Patricii abbatis & Gildardi presbyteri. [Patricii & Gildardi.]

Editio Lubeco-Col. In prima similis est Rosweyd. In secunda, Antverpiensi &c. In Audoëno elogium expunxit. Tum sic pergit: Cenomannis, beati Rigomeri presbyteri & confessoris. [Rigomeri.] In territorio Nivernensium, [Patricii &c. Elisabeth.] beatorum Patricii abbatis & Geldeldi confessorum. Eodem die, beatæ Elisabeth matris præcursoris Domini. Melius XXVI.

Belin. In omnibus similis Antverpiensi &c. in fine subdit: Livernis, [pro Nivernis,] sancti Patritii abbatis. [Rigomeri. Tenestinæ.] Editio altera, addit: In pago Cenomanico, sancti Rigomari confessoris, & beatissimæ Tenestinæ virginis.

[Gildardi. Sandradi. Theodor.] Greven. Gildardi, alias Gildeldi, presbyteri & confessoris. Sandradi abbatis primi monasterii in Gladbach confessoris. Theodorici abbatis. Cenomannis, beati Rigomeri presbyteri & confessoris. [Rigomeri.] Apud Samum insulam, [Gregorii &c] sanctorum Gregorii, Theodori & Leonis confessorum. Qui tempore Constantii cum essent milites, persecutionem Arrianorum declinantes apud præfatam insulam Christo devotissime servierunt, [Domninæ.] simulque quieverunt. Domninæ martyris. Quæ heri ponenda fuit. [Engræ &c. Ansoaldis. Elisabeth.] Engræ virginis & martyris, cum aliis. Moalbodio monasterio, Ansoaldis virginis. Eodem die, sanctæ Elisabeth viduæ, matris præcursoris Domini.

[De Barthol.] Molan. De Bartholomæo, post prædicans, aliis litteris inserit; vivens a barbaris decoriatus est, [De Massa candida.] atque jussu regis Astiagis, decollatione &c. Item post nuncupari, additur: In quorum laudibus extant homiliæ sancti Augustini episcopi. In fine: [Rigomeri.] In pago Cenomanico, sancti Rigomari confessoris. Alii dicerent Richmiri. Vide Daveron. Editiones aliæ in textu eadem habent, & in fine item de Rigomero. Tum: In Gladbach diœcesi Agrippina, [Sanderadi.] sancti Sanderadi, ejusdem cœnobii primi abbatis. Die vigesima quarta, sancti hieromartyris Eutychis, [Eutychis.] discipuli sancti Joannis Theologi. Dein typis minoribus: Andaino monasterio, obiit Theodoricus abbas, [Theodorici.] anno MLXXXV, qui vivus & defunctus multis claruit signis ac virtutibus. Ejus corpus humo levatum Hugonistarum immanitate redactum est in cineres & favillas. Vide Castellanum.

VIII Kal.
Die 25.

[Eusebii & sociorum.] Romæ, natalis sanctorum martyrum Eusebii, Pontiani, Vincentii & Peregrini, sub Commodo imperatore, qui primo in equuleum levati, nervis quoque distenti, ac deinde fustibus cæsi sunt, flammis circa eorum latera appositis, sed cum in laude Christi fidelissimi permanerent, plumbatis usque ad emissionem spiritus mactati sunt. [Genesii Romani.] Item Romæ, sancti Genesii martyris tempore Diocletiani Augusti, qui fustibus primo crudelissime cæsus, equuleo suspensus & ungularum diutissima laceratione vexatus, lampadibus etiam inflammatus, cum in fide persisteret, dicens; Non est Rex præter Christum, pro quo si millies occidar, ipsum mihi de ore, ipsum mihi de corde auferre non poteritis, martyrii coronam capitis obtruncatione promeruit. [Genesii Arelaten.] Eodem die, beati Genesii Arelatensis, qui exceptoris functus officio, cum impia, quibus Christiani puniri jubebantur, edicta nollet excipere, comprehensus atque decollatus, martyrii gloriam proprio cruore baptizatus accepit. In Hispania civitate Italica, sancti Gerontii episcopi, [Gerontii.] in carcere quiescentis.

Puri undequaque sunt soli quatuor Praten. Antverp-major, Greven. & Molan.
Varia lectio. Præter sphalmata orthographica, quibus plerumque abundat Antverp-maj. ut hic Potentiani, eculeo, distensi; post cæsi, deest sunt, post lampadibus, deest etiam; michi, Aretensis, impii, pro impia, Christiana pro Christiani &c.; & præter milies quod omnes habent, excepto Greveno; notanda sunt duo. Primum, idem Greven. & Molan. post occidar, immediate subjungunt, ipsum mihi de corde auferre &c. omittentes præcedentia, ipsum mihi de ore. Alterum est, quod Praten. & Rosweyd. legant: Civitate Italica, & ipsis suppar Antverp-major: In civitate Italica. Greven. vero & Molanus, In Hispaniis civitate Italica. Demum, Herinien. & Munerat. in textu puri, In Hispania civitate Italica, quem scribendi modum prætulimus, sed ita, ut ab aliis phrasibus minime abhorrendum putemus.

[Eusebii & sociorum.] Observatio. Romani parvi hodiernum segmentum tertio loco refert: Romæ, quatuor martyrum Eusebii, Pontiani, Peregrini & Vincentii; atque eodem etiam ordine ab Adone collocantur, addito Actorum, a Surio aliisque non semel editorum, compendio, quod Noster ad solitam suam brevitatem non ineleganter reduxit, primum eis in laterculo locum tribuens, transpositis duobus ultimis nominibus. Ab antiquioribus Martyrologis de eis non agi, certum videtur; fatente Florentinio, Pontianum, seorsim ab aliis, codici Lucensi a popularibus superadditum. Quid de hisce Actis censendum sit, necdum audeo definire; nonnulla invenit Tillemontius tomo 3 pag. 59, quæ displiceant, etiam qua parte agunt de Julio Senatore, relato supra XIX hujus. Sed hæc alibi discutienda sunt. [Genesii Romani.] Genesius ex mimo martyr illustrissimus a Kalendario Allati & ab Hieronymianis ponitur XXIV Augusti. Item a Floro, qui eum in elogio suo ex Actis desumpto militem vocat. Denique & a Wandelberto, ut pridie ostendimus. Romanum parvum hac die expressius: Romæ, Genesii martyris, mimi. Thymelicæ artis magister fuit; hoc est theatricæ. Est etiam in Kalendario Frontonis & verosimiliter in Carthaginensi. Acta apud varios exstant sane miranda, novissime a Ruinartio edita a pag. 282, ex quibus patet, sincera Adonem & genuina præ oculis habuisse, dum ea fere integra Martyrologio suo inseruit. Usuardo satis fuit præcipua quæque ex Adone delibasse, quæ tamen solito prolixius deduxit; Rabano ex præfatis Actis paucula satis jejune decerpente. Videri etiam possunt laudata Acta, Gallice a Tillemontio edita tomo 4 a pag. 418. [Genesii Arelaten.] Sequitur Genesius alter Arelatensis, cum priori male a nonnullis confusus, ut explicat Florentinius ad Hieronymiana, in quibus hoc die consignatur, uti & a Floro, qui solum innuit, proprio sanguine baptizatum. Romanum parvum simpliciter legit: Et sancti Genesii Arelatensis. Pluscula ex pulcherrimis Actis, etiam a Ruinartio inter selecta reproductis a pag. 601, desumpsit Ado; Noster rei totius medullam paucioribus complexus est. Videri potest Prudentii hymnus apud laudatum Ruinartium pag. 517 & Gregorius Turonensis in Miraculis cap. 68. Adi etiam, si lubet, Tillemontium tomo 5 a pag. 569. Nec displicebit unicus de hoc Genesio, Wandelberti versiculus:

Octava hinc Arelas celebrat te, sancte Genesi.

[Gerontii.] Gerontius, vel Geruntius antiquioribus omnibus Martyrologis incognitus est, nec satis perspicio, unde eum Usuardus accipere potuerit, nisi in Hispanico itinere notitiam ejus aliquam nactus sit, quam subinde dignam censuerit, quæ in Fastis sacris locum obtineret. Tempore Apostolorum vixisse aut prædicasse, nusquam innuit; unde a Martyrologii Romani Reformatoribus, ex aliis documentis id adjectum fuisse oportet, de qua re videri tantisper potest Baronii notatio. Priora omnia ex Adone discripta ostendimus, hanc vero ultimam annuntiationem plane etiam Usuardinam esse, codices nostri omnino evincunt.

AUCTARIA.

Herinien. Toto textu purissimus, in fine subdit: In pago Viromandensi, natale sanctæ Hunegundis virginis. [Hunegundis]

Rosweyd. In textu nonnihil luxatus, de Genesio Arelatensi post accepit, inserit: Et ubi sanguis ejus cecidit, nata est ingens arbor Sichomorum. In fine adjicitur: Item natale beati Gregorii abbatis, [Gregorii.] Trajectensium episcopi & confessoris. Errat hic Castellani notula.

Pulsanen. Hoc die Bartholomæi, satis pure. Deinde de Eusebio &c. usque ad, sub Commodo imperatore. Desunt reliqua omnia.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. Loco Gerontii, [Juliani.] habent: In provincia Syriæ, sancti Juliani martyris. Superiora pura sunt.

Munerat. Toto textu satis purus, in fine adjungit: Item depositio beati Ludovici Francorum regis illustrissimi & gloriosissimi, [De Ludovia] de cujus corpus requiescit in cœnobio D. Dionysii in Francia, & caput ejus honoratur & colitur in sacrosancta capella palatii. Phrasis huic propria.

Antverp-max. Ultraject. & Leyden. Toto textu puri essent, nisi ultimam annuntiationem omitterent, cujus loco hæc substituunt: In provincia Syriæ, [Juliani. Ludovici. Gregorii.] natale sancti Juliani martyris. Item, natale sancti Ludovici confessoris regis Franciæ. Eodem die, sancti Gregorii episcopi Trajectensis & confessoris. [Hunegund.] In pago Viromandensi, natale sanctæ Hunegundis preciosæ virginis Christi.

Lovanien. Eumdem habet defectum & eadem Auctaria, sed nonnulla elogia rescindit.

Albergen. Incipit: Natale sancti Ludowici regis & confessoris. [Ludovici.] Deest etiam ultima annuntiatio de Gerontio, cujus loco solum ponitur: In provincia Syriæ S. Juliani &c. [Juliani.]

Danic. A priori solum differt, quod secundo loco interjiciat: [Ludovici.] Parisius ad sancti Dionysii, beati Lothwici regis & confessoris.

Centulen. Romæ, sanctorum Eusebii, Pontiani, Peregrini, Vincentii, tempore Commodi imperatoris, [Textus mutatus.] sub judice Vitellio. Item Romæ, sancti Genesii martyris, qui sub Diocleciano passus est. Ipso die, S. Genesii Arelatensis, qui in ripa Rodani fluminis gladio percussus occubuit. [Hunegund.] In territorio Vermandensi, sanctæ Hunegundis virginis Christi. In Hispaniis civitate Compluto, [Justi & Pastoris.] sanctorum Justi & Pastoris martyrum: alia manu, fratrum. Vide de his supra VI Augusti. Civitate Italica, sancti Gerontii episcopi, in carcere quiescentis. In Francia, sancti Ludovici regis Francorum, ac gloriosissimi confessoris.

Bruxellen. Incipit a Genesio Arelatensi, in quo nonnihil interpolatus est. Pergit: Romæ, natale sancti Genesii militis & martyris. [De Genesio.] Quem cum vellet Dyoclesianus imperator a fide revocare, ille immotus perstitit, dicens: Non est Rex præter Christum, pro quo si milies occidar, ipsum michi ….. non poteris. Et cum imperator non proficeret, ipse illum post fustes, eculeum, ungulas & lampadas decollari præcepit. In Eusebio & sociis purus est. In Hispaniis civitate Ytalica, sancti Gereonis episcopi, in carcere quiescentis. De Juliano & Hunegunde, [Juliani. Hunegund.] ut supra. Eodem die, depositio sancti Ludovici incliti regis Francorum, [Ludovici.] quem Papa Bonifacius VIII cathalogo Sanctorum asscripsit.

Hagenoyen. In prima classe purus, sic prosequitur: Item Romæ, [De Genesio.] sancti Genesii militis & martyris, tempore Dyocleciani Augusti. Qui in juvenili ætate tantum deridebat Christianos, quod avide omnia Ecclesiæ Sacramenta perscrutabatur, in libro scribens divina mysteria, jocum suis sociis idem proponens. Tandem conversus ad Dominum mirabiliter, primo fustibus &c. satis pure. Sequitur de Juliano, [Juliani.] ut supra. Demum: In Hyspania civitate Italia, sancti Gerontii &c. Deest annuntiatio Genesii Arelatensis.

Aquicinct. Incipit: Humularias, natalis sanctæ Hunegundis virginis. [Hunegund. Aredii.] In fine: In pago Lemovicino, sancti Aredii abbatis. Deinde calamo longe recentiori: Ipso die, Parisius, elevatio beati Ludovici confessoris. [Ludovici.]

Victorin. & Reg-Suec. sign. num. 130. In fine: [Aredii.] Eodem die, beati Aredii abbatis. Vide Observationem die sequenti.

Matric-Cartus-Ultraject. Ludovici regis Francorum. [Ludovici. De Gregorio.] Gregorii episcopi Trajectensis tertii, nobilis genere, qui fuit successor beati Bonifacii, cujus & doctrina fuit eruditus; ejusque corpus est in ecclesia sancti Salvatoris.

Bigotian. Sub nota numeri P. 5. In Provincia Syriæ, [Juliani.] sancti Juliani martyris.

Reg-Suec. signatus num. 428. Apud Cartaginem, depositio beati Ludovici regis Franciæ, [Ludovici.] sanctitate & meritis gloriosi. Hic positio rectius signatur.

[Arethi.] Codex D. du Cheval. signatus C. In pago Lemovicino, sancti Arethi abbatis.

In Vaticano notato num. 5949. Deest Gerontii. Nescio an cetera pura sint.

[Hildæ.] Altemps. Eodem die, sanctæ Hildæ virginis. Ab aliis ponitur XVII Novembris.

[Ludovici. Nemesii.] Strozzian. Sancti Ludovici regis ….. S. Nemesii …. hujus sacræ reliquiæ translatæ jacent in monasterio S. Mariæ angelorum. Forte legendum Genesii, ut vide Belin. Quamvis & Nemesius aliquis hoc die colatur. Alii etiam Florentini: Romæ, [Lucii PP.] sancti Lucii Papæ & martyris.

Bizunticen. Post primam annuntiationem, adjicit: [De Vincent. & Peregrin.] Ex quibus Vincentius & Peregrinus, tempore Nicolai Papæ per Gerardum comitem Galliam sunt translati & in territorio Lingonensi in cœnobio sancti Petri, quod Pulteras dicitur, decenter reconditi. Nota, in Chronico Autissiodorensi anno DCCCLXV dicitur, corpus sancti Eusebii repositum. Pulteriaci, corpus vero sancti Pontiani, Vercelliaci. De his plura suo loco.

Editio Lubeco-Col. Colonia Agrippina, translatio brachii beati Annonis, [De brachio S. Annonis.] archiepiscopi ejusdem civitatis & confessoris, de monte Sibergensi ad ecclesiam beati Georgii martyris. [Ludovici.] De Ludovico magnum habet elogium, quod brevius in Greveno dabimus. In Eusebio & sociis, atque item in Genesio Romano, permodice interpolata est; [Juliani. De Gerontio. De Gregor.] in Arelatensi, pura. Scribit, Geroncii episcopi & confessoris. De Gregorio, addit: Hic beatum Lebuinum Domini sacerdotem misit in Davantriam. Ipso die, sanctorum Aredii abbatis & Justini presbyteri ac confessoris. In Dacia, in ecclesia Roskildensi, [Transl. Luc. Nemesii &c.] translatio sancti Lucii Papæ & martyris. Romæ, passio beatorum Nemesii diaconi & Lucillæ filiæ ejus martyrum, sub Valeriano & Galieno decollatorum. [Transl. Adel] Item, translatio sancti Adelberti episcopi & martyris.

Belin. Incipit: Romæ, sancti Lucii Papæ & martyris. [Lucii PP.] In Eusebio & sociis purus est. Tum: Item Romæ, sancti Nemesii, pro Genesii &c. In Arelatensi satis purus est. [Nemesii.] In provincia Styriæ, pro Syriæ &c. In Gerontio, purus est. In fine: [Iuliani. Ludovici. Aredii.] Item Parisius, sancti Lodovici confessoris, regis Franciæ. Altera editio superaddit: In pago Lemovicensi, sancti Aredii confessoris.

[Iuliani. Nemesii &c.] Greven. In Syria, Juliani martyris. Romæ, passio sanctorum Nemesii diaconi & Lucillæ filiæ ejus, quos Usuardus habet pridie Kalend. Novembris, die scilicet, quo corpora eorum a sancto Sixto sunt elevata. [5 FF. martt.] Quinque fratrum martyrum, videlicet Benedicti, Johannis, Mathei, Isaac & Cristini. [Gregorii. Turibii &c.] De Gregorio, fere ut Editio Lubeco-Col.. Turribii & Gundanisoli episcoporum Cenomanensium & confessorum. Secundum alios vero IX Kal. Augusti. Item juxta Cathologum Sanctorum hic, Titi Cretensis episcopi, quem Usuardus habet pridie Non. Januarii. [Titi.] Apud civitatem Agathensem, [Severi.] sancti Severi abbatis, qui regali Sirorum genere ortus, divitiis magnis contemptis, arctissimæ vitæ se dedit, apud præfatam urbem. Factus deinde multorum monachorum pater, plenus sanctitatis, [Aredii &c. Ludovici.] beato, in Domino fine quievit. Aredii abbatis & Justini presbiteri confessorum. Ludovici regis Franciæ & confessoris, magnæ sanctitatis viri. Cui cum Blancha mater sedulo diceret, se malle eum mortem temporalem incurrere, quam per aliquod peccatum mortale creatorem offendere, verba illius ita pii filii præcordiis adhæserunt, ut numquam mortale peccatum admisisse perhibeatur. Post multa tandem pietatis studia, cum jam secundam pararet profectionem in subsidium terræ sanctæ, in ipso itinere a Domino vocatus, terram cælestis promissionis intravit. [Transl. cap. Lucii PP.] Translatio capitis beati Lucii Papæ & martyris ab urbe Roma in Daciam ad ecclesiam Roschildensem. De translatione S. Adelberti; item brachii sancti Annonis, ut in Editione-Lubeco-Col. De Hunegunde, ut Heriniensis supra.

Molan. Adonianum Genesii elogium aliis litteris textui inseruit. [Lucii PP. Iuliani. Ludovici.] In fine: Romæ Lucii Papæ & martyris. De Juliano, ut supra. De S. Ludovico, ut Muneratus, cui superaddit: Cujus mortem preciosam Deo per miracula crebra contestante, Dominus Bonifacius VIII cum solemnitate fratrum suorum & Cleri hunc Sanctum, Sanctorum Catalogo asscripsit. [Hunegundis. Aredii.] De Hunegunde, ut Antverp-max. &c. De Aredio, ut supra. De Gregorio, [DeGregorio.] addit: Qui fuit instructor sancti Ludgeri episcopi Monasteriensis, & typis minoribus; primi: qui ejusdem Gregorii vitam conscripsit. Hildæ abbatissæ monasterii Scruwelhaltensis, [Hildæ.] cujus festum in civitate Lubecensi a factoribus Rosariorum celeberrimum habetur. Editiones aliæ, idem habent in textu. De Juliano, Ludovico, Hunegunde, Aredio & Gregorio, ut prima, exceptis iis quæ aliis typis adjecta sunt. Tum: Die vigesima quinta, [De Barthol.] reversio lipsani, sancti Bartholomæi Apostoli. Denique typis minoribus: Eodem die fuit incendium oppidi Tuitiensis, [De incendio Tuitiensi.] in quo corpus Dominicum a flamma circumfusa intactum remansit

VII Kal.
Die 26.

[Zephyrini. Irenæi & Abundii. Secundi.] Romæ, natalis beati Zephirini Papæ. Et sanctorum martyrum Hirenei & Abundii, qui in passione beati Laurentii leguntur. Apud Victimilium castrum Italiæ, natalis beati Secundi martyris, viri spectabilis & ducis ex legione sanctorum Thebeorum. Item civitate Pergamis, sancti Alexandri, qui & ipse unus extitit ex legione Thebeorum, & cum nomen Domini Jesu constantissime fateretur, [Alexand.] martyrium abscisione capitis complevit. [Eleutherii.] Autisiodoro, Eleuterii episcopi.

Puri sunt Herinien. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Lego Zephirini simpliciter, cum codicibus ferme omnibus. Item Hirenei, licet Herinien. habeat Herenei. Munerat. Hyrenei, melius Molan. Irenæi. Male scribunt Antverp. & Max-Lubec. Abundi, nec melius Greven. Habundii. Nescio cur Munerat. textum mutaverit, legens in passione beati Ypoliti, pro in passione beati Laurentii. In prima autem Munerati editione post ducis ex legione, deest sanctorum. Dubitari potest de Pergamis, pro quo alii substituunt cum Antverp. & Max-Lubec. Bergamis, sed præferenda nobis est communis codicum orthographia, forte popularibus gratior. Antv. & Max-Lubec. ponunt, qui & unus extitit, ubi deest, ipse. Contra vero in hac ipsa annuntiatione apud ipsos redundat sanctorum, ante Thebæorum. Hanc porro vocem etiam cum codicibus simpliciter scripsi. De abscisione satis alibi dictum est, Munerat. substituit, obtruncatione. Autisiodoro habent plerique, Greven. & Molan. Autisiodori, & Antisiodori. Iidem scribunt etiam Eleutheri & Eleutherii; reliqui simplicius, quamvis pejus cum textu.

Observatio. Totus textus, excepta sola annuntiatione ultima, ex Romano parvo in Adonem, inde in Usuardum derivatus est, cum hac solum differentia, quod ex Thebæis alter alteri anteferatur. De nullo eorum agunt hac die Hieronymiana, quæ nempe Zephyrinum ad XX Decembris distulerunt, [Zephyrini.] eumque probabilius verum obitus diem censet Papebrochius. Rabanus & Wandelbertus Hieronymianorum vestigiis insistunt; unde merito opinantur aliqui, hanc XXVI Augusti translatione aut elevatione, corporis celebriorem evasisse, eaque sententia etiam præplacet laudato Papebrochio. In Romano moderno celebratur hoc die; vide ibi notationem Baronii, cui junge quæ habet Tillemontius tomo 3 a pag. 236. Quod autem Romano parvo superaddit Viennensis præsul, videlicet, Zephyrinum, Ecclesiam rexisse annos octo, menses septem, dies decem, prudenter ab Usuardo, ut sæpe solet, prætermissum est, forte quod calculum suspectum habuerit, cum ex Romanorum Pontificum Chronologicis tabulis duplum ferme temporis explevisse ostendatur. Sed de his & rebus a Zephyrino gestis, alibi latius. De Irenæo & Abundio primus loquitur Beda, [Irenæi & Abundii.] cujus verba, ut alias ubique, descripsit Rabanus, recte, ni fallor, legens, in cloaca necari pro incloacari, quod tamen in Henschenii & Papebrochii genuina Bedæ editione servatum est, & Ado etiam posuit, elogium suum ex Beda ad verbum accipiens. Noster utriusque phrasim in pauciora contraxit. Videantur Acta sancti Laurentii, de quibus superius non semel sermo recurrit. Solos eos celebrat Wandelbertus, hoc versiculo:

Martyrio septenam Irenæus, Abundius ornant.

In Romano parvo ex Thebæis martyribus Alexander præponitur Secundo: Usuardus Adonis ordinem secutus est. [Secundi.] Et quidem de Secundo totam priorem elogii Adoniani partem descripsit, [Alexandr.] alteram intactam relinquens. De Bergomensi Alexandro longiorem historiam texuit Viennensis, ex qua paucula ab Usuardo decerpta, in laterculo producuntur; quæ satis sint, ut pateat totum hactenus textum ex Adone profluere. Exstant S. Secundi Acta apud Mombritium tomo 2 pag. 261 versa, ubi tamquam e Thebæis unus describitur; potuitque proinde Ado ex ipsis elogium suum olim accepisse; at unde Alexandrum Thebæis annumeraverit, adhuc ignoro; nam Acta, quæ refert idem Mombritius tomo 1 pag. 24, nec verbum faciunt, ex quo Thebæus magis, quam Romanus fuisse Alexander censeatur. Quam sint sincera, hic non examino: Tillemontio, ubi de Thebæis agit tomo 4 pag. 431, satis fuit, utriusque nomen ex Martyrologiis commemorare. Aliunde ab Usuardo subditus est Autissiodorensis Eleutherius, ab omnibus codicibus nostris memoratus, [Eleutherii.] si tres exceperis, non raro discrepantes, nempe Pratensem, Antverp-majorem & Rosweyd. quibus accedit Aquicinct. eumdem plerumque funem trahens. Scribunt hi ultimo loco: In territorio Lemovicensi, sancti Aredii presbiteri, quem nos die præcedenti inter Auctaria sæpius memoravimus. Ast observavit Castellanus, in codice Pratensi erasam Eleutherii annuntiationem, ut alter hac die perperam intruderetur, cum ad XXV Augusti certo spectare videatur. Verosimile est, Usuardum ex aliquo codice Hieronymiano auctiori Eleutherium desumpsisse. Quidquid interim sit, nos codices illos discordes, hic denuo a puris exclusimus, germanam & sinceram aliorum lectionem secuti.

AUCTARIA.

De Pratensi & Antverpien-maj. jam satis in Observatione diximus.

Rosweyd. Præter mutationem prædictam, [De Irenæo &c.] de Irenæo & Abundio textui inserit: Quos Valerianus jussit in cloacam mitti. Hæc ex Bedæ, nonnihil correcto elogio.

Pulsanen. Satis purus est usque ad, qui & ipse unus extitit ex legione Thebæorum. Sed ibi sistit.

Antverp-max. Ultrajectin. Leyden. Lovanien. Alberg. & Danic. Sic incipiunt: Romæ via Appia, [De Zephyr.] natale beati Zephirini Papæ & martyris. Qui quartus, decimus post beatum Petrum, rexit Ecclesiam, martyrioque coronatus, sepultus est in cimiterio suo juxta cimiterium Calixti. In reliquis puri sunt.

Centulen. Romæ, sanctorum Herenei & Abundi martyrum, [DeIren.&c.] quos Valerianus [vel] ipsius præfectus fecit in cloaca vivos necari, pro eo quod corpus Concordiæ martyris de cloaca levaverunt. Apud Victimilium castrum Italiæ, sancti Secundi martyris, Civitate, quæ Pergamis dicitur, sancti Alexandri martyris. Civitate Salona, sancti Anastasii martyris. [Anastasii.] Vide XXI Augusti. Antisiodoro, sancti Eleutherii episcopi. Ab Incarnatione Domini MCXXXI anno combusta est ecclesia sancti Richarii cum tota villa & fere cum trecentis promiscui sexus viris & mulieribus, [De incendio ecclesiæ S. Richarii.] feria IV, VII Kal. Septembris. Patet esse proprium loci.

Bruxellen. Incipit: Romæ, natale sanctorum martyrum Hyrenei & Habundi. [DeIren.&c.] Quos Valerianus jussit mitti in cloacam, eo quod ipsi corpus beatæ Concordiæ ex cloaca levassent. Et horum corpora levata Justinus presbyter in cripta juxta beatum Laurentium sepelivit. Item Romæ via Appia, natale beati Zepherini Papæ & martyris. [De Zephyr.] Hic sedit annis novem & constituit sacrificium fieri in vitreis vel stanneis vasis, quod antea in ligneis fiebat. Statuit etiam, ut omnes Christiani annorum duodecim Eucharistiam in die Paschæ accipiant. Item depositio sancti Anastasii presbyteri & martyris. [Anastasii. De Secundo.] De Secundo, post Thebæorum, addit: Qui ante sanctum Mauricium & ceteros, post vincula & carcerem, martyrium capitis abscisione complevit. Apud urbem Italiæ, quæ Pergamus dicitur, sancti Alexandri martyris. [De Alexan.] Qui unus extitit ex legione Thebæorum; & cum nomen Domini constantissime fateretur, jubente Maximiano capite cæsus est. Omnia ex Adone aucta sunt. In fine: Anthisiodoro, sancti Eleutherii episcopi.

[De Zephyr.] Hagenoyen. De Zephyrino, atque item de Irenæo & Abundio alia narrat, quæ non lubet describere. In ceteris satis purus est.

Aquicinct. Post Papæ, subdit: Hic constituit, ut præsentibus omnibus clericis & laicis fidelibus, sive diaconus seu sacerdos & astantibus sacerdotibus Missæ celebrarentur. Deest Eleutherii & substituitur Aredii, licet die præcedenti de abbate Aredio Lemovicino egerit.

Victorin. Sic habet in fine: Autissiodoro, sancti Eleutherii episcopi & confessoris. [Eulalii.] Nivernis civitate, sancti Eulalii episcopi & confessoris.

[Isaac &c. Anastasii.] Matric-Cartus-Ultraject. Alexandri martyris ex Legione Thebæorum. Isaac & Maximiani martyrum. Anastasii martyris.

[Eulalii.] Reg. Suec. signatus num. 130. Nivernis civitate, natalis S. Eulalii episcopi & confessoris.

Vatican. sub num. 5949. Apud Beneventum, translatio sancti Mercurii martyris, [Translat Mercurii.] a quinto decimo, in sanctam Sophiam. Quid velit non intelligo. Videtur aliquid deesse.

Altemps. Eodem die, commemoratio sancti Guthlaor anachoretæ. [Guthlaor.] An non Guthlaci anachoretæ, qui colitur XI Aprilis?

[Sulpitii.] Burdegalen. Sancti Sulpitii episcopi & confessoris. Puto agi de eo qui colitur XVII Januarii.

Editio Lubeco-Col. Apud Coloniam Agrippinam, translatio quarumdam reliquiarum beati Andreæ Apostoli & martyris, [De reliq. Andr Ap. De Zephyr.] in ecclesiam ejusdem. Romæ via Appia, natale beati Zepherini Papæ & martyris. Qui quartus decimus post beatum Petrum rexit Ecclesiam annis novem, mensibus septem, diebus decem; martyrioque coronatus, sepultus est in cimiterio suo juxta cimiterium Calixti. Hic constituit &c. eadem quæ in Bruxellensi. In Irenæo & Abundio ferme pura est. [De Alexan.] In Secundo habet, ut Bruxellen. In Alexandro autem præterea addit: Quem matrona quædam nomine Greta [Grata] cum [in] suo predio sepelivit. Antisiodori, sancti Eleutherii episcopi & confessoris.

Belin. De Zyphyrino post Papæ, addit, & martyris. Palæstram Secundi sic efformat: Apud Viginti milium. [Oct. Ludov.] Deinde: Item in Gallia Cisalpina civitate Bergomi &c. Sequitur: Eodem die, Octava sancti Lodovici episcopi & confessoris. [De Eleuth.] Antisiodori, beati Eleuterii episcopi, [Isaac &c. Anastas. &c. Theodoli. Aurelii. Maximil. Gratæ.] Deo digni.

Greven. Apud Carthaginem, sanctorum Isaac & Maximiani martyrum. Anastasii martyris & Asclepiæ viduæ. Theodoli episcopi & confessoris. Aurelii presbyteri. Maximiliani confessoris. Gratæ, matronæ sanctæ, quæ beatum Alexandrum sepelivit.Apud Coloniam, translatio quarumdam reliquiarum sancti Andreæ Apostoli.

[Translat. Lamberti.] Molan. Item translatio sancti Lamberti, de crypta in altare sanctæ Crucis. Dein typis minoribus: Maximiliani confessoris. [Maximil.] Ceresani oppido Hispaniæ, [Victoris.] beati Victoris martyris. Qui a Mauris corona martyrii donatus, a Christo cælestium numero aggregatus est, cujus natale VII Kal. Septembris apud Burgensem diœcesim celebratur. Editiones aliæ litteris Italicis, post Papæ, textui inserunt, & martyris. In fine autem: Ceresani oppido Hispaniæ, beati Victoris martyris, qui a Mauris est martyrii corona donatus. Ponitur in Romano.

VI Kal.
Die 27.

[Rufi.] Apud Capuam, natalis sancti Rusi martyris, quem docuit beatus Apollinaris, Petri Apostoli discipulus, cum esset idem Rufus patriciæ dignitatis. [Marcellini & aliorũ.] Thomis civitate, sanctorum martyrum Marcellini tribuni & uxoris ejus Manneæ, Joannis, Serapionis, & Petri. [Georgii & sociorum.] Eodem die, natalis sanctorum Georgii diaconi, Aurelii, Felicis, Nathaliæ & Liliosæ, quorum primus miræ abstinentiæ monachus, ab Hierosolimis Cordubam adveniens, cum reliquis ex eadem urbe claro germine ortis, diu optatum sibique a Domino præmonstratum meruit assequi martyrium. [Cæsarii. Siagrii.] Civitate Arelatensi, sancti Cæsarii episcopi, miræ sanctitatis & pietatis studii viri. Augustuduni, sancti Siagrii episcopi & confessoris.

Ita Praten. Herinien. Rosweyd. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Male scripsit Herinien. Cappuam, sicut Munerat. Appollinaris. Idem habet Tomis, sed reliquorum torrenti hic cedendum fuit. Rursus Munerat. Greven. & Molan. ponunt Maneæ, alii melius cum textu. Hic in aliquorum lectione notabilis est varietas. Greven. & Molan. in fine post Petri, subdunt, filiorum ejus. Gratis, opinor, nam si quid addi potuit, ex Adone desumendum erat, quem presse secuti sunt Antverp. & Max-Lubec, qui post Manneæ, ita legunt: Et filii ipsius Johannis, & Serapionis clerici, & Petri militis. Sed & hi & illi a puritate Usuardina in eo plane deflectunt. Munerat. post Georgii diaconi, interjicit et. Scribit item Nataliæ, cum Rosweyd.; ceteri Nathaliæ. Sequitur difficultas altera in Cæsarii elogio, quod ex Adone sic formant Greven. & Molan; miræ sanctitatis & pietatis & studii viri. Rosweyd. miræ sanctitatis & pietatis viri. Antverp. & Max-Lubec. miræ sanctitatis viri. Nostra constructio minus quidem accurata videtur, sed ipsa est Usuardina. Sic Ado & Notkerus scribunt Syagrii, quod habet Molan. Praten. Siagri. Reliqui, ut in textu servavimus.

[Rufi.] Observatio. Disputat hodie Florentinius de nomine, dignitate & aureola Rufi vel Rufini Capuani, occasione Rufini alicujus, in Capua ab Hieronymianis consignati, qualem inter Auctaria non semel reperimus. Verum, an episcopalis dignitas, præter martyrii aureolam, Rufo huic nostro aptari possit, non iis argumentis probat Ughellus, ut adversantes convincat. Rufos geminat Baronius, & pro episcopi titulo huic vindicando, citat Bedam, nempe tunc vulgatum, Usuardum & Adonem, cum tamen nullus eorum eam Rufo dignitatem adscribat. Magis laudanda sunt, quæ de patritia dignitate erudite coacervavit. Sed hæc impræsentiarum versanda non sunt; omnia quæ ad Rufum unum vel plures pertinent, cum Actis ipsis, de quibus XXIII Julii in Apollinare meminimus, in majori opere, suo loco discutientur uberius. Interim commemorationis nostræ scaturigo ex Romano parvo repetenda videtur, ita loquente: Capuæ, Rufi martyris, Apollinaris discipuli. quæ in textu nostro adjuncta sunt, ea ex Adone accepit Usuardus, voculam unam, post docuit, expungens, nempe, & baptizavit. Notkerus, ex lacuna sua hic primum emergens, Adonianam phrasim paulo contractionem reddidit. Nitide Wandelbertus:

Rufe tuos recolens ostendit sexta triumphos.

Tomitanos martyres recolunt apographa Hieronymiana, ad quæ Florentinius, inutili prorsus opera, Notkerum suum explicat, quasi observare non potuerit, singulos ejus apices ex Adone descriptos esse. Romanum parvum sic paucis præluxerat: Tomis, Marcellini & Manneæ. [Marcel &c] Ado Hieronymianis similior est, ex quibus singulorum characteres desumpsisse videtur, quos a Notkero inde acceptos diximus. Noster uxorem distinxit, & expunctis clerico & milite, sola nomina propria enumerasse satis habuit. Qui sequuntur Cordubenses martyres Georgio duce, [Georgii &c.] Usurdini proprie sunt, antiquioribus Martyrologis incogniti, sed ab Usuardo cum multis aliis in Hispaniensi messe collecti. Signavit eos Baronius in Romano hodierno XXVII Julii, eumque diem natalem esse ex Eulogio statuit, aliaque observat alibi illustranda. Acta ipsa egregie prosecutus est laudatus Eulogius lib. 2 Memorialis, toto cap. 10, ubi expressissime notatur passionis dies VI kal. Augusti. Sequuntur tamen Pratenses monachi errantem Usuardum. De Georgii & Aurelii translatione vide XX Octobris. [Cæsarii. Siagrii.] Cæsarium Arelatensem, & Siagrium Augustodunensem Hieronymianis adjectos reputat Florentinius. Agit de utroque Rabanus. Quid Florum moverit, ut Cæsarium martyrem diceret, nescio. Usuardus & Notkerus perpetuum ductorem secuti, ambo annuntiationes suas ex Adone descripserunt. Celebriores sunt Sancti illi, quam ut hic addi quidquam debeat; lege sis tantisper accuratas Baronii ad utrumque notationes.

AUCTARIA.

Antverp-major. Hodie truncatus est, nam post Thomis civitate, sanctorum martyrum, immediate subdit: Georgii &c. omissis intermediis. In fine adjicitur: [Bernardi.] Ipso die, sancti Bernardi abbatis, Puto voluisse dicere Octava &c.

Pulsanen. In prima, purus, omittit secundam. Incertia, rescindit elogium. In quarta, purus est. Deest quinta.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Alberg. & Danic. [DeMarc &c] In Tomitanis Adonem sequuntur, ut supra. Et deinde addunt: Qui sub Culciano præside, post edomitam feritatem ferarum, post flammas superatas, gladio feriuntur, & sic demum corpora eorum igne cremantur. Ex his Mauroloyci & Galesinii elogia confecta existimo.

Lovanien. Superioribus purior est, sed Cordubensium elogium in eo desideratur.

Centulen. Apud Capuam, sancti Rufi martyris, quem docuit & baptizavit beatus Apollinaris, [Textus mutilus.] cum esset idem Rufus patriciæ dignitatis. Eodem die, sanctorum Georgii diaconi, Aurelii, Felicis, Nataliæ & Liliosæ, omnium pro Christo passorum. Augustiduni, sancti Siagrii episcopi & confessoris. Deest 2 & 4 annuntiatio.

Bruxellen. In Rufo, pure Adonianus est. Tum: [Felicis.] Apud Nolam, sancti Felicis episcopi, sub Marciano præside, cum aliis triginta martyrizati. De Tomitanis, ut Antverp-max. &c. Apud Cordubam, natale sanctorum Georgii &c. Item de Cæsario & Siagrio, satis pure.

Hagenoyen. Apud Capuam, natale beati Ruphi martyris, [De Rufo.] qui ideo ad fidem conversus est, quia beatus Apollinaris, Petri Apostoli discipulus suscitavit filiam ejus unicam defunctam; qui in Ravenna erat patricius, & ideo sub persecutione Domiciani [Capuam] ductus est, & ibi capite truncatus. In Tomitanis, similis est Antverp-max. &c. In Cordubensibus purus est. Tum: Ipso die, [De Cæsario.] in civitate Arelatensi, sancti Cæsarii episcopi & confessoris, miræ sanctitatis & pietatis studii viri & doctoris eximii, qui & omelias composuit & sermones. Augustuduno, sancti Syagri episcopi & confessoris depositio.

Aquicinct. In fine, addit: Bituricas, sancti Sulpicii [episcopi] [Sulpicii.] & confessoris.

Matric-Cartus-Ultraject. Rufi martyris, patriciæ dudum dignitatis. Sanctorum martyrum sedecim, [Martyrum Ægyptior.] in Ægypto. Recte notatur in margine: Quos aperte hoc die non invenio in Martyrologio Romano aut alibi; neque nos invenimus. Sequitur: Cæsarii episcopi Arelatensis.

Codex D. du Cheval. sub nota C. In territorio Bigorensi, [Licerii.] civitate Horea, natalis sancti Licerii episcopi & confessoris, miraculorum [patratoris] illustrissimi.

Vatican. num. 5949. Omisit Georgii & sociorum. Adjecit primo loco: Natalis sanctorum, Arontii, [Arontii &c. Rufi &c.] Honorati, Fortunatiani, & Sabiniani. Capuæ, natalis sanctorum martyrum Rufi & Carponi (alias Carpophori.)

Florentin. Apud civitatem Potentiam, sanctorum martyrum quatuor germanorum Aruntii, [Aruntii &c.] Honorati, Fortunati & Sabiniani. Eorum festum agitur in Kal. Septembris.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Apud Mediolanum, sancti Simpliciani episcopi & confessoris. [Simpliciani cum elogio.] Hic ob celebrem sanctitatis suæ famam, ex heremitica vita, post decessum sancti Ambrosii, ad episcopatum Mediolanensis ecclesiæ assumptus est, & sicut prius in vita monastica Deo fuerat devotus, ita in pastorali cura beati Ambrosii imitator extitit strenuus. Hic etiam venerabilis Antistes, dum adhuc eremita esset, Augustinum rhetorem & scholasticum ejusdem urbis, sua doctrina & exemplari vita, ad detestationem erroris Manichæorum sectæ deduxit, & ad fidem sanctissimæ Trinitatis convertit. Et quoniam ipse Augustinus, ejus monitis & exemplis ad fidem Catholicam conversus fuerat, ideo ab eodem sancto sene habitum sanctæ conversationis, formamque vivendi suscepit, quam postmodum in Africa exuberans redolevit. Apud Capuam, [De Rufo.] natale beati Rufi martyris, patricii Romanorum. Hic ducatum tenebat apud Ravennam, cujus filiam defunctam beatus Appollinaris, Petri Apostoli discipulus, a mortuis suscitavit, unde & ipse cum uxore sua & filia ac tota familia, numero CCCXXIV in Christo baptizati sunt. Beatus vero Rufus apud Capuam martyrium suum consummavit. De Tomitanis, habet, ut Antverp-max. Corduba, natale &c. pure. [Rufi ep.] Item in textu reliquo. In fine: Methis civitate, sancti Rufi episcopi & confessoris. Natalis ejus refertur in Romano VII Novemb.

Belin. Cordubenses transfert ad locum penultimum, expuncto elogio. In Tomitanis, purus etiam non est. Scribit Ruffus &c. In Parisiensi editione adjecit: Bituricas civitate, sancti Sulpicii episcopi & confessoris. [Sulpicii.]

Greven. Nota, alibi socii Marcellini tribuni leguntur hoc modo: [DeMarc. &c] Joannis & Babilæ filiorum ejus, Serapionis & Hironis, Amonis, clericorum, & Petri militis, qui omnes una cum Marcello & uxore, sub Culciano præside, bestiarum feritate edomita, flammisque superatis, gladio cæsi, martyrium impleverunt. Milecii episcopi. [Milecii. Theogen &c Rufi ep.] Theogenis, Aristonis, Festi, Victoris, Susannæ, Zoilii, Dommi & Memmonis, martyrum. Metis, S. Rufi episcopi & confessoris. Item secundum aliquos hic, [Simpliciani. Ebbonis. De Sulpicio. Malkubii.] Simpliciani episcopi Mediolanensis, quem alii habent Idibus Augusti. Ebbonis episcopi & confessoris. Bituricas, translatio S. Sulpitii episcopi & confessoris. In Scotia, Malkubii abbatis.

Molan. In prima editione, caret augmento: In posterioribus: [Pastoris. Gebebardi. Translat. Lamberti] Die vigesima septima, sancti patris Pastoris. Civitate Constantia, natalis sancti Gebehardi, episcopi & confessoris. Item translatio sancti Lamberti, de crypta in altare sanctæ Crucis.

Subnecto hic Rosweydi observationem in Baronii Martyrologium, [Rosweydi Observatio in Martyrol. Romanum.] super verba, In Thebaide, S. Pæmonis anachoretæ. Ad quæ Baronius notaverat: De eo hac item die Græci in Menelogio. Plura autem in Vitis Patrum. Atque item in Annalibus, ad annum Christi CCCXLIII: Vocatum quoque esse ab eodem sancto Athanasio aliquando Alexandriam, abbatem Pæmonem, spectatæ sanctitatis virum, habetur in Vitis Patrum. Audi modo Rosweydum in superius citata Ms. epistola: Quod de Pæmone ait Baronius, vel eum fefellit memoria, vel Pæmonem eumdem putavit cum Pammone. De Pammone hoc habes hic apud Ruffinum lib. 3 num. 164, quem eumdem esse cum Pambone, non cum Pæmone, colliges ex Pelagii libello 3 n. 14 & libello 17 n. 11 ubi eadem apophthegmata narrantur nomine Pambonis, quæ Ruffinus habet nomine Pammonis. Alius ab his Piammon seu Pyaminon, de quo hic apud Ruffinum lib. 1 cap. 31, qui Palladio cap. 72, est Ammonas. Ita jam olim ad Vitam sancti Antonii notaveram. Addo nunc, Pæmonem distinctum fuisse a Pammone seu Pambo. Patet ex Ruffino lib. 2 Histor. Eccl. cap. 8, ubi Pambus in Cellulis ponitur, & Pæmen in monte Pispiri. Hoc enim ait: Macarius de superiori eremo, aliusque Macarius de inferiori; Isidorus in Scitis, Pambus in Cellulis; Moyses & Benjamin in Nitria; Scyrion & Elias & Paulus in Apeliote; alius Paulus in Focis, Pæmen & Joseph in Pispiri. Hactenus Rosweydi accurata observatio.

V Kal.
die 28.

[Hermetis.] Romæ, natalis beati Hermetis viri illustris, qui, ut in actibus Alexandri Papæ legitur, primo carcerali custodiæ mancipatus, deinde gladio cædente martyrium adeptus est. [Alexandri] Constantinopoli, sancti Alexandri episcopi & confessoris, gloriosi senis, cujus virtute orationis Arrius divino judicio condemnatus est.[Augustini,] In Africa, depositio sancti Augustini episcopi, qui primo de sua civitate propter barbaros Sardiniam translatus, nuper a rege Longobardorum Ticinis relatus, [Juliani] & honorifice conditus est. Ipso die, natalis sancti Juliani martyris, qui tempore persecutionis, hortatu beati Ferreoli, ex Viennensi urbe, clandestino discessu, ad territorium urbis Arvernæ commigravit, ubi tandem desecto gutture, [Vibiani.] morte horribili necatus est. Apud Sanctonas, sancti Vibiani episcopi & confessoris.

Sic habent Praten. Herinien. Antverp-major, Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. In ipso principio omisit Antverp. major, natalis. Deinde textum nonnihil turbavit, penultimam annuntiationem de Juliano Brivatensi, secundo loco reponens, ubi pro Viennensi, scribit Viensi. Rursus pro Constantinopoli habet Constantinopolim. Munerat. tertium nostrum articulum sic auget: Depositio sancti Augustini episcopi & doctoris; Molanus. Augustini episcopi, optimi doctoris. Herinien. scripsit Ticini relatus, Greven. & Molan. syntaxi melior, Ticinum, at certum est, Bedam, Rabanum, Adonem, Notkerum habere Ticinis, ut servant Praten., Antverp. major, Muneratus & alii. Urbis Ariminæ pro Arvernæ, vitium est in Munerato, neque recte Molanus Avernæ; textus ex aliis correctior. Iterum errat Munerati typotheta in defecto gutture, pro defecto. Idem habet Juliani pro Vibiani, quo etiam vitio laborat Antverp. major. Magna de cetero in hoc nomine diversitas. Florus & Ado legunt Bibiani, quos sequuntur Greven. & Molan. Belin. in prima Juliani, in altera Viviani, quo modo scribunt codices nostri recentiores & Baronius. Ego Praten. & Herinien. secutus sum.

[Hermetis] Observatio. Hermetem clarissimum martyrem, vetustissimo & perenni cultu celebratum ostendunt antiqua Kalendaria apud Florentinium, & Martyrologia nostra omnia, in quibus (si Rabanum excipias, in quo transponitur) primum locum obtinet. Gesta ejus immixta sunt Actis S. Alexandri Papæ, ad III Maii illustratis, quæ curiosus lector consulere interim poterit, donec proprio loco translatio ejus Rothnacum Flandriæ municipium facta, aliaque ad eumdem Sanctum spectantia accuratius illustrari suo loco possint. Acta ejus ferme complectitur diffusius Adonis elogium, ex quo pauca, præter morem, accepit Notkerus, pauciora Noster stylo suo aptata. Socios Hermeti perperam in Lucensi codice apponi, ostendit Florentinius. Illustris etiam est apud Hieronymiana & Romanum parvum Ariomastyx Alexander, titulis multis a Baronio & in notationibus & in Annalibus laudatus, [Alexandr.] pluribus etiam a nobis alibi exornandus. Jam nunc partem non exiguam executus est Janningus noster die IV Junii, in commentario de S. Metrophane. Quæ autem de Alexandri ætate acrius ventilata est inter eruditos disceptatio, non infeliciter ab eodem composita videtur, Suppl. Junii in Appendice ad vitam S. Pauli, hujus Alexandri successoris. Usuardina in laterculo de eo relata, ex Adone contracta sunt, iis exclusis, propter quæ codices nonnulli rejiciendi fuerunt. De magno patre Augustino, [Augustini.] meminere citati proxime Martyrologi atque etiam Beda a Rabano & Nostro descriptus. Ado satis longam vitæ seriem deduxit, cujus initium & finem Usuardus clare exprimit, sic tamen, ut hic Bedam potius quam Adonem præ oculis habuisse existimem. Latissimum campum suo tempore pandent Doctoris incomparabilis egregia gesta, quæ ipse, raro admodum exemplo, in aureo de Confessionibus suis opere, ad sacerdotium usque luculenter prosecutus est; Possidius discipulus, comes prope perpetuus & oculatus testis, reliquum laborum cursum diligentissime texuit. Atque ex hisce potissimum fontibus totam vitæ seriem deducendam nemo diffitebitur; ex Augustini ipsiusmet aliorumque scriptis, & innumeris pro fide Catholica tuenda certaminibus illustrandam. Suppetias ferent scriptores plurimi in eodem argumento pridem versati, quos hic enumerare frustra esset. Nihil in hac parte desiderari nobis passus est Tillemontius, toto volumine 13 solius Augustini res gestas fusissime complexus. Wandelbertus inter Hermetem & Vibianum, metricum Augustini encomium collocat, vix usquam in laudando profusior. Sic habet:

Hermen quinta probat felici morte beatum.
Ecclesiæ lumen, populi sacra norma fidelis,
Africa quo pastore, orbis doctore coruscat,
Augustine pater festo celebraris eodem,
Aurea quem servant Italis nunc templa sepultum.
Sanctonus alta sui Vibiani hac fulget honore.

Julianum Brivatensem quanta veneratione prosequantur Arverni, tota Gallia notissimum est. [Juliani.] Memoriam ejus festive recolunt Hieronymiana, Florus, Ado, Usuardus Notkerus. Hic paulo compendiosius, Noster ex Adoniano encomio, hoc solum post Ferreoli omisit, cujus in militia comes erat: cetera ad verbum transtulit. Videantur Baronius & Florentinius. Acta aliqua a Labbeo tomo 2 Biblioth. Ms. edita sunt. Surius Gregorium Turon. descripsit. Vide quæ accuratius expendit Tillemontius tomo 5 a pag. 279, sed præcipue a pag. 696, ubi ex laudato Greg. Turon. alia adferuntur. Qui in Hieronymianis Vivianus cum Alexandro conjungitur, [Vibiani.] vel nullus est, vel idem ipse, ni fallor, qui ibi in adjectitiis Julianus etiam vocatur, melius a Floro Bibianus dictus, sed male, Sconis, Scottiis vel Comis tributus. Bibianus item ab Adone appellatur, sed a Notkero Vibianus, quam orthographiam ex Pratensi & Heriniensi supra prætulimus, mediam quasi inter antiquiores, & recentiores codices, cum Baronio, viam ingressi. Tu hujus notationes consule. Certum est, Usuardum totam suam annuntiationem ex Adone desumpsisse: atque adeo ex dictis patet textus nostri genesis purissima & simplicissima.

AUCTARIA.

Rosweyd. Non omnino purusest: præterea deficit in ultima annuntiatione.

Pulsanen. Primo loco de S. Augustino, deinde de Hermete, satis pure: Sed reliqua omnia desiderantur.

Antverp. & Max-Lubec. E puris exclusi sunt, [De Alexan.] quia in Alexandro utuntur phrasi Adonis: Arrius divino judicio dampnatus crepuit medius & effusa sunt viscera ejus. In fine. Viviani.

Antverp-max. Ultraject. & Leyden. Incipiunt ab Augustino, [Idem.] de quo addunt: Doctoris eximii; & Leyden præterea, patris nostri. Alia pura sunt, etiam in Hermete & reliquis omnibus, præterquam in Alexandro, de quo etiam habent sensum Adonis, crepuit medius &c. In fine etiam cum pluribus scribunt, Viviani.

Albergen. A prioribus in eo solum differt, quod de Augustino, omittens elogium, simpliciter legat; episcopi & confessoris.

Danic. In omnibus congruit, sed post Ticinis, explicationis gratia, locum distinctius designaturus, addit; id est apud Papiam.

Lovanien. In Africa, depositio sancti patris nostri Augustini episcopi, [De August.] Doctoris eximii &c. pure. Item de Hermete. De Alexandro, ut supra. In Juliano elogium truncat. In Vibiano, recte.

Centulen. Romæ, passio sancti Hermetis martyris, quem beatus Alexander Papa, [Textus, sed interpolatus.] cum esset præfectus, baptizavit cum uxore & filiis & sorore Theodosia. Constantinopoli, sancti Alexandri episcopi, gloriosi senis. In Africa, civitate Hypona, sancti Augustini episcopi & confessoris, qui talenta sibi credita a Deo multiplicavit [ita] ut nemo fuerit, qui omnia ejus scripta se fateatur legisse. In Privato vico, passio sancti Juliani martyris, cujus passionem Gregorius Turonensis fideli stilo describit. Sanctonas, sancti Lubiniani episcopi & confessoris. Mira nominis variatio, cum tamen ubique de ipso eodem Vibiano, vel Viviano vel Bibiano agatur. Codex qui sequitur eum Lubianum appellat.

Bruxellen. Incipit ab Augustino, in quo Antverp-max. &c. ferme similis est. In Hermete, fere purus; In Juliano inserit Adonis verba, ab Usuardo prætermissa, ut dixi in Observatione. De Alexandro habet, ut supra. Pro Vibiani, scribit Lubiani.

Hagenoyen. In Hermete & Alexandro modice interpolatus, plura corradit de sancto Augustino, quæ purius in Adone legi possunt. Sequitur de Viviano. In fine legit: Item ipso die, sanctorum martyrum Juliani & Ferreoli &c. [Juliani & Ferreoli.] Colitur hic XVIII Septembris.

Aquicinct. Apud Sanctonas, Vibiani episcopi & confessoris. Est a calamo recentiore.

Matric-Cartus-Ultraject. Augustini episcopi & confessoris. Hermetis martyris. Alexandri episcopi & confessoris Constantinopoli, [Textus contractus.] qui Arrium damnavit. Juliani martyris. Tubiani [Vibiani] episcopi & confessoris.

In Vatican. num. 5949. Deest Vibiani. Adjicitur: Apud Salernum, sanctorum martyrum Fortunati, [Fortunati &c Septimini.] Gagi & Anthes. Et sanctorum martyrum Septimini, Januarii & Felicis. Et dedicatio trium altarium hujus ecclesiæ.

Editio Lubeco-Col. Multa habet de S. Augustino, quæ a Molano nitidius exprimuntur. Sequitur: [De Hermete] Romæ, beati Hermetis martyris, illustrissimi viri. Hunc beatus Alexander Papa, ut in Actibus ipsius legitur, cum esset præfectus urbis Romæ, baptizavit cum uxore & filiis ac sorore ejus Theodora, cum quibus pariter mille quinquaginta duos servos ejus, uxores quoque & filios eorum, prius ingenuitate illis concessa. Quod factum cum pervenisset ad aures Aureliani comitis, jussit eum carcerali custodiæ mancipari, deinde gladio feriri, & tali martyrio migravit ad Christum. In Juliano nonnihil interpolata est. De Alexandro &c. ut codices alii supra.

Belin. In Africa civitate Hyponensi, natale sancti patris Augustini, [De August.] episcopi & confessoris, ecclesiæque Doctoris eximii. Qui primo. &c. non satis pure. In Hermete etiam variat. In Alexandro, ut supra. Juliani elogium expunctum est. De Juliano & Viviano diximus supra.

Greven. Abundi & Abundantii martyrum. Pelagii martyris, [De Pelagio.] qui in provincia Acarnanniæ, tempore Numeriani imperatoris, virgis fustibusque cæsus; equuleo, ungulis, & oleo fervente superatis; tandem ictu gladii martyr Christo consecratur. Cujus corpus sanctus presbyter Uranius, qui eum sacris litteris imbuerat, sepelivit. Ipsum canit Wandelbertus, ut vide apud Molan. infra. Pelagii Papæ & confessoris. [Pelagii PP. Joannis. Agnetis.] Joannis abbatis & confessoris. Item sanctæ memoriæ Agnetis virginis, sororis sanctæ Claræ, quæ ei dixerat moriens, ut se festine sequeretur ad Dominum. [Taysis.] Taysis, quondam peccatricis, quam sanctus Pafnucius abbas convertit, & in cella arcta inclusit, ubi in maxima pœnitentia exactis annis tribus, postea quievit in pace.

Molan. Post optimi Doctoris, litteris Italicis ex Adone contracto, [Augustini elogium.] vel potius ex Possidio inserit: Hic per acceptissimum Deo & in optimis viris præclarissimum sacerdotem Ambrosium, verbi Dei prædicatorem frequentissimum, divina præstante opitulatione, & doctrinam salutarem & divina percepit sacramenta. Moxque ex intimis cordis medullis, spem omnem quam habebat in seculo dereliquit. Factumque est ut interjecto tempore, sancto episcopo Valerio id agente, omnibus gratulantibus, episcopatum suscipere, suo vivente episcopo coactus sit. Atque id factum est, ut episcopus multo instantius ac ferventius, majore auctoritate, verbum salutis æternæ, alacriter pullulanti atque crescenti Domini ecclesiæ prædicaret. Verbum Dei usque ad extremam ægritudinem imprætermisse, sana mente, sanoque consilio in ecclesia prædicavit. Sequitur typis minoribus: Hospitalitatem semper exhibuit, & in ipsa mensa magis lectionem vel disputationem, quam epulationem potationemque diligebat: & contra pestilentiam humanæ consuetudinis, in ea ita scriptum habebat:

Quisquis amat dictis absentum rodere vitam
      Hanc mensam vetitam noverit esse sibi.

Et ideo omnem convivam a superfluis & noxiis fabulis & detractionibus sese abstinere debere admonebat. Indisciplinatas transgressiones suorum a regula recta & honestate & arguebat & tolerabat, quantum decebat & oportebat: in talibus præcipue docens, ne cujusquam cor declinaretur in verba malitiæ ad excusandas excusationes in peccatis. Ecclesiæ bibliothecam & omnes codices diligenter posteris custodiendos semper jubebat. Nec suos consanguineos, in proposito vel extra constitutos, in sua vita & morte vulgi more tractavit. Rursus Italicis ex Adone: Testamentum nullum fecit, quia unde faceret pauper Dei non habebat. Tertio obsidionis mense (nam civitas ejus quatuordecim mensibus conclusa & obsessa est a Wandalis, Alanis aliisque commixtis gentibus) decubuit febribus, & illa ultima exercitatus est ægritudine. Hic beatus episcopus spiritu divino tactus, in sancta Ecclesia Catholica, ad instructionem animarum, fecit libros, tractatus, epistolas numero 1030; exceptis quæ numerari non possunt, quia nec numerum designavit eorum. Qui primo de sua &c. pure. In fine: [Pelagii.] Apud Constantiam Galliæ urbem, natale sancti Pelagii martyris. Qui sub Numeriano imperatore, jussu Evilasii judicis martyrium sumpsit. Demum typis minoribus: [Adelindis.] Buchaugiæ, sanctæ Adelindis abbatissæ. Editiones aliæ Augustinum primo loco annuntiant, sed superius elogium ad quartam circiter partem contrahunt. De Hermete, eadem ferme habent quæ supra dedimus ex editione Lubeco-Col. De Juliano litteris Italicis interserunt nomen Brivate. In fine: Buchoviæ in Suevia, sanctæ Adelindis abbatissæ. Die vigesima octava, [Moysis.] sancti patris Moysis Æthiopis. Ex Horologio acceptus est. Vide de eo notationem Baronii, Observationem nostram VII Febr. & Acta eodem die. Denique adjiciuntur duo ultimi Wandelberti ex hoc die versiculi: [De Pelagio.]

Urbs Alemannorum recolit Constantia sanctum
Hic quoque Pelagium, fuso pro sanguine clarum.

Supra tribuebatur Pelagius Canstantiæ Galliæ, quæ a Rheno longe dissita est; nisi Gallia vel potius Francorum imperium in latissima significatione, quam olim habuisse constat, accipiatur.

IV Kal.
Die 29.

[Decollat. Jo. Baptæ.] Decollatio, vel potius inventio capitis, beatissimi Joannis Baptistæ. Siquidem decollationem ejus circa solemnitatem Paschalem evenisse ex Euangelica comprobatur lectione, quæ tamen hic festiva recolitur, quando caput ejusdem secundo repertum est in Emessa civitate, atque in ecclesia conditum. Romæ, natalis, sanctæ & illustrissimæ Sabinæ martyris, [Sabinæ Romanæ.] quæ sub Adriano imperatore gladio percussa, martyrii palmam adepta est. In pago Trecassino, sanctæ Sabinæ virginis, [Sabinæ Trecensis.] quæ pro Christi amore laboriosissima peregrinatione suscepta, etiam virtutibus ac miraculis gloriosa, quievit in pace. [Mederici.] Parisius, depositio Mederici presbiteri. Ipso die, sanctæ Candidæ virginis. [Candidæ.]

Ita Praten. Herinien. Antverp-major, Rosweyd. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Praten. legit, inventio capitis Joannis. &c. Antverp-maj. inventio beatissimi Joannis. Rosweyd. cum Pratensi convenit, ast Herinien. & reliqui diserte ponunt ut est in textu. Diximus alibi de sollempnitatem, ut codices aliqui scribere solent. Munerat. pro Euangelica comprobatur lectione, substituit Euangelica probatur auctoritate. Greven. & Molan. a reliquis discedunt in, quando caput ejus repertum est secundo in Edissa. Scribendum esset Emesa, sed a codicibus non recedimus. Pro conditum, habet Munerat. reconditum. Item Sabinæ virginis & martyris. Vide Observationem. In Herinien. est Trecasino. In Antverp-maj. Leginæ, pro Sabinæ vel Savinæ, ut scribit Munerat. Notavit Castellanus lituram in codice Pratensi, incipiendo a Parisius dep. usque ad finem, cui superscriptum advertit, ositio Mederici presbiteri & monachi &c. Et eam scribendi rationem sequuntur perpetui comites Antverp-maj. & Rosweyd. Antea habebatur Mederici episcopi, quo modo legit Molan. Sed præferenda est Herinien. & Greveni lectio, depositio Mederici presbiteri, non, sancti Mederici abbatis, ut habetur in Munerato. Nihilominus codices illi inter puros numerati sunt.

Observatio. De inventione capitis Baptistæ Prodromi, ea paucis ad XXIV Februarii complexi sumus, quæ hic repetere supervacaneum esset. Porro ad XXIV Junii dictum est, in Hieronymianis plerisque apographis & illo & hoc die natalem ejus in Sebastia recoli, quamvis de vero & genuino hujus diei textu disputet Florentinius admonitione 6, [Decollat. Io. Baptæ.] pag. 26 & 28. Beda signanter hodie legit: Eodem die, decollatio sancti Joannis Baptistæ. Verum quæ ibidem adjunguntur, satis innuunt translationem capitis intelligi. Romanum parvum & Ado indicant decollationem hodie venerari. Cetera quæ postremus habet, ipsa sunt Bedæ verba, a Rabano etiam & Notkero descripta. Nec clariora sunt, quæ ab Adone in festivitatibus Apostolorum hac die referuntur. Noster ex textu Adoniano XXIV Februarii eruisse videtur, decollationem, quæ circa festum Paschæ v. g. 1 Aprilis, celebrari non poterat, ideo hac die consignatam, quod eo ipso facta fuerit secunda sacri capitis inventio. At enim fere arbitraria hæc esse, si omnia recte perpenderis, facile perspicies. Melior fortasse Castellani conjectura, censentis decollationis festum obtinuisse ob dedicationem hodiernam templi a Theodosio conditi. Alii alia excogitant, quæ uberius loco proprio discuti poterunt, & illis superaddi quæ fuse & erudite deduxit Papebrochius tomo IV Junii a pag. 711, & Tillemontius citatus dicto die XXIV Februarii, quibus addenda sunt, quæ contra P. l'Amy idem auctor disputat tomo 2 a pag. 714. Quid Wandelbertus de hac festivitate senserit, ex ejus versibus intelliges. Locum etiam habet Sabina Romana, quæ sequitur, hic ut virgo celebrata:

Præco Dei, Verbi vox, & Baptista Joannes,
Quem effera saltanti tribuerunt jussa puellæ,
Insignit quartam meritorum laude perenni.
Virgo Sabina simul Romæ sua templa revisit.

Ponit hodie primo loco Beda: Romæ, sanctæ Sabinæ virginis atque martyris: Rabanus solum, [Sabinæ Romanæ.] Sabinæ martyris, quo modo verosimile est, primum a Beda scriptum fuisse, cum ex Actis constet præclarissimi quondam Valentini uxorem fuisse, de qua meminere Acta Serapiæ virginis, III Septembris illustranda. In veteribus Kalendariis Allatii & Frontonis, uti & in Sacramentario Gregorii, solo nomine signatur. Nec præter martyris titulum quidquam adstruxit Romanum parvum, nisi quod locum addat, ad arcum Faustini. Plura ex præfatis Serapiæ Actis contexuit Ado, indeque hoc præcipue accepit Usuardus, quo illustrissimam martyrem prædicet. Notkerus pauca etiam capita summatim decurrit. Plura dabunt Notationes Baronii & Florentinii. Ex prioris Annalibus ad annum CCCCXXXII num. 37 disces, dicatam ei per id temporis ecclesiam etiam hodie celebratissimam, ad quam fit prima & solennior Statio feria IV Cinerum, ut vide apud Frontonem pag. 33.

[Sabinæ Trecensis.] Sabinam seu Savinam Trecensem perperam huc ab Usuardo intrusam recte advertit Castellanus, utpote quam scire potuerit, non hac die, sed XXIX Januarii a popularibus publica ubique solennitate celebrari, ut in Actis ad eam diem fusius probatum invenies, idemque ferme Usuardi elogium ex nonnullis Mss. Martyrologiis relatum. Satis insinuat laudatus Castellanus Bimestri primo pag. 452, diem hunc ab Usuardo Sabinæ Trecensi consecratum fuisse, quod eo jam dicta synonyma Sabina Romana recoleretur, quamquam de vera alterius festivitate melius edoceri potuisset.

[Mederici] Medericus a solo item Nostro notatus est, non ut monachus, abbas, aut episcopus, ut supra ostendimus, tametsi monachum, & si vis, abbatem fuisse non diffiteamur, sed ut presbyter; sicut textus noster exhibet. Vide quæ de eo refert & observat Mabilio seculi Benedict. 3, parte 1 a pag. 8, ubi de Sancti ætate, de auctore vitæ, de professione monastica, de variis locis, sive cœnobiis sive aliis, a Mederico cultis, denique de cellula, in suburbanis Parisiorum sub nomine Principis Apostolorum consecrata, in qua postremum vixerit, ac demum exspiraverit, multa, more suo, diligenter inquirit & explicat, pluribus alibi deducenda. [Candidæ.] Candidam aliquam virginem Romanam sociis aliis immixtam profert Hieronymianum Epternacense vetustissimum, quam facile crediderim ex hujusmodi apographo ab Usuardo erutam. Certe Usuardinam esse, satis evincunt codices nostri, ex quibus æque evidenter patet germana totius textus simplicitas.

AUCTARIA.

Pulsanen. In prima annuntiatione satis purus, pergit: In pago Trecassino, sanctæ Sabinæ virginis. Desunt reliqua.

Antverp. & Max-Lubec. Plane mutilati sunt. Sic habent: Decollatio sancti Johannis Baptistæ. Romæ, sanctæ Sabinæ virginis & martyris. Ipso die, [Niceæ & Pauli. Basillæ.] sanctæ Candidæ virginis. In Antiochia Syriæ, sanctorum Niceæ & Pauli. In Syrmia, natale sanctæ Basillæ. Postremæ duæ ex Hieronymianis adjectæ sunt.

Antverp-max. Ultraject. & Leyden. Usque ad penultimam annuntiationem satis puri sunt. Itaque de Mederico non loquuntur; sed Sabinæ Trecensi immediate subjungunt: Ipso die, sanctæ Candidæ &c. ut statim diximus.

Lovan. Hisce etiam similis est, præterquam quod elogium Sabinæ Trecassinæ expungat.

Alberg. & Danic. Incipiunt: Decollatio sancti Joannis Baptistæ. In reliquis conveniunt cum Antverp-max. &c.

Centulen. Romæ ad arcum Faustini, beatissimæ Sabinæ martyris. [Textus mutilus.] Eodem die, veneratur decollatio sancti Joannis Baptistæ, quem Herodes Tetrarca, ut Euangelistæ ferunt, præcepit decollari in carcere. Ipso die, sanctæ Candidæ virginis. Parisius, depositio Clerici presbyteri, opinor, pro Mederici, qui neque hic monachus appellatur.

Bruxellen. Decollatio sancti Joannis Baptistæ, quam Euangelica lectio circa Pascha factam commemorat, [De decollat.] sed festum ejus hic recolitur, quando caput ipsius secundo repertum, & in ecclesia Edessæ civitatis conditum est. [De Sabina Romana.] Romæ in Adventicio, oppido Windinense, ad arcum Faustini [hæc Ado clarius] natale sanctæ Sabinæ illustrissimæ martyris, quæ fuit uxor præclarissimi quondam Valentini, & filia Herodis Metellarii. Hæc Adriano imperante, sub Helpidio præfecto passa & gladio percussa, martyrii palmam accepit. [Niceæ &c. Basillæ. Aureæ. Adelphi.] In Sabina Trecensi, purus est. Sequitur de Antiochenis & Basilla, ut supra. In Candida purus est. Tum: Et sanctæ Aureæ virginis. Mettis, depositio sancti Adelphi episcopi & confessoris. In Mederici, prima syllaba insertum est o, ut sit Moderici.

[De decollat. Jo. Bapt &c] Hagenoyen. Decollatio sancti Johannis Batistæ, vel potius capitis ejus inventio, & ossium ipsius concrematio, & digiti ejus translatio, & basilicæ ejus dedicatio. Unde a quibusdam hæc festivitas diversimode notatur. Dicitur namque decollatio, collectio, inventio & dedicatio. Decollatus Johannes est circa festum Paschæ, sicut Euangelii probat auctoritas, ab Herode Tetrarcha Galileæ, filio Herodis regis sub quo natus est Dominus. Concrematio ossium ejus facta est a Juliano imperatore. Et ossium collectio facta est per monachos Hierosolymitanos, qui concremantibus se miscuerunt, & plura ossa ipsius furabantur. Inventio capitis Johannis facta est per duos monachos, ipso revelante. Digiti ejus translatio & ecclesiæ dedicatio facta est penes Mediolanum a Theodelina regina Longobardorum. Unde propter hæc omnia a Domino Papa statutum est, ut hæc dies per mundum celebris in honore Baptistæ habeatur. Quæ de Sabina Romana memorat, melius ab Adone referuntur. De Trecensi & Mederico silet. Sequitur: In Sirmia, [Basilicæ. Niceæ &c.] sanctæ Basilicæ virginis. Hæc melius Basilla vocatur. De Candida pure, de Antiochenis, ut supra.

Aquicinct. Medericum monachum vocat cum Pratensi & sociis aliis supra citatis.

Matric-Cartus-Ultraject. Decollatio sancti Joannis Baptistæ. Sabinæ virginis & martyris. De qua in margine recte adnotatur: [Textus mutilus.] de hac nunc agimus commemorationem, quasi non esset virgo. Mederici abbatis & confessoris. Sabinæ virginis. Candidæ virginis.

Codex Bigotian. sign. P. 5, qui fuit PP. Cælestinorum. In margine adscribit recentiori manu: [Coronatio Cælestini.] In civitate Aquila, coronatio beati Petri Cælestini patris nostri, in qua est Indulgentia a baptismo. Vel hinc cognoscitur codex.

In Vatican. Deest Mederici & Candidæ. Adjicitur: [Vitalis &c.] Natale sanctorum Vitalis, Satoris & Repositi. Apud alios noti non sunt.

Ughellian. Nihil habet de Sabina Trecensi & Mederico. [Niceæ &c. Basillæ.] Porro de Antiochenis & Basilla, ut supra in Antverp. & Max-Lubec.

Codex Castri Caroli. Ipso die, sancti Joannis confessoris. [Ioannis.]

Editio Lubeco-Col. Decollatio sancti Johannis Baptistæ. [De decollat.] Qui primo in Samaria conditus est, nunc in Alexandria. Porro caput ejus de Hierosolymis ad Fenicem urbem Edissam delatum est. [De Sabina.] Hæc ferme habent Beda, Rabanus, Ado & Notkerus. Romæ in Adventino, opido Vindinensi, ad arcum Faustini &c. quæ in Adone legi malim. [De Sab. Trec Niceæ &c.] De Sabina Trecensi, inserit, sororis sancti Saviniani martyris. De Antiochenis, ait, Niceæ virginis & Pauli martyris. [Adolphi. Basillæ.] Metis, sancti Adolphi episcopi & confessoris. De Mederico, addit, & confessoris. De Basilla Sirmiensi, ut supra. De Candida, pure.

Belin. Incipit: Decollatio sancti Joannis Baptistæ. De Sabina, [Elisæi.] omittit titulum illustrissimæ. Sequitur: Item sancti Helysei prophetæ. In Candida, purus est. [Niceæ &c. Basillæ.] In Antiochenis, ut supra. Pro Basillæ, scribit Basiliæ. In Mederico purus. Quæ in priori Veneta editione aberat, ponitur in altera: In pago Trecassino, sanctæ Sabinæ virginis.

[Mart. 900 Niceæ &c. Adelphi.] Greven. Item sanctorum martyrum nongentorum, qui eodem die passi sunt. In Antiochia Siriæ, sanctorum Niceæ virginis & Pauli martyrum. Metis, sancti Adelphi episcopi & confessoris. Civitate Ostia, [De Aurea.] sanctæ Aureæ virginis, & martyris. Quæ nobili orta genere, pro fide Christi sub Claudio in carcere fame cruciata est, deinde equuleo superato, fustibus cæsa, in exilium missa est: ubi denuo varia perpessa tormenta, [Basillæ. Veronæ.] in mare præcipitata, martyrium consummavit. In Sirmio, sanctæ Basillæ virginis. Veronæ virginis. Vide quæ de ea habet Molan.

[Adelphi. Elisæi.] Molan. Metis civitate, depositio sancti Adelphi episcopi & confessoris. Item, sancti Helizæi prophetæ. Hujus sacrum corpus etiam mortuum, mortui resuscitatione peculiariter gloriosum, Ravennæ translatum, honore condigno honoratur. In Antiochia Syriæ, [Niceæ &c. Basillæ. Felicis. Ianuarii &c] natale sanctorum Niceæ & Pauli In Syria, natale sanctæ Basileæ. In Venusio civitate Apuliæ, natale Felicis episcopi. Civitate Tubzozense, Januarii presbyteri, & Fortunatiani & Septimi lectorum: qui sub Diocletiano imperatore a Magdelliano procuratore, gladio consummati sunt. [Veronæ cum elogio.] Vide de his XXIV Octobris. Veronæ, virginis beatæ, in ecclesiæ sanctæ Crucis. Dein typis minoribus, miliario ab urbe Lovanio, in monte, qui ab ea sanctæ Veronæ nomen accepit. Hæc filia Ludovici regis Alemanniæ, sanctimonialis fuit in monasterio a se fundato ad Rhenum, quod Vorenhoute dicitur, & Maguntiæ in Domino obdormivit. Editiones posteriores corrigunt priorem in Mederico, sed Italicis litteris adjiciunt abbatis. De Elizæo habent, ut supra. Tum: Apud urbem Lovanium, natalis Veronæ, virginis beatæ, in ecclesia sanctæ Crucis. Hic omittuntur omnia, quæ de sancta Verona ex priori editione supra distinctus explicata sunt. [Translat. Adelphi.] Sequitur: Eodem die, translatio sancti Adelphi Metensis episcopi & confessoris, ad novum Villare monasterium, petitione Lantfridi coëpiscopi Drogonis Metensis, tempore Ludovici pii.

III Kal.
Die 30.

[Felicis.] Romæ via Ostiensi, passio beati Felicis presbiteri, sub Diocletiano & Maximiano imperatoribus, qui post equulei vexationem, data sententia, [&] cum ad decollandum duceretur, obvius ei fuit quidam Christianus; hic dum se Christianum sponte profiteretur, mox cum eodem pariter decollatus est. Hujus nomen ignorantes Christiani, [Adaucti.] Adauctum eum appellaverunt, quod sancto Felici auctus sit ad coronam. [Gaudentiæ] Item Romæ, sanctæ Gaudentiæ virginis.

Puri sunt Herinien. Pulsanen. Antverp. & Max-Lubec. Belini prima editio, Greven. & Molan. Item Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Albergen. & Danicus.
Varia lectio. Ferme in nævis consistit. Sic Rhome, Hostiensi, eculei. In Heriniensi, pro duceretur, est deduceretur. Belin. legit obvius fuit ei, Max-Lubec. obvius ei quidam fuit. In Antverp. post Adauctum, omittitur eum, Denique Belin. pro sancto Felici, scribit Felice.

Observatio. De confusione variorum martyrum sub Felicis appellatione, dicendum nobis fuit ad XIV Januarii, [Felicis & Adaucti.] ubi fontes assignavimus, ex quibus plura, huic etiam diei servientia, inveniet curiosus lector, quæ modo nec lubet repetere, nec vacat operosius retractare. Nodus hac die intricatior videri potest, quod Martyrologi inter se discrepent. Nam Beda & qui eum, unico die transposito, sequitur, Rabanus, eos martyres recolunt, quos diebus præcedentibus inter Auctaria recensuimus, nempe Felicem episcopum, Adauctum vel Adactum, & Januarium presbyteros (aliqui in nominibus nonnihil variant) Fortunatianum & Septimium vel Septiminum, lectores, a nobis proxime ex Molano ad XXIV Octobris remissos: quo die iisdem Bedæ verbis ex Adone, & ex hoc ab Usuardo celebrantur. Inde recentioribus ansa præbita est, dubitandi utrum vere Felix noster & Adauctus Romæ vendicandi sint. Quo id fundamento adstruant, ipsi viderint. Certe vetera Kalendaria Allatii & Frontonis sæpe citata, Sacramentarium Gregorii, apographa Hieronymiana, Romanum parvum, Rabanus, Ado, Notkerus, Wandelbertus, æque ac Noster discertissime hodie signant Felicem dumtaxat & Adauctum, vel per metathesim Audactum, via ostiensi, eosque tot præterea characteribus & circumstantiis distinguunt, ut hactenus non videam, quid cum superioribus, Africanis omnibus, commune habere queant. Fateor, Adonem duos fratres Felices hac ipsa die innuere, at dum unius tantummodo res gestas prosequitur, satis demonstrat, unum illum fuisse, qui via Ostiensi cum accessorio comite Adaucto coronam martyrii promeritus sit. Adonis Acta rejiciunt aliqui, ego necdum ut sincera venditare ausim, attamen tales censeo relatas auctoritates, ut geminos nostros Ostienses ab aliis diversissimos esse oporteat. Quod velint, huic etiam diei innecti debere Africanorum (saltem Felicis episcopi Venusiæ passi) gloriosum agonem, haudquaquam obluctabor; quin potius subscribam Ruinartio, id non improbabiliter sua denti a pag. 374: satis nobis est Martyrologiorum nostrorum fidem asseruisse. De cetero ad laterculum quod attinet, omnia ex longiori Adonis narratione contraxisse Usuardum, manifestum est. Multum innititur Florentinius Ms. reginæ Sueciæ, sed ignoravit, Bedæ propria esse, quæ ibi referuntur, quæque proinde nihil in hac re immutare possunt. Communem Martyrologorum sensum secutus est Wandelbertus, dum ita scripsit:

Terna cum Felice pio præcellet Adauctus.

[Gaudentiæ.] In Hieronymianis primo loco notatur Gaudentia virgo cum reliquis tribus. Hæc in Rabano totidem verbis leguntur, quibus alicunde lucis aliquid afferri velim. Porro Gaudentia illa Adoni & Notkero præterita est; unde mihi dubium non est, quin Usuardus ex Hieronymianis eam acceperit. An martyris titulo decoranda sit, vide in Florentinio. Sequitur apud Rabanum, Depositio Agili abbatis, reliquis omnibus antiquioribus Martyrologis incogniti. Hunc, nescio quis, codici Pratensi assuere voluit, hac phrasi: In pago Meldensi, sancti Agili confessoris, ex quo in ordinarios comites transiit, ea causa a puris exclusos. Assutum ab aliquo seu adscriptum dicimus sanctum Agilum in Pratensi codice, nam, teste Castellano, prima manu signatus non est. Verum quæcumque ea manus fuerit, antiquam esse oportet, quandoquidem Antverp-maj. & Rosweyd., quos codices Pratensis socios vocamus, eum etiam iisdem verbis referant. Alia phrasi eumdem protulit Muneratus, sed & ipse & præfati isti codices ita ab omnibus aliis, pro textu superius citatis, refelluntur, ut indubitata maneat Usuardinæ lectionis nostræ germanissima puritas & simplicitas. Qui de Agilo plura legere voluerit, consulat Mabilionem sec. 2 Benedict. a pag. 315.

AUCTARIA.

Praten. & Rosweyd. In fine adjiciunt: In pago Meldensi, [Agili.] sancti Agili confessoris.

Antverp-maj. Idem habet augmentum & præterea in Felice mutilus est.

Munerat. Textui puro subdit: Resbaco monasterio, [De Agilo.] cognomento Hierusalem, sancti Agili, qui ejusdem abbas cœnobii multis virtutibus claruit. In territorio Meldensi, [Fiacrii.] sancti Fiacrii confessoris.

Centulen. Romæ via Ostensi, beatorum martyrum Felicis & Audacti, tempore Diocletiani, sub præfecto Urbis Draco. Item Romæ, sanctæ Gaudentiæ virginis. Cœnobio Restacensi, depositio sancti Agili abbatis. [Agili.]

Bruxellen. Romæ via Ostiensi, passio beatorum martyrum Felicis presbyteri & Adaucti, [De Felice & Adaucto.] sub Diocletiæno & Maximiano imperatoribus decollatorum. Quorum primus, dum post eculei vexationem, data sententia duceretur ad mortem, obvius ei fuit alter, & dum ille se sponte Christianum esse fateretur, mox cum primo pariter decollatus est. Et quia hujus secundi martyris nomen ignorantes Christiani non invenerunt, Adauctum ipsum appellaverunt, eo quod sancto Felici martyri auctus, sibique pro fidei confessione, martyrii corona aucta sit. Item Romæ, sanctæ Gaudenciæ virginis. Eodem die in monasterio Ierusalem, [Agili.] depositio sancti Agili confessoris & abbatis.

[De Felice & Adaucto.] Hagenoyen. Romæ via Ostiensi, natale beati Felicis presbyteri & Adaucti cujusdam alii Christiani, sub Dyocleciano & Maximiano. Hic Felix cum ductus esset ad statuas plures, scilicet Serapis, Mercurii & Dyanæ, quæ omnes reciderunt, & cum in eculeum levatus & tortus, & postea ad arborem sacrilegam ductus, quam similiter dejecit, & simulacrum cum templo & ara corruit, & tunc illum præses jussit decollari & corpus ejus lupis & canibus dimitti. Tunc quidam Christianus in medium prosiluit, Christum confitens, & osculantes se invicem pariter decollati sunt. Hujus nomen Christiani ignorantes, Adauctum eum vocaverunt, eo quod sancto Felici adauctus sit ad coronam. Vide hæc in Adone purius. In civitate Trecassina, sancti Saviniani martyris & sanctæ Savinæ sororis ejus &c. Sequitur longa horum Sanctorum historia, [Saviniani & Savinæ.] de qua vide in Actis XXIX Januarii.

Aquicinct. Post Gaudentiæ virginis, addit: In monasterio, quod dicitur Respacis, transitus sancti Agili, [Agili.] ejusdem loci abbatis & confessoris. Et calamo longe recentiori adjicitur: In territorio Meldensi, sancti Fiacrii confessoris. Vide quæ habet Surius hoc die, & recentius Mabilio seculo 2 Benedictino a pag. 599.

Daveronen. Ierusalem monasterio, quod dicitur Resbacis, [Fiacrii. De Agilo.] transitus sancti Agili, primi ejusdem loci abbatis & confessoris.

Matric-Cartus-Ultraject. Felicis & Adaucti martyrum. [Lazari. Fiacrii. Agili.] Lazari fratris Marthæ, episcopi Massiliensis. Vide XVII Decembris. Fiacrii eremitæ & confessoris. Agili abbatis & confessoris.

Reg. Suec. signatus num. 428. Resbaco monasterio, cognomento Ierusalem, sancti Agili, qui ejusdem abbas cœnobii, [De Agilo.] multis virtutibus claruit. In pago Meldensi, beati Fiacrii confessoris, viri vita & miraculis gloriosi. [De Fiacrio.]

In Vatican. num. 5949. Deest Gaudentiæ.

Altemps. Ceneyo monasterio, sancti Ealdwoldi confessoris, [Eadwoldi.] fratris beati Edmundi martyris. Ipso die, [Junionis. Decimavi.] sancti Junionis episcopi & confessoris. Item, sancti Decimavi martyris.

Florentin. In monasterio Ierusalem, sancti Agilii abbatis & confessoris. [Agili.]

Editio Lubeco-Col. De Felice & Adaucto vix quidquam novi inducit. Sequitur: Monasterio Turciensi, [Translat. Heriberti.] super litus Rheni, translatio corporis beati Heriberti archiepiscopi Coloniensis Agrippinæ & confessoris. Quæ a Domino Arnoldo primo, archiepiscopo Coloniensium, sub anno Incarnationis Domini MCXLVII facta est. In monasterio Resbasi, [Agili.] sancti Agili abbatis & confessoris, qui, centenarius ac virgo existens, feliciter ex vocatione migravit a seculo. In Gaudentia, pura est. Denique: Eodem die, [Januarii & sociorum.] natale sanctorum martyrum, Januarii presbyteri, Fortunati & Septimi lectorum. Vide Observationem.

[Fiacrii.] Belini editio altera: In fine habet: In territorio Meldensi, sancti Fiacrii confessoris.

Greven. Ipso die, secundum Cathalogum sanctorum, sancti Therentiani episcopi & martyris. [De Terent.] Qui tempore Adriani apud Tudertum Tusciæ sacrificare nolens, in equuleo levatus, scorpionibus cæditur, ignisque lateribus apponitur. Deinde lingua præcisa, cum nihilominus Christum clare confiteretur, decollatus est una cum Flacco sacerdote idolorum a se converso & baptizato. [Hippolyti & Savinian.] Item, sanctorum Hipoliti & Saviniani martyrum, de quibus in gestis sanctæ Aureæ virginis. In territorio Meldensi, beati Fiacrii abbatis & confessoris, magnæ virtutis viri. In monasterio Resbasi, [Agili.] sancti Agili abbatis & confessoris, qui anno vitæ suæ centesimo virgo obiit. Monasterio Tuiciensi, [Translat. Heriberti.] super litus Rheni, translatio sancti Heriberti archiepiscopi Agrippinensis Coloniæ & confessoris, facta anno Domini MCXLVII per Dominum Arnoldum ejusdem urbis archiepiscopum. Ipso die secundum quosdam, [Januarii & socior.] natale sanctorum Januarii presbyteri, Fortunati & Septimi, qui infra IX Kalend. Novembris habentur.

Molan. Resbaco monasterio &c. Deinde: In territorio Meldensi &c. ad verbum ex Munerato. Sequitur: Anno millesimo quinquagesimo sexto, [Agili. Fiacrii. Translat. Donatiani.] translatio sancti Donatiani Remensis episcopi [Brugas.] In posterioribus editionibus, de Agilo & Fiacrio, eadem quæ in prima. Tum: Brugis, translatio sancti Donatiani, Remensis episcopi.

Pridie Kal.
Die 31.

Treveris, natalis sancti Paulini episcopi & confessoris, qui a Constantio imperatore ob Catholicam fidem exilio relegatus, [Paulini.] & usque ad mortem, etiam extra Christianum nomen, mutando exilia fatigatus, ad ultimum apud Frigiam defunctus, beatæ passionis coronam percepit a Domino. Eodem die, apud Athenas, beati Aristidis, [Aristidis.] fide, sapientiaque clarissimi, qui Adriano principi de religione Christiana libros obtulit, & quod Christus Jesus solus esset Deus, præsente ipso imperatore, luculentissime peroravit. Autisiodoro, sancti Optati episcopi & confessoris. [Optati.]

Puri sunt Praten. Herinien. Antverp-major, Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Est inter codices pro textu hic citatos & inter Belinum, cui consonant mediæ notæ ecgrapha nostra, ea diversitas, quod licet omnes ex eodem fonte hauserint, postremi tamen primam annuntiationem de Paulino Trevirensi in aliam quodammodo formam transposuerint, dum loquuntur in hunc modum: Treveris, sancti Paulini episcopi & confessoris, qui tempore Arrianæ infestationis; a Constantio imperatore, ob Catholicam fidem usque ad mortem variis exiliis fatigatus, tandem apud Frigiam, beatæ passionis coronam percepit a Domino. De cetero inter puros nostros nihil ferme discriminis. Antverp-maj. & Munerat. mendose scribunt, Constantino, pro Constantio. Molan. habet relegatus exilio, sed a Greveno magis detortus est sensus; dum ita constructionem implicat: Ob catholicam relegatus fidem exilio. Praten. posuit Phrigiam, melius Molan. Phrygiam; sed nos cum reliquis omnibus, quos vel errantes etiam alibi secuti sumus, simpliciter Frigiam. In Herinien. est Aristhidis. De Autisiodoro vel Antisiodoro &c. dictum est sæpius. Cetera notatu digna non sunt.

[Paulini.] Observatio. Illustria Paulini Trevirensis pro catholica fide cum Arianis certamina merito celebrant Athanasius, Hilarius, Hieronymus aliique scriptores ecclesiastici, nec minus ut egregium confessorem, quidni & martyrem? eum exornant Martyrographi passim, Hieronymiana præsertim, in quibus postquam hac die positum est: In Treveris, depositio sancti Paulini episcopi & confessoris, ad IV Septembris denuo repetitur: Treveris, depositio sancti Paulini. Geminatæ hoc modo festivitatis rationem non reperit Florentinius; nec satis promptum est reddere, nisi ad translationem, elevationem, aut inventionem corporis recurratur, seu ad relationem ejus ex Phrygia, de quibus consuli potest Sigebertus apud Florentinium; nam his omnibus occurri videtur, dum utrobique expressissime legitur depositio. De Paulino nihil in Beda, Floro, aut Romano parvo, sed eum memorat Rabanus, breviter notans, quod sub Constantio exiliatus ibidem requieverit. Paulo fusius & nitidius rem expressit Ado, quem nescio cur Notkerus non satis fideliter secutus sit. Noster presse illius verbis inhærens eaque nonnihil contrahens, sic plane juxta antiquiores codices nostros elogium efformasse dicendus est, ut nos in laterculo posuimus, non ut Belinus loquitur & Mss. recentiora, iterum in Auctariis distinctius citanda. Plusculum dicent laudati Florentinii notationes, ubi miraberis, nos ad Mersæum in Annalibus Archiepiscoporum Treverensium remitti, ut discamus, sanctum Paulinum, qui certo sub Constantio obiit adeoque, ut Florentinius fatetur, saltem ante CCCLXIII; ut discamus, inquam, sanctum Paulinum, a sancto Martino Turonensi consecratum fuisse, & a D. Ambrosio dilectum & excultum. Saniora docebit Baronius & a nobis producentur suo loco, ex Severi Sulpitii historiæ sacræ lib. 2 aliisque certioribus ecclesiasticis monumentis, ex quibus patebit, Paulinum nostrum Trevirensem, gloriosæ confessionis suæ prius cursum absolvisse, quam aut Martinus aut Ambrosius ferme catechumeni fuerint; utpote cum ille probabilius anno CCCLIII, post Concilium Arelatense in exilium missus, quinquennio post, anno CCCLVIII, laborum ærumnarumque metam attigerit. Locum hic habeat Wandelberti metricum de Paulino elogium, quo mensem Augustum ita concludit:

Paulinus pridie Treverorum mœnia lustrat,
Exilio Antistes vero pro dogmate clarus.
Augusti his demum clauduntur lumina festis.

[Aristidis.] De Aristide nihil dicitur in Hieronymianis, Beda, aut Rabano; unde certum videtur, a Romano parvo in sacras Tabulas primum fuisse relatum, haud dubie ex Rufini Eusebio lib. 4 cap. 3, his verbis: Apud Athenas, Aristidis, qui Adriano principi de religione christiana libros obtulit. Et hæc quidem ex historia eccl. vere constant, confirmata ab Hieronymo de Script. cap. 20; non item ea quæ ab Adone superaddita sunt, de luculentissima coram Adriano peroratione; ut hinc rursus evidenter pateat, quam inepte velint aliqui, Romanum parvum ex Adone contractum fuisse. Sed de his plura alibi. Interim notabis, Viennensis phrasim a Nostro plane & integre esse descriptam, Notkero voces aliquas aut mutante aut transponente. [Optati.] Optatus Autissiodorensis ab Usuardo haud dubie appositus est ex codicibus Hieronymianis, eum diserte exprimentibus, quidquid adjectitium velit Florentinius. Atque inde patet tota textus nostri œconomia & ratio.

AUCTARIA.

Rosweyd. Textui subdit augmenta Anglica: In Britannia, monasterio Glistingensium, [Aidani. Ensuithæ. Cuthburgæ.] sancti Adani [potius Aidani] episcopi & confessoris. Vide Surium. In Cantia, depositio sanctæ Ensutthæ virginis. Eodem die, sanctæ Cuthburgæ virginis.

Pulsanen. Paulini elogium resecat; In Aristide purus est: De Optato, nihil.

Antverp. Max-Lubec. Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Alberg. & Danic. Hi octo codices cum Belino primam annuntiationem formant, ut dixi supra in lectionibus variantibus. De cetero codices puri sunt, de altero dicemus infra.

Centulen. Apud Athenas, beati Aristidis fide sapientiaque clarissimi. Treveris, beati Paulini episcopi, qui contra Arrianos fortiter fideliterque pugnavit. [Hadulphi.] Atrebas, sancti Hadulphi episcopi & confessoris. Vide in Actis nostris die natali XIX Maii. In Molan. infra notatur translatio.

[De Paulino.] Bruxellen. In Paulino, textum Adonianum describit, additque præterea de suo: A quo nunc mirificatur. Cujus corpus Treverim relatum est, ubi in ecclesia sui nominis in cripta subterranea cum corporibus multorum martyrum, passorum sub Rictiovaro, quiescit. In Aristide satis purus est. [Andani.] Anthisiodoro, depositio sancti Optati episcopi & confessoris. Item Andani episcopi.

Hagenoyen. Pro Aristidis, scribit Aristionis, sed in eo purus est: in Paulino, plane Adonianus. Tum: [Mederici.] Item Parisius, depositio sancti Mederici episcopi & confessoris. Vide supra XXIX Augusti. Ipso die, [Genesii Arelaten.] beati Genesii martyris Arelatensis, qui exceptoris functus est officio, cum impia, quibus Christiani puniri jubebantur, edicta nollet excipere, comprehensus est, atque decollatus, martyrii coronam proprio cruore baptizatus accepit. Sæpe in hoc codice, ferme ex scriptoris arbitrio, dies commutantur & transponuntur; vide Usuardum XXV hujus. In Optato satis purus est.

Aquicinct. In fine addit: Eodem die, sancti Aidani episcopi, [Aidani.] cujus animam sanctus Cuthbertus in cælum ab angelis ferri vidit. Item sancti Elladii episcopi. [Elladii.] In Hieronymianis hoc die refertur, vide VIII Maii.

Matric-Cartus-Ultraject. Aidani episcopi & confessoris. [Aidani.] Paulini episcopi & confessoris, exilio relegati. Aristhidis confessoris, viri doctissimi.

Codex D. du Cheval. sign. C. Item Elladii episcopi. Jam dixi spectare ad VIII Maii.

In Vatican. sub num. 5949. Deest Optati.

Altemps. In Cantia, depositio sanctæ Eanswithæ virginis. [Eanswithæ.] Vide supra Rosweyd.

Florentin. Item, sancti Juliani confessoris, qui patrem & matrem interfecit, [Juliani.] cujus vita & transitus habetur. De Julianis alibi actum est.

Burdegalen. Altissiodoro, sancti Optati episcopi & confessoris. [Eraclii.] Item Eracli episcopi. Si de Senonensi sermo est, colitur IX Julii.

Editio Lubeco-Col. Treveris, natale sancti Paulini episcopi & martyris. [De Paulino.] Qui tempore Arrianæ infestationis a Constantio imperatore ob Catholicam fidem usque ad mortem variis exiliis fatigatus, tandem apud Phrygiam, sub anno Domini trecentesimo sexagesimo primo, beatæ passionis coronam percepit a Domino. In Aristide purus usque ad peroravit, adjicit, multisque illud probavit testimoniis prophetarum. In Optato purus est. In fine: [Belladii & Aulani.] Eodem die, beati Belladii & Aulani episcoporum & confessorum. Fallor si non velit indicare Elladium & Aidanum, de quibus supra. In Anglia, [Cuthburgæ.] sanctæ Cuthburgæ virginis.

Belin. Præter mutationem in annuntiatione prima, addit in fine: Item sanctorum martyrum Robustiani & Marci. [Robustiani & Marci.] Vide Romanum, in quo prior etiam recolitur XXIV Maii.

Greven. Colomanni martyris. Si de socio Kiliani agitur, [Colomanni.] vide XIII Julii. In Anglia, sancti Aidani episcopi Lindisfarnensis & confessoris. [De Aidano.] Hic, ut testatur Beda libro 3, vita & miraculis clarus, nil ex omnibus, quæ in Euangelicis, sive Apostolicis sive Propheticis litteris facienda cognoverat, prætermittere, [Lazari. Justi & Clementis. Cuthburgis. Potamiæ. Plurimar. virginum.] sed cuncta pro viribus implere curabat. Item, apud Marsiliam, sancti Lazari episcopi & martyris, quem Dominus a morte suscitavit. Usuardus habet eum XVI Kalend. Januarii. Justi & Clementis episcoporum & confessorum. In Anglia, Cuthburgis virginis abbatissæ. Potamiæ virginis. In Egypto, virginum plurimarum.

[Dedicat. in Blandin.] Molan. In loco Blandinium dicto, dedicatio & consecratio basilicæ beatissimorum Apostolorum Petri & Pauli. [Robust. &c.] Item sanctorum martyrum Robustiani & Marci. [Translat. Hadulphi.] Translatio sancti Hadulphi episcopi & confessoris. Jotro monasterio, sancti Ebraisili episcopi & confessoris. [Ebraisili. De Aidano.] Ab aliis vocatur Ebrigisilus. Exinde typis minoribus: In Anglia, sancti Aidani episcopi Lindisfarnensis & confessoris. Hic, ut testatur Beda libro tertio, vita & miraculis clarus, nil ex omnibus quæ in Euangelicis, sive Apostolicis, sive Propheticis litteris facienda cognoverat prætermittere, sed cuncta pro viribus implere curabat. Ex Greven. descripta sunt, uti & quod sequitur: In Anglia, Cuthburgis virginis abbatissæ. Editiones aliæ habent: Item, sanctorum martyrum Robustiani & Marci. Jotro monasterio &c. ut supra. Eodem die, sancti Aidani episcopi. Cujus animam sanctus Cuthbertus in cælum ab angelis ferri vidit. In Anglia, sanctæ Cuthburgis virginis & reginæ. [Cuthburgis.] Ibidem, depositio sanctæ Eanswidæ virginis & abbatissæ. [Eanswidæ.] Vide dicta superius. Atrebati, translatio sancti Hadulphi episcopi & confessoris. In loco Blandinium dicto, dedicatio &c. ut in priori. Die trigesima prima, [De Zona Deiparæ.] depositio venerandæ Zonæ sanctissimæ Deiparæ, cui minoribus typis adjungitur; in anniversario die dedicationis templi in Chalcopratiis. Vide Surium hoc die.

MENSIS SEPTEMBER
Habet Dies XXX.

Kalendis.
Die I.

[Jesu Nave & Gedeon. Annæ prophetissæ. Prisci.] Jesu Nave & Gedeon prophetarum. Item natalis beatissimæ Annæ prophetissæ, cujus sanctitatem Euangelicus sermo prodit. Apud Capuam via Aquaria, sancti Prisci martyris, qui fuit unus de antiquis Christi discipulis. Remis, depositio sancti Sixti, [Sixti.] episcopi primi civitatis ipsius. Senonis, beati Lupi episcopi & confessoris, [Lupi.] de quo refertur, quia quodam die, dum astaret præsente clero sacris altaribus, [Victoris.] lapsa est cælitus gemma in ejus sancto calice. Cenomannis, sancti Victoris episcopi.

Soli puri sunt Greven. & Molan.
Varia lectio. Pro Senonis, legit Greven. Senones. Et ipse & Molan. a reliquis codicibus differunt, quod habeant, ejus calice sancto; ego tamen ceteros secutus sum, licet in aliquo a puritate deficiant. Commune omnium additamentum est, Egidii abbatis, diverso loco positum diversa phrasi a singulis expressum. De Pratensi testatur Castellanus, quod sub linea laterculi ultima, quæ simul paginæ ultima est, additum invenerit manu antiqua: Eod. die, natalis S. Egidii abbatis. In Heriniensi, loco antepenultimo, legitur: Item S. Egidii abbatis. In Antverp. majore, post, calice, Ipso die, S. Egidii abbatis & confessoris. In Rosweyd. ultimo loco: In Provincia, natale beati Egidii, cujus vita multis miraculorum signis fuit venerabilis. Munerat. tertio loco inseruit: Provinciæ, S. Egidii abbatis. Tanta in codicibus variatio, argumentum, ni fallor, evidens est, ad primigeniam Usuardi lectionem, Ægidium non pertinere.

[Jesu Nave & Gedeon.] Observatio. Prophetæ, primo loco hic positi, ex Romano parvo in Adonem, inde in Nostrum deducti sunt, a Notkero Prophetarum titulo privati. Cur postremum Castellanus ad XII Decembris remittendum asserat, hactenus non perspicio. Quæ sequitur, beatissima Prophetissa, [Annæ prophetissæ.] ab Adone inter Festivitates Apostolorum primum consignata fuit, deinde in Martyrologio post Priscum, cui Usuardus eam antetulit, ex præfatis Festivitatibus accipiens, quidquid adjecit elogii. Reliqua vide in Euangel. Lucæ 2. De Prisco, sic ferme codices Hieronymiani: In Capua Aquaria, vel Aquiria, natalis S. Prisci. Romanum parvum, [Prisci.] viam reticens: Capuæ, Prisci martyris, de illis antiquis Christi discipulis. Distinctius Ado, via Aquaria, quod mirum est a Notkero suppressum. Noster sua omnia verbatim ex Adone transumpsit. An satis substent paucula, quæ de eo habet Petrus in Catalogo lib. 8 cap. 17, [Sixti.] alibi videbitur. Sixtus vel Xystus Remensis, antiquioribus præteritus, ab Usuardo in sacras Tabulas relatus est, sed modo simplicissimo, ut hic patet; quæ præterea in hodierno Romano superaddita sunt, non æque certa esse ex Remensium traditione apud Flodoardum, [Lupi.] Marlotum & alios, suo loco demonstrabitur. Lupus Senonensis, hoc solum elogio ab Adone exornatur: Sanctitate & signis miraculorum illustrissimi; unde facile colligitur, latuisse Viennensem Lupi Acta, quæ Usuardum vidisse, ex relato signo manifestum existimo. In nonnullis Hieronymianis cum Victore, Victorio, vel Victurio Cenomanensi adscriptus reperitur, sed utrumque adscititium putat Florentinius. Præfata Lupi Acta edidit Surius, sed phrasi ab autographo multum diversa, quod nos suo tempore sincerum & integrum dabimus. Wandelbertus in Josue liberalior, Priscum & Lupum etiam merito laudat, adjecta Verena, de qua vide Molanum in Auctariis. Sic alios honorat:

Legifer heredem proprie quem linquit honores
Promissam populo terram, qui sorte per astra,
Per loca per celsos montes distinxit & urbes,
Septembres Josue tenet orditurque Calendas.
Priscus & has martyr trabeatus sanguine lustrat.
Præsul & his Senonum Lupus æde coruscat ab alta.

Porro de Victore agunt Florus & Rabanus, quorum elogia plane dissimilia, aliaque a recentioribus edita, [Victoris.] amplam in Actis disserendi materiam subministrabunt. Vide interim notationes Baronii & Florentinii. Atque etiam notulam P. Mothier in novissima versione Gallica Martyrologii Romani edita anno MDCCV, ad hanc diem. Unde Victorem Usuardus acceperit, incertum est, forte aut Acta aliqua vidit, aut ex Gregorio Turonensi, nomen descripsit. De Cenomanensium episcoporum gestis nonnulla in Thuribio XVI Aprilis a pag. 415 eruderavit Henschenius; plura circa eorum chronologicam seriem collegit Papebrochius XIX Junii ad vitam Innocentis vel Innocentii a pag. 854, post ipsorum Acta a Mabilione vulgata tomo 3 Analect. a pag. 46. Sintne exhaustæ difficultates, collige ex Tillemontio tomo 4 a pag. 730. Sed de his alibi decernendum est. Quidquid autem statueris, interim patet ex codicibus nostris, textum hactenus relatum vere Usuardinum esse, a quo Ægidium excludendum supra ostendimus. De Longino Adonis, vide in Auctariis.

AUCTARIA.

De Pratens. in lectionibus Variantibus supra abunde diximus. Vide de Ægidio citatum P. Mothier.

Heriniens. Proprium Remense secundo loco inserit, nempe: Remis, depositio sancti Sixti episcopi primi civitatis ipsius, [Sixti & Sinicii.] & beati Sinicii ejusdem successoris. De Ægidio, vide supra. In fine adjicitur proprium aliud: [Nivardi.] Eodem die, depositio sancti Nivardi episcopi.

Antverp-maj. Truncatus est in elogio Prisci. Et turpius Sixtum cum Lupo confundit; illi, hujus elogium tribuens de gemma &c. De Ægidio, dictum est.

Rosweyd. Quarto loco perperam immiscet: Alexandriæ, [Petri Alex.] Petri episcopi & martyris, qui primus Arrium presbiterum anathematis vinculo condempnavit. Vide XXVI Novembris. Penultimo loco inseritur: [Verenæ.] sanctæ Verenæ virginis. In fine de Ægidio, ut supra.

Pulsanen. In 1, 2, & 3 purus, omittit Sixti. [Lupi M. Ægidii.] Sequitur: Senones, beati Lupi episcopi & martyris. Eodem die, sancti Egidii abbatis.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. Satis puri sunt, sed in fine adjiciunt: Item Egidii abbatis. [Ægidii.] Primus omisit nomen Annæ. Pro Victore, scribunt Victuri & Victurii, fortasse non male. Vocatur etiam Victorius.

Munerat. Pro Annæ habet Agnæ. Tertio loco, de Ægidio, ut supra. Pro sancto calice, legit, sacrum calicem. In fine, subdit, Ambianis, transitus sancti Firmini episcopi & confessoris. [Firmini.] Videndæ sunt de hoc Firmino nuperæ dissertationes D.l'Estocq & aliorum.

Antverp-max. & Lovanien. Satis puri sunt, [Ægidii.] sed penultimo loco: Item, natale sancti Egidii abbatis. Habent etiam Victurii, vel Victuri.

Ultraject. & Leyden. Incipiunt: Apud Beneventum, [De 12 fratr. Benevent.] natale sanctorum martyrum XII fratrum, Donati & Felicis, Aruntii & Honorati, Fortunaciani & Saviniani, Septimini & Januarii, Felicis & Vitalis, Saturnini & Repositi. Hi cum sua prædicatione plurimos convertissent, sub imperatore Maximiano, judice Valeriano, capitalem sententiam sustinuerunt. Vide eorum Acta versu hexametro descripta, apud Surium hoc die. Sequitur Prophetarum & Annæ, ut in textu. Deinde: In territorio Constantiensi, ad locum qui dicitur Aquæ duræ, [Verenæ.] sanctæ Verenæ virginis. De qua videri potest longum Notkeri elogium. Sequuntur reliqua textus, in quo penultimo loco: [Ægidii.] Item, natale sancti Egidii abbatis.

[De Benev. Ægidii. Verenæ.] Albergen. & Danic. In Beneventanis, prioribus fere similes, secundo loco ponunt: In Provincia, sancti Egidii abbatis, magnarum virtutum viri. Tum de Prophetis & Anna. In territorio Constantiensi &c. ut supra. Deinde textus.

Centulen. In Prophetis, purus est. Ipso die, [De Anna] beatissimæ Agnæ prophetissæ, filiæ Phanuel, de Tribu Aser, cujus sanctitatem Euangelicus sermo describit. Remis Francorum metropoli, sanctorum confessorum Pontificumque Sixti, [De Sixto &c.] Sinicii atque Nivardi. Senonis, sancti Lupi episcopi & confessoris. Ambianis, [Firmini.] sancti Firmini episcopi & confessoris. Capuæ via Aquaria, sancti Prisci martyris, qui fuit unus ex illis antiquis Christi discipulis. Ipso die, [Ægidii.] depositio S. Egidii abbatis, quem ob meritum sanctitatis, omne genus hominum quærit & veneratur.

Bruxellen. Incipit: Sancti Egidii abbatis & confessoris, [De Ægidio.] magnarum virtutum viri. Qui de Græcia in Provinciam veniens, mira claruit sanctitate. Cui angelus infra Missarum solempnia super altare detulit cartam continentem quoddam occultum peccatum Karoli magni regis, quod ipse nulli umquam ausus fuerat confiteri. Quo confesso, sanctus Egidius abbas migravit ad Dominum. In prophetis, Anna, & Prisco, satis purus est. Tum: Apud Cæsaream Capadociæ, [Longini.] sancti Longini militis & martyris. Quem tradunt illum esse, qui lancea latus Domini pendentis in cruce aperuit. Hic postmodum baptizatus ab Apostolis pro fide Christi capite truncatus est, & Aforodisius commentariensis, simul cum eo capite plexus coronatur. Hæc ferme ex Adone, [De Benev.] vide Usuardum XV Martii. De Beneventanis, eadem ferme quæ supra. In Lupo, Sixto & Victurio, [Verenæ.] satis purus est. Pro Verenæ, scribit Serenæ, de qua eadem scribit quæ supra Ult. &c.

Hagenoyen. Agit de solo Josue, cui elogium ex Historia sacra appingit. Tum: In territorio Constantiensi, ad locum qui dicitur Aquæ duræ, id est Zurziatum, [De Verena.] depositio sanctæ Verenæ virginis, miraculorum gloria & sanctitate illustris. In Lupo, non omnino purus est. [Vivardi & Firmini.] Dein: Item viuardi [an non Nivardi?] & Firmini episcoporum & confessorum. De Anna, aliqua adjecit ex Euangelio. Item sancti Longini, [Longini.] militis & martyris, latus Domini perforantis. Item septem fratrum martyrum. [7. frat. mart. Ægidii.] In Prisco purus est. De Ægigio multa narrat, quæ non vacat describere. Sequitur in fine, de Sixto & Victurio, satis pure.

Aquicinct. Tertio loco ponitur: Eodem die, [Ægidii.] sancti Egidii abbatis. In fine, calamo recentiore adjungitur: Eodem die, Ambianis, beati Firmini episcopi & confessoris, [Firmini.] qui dum Missam celebraret, palmam Domini in excelsis super calicem consecrantem [an forte super calicem consecratum vel consecrandum] vidit.

Victorin. & Reg-Suec signatus num. 130. In fine: [Ægidii.] Eodem die, natale sancti Egidii abbatis, quiescentis super stagnum maris. [Terentiani. De Benev.] In Tuscia, sancti Terentiani episcopi. Benevento, 12 fratrum.

Ambianen. Ambianis, transitus beati Firmini episcopi & confessoris. [De Firmino.] Qui inter cetera bonitatis suæ insignia, dum corpus Domini sacraret in terris, manum illius meruit videre in cælis.

Matric-Cartus-Ultraject. Sixti & Sinicii episcoporum. [Sixti &c.] Lupi episcopi & confessoris. Ægidii abbatis. [Ægidii. SaniÆ. De Benev.] Saninæ virginis. Notat in margine: Saninam non invenio, sed bene Verenam. Duodecim fratrum martyrum, haud dubie Beneventanorum. Item Jesu Nave & Gedeon.

Reg-Suec. num. 428. In Provincia, sancti Ægidii abbatis. [Ægidii. Firmini.] Ambianis, translatio sancti Firmini episcopi & confessoris.

In Vatican. num. 5949. Desunt, Josue, Gedeon, Sixti, [Benevent.] & Victoris. Adjicitur: Beneventi, natalis sanctorum martyrum duodecim fratrum. In Tude,Terentiani.sancti Terentiani episcopi & martyris.

Strozzian. &c. In territorio Tudertino, sancti Terentiani episcopi & martyris. [Terentiani.] Capuæ, sancti Prisci…. Item sancti Fidelis confessoris, [Fidelis.] qui fuit socius sancti Cerbonii episcopi Populoniensis, & apud eamdem urbem quiescit, magnæ sanctitatis viri. Apud Africam sancti Reguli episcopi & martyris, [Reguli.] cujus corpus requiescit in basilica sancti Martini in civitate Lucana. [Mamertin.] Item, sancti Mamertini abbatis, apud monasterium sancti Germani, ubi post sanctum Alodium abbas fuit, ibique laudabiliter vivens tam Deo quam hominibus, quievit in pace.

[Ægidii.] Lugdunen. In territorio Menosensi, natalis sancti Ægidii. De hoc alii pluribus.

Bizunticen. Post Victoris. Item Augustoduni, exceptio corporis sancti Lazari, [De Lazaro.] quem Dominus Jesus suscitavit a mortuis.

Remens. SS. Tim. & Apoll. Remis, depositio BB. confessorum, [Sixti &c.] pariterque ejusdem urbis Pontificum, Sixti, Sinicii atque Nivardi.

Editio Lubeco-Col. In prima pura, in secunda, interjecit, filiæ Phanuelis Tum: In Provincia, sancti Egidii abbatis, [De Ægidio.] magnarum virtutum viri. Hic de Athenis ex regia & Christianissima stirpe progenitus, ac sacris litteris sufficienter edoctus, post mortem amborum parentum, patrimonium suum pauperibus erogavit, & ipse humanæ laudis fugiens periculum, ad interiorem heremum se transtulit, juxta fluvium Rodani, in locum, qui Septimana vocatur, & ibi manens triennium, solum herbarum radicibus & lacte cujusdam cervæ vixit. Tandem diem obitus sui Dominus illi per spiritum revelavit, quem ille fratribus indicans, feliciter migravit ad Dominum. Treveris, [Translat. Mathiæ.] translatio sanctis Mathiæ Apostoli de Roma Treverim &c. ut melius infra describemus ex Greveno. [Benevent.] Sequitur: Apud Beneventum, de XII fratribus, ut supra. Civitate Ambianensium, [De Firmino.] depositio sancti Firmini episcopi & confessoris. Hic tanta scientia & sanctitate floruit quod omnium Europæ ecclesiarum doctor & rector efficeretur. Deinde episcopus ecclesiæ Ambianensis ordinatus est & completis annis ætatis suæ quadraginta septem, ad Christum transiens, sancto fine quievit. Qui sepultus in ecclesia beatæ Mariæ Virginis juxta corpus prædecessoris sui, sancti martyris & antistitis Firmini, cujus nomen ipse sortitus est. In Prisco & Sixto pura est. De Lupo Senonensi conjungit elogium Adonianum cum Usuardino. Cenomannis, S. Victurii episcopi & confessoris. Eodem die, [Vivardi.] S. Vivardi episcopi & confessoris.

Belin. In textu non satis tersus, subjicit: Item sancti Egidii abbatis. [Ægidii.] Eodem die, Beneventi, sanctorum martyrum duodecim fratrum. Et in altera editione: [Lazari. De Longino ex Adone.] Eodem die, sancti Lazari martyris.

Greven. Ipso die secundum Adonem, Longini militis & martyris, qui latus Domini lancea aperuit. Hic ab Apostolis baptizatus, cum apud Capadociam præcipuus degeret, ob Christi confessionem comprehensus, lingua præcisa, dentibusque excussis, capite truncatus, triumphavit. Usuardus eum habet Idibus Martii. Cum ipso simul coronatus est Afrodisius commentariensis, qui post linguæ abscissionem, Christum expedite loquebatur. Bethsaida prima, [Marcialis & sociorum.] natalis sancti Marcialis [prima editio Marciani] episcopi, Sisinnii & Amansi. Petri episcopi Alexandrini & martyris. [Petri Alex. Benevent.] In Beneventanis, ferme ut supra. Terentiani episcopi & martyris. Secundum alios vero, III Kalend. Septembris. [Reguli. Constant &c] In Tuscia civitate Lucana, sancti Reguli episcopi & martyris. Item, sanctorum Constantii & Feliciani. [Vivardi.] Remis, Vivardi episcopi & confessoris. Ambianis, sancti Firmini episcopi & confessoris, qui a patre Faustiano, viro nobili, ad honorem sancti Firmini Ambianensis episcopi martyrisque gloriosi, [De Firmino.] quem ipse sepelierat, Firmini nomine vocatus est. Cumque vita & eruditione præcipuus, dictam ecclesiam multis annis strenue rexisset, in Domino feliciter obdormivit. Ipso die, secundum Cathalogum, [Bercharii cum elogio.] sancti Bercharii abbatis & martyris. Hic sub sancto Vivardo Remorum episcopo primum, deinde sub Eustasio abbate, in Luxoviensi monasterio moribus & sapientia imbutus, cum tempore quodam potum ex vase eliceret, jussu abbatis vocatus, mox omnibus relictis, nec ipsum vas obstruens, quo vocabatur occurrere festinavit. Cumque ex vase illo continenter liquor efflueret, vase repleto (ut meritum obedientiæ innotesceret) liquor in sublime tolli cœpit, nec quicumque in terram defluxit. Postmodum vero a filto, quem ob culpam corripuerat, occisus, martyrum numero associari meruit. [Sinicii.] Remis, sancti Sinicii episcopi & confessoris. Apud Arelatum oppidum Provinciæ, sancti Egidii abbatis & confessoris. [De Ægidio.] Qui anno Domini DCCXV de Athenis, unde claram duxit originem, veniens, apud sanctum Cæsarium Arelatensem episcopum biennio mansit. Sed eremum cupiens, humanæque laudis timens periculum, clam discessit in locum, qui Septimania dicitur, ubi Rodanus in mare defluit, herbarum radicibus, & cervæ cujusdam lacte triennio vivens. Tandem constructo monasterio, multos ad contemptum mundi vitamque monasticam instruens, plenus fide & operibus bonis, [Rothildis. Verenæ.] quievit in pace. Rothildis, reginæ Franciæ. In diœcesi Constantiensi, sanctæ Verenæ virginis, ex societate sanctorum Thebæorum. Treveris, translatio sancti Mathiæ Apostoli, [De translat. Mathiæ.] ab urbe Roma. Cum enim ad instantiam sanctæ Helenæ Treveris indigenæ, Silvester Papa beatum Agricium patriarcham Antiochenum Treverensibus episcopum mitteret, tradidit ei præfata imperatrix per manus sancti Silvestri, tunicam Domini inconsutilem, cum uno ex clavis ac cultello [prima edit. Christi] quo in cœna usus fuerat. Insuper & corpus sancti Mathiæ Apostoli, quod ipsa de Judæa Romam transtulerat, ut hæc honore condigno urbi suæ inferret. Qui Treverim veniens, sacras reliquias diversis in locis distribuit, sanctum vero Mathiam, juxta corpus sanctorum patrum Eucharii & Valerii episcoporum, [Invent. Mathiæ.] venerabiliter collocavit. Item Treveris, inventio ejusdem Apostoli apud sanctum Eucharium. Sic etiam habet Editio Lubeco-Col.

[De Victore.] Molan. Post Victoris episcopi, subdit: Cujus gesta habentur præclara in sanctitate & miraculis. Item, [Ægidii. Firmini. Transl. Mat. Nivardi. Sinicii.] sancti Egidii abbatis in Provincia. Ambianis, transitus sancti Firmini episcopi & confessoris. Translatio sancti Mathiæ Apostoli de Roma Treviros. Eodem die, depositio sancti Nivardi. Remis, depositio beati Sinicii, successoris sancti Sixti, primi civitatis ipsius episcopi. Eodem die, Beneventi, [Benevent. Verenæ.] sanctorum martyrum duodecim fratrum. Ad Aquas duras, natale sanctæ Verenæ virginis. De hac ipsa sancta Verena ultimo suo versiculo ita cecinit Wandelbertus:

Has & Verenæ rutilant solemnia sanctæ.

Dein typis minoribus: Dominica die ante nativitatem beatæ Mariæ Dei genitricis, Lovanii in basilica sancti Petri, solemnitas recollectionis festorum ejusdem beatissimæ Virginis, quæ cum totius urbis lætitia festive celebratur. [Recollect. fest. B. M. V.] Editiones aliæ, idem habent elogium de Victore, quod supra dedimus. Item in Provincia, sancti Egidii abbatis. De Beneventanis, ut in prima. In Alto-villari, depositio sancti Nivardi episcopi Remensis. De Firmino breviter, ut supra. In territorio Constantiensi, ad Aquas duras &c. In die prima, [Aithalæ & multor. martyrum.] sancti martyris Aithalæ, & sanctarum martyrum quadraginta mulierum, & Ammonis diaconi atque didascali ipsarum: & sanctorum Martyrum, Callistes, Euodii & Hermogenis fratrum. Et principium indictionis, [De princip. Indictionis. Commemor. B. M. V. in Masinis.] novique anni. Et commemoratio superbenedictæ Dei genetricis, in Masinis. Treveris, translatio sancti Mathiæ Apostoli de Roma. Rursus minori charactere: Dominica die prima mensis Septembris, Lovanii in basilica &c. ut supra Non minori apparatu eadem solennitas Recollectionis festivitatum &c. Antverpiæ quotannis celebratur Dominica post Octavam Assumptionis ejusdem beatissimæ Virginis.

IV Non.
Die 2.

[Justi.] Lugduno Galliæ, natalis sancti Justi episcopi & confessoris, qui in heremum secedens, cum aliquot annis proximam angelis egisset vitam, & dignus adesset finis tantis laboribus, regnum scandere cælorum beato lucro promeruit. Hujus sanctum corpusculum cum ossibus beati Viatoris ejus ministri, postea Lugdunum relatum est. [Helpidii.] Eodem die, apud præfatam urbem, sancti Helpidii episcopi & confessoris. [Antonini.] In Appamia, sancti Antonini martyris.

Sic legunt Praten. Herinien. Antverp-major, Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Est inter codices vetustiores & recentiores ea notabilis variatio, quod primi ex Usuardi mente, Justi elogium ex duobus Adonianis contractum exhibeant, nempe ex hac die & ex XIV Octobris; alii vero, ut Antverp. Max-Lubec. &c. ex solo hoc die hausisse videantur, ut patebit Auctaria cum Adone conferenti. Ceterum inter puros codices hoc maxime discriminis occurrit; Praten. Antverp. major & Munerat. constructionem formant non satis perfectam; regnum scandens cælorum beato lucro promeruit: alii nitidius, regnum scandere cælorum beato lucro &c. Vide Adonem XIV Octobris, ubi invenies, & dignus adesset finis tantis laboribus regnum spondens cælorum. &c. Certa videtur lectio a nobis in textu expressa. De heremum vel eremum, diximus alibi. Muneratus pro Helpidii, scribit Elipidii: & pro, In Appamia, In Appia. Greven. Molan. & alii habent Apamia: utrovis modo scripseris, mihi sus deque est.

[Justi.] Observatio. Justus Lugdunensis, inclytissimus post Irenæum episcopus, in Hieronymianis antiquarii additionem sapit, inquit Florentinius, nonnulla tamen ex Theophilo Raynaudo aliisque notans, quæ actis illustrandis lucem afferre poterunt. A Floro & Rabano hac ipsa die signatum invenies, ut proinde ratio non appareat, cur in Adonem insurgant aliqui, quod Justum hac die collocarit. Nemo fortasse minus vapulare meritus est, cum clarissime hodie explicet, migrasse ad Dominum pridie Idus Octobris: corpus vero a religiosis civibus Lugdunum cum ossibus beati Viatoris ministri ejus relatum, & condigno cultu in basilica beatorum septem fratrum Machabæorum & martyrum gloriosissimorum conditum esse IV Nonas Septembris. Si Adonis verba, tum hic, tum XIV Octobris, cum Flori & Rabani elogiis conferas, merito dubitabis, an ex iisdem Actis singuli sua hauserint. Notkerus hic Adonem ferme describens, contra expressam ejusdem sententiam, ad XIV Octobris, corporis translationem refert. De Usuardo constat, natalem hodie ab eo celebrari, quamvis ambas Adonis annuntiationes legerit, contulerit, & ex utraque ea decerpserit, quibus encomium suum componeret: quod non advertentes scioli aliqui, recentiorum codicum descriptores, phrasim Usuardinam immutantes, ex solo hujus diei Adoniano laterculo omnia accipienda putaverunt, quorum verba in Auctariis dabimus. Plura suggerent Baronius, Severtius, Hermantius, in Ambrosio, aliique suo loco expendendi. Quos inter non postremus erit Tillemontius tomo 8. a pag. 546 & 798. Acta latina apud Surium hoc die exstant, sed elimato de more stylo, quem ex pluribus Mss. nostris integritati restituemus. Wandelbertus de solo Justo sic breviter canit:

Quartas hinc Nonas Lugduni Justus honorat.

[Helpidii.] De Helpidio nulla Adone antiquior in sacris Fastis memoria, ex quo ab Usuardo & Notkero contractiori nonnihil phrasi acceptus est. Pauca de eo memorat laudatus Severtius pag. 39. Antoninus, quisquis ille est, unus an multiplex, multis controversiis materiam præbet. Ita de illo hodie apographa Hieronymiana: In partibus Appamiæ, natalis sanctorum Anthonii & Antonini. [Antonini.] Ad quæ Florentinius multa diligenter colligit, de martyrii loco, isne scilicet in Syria, an in Aquitania quærendus sit; de distinctione vel identitate Antonii & Antonini, qui in præfatis apographis conjunguntur. Disputant alii, an idem sit Antoninus, qui hac & sequenti die in iisdem apographis legitur. Rursus an recte ab Adone, Usuardo & aliis Antoninus aliquis die sequenti Capuæ adscribatur. De quibus omnibus alia habet Baronius, alia Chiffletius, alia demum Tillemontius tomo 4, in Dionysio Parisiensi, articulo X & nota XV, pag. 464 & 720. Quæ curiosus lector consulere interim potest, donec Acta, a postremo & sequacibus repudiata, a nobis suo tempore & loco accuratius examinentur. Videantur etiam Auctaria in Ultrajectino, Centulensi, Victorino &c. Auctor Romani parvi, qui priores duos reticet, Antoninum diserte notat, simplici eo modo, quo in Adonem & Usuardum transiit, Notkero pro Antonini scribente, Antonii. De Capuano Antonino annorum viginti puero, agetur die sequenti. Hæc pro sinceritate & simplicitate lectionis nostræ Usuardinæ dicta sufficiant.

AUCTARIA.

Rosweyd. In textu non omnino purus, superaddit in fine: Leuchorum civitate, [Mansueti. Aniceti. Photini & sociorum.] sancti Mansueti episcopi. In Nicomedia, sancti Aniceti. Item Photini cum sociis suis, qui in thermas publicas missi, inter flammas spiritum reddiderunt. Vide de his Acta quæ exstant apud Surium.

Pulsanen. In prima & ultima satis purus, deficit in media de Helpidio.

Antverp. Max-Lubec. Antverp-max. & Lovanien. Ex eorum numero sunt, qui phrasim Usuardinam immutant, hoc modo: Natale sancti Justi Lugdunensis episcopi, [De Justo.] miræ sanctitatis & prophetici spiritus viri, qui apud Egyptum quidem obiit, sed corpus ejus cum ossibus beati Viatoris ministri ejus, a religiosis civibus Lugdunum relatum, & cum digno cultu in basilica conditum est. Cetera pura sunt, nisi quod Antverp-max. pro Antonini, scribat Anthonii.

Ultraject. Albergen. & Danic. Sic incipiunt: [De Antonin.] Apud Apamiam, sancti Antonini martyris. Qui a gentilibus dum comprehensus prosternitur, corpus ejus in partes plurimas ab eis discerptum, in momento sic divinitus adunatur, ut singula membra prius dispersa, in unam eamdemque compagem sint reversa. De Justo habent ut Antverp. &c. In Helpidio puri sunt.

Leyden. Cum præcendentibus in re convenit, sed ordine discrepat, primo loco, ut est in textu Usuardino, Justum annuntians.

Centulen. In Galliis territorio Catarcensi, sancti Antonini presbiteri & martyris. [De duobus Antoninis.] Eodem die, sancti alterius Antonini pueri, martyris. Lugduni, sancti Justi episcopi. Et ibidem sancti Helpidii episcopi & confessoris.

Bruxellen. Incipit: Apud Apamiam, natale sancti Anthonini martyris. [De Antonin.] Qui a gentibus comprehensus prosternitur; & dum corpus ejus in partes plurimas esset discerptum, in momento &c. ut supra. [De Justo.] Apud Lugdunum Galliæ, sancti Justi episcopi & confessoris, miræ sanctitatis & prophetici spiritus viri. Qui clam episcopatum suum relinquens, pervenit ad Egiptum; ubi in heremum secedens, cum per aliquot annos inter monachos, proximam angelis vitam egisset, quievit in pace. Cujus corpus cum ossibus beati Victoris ministri ejus Lugdunum relatum & in basilica ibidem conditum est. In Helpidio purus est.

Hagenoyen. Lugduni Galliæ, natale sancti Justi episcopi & confessoris, [De Justo.] miræ sanctitatis & prophetici spiritus viri. Qui in heremum &c. satis pure. [De 12. frat. Benevent.] In Helpidio etiam purus est. Sequitur: Apud Beneventum, natale sanctorum martyrum & fratrum, Donati, Felicis, Aroncii, Honorati, Fortunati, Saviani, Septimini, Januarii, Felicis, Vitalis & Repositi. Hii cum sua prædicatione plurimos ad fidem convertissent, sub imperatore Maximiano & judice Valeriano, capitalem susceperunt sententiam. Horum festivitas agitur in Kalendis Septembris. Ut quid ergo hac die referuntur? De Antonino habet ut Ultraject. &c.

Aquicinct. In fine: Leuchorum civitate, sancti Mansueti episcopi & confessoris. [Mansueti.] Vide codices inter Auctaria die sequenti.

Victorin. Etiam in fine : Civitate Brugdunensi, passio sancti Antonini levitæ, [Antonini & sociorum. Zenonis &c.] cum Joanne presbitero & Almachio puero. Item, sancti Zenonis cum duobus pueris.

Matric-Cartus-Ultraject. Translatio Agnetis in Trajectum: [Translat. Agnetis. Aigulfi &c.] Atgulphi abbatis & martyris, cum sociis suis. Helpidii episcopi & confessoris. Justi episcopi. Antonini martyris.

Reg. Suec. signatus num. 130. Item sancti Zenonis, [Zenonis &c.] cum duobus pueris.

Florentin. Apud civitatem Volaterranam, sancti Octaviani eremitæ & confessoris, [Octaviani.] natione Africani, miræ sanctitatis viri & miraculis gloriosi. Hic venit cum sancto Regulo episcopo ad prædictam urbem; qui demum in una arbore ulmi vitam finivit, cujus corpus ibi requiescit in ecclesia cathedrali. [Terentii.] Item, sancti Terentii martyris, qui sub Alexandro imperatore passus est & apud civitatem Tudertinam, in loco, qui dicitur Petroso, octavo miliario requiescit.

Editio Lubeco-Col. Incipit: In territorio Constanciensi, ad locum qui dicitur Aquæ duræ, natale sanctæ Verenæ virginis. [De Verena.] Hæc comitata fuit societate sanctorum Thebæorum martyrum. Vide Auctaria die præcedenti. [De Antonin.] In Antonino similis fere Ultraject. Post discerptum est, inserit, simul cum capite truncatum, in momento in ripam fluminis demersum, sic divinitus &c. Dein post reversa, additur, & a fidelibus honorifice sepulta. In Justo convenit cum Antverp. In Helpidio pura est. [Nonnosi.] In fine: Eodem die, sancti Nonnosi monachi. Vide Molan. & Romanum.

[Cosmæ.] Belin. Textui satis puro, subdit: Item, sancti Cosmæ, confessoris & heremitæ.

[Tobiæ. De Aniceto & Photino.] Greven. In Ninive, sancti Thobiæ prophetæ. Nichomediæ, sanctorum Aniceti & Fotini fratrum martyrum, qui innumeris tormentis superatis, tandem cum aliis utriusque sexus, in caminum ignis præcipitati, [Agricoli. Elpidii abb. Antonii. Joseph. Nonnosi. Justini. Cosmæ. Transl. Agn.] impollutos creatori spiritus tradiderunt, tempore Diocletiani. Agricoli episcopi Avinionensis & confessoris. Vide Surium. Elpidii abbatis, miræ abstinentiæ viri. Antonii confessoris. Joseph. Nonnosi monachi & confessoris. Justini confessoris. Cosmæ, confessoris, qui in insula Cretensi eremiticam vitam ducens quievit. Trajecto inferiori, translatio sanctæ Agnetis virginis & martyris.

[Cosmæ. Transl. Agn.] Molan. Item sancti Cosmæ confessoris & eremitæ. In Trajecto inferiori, translatio sanctæ Agnetis virginis & martyris. Remis, depositio, sancti Alpini episcopi. [Alpini.] Dein minoribus typis: Nonnosi monachi & confessoris, [Nonnosi.] de quo Gregorius scribit libro Dialogorum 1 cap. 7, quod inter alia miracula, ingentem lapidem precibus movit, lampadem fractam reparavit, & oleum augmentavit. Editiones aliæ, sic legunt: Item, sancti Cosmæ confessoris & eremitæ, cujus corpus ex Creta Venetias est translatum. [Brocardi.] Eodem die, beati Brocardi presbyteri, [Joannis Jejunatoris. Elevat. Ragenfredis] & Carmeli Prioris generalis, magnæ sanctitatis viri. Die secunda, sancti patris Joannis jejunatoris. Eodem die in Trajecto, translatio Agnetis virginis. Apud Dononium, elevatio corporis sanctæ Ragenfredis virginis. Colitur VIII Octob.

III Non.
Die 3.

[Phœbes.] Natalis sanctæ Feben, de qua beatus Apostolus Romanis scribit. Romæ, [Serapiæ.] passio beatæ Serapiæ virginis, sub Adriano principe, quæ cum esset tradita duobus lascivis viris, & minime posset illudi, nec postmodum ardentibus lampadibus inflammari, jussu præsidis fustibus est cæsa, sicque gladio decollata. Hujus dies passionis quarto Kalendas Augusti, sepulturæ vero ejusdem in præsenti habetur, quando & memoria ipsius martyrii celebrior agitur. In Capua, sanctorum martyrum Antonini pueri, [Antonini & Aristei.] annorum viginti, & Aristei episcopi, quorum gesta habentur.

Puri & integri sunt Antverp-major, Greven. & Molan.
Varia lectio. Recte scribit Molan. Phœbes; Greven. Febes, sequor reliquos, qui passim habent Feben. Antverp. major in Seraphiæ sequitur orthographiam Romani parvi & Adonis, nos communiorem ex codicibus nostris. Sunt qui legant Kalendas Augustas, ut Praten & Herinien. Sed reliqui cum textu. In Greven. & Molan. transponitur tradita, post viris. Omnes scribunt Aristei, non Aristæi. Exclusus est Pratensis, quia in fine adjecit: Romæ, ordinatio sancti Gregorii Papæ, ut in apographo nostro diserte refertur. Miror tamen, hoc additamentum acutam Castellani aciem effugisse. Herinien. textui etiam puro, subdit: Item ipso die, natalis sancti Remacli episcopi & confessoris. Rosweyd. Stabulaus, sancti Remacli episcopi. Alii alia, quæ in Auctariis recensebimus.

[Phœbes.] Observatio. Phœben primus memorat Ado inter festivitates Apostolorum, unde accepit Usuardus, de qua beatus Apostolus Romanis scribit, omissis tamen Apostoli verbis ex Rom. 16: Commendo autem vobis &c. quæ ibi a præfato Adone describuntur. De sequenti Virgine sic habet Romanum parvum: [Serapiæ.] Romæ, Seraphiæ virginis, IV Kal. Augusti passæ, II Kal. sepultæ; III Nonas Septembris memoria passionis ejus celebrior. Hæc & totum præclaræ Virginis martyrium ex Actis fusius deducit Ado, servato nomine Seraphiæ, notatoque item passionis die IV Kalend. Augusti; in quo advertes, non errasse Adonem, quasi numerandus esset dies certaminis beatæ Sabinæ, qui in IV Kalend. Septembris seu XXIX Augusti incidit, quo de illustrissima martyre ex eodem Adone, cum Nostro egimus; nam ibi in Actis indicatur, interpositis aliquot diebus prius passam sepultamque Serapiam, quam ejusdem gloriæ particeps fieret Sabina: quam facile autem dies illi aliquot ad mensem extendi possunt? De cetero elogium Adonianum hic multum contraxit Notkerus, Noster omnia decerpsit, quæ in textu cum ipso tradidimus. Acta ipsa a recentioribus nonnullis satis scrupulose examinata, novis curis suo tempore illustrabuntur. Vulgata sunt hoc die a Surio, ad manuscriptorum fidem tunc exigenda. Vide ipsa Gallice versa a Tillemontio tomo 2 a p. 246, & notas eo spectantes a p. 597.

[Antonini & Aristæi,] Recurrit modo difficultas, quam die præcedenti attigimus, de Antonino hic ab Adone, apud Capuam, cum Aristæo episcopo, collocato, contra expressissimam Hieronymianorum sententiam, Antoninum sive Antonium illum qualemcumque, diserte in Syria cum aliis circumstantiis consignantium, in quo sequacem habent Rabanum, eorum verba ex parte describentem. Sed jam diximus, hæc multis controversiis materiam præbere. Castellanus interim rotunde affirmat, Antoninum hodiernum, eumdem esse qui die præcedenti recolitur. Alii rotundius ex quatuor Antoninis, nempe Appamiensi Syro, Appamiensi Gallo, Capuano, & Placentino, qui XXX Septembris ponitur, unum conflant. Dubia iterum vides & implexa plurima, quibus elucidandis operose insudat Florentinius, & nos eadem alibi diligentius discutiemus. Utrum Notkerus Antoninum Capuanum suspectum habuerit, nescio; certe de eo plane silet. Usuardus annuntiationem suam totam ex Adone descripsit; notans etiam Acta haberi, quæ verosimilius necipse, nec Ado umquam viderint. Wandelberti versus communiori opinioni, ni fallor, subscribunt:

Ternis Antonine puer martyrque triumphas,
Tunc & Aristæus antistes de morte beatus.

[De Remaclo & Mansueto Adonis.] Lego apud eumdem Adonem, in utraque tum Mosandri tum Rosweydi editione, Remaclum Trajectensem & Mansuetum Tullensem, de quibus ferme dubites, an vere Adoniani sint, in codicum nostrorum Usuardinorum, saltem puriorum, & Notkeri silentio. Ut tamen demus ab Adone notatos, nihilominus certum puto, ab Usuardo fuisse prætermissos, cujus textum purum & integrum a me productum ambigi haud quaquam posse videtur, exclusis iis omnibus, quæ in Variantibus supra rejecimus.

AUCTARIA.

Praten. Ut jam dixi, in fine subdit: Romæ, [Ordinat. Gregorii.] ordinatio sancti Gregorii Papæ.

Herinien. Etiam in fine: Item ipso die, natalis sancti Remacli episcopi & confessoris. [Remacli.] In margine autem, eodem fere calamo, additur: Item apud Pruvinum, sancti Aigulfi, gloriosi martyris. Vide de utroque Surium.

[Aigulfi.] Rosweyd. Pro, pueri annorum viginti, legit, annorum XII, alii annorum X. Præterea in fine habet: Stabulaus, sancti Remacli episcopi.

[Remacli.] Pulsanen. Purus est, usque ad decollata est. Desunt reliqua omnia.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. Carent prima. In fine adjiciunt: Tullo civitate, Mansueti episcopi.

[Mansueti.] Munerat. Textui subjicit: Civitate Sais, sancti Godegrandi episcopi & martyris.

[Godegrandi.] Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Alberg. & Danic. Omnes carent annuntiatione prima. In secunda, puri sunt. Sequitur: Tullo civitate, sancti Mansueti episcopi. In territorio Leodiensi, [Mansueti.] monasterio Stabuleto, natale sancti Remacli episcopi & confessoris. In ultima, puri sunt. [Remacli.] Omnes, excepto Antverp-max. Remaclo addunt titulum episcopi gloriosi.

Centulen. Natale sanctæ Phœbe, discipulæ Apostolorum. Romæ, sanctæ Seraphiæ virginis. Quæ veniens ab Antiochia, beatam Sabinam convertit & Romæ martyrium complevit. [Aristæi. Ordinat. Gregorii.] Capuæ, sancti Aristei martyris. Romæ, ordinatio beati Gregorii Papæ, divini totius Ecclesiæ Doctoris, Anglorum vero Apostoli.

[De Remaclo.] Bruxellen. In territorio Leodiensi, monasterio Stabulao, depositio sancti Remacli gloriosi episcopi & confessoris. Qui ab Aquitania veniens ad monasterium Solempniacum, sub beato Eligio se in Christi tirocinio exercuit & postea Trajecti supræ Mosam episcopus ordinatur. Sed tandem strepitum turbæ fuge [fugere] volens, beato Theodardo in episcopatu substituto, Stabulaus monasterium regendum suscepit, ubi in pace quievit. Sequitur totus textus satis purus, cui sub ungitur: Tullo civitate, [Mansueti. Aigulfi] sancti Mansueti episcopi & confessoris Prumiaco, sancti Aygulphi, abbatis Lixivensis [vario modo effertur, sed ut semel dicam, lege Lirinensis] & martyris. Apud Gandavum in monte Blandinio, [Translat. Ausberti &c. Ord. Greg.] translatio sanctorum corporum Ausberti & Wulfranni, archiepiscoporum & Wandregisili abbatis. Item Romæ, ordinatio beati Gregorii Papæ. Vide Auctarium Greveni.

Hagenoyen. Pro Phæbe, scribit Paphen. Secundo loco: In civitate Tulliensi, depositio sancti Mansweti, [De Mansueto.] episcopi & confessoris, primi civitatis illius. Hic nobilium Scotorum genere erat natus, & ex manswetudine mentis, vocabulum traxit nominis. Hic sanctus, qui supergreditur laudem humanam. Iste sanctus discipulus beati Petri erat Apostoli &c. ex Actis non satis probatis accepta. In Serapia, nonnihil interpolatus est. In Remaclo, ut Antverp-max. supra. Romæ, [De Ordinat. Gregorii.] ordinatio beati Gregorii Papæ, quam ordinationem præcepit Mauricius imperator fieri, qui & coëgit illum esse summum Pontificem. In Capua, [Aristæi. &c.] sanctorum martyrum Aristei episcopi, & Antonini pueri.

Aquicinct. Penultimo loco inserit: Eodem die, [Remacli. Aigulfi.] sancti Remacli episcopi Tungrensis. In fine: Apud Lirinense cœnobium, passio sancti Agulfi martyris. Deinde calamo recentiore: Et ordinatio episcopatus, [Ord. Greg.] beati Gregorii Papæ.

Victorin. & Reg. Suec. sign. num. 130. In fine: [Mansueti.] Tullo civitate, Mansueti episcopi. Apud Lirinensium cœnobium, [Aigulfi.] sancti Aigulfi martyris.

Matric-Cartus-Ultraject. Serapiæ virginis & martyris. [Remacli. Mansueti.] Remacli episcopi Tungrensis. Mansueti episcopi, discipuli beati Petri.

Reg. Suec. num. 130. Præterea habet; Romæ, electio & ordinatio præclari & doctissimi Gregorii Papæ. [De Gregor.]

In Vatican. num. 5949. Deest Phæbes & Serapiæ. [Syrici &c.] Adjicitur: In Aquileia, sancti Syrici & sanctæ Euphemiæ.

Florentin. Tullo civitate, sancti Mansueti episcopi. [Mansueti. Ord. Greg.] Romæ ordinatio sancti Gregorii Papæ. In pago Leodiensi, apud Scapachel [vult dicere Stabuletum] sancti Remacli episcopi & confessoris. [Remacli.]

Editio Lubeco-Col. Incipit: Ordinatio pontificatu summi & incomparabilis viri Gregorii Papæ urbis Romæ & confessoris. [Ord. Greg.] In Serapia ex Adone interpolata est. [Mansueti. Remacli.] Tullo civitate, sancti Mansueti episcopi & confessoris, quem beatus Petrus in Galliam direxit &c. De Remaclo fere ut supra &c. In Antonino satis pura est. Cœnobio Lunensi, sancti Agulphi abbatis & martyris. [Aigulfi Emerici] Eodem die, beati Emerici ducis Ungariæ & confessoris.

Belin. Omittit Phœben. In Serapia mutilus est. [Mansueti.] Addit in fine: Tullo ciuitate, sancti Mansueti episcopi & confessoris. Eodem die Papiæ, sancti Marini. [Marini.] Ord natio summi pontificatus incomparabilis viri Gregorii Papæ. [Ord. Gregor. Sebendæ.] Et natale, sanctæ Sebendæ, cujus Apostolus ad Romanos meminit. Utrum inter Sebendam & Phœben affinitas sit, tu judica: sic tamen in altera editione componuntur. Dein: Eodem die, sancti Arnulphi, abbatis monasterii Lirviensis; pro Aigulfi.

Greven. Civitate Sagiensi, sanctorum Godegrandi episcopi & martyris, [Godegrandi.] & sancti Godegrandi ejusdem urbis episcopi & confessoris. Cœnobio Lunensi, sancti Aigulphi abbatis & martyris. [Aigulfi.] Romæ, ordinatio pontificatus beatissimi atque incomparabilis viri Gregorii Papæ & Doctoris Ecclesiæ, [Ord. Greg.] facta anno Domini DXCII. Civitate Leuchorum, seu Tullensi, [Mansueti.] depositio sancti Mansueti episcopi & confessoris. Qui Scotorum claro ortus sanguine, Romæ a beato Petro ordinatus antistes, præfatæ civitati primus Christi Euangelium annunciavit, vitaque & miraculis inclytus, quievit in pace. In territorio Leodiensi monasterio Stabuleto, depositio sancti Remacli episcopi Trajecti superioris & confessoris. [Remacli.] Qui ex diocesi Bituricensi nobilibus ortus parentibus, sancto Eligio traditus, & ab ipso in monasterio Solemniaco locatus; in magna sanctitate adolevit. Raptus deinde est ad regimen dictæ ecclesiæ; sed amore vitæ solitariæ, ut alius succederet, tandem impetravit: multosque verbo & exemplo, ut servituti omnipotentis se redderent, provocans, beato fine quievit. Ambrosii, episcopi Senonum & confessoris. [Ambrosii. Translat. Renoberti. Emerici.] Translatio sancti Renoberti episcopi & confessoris.In Hungaria, sancti Emerici ducis & confessoris, filii sancti Stephani regis Hungariæ. Hic cælitus admonitus, integritatem carnis cum desponsata sibi virgine usque ad finem servans, miraculis claruit. Papiæ, sancti Maricii. [Maricii. Eufemiæ & sociarum.] Apud Aquilegiam, passio sanctarum Eufemiæ, Dorotheæ, Telæ (prima edit. Teclæ) & Erasmæ virginum & martyrum. Quæ pro fide Christi, primo virgis cæsæ, capita malleis ferreis contusæ, tandem post lampadarum adustionem, mamillarum abscissionem; decollatione martyrii gloriam adeptæ sunt.

Molan. In monte Blandinio Gandavi territorii, adventus sanctorum corporum, [Advent. Wandr. &c.] Wandregisili abbatis, Ausberti & Wulfranni archipræsulum. Tullo civitate, [Mansueti.] sancti Mansueti episcopi & confessoris. Eodem die Papiæ, [Marini. Ord. Greg.] sancti Marini. Ordinatio summi pontificatus incomparabilis viri Gregorii Papæ. [Arnulfi.] Eodem die, sancti Arnulphi abbatis monasterii Lirinensis. Hunc ex Belin. accepit, sed, ni fallor, Aigulfus ipse est, qui sequitur. Item apud Priminum, [Aigulfi.] sancti Aigulphi, gloriosi martyris. Eodem die, in territorio Leodiensi, in Ardenna, monasterio Stabuleto, depositio sancti Remacli episcopi & confessoris. [Remacli. Godegrandi.] Civitate Sais, sancti Godegrandi episcopi & martyris. Dein typis minoribus: Cujus passio continetur in vita sanctæ Oportunæ virginis sororis ejus. Item sancti Godegrandi, ejusdem urbis episcopi & confessoris. Editiones aliæ: [Godeg. conf.] Civitate Sais, sancti Godegrandi episcopi & martyris. Eodem die, sancti Aigulphi, abbatis monasterii Lirinensis, gloriosi martyris. De Remaclo, Mansueto, & Marino, ut supra. Tum: [Euphemiæ & sociarum.] Apud Aquileiam, sanctarum Euphemiæ, Dorotheæ, Teclæ & Erasmæ, quæ tempore Neronis, post gravissima multipliciaque tormenta, capite plexæ sunt, & ab Hermagora sepultæ. Die tertia, sancti patris Theoctisti, [Theoctisti.] synascetæ magni Euthymii. De ordinatione Gregorii, & aduentu corporum in monte Blandinio, [Translat. Foillani.] ut supra. Denique: Fossis, translatio corporis beati Foillani martyris. Vide quæ de hoc habentur in Auctariis XXXI. Oct.

Pridie Non.
Die 4.

[Moysis.] Moysi prophetæ. Apud Anciram Galatiæ, natalis sanctorum martyrum trium puerorum Rufini, Silvani & Vitalici. Cabilonis, sancti Marcelli martyris, [Rufini & sociorum. Marcelli.] qui a præside Prisco, cum ad profanum convivium fuisset invitatus, & ejusmodi execrans epulas, omnes qui aderant, cur idolis deservirent, libera imprecatione corriperet, inaudito crudelitatis genere defodi eum cingulo tenus erectum Præses jussit, [Magni & Casti.] sicque sanctus Dei martyr, tertio die in Dei timore & laudibus perseverans, incontaminatum reddidit spiritum. Ipso die, sanctorum Magni & Casti.

Puri sunt Praten. Herinien. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Moysi scribunt Usuardini omnes, licet Romanum parvum & Ado habeant Moysis. In Praten. & Molan. est, Ancyram, ceteri simpliciter, ut est in textu. In Greven. est Galaciæ & Victalici. Herinien. male ponit Calonis, pro Cabilonis. Sic Praten. Greven. & Molan. prophanum; malo cum reliquis profanum. De ydolis, Sylvani, tercio & hujusmodi, dixi alibi. Hic maxime observandum, quod codex Pratensis, secundum Adonem habeat defodiri, quod tamen in nullis aliis codicibus invenio.

Observatio. Ex Romano parvo in Adonem, ex hoc in Usuardum & Notkerum defluxit Moyses propheta, [Moysis.] de quo nec Hieronymiana, nec Beda, nec hujus sequaces meminere. Nempe, ut in præfatione & alibi non semel diximus, & hic unus est ex propriis Romani parvi Sanctis, quales numeramus veteris Testamenti Prophetas non paucos, plures ex novo Apostolorum discipulos, tum viros illustres Eusebio-Rufinianos, & festa aliqua Romæ propria, quorum juvat lectorem identidem memorem reddere. Est etiam in Wandelberto, nescio unde acceptus, cum is verosimillime Romanum parvum numquam viderit. Sic Legislatorem Hebræum exornat poëta Martyrologus:

Legis divinæ lator, susceptor & auctor,
Colloquio visuque Dei dignate frequenti,
Præcelso pridie tumularis monte Moyses;
Nulli post licuit cujus cognoscere bustum.

[Rufini & sociorum.] Eumdem habent fontem Ancyrani martyres, sic a Romano parvo notati: Ancyræ, martyrum trium puerorum Rufini, Silvani, Vitalicæ. Ado etiam scripsit Vitalicæ, plusculis verbis usus, sed absque elogio, eadem memorans, quæ rursus a Nostro & Notkero descripta sunt, hoc solo discrimine, quod ultimum nomen Vitalicæ, mutaverint in Vitalici. Nodi hic denuo varii recurrunt. Primo, cur ex majori classe, ab Hieronymianis ad septemdecim extensa, soli tres enumerentur, nulla prorsus sociorum facta mentione? Item, cur pueri dicantur, nullo in Hieronymianis majoris aut minoris ætatis apparente vestigio? Demum, cur a posterioribus Vitalicæ nomen in Vitalici transformatum fuerit? Plura fortasse alia disputanda occurrent, sed hæc omnia solvere hujus loci non est.

[Marcelli.] Laudata Hieronymiana apographa de Marcello sic legunt: In Gallia civitate Cavallonentium, natalis sancti Marcelli martyris. Epternacense ceteris paulo contractius, addit tamen titulum episcopi, a quo reliqua abstinent, quibus consentiunt Martyrologi alii, ut Florus, Rabanus, Ado, Usuardus, Notkerus, Wandelbertus, qui hoc ipso die eumdem consignant, sola martyris laurea contenti. Porro Flori, Rabani & Adonis elogia multum diversa sunt, hoc solo concordantia, quod ab omnibus insolens martyrii genus referatur. De cetero, quæ Florus habet, satis vulgaria sunt. Rabanus totus est in narrandis variorum suppliciorum generibus. Ado aliam viam ingressus, primum ea complectitur, quæ fugam ejus spectant Lugduno Cabilonem versus, ubi in aliam carnificinam inciderit. Ex quibus facile conjicias, Acta eadem singulos non consuluisse. Quam vero ætatem ea sapiant, hactenus mihi non liquet. Quæ vulgata sunt, a recentioribus discussa, non probantur, nec in Gregorio Turonensi quidquam reperio, quod iis illustrandis usui esse possit. Ceterum ex Adone sua omnia accepit Noster, rescissa prima parte, qua Marcelli fuga Lugduno Cabilonem indicatur. Ita post Moysen eum celebrat Wandelbertus:

Tunc etiam Cabilon Marcelli sanguine vernat.

[Magni & Casti.] Magnus & Castus ab Usuardo appositi sunt, qui utrum pro Romanis, an pro Ancyranis, ex codicibus Hieronymianis desumpti sint, quis divinet? cum in iis apographis bis annuntientur. Quis primus Usuardo Maximum, de quo in Auctariis, adjecerit, æque incertum est: Saturninus eorum potius videretur socius, Maximo ab iis longe sejuncto. Quidquid sit, textus noster vere & simpliciter Usuardinus est.

AUCTARIA.

Antverp-maj. Textui puro subdit: Et translatio reliquiarum sancti Cuthberti episcopi. [Translat. Cuthberti.] Patet Anglicum esse. Vide etiam codicem sequentem.

Rosweyd. In fine adjungit: Et translatio reliquiarum sancti Guthberti episcopi. [Idem De Berino.] Item in Britanniæ finibus, translatio sancti Berini episcopi & confessoris. Hic primus miranda Catholicæ prædicationis constantia roboratus, paganissimam dudum occidentalium Saxonum provinciam intrepidus adiens, Kinegislum regem ad Christianæ agnitionis culturam conversum, cum sua gente regi Christo, sacro fonte regenerans, post multos annos in prædicta urbe sepultus, superna Dei providentia cælestibus indiciis revelatus, ibidem condignis honoribus veneratur. [Bonifacii.] Romæ, Bonifaci episcopi, qui fanum Pantheon ecclesiam Christi fecit.

Pulsanen. Totum Marcelli elogium rescindit, cetera satis pura sunt.

Antverp. Max-Lubec. Ughellian. Reg-Suec. num. 130. Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Alberg. & Danic. Omnes puritati proximi sunt, eo solo defectu laborantes, quod in fine post Magni & Casti, addant Maximi. [Maximi.] Vide Observationem.

Centulen. Moysi prophetæ, hominis Dei. Ancirca Galaciæ, [Textus contractus.] sanctorum Rufini, Silvani, Vitalicæ martyrum. Cabillone, sancti Marcelli martyris.

Bruxellen. Incipit: Moysi prophetæ & legislatoris. Sequitur de Marcello, deinde de Ancyranis, [Maximi. Mauri &c. Translat. Cutberti.] satis pure. Ad Casti, addit etiam Maximi. Tum: Apud Virdunum. sanctorum Mauri & Silvini, pontificum & confessorum. Item, translatio sancti Cudberti.

Hagenoyen. Juvat hic attexere Moysis elogium ex sacris Litteris, qualia in hoc codice plurima sunt. [Plurima de Moyse.] Sic habet: Moysi prophetæ, qui fuit filius Aran & Yocabeth, de Tribu Levi. Hic fuit submersus in flumine missus, quem invenit filia Pharaonis & in filium sibi eum adoptavit, & adultus zelo Legis percussit Egyptium, & sablo abscondit, deinde fugit ad Yetro ejus cognatum, & accepit Sephoram filiam illius uxorem, & genuit duos ex illa filios, scilicet Gerson & Elyazet. Postea Deum vidit in rubo, ad cujus præceptum rediit in Egyptum cum duobus signis, scilicet virga mutata in colubrum & manu leprosa, & tunc decem plagas duxit super Egyptum, & in decima exivit cum omni populo & jumentis de Egypto per mare rubrum, ubi Pharao rex cum omnibus suis submersus est. Et veniens in desertum, legem de manu Domini accepit, & facies ejus cornuta ex colloquio Domini apparuit. Vestimenta sacerdotalia, vasa altaris cum archa & candelabro ex præcepto Domini instituit. Sacerdotium sempiternum Aaron fratri suo & filiis ejus per floricionem virgæ ejus statuit. Dethan, Abyron, & Chore litigantes pro sacerdotio & principatu populi, vivos a terra absorberi fecit. In deserto miracula per eum Dominus ostendit. Contra Amalech, Seon & Og reges orando pugnavit & vicit. Hunc Dominus semper dilexit, & ideo semper eum protexit, & maledicos pro eo semper corripuit. Filiis Israel benedixit, monens in campestribus Moab, cujus sepulchrum numquam comparuit, & ossa ejus numquam inventa fuerunt, & a manu Domini sepultus est. Vide Moysis vitam bene longam apud Surium hoc die editam, in qua nitidius paulo & distinctius hæc omnia deducta invenies. Sequitur: Item Seduno, [Translat. Theodoli &c. Maximi. Rosæ Viterb.] translatio Theodoli, Mauricii & sociorum ejus. In Ancyranis & Marcello, satis purus est. Adjungit, Maximi. Deinde: In Viterbio, sanctæ Rosæ virginis & abbatissæ, cujus corpus per plura tempora durans adhuc ostenditur integrum. Ipsum vidi anno MDCXCVII, cum adhuc adventantibus expositum pateret. At Castellanus notat translationem hic recoli, natalem vero esse VIII Martii. [Translat. Barbaræ.] Item, translatio sanctæ Barbaræ virginis, de Arecio in Romam. Eodem die, [Petri Chrys.] sancti Petri Crisogoni confessoris. An forte Chrysologi? sed hic colitur 11 Decembris.

[Translat. Cutberti.] Aquicinct. In fine adjectum habet: Et translatio reliquiarum sancti Cuthberti episcopi.

[Textus mutilus.] Matric-Cartus-Ultraject. Marcelli martyris inclyti. Trium puerorum martyrum Rufini, Silvani, & Vitalici. Moysis Prophetæ.

In Vatican. num. 5949. Deest Moysis, Magni & Casti. [Bonifacii.] Adjicitur autem: Romæ via Salaria, depositio sancti Bonifacii episcopi.

[Mauri. De Cutbert.] Florentini codices addunt Maximi. Pro Casti, legunt Festi. Item, sancti Mauri confessoris. Translatio sancti Gudberti confessoris.

Luxovien. Apud Virdunum, sanctorum confessorum atque pontificum Mauri, [Mauri &c.] Sylvani & Aratoris. Bruxellen. tantum duos memorat.

[De advent. reliquiar.] Caudiacen. Arvernis, monasterio Magni loci, adventus reliquiarum sancti Sebastiani, & adventus corporis beati Ferreoli martyris.

Editio Lubeco-Col. In Moysi, Marcello & Ancyranis satis pura, [Mauri &c.] subdit: Apud Virdunum, sanctorum confessorum atque pontificum, Mauri, Salvini atque Aratoris. Ipso die, sanctorum Magni, [Maximi. Pauli. Marc. Trev. De Cutbert.] Casti & Maximi martyrum. Treveris, beati Pauli confessoris. Item Treveris, beati Marcelli episcopi & martyris. Eodem die in Britannia, translatio sancti Cuthberti, episcopi Lindisfarnensis & confessoris.

[Mauri. Oct. August.] Belin. Maximi. Et sancti Mauri confessoris. Eodem die, octava sancti Augustini episcopi.

[Aggei. Marcelli] Greven. Aggei prophetæ. Treveris, beati Marcelli episcopi & martyris, qui Treverensem simul & Tungrensem rexit ecclesias. Romæ, depositio sancti Bonifacii episcopi. [Bonifacii. Mauri &c. Pauli. Birini.] Virduni, translatio sanctorum confessorum atque Pontificum &c. Treveris, beati Pauli confessoris. In Anglia, commemoratio sancti Birini episcopi Dorcacensis & confessoris. Eodem die, [De Cutbert.] translatio sancti Cuthberti episcopi Lindisfarnensis & confessoris. Item, canonizatio sancti Suicberti episcopi Verdensis & confessoris. [De Suicbert. Marini.] In Titano monte, sancti Marini Levitæ & confessoris, qui cum esset dolandorum lapidum peritus & a Diocletiano conductus, de laboribus suis, pauperibus large subveniebat, Christianos quoque, ob Christi fidem in opere prægravatos, adjuvabat. Postea vero Romani Pontificis jussu diaconus ordinatus, quievit in pace. In Hibernia, [Vultani. Musei. Simpliciolæ & Gallæ. Rosæ. Herentrud. Irmgardis. Idæ.] Vultani abbatis. Musei presbyteri Massiliensis & confessoris. In Africa, Simpliciolæ virginis & Gallæ matris ejus. Rosæ virginis. Herentrudis virginis. Irmgardis virginis, in majori ecclesia Coloniensi. Item, sanctæ Ydæ, viduæ nobilis, quæ tempore Karoli magni in Westphalia juxta Lippiam, decurso statu conjugali, in porticu ecclesiæ, quam maritus ejus impensis suis construxerat, reclusorium sibi statuens, in magna sanctitate degens, & vere viduam se ostendens, quievit in pace.

[Maximi. Mauri.] Molan. Et Maximi, & sancti Mauri confessoris; ex Belino. Dein typis minoribus: Irmgardis virginis, [Irmgardis.] in majori ecclesia Coloniensi. De Cutberto & Ida, [De Cutbert.] ut Greven. supra. Editiones aliæ, de Maximo & Mauro, ut prior. Treveris, sancti Marcelli episcopi & martyris. In territorio Monasteriensi, supra Lippiam fluvium, depositio beatæ Idæ viduæ, [Idæ. Marcelli.] magnæ sanctitatis. Tum, minori charactere: Coloniæ, in majori ecclesia, Irmgardis virginis, in cujus præfesto, ibidem campanæ pulsantur, sicut in præfestis Sanctorum, licet non sit canonizata. Nempe, ob cultum immemorabilem, quo ibi a tot seculis gaudere pergit.

Nonis.
Die 5.

[Victorini.] Romæ, beati Victorini martyris, qui sanctitate & miraculis præclarus, sacerdotium Amiterninæ urbis, totius populi electione adipiscitur. Inde postmodum sub imperatore Nerva, jussus est suspendi capite deorsum, in loco ubi putentes & sulphureæ emanant aquæ, [Herculani. Quinti & sociorum. Bertini.] quod cum per triduum pro nomine Christi passus fuisset, gloriose coronatus, victor migravit ad Dominum. Item Romæ in Portu, natalis sancti Herculani. Capuæ, sanctorum martyrum, Quinti, Arcontii & Donati. Eodem die, sancti Bertini abbatis.
Puri sunt Herinien. Antverp-max. Lubec. Munerat. Belin. Greven. & Molan. Item Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Albergen. & Danicus.
Varia lectio. Antverp. Max-Lubec. Alberg. Danic. & Belin. pro adipiscitur legunt, est adeptus: omissaque particula inde, immediate subjungunt, postmodum &c. Belin. mendose habet, qui cum per triduum, pro quod. Rursus, pro migravit ad Dominum, migravit ad Christum, in quo ei consentit Munerat. Menda scriptoria sunt, Amiterniæ, putrentes, Heriniani pro Herculani: in prima Belini editione; Quincii, Arconcii, Aconcii &c. Praten., cum duobus solitis asseclis, in fine legit: In pago Taruenensi, sancti Bertini abbatis. Ast observavit Castellanus, expuncta in eo codice verba, Eodem die, & nova illa, In pago Taruenensi, subinde inscripta, quod a prima manu factum existimat. Idem habent Antverp. major & Rosweyd. ut in Auctariis referemus.

[Victorini.] Observatio. De Victorino martyre, ita hodie loquitur Romanum parvum: Romæ, Victorini martyris, fratris Severini, qui post miram pœnitudinem, Amiterninæ urbis episcopus & martyr factus est. Historiam totam fusius in Adone descriptam habes, ubi infelix lapsus & stupenda prorsus pœnitentia, aliaque eo spectantia denarrantur, sed quæ omnia alteri Victorino Septempedano, Severini fratri, tribuenda censet Baronius, ut proinde toto hic cælo Romanum parvum & Adonem aberrare necesse sit. Eam tamen historiam ex Adone descripsit Surius, & eamdem refert Notkerus. Noster, pro constanti more suo, ductorem non deserens, ea ex ipso decerpsit, quæ texendo elogio aptiora judicavit, in quo uniformiter referendo, singularem vides codicum nostrorum Usuardinorum consensum. At enim quam manifesta est & vera ea propago, tam est suspectus fons ipse, unde primitus emanavit. Ego, rebus nondum satis expensis, non habeo quod certo statuam. Notat Castellanus, Victorinum illum, qui hodie recolendus est, in pace quievisse, atque adeo diversum esse ab eo, cui apud Amiternenses martyrii gloria tribuitur. Videat curiosus lector notationem Baronii, Adonis errorem redarguentis. Item Acta sanctorum Nerei & Achillei XII Maii, apud nos cap. 5, ubi Victorinum inveniet, cujus martyrium cum hodierno plane convenit; eritque proinde hic Victorinus, idem qui cum Marone & Eutychete colitur XV Aprilis, ubi videndus Henschenius pag. 374, num. 5. Hæc sufficere existimo, ut difficultates indicentur, alibi ex integro discutiendæ.

[Herculani.] Romanum parvum secundo loco ponit: Romæ, Hercolani. Annuntiatio nostra plane Adoniana est. Variant Hieronymiana in Portuensium martyrum numero, aliis quatuor, aliis tres, aliis binos dumtaxat numerantibus. Postrema secutus est Rabanus; at nostris plerumque familiare est, unum, aut certe paucos, ex majori Hieronymianorum numero delibare. [Quinti & sociorum.] Sincerius ex iisdem apographis ab Adone desumpti sunt Capuani, servata ferme eorum phrasi. Usuardus Adonis verbis presse insistit; nescio qua auctoritate Notkerus socios duos adjunxerit. Rabanus solum scripsit: In Campania, Quinti. Huc spectare poterunt, quæ de Quarto & Quinto ad X Maii ab Henschenio disputata sunt, quæque nos in Observatione ibi breviter indicavimus. Wandelbertus præter Ferreolum & Ferrutionem, de quibus cum Usuardo egimus XVI Junii, solos duos Capuanos ita celebrat:

Donatus Capuam pariterque Arcontius ornant.

Plura de Portuensibus & Capuanis vide in notationibus Florentinii. Patet hactenus textus nostri puritas & simplicitas. [Bertini.] De Bertino, solus inter antiquos loquitur Florus, his verbis: Eodem die, depositio sancti Bertini confessoris & monachi, qui in divinis rebus prudens, & in malis simplex, virtutibus claruit divinis. Vulgare elogium, quod ferme quibuslibet Sanctis tribui queat. Hoc vidisse Usuardum, haudquaquam verosimile est; quo usque autem Bertinus ad eum vere spectet, supra in Variantibus explicuimus. Vitam Bertini edidit Surius, sed plura apud Mabilionem collecta invenies sec. 3 Benedict. parte 1 a pag. 104 ad 169.

AUCTARIA.

Praten. & Antverpien-major. In pago Taruenensi, sancti Bertini abbatis.

Rosweyd. Idem plane augmentum habet, sed in textu omnino purus non est. Item pro Taruenensi, scribit Tarvernensi. Et in fine adjicit: [Apri.] Item sancti Apri confessoris. Si Tullensis est, colitur XV Sept.

Pulsanen. Romæ, beati Victorini martyris. Deest totum elogium. In Herculano & Capuanis, satis purus est. Pro Bertini, in quo textum sequitur, scribit, Libertini.

Centulen. In suburbio Romæ, beati Victorini martyris. [Textus mutatus. Magni &c.] Capuæ, sanctorum martyrum Quinti, Arcontii, & Donati. Ipso die, sanctorum Magni & Casti. Romæ, sancti Herculiani martyris. In territorio Morinorum, sancti Bertini abbatis, magnæ sanctitatis & innocentiæ viri.

Bruxelien. Romæ in suburbano, natale beati Victorini episcopi & martyris. [De Victorin.] Qui sanctitate & miraculis præclarus, summum sacerdotium Amiterninæ urbis, totius populi electione adeptus, sub imperatore Nerva apud eum locum, qui Cotilias appellatur, ubi putentes aquæ & sulphureæ emanant, in ipsis capite deorsum jussus est suspendi. Quod cum per triduum fieret, gloriose coronatus, victor migravit ad Dominum. In Herculano & Capuanis, purus est. Ipso die, depositio beati Bertini abbatis & confessoris.

Hagenoyen. Incipit: Gedeonis prophetæ & judicis Israel. [De Gedeone.] Hic Gedeon fuit Yoas, de familia Ezri, de tribu Manasse. Hic fuit salutatus ab angelo & virorum fortissimus nuncupatus. Cui Gedeon super petram carnes optulit ad edendum. Iste ab ara Baal destructa, dictus Jerobaal. Hic suscepto in vellere suo signo, cum trecentis viris &c. quæ ex ipsa Historia sacra, satis nota sunt. Sequitur: In Lausana, [Genebaudi.] Genebaudi episcopi & confessoris. In Victorino, Herculano & Capuanis martyribus, satis purus est. In fine: In Ytalia, sancti Bertini abbatis. Unde Italiam huc induxerit, aliis divinandum relinquo.

Matric-Cartus-Ultraject. Victorini episcopi & martyris. [De Bertino.] Bertini abbatis, cujus solemne monasterium exstat juxta S. Audomarum.

Cluniacen & Codex D. du Cheval, signatus C. Cœnobio Cluniaco, [De except. Marcel. PP.] beati Marcelli Papæ & martyris gloriosa ab Arvernis exceptio, miraculorum laude, populorumque frequentia non mediocriter illustris.

Reginæ Suec. sign. 428. Civitate Sais, sancti Godegranni, [Godegranni.] episcopi & martyris. Vide dicta superius ad III Septembris.

In Vatican. sub num. 5949. Deest Victorini & Bertini.

Florentin. In monasterio Pulsanensi, diœcesis Sipontinæ, juxta Manfredoniam, depositio sancti Jordani abbatis dicti monasterii. [Jordani.] Mirum in proprio illius cœnobii Martyrologio, toties a nobis citato, nullam Jordani illius memoriam fieri.

[Innocentiæ.] Burdegal. Burdegalæ, Innocentiæ virginis.

Caudiacen. Apud Burgundiam, pago Matiscensi, cœnobio Cluniaco, [De except Marcel. PP.] beati Marcelli Papæ & martyris gloriosa ab Arvernis exceptio &c. ut supra in Cluniacensi.

Editio Lubeco-Col. Apud Coloniam Agrippinam, in ecclesia beati Clementis, [Translat. Cuniberti. De Victorin.] translatio sancti Cuniberti archiepiscopi Agrippinensium & confessoris. Romæ in suburbio, beati Victorini presbyteri & martyris. Qui sanctitate & miraculis præclarus, sacerdotium Amicerrimæ [Amiterninæ] urbis, totius populi electione est adepius. Deinde ab Aureliano judice cum aliis Dei servis Eutice & Marone [ex Actis SS. Nerei & Achillei] relegatus, sexagesimo miliario ab Urbe, via Salaria. Inde postmodum sub imperatore Nerva, jussus est suspendi &c pure. In Herculano & Capuanis, pura est. Tum: Apud Flandrias, monasterio Sithino, [De Bertino. Genebaldi.] depositio sancti Bertini abbatis & confessoris. Eodem die, natale beati Genebaldi episcopi Laudunensis & confessoris, de quo legitur in gestis beati Remigii Remensis episcopi.

[De Bertino.] Greven. Sanctus Bertinus, in territorio Constantiensi ortus, patria relicta, ad sanctum Audomarum compatriotam suum, Taruanensem episcopum, cum aliis duobus veniens, & ab eo in opus Dei missus, [Nimpii &c] vita & signis gloriosus quievit. In Alexandria, [Invent. Ferreoli. &c.] Nympii & Saturnini. In Galliis civitate Vesontionensi, inventio beatorum martyrum Ferreoli & Ferrutionis, a beato Aniano, tempore Juliani imperatoris. Ubi operante Domino, multæ virtutes fiunt. Huc respicit hodiernus Wandelberti versiculus, qui primo loco ponitur:

Nonis Ferreolus cum Ferrutione refulget.

[Aigulfi.] In Promia, Agigulphi, abbatis, martyris cum aliis. [Quintini.] Vide die præcedenti. In Campania, Quintini episcopi & confessoris. Apud Coloniam Agrippinam, in ecclesia beati Clementis, [Translat. Cuniberti.] translatio sancti Cuniberti, ejusdem urbis episcopi & confessoris. Eodem die, [Genebaldi.] depositio beati Genebaldi episcopi Laudunensis & confessoris, de quo in gestis sancti Remigii legitur. [Invent. Taurini. Victorin. C.] Ipso die, inventio sancti Taurini. Victorini confessoris. Qui cum Romæ ob sapientiam, statuam in foro Trajani meruisset, in senectute, Christi fidei se tradens, quievit in pace. Trecas civitate, commemoratio sanctorum Savinæ virginis, [Savinæ & Saviniani.] & Saviniani martyris, fratris ejus. Quid hic facit ea conjunctio? De hoc enim Usuardus XXIX Januarii, de illa XXIX Augusti memoriam egit.

[De Bertino.] Molan. Almi patris nostri & confessoris depositio, in pago Teruanensi, monasterio dicto Sithiu, qui vita & miraculis insignis, anno ab Incarnatione Domini DCXCVIII migravit ad Dominum. Ubi dum dies caniculares finem faciunt, sicut venerabilis Gregorius Turonensis episcopus scribit, fine ultimæ diei, mutati sunt viri sancti invicti labores, quoniam diem clausit ultimum, in regeneratione viva, diem accepit perpetuam, Jesum Christum Dominum nostrum. Lauduno Clavato, [Genebaldi & Probæ.] sancti Genebaldi episcopi & confessoris, & sanctæ Probæ virginis. Dein typis minoribus: In Galliis civitate Vesontionensi, inventio beatorum martyrum Ferreoli & Ferrutionis &c. ut supra in Greveno In Campania, [Invent. Ferreoli &c. Quintini. Victorin. C.] Quintini episcopi & confessoris. Victorini confessoris. Qui cum Romæ ob sapientiam suam, statuam &c. etiam ut habet Greven. In editionibus posterioribus, in fine inter, eodem, & sancti Bertini, aliis litteris inseritur: In pago Teruanensi, monasterio dicto Sithiu. Deinde, almi patris &c. Lauduno Clavato, sancti Genebaldi episcopi & confessoris. Et sanctæ Probæ virginis. In Galliis, civitate Vesontionum, inventio beatorum martyrum Ferreoli &c. ut supra. Demum minori charactere: Eodem die, sanctorum martyrum, [Eudoxi & aliorum.] Eudoxi, qui & Marianus, Romuli, Zenonis & Macarii, qui sub Trajano martyres coronantur. Vide annuntiationem Romani moderni, & appositam Castellani notulam.

VIII Idus.
Die 6.

[Zachariæ.] Zachariæ prophetæ, qui de Chaldea senex in patriam reversus, juxta Aggeum prophetam jacet conditus. In Africa, beatorum confessorum & episcoporum, [Donatiari & soc. epp.] Donatiani, Presidii, Mansueti, Germani, Fuscoli, qui pro assertione Catholicæ veritatis dirissime cæsi & exilio eliminati sunt. Inter quos etiam episcopus, nomine Letus, strenuus atque doctissimus vir, post diuturnos carceris squalores, incendio concrematus est. [Cottidi.] Item Cappadociæ urbe Reaten, sancti Cottidi diaconi.

Ex Praten. Herinien Antverp-majore, Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. In nostro apographo Pratensi scribitur Zacariæ. Herinien. Antverpien-maj. & Greven, habent Caldea, melius ex aliis, ut est in textu. Antverp-maj. omisit particulam de, quæ immediate præcedit. Idem legit Aggeam, Munerat Ageum, optime Molan. Aggæum, sed nos reliquos codices sequimur. Rursus Antverp-maj. scribit confessorum episcoporum, omissa conjunctione et. In Munerat, est Donaciani, in Antverp-maj. Donatii. Item in hoc ascertione, pro assertione. Denique in eodem, post concrematus, deest est. De Cappadociæ alibi diximus. Greven. & Molan. sic legunt: Item, apud Cappadociæ urbem Reaten, sancti Coctidi diaconi. Alii cum textu, nisi quod Munerat. scribat Cotidi. Strennuus in Molano, mendum typographicum est: bene scribit Præsidii, & Lætus, sed nos cum ceteris simpliciter.

[Zachariæ.] Observatio. Zachariæ prophetæ hisce iisdem plane verbis meminerunt Beda, Rabanus, Romanum parvum, Ado & Notkerus. Noster, ut ante non semel diximus, veteris Testamenti Patribus, quos in antiquioribus nudo nomine ornatos reperit, sæpius proprium aliquid adjungit, ut de Zacharia factum, ex laterculo nostro manifestum est. Solum ipsum hodie canit Wandelbertus:

Vates Zacharias octavas obtinet Idus.

[De Onesiphoro ex Adone.] Sequitur in Romano parvo: Et Onesiphori, Pauli discipuli, Ado legit, discipuli Apostolorum; elogii vice inter Festivitates Apostolorum ea omnia describens, quæ Paulus memorat 2 Tim. 1: Det misericordiam Dominus &c. Notkerus non hæc ex Adone, sed sola Martyrologii ejus verba desumpsit. Interim certum est, Onesiphorum ab Usuardo prætermissum; causam divinet qui potest. [Donatiani & soc. epp.] Illustrium Africanorum præsulum, in Wandalica sub Hunnerico persecutione passorum classis, breviter a laudato Romano parvo describitur: & confessorum Donatiani & sociorum. Adonis narratio paulo diffusior est, in qua singulorum confessorum nomina exprimuntur, sumpta, ni fallor, ex Victoris Vitensis Historia persecutionis Africanæ lib. 2 sub finem. Adonis verba ferme omnia transumpsit Notkerus, contractior Usuardus nonnulla exclusit, quæ in Auctariis supplebuntur. Restat annuntiatio ultima, [Cottidi.] Romano parvo & Adoni incognita, quæ ex solis Hieronymianis ab Usuardo translata est. In ipsis ita ferme legitur: In territorio Cappadociæ, civitate Reaten, natalis sancti Quottidi cum sociis suis. Variant apographa in urbis nomine. Rabanus legit: In territorio Capadociæ, civitate Ructensi, natale sancti Cuttidi, addens præterea, Eugenii episcopi & sociorum ejus. Noster, recepto more, ut sæpius dixi, socios negligens, solum Quottidum vel Quottidium memorat, quem ex communi codicum nostrorum scribendi ratione Cottidum nominavimus. Porro de præfata urbe multa disquirit Florentinius. Utrum autem Reate, Reaten, Readden, Seriate, Teriate, vel hujusmodi alia aut ei affinis in Cappadocia reperiri possit, cui Cottidus noster vere tribuatur, alibi ex professo examinabitur. Ostendimus unde primos, unde ultimum hunc Sanctum acceperit Usuardus, ac proinde, ex consensu codicum, manet textus ejus primigenia & defæcata simplicitas.

AUCTARIA.

Praten. Inter puros numeratus est, tametsi in textu, penultimo loco in antigrapho nostro hæc habeantur: Senonis, sanctorum germanorum Sanctiani & Beatæ, & sancti Augustini episcopi. Nam cum hæc a Sirmondo vel Cortasio subvirgulata sint, [Sanctiani & sociorum.] indicium est, ex margine in textum irrepsisse.

Rosweyd. Satis purus est, sed omittit annuntationem ultimam.

Pulsanen. Omnia recte habet usque ad Fuscoli, sed, ut codex ille jam passim in pluribus deficit, hic etiam omisit reliqua.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. Textui adjungunt: [Eleutherii.] Romæ, Eleuterii episcopi. In Romano agitur de Eleutherio abbate, servo Dei; videsis notulam Castellani.

Lovanien. In textu satis purus, subdit in fine: [Magni.] Eodem die, natale sancti Magni confessoris. Vide Surium & elogia inferius.

Antverp-max. Ultrajectin. Leyden. Albergen. & Danic. Idem habent augmentum, sed præterea, post Fuscoli, textui inserunt: Qui persecutione Wandalica, [De African.] jussu Hunerici regis Arriani, pro assertione Catholicæ &c.

Centulen. Obitus Zachariæ prophetæ. Eodem die, [Onesiphori.] sancti Onesifori, de quo sanctus Paulus, laudis plenam mentionem facit. Apud Africam, sanctorum confessorum & episcoporum Donatiani, Presidi, Mansueti, Germani, Fusculi, qui persecutione Wandalica, terminum hujus vitæ susceperunt.

Bruxellen. Secundo loco: Et natale beati Onesiphori Apostolorum discipuli. [Onesiphori. De African.] In Africanis, similis est Antverp-max. &c. Capadociæ apud urbem Reathen, [Magni. Donati & Eleutherii.] sancti Coytidi dyaconi. Eodem die, sancti Magni confessoris. Item, sanctorum Donati & Eleutherii episcoporum.

Hagenoyen. Hic rursus longa historia prophetica, ut huic codici familiare este, non semel monuimus. [De African] In Africanis, eadem habet quæ Antverp-max. &c. supra. Tum: Item Romæ, sancti Eleutherii episcopi. [Eleutherii.] In ultima fere purus est, Cui in fine subjungit, quæ hic describenda duximus: Item Augustensi diocesi, [Magni, cum elogio.] monasterii in Fautibus, depositio sancti Magni, vel Magnoaldi abbatis. Hic quondam erat diaconus beati Galli abbatis. Iste viginti quinque annis, laudabiliter sacerdotio functus est, in quibus etiam miraculis claruit, multos ad fidem convertens. Isti per ursum silvestrem venæ ferri monastratæ sunt. Huic etiam ursi ibi morantes, quoque boves domesticæ [serviebant.] Post hæc beatus Magnus obiit in pace.

Aquicinct. In fine: Item, sancti Humberti confessoris. [Humberti. Eleutherii.] Romæ, Eleutheri episcopi. De Humberto, videatur Surius.

Matric-Cartus-Ultraject Huberti presbyteri & confessoris. (additur in margine, alias Humberti. [Humberti.]) Zachariæ prophetæ. Donatiani, Præsidii cum ceteris.

Codex D. du Cheval. sign. C. Romæ, Eleutherii episcopi. Vide quæ supra notavimus.

In Vatican. num. 5949. Desunt Zachariæ & Cottidi. [Onesiphori.] Adjicitur: Apud Iconium, sancti Onesiphori, discipuli beati Pauli Apostoli.

[Eleutherii. Potiti.] Florentin. Romæ, sancti Eleutherii episcopi. Passio sancti Potiti martyris.

Editio Lubeco-Col. In Zacharia purus, ita prosequitur: [De African.] In Africa, sanctorum confessorum & episcoporum Domiciani, Præsidii, Mansueti, Germani, Fustoli. Qui persecutione Wandalica, jussu Hunerici regis Arriani, pro assertione Catholicæ veritatis, durissime fustibus cæsi, exilio eliminati sunt. Inter quos etiam quidam episcopus &c. [Magni.] Ad Fauces, natale sancti Magni confessoris, qui in miraculis clarus habetur, discipuli beati Columbani. Capadociæ apud urbem Reatensem, sancti Cottidi diaconi & confessoris. [Onesiphori.] In Asia, sancti Onesiphori Apostolorum discipuli.

[Eleutherii.] Belin. Penultimo loco inserit: Romæ, sancti Eleutherii episcopi. Vide superius.

[De Zachar.] Greven. Zachariæ, filii Joiadæ seu Barachiæ. Qui cum prævaricationem regis & populi argueret, illi miserunt lapides & interfecerunt eum in atrio domus Domini, 2 Paralip. 24. Eodem die, [Onesiphori. Eleutherii.] secundum Adonem, natalis beati Onesiphori Apostolorum discipuli. Romæ, sancti Eleutherii episcopi. [Mastulini.] In H bernia, Mastulini episcopi. Metis, sancti Gundulphi episcopi & confessoris. [Gundulfi. Mamertini.] Mamertini abbatis monasterii sancti Germani Antisiodorensis & confessoris. [Magni.] Ad Fauces, sancti Magni, qui & Magnoaldus, discipuli sancti Columbani abbatis. [Humberti. Eleut. abb.] Humberti confessoris. Eleutherii abbatis & confessoris, miræ simplicitatis & compunctionis viri. De quo beatus Gregorius 3 Dialog. inter alia refert, quia sibi infirmo virtutem abstinendi, & mortuo cuidam, oratione & lachrimis vitam impetravit.

Molan. Post concrematus est, aliis litteris ex Adone textui inserit: [De African.] Tunc etiam episcopis, quasi ad concilium convocatis Carthagine, una die universæ Africæ ecclesias clausit Hunericus rex Arrianus, universamque substantiam episcoporum, suis episcopis condonavit. In fine superaddit: Et natale sancti Humberti confessoris Christi. [Humberti. Magni.] Eodem die ad Fauces, [Eleuth PP.] sancti Magni confessoris. Romæ, sancti Eleutherii Papæ. Et natale beati Onesiphori Apostolorum discipuli, de quo ait Apostolus: Det misericordiam Deus Onesiphori domui. [Onesiphori, cum elogio.] Sequitur minoribus typis: Quia sæpe me refrigeravit, & cathenam meam non erubuit, sed cum Romam venisset, solicite me quæsivit & invenit. Et quanta Ephesi ministravit, tu melius nosti. Vide Adonem in festivitatibus Apostolorum. Deinde: Mamertini abbatis monasteris sancti Germani Antisiodorensis & confessoris. [Mamertini. Eleuth. abb] Eleutherii abbatis & confessoris, miræsimplicitatis & compunctionis viri, de quo beatus Gregorius 3 Dialogor. inter alia refert, quod sibi infirmo virtutem abstinendi, & mortuo cuidam, oratione & lachrymis vitam impetravit. In editionibus aliis textui etiam inseritur Adonis clausula. De Magno habent, ut supra. Et natale beati Onesiphori, Apostolorum discipuli, usque ad Onesiphori domui. Eodem die, [Translat. Humberti. De miraculo Michaëlis.] translatio corporis beatissimi confessoris Christi, Humberti, virtutibus & miraculis clari. Die sexta, commemoratio miraculi facti ab archistratego Michaele, in Colassis, sive in Chonis.

VII Idus.
Die 7.

[Joannis.] Apud Nicomediam, natalis beatissimi Joannis martyris. Hic nimio calore fidei ignitus, librum in quo continebantur crudelia edicta adversus Christianos, injecta manu detraxit ac discerpsit, cumque hoc relatum esset Diocletiano & Maximiano Augustis, in eadem urbe constitutis, nimia crudelitate sævientes, omnia suppliciorum genera jusserunt expendi in eum, quæ vir nobilissimus cum tanta alacritate vultus ac spiritus pertulit, ut nec tristis quidem pro his [Eortii.] videri potuisset. Civitate Aurelianis, depositio sancti Evurtii confessoris, qui, ut gesta testantur, primo sanctæ Romanæ Ecclesiæ subdiaconus, dein divino munere per columbam est designatus pontifex præfatæ urbis. [Reginæ] In territorio Augustudunensi, sanctæ Reginæ virginis, quæ sub proconsule Olibrio, equulei, carceris, ac lampadarum perpessa supplicia, tandem capitali sententia finiri est jussa. Item in territorio Parisiacensi, [Clodoaldi.] sancti Chlodoaldi presbiteri, tam generis quam mentis nobilitate conspicui.

Sumitur ex Praten. Antverp-majore, Rosweyd. Antverp. Max-Lubec. Greven. & Molan. Accedunt, Antverp-max. Ultraject. Leyden. Albergen. & Danicus.
Varia lectio. Scribo discerpsit cum Praten. Herinien Antverp. Max-Lubec. & Greven. Et ita sensus exigit, licet Antverp-maj. Rosweyd. Molan. & plerique alii habeant decerpsit. Antverp-maj. & Rosweyd. ita legunt, cum tanta alacritate vultus ac spe, ut abbreviatio illa potius specie, quam spiritus esse videatur. Euurtii, ex Aurelianensium usu habent fere omnes. Excipe Rosweyd. qui Euorcii, Greven. Euurcii, Molan. Euortii. Postremi duo cum Antverp. & Max-Lubec. ac recentioribus adjiciunt titulum episcopi, qui in antiquis deest. In Greven. pro dein, est dehinc. Lego Augustudunensi ex antiquiorum more, alij habent Augustudinensi, Molan. Augustodunensi, pessime Greven. Andegavensi. Rosweyd. ponit Consule Olibrio, alii ut est in textu. Sic Antverp-maj. & Molan. lampadum. Antverp. finiri jussa est, Max-Lubec. jussa est puniri; Rosweyd. vitam finire. Reliqui Chlodoaldi, ut antiquiores habent, non ut Rosweyd. Cloaldi, vel ut alii Clodoaldi. Idem Rosweyd. pro conspicui, substituit, perspicui.

[Joannis.] Observatio. Prima inclyti Martyris, qui apud Lactantium de mortibus Persecutorum & apud Eusebium anonymus est, prima, inquam, ejus sub Joannis nomine memoria, Romano parvo debetur, in quo, hoc die, pro ejus arbitrio electo, sic legitur: Joannis martyris, qui Nicomediæ sub Diocletiano, librum iniquæ legis minutatim discerpsit. Fusius ex Rufino lib. 8 toto cap. 5, rem gestam prosequitur Ado, a quo elogium suum Noster accepit, & Notkerus etiam contraxit. Nomen aliud suggerit Castelianus & agonem circa XXIV Februarii anni CCCIII verosimillime consummatum pronuntiat. Non improbabiliter conjectat Papebrochius, Georgio abscribi posse, quæ hic Joanni nostro tribuuntur, ut videsis in comment. prævio ad Acta S. Georgii XXIII Aprilis § 4. Alii aliter sentiunt, ut Baluzius apud Ruinartium inter selecta pag. 319, in notis. Atque de hoc solo Joanne agere videtur Ado, quidquid & alios tres ei supponat Mosander: magisque adeo in hoc Rosweydo assentior, quod Notkerus descriptor Adonis perpetuus, ceteros quoque prætermittat.

[Eortii.] Evurtius Aurelianensis, in Hieronymianis Evotus, ab aliis Evortius, Euritius, & Emirtius nominatus, sed ex propria ejus subscriptione dicendus, Eortius, a Floro celebratur longo encomio, ex iis procul dubio Actis desumpto, quæ pridem a variis edita, a recentioribus ut minimum interpolata esse censentur. Eadem & Rabanum & Usuardum præ oculis habuisse necesse est, [Reginæ.] ex quibus propria singuli decerpserint. Augustodunensis Regina, a Rabano etiam memoratur, sed solo fere nomine ornata, licet gesta ejus citentur. Ea a Petro & a Mombritio edita, a Surio contempta videntur, & ab aliis pro mera fictione, tamquam ex consimilibus Actis consarcinata, traducuntur: de quibus nos hactenus nihil statuimus. Ceterum ex hujuscemodi Actis eductum est Usuardi nostri elogium, [Clodoaldi.] quod vere ei tribuendum esse, codices omnes evincunt. S. Clodoaldi confessoris, scribit Beda, Rabanus Chlodoaldi; accessiones Hieronymianæ Chlonevaudi & Clodoaldi, Aimoinus, teste Castellano, Fludualdi. Utcumque scripseris, idem intelligitur esse Chlodovæi regis nepos, Chlodomiri filius, ex impia fratrum per patruos nece feliciter servatus. Vide auctores, qui de eo scribunt, a Baronio citatos, a nobis suo tempore cum Actis a Mabilione aliisque editis conferendos. Usuardi elogium paucis multa complectitur, ex quo in Hagiologium Franco-Galliæ translatum existimo: certe Usuardinum esse, æque ac cetera hodie tradita, minime dubitandum videtur. Secundam & quartam annuntiationem nostram sic versibus suis copulavit Wandelbertus.

Antistes septenas servat Euortius, atque
Regali insignis Clodoaldus stirpe sacerdos.

AUCTARIA.

Herinien. Toto textu purissimus, in fine proprium subjicit: Eodem die, beati Viveenti (vult dicere Viventii) Remorum archiepiscopi. [Viventii.]

Pulsanen. Purus est usque ad expendi in eum. Sequitur immediate: In territorio Augustodunensi, sanctæ Reginæ virginis. Hic sistit.

Munerat. Textui puro, phrasi sibi propria subdit de Clodoaldo: De cujus corpus requiescit in ecclesia beati Clodoaldi prope Parisius. [DeClodoald.]

Lovanien. Deficit in elogiis Eortii Aurelianensis & Reginæ Augustodunensis.

Centulen. Apud Nichomediam, beati Joannis martyris, [Textus mutatus.] sub Diocletiano. Apud Alesiam, quæ olim fortissima civitas fuerat, sed a Julio Cæsare est destructa, sanctæ Reginæ virginis, quæ sub Olybrio præside, pro fide plurima sustinens, tandem capitali sententia finita est. Aurelianis, sancti Evurtii episcopi & confessoris. Parisius, sancti Chlodoaldi presbyteri & confessoris.

Bruxellen. Incipit: Apud Gallias, civitate Aurelianis, depositio sancti Evorcii episcopi & confessoris. Qui &c. Sequitur: Eodem die, sanctorum martyrum Felicis, [Felicis & soc.] Lucæ, Poliani, Victoris, Laderis & Dativi. Qui sub Decio graviter fustibus cæsi, deinde compedibus vincti, & ad fodienda metalla deputati, agonem consummaverunt martyrii. Vide de his Usuardum distinctius loquentem X Septembris. In Joanne, Regina & Clodoaldo satis purus est. In fine: Item, depositio sanctæ Magdalbertæ virginis, [Madelbertæ.] quæ Leodii quiescit, filiæ scilicet sanctæ Waldetrudis, & beatæ Gudilæ neptis. Recentiori calamo attexitur: Et sancti Clodoaldi &c. quasi alius esset a superiori.

Hagenoyen. In Joanne satis purus, subdit de Regina, etiam satis bene. Tum: In pago Lausanensi, [Wlpeclæ. Translat. Anastasiæ: Madelbertæ.] sanctæ Wlpeclæ virginis. Item translatio sanctæ Anastasiæ. Item, sanctæ Madelbertæ virginis. Reliqua textus pura sunt.

Daveronen. Scribit, sancti Chlodoaldi presbyteri, tam gentis, quam mentis &c.

Matric-Cartus-Ultraject. Reginæ virginis & martyris. Madelbergis virginis. Nemorii [alii scribunt, [Madelbertæ. Memorii & sociorum.] Memorii] cum sociis. Joannis martyris inclyti. Evortii episcopi & confessoris.

Camberien. S. Mariæ. Civitate Augustæ, patriæ Sabaudiæ, depositio corporis sancti Grati ejusdem urbis episcopi. [Grati.]

In Vatican. n. 5949. Deest Evortii & Reginæ.

Florentin. Natale sanctorum martyrum Desiderii & Januarii. [Desiderii & Januarii.] Vide Greven.

Bizunticen Catalancii (pro Catalaunis) sancti Alpini episcopi & confessoris, cujus laudabilem virtutem clarissima miracula testantur. [Alpini.]

Remens. SS. Timoth. & Apoll. Catalaunis, sancti Alpini episcopi & confessoris.

[Alpini.] Editio Lubeco-Col. In Joanne satis pura, de Eortio inserit: episcopi & confessoris, viri sanctissimi. Rursus in Regina, pura; de Clodoaldo, sic scribit: [De Clodoald. De Memor.] In territorio Parisiensi, vico Novigenti, sancti Clodowaldi presbiteri & confessoris, filii regis Franciæ Clodomeri, tam generis &c. Tum: In territorio Trecassino, beati Nemorii martyris & diaconi gloriosi Lupi præsulis, quem Attila rex Hunnorum cum sociis interfecit. Cathalanis, depositio sancti Alpini confessoris, discipuli supradicti sancti Lupi episcopi, [De Alpino.] ut ex meritis discipulorum pateat, quantæ sanctitatis magister extiterit. Eodem die, [Madelbertæ.] beatæ Magdelbertæ virginis.

Belin. In Joanne & Eortio satis purus est. Pro Clodoaldi, habet, Dodaldi, cujus elogium rescindit. Sequitur de Regina, etiam brevius.

[Memorii.] Greven. In territorio Trecassino, beati Memorii martyris, diaconi sancti Lupi episcopi, quem Attila rex Hunnorum cum sociis suis interfecit. Cathalaunis, [De Alpino.] sancti Alpini confessoris, discipuli ejusdem beati Lupi, unde ex meritis discipulorum, licet æstimare sanctitatem magistri. [Innocentii & sociorum. Anastasii.] In Campania apud Beneventum, sanctorum Innocentii, Januarii, Festi. In Aquileia, Anastasii martyris, qui fullonum compsitor erat. Vincentii [vult dicere Viventii] archiepiscopi Remensis & confessoris. [Viventii.] Ipso die, [Stephani, cum elogio.] dignæ & sanctæ memoriæ Stephani episcopi Diensis, Ordinis Carthusiensis, magnæ sanctitatis & clarissimi in miraculis viri. Qui ex Priore domus Portarum, ad regimen præfatæ Ecclesiæ assumptus, præter cetera stupenda opera, magno zelo animarum æmulabatur salutem. Unde cum populum duræ cervicis cerneret, ut eos salubriter terreret, utque scirent quibus hostibus servissent, fecit apparere coram omnibus (in prima est, coram omni populo, in ecclesia congregato) giganteæ enormitatis dæmones, rursumque abire, (in prima, qui ad nutum ejus iterum abierunt.) Item sanctæ memoriæ Gorlini episcopi Tullensis & confessoris, [Gorlini.] de quo in gestis beati Mansueti dicitur, quod fuerit piis & sanctissimis operibus approbatus. [Augustalis. Madelbertæ.] Civitate Arelatensi, depositio beati Augustalis. Magdelbertæ virginis. Alii legunt Madelbertæ.

Molan. De Clodoaldo, habet auctarium Munerati. Item in Leodio, [Madelbertæ. Viventii.] beatæ Madelbertæ virginis. Eodem die, B. Vincentii Remorum Archiepiscopi. Descripsit ex Greven. Arelati, [Augustalis.] sancti Augustalis episcopi. In civitate Tenremundæ, beati Hildelwardi episcopi & confessoris, [Hildewardi, cum elogio.] qui sub duce Magriptio, primo diversis tormentorum cruciatibus affectus, sed fidei constantia in adversis velut in prosperis lætus, fidelem populum ad agnitionem veritatis admonuit, fidemque catholicam constantissime prædicavit. Tandem ipse Magriptium, opposito veritatis speculo, ita devicit, ut rejecto incredulitatis errore, Jesum Christum Dei filium assereret, & se suosque velle baptizari acclamaret. Quo facto, vir Dei Diclivennæ oratorium construxit, in quo post hujus labilis vitæ decessum, glorioso fine quievit. Quo de loco viri Tenremundenses veneranda ejus ossa, omni virtute famata, cum summo exultationis jubilo, Tenremunde transtulerunt. Item eodem die apud Tenremundam, [Advent. Christianæ. Anastasii.] adventus corporis beatæ Christianæ virginis. In Aquileia, natalis sancti Anastasii martyris. Hic fullo fuit, sed fidei merito in martyrum numerum annumeratus est. In territorio Trecassino, [Memorii.] beati Nemorii, archidiaconi gloriosi Lupi Præsulis, quem Attila Rex Hunnorum cum sociis suis interfecit. Editiones aliæ, de Clodoaldo & Hildewardo, ut supra. De Madelberta, additur: Quæ post amitam Aldegundem, & sororem Aldetrudem, Malbodiense cœnobium tertia rexit. Pro Vincentii recte hic legitur Viventii. De Anastasio, Augustali, & Nemorio, ut supra. Ipso die, [Grati.] depositio sancti Grati confessoris, Augustensis episcopi, miræ sanctitatis ac miraculorum viri. Die septima, sancti martyris Sozantis. Et præfestum nativitatis sanctissimæ Dei genitricis Mariæ. [Sozontis. Vig Nativ. Translat. Salvii & Superii.] In portu Valensianas, translatio sancti Salvii martyris, ac Ancolismæ civitatis episcopi, & Superii discipuli ejus. Item eodem die apud Tenræmundam, adventus corporis beatæ Christianæ virginis.

VI Idus.
Die 8.

[Nativit. B. M. V. Adriani & soc. 23. Ammonis & socior. Timothei & Fausti.] Nativitas beatissimæ Dei genitricis Mariæ, perpetuæ Virginis. Apud Nicomediam, natalis sancti Adriani martyris, cum aliis viginti tribus, qui omnes post multa supplicia martyrium crurifragio consummaverunt, sub Diocletiano Augusto. Alexandriæ, sanctorum Ammonis, Theophili, Neotherii, & aliorum viginti duorum. Item Antiochiæ, Timothei & Fausti.

Ex Praten. Herinien. Antverp-majore, Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Belin. Greven & Molan.
Varia lectio. Inter puros connumerantur Antverpien. Max-Lubec. & Belinus, qui facile excludi poterant ratione defectus, quo laborant: nam ubi codices antiquiores legunt: Nativitas beatissimæ Dei genitricis Mariæ, perpetuæ Virginis; Antverp. & Belinus, omittunt perpetuæ Virginis & Max Lubec. habet genitricis Virginis Mariæ. Praten. & Munerat. scribunt, & aliorum viginti duum; Greven. secure, aliorum XXII, nos cum reliquis viginti duorum. Antverp-major mendose ponit; Item Antiochiæ, Timothei & Faustini; in textu purius. Reliqui errores fere scriptorii sunt, aut antiqui scribendi modi: Nichomediam, Dioclitiani, Diocliciani, Amonis, Theophuli, Neotheri. &c.

[Nativit. B. M. V.] Observatio. Nativitas sanctæ Mariæ matris Domini, vel, Natale sanctæ Dei genitricis Mariæ, vel ut est in textu, vel aliis æquivalentibus terminis, a Martyrologis omnibus celebratur. De prima institutionis hujus festi origine, videndæ Baronii & Florentinii Notationes. Nec minus curiosa sunt, quæ pag. 129 & 130 observat Fronto ad Kalendarium, in quo, uti & Allatiano, ac Gregorii Sacramentario, prædictæ B. M. V. Nativitati, Adriani memoria subjungitur, in Thomasiano exclusa. Cur autem in vetustissimo Hieronymiano Epternacensi ea Nativitas Deiparæ collocetur XVII Kalend. Septembris seu XVI Augusti, conjecturis non assequor. Festa plura ejusdem beatissimæ Dei matris hodie inter Festivitates Apostolorum connectit Ado: Noster ea phrasi usus est, quam ex antiquiorum codicum nostrorum lectione in textu præferendam censuimus. Wandelbertus reliquis Martyrologis accinit, hisce versiculis:

Qua Deus humanam suscepit Virgine formam,
Illustrat senas ortus de luce Maria.
Martyr & Adrianus Romam tum sanguine comit.

[Adriani.] At vero qui ultimo versu cantatur Adrianus, is Romæ a Wandelberto videtur attribui, Romam tum sanguine comit: Nicomediæ tamen passim Martyrologi ceteri constanter asserunt; & quidem hoc die plerique, quorum elenchum in Actis nostris ad IV Martii inter Prætermissos invenies. Ex Hieronymianis pro alterutra parte decidi nihil potest, cum & IV Martii & VIII Septembris passio vel natalis diserte ponatur. Est & in Beda, natale sancti Adriani martyris cum aliis XXIII. Ceterum a Baronio arguitur Ado, quod hodie Adriani passionem celebrari affirmet, in quo quid tantum piaculi occurrat, non video. Porro quidquid sit de vero martyrii die, qui nec ex Actis ipsis satis eruitur, certum est festivitatem Adriani hac die solennius recoli, sive id primæ, sive secundæ translationis, sive basilicæ dedicationis, sive alia demum causa invaluerit. Consulat curiosus lector, de his paulo uberius disputantes Baronium & Florentinium. Acta ejus pluries edita sunt, ex quibus diffusam narrationem compilavit Ado, strictiorem ex hoc Notkerus, brevissimam Noster, sed omni difficultate expeditam, adeoque verissimam; cum Acta ipsa variis circumstantiis decompta, licet sincera a Baronio, pathetica a Florentinio existimentur, ab eruditis nonnullis revocentur in dubium, imo Tillemontius tomo 5 pag. 818 rotunde asserat, nec probari nec propugnari posse, (insoutenables.) Vide ejus notas citato tomo a pag. 641. Nos de iis & loco & tempore judicium nostrum proferemus. Hactenus conveniunt Hieronymiana, Beda Wandelbertus, Rabanus, Romanum parvum, Ado, Notkerus & Usuardus. Natalia huic etiam diei ab auctore Romani parvi adstringitur: Ado nullum determinat; Noster ad 1 Decembris distulit, opinor, quia Ado eo die sepultam memorat. [Ammonis & sociorū.] Qui in laterculo supra sequuntur Alexandrini martyres ex Hieronymianis a Nostro accepti videntur, selectis pro arbitrio tribus ex septem, quos nominatim exprimeret. [Timothei & Fausti.] Antiocheni Timotheus & Faustus ex iisdem fontibus procedunt, non eodem ubique ordine nec eodem modo vocati; de quibus omnibus vide Florentinium. Nostra lectio & vere Usuardina, & ex codicum consensu satis clara & probata est.

AUCTARIA.

Rosweyd. Majusculis & miniatis litteris sic habet: Nativitas sanctæ Mariæ semper virginis. Et in fine post textum adjicit: [Corbiniani.] Frisingiæ, Corbiniani episcopi & confess. Vide ejus vitam apud Surium.

Pulsanen. Satis purus esset, nisi careret ultima annuntiatione.

Antverp-max. Leyden. & Lovanien. Omittunt, perpetuæ Virginis. Deinde post Diocletiano Augusto, inserunt: Decurrentibus autem aliquot annis, [De Translat. Adriani.] corpus beati Adriani Romæ translatum est VI Idus Septembris, atque in templo honorabili exornatum.

Ultraject. Albergen. Danic. Prioribus similes, præterea tertio loco interjiciunt. Romæ, natale sancti Sergii Papæ. [De Sergio.] Hic invenit miræ magnitudinis portionem Dominicæ Crucis in sacrario beati Petri, quæ singulis annis in basilica sancti Salvatoris, quæ appellatur Constantiniana, die Exaltationis ejus, ab omni populo osculatur atque adoratur. Hic statuit, ut tempore fractionis Dominici corporis, Agnus Dei a clero & populo decantetur. Vide Auctaria die sequenti.

Centulen. Nativitas sanctæ Dei genitricis & perpetuæ Virginis Mariæ, [De Nativit. B. M. V.] quam Spiritus sanctus custodivit, & electam sanctificavit, ut ex utero illius nasceretur homo Deus excelsus. Alexandriæ, sanctorum Ammonis, Teophili, Neoterii & aliorum viginti duorum. Romæ, festivitas sancti Adriani martyris, qui passus fuerat Nichomediæ cum aliis viginti tribus IV Nonis Martii. Eodem die Frigisinge, [Corbiniani.] sancti Corbiniani episcopi & confess.

Bruxellen. In prima purus, sic pergit: Romæ, [Translat. Adriani.] translatio sancti Adriani martyris. Qui apud Nycomediam IV Nonas Martii cum aliis viginti tribus, post multa supplicia, sub Dyoclesiano Augusto crurifragio martyrium consummaverunt. Et post aliquot annos, corpus beati Adriani hac die Romæ translatum est: Reliqua satis pura sunt.

Hagenoyen. Nativitas beatæ Mariæ Virginis, quæ inventa est per quemdam heremitam, [De Institut. Nativitatis.] qui audivit omni anno in ista nocte, & non in aliis noctibus, cælestem & dulcem armoniam ab angelis: tandem quæsivit a Domino, quid hoc significaret. Cui responsum est divinitus, quod beata Virgo Maria [mater] Domini nostri Jesu Christi nata esset de beata Anna, matre sua in terris, & propter hoc gauderet totus chorus angelorum & Sanctorum in cælis. Cui præceptum est cælitus, ut Romam pergeret & Papæ illud indicaret, ut Ecclesia militans in terra, gauderet illo die cum Ecclesia triumphante in cælis. Et sic factum est. Eodem die, translatio sancti Adriani martyris, [Translat. Adriani.] quando corpus ejus Romæ translatum est. Qui passus erat sub Dyocleciano & [in] Nycomedia cum aliis triginta tribus. Romæ, natale beati Sergii Papæ &c. ut Ultraject. &c. supra. [Sergii.] In reliquis satis purus est.

Matric-Cartus-Ultraject. Nativitas beatæ Mariæ Virginis. Adriani martyris cum viginti tribus martyribus. Notatur autem in margine: Hujus martyris caput est in ecclesia sancti Matini, [De Adriani capite.] cum capite sancti Esisii martyris, satis solemniter locatum.

In Vatican. sub nota num. 5949. Deest, Ammonis & sociorum: Timothei & Fausti.

Remens. SS. Timothei & Apollinaris. Remis, natale sancti Viventii episcopi & confessoris. [Viventii.] De eo inter Auctaria die præcedenti abunde actum est.

[De Nativit.] Editio Lubeco-Col. Nativitas beatissimæ Dei genitricis Virginis Mariæ, quæ gaudium apportavit universo mundo. Ideo summa exultatione gaudeat terra nostra, Virginis illustrata natali. De Sergio habet, ut supra, distinctius exprimens, [De Sergio.] Agnus Dei ter a clero & populo decantandum. Sequitur: In civitate Frisinga, [Corbiniani.] natale sancti Corbiniani episcopi & confessoris. In Alexandrinis & Antiochenis, satis pura est. In fine: Apud Nicomediam translatio sancti Adriani martyris de Constantinopoli ad urbem Romam. [Translat. Adriani.] Et licet dies passionis ejus celebretur IV Nonas Marcii, hæc tamen dies in Ecclesia celebrior habetur, quando corpus ipsius Romæ est translatum atque in templo honorabiliter exornatum.

[Corbiniani. Clodulfi. & Dodæ.] Greven. Corbiniani episcopi Frisingensis. Ipso die, sancti Clodulphi episcopi Methensis, & Dodæ matris ejus. Vide VIII Junii.

Molan. Post Diocletiano Augusto, aliis litteris textui immiscet: Confractis itaque cruribus ac pedibus incisis, [De Adriano,] insuper & beato Adriano incisa manu, orantes & gratias agentes Deo, spiritum emiserunt. Corpora eorum jussit tyrannus incendi, sed subito factæ sunt coruscationes & tonitrua ac pluvia & extinctus est ignis. Tunc Christiani rapientes martyrum reliquias, ascensis navibus, fugerunt Bizantium & reverenti honore sepelierunt. Non longo post tempore beati Adriani corpus est Romam translatum. Hæc ex Adone decerpta sunt. In fine subjicit: In suburbanis Maguntiacensis ecclesiæ, sancti Disboti confessoris. Lege potius Disibodi. [Disibodi.] Et Frisingæ, depositio sancti Corbiniani episcopi, cujus vita virtutibus inclyta in Baioaria claruit. Posterioribus editionibus solum habet: [Corbiniani.] Frisingæ, depositio sancti Corbiniani episcopi, cujus vita virtutibus &c. ut in prima.

V Idus
Die 9.

[Dorothei & Gorgon.] Apud Nicomediam, passio beatorum martyrum Dorothei & Gorgonii, qui præsente Diocletiano, cum persecutionem, quam Christianis inferebat, detestarentur, jussi sunt primo suspendi & flagris toto corpore laniari: exin visceribus pelle nudatis, aceto & sale perfundi, sicque in craticula assari, atque ad ultimum laqueo necari. Interjecto autem tempore beatus Gorgonius Romam translatus est positusque via Latina. [Hyacinthi & socior. Audomari.] In Sabinis miliario ab urbe tricesimo, sanctorum Jacincti, Alexandri, & Tiburtii. In territorio Taruanensi, sancti Autmari episcopi & confessoris. [Querani.] In Scotia, Querani abbatis.

Sic habent Praten. Herinien. Antverp-major, Rosweyd. Munerat. Belin. Greven. & Molan. Item Antverp-max. Ultrajectin. Leyden. Lovanien. Albergen. & Danic.
Varia lectio. Post laniari, lego exin, cum præcipuis codicibus, quidquid Munerat. Greven. & Molan. habeant exinde, male Belin. et, qui & pro nudatis, mendose scribit, nudati. Non semel superius recurrit nomen Hyacinthi, quod ex pluribus efformavimus Hiacinti, ut modo habet Praten. Hic scribimus Jacincti cum Herinien. Antverp-maj. Rosweyd. Greven. & Molan. In Munerato est Jacinti, in Belin. Jacinthi: ultimorum sex codicum nævos non observo. Molan. pro Alexandri, in prima editione posuit Alexandriæ, unde, ni fallor, factum est, ut Usuardo id tribuat Florentinius. Scribo Taruanensi cum Herinien. Greven. & Molan. Variant alii, nam in Praten. legitur Taruennensi, in Antverp-maj. Taruenensi, in Rosweyd. Taruernensi, in Munerat. Ternanuensi, in Belini prima editione Daruanensi, in altera Teruanensi, in Ultrajectino pessime Tornacensi. Puto adhærendum Pratensi, sed aliorum numerum prætuli. Sic fere omnes legunt Audomari, sed nos ex Praten. Herinien. & Greven. reliquimus Autmari, quomodo etiam videtur voluisse scribere Munerat. In Belini secunda editione & in Molan. omittitur titulus sancti. De Scotia alibi sæpius. Herinien. posuit Queranni, Rosweyd. Cherani, melius cum ceteris in textu.

[Dorothei & Gorgonii.] Observatio. Inter innumeros Nicomedienses martyres, non postremas tenent sævientis Diocletiani cubicularii Dorotheus & Gorgonius, ut apud Eusebium, Rufinum, Lactantium & alios celebratissimi, ita a Romano parvo, Adone, Usuardo & Notkero, non satis opportune, ut merito pluribus videtur, hoc die collocati, cum manifeste appareat, eos ipsos esse, qui ab Hieronymianis cum Migdonio, Petro aliisque pluribus referuntur XII Martii, quo in Actis, de ipsis agitur. Legendus omnino de Nicomediensi carnificina Eusebius lib. 8, vel saltem extractum ex eo, propositum & notis illustratum inter Acta martyrum selecta per Theodoricum Ruinartium a pag. 317. Videsis etiam Tillemontium tomo 5 a pag. 180, ubi Dorothei, Petri & Gorgonii gesta enucleate & erudite prosequitur. Quid de iis Sanctis singulare, præter translationes, proferant varia, quæ apud nos exstant, monumenta, alibi explicabitur. Beda noster, tacta palæstra, legit hoc die: Natale sancti Gregorii, vitio, opinor, amanuensis, nam Gorgonii scribendum dubitari vix potest, quemadmodum habet Rabanus, ingentem ei sociorum turmam adjiciens, non Nicomediensium, sed Romanorum martyrum sub Licinio, distinctis & locis & temporibus. Est & in Hieronymianis hodie solus Gorgonius, est item in Wandelberto:

Gorgonius quinas fama meritisque retentat
Romæ: quem passum ^{[Note: ]} [al. venerans nunc Gallia poscit] nunc Gallia poscit adorans.

An is Nicomediensis? Videtur asserere Baronius, dubitant Florentinius & Castellanus, negant alii: tu citatos auctores consule, usque dum eorum opiniones accuratrus suo loco a nobis expendantur. Ad præfixum laterculum nostrum quod attinet, Adonem solens secutus est Usuardus, & sensum & verba simpliciter ex eo describens, solis iis prætermissis, quæ brevitatem ejus excedebant. Annuntiatio proxima martyrum Sabiniensium tota verbatim ex præfato Adone accepta est, [Hyacinthi & sociorum.] paulo brevius a Romano parvo expressa. Plura de Hyacintho memorat Rabanus, at socios nec nomine appellat. In Hieronymianis plerisque terni sunt, eodemque modo referuntur, quo hic a nobis consignati. Porro unde Hyacinthum diaconum faciat Rabanus, Petrus de Natalibus episcopum, divinare omnino nequeo. De Autmaro sive Audomaro, nihil antiquiores memorant præter Florum, [Audomari.] a quo exornatur hoc elogio: Qui mundo mortuus, Deo vivens, plurimarumque virtutum signis pollens, Taruennis urbis populum ad cultum convertit divinum. At hæc Usuardo visa non esse, ex textu nostro satis patet:atque hinc facile colligas & Audomarum & Queranum singulari Usuardi diligentia in sacris Tabulis locum obtinuisse, cujus lectionem simplicem & genuinam esse ne dubites: [Querani.] sane de Sergio Papa, an Usuardinus sit, quæri non potest, an Adonianus, discrepant Mosander & Rosweydus, ille adscribit, hic rejicit; uter melius, incertum est. Notkerus eadem omnia habet, quæ a Mosandro Adoni tribuuntur, Usuardus non item, uterque tamen Adonis aut descriptor aut abbreviator est. Statuat lector quod placuerit. Audomari vitam, quam Surius contractam & interpolatam dederat, integritati restituit & notis illustravit Mabilio sec. 2 Benedict. a pag. 559: an cum nostris Mss. plane conveniat, suo loco videbitur. Querani, Kirani, vel Kiriani vitam Ms. habemus, variaque ad eam annotata, quæ suo tempore digerentur.

AUCTARIA.

Herinien. In margine, alia, sed tamen antiqua manu adjecta, habet: In territorio Trecassino, [Memorii.] sancti Memorii martyris, cum sociis suis. Recurrit etiam diebus proxime præcedentibus, nunc sub Nemorii, nunc sub Memorii nomine, sed quidquid varient codices, in Romano ponitur VII Sept.

Pulsanen. Spatium magnum vacuum relinquit: agit deinde de Nicomediensibus, quorum elogium plane resecat & reliqua omnia, excepta ultima annuntiatione.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. In textu satis puri, carent ultima annuntiatione.

Centulen. Apud Nichomediam, sanctorum Dorothei & Gorgonii martyrum, [Textus mutatus.] sub Dyoclesiano. Eodem die, sancti Audomari Boloniensium ac Morinorum episcopi, cujus gloriosa conversatio miraculorum præconio collaudatur. Ipso die, sanctorum Jacincti, Alexandri & Tiburtii. In Scotia, sancti Querani abbatis. Hujus sancti nomen supra varie expressimus; a Castell. vocatur Kiaranus.

Bruxellen. In fine primæ annuntiationis, post Romam, addit: Et postea Gorriam [Gorziam] septimo miliario ab urbe Methensi translatum est. [De Gorgonio] Romæ, sancti Sergii Papæ. Qui, ut in Officio Missæ inter communicandum, [De Sergio.] Agnus Dei ter cantetur, instituit. In territorio Teruanensi seu Morinensi, depositio sancti Audomari episcopi & confessoris. [De Audom.] Qui cæcus existens & in elevatione corporis beati Vedasti illuminatus, ut rediret cæcitas petiit & impetravit.

Hagenoyen. Apud Nicomediam, passio sanctorum martyrum Gorgonii & Dorothei. Horum Dorotheus magister in officiis, [De Gorg. &c] quæ intra palatium exhibebantur: alter erat cubiculi regii præpositus. Quorum institutionibus optimis omnes pene cubiculi ministri in fide Dei vigilanter & libere persistebant. Hi duo audaciter arguunt Dioclecianum de morte Christianorum, & se libere Christianos fatebantur. Tunc jussit eos apprehendi, & flagris toto corpore laniari, & visceribus jam pene nudatis, jubentur sale & aceto perfundi. Cumque alacriter hæc tormenta tolerassent, craticula prunis subtracta (an non substrata?) poni jubetur in medio, ibique quod reliquum fuerat corporis a verberibus, supponi, & non ad subitum, sed sensim succendi. Ad ultimum laqueo appensos jussit necari. Interjecto autem tempore, beatus Gorgonius Romam transfertur & ibi sepelitur via Latina (alii, via Labicana) inter duos lauros. In Hybernia, sanctæ Osmannæ reginæ Christianissimæ. Sequens annuntiatio ita interpungitur: [Osmannæ.] In Sabinis miliario ab urbe Romæ, triginta sanctorum martyrum, Jacincti, Allexandri & Tiburcii. In territorio Tarnaniensi, sancti Audomari episcopi & confessoris depositio. In Scotia, natale sancti Querani abbatis & confessoris.

Victorin. Penultimo loco: Romæ, sancti Sergii Papæ. [De Sergio.] Hic statuit in tempore fractionis Dominici corporis, Agnus Dei a clero & populo decantari, & constituit ut diebus Annuntiationis & Nativitatis sanctæ Dei genitricis Mariæ ac sancti Symeonis, quod Græce Hypopanti dicitur, exeant a sancto Adriano, & ad sanctam Mariam occurrant. Vide infra auctarium Molani, qui ex Notkero clarius scribit; & ad sanctam Mariam populus occurrat; ubi & priora paulo melius explicantur.

Matric-Cartus-Ultraject. Gorgonii martyris. [Sergii.] Audomari episcopi & confessoris. Sergii Papæ & confessoris.

[Osmannæ.] Reg. Suec. sub num. 428. Ipso die, beatissimæ Osmannæ virginis. Notat Castellanus hanc Sanctam peculiari cultu honorari in municipio sui nominis, provinciæ Cenomanensis, & ad S. Dionysii Franciæ, ubi reliquiæ asservantur.

Reg. Suec. sig. 130. In territorio Tergaunensi, sancti Autmari episcopi & confessoris.

In Vatican. num. 5949. Deest Audomari & Querani. [Sergii.] Adjicitur: Romæ, natale sancti Sergii Papæ, qui præfuit ecclesiæ annis tredecim.

Altemps. Ipso die, sanctæ Modwidæ virginis. An forte Modovenæ, [Modwidæ. Wilfidæ] quæ a Castell. ponitur V Jul.? Monasterio Berkingensi, sanctæ Wilfidæ abbatissæ.

[De Medard.] Divionen. Revelatio beati Medardi episcopi, quem D. Jacobus Cardinalis revelavit apud nos.

[Translat. Timot. &c.] Remens. SS. Timothei & Apollin. Translatio sanctorum martyrum Timothei & Apollinaris, sanctorumque Joviniani & Tonanti.

Editio Lubeco-Col. Post via Latina, interjicitur; inter duas lauros, Dorotheo in Græcia patrono remanente. Post Tiburcii, additur: martyrum, e quibus beatus Jacinctus tortori suo prædixit, [De Hyacint.] hodie coluber te comedet, ignis vero & aqua, quibus me puniri fecisti, nihil mihi nocebunt: tandem decollatur. [Translat. Cunegundis.] In duabus postremis, pura est. Tum: In Babenberga civitate, translatio beatæ Cunegundis virginis.

[De Audomaro.] Greven. Beatus Audomarus (alias Autmarus) ut refert Vincentius ex gestis ejus, juxta Constantiam nobilibus ortus parentibus, cum patre suo in Luxoviensi cœnobio, sub sancto Eustasio abbate factus est monachus, ac non multo post Taruanensis episcopus. Et cum verbo pariter & exemplo XXX annis gloriose præfuisset, spiritum creatori reddidit, ineffabili odoris fragrantia remanente. Apud Cæsaream Cappadociæ, natalis sanctorum Donati, [Donati & sociorum. Sergii.] Fortunati, Ammonii. Romæ, depositio beati Sergii Papæ & confessoris. Qui Sirus natione annis XIII Ecclesiam Dei laudabiliter rexit. In Missa post fractionem Dominici corporis, [Berlendis & sociar. Translat. Cunegundis.] Agnus Dei ter dici a clero & populo instituit, plenusque operibus bonis quievit. [] Berlendis virginis & sociarum ejus [translatio.] Civitate Babenberga, translatio beatæ Cunegundis virginis imperatricis.

Molan. De Audomaro, inserit: Qui obiit anno Verbi incarnati DCXCI: aliæ editiones DCXCV. In fine ex Notkero: [De Sergio.] Sergii Papæ, qui sedit Romæ annos XIII. Hic invenit miræ magnitudinis portionem ligni salutaris Dominicæ Crucis in sacrario beati Petri. Hic statuit in tempore Dominici corporis confractionis, Agnus Dei a clero & a populo decantari: & constituit, ut diebus Annunciationis Domini, Dormitionis & Nativitatis sanctæ Dei genitricis Mariæ & sancti Simeonis, quod hypanti Græce dicitur, letaniæ exeant a sancto Adriano, & ad sanctam Mariam populus occurrat. Posteriores editiones: Die nona, sancti martyris Severiani. [Severiani. Bertellini. Invent. Marcelli. Translat. Berlend &c] In Bethnei, quam villam recentiores Stadfort nominant, sancti Bertellini eremitæ & confessoris. Alto monte, inventio sancti Marcelli Papæ & martyris. Merbeccæ, translatio Berlendis, Celsæ atque Nonæ virginum. De Sergio Papa, fere eadem repetunt, quæ ex priori edition. retulimus.

IV Idus.
Die 10.

[Hilarii.] Romæ, beati Hilarii Papæ. Apud Africam, natalis sanctorum episcoporum Nemesiani, [Nemesiani & socior.] Felicis, Lucii: item Felicis, Littei, Poliani, Victoris, Iaderis, & Dativi, qui sub Decio & Valeriano, exurgente persecutionis rabie, ad primam confessionis Christi constantiam, graviter fustibus cæsi, deinde compedibus vincti, & ad fodienda metalla deputati, gloriosæ confessionis agonem consummaverunt. Extat epistola beati Cypriani ad ipsos & de ipsis scripta. Eodem die in Calcedonia, [Sosthenis & Victoris.] sanctorum Sostenis & Victoris, qui ob fidei confessionem, sub Prisco Consule, carcerem, vincula & bestias superantes, tandem in oratione vocati de cælo, spiritum emiserunt.

Ita Praten. Antverp-major, Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. De Hylarii adhuc alibi dictum est. In efformandis Africanorum præsulum nominibus, non una omnium est ratio. Pro Nemesiani, male posuit Antverp-major Menesiani. Pro Lucii, est qui legat Lacii. In Littei, quod nos præferimus, maxima est variatio. Molan. cum Adone habet Litei; Greven. Licei; Munerat. Lictei; Antverp-maj. Lutei. Hic item Iaredis, nec melius Greven. Vaderis. Greven. & Molan. legunt, compedibus vincti ad fodienda &c. omissa conjunctione et. In Munerato mendose scribitur: Extat epistola beati Cypriani ad ipsos & ipsis &c. Quod autem mirum est, Molanus, qui diphthongis utitur, ante confessionis, posuit gloriose adverbialiter, sed melius Praten., Herinien. & Rosweyd. cum Adone, gloriosæ confessionis. De reliquis judicium fieri non potest. Greven. & Molan. pro beati Cypriani, habent sancti. Antverp. & Max-Lubec. scribunt Calcidonia, Munerat. Calcidona, omissa præpositione in. Solus Molan. recte scripsit Sosthenis, nos reliquos omnes sequi in textu debuimus. Max-Lubec. expunxit verba ultima, spiritum emiserunt.

[Hilarii.] Observatio. Quod die præcedenti circa beati Sergii Papæ annuntiationem observavimus, hoc idem rursus dubium recurrit, utrum nempe de Hilaro seu Hilario Papa egerit Martyrologus Viennensis, discrepantibus, ut ibi, editoribus Mosandro & Rosweydo. Et ille quidem secundo loco posuit: Romæ, depositio beati Hilarii Papæ, quo ferme modo hic Noster loquitur, Notkero contra de Hilario plane tacente. Rosweydus autem citata Mosandrianæ editionis verba, in appendicem rejicienda censuit. Interim in Hieronymianis plerisque signari certum est, ex quibus in Rabanum transiisse putamus; cujus hæc est annuntiatio: Romæ, depositio Hilari Papæ, per quem Victorius ordinem Paschalem conscripsit. Castellanus ex Papeprochii supputatione Hilarum retrahit ad XXI Februarii, quo die in primo suo Bimestri nonnulla observat, quæ legi merentur, non minus quam Baronii & Florentinii notationes. De cetero undecumque Hilarium, ut nos scribimus, Usuardus acceperit, ex codicibus nostris evidens existimamus, eum esse Usuardinum. Multa ab eo præclare gesta & scripta colliguntur in Conciliis Labbei tomo 4 a col. 1029. Vide etiam Tillemontium tomo 15 variis locis.

[Nemesiani & soc. epp.] De novem celeberrimis præsulibus Africanis ita habet Romanum parvum: In Africa, episcoporum, Nemesiani, Felicis & aliorum septem. Singulos nominatim exprimit Ado, eorum elogium potissimum desumens, ex epistola sancti Cypriani ibidem citata, inter editas 77. Quæ vero Noster in laterculo compendiosius recitat, ex præfato Adone eleganter contracta sunt. Diversis & diebus & locis Athletas illos confessionis cursum consummasse notissimum est, sed hic in unam turmam collectos crediderim, quod a Cypriano simul connumerentur. Responsa eorum exstant epp. 77, 79, 80, de quibus vide disserentem Tillemontium tomo 4 a pag. 171 & in nota pag. 640. Sedes episcopales singulorum proprias annotat Castellanus in Martyrologio universali hoc die: [Sosthenis & Victoris.] reliqua nos fusius suo loco. Sosthenes & Victor, Hieronymianis, Bedæ, Floro & Rabano, æque ac superiores ignoti sunt. Romanum parvum sic de iis breviter: Apud Chalcedoniam, Sosthenis & Victoris. Ado ex qualibuscumque inclytæ virginis & martyris Euphemiæ Actis elogium concinnavit, quod fere integrum reddidit Notkerus, sed strictius rem complexus est Noster, uti in laterculo exhibuimus. Eosdem ita memorat Wandelbertus:

Sosthenes & Victor quartis memorantur, eamdem
Christi pro regno sortiti & laude coronam.

AUCTARIA.

Herinien. Raro exemplo defectuosus est, purus usque ad consummaverunt, omittens constructionem ultimam & omnia, quæ de Sosthene & Victore ab Usuardo dicuntur.

Rosweyd. Textui subdit: Item sancti Odgeri diaconi & confessoris. [Odgeri.] Alii scribunt Othgeri.

Pulsanen. In prima & ultima satis purus, Africanos omnino reticet.

Antverp-max. Ultrajectin & Leyden. In textu satis puri, adjiciunt: Eodem die, passio sancti Theodardi episcopi Trajectensis. Hic beati Remacli successor, [Theodardi.] sanctique Lamberti extitit eruditor. Vide notulam Castellani.

Lovanien. Idem habet auctarium, sed deficit in elogio martyrum Chalcedonensium.

Albergen. & Danic. De Hilario adjiciunt: Hic constituit, ut nullus clericus a laico investituras recipiat. Cetera Antverp-max. &c. similes sunt.

Centulen. Romæ, depositio Hylarii Papæ, per quem Victorinus ordinem Paschalem conscripsit. Apud Africam, [De Hilario.] sanctorum episcoporum Nemesiani, Felicis, Poliani, Victoris, Jaderis & Dativi [desunt duo ad marginem adjecti] qui sub Decio & Valeriano passi sunt. In Calcedonia, sanctorum Sostenis & Victoris, qui per beatam Eufemiam conversi sunt.

Bruxellen. Incipit: Passio sancti Theodardi, Trajectensis supra Mosam episcopi & martyris. [Theodardi.] Qui beati Remacli successor, & sancti Lamberti extitit eruditor. Sequitur Hilarii, pure. Tum: Romæ, via Lavicana, inter duas lauros, natale sanctorum martyrum Jacincti, Alexandri & Tiburcii. Vide die præcedenti. [Hyacinthi & sociorum.] In Africanis deest ultima periodus de epist. Cypriani. In Chalcedonen., purus est.

Hagenoyen. In Hilario convenit cum Alberg. In Africanis & Chalcedonensibus satis purus est. Sequitur: Item Salvii episcopi & martyris. In Romano vocatur confessor, [Salvii.] sed Salvii diversi sunt. Eodem die, passio sancti Theodardi episcopi Trajectensis. [Theodardi.] [Hic fuit sancti Remacli] successor & sancti Lamberti post eum episcopi, secundum suum vaticinium, eruditor.

Aquicinct. In fine, subdit: Item sanctorum Nemesii & Ammonii. In Hieronymianis plures habent socios; [Nemesii &c.] Vide ibi Florentinium.

Matric-Cartus-Ultraject. Theodardi episcopi & martyris. Hilarii Papæ & confessoris. Otgeri confessoris. [Theodardi. Otgeri.]

Reg. Suec. num. 428. Leodii, sancti Teodardi martyris, episcopi Tongrensis. Vide supra.

[Theodardi.] Codex D. du Cheval. sign. C. Item Demesii [alii Demetrii] & Ammonii. Vide Aquicinct.

[Nemesii &c.] In Vatican. num. 5949. Deest Hilarii Papæ.

Altemps. Eodem die apud Evesham, translatio sancti Egwini episcopi & confessoris. [Translat. Egwini. Petri.] In territorio Bizontino, monasterio Bellæ-vallis, S. Petri episcopi & confessoris. Vide Auctaria VIII Maii.

Strozzian. In Carontasiensi urbe, sancti Petri archiepiscopi & confessoris, qui multis virtutibus & miraculis claruit. [Petri.] Forte idem, de quo proxime; & sic legendum esset Tarentasiensi. Item, sancti Nicolai de Tolentino confessoris, Ordinis Fratrum Eremitarum. [Nicolai.]

Editio Lubeco-Col. In Hilario, habet ut Albergen. &c. supra. In Africanis & Chalcedonensibus satis pura est. [Theodardi. De Nicolao Tolentino.] De Theodardo, ut Antverp-max. &c. Sequitur: Civitate Tollentinensi, depositio sancti Nicolai presbyteri & confessoris. Qui miræ abstinentiæ, heremiticæ vitæ sectator, sub regulari disciplina beati Augustini degens, ultra communem vitam regulæ, artiorem conversationem inter fratres magnifice duxit. Nam quanti meriti fuerit ostensum est, cum per sex menses continuos ante obitum suum, meruit ministerio angelorum, cælestibus melodiis honorari. Postea sancto fine quievit, cujus sepulcrum usque in præsens, crebris signis & miraculis illustratur. [Demetr. &c. Otgeri.] Ipso die, sanctorum Demetrii & Ammonii martyrum. Item beati Otgeri diaconi & confessoris.

[Nicolai.] Belin. Incipit: Tollentini, depositio sancti Nicolai confessoris, Ordinis fratrum heremitarum sancti Augustini. Sequitur de Hilario & Africanis, satis pure. Tum: Eodem die, sancti Petri archiepiscopi, [Petri.] qui multis virtutibus & miraculis claruit. Eodem die in Calcedonia, sanctorum Sostenis & Victoris, qui post multa supplicia in oratione spiritum emiserunt.

[Theodardi.] Greven. Eodem die, passio sancti Theodardi episcopi Trajecti superioris & martyris. Hic sancto Remaclo eremum adeunti digne successit; sancti Lamberti educator. [Demetr. &c.] Demetrii & Ammonii martyrum. In Alexandria sanctorum Ammonis, [Ammon. &c] Orionis, Orosii & aliorum DCCCVI. Item, depositio beati Silvii episcopi Albigensis & confessoris, [Silvii pro Salvii.] qui contempto seculo, monasterium ingressus, oblitus quæ retro sunt, in anteriora semet ipsum indesinenter extendens, in abbatem electus est. Sed ipse utilius reputans inter monachos latere, quam abbatis habere nomen in populo, reclusorium subiit; unde postmodum extractus, præfatæ ecclesiæ præesse cogitur, tandemque laboris sui mercedem a Domino vocatus cum aliis multis accepit. [Othgeri. Translat. Adelwoldi.] Othgeri diaconi & confessoris. In Anglia, translatio sancti Adelwoldi episcopi Wintoniensis & confessoris. Civitate Novaria, sancti Gabii episcopi & confessoris. [Gabii. De Nicolao.] Item, depositio sancti Nicolai de Tollentino, Ordinis Eremitarum beati Augustini, qui virtute continuæ orationis & miræ abstinentiæ valde emicuit. Ad judicium denique eximiæ sanctitatis ejus, per sex menses ante obitum suum, audire meruit angelicos concentus quibus delectatus desideravit & obtinuit dissolvi & esse cum Christo. [Felicitatis & filiarum.] Felicitatis viduæ & filiarum ejus.

[Nicolai.] Molan. Tolentini, depositio sanctissimi Nicolai &c. ut Belin. De Petro item, ut ibi. Item Leodiensi civitate, [Theodardi.] natalis sancti Theodardi episcopi & martyris. Hic beati Remacli successor, sanctique Lamberti eruditor, requiescit in Legia, in basilica sancti Lantberti. [Otgeri. De Salvii] Item, sancti Otgeri confessoris. Et depositio Salvii episcopi, de cujus sanctitate Gregorius Turonis episcopus scripsit, narrans quod per revelationem vidisset, divinæ vocis evaginatum gladium imminere super tegulum, quod Chilpericus rex præcepit construi. Cui visioni veritas statim subsecuta est, nam post dies viginti, duo filii regis mortui sunt. Vide Rabanum. Sequitur, typis minoribus: [Eunucii.] Eodem die, sancti Eunucii episcopi Noviomensis & confessoris. Editiones aliæ, de aliis, ut supra. Sequitur: Civitate Albiensi, depositio sancti Salvii &c. ut supra. Item, sancti Otgeri confessoris, [De Otgeri.] qui ex Brytannia comes peregrinationis fuit sanctis episcopis, Vuironi & Plechelmo, atque post multa pietatis exercitia, sepulturam accepit in ecclesia Montis Petri, juxta Ruræmondam. Eodem die, sancti Eunucii episcopi Noviomensis & confessoris. [Menodoræ & sociar.] Die decima, sanctarum martyrum Menodoræ, Metrodoræ, & Nymphodoræ.

III Idus.
Die 11.

[Proti & Hyacinthi.] Romæ via Salaria veteri, natalis sanctorum martyrum Proti & Jacincti eunuchorum, qui sub Galieno imperatore, quod essent Christiani deprehensi, coguntur sacrificare, sed non consentientes, primo dirissime verberantur, tuncque pariter decollantur.

Sumitur Textus ex Praten. Herinien Antverp-majore, Pulsanen. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Prothi scribunt Antverp-maj. Greven. & Molan. nos cum aliis simplicius, ut est in textu. De Hyacintho dictum est IX hujus. Hic denuo plerique, ut Herinien. Antverp maj. Rosweyd. & Greven. cogunt ponere Jacincti. Pulsanen. habet Jacinthi, Munerat. Jacinti, Molan. Hyacincthi, Praten. Hiacincti, nisi forte librario potius quam manuscripto tribuendum sit. Communis codicum lectio est, tuncque pariter decollantur. Variat Antverp-maj. atque pariter decollati sunt. Greven. & Molan. Tunc pariter decollati sunt.

[Proti & Hyacinthi.] Observatio. Pro antiquissimo & perpetuo duorum fratrum, vulgo geminorum, cultu, stant vetustissima Ecclesiastica monumenta, nimirum Kalendaria a Bucherio & Frontone edita (Allatianum hoc die corruptum est) ac Gregorii Sacramentarium, estque communis opinio, officium de iis solennius peragi consuevisse adusque sec. XIII quo primum instituta creditur octava Nativitatis B. M. V. His accedunt prisci Martyrologi omnes, nullo excepto, inter quos ea sola diversitas, quod in Florentini codicibus adjungantur Eugenia & Basilla, quarum postremam cum Romano parvo, Adone & Usuardo dedimus XX Maii, alteram cum iisdem daturi XXV Decembris. Hæc sunt Lucensis codicis verba: Romæ, via Salaria vetere, in cimiterio Basillæ, natalis sanctorum Proti & Jacincti, Eugeniæ & Basillæ. Absunt hæ ab Epternacensi & Corbeiensi, atque in hoc verosimilius fratres vocantur Didimi (Dydimi) seu gemelli. Beda scribit: Romæ, sanctorum Prothi & Hyacinthi: qui erant eunuchi sancta Eugeniæ. Addit Florus: Sed fervore fidei facti sunt doctores Christianæ legis, unde & capitalem susceperunt sententiam. Rabani elogium ex eodem fonte manat, ex quo suum deduxit Ado, nempe ex Actis sanctæ Eugeniæ, sed ab Adoniano plane diversum est. Romanum parvum, sic paucis legit: Romæ, Hyacinthi & Prothi eunuchorum. Hisce Ado longiorem suam historiam, ex prædictis Actis subtexuit, quæ apud Notkerum tota ferme exstat, a Nostro brevioribus terminis constricta, sic ut nihil magnopere contineat, quod non historicæ veritati satis conforme videatur, licet Acta ipsa, ex quibus sua dicerpsit Ado, nonnulla censura indigeant, ut fatetur Baronius; ab aliis, ut plane fabulosa rejiciantur. Qua de re alibi ex professo agetur, si non sufficiant, quæ a Papebrochio delibata sunt, in Responsionibus ad P. Sebastianum art. 16 a num. 91. En modo Wandelberti metra:

Prothus hinc ternas, fraterque Hyacinthus honorant;
Qui Eugeniam pariter legem docuere sacratam.
Has simul & Felix felici morte dicavit, ^{[Note: ]} [Tiguri]
Martyrio Regulæ sancto pariterque beatæ.

De postremis illis nihil apud Martyrologos antiquiores invenio: solus Notkerus populares Sanctos, nempe Tiguritanos, magno encomio exornavit, ad quem lectorem remitto, cum hæc ad Usuardum nostrum nihil attineant. Quæ nonnullis codicibus Usuardinis subinde accesserunt, inter Auctaria subjiciam, ubi codices aliqui de his duobus Sanctis, tamquam Thebæorum comitibus, plura commemorant.

AUCTARIA.

Rosweyd. Toto textu purus, hæc in fine subdit: [Eugeniæ. Felicis & Regulæ.] Sanctæ Eugeniæ virginis. Felicis martyris & sororis ejus Regulæ, virginis & martyris. Eugenia colitur XXV Dec. De postremis vide Wandelbert.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. In fine: [Patientis.] Lugduno, depositio sancti Pacientis.

Antverp-max. & Lovanien. Lugduno, depositio sancti Patientis episcopi. [Patientis.] Vide Romanum.

Ultrajectin. Leyden. Albergen. & Danic. Idem habent Auctarium de Patiente Lugdunensi; [De Felice & Regula.] cui subjungunt: Turego, natale sanctorum martyrum Felicis & Regulæ sororis ejus, de comitibus Thebæorum. Quos Decius præses jussu Maximiani imperatoris diversis primo tormentis affecit, tandem gladio animadverti præcepit.

[Textus contractus.] Centulen. Romæ in cymiterio Basillæ, sanctorum Prothi & Jacincti martyrum, qui fuerunt eunuchi beatæ Eugeniæ virginis. Lugduno, sancti Pacientis episcopi & confessoris, [De Patient.] cujus hortatu vita sancti Germani Autisiodorensis descripta est.

Bruxellen. In textu satis purus, de Felice & Regula eadem addit, [Felicis &c.] quæ supra ex Ultraject. & aliis dedimus. Tum: Ipso die, sancti Dagoberti regis & martyris. [Dagoberti. Patientis. Mucianæ.] Lugduno, sancti Pacientis episcopi. Et sanctæ Mucianæ virginis. Puto indicari Vincianam, de qua vide Castellanum.

Hagenoyen. Romæ via Salaria veteri, natale sanctorum martyrum Prothi & Jacincti fratrum. [De Proto & Hyacint. ex historia Eugeniana.] Qui cum Eugenia filia Philippi, postea præsidis Allexandriæ, traditi sunt studio. Et cum phylosophiam adiscere deberent, fidem Domini nostri Jesu Christi dedicerunt: unde & Eugeniam ad fidem converterunt. Deinde missi sunt in Allexandriam cum Philippo, & illum reliquerunt, & cum Eugenia monasterium intraverunt, & miraculose postea Philippo apparuerunt, & ad fidem eum converterunt. Post cujus mortem Claudia uxor Philippi, rediit Romam cum omnibus suis filiis & Protho & Jacincto; ubi dum plures per eos convertuntur, ad immolandum ducuntur, & idolum statim iis orantibus corruit & in favillam redactum est, quod paganos puduit, & ipsos mox decollaverunt. Item in castello Habut, [Adelfii.] sancti Adolfii confessoris. Vide infra Sanctum melius designatum. Apud Turegum, passio sanctorum martyrum Felicis & Regulæ sororis ejus, [Felicis &c.] & Exsuperancii. Qui post ferri candentis rotassiti [lege, rotas] & longos carceres, & alias afflicciones, post picis & bullientis plumbi examinationem, Dominum se vocantem audierunt in hac voce: Venite benedicti patris mei, percepite regnum &c. & non multo post, jubente Decio præside decollati sunt: & tunc post horam, corpora Sanctorum se erexerunt, & capita sua sustulerunt, & quadraginta cubitos ea tulerunt, & ibi quieverunt. In quo loco fideles Karolus magnus canoiniam contraxit [an vult dicere quod fideles collegerit?] & post Ludowicus filius ejus monasterium sanctimonialium ædificaverunt. Lugduno, sancti Patientis episcopi & confessoris. [Patientis.]

Aquicinct. In fine: Ipso die, sancti Patientis episcopi Lugdunensis. [Idem.]

Matric-Cartus-Ultraject. Prothi & Hyacinthi martyrum. Additur: Isti fuerunt eunuchi beatæ Eugeniæ virginis & martyris, qui cum ea sunt ad fidem conversi, sicut in ejus legenda invenitur. Sequitur: [Felicis. &c.] Felicis & Regulæ martyrum.

Florentin. Prothi & Hyacinthi….. Horum sacratissima ossa, [De Prot. &c] una cum reliquiis sancti Nemesii martyris ad monasterium sanctæ Mariæ de angelis, de Florentia, translata anno Domini MCCCCXX tempore Martini V Papæ. [Heliæ.] Eodem die, sancti Heliæ abbatis. Plures Eliæ sunt, de hoc post videbitur.

Codex Montis sancti. Fulget natalitius dies Adelfii nobilis ex clarigena Sicambrorum gente nobiliter oriundi, [De Adelfio.] cui genitrix fuerat filia nobilissimi Romarici, sancti Rectoris nostri dulcissimique Patroni.

[De Prot. &c] Editio Lubeco-Col. Post eunuchorum, inserit, beatæ Eugeniæ virginis, cum qua ab Heleno episcopo baptizati. Qui non longo tempore post, sub Galieno imperatore, quod essent &c. Sequitur: Turego in Almania, sanctorum martyrum Felicis &c. fere ut supra in Ultrajectin. &c. [De Felic. &c Patientis. Eupli & Serapionis.] Lugduno, depositio sancti Patientis episcopi & confessoris. In Silicia, beatorum Eupli & Serapionis confessoris. Melius in Greveno infra.

Belin. In textu satis purus, in fine addit ut supra: [Patientis.] Lugduni, depositio sancti Patientis. Sed nescio cur in secunda editione positum sit, sanctæ Patientis, nisi ex errore typothetæ.

Greven. Turego in Almania, sanctorum martyrum Felicis & Regulæ sororis ejus ex sacra legione Thebæorum, [De Felic. &c] quos Decius præfectus, jussu Maximiani imperatoris diversis suppliciis affectos, gladio animadverti mandavit. Lugduni, sancti Patientis episcopi & confessoris. [Patientis. Bodonis.] Bodonis episcopi Tullensis & confessoris. Qui translatus Lugdunum, mira fidelium devotione veneratur. Item commemoratio sanctorum Leonis, [Leonis &c] Basillæ & Eugeniæ. In Sicilia, Eupli & Serapionis confessorum. [Eupli &c. Mauræ. Venerii.] Item beatæ Mauræ. Apud insulam Palmariam, depositio sancti Venerii abbatis. Qui tempore Focæ imperatoris apud eamdem insulam, eremiticam vitam ducens, miraculis multis clarus, quievit in pace, ibidem sepultus manibus angelicis. Quo in loco etiam oleum effluere visum est, valens in salute multorum. [Venerii alterius.] Item Venerii alterius monachi & confessoris. Qui amore vitæ solitariæ de cœnobio egressus, saxum quoddam hominibus inaccessibile conscendit, ibique sine humano cibo (præter quatuor panes quos secum sumpserat) annis quatuor permansit. Defunctus tandem ac in eodem loco sepultus, miraculis claruit tempore Ottonis III. Apud Egyptum, [Heliæ Wilberti.] sancti Heliæ abbatis & confessoris. Item, bonæ memoriæ, Wilberti episcopi Agrippinensis Coloniæ & confessoris.

[De Patient.] Molan. Lugduno, depositio sancti Patientis episcopi. Cujus hortatu Constantius presbyter vitam beati Germani episcopi, virtutibus plenam descripsit. Vercellis, [Æmiliani.] sancti Æmiliani episcopi & confessoris. Et sanctorum Felicis & Regulæ. [Felicis &c. Bodonis.] Deinde typis minoribus: Bodonis episcopi Tullensis & confessoris, qui translatus Lugdunum, mira fidelium devotione veneratur. [Vincianæ.] Vincianæ virginis. Editiones posteriores de Patiente & Æmiliano eadem habent quæ prior. Sequitur: Turigo, natale sanctorum Felicis & Regulæ. In portu Ganda, sanctæ Vincianæ virginis. Die undecima, sanctæ matris Theodoræ Alexandrinæ. [Theodoræ.] Minori charactere: Item Bodonis confessoris, episcopi Tullensis, qui Lugdunum translatus, mira &c. Intellige Lugdunum clavatum, vulgo Laon; ubi corpus honoratur.

Pridie Idus.
Die 12.

[Syri & Juventii.] Apud urbem Ticinum, sanctorum confessorum Syri & Iventii, qui a beato Hermagora ad præfatam urbem directi, primo illic Christi Euangelium prædicantes, & magnis virtutibus ac miraculis coruscantes, etiam vicinas urbes divinis operibus illustrarunt, sicque in pontificali honore, glorioso fine quieverunt in pace.

Iterum sumitur ex iisdem Praten. Herinien. Antverp-majore, Pulsanen. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Tycinum a Greven. aliisque scribitur, sed male. In Iventii maxime discordant codices, unde & cum alio, aut aliis fere synonymis Sanctis, confusio oriri posset. Hic, de quo agimus, vocatur in Actis nostris VIII Februarii Juventius. Praten. hodie scribit cum Pulsanen. Yventii; Greven. Yvencii; Munerat. Juvencii; Auctor Breviarii Ticinensis de Gasparis, constanter vocat Inventii. Nos in textu Herinien. & Molan. sequimur. Antverp-maj. legit Syri Eventii, omissa conjunctione et. Sic a Greven. & Molan. eadem particula expungitur ante magnis virtutibus, quam tamen alii omnes codices unanimiter servant. Choruscantes in Antverp-maj. & Munerat. mendum est. Herinien. Antverp-maj. & Munerat. ponunt illustraverunt, nihil interest; sed reliquos profero. In Pulsanen. deest glorioso fine, Munerat. forte typothetæ vitio, habet gloriose.

[Syri & Juventii.] Observatio. Syrum aliquem, Eventium item, Evantium vel Iventium aliquem, apud Hieronymianos hoc die notari observo, sed tales ambos, qui Ticinum retrahi nequaquam possint. Non magis Ticino propinqui sunt, quos Rabanus memorat, ex Hieronymianis sua ferme desumens. Est & apud Wandelbertum,

Martyr mox pridie celsus petit æthera Syrus.

Ast hic martyrii laurea donatus, minus etiam Ticinensibus tribuendus est. Juventium in Actis reperiri diximus VIII Februarii, ubi non pauca illustrantur, quæ ipsum & Syrum propius attinent, quamvis hujus gesta ad IX Decembris remittantur. Multa in utriusque Actis reperiuntur, quæ scrupulos injiciunt, præsertim circa tempora, quibus ambo floruisse dicuntur, & circa missionem ab Hermagora, sancti Marci discipulo susceptam, sed quæ operosiori disquisitione discutienda sunt. Consuli interim possunt scriptores Ticinenses, strenui antiquitatum suarum propugnatores Gualla & de Gasparis, ille in Sanctuario Papiæ, hic in Breviario SS. episcoporum ecclesiæ Ticinensis: quorum prior in apertissima contradictione, inscius, sed fortasse vere asseruit, Juventium Mediolani contra Arianos strenue certavisse; verum hoc pacto tota Syri, Pompei & Juventii historia everteretur, de qua vide citato die VIII Februarii, Bollandi commentarium & Tillemontium tomo 2 pag. 561. Ceterum nec in apographis Hieronymianis, nec in genuino Beda, Floro aut aliis, duo illi Ticinenses episcopi confessores conjunguntur. Unus conjunctionis in hunc diem fons est auctor Romani parvi; ex quo in Adonem, hinc in Nostrum & Notkerum emanarunt. Sic loquitur primus: Ticini, confessoris Syri & Eventii discipulorum Hermagoræ, Aquileiensis primi episcopi. Multa de more adjunxit Ado, ex quibus contractum ab Usuardo elogium, quale hic in textu exposuimus, ut de simplicitate Usuardina dubitari omnino non possit. Utrum nonnulla studio caverit Usuardus, nescio, certe quæ in nostro textu dicta sunt, facilius ad historicam fidem exigi posse videntur, quam alia, quæ ex Actis Ado admiscuit. Pluribus alibi.

AUCTARIA.

Rosweyd. In textu purus, subjicit: Treveris, [Maximini.] natale sancti Maximini episcopi. Vide infra.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. Etiam in textu puri, addunt: Lugduno Galliæ depositio beati Sacerdotis episcopi. [Sacerdotis.] Gallice Serdot, vel Sardot, quem Parisiis obiisse, notat in Martyrologii margine Castellanus.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Albrg. & Danic. Textui subdunt: [De Maxim.] In Aquitania, natale sancti Maximini Treverorum archiepiscopi, qui IV Kalend. Junii Treverim relatus est. (Ultrajecten. & Albergen. notant IV Kalend. Julii.) Lugduno Galliæ, depositio beati Sacerdotis episcopi. [Sacerdotis.]

Centulen. Apud urbem Tycinum, quæ & Papia dicitur, natalis sanctorum confessorum pariter & pontificum Syri & Hiventii, [De Syro &c.] quos beatus Hermacoras Aquilegiensis, ordinatos ad præfatam urbem transmisit; qui non solum illam regionem, sed vicinas civitates Veronensem & Brixenam & Laudensem verbo fidei illustrarunt, & optimo (fine, ni fallor) sunt perfuncti.

Bruxellen. Apud urbem Ticinum, quæ & Papia dicitur, [Idem.] sanctorum Syri & Evencii confessorum. Qui a beato Armagora, discipulo sancti Marci Euangelistæ, ad præfatam urbem directi, primo illic Christi Euangelium prædicantes, & magnis virtutibus ac miraculis choruscantes, etiam vicinas urbes divinis operibus illustrarunt; sicque in pontificali honore &c. In Sicilia, passio sancti Serapionis episcopi & aliorum tredecim. [Serapionis & aliorum. Maximini.] In Aquitania, depositio sancti Maximini Treverorum archiepiscopi. Cujus corpus IV Kalend. Junii Treverim relatum, in cimiterio sancti Eucharii sepelitur. Lugduno Galliæ, [Sacerdotis.] depositio beati Sacerdotis episcopi. Apud Anderlacum, vicum Brabanciæ nobis vicinum, [Guidonis.] depositio sancti Guidonis confessoris. Ubi reliquiæ sui corporis venerantur; [Reginæ. Edippæ.] vita quoque ejus atque miracula plura leguntur. Et sanctæ Reginæ virginis. Item sanctæ Edippæ virginis.

Hagenoyen. In textu fere similis est Bruxellen. Sequitur: [De Verena.] Ipso die, Verenæ virginis, apud Zurziacum Constanciensis dyocesis, quæ erat Thebæa genere & cum beato Mauricio & suis sociis venit in Ytaliam causa peregrinationis, & intrans Mediolanum, carceres Sanctorum sub Dyocletiana persecutione visitavit & eis de sua substantia, in quantum potuit, ministravit, & quod non habuit, non potuit facere pecunia, hoc fecit voluntate & servitio corporis sui. Igitur passo Mauricio & sociis suis, Verena Alpes transgressa est, & morata cum uno qui evaserat de Thebæis, qui timore mortis non fugerat, sed exemplo Domini. Itaque Verena mater multarum virginum effecta & cæcos illuminavit, & dæmones de obsessis ejiciebat, & plura alia miracula Dominus per illam operabatur, & ideo per quemdam Romanum variis injuriis affecta incarceratur, ubi a sancto Mauricio visitatur & confortatur. Cetera omitto, quæ utrum majorem fidem mereantur suo loco dicemus. Vide Auctaria, [Maximini.] 1 Septembris. Item, sancti Maximi Treverorum episcopi & confessoris. Apud Lugdunum Galliæ, [Sacerdotis.] depositio beati Sacerdotis episcopi & confessoris. Vide supra Antverp. &c.

Aquicinct. In fine: Lugdunis, sancti Sacerdotis episcopi. [Sacerdotis.] Vide dicta superius.

Victorin. & Reg-Suec. sub nota num. 130. Ipso die, [Patientis.] sancti Patientis episcopi Lugdunensis. Ex variis codicibus eum retulimus die præcedenti.

Matric-Cartus-Ultraject. Cyri & Vrencii episcoporum, [Textus contractus.] qui a beato Hermagora Ticinum missi, multum populum converterunt. Recte notatur in margine: Alias Syri & Yvenci, in Martyrologio Romano, Juventii.

[Patientis. Serapionis.] Florentin. Lugduno Galliæ, natale sancti Patientis. Item sancti Serapionis.

Editio Lubeco-Col. Incipit: In Aquitania, natale beati Maximini, [De Maxim.] Treverorum archiepiscopi & confessoris, a quo Athanasius Antistes Alexandrinus, persecutionem Constancii imperatoris fugiens, Treverim honorifice susceptus est. Qui etiam Eufratam, præsulem Coloniensium ecclesiæ, hæreticum deposuit, & beatum Severinum, virum discretissimum, in ejus locum subrogavit. Lugduno Galliæ, [Sacerdotis.] depositio beati Sacerdotis episcopi & confessoris. Apud urbem Ticinum, quæ & Papia dicitur, sanctorum confessorum atque Pontificum Siri & Quencii, [De Syro &c.] qui a beato Hermagora Aquileiensi pontifice, discipuli [discipulo] sancti Marci Euangelistæ, ad præfatam urbem directi, primo illic Christi Euangelium prædicantes, & magnis virtutibus ac miraculis coruscantes, etiam vicinas urbes, Veronensem scilicet, Brixiam & Laudensem, divinis operibus illustraverunt, sicque in pontificali honore fundata & confirmata fide credentium populorum, [Euantii.] glorioso fine quieverunt. Augustoduno, sancti Euancii episcopi & confessoris.

[Sacerdotis.] Belin. Post textum: Lugduno Galliæ, depositio sancti Sacerdotis episcopi.

[Timothei. Niceti.] Greven. Item Anthiochiæ, sancti Timothei. Apud Nichomediam, sancti Niceti martyris, qui & Victor dictus est. Hic pro fide Christi superatis gladiis acutis, igne, fumo, manuum ac pedum obtruncatione, cum divinitus illi membra restituta fuissent, iterum fustibus cæsus est, ac postea feliciter migravit. [Maximini.] In Aquitania, depositio sancti Maximini episcopi Treverensis & confessoris. Qui de Aquitania oriundus, fama sanctitatis beati Agricii Treverorum episcopi allectus, ad eum venit: a quo in omni sanctitate educatus, eidem ex divina revelatione successit: patriam tandem suam invisens, ibi quievit. [Sacerdotis. Serapionis. Marcellini. Euantii. Translat. Hermagoræ. Reverentii.] Lugduni, beati Sacerdotis episcopi & confessoris Item Serapionis episcopi. Marcellini episcopi. Augustuduni, sancti Euancii episcopi & confessoris. Translatio sancti Hermagoræ episcopi Aquilegiensis. In Normannia civitate Baiocensi, beati Reverentii presbyteri & confessoris. Apud Egyptum, sanctæ Bonæ virginis, [Bonæ.] quæ & Mundicorda dicta, [in prima edit. est, quæ] in multa sanctitate Christo sponso servivit.

[Sacerdotis.] Molan. Lugduni Galliæ, sancti Sacerdotis episcopi. Apud nos [vult dicere Anderlaci prope Bruxellas] depositio sancti Guidonis confessoris; [De Guidone.] qui post septennem ac laboriosam peregrinationem, hunc locum suæ quietis elegit, ubi sui sacri corporis reliquiæ sub frequentia miraculorum frequentantur. [Maximini.] In Aquitania, natale S. Maximini Treverorum archiepiscopi, qui IV Kal. Junii Treverim relatus est. [Reverentii.] Eodem die, beati Reverentii presbyteri & confessoris. Dein typis minoribus, in Normannia civitate Baiocensi. Editiones posteriores de Sacerdote, Guidone & Maximino, ut supra. Tum: Eodem die, Baiocas, beati Reverentii presbyteri & confessoris. [Euanti. Autonomi.] In Galliis civitate Augustoduno, depositio beati Euanti episcopi. Die duodecima, sacrosancti martyris Autonomi. Vide Martyrologium Romanum & Sancti Acta apud Surium.

Idibus.
Die 13.

[Philippi.] Apud Ægyptum civitate Alexandria, beati Philippi episcopi, patris sanctæ Eugeniæ virginis. Hic dignitatem præfecturæ deserens, & baptismi gratiam adipiscens, episcopii honorem postmodum est assecutus, quem in oratione constitutum, jussit Perennius præfectus gladio jugulari, tempore Volusiani & Galieni imperatorum. Eodem die, [Amati.] sancti Amati presbiteri & abbatis monasterii Romarici, qui miræ abstinentiæ & anachoriticæ vitæ sectator, virtutum & miraculorum gratia illustrem conversationem duxit. Andegavis, sancti Maurilionis episcopi & confessoris. [Maurilionis.]

Ita Praten. Herinien. Antverp-maj. Munerat. Greven. & Molan.

Varia lectio. De Egipto dictum est plusquam satis, in eo præter ceteros excedit Munerat. quod legat, apud Egiptum Alexandriæ, addatque Philippo titulum episcopi & martyris. Superius etiam notata est differentia circa episcopi, episcopatus vel episcopii honorem. Ego ultimum modum secutus sum ex Praten. potissimum & Heriniensi: Antverp-maj. secundo modo scribit, Munerat. & Molan. primo. In orationem constitutus, habet solus Antverp-major, ceteri ut est in textu. Male ab Adone scribitur Perennius pro Terentius; pejus mutaverunt Antverp-major in Perhennius, Molan. in Perhemmius. Omnes cum Adone ponunt Volusiani & Galieni, de qua conjunctione vide infra. Romanici pro Romarici, anachoritæ pro anachoriticæ, vitia sunt in Antverp-majore.

[Philippi.] Observatio. Baronius ad XXV Decembris de memoratis supra sanctæ Eugeniæ Actis ita pronuntiat: Habent tamen aliqua, quæ censura indigeant, veluti quod ibi legitur de Philippo Eugeniæ patre, facto (ut ait auctor) episcopo Alexandrino; quod plane commentum esse, tabulæ episcoporum Alexandrinorum …… manifeste declarant. Si hisce adjunxeris quæ hoc die notat laudatus Baronius, facile deprehendes, non eo solo commento laborare præfata Acta, quæ, ut supra etiam diximus, a Papebrochio discussa & repudiata sunt in Responsionibus ad P. Sebastianum art. 16 a num. 91. De Philippo non meminere apographa Hieronymiana, Beda, Florus, Rabanus, Wanbelbertus. Unus hic denuo sequacibus suis prælucet auctor Romani parvi, ita loquens: In Alexandria, Philippi episcopi & martyris, qui primum præfectus fuit. Ex citatis Actis deprompsit Ado, quæ de Philippi episcopatu aliisque eum spectantibus ibi memorantur, quorum compendium suo singuli modo reddidere Usuardus & Notkerus, servata ubique connexione imperatorum Volusiani & Galieni, itemque nomine Perennii præfecti, qui in Actis a Surio vulgatis Terentius dicitur, quemque in Romano moderno ita appellat Baronius. Hæc modo pro re nostra sufficiant. [Amati.] Sequens annuntiatio de Amato presbytero & abbate, tota Adoniana est, nec antiquior; tota ferme ad apicem a Nostro descripta. Adoniana, inquam, est annuntiatio nostra, sed non Adonis illius, quem plerumque in Actis Benedict. citat Mabilio, quique ab omnibus nostris, tum Mss. tum excusis dissentit, ut etiam alibi observavimus. Vide notationes prævias ad vitam sancti hujus nostri Amati, seculo Benedictino 2, pag. 129, ubi integra datur, quæ in Surio contracta & immutata est. Differt hic Notkerus, quod pro Amati scripserit Aniani, sed hoc amanuensis vitio irrepsisse credimus. Sic de solo Amato nostro Wandelbertus:

Idibus abba nitet merito & cognomine Amatus.

[Maurilionis.] Præter Philippum & Amatum Mosander Adoni tribuit Maurilionem Andegavensem & Littorium Turonensem episcopos, a Rosweydo in appendicem rejectos. De postremo (quem Hieronymianorum verbis consignat Rabanus) non agere Usuardum, probatissimi nostri codices ostendunt. Crediderim, ex iisdem Hieronymianis ipsum accepisse Maurilionem, quem hodie Maurilium communius appellant, quique a Mosandro & Hagiologio Labbei, iisdem omnino terminis commemoratur. Atque hæc omnia vere & pure Usuardina esse censemus; quod pro instituti hujus ratione plane sufficit. Alio remittimus examinandam rerum congeriem circa vitas plures apud nos Mss., inter quas, præter antiquius editas, exstat Ms. & impressa Magnobodi Andegavensis, aliaque soluto stylo, ac præterea metrica Marbodi Rhedonensis in vetustissima membrana, de quarum fide jam inter eruditos, præeunte Launoyo, controversum est.

AUCTARIA.

Rosweyd. In fine ex Hieronymianis adjicit: [Felicissimi & Secundin.] Item in Appulia, Felicissimi & Secundini martyrum.

Pulsanen. In prima & ultima satis purus, secundam de Amato expunxit.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. Textui subdunt: [Lidorii.] Turonis, sancti Lidorii episcopi.

Greven. Textui attexit sub signo LL. Treveris, sancti Materni episcopi. [Materni.] De eo signo egimus V & XX Augusti, & hic eadem de causa Greven. e purorum numero excludimus.

Antverp-max. Ultrajectin. Leyden. & Danic. De Maurilione addunt: Qui & vitæ sanctitate perspicuus extitit & multis virtutibus floruit. [De Mauril. Lidorii.] Turonis, sancti Lidorii episcopi & confessoris.

Albergen. Hisce superaddit: Treveris, natale sancti Materni episcopi, [Materni.] discipuli sancti Petri Apostoli. Vide infra Edit. Lubeco-Col.

Lovanien. De Amato, omnia resecat post Romarici. In Maurilione purus est. In fine de Lidorio, ut Antverp-max. &c. supra.

Centulen. Apud Egyptum civitate Alexandria, sancti Philippi martyris, patris sanctæ [Eugeniæ] virginis. Andegavis, sancti Maurelii episcopi & confessoris, magnarum virtutum viri. In territorio Boloniensi, [Maximi.] sancti Maximi Regensis episcopi & confessoris. Ipso die, sancti Amati abbatis de monte Romarici De Maximo vel potius de ejus inventione, vide Grevenum infra.

Bruxellen. In textu modice interpolatus, addit in fine hoc solum & unicum auctarium: [Lidorii.] Turonis, sancti Lidorii episcopi & confessoris.

Hagenoyen. De Philippo ex Eugeniæ Actis fusius agit hoc modo: Apud Egyptum civitate Allexandria, [De Philippo.] beati Philippi episcopi passio, patris sanctæ Eugeniæ virginis. Qui per Eugeniam filiam suam mirabiliter conversus est, cum videret illam in statu monachorum, & infamata esset de stupro: & illa aperiret vestem & ostenderet se esse filiam suam; ille corde compunctus est & baptizatus, deserensque præfecturam, episcopatus honorem, omnibus eum eligentibus assecutus est, & non multo post in oratione positum Perhennius præses gladio jugulari fecit, Volusiani & Galieni imperatorum tempore. [De Amato.] Eodem die, sancti Amati presbiteri & abbatis monasterii Romarici, Metensis diocesis, qui miræ abstinentiæ &c. addens in fine, & obiit multorum monachorum pater in pace. In Aquitania, natale sancti Maximini Treverorum archiepiscopi, [Maximini.] qui IV Kalend. Junii, Treverim relatus est. Andegavis, sancti Maurilionis vel Maurilii episcopi & confessoris depositio. [De Mauril.] Qui &c. ut Antverp-max. Turonis, [Lidorii.] depositio sancti Lydorii &c.

Aquicinct. Post τὸ imperatorum, inserit: Duaci, [Amati Sen.] translatio sancti Amati archiepiscopi Senonensis. Qui a Theodorico rege Francorum ab episcopatu dejectus consilio Ebroini Majoris Domus, in hanc provinciam relegatus est, jussu præfati regis. Qui abbas monasterii Romarici factus, miræ abstinentiæ &c. Post regis, omissum est: Item alterius sancti Amati, aut quid simile, ne duo diversi in unum confundantur.

[Lidorii. De reliq. Jul] Daveronen. Sancti Lidorii episcopi Turonensis. Exceptio reliquiarum beati Juliani martyris.

Matric-Cartus-Ultraject. Philippi episcopi & martyris, [Textus cont.] patris sanctæ Eugeniæ virginis, qui per filiam suam satis mirabiliter est conversus, resignans præfecturam Alexandriæ. Maurilionis episcopi. Amati abbatis.

In Vatican. num. 5949. Deest Amati & Maurilionis. Adjectum primo loco: Beneventi, natalis sancti Felicissimi episcopi in sancta Sophia. [Felicissimi. Mamiliani.] Eodem die, sancti Mamiliani confessoris.

Altemps. Ipso die, translatio beati Augustini Anglorum Apostoli, [Translat. SS. Anglic.] & sanctorum archipræsulum confessorum Laurentii, Melliti, Justi, Honorii, Deusdedit, Theodori, & sancti Adriani abbatis, ac Deo dilectæ virginis Mildredæ.

Florentin. Amati …… (abb., vel alias Donatici) Cujus corpus fuit concessum beato Ambrosio a summo Pontifice sancto Damaso & translatum de civitate Romana ad civitatem Florentiam & sepultum in ecclesia sancti Laurentii; [Amati Flor.] ubi & requiescunt corpora sanctorum Marci Papæ & Concordiæ martyris. Andegavis, sancti Auxilii episcopi & confessoris. Pro Maurilii. Turonis, sancti Littorii [Med. Litoris] episcopi & confessoris. [Littorii.] Apud Lamum civitatem, transitus sancti Venerii, [Venerii. Martt. 79.] cujus corpus Regium translatum est. In Sicilia, sanctorum martyrum LXXIX, qui passi sunt a Profasio tyranno in civitate Admimundulæ, ut habetur in passione sanctorum Luciæ & Geminiani. Prostant Acta apud Surium, sed nec tyranni nomen, nec palæstra, nec martyrum numerus cum dictis conveniunt.

Codex Montis sancti. Solennis jam diei fulminat orbita, qua præclarus Christi confessor, cælestem vitam ducens Amatus, [De Amato.] supremam curiæ cælestis sortitur lætabundus aulam, cujus miracula relegere qui vult, actus & vitam scilicet ipsius [consulat.] Qui miræ abstinentiæ &c.

Remens. SS. Timoth. & Apoll. Turonis, sancti Littorii episcopi & confessoris. [Littorii.] Perpetua variatio in nomine: constanter scribendum Lidorii.

Editio Lubeco-Col. Colonia Agrippina, depositio sancti Materni episcopi & confessoris, [Materni.] discipuli sancti Petri Apostoli. Qui simul Coloniensi, Treverensi, ac Tongerensi archiepiscopus præfuit Ecclesiæ. Bono tamen fine senex Coloniæ Deo spiritum reddidit CXXVIII Incarnationis anno. Vide die sequenti. In Philippo satis pura est. [Venerii.] Sequitur: Eodem die, sancti Venerii sacerdotis, notabiliter orti. Qui in insula Tyri solitariam vitam duxit, [Lidorii.] & ibidem puerum submersum orando vitæ restituit; & multos a languoribus diversis curavit, & postea feliciter in Domino obdormivit. De Maurilione habet ut Antverp-max. In Amato pura est. De Lidorio, ut supra: Augustuduno, sancti Neocarii episcopi & confessoris. Hoc etiam nomen varie efformatur, Greveno infra scribente Necarii, [Nectarii. Invent. Maximi.] sed cum Molano legendum Nectarii. Inventio sancti Maximi, episcopi Regensis & confessoris.

Belin. In prima annuntiatione satis purus, pro Romarici, scribit Romancii & Amati elogium resecat. In Maurilione, quem in altera editione Maurilium vocat, purus est. Addit: Ipso die, sancti Venerii confessoris admirandæ sanctitatis viri. [Venerii. Lidorii.] Accedit in secunda edit. Turonis, S. Lidorii &c.

Greven. Ipso die, sancti Ligorii martyris. [Ligorii.] Qui in Græciæ partibus ob Christi nomen occisus, postmodum Venetias translatus est. Cum vero dies passionis ejus ignoraretur, ipse per visum, hunc diem designavit. Vide notulam Castellani. In Apulia, [Feliciss. &c.] sanctorum Felicissimi & Secundini. Turonis, sancti Lidorii episcopi & confessoris. [Lidorii. Theodoli.] Alexandriæ, sancti Theodoli episcopi. Augustuduno, sancti Necarii episcopi & confessoris. [Nectarii. Inv. Maxim. Adulfi. Nectarii.] Inventio sancti Maximi, episcopi Regensis & confessoris. Adulphi abbatis & confessoris. Andegavis, sancti Nectarii Quis hic Nectarius sit, nescio, forte alterius occasione intrusus. [Barsanophii.] Eodem die, Barsanophii abbatis & confessoris gloriosi. Qui apud Ægyptum tempore Justiniani imperatoris omni sapientia mundana eruditus, divinitus admonitus, solitariam vitam petiit, in qua cum sociis ejusdem voti, in fame, siti, nuditate, vigiliis & laboribus, carnis mortificationi, & divinæ in se imaginis reformationi insistens, tandem plenus dierum & sanctitatis quievit. Item, [Venerii.] secundum aliquos hic, Venerii confessoris, qui supra III Idus habetur.

[Amati Sen. Lidorii. Venerii.] Molan. Broylo, depositio sancti Amati episcopi & confessoris. Turonis, sancti Lidorii episcopi & confessoris. Ipso die, sancti Venerii confessoris, admirandæ sanctitatis viri. Editiones aliæ legunt: Duaci ex Broylo, [De Amato.] depositio sancti Amati episcopi & confessoris. Cujus virtutem Salvator omnium pius magnificavit in temporali vita, suorum gratia meritorum. De Venerio & Lidorio, [Nectarii. Dedicat. S. Crucis.] ut supra. Augustuduno, depositio sancti Nectarii. Die decima tertia, dedicatio templi sanctæ Christi & Dei nostri resurrectionis, & præfestum vivificæ Crucis.

XVIII Kal.
Die 14.

[Exaltat. S. Crucis.] Exaltatio sanctæ Crucis, quando Heraclius imperator eam de Perside Hierosolimam reportavit. Sed & procurrentibus annis Papa Sergius, miræ magnitudinis portionem ejusdem ligni in sacrario beati Petri, Domino revelante, repperit, quæ annis omnibus, [Cornelii & sociorum.] ipso die exaltationis ejus, ab omni osculatur atque adoratur populo. Romæ via Appia, beati Cornelii Papæ, cui os, post exilii relegationem, jussit Decius plumbatis cædi, & sic cum aliis viginti uno promiscui sexus decollari. Sed & Cerealis miles cum uxore Salustia, quos idem Cornelius fide instruxerat, sub eodem die capite plexus est. [Cypriani & socior.] In Africa, sancti Cypriani episcopi, qui sub Valeriano principe, post longum exilium, detruncatione capitis martyrium consummavit, sexto miliario a Cartagine, juxta mare. Referuntur cum eo passi Crescentianus, Victor, Rosula & Generalis.

Sumitur ex Praten. Herinien. Antverp-maj. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Scribo Heraclius cum Praten. Greven. & Molan. licet alii passim habeant Eraclius. De Hierosolima satis dictum est; Herinien. ponit, reportavit Hierosolimam. Omnes legunt repperit. Munerat. pro, osculatur atque adoratur, transponit, adoratur & osculatur. Rursus pro, sub eodem die capite plexus est. Sub eodem capite &c. In Greven. & Molan. deest sub, & post Cypriani, deest episcopi. Antverp-maj. mendose scribit, sex miliario ex Cartagine.

[Exaltat. S. Crucis.] Observatio. Apud Martyrologos omnes festivissime recolitur salutiferæ Crucis Exaltatio, præterita tamen in vetustissimo Hieronymi ecgrapho Epternacensi, unde, solita Florentinio dicendi forma, conjici posset, antiquarii Gallici in aliis apographis additamentum esse. De illius festi antiquitate, celebritate aliisque eodem spectantibus videndi inter ceteros Baronius & Florentinius, qui merito censent, Exaltationem Crucis Heraclio vetustiorem habere originem, & si Castellano credimus, plusquam ducentis & quadraginta annis ante illius imperatoris tempora, saltem Hierosolymis institutam fuisse. Hinc forte apud Hieronymianos codices, Bedam & Rabanum, nulla Heraclii facta mentione, simpliciter legitur: Exaltatio sanctæ Crucis. Romanum parvum, præter morem, sed tamquam de festo proprio fusius: Exaltatio sanctæ Crucis, ab Heraclio imperatore a Persis Jerosolymam reportatæ, quando & Romæ lignum salutiferum Crucis a Sergio Papa inventum, ab omni populo veneratur. Longiorem historiam deduxit Ado, ex quo breviorem suam Usuardus composuit, a Notkero non adeo contractam.

[Cornelii.] Præponuntur in Kalendariis sæpe citatis & in Martyrologiis omnibus, præterquam in Sacramentario Gregorii ac Hieronymianis, Cornelii & Cypriani memoriæ, toto orbe celebratissimæ. Et primo quidem in Cornelio hoc die consignando conveniunt Martyrologi antiqui plane omnes, apud quos certatim conjunguntur Cornelius & Cyprianus eodem XIV Septembris, nempe uno die, ut supponunt, licet non uno anno coronati, cum alter alteri sexennio supervixerit. At inter eruditos non parum laboratur, ut beati Cornelii vel obitus vel martyrium ad Septembrem differri possit, quod de corporis Centumcellis Romam relatione ejusque ibi sepultura satis apte explicare conatus est Papebrochius, cui nonnulli subscribunt. Major difficultas est in tempore, a Beda, Adone & utriusque sequacibus diserte notato sub Decio, cum certum videatur, Decium vel Decios ante Cornelii exitum omnino periisse. Huic nodo solvendo solitus cuneus utcumque succurret, si dixeris durantem potius Decii persecutionem, quam viventem Decium, intelligendam esse. De cetero conjiciunt aliqui, Adonis historiam desumptam ex Actis ab Hilduino compositis, de quorum auctoritate & fide alibi disputabitur. Insignem vitæ Cornelianæ seriem digessit Tillemontius tom. 3, suo tempore usui futuram. Interim Usuardi nostri elogium ex Beda potissimum profluxisse videtur, transposita nonnihil, mutata & limata phrasi.

[Cypriani.] De Cypriano celeberrimo martyre & episcopo Carthaginensi omnia nota sunt, inquit Florentinius, imo notissima & sincerissima ejus Acta a Pontio ejus diacono, præsente & oculato teste, posteritati relicta, præter Consularia ipsa cum prioribus simul vulgata. Notissima item ejus in Martyrologiis omnibus & in antiquioribus monumentis sanctitatis fama, de quibus vide rursus Baronium & Florentinium in hodiernis notationibus. Prælaudata ejus Acta integre edidit & eruditis notis illustravit Ruinartius inter selecta a pag. 193; nec minus accurate & diligenter, præter alios plures, Cypriani gesta disposuit laudatus Tillemontius tomo 4 a pag. 45. Quod huc propius spectat, textus noster ex Beda iterum acceptus est, quo usque ejus verbis insistit, verus & certus; nam quæ de Cypriani sociis ex Adone adjunguntur, non æque explorata esse, solerter observat Florentinius. Atque hactenus patet totius textus propago & genuina simplicitas. De Cyprianicarum reliquiarum, imo & sancti Cornelii in Galliam aliasque partes translationibus, non est hujus loci inquirere. Vide quæ pro libello de vita Cypriani a Pontio elaborato, erudite disputavit Henschenius ad diem VIII Martii. Cum nostris concinit Wandelbertus, sed ultimo versiculo Eparcum aliquem adjicit, quem puto eumdem esse, de quo egimus 1 Julii. Hic reliquos versus subjicio:

Octavo & decimo Octimbrem vocitante futurum
Exaltata Crucis fulgent vexilla relatæ,
Perside ab indigna victor quam vexit Heracleus;
Corneliusque suam virtute & sanguine Romam
Antistes fulcit, & Cypriano læta coruscat
Carthago, insigni doctore & martyre, totum
Ecclesiæ scribunt, cujus sacra dicta, per orbem.

AUCTARIA.

Rosweyd. Textui puro in fine subdit: Treveris, [Materni.] sancti Materni episcopi & confessoris. Alii male die præcedenti.

Pulsanen. In prima annuntiatione satis purus, de duobus aliis Sanctis, sic solum habet: [Textus contractus.] Romæ via Appia, beati Cornelii Papæ. In Africa, sancti Cypriani episcopi.

Antverp. Max-Lubec. & Belin. Primam annuntiationem detruncant, hoc modo: Exaltatio S. Crucis, sub Heraclio imperatore piissimo.

Antverp-Max. Ultrajectin. & Leyden. Exaltatio sanctæ Crucis, sub Eraclio imperatore piissimo, qui eam de Perside Hierosolimam reportavit. Sed & procurrentibus ….. usque ad finem textus satis pure. Tum additur: Treveris, sancti Materni episcopi, [Materni. Evergisili.] discipuli sancti Petri Apostoli. Apud Coloniam Agrippinam, natale sancti Evergisili episcopi & martyris.

Lovanien. Incipit ut priores usque ad reportavit, omissis ceteris. In Cornelio purus est. In Cypriano rescindit socios. De reliquo similis est superioribus.

Albergen. & Danic. Principio solum habent usque ad piissimo, sicut Antverp. & Max-Lubec. In Cornelio & Cypriano satis puri sunt. In Albergen. nihil est de Materno. In utroque de Euergisilo post martyris additur; apud Tungrim sagittis interfecti.

Centulen. Exaltatio sanctæ Crucis. Romæ, beati Cornelii Papæ & martyris sub Decio Cæsare. [Textus mutatus.] Apud Karthaginem, passio magnifici & admirandi Doctoris Cypriani, qui martyrium celebravit sub Galieno imperatore, Galerio Maximo proconsule.

Bruxellen. De Exaltatione ex Adone interpolatus est. Et nonnihil etiam in Cornelio & Cypriano. Deinde subdit sequentia: Et natale sanctorum martyrum Senatoris, [Senatoris & sociorum.] Viatoris, Cassiodori fratrum, ac Dominatæ matris ipsorum. Treveris, sancti Materni, [De Materno.] discipuli beati Petri Apostoli, per cujus baculum post quadraginta dies ipse a morte suscitatus, tot annis in episcopali cathedra sedit, quot diebus sepultus in terra jacuerat. Apud Coloniam Agrippinam, [Evergisili.] beati Evergisili episcopi & martyris. Qui sancti Severini discipulus & archydiaconus existens, in transitu beatissimi martyris ymnum angelicum cum suo audivit magistro, & postea apud Tungrim, quæ & Octavia dicitur, [Dedicat. eccl. & transl. Gud.] sagittis interfectus est. Eodem die, dedicatio hujus ecclesiæ, ac ad illam translatio corporis beatæ Gudilæ virginis.

Hagenoyen. Aliam de sanctæ Crucis Exaltatione historiam compingit. De Cornelio aliqua etiam hinc inde interjicit. Tum: Apud Coloniam, natale sancti Evergisili episcopi Coloniensis, [Evergisili.] apud Tungrim sagittis interfecti. In Cypriano nonnihil etiam interpolatus est. In fine adjicit: Item in Swevia, [Aurelii.] sancti Aurelii episcopi & confessoris.

[Textus contractior.] Matric-Cartus-Ultraject. Exaltatio sanctæ Crucis. Cornelii & Cypriani martyrum Crescentiani, Victoris, Rosulæ & Generalis, qui referuntur passi cum beato Cypriano.

Codex D. du Cheval. sign. B. Apud Coloniam Agrippinam, [Evergisili.] natale sancti Evergisili episcopi & martyris.

[Senatoris & sociorum] Florentin. Apud Calabriam, sanctorum martyrum, Senatoris, Victoris, Cassiodori & matris eorum Dominatiæ. Vide supra in Bruxellen.

Remens. SS. Tim. & Apoll. Romæ, beati Cornelii Papæ & martyris. [De Cornelii] Cujus sacrum corpus Roma translatum a Carolo juniore augusto, positum est in monasterio, quod construxit infra palatii ædes Compendii. Apud Carthaginem, passio beatissimi Cypriani Doctoris excellentissimi, [De Cypriani] cujus sacratissimum corpus temporibus Caroli magni imperatoris, in Franciam est translatum, & Lugduni venerabiliter repositum.

Editio Lubeco-Col. Exaltatio sanctæ Crucis, sub Eraclio imperatore piissimo, qui eam de Perside ad Hierosolymam reportavit, expletis annis a passione Domini quingentis [& quod excurrit.] De Cornelio adjicit: Hic constituit, ut sacerdotes pro certa causa jurare possint, si velint. In Cypriano modice interpolata est. Sequitur: Treveris, [Materni.] celebratio festivitatis sancti Materni archiepiscopi & confessoris. Apud Coloniam Agrippinam, natale sancti Evergisli episcopi & martyris, [Evergisili.] apud Tungrim sagittis interfecti.

[De Evergis.] Greven. Apud Tungrim, passio beati Evergisli episcopi Agrippinensis Coloniæ & martyris. Hic cum archidiaconi fungeretur officio, locaque sancta cum beato Severino Coloniensi episcopo circuiret, audire meruit concentus angelorum, animam sancti Martini Turonensis, in cælum deferentium. Ferreoli martyris. [Dionysii & Felicis.] Item sanctorum Dionisii & Felicis. Secundum aliquos hic, depositio beati Joannis Chrysostomi, [De J. Chrys. De Materno.] & VI Kalendas Februarii, translatio. Materni episcopi & confessoris. Qui a beato Petro Apostolo cum sanctis Euchario & Valerio, ad prædicandum Christi Euangelium Gallis & Germanis missus, post sociorum dormitionem, ipse Treverensem, Agrippinensem pariter & Tungrensem [in 1, vigilantissime] rexit ecclesias: & apud Agrippinam [1, Coloniam] quievit, ubi & ejus solennitas per anticipationem [1, potissimum] agitur Idibus Septemb. Aurelii episcopi. [Aurelii. De Materno.]

Molan. Treveris, sancti Materni episcopi, discipuli sancti Petri Apostoli, qui simul Tungrensi, Coloniensi, & Treverensi ecclesiis præfuit archiepiscopus, & Coloniæ ad ultimum, spiritum reddidit, & in ecclesia sancti patris Eucharii, quæ nunc ad sanctum Matthiam appellatur, simul cum iisdem requiescit. Eodem die, dedicatio hujus ecclesiæ, ac ad illam translatio corporis beatæ Gudilæ virginis. [De Gudilæ ecclesia.] Vide Bruxellen. In Blandinio, translatio sancti Ansberti Rotomagensis ecclesiæ archiepiscopi. [Translat. Ansberti.] Dein minoribus typis: Natale sancti Anastasii martyris, [Anastasii.] de quo est. Petri Damiani sermo. [Elevat. Bertiliæ.] In Mareolo, in territorio Atrebatensi, elevatio beatæ Bertiliæ. Quarta feria post XVIII diem Kalendarum Octobrium, triduanum jejunium autumnale, sive septimi mensis, de quo extant beati Leonis Papæ I homiliæ novem. Editiones posteriores truncant commemorationes sanctorum Cornelii & Cypriani, quas in XVI transferunt, id his verbis indicantes: Quorum natales transferuntur in diem perendinum. Tum, de Materno, ut in priori. Bruxellæ, dedicatio ecclesiæ & ad illam translatio &c. In Blandinio, translatio sancti Ansberti Rothomagensis &c. In Mareolo, elevatio beatæ Bertiliæ. Denique minori charactere: Quarta feria post decimum octavum diem Kalendarum Octobrium, triduanum jejunium autumnale &c. ut supra.

XVII Kal.
Die 15.

[Nicomedis.] Romæ via Numentana, natalis beati Nicomedis presbiteri & martyris, sub Domiciano imperatore. Qui cum diceret compellentibus se sacrificare: Ego non sacrifico nisi Deo omnipotenti, qui regnat in cælis, plumbatis diutissime cæsus migravit ad Dominum. Eodem die in territorio Cabilonensi, [Valeriani.] sancti Valeriani martyris, quem Priscus præses suspensum, & gravi ungularum laceratione cruciatum, cum in Christi confessione videret immobilem, ac læto animo in ejus laudibus permanentem, [Apri. Leobini.] gladio animadverti fecit. Tullo, sancti Apri episcopi & confessoris. Item Carnoto, sancti Leobini episcopi.

Puri sunt Praten, Herinien. Antverp-major, Munerat. & Molan.
Varia lectio. Plurimi codices scribunt Nichomedis, secutus sum tamen priorem orthographiam, qua de eodem Nicomede agentes, usi sumus 1 Junii. Reliqui tamen Domiciani ex communiori codicum sententia, licet Herinien. & Molan. melius scribant Dimitiani. Ab omnibus reliquis recedit Molan. Grevenum, opinor, secutus; nam ubi illi legunt: Qui cum diceret compellentibus se sacrificare: Ego non sacrifico, nisi Deo omnipotenti, qui regnat &c. Aliter ipse construit: Qui cum diceret compellentibus, se non posse sacrificare nisi Deo &c. Pro Cabilonensi, mendose in Antverp-majore est, Cabilenensi. Molan. habet Tulli & Carnoti. Turpius Antverp-major Cartono, sancti Leobidi; Munerat. beati Leobini.

[Nicomed.] Observatio. De Nicomedis hujus nostri, martyris inclyti, dedicatione aliqua, ut putamus basilicæ, egimus non obiter 1 Junii, correcta variorum codicum Usuardinorum aut aberratione aut saltem confusione. Hodie natalem ejus recolunt codices Hieronymiani, quos tamquam suos habet Florentinius. Beda eadem hodie phrasi utitur, qua, citato die 1 Junii; sed cum hic luxata videantur Mss. ex quibus genuinum textum ante tomum 2 Martii dedimus, præferenda forte erit sumpta ex ipso Beda, Rabani lectio, qui priori die basilicæ dedicationem exprimit, hic legens, passio Nicomedis martyris. Exstat etiam vetus ejus memoria in Kalendario Frontonis & Gregorii Sacramentario, per Menardum, ubi consuli possunt utriusque editoris notæ; nec deest in Allatii Kalendario. Romanum parvum brevissime etiam legit: Romæ, Nicomedis martyris. Ado pro more suo plura delibat ex Actis sanctorum Nerei & Achillei, seu potius ex Marcelli epistola, alibi non semel a nobis citata; plura, inquam, delibat quæ hujus Sancti propria sunt, strictim a Notkero relata, magis etiam a Nostro, sed ferme Adonis ipsius verbis, contracta. Porro an sub Domitiano passus sit Nicomedes, an potius sub Trajano, suo loco explicabitur. Vide dicta superius variis locis, præsertim XII & XXXI Maii, quæ hic repetenda non sunt. Metricum Wandelberti elogium inferius subjiciam. In signando hoc die Valeriano tam sunt concordes Hieronymiani codices, [Valeriani.] quam differant, in exprimendo distinguendoque martyrii loco, aliis Castro Tremorcio, aliis Caulomo castro, aliis Castro Ternocio, quod ad Tournus proxime accedit, enuntiantibus. Utrum Valeriani vere meminerit Beda, non satis compertum est, cum dubium videatur, an ei tribui possint, quæ ibi designantur: In territorio Cavillonensi, castro Trimorchio, nisi Rabanus aliquid conferat, cujus verba sunt: In territorio Cabilonense, castro Nortio, natale sancti Valeriani martyris: quæ ferme a Notkero descripta sunt, relicta longiori Adonis panegyri, expuncta tamen Rabani palæstra, quam forte suspectam habuerit. Verum ut ut ea sita sint, non alium Noster ducem habuit quam consuetum, qui ex Actis sancti Marcell, tem Cabilonensis, de quo IV Septembris egimus, ea desumpsisse videtur, quæ ex ipso in plures alios transierunt. Usuardus pauca quidem seligit, sed vel in ea brevitate Adonis verbis scrupulose inhæret. Qualiscumque sit Bedæ codicum confusio, patet nihilominus in iis memorari: [Apri. Leobini.] Eodem die sancti Apri episcopi. Deinde: Leobini confessoris, qui eodem prorsus modo a Rabano referuntur. De postremo nihil est in Adone, de primo sic habet: Eodem die, depositio beatissimi Apri Tullensis episcopi & confessoris. Quemnam e duobus descripserit, an ex utroque aliquid sumpserit Usuardus, confer & statue. An hic idem Aper sit, cui cum sancto Paulino necessitudo aut litterarum commercium intercessit, alterius loci & disquisitionis est. Consule tantisper novissimam B. Paulini operum editionem Parisinam anni MDCLXXXV dissertatione V ad sancti vitam, sub finem voluminis. Cum autem in solitis Usuardi fontibus de Leobino nihil inveniam, non temere licet supponere, nomen ipsum ex Beda acceptum, cui Noster aliunde episcopalem sedem superaddiderit. Sane ex codicum nostrorum fide, & hic & ceteri omnes proprie & genuine Usuardini sunt. De duobus ultimis episcopis, post Nicomedem, cecinit Wandelbertus, cujus hi sunt versiculi:

Septenum denum Nicomedes presbyter ornat,
Virgo tuus Petronilla comes martyrque beatus.
Pontifices ara, meritis, vitaque colendi
Carnutes Leobinus, Aper Leucosque ^{[Note: ]} [al. Leo quosque] tuentur.

AUCTARIA.

Rosweyd. In Nicomede & Valeriano satis purus, deficit in duabus annuntiationibus ultimis.

Pulsanen. In prima satis purus, in 2 resecat elogium, caret etiam duabus postremis.

Antverp. & Max-Lubec. Ambo deficiunt in sola ultima annuntiatione. Sed Max-Lubec. in eo a priori differt, [Octavæ Nativit.] quod in fine habeat: Et octava sanctæ Dei genitricis Mariæ.

Greven. Post textum purum subjicit: Item octavæ, [Idem.] beatæ Virginis Mariæ. Quæ mirum est potuisse ab eo inter Usuardina recenseri.

Antverp-Max. Ultraject. Leyden. Alberg. & Danic. [Idem.] Incipiunt: Octava nativitatis gloriosæ Virginis. Sequitur de Nicomede & Valeriano, non omnino pure. Tum: Civitate Tullensi, natale sancti Apri &c. Deest Leobini.

Lovanien. Incipit etiam: Octava nativitatis gloriosæ Virginis. [Idem.] In Nicomede, ferme purus est. De Valeriano elogium rescindit: Civitate Tullensi &c. ut supra. Deest etiam Leobini.

Centulen Octava nativitatis beatæ Mariæ. Romæ, [Idem.] passio sancti Nichomedis presbiteri & martyris. In territorio Cabillonensi, castro Tenortio, sancti Valeriani martyris. Item Carnoto, sancti Leobini episcopi confessoris. [De Apro.] Tullo, sancti Apri episcopi & confessoris, cujus mortem in conspectu Domini pretiosam miracula crebra testantur.

Bruxellen. Octava nativitatis gloriosæ semper Virginis Mariæ. [De Octava.] In Nicomede & Valeriano ex Adone nonnihil interpolatus est. Tum: Item Carnoto, sancti Leobini episcopi & confessoris. Civitate Tullensi, [De Apro.] beati Apri ejusdem ecclesiæ episcopi & confessoris. In territorio Rothomagensi, monasterio Ginegiensi, [Aycadri.] depositio sancti Aycadri abbatis & confessoris. Qui cum ibi nongentos haberet monachos, media eorum pars, per angelum sibi noctu præsignata, una die migravit ad Dominum. Quos ipse non multo post secutus, quievit in pace. Vitam edidit Surius, de qua vide Mabilionis observationes prævias sec. 2 Benedict. a pag. 952, ubi aliam ejusdem Sancti vitam producit, cum nostris Mss. suo loco conferendam.

Hagenoyen. De Octava nativitatis aliqua congerit, [De Octav.] quæ ad rem non pertinent. Non magis apte prosequitur: Romæ via Numentana, natale beati Nycomedis presbiteri & martyris translatio, cujus dies passionis est in Kalendis Junii. Vide quæ supra in Observationibus diximus. In Valeriano satis purus est. Sequitur longa historia de Apro episcopo Tullensi, cujus specimen subjicio: In civitate Tulliensi, depositio sancti Apri, [De Apro.] episcopi & confessoris. Iste vir adhuc puer tantæ fuit liberalitatis & pietatis erga pauperes, quod multoties vestes suas dabat pauperibus & nudus domum reversus est. Erat autem beatus Aper aspectu venerandus, mitis alloquio, vultu serenus, expers veritatis [potius expers fallaciæ, vel expertæ veritatis] & tranquilla lenitate, cunctis placabilis. Erat etiam ei moris, sanctos quosque adire, ad imitandum eos, & ideo corporis habuit continentiam, animi lætitiam, cordis industriam, vigilans [vigilantiam,] jejunia, orationes, saccum, cinerem, patientiam & caritatem. Omitto reliqua, quæ nescio quo modo Apro nostro convenire possint, si cum Actis ejus conferantur, ut alibi fusius ostendemus. In fine adjicitur: Item, apud Carnotum, depositio sancti Leobini episcopi & confessoris. Ferme ut est in textu.

[Aicadri.] Aquicinct. In fine: Et sancti Aicadri abbatis. Vide supra in Bruxellen.

[Translat. Leobini.] Daveronen. Civitate Carnotensi, translatio sancti Leobini episcopi & confessoris.

[Octavæ.]Matric-Cartus-Ultraject. Octava nativitatis beatæ Mariæ Virginis. Nicomedis martyris. Valeriani martyris. Leobini episcopi & confessoris. Apri episcopi & confessoris.

In Vatican. num. 5949. Deest Apri & Leobini. Additur Beneventi, [Constantii.] sancti Constancii in S. Sophia. Apud alios notus non est.

Ughell. Caret etiam annuntiatione ultima Leobini Carnotensis, ut Antverp. & Max-Lubec. superius, cum quibus plerumque convenit.

[Archadii.] Florentin. Natale sancti Archadii episcopi & confessoris. Fallor, ni Aicadri velit dicere.

[Octavæ.] Editio-Lubeco-Col. Octava nativitatis gloriosæ Virginis Mariæ. Romæ via Numentana, natale sancti Nicomedis presbiteri & martyris, [De Nicom.] qui corpus beatæ Feliculæ virginis & martyris [cum] honorifice sepelisset, ob hoc detentus a Flacco Comite sub Domiciano imperatore [est] & cum diceret compellentibus &c. In Valeriano satis pura est. Civitate Tullensi, natale sancti Apri episcopi & confessoris. Apud Carnotum, beati Leobini episcopi & confessoris.

Greven. Alexandriæ, sanctorum trium fratrum Cirini, [Cirini & aliorum. Clementis. Mereni. Aichadri. Luthardi. Ludmillæ.] Leoncii, & Serapionis. Item Seleuci, Constantii. Decorati martyris, & aliorum cum eo. Clementis episcopi. In Scotia, Mereni episcopi. Aichadri abbatis. Luthardi, comitis Clivensis & confessoris. Ludumillæ, viduæ & martyris, aviæ sancti Wenceslai ducis Bohemiæ & martyris.

Molan. Eodem die, octava nativitatis Virginis Mariæ. [Octavæ. Aichadri. Albini. Eutropiæ.] Eodem die, depositio sancti Aichadri abbatis. Lugduno, depositio Albini episcopi. Dein typis minoribus: In Galliis, sanctæ Eutropiæ viduæ, de qua Sidonius in epistola ad Pragmatium. Luthardi comitis Clivensis & confessoris, [Luthardi.] qui fundavit claustrum Wischelense & Nussiense. Editiones aliæ: Eodem die, octava nativitatis &c. Item de Albino Lugdunensi & Aichadro abbate, ut supra. Die decima quinta, [Nicetæ.] sancti martyris Nicetæ. In Clivia, Luthardi comitis & confessoris, qui fundavit claustrum &c. ut vide in jam citata priori edit.

XVI Kal.
Die 16.

[Euphemiæ.] Apud civitatem Calcedoniam, natalis sanctæ Eufemiæ virginis & martyris, quæ sub proconsule Prisco tormenta & carceres, verbera & argumenta rotarum, ignes & pondera lapidum angularium, bestias & plagas virgarum, secures & sartagines igneas, rursum morsum bestiæ pro Christo superavit. Romæ, sanctorum martyrum Luciæ nobilis matronæ & Geminiani, [Luciæ & Geminiani] quos Diocletianus pœnis gravissime afflictos, diuque tortos, tandem post laudabilem martyrii victoriam, gladio animadverti præcepit.

Sic Praten. Herinien. Rosweyd. Antverp. Max-Lubec. Munerat. Belin. Greven. & Molan. Item Antverp-max. Lovanien. & Danic.
Varia lectio. Primum noto, postremos tres codices puros quidem esse, sed in eo differre a reliquis, quod Euphemiam habeant secundo loco. Ab aliis etiam discrepat Rosweyd. sic incipiens: In Calcidonia, Euphemiæ virginis &c. Calcidoniam servant Herinien. & Greven. sed Munerat. Calcidonem. De Eufemiæ non loquor cum ita omnes forment, excepto solo Molano, qui recte ponit Euphemiæ. In Antverp. deest epitheton sanctæ, in Max-Lubec. est beatæ. Belin. legit tormenta, carceres, expuncta conjunctione et. Rursus idem Belin. pro sartagines igneas, forte melius cum Beda scribit sartagines ignitas. Dubium est utrum præferri debeat, rursum morsum bestiæ, an rursus morsum bestiæ. Primo modo legit Beda, ex quo verosimilius acceptum est. Herinien. Antverp-Max. Lubec. & Munerat. rursus morsum &c. Greven. & Molan. singulares denuo sunt in nobilissimæ matronæ, pro nobilis matronæ. Antverp. & Max-Lubec. neutrum expresserunt.

Observatio. Sancta & maxime benedicta, vel ut alii loquuntur, pretiosissima & beatissima Chalcedonensis martyr Euphemia innumeris passim, [Euphemiæ.] tum in Oriente tum in Occidente, laudibus certissimisque monumentis celebratur, tametsi daremus Acta ejus a Metaphraste, Surio aliisque vulgata, exiguæ fidei & auctoritatis esse, ut forte sunt & alia quæ in pluribus antiquis Passionalibus aliisque chartis Mss. habemus, ubi fortasse præclara illa & editis hactenus meliora reperientur, de quibus in Ephemeridibus Græco-Moscis meminit Papebrochius. Utut tamen non satis probata, imo dubia illa omnia supponantur, dubia profecto non est insignis de Euphemia Asterii enarratio a Surio & novissime a Ruinartio edita & observationibus illustrata; dubia non sunt tot alia argumenta, quæ post Baronium & Florentinium accurate digessit Tillemontius tom 5. a pag. 405. Quanti porro facienda sit vita sanctæ Euphemiæ metrica a Paschale Verrone composita & Neapoli edita MDXCII; item Theodori Besti encomium, quod Græce & Latine Ms. apud nos exstat, postea videbitur. Ceterum pro antiquissimo ejus cultu stant Martyrologia nostra omnia. Inter Hieronymiana hoc solum occurrit discriminis, quod in vetustissimo Epternacensi, Romæ Euphemia tribui videatur, ut & Allatii & Frontonis Kalendaria innuunt, dum eam Luciæ conjungunt. Rursus vero apud præfata Hieronymiana sequenti die Euphemia Chalcedonensis reperitur, de qua re vide Florentinium utroque die. Romanum parvum legit: Chalcedone, Euphemiæ virginis. Adonis elogium ex Actis supra citatis latius extenditur, strictius a Beda, Rabano & Notkero: sic tamen ut evidenter pateat, ultimum ex primo sumpsisse. At ex quo Usuardus? Is certe tormentorum genera verbis Adonis descripsit, ubi non clavas, sed plagas virgarum; ubi desunt verba serras acutas, demum ubi sartaginas igneas, non ignitas. At vero verba illa ultima, rursum morsum bestiæ pro Christo superavit, non ex Adone, sed ex Beda manifeste profluunt. Habes pro hac parte textus formationem.

Celebris etiam & antiqua est Luciæ matronæ Romanæ & Geminiani solennitas; tametsi ambo ab Hieronymianis hodie non notentur. [Luciæ & Geminiani.] An hæc sit Lucia, quam ex Allatii & Frontonis Kalendariis nuperrime citavimus? Sunt qui dubitent. Beda, & post eum Rabanus, diserte utrumque annuntiant, sed omissa positione, seu palæstra. Clarius Romanum parvum: Romæ, Luciæ & Geminiani martyrum. Longum ex Actis extractum profert Ado, quod in collectione sua retulit Surius, procul dubio, quod Actis ipsis caruerit, quæ a Mombritio tomo 2 vulgata sunt, qualia & apud nos Mss. in antiquo Membraneo codice servantur. Et hæc eadem sunt, ni fallor, quæ vidit Baronius, recte observans correctione indigere. Miror Tillemontium asserere, se ea non habuisse, quasi apud Mombritium aut alibi reperire non potuerit. De ipsorum sinceritate aut disputandi aut quidquam decernendi locus non est; qualiacumque fuerint, id satis aperte liquet, Adoniana omnia ex ipsis decerpta & ex hoc a Nostro brevissime contracta, sic ut in laterculo nostro nihil contineatur, quod magnopere in dubium revocari possit, si modo Diocletiani persecutio, ut sæpe alibi faciendum diximus, in ipsius persecutoris locum substituatur. Wandelbertus metrica sua encomia hoc die incipit a Martino Papa, quem in nullis nostris codicibus signatum reperio: hunc esse diem obitus indicat Castellanus. Ceterum ita canit poëta Martyrologus:

Hinc sexto deno Martinus Papa beatur,
Euphemiamque pio sanctam veneramur amore:
Lucius ^{[Note: ]} [Lucia] hoc simul excellit cum Geminiano,
Condecorat pariter passos quos laurea Christi.

AUCTARIA.

Antverp-maj. Textui puro, ut sæpius usuvenire supra ostendimus, addit proprium Anglicum, hisce verbis: Eodem die, [Eadipæ.] sanctæ Eadipæ virginis. Puto velle dicere Edithæ.

Pulsanen. In prima annuntiatione purus est. In secunda item pure pergit usque ad Geminiani; sed desunt reliqua omnia.

Albergen. Similis est Antverp-max. &c. in transpositione. [Stigmat. S. Francisci.] In fine autem addit: Item festum beatorum Stigmatum beati Francisci.

Ultraject. & Leyden. Incipiunt: Festivitas sacrorum Stigmatum. Hiis siquidem almus ille confessor Christi Franciscus, [De iisdem.] biennio antequam spiritum cælo redderet, post prædicationis suæ curfum, caritatis excessum, paupertatis titulum, ad aspectum Seraphin crucifixi, veluti seraphicis agebatur desideriis, insignitus est corporaliter in manibus & pedibus, & latere dextro, non humanitus sed digitis Dei vivi descriptus. In reliquo textu ut Antverp-max. &c.

Centulen. Natalis sanctæ Eufemiæ virginis, quæ passa est sub Dyocleciano imperatore, [Textus contractus.] proconsule autem Prisce [Prisco] in civitate Calcidona. Romæ, sanctorum Luciæ & Geminiani martyrum, sub consulari Megasio. [Aicadri.] Ipso die, sancti Aicadri abbatis. Vide die præcedenti.

Bruxellen. In Euphemia permodice interpolatus, in secunda, post Geminiani, inserit: Hæc beatissima Lucia, [De Luc. &c.] a filio suo Euprepio accusata, quod esset Christiana, jussit eam, cum prædicto Geminiano, Dyocletianus sibi adduci. Quos ille pœnis &c. In fine subjungit: Eodem die, receptio sacrorum Stigmatum beati Francisci. [De Stigmat.]

Hagenoyen In civitate Calcedonia, sanctæ Eufemiæ virginis & martyris. [De Euphem.] Hæc erat filia cujusdam sacerdotis ydolorum, & cottidie audivit cantantes Christianos ejus domum transeuntes; Omnes dii gentium dæmonia &c. ad fidem Domini conversa est, & sub persecutione Maximiani, a præside Prisco, tormenta & carceres &c. Romæ, passio sanctæ Luciæ viduæ & Geminiani martyrum. [De Luc. &c.] Hæc vidua Lucia quæ filium suum Euprepium fidem Christianam in rigore observare docuit, ab eodem Euprepio filio suo, Dyocletiano imperatori accusata est & tradita carceri, ubi ei Dominus apparuit, & fluvium de carcere eduxit, qui dimidium civitatis cum palacio regis subvertit &c. Ex his, de reliquis plus justo extensis, facile statues. [Edithæ.] In fine additur: Item in Anglia, sanctæ Edithæ reginæ & virginis.

[Principii.] Daveronen. Cenomannis civitatis, depositio sancti Principii episcopi & confessoris.

Matric-Cartus-Ultraject. Luciæ & Gemiani martyrum. Eufemiæ virginis & martyris. Justini presbyteri & confessoris. [Justini.] Notatum est in margine, quod in Romano Martyrologio ponatur die sequenti, & habeatur martyr.

[Sosthenis & Victoris.] Florentin. Item sanctorum martyrum Sosthenis & Victoris. Hi ad hunc diem non pertinent, sed forte a sciolo aliquo hic positi fuerint, ut Euphemiæ conjungerentur, ex cujus Actis desumptos diximus X Septembris. [Martt 49.] Sequitur; ut & sanctorum martyrum XLIX.

Editio Lubeco-Col. Romæ, sanctorum martyrum Luciæ nobilis matronæ & Geminiani præpotentis. [De Luc. &c] Hæc beatissima Lucia cum in viduitate perstitisset triginta sex annis, & jam ex decursu totius vitæ suæ complesset septuaginta quinque annos, a filio suo Euprepio accusata, quod Christiana esset; jussit eam Dioclecianus imperator sibi adduci cum prædicto Geminiano. Quos ille pœnis gravissime afflictos tradidit cuidam perversissimo judici, qui diu eos cruciavit, tandem post laudabilem martyrii victoriam, gladio animadverti fecit. Hos sancta Maxima Christi devota famula decenter sepelivit. In Euphemia ferme pura est, post, pro Christo, adiungens, & complevit martyrium. Sequitur: In montibus Alvernæ, [De Stigmat.] receptio sanctorum stigmatum sancti Francisci confessoris, primi Ordinis Minorum. Cenomannis, [Principii. Edithæ.] sancti Principii, episcopi & confessoris. In Anglia, sanctæ Edithæ virginis.

Greven. Festum sancti Joachim, patris gloriosæ Dei genitricis semper Virginis Mariæ. [Joachim & Annæ. Felicis. Victoris. Niniani. Principii. Ludovici. Edithæ.] Et commemoratio sanctæ Annæ matris ejus. Romæ, Felicis Papæ. Item sancti Victoris. In Scotia, Niniani episcopi & confessoris. Cenomannis, depositio sancti Principii episcopi & confessoris. Item sanctæ memoriæ Ludovici archiepiscopi Arelatensis, Cardinalis sanctæ Cæciliæ. In Anglia, Edithæ virginis abbatissæ, filiæ Edgari regis Anglorum. Quæ a religiosis parentibus, bima Christo consecrata & sanctissime conversata, seculum ignoravit potius quam reliquit. Castellanus legit Eadgithæ.

Molan. Typis minoribus: In Anglia, Edithæ virginis abbatissæ, [De Editha.] filiæ Edgari &c. ut Greven. supra. [Niniani. Einbeth. Agnetis.] In Scotia, Niniani &c. In territorio Argentinensi, sanctæ Einbeth virginis, præclaræ sanctitatis. Agnetis virginis de monte Policiano, cujus vitam Magister Raymundus, Ordinis Prædicatorum scripsit. In posterioribus editionibus duorum ferme dierum textus confusi sunt: nam hoc die referuntur Cornelius & Cyprianus, ex XIV Septembris, quibus subjungitur totus textus hodiernus. In fine additur: In Anglia, sanctæ Edithæ virginis, filiæ Edgari Regis. In territorio Argentinensi, sanctæ Einbeth virginis, præclaræ sanctitatis. Dein typis minoribus: In Scotia, Niniani episcopi Candidæ casæ & confessoris. Item obitus Agnetis de monte Policiano, cujus vitam scripsit Raymundus, Magister Ordinis Prædicatorum. Vide Martyrol. Romanum & Acta XX Apr.

XV Kal.
Die 17.

[Justini. Narcissi & Crescentionis. Lamberti. Socratis & Stephani. Valeriani & socior. Emiliani & Hierem.] Romæ via Tiburtina, natalis sancti Justini presbiteri, qui persecutione Decii, Galli & Volusiani confessionis gloria insignissimus fuit. Item Romæ, sanctorum martyrum Narcissi & Crescentionis. Apud Leodium, beati Lamberti episcopi Tungrensis, qui a nocentibus, innocenter occisus, aulam cælestis regni perpetuo intravit victurus. In Brittanniis, sanctorum Socratis & Stephani. Niveduno, sanctorum martyrum, Valeriani, Macrini, & Gordiani. Item Corduba, sancti Emiliani diaconi & Hieremiæ decollatorum.

Sic habent Praten. Herinien. Antverp-maj. Rosweyd. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Greven. & Molan. Quibus accedere possunt Antverpien-max. & Lovanien.
Varia lectio. Dixi accedere posse Antverp-max. & Lovanien. nam hi, licet totum textum referant, in eo tamen ab aliis diversi sunt, quod de Lamberto agant primo loco, & in fine periodi legant perpetuo victurus intravit, contra antiquiores omnes. Iidem cum Praten. & Molan. scribunt Tyburtina, sed prævalent alii. Rursus cum Molan. omittunt nomen Galli; Munerat. posuit Gauli. Antverp-maj. post Volusiani omittit confessionis, & cum Antverp. Max-Lubec. Antverp-max. & Lovan. pro insignissimus, scribit, insignis. Munerat. autem confessionis mutavit in Confessoris. In Praten. est Narcyssi, in Molan. Narcisci, in Antverp. & Max-Lubec. Narcissæ: sed quid in Greven. sibi vult Marcillæ? Antverp-max. & Munerat. nomen Crescentionis vertunt in Crescentiani, & sic habet Romanum parvum, pejus Lovanien. Crescentis. Praten. videtur scripsisse Leodicum, quod in nullo alio codice reperio. Item Lantberti, ut cum eo habet solus Rosweyd. Nos ex Adone & reliquis codicibus prætulimus orthographiam communiorem, sec. IX certo usitatam, etiam apud Wandelbertum, quidni & apud Bedam, licet Rabanus & alii utantur Landebertus. Errat Antverp-maj. in innocentum, pro innocenter, item in Brittannia, pro Brittanniis, ut passim reperimus. Mitto reliqua menda scriptoria, ut Niveduni pro Niveduno, Matrini vel Martrini pro Macrini, Cordubæ, Eliani pro Emiliani, ut servant codices. Dyaconi, Hiremiæ, Jeremiæ, Jheremiæ.

[Justini.] Observatio. Romani parvi auctor sic hodie textum suum orditur: Romæ, Justini presbyteri, ad quem beatus Laurentius in vico Patricii nocte venit. Nullus antiquior Martyrologus de eo, saltem hoc die, meminit. Ado, ipsum refert tertio loco, plura ex Actis sancti Laurentii memorans, quorum initium & finem, ductoris verbis, Noster connexuit. Illum ipsum Justinum inter Auctaria signavimus IV Augusti, quo die eum ita canit Wandelbertus:

Justinus pridie proprio celebratur honore
Presbyter in numero sanctorum, cæde peremptus
Crudeli, exquirens tumulos qui condecoravit.

Martyrii proprie dicti lauream ipsi etiam tribuit Baronius; hac Wandelberti aliorumque antiquorum monumentorum (ut ait) auctoritate ductus, inter quæ procul dubio computat res ejus gestas, seorsum positas & uberius conscriptas, ex quibus pateat supervixisse ad tempora Claudii. (intellige II) tuncque martyrio coronatum fuisse. Quæ omnia proprio loco diligentius erunt examinanda. In laudato Romano parvo sequitur: Item Narcissi & Crescentiani, [Narcissi & Crescention.] quos distinctius penultimo loco Ado Romæ adscribit, in crypta arenaria, secundum vocans Crescentionem, quemadmodum ex ipso Usuardus descripsit. Quid in Actis sancti Laurentii, in eorum laudem contineatur, patebit X Augusti. Quintum & postremum locum in Adone tenet inclytissimus præsul & martyr Lambertus, de quo etiam meminere Beda & Rabanus, [Lamberti.] a quibus Landebertus appellatur, si nonnullis Bedæ ecgraphis assentiri volueris. Florus elogium plane vulgare ei tribuit. Plura ex gestis delibat Rabanus, pauciora Ado, quem contrahit Notkerus. Usuardus proprio marte & sermone hic loqui voluit, sensum quidem Adonis secutus, sed aliis omnino formulis rem exprimens. Quousque ad Hieronymiana Lambertus vel Landebertus pertineat, disces ex Florentinio. Complura Acta de eo conscripta novimus, auctores vide apud Baronium in hodiernis notis; Mabilionem sec. 3. Benedict. parte 1, a pag. 66 & alios recentiores. Nec prætereundus est Wandelbertus, qui solum Lambertum ita hodie celebrat:

Lambertus quintum denum virtute coronat,
Factio quem cæsum semper tremebunda pavescit.

De Socrate & Stephano agunt Beda, Rabanus, Ado & Notkerus, iisdem prope terminis; suos Noster plane mutuatus est ex Adone, [Socratis & Stephani.] in quo primo loco ponuntur. Inter Hieronymiana eos etiam memorat vetustissimum ecgraphum Epternacense, tacentibus ferme reliquis. Proxima, seu secunda in Adone annuntiatio est: Nividuno, natalis sanctorum martyrum Valeriani, [Valeriani & socior.] Macrini & Cordiani: ubi vides nihil a Nostro mutatum esse, præter ultimum nomen. Eodem modo loquuntur Hieronymiana, nisi quod pleraque Magrini & Gurdiani scripserint. Quid de bina hac classe in sinceris monumentis ecclesiasticis supersit, suo loco disquiremus. Hactenus ductores suos habuit, eosque, eo modo quo explicavimus, secutus est Usuardus, sed postremi duo martyres Cordubenses ab eo primum, imo ab eo solo consignati sunt, ex Arabicæ persecutionis messe in Hispania collecta, quam ipse in Galliam retulit, ut jam superius sæpe dictum est. Prioris nomen ab Usuardo mutatum vix dubito, [Emiliani & Hieremiæ.] formatumque Emilianum ex Emilla, qui cum Hieremia ab Eulogio refertur lib. 2 Memor. cap. 12. Cur in Romano moderno locum non habeant, sed eorum loco Columba ex Memor. lib. 3 cap. 10 substituatur, non aliam causam video, quam quod ejus reformatores Galesinium secuti sint, neglectis Belino, Maurolyco, Felicio & aliis, quibus tamen usos eos fuisse satis constat. At enim binos nostros vere Usuardinos esse æque ac ceteros, codices nostri evidenter demonstrant.

AUCTARIA.

Pulsanen. In prima annuntiatione truncatus est: in secunda purus: deest tertia: purus est in quarta: deest iterum quinta In sexta deest ultima totius textus vox decollatorum.

Ultraject. & Leyden. Ex Adone Lamberti elogium amplificant, [De Lamber.] hoc modo: Apud Leodium, beati Lamberti episcopi. Qui dum regiam domum zelo religionis accensus increpasset, & rediens, in ecclesia sua orationi incumberet, a nocentibus innocenter occisus, aulam cælestis regni perpetuo victurus intravit. Sequuntur reliqua, quæ ad textum spectant.

Albergen. & Danic. Idem habent initium; sed de Justino, Narcisso & Crescentione, nihil.

Centulen. Romæ, sanctorum martyrum Narcissi & Crescentionis. Cordubæ, sanctorum Emiliani diaconi, [Textus contractus.] & Jeremiæ, quorum corpora post abscisionem capitum igni tradita sunt. Niveduno, sanctorum martyrum Valeriani, Machrini & Gordiani. In Britannia, sanctorum Socratis & Stephani. Eodem die, passio sancti Lamberti, Trajectensis ecclesiæ episcopi.

Bruxellen. Incipit: Apud Leodium, passio beati Lamberti episcopi & martyris. [De Lamber.] Qui fuit Apri comitis filius, quem sanctus Landoaldus in via Dei induxit, sicque ipse beato Theodardo in episcopatu Trajectensi successit. Sed Ebronii [Ebroini] factione ab episcopatu dejectus, in Stabulaus cœnobio per septem annos monachatur. Quem Pippinus tandem in sua sede restituit, & quia ipse zelo religionis accensus, præfatum Pippinum principem increpare ausus sit, quod Alpaidem pellicem, suæ legitimæ Plectrudi superduxerit, a Dodone fratre Alpaidis martyrizatur. In Justino, deinde in Narcisso & Crescentione modice interpolatus est. Sequuntur Cordubenses, tum Nivedunenses & Britanni, [Eruagindi. Mauritii.] pure. In fine: Et Waslagio, sancti Eruagindi confessoris. Item sancti Mauricii episcopi & confessoris.

Hagenoyen. De Justino, nihil. In Narcisso & Crescentione purus est. Tum de Cordubensibus & Nivedunensibus, satis bene. Desunt Britanni. Tum: Item Merantii, sanctorum Desiderii episcopi & Reginfridi martyrum. [Desiderii & Reginfridi.] In monasterio sancti Ruperti in Pingwia, Maguntinæ diœcesis, sanctæ Hildegardis sanctimonialis & prophetissæ. [Hildegardis.] Apud Leodium, beati Lamperti episcopi & martyris &c. [Floscelli.] De quo jam satis diximus. Ipso die, sancti Floscelli martyris.

[Floscelli. Hildegardis.] Matric-Cartus-Ultraject. Lamberti episcopi & martyris. Flocelli pueri martyris. Hildegardis virginis. Narcissi & aliorum martyrum.

[Floscelli.] Codex Bigot. sign. D 9. Ipso die, sancti Floscelli martyris. Signatur in plerisque codicibus, sed vide ejus elogium infra inter Auctaria Greven.

Camberien. S. Mariæ. Item Romæ, beati Justini presbyteri. Nescio an cetera pura sint.

In Vatican. num. 5949. Deest ultima annuntiatio Emiliani & Hieremiæ.

Florentin. Festum sacrorum stigmatum Jesu Christi in corpore S. Francisci. Tum Strozzian: Ipso die, sancti Steselli [verosimillime legendum Fioscelli] martyris egregii.

Codex Montis sancti. Inventio sanctæ Gebetrudis & Desiderii martyris, [Invent. Gebetrud. Desiaerii.] Rudunensis episcopi.

Belnen. Natale sancti Floscelli martyris.

Editio Lubeco-Col. In Lamberto ferme similis est Ultraject. &c. Secundo loco de Britannis, dein de Nivedunensibus: quarto de Narcisso & Crescentione; quinto de Cordubensibus; denique de Justino, ubique satis pure.

Belin. In quatuor primis non omnino purus, quinto loco subdit: Eodem die, octava sancti Nicolai confessoris de Tolentino. [Octavæ Nicolai. De Stigmat.] Eodem die, festum, id est impressio sacrorum Stigmatum Domini nostri Jesu Christi in carne, id est in corpore sancti Francisci, in sacro monte Alvernæ, de diocesi Aretina. Sequitur de Nivedunensibus & Cordubensibus, pure. In fine: Ipso die, sancti Fleselli, [Floscelli.] martyris egregii.

Greven. Longiora habet multorum Sanctorum elogia. Ipso die, [Desiderii & Reginfr. Floscelli.] sanctorum Desiderii & Reginfridi. Passio sancti Floccelli pueri, qui tempore Antonini imperatoris, cum Christianos in tormentis positos confortaret, cum leone in carcerem, ab eo devorandus, missus est, sed ipso orante leo moritur. Eductus e carcere atque in ignem missus, igne extincto, ipse postmodum martyrium suum implevit. Tarrasis confessoris, [Tarrasis.] cujus corpus juxta Constantinopolim in spelunca repertum, titulo apposito: Hic requiescit corpus sancti Tarrasis confessoris, in urbem primum regiam, deinde Venetias translatum, [Leandræ. Hildegardis.] in monasterio beati Zachariæ quiescit. Leandræ virginis. Apud Pinguiam in diocesi Maguntinensi, depositio sanctæ memoriæ Hildegardis virginis. Quæ tempore sancti Bernardi abbatis odorem suæ sanctitatis late sparsit, adeo ut plurimi Romani Pontifices ei scribentes, se & Ecclesiam Romanam orationibus illius commendaverint: cumque Latini sermonis esset ignara, spiritu sancto docente, omnia quæ scripsit, Latine exceptoribus dictavit. In monte qui dicitur Alvernæ, prope Assisium, impressio sacrorum Stigmatum in corpus sancti Francisci. [De Stigmat.] Cum enim idem vir Dei, seraphicis tempore quodam desideriorum ardoribus sursum ageretur in Deum, atque in gratioso aspectu Christi crucifixi sibi tam mirabiliter quam familiariter apparentis, excessivam quamdam conciperet lætitiam, ac dira Crucis affixio animam ipsius compassionis transfigeret gladio, post archanum cum Christo alloquium, caro ejus crucifixo conformiter insignita (signis videlicet clavorum ex carne surgentibus, in manibus ac pedibus, nec non rubra cicatrice in latere dextro) apparuit.

Molan. Post insignissimus fuit, aliis litteris ex Adone inserit: Quem beatus Sixtus ordinavit. Hic beatos Hippolytum & Concordiam, Ireneum & Abundium, & Cyrillam filiam Decii Cæsaris, martyres & alios plurimos sepulturis condidit De Lamberto multa etiam ex eodem Adone iisdem litteris immiscet. In fine: Ipso die, sancti Frecilli martyris egregii. [De Justino. Floscelli. De Stigmat. Elevat. Hiltrudis.] In monte, qui dicitur Alvernæ prope Assisium, impressio sacrorum Stigmatum in corpore beatissimi patris nostri Francisci. Ipso die, elevatio sanctæ Hiltrudis virginis. Tum minoribus litteris, de Hildegarde & Tarrase, ut Greven. Denique: depositio sanctorum confessorum & presbyterorum Justini & Similini: [Justini & Similini.] de quibus Greg. Turonicus. In aliis editionibus Justinus IV Augusti positus, hoc die omittitur, poniturque primo loco Lambertus cum accessionibus, ut in prima. In fine de Flocello, ut supra. [Hildegardis.] Apud Bingam, sanctæ Hildegardis virginis, quæ tempore sancti Bernardi abbatis, odorem suæ sanctitatis late sparsit. De Stigmatibus sancti Francisci, ut supra, excepta voce nostri. Denique: Lætiis, ipso die, elevatio sanctæ Hiltrudis virginis.

XIV Kal.
Die 18.

[Methodii.] Natalis beati Methodii, Olimpi Liciæ, & postea Tiri episcopi, qui sub Diocletiano in Calcide Græciæ, ut scribit sanctus Hieronimus, [Ferreoli.] martyrio coronatus est. Viennæ, sancti Ferreoli, qui cum esset tribunitiæ potestatis, jussu impiissimi præsidis tentus, & primo crudelissime verberatus, dein gravi catenarum onustus pondere, in teterrimum carcerem trusus est, ac postea martyrii palmam capitis obtruncatione percepit.

In textu conveniunt Praten. Herinien. Antverp-maj. Rosweyd. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Molan. ab antiquiorum scribendi modo deflectens, recte posuit Olympi Lyciæ: Praten. Antverp-maj. Munerat. Greven. & alii passim simpliciter Olimpi Liciæ; in Herinien. & Rosweyd. nimium sapere voluit amanuensium perspicacia, nam in primo erasum est pi, ita ut legatur olim Liciæ: in altero pi cum Liciæ connexum est, facitque proinde olim Piliciæ. Nos orthographiam paulo meliorem, saltem communiorem secuti sumus. Tyri recte scribunt Herinien. & Molan. nos cum reliquis, ut est in textu. Munerat. post Episcopi, addit & Martyris. Male legit solus Praten. in Colcide, alii omnes in Calcide, præter Heriniensem, qui in Calchide & Molan. qui in Chalcide. Lego, ut scribit sanctus Hieronymus cum omnibus, excepto codice Praten. & Antverp-majore, qui τὸ sanctus, omittunt. De Hieronimus, dixi alibi. Fereoli, pro Ferreoli, mendum est in Antverp-majore. Munerat. habet, deinde catenarum onustus; melius Greven. & Molan. deinde gravi catenarum &c. sed nos cum ceteris dein. Sic prædicti Greven. & Molan. post trusus est, absolvunt sensum, novumque incipiunt: Postea vero &c. Alii omnes habent, ut nos in textu scripsimus.

Observatio. Methodius episcopus, doctor & martyr, scriptis non minus, quam sanctitate & martyrii corona inclytus, [Methodii.] multis tum antiquorum, tum recentiorum encomiis celebratur. Inter hos colligit Tillemontius tomo 5 a pag. 466 quidquid ferme alii sparsim posterorum memoriæ reliquerunt. Inter antiquos Methodium maxime prædicat Hieronymus de Scriptoribus eccl. cap. 83, ex quo a Romani parvi auctore (neque enim apud Hieronymianos codices, Bedam, Florum aut Rabanum memoratur) acceptus videtur, his verbis: Methodii, Olympi Lyciæ & postea Tyri episcopi, qui sub Diocletiano, martyrio coronatus est. His Ado palæstram dumtaxat seu locum martyrii superaddidit, nempe in Chalcide Græciæ, quæ inde desumpsit Notkerus, cum ea variatione, quod Ebacide posuerit pro Chalcide, amanuensis, opinor, vitio. Noster præterea fontem indigitat, unde omnia descripta sunt & plura describi potuere. Bene etiam a Wandelberto laudatur Methodius, hisce versiculis:

Ore, fide antistes, signis & sanguine martyr
Methodius, quartum denum celebrandus honorat.

De Ferreolo quamtumvis celebri Viennensi martyre nullus hoc die Martyrologus locutus est ante Adonem. [Ferreoli.] Videtur tamen locum habere in vetustissimo Epternacensi, cujus laterculum ab incurioso librario male habitum censet Florentinius, cum in eo sequenti die referatur. Tu illum ibi consule. Interim ex Adone non nisi paucula extraxit Notkerus, sed ita tamen, ut martyrium Brivatum etiam transferat, quod cum sincerioribus Actis (quæ verosimiliter Adoni ignota fuerunt) non satis cohæret, ut per te dignoscere poteris, si ea consulas quæ olim Surius & non ita pridem inter selecta edidit Ruinartius a pag. 509. Notissima Ferreoli cum Juliano Brivatensi, de quo XXVIII Augusti egimus, conjunctio, fecit, ut utriusque res gestas copulaverit Tillemontius tomo 5 a pag. 279, apud quem breviter deductum invenies quidquid in utriusque laudem alibi illustrandum erit. Usuardus noster ex Adonianis encomium suum tam prudenter attemperavit, ut nihil asserat, quod cum citatis Actis non aptissime conveniat. Antiquam de Ferreolo Missam exhibet Missale Gothicum seu potius Gallicanum a Thomasio editum pag. 359.

AUCTARIA.

Pulsanen. In prima annuntiatione mutilus est, ubi etiam pro Olympi Lyciæ, scribit olim Ciliciæ. In altera de Ferreolo purus est.

Antverp. Max-Lubec. Aquicinct. Victorin. Bigotian. sub littera P. 5. Reg. Suec. sub num. 130 & Ughellian. Omnes in textu satis puri, adjiciunt in fine: Item, sanctorum Trophimi, [Trophimi & sociorum.] Oceani & Eustorgii. De vera horum distinctione & positione vide apographa Hieronymiana apud Florentinium.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Albergen. & Danic. Textum etiam satis purum referunt, cui in fine subdunt: Mediolani, depositio sancti Satiri confessoris, [Satiri.] fratris sancti Ambrosii. Hic in Romano hodierno ponitur die præcedenti. Sequitur: Item sanctorum Trophimi [apud aliquos Trophini] Occeani, [Trophimi & sociorum.] & Eustorgii. Mirum est, in Danico pro natale, scribi in principio Neapoli.

Centulen. Natale sancti Methodii Olimpiliciæ & postea Tiri episcopi, [Textus contractus.] qui sub Dyocletiano in Calcide Græciæ martyrio coronatus est. Viennæ, sancti Ferreoli martyris.

Bruxellen. Solus inter omnes ita diem orditur: [Martini PP] Romæ, sancti Martini Papæ & martyris. Qui dum Missam celebraret, Spatarius Olympii missus ad occidendum, & levans ad id gladium, cæcus efficitur. Et post ipse Papa mittitur in exilium. Cujus memoria principaliter agitur IV Idus Novembris, qua die ipse feliciter migravit ad Dominum. Quæ causa fuerit, eum hac die Bruxellis recolendi, hactenus ignoro, nec inquirere operæ pretium existimo. Vide quæ die XVI Septembris diximus occasione versiculi Wandelbertini. Sequitur textus satis purus. Deinde in fine: [Eustorgii Satiri. Trophini &c] Mediolani, depositio sancti Eustorgii episcopi, & beati Satiri confessoris, fratris sancti Ambrosii. Item sanctorum Trophini, Occeani & Sixti.

[De Method.] Hagenoyen. De Methodio, post episcopi, inserit: Doctoris egregii & martyris eximii. In reliquo textu tantum modice interpolatus est. In fine adjicit: [Satiri.] Mediolani, depositio sancti Sathiri confessoris, fratris sancti Ambrosii, ejusdem civitatis episcopi. Ipso die, passio sanctorum martyrum Trophini, [Trophini &c Richardis. Severii.] Occeani & Eustorgii, & aliorum. Fandela, sanctæ Richardis virginis & imperatricis. In pago Castina, sancti Severii confessoris, viri sanctitate mirabilis & præclari. Vide de his duobus clarius loquentem Castellanum in Martyrol. universali pag. 472. Item Molan. infra.

Matric-Cartus-Ultraject. Ferreoli tribuni & martyris. [Satyri.] Methodii, episcopi & martyris. Satyri confessoris, fratris beati Ambrosii.

Codex D. du Cheval. signatus B. addi poterat superioribus, [Trophimi &c.] in quibus post textum legitur: Item sanctorum Trophimi, Oceani & Eustorgii.

In Vatican. num. 5949. Sic adjicitur: Nicomediæ, [Oceani &c.] sanctorum Oceani, Xisti & Eustorgii episcopi. Dixi superius de his consulenda esse apographa Hieronymiana. Eustorgius episcopus alio spectat.

Florentin. Item sanctorum martyrum Triphonii (Triphinii) Oceani & Eustorgii. [Trophim. &c Satiri.] Tum Strozzian. Mediolani, depositio, sancti Satiri confessoris.

Editio Lubeco-Col. In textu aliquantulum interpolata, subdit: Mediolani, depositio sancti Satyri confessoris, [Satyri. Eustorgii.] fratris sancti Ambrosii episcopi. Item Mediolani, natale sancti-Eustorgii episcopi & confessoris. Hic corpora sanctorum trium Magorum a Constantinopoli Mediolanum transvexit & multis miraculis clarens in pace quievit. Eodem die, [Trophim. &c Senior. 24.] sanctorum Trophinii, Occeani & Eustorgii martyrum. Item viginti quatuor seniorum.

Belin. Textui subdit: Eodem die, sancti Eustorgii episcopi & confessoris. [Eustorgii Satyri.] Mediolani, depositio sancti Sathiri confessoris.

Greven. Viginti quatuor seniorum, quos Apocalypsis Johannis commemorat. [24 Senior. De Victore & Corona.] Ipso die, secundum cathalogum Sanctorum, Victoris & Stephanæ, quæ latine dicitur Corona. Quorum Victor cum esset miles a Cilicia, pro fide Christi, post digitorum evulsionem, camino ignis inclusus, triduo ibi permansit illæsus. Deinde jussu Sebastiani ducis Alexandriæ, post haustum venenum, post oleum fervens, lampades lateribus applicitas, acetum cum calce ori infusum, exoculatus atque excoriatus, capitis abscissione, victoriæ perhennis meruit triumphum. De Stephana require pridie Idus Maii, ubi hos Martyres habet Usuardus. [Florentii. Trophim &c. Eustorgii. Mariani. Synerii. Satyri.] Florentii martyris. Trophimiæ, Occeani, & Eustorgii martyrum. Apud Mediolanum, sancti Eustorgii episcopi & confessoris. Hic corpora beatorum Magorum &c. ut supra. Mariani episcopi. Synerii episcopi & confessoris. Mediolani, depositio beati Satyri confessoris, fratris sancti Ambrosii episcopi, qui ejus virtutes eleganti delucidans stilo, in libro quem inscripsit de excessu fratris, dicit eum sacri dona baptismatis, casto corpore & puro corde intemerata servasse. Item beatæ memoriæ Egberti, [Egberti. Arnulphi.] episcopi Treverensis & confessoris. Beatæ etiam memoriæ Arnulphi fratris ejus, tertii Comitis Hollandiæ, ab impiis innocenter occisi. [Herlindis.] Necnon Herlindis virginis, æque sanctæ memoriæ, sororis eorum.

[Sinerii.] Molan. Apud Abrincas, depositio sancti Sinerii, ejusdem civitatis episcopi & confessoris. Mediolani, sancti Eustorgii episcopi & confessoris. [Eustorgii. Satyri.] Mediolani, depositio sancti Satyri confessoris, ac germani, præclarissimi Doctoris ac episcopi Ambrosii. Qui in libro, quem de fratris obitu composuit, in ejus laudem ita inter cetera, dixit: Nihil quidem habui, fratres charissimi, in rebus humanis tanto fratre pretiosius, nihil charius. Bos frequenti mugitu pium testatur affectum, si forte defecerit cum quo ducere collo aratra consuevit. Et ego te frater non requiram? aut possim umquam oblivisci tui, cum quo vitæ hujus semper aratra sustinui? labore enim inferior, sed amore conjunctior. Latus enim meum tuo latere sepiebas, caritate, ut frater, cura, ut pater, solicitudine, ut senior, reverentia ut junior. Editiones aliæ de Eustorgio & Satyro eadem habent quæ in prima. Tum sequitur: Apud Abrincas, depositio sancti Sinerii &c. etiam ut supra. A Castellano vocatur Senator, [Richardis.] apud quem vide ulteriorem ejus notitiam. Deinde: In Germania, monasterio Andelaha, [Eumenii.] depositio sanctæ Richardis imperatricis, [Translat. Winoci.] conjugis Caroli crassi & virginis. Die decima octava, sancti patris Eumenii, episcopi Gortynæ, thaumaturgi. Bergis, gloriosa translatio corporis sanctissimi patris [nostri] Vuinoci abbatis.

XIII Kal.
Die 19.

[Januarii & socior.] In Neapoli Campaniæ, natalis sanctorum Januarii Beneventanæ civitatis episcopi, Festi & Proculi diaconorum, Desiderii, Eutici & Acuti, qui post vincula & carceres capite cæsi sunt in civitate Puteolana, [Pelei & Nili.] sub Diocletiano principe. Item in Palestina, sanctorum martyrum Pelei & Nili episcoporum, qui tempore persecutionis cum plurimis clericis pro Christo igni consumpti sunt. [Felicis & Constant. Sequani.] Apud Nuceriam, natalis sanctorum martyrum Felicis & Constantiæ, qui sub Nerone passi sunt. In territorio Lingonicæ civitatis, sancti Sequani presbiteri.

Ita Praten. Herinien. Antverp-maj. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. In Neapolim, pro In Neapoli, antiquo sed mendoso scribendi modo est in Heriniensi. Greven. Festi & Procli pro Proculi. Codices passim habent Eutici, ut est in textu; Antverp-maj. Euticii. Idem legit, Pelei & Lini. Munerat. Pelei & Julii. Rursus Munerat., ubi codices omnes habent pro Christo, substituit, pro Christi nomine. Ibidem, apud Miceriam, pro apud Nuceriam. Et iterum, Nerone imperatore. Greven. Adoniano modo scripsit Linguonicæ. Et sic Herinien. cum antiquioribus Martyrologis Sigonis, pro Sequani, quod nomen servavimus, quia in codicibus nostris magis receptum. Antverp-maj. & Munerat. vocant Signi. Apud alios etiam legitur Sigoni vel Sigonci. Greven. claritatis causa, parenthesim textui interjecit, Sequani (alias Sigonis) sed diversis istis nominibus seu potius variis inflexionibus, unum ubique eumdemque indigitari satis certum est.

[Januarii & sociorum.] Observatio. De prima Martyrum turma, multa hoc die a Baronio in notationibus, plura a Florentinio XII & XIX Septembris disputantur, quæ amplam alibi disserendi materiam suppeditabunt. Summa rerum gestarum & martyrii capita collegit & accurate digessit Tillemontius tomo 5 a pag. 365. Apographa Hieronymiana satis confusa & mutila sunt utroque die jam citato. Beda, post eum Rabanus & item Ado, idem prorsus elogium pro tota classe referunt. Crediderim Bedam ex antiquioribus Actis (nam qui alia scripsit Joannes Diaconus longe Beda posterior est) encomium suum concinnasse. Quæcumque autem Actorum illorum auctoritas sit, inde immortalis Januarii toto orbe Catholico gloria nequaquam obscurari potest, ut ex pluribus monumentis Mss. in eum finem collectis, suo loco ostendetur. Sequor hic Martyrologia. Romanum parvum ita scripsit: Neapoli, Januarii, Sosii, Festi, Desiderii, Proculi, Eutychetis, Acuti. Ubi pro re nostra maxime notandum est, ab illis omnibus atque a Notkero, Adonis etiam contractore, septem martyres connumerari. Usuardus sua quidem omnia ex Beda vel Adone decerpsit, sed cum illi ambo Sosium denuo seorsim recolant XXIII Septembris, eum Noster hic ad vitandam repetitionem, prætereundum censuit. Quam viam inierit Baronius, ex hodierno Romano Martyrologio cuique obvium est perspicere.

Paeli, Nili & plurium aliorum memoriam apud Hieronymiana invenio, non in Palæstina, [Pelei & Nili.] sed Alexandriæ, de quibus ex Eusebio de Martyribus Palæst. cap. 13 & lib. 8 Hist. cap. 13 fusius agit Florentinius, verum duobus prioribus socium jungens Patermuthium, pro quo aud Notkerum Marcus, alibi Elias irrepsit, qui forte melius diceretur alius, nempe presbyter anonymus, ab Eusebio non expressus. Beda & Rabanus de ipsis non meminere. Romanum parvum brevissime: Et Pelei & Nili; ut plerumque illius auctor in more positum habet, sola martyrum nomina ex Eusebio Rufini extrahere. Ado nihil magnopere addidit, sed sic annuntiationem formavit uti eam ex ipso descripsit Noster, omisso tamen tyranni nomine; nam ubi Ado clare exprimit, qui persecutione Diocletiani, Noster indefinite, qui tempore persecutionis, forte quod ἀντονομαστικῶς omnium violentissimam satis intelligi putaverit. Duos hosce episcopos Tyrannioni, Silvano, Zenobio & anonymis Martyribus Tyriis conjunxit Ado XVIII Februarii; vide quæ ibi diximus.

Circa Felicem & Constantiam magna in Hieronymianis depravatio, in quibus cum bis reponantur, [Felicis & Constantiæ.] hoc nempe & sequenti die, ita aliis commixti sunt & sexu confusi, ut vix vera nomina, vix certam palæstram inveniat Florentinius, cui ipsos tuto adscribat, quamdiu aliis implexi sunt. Unde Noster sua acceperit, non longe quærendum est, cum singula verba ex Adone describat, ut ferme etiam fecit Notkerus. Florus a reliquis omnibus dissentiens, eos die præcedenti sed absque positione, ita annuntiat: Et passio sanctorum Felicis & Constantii, qui passi sunt sub Nerone imperatore. Qui ultimum locum tenet Sigo, Sequanus vel Signus pro varia antiquorum nomenclatura, [Sequani.] videtur ab Adone ex Hieronymianis extractus, unde in Nostrum & Notkerum totidem verbis transiit. Dubitat Florentinius an unus & idem sit Sigo seu Sigonus & Sequanus; verum si ex hujusmodi diversitate pro multiplicitate argui possit, jam Sanctus ille quadruplex imo & quintuplex esse poterit. Apud laudatum Florum ita idem celebratur his verbis: In territorio Lingonicæ civitatis, monasterio Segestro, depositio sancti Sigonis presbyteri & confessoris. Simili phrasi utuntur & alii etiam inter Usuardinos, at vero & in hac parte & in reliquo textu germanam Usuardi lectionem a nobis traditam, manifestissimum est. Nihil de Sequano reperit Surius præter cap. 88, quod male 8 vocat, Greg. Turon. de Gloria Confessorum. Vitam habemus Ms. qualem edidit Mabilio sec. 1 Benedict. a pag. 263, cum alia paulo contractiori, quæ ambæ suo tempore conferri & illustrari poterunt. Eustathium vel Eustachium hodie canit Wandelbertus, at quo is spectet dicetur alibi.

AUCTARIA.

Rosweyd. Textum satis purum habet, sed in fine adjungit: [Turgii & sociorum. Mariani.] Item Turgii episcopi, Pii diaconi cum aliis CLIV. Bituricas, Mariani episcopi confessoris. Vide quæ cum Usuardo diximus XIX Augusti.

Pulsanen. In prima fere purus est. Subjungit immediate: Apud Nuceriam, natalis sanctorum martyrum Felicis & Constantiæ. Desunt reliqua omnia, ut jam sæpius supra.

Antverp. Max-Lubec. Antverp-max. Ultrajectin. Leyden. Lovanien. Albergen. & Danic. [De Sequano. Eustoch. ep.] Post Sequani, addunt, abbatis, plurimæ justitiæ presbyteri. Turonis, sancti Eustachii episcopi, magnarum virtutum viri. Corrigendi hic passim codices, nam verum nomen est Eustochius, ut recte Molan. infra.

Centulen. Neapoli Campaniæ, sanctorum Januarii, [Textus mutatus.] Beneventanæ civitatis episcopi, cum Sossio, diacono Mesenate civitatis, & diacono suo Festo & lectore suo Desiderio, sub judice Dracontio. In Palestina, sanctorum Pelei & Lini episcoporum, qui cum clericis multis pro confessione Christi, igni consumpti sunt. Apud Nuceriam, sanctorum Felicis & Constantiæ, qui sub Nerone passi sunt. In territorio Linguonensi, sancti Sigoni presbiteri & monachi, qui miræ abstinentiæ sectator extitit.

Bruxellen. Incipit: Romæ, sanctorum martyrum Eustachii, [De Eustach. & sociis.] cognomento Placidi & uxoris ejus Theospis, cum filiis Agapito & Theospite. Quorum Actus, peregrinatio atque conversio sub Traiano imperatore, mirabiles leguntur. Et quia diis sacrificare noluerunt, in inicio regni Adriani imperatoris in bove æneo, igne succenso, cremati sunt. Jam diximus hos Sanctos a Wandelberto etiam hoc die recoli; in Romano hodierno ponuntur die sequenti, quo etiam ab Adone rejecti sunt, nos de iis cum Usuardo agemus 11 Novembris. Sequitur textus, sed transpositus. Primo loco est; Apud Micenam, pro Nuceriam &c. Tum, de Januario & sociis; deinde de Palæstinis. Tum interjicitur: Item Theodori martyris. [Theodori. Eustach. ep. Sequani & Sigonis.] Turonis, sancti Eustachii episcopi, magnorum virtutum viri. In territorio Lingonicæ civitatis, depositio sancti Sequani abbatis, & sancti Sigonis, plurimæ justitiæ presbyteri. Hic clare, sed male, ni fallor, distinctos habes Sequanum & Sigonem, de quibus jam supra in Observatione satis diximus. [Mariani.] In territorio Bituricensi, depositio sancti Mariani confessoris.

Hagenoyen. In prima & secunda satis purus, subjicit: [Georici. Arnolfi. Eustach. ep.] Metis, depositio sancti Goerici episcopi & confessoris. Vide Surium. Item sancti Arnolfi episcopi & confessoris. An episcopi Vapincensis? Sequitur: Apud Nuceriam, nataiis sanctorum &c. pure. Demum de Sequano & Eustachio Turonensi, ut Antverp. &c. supra.

[Zenonis.] Aquicinct. In fine: Item sancti Zenonis martyris. Infra vocatur Genonis.

Victorin. & Reg. Suec. sign. num. 130. Item in territorio Biturico, [Mariani.] sancti Mariani.

Matric-Cartus-Ultraject. Materni, episcopi & confessoris. [Materni.] Januarii episcopi & martyris cum sociis. Pelei & Nili, episcoporum, qui cum plurimis clericis igne consumpti sunt.

Codex D. Du cheval. sign. B. Treveris, beati Materni episcopi & confessoris. [Materni. Genonis.] Vide XIV Septembris. Codex ejusdem, sign. C. Item Genonis martyris. Is forte est, qui ab aliis Zeno vocatur. Sub neutra inflexione hic colitur.

In Vatican. num. 5949. Deest Sequani.

Ughellian. Turonis, sancti Eustachii episcopi, magnarum virtutum viri. [Eustach. ep. Sequatii. Mariani.]

Florentin. Sancti Sequatii abbatis…. Item, ibidem sancti Mariani confessoris.

[Signi. Beonis.]Burdegalen. In territorio Lingonicæ civitatis, sancti Signi presbiteri. Item Beonis martyris.

Codex Castri-Karoli. In territorio Lingonicæ civitatis, sancti Signi presbiteri. Hic patet indicari Sequanum, ut in priori.

Bizunticen. Metis, sancti Goherici episcopi & confessoris. [Goherici.] Idem est, qui supra Goericus appellatur.

Remens. SS. Timoth. & Apoll. In territorio Lingonicæ civitatis, [Sigonii.] monasterio Segestro, depositio sancti Sigonii presbiteri & monachi.

Editio-Lubeco-Col. In tribus primis fere pura est, [Mileti.] deinde subdit: Treveris, sancti Mileti episcopi & confessoris. [Goerici.] Methis, sancti Goerici episcopi & confessoris. In territorio Lingonicæ civitatis, depositio sancti Sequani abbatis, plurimæ justitiæ presbyteri. [Eustach. ep. Zenonis. Materni.] De Eustachio Turonensi, ut supra. Eodem die, sancti Zenonis martyris. Ipso die, commemoratio sancti Materni archiepiscopi & confessoris, apud Tungerim.

Belini prima editio, penultimo loco interjicit: Turonis, [Eustach. ep. Genonis.] Eustachii episcopi, magnarum virtutum viri. Altera editio in fine adhuc subjungit: Item Genonis martyris.

[Demetrii & sociorum. Zenonis. Goerici. Mileti. Eustach. ep. Theodori.] Greven. Alexandriæ, sanctorum Demetrii, Niceti & Castoris. Item Zenonis martyris. Metis, sancti Goerici, episcopi & confessoris. Treveris, sancti Mileti episcopi & confessoris. Turonis, sancti Eustachii episcopi & confessoris, magnarum virtutum viri. In Anglia, beati Theodori archiepiscopi Cantuariensis & confessoris. Hic (teste Beda, [Turgi.] lib. 4) natus Tarso Ciliciæ, divina & humana litteratura, Latine Græceque instructus, probis moribus & ætate venerandus, cum esset annorum sexaginta sex, a Vitaliano Papa Doruvernensis seu Cantuariensis episcopus consecratus, totius Angliæ ecclesias exemplo & doctrina replens, plenus dierum quievit in pace. Vita exstat apud Surium. Turgi episcopi & confessoris. [Eligii. Materni.] Eligii episcopi & confessoris. Apud Tungrim, commemoratio sancti Materni episcopi & confessoris.

[Eustach. ep. Mileti.] Molan. Turonis, sancti Eustochii episcopi, magnarum virtutum viri. Treberis, sancti Meliti [Mileti] episcopi. [Theodori.] In Anglia, beati Theodori archiepiscopi Cantuariensis & confessoris. Hic natus Tharso &c. ut Greven. nisi quod in fine addatur: Scribit Beda lib. 4 Histor. Anglic. c. 1 & 2, [Goerici.] & lib. 5, c. 8. Metis, sancti Goerici episcopi & confessoris, qui cognomento Appo, vitæ sanctitate fuit admirabilis & omnibus sibi commissis amabilis. Editiones aliæ, de Mileto, ut supra. Sequitur: Messanæ in freto Siculo, [Nicandri & sodalium.] sanctorum Nicandri abbatis & sodalium, Gregorii, Petri, Demetrii & Elisabeth. Qui sub quodam specu solitarii vixere, inediam, sitim, æstum, & algorem pro Christo tolerantes, ubi pariter in pace quieverunt. De Eustochio, ut supra. Tum: Die decima nona, [Trophimi Sabbatii & Dorymedon.] sanctorum martyrum Trophimi, Sabbatii & Dorymedontis. Civitate Metis, sancti Goerici, episcopi & confessoris. Qui vitæ sanctitate fuit admirabilis, & omnibus sibi commissis amabilis. Apud Castell. patronus est Canonicarum Spinalensium.

XII Kal.
Die 20.

[Faustæ & Euilasii.] In Cizico, natalis sanctorum martyrum Faustæ virginis & Euilasii, sub Maximiano imperatore, quam idem Euilasius, cum esset primus palatii, jussit primo dehonestari, suspendi, torqueri, ac quasi lignum secari mediam, sed postea credens & ipse Christum, [Eulogii. Dionysii & Privati.] simul cum Fausta agonizatus est. Civitate Corduba, beati Eulogii presbiteri, ob Christi martyrium decollati. In Phrigia, sanctorum Dionysii & Privati.

Soli puri sunt Praten. Antverp-maj. Munerat. & Molan.
Varia lectio. Cizico scribunt omnes, excepto Molano, qui Cyzico, sed pessime Antverp-maj. Crito vel Erito. Videtur Molanus voluisse Usuardum corrigere, dum pro, credens & ipse Christum, legit credens & ipse in Christum, nisi ita a Greveno acceperit. Munerat. ante martyrum, omisit Christi. At Antverp. maj. totam phrasim limavit, saltem mutavit, hoc modo: Eulogii presbiteri pro Christi amore martyrio laureati. Deinde pro Phrigia, ut passim codices scribunt, posuit; In Africa. Molan. recte habet Phrygia, Munerat & alii Frigia. Sed de hoc alibi satis, dum cum codicibus aliam scribendi normam sumus secuti.

[Faustæ & Euilasii.] Observatio. Prima primorum hujus laterculi martyrum memoria, Hieronymianis ignota, apud Bedam reperitur, ubi ex longioribus Actis nonnulla decerpta invenies, quæ creditu difficilia non immerito pronuntiat Tillemontius tomo 5 pag. 160 & 161; præterquam quod alia a Surio, post Metaphrasten VI Februarii, alia a Beda hic, alia rursus a Baronio, qui Euilasium idolorum sacerdotem facit, narrari videantur. Sed hæc nos proprio loco examinabimus. Hic præcipue notandum, Rabano & Adoni ita præluxisse Bedam, ut totam hujus historiam illi transcripserint. Romanum parvum paucis legit: In Cyzico, Faustæ virginis & Euilasii. Noster, sive Adonem sive Bedam præ oculis habuerit, ita elogium formavit, ut in textu retulimus, non ut habent codices mediæ notæ, in quibus licet eadem referantur, phrasis tamen plane immutata est. Vide quæ de Cyzico, de virginum tonsione, & aliis eodem spectantibus notauit Baronius, & de Maforte, Maphorte vel Mavorte, muliebri capitis tegumento, Molanus in prima Usuardi editione. Wandelbertus solos hodie Faustam & Euilasium ita memorat:

Virgoque bis senum Fausta atque Euilasius ornant.

De Eulogio celeberrimo Cordubensi presbitero & martyre, qui in textu nostro proximus est, solus inter antiquos loquitur Usuardus, quem ex recentioribus inter alios secuti sunt Maurolycus, [Eulogii.] Felicius, Galesinius; sed cum hic notaverit V Idus Martii securi percussum, illuc ipsum retrahendum censuit Baronius, tametsi idem Galesinius asserat: Hodierno die divinis statarum horarum officiis ex ecclesiæ Cordubensis usu…. celebrari. At hæc in Actis nostri XI Martii Comment. prævio §. 1 ex Scholiis Ambrosii Moralis redarguuntur. Recte an secus, lector statuat; mihi certe dubium non est, quin Usuardus qui fere cominus Cordubensia certamina intuitus est, rationem pro eo tempore gravem habuerit, cur eum hoc die potius quam XI Martii collocaret. Reliqua quæ ad Eulogium spectant videsis in Actis nostris ad prædictum diem XI Martii accurate & diligenter ab Henschenio illustrata. Martyres Phrygii, nisi vehementer fallor, ex Hieronimiano aliquo codice accersiti sunt. [Dionysii & Privati.] Turbata, mutila & confusa nonnulla in illis codicibus hoc & præcedenti die reperiri, nuperrime indicavimus. Ceterum ex collatis a Florentinio variorum codicum Tabulis, Dionysius & Privatus e Sinadensium numero facile eruuntur, quidquid corrupta ibi & luxata nomina agnoscamus. Gratissimum erit, siquis de postremis hisce Martyribus monumenta aliqua suggesserit. Cursim denique observandum est, Molanum in prima editione purum, in posterioribus Eustachium cum uxore & filiis textui inseruisse, quem Wandelbertus solum pridie cecinerat. Florus de eo meminit 1 Novembris, Usuardus 11, cujus postremi verba codex Heriniensis huic diei innexuit, ut in Auctariis mox dicemus.

AUCTARIA.

Herinien. Utut passim integer & sincerus, mire hodie depravatus est. Incipit: [Vig. Matth.] Vigilia sancti Matthæi Apostoli & Euangelistæ. Sequitur prima textus annuntiatio purissima. At dein inseritur quod jam dicebam: Item temporibus Adriani imperatoris, passio beatorum Eustachii cognomento Placidæ [a Placidas] & uxoris ejus Theospis, [De Eustach. &sociis.] cum filiis Agapio & Theospite, quorum miri Actus leguntur. Deficit præterea in Eulogio Cordubensi.

Rosweyd. In textu non omnino purus, in fine subdit: [Vig. Matth.] Vigilia sancti Mathæi Apostoli & Euangelistæ. Hæc sæpius infra recurrit.

Pulsanen. Incipit: Vigilia sancti Mathæi Apostoli. Textus plane truncatus est, [Vig. Matth.] nam ex eo solum habet: In Cizico, natalis sanctorum martyrum &c. usque ad imperatore; desunt reliqua omnia.

Antverp. & Max-Lubec. Præcipui sunt ex eorum numero, quos dixi Usuardi phrasim ex Beda vel Adone commutasse, hoc modo: In Cizico, sanctorum martyrum Faustæ virginis & Euilasii. [De Fausta & Euilasio.] Quorum Fausta ab eodem Evilasio decalvata & ad turpitudinem rasa, suspensa est & torta. Deinde cum vellet eam mediam secare, sed carnifices non valerent eam lædere, stupens Euilasius credidit. Qui etiam a Maximiano cum fortiter torqueretur, Fausta capite terebrata, clavis toto corpore confixa, ignitæ sartagini imposita, cum eodem Euilasio voce de cælo vocata transiit. Reliqua textus pura sunt, [Vig. Matth.] sed in fine adjicitur: Item, Vigilia sancti Mathei Apostoli.

[De eadem.] Greven. In textu purus, in fine etiam subdit sed tamquam annuntiationem ad textum pertinentem. Item, Vigilia sancti Mathei Apostoli.

Antverp-max. Leyden. & Lovanien. Ita ordiuntur: [De eadem.] Vigilia sancti Mathei Apostoli & Euangelistæ. In ceteris omnibus tres hi codices similes sunt Antverp. & Max-Lubec.

Ultraject. In eo a tribus proxime prægressis differt, quod Eulogium omiserit.

Albergen. & Danic. Vigilia sancti Mathei Apostoli. [De eadem.] Romæ temporibus Adriani imperatoris, passio beatorum Eustachii cognomento Placidi, [Eusta hii & sociorum.] & uxoris ejus Theospis, cum filiis. Agapio & Theospite, quorum miri Actus leguntur. Sequitur textus, ut in Antverp-max. &c.

Centulen. Vigilia sancti Mathei. In Frigia, sanctorum Dionysii & Privati. [Vig Matth.] In Cizico, sanctorum Faustæ virginis & Euilasii, sub Maximiano imperatore. [Textus mutatus.] Erat autem Fausta puella annorum tredecim & Euilasius octogenarius. Cordubæ, Eulogii presbyteri, ob Christi fidem decollati.

Bruxellen. Vigilia beati Mathei Apostoli & Euangelistæ. [Vig. Matth.] De Fausta & Euilasio multa ex Adone miscet, quæ purius leges in Auctario Molani. Sequitur de Eulogio & Phrygiis, pure. Tum: [Elevat. Amandi.] Elnone monasterio, elevatio corporis sancti Amandi episcopi & confessoris.

Hagnoyen. De Vigilia, ut supra. In Fausta & Euilasio, [Vig. Matth.] etiam Adonem aut Bedam ferme sequitur. In duabus ultimis purus est. Subjungit: Treveris, [Quiriaci.] sancti Quiriaci presbiteri & confessoris. Vide VI Martii: infra ponitur translatio.

[Elevat. Amandi] Aquicinct. Penultimo loco interserit: Elevatio corporis sancti Amandi episcopi.

Victorin. & Reg-Suec. signatus num. 130, in fine: [Eustachii.] Item Romæ, Euthii vel Eutii [Eustachii] cum uxore & duobus filiis.

Matric-Cartus-Ultraject. Faustæ virginis & martyris. [Tex. contr.] Et Euilasii. Dionysii & Privati.

In Vatican. num. 5949. Desunt annuntiationes Eulogii, Dionysii & Privati.

Florentin. Item sancti Lauri episcopi & confessoris: Laudi, [Lauri.] opinor, de quo die sequenti.

Editio Lubeco-Col. Vigilia sancti Mathei Apostoli. [Vig. Matth. Eustachii.] Romæ, temporibus Adriani imperatoris, passio beatorum Eustachii &c. Ferme ut supra. In Fausta & Euilasio paulo magis interpolata est quam Antverp. &c. In duabus ultimis pura est. Sequitur: [Quiriaci. Translat. Quiriaci.] Eodem die, sancti Quiriaci Apostoli & martyris. Ipso die, translatio sancti Quiriaci presbiteri & confessoris. Diximus supra ad Hagenoyen. Quiriaci hujus natalem recoli die VI Martii. Vide eo die in Actis commentarium historicum; hic melius commemoratur translatio.

Belin. In Fausta & Euilasio similis est Antverp. &c. Tum immediate subdit: Eodem die, sanctorum Eustachii & sociorum ejus. [Eustachii. Vig. Matth.] Item eodem die, vigilia sancti Mathei Apostoli & Euangelistæ. In Frigia, sanctorum &c. Deest Eulogius Cordubensis in editione prima, sed in altera ad finem apponitur: Civitate Corduba, beati Eulogii presbyteri.

[Florentii. Quiriaci. Cuthberti. Translat. Quiriaci.] Greven. Florentii episcopi & martyris. Inter multos Florentios, non facile est divinare, quem hic indicatum velit. Quiriaci philosophi & martyris. Item sancti Cuthberti. Ipso die, translatio sancti Quiriaci presbyteri & confessoris. Secundum aliquos hic, [Eustach. &c.] Eustachii & sociorum ejus, qui in IV Nonas Novembris habentur. [Gerhardi cum elogio.] Item sanctæ memoriæ Gerhardi eremitæ & confessoris. Hic ut in gestis beatæ Lidwyd virginis refertur, ex diocesi Agrippinensis Coloniæ ortus, vitæ solitariæ desiderio Egyptum adiit, ibique manna cæli vivens, corpore crassus nimium, vultu vero angelicus, in specu repertus est. Tandem beato in Domino fine quievit, anno Domini MCCCCXXVI [in 1 edit. 1425. [Eustochiæ.]] Cujus animam præfata virgo vidit ab angelis in cælum ferri. Eustochiæ virginis.

Molan. Post agonizatus est, aliis litteris ex Beda vel Adone textui inserit: Cum enim eam carnifices serris lædere non valebant, [De Fausta & Euilasio ex Adone.] stupens Euilasius, Christo credere cœpit. Et hoc ubi imperatori nunciatum est, misit præfectum, qui eum suspensum fortiter torqueret. Qui etiam jussit Faustam nudam & sine maforte flagellatam, incarceratam, caput terebrari, ac oculos infigi, cui postmodum non solum caput & facies, sed & pectus & totum corpus usque ad tibias clavis impletum est. Post hæc sartaginem jussit igniri, sed hæc, psallente illa, refriguit. Inter hæc veniens vox de cælo vocavit eos, & sic tradiderunt spiritum. Erat autem Fausta annorum XIII & Euilasius LXXX. In fine, addit: Item eodem die, [Eustachii & sociorum. Vig. Matth. Translat. Vincentii.] sanctorum Eustachii & sociorum ejus. Item eodem die, vigilia &c. Ipso die in cœnobio Sonegias, translatio beati Vincentii confessoris & monachi. Agitur de marito sanctæ Waldetrudis, qui alio nomine vocatur Madelgarius. Vide de eo Auctaria ad diem ejus natalem XIV Julii. [De Elevat. Amandi.] Aliæ editiones incipiunt ab Eustachio. In fine de Vigilia, ut supra. Item de translatione beati Vincentii. Demum: Elnone, elevatio corporis sancti Amandi episcopi & confessoris. Cujus corpus post centum quinquaginta annos a transitu, integrum inventum est, atque de ore ejus, geminis ab inventore dentibus ablatis, stillæ scribuntur fluxisse cruoris. Vide de hac elevatione sermonem Milonis monachi in Actis VI Februarii pagina 891.

XI Kal.
Die 21.

[Matthæi.] Natalis beati Mathei Apostoli & Euangelistæ, qui apud Æthiopiam prædicans, martyrium passus est. Hujus Euangelium Hæbræo sermone conscriptum, ipso revelante, tempore Zenonis imperatoris inventum est. Eodem die via Claudia, vicesimo miliario ab Urbe, [Alexandri] passio sancti Alexandri episcopi, qui pro fide Christi, sub Antonino imperatore, vincula, fustes, equuleum, lampades ardentes, ungularum laniationem, bestias ac fornacis flammas superans, tandem gladio vitam adeptus est gloriosam. [Pamphili.] Item Romæ, sancti Pamphili martyris.

Consonant Praten. Herinien. Antverp-maj. Rosweyd. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Belin. Greven. & Molan. Accedunt Antverp-max. Ultrajectin. Leyden. Lovanien. Albergen. & Danic.
Varia lectio. Tota ferme reducitur ad scriptionis diversitatem, ut Mathei, quo modo omnes scribunt, excepto Molano, qui recte Matthæi. Rosweyd. habet Ethyopiam, Belin. & plerique alii Ethiopiam, nos cum Pratensi & Heriniensi: & sic in Hebræo &c. Belinus pro laniationem, habet laceratione, & Rosweyd. exuperans, pro superans.

[Matthæi.] Observatio. Vetustissimam Apostoli & Euangelistæ Matthæi in Fastis sacris memoriam, præter antiqua alia monumenta, probant Martyrologia omnia. Et in Hieronymianis quidem diversis quatuor diebus, videlicet I & VI Maii, & rursus VII Octobris. Hodie vero in iisdem ita legitur: Et in Persida, civitate Tarseum (vel Tarrium,) natalis sancti Mathei Apostoli & Euangelistæ. Epternacense prudentius locum non exprimit. Beda simplicius posuit: Natalis sancti Matthæi Apostoli & Euangelistæ. At Florus adjecit, in Persida, imo &, in civitate Tharim. Rabanus, in Æthiopia, paucula ex vulgatis Actis subjiciens. Romanum parvum, brevissime: Matthæi Apostoli. Nec multa in Festivitatibus Apostolorum suggessit Ado, ex Hieronymo potissimum, imo ferme ex eo solo delibans, quæ a Nostro satis nitide contracta sunt. Notkerus solito parcior, satis frigide addit, cujus passionis historia circumquaque frequentatur. Nos de historia illa & consimilibus pluribus passim repudiatis, alibi disseremus, uti & de martyrii loco multipliciter controverso, de translationibus reliquiarum aliisque huc spectantibus, quæ prælibata inveniuntur in Notationibus Baronii, in Florentinii prævio ad Martyrologium indiculo pag. 158 & 159, ac in Notis hujus diei, & recentius a Tillemontio tomo 1 in serie Apostolorum. Videri etiam possunt Castellani, annotatiunculæ ad Martyrologium universale hoc, die. Wandelbertus hoc modo cecinit:

Deseruit Christo mundi qui lucra vocante,
Undecimum Matthæus Euangelico ore sacravit.

Alexandri episcopi nullus hodie Martyrologus præter unum Adonem meminit, apud quem XXVI Novembris longo elogio exornatur. [Alexand.] Ibi Romanum parvum de eo ita memorat: Et beati Alexandri episcopi & martyris, passi XI Kalend. Octobris, a Papa Damaso VI Kalend. Decembris translati, quando festivitatem ei dicavit. Ex Adoniana historia huc retulit Usuardus, quæ in elogio nostro paucis sed eleganter complexus est. Notavit Baronius, constare, hunc omnino esse diversum ab Alexandro Papa. Cujus autem fuerit civitatis episcopus, inquit, nondum invenimus. Neque nobis hactenus lucis aliquid affulsit, unde de episcopali ejus sede quidquam definire possimus, quod cum Actis ipsius diligentius suo loco examinabitur. [Pamphili.] Postremum locum hic occupat Pamphilus martyr Romæ, nulla alia distinctionis nota aut charactere vestitus. Asserit Baronius, Usuardo adstipulare vetera Mss. Verum quæ aut qualia ea sint, nusquam indicat, forte quod solum citata invenerit apud Galesinium, in iis appellandis satis liberalem. Ego me fateor mirari vehementer hunc Pamphilum ab Usuardo adjunctum, cujus antiquiorum aut æqualium nullus mentionem faciat; cum alibi notaverim raro Sanctum quempiam apud Usuardum reperiri (Cordubenses excipio & populares Gallos) cujus apud alios vestigia saltem aliqua non occurrant. Nihilominus vere ab ipso hac die recoli ex codicibus nostris omnibus indubitatum est.

AUCTARIA.

Pulsanen. Purus est usque ad Alexandri episcopi inclusive, desunt reliqua omnia.

Centulen. Natalis beati Mathei Apostoli & Euangelistæ, [Textus contractus.] qui primus in Judæa Euangelium Christi Hebræo sermone conscripsit, post vero Ethiopiam prædicans, martyrium passus est. Eodem die, sancti Alexandri martyris, quem Papa Damasus condigne sepelivit. Romæ, sancti Pamphili martyris. Sic passim textum contrahit.

Bruxellen. Natale beati Mathei Apostoli & Euangelistæ, [De Matth.] qui ex publicano a Christo electus, primum quidem in Judæa euangelisavit, postmodum in Macedonia & Ethiopia prædicans, martyrium passus est in Persida. Hujus Euangelium &c. pure. Ipso die, Romæ via Claudia, vicesimo ab urbe miliario, passio sancti Alexandri Papæ. [Alex. PP.] Errat, nam Alexander Papa colitur III. Maii, ut ibi diximus. Sequuntur textus reliqua, satis pure, quibus subjungitur in eadem falsa hypothesi: Hic aquam aspersionis cum sale benedici, & ut oblatio altaris in azimo fieret, & ut vino aqua misceretur ad designandam Christi & Ecclesiæ unionem, constituit. Et in Canone Missæ addidit: Qui pridie quam pateretur. In Pamphilo purus est. Tum: Et Truncinis, sancti Gerolfi martyris. [Gerolfi. Translat. Landelini.] Et translatio corporis sancti Landelini confessoris. Quem sanctus Autbertus ad Christum convertit. Et ipse conversus, monasteria Alne super Sambrem & Lobiense fundavit.

Hagenoyen. Natale beati Mathei Mathei Apostoli & Ewangelistæ. [Multa de Matthæo.] Quem Dominus de theolonia vocavit & suum Apostolum fecit. Qui Domino magnum convivium in domo sua fecit. Hic postquam ad Dominum venit, illum non reliquit, nec ad publica negotia resedit. Hic in multis secretis erat Domini cum aliis Apostolis. Dominum vidit resurrexisse a mortuis, & in cælum eum ascendere, & Spiritum sanctum cum aliis recepit. Hic prius in Judæa prædicans lingwa Hebrayca primus scripsit Euangelium. Articulum adjecit Symbulo. Postea in Mirmidonea prædicans, cæcatus est & per Andream Apostolum illuminatus. Tunc descendit in Etyopiam verbum Dei Prædicare, ubi sibi Tarves & Arfaxat magi valde erant infesti. Ubi post suscitationem filii regis, civitatem & patriam pro magna parte convertit, ecclesias plures ædificavit, presbyteros & episcopos ac alios clericos ordinavit, filiam regis Epigeniam sacro velamine consecravit, quamquia Hircatus post regem Eglyppum sponsam habere [cogitasset,] Apostolum Mattheum post Missarium sollempnia, gladio a tergo percuti fecit & martyrem Christi consecravit. Hujus Euangelium &c. Item, [Landelini.] sancti Landelini martyris. Sed hic codex Landelinum cum aliis ex confessore martyrem facit, cum tamen ubique de eodem sancti Autberti Cameracensis episcopi discipulo agatur, quem Auctaria nostra & Martyrologium Romanum memorant XV Junii quo die vita ejus illustrata &c. Item, [Laudi.] beati Laudi episcopi & confessoris. In Alexandro & Pamphilo, fere purus est.

Aquicinct in fine Civitate Attensi [Aptensi,] natalis beati Castoris episcopi & confessoris. [Castoris.]

Matric-Cartus-Ultraject. Matthæi Apostoli & Euangelistæ. Alexandri episcopi & martyris, qui multa sustinuit tormenta.

Cistercien. S. Benigni. Dedicatio altaris sancti Eustadii & sanctæ Paschasiæ.

Reginæ Suec. signatus num. 428. Rotomago, sancti Laudi episcopi. [Laudi.] Melius appellandus est, Lauto, Gallice brevius Lo.

Codex D. Le Mare signatus A, nisi fallor: In civitate Attensi, [Castoris.] natalis beati Castoris, episcopi & confessoris.

In Vatican. sub nota num. 5949. Desunt annuntiationes duæ ultimæ. Adjicitur autem: Eodem die, [Vincentii.] sancti Vincentii martyris. De quo Vincentio loquatur nescio, nisi id velit, quod in Bizunticen. legitur XXIII Septembris.

[Laudi. Weriburgæ. Castoris.] Altemps. Item sancti Laudi episcopi. In Britannia, sanctæ Weriburgæ virginis. Vide III Feb.

Caudiacens. Civitate Actensi, natalis beati Castoris episcopi & confessoris. Superius legebat aliquis, civitate Attensi, Greven. infra, habet Castoris episcopi Atheniensis; sed scribendum civitate Aptensi. Vide de eodem Sancto nonnulla alia in Martyrologio Castellani.

Editio. Lubec-Col. Apud Ethiopiam, civitate Nadaber, [De Matth.] natalis beati Mathei Apostoli & Euangelistæ, qui & Levi. Primus in Judæa Euangelium Christi Hebreo sermone conscripsit, quod postea apud Ethiopiam prædicans, martyrium a rege Hircano passus est. Et licet per aliquod tempus Euangelium hoc occultatum fuerat, divino tamen nutu, ipso Apostolo revelante, tempore Zenonis imperatoris inventum est. In Alexandro tantillum interpolata, in Pamphilo pura est. Sequitur: Eodem die, in territorio civitatis Constanciæ, sancti Laudonis episcopi & confessoris. [Laudonis. Mauræ.] In pago Trecassino, sanctæ Mauræ. Additur in fine τὸ civitatis, sed quod ad rem non facit; forte legere voluit virginis.

[Landelini. Geronis. Gerulfi.] Greven. Landelini martyris. Vide dicta in Hagenoyen. Geronis martyris. In Flandria, Gerulphi pueri & martyris. In Normannia inferiori, civitate Constantiensi, [Laudi.] beati Laudi episcopi & confessoris. Hic superna dispositione, cum esset annorum duodecim, in episcopum assumptus, verbo, vita & miraculis præfatam illustrans ecclesiam, beato fine quievit. [Castoris. Victoris. Geremari. Mauræ.] Castoris episcopi Atheniensis & confessoris. Vide Caudiacen. Item Victoris Geremari abbatis. In pago Trecassino, sanctæ Mauræ virginis.

Molan. De Alexandro, post gloriosam, aliis litteris textui inserit: [De Alexand.] Cui Papa Damasus condignam faciens cryptam, illuc eum sexto Kalendas Decembris transposuit, quando & festivitatem ei indixit, ubi & ejus passio annotata est. Vide Adonem in Observatione citatum. In fine subjungit: Apud Constantias inferioris Normanniæ, beati Laudi, primi præfatæ urbis episcopi, [De Laudo.] cujus vita miraculis floruit, & mors ipsius nihilominus pretiosa in conspectu Domini fuit. Passio sancti Gerulphi martyris. De Alexandro eadem habent posteriores editiones in textu, [Gerulfi.] quæ jam diximus. In fine item de Laudo similiter. Tum: Truncinii juxta Gandavum, passio sancti Gerulphi. Die vigesima prima, [Codrati. Elevat. Landelini.] sancti Apostoli Codrati in Magnesia. Crispinii, elevatio & remotio corporis beatissimi patris Landelini, ab Odore Cameracensi episcopo. Recte hic de Landelino, patre seu abbate & confessore agitur, & non de depositione, sed de elevat. &c.

X Kal.
Die 22.

[Mauritii & socior.] In Galliis civitate Seduno, loco Acauno, natalis sanctorum martyrum Thebeorum, Mauricii, Exuperii, Candidi, Victoris, Innocentii, Vitalis cum sociis suis sex millibus quingentis, qui sub Maximiano passi pro Christo, gloriosissime coronati sunt. Apud Beuuariam, [Emmeramni.] sancti Emmerammi episcopi & martyris. Hic crimen stupri a quodam commissum, sibi causa Christi imputari suasit, ac proinde mortis discrimen patienter pertulit. [Florentii. Silvani.] In pago Pictavensi, sancti Florentii presbiteri & confessoris. Item, sancti Silvani confessoris, in territorio Bituricensi.

Ita habent Praten. Herinien. Antverp-maj., Rosweyd. Munerat. Greven & Molan.
Varia lectio. Reliqui Acauno, cum antiquioribus nostris codicibus Praten. & Hebrinien; & quia ita legunt Acta Eucheriana & veteres alii. Non tam facile sociorum numerum ex codicibus iisdem aut aliis definias, utpote quem Acta ipsa non exprimunt, licet solitas legionis copias ex communiori opinione declarent, quos intra terminos etiam hæsit Viennensis. Primus numerum 6666 determinasse videtur Florus, qui & in plerisque codicibus nostris legitur, nempe in Herinien. Rosweyd. Greven. Molan. & mediæ notæ ferme omnibus. Ego cum existimem Florum illum ab Usuardo numquam visum, sic facile credo aliam ab ipso initam rationem, quæ in Pratensi, Antverp-maj. & Munerato remanserit, qualem in textu secuti sumus, ut fortasse vero calculo proximiorem, quem mallemus indeterminatum relinquere. Puto Usuardum scripsisse Beuuariam, pro qua alii Beiovariam, alii Bannariam, alii Bavariam: pressius Rosweyd. Ratisponæ. In nomine Sancti, mirabilis diversitas. In Pratensi Himmerani; in Herinien. Amtrani; in Antverp-maj. & Munerat. Avitramni; Molan. Emerami; alii aliter. Liceat mihi pro textu seligere quod maxime ad verum accedit ex Rosweyd. & Greven. Emmerammi, pro Emmeramni. Male legit Praten. crimen stupri a quodam commisso: paulo melius Herinien. commissi, alii optime commissum. Rosweyd. Munerat. Greven. & Molan. contra antiquiores, in fine legunt: In territorio Bituricensi, sancti Silvani &c.

Observatio. Inclytissimæ legionis Thebææ martyrium tot antiquissimis & indubitatis monumentis firmatum & stabilitum est, [Mauritii & sociorum] ut satis mirari nequeam ministelli cujusdam Anglo-Sabaudici temeritatem, qui agmen illud sacrosanctum audaci ore arrodere ausus fuerit. Erit tempus, quo hypercriticam ejus dissertationem, Anglice & Gallice editam, favente Deo convellamus, nisi eam, licet numquam visam, prævie satis obtriverit Tillemontius tomo 4 a pag. 421, & alii plures, cetera satis critici & in eruenda veritate historica peritissimi. Porro monumenta, quæ dicebam, Martyrologiis nostris nituntur potissimum, & egregiis illis, imo venerandis sancti Eucherii Lugdunensis Actis, a Chiffletio nostro primum, deinde a Ruinartio inter selecta editis & illustratis a pag. 285: quibus non video quid hactenus tantopere detraxerint Dubourdæana sophismata. De exacto martyrum illorum numero, ut nihil certo tradunt laudata Acta, ita neque hic quidquam lubet statuere. Ceterum in apographis Hieronymianis ita celebrantur: In Gallia, civitate Sedunis, natalis sanctorum Mauricii, Exuperii, Candidi, Victoris, Innocentii, Vitalis cum sociis suis V ⅭⅠƆ D & octoginta quinque. Bedæ exempla manuscripta in numero conformia non sunt. Si Bedam in Rabano quærimus, sic verosimiliter scripsisse dicendus est: Sanctorum martyrum Thebæorum, Mauricii, Candidi, Exuperii, quæ nomina in Actis exprimuntur. In aliquo codice additur, Victoris, & hoc etiam recte: in altero socii anonymi recensentur sexies mille & octoginta quinque. Florus rotundius pro antiquarum Romanarum legionum censu: Cum sociis, quorum omnium numerus 6666. Romanum parvum prudenter & vere pronuntiat: Mauritii cum sociis, qui Thebæi fuisse referuntur, sub Maximiano passi. Nec distinctius martyrum numerum expressit Ado, utpote quem in Eucherio, ex cujus sincerissimis Actis partem potissimam in suum Martyrologium retulit; quem, inquam, in Eucherio omnino non repererit. Paucis elogium suum ex Adone Noster exequitur, variante in codicibus præfato martyrum numero, ut supra abunde ostendimus. Est igitur veterum Martyrologorum omnium, etiam Wandelberti & Notkeri, constantissima pro Thebæorum nostrorum martyrio sententia. Nec prætereunda est auctoritas Missalis Gothici seu Gallicani veteris, quod nongentis annis vetustius, ut testatur illustris editor Thomasius, postea S.R.E. Cardinalis, pag 373 Missam exhibet, in qua sex millium sexcentorum, imo Thæbeorum exercitus præclarissima exstat memoria. Hi sunt de Thebæis & Emmeramno Wandelberti versiculi:

Mauritius denum socia legione coronat,
Effuso mortem pariter quæ sanguine vicit.
Emmeramus eum socio comitatur honore,
Quem gens insignis Britannia voce reposcit.

De Emmerammo vel Emmeramno, soli meminere Rabanus & Wandelbertus. Apud hunc nomen invenire potuit Usuardus, [Emmeramni.] sed mihi verosimilius est, aliunde vitam nactum, ex qua nomen desumperit, satis crude stuprum ab alio commissum, sibi imputari suasisse commemorans, quod in Romano Baronius phrasi paulo moderatiori censuit exprimendum. Rei totius veritas ex Actis ejus a variis editis, suo tempore illustrabitur, quando & Wandelberti versiculus excutietur: Quem gens insignis Brittannia voce reposcit.

Florentius Pictavensis, & Silvanus Bituricensis a nemine ante Usuardum in Tabulis sacris consignati sunt, [Florentii. Silvani.] quod in popularibus Sanctis ei satis familiare est. Primi Acta cum aliis sancti Floriani connexa, ex parte a Cointio publicata sunt ad annum DCXCIV a num. 13. An quæ Mss. habemus, quatuor partibus distincta, tam sint incertæ fidei, quam contendat recentior aliquis, postea videbitur. De Silvano nihil proditum scio, præter ea quæ Labbeus suggerit tomo 2 Bibliothecæ Mss. a pag. 444.

AUCTARIA.

Pulsanen. In prima satis purus, subjungit: Item sancti Silvani confessoris cum sociis suis. [Silvani cum soc.] Desunt reliqua omnia.

Antverp. & Max-Lubec. In Galliis civitate Seduno, [De Thebæis.] seu Octodero Valense, loco Agauno &c. Numerum ponunt 6666, ut omnes mediæ notæ, & annuntiationem concludunt: Passi pro Christo, gloriosa passione mundum illustrarunt; quemadmodum hodie legit Martyrolog. Rom. Sequitur: In pago Pictavensi, sancti Florentii presbyteri & confessoris. In territorio civitatis Constantiæ, [Laudonis.] sancti Laudonis episcopi. Desunt alia quæ ad textum spectant. Laudo vel potius, ut supra notavimus, Lauto colitur die præcedenti, ubi & ab aliis Laudus appellatur.

Antverp-max. Legit 6660. Habet eamdem clausulam: Passi &c. De Florentio scribit episcopi. Tum de Laudone, ut proxime diximus. Demum in fine: Apud Bojoarïam, sancti Emineramini, episcopi & martyris.

Ultraject.Leyden Lovanien.& Danic. Cum prioribus ferme conveniunt. Scribunt 6666. De Florentio, cum textu legunt presbyteri. In scribendo Emmeramni nomine plurimum variant, ut de aliis etiam dictum est.

Albergen. Deficit cum Antverp. & Max-Lubec. in annuntiatione Emmeramni; in omnibus autem deest Silvanus Bituricensis.

Centulen. In Galliis territorio Sedunensi, loco Agauno, [De Thebæis.] natalis sanctorum martyrum Thebeorum, Mauricii, Exuperii, Candidi, Vitalis, Innocentii & Victoris, ac sociorum eorumdem, quorum summa est sex milia, sexcenti sexaginta sex viri, qui sub Maximiano imperatore passi pro Christo, gloriosissime coronati sunt. [Advent. Germani.] Antisiodoro, adventus & exceptio corporis sancti Germani episcopi & confessoris, ab Italia. In Bauvaria, [Translat. Io. Reom.] sancti Hameranti martyris. Eodem die, translatio sanctis Ioannis Rehomensis.

Bruxellen. In prima utcumque purus, secundo loco habet de Silvano. Sed, cum sociis suis. Tum: Apud Radisponam civitatem Bavariæ, passio beati Hemmeranni vel Anteanni episcopi & martyris. [De Emmer.] Qui crimen stupri a quodam commissum, sibi innocenti pro Christi imputari permisit. &c. In territorio civitatis Constantiæ, [Laudonis.] sancti Laudonis episcopi. In pago Pictavensi, sancti Florentii episcopi & confessoris. Lege cum textu presbyteri.

Hagenoyen. Multa de Thæbæis martyribus collegit, quæ apocrypha credimus. Tum, de Silvano. Deinde de Florentio, satis pure. Sequitur, [Laudonis.] de Laudone, ut supra. En modo aliqua de Emmeramno: Apud Petivariam Ratisponam civitatem Alemaniæ, [De Emmer.] sancti Emeramni episcopi & martyris. Qui natus erat ex Aquitania de civitate Tholosa, qui a juventute sua mundum despexit & Christo adhæsit, litterarumque studium adeptus est, & summum sacerdotium adeptus est. Erat namque ille verus Dei cultor. Post hoc reliquit patriam, & omnia quæ habuit ut Hunis [& aliis gentibus] paganis verbum Dei prædicaret. Et ingressus Germaniam, quam Deodo vir alacri ingenio & strenuus in armis regebat; in cujus provincia ipso jubente, prædicavit tres annos. Eo tempore filia ducis stuprum commisit, quod illa cum fornicatore sibi confessa est. Quibus ille pœnitentiam injungens, sibi illud imponi fecit &c.

Aquicinct. S. Emmeramnum non appellat episcopum, [De Emmer.] & post τὸ martyris, sic prosequitur: Hic crimen stupri a quodam commissum, sibi causa Christi imputari patitur, ac proinde mortis discrimen patienter pertulit. Præter ea quæ superius notata sunt, ne excidat Cointius, multa diligenter inquirens ad annum DCXLIX a pag. 243 ad 256.

Matric-Cartus-Ultraject. Muritii [Mauritii] & sociorum ejus. [Salabergæ. Lintrudis.] Salabergæ abbatissæ. Lintrudis virginis. Emmerami episcopi & martyris. Florentii episcopi & confessoris.

[Laudonis.] Codex D. du Cheval. sign. B. In territorio civitatis Constantiæ, sancti Laudonis episcopi.

In Vatican. signato num. 5949 nihil est de Emmeramno, Florentio & Silvano.

Ughellian. Caret etiam Emmeramno & Silvano. [Laudi.] Adjecit: In territorio civitatis Constantiæ, sancti Laudi episcopi.

[Laudi.] Altemps. Pro Emmeramni, scribit Hautramni. Constantiæ, sancti Laudi episcopi.

[Laudonis.] Florentin. In territorio civitatis Constantiæ, sancti Laudonis episcopi & confessoris.

[De Salaberg.] Luxovien. Lugduno Clavato, sanctæ Salabergæ, Christi famulæ, quæ mater extitit trecentarum sanctimonialium, ad cujus polyandrium [intellige sepulchrum] claræ post obitum patuerunt virtutes.

[Lautoni.] Caudiacen. Sancti Lautoni episcopi & confessoris. Idem est, qui aliis Laudo, Lando, Laudus &c. Gallice Lo, ut diximus.

Remens. SS. Tim. & Apoll. Antissiodori, adventus & exceptio corporis ab Italia, [Adv. Germ.] sancti Germani ejusdem civitatis episcopi.

Editio Lubeco-Col. In prima satis pura, subdit: [Victoris.] Item ibidem loco Agauno, beati Victoris veterani, qui post stragem beatorum Thebeorum, ibidem a persecutoribus interemptus est, & sanctis martyribus sociatus. Ratisponæ, sancti Emmeramni episcopi & martyris. [Haytramii.] De Florentio, bene. Apud Bavariam provinciam, natale sancti Haytramii, episcopi & confessoris. [Ioannis. Luttrudis.] An non repetitio? In pago Tornodorensi, beati Iohannis abbatis. De Silvano, ut supra. Eodem die, sanctæ Luttrudis virginis.

Belin. In prima legit etiam 6666. & habet clausulam, ut supra. Sequitur de Florentio, ut Antverp-max. [Laudonis.] Tum, de Laudone &c. In Silvano nonnihil mutilatus est. Apud Beuvariam, sancti Antrani &c. Huic crimen stupri imputatum est, ac proinde mortis discrimen, &c.

[Romarici & soc. 585. Platonis. Victoris.] Greven. Landone, Romarici ac sociorum ejus quingentorum octoginta quinque. Platonis martyris. Victoris martyris. Qui cum Agaunenses martyres beatificaret, felicem se dicendo, si cum illis fuisset occisus, mox ab eisdem illorum carnificibus trucidatus est. [Jonii.] Secundum aliquos hic, Jonii presbyteri & martyris, socii beati Dionisii; secundum alios vero Nonis Augusti. Hic cum in Galliam, causa prædicationis venisset, tentus ac decollatus est, statimque corpus truncum, caput in manus sumens, miliario fere uno deportavit, in locum ubi quiescere elegerat. Secundum Cathalogum Sanctorum hic, Sanctini episcopi Meldensis & confessoris, discipuli beati Dionysii Parisiorum episcopi & martyris. [Sanctini. Silvani.] Item Silvani, episcopi Nazareth & confessoris, magnæ sanctitatis viri, beato Hieronymo familiarissimi, ut patet ex gestis ejusdem. [Silv. abb.] In eremo Scythi, sancti Silvani abbatis & confessoris. In pago Tornodorensi, beati Ioannis abbatis. [Joannis. Lutrudis. Salabergæ.] Lutrudis virginis. Ipso die, sanctæ Salabergæ viduæ, abbatissæ. Quæ in suburbano Leuchorum, nobilibus orta parentibus, cum oculorum lumen amissum, beati Eustasii abbatis interventu recuperasset, defuncto viro, cui jussu Dagoberti regis nupserat, primum in suburbio Linguonensi, hereditate vixit paterna, deinde Lugduni, constructo monasterio, trecentis ferme adunatis famulabus Christi præsidens, vita & miraculis clara quievit.

Molan. In textu aliis litteris post coronati sunt, ex Adone miscet: [De Victore & Thebæis.] Victor vero martyr, nec legionis ejusdem fuit, neque miles, sed emeritæ jam militiæ veteranus. Hic cum iter agens incidisset in hos, qui passim epulabantur læti martyrum spoliis, atque ab his ad convescendum invitatus, prolatam ab exultantibus per ordinem causam cognovisset, detestatus convivas refugiebat. Qui mox ab eis captus & jugulatus est, ac ceteris martyribus honore conjunctus est. At vero beatissimorum martyrum corpora, post multos passionis annos S. Theodoro episcopo revelantur, & in honore eorum basilica honeste componitur. In fine habet de Laudone, ut jam sæpe superius. Tum: Civitate Lauduno Clavato, depositio sanctæ Salabergæ abbatissæ, [Salabergæ.] quæ in lege divina erudita, vigiliis & orationibus assidue vacans, virtutum & miraculorum gratia illustrem conversationem duxit. In pago Tornodorensi, [Joannis. Lutrudis.] beati Joannis abbatis. Denique typis minoribus: Corbeiæ, Lutrudis virginis sanctimonialis. Editiones aliæ de Victore nonnulla contrahunt, [De Emmer.] sed de Emmeramno addunt, quod & prima litteris Italicis insertum habet: Cui singulariter omnia membra abscisa sunt. Præterea hæ editiones annuntiationem truncant & variant, rursus litteris Italicis sic legentes: Huic crimen stupri imputatum est. Deinde charactere Romano, seu proprio textus; ac proinde mortis &c. In fine: Civitate Lauduno Clavato, depositio sanctæ Salabergæ &c. ut supra. De Laudo vel Laudone, agunt hæ editiones die præcedenti, uti & plures alii codices. In pago Tornodorensi &c.

IX Kal.
Die 23.

In Campania, natalis beati Sosii diaconi Messenatæ civitatis. Hic cum tempore quodam Euangelium legeret in ecclesia præfatæ civitatis, [Sosij.] præsente episcopo Januario, vidit subito idem episcopus de capite ejus flammam exurgere, & pronuntiavit, eum martyrem futurum. Et post non multos dies, cum esset annorum triginta, martyrium cum eodem episcopo capitis obtruncatione suscepit. Eodem die, [Theclæ.] sanctæ Teclæ virginis de Iconio civitate, quæ in confessione Christi ignem ac bestias devicit, & post multa certamina ad doctrinam multorum veniens Seleuciam, requievit in pace. In territorio civitatis Constantiæ, [Paterni.] sancti Paterni episcopi & confessoris.

Conveniunt Praten. Herinien. Antverp-maj. Rosweyd. Greven. & Molan. Quibus accedunt Antverpien-max. Leyden. & Lovanien.
Varia Lectio. sancti Sosii, pro beati, scripsit Heriniensis. Antverp-maj. habet Sossii. Locus varie scribitur. Optime Rosweyd. & Molan. Mesenatæ, male Herinien. Messeratæ, Praten. Antverp-maj. & Greven. eo modo, quo in textu reliquimus. Rosweyd. pro flammam exurgere, legit ascendere. In Praten. & Antverp-majore est Theclæ. Alii omnes simplicius Teclæ. De dyacono, yconio & hujusmodi nævis, non loquor. Seleutiam scribit Pratensis, sed alii passim & melius, ut est in textu. In fine notabilior variatio, utpote cum Pratensis & soliti duo asseclæ Antverp-maj. & Rosweyd. ab omnibus aliis dissentientes, legant: In territorio civitatis Abrincæ, ceteri nullo excepto: In territorio civitatis Constantiæ, quod omnino servandum putavimus. Vide infra in Observatione. Sed nota, Castellanum, cetera Pratensis codicis accuratissimum inspectorem, hanc a Molani editione diversitatem inter alias non indicasse.

[Sosii.] Observatio. De Sosio celebri Miseno diacono jam abunde locuti sumus ad XIX Septembris, quando de Januario actum est, neque ibi dicta, hic repetenda sunt. Beda, Rabanus, & Ado, idem habent elogium, ex quo Noster compendium suum eleganter contraxit. Romanum parvum etiam cum aliis Sosium hoc die, secundo annuntiat: Mesenathæ, Sosii diaconi, annorum XXX martyris. Notkerus solum posuit: Sosii diaconi, de quo XIII Kalend. Octobris invenies. Wandelbertus tertio versiculo, sic eum laudat:

Levita & Sosius merito splendescit honore.

Clarissimam virginem, &, si ita vis, inter virgines protomartyrem, Theclam celebrant Martyrologia omnia, [Theclæ.] & quidem diebus variis Hieronymiana, ut diligenter in hodiernis aliorumque dierum ibi citatorum notationibus advertit Florentinius; sive ubique eadem illa Apostoli discipula, sive forte alia (ut plures fuerunt ejus virtutum æmulæ) memorentur. Nullum Hieronymianum apographum simplicius loquitur, quam vetustissimum Epternacense, in quo solum legitur: In Oriente, Theclæ. Florentinii textus paulo amplior est: In Seleucia, natalis Theclæ virginis, quæ Romæ igne deposito evasit. Beda & ex eo Rabanus breve sed satis nitidum elogium exhibent, quod pro majori parte Noster in suum laterculum transtulit. Solita brevitate utitur Romanum parvum: Et Theclæ virginis, Seleuciæ quiescentis. Longior est Adonis historia ex vulgatis Actis extracta, de quorum veritate ex Baronio aliisque alibi disputabitur. Notissima est prisci fabulatoris de Pauli & Theclæ Actibus reprobata dudum narratio, ex qua tamen alias apud Surium satis prolixas pullulasse negare non ausim. At enim, utut corruptos fateamur hujusmodi fontes, tot aliunde suggessit veneranda sanctorum Patrum auctoritas, ut ex iis vitæ series concinnari queat, quemadmodum non infeliciter tentavit Tillemontius tomo 2 a pag. 60. Vero martyrio coronatam solus inter Martyrologos asserere videtur Wandelbertus, dum ita canit: Nonum Tecla tenet roseo perfusa cruore. Sed latiori id sensu intelligendum verosimilius est, idque nonnulli inferunt ex eo, quod in Canone Missæ Ecclesia ei locum non tribuerit. Hæc pro instituto sufficiant. [Paterni.] Paternus, duobus præcedentibus ab Usuardo superadditus, ita a Praten. Antverp-majore & Rosweyd. ponitur, ut non territorio Constantiensi, sed Abrincensi adscribatur, contra quam reliqui codices nostri Usuardini uniformiter scribant: In territorio civitatis Constantiæ; quo modo & in Romano hodierno legitur, ubi Baronius in Notatione observat, primum fuisse Constantiensem episcopum. At lapsum hic memoria virum eminentissimum, probat Henschenius in Comment. prævio ad Acta sanctorum Paterni & Scubilionis, XVI Aprilis; atque ibi etiam ostendit Paternum hunc nostrum, illum ipsum esse Abrincensium episcopum, qui, quod in Sesciaco monasterio diœcesis Constantiensis obierit, ideo signatus sit, in territorio civitatis Constantiæ. Et sic Usuardum legisse censemus, quidquid Pratensis, cum solitis duobus sociis refragetur. Constat porro Paternum in pace quievisse XVI Aprilis, neque hactenus causam reperi, cur eum Usuardus hoc die collocarit. Sunt qui & Linum commemorent, duce, ni fallor, Floro vel Rabano, unde in nonnullos codices nostros transiit, uti & in Romanum, cum de eo Usuardus agat XXVI Novembris. [De Lino & Liberio.] Sed cur omissus Liberius Papa, de quo hoc die Hieronymiana & Wandelbertus, Rabanus die sequenti? Forte alibi ratio assignabitur.

AUCTARIA.

Pulsanen. In prima annuntiatione expunctum plane elogium. In secunda purus est. Tertia abest.

Antverp. Max-Lubec. Ughellian. Florentini & alii codices plures hodie Papam Liberium referunt, hisce iisdem terminis: Romæ, [Liberii.] sancti Liberii episcopi. Vide Observationem supra & notulam Castellani.

Munerat. Post textum purum, adjicit: Eodem die, [Paxentii.] Paxentii martyris, de cujus corpus honoratur & colitur in conventu divi Martini de Campis, Parisius. Notabis phrasim huic codici propriam.

Ultraject. Albergen. & Danic. Incipiunt: Romæ, [De Lino.] natale beati Lini Papæ. Qui cum post Apostolum Petrum primus Ecclesiam Romanam rexisset annis duodecim, martyrio coronatus, sepultus est in Vaticano. Vide Observationem.

Centulen. In Campania, sancti Sossii diaconi & martyris. Eodem die, sanctæ Teclæ virginis, apud Seleuciam quiescentis. Civitate Beluaco, sancti Geremari abbatis. [Geremari.] Vide Martyrologium Romanum die sequenti.

Bruxellen. Sic orditur: Natale Teclæ virginis, apud Seleuciam quiescentis, [De Thecla.] Quæ de civitate Yconio a beato Paulo Apostolo instructa est. Quam mater ejus cernens Christianam & nuptui repudiare, accusavit eam. Quæ in confessione Christi, ignes & bestias superavit & post multa certamina, ad doctrinam plurimorum veniens Seleuciam, cum duplici corona virginitatis & martyrii requievit in pace. Romæ, [Lini.] beati Lini Papæ. Sequitur de primo & ultimo, nempe Sosio & Paterno, pure.

Hagenoyen. De Thecla, multa corradit, quorum hic partem subjicio: [De Thecla.] Apud Seleuciam, depositio sanctæ Teclæ virginis, discipulæ sancti Pauli Apostoli. Quæ orta erat de Yconio civitate, quæ quia sponsum suum deseruit & Paulo adhæsit, a matre propria est accusata, quod Christiana esset unde in ignem projicitur & non læditur. Hæc comam tondere voluit, ut cum Paulo habitare posset, sed ipse prohibuit. Et iterum, quia nubere noluit, in Antiochia bestiis objicitur, sed non consumitur: deinde in foveam plenam serpentibus mittitur, sed illa orante, moriuntur. Et iterum in ignem projicitur, sed non comburitur. Tunc super leenam ligatur &c. [Liberii.] Sequitur: Item Romæ, Liberii episcopi. In Sosio satis purus est; de Paterno, nihil.

[Liberii.] Aquicinct. In fine, Romæ, sancti Liberii episcopi & confessoris.

Matric-Cartus-Ultraject. Teclæ virginis. Zozii diaconi & martyris, cum episcopo suo Januario. Paterni episcopi & confessoris.

In Vatican. num. 5949. Deest Paterni.

[Victoris &c.] Lugdunen. Huc refert: Victoris Innocentis …. cum sociis suis 6066. Vide Thebæos, XXII.

[Vincentii.] Bizunticen. Item festivitas sancti Vincentii martyris. Quando ejus sacratissimum corpus ab Hispaniis, Gallias est translatum & in cœnobio, quod Castris dicitur, decenter humatum.

Luxovien. Ipso die, Medii monasterii, repositio corporis beati martyris Bonifacii ex Thebæa legione. [Bonifacii. De Vincent.]

Cabilonen. Inventio corporis beati Vincentii levitæ & martyris. Vide Bizunticen.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Romæ, natale beati Lini Papæ & martyris. [De Lino.] Hic post beatum Petrum Apostolum, cum primus Ecclesiam Romanam rexisset annis duodecim, mensibus tribus, diebus duodecim, martyrio coronatur. Hic ex præcepto beati Petri constituit, ut mulier in ecclesiam velato capite introiret, qui etiam sepultus est juxta corpus beati Petri Apostoli in Vaticano. De Sosia tria hæc verba in fine adjicit; tempore Diocletiani imperatoris. In Theclæ elogio hinc inde nonnihil interpolata est, in ultima annuntiatione, satis pura.

Belin. Annuntiationum seriem mutavit. Primo loco: In Iconio civitate, sanctæ Teclæ virginis &c. Secundo loco, de Paterno, pure. Item de Solio. [De Lino.] In fine: Eodem die, Romæ, sancti Lini Papæ & Martyris, qui post Petrum primus, Romanam Ecclesiam tenuit annis duodecim, & martyrio coronatus, sepultus est in Vaticano, octavo Kalend. Octobris. Vide in auctario sequenti.

Greven. Romæ, Lini Papæ & martyris: cujus hic est passio, licet ejus celebritas VI Kalend. Decembris solemnior habeatur, [De eodem. Liberii. Adamnani. Constantii.] quo die translatus perhibetur. Romæ. Liberii episcopi & confessoris. Adamnani episcopi. Constantii episcopi Aquinæ civitatis, de quo beatus Gregorius 3. [Stabilionis.] Dialog. refert, quia prophetiæ spiritu claruerit. Stabilionis confessoris, discipuli beati Paterni episcopi. Notabis, Paternum a Greven. signatum XVI. Aprilis, sed sub mendoso titulo episcopi Pictaviensis. De reliquo vide dicta in Observatione & fusius in Actis XVI Aprilis, ubi verum discipuli nomen invenies. Pergit Grevenus: Eodem die apud Anconam, sancti Constantii confessoris, [Constantii Anconitani.] de quo beatus Gregorius 1 Dialog. refert, quod idem vir Dei funditus terrena despiciens, toto mentis adnisu ad cælestia flagraverit. Cumque in ecclesia, in qua mansionarii fungebatur officio, oleum unde lampades accenderet, defuisset, lampades ipsas aqua implevit, & allato igne succendit, sicque aqua arsit acsi in lampadibus oleum fuisset. [Adamnani. Dignæ & Emeritæ.] Vide notulam Castellani. Adumiani abbatis. Lege Adamnani. Dignæ & Emeritæ, virginum & martyrum. Spectant ad diem præcedentem. Vide Romanum.

[Lini.] Molan. Eodem die, Romæ, sancti Lini Papæ & martyris: qui post &c. ut Belin. supra. Item Romæ, [Liberii.] sancti Liberii confessoris. Quam scrupulose, ubi Wandelbertus aperte enuntiat: Liberiusque dicat Romanam Papa per urbem. Tum: Eodem die, [Paxentii. Elevat. Guiberti.] Paxentii martyris, cujus corpus honoratur & colitur &c. ut Munerat. In Gemblaco, elevatio corporis sancti patroni nostri Guiberti confessoris Christi, in miraculis præclari. Subdit minoribus typis: [Constan. Aq. Constant. An] Secunda assumptio sanctæ Mariæ virginis. De Constantio Aquinate & de Constantio Anconitano eadem omnia ex Gregorii Dialogis refert. Denique: In Scotia, monasterio Huensi, sancti Adamanni, [Adamnani.] ejusdem loci abbatis & confessoris, sanctitate ac doctrina famosi, de quo Bedal. 5, c. 16 & 22. Editiones aliæ textui Usuardino Linum præmittunt. De Thecla aliis litteris textui post virginis, inserunt, primæ martyris, & post Seleuciam, hæc: cum duplici corona, virginitatis & martyrii. In fine: Jtem Romæ, sancti Liberii Papæ & confessoris. [Aßumpt 2. B.M.V.] De Paxentio martyre, ex Munerat. & elevatione corporis sancti Guiberti, Gemblacensis, ut supra in priori editione. Item typis minoribus, de secunda assumptione S. Mariæ Virg.

VIII Kal.
Die 24.

[Concept. Joan. Bapt. Andochii & socior.] Conceptio sancti Joannis Baptistæ. Et in Augustiduno, natalis sancti Andochii presbiteri, Tyrsi diaconi & Felicis, qui a Policarpo episcopo ab Oriente directi ad docendam Galliam, sub Aureliano principe sunt gloriosissime coronati. Siquidem flagellis cæsi, in ultimo tota die inversis manibus suspensi, in ignem missi, sed non combusti, tandem vectibus colla feriuntur.

Soli puri sunt Praten. Herinien. Antverpien-major & Rosweyd.
Varia lectio. De Joannis & Johannis, satis alibi dictum est. In apographo nostro Pratensi legitur simpliciter Augustiduno, at Castellanus notat, diserte haberi: Et in Augustiduno, quemadmodum etiam legit Herinien. & alii, nosque ita servandum putavimus, licet in Antverp-maj. desit et, in Rosweyd. vero utraque particula, Antverp-maj. pro Andochii, ponit Andocii. Ex quatuor citatis codicibus solus Rosweyd. scribit, Tirsi; ceteri, ut in textu; nullus Thyrsi. Policarpo, ut alibi. Sub Aureliano habent omnes post Bedam & Adonem; sed eam temporis notam alibi correxit Usuardus, & nos in Actis probabilius rejiciendam ostendemus. Pro principe, solus Herinien. substituit imperatore. In Antverp-majore pro combusti, male scriptum est conbusti.

[Andochii & sociorum] Observatio. Paucis observationes omnes necessarias absolvero, si dicam indiculum nostrum totum ex Adone verbatim descriptum; porro Adonem æque ac Rabanum sua ex Beda accepisse. Est autem inter Bedam & Adonem ea diversitas, quod hic post feriuntur, frustra repetar, atque ita martyrium suum gloriosissime compleverunt VIII Kalend. Octobris; Beda vero magis ad rem subjiciat: Ubi Symphorianus tunc viginti annorum, qui postea passus est, semper vigilias & orationes agebat. De hoc Symphoriano, ad ejus diem natalem XXII Augusti pro re nostra satis dictum est. At latius se extendit Æduensium martyrum cognatio, quam fuse explicatam invenies in Actis Tergeminorum Speusippi; Eleusippi & Meleusippi ad XVII Januarii, in quibus Benignus presbiter, de quo agendum 1 Novembris, cum his Sanctis nostris, Andochio item presbytero, Thyrso diacono & Felice, a Polycarpo in Galliam missi dicuntur, ubi longe verosimilius Felix postremus, & laicus & mercator indigena fuisse censetur, cum Apostolis illis, quos exceperat, martyrii laurea donatus. De Tergeminorum Actis quod superaddam non habeo: quam vero authentica sint, quæ de Andochio & duobus hodiernis sociis apud nos manuscripta exstant, satis erit deprompsisse, cum & otiosius & accuratius ea expendere licuerit. Interim Hieronymianis etiam insertos vel potius adjectos ostendit Florentinius, apud quem ita scribitur: In Gallia, civitate Augustidunensi, vico Sedulo, natalis sanctorum Andochii, Tyrsi & Felicis martyris; qua ferme phrasi non male usi sunt nonnulli codices Usuardini, quos mediæ notæ appellamus. Huc quod spectat, vide in Observatione ad dictum diem XVII Januarii. Nihil de his Romanum parvum, cujus auctor procul dubio Warnacharii Acta aut hujusmodi alia numquam viderat. Notkerus Adonem vel Rabanum plus solito contraxit: [Concept. S. Jo. Bapt.] Wandelberti versus ad calcem subjiciam. De conceptione sancti Joannis Baptistæ, quæ in textu nostro primum locum obtinet, hoc unice & breviter observandum, eam in omnibus omnino antiquis Martyrologiis consignatam, imo ab omni ævo in veneratione semper fuisse, tam in Orientali quam in Occidentali ecclesia. Fatetur Florentinius, ignorare se, cur hujusmodi celebritas in Romano emendato Martyrologio prætermissa sit; utrum vero conjecturis suis id assequatur, lectoris judicio relinquo, cui auctor sum, ut ejusdem Florentinii Exercitationem huic diei subjunctam consulat, De Joannis Baptistæ nondum posito Præcursoris officio, deque ejusdem conceptionis & nativitatis loco, ubi de Macherunte disputat, quo in loco nonnulla Hieronymiana Baptistæ conceptionem signant. Si hæc non sufficiant, videatur Papebrochius, hæc omnia accuratissime illustrans Tomo IV Junii cap. 2 §. 2 & 3, a pag. 701. Videri etiam potest notatio Rosweydi in Festivitates Apostolorum pag. 223. En modo pollicitos Wandelberti versiculos:

Octavum sterili conceptus ventre Joannes,
Andochiusque sacrat, martyrque & presbyter almus,
Quem Tyrsus Felixque pari comitantur amore.

AUCTARIA.

Pulsanen. Purus est usque ad, sunt coronati, sed desunt reliqua omnia.

Antverp. & Max-Lubec. In prima bene. Ita pergunt: In territorio Eduæ civitatis, [De Andochio &c Rustici.] castro Sedeloco, sancti Andochii &c. In fine: Arvernis, depositio sancti Rustici episcopi. Max-Lubec., habet Rusaci.

Munerat. Textui subnectit: Castro Blesis, sancti Solennis episcopi & confessoris. [Solemnis.] Est in Martyrologio Romano die sequenti. Videsis eo die lectiones nostras Variantes.

Greven. Etiam addit & quidem ut partem textus: [Solemnis.] Item, sancti Solemnis episcopi.

Molan. In prima editione omittit Conceptionem sancti Joannis Baptistæ, uti etiam fecit Baronius. At ille in editionibus posterioribus eam annuntiationem restituit.

Antverp-max. Ultrajectin, Leyden. & Lovanien. Similes sunt Antverp. & Max-Lubec. in eo ferme solum discrepantes, quod in Auctario de Rustico, omittant τὸ depositio, & addant titulum confessoris.

Albergen. & Danic. Carent annuntiatione prima, in reliquo cum postremis conveniunt.

Centulen. In prima purus est. Tum: Augustidum, sancti Judochii presbyteri & martyris, Tyrsi diaconi & Felicis, qui sub Aureliano principe sunt gloriosissime coronati.

Bruxellen. In prima purus, in secunda idem habet initium cum Antverpien. & Max-Lubec. &c. in fine tamen nonnihil transpositus. Tum: [Rustici.] Arvernis, sancti Rustici episcopi & confessoris. Eodem die, in territorio Beluacensi, sancti Gummari (vult dicere Geremari) abbatis. [Geremari.]

Hagenoyen. Conceptio sancti Joannis Baptistæ, quæ facta est post complecionem sacerdotii Zachariæ, [De Conceptione I. B.] patris ejus. In Augustodunensibus nonnihil interpolatus est. Tum: In territorio civitatis Constantiæ, sancti Patrini [pro Paterni] episcopi & confessoris. [Paterni.] Vide die præcedenti. In pago Pictaviensi, sancti Florentii presbiteri & confessoris. [Florentii.] De quo iterum superius egit XXII Septembris. Avernis, [Rustici. Silvani. Gerhardi.] depositio sancti Rustici episcopi & confessoris. Item, sancti Silvari confessoris. An non Silvani, de quo etiam supra XXII? In Ungaria, sancti Gerhardi episcopi & martyris.

Aquicinct. Omittit Conceptionem sancti Joannis Baptistæ; in reliquis purus.

[De Solemno.] Daveronen. Depositio beati Solemnis, episcopi Carnotensis, magnificæ sanctitatis & clarissimi in miraculis viri.

[Vigilia Firmini.] Ambianen. Post conceptionem Joannis, addit: Eodem die, vigilia gloriosissimi episcopi & martyris Christi Firmini.

Matric-Cartus-Ultraject. Conceptio sancti Joannis Baptistæ. [Solemnis.] Solemni episcopi & confessoris.

[Geremari.] Reg. Suec. signatus num. 428. Beloacus, depositio sancti Geremari confessoris.

[Rustici.] Ughellian. Arvernis, depositio Rustici episc.

Altemps. Ipso die, dedicatio sanctæ Trinitatis ecclesiæ Norwicensis. [Geremari.] In territorio Beluacensi, sancti Germani abbatis. Pro Geremari.

Florentin. In finibus Germaniæ, passio sanctorum martyrum, [Mult. Mart.] qui tempore Maximiniani, passi sunt pro Christo, ut habetur in gestis sancti Domnini.

Montis Sancti. In Gallia, civitate Augustoduno, vico Sedulo, natalis sanctorum Andochii &c.

Editio Lubeco-Col. Post Baptistæ addit: Præcursoris Domini. In Augustodunensibus fere similis est Antverp. &c. supra. [Rustici.] In fine: Avernis, sancti Rustici episcopi & confessoris.

Belin. Incipit: Augustoduno &c. pure. Tum, Avernis, [Rustici. Gerardi.] depositio sancti Rustici episcopi, Item, in Ungaria, sancti Gerardi episcopi & martyris. Item conceptio sancti Joannis Baptistæ. Hæc Conceptionis transpositio fefellit Papebrochium citato loco in Observatione, ubi ait, primum esse Belinum, qui hoc festum omiserit, nempe quod in laterculi principio non repererit. Altera Belini editio ad hæc adjungit: [Geremari.] In territorio Beluacensi, sancti Germani abbatis. Vide supra.

Greven. In Pannonia seu Hungaria, sancti Gerhardi episcopi & martyris, [Gerhardi. Ruperti.] qui secundum Cathalogum passus est VII Kalend. Martii. Ruperti episcopi & martyris. In Calcedonia, sanctorum martyrum quadraginta novem, [Mart. 49.] qui cum beata Eufemia pro fide Christi Prisco proconsuli oblati, martyrii palmam adepti sunt. [Fymberti. Rustici. Geniani. Ephigeniæ. Rosæ.] Fymberti episcopi. Arvernis, depositio sancti Rustici episcopi & confessoris. Geniani abbatis. Epigeniæ virginis, abbatissæ & Eufemiæ matris ejus, de quibus in gestis sancti Mathæi Apostoli. Rosæ virginis.

Molan. Arvernis depositio sancti Rustici episcopi. Item in Hungaria, [Rustici. Gerardi. Geremari. Translat. Gaugerici. Solemnis cum elogio.] sancti Gerardi episcopi & martyris. Item conceptio sancti Joannis Baptistæ. In territorio Beluacensi, sancti Germani abbatis, Cameraci, translatio sancti Gaugerici episcopi & confessoris. Eodem die, depositio Solemnis episcopi. Hic cum quadam die obvium haberet hominem, a nativitate cæcum & surdum, eum complexus collo osculatus est, & statim sanum reddidit. Hic etiam Carnotensium episcopus Ludovicum regem, cum trecentis septuaginta nobilibus sacro fonte regeneravit, sicque Dei sanctus tres olympiades gerens in episcopatu, migravit ad Dominum. Et sancti Rutperti confessoris; [Rutperti.] tum aliis litteris; episcopi Vuormatiensis & Saltzburgensis translatio. De posterioribus editionibus, jam dixi restitutam in iis Conceptionem sancti Joannis Baptistæ, ubi aliis litteris inseritur textui; gloriosi Prophetæ & Præcursoris. In fine de Rustico & Gerardo, ut supra. [Germari. Elevat. Gaugerici.] In territorio Beluacensi, sancti Germari abbatis. Cameraci, elevatio sancti Gaugerici, episcopi & confessoris. Vide supra XI Augusti.

VII Kal.
Die 25.

[Cleophæ.] Natalis beati Cleophæ, quem tradunt apud castellum Emaus, in eadem domo, in qua mensam Domino paraverat, pro confessione illius a Judæis occisum & gloriosa memoria sepultum. In civitate Ambianensium, [Firmini.] beati Firmini episcopi, qui sub præside Rictiouaro post varia tormenta, capitis decollatione martyrium sumpsit. Apud Lugdunum, [Lupi. Herculani.] depositio sancti Lupi episcopi ex anachoreta. Ipso die, sancti Herculani militis, qui in passione Alexandri episcopi legitur. [Aunarii.] Autisiodoro, sancti Aunarii episcopi & confessoris.

Inter puros solum numero Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Scripsi Emaus, ut codices habent communius, licet aliqui malint Emmaus. Nonnulli legunt, Lupi episcopi anachoretæ vel anachoritæ, sed melius Molanus & alii post Adonem, ex anachoreta. Sic rursus Molan. ex eodem Adone, ponit Herculani non Herculiani. Superest præcipua & difficilior varietas, circa annuntiationem sancti Solemnis, [Utrum ad Usuardum spectet S. Solemnis.] vel ut scribunt codices Sollempnis, quam certum est non ad hunc, sed ad præcedentem diem pertinere, ut recte observat Bollandus IV Februarii, ad vitam sancti Aventini; & alii. Nos die præcedenti Muneratum & Grevenum e puris exclusimus, quod ibi in ea annuntiatione ab omnibus reliquis discreparent, quamvis, si ponenda sit, eo die signanda videatur. Quæritur, utrum hoc die Solemnem collocarit Usuardus, & non potius ab alio adjectus sit? Vidit hoc, opinor, Molanus, qui neutro die ipsum retulit. At contrarium statuunt Praten. Herinien. Antverp-maj. Rosweyd, & Belin, apud quos ultimo loco disertissime exprimitur: Item, sancti Solempnis, vel Solennii episcopi. Cogor nihilominus existimare Usuardinum non esse, hac potissimum ratione ductus, quod Castellanus, diligentissimus codicis Pratensis inspector observaverit, prima manu solam S. Aunarii annuntiationem ultimo loco positam fuisse, quæ subinde erasa fuerit, tumque pressiori charactere ita rescripta, ut altera S. Solemnis accedere posset. Quod idem habeant Antverp-maj. Rosweyd. & etiam Aquicinct., novum non est, cum passim ex eodem fonte procedant. Sola me retineret Heriniensis auctoritas, nisi & hic hodie auctior esset. Nam ad Belinum quod attinet, tot ferme quotidie Auctariis abundat, ut raro incorruptus appareat. Ita equidem verosimilius censeo, si cui Solemnem Usuardo vendicare lubeat, argumentis facile cedam; liceat mihi interim Munerat. Greven. & præcipue Molanum ceteris codicibus hic anteferre. De Solemni vide Rabanum XXIV Septembris. Acta ejus sincera non esse, satis indicat Bollandus, citata superius die IV Februarii in Aventino &c.

[Cleophæ.] Observatio. De Cleopha nihil est apud Hieronymiana, Bedam, Florum, Rabanum aut Wandelbertum. Primus eum signavit auctor Romani parvi, his verbis: Cleophæ, cui Dominus post resurrectionem in via apparuit. Ado in suo Martyrologio præfigit: Natalis beati, & ita ferme descripsit Notkerus: at Usuardi elogium ex Apostolorum Festivitatibus ad verbum contractum est. Qua autem fide assertum ab Adone martyrium nitatur, hactenus non reperi. Alii cum Tillemontio tomo 1 pag. 366, 459 & 622 cognationem ejus vel affinitatem cum Christo Servatore examinant, de qua & nos alibi egimus, & porro fusius suo loco disputabimus. Indubitata sunt, quæ ex Lucæ cap. 24 refert laudatus Tillemontius pag. 368. [Firmini.] De Firmino legit Rabanus: Natale sancti Firmini martyris. Wandelbertus, Ambiana micat Firmino martyre plebes. Plura Florus memorat. Adoni a Mosandro adscribitur. Verum, nisi multum fallor, non alium ducem habuit Usuardus quam Acta ipsa, quæ, ut fortasse sincera omnino non sint, gravia tamen & antiqua esse, suo tempore demonstrabitur. Multa de translationibus, una aut pluribus, hujus Firmini & alterius cognominis confessoris, jam pridem, & recentissime, vel ipsas inter umbras disputata sunt, [Lupi.] quæ tunc etiam accuratius examinabuntur. Lupi depositio ab Hieronymianis pridie notata, a Corbeiensi Lugduno, ab Epternacensi Augustoduno tribuitur. Ado priorem secutus videtur, dum recte scribit: Lugduni, sancti Lupi episcopi ex anachoreta: unde jam perspicis, ex quo Noster sua acceperit. Hoc ei elogium canit Wandelbertus:

Septena Lupus Antistes Lugduna revisit
Mœnia, devotæ pastor memorabilis urbi.

[Herculani.] Res ejus gestæ colligi poterunt ex iis, quæ satis fuse deduxit Severtius in Chronologia historica a pag. 84, & ex aliis ab ipso citatis. Herculanus, in Actis sancti Alexandri episcopi, de quo supra ad XXI Septembris egimus, memoratus apud Adonem XXVI Novembris, hoc die pro mero Usuardi arbitrio positus videtur, aliis omnibus antiquis Martyrologis præteritus, ubi etiam advertes, perperam, vel saltem gratis, ei ab Nostro dari titulum militis, cum ab Adone solum dicatur, juvenis ex officio Antonini. Sequitur Aunarius, [Aunarii.] sive, ut scribit Castellanus; Aunacharius, ab Usuardo etiam primum consignatus, de cujus Actis plura sparsim inveniuntur tomo primo Bibliothecæ Labbeanæ, sed præcipue a pag. 419 & 528, ad quæ accedere potest Compilatio nostra Autissiodorensis itidem Ms. ex Labbeo ferme pro hac parte desumpta, pag. 53. Atque hactenus conformes sunt probatioris notæ codices omnes, ut de genuino textu dubitari nequeat. Quid de Solemne seu Solenne censendum, superius abunde discussum est.

AUCTARIA.

Praten. Antverp-maj. & Rosweyd. De Solemne habent ut supra diximus. [Solemnis.] Sed in Rosweyd. præterea additur: In monasterio Glestiensi, [Ceolfridi.] sancti Ceolfridi.

Herinien. Secundo loco proprium inserit: Eodem die, [Principii. Solemnis.] sancti Principii Suessionensis episcopi, fratris beati Remigii. In fine, de Solemne, ut supra.

Pulsanen. In prima satis purus, in secunda truncat elogium, & tunc immediate cum superioribus subdit: [Solemnis.] Item, sancti sollempnis episcopi. Desunt reliqua omnia.

Antverp. & Max-Lubec. Omittunt annuntiationem Aunarii, & recte etiam Solemnis. Pro Alexandri episcopi, [Alex. PP.] ponunt Alexandri Papæ.

Belin. Etiam legit, Alexandri Papæ, & in fine: Item sancti Solemnii episcopi, altera editio distinctius legit: [Solemnii.] Item Blesis &c.

Antverp-max. Leyden. & Lovanien. Scribunt: [Alex. PP.] Alexandri Papæ; omittunt Aunarii, & ultimo loco habent: Apud Carnotum, natale sancti Solempnis episcopi & confessoris. [Solemnis.]

Ultraject. Albergen. & Danic. In eo a proxime superioribus differunt, quod de Solemne ita addant: [De Solemne.] Hic homini a nativitate cæco & surdo & muto visum, auditum, & officium linguæ restituit. Clodovæum quoque regem Francorum & trecentos sexaginta quatuor cum eo aqua sacri baptismatis initiavit.

Centulen. Natale beati Cleophæ, qui fuit unus ex septuaginta duobus discipulis. Ambianis, passio sancti Firmini martyris, [Textus contractus.] primi illius civitatis episcopi. Lugduni, sancti Lupi episcopi ex anachorita. Ipsa die, sancti Herculiani militis. Antisiodoro, sancti Aunarii episcopi & confessoris. Item, sancti Solennis episcopi. [Solemnis. Rodberti.] Cœnobio Cesareæ, sancti Rodberti episcopi & confessoris.

Bruxellen. Incipit a Firmino, satis pure. Tum de Cleopha. Deinde de Herculano, quem Arculanum vocat. Sequitur: Apud Carnotum, natale sancti Solempnis episcopi & confessoris. [De Solemne.] Hic homini a nativitate cæco, surdo, & muto, visum, auditum & officium linguæ restituit. Apud Lugdunum depositio sancti Lupi ex anachorita episcopi. Antisiodoro, depositio sancti Januarii (pro Aunarii) episcopi & confessoris. [Sergii & Bacchi.] Et eodem die, beatorum Sergii & Bachii. Lege Bacchi & vide VII Octobris.

Hagenoyen. De Cleopha pluribus prosequitur historiam Euangelicam. In Firmino satis purus est. Item in Lupo. Tum: Apud Carnotum, sancti Sollempnis episcopi. [De Solemne.] Hic homini a nativitate cæco, surdo, & muto, visum auditum & olfactum linguæ restituit. Clodovæum vero regem Franchorum & sexingentos & sexaginta quatuor cum eo, unda &c. Sequitur de Herculano & Aunario cum textu satis pure.

Aquicinct. Pro Rictiovaro, habet, Sebastiano; & in fine de Solemne, ut supra.

Ambianens. Ambianis civitate, natalis sancti Firmini martyris & primi episcopi civitatis ipsius.

Matric-Cartus-Ultraject. Hoc die contractior est, sic habet: Cleophæ, discipuli Christi. Firmini episcopi & martyris. [Principii.] Principii episcopi Suessionensis, fratris beati Remigii episcopi.

[Solemnis.] Reginæ Suec. signatus num. 130. Etiam habet: Item sancti Solennis episcopi.

In Vatican. signato num. 5949. Desunt postremæ duæ annuntiationes.

In Ughellian. Deest in hoc codice Aunarius, ut supra in Antverpien. & Max-Lubec.

Altemps. In Glescovia, [Ceolfridi. Faustæ. Solemnii.] sancti Ceolfridi abbatis & confessoris. Item, sanctæ Faustæ virginis. Item, sancti Solennii. Idem qui Solemnis.

[Solemnis.] Florentin. Ipso die, sancti Solemnis episcopi.

[Georgiæ.] Caudiacen. Magno-loco, sanctæ Georgiæ virginis. Vide hunc eumdem codicem citatum XV Februarii, ubi hujus Georgiæ, translationem signat.

Editio Lubeco Col. In territorio Hierosolymitano, castello quod appellatur Emaus, natale sancti Cleophæ, [De Cleopha.] qui fuit unus de septuaginta duobus discipulis Christi, qui etiam in die resurrectionis Domini, cum alio discipulo in idem castellum ibat, quibus Dominus in via apparuit. Et quem tradunt ibidem & in eadem domo, in qua mensam præparaverat Domino, pro confessione ejus &c. Colonia Agrippina, [Ordinat. Cuniberti.] ordinatio sancti Cuniberti archiepiscopi ejusdem civitatis & confessoris. In civitate Ambianensium, beati Firmini episcopi & martyris. [De Firmino.] Qui sub Diocletiano & Maximiano imperatoribus & sub præside Rictiovaro, post varias tormentorum minas, nocte clam in carcere decollatus est, sicque martyrium complevit. Cujus corpus Faustinianus, ab eodem baptizatus, rapiens sepelivit, qui ob amorem & reverentiam sancti Martyris unicum filium suum quem habuit, Firminum appellavit. Qui tandem scientia & sanctitate proficiens, omnium Europæ ecclesiarum magister effectus, episcopus prædictæ ecclesiæ Ambianensis ordinatur. In Lupo & Herculano fere pura est. [Solemnis.] De Solemno eadem habet quæ Ultrajectin. & Alberg. supra. Antisiodoro, S. Amancii. Voluit haud dubie scribere Aunarii.

[Eucarpi & sociorum] Greven. In Asia, sanctorum Eucarpi, Bardumani, & aliorum viginti sex. Suessionis, sancti Principii episcopi & confessoris, [Principii. Zachariæ. Barreæ. Germani.] fratris beati Remigii. Zachariæ episcopi. In Hibernia, Barreæ episcopi & confessoris. Germani abbatis & confessoris. Apud Coloniam Agrippinam, ordinatio episcopatus sancti Cuniberti, [Cunibert. Gerhardi.] ejusdem civitatis episcopi & confessoris. Item bonæ memoriæ Gerhardi confessoris Ordinis Minorum, viri devotissimi.

[Solemnis. Principii.] Molan. Item, sancti Solennis episcopi & confessoris, castro Blesis. Eodem die, sancti Principii Suessionensis episcopi, fratris beati Remigii. Quod ex Herinien. videtur desumptum. Editiones aliæ, [De Solemne.] sic habent: Item Blesis, sancti Solennis episcopi. Hic hominem a nativitate cæcum & surdum osculatus est, & statim sanum reddidit. Hic etiam Carnotensium episcopus, Ludovicum regem cum trecentis septuaginta nobilibus sacro fonte regeneravit. Sicque Dei Sanctus, tres olimpiades gerens in episcopatu, migravit ad Dominum. Eodem die sancti. Principii, &c. ut in priori. Cusantiæ, in territorio Bizuntino, [Hermenfr. Ceolfridi.] depositio beati Hermenfredi, abbatis & confessoris. In Glasconia, depositio sancti Ceolfridi abbatis & confessoris. Vide de utroque Castellan.

VI Kal.
Die 26.

[Cypriani & Justinæ.] Natalis sanctorum martyrum Cypriani episcopi & Justinæ virginis, quorum Justina, multa propter Christum perpessa, ipsum quoque Cyprianum, cum esset magus, & magicis suis eam dementare conaretur, convertit ad Christum, cum quo postea, jam episcopo & nobili doctore facto, martyrium sumpsit. Horum corpora postmodum a Christianis Romam delata sunt. Civitate Albano, sancti Senatoris. [Senatoris.]

Puri sunt Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-maj. Rosweyd. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Vides hic denuo inter puros codices recurrere Tornacensem, qui ab VIII Augusti ad hunc usque diem vacuus fuit, foliis aliquot aut decerptis aut saltem deperditis. De cetero codex ille, item Antverp-maj. & Greven. scribunt Cipriani, melius reliqui, ut in textu. Antverp-maj. Rosweyd. & Molan. post magicis suis non male addunt artibus, verum ex codicibus aliis judico, non sic scripsisse Usuardum, qui forte melius cum Beda posuisset magiis suis; siquidem ita vere Beda legit, cum Rabanus etiam simpliciter habeat magicis suis. Pro dementare in Antverp-majore est temptare. Idem, ante Christianis, omittit a. Ultimam annuntiationem sic format Rosweyd. Civitate Albana, natale sancti Senatoris. At utrovis modo scripseris, verum locum non facile designaveris. Munerat. in fine ei adjungit titulum episcopi.

Observatio. Multa sunt, quæ implexam & perplexam reddunt celeberrimorum alioqui martyrum nostrorum Cypriani & Justinæ historiam, [Cypriani & Justinæ.] ita ex Metaphraste a Lipomano, Surio aliisque editam, ut apertissime Cyprianum illum inclytissimum Carthaginensem antistitem cum hoc nostro, verosimilius Antiocheno, confundat; quod passim Gregorio Nazianzeno acceptum refertur. Ab ea confusione nonnihil recedit Eudociæ imperatricis laudatio; magis etiam vera, seu ut alii existimant, supposita ipsius Cypriani Confessio. Nec in martyrii tempore, nec in aliis pluribus circumstantiis satis conveniunt rerum gestarum scriptores, ut fatetur Baronius. Laudanda in hisce Tillemontii opera, qui, quæ verosimilia & probabilia sunt, operose digessit tomo 5 a pag. 329, suo tempore nonnulli usui futura. Jam ut ad textum nostrum accedamus, primum noto, in Hieronymianis apographis Cyprianum & Justinam omnino prætermissos. Romanum parvum sic eorum meminit: Romæ, Cypriani episcopi, Antiochiæ passi, & cum martyre Justina Romam translati. Martyrologus Viennensis longam quidem narrationem texuit, sed in qua Metaphrastæ confusio sic evitatur, ut tota Actorum ejus etiam a Surio editorum, veritas non incommode salvari posse videatur. Verum Noster compendiosius Bedæ elogium a Rabano de more descriptum, hic sibi prælucere maluit, ex quo proinde eos desumpsit characteres de episcopo & nobili doctore facto, ut Carthaginensem Cyprianum plane, ni fallor, designari intelligamus: unde mirum videri non debet, si Romani Martyrologii reformatores eas notas expunctas voluerint. Id tamen prudenter cavit Usuardus, ne Justinam æque ac Cyprianum sub Diocletiano multa propter Christum perpessos, in fine, sub Claudio principe martyrizavisse assereret, quemadmodum in Beda & Rabano legitur. Quod autem ambo Antiochiæ & Nicomediæ adscribantur, inde factum dici oportet, quod primo loco inchoata passio, postremo consummata sit. Cetera ad proprium locum remittamus, addito hic solum metrico Wandelberti encomio:

Sexta martyr ovat Cyprianus, virgo beata
Quem Justina Dei fecit cognoscere regnum,
Artibus insanis tandem furiisque relictis-

[Senatoris.] Senator Albanensis seu martyr, seu confessor, & si ita vis, episcopus, multam Baronio & Florentinio conjectandi materiam præbuit. Nullis Martyrologis antiquis, præterquam Hieronymianis, notus videtur, in quibus ita lego: Et in Albano, natalis sancti Senatoris. Quæ ab aliquo Adoni subinde superaddita sunt, ut abunde testantur Mosandri asteriscus & Rosweydi appendix. Mihi vix dubium est, quin ex Hieronymianis a Nostro acceptus sit, relictis terminis æque dubiis, sic ut ubi Albana illa civitas seu Albanum quærendum sit, necdum inter auctores plane conveniat. Utrum satis feliciter contra aliorum opiniones ipsum in Scotia invenerit Castellanus, ut ejus notula ad Martyrologium universale indicat, postea videbitur. Interim sic posuisse Usuardum, ut in indiculo nostro habetur, certissimum est.

AUCTARIA.

Pulsanen. In prima purus, caret annuntiatione secunda; ut passim mutilus esse solet.

Antverp. Max-Lubec. Belin. Ughellian. Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Albergen & Danic. In fine, textui puro subjungunt: Romæ, sancti Eusebii episcopi & confessoris. [Eusebii.] Ejus depositio in Hieronymianis signata reperitur, via Appia, cæmeterio Calisti, eo modo, quo confessores designari solent. Videatur Florentinius plures allegans, qui ei martyris laureolam asserant. Ceterum ex Hieronymianis transiit Eusebius in Bedæ & Adonis, imo & in Usuardi Auctaria, ut ex probatissimis nostris codicibus pro textu citatis manifestum est. De Eusebio Papa, vide Auctaria Usuardina ad diem secundum Octobris.

Centulen. Apud Antiochiam, natalis sanctorum martyrum Cypriani episcopi & Justinæ virginis, [Textus contractus.] qui passi sunt sub imperatore Dyocletiano. Civitate Albano sancti enathoris. Ita quidem in eo codice legitur, sed apparent vestigia erasi S initialis, ut debeat legi Senathoris.

Bruxellen. Natale sanctorum martyrum Cypriani episcopi, quondam magi, & Justinæ virginis & Theoginti. [Theoginti cum Cypr. & Justina.] Quorum Justina, multa propter Christum perpessa, ipsum quoque Cyprianum, cum esset magus & suis magicis artibus eam dementare conaretur, & a Christi cultura pervertere, convertit ad Christum. Cum quo postea, jam episcopo & nobili Doctore facto, sub Diocletiano imperatore, simul martyrio coronantur, & ipsorum corpora postmodum, &c. [Eusebii.] Romæ, sancti Eusebii episcopi Civitate Albana, sancti Senatoris.

Hagenoyen. Apud Antiochiam, sancti Cypriani episcopi & martyris, [Longa historia de Cypriano & Justina.] & Justinæ virginis & martyris. Hic Cyprianus prius erat incantator, & magus suis artibus multos dementabat. Nam ille puer existens septem annorum, a parentibus dyabulo consecratus est, & a carnibus, piscibus, vino & coitu abstinuit diu, ut diabulo plus servire posset, & ut breviter concludam, omnia fecit mala, quæ excogitare potuit, ut demonibus plus placeret, & in quibusdam malis demones in malo superabat, & multis Christianis ipse erat causa peccati. Unde cum Justinam virginem ad suum consensum inclinare non posset, sed multis ad eam missis demonibus, unus eorum interrogatus ab eo, cur nil perficeret, ille respondit, quod Christus non sineret. Cui Cyprianus: Estne ergo Christus major nobis? Respondit demon: Major est omnibus creaturis. Sprevit ergo Cyprianus dyabulum & baptizatus est, & ipse postmodum miracula fecit, & post annum sacerdos ordinatus est. Et post XVI annos, mortuo Anthonio Antiocheno episcopo, ipse episcopus ordinatus est, & multos ad fidem convertit, & fideles plurimum in fide confortavit; ac ipse Justinam in monasterio virginibus pluribus præfecit. Tunc ipse cum Justina comprehenditur & incarceratur. Deinde in eculeo suspenditur & ungulis ferreis laceratur. Dehinc alapis cæduntur & nervis crudis flagellantur: postea in sartaginem plenam pice, cera, & adipe succensam [mittuntur;] in qua Deum sine læsione laudabant. Tunc Eucolinus comes eos ad imperatorem Claudium in Nycomediam misit, qui fecit eos decollari, & horum Romam translata sunt corpora, deinde Placentiam. Civitate Albala, sancti Senatoris martyris. [Ripsimes. Eusebii.] In Armenia majore, sanctæ Rispinæ, reginæ & virginis. Quæ cum sprevisset connubia regis Armeniæ Thiridatii propter amorem Christi, cum pluribus aliis virginibus, inauditis tormentis est occisa. Ripsimen indicat, de qua vide notulam Castellani & Romanum XXIX Septembris. [De Cypriano & Justina.] De Eusebio, ut supra.

Aquicinct. In fine: Romæ, sancti Eusebii.

Matric-Cartus-Ultraject. Justinæ & Cypriani martyrum, qui fuit magus primo, sed per sanctam Justinam virginem conversus fuit. Additur in margine eadem manu: [Eusebii. Januarii.] Horum reliquiæ habentur in ecclesia sancti Joannis Trajectensis.

In Vatican. sign. num. 5949. Deest Senatoris. Adjicitur: Romæ, sancti Eusebii episcopi & confessoris. Natale sancti Januarii presbyteri Antiocheni. Multos novi Januarios, sed quis hic sit Antiochenus presbyter, doceri cupio.

Editio Lubeco-Col. Præmittit annuntiationem satis miram, his verbis: Apud Coloniam Agrippinam, in ecclesia sancti Maximini, inventio & translatio sancti Gorgonii episcopi & martyris & sociorum ejus. [De reliquiis Gorgonii.] Qui Gorgonius fuit confessor regis & reginæ Hispaniæ & de collegio sanctarum undecim millium virginum. [De Cypriano, Justina & socio] De Cypriano & Justina, post, Doctore facto, sic scribit: Martyrium sub Diocleciano imperatore, judice Eutellio sumpsit. Et cum jam hi duo martyres post multiplices pœnas jussu imperatoris ducerentur in Nicomediam civitatem, ut ibidem decollarentur, adjunxit se eis Christianus quidam, [Theognito.] veniens de peregrinatione, nomine Theognitus, qui cum cervices sanctorum deoscularetur, cum ipsis pariter decollatus est. Quorum corpora nocte tulerunt nautæ in navem suam, transferentes ea Romam. Civitate Albano, sancti Senatoris confessoris. De Eusebio, [Eusebii.] ut supra.

Greven. Item apud Coloniam Agrippinam, in ecclesia sancti Maximini, inventio & elevatio sancti Gorgonii episcopi & martyris. [Gorgonii.] Hic confessor fuit regis Hispaniæ & de societate undecim millium virginum. Romæ, [Eusebii. Apollinaris. Translat. Meynulphi. Eusebii.] Eusebii episcopi & confessoris. Arvernis, depositio sancti Apollinaris episcopi & confessoris. Translatio sancti Meynulphi diaconi.

Molan. Romæ, sancti Eusebii episcopi & confessoris. Deinde minoribus typis: Eodem die, Amantii presbyteri & confessoris, [Amantii.] de quo beatus Gregorius in Dialogis lib. 3 cap. 35. Vide notulam Castellani. Editiones posteriores de Eusebio habent, ut prior. Tum adjungunt: Die vigesima sexta, [De Joanne Euangelista.] transitus sancti Apostoli & Euangelistæ Joannis Theologi. Accepta est de more annuntiatio ex Græcorum Horologio seu Menologio contracto, de quo alibi diximus. Sed hæc & alia, quæ a Græcis de Joanne Euangelista liberaliter circumferuntur, ad diem ejus in Ecclesia Latina natalem XXVII Decembris remittenda sunt.

V Kal.
Die 27.

[Cosmæ & Damiani,] Apud civitatem Egeam, natalis sanctorum martyrum Cosmæ & Damiani, qui sub persecutione Diocletiani, post multa tormenta, vincula & carceres, post mare & ignes, crucem, lapidationem & sagittas divinitus superatas, capite plectuntur. Referuntur etiam passi in eorum collegio tres fratres germani eorumdem, id est Anthimus, [cum Anthimo & soc. Adulfi & Joannis. Florentini & Hilarii.] Leontius & Euprepius. Eodem die, sanctorum fratrum Adulfi & Joannis, qui apud Cordubam civitatem pro Christo coronati sunt. Castro Pseuduno, sancti Florentini, qui una cum beato Hilario, post abscisionem linguæ, gladio jussus est feriri.

Ita Praten. Antverp-major. Greven & Molan.
Varia lectio. Ægeam invenio in apographo nostro Pratens. & Molano, at ceteri codices omnes scribunt simpliciter, ut est in textu. Nescio an Castellanus rem acu tangat, dum his præfert nomenclaturam aliam Ægæ, Ægarum. Pro lapidationem, posuit Molan. lapidationes. Pratensis & Antverp-maj. videntur legere Eoprepius, in quo singulares sunt, sequimur reliquos. Ado prius scribit Euprepius, deinde Eutropius. In Greven. & Molan. superflua scrupulositate legitur Adulphi, de qua inflexione satis alibi diximus, sed in Antverp-majore male habetur Aldulfi. Restat Pseuduno, sic omnino scribendum, ut habent optimi codices Praten. Herinien. Tornacen. Rosweyd. & Greven. non Seuduno, ut est in Antverp.-majore, neque Seduno, ut in Molano & aliis. Vide infra in Observatione.

Observatio. Florentinius in diffusa de sanctis Cosma & Damiano hac die annotatione, inter alia sic habet: Vidit Baronius varia horum sanctorum martyrum Acta, erroribus & implicationibus referta, qualia nempe apud Legendarios exstant, quæ si quis tueri velit, [Cosmæ & Damiani.] alios Cosmam & Damianum constituere necesse habeat, & quidem Romæ martyres, alibi confessores admittere, eosque non semel geminatos. Ita prorsus fecere Wangnerechius & Dehnius, ambo Societatis nostræ, ex veteribus, ut ajunt, Græciæ monumentis, in Syntagmate historico de tribus sanctorum Anargyrorum, Cosmæ & Damiani nomine, paribus, edito Viennæ MDCLX, quo terna illa Græcorum distinctio, contra Latinorum confusionem acriter defenditur, in ea nimirum suppositione, qua illi alios Cosmam & Damianum 1 Julii, alios XVII Octobris, alios 1 Novembris aut diebus aliis recolunt. Viderat hæc pridem Baronius sed rejecerat, nec scio equidem, an satis tuto digeri possint, tametsi Papebrochius in Ephemeridibus Græco-Moscis eo inclinari videatur. Nequid tamen hic inconsulte definiam, ubi longo & maturo examine opus est, sola Martyrologiorum nostrorum auctoritate rem circumscribam. Sic loquuntur Hieronymiana: Ad Acia civitate, natalis sanctorum Cosmæ & Damiani martyrum. An recte locum Ad Acia, vel Adacia sive divisim sive conjunctim explicet Florentinius, tu statue, ego mendum existimo pro Ægea vel Ægæa, ut scribunt Beda & ex eo Rabanus, item auctor Romani parvi, Ado, Notkerus &c. Hos inter Romanum parvum ita legit: In Ægæa civitate, Cosmæ & Damiani, Anthimi, Leontii & Euprepii. Multa ex Actis superaddidit Viennensis, quæ & ipsa trituratione indigent. Noster priorem elogii sui partem ex Beda descripsit, alteram ex Adone mutuatus. Hactenus consentiunt Martyrologi antiqui omnes, etiam Wandelbertus, qui, si Hieronymianos excipias, de solis Anargyiis hodie meminerunt; nam Sancti a Mosandro adjecti, Adonis non sunt. Audiamus Wandelbertum:

Quinto, cum fratre excellit Cosma Damiano.
Antimus hos sequitur, Leontius, Euprepiusque,
Unum, Christe, tibi sertum qui morte dicarunt.

Florus hoc ipso die Timotheum retulit, ex Hieronymianis procul dubio acceptum, de quo vide supra ad XXII Januarii &c. [Adulfi & Joannis.] Martyres Cordubenses pure Usuardini sunt, neo de iis quidquam observandum video, præter id quod sæpius alibi dictum est, eos nempe ex Hispania allatos & a Nostro signatos, locum in sacris tabulis primum invenisse. Breve sed præclarum utriusque elogium exstat in Memoriali lib. 2 cap. 8 ultra medium, ubi Eulogius ipsorum, instar siderum cæli, gesta micantia, ad emolumentum Ecclesiæ sanctæ & exemplum debilium, a sene & magistro suo atque illustrissimo doctore …. beatæ recordationis & memoriæ Speraindeo; stylo latiori composita asserit. Hæc occasione matris eorum Artemiæ: porro ipsos denuo nominat Eulogius lib 3 cap. 17, dum sororis Aureæ illustrem confessionem describit. Acta ipsa periisse credimus, eamque forte irreparabilem jacturam merito deplorat noster Martinus de Roa tomo de Martyribus Cordubensibus pag. 153. Si in hujusmodi monumentis perquirendis operam posuissent Scriptores illi, qui tot pseudochronica nobis obtruserunt, quam solidam toti genti, quam veram sibi laudem peperissent.

[Florentini & Hilarii.] Florentinus in Hieronymianis sic ultimo loco notatur: In territorio Edue civitate, natalis sancti Florentini. Hujus nomen a Mosandro cum asterisco refertur, Rosweydus in appendicem rejicit, & recte, ut in præfatione cap. 3 contra Mabilionem ostendimus. Ampliorem alicunde notitiam nactus fuerit Usuardus, dum locum pressius designat, & martyrii socium Hilarium exprimit, optime scribens Pseuduno, cujus loci nihil hodie superesse dicitur, præter vicum, quem Gallice vocat Castellanus Semont in Lugdunensi Gallia, non procul ab Arari; unde perspicias, errare aliquos, qui Castrum Sedunum ad Rhodanum intelligunt, vulgo Sion vel Sitten. Colligas etiam, eam sententiarum varietatem argumento sufficienti non esse, ut hi martyres duplicentur apud Florentinium. Passos esse sub persecutione, seu mavis grassatione & depopulatione Wandalica, communior fert opinio Baronii, Florentinii & aliorum, a qua nescio cur recedat Castellanus in Martyrologio suo universali, apponens annum Christi CCLXIV. Utcumque tamen ea se habeant, satis hic fuerit simplicem & germanam Usuardi phrasim repræsentasse.

AUCTARIA.

Herinien. Propriam appendicem habet: Ipso die, [Translat. Gibriani.] translatio sancti Gibriani confessoris. Vide Auctaria VIII Maii, ubi ex eodem codice Gibriani depositionem retulimus, in S. Remigii quiescentis.

Tornacen. In prima commemoratione purus, a duabus ultimis elogia rescindit.

Rosweyd. Textui integro in fine subjicit: Item Fidentii & Terentii martyrum. [Fidentii. & Terentii.] Vide Roman.

Pulsanen. In prima etiam purus est, sed caret reliquis omnibus.

Antverp. Max-Lubec. Antverp-max. & Lovanien. Sic primam enuntiant: Apud civitatem Egeam, natale sanctorum martyrum Cosmæ & Damiani, [De Cosma & Damiano.] qui sub persecutione Diocletiani, post multa tormenta, vincula & carceres in mare mersi, divina virtute educti, igni copioso impositi, sed frigente igne illæsi, cum superiores tormentis existerent, paratis crucibus proconsul impius eos suspendi & lapidibus jussit urgeri. Hinc sagittis aggredi, tandem gladio præcepit absumi. Referuntur &c. pure.

Munerat. In fine: Eodem die, sancti Cerauni confessoris & episcopi Parisiorum civitatis. Vide Castellanum in Martyrologio universali. [Cerauni.]

Ultraject. Leyden & Danic. Conveniunt cum Antverpien. &c. Sed in fine adjiciunt: Methis civitate, depositio sancti Petri episcopi & confessoris. [Petri Elzearii.] In Danic. ad marginem additur: Sancti Elzearii confessoris festum solemne. Nempe quod codex fuerit ad usum PP. Franciscan.

[Elzearii.] Albergen. Præterea adjungit: Ipso die, sancti Elyasii confessoris; pro Elzearii.

Centulen. Apud Egeam, passio sanctorum Cosmæ & Damiani martyrum, [Textus contractus.] cum quibus sunt passi tres eorum fratres Antimus, Leontius, Euprepius. Eodem die, sanctorum fratrum Adulfi & Iohannis, qui apud Cordubam civitatem pro Christo coronati sunt. In territorio Augustodunensi, sanctorum martyrum Florentii & Hilarii.

Bruxellen. In prima fere similis est Antverpien. &c. In secunda & tertia, satis purus. Addit etiam in fine: [Petri.] Mettis civitate, depositio sancti Petri episcopi & confessoris.

Hagenoyen. In Cosma & Damiano interpolatus, subjungit: In Armenia, sanctæ Gaianæ viduæ, & alterius virginis. [Gaianæ &c. Translat. Virgilii.] Vide Castellanum, qui duas virgines addit. In duabus postremis annuntiationibus, satis purus est. Tum: Item translatio Virgilii Saltzburgensis, [Elzearii. Petri.] episcopi & confessoris. Colitur XXVII Novembris. In die Cosmi & Damiani, sancti Elsearii comitis Arriani & confessoris, per Urbanum Papam quintum noviter canonizati. De Petro Metensi, ut supra.

[Fidentii &c. Liobæ.] Matric-Cartus-Ultraject. Cosmæ & Damiani martyrum. Florentini & Hilarii martyrum. Fidentii & Terentii martyrum. Liobæ virginis. Anthimi, Leontii & Euprepii. Notatur in margine, quod Lioba in Martyrologio Romano habeatur die sequenti, quod verum est.

[Geremare,] Augens. Flaviaco, sancti Geremari confessoris atque abbatis. Et hæc ponuntur primo loco. De eo supra actum est non semel. Vide XXIV. Sept.

In Vatican. num. 5949. Desunt annuntiationes duæ ultimæ. Adjicitur: In Epheso, sancti Timothei. [Timothei.] Vide Observationes.

Florentin. Ravennæ, sancti Adenti [Aderiti] archiepiscopi & confessoris. [Aderiti. Elzearii.] Tum Strozzian. Sancti Eleazarii confessoris, de tertio Ordine S. Francisci.

Jurensis. In civitate Ambianensi, beati Firmini episcopi &c. Vide superius, [Firmini.] XXV.

Divionen. In territorio Augustidunensi, passio sanctorum martyrum Florentini & Hilarii.

Remen. SS. Timoth. & Apoll. Verbis proxime citatis veram ipsam positionem, seu locum interserit, castro Pseuduno, ut est in textu.

Editio-Lubeco-Col. Apud Ephesum, missio in exilium beati Iohannis Euangelistæ, una cum sancto Procoro diacono, [Exil. Joan.] sub Domiciano imperatore. Apud civitatem Egeam in Arabia provincia, natale sanctorum martyrum Cosmæ & Damiani fratrum, [De Cosm. &c] medicorum. Qui sub persecutione Diocletiani imperatoris a præside Lysia, post multa tormenta &c. ut supra in Antverpien. & aliis. De Cordubensibus, satis pure. Tum: In territorio Augustudino, castro Seuduno, [De Florent. & Hilario.] natale sanctorum Florentini & Hilarii, qui præcipiente Croco, Wandalorum rege, post dentium excussionem ac linguarum extractionem, gladio perempti sunt. [Petri Elzearii.] De Petro Metensi, ut supra. Eodem die, sancti Elsiarii comitis & confessoris, de tertia regula sancti Francisci confessoris.

Belin. De Cosma & Damiano, eadem habet quæ Antverpien. &c. supra. Cetera purus est in postremis annuntiationibus, nisi quod in prima editione pro Florentini, scribat Florentii. In fine adjicitur: Eodem die, sancti Elzearii confessoris, de tertio Ordine sancti patris Francisci. [Elzearii.]

[Exil. Joan.] Greven. Missio in exilium beati Iohannis Euangelistæ, una cum sancto Procoro diacono, sub Domiciano imperatore. [Eleutherii & sociorum. Fident. &c. Transl. Stan. Petri. Elzearii.] Item, sanctorum Eleutherii, Andronici, Timothei. Fidentii & Terentii martyrum. Feliciani & Benedicti martyrum. Translatio beati Stanislai episcopi & martyris. Methis, depositio sancti Petri episcopi & confessoris. Eodem die, Elsiarii comitis & confessoris, de tertia regula beati Francisci. In Dacia, [Ketilli. Theodotæ.] dormitio sancti Ketilli confessoris, regularis Præpositi ecclesiæ Wiburgensis. Theodotæ matronæ, matris sanctorum Cosmæ & Damiani. Apud Coloniam Agrippinam, dedicatio majoris ecclesiæ sancti Petri Apostoli.

[De Cosma & Damian.] Molan. De Cosma & Damiano, post Euprepius, aliis litteris ex Adone textui inserit: Quorum corpora religiosi viri sepelierunt in loco venerabili, non longe a civitate Ægea. Duorum autem fratrum Cosmæ & Damiani memoria [Romæ] etiam, templo præclaro opere, nomini eorum ædificato, solenniter agitur. In fine autem: Parisiis eodem die, sancti Eleazarii confessoris, [Elzearii.] de tertio Ordine sancti patris Francisci. [Cerauni.] Eodem die, sancti Cerauni confessoris & episcopi Parisiorum civitatis. Civitate Sagiensi, dedicatio basilicæ præfatæ urbis, per diœcesim ubilibet celebranda. [Hiltrudis.] Natale sanctæ Hiltrudis virginis, quæ amore Christi sponsum in terris fugiens, ei quem elegerat, viriliter adhæsit, bonumque propositum laudabili fine conclusit. Dein minoribus typis: Cujus corpus quiescit in Hannonia, monasterio Letiis. De Ketillo habet, [Ketilli.] ut Greven. Posteriores editiones de Cosma & Damiano solum inserunt: Pecuniæ abstinentia & miraculis clari. In fine de Elzeario & Cerauno, ut in priori. Tum: Lætiis, natale sanctæ Hiltrudis virginis, quæ amore Christi, &c. Die vigesima septima, [Callistrati.] sancti martyris Callistrati & sociorum ejus. Civitate Sagiensi, dedicatio basilicæ. &c.

IV Kal.
Die 28.

[Exuperii.] Apud Tolosam, sancti Exuperii episcopi & confessoris, qui beatus vir, quantum sibi extiterit parcus, quantumque aliis largus, sanctus Hieronimus memorabili prosecutus est relatu. Romæ, [Stactei. Salonis.] natalis sancti Stactei. Civitate Januis, sancti Salonis episcopi & confessoris.

Sumitur ex Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-majore, Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. In minutiis hæret. Herinien. habet, extiterit sibi. Tornacen. Post Romæ, omittit natalis. Antverp-maj. legit Stractei; Max-Lubec. Stracteti; Munerat. & Greven Tactei. Antverp. & Max-Lubec. pro Salonis, scribunt Salomonis; Molan. Saloni. De Tholosam, Hieronimus, Jeronimus &c. aliquid notare, operæ pretium non est.

Observatio. Solitos ductores suos Romanum parvum & Adonem hodie Noster deseruit; [Exuperii.] nam cum illi, sequente Notkero, solos referant martyres Cordubenses Faustum, Januarium & Martialem, de quibus etiam agit Wandelbertus, hos Usuardus distulit ad XIII Octobris: utrum quod in Hispaniis de proprio eorum cultus tunc temporis die, certiorem notitiam adeptus sit, alibi expendemus. Beda hac die plane vacat. Supersunt itaque soli codices Hieronymiani, ex quibus messem Noster colligere potuerit. Neque tamen ex illis accepit Exuperium Tolosanum, omnibus Martyrologis præteritum. Nihil verosimilius est, quam quod Usuardus in ipsis Hieronymi operibus repererit, quæ de sanctissimo præsule in laterculo prædicat. Plura de hoc Sancto in sua ad Martyrologium Romanum Notatione observat Baronius, at vitæ seriem accuratius digessit Catellus in commentariis ad historiam Occitaniæ lib. 5 a pag. 827, apud quem invenies, unde extracta sint, quæ hic in Sancti laudem ex Hieronymo recitantur, cum pluribus aliis eodem spectantibus. [Stactei.] Vide etiam testimonia a Surio collecta. Stactei cum Nostro meminit Rabanus. Uterque eodem modo scribit, uterque ex Hieronymianis eum desumpsit, in quibus varie efformatum nomen Stactæ, & in vetustissimo Epternacensi repetitum Stertei & Stactei, ansam Florentinio dedit suspicandi, diversos esse martyres, & Sterteum deficere in pluribus codicibus. Disputat etiam de officio & titulo; verum, ni fallor, unus idemque est Sterteus & Stacteus, non confessor aut episcopus, sed martyr Romanus, solo ferme nomine notus, & pro majori parte Fuldam translatus, ut in beati Rabani vita, IV Februarii illustrata, pag. 517 indicat Henschenius.

[Salonis.] Salo, Salon, Salonus vel Salonius, fatente Florentinio, notatur in pluribus apographis Hieronymianis, quidquid ab ipso tamquam adjectitius, alio charactere exprimatur his verbis: Civitate Genua in Gallia, depositio sancti Saloni episcopi. Eadem verba transcripsit Rabanus, sed editor Canisius ad oram libri posuit Salomonis, haud dubie ex hodierno Romano. Noster forte pridem difficultatem subodoratus, rescissa voce Gallia, scripsit Januis. Baronius nullum Genuæ Salonem inveniens, ex Belino aliisque recentioribus Salomonem substituit. Vides intricatum negotium, cui solvendo hanc notam Martyrologio suo universali attexuit Castellanus; remisso asterisco ad Salomonis: Hoc est, inquit, secundum antiqua Martyrologia, Genevæ, sancti Saloni, verosimiliter primi ejus nominis (episcopi) in catalogis prætermissi, qui cum patre suo sancto Eucherio subscripsit Concilio I Arausicano; atque hic potius intelligendus, quam secundus, qui Concilio IV Parisiensi subscripsit, cum altero Salono episcopo Ebredunensi. Favet eruditæ conjecturæ Hieronymianorum & Rabani recitata lectio: civitate Genua, in Gallia, quibus verbis, mea quidem sententia, satis clare excludi videtur celebris Genua Ligurum, apud medii ævi scriptores Janua potius vel Januis, quam Genua dicta, certe in antiquis nostris Martyrologiis numquam, quod ego saltem sciam, nominata. Raro etiam occurrit Geneva, sed hanc tantisper hoc loco intelligendam supponemus, donec in Actis res elucidetur. Longiuscule ab instituto digressi videri possumus, cum interim super Usuardina puritate nihil magnopere dubii occurrat.

AUCTARIA.

Rosweyd. In textu non omnino purus, in fine adjicit: In Boëmia, sancti Wenizlai martyris. [Wenceslai. Martialis & socior. 33.] Item Martialis & aliorum XXXIII martyrum. In Hieronymianis nominatim exprimuntur socii quindecim cum viginti anonymis.

Pulsanen. In prima & secunda fere purus, omittit tertiam, frequenti defectu.

Antverp-max. Lovanien. Albergen. & Danic. Post textum, addunt: Apud Pragam civitatem Boemiæ, [Wenceslai.] sancti Wenzelai vel Wenceszlai, ducis & martyris. Qui valde in Christi religione devotus extitit, adeo ut oblitus dignitatis sui primatus, tempore messis & vindemiæ ipse meteret & vindemiaret, quod in sacrificales hostias sacerdotum manibus offerretur. Notandum in solo Lovanien. scribi Salonis, in aliis Salomonis.

Ultraject & Leyden. Recte habent Salonis. In Wenceslao cum præcedentibus conveniunt, sed præterea in fine adjiciunt: Eodem die, depositio sancti Elearii (pro Elzearii) confessoris, [Elzearii.] de Ordine tertiæ regulæ beati Francisci. Vide quæ non semel dicta sunt die præcedenti.

Centulen. In Hispaniis civitate Corduba, sanctorum Fausti, [Fausti &c.] Januarii & Martialis. Jam dixi in Observatione, dilatos ab Usuardo ad XIII Octobris, ubi & Wandelberti geminata encomia metrica invenies. Romæ, natalis sancti Stactei. Antisiodoro, sancti Alogii (Hieronymiana & Rabanus scribunt Alodi) episcopi & confessoris, [Alodi.] qui fuit ex discipulis sancti Germani. Civitate Januis, sancti Salomonis martyris. [Salomonis.]

Bruxellen. Incipit ex Adone: In Corduba, natale sanctorum Fausti, [de Fausto &c] Januarii & Martialis. Qui post eculeum, rasis superciliis, & auribus & naribus præcisis, dentibusque superioribus evulsis deturpati, ad ultimum in igne consumpti sunt. Sequitur de Stacteo, pure. Tum: Apud Pragam civitatem Bohemiæ, [De Wencesl.] natale sancti Wenceslai ducis & martyris. Qui in Christi religione adeo extitit devotus, ut ipse personaliter meteret & vindemiaret, quod Deo in sacrificales hostias sacerdotum manibus offerretur. Lugduno, Auremundi martyris. Melius Enemundi, vel Annemundi, Gallice Chaumond, de quo vide Castellanum. In fine, de Exuperio & Salone, ut est in textu.

Hagenoyen. In Exuperii elogio mutata nonnulla & procul transposita sunt. [De Wencesl.] De Wenceslao habet ut supra usque ad offeretur, sed adjungit. Et etiam ligna in silvis suis propriis ejus manibus succideret, quæ in dorso suo ante januas pauperis ponebat, qui aliter ligna habere non poterat. Qui quandoque a servis suis ligna custodientibus graviter percutiebatur, nec tamen desistebat. Hic tandem a fratre proprio, ut dominium suum possideret, occidebatur. In Stacteo purus est. Pro Salonis, scribit Salomonis. [Liobæ.] Tum: Item Liobæ virginis. De qua videndus Rabanus, & quæ ex ipso dabit Molanus infra: [Eustochii.] item vita apud Surium. Item sanctæ Eustochiæ virginis a sancto Jeronymo (puto velle dicere informatæ vel institutæ.) Vide notulam Castellani. Civitate Corduba, [Fausti &c. Martialis.] sanctorum Fausti, Januarii & Marcelliani. Item Martialis episcopi & confessoris. Vide superius Auctarium primum.

Aquicinct. Ante memoriam sancti Stactei, interserit: [Martialis.] Eodem die, sancti Martialis episcopi & confessoris. Puto martyrem esse, de quo supra.

[Wenceslai.] Matric-Cartus-Ultraject. Wenceslai martyris, ducis Bohemiæ. Exuperii episcopi & confessoris, de quo scribit Jeronymus.

In Vatican. num. 5949. Deest textus, cujus loco substituuntur: [Fausti &c. Wenceslai.] In Hispaniis civitate Corduba, natalis sanctorum martyrum Fausti, Januarii & Martialis. In civitate Praga, sancti Wenceslai regis & martyris. Habes hic in codicibus varia ejus elogia; vide brevius & elegantius in Mart. Rom.

Florentin. In Hispaniis civitate Corduba, sanctorum martyrum Fausti, [Fausti &c. Forosei.] Januarii & Martialis. Item sancti Forosei episcopi & confessoris, cujus historiam venerabilis Beda scripsit. Nomen corruptum videtur, an forte de Furseo agitur, quem Beda celebrat? Sed hic colitur XVI Januarii, solo Confessoris titulo. Vide Greven.

Editio Lubeco-Col. Incipit a Wenceslao, de quo etiam cum superioribus convenit usque ad offerretur, [De Wencesl.] quibus subdit: Quem Boëslaus frater suus, advocatis servis suis & sociis, pariter gladiis & lanceis confoderunt & tali passione eum martyrem Christi effecerunt: sanguis autem martyris Christi effusus, quasi contra fratricidam clamans de terra ad Dominum, a loco passionis suæ per multa annorum curricula nec abradi potuit nec abstergi. De Cordubensibus legit, ut Bruxellen. supra. Sequitur de Exuperio, pure. Romæ, natale sancti Stactei confessoris. [Stactei conf.] Pro Salonis, scribit Salomonis. In fine: [Alodii.] Antisiodoro, depositio sancti Alodii episcopi & confessoris.

Belin. In Exuperio fere purus, secundo loco habet: [Wenceslai.] Eodem die, sancti Venceslai martyris, regis Boëmiorum, sanctitate & miraculis gloriosus [gloriosi.] In Stacteo ferme purus, pro Salonis scribit Salomonis. [Fausti & sociorum.] Demum: Civitate Corduba, sanctorum martyrum Faustini, Januarii & Marcialis.

Greven. Festum de proprio angelo hic quidam servant. [Festi de Angelo. Terentiani. De Wencesl.] Terentiani episcopi & martyris. Apud Pragam Bohemiæ, sancti Wenceslai ducis & martyris, qui tempore Ottonis I, cum patri in principatu successissit, in Christianam religionem adeo devotum se gessit, ut oblitus dignitatis suæ, privatim tempore messis & vindemiæ, meteret & vindemiaret quod in sacrificio Christi, sacerdotum manibus offerretur. Cumque magnis polleret virtutibus, a fratre suo Boëzlao gentili innocenter occisus, martyrii palmam adeptus. est. [Maximi.] Apud Asiam, Maximi martyris. Qui jussu Decii imperatoris fustibus cæsus in equuleum levatus est atque ita ungulis attrectatus, ut carnes ejus una cum sanguine in terram diffluerent. Ad extremum vero lapidibus obrutus, gloriose occubuit. Item secundum Adonem hic, [Fausti &c.] Fausti, Januarii & Marcialis, quos Usuardus habet III Idus Octobris. Antisiodoro, sancti Allodii episcopi. [Allodii. Marnulfi. Aaronis. Forsei. Justini Convalli &c Eustochii. Teclæ.] Marnulphi episcopi. Aaron episcopi. Forsei episcopi. Justini presbyteri. Eodem die, sanctorum Convalli & Maucharii presbyterorum & confessorum. Eodem die, Eustochii virginis, filiæ sanctæ Paulæ viduæ. Hanc in quanta veneratione habuerit divus Hieronymus, testantur frequentes ad ipsam matremque ejus epistolæ: item & illud quod eam virginitatis & ecclesiæ pretiosum monile vocat. In Britannia, sanctæ Teclæ abbatissæ. Monasterio Fuldensi, [Liobæ.] sanctæ Liobæ virginis. Vide notam Castellani, ubi pro Lioba, scribit Leobgytha, aitque proprium nomen fuisse Truthgebe.

Molan. De Cordubensibus Adonem etiam ferme describit. Sequitur ex Rabano: In Germania, sanctæ Liobæ virginis, [De Lioba.] quæ de Britannia insula a sancto Bonifacio archiepiscopo Moguntiacensis ecclesiæ advocata, ut famulas Dei in monasteriis Germaniæ divinis scripturis instrueret; ubi non solum multa miracula vivens fecit, imo post obitum in Buchonia sylva, in monasterio Fulda juxta decretum sancti Bonifacii sepulta, non paucis miraculis claret. Eodem die, [De Wencesl.] sancti Wenceslai martyris, regis Bohemorum, sanctitate & miraculis gloriosi. Qui valde in Christi religione devotus, &c. ut Antverp-Max. supra. [De Eustoch.] De Eustochio describit typis minoribus verba Greveni, post vocat, adjiciens: In matris suæ epitaphio; ubi & obsequia ejus erga matrem ægrotam enarrat. Editiones aliæ, de Wenceslao habent, ut supra. Tum: Antisiodoro, depositio sancti Alodii episcopi. [Alodii. Charitonis.] Sequitur de Lioba, fere ut supra. In fine: Die vigesima octava, sancti patris & confessoris Charitonis. Vide Martyrol. Castellani.

III Kal.
Die 29.

[Michaëlis archang.] In monte Gargano, venerabilis memoria beati archangeli Michaëlis, ubi ipsius consecrata nomine habetur ecclesia, vili facta scemate, sed cælesti prædita virtute. In Thracia, natalis sanctorum Eutici, [Eutici & sociorum. Fraterni.] Plauti & Eracleæ. Autisiodoro, sancti Fraterni episcopi & confessoris.

Ita codices fere omnes, Praten. Herinien. Tornacen. Antverpien-maj. Rosweyd. Pulsanen. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Belin. Greven. & Molan. Item Antverp-max. Ultrajectin. Leyden. Lovanien. & Albergen.
Varia Lectio. Pulsanen. Munerat. & Belin. legunt Michaëlis archangeli. Rosweyd. Festivitas sancti Michaëlis &c. Scemate habent omnes, excepto Molano, qui melius schemate. Ast in ea constructione nonnulla occurrit variatio. En verba Antverp-majoris: Ubi in ipsius nomine constat ecclesia consecrata, vili quidem cemate facta, sed cælesti virtute prædita. Rosweyd. sed cælesti constat prædita virtute basilica. Belin. vili quidem facta. Antverp. & Max-Lubec., prædita cælesti virtute. Lectio nostra sincera & Adoniana est. De Tracia satis diximus alibi. Pulsanen. solus substituit, In Africa. Eutici scribunt omnes, solus Antverp-maj. Euticii. Codices recentiores ponunt Plati, cum Antverp. & Max-Lubec. In Munerato est Plati, in Belino Paulati. In paucis invenio Heracleæ. Mendose Greven. & Molan. Eracletæ; sed hic in posterioribus editionibus emendavit, Heracleæ. De Authisiodoro, Antisyodoro &c. vide supra. Antverp-maj. male pro Fraterni, supposuit Firmini.

Observatio. Præcipuas tres easque celebriores archangeli Michaëlis apparitiones a scriptoribus enumeratas invenio. [Michaëlis archangeli.] De prima, quæ in Asiatica regione Chonensi accidit, multa apud Metaphrastem commemorat Pantaleon, editus a Surio. Secunda ordine temporis, sed multiplex fuit, ad montem Garganum. Exstat etiam relatio de Normannica, in monte Tumba, alias in periculo maris, de qua videndus Mabilio sec. 3 Benedict. parte 1 a pag. 84. De hac expressius in accessionibus Usuardinis agitur XVI Octobris. Quæ autem hac die memoria in Martyrologiis recolitur, ea potissimum spectare videtur Dedicationem ejus templi, quod in præfato monte Gargano famosissimum est. Ita ferme loquuntur Hieronymiana: Dedicatio basilicæ sancti Michaëlis, ut in Epternacensi vetustissimo; vel ut in Corbeiensi: Dedicatio basilicæ archangeli Michaëlis, in monte, qui dicitur Garganus. Beda priori similior: Dedicatio ecclesiæ sancti angeli Michaëlis: addit Rabanus, in monte Gargano. Concinit Wandelbertus:

Ætherea virtute potens, princepsque supernæ
Militiæ Michaël terno sibi templa sacravit.

Hæc omnia de dedicatione in monte Gargano accipienda esse, manifestum puto; eoque itidem referenda, quæ in Kalendariis per Allatium & Frontonem, ac Sacramentario Gregorii per Menardum editis, de dedicatione habentur, uti & in aliis veteribus monumentis a Florentinio recitatis. Aliam sibi propriam semitam ingredi videtur auctor Romani parvi, duobus articulis rem explicans. Primo quidem: In monte Gargano, venerabilis memoria archangeli Michaëlis. Sed quæ ea memoria sit, an apparitionis, an dedicationis, in dubio relinquitur. Sequitur vero: Et Romæ, dedicatio ecclesiæ ejusdem archangeli, a beato Bonifacio Papa constructæ in Circo, qui locus INTER NUBES dicitur. Ado memoriam illam in monte Gargano describit ipsissimis verbis, quæ ex ipso ad apicem Noster transumpsit, quibus jam dictam dedicationem satis aperte & præcise enuntiari non video. Hinc motum opinor Baronium, ad phrasim ita restringendam, ut consecrationis solennitatem, tamquam hoc ipso die factam, paulo clarius indigitaret. Habes in Adone longiorem Garganensis historiæ seriem, suo tempore illustrandam, ubi in fine ex Rom. parvo attexitur dedicatio Romanæ ecclesiæ inter nubes sitæ, de qua videsis Notationem Baronii. Historiam ipsam cum sana Chronologia conciliare conatur Florentinius, & nos alibi operam conferemus. Ceterum verbo notasse juverit, hodiernam celebritatem, ita ab universali ecclesia Catholica recoli, ut non Michaëlis solius, sed angelorum omnium esse censeatur.

[Eutici & sociorum] Sequens classis martyrum in Thracia, ambagibus & nebulis a Florentinio obnoxia merito dicitur, quia in Hieronym apographis & martyrum & locorum nomina ita confusa sunt, ut non facile alia ab aliis discreveris. Interim ex eodem fonte hauserunt Rabanus & Noster, at purum non fuisse, ostendit utriusque discrepantia, cum prior ita scribat: In Thracia civitate Eraclea, natale Euticii, Plauti. Multa alia expendit Florentinius. Verum utut ea sint, lectio nostra ex omnibus codicibus vere Usuardina est, eamque in Romano moderno secutus est Baronius. [Fraterni.] Fraterni, Autissiodorensis episcopi depositio signatur in Hieronymianis, ex quibus eum denuo totidem verbis accepit Rabanus: Noster addidit confessoris, quo spectat in Hieronymianis depositio. Ab aliis martyr dicitur & signanter in episcoporum Autissiodorensium catalogo apud Democharem, & in alio apud nos manuscripto. Castellanus martyris titulum videtur eripere, eumque nescio ob quam causam ad IX Julii retrahendum putat. An ab Adone notatus sit, dubium videtur, sed Usuardi simplicitas, secundum omnes tabulæ nostræ partes, extra controversiam posita est. Tillemontius tomo 15 pag. 26 de Fraterno pauca suggerit, neque in notis pag. 838 & 839 quidquam affertur, quod ad illustrandam ejus vitam multum conferre possit.

AUCTARIA.

Danic. Textui satis puro in fine subjungit: Treveris, sancti Lincwini episcopi. Nomen diversimode formatur, [Lincwini.] ut patebit inferius: an ceteris palmam præripiat Castellanus, dum Ludovini scribit, alibi ex professo erit examinandum.

Centulen. In monte Gargano, venerabilis memoria beati Michaëlis archangeli, [Michaëlis in Gargano, Romæ &c.] ubi ipsius consecrata ab eodem archangelo habetur ecclesia, vili facta scemate, sed cælesti prædita virtute. Item Romæ, dedicatio oratorii sancti Michaëlis archangeli, quod Pontifex Bonifacius dedicavit in summitate circi, miro opere altissime porrectum. Antisiodoro, passio Fraterni episcopi & martyris. In Tracia, sanctorum Lucii, [Lucii &c.] Plauti & Eracleæ.

Bruxellen. Venerabilis memoria beati archangeli Michaëlis, patroni hujus ecclesiæ: ac in monte Gargano, dedicatio ecclesiæ, quæ ibi ipsius nomine consecrata habetur, vili quidem scemate &c. Nomina martyrum in Thracia nonnihil luxata sunt. Sequitur: Treveris in monasterio Medeloco, depositio sancti Lindemini archiepiscopi & confessoris. [Lindemini.] In Fraterno satis purus est.

[De omnib. angelis.] Hagenoyen. Post textum de archangelo Michaële satis pure relatum, subjungit. Hac etiam placuit die sanctæ matri Ecclesiæ, ut omnium sanctorum angelorum memoria solempniter agatur, quia unusquisque hominum creditur unum angelum habere sibi a Deo deputatum ad custodiam. Apud Carnotum, [Solemnis.] natale sancti Sollempnis episcopi & confessoris. Hic homini, a nativitate cæco, surdo & muto, orando visum, auditum & loquelam restituit. Clodoveum quoque regem Francorum & secum trecentos & sexaginta quatuor, unda baptismatis initiavit; quem postea Remigius Remorum episcopus in regem consecravit. De eo supra actum est in Auctariis XXIV & XXV Septembris: historia fusius alibi examinabitur. In Tracia, natale sanctorum martyrum Eutici, Plati & Eracliæ. De Fraterno, satis pure. [Lyntivini.] In fine: Treveris, sancti Lyntivini episcopi & confessoris,

Reg-Suec. Qui fuit Ursini a Rosemberg. Treveris, [Liutuini.] sancti Liutuini episcopi & confessoris. Diversa sæpe ejusdem nominis formatio. Vide quæ diximus ad Danic. supra.

Matric-Cartus-Ultrajectin. Michaëlis archangeli. [Lutwini.] Lutwini episcopi Treverensis. Eutici & sociorum ejus martyrum. Fraterni episcopi & confessoris. De quo in Observatione.

In Vatican. num. 5949. Deest Fraterni.

Editio Lub-Col. De Michaële post textum usque ad virtute, [De angelis.] adjungit: In quo tamen omnium angelorum solemnitatem agimus & omnes adoramus & honoramus. In Thracia, natale sanctorum Eutici, Pluti & Eracleæ martyrum. In monasterio Melacensi, juxta Treverim, [Lutwini.] depositio sancti Lutwini episcopi Treverensis & confessoris. Qui primo fuit dux in Francia & monasterium ibidem construens, monachus factus est: deinde Treverensis archiepiscopus fit, multis clarens miraculis, & postmodum in Domino quievit. [De Fraterno] Autisiodoro, sancti Fraterni episcopi, quem tradunt eodem die interemptum, quo episcopum ordinatum. Trecas, [Ursionis. Blandini] beati Ursionis monachi & confessoris. Eodem die, sancti Blandini confessoris.

Greven. Item sanctorum Placidi, Sosii. Aquilini episcopi. [Placidi &c. Aquilini. Ludwini. Maximi.] Treveris, sancti Ludwini episcopi & confessoris. Item secundum Cathalogum hic, depositio sancti Maximi Regensis episcopi, quem Usuardus habet in V Kalend. Decembris. Apud Indiam, sancti Josaphat, [Josaphat. Blandi. Ursionis.] regis & confessoris; cujus ortum, conversionem & gesta præclara Vincentius in Speculo, lib. 16 ad longum prosequitur. Blandi confessoris. Trecas, Ursionis monachi & confessoris.

[De Michaële archangelo.] Molan. De Michaële, post virtute, textui ex Adone interserit: Vertice siquidem montis excelsi posita, de corpore ejusdem saxi speluncæ adinstar præcavata ostenditur. Romano itaque Pontifice & Sipontino episcopo, de consecratione loci ipsius quærentibus, ac propterea triduanum jejunium cum civibus celebrantibus, nocte jejunii suprema, sanctus Michaël episcopo Sipontino per visionem apparens, monuit, ut intrarent ecclesiam, quam ipse dedicavit, & Missas ibi juxta morem agerent. Innumera quoque ibi præstantur beneficia per sanctorum archangelorum merita. Sequitur pars reliqua textus. In fine: Eodem die, in Mediolacensi monasterio, juxta Treverim, [Loutwini.] natale sancti Loutwini, archiepiscopi & confessoris ejusdem antedictæ civitatis. Ipso die, inventio corporis sancti Gisleni episcopi & confessoris. [Invent. Gisleni. Ursionis.] Trecas, beati Ursionis monachi. In posterioribus editionibus omittitur prima periodus eorum, quæ ex Adone interseruntur, nam in his incipitur a Romano siquidem Pontifice & Sipontino episcopo de &c. In fine de Loutwino Treverensi habent, ut in prima. Tum: Trecas beati Ursionis monachi. Tum: Die vigesima nona, sancti patris Cyriaci anachoritæ. [Cyriaci.] Vide Metaphrastis narrationem apud Surium hoc die. Denique de inventione corporis sancti Gisleni episcopi & confessoris repetuntur quæ supra dicta sunt in priori editione.

Pridie Kal.
Die 30.

[Victoris & Ursi.] In Galliis castro Solodoro, passio sanctorum martyrum Victoris & Ursi, ex gloriosa legione Thebeorum, qui primo diris suppliciis cruciati, sed cælesti super eos lumine coruscante ruentibus in terram ministris, erepti sunt, deinde in ignem missi, sed in nullo penitus læsi, novissime gladio consummati sunt. Eodem die apud Bethleem Judæ, [Hieronym.] depositio beati Hieronimi presbiteri, qui obiit anno ætatis suæ nonagesimo octavo, mense sexto. Civitate Placentia, sancti Antonini confessoris. [Antonini.]

Ita soli Praten. Herinien. Tornacen. Greven. & Molan.
Varia lectio. Duabus notatiunculis absolvitur. In Herinien. pro erepti sunt, legitur, erecti sunt. In Greven. & Molan. mense tertio, pro mense sexto. De choruscante, Bethlehem, Jheronimo, Jeronimo &c. satis diximus.

[Victoris & Ursi.] Observatio. Signati 1 loco gemini martyres Victor & Ursus ex inclyta Thebæorum legione in Actis Eucherianis saltem nomine appellantur, in antiquioribus Martyrologiis, ut sunt Hieronymiana, Beda & Romanum parvum, omnino præteriti; quidquid recentior aliquis & Hieronymianos codices & editorem Florentinium frustra alleget. De altero Victore, Mauritianis annumerato, aliisque egimus XXII Septembris. Qui hodie coluntur, ab Adone in sacros Fastos primum relati sunt, cum elogio, ex Actis opinor, longioribus contracto, cujus medullam Usuardus in textu selectam reddidit. Acta aliqua ex Gallia deportata edidit Surius, sed quam ætatem sapiant aut qua valeant auctoritate, ut minimum incertum est, nec puto verosimile, ea Adoni præluxisse, tametsi in principio haud multum ab ejus encomio discrepent. An quid novi suppeditent Acta apud nos Mss., suo loco examinabitur. Victor alius, cujus translationem Mediolanensem Hieronymiana hoc die celebrant, non ex Thebæorum numero, sed aliunde, forte ex Africa, [Hieronymi.] eo delatus creditur. De gloriosissimo ecclesiæ Doctore Hieronymo loquuntur Martyrologia & monumenta alia passim, suntque ita clara omnia, inquit Florentinius, ut recoquenda non videantur. Hieronymiana sic habent: In territorio Jerosolymitano, depositio sancti Jeronimi presbyteri. Beda: In Bethleem Juda, depositio sancti Hieronymi presbyteri. Additur: Qui obiit anno nonagesimo primo. Florus breve elogium interposuit, Rabanus paulo longius, sed in annorum numero Bedæ adversans. Romanum parvum brevissime notat: Bethleem, Hieronymi presbyteri: quam brevitatem compensat deducta fusius in Adone, cum operum elencho vita, ex qua Usuardus paucissima extraxit servata ætatis determinatione, nec Bedæ nec Rabano conformi. Videantur Baronii Notationes. Hieronymi vitam post alios diligentius collegit Marianus Victorius, alias alii spoponderunt, nobis viam præsignavit Tillemontius tomo 12, multa erudite disponens, quæ Actis Hieronymianis illustrandis utilissime subservient, uti & ea quæ in nupera operum Hieronymianorum, & secuta vitæ Gallicæ editione, a Martianæo observata sunt, cum plurimis nostris monumentis, tum manuscriptis, tum excusis suo loco in Actis examinanda, & pro inclytissimi Sancti merito, luculentius exornanda. Locum hic sibi postulat metricum Wandelberti non adeo rude encomium:

Interpres legis veterisque novæque probatus,
Instructor doctrinæ, hæresis damnator inique,
Hieronymus pridie Septembrem claudit ovantem.

[Antonini.] Qui ultimum locum implet Placentiæ Antoninus, nobis confessor, is in Corbeiensi vocatur Antoninus martyr, in aliis vero Hieronymianis apographis Anthonius vel Antonius simpliciter, absque ullo titulo. De eo multa disquirit Florentinius, lectores remittens ad II & III Septembris, quibus diebus etiam nos de variis Antoninis & Antoniis abunde egimus, nec modo quidquam magnopere occurrit, quod versatas ibi tenebras novo splendore dispellat. Acta apud Petrum in Catalogo lib. 8 cap. 133, martyrem prædicant, qui de Placentinis finibus egressus, per Orientales provincias pertransiverit, & multa miracula fecerit; demum ad urbem suam rediens &c. Supponitur fuisse nihilominus ex legione Thebæa. Crediderim, & titulum & officium ex Petro in Romanum hodiernum perperam, ni fallor, irrepsisse. Antonini hujus & alterius Antonini Appamiensis Acta quoquo pacto confundi agnovere Ferrarius & Florentinius: nos, ne hic tricis involvamur, hæc omnia suo loco discutienda relinquimus. Certe haud dubium est, quin Usuardus ex aliquo Hieronymiano Antoninum acceperit, cum aliis omnibus Martyrologis incognitus sit, etiam Adoni, cui Usuardi verba ab aliquo adscripta fuerint, a Mosandro & Rosweydo rejecta. Pluribus opus non est, ut textus Usuardini integritas stabiliatur.

AUCTARIA.

Antverp-maj. Textui puro subdit: Item ipso die civitate Dorobernia, [Honorii.] sancti Honorii archiepiscopi & confessoris.

Rosweyd. In textu non omnino purus est, & in fine adjicit: Ipso die, depositio sancti Honorii archiepiscopi. [Honorii.] Qui quintus a beato Augustino, genti Anglorum verbum Dei prædicavit. Item, [Tharaci & sociorum.] sanctorum Tharaci, Probi & Andronici, quorum gesta habentur. Imo præsidialia ipsa Acta integre edita sunt a Rosweydo anno MDCVII & etiam ab aliis. At cur hac die referantur nescio, quandoquidem passi sint XI Octobris, ut ibi dicemus.

Pulsanen. Primo loco de Hieronymo, pure. Tum: [Pistis &c.] Romæ, passio sanctarum virginum Pistis, Elpis, Agapis & Sophiæ matris earum, id est Sapientiæ. Vide 1 Augusti. In martyribus Solodorensibus rescindit elogium. Antonino Placentino tribuit titulum martyris.

Antverp. & Max-Lubec. In prima puri, de Hieronymo post presbyteri, [De Hieron.] interserunt: Qui omnium studia litterarum adeptus atque probatissimorum monachorum imitator est factus. Obiit autem anno &c. ut in textu. De Antonino, recte.

Munerat. Post textum purum, addit: Parisius, solennitas sanctarum nostræ redemptionis reliquiarum, [S. Crucis Parisiis.] ibidem in sacra capella regia, a beatissimo rege Ludovico honorifice reconditarum.

Antverp-Max. Ultrajectin. Leyden. Lovanien. & Danic. Sic incipiunt: Apud Bethleem Judæ, [De Hieron.] depositio sancti Hieronymi presbyteri, viri sanctissimi & in Scriptura sacra eruditissimi. Hic omnium studia litterarum adeptus, probatissimorum quoque monachorum imitator factus, obiit anno CCCCXXIII (Antverp-max. CCCCIII) ætatis suæ anno XCVIII, mense VI. (Danic. rotunde, anno XCIX.) Melius alii obiisse Hieronymum statuunt anno CCCCXX. In reliquis codices satis puri sunt.

[De Eodem.] Albergen. De sancto Hieronymo præter jam dicta, post presbyteri interponit: Gloriosi Doctoris, & Ecclesiæ Romanæ Cardinalis. Hic omnium studia &c. ut præcedentes.

[Textus contractus.] Centulen. In Galliis castro Solodoro, sanctorum martyrum Victoris & Ursi, qui fuerunt ex gloriosa legione Thebæorum. Apud Bethleem Judæ, depositio sancti Jeronimi presbiteri & abbatis, per quem omnis divina scriptura apud Latinos ad tenorem veritatis est reducta. Placentiæ, sancti Antonii confessoris. Vide supra Observationem.

[De Hieron.] Bruxellen. Post imitator, auget Hieronymi elogium his verbis: Eumdem annorum numerum, quem & alter Dei genitricis minister Johannes Euangelista complens, ætatis suæ anno XCIX quievit in Christo. De quo quidam in visione nocturna quemdam quasi in codice legentem hos versus audivit:

Græcia miratrix nullo plus gaudet alumpno:
Si numerabit avos repetens ab origine prima,
Plusquam laudatur, est quod laudetur in illo. [De Victor. & Urse.]

In Victore & Urso, quos secundo loco refert, etiam interpolatus est, hæc inter alia ex Adone inserens: Qui cum illic furorem Maximiani tyranni declinantes secessissent, ipsius jussu tenti, primo diris suppliciis excruciati, sed cælesti super eos lumine &c. In ultima purus est.

Hagenoyen. in prima aliquantum interpolatus, de Hieronymo plura narrat, sed quæ ab Adone verius deducuntur. Tum addit: In Augia majori Constantiensis diœcesis, [Fortunatæ & fratrum.] sanctæ Fortunatæ virginis & martyris, & fratrum suorum Terponii, Euagisti & Prisciani martyrum. Coluntur hi Sancti & in codicibus referuntur XIV Octobris, quo die vide Auctaria. In ultima purus est.

Matric-Cartus-Ultraject. Hieronymi presbyteri confessoris. Victoris & Ursi martyrum ex legione Thebæorum. Anthonini confessoris. (Additur in margine, [Arethæ & quingent. Leopardi.] in Mart. Rom. martyris) Romæ, Arethæ martyris & aliorum quingentorum (notatur denuo, in Martyrologio Romano sequenti die) Leopardi martyris. Vide de hoc etiam Romanum.

Reg. Suec. signatus num. 428. Eodem die, sancti Serauni Parisiensis episcopi. [Cerauni.] Vide Auctaria Usuardina ad XXVII Septembris.

Vatican. num. 5949. Adjicit: Romæ, sanctarum virginum Pistis, [Pistis &c.] Elpis, Agapis, & Sophiæ matris earum. Jam dixi recurrendum ad 1 Aug.

Codex Castri Karoli. In Galliis castro Solodoro, quod est super Prulam fluvium, &c.

Bizunticen. Catalaunis, sancti Leudomiri confessoris. [Leudomiri.] Alii scribunt Leodemiri &c.

Remens. SS. Tim. & Apoll. Catalaunis, sancti Ledomari episcopi & confessoris. [Ledomari.]

Editio Lubeco-Col. Apud Bethleem Judæ, depositio gloriosi Hieronymi presbyteri & Doctoris, [De Hieron.] Ecclesiæ Romanæ Cardinalis. Hic omnium studia litterarum adeptus, Latina, Græca, Hebraica & Chaldea erud tus fuit; Hierosolymam venit, & visitatis locis sacris a Cyrilio episcopo Hierosolymitano locum præsepis Domini petivit & obtinuit, & ibidem monasterium fundavit, imitator probatissimorum monachorum factus, cœpit vivere cum fratribus sibi in charitate adjunctis, secundum regulam a sanctis Apostolis constitutam. Hic post perfectam, placitamque Domino conversationem, post multos labores, quos in descriptione librorum ad ædificationem Ecclesiæ desudaverat, tandem obiit anno Domini CCCCXXIII, ætatis vero suæ anno XCIX, sepultus in ore speluncæ præsepis Domini. De Victore & Urso, fere ut supra. In Antonino, [Leodomeri. Lauri Translat. Ottonis. Leopardi.] pura est. Deinde: Cathalanis, sancti Leodomeri, ejusdem civitatis episcopi & confessoris. Eodem die, sancti Lauri episcopi & confessoris. In Babemberga, translatio sancti Ottonis episcopi & confessoris. Ipso die, sancti Leopardi martyris.

Belin. Primo loco de Hieronymo, ut Antverp & Max-Lubec. Secundo loco, de Antonino, pure. Sequitur Victoris & Ursi, pure, nisi quod pro Ursi, [Sophiæ.] scribat Ursicii. In fine: Eodem die, sanctæ Sophiæ viduæ. Omissis filiabus.

[Leopardi. Honorii.] Greven. Romæ, sancti Leopardi martyris, apud Aquisgrani nunc quiescentis. In Anglia, sancti Honorii archiepiscopi Cantuariensis, post beatum Augustinum quinti. [Leodemeri. Translat. Ottonis.] Leodomeri episcopi Cathalaunensis & confessoris. Translatio sancti Ottonis episcopi Babenbergensis & confessoris. Romæ, depositio beati Symeonis monachi & confessoris, [Symeonis.] filii comitis Veromandiæ. [Lauri. Sophiæ. Rachel.] Lauri presbyteri & confessoris. Eodem die, beatæ Sophiæ viduæ. Rachelis, uxoris Jacob Patriarchæ, quæ interpretatur ovis. Item sanctæ memoriæ, [Jacobi de Viniaco.] Jacobi de Viniaco, Ordinis Cartusiensis. Hic vitæ contemplativæ studio magno intentus, loco octavo decimo, itemque vicesimo, Cartusiæ prioratum tenuit, & post mortem miraculis vivere cœpit. [Joannis Cornerii.] Item bonæ memoriæ, Johannis Cornerii monachi Cartusiensis Ordinis, maximæ sanctitatis viri. Hic die quo primam Missam celebraturus erat, cum a sacrista vocaretur, reperta est cella ejus igneo fulgore coruscans, & idem vir Dei velut flamma ignis ardens. Ejus etiam meritis litteræ quædam, casu in ignem copiosum projectæ & post longam moram extractæ, in nullo penitus læsæ repertæ sunt.

Molan. De Hieronymo aliis litteris textui inserit eadem ferme, quæ supra Antverp. & Max-Lubec. [Sophiæ.] In fine de Sophia, ut Belin. Item de solemnitate reliquiarum Parisiis, ut Munerat. Tum: [Translat. Vedasti.] Translatio corporis sancti Vedasti de loco sepulturæ ejus in eum quo nunc requiescit. Transtulerunt autem eum beati confessores Autbertus & Audomarus. [Leopardi.] Eodem die, festivitas sancti Leopardi martyris. Dein minoribus typis: Romæ; nunc in Aquisgrani quiescentis. [Transl. Ott.] De translatione sancti Ottonis, [Honorii] & de S. Honorio, ut Greven. supra, Tum: [Leudomiri.] Catalaunis, sancti Leudomiri ejusdem civitatis episcopi & confessoris: de quo canit Ecclesia:

Leudomire pater filiis succurre potenter,
Ut sani vivant æternaque gaudia quærant.

In posterioribus editionibus, de Hieronymo in textu, ut supra In fine de Sophia, ut supra. Babenbergæ, [Ottonis.] sancti Othonis, episcopi & confessoris, qui convertit Pomeranos. In Anglia, sancti Honorii archiepiscopi Cantuariensis. De Leudomiro, fere ut in prima. Aquisgrani eodem die, festivitas sancti Leopardi martyris. [Gregorii Armeni.] Die trigesima, sacrosancti martyris Gregorii, in magna Armenia. De solennitate reliquiarum Parisiensium, & translatione sancti Vedasti, ut in prima. Sequitur: In Andaino monasterio, [Translat. Huberti.] translatio corporis beatissimi Huberti, Tungrensis episcopi & confessoris; quando a beatæ memoriæ Vulcando episcopo, ejus sacra ossa a Leodio ad locum Andainum sunt translata, anno dominicæ incarnationis DCCCXXV. Ubi miraculorum gloria ejus declarantur merita, & fidelium devotione ipsius celebrantur beneficia.

MENSIS OCTOBER
Habet Dies XXXI.

Kalendis.
Die I.

[Arethæ & socior. 504. Prisci & sociorum. Verissimi & sociar. Piatonis.] Romæ, natalis beati Arethæ martyris & aliorum quingentorum quatuor. Thomis civitate, sanctorum Prisci, Crescentis, & Euagrii. Apud Provinciam Lusitaniam civitate Olisepona, sanctorum martyrum Verissimi, Maximæ & Juliæ sororum. Civitate Tornaco, passio sancti Piatonis presbiteri, qui cum beato Dionysio episcopo ejusque sociis ab urbe Roma Galliam prædicationis causa expetiit, ac postea consummato martyrio migravit ad Christum. [Translat. Germani & Remigii Bavonis.] Eodem die, translatio sanctorum confessorum Germani & Remigii, quorum prior Autisiodorensem, alter vero Remensem rexit ecclesiam. In portu Ganda, sancti Bavonis confessoris.

Puri vel puris proximi sunt Praten. Greven & Molan.
Varia lectio. Principio advertenda annuntiationum transpositio in multis codicibus, & iis quidem, quos puriores censemus. Etenim Pratensis de Piatone agit ante translationem Germani & Remigii; Greven. autem & Molan. translationem præponunt. Arethæ scribunt omnes. Item Thomis, licet Romanum parvum, Ado & Notkerus legant, Tomis, & Romanum modernum addat, in Ponto. Multis disputat Florentinius, legendumne ex Hieronymianis Thmuis, vel Thomis in Ægypto, an potius Tomis in Ponto; ast hæc ad aliud examen spectant, nos Usuardinam ex codicibus lectionem quærimus. Molan. textum corrigit scribendo Lusitanam. Olisepona, Olesipona, Olesipoma & aliis modis effertur: qui puriores sunt, scribunt ut in textu. Praten. cum paucis habet Pyatonis. Greven. & Molan. post Dionysio, omittunt episcopo, & pro rexit, ponunt gubernavit. Greven. migravit ad Christum, mutat in migravit ad Dominum: & pro, In Portu Ganda, substituit, In portu Ganto. Superest notanda maxima inter codices variatio circa translationem jam dictam, [De transl. confusione.] quæ in Hieronymiano Lucensi potius pro natali habetur multorum simul conjunctorum: In Gallia civitate Autissiodorensi, sancti Germani episcopi & sancti Vedasti, Remedii & sancti Piatoni. Nescio an hinc fortasse nata sit Usuardinorum aliquot codicum confusio, sic ut Antverp-maj. scribat: Eodem die, translatio sanctorum confessorum & episcoporum Germani, Remigii & Vedasti; quorum prior Antisiodorensem, alter vero Remensem, tertius vero Atrebatensem gubernavit ecclesiam, quo ferme modo referunt Antverp. Max-Lubec. & mediæ notæ codices cum Belino & Romano moderno. Herinien. servat quidem annuntiationem puram, sed primum ei locum tribuit, & post tres alias etiam purus, inserit: Apud castrum Atrebatis, sancti Vedasti episcopi: pro quo Pratensi codici ad marginem, ni fallor, adjectum est: Et translatio sancti Vedasti episcopi; quam translationem Molanus ad diem præcedentem retractam asserit, quod hic dies Remigii festivitate impediretur. Obiter notabis lapsum Florentinii, qui verba Rabani de Vedasto infra citanda, Notkero inadvertenter adscripsit. Vide reliqua in Observatione & Auctariis.

[Arethæ & socior. 504.] Observatio. Non semel superius observatum est, raros in Usuardi Martyrologio Sanctos reperiri (populares Gallos & Cordubenses semper excipio) qui apud antiquorum aliquem non memorentur. Opposita exempla hinc inde dedimus & novissime XXI Septembris in Pamphilo martyre Romano, reliquis Martyrologis plane incognito. En tibi specimen aliud in prima hujus diei annuntiatione de Aretha & sociis DIIII. Sudavi affatim, ut vel vestigium horum Sanctorum alibi invenirem, sed frustra; nam Adonem & hic & alibi sæpius perperam a Baronio ejusque sequacibus citari, evidentissimum est. Galesinius, Ferrarius & recentiores alii numerum illum fingunt & refingunt, adeo ut Bartholomæus Piazza in Emerologio, socios ad septem dumtaxat contraxerit, quorum gloriosæ confessionis memoriam superstitem ait, & reliquias per varia Urbis templa dispersas. Martyrii. tempus divinare videntur citati Galesinius & Ferrarius, ego de tota annuntiatione nihil me compertum habere candide profiteor. Aretham alium martyrem apud Homeritas, cum multis sociis sub tyranno Dunaan passum, de quo Metaphrastes apud Surium XXIV Octobris, cursim attigimus in Tractatu de Patriarchis Alexandrinis pag. 64. Quidquid interim sit de Aretha nostro Romano, negari omnino non potest, eum ab Usuardo, undecumque demum acceptum, vere consignatum fuisse. [Prisci & sociorum.] Alterius annuntiationis fons patentissimus est, nam de tribus illis Martyribus meminere Hieronymiana, tametsi hinc inde luxata. Clare eos signat Romanum parvum, ex quo Ado, ex hoc Notkerus & Noster, iisdem ubique terminis, nisi quod Usuardus pro Crescentii, vel ut Hieronym. Crescenti, posuerit Crescentis. Ulyssiponenses martyres inter antiquos solus memorat Florus in Bedæ auctario, quibus & elogium concinnavit. [Verissimi & socior.] At si Flori & Usuardi textus conferas, facile perspicies (quod alibi etiam monui) alterum alteri notum non fuisse. Ita scribit ille: Elissipona civitate., passio sanctorum Verissimi, Maximi & Juliæ qui passi sunt sub Datiano præside &c. Baronius in Romano legit: Qui in persecutione Diocletiani passi sunt. Noster nullam temporis notam apposuit, [Piatonis.] quod fortasse (ita quidem conjicio) nullam ejus notitiam in Hispania, unde Martyres illos cum Cordubensibus afferre potuit, invenisset. Piatonis vel Platonis, alias Piati, memoria Hieronymianis a Florentinio adjecta censetur, nec illam inde accipere debuit Usuardus, qui procul dubio Acta vidit, ex quibus elogium contextum est. Laborarunt nonnulli in nomine Dionysii & Quintini, quorum alterutri socius in Galliam ex urbe profectus sit: verum hic scrupulus facile tollitur, si utrique compositum asseramus. Acta Piatonis, suspecta sunt, quod ex aliis consimilibus profluxisse videantur, sed de ea controversia suo loco agendum erit. [De Remigio Germ. &c.] De translationum confusione superius dictum est. Hic observandum, Bedam scripsisse: Festivitas sancti Remigii, Remis civitate. Romanum parvum: Et Remis civitate, sancti Remigii episcopi. Ado elogii vice aliqua addidit, & ex eo Notkerus, quæ etiam magis ad natalem vel depositionem quam ad translationem pertineant. Et ita loquitur Rabanus de Germano atque Vedasto, cujus verba hic recitari merentur: In Galliis civitate Autisiodorense, depositio sancti Germani episcopi. Remis civitate, Remedii episcopi. Adradis (pro Atrebatis) civitate, beati Vedasti episcopi. Ganda monasterio, sancti Babonis episcopi. Quorum omnium conversationes & gesta miraculis plena, conscripta habentur. De festo Remigii solenni, seu, ut aiunt, in populo pro diœcesi Remensi, dictum est XIII Januarii; Germani autem retulimus XXXI Julii; Vedasti VI Februarii. Illustria Remigii gesta & historice & oratorie deducta in Actis nostris non minimam Octobris partem occupabunt, licet antiquissima eorum collectio, ex qua Fortunatus Pictaviensis compendium edidit, periisse dicatur. De Germano Autissiodorensi ea omnia hic narrat Viennensis & contrahit Notkerus, quæ melius proprio die collocata fuissent. Ceterum in tanta lectionum varietate, puto Usuardi textum a nobis sincere redditum. [Bavonis.] Consuli possunt notationes Baronii. In Bavone, qui non Adoni, sed Usuardo primum tribuendus est, conveniunt codices. Acta ejus primigenia protulit Mabilio seculo 2 Benedictino a pag. 394, quæ cum Theodoricianis collata, suo tempore illustrabuntur. Ad postremas annuntiationes pertinent Wandelberti versiculi:

Francos qui primus docuit domuitque feroces
Remigius, proprio Octimbrem præsignat honore:
Germanusque simul doctrina insignis & actu,
Tum propriam munit meritis Antisiodorum;
Qui oceano fidei refugas & dogma nefandum
Reppulit, & signis te picta Britannia texit.
Hos virtute Bavo & sancto comitatur honore.

AUCTARIA.

Herinien Præter dicta, hoc habet peculiare, quod de Piatone sic incipiat: In pago Medenentinse, [De Piatone.] natalis sancti Piatonis &c. Vide Variantes.

Tornacen. Caret duabus primis. In reliquis purus est, sed in fine adjicit. Eodem die, [Vedast. &c.] Vedasti, Wasnulfi & Trudonis.

Antverp-maj. Hic per aliquot folia recentiori manu rescriptus, mendis scriptoriis refertissimus est. De ejus Auctario jam diximus.

Rosweyd. Incipit: Remis, Remigii episcopi & confessoris. [Remigii. Germani. Vedasti.] Anthisiodoro, Germani episcopi & confessoris. Atrebatis, Vedasti episcopi & confessoris. Tum de Bavone, Piatone, Aretha, Thomitanis & Lusitanis, satis pure.

Pulsanen. Pro Arethæ, habet Hermetis. Desunt annuntiationes Lusitanorum, Piatonis & Bavonis, ut ferme quotidie deficit.

Antverp. Max-Lubec. Ughellian. & Daveronen In tribus primis satis puri sunt. Tum: [De iisdem.] Eodem die, translatio sanctorum confessorum Germani, Remigii, Vedasti. Quorum prior Antisiodorensem, alier vero Remensem gubernavit ecclesiam; tertius vero Atrebatensem atque Cameracensem. Cetera puri sunt.

Munerat. Puritati proximus est, solum in fine addit: [Piati Carn.] Apud Carnotum, Piati martyris. Adjectum forte ex inscitia. Vide Burdegalen.

Antverp-max Ultraject. Leyden Lovanien. & Albergen. Incipiunt: Remis civitate, translatio sancti Remigii episcopi & confessoris. [De Transl. trium epp.] Ipso die, translatio sanctorum confessorum Germani & Vedasti, quorum primus Antisiodorensem, alier vero Atrebatensem & Cameracensem gubernavit ecclesiam. Sequitur de Aretha, Thomitanis & Lusitanis, pure. Omnes præter Albergen. Piatoni tribuunt titulum episcopi. In fine de Bavone sic scribunt: In portu Gandavensi, depositio &c.

Danic. Superioribus similis, penultimo loco interferit: [Nicetii.] Treveris, sancti Nicetii episcopi. Colitur V Decembris.

Centulen. Romæ, beati Arethæ martyris, cum sociis suis DIIII. Antisiodoro, depositio sacratissimi corporis beati Germani episcopi & confessoris, qui obiit apud Ravennam Italiæ civitatem II Kal. Augusti Remis Francorum metropoli, translatio sancti Remigii archiepiscopi & confessoris. Atrebas, translatio sancti Vedasti episcopi & confessoris. [Additur de Vedasto.] In territorio Tornacensi, sancti Piati presbiteri martyris, qui a Roma Gallias venit in comitatu sancti Quintini. Cœnobio Ganda, depositio sancti Bavonis confessoris & monachi, quem B. Amandus pontifex a seculi vanitate conversum, ad cæli gloriam festinare perdocuit. [Vulflagii.] In pago Pontivo, natalis sancti Vulflagii presbiteri & confessoris. Colitur VII Junii. Vide Acta ejus eo dic illustrata.

Bruxellen. Remis, translatio sancti Remigii archiepiscopi & confessoris. [De Remigio.] Qui antequam nasceretur per Montanum monachum cæcum, ex nomine pronunciatus est. Quo nato, idem Montanus de lacte Ciliniæ matris ejus oculos liniens, illuminatur. Hic Idibus Ianuarii migravit ad Christum, sed hac die festum suæ translationis celebratur. Antisiodoro, translatio sancti Germani episcopi & confessoris. [De German.] Cujus dies depositionis cadit pridie Kal. Augusti. Attrebatis, translatio sancti Vedasti episcopi & confessoris. [De Vedasto.] Qui a beato Remigio episcopus ordinatus, Cameracensem simul & Atrebatensem rexit ecclesias, & VIII Id. Februarii migravit ad Christum. Sequitur de Piatone, Aretha, Thomitanis & Lusitanis, [Wasnulfi,] satis pure Tum: Jtem sancti Wasnulphi martyris. [Piati.] In pago Medenetensi, Piatus pro Christo patitur. In portu Gandavo, depositio beati Bavonis confessoris. [De Bavone.] Qui ex comite Hasbaniæ ferocissimo conversus, in Gandavo sub beato Amando sibi monasterium statuit, cui Florbertum abbatem præfecit. Hic in hora sui transitus, sanctæ Gertrudi, suæ cognatæ, Nivellæ oranti apparuit, petens ut mox vestes sepulturæ aptas sibi pararet. Treveris, [Nicetii.] sancti Nycesii episcopi & confessoris. Vide Danic. ubi diximus, coli V Decembris.

Hagenoyen. In prima & secunda purus, tertio loco sic habet: [De 3 epp.] In pago Medenentinse, civitate Tornaco, natale sancti Piatonis martyris. Qui &c. In translatione conjungit tres, ut Antverp. Max-Lubec. &c. In Lusitanis, satis purus est. Tum. In pago Gandavensi Flandria, depositio sancti Bavonis monachi & confessoris. In episcopatu Tridemiensi, [Remedii.] sancti Remedii confessoris. Nec Tridemiensi intelligo, nec Tridentinensi, ut alii loquuntur. Vide sis Castellanum in primo Bimestri pag. 231, ubi de Remigio. Sequitur: In Babmberg, sancti Ottonis episcopi & confessoris. [Ottonis. Translat. Alheydis.] De eo actum die præcedenti. In Salsa, translatio sanctæ Alheydis imperatricis.

Aquicinct. In translatione etiam tres conjungit, & de Vedasto ita addit: [De 3 epp.] Tertii vero corpus angelica revelatione a sanctis episcopis Autberto & Audomaro a sede pontificali, in loco ubi nunc veneratur, [Wasnulfi.] translatum est. In fine: Et depositio sancti Wasnulfi confessoris.

Ambian Cœnobio Centulæ, dedicatio ecclesiæ beatæ Mariæ Virginis, & beati Petri Apostolorum principis, & sancti Richarii confessoris. Plane mirum est, talem ecclesiæ dedicationem in ipso illius cœnobii Martyrologio non signari.

[De Remigio.] Matric-Cartus-Ultraject. Remigii episcopi & confessoris, cujus festum hic celebratur in Ordine, quando scilicet translatio ejus accidit, quia in die obitus propter octavas Epiphaniæ & commemorationem sancti Hilarii non vacat. [Pyaton. ep.] Pyatonis primi Tornacensis episcopi & martyris. Notatur in margine: de episcopatu Piatonis vidi magnam quæstionem. Bavonis confessoris in Gandavo, ubi corpus ejusdem requiescit.

[Vedasti.] Reg Suec. num. 130. Item sancti Vedasti.

In Vatican. sub. num. 5949. Desunt Lusitani, Piatus & Bavo.

[Nicetii.] Florentin. Treveris, beati Nicetii episcopi & confessoris. Jam diximus, coli V Decembris.

Burdegalen. Civitate Carnoto, passio sancti Pictonis presbyteri, [Piat. Carn.] qui cum beato Dionysio &c. Si legas Tornaco & Piatonis, habebis textum. Vide Munerat & hic infra.

[De eodem.] Bizunticen. In pago Carnotensi, natalis sancti Platonis, qui cum beato Dionysio &c.

[De 3 epp. De Piaton.] Editio Lubeco-Col. Tres translationes in tres articulos dividit. De Piatone post expetui, addit, ac postea sub Diocleciano, consumpto martyrio migravit ad Dominum. Treveris civitate, monasterio sancti Maximini, [Nicetii.] natale sancti Nicecii, ejusdem urbis episcopi & confessoris, totius sanctitatis viri, & [qui] Trevericum populum, adhuc in corpore vivens, ab inguinaria peste suis precibus liberavit. In Thomitanis & Lusitanis satis pura est. De Bavone habet, ut Antverp-max. &c. [Melori. Wasnulfi.] Tum de Aretha, pure. Eodem die, sancti Melori martyris. Vide Castellanum. Item sancti Wasnulphi; alias Basanulfi.

Belin. Jam dixi, hunc etiam Germani, Remigii & Vedasti translationem simul conjunxisse. [De 3 epp.] In reliquo textu prima editio satis pura est, nisi quod pro Ganda, scribat Gada, & pro Bavonis, Pavonis. Et hæc altera editio quidem corrigit, sed in fine gratis repetit: Attrebati, sancti Vedasti episcopi & confessoris. [Vedasti.]

Greven. Meloris martyris. Treveris, depositio sancti Nicetii episcopi & confessoris. [Meloris. Nicetii Remedii & socior. Imeri. Wasnulfi. Translat. Vedasti.] Item sanctorum confessorum Remedii, Abræ, qui & Deodatus, David, discipulorum sancti Germani episcopi. Imeri confessoris. Item, Wasnulphi confessoris. Attrebati, translatio sancti Vedasti, cui interfuerunt sanctus Lambertus Tungrensis, Ausbertus Rothomagensis, & Audomarus Taruanensis, qui lumen oculorum amiserat. Cumque precibus sanctorum episcoporum præsentium & meritis beati Vedasti visum recuperasset, moleste tulit, atque ut iterum excæcaretur obtinuit. [Translat. Autberti.] Translatio sancti Autberti Cameracensis episcopi & confessoris. Item Cathalogus Sanctorum huc reponit memoriam quorumdam justorum antiquorum, [Judæ & aliorum ex Machab.] scilicet Mathathiæ, patris Judæ Machabei, Jonathæ & Simonis filiorum ejus: qui quanta pro patriis sanctisque Dei legibus egerint & passi fuerint, Machabeorum libri plene edocent. Additur his Johannes, Symonis supradicti filius. Item memoria Oniæ sacerdotis summi, viri eximiæ modestiæ & sobrietatis, ab impio Andronico innocenter occisi. Item Eleazari, viri de primoribus scribarum a puero optimæ conversationis, qui cum urgeretur contra legem ad carnes porcinas, mira animi libertat & fortitudine renuens, tormenta sustinuit, [&] adolescentibus exemplum forte relinquens, honesta morte perfunctus est. Nihil de his in aliis codicibus.

[Fronti.] Molan. Item sancti Fronti episcopi, cujus gesta miraculis plena conscripta habentur. Vide Rabanum. Colitur XXV Octobris, sub nomine Frontonis. Item in cœmeterio [civitatis Hannoniæ quæ dicitur] Condatum nomine, [Wasnulfi cum elogio.] sancti Vuasnulphi confessoris, qui de Scotia insula veniens in saltum Cerasia, in loco qui nunc vocatur Cella, multis diebus vitam laudabiliter duxit. Postea vero ad monasterium Dei genitricis Mariæ Condatum nomine perveniens, ibi Domino servivit usque ad obitum. Treveris, sancti Nicetii episcopi & confessoris, [Nicetii cum elogio.] qui de utero matris sanctus fuit; nam ab ipso ortus sui tempore mirabiliter clericus designatus est. Cum partu itaque fuisset effusus, toto capite, ut est consuetudo nascentium, a capillis nudo, egressus est, in circuitu modicorum ordine pilorum apparente. Editiones aliæ pro Dionysio, ponunt Quintino. Et ad Bavonis, aliis etiam litteris addunt, cujus gesta habentur. Deinde textui adnectitur: Civitate Treveris, sancti Nicetii episcopi, totius sanctitatis viri: & aliis litteris, qui ab ortus sui tempore mirabiliter clericus designatus est. [Romani melodi.] Condato, sancti Wasnulphi confessoris. De Fronto, ut in prima. Demum: Die prima, sancti Romani melodi. Ex solito Horolog.

VI Non.
Die 2.

Apud Nicomediam, natalis sancti Eleutherii martyris, cum aliis innumeris, [Eleutherii, cum aliis plurimis.] quorum jubente Diocletiano imperatore, alii gladiis obtruncabantur, alii ignibus cremabantur, alii in mare præcipitabantur; sed horum primus Eleutherius, cum diu cruciatus, per singula tormenta validior redderetur, martyrium victoriæ suæ, ignibus velut aurum examinatus, complevit. In territorio Adartensi, [Leodegarii] passio beati Leodegarii Augustudunensis episcopi, quem variis injuriis & diversis suppliciis pro veritate afflictum, Ebroinus Major domus regiæ interfecit. [Sereni.] Ipso die, sancti Sereni confessoris.

Pro textu stant Praten. Herinien. Antverp-maj. & Greven.
Varia lectio. Præcipua diversitas occurrit in principio, ubi Praten. & Antverp-maj. syntaxim habent non satis rectam; quorum jubente Diocletiano acervatim collecti, alii gladiis &c. Nec Munerati constructio exacta est; quorum multitudo, jubente Diocletiano, acervatim collecta, alii gladio &c. Melius Herinien. cum Antverp. Max-Lubec. & aliis; quorum, jubente Diocletiano, sævissimo imperatore, alii gladiis &c. Verum adjectum videtur epitheton sævissimo, sic ut, mea quidem sententia, brevius & nitidius legant Greven. & Molan.; quorum, jubente Diocletiano imperatore, alii gladiis &c. Est in Greveno, concremabantur. Deinde cruciatus diu; reliqui habent, ut in textu. Antverp-maj. ut nuper dixi, mendis scatet, sufficiant paucula: Adaracensi, pro Adartensi, Eborinus, Serini &c. Scribit tamen cum reliquis omnibus afflictum, contra quam legat Praten. solus, affectum. Videatur Ado.

[Eleutherii & aliorum.] Observatio. Hic verosimiliter sub una annuntiatione denuo celebrantur fortissimi illi athletæ omnes, qui Nicomediæ coronati sunt, forte exeunte Martio, occasione famosæ conflagrationis palatii Diocletianæi, de qua videndi Eusebius & Lactantius, alibi a nobis citati, dum de particularibus huius turmæ Sanctis ageremus, præsertim XII Martii, XXVII Aprilis & IX Septembris. Hieronymiana hodie solum Eleutherium nominant, his verbis: In Nicomedia, Eleutheri, cujus gesta habentur. Ultimam partem resecuit Rabanus, forte quia nulla hujus sancti Acta reperire potuit. Romanum parvum breviter & nitide rem totam colligit: Nicomediæ, Eleutherii martyris sub Diocletiano, & innumerabilium aliorum, quos iratus Diocletianus pro incenso palatio, diversis tormentis odio Christiani nominis occidit. Paulo diffusior est in Adone narratio, a Petro in Catalogum hinc translata, ex qua etiam Noster totum suum elogium contraxit. Nicomediensem carnificinam diligenter evolvit Tillemontius tom. 5 a pag. 23.

[Leodegarii] Dubium est, utrum Leodegarius ad codices Hieronymianos spectet. Florus a nostris editus eum certo posuit, elogio tamen ab Adonis & Usuardi phrasi tam diverso, ut nihil commune habeant præter rei substantiam. Errat Rabanus, dum legit: In Gallia, natale sancti Leudegarii episcopi & confessoris: atque in eo hallucinari videtur, quod Leudegarium, hoc die, nominet, tamquam distinctum a Leutgario Augustodunensi episcopo, cujus passionem paulo fusius celebrat die sequenti. Ado martyrium collocat, In Atrebatis, villa Siricinio (Notkerus descripsit, in Atratis.) Noster cetera omnia ex Adone desumens, sic positionem extendit, ut pagum vel provinciam Artesiæ, pro villa Siricinio substituerit, quomodo etiam scripsit Hagiologium Franco-Galliæ a Labbeo editum, quod alibi diximus sæpe ex Usuardo transumptum esse. Leodegarii Acta duplicia sunt, a Mabilione aliisque edita & postea a nobis accuratius cum Mss. nostris conferenda & recensenda. In veteri Missali Gothico seu Gallicano, Missa honoratur, ut vide in editione Thomasii pag. 375. Eum hodie solum cecinit Wandelbertus:

Mox sextum Nonarum Leodegarius ornat,
Seditione potens quem Dux populusque peremit.

[Sereni.] Hactenus textus noster ex Adone profluxit. Qui postremum locum occupat Serenus, is ab Usuardo primum, ex privata notitia consignatus est, in Romano moderno prætermissus, forte quod in Belino repertus non sit, aut Reformatoribus non satis cognitus, utpote quem Usuardus solo dumtaxat nomine indigitavit. Maurolycus eum recte adscripserat Castro Cantumerulæ, & sic in Actis nostris Mss. quæ in nonnullis valde mira sunt, notatum invenio, apposito nomine Gallico Chante-merle, quæ abbatia est Canonicorum regularium Ordinis S. Augustini. Castellanus solertissimus alias nominum, & Sanctorum, & locorum inquisitor, eorumque, ignosce voci barbaræ, latinisator, id hoc die in Martyrologio suo universali neglexit, quando testatur Serenum maxime honorari in Montier-la Celle, non procul ab urbe Trecensi. Supposuit, nimirum, facile occursurum Monasterium Cellense, seu cœnobium a Cella denominatum. Ut clarius loquar, intellige prioratum Cellensem, Ordinis sancti Benedict, quarta leucæ parte distantem a prædicta abbatia Cantumerulensi. Atque hæc ad Sancti notitiam pro instituto nostro sufficiant.

AUCTARIA.

Tornacen. Caret annuntiatione prima de martyribus Nicomediensibus, in reliquis omnibus plane purus est.

Rosweyd. In prima & secunda annuntiatione satis purus, omittit tertiam.

Pulsanen. In prima mutilus est, expunctis omnibus post innumeris. In duabus aliis purus.

Antverp. Max-Lubec. Ughellianus & Antverp-max. In prima & secunda satis puri sunt, habent tamen positionem Leodegarii ex Adone; & loco tertiæ, legunt: Eodem die, sancti Gerini martyris, [Gerini. Primi & sociorum.] fratris beati Leodegarii. In Antiochia, natale sanctorum Primi, Quirilli & Secundiani. De his agit Romanum.

Munerat. De Leodegario, pro textu Adoniano & nostro, [De Leodeg] legit: Quem erutis oculis, lingua & labiis præcisis, cum non cessaret prædicare verbum Dei, fecit Ebroinus Major-domus regiæ decollari. Pro Sereni, habet Severi.

Molan. Importune textui intrudit; In territorio Atrebatensi, & litteris cursivis Villa Sericinio, ex Adone. Sed defectus ejus præcipuus est, quod annuntiationem ultimam expunxerit.

Lovanien. Similis est Antverp. Max-Lubec. &c. nisi quod in prima truncatus sit.

Albergen. Totum textum habet, ut Antverp. &c. Sed ei præfigit: Romæ, natale sancti Eusebii Papæ & martyris. [Eusebii PP.] Hic a beato Petro extitit XXXII. Hujus tempore inventa est Crux Domini Iherosolymis IV[V] Non. Maii, & Judas baptizatus est, cui nomen postea Quiriacus. In Romano ponitur XXVI Septembr. Vide ibi notam Castellani.

Ultraject. Leyden. & Danic. His anteponunt: In Assisio civitate, [Translat. Claræ.] translatio sanctæ Claræ virginis. Quæ verba in Danico extra ordinem & quantum apparet, alia manu apposita sunt

Centulen. Apud Nichomediam, sancti Eleutherii martyris. [Textus contractus.] In territorio Atrebatensi, passio sancti Leodegarii, Augustidunensis episcopi & martyris. Eodem die, sancti Sereni confessoris. Item ipso die, sancti; Deest nomen & minori ac recentiori manu appositum Huini (forte voluit dicere Gerini) martyris, [Huini.] de quo superius.

Bruxellen. Incipit. In territorio Atrebatensi villa Syricinio, [De Leodeg.] passio sancti Leodegarii Augustudinensis episcopi. Qui pro justicia veritatis primo in Luxonio monasterio retruditur, & ab illo revocatus capitur, quem Ebronius Major regiæ domus, post oculorum evulsionem & linguæ ac labiorum abscisionem decollari mandavit. Cujus meritum multis miraculis post mortem declaratur. Eodem die, sancti Gerini martyris, [De Gerino.] fratris beati Leodegarii. Quem Ebroinus lapidibus obrutum interfecit. Romæ, natale sancti Eusebii Papæ & confessoris. [Eusebii.] Cujus tempore, ut ipse in epistola sua scribit, inventa est Crux sancta, & ideo inventionem sanctæ Crucis V Non. Maii solempniter celebrari instituit. Sequitur de Eleutherio & sociis Nicomediensibus, pure. In fine: In Antiochia, [Primi & sociorum.] natale sanctorum Primi, Quirilli, & Secundiani. Demum de Sereno, pure.

Hagenoyen. Romæ, natale sancti Eusebii Papæ & martyris. [De Eusebio.] Hic a beato Petro extitit XXXII, qui passus est sub Diocletiana persecutione. Hujus tempore creditur inventa fuisse sancta Crux Domini Hierosolymis, V Non. Maii, quam & celebrem diem Christianis ipse instituit, & Judas, qui & Quiriacus, baptizatus est. In Eleutherio, satis purus est. De Leodegario longam habet historiam, quæ apud Surium sincerior legi potest. Tum: Ipsa die, Gerini, [De Gerino.] fratris sancti Leodegarii martyris, quem idem Ebroinus ligatum ad stipitem lapidibus obrui præcepit. [Apollinaris.] Item sancti Apollinaris episcopi & martyris. Desideratur positio.

Daveronensis, Codex Castri-Karoli, Gollian. & Caudiacen. In fine paulo brevius scribunt: sancti Sereni confessoris.

Matric-Cartus Ultraject. Leodegarii episcopi & martyris. Eleutherii martyris, apud Nicomediam cum aliis multis.

In Vatican. num. 5949. Deest Sereni. Adjicitur: Beneventi, natalis sancti Modesti levitæ & martyris. [Modesti. Eusebii.] Romæ, natalis sancti Eusebii Papæ, qui sedit in episcopatu annis duobus.

[Primi &c. Eusebii.] Florentin. In Antiochia, sanctorum martyrum Primi, Carilli, Secundarii. Sancti Eusebii Papæ.

Editio Lubeco-Col. Romæ, natale sancti Eusebii Papæ & confessoris, [De Eusebio.] qui sedit in episcopatu annis septem. Hic a beato Petro extitit XXXII. Hujus tempore inventa &c. In Eleutherio & Leodegario, satis pura est. [Gerini.] Item sancti Gerini martyris, frairis beati Leodegarii prædicti episcopi. In Antiochia, natale sanctorum Primi, [Primi &c.] Quirilli, & Secundiani martyrum. Apud Assisium, translatio sanctæ Claræ virginis, [Translat. Claræ. Thomæ. Ostensionis Maximi.] Ordinis Minorum. In Anglia, sancti Thomæ episcopi & confessoris. Castro Cantumerulæ, beati Sereni monachi & confessoris. Ostensio sancti Maximi episcopi Regensis & confessoris.

Belin. In Eleutherio, pro Diocletiano, ponit Juliano, & præter alia multa menda, omittit annuntiationem Sereni. Post interfecit autem, adjicit: [Gerini.] Eodem die, sancti Gerini martyris, fratris beati Leodegarii. [Primi &c. Translat. Claræ.] In Antiochia, Primi, Quirilli & Secundarii. Eodem die, translatio sanctæ Claræ virginis. Clarius supra, & in Greven.

[Primi &c. Colmeri. Eusebii. Theylaidi. Thomæ.] Greven. In Antiochia, Primi, Quirilli, Secundiani. In Tuscia, Colmeri episcopi & martyris. Romæ, beati Eusebii Papæ & confessoris. Theylaidi abbatis & martyris. In Anglia, sancti Thomæ Herefordensis episcopi & confessoris, vita & miraculis clari. Vide notulam marginalem Castellani, in Martyrologio universali. [De Gerino.] Item, sancti Garini martyris, [Beregisi. Gerici. Ostension. Maximi. Translat. Claræ.] fratris beati Leodegarii episcopi, quem vilis apostata Ebroinus, de exilio reductum, jussit lapidibus obrui. Beregisi confessoris. Item beatæ memoriæ Gerici, ducis Sabaudiæ & confessoris. Ostensio sancti Maximi, episcopi Regensis & confessoris. Apud Assisium, translatio sanctæ Claræ virginis.

Molan. In fine, post interfecit, subdit: Corpus ejus in Bronio quiescit. [Translat. Ursmari. Gerini Primi &c. Translat. Claræ.] Binchii, translatio Ursmari & aliorum, de veteribus capsis in novas. Eodem die, sancti Gerini martyris, fratris beati Leodegarii. In Antiochia, Primi, Quirilli & Secundarii. Eodem die, translatio sanctæ Claræ virginis. Ipso die, sancti Sereni confessoris. In Daino monasterio, [Beregisi.] natalis sancti Beregisi abbatis. Tum minoribus typis: Qui habitum sancti Benedicti as sumpsit in monasterio sancti Trudonis. [Thomæ.] De Thoma Herefordensi, ex Greveno. Editiones aliæ conveniunt cum priori in textu, in Gerino & Antiochenis. Tum: Andaino monasterio, natalis beati Beregisi abbatis. [De Beregiso.] Hic ex Condustro pago Austrasiorum oriundus, Hasbanii intra monasterium sancti Trudonis, litteris est eruditus Cumque sublimatus in comitatu Pipini junioris, solitariam vitam desiderabat attentius, contigit Plectrudem ejusdem principis conjugem, transitum habuisse per saltum Arduennensem: & ecce chartulam inter saxa decidentem respicit, in qua continebatur, locum illum a Deo electum, multasque inde animas fidelium dirigendas in cælum. Beregisus ultro se offerens, locum suscipit, stirpat, monasterium construit, & multos suo exemplo, ad bene vivendum ibidem collegit. De Sereno, ut supra. In Anglia, sancti Thomæ, Herefordensis episcopi & confessoris. Assisit, translatio sanctæ claræ virginis. [Ostension. Maximi.] Morinis, ostensio sancti Maximi episcopi Rhegiensis & confessoris.

V Non.
Die 3.

[Dionysii.] Natalis beati Dionisii episcopi & martyris, qui post clarissimam confessionem fidei, post gravissima tormentorum genera, glorioso martyrio coronatus est, ut testatur Aristides Atheniensis, vir fide sapientiaque mirabilis, in eo opere, quod de Christiana religione composuit. Apud antiquos Saxones, sanctorum martyrum duorum Ewaldorum, [Ewaldor.] qui cum essent presbiteri & prædicare ibi Christum cœpissent, comprehensi sunt a paganis & occisi; quorum corpora noctu multa diu lux apparens, & ubi essent & cujus essent meriti declaravit. [Candidi.] Romæ ad Ussum pilleatum, sancti Candidi martyris.

Ita Praten. Herinien. Antverp-maj. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Belin. Greven. & Molan. Accedunt, Antverpien-max. Ultrajectin. Leyden. Lovanien. & Danic.
Varia lectio. Dyonisii, Aristhides, Aristodes, & similia prætermitto. Variatio est in Aristidis elogio, quod Greven. & Molan. exprimunt, fide vir sapientiaque: Antverp. vir sapientia fideque. Belin. & Max-Lubec. omittunt fide; in textu pura est lectio. Munerat. pro composuit, scripsit, complevit. Legendum est more nostro Ewaldorum; ut habent Antverp-maj. Max-Lubec. Greven. & Molan. Eodem recidit, sed non tam recte scribitur in Praten. & Herinien. Euualdorum. Antverp. ponit Egualdorum; Belin. Eugualdorum. Sensus videtur exigere, ad quorum corpora; ut habent Antverp. & Belin. ex Beda, Adone &c. vel, quorum super corpora, ut Munerat. Sequimur tamen probatiores codices Praten. Herinien. Antverp.maj. Greven. & Molan. ex quibus textus. Munerat contraxit ultimam periodi partem, & ubi atque cujus essent &c. Reliqui, ad Ursum pilleatum, quod prope omnes ita scribant; Belin. ea verba fortasse melius expunxit.

[Dionysii.] Observatio. Mirum est, Usuardum in hodierno laterculo Areopagitæ appellationem prætermisisse, ubi ex ipso textu evidentissimum est, non de alio, quam de celeberrimo illo Atheniensi episcopo sermonem esse; utpote qui ex Adone, tum hic, tum in Apostolorum festivitatibus, & primum ex Romano parvo clarissime desumptus est. Nihil de Areopagita ponunt Hieronymiana, nihil Beda, Florus aut Rabanus. Textus fontem designavimus, eumque adeo certum, ut eruditorum hodie nemo Hilduini opinamenta tueri audeat, tam aperte ab Adone & Usuardo ejus synchronis rejecta, quidquid Wandelbertus etiam coævus, Hilduinum secutus videatur, dum IX Octobris illum Dionysium celebrat, Gallia doctorem Paulo instituente beatum, quem meruit, gemino comptum, junctumque ministro. Versamur in re vel eruditorum vulgo notissima, in qua passim Baronio contradicitur, qui & in Notationibus & in Annalibus ad annum CIX a num. 38, Hilduino adhæsisse videtur. Gratum futurum opinor, si Rosweydi animadversionem, in epistola Ms. sæpe alibi citata, ultimam, hic curioso lectori proponam, ex qua pateat, doctissimum virum id pridem observasse, quod eodem seculo tot alii suis suffragis confirmarunt. Refert primum Usuardi ex Belino verba omnia, hic in textu expressa, ad quæ subjungit “Miror, hæc omissa esse in Martyrologio Romano Baronii, cum ante centum annos in Martyrologio Belini hæc exhibita fuerint. Quid quod ante mille annos ita credidit Ecclesia Romana? Nam vetus Martyrologium Romanum, quod Adonis Martyrologio ex editione Moretiana olim præmisi, (ubi & ejusdem Rosweydi notatio videri potest pag. 219) clare ita repræsentat: Athenis, Dionysii Areopagitæ, sub Adriano diversis tormentis passi, ut Aristides testis est in opere, quod de Christiana religione composuit. Hoc opus apud Athenienses inter antiquorum memorias clarissimum tenetur. Idem habet Beda (supposititius,) Usuardus, Ado & Notkerus, ut merito in considerationem venire debeat, num hic Dionysius Areopagita suo loco tot comitatus testibus relinquendus sit, maxime cum & Menologium Græcum, itemque Menæa, Areopagitam Dionysium hoc die repræsentent. Jam vero cum iidem hi auctores citati, Dionysium Parisiensem alio die, videlicet IX Octobris reponant, quis dubitare potest, quin Dionysium Areopagitam a Parisiensi distinxerint. Quare in textu Baronii IX Octobris, ubi de Dionysio Parisiensi agitur, ut conformitas ineatur inter vetera Martyrologia, Romanum tempore Gregorii Magni, Romanum Belini ante centum annos, Usuardum, Adonem, Notkerum; videtur delendum Areopagitæ, itemque a B. Clemente, cum hæc a posterioribus inserta & intrusa sint. Consuli poterunt Romæ omnia vetustissima Martyrologia Romana, non existimem, ullum inveniri posse, ante tempora Hilduini abbatis, quod IX Octobris Dionysium Areopagitam repræsentet. Fors Baronius, si vetus Martyrologium Romanum, Adoni præmissum, cujus desiderio tantopere tenebatur, vidisset, in aliam sententiam declinasset.” Hactenus Rosweydus. Videnda etiam brevissima, sed verosimillima, Castellani in Martyrologio universali observatio, ex quibus omnibus pateat, adstructam a monachis Dionysianis, sed perperam, Dionysiorum plurium confusionem dicam, an distinctionem, a Romano parvo, Adone, Usuardo & Notkero abunde pridem confutatam. Qui plura cupit, adeat Responsiones Papebrochii art. XI, toto § 4.

[Ewaldorum.] De Ewaldis, Euualdis, seu Egualdis (hujusmodi nominum etymologiam & litterarum W in G mutationem satis alibi explicavimus) clare loquitur Beda in Martyrologio, quem sequuntur & transcribunt Rabanus, Ado, Usuardus & Notkerus, ita tamen ut postremi duo paulo contractius historiam exprimant. Apud Hieronymiana & Romanum parvum noti non sunt. Wandelbertus ita canit:

Ewaldi, meritis, gente & cognomine & ara
Doctrinaque pares, quintum sibi morte dicarunt.

Actorum series ex Beda elucidabitur. Videri interim meretur brevis Castellani notatiuncula, quam ex parte tangunt nonnulli codices inter Auctaria. Huc usque iterum patet Usuardini textus scaturigo. At unde Candidus ille ad Ursum pileatum? nusquam reperio. Est quidem in Hieronymianis aliquibus Candidæ vel Candidi memoria hoc die, sed unde Usuardus positionem ad Ursum pileatum acceperit, [Candidi.] cum nulla hujus Sancti Acta noverimus, incertum est. Quæ Adoni a Mosandro ex Hieronymianis superadjecta sunt, Rosweydus verosimilius ab Adoniano textu discernenda putavit.

AUCTARIA.

Tornacen. Primam refert usque ad coronatus est, deest pars altera. Secundam plane omittit, purus est in tertia. In fine subjungit: In pago Dulcomensi, sancti Juvini confessoris.[Juvini.]

Rosweyd. In prima satis purus, in secunda Bedæ quam Usuardo similior est, inserens hæc verba: Cum sancto Willebrordo venientes in Germaniam, [De Ewaldis] Saxonibus prædicare cœperunt, comprehensique a paganis & occisi &c.

Pulsanen. In Prima satis purus, in secunda rescindit totum elogium. Pro Ewaldorum scribit Guandolorum. Deest etiam tertia.

Albergen. Textui satis puro, præmittit: In cœnobio Werdinensi, [Translat. Ludgeri.] translatio sancti Ludgeri, primi Monasteriensis episcopi & confessoris. Quod cœnobium ipse primus, divinitus adjutus fundavit, in quo & Domino revelante, diem se expectaturum novissimum præcognovit.

Centulen. Natale sancti Dionysii episcopi & martyris. Apud antiquos Saxones, sanctorum duorum presbyterorum martyrum, [Textus contractus.] qui ambo fuerunt nominati Euualdus, qui pro prædicatione verbi Dei a paganis occisi sunt. In ultima purus est.

Bruxellen. Incipit: Apud antiquos Saxones, sanctorum duorum Ewaldorum presbyterorum, [De Ewaldis.] quorum unus Ewaldus albus & alter Ewaldus niger dicti sunt. Qui cum beato Willebrordo episcopo de Anglia venientes in Germaniam, transierunt ad Saxones, & cum ibi Christum prædicare cœpissent, a paganis occisi sunt. Super quorum corpora columpna lucis noctu apparens, ubi essent, & cujus essent meriti declaravit; sicque Pippino jubente Coloniæ sepeliuntur. Ipso die, [De Dionysio.] natale beati Dyonisii Ariopagitæ episcopi & martyris. Qui ab Apostolo Paulo instructus credidit Christo, & primus apud [habebatur ni fallor, Athenas, sed super ea voce erasa, alia manu scriptum est] Chorinthum ab eodem Apostolo episcopus ordinatus, post gravissima tormentorum genera sub Adriano imperatore glorioso martyrio &c. Tum: Romæ ad Ursum pilleatum, natale sancti Candidi martyris. [Elevat. Ludgeri.] Eodem die, elevatio sancti Ludgheri episcopi, virtutibus clari. Et depositio Domini Maduluti Verdunensis episcopi. [Maduluti.] Apud Castellanum est Madelvei die sequenti.

Hagenoyen. In prima satis purus, in secunda, post Saxones, inserit, qui nunc vocantur Frysones. Deinde: In Anthyochia, sanctorum natalis martyrum Primi, [Primi &c. Nicetii.] Quirilli & Secundiani. Vide die præcedenti. Sequitur longa historia Nicetii Treverensis, de quo ad 1 Octobris satis dictum est. [Thomæ.] Demum: In Anglia, sancti Thomæ episcopi & confessoris: de quo etiam die præcedenti.

Matric-Cartus-Ultraject. Duorum Euualdorum martyrum. [Gerardi.] Gerardi, primo militis, postea abbatis. Dionysii episcopi & martyris.

Augens. In pago Dulcomensi, sancti Vivini confessoris. Tornacen. habet Juvini, [Juvini.] alibi Jovini.

Reg-Suec. signatus num. 428. Item ipso die, sancti Francisci confessoris. [Francisci.] Vide die sequenti.

Florentin. Item sanctorum martyrum Victoris & Spargi. [Victoris & Spargi.] Vide de his codices Hieronymianos & notulam Florentinii.

Luxovien. Depositio sancti Madalnei Verdunensis episcopi & confessoris. [[check]] Jam dixi ex Castellano, melius vocari Madelveum, colique die sequenti. Hæc proprio loco uberius discutientur.

Caudiacen. Apud sanctum Andream de Ulmis, adventus sancti Ragnoberti militis & martyris. [Advent. Ragnoberti.] Ponitur a Castellano XIII Junii atque etiam inter Auctaria nostra ipso die, in Actis tamen remissus est ad XV Julii. Ratio postea dabitur.

Divion. Natale sancti Dionysii Areopagitæ, qui ab Apostolo Paulo instructus credidit Christo.

[Jovini] Remens. SS. Timoth & Apoll. In suburbio Remensi, natale sancti Jovini confessoris.

[Advent. Felicis.] Abdinghoffen. Eodem die, adventus corporis beati Felicis martyris. De quo Felice agatur inter tot ejusdem nominis Sanctos, ignoro.

Editio Lubeco-Col. Apud antiquos Saxones, natale sanctorum martyrum duorum Ewaldorum fratrum. [De Ewaldis.] Qui cum essent presbyteri & prædicare ibi Christum cœpissent, comprehensi sunt a paganis & occisi & in fluvium Reni projecti. Super quorum corpora multa diu lux noctu apparens, & ubi essent & cujus essent meriti declaravit. Quorum corpora fluxus non absorbuit, sed refluo cursu per passus fere quadraginta millia, comitante eos luce divina, usque Coloniam provexit, ubi ipsa corpora Sanctorum a Pippino duce Francorum, qui tunc Romanum sceptrum regebat, cum universo clero in ecclesia sancti Clementis juxta Renum posita, condigna veneratione condita sunt. Item apud antiquos Saxones, sancti Willibrordi episcopi & martyris. [Willibrordi.] Sequitur de Dionysio & Candido, pure. Tum: Apud Warindas, beati Gandulphi confessoris. [Gandulfi. Felicis &c. Madalnei.] Eodem die, sanctorum Felicis & Casti martyrum. Ipso die, depositio sancti Madalnei episcopi Virdunensis & confessoris. De translatione sancti Ludgeri, eadem habet quæ Albergen. supra.

[Willibrordi.] Greven. Apud antiquos Saxones, sancti Willibrordi episcopi & martyris. Ita etiam posuit Editio Lubeco-Col. supra, sed alium ego Willibrordum non novi, quam celebrem illum Trajectensem episcopum & confessorem, qui colitur VII Novembris. In Africa, Victoris, Urbani, Sapargii. Et alibi Felicis, [Victoris &c. Felicis &c. Cheugenii.] Ammonii & Casti. Antiochiæ, Cheugenii. In Hieronymianis vocatur Thugenus vel Theugenus vel Theogenes &c. Gerardi abbatis Broniensis & confessoris. [Gerardi.] Apud Warindas, beati Gandulphi confessoris. [Gandulfi. Scopilionis.] Scopilionis, archipresbyteri & confessoris. Apud Monasterium Werdenense, translatio sancti Ludgheri, [Translat. Ludgeri.] episcopi primi Monasteriensis, & confessoris, præfati monasterii fundatoris, in quo & revelante Domino, se diem generalis resurrectionis expectaturum præcognovit. Vide diem ejus natalem in Actis XXVI Martii.

[De Gerardo.] Molan. Et in Bronio monasterio, natale & translatio sancti Gerardi abbatis, qui post militiam temporalem, Christi tyrocinio mancipatus, hujus monasterii fundator extitit devotus jussione beatorum Apostolorum Petri & Pauli. Hic postea, auctore Christo fuit pater & abbas sex cœnobiorum. [Juvini.] Corpus ejus in Bronio quiescit. In pago Dulcrimensi, sancti Juvini confessoris. Editiones posteriores eadem referunt quæ habentur in prima, [Arnulfi.] solum addunt: Mosonii festivitas beati Arnulphi martyris. In hoc vero a priori differunt, quod annuntiationem Dionysii ponant post Auctarium, cui litteris Italicis inserunt cognomentum Areopagitæ. Frequentium hujusmodi variationum an sufficiens, in harum editionum præfatione ratio reddatur, aliorum judicio relinquo. Hic saltem satis opportune emendatio apposita est.

IV Non.
Die 4.

[Crispi & Caii.] Apud Corinthum, natalis beatorum Crispi & Gaii, quorum meminit sanctus Paulus Apostolus Corinthiis scribens. In Ægypto, [Marci & sociorum.] sanctorum Marci & Marciani fratrum, & aliorum cum eis innumerabilium, non inferioris gloriæ, utriusque sexus atque ætatis; quorum alii post verbera & diversi generis horribiles cruciatus, flammis traditi sunt, alii in mare præcipitati, nonnulli etiam capite cæsi, plurimi inedia consumpti, alii patibulis affixi, quidam etiam capite deorsum presso, [Aureæ.] & pedibus in sublime sublatis, beatissimam passionis coronam meruerunt. Civitate Parisius, sanctæ Aureæ virginis.

Puri sunt Praten. Herinien. Antverp-major, Greven. & Molan.
Varia lectio. Corintum posuit Herinien. Sed recte se corrigit in Corinthiis. Idem scribit Martiani, sed alii cum textu consonant. Solus Pratensis legit cruciatus horribiles. Luxata erant in Antverp-maj. hæc verba, nonnulli etiam capite cæsi, pro quibus legebatur, non sine etiam capite cæsi: nec sensum purum reddidit, qui deletis, non sine, substituit, alii etiam &c. Non male scripsit Herinien. capite deorsum verso, sed melius cum Adone, capite deorsum presso, ubi, errore opinor typothetæ, pro quidam, habet Molan. quidem, ubi paulo ante inedta pro inedia: scrupulosus est in Parisiis pro Parisius. De Caii Gai, Gaii, Gagi &c. alibi dictum est sæpius: codices sibi non constant.

[Crispi & Caii.] Observatio. De Crispo, prius archisynagogo, præclara fit mentio in Actibus Apostolorum capite 18. Caius Apostoli hospes exprimitur ultimo capite epistolæ ad Romanos. Amborum conjunctionis causam existimo, quod ambo soli ab Apostolo baptizati dicantur 1 ad Cor. 1. Atque inde ferme eruenda sunt, quæ in eorum laudem indubitate referri possunt. Prima eorum in Martyrologiis memoria debetur Romano parvo, ubi simpliciter signantur: Apud Corinthum, Crispi & Caii. Quod hic in textu superadditur, ab Adone adjunctum est, a Nostro plene, a Notkero fere descriptum, iis neglectis, quæ præter hæc in Festivitatibus Apostolorum idem Ado commiscere visus est. Etenim tres Caios Apostolorum discipulos distinguendos, verosimile est; hunc nempe Pauli hospitem, ad Rom. cap. 16; alterum Derbium, & ipsum Pauli discipulum, qui Act. 20 clare distinguitur, & tertium illum, ad quem Joannes epistolam suam tertiam destinat, in quo Adonem aberrasse nonnulli volunt, dum ultimum cum primo confudit, ut ex eo Beda supposititius, hinc Molanus textui suo inseruit. Quid si & aliquis dubitet, utrum tribus adjici quartus non debeat, qui cum Aristarcho memoratur Actorum cap. 19? Sed hæc alterius loci & disquisitionis sunt.

[Marci & sociorum.] Marcus & Marcianus ab Hieronymianis diserte positi, tot characteristicis a Marco & Marcelliano secernuntur, ut mirum sit confundi potuisse. Rabanus scribit Marti & Mauriciani, quæ amanensium oscitantiæ adscribimus. Romanum parvum breviter: Apud Ægyptum, Marci & Marciani fratrum, cumque eis innumeræ multitudinis. Adonis encomium satis aperte ex Eusebii lib. 8 cap. 8 desumptum est, apud quem gloriosi illi athletæ omnes anonymi sunt, uti & alii ab eodem Eusebio sequenti capite enumerati. Ceterum ita passim admittitur facta ab Adone ad duos hosce martyres applicatio, ut qui eam in dubium revocet, hactenus invenerim neminem. Eam ipsam secuti sunt Usuardus & Notkerus, ille phrasim in textu elegantius contrahens, quam iste, qui etiam Marcellianum pro Marciano substituit. Wandelbertus solos fratres his versibus exornat:

Marcus Marcianusque suo implent munere quartum,
Germine, martyrio, natura & funere fratres.

[Aureæ.] Aurea Parisiensis virgo pure Usuardina est, omnibus aliis Martyrologis antiquis ignota, saltem præterita; inter Adonis augmenta cum Marso Autissiodorensi ab ipso Mosandro recensita. Ejus meminit sanctus Audoënus in vita sancti Eligii, ex qua aliisque, si quæ supersunt, monumentis, ea suo loco elucidari poterunt quæ ad ipsam, ipsiusque abbatiam, ab Eligio in Martialis Lemovicensis, popularis sancti, honorem Parisiis conditam, deinde extinctam, aliaque eo spectantia reperientur. Vide tantisper indicem Sanctorum prætermissorum seculo 2 Benedictino pag. LVIII.

AUCTARIA.

Tornacen. In prima & ultima purus, in secunda, media fere parte mutilatus est. [Francisci.] In margine: Eodem die, Francisci confessoris.

Rosweyd. In textu satis purus, adjungit: Item, sancti Marsi presbyteri. [Marsi.]

Pulsanen. In prima & tertia satis purus, in secunda solum habet usque ad utriusque sexus atque ætatis, desunt reliqua.

Antverp. & Max-Lubec. Idem habent augmentum de sancto Francisco, sed primus ita effert: [Francisci.] Eodem die, depositio beati Francisci. Ast Max-Lubec. in eo differt, quod omittat τὸ depositio & adjungat, confessoris.

Munerat. Incipit: Apud Assisium, natalis beati Francisci confessoris, [De Francis.] Ordinis Minorum fundatoris, seu institutoris. Sequitur textus. Sed in fine post Aureæ virginis, [De Aurea.] adjicitur: Cujus corpus requiescit in ecclesia sancti Eligii, prope palatii, Parisii. Molanus hæc emendat, sic corrigens, prope palatium, Parisiis.

Antverp-max. Puritati satis prope accedit, hoc solum textui præfigens: Apud Assisium, natale beati Francisci confessoris, [Francisci.] FF. Minorum Ordinis fundatoris, & primi Ministri.

Lovanien. Idem habet, sed in martyrum Ægyptiorum elogio mutilus est. [Francisci.]

Ultraject. Leyden. Albergen. & Danic. Ita primo loco de S. Francisco: Apud Assisium, natale beati Francisci confessoris, [Francisci eum elogio.] FF. Minorum Ordinis fundatoris & primi Ministri. Huic irrationales creaturæ miram exhibebant obedientiam, velut agnoscentes in homine primam innocentiam restitutam. Hic tanto desiderio ferebatur in Deum, ut in orationis spiritu constitutum viderent qui aderant, a terra toto corpore sublevatum, unde & in oratione prophetiæ spiritum & revelationem obtinuit secretorum. Hic per biennium ante felicem ejus transitum, post prædicationis suæ cursum, martyrii desiderium, animarum zelum, charitatis excessum, paupertatis titulum, ad aspectum seraphim crucifixi, sicut seraphicis agebatur desideriis, insignitus est corporaliter in pedibus, manibus & dextro latere, stigmatibus Jesu Christi. Cetera satis puri sunt.

Centulen. Natale sanctorum Crispi & Gaii, quos beatus Apostolus ad Corinthios, [Textus contract.] se commemorat baptizasse. Apud Ægyptum, sanctorum Marci & Marciani fratrum, cum quibus innumerabiles tam viri quam feminæ, sed & pueri & senes pro fide Christi passi sunt. [Marsi.] Antisiodoro, sancti Marsi presbyteri & confessoris. Parisiis, sanctæ Aureæ virginis & abbatissæ.

Bruxellen. Apud Assisium, depositio beati Francisci confessoris & fundatoris Ordinis FF. Minorum. [De Francis.] Qui per biennium, ante felicem ejus transitum, in pedibus, manibus & latere corporaliter insignitus est stigmatibus Jesu Christi. Sequitur prima & secunda annuntiatio satis pura. Tum Parisiis civitate, [De Aurea.] depositio beatæ Aureæ virginis, quam beatus Eligius præfecit puellarum monasterio, quod ipse ibi construxit.

Hagenoyen. In prima & secunda satis purus, omittit tertiam, [De Francis.] cujus loco substituit. Apud Assisium, depositio beati Francisci confessoris, fundatoris Fratrum Minorum &c. quæ nitidius supra ex Ultrajecten &c. exhibita sunt.

[Francisci.] Aquicinct. In fine recenti manu: Eodem die, S. Francisci confessoris. Vide supra Ultraject.

[Quintini.] Daveron. In pago Turonico, sancti Quintini martyris. Vide de hoc castitatis martyre Castellani Martyrologium universale.

[Francisci.] Matric-Cartus-Ultraject. Francisci confessoris. Aureæ virginis, abbatissæ Parisiis. In Ægypto, Marci & Martiani fratrum, cum aliis innumeris varie passis.

[Ejusdem. Petronii.] Ughellian. Item sancti Francisci confessoris.

Florentin Sancti Francisci….. Item, sancti Petronii episcopi & confessoris.

Remens. SS. Timothei & Apollinaris. Autissiodori, sancti Marci (voluit dicere Marsi) presbyteri & confessoris. [Marsi.]

[De Tyrso & 300 Thebæis] Editio Lubeco-Col. incipit: Apud Treverim, natale sanctorum martyrum Tyrsi ducis sacratissimæ legionis trecentorum Thebæorum & sancti Bonifacii. Hos Maximianus imperator Herculeus, propter frequentes tumultus Gallorum, Thebæos milites ab Oriente in auxilium accersivit. Hi Thebæi ab antistite Hieresolymitano fuerunt baptizati & a Marcellino beato Papa, qualiter sub armis Romanæ libertatis, Christianam innocentiam servare deberent, instructi sunt. Hos Rictiovarus præfectus urbis interrogavi, an vellent Romanorum deos adorare, & eorum detractores armis debellare. Cui cum dux legionis Tyrsus responderet, se suosque omnes socios & milites pro Christi amore potius malle mori, quam hujusmodi sacrilegio pollui, tunc Rectiovarus diffusis per totum campum militibus, præcepit omnes interfici, & corpora eorum feris avibusque devoranda relinqui. Hæc igitur multitudo militum martyrizata est ad littus Mosellæ juxta capitolium, quod postea in honore Dei genitricis semper Virginis Mariæ est dedicatum, & ipse locus ob memoriam Martyrum, Littus ad Martyres, nomen accepit. Sequitur de Francisco ut Ultraject. &c. supra. [Francisci. Quintini. Marsi.] Tum textus totus satis purus. De Quintino, ut Daveron. In fine: Antisiodoro, depositio sancti Marci presbyteri & confessoris. Vide dicta superius ad codicem Remensem.

[De Francis.] Belin. In civitate Assisii, natale beati Francisci confessoris, fundatoris Ordinis Minorum. Hic post multiplicationem mirabilem Ordinis, quem fundavit ubique terrarum diffusius, in eodem viginti annis cœlibem vitam ducens, de hujus mundi miseriæ carnis ergastulo, ad cælestem patriam est deductus. Junge hæc Ultraject. &c.

[De Treviren Quintini.] Greven. De Trevirensibus pauca habet, sed de iis satis diximus. De Quintino, ut supra. Ipso die, [Aniani.] secundum Cathalogum, sancti Aniani episcopi & confessoris, de quo in gestis sancti Marci Euangelistæ refertur: quia cum esset sutor & calceamentum beato Marco reficeret, manum sibi perforaverit. Sed a beato Marco curatus est & presbyter ordinatus, tantæ fidei extitit, ut montem transtulisse feratur; deinde episcopus ordinatus in pace quievit, translatus postea Venetias, in monasterio sancti Clementis conditus servatur. [Madalvei. Petronii.] Vide Tract. de Patriarchis Alexandrinis ante tomum V Junii. Madalvei episcopi Virdunensis & confessoris. Item Petronii episcopi Bononiensis & confessoris, qui vitas Patrum conscripsisse fertur. In valle Spoletana, apud Assisii civitatem &c. paulo brevius quem Ultraject. &c. ubi dicitur quievisse anno MCCXXIV. [Francisci. Marsi. Dasii.] Antisiodoro, sancti Marsi presbyteri & confessoris, natione Romani, Dasii confessoris.

[De Caio.] Molan. De Crispo & Cajo, post scribens, aliis litteris interjicit: Cujus Gaii meminit idem Apostolus ad Romanos: Salutat vos, inquit, Gaius hospes meus & universæ ecclesiæ. Cujus beatus Joannes, epistolam scribens, meminit ita: senior Gaio charissimo, quem ego diligo in veritate. In fine de Aurea, [De Francis.] addit verba Munerati, de Francisco, verba Belini refert, solum addens post deductus, anno Dominicæ Incarnationis MCCXXVI. &, Cujus vitam inclytam, miraculis plenam describit Bonaventura. Item Treveris, [De Trevir.] Thirsi & sociorum ejus, sub Rictiovaro præside. Tum typis minoribus de Quintino, ut supra. Succedunt deinde sequentia: Baptista Mantuanus in Fastis Ecclesiasticis lib. 10:

Hæc eadem tibi Petroni, celeberrime gentis
Flamminiæ princeps, lux est sacrata tuarum,
Felsina quæ quondam Thusci caput esse solebat
Imperii, laudum servat monumenta; fuisti
Et pater & pastor tantæ dignissimus urbis &c.

Hactenus prima & purior editio. In posterioribus sancti Francisci annuntiatio litteris Italicis ponitur primo loco. De Caio adduntur, quæ supra. In fine de Aurea & Thyrso, etiam ut supra. Tum: [De Petronio] Bononiæ, sancti Petronii episcopi & confessoris. Sequitur de Quintino, ut in prima. Dein: Virduni, [Madelvei. Hierothei.] sancti Magdalvei episcopi & confessoris eximii. Jam supra non semel diximus legendum esse Madelvei. Die quarta, sancti patris Hierothei episcopi Athenarum. Vide notulam Castellani, quæ si vera est, & hic & in Romano delendus erit.

III Non.
Die 5.

[Placidi & sociorum. Thraseæ.] Apud Siciliam, natalis sanctorum martyrum Placidi, Euticii, & aliorum triginta. In Eumenia, beati Trasei episcopi, apud Smirnam martyrio consummati. In Galliis civitate Valentia, sancti Apollinaris episcopi, [Apollinar. Firmati & Flavianæ.] cujus & vita virtutibus insignis fuit, & mors nihilominus signis & prodigiis decoratur. Autisiodoro, depositio sanctorum Germanorum Firmati diaconi, & Flavianæ virginis.

Puri sunt Praten. Herinien. Antverpien-maj. Rosweyd. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Syciliam scribit solus Praten; solus Antverp-maj. Ciciliam. In Antverpien, est Placiti, ut Hieronymiana aliqua habent; Max-Lubec. mendis scriptoriis plena est. Eutychius varie effertur, reliqui Euticii, pluralitate suffragiorum, nempe Rosweydi, Greven. Tornacen. &c. Praten. habet Eutichii, Herinien. Euthici, Antverpienses Eutici, Munerat. Ethici, solus Molan. recte. Idem recurrit in Thraseæ, cujus nomen efformavi ex Praten. Herinien. Greven. & Molan. Apud alios est Traciæ, Tarseæ, Tharseæ, Transeæ &c. Rursus Smirnam scripsi simpliciter ex omnibus ferme codicibus, excepto Pratensi & item Molan. Lego, cujus & vita virtutibus &c. contra quam habeant Praten. & Herinien. qui omittunt particulam et, quam certum videtur Usuardum ex Adone posuisse, qui cetera omnia ex eo sumpsit. Nescio cur Greven. & Molan. ante germanorum, expunxerint sanctorum, uti Rosweyd. ante Thraseæ, delevit beati. De nichilominus, dyaconi, &c. nihil dicendum est.

[Placidi & sociorum.] Observatio. Codices Hieronymiani Lucensis & Corbeiensis, tum Ms. tum ab Acherio vulgatus, diserte legunt: In Sicilia, Placidi, vel Placiti, Eutici & aliorum XXX. Mutilus videtur Epternacensis, dum solum notat: Eutici & aliorum VIII. Rabanus in nomine cum postremo convenit, in sociorum anonymorum numero aliis subscribit. Hic jam varie se torquet Florentinius, ut spiras, amfractus, ambages, imo labyrinthum errorum complanet, qui ex Actis pseudo-Gordianis emanarunt, quod quam esset difficile, satis perspexit Baronius ad annum DXXIX num. 10 & alibi; fatentibus modo Benedictinis ipsis, fontem, ex quo Maurolycus, aliique hausere, turbidum prorsus & lutosum esse: adeo ut Theodoricus Ruinartius in Appendice ad Apologiam missionis sancti Mauri, non ita pridem edita, aliam plane viam iniverit ad salvandum Placidi, Benedicti discipuli cultum. Non alius occurrit modus expeditior, quam si Placidus alter ab altero distinguatur. Hoc certe indubitatum videtur, nullum antiquorum Martyrologorum, dum Placidum, Eutychium & socios anonymos memorant, vel per umbram cogitasse monachos ipsos, nedum Benedictinos fuisse, quod profecto, qui monachi & ipsi erant, insinuare non neglexissent, ut passim faciunt; frustra hic & subtimide reclamante Ruinartio. Factam interpolationem in Romano moderno (verosimiliter ex Maurolyci Actorum compendio) observavit Castellanus, quæ ibi non semel subinde mutata est, ut patebit vel solas editiones Plantinianas conferenti. Belinus solum Placidum primus ipse Benedicti discipulum fecerat, textum cetera intactum relinquens. Sed & hoc novitatis revincitur, cum in tanto codicum nostrorum numero, quorum pars maxima a Benedictinis monachis exarata est, nec unus unicus reperiatur, in quo Usuardi verbis vel syllaba adjecta sit. Interim de Placido aut sociis nihil legitur in Beda, Romano parvo, Floro aut Wandelberto. Adonis verba describit Noster, Notkerus paululum contrahit. Porro Acta præfata atrocibus mendis exonerare conati sunt Acherius & Mabilio, de quibus videsis paucis Responsiones Papebrochii ad art. XI num. 238 & 239. Nos cetera loco proprio reservamus.

De Thrasea sic primus hodie ex solito ductore Rufino lib. 5 cap. 24, meminit auctor Romani parvi: [Thraseæ.] Eumeniæ, Thraseæ episcopi, ad Smyrnam coronati, qui unus fuit ex antiquis. Hæc ab Adone ex Eusebio nonnihil ampliata sunt, ex hoc iterum accepere Usuardus & Notkerus. Textus nostri verba, an ad Rufini sensum satis exacta sint, non plane constat; nam apud Eusebium aliter loquitur Polycrates, non asserens Thraseam martyrio consummatum Smyrnæ, sed requiescere vel requievisse, κεκοίμηταμ, ubi Rufinus simpliciter vertit consummatus. Sed de his plura alibi.

Præcedit in Viennensi Apollinaris cum elogio, quod verbatim in textum nostrum translatum est; [Apollinar.] a Notkero, ut proxime superius, modice decurtatum. Nonnulla de hoc Sancto edidit Surius, sed certiora ex aliis monumentis suo tempore producemus. Apollinarem ex Hieronymianis ab Adone desumptum existimo, ex quibus etiam in Rabanum purius transivit, [Firmati & Flavianæ.] cum annuntiatione ultima de germanis Autissiodorensibus. Utrum vero Florentinius pro suo arbitrio recte hos cælites ex additis a Gallico antiquario agnoscat, mihi satis compertum non est, quemadmodum nec satis intelligo, cur ultimam hanc annuntiationem, a Mofandro positam, Rosweydus Adoni abjudicaverit, utpote qui hanc æque ac proxime superiorem ex Hieronymianis una desumere potuit. Conjicit Castellanus, Flavianam hanc mutatam in Flaviam (sicuti alias vocatur) accessisse martyribus Siculis, inter quos etiam frater ejus Firmatus; uti Victorinus & Faustus, qui in Hieronymianis apographis expresse cum particula alibi ponuntur. Nescio cur in ultima Martyrologii Romani editione Plantiniana anni MDCCI, Firmatus Autissiodorensis appelletur Firmanus. Hæc in præsentiarum sufficiant. At quid sibi vult Wandelbertus, hos de Apollinare versus pangens, qui ad XXIII Julii potius remitterentur, quamvis & ibi Apollinarem memoraverit.

Ternas tum Nonas Apollinaris honorat
Præsul, templa frequens cujus Ravenna coronat.

AUCTARIA.

Tornacen. Ad puros accederet, nisi deessent verba illa; apud Smyrnam martyrio consummati.

Pulsanen. In duabus primis annuntiationibus purus est, contra vero in duabus postremis plane deficit.

Antverp max. & Lovanien. In prima, tertia & quarta puri, sic secundam efferunt: Apud Smirnam, [De Thrasea] sancti Traceæ Eumeniensis episcopi & martyris, cujus meminit quintus liber Ecclesiasticæ historiæ. Vide in seqq. textum Adonis.

Ultraject. Leyden. Albergen. & Danic. Idem habent augmentum, sed ei insuper adjungunt: [De eodem.] Hic unus ex antiquis, quasi ex traditione priorum, se asseruit accepisse, Salvatorem Apostolis præcepisse, ante annum duodecimum ab Hierosolymis ne discederent. Quæ sunt verba Adonis, accepta ex Eusebio lib. 5 cap. 18.

Centulen. In Galliis civitate Valentia, sancti Apollinaris episcopi & confessoris. [Textus contractus.] Apud Siciliam, sanctorum martyrum Placidi, Euthicii & aliorum XXX. Antisiodoro, sanctorum Firmati diaconi, & Flaviæ virginis Deo sacratæ. Observa, hic Flaviæ legi, non Flavianæ.

Bruxellen. In prima purus, secundam sic format: Apud Eumeniam vel Smirnam, beati Traseæ episcopi & martyris, cujus meminit ….. ut supra Ultraject. &c. In tertia constructionem modice transposuit. In ultima purus est.

Hagenoyen. In prima purus, in secunda fere similis est etiam Ultraject. &c nisi quod Thraseam faciat confessorem, simul & martyrem. In tertia & quarta, satis purus est. In fine refert quæ ad diem præcedentem pertinent: Parisiis civitate, [Aureæ.] depositio sanctæ Aureæ virginis. Vide ibi.

Matric-Cartus-Ultraject. Placidi & Euticii cum aliis XXX. Firmati diaconi & sororis ejus.

In Vatican. signato num. 5949. Deest annuntiatio ultima de Autissiodorensibus.

[Marcelli.] Florentin. Ravennæ, sancti Marcelli [alias Marcellini] ejusdem civitatis episcopi & confessoris. In Iconio, beati Traseæ episcopi. De Marcellino Ravennate, vide Surium.

Abdinghoffen. Eodem die, sancti Meinulfi confessoris, alii legunt Magenulfi. Vide Surium.

Editio Lubeco-Col. Colonia Agrippina, translatio sanctissimi patris Severini, [Translat. Severini.] ejusdem civitatis archiepiscopi & confessoris. Quæ angelica ammonitione per religiosos cives Colonienses, de Aquitania civitate Burdigala, in Coloniam facta est, ad ecclesiam sanctorum martyrum Cornelii & Cypriani, quam beatissimus Dei confessor Severinus a fundamentis erexerat, & in eorum honore in vita sua dedicaverat, ac conventum fratrum ibidem in Christi charitate instituerat. Cujus etiam translationem Deus, qui semper est gloriosus in Sanctis suis, novis miraculis decoravit, ut ejus corporis relationis gesta testantur. Treveris, passio sanctorum martyrum Palmacii consulis & patricii civitatis, [Palmatii & sociorum.] cum undecim principibus, quos Rictiovarus præfectus urbis, ob confessionem nominis Jesu Christi jussit gladio plecti. Quorum principum nomina hæc sunt: Maxentius, Constantius, Crescentius, Justinus, Leander, Alexander, Sother, Hermisda, Papirius, Constans & Jovianus, quorum corpora requiescunt ibidem in crypta, juxta corpus sancti Paulini episcopi & martyris. In territorio Paderbornensi, monasterio Bodecensi, depositio sancti Maynulphi diaconi & confessoris. [Maynulfi] Sequitur textus, ut est in Ultraject. &c. In fine: [Faustini.] Eodem die, beati Faustini confessoris.

Belin. Apud Siciliam, natale sanctorum martyrum Placidi monachi, beatissimi Benedicti abbatis discipuli, Euticii & aliorum XXX. In Apollinare & Autissiodorensibus satis purus est. In finem rejicit: In Iconio, beati Traseæ episcopi, apud Smyrnam martyrio coronati.

Greven. Nota, Anthoninus parte 2 tit. 15 cap. 14 dicit, [De Placido.] hunc Placidum discipulum fuisse sancti Benedicti, quem Maurus ex aquis retraxerat, & in Siciliam missum ad curanda bona, quæ pater ipsius, monasterio contulerat. Treveris, passio sanctorum martyrum Palmachii consulis ac patricii civitatis ipsius, [Palmatii & sociorum.] cum undecim principibus, Maxentio, Constantio, Crescentio, Justino, Leandro, Alexandro, Sothero,Hormisda, Papirio, Constante & Joviniano. Quos omnes Rictiovarus urbis præfectus, ob confessionem nominis Christi, gladio occidi mandavit. [Translat. Severini.] De translatione Severini, habet ferme ut supra. Tum: In Diocesi Paderbornensi, monasterio Budicensi, [Meynulfi.] sancti Meynulfi diaconi & & confessoris. Qui tempore Karoli magni in fundatione Paderbornensis ecclesiæ, vita & miraculis inclytus, [Faustini. Osythæ.] beato fine quievit. Faustini confessoris. Osythæ virginis & martyris. Vide Surium & Castellanum die VII Octobr. [Galliæ.] Gallæ nobilissimæ viduæ sanctimonialis, de qua Greg. lib. 4 Dial. refert, quod cum viro viduatæ medici dicerent, nisi ad amplexus viriles rediret, barbas esset habitura, quod ita quoque factum est: illa nihil exterioris deformitatis timens, ad omnipotentis Dei servitium se tradidit, simplicitati cordis, orationi & eleemosynarum largitionibus dedita, beato Petro Apostolo, ut est vultus benignissimi, sibi apparente, de seculo migravit.

[De Placido.] Molan. Aliis litteris post Placidi, textui inserit: monachi beatissimi Benedicti abbatis. In fine: [Palmatii & sociorum.] Item Treveris, sanctorum martyrum Palmatii & sociorum ejus, sub Rictiovaro præside. Coloniæ, translatio sancti Severini episcopi. [Translat. Severini. Meinulfi. Gallæ.] Tum typis minoribus de Meinulfo, ut Greven. Deinde: Gallæ, nobilissimæ viduæ sanctimonialis, de qua Gregorius lib. 4 Dialogorum. Eodem die, natalis sancti Attilani, [Attilani.] episcopi Zamorensis, quem vita functum Urbanus II Papa, in Sanctorum numerum retulit. Vide Surium. In editionibus aliis de Placido præterea additur famosa historia Manuchæ piratæ, missi ab Abdala Hispaniæ rege, quem apud historicos Hispanos frustra quæsiveris. De Thrasea, cujus meminit &c. In fine, post virginis, additur Deo sacratæ. De Palmatio, ut in priori. Tum: Budicæ monasterio, diœcesis Paderbornensis, sancti Meinulphi, diaconi & confessoris. Zamoræ, natalis sancti Attilani episcopi, [Charitines.] quem Urbanus II in Sanctorum numerum retulit. Die quinta, sanctæ martyris Charitines. Vide Metaphrasten apud Surium hoc die.

Pridie Non.
Die 6.

[Marcelli & socior. Sagaris.] Apud Capuam, natalis sanctorum martyrum Marcelli, Casti, Emilii, & Saturnini. Eodem die, beati Sagaris martyris & episcopi Laodicensis, qui unus fuit de antiquis Pauli Apostoli discipulis. [Fidis.] Civitate Agenno, natalis sanctæ Fidis virginis & martyris, cujus exemplo beatus Caprasius ad agonem martyrii animatus est.

Sumitur ex Praten. Herinien. Tornacen. Munerat. Greven. & Molan. Item ex Antverp-max. Ultrajectin. Leyden. Lovanien. Albergen. & Danic.
Varia lectio. Omnes simpliciter scribunt Emilii, excepto solo Molano, qui Æmilii. Tornacen. pro beati Sagaris, legit sancti. In apographo nostro Pratensi habetur Laudicensis, forte ex amanuensis errore; certe nec Laudicensis valet, nec Laudunensis, ut habet Munerat. cum certum videatur, ibi episcopum fuisse ubi mortuus est, nempe Laodiceæ. De eo sic habet Munerat: Qui fuit unus de discipulis beati Pauli Apostoli. Sunt inter codices mediæ notæ, in quibus legitur Aginno, item Agynno; nostra lectio antiquior est, an purior & verior, non disputo.

[Marcelli & sociorum.] Observatio. Tota hodierna tabula integre & ad verbum Adoniana est, a Notkero etiam descripta, cum hoc tamen discrimine, quod Noster Fidem virginem ab Adone & Notkero, secundo loco positam, in tertium rejecerit. De Capuanis martyribus silent Beda, Romanum parvum, Florus & Wandelbertus. Rabanus solum legit: In Apulia, Casti & Emili. Annuntiatio nostra ab Adone ex Hieronymianis primitus videtur accepta, ubi totidem fere verbis legitur: In Capua, natalis sanctorum Marcelli, Casti, Emili, Saturnini: atque in nonnullis apographis hoc ipso die inferius repetuntur: In Apulia, Casti, Emili, Saturnini &c. Alia aliter efferunt. Discordias componere conatur Florentinius, quibus hic diutius immorari non vacat. Satis plausibilis est conjectura Baronii, sumpta ex similitudine nominum Casti & Æmilii Africanorum, de quibus egimus XXII Maii, quidquid contra insurgat Ferrarius. At hæc suo loco uberius expendentur. Secunda annuntiatio ex Rufino, [Sagaris.] ni fallor, accepta, sic ponitur in Romano parvo: Sagaris episcopi Laodicensis, de antiquis Pauli Apostoli discipulis. Nihil magnopere addidit Viennensis præsul, præter titulum martyris, quem ei suggessit Polycrates in citata, die præcedenti, epistola ad Papam Victorem, de controversia observationis Paschatis apud Eusebium lib. 5 cap. 24, ubi ille Sagarim pro Asiaticæ consuetudinis antiquitate adducit, mortuumque asserit Laodiceæ, eum Thraseæ, de quo pridie egimus, subjungens; neutrum autem, utut antiquum, Apostoli Pauli discipulum, saltem eo loci prædicari video.

Fidis, non Fidei virginis disertissime meminerunt Hieronymiana, Ado, Usuardus, & Notkerus, [Fidis.] sub eadem inflexione; solus Rabanus legit Fidei; at Fidem in Felicem, Agennum in Genuam mutasse videtur Epternacensis codicis scriptor Laurentius. Ceterum Acta ejus a pluribus vulgata sunt, novissime a Labbeo tomo 2 Bibliothecæ Ms. a pag. 528, a Tillemontio satis accurate expensa tomo 4 a pag. 543, & rursus in notis a pag. 752, ubi ea quæ ad Caprasium & Vincentium, Agïnnenses itidem martyres spectant, una conjungi monuimus in Observatione nostra ad IX Junii. Hic locus non est Tillemontii criticam aut examinare aut refellere, cum hæc omnia a nobis suo tempore diligentius illustranda sint. Sic Fidem nostram metro unico cecinit Wandelbertus:

Virgo Fides pridie hinc felici morte triumphat.

AUCTARIA.

Antverp-maj. Textui satis puro in fine superaddit: Antisiodoro, sancti Romani episcopi & martyris. [Romani. Translat. Hugonis.] Eodem die apud Lincolniam, translatio sancti Hugonis episcopi & confessoris.

Rosweyd. In textu purus, subdit: Antisiodoro, Romani episcopi & martyris. [Romani.]

Pulsanen. In duabus primis purus est, deficit in tertia, quod huic codici familiare esse alibi non semel notavimus.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. Hoc habent principium: [Balbinæ.] Romæ, sanctæ Balbinæ virginis. Cetera puri sunt. Crediderim ex aliquo codice Hieronymiano, ubi hoc die signatur, Balbinam huc fuisse intrusam. Videatur notatio Florentinii. De ipsa egimus XXXI Martii. Codex Ughellian. videtur legere Sabinæ; ut alii infra.

Herinien. In textu purissimus, in margine minori & recentiori calamo adjectum exhibet: In Calabria, [Brunonis.] depositio beati Brunonis confessoris, primi institutoris Ordinis Cartusiensis.

Centulen. Apud Capuam, sanctorum Marcellini, Casti, [Textus mutilus.] Emilii & Saturnini. Civitate Agenno, passio sanctæ & gloriosæ Fidis virginis, cujus exemplo beatus Caprasius, ad agonem martyrii animatus est. [Romani.] Antisiodoro, sancti Romani episcopi & confessoris.

Bruxellen. Incipit: Octava beati Mychaëlis archangeli, [Oct Mich. Balbinæ.] patroni hujus ecclesiæ. Sequitur textus purus. In fine: Romæ, sanctæ Balbinæ.

Hagenoyen. Multa coacervat de patriarcha Abraham, [Abraham.] quæ hic non vacat describere. Vide infra IX Octobris. Sequuntur martyres Capuani, pure. [Balbinæ.] Inde: Romæ, sanctæ Balbinæ virginis. Eodem die, sancti Sygaris episcopi Laodicensis & martyris. De Fide, nihil.

Aquicinct. In fine: Item sancti Rogati. Quis hic Rogatus sit, [Rogati.] sive martyr, sive confessor, sive episcopus, necdum scio.

Daveronen. Antisiodoro, depositio sancti Romani episcopi. [Romani.]

Matric-Cartus-Ultraject. Fidis virginis & martyris. [Caprasii.] Caprasii martyris, qui exemplo Fidis virginis martyrium pertulit. Vide XX Octobris. Marcelli, Casti, Æmilii & Saturnini martyrum. In margine notatum habetur: Est dies S. P. N. Brunonis, [Brunonis.] & tamen omissus, unde antiquitatem & sinceritatem hujus Kalendarii animadvertere licet. Verba sunt amanuensis, qui codicem transcripsit.

Cluniacen. & Codex D. du Cheval signatus C. Item Rogati. [Rogati.] Vide supra.

Vatican. sub num. 5949. Addit: Apud Surrentum, sancti Renati confessoris. [Renati.] Adde episcopi.

Altemps. Item Rogaci martyris. An Rogati?

Florentin. In Judæa, civitate Ebron metropoli, depositio sanctorum patriarcharum Abrahæ, [Abrahæ, Isaac &c.] Isaac & Jacob. Quorum corpora in eadem ecclesia, in spelunca duplici, divina revelatione inventa sunt a Latinis Canonicis ejusdem ecclesiæ, anno Domini MCXX. [Sabinæ.] Romæ, sanctæ Sabinæ virginis. Medicæus codex forte melius legit, Balbinæ.

[Romani.] Remens. SS. Tim. & Apoll. Autissiodori, sancti Romani episcopi & confessoris.

[Oct. Mich. &c. Martyrum Trevirens.] Editio Lubeco-Col. Octava sancti Michaelis & omnium angelorum. Treveris, passio innumerabilium martyrum a præfecto urbis Rictiovaro occisorum, [qui] in plebem utriusque sexus & ætatis, cædem pro nomine Christi exercuit. Pauci vero Christiani qui hujus procellas fuga declinaverunt, postquam aliquantulum persecutio cessavit, horum martyrum corpora partim sepulturæ tradiderunt & quemdam ingentis capacitatis puteum, vetustate neglectum, & aquis exhaustum, eorumdem martyrum ossibus impleverunt: in quo puteo super ossa martyrum, sanctus Athanasius Alexandrinus episcopus, sex annis incognitus latitavit, in quo loco monasterium sancti Maximini dedicatum est, in cujus crypta in eodem puteo corpora ipsorum martyrum &c. requiescunt. In Capuanis pura est. Fidem passam ait, sub Daciano præside Hispaniarum. Tum: Item apud Agennum, civitatem Galliæ, [De Caprasio] passio sancti Caprasii martyris, qui exemplo beatæ Fidis virginis prædictæ, ad Agonem martyrii animatus est. Jam diximus coli XX Octobris. In Sagari, satis pura est. Sequitur: Eodem die, [Rogati.] sancti Rogati martyris. Antisiodoro, sancti Romani episcopi & confessoris. [Romani. Translat. Hugonis.] In Anglia villa Lincolme, translatio sancti Hugonis, episcopi & confessoris, Ordinis Cartusiensis. Item ipso die, memoria sanctorum patriarcharum Abraham, [Abrah. &c. Translat. Cæsarii &c.] Isaac & Jacob. In monasterio Schonaugia, translatio sanctorum Cesarii & Verenæ virginis & aliorum sociorum eorum martyrum, de societate undecim millium virginum.

Belin. In prima editione incipit: Romæ sanctæ Balbinæ virginis. [Balbinæ. Rogati.] In secunda ad finem adjicit: Item sancti Rogati episcopi. Cetera textus purus, sed in scriptione mendosus est.

[Oct. Mich. &c. De Patriarc. Raphaëlis. Eskilli. De Trevir. Primi & Feliciani.] Greven. Octavæ sancti Michaelis & omnium beatorum spirituum. De Patriarchis, ut Editio Lubeco-Col. Raphaëlis archangeli apud aliquos hic servatur memoria. In Swecia, Eskilli episcopi & martyris. De Treverensibus paulo succinctius quam supra. Item sanctorum Primi & Feliciani, qui cum beata Fide passi referuntur. Vide IX Junii. Secundum Cathologum hic passio sancti Gangulphi martyris, [Gangulfi. Romani.] qui supra habetur III Id. Maii. Autisiodoro, depositio sancti Romani episcopi [Dulcidii. De Brunon.] & confessoris. Dulcidii, episcopi Agennensis. In Calabria, depositio sancti Brunonis confessoris. Qui ex Colonia Agrippinensi claris ortus natalibus, litteris tam secularibus quam divinis apprime eruditus, doctorque famosus, ecclesiæ Remensis canonicus, honestatis & gravitatis ac totius maturitatis quasi quoddam simulachrum, relicto seculo cum aliis sex ejusdem propositi viris (terrifico illo casu apud Parisios defuncti cujusdam, se accusatum, judicatum, deinde etiam damnatum clamantis, salubriter exterritis, jamque divino amore ardentibus) heremum Carthusiæ, ubi per id tempus sanctus Hugo Gracianopolitanus episcopus Deum viderat dignationi suæ habitaculum construentem, stellasque septem ducatum sibi itineris præstantes (erant quippe & hi numero septem) ingressus, monasticæ conversationis propositum satis arduum, religionem videlicet Carthusiensium instituit anno Domini MLXXXIV. Verum ab Urbano Papa II, cujus olim præceptor fuerat, evocatus, Romam adire & summo Pontifici in ecclesiasticis negociis assistere cogitur. Sed Curiæ non ferens strepitus, spreto archiepiscopatu Reginensi, ad quem electus fuerat, relictæ solitudinis & quietis amore flagrans, in Calabriæ heremum secessit; ubi multis fratribus adunatis, in maxima sanctitate & austeritate degens, primi quoque monasterii, id est Carthusiæ heremi, sollicitudinem gerens, vita & miraculis clarus, quievit in pace anno Christi MCI in die Dominica. De Schonaugiensibus, & translatione sancti Hugonis Lincolniensis, [Translat. Hugonis. Babillæ.] ut supra in Editione Lubeco-Col. In fine: Babillæ virginis.

[Balbinæ. Romani.] Molan. Romæ, sanctæ Balbinæ virginis. Depositio Romani Antisiodorensis episcopi. Item, sancti Rogati episcopi. [Rogati. Brunonis.] In Calabria, depositio sancti Brunonis confessoris, primi institutoris Ordinis Cartusiensis. Tum minoribus typis: Quem Leo X sanctorum Catalogo asscripsit. [Eskilli. De Trevir.] De Eskillo & martyribus Trevirensibus Grevenum descripsit. In editionibus aliis, Brunonem primo loco aliis litteris collocat. In fine de Romano & Balbina, ut supra. Tum: In Galliis, sanctæ Emmiæ virginis, filiæ Clodovei regis, [Emmiæ.] eximiæ sanctitatis. An non melius vocetur Enimia, vide Martyrologium Castellani. De martyribus Trevirensibus dictum est satis, hic eorum elogium contrahitur.

Nonis
Die 7.

[Marci PP.] Romæ via Appia, depositio beati Marci Papæ. Apud provinciam, quæ nuncupatur Augusta Eufratesia, sanctorum martyrum Sergii & Bachi, [Sergii & Bacchi.] sub Maximiano imperatore; quorum Bachus tam diu nervis crudis est cæsus, quoadusque totus corpore discissus in confessione Christi emitteret spiritum: Sergius vero clavatis coturnis pedibus indutus, cum in fide fixus maneret, data sententia, jussus est decollari. Item apud eamdem provinciam, sanctæ Juliæ virginis, [Juliæ.] quæ sub Marciano præside martyrium consummavit. Eodem die, [Marcelli & Apuleii.] sanctorum martyrum Marcelli & Apulei, qui per Apostolum Petrum, relicto Simone, Apostolicæ doctrinæ se tradiderunt, ac postmodum sub Aureliano consulari, martyrii coronam reportarunt, sepulti non longe ab urbe Roma.

Ex Praten. Herinien. Antverp-maj. Rosweyd. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. & Molan.
Varia lectio. Praten. cum solitis duobus comitibus Antverp-maj. & Rosweyd. differt a reliquis omnibus; quod annuntiationem Marcelli & Apulei ponat secundo loco. Molanus pro beati Marci, habet, sancti. Rosweyd. ei tribuit titulum martyris. Solus Praten. ante Euphratesia, omittit Augusta. Ceterum scribo Eufratesia, Bachi, coturnis, Apulei &c. ex communi codicum enuntiandi ratione. In Antverp. & Max-Lubec. ante Sergii, deest martyrum. Molan. voces transposuit, tamdiu est nervis crudis cæsus. Rursus loco Marcelli, posuit Marci, quod in posterioribus editionibus correctum est. Praten. Antverp-maj. Rosweyd. & Munerat. scribunt Symone. Rosweyd. præterea cum Antverp. & Max-Lubec. addit Mago. Antverp-maj. præter plurima scriptoria sphalmata, ut Bachii, Bacus, discisus, confescione &c. peculiare habet, cur ferme a puris excludi debuit; legit enim cum Adone, Aureliano consulari viro sententiam ferente.

[Marci.] Observatio. Hodierni laterculi eadem est quæ hesterni origo, translatio videlicet totius textus ex Adone, quem Usuardus & Notkerus hic de more secuti sunt, ille ex Romano parvo Sanctos omnes accepit. Sanctus Marcus Papa apud Bedam legitur, Lino itidem Papæ conjunctus, unde verosimiliter profluxit Wandelberti versiculus, quo simul uterque non satis metrice prædicatur: Pontifices nonas Linusque Marcusque retentant. Inter Hieronymiana distinctius loquitur vetustissimum Epternacense, his verbis: Romæ, depositio Marci episcopi. In aliis apographis varia conjunctio & confusio est, multaque implexa occurrunt, quibus explicandis non parum desudat Florentinius. Romanum parvum, Bedæ non absimile, ponit: Romæ, Marci Papæ. Breve elogium texuit Ado, in quo Notkerus aliquid mutare voluit. Noster solam positionem determinavit. Quid de Marco tradant Pontificalia, videri potest in veteribus Catalogis tomo 1 Aprilis præfixis, ex quibus paucula desumpsit Fronto, in hodierna sua notula ad Kalendarium, in quo signatur hoc modo: Mense Octobri die VII, natale S. Marci; distinctius in Allatiano & Sacramentario Gregorii: Nonis Octobris, natale S. Marci Papæ. Quibus abunde stabilitur vetustissimus sancti hujus Pontificis in Ecclesia cultus; nec plura quæ ad vitam aut gesta pertineant, reperit Tillemontius tomo 7 pag. 268.

Julia, Sergius & Bacchus in codicibus Hieronymianis, Romano parvo, Adone & Notkero sub una annuntiatione conjunguntur, [Sergii & Bacchi.] de qua observari multa possent, sed ne actum agam, ad Florentinii notationem lectores remitto. Actorum compendium satis eleganter concinnavit Ado; an ex fonte puro & sincero, non ausim asserere. Agnovit Baronius ad annum CCCIX, numero ultimo, aliqua esse emendanda: sunt qui plane rejiciant tamquam a Metaphraste, ut apud Surium exstant, aut interpolata aut corrupta; inter quos Tillemontius tomo 5 a pag. 491 satis habuit ea diligenter colligere, quæ ad vetustum & celebrem eorum in universa Ecclesia cultum pertinent; nos hic ea omnia intacta relinquimus, [Juliæ.] suo loco discutienda. Usuardus Juliam a duobus aliis sejunxit, ex uno geminos distinquens articulos, & utrumque Adonianis verbis componens. Atque hoc etiam fecit in annuntiatione ultima, quam nimium contrahens, paulo obscuriorem reddidit. Utrum Marcellus & Apuleius ad Hieronymiana spectent, [Marcelli & Apuleii.] collige ex Florentinio, perperam asserente, Usuardum pro Marcelli, scribere Marci, quod procul dubio legerit in prima Molani editione, de qua superius locuti sumus. Nitide ambos annuntiat Romanum parvum: Marcelli & Apuleii, qui primo adhæserunt Simoni Mago, deinde Apostolo Petro: sub Aureliano consulari viro, martyrio coronati. Plura Ado, ex quo nostra, ut dixi, desumpta sunt; sed qua fide ea omnia narrentur, alibi statuemus. Totam historiam improbant, qui Acta sanctorum Nerei & Achillei, item Processi & Martiniani non admittunt. Vide Tillemontium tomo 1 pag. 189 & 538. Interim pro antiquo cultu cum Martyrologiis stat Sacramentarium Thomasii, in quo pag. 174 diserte leguntur orationes, in natal. sanctorum Marcelli & Apulei Non. Octob.

AUCTARIA.

Tornacen. Purissimus esset, nisi post Maximiano imperatore, reliquum elogii rescinderet.

Pulsanen. Eodem defectu laborat, quo Tornac., sed præterea expungit omnia post Juliæ virginis, & post Marcelli & Apuleii.

Greven. Peculiari augmento hodie a puritate deficit, nempe addendo in fine proprium loci, cujus aliquando fuit: [Invent. Caletrici.] Civitate Carnotis, inventio corporis sancti Caletrici, ipsius civitatis episcopi.

Antverp-max. Ultraject. & Leyden. Tantum non puri sunt, cum solum differant in annuntiatione prima, apud ipsos ita expressa: Romæ via Appia, cimiterio Balbinæ, depositio sancti Marci Papæ & confessoris. [De Marco.] Julia non ponitur immediate post Sergii & Bacchi, sed ultimo loco, repetita positione.

Lovanien. Cum hisce convenit, sed expungit totum elogium Sergii & Bacchi.

Alberg. & Danic. In eo ab aliis recedunt, quod Sergium & Bacchum habeant primo loco, & Marcum penultimo.

Centulen. Romæ, sancti Marchi Papæ & confessoris. Qui sedit in pontificatu annos tres, [Textus mutatus, & contract.] menses octo, dies viginti. Item Romæ, sanctorum martyrum Marcelli & Apulei. Qui primum quidem adhæserunt Symoni mago, sed videntes mirabilia, quæ contra eum fiebant per Apostolum Petrum, relicta spurcitia Symonis, sinceritatem fidei perceperunt. Apud provinciam, quæ nuncupatur Augusta Eufratesia, sanctorum Sergii & Bacchi martyrum. Item apud eamdem provinciam, S. Juliæ virginis & martyris. In duabus primis textum auget, hic corripit.

Bruxellen. Romæ via Appia, depositio sancti Marci Papæ & confessoris. [De Marco.] Qui constituit ut symbolum fidei in Missa alta voce cantetur, & apud sanctum Petrum in cimiterio Balbinæ sepultus est. Sequitur de Marcello & Apuleio. Tum de Sergio & Baccho. Item de Julia, satis pure. In fine: [Augusti.] Apud civitatem Bituricas, depositio beati Augusti presbyteri & confessoris.

Hagenoyen. Incipit a Marcello & Apuleio, in quibus parum abest a puritate. [De Sergio & Baccho.] De Sergio & Baccho multa commiscet, quæ purius in Adone invenies. Hoc notandum, quod eos martyres translatos asserat in Wittenburg oppidum. In Julia, modice interpolatus est. Demum: Romæ via Ardeatina in cymiterio Balbinæ [erratur hic æque ac in Bruxellensi,] depositio sancti Marci Papæ. [De Marco.] Hic tricesimus quintus erat a beato Petro Apostolo, & successor sancti Silvestri fuit, & sedit sub Constantino imperatore magno, undecim annis & mensibus octo, & constituit, ut Hostiensis episcopus Papam consecrare debeat & pallio utatur, & obiit in pace. Vix mensibus totis novem Apostolicam sedem tenuit.

Aquicinct. Post Marci Papæ, adjicit: Hic constituit, ut episcopus Ostiæ, qui consecrat episcopos urbis, pallio uteretur. Hæc proxime superius dictis satis consentanea sunt, ferme ex Notkero aut ex Tabulis Pontificiis accepta.

Victorin. & Reg. Suec. signatus num. 130. [Lini.] Item sancti Lini Papæ. Nescio unde in hos duos codices hæc annuntiatio irrepserit Vide Usuardum XXVI Novembris, & quæ diximus XXIII Septembris sub finem Observationis.

Matric-Cartus-Ultraject. Marci Papæ & confessoris. [Textus contractus.] Sergii, Juliæ virginis, & Bacchi martyris. Marcelli & Apulei martyrum.

In Vatican. num. 5949. Deest Juliæ. Adjicitur: Romæ, [Lini.] sancti Lini Papæ & martyris.

Altemps. Apud Orientales Saxones, passio sanctæ Osithæ virginis & martyris. [Osithæ.] Cujus caput a Danis exsectum, ipsa martyr illud assumpsit, ac de loco in locum portavit.

Florentin. Sancti Marci Papæ…. Et jacet nunc Florentiæ in ecclesia sancti Laurentii. [De Marco. Justinæ.] Apud civitatem Paduanam, sanctæ Justinæ virginis & martyris. Vide infra.

Burdegalen. Xantonas civitate, sancti Palladii episcopi & confessoris. [Palladii.] Memoratur a Saussayo & aliis, sed mirum est a Castellano in Martyrologio universali prætermissum.

Bizunticen. & Salinen. Franciscanorum. In Bezua cœnobio, [Except. Prudentii.] exceptio corporis sancti Prudentii martyris.

Remens. SS. Timoth. & Apoll. In pago Remensi, vico qui vocatur Buxiosus, depositio sancti Elanii presbyteri & confessoris. Romanum modernum & alii melius scribunt Helani. [Helani.]

Editio Lubeco-Col. In Sergio & Baccho, nonnihil interpolata est; purior in Marcello & Apuleio. Tum: Romæ via Ardeatina, in cimiterio Balbinæ, [De Marco.] depositio sancti Marci Papæ & confessoris. Qui sedit in episcopatu annis duobus, mensibus octo, diebus decem. In Julia satis pura est. [Osgidæ. Justinæ.] Ipso die, beatæ Osgidæ virginis. Apud Baduam, sanctæ Justinæ nobilis virginis & martyris, quæ cum ibidem jussu Maximiani imperatoris nollet idolis immolare, gladio per latus percutitur, & orans migravit ad Christum sponsumsuum. Item, translatio sancti Wolfgangi episcopi & confessoris, [Translat. Wolfgangi. Canonizat. Birgittæ.] & canonizatio ejusdem. Eodem die, canonizatio sanctæ Brigittæ viduæ.

Belin. Incipit: Apud Paduam civitatem, sanctæ Justinæ virginis & martyris. [Justinæ.] Sequitur textus non omnino castigatus. Altera editio in fine de suo adjungit: [Lini PP.] Ipso die, beatissimi Lini Papæ.

[Sysai.] Greven. Sysai episcopi & confessoris. Bituricas civitate, [Augustalis. De Wolfg. Oct. Hieron.] depositio sancti Augustalis episcopi. Translatio & canonizatio Wolfgangi episcopi Ratisponensis & confessoris. Octavæ sancti Hieronymi presbyteri & Doctoris, Ecclesiæ Romanæ Cardinalis. Qui lingua Hebræa, Græca, Latina & Chaldaica eruditus, ab urbe Roma propter æmulos secedens, Hierusolymis a Cyrillo episcopo locum præsepis Domini obtinuit. Ubi post multa heremi loca peragrata, constructo monasterio, cœpit cum suis vivere secundum regulam a sanctis Apostolis institutam, tandemque post multos pro Ecclesiæ utilitate sudores, obdormivit in Domino, anno Domini CCCCXXIII. Patavi, [Justinæ.] sanctæ Justinæ virginis & martyris. Quæ regali orta progenie, cum ad jussum Maximiani nollet idolis immolare, [Jothæ. Osgidæ De Birgitt.] gladio latus transfixa, martyrii gloriam adepta est. Jothæ abbatissæ. Ipso die, Osgidæ virginis. Item canonizatio sanctæ Brigittæ viduæ. Malo legere Birgittæ.

[Justinæ.] Molan. Apud Paduam civitatem, sanctæ Justinæ virginis & martyris. Carnoti, inventio corporis sancti Caletrici, [Invent. Caletrici.] ipsius civitatis episcopi. In pago Remensi, vico qui vocatur Buxiolus, depositio sancti Helani presbyteri & confessoris. [Helani. De Birgitt.] Romæ in ecclesia sancti Petri, canonizatio beatæ Brigittæ viduæ per Bonifacium IX, pontificatus sui anno secundo. Qui solemnem edidit libellum, quo dictam Christi sponsam, tamquam viduam sanctam in Ecclesia Christi, authoritate Apostolica perpetuis temporibus præcepit venerari. In editionibus aliis de Sergio & Baccho inseruntur textui ex Adone, [De Sergio & Baccho.] charactere Italico, primicerius & secundicerius scholæ gentilium. [Augusti.] In fine, de Justina & Helano, ut supra. Tum: Bituricas, Augusti presbyteri & confessoris. [De Caletric. De Birgitt.] De inventione Caletrici Carnotensis & canonizatione beatæ Birgittæ, omnia ponuntur ut in prima editione. Demum minoribus typis, [Invent. Silvii &c.] adjicitur: Tolozæ, inventio sanctorum confessorum, Silvii, Hilarii & Honorati episcoporum, & Pappoli episcopi & martyris. Nescio unde hæc accepta sint; ceterum Papulus inventus dicitur mense Octobri anno MCCLXV.

VIII Idus.
Die 8.

[Simeonis. Demetrii. Petri. Benedictæ. Pelagiæ.] Natalis beatissimi senis Simeonis, qui in Euangelio legitur Dominum suis suscepisse in ulnis. Apud Thessalonicam, passio sancti Demetrii martyris. Item civitate Hispali, sancti Petri martyris. In territorio Laudunensi, sanctæ Benedictæ virginis & martyris. Ipso die, sanctæ Pelagiæ, quæ peccatrix appellatur.

Puri sunt Praten. Herinien. Tornacen. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Greven & Molan.
Varia lectio. Greven. & Molan. pro beatissimi senis Simeonis, legunt, beati senis Simeonis. Praten. scribit hic iterum cum aliis Symeonis, sed codices sibi non constant, sæpe pro libitu scribentes: nos hic turbam sequimur. In Antverp. & Max-Lubec. deest prima annuntiationis vox, nempe, natalis. Tornacen. post Dominum, omisit suis. Posui Thessalonicam ut alibi, licet nonnulli habeant Tessalonicam. De Hyspali, dictum est supra. Praten. legit: In territorio Lugduni Clavati, in quo ei consentit solus Antverp-maj. Munerat. & Max-Lubec. habent, Lugdunensi. Sequimur reliquos omnes. In Herinien. male scriptum est pecatris, pro peccatrix. Munerat. loco appellatur, substituit nuncupatur.

[Simeonis.] Observatio. Ad XI Aprilis cursim indicavimus, Philippum Gortynensem in Creta episcopum, hac etiam die recoli a Romano parvo, Adone & Notkero: repetitionis illius causam hactenus non reperio, nec in eam operosius lubet inquirere, cum ad Usuardum nostrum nihil spectet. Beatissimi senis Simeonis primus meminit Ado, etiam inter Festivitates Apostolorum, ubi ex Lucæ 2 cap. ea referuntur, quæ de eo vere commemorari possunt. Noster strictim omnia complectitur. Mirum est; eum a Notkero prætermissum, ejusque loco substitutam celeberrimam virginem & martyrem Reparatam, cum elogio ex Rabano contracto. Quid de Simeone suggerat Leo Allatius in diatriba de Symeonum scriptis pag. 100, sub nomine Methodii vel Timothei presbyteri Hierosolymitani, dicetur suo loco. Videri interim potest Tillemontius tomo 1 pag. 424. De Demetrio sic habet auctor Romani parvi: [Demetrii.] Thessalonicæ, Demetrii martyris. Hinc ab Adone acceptus est, ex hoc a Nostro & Notkero. Ejus encomium ita metrice exhibet Wandelbertus:

Octavo ante Idus, Demetri sancte, bearis,
Nomine pro Christi tortores passus iniquos.

Plurima de celeberrimo hoc martyre a variis scripta enumerat Baronii Notatio, selectiora colligit Tillemontius tomo 5 a pag. 149, ubi & Megalomartyrem & Thaumaturgum a Græcis nuncupatum asserit. Nos ea omnia & producemus, &, qua poterimus diligentia illustrabimus, collatis Actis Metaphrasticis apud Surium editis, cum passione ab Anastasio Bibliothecario elaborata, quæ exstat inter Analecta Mabilionis tomo 1 a pag. 65. [Petri.] Petrum Hispalensem martyrem extra Usuardum nusquam invenio: liceat igitur suspicari, eum esse de illorum numero, quos ex Hispania in Franciam Noster contulit, quemadmodum alibi sæpe supponendum fuit, nempe cum alius fons non suppeteret, ex quo ipsum hausisse conjectaremur. [Benedictæ.] Benedicta Auriniacensis, vel, ut alii, Origniacensis, ab Usuardo etiam in sacras tabulas, quod in sanctis Gallicis sæpe accidit, primum relata est, Laudunensi, non Lugdunensi territorio adscribenda. Pridem notarunt Majores nostri ad XXVI Maii, in indice Prætermissorum, tomo 6 pag. 353, Acta hujus martyris plane eadem esse, quæ sunt Saturninæ virginis & martyris, mutatis solum nominibus, & hæc a nobis XX Maii edita. Siqua nihilominus peculiaria subinde reperta fuerint, sive ad vitam sive ad translationem spectantia, ea mense Octobri in Actis locum invenient. Videri possunt quæ de ea & virginibus aliis, ejus fortasse sociabus, cursim notavit Tillemontius in Luciano Bellovacensi tomo 4 pag. 540. [Pelagiæ.] Pelagiam aliquam in Hieronymianis memorari certum est, an pœnitentem illam, quæ Hierosolymis a Baronio adscribitur, dubitat Florentinius. Nobis in re obscura, nihil hactenus licet decernere. Satis verosimile, Usuardum nomen Pelagiæ ex Hieronymianis accepisse, cui pro arbitrio peccatricis cognomentum addiderit, quod ea inter synonymas esset notissima. Ceterum ex Usuardi mente, a recentioribus omnibus hodierna Pelagia pro peccatrice accipitur. Vita a Jacobo Diacono scripta, in Surii collectione edita est, ex Rosweydi Vitis Patrum accepta; quam sequitur alia a Metaphraste adornata.

AUCTARIA.

Antverp-maj. Caret Pelagia, cujus loco ponitur: [Translat. Oswaldi.] Ipso die, translatio sancti Oswaldi archiepiscopi & confessoris. Patet accessio Anglica.

Rosweyd. In prima, similis est Greven. & Molan. In secunda & tertia purus. Tum: In territorio Lauduni Clavati, id est in Auriniaco, sanctæ Benedictæ virginis. [Dionysii.] Antiochiæ, Dionisii episcopi & socii ejus. [Regenfledis. Reparatæ.] Item, sanctæ Regenfledis virginis. Et sanctæ Reparatæ virginis. Ipsa die, sanctæ Pelagiæ, quæ appellatur peccatrix.

Pulsanen. In Simeone, Petro Hispalensi & Benedicta satis purus, caret reliquis.

Antverp-max. Ultrajectin. Leyden. Albergen. & Danic. In prima puri, post Demetrii martyris, [De Demetr.] addunt: Quem Maximinus [aliqui Maximianus] imperator, apud præfatam civitatem docentem populum, jussit lanceis perforari, talique fine gloriosum martyrium consummavit. In reliquo textu puri, subjungunt: Apud civitatem Cæsariensem, [Reparatæ.] natale sanctæ Reparatæ virginis. Quæ sub Decio præside, ferventi plumbo perfusa, deinde per lampades accensas, mamillis ejus ablatis, visceribusque frustratis [aliqui frustatis] caminum igni succensum superans, capitis tandem detruncatione martyrium consummavit. Belisiæ, depositio sancti Amatoris [aliqui Amoris] confessoris. [Amoris.] Colitur in Munsterbilsen prope Tungros.

Lovanien. In eo a superioribus differt, quod Demetrii elogium expunxerit.

[Textus mutilus.] Centulen. Natalis beatissimi senis Symeonis, qui in Euangelio legitur Dominum suscepisse in ulnas. Thessalonicæ, sancti Demetrii gloriosi martyris. In Galliis territorio Lauduni Clavati, passio sanctæ Benedictæ virginis, sub judice Matroclo. Eodem die, [Ragemfledis] territorio Atrebatensi, sanctæ Ragemfledis virginis & abbatissæ. In monte Oliveti, sanctæ Pelagiæ, ex peccatrice religiosæ atque sanctissimæ factæ.

Bruxellen. Incipit: Natale sanctæ Benedictæ virginis & martyris. De Simeone post ulnis, addit; & dictasse canticum, Nunc dimittis. Apud Cretam urbem Cortinæ, [lege, Cortinam urbem Cretæ] beati Philippi, [Philippi.] episcopi gloriosi. Vide supra in principio Observationis. De Demetrio & Reparata, [Reparatæ.] habet ut Antverp-max. &c. Tum de Petro Hispalensi, pure. Sequitur: Belisiæ, depositio sancti Amoris confessoris. [Amoris. Richarii. Ragenfredis] Item Richarii confessoris. Vide XXVI Aprilis. De Pelagia, pure. Demum: Et sanctæ Ragenfredis virginis. Varie hoc nomen in codicibus inflectitur.

Hagenoyen. De Simeone præter jam dicta, more suo non satis verosimiliter addit: Hic Symeon fuisse fertur unus de septuaginta duobus interpretibus, [De Simeone.] qui missi fuerant ab Onya Pontifice, regi Ptolomæo ad transferendam legem Dei de Hebrayco in Chaldaycum. [Fidis.] Tum S Fidem inserit cum satis longo elogio: nos de ea abunde egimus VI Octobris. Sequitur de Demetrio, [De Demetr.] ut supra in Antverp-max. &c. Demum de Benedicta, pure. Petrus Hispalensis & Pelagia hic omissi sunt.

Aquicinct. Secundo loco post Simeonem, inserit: [Ragenfledis.] Eodem die, sanctæ Ragenfledis virginis. Pro Laudunensi, habet, Lauduni Clavati.

Victorin. In fine: Civitate Cæsariensi, sanctæ Reparatæ virginis & martyris. [Reparatæ.]

Matric-Cartus-Ultraject Sancti Simeonis, senis. [Reparatæ. De Pelagia.] Reparatæ virginis & martyris. Benedictæ virginis & martyris. Pelagiæ meretricis Antiochenæ, quæ dicta fuit Margarita, propter pulchritudinem; mirabiliter conversu per sanctum Nonnum episcopum.

Reg-Suec. sub num. 428. Vigilia sanctorum martyrum Dionysii, [Vig. Dionys. Reparatæ.] Rustici & Eleutherii. Civitate Cæsarea, sanctæ Reparatæ virginis & martyris.

In Vatican. num. 5949. Deest memoria Simeonis, Demetrii, & Petri, & Pelagiæ Adjicitur: Apud Cretam, [Philippi. Reparatæ.] natale sancti Philippi episcopi. Et sanctæ Reparatæ virginis.

Strozzian. Passio sanctorum martyrum Terentiani presbyteri, [Terentiani & sociorum.] Probi & Andriani [in Med. est Adriani] qui apud civitatem Niceam sub Maximiano tyranno pro Christo passi sunt. Puto corrupta esse nomina. Quid si indicentur Tharacus, Probus & Andronicus, de quibus Usuardus XI Octobris? [Dedicat. Marc. Euan.] Dedicatio ecclesiæ sancti Marci Euangelisto, in alma civitate Venetiarum.

Cabilonen. Cabillone, transitus sancti Grati episcopi & confessoris. [Grati.] Vide Castellanum.

Remens. SS. Timoth. & Apoll. In pago Laudunensi, sanctæ Benedictæ virginis & martyris.

Abdinghoffen. In territorio Lugdunensi, sanctæ Benedictæ virginis & martyris.

Editio Lubeco-Col. In Simeone pura, de Demetrio habet, ut supra. In Petro, pura est. De Benedicta, [De Benedict.] addit: Quæ tempore Maximiani imperatoris in civitate Auruniaco, sub judice Matroculo, diversis tormentis atrociter afflicta, novissime tempora ejus securi confracta sunt. In pago Bitonensi, sanctæ Susannæ virginis. [Susannæ. Reparatæ.] De Pelagia elogium habet vulgo notissimum. De Reparata Cæsareensi, ut supra Tum: Belisiæ, depositio sancti Amoris confessoris. [Amoris.] Qui de Aquitania nobilissimis parentibus ortus, foris carnem torquebat cilicio, intus augebat jejuniis; vigiliis inhærebat assidue & precibus, ab ocioso sermone abstinebat & risu, multisque clarus miraculis, in pace quievit. Treveris, sancti Metropoli episcopi & martyris. [Metropoli. Flaviani. Translat. Erhardi.] Eodem die, commemoratio sancti Flaviani martyris. Item, translatio sancti Erhardi episcopi & confessoris.

Belin. In textu, more solito, purgatus non est. In fine addit de dedicatione ecclesiæ sancti Marci, [Reparatæ.] ut supra. Deinde: Item sanctæ Reparatæ virginis. Accedit in altera editione: In territorio Senonico, [Porcariæ.] sanctæ Porcariæ virginis & martyris.

[Metropoli. Dionys. &c. Flaviani. Philippi. Amoris. Ewigii. Translat. Erarai. Reparatæ. Susannæ. Valeriæ. Rainfredis. Triduanæ.] Greven. Treveris, sancti Metropoli episcopi & martyris. In Antiochia, sanctorum Dyonisii, Januarii, Faustini, Marcialis. Flaviani martyris commemoratio. Philippi episcopi Gortinensis & confessoris. De sancto Amore, habet fere ut supra in Editione Lubeco-Col. In Anglia, Ewigii confessoris. Translatio sancti Erhardi episcopi & confessoris. De Reparata etiam ferme ut supra in Antverp-max. &c. In pago Bleonensi, sanctæ Susannæ virginis. In Humeltoet, Valeriæ virginis. Rainfredis virginis. Eodem die, sanctæ Triduanæ virginis.

[Advent. Gerulfi.] Molan. Adventus sancti Gerulphi martyris. Dein typis minoribus, ex Merendra Tronchinium. Qui ab Helizeo episcopo in cœnobio Blandiniensi, sacro unctus chrismate, ingressus ex itinere Deiparæ templum, diutius oravit quam reductori patrino placeret, ac propterea ab illo ita cæsus est, ut brevi post mors sit subsecuta. Scribit Meierus in comment. rerum Flandriæ anno DCCCCXV. Tum rursus solito charactere Italico: In Vualchiodoro, sancti Eloquii presbyteri & confessoris. [Eloquii. Dedicat. Marci. Valeriæ. Dionysii & sociorum. Amoris. Porcariæ.] Eodem die, dedicatio ecclesiæ sancti Marci Euangelistæ Venetiis. Et in Humelioet, sanctæ Valeriæ virginis. Item Dionysii episcopi, Januarii cum sociis eorum. Item Belisiæ, depositio sancti Amoris presbyteri & confessoris. In territorio Senonico, sanctæ Porcariæ virginis & martyris. Apud Rothomagum, beati Euodii, [Euodii. Susannæ.] præfatæ urbis episcopi & confessoris. In pago Blionensi, sanctæ Susannæ virginis. Eodem die in Donaey, [Rainfredis. Reparatæ.] sanctæ Rainfredis virginis. Item, sanctæ Reparatæ virginis. De qua versiculi tres ex Baptista Mantuano de sacris diebus l.10.

Cæsariensis eram vivens: post fata cadaver
Venit in arva meum Fesulis subjecta, cubatque
Qua Tuscus decurrit aquis torrentibus Arnus.

Editiones aliæ: Et in Hemulcurt, sanctæ Valeriæ virginis. Item depositio sancti Amoris, qui quiescit in Belisiæ monasterio. De Porcaria Senonensi, Euodio Rothomagensi, Susanna, Metropolo, Reparata, ut supra. Tum: Apud Dononium, solemnitas sanctæ Ragenfredis virginis. De dedicatione ecclesiæ sancti Marci, & translatione sancti Eloquii, ut supra. Denique: Truncinii ex Merendra, adventus S. Gerulphi martyris.

VII Idus.
Die 9.

[Abrahæ. Dionysii & socior.] Abrahæ patriarchæ. Apud Parisium, natalis sanctorum martyrum Dionisii episcopi, Rustici presbiteri, & Eleutherii diaconi, qui beatus episcopus a Pontifice Romano in Gallias prædicandi gratia directus, præfatam urbem devenit, ubi per aliquot annos commissum sibi opus ardenter prosequens, tandem a præfecto Fescennino, una cum sociis gladio animadversus martyrium complevit. Apud Juliam, [Domnini.] via Claudia, sancti Domnini martyris, sub Maximiano, qui cum vellet persecutionis rabiem declinare, protinus insecutus, & nihilominus gladio verberatus, gloriose occubuit.

Ita habent Praten. Herinien. Antverp-maj. & Molan.
Varia lectio. Lego, apud Parisium, ex Praten, Molan. & etiam Greven. quamvis alii pasiim scribant, apud Parisius; ratio est, quod ita in Adone Usuardum reperisse existimem. Idem valeat in præfatam urbem devenit absque præpositione; quo modo plerique puriores legunt, excepto Antverp-majore & Molano. Rursus Antverp-maj. posuit commissum opus sibi: Molan. autem volens energiam addere, ante ardenter adjunxit solerter, legens solerter & ardenter. Solus Antverp-maj. ex Adone sumpsisse videtur, Fescennino Sisinnio. Deest in Pratensi particula penultima gloriose. Antverp-maj. scribit Dompnini, sed hoc, & nichilominus, & Dionisii &c. præteriri possunt.

Observatio. Antiquorum veteris Testamenti Patriarcharum fœcundiorem segetem subministrat auctor Romani parvi, [Abrahæ.] ex quo hoc die Abraham, sequenti a pluribus Loth; aliis diebus alii accepti sunt. Ado illius verba descripsit, & ex ipso eadem habent Usuardus & Notkerus. Videsis infra Wandelberti versus quatuor in Abrahami laudem depromptos. [Dionysii & sociorum.] Nunc controversia recurrit, quam ad III hujus attigimus; a Baronio in Notatione locupletissime tractata, in qua nec Lucam Holstenium, nec eruditos Gallos, nec alios plerosque in tuendis Hilduini abbatis Areopagiticis ei faventes invenies. Nos Martyrologorum cancellis constricti, ea solum adducemus, quæ ipsorum auctoritate definiri posse videntur. En verba Hieronymiani Corbeiensis: Parisius, natalis sanctorum Diunisii episcopi, Rustici presbyteri & Eleutheri diaconi. Consonat Beda: In Parisiis, natale sanctorum martyrum, Dionysii episcopi, Rustici & Eleutherii, quæ in Rabano paulo auctiora sunt. Accedit Romanum parvum: Parisiis, Dionisii episcopi cum sociis suis, a Fescennino, gladio animadversi. Eadem est Adonis & clarissima sententia, a quo plane desumptus textus noster, quemadmodum & a Notkero factitatum, cum hac tamen differentia, recte etiam a Castellano in præf. Bimestris primi pag. 25 observata, quod Ado, & ex hoc Notkerus Eleutherium presbyterum nominent, Rusticum, diaconum, quæ ab Usuardo in textu nostro melius correcta sunt. Fallor vehementer, si ex his omnibus vel umbram Areopagiticam expresseris. Hæc igitur modo confer cum Romani parvi, Adonis, Usuardi & Notkeri verbis, III Octobris relatis, atque apertissime perspicies, ex eorum mente hodiernum Dionysium ab Areopagita remotissimum esse. Is itaque, de quo hodie agimus, Dionysius, primus censetur Parisiorum episcopus; de cujus ætate, patria, missione, sociis & rebus gestis plurima, elapso præsertim seculo disputata sunt, quæ suo loco accutate a nobis discutientur, digerenturque. Consuli interim possunt, ut inter tot scriptores, binos dumtaxat seligam; consuli, inquam, possunt Du bois in Historia ecclesiæ Parisiensis, lib. 1 cap. 3, & libro 6 cap. 6, ac recentior Tillemontius tomo 4 a pag. 439, apud quos alii indicantur. In tabulis Hieronymianis Lucensibus, primo loco ponitur: Natalis sancti Domnini martyris, [Domnini.] de quo non pauca notavit Florentinius. Nihil de eo legitur in Hieronymiano Epternacensi aut Corbeiensi, nihil in Beda, Romano parvo, Adone & Notkero. Rabanus eum signat cum brevi elogio, sed quod ab Usuardino diversum est. Crediderim, Usuardum ex aliquo codice Hieronymiano ipsum martyrem accepisse, eademque Acta legisse, quæ Mosander apud Surium edidit, nempe cum inde sumpta videantur, quæ in textu nostro strictim exhibuimus. Præfata Acta recentioribus aliquibus suspecta sunt, sed ea disceptatio hujus loci non est. Diximus III Octobris, in quam opinionem circa Dionysios, uberiori elogio, quod apud Molanum integrum exstat, inclinare videatur Wandelbertus, hic de Domnino versiculum ejus ultimum, aliis quatuor de Abrahamo adjungimus:

Exemplum fidei, parendi & norma salubris,
Excelsi patris primum cognomine dictus,
Gentibus inde pater cælesti sorte vocatus,
Septenas Abraham sancit retinetque beatus…..
Domninoque Itali claro cum martyre fulgent.

AUCTARIA.

Tornacen. Frequenter solitus elogia decurtare; de Dionysio habet usque ad, præfatam urbem devenit. Desunt ejus elogii reliqua. De cetero purus est.

[De Dionysio.] Rosweyd. Interpolatus est, nam post Pontifice Romano, inserit, Clemente, Petri Apostoli successore. Item post illa verba, cum sociis, sequitur, hebetatis securibus capite truncatus. Reliqua ad textum Usuardinum spectantia satis pura sunt.

Pulsanen. In prima & secunda ferme purus, deficit in tertia, ut jam toties supra.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. In toto textu puri, [Gisleni.] ad finem subdunt: Item natale sancti Gisleni confessoris.

Munerat. Etiam interpolatus est, nam legit, a præfecto Romæ Fescennino. Et post complevit, phrasi propria adjungit: [De Dionysio.] De quorum corpora requiescunt in cœnobio beati Dionysii in Francia.

Greven. Textui puro, de suo adnectit: Eodem die, [Translatio Richarii.] translatio sancti Richarii confessoris. Vide XXVI Aprilis.

Antverp-max. Ultraject. & Leyden. Inserunt de Dionysio, qui beatus episcopus a beato Clemente Romano Pontifice…. [De Domnin.] De Domnino autem: Et nihilominus gladio capite truncatus, nutu divino caput proprium abscisum de terra elevans, & quantum est jactus lapidis, a loco percussionis deferens, [Gisleni.] gloriose occubuit. In fine:Item sancti Gisleni confessoris.

Lovanien. In duabus primis, superioribus similis, in tertia totum elogium rescindit. In Gisleno rursus convenit. [Gisleni.]

Albergen. ab Antverp-max. &c. solum differt ordine, primo loco Dionysium ponens, Abraham secundo.

Danic. Totum textum habet, ut Albergen. Sed in ora codicis inferiori duarum paginarum, alia manu adscriptum invenio: Apud Ceptam civitatem Hispaniæ [vult dicere apud Septam Africæ] passio sanctorum martyrum Danielis, [De Martt. Septanis.] Samuelis, Angeli, Dompni, Leonis, Nicolai & Hugolini, de sacro Ordine Fratrum Minorum. Hii cum fidem catholicam regi Saracenorum & suis ferventer prædicarent in eadem civitate, post vincula ferrea, carceres, verbera atque sævissimas flagellationes pro Christo patientissime toleratas, ab eisdem Saracenis omnes crudeliter in ore sunt gladii trucidati & membratim concisi anno Domini MCCXXI. Festum Majus duplex. Alibi referuntur XIII Octobris.

Centulen. Obitus Abrahæ patriarchæ. Parisius, beatorum martyrum Dyonisii, Rustici archipresbiteri, & Eleutherii archidiaconi, qui securibus decapitati, martyrium compleverunt. In Italia via Claudia, sancti Donnini martyris. Cœnobio Centula, [Translat. Richarii.] optabilis translatio preciosi corporis sanctissimi patris nostri Richarii, de heremo in locum cœnobii, a se olim fundati, ut Christi milites sua præsentia roboraret, quos verbo & exemplo antea educavit. [Gisleni.] In territorio Haumacensi, sancti Gisleni confessoris. De Richario Centulensi jam superius diximus, coli XXVI Aprilis.

Bruxellen. Incipit a Dionysio, ferme ut supra. [De Abrah.] Tum: Ipso die, sancti Abrahæ patriarchæ, qui in Canone Missæ nominatur. In Domnino etiam auctus est, ut supra. Ultimo loco: In comitatu Hannoniensi, [De Gisleno.] depositio sancti Gisleni archiepiscopi & confessoris. Qui ab Athenis veniens in Hannonia, monasterium Cellense construxit, cujus ecclesiam beatus Autbertus Cameracensis episcopus dedicavit.

Hagenoyen. De Dionysio multa congerit quæ prætermittere satius duco. [De Dionys.] Vide infra Edit. Lubeco-Col. In Domnino, fere similis est superioribus. [Petri.] Tum: In civitate Hispali, sancti Petri martyris, de quo die præcedenti. Demum: [Gisleni.] Item, sancti Gilleni confessoris.

Aquicinct. In elogio Dionysii, pro gladio, habet securi. De Domnino silet. Eodem die, sancti Gisleni confessoris. [Gisleni. Translat. Richarii.] Et translatio corporis sancti Richarii. Quæ adduntur de sancto Gossuino, sunt a recenti calamo.

Ambianen. In pago Pontino [opinor Pontivo] translatio sancti Richarii, [De eadem.] magnifici confessoris. Qui in eodem loco ubi nunc requiescit, monasterium de paterno palatio instituens, multorum pater ibidem extitit monachorum, magnorumque patrator miraculorum.

Matric-Cartus-Ultraject. Dionysii, Rustici & Eleutherii martyrum. Abrahæ patriarchæ. Nicasii episcopi & martyris, [Nicasii.] cum sociis Quirino & Stanilo. Quid hoc nominis sit, nescio: vide XI Octobris. [Gisleni.] Romæ, Domnini martyris. Gisleni presbyteri & confessoris.

[Translat. Richarii.] Codex Bigotian. signatus E 40. Eodem die, translatio sancti Richarii confessoris.

In Vatican. num. 5949. Deest Abrahæ & Domini. Adjicitur: Apud Coloniam Agrippinam, sancti Gereon cum aliis CCCXVIII &c. Agunt de iisdem Hieronymiana, [Gereon cum sociis.] Beda & Notkerus: nos cum Usuardo, die sequenti.

[Translat. Oswaldi. Reparatæ. Richarii.] Altemps. Ipso die, translatio sancti Oswaldi archiepiscopi. Et Reparatæ virginis. Vide Auctaria diei præcedentis. Natale sancti Richarii abbatis & confessoris. Agitur de translatione, vide dicta superius.

[Giliberti.] Florentin. Item sancti Giliberti confessoris. Alii vocant Gislerii; melius supra, Gisleni.

Editio Lubeco-Col. Apud Parisius, sanctorum martyrum natale Dionysii episcopi… [Multa de Dionysio.] Qui beatus episcopus Dionysius cum Athenis in vico Ariopagita commoraret, ab Apostolo Paulo instructus, credidit Christo, & primus apud Athenas ab eodem Apostolo episcopus ordinatus est, & cum percepisset, beatos Apostolos Petrum & Paulum Romæ a Nerone captivos detineri, amore eorum & desiderio martyrii flagrans, ut simul cum eïs pateretur, usque illuc properavit. Quem sanctus Clemens Papa, successor sancti Petri, consummato martyrio Apostolorum, in Galliam prædicandi gratia direxit, & sic ad prædictam urbem Parisiensem devenit, ubi per annos &c. fere ut supra. Item Abrcæ Patriarchæ. De Domnino addit, cubicularii Maximiani. In reliquis parum differt ab Antverp-max. &c.

Belin. In textu satis purus, in fine adjicit: Item, [Gislerii.] natale sancti Gislerii confessoris. Pro Gisleni, nisi multum fallor.

[Dion. Rem. Marcellini & sociorum. Theodori. Gisleni. Priminæ.] Greven. Ipso die, sanctorum Dionisi achidyaconi Remensis & sociorum ejus. Romæ, natalis sanctorum Marcellini, Gemini & Nivii. Item sancti Theodori. Gisleni abbatis & confessoris. Romæ inter duas lauros, sanctæ Priminæ virginis. Multa hic colligere solet, alibi ex professo distinguenda.

Molan. Aliis litteris textui inserit verba Munerati, quorum corpora requiescunt in cœnobio beati Dionysii in Francia. [De Dionysii] In fine: In pago Hainau, in loco qui tunc a circumjacentibus pagensibus nominabatur Ursidongus, nunc Cella vocatur, natale sancti Gisleni episcopi, [De Gisleno.] confessoris, miræ sanctitatis viri, qui Atheniensium episcopus fuit, & pro Christo ipsum apicem terreni honoris relinquens, pauper fieri volunt, Romamque veniens, causa visendi Principum Apostolorum limina Petri & Pauli, ibi voce divina jussus est, in Gallias properaret ibidemque oratorium construeret in honore Apostolorum Petri & Pauli, ac finem istius ærumnosi exilii præstolaretur. Item eodem die, elevatio corporis ipsius. Item sancti Domnini, qui sub Maximiano imperatore propter fidem Christi decollatus est. An hic a priori distinguendus? Minoribus typis habet: Aquiscincti, obitus beati Gozuini abbatis; [Goswini.] hic rumores nec audiebat nec referebat libenter. Editiones aliæ in textu concordant. In fine: [Gislerii.] Item natale sancti Gislerii confessoris. Eodem die Cameraci via Atrebatensi, festivitas sanctæ Ollæ virginis. [Ollæ.] Sequitur Gisleni, ut supra: sed quid sibi vult Gislerius ex Belino, ni fallor, [Andronici.] acceptus? Die nona, sancti patris Andronici. Minoribus typis, de Gosuino, ut supra.

VI Idus.
Die 10.

[Pinyti.] Apud Cretam, beati Piniti, inter episcopos nobilissimi, qui in scriptis suis velut in speculo viventem sui dereliquit imaginem. Civitate Agripinensi, [Gereonis & soc. 318] sancti Gereonis martyris, cognomento Mallosi, cum aliis trecentis decem & octo, qui persecutione Maximiani tyranni, [Victoris & soc. 17. Cassii & sociorum. Paulini.] pro vera pietate colla patienter gladiis subdiderunt. Item in territorio ejusdem urbis, sancti Victoris martyris & aliorum decem & septem. Item sanctorum martyrum Cassii & Florentii, cum aliis pluribus. In Britannia, sancti Paulini episcopi & confessoris.

Ita Praten. Herinien. Antverp-maj. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Scribo simpliciter Piniti. Praten. & Greven. habent Pyniti, nullus recte Pinyti. Antverp. & Max-Lubec. cum Greven. legunt, viventem sibi dereliquit imaginem, melius cum reliquis in textu. In Greven. & Molan. recte est Agrippinensi, sed ceteri omnes suffragiis vincunt. Antverp-maj. inter plura errata scriptoria habet subdiderant pro subdiderunt. Legendum omnino est Cassi & Florentii, non ut in apographo nostro Pratensi Florentini. Brittannia a Pratensi & Heriniensi scribitur, ceteri Britannia, quod hic sequimur. Antverp-maj. de Paulino addidit, Eboracensis archiepiscopi. Antverp. autem, Max-Lubec. Aquicinct. & Ughellianus adjungunt & Eubrachii, quod pro Eboraci irrepsisse non dubito, cum hujusmodi Sanctum prorsus non noverim, licet in codice Camberiensi inveniam, & Eubrachii confessoris, ut videsis in Auctariis.

[De Loth.] Observatio. Loth propheta, ut pridie monui, in Romano parvo hodie ponitur, unde in Adonem & Notkerum transiit, a Nostro prætermissus, sed a Wandelberto hoc ornatus elogio: Senas justitiæ titulis Loth sanctus adornat. Altera Romani parvi annuntiatio verosimiliter ex Rufino lib. 4 cap. 23, [Pinyti.] ita sonat: In Creta, Pyniti, inter episcopos nobilissimi. Atque hic primum signatur; Hieronymianis, Bedæ, Floro, Rabano, Wandelberto incognitus. Elogium nostrum totum Adonianum est. Res ejus gestæ desumendæ sunt ex auctoribus, a Baronio in Nota citatis, & ex ejus Annalibus ad annum CLXXII num. 8, & CLXXV num. 15. Summa exstat citato jam Rufini vel Eusebii loco, ex quo sua habet Hieronymus de scriptoribus Eccl. cap 28. [Gereonis & sociorum.] De Gereone, aliisque ad Rhenum martyribus, multa occurrunt, maturo postea examine discutienda. Imprimis confusa sunt & hoc & præcedenti die Hieronymiana, tum in nominibus, tum in martyrum numero, tum etiam in natione, Maurine an Thebæi fuerint, an ex utraque gente diversæ classes admittendæ; quæ omnia explicare conatur Florentinius. Dubitant Majores nostri, utrum vere die præcedenti Gereon cum sociis CCCXV a Beda relatus sit, idque adeo mihi fit incertius, quod de iis non loquatur Rabanus. Legit hodie Florus editus: In Colonia, quæ vocatur Agrippina, natale Gereonis martyris, cum aliis CCCXVIII. Notkerus die præcedenti numeravit socios CCCXIX, & hoc die ex Adone meminit Mallosi & Victoris. Beda absque positione seu certaminis loco: [Victoris &c] passio sancti Victoris martyris. In Adone primo loco reperias Gereonem cum CCCXVIII, quos ferunt, inquit, Thæbeos fuisse, & cum legione illa beati Mauritii &c. Deinde post Loth & Pinytum sequitur longior commemoratio Mallosi & Victoris; quibus nec socios tribuit; nec Cassium aut Florentium nominat purior Rosweydi editio. Quid hic jam statues? Vidit Adonem Usuardus, nam Gereonis elogium ex ipso accepit; nihilominus quod proprium nomen statuit Ado, hic in cognomentum vertit, Mallosi videlicet. Si divinare licet, opinabor, Acta aliqua Elinandæis antiquiora Usuardo innotuisse, in quibus nullum (ut nec in Elinandæis est) Mallosum repererit, sed solos quatuor præcipuos pugiles distincte expressos Gereonem, [Cassii. &c.] Victorem, Cassium & Florentium, quorum commemorationes in textu nostro sequuntur. Si Acta, Elinando antiquiora, Usuardum vidisse neges, non magnopere reluctabor, sed dicam posteriorum trium nomina ex Hieronymianis, utut confusis, fuisse decerpta. At unde Victori accesserunt socii dumtaxat XVII, cum & in Hieronymianis & in Actis, imo & apud Mosandrum adnumerentur CCCXXX? Quinam vero sunt illi plures, cum Cassio & Florentio? Iterum repeto, hæc omnia adeo involuta & implexa esse, ut operosa discussione indigeant, ad locum proprium hic differenda; salva tamen inviolata fide ecclesiæ Coloniensis. Telam non indiligenter exorsus est Tillemontius tomo 4 a pag. 429. Quid Molanus senserit, docent annotationes, quæ posterioribus editionibus accesserunt. Wandelberti versus, solos nominatos quatuor athletas etiam complectuntur.

Cassius & Gereon, Victor, Florentius, atque
Martyrii comites, plebs tum conjuncta triumphat.

[Paulini.] Paulini Eboracensis vitam in Historia sua descripsit Beda, eumque in Martyrologio signavit, his verbis: Et in Britannia, Paulini episcopi Eburaci: quæ inde a Rabano mutuata sunt. Adonis elogium a Notkero contractum, a Nostro præteritum est. Vita apud Surium edita videri potest.

AUCTARIA.

Tornacen. Caret annuntiatione prima: reliqua textus pura sunt. Adjicit: Jotro monasterio, [Teclechildis.] sanctæ Teclechildis, virginis & abbatissæ. Castellanus scribit Theodolechildis, Gallice Thelchide.

Rosweyd. In textu non omnino purus, post Cassii & Florentii cum pluribus, [De Victore & Florent.] adjungit: Quorum Victor Trecassis, & Florentius Veronæ [nempe Bonnæ] depositi requiescunt. Sed quid ille Victor huic Florentio conjungitur?

Pulsanen. Omnes Sanctos recenset excepto Victore, sed omnium elogia rescindit, & nomina aliqua male exprimit.

Antverp-max. & Lovanien. Incipiunt: Loth prophetæ, [Loth. Cerbonii.] filii Aran, fratris Abrahæ Tum: Apud Populonium, natale sancti Cerbonii episcopi & confessoris. In Pinyto, puri sunt. Post Agrippinensi, inserunt, quæ dicitur Colonia. Postea: Item in territorio ejusdem urbis, loco qui Zanctis dicitur, [Victoris & soc. 330 Cassii &c.] sancti Victoris martyris & aliorum CCCXXX. Item in Verona, sanctorum martyrum Cassii & Florentii cum aliis VII. De Paulino, post episcopo, addunt Eburaci.

Ultraject. & Leyden. In eo solum proxime præcedentes excedunt, [De Cerbonio.] quod Cerbonio hoc adjiciant elogium. Hic Vigilio Papæ accusatus & ab eo citatus, dum nollet manu vacua comparere, silvestres anseres, domitorum more secum venientes, summo præsentans Pontifici, ipsum sibi assurgere compulit tanto signo.

Albergen. & Danic. Differunt a codd. præcedentibus solo ordine, [Loth. Cerbonii.] primo loco ponentes Cerbonium, Loth secundo.

Centulen. Apud Cretam, beati Piniti, inter episcopos nobilissimi. Coloniæ Agripinæ, sancti Gereonis martyris cum sociis suis CCCXIX, quos fuerunt [ferunt] Thebæos fuisse. Item ibidem, sanctorum Mallosi & Victoris. [Mallosi & Victoris.] Item sanctorum Cassi & Florentii, cum aliis pluribus. De Paulino, inter episcopi & confessoris, inserit Eboracensis.

Bruxellen. Primo loco Gereonem, Victorem, Cassium & Florentium in una annuntiatione conjungit, [Gereonis & aliorum.] cum sociis &c. ut supra: tumque ex Adone subdit: Quos ferunt Thebeos fuisse omnes & cum legione illa beati Mauricii, jussu Maximiani imperatoris in Gallias transitum fecisse, atque circa Rheni littora, funestum tyranni imperium respuendo colla patienter gladiis subdidisse pro Christo. [Loth. Cerbonii.] De Loth, ut supra. In Pinyto fere purus est. De Cerbonio, ut Ultraject. & Leyden. Deinde: In Britannia, depositio sancti confessoris Paulini Eboracensis episcopi. [Invent. Austrebert.] Item, inventio sanctæ Austrebertæ. Colitur X Febr.

Hagenoyen. In duabus primis utcumque purus, de Victore habet, fere ut supra. Tum: In territorio ejusdem civitatis, quod Bunna vocatur, natalis sancti Cassii & Florentii cum aliis VII, [Cassii &c.] qui sub eodem persecutore pro fide Christi occubuerunt. [Cerbonii.] In Cerbonio, paulo auctior est; inter alia in fine addens: Et sic cum gloria ad sedem suam reversus est & obiit in pace.

[Domnini. Eubrachii.] Aquicinct. Secundo loco hic ingerit Domninum, de quo pridie. Victori adjicit, & aliorum CCCXXX. In fine apponitur, & Eubrachii, ut in Antverp. & Max-Lubec. &c. de quo vide in Variantibus.

[Troësii.] Victorin. & Reg. Suec. num. 130. In fine: Nivernis civitate, sancti Troësii abbatis, qui plenus dierum migravit ad Dominum. Apud Castellanum in Martyrol. universali ponitur XVII Octobris, vocaturque Trojecius.

[De Firmino.] Ambianen. Eodem die, ingressio beati Firimini martyris in civitate Ambiana.

Matric-Cartus-Ultraject. Victoris martyris. [Textus contractior.] Et Gereonis, Cassii, Florentii &c. Additur in margine, festum in civitate Trajectensi. Paulini, episcopi & confessoris. Ponti [Pinyti] episcopi & confessoris.

Bigotian. Sign P. 5. Item dedicatio ecclesiarum Ordinis Cælestinorum, hodie instituta ubique solemniter celebrari.

[Eubrachii.] Camberien. In Britannia apud Eboracum, beatorum Pauli [Paulini] præsulis & Eubrachii confessoris. Vide Variantes.

In Vatican. signato num. 5949. Deest Gereonis, Cassii & Florentii. Adjicitur autem recentiori manu : [De Domnin.] Via Claudia, natalis sancti Dompnini martyris; cujus corpus a venerabilibus monachis translatum est in sacro cœnobio Sculeularum per divinam revelationem, in quo clare quiescit.

Florentin. Apud civitatem Populoniensem, in partibus Tusciæ, [Cerbonii.] sancti Cerbonii, ejusdem urbis episcopi & confessoris, magnæ sanctitatis viri. Apud urbem Narniensem, [Cassii. &c. Narniens.] sancti Cassi ejusdem urbis episcopi, & sancti Florentii cum aliis septem. Diceres hos Sanctos hinc Bonnam, vel Bonna huc traductos. In territorio Florentino, loco qui dicitur Pasignanum, translatio sancti Joannis Gualberti, [Translat. Joan. Gualb.] abbatis Vallis Umbrosæ. Additur in Strozz.: Moritur carne & regnat cum Christo, anno ab ejus Incarnatione MLXXIII.

[Clari.] Burdegalen. Sancti Clari, episcopi & confessoris. Vide Castellanum.

Caudiacen. Pago Matiscensi, monasterio Cluniaco, exceptio sanctorum Valentini presbyteri & martyris atque Felicis Pontificis & confessoris, [Except. Valent. &c.] qui apud Arvernum episcopalem cathedram tenuit.

[Theodehild.] Remens. SS. Tim. & Apoll. Monasterio Jotero, depositio sanctæ Theodehildis abbatissæ.

Editio Lubeco-Col. De Gereone & reliquis vix quidquam novi affert, vide Grevenum infra. Sequitur de Loth, [Loth.] ut in Antverp-max. &c. De Cerbonio, [Cerbonii. cum elog.] ut Ultraject. Sed post signo, attexit : Hic milites Christianos hospicio recipit, propterea a rege Gothorum, urso feroci subjicitur: qui pedes sancti viri lambebat, & sic liberatus, postmodum feliciter in Domino quievit. In Pinyto satis de Paulino inserit, Eboracensis. In fine: Trecas, [Anchæ.] sancti [sanctæ] Anchæ virginis & martyris. Legendum Tancæ vel Tanchæ, quæ hoc die colitur.

Belin. In fine textus, non omnino puri, subdit: Eodem die, [Cerbonii.] sancti Zerboni, episcopi & confessoris. Altera editio legit Cerbonii, & adjicit: Lemovicas, [Translat. Martialis.] translatio egregii confessoris Christi Martialis. Dies natalis est XXX Junii.

Greven. Loth prophetæ. Nota, sanctus Gereon & socii ejus fuerunt ex legione Thebeorum. [Loth. De Gereon. &c.] Similiter sanctus Victor, qui cum sociis CCCXXX apud Troiam, quæ nunc Xanctis dicitur, passus est. Ex eadem legione fuerunt Cassius & Florentius cum septem aliis, apud Veronam, quæ & Bonna dicitur. Hi omnes gloriosi martyres, diversis licet in locis, pro una tamen fide Christi occisi sunt, corporaque eorum in loca profunda demersa. In Africa, sanctorum Eusebii, [Eusebii & sociorum. Cerbonii cum elogio.] Eraclii, Venusti martyrum. Cerbonii, episcopi Populoniæ civitatis & confessoris. De quo B. Greg. 3 Dialog. inter alia refert, quia hospitalitatis studio valde intentus, milites transeuntes hospitio susceptos, a Gothis absconderit. Cumque ob hoc, urso expositus fuisset, & bestia episcopi pedes ferocitate deposita lamberet, dimissus est. Cujus corpus cum in navi ad sepeliendum deferretur, circa utraque navis latera procellosa valde pluvia descendit, in ipsam autem ne una quidem gutta cecidit. Virgilii, [Virgilii.] episcopi Arelatensis & confessoris. Vide Acta V Martii. [Attici.] Attici, Constantinopolitani episcopi & confessoris, cujus virtutes libro 12 historiæ tripartitæ tanguntur. [Anchæ.] Trecas sanctæ Anchæ virginis & martyris. De hac vide supra. An Atticus Sanctis adscribi mereatur, alio loco inquiremus.

Molan. Aliis litteris, de Victore textui inserit, loco qui Xanthis dicitur. Tum: Apud Veronam, quæ vulgo Bonna dicitur. [De Paulino.] In fine, de Paulino: Qui gentem Nordanhumbrorum, eam videlicet nationem Anglorum, quæ ad Aquilonem Humbri fluminis habitabat, cum rege suo Hedwino, prædicando verbum fidei, convertit ad Dominum. Eodem die, [Translat. Martialis. Loth Telechildis. Anchæ.] sancti Cerbonii episcopi & confessoris. De translatione Martialis, ex Belino. Loth prophetæ. Jotro monasterio, sanctæ Telechildis virginis & abbatissæ. Trecas, passio sanctæ Anchæ virginis. Ipso die, dedicatio Ordinis Cælestinorum, ubique locorum præfati Ordinis una die solenniter celebranda. Tum typis minoribus: [Joannis. Venantii.] Joannis Prioris Bridlingtoniæ in Anglia, Ordinis Regularium, qui canonizatus est a Bonifacio IX. In Galliis juxta Aream, sancti Venantii martyris vere nobilis. Editiones posteriores præfigunt aliis litteris, Loth prophetæ. In textu præter dicta, pro, decem & septem, legitur, sociorum ejus. De quibus videnda ibi Molani Annotatio. Inseritur etiam Eboraci. Augmentum vero incipit ab his verbis: Qui eam nationem &c. [Cerbonii.] De Cerbonio, post Confessoris, additur: Populoniensis, cujus reliquias attulit in Gallias frater Robertus Pisanus. De Tancha Trecensi, ut supra. Jotro monasterio, sanctæ Telechildis &c. In Anglia, monasterio Bridlingtonia, depositio sancti Joannis confessoris, & Prioris ejusdem monasterii, de Ordine Regularium. De sancto Venantio, [Nuncii. Eulampii & Eulampiæ.] ut supra. In Hasteria, sancti Nuncii confessoris. Die decima, sanctorum martyrum Eulampii & Eulampiæ. Ipso die, dedicatio Ordinis Cælestinorum, ubique locorum præfati Ordinis &c. ut in priori.

V Idus.
Die 11.

Apud Tarsum metropolim Ciliciæ, natalis beatissimorum martyrum Tharaci, [Tharaci & socior.] Probi & Andronici, qui persecutione Diocletiani, longo tempore carcerali squalore afflicti, & tertio diversis tormentis & suppliciis examinati, in confessione Christi triumphum gloriæ adepti sunt. [Nigasii & socior. Cainichi. Firmini.] In pago Vilcasino, passio sanctorum Nigasii presbiteri & sociorum ejus Quirini & Pientiæ. In Scotia, sancti Cainichi abbatis. Civitate Uzetia, sancti Firmini episcopi & confessoris.

Soli puri sunt Praten. Greven. & Molan.
Varia lectio. Scribo Tarsum, presbiteri, Scotia, &c. ut supra dixi sæpius, licet codices in eo varient. Tharaci scribitur communius, & ita habent codices vetustiores Praten. Herinien. &c. non Taraci, ut alii, aut Tarati ut Greven. nullus Tarachi posuit, cum tamen ex Græco ita legendum sit. In Praten. Herinien. & aliis est Vilcasini, ut nos servavimus, licet Greven. & Molan. malint Vilcassini: utrumvis elige. Greven. scribit Nycasii, melius Molan. Nicasii, quem multi sequuntur, optime tamen, ni fallor, Praten. Nigasii, ad distinctionem a Nicasio Remensi. Non capio, cur ea annuntiatio ab Heriniensi prætermissa sit, nisi forte codicis descriptor, ut erat diœcesis vel provinciæ Remensis, putarit eo modo sanctum suum Nicasium alio transferri. Canici scribunt Greven. & Molan. ego Cainichi malo, ut ad veram nominis formationem proxime accedens, uti habent Praten. Herinien. & Aquicinct. vere tamen legendum existimo Kainnichi, ut est in vita. Uzecia, Uzechia & aliter efferunt codices, præfero Uzetia, cum præcipuis.

[Tharaci & socior.] Observatio. Pretiosissima & numquam satis laudanda sunt, genuina & Præsidialia illustrissimorum horum trium Martyrum Acta, a Baronio primum, purius a Rosweydo, ab aliis etiam deinceps vulgata, ut in admonitione sua fusius explicat, is qui novissimam editionem Græco-Latinam adornavit Theodoricus Ruinartius, inter selecta & sincera, a pag. 454. Eorum memoriam recolunt Hieronymiana, non hoc solum die, sed etiam IX & ex hujus, ex diversis codicibus diversimode. Eos inter vetustissimum Antverpiense seu Epternacense, hodie: Anazobori Ciliciæ eos diserte collocat, quo loco (quem Anazarbi multo melius expresseris) passos esse, non Tarsi, ex Actis ipsis demonstratur. Hic tamen eos primus statuisse videtur auctor Romani parvi, his verbis: Apud Tarsum, martyrum Tharaci, Probi & Andronici, unde in Adonem, Usuardum, Notkerum & recentiores omnes ea positio dimanavit. Quod in Epternacensi Andronico addatur titulus presbyteri, id, procul dubio, scriptoris incuria irrepserit. Adonis elogium ex ipsis Actis eleganter deductum est, a Nostro solitæ brevitati ex illo aptatum. Inde verosimiliter sua quoque eruit Wandelbertus:

Quinas mox Tharacus, Probus, Andronicusque coronant,
Virtutis mortisque pares quos gloria reddit.

Huc usque patent Usuardi duces; alios Sanctos unde acceperit, non adeo clare perspicio. Potuit quidem in aliquo Hieronymiano codice, forte Corbeiensi simili, reperire: Nicasii & aliorum martyrum: [Nigasii & socior.] sed ibi sociorum ejus nomina haudquaquam reperit. Ad hæc Adoniana Mosandri qualiscumque editio meminit, Nichasii episcopi, & Subiculi diaconi. Noster interim de hoc silet, alterique solum tribuit titulum presbyteri. Neque ab aliis Martyrologis lux ulla affulget; unde superest conjectandum, peculiarem notitiam habuisse Usuardum, ex qua classem illam Martyrologio suo inseruerit. Circa veram nominum inflexionem, consuli possunt notulæ P. Motherii ad novissimam ejus Martyrologii Romani Gallicam versionem. De reliquo videatur Tillemontius in Dionysio Parisiensi tomo 4 art. 18 pag. 485. Venantius abbas Turonensis, Hieronymianis ex Florentinii mente adjectus, Floro, Rabano, Adoni Mosandri, & Notkero notus est, quem Noster ad XIII Octobris distulit. [Cainichi.] At ex Scotia Cainichum, a nullo alio nominatum, adducit; forte quod Ordinis sui abbatem censuerit, aut in ipsa Gallia peculiari cultu fuerit celebratus. Vita apud nos exstat Ms., in qua Kainnechus appellatur, multaque de eo Rosweydus ad vitæ capita, [Firmini.] notata reliquit, in Actis producenda. Firminus Uzetiensis plane etiam Usuardinus est. De gestis ejus scripsere varii, nos omnia suo tempore colligemus.

AUCTARIA.

Herinien. Purissimus esset & integerrimus, nisi omitteret annuntiationem secundam, de qua superius dixi.

Tornacen. Eodem laborat defectu quo Herinien. Cetera etiam satis purus.

Antverp maj. In Nigasio, post Quirini presbyteri, [De Nigasio & sociis.] sic pergit, & Scuviculi diaconi & Pienciæ virginis. Qui cum beato Dyonisio ab urbe Roma in Gallias ad prædicandum directi, & a præfecto Sisinnio in eodem pago comprehensi, glorioso sunt martyrio coronati. In fine præterea: In Britannia, sanctæ Ethelburgæ virginis, [Ethelburgæ.] cujus vitam meminit Venerabilis Beda in gestis Anglorum.

Rosweyd. De Nigasio sic legit. Item, passio sanctorum Nigasii &c. [Onestæ.] In fine: Item sanctæ Onestæ virginis.

Pulsanen. Tarsensium elogium plane expunxit. Tum: In pago Vilcassino, passio sancti Nicassii presbyteri & sociorum ejus Excubiculi, Quirini & Pientiæ virginis & martyris.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. Incipiunt: [Melani pro Æmil.] Redonis civitate, sancti Melani confessoris. Lege Æmiliani. Scribunt Nigasii episcopi & sociorum ejus, sed nullum nominant. Deest annuntiatio ultima de Firmino.

Munerat. Scribit etiam Nigasii episcopi, sed dein mutata positione: [De Nigas. &c] Castro Corboilo, beatissimi Quirini & Pœnitentiæ.

Antverp. Ultraject. & Leyden. Incipiunt: Translatio sancti [Leyden, [Translat. Augustini. De Nigas. &c] patris nostri] Augustini episcopi & confessoris, de Sardinia ad Papiam. In Tarsensibus, fere puri sunt. De Nigasio & sociis post Pientiæ, addunt: Quia beato Clemente Papa cum beato Dyonisio ad prædicandum in Gallias directi, insequente eos præfecto Fescennino, gloriam martyrii adepti sunt. Habent, Canici abbatis; sed de Firmino nihil.

Lovanien. Etiam, patris nostri: ex quo patet fuisse ad usum PP. Augustinianorum. Cetera prioribus similis est, nisi quod totum elogium Tarsensium expungat.

[Octavæ, Francisci.] Albergen. & Danic. Incipiunt: Octava beati Francisci confessoris. De reliquo textum habent sicut Antverp-max. sed nihil de translatione sancti Augustini.

Centulen. In prima purus est, dempto elogio. [De Nigas. &c] In pago Vilcassino, sanctorum Nichasii primi Rothomagensium episcopi & sociorum ejus Quiriaci & Pienciæ martyrum. [Eustachii. Venantii.] In Syria, sancti Eustachii martyris. Turonis, depositio sancti Venantii abbatis & confessoris.

[Gummari.] Bruxellen. Incipit: Apud Lyram oppidum Brabanciæ, depositio sancti Gummari confessoris. Sequitur de Nigasio & sociis, ut Antverp-max. in Tarsensibus, fere purus est. Tum: In Acervo Siciliæ, [Anastasii. & socior.] natale sanctorum Anastasii presbyteri, Placidi & Marcialis. Apud Antiochiam, natale sancti Eracli. [Eracli. Brunonis.] Apud Coloniam Agrippinam, depositio Domini Brunonis archiepiscopi. Apud Virdunum, [Sanctini.] depositio beati Sanctini episcopi & confessori. In Scocia, depositio sancti Canuthi abbatis & confessoris. [Transl. Aug.] Eodem die, translatio beati Augustini gloriosi episcopi & confessoris.

Hagenoyen. Incipit a Nigasio & sociis, auctus ut supra. In Tarsensibus utcumque purus est. Tum inserit: Apud civitatem Cæsariensem, natale sanctæ Reparatæ virginis &c. ut vide in Auctariis VIII Octobris. [Reparatæ.] Pelusiæ [pro Belisiæ] depositio sancti Amoris &c. ibidem. [Amoris.] In Scocia, sancti Canici abbatis depositio. In civitate Vszecia, depositio sancti Firmini &c.

Aquicinct. In fine: Item sanctorum Placidi & Athanasii. [Placidi &c.] Ita etiam codex D. Cheval signatus C.

Victorin & Reginæ Suec. signatus num. 130. [Transl. Aug] In fine: Translatio sancti patris nostri Augustini episcopi, de Africa in Sardiniam. Superius agitur de translatione secunda. Deinde. Turonis, sancti Venantii abbatis. [Venantii.]

Matric-Cartus-Ultraject. Sanctini episcopi & martyris. [Sanctini. Melani. Gummari.] Tharaci, Probi & Andronici, martyrum. Melani [dixi supra legendum Æmiliani] episcopi & confessoris. Gummari confessoris. Translatio Augustini. Dubium, de qua agat.

Bigotian. signatus P. 5. Primo loco: Rodonis civitate, sancti Melani confessoris.

Bigotian. sign. D. 9. Eodem die, sancti Nicasii episcopi, [De Nic. &c.] Quirini presbyteri, & Scubiculi diaconi.

Augen. Alia manu adjectum habet: Apud Rotomagum, sancti Nigasii martyris, sociorumque ejus.

In Vatican. num. 5949. Deest memoria Cainichi & Firmini; nihil adjectum est.

Altemps. In Scotia, sancti Canuchi abbatis. Civitate Ursecia, sancti Firmini &c.

Florent. Prima translatio corporis sancti Augustini episcopi & doctoris, [Transl. Aug.] de Iponia in Sardiniam.

Burdegalen. Turonis, sancti Melanii episcopi & confessoris. [Melanii.] An non Æmiliani Redonensis vel Rotonensis?

Bizunticen. In Scotia, sancti Canuti &c. Legendum, opinor, Cainichi. In civitate Uzetia &c.

Luxovien. Sancti Sanctini, primi Virdunensis episcopi. Vide etiam superius.

Remens. SS. Timothei & Apollinaris: Turonis, sancti Venantii abbatis. [Venantii.]

Edito Lubeco-Col. Incipit a Nigasio, ut Antverp-max. In Tarsensibus, satis pura est. Pro Cainichi, [De Translat. Augustini.] scribit Carachi. Tum: Item translatio corporis eximii Doctoris sancti Augustini episcopi & confessoris, de Sardinia in civitatem Ticinum, quæ nunc Papia dicitur, ubi per devotissimum regem Longobardorum, Luitbrandum nomine, in ecclesia sancti Petri Apostoli, in cælo aureo sic dicto, honorifice, ut decuit, relatus ac conditus est anno Domini DCCXXIII, temporibus Gregorii Papæ II & Leonis III imperatoris, ab obitu ejusdem Patris CCLXXXIII. (Calculi chronologici non cohærent.) Et hæc ipsius secunda translatio appellatur. Ipso die, sanctorum martyrum Anastasii presbyteri, [Anastasii & socior.] Placidi & Genesii sociorumque eorumdem. Virduni, sancti Xanctini ejusdem loci episcopi & confessoris. Civitate Eurecia, [Sanctini. Athelburgæ. Justi &c.] sancti Firmini &c. Ipso die, sanctæ Athelburgæ virginis. Item, sanctorum Justi, Arthemii & Honestæ virginis, martyrum. Et Turonis, sancti Venancii abbatis. [Venantii.]

[Transl. Aug. Æmiliani.] Belin. Incipit: Papiæ, translatio & reconditio corporis beatissimi patris Augustini episcopi & confessoris. Redonis civitate, sancti Emiliani confessoris. In Tarsensibus, recte. Tum: Eodem die, [Oct. Franc.] octava sancti patris Francisci. Deest Nigasii & sociorum. In Cainicho & Firmino satis purus est. [Placidi &c.] Altera editio in fine addit: Item Placidi & Athanasii.

[Anastas. &c.] Greven. Ipso die, sanctorum Anastasii presbyteri, Placidi, Marcialis, Genesii ac sociorum eorum martyrum. [Eraclii. Venantis. Justi &c. Sanctini. Gummari. Melani. Translat. Augustini.] Antiochiæ, natalis sancti Eraclii. Venantis martyris. Iusti, Arthemii & Honestæ virginis, martyrum. Virduni, beati Sanctini, ejusdem loci episcopi & confessoris. Gummari confessoris. Melani confessoris. Translatio sancti Augustini episcopi. Cum enim Luitprandus, devotus Longobardorum rex, audisset, a Sarracenis depopulatam Sardiniam insulam, in quam olim, ob barbarorum incursionem, ab Ypone ossa eximii Doctoris translata fuerant, sub omni celeritate illuc nuncios suos dirigit, datisque pecuniis magnis sacras reliquias Papiam deferri fecit anno Domini DCCXXIII, ab obitu ejusdem sancti CCLXXXIII. Diciturque hæc secunda ejus translatio, prima vero celebratur ultima Februarii. Aliqui tamen hic celebrant primam, illic vero secundam. [Athelburgæ. Brunonis.] Athelburgæ virginis & abbatissæ. Item sanctæ memoriæ Brunonis archiepiscopi Agrippinensis Coloniæ & confessoris, germani Ottonis I imperatoris. Vide Surium.

Molan. De Tarsensibus textui inserit aliis litteris totum Adonis elogium, quod in fonte legi potest. [Transl. Aug. Æmiliani. Gummari.] In fine, de translatione sancti Augustini & Æmiliano, Belinum describit. Tum: Lyræ, depositio sancti Gummari præclari confessoris, qui inter cetera virtutum suarum insignia, ictu baculi sui fontem de terra produxit; arborem quoque succisam & terræ prostratam, divino auxilio erexit, ac ita integram solidavit, ut nullum signum læsionis in ea appareret, quæ in testimonium tantæ virtutis, per annos plurimos incolumis permansit. Dein, minoribus litteris: Hoc die obiit B. Jacobus Alomannus, [Jac. Aleman Athelburgæ.] Ordinis Prædicatorum. Athelburgæ virginis & abbatissæ. De Sanctino, ut Belinus. Ex Calendario defunctorum Coloniæ, ad S. Pantaleonem obiit Dominus Bruno, [Sanctini. Brunonis.] pius pastor sanctæ Coloniensis ecclesiæ, qui inter cetera laudabilis vitæ insignia, quæ liber gestorum ejus plenius enumerat, etiam locum istum a fundamentis erexit, & rebus quæ ibi Deo servientibus sufficerent, abundanter locupletavit. In editionibus aliis textus simplex est. In fine de Gummaro, Æmiliano & Sanctino, ut supra. Bisontii, sancti Germani episcopi & martyris. [Germani.] In Anglia, sanctæ Ethelburgæ virginis & abbatissæ. [Theophanis.] Die undecima, sancti patris Theophanis, scriptoris & poëtæ, episcopi Niceæ. Papiæ, translatio & reconditio &c. ut Belin. Eodem die, depositio beati Brunonis Agrippinæ ecclesiæ archiepiscopi. Qui inter cetera &c. Deinde minoribus litteris, de Jacobo Alemanno, ut supra Denique repetit: Coloniæ ad sanctum Pontaleonem, obiit Dominus Bruno, pius pastor sanctæ Coloniensis ecclesiæ ac fundator dicti monasterii. Vide quæ hic habet citatus auctor in fine Annotationis.

IV Idus.
Die 12.

[Hedistii. Martyrum Afr. 4976] Apud Ravennam via Laurentina, natalis sancti Hedistii martyris. In Africa, sanctorum confessorum & martyrum quatuor millium nongentorum septuaginta sex, sub Hunnerico rege, qui cum essent ecclesiarum Dei episcopi, presbiteri, diaconi, associatis sibi turbis fidelium populorum, pro defensione Catholicæ veritatis, in horribilis heremi exilium trusi, & ad extremum varie excruciati, [Eustachii.] martyrium celebrarunt; inter quos erant Cyprianus & Felix, præcipui Domini sacerdotes. In Syria, sancti Eustachii presbiteri.

Sumitur ex Praten. Herinien. Munerat. Belin. in prima editione, Greven. & Molan. Accedit codex Danicus, licet de cetero non satis correctus.
Varia lectio. Munerat. pro, via Laurentina, legit, via Laurentia. Varie effertur nomen martyris, sed præcipue Edistii, vel Hedistii. Pro primo modo stant Greven. Molan. & alii cum Adone; pro secundo Praten. Herinien. & probatiores codices cum Romano parvo, quibus assentimur. Omnes codices legunt milium, ut alibi etiam dixi. Herinien. posuit, quatuor milia &c. In Greven. & Molan. est Honerico, in Munerat. Himerico, qui superius omisit ultimum numerum, sex. Greven. & prima Molani editio transponunt ordinem, legentes, presbyteri, diaconi, episcopi. Heremi, habent omnes, excepto solo Molano. Et hic rursus cum Greven. transposita habet nomina, Felix & Cyprianus. Munerat. & Belin. scribunt celebraverunt. Hermien., haud dubie amanuensis vitio, pro Syria, legit Africa. Belin. Schitia. Munerat. pro Eustachii, Eustacii.

Observatio. Notabilis est hodie inter codices Hieronymianos atque etiam inter alios Martyrologos discrepantia. Vetustissimum Epternacense primo loco enuntiat: Romæ, [Hedistii.] natalis Hedisti: quo modo ex pari codice descripsit Rabanus. Porro Hieronymiani alii expresse legunt: In Ravenna, via Laurentina, natalis sancti Edisti. Nescio in quo Notkero invenerit Florentinius: Romæ, natalis sancti Bodisti martyris, pro Hedistii. Invenio equidem tertio loco, Bedisti martyris, ast in principio clare expressit: Apud Ravennam, sancti Edistii, in quo a ductoribus suis minime deflectit. Etenim Romanum parvum strictim habet: Ravennæ, Hedistii. Ado paulo distinctius ex mente Hieronymianorum: Apud Ravennam, via Laurentina, natalis sancti Edistii. Unde Noster acceperit, in propatulo est; nec de Notkero dubium relinquitur, tametsi omiserit hæc verba, via Laurentina. An pro via Laurentina, substituenda sit, via Lauretina a nemore lauris consito, discere poteris ex Florentinio. Ceterum Ravennatem martyrem fuisse Hedistium, videtur extra controversiam, subscribente etiam Wandelberto hisce versiculis:

Idus tum quartas meritis Edistius auget,
Urbs Ravenna suo celebri quo martyre gaudet.

[Martyrum Africanor 4976.] De fortissima & gloriosissima Africanorum martyrum legione, primus meminit auctor Romani parvi: Apud Africam, sanctorum confessorum quatuor millium nongentorum septuaginta sex, sub persecutione Wandalica passorum. Lacrymas, non jam commiserationis, sed potius exultantis animi testes, excutit Victor Vitensis, dum immanem Hunnerici barbariem describit lib. 2 in editione Chiffletiana a pag. 24, unde procul dubio encomii sui materiam desumpsit Viennensis Martyrologus, in martyrum numero secutus Romanum parvum, cujus Martyrologii auctor, diversum a Chiffletiano historiæ Wandalicæ persecutionis exemplum consuluit, nam in præfata Chiffletii editione, tota martyrum turma ad quatuor millia DCCCCLXI contrahitur. Numerum integre reddit, qui novis curis Vitensem recensuit Ruinartius pag. 30. Ab utroque differt Baronius, legens quatuor millia DCCCCLXVI. Præferendus omnino videtur Martyrologorum nostrorum calculus, novissimæ editioni conformis. Utcumque tamen fuerit; Usuardus Adonis elogium eleganter contrahens, etiam in determinando pugilum numero, recte sententiam ejus amplexus est. De ultima nostra annuntiatione, quemadmodum de prima, inter codices Hieronymianos controvertitur: arbitrum vide Florentinium. Nobis indubitatum est, [Eustachii.] ex aliquo apographo, simili Epternacensi, In Syria, Eustachium, vel Eustatium presbyterum acceptum fuisse, relictis, siquos habuit, sociis, ut passim Noster facere assolet: certe plane Usuardinam esse annuntiationem illam, ex codicibus evidentius ostendi non potest. Atque ex eodem ipso fonte hausisse videtur Rabanus, dum scribit: Et in Syria, Eustati presbyteri; ubi additur: Et Eucharisti, Burri, Bonati (Epternacense habet Donatæ,) de quibus, cum ad Usuardum non spectent, nulla hic nobis quæstio est. Eustachium cum pluribus, tamquam Adoni adjectum, in appendicem retulit Rosweydus, idque etiam indicat asteriscus a Mosandro appositus. Videatur Notula a Castellano, Martyrologio suo universali apposita, qua confusos Martyres distinguere conatur. An satis feliciter, necdum ausim asserere; in tanta tabularum Hieronymianarum turbatione, quam alibi componere conabimur.

AUCTARIA.

Tornacen. Caret tota annuntiatione prima, in reliquis purissimus est.

Antverp-maj. Non legit, pro defensione Catholicæ &c. sed, pro Dei confessione Catholicæ &c. In fine autem addit: In Brittania, [Wilfridi.] sancti Wilfridi episcopi & confessoris, qui inter ceteras virtutes, mortuo quoque vitam legitur reddidisse. Vita Wilfridi illustrata est XXIV Aprilis. Vide etiam Surium hoc die.

Rosweyd. Textui subdit. In Britannia, depositio sancti Wilfridi episcopi & confessoris. [Wilfridi.]

Pulsanen. Mutilus est in elogio Africanorum, post Hunerico rege; cetera satis purus.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian In fine adjiciunt: [Epionis.] Bituricas, sancti Epionis presbyteri.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. & Albergen. In textu satis puri, idem cum præcedentibus habent augmentum. Bituricas, [Epionis.] sancti Epionis presbyteri.

Centulen. Apud Ravennam, via Laurentia, sancti Hedistii martyris. Apud Africam, sanctorum confessorum & martyrum nongentorum septuaginta sex (desunt quatuor millia) Meldis, sancti Sanctini episcopi & confessoris. [Sanctini.] Vide die præcedenti.

Bruxellen. Incipit: Apud Burgundiam, natale sancti Gengulphi martyris. [Gengulfi.] Qui a quodam clerico, uxoris suæ constupratore, clam perimitur. In cujus necis ultionem idem clericus dum ventrem purgaret, viscera, ut Arrius, effudit. Vita ejus in Actis edita est XI Maii. Apud Ravennam, via Laurentina, [De Hedistio cum sociis. Quirini &c. Eustachii Ægypt. Eucharisti. Epionis Wilfrini.] natale sancti Hedistii martyris & sanctorum Celestii & Saturi. In provincia Siriæ, sanctorum martyrum Quirini presbyteri & Euagri. In Egipto, sancti Eustachii presbyteri. In Campania, sancti Eucharisti. Apud Bituricas, depositio sancti Epionis presbyteri. Item sancti Wilfrini, episcopi & confessoris. Puto Wilfridum indicari. Africanos in sequentem rejicit.

Hagenoyen. Huc refert Loth Prophetam cum vitæ compendio, ex sacris litteris de more collecto. [Loth.] Deinde agit de martyribus Africanis, in quibus fere purus est. Desunt reliqua.

Aquicinct. Africanorum martyrum numerum reducit ad trium millium DCCCCLXXVII. In fine autem addit: [Opionis. Saturi & Calixti.] Bituricas, sancti Opionis. Et sanctorum Saturi & Calixti.

Matric-Cartus-Ultraject. Amici & Amelii militum, martyrum, quorum actus leguntur. Sanctorum confessorum & martyrum quatuor millium & ultra. [Amici & Amelii.]

In Vatican. sub num 5949. Deest Eustachii. Adjicitur: [Cælestini & Saturi.] Romæ, sancti Cælestini & Saturi.

Florentin. Biturichas, sancti Epionis presbyteri. Item, [Epionis. Wilfridi. Eulagrii.] sancti Vilstidii [an non Wilfridi?] episcopi & confessoris. Item, sancti Eulagrii.

Editio Lubeco-Col. Textum purum refert, nisi quod in fine de Eustachio addat, & confessoris. [Epionis. Schynui. Wilfridi.] Tum: Bituricas, sancti Epionis presbyteri & confessoris. Civitate Meldis, beati Schynni, episcopi & confessoris. Eodem die, sancti Wilfridi episcopi & confessoris Eboracensis civitatis. Ipso die, [Maximiliani. Opionis.] sancti Maximiliani episcopi & confessoris.

Belini editio altera, in fine: Bituriges, Opionis confessoris. Vide superius.

[Marcelli.] Greven. Apud Apamiam, beati Marcelli episcopi & martyris, qui cum tempore Theodosii senioris multa idolorum templa diruisset, a paganis tentus, pro confessione nominis Christi martyrio coronatus est. In Campania, [Eucharisti & sociorum. Syri &c. Celesti & Saturi. Amelii & Amici.] natalis sanctorum Eucharisti, Fortunati, Prisciani. In Syria, natalis sanctorum Syri & Euagrii. Romæ, natalis sanctorum Celesti & Saturi. Item sanctorum Amelii & Amici, quorum miri actus leguntur in speculo Vincentii lib. 24 cap. 162. Cumque essent miro modo sibi consimiles, tandem in bello quod Karolus magnus contra Desiderium Longobardorum regem in Italia gessit, multis pollentes pietatis operibus, cum aliis multis interfecti, martyrii palmam adepti sunt. [Maximiliani.] Maximiliani Laureacensis episcopi & martyris, qui tempore Cari & Numeriani imperatorum, martyrii coronam adeptus, postmodum a Duce Baioariorum in Pataviam super litus Eni translatus, [Lucinii &c.] in magna veneratione habetur. Lucinii & sororis ejus martyrum. In Anglia, sancti Wilfridi episcopi Eboracensis & confessoris, [Wilfridi.] cujus cum meminisset Beda lib. 4, rursus lib 5, velut ad priora repedans, vitam ejus virtuosissimam a puero diligentius perstringit; epitaphium etiam versibus conscriptum adjiciens: ubi inter alia legitur, quod multis domi forisque jactatus nimium per tempore longa periculis, tandem in pace quieverit. Hic libros quatuor sacrorum Euangeliorum aureis litteris scribi, & thecam auream his condignam fieri fecit. Aniani episcopi, [Aniani. Naamati. Schynni. Symperti. Geraldi.] Namaati episcopi. Civitate Meldensi, sancti Schynni episcopi & confessoris. Symperthi episcopi. Bituricas, sancti Opionis presbyteri & confessoris. In Aquitania, sancti Geraldi abba tis & confessoris, de quo in gestis sancti Arnulphi Suessionensis episcopi refertur, quia eidem Arnulpho in regimine monasterii successerit, sed ab ambitiosis expulsus, Aquitaniam profectus, monasterium construxerit, quodque ejus vita & mors signis virtutum & miraculorum gloria resulserit. [Ardani. Movei. Eufrasiæ. Harlindis.] Ardani abbatis. In Scotia, Movei abbatis. Eufrasiæ virginis & martyris. Harlindis virginis & martyris.

[Opionis.] Molan. Bituriges, Opionis confessoris. Deinde minoribus typis ex Greveno describit omnia de Wilfrido Eboracensi. [Wilfridi. De Amel &c] Item de Amelio & Amico notans in Vincentii Speculo librum 24 cap. 62 & seqq. In fine. [Maximil.] Maximiliani Laureacensis episcopi & martyris. In editionibus aliis, de Opione, [Translat. Monæ.] ut supra. Mediolani, translatio sancti Monæ archiepiscopi. In Anglia, natalis sancti Vuilfridi episcopi Eboracensis & confessoris. Celenæ in Pannonia, Maximiliani Laureacensis episcopi & confessoris. Cujus corpus Laureacum transtulit sanctus Rupertus Bavarorum Apostolus, qui plurimas ecclesias ad ejus honorem dedicavit. Tandem vero Pataviam reliquias transtulit Henricus secundus imperator. Deinde typis minoribus: Papiæ, sanctorum martyrum Amelii & Amici, [Amelii & Amici.] quos rex Desiderius occidit in bello contra Carolum magnum. Ex Castellano disces, reliquias esse Mortariæ.

III Idus.
Die 13.

[Carpi. Fausti & sociorum.] Apud Troadam, natalis beati Carpi discipuli Apostoli Pauli. In Hispaniis civitate Corduba, passio sanctorum Fausti, Januarii & Martialis, qui primo equulei pœna cruciati, deinde superciliis rasis, auribus quoque & naribus præcisis, dentibus etiam superioribus evulsis, ad ultimum ignis passione martyrium consummaverunt. Antiochiæ, [Theophili. Venantii.] sancti Theophili, qui sextus ab Apostolo Petro pontificatum ecclesiæ tenuit. Turonis, sancti Venantii abbatis.

Ex Herinien. Rosweyd. Munerat. Belini prima editione, Greven. & Molan.
Varia lectio. Troadam scribunt Mss. vetustiores codices cum Adone; typis editi, ut Munerat &c. habent Troadem. Belin. legit, discipuli sancti Pauli Apostoli. Idem pro Fausti, ponit Faustini: item supercilitiis & errata alia. Rursus Belin. Greven. & Molan. scribunt, qui sextus ab Apostolo Petro ecclesiæ pontificatum tenuit. Rosweyd. autem, qui sextus a beato Petro Apostolo Antiochenæ ecclesiæ &c. Puto Usuardum legisse, ut est in textu. Belinus iterum male Amantii, pro Venantii substituit. Pratensem codicem a puris exclusimus, quia in fine additamentum habet: Ipso die, sanctorum confessorum Geraldi & Leoboni. A recentiori calamo esse, vel inde colligo, quod soliti comites Antverp-maj. & Rosweyd. eam annuntiationem non posuerint.

Observatio. De Carpo Apostoli hospite & discipulo, nullus Martyrologus meminit ante auctorem Romani parvi, [Carpi.] a quo ita celebratur: Troade, Carpi, Apostoli Pauli discipuli. Hinc in Adonem defluxit, & in Adonis sequaces Usuardum ac Notkerum. Prima ejus & certa notitia sumitur ex 2 ad Timotheum 4 ℣ 13. Alia in Notis insinuat Baronius, suo tempore usui futura. Vide quid de iis sentiat Tillemontius tomo 1 pag. 301 & 581. [Fausti & sociorum.] Cordubenses martyres, & quoad locum & quoad nomina deformatos, exhibent Hieronymiana aliqua, quibus conciliandis occupatur Florentinius, Ex his sua decerpsit Rabanus, at Noster solitum ducem Adonem secutus est, omnia ex eo ferme verbatim describens: non quidem ex hoc die, sed ex XXVIII Septembris, quo a Romano parvo notati sunt, & ab Adone præfato, elogio exornati. Cur Usuardus huc eos distulerit, non aliam causam divinare licet, præter eam, quam XXVIII Septembris breviter attigimus, nimirum quod fortasse in Hispania, hoc ipsos die coli deprehenderit. Plura in hanc rem colligit Theodoricus Ruinartius, eorum Acta inter sincera & selecta referens, a pag. 597; nec tanti momenti sunt difficultates propositæ a Tillemontio tomo 5 pag. 796, ut non facile dissolvi queant. Laudantur etiam Cordubenses nostri in hymno Prudentii apud eumdem Ruinartium pag. 517. Wandelbertus & XXVIII Septembris & hoc die Martyres illos cecinit, quos forte diversos putavit ex Martialis & Marcelli apud ipsum discrimine. Primo loco ita habet:

Faustus, Martialis quartum & Januus ornant,
Martyris trabea simul & certamine clari.
Hodie vero sic unico versu absolvit:
Ternas Marcellus, Faustus, Januarius implent.

[Theophili.] Theophilus ab Hieronymo de Script. cap. 25 egregie laudatus, primitus etiam oritur ex Romano parvo, his verbis: Antiochiæ, Theophili episcopi, qui sextus ab Apostolis fuit. Vix dubito, quin ex Rufino lib. 4 cap. 24 desumptus sit. Phrasim permodice ampliavit Ado, sed eam nescio unde auxerit Notkerus: Noster ex Adone sua desumpsit, omittens duo ultima verba, viri eruditissimi, quæ certe intacta servare poterat, cum ex citatis Eusebio & Hieronymo de insigni ejus doctrina abunde constet, ut pluribus invenies ex aliis scriptoribus a Baronio in Notatione citatis. Nobis maxime usui veniet Halloixii nostri lucubratio, conferenda cum commentario Gallico Tillemontii tomo 3 a pag. 49. De Venantio non semel in Auctariis sermo fuit. [Venantii.] Liquet hoc primum die ab Usuardo signatum, sed observavit Castellanus in Martyrologio suo universali, hunc sepulturæ potius quam obitus diem esse. Vita ejus ex Gregorio Turonensi potissimum innotescit.

AUCTARIA.

Praten. Jam supra in Variantibus augmentum ejus notavimus: Ipso die, sanctorum confessorum Geraldi & Leoboni.

Tornacen. Hic solito defectuosior caret annuntiatione prima & ultima, in duabus mediis omnino purus.

Antverp-maj. Habet iterum accessionem Anglicanam: Eodem die apud Westmonasterium, translatio sancti Edwardi regis & confessoris. [Translat, Eduardi.]

Pulsanen. Deficit in elogio Cordubensium, in relequis satis purus.

Antverp. Max-Lubec. Codex Bigotian. sign P. 5. & Ughellian. Omnes in fine post textum adjiciunt: [Marcelli sociorum.] Item Marcelli, Adriani & Marci. Ex Hieronymianis codicibus accepti videntur, sed, ut sæpissime accidit, male conjuncti.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Albergen. & Danic. Omnes pro Fausti, scribunt Faustini. [De iisdem.] Omnes ex Adone de Theophilo restituunt verba, quæ ab Usuardo omissa fuerant; nempe, viri eruditissimi. Omnes penultimo loco inserunt: Item Calcedonia, sanctorum Marcelli, [solus Antverp-max. præter ceteros legit Marcelliani] Adriani & Marci.

Lovanien. Cum prioribus convenit, sed deficit in elogio Cordubensium.

Centulen. Apud Troadam, sancti Carpi episcopi, discipuli Pauli Apostoli. [Textus mutilus.] Cordubæ, sanctorum Fausti, Januarii & Martialis, qui ignis passione martyrium consummaverunt.

Bruxellen. Huc refert martyres Africanos, de quibus egimus die præcedenti, narrationem ex Adone amplificans. In Carpo, purus est. Sequitur de Theophilo, ut supra. In Cordubensibus satis purus est. [Marcel &c. Athanasii.] In Calcedonia, natale sanctorum martyrum Marcelli, Adriani & Marci. In Alexandria, sancti Athanasii, orthodoxi. Videtur indicari Magnus Athanasius, sed hic colitur 11 Maii. [Gerardi.] Sequitur: Arvernis, sancti Gerardi confessoris. Vocatur Geraldus. Vide Castellanum, & codices infra. De Venantio agendum erit die sequenti.

[De Carpo. Hedistii. De Theophil.] Hagenoyen. De Carpo, post Apostoli, addit: De quo idem Apostolus mentionem facit in suis epistolis. Hic ponit Hedistium Ravennatem, de quo nos pridie. Theophilo etiam addit elogium viri eruditissimi: Deinde adjungit: Qui librum quatuor Euangeliorum in uno volumine composuit. [Venantii.] Turonis, depositio sancti Venantii abbatis in monasterio sancti Martini. [Marcel &c.] Ipso die in Calcedonia, passio sanctorum martyrum Marcelli, Adriani & Marci.

Aquicinct. Ante Turonis, interserit: Item sanctorum Marcelli, [Marcel. &c. Geraldi.] Adriani & Marci. Eodem die, sancti Geraldi confessoris. Qui licet in laicali habitu, Christianæ religioni inhærens viriliter, quemadmodum Deo charus extiterit, per miracula monstratum est, quæ vivens gessit & multipliciter post mortem operatur.

Victorin. & Reg. Suec. sign. num. 130. Ipso die, [Geraldi.] sancti Geraldi confessoris.

Matric-Cartus-Ultraject. Venantii abbatis & confessoris. [Textus contractus.] Carpi, discipuli beati Pauli. Fausti, Januarii & Martialis, grauiter passorum. Theophili episcopi Antiochiæ.

In Vatican. num. 5949. Deest Fausti & soc. item Venantii. [Geraldi. Translat. Giliberti. Honorii.] Adjectum: Apud Gallias, depositio sancti Geraldi confessoris. Translatio sancti Giliberti confessoris. Romæ, depositio sancti Honorii Papæ. Majori auctoritate opus erit, ut de cultu aliquid statuatur.

Lugdunen. Depositio beati Geraldi confessoris Christi. [Geraldi.] De quo jam sæpius.

Burdegalen. Translatio sancti Geraldi confessoris. Lege cum aliis, depositio.

Castri-karoli. Apud urbem, quæ Orlacus nuncupatur, [Geraldi.] sancti Geraldi confessoris.

[Geraldi.] Remens. SS. Timothei & Apollinaris. In Aquitania, monasterio Aureliaco, depositio sancti Geraldi confessoris.

Editio Lubeco-Col. Coloniæ Agrippinæ, in monasterio sanctorum Panthaleonis, [Invent. Maurini.] Cosmæ & Damiani medicorum Dei, inventio corporis beati Maurini abbatis & martyris, sub Ottone 1 imperatore, & fratre ejus Domino Brunone, Coloniensi archiepiscopo, incarnationis Verbi anno DCCCCLVI. Sequitur textus, [Marcelli & sociorum.] ut est supra in Antverp-max. &c. Tum: In Calcedonia, sanctorum Marcelli, Adriani & Marci confessorum. In territorio Treverensi, translatio sancti Lubencii presbyteri & confessoris. [Lubencii. Geraldi.] Eodem die, sancti Geraldi confessoris. Apud Austriam juxta Danubium, passio sancti Calomanni martyris ac peregrini Christi. [Calomanni.] Ipso die, triumphus sancti Lamberti episcopi Leodiensis & martyris. In Anglia, translatio sancti Etwardi regis & confessoris.

Belini. Editio altera habet textum, ut prior, sed in fine conjungit: [Marcel. &c. Geraldi.] Item Marcelli, Adriani, Marcii & Geraldi. Ultimus confessor, cum primis martyribus male connectitur.

Greven. In Calcedonia, sanctorum Marelli [Marcelli] Adriani & Marci. [Marcel. &c.] Apud Austriam juxta Danubium, [Calomanni.] passio sancti Colomanni martiris ac peregrini Christi. [Invent Maurini.] Colonia Agrippina, inventio sancti Maurini abbatis & martyris. Cum enim beatæ memoriæ Bruno Coloniensis archiepiscopus anno Domini DCCCCLXVI, monasterium sancti Panthaleonis inpræfata civitate erigeret & pro fundamento locando foderetur, repertum est sacrum corpus titulo apposito: Hic requiescunt ossa bonæ memoriæ Maurini abbatis, qui in atrio ecclesiæ martyrium pertulit sub die quarto Idus Junii. Ipso die, [Lamberti.] triumphus sancti Lamberti episcopi Leodiensis & martyris. [Athanasii.] Alexandriæ, Athanasii, Doctoris optimi, qui fidem exposuit. In Usuardo habetur VI Nonas Maii. [Translat. Eduardi. Lubentii. Congani. Belixendæ.] In Anglia, translatio sancti Edwardi regis & confessoris. In territorio Treverensi, beati Lubentii presbyteri & confessoris. Congani abbatis. Item beatæ memoriæ Belixendæ, filiæ Karoli magni, uxoris sancti Amelii Comitis & martyris. An cultum habeat, postea videbitur.

[De Lambert De Marit. Septanis.]Molan. Eodem die, triumphus sancti Lamberti in Steps. Apud Ceptam Saracenorum civitatem, sanctorum martyrum Danielis, Samuelis, Angeli, Domni, Leonis, Nicolai, Hugolini; de Ordine fratrum Minorum, qui desiderio martyrii flagrantes, fidem Catholicam imperterrita mente ibidem constantissime prædicaverunt; tandem post illata opprobria, post contumelias, irrisiones, flagella & vincula, capitis obtruncatione martyrio coronati sunt, anno Domini MCCXXI, anno sexto ante obitum beati patris nostri Francisci. In Alexandria, [Anastasii. Lubentii. Geraldi.] natale sancti Anastasii episcopi, & sancti Lupentii presbyteri & sancti Geraldi confessoris. Coloniæ, in monasterio sanctorum Panthalionis, Cosmæ & Damiani medicorum Dei, [Invent. Maurini.] inventio corporis sancti Maurini abbatis & martyris: quod anno Dominicæ Incarnationis DCCCCLXIV, dum fundamentum ejusdem ecclesiæ effoderetur, cum hujusmodi inscriptione repertum est: Hic requiescunt &c. [Calomanni. Gerbrandi.] Deinde minoribus typis, de Colomanno, ut supra. Item sancti Gerbrandi abbatis & confessoris. [Simperti cum elogio.] Simperti episcopi duodecimi ecclesiæ Augustensis, circa annum DCCLXVI; cujus corpus requiescit in cœnobio sanctorum Udalrici & Afræ. Per cujus merita, inter varia miracula, muliercula quædam pauper recuperavit officium brachii unius ac manus, quo per aliquot annos caruerat. Quæ pro sanitate recepta laudes exsolvit & brachium cereum ad indicium sanitatis suæ ibi reliquit. Editiones aliæ: Apud Septam Saracenorum &c. ut supra in priori. In Galliis, sancti Geraldi confessoris. Treveris, sancti Lupentii presbyteri. Augustæ Vindelicorum, sancti Simperti, episcopi & confessoris. Eodem die, triumphus sancti Lamberti in Steps. Coloniæ in monasterio sanctorum Pantaleonis &c. ut supra. Demum charactere minori: Item, sancti Gerbrandi confessoris & primi abbatis in Flori campo, Ordinis Cisterciensis. Vide Castell. in Martyr. univ.

II Idus.
Die 14.

[Callisti.] Romæ via Aurelia, natalis beati Calisti Papæ & martyris. Hunc Alexander imperator sub diutina custodia, fame cruciari, & quotidie fustibus cædi jussit, tandem vero per fenestram domus, in qua custodiebatur, præcipitatus, victoriæ triumphum promeruit. Civitate Tudertina, [Fortunati.] sancti Fortunati episcopi, qui in effugandis spiritibus immundis, immensæ virtutis gratia enituit.

Sumitur ex Praten. Herinien, Tornacen. Antverp-majore, Rosweyd. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. De Calixto, Callisto, Calisto, Calesto, dixi alibi, ut videsis XVI Aprilis. Hic iterum sequor antiquiores nostros codices Praten & Herinien. cum Hieronymianis. De cotidie etiam satis dictum est. Inter alia errata typographica, est in Munerato, tantem vero. Praten. Herinien. & Munerat. legunt Tutertina, cogor cum omnibus aliis melius scribere Tudertina. Alter Munerati error est in affugandis, pro effugandis. Maxima variatio est circa ultimum verbum enituit, quo modo scribunt Praten. Tornacen. & Munerat. Male Herinien. verbum pollebat, quo utitur Gregorius, in præterito inflexit per polluit. Antverp-maj. Greven. Molan. ponunt emicuit. Rosweydini codicis scriptor, dubius quid præferret, scripsit emicuit, & superius adjunxit enituit. Putamus, nos cum Usuardo legere.

[Callisti.] Observatio. Calixti, Callisti, vel Calisti Papæ, sive is mortualis sit, seu potius ex mente Adonis, sepulturæ dies, in antiquissimis quibusque Ecclesiæ monumentis, pridie Idus Octobris solenniter recolitur. Etenim hoc ipso die de eo loquuntur Bucherii, Allatii, Frontonis, aliaque kalendaria vetustissima, Sacramentarium Gregorii & Martyrologia omnia. Hieronymiani codices non eadem quidem phrasi, sed Calixti, Calisti vel Calesti, expresse meminerunt. Discordiam inter ea apographa non unam componere, & socium determinare conatur Florentinius. Beda & ex eo Rabanus, Callistum insigni elogio exornant, quod in Adone diffusius est, desumptum tamen ex eodem fonte, quem non satis limpidum & defæcatum agnovit Baronius, tum in Notatione, tum in Annalibus, ad annum CCXXVI a numero 2, ut fusius supra notavimus ad diem X Maii. Videri possunt quæ apud Surium edita sunt. Ceterum quæ in hodierno laterculo Noster protulit, ex Beda potius quam ex Adone accepta videntur. Romanum parvum Adoni paucis præluxerat: Romæ, Callisti Papæ & martyris, & Privati militis. Mavult Florentinius Saturnum socium Callisto adjungere; Wandelbertus anonymum relinquit:

Calistus pridie an tistes martyrque trophæo
Præcellens multo, & comitatus martyre fulget.

Brevem pontificatus sancti Callisti syllogen dedit Tillemontius tomo 3 a pag. 250: pars Actorum ad X Maii vulgata est, ubi de Calepodio, Palmatio & sociis actum; reliqua suo loco illustrabuntur. [Fortunati.] De Fortunato, Tudertino episcopo, silent antiqui Martyrologi omnes sic ut proinde planissime Usuardinus sit; repertus procul dubio in sancti Gregorii Dialogis, cujus fere verbis ex libro 1 cap. 10 annuntiatio Nostra contexitur. Ast in Gregorio, qui solum miraculis referendis intentus est, diem obitus Noster non reperit, quidquid Ferrarius rotunde signet, pridie Idus Octobris, unde non temere conjectari posse videor, hunc præ ceteris diem pro mero Usuardi arbitrio selectum esse, qui subinde inter recentiores obtinuit; quod plerumque factum est in aliis Sanctis, ex Gregorii Dialogis in Fastos sacros translatis. Cur XXX Junii apud Tudertinos Fortunati memoria festivius celebretur, vide in Notatione Baronii. Observat autem Castellanus, festum solenniter recoli in ea civitate XXX Augusti; an quod is forte obitus dies ab incolis censeatur, suo loco disquiretur. Vide interim quæ de Fortunato exstant apud Surium hoc die. Recurrit hodie in Adone Justus Lugdunensis, de cujus & depositione & translatione abunde egimus secunda Septembris.

AUCTARIA.

Pulsanen. Pergit deficere, ferme quotidie in Sanctorum elogiis mutilus. Hodie de Callisto solum habet, usque ad Papæ & martyris, expunctis reliquis omnibus. In Fortunato satis purus est.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. De more hic denuo conveniunt: in Usuardino textu puri sunt, [Saturnini & Lupi.] sed in fine adjungunt: Item Saturnini & Lupi. Sunt illi martyres Cappadoces, quorum socios vide in Hieronymianis.

Ultrajectin. Leyden. Lovanien. Alberg. & Danic. [De iisaem,] Sic habent: Item, sanctorum Saturnini & Lupi

Antverp-max. Idem habet augmentum, & præterea adjungit: Eodem die Brugis, beati Donatiani archiepiscopi Remensis septimi. [Donatiani.]

Centulen. Romæ, natalis sancti Calixti Papæ & martyris, qui sedit in episcopatu annos septem, menses duos, dies decem, & sub imperio Alexandri, martyrii gloriam adeptus est. Civitate Toderta, sancti Fortunati episcopi & confessoris. Eodem die, festivitas sancti Donatiani, [Donatiani.] septimi Remorum episcopi, cujus corpus in castro Brugensi magnæ reverentiæ habetur. [Viatoris.] Ipso die, sancti Viatoris, lectoris, comitis sancti Justi episcopi. Vide Observationem.

Bruxellen. Romæ via Aurelia, natale sancti Calixti Papæ & martyris, [Multa de Callisto.] qui jejunia quatuor temporum instituit. Hic sub persecutione Alexandri imperatoris, in carcere positus, quemdam militem ab ulcerum fœditate, simul & ab infidelitate curavit: quod audiens Alexander imperator, ipsum quidem militem plumbatis deficere, beatum vero Calixtum Papam per fenestram domus præcipitari, & ligato ad collum ejus saxo, in puteum demergi præcepit. Post dies autem decem & septem Asterius presbyter cum clericis, nocte levavit corpus ejus & illud in cimiterio Calopodii, qui ante martyrium consummaverat, sepelivit. Vide Adonem. Mauri monasterio, [Cælestis.] sancti Celestis episcopi, discipuli beati Petri Apostoli. Qui cum beato Clemente & Felice ad urbem Metensem veniens, post primum, in eadem urbe episcopus constitutus, cælestem duxu vitam & tandem ad Christum migravit. Et in Corduba, natale sanctorum martyrum Saturnini, [Saturnini & sociorum] Lupi & Aureliæ. Vide Auctarium secundum. In Fortunato purus est. [Donatiani.] Eodem die, sancti Donaciani Remorum archiepiscopi. Turonis, depositio sancti Venancii abbatis & confessoris. [Venantii.] Civitate Belloacensi, sanctæ Angadrisine virginis, [Angadrisin.] sponsæ sancti Ausberti archiepiscopi Rothomagensis. Apud Castellanum appellatur Angadrisma. Item transitus sancti Justi. [De Justo.] Vide Observationem.

Hagenoyen. Præter jejunium quatuor temporum alia Callisti statuta adducit, [De Callisto.] quæ malim alibi reperire. In Fortunato satis purus est. Tum: In Britannia, [Paulini.] sancti Paulini, episcopi & confessoris in civitate Eburati. Vide supra X Octobris. Item, [Saturn. &c.] sanctorum martyrum Saturnini & Lupi.

Aquicinct. In fine, addit: Item, sanctorum Saturnini & Lupi. [De iisdem. Andragisin. Donatiani.] In pago Beluacensi, sanctæ Andragisines virginis. Brugias, sancti Donatiani archiepiscopi & confessoris.

Victorin. In fine: Item, sanctæ Fortunæ virginis Pro Fortunatæ. [Fortunatæ.] Vide inferius.

Matric-Cartus-Ultraject. Calixti Papæ & martyris. [Donatiani.] Donatiani episcopi & confessoris. Fortunati episcopi. [Eutropii]Eutropii episcopi (notatur in margine, hunc hoc die alibi non invenio.) Fortunatæ virginis & martyris cum tribus germanis. [Fortunatæ.]

Reg. Suec. sub num. 428. Beloacus, sanctæ Angadrisinæ virginis. [Angadrisin.] Vide Bruxellen.

Reg. Suec. Sub num. 130: Item, sanctæ Fortunatæ virginis. [Fortunatæ.] Vide cod. sequentem.

In Vatican. num. 5949. Deest Fortunati. Adjicitur: Eodem die, [Justi. Fortunatæ & socior.] transitus sancti Justi eremitæ. Apud Campaniam, sanctæ Fortunatæ virginis, quæ passa est cum tribus fratribus suis Carponio, Euaristo & Prisciano, apud Cæsaream, imperantibus Diocletiano & Maximiano, præside Urbano.

[Saturn. &c.] Florentin. Item, sanctorum Saturnini & Lupi. Item sancti Gaudentii. [Gaudentii.] Strozzian. addit, episcopi. Vide Greven.

[Justi Cælestis.] Luxovien. Transitus sancti Justi confessoris in eremo. Ipso die, Cælestis episcopi ipsius civitatis.

[De Callisto.] Editio. Lubeco-Col. In Calixto interpolata, præter jejunium quatuor temporum, addit, quod promotiones Ecclesiæ Ordinum gradatim fieri instituit, & induxit servare perpetuam castitatem ministris Ecclesiæ. Cetera habes supra. In Fortunato, pura est. Tum: Eodem die, sanctorum Saturnini & Lupi martyrum Treveris, [Saturn. &c.] sancti Rustici, [Rustici. Burchardi.] secundi episcopi & confessoris. Herbipolim, sancti Burchardi ejusdem civitatis primi episcopi & confessoris. In heremo, transitus sancti Justi heremitæ. [Justi. Cælestis.] Methis civitate, sancti Cælestis, secundi ejusdem urbis episcopi & confessoris. Civitate Remis in Galliis, [Donatiani.] sancti Donatiani episcopi & confessoris.

[De Callisto.] Belin. Post promeruit, interponit: Hic constituit jejunium die sabbati quater in anno fieri, frumenti, [Saturn &c.] vini & olei secundum prophetiam. In fine: Item sanctorum Saturnini & Lupi.

[DeGaudent. Lupi &c.] Greven. Eodem die, sancti Gaudentii episcopi Ariminensis & martyris. Qui Ephesi ortus, Romæ tempore Damasi Papæ, presbyter ordinatus, miraculis claruit. Consecratus deinde Ariminensi ecclesiæ in episcopum, postquam multos ad fidem convertisset, [Saturn. &c.] ob Catholicæ fidei defensionem fustibus & lapidibus usque ad emissionem spiritus maclatus est. Civitate Corduba, sanctorum Lupi & Aureliæ. Saturnini & Lupi martyrum. Viennæ, sanctorum Agrati & Casturi, [Agrati &c. Rustici.] ejusdem urbis episcoporum. Treveris, sancti Rustici, secundi ejusdem urbis episcopi & confessoris. Apud Herbipolim, sancti Burchardi, [Burchardi cum elogio.] primi illius ecclesiæ episcopi & confessoris. Hic cognatus fuit sancti Bonifacii Maguntinensis episcopi & martyris, atque ab eo præfatæ ecclesiæ antistes ordinatus anno Domini DCCLI. Cumque multo tempore strenue eam gubernasset, solitariæ vitæ desiderio alium loco sui institui faciens, Deo & sibi vacans, quievit anno sacerdotii sui quadragesimo. [Justi.] Justi Lugdunensis episcopi & confessoris hic depositio. Qui & ipse solitariam vitam diligens, in heremo aliquot annis sanctissime conversatus, ministro suo Viatori, quod se celeriter sequeretur, moriens prædixit. In Galliis civitate Remis, [Donatiani. Cælestis.] beati Donatiani archiepiscopi & confessoris. Methis, beati Celestis, secundi ejusdem urbis episcopi & confessoris, discipuli beati Petri Apostoli. [Vitalis. Angadrisin. Fortunatæ & sociorum] Vitalis confessoris. Apud Beluacum, sanctæ Angadrisimæ virginis, sponsæ sancti Ausberti Rothomagensis. Vide supra V Idus Februarii. Fortunatæ virginis & martyris, & trium fratrum.

[Saturn. &c. Rustici Donatiani.] Molan. Item, sanctorum Saturnini & Lupi. Treveris, sancti Rustici episcopi & confessoris. Brugis, sancti Donatiani archiepiscopi Remensis. Lugduno Galliæ, [Justi Manegildis. Burchardi.] transitus sancti Justi in eremo. In territorio Cathaulannensi, sanctæ Manegildis virginis. Deinde minoribus typis, de Burchardo ex Greven., usque ad anno Domini DCCLI. Tum: Item beatæ memoriæ, [Placillæ. Dominici Loricati.] Placillæ uxoris Theodosii imperatoris. Eodem die, obiit Dominicus Loricatus, cujus vitam scribit Petrus Damiani, tomo 8 Aloysii. In editionibus aliis, de Saturnino & Lupo ut supra. Herbipoli, sancti Burchardi episcopi & confessoris. De Donatiano, Rustico & Manegilde, ut supra. Tum de Andregisina, ut Greven. Dein: Et sancti patris Cosmæ Hagiopolitani & poëta, episcopi Majumæ. Minoribus litteris: Eodem die, obiit venerabilis Dominicus Loricatus.

Idibus.
Die 15.

[Martt. 50.] Apud Coloniam Agripinam, natalis sanctorum quinquaginta martyrum, qui cum essent ex legione sacra Thebeorum, apud eamdem urbem cursum sui agonis compleverunt. [Fortunati.] Romæ via Aurelia, [Antiochi.] sancti Fortunati. Lugduni, sancti Antiochi episcopi, qui strenue administrato pontificii culmine, ad quod assumptus fuerat, regnum cæleste adeptus est. [Basoli.] In territorio Remensi, sancti Basoli confessoris.

Puros existimo Praten. & Munerat. Proxime accedunt Rosweyd. & Belini prima editio.
Varia lectio. Dixi postremos duos proxime ad puritatem accedere, nam in principio uterque corruptus est, dum in Rosweyd. legitur: Apud Coloniam, sanctorum Maurorum CCCXL, & in Belino, CCC martyrum; certum enim est, omnino legendum quinquaginta, ut habent codices vetustiores Praten. Herinien. Antverp maj. Pulsanen. Aquicinct. & Munerat. ex Adone. Munerat. post ex legione, omittit vocem, sacra. Item pro compleverunt, legit impleverunt; & pro Basoli, habet Bajoli. Hic noto, exclusum codicem Heriniensem, quia secundo loco insertum habet: Eodem die, sancti Oswaldi, episcopi & confessoris. Atque in fine: In territorio Remensi, translatio sancti Basoli confessoris, quæ facta est ab Hincmaro archiepiscopo, viro venerabili. Atque hoc vere scribit, licet non pure Usuardine. Mihi verisimile est, Oswaldum, qui hic ponitur, accipi pro Oswaldo Wigorniensi & Eboracensi episcopo, qui colitur XXIX Februarii; quamvis & pro Ethelwaldo Lindisfarnensi, qui etiam Oswaldus dictus est, sumi possit, ut visum est Henschenio tomo 3 Februarii pag. 750. Vide quæ de codice Heriniensi diximus in præfatione. De translatione alicujus Oswaldi egit Antverp-maj. VIII Octobris, hic vero idem codex in fine subdit: In Britannia, sancti Wlfuni episcopi & confessoris, pro quo legit Henschenius, loco citato, Wlfranni.

Observatio. Natalem sanctorum Maurorum hodie in Hieronymianis consignari, manifestum est; [Martt. 50.] quod Rabanus, eos codices secutus, ipsos martyres in agro Pinensi collocet, facile corrigitur; voluit enim legere: In Galliis, Colonia Agrippinensi, natale Maurorum. Hactenus pugilum istorum numerum proditum non reperio. Utrum Thebæorum & Maurorum classes, quas Florentinius ex Elinando sive Helinando, seculi XIII scriptore distinguit, satis subsistant, alterius est indaginis; uti &, an hi fuerint ex legione Thebæa, quod disertissime asserit Ado, & ex eo Usuardus ac Notkerus; an potius classis alia, ex Africæ oris Coloniam advecta, ut Grevenus & alii scriptores populares contendunt. Equidem de numero & gente nullam invenio antiquiorem, atque adeo certiorem notitiam illa, quæ apud Gregorium Turonensem exstat, libro de glor. Martyrum cap. 62, ex quo elogium suum plane desumpsit Ado. Ibi porro Gregorius: Dicuntur quinquaginta viri ex illa legione sacra thebæorum.Et quia admirabili opere ex musivo quodammodo deaurata resplendet (basilica) Sanctos aureos ipsam basilicam incolæ vocitare voluerunt. Hæc sunt Gregorii ab Adone in Martyrologium suum translata verba, ex quibus colligas, quam præclare recentiores Usuardum corrigere, melius dicam, depravare præsumpserint, ut se fecisse candide fatetur Molanus, & ab aliis male tentatum superius ostendimus, magisque patebit ex subsequentibus Auctariis, quæ nihil dissonant a Breviario Ultrajectino, edito Leydæ, anno MDVIII, recentiori nempe, quam sit Matricula Cartusiæ Ultrajectinæ, infra etiam citanda. Laudabilis certe Coloniensium erga Martyres suos insignis veneratio, utpote qui a Gregorii Turonensis tempore, per tot secula deauratam basilicam, & sanctos Aureos constanti cultu, semperque ornatiori custodierint & honoraverint, ut mihi non semel summa cum voluptate coram intueri licuit. Hæc obiter dicta sint. Wandelbertus Mauros exornat, circa controversa nihil definiens:

Idibus inde tibi Maurorum turba vocatur
Agrippina, animis pariter quæ læta beatis,
Militiam Christo virtute & morte dicavit.

[Fortunati.] Sequitur in textu, Fortunati martyris, quem minime dubito ex Hieronymianis ab Usuardo acceptum; nam Adoni perperam omnino tribui, facile cum Rosweydo existimo, cum in Notkero plane aliter notetur: hic enim ex Rabano, Capuæ, Libulum cum Fortunata conjunxit. Et vero Fortunatæ, non Fortunati, legendum videtur, si primam in Hieronymianis scaturiginem consulimus, in qua sic leges: Via Aurelia, in cimiterio ejusdem, sanctæ Fortunatæ. [Antiochi.] De Antiocho Lugdunensi, omnium primus meminit Ado, ex quo Notkerus solum nomen & positionem desumpsit, Noster partem elogii satis eleganter contraxit. Vitæ Antiochi monumenta aliqua collegit Severtius a pag. 37. Notus etiam est in vita sancti Justi, de quo vide quæ diximus II Septembris. Ultimo loco ex codicum nostrorum lectione ponitur Basolus, [Basoli.] non recte, si pro die obitus, cum is ad XXVI Novembris certo spectet, unde melius corporis ejus translationem ab Hincmaro hoc die factam, superius retulit codex Heriniensis, solitus propria Remensia hinc inde Usuardo adjicere. Varia de Basolo refert & notat Mabilio, seculo 2 Benedictino a pag. 64. Verum quod sub Adonis nomine de Basulo ibi recitat, merum augmentum est, quod in solo codice Ms. Lobiensi reperire potui. Constat proinde proprie Usuardinum esse Basolum, quem, quod Usuardi tempore ex celebriori translatione inclaruerit, ea causa hoc die recolendum putarit.

AUCTARIA.

De codicibus Heriniensi & Antverp-majore vide superius dicta in Variantibus.

Tornacen.De Mauris silet, sed in fine adjicit: [Bercarii.] Ipso die, natalis sancti Beracharii abbatis & martyris. Hoc die est in Romano. Vide ibi notulam Castellani, de qua dicitur alibi.

Pulsanen. In prima purus est. Secundam omittit. De tertia solum habet: Lugduno, sancti Antiochi episcopi. In quarta, scribit Bassoli.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. Habent CCC Martyrum. Et in fine: In Capua, sanctorum Lufili & Fortunati. [Lufuli &c.]

Greven. Habet CCCLX, & post textum subdit: Eodem die, [Translat. Gregorii.] translatio sancti Gregorii Papæ ab urbe Roma.

Molan. Sequitur Grevenum in numero CCCLX. Et in fine omittit annuntiationem ultimam. [De 360.]

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Alberg. Danic. Omnes ponunt numerum martyrum CCCLX. Inserunt textui, sub persecutione Maximiani, & cum duce suo Gregorio. In fine: [Lufili &c.] In Capua, sanctorum Lufili [Lusyli, Lusili, Infili] & Fortunati.

Centulen. Apud Coloniam Agrippinam, sanctorum martyrum quinquaginta. Lugduni, sancti Antiochi episcopi. [Translat. Wulfranni.] Cœnobio Fontanella, translatio sancti Wulfranni, Senonensis quondam archiepiscopi & confessoris. In territorio Remensi, natalis sancti Basoli confessoris & monachi: cujus sancta conversatio etiam miraculis claruit.

Bruxellen. De Mauris habet, ut Antverp-max. &c. In Fortunato purus est. Tum: In Capua, sanctorum Lusili & Fortunati. [Lusili &c.] In Antiocho & Basolo, iterum purus. In fine: Fontanellæ monasterio, [Translat. Wulfranni.] elevatio & translatio sancti Wulfranni archiepiscopi & confessoris.

Hagenoyen. Apud Coloniam Agrippinam, extra muros, natale sanctorum Maurorum cum quadraginta [puto ex CCC, formatum CUM, ut sit legendum CCCXL] Cetera fere similis Antverp-max. &c. In reliquo textu satis purus est. Pro Basoli, habet, Basili. In fine additur: In Capua, sanctorum martyrum Lusii & Fortunati. [Lusii &c. Eustachii. Epionis.] In Syria, sancti Eustachii presbyteri & confessoris. Bituricas, sancti Epionis presbyteri & confessoris. De utroque actum est supra XII Octobris.

Aquicinct. Subdit in fine: In Capua, sanctorum Lupuli & Fortunati. [Lupuli &c. Wulfranni. Leonardi.] Eodem die, sancti Vulfranni archiepiscopi Senonensis.

Victorin. & Reg. Suec. signatus numero 130. In territorio Lemovicensi, Sancti Leonardi confessoris. Melius infra alii positionem assignant.

Daveronen.In pago Cenomannico, sancti Leonardi confessoris. Vide Castellanum.

Matric-Cartus-Ultraject.Basoli abbatis & confessoris. Translatio sanctorum martyrum quinquaginta, ex legione Thebæorum. Obiit hoc die sancta Hedwigis, [Hedwigis cum elogio.] ducissa Moraviæ, Slesiæ, Slavoniæ, anno Domini MCCXLIII; matertera sanctæ Elizabethæ Thuringiæ, quæ canonizata est a Clemente IV. Qui cum differret canonizationem ejus, in Missa orans, ut, si tanti meriti esset apud Deum, & voluntas ejus esset, ut adscriberetur Sanctorum catalogo, ut filia ejus cæca, quam in statu militari de propria uxore habuerat, ejus meritis lumen reciperet, quod factum est; unde eam statim canonizavit, anno Domini MCCLXVII: licet Urbanus IV eam intendebat canonizare, sed præventus fuit per mortem. Hæc infra marginem, inquit descriptor.

[Lufili &c.] Bigotian. sign. P 5. In Capua, sanctorum Lufili & Fortunati.

[Translat. Gregorii.] Bigotian. sign. E 40. Eodem die, translatio sancti Gregorii Papæ, ab urbe Romæ.

[Bercarii.] Augen. Ipso die, natalis sancti Beracharii abbatis & martyris.

[Leonardi.] Codex D. le mare. sign. A. In partibus Augustodini, sancti Leonardi abbatis.

[Lusili &c.] Codex D. du Cheval. sign. B. In Capua, sanctorum Lusyli & Fortunati.

In Vatican. signato num. 5949. Deest memoria Fortunati & Basoli. Adjicitur: Beneventi, natalis sanctorum martyrum Lupuli & Modesti, [Lupuli &c. Tammari. Translat. Gregor. &c. Erkleti.] in S. Sophia. Et sancti Tammari episcopi & confessoris.

Altemps. Ipso die, translata sunt de Roma sanctorum corpora Sebastiani & Gregorii. In Britannia minori, sancti Erkleti martyris.

[Rufili &c.] Florentin. Capuæ, sanctorum martyrum Rufilii vel Rufili, & Fortunati.

Luxovien. Luxovii, dedicatio ecclesiæ sanctæ Dei genitricis Mariæ.

[De Mauris.] Editio Lubeco-Col. In Mauris paulo auctior est, addens: Cum duce Gregorio & beato Constantio, cursum sui agonis compleverunt, & cum beato Gereone ejusque sociis, beatorum corporum quietem perpetuam delegerunt in basilica, quæ ammirabili opere ex musco [musivo] quodammodo deaurata resplendunt. [Severi.] Treveris, natale sancti Severi episcopi & confessoris. Sequitur reliqua pars textus, satis pura. [Lufili &c.] Tum autem: In Capua, sanctorum Lufili, & Fortunati martyrum. Apud Viennam, sanctorum Agrati & Castuli, [Agrati &c.] ejusdem urbis episcoporum & confessorum. [Austridini. Hadwigis.] Lemovicas, beati Austridini confessoris. Eodem die, sanctæ Hadwigis reginæ. Item, sancti Wulfranni episcopi & confessoris. [Wulfranni. Aureliæ.] In Argentina, natale sanctæ Aureliæ virginis, quæ fuit una de undecim milibus Virginum, & in reditu de Roma, infirmata ibidem obiit.

Belini editio altera. Habet ut prima, trecentorum Martyrum. [Lupini &c.] In fine: In Capua, Lupini & Fortunati martyrum.

Greven. Apud Capuam, sanctorum Lufili & Fortunati martyrum. [Lufili &c. Deodati. Severi. Wulfram. Austridini. Speciosæ. Margaritæ.] Viennæ, sancti Deodati episcopi & confessoris. Treveris, natale beati Severi episcopi & confessoris. Vulframmi episcopi & confessoris. Lemovicas, sancti Austridini confessoris. Speciosæ virginis. Antiochiæ, sanctæ Margaritæ virginis. Quæ, ut seculi hujus pelagus evaderet, relicto sponso carnali, monasterium virorum ingressa Pelagii sibi nomen assumpsit. Ubi in magna sanctitate vivens, monasterio virginum prælata, de fornicatione falso accusata, pœnitentiam egit, plenaque sanctitate quievit. Nota; supradicti martyres CCCLX fuerunt ex Mauricania, [De Mauris.] quæ est pars Africæ, non ex legione Thebeorum, licet Ado & Usuardus sic habeant: veneruntque Coloniam navigio cum duce suo Gregorio. [Leonardi.] Item, sancti Leonardi Corbiginacensis confessoris. Qui, ut refert Vincentius libro 22, temporibus Lotharii regis, in pago Cenomannico sibi & sequacibus suis constructo monasterio, tantæ inter omnes humilitatis extitit, ut Prioris nomen refugiens, cunctis se viliorem exhiberet: vita tandem & miraculis inclytus quievit circa annum DLIX. Imo paulo serius. In Argentina, sanctæ Aureliæ virginis, [Aureliæ.] quæ cum esset ex nobili illa societate undecim milium Virginum, apud præfatam urbem in reditu ab urbe Roma infirmata, obiit in pace. Eodem die Placidiæ virginis, [Placidiæ.] filiæ Valentiniani imperatoris, quæ spreto seculo, aviæ suæ Gallæ adhærens, jejuniis, eleemosynis & assiduis orationibus intenta, tandem Veronæ quievit, signis coruscans. Ipso die, sanctæ Hadwigis ducissæ Poloniæ, [Hadwigis.] materteræ sanctæ Elizabeth Lantgraviæ. Hæc matrona sanctissima, ultra quam dici potest piam in pauperes se exhibens, flexis genibus alimenta eis præbebat, pedes lotos osculabatur, virtuti etiam continuæ orationis valde intenta, corpus suum frigore, nuditate, jejuniis & flagellis diris castigans, spiritu prophetico clarens, quievit in pace.

[De Mauris.] Molan. De Mauris in textu aliis litteris ex Adone adjungit: Conditi in basilica, quæ admirabili opere ex musivo quodammodo deaurata resplendet, unde & incolæ ad sanctos Aureos vocitare consueverunt. In fine, ex Heriniensi: Eodem die, Oswaldi episcopi & confessoris. [Oswaldi.] In territorio Remensi, translatio sancti Basoli confessoris, [Translat. Basoli.] quæ facta est ab Hincmaro archiepiscopo, viro venerabili. Tum: [Severi.] Ipso die, sancti Severi episcopi Treverensis. Dein typis minoribus: Slesiæ ipso die, sanctæ Hadwigis ducissæ Poloniæ, [Hadwigis. Malcolmi,] materteræ sanctæ Elisabeth Lantgraviæ. In Scotia, sancti Malcolmi regis, qui ex Hungaria conjugem habuit beatam Margaretam, & sanctitate clarus in Domino quievit anno MXCVII. Editiones aliæ in textu, ut prima. In fine: Eodem die, Osualdi, episcopi Vuigorniensis & confessoris. Vide supra in Variantibus. De Severo, ut supra. Cracoviæ, sanctæ Hedwigis, [Aureliæ.] ducissæ Poloniæ. Argentinæ, sanctæ Aureliæ virginis. [Theodorici. Placidiæ.] Ipso die, sancti Theodorici, confessoris, Ordinis Carmeli. Apud Veronam, sanctæ Placidiæ, virginis sanctissimæ, Valentiniani imperatoris filiæ. De translatione Basoli, ut supra. Demum: In portu Valencianas, [Elevat. Salvii.] elevatio pretiosissimi corporis beati Salvii martyris, ac Ancolismæ civitatis episcopi. Hic clare designari videtur Salvius ille, de quo videnda Observatio nostra 1 Julii.

XVII Kal.
Die 16.

[Martyrum Afric. 270 Martiani & aliorũ.] In Africa, sanctorum martyrum ducentorum septuaginta, pariter coronatorum, & sanctorum martyrum Martiani & Satiriani cum duobus fratribus eorum, qui pro constantia fidei Catholicæ, primum nodosis fustibus cæsi, & usque ad ossa laniati, cum multo tempore talia paterentur, sequenti die semper incolumes reddebantur; novissime in exilii relegatione, vinctis pedibus post terga currentium quadrigarum, inter spinosa loca silvarum, pariter jussi sunt interire. [Ambrosii.] Passa est etiam Maxima virgo cum eis. In territorio Bituricensi, sancti Ambrosii confessoris.

Solus inter codices omnes aut purus, aut puro proximus est, Molanus.

Varia lectio. Molan. habet Satyriani, nos cum reliquis fere omnibus Satiriani. Legendum esset Saturiani, ut infra dicam. Rursus idem cum Greveno legit, in exilium relegatione, reliqui ut in textu. Denique pro, passa est etiam, ponit, passa est autem. Nunc ceterorum codicum corruptelas expendamus. De annuntiatione Ambrosii, in qua Praten. Antverp. maj. & Rosweyd. a reliquis discordant, dicemus in Observationibus. Habet præterea Praten. additamentum: Monasterio clervo (forte habetur Derno vel Dervo) sancti Bercharii martyris & abbatis. Mortuus is est XXVI Martii, adeoque melius, licet non magis Usuardine posuit Herinien: ipso die, translatio sancti Bercharii abbatis & martyris. Tornacen. in prima mutilus est, & in fine adjicit: Jotro monasterio, natalis sancti Prisci martyris. Antverp-maj. incipit: Dedicatio basilicæ beati archangeli Michaelis, in monte Tumba, ubi multa mirabilia Deus ostendit; sub finem attexens, & exceptio reliquiarum ejusdem. Quæ ridicula sunt, nisi ejusdem referatur ad basilicam, ita ut exceptio sit reliquiarum ejusdem basilicæ, de cujus dedicatione agitur. Rosweyd. in fine: In Alemannia, sancti Galli abbatis & confessoris. Coloniæ, Eliffii martyris. Pulsanen. in prima mutilus, in secunda purus, subdit: Item dedicatio basilicæ sancti Michaelis archangeli in mari, in monte qui dicitur Tumba. Hæc ad specimen sufficiant, cetera in Auctariis dabimus.

Observatio. Inter Hieronymianas tabulas ea hodie occurrit differentia, quod aliæ scribant: [Martyrum Afric. 270] Et in Africa, Cacræ, vel Cecræ & aliorum pariter passio vel passorum CCLXX; aliæ vero: In Asia, Cereæ & aliorum CCLXX. Huic postremæ lectioni insistit Rabanus, aliam præferunt alii, at de persecutione Wandalica, nusquam vel verbum; ut merito censeat Florentinius, anonymos illos nostros CCLXX, utut Africanos fuisse admittamus, saltem tempore dividi ab illis, qui in laterculo nominatim exprimuntur, quorumque illustria certamina describit Victor Vitensis lib. 1 in editione Chiffletiana a pag. 10, ubi nec apicem invenias, qui ad CCLXX reduci queat, nisi ex indeterminato Martyrum hinc inde passorum numero, certum aliquem pro arbitrio colligas. Aliter nihilominus loquitur Romanum parvum, anonymos illos cum aliis, Martiano, Satiriano &c. disertissime conjungens, his verbis: [Martiani & aliorum.] Sanctorum martyrum Martiani & Satyriani, cum duobus fratribus eorum, & aliorum CCLXX pariter coronatorum, Wandalica persecutione. Ast certe ex Victore hæc eruere non potuit hujus Martyrologii auctor, nec alium fontem facile assignaveris. Rursus videtur hic dies pro mero arbitrio ab illo delectus. Ceterum in omnibus eum sequitur Ado, principio quidem CCLXX anonymos collocans, sed ita cum sequentibus copulatos, ut ad eamdem persecutionem omnes referat, cum interim longiori sua narratione ea ex Victore solummodo prosequatur, quæ ad Martianum, Satyrianum cum duobus fratribus, & egregiam Christi ancillam, Maximam virginem, seorsim & proprie attinent. Adonis sententiam more suo complexi sunt Usuardus & Notkerus, ambo elogium, sed pro suo quisque ingenio, contrahentes; atque inde in omnes recentiores Martyrologos dimanavit. Putat Florentinius, Belinum classes omnino dividere voluisse, dum post anonymos, aliam annuntiationem ut separatam exorsus est: Item sanctorum Martiani &c. Quasi eas Baronius etiam non diviserit per, Ibidem &c. qui nihilominus priores etiam in Wandalica persecutione passos affirmat, & quidem ex Victore acceptos. Wandelbertus anonymorum numerum ita exprimit, ut quæ gentem, locum & tempus spectant, penitus indecisa relinquat.

Bis centum & decies septem memorantur, iniquus
Quos furor ob Christum simili mactavit honore.

Neque ego in hisce quidquam determinare ausim, donec accuratiori examine singula expendere licuerit, satis hic est diversas opiniones proposuisse: unum obiter moneo, luxata esse in Martyrologiis nostris duorum martyrum nomina, nam pro Martiani & Satiriani vel Satyriani, ex Victore cum Baronio legendum est Martiniani & Saturiani. Conveniunt codices in signanda Ambrosii commemoratione, [Ambrosii.] in modo prorsus dissentiunt. Praten. cum suis, nempe Antverp-maj. & Rosweyd. legit: In pago Bituricensi, sancti Ambrosii Caturcensis episcopi. Quibus fere accedit Munerat. per: In territorio Bituricensi, sancti Ambrosii, confessoris, episcopi Caturcensis. Contra vero, Herinien. Tornacen. Pulsanen. Belin. Greven. & Molan. simpliciter ei tribuunt titulum confessoris, ita legentes: In territorio Bituricensi, sancti Ambrosii confessoris. Equidem fateor, veram etiam esse priorem lectionem, sed alteram, quæ nostra est, vere Usuardinam existimo. Quæ ad Ambrosii hujus vitam & gesta pertinent, non indiligenter scrutatus est Guilielmus de la Croix, in episcopis Cadurcensibus a pag. 32. Omnia suo tempore diligentius illustrabuntur. De Gallo abbate egimus cum Usuardo XX Februarii, ubi notavimus, eum a Notkero aliisque melius referri hoc die, ut facit etiam codex Rosweydi, cum pluribus aliis auctioribus Usuardinis, in Auctariis citandis, quibus & Wandelbertus accedit: septeno denoque Novembrem qui venientem præsignat, Gallus colitur confessor. Sed cum hæc textui hodierno extranea sint, ad Acta remittimus: vita exstat apud Surium hoc die.

AUCTARIA.

De Praten. Herinien Tornacen. Antverp-maj Rosweyd. & Pulsanen. satis dictum est supra in lectionibus Variantibus.

Antverp.Max-Lubec. & Ughellian. Nihil habent de Maxima. [Saturnini & sociorum.] In fine: Item Saturnini, Nerei cum aliis CCCLXV. Vide Notulam Castellani in Martyrologio universali.

Munerat. Post interire, inserit: Eodem die, sanctorum martyrum Luciani, [Luciani & sociorum.] Maximiani & Juliani. Tum vero: Passa est etiam &c. De martyribus illis Bellovacensibus, Luciano, Maxiano & Juliano vide VIII Januarii. In Daveron. ponitur eorum inventio. Alia memorat Tillemontius Tomo 4. pag. 538 & 539; quæ ex Bollando ferme desumpta sunt.

[Saturn. & c. Galli.] Belin. Secundo loco post Africanos: Item Saturnini, Nerei cum aliis CCCLXV. Eodem die, sancti Galli abbatis. Vide Observationem.

Greven. Deficit in nomine virginis Maximæ. Præterea in fine adjicit: [Prisci.] Carnotis, natalis sancti Prisci martyris, super fluvium Anduræ.

Antverp- & Lovanien. Pro coronatorum. habent, decollatorum. Inserunt: Qui tempore Wandalicæ persecutionis, sub Geiserico rege Arriano. [De Afris. Galli.] Sequitur: In Allemannia, depositio sancti Galli abbatis. Qui Scotus natus, cum Suevis collocat artus. Ambrosio nullum titulum addunt, uti nec Antverp. & Max-Lubec. supra. In fine: [Saturn, &c.] Item Saturnini & Nerei cum aliis CCCLXV.

Ultraject. & Leyden. Recte habent, coronatorum. Idem inserunt de persecutione, & cetera habent, ut duo præcedentes; sed præterea in fine adjiciunt: Apud Coloniam Agrippinam, natale sancti Eliphii martyris. [Eliphii.] Qui cum frequenter ea quæ sunt Christianæ fidei, gentibus prædicasset, tandem sub Juliano apostata, apud civitatem Grandensem, capite truncatus, gloria & honore præcelsi martyrii coronatur. Vide Surium.

Danic. Proxime citatis similis est, sed omittit hæc verba: Passa est etiam Maxima &c.

Alberg. Eodem laborat defectu, atque item quod pro CCLXX, scribat CCLX, sed omnes excedit hoc augmento, [De Afris.] post interire: Cumque ducta ac reducta dumosis lignorum aculeis innocentum corpora traherentur, vicino currentibus indomitis equis, vale sibi invicem, iis verbis dicebant: Frater ora pro me, implevit Deus desiderium nostrum; taliter pervenitur ad regna cælorum; sicque orando & psallendo, gaudentibus angelis suis, animas emiserunt. Vide Adonem.

Centulen. Octava beati patris nostri Richarii, confessoris Domini gloriosi. [Oct. Richar.] Apud Africam, sanctorum martyrum CCLXX, & egregiæ Christi ancillæ Maximæ, virginis, abbatissæ. Civitate Beluaco, sanctorum Luciani, [Luciani &c.] Maxiani & Juliani martyrum. Bituricas, sancti Ambrosii presbyteri & confessoris. Vide Observationem.

Bruxellen. Incipit: In partibus Alamanniæ, Armona castro Retiarum, [De Gallo.] depositio beati Galli abbatis. Qui de Ybernia seu Scocia cum beato Columbano in Alamanniam veniens, & ibi manens, transitum ejusdem beati Columbani, in Ytalia morientis, nullo nuncio referente cognovit. In Africa, sanctorum martyrum Cacræ & aliorum CCLXX, [Cacræ & 270. Saturn. &c. Eliphii.] pariter coronatorum. Item Saturnini & Nerei cum aliis CCCLXV. In castro Sollercii, natale sancti Eliphii martyris. Qui cum ferventer, ea quæ sunt Christianæ fidei, gentibus prædicasset, tandem sub Juliano apostata, apud civitatem Grandensem, capite truncatus, gloria & honore martyrii coronatur. Cujus corpus translatum, nunc ad Coloniam Agrippinam quiescit. In Ambrosio fere purus est. Civitate Novioma, [Nommolini.] depositio sancti Nommolini episcopi & confessoris. In civitate Nazareth, memoria beati archangeli Gabrielis superni paranimphi. [Gabrielis.] Item in monte maris, qui dicitur Tumba, dedicatio ecclesiæ sancti Michaelis archangeli. [Michaelis.] Nihil hic habet de Martiniano &c. quos transtulit ad diem XXIV Octobris.

Hagenoyen. In prima similis est Antverp-max. De Saturnino & sociis ut supra. Tum: In Constanciensi diocesi Alimaniæ, [De Gallo.] depositio beati Galli abbatis, discipuli sancti Columbani abbatis. Qui monasticæ religionis amator ardentissimus, quamdam heremum ingressus est, de qua in virtute Dei multum prævaluit, ita ut de illa fugaret bestias & demones. Et sicut tunc demones a loco solitudinis, ita etiam postmodum illos ab hominibus fugavit obsessis. Denique multis perpetratis miraculis, & pluribus receptis discipulis, & ad fidem pluribus conversis, & monasteriis edificatis, obiit in pace. Ambrosium Bituricensem transtulit in diem sequentem.

Aquicinct. In fine: De Saturnino &c. ut supra. [Ægidii. Eliphii. Galli Juniani. Nummolini.] Ipso die, sancti Ægidii confessoris. Vide 1 Septembris. Colonia, sancti Eliphii martyris. Alemannia, sancti Galli presbyteri & confessoris. In territorio Lemovicensi; sancti Juniani confessoris. Civitate Novioma, depositio beati Nummolini episcopi & confessoris. Eodem die, natalis sanctorum Luciani, [Luciani &c.] Maxiani & Juliani. Vide infra codicem Daveronensem.

Victorin. & Reg. Suec. num. 130. In Alemannia, natale sancti Galli abbatis. [Galli.] Vatican. sub num. 5949 habet, depositio &c.

[De Lucian. &c. Magnibodi.] Daveronen. Belvaco, inventio sanctorum Luciani, Maxiani & Juliani martyrum. Ipso die, sancti Magnibodi episcopi & confessoris. Cenomannis civitate, [Berarii. Prisci.] depositio sancti Berarii episcopi & confessoris, Eodem die, in pago Carnotensi super fluvium Audieræ, sancti Prisci martyris.

[De Firmino.] Ambianen. Eodem die, repositio sancti Firmini episcopi & martyris.

[Eliphii.] Matric-Cartus-Ultraject. Eliphii martyris. Cujus caput est in ecclesia sancti Martini Trajectensis. [Galli Bercharii.] Galli abbatis & confessoris. Sanctorum martyrum CCLXX. Bercharii abbatis & martyris. Vide quæ de ipso habet Surius hoc die.

[Vitalis.] Codex D. Le Mare signatus A. In territorio Ratine, sancti Vitalis confessoris. Hunc mihi plane ignotum fateor.

[De Michael.] Florentin. Apparitio secunda sancti Michaelis archangeli, quæ circa annum Domini septingentesimum decimum accidisse legitur. Item sanctorum martyrum Saturnini & Nerei cum aliis CCCLXV. [De Saturn.] De his jam supra non semel.

Burdegalen. Novum sanctum producit, sic scribens: Sancti Bertrandi episcopi Convenarum.

Luxovien. In monte Falconis, beatissimi Baldrici confessoris, cujus merita crebris miraculis declarantur. In territorio Tullensi, sancti Eliphii martyris. Vide infra longiorem historiam.

Salinen. In territorio Bizunticensi, [pro Bituricensi,] sancti Ambrosii confessoris.

Remens. SS. Timothei & Apollinaris. In territorio Bituricensi, sancti Ambrosii presbyteri & confessoris.

[Eliphii cum elogio.] Editio Lubeco-Col. In Prato ameno, super flumen, quod Vera dicitur, inter Grandensem & Tulensem civitates, natale sancti Eliphii martyris. Qui cum ferventer ea quæ sunt Christianæ fidei, Judæis & gentibus prædicasset, tandem sub Juliano apostata tentus & requisitus ut Christum negaret; respondit: Inimice veritatis & adversarie propriæ salutis, ad hæc utere consilio meo, & pœniteat te errasse, ut mortem æternam evadere possis. Audiens Julianus fremuit & jussit eum decollari, dicens: Nunc videbo, in quo Deus tuus prævaleat; & capite truncatus, cum gloria & honore preciose martyrium complevit. Quo facto corpus examine se de terra transtulit & caput amputatum ambabus manibus amplectens, & fere per miliare deportavit in montem excelsum quem antea suæ sepulturæ elegerat. Sed nunc in Colonia Agrippina, in monasterio sancti Martini episcopi per translationem requiescit. [Galli abb.] In Almania, depositio sancti Galli abbatis & confessoris, in monasterio Avernensi, discipuli sancti Columbani abbatis. Qui Scotus natus cum Suevis collocat artus. Hic obitum magistri sui Columbani, absens cognovit, & fratribus suis hunc denuntiavit. Virtutibus itaque plenus, apud Arbonam castrum migravit ad Dominum. Tunc inventa est in cella ejus capsella, & in ea enea catena, qua vir sanctus corpus suum macerabat. Vide Notkerum plenius de monasterii sui fundatore & institutore, hoc ejus natali die disserentem. De Africanis, ut Ultrajectin. &c. Tum: In loco qui Tumba dicitur, juxta mare, sex miliaribus ab urbe Abicensi, [De Michael.] apparitio sancti Michaelis archangeli. In Ambrosio pura est. In pago Lemovicensi, [Silvani. Betharii. Magnob. &c] sancti Silvani martyris. Cenomannis, depositio sancti Betharii episcopi & confessoris. Ipso die sanctorum Magnobodi & Mammoleni episcoporum & confessorum. E quibus prior Andegavensem rexit ecclesiam, & vita ejus miraculis exstitit gloriosa. [Lulli.] Apud Maguntiam, sancti Lulli episcopi & confessoris. De Saturnino & sociis, ut supra. In Dervo monasterio, [Bercharii.] sancti Bercharii abbatis. Item ipso die, sancti Niniani monachi & confessoris. De Balderico, ut supra ex codice Luxovien. Item eodem die, [De Maxim.] beatæ Maximæ virginis. Quæ multorum extitit rectrix virginum; novissime in veritatis confessione gloriosa quievit.

Greven. In territorio Abrincensi, apparitio sancti Michaelis archangeli, [De Michael.] qui circa annum Domini DCCVII apparuit Autberto Abrincatensi episcopo, monens ut in loco maris, qui Tumba propter sui eminentiam, & etiam in Periculis maris dicitur, ecclesiam in sui memoriam fundaret, volens nimirum sibi in pelago, æqualem ei, quæ in monte Gargano est, venerationem exhiberi. De Saturnino, ut supra. De Eliphio, vide jam dicta, hic deest allocutio. In pago Lemovicensi, sancti Silvani martyris. [Silvani. Lulli.] Eodem die, sancti Lulli archiepiscopi Maguntinensis & confessoris. Qui sancto Bonifacio, cujus cognatus erat, digne succedere meruit. Arnulphi episcopi. [Arnulfi. Magnobodi.] Magnobodi Andegavensis episcopi & confessoris. Qui tempore Dagoberti regis vita, [Benedicti.] & signis clare effulsit. Benedicti episcopi. Mammoleni episcopi & confessoris. [Mammoleni.] De Bethario Cenomannensi, [Bercharii. Niniani. Berthæ. Heriburgis.] al. Berario, Gallo, & Balderico, ut editio superior. In Deruo monasterio, translatio sancti Bercharii &c. Niniani monachi & confessoris. Berthæ, abbatissæ & martyris. Heriburgis virginis. Eodem die, beatæ Maximæ &c. ut supra.

Molan. In fine, episcopi Caturcensis. De Saturnino satis dictum est. [Galli.] Eodem die, sancti Galli abbatis depositio, cujus vita virtutibus plena conscripta habetur. Carnotis Jothro monasterio, natalis sancti Prisci martyris super fluvium Anduræ. [Prisci.] De Berchario habet translationem. De Baldrico, ut supra. [Nummolin. Gurdielli.] Civitate Novioma, sancti Nummolini episcopi & confessoris. Eodem die, transitus sancti Gurdielli confessoris, [Antiochi. Eliphii.] [Duaci.] Apud Lugdunum, beati Antiochi episcopi. Et Eliphii martyris. Qui cum ferventer &c. ut Bruxellen. Dein typis minoribus: Hic apud Coloniam Agrippinam in monasterio sancti Martini quiescit. [Lulli. Magnob. &c] Tum de Lullo, ut Grevenus; item de Magnobodo & Bertha. In editionibus aliis adscribitur textui Gallus abbas, & pro Auctario, est, miræ sanctitatis viri. Qui Scotus natus &c. Et cujus vita &c. De Saturnino & Prisco, ut in priori. Ipso die, Deruo monasterio, sancti Bercharii abbatis & martyris. De Baldrico, ut supra. Coloniæ, Eliphii martyris. Qui cum &c. ut supra, excepta additione, minoribus typis in priori editione apposita. Maguntiæ, natalis sancti Lulli &c. ut Greven. Andegavis, sancti Magnobodi &c. etiam ut Greven. De Nummolino, ut in priori. Duaci eo die, transitus sancti Gurdielli confessoris. In territorio Aprincensi, apparitio beati Michaelis archangeli, in procella maris, id est in monte Tumba. V^e supra.

XVI Kal.
Die 17.

In Antiochia, natalis sancti Heronis discipuli beati Ignatii martyris, [Heronis.] qui post eum episcopus factus, viam magistri pius imitator sequitur & pro commendato grege amator Christi occubuit. [Florentii.] Civitate Arausica, sancti Florentii episcopi, qui multis clarus virtutibus in pace quievit.

Tres codices puri sunt, Herinien. Tornacen. & Molan.
Varia lectio. Tornacen. pro Heronis, scribit Jeronis, pro Arausica, Aurasica. Videtur Praten. habuisse Aurausica, quod in apographo nostro a revisoribus Sirmondo aut Cortas correctum est. Sic in eodem codice credo prius positum fuisse Florentii, idque mutatum in Florentini, quemadmodum & in Herinien & Tornacen. legitur; at melius reliqui probatiores cum Adone, Notkero & Wandelberto, Florentii. Præfatum Adonem presse secuti sunt Greven. & Molan. qui ita legunt: In Galliis civitate Aurasica (pro Arausica) sancti Florentii &c. Multos hic denuo codices e purorum numero exclusi, quod variis abundent Auctariis. Praten. imprimis in fine subjungit: In territorio Nivernensi, sancti Vincentii presbyteri & confessoris, ubi notavit Castellanus, hæc eadem quidem manu sed non eodem atramento scripta esse. Ceterum ordinarii sequaces duo, Antverp-maj. & Rosweyd. Pratensi denuo subscribunt, licet omiserint titulum presbyteri, & prior male pro Vincentii, scribat Vincii. De aliis dicemus infra, hic ex ceterorum probatissimorum codicum auctoritate omnino censeo, dictam annuntiationem merum esse additamentum.

Observatio. De hodiernis sanctis Herone & Florentio prorsus non meminere antiquiora Martyrologia, ut sunt Hieronymiana, Beda, Romanum parvum, Florus & Rabanus. Ex Adone desumpta sunt, quæ hic in textu exhibentur. Sed neque in omnibus prælucentem Adonem secutus est Noster, [Heronis.] nam quæ in ipso & in antesignano Romano parvo, prima annuntiatio est: Marthæ sororis Lazari, de ea Usuardus hodie non loquitur, sed ad XIII Decembris transfert. Sequitur in utroque jam citato, Aristion, de quo egimus XXII Februarii, ubi ex Observatione intelliges, frustra ab Adone repetitum, quem hoc tantummodo die in Romano parvo invenerat. Notkerus Adonem cæce descripsit, Noster delectum fecit. Itaque qui tertio loco apud Adonem est, is primum locum hic occupat, Heron, seu potius Heros, magni Ignatii in Antiochena cathedra successor, ut habet Eusebius lib. 3 editionis Valesianæ cap. 36, cujus capitis ultima verba sunt: Quo (Ignatio) defuncto, episcopatum Antiochenæ ecclesiæ suscepit Heros. Alius est apud Rufinum (ex quo ab auctore Romani parvi Heronem acceptum credimus) alius, inquam, apud Rufinum ordo capitum, sed eadem prorsus sententia. Apud hunc post libri 3 cap 25, postrema hæc verba, hactenus de Ignatio, sic inchoatur caput 26: Post hunc rexit ecclesiam civitatis Antiochenæ Heros. Nec quidquam ultra est, quod ab antiquis in ejus laudem memoriæ proditum sit, quandoquidem Ignatii litteræ, ad ipsum prætense datæ, communi hodie eruditorum suffragio supposititiæ existimentur. Qua cumque igitur de magistri imitatione & effuso pro commendato grege sanguine, in textu memorata sunt, sola, quod equidem sciam, Adonis auctoritate nituntur. Florentius Arausicanus, [Florentii.] solus post Eutropium, inter illius urbis antistites, Sanctorum albo adscriptus, ab Adone primum consignatus est, ejusque verba omnia transumpsit Notkerus; Noster sola initialia resecuit, In Galliis: quæ a Greveno & Molano restituta ostendimus. Vitæ ejus compendium tradunt Sammarthani, nonnullaque alia suggerit catalogus apud nos manuscriptus, ex quo disquisitionibus aliis materia suo tempore poterit suppeditari. Wandelberti versiculum subjicio.

Sedecimum sacer antistes Florentius ornat.

AUCTARIA.

Praten. Jam supra in Variantibus, augmentum ejus de Vincentio Nivernensi notavimus.

Antverp-maj. Præcedenti similis, in fine subdit: [Vincentii.] In territorio Nivernensi, sancti Vincii [pro Vincentii] confessoris.

Rosweyd Etiam in fine: In territorio Nivernensi, sancti Vincentii confessoris. [Vincentii. Edelaruthæ.] Deinde: In Britannia, sanctæ Edeldruthæ virginis & reginæ. Est festum translationis. Vide Acta nostra XXIII Junii. [Mariani &c] In Mauritania, Mariani & Maximi martyris, cum aliis XXIII. Vide de his apographa Hieronymiana.

Pulsanen. In prima annuntiatione mutilat elogium Heronis. In secunda purus est. Tum adjungit: [Vincentii.] In territorio Nivernensi, sancti Vincentii episcopi & confessoris.

Antverp. Max Lubec. & Ughellian. Textui de cetero satis puro subdunt, [Victor. &c.] Item, Victoris, Alexandri, Marciani.

Greven Rursum propriis Carnotensibus excedit. Primo: [Solinæ. Dedicat. Carnotens.] Carnoti sanctæ Solinæ virginis. Tum: Apud eamdem urbem, dedicatio basilicæ in memoria beatissimæ Mariæ matris Dei & Domini nostri Jesu Christi.

Munerat. In textu satis purus, addit proprium Parisiense: [Cerbonii.] Eodem die, sancti Cerbonii Populonensis episcopi, cujus reliquias attulit Fr. Robertus Pisanus. Vide Auctaria, die quo colitur sanctus Cerbonius, nempe X Octobris. Parisiis hodie festum habet, ob partem prædictarum reliquiarum, de quibus vide infra in codice Reg. Sueciæ sub numero 428.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Albergen. & Danic. Textui etiam subdunt, fere ut Antverp. & Max-Lubec. In Nicomedia, [Victor. &c.] natale sanctorum Victoris, Alexandri & Mariani. Florentinius ipsos ex Hieronymianis conatur educere.

Centulen. Etiam repetit, quæ posuerat XXII Februarii, [Aristionis.] nempe: Natalis beati Aristionis, qui unus fuit ex antiquis Christi discipulis. Antiochiæ, sancti Heronis episcopi, successoris beati Ignatii, [Textus contractus.] qui Heron pro ovibus suis constanter occubuit. Civitate Arausica, sancti Florentii episcopi confessoris.

Bruxellen. In prima purus, secundo loco habet: [Hermet. &] In Auxiopolim, natale sanctorum Hermetis & Taxii. In Nicomedia, natale sanctorum Victoris, [Victoris &c. Vincentii. Austrudis.] Alexandri & Mariani. In Galliis, civitate Arausica &c. In territorio Nivernensi, sancti Vincentii presbyteri & confessoris. Eodem die, sanctæ Austrudis virginis.

Hagenoyen. Post Ignatii martyris, inserit: Qui post eum factus est episcopus a Policarpo, discipulo sancti Joannis Euangelistæ; cui Ignatius ecclesiam, vadens Romam captivus ut occideretur, [De Herone.] commisit. Qui viam magistri &c. Apud Coloniam Agrippinam, natale sancti Eliphii martyris. Qui cum ferventer ea quæ sunt Christianæ fidei, [De Eliphio.] gentibus prædicasset, tandem sub Juliano imperatore tentus est, & in vinculis ad Grandensem civitatem est perductus, & ibi capite ab eodem truncatus est, & honore præcelsi martyrii coronatur. Vide die præcedenti. Civitate Aurasica, depositio sancti Florentii &c pure. In Nicomedia, natalis sanctorum martyrum, Victoris, Alexandri & Mariani. Item in territorio Byturiensi, depositio sancti Ambrosii confessoris. [Victor &c. Ambrosii.] Colitur die præcedenti.

Aquicinct. In fine: Item, sanctorum Victoris, Alexandri & Martiani. [Victor. &c.] Tum Pratensi, ut sæpe solet, cohærens: In territorio Nivernensi, sancti Vincentii confessoris. [Vincentii.]

Matric-Cartus-Ultraject. Aurelii martyris, [Aurelii & socior.] cum uxore sua & aliis sociis eorum. Sancti Heronis martyris. Florentini episcopi & confessoris. Puto designari Florentium Arausicanum.

Reg. Suec. sub num. 428. Eodem die, sancti Cerbonii Populoniensis episcopi, cujus nobis reliquias attulit Fr. noster Robertus Pisanus. [Cerbonii.] Qui Robertum illum Pisanum noverit, sciet cujus ecclesiæ aut monasterii olim fuerit codex, de quo loquimur. [Vincentii.] Tum: In territorio Nivernensi, sancti Vincentii presbyteri confessoris.

[Annæ &c.] Codex D. Le Mare. sign. A Eodem die, natalis sanctorum martyrum, Annæ, Lucii & Victoris.

In Vaticano sub num. 5949. In fine additur: Natale beati Aristionis, [Aristionis. Pardi.] qui unus fuit de LXX discipulis. In Sannia, sancti Pardi episcopi. De Aristione vide dicta XXII Februarii.

Altemps. Apud Ramesiam in Anglia, translatio germanorum ac pretiosorum martyrum Christi, Ethelredi atque Ethebrithi, [Ethelredi & Ethelbrit.] regia stirpe ortorum. Horum quidem corpora, nequiter necata ac furtim sub regali condita sede, nocte media lux clarior sole, per regiæ tectum aulæ cælitus emissa, revelavit; non multo vero post necatorem eorum, ad ipsius vesaniam, & martyrum gloriam declarandam, terra vivum absorbuit & ad inferos transmisit. Eodem die, sanctæ ac perpetuæ virginis Etheldredæ, [Etheldredæ.] cujus sacratissimum corpus, post multos annos, ad demonstrandum ipsius eximiæ virginitatis meritum, pietas divina, in ipsa scilicet translatione, sine corruptione servatum revelavit. Vide supra in Rosweyd.

Florentin. In territorio Nivernensi, sancti Vincentii episcopi & confessoris. [Vincentii. Victor. &c.] Item sanctorum martyrum Victoris, Alexandri & Mariani. Item sancti Aristionis, [Aristionis. Rufiniani.] qui fuit unus ex LXX discipulis Jesu Christi. Item, natale sancti Rufiniani.

Burdegalen. Andegavis, sancti Lupi episcopi. Vide Castellanum. [Lupi.]

Luxovien. Luxoviæ, dedicatio ecclesiæ sancti Martini.

Divionen. sancti Benigni. In territorio Nivernensi, sancti Vincentii presbiteri & confessoris. [Vincentii.]

Remens. SS. Tim. & Apoll. Natalis beatæ Marthæ, [Marthæ.] sororis Lazari. Vide Observationem. Arausicæ, Florentii.

Editio Lubeco-Col. De Herone, post discipuli, inserit, ac diaconi. De reliquo textus satis purus est: Tum: In Nicomedia, natale Victoris, [Victor. &c. Florentini.] Alexandri & Mariani martyrum. Treveris, sancti Florentini episcopi & martyris. Carnoti, [Solinæ. Transl. Mar.] sanctæ Solinæ virginis. Eodem die, translatio sanctæ Marthæ, hospitæ Christi, sororis beati Lazari & Mariæ Magdalenæ. In Anglia, translatio sanctæ Etheldredæ virginis. [Et Etheldr. Lupi. Vincentii.] Andegavis, sancti Lupi episcopi & confessoris. In territorio Nivergensi, [lege cum aliis Nivernensi,] beati Vincentii, presbyteri & confessoris.

Belin. Pro Arausica, habet Aurisica. Prima editio addit in fine: [Victor. &c.] Item, Victoris, Alexandri & Mariani. Ad hæc secunda adjicit, atque Marci.

[Florentini. Alexand &c Mariani &c] Greven. Treveris sancti Florentini episcopi & martyris. Apud Nichomediam, sanctorum Alexandri & Victoris. In Mauricania, sanctorum Mariani, Maximi, Nini, Lucii, Sacrati, Veneri, Primæ, Donatæ, Victoriæ, Basillæ & aliorum. Vide Hieronymiana. Item secundum Adonem hic, beati Aristionis, [Aristionis.] qui fuit unus de LXXII Christi discipulis. Usuardus habet eum VIII Kal. Martii. Ipso die, [Silvani & aliorum. Privati.] secundum alios præcedenti, passio sancti Silvani, Alexandri & Marci martyrum. Privati martyris, qui cum esset miles & ulceribus plenus, a beato Calixto Papa curatus & baptizatus, pro Christo plumbatis, donec deficeret, mactatus est. Vide supra XIV Octobris. [Lupi. Nodelini. Monachi. Vincentii. Meynardi. Gordinelli. Transl. Mar. Et Etheltr. Liliosæ. Austrudis.] Andegavis, sancti Lupi episcopi & confessoris. In Cancia, Nodelini episcopi & confessoris. In Hibernia, Monachi confessoris. In territorio Nivernensi, sancti Vincentii, presbyteri & confessoris. Meynardi confessoris. Gordinelli confessoris. Eodem die, translatio sanctæ Marthæ hospitæ Christi. In Anglia, translatio sanctæ Etheltredæ virginis. Liliosæ, virginis, cognatæ sanctæ Nathaliæ. Austrudis virginis. De hac plura invenies in auctario sequenti.

[Victor. &c. Solinæ. Cerbonii.] Molan. Item, Victoris, Alexandri & Mariani. Carnoti, sanctæ Solinæ virginis. Eodem die, sancti Cerbonii Popoloniensis episcopi, cujus reliquias attulit frater Robertus Pisanus. Lauduno Clavato, natale sanctæ & illustrissimæ Austridis virginis & abbatissæ, [Austrudis.] quæ ab ipsis infantiæ rudimentis mire Dei gratia prædita, etiam virtutibus & miraculis gloriosa, migravit ad Christum. Item beati Aristionis, [Aristionis. Meinardi.] qui fuit unus de LXX Christi discipulis. Deinde typis minoribus: Meinardi confessoris. In posterioribus editionibus, eadem habet quæ in prima, de Victore & sociis, de Solina virgine, & Florentino Treverensi. [Florentini. Eutychii.] Item, beati Eutichii confessoris, magnæ sanctitatis viri, Ordinis Carmeli. Lauduno Clavato, natale sanctæ & illustrissimæ Austrudis, &c. ut in priori. Tum: Die decima septima, [Andreæ.] sancti martyris, Andreæ in Crisi: Deinde minoribus typis: Qui propter adorationem secrarum imaginum gloriose coronatus est, sub improbo Constantino. Nampe iconomacho illo, cognomento Copronymo. Andreæ disputationem & certamina ex Metaphraste edidit Surius.

XV Kal.
Die 18.

[Lucæ.] Natalis beati Lucæ Euangelistæ, qui cum esset septuaginta & trium annorum, obiit in Bithinia plenus spiritu sancto, cujus ossa vicesimo Constantii anno Constantinopolim translata sunt. [Asclepiad.] Eodem die, sancti Asclepiadis, Antiocheni episcopi, qui unus fuit ex præclaro confessorum numero, qui sub Decio gloriose passi sunt. [Triphoniæ. Justi.] Item Romæ, sanctæ Triphoniæ, uxoris Decii Cæsaris. In territorio Beluacensi, sancti Justi martyris.

Puri sunt Praten. Herinien. Greven. & Molan. Proxime accedit prima Belini editio.
Varia lectio. Codices nostri omnes cum Adone scribunt septuaginta & trium, nescio unde Greven. & Molan. acceperint octoginta & trium. Recte scripsit Molan. Bithynia, sed reliqui omnes, ut est in textu. Dixi Belinum proxime ad puros accedere, deficit enim in eo quod annuntiationum ordinem invertat, Asclepiadem in ultimum locum rejiciens: & præterea textum corrumpit, dum pro Constantinopolim translata, substituit Paduam translata sunt. De Patavina hac translatione ita hodie notat Florentinius: Licet, inquit, eam affirmet Ferrarius in Catalogo Sanctorum Italiæ, hac ipsa die; veluti fabulam tamen Petrus de Natalibus lib. 9 cap. 7 eamdem antea rejecerat.

[Lucæ.] Observatio. Lucam Euangelistam in Hieronymianis non uno loco signatum invenio, male tamen nos hic Florentinius ad XXV Septembris remittit, cum indicare debuerit XXI ejusdem mensis, quo die: In Paralice civitate, natalis sancti Lucæ Euangelistæ, diserte ponitur, & XXVII Novemb: In Mediolano, Lucæ. Hodie vero in iisdem apographis legimus: In Oriente, translatio corporis Lucæ Euangelistæ; ni malis cum vetustissimo Epternacensi natalem supponere, quemadmodum faciunt Martyrologia reliqua antiqua omnia, ut Beda, ex quo Rabanus; Romanum parvum, ex quo Ado, & qui eum sequuntur. Alias translationes, atque ad alia loca factas adducit, & ex parte, ut supra diximus, refellit laudatus Florentinius, quem de his & ceteris eo spectantibus consulere poterit curiosus lector. Bedæ elogium ampliavit Ado, ætatem uno anno contrahens, cum pro LXXIV, scribat LXXIII annorum: Menologium Sirleti ad LXXX, Greven. & Molan. ad LXXXIII, Hieronymus ad LXXXIV extendit. Interim Noster Viennensi adhæret, totumque elogium in laterculo positum, ex eo plane contraxit. De Lucæ martyrio ultro citroque controvertitur. Sermones varios in ejus laudem compositos citat Baronius, quorum aliquos retulit Surius. Vitæ seriem ex certioribus monumentis satis accurate exegit Tillemontius tomo 2 a pag. 130. Nec prætermittendum metricum Wandelberti encomium.

Lucas ter quintum, festo officioque dicatum
Monstrat, Paule, tuo Christum sermone locutus.

[Asclepiad.] De Asclepiade ita primus ex Rufini Eusebio lib. 6 cap. 9, meminit auctor Romani parvi: Et Asclepiadis Antiocheni episcopi. Plusculum habet Ado, & ex eo Noster; quæ nescio unde omnia accepta sint, præsertim si gloriose pati, de mortis supplicio intelligatur. Nam vere passum fuisse, satis exprimit Eusebius lib. 6 cap. 11, dum de eo, Serapioni succedente, ait: Qui persecutionis tempore, fidem Christi confessus, maximam gloriam retulerat; vel, ut interpretatur Rufinus, cujus verba textui Usuardino inserta sunt: Qui & ipse unus ex præclaro confessorum numero fuit. At certe de violenta morte non plane constat, nec dici potest sub Decio passus; quod a Baronio observatum, eum impulit, ut pro Decio, Macrinum substitueret. Nos suo loco rem omnem de integro accuratius examinabimus. Observari interim potest, verosimiliter ab Adone confusos duos Asclepiades, hunc nimirum Antiochenum episcopum, qui sub Severo passus est. & alterum Pionii socium, cujus certamen ad Decii tempora spectat, ut vide in comment. prævio ad Acta Pionii 1 Februarii § 3. Paucula quæ ad Asclepiadis nostri laudem supersunt, citato loco breviter exponit laudatus Eusebius. Ceterum & hic textus noster totus ex Adone procedit. Rursus & in Triphonia, [Triphoniæ.] quam iisdem prope omnino verbis referunt Beda, Rabanus & Ado. Romanum parvum strictius eam annuntiat: Notkerus ductoris phrasim nonnihil mutilat; Noster more suo satis eleganter in pauciora redigit: eadem est ubique sententia quod Decii Cæsaris uxor fuerit; at filii, seu junioris, ut censet Baronius. Historiæ veritas pendet ex sinceritate Actorum sancti Laurentii, de quibus cursim egimus proprio die X Augusti & alibi. Wandelberti versiculus aliis consonat: Regni calcatrix juxta & Triphonia claret. [Justi.] Hieronymiano codici Corbeiensi inserta legitur, depositio Justi pueri; hujus verosimiliter, quem hodie vel ex tali codice, vel de suo consignat Usuardus, eum diserte Beluaco tribuens. Sitne porro Justus iste, idem cum Justino Parisiensi, de quo Muneratus VIII Augusti, non est hujus loci examinare, neque etiam utrum Acta, quæ sub Bedæ nomine circumferuntur, satis probata sint. Sane genuinum Bedæ Martyrologium, quod hic solum sequimur, de Justo omnino non loquitur. Videatur interim Tillemontius in Luciano Bellovacensi tomo 4 pag. 540. Acta exstant Apud Surium hoc die.

AUCTARIA.

Tornacen Deficit in annuntiatione secunda de Asclepiade, in omnibus reliquis purus est.

Antverp-maj. Legit, sanctæ Asclepiadis, caret ejus elogio, atque item annuntiatione Triphoniæ.

Rosweyd. Sic incipit: In Bithinia, natale beati Lucæ Euangelistæ, [De Luca.] qui discipulus Apostolorum, postea Paulum secutus, cum esset septuaginta & trium annorum, obiit in Bithinia, plenus sancto spiritu, cujus ossa &c. In duabus mediis, purus est, [De Justo.] in ultima iterum auctior, addens de Justo: Qui pro Christi nomine martyrio consummatus est.

Pulsanen. In prima, desunt hæc verba: Vicesimo Constantii anno. Secunda deest In tertia purus est; caret ultima, sed adjicit: Ipso die, [Hermelandi.] sancti Hermelandi abbatis & confessoris. Est is, opinor, qui colitur XXV Martii.

Antverp Max-Lubec. Ughellian. Bigotian. signatus P 5. & Altemps. [Alexand&c] Textui subdunt: Item Alexandri & Victoris.

Munerat. In textu satis purus, adjicit: Andegavis, [Hermeland.] degavis, sancti Herblandi abbatis. Sic vocatur Gallice Hermelandus.

Antverp-max. Ultrajecten. Leyden. Lovanien. Albergen. & Danic. [De Triphon.] De Triphonia, post cæsaris, ex Adone inserunt: Hæc per beatum Justinum baptizata, sequenti die defuncta, migravit ad Dominum. [Alexand &c] In fine habent additamentum superius: Item Alexandri & Victoris.

Centulen. Natale sancti Lucæ Euangelistæ. Qui fuit natione Syrus Antiochensis, arte medicus, Apostolorum discipulus. Antiochiæ, beati Asclepiadis episcopi. Qui unus fuit de præclaro confessorum numero. In territorio Belloacensi, sancti Justi pueri & martyris, de tempore Rictiovari. Remis Francorum metropoli, dedicatio ecclesiæ sanctæ Mariæ.

Bruxellen. Sancti Lucæ Euangelistæ, Apostolorum discipuli. Qui Syrus natione & arte medicus, Apostolum Paulum secutus, [De Luca.] apud Achayam Euangelium, quod ab eodem beato Paulo didicerat & Actus Apostolorum descripsit. Et post multæ certamina, ipse septuaginta trium annorum obiit in Bithinia. Cujus ossa vicesimo anno Constancii imperatoris cum reliquiis beati Andreæ Apostoli Constantinopolim translata sunt. Sequitur de Asclepiade & Justo, [Alexandri & Victoris.] pure. Tum: Item Alexandri & Victoris. Deinde: Romæ, natale sanctæ Triphoniæ seu Cephiniæ, uxoris Decit cæsaris. Quæ, viro suo, [De Triphon.] post interfectionem beatorum Sixti & Laurentii, divinitus punito, petiit cum filia Decii Cyrilla, a Justino presbytero baptizari, & sequenti die defuncta, migravit ad Dominum, & apud sanctum Ypolitum in cripta sepulta est. Ipso die, sancti Hermelandi abbatis & confessoris.

[Hermeland.] Hagenoyen. In Bytinia, depositio sancti Lucæ Euangelistæ, qui erat natus de civitate Anthyocena Syriæ, [Multa de Luca.] arte medicus, & tamen quidam dicunt de eo quod fuerit pictor egregius; & eloquio Græcus erat, ignorans litteras Ebraycas. Hunc quidam dicunt fuisse unum de LXXII discipulis Christi. Sed Jeronimus dicit eum tantum post passionem Domini primo conversum, & Apostolorum discipulum. Hic virgo extitit & ideo secretarius Virginis Mariæ matris Domini fuit, & ab illa audivisse [creditur] quod scripsit post Matheum & Marcum in suo Euangelio. Hic, ut legitur, carus Deo fuit, cujus Scriptor erat Euangelium; carior erat beatæ Virgini, cujus fuerat paranymphus: carissimus fuit Apostolo Paulo, cujus erat socius individuus, & cooperator omnium factorum suorum optimus. Ipse etiam post Euangelium, Actus Apostolorum composuit. Denique multis perpetratis miraculis & ecclesiis pluribus ædificatis, & pluribus ad fidem conversis, & episcopis pluribus ordinatis & clericis, [Asclepiadis.] obiit in Bytinia plenus spiritu sancto. Cujus ossa &c. Eodem die, sancti Asclepiadis, Antyoceni episcopi & martyris. Hic Asclepiades multum in epistolis Alexandri Iherosolimitani commendatus est, & vocat eum virum sanctissimum. Iste erat unus ex præclaro &c. Romæ, [De Triphon.] depositio sanctæ Triphoniæ, uxoris minoris Decii imperatoris. Quæ satis erat crudelis, & tamen arguit eum de nece Sanctorum. Hæc post mortem viri sui, cum filia sua Cyrilla per beatum Justinum Christiana est effecta, & sequenti die orans ad confessiones Sanctorum, migravit ad Dominum. Justum Bellovacensem differt in diem sequentem.

Matric-Cartus-Ultraject. Lucæ Euangelistæ. Justi pueri & martyris. [Mononis.] Mononis martyris. Asclepiadis episcopi & martyris Antiocheni.

[Hermelnd.] Reg. Suec. sub numero 428. Andegavis, sancti Erblandi abbatis. Vide supra.

[Alexand &c] In Vatican. sign. num. 5949. Deest Justi.

Florentin. Item sanctorum Alexandri & Victoris. [Mononis.] Item, sancti Hermelandi abbatis. Et sancti Monnonis vel Mononis martyris.

[Alexand &c] Burdegalen. In territorio Belloacensi, sancti Justi martyris. Alexandri, Victoris.

Editio Lubeco-Col. In Luca ferme convenit cum supradictis. In Asclepiade pura est. In Triphonia habet ut Antverp-max. &c. In territorio Beluacensi, [De Justo.] sancti Justi pueri & martyris, qui temporibus Diocleciani imperatoris, sub Rictiovaro judice, [Alexand &c. Aquilini.] capite cæsus est. Eodem die, sancti Alexandri & sancti Victoris. Ipso die, sancti Aquilini episcopi & confessoris. Vide die sequenti.

Belini editio altera in fine adjicit. Eodem die, [Marci.] beati Marci, clarissimi Doctoris. In reliquis similis est priori. Multos Marcos novi, sed de quo hic agat, nescio. Si de Hierosolymitano, colitur XXII Octobris.

[Mononis. Hermetis & Rexii.] Greven. Mononis martyris. In Auxiopoli, sanctorum Hermetis & Rexii. Vide Hieronymiana, ex quibus hæc male descripta sunt. In Campania, [Januarii.] civitate Puteolana, Januarii. Vide XIX Septembris. Hic intervenit error typothetæ. Item Victricis, [Victricis. &c.] Marcialis. In Nichomedia, Victorini & Hermetis. In Africa, Victoris & Fausti. Aquilini episcopi Eboracensis [Ebroicensis] & confessoris; [Aquilini. Hermeland.] secundum alios die sequenti. Andegavis, sancti Herblandi abbatis.

[De Luca.] Molan. De Luca, aliis litteris, post translata sunt, ex Adone adjungit: Hic fuit natione Syrus Antiochensis, arte medicus, Apostolorum discipulus, Paulum secutus usque ad confessionem ejus, serviens Domino sine crimine, neque umquam uxorem habens. Iterum, post Decii cæsaris: Quæ viro suo, post interfectionem Sixti, Laurentii & Hippolyti divinitus punito, se petiit baptizari cum filia Decii Cyrilla, a Justino presbytero, & alia die defuncta est, & juxta sanctum Hippolytum in crypta sepulta. In fine: Eodem die, in Nassonia apud sanctum Hubertum in Ardenna, [De Triphon. Mononis Hermelandi.] beati Mononis martyris. Andegavis, sancti Herblandi martyris. Puto esse eumdem Hermelandum abbatem, de quo supra, ut aliæ editiones corrigunt. In Machlinia, translatio beati Rumoldi martyris atque Pontificis. [Translat. Rumoldi.] Editiones posteriores, de Luca solum adjiciunt in textu aliis litteris: Hic fuit arte medicus, Paulum secutus usque ad confessionem ejus. De Triphonia, idem quod in priori. In fine: Andegavis, sancti Herblandi abbatis. In Nassonia, natalis beati Mononis martyris, [De Monone.] qui angelico monitu, de Scotia Arduennam devenit; ibique soli Deo, multo tempore serviens, a sicariis latronibus confossus, feliciter occubuit, sepultus in ea ecclesia, quam ipse construxerat. De translatione beati Rumoldi, ut supra.

XIV Kal.
Die 19.

Apud Alexandriam Ægypti metropolim, natalis sanctorum martyrum Ptolomei & Lucii, [Ptolemæi & Lucii.] sub Antonino cognomento Pio, quorum prior multo tempore squalore carceris maceratus, & ad ultimum, cum de Christi magisterio publica confessione testaretur, jussus est duci ad mortem. Sequens quoque, cum se Christianum liberrime fateretur, similem sententiam excepit. In Antiochia Syriæ, [Beronici & socior.] sanctorum martyrum Beronici, Pelagiæ & aliorum quadraginta novem.

Ita Praten. Herinien. Antverp-maj. Belini prima & Molan.
Varia lectio. De Ægypti sæpius dictum est. Ptholemei, Tholomei, Ptolomæi & aliis modis scribitur, nos plerorumque codicum simplicem inflexionem secuti sumus, quamvis putemus legendum Ptolemæi. Antverp-maj. legit: Cum Cristi magisterium &c. Belinus autem mutat quæ immediate sequuntur; publica confessione ac attestatione firmaret. Idem scribit Anthiochia, Antverp-maj. Antyochia &c. Herinien. & Antverp-maj. habent quadraginta & novem, ceteri ut est in textu. In Pratensi nostro apographo adjectum invenio: Eodem die, translatio sanctorum Savintani & Potentiani sociorumque eorum. At cum verba illa subducta sint, conjicio ad marginem recentius esse apposita, ut etiam notavit Castellanus, unde textus integritati nihil officiunt.

[Ptolemæi & Lucii.] Observatio. Ut superius non semel apud viros harum rerum peritos, in confesso esse diximus, auctorem Romani parvi, præcipue ex Rufini Eusebio Martyrologium suum compilasse, ita id hodie manifeste patet, dum de Ptolemæo & sociis ita habet: Et Ptolomæi, qui a quodam centurione Urbicio judici traditur; & Lucii ac Tertii simul decollatorum, qui Alexandriæ sepulti sunt. Hæc certe, si ultimas particulas excipias, ex Eusebii lib. 4 cap. 17 evidenter desumpta sunt, & ex eodem loco ab Adone ampliata, servatis duobus, quæ in citatis verbis omnino displicent. Primum est, quod Tertius pro nomine proprio accipi videatur, qui in Eusebio tertius ordine & anonymus relinquitur; alterum, quod Alexandriæ sepulti dicantur, quos Romæ passos esse constat, ex historiæ hujus fonte Justini apologetico, apud Halloix pag. 48. Adjunxit præterea Viennensis Martyrologus, passos esse sub Antonino, cognomento Pio: at liquet, inquit Halloix, in notis pag. 361, hæc accidisse sub Marco Antonino Philosopho, Pii filio. Erratum primum de Tertio evitavit Noster, sed in turpius labitur, dum annuntiationem incipit: Apud Alexandriam Ægypti metropolim, quod nec in Adone, nec alibi reperit, nisi forte bona fide supposuerit, ibi passos martyres, ubi sepultos inveniebat. Non diffitebor tamen martyrii locum apud Eusebium satis dubium relinqui, imo ex toto contextu ansam præberi, ut alibi, & præsertim Alexandriæ, Ptolemæus & socii passi intelligantur; verum hæc omnia in Romano moderno, ex ipsa Justini apologia rectissime castigavit Baronius. Hujusmodi controversa examinat Ruinartius, inter sincera & selecta in admonitione a pag. 35. Videatur etiam Tillemontius tomo 2 pag. 312 & a pag. 395.

[Beronici & socior.] De cetero textus totus, a nobis relatus, ex Adone contractus est. Attamen serie ab utroque antesignano differt, nam illi primo loco Antiochenos ponunt, qui a Nostro post Ptolemæum collocati sunt, sic nihilominus, ut totam ipsam de Antiochenis annuntiationem Usuardus ex præfato Adone descripserit, quam hic ex Romano parvo transtulerat. Est & hujus Antiochenæ classis memoria apud Hieronymianos codices hoc die, præfixo tamquam ducis aut primipili nomine Pelagii, de quo & aliis eo spectantibus vide Florentinium. Porro quænam sit hodierna Pelagia, operosius suo tempore disquirendum erit; pœnitentem non esse, quam hic importune obtrudunt Rabanus & Notkerus, certum puto. Sitne Antiochena illa celebris Virgo & Martyr, ab Ambrosio laudata, de qua in Actis nostris IX Junii, id ex characteribus, in Commentario prævio egregie a collega nostro Janningo delineatis tomo 2 pag. 154 & seqq. dispiciendum erit. Ibi interim pag. 157 C, tantum non prævie refutatam invenies Castellani notulam de Domnina Pelagiæ, ut ipse vult, matre, & sororibus Bernice & Prosdoce, quorum primæ & postrimæ nomina, quomodo ex hodiernis Hieronymianis tabulis laudatus Castellanus extundat, & cum Antiochenis hisce conjungat, fateor me saltem hactenus non satis perspicere. At ne præfixos limites hic excedam, hæc & siquæ alia controversa sunt, ad majus opus remitto; satis erat, abunde ostendisse, unde Usuardus, & textum suum, & una errandi occasionem desumpserit. Wandelbertus de Ptolemæo & sociis non loquitur; de Antiochenis eadem cum nostris canit:

Beronicus bis septeno atque Pelagia fulget,
Quos pariter quadraginta atque novem comitantur.

AUCTARIA.

Tornacen. Caret annuntiatione prima, in secunda purus est, tum vero adjungit: [De Translat. Saviniani & Potentiani.] Ipso die, festivitas sive translatio beatorum martyrum Saviniani & Potentiani sociorumque eorum. Horum festivitas dum ab antiquis temporibus ageretur pridie Kalendarum Januariarum, transmutata est a Patribus, XIV Kalendarum Novembrium, eo quod ipso die translata sunt corpora eorum, & angelicæ voces in cælo sunt auditæ, sicut in translatione eorum sacra legitur. Ideo & hic venerabilior habetur eorum sollempnitas, quo & eorum corpora sancta honestius sunt tumulata.

Rosweyd. In textu purus, subdit: Beneventi, Januarii episcopi & sociorum ejus martyrum. [Januarii. Proculi. Translat. Willib.] Vide XIX Septembris. Proculi martyris cum aliis XLIV. Translatio sancti Willibrordi episcopi.

Pulsanen. In prima mutilus est, rescisso elogio. Pro Beronici, est Berontii & aliorum LIX, ut habet Notkerus.

Antverp. Max.-Lubec. Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Alberg. & Danic. In textu satis puri, addunt: In civitate Puteoli, [Proculi &c.] natale sanctorum Proculi & Niceæ matris ejus.

Munerat. In fine: Senonis, sanctorum martyrum Saviniani & Potentiani, [Savin. &c.] sociorumque eorumdem. Vide supra in Tornacen.

Greven. Hæc magis distinguit: Apud Senones, passio sanctorum martyrum Potentiani, Saviniani, Altivi & Totaldi. [Savin &c.] Male legit postrema nomina, pro quibus alii, Altini & Eodaldi.

Centulen. Alexandriæ, beatorum Ptholomæi & Lucii martyrum. [Textus contractus.] Antiochtæ, sanctorum Belonici & Pelagiæ & aliorum XLIX. Cœnobio Centula, dedicatio orientalis criptæ in honorem sanctæ Mariæ & sancti Richarii sacerdotis gloriosi.

Bruxellen. Incipit ab Antiochenis, in quibus purus est. Tum: Et in civitate Puteoli, natale sanctorum martyrum Proculi & Niceæ matris ejus. [Proculi &c.] Sequitur deinde annuntiatio de Ptolemæo & Lucio, [Amati.] pure. Accedit: Item Amati, episcopi Senonensis, qui pro veritatis justicia a Theodorico rege, gravi exilio diu fuit tribulatus. Vide Auctaria XXVIII Aprilis & XIII Septembris. Turonis, [Columbani.] depositio sancti Columbani abbatis. Infra dicitur episcopus Turonensis, neque sic notus.

Hagenoyen. In textu, præter morem, purus. adjungit: In territorio Beluacensi, natale sancti Justi martyris. Vide dicta die præcedenti. Item, [Justi. Alexand &c] sanctorum Alexandri & Victoris martyrum. Vide ibidem. In civitate Puteoli, sanctorum martyrum passio Proculi & Niceæ matris ejus. [Proculi &c.]

Aquicinct. Incipit a proprio vicini oppidi: Duaci, [Transl. Am. Aquilini.] translatio sancti Amati archiepiscopi & confessoris. In fine autem addit: Apud castrum Ebroicas, natalis sancti Aquilini episcopi & confessoris.

[Aquilini.] Victorin. & Reg. Suec. sign. num. 130. In fine absque positione: Ipso die, sancti Aquilini, episcopi & confessoris.

[Ethbini.] Matric-Cartus-Ultraj. Ptholomæi & Lucii martyrum. Ethbini confessoris. Beronici, Pelagiæ & aliorum quadraginta novem martyrum.

Bigotian. signatus P 5. In civitate Puteoli, natalis sanctorum Proculi & Nicheæ matris ejus. [Proculi &c.]

Bigotian. signatus E 40. Apud Senones, passio sanctorum martyrum Saviniani, [Savin. &c.] Potentiani, Altini & Eodaldi. Constat ex Tornacen. supra, hodie memoriam agi translationis, quæ facta est anno MXXVI, vel, ut alii, MXXX.

Codex D. Du Cheval. signatus B. In civitate Puteoli, [Proculi&c.] natalis sanctorum martyrum Proculi & Niceæ matris ejus. Ughellian. Procul dubio similis hic etiam est Antverp. Max-Lubec. &c. Verum in extracto nostro sic primum nomen scriptum est: In civitate Puteoli, natalis sanctorum Pauli & Niceæ matris ejus.

[Fredeswidæ. Aquilini.] Altemps. In Britannia, civitate Oxoniæ, sanctæ Fredeswidæ virginis. Et sancti Aquilini, episcopi & martyris.

[Proculi &c.] Florentin. In civitate Puteoli, sanctorum martyrum Proculi & Niceæ matris ejus. Item, sancti Amati confessoris. [Amati. Asterii.] Addit solus codex Strozzian. Romæ, sancti Asterii presbyteri & martyris. Vide XXI Octobris.

[Savin &c.] Bizunticen. Senonis, sanctorum martyrum Saviniani & Potentiani sociorumque eorum.

[Columbani.] Remens. SS. Tim. & Apoll. Turonis, depositio sancti Columbani abbatis & confessoris.

Editio Lubeco-Col. Primæ annuntiationi post, & Lucii, inserit, atque Tertii sub Anthonino cognomento Pio, & filio ejus. Cetera satis pura sunt usque ad finem. Ubi additur: In civitate Puteoli, [Proculi &c. Frideswidæ.] natale sanctorum martyrum Proculi & Niceæ matris ejus. In Anglia, civitate Oxonia, sanctæ Frideswidæ virginis.

Belini editio altera, priori in textu similis, in fine adnectit: [Eadnochi.] Eodem die, sancti Eadnochi martyris, episcopi Eboracensium. In territorio Aurelianensi, [Verani.] depositio beati Verani episcopi & confessoris. Vide Usuardum XI Novembris.

Greven. Civitate Puteolis, sanctorum martyrum Proculi & Niceæ matris ejus. [Proculi &c. Austerii &c.] In Histria, sanctorum Austeri, Neopoli, Desiderii & Festini. Eodem die, [Januar. &c. Columbani. Bevagii. Folquini. Desiderii, Geremari. Amati abb.] commemoratio sanctorum Januarii & sociorum ejus martyrum. Columbani episcopi Turonensis & confessoris. Bevagii, episcopi Silvanectensis & confessoris. Folquini episcopi. Desiderii episcopi. Geremari abbatis Flaviacensis & confessoris. Vide Auctaria XXI, XXIII & XXIV Septembris. Amati, abbatis Luxoviensis & confessoris. In Hibernia, [Ethbini.] sancti Ethbini, levitæ & confessoris, discipuli beati Samsonis Dolensis archiepiscopi. Hic cum sancto Wingualoco presbytero & confessore dignissimo (de quo supra VI & V Nonas Martii habetur) iter faciens, Christum in specie leprosi suscipere & miro fidei ardore cum eodem tractare, vocem etiam ascendentis Domini audire, salutem promittentis eis, qui amborum memores in orationibus extitissent, meruit. Ipse tandem vita & miraculis, inter quæ & mortuum suscitasse legitur, clarus, beato fine in Domino quievit. Notabis parenthesim hic insertam in prima editione sic legi (qui VI & V Nonas Martii sine egregia commendatione transiri non debuerat.) Sequitur: [Translat. Willibrordi. Frideswidæ.] Translatio sancti Willibrordi episcopi & confessoris. In Anglia, civitate Oxoniensi, sanctæ Frideswidæ virginis.

[Eadnochi.] Molan. Eodem die, Eadnochi martyris, episcopi Eboracensium. In territorio Aurelianensi, depositio beati Verani, [Verani. Savin. &c.] episcopi & confessoris. Senonis, sanctorum martyrum Saviniani & Potentiani sociorumque ejus. Horum festivitas dum ab antiquis temporibus, pridie Kalendarum Januariarum ageretur, transmutata est XIV Kal. Novemb. eo quod ipso die translata sunt corpora eorum, & angelicæ voces sunt auditæ, [Translat. Amati.] sicut in translatione eorum legitur. Duaco, translatio sancti Amati episcopi & confessoris. Qui postquam execrabili jussu Theodorici regis, gregi suo condolens, sed commendans sanctæ Trinitati, episcopatum dereliquit, carnem suam macerando, multas passiones pro Christo sustinuit. Et sancti Aquilini episcopi & confessoris; [Aquilini.] dein typis minoribus, Eboracensis [Ebroicensis.] In Anglia, [Fredeswidæ.] civitate Oxoniensi, sanctæ Fredeswidæ virginis. Editiones aliæ habent: Ebroicas, sancti Aquilini, episcopi & confessoris. Oxoniæ, sanctæ Fredeswidæ virginis. [Vari.] Die decima nona, sancti Vari martyris De Saviniano & sociis: item de Amato, plane ut in priori. [Etbini.] Ad finem adjicitur aliis litteris. In Britannia sancti Etbini, abbatis Nectensis.

XIII Kal.
Die 20.

[Maximi.] Apud Aviensem provinciam, natalis beati Maximi, levitæ & martyris, qui patiendi desiderio, inquirentibus se persecutoribus palam ostendit, & post responsionum constantiam, equuleo suspensus ac tortus, dein fustibus cæsus & ad ultimum obrutus occubuit. [Caprasii.] In Galliis civitate Agenno, sancti Caprasii martyris, qui cum rabiem persecutionis declinans, lateret in spelunca, tandem animatus ad tolerantiam passionum, [Marthæ & Saulæ. Except. Georgii &c] ad aream certaminis properavit, & palmam martyrii fortiter dimicando promeruit. Civitate Colonia, passio sanctarum virginum Marthæ & Saulæ cum aliis pluribus. Ipso die, exceptio sanctorum martyrum Georgii diaconi & Aurelii.

Omnino puri sunt soli Praten. Antverp-maj. Munerat. & Greven.
Varia lectio. Munerat. & recentiores aliqui codices scribunt Aniensem, sed pro Aviensem stant omnes antiquiores, licet locus hodie in Vestinis, ubi olim fuit, notus non sit, ac proinde computari possit inter eos pagos vel oppida, de quibus recte dixeris: Hæc tunc nomina fuerunt, nunc sunt sine nomine. Præterea idem Munerat. omisit titulum beati. Legendum est patiendi desiderio, male in Greven. patiendo. In Munerat. & Greven. est, responsionis constantiam; ceteri ut in textu. Captasii, error est in Antverp-majore. Greven. pro passionum, habet passionis. Denique in Antverp-majore omissa est particula &, post properavit.

[Maximi.] Observatio. De Maximo hoc nostro Aviensi antiquorum Martyrologorum meminit nullus, excepto solo Usuardo, qui unde illum acceperit, divinare prorsus nequeo, nisi suspicemur, Martyris illius passionem, aut brevia quædam Acta, in ejus manus pervenisse, qualia ferme edidit Petrus de Natalibus lib. 9 cap. 85. Alia apud nos Mss exstant, & quidem varia, in quorum nonnullis manifesta inter Maximos apparet confusio, de qua disputantem vide Tillemontium tomo 3 pag. 710 & 711. Asserit Baronius, ejus martyrii atque translationis historiam manuscriptam se accepisse ab ecclesia Aquilana; nimirum, opinor, Acta illa ipsa, ex quibus compositum subinde fuit officium ecclesiasticum Aquilanæ diœcesi proprium, Romæ impressum anno MDCIV, cujus exemplar habemus, & ex quo descripsit Ferrarius, quæcumque de Maximo annotat in Sanctis Italiæ pag. 657. Colitur ab Aquilanis, sacri depositi possessoribus, tamquam peculiaris patronus XIX Octobris; nos alterutro die vitam & gesta, qua poterimus verosimilitudine illustrabimus. Caprasium certo memorant Hieronymiana, [Caprasii.] nec est cur adjectitium reputet Florentinius, nisi quod forte in codice Lucensi defuerit, de cetero ejus Notatio consuli meretur. Superius VI Octobris, ubi de Fide agendum fuit, paucis indicavimus, quæ ad celeberrimæ virginis Acta spectabant, ex quibus haurienda sunt Caprasii gesta, ut proinde ea hic repetere opus non sit. Ex præfatis Actis Caprasium accepit Ado, brevique exornavit elogio, cujus medullam Noster repræsentat; at codices recentiores, contra Usuardi mentem, integrum restituunt, ut in Auctariis patescet. Notkerus, contractis Adonis verbis, eum Sanctum die præcedenti collocavit. Wandelbertus de ipso solo hodie cecinit:

Ternum cum deno, Caprasi martyr, honoras:

[Marthæ & Saulæ.] Sequitur classis virginum Coloniensium, quam diu, sed frustra, apud Martyrologos aut alios scriptores antiquos, imo apud Colonienses ipsos, quæsiveram, donec casu incidi in locum Crombachii de Ursula lib 11 cap. 12, ubi Usuardum primarum Virginum cæsarum pridie cladis generalis Ursulanæ, per textus nostri verba meminisse contendit, addens, Colonienses has, vel non colere, vel tantum postridie cum tota sodalitate Ursulana. Hic paucis edoctus sum, cur in vanum quæsierim: at unde Virgines suas Usuardus aut acceperit aut efformaverit, æque incertum relinquitur. Utrum vero satis comperta sint, quæ de Usuardina nostra commemoratione censuit Crombachius; atque item, an satis consona vulgatis Actis Ursulanis, alterius loci & examinis est. At enim, ex Usuardo, tamquam de recepta suo seculo, nempe nono, opinione, testimonium ferente, id eruitur, Virgines plures apud Coloniam, ut sequenti die etiam Wandelbertus testabitur, id, inquam, eruitur, Virgines plures, & si ita vis, plurimas ibi pro fide Christi occubuisse. Poterunt forte Martha & Saula curiosioris perscrutationis materiam aliquando suggerere. Interim si de societate undecim millium fuisse censeantur, mirari liceat, inter tot Ursulanas, ab aliquibus nominatim expressas, hæc duo nomina ferme ubique desiderari. De Georgio, [Except. Georgii &c.] Aurelio & sociis martyribus Cordubensibus egimus cum Usuardo XXVII Augusti, quo die illos ipse perperam consignavit, cum certum sit ex Eulogio, VI kal. Augusti seu XXVII Julii esse interemptos. Hic recolitur festiva exceptio sacrorum corporum, Corduba ab Usuardo ipso & Odilardo allatorum, quam ob insignem celebritatem Noster Martyrologio inserere voluit. Exstat translationis ipsius, factæ anno DCCCLVIII historia ex Usuardi narratione, ab Aimoino symmista compilata, & a Mabilione recusa seculo 4 Benedictino, parte 2 a pag. 45.

AUCTARIA.

Herinien. In textu purissimus, augmentum Remense proprium adjicit: Eodem die, [Sindulfi.] depositio Sindulfi confessoris, cujus vita quam fuerit Deo accepta, testanturipsius miracula, quæ per ejus merita sunt facta.

Tornacen. Omittit elogium Maximi: in Caprasio & Coloniensibus purus, nihil habet de exceptione reliquiarum &c.

Rosweyd. In textu non omnino purus, præcipuum defectum habet, quod careat penultima annuntiatione de Martha & Saula.

Pulsanen. Rescindit elogia Maximi & Caprasii, cetera omnia pura sunt.

Antverp. & Max-Lubec. &, ut puto, Ughellian. In prima puri, [De Caprasio.]de Caprasio Adonem describunt post, in spelunca, addentes: tandem audiens qualiter beata Fides pro Christo agonizavit, animatus ad tolerantiam passionum, oravit ad Dominum, ut si eum gloria martyrii judicaret dignum, ex lapide speluncæ aqua limpidissima emanaret, quod præstante Domino, securus ad certamen properavit, palmamque &c. Desunt annuntiationes duæ ultimæ.

Molan. In prima satis purus, in secunda mutilus est, in tertia purus, caret quarta.

Antverp-max. Ultrajectin. & Leyden. De Caprasio habent, ut Antverp. & Max-Lubec. De Martha & Saula, nihil; in prima & ultima puri. In fine: In pago Remensi, depositio sancti Sindulphi presbyteri & confessoris. [Sindulfi.] Noto, Antverp-max. pro Maximi, legere Maximini.

Albergen. & Danic. In prima & secunda similes sunt superioribus, sed carent reliquis, ut supra Antverp. &c.

Lovanien. Convenit cum Antverp-max. &c. sed totum Caprasii elogium expunxit.

Centulen. In Galliis civitate Agenno, sancti Caprasii martyris. Apud Aviensem provinciam, beati Maximi, [Textus. mutilus.] levitæ & martyris. Civitate Colonia, sanctarum virginum Marthæ & Saulæ cum aliis pluribus.

Bruxellen. Incipit a Caprasio, de quo habet ut Antverp. &c. Sequitur de Maximo, pure. Tum: Romæ, natale sancti Austerii presbyteri. Vide die sequenti. [Austerii.] In Puteolis civitate, natale sanctorum martyrum Zozimi, Januarii & Dorotheæ. Ex Hieronymianis, æque ac Austerius. [Zozimiæc.] Sequitur de exceptione Georgii &c. & sanctarum Marthæ & Saulæ, pure. Deinde: In pago Remensi, depositio sancti Syndusi [ [Sindulfi.] pro Sindulfi] presbyteri & confessoris. [Austrebertæ.] Et sanctæ Austrebertæ virginis. Vide X Februarii; infra indicatur translatio.

Hagenoyen. In prima satis purus, de reliquo textu nihil habet, sed substituit: Apud Allexandriam sanctæ Pelagiæ, [Multa de Pelagia.] quæ peccatrix appellatur; quam mirabiliter sanctus Nummus [Nonnus] episcopus ad fidem convertit, & in conventu clericorum, & totius civitatis Alexandriæ baptizavit. De qua prius tamen, cum adhuc meretrix esset, ipse prophetaverat, quod ipsa octo episcoporum præire deberet sacerdotium. Et de illa postea mirabilem vidit visionem, quam ipsam in se implevit: nam illa habitum virilem induit, & solo Nummo episcopo sciente, a quo cilicium accepit, fugit, & cellam solitariam intrans, vocans se Pelagium. Et ibi multis annis in magna abstinentia & pœnitentia vixit & ante mortem a Nummo episcopo, per Jacobum dyaconum est salutata, & multum confortata & obiit in pace. Vide quæ de Pelagia & Pelagiabus dicta sunt in Observationibus ad VIII & XIX Octobris.

Matric-Cartus-Ultraject. Caprasii martyris. [Textus mutilus.] Maximi, levitæ & martyris. Sanctarum virginum Marthæ & Saulæ cum aliis multis, martyrum.

[Neonis.] Cluniacen. Item, Neonis martyris. Novi septem Neones, quis hic signetur, nescio.

Vatican. num. 5949. Textui præfigit: Beneventi, [Zozimi.] sancti Zozimi episcopi. Desunt annuntiationes duæ ultimæ.

[Neoti. Neonis. Transl. Aust.] Altemps. Eodem die, sancti Neoti presbyteri & confessoris. Item Neonis martyris. Item translatio sanctæ Austrebertæ virginis.

[Georgii &c. Asterii.] Florentin. Item, sanctorum martyrum Georgii diaconi & Aurelii. Ipso die Romæ, sancti Asterii presbyteri & martyris, sub Alexandro imperatore, quem præcepit per pontem præcipitari. Vide die sequenti.

Bizunticen. Parisius, exceptio sanctorum martyrum Georgii diaconi & Aurelii.

[Verani.] Cabillon. Sancti Verani episcopi Cabillonensis. Vide Usuardum XI Novembris, & alios die præcedenti.

Remens. SS. Tim. & Apoll. In territorio Remensi, [Sindulfi.] villa quæ dicitur Alsontia, depositio sancti Sindulfi presbyteri & confessoris.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Colonia Agrippina, in ecclesia sanctarum undecim milium virginum, [Hippolyti.] commemoratio sancti Hippolyti martyris & sociorum ejus, cujus Hippolyti corpus ibidem per translationem requiescit. Item apud Coloniam, passio sanctarum virginum & martyrum Marthæ &c. In Maximo, satis pura est. In Galliis, civitate Agenno, [Translat. Caprasii.] festivitas translationis sancti Caprasi martyris. Qui cum timore, persecutionis rabiem &c. sicut Antverp. usque ad præstante Domino, ubi adjungit: Ita factum est. Securus igitur ad certamen passionis properavit, ubi una cum beata Fide decollatus, sicque palmam, &c. Tum: Horum sanctorum tolerantiam passionis & patientiæ Primus & Felicianus fratres videntes, ad Christum conversi, cum ipsis pariter decollati sunt. Vide quomodo hæc conveniant cum dictis IX Junii. Trecas, sancti Arandi confessoris. An non Adroldi vel Alderaldi? [Arandi. Quirini.] Eodem die, sancti Quirini presbyteri & martyris. Hunc Quirinum non novi. Apud Mynden, [Feliciani.] sancti Feliciani martyris.

Belin. In prima non plane purus, in secunda habet cum Antverp. &c. In tertia purus est, deest ultima. Altera ejus editio subjungit in fine: Item, [Neonis.] sancti Neonis martyris.

[Avelsi &c. Quirini. Feliciani. Feliciæ &c. Eutici &c. Zozimi &c. Feliciani. Sindulfi. Prisci. Arandi.] Greven. Avelsi & Valeriani, discipulorum Christi. Quirini presbyteri & martyris. Apud Mynden, sancti Feliciani martyris. Feliciæ martyris & Justi pueri. Nichomediæ, sanctorum Eutici, Promasii, Lucii & Marcellini. Civitate Puteolis, sanctorum Zozimi, Januarii, Dorochæ. In Fulginea, Feliciani, episcopi & confessoris. Sindulphi, confessoris. Prisci, confessoris. Trecas, sancti Arandi, confessoris. Vide supra in edit. Lubeco-Col. Apud Coloniam Agrippinam, in ecclesia sanctarum undecim millium Virginum, commemoratio sancti Hipoliti martyris. [Hippolyti.] ibidem per translationem quiescentis, & sociorum ejus.

Molan. Ex Adone eadem textui, sed aliis litteris interjicit, quæ supra retulimus in Antverp. & aliis. Mutilum autem supra diximus in hac ipsa annuntiatione, quod ultima verba, & palmam martyrii fortiter dimicando promeruit, etiam Italicis exprimat. In fine vero adjectitium censet: Ipso die, exceptio sanctorum martyrum Georgii diaconi & Aurelii. [Neonis. Sindulfi.] Tum: Item Neonis martyris. Eodem die, depositio Sindulphi confessoris: cujus vita, quam fuerit Deo accepta, testantur ipsius miracula. Hæc ex Heriniensi, sed nonnihil immutata. Trecas civitate, natalis sancti Arandi confessoris & archidiaconi. [Arandi.] Editiones aliæ in textu conveniunt. In fine: In pago Remensi, depositio Sindulphi confessoris: cujus vita, quam fuerit Deo accepta, testantur ipsius miracula. Trecas civitate, [Araldi.] natalis sancti Araldi, confessoris & archidiaconi. Item, sancti Neonis martyris. Et transitus sancti Vendelini, [Vendelini. Feliciani.] confessoris. Apud Mindam, natalis sancti Feliciani, episcopi & martyris. Putat Castellanus, ubique indicari unum & eumdem Felicianum Fulginatem. Die vigesima, sancti magni martyris Artemii. [Artemii.] Ipso die Parisiis, exceptio sanctorum martyrum Georgii diaconi & Aurelii. Vide apud Surium longam de magno illo martyre Artemio ex Metaphraste historiam.

XII Kal.
Die 21.

[Dasii & sociorum.] Apud Nicomediam, natalis sanctorum martyrum Dasii, Zotici, Gai cum duodecim militibus. Eodem die sancti patris nostri Hilarionis, [Hilarionis.] cujus vitam Hieronimus virtutibus plenam scribit. [Asterii. Viatoris.] In civitate Ostia, sancti Asterii presbiteri, qui in passione beati Calisti Papæ legitur. Ipso die, sancti Viatoris, ministri beati Justi Lugdunensis episcopi.

Inter codices, undequaque puri sunt soli Praten. & Molan.

Varia lectio. De Gai, Hieronimus, Ostia, Calisti, non semel dictum est. Molan. opinor ex Greveno, phrasim nonnihil transposuit, legens: Cujus vitam virtutibus plenam Hieronymus scribit. Nostra lectio Bedæ & Adoni conformior est. Hic noto, varietatem lectionis etiam inter vetustiores codices in eo esse præcipuam, quod Antverp-maj. Rosweyd. Antverp. Max-Lubec. Munerat, & Greven. cum signo L, textui adjiciant celebratissimas illas Virgines Colonienses undecim mille numero, [De Virgin. Ursulanis.] de quibus die præcedenti agere cœpimus occasione Marthæ, Saulæ & sociarum plurium, ex quo die in hunc translatas existimat Castellanus. Hoc certum, hodiernas istas, Usuardinas omnino non esse, nec apud ullum antiquum Martyrographum sub eo numero cognitas. Wandelberti versus, nuper etiam indicatos, lubens subjicio, ex quibus id demum habetur, quod ultro concedimus, numerosam Virginum multitudinem apud Coloniam martyrio coronatam. Ita habet:

Tunc numerosa simul Rheni per littora fulgent
Christo virgineis erecta trophæa maniplis
Agrippinæ urbi, quarum furor impius olim
Millia mactavit ductricibus inclyta Sanctis.

Numerum hic pro poëtæ arbitrio determinari perspicuum videtur. Ceterum & millia & millenas fuisse illustrissimas Virgines, tam indubitatum putamus, ut ferreus sit oporteat (loquor ex Magistri sententia) qui hisce & antiquis fundamentis nixæ Coloniensium traditioni fidem negare sustineat. Acta equidem, ut passim vulgata sunt, nullus probo, nec de ipsis varie a variis & merito castigatis, hic disputandi locus est. Videatur Baronii Notatio, sed cum ea conferantur, quæ diligentissime scrutatus est Browerus noster in Venantii Fortunati librum tertium a pag. 61: item Responsiones Papebrochii ad articulum XIX, num 15, quæque ibi ab eo indicantur. Nos reliqua ex Crombachio & aliis suo tempore expendemus.

[Dasii & sociorum.] Observatio. Incipio a confusione, quæ in Adonianis codicibus Mss. haud dubie inveniri debuit, & propter adjectas virgines Ursulanas, & propter transposita in Romano parvo nomina, quæ a Rosweydo locis suis feliciter restituta sunt, a Mosandro & magis etiam a Notkero turbata. De cetero quod ad textum nostrum attinet, is plane ex Adone aut descriptus aut contractus est; singula ordine prosequamur. Inter codices Hieronymianos, ut vetustissimus, ita hodie correctissimus est Epternacensis, nam ubi alii ferme legunt: In Nicomedia, Dasi, Zotici, Gagi cum duodecim milibus; enormen numerum, Græcis ipsis incognitum, melius iste restringit hoc modo: cum duodecim militibus. Primam lectionem pridie secutus est Notkerus, at Romanum parvum, Ado & ex hoc Noster probatiori insistunt. Jam vero præfata verba, cum duodecim millibus, dubium injecere Florentinio, utrum sub isto numero sanctæ Ursulæ ac sociarum certamen non celebretur. Nec sane tam procul rejicienda videtur haud infundata suspicio, præsertim si vera sunt, quæ in Notula sua asserit Castellanus, nimirum, in nonnullis antiquis codicibus non duodecim sed undecim dumtaxat millia accenseri, eumque numerum non ad Nicomedienses referri, sed ipsis martyribus Coloniensibus applicari. Ad hæc rursus dilabimur, de quibus satis dictum est; aliorum virorum eruditorum circa hujus famosi numeri genesim conjecturas vix quisquam vel leviter doctus ignorat. Videri aliquæ possunt in Notatione Motherii, in nupera versione Gallica Martyrologii Romani ad hunc diem. De Hilarione non est quod addam Notationi Baronii. [Hilarionis.] Celebratur a Beda & ex hoc a Rabano iisdem verbis: Romanum parvum, paucis: Et sancti Hilarionis monachi. Verum Ado ex insigni vita, ab Hieronymo descripta, seriem bene longam Martyrologio suo inseruit, ex qua non multa Notkerus, sed die præcedenti male retulit; Noster solam primam periodum, quæ Bedæ & Rabani phrasi persimilis est, selegit & transumpsit. Vide quæ cursim a nobis præsignata sunt XXI Martii, [Asterii.] & vitam apud Surium. Asterii meminit etiam laudatus Beda, meminit Rabanus, meminit Ado, omnes iisdem plane terminis. Bedam, an Adonem, secutus sit Usuardus tantumdem est, certe ex alterutro, & verosimilius ex solito antesignano, pauca ea excepit, quæ in textu retulimus. De Actis videnda sunt quæ in Callisto observavimus XIV Octobris. Asterium porro & Hilarionem sic laudat Wandelbertus:

Presbyter Asterius duodeno laude coruscat,
Egregia, multos docuit qui vincere Sanctos
Undique bella piis diram minantia mortem:
Hunc & Hilarion eremi bonus accola comit.

De sancto Viatore, inquit Florentinius, apud Gallicos scriptores omnia aperta sunt. Assentior: sed an ejus conjectura adeo fundata sit, [Viatoris.] in restituenda Gallici antiquarii, ut vocat, additione, judicent alii. De Justo, Viatoris hujus magistro, abunde egimus ad 11 Septembris, quo die ab aliquibus minister episcopo conjungitur, cetera alibi de integro discutientur. Auctaria nonnulla utrumque, aut conjunctim, aut divisim diversis diebus referunt; sed hoc nihil ad textum. Hic demum sufficiat observasse, Usuardum in Viatore juxta ac in reliquis Sanctis, ut initio monebamus, sua omnia ex Adone transtulisse.

AUCTARIA.

Herinien. Toto textu purissimus, iterum proprium Remense inserit secundo loco: Item, in castro Laudunensi, sanctæ Ciliniæ, [Ciliniæ.] matris beati Remigii Remorum archiepiscopi. In ora codicis inferiori, recenti manu adjicitur: Apud Coloniam Agrippinam, passio sanctarum Virginum, [11000 VV.] undecim milium.

Tornacen. In textu etiam purissimus est, sed penultimo loco interjicit: Civitate Laudunensi sanctæ Ciliniæ. [Ciliniæ. Ciliniæ V.] Deinde post Viatoris in fine: Meldis civitate, sanctæ Ciliniæ virginis. Putat Castellanus Remigii matrem, occasione hujus virginis fere synonymæ, consignatam.

Antverp-maj. In textu non satis correctus, in fine non magis eleganter adjicit: Civitate Colonia, passio sanctarum undecim milia Virginum. [11000 VV.]

[De iisdem.] Rosweyd. De Asterio: Qui in passione beati Kalixti legitur Papæ urbis Romæ. In fine: Civitate Colonia, undecim milia Virginum.

Pulsanen. Omnia satis pura habet, excepta ultima annuntiatione, in qua deficit.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. Adjiciunt textui: [Severini. 11000 VV.] Burdegala, Severini episcopi. In civitate Colonia, natale Virginum XI milium.

[De iisdem.] Munerat. Dazii, Zotici cum XII milibus. In fine: Eodem die, apud Coloniam, sanctarum undecim milium Virginum & martyrum.

[De iisdem.] Greven. cum signo L, ut diximus, in fine subdit: Apud Coloniam Agrippinam, passio sanctarum undecim millium Virginum.

Antverp-max. Ultraject. & Leyden. In prima puri, secundam sic efferunt: Apud Palestinam, natale sancti Hilarionis abbatis, cujus vitam &c. Tum: Apud Coloniam Agrippinam, natale Virginum undecim milium. De Asterio addunt: Qui sicut in passione Kalixti Papæ legitur, jussu imperatoris Alexandri per pontem præcipitatus, quia corpus sancti Kalixti sepelierat, [De iisdem. De Asterio. Ciliniæ.] gloriam martyrii adeptus est. In Viatore puri, subdunt: In castro Laudunensi, sanctæ Ciliniæ, matris sancti Remigii Francorum Apostoli. Burdegala, sancti Severi Treverensis episcopi. [Severini.] Severus Trevirensis colitur XV Octbris Hic de Severino agitur, ut alibi latius explicabimus.

Lovanien. In eo a superioribus differt, quod elogium Asterii expunxerit.

Albergen. & Danic. Ab Antverp-Max. &c. solo ordine dissident, nam primo loco Hilarionem annuntiant, secundo Ursulanas, tertio Nicomedienses; cetera ut superius.

Centulen. Apud Nichomediam, sanctorum Dasii, Sotitigii cum aliis decem militibus. In Palestina, transitus beati Hylarionis, magni patris monachorum, [Textus mutilus.] cujus vitam beatus Jeronimus sanctitatis & miraculorum gloria plenam describit. In civitate Hostia, sancti Asterii presbyteri & martyris. Lauduni Clavati, [Ciliniæ.] sanctæ Ciliniæ, matris sancti Remigii archiepiscopi.

Bruxellen. Incipit: Apud Coloniam Aprippinam, foris muros civitatis ad aquilonarem plagam, passio beatæ Ursulæ, [De Ursulan] ac cum ipsa sanctarum undecim milium Virginum. Quæ de Britannia Romam & inde Coloniam venientes, ibi juxta Renum martyrizatæ sunt. Nicomedienses quatuor nominatim exprimit, nempe, Elasii, Dasii, Zotici, Gagii vel Gaii &c. De Hilarione habet ut Antverp-max. &c. Tum: Apud Burdegalam, depositio sancti Severi Treverensis archiepiscopi. [Severini.] Vide in Antverp-max. Fontanellæ monasterio, depositio sancti Condedis [alias Condedi] confessoris. [Condedi. Ciliniæ.] Apud Laudinium, depositio sanctæ Ciliniæ, matris beati Remigii. Lege Laudunum, ut supra.

Hagenoyen. De virginibus Ursulanis multa narrat, sed ita ut selegisse videatur quæ maxime sunt inverisimilia. Vide infra in editione Lubeco-Col. & Greveno. De Nicomediensibus solum addit, cum undecim militibus. De Asterio, ferme ut Antverp-max. Tum: Item in castro Lugdunensi, [Ciliniæ.] depositio sanctæ Ciliniæ, matris sancti Remigii Francorum Apostoli. Desunt Hilarion & Viator.

Aquicinct. Textui subdit: Burdegala, sancti Severini episcopi. [Severini. inventio Audomari. Ciliniæ. 11000 VV.] Eodem die, inventio corporis beati Audomari episcopi. Et sanctæ Ciliniæ, matris sancti Remigii. Coloniæ, sanctarum undecim millium Virginum. Notat amanuensis, qui codicem contulit cum secunda Molani editione, & variantes descripsit; notat, inquam, faciem unam & alteram recentiori manu hic insertam, in quibus additamenta sunt varia, atque illud potissimum, ex quo codicis ætatem in præfatione colligere conatisumus.

Matric-Cartus-Ultraject. Undecim millium Virginum. [De iisdem.] Hilarionis, confessoris. Dasii, Zotici, Cai, cum duodecim militibus martyribus. Asterii presbyteri & martyris.

Reg. Suec. sub. num. 428. Apud Coloniam, undecim millium Virginum. [De iisdem.]

Codex D. Le mare signatus A. Civitate Burdegala, sancti Severini episcopi & confessoris. [Severini.]

Vatican. num. 5949. Pro Dasii, habet Claudii.

[De Ursula & sociabus.] Florentin. Non omnino conveniunt, sed sic ferme legunt: Ursulæ cum undecim millibus, & passio sanctorum martyrum Cyriaci Papæ, qui fuit post Petrum XVIII, nec non & Jacobi, archiepiscopi Antiocheni, Vincentii presbyteri Cardinalis, Mauricii episcopi Lavicani, Follani episcopi Lucensis, Sulpitii episcopi Ravennæ, Clementis episcopi, & Marculi episcopi, & Herei sponsi sanctæ Ursulæ. [Severini.] Burdegalæ, sancti Severini episcopi. Hæc ultima annuntiatio de sancto Severino, iisdem verbis legitur in codice Burdegalen.

[Translat. Gerardi.] Codex Montis sancti. Tulli, translatio sancti Gerardi episcopi & confessoris. Vide in Actis nostris ad diem XXIII Aprilis.

[Historia Ursulana.] Editio Lubeco-Col. Apud Coloniam Agrippinam, passio sanctæ Ursulæ, & sodalium ejus sanctarum undecim milium Virginum & martyrum. Quorum sancta Ursula, virgo & filia regis Britonum, domina & regina extitit. Hæc cum esset desponsata Etherio, filio regis Angliæ, has sacras virgines ad dedicationem & conservationem virginitatis suæ elegit, cum quibus peregrinavit Romam, de Roma usque ad Coloniam pervenit. His sacris Virginibus associati fuerant sanctus Cyriacus Papa, & Innocentius presbyter Cardinalis, Pantalus Basileensis episcopus, & sanctus Marculus episcopus, multique episcopi & sacerdotes, principes & nobiles huic sanctæ societati adhæserunt, & cum eisdem virginibus una die, sub una fide sanctissimæ Trinitatis super litus Reni præfatæ civitatis, una cum beata Gerasina, regina Siciliæ ac filiabus ejus Babilla, Juliana, Victoria & Aurea, ac parvulo suo Adriano & beatis virginibus Cleomata, Theomata, & Cristantia, Pynnosa, Theusta, Thamaria regina & Officia, ab Hunis & barbaris tempore Marciani imperatoris, circa annum Domini CCCCL, crudeli examinatione trucidati sunt. Apud Burdegulim civitatem Aquitaniæ, memoria sanctissimi patris Severini, [Severini.] Agrippinensium archiepiscopi & confessoris; quæ gloriosa festivitas apud ejusdem civitatis incolas, hodie celebri jocunditate recolitur. De Hilarione, plura etiam habet, sed quæ in Adone legi mavelim. In Nicomediensibus est, cum duodecim milibus. De Asterio, ut Antverp-max. &c. [Ciliniæ.] In Viatore fere pura est. De Cilinia etiam ut Antverp-max. sed pro matris habet martyris. Tum: Eodem die, transitus sancti Wendelini confessoris, [Wendelini. Celiniæ V. Victoris & Sindulfi.] cujus merita frequentibus panduntur miraculis. Civitate Meldis, sanctæ Celinæ, virginis. Ipso die, beatorum Victoris & Syndulphi, confessorum.

Belin. In textu satis purus est, nisi quod legat, cum duodecim milibus. In fine adjicit: Burdagaliæ, sancti Severini episcopi. Eodem die civitate Colonia, [Severini. 11000 VV.] natale sanctorum undecim milium Virginum, quæ pro virginitatis constantia, martyrio vitam consummaverunt.

Greven. Nota, undecim millium Virginum regina & ductrix fuit beata Ursula, [Alia hist. Ursulana.] Deonoti regis Britonum filia, desponsata Conano regi Armoricorum, seu Britanniæ minoris. Hæ omnes Virgines cum aliis innumeris, ad ipsas confluentibus, apud Coloniam martyrio coronatæ sunt (ut in gestis Britonum legitur) tempore Gratiani imperatoris, qui cœpit anno Domini CCCLXXXI. Aliis aliud videtur. [confer cum his Edit. Lubeco-Col.] Ad quarum sanctitatem commendandam non modo consuetudo, verum etiam pro consuetudine sacramentum inolevit, ut intra ambitum virginalis sepulturæ, nemo cujusquam defuncti audeat corpus inferre. Fuerunt autem cum beata Ursula super totum exercitum Virgines quatuor, quarum nomina sunt Pynnosa, Cordula, Eleutheria, Florentia. Post has undecim, singulæ millenis præerant, quarum hæc sunt nomina: Jota, Benigna, Clementia, Sapientia, Carpophora, Columba, Benedicta, Odilia, Celyndris, Sibilia, Lucia. Item Nicea Bithiniæ, sanctorum Macharii, Proculi, Modesti cum aliis CCLXXII. [Macarii&c. Maurunti. Severi. Condeli. Wendelini.] Maurunti, episcopi Marsiliensis & confessoris. Severi, episcopi Treverensis & confessoris. Monasterio Fontinella, sancti Condeli presbyteri & confessoris. Item, depositio sancti Wendelini confessoris Treverensis, cujus merita frequentibus panduntur miraculis. [Malchi. Nummi.] Malchi monachi. In Hibernia, Nummi confessoris. Apud Burdegalim, civitatem Aquitaniæ, solemnis memoria beati Severini, Coloniensis archiepiscopi & confessoris. Civitate Meldensi, [Severini. Celinæ V. Ciliniæ.] sanctæ Celinæ virginis. In castro Laudunensi, sanctæ Ciliniæ, matris Sancti Remigii Francorum Apostoli. Jam sæpius supra recurrit.

[Severini. 11000 VV. Ciliniæ.] Molan. Burdegelliæ, sancti Severini episcopi. Eodem die, in Colonia Agrippinensi, sanctarum &c. ut Belinus. Item in castro Laudunensi, sanctæ Ciliniæ, matris beati Remigii, Remorum archiepiscopi. Meldis civitate, sanctæ Ediniæ virginis. Ipso die, [Ediniæ, pro Celiniæ V. Wandelini. Malchi. Wimonis.] transitus sancti Wandelini confessoris. Minoribus typis additur, Treverensis, cujus merita &c. ut Greven. Malchi, monachi. Eodem die, beati Wimonis, Bremensis episcopi, qui Bircæ quiescit. Editiones aliæ, de Ursulanis, ut supra. De Cilinia, Remigio datur titulus Francorum Apostoli. Meldis civitate, sanctæ Celiniæ virginis. In Sithiu, inventio sancti Audomari episcopi Morinensis. [Invent. Audomari.] Demum, minoribus typis: Bircæ, beati Wimonis, Bremensis episcopi, qui Gothis verbum Dei prædicavit. A Castellano vocatur Vimo Gall. Guimon, diciturque fuisse tertius Bremensis episcopus.

XI Kal.
Die 22.

[Philippi & socior. Marci.] Apud Adrianopolim Thraciæ, natalis sanctorum martyrum Philippi episcopi, Eusebii & Hermetis. Item beati Marci episcopi, clarissimi & doctissimi viri, qui primus ex gentibus ecclesiam Hierosolimorum suscepit regendam, ac non multo post martyrii meruit palmam. [Salomæ.] Item sanctæ Salomæ, quæ in Euangelio legitur circa Domini sepulturam sollicita. In civitate Osca, sanctarum virginum Nunilonis & Elodiæ, [Nunilonis & Alodiæ.] quæ pro confessione Christi diutina custodia maceratæ ac capitali sententia punitæ, martyrium celebrarunt.

Consonant codices multi, ut Praten. Herinien. Antverp-maj. Antverp. & Max-Lubec. Belin. Greven. & Molan. Item Antverpien-max. Ultrajectin. Leyden. Lovanien. Albergen. & Danic.
Varia lectio. Sunt qui scribant Hadrianopolim, ut Praten. & Molan. ceteri simpliciter, excepto Belino, qui legit Andrianopolim. De Thraciæ, item Hierosolimorum &c. non amplius loquor. Pro doctissimi, habet Antverp-max. devotissimi, Antverp-maj. eum vocat Marcii. Antverp. Max-Lubec. & recentiores omnes scribunt, fuisse sollicita. Nusquam tanta variatio quanta in nomine Nunilonis, pro quo scriptum invenio, Numilonis, Munilonis, Mulinonis, Numelonis, Numilionis, Minulionis, Mymilionis, Mivilionis, Milionis & quid non? Reliqui in textu Elodiæ, quod ita habeant codices omnes, excepto solo Molano, qui recte scribit Alodiæ, ut omnino scribendum docet Memoriale Eulogii. In Antverp-majore non bene exprimitur custodia maceratæ, at magis deficit Belinus, phrasim mutilans hoc modo: Mulinonis & Zolodiæ, quæ capitali sententia punitæ, martyrium consummaverunt; ubi plane desunt hæc verba: Quæ pro confessione Christi diutina custodia maceratæ &c. Greven. & Molan. pro celebrarunt, ponunt celebraverunt. Sex ultimi codices, quos mediæ notæ vocamus, in eo a purioribus differunt, quod secundam annuntiationem sic incipiant: Hierosolymis, beati Marci &c.

[Philippi & socior.] Observatio. In Atriopoli vel Adrionopoli Thraciæ, Philippi episcopi, Eusebi, Hermetis, Severi, passim legunt apographa Hieronymiana, apud Florentinium. Hinc verosimillime tres primos accepit Ado, qui conjunctiores videbantur; ex Adone verbatim sua desumpsit Noster, primo loco classem referens, quæ illi postrema est. In Severo vel Severis (qui forte diversi sunt) confusi videntur codices citati, at unde huc Eusebium intruserint, fateor me nec divinando assequi posse. Exstant Philippi hujus, non Adrianopolitani sed Heracleensis episcopi, Severi presbyteri & Hermetis diaconi, præclarissima Acta apud nos Mss. a Mabilione tomo 4 Analectorum vulgata, a pag. 134, & subinde correctius a Ruinartio inter selecta & sincera a pag. 442, ex quibus evidenter patet, Philippum non nisi binos martyrii socios habuisse, Severum presbyterum, & Hermetem decurionem, diaconum. Ex his primum, nempe Severum, diserte excludit Castellani notula, asserens solum decurionem diaconum cum episcopo passum; verum qui Acta consuluerit, manifeste deprehendet, prædictum Severum una cum duobus aliis ejusdem martyrii gloria coronatum. Acta ipsa solus inter Martyrologos legisse videtur Rabanus, socios recte distinguens & determinans, ac breve ex iisdem Actis elogium contexens. Rabanum ex parte sequitur Notkerus, sed ejus verba cum Adonianis perperam commiscet, in Kalendarum ordine hic rursus aberrans. Falluntur, opinor, qui Philippum sub Juliano agonem consummasse existimant, nec recte Baronius eum inter episcopos Adrianopolitanos connumerat. Wandelbertum eadem cum Adone sensisse, patet ex ejus versibus:

Undecimum festo Philippus episcopus auget,
Hermis hoc ipso nitet, Eusebiusque beatus.

[Marci.] De Marco Hierosolymitano primus inter Martyrologos loquitur auctor Romani parvi, ex solito suo fonte Rufino lib. 4 cap. 7 his verbis: Jerosolymis, Marci, qui primus ex gentibus episcopus ibi factus est. Hunc sequitur Viennensis primo loco, breve Marco elogium concinnans, quod ex citato loco pro aliqua parte desumptum est. Ex Adone sua omnia decerpsit Noster, quod etiam fecit Notkerus, sed die præcedenti. Ceterum in laudato Rufino non reperit Ado, quod Marcus non multo post (electionem) martyrio consummatus sit; nam primum falsum est, alterum, de martyrio, ut minimum saltem dubium. Videsis in Historia Chronologica episcoporum Hierosolymitanorum, a Papebrochio præfixa tomo 3 Maii pag. XI. Plura suggerunt Baronius & alii suo loco recensenda. Salome aliis Martyrologis antiquis præterita, [Salomæ.] debetur etiam auctori Romani parvi: Et Salomæ, quæ in Euangelio legitur. Mariæ prænomen ei alicubi tribuitur, at nusquam, quod ego sciam, ita apud antiquos appellata legitur. Eam ex Romano parvo transtulit Viennensis, Noster ea solum expunxit, quæ ad eam proprie non pertinebant; nempe, cum reliquis sanctis feminis; cetera omnia plane Adoniana sunt. Videantur Euangelistæ, præsertim Matthæus capitibus 15 & 16, & quæ jam nunc in Actis deducta sunt occasione Mariæ Cleophæ ad IX Aprilis. [Nunilonis & Alodiæ.] Ultima classis Hispanica & propria Usuardo est. De nominum variatione jam superius satis superque diximus. Tu vitam & Acta illustrium Virginum egregie descripta invenies apud Eulogium lib. 2 Memorialis cap. 7. Vide præterea quæ ab Ambrosio Morali circa earum passionem uberius discussa sunt & annotata in scholiis ad Eulogium, quæ habes tomo 4 Hispaniæ illustratæ pag. 285.

AUCTARIA.

Tornacen. In tribus primis annuntiationibus purus est, in quarta plane deficit.

Rosweyd. In toto textu purus est, sed in fine adjungit: [Festi & Modesti.] In Neapoli; sancti Festi & Modesti martyrum & aliorum CCLXXI. Vide Hieronymiana, die præcedenti Ravennæ, [Severi.] sancti Severi episcopi confessoris. Vide hic infra editionem Lubeco-Col. Greven. & Molan. Item Auctaria 1 Februarii.

Pulsanen. In prima purus, in secunda desunt omnia post doctissimi viri. In tertia etiam purus est, deest quarta.

Munerat. In textu non omnino purus est, & in fine subdit: In Galliis civitate Rothomago, natalis sancti Melloni, [Melloni.] qui ejusdem urbis primus ecclesiam archiepiscopus rexit, ibidemque sepultus gloriosissime quievit. Qualia occasione hujus Sancti a nonnullis Hispanis scriptoribus conficta fuerint, disces ex Card. Aguirrio relato in Resp. Papebrochii art. XVIII num. 37.

Centulen. Jerosolimis, beati Marci, qui primus Jerosolimis ex gentibus, post episcopos ex circumcisione, sacerdotium tenuit illius ecclesiæ. Apud Adrianopolim Traciæ, [Textus contractus.] sanctorum Philippi episcopi, Eusebii & Hermetis. In civitate Osca, sanctarum virginum Innilonis & Helodiæ, quæ Daciana persecutione [videantur Acta ipsa] pro fide Christi passæ sunt. Item, sanctæ Salomæ, quæ in Euangelio legitur circa Domini sepulturam solicita.

Bruxellen. Incipit: Mariæ Jacobi & Mariæ Salome, [Mariæ Jac. Mariæ Sal.] materterarum Domini nostri Jesu Christi. Quæ, ut in Euangelio legitur, circa ejusdem Domini Jesu sepulturam sollicitam curam gerebant. Apud Coloniam Agrippinam, passio beatæ Cordulæ virginis & martyris. [Cordulæ.] Apud Andronopolim Traciæ &c Jerosolimis, natale sancti Marci episcopi, clarissimi & doctissimi viri &c. In civitate Osta [Ostia] natale beati Asterii presbyteri. [De Asterio.] De quo in passione Calixti Papæ legitur: quod pro eo, quod ipse corpus ejusdem Calixti Papæ sepelisset, Alexander imperator jussit ipsum per pontem præcipitari, & sic martyrii palmam adeptus est. Apud eamdem Ostam civitatem [patet error] natale sanctarum virginum Munilodiæ & Elodiæ. Quæ pro confessione &c. [Valerii. Viatoris.] Item Valerii episcopi & martyris. Apud Lugdunum, depositio sancti Viatoris confessoris, lectoris, comitis & ministri beati Justi Lugdunensis episcopi, De hoc & Asterio vide die præcedenti. [Mellonis.] Et Mellonis confessoris, Rothomagensis ecclesiæ archiepiscopi.

Hagenoyen. Errat in ipso principio, dum pro Salome scribit, Mariæ Magdalenæ, multaque ibi commiscet alibi trituranda In Adrianopolitanis purus est. In Jherosolyma, natale sancti Marci episcopi & martyris, qui primus ex gentibus &c. [Mellonii.] In Britannia, sancti Mellonii episcopi & confessoris. In civitate Osca, natale sanctarum virginum Mynidemis, Mymilionis & Elodiæ. Quæ pro confessione Christi &c. pure. Ipso die, sanctæ Cordulæ virginis cum aliis pluribus, [Cordulæ & sociarum.] quæ fuerunt de consorcio undecim milium Virginum. Quæ fuerunt perterritæ nomine mortis & latuerunt per noctem in navibus; ubi [autem] viderunt alias Virgines gloriosas cælum conscendere, sponte sequenti die carnificibus se tradiderunt; quæ cum aliis Virginibus sepeliri non poterant, & ideo illæ non requiescunt in ecclesia Hospitaliorum, ubi plura per merita earum facta sunt miracula. Apud Ravennam civitatem, [De Severe.] depositio sancti Severi episcopi, qui dicitur fuisse faber, & per baculum suum florentem electus est episcopus. Qui scientiam regendi subditos a Domino recepit, bene rexit, miracula fecit, & vivus, sicut Johannes Euangelista, sepulchrum introivit & obiit. Vide Rosweyd. supra.

Matric-Cartus-Ultraject. Severi episcopi. Cordulæ virginis. [Severi. Cordulæ.] Philippi episcopi & martyris cum sociis. Mariæ Salomæ. Marci episcopi Hierosolymitani.

Bigotian. signatus D 9. Ipso die, translatio sancti Mellonis, [Mellonis.] archiepiscopi Rotomagensis.

Reg. Sueciæ sub num. 428. Civitate Rotomago, depositio sancti Mellonis episcopi & confessoris. [De Mellone.] Qui ejusdem urbis primus ecclesiam archiepiscopus rexit, ibique sepultus glorioso fine quievit.

In Vaticano signato num. 5949. Desunt annuntiationes duæ ultimæ. In fine adjicitur: Beneventi, natale sancti Cassii episcopi in sancta Sophia. Quis hic sit Cassius, [Cassii.] postea quæretur.

Altemps. Item passio Valerii, Lingonicæ urbis archidiaconi, [Valerii.] qui, Wandalis Galliam invadentibus, glorioso martyrio pro Christi nomine coronatus est.

Florentin. Primo loco: In partibus Tusciæ, apud Fesulas in territorio Florentino, sancti Donati, Scoti, [Donati.] ejusdem urbis episcopi & confessoris, qui virtutibus & miraculis [clarus,] quievit in Domino, & sepultus [est] in basilica prædictæ urbis. Item, sancti Mallonii Rotomagensis ecclesiæ archiepiscopi & confessoris. [Mellonii.]

Divionen. S. Benigni. In territorio Lingonicæ civitatis, sancti Valerii archidiaconi & martyris. [Valerii.]

Remens. SS. Tim. & Apoll. In pago Catalaunensi, sancti Lupentii martyris.

[Lupentii.] Editio Lubeco-Col. Colonia Agrippina, passio sanctæ Cordulæ, [De Cordula.] reginæ, virginis & martyris; una de undecim milibus Virginum. Quæ videns atrocissimam stragem suarum sodalium, timore perterrita, in navi se nocte illa abscondit, sed in crastinum se sponte morti offerens, martyrii coronam accepit. [Vigilia Severini.] Item vigilia beati Severini, archiepiscopi & confessoris. In Adrianopolitanis & in Marco satis pura est. [De Severo.] Ravennæ, sancti Severi episcopi & confessoris. Hic ex lanifico opere per ostensionem columbæ in episcopum ab universo clero & populo assumptus est. Quod videntes uxor ejus Vincentia & filia ejus Innocentia, monasterium ingressæ, dedicaverunt & ipsæ se Domino. Ipse vir sanctus, prænoscens obitum suum, sanctis misteriis celebratis & populis expulsis de ecclesia, accessit ad sepulcrum uxoris & filiæ, & lapide per se revoluto, dixit ad eas: Præcepto Domini vocor, date mihi locum vobiscum dormiendi, illis autem sibi locum dantibus, vivus intravit moriturus. Item, sanctæ Mariæ Salomæ. Quæ in Euangelio legitur, [De Salome.] cum reliquis feminis circa Domini sepulturam fuisse sollicita. Ab urbe autem Romana veniens in Campaniam, civitatem Merulanam [Verulanam] migravit ad Christum, & ibidem sub quodam specu accepit sepulcrum. Cujus corpus a Jacob filio suo revelatur & honorifice ad prædictam civitatem transfertur. In civitate Osta, sanctarum virginum & martyrum Mivelonis & Helodiæ. Quæ pro confessione &c. cum textu Usuardino satis pure.

[Gratiani. Leogati. Ebidii. Melloni.] Greven. In pago Ambiacensi, beati Gratiani martyris. Leogati martyris. Ebidii episcopi & martyris. In Galliis civitate Rothomagensi, sancti Melloni episcopi, qui a sancto Stephano Papa & martyre primus illi urbi ordinatus antistes, glorioso ibidem fine quievit. Ipso die, secundum alios vero Kalend. Februarii, [De Severo.] Ravennæ, beati Severi episcopi & confessoris. Qui ex lanario, miraculo columbæ cælitus missæ in episcopum assumptus, cum injunctum officium strenue administrasset, diemque dormitionis suæ præsciret, aperto sepulchro uxoris & filiæ, ut sibi locum secum quiescendi concedant, imperat, illisque locum dantibus, sepulchrum moriturus intravit. Colonia Agrippina, [De Cordula.] sanctæ Cordulæ, reginæ, virginis & martyris. Quæ cum esset ex societate undecim millium Virginum, exterrita strage sodalium, in navi se abscondit, sed mane facto sponte se offerens, martyrii coronam accepit.

[De Phil. &c] Molan. Post Hermetis, aliis litteris textui inserit: Qui persecutione sæviente, Christianorum ecclesias claudere & spoliare, jussu imperatoris Juliani, per iniquos præsides contradicebant, & ob hoc per Bassum præsidem, nec non & Justinum multis tormentis afficiebantur, hoc est carceribus, vinculis, flagellis, ad ultimum vero flammarum incendio, sed Domini virtute roborati, usque in finem in confessione nominis ejus perseveraverunt. Hæc ex Rabano petita sunt, intruso perperam nomine Juliani, quod ibi abest. In fine: In Galliis, civitate Rothomago, [Meloni. Severi. De Cordula.] natalis sancti Meloni, qui ejusdem urbis &c. ex Munerato.Severi episcopi & confessoris. Eodem die, Cordulæ virginis. Deinde minori charactere; Quæ cum esset ex societate undecim millium &c. ex Greven. [Lupentii.] Lupentii, Gabalitani abbatis & martyris, de quo in Chronic. Greg. Turon. Editiones aliæ idem habent in textu. In fine, de Mellono, ut supra. Tum: In urbe Gabalitana, sancti Lupentii, abbatis basilicæ sancti Privati & martyris. Coloniæ, Cordulæ virginis & martyris. Die vigesima secunda, [Abercii.] S. Abercii episcopi Hierapolis, qui claruit miraculis tempore Apostolorum. Vide Metaphrastem apud Surium. In Oesterhout, natalis S. Oelberti martyris. [Oelberti.] Pauca quæ de hoc Sancto ex traditione supersunt, invenies in Natalibus Sanctorum Belgii hoc die. Eodem die, translatio S. Severi confessoris, [Translat. Severi.] episcopi Ravennatis, cum uxore & filia, ad diœcesim Moguntinam.

X Kal.
Die 23.

[Theodoreti] Apud Antiochiam Syriæ, natalis sancti Theodcriti presbiteri, qui persecutione Juliani impii, post equulei pœnam & multos ac durissimos cruciatus, etiam lampadibus circa latera appositis inflammatus, cum in confessione Christi persisteret, occisione gladii martyrium consummavit. [Servandi & German.] In Hispaniis, sanctorum Servandi & Germani, qui post verbera, squalorem carceris, sitis ac famis injuriam & longissimi itineris laborem, novissime martyrii sui cursum, ferro cæsis cervicibus, impleverunt. Ex quibus Germanus Emeritæ, [Severini. Benedicti.] Servandus vero Hispali conditus est. Civitate Colonia, sancti Severini episcopi & confessoris. In pago Pictavensi, sancti Benedicti confessoris.

Sumitur ex Praten. Herinien. Antverp-majore, Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Soli codices Praten. & Antverp-maj. habent Theodoriti, quam lectionem ex ejus Actis prætulimus, tametsi ceteri antiqui codices ponant Theodirici, alii Theodori cum Sozomeno, Romanum parvum autem & Ado, Theodoreti. Antverp-maj. & Munerat. scribunt presbiteri & martyris. De presbiteri, Syriæ & id genus aliis, satis dictum est. Praten. scribit dirissimos cruciatus, nos cum reliquis durissimos. Rursus Praten. disjungit etiam, legens et jam; in Antverp maj. est et lampadibus. Greven. & Molan. impii Juliani, pro Juliani impii. In Munerat. post Germani additur, martyris; & pro martyrii sui, legitur martyrii socii. Molan. vero in enumerandis tormentis substantiva continuat, squalorem, carceres; ceteri, ut in textu. Item pro Pictavensi, ut legunt omnes, corrigit ipse, Pictaviensi.

[Theodoreti.] Observatio. In toto hodierno laterculo nullam partem habent aut Hieronymiani codices, aut Beda & qui hunc sequuntur. Prima itaque Theodoriti vel Theodoreti; Theodori vel Theodorici memoria petitur ex Romano parvo, his verbis: Antiochiæ, Theodoreti presbyteri. Ita enim nomen effert Ado, licet Sozomenus lib. 5 cap. 8 editionis Valesianæ martyrem nostrum, ut diximus, Theodorum appellet. Acta a teste oculato graviter descripta, Adoni visa existimo, cum elogium ejus ex ipsis contractum videatur. Citat Acta Mss. ex Cartusia Amstelodamensi Molanus hic, in quibus passionis dies expresse signatur X Kal. Novembris, quemadmodum etiam legunt Mss. aliqua apud nos, sed & alia aliter, quæ omnia cum editione Mabilionis tomo 4 Analectorum, & Ruinartiana inter sincera & selecta a pag. 658 suo rempore accuratius conferentur. De cetero ex Adone sua omnia transumpsit Usuardus, [Servandi & Germani] uti & Notkerus die præcedenti. De Servando & Germano primus etiam meminit auctor Romani parvi: In Hispaniis, Servandi & Germani. Elogium non multis complexus est Ado, qui forte Acta aliqua viderit Surianis, ex Lucio Marineo Siculo extractis, non absimilia. Habemus nos uberiora cum aliis collata, de quibus multa observare nec tempus nec locus est; videri possunt interim quæ notavit Baronius. Noster textum suum integrum hic etiam ex Adone transtulit. Mosander sic hodie laterculum Adonianum exorditur: [Severini.] Coloniæ, depositio sancti Severini episcopi & confessoris. Rosweydus additamentum censuit, atque adeo in appendicem rejecit; recte, opinor, cum & a Notkero, fideli utique Adonis descriptore, præteritus sit. De Usuardo nihil prorsus dubii relinquitur in communi codicum præcipuorum conspiratione. Festivitatem ejus Burdegalæ solenniter celebrari solitam XXI Octobris, patet ex Auctariis illius diei. Quæ de illustrissimo Sancto scripsisse dicitut Fortunatus, necdum lucem aspexere. Acta alia recentioris auctoris a Surio edita sunt, cum extracto ex Gregorio Turonensi, atque item historia translationis; alia apud nos exstant Mss. cum prioribus alibi illustranda. Videatur iterum Baronii Notatio. A Wandelberto solus hodie Severinus celebratur hisce versiculis:

Severine, tuos decimo sacer inde Colonos
Inspectas, primi radians de culmine templi.

[Benedicti.] Sequitur partus ultimus, isque itidem plane Usuardinus, Benedictus nempe Pictaviensis confessor, quem Castellanus in notula marginali asserit Quintiaci & Asiniaci cultum sub titulo episcopi, qui & in Auctariis ei tribuitur. Legit Castellanus in versione sua Gallica, Pictavorum more, Bonizet, sed mavult Motherius vindicare solitam hujus linguæ inflexionem, Benoist. Siqua ejus Acta aut gesta memoriæ prodita sint, suo tempore producentur. Nihil ego hactenus reperi observatione dignum. Quod ipsum Saussayus prædicet, gratiæ privilegiis perornatum, id ita Benedicto huic nostro quadrare intelligis, ut de Sanctis omnibus cujuscumque aut sexus aut ordinis pronuntiari mereatur.

AUCTARIA.

Tornacen. In prima & duabus ultimis satis purus, secunda, de Servando & Germano, plane caret.

Rosweyd. In textu non omnino purus, [De Severin.] post Severini addit, archiepiscopi & confessoris. Qui in hora transitus sancti Martini, cum post Matutinum, loca sancta cum clericis suis circuiret, audivit psallentium chorum in superius. Superaddit in fine: [Severi.] In Cesarea Cappadociæ, Severi episcopi & confessoris. In Hieronymianis reperitur aliquis Suresus, sed martyr, ni fallor, dicendus is erit, non episcopus.

Pulsanen. In duabus primis expungit elogia. In tertia purus est. Tum: Rotomagum, depositio sancti Romani archiepiscopi & confessoris. [Romani.]

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. In textu fere puri, omittunt ultimam.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Alberg. & Danic. Omnes scribunt, Theodori. In duabus primis puri sunt; tertiam sic formant: Civitate Colonia, quæ Agrippina dicitur, natale sancti Severini episcopi & confessoris. Qui in transitu beati Martini, [Severini.] voces audire meruit psallentium angelorum. Deest hic etiam annuntiatio ultima, ut in Pulsanensi &c.

Lovanien. Cum proxime citatis omnino conveniret, si non careret elogio duorum martyrum Hispanorum Servandi & Germani.

Centulen. Apud Antiochiam Sciriæ, sancti Theodorici presbiteri, qui persecutione Juliani, occisione gladii martyrium consummavit. In Hispaniis, sanctorum Servandi & Germani martyrum. In Pago Pictaviensi, sancti Benedicti confessoris. Civitate Colonia, sancti Severini episcopi & confessoris. Ambianis civitate, sancti Domitii confessoris. In territorio ejusdem civitatis, [Domitii. Gratiani.] sancti Graciani martyris, ad cujus sanctitatem comprobandam, Dominus quot annis arborem Corilum sub unius noctis spatio facit frondere, florere & nuces producere.

Bruxellen. Incipit: Apud Coloniam Agrippinam, depositio sancti Severini, ejusdem civitatis archiepiscopi. [Severini.] Qui transitum beati Martini Turonensis mox cognovit, & una cum suo archidiacono tunc audire meruit voces in cælo psallentium angelorum. Apud Antiochiam Syriæ, natale sancti Theodori presbyteri. [De Theodor.] Qui persecutione impii Juliani apostatæ, post eculei pœnam, ac multos & durissimos cruciatus, etiam lampadibus circa latera appositis inflammatus est. Sed cum angelorum aspectu territi ruissent in faciem ministri, credentes Christo, jussit eos Julianus impius pelago immergi. Quibus beatus Theodorus ait: Præcedite, fratres, ego vero superans inimicum, sequar ad Dominum, sicque ipse in confessione Christi immobilis persistens decollatus est. Vide Adonem. In Servando & Germano purus est. Tum: Et alibi sancti Longini. Item, Odæ viduæ, [Longini. Odæ.] filiæ ducis Lotharingiæ ac conjugis relictæ Lamberti comitis, nostri fundatoris. Quæ viro suo in translatione corporis beatæ Gudulæ, & institutione Collegii hujus ecclesiæ, tam consilio quam auxilio, fidelis coadjutrix fuit. Eodem die, sancti Romani archiepiscopi & confessoris. [Romani. Translat. Theodori.] Et translatio sancti Theodori abbatis. De Benedicto Pictaviensi, nihil.

Hagenoyen. In prima & secunda nonnihil interpolatus, sic habet tertiam: Civitate Colonia, quæ Agrippina dicitur, natale sancti Severini episcopi & confessoris ejusdem civitatis. [De Severino.] Qui sub tempore Arrianæ persecutionis, ecclesiam eamdem optime rexit, & a Deo ipse refertur institutus fuisse. Qui in episcopatu suo peregrinam legitur duxisse vitam, & cum quodam tempore ecclesias more solito cum clericis suis circuiret, in transitu sancti Martini voces audire meruit psallentium angelorum. Deest hic annuntiatio ultima ad diem sequentem, pro hujus codicis auctoritate, translata.

Aquicinct. In fine recentiori manu: Eodem die, sancti Leotadii, episcopi & confessoris.

[Leotadii.] Victorin. Reg. Suec. signatus num. 130 & Codex D. du Cheval signatus litt. C. Eodem die, [Leotadii.] sancti Leothadii episcopi & confessoris.

[Gratiani.] Daveron. Festivitas beati Gratiani martyris. De Severino & Benedicto pure.

Ambianen. Ambianis civitate, natale sancti Domicii confessoris, [Domicii. Gratiani.] magnarum virtutum viri. In territorio ejusdem civitatis, sancti Gratiani mart.

[Severini. Odæ.] Matric-Cartus-Ultraject. Severini episcopi Coloniensis. Odæ viduæ. Theodorici presbyteri & martyris. Servandi & Germani martyrum.

[Leotadii.] Cluniacen. Eodem die, Leotadii episcopi & confessoris. Sæpius hoc die recurrit.

[Gratiani.] Camberien. & Reg. Suec. sub num. 428. In pago Ambianensi, beati Gratiani martyris.

In Vatican. signato num. 5949. Desunt annuntiationes Severini & Benedicti.

[Ethelfledæ. Leotadii.] Altemps. Eodem die, sanctæ Ethelfledæ reginæ. Et sancti Leotadii episcopi & confessoris Cantuariensis. Vide Martyrologium Castellani.

[Romani. Domitiani.] Florentin. Item sancti Romani archiepiscopi.

Tum Strozzian. In territorio Ambianensium, sancti Domitii episcopi & confessoris.

[Leothadii.] Castri Karoli. Scribit cum superioribus: Sancti Leothadii episcopi & confessoris.

Remens. SS. Timothei & Apoll. In pago Pictavensi, sancti Benedicti episcopi & confessoris.

[Longa de Severino historia.] Editio Lubeco-Col. Civitate Colonia, quæ Agrippina dicitur, transitus sanctissimi patris & protectoris nostri Severini, ejusdem urbis archiepiscopi & confessoris, magnæ auctoritatis & sanctitatis viri. Hic ex Aquitania, civitate Burdegala honestis parentibus secundum seculi felicitatem, ac nobilibus progenitus; liberalibus litteris sufficienter eruditus, primo apud Senonas episcopus ordinatus, postea, ut sibi a Domino per angelum prædictum fuerat, apud Coloniam Agrippinam IV. Idus Maii archiepiscopus ordinatus [est.] Cujus Catholica fide & maximo sudore ac sana doctrina Coloniensium, Burdegalensium, Tongerensium vicinorumque ecclesiæ, ab infestatione Arrianæ hæreseos, tempore sancti Damasi Papæ, Theodosii & Valentiniani imperatorum defensæ sunt, multas ideo Arrianorum & malorum perpessus insidias. Et quanti fuerit meriti apud Deum, coruscantia miracula protestantur. Qui ad instar beati Jacob Patriarchæ, stans in oratione nocte, vidit scalam auream usque ad cælum tendentem & angelos ascendentes & descendentes. In transitu beati Martini Turonensis episcopi voces audire meruit psallentium angelorum. Unum juvenem mortuum legitur ad vitam resuscitasse. Illius etiam prophetiæ gratia erat, cujuscumque viderat aspectum, ejus cognoscebat & animum. Post multa insignia virtutum ac miraculorum, convocatis fratribus prædixit, se mortis debitum soluturum & diem ac horam sui exitus. Unde in Burdegula, in præsentia beati Amandi ejusdem loci episcopi, ac plurium fidelium utriusque sexus, post datam exhortationem & pacis osculum, cunctis onustus virtutibus migravit a mundo, die, qua ipse prædixerat, qua Dominus noster victor a mortuis resurrexit. Vidit Dominum Jesum Christum & gloriam sanctam Dei patris, accesserunt angeli & susceperunt animam ejus, sed relatus est Coloniam tertio Non. Octobris & in his diebus, ut creditur, decenter locatus: Cujus sepulcrum divinis creberrime illustratur miraculis, ut ejus vitæ gesta testantur. Habes hic vulgatorum Actorum, suo tempore expendendorum, compendium. [Translat. Materni.] Item translatio beati Materni, Coloniensis primi, Treverensis tertii, & Tongerensis etiam primi archiepiscopi & confessoris. Cujus corpus ad vitandam seditionem populorum harum trium ecclesiarum, maturo consilio expositum fuerat Coloniæ navigio. Et ecce navis illa sine humano gubernatore in medio Reni posita, cælesti agitata remigio, contra cursum aquæ versus Treverim ascendebat. Et hæc accurate examinanda erunt ad XIV Septembris. De Theodorico Antiocheno videantur dicta superius in Bruxellensi, cum quibus editio hæc fere convenit. In Servando & Germano, pura est: item in Benedicto. Tum: Eodem die, [Romani. Gratiani. Eodicii.] sancti Romani episcopi & confessoris. In pago Ambiacensi, beati Graciani martyris. Viennæ, sancti Eodicii episcopi.

Belin. In toto textu satis purus est, sed penultimo loco interserit: Ipso die, sancti Romani episcopi & confessoris. Et in fine: In territorio Ambianensium, sancti Domiti episcopi & confessoris. Altera editio adhuc superaddit: In civitate Rothomagensi, depositio sancti Romani episcopi & confessoris. Vide infra auctarium Molan.

Greven. Nota, prædictus beatus Severinus ex Aquitania nobili prosapia ortus, [De Severin.] litteris liberalibus sufficienter instructus, primo Senonum, deinde, ut sibi per angelum prædictum fuerat, Coloniensis ecclesiæ antistes factus, sua industria, Catholica fide & doctrina sana, magno licet labore, Coloniensem, Tungrensem, Burdegalensem, finitimasque eis ecclesias ab infestatione Arrianæ hæreseos, tempore Damasi Papæ, defendit. Ipse concentus angelorum audire & qui animam beati Martini Turonensis in cælum deferrent, per spiritum agnoscere meruit. Tandem vita & miraculis (inter quæ mortuum suscitasse legitur) clarus, quievit in pace; Coloniensis ecclesiæ patronus protectorque singularissimus, multis usque hodie miraculis coruscans. [Longini. Severi &c.] Longini martyris. Apud Adrianopolim, sanctorum Severi & Dorothei. In Cæsarea Cappadociæ, [Severi ep. Romani.] sancti Severi episcopi. Civitate Rothomagensi, sancti Romani episcopi & confessoris. Qui tempore Clodovei, præfatæ ecclesiæ præsidens, inter alia mira opera, vasculum crismatis, casu confractum, oratione integrum reddidit, moxque crisma sacrum guttatim in idem vasculum se recepit. [Eodici. Ethelfredæ.] Viennæ sancti Eodici episcopi & confessoris. De translatione Materni, vide jam dicta. In fine: Ethelfredæ reginæ.

[De Severin.] Molan. Aliis litteris de Severino textui adjungit: sanctissimi protectoris nostri. Cujus Catholica fide, maximoque sudore, ac sana doctrina Coloniensium, Burdegalensium, Tongrensium, vicinorumque ecclesiæ ab infestatione Arrianæ hæresis sunt defensæ: qui & in transitu beati Martini audire meruit voces psallentium angelorum. In fine: In territorio Ambianensium, [Domitii.] sancti Domitii episcopi & confessoris. Ipso die, [Romani.] sancti Romani episcopi & confessoris, in civitate Rothomagensi, cujus vita miraculis claruit, & mors preciosa in domo Domini quotidie demonstratur. Apud Mantuam, [Joan. Boni.] depositio sancti Joannis Boni, confessoris, Ordinis fratrum Eremitarum sancti Augustini, cujus vita sanctitatis & miraculorum gloria illustris fuit. In territorio Ambianensium, sancti Gratiani gloriosi martyris. [Gratiani.] Eodem die, [Odæ] Odæ viduæ, amitæ sancti Huberti, in villa Anania super fluvium Mosæ. Editiones aliæ, de Severino, Domitio, Gratiano, Romano, & Oda, cum prima sensu conveniunt. [Restitut. corp. Amand] Tum: Helnone, restitutio corporis sancti Amandi episcopi & confessoris. De Amandi translatione, elevatione &c. Vide diem VI Febr. p. 842 & a p. 889. Demum typis minoribus de Joanne Bono eadem habet quæ supra.

XI Kal.
Die 24.

[Felicis & sociorum.] In Venusia civitate Apuliæ, natalis sanctorum Felicis episcopi Audacti & Januarii presbiterorum, Fortunati & Septimi lectorum, qui temporibus Diocletiani, multis diu vinculis & carceribus macerati in Africa & in Sicilia, tandem in occisione gladii consummati sunt. [Martini.] Felix quinquagesimo sexto annorum virgo obiit. Vertavo monasterio, sancti Martini abbatis.

Ex Herinien. Antverp-majore, Rosweyd. Greven. & Molan.
Varia lectio. Molan. more suo scribit Fælicis; Rosweyd. Appuliæ, omitto alias hujusmodi minutias. Antverp-maj. legit, sanctorum martyrum Felicis &c. & ante occisione, deest particula in. Maxima varietas est in ultimo elogii membro. Rosweyd. Greven. & Molan. legunt: Felix quinquagesimo sexto anno virgo obiit, atque ea nitidior videtur scribendi ratio. Nihilominus aliam, tametsi magis impropriam prætulimus, quinquagesimo sexto annorum, cum Herinien. Antverp-maj. & Pratensi codice, quod ea ad Adonem magis accedat, in quo melius & rectius legitur: quinquaginta sex annorum. Solus Antverp-maj. bene legit Vertavo, Herinien. & Rosweyd. Vertao; Greven. & Molan. Vercano, alii Vertano &c. In apographo nostro Pratensi tertio loco adjungitur: In Britannia, sancti Maglorii episcopi & confessoris. Tornacen. habet: Eodem die, sancti Maglorii episcopi & confessoris. Alia phrasi eumdem ponit Muneratus, ut infra dicam. At ex reliquis fere omnibus codicibus satis evincitur, Maglorium ab Usuardo consignatum non esse.

[Felicis & sociorum.] Observatio. De variis sanctis Felicibus jam non semel egimus, non semel quæ circa eos dubia occurrebant, dissolvere conati fuimus. Hic, quo de nunc sermo est, jam ad XXX Augusti in Observationibus nostris recurrit, eo die a Beda diserte consignatus; melius sane quam a Rabano XXIX Augusti, & melius etiam quam a Romano parvo, Adone, & horum sequacibus huc translatus fuerit. Hæc sunt hodie Romani parvi verba: Venusiæ, Felicis episcopi Tubzocensis, & Audactis & Januarii presbyterorum, & Fortunatiani & Septimi lectorum. Eadem prorsus sociorum nomina, eamdem sedis episcopalis appellationem servat Ado, quamvis elogium plane describat ex Beda, qui tamen pro Audactis, legit Audacti, & Septimini pro Septimi: quodque notandum est maxime, ubi Beda solam distantiam Tubzocam inter & Carthaginem in elogio subnectit, Viennensis ea prætermittens, de suo inserit: Sunt autem honorifice sepulti inter Carthaginem & Uticam, quæ Actis sancti Felicis conformia omnino non sunt. Ad Usuardum quod attinet, is brevius suum encomium, præterita illa circumstantia, totum ex præfato Adone contraxit, quemadmodum & Notkerus, hic denuo signatas Kalendas uno die prævertens. Porro circa horum pugilum martyrii diem, sociorum vera nomina, eorum palæstram, circa tempus, circa Felicis episcopatum & id genus alia, plurima occurrunt intricata & controversa, fuse suo loco expendenda, de quibus videri interim possunt Baronius, tum in hodierna Notatione modice emendanda, tum in Annalibus tomo 2 anno CCCII a num. 118, unde Janningus noster, Romæ existens MDCXCVIII, rogatu Card. Coloredi lectiones accepit formandas & disposuit ad usum ecclesiæ Venusinæ, anno proxime sequenti approbatas ibidem & editas. Item Ruinartius in Actis sinceris & selectis a pag. 374, & Tillemontius tomo 5 a pag. 202. Acta ipsa sane præclara usque adeo eruditis placuere, ut post Surium & Baronium ea rursum evulgaverint, & emendatiora reddere conati sint Lucas Acherius Spicilegii sui tomo 12 pag. 634, & Stephanus Baluzius tomo 2 Miscellaneorum pag. 77. Quin & Oxoniæ recusa dicuntur anno MDCLXXX. Adde brevem Castellani notulam. Quæ omnia conferenda erunt cum pluribus aliis Mss. ex variis bibliothecis apud nos collectis, ut suo loco copiose præstabimus. Satis hic sit, summa rerum capita ex instituto nostro cursim delibasse.

Martinus Vertavensis nullum Usuardo antiquiorem auctorem habet, sed ab eo vere consignatum, ex codicibus nostris plane liquet. [Martini.] Baronii Notatio Martinum hunc confundit cum altero Martino Sanctonensi, relato ab Adone, non V Idus, sed VII Idus Decembris, quo die videnda Castellani observatio, uti & hodierna; utraque Martinos plures accurate distinguens. Hujus Vertavensis vitam editam invenio tomo 1 Actorum Ordinis sancti Benedicti a pag. 371, quam sequitur miraculorum liber, ejusdem verosimiliter auctoris, ubi & in appendice, altera vita & miraculorum relatio superadditur. Utrobique refertur ad annum circiter sexcentesimum: unde mirum, Acta ejus iis annumerari, quæ subdititia censentur, tamquam eorum Sanctorum, qui ante sanctum Benedictum decesserint. Porro laudatus Castellanus in Martyrologii sui universalis interiori margine litteris Romanis notat annum obitus circiter DCCLXXXIX, in quo a Mabilionis sententia longe recedit, vocatque in ora extima Gallice Saint Martin-le-seul, veluti per characteristicam ab aliis Martinis discretivam. Acta penes nos Mss. sunt & varia, quæ cum præcitatis suo tempore recenseri poterunt & illustrari. Maglorium ad Usuardi textum nequaquam spectare, supra in Variantibus abunde ostendimus. Wandelbertus hodie memorat quadragenos sexque triumpho, Romæ militia & sancto certamine claros, qui ad diem sequentem pertinent.

AUCTARIA.

Praten. & Tornacen. Utriusque excessum superius abunde recitavimus.

Pulsanen. In prima annuntiatione ut cumque purus, secunda omnino caret; quod huic codici insolitum non est.

Antverp Max-Lubec. Ughellian. Antverp-max. Ultrajectin. Leyden. Lovanien. Alberg. & Danic. Omnes deficiunt in ultima parte elogii sancti Felicis & sociorum, qua primi ætas indicatur, omnes in fine adjiciunt: Item sancti Vitalis; [Vitalis.] vel ut habet Ultraject. Item natale sancti Vitalis. Puto ex Hieronymianis acceptum esse; non enim verosimile est, hic indicari Vitalem Felicis socium, qui in Actis memoratur.

Munerat. In textu non omnino purus, addit in fine: Ipso die in Britannia, transitus beati Maglorii episcopi & confessoris. [Maglorii.] Ita editio prima; ast in altera subjungitur: Cujus corpus honoratur & colitur in cœnobio divi Maglorii, civitate Parisius.

Centulen. Apud Apuliam, civitate Venusia, sancti Felicis episcopi Tubozensis, & Audacis & Januarii dyaconorum, & Fortunati & Septimi lectorum, qui in occisione gladii consummati sunt. [Maglorii.] Parisiis, sancti Maglorii episcopi & confessoris.

Bruxellen. Huc refert Africanos martyres, de quibus egimus XVI Octobris. Ita habet: Apud Africam, natale sanctorum martyrum Marciani & Saturiani cum duobus fratribus eorum. [Marciani & socior.] Qui tempore Wandalicæ persecutionis sub Geserico rege Arriano, pro constantia fidei Catholicæ, primum nodosis fustibus cæsi, & usque ad ossa laniati sunt, & cum multo tempore talia paterentur, sequenti die semper incolumes reddebantur: novissime autem in exilii relegatione, vinctis pedibus post terga currentium quadrigarum, inter spinosa loca silvarum, pariter jussi sunt interire, & currentibus indomitis equis, orando & psallendo pias animas emiserunt. Passa est etiam cum eis egregia Christi ancilla Maxima virgo, quæ tandem suæ libertati dimissa, postmodum mater multarum virginum Dei effecta, in confessione veritatis gloriosa consenuit. Apud Andronopolim, natale sanctorum Severi & Dorothei martyrum. [Severi & Dorothei.] Vide Hieronymiana, die præcedenti. Item in Nemesia, pro Venusia, civitate Apuliæ &c. satis pure usque ad: Quorum Felix quinquaginta sex annorum, virgo & martyr, duplicem coronam adeptus est. [Felicis, Paperiæ &c] Apud Nicomediam, passio sanctorum Felicis, Paperiæ & Flaviani. Vide hic rursus Hieronymiana. Vertano monasterio, depositio sancti Martini abbatis. [Maglorii. Vitalis.] Eodem die, depositio sancti Maglorii episcopi & confessoris. Item sancti Vitalis. Vide dicta superius.

Hagenoyen. In prima non omnino purus, secundo loco memorat: Apud Palestinam, natale sancti Hilarionis monachi & heremitæ, [De Hilarion] discipuli sancti Antonii magni, qui spiritu prophetiæ claruit & multas ab infidelibus persecutiones passus est, & tandem, plenus bonis operibus migravit ad Dominum in pace. Cujus vitam beatus Jeronymus in Vita Patrum describit. Vide supra XXI Octobris. Hujus codicis auctor satis pro arbrtrio Sanctos huc illuc transponit. En exemplum aliud ex XXIII Octobris: In pago Pictaviensi, sancti Benedicti confessoris. [Benedicti. Domicii.] Rursus: In territorio Ambianensi, sancti Domicii, episcopi & confessoris. Vertago monasterio, sancti Martini abbatis. Item, sancti Vitalis martyris. [Vitalis.]

Aquicinct. In fine addit: Item sancti Vitalis. In pago Turonico, [Vitalis. Senoch.] Lucas castro, sancti Senoch confessoris atque abbatis.

Daveronen. Post Martini, subdit: Item, sancti Vitalis. [De iisdem.] Lucas castro, sancti Senoch confessoris.

Matric-Cartus-Ultrajectin. Euergisli, episcopi & martyris. [Euergisli. Maglorii.] Maglorii episcopi & confessoris. Martini abbatis & confessoris. Felicis episcopi & martyris cum sociis.

Bigotian. signatus D 9. sancti Frotmundi martyris. [Fromundi.] Castellanus vocat Fromundum.

Codex D. du Cheval. sign. C. Ipso die, sancti Amandi confessoris. [Amandi. Lucian. &c.] Luciani, Marciani & Flori. De his XXVI Octobris.

In Vatican. sub num. 5949 Deest Martini.

[Dulcardi. Fromundi.] Altemps. In pago Bituricensi, sancti Dulcardi confessoris. Item sancti Fremundi martyris.

Florentin. Primo loco: In Florentino territorio, in Thuscia, [Crescii & sociorum.] passio sancti Crescii martyris & sociorum ejus. Qui anno Domini CCXLVIII [potius sequenti] sub persecutione Decii tyranni passi sunt in loco, qui dicitur Vallis cavæ, ubi in ecclesia sub titulo sancti Crescii requiescunt. Item sancti Vitalis. [Vitalis. Macrenii.] Sancti Macrenii [nomen non r cte exprimitur] episcopi & confessoris. Item apud sanctum Marcum, [Translat. Senator. &c.] translatio sanctorum martyrum Senatoris & Viatoris, Cassiodori & Lucæ abb.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Apud Coloniam Agrippinam, [Euergisli.] natale sancti Euergisli, ejusdem civitatis archiepiscopi & martyris, apud Tongerim civitatem sagittis interfecti. Hic precibus beati Severini archiepiscopi, cujus primus archidiaconus fuit, meruit audire in sublimi voces psallentium angelorum. [Jacobi.] Item Colonia, passio beati Jacobi episcopi Antiocheni & martyris, de conventu sanctarum undecim millium Virginum. In Felice & sociis Adonem ferme describit. Tum: Treveris, sancti Severini primi episcopi & martyris. [Severini. Felicis.] Item Treveris, sancti Felicis primi episcopi. In Martino, satis pura est. Dein: Nicomediæ, passio sanctorum martyrum Vitalis, [Vitalis. &c.] Papirii & Flaviani. Parisius, [Maglorii.] beati Maglorii episcopi & confessoris. In territorio Turonico, [Senoch. Odæ.] castro, quod Lucas dicitur, beati Enoch, abbatis. Apud alios Senoch. Eodem die, beatæ Odæ viduæ.

Belin In prima editione similis est Antverp. & aliis codicibus supra. In secunda textum purum habet, [Vitalis. Senoch. ] addit etiam Vitalis, & præterea: In territorio Turonico, sancti Senec confessoris. Eodem die, [Maglorii.] sancti Maglorii episcopi & confessoris.

Greven. Apud Coloniam Agrippinam, sancti Euergisli episcopi & martyris, [Euergisli.] qui licet XVIII Kal. Octobris passus sit, ejus tamen martyrium hic festivius recolitur. Apud eamdem urbem, passio beati Jacobi Autiocheni episcopi & martyris, [Jacobi.] ex societate undecim millium Virginum. [Severini.] Treveris, beati Severini primi, [Severi. Vitalis &c.] episcopi & martyris. Nichomediæ, Severi martyris. In Nicea, natale sanctorum Vitalis, Filicis, Rogati, Flaviani, Papiri, Victoriæ. Hierapoli Frigiæ, [Claudiani & sociorum.] sanctorum Claudiani, Eucherii, Iusti, Victoris & Flavini. Ipso die, vel, secundum alios, [Bonifacii.] sequenti, Bonefacii Papæ primi, qui sedit Romæ annis tribus, sepultusque est via Salaria juxta corpus beatæ Felicitatis. Hic constituit, servum Clericum non fieri, nec obnoxium curiæ, vel alicui rei. Hæc in Mosandri editione Adoni ad scripta sunt. Sequitur: [Eracliani. Felicis.] Eracliani episcopi. Treveris, sancti Felicis primi episcopi & confessoris. In Britannia, transitus sancti Maglorii episcopi Dolensis & confessoris. [Maglorii.] Qui beato Samsoni succedens, cum vita & signis clarus haberetur, monetur per angelum, solitariam vitam expetere, cumque superno parens nutui, in hoc proposito multos annos miraculis inclytus exegisset, in vigilia Paschæ obitum suum imminere angelo nuntiante didicit, atque ab eodem viaticum visibiliter accepit. Ab illo itaque die usque in diem vocationis suæ, nisi causa inevitabilis interpolasset, hunc semper in ore versum repetiit: Unam petii a Domino, [Daluath. Senoch Columbani. Odæ.] hanc requiram &c. In Hibernia, Daluath episcopi & confessoris. In territorio Turonico, castro Lucas, sancti Enoch abbatis. Columbani monachi. Eodem die, festum beatæ Odæ viduæ.

[Maglorii. Vitalis.] Molan. In Maglorio describit Munerat. Tum: Item sancti Vitalis. In territorio Turonico, sancti Senoch confessoris; [Senoch. Euergisli.] in castro quod Luchas dicitur. Item, sancti Euergisli episcopi Coloniensis & martyris, archidiaconi & successoris sancti Severini episcopi. Hic Tungris natus, martyr fuit & tumulatus. Editiones aliæ superaddunt: [Arethæ & sociorum.] Die vigesima quarta, sanctorum martyrum Arethæ & sociorum.

VIII Kal.
Die 25.

[Milit. 46.] Romæ, natalis quadraginta sex militum, qui simul baptizati a Dionisio Papa, mox jubente Claudio imperatore decollati, ac via Salaria sepulti, ubi & alii martyres centum viginti unus positi sunt: [Theodosii & socior.] inter quos fuerunt quatuor milites Christi, Theodosius, Lucius, Marcus & Petrus. Eodem die Petragoricas civitate, sancti Frontonis, [Frontonis.] qui Romæ a beato Petro episcopus ordinatus, cum Georgio presbitero, quem per Apostoli baculum in itinere socium de morte recepit, ad prædictam civitatem veniens, magnam gentis illius multitudinem ad Christum convertit, & multis miraculis clarus, in pace quievit. [Crispini & Crispiniant.] Apud urbem Suessionem, sanctorum Crispini & Crispiniani, qui persecutione Diocletiani, post immania tormenta sibi illata, gladio trucidati, coronam martyrii consecuti sunt. Civitate Florentia, passio beati Miniatis, [Miniatis.] sub Decio principe. Item civitate Gavalis, sancti Hilarii episcopi & confessoris. [Hilarii.]

Puri sunt Praten. Antverp. & Max-Lubec. & Antverpien-maximus.
Varia lectio. In Antverp. & Max-Lubec. deest in principio τὸ natalis. Item pro centum viginti unus, solum legunt centum viginti, in quo ipsis consonat Antverp-max. Atque hic pro Petragoricas, scribit Petragoritas. Rursus idem Georgio mutat in Gregorio: & cum duobus aliis non Suessionem scribit, sed Suessionis. Antverp. & Max-Lubec. legunt, coronam consecuti sunt, omittentes martyrii; & Antverp-max. simplicius habet, gladio trucidati, coronati sunt. Demum in Antverp. & Max-Lubec. in ultimæ annuntiationis principio deest Item. Minutiora neglecta sunt, ut Dionisio, presbitero, Mineatis, Hilari, Hylarii &c.

Obervatio. Prima annuntiatio duplex seu composita est, a Beda ex Actis sancti Xysti, ut testatur, primitus excepta. Alii S. Laurentii, alii S. Hyppolyti Acta adducunt, sed de iisdem loquuntur omnes. Ad primam partem quod attinet, ea etiam & quidem sola, omissis omnibus aliis, memoratur a Romano parvo: Romæ via Salaria, XLVI militum, [Milit. 46.] qui baptizati a Dionysio Papa, jubente Claudio decollati sunt. Plura ex laudato Beda & ex ipsis Actis desumpsit Ado, tum in hac, tum in altera parte, quas Noster ad solitam suam brevitatem reduxit. Hieronymiana nihil habent de XLVI, sed Maximum nominant & milites alios CXX anonymos, quorum nomina Deus scit. Rabanus, Ado, Usuardus & Notkerus numerum servant a Beda determinatum CXXI, verosimiliter quod his adnummeretur Maximus, verum quatuor alios ex eadem turma nominatim exprimunt cum hac diversitate, quod qui a Beda Theodotius, is ab omnibus aliis appelletur Theodosius. [Theodosii & socior.] Quæ præter hæc dubia sunt, non indiligenter discutit ac solvere conatur Florentinius, & nos alibi operosius examinabimus. Frontonis memoria ab Adone primum in sacras Tabulas relata est, totusque elogii contextus ex iis, ni fallor, Actis desumptus est, quæ Bollandus in Appendice ad tomum primum Januarii, pag. 1085 ex Bosqueto pronuntiat, a nupero quodam & ridiculo scriptore, non ante 40 aut circiter annos, composita fuisse. De Petri Catalogo haud dubium videtur, [Frontonis.] quin ibi lib. 9 cap. 109, nescio quis alius Fronto abbas cum hoc nostro confundatur. Multa alia apud Petrum ac apud alios & obscura & incerta sunt, ut videsis in Tillemontii commentariis tomo 4 a pag. 501. Ceterum Usuardi nostri elogium, merum est Adoniani compendium.

Illustres illi gemini Suessionenses Martyres sic a Beda consignantur: Suessiones, natale sanctorum martyrum Crispini & Crispiniani. [Crispini & Crispinian.] Florus elogium addidit, Rabanus longiorem historiam ex eodem, opinor, fonte, ex quo etiam sua sed diversa & breviori phrasi accepit Ado; eam ex hoc magis contraxit Noster; Notkerus verosimilius ex Rabano. Celeberrimorum pugilum memoria antiquior est in codicibus Hieronymianis: Galliis, Sessionis vel Sessonis, Crispini & Crispiniani, additis sociis, qui aliunde divulsi videntur. Quam ætatem Acta redoleant, alibi discutiemus. Ea apud Mombritium edita sunt, a Surio nonnihil contracta, a nobis primigeniæ phrasi restituenda, illustranda, &, si fieri potest, [Miniatis.] contra recentiores criticos vindicanda. De Miniate nihil apud vetustiores usquam reperio, nec satis conjicere possum, unde eum Usuardus acceperit: neque enim Acta a Surio vulgata vidisse existimandus est, qui tam jejune de eo loquitur. Non magis notus apud antiquiores Hilarius. Suspicor tamen Usuardum codicem aliquem Hieronymianum auctiorem habuisse, qualis est hodie Corbeiensis, in quo solo legitur: In Gavalis, [Hilarii.] depositio beati Hilarii episcopi & confessoris. Et sic melius pro pago aut territorio quam pro civitate accipitur. Ceterum inde Noster haud dubie mutuatus est. Vide quæ ad Miniatem notarunt Baronius & Castellanus; de Hilario nihil præterea, quod sciam, memoriæ proditum est. Vide notulam Motherii. Wandelbertus, qui pridie de XLVI militibus egerat, hoc die Hilarium ultimo loco celebrat, præmissis Crispino & Crispiniano; Chrysanto & Daria. Postremos duos etiam hodie referunt Rabanus primo loco & ex eo Notkerus, quemadmodum & in Allatii ac Frontonis antiquis Kalendariis collocantur; at Noster Adonem secutus, distulit ad I Decembris, ut ibi dicemus. Hic Wandelberti versus subjicio:

Octavum Crispinus habet cum Crispiniano,
Flammas qui passi, sævum vicere tyrannum.
Gemmas martyrii geminas festo ^{[Note: ]} [Posset deleri festo] veneramur eodem
Chrysantum Dariamque, novo quos munere Christi,
Roma nunc vectos tumulis nova Cella venustat,
Quam ^{[Note: ]} [Lege Qua] Rheni celsis succedunt æquora silvis.
Hilarius hic etiam nitet amplo præsul honore.

AUCTARIA.

Heriniens. Toto textu purissimus, subjicit proprium Remense: Ipso die, depositio sancti Celsini presbyteri & confessoris. [Celsini.] Vide Castellanum.

Tornacen. In prima, tertia & quinta purus, omittit secundam & quartam.

Antverp-maj. Deficit in sola annuntiatione quarta, in reliquo textu satis purus.

Rosweyd. Quarto loco inserit: Item Romæ, Maximi & aliorum CXX militum. [Maxim. &c.] Sequitur simpliciter: Miniatis martyris. Tum: Romæ, natale sanctorum martyrum Crisanti & Dariæ virginis. [Chrysanti & Dariæ.] Qui post multas, quas pro Christo lucrati fuerant passiones, jussi sunt a Numeriano imperatore via Salaria in arenario deponi & viventes terra & lapidibus obrui. Jam diximus, hos ab Adone ad I Decembris translatos.

Pulsanen. Hæc solum habet: Natalis sanctorum martyrum Chrisanti & Dariæ virginis. [Chrysanti & Dariæ.] Qui tempore Numeriani a judice Celerino Romæ passi sunt. Romæ, natalis quinquaginta & sex militum. Item civitate Cavalis, sancti Ylarii episcopi & confessoris. Scribit & abbreviat modo suo.

Munerat. Pro XLVI militum, scribit, natalis sex milium. Alia in textu sunt non satis exacta. [Lupi.] In fine: Corbiolo, sancti Lupi episcopi & confessoris. Vide Castellanum.

Greven. Textui adscribit: Apud Carnotum, dedicatio ecclesiæ sancti Joannis Baptistæ: [Dedicat Carnoten.] & sancti Vincentii levitæ & martyris.

Ultraject. Leyden. Albergen. & Danic. Incipiunt: [Chrys. &c.] Romæ, sanctorum Crisanti & Dariæ virginis. Qui post multas passiones jussi a Numeriano imperatore via Salaria in arenario deponi, atque illic viventes, terra & lapidibus obrui. Romæ, via Salaria, [Bonifacii.] natale beati Bonifacii 1 Papæ. Hic constituit, servum clericum non fieri, nec obnoxium curiæ vel cujuslibet rei. Dubitari fere posset an hæc postrema Adoniana non sint. Certe Notkerus de Bonifacio agit, Mosander eum etiam posuit: Rosweydus autem ad XXIV Octobris in appendicem rejecit. Sequitur in citatis codicibus textus fere purus.

Lovanien. Puritati proximus est, solum enim deficit in Frontonis elogio.

Centulen. In Galliis civitate Suessionis, passio sanctorum Crispini & Crispiniani martyrum, [Textus mutilus. DeCrisp &c] qui sub Maximiano crudeli examinatione decertarunt. Petragoricas, sancti Frontonis episcopi, ab urbe Roma illuc directi. Ipso die Romæ, militum quadraginta sex, quos Papa Dionysius baptizavit & mox jubente Claudio decollati sunt. Civitate Gavalis, sancti Hilarii episcopi & confessoris.

Bruxellen. Apud urbem Suessionis, natale sanctorum Crispini & Crispiniani. [De iisdem.] Qui sub persecutione Dyoclesiani, beatum Quintinum secuti post immania tormenta a Rixiovaro præside sibi illata, cæsi gladio coronantur. In Frontone nonnihil etiam ex Adone interpolatus est. Apud Florenciam civitatem, passio beati Nimetis [Miniatis] sub Decio Cæsare. Romæ via Salaria, natalis sanctorum martyrum Crisanti & Dariæ virginis. Qui cum nullo genere tormentorum vinci possent, tandem Numeriano imperatore jubente, pro Christo terra & lapidibus obruti sunt. Romæ via Salaria, natale sancti Bonifacii Papæ, [Bonifacii.] qui constituit, ne servus aut curiæ obnoxius clericus fieret. In Hilario satis purus est. In fine: Apud Bituricas civitatem, Ambiliaco monasterio, [Dulcardi.] beati Dulcardi confessoris. Castellanus scribit Amiliaci. Gall. Amblis.

Hagenoyen. Pro XLVI, habet, XLVII militum, in reliqua annuntiatione satis purus. Sequitur: Apud urbem Swessionem in Gallia, passo sanctorum martyrum Crispini & Crispiniani. [De Crisp &c] Qui fuerunt nobiles genere, de Perside fugientes persecutionem Maximiani, quam fecit Christianis in Oriente, ad eamdem civitatem devenerunt. Et tunc cum victum & vestitum non haberent, ad artem sutoriam an mum suum posuerunt & pauperibus gratis laboraverunt, & mercede carentibus & omnibus; & omnibus sutoribus prævaluerunt. Et ob invidiam accusati quod Christiani essent, & non negaverunt, & ideo sub Dyocletiano per Rictiovarum præsidem immania tormenta passi sunt, & ad ultimum gladio jugulari jubentur. [Bonifacii.] De Bonifacio habet ferme ut supra. Pro Miniate, scribit Mymate De Frontone & Hilario, die sequenti.

Aquicinct. In fine addit: In pago Turonico, sancti Spani martyris. [Spani.] Ita & alii scribunt, vel Sperani &c. Castellan. Hispadii, Gallice Epain. Eodem die, [Benigni & socior.] sanctorum Benigni & Beati cum sociis eorum. Vide nomina etiam vernacula apud Castellanum. Deinde recentiore manu: Romæ, sancti Bonifacii Papæ. [Bonifacii.] Hic constituit, clericum non fieri …… obnoxium cuilibet rei. Hiulcus sensus est, quem supra integrum habes.

Victorin. Secundo loco inserit: Item Romæ, sancti Bonifacii Papæ. [Bonifacii. Chrys. &c.] Hic constituit, ut servus nullo modo clericus fieret. Et in fine: Item Chrysanti & Dariæ martyrum.

[Lupi. Sperani.] Daveronen. Baiocas, sancti Lupi episcopi & confessoris. In pago Turonico, sancti Sperani martyris. Vide in Aquicinct.

Matric-Cartus-Ultraject. Crispini & Crispiniani martyrum. [Bonifacii.] Bonifacii Papæ & confessoris. Romæ, XLVI militum martyrum. Frontonis, episcopi Petragoricensis.

Cluniacen. & Altemps. Scribunt ut codex Aquicinct. supra citatus: [Spani.] In pago Turonico, sancti Spani martyris.

[Lupi.] Reg. Suec. signatus num. 428: Corboilo, sancti Lupi episcopi & confessoris. Vide Daveron &c.

Reg. Suec. sub num. 130. Item Romæ, Bonifacii Papæ. [Bonifacii. Chrys. &c. Translat. Barthol.] Item Chrysanti & Dariæ martyrum.

Vatican. num. 5949. Deest Miniatis & Hilarii. Adjicitur: Translatio sancti Bartholomæi de insula Lipari in Beneventum.

Florentin. Primo loco: Apud Florentiam, passio sancti Miniatis martyris, cum sociis suis, qui sub Decio tyranno passi sunt anno Domini CCXLVIII. Haud dubie paulo serius. Apud Sardiniam in civitate Turritana, [Gavini.] sancti Gravini militis & martyris, qui passus est sub præside Barbaro, sub persecutione Diocletiani & Maximiani imperatorum. In Romano habentur Protus & Januarius. Vide Observationem nostram XXX Maii. Romæ, sancti Bonifacii Papæ V, [Bonifacii.] qui &c. Vide hæc supra Bonifacio I adscripta.

Burdegalen. Andegavis, translatio sancti Albini. Natalis est 1 Martii. [Translat. Alb.]

Luxovien. Translatio sancti Simeonis, episcopi & confessoris, [Translat Sim] Metensis ecclesiæ pastoris piissimi.

Remens. SS. Tim. & Apoll. Remis, sancti Celsini, [Celsini.] discipuli sancti Remigii.

Editio Lubeco-Col. De Bonifacio, jam supra dictis adjungit: [De Bonifac.] Qui rexit ecclesiam annis tribus. Et præterea: Etiam decrevit, ut nulla mulier aut monacha pallam sacratam altaris tangeret aut lavaret. Qui sepultus est juxta corpus sanctæ Felicitatis. Sequitur prima & secunda annuntiatio satis pura. Tum. In Gallis, civitate Suessionis, passio sanctorum fratrum Crispini & Crispiniani. [De Crisp &c] Qui cum essent nobilissimi Romani propter fidem Christi dilatandam a Roma egressi [sunt,] ut eamdem fidem alibi prædicarent. Et quocumque pervenerunt, nullus eos hospitio recipere dignabatur, & ob hoc ergo artem sutoriam didicerunt, ut pauperibus subvenirent, qui quidquid ex officio lucrati sunt, præter victum, totum pauperibus elargiti sunt. Hi inventi quod Christiani essent, fustibus sunt cæsi atque ad trocleas extensi, digiti eorum subulis transfixi, & de dorsis eorum ora præcisa, & sic diversis tormentis vexati, sub persecutione Diocleciani & Maximiani, præside Rictiovaro agente, gladio trucidati, glorioso martyrio coronati sunt. In Miniate & Hilario satis pura est. De Beato & Benigno, ut supra codex Aquicint. [Benigni & socior. Dulcardi. Chrys. &c.] Demum: Bituricas, sancti Dulcardi confessoris.

Belin. Incipit a Crisanto & Daria ferme ut Rosweyd. supra. Tum: Item Romæ, natale sanctorum Mari & XLVI militum &c. [Beati &c.] Frontonem ponit ultimo loco. Et in altera editione superaddit: Eodem die, [Spani. Celsini.] Beati & Benigni cum sociis eorum. Deinde: In territorio Turonico, Spani. Denique Remis, Celsini, ut supra.

Greven. In fine: Ipso die secundum Vincentium lib. 26, [De Barthol.] translatio sancti Bartholomæi Apostoli, de insula Liparitana Beneventum facta anno Domini DCCCVIII. Romæ, sanctorum martyrum Maximini & aliorum CXX. Eodem die, vel secundum alios sequenti, [Luciani. &c.] Nichomediæ, sanctorum Luciani, Martiani, [Beati &c.] Flori, Heracli, Tuti, Florini. Beati & Benigni martyrum, aliorumque cum ipsis. In Anglia, translatio sancti Johannis Eboracensis episcopi & confessoris. [Lupi. Marnoci. Dulcardi. Translat. Chrys.] In Normannia, sancti Lupi episcopi Baiocensis & confessoris. Marnoci episcopi & confessoris. Bituricas, sancti Dulcardi confessoris. Item, translatio sanctorum martyrum, Crisanti & Dariæ, ab urbe Roma ad monasterium Eyflia.

Molan. Post Petrus, ex Adone aliis litteris adjicit: [De Theod. &c.] Hi videntes ad se venire armatos, rogabant, ut primi decollarentur. Scriptum est in passione sanctorum Sixti, Laurentii & Hippolyti. In fine de Chrysantho & Daria, [Chrys. &c. Benigni &c.] fere ut Rosweyd. Eodem die, Benigni & Beati cum sociis eorum. [Spati. Celsini. Lupi Bonifacii.] In territorio Turonico, sancti Spati martyris. Vide Aquicinct. Remis, sancti Celsini confessoris & presbyteri, discipuli beati Remigii. De Lupo ut Munerat. Bonifacii Papæ, qui sedit Romæ annos tres. Hic sepultus est via Salaria, juxta corpus sanctæ Felicitatis. Hic constituit, servum &c. Editiones aliæ in ipso textu præfigunt, Chrysanti, Dariæ, & Diodori presbyteri &c. Post Petrus, idem quod supra. In fine: Benigni & Beati, Spati & Celsini, ut supra. De Lupo, additur Baiocensis episcopi &c. Biturigæ, Ambiliaco monasterio, [Dulcardi. Martiani & Martyrii.] beati Dulcardi confessoris. Die vigesima quinta, sanctorum martyrum & notariorum Martiani & Martyrii. Romæ via Salaria, Bonifacii Papæ. Vide superius.

VII Kal.
Die 26.

[Rogatiani & Feliciss.] Apud Africam, natalis sanctorum martyrum Rogatiani presbiteri & Felicissimi, qui persecutione Decii & Valeriani, illustri sunt martyrio coronati, de quibus etiam scribit beatus Cyprianus in epistola ad Confessores. Civitate Narbona, sancti Rustici episcopi & confessoris. [Rustici.]

Ita Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-major, Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. In nævis hæret, ut Aphricam, Affricam, Rogaciani, Ciprianus. Poterat Antverp-major e purorum numero excludi, quia tota hodierna annuntiatio, prima manu omissa est; at cum ad oram codicis tota subinde adscripta & pura sit, locum hic ei dedimus.

Observatio. Rogatianus & Felicissimus apographis Hieronymianis, Bedæ, Floro, Rabano, Wandelberto præteriti, ab auctore Romani parvi primum consignantur, his verbis: [Rogatiani & Feliciss.] In Africa, Rogatiani presbyteri & Felicissimi martyris. Quæ præterea paulo fusius & elegantius exponit textus noster, ea ex Adone ad verbum desumpta sunt, exclusa dumtaxat magni Cypriani commendatione, ex epistola ejus 81 apud Viennensem recitata; nimirum, inquit, ut sequamini in omnibus Rogatianum presbyterum ….. qui cum Felicissimo fratre nostro, quieto semper & sobrio, excipiens ferocientis populi impetum &c. Plures alias ejusdem Cypriani epistolas appellat Baronius in Notatione, & de præfatis Sanctis fusius tractat tomo 2 Annalium ad annum CCLIII num 42; item CCLIV, num 35; sed expressius ad CCLX, num. 59 & 60; ubi receptæ Chronologiæ rationem videtur excedere, Sanctorum obitum, contra textus nostri auctoritatem nimium differens, qua forte causa, in hodierno Romano mutata Imperatorum nomina animadvertimus. Interim ex prædicta Cypriani epistola 81 potissimum eruisse videntur Martyrologi nostri, quod de illustri martyrii corona prædicant; an satis certo, non ausim asserere: nam si vera sunt, quæ accurate observat Tillemontius tomo 3 pag. 389, passos quidem constat Rogatianum & Felicissimum primo ipso ferocientis populi impetu, at in tormentis vitam posuisse, non item. Notkerus diversa ab Adone phrasi utitur, sed martyres etiam pronuntiare non dubitat. Castellanus contra, nullum ejus rei fundamentum se reperisse rotunde testatur. Quæ insuper de pluribus sanctis Rogatianis, quid ni & Felicissimis, controvertuntur; utrum hic Rogatianus idem sit, de quo loquitur Cyprianus; deinde de mortis tempore, de utriusque gradu & officio, aliisque hujuscemodi, hæc, inquam, ad proprium locum rejicimus. [Rustici.] Rusticus Narbonensis mere Usuardinus est, a nullo antiquiori aut æquali hodie positus. Notatio Baronii paucis indicat, quæcumque circa vitam ejus aut gesta observari debent ex Hieronymi & Leonis epistolis, nec quidquam ultra memorat Catellus, inscriptionem adducens, quæ multorum eruditorum ingenia exercuit, alibi a nobis de integro examinandam. In Adone, secundo loco habetur: Commemoratio sanctorum episcoporum Vedasti & Amandi, quorum vita & mors plurimis extitit miraculis gloriosa. De iisdem hoc etiam die canit Wandelbertus:

Pontifices fama, signis tumulisque coruscos
Septimus ostendit, vero de nomine Amandum,
Vedastumque simul, meritis & tempore junctos.

Alibi ostendimus, quam recte bini illi Præsules uno die conjungantur. Plura adjicit Notkerus de Vedasto, prius Tullensi presbytero &c. Atque hic sistit Canisiana Notkeri editio, cum ex hoc die usque ad anni finem reliqua desiderentur. Porro Usuardus citata Adonis verba retulit VI Februarii, ut ibi diximus, hic utrumque tacitus prætermittens. Et de Vedasto quidem tacent etiam plerique codices recentiores, at de Amando, aut ejus ordinatione, translatione, vel elevatione & ecclesiæ dedicatione, non pauci meminere, quos jam subjiciam. Vide quæ diximus VI Februarii.

AUCTARIA.

Rosweyd. Subdit in fine: Natale sancti Amandi episcopi & confessoris. [Amandi.]

Pulsanen. Sic primam annuntiat: Apud Africam, natalis sanctorum martyrum Rogatini presbyteri & Felicissimi. Item apud Thesalonicam, [Demetrii.] sancti Demetrii martyris. Is est, opinor, qui colitur VIII Octob. Sequitur de Rustico, pure.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. Nihil de Rustico, [Amandi. Luciani & Flori.] sed ejus loco: Ipso die, Amandi confessoris. Et adjungunt eodem textu, Luciani & Flori, ut etiam invenies die præcedenti.

Antverp max & Lovanien. In prima satis puri, [Luciani & Flori.] secundo loco: In Nicomedia, sanctorum Luciani & Flori. Horum socios vide in codicibus Hieronymianis. Ipsorum Acta inter Selecta recensuit Ruinartius a pag. 151, ubi consulenda prævia ejus admonitio. Tum: Ipsodie, elevatio sancti Amandi confessoris. [Amandi.] In Rustico puri sunt. Demum: [Euaristi.] Item sancti Euaristi Papæ & martyris.

Ultraject. Omnia eadem habet, nisi quod de Euaristo sic primo loco loquatur: Romæ, natale sancti Euaristi Papæ. [De Euarist.] Qui quartus post beatum Petrum, Romanam Ecclesiam gubernavit sub Traino [Traiano] Principe martyrio coronatus, sepultus est juxta corpus beati Petri in Vaticano.

Leyden. & Ultraject. Conveniunt, sed in fine repetunt: [Euaristi.] Item, sancti Euaristi Papæ & martyris.

Alberg. & Danic. In hoc a proxime superioribus differunt, quod Rusticum omittant, & pro, elevatio sancti Amandi, simpliciter scribant: Ipso die, [Amandi.] sancti Amandi confessoris. Quasi alium indicarent a Trajectensi episcopo.

Centulen. Apud Africam, sanctorum Rogaciani presbyteri & Felicissimi, sub Decio & Valeriano. Civitate Florentia, [Miniatis.] beati Mineatis, sub Decio, Vide textum die præcedenti. Sequitur: Apud Ephesum, sancti Policratis, episcopi egregii & nobilissimi viri. Quis hic sit sanctus Polycrates, divinet qui potest, [Polycratis.] ego alium Polycratem episcopum Ephesinum non novi, præter eum qui in controversia de celebratione Paschæ Victori Papæ restitit, & excommunicatus est. Civitate Narbona, sancti Rustici episcopi & confessoris. Cœnobio Helnone, translatio beati Amandi episcopi & confessoris.

[Translat. Amandi.] Bruxellen. Sic incipit: Translatio corporis beati Amandi episcopi & confessoris. Qui ecclesiam Trajectensem supra Mosam tribus annis rexit; & post heremiticam vitam eligens, in quadam cella quindecim annis cilicio semper tectus & aqua &. Desunt reliqua. Deficit usque ad XXXI Octob.

[Multa de Frontone.] Hagenoyen. Apud Petragoricam civitatem, depositio sancti Frontonis episcopi. Qui Romæ a beato Petro Apostolo episcopus ordinatus est, cum Gregorio presbytero, quem per Apostoli Petri baculum in itinere socium de morte recepit vivum, & ad prædictam veniens civitatem, magnam illius gentis multitudinem convertit ad Christum. Iste cum Domino Jesu Christo beatam Martham sepelivit in specu, cujus cyrothecæ & annulus ejus ibi remanserunt, cum postea unam cyrothecam remiserunt cum annulo episcopali, aliam ibi servantes. Tandem post multa miracula & doctrinas salutares, obiit in pace. [De Euarist.] Romæ, natale sancti Euaristi Papæ & martyris. Qui quartus post beatum Petrum, Romanam rexit Ecclesiam annis decem, mensibus septem. Hic natione erat Græcus ex patre Judæo, nomine Juda, de civitate Bethlehem. Hic titulos in urbe Roma divisit Cardinalibus presbyteris & dyaconibus. Hic constituit, ut conjugium publice a præsentibus sponderetur & a sacerdote postmodum benediceretur. Hic martyrio coronatur sub persecutione Trayani imperatoris, & sepelitur juxta sanctum Petrum. In civitate Gavalis, [Hilarii.] natale beati Hylarii episcopi & confessoris. De hoc & Frontone agitur die præcedenti. In fine habet: Civitate Narbona, depositio sancti Rustici episcopi & confessoriss.

Aquicinct. Post, ad confessores, inserit: Translatio corporis sancti Amandi episcopi, [De Amand.] & ordinatio episcopatus ejus, & dedicatio ecclesiæ ipsius.

Victorin. & Reg. Suec. signatus num. 130. Item, [Amandi.] sancti Amandi episcopi &c.

Matric-Cartus-Ultraject. Rogatiani & Felicissimi. [Euaristi.] Euaristi Papæ & martyris. Rustici, episcopi & confessoris.

Cluniacen. & Altemps. Luciani, Martiani & Flori. [Luciani &c.] De his Florus cum brevi elogio.

Reg. Suec. sub num. 428. Eodem die, Florentii confessoris. [Florentii.] An is de quo agitur die sequenti?

Codex D. Le mare, sign. A. Nivernis civitate, depositio sancti Trogeni confessoris. [Trojecii.] Vult dicere Trojecii Gall. Troe, qui colitur XVII Octob.

Vatican. Addit: Thessalonicæ, sancti Demetrii martyris. [Demetrii.] Vide Pulsanen. Forte apud Beneventanos & in aliis Italiæ partibus colitur hac die.

Florentin. Sancti Demetrii martyris. Romæ, sancti Euaristi Papæ….. [Demetrii. Euaristi. De Amando.] Ordinatio episcopatus sancti Amandi, translatio corporis & dedicatio ecclesiæ.

Burdegalen. Sancti Amandi confessoris. Luciani, Marciani & Flori. [Amandi. Luciani &c] Vide supra.

Editio Lubeco-Col. Colonia Agrippina, in ecclesia sanctæ Mariæ ad gradus, festum adventus sanctæ Crucis Christi. [De Euarist.] Romæ, natale sancti Euaristi Papæ & martyris. Qui quartus post beatum Petrum Apostolum, Romanam gubernans Ecclesium annis novem, sub Traiano principe martyrio coronatus, sepultus est juxta corpus beati Petri in Vaticano. Hic constituit, ut conjugium a parentibus publice responderetur & deinde a sacerdote solemniter benediceretur. Vide melius in Hagenoyen. Sequitur de Africanis, [Pelagiæ.] satis pure. Tum: Eodem die, sanctæ Pelagiæ virginis. Quæ cum peteretur a quodam nobili adolescente in conjugem, ipsa tonsis crinibus & habitu virili, clam aufugit & monasterium probatissimorum monachorum intravit, & in eo omnibus incognita usque ad mortem Deo devota servivit & tandem feliciter obiit. [Luciani &c. Ursæ. De Amando.] Vide Greven. De Rustico, bene. Dein: In Nicomedia, natale sanctorum Luciani & Flori martyrum. Item in Nicomedia, sanctæ Ursæ virginis. Eodem die, translatio sancti Amandi episcopi Trajectensis superioris & confessoris. [Amandi Luciani &c.]

Belin. Secundo loco: Ipso die, Amandi confessoris. Luciani & Florii. [Euaristi.] Et in fine: Romæ, sancti Euaristi Papæ & martyris.

[Jacob. Euaristi.] Greven. Jacob Patriarchæ. Item secundum aliquos hic, Euaristi Papæ, secundum Adonem vero & alios die sequenti. Qui sedit annos novem & sub Traiano, martyrio coronatus, sepultus est in Vaticano. Ipse titulos in urbe presbyteris divisit, septemque diacones, qui episcopum prædicantem custodirent, [Bemetrii. Marian &c.] ordinavit. Demetrii martyris. Romæ, natale sanctorum Mariandri, [Tharsi &c.] Luci, Vieti. Ipso die, secundum alios autem V. Kal. in Phrygia, sanctorum Tharsi, Policarpi, Gaii, Metrobi, Eumeniæ, Januarii, Terrei, Corminii. Apud Ephesum, [Polycarpi.] Policarpi episcopi & confessoris. Si quis istius nominis episcopus Ephesinus fuit, [Beani. De Amando.] non magis in Ecclesia cultum habet, quam Polycrates, de quo supra. Sequitur: Beani episcopi. Translatio sancti Amandi episcopi Trajecti superioris, confessoris. Colonia Agrippina ad gradus Mariæ, adventus magnæ portionis sanctæ Crucis. Apud Augustam Retiæ oppidum, conversio beatæ Aphræ, quæ cum esset meretrix & beatum Narcissum recepisset hospitio, [Convers. S. Afræ. Ursæ. Margaritæ seu Pelagiæ] ab eodem conversa est. Colitur V Augusti. Nicomediæ, sanctæ Ursæ virginis. Item secundum aliquos hic, Margaritæ virginis, quæ & Pelagia. Alii habent eam Idibus Octobris. Implexum negotium. Eadem est, opinor, quæ in Editione Lubeco-Col. vocatur Pelagia.

[Luciani &c. Euaristi. De Vedast. & Amand.] Molan. Ipso die, Luciani & Florii. Romæ, sancti Euaristi Papæ & martyris. Commemoratio sancti Vedasti & Amandi, quorum vita & mors plurimis virtutibus extitit gloriosa. Typis minoribus: In Glasconia, [Ceolfridi.] depositio Ceolfridi abbatis & confessoris. Edit. aliæ, de Luciano &c. Item de Euaristio, ut in prima. [De Amand.] Tum: Trajecti ordinatio episcopatus sancti Amandi: & Elnone cœnobio, translatio corporis ipsius ab ecclesia sancti Petri & Pauli in basilicam sancti Stephani Protomartyris, agente beato Eligio pontifice; [Elevat. Ermini.] atque dedicatio ejusdem basilicæ. Laubiis, elevatio sancti Ermini episcopi. Die vigesima sexta, commemoratio magni terræ motus.

VI Kal.
Die 27.

[Vincentii & socior.] In Hispaniis civitate Abula, passio sanctorum Vincentii, Sabinæ & Cristetæ, qui primo adeo in equuleo sunt extensi, ut omnes compages eorum membrorum laxarentur, deinde capita eorum lapidibus superposita, usque ad excussionem cerebri, validis vectibus sunt contusa, atque ita martyrium compleverunt, agente præside Daciano. [Florentii.] Eodem die apud Tile castrum, sancti Florentii martyris.

Sumitur ex Praten. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Præcipua diversitas in eo occurrit, quod multi codices, etiam probatissimi, ut Herinien. Tornacen. Antverp-maj. Rosweyd. & reliqui, textui aut præfigant aut subjiciant: Vigilia Apostolorum Simonis, vel Symonis & Judæ. Dubites utrum ea annuntiatio Usuardina non sit, præsertim cum in Adone disertissime ponatur. Ego certe Usuardo adscribendam persuasissimum haberem, si in citatis codicibus uniformitas servaretur, qua deficiente, alios præferendos judicavi, ut iterum dicam XXXI Octobris. In Munerato male est Abulla, ceteri passim Abula, tametsi Romanum parvum & Ado scripserint Abela. Forte melius scriberetur Christetæ, sed codices nostros secuti sumus. Molan. transposuit voces membrorum eorum. Praten. legit Datiano, melius cum communi Munerat. Daciano; male Greven. & Molan. Deciano. In apographo nostro Pratensi sub finem additur: Ipso die, inventio seu translatio sancti Vincentii levitæ & martyris. Verum cum ea verba lineolis subducta sint, ex Sirmondi præmonitione patet, ea ad marginem recentius esse adjecta.

Observatio. Martyres plures Vincentii nomine illustres passim commemorantur, at forte vix ullus, [Vincentii & socior.] de quo pauciora & minus genuina exstent monumenta antiqua, quam de hoc Abulensi duabusque ejus sororibus Sabina vel Savina & Christeta; sic enim & ipsas vocat Ruinartius inter sincera & selecta pag. 389, qui forte Acta vidit, qualia penes nos sunt a Papebrochio descripta ex pervetusto codice D. Canonici Joly Parisiis, in quibus passi dicuntur V Kal. Novembr. seu XXVIII Octobris: quæ si sincera existimasset, edere procul dubio non prætermisisset. Ceterum hæc aut similia habuit Martyrologus Viennensis, cum elogium ejus inde acceptum videatur, quod Petrus in Catalogo retulit, lib. 9 cap. 114, ubi pro Christeta scribit Christina, quodque totum Noster etiam transumpsit, mutatis solum vocibus Abela in Abula, Christetes in Christetæ, & supposita in superposita. De Actis ipsis quid censeam si me roges, malo judicium tantispere suspendere, quam quidquam temere definire, tametsi sufficientia occurrant vestigia, quæ satis ostendant, ad aliorum Actorum imitationem, aliquot post eorum passionem seculis, fabricata aut saltem exornata; adeo ut Tamayus de Salazar, cetera in corradendis omnibus satis facilis, non exiguam eorum partem rescindendam putaverit. At inde nec hilum detraxeris vetustissimo juxta ac celebratissimo tota Hispania inclytorum martyrum cultui, quorum prima, ni fallor, memoria ex Romano parvo profluit: Abela civitate, Vincentii, Sabinæ & Christetes martyrum. Florus etiam eos diserte consignat die sequenti his verbis: Ipso die, passio sanctorum Vincentii, Sabinæ & Christetæ, qui passi sunt in urbe Avila. Elogii reliqua ex solito Adoniano fonte, sed alia phrasi exprimuntur. Adde Wandelbertum, cujus metricum elogium legi meretur:

Hinc sextum martyr pugnans Vincentius ornat,
Chrystete hoc pariter Sabinaque virgo triumphat.

Sequitur in Adone: Eodem die apud Tyle castrum, natale sancti Florentii martyris; & hæc totidem verbis in laterculum nostrum translata sunt, [Florentii.] mutato Tyle in Tile. Est apud Adonem Mosandri, Florentius alius confessor, de quo in Auctariis plura recurrent. Dum autem & Hieronymiana Florenctis alicujus vel Florenti meminere, quid velint non satis explicant. Quæro qui in his tenebris lucis aliquid affundant, sed hactenus non invenio, nisi Saussayum audire velimus, locum, tempus, martyrii genus &c. memoriter recitantem. Nec quidquam solidæ explicationis afferunt, quæ apud nos per conjecturam a Rosweydo, ni fallor, notata sunt, de hoc Florentio Thebæis adscribendo, ejusque martyrii palæstra collocanda in Tiel, oppido Geldriæ Vahali fluvio adsito, in quam opinionem facile Belgæ inclinant. Sufficere potest, mea quidem sententia, Florentius unus Thebæus ad tractum Rheni, de quo egimus X Octobris. Nec vero ad Euphratem aut in Ponto, nec in Africa aut Hispania quærendum puto Tile vel Tyle castrum, sed verosimiliter in Burgundia, ubi Gallice vocatur Trichateau, Lingones inter & Divionem, ut accuratius expendit noster Motherius in observatiuncula ad hunc diem, a curioso lectore omnino consulenda. De Actis nostris & Sanctis ipsis plurimum promerebitur, qui tum de Vincentio & sororibus, tum de Florentio certiora documenta subministrabit: certiora, inquam, quam sint Higueriana, Dextrina & id genus commenta a Tamayo congesta, quæ nec nominata hic vellem, nisi vel eo recurrere me coëgisset puriorum fontium penuria. Tertio loco in Adone ponitur Euaristus Papa, sub Trajano martyrio coronatus, de quo die præcedenti abunde egimus. Ejus etiam meminit Florus; at ab Usuardo plane prætermissus est.

AUCTARIA.

Herinien. Incipit: Vigilia Apostolorum Simonis & Judæ. Cetera purissimus.

Tornacen. Purus, subdit: Ipso die, vigilia Apostolorum Symonis & Judæ. [Vigiliæ Sim. & Jud.]

Antverp-maj. Textui etiam puro subnectit: Anticiodoro, [Ejusdem. Desiderii.] [Autissiodoro] S. Desiderii episcopi & confessoris. Et vigilia Apostolorum Symonis & Judæ.

Rosweyd. Secundo loco inserit: In Nicomedia, Luciani martyris. [Luciani. Rumoldi. Rictrudit.] Vide die præcedenti. In Florentio, purus est. Tum: Rumoldi martyris. Vide infra. Rictrudis virginis. Vult dicere sanctimonialis & abbatissæ, quæ tamen vidua & beatæ Eusebiæ mater fuit, coliturque XII Maii. Vigilia Apostolorum Simonis & Judæ.

Pulsanen. Vigilia Apostolorum Symonis & Judæ. In 2^a deest elogium. In ultima purus est.

Antverp. & Max-Lubec. Puri in textu, addunt etiam: [De eadem.] Ipso die, Vigilia Simonis & Judæ.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. & Danic. [De eadem.] Omnes incipiunt: Vigilia Apostolorum Symonis & Judæ. In textu puri.

Albergen. In fine adjicit: Item, sancti Yvonis confessoris. [Ivonis.] Infra, expressius est translatio.

Centulen. Vigilia Apostolorum Symonis & Judæ. [Vigiliæ.] In Hispaniis, civitate Helbora, sanctorum Vincentii, Sabinæ, & Christetæ martyrum. In pago Pictaviensi, [Florentii Monachi.] sancti Florentii presbyteri & monachi. Is est qui in Martyrologiis nostris ponitur XXII Septembris, quemque superius in Adone Mosandri repeti hoc die diximus, quod etiam fit in aliis codicibus Usuardinis. Variæ hujus Sancti translationes, variæ de sacro corpore concertationes, diversis hisce festivitatibus facile occasionem dederint, cum & aliis etiam mensibus recolatur. Quid si hæc fortasse fuerit prima corporis Rodium in Picardiam advectio. Sequitur in citato codice: Autisiodoro, sancti Desiderii episcopi & confessoris. [Desiderii. Adventus Amelbergæ.] Eodem die apud Tile Castrum, sancti Florentii martyris. Cœnobio Blandinio, adventus sanctæ Amelbergæ virginis.

Bruxellen. Jam dixi codicem hunc deficere usque ad diem XXXI Octobris.

Hagenoyen. Scriptoris oscitantia omissus est dies VI Kalend. Novembris, & diei sequenti præfigitur VI Kal. ubi scribi deberet V Kal.

Aquicinct. Incipit: Romæ, Euaristi Papæ & martyris. [Euaristi.] Hic titulos in urbe divisit presbyteris, & septem diaconos ordinavit, qui custodirent episcopum prædicantem. Ibidem pro Florentii, habetur Florentiani.

Victorin. Romæ, sancti Euaristi Papæ. Hic titulos divisit in Urbe presbyteris, [Euaristi. Vigiliæ.] & septem diaconos constituit qui custodirent episcopum. Vigilia Apostolorum Simonis & Judæ.

Ambianen. In pago Pictavo, natalis sancti Florentini presbyteri & monachi, [Florent. mon.] maximæ sanctitatis & innocentiæ viri. De eodem, opinor, Florentio agitur, de quo dixi ad Centulen.

Matric-Cartus-Ultraject. Vigilia. Pharonis episcopi & confessoris. [Pharonis.] Vide de eo die sequenti. Vincentii, Sabulæ [Sabinæ] & Christetæ martyrum. Florentii martyris.

Reginæ-Suec. signatus num. 130. Adjicit: Romæ, [Euaristi.] sancti Euaristi Papæ &c.

Vatican. Adjicit: Romæ, natalis sancti Euaristi Papæ, [De eodem.] qui præfuit Ecclesiæ annis tredecim, & martyrio coronatus est sub Traiano.

Florentin. Item, sanctæ Geltrudis [Medic. Gertrudis, [Geltrudis.] an non melius Rictrudis?] virginis. Apud Britanniam, [Translat. Ivonis. Proti & Januarii.] translatio [Medic. ordinatio] sancti Ivonis confessoris, magnæ sanctitatis viri. Apud Sardiniam civitate Turritana, sanctorum martyrum & fratrum Proti presbyteri & Januarii diaconi, sub præside Barbaro; tempore Diocletiani & Maximiani.

[Flor. monac.] Remens. SS. Tim. & Apoll. In pago Pictavensi, sancti Florentii presbyteri & monachi.

[Vigiliæ.] Editio Lubeco-Col. Incipit: Vigilia sanctorum Apostolorum Simonis & Judæ. Sequitur de Vincentio, Sabina & Christeta, pure. Deinde: Apud Tyle castrum, [Florentii & alior.] sanctorum Florentii, Eraclii, Flori & Tuti martyrum. Hæc est disparatorum confusio. Ipso die, commemoratio beati Yvonis presbyteri & confessoris. [Ivonis. Desiderii.] Antisiodoro, depositio sancti Desiderii episcopi & confessoris.

Belin. In textu variis nævis deformis, in fine superaddit: [Vigiliæ. Ivonis.] Item eodem die, Vigilia Apostolorum Simonis & Judæ. Eodem die, sancti Ivonis confessoris, de tertio Ordine Fratrum Minorum.

[Vigiliæ. Suffragiani.] Greven. Vigilia Apostolorum Symonis & Judæ. Apud Carthaginem, natalis sancti Suffrasiani [prima editio melius ordinata est.] Ipso die, sancti Eucharii episcopi & martyris. [Eucharii. Marian. &c. Eumeni &c. Rumoldi. Florentii.] In Sardinia, sanctorum Mariani, Prothi & Januarii. In Phrigia, Eumeni & Canonis. Rumoldi episcopi & martyris relatio. In pago Pictavensi, sancti Florentii episcopi. Vult dicere, ni fallor, presbyteri; alias Florentii Pictavienses geminarentur. [Desiderii.] Desiderii episcopi Autisiodorensis & confessoris. Apud Indiam, sancti Frumentii episcopi, [Frumentii.] qui ab Athanasio Alexandrino illuc episcopus directus, cum pene totam Indiam superiorem Christi fidei subjugasset, vita & signis inclytus quievit in pace. In Hibernia, Orani episcopi & confessoris. [Orani. Transl. Ivon. Rictrudis. Invent. Vincentii. Relat. Rumold. Transl. Ivon.] In Britannia minori, translatio sancti Yvonis confessoris, jurisperiti, advocati pauperum. Rictrudis virginis. Ipso die, inventio corporis Vincentii levitæ & martyris.

Molan. In Mechlinia, relatio beati Rumoldi episcopi & martyris. Eodem die in Britannia, translatio sancti Ivonis confessoris; in utroque jure doctoris, de Ordine pœnitentium beati Francisci. Romæ, Euaristi Papæ; [Euaristi.] qui sedit annos novem. Sub Traiano martyrio coronatur, sepultus in Vaticano. Hic constituit duos in Urbe presbyteros & septem ordinavit diaconos, qui custodirent episcopum prædicantem. In loco qui dicitur Marcinas, [Rictrudis cum filia. Advent. Amelbergæ. Vigiliæ.] sanctæ Rictrudis cum filia Eusebia. In Blandinio, adventus corporis sanctissimæ virginis Christi Amelbergæ. Item eodem die, vigilia Apostolorum Simonis & Judæ. Dein typis minoribus: Quæ observatione jejunii celebratur. Tum: [Frumentii.] Apud Indiam, sancti Frumentii episcopi, qui ab Athanasio &c. ut Greven. Editiones aliæ: Item eodem die, Vigilia &c. De translatione Ivonis, ut supra. Sequitur: Elnone, commemoratio ordinationis beati Amandi. [De Amando.] Quæ licet die præcedenti, sicut & translatio corporis, & ecclesiæ dedicatio facta fuisse credatur, tamen hac die specialius recolitur. De Rumoldo, ut supra. Tum: [De Eus. &c.] Eodem die elavatio corporum sanctarum Eusebiæ atque Gertrudis. De adventu Amelbergæ, ut supra. [Invent. Vincentii.] Demum minoribus typis: Ipso die, inventio corporis sancti Vincentii levitæ & martyris.

V Kal.
Die 28.

[Simonis & Judæ.] Natalis beatorum Apostolorum Simonis Chananei & Thadei, qui & Judas dicitur; e quibus Thadeus apud Mesopotamiam, Simon vero apud Ægyptum traditur prædicasse. Inde simul Persidam ingressi, cum innumeram gentis ipsius multitudinem Christo subdidissent, [Cyrillæ.] martyrium consummaverunt. Romæ, sanctæ Cirillæ [Faronis. Translat. Genovefæ] filiæ Decii Cæsaris, quæ sub Claudio principe pro Christo jugulata & necata est gladio. Civitate Meldis, sancti Faronis episcopi & confessoris. Parisius, translatio sanctæ Genovefæ virginis.

Sumitur ex Praten. Herinien. Antverp-maj. Antverp. Max-Lubec. & Greven. Cum Antverp. & Max-Lubec. conveniunt Antverp-max. Ultrajectin. Leyden. & Lovanien.
Varia lectio. Symonis scribunt aliqui, sed in hoc nomine uti & Chananeo & Thadeo potiorem codicum partem secutus sum. Antverp. Max-Lubec. &c. de Thadeo habent, qui & Judas Jacobi legitur, ut ferme est in Adone. Major in explicanda prædicatione varietas. Antverp-maj. post, Simon vero, omittit particulam apud. Antverp. Max-Lubec. &c. sic legunt: Quorum Simon apud Ægyptum, Thadeus apud Mesopotamiam prædicavit. Omnes passim scribunt Cirillæ, ut in textu est. Greven. posuit jugulata atque necata est. Herinien. omisit & necata. Antverp-maj. pro translatione, habet, Parisius, sanctæ Genovefæ virginis. De Persidam vel Persidem, Faronis vel Pharonis &c. nihil opus est plura subjicere.

[Simonis & Judæ.] Observatio. Apostolorum Simonis & Judæ celebritas in Martyrologiis nostris Latinis (nam quid Græci statuant, toto hoc opere non curavimus) in nostris, inquam, Martyrologiis hoc die passim conjungitur. Sic imprimis apographa Hieronymiana: Et natalis sanctorum Apostolorum, Symonis Chananei & Judæ Zelotis. In Indiculo Apostolorum plura legenda censet Florentinius pag. 160, ubi alios dies colligit, quibus in iisdem apographis ambo Apostoli, ob diversas forte causas, simul recoluntur. Subjungit porro binas exercitationes satis longas ad explicanda dubia, confusa & implexa, quæ circa horum Apostolorum nomina, agnomina, consanguinitatem cum aliis, prædicationem, martyrium &c. non pauca nec levia occurrunt, quæque talia sunt, ut hic breviter expediri omnino non possint. Tu Florentinium ipsum & Baronii Notationes consule, uti & Tillemontium tomo 1 a pag. 399. Quod iustituti hujus nostri proprium est, reliquos Martyrologos atque una textus nostri scaturiginem indicabimus. Apud Bedam hæc strictim leguntur: Natale sanctorum Apostolorum, Simonis & Thadei. Quæ ferme a Rabano descripta sunt. Romanum parvum brevius: Simonis & Thadei Apostolorum. Ado in Martyrologio: Natalis sanctorum Simonis & Judæ. At in Festivitatibus Apostolorum rem fusius prosequitur, unde nimirum Usuardus totum suum elogium contraxit. Inter alia eos ibi Viennensis redarguit, qui putant, Simonem Apostolum unum de duodecim, ipsum esse qui sub Trajano crucem passus sit. Non desunt tamen, qui hæc & alia etiamnum tueantur. Verum, ut jam dixi, controversiæ illæ alterius & operosioris indagationis sunt, quam ut hic jejune delibentur. Audiatur postremo Wandelberti encomium:

Simonis & Judæ præcellit quintus honore,
Quos opulenta Deo Persis mittente receptos
Fidos martyrio, & signis tumulare patronos
Promeruit; fidei cultrix si deinde fuisset.

[Cyrillæ.] Habet Romanum parvum secundo loco: Romæ, Cyrillæ filiæ Decii Cæsaris. Venerabilis Beda ex sæpe citatis sancti Laurentii Actis pauca adjecit, quæ a Rabano & Adone transumpta sunt, nulla usquam Deciorum facta distinctione. Noster primam partem verosimiliter ex Adone accepit, quæ martyrium explicat, alteram de sepultura, a Justino presbytero procurata, intactam reliquit. Audi hic etiam Wandelbertum:

Cæsare nata micat Decio hic Cyrilla, beatis
Virgo animis, & cui Decius haud editor esset.

Ex his patet invaluisse pridem historiam illam, de qua in Triphonia locuti sumus XVIII Octobris, [Faronis.] quamque alibi diligentius discutiemus. De Farone, alias Burgundofaro Meldensi, nemo præter Usuardum meminit. Habuit insignis ille antistes e consanguineis suis Sanctum non unum. Porro Acta sub Hildegarii nomine a Mabilione edita sunt seculo 2 Benedict. a pag. 606; brevius a Surio. Exstant apud nos plura, & diffusiora & contractiora, quæ tamen cum editis non omnino conveniunt. Omnium inter se collatio materia erit disquisitionum, in Actis nostris secuturarum. Vitam a Fulcuino, ut aiunt, carmine scriptam necdum vidi. Habe unicum Wandelberti versiculum:

Hic etiam Matronæ colitur per littora Pharo.

[De transl. Genovefæ.] Ad III Januarii illustrem virginem Genovefam cum Usuardo retulimus, proprio ipsius die natali. Ibi Bollandus plures alias in ejus honorem festivitates enumerat, inter quas & hæc translatio, a sancto Eligio, anno DCXXX verosimiliter facta, recensetur; ab Usuardo certissime posita, quidquid a Molano, nescio ob quem scrupulum, inter accessiones rejiciatur. Hæc pro re nostra abunde dicta sunto: cetera vide apud Bollandum, & scriptores ab eo citatos. Nec desunt recentiores, ex quibus nonnulla fortasse notari poterunt in Supplemento Januarii.

AUCTARIA.

Tornacen. Textum habet totum & purum, excepta annuntiatione tertia de sancto Farone.

Rosweyd. Rubricis majusculis incipit: [De Sim. &c.] Natale beatorum Apostolorum Symonis & Judæ. Deinde pergit: Equibus Thadeus apud Mesopotamiam, Simon vero &c Hinc post subdidissent, inserit; a pontificibus templorum occisi, martyrium &c.

Pulsanen. In prima utcumque purus, caret ceteris omnibus.

Munerat. In omnibus satis purus, in fine de Genovefa superadjicit: [De Genov.] Cujus corpus honoratur & colitur in cœnobio Apostolorum Petri & Pauli, in monte Parisius.

Molan. In ceteris purus, omittit, ut dixi, annuntiationem ultimam.

Alberg. & Danic. In textu etiam satis puri, adjiciunt: Eodem die [Alberg. natale] sancti Ferrucii martyris. [Ferrutii. Terentii.] Vide Molan. infra. Methis civitate, sancti Terentii episcopi & confessoris.

Centulen. Natale beatorum Apostolorum Symonis Zelotis & Judæ, [Textus contractus.] qui Taddeus dicitur, & Judas Jacobi scribitur. Romæ, beatæ Cyrillæ virginis. Quæ fuit filia Decit Cæsaris, quam Claudius imperator decollari jussit. Meldis, sancti Pharonis episcopi & confessoris. Parisius, translatio gloriosæ virginis Genovefæ, quæ mirabili virtute & sanctitate claruit.

Hagenoyen. Mutatis Kalendis, hodie scribit hoc modo: VI Kalend. Novemb. In Perside, natale beatorum Apostolorum Symonis & Judæ. [De Simone & Juda.] Isti duo Apostoli aliis nominibus nominantur. Symon vocatur Cananeus vel Zelotes [in quo recte sane observat] Judas vero dictus est Tatheus [Thadæus] & in Ecclesiastica hystoria ipse vocatur Lybeus [Lebbeus vel Lebbæus.] Hi duo Apostoli fuerunt fratres [saltem unus] Jacobi minoris & filii Alphei & Mariæ Cleophæ. Quorum primus, id est Symon in Ægypto prædicavit & multos ad fidem convertit, miracula plura fecit, ecclesias fundavit, & sacerdotes ac episcopos illic constituit. Judas vero beato Thomæ Apostolo fuerat associatus, & cum eo tres Reges, qui Domino in cunalibus munera obtulerant, convertit. Abagarum regem a lepra curavit & convertit, & plura ibidem miracula fecit, & ecclesias ibidem ædificavit. Deinde in Mesopotamia & in Ponto prædicans [prædicavit,] & gentes illas indomitas & belluinas suo dogmate instruxit. Demum Judas in Ægyptum venit ad fratrem suum Symonem, cum quo perrexit in Persydem, ubi duos magos & Aroen & Arfaxat confundebant. Xertem regem Babylonis cum sexaginta milibus virorum, exceptis mulieribus & parvulis baptizaverunt; ubi per annum & tres menses manserunt, & ecclesias ædificaverunt, pontifices & sacerdotes statuerunt & multum populum ab errore converterunt, & postmodum in Swanyr civitate tenti sunt, ubi preceperunt a demonibus exire de ydolis & illa confringere, quod & fecerunt. Tunc pontifices in Apostolos irruerunt & subito occiderunt. Habes hic vulgatorum Actorum compendium. Romæ, [De Cyrilla.] beatæ Cyrillæ virginis, filiæ Decii junioris, Cæsaris, quæ cum matre sua Typhonia, post mortem patris sui, Christiana effecta est: & sub Claudio imperatore pro fide Christi decollata est. Item, sancti Fidelis martyris. [Fidelis. Joseph. ] Item, sancti Joseph filii Jacob, translati in Britanniam. In Methis civitate, depositio sancti Terencii episcopi & confessoris. [Terentii.]

Aquicinct. Parisius, translatio sanctæ Genovefæ. An in ceteris purus sit, non liquet.

[Terentii.] Codex Ursini a Rosemberg. Metis civitate, sancti Terencii episcopi & confessoris.

Ambianen. Ambianis civitate, depositio sancti Salvii episcopi & confessoris. [Salvii.] Qui Teuderico rege Galliis imperante, sanctitate & gratia plenus, pontificatum ejusdem loci obtinuit. Cujus corpus Mostoriolo vico translatum & digno cum honore decenter est adornatum. Vide Castellanum.

Matric-Cartus-Ultraject. Simonis & Judæ Apostolorum. Cyrillæ, filiæ Decii Cæsaris, virginis & martyris. De Farone, pridie.

In Vatican sub num. 5949. Deest Faronis & Genovefæ; ut habetur in extracto.

Altemps. Monstroilo monasterio, sancti Silvii episcopi & confessoris. Vide Ambianen.

[Divitiani.] Remens. SS. Tim. & Apoll. Suessionis, depositio sancti Divitiani episcopi & confessoris.

[De Cyrilla.] Editio Lubeco-Col. In prima satis pura, in secunda adjicit ex Adone; & sepulta a Iustino presbytero, cum matre sua juxta sanctum Hyppolitum. In Pharone, pura est. In Phrygia, sanctorum Tharsi, [Tharsi &c.] Policarpi, Gaii, Eminii, Januarii, Terrei, Corminii & Florentii martyrum. Nomina confusa sunt ex Hieronymianis die præcedenti. Eodem die, [Ferrutii. Oct. Ursul.] natale sancti Ferrucii martyris. Octava beatæ Ursulæ & sodalium ejus undecim millium Virginum. In translatione Genovefæ, pura.

Belin. In textu non omnino purus, in fine adjicit: [Fidelis.] Civitate Cumis, sancti Fidelis martyris. Vide Martyrologium Romanum.

[Oct. Ursul. De Farone.] Greven. Octavæ sanctarum undecim milium Virginum. Beatus Pharo per sanctam Pharam sororem suam ad contemptum seculi adductus, uxore sua Blidechilde, sacro velamine consecrata, ipse ex Comite palatino, fratri suo beato Walberto, in pontificatu Meldensis ecclesiæ successit. Cum autem tempore quodam ante carcerem transiens, vinctorum clamores audisset, Exite, inquit, liberi, eo quod pœniteamini, statimque vincula eorum soluta sunt. Tandem cum LXVI annis in multa sanctitate præfatam ecclesiam rexisset, quievit in pace. In Lucania, Quinti, [Quinti &c. Ferrutii. Felicis Terentii. Bodonis. Chilleni.] Feliciani, Sancincti. Vide hæc melius die sequenti. Ferrutii martyris. Felicis martyris. Methis, depositio sancti Therentii episcopi & confessoris. Bodonis confessoris. Item beati Chilleni, qui de Scotia a sancto Pharone in provinciam Atrebatensem missus, ipsam sana sua doctrina & miraculorum signis Christo acquisivit. Inter quæ, cum præfato Pharone corpus reficiens, vas vitreum casu confractum oratione redintegravit. Translatio sanctæ Cuneræ virginis & martyris, ex societate undecim millium Virginum. [Translat. Cuneræ.] Vide quæ dicta sunt XII Junii.

Molan. Post Chananæi aliis litteris textui inserit, qui & Zelotes scribitur. In fine: Parisiis, translatio sanctæ Genovefæ &c. ut habet superius Munerat. [Fidelis.] Civitate Cumis, sancti Fidelis martyris. [Dedicat. Lamberti.] Eodem die, dedicatio basilicæ sancti Lamberti martyris. Facta est autem hæc dedicatio sexto anno episcopatus Baldrici nostri episcopi, a sanctissimo viro Dei Hereberto Coloniensi archiepiscopo. Item, [Cuneræ.] sanctæ Cuneræ virginis, quæ martyrium consummavit in oppido Reensi. De Terentio, [Terentii. Dodonis.] ut supra. Eodem die, depositio beati Dodonis monachi, discipuli sancti Ursmari episcopi. Editiones aliæ, de Fideli & Cunera, ut prima. Eodem die, [Ferrutii.] commemoratio sancti Ferrutii martyris, quam Lullus archiepiscopus Moguntinus, motus celeberrimis miraculis, in Lætantium cœnobium, quod Bleidenstadt vocant, magno cum honore transtulit. Famæ, depositio beati Dodonis &c. De Terentio, ut supra. Die vigesima octava, sanctorum martyrum Terentii & Neonilis, [Terentii & aliorum.] & sancti patris Stephani, Sabæ & poëtæ. De Genovefa hic habet, ut est in puro textu. Demum: Leodii, dedicatio basilicæ sancti Lamberti &c. ut in priori, excepta voce nostri, quæ hic excluditur.

IV Kal.
Die 29.

[Narcissi.] Hierosolimis, natalis beati Narcissi episcopi, quem sanctitate, patientia ac fide laudabilem fuisse, historia narrat Ecclesiastica. Ipso die apud Sidonem urbem, [Zenobii.] beati Zenobii presbiteri, qui sub novissimæ persecutionis acerbitate martyrio coronatus est. [Jacincti & sociorum.] In Lucania provincia, sanctorum martyrum Jacincti, Quinti, Feliciani & Lucii.

Ex Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-maj. Rosweyd. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Belin. Greven. & Molan.
Varia lectio. De Hierosolimis, dicta sufficiant. Ejusdem ferme generis sunt Narcissi, paciencia, hystoria, Sydonem, Synodem, Senobii, Ffeliciani &c. Rosweyd. verba nonnihil transposuit, in Ecclesiastica narrat historia. Difficultas est, quomodo de Zenobio scripserit Usuardus, qui Adonem certissime præ oculis habens, in eo legit: Qui persecutione Diocletiani martyrio coronatur; quam phrasim ex codicibus nostris secuti sunt Antverp. Max-Lubec. Belin. & recentiores plerique. Contra alii: Qui sub novissimæ persecutionis &c. Dicendum omnino, mutationem ab Usuardo factam, qualem in textu servavimus. Munerat. ante Zenobii, omisit beati, & ante novissimæ, particulam sub. In altera Belini editione est Lucana pro Lucania, in utraque deest provincia. Solus idem scribit Hiacinthi, sed ceteri omnes Jacincti, exceptis Herinien. & Munerat. qui Jacinti, & Antverp-majore, qui Jacingti posuit. Max-Lubec. hoc nomen præteriit. In Hieronymianis invenies, Sanecinti & Sacinti. An ex his satis commode efformetur Hiacynthus vel Hyacinthus, non definio; probatissimorum codicum lectioni hic uti & alibi inhæsimus.

[Narcissi.] Observatio. Narcissus Hierosolymitanus, ab aliquibus Magnus cognominatus, a Gerundensi, qui sanctam Afram Augustanam convertit, distinctissimus est, ab Eusebio variis locis celebratus, ut in Notatione Baronii legere est. At ne multa sparsim requiras, pleraque omnia ab Adone in ejus laudem inde congesta invenies. Hic vero ex Romano parvo eum accepit, ut in Alexandro factitasse notavimus ad XVIII Martii, cum utriusque memoria in sacris Fastis ibi primum consignata sit. Sic igitur in ipso fonte habes: Narcissi Jerosolymorum episcopi, viri sanctitate & patientia ac fide laudabilis. Quæ fere textus nostri verba sunt ex præfato Adone transumpta. Secessum ejus ab episcopatu in solitudinem, propter enormem impiorum hominum calumniam, ejusdem subinde reditum, & Alexandro successori divinitus designato, ob grandævam CXVI annorum ætatem, factam verosimiliter cessionem, cursim explicat Papebrochius in Chronologia Episcoporum Hierosolymitanorum ante tomum 3 Maii; at vitæ totius seriem paulo accuratius ex Eusebio & aliis deducit Tillemontius tomo 3 a pag. 177. Videri etiam potest Motherii ad hunc diem Notula. [Zenobii.] Zenobius in historia Eusebii lib. 8 cap. 13 presbyter apud Sidonem, & medicorum omnium præstantissimus cum Tyrannione Tyriorum episcopo Antiochiam ductus, & hoc, in profundum mare demerso, cruciatibus forti animo immortuus dicitur. Inde ipsum aut ex Rufino transtulit auctor Romani parvi, his verbis: Sidonæ, Zenobii presbyteri & martyris. Hinc in Adonem, ex hoc in Nostrum transiit, sub ea phrasis diversitate, quam in Variantibus notavimus. Quod autem in Romano moderno additur, alios, nempe, ad martyrium exhortatum fuisse, id certe ex Eusebio a nobis citato educi non potuit. Sumpta fortasse est præfata adhortatio ex Adonis textu, de quo egimus XX Februarii ubi & Tyrannionem & Zenobium male cum martyribus Tyriis confusos ostendimus. Ex antiquioribus Martyrologis nec de Narcisso, nec de Zenobio quisquam meminit, excepto Wandelberto, qui postremo ita cecinit:

Presbyter hinc retinens quartum Zenobius ornat.

[Jacincti & sociorum.] Ultima classis, Adoniana non est, sed ex Hieronymianis & a Rabano & ab Usuardo plane transumpta, non servata tamen omnino nominum conformitate; quod mirari nemo debet, cum in codicibus illis ipsis diversitas sit, de qua in Variantibus locuti sumus. Porro Lucaniæ provinciæ, non Lucanæ aut Lucensi urbi adscribendos Martyres, meriro fatetur Florentinius, quidquid alii somnient. Cetera huc spectantia apud ipsum legere poteris, atque inter alia, sanctum Gregorium Papam, dum de Hiacyntho aliquo meminit, non hunc, sed alium indicare, qui in Sabinis celebris sit, colaturque IX Septembris, quo die de eo & sociis cum Usuardo dictum est. Errat autem laudatus Florentinius, dum asserit, Usuardum Julii scripsisse pro Lucii. Ultimo loco in Adone refertur: Depositio sancti ac beatissimi Theodarii, abbatis &c. sed eum in genuino Usuardo non invenies, utpote qui hunc & plures alios Viennenses Sanctos & hic & alibi prætermisit. In auctario Molani reliquam annuntiationem Adonianam dabimus, ex qua colliges, translationem potius hoc die, quam depositionem ab Adone recoli, licet in codicibus nostris aliis, passim natalis memorari videatur.

AUCTARIA.

Pulsanen. In prima & tertia annuntiatione satis purus, caret secunda de Zenobio.

Antverp-max. Ultrajectin. Leyden. Lovanien. Albergen. & Danic. De Narcisso, [De Narcisso.] textui ex Adone superaddunt: Qui cum vidisset in vigilia Paschæ oleum luminaribus deesse, jussit ministris aquam ferre, & omnibus videntibus aqua benedicta in oleum conversa est. De Zenobio scribunt cum aliis, sub Diocletiani persecutione &c.

Centulen. Natale sancti Narcissi Jerosolimorum episcopi, [Textus mutilus.] viri sanctitate & patientia ac fide laudabilis. Apud Sidonem urbem, sancti Zenobii presbiteri & martyris.

Hagenoyen. De Narcisso cum Antverp-max. ferme convenit, adjungens præterea: Et naturam elementorum in eodem facto mutavit. In Zenobio, satis purus est. Tum ex die præcedenti: In civitate Meldis, [Faronis. Ferrutii.] sancti Faronis episcopi & confessoris. Eodem die, sancti Ferrucii martyris. Parisius, [Translat. Genovefæ.] translatio sanctæ Genovefæ virginis. Quæ translatio facta est die præcedenti, sed hic recolitur. In Provincia, civitate Lucania, sanctorum martyrum &c. Item in Gundahyzaviæ [an forte vult dicere, [Narcissi.] in Augusta Sueviæ] sancti Narcisci episcopi & martyris, qui convertit sanctam Afram. Videantur Acta XVIII Martii.

Aquicinct. Subdit in fine: In territorio Viennensi, natalis sancti Teuderii confessoris. [Teuderii.] Ado legit Theodarii; alii codices aliter.

Victorin. & Reginæ Suec. sign. num. 130: In pago Viennensi, [Theuderici.] sancti Theuderici confessoris. In codice Reg. Suec., est Teuderii.

Matric-Cartus-Ultraject. Narcissi episcopi & confessoris. [Ermelindis.] Ermelindis virginis, quæ pro castitate patriam reliquit. Vide Castellanum.

Vatican. sign. num. 5949 adjicit: Capuæ, natale sancti Germani episcopi & confessoris, [Germani.] cujus animam in spera ignea ab angelis ferri in cælum beatus pater Benedictus vidit. Vide die sequenti.

Altemps. In pago Vionensi, sancti Cauderii confessoris. Ex scriptoris oscitantia, & positio & Sanctus ipse duplicari videntur, cum procul dubio sit idem Theuderius, [Theuderii.] vel Theodarius.

Lugdunen. In territorio Viennensi, sancti Theuderii confessoris. [Ejusdem.]

Burdegalen. Sancti Terentii episcopi & confessoris. Vide die præcedenti. [Terentii.]

Luxovien. In Gallia, civitate Vienna, depositio sancti, [Theodarii.] ac beatissimi Theodorii abbatis.

Editio Lubeco-Col. In textu similis est Antverp-max. &c. Tum: Apud Augustam Sueviæ, [Narcissi Augustam.] natale sancti Narcisci episcopi & martyris. Hic illi civitati a Deo missus, & ibidem beatam Afram cum suis puellis convertit. Hic forte ponitur occasione Narcissi Jerosolymitani, cum quo a Petro in Catalogo & ab aliis perperam confusus est. Jam diximus de eo actum esse XVIII Martii. [Terentii.] In Gallia Methis civitate, sancti Therentii episcopi & confessoris, ammirandæ bonitatis viri, decimi septimi ejusdem urbis pontificis. Vide die præcedenti. Vienna civitate in Gallia, depositio sancti Theodori [pro Theodarii] abbatis. [Theuderii. Advent. Ewaldor.] Eodem die, adventus capitum sanctorum duorum Ewaldorum presbyterorum & martyrum.

Greven. Apud Augustam Retiæ civitatem, natalis beati Narcissi episcopi & martyris. [De Narciss-Augustan.] Qui tempore Diocletiani, præfatæ civitati a Deo missus, beata Aphra cum suis puellis conversa, totam provinciam Christi Euangelio complevit, ipseque postmodum illustre martyrium duxit. Vide quæ nuperrime notavimus. Quinti martyris. [Quinti. Sociocti. De Victore. Apiani. Honorati. Abdiæ. Theodarii. De Ewaldii. Aquilinæ. Ermelindis. Eldetrudis. Kenneriæ.] Item Sociocti. Apud Xanctis, translatio sancti Victoris, ducis ex legione Thebeorum. Apiani episcopi & confessoris. Honorati episcopi & confessoris. Abdiæ episcopi & confessoris, qui a sanctis Apostolis Symone & Juda ad fidem conversus, eorumdem passionem Hebraice conscripsit ac in pace quievit. Viennæ, depositio beatissimi Theodarii abbatis. In Monasterio, adventus capitum sanctorum duorum Ewaldorum, presbyterorum & martyrum. Aquilinæ virginis & martyris. Ermelindis virginis. Eldetrudis virginis. Kenneriæ virginis.

Molan. Villa Meldricis, sanctæ Ermelindis virginis. [Ermelindis. Apiani. Honorati.] Eodem die, sancti Apiani episcopi & confessoris. Item, sancti Honorati episcopi & confessoris. Et in castro, quod Lensis appellatur, sancti Vulgani episcopi & confessoris. [Vulgani. Rictrudis. Translat 2. Vincent. C. Theodarii. Dodonis.] Ipso die, sanctæ Rictrudis. Eodem die, translatio secunda beati Vincentii confessoris. In Gallia, Vienna civitate, sancti Theodarii episcopi & confessoris; & translatio ipsius in loco, qui dicitur vallis Rubiana. Dodonis confessoris, cujus corpus quiescit apud monasterium in Fama. De quo iterum die præcedenti. Deinde minoribus typis: In civitate Pataviensi, triumphus sancti episcopi Maximiliani martyris & Valentini confessoris. [Maximil. & Valent.] Editiones aliæ de Ermelinde & Vulgano idem habent. De Theodario ponitur sola depositio, omissa translatione, & rectius scribitur abbatis, non episcopi. Die vigesima nona, [Abramii.] sancti patris Abramii. In cœnobio Sonegiacas, eodem die, translatio secunda beati Vincentii confessoris. Vide quæ de ipso diximus XIV Julii. Rursus minoribus typis, sed alio nonnihil modo: In civitate Pataviensi, triumphus sanctorum episcoporum, Maximiliani martyris, & Valentini confess.

III Kal.
Die 30.

[Martyrum 220 Marcelli.] Apud Africam, natalis sanctorum martyrum, numero ducentorum viginti. Civitate Tingitina, passio sancti Marcelli centurionis, qui capitis abscisione martyrium consummavit sub Agricolano, [Serapionis.] agente vices præfectorum prætorio. Antiochiæ, sancti Serapionis episcopi, eruditione clarissimi.

Soli omnino puri inveniuntur Herinien. Greven. & Molan.
Varia lectio. De abscisione & hujusmodi variationibus non loquor, duæ sunt notabiliores, in quibus a fonte differt rivus, ab Adone Usuardus, cum nempe primarii quique & probatissimi codices scribant Tingitina & Agricolano, pro Tingitana & Agricolao, ut diserte alter legerat. Ex purorum ab omni parte codicum numero exclusi sunt multi, & imprimis Pratensis, in quo in fine adjungitut: Ipso die, sancti Germani, Capuani episcopi: atque ad marginem, quod in apographo nostro subductum est: Item, sancti Lucani martyris: quæ in codice B textus partem faciunt. Ducem sequuntur soliti codices Antverp-maj. Rosweyd. & Aquicinct. sed alia & auctiori phrasi, ut de additamento non dubites.

[Martyrum 220.] Observatio. Anonymorum phalangem ducentorum viginti sacrorum militum omnia Latinorum fere Martyrologia hoc die venerantur, inquit Florentinius. At omnia illa Martyrologia reducuntur ad Hieronymiana aliqua apographa; item Romanum parvum, his verbis: In Africa, martyrum CCXX. Hinc ad Adonem, deinde ad Nostrum, qui solitum ductorem descripsit. Apud antiquos alios hi Martyres noti non sunt; solus Wandelbertus, nescio quo verosimili fundamento, centurioni Marcello, tamquam eorum antesignano, pugilum turmam subjunxit, his versibus:

Terno Marcellus, Christi galeatus amore,
Centuriam cælo dignam geminamque sacravit,
Martyribus bis centum & bis denis comitatus.

[Marcelli.] Hæc plane gratis a Wandelberto connexa, evidenter ostendunt sincera & genuina sancti Marcelli Tingitani martyris Acta a Surio hodie, a Baronio ad annum CCXCVIII in principio, & recentius inter Selecta a Theodorico Ruinartio edita & notis illustrata a pag. 311, Gallice vero deducta a Tillemontio tomo 4 a pag. 575. Multa de illustri hoc Martyre tradunt scriptores Hispani, quo autem jure eum sibi ut popularem vindicent, aut quo filios duodecim itidem martyres eidem tribuant, suo loco disputabitur; quemadmodum & de aliis, a Baronio hic obiter notatis. Primus inter Martyrologos Marcellum sic memorat Romani parvi auctor: Tingitana, Marcelli centurionis & martyris. Mirum est, tam jejunum encomium ab Adone concinnari, cum tamen Acta ipsa non ignorasse videatur; aptissimum certe putavit Usuardus, quod in textum suum integrum transferret, iis dumtaxat mutatis, quæ in Variantibus observata sunt. Porro qui ab Adone Agricolaus, a Nostro Agricolanus, ab aliis Auriculanus appellatur. De Cassiano, gloriosi hujus martyris occasione, ad fidem Christi converso & subinde pari laurea coronato, cujus Acta primus in lucem protulit laudatus Ruinartius, atque Marcellianis attexuit, agetur die III Decembris. Serapionem Antiochenum nullus in Fastos Christianos retulit ante Adonem, [Serapionis.] cujus verba Usuardus modice contraxit. Vita, gesta & scripta ex variis antiquorum, potissimum Eusebii locis colligenda sunt, ut jam non incuriose præstitit Tillemontius tomo 3 a pag. 168. Videndus etiam Hieronymus de Script. Eccl. cap. 41 & ibi Auberti Miræi scholia, quibus præluxit Baronius, tum in Notatione hic, tum in Annalibus, præsertim ad annum CXCI. Felicianus, nescio quis, cum sociis, & Germanus Capuanus, Mosandri & Rosweydi judicio, Adoni abjudicantur. Utrum postremus Usuardinus sit, supra abunde declaravimus. Est in Rabano solus Pontianus Papa, de quo Florus pridie meminit. Vide XX Novembris.

AUCTARIA.

Praten. De eo & altero item Pratensi codice signato B, dixi in Variantibus.

Tornacen. In fine textus puri: Eodem die, [Lucani.] sancti Lucani martyris.

Antverp-maj. In textu cum ceteris purus, sic subjungit: [Germani.] Ipso die, sancti Germani Capuani episcopi, cujus animam pater Benedictus vidit, & tum erasis aliquibus, infra lineam ponitur, in cælum deferri. Plures de eodem agunt, hac vel nonnihil diversa phrasi.

Rosweyd. Paulo ampliori phrasi, ita adjicit: Ipso die, [De eodem.] sancti Germani Capuani episcopi, cujus animam pater Benedictus vidit ab angelis in cælum deferri.

Pulsanen. Incipit: Natalis beati Germani Capuani episcopi. [De eodem.] Tum in prima & ultima purus, omittit secundam.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. Puri in textu, [Saturnini.] adjiciunt: Tolosa, sancti Saturnini. Aliis est translatio; & recte, nam in Usuardo ponitur natalis XXIX Novembris.

Munerat. In fine: Eodem die, festivitas sancti Lucani martyris. [Lucani.]

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Alberg. & Danic. In textu etiam puri, [Germani.] addunt: Eodem die, sancti Germani Capuani episcopi, cujus animam pater Benedictus vidit in cælum deferri. Ferme ut supra.

Centulen. Apud Capuam, sancti Germani, cujus animam vidit sanctus pater Benedictus in sphera ignea ab angelis in cælum deferri. [Germani.] In Lucania provincia, [Jacincti &c.] sanctorum Jacincti, Quinti, Feliciani & Lucii martyrum. Ex die præcedenti. Eodem die, [Lucani.] sancti Lucani martyris. Civitate Thingitana, sancti Marcelli centurionis, qui decollatus est pro Christo.

Hagenoyen. Apud Africam, natale sanctorum martyrum Rogaciani presbyteri & Felicissimæ, [Rogatiani & Feliciss.] [pro Felicissimi,] qui sub persecutione Decii & Valeriani imperatorum, illustri sunt martyrio coronati. De quibus etiam scribit beatus Cyprianus in epistola ad confessores. Multa sæpe turbat hic codex in ordine Kalendarum; Sanctos, ut alibi etiam diximus, pro mero suo libitu variis diebus consignans, quos alibi sic notatos nusquam reperit. De his Martyribus vide supra XXVI Octobris. Sequitur: [Theodegarii.] Item Theodegarii confessoris. Crederes esse Theodarii, de quo die proxime præcedenti; sed postea ponit: [Theodori. Utrumque pro Theuder. Wolfgangi. Germani.] In Vienna, Theodori abbatis? Tres textus annuntiationes satis puras refert. Tum: Apud Ratisponam civitatem Bauriæ, depositio sancti Wlffangi episcopi & confessoris. Eodem die, sancti Germani Capuani episcopi, viri per omnia laudabilis; cujus animam sanctus Benedictus abbas, pater nigrorum monachorum, ab angelis vidit in cælum deferri, ut dicit beatus Gregorius in secundo Dialogorum libro. Adde cap. 35.

Aquicinct. Post textum, subdit: Ipso die, sancti Germani Capuani episcopi, [Germani.] cujus animam pater Benedictus vidit in cælum ferri. Eodem die, sancti Gervasii martyris. [Gervasii.] Alii translationem signant. Et recte, cum verus natalis dies sit XIX Junii.

[Saturnini. Germani. Maximi.] Victorin. & Reg. Suec. sign. num. 130. In fine: Tolosa, sancti Saturnini. Capuæ, sancti Germani episcopi. Et Maximi martyris.

Daveronen. Tolosa, sancti Saturnini martyris. Vide supra Antverp. &c.

Matric-Cartus-Ultraject. Germani Capuani episcopi. [Germani. Geronis.] Serapionis episcopi & confessoris. Jeronis martyris in Egmonda. Vide XVII Augusti in Auctariis. Tum: Sanctorum martyrum ducentorum viginti.

Bigotian. sign. P. 5. Tolosæ, sancti Saturnini martyris. [Saturnini.] De quo jam sæpius.

Cluniacen. Eodem die, sancti Gervasii martyris. [Gervasii.] Vide codicem Aquicinct.

Reg. Suec. sub num. 428. Eodem die, festivitas sancti Lucani martyris. [Lucani. Germani.] Civitate Capua, sancti Germani episcopi & confessoris &c. Ut jam sæpe ex aliis codicibus retulimus.

[Saturnini.] Codex D. du Cheval. signatus C. Tholosa, sancti Saturnini martyris. [Genesii.] Eodem die, sancti Genesii martyris.

Altemps. Ipso die, ordinatio sanctissimi antistitis atque patroni nostri Swithini. [De Swithin.] Vide 11 Julii. Hinc recte, ni fallor, colligitur, codicem hunc Usuardinum in Anglia auctum, fuisse ecclesiæ; Wintoniensis.

[Saturnini.] Florentin. Tolosæ, natale sancti Saturnini, viri virtute clarissimi.

[Transl. Gerv] Caudiacen. Translatio sancti Gervasii martyris. Melius quam ceteri supra.

[Translat. Saturnini.] Remens. SS. Tim. Apoll. Tolosa civitate, translatio corporis sancti Saturnini episcopi & mart.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Octava depositionis sanctissimi patris Severini archiepiscopi & confessoris. [De Severin.] Sequitur textus satis purus. Tum: Eodem die, [Germani.] sancti Germani Capuani episcopi & confessoris; hujus animam sanctus pater Benedictus vidit in cælum deferri. Hic scilicet Paschasium, archidiaconum Romanæ Ecclesiæ, hostia salutari de purgatorio liberavit. [Thonesti.] Item ipso die, sancti Theonesti episcopi & martyris. [Translat. Victoris.] Troia civitate, quæ Xanctis dicitur, translatio sancti Victoris martyris. Is est haud dubie Victor, de cujus natali cum sociis decem & septem supra egimus X Octob.

[Saturnini.] Belin. In fine: Tolosæ, sancti Saturnini. Eodem die, [Germani.] Germani episcopi Capuani, magnæ sanctitatis viri.

[Kalendionis & sociorum.] Greven. Nichomediæ, sanctorum Kalendionis, Marcialis, Theophili, Januarii, Petri & Marci. [Felician. &c Eusebii.] Vide Hieronymiana. Item Feliciani & sociorum ejus martyrum. Eusebii martyris. Ipso die, [Theonesti.] commemoratio sancti Theonesti episcopi & martyris ac sociorum ejus. Jeronis martyris. Luciani martyris. [Translat. Saturnini. Germani.] Translatio beati Saturnini episcopi Tholosani & martyris. Germani Capuani episcopi & confessoris, cujus animam sanctus pater Benedictus in cælum deferri conspexit. Hic Paschasium, Romanæ Ecclesiæ archidiaconum, salutari hostia de purgatorio liberavit. [Talaricani.] Talaricani episcopi. In Dacia, Theotgaris confessoris. [Theotgaris. Leoncii.] Apud Terracinam Campaniæ civitatem, sancti Leoncii consularis & confessoris. De quo in gestis beati Cæsarii legitur, quod in ejus confessione credens, sanctum martyrem nudum clamide sua operuerit. Baptizatus deinde, cum divinam communionem accepisset, emisit spiritum. Item, [Dorotheæ.] beatæ memoriæ Dorotheæ de Prussia, inclusæ.

Molan. Post clarissimi, addit minoribus typis: Cujus Eusebius meminit historiæ Ecclesiasticæ lib. 5 cap. 19, 22 & lib. 6 cap. 1. Tum Italicis: Apud Calarim, [Saturnini. M. Sardi.] Sardiniæ provinciæ oppidum, natale beati Saturnini martyris, qui sub persecutione Diocletiani gladio est truncatus. Eodem die, sancti Germani episcopi Capuani, [Germani. Lucani. Translat. Victoris. Leoncii.] magnæ sanctitatis viri. Eodem die, festivitas sancti Lucani martyris. Translatio sancti Victoris, patroni nostri, rursus typis minoribus, in civitate quæ Xanctis dicitur. Apud Terracinam Campaniæ &c. ut Greven. Editiones aliæ: Parisiis, festivitas sancti Lucani martyris. De Saturnino Calaritano & Germano Capuano similes sunt priori. Tum: Apud Altinum, natalis Theonesti martyris & pontificis, [Theonesti.] qui Moguntiæ, fidei rectæ prædicationem exorsus est, & Albanum ab Arianis trucidatum vidit. In Dania, sancti Theodgari confessoris, [Theodgari.] qui verbum vitæ prædicando, Horas, Missas, ceteraque officia devote celebrando, pro Olavo rege terreno, cælesti regi serviebat. [Zenobii & Zenobiæ.] Die trigesima, sanctorum martyrum Zenobii & Zenobiæ. Xanthis, translatio S. Victoris.

Pridie Kal.
Die 31.

[Vig. OO. SS. Nemesii & Lucillæ.] Vigilia omnium Sanctorum. Romæ, natalis beati Nemesii diaconi, & Lucillæ filiæ ejus, qui cum a fide Christi flecti nequaquam possent, jubente Valeriano & Galieno, decollati sunt sub octavo Kalendarum Septembrium die. Hic tamen venerabilior habetur solemnitas ipsorum, quando a beato Sixto corpora eorum via Appia honestius sunt tumulata. In Galliis oppido Virmandensi, sancti Quintini, [Quintini.] qui sub Maximiano imperatore martyrium passus est, cuius corpus post annos quinquaginta quinque, revelante angelo, inventum est.

Ex Praten. Herinien. Antverp-maj. Antverp. Max-Lubec. Munerat. Belin. Greven. & Molan
Varia lectio. De Sollempnitas, Syxto, & similibus, alibi satis dictum est. Munerat. pro natalis, ponit nativitas: item diaconi & martyris. Belin. pro Lucillæ, substituit Lucinæ. Legendum est ut habet textus, qui cum a fide Christi flecti nequaquam possent, sed in Munerato corrupte impressum, qui cum fide Christi flectit &c, in Antverp majore mutatum verbum, qui cum a fide Christi separari non possent. Idem scribit sub Augustarum Kalend. VIII die. Greven. & Molan. pro Hic tamen, habent, Hic autem: pejus Belin. Horum tamen venerabilior habetur solemnitas ipsorum. Omnes passim legunt, Virmandensi cum Adone: Antverp. & Max-Lubec. Viromandensi, Belin. Viromadensi. Herinien. Tornacen. Antverp. Max-Lubec. & Belin. non male, mea quidem sententia, scribunt: Hujus corpus &c. prætuli tamen aliorum lectionem. Belin. pro revelante angelo, habet revelante Domino.

Observatio. Vigilia omnium Sanctorum vere & pure Usuardina est, neque enim Adoni tribuendam censent aut Mosander aut Rosweydus. [Vig. OO. SS] Hic merito dubitare quis possit, ut superius etiam monui, an Usuardus Vigiliam sanctorum Apostolorum Simonis & Judæ, disertissime ab Adone positam, prætermiserit, hanc vero, nusquam apud antiquiores repertam, hodie textui suo præfixerit. Nihilominus sic rem habere codices nostri, & XXVII & hoc die satis manifeste ostendunt. Non semel alibi, & præsertim 11 Augusti observavimus Acta sancti Stephani Papæ & martyris uberem fodinam esse, ex qua Sancti varii & variis diebus notati extrahantur. [Nemesii & Lucillæ.] Ex eorum numero sunt, qui hodie recoluntur, Nemesius diaconus, & filia ejus Lucilla, de quibus in sacris Tabulis agere primum cœpit auctor Romani parvi, cujus hæc hodie unica est annuntiatio: Nemesii diaconi, & Lucillæ filiæ ejus, VIII Kalend. Septembrium passi (ita habetur) sed pridie Kalend. Novembrium a Sixto Papa sepulti. Hæc ex præcitatis sancti Stephani Actis desumpta sunt, quorum diffusius compendium contexuit Ado, Noster vero inde sua omnia, solitæ brevitati aptata deprompsit. Videsis laudata Acta apud Baronium in Annalibus ad annum CCLIX a num. 8, qua vero parte hos Martyres spectant, a num 22, & apud Surium 11 Augusti. Nec authentica illa esse, nec omnino incorrupta censent recentiores passim: ego certe non video, cur Tillemontius, dum de Stephano Papa loquitur tomo 4 a pag. 28, non video, inquam, cur Nemesium hunc nostrum, & Lucillam filiam a sancto Pontifice baptizatos, præ ceteris silentio involvendos putaverit. Longiori meditatione res ea digna est, quamque proinde in majori opere ad 11 Augusti copiosius discutiemus. [Quintini.] Celeberrimus martyr Quintinus signatur in Hieronymianis Epternacensi & Corbeiensi, Augustæ Viromandorum; qua autem ratione codicis Florentiniani descriptor inde Quirinum in Italia apte efformare potuerit, haud equidem divinare queo. Beda & ex eo Rabanus, positionem distincte non exprimunt; ipsam notat Ado, reliqua Bedæ verba, sua faciens, Usuardo de utriusque spoliis gaudente. Nescio cur Rabanus pro annis LV, post quos inventum corpus dicitur, solum posuerit LII. Qui encomium longius voluerit, adeat Florum ex Actis multa contrahentem. Sed fontem potius consulat apud Surium hoc die, quem licet recentiores critici, non omnino limpidum & fæcium expertem existiment, negare saltem non audent, multam spirare antiquitatem, atque ad puritatem primigeniam proxime accedere. Inter hos Tillemontius ipsorum, nempe Actorum, medullam satis nitide expressit tomo 4 a pag. 433, apud quem enumerantur scriptores alii a nobis suo tempore diligentius expendendi. Hoc metrico elogio Quintinum prosequitur Wandelbertus:

Quintinum pridie celebrant sua festa beatum,
Qui insigni & vario ob Christum certamine victor
Octimbrem clauso componit in orbe ruentem.

AUCTARIA.

Tornacen. Caret elogio Nemesii & Lucillæ, cetera omnino purus.

Rosweyd. In fine subdit: Eodem die, [Foillani.] sancti Foilani martyris. Alii passim scribunt Foillani. Castellanus mavult Fullani, Gall. Foignan, cujus reliquias ait Peronæ honorari. Item sancti Wolfgangi, [Wolfgangi.] confessoris.

Pulsan. In secunda annuntiatione totum elogium etiam omisit. In Quintino mutilus est, desunt enim quæ in textu ponuntur post, passus est.

Antverp-max. Ultraject. & Leyden. Textui satis puro in fine addunt: Fossis, natale sancti Foillani martyris. [De Foillano.] Qui de Hibernia veniens, germanum suum Ulcanum, qui Fossonem [alii Fossensem] regebat ecclesiam, visitaturus, in saltu qui carbonarias nuncupatur, martyrisatus est.

Lovanien. Idem habet de Foillano, sed totum Nemesii & Lucillæ elogium expunxit.

Albergen. & Danic. Similes sunt Antverp-max. &c. nisi quod inter Quintinum & Foillanum inserunt: [Wolfgangi.] Apud Ratisponam, sancti Wolfgangi [Danic. Wolfgandi] episcopi & confess.

Centulen. Recentiori manu in margine apponitur: Vigilia omnium Sanctorum. In textu: Romæ, [Textus contractus.] beati Nemesii dyaconi & filiæ ejus Lucillæ virginis. Quos sanctus Pontifex Stephanus baptizavit. In Galliis oppido Vermandensi, passio sancti Quintini, viri genere, fide & martyrio gloriosi. In territorio Leodiensi, [Foillani.] S. Foillani monachi & mart.

Bruxellen. Post lacunam, de qua supra diximus, adhuc hodie imperfectus est: puto tamen, textum satis integrum fuisse. Subjicio quod ei superadditur: [Vitalis & sociorum. Eusebii. Wolfgangi. Rictrudis.] In Macedonia, natale sanctorum Vitalis, Petri, Crescentii & Alterni. Et natale sancti Eusebii martyris, cujus passio habetur. Apud Ratisponam, sancti Wolfgangi episcopi & confessoris. Item, sanctæ Rictrudis virginis. De hac in Auctariis XXIX Octobris.

Hagenoyen. De Vigilia, nihil habet. In Nemesio & Lucilla, satis purus est. De Foillano fere idem refert quod supra Antverp-max. &c. De Quintino paulo prolixior, in hunc modum: [Plura de Quintino.] In Galliis civitate Viromandensi, sancti Quintini martyris passio, qui sub Maximiano imperatore [coronatus est.] Hic Quintinus civis Romanus erat & nobilis genere: in urbe Abianensi [pro Ambianensi] prædicavit, & miracula plura fecit. Unde jussu Maximiani dire cæditur & carceri mancipatur; per angelum autem solvitur & iterum prædicat, & iterum capitur & eculeo usque ad ruptionem nervorum torquetur, & nervis crudis verberatur: oleum, picem & adipem ferventem tolleravit, & præsidem derisit. Propter quod calcem, accetum & synapem in os ejus projecit. Et ad Viromandensem civitatem ducitur martyr Dei captivus, ubi duos clavos a capite usque ad crura, & decem inter ungulas carnem ejus dividentes, percussit, & tandem decollatus est.

Aquicinct. Post inventum est, ex Adone subdit; VIII Kalend. Julii.

Codex Ursini a Rosemberg. Apud Ratisponam, sancti Volfangi episcopi & confessoris. [Wolfgangi.] Nomen recte efformandum, ut supra Wolfgangi.

Matric-Cartus-Ultraject. Vigilia. Quinctini & Foilani martyrum. Inepta conjunctio; sed desolo primo pergit: Qui Quinctinus post multa tormenta tandem decollatus, post LV annos incorruptus corpore & redolens inventus est.

Altemps. Monasterio Glascoviensi, sancti Benigni confessoris. [Benigni.] Qui in optima conversatione fideliter migravit ad Dominum.

Editio Lubeco-Col. In Vigilia & Nemesio satis pura, [De Quintino.] de Quintino, sic habet: In Galliis opido Viromandensi, sancti Quintini martyris. Qui sub Maximiano imperatore, agente Rictiovaro præside, post diversa supplicia decollatus est & corpus in fluvium Somene submersum. Quod tamen post annos quinquaginta quinque, revelante angelo, inventum est & sepultum octavo Kalendas Julii. [Foillani.] Fossis, natale sancti Foillani martyris. Qui de Hibernia &c. ut supra in Antverp-max. & aliis. Sequitur: Colonia Agrippina, depositio beatæ Noitburg virginis. [Noitburg.] Quæ nunc in monte sancti Beati, juxta Confluentiam, per translationem requiescit. Apud Ratisponam civitatem, [Wolfgangi.] sancti Wolfgangi, ejusdem civitatis episcopi & confessoris, multorum miraculorum clarissimi.

[Foillani. Vitalis &c] Greven. Foilani episcopi & martyris. In Macedonia, Vitalis, Petri, Crescentii, Alterni. Vide Hieronymiana. [Eusebii. Philippi. Romani. Vincentii. Wolfgangi.] Eusebii martyris, cujus gesta habentur. Et passio sancti Philippi. Romani presbyteri. Vincentii diaconi. Apud Ratisponam, sancti Wolfgangi episcopi & confessoris. Qui Suevorum claro sanguine ortus, Treveris Clericus ordinatus, pompis mundi relictis, monachi habitum induit. Post hoc a sancto Udalrico Augustensi, presbyter factus, annuente Ottone secundo, Ratisponensi ecclesiæ undecimus episcopus præfectus, vita, doctrina & miraculis inclytus, quievit anno Domini DCCCCXCIV. Apud Coloniam Agrippinam, depositio beatæ Noitburgæ virginis. [De Noitbur.] Quæ claro Francorum sanguine progenita, tempore Pipini sanctitate emicuit. Ad cujus merita commendanda visa sunt duo luminaria cælitus missa ejus funeri astare. Quiescit autem nunc in monte sancti Beati, in monasterio Carthusiensis Ordinis prope Confluentiam. [Beghæ.] Beghæ virginis. Vide Castellanum.

[Foillani.] Molan. Fossis, natalis sancti Foillani episcopi, qui de Hybernia veniens germanum suum, qui Fossensem regebat ecclesiam, visitaturus, in saltu qui Carbonarias nuncupatur, martyrizatus est. Cujus vita virtutibus gloriosis & miraculis copiosissimis illustratur. [Wolfgangi.] Eodem die, sancti Wolfgangi episcopi & confessoris apud Ratisponam. Item, sancti Eusebii martyris. [Eusebii.] Deinde minoribus typis, cujus gesta habentur. Apud Coloniam Agrippinam, depositio beatæ Noitburgæ virginis, [Noitburg.] quæ claro Francorum &c. ex Greveno. Editiones aliæ priori non omnino conformes, sic habent: Fossis, natalis sancti Foillani episcopi: qui de Hibernia venit ad Ultanum germanum suum, qui Fossensem regebat ecclesiam; et in saltu, qui rustica lingua Carbonarias nuncupatur, martyrizatus est. Cujus vita virtutibus &c. ut supra. Apud Ratisponam, sancti Vuolfgangi episcopi & confessoris. Coloniæ, sanctæ Noitburgis virginis, quæ translata quiescit prope Confluentiam, in monte sancti Beati. Item, sancti Eusebii martyris. [Stachys & sociorum. Epimachi.] Die trigesima prima, sanctorum Apostolorum, Stachys, Amplii & sociorum. Et sancti martyris Epimachi. Hunc puto esse socium Alexandri de quo agemus XII Decembris. Acta ejus apud Surium a Metaphraste exornata sunt.

MENSIS NOVEMBER
Habet Dies XXX.

Kalendis.
Die I.

[Omnium Sanctorũ.] Festivitas beatæ Dei Genitricis, & omnium martyrum, quam Bonifacius Papa celebrem & generalem instituit agi omnibus annis in urbe Roma. Sed & Gregorius Pontifex postmodum decrevit, eamdem in honore omnium Sanctorum solemniter observari perpetuo ab omni Ecclesia. Apud castrum Divionem, [Benigni.] sancti Benigni presbiteri, qui missus a beato Policarpo ad prædicandum in Galliam, postquam est a Terentio comite gravissimis tormentis multipliciter afflictus, tandem collum ejus vecte ferreo tundi, & corpus lancea forari jubetur. In Campania civitate Terracina, sanctorum Cæsarii diaconi & Juliani presbiteri: [Cæsarii & Juliani.] qui Cæsarius tempore Claudii, diebus multis in custodia est maceratus, & postea cum eodem Juliano in saccum missus, sicque in mare præcipitatus. Civitate Parisius, depositio beati Marcelli confessoris, [Marcelli.] qui ut dignus monstraretur futurus antistes, ejus meritis nunc aqua in vinum, nunc vero mutatur in balsamum. [Severini.] Item sancti Severini monachi, de Tiburtina civitate. Et natale sanctæ Mariæ virginis, quæ diris verberibus afflicta, equulei extensione, [Vigoris. Maturini.] & ungularum laceratione vexata, martyrium consummavit. Item civitate Bajocas, sancti Vigoris episcopi. In pago Vuastinensi, sancti Maturini confessoris.

Ita habent Munerati prima editio, Grevenus & Molanus. Multi alii codices proxime accedunt, ut infra patebit.

Varia lectio. Munerat. plerumque mendis abundat. Hic in principio addit Virginis Mariæ. Greven. pro gravissimis tormentis, habet gravissime. In tribus citatis est perforari, ex aliis tamen post Bedam & Adonem servavi forari. Molan. semper corrigit Parisiis pro Parisius. Reliqui Munerati errores sunt, quod pro a Terentio, legat ea; pro custodia, debeat custodi. Marcello addit titulum episcopi. Tum, monachi de Bithinia. Item, Mariæ virginis & martyris. Demum Vuastensi, pro Vuastinensi. Optimos nostros codices e purorum numero excludere coacti sumus; Pratensem imprimis, [De Praten. & aliis.] quia ex ejus textu erasa est, quæ hic sexto loco ponitur Maria Neocorensis, relicto spatio vacuo ut testatur Clar. Castellanus, qui & observavit, rejectam eam esse ad XXI Novembris, alteri inductioni illic inscripta. Sequuntur Pratensem soliti socii Antverp-maj. & Rosweyd. qui ambo præfata annuntiatione etiam carent. Imo in Antverp-maj. deest præterea Severinus monachus. Hoc quoque peculiare habent præfati codices, quod annuntiationis primæ membrum secundum sic incipiant: Tercius vero Gregorius, ubi reliqui omnes indeterminate legunt: Sed & Gregorius; codices vero mediæ notæ melius designant Gregorium quartum. In Heriniensi, cetera purissimo, mutatum est Marcelli elogium, ut infra patebit.

Observatio. In antiquioribus Kalendariis aut Hieronymiano Martyrologio quærenda non est annuntiatio nostra prima de festivitate B. M. V. & omnium Sanctorum, [Omnium Sanctorum.] de cujus prima inchoatione, seu Panthei in ecclesiam Christianam mutatione, cum Romano parvo agere cœpimus XIII Maii. Hic ex eodem Martyrologio sumenda sunt hodiernæ solennitatis paulo expressiora lineamenta: Festivitas Sanctorum, quæ celebris & generalis agitur Romæ. Non dicit, generalem agi tota Ecclesia, sed dumtaxat Romæ; ostenditque adeo Martyrologii istius auctor, se illa tum scribere, cum prædictum festum institutum in ipsa Urbe a Gregorio III, qui sedit ab anno DCCXXXI ultra DCCXL, festivius ageretur: unde Romani illius parvi epocham in præfationis cap. 2 deduximus De eodem festo videndæ sunt Baronii Notationes XIII Maii & 1 Novembris, sed maxime Frontonis ad Kalendarium observationes a pag. 142. Beda noster hodie legit: Festivitas omnium Sanctorum primo loco, sed cum hæc longe aliter, & alio ordine a Rabano posita sint, dubium reddunt; utrum ea verba a Beda vel Floro vere signata fuerint. Clarior est Adonis narratio, a Nostro contracta, non expressa determinatione Gregorii III, quæ in Pratensi & sociis codicibus male ponitur; nam extensio festivitatis ad universam Ecclesiam, non a Gregorio III, sed a Gregorio IV, seculo integro posteriori, procurata censetur; ut proinde recte in Variantibus dixerimus, nomen Gregorii IV codicibus mediæ notæ melius insertum fuisse, etsi non Usuardine.

De Benigno Divionensi, vel ut alii vocant, primo Burgundiæ Apostolo, agunt Hieronymiana apud Florentinium, [Benigni.] Beda, ex hoc Rabanus & Ado, eodem omnes elogio, quod postremus nonnihil contraxit, atque in multo pauciora reduxit Usuardus. De Benigno tacet Romanum parvum, & ubi in Adone quinque exstant commemorationes, tres dumtaxat in altero inveniuntur, ut vel ex eo capite conjicias Romani parvi auctorem, egregium Adonis compendiatorem esse. Agit de Benigno Greg. Turon de gloria Martyrum cap. 51. Quid de Actis vulgatis, & postea a nobis vulgandis, senserit Henschenius, habes 1 Maii in Andeolo pag. 35. Vide etiam supra, illo die Observationem nostram. Est in Hieronymianis plurium martyrum & virginum Terracinensium turma, de qua disputat Florentinius: [Cæsarii & Juliani.] reliqua omnia Martyrologia solos Cæsarium & Julianum signant, ut Rabanus ex Beda, & in serie nostra Romanum parvum, Ado, Usuardus. Conveniunt elogia desumpta ex iisdem ipsis Actis, quæ ex Baronio corrigenda notavit Ferrarius apud Florentinium; non desunt qui plusculum exigi posse existimant. De solo Cæsario seorsim meminere Kalendaria Allatii & Frontonis, atque item Sacramentarium Menardi. Utrum vero Cæsarius hic geminandus sit, aut saltem ab eo, quem Baronius posuit, distinguendus, illius erit disquirere, cujus erit Acta nostra Mss. examinare.

Sequitur in textu Marcellus, hoc die ab Usuardo primum relatus; ab Usuardo, inquam, ita volentibus codicibus nostris, [Marcelli.] nam apud antiquiores aut synchronos Martyrologos notus non est. Cur in altera Munerati editione & ab aliis referatur III Novembris, hic non discutio, uti nec eam quæstionem, quæ circa Fortunatum auctorem vitæ aut miraculorum sancti Marcelli versatur, in qua hærere hactenus malo cum Gerardo du Bois, historiæ eccl. Parisien. parte 1, pag. 46, quam conjecturas haud certas prodere. Vita ipsa qualiscumque ex hoc scriptore & aliis, sed potissimum ex Mss. nostris suo tempore diligenter illustrabitur. [Severini.] Severinus monachus ex Romano parvo vel ex Beda ab Adone acceptus, iisdem prope verbis ab Usuardo translatus est. Quid sint monumenta ecclesiæ ejus a Baronio citata, necdum scio, siquid de eo exstet, proprio loco dabitur.

Maria Neocorensis a Pratensi & sociis codicibus hic exclusa & alio translata, ex aliis certo Usuardina est, [Mariæ.] ex solito Viennensi fonte deducta, cum elogio Adonianis verbis concepto, sumptoque ex antiquis Actis, quæ apud Vincentium, Mombritium aliosque manca & mutila, a Baluzio recentius integre edita sunt, tomo 2 Miscel. a pag 115, & observationibus nonnullis illustrata a pag. 491. Nos de iis plura alibi. Videtur eadem ipsa Maria in Hieronymianis signata, ut colligit Florentinius; in loco martyrii, ni fallor, [Vigoris.] hallucinatus. Vigor Bajocensis & Maturinus pure quoque Usuardinisunt, nisi erraverit Rosweydus, dum illum in Adonis appendicem rejecit. Prioris istius vita, apud Surium est conferenda cum Mss. nostris, [Maturini.] iisque quæ refert Cointius, ad annum DXXX pag. 365. Maturini non una apud nos exstat, tunc etiam illustranda. Quos ex tot Sanctis, uno hic die consignatis omiserit, quantum metrice cecinerit Wandelbertus, ex sequentibus versiculis intelliges.

Cæsarius prima designat fronte Novembrem,
Eximio cujus lætatur Roma triumpho.
Mensis & hic reliquos stellato vertice vincens
Uno omnes Sanctos celebrans conjungit honore,
Regia quos cæli pariter retinetque fovetque.

AUCTARIA.

Praten. Caret, ut jam diximus, tota annuntiatione Mariæ, in quo similes habet solitos socios Antverp-maj. & Rosweyd. quorum primus in Severino etiam deficit, alter minutis pluribus nævis non vacat.

Herinien. Toto textu integerrimus esset, nisi Marcello aliud aptasset elogium: Cujus vitam illustrem virtutibus ac miraculis Fortunatus episcopus egregie describit.

Tornacen. In prima purus, in secunda deest elogium: caret tertia, quinta, sexta & septima. In Marcello convenit cum Herinien.

Pulsanen. In prima utcumque purus, sic pergit: In Campania civitate Terracina, sanctorum martyrum Cæsarii diaconi & Juliani presbyteri. Desunt reliqua omnia.

Antverp. & Max-Lubec. & Ughellian. Toto textu puri sunt, sed in fine adjiciunt: Pictavis civitate, [Hilarii.] sancti Hilarii confessoris.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Alberg. & Danic. Puris adscribi merentur; sed in textu mutata sunt aliqua, ut Gregorius quartus, & annuntiationis finis transpositus; item annuntiatio tertia, secundæ præmissa, & nonnulla alia non satis exacta.

Lovanien. Cum prioribus omnino convenit sed elogium sancti Benigni desideratur.

Centulen. Festivitas omnium Sanctorum. In Burgondia castro Divion. passio sancti Benigni presbyteri & martyris. Apud Terracinam, sancti Cæsarii diaconi & martyris. Civitate Bajocas, depositio sancti Vigoris episcopi & confessoris, cujus corpus divino nutu translatum in Pontivum & in ecclesia sancti Richarii, [De Vigore.] multo est amore & honore celebratum. Ipso die, passio sanctæ Mariæ virginis, quæ cum esset ancilla, nec flecti posset ut manducaret ydolatica, multis afflictionibus martyrium consummavit. Parisius, depositio sancti Marcelli episcopi & confessoris. Item sancti Severini monachi, de Tiburtina civitate. In pago Vastinensi, sancti Maturini confessoris.

Bruxellen. In prima nonnihil interpolatus, secundo loco agit de Cæsario & Juliano, ubi post maceratus, [De Cæs. &c.] inserit ex Adone: Eo quod cum pervenisset ad templum Apollinis, ad orationem ejus cecidit ipsum templum, & occidit pontificem nomine Freminum [Firminum] & postea cum eodem Juliano &c. De Benigno etiam aliquid adjicit, [De Benigno.] nempe: Qui cum Andochio compresbytero & Tyrso diacono missus est &c. Reliqua omnia distulit ad diem sequentem.

Hagenoyen. Festivitas sanctæ Dei genitricis & omnium Sanctorum, quam instituit beatus Bonifacius Papa quartus, [De festo Om. SS.] a beato Gregorio magno, concedente ei Foca imperatore Pantheon, id est templum omnium dæmoniorum. Quam sollempnitatem ille tantum statuit in urbe Roma & non alibi fieri: & nondum tunc temporis fiebant festa Confessorum; sed Gregorius quartus postmodum eam decrevit fieri per totum orbem, in honore omnium Sanctorum, in capite Kalendarum Novembrium, mutans illam diem, quæ erat festiva IIII Idus Maii. Statuta autem hæc festivitas est quatuor de causis; primo propter omissorum completionem; secundo, propter negligentiarum expiationem; tertio, propter faciliorem orationum nostrarum impetrationem; quarto propter cujusdam templi consecrationem. Hæc sufficiant; nam quæ deinde de Benigno, Cæsario & Juliano commiscet, minus describi merentur. In fine ita habet: In civitate Parisius, depositio sancti Severini monachi, qui erat ortus de civitate Tyburtina. Cetera omnia prætermissa sunt.

Ambianen. Cœnobio Centula, sancti Vigoris episcopi & confess. Vide supra in codice Centulen.

[Lauteni. Austremon.] Aquicinct. In fine: Ipso die, sancti Lauteni abbatis. Arvernis, sancti Austremonii episcopi.

Victorin. & Reg. Suec. signatus num. 130. Adjiciunt: [Austremon.] Civitate Arvernis, sancti Austremonii episcopi & martyris. Vide notulam Castellani. Item in eodem pago, [Flori.] sancti Flori episcopi & confessoris, qui unus ex LXX Christi discipulis fuit.

Daveronen. Civitate Bajocarum, sancti Vigoris episcopi & confessoris. [Hilarii.] Pictavis, sancti Hilarii episcopi & confessoris.

Matric-Cartus-Ultraject. Omnium Sanctorum. Cæsarii martyris. Juliani presbyteri & martyris. Mariæ virginis & martyris. Marcelli Parisiensis episcopi. Vigoris episcopi, qui parvulum suscitavit.

[De Benigno.] Divionen. S. Benigni. Post elogium in textu relatum, addit: Cujus beati martyris solemnitas, licet ipsa die cum ceteris celebretur, tamen pro devotione martyrii & veneratione corporis, quod in præsenti continetur monasterio, sequenti reiteratur die, maxima & præclara festivitate.

[Hilarii. Lauteni.] Cluniacen. Pictavis, sancti Hilarii episcopi & confessoris. Ipso die, sancti Lauteni confessoris. De quo etiam Codex D. du Cheval. signat. C.

Codex D. le Mare signatus A. Augustoduno, sancti Pigmenii episcopi & confessoris. [Pigmenii.] Ponitur a Castellano die præcedenti.

Vatican. Sub num. 5949. Deficit in Marcello, Severino, Vigore & Maturino.

[Hilarii. Austremon. Lauteni.] Altemps. Pictavis civitate, sancti Hilarii confessoris. Arvernis, natale B. Austremonii martyris, primi pastoris civitatis ipsius. Ipso die, sancti Lautheni abbatis.

Florentin. De Hilario, ut supra. Tum: civitate Regii, [Transl. Venerii.] translatio corporis beati Venerii confessoris, de partibus Lucensium ad Regium prædictum. Vide XIII Septembris.

[Spinuli.] Luxovien. Apud Median. cœnobium, sancti Spinuli confessoris, qui præcipuus discipulorum sancti Hidulphi, post anachoriticam vitam, quam laudabiliter consummavit, clarus mundo miraculis, ad Dominum migravit. Vide Castellanum 1 Aug.

Editio-Lubeco-Col. In prima annuntiatione nonnihil, [Auctior textus.] in duabus aliis multum ex Adone interpolata est. In Marcello recte. De Severino, solum superaddit, confessoris. Ad, Maturini, in fine subjicit: Qui post miraculorum insignia, inter quæ filiam Maximiani a dæmonio liberavit, lætus Domino spiritum suum reddidit. In Maria præfigit palæstram sed non recte: Apud Neothorensem civitatem. Item conditionem: Ancillæ cujusdam divitis. Demum & tempus: Sub Adriano & Anthonino imperatoribus. Sequitur de Vigore. [Patricii.] In fine adjicitur: In territorio Nivernensi, sancti Patricii martyris.

Belin. In prima ferme convenit cum textu: Secunda & tertia parum abest. Deficit in elogio Marcelli. De Severino, Maria, Vigore, Maturino, satis bene. Sed quid sibi vult hæc in fine repetitio? Eadem die, sancti Cæsarii martyris? Et rursus: Item Severini monachi, de Tyburtina civitate? Cum hæc prius signata fuerint. In altera editione, omissa repetitio Severini, sed adjectum: [Hilarii. Austremon.] Pictavis, sancti Hilarii confessoris. Arvernis, S. Austremonii, primi Arvernorum episcopi & martyris.

Greven. In territorio Nivernensi, sancti Patricii martyris. In Africa, sanctorum Popliani, Victoris, [Patricii. Poplian. &c Agricolæ. Amancii. Eustochiæ.] Hermetis, Justi, Vitalis & Papiæ. Item passio sancti Agricolæ. Amancii episcopi. Apud Tarsum Ciliciæ, sanctæ Eustochiæ virginis & martyris; quæ cum sacrificare renueret, jussu Juliani imperatoris, nervis bubalinis cæditur, capreolarum cornibus exungulatur; capiti, extractis capillis, clavi infiguntur: deinde data sententia, ut membratim concisa in sartagine torreretur, orans ad Dominum emisit spiritum.

Molan. Haud dubie ex Belin. textui subdit: Eodem die, sancti Cæsarii martyris. Pictavis, sancti Hilarii confessoris. [Cæsarii. Hilarii. Austremon.] Arvernis, sancti Austremonii, primi Avernorum episcopi & martyris. Tum: In Blandinio, depositio sanctissimi patris nostri Florberti, primi abbatis cœnobii Blandiniensis. Dein minoribus typis: [Florberti.] In Hispaniis, sancti Ermengaudi episcopi Urgellensis. Editiones aliæ, [Ermengaud. De Marcell.] de Marcello textui litteris Italicis inserunt: Cujus corpus requiescit in alma ecclesia beatæ Mariæ Virginis. Hujus vitam illustrem &c. De Maria ex Adone supplet. [De Maria.] In fine: Cujus corpus honoratur & colitur in territorio Senonensis diœcesis. [De Maturin.] Reliqua nihil novi afferunt, solum transponunt annuntiationes de Florberto, Austremonio, Hilario, Cæsario & Ermengaudo.

IV Non.
Die 2.

[Victorini.] Natalis beati Victorini Pitabionensis episcopi, qui post multa documenta, ut sanctus Hieronimus testatur, persecutione Diocletiani martyrio coronatus est. Romæ, temporibus Adriani imperatoris, passio beatorum Eustachii, cognomento Placidi, & uxoris ejus Theospis, [Eustachii & socior.] cum filiis Agapio & Theospite, quorum miri actus leguntur. Horum festivitas, cum in Kalendis habeatur, hic tamen plenius recolitur. [Theodoti.] Apud Laodiciam, sancti Theodoti episcopi, qui non solum verbis, sed & rebus & virtutibus extitit ornatus. Eodem die, [Ambrosii.] sancti Ambrosii abbatis monasterii Agaunensis, qui magnis vitæ atque sanctitatis virtutibus clarus, beato fine in Domino quievit.

Puriores sunt Antverp-maj. Rosweyd. Antverp. & Max-Lubec. Greven. & Molan.
Varia lectio. Lego Pitabionensis cum plerisque vetustioribus codicibus, inter quos aliqui habent Pythabionensis vel Pictavionensis, nullus Pictaviensis, quæ positio in solos recentiores irrepsit, sollicite notata a Molano & aliis, haud dubie ex sancto Hieronymo de Script. cap. 74. Sunt qui præferant Petavionensis. Utcumque scripseris, non est verosimile, Pictavium Galliæ hic indicari, sed Pœtabium vel Pœtavium antiquæ Pannoniæ, seu Norici, hodie in Styria, vulgo Pettauw, olim cathedralis, nunc Salisburgensis diœcesis. Eustachii legunt omnes, non Eustathii, quamvis sic forte appellandus sit Antiquiores codices efferunt Placidæ, a Placidas, nos cum majori numero, ut est in textu, in quo & Theospite servavimus cum Mss.; Greveno, Molano aliisque, scribentibus Theospito. Rosweyd. ab omnibus differt, inserendo Eustachii elogio, primo magistri militum. In Greven. per errorem est Theodoci. Sic in Antverp. & Max. Lubec. coronatus pro ornatus. In paucis invenitur Acaunensis, receptior est nostra formatio, Agaunensis. Certum est Adonem scribere requievit, ut est in nonnullis codicibus, sed majori numero cedendum putavimus.

[Victorini.] Observatio. Inter priscos Ecclesiæ Scriptores, non infimum locum tenet Victorinus, abunde laudatus a sancto Hieronymo, loco supra citato; ubi Miræi animadversiones consulere possunt, qui de scriptis judicia quærunt, qualia suggerunt Bibliographi hodie passim noti. De sede episcopali, nihil hic dicendum superest; plura alibi cum Launoyo, cui recentiores passim subscribunt, disputari poterunt. Alia require in Notationibus Baronii, & apud Tillemontium tomo 5 a pag. 311, ubi de scriptis agitur plurimum, cum de Victorini rebus gestis, aut ejus martyrii Actis vix quidquam reperiatur. Nihil hoc die ex Hieronymianis aut ex Beda acceptum. Annuntiatio tota Adoniana est, sola ferme Hieronymi citatione ab Usuardo aucta. Wandelbertus ipsum etiam memorat, cum Benigno & Juliano, quos ob nimiam die præcedenti Sanctorum copiam, huc transtulisse videtur. Sic Victorinum primo loco canit:

Quartis Victorine sacer martyrque bearis.

Secundum locum in Usuardinis codicibus constanter hoc die occupat celebratissimus Eustachius, [Eustachii & sociorum] aliis Eustathius, cum uxore & duobus filiis, tametsi modo, forte ex Græcis, XX Septembris referri soleat, ut est in Kalendario Allatii; Frontoniano XI Septembris perperam notante. Et quidem a nostris I Novembris passi dicuntur, saltem apud majorem codicum numerum. Eustachius Adoni recte, nisi multum fallor, adjudicatur; certe quæ a Rosweydo in appendicem rejecta sunt, cum Usuardinis non satis consonant, nec magis cum iis, quæ in nostra Bedæ editione Floro tribuuntur. Est igitur propria Usuardi annuntiatio, sic studiose posita, ut nihil contineat reprehensione dignum. Miros esse Eustachii & sociorum Actus recte testatur, utrum tam veri sint, sive qui a Metaphraste, sive a Combefisio, sive ab aliis editi (in re enim omnes conveniunt) intelliges ex Baronio ad annum CXX num. 4. Eruditi recentiores eos plane rejiciunt, nec dignos censuit Tillemontius ex quibus historiam suam componeret. Vide ipsum tomo 2 pag. 226 & a pag. 585. Non ignoro quanta Kircherus ad tuenda ea Acta molitus sit, exstant hic etiamnum litteræ ejus de eo argumento ad Majores nostros datæ; attamen, licet a Nicephoro & Damasceno citentur, nemo, opinor, contra Baronium facile evicerit, non multa prædictis Actis, ut minimum superaddita fuisse, quibus, si fieri potest, expurgandis, suo loco operam dabimus. Vide interim quæ de vetusto Eustachii cultu in Notatione observat laudatus Baronius, quem mirum esset Eustochium virginem Tarsensem, cujus aliqua Acta habemus, hoc die ex Petri Catalogo, pro Eustachio supposuisse, ut vult Castellani notula. Non puto ad alium, quam ad Eustachium nostrum referri posse, quæ XIX Septembris in hunc modum cecinit Wandelbertus:

Virtutis specimen, patiendi & forma decusque
Martyrii Eustathius terno denoque triumphat.

[Theodoti.] Qui sequitur Theodotus, Laodicenus episcopus, unicus est, quem hoc die signavit auctor Romani parvi: Laodiceæ, Theodoti episcopi, qui arte medicus fuit. Dubium non est, quin hic iterum auctor ille Rufinum suum consuluerit lib. 7 cap. 29, unde acceptum quoque est longius Adonis elogium. En lapidem offensionis, quem primus projecit Theodoti amicus, Eusebius Cæsariensis lib. 7 cap. 32 edit. Valesianæ; nostri inde desumpsere, sed illum acrius impetiit Valesius, ut cap. 2 præfationis nostræ ostendimus. Hic fontem habes, ex quo Theodotus ille Hieronymianis, Bedæ, Floro, Wandelberto, Rabano incognitus, in Martyrologiis seriei nostræ locum obtinuit. Est penes me epistola eruditissimi viri Petri Possini nostri, data Romæ XXX Decembris MDCLXXVII, qua inter alia agens de R. P. Leandro Cong. Oratorii, post S. R. E. Cardinale Coloredo, ita scribit: Rogavit obiter, ut vos suo nomine consulerem, circa litem hic modo ventilatam de Theodoto ep. Laodiceno, quem Ill. Michael Angelus Riccius, & alii viri docti putant, aut valde suspicantur, immerito irrepsisse in Martyrologium Romanum, ubi II Novembris perhonorifica ejus exstat mentio, cum tamen in omni memoria rerum Arianarum, illa pice is infectus appareat, nec idoneum ejus resipiscentiæ uspiam indicium cernatur. Quamobrem Henricus Valesius in opusc. de Martyrolog. Rom. ad calcem Annotationum ad Eusebium edito, non dubitat pronunciare, perperam id nomen istuc intrusum, & Baronii, quod non expunxerit, diligentiam requirit. Quid repositum fuerit, colligo ex superstite schedula, qua eruditorum Romanorum sententia confirmatur. Theodoti laudator Eusebius in Usuardum XXI Junii irrepserat, sed in Romano prætermissus est; idem fortasse & Theodoto accidet suo tempore. Ego quidem non parum post alios laborasse me fateor, ut vel tenuia alicunde resipiscentiæ ejus vestigia eruerem, at fructus labori hactenus non respondit: video Baronium ad annum CCCXXV num. 40, & doctos quosque passim inter prævaricatores Arianos Theodotum connumerare, de qua re vide Tillemontium tomo 6 pag. 740 & aliis locis. Ceterum de ortu & propagine cultus ejus, apud Orientales omnes ignoti, satis dictum est.

[Ambrosii.] Ambrosius, prius apud Lugdunum monasterii Insulæ Barbaræ Pater, deinde, monasterii Agaunensis abbas, ab Adone primum signatus, cum brevi sed distinctiori elogio, a Nostro compendiosius notatur. Citat Baronius Petrum in Catalogo & Trithemium; sed ii satis jejune de Ambrosio loquuntur; quam forte ob causam a Mabilione inter prætermissos refertur. Nec multa suggerunt vitæ nostræ abbatum Agaunensium manuscriptæ: forte aliunde plusculum suppeditabitur. Est hic, ni fallor, verus & integer Usuardi textus.

AUCTARIA.

Praten. Inter puros locum denuo non habet, quia hic caret postremo secundæ annuntiationis membro, nempe: Horum festivitas cum in Kalendis habeatur, hic tamen plenius recolitur.

Herinien. Eodem plane defectu laborat, quem in aliorum consensu, vere defectum appellare necesse est. Deinde manifestam lituram, præter morem, exhibet, cui longioribus lineis inscriptæ sunt, præpostero ordine, binæ primæ annuntiationes, cum tamen de Eustachio egerit XX Septembris, ex quo patet correctoris, vel ipsiusmet primi scriptoris imperitia; nam character vix quidquam differt. Præterea in fine adjicit: [Benigni.] Eodem die, commemoratio sancti Benigni martyris. Haud dubie proprium loci est, propter impeditum diem hesternum huc translatum, ut est heri in Divion.

Tornacen. In prima purus, secundo loco refert Ambrosium, tertio Eustachium, sed cum defectu, de quo in prioribus codicibus diximus. Theodotum plane expunxit. In fine autem superaddit: Ipso die, commemoratio omnium fidelium defunctorum. [Fid. defunct.]

Pulsanen. In sola prima, satis purus est. Tum de Ambrosio, cujus elogium plane expunxit. Desunt reliqua.

Munerat. Pro Victorini, scribit Victoris. Caret periocha, [Fid. def.] horum festivitas &c. In fine: Ipso die, commemoratio omnium fidelium defunctorum.

Antverp-max. Ultraject. & Leyden. Incipiunt: Commemoratio omnium fidelium defunctorum. Sequitur totus textus, sed nonnihil transpositus; [Idem. Georgii.] cui in fine subjungitur: Apud Viennam, sancti Georgii, ejusdem urbis egregii episcopi. Est in Romano.

Lovanien. In omnibus convenit, cum proxime citatis codicibus, sed in eo ab ipsis differt, quod omittat elogium Theodoti.

Alberg. & Danic. Carent Eustachio, de quo egerunt XX Septembris. De cetero similes sunt Antverp-max. &c.

Centulen. Romæ, passio sancti Eustachii, qui antea Placidus dictus est, [Textus mutilus.] qui cum uxore Theospide, & duobus filiis Agapio & Teopisto, sub Adriano per ignem passus est. Apud Laodiciam, sancti Theodori episcopi, viri non solum verbis, sed & rebus & virtutibus adornati. Eodem die, sancti Ambrosii Agaunensium abbatis, sanctitate mirandi. Deest prima annuntiatio.

[Fid def.] Bruxellen. Incipit: Commemoratio animarum omnium fidelium defunctorum. In Eustachio mutilus est, & præterito Victorino, de quo die sequenti, hic eos refert, quos heri omiserat. Imprimis: [Mariæ] Et natale beatæ Mariæ virginis & martyris, quæ cum esset ancilla, & in die natalis filii Domini sui jejunaret, nec ullo modo flecti potuisset, ut cum ydolotis manducaret, diris vulneribus &c. Sequitur: Apud Coloniam Agrippinam, sancti Euergisili, [Euergisili. Severini. Georgii.] tertii ejusdem urbis archiepiscopi. Tum de Severino Tiburtino, ex die hesterna. Deinde, de Theodoto, satis pure. De Georgio Viennensi, cum codicibus supra. [Marcelli. Vigoris. Maturini. De Waldetr.] Rursus de Marcello, Vigore & Maturino, ut nos die præcedenti. Demum: Apud Montes Hannoniæ, canonizatio (Molan. habet translatio) sanctæ Wauldetrudis electæ, & neptis beatæ Gudulæ virginis.

Hagenoyen. Orditur ab Eustachio, cujus Actorum satis vulgatorum compendium profert, sed ei describendo inhærere hic nolim. Sequitur de Victorino, satis bene. Tum: Item sancti Naamacii episcopi & confessoris. [Naamatii.] De Theodoto, nihil. Ambrosium differt in diem sequentem. In fine legit: Eodem die, omnium fidelium defunctorum commemoratio, [De fidel. defunctis.] quæ statuta est propter defunctos illos, quorum memoriam nemo agit; & quia tales, subventiones non habeant speciales, habeant in isto die generales. Hæc quidem ratio tolerabilis est, sed alia, quæ subjungitur, institutionis causa de raptu custodis S. Petri, describi non meretur.

[Fid. def.] Aquicinct. In principio: Generalis & festiva commemoratio omnium fidelium defunctorum.

[Lauteni.] Victorin. & Reg. Suec. signatus num. 130. In fine adjiciunt: Eodem die, sancti Lauteni abbatis. In Castellano est 1 Novembris.

[Justi.] Daveronen. In prima & secunda annuntiatione purus, subdit: Dolensis cœnobii, sancti Justi monachi & martyris.

[Textus contractus.] Matric-Cartus-Ultraject. Eustachii cum sociis mart. Commemoratio animarum. Victorini episcopi & martyris. Theodori episcopi & confessoris. Ambrosii abbatis monasterii Agaunensis.

Vatican. signatus num. 5949. Deest Eustachii & Ambrosii. Adjicitur: In Savinis, sanctorum martyrum Valentini & Hilarii. [Valent. &c. Marciani. Amici.] Beneventi, sancti Marciani episcopi & martyris, discipuli beati Petri. Et transitus Domni Amici sacerdotis. Vide Martyrologium Castellani.

[Justi.] Florentin. Tergeste, sancti Justi martyris, sub præside Monatio.

[Fid. def.] Editio Lubeco-Col. Commemoratio omnium fidelium defunctorum, quam sanctus Bonifacius Papa IV generalem in ecclesiis Dei, omnibus annis instituit agi. Romæ, venerabilis memoria sanctorum Eustachii, cognomenti Placidi, cum uxore & filiis; martyrum. Sequitur de Victorino, satis pure; item de Theodoto. Tum: Apud Viennam, sancti Georgii, [Georgii. Justi] ejusdem urbis egregii episcopi & confessoris. Cœnobio Dolensi, sancti Justi monachi & martyris. [Translat. Victorin. &c] Ipso die in Monasterio, translatio sanctorum Victorini & Floriani martyrum. In Ambrosio, satis pura est.

[Fid. def.] Belin. Incipit: Commemoratio omnium fidelium defunctorum. Secundo loco scribit Theodori, pro Theodoti. In Victorino, satis purus, in Eustachio mutilus est. Tum: Ipso die passio beati Justi martyris, [Justi.] qui apud Trigesinam [alia editio minus male habet Trigestinam] civitatem coronatus est. Denique Ambrosium habet, sed resecto toto ejus elogio.

[Fid. def.] Greven. Commemoratio omnium fidelium defunctorum, quam sanctus Bonifacius IV generalem in ecclesiis agi instituit. Apud Tergestinam civitatem Hystriæ, [Justi.] natalis sancti Justi, pretiosi martyris, qui sub Diocletiano & Maximiano, pro fide Christi in carcerem missus, indeque eductus, nervis crudis cæsus, ad ultimum alligatis multis plumbi ponderibus, in mare præcipitatus est. In Perside, sanctorum Alcnidini, [Alcnidini, & socior.] Pigasii, Anepothisti; qui sub rege Sapore vectibus durissime cæsi, ignem, lectos ferreos superantes, tandem cum aliis XXVIII, qui in eorum confessione crediderunt, in ignem missi, animas Christo reddentes, ab angelis in nubibus assumpti sunt. Credidit etiam, in eorum confessione, miles quidam nomine Antoninus, qui tentus atque decollatus est. [Justi. Georgii.] Cœnobio Dolensi, sancti Justi monachi & martyris. Viennæ, sancti Georgii, ejusdem urbis episcopi & confessoris. [Malachiæ.] Malachiæ episcopi, totius Hiberniæ Primatis & confessoris, cujus vitam a puero virtutibus & signis clarissimam, sanctus Bernardus abbas, mellifluosuo dicendi charactere diligenter descripsit. Erat autem natione Hibernus, & primum monachus, deinde episcopus factus, cum pro causis ecclesiasticis Romam secundo tenderet, apud Claram-vallem, sicut optaverat, vita functus, ab eodem sancto abbate sepultus est. Volgani episcopi & confessoris, [Volgani. Dorani. Odilonis. Vitalis. Transl. Vict. Florberti. Fid. def. Justi.] fratris sancti Foillani martyris. In Hibernia, Dorani episcopi. Odilonis confessoris. Vitalis. In Monasterio, translatio Victorini & Floriani martyrum. Florberti abbatis Blandiniensis & confessoris.

Molan. Initio litteris Italicis: Commemoratio &c. In fine: Ipso die, passio beati Justi, &c. ut Belin Editiones aliæ conveniunt, sed carent Eustachio. Habent de Georgio, ut Grevenus. Tum: Die secunda, sanctorum martyrum Acindymi, [Acind. &c. De Waldetr.] Pegasii, Aphtonii, Elpidephori & Anempodisti. Greven. heri alia notavit nomina. Montibus Hannoniæ, translatio sanctæ Vualdedrudis.

III Non.
Die 3.

[Quarti. Germani & socior. Martyrum Cæsaraug.] Natalis sancti Quarti, Apostolorum discipuli. Apud Cæsaream Cappadociæ, sanctorum martyrum Germani, Theophili, Cæsarii & Vitalis, qui sub persecutione Deciana, optime duxerunt martyrium. Cæsaraugustæ, sanctorum innumerabilium martyrum, qui sub Daciano Hispaniarum præside mirabiliter occubuerunt pro Christo.

Ex Praten. Antverp. & Max-Lubec. Greven. & Molan.
Varia lectio. Hæc una ferme inter codices pro textu citatos discrepantia, quod Antverp. & Max Lubec. tres tantummodo martyres Cappadoces signent, omisso nomine Cæsarii. Inter typographicos errores in Max-Lubec. numeretur Cesaraugusto. De cetero Cappadocie, Datiano &c. etiam alibi recurrunt. In Adone Mosandri binæ aliæ annuntiationes hoc die adjiciuntur de Domnino & Huberto, quarum Rosweydus, prima exclusa, alteram servavit, hoc modo expressam, Eodem die, depositio sancti Huberti episcopi. Acceptionis hujus rationem non video: nam cum utraque ab Usuardo absit, facile credidero, neutram Adonianam esse. De solo Huberto, an Usuardinus sit, dubium ingerere possunt Heriniensis, Rosweyd. & mediæ notæ codices; verum cum a pluribus excludatur, atque alii isti in eo commemorando diversa phrasi utantur, hinc plane conficio, ad textum nostrum nequaquam pertinere. Cetera omnia Usuardina esse manifestissimum arbitror.

Observatio. Diximus alibi non semel, inter peculiares Romani parvi characteres, hunc non postremum computari, quod ex novo Testamento collegerit, tum primorum Diaconorum, tum aliorum multorum nomina, quorum vel in Actibus Apostolicis, vel in Apostoli Pauli epistolis memoria aliqua celebratur. [Quarti.] Talis hoc die est Quartus ad Romanos cap. 16 ℣ 23, inter familiares, illustriori quodam titulo, ab Apostolo cohonestatus, dum de eo scribit: Salutat vos…. Quartus frater: de quo nullus alius antiquior Martyrologus uspiam meminit. Sic itaque a Romani parvi compilatore primum notatus est: Quarti, discipuli Apostolorum. Præmitte, natalis sancti, & habebis annuntiationem Adonis, ex quo nostra ad verbum descripta est. Nec alio titulo Sanctum nostrum decorandum censemus. Nam Dorothei Synopsis, a Baronio citata, toties alibi a Majoribus nostris convulsa, non est nobis idoneus auctor, ut cum Græcis, apud quos X Novembris colitur, aut ex LXXII Christi discipulis unum, aut Berythensem episcopum fuisse asseramus, quod pluribus alibi erit ostendendum.

[Germani & socior.] Martyres Cappadoces sic ab eodem Romani parvi auctore signantur: In Cappadocia, martyrum Germani, Theophili, Cæsarii, Vitalis, sub Deciana persecutione. Paululo longior Adonis phrasis, tota, licet nonnihil transposita, in textum nostrum ab Usuardo translata est. Dubitari potest, an ex Hieronymianis hos Sanctos non acceperit laudatus Romani parvi auctor; certe & ibi leguntur producta a nobis Martyrum nomina, quibus Egrilius vel Egritius admiscetur, ut saltem de antiquissimo eorum cultu omnimode constet. In Rabano deest Cæsarius, quemadmodum & in duobus codicibus supra pro textu citatis, sed substituuntur tres alii, nempe Domninus, Justus & Eremitis, quos cum Cappadocibus male confusos credimus. Ceterum notat hic Baronius, Petrum in Catalogo lib. 10 cap. 18, ex priscis tabulis, eorum Acta paucis describere. Addere poterat, citari illa tamquam ex Martyrologio sancti Hieronymi desumpta. Verum si attente omnia Equilini antistitis verba expendantur, nihil hisce Sanctis proprium refert, quod ex Usuardo non acceperit; nam hujus Martyrologium plane est, quod Petri ævo Hieronymianum appellari solebat, ut cum Molano alibi observavimus. Sic quatuor martyres nostros Cappadoces disticho uno canit Wandelbertus:

Ternis Germanus, Vitalis, Cæsariusque
Theophilusque pari collucent lumine festi.

Jam supra ad XXII Januarii, ad XV & XVI Aprilis de Martyribus Cæsaraugustanis agendum nobis fuit, sed de Vincentio potissimum, atque de XVIII aliorum determinato numero. Hic solus Usuardus (nam apud nullos alios antiquos Martyrologos inveniuntur) innumerabilem aciem colligit, [Martyrum Cæsaraug.] quam Papebrochius ex Actis, accurate ab ipso XVI Aprilis illustratis, recte desumptam existimat; nisi Prudentii Hymnum IV præluxisse putemus, dum Martyrum Cæsaraugustanorum multitudinem cum Carthaginensibus & Romanis componere non dubitat, his verbis: Vix parens orbis populosa Pœni, Ipsa vix Roma in solio locata, Te decus nostrum superare in isto Munere digna est. Omnibus portis sacer immolatus Sanguis &c. Tu vide hymnum ipsum citata die XVI Aprilis, vel quæ hic a Baronio in Notatione excerpta sunt. Cursim Martyres nostros memorat, Acta hinc inde vellicans, Tillemontius tomo 5 pag. 230, nos, siquid commentario Papebrochiano aut Actorum ipsorum elucidationi superaddi possit vel debeat, id suo loco præstabimus.

AUCTARIA.

Herinien. Toto textu purissimus, in fine proprium, ni fallor, adjicit: Andagino monasterio, [Huberti.] depositio sancti Ucberti episcopi & confessoris.

Tornacen. Hic etiam purissimus, addit: Ipso die, [Juvenal.] sancti Juvenalis confessoris. Si de Narniensi agitur, spectat ad III. Maii. Magis crederem Guinailum indicari, de quo infra.

Antverp-maj. Et hic purus est, sed in fine: [Pauli.] Ipso die, sancti Pauli episcopi & martyris, discipuli Petri Apostoli. Quis hic sit, nescio.

Rosweyd. Etiam purus, sic habet: Item natale sancti Hugberti episcopi & confessoris. [Huberti. Pirminii. Valentini.] Item Pirminii episcopi. Valentini presbyteri.

Pulsanen. In duabus primis satis purus, annuntiatione tertia caret.

Munerat. Post textum, sequitur: Castro Corboilo, depositio beati Guinaili abbatis & monachi, cujus vita & miracula habentur. [Guinaili.] Eodem die civitate Parisius, beati Marcelli &c. ut 1 Novembris, sed in fine: [Marcelli.] Cujus corpus requiescit in alma ecclesia beatæ Mariæ Virginis.

Antverp-max. Ultraject. Leyden & Lovanien. Textui itidem puro, subdunt: Audagino [Antverp-max Augadino] monasterio, depositio sancti Huberti episcopi & confessoris. [Huberti.]

Alberg. Textum æque purum refert, cui simplicius & Adoniana phrasi superaddit: Eodem die, [Huberti.] sancti Huberti episcopi & confessoris.

Danic. Textui item puro subjungit: Castro Viterbiensi, [Valentini & Hilarii.] sanctorum Valentini presbyteri & Hilarii diaconi, qui sub Maximiano diu laniati, in Tiberim mersi, sed ab angelo erepti, capitis abcisione martyrium compleverunt. Vide Romanum.

Centulen. In prima purus, in secunda mutilus est, sola referens nomina: deest tertia, cui substituitur: [Clari.] In pago Vilcassino, sancti Clari presbyteri & martyris. Vide Usuardum ipsum die sequenti.

Bruxellen. Incipit. Apud Leodium, elevatio sancti Huberti episcopi & confessoris, [Elevat. Huberti.] facta anno XVI post ejus decessum. Et corpus ipsius integrum, quodque cesaries creverit, corona illæsa manente, & quod vultus sudore perfusus sit, clare inventum est. Et huic elevationi Karolomannus Austrasiorum princeps, frater Pippini, postea Francorum regis, interfuit. Sequitur de Quarto, pure. Tum de Victorino Pitabionensi, ex die hesterna. Martyribus Cappadocibus interserit nomen Victoris. Deinde textum crastinum sic anticipat: Apud Bononiensem civitatem, natale sanctorum martyrum Agricolæ & Vitalis, [Agricolæ & Vitalis.] quorum posterior prioris servus antea fuit, nunc consors & collega martyrii. In quos ministri omnium tormentorum genera exercuerunt, & tandem beatum Agricolam cruci affigentes, interemerunt. Castro Viterbiensium, natale sanctorum Valentini presbyteri & Hilarii dyaconi, [Valentini & Hilarii.] qui sub Maximiano diu laniati sunt. Sequuntur Martyres Cæsaraugustani, satis pure. Denique de Ambrosio Agaunensi ex die præcedenti.

Hagenoyen. Incipit: Civitate Parisius, depositio sancti Marcelli episcopi & confessoris, [Marcelli.] qui ut dignus &c. ex 1 Novembris, adjecto etiam altero elogio: Cujus vitam illustrem & virtutibus plenam ac miraculis, Fortunatus &c. Sequitur de Maria, [Mariæ.] ex eodem die. De Quarto, nihil. De Cappadocibus, satis pure. Cæsaraugustani ad diem sequentem dilati sunt. [Ambrosii.] Tum de Ambrosio Agaunensi, ex die hesterna. Dein: Ipso die, [Pirminii. Wenenfridæ Huberti.] sancti Pirminii episcopi & confessoris, totius sanctitatis viri. Item in Anglia, Wenenfridæ virginis, sanctissimæ religionis. Item, sancti Hugberti episcopi & confessoris.

Aquicinct. Caret nomine Cæsarii. In fine: Depositio Parmenii episcopi. [Pirminii.] Rabanus scribit Permenii, sed legendum cum aliis Pirminii. Sequitur: Ardennæ, [Huberti. Valentini & Hilarii.] sancti Huberti episcopi Leodiensis. Ipso die castro Viterbiensium, passio sanctorum Valentini presbyteri & Hilarii diaconi, qui sub Maximiano, ac Demetio consule diu laniati, insigne templum Herculis or ando favillam fecerunt, ac in Tiberim &c. ut supra in codice Danic.

[Valent &c.] Victorin. In fine: Castro Interbentium, passio sanctorum Valentini &c. ut præcedens; nisi quod pro Demetio, hic legatur, Demetrio. Cum hoc de more convenit Reg. Suec. signatus num. 130; sed videtur legere, Castro Viterlencium, vel Viterbencium. Cur non Viterbiensium?

[Pirminii. Adventii.] Daveronen. Depositio sancti Pirminii episcopi. In pago Turonico, natalis sancti Adventii confessoris.

Matric-Cartus Ultraject. Quarti Apostolorum discipuli. [Huberti.] Huberti primi Leodiensis episcopi. Cæsaraugustæ, sanctorum innumerabilium martyrum, sub Daciano præside.

Camberien. Castro Corboilo, beati Guinardi abbatis & monachi. [Guinardi.] Puto eumdem esse, qui a Munerat. vocatur Guinailus, a Castellano vero Vinaïlus, Gallice Guenau. Vide etiam sequentem.

Reg. Suec. signatus num. 428. Corboilo, depositio Guinaili abbatis & monachi, [Guinaili.] cujus vita & miracula habentur. [Marian. &c.] Eodem die Magubio civitate Mauritaniæ, passio sanctorum Mariani, Pelagiæ & Mauri. Sic junctos non novi.

Codex D. le Mare sign. A. Translatio sancti Andochii presbyteri. [Translat. Andochii.]

In Vatican. sub. num. 5949. Desunt martyres Cæsaraugustani, nescio an reliqua pura sint.

Altemps. In Britannia, sancti Rumwoldi confessoris, apud Bokyngium quiescentis. [Rumwoldi. Guinaldi. Pirminii.] Apud Corboilum, depositio sancti Guinaldi abbatis & confessoris. Item Pirminii episcopi.

Florentin. Primo loco: In territorio Florentino, apud castrum Pauzeni, [Euphrosyni.] sancti Euphrosyni Pamphiliæ episcopi & confessoris, qui magnis virtutibus & miraculis clarus quievit in Domino, tempore Silvestri Papæ, & ibi sepultus est in basilica, ad honorem sui nominis dedicata. [Hilarii.] Sancti Hilarii episcopi & confessoris.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Natale sancti Huberti episcopi Leodiensis & confessoris, [De Huberto.] virtutibus clarissimi, cui Christus, cum esset miles gentibus [gentilis] in sancta sexta feria occupatus circa venationem cervorum, in forma crucifixi, inter cornua unius cervi apparuit, & eum ad fidem Christianæ religionis reduxit. Hic a Sergio Papa, angelo ammonente, Romæ episcopus ordinatus, & ad regendam ecclesiam Tongerensem destinatur. Qui tertio decimo anno præsulatus sui, pignus sancti Lamberti prædecessoris sui, Domino revelante, de Trajecto transtulit Leodium, & cum jam fere triginta annos ecclesias Tongerensium & Leodiensium laudabiliter rexisset, sancto fine requievit in pace: sed translatum [corpus] per Lodovicum regem Francorum, filium Karoli magni & Christianissimi imperatoris de Leodio ad monasterium Andeginense. Sequitur textus satis purus. Tum: Ipso die, [De Pirminio] sancti Pirminii anachoritæ. Qui locum desertum inhabitare cupiens, plenum bestiis & serpentibus, ac muscis diversi generis & animalibus venenatis atque scrabonibus aculeatis reperiens, fecit ligneam crucem & nomine Domini Jesu invocato, [Domnini.] omnia illa venenata expulit, locum illum occupantia. Tandem in episcopum eligitur, & post multa virtutum insignia in pace quievit. Apud Viennam, sancti Dominiani, gloriosi episcopi & confessoris. In pago Vilcassino, [Clari. Adventii.] passio beati Clari presbyteri & martyris. In pago Turonico, sancti Adventii confessoris. Eodem die, [Bayæ Mariani. Wenefredæ.] beatæ Bayæ virginis. In Bardewic, sancti Mariani diaconi & martyris. Et ipso die, sanctæ Wenefredæ virginis & martyris.

Belin. In textu satis purus, in fine apponit: Eodem die, [Malachiæ.] sancti Malachiæ episcopi, qui multis virtutibus tempore suo claruit.

Greven. Valentini presbyteri & Hilarii diaconi martyrum. [Valent. &c. Mariani. De Huberto.] In Brabantia, pago Bardewic, sancti Mariani diaconi & martyris. Huberti episcopi Leodiensis & confessoris. Qui tempore Theoderici Francorum regis, cum esset miles idolorum cultui deditus, in venatione, Christo inter cervi cornua in forma crucifixi sibi apparente, conversus est. Deinde a sancto Lamberto Leodiensi episcopo, in fide & moribus diligentius instructus, heremum petens, austeram aliquamdiu vitam duxit. Postmodum vero ab angelo monitus, Romam profectus, a Sergio Papa, divina revelatione, præfato Lamberto jam martyrio coronato, substitutus, cum episcopale munus XXX ferme annis strenue administrasset, quievit in pace anno Domini DCCXXXI, III Kal. Junii; ejus tamen festivitas hic solennius agitur, quando sacrum corpus ejus de terra elevatum est. [Domnini. Pirminii. Romuldi. Guillermi. Adventii. Wenefredæ. Hayæ. Alpaidis.] Viennæ, sancti Domnini episcopi & confessoris. Ipso die, sancti Pirminii anachoritæ. De quo vide Edit. Lubeco-Col. In Britannia, Romuldi confessoris. Guillermi confessoris. In pago Turonico, sancti Adventii confessoris. Item Wenefredæ virginis & martyris. In Scotia, Hayæ virginis. Item sanctæ Alpaidis, quæ, ut refert Vincentius lib. 30, multis annis infirmitatibus pressa, sine corporeo cibo vixit; cumque esset genere infima, officio bubulca, admirabili tamen sapientiæ dono prædita, prudens valde in consiliis, circumspecta in verbis, efficax erat in exhortando, multis insuper revelationibus a Deo visitata, tandem quievit.

[Malachiæ. Guinali. Adventii. Huberti. Pirminii. Odradæ.] Molan. De Malachia, Guinalo, Marcello, Adventio, ut supra. In Ardenna claustro, quod S. Huberti dicitur, depositio sancti Huberti episcopi & confessoris. Eod. die, depositio sancti Pirminii episcopi & confessoris. Eodem die, sanctæ Odradæ virginis. Et minoribus typis; apud Alem in Brabantia. In Barduyc cathedrali civitate, sancti Mariani &c. [Mariani.] Item Wenefredæ virginis & martyris. Aliæ editiones sic habent: Andaino monasterio, natale beatissimi Huberti, [De Huberto,] Tungrensis ecclesiæ pontificis & confessoris. Qui beato Lamberto martyri in episcopatu succedens, anno XII suæ ordinationis, oraculo divino admonitus, sacra ossa ejusdem martyris, sedemque episcopatus a Trajecto Leodium, ubi passus fuerat, transtulit. Deinde multis accrescens virtutibus, multos de idololatria ad Christi fidem convertit, plures dæmoniacos vivens, plurimos post decessum suum liberavit. Transiit autem idem pretiosus Domini pontifex & egregius athleta III Non. Novembris, sepultus in ecclesia beati Petri Apostolorum Principis. Nonagesimo vero anno translatus est ad Andainum, a Vulcando beatæ memoriæ Leodiensi episcopo, annuente Ludovico imperatore piissimo. Ubi quid vivens ejus spiritus gesserit, virtutibus innumeris & gloriosis prodigiis, nec non miraculis assiduis, usque hodie ad laudem & gloriam Domini mirabiliter attestatur. De Pirminio, Adventio & Guinalo, ut supra. Tum: In districtu Maeslandiæ, villa Alem, sanctæ Odradæ virginis. De Valentino & Hilario, [Valent &c. Wenefridæ.] ut supra. In Anglia, sanctæ Vuenefridæ, virginis & martyris, quam Cadocus, filius Alani regis, [Benigni. Accepsimæ & sociorum. Enc. Georg. Except. Mauri. Dedicat. S. Lauren.] occidit pro castitate. Hoc observat Castellanus in notula ad Martyrol. Romanum. Glasconiæ, sancti Benigni episcopi & confessoris. Die tertia, sanctorum martyrum Acepsimæ, Aithalæ, & Joseph. Et encænia divini templi, sancti magni martyris Georgii in Lydia, & depositio sancti corporis ipsius. In vico Florinensi, exceptio corporis sancti Mauri, egregii martyris. Leodii in monte publico, dedicatio cœnobii sancti Laurentii.

Pridie Non.
Die 4.

[Hierii, al. Pierii.] Apud Alexandriam, beati Hierii presbiteri, qui in divinis scripturis nobiliter eruditus, vita purissima, atque ad Christianam philosophiam nudus & penitus expeditus, doctor Ecclesiæ incomparabilis fuit, quievit autem Philippi imperatoris tempore. In Galliis civitate Rotenus, [Amantii.] sancti Amantii episcopi, cujus vita sanctitate & miraculis extitit gloriosa. [Clari. Proculi.] In pago Vilcasino, sancti Clari presbiteri & martyris. Augustuduni, sancti Proculi episcopi.

Puri sunt Praten. Herinien. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Prima & fere maxima diversitas recurrit in primi Sancti nomine, quod solus Molanus receptiori modo extulit per Pierii, ut est in Eusebio Valesii, & passim vocari solet. At cum ex Rufino acceptum sit, isque scribat Hierii, sic in Romano parvo, Adone & Usuardo servatum est; a nonnullis codicibus deformatum per Herii, Jerii, Hierei, Hyerii, Hyrei, Hyerei &c. Praten. Herinien. Tornacen. & alii habent ut est in textu. Alia variatio est in expressione urbis Rutenensis, cujus nomen cum Adone ex Herinien. Tornacen. Antverp-maj. Rosweyd. &c. formavimus more ejus ætatis Rotenus, non Rotemis, ut Praten. neque Rotenis aut Rotenius, ut alii; multo minus Redonis, ut pessime correxit Molanus. Ruteni ad Aquitaniam pertinent, Redonenses ad Aremoricos, seu Britanniam minorem. Scripsi Vilcasino cum plerisque codicibus, editi passim habent Vilcassino, sunt qui præferant Vulcasino. Inter puros Greven. & Molan. Proculo adscribunt titulum martyris, & sic etiam legunt Antverp-maj. Antverp. Max-Lubec. & Belin. unde & in Romanum transiit, sed pro nostra & veriori lectione stant codices præcipui. De Augustuduni & similibus, alibi satis dictum est.

[Hierii, al. Pierii.] Observatio. Ex eodem fonte, imo ex eodem libro & capite procedit Hierius vel Pierius, ex quo nudius tertius acceptus fuit Theodotus Laodicenus, nempe ex Rufini lib. 7 cap. 29, unde rursus conflatum est totum Adonianum elogium, cujus elegantior medulla in textu nostro repræsentatur. Sic primus scripserat, qui primus hunc Sanctum in Fastos suos retulit auctor Romani parvi: Alexandriæ, Hierii presbyteri, vita purissimi, in Scripturis nobiliter eruditi. Atque hic denuo ex illorum Sanctorum numero est, quos Romani parvi proprios dicimus, utpote quos apud alios Martyrologos, aut extra seriem nostram frustra requisiveris. Quæ De Pierii rebus gestis aut scriptis dici possunt, ex citato Eusebio vel ex Hieronymo de Script. cap. 76 desumenda sunt: pleraque ex ipsis & Photio collegit & Gallice digessit Tillemontius tomo 4 pag. 582 & 583: nos paucula dedimus in Tract. de Patriarchis Alexandrinis pag. 36 a num. 191.

Sequens commemoratio tota Adoniana est, sub istis saltem terminis primum signata. Hieronymianis adjectam censet Florentinius, [Amantii.] sed quales plurimæ aliæ in illis codicibus reperiuntur; certe vix dubito, quin Rabanus annuntiationem suam inde eduxerit, Hieronymianis ferme verbis conceptam: an etiam Ado fontem eumdem consuluerit, parum interest pluribus quærere. Alia vide in Baronii & Florentinii Notationibus. Non tam rerum gestarum, quam miraculorum aliquot seriem nobis reliquit seu Fortunatus, seu quisquis alius compilator synopsis illius, quæ apud Surium exstat, nec satis integra nec satis sincera, atque adeo ex aliis, præsertim ex manuscripta nostra & Labbeana tomo 2 Biblioth. Ms. pag. 474, corrigenda in Actis & restituenda. Bene & vere scripsit Wandelbertus Rutenos per sanctum Amantium ornari, non Redones, ut perperam tam studiose inculcat Molanus, affinitate nominum deceptus ipse, atque alios, forte etiam Ferrarium in errorem inducens. Vide quæ supra de horum locorum diversitate in Variantibus observata sunt. Hic unicus est metrici Martyrologi versiculus:

Hinc pridie Rutenos confessor Amantius ornat.

Clarus Vilcasinus apud nullos antiquos Martyrologos, præterquam apud Nostrum notus est, [Clari.] nullo ornatus elogio, haud dubie quod nulla Acta viderit Usuardus, ex quibus distinctiores aliquas notas seu missionis, seu prædicationis, vitæ, martyrii aut temporis depromeret. De alio Claro episcopo & martyre, apud Aquitanos percelebri multa curiose & erudite ab Henschenio & Papebrochio disquisita sunt; alia cum Baluzio conjectata circa variorum synonymorum satis verosimilem confusionem, quæ omnia facem fortasse præferre poterunt ad excutienda ea, quæ de hoc Vulcasinensi Denyaldus & alii, si non temere, saltem valde liberaliter congessisse videntur. Quosnam alios, Usuardo adstipulantes, quæ vetera manuscripta alleget Baronius, plane ignoramus. Sed hic statutos limites transgredi necesse non est.

[Proculi.] De Proculo certo meminere codices Hieronymiani, sive ad primam, sive ad posteriorem manum pertineat. Hinc a Rabano & Nostro acceptum credimus, nisi forte contra Mosandri & Rosweydi mentem, etiam Adoni adscribendus sit. Certe ubique episcopum, nusquam martyrem deprehendo, ut proinde cum purioribus Usuardinis codicibus, recte supra in textu legendum statuerimus. Quod autem lib. 11 num. 309, quo a Baronio remittimur, habet Petri Catalogus, Proculus martyr ipso die Augustoduni passus est, ab Hieronymianis, Rabano & Usuardo satis eliditur. Vellemus tam certa superesse vitæ monumenta, quam certum putemus, assertum titulum Proculo deberi: quemadmodum & de cetero Usuardinam lectionem veram censemus & simplicem.

AUCTARIA.

Tornacen. Inter purissimos codices computandus esset, nisi totum Hierii elogium resecuisset.

Antverp-maj. In duabus primis purus, duas postremas sic in unam male compingit: In pago Vilcasino, sancti Proculi martyris.

Rosweyd. Auctior est, nam post textum, hæc adjicit: [Birnstani.] Civitate Vuenta, depositio sancti Birnstani, ejusdem diocesis episcopi, qui sacris meritorum coruscans virtutibus, [Domnini. Primi &c.] beato fine quievit. In Italia, Domnini martyris. In Africa, Primi, Cæsarii cum aliis X. Duæ postremæ ex Hieronymianis acceptæ sunt, ubi Domninus, non Italiæ, sed Nicææ tribuitur.

Pulsanen. In prima, deest elogium. Secunda & tertia puræ sunt. Deficit in quarta.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. Hierii elogium nonnihil augent & construunt more Adoniano, omnia ponentes in genitivo. Carent annuntiatione tertia. In quarta legunt Proculi martyris.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. & Lovanien. In prima Adonem quoque imitantur. Secundo loco, sic habent: Eodem die, natale sanctæ Perpetuæ, [Perpetuæ.] conjugis beati Petri Apostoli. Quisnam hoc primus posuerit, nescio Est in Romano Perpetua aliqua, sed Petri discipula IV Augusti. In Amantio satis puri sunt codices De Claro, nihil. Proculo addunt titulum martyris. Demum: In Galliis, oppido Dinatensi, [Dinacensi, Clinatensi, melius Lovan. Dinantensi, [Perpetui.]] sancti Perpetui Tungrensis episcopi. Manet in aliis codd. loci diversitas.

Alberg. & Danic. In jam dictis conveniunt, sed toti textui præfigunt: Apud Bononiensem civitatem, [Perpetuæ. Perpetui. Agricolæ & Vitalis.] natale sanctorum martyrum Agricolæ & Vitalis. Quorum posterior, prioris servus fuit antea, nunc consors & collega martyrii. Denique cum cogeretur idem a persequentibus, ut Christum negaret, & ille amplius profiteretur Dominum Jesum Christum, omnium tormentorum genera exercuerunt in eum. Novissime beatum Agricolam interemerunt, cruci affigentes. Ita etiam hoc die posuit Belinus, & ex eo Romanum modernum; verum in serie nostra spectant ad XXVII Novembris.

Centulen. In prima Adonianus, sed mutilus est. In secunda, caret elogio. Tertia, deest. Quarta pura est. [Translat, Angilberti.] In fine: Cœnobio Centula, translatio sancti Angilberti abbatis, qui post viginti octo obitus sui annos, incorruptus repertus est. Colitur Angilbertus XVIII Februarii.

Bruxellen. Incipit: Natale sanctæ Perpetuæ, conjugis beati Petri Apostoli. [Perpetuæ.] In Hierio, satis purus est. Tum de Proculo, ut supra. In Amantio, satis recte. Deest Clarus. Sequuntur varia; imprimis: [Gamatis.] Remis, depositio sancti Gamatis episcopi. In Galliis apud opidum Dyonantum, natale sancti Perpetui Tungrensis episcopi; [Perpetui. Primi &c.] qui fecit miracula multa. In Africa, natale sanctorum Primi, Cæsarii, Gregorii & Porphirii. Vide socios in Hieronymianis. Item Brunstani episcopi & confessoris. [Birnstani.] Castellanus scribit Biristani.

Hagenoyen. Incipit: In monasterio Epta, sancti Clari presbyteri & martyris. [Clari Ept. Martyrum Cæsaraug. Valent &c.] Secundo loco refert martyres Cæsaraugustanos, de quibus Usuardus, die præcedenti. Tum de Valentino & Hilario, ut ibidem inter Auctaria. Sequitur de Theodoto, [Theodoti.] ex textu 11 Novembris. In Hierio, satis purus est. Amantio titulum apposuit Rothomagensis episcopi. Ut hic codex plerumque multa turbat, sic Clarum Vilcasinensem & Proculum Augustodunensem distulit ad VI Novembris. Hic autem in fine adjicit. In Galliis, opido Dynatensi Brabanciæ, depositio sancti Perpetui Tungrensis vel Leodiensis episcopi & confessoris. [Perpetui.] Vide Castellanum.

Aquicinct. Proculum vocat episcopum & martyrem. In fine vero: Bituricas civitate, sancti Lusoris episcopi. [Lusoris.] Florus noster Lusorem hodie celebrat Bituricis, non episcopum, sed puerum, qui Gallice vocatur Ludre, positum in Martyrologio Castellani 1 Novembris.

[Luxoris.] Daveron. In textu non plenus, addit: Sancti Luxoris episcopi, in pago Bituricensi.

Matric-Cartus-Ultraject. Amantii episcopi in Galliis. [Perpetui.] Perpetui episcopi Leodiensis. Hierii presbyteri Alexandriæ, de quo beatus Hieronymus scribit. Vide Observationem.

[Nutricii.] Camberien. Civitate Aquis, sancti Nutricii martyris. De hoc nihil in aliis codicibus.

In Vatican.signato num. 5949. deest tota annuntiatio ultima.

[Birnstani.] Altemps. Item civitate Wentano, sancti Brinstani episcopi & confessoris.

Lugdunen. Pro Amantii, scribit Amonii.

[Lusoris.] Burdegalen. Bituricas civitate, sancti Lusoris episcopi. Vide quæ diximus ad Aquicinct.

Editio Lubeco-Col. In prima Adonem redolet. In secunda, satis pura est, servato, ut alii, Redonis. Tum: In Galliis, opido Dinacensi, natale sancti Perpetui Tongerensis episcopi & confessoris. [Perpetui.] Clarum omittit. De Proculo, ut alii supra. Tum hanc historiam subjungit: Eodem die, [Perpetuæ cum elogio.] sanctæ Perpetuæ martyris, uxoris sancti Petri Apostoli, quam ad martyrium, cum a tortoribus urgeretur, sanctus Petrus his verbis audacter eam in Domino exhortatus est: Uxor mea, memor esto Dominum Jesum Christum pro te passum, nec timeas eos, qui corpus occidunt, sed animam tuam perdere non possunt. Et his verbis confortata in Domino, lætanter, patienter & fortiter mortem pro Christo sustinuit. [Modestæ.] Treveris, sanctæ Modestæ virginis. [Honorati. Quiliani.] In territorio Nevernis, sancti confessoris Honorati. Ipso die, sancti Quiliani confessoris.

Belin. In prima omnino purus non est. De Amantio & Proculo, ut supra. Tum: In Ungaria, apud Albam regalem, [Emerici.] depositio beati Emerici confessoris, filii sancti regis Stephani. Item eodem die apud civitatem Bononiensem, sanctorum martyrum Vitalis & Agricolæ, [Vitalis. &c.] quorum posterior prioris servus &c. ut Alberg. Sed transponendo nomina, ut Vitalis servus sit, & addendo in fine, sicque compleverunt eorum martyrium. Tum: In pago Vilcassino, sancti Clari martyris. Editio altera adjicit: [Lusoris.] Item Bituriges, sancti Lusoris episcopi.

Greven. Secundum Cathalogum & alios hic, natale sanctorum Agricolæ & Vitalis, [Agricol. &c.] quos Usuardus habet infra V Kalendas Decembris. In Africa, sanctorum Primi, [Primi &c.] Cæsarii, Gregorii, Porphirii & aliorum. Ex Hieronymianis. In Galliis oppido Dinacensi, [Perpetui. Briscani.] depositio sancti Perpetui episcopi Leodiensis & confessoris. Briscani episcopi & confessoris. Anniani episcopi. [Anniani. Honorati. Quiliani. Lusorii. Gregorii.] In territorio Nevernensi, Honorati confessoris. Quiliani confessoris. Lusorii confessoris. Item, sancti Gregorii abbatis, filii regis Græciæ, fundatoris primi & rectoris monasterii de Porceto juxta Aquisgranum. Treveris, sanctæ Modestæ virginis. [Modestæ. Odradis. Perpetuæ.] Odradis virginis. Eodem die, sanctæ Perpetuæ martyris, uxoris beati Petri Apostoli. Quæ cum ob Christi fidem duceretur ad supplicium, S. Petrus ad eam clamavit: O conjunx &c. fere ut supra.

[Lusoris.] Molan. Item Bituriges, depositio sancti Lusoris pueri & confessoris, qui filius cujusdam senatoris fertur in albis migrasse. Scriptum in libro miraculorum Gregorii Turonensis episcopi. [Modestæ. Emerici. Agricol &c.] De Modesta & Emerico, ut Greven. De Agricola & Vitale ut Belin. Sed recte. De Perpetuo & Perpetua, ferme ut codices supra. Tum typis minoribus de Gregorio, ut Greven. Dein: Depositio beati Flori episcopi & confessoris, cujus episcopatus de suo nomine nunc appellatur. [7. Dormient. Greg. Turon.] Item Turonis, sanctorum septem Dormientium, Clementis, Primi, Cleti, Theodori, Gaudentis, Quiriaci & Innocentii, ex duobus fratribus beati Martini nepotum, quorum vitam & conversationem celebrem Gregorius Turon. archiepiscopus descripsit. Editiones aliæ Agricolam & Vitalem textui primo loco inserunt. In fine de Emerico, ut diximus ex Greven. Sequitur: [Perpetui.] In Dionanto, sancti Perpetui, episcopi & confessoris ecclesiæ Leodiensis. De Perpetua, ut codices. [Perpetuæ. Gregorii.] Juxta Aquisgranum, in Porceto, transitus sancti Gregorii abbatis. Item Biturigis, depositio sancti Lusoris pueri &c. ut in priori. Tum, de Modesta. Hinc: Velaunii, depositio sancti Flori episcopi & confessoris. [Flori.] Cujus episcopatus de ipsius nomine nunc appellatur. Die quarta, sancti martyris Nicandri episcopi Mireorum. [Nicandri. Joannicii.] Et sancti patris Joannicii magni. Hujus celeberrimi sancti egregia Acta Græce & Latine suo tempore, ut pridem polliciti sumus, dabuntur.

Nonis.
Die 5.

[Zachariæ. Felicis & Eusebii.] Zachariæ prophetæ, patris Joannis baptistæ. In Terracina civitate Campaniæ, natalis sanctorum Felicis presbiteri & Eusebii monachi, tempore Claudii imperatoris, qui Eusebius cum sepelisset sanctos martyres, Julianum & Cæsarium, & converteret multos ad fidem, quos Felix presbiter baptizabat, tenti sunt ambo & ad forum judicis ducti, nec superati; inde carcere reclusi, & nocte eadem cum sacrificare nollent, decollati sunt. In territorio Aurelianensi, sancti Læti presbiteri. [Læti.]

Plures hoc die puri sunt, Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-maj. Rosweyd. Munerat. Belin. Greven. & Molan.
Varia lectio. Aliqui codices inter patris & Joannis ponunt debitum sancti vel beati titulum, ego illos prætuli qui proxime ad Romanum parvum & Adonem accedunt. Tracina & Cæsareum errores sunt in Antverp-maj. uti & Cesarem in Munerato. Belin. habet converterent, pro converteret; Rosweyd. baptizavit, pro baptizabat. Rursus Belin. inde, mutavit in deinde, & nomen Læti in Leviti. Solus Munerat. post presbyteri adjecit confessoris.

Observatio. Hæc prima hoc die Romani parvi annuntiatio est, & primum ab ipso signata: [Zachariæ.] Zachariæ prophetæ, patris Joannis Baptistæ. Eadem Adonis verba sunt, eadem Usuardi, ut ex textu nostro patet; nec in vetustioribus Kalendariis aut Martyrologiis Hieronymi, Bedæ, Flori, Rabani ulla hujus Zachariæ memoria reperitur: unde hic rursus facile conjicias, diem pro arbitrio selectum esse. An ab auctore Romani parvi? Ita equidem existimo, cum id passim ipsum factitare solitum, jam toties monuerimus. Sed unde Wandelberto dies iste præ aljis innotuit, quandoquidem alibi dixerim, verosimile non esse, quod Wandelbertus Romanum parvum viderit? Sic certe Ado loquitur, acsi thesaurum in Italia refossum, primus in Gallias deportasset; fatendum tamen, notitiam saltem aliquam, forte ex ipsa urbe Roma, ad Wandelbertum prægressam fuisse, nam adeo aperta in non unis prophetis consensio, fortuita esse non potuit. Ceterum undecumque hoc potissimum die Zachariam celebrandum invenerit Martyrologus metricus, sic ipsum canit:

Nonis Zacharias vates templique sacerdos
Eminet, oblitam nati qui munere vocem
Vatis & officium prisco de more recepit.

Certiora de hoc sancto Propheta monumenta ex Euangelio desumenda sunt; controversa nonnulla expendit Baronius in Annalibus ac in Notatione hodierna; atque item Tillemontius tomo 1 a pag. 482, de quibus uti & de conjunctione Elisabeth in Romano facta, [Felicis & Eusebii.] alibi fusius disseremus. Felix & Eusebius ex Actis sancti Cæsarii, de quo I Novembris egimus, a Beda primum accepti & in sacras tabulas relati sunt, unde totum elogium suum Adonem transumpsisse manifestum est: Noster textum ex alterutro non ineleganter contraxit. Rabanus Bedam de more secutus est. In Romano parvo simpliciter legitur: Terracinæ, Felicis presbyteri & Eusebii monachi. De Cæsarii Actis dictum est citata prima die Novembris, nec est quod hic superaddam, donec ipsa accuratius possint recenseri, & forte propugnari adversus notam Tillemontii tomo 2 pag. 574. Atque hic sistit Viennensis Martyrographus, nisi quis annuntiationem a Rosweydo in appendicem rejectam, Capua civitate, sanctorum Euras & Quarti & Pardi martyrum, illi tribuendam contendat, de qua videri potest Florentinii notatio ultima ad hanc diem. Hic interim postremum Wandelberti versiculum subjicio:

Hasque sacer Felix monachusque Eusebius augent.

[Læti.] Lætus vere & proprie Usuardinus est, presbyter dictus, tametsi vita ex Bibliotheca Floriacensi a Surio & Gonono edita levitam dumtaxat appellet. Sunt qui in prædicta vita non pauca carpenda offendant. Exstat in Museo nostro seorsim impressa & manuscripta, ac præterea viri eruditi observatio ad eam, quæ Carolopoli vulgata est MDCLXXV, quam ait puram verbositatem ostentare, iis exceptis, quæ de reliquiis satis authentice referuntur. Nostrum non est temere quidquam aut præmature in hisce definire, Usuardum damus, quod hic satis.

AUCTARIA.

Pulsanen. In prima satis purus, secundam producit usque ad imperatoris, desunt reliqua.

Antverp. & Max-Lubec. Textui puro in fine superaddunt: [Malachiæ.] In territorio Lingonensi, monasterio Clarevallis, festivitas sancti Malachiæ episcopi & confessoris.

Antverp-Max Ultraject. Leyden. & Lovanien. Idem habent, quod duo præcedentes, nisi quod Antverp-max. male scribat, in territorio Lingensi, sed omnes adjiciunt: Cujus vita virtutibus plena refulsit.

Alberg. & Danic. Præter Malachiam, adjungunt: Treveris, [Fibitii.] sancti Abrunculi episcopi & confessoris. Ita quidem scribit Alberg. sed alter melius habet, Fibitii.

Centulen. In prima purus est. Sequuntur hæc verba: [Textus mutilus.] Cœnobio ut supra; nec quidquam additur, unde scias utrum de Centulensi, an de alio, forte Claravallensi & Malachia agere velit. Tum: In Campania, civitate Terracina, sanctorum Felicis presbyteri & Eusebii monachi martyris. Deest annuntiatio ultima.

Bruxellen. In prima etiam satis purus, post Claudii imperatoris, inserit, tenti sunt a Leoncio, filio Leoncii consularis, [De Felice &c] ob eam maxime causam, quia Cæsarium, qui patrem suum Christianum fecerat, necnon & Julianum & alios sanctos Dei martyres sepelissent, & quia Eusebius multos convertit &c. Dein: [Domnini & socior. Fibitii. Malachiæ] Et sanctorum Domnini, Epiphanii, Antonini, Marciæ, Secundæ & Quartæ. Treveris, depositio sancti Fibicii episcopi & confessoris. Tum de Malachia, ut habet superius Antverp-max. &c In fine de Læto, pure.

[De Zachariæ] Hagenoyen. Jherosolimis, natale Zachariæ prophetæ, patris sancti Johannis Baptistæ; qui fuit propheta novi Testamenti, cujus os clausit angelus in templo, cum de nativitate filii, quem angelus prædicavit nasciturum, non credidit, & sic post nativitatem Johannis Baptistæ loquelam & prophetiam divinitus recepit, & prophetavit de Christo, in utero matris suæ adhuc clauso, & de suo filio nato. Hic Zacharias a quibusdam dicitur fuisse lapidatus ab Herode Aschalonita. Eodem die Romæ, passio sanctæ Perpetuæ conjugis sancti Petri Apostoli, [Perpetuæ.] quæ sub persecutione Neronis Cæsaris passa est; cui eunti ad passionem, beatus Petrus post tergum clamavit: O conjux, memento Domini. Vide die præcedenti. In Felice & Eusebio purus non est, notatque tempora Commodi imperatoris. Sequitur: Civitate Bayogas, depositio sancti Vigoris episcopi. [Vigoris. Emerici.] Spectat ad I Novembris. In Ungaria, sancti Heinrici [opinor, pro Emerici] ducis & confessoris. Ex IV. Demum: In pago Vastinensi, sancti Maturini. [Maturini.] Vides turbationem magnam, nam Maturinus ad I Novemb. pertinet.

[Fibitii.] Codex Principis Ursini a Rosemberg. Treveris, sancti Feberii episcopi. Pro Fibitii.

[Malachiæ.] Matric-Cartus-Ultraject. Malachiæ episcopi, qui quiescit apud Cistertium; de cujus transitu beatus Bernardus fecit sermonem.

[Modestæ.] Camberien. Eodem die, sanctæ Modestæ virg.

Vatican. signatus num. 5949. Caret annuntiationibus Zachariæ & Læti. Adjicit: Beneventi, natalis sancti Pardi, [Pardi. Trophimæ.] martyris in sanctæ Sophiæ. Et sanctæ Trophimæ virginis & martyris.

Ughellian. In fine: Apud Clarevallem, depositio sancti Malachiæ archiepiscopi & confessoris. [Malachiæ.]

Divionem. ecclesiæ sancti Stephani. Lingonis civitate, translatio sancti Gregorii episcopi.

Editio Lubeco-Col. Primam satis puram habet, in secunda modice interpolata est; in tertia addit & confessoris. Tum: Treveris, sancti Fibicii episcopi & confessoris. [Fibitii.] In territorio Lingonensi, monasterio Clarevallis, sancti Malachiæ episcopi confessoris, [Malachiæ.] qui fuit patriarcha totius Hiberniæ & legitur fundasse quinquaginta quatuor ecclesias collegiatas: cujus & vita virtutibus plena refulsit. In Castellan. II Novembr. ponitur, in Romano III.

Greven. In Cæsarea Cappadociæ, sanctorum Domnini, [Domnin. &c Marci &c.] Epiphanii, Antonini. Marci episcopi & aliorum decem. In Capua civitate Campaniæ, natalis sanctorum Marciæ, [Marciæ &c. Fibitii.] Secundæ, Sechtrudæ & Quarti. Treveris, sancti Fibicii episcopi & confessoris. Item sancti Cæsarii. [Cæsarii. Malachiæ.] Apud Cistercienses, hoc die festiva agitur memoria sancti Malachiæ, Hiberniæ patriarchæ. [Emerici Ideburgæ.] Elevatio sancti Emerici, ducis Slavoniæ & confessoris. Ideburgæ matronæ, matris sanctæ Gertrudis virginis. Ab aliis Yduberga vel Itta vocatur; vide quæ diximus in Auctariis ad Molan. VIII Maii.

Molan. In territorio Lingonensi, monasterio Clarævallis, [Malachiæ.] sancti Malachiæ episcopi & confessoris, cujus vitam beatus Bernardus descripsit miraculis gloriosam. [Fibitii.] Eodem die, sancti Febitii episcopi Treverensis. Posteriores editiones de Malachia interserunt, qui magnis virtutibus tempore suo claruit. De Fibitio, ut in priori. In fine adjiciunt: Die quinta, [Galactionis & Epistem.] sanctorum martyrum Galactionis & Epistemes. Vide horum gesta apud Surium.

VIII Idus.
Die 6.

[Felicis.] Toniza Africæ, natalis sancti Felicis. In hujus solemnitate quendam psalmum beatus Augustinus videtur exponere ad populum. In Oriente civitate Theopoli, sanctorum decem Martyrum, [Martt. 10.] qui sub Sarracenis passi leguntur in gestis Sanctorum quadraginta. In Frigia, [Attici.] sancti Attici.

Ex Praten. Tornacen. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Toniza, est codicum omnium, præterquam Greveni, qui male Tonza Aphrice more suo. Thimissa scribunt alii: sed pro Toniza stat etiam Baronius ex Itinerario Antonini; ubi ejusdem Notatio aliam, fere synonymam Africæ civitatem componit, Tynissa, vel Tunissa, vulgo Tunetum. Hinc dubium redditur, an recte Tonizam nostram vertant interpretes per Tunis. Servandus fuit modus scribendi codicum, ni fallor, antiquorum omnium in quendam, quamvis ab ea mutatione m in n, quæ nescio quid dialecti Hispanicæ redolet, omnino abhorream. Theophili pro Theopoli error est in Munerat. & Greven. En rursus Frigia, ex codicibus prope omnibus: soli Praten. & Greven. habent Phrigia, Molan. recte, Phrygia. Tornacen. & Munerat. legunt Atici. Cetera de Affricæ, solempnitate, & siquæ sunt hujusmodi, inter minutias reputamus. Patebit in Auctariis, codices nonnullos, ut Belin. Antverp. Max-Lubec. &c. pro In Phrygia, male supposuisse; In Africa. In apographo nostro Pratensi, virgula subductum, adeoque tamquam adjectum legitur: In Pago Lenovicensi, vico Nobiliaco, natalis sancti Bernardi confessoris. Non recte Bernardi, sed quid velit, nemo non intelligit. Vide Auctaria.

Observatio. Apographa Hieronymiana apud Florentinium sic hodie unanimiter legunt: [Felicis.] Et in Toniza, vel Tonize, Africæ, Felicis; vel natalis Felicis, vel natalis S. Felicis. Ad quæ observat commentator, penes Augustinum exstare sancti Felicis memoriam, Tract. in Ps. 127. Nempe quæ per conjecturam Ado proposuit, tamquam certa asserit, Romanum hodiernum, ni fallor, secutus. Auctor Romani parvi simpliciter scripserat: Toniza Africæ, sancti Felicis martyris. Adde verba textus nostri, ipsa Adonianam phrasim integre constituunt, ubi Martyrologus ille subdubitans diserte exprimit, videtur exponere, ex citato tractatu omnia sancti Doctoris verba subjungens, quæ an huic potius, quam alteri Felici, ut sunt plures hujus nominis, vere conveniant, hactenus omnino certum non est, ut bene observavit Castellanus: quamvis de cetero facile Baronio assentiar, quo usque rem omnem accuratius examinare possimus. Socios quadraginta Felici tribuunt Auctaria Bedæ, sed horum auctoritas ad citata Martyrologia comparata plane evanescit. Non verebor conjicere, imperitum aliquem Martyrologii Bedæ ampliatorem, ex duabus Romani parvi annuntiationibus unam conflasse. Ceterum si vere de hodierno Felice dicta sunt, quæ ex Augustino referuntur, poterunt ea pluribus suo loco illustrari. Wandelbertus de solo Felice sic cecinit:

Idibus Octavis martyr Felix celebratur.

Non recte assequor, quid altera sua annuntiatione velit auctor Romani parvi: Civitate Theopoli XL martyrum. [Martt. 10.] Theopolim intelligo Antiochiam, de qua alibi egimus, & videri potest hodierna Baronii Notatio. At quinam sunt quadraginti illi Martyres? Qui lucem afferre debebat Ado, rem magis implexam reddidit per textum, quem ex ipso hic rursus integrum descripsit Noster, ubi decem dumtaxat adducuntur, qui sub Saracenis passi leguntur in gestis sanctorum Quadraginta, quasi de re aliqua notissima sermonem injiceret. Sed hoc ipsum præcipue inquiro, qui sint Quadraginta illi, in quorum gestis legantur decem passi sub Sarracenis? Cur excluduntur hic triginta alii, a Romano parvo conjunctim positi? Quæ sunt gesta illa ab Adone citata, sed verosimiliter numquam visa? Quo tempore passos credemus, seu solos X, seu universos XL? Respicit Baronius ad tempus, cum sub Cosrhoe rege Persarum Antiochia a Saracenis direpta est. Ast fortasse æque probabiliter remitti possent ad annum DCXXXVII vel potius DCXXXVIII, quo ab eisdem Arabibus ea civitas capta est. Fateor me hic non videre ubi pedem tuto figam, nisi quis certiora subministraverit; atque utinam per dubitationes meas id effici queat, ut ea alicunde eruantur.

[Attici.] Phryges sex martyres sunt nominatim indicati in allatis omnibus codicibus: ex his unicum tantum Atticum refert Martyrologium Romanum ex Usuardo. Hæc vera est Florentinii ad Hieronymiana observatio, etiam a Castellano adhibita, cui nostram jungimus, alibi non semel repetitam; quod nempe Martyrologis nostris, sed Usuardo imprimis familiare sit, ex majoribus Hieronymianorum martyrum manipulis, unum aliquem aut alterum seligere, nulla prorsus sociorum facta mentione, ut supra pluribus locis patuit: quemadmodum & hic liquet, totum laterculum sincere ac simpliciter Usuardinum esse.

AUCTARIA.

Praten. De auctario, huic codici forte ad marginem adjecto, dixi in Variantibus: notat Sirmondus idem & prima manu haberi in codice B.

Herinien. Toto textu purissimus, in fine, forte ut proprium loci, adjectum habet: Bergas, depositio sancti Vuinnoci. [Winoci.]

Antverp-maj Sic in fine habet: In pago Lemovicensi, natale sancti Leonardi confessoris. [Leonardi. Winoci.] Eodem die, depositio sancti Winnoci confessoris.

[Pauli &c. Willebaldi. Herculiani.] Rosweyd. Alia omnia: In Africa, Pauli cum aliis VII mart. Willebaldi episcopi & confessoris. Herculiani confessoris.

Pulsanen. Incipit: In territorio Dunensi, depositio beatissimi Leonardi, [Leonardi.] eximii confessoris. Deest Felix. Legit sanctorum quinquaginta. De Attico, nihil.

Antverp. & Max-Lubec. & Ughellian. In prima & secunda satis puri, sic pergunt: In Affrica, [Melanii.] S. Attici. In fine: Redonis, sancti Melani confessoris. Vide Greven. infra.

Antverp-max. Lovanien. & Leyden-Belg. In textu ferme conveniunt cum duobus præcedentibus, sed in fine: Item natale sancti Leonardi confessoris. Quod vero hi habent in fine, Danic. ponit in principio: Natale sancti Leonardi confessoris. [Leonardi.]

Leyden. In textu par ceteris, paulo ampliori phrasi in fine subjicit: [De Leonard.] Item natale sancti Leonardi confessoris, ob cujus meritum omnibus demonstrandum, cum fratres corpus illius ad sepeliendum transferrent, nix contra temporis naturam cadens, obtexit locum, ubi Sancto placuit sepeliri, ubi sepultus mira operatur, maxime in captivis. Hoc idem de sancto Leonardo elogium Ultraject. & Alberg. habent in principio.

Centulen. Toniza Africæ, sancti Felicis martyris. [Læti.] In territorio Aurelianensi, sancti Læti presbyteri. Sequitur de Attico, pure. In pago Lemovicensi, [Leonardi.] sancti Leonardi, eximii confessoris. Eodem die, [Winnoci.] depositio sancti Winnoci abbatis, qui fuit monachus sancti Bertini. In Oriente civitate Teopoli, sanctorum decem martyrum, sub Sarracenis passorum. Vide Observationem.

Bruxellen. Incipit: In Nobiliaco, juxta Lemovicum, depositio sancti Leonardi abbatis & confessoris, [Leonardi.] discipuli beati Remigii. Qui cum fratre Lifardo miraculis & sanctitate claruit. In annuntiatione de Felice turbatus, & ex Adone interpolatus est, purior in secunda. Atticum in Africa etiam collocat. Tum: Redonis, depositio sancti Melani episcopi & confessoris. [Melanii. Winoci.] Et sancti Winnoci abbatis & confessoris. Qui veniens de Britannia, in Gallia sanctitate vitæ præclaruit.

Hagenoyen. Prima satis pura est. Secunda est de Claro Vilcasino, tertia de Proculo Augustodunensi. Tum de X Theopolitanis, satis recte. Sequitur de Malachia. Dein: Ipso die, depositio sancti Leonardi abbatis. [Leonardi cum elogio.] Hic a sancto Remigio archiepiscopo de sacro fonte est elevatus, & ab eodem disciplinis est instructus. Cujus etiam parentes primum in palacio regis Franciæ habebantur. Hic tantam graciam a rege obtinuit, ut omnes incarcerati, quos ipse visitavit, protinus absolverentur &c. quæ malim legi in vita apud Surium. Pro Attici, legit Amri.

Aquicinct. Textui in fine superaddit: Redonis, sancti Melanii confessoris. [Melanii.] In Pago Lemovicino, sancti Leonardi confessoris, [Leonardi. Winoci.] qui extitit discipulus sancti Remigii Remensium episcopi. Depositio sancti Winoci abbatis.

Victorin. & Reg. Suec. num. 130. Atticum ponunt in Africa. [Milanii.] In fine: Redonis, sancti Melani confessoris.

[Lupantii. De Leonard.] Daveronen. In pago Turonico, sancti Lupantii confessoris. In pago Lemovicensi, sancti Leonardi confessoris. Qui tempore Clodovæi regis, clara Francorum stirpe creatus, & a beato Remigio Rhemensium archiepiscopo baptizatus & edoctus, patriam deserens, heremiticam vitam elegit, & apud Nobiliacum obiens, clarus miraculis, & maxime in compeditorum dissolutionibus vivit in Christo.

[Leonardi.] Ambianen. Ipso die, sancti Leonardi confessoris.

[Leonardi. Willehadi.] Matric-Cartus-Ultraject. Leonardi abbatis. Vuillehadi episcopi & confessoris. de hoc vide Romanum VIII Novembris. Sanctorum X martyrum. [Felic. conf.] Felicis confessoris. An qui in Romano ponitur Fundis in Latio?

[Leonardi.] Reg. Suec. signatus num. 428. In pago Lemovico, depositio sancti Leonardi confessoris.

[De reliquiis. Naz. & Cels.] Codex D. le Mare signatus A. Eodem die, adventus reliquiarum sanctorum Nazarii & Celsi ab Italicis partibus.

In Vatican. num. 5949. Deest annuntiatio ultima. [Casti.] Adjicitur: Beneventi, sancti Casti episcopi & martyris.

Altemps. In Britannia, sanctorum Winnehaddi & Winoci abbatis & confessoris. [Winnehad. & Winoci.] In Britannia minori, sancti Thenteoniei abbatis. Nomen non recte exprimitur, legi etiam potest Thenteonici. Forte nonnihil ex majori aliqua notitia limatum melius intelligetur.

Florentin. S. Leonardi ….. S. Appiani confessoris, qui natione Ligur, [Leonardi. Appiani.] in Cælo aureo monachus fuit. Rodonis, S. Meliani confessoris.

Bizunticen. Translatio sancti Gregorii Lingonensis episcopi. [Transl. Greg.] Die proxime præcedenti posita est ex codice Divionen.

Editio Lubeco-Col. Incipit: In pago Lemonicensi, loco Nobiliaco, [Leonardi elogium.] depositio sancti Leonardi abbatis & confessoris. Hic a beato Remigio, Remensis ecclesia episcopo, de sacro fonte levatus, & ab eodem salutaribus disciplinis instructus. Hic quamdam silvam intravit, & constructo in illa monasterio, strictissime cum aliquibus monachis in eodem degens, tandem vitam ibidem in pace finivit. Ob cujus meritum omnibus demonstrandum, cum fratres corpus illius ad sepeliendum transferrent, respicientesque viderent totam provinciam, contra temporis naturam, nive coopertam, locum autem illum, in quo sancto viro placuit quiescere, omnino nive vacuo [vacuum] invenerunt, ubi sepultus mira operatur, maxime in captivis. Sequitur textus satis purus. In fine: In territorio Turonico, sancti Lupancii confessoris. [Lupancii.]

Belin. In prima & secunda utcumque purus, sic habet tertiam: In Africa, sancti Atricii. In fine: [Melanii.] Redonis, sancti Meliani. Eodem die, sancti Leonardi confessoris. [Leonardi.] Altera editio legit, Melanii. Loco autem secundo interserit: In Nicomedia, [Adriani.] sancti Adriani martyris.

Greven. In Nicea, natalis sanctorum Adriani Juliæ, [Adriani &c. Donati &c. Eustasii & Julii. Melanii.] Eusebii. In Africa, sanctorum Donati, Pauli, Balsami. Item Eustasii, Julii. Vide Hieronymiana. Secundum aliquos hic, Melani episcopi Redonensis, quem Usuardus habet supra VIII Idus Januarii, Ado II Idus Novembris. Recte igitur a Rosweydo in appendicem rejecta est nescio quæ hodierna annuntiatio. Sequitur: In Bergas, depositio sanctorum quatuor fratrum Winnoti, Quadenoti, [Winnoti & 3 fratrum.] Ingenoti & Madenoti. In territorio Turonico, sancti Lupantii confessoris. In pago Lemovicensi, [Leonardi] depositio sancti Leonardi abbatis & confessoris. Qui a sancto Remigio de sacro fonte levatus ac salutaribus disciplinis instructus, silvam quamdam ingrediens, vitam austeram cum suis duxit, miraculis multis præcipueque in captivorum liberatione etiam in vita coruscans; tandem quievit in pace. Cum autem discipuli ejus corpus sacrum in alium locum transferre vellent, viderunt totam provinciam nive opertam, excepto loco, in quo viro Dei quiescere placuerat. [Christina Stumbelens.] Item sanctæ memoriæ Christinæ de Stummel in Nybeck [alias Nydeck] ducatus Juliacensis quiescentis. Nunc Juliacum translata est, ubi ejus reliquiæ venerationi expositæ sunt. Vide Acta XXII Junii.

[Restitut. Gisleni. Lupantii. Leonardi.] Molan. Ipso die, restitutio sancti patris nostri Gisleni. In territorio Turonico B. Lupantii confessoris. Redonis, sancti Melanii confessoris. Eodem die, sancti Leonardi confessoris, discipuli sancti Remigii episcopi, in civitate Lemovicensi, in provincia Aquitaniæ. Apud Bergas, in territorio quod vocatur cella Voromholt, [De Winoco.] depositio sancti Vuinoci abbatis, egregii Christi confessoris; cujus vita virtutibus & miraculis plena refulsit: qui in prædicto loco, multo tempore in Dei opere perseverans, & plurimos in Dei servitio aggregans, magnisque virtutibus & gloriosis miraculis, valde clarus, collectus est ad patres suos in senectute bona. Tum typis minoribus: De quo in ejus vita legitur, quod egregium duxerit, subjectis suis fratribus administrare, quia noverat Christum non venisse ministrari, sed ministrare: & quod quidquid operis aliorum manus velut arduum & grave, refugiebant, impigre & incunctanter accipere non timebat, cum tamen esset præditus titulo regiæ nobilitatis. Hic molam, ædificatam in fratrum pauperum usum, multo tempore propriis manibus rotavit. [Severi Barcinon.] Eodem die, Severi episcopi Barcinonensis, qui unus fuit LXX episcoporum, qui leges Gothicas in Hispania condiderunt. Hic a Barbaris Gothicis, qui Cathaloniam incolebant, clavo capite confosso, martyrio coronatur anno Redemptoris Jesu Christi DCXXXVIII. Quæritur, ex quo Martyrologio Molanus postrema hæc acceperit. Editiones aliæ eadem habent, sed pleraque multo brevius contracta sunt.

VII Idus.
Die 7.

In Alexandria, beati Achillæ episcopi, qui eruditione, fide, conversatione & moribus insignis fuit. [Achillæ.] Apud Perusinam Italiæ urbem, [Herculani.] natalis sancti Herculani episcopi, cujus corpus, post abscisionem capitis, ita unitum & sanum die quadragesimo, ut scribit beatus Gregorius Papa, repertum est, acsi nulla hoc incisio ferri tetigisset. [Amaranti.] Eodem die, beati Amaranti martyris, qui apud Albigensem urbem exacto agonis fidelis cursu sepultus, [Willibrordi.] vivit in gloria. In Frisia, depositio sancti Willibrordi episcopi.

Puri sunt Praten. Herinien. Antverp-maj. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Greven. & Molan.

Varia lectio. Achillei, legit solus Antverp-maj.; & sic est in Romano parvo, melius ab Adone & Usuardo restitutum, ut est in textu. Greven. & qui eum hic describit Molan. legunt, qui in eruditione; ex omnibus aliis redundat particula in. Solus Munerat. post Herculani episcopi, addit & martyris. Multa alia scriptoria sphalmata sunt, ut Achilli, Prusinam, Albiensem &c. atque in Antverp-maj. & Molano in fine post episcopi, adjectum est, & confessoris: sed maxima variatio in efformando nomine Willibrordi, quod ex Greveno accepimus, aliis omnibus discrepantibus, scribentibusque Vuilleboldi, Vullebrodi, Willebrordi, Villebrordi, Wllebrordi, Vuellebrodi &c.

[De elogio Herculani.] Huc rejeci difficultates circa Herculani elogium. Ac I quidem ipsius Usuardi esse, dubitare non sinunt probatissimi quique, imo codices omnes, exceptis dumtaxat Tornacensi & Pulsanensi, quos toties alias in elogiis mutilos agnovimus. 2 Ex Gregorii Dialog. lib. 3 cap. 13, acceptum esse plane constat: at unde ita formatum dicemus, ut Gregorii sensum non reddat? Praten. legit: Cujus corpus post abscisionem capitis ita intactum, alii omnes, ita unitum &c. Munerat. Cujus corpus abscisioni capitis ita unitum, rectius ad Gregorii mentem dixisset, abscisso capiti ita unitum. Hæc Gregorii lectio est: Ita caput ejus unitum fuerat corpori, acsi nequaquam fuisset abscissum, sic videlicet, ut nulla vestigia sectionis apparerent. Cumque hoc & in terga verterent, exquirentes siquod signum vel de alia monstrari incisione potuisset, ita sanum atque intemeratum omne corpus inventum est, acsi nulla hoc incisio ferri tetigisset. Quid si Usuardus sincerum exemplar Gregorianum non habuerit? De cetero elogium Usuardinum esse, tam est certum, quam certa est unanimis codicum omnium tum manuscriptorum tum excusorum consensio. At vero in antigrapho nostro Pratensi, [De codice Pratensi.] totum, tamquam adjectitium subducitur, testaturque Castellanus, in ora prætensi autographi recentiori manu adscriptum, a la marge, & en lettres moins anciennes que le texte. Quæro utra manus autographa sit? Si hæc & id genus alia in eo codice recurrentia indifferenter expendas, fallor, si non judices, nec priorem, nec posteriorem manum Usuardinam esse. Sed de his plura in Præfatione.

[Achillæ.] Observatio. Jam tertium sub hoc mensis principio citandum recurrit cap. 29 lib. 7 Eusebio-Rufiniani, ex quo Achillas hic, æque ac Theodotus II, & Pierius seu Hierius IV, acceptus est, & ab auctore Romani parvi, qui omnes inde extraxit, sic notatus: Alexandriæ, Achillei episcopi Melius Ado Achillæ, qui & ex citato loco accepit materiam elogii, mutata tantillum phrasi, a Nostro ad verbum transcripti. Atque hic denuo Sanctus est, apud alios Martyrologos, extra seriem nostram minime quærendus; uti & frustra indagabitur causa, cur hoc potius die quam altero quolibet recolatur; cum id pro mero Romani parvi auctoris arbitratu, & hic & plurimis aliis locis factum plane existimem. Vide quæ pro vero obitus die, verosimilius definivi in Tract. de Patriarchis Alexandrinis cap. 3 pag. 36 a num. 188, ubi & paucis collegi, quæ ad vitam ejus pertinent, conferenda cum articulo Tillemontii tomo 6 pag. 213 & 214.

In laudato Romano parvo secundum & ultimum locum tenet: Apud Perusinam, Herculani episcopi & martyris; [Herculani.] claritatis gratia interjecit Ado, Italiæ urbem, tertio loco Herculanum signans, sed absque ulteriori elogio, quod totum Usuardi verbis conceptum, & ex Gregorii Dialogis, licet non satis recte, desumptum esse oportet, ut supra ex probatissimis codicibus abunde demonstravimus. Et hæc quidem ex Gregorii, vadem citantis, auctoritate satis certa sunt; Quid de duobus Herculanis Perusiæ episcopis censendum sit, conatur explicare Baronius in Notatione, sed ipse Gregorii elogium ei Herculano aptavit, cujus aut natalis aut translatio recolitur I Martii, ut facile intelligas dubium hic & incertum hæsisse, quemadmodum hærent omnes, qui se patriis præjudiciis abduci non sinunt. Verum de his Herculanis geminis vel forte pluribus, uti & de aliis Umbriæ multiplicatis Sanctis, accuratissimam disquisitionem suo tempore dabit Janningus noster, qua densæ illæ, quibus pridem, teste Bollando, obvoluta fuit Umbria, tenebræ, pro majori parte poterunt dissipari.

[Amaranti.] Amarantus a Viennensi Martyrologo primum positus est secundo loco, ex cujus brevi elogio verba sua omnia desumpsit Usuardus. Fons est Gregorius Turonensis, de gloria Martyrum cap. 57, a quo Amarandus appellatur: nec scio quidquam aliud de Sancti hujus rebus gestis memoriæ proditum esse. Sic ipsum cum Willibrordo honoravit Wandelbertus:

Septenas, Amarante, pia de morte sacrasti.
Has quoque Willibrordus habet, quo principe plebis
Fresonum multi Christum sensere vocantem.

[Willibrord] Porro Willibrordum ab Adone recte semovit Rosweydus, quidquid Mosander Martyrologii ejus textui absque asterisco ipsum inserat. In Rabano die præcedenti, ex vitæ auctore Alcuino collocatur. Sed hic solius & vere Usuardi esse, vel hinc conficio, quod plane alia sit phrasis nostra, ab ea quæ Adoni tribuitur. Ceterum illustrissimi Sancti memoria non Frisiis solum aut Batavis, sed & Brabantis ac præcipue Antverpiensibus summa in veneratione est, ut pluribus egregiis monumentis ostendunt Annales Antverpienses, postremis lucubrationibus a Magistro nostro Daniele Papebrochio elaborati, sed hactenus manuscripti. Est & cara ejus recordatio in Museo nostro, ob celebrem illum & vetustissimum codicem Martyrologii Hieronymiani, vulgo Antverpiensem & Epternacensem, quo virum sanctissimum usum fuisse, eumque a Laurentio scriptum ostenditur Præfat. Bollandianæ pag. XLVI. Vita ab Alcuino soluta & ligata oratione composita exstat apud Surium, a Mabilione reproducta & observationibus illustrata seculi; Benedict. parte 1 a pag. 601, cui jungi poterunt elogia Bedæ & aliorum.

AUCTARIA.

Tornacen. De Herculano scribit sicut Ado. Cetera pura sunt.

Rosweyd. In primis purus: sic pergit: In Afternaco, sancti Willibrordi primi Trajectensium archiepiscopi. Eodem die, sancti Florentii Strazburgensis episcopi & confessoris. [Florentii.]

Pulsanen. Prima pura est. Secunda & tertia caret elogio. De Willibrordo, nihil.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. & Lovanien. In prima puri, secundæ, post episcopi, interserunt: Sub Totila rege interfecti. In tertia rursus puri, sic quartam formant: In territorio Treverensi, Epternaco monasterio, depositio sancti Willebrordi, [De Willibr.] Trajecti inferioris episcopi & confess.

Alberg. & Danic. Cum prioribus conveniunt, sed in fine: Civitate Methis, depositio sancti Rufi episcopi & confessoris. [Rufi.] Vide Rabanum.

Centulen. In prima Adonianus, sic pergit: Apud Albiginensem urbem, sancti Amaranti martyris. Apud Perusinam urbem Italiæ, sancti Hercolani episcopi & martyris, cujus beatus Papa Gregorius in libro Dialogorum tertio venerabilem mentionem facit. Cœnobio Asternaco, sancti Willebrordi episcopi & confessoris, [De Willibr.] quem rogante Pippino duce Francorum ordinavit episcopum Sergius PP., & ad prædicandum Fresonibus destinavit.

Bruxellen. Incipit: Apud Asternacum, monasterio Epthoniaco, [De eodem.] Treverensis dyocesis, depositio sancti Willebrordi episcopi & confessoris. Qui cum sociis duodecim veniens ab Anglia, a Sergio Papa Fresonum episcopus consecratus, sedem episcopalem ex dono Pippini Grossi, statuit apud Ultenburch, quod nunc Ultrajectum vocatur. Apud Albigensem urbem, natale sancti Amaranti martyris, qui exacto fidelis agonis cursu, sepultus vivit in gloria. Sequitur de Herculano, ut habent codices mediæ notæ supra. Tum de Achilla, pure. Denique: Metis civitate, depositio sancti Ruphi episcopi & confessoris. [Rufi.]

Hagenoyen. In prima satis purus, sic pergit: Apud Perusinam urbem Ytaliæ, passio sancti Herculani episcopi & martyris, [De Hercul.] qui vir totus erat catholicus, & suis suasit resistere Longobardis hæreticis, ob quod, dum civitas ipsa capta esset, a Thotilo rege hæretico jussus est interfici, & primo corrigiam de dorso ejus incidi, & postea decollari, & factum est ita; & corpus ejus insepultum permansit, ut scribit beatus Gregorius in Dyalogo, & die quadragesima corpus ejus sanum inventum est. [De Willibr.] In Frysia, depositio sancti Willibordi episcopi, qui erat unus de Capellanis Karuli imperatoris, ad cujus præceptum ille in civitatem Trajectensem se transtulit [patet anachronismus] & illam convertit ad fidem, & postea in Frysiam, ubi magnam partem illius terræ convertit ad Dominum, & ibi in pace obiit, & ipse est sepultus in Ekternaco, ubi prius ipse fuerat monachus, Treverensis dyocesis. [Rufi. Fibitii.] In civitate Methis, depositio sancti Rufi episcopi & confessoris. Sequitur de Fibitio Trevirensi ex V Novembris. Demum: In monasterio Habetensi, [Gebedrudis.] in Burgundia, sanctæ Gebedrudis, virginis & abbatissæ. Vide Castell. in indice.

Daveronen. In Turonico, sancti Baldi confessoris. Notat Castellanus scribendum Baudini. [Baldi.]

Matric-Cartus-Ultraject. Willebrordi episcopi primi Trajectensis. In margine habetur, festum in civitate. Herculani episcopi & martyris. Amaranthi martyris. Achillæ episcopi Alexandriæ.

In Vatican. n. 5949. Nihil de Willibrordo.

[Prosdocimi.] Florentin. Apud civitatem Paduanam, sancti Prosdocimi, ut in Romano.

Codex Montis sancti. Venerabilis transitus nobilissimæ virginis Gebetrudis abbatissæ sanctissimæ, [Gebetrudis.] sororis beati Adelphii, quæ suis meritis multa beneficia, se summa devotione quærentibus præstat.

Editio Lubeco-Col. Prima pura est; in secunda inseritur Totila, ut supra. Tum: Apud Albigensem urbem, [De Amarant] sancti Amarantii martyris. Qui apud eamdem urbem exacto fidelis certaminis cursu, ibidem sepultus vivit in gloria; cujus sacrum sepulcrum virtute Christi miraculis frequentibus illustratur. In territorio Treverensi Epthernaco monasterio, [De Willibr.] depositio sancti Willebrordi Trajectensis inferioris episcopi & confessoris. Cujus matri, dum adhuc eum in utero suo gestaret, visum est, lunam per os ejus ad interiora descendere, & longe lateque mundum illustrare: quæ visio futurum eum significavit prædicatorem, qui mundana corda illustrare sua doctrina debebat. Hic Frisones ad fidem Christi convertit, & ædificato in prædicto opido solemni monasterio honorabilium monachorum, [Rusi. Baldi.] ibidem sepultus requiescit. Civitate Methis, depositio sancti Rufi episcopi & confessoris. In territorio Turonico, sancti Baldi confessoris.

Belin. Incipit: Apud Paduam civitatem, depositio sancti Prosdocimi, [Prosdocimi.] primi episcopi civitatis ipsius, qui a beato Petro Apostolo episcopus ordinatus, ad prædictam civitatem Paduam, ad prædicandum Dei verbum missus est, ubi multis virtutibus & prodigiis coruscando, beato fine quievit. Sequitur textus non satis correctus.

[De Willibr.] Greven. Iste beatus vir ardore fidei ad euangelizandum gentibus Frisonum, de Britannia egressus, ut Beda libro 5 refert, ad Pepinum Francorum ducem declinans, ab eo Romam missus, a Sergio Papa episcopus ordinatus est anno Domini DCXCIII. Unde rediens, a præfato duce in castello Trajecto locum sedis episcopalis accepit, ac longe lateque verbum fidei seminans, infinitum populum Christo acquirens, tandem in Epthernaco monasterio, in territorio Treverensi, quod ipsemet construxerat, quievit in pace. [Polisii &c.] In Nichomedia, sanctorum Polisii, [Rogati &c.] Eustasii, Primi, Rogatiani. In Aphrica, natale sanctorum Rogati, Donati, Juliæ. Vide Hieronymiana. [Engelberti.] Ipso die, sanctæ memoriæ Engelberti archiepiscopi Agrippinensis Coloniæ & martyris: qui ob defensionem oppressorum, ab impiis innocenter occisus, feliciter occubuit anno gratiæ MCCXXX [in prima editione habetur MCCXXV. [Restituti. Rufi. Tricastini. Prosdocimi.]] Restituti episcopi & confessoris. Methis, beati Rufi episcopi & confessoris. Tricastini episcopi & confessoris. Prosdocimi episcopi & confessoris. Qui cum beato Marco Euangelista & Appollinare Rhomam veniens, a beato Petro civitati Patavinæ ordinatus episcopus, cum populum innumerum fidei Christi acquisivisset, tandem plenus dierum, meritorum ac miraculorum gloria, quievit anno episcopatus sui XCIII. [Florent. Baldi.] Argentinæ, sancti Florentini episcopi & confessoris. In territorio Turonico, sancti Baldi confessoris.

Molan. De Willibrordo litteris Italicis in textu, [De Willibr.] Trajecti inferioris. Tunc typis minutis: Qui quiescit inter Treverim & Lutzenburgum, in oppido &, rursus Italicis, in monasterio Echternaco, Treverensis diœcesis: cujus actus Beda presbyter in gestis Anglorum describit. Hic a Sergio Papa Romæ ordinatus est, & in Germaniam ad prædicandum destinatus, ibidemque requievit. Tum ex Rabano: [De Rufo.] Item sancti Rufi Metensis urbis episcopi & confessoris, qui translatus est a prædicta urbe, consentiente Drogone præsule, in Vormatiensem pagum, in villam quæ vocatur Oternheim, temporibus Lotharii imperatoris & Ludovici regis, ubi etiam sanctitas ejus multis virtutibus claruit. [De Prosdoc.] In Prosdocimo, describit Belin. Tum: [De Florent.] Apud Argentinam, sancti Florentii episcopi & confessoris, qui Sectorum indigena, in flore adolescentiæ patriam parentesque deseruit, & accitis sibi ejusdem propositi sociis Arbogasto, Theodato, ac Hildulpho, Domino duce, fines attigit Alsatiæ, temporibus regis Dagoberti, & Arbogasto in cathedra succedens, multis virtutum floribus gloriose refulsit. Sequitur minoribus typis de Engelberto, [De Engelb. Baldi.] ut Greven. Demum: In territorio Turonico, sancti Baldi confessoris & archiepiscopi Turonici. Editiones posteriores de Willibrordo, Rufo, Prosdocimo, Florentio & Baldo, ferme ut in prima. Tum: Arvernis, sancti Amandini confessoris. Die septima, sanctorum triginta & trium martyrum in Melitene. Et sancti patris ac thaumaturgi Lazari, [Martt. 33. Lazari. Restituti.] qui exercuit se in monte lacteo. Dein typis minoribus: Item depositio sancti Restituti, primi episcopi Tricastrensis, cujus corpus Aurelianus, in monasterio sancti Euurtii, præcipuo colitur honore. De Engelberto, ut supra; sed inter primam & posteriores editiones ea est diversitas, quod prior signet annum obitus MCCXX, hæ vero annum MCCXXV.

VI Idus.
Die 8.

[Claudii & sociorum.] Romæ via Lavicana, passio sanctorum Claudii, Nicostrati, Simproniani Castorii & Simplicii, qui primo in carcerem trusi, deinde scorpionibus gravissime sunt cæsi, sed cum a fide Christi mutari non possent, jussi sunt a Diocletiano in medio mari præcipites dari. [Severi &c. Coronatorum.] Item via Lavicana, natalis quatuor Coronatorum Severi, Severiani, Carpofori & Victorini, qui jubente Diocletiano ictibus plumbatarum usque ad mortem cæsi sunt. Horum nomina cum minime potuissent repperiri, quæ Domino revelante interjectis annis postea ostensa sunt, statutum est, ut anniversaria dies ipsorum sub nominibus supradictorum quinque martyrum recoleretur.

Conveniunt Praten. Herinien. Rosweyd. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Greven. & Molan. Item Antverp-max Ultrajectin. Leyden. Lovanien. Albergen. & Danic.
Varia lectio. Legendum esset ex Romano parvo & Adone Symphroniani, non Simphoriani, ut male habent Rosweyd. Max-Lubec. Greven. & Molan.; at ex melioris notæ codicibus servandum fuit Simproniani. In apographo nostro Pratensi deest Castorii. Nonnulli codices scribunt carcerem missi, sed puriores, ut est in textu. Hæsitasse potissimum videntur codicum scriptores circa ultimam textus formulam, nimirum, scribendumne esset sub nominibus supradictorum quinque martyrum, an potius quatuor martyrum. Praten. & Munerat. male legunt quatuor; Greven. & Molan. numerum supprimunt; ceteri ex Romani parvi, Adonis, ac proinde & Usuardi mente recte legunt, ut sensus exigit, supradictorum quinque martyrum. Reliqui in textu Carpofori & repperiri. De Nichostrati, Severini pro Severi, coleretur pro recoleretur, nihil magnopere notandum. At in Praten. videtur defuisse particula quæ, ante Domino, unde formanda esset constructio sicut habet Munerat. statutum est autem.

[Claudii &c. Severi &c.] Observatio. Binas textus nostri martyrum classes sic primus in Martyrologio conjunxit auctor Romani parvi, non primus tamen ipse combinationis auctor, utpote quam reperire potuerit in Sacramentariis Romanis, & notanter in Gregoriano, ubi & quinque priores nominatim, & quatuor Coronati anonymi in eadem Missa conjuncti habentur; sic quidem, ut in prima oratione Claudius, Nicostratus &c. expressi sint, in Præfatione autem de quatuor Coronatis anonymis agatur: cujus rei hæc ratio Missæ ipsi præfigitur: Quatuor Coronatorum nomina hæc sunt, Severus, Severianus, Victorinus & Carpophorus, quorum dies natalis per incuriam neglectus, minime reperiri poterat; ideo statutum est, ut in eorum ecclesia, horum quinque Sanctorum, qui in Missa recitantur, natalis celebretur, ut cum istis, eorum quoque memoria pariter fiat. Ad quæ vide variantes manuscriptorum lectiones in Menardi notis pag. 185, ubi & de quatuor Coronatorum ecclesia, titulo &c. Cum his modo conferamus Romani parvi verba sequentia: Romæ, martyrum Claudii, Nicostrati, Symphroniani, Castorii, Simplicii artificum insignissimorum. Et ipso die, IV Coronatorum Severi, Severiani, Carpophori, Victorini; quorum festivitatem statuit Melchiades Papa sub nominibus quinque martyrum celebrari, quia nomina eorum non reperiebantur, sed intercurrentibus annis cuidam sancto viro revelata sunt. In quibus vides eamdem ferme Sacramentarii sententiam referri. Quærit Menardus & cum eo recentiores aliqui, quomodo Melchiadis tempore ignorata fuerint sanctorum Coronatorum nomina, præsertim cum sub Diocletiani persecutione passi dicantur? Sed ego hic nihil video quod tantopere mirentur; quasi non plures, imo plurimi, grassante immani carnificina, coronati sint vivo & forte spectante Melchiade, quorum nihilominus distincta nomina in ejus notitiam non pervenerint. Huc refer Saussayi criticam, qui Romani parvi, invisi sibi opusculi, angulos omnes scrutatus, ridiculi hic aliquid se offendisse clamitat, quod Coronati quatuor sub nominibus quinque martyrum celebrentur. Sed hæc satis solide refutata sunt a Florentinio Admon. prævia 4, pag. 19, ut in Præfationis nostræ cap. 2 etiam indicavimus. Bedam potius, si verum Bedam novisset, vellicare poterat Saussayus: ille etenim cavillis istis ansam præbuit, dum ita indistincte signavit: Romæ, quatuor Coronatorum Claudii, Nicostrati, Symphoriani, Castorii & Simplicii, ubi aliorum nomina aliis supponi videntur, ad eamdem interim explicationem revocanda. Quod si ea non placeat, cum Ordine Romano prius luctetur Saussayus, quam Martyrologia convellere nitatur. In Kalendariis Allatii & Frontonis simpliciter ponitur hoc die: Natale SS. quatuor Coronatorum. At Sacramentarium Thomasii rem totam denuo confundere videtur: Sanctorum quatuor Coronatorum Cassiani, Claudi, Castori, Simproniani. Quomodocumque hæc vertas, aut verses, ad superiorem sententiam intelligenda sunt. Alia de Coronatis quæstio moveri potest ex Kalendario Bucherii sic legente: VII Id. Augusti. Secundi, Carpophori, Victorini, & Severiani, Albano & Ostiense. Quadrant nomina, excepto primo: sed quid sibi volunt Albano & Ostiense? An hic vere de Coronatis nostris agitur? Fateor hæc mihi necdum satis esse explorata.

Nodus haud minus difficilis est, quem VII Julii attigimus, ubi cum Romano parvo, Adone, Usuardo & Notkero putavimus, hodiernos quinque artifices distinguendos a quinque fere synonymis sancti Sebastiani Catechumenis, de quibus ibi sermo erat, ut plane diversa sunt Acta ambabus turmis ab Adone aptata. Scio hodiernum sub nomine Flori auctarium, quinque nostros ex S. Sebastiani Actis exornare, scio alios ita quoque sentire; verum confundendos hactenus non video, si recte discerni possint. Plura hoc die in notatione disputat Florentinius, nec ita rem expedit, quin multa supersint proximo mense Julio in Actis accuratius dissolvenda. De Coronatis non meminit Wandelbertus, nisi velimus Bedam secutum, eoque in secundo versu induxisse nomen Coronæ; interim priores quinque ita canit, ut tota laudatio synonymis quibusque martyribus aptari queat:

Claudi, Castori, Simplici, Simphoriane
Nicostrate pari fulgetis luce Coronæ,
Senas ornantes Idus merito atque cruore.

AUCTARIA.

Tornacen. In prima purus; in secunda refert nomina Coronatorum usque ad Victorini inclusive; desunt reliqua.

Antverp-maj. Etiam purus in prima, producit secundam ad cæsi sunt, sed in reliquis mutilus est.

Pulsanen. Primam habet usque ad Simplicii; secundam ad cæsi sunt, utrumque inclusive; cetera nihil.

In Danic. recentiori manu in inferiori ora codicis adjectum est: [Oct. OO. SS. Transl. Lud.] Item octava omnium Sanctorum. Item translatio sancti Ludovici confessoris. De quo vide Belin. & alios.

Centulen. Romæ, sanctorum martyrum Claudii, Nicostrati, Simproniani, Castorii atque Simplicii, tempore Dyocletiani. Eodem die, sanctorum quatuor Coronatorum Severi, Severiani, Carpofori, Victorini. [Oct. Vigoris.] Et octava sancti Vigoris.

Bruxellen. Incipit: Octava festivitatis omnium Sanctorum. Tum de IV Coronatis, sic tamen ut textus male compositus, pejus correctus sit. Tum de quinque aliis, post Simplicii, interjicit: Qui lathomi existentes, & nomine Christi artificiosissime operantes, primo in carcerem missi, & deinde scorpionibus gravissime cæsi sunt; sed cum a fide Christi flecti non possent, jussu Dyoclesiani in medio mari præcipitati sunt. In Affrica, passio sanctorum martyrum Rogati, [de Claud. &c Rogati. &c.] Primæ, Donati, Juliæ, Gaudii & Balsami. Vide Hieronymiana, die præcedenti. [Translat. Senator. &c. Translat. Ludovici.] Tum: Ipso die, translatio sanctorum martyrum Senatoris, Viatoris, atque Cassiodori. Item translatio sancti Ludovici episcopi & confessoris.

Hagenoyen. Romæ via Lavicana, passio sanctorum martyrum Claudii, [de Claud. &c.] Nycostrati, Symproniani, Castorii & Symplicii, qui primo in carcerem sunt missi. Qui cum edocti forent omni arte sculpturæ, Dyocleciano ydolum facere noluerunt, & postea scorpionibus sunt durissime cæsi, & tunc cum a fide Christi mutari non possent, jussi sunt a Dyocleciano in plumbea capsa in mare præcipitari. In altera ferme purus est, tum de Florentio, quem die præcedenti in Auctariis non semel posuimus, sic habet: [De Florent.] In Argentina, depositio sancti Florencii, ejusdem civitatis episcopi, qui prius in Hasela vitam heremiticam duxit, in multa patientia & abstinentia. Qui postquam filiam Dagoberti regis Franciæ, filiam unicam cæcam & surdam sanaverat, terram ad ædificandum monasterium accepit, & post mortem Arbogasti episcopi, sedem episcopalem ab eodem recepit, & multis clarus virtutibus obiit in pace. Deinde ex textu diei præcedentis, agit de Amaranto. Demum: Item sancti Austremonii episcopi & martyris. [Austremon] Vide natalem, die 1 Novembris.

Aquicinct. Pro Lavicana initio, habet Latina, & cum codicibus pro textu citatis legit Simproniani.

Matric-Cartus-Ultraject. Festum reliquiarum; nempe, [Fest. reliq.] ut in margine explicat, in Ordine Cartusiano. Verum de quibus, aut quorum Sanctorum reliquiis agat, necdum intelligo. Pergit: Quatuor Coronatorum, scilicet Severi, Severiani, Carpophori & Victorini. Claudii, Nicostrati, Symphoriani, Castorii & Simplicii.

Florentin. Translatio sancti Ludovici episcopi & confessoris, [Transl. Lud.] Ordinis Minorum.

Codex Castri-Car. Dedicatio ecclesiæ B. Mariæ Castri-Karoli, per manus Domni Leodegarii.

Luxovien. Mediano monasterio, translatio sancti Hidulfi archiepiscopi & confessoris. [Transl. Hid.] Vide auctarium Greven. infra.

Editio-Lubeco-Col. Octava omnium Sanctorum Dei. [Oct. OO. SS.] Item festivitas reliquiarum. Vide supra Matric-Cartus-Ultraject. Sequitur textus satis purus. Tum: Treveris in monasterio beati Maximini, [Weomadi.] natale sancti Weomadi episcopi & confessoris. Eodem die civitate Marsilia, translatio sancti Ludovici, [Transl. Lud] episcopi & confessoris, Ordinis Minorum. Ipso die, beati Austremonii episcopi & confessoris. [Austremonii Willehadi.] Item sancti Willehadi episcopi & confessoris. Vide infra Greven.

Belin. In textu satis purus, superaddit in fine: [Transl. Lud. Oct. OO. SS.] Eodem die, translatio sancti Ludovici episcopi & confessoris, Ordinis Minorum. Item octava omnium Sanctorum.

[Oct. OO. SS.] Greven. Octavæ festivitatis omnium Sanctorum. Festivitas reliquiarum eorumdem. Remisi supra ad Matric-Cartus-Ultraject. An de alia festivitate hic agatur, post videbitur. Reliqua Auctaria recenseo: In Africa, sanctorum Primi, [Primi &c.] Macharii, Justi & aliorum octodecim. Vide Hieronymiana. Item hic, depositio sancti Hildulphi episcopi Treverensis, [Hildulfi.] qui etiam supra habetur VII Idus Julii. Errat; nam habetur V Idus seu XI Julii: forte hic translationem indicare voluit, ut est supra in Luxovien. Pergit Greven: [Willehadi.] Eodem die, depositio sancti Willehadi, primi episcopi ecclesiæ Bremensis & confessoris. Treveris, [Weomadi. Godefridi. Austremon. Moroci. Transl. Lud.] sancti Weomadi episcopi & confessoris. Ambianis, sancti Godefridi episcopi & confessoris. Austremonii episcopi & confessoris. Moroci episcopi. Apud Marsiliam, translatio beati Ludovici, episcopi & confessoris, Ordinis Minorum.

[Transl. Lud. Oct OO. SS. Hildulfi.] Molan. Eodem die, translatio sancti Ludovici, episcopi & confessoris, Minoritæ. Item octava omnium Sanctorum. Ipso die, sancti Hildulfi episcopi Treverensis. Dein typis minoribus: Eodem die, depositio sancti Willehadi &c. ut Greven. [Willehadi. Godefridi.] Ambianis, sancti Godefridi episcopi & confessoris, cujus vita tribus libris conscripta habetur ad Rohardum decanum Suessionensem. Editiones aliæ litteris Italicis textui de Claudio &c. immiscent: Qui cum essent insignes artifices, & in lapidibus marmoreis imagines sculpere super omnes artifices nossent, eo quod falsos Deos adorare renuerant, primo &c. In fine: Item octava omnium Sanctorum. Bremæ, depositio sancti Vuillehadi &c. Virduni, sancti Mauri, [Mauri.] episcopi ejusdem civitatis & confessoris. Die octava, commemoratio archistrategi Michaëlis, [Michaëlis & OO. AA.] & reliquarum incorporearum virtutum. Demum typis minoribus: Ambianis, sancti Godefridi episcopi & confessoris. Ut supra.

V Idus.
Die 9.

[Theodori.] Apud Amasiam civitatem Marmaritanorum, natalis sancti Theodori martyris, qui temporibus Maximiani & Maximini imperatorum, pro confessione Christianæ fidei fortiter cæsus ac in carcerem missus, dein Domino Salvatore sibi apparente & monente ut constanter & viriliter ageret, relevatus est. Novissime postquam equuleo suspensus & ungulis est corrosus, ita ut ejus interiora nuda apparerent, [Ursicini, al. Ursini.] ardentibus traditur ignibus. Eodem die civitate Bituricas, sancti Ursicini confessoris, qui Romæ ordinatus a successoribus Apostolorum, primus eidem urbi destinatur episcopus.

Puri sunt Praten. Rosweyd. Greven. & Molan.
Varia lectio. Amasiam scribunt omnes cum appellativo Marmaritanorum, quasi peculiaris regio aut gens aliqua designaretur, cum sermo sit de legione militum Amaseæ in Ponto hiberna traducentium. Solus Rosweyd. scribit, Theodori militis & martyris. Idem cum Molano habet: Maximiani & Maximi. Rursus Rosweyd. elogii finem videtur voluisse expolire, dum ita legit; ignibus traditus, reddidit spiritum. Civitate Bituricas, solita est Martyrologorum locutio, eam forte emendare voluit Greven. per civitate Biturica. Ursicini certo scripsit Ado, atque ex eo Usuardus in omnibus prope codicibus, Greven. & Molan. verum nomen Ursini, quamvis non vere Usuardine, substituunt, ut est etiam in codice Pratensi B.

[Theodori.] Observatio. Vere Megalo-martyr nuncupari potest, præcipuo cultu præ Theodoris aliis militibus, si plures sunt, venerandus hic noster cognomento tiro, Amaseensis seu Euchaita, in Allatii & Frontonis Kalendariis, in Sacramentario Gregorii & in Martyrologiis prope omnibus hoc die apud Latinos celebratus. Ad Hieronymianos codices pertinere non videtur, ut facile admittit Florentinius; at Beda, Florus, Wandelbertus, & qui in serie nostra sunt, eum constantissime prædicant. Beda cum laudatis Kalendariis & Sacramentario, simpliciter habet: Natale sancti Theodori martyris. Paulo expressius Romanum parvum: Euchaitæ, sancti Theodori martyris, locum non natalis, nec martyrii, sed gloriosissimæ sepulturæ designans. Neque in Adone notatur palæstra certaminis, neque ejus elogium, saltem in hac commemoratione contraxisse videtur Usuardus, quem plane existimo Acta ipsa consuluisse, unde a legione militum, sic ibi denominata, civitatem illam suam Marmaritanorum non satis apte formaverit, quod vocabulum in elogio, sub nomine Flori edito, multo melius expunctum est. Porro ex præfatis Actis, cum egregio in Theodorum Gregorii Nysseni encomio a Surio vulgatis, seriem suam historicam Gallice compilavit Tillemontius tomo 5 a pag. 369, in notis eo spectantibus plurima observans, tum circa Acta ipsa, tum circa hunc & Heracleensem Theodorum, de quo in Actis nostris VII Februarii: quæ omnia in majori opere scrupulosius erunt expendenda. Videri interim possunt Notatio Baronii & Acta sincera Ruinartii a pag. 531. Sunt penes nos varia Græca monumenta de passione Theodori tironis ejusque miraculis, suo tempore cum jam pridem vulgatis illustranda. Solus in Wandelberti metrico, hoc versiculo honoratur:

Quinæ mox Idus Theudoro martyre vernant.

Floro supra citato etiam adscribitur tota nostra de Ursicino, seu melius Ursino Bituricensi annuntiatio, [Ursicini vel Ursini.] sed quæ certo ab Adone primum consignata & ex hoc ab Usuardo; hinc, nisi vehementissime fallor, a nostro illo Floro desumpta est, idque vel inde conjici datur, quod ipsum nomen, nempe Ursicini servatum sit, male ab Adone efformatum. Sed de Floro isto qualicumque, a Majoribus nostris edito, alibi disputavimus; hic satis sit, vere Usuardina esse, quæ in utraque commemoratione exhibentur. De Ursini vita & gestis ea probantur admittunturque, quæ a Gregorio Turonensi, de Gloria confessorum cap. 8 tradita sunt, a Tillemontio Gallice reddita, tomo 4 a pag. 477 atque explicata pag. 726. Vitam longiorem edidit Labbe tomo 2 Bibliothecæ MS. a pag. 5, incerti auctoris, inquit in scriptorum Syllabo, sed recentioris, qui multa parum probabilia ex popularibus rumusculis collegit, quod plurium aliorum vitium; forte etiam eorum, a quibus sunt manuscripta nostra de Ursini vita, revelatione & translatione, de quorum fide & auctoritate nolim præmature quidquam decernere. Solum noto, diem hunc a nonnullis elevationis censeri, natalem vero XXIX Decembris, quam certo, necdum mihi licuit tuto explorare.

AUCTARIA.

Herinien. Purissimus est, sed ex proprio loci vel provinciæ cultu, in fine superaddit: Virduni, depositio beati Vitoni, episcopi & confess. ejusdem civitatis.

Tornacen. In Theodori elogio, pro magna parte mutilus, in secunda, purus est.

Antverp-maj. In prima purus & integer, sic format secundam: Eodem die civitate Bituricas, sancti Ursini confessoris.

Pulsanen. In prima habet usque ad martyris; in secunda usque ad confessoris, expunctis elogiis. Addit autem in fine: Ipso die apud Virdunum, depositio sancti Guitoni ejusdem civitatis episcopi. [Vitoni.] Nomen satis notum est.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. Post textum: [Ejusdem.] Virduni, sancti Vidoni episcopi & confessoris. Max-Lubec. scribit Virdini & Widoni; rectius Ughellian. Vitoni.

Munerat. In textu utcumque purus, adjicit: Eodem die, [Maturini.] Maturini confessoris, cujus corpus honoratur & colitur in territorio Senonensis diocesis Scio ab Usuardo 1 Nov., ab aliis hoc die coli, sed nescio cur hic utroque die signaverit.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. & Lovanien. Textui puro subjungunt: Virduno, depositio sancti Vitoni, [Vitoni.] ejusdem civitatis episcopi & confessoris. Hæc vel similis phrasis sæpe hodie a codicibus repetitur.

[Dedicat. S. Salvator.] Albergen. & Danic. Præterea superaddunt: Dedicatio basilicæ Salvatoris. Vide infra Belin.

Centulen. Apud Amasiam civitatem Marmaritanorum, passio sancti Theodori martyris, sub Diocletiano. Eodem die, sancti Ursini Bituricensium primi episcopi & confessoris. [Vitoni.] Virdunis, sancti Vitoni episcopi & confessoris.

Bruxellen. Novum Theodorum producit: Romæ, [Theod. Rom.] sancti Theodori martyris. Sequitur prima nostra annuntiatio, fere pura. Tum: Atrebatis, [Ragnulfi.] sancti Ragnulfi martyris. De Ursicino, satis Usuardine. In fine cum codicibus reliquis: In suburbio Virdunensi, [Vitoni.] sancti Vitoni, ejusdem civitatis episcopi & confessoris.

Hagenoyen. Incipit, dies transponens: In Treveris, [Hildulfi. Imag. Cru.] sancti Hildulfi episcopi. In civitate [forte Berito] passio ymaginis Crucifixi. De Theodoro, post revelatus est, hæc inserit: Et turba albatorum virorum cum illo psallere cœperunt. Quæ ut viderent & audirent [pro viderunt & audierunt] custodes carceris, [De Theodoro.] fugierunt. Tunc sanctus Theodorus in ligno suspenditur, & ungulis ferreis laceratur, & latera ejus raduntur; & ait præses: Vis nobiscum esse Theodore, aut cum Christo? Et respondit, Christo meo fui, sum & ero. Et statim jussus est igne consumi. Qui in igne positus, ad vocem Domini emisit spiritum, & corpus ejus non est combustum, cælumque apertum super eum multi viderunt. Sequitur nova eruditio: Eodem die civitate Biturica, sancti Urciscini confessoris & episcopi. [De Ursino.] Hic prius vocabatur Nathanahel, de quo in Euangelio Johannis. Qui Romæ a successoribus Apostolorum ordinatus est episcopus, & primus eidem urbi destinatur pontifex, multis ad fidem conversis, & miraculis pluribus perpetratis, & ædificatis ecclesiis obiit in pace. [Vitoni. Attici. Melani.] Virduno, depositio beati Wydonis episcopi & confessoris. In Africa, sancti Attici martyris. Redonis, depositio sancti Melani confessoris. Spectant ad VI Novembris.

Aquicinct. In fine: In territorio Adartensi, sancti Ragnulfi martyris. [Ragnulfi. Vitoni.] Verduni, sancti Vitonii episcopi. Lege ut supra Vitoni.

Victorin. & Reg. Suec. num. 130. Eodem die in territorio Nevernensi, [Maturini.] sancti Maturini levitæ & confessoris. Secundus codex, nempe Reg. Suec. melius legit Maurini.

Ambianen. In suburbio Verdunensi, depositio sancti Vitoni, [Vitoni.] patris nostri, episcopi & confessoris.

Matric-Cartus-Ultraject. Theodori martyris. [Nathanaël. Vitoni.] Nathanaël episcopi, fratris sancti Philippi Apostoli Domini. Vitonis episcopi Verdunensis. Ursini episcopi & confessoris. Si scriptor hujus codicis Hagenoyensem vidisset, Ursinum & Nathanaël in unum conflasset.

Reg. Suec. signatus num. 428. Castro Virduno, sancti Vitoni episcopi. [Ejusdem.] Sic etiam ferme legit codex Luxovien.

Florentin. Apud Virdunum, sancti Victorini, ejusdem civitatis episcopi & confessoris. Lege Vitoni.

Remens. SS. Tim. & Apoll. In suburbio Virdunensi, natale sanctissimi Vitoni episcopi & confessoris.

Belnen. Translatio corporis B. Floscelli martyris, in hac ecclesia Belnensi quiescentis, [Translat. Floscelli.] quod corpus per venerabiles patres Dominum Simonem tit. S. Cæciliæ presb. Card. Apostolicæ sedis legatum in Francia, & Gerardum Dei gratia Æduensem episcopum, de loco ad locum magis venerabilem, die predicta est translatum, anno Domini MCCLXV.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Apud Edissam civitatem, [De sanguine Crucifixi.] commemoratio sancti Sanguinis Christi ex imagine Crucifixi Domini. In prima annuntiatione modice interpolata est. In secunda superaddit: [De Ursino.] Iste Ursicinus prius dictus est Nathanaël Apostolus Christi; cui Dominus dixit: Ecce verus Israëlita, in quo dolus non est. Quievit autem in pace, apud præfatam urbem sepultus & postmodum divina revelatione reinventus. In Hispaniis, sanctorum Fausti & Marcialis martyrum. [Fausti &c. Vitoni.] Virduno, sancti Widonis ejusdem civitatis episcopi & confessoris. Item Virduno, [Nicani.] sancti Nicani episcopi & confessoris. In territorio Nivernensi, sancti Mauri [melius supra Maurini] levitæ & confessoris. [Maurini. Damiani.] Nicomediæ, sancti Damiani confessoris. Vide Hieronymiana.

Belin. Incipit: Dedicatio basilicæ Salvatoris. Tum sequitur textus satis purus.

[Sang. Cruc.] Greven. Commemoratio Sanguinis Domini nostri Jesu Christi, qui apud Edissam civitatem, de imagine Crucifixi a Judæo percussa, miraculose profluxit. In Hispaniis, [Fausti &c.] sanctorum Fausti & Marcialis. Romæ, [Clement. &c] natalis sanctorum Clementis, Simphroniani. Item Nichomediæ, [Gamasi.] sancti Gamasi, alias Damiani. Vide Hieronymiana. Romæ, dedicatio basilicæ sancti Salvatoris, [Dedic. Salv.] hoc est sanctæ ecclesiæ Lateranensis, a beato Sylvestro facta. Ragnulfi martyris. Apud Heracleam civitatem Macedoniæ, [De Theodoro Heracleensi.] sancti Theodori martyris. Qui sub Licinio rege, pro fide Christi virgis & plumbatis diutissime cæsus, ungulis corrosus, faculis, vulneribus admotis, exustus, testis etiam acutissimis confricatus, deinde crucifigi sagittarique jussus, ad ultimum decollatione, martyrii gloriam adeptus est. Jam diximus spectare ad VII Februarii, nisi idem sit cum Amaseensi. [Theod. ep. Vitoni. Dethmari.] En synonymum alterum: Theodori episcopi Londoniensis & confessoris. Vitoni episcopi Virdunensis & confessoris. Dethmari confessoris. Item sancti Donati. [Donati. Mauri. Pauriliæ.] In territorio Nivernensi; sancti Mauri levitæ & martyris. Pauriliæ virginis sacræ, quam Paulus Apostolus legitur baptizasse. In Hellesponto, sanctæ Eusebiæ virginis. Apud Carthusienses monachos, commemoratio defunctorum fratrum & sororum ejusdem Ordinis.

[Dedic. Salv.] Molan. Dedicatio basilicæ Salvatoris, primæ basilicæ in palatio Constantini apud Lateranum, a beato Papa Sylvestro facta. In pago Attrebatensi, passio sancti Ragnulfi martyris, [Ragnulfi. Maturini.] qui positus est in basilica sancti Vedasti. Eodem die, Maturini confessoris, cujus corpus honoratur & colitur in territorio Senonensis diœcesis. Ex Munerato. Eodem die, crucifixio imaginis Domini nostri Jesu Christi in Syria, [Imag. Crucif Vitoni.] civitate Beritho. Virduni, depositio beati Vitoni, episcopi & confessoris ejusdem urbis. Posteriores editiones incipiunt: Romæ, dedicatio basilicæ Salvatoris, Constantini &c. De crucifixione imaginis, [Onesiphori. & Porphyr. Matronæ.] de Ragnulfo & Vitono, ut in priori. Adjicitur: Die nona, sanctorum martyrum Onesiphori, & Porphyrii. Et sanctæ matris Matronæ. Vide Martyrolog. Castellani.

IV Idus.
Die 10.

[Martini PP.] Natalis beati Martini Papæ, qui ob fidem Catholicam ab imperatore Constantino hæretico de ecclesia raptus, ac perductus Constantinopolim, relegatus apud Cersonam Liciæ provinciæ, ibidem vitam finivit, multis in eodem loco virtutum signis usque hodie refulgens. [Tiberii & sociorum. Demetrii & socior.] In territorio Agatensi, sanctorum martyrum Tiberii, Modesti & Florentiæ, qui tempore Diocletiani variis tormentis cruciati, martyrium compleverunt. Antiochiæ, sanctorum Demetrii episcopi, Aniani diaconi, Eustosii & aliorum viginti.

Ita Praten. Herinien. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Munerat. scribit ob fidem Christi Catholicam, & de reliquo constructionem torquet, vitiosa interpunctione. Plerique codices legunt Constantino, pauci Constantio; neutra lectio valet: primam in Adone repertam certo secutus est Usuardus; ast in Romano moderno emendatius legitur nomen Constantis, qui ab anno DCXLI ad DCLXVI imperium tenuit, sub quo indignissimam illam persecutionem, atque ex plagis & ærumnis martyrium passus est Martinus Papa. Rursus exilii locum notant codices omnes Cersonam, excepto Molano, qui Chersonam, ut est in Romano parvo & Adone. Sed quæ est ista Chersona Lyciæ? Crediderim, locum eumdem indicari, quem olim exilio & martyrio nobilitavit Clemens Papa, de quo erudite disputat Rosweydus Notatione 1 in libellum de Festivitatibus pag. 221 & 222. Hæc paucis hic indicasse sit satis. Reliqui in textu & Cersonam & Liciæ ex codicum formatione. Sic etiam Agatensi, licet Greven. & Molan. melius legant Agathensi. Videtur scribendum Tyberii, ex quo Gallice Tubery, ut habent iterum Greven.; & Molan. sed manuscripta præfero. Sic Aniani, pro quo aliqui Aviani: quid præstet, nescio.

[Martini PP.] Observatio. Martini Pontificis, fortissimi puritatis Catholicæ adversus Monothelitas defensoris & martyris festivitas, forte ex recentiorum codicum Usuardinorum placito, hoc tempore agitur XII Novembris; a Wandelberto, ipso verosimiliori obitus die signata est, nempe XVI Septembris. Inter antiquos alios Martyrologos, in sola serie nostra celebratur, a Romano parvo in sacras Tabulas primum relata, unica hac annuntiatione: Chersona Lyciæ, Martini Papæ, qui ob Catholicam fidem ibi relegatus, vitam finivit. Hinc in Adonem transiit, ex quo decerpta est tota annuntiatio nostra, ab ipsissimo Usuardo, duces sequente, non alio quam hoc die signata, ut probat codicum omnium antiquiorum sententia. Allatii & Frontonis Kalendaria, dum Martinum aliquem, absque distinctionis nota memorant XII Novembris, non hunc Papam martyrem, qui nec seculo nono tali die colebatur, sed celebratissimum illum Turonensem, ut mihi quidem videtur, respiciunt, ob Mennæ natalem, in diem sequentem ibi translatum. Sicui fortasse magis arrideat Frontonis ad Kalendarium eo die observatio, haud multum equidem reluctabor. Præclara sunt Martini Papæ Acta a Surio vulgata, quæ a nobis suo loco cum Anastasii aliorumque scriptis illustrabuntur; quo remittendæ quoque sunt plures intricatæ controversiæ circa pontificatus ingressum & egressum, circa tempus exilii omniumque gestorum ordinem chronologicum, quas satius est hic omnino præterire, quam jejunius & præter institutum nostrum delibare; pleræque jam, post Baronium, a Cointio, Papebrochio, Pagio aliisque eruderatæ, si non omnino explanatæ sunt. Liceat hic proprio loco repetere Wandelberti versum, quem dedimus XVI Septembris: Hinc sexto deno Martinus Papa beatur.

Martyres Agathenses Hieronymianis, Bedæ, Floro, Rabano, imo etiam Romano parvo ignoti, [Tiberii & sociorum.] a Wandelberto canuntur; distinctius signati ab Adone: In territorio Agathensi, in Cessarione, cetera ex ipso Usuardus in textu nostro verbatim descripsit. Acta aliqua edidit Petrus in Catalogo: alia diffusiora citat, non refert, Catellus in sua Occitania pag. 279, ex quibus priora contracta existimat. Multum fallor, ni Catelliana ipsa anno MDCLVI ad Bollandum miserit Possinus, in XXVII lectiones distributa, quæ, ut candide fatear, mihi nequaquam placent; sed de ipsis statuere alterius loci est. Audi metricum Wandelberti encomium:

Quartis Modeslus, Florentia Tyberiusque
Trino martyrio, trino pro nomine fulgent.

In Hieronymianis hoc die, primo loco legitur: In Antiochia, natalis sanctorum Demetrii episcopi, [Demetrii & sociorum.] Aniesi diaconi, Eustosi & sociorum ejus. Hæret hic merito Florentinius, ut Demetrium illum vel sub Demetriani, vel sub alio nomine ad certam sedem reducat. Sociorum nomina in apographis uniformia non sunt, nec uspiam determinatus numerus. Rabanus Hieronymiana presse sequi videtur, dum scribit: In Antiochia, natale Demetrii episcopi, Amnesi, Eustachii & sociorum ejus. Ad Adonis textum non pertinere, recte censuit Rosweydus: in appendice habetur, Aniani diaconi, Eustosii & sociorum eorumdem. Diversa Usuardi phrasis ostendit, ex ipso fonte immediate hausisse. Sed unde dicemus clausulam illam accessisse, & aliorum viginti? Non est tam facile nodum illum solvere, nisi aperte fateamur, errasse Nostrum, & Sanctos alios ad alias regiones spectantes, perperam in unum collegisse: nec vero viam explanat, imo potius involvere videtur notula Castellani, qua parte Eustosium tangit; forte melius divinans, dum alios viginti Africanos a tribus prioribus disjungit. Ceterum ita scripsisse Usuardum, atque etiam in Martino & Agathensibus textum nostrum vere Usuardinum esse, ex codicum arbitrio admittendum est.

AUCTARIA.

Tornacen. Non omnino purus, deficit in elogio martyrum Agathensium.

Antverp-maj. Prima annuntiatio turbata est; secunda non est integra; tertia prætermittitur.

Rosweyd. In textu satis purus, in fine adjicit: Eodem die in Britannia Cantiæ, depositio sancti Justi archiepiscopi & confessoris, [Justi. Monitoris.] qui quartus a beato Augustino fuit. Aurelianis, Monitoris episcopi confessoris. Vigilia beati Martini episcopi. Memineris codicem hunc Ultrajectinum esse, ubi cathedralis, postea metropolitana ecclesia, Martino dicata est.

Pulsanen. In prima fere integer; in secunda resecat elogium; tertia deest.

Antverp. & Max-Lubec. & Ughellian. In textu satis puri adjiciunt: Aurelianis, Monitoris episcopi. [Monitoris.] Est in codicibus plurimis.

Antverp-max. Ultraject. & Leyden. In textu puri sunt, sed secundo loco novam hanc annuntiationem invehunt: [Triphonis & Respicii. Monitoris.] Natale sanctorum Triphonis & Respicii. In fine subnectunt: Aurelianis, sancti Monitoris episcopi.

Lovanien. In textu præcedentibus purior est, nam caret annuntiatione interjecta de Triphone & Respicio.

Alberg. & Danic. Recentiorem formam induunt. Sic enim, Martino Papa ad XII translato, hodiernum textum ordiuntur: Natale sanctorum Martyrum Triphonis & Respicii. [Triphonis, Respicii, & Nimphæ.] Item sanctæ Nimphæ virginis, quam filiam Aureliani Maximilianus episcopus baptizavit. In Agathensibus & Antiochenis puri sunt. In fine, de Monitore, ut jam non semel supra. [Monitoris.]

Centulen. Natale sancti Martini Papæ & martyris, qui ob Catholicam fidem ab imperatore Constancio hæretico, in insula Cersona exilio relegatus, quievit in Domino. Corpus ejus Romam relatum multis miraculis fulget. In secunda, pro Tiberii, scribit Viti, de cetero in hac & in tertia annuntiatione purus, [Ejusdem.] in fine adjicit: Aurelianis, sancti Monitoris episcopi.

Bruxellen. Natale beati Martini Papæ. Hic Romæ celebravit concilium, [De Martino.] in quo dampnavit pravi dogmatis assertorem Paulum Constantinopolitanum, falsi nominis patriarcham. Propter quod Constancius imperator hæreticus ipsum ab ecclesia raptum, apud Cersonam Liciæ in exilium misit, & ibi ipse migravit ad Christum, multis in eodem loco, &c. Agathensium martyrum numerum auget, sic scribens: In territorio Agathensi in Cesariono, [De Agathen.] sanctorum martyrum Liberii, Tiberii, Modesti & Florenciæ. Qui tempore &c. In Antiochenis purus est. Tum: [Triphon. &c Nymphæ.] Eodem die, natale sanctorum martyrum Triphonis & Respicii. Et sanctæ Nymphæ virginis, filiæ Aureliani, quam sanctus Mamilianus episcopus baptizavit. [Bernardi.] Ipso die, depositio Bernardi, qui Latinorum primus fuit Antiochenæ ecclesiæ patriarcha. Aurelianis, [Monitoris. Leonis. Mauri.] depositio sancti Monitoris episcopi. Romæ, sancti Leonis Papæ. Vide notulam Castellani. Apud Verdunum, depositio sancti Mauri ejusdem civitatis episcopi.

Hagenoyen. Incipit ab Agathensibus, sed non satis pure. Tum de Nympha, ut in præcedenti. De Antiochenis, satis bene: deinde de Triphone & Respicio, ut supra. Sequitur: Ipso die, [De Martino.] sancti Martini Papæ & martyris, qui fuit vir totus Deo devotus, & in fide Catholicus, quia congregavit concilium contra Cyrum, Sergium & Paulum hæreticos & episcopos. Quia illos de suis dignitatibus ejecit, jussus est a spatario Olympii interfici, qui non permissus est a Deo sanctum Martinum videre, quia cæcus est effectus. Horum hæresis erat, quod nec unam nec duas voluntates seu operationes in Christo esse confitebantur. Tandem vir beatus vi capitur & Constantinopolim ducitur, nec sic acquievit, ut malos sustinere vellet; unde hac de causa Cersone in exilium mittitur, ubi quondam beatus Clemens Papa degebat, & ibidem Martinus feliciter migravit ad Dominum, martyr pariter & confessor. [Monitoris. Ludmillæ.] Aurelianis, depositio sancti Monitoris episcopi & confessoris. In Boēmia, sanctæ Leodemilæ, aviæ sancti Wentzeselai. Vide infra Greven.

[Monitoris. Probi.] Aquicinct. In fine: Aurelianis, sancti Monitoris episcopi. Ipso die, sancti Probi confessoris. An episcopi Ravennatis?

Matric-Cartus-Ultraject. Tiberii martyris cum sociis. [Georgii:] Martini Papæ & confessoris. Georgii discipuli Christi.

Reg. Suec. signatus num. 428. In territorio Aurelianensi, [Verani.] sancti Verani episcopi & confessoris. Est Cabellicensis, ex sepultura notus, de quo vide Castellanum die sequenti.

In Vatican. sub num. 5949. Deest annuntiatio ultima. [Mennæ.] Adjicitur: Beneventi, sancti Mennæ confessoris. De hoc nihil apud alios.

[Cuniberti. Leonis.] Strozzian. Civitate Agrippinensi, depositio sancti Cuniberti episcopi. Castello Milliduno, sancti Leonis confessoris. Vide de utroque XII Nov.

[Monitoris. Mauri.] Burdegalen. Aurelianis, Minoris episcopi. Lege Monitoris. Ipso die, sancti Mauri episcopi & confessoris. In Romano est VIII Novembr.

[Mauri.] Luxovien. Scribit cum aliis supra: Virduni, sancti Mauri episcopi & confessoris.

[Triphon. &c] Editio Lubeco-Col. Incipit: Romæ, natale sanctorum martyrum Triphonis & Respicii. Sequitur de Nympha, ut supra. In Agathensibus & Antiochenis satis pura est. [Monitoris.] Rursus de Monitore, ut supra. Tum: Apud Cersonam Liciæ, depositio beati Martini Papæ & martyris, qui ob catholicam fidem &c. [Justi.] Eodem die, beati Justi episcopi Cantuariensis & confessoris, qui cum Mellito & aliis multis a beata Gregorio Papa in Britanniam beato Augustino in adjutorium prædicationis missus est, qui primo Bosensis ecclesiæ factus antistes, postmodum quartus in regimine præsulatus Cantuariensis ecclesiæ Augustino successit.

[Triphon. &c] Belin. Incipit: Natale sanctorum martyrum Triphonis & Respicii & Nimphæ virginis. Martinus translatus est. In secunda & tertia, parum abest a puritate. [Notarii.] Tum: Aurelianis, sancti Notarii episcopi. Tunc hic Monitoris. Civitate Agrippinensi, [Cuniberti. Leonis.] depositio sancti Cumberti [Cuniberti] episcopi. Castello Milluduno, sancti Leonis confessoris. De hoc dixi videndum Castellan.

[Felicis.] Greven. Secundum aliquos hic, passio sancti Felicis Papæ & martyris, cujus celebritas IV Kal. Augusti potissimum agitur; sepultus vero perhibetur XV Kal. Decemb. Romæ, [Triphon &c Monitoris. Leonis. Justi.] sanctorum martyrum Triphonis & Respicii. Monitoris episcopi Aurelianensis & confessoris. Romæ, depositio beati Leonis episcopi. In Britannia, sancti Justi episcopi & confessoris. Qui cum Mellito & aliis a beato Gregorio Papa, in opus Euangelii Britanniam missus, primo quidem Brofensis episcopus, deinde Cantuariensis ecclesiæ, post sanctum Augustinum quarto loco archiepiscopus, sanctis fulgens operibus quievit in pace. Theodori episcopi Siccensis & confessoris. [Theodori.] Apud Ravennam, sancti Probi episcopi & confessoris. [Probi. Mauri. Theodori.] Mauri episcopi. Apud Antiochiam, sancti Theodori adolescentis confessoris, de quo lib. 10 historiæ Ecclesiasticæ refertur, quod ob Christi fidem tempore Juliani, a prima luce usque ad horam decimam tanta crudelitate & tot mutatis carnificibus tortus sit, ut simile nulla ætas factum meminerit. Romæ, sanctæ Nymphæ virginis, [Nymphæ. Ludumillæ.] filiæ Aureliani imperatoris. Ludumillæ, ducissæ Bohemiæ & martyris translatio. Parisius, [Catullæ. Ermegardis.] Catullæ matronæ nobilissimæ. Ermegardis comitissæ Zutphaniæ.

Molan. Natale sanctorum martyrum Triphonis, Respicii & Nymphæ virginis. [Triphon. &c Notarii Cuniberti.] Aureliæ, S. Notarii episcopi. Ex Belin. In Colonia Agrippinensi, depositio sancti Cuniberti episcopi. Castello Milleduno, sancti Leonis confessoris. [Leonis. Monitoris.] Ex eodem. Aurelianis, depositio Monitoris episcopi. Dein typis minoribus: In Britannia, sancti Justi &c ut Greven. nisi quod scribat Brocensis. In Martyrologio Romano sedes episcopalis non apponitur Item ex eodem de Theodoro adolescente Antiocheno. Editiones posteriores Martinum differunt ad XII. Primo loco litteris Italicis agunt de Triphone, [Justi. Theodori.] Respicio & Nympha. In fine: In Britannia, sancti Justi episcopi & confessoris, quem illuc Gregorius Papa direxit, cum aliis ad Euangelii opus. Eodem die, sancti Probi, Rhavennatis pontificis, in æde ipsi dicata sepulti. Aurelianis, depositio sancti Monitoris episcopi. Die decima, sanctorum Apostolorum Erasti, [Erasti &c. Theoctistes.] Olympi & sociorum. Ex Horologio. Demum, minoribus typis adjectum est: Item, sanctæ Theoctistes Lesbiæ.

III Idus.
Die 11.

[Martini.] In Galliis Turonis civitate, natalis beati Martini episcopi & confessoris, cujus vita tantis extitit miraculis gloriosa, ut trium mortuorum meruerit esse suscitator. In Scithia metropoli Frigiæ Salutariæ, [Mennæ.] passio sancti Mennæ martyris, qui persecutione Diocletiani, postquam studuit cælesti regi secreta conversatione in heremo militare, procedens ad publicum, ac se Christianum libera voce declarans, primo diris cruciatibus examinatus, novissime fixis in oratione genibus, & Domino Jesu Christo gratias agens, gladio cæsus est. [Verani.] Item Lugduni, sancti Verani episcopi, cujus vita fidei & virtutum meritis illustris fuit.

Ex Praten. Herinien. Rosweyd. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Belin. 1 edit. Greven. & Molan.
Varia lectio. Molan. in ipso principio aliquid variat: In Galliis civitate Turonis. Rosweyd. urbis Trajectinæ patronum majusculis miniatis exornans, legit beatissimi Martini. Solus Munerat. posuit, quod trium &c. Sic item meruerit, pro quo Antverp. mereretur, pejus Max-Lubec. meretur; Belin. autem mereretur esse suscitator magnificus. Quot modis Scythia & Phrygia scribantur, non semel diximus; hic rursus sequor majorem codicum numerum. Certum est Scythiam hic ab Adone perperam invectam, pro qua Baronius substituit Cotyæi. Greven. & Molan. male pro studuit, legunt meruit. In omnibus est heremo; in Praten. exanimatus; in Herinien. examinatus; in pluribus ita utima syllaba abbreviata est, ut æque legi possit examinatur ac examinatus, utrumvis selige, nos postremum tenemus. Praten. legit Veriani; Rosweyd. Valeriani; major pars stat pro Verani: sed videtur dubitasse Molanus, de quo Verano ageretur, unde sic simpliciter scripsit: Item sancti Verani &c. Reliqua minutiæ sunt, ut Thuronis, Salutaris, cœlesti, Nerani &c.

Observatio. Vere in hujus diei nota pronunciavit Florentinius: Sancti ac Thaumaturgi Martini omnia ita nota sunt, [Martini.] ut hic aliqua repetere non expediat. Nobis tamen paucula depromenda sunt, quæ ad rem nostram pertinent. Itaque in Hieronymianis, Beda, Romano parvo & Adone, phrasi non multum dissimili eaque brevi commemoratur; hoc solo discrimine, quod Romani parvi auctor miraculorum patratorem prædicet. Noluit Usuardus illaudatum præterire Sanctum, diffusissimo cultu, omni memoria, & toto saltem Occidente longe celebratissimum. Floro etiam aliquid adscribitur, sed Rabanus longiori elogio Martinum ornavit. Wandelbertus infra recurret. Multa de Martino observavit Baronius in notatione, plura in Annalibus, forte hinc inde, præsertim in figendo obitus anno, emendanda. De nullo ferme Sancto tot illustria monumenta supersunt, nullus tot inclytos encomiastes nactus est. Notissimi sunt præcipui, Sulpitius Severus, Benedictus Paulinus Petrocoriensis, Fortunatus & Gregorius Turonensis, quorum opera multorum eruditorum notis explicata & illustrata sunt. Pleraque collegit, discussit ac digessit Gervasius in vita, Gallice Turonibus edita anno MDCXCIX, brevius Tillemontius tomo 10 a pag. 309, quorum lucubrationibus, ad elucidanda vetustiora, suo tempore gratanter utemur. Poëta Martyrologus Mennam præponit, ac nescio quam Domicillam Martino subjungit, quæ, licet in Hieronym. forte ponatur, cum in nostris hodie nota non sit, sola priorum encomia describemus. Sic cecinit, non ex Molano, sed ex Spicilegio Acherii:

Menas sanctus ovat ternis virtute fideque.
Confessor merito, officio & sermone sacerdos,
Atque fide martyr, lato famosus in orbe
Martinus, votis festoque vocatur eodem.

[Mennæ.] Quam nota & plana sunt circa Martinum ferme omnia, tam implexa videntur, quæ Mennam, cetera illustrem martyrem, concernunt. Imprimis non constat, in Hieronymianis signari sub hac formula: Alexandria metropoli, natalis sancti Minatis, tametsi id elicere velle videatur Florentinius. Beda legit: Ipso die, natale sancti Mennæ martyris. Idem nomen reperitur in Allatii (sed IV Idus) & Frontonis Kalendariis, atque in Gregorii Sacramentario; ejusdemque Sancti celebrem olim Romæ memoriam, præter alia ostendit habita a S. Gregorio homilia 35, ad quæ vide Frontonis notam. At in hisce postremis nullo peculiari signo aut loci aut temporis distinguitur. Romanum parvum scribit: In Scythia, Mennæ martyris, Constantinopolim translati. Est in Rabano prolixius elogium, unde tamen nihil magnopere statui potest, nisi ex Adoniano ad certas circumstantias determinetur; in quo nihilominus ea indicatur positio, a Nostro inde ad verbum desumpta, quæ rem non satis explanat: Eodem die, in Scythia, metropoli Phrygiæ Salutariæ &c. Palæstra in Romano emendatius posita est, observatque Castellanus, diversum hunc esse ab alio Mena seu Menna Callicelado, de quo cum Hermogene & Eugrapho agitur in Romano X Decembris. Quin imo diversa Acta utroque die a Surio ex Metaphraste vulgata sunt, de quibus alibi judicium feremus. Jam vero dum & illa & Martyrologia accuratius excutiuntur, non adeo obvium est decernere, unusne an plures Mennæ fuerint; an unius Acta ab alio Sancto translata non sint; verbo, obscura & ambigua non pauca recurrunt, de quibus vide tantisper Tillemontium tomo 5 a pag. 441 & 758. Interim textus noster ex Adone plane contractus est, servata palæstra, ut in Variantibus dictum est.

[Verani.] Verani, haud dubie Lugdunensis episcopi, meminit, non in appendice, ut ait Florentinius, sed in ipso textu, Viennensis Martyrologus, ex quo desumpti sunt omnes annuntiationis nostræ apices. In Hieronymianis etiam legitur, sed non dubitaret Florentinius, quin sit ex additis ad vetustius Martyrologium. Quidquid sit, notat ibi laudatus scriptor Veranos plures, nempe alterum Gabalitanum, seu Cavallicensium episcopum, alterum Venciensium, eosque a Lugdunensi & hodierno nostro diversos, ex Hagiologio Labbei, Saussayo & Raynaudo. Aliter sentire videtur Castellanus; nam Veranum adjecta notula Venciensem declarat, ex IX Septembris huc translatum, qui Gallice vocetur Veran: secundum vero Gallice Vrain, Cabellicensium episcopum statuit, qua ratione Veranus Lugdunensis omnino excludendus esset. Hæ sunt controversiæ, alibi operosius discutiendæ: textus noster Lugdunensem haud obscure designat, isque & Usuardinus est. Vide Tillemontium tomo 15 pag. 849.

AUCTARIA.

Tornacen. In prima purus, in secunda, desinit ad Mennæ martyris, expuncto elogio. In tertia denuo purus.

Antverp-maj. Deficit in hoc codice totus hujus diei laterculus.

Pulsanen. In prima purus est; secundam. & tertiam truncat, post martyris & post episcopi.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Alberg. & Danic. Toto textu puri essent, [De Martin.] nisi de Martino, post, ut trium mortuorum mereretur esse magnificus suscitator, adderent hæc: Hic anno Domini quadringentesimo felicem spiritum cælo reddidit.

Centulen. In Galliis, civitate Turonis, transitus sancti Martini archiepiscopi & confessoris, cujus sacrum sepulchrum, virtute Christi, miraculis frequentibus illustratur. Eodem die apud Scithiam, sancti Mennæ martyris, qui gladio vitam finivit. Lugduni, sancti Neroni [male scriptum est Verani nomen] episcopi, vita & miraculis clari.

Bruxellen. In prima satis purus, sic pergit: Et in Scithia, metropoli Frigiæ Salutariæ, passio sancti Mennæ martyris, [De Menna.] qui sub persecutione Dyoclesiani & Maximiani, cum esset miles ex Egiptiorum provincia ortus, abrenuncians terrenæ militiæ, cælesti regi clam, & sub secreta conversatione in eremo studuit militare; deinde nataliciis præfectorum imperatorum procedens in publicum, liber a voce se Christianum professus est; ac primum cæsus ita, ut plateæ sanguine inundarent, & post eculeum & ignem superans, per tribulos & sudes ferreas, ligatis manibus & pedibus tractus, novissime fixis in oratione genibus, & Domino Jesu Christo gratias agens, gladio cæsus est, & corpus igni traditum est. Apud Cyprum, civitatem quæ dicitur Amathunta, [Jo. Eleemos.] depositio sanctissimæ memoriæ Johannis Eleymonis, Alexandrinæ civitatis archiepiscopi. Vide XXIII Januarii.

Hagenoyen. In Galliis civitate Turonis, depositio sancti Martini episcopi & confessoris, [De Martin.] cujus vita tota miraculosa fuisse describitur, ita ut trium mortuorum mereretur esse suscitator. Hic in triplici statu fuisse legitur, scilicet militari, monachali & pontificali, in quibus omnibus statibus ipse placuit Deo. Ipse namque in militia servivit imperatori irreprehensibiliter, ita quod nec Deum in illa offenderet. In monachatu servivit Deo, & sibi fideliter adhæsit, ita ut ipse forma religionis ceteris esset. In episcopatu ipse servivit Christo, & hoc ad Dei honorem, proximi utilitatem, & ad suam in bonis promotionem. Denique beatus Martinus, multis perpetratis miraculis, pluribus ædificatis ecclesiis, & ad fidem conversis; & multis insidiis, tam a paganis, quam ab hæreticis tolleratis, & idolis diversis destructis, plenus bonis operibus migravit ad Dominum in pace. In Menna, tantum modice interpolatus est. In Verano purus, adjungit: Item sancti Johannis elemosinarii episcopi & confessoris. [Jo. Eleemos.]

Aquicinct. In fine: In villa, quæ dicitur Malonia, [Bertuini.] natalis sancti Bertuini episcopi. & conf.

Matric-Cartus-Ultraject. Martini episcopi & confessoris.. [Ejusdem.] Mennæ martyris. Bertuini episcopi & confessoris. Veriani episcopi & confessoris.

Altemps. Ipso die, sancti Livini archiepiscopi Doroberniensis. [Livini.] Dubium est, quid velit.

Florentin. Apud Ravennas, sancti Probi archiepiscopi & confessoris. [Probi.] Vide die præcedenti.

Editio Lubeco-Col. Post ea, quæ ex Antverp-max. &c. supra dedimus, adjungit: Ejus transitus sancto Ambrosio episcopo Mediolanensi, & beato Severino archiepiscopo Coloniensi manifestatus divinitus fuit. [De Menna.] De Menna: Qui persecutione Diocleciani imperatoris, cum esset nobilissimus miles Egyptiorum generis, abrenuncians seculo, studuit secreta conversatione cælesti regi in heremo militare. Deinde in nataliciis præfectorum imperatorum procedens ad publicum, ac se Christianum libera voce coram eis declarans, traditus est Pirro judici puniendus, qui primo diris cruciatibus examinatur &c. In ultima annuntiatione, pura est. In fine: Eodem die, [Theophilæ.] sanctæ Theophilæ virginis & martyris.

Belini editio altera: Ipso die, transitus sancti Joannis eleemosynarii, episcopi Alexandrinæ urbis. Vide, ut diximus, XXIII Januarii.

[Valent. &c. Felicis &c.] Greven. Romæ, natalis sanctorum Valentini, Feliciani, Victorini. Ravennæ, Felicis, Valentinæ, Houellæ, Octavii, Januarii, Erundinis. Vide in Hieronymianis. [Bertwini. Ganfridi. Jo. Eleemos.] Bertwini episcopi & confessoris. Ganfredi episcopi Soriensis & confessoris, Ordinis Cisterciensis. Secundum aliquos hic, Joannis eleemosynarii, qui supra habetur X Kalend. Februarii. Item sancti Mennæ solitarii, [Mennæ solitarii.] magnæ sanctitatis viri. De quo beatus Gregorius 3 Dialog. refert, quod studium ei fuerit, nihil in hoc mundo possidere, nihil requirere, omnes qui ad se causa charitatis venissent, ad æternæ vitæ desideria accendere. Inter oblationes sibi missas, oblationem stupratoris cujusdam per spiritum cognovit ac respuit. [Theophilæ. Rogæ. De Martino.] Theophilæ virginis & martyris. In Galliis, Rogæ matronæ.

Molan. Aliis litteris de Martino subnectit: Hujus vita & doctrina per miracula, quæ Dominus per eum fecit, pene omnibus fidelibus claret: nec necesse est a nobis hic aliquid exinde commemorari, quia ipsius vitam, virtutes & signa Sulpitius manifeste luculento sermone descripsit; nec non & Gregorius, ejusdem urbis episcopus, in miraculorum libris plenissime disseruit. In fine: In Malonia, sancti Bertuini episcopi & confessoris. [Bertuini. Menn. solit. Theophanii.] Deinde minoribus typis de Menna solitario, ex Greven. supra. Denique: Depositio Theophanii confessoris, comitis Centuncellensis, de quo beatus Gregorius Dialogorum lib. 4, cap. 27. Editiones aliæ de Martino, paulo brevius: Hujus vitam Sulpitius manifeste luculento &c. In fine: Apud Namurcum in Malonia, [De Bertwin.] sancti Bertuini episcopi, qui de Hibernia insula veniens in saltum, qui vulgo appellatur Marlignia, condidit oratorium in supradicta villa Malonia super Sambram, in honorem semper Virginis Mariæ. [Stephanid. Theodori Studitæ.] Ubi diu Deo militans, cursum suum feliciter implevit. Die undecima, sanctæ martyris Stephanidis, & sancti patris & confessoris Theodori Studitæ. Ex Horologio Græcorum.

Pridie Idus.
Die 12.

Apud provinciam Tarraconensem, civitate Tirassona, beati Emiliani presbiteri & confessoris, [Æmiliani] cujus admirabilem vitam Braulio Cæsaraugustanus episcopus simplici sermone descripsit. Civitate Agripinensi, [Cuniberti. Paterni. Leonii.] depositio sancti Cuniberti episcopi. In territorio Senonico, sancti Paterni martyris. Castello Miliduno, sancti Leonii confessoris.

Sic habent Praten. Herinien. Tornacen. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Munerat. scribit Terraconensi, ceteri cum textu. Major in civitatis nomine variatio, nam Praten. Antverp. & Max-Lubec. legunt Tyrassona Tornacen. Tarrassona; pejus Munerat. Trasona: prævalet aliorum auctoritas. In solo Molan. est Æmiliani, ceteri codices, etiam qui diphtongis utuntur, simpliciter. Ammirabilem Greveni est; turpius in Max-Lubec. annumerabilem. Soli Herinien. & Munerat. habent Chuniberti. In Greven. & Molan. emendate legitur Mileduno, at cum reliquis omnibus scribendum fuit Miliduno. Antverp. Max-Lubec. & mediæ notæ codices, ultimum Sanctum vocant Leonis, Munerat. Leoni; legendum est Leonii, Gall. Liene.

Observatio. Habet hoc singulare hodiernus Usuardi textus, cum alio quem retulimus XXVIII Septembris, quod ex solitis fontibus Romano parvo & Adone non profluat, quodque adeo plane Usuardinus, & certo sensu primigenie & integre Usuardinus dici posse videatur & debeat: licet fateamur, Cunibertum & Leonium, aliis Leonum seu Leonem ex Wandelberto, si eum Usuardus novisset, procedere potuisse. Itaque ex quatuor Sanctis hic consignatis, nullus apud Hieronymianos, Bedam, Florum, Rabanum, aut in serie nostra, apud auctorem Romani parvi atque Adonem commemoratur. Qui primo loco ponitur Æmilianus, [Æmiliani] cognomento cucullatus, quod nomen Gallice vertunt Milhan vel Milhar, ab Usuardo ex Hispania verosimiliter accersitus est, saltem ex Ildefonso lib. de viris illustribus in Braulione acceptus, cujus verba citat Baronius hic: Vitam Æmiliani cujusdam monachi, & memoriam ejus & virtutum illius viri, suo tenore commendat pariter & illustrat. Vide Ildefonsum ipsum in editione Miræi cap. 12 pag. 97, & alia monumenta, quæ in notatione adfert laudatus Baronius; nec inutilis est Castellani observatiuncula. Prædictam vitam edidit Mabilio sec. 1 Benedict. a pag. 205, ubi in observationibus præviis Adonem suum denuo producit, ab omnibus tum vulgatis tum Mss. nostris passim & ubique discrepantem. Bona ejus venia, erit apud nos Æmilianus pure Usuardinus; neque enim Martyrologum istum adeo egenum depingimus, ut nec tantillum proprii ei reliquum faciamus.

[Cuniberti.] Tres alii Sancti procul quærendi non fuerunt; Cunibertum, sub prima Regum Francorum stirpe olim celebrem, jamque in præcedentibus non semel inter Auctaria relatum, suggessit Fredegarius vel Colonia ipsa; de quo etiam videnda Baronii Notatio. Acta a Surio edita, mihi quidem satis jejuna videntur, nec quadragenarium episcopatum, latissimamque rerum præclare, in Austrasia potissimum, gestarum seriem pro merito decurrunt; ut taceam, notasse olim Bollandum non modica correctione indigere; unde suo tempore ex vitis sancti Sigeberti regis & B. Pippini Majoris domus operosius erunt colligenda, restituenda, & illustranda.

[Paterni.] Paternus, Senonensis monachus & martyr, fortasse ex Actis ab ignoto auctore conscriptis, Usuardo innotuit, non ex Adone, quem & hic perperam obtrudit Mabilio pro XIII Novembris; nam neutro die ab eo Martyrologo vere consignatus est; nec in Mosandro, nec in Rosweydo aut ejus appendice; nec in Mss. nostris, si solum Lobiensem excipias, usquam notatus. Acta a præfato Mabilione sec. 3 Benedict. parte 1, pag. 463 referuntur, tamquam rudi minerva prius exarata, deinde nonnihil expolita, utroque auctore anonymo, de quorum fide & sinceritate post videbitur.

[Leonii.] Martyrologium Romanum ad X Novembris legit: In oppido Milleduno, sancti Leonis confessoris; pro quo in notis Baronianis citantur vetera Mss. & vetus Martyrologium Romanum; nempe, ut opinor, a Belino editum, quem in Auctariis ejus diei, cum Florentinis aliisque citavimus, ubi & a non nemine Romæ Leo aliquis ex Hieronymianis celebratur. Ad Romani textum apposita Castellani notula Leonem Papam I intelligit, mortuum, inquit, XXX Octobris, eo autem die X Novembris depositum, de qua re nos propriis locis egimus, nempe XI Aprilis & XXVIII Junii; ubi contra novam Pagii opinionem, contra Papebrochium & Castellanum, ex aperta Hieronymianorum determinatione, verosimilius censuimus, X Novembris verum esse Magni Leonis natalem. Hic vero certum credimus, Leonium Miledunensem, Gallice Liene, ad hunc diem proprie pertinere, de cujus vita & rebus gestis doceri cupimus. En modo geminum de Cuniberto & Leonio Wandelberti versiculum:

Agrippina, tuus pridie excellet Chunibertus.
Leonium Sequanæ recolunt quoque littora sanctum.

AUCTARIA.

Antverp-maj. In primo deest elogium, ad marginem eadem fere manu adjectum. Cetera etiam hinc inde turbata sunt.

Rosweyd In textu deest Paternus: nec reliqua omnino pura sunt. In fine adjicitur. In Daventria, sancti Lebuini confessoris. [Lebuini.]

Pulsanen. In prima caret elogio. In secunda scribit Cuniberti abbatis. Quarta scribit Leonis pro Leonii.

Lovan. In textu satis purus, addit: Item Romæ, sancti Bonifacii IV Papæ & confessoris. Eodem die, [Bonif. PP. Lebuini.] depositio sancti Lebuini. Cum hoc ferme convenit Leyden-Belg.

Antverp-max. Eadem habet augmenta, sed textui inserit: Apud Alexandriam, beati Johannis episcopi & confessoris, [Jo. Eleemos.] qui elemosinarius dicitur.

[De Cunibert] Leyden. In prima purus, de Cuniberto addit: Hic quodam tempore, dum in præfata urbe, in basilica sanctarum XI milium Missarum solempnia celebraret, cuncto populo cleroque, qui aderat, respiciente, columba candoris nivei volatu placido circumgyrans, insedit sancto capiti antistitis venerandi. Sequitur de Paterno & Leonio (quem omnes codices mediæ notæ Leonem vocant) pure. [De Bonifac.] Tum: Item Romæ, sancti Bonifacii IV Papæ & confessoris. Hic phanum, quod Pantheon vocabatur, Romæ a Foca imperatore impetratum, vertit in ecclesiam sanctæ Mariæ & omnium Martyrum Christi; ut ubi quondam, non deorum sed dæmoniorum cultus agebatur, ibi deinceps memoria omnium fieret Sanctorum. [Lebuini.] Denique de Lebuino, ut supra. Eadem omnia habet Ultraject. Sed Bonifacii memoriam primo loco reponit.

Alberg. & Danic. Huc referunt annuntiationem de Martino Papa, quam cum Usuardo dedimus X Novembris. Sequitur de Bonifacio, Æmiliano, Cuniberto &c. ut duo præcedentes; sed nihil habent de Lebuino:

Centulen. Apud Affricam, commemoratio sanctorum Archadii, [Arcadii &c. Livini. Melanii.] Paschasii presbyteri, & Euthicii martyris. In pago Brabancia, sancti Levini episcopi & martyris. Redonis, Sancti Melanii episcopi & confessoris, qui post innumerabilia signa virtutum, jugiter intentus cælo, migravit a sæculo; cujus gesta habentur. In Hispaniis civitate Tyrassona, sancti Emmiliani presbyteri & confessoris.

Bruxellen. Incipit: In Gandavo, sancti Livini archiepiscopi & martyris. [De Livino.] Qui de Scocia veniens, mare calcabile habuit, & a Florberto primo abbate monasterii beati Bavonis Gandensis benigne susceptus, ferocissimæ genti Brabantinorum prædicavit, & tandem apud Escham vicum Cameracensis dyocesis pro Christo martyrium duxit. Cujus corpus ad præfatum monasterium sancti Bavonis relatum est. Apud Coloniam Agrippinam, depositio sancti Cuniberti, [DeCunibert.] septimi ejusdem urbis archiepiscopi. Qui filius Crallonis ducis existens, ecclesiam Coloniensem quadraginta annis optime rexit, & amplius Pippino duci, regiam domum administranti, præsidium fuit. Hic dum quodam tempore &c. ferme ut supra. Apud Affricam, natale sanctorum martyrum Archadii, [Arcadii & sociorum.] Paschasii, Probi & Euthiciani. Qui cum in Arrianam perfidiam declinare nullatenus vellent, primo proscripti deinde in exilium acti, & atrocissimis suppliciis excruciati, & postremo diversis mortibus interempti, illustri martyrio mirabiliter occubuerunt. Spectant ad diem sequentem. Sequitur pressiori charactere: Item Turonis, sanctorum septem Dormientum Clementis, Primi, [7 Dormient. Turonens.] Cleti, Theodori, Gaudentis, Quiriaci, & Innocencii, ex duobus fratribus beati Martini nepotum. Quorum vitam & conversationem celebrem Gregorius Turonensis archiepiscopus descripsit. Tum, [Bonifacii. Verani.] de Paterno, bene. De Bonifacio, ut Leyden &c. Deinde de Verano Lugdunensi, quem Serianum vocat; ex die hesterna. De Æmiliano & Leonio, pure. Demum: Ipso die, depositio sancti Walerici confessoris. [Walerici.] Vide Usuardum ad diem XII Decembris.

Hagenoyen. In prima purus est. De Cuniberto, verbis Leyden. superaddit: [DeCunibert.] Et ubi esset Ursula regina Virginum cumulate demonstravit. De Paterno & Leonio, recte. Tum: Romæ sancti Bonifacii Papæ IV. [De Bonifac.] Hic a Foca imperatore obtinuit, ut beati Petri Apostoli [cathedra, opinor,] caput omnium esset ecclesiarum, quia Constantinopolitana, se primam omnium ecclesiarum scribebat. Item ipse instituit festum omnium Sanctorum, & diem Animarum. Ipso die in territorio Trajectensis dyocesis, depositio sancti Lebuini confessoris. [De Lebuino.] Hic archidyaconus sancti Wilibordi episcopi erat, & vir per omnia laudabilis, & multos gentiles convertit ad fidem.

Aquicinct. Addit: Romæ, sancti Bonifacii Papæ. Hic obtinuit apud Phocatem principem, ut sedes Apostolica beati Petri Apostoli, [De Bonif.] caput esset omnium ecclesiarum, quia &c. ut Hagenoyen. In fine recentiori manu: Gandavi, sancti Livini Hibernensis archiepiscopi & martyris. [Livini.]

Victorin. In fine: In territorio Nivernensi, sancti Honorati confessoris. [Honorati. Martini.] Non notatur a Castellano. Tum: Romæ, Martini Papæ. Absque titulo martyris, quo modo etiam signatur, sed solus in codice Reg. Suec. sub num. 130.

[Lebuini.] Matric-Cartus-Ultraject. Lebuini confessoris. Cuniberti episcopi Coloniensis. Paterni martyris. [Dormient. Brictii.] Leonii confessoris. Septem Dormientium. Brictii episcopi & confessoris. Vide textum Usuardinum die sequenti.

Vatican. num. 5949. Nihil habet Usuardini, sed textum aliunde accepit: Natale sancti Melanii, [Melanii.] Redonicæ civitatis episcopi. Alii & hoc die & aliis diebus, eum referunt, sed spectat ad VI Januarii. Apud Africam, sanctorum martyrum Arcadii, [Arcadii & sociorum.] Probi, Paschasii, & Luticiani, qui ex Hispania oriundi, cum apud Gensericum Wandalorum regem clari carique haberentur, nec in Arianam perfidiam declinare paterentur, primum proscripti, deinde in exilium acti &c. ex textu diei sequentis.

In Ughellian. Deest annuntiatio Paterni.

[Melanii.] Florentin. Item sancti Melanii, Redonicæ civitatis episcopi & confessoris, qui post innumerabilium signa virtutum, jugiter intentus cælo, migravit a terra. Sunt fere ipsissima verba textus, quem retulimus VI Januarii.

Matric-Cartus-Ultraject. Civitate Agrippinensi Colonia, [De Cunib.] natale Sancti Cuniberti archiepiscopi & confessoris. Hic quodam tempore &c. ut Leyden. [De Bonifac.] Deinde de Bonifacio, ut in eodem codice, nisi quod post, ut ubi quondam, interjiciat, tempore Domiciani. Sequuntur reliqua textus, satis pure. Tum: Apud Viennam, [sancti Esichii episcopi] qui post beatum Pantagatum præsedit ecclesiæ. [Hesychii.] Civitate Davantria, natale beati Lebuini episcopi & confessoris. [Lebuini. Transl. Cast. Livini.] Apud Confluentiam, translatio sancti Castoris presbyteri & confessoris. Eodem die, passio sancti Livini episcopi & martyris.

Belin. In prima satis purus est, secunda est de Paterno; duæ aliæ desunt, quarum loco totus fere textus ex X Novembris subnectitur. [Textus 10 Novembr] Secunda editio superaddit de Cuniberto, quem Cumbertum vocat. In fine: In territorio Gandensi, sancti Livini episcopi & confessoris. [Livini.] Cur non martyris? Hic de Lebuino non agitur.

[Ahiæ proph. De Cunib.] Greven. Ahiæ Silonitis, prophetæ, de quo 3 Reg. 11. Nota, beatus Cunibertus, quanti futurus esset meriti in ipsa statim adolescentia ejus præsignatum est, cum rex Dagobertus, in cujus curia puer manebat, nocte quadam vidit locum, in quo dormiebat, immenso cælitus lumine illustrari [Non videtur de Dagoberto hoc posse intelligi.] Cum autem factus esset episcopus, & mysterium nostræ redemptionis in basilica sanctarum Virginum immolaret, clerus adstans & populus columbam splendidissimam capiti ejus vidit insidere, vere dignum Christo sibi approbante sacerdotem. [De Livino.] Ipso die, beati Lyvini episcopi & martyris. Qui Scotus natione, ab ineunte ætate, vita & miraculis inclytus, tantæ fidei extitit, ut etiam super aquas ambulasse legatur. Tandem de patria in opus Dei egressus, cum plurimos convertisset ad fidem, in Brabantia ab infidelibus occisus, martyrii coronam promeruit. Item secundum Adonem [qualem edidit Mosander] hic Bonifacii Papæ IV, [De Bonifac.] qui sedit mensibus octo, diebus viginti duobus; quique templum Pantheon, a Foca cæsare impetratum in honorem Sanctorum omnium consecravit. [Marii &c. Germani &c Graphaildis.] In Aphrica, Marii, Publii. In Cæsarea Cappadociæ, sanctorum Germani, Theophili, Cæsarii, Eusebii. Vide Hieronymiana. Graphildis matronæ & martyris, quæ dum sanctum martyrem Livinum innocentem esse, injusteque pati acclamaret, ab impiis & ipsa cum puerulo suo nomine Brictio occisa, [Laurentii. Renati. Eusebii.] martyrii gloriam consecuta est. In Hibernia, sancti Laurentii archiepiscopi. Renati episcopi & confessoris. Viennæ, S. Eusebii [1 edit. Esichii] episcopi & confessoris. Macharii episcopi. Eodem die apud Daventriam, [Macarii. De Lebuin] depositio sancti Lebuini confessoris. Qui de Anglia, Salvatore nostro per visum sibi apparente ac jubente, exiens, genti Saxonum circa Ysalam fluvium Euangelium Dei annunciavit, multasque tribulationes perpessus propter verbum, [Imarii.] quievit in pace. Imarii confessoris, a quo sanctus Malachias, primo formam vitæ sanctæ ac conversationis accepit. In monte Nitriæ, sancti Hor abbatis & confessoris.

Molan. De Martino & Tiberio &c. ex X Novembris. [Martini &c. Livini.] In portu Gandensi, depositio sancti Livini episcopi & martyris. Eodem die apud Isalam fluvium, [Lebuini.] oppido Daventriæ, sancti Lebuini presbyteri & confessoris. Tum minoribus typis, de Renato & Imario ex Greven. Editiones aliæ de Livino & Lebuino, [Renati.] ut prior. Item, sancti Renati Andegavensis episcopi & confessoris. [Imarii. Isicii, Craphaildis, & Brictii. Eremit. Pragens.] Viennæ, sancti Isicii episcopi. Tum typis minoribus: Item beatæ Craphaildis & Brixii pueri, martyrum cum sancto Livino, quorum corpora Gandavi habentur in tumbis portatilibus. Pragæ, natalis quinque eremitarum, qui martyrium pertulerunt in solitudine majoris Poloniæ, ubi nunc est Cazimiria oppidum. Notabis in his editionibus non servari textum Usuardinum, cum Martinus sit primo loco.

Idibus.
Die 13.

[Valentini & socior. Mitrii. Arcadii & sociorum.] Ravennæ, natalis sanctorum martyrum Valentini, Solutoris, & Victoris. In Provincia apud civitatem Aquis, beati Mitrii, clarissimi martyris. In Africa, sanctorum martyrum Archadii, Paschasii, Probi & Euticiani, qui cum in Arrianam perfidiam nullatenus declinare paterentur, primum proscripti, deinde in exilium acti, tum atrocissimis suppliciis excruciati, ad postremum diversis mortibus interempti sunt. [Brictii. Eugenii.] Turonis, depositio sancti Briccii episcopi. Civitate Toleto, sancti Eugenii episcopi & confessoris.

Inter omnes codices, solos puros existimo Herinien. & primam Munerati editionem.

Varia lectio. In Herinien. nihil notabile occurrit præter Pascassii. Munerat. mendis typographicis, saltem in altera editione passim abundat. In hac est augmentum de Gendulfo, quo priorem carere asserit, utriusque collator Rosweydus. Pro Mitrii, habetur Nutrii clarissimi, omisso, forte de industria titulo martyris. Solus Molan. legit Eutichiani, Romanum parvum & Ado Eutychiani; alii Eutychii; nos cum codicibus Euticiani, male Munerat. Uticiani. Reliqui in textu Briccii, cum Mss. Greven. Molan. & alii legunt Brictii cum Adone; Beda habet Bricii. Reliquas minutias prætereo, ut variationes momenti paulo majoris expendam.

[De Pratensi aliisque.] Qui primam Molani editionem cum codice Pratensi non semel contulit Clarissimus Castellanus, sic de codicis illius hodiernis augmentis submonuit: In fine: Toleto, S. Eugenii episcopi & confessoris. Malbodio, sanctæ Aldegundis virginis. Et in margine: Parisius, S. Gendulfi episcopi. De ultimo, nulla est controversia, cum certo ad Usuardum non pertineat. De Aldegunde, satis dictum ad XXX Januarii; ex quo die erasam, ad hunc, a nescio quo, translatam constat; ubi scribendum, Malbodio monasterio, veluti legit apographum nostrum, leguntque item codices Antverp-maj. Rosweyd. & Aquicinct. consueti Pratensis socii. Hinc satis patet, præfatos codices inter puros hoc die recenseri non posse. Quæritur, an ad Usuardum spectet Eugenius Toletanus, in apographo Pratensi & præfatis tribus sociis signatus in hunc modum: Civitate Toleto, sancti Eugenii antistitis? non, ut supra legit Castellanus, episcopi & confessoris. Dubium augent Greven. præcipue & Molan. a quibus plane abest Eugenius. At, nisi fallor, ab his duobus confusus est hodiernus Eugenius, cum alio, qui colitur XV Novembris; idque Greven. satis innuit, ipsum in Auctariis martyrem appellando; Molan. vero, tametsi hodiernum in Auctariis etiam ponat, in textu diei XV, litteris Italicis id tam clare expressit, ut certa videatur conjectura nostra, quæ ad alios quoque codices, præsertim mediæ notæ, absque scrupulo extendi potest. Nos itaque hic Herinien. & Munerat. primæ editionis, ut purissimos sequimur, sub ea annuntiatione, quam in textu exhibuimus, quæque ex multis aliis codicibus, & quoad substantiam ex Pratensi ipso sociisque citatis abunde vindicari potest; credimusque & hunc Hispanum sanctum verosimiliter ab Usuardo, cum pluribus aliis allatum, ejusque memoriam in sacris Tabulis ab ipso primum & vere consignatam fuisse. Alia conjectura inferius proponenda est.

[Valentini & sociorum] Observatio. Tres primi Martyres sic in Hieronymianis fere omnibus hoc die signantur: In Ravenna civitate, sanctorum Valentini, Solutoris & Victoris: ad quæ Florentinius ex Galesinio notat, tres fuisse sub nomine Valentini martyres Ravennates; atque hodiernum esse ait, cujus meminerunt Acta Dalmatii. Nonnulla alia suggerit Baronius; at nemo hactenus Acta martyrii aut certam aliquam vitæ notitiam in lucem extulit. Quid Ravennates solidi producant, suo tempore videbitur. Romanum parvum solita brevitate: Ravennæ, Valentini, Solutoris, Victoris, martyrum; Adonis annuntiatio tota & integre in textu nostro reddita est.

Sic item quæ ordine secunda ponitur de Mitrio, Mitria seu Metria, a solo Adone primum ipsissimis illis verbis signata, [Mitrii.] omnibus aliis Martyrologis ignota est. Clarissimi martyris laurea, tam in Adone quam Usuardo disertissime legitur; at ex omnibus quæ Gregorius Turon. de Glor. Conf. cap. 71 refert, non aliud colligitur, quam Confessorem fuisse, ut vel ipso in titulo exprimitur. Si Martyrem velis, ob certamina aliqua pro fide, vel forte tormenta tolerata, per me licet; violentam mortem non subiisse, ante me observarunt Surius & Castellanus. Metrias vocatur a Gregorio; Mitrias vero in manuscripta vita, vel potius encomio aliquo, quod apud nos exstat, quodque utinam priorum Actorum jacturam aliquousque compensaret.

Gloriosæ primitiæ persecutionis Wandalicæ a Romano parvo celebrantur die præcedenti XII Novembris: [Arcadii & sociorum.] In Africa, Archadii, Paschasii, Probi & Eutychiani, Wandalorum persecutione martyrum. Ado historiam fusius prosequitur ex Prosperi Chronico ad annum CCCCXXXVII, notatum Coss. Ætio II & Sigevulto, seu Sigisvulto. Atque hæc tota cultus & festivitatis origo, apud antiquiores Martyrologos, qui perperam citantur, nullatenus quærenda. Vide quæ de his martyribus cum socio Paulillo notavit Baronius, ac paulo accuratius discussit Ruinartius in Histor. persecutionis Wandalicæ a pag. 431 ad 441. Brevius rem delibat Tillemontius tomo 16 a pag. 500.

Turonis, natale sancti Bricii episcopi, scribit Beda, ubi elogium aliquod sub Flori nomine subjungitur. [Brictii.] Rabanus, Bedam cetera imitatus, solum indicat Martini successorem fuisse. Bedam etiam sequitur Ado, hunc Noster, iisdem prope terminis. Florentinius Brictium Hieronymianis accessorium putat. Videndæ sunt Molani & Baronii Notationes. Vita ejus satis contracta apud Surium exstat, ex Gregorio Turonensi desumpta, quam cum collectaneis nostris Mss. alibi copiosius discutiemus. Sic Brictium native depingit Wandelbertus:

Idibus hinc hæres tuus, o Martine, retentat
Brictius, exilio, lachrymis signisque probatus.

Eugenium Toletanum, ejus nominis secundum, ab Usuardo primum & vere consignatum fuisse supra ostendimus, [Eugenii.] vel ex peculiaribus notitiis Hispanicis, vel, si magis placet, ex Ildefonsi libro de Scriptoribus, ut non ita pridem de Braulione meminimus, acceptum. In Miræi editione est pag. 98, ubi cap. 14 egregium elogium habes, cum insigni editoris scholio; alibi usui futuro, cui accedent plura documenta ex Nicolao Antonio, aliisque scriptoribus Hispanicis colligenda.

AUCTARIA.

Praten. De hujus codicis Auctariis in Variantibus supra abunde dictum est.

Tornacen. Caret Eugenio; in reliquo textu omnino purus non est: in fine adjicit: [Gendulfi.] Ipso die, sancti Gendulfi episcopi.

Antverp-maj. Pergit esse turbatio aliqua in textu; sed de Eugenio & Aldegunde habet sicut Pratensis, & iisdem verbis.

Rosweyd. Incipit a Brictio; reliqua cum Pratensi conveniunt, præsertim in Eugenio & Aldegunde, de quibus supra.

Pulsanen. Peculiari principio: Natale beatissimi Johannis Constantinopolitani episcopi, [Joannis Chrysost.] cognomento Chrysostomi, qui verbo & exemplo plurimum profuit Christianæ religioni. Tum de Brictio & Ravennatibus. Desunt reliqua.

Antverp. & Max-Lubec. & Ughellian. Habent textum usque ad Brictium inclusive. Tum subjungunt: [Killiani.] Ipso die, sancti Killiani confessoris. Vocatur a Castellano Killenus.

Munerati editio altera, in textu pura, adjungit: Parisius, transitus sancti Gendulphi episcopi, a beato Sixto ordinati, cujus jussu mortuum gentilis suscitavit filium; de cujus caput requiescit in magna ecclesia beatæ Mariæ virginis Parisius.

Greven. & Molan. Jam diximus in utroque abesse annuntiationem Eugenii Toletani.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Alberg. & Danic. Incipiunt: Turonis, [De Brictio.] sancti Brictii episcopi & confessoris, qui beato Martino, cujus fuerat diaconus, in episcopatu successit. Sequuntur tres primæ annuntiationes textus Usuardini, satis puræ. De Eugenio, nihil. [Kiliani.] Sed in fine superaddunt: Ipso die, sancti Kiliani vel Kyliani confessoris.

Centulen. Ravennæ, sanctorum martyrum Valentini, Solutoris, Victoris. Toleto civitate, sancti Eugenii antistitis, viri eruditissimi. Turonis, sancti Briccii episcopi & confessoris. [Translat. Aldegund. Kiliani. Folquini.] Eodem die, translatio Aldegundis virginis. Ipso die, sancti Quillia [haud dubie Kiliani] confessoris. Cœnobio sancti Bertini, sancti Folquini confessoris.

[De Brictio.] Bruxellen. Sic incipit: Turonis, depositio sancti Brictii episcopi & confessoris. Qui cum beatum Martinum, cujus erat archidyaconus, multum injuste laceraret conviciis, se post ipsum futurum episcopum, sed in episcopatu multa passurum audivit; quod & probavit eventus. Tribus Ravennatibus, addit, [Maurilii & Publii.] Maurilii & Publii. In Mitrio, purus est. Sequitur: In Ytalia, monasterio Bobio, sancti Columbani abbatis, Scotici generis. Vide XXI Novembris. [Columbani.] Hic inseritur manu paulo recentiori: Apud Alexandriam, natale quinquaginta doctorum gentilium, [Doctor. 50.] quos beata Katherina disputando victos, ad fidem Christi convertit, & quos Maximinus imperator, igne coctos, dignos Deo martyres fecit: ex vulgatis Actis. Male repetitur Mitrius. Deinde: Malbodio monasterio, beatæ Aldegundis virginis. [Aldegundis. Kiliani.] Ipso die, sancti Kiliani confessoris. De Aldegunde, satis dictum est.

Hagenoyen. In prima, purus est. Sequitur: Item sancti Kyliani confessoris, [Kiliani. Dalmatii.] socii sancti Leobini episcopi & martyris: Item sancti Dalmatii episcopi & confessoris. In Mitrio, recte. Dein: Item sanctæ Maxellendis virginis & martyris. [Maxellend.] Memoriam martyrum Afrorum, satis pure refert, sed de Brictio in hunc modum: Turonis civitate, sancti Brictii episcopi & confessoris. Iste Brictius ab octo episcopis & pluribus clericis, quia vita sua illos scandalizavit, beato Martino datus est in filium, quem idem Brictius, trium dierum ætatis, negavit esse patrem suum, & Johannem quemdam patrem suum proclamavit. [De Brictio multa.] Hunc Brictium beatus Martinus fecit suum archidyaconum, & multa scandala & obloquia de eo sustinuit; cui pro mercede episcopatum Martinus obtinuit, & ei prædixit quod multa adversa sustinendus esset: nam tricesimo anno episcopatus, ejicitur, & facinus ei imponitur stupri, & septem annis proscribitur, donec ad cor rediit de injuria Martini. Et tunc restituitur, & septem annis laudabiliter sedit, & obiit in pace.

Aquicinct. Pro Mitrii, scribit Demetrii. In Eugenio & Aldegunde, [Aldegundis.] convenit cum Pratensi & sociis ejus aliis, de quibus supra. Sed hoc præterea habet: In territorio Cameracensi, natalis sanctæ Maxelindis virginis & martyris. [Maxelendis.] Vide Castellani Martyrologium universale.

Matric-Cartus- Ultraject. Brictii episcopi & confessoris. [Livini.] Livini episcopi & martyris in Gandavo. Vide Auctaria diei præcedentis. Arcadii martyris, cum sociis. Valentini martyris, cum sociis. Omnia solet corripere.

Reg. Suec. signatus num. 428. Parisius, translatio sancti Gendulfi episcopi, [Gendulfi.] a beato Sixto ordinati, cujus jussu mortuum gentilis suscitavit filium. Vide Munerati secundam editionem supra.

Codex D. du Cheval. sign. C. Et Amandi episcopi. [Amandi.] Agit de Redonensi.

Altemps. Eodem die, sancti Albonis [puto Abbonis] abbatis & confessoris. [Albonis. Adoratoris.] Locum & mortis modum explicat Castellanus in Martyrol. universali. Sancti Adoratoris martyris.

[Homoboni. Kiliani.] Florentin. In Italia Cremonæ, sancti Homoboni confessoris. Item sancti Chiliani. Tum codex ex tribus aliquis, [Verani.] verosimiliter Strozzian. Eodem die, sancti Verani episcopi. De quo XI Nov.

[Elevatio Romaric &c] Montis sancti. Elevatio sanctorum Romarici, Amati & Adelphii, quorum meritis & intercessione expectamus adjuvari.

[De Brictio.] Editio Lubeco-Col. Incipit: Turonis civitate in Galliis, natale sancti Brictii episcopi & confessoris, cui vir sanctus Martinus, cum esset diaconus suus, prædixit eum suum successorem in episcopatu fieri, & eum multa adversa in eodem passurum, quæ omnia ita evenerunt, sicut vir sanctus illi prædixerat. Alexandriæ, [50 Orator.] sanctorum quinquaginta oratorum, quos ipsa virgo Christi Katerina ad Deum convertit. Maxentius vero tyrannus fecit eos omnes igne comburi, tempore Constantini imperatoris. In Ravennatibus & Mitrio, [De Afris.] pura est. De Africanis, post Probi, interjicit: Et Euticiani atque Paulilli. Deinde in fine male notatur tyrannus, [Kiliani ep.] sub rege Wandalorum Syrico. Kilianum episcopum facit.

Belin. Habet totum textum; sed Eugenio præmittit: In Italia, civitate Cremona, sancti Homoboni, [Homoboni. Amandi.] cujus sanctitas crebris claret miraculis. Vide Surium. Secunda editio superaddit in fine: Item Amandi episcopi.

Greven. Item cum sanctis Archadio &c. sanctus puer Paulissus [Paulillus] ad servitutem a Syrico Wandalorum rege damnatus est. Civitate Toleto, Eugenii episcopi & martyris. [Antonini. 50 Orator.] Anthonini martyris. Item quinquaginta martyrum oratorum, qui in confessione beatæ Katherinæ crediderunt. In Thracia, sanctorum Edicti, [Edicti &c. Antonii &c.] Euticis, Ermogenis. In Cæsarea Cappadociæ, natalis sanctorum Anthonii, Gehenæ & Adriani cum aliis. [Amantii &c. Gendulfi. Paterniani. Divinici. Kiliani. Homoboni.] Item sanctorum Amantti, Antoniæ. Parisius, sancti Gundulfi episcopi & confessoris. Paterniani episcopi & confessoris. Divinici episcopi. Kiliani episcopi & confessoris. Cremonæ, sancti Homoboni confessoris. Qui primum negotiator, deinde cælesti inspiratione tactus, [Folquini. Maxellend. Aldegund.] lucris cælestibus toto corde inhianis, in oratione positus emisit spiritum. Item sancti Folquini. Maxellendis virginis. Aldegundis virginis.

Molan. In Italia, civitate Cremona, sancti Homoboni, [Homoboni. Gendulfi.] cujus sanctitas crebris claret miraculis. Sequitur de Eugenio. Tum de Gendulfo, ad verbum ex secunda editione Munerati. Cameraci, natale sanctæ Maxellendis virginis & martyris. [Maxellend. Kiliani.] Dein minoribus typis: Kiliani episcopi & confessoris, Albiniaci in territorio Atrebatensi. Arvernis, [Quintiani.] depositio sancti Quintiani, ejusdem loci episcopi & confessoris. Editiones aliæ textui admiscent: Puer autem Paulillus fustibus cæsus, [De Paulillo.] & ad infimam servitutem damnatus est; ideo, ut apparet, non occisus, ut de superata sævitia inimici, etiam illa ætas gloriaretur. In fine, de Gendulfo, Quintiano, Kiliano, Maxellende, Homobono & Eugenio, ut in priori. Tum: Placentiæ, revelatio sancti Antonini martyris. [Antonini. Transl. Aldeg] Malbodio monasterio, translatio sanctæ Aldegundis virginis. In monasterio dicto Sithiu, elevatio prima, & translatio corporis sancti Folquini, [De Folquino.] Morinorum episcopi anno DCCCCXXVIII. denique typis minoribus: In Palæstina, [Antonii & aliorum.] sanctorum martyrum Antonii presbyteri, Zebinæ & Germani, quos Firmilianus præses, ultro se offerentes, absque ullo alio supplicii genere, capite mulctandos tradidit. Eodem die, sanctæ Ennathæ virginis, quæ ad eumdem judicem tracta, post graves cruciatus, igne concrematur. Vide Eusebium eorum triumphum describentem inter Martyres Palæstinæ apud Ruinartium in Selectis pag. 343 & Surium hoc die.

XVIII Kal.
Die 14.

[Clementin & socior. Serapionis.] ApudThraciam civitate Eraclea, natalis sanctorum martyrum, Clementini, Theodoti, & Philomini. Alexandriæ, sancti Serapionis, quem persecutores sub Decio principe crudelissimis affecerunt suppliciis, ita ut omnes ei juncturas membrorum prius solventes, de superioribus eum præcipitarent, ac sic Christi martyr efficeretur.

Conveniunt codices prope omnes Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-maj. Rosweyd. Pulsanen. Antverp. & Max-Lubec. Belin. Greven. & Molan. Item Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Albergen. Danic.
Varia lectio. Thraciam scribimus cum purioribus, potius quam Trhaciam, Trachiam, Traciam, ut habent aliqui alii. Eraclea est in plerisque, in Pulsanen. Antverp. & Molan. recte Heraclea; pessime in Herinien. Araclea. Antverp-maj. omisit Clementini; Leyden. Theodoti. Munerat. scribit Clementii: item Theodotii; Belin Theodocii. Rosweyd. habet Phylomini, Pulsanen. Philemonis. Maxima in Rosweyd. ab aliis diversitas, dum tribus illis adjungit, & aliorum multorum martyrum, sed ea causa ex purorum numero exclusus non est. In annuntiatione altera major consensus est, solus Munerat. pro præcipitarent; non recta constructione legit præcipitaverunt, ac deinde sensum absolvit, ac sic sanctus Christi martyr efficitur; Rosweyd. Greven. & Molan. ac sic Christi martyr efficitur; Antverp-maj. ac sic Christi efficitur martyr. Bona syntaxis exigit, ut cum ceteris codicibus & Adone legamus, ac sic Christi martyr efficeretur, prout habetur in textu.

[Clementini & sociorum.] Observatio. Hieronymiana apographa apud Florentinium in referenda prima nostra commemoratione non omnino concordant: codices, ex quibus textum formare solet editor, sic ibi legunt: In Eraclea, civitate Traciæ, natalis sanctorum Clementini, Theodote, Filomini, & aliorum multorum, quorum nomina Deus scit. Codex Corbeiensis, etiam ut ab Acherio editus est, paulo auctius habet: Sanctorum, Clementis, Clementini, Theodotæ, Philomini & aliorum multorum. Apud Rabanum, qui certe codicem aliquem Hieronymianum præ oculis habuit, crescit oratio: Natale sancti Clentini (satis patet legendum Clementini) & Theodotæ, Filomini, Eracli, Martialis, Donati & aliorum multorum Sanctorum. At quis de multis istis Sanctis distincte quid statuat? cum præter Martyrologiorum notitiam, nulla alia documenta sciantur superesse, ex quibus illorum numerus determinari queat. Codicibus istis omnibus anteferendus nobis videtur vetustissimus Epternacensis, sic strictim & simpliciter memorans: In Eracla, Clementini & Theodoti, Filomini. Romanum parvum, Beda & Florus de ipsis non meminerunt, nec satis exacte legit pervetus Kalendarium membraneum insignis ecclesiæ Brivatensis, ante annos facile quingentos scriptum, atque ab Eminentissimo Cardinale Bullionio hic Antverpiæ anno MDCCXI nobis exhibitum, dum hoc modo nomina efformat: Natale Clementini, Theudote, Erdeli. In eo tamen cum Epternacensi consentit, quod solos tres martyres nominatim, socios nullos anonymos consignet. Plane mihi persuadeo, Adonem habuisse antigraphum aliquod præfato Epternacensi simile, ex quo annuntiationem suam sic expressit, veluti ab Usuardo in textu ex ipso descripta est, cum hac sola differentia, quod pro Philumeni Adonis, melius Noster ex antiquioribus restituerit, Philomini. Cetera vide apud laudatum Florentinium. Thesaurum effodiet, quisquis horum Sanctorum Acta alicunde eruerit. Apud Wandelbertum, tribus his versiculis laudantur:

Clementinus habet, Theodotus, Philominusque
Octavam decimam Decembris ante Calendas,
Hac pariter passi tortoris jussa cruenti.

Serapion debetur auctori Romani parvi, qui præcipuum suum fontem consulens, eum accepit ex eadem Dionysii Alexandrini ad Fabium Antiochenum epistola, [Serapionis.] apud Rufinum lib. 6 cap. 31, ex qua superius, XXXI Januarii, Metram; Cointam VIII, & Apolloniam IX Februarii dedimus. Sic paucis rem complectitur: Alexandriæ, Serapionis, qui sub Decio præcipitatus, martyr efficitur. Plusculum desumpsit Ado ex citata historia, in qua, editionis Mantuanæ MCCCCLXXIX, ita legitur: Syrapionem quoque domui suæ repertum, crudelissimis affecere suppliciis, ita ut omnes ei juncturas membrorum prius solventes, de superioribus eum præcipitarent. Ex laudato Adone nostra omnia plane derivata sunt, servato Decii tyranni nomine, quod perperam a Romano parvo invectum est, cum ex prædicta Dionysii epistola, ut etiam alibi observavimus, manifestissime constet, Metram, Cointam, Apolloniam & Serapionem ante horribilia & terrifica Decii edicta, furibunda populi seditione fuisse interemptos. Consuli hic denuo potest a curioso lectore Tractatus noster Historico-chronologicus de Patriarchis Alexandrinis pag. 31 num. 164, vel potius fons ipse apud Eusebium editionis Valesianæ lib. 6 cap. 41, ex quo accepit Ruinartius in Selectis pag. 104.

AUCTARIA.

Centulen. In prima satis purus, sic pergit: Alexandriæ, beati Serapionis martyris, [Anatholii.] In Laodicia, sancti Anatholii episcopi.

Bruxellen. Apud Alexandriam, sancti Serapionis, gloriosi martyris. [De Serapion.] Quem sub Decio Cæsare persecutores &c. finiens, & sic Christi martyr effectus est. Inter Heracleenses tertium vocat Philomonum. Sequitur: Adhuc in Tracia, natale sanctorum martyrum Edicti, [Edicti & sociorum.] Euthicis, Ermogenis & Feliciani. Item Rufi confessoris.

Hagenoyen. In Anglia, sancti Laurentii episcopi & confessoris. [Laurentii. Rufi Eustichii.] Item sancti Rufi, primi Avenionensis ecclesiæ episcopi & confessoris. Est in Romano XII Novembris. Viennæ, sancti Eustichii episcopi. Vide citato die Auctaria, ubi Esichius al Hesychius appellatur. Sequitur longior historia de Isaac patriarcha, cujus partem hic subjicio: Isaac patriarchæ. [De Isaac patriarc.] Hic de senibus parentibus, per repromissionem Domini natus est, & ab angelo nomen ei impositum est; & illius meritum & dignitas prophetata est. Hic dolorem mortis matris temperavit, in conjunctione Rebeccæ uxoris suæ, de qua duos ipse genuit filios, scilicet Esau & Jacob &c quæ in sacris paginis melius deducta sunt. Tum agit de Serapione, inde de Heracleensibus, satis pure. Denique. Apud Alexandriam, quinquaginta rhetorum martyrum, [50 Rhetor.] quos beata Katherina convertit, inter quos principales fuerunt Eustorgius & Agro. Plus aliquid audet, quam alii codices die præcedenti.

Aquicinct. In fine: Ipso die, natalis sancti Antigii confessoris. [Antigii.] Idem habet Codex D. du Cheval. signatus C. Vide Castellanum, a quo vocatur Antidius.

Matric-Cartus-Ultraj. Clementini martyris cum sociis. Serapionis martyris inclyti.

Augensis. Alia manu adjicitur: Ipso die, sancti Laurentii episcopi Dublinensis, [De Laurent Dublinen.] legati totius Hiberniæ, qui vitæ temporalis ultimum diem transeundo, interminandam gloriam adeptus est, qui miraculis illustrat Ecclesiam. Vita exstat apud Surium; vide etiam notam P. Mothier. Plura dabunt varia, quæ penes nos sunt, manuscripta.

In Vatican. num. 5949. Rubricis in codicis margine, [Joannis.] sed eadem manu adscriptum est: Sancti Joannis eremitæ & confessoris.

[Translat. Erkenwald. Anatholii.] Altemps. Ipso die, translatio Erkenwaldi Londoniensis episcopi. Colitur XXX Aprilis. In Laodicia, sancti Anatholii episcopi.

Florentin. In territorio Rotomagensi, in villa Augi, [De Laurent.] sancti Laurentii archiepiscopi & confessoris, qui tantum apud Deum vita & miraculis extitit gloriosus, ut inter alia multa miracula, septem mortuos suscitasse, veridica attestatione narretur.

[Antigii.] Caudiacen. Natale sancti Antigii confessoris.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Alexandriæ, sancti Serapionis, quem persecutores, sub Decio principe domui suæ repertum &c. Item Alexandriæ, passio sanctorum martyrum Melei, [Melei & sociorum.] Trophonii, Martialis, Alexandri & Silvani, sociorumque eorum. Apud Thraceam, natale sanctorum martyrum Clementini episcopi, [De Clement.] Theodori & Philomini, qui in civitate Eraclea passi sunt. Colonia Agrippina, in ecclesia sancti Andreæ Apostoli, commemoratio sancti Cuniberti archiepiscopi & confessoris. [De Cunibert] Quid hic velit, nescio; Cuniberti festivitas est supra XII Novembris.

[Platonis. Melei &c.] Greven. Platonis martyris. Alexandriæ, sanctorum Melei, Trophini, Marcialis, Alexandri & Silvani martyrum, [Albrici. Heraclii. Fridolini. Modani. Pyamonis. Rufi. Attingi. Venerandæ.] cum aliis multis. Albrici episcopi Trajectensis & confessoris. Heraclii episcopi. Fridolini episcopi. Modani episcopi. Pyamonis abbatis & confessoris. Rufi confessoris. Attingi confessoris. In Galliis, Venerandæ virginis & martyris. Quæ tempore Antonini, pro fide Christi in ligno extensa, nervis crudis cæditur, deinde lebetem aqua, oleo, pice ac sulphure bullientem aliaque tormenta Christi virtute superans, cum aliis pluribus, qui in ejus confessione crediderunt, capitis abscisione martyrii gloriam consecuta est. Item, beatæ memoriæ Placillæ, uxoris Theodosii imperatoris.

[Laurentii Dublinen.] Molan. Eodem die, beati Laurentii episcopi & confessoris. Additur minoribus typis: Dublinensis & primatis Hyberniæ, cujus vita sanctissima habetur. Editiones posteriores, de Laurentio Dublinensi sic legunt: Apud Rothomagum, beati Laurentii Dublinensis episcopi & confessoris.

XVII Kal.
Die 15.

[Felicis.] Apud Nolam Campaniæ urbem, natalis beati Felicis episcopi qui a quinto decimo ætatis suæ anno, miraculorum gloria insignis fuit, & sub Martiano præside cum aliis triginta martyrium complevit. Ipso die, sancti Eugenii, qui apud pagum Parisiacensem, consummato martyrii cursu, [Eugenii.] beatæ passionis coronam percepit a Domino.

Textum simpliciter & pure referunt Praten. Tornacen. Antverp-maj. & Molan.

Varia lectio. Antverp-maj. male legit, qui ex uno ætatis suæ anno, pro a quinto decimo &c. & præterea sensum hiulcum reddit scribens miraculorum insignis omissa voce gloria. Scripsi Martiano cum plerisque; Molan. habet Marciano, pejus Tornacen. Martiniano. Rursus Antverp-maj. martyrium sumpsit. Molan. ferme semper emendare solet Parisiensem pro Parisiacensem; sed turpius rem involvit Tornacen. per aput pagum Parisiacensem urbem. In Antverp-maj. est consumpmata. Quæritur an ad Usuardum pertineat Macutus, Machutus, Magutus, Machutes, Maclovius, Machlonius (sic enim in codicibus effertur) quæritur, [De Macuto] inquam, an is ab Usuardo positus sit? In codice Pratensi ad marginem adjicitur: Eodem die, natalis sancti Macuti episcopi & confessoris. Rosweyd. legit: Eodem die, sancti Machlonii &c. Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. Ipso die, natalis sancti Macuti. Greven. In Britannia minori, depositio sancti Machuti &c. Codices mediæ notæ: Eodem die, beati Maguti &c. Ab omnibus diversimode, & longiori phrasi a Munerato, correpto nomine a Belino. Censeo ego Usuardinum non esse, ex Heriniensi, Pulsanensi & codicibus pro textu citatis, cum in Pratensi adjectitium existimem. Adde variantes phrases, quæ satis ostendunt, hæc omnia ex eodem fonte non procedere. Cetera in Auctariis. Consule notam Motherii ad Martyrologium Romanum, hoc die.

Observatio. Sanctorum, sub Felicis nomine elogia memoriasque in Martyrologiis confusas & fæde perturbatas, [Felicis.] recte olim observavit probavitque operis nostri parens Bollandus, agens de celeberrimo illo Nolano seu Pauliniano XIV Januarii a pag. 937. Idem nobis superius non semel fatendum fuit, sed præcipue ad citatum diem XIV Januarii, XXIV Octobris & alibi. Hic recurrit Felix ille, quem primum Nolanum episcopum & martyrem passim statuunt Scriptores, nonnulla Acta recensentes, quæ referuntur ab Ughello tomo 6 col. 286. Ipsis conformia sunt, quæ sentit laudatus Bollandus, nec video Felicis hujus a ceteris distinctionem, absque temeritatis nota, negari aut refelli posse, contra expressissimam vetustiorum Martyrologiorum auctoritatem. Ast eam prævertere aut quodammodo enervare voluisse videtur Castellanus, dum in notula ad Martyrologium universale submonet; ante auctorem Martyrologii Romani parvi, nullam usquam Felicis alicujus Nolani factam mentionem, præterquam solius celebris confessoris XIV Januarii. Id ita esse, non inficior; verum nisi auctorem illum somniasse, aut, quod nefas est, data opera imposuisse fingamus, admittenda sunt monumenta antiquiora, ex quibus ipse tam diserte pronuntiare potuerit: Felicis episcopi, qui a quintodecimo anno miraculorum gloria insignis fuit, & sub Martiano cum XXX, martyrium complevit, in Nolensi ecclesia sepultus. Quod de Elpidio sepulturæ curatore adjunxit Ado, Romani parvi non est, neque id adeo describere voluit Usuardus. Ceterum hic Felicem episcopum habemus cum XXX sociis martyrio coronatum, & Nolæ sepultum, quem nobis non facile eripient neotericorum dubia, præsertim Tillemontii tomo 4 pag. 655 & 656. Acta ejus apud Ughellum & alios, hic mihi nec examinanda nec propugnanda sunt, sed Romani parvi eorumque, qui Martyrologium illud secuti sunt, fidem ob meras conjecturas elevari non patiar, quæcumque demum fuerit illius Felicis ætas, quiscumque inter Nolanos aut alterius loci episcopos ei locus assignetur, de quibus alibi copiosius & accuratius disputandum erit.

Non minoribus tricis involvitur annuntiatio altera de Eugenio martyre agri Parisiensis, saltem pro ut hoc tempore post Maurolycum, [Eugenii.] Molanum, & recentiores Martyrologos intelligi solet. Diximus supra, Molanum ad XIII Novembris exclusisse Eugenium Toletanum episcopum ab Usuardi textu, suspicati id ea causa factum, quod hodiernum martyrem, Toletanum episcopum fuisse existimaverit. Et vero ea jam pervulgata opinio est, quam ego quidem non capio, qua satis ratione verosimilis reddi possit, non magis quam additamentum, aliud, nimirum Dionysii Areopagitæ discipulum fuisse, aut a Dionysio eodem ordinatum. Probe novi, plures in hanc rem operose desudasse, quorum scripta apud nos sunt; at enim quod mihi infundatum videtur, tueri non audeo; nec proinde asserere, Eugenium nostrum in agro Parisiensi martyrem, Toletanum episcopum fuisse; a Petro vel Clemente cum Areopagita trans Alpes missum. Si fontem exhibere vacaret, haud dubium, quin vel Hispani ipsi ultro subscriberent, potiusque sententiam Miræi in Fastis Belg. ad hunc diem adoptarent. Nolim tamen hic arbiter esse, solum indico, Floharium apud Surium seculo XII scribentem, aut similes alios, idoneos testes non esse, quorum suffragiis res tam antiqua & incerta tuto definiatur. Recte, meo judicio, & vere signaverat Usuardus, a quo in sacros Fastos, sive ex metrico Wandelberti, sive aliunde relatus est, dum eum simpliciter dixit, consummato martyrii cursu, beatæ passionis coronam percepisse a Domino, nihil prorsus de dignitate episcopali, quæ Usuardi ævo in S. Dionysii necdum nota erat, memorans. Plura vide apud Du Bois Hist. eccles. Paris. tomo 1, a pag. 33 & Tillemontium tomo 4 pag. 453 & 717, quæ a nobis suo loco opportunius discutientur, intacta interim Baronii & aliorum auctoritate, quibus recentiori opinioni adhærere visum fuerit. Usuardo prælucere potuit Wandelbertus, vel potius ex communi fonte uterque hausit; certe idem cum Nostro sentire, manifeste ostendit sequens versiculus:

Septena Eugenius martyr denaque nitescit.

AUCTARIA.

Praten. De marginali additamento satis dictum est. Dedicatio ecclesiæ in honore sancti Joannis Baptistæ &c huc proprie non spectat.

Herinien. Textui puro addit: Eodem die, beati Juniani confessoris, [Juniani.] quem beatus Remigius baptismate lavit. Patet proprium loci esse.

Rosweyd. In prima purus, secundam sic effert: In pago Parisiacensi, sancti Eugenii martyris. Eodem die, [Machlonii. Valerian &c] sancti Machlonii episcopi & confessoris. Antiochiæ, Valeriani martyris, cum aliis XV.

Pulsanen. Incipit: Apud Coloniam Campaniæ urbem &c bene: secundam: Ipso die, sancti Eugenii. Desunt reliqua.

Antverp. Max-Lubec. Ughellian. & Greven. Horum codicum auctarium, in Variantibus retulimus. Vide etiam notulam Castellani ad Martyrologium universale.

Munerat. Post textum: Apud Britanniam Alecis urbem, [De Macuto.] natalis beati Macuti episcopi & confessoris, qui a primævo ætatis tirocinio innumerabilibus miraculis splendide emicuit, uno scilicet eodemque vitreum de lapide calicem valde choruscum, præclarum, vinum de aqua, hominemque de morte mirabiliter reintegrans.

Antverp-max Ultraject. Leyden. Lovanien. Alberg. & Danic. Eodem die, beati Maguti episcopi & confessoris. [Maguti.] Aliqui Machuti.

Centulen. Natale sancti Felicis episcopi & martyris. In territorio Pariseorum, sancti Eugenii martyris. In Britannia, quæ Cornugalliæ nuncupatur, sancti Macuti episcopi & confessoris. [Macuti.]

Bruxellen. Incipit: Apud Antiochiam, natale sanctorum martyrum Donati, [Donati &c.] Restituti, Valeriani & Fructuosæ, cum aliis XII. Vide Greven. infra. In Felice satis purus est. Tum: Apud civitatem Tholetanam, passio sancti Eugenii, ejusdem civitatis episcopi, qui apud Parisium consummato martyrii cursu &c. Hæc prima in codicibus nostris Toletanæ urbis vestigia. Eodem die, depositio sancti Machuti episcopi & confessoris. [Machuti.]

Hagenoyen. In prima satis purus est, nisi quod admisceat, & sub Martiano præside Hyspaniarum, regnante Maximiano. Secunda integrior est. Sequitur: Eodem die in Brictanea minori, natale sancti Mathuri [pro Machuti] episcopi & confessoris. [Machuti Kiliani. Eugen. ep. Victoris.] Item sancti Kyliani confessoris. In civitate Theoleto, natale sancti Eugenii episcopi & confessoris. In civitate Marsilia, passio sancti Victoris martyris, qui fuit vir per omnia laudabilis in moribus & in vita. Qui passus est &c. Vide textum & Auctaria XXI Julii, nescio cur in hoc codice huc differatur. Demum: In episcopatu Constanciensi, monasterio Kniaugensi, [Findani.] sancti Findani confessoris, qui multum confert Eugeniis. Idem est, ni fallor, qui apud Castellanum pridie ponitur.

Aquicinct. In fine: Eodem die, sancti Macuti confessoris. Jam satis sæpe recurrit.

Matric-Cartus-Ultraject. Maclovii, qui & Machutes, [Maclovii.] episcopi & confessoris, cujus miri actus leguntur. Apud Nolam Campaniæ, Felicis episcopi & martyris, cum cæteris.

Camberien. S. Mariæ Conventualium. Ipso die, sancti Maximi confessoris.

In Vatican. num. 5949. Nihil de Eugenio. Adjectum: [Secundini & sociorum.] In Africa, sanctorum Secundini, Martialis, Kalendionis, Valerii, Fructuosi cum aliis XII. Vide hæc distinctius in Hieronymianis.

[Cessatoris. Desiderii.] Altemps. Item sancti Cessatoris episcopi & confessoris. Caturicis civitatis, sancti Desiderii episcopi & confessoris. Vide Castellanum.

Remens. SS. Tim. & Apoll. In territorio Parisiacensi, sancti Eugenii martyris.

Editio Lubeco-Col. De Felice addit Adonis clausulam: Corpus ejus Elpidius presbyter in Nolensi ecclesia sepelivit. [De Eugen.] Eodem die, sancti Eugenii episcopi, socii sancti Dionysii, qui apud Parisiacensem pagum nomine Diolio, consummato martyrii cursu, beatæ passionis coronam percepit a Domino; & prædio suo Toletano sepultus. In Africa, sanctorum Secundini, [Secund. &c.] Marcialis, Saturnini, Valeriani & Fructuosi martyrum, cum aliis duodecim. In Britannia minori, [De Machut.] sancti Machuti episcopi & confessoris. Qui, ut fertur, trium mortuorum meruit fieri suscitator mirificus. [Maurini. Madonii.] Eodem die, sancti Maurini confessoris. Item ipso die, sancti Madonii confessoris. Debet aliunde lux accedere.

[Macuti.] Belin. Textui non satis puro addit: Item eodem die, natale sancti Aracuti episcopi & confessoris. Fallor vehementer, si hic alius sit a Macuto, quod Molan. non advertisse, infra patebit.

[Secund. &c.] Greven. In Aphrica, sanctorum Secundi, Fidentiani, Varrici, Saturnini & Marcialis. Item secundum aliquos [imo secundum Hieronymiana] hic, [Donati. &c.] Donati, Restituti &c. qui supra XVII Kal. Septembris [voluit dicere X Kal.] habentur. [Madonii. Maurini.] Madonii confessoris. Maurini confessoris. Apud Coloniam Agrippinam, depositio dignæ & sanctæ memoriæ Alberti, [De Alberto magno.] cognomento magni, episcopi Ratisponensis, Ordinis Prædicatorum, viri tam vitæ synceritate, quam eruditione clarissimi. Qui senio confectus Coloniæ residens, obitum beati Thomæ Aquinatis, lachrymis infusus, ut per spiritum cognoverat, fratribus annuntiavit. Obiit autem anno ætatis suæ LXXXVII, cum jam in Ordine fuisset annis ferme LXX: cujus merita & gloriam Dominus per miracula multa declaravit.

[De Eugen.] Molan. Post Eugenii, aliis litteris textui inserit: Archiepiscopi & martyris Toletanæ sedis, qui a beato Dionysio ordinatus, & directus fuit ad prædicandum Trinitatem sanctam gentibus. In fine: Cujus corpus modo quiescit Bronias in pago Lomacensi. Vide Annotata in editionibus posterioribus. Tum ex Belin. Item eodem die, natale sancti Aracuti &c. Tum de Machuto ex Munerat. usque ad splendide emicuit. [Machuti. Juniani. Leopoldi.] De Juniano ex Herinien. In Austria, sancti Leopoldi, ejusdem provinciæ Marchionis & confessoris eximii, quem Innocentius octavus Sanctorum numero asscripsit. Denique minoribus typis de Alberto magno, [Alberti M.] nonnihil contrahit elogium Greveni. Editiones posteriores idem habent de Eugenio. Dein: Ipso die Santonas civitate, [Maclovi.] depositio sancti Maclovi episcopi & confessoris, in Britannia, urbe Alethis; qui a primævo ætatis tirocinio innumerabilibus miraculis splendide emicuit. [Amandi.] Argentinæ, sancti Amandi episcopi & confessoris. De Juniano & Leopoldo, ut in priori. Die decima quinta, sanctorum martyrum & confessorum Guriæ, [Guriæ &c.] Samonæ & Abibi. Denique typis minoribus: Coloniæ obiit Albertus magnus, episcopus Ratisponensis, vita & eruditione in Ordine Prædicatorum clarissimus. Cujus merita & gloriam Dominus per multa miracula declaravit. Vide supra longius elogium in Greven.

XVI Kal.
Die 16.

Lugduni, natalis sancti Eucherii confessoris, qui ex nobilissimo Senatorum ordine, [Eucherii.] ad religiosam vitam habitumque conversus, diu intra septa speluncæ sponte clausus, Christo servivit, deinde apud præfatam urbem, revelante angelo, in pontificali cathedra solemniter collocatus est.

Puri sunt Praten. Herinien. Tornacen. Pulsanen. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Errant in ipso nomine Pulsanen. & Munerat. ille Heucherii scribens, hic Eleuterii. Greven. & Molan. legunt, episcopi & confessoris, nos cum reliquis simplicius. Rursus Munerat. phrasim mutat, dum pro verbis textus substituit, qui nobilissimorum sēnatorum ordine. Cetera nævi sunt, aput, sollemniter, sollempniter & c.

Observatio. Alterum post Irenæum urbis Lugdunensis, imo totius Ecclesiæ lucidissimum sidus Eucherius, [Eucherii.] a celeberrimis quibusque V seculi PP. Hilario Arelatensi, Cassiano, Salviano, Claudiano Mamerto aliisque pluribus, summis certatim laudibus extollitur, a multis seculi proxime præteriti scriptoribus, præsertim Raynaudo & Chiffletio illustratus. Notissimæ sunt, de Eucherio uno aut binis Lugdunensibus episcopis, de Eucherii uxore Galla, filiabus Consortia & Tullia, aliisque, ad filios Salonium & Veranum seu Veranium spectantibus controversiæ. De filiis verosimiliter XXVIII Septembris & XI Novembris egimus. Prædictæ difficultates, solita diligentia a Tillemontio expensæ sunt tomo 15 a pag. 120 & in notis eo reducendis. Ad rem nostram quod proxime attinet, videtur Eucherius in Hieronymianis signatus, quidquid ibi nomen deformatum sit, de quo videnda Florentinii notatio. Ex Hieronymiano aliquo codice annuntiationem suam expressit Rabanus, qui Eucherium nec in Beda, nec in Floro repererat. Vacat hoc die Romanum parvum, sic ut inter Martyrologos nemo Adone uberius res Eucherianas, saltem ejus ad episcopatum vocationem, prosecutus sit. An omnia satis accurate? Certant critici recentiores, quos inter narrationem ejus arrodunt aliqui, alii plane repudiant At certe mirandum esset, Viennensem antistitem, virum nec imperitum nec ineptum, a novem ferme seculis tam turpiter impegisse; acsi Eucherianam historiam, ab ejus ævo non usque adeo remotam, plane ignorasset. Nos hæc de more ad alium locum remittimus, ibi ex Baronio antiquioribusque scriptoribus discutienda & illustranda. Certum est Usuardi brevius elogium ex Adonianis verbis contractum esse. Wandelbertus, forte studio & Eucherianæ laudis augendæ gratia, ipsum cum Thaumaturgo Gregorio sic uno disticho hoc die composuit:

Eucherius sextam cum dena Gregoriusque
Implent: Lugduni hic, Neocæsareæ ille sacerdos.

AUCTARIA.

Antverp-maj. Veteri membranæ laceræ assuta est lacinia recentior textum supplens, in qua subobscure adjectum legitur: Eodem die, sancti Edmundi archiepiscopi & confessoris. [Edmundi.] De hoc pluribus infra, tu vide annotationem Motherii in versione ejus Martyrologii Romani, de qua non semel alibi locuti sumus.

Rosweyd. Textui satis puro superaddit: Eodem die, [Othmari.] depositio sancti Othmari abbatis & confessoris. Vide notulam Castellani.

Antverp. max-Lubec. & Ughellian. Post textum ex Hieronymianis decerpunt: In Affrica, [Rufin. &c.] natale sanctorum Rufiani [pro Rufiniani] Marci, Valerii, Honorati. Vide in fonte socios plures. Tum: In territorio Autissiodorensi, monasterio Pontiniaci, [Edmundi.] depositio beati Edmundi archiepiscopi & confessoris.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Alberg. & Danic. In primo additamento cum præcedentibus conveniunt: In Affrica, [Rufin. &c.] natale sanctorum Rufiani, Marci, Valerii & Honorati. Sequitur: In Alemannia, natale sancti Othmari abbatis. [Othmari.] In territorio Antere, monasterio Pontiniacensi, [Edmundi.] depositio beati Ethmundi Cantuariensis episcopi & confessoris.

Centulen. Textum nostrum alia phrasi reddidit: Apud Lugdunum, [De Eucher.] sancti Eucherii episcopi & confessoris; qui de seculari nobilitate ad Domini se contulit servitium, & in episcopum divinitus præelectus, noluit adquiescere, nisi fractis foribus abstractus, ac demum ligatus traheretur; qui tandem & ecclesiæ rite præfuit & optimo fine quievit.

Bruxellen. Incipit: Apud Capuam, natale sanctorum martyrum Vitalis & Justi. In Affrica, natale sanctorum martyrum Rufiani, [Vitalis &c. Rufin. &c. De Eucher.] Marci, Valerii & Honorati. Sequitur textus sic interpolatus: Deinde angelica revelatione de spelunca eductus, electione cleri, & consensu totius populi, apud præfatam urbem in pontificali &c. Tum subdit: Hujus uxor Galla speluncam ejus ingressa, [Gallæ & filiarum.] in sancto habitu omne illic vitæ suæ tempus exegit. Ipsorum duæ filiæ Consorcia & Tullia virginitatis gracia & signorum gloria claruerunt. Dein: In territorio Anthere, monasterio Pontiniacensi, depositio Ethmundi Cantuariensis archiepiscopi & confessoris. [Edmundi. Othmari. Felicitatis.] In Almannia, depositio beati Othmari episcopi vel abbatis & confessoris. Item Felicitatis virginis.

Hagenoyen. In textu modice interpolatus, de Rufiniano & sociis Afris habet, ut supra. Tum: In Almannia, in monasterio sancti Galli, Constanciensis dyocesis, [De Othmar.] natale sancti Othmari abbatis & confessoris. Hic vir totus n n e [intelligo bonis] operibus erat deditus & alta contemplatione suspensus. Pauperum multam curam [habebat] pedes & capita illorum abluendo, & necessaria corporis, prout habuit, eis ministrando: leprosos etiam balneando, & vulnera eorum immunda tergendo. Hic a quibusdam tyrannis, quia illorum avariciæ & dissipationi rerum temporalium monasterii sui consentire noluit, eos apud Pipynum principem accusando, ab eisdem de fornicatione accusatus est, & quod cum meretricibus bona monasterii consumeret, in insulam Reni quamdam relegatus est, ibique multis miseriis maceratus, quievit in Domino. In territorio Antere, apud Pontyniacum monasterium, depositio beati Emundi episcopi Cantuariensis & confessoris. [De Edmun.] Hic beatæ Virgini valde erat devotus. Item apud Arethonam Avernensium, [Vitalinæ.] sanctæ Vitalinæ virginis. Vide Castellanum XXI Februarii, & Acta nostra eodem die.

[Otmari. Vitalis &c.] Aquicinct. In fine: Eodem die, beati Otmari abbatis. In Capua, natalis sanctorum Vitalis & Justi.

[Marcelli.] Daveronen. Aurelianis, Marcelli.

Matric-Cartus-Ultraject. Ethmundi archiepiscopi Canthuariensis & confessoris. [Edmundi. Othmari.] Eucherii episcopi & confessoris. Othmari abbatis & confess.

In Vatican. sub num. 5949. Adjicitur: Natale sancti Augustini episcopi & sanctæ Felicitatis matris ejus in S. Sophia. [Augustini.] Vide Hieronymiana die sequenti, primo loco. In Africa, sanctorum Rufiniani, Marci, [Rufin. &c.] Valerii & Frontonis, cum sociis suis.

Altemps. Apud Pontiniacum, depositio sancti Edmundi Cantuariensis archiepiscopi, [De Edmund.] apud Pontiniacum quiescentis, cujus mors & vita gloriosis commendatur miraculis.

Florentin. In Africa, sanctorum martyrum Rufini, [Rufin. &c.] Marci, Valerii & Honorati. In territorio Antissiodorensi, monasterio Pontiniacensi, depositio sancti Edmundi Cantuariensis archiepiscopi & confessoris. [Edmundi. Fidentii.] Tum solus Strozzian. Sancti Fidentii episcopi tertii Paduani & confessoris.

Burdegalen. Æmyliani confessoris, qui magnæ sanctitatis existens, [Æmiliani.] & multis coruscans miraculis, in basilica, quam prope Dordaniam miro ordine fabricavit, honorifice tumulatus est.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Colonia Agrippina, in ecclesia B. Clementis, translatio corporum beatorum duorum Ewaldorum presbyterorum & martyrum, [De Ewaldis.] a sepulcro eorum ad scrinia, per B. Annonem Coloniensium archiepiscopum. Item Colonia, translatio brachii beati Georgii martyris in ecclesia ipsius. [De Georgio. De Martino puero mart.] Romæ, sancti Martini pueri & martyris, filii senatoris; qui puer, cum idolis immolare recusaret, & minas Martiani imperatoris contemneret, jussus est extendi & dorsum ejus ac ventrem conscidi: deinde ligari, suspendi, & secari atque diversis pœnis affligi, atque ad ultimum decollari. De Eucherio & Africanis, habet ut Bruxellen. supra. Tum: In Almania, natale sancti Othmari abbatis & confessoris, [De Othmar.] cœnobii sancti Galli; qui in insula Reni per duos iniquos principes Alemannorum Warinum & Ruthardum relegatus obiit, cujus corpus post ejus obitum, evolutis decem annis, in monasterio S. Galli, a fratribus intactum repertum est ac translatum. [Marcelli. Secundani.] De Edmundo, ut jam sæpius. Aurelianis, sancti Marcelli confessoris. Eodem die, sancti Secundani confessoris.

Belin. In textu non satis castigatus, adjicit in fine: [Rufin. &c. Fidentii.] In Affrica, sanctorum martyrum Ruffini, Marci & Valerii. Eodem die, festum sancti Fidentii episcopi & confessoris, tertii episcopi Paduani.

[Rufin &c. Secund. &c. De Galla & filiabus.] Greven. In Aphrica, natalis sanctorum Ruphiani &c. Item sanctorum Secundiani, Aureliani, Marcelli. Nota, Galla uxor S. Eucherii, ut Ado inquit, specum ejus ingressa, omne illic vitæ suæ tempus in studio religionis exegit. Duæ etiam ipsorum filiæ, quarum una Consortia, altera Tullia vocabatur, virginitatis gratia, & signorum gloria claruerunt. [De Martino.] Romæ, sancti Martini pueri. Qui cum esset Romanæ urbis primarius senatoris cujusdam filius, idolis immolare renuens, minasque Marciani præsidis parvipendens, in equuleum levatus, ungulis dilaniari jubetur. Deinde cum variis tormentorum generibus lædi minime potuisset, capitis abscisione martyrium consummavit. Hunc Usuardus habet VII Kal. Januarii sub nomine. Marini. In monasterio Pontigniaco, [De Edmun.] depositio sancti Edmundi archiepiscopi Cantuariensis & confessoris. Qui a matre Mabilia ab ipsis pueritiæ primordiis religiosissime educatus, carnis castigationi & assiduis precibus intentus, in maxima sanctitate accrevit. Tandem factus antistes, plenus operibus bonis quievit. Othmari abbatis & confessoris. [De Othmar.] Qui Alemannus natione, sanctis actibus clarus, monasterio sancti Galli prælatus, ab impiis injuste condemnatus est exilio in insula Rheni fluminis: ubi post multas, quas ibi sustinuit miserias, in Domino quievit. In Hervordia, diocesi Paderbornensi, [Waltgeri.] sancti Waltgeri confessoris, ecclesiæ illius fundatoris primi. Apud Castellanum formatum invenio Valdogeri. [Marcelli. Secundani. Bened. &c. Margaretæ. De Ewald.] Aurelianis, Marcelli confessoris. Eodem die, sancti Secundani confessoris. In Suestris, Benedictæ & Ceciliæ abbatissarum. In Scotia, sanctæ Margaretæ reginæ. De translatione Ewaldorum & brachii S. Georgii, ferme ut supra.

[De Eucher.] Molan. De Eucherio, aliis litteris, post, præfatam urbem, textui inserit; cum universa ecclesia, defuncto pontifice Lugdunensi, juxta morem antiquitus a se observatum, triduanis jejuniis & obsecrationibus, qui gubernationem ejusdem ecclesiæ suscipere deberet, sibi posceret a Domino revelari. In fine: In Aphrica, sanctorum martyrum Rufini, [Rufin. &c. Fidentii.] Marci, & Valerii. Eodem die, sancti Fidentii episcopi & confessoris, tertii episcopi Paduani. In territorio Antisiodorensi, monasterio Pontiniacensi, depositio sancti Ethmundi Cantuariensis episcopi & confessoris, [Edmundi. Othmari.] & depositio beati Othmari abbatis. Tum typis minoribus ex Greven. In Hervordia, [Walegheri.] diœcesi Paderbornensi, sancti Walegheri confessoris, ecclesiæ illius fundatoris primi. In Scotia, [Margaretæ] sanctæ Margaretæ reginæ, cujus vitam scripsit Turgotus episcopus. In aliis idem est de Eucherio in textu, idem de Afris, Fidentio & Edmundo. Tum: Apud Viennam, depositio sancti Leoniani abbatis, [Leoniani] qui fuit germanus Aniani episcopi. In Vuestphalia, depositio beati Vualdgeri confessoris, fundatoris ecclesiæ nostræ Dominæ in Hervordia. In Alemannia, depositio sancti Othmari abbatis. In Capua, natalis sancti Augustini. [Augustian.] Alias Augustiani, ejusdem haud dubie, de quo supra in Vatican. Minoribus typis: In Scotia, sanctæ Margaretæ reginæ.

XV Kal.
Die 17.

[Dionysii.] Apud Alexandriam, beati Dionisii episcopi. Hic in multis sæpe confessionibus satis clarus, & pro passionum tormentorumque diversitate magnificus existens, quievit Valeriani & Galieni imperatorum temporibus. Civitate Corduba, passio sanctorum martyrum Aciscli & Victoriæ, [Aciscli & Victoriæ.] ubi ob commendationem pretiosæ mortis eorum, eodem die rosæ ortæ divinitus colliguntur. Aurelianis, sancti Aniani episcopi & confessoris, [Aniani.] cujus mortem in conspectu Domini pretiosam miracula crebra testantur.

Sumitur textus ex Praten. Herinien. Antverp-maj. Rosweyd. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Belini prima editione, & Molan. Item ex Antverp-max. Ultraject. Leyden. Albergen. & Danic.
Varia lectio. Dionisii scribitur in textu, ut solet. Solus Munerat. pos ait, Dyonisii episcopi & martyris. Legendum est, Hic in multis sæpe confessionibus satis clarus, ut cum Adone habent probatiores codices. Praten. omisit in; Munerat. & Belin. sæpe. Molan; fortasse ex Greven. transposuit sæpe post confessionibus, ut sit, sæpe satis; in Rosweyd. vero est clarus satis. Antverp. & Max-Lubec. cum Belino & codicibus mediæ notæ habent, pro passionibus, & iterum Belin. diversitatibus. Molan. vero, opinor denuo ex Greven., pro tormentorumque, substituit meritorumque. Prætuli in textu Aciscli, ex Praten. & Rosweyd. imo ex Adone; variant ceteri, quorum aliqui Asciscli, alii Auscli, Atisdi, Ascisdi &c. Deficit Praten. in epitheto pretiosæ ante mortis, sed nos illud ex aliis atque ex ipso Adone restituimus. Inter puros numeravi Antverp-maj. licet in assuta lacinia, de qua supra egimus, non satis legibiliter omnia exprimantur.

Observatio. Confusum aliquid in Martyrologio Romano, recte insinuat Castellanus apposita notula III Octobris, quo die ex enumeratis sociis, colligit, ipsummet magnum illum Alexandrinum Dionysium illuc invectum esse, [Dionysii.] quod a Græcis sic recolatur. Fieri potuit, ut eruditissimi Reformatores memoria lapsi sint, dum hic eumdem expressius referunt. Neuter proprius obitus dies est, nec secundum nostrum, nec secundum aliorum chronologicum calculum, ut vide in Tract. de Patriarch. Alexand. a pag. 29 & a num. 157. Ibi enim ex inita ratione nostra, Dionysius obiisse dicendus est IX Martii CCLXV, aliis pro X, aliis pro XIV Septembri CCLXIV, aliis pro alio die certantibus. Sed hic recudenda non est ea controversia, plane ad rem nostram inutilis, cum certissimum existimem, auctorem Rom. parvi pro solo & mero suo libitu, ut in aliis toties advertimus, hunc præ ceteris diem Dionysii cultui consecrasse, his verbis: Alexandriæ, Dionysii episcopi, in multis sæpe confessionibus clari, Valeriani & Gallieni temporibus. Acceptus est ex consueto fonte Rufini Eusebio, unde & Ado longius elogium suum subinde compilavit, a Nostro sic contractum, ut textus exhibet. Paucula in citato Tractatu Patriarchali, de inclytissimo exule & fortissimo fidei confessore delibavimus, ut tunc ferebat operis ratio, sed ea operosius apud Ruinartium inter Selecta, explicata sunt a pag. 164, atque a Tillemontio historice deducta tomo 4 a pag. 242 per octodecim articulos. Baronii & horum opera in Actis suo tempore uti licebit, quemadmodum & de ejus doctrina scriptisque ex Hieronymo de Script. eccles. cap. 69, aliisque Bibliographis uberius poterit disquiri.

Aurelius Prudentius περὶ στεφάνων Hymn. 4, sic canit: Corduba Acisclum dabit & Zoëllum, tresque coronas. En hic primum secundæ nostræ annuntiationis martyrem, junctum, opinor, [Aciscli & Victoriæ.] Zoïlo, de quo cum Usuardo egimus XXVII Junii, & operosius eo die in Actis, ad quæ lectores ibi remisimus. Crediderunt Majores nostri, per ea verba tresque coronas, intelligi tertiam illam martyrem hodiernam Victoriam; at felicior mihi quidem videtur Ruinartii conjectura pag. 517, tres fratres Cordubenses martyres, Faustum, Januarium & Martialem substituentis; sic ut ibi Victoria excludatur. Nihilominus, utut a Prudentio omissa fuerit, dubitari non potest, quin Ado utriusque Acta inter se connexa viderit, ex quibus perenne miraculum narrat, iisdem verbis ex ipso in textu nostro expressum. An id suspectum habuerit Baronius, an forte Acta ipsa, annos Christi signantia, recentiora crediderit, nescio; in Hieronymianis, die sequenti signatur solus Acisclus, nec ibi rosæ, nisi in solis Lucensibus memorantur, de quibus vide disserentem Florentinium. Elogium Flori, die sequenti relatum, utriusque Sancti martyrium connectit, tormenta dumtaxat, & præsidem Sidonem commemorans; sed nec de iis promptum est hoc loci sententiam ferre. Plures scriptores recitat Baronii Notatio, ex quibus Aciscli & Victoriæ Acta suo tempore illustrari poterunt. Junior est Tillemontius tomo 5, pag. 59.

[Aniani.] Anianum Aurelianensem quantumvis brevi, egregio sane elogio ornavit Apollinaris Sidonius lib. 8, epist. 15, maximum ipsum consummatumque pontificem, Lupo parem, Germanoque non imparem prædicans, qui utinam res ejus gestas eodem stylo prosecutus fuisset! Partem aliquam ad posteros transmisit Gregorius Turonensis lib. 2. Hist. Francorum cap. 7; Carolus Sausseyus apud Surium plura ex Aurelianensis ecclesiæ monumentis collegit, alibi discutienda. Quod modo ad nos attinet, codices Hieronymiani, quacumque demum manu, ipsum consignant: In Gallia, civitate Aurelianis, depositio Aniani episcopi & confessoris. Beda, ut alibi nonnumquam, episcopi titulum omittit, ita hic: Aurelianis, natale sancti Aniani confessoris, quæ distinctius a Rabano reddita sunt. In Flori encomio miraculum additur de puerulo episcopum designante; at verosimillimum est, nulla Acta Adoni innotuisse, cum simplicissime legat: Aurelianis, sancti Aniani episcopi; unde consequitur, textus nostri satis vulgare elogium soli Usuardo adscribendum esse. Apud Bedam Aniano subjungitur Gregorius Thaumaturgus, a Rabano præfixus; isque hoc ipso die in Romano constanter celebratur, tametsi a Romano parvo, Adone & Usuardo positus sit III Julii. Audiamus modo insigne Aniani elogium a Wandelberto metrice concinnatum:

Quindecima antistes Ligeris per littora, perque
Festivos populos Anianus laude coruscat
Æterna, merito, signis, prece, consilioque:
Urbem qui propriam hostili de clade redemit.

AUCTARIA.

Tornacen. Caret secunda annuntiatione de martyribus Cordubensibus, cetera omnia pura sunt.

Pulsanen. Incipit: Apud Gneocæsaream Ponti, [Gregorii.] beati Gregorii episcopi, qui signorum ac miraculorum gloria præditus, inter cetera, quodam tempore, ut ecclesiæ faciendæ locus sufficeret, montem precibus movit. Tum: Apud Alexandriam, beati Dionisii episcopi. Desunt reliqua.

Greven. Apposito signo L, de quo alibi locuti sumus, textui adscribit: In Britanniis, civitate Lincolniensi, [Hugonis.] beati Hugonis episcopi & confessoris. Sed vel hac de causa, ut alibi, hic etiam eum a puris excludimus.

Lovanien. Textui puro subdit: In Britanniis, civitate Linconiensi [Lincolniensi] sancti Hugonis episcopi & confessoris. [Ejusdem.]

Centulen. In textu non quidem purus, sed minus solito contractus est. Tertio loco interjicit: Apud Ponthum, [Gregorii.] sancti Gregorii episcopi Gneocæsariensis & martyris, qui multa miraculorum gloria præditus fuit. [Odonis.] Ipso die, sancti Odonis abbatis. Vide Auctaria XVIII Dec.

Bruxell. In prima satis purus, pergit: Apud Pontum, [Gregorii.] natale sancti Gregorii Neocæsariensis episcopi & martyris, qui magna signorum gloria præditus, &c. Sequitur secunda annuntiatio satis pura, uti etiam est tertia, sed inter utramque, ex aliquo Hieronymiano, legitur: Romæ trans Tyberim, [Cecilii.] natale sancti Cecilii.

Hagenoyen. Multa, pro suo arbitratu, plerumque non satis exacte coacervat. Sic orditur: In Curia Curiensi, [Florini.] sancti Florini confessoris. Castellanus Consfluentiam & Schonaugiam assignat. Vide Molani editiones posteriores. [Hugonis.] Item Hugonis episcopi Lycoliensis, [Lincolniensis] de Ordine Carthusiensium. In Brictanea, Augustini episcopi & confessoris. Vide XXVI Maii. Sequitur textus utcumque tolerabilis. Deinde elogium aliquod Lupi Senonensis, quem cum aliis posuit die 1 Septembris, quo & hic festum ejus esse fatetur; pauca describo: [Lupi.] Apud Senones, natale sancti Lupi episcopi, qui apud Aurelianum de regali sangwine ortus [est.] Hic cum omni polleret virtute, Senonensis est electus archiepiscopus. Hic vir tantæ erat pietatis, ut sibi nil retineret, & omnia sua pauperibus largiretur &c.

[Greg. Turon.] Victorin. In fine addit: Turonis, depositio sancti Gregorii episcopi & confessoris, miraculorum factoris. Hæc proxime sequenti Gregorio potius aptanda sunt, nisi sensus sit, quem format Molan. in posterioribus editionibus. Item S. P. Gregorii Neocæsariensis episcopi. [Greg Thaum. Teclæ.] Et sanctæ Teclæ virginis. Haud dubie ex Hieronymianis. Posteriores duas annuntiationes habet codex Reg. Suec. sign. n. 130, priorem codex alius sub num. 428.

[Hugonis.] Matric-Cartus-Ultraject. Hugonis episcopi & confessoris. Aniani episcopi & confessoris. Auscli & Victoriæ martyrum, [Greg. Turon. Florini.] in quorum festo miraculose divinitus oriuntur rosæ. Gregorii episcopi Turonensis. Florini confessoris.

[Abrahæ & Florini.] Camberien. S. Mariæ. Ipso die, beatorum Abrahæ & Florini episcoporum.

Vatican. sub num. 5949. Adjicit: Apud Neocæsaream Ponti, natale sancti Gregorii episcopi, insignium miraculorum factoris. Eodem die rosæ divinitus ortæ colliguntur. Ubi & qua causa? An hæc forte ab Acisclo & Victoria, per scriptoris incuriam divulsa sunt? Sic existimo.

Florentin. Apud civitatem Florentinam, in partibus Tusciæ, [Eugenii.] natale sancti Eugenii diaconi, discipuli sancti Zenobii Florentini episcopi, qui magnis virtutibus clarus quievit in Domino, anno ætatis suæ trigesimo, anno Domini CCCCXXIII. Hæ forte sunt tabulæ Florentinæ, quæ a Baronio citantur. Sequitur in iisdem codicibus: [Martt. 8.] Romæ, passio sanctorum martyrum octo, qui passi sunt sub Alexandro imperatore, ut legitur in passione S. Martinæ virginis.

Editio Lubeco-Col. De Dionysio post existens superaddit: [De Dionysio.] Qui etiam [cum] beatis Gaio & Petro in squalidissimo deserto Libyæ catenis constrictus, & diversis cruciatibus afflictus Valeriani & Galieni imperatorum temporibus, postea vero ad ecclesiam suam rediens quievit in pace. In Cordubensibus, satis pura est. Tum: Aurelianis, sancti Aniani episcopi & confessoris, [De Aniano.] qui mira præditus sanctitate, dum quadam die ad Missam omnipotenti Deo sacrificium solenne offerret, idem sacrificium altari suppositum dextera Dei patris visa est benedixisse hostiam. Cujus & mortem in conspectu &c. [Hugonis.] Ipso die, sancti Hugonis episcopi Linconiensis, [Translat. Erkenwald.] & confessoris, Ordinis Carthusiensium. In Anglia, translatio sancti Erkenwaldi episcopi Londoniensis & confessoris. Item eodem die, sancti Abrahæ confessoris. [Abrahæ. Gregorii. Mammati.] Turonis, sancti Gregorii episcopi & confessoris. Viennæ, sancti Mammati episcopi & confessoris.

Belin. In secunda editione hoc augmentum superaddit: [Greg. Turon.] Item Gregorii Turonensis.

Greven. Prosequens augmentum, de quo superius, [De Hugone.] sic habet: Beatus iste Hugo vir sanctissimus, ex procuratore majoris Carthusiæ, prior domus sui Ordinis de Wictam in Anglia factus est; ubi eximiis pollens virtutibus, ad regimen ecclesiæ Lincolniensis electus, sicut prius probatissimum monachum, ita nunc pastorem vigilantissimum, ecclesiasticæque libertatis defensorem, ultra omnes sui temporis strenuissimum se exhibens, miraculis multis vivus & defunctus coruscans, quievit in pace, anno Domini M CC Sanctorum Cathalogo solenniter asscriptus. [Cecilii. Ammonis.] Romæ trans tyberim, natalis sancti Cecilii. In Nicomedia, sancti Ammonis. Carthagini, sanctorum Dubitati, [Dubitat. & Martt. 8.] Tusci, Valentini. Romæ, Octo Martyrum, quos sancta Martina convertit. Felicis Papæ & martyris hic sepultura. [Felicis. Mamati.] Viennæ, sancti Mamati episcopi & confessoris. Turonis, sancti Gregorii episcopi & confessoris; [Greg. Turon.] qui anno post obitum beati Martini CLXXII ejus sedem sortitus, vita, eruditione & signis admodum effulsit. [Translat. Erconwaldi.] In Anglia, translatio sancti Erconwaldi episcopi Coloniensis [in priori editione melius Londoniensis] & confessoris. Apud provinciam Retiæ, [Florini. Abrahæ. Martinæ. Hildæ, cum elogio.] sancti Florini presbyteri & confessoris. Eodem die, S. Abrahæ confessoris. Martinæ martyris. In Anglia, sanctæ Hildæ virginis, abbatissæ, quam omnes, qui noverant, ut Beda testatur libro 4, ob insigne pietatis & gratiæ, matrem vocare consueverant. Non solum autem in suo monasterio vitæ exemplo præsentibus extitit, sed etiam longius manentibus, ad quos felix industriæ, ac virtutis ejus rumor pervenit, occasionem salutis & correctionis ministravit. Post multa tandem, quæ fecit in terris, cælestia opera, ad percipienda præmia vitæ cælestis transivit anno Domini DCXXX. Apud Castellanum in Martyrologio notatur annus DCLXXV. Vide quæ idem observat de ejus genere, reliquiis &c.

[Ammonis. Valentini & Teclæ. Severi. Greg. Turon. Hugonis.] Molan. In Nicomedia, sancti Ammonis. Item sancti Valentini & sanctæ Teclæ virginis. Ipso die, sancti Stueri vel Severi [nomen non bene exprimitur] confessoris. Item Gregorii Turonensi. In Britanniis civitate Lincolniensi, beati Hugonis episcopi & confessoris. Dein typis minoribus; cujus actus a diversis sunt conscripti & per Henricum Morensium carmine executi. In Anglia, sanctæ Hildæ virginis, [Hildæ.] abbatissæ, quam omnes qui noverant, ut Beda testatur lib. 4, matrem vocare consueverant, ob insigne pietatis & gratiæ. Posteriores editiones primo loco referunt Gregorium Thaumaturgum, de quo supra, cum interpolationibus &c. In fine: In Britanniis, civitate Lincolniensi, beati Hugonis episcopi & confessoris. De Ammone, ut in priori. Tum: Item Turonis, sancti Gregorii archiepiscopi & confessoris, miraculorum libri factoris. Ipso die, apud Churiam, sancti Florini. [Florini. Alphæi & Zachæi.] Denique typis aliis: In Palæstina, natalis sanctorum Alphæi & Zachæi, qui post verbera & novaculas, post diversas in tormentis quæstiones, post pedes, dies noctesque compedibus ligneis quatuor foraminum intervallo interpositos, distentos distractosque, capitibus abscissis ex hac luce discedunt. Vide Eusebium de Martyribus Palæstinæ cap. 1, vel apud Ruinartium a pag. 331.

XIV Kal.
Die 18.

[Romani, cum puero Barala.] Apud Antiochiam, natalis beati Romani, qui temporibus Diocletiani, cum quidam præfectus ecclesiam irrumpere, eamque funditus conaretur evertere, ceteros Christianos hortatus est, ut ei contradicerent; unde una cum quodam parvulo, nomine Barala, celebri martyrio coronatus est. Item in eadem urbe, sancti Esichii, [Hesychii.] qui cum esset miles & præceptum audisset, ut quisquis non sacrificaret idolis, cingulum militiæ deponeret, repente cingulum solvit. Ob hanc causam ligato in dextram ejus saxo ingenti, in fluvium præcipitari jussus est.

Ex Praten. Antverp-maj. Antverp. & Max-Lubec. Greven. & Molan.
Varia lectio. Inter purissimos codices certo censendus Herinien. hodie integerrimus, sed propter additamentum proprium, de quo in Auctariis, exclusus. Contra vero Greven. & Molan. hic inter puros computati sunt, licet in secunda annuntiatione constructionem varient hoc modo: Ut, quisquis non sacrificaret idolis, mortis subiret sententiam, cingulum militiæ solvit. Imo Molan. sensum prosequitur, ob quam causam. Ceteræ variationes in nominibus maxime versantur. Puerum, cum Adone & præcipuis codicibus Baralam vocamus, Greven. Barulum, Molan. Barulam, alii aliter. Non minor in alio nomine diversitas. Reliqui in textu Esichii, proxime ad puritatem, quæ ex Adone est Hesychii. Sunt qui scribant Esicii; Hieronymiana Isicii &c. De ydolis &c. satis alibi.

Observatio. Romani Cæsariensis diaconi, insignissimi martyris, & cum Laurentio ac Vincentio comparandi, [Romani.] prima, nitidior ac simplicior memoria traditur in vetustissimo Hieronymiano Epternacensi, in quo tum parvulus Baralas, tum Hesichius, sub una eademque commemoratione satis aperte comprehenduntur his verbis: In Antiochia, natalis Romani, Barili & Isici martyris. Tricas ingerit adjecta in aliis Hieronymianis codicibus appellatio monachi, quam certum est, non invenisse Rabanum, qui satis prolixum elogium ex Actis extraxit; unde vero Florus, a nostris editus, sua acceperit, non satis perspicio. Romanus aliquis inter Cæsarienses martyres, in citatis Hieronymianis ponitur die præcedenti. Ex his nata longior & operosior Florentinii Notatio, qua adversus Valesium, in Baronii sententiam inclinat, de Romanis martyribus Antiochiæ passis, omnino geminandis, sic ut alter monachus sit, alter diaconus, uterque tamen eodem ferme martyrii genere, eodem loco, eodem tempore, imo forte eodemmet die coronatus. His etiam ansam præbent diversæ de Romani martyrio relationes, ut vel bina Eusebii narratio, altera de Martyribus Palæstinæ, apud Ruinartium pag. 331; altera ex lib. 2. de Resurrectione, apud eumdem pag. 379, vix satis apte inter se combinari videantur. Difficultatem auget passio cum puero, passio sine puero; inde Prudentii Hymnus apud laudatum Ruinartium a pag. 382, nonnulla confundentis; demum alia SS. Patrum encomia a laudatis scriptoribus appellata. Studiose elaborata est Tillemontii deductio historica a pag. 699. Baronii & Florentinii opinionem de binis Romanis cum Valesio & Ruinartio improbabilem censet. Ego ingenue fateor, me necdum clare distinguere, cui potissimum parti accedendum sit, præsertim cum Romanum parvum diserte signet: Antiochiæ, Romani monachi & martyris, quemadmodum vocatur in Actis Mombritianis, Ado vero elogium suum ita formet; ut cum Rabano non magis de monachi quam diaconi appellatione meminerit, uti nec Noster qui ex Viennensi sua omnia deprompsit. Unus igitur, an duo Romani Antiochiæ passi admittendi sint, tunc declarabitur, cum utriusque opinionis momenta singula, cum Actis ipsis & diversis panegyricis accuratius expendere & discutere vacaverit.

In prælaudatis Romani Actis a Mombritio tomo 2 a pag. 244 editis sub finem additur certamen alterius nostri martyris Hesychii vel Isicii, [Hesychii.] in Hieronymianis supra citatis priorum socii, quem non video intelligi posse sub nomine Zocii cum aliis martyribus Antiochenis & Romano aliquo ac Barale conjuncti in sæpe dictis codicibus die XV Februarii, quandoquidem Zocius ille ibi disertissime presbyter nuncupetur. Utut fuerit, id certe patet, ibi Hesychium hoc die consignari, veluti & apud Florum, atque in serie nostra multo distinctius, Romano parvo legente: Et sancti Hesychii Palatini & martyris; Adone vero plusculum narrante, unde nostra omnia in textu repræsentata, verbatim desumpta sunt. Per Palatini in Romano parvo alluditur ad officium aliquod in palatio cæsareo exerciti, idque cum Actis Mombritianis concordat, quæ ipsum in ministerio, imo Priorem palatii fuisse asserunt. De solis Romano & Hesychio loquitur Wandelbertus dum ambos honorat:

Hisichius martyr quartam denamque coronat,
Romanusque; urbs Antiochi quis læta recurrit.

AUCTARIA.

Herinien. Jam dixi purissimum esse: addit autem provinciæ Remensis proprium: [Oricoli & sociorum.] Ipso die, beati Oricoli martyris sociorumque ejus, qui sub Wandalica persecutione passi sunt.

Tornacen. Purus in prima annuntiatione, in secunda, ut sæpe solet, mutilus est.

[Oct. Martini] Rosweyd. Purus in textu, subdit majusculis proprium Ultrajectense: Octava S. Martini.

[Audæ.] Munerat. Etiam textum refert, sed in fine adjicit: Eodem die, natalis sanctæ Andæ. Audæ.

Pulsanen. In prima sic habet: Apud Antiochiam, natalis beati Romani. Altera pura est.

Antverp-max. & Leyden-Belg. Post textum: Apud Confluentiam, [Florini.] natale sancti Florini confessoris. Vide die præcedenti. Item Romæ, natale sancti Gelasii Papæ. [Gelasii. Oct. Mart.] Item, octava S. Martini.

Lovanien. codex eadem prorsus habet Auctaria, sed totum Hesychii nostri elogium rescindit.

Ultraject. Incipit: Romæ, natale sancti Gelasii Papæ. [De Gelas.] Hic, ut narrat beatus Gregorius, Canonem composuit: libros etiam quinque contra Nestorium & Euticen hæreticos, & contra Arrium duos. Fecit insuper ymnos ad modum sancti Ambrosii. [Florini. Oct. Mart.] Sequitur textus. In fine de Florino & oct. Martini. Sic Leyd-lat. Sed de Gelasio, penultimo loco.

Alberg. & Danic. Loco octavæ Martini, substituunt in fine: Dedicatio basilicarum Apostolorum Petri & Pauli. Cetera, ut Ultraject.

Centulen. Antiochiæ, sancti Romani monachi, qui pro defensione Ecclesiæ tormentis affectus, martyrium passus est. Eodem die in eodem loco, sancti Hisichii militis, qui pro Christi fide militiam reliquit, & martyrii coronam percepit. Ipso die, octava beati Martini episcopi. Turonis, sancti Gregorii episcopi, [Oct Mart. De Gregor. Turonen.] qui multas diversorum sanctorum passiones & vitas descripsit, & priora Francorum gesta memoriæ commendavit. Vide die præcedenti.

Bruxellen. Incipit: Octava sancti Martini episcopi Turonensis. [Oct. Mart. De Roman.] In Romano post contradicerent, sic interpolatus est; unde lingua sibi abscinditur, qua abscisa ipse locutus est, & postea una cum quodam puerulo &c. In secunda, mutat positionem, scribens: Romæ, natalis sancti Esichii &c. in fine adjicit, & sic martyrium complevit. Tum: [De Gelas.] Romæ, sancti Gelasii Papæ; qui sedit annis quatuor. Hic cotidianam præfationem Missæ, ac alias orationes & hymnos ad modum sancti Ambrosii, & contra Nestorium & Euthicen hæreticos, libros quinque, & contra Arrium duos, ut beatus Gregorius testatur, composuit. Apud Confluentiam, sancti Florencii [Florini] confessoris. [Florini. Odonis.] Et sancti Odonis abbatis Cluniacensis. Item sancti Hugonis, Ordinis Carthusiensis & episcopi Linconiensis. [Hugonis. Eusebiæ.] Vide die præcedenti. Ipso die, sanctæ Eusebiæ virginis.

Hagenoyen. In textu, solito purior, unicam dumtaxat annuntiationem adjungit: [Multa de Gelasio.] Romæ, natale beati Gelasii Papæ, Hic, ut dicitur, Canonem composuit ante papatum, & factus Papa, in Missa ipsum dici constituit, secundum quod Gregorius Papa dicit. Alii autem dicunt, quod Canonem quidam scolasticus Cuno nomine composuit, sed Gelasius Papa, ipsum dici instituit. Hic Gelasius quinque libros &c. Insuper ymnos ad modum sancti Ambrosii composuit: Orationes etiam Missæ & horarum cum tractibus Septuagesimæ ipse fecit. Item constituit ut ymnum trium puerorum, id est, Benedicite omnia opera Domini Domino, nullus sacerdos post Missam dicere negligat.

Aquicinct. Adjicit in fine: Eodem die, transitus sancti Odonis abbatis. [Odonis.]

Victorin. In fine, Ipso die in pago Valagia, depositio sancti Theofredi martyris. [Theofredi. Odonis.] Item Turonis, sancti Odonis Cluniacensis abbatis. Item Antiochiæ, sancti Eutychii martyris. [Eutychii.] Puto repeti nomen Hesychii. Eodem die, octava sancti Martini. Convenit dc more, codex Reg. Suec. sub. num. 130; sed excepta octava; quæ in hoc codice deest.

Daveron. Sic suam annuntiationem efformat. Beati Odonis abbatis monasteriorum Galliarum. [Odonis.]

Matric-Cartus-Ultrajectin. Dionisii episcopi Alexandriæ. [Dionysii.] Ex die præcedenti. Romani martyris & Barulæ. Esichii militis & martyris. Severi presbyteri & confessoris. [Severi &c.] Inclyti & magni martyris. Hæc alibi non reperit auctor notæ marginalis, nec ego capio quid significent.

Divion. S. Benigni. Eodem die, passio sancti Theofredi martyris. [Theofredi. Odonis.] Ipso die, depositio beati Odonis abbatis, cujus vita sanctis præclara extitit meritis.

Cluniacen. Eodem die, transitus beati Odilonis abbatis. [Odonis.] Voluit dicere Odonis.

[Momboli & Odonis.] Camberien. S. Mariæ. Ipso die, beatorum Momboli & Odonis confessorum.

Reg. Suec num. 428. Eodem die, sanctæ Audæ virginis. [Audæ. Odonis.] Eodem die, depositio domni Odonis abbatis, piissimi patris monachorum.

Codex D. du Cheval. sign. B. Item Romæ, natalis sancti Gelasii Papæ. [Gelasii.]

[Flavii.] Vatican. Addit. Natale sancti Flavii martyris.

Altemps. Eodem die, beati Odonis abbatis. In Hibernia, [Romani. ep.] depositio sancti Romani episcopi. Anigus filius Amardarch regis furatus est brachium ejus sinistrum, ipsumque integra cum carne in metropolitana ecclesia habetur. [Hildæ.] Et sanctæ Hildæ abbatissæ. Vide die præcedenti.

Florentin. In Tuscia apud civitatem Lucanam, sancti Fridiani, [De Frigid.] ejusdem urbis episcopi & confessoris, cujus vita tanto Deo & hominibus extitit gloriosa, quanto miraculorum profunditate fuit eximia. Et non solum post obitum ejus, verum etiam in corpore, dum viveret, multa per eum Deus dignatus est operari miracula, quorum, ut B. Gregorius in libro Dialog. unum præcipuum & maximum fecit miraculorum. Est Frigidianus, cujus natalis est XVIII Martii, sed vita huc in Actis remissa. Miraculum, de quo hic agitur infra dabit Greven. [Odonis.] Tum solus Strozzian. Item transitus sancti Odonis abbatis. Adde Cluniacensis.

[Theofredi.] Lugdunen. & Caudiacen. Conveniunt in, natale sancti Theofredi martyris.

[Oct. Mart. De Roman.] Editio Lubeco-Col. Incipit ab octava sancti Martini. De Romano, post contradicerent, sic habet: Ob quam causam ipse cum quodam puerulo nuper ablactato, nomine Baralo, jussus est eculeo extendi, & fustibus acriter cædi ac ungulis exarari, linguam abscindi, novissime laqueo strangulari, & sic celebri martyrio coronatus est; sed puer Baralus tandem decollatus est. In secunda, satis pura est. [Florini. Dedicat. Mombol. &c] Tum de Florino, ut Antverp-max. de dedicatione, ut Albergen. De Mombolo & Odone, ut Camberien.

Belin. Incipit: Romæ, dedicatio basilicarum Apostolorum Petri & Pauli. [Dedicat.] Sequitur textus satis purus: Deinde adjungit: Eodem die, sancti Fridiani episcopi & confessoris. [Frigidian. Odonis.] Item transitus beati Odonis abbatis.

[Oct. Mart. Oriculi.] Greven. Octavæ sancti Martini. Oriculi martyris & sociorum ejus sub persecutione Wandalica. Ipso die, vel secundum alios, die sequenti, Romæ, sancti Gelasii Papæ & confessoris, [De Gelas.] qui sedit in episcopatu annis quatuor. Hic amator pauperum, clerum ampliavit; tractatus & hymnos composuit, Sacramentorum præfationes & orationes, quæ sunt in usu, cauto & limato sermone edidit; sepultus in ecclesia sancti Petri XII Kal. Decembris. Romæ, dedicatio basilicarum sanctorum Apostolorum Petri & Pauli. [Dedicat. Basilicar.] In Tuscia, civitate Lucana, sancti Phrigidiani episcopi & confessoris, [De Frigid.] miræ virtutis viri. Qui, ut dicit Gregorius 3 Dialog. Auserith fluvium, juxta muros civitatis influentem, sæpeque inundatione damna inferentem, oratione facta alveum proprium deserere & alio influere fecit. Apud Constantiam, [Rumfarii. Momboli. Audæ. Teclæ. Eusebiæ. Electæ.] inferioris Normanniæ civitatem, sancti Rumpharii episcopi & confessoris. Item sancti Momboli abbatis. Eodem die, natale sanctæ Audæ. In Hispaniis civitate Corduba, passio sanctæ Teclæ virginis. Romæ, sanctæ Eusebiæ virginis. Electæ virginis.

[Dedicat. Odonis.] Molan. De dedicatione basilicarum ex Belin. Item de Odone. Tum: Apud Constantias inferioris Normanniæ, [Rumfarii.] beati Rumpharii, præfatæ urbis episcopi & confessoris. [Oricoli. De German.] De Oricolo, ex Herinien. Antisiodoro, dedicatio basilicæ sancti Germani episcopi, cum superioribus cryptis. Eodem die, sancti Fridiani episcopi & confessoris. Item sancti Florini confessoris, [Frigidian. Florini. Eusebiæ.] Confluentis monasterii. Et depositio sanctæ Eusebiæ virginis. Eodem die, natalis sanctæ Audæ. Et minoribus typis, Parisiis in conventu Apostolorum Petri & Pauli. Item sancti Momboli abbatis. Editiones aliæ importune verbum vellet in textum invehunt. Auctaria vero de dedicatione basilicarum, de Odone, & Fridiano eadem sunt. Apud Confluentiam, sancti Florini confessoris. Rursus de Rumphario & Oricolo, ut supra. [Audæ.] Parisiis, natalis sanctæ Audæ. Item in Galliis, [Anselmi abb. Lirin.] sancti Momboli abbatis. Tum dedicatio basilicæ S. Germani. Demum typis minoribus adjungitur: Insula Lyrino, sancti Anselmi abbatis.

XIII Kal.
Die 19.

[Maximi.] Romæ via Appia, natalis sancti Maximi presbiteri & martyris, qui persecutione Maximiani passus, positus est ad sanctum Sixtum. [Crispini.] Eodem die, sancti Crispini episcopi, qui civitate Astiagensi, capite amputato martyrii gloriam adeptus est. Apud Viennam, sanctorum martyrum Severi, [Severini & socior.] Exuperii & Feliciani, quorum corpora post multa annorum curricula, ipsis revelantibus inventa & a pontifice urbis, clero & populo honorifice sublata, ac condigno honore condita sunt. [Fausti.] Item sancti Fausti diaconi, hic grandævus & plenus dierum confessor perdurans, perfecto martyrio, capitis obtruncatione consummatus est.

Puri sunt Herinien. Antverp-maj. Munerati prima editio, Greven. & Molan.
Varia lectio. Antverp-maj. pro Maximi presbyteri, male legit Maximi episcopi. Codices omnes, solo Pratensi excepto, diserte exprimunt persecutione Maximiani; in Adone tamen & in citato Pratensi habetur Maximini. Munerati editio altera in eo deficit, quod duas primas annuntiationes commisceat, sic legens; positus est ad civitate Astiagensi, capite &c. omissis intermediis. Reliqui Sixtum cum codicibus prope omnibus. Solus Molanus habet, qui in civitate &c. Item Severiani, pro Severini: Antverp-maj. & Superii, pro Exuperii, Greven. & Molan. mutant clero & populo, in clero populoque. In grandævus, servanda fuit diphthongus.

[Maximi.] Observatio. De Maximo in Variantibus jam notavimus codicem Pratensem cum Adone signare tyrannum Maximinum, haud dubie ejus nominis primum, sed codices nostros posuisse Maximianum, forte quod Maximinum alterum perperam legi supponerent, qui Romæ imperium non obtinuit. Utri melius elegerint, hactenus incertum est, quandoquidem lateat quis fuerit hodiernus Maximus, ut candide fatetur Baronius, eo demum inclinans, ut commentariensem credat esse a sancto Stephano baptizatum, & persecutione Decii e ponte præcipitatum in Tiberim; utpote cui quadret sepultura ad S. Sixtum II in cœmeterio Callisti. De gestis passionis ejus ibi a Baronio citatis alibi disserendum; hic solum observo, Baronii Notationem jam dictam cum textu Martyrologii Romani haud convenire, cum in hoc diserte exprimatur persecutio Valeriani. Hæc satis in re plane dubia. Romani parvi annuntiatio, a nullo alio prius posita est: Romæ, Maximi presbyteri & martyris. Quæ præter hæc in laterculo nostro Usuardus addidit, ex Adone verbotenus descripsit.

[Crispini.] Crispinum Astiagensem apud solum Usuardum invenio; citat Baronius hymnum Breviarii Toletani, in quo ejus gesta contineantur. Petrus in Catalogo lib. 10 cap. 84 pauculis rem absolvit, auctorem appellans Adonem in Martyrologio: sed quale hoc Martyrologium fuerit, prorsus non intelligo, nisi Adoni Mabiloniano simile sit, ex variis collectaneis conflatum. Si verum fontem Usuardinum quæras, fateor me ignorare, sed malim ad messem in Hispania collectam recurrere, quam ad nescio quem Adonem tam enormiter interpolatum.

[Severini & socior.] Vere Adonem se descripsisse asserere poterat Petrus, quod tamen reticet, ejusdem libri cap. 82 in martyribus Lugdunensibus, quorum nulla, quod sciam, præterquam apud Adonem memoria superest, vel in ipso SS. Lugdunensium indiculo a Raynaudo neglecta. Sic habet laudatus Viennensis in Chronico ad annum CLXIII: Severinus, Exuperïus & Felicianus, parvo tempore ante, apud Viennam martyrio coronati. Quæ in Martyrologio narrantur, ad inventionem & translationem prædictorum martyrum proprie pertinent, quarum recentior erat memoria, dum basilicæ S. Romani curam gessisse dicitur Ado ipse, priusquam ad Viennenses infulas promoveretur. Nostra omnia ex ipso translata sunt. Utrum satis probari queant, quæ præter Adoniana ab aliis memorantur, alterius loci est distinctius explorare. Vide interim Tillemontium tomo 2 pag. 321. Sic solam hanc nostram annuntiationem metrice reddidit Wandelbertus:

Tredecimam Felicianus cum Severiano,
Cumque Exuperio fidei certamine sancit.

Quarta annuntiatio apud Romanum parvum sic sonat: Et Fausti diaconi & Eusebii collegæ ejus, [Fausti.] martyrum visitatorum. Profluit ex Rufini lib. 7 cap. 10, unde constat totum Adonis elogium desumptum, atque ex hoc textum. nostrum contractum esse, in quo de solo Fausto agitur, qui forte presbyter subinde factus, idem ipse dici posset, qui grandævus cum Petro Alexandrino martyrium subiit, eo nomine recursurus XXVI Novembris; sed iis sociis ibi conjunctus, ut verosimilius diversus esse videatur. Eusebium nulla alia Martyrologia Latina celebrant, etiam in moderno Romano prætermissum. Conjicit autem Tillemontius eumdem esse, qui postea Laodicenam in Syria ecclesiam episcopus rexit, sicuti indicat tomo 4 a pag. 304. Porro a Romano parvo ambo collegæ Visitatores nuncupantur, quoniam invitis omnibus ad confessores, qui in carcere tenebantur …. indesinenter necessaria, deportarent, ut in Adone fusius ex laudato Rufino describitur. Sed his diutius non immoror. Habemus Usuardum, cujus textum genuinum præcipue quærimus.

AUCTARIA.

Praten. Merito exclusus est, cum in fine addat: [Odonis.] Turonis, sancti Oddonis abbatis: ubi manus diversitatem non observavit Castellanus, sed qui nuperrime in mei gratiam, codicem denuo inspicere dignatus est eruditissimus noster Chamillart differentiam aliquam apparere testatus est. Habet adjectam dedicationem &c.

Tornacen. In prima & secunda purus, in tertia expunxit elogium, quarta omnino caret. Ad marginem autem manu nonnihil recentiori additur: [Elisabeth.] In Alemannia, castro Marburg, beatæ Elisabeth. Inferius dabuntur elogia.

Rosweyd. Purus in textu, subjungit: In Eraclia, [Viduar 40.] sanctarum XL viduarum. Eadem fere Hieronymianorum annuntiatio est.

Pulsanen. In prima purus, a tribus aliis elogia omnia plane resecuit.

[Simplicii. Elisabeth.] Antverp. & Max-Lubec. & Ughellian. Puri in textu, addunt: Item Simplicii episcopi. Eodem die, depositio beatæ Elisabeth.

Munerat. De secunda ejus editione truncata, dictum est in Variantibus.

Antverp-max. & Leyden-Belg. Incipiunt: Apud Maguntinense territorium, [Elisabeth.] natale beatæ Elysabeth, filiæ regis Hungarorum. Sequitur totus textus, [Simplicii.] & in fine: Augustuduni, depositio sancti Simplicii episcopi. Eadem sunt in cod. Lovanien. sed is in Fausto mutilus est.

Ultraject. & Leyden-Lat. Priorum phrasim sic primo loco amplificant: [De Elisab.] Quæ cum esset Turingiæ nupta Lantgravio, pietatis & humilitatis operibus insudavit, quantum licuit sub marito. Sed lege soluta conjugii, rejectis ex toto regalibus & secularibus ornamentis, renes fune præcingens, & pedibus nudis incedens, Domino militavit sub perfectæ tytulo paupertatis. Construxit xenodochium ubi viam transcendens Apostolicam, pedes lavabat pauperum, manibusque propriis saniem eliquans & abstergens abhominabilium infirmorum. Quæ visum a nativitate cæco restituens & innumeris fulgens miraculis, beatam vitam beatiori fine conclu dens, [Simplicii.] modo beatissima regnat in cælis. Sequitur totus textus Usuardinus, cui ad finem subjungitur Simplicius Augustodunensis, ut supra.

[De Elisab.] Alberg. & Danic. Idem habent de Elisabeth, sed commemorationi illi immediate subjiciunt totam annuntiationem crastinam de Pontiano Papa. [De Pontian. Simplicii.] In eo autem differunt hi duo codices, quod posterior careat Simplicio.

[Textus contractus.] Centulen. Romæ via Appia, sancti Maximi presbyteri & martyris. Apud Viennam, sanctorum martyrum Severini, Exuperii & Feliciani. Eodem die, sancti Fausti martyris. Item sancti Crispini martyris, qui in civitate Astiagensi amputato capite martyrium sumpsit. In margine recentiori manu aliqua adduntur de Elisabeth, quæ non satis distingui possunt.

Bruxellen. Incipit: Apud Magdeburgum [pro Marpurgum, [De Elisab.]] depositio sanctæ Elisabeth, filiæ regis Hungariæ, ac conjugis Lantgravii Thuringiæ. Quæ innumeris fulgens miraculis, beatam vitam beatiori fine concludens, modo beatissima regnat in cælis. Sequitur textus hinc inde transpositus & interpolatus. [Simplicii.] In fine: Augustuduno, depositio sancti Simplicii episcopi.

Hagenoyen. In prima & secunda satis purus, subdit: [Simplicii.] Item Augustuduno &c. Nihil hic habet de Lugdunensibus. In Fausto satis purus est. Tum: In territorio Treverensi, in opido Confluenciæ, natale beati Florini confessoris. [Florini.] In Hassia, in opido quod Marpurg dicitur, depositio sanctæ Elisabeth viduæ, [De Elisab.] filiæ regis Ungariæ & uxoris Ludovici Lantgravii Thoringiæ, cujus vita tota miraculis & operibus misericordiæ plena erat ab infancia sua usque ad mortem suam. Ejus ossa in translatione sua, in oleo natancia inventa sunt. De quo plurimi infirmi inuncti & curati sunt.

[Simplicii. Gelasii.] Aquicinct. In fine: Item sancti Simplicii episcopi. Romæ, sancti Gelasii Papæ. Hic revocavit Misenum episcopum, quem Felix antecessor ipsius damnaverat, & communioni ecclesiæ suæ restituit. Hic libros adversus Eutychen & Nestorium composuit. De eo die præcedenti in Auctariis actum est: in Romano ponitur XXI Novembris, quo die vide observationem nostri P. Motherii.

[Gelasii.] Victorin. Habet Faustinii pro Fausti. In fine: Romæ, Gelasii Papæ.

[Elisabeth. Simplicii. Odonis.] Matric-Cartus-Ultraject. Elisabeth viduæ, filiæ Regis Hungariæ. Simplicii episcopi & confessoris. Odonis abbatis Cluniacensis, magnæ sanctitatis viri.

[Gelasii.] Reg. Suec. num. 130. Romæ, Gelasii Papæ.

[Simplicii.] Codex D. Du Cheval. signatus B. Augustoduni, depositio sancti Simplicii episcopi.

Vatican. sub num. 5949. Deficit in annuntiatione 2 & 4 de Crispino & Fausto.

[Leoncii. Jacobi.] Altemps. Petragoricas, sancti Leoncii episcopi & confessoris. Ipso die, B. Jacobi eremitæ.

Florentin. In oppido Germaniæ, nomine Barbuth [Marpurg, [Elisabeth. Gelasii. Simplicii.] duo alia verba legi non possunt] S. Elizabeth, Andreæ Hungarorum regis filiæ…. Romæ, sancti Gelasii Papæ…. Item sancti Simplicii episcopi. Habetur supra distinctius.

Burdegalen. Sancti Simplicii episcopi.

[De Elisab.] Editio Lubeco-Col. In prima agit de Elisabeth, fere ut Ultraject. supra. Tum: Romæ, natale sancti Gelasii Papæ & confessoris. [De Gelas.] Hic, ut narrat beatus Gregorius, Canonem Missæ composuit, libros etiam quinque contra Nestorium & Euticen hæreticos, & contra Arrium duos. Fecit insuper hymnos ad modum sancti Ambrosii episcopi. Composuit etiam præfationem Missæ, Vere dignum & justum est, quotidiano usu cantari, & sedit in episcopatu annos quatuor. De Pontiano habet textum diei sequentis. In textu præter morem pura est. Demum de Simplicio, ut supra.

[De Pontian.] Belin. Incipit a Pontiano, ut jam diximus. In tribus primis satis purus est. Tum pergit: Eodem die in oppido Alemanniæ nomine Marchburg, depositio sanctæ Elisabeth, [Elisabeth. Simplicii.] Andreæ regis Ungarorum filiæ. Item sancti Simplicii episcopi & confessoris. Quartam annuntiationem sic abbreviat: Eodem die, [Fausti.] sancti Fausti diaconi.

Greven. In Cæsarea Cappadociæ, natalis sanctorum Maximi, [Maximi & socior.] Mutiani, Nicophori, Januarii, Zefori & aliorum XL. Diversa miscet ex Hieronymianis. Item secundum aliquos hic, passio sancti Pontiani Papæ, [Pontiani. Simplicii. De Odone.] quem Usuardus habet die sequenti. Augustuduni, beati Simplicii episcopi & confessoris. Item sancti Odonis abbatis primi Cluniacensis, miræ sanctitatis viri, incomparabilisque in monastica disciplina fervoris: adeo ut ejus fervore & industria monachorum illius temporis tepor versus fuerit in ardorem. Quievit tandem anno Domini DCCCC XXXVIII, miraculis in vita pariter & morte clarus. In Eraclea, XL viduarum & martyrum. In Marburgh civitate Hassiæ, [Viduar 40. De Elisab.] natalis sanctæ Elizabeth viduæ sanctissimæ, filiæ regis Hungariæ. Quæ ab infantia religiosissimam in Deum mentem gerens, nupta Lantgravio Turingiæ, pietatis & humilitatis actibus, quantum licuit sub marito studens. Ubi ad viduitatis statum pervenit, rejectis ex toto secularibus ornamentis & pompis, fune renes præcingens, nudis pedibus, vili habitu incessit, viduamque Apostolicam se exhibens, filios educavit, hospicio recepit, sanctorum pedes lavit, tribulationem patientibus subministravit, omneque prorsus opus bonum subsecuta, miraculis gloriosissima quievit anno Domini millesimo ducentesimo trigesimo.

[De Pontian.] Molan. De Pontiano, ut alii ex textu diei sequentis. Tum: Eodem die in oppido Alemanniæ nomine Marburg, [De Elisab.] depositio sanctæ Elisabeth, Andreæ regis Hungarorum filiæ. Hæc construxit Xenodochium, ubi vidua pedes lavabat pauperum, manibus propriis abstergens saniem abominabilem infirmorum. [Simplicii. De Gelas.] De Simplicio, ut supra. De Gelasio, ut Aquicinct., nisi quod addat, fecit insuper hymnos &c. Sequitur demum litteris minoribus: In territorio Arvernensi, [De Patroclo.] sancti Patrocli confessoris egregii, de quo Gregorius Turonensis dicit 5. Hist. Franc. cap. 10. Fuit in Biturico termino, reclausus nomine Patroclus, presbyterii honore præditus, miræ sanctitatis ac religionis, de cujus vita libellum scripsimus. Editiones posteriores Pontianum in textu ponunt primo loco, dein Elisabetham, sed litteris Italicis. In fine: In territorio Arvernensi, sancti Patrocli, confessoris egregii. Item sancti Gelasii Papæ, qui sedit in pontificatu annos quatuor. [Barlaam.] Die decima nona, sancti martyris Barlaam. Vide Martyrologium Romanum, & Castellani notationem hoc die.

XII Kal.
Die 20.

[Pontiani.] Romæ, natalis beati Pontiani Papæ, qui Maximino adversum ecclesiarum sacerdotes persecutionem commovente, cum Ypolito presbitero Sardiniam deportatus, ibique fustibus mactatus martyrium consummavit. Corpus ejus a beato Fabiano Papa relatum, atque in cimiterio Calixti sepultum est. Cabilone, sancti Silvestri episcopi & confessoris. [Silvestri. Ampeli & Caii. Octavii &c] Hic quadragesimo secundo anno sacerdotii sui, plenus dierum atque virtutum migravit ad Dominum. Apud Siciliam civitate Messana, sanctorum Ampeli & Gaii. Ipso die civitate Taurinis, Octavii, Solutoris & Adventoris.

Ita habent Praten. Herinien. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. & Greven.
Varia lectio. Potentiani, pro Pontiani, error est in Munerato. Sic scriptorum ignorantia in Antverp. Max-Lubec. & Greven. pro Maximino, irrepsit Maximiano, ut alias factum observavimus, licet toto fere seculo disjungantur. Ex plerisque codicibus Ypolito servamus, ut alibi. Herinien. male transposuit, fustibus martyrium mactatus. Levius errat Greven. in Papa Fabiano; sed aliter loquitur Munerat. Corpus autem ejus, a beato Fabiano revelatum, atque cimiterio Calixti Papæ sepultum. Quod de Ypolito dixi, idem puta de cimiterio Calixti. Diversam scribendi rationem servant codices in Mesana, Gagii, Gai, Octavi. Nos de more in textu reliquimus Gaii.

[Pontiani.] Observatio. Martyrologii Romani reformatores Belinum potius quam Usuardum secuti sunt in signanda Pontiani Papæ festivitate die proxime præcedenti, seu XIX Novembris: Molanus, quod mirere, in ipsa prima editione, utroque die Sanctum a textu Usuardino exclusit. In serie nostra certissime notatur hoc die, sic præeunte Romano parvo: Romæ, Pontiani Papæ & martyris. Adonis elogium, ut observat Rosweydus, ex Pontifical acceptum est; at necdum video, qua satis ratione cum Catalogis nostris, ante tomum 1 Aprilis editis, conciliari queat. Insuper multa offendo a Baronio, Henschenio, Pagio, Papebrochio aliisque circa Pontiani ætatem, exilium &c. disputata, quæ operosiori examine retractanda sunt, a Tillemontio tomo 3 pag. 276 & 692, necdum liquido explicata, si modo ulla chronologica methodo componi possint. Sunt & aliqua circa martyrium ambigua; at ipsum quis temere in dubium revocaverit, tot antiquis tabulis confirmatum? Ceterum quæ in textu nostro exhibentur, ex Adone descripsit Usuardus. Est in codicibus Hieronymianis XIII Augusti, Pontiani episcopi: est eodem die in Bucherii Kalendario: Et Pontiani in Callisti. Atque hæc de translatione intelligenda existimat Florentinius; quo fundamento, post videbitur. Rabanus Pontiani natalem revocat ad XXX Octobris. Securus dixerim, multa in hujusmodi dierum electione arbitraria intercurrere, quod in auctore Romani parvi sæpissime demonstravimus; forte antiquiora monumenta & ipsi & Wandelberto præluxerint, cum metricus Martyrologus hoc ipso die ita Pontianum laudet:

Pontiane tibi duodenam Roma, dicato
Obsequio, sacrat antistes martyrque beate.

Silvester Cabilonensis pure Adonianus est: principium mutavit Usuardus; nam ubi Ado legit: [Silvestri.] Apud Cabilonem, beatissimi Silvestri, Noster, Cabilone, sancti &c. Breve encomium ex Gregorii Turonensis, de Gloria confessorum capite 85 desumptum est; nec de vita aut gestis ejus plura, quod sciam, supersunt: monumenta Cabilonensia tum Mss. tum typis vulgata Silvestri & aliorum revelationem ac translationem prosequuntur, de quibus alibi.

Sequens annuntiatio sic ponitur in Romano parvo: Messanæ, Ampeli & Caii. Hieronymiana scribunt diversimode, [Ampeli & Caii.] sed eadem omnium sententia, eadem Adonis, ex quo commemoratio nostra. De genere aut tempore passionis nihil magnopere reperit Florentinius, neque apud nos exstant, quæ eorum gesta multum illustrare queant.

Martyres Taurinenses varia serie a variis referuntur, in Hieronymianis autem eo plane ordine quo in textu nostro: [Octavii & sociorum.] Taurinis civitate, Octavi, Solutoris, Adventoris, in quibus ita annumerantur socii alii, acsi ad eamdem classem pertinerent, quos tamen Florentinius merito secernendos existimat. Sunt hi celeberrimi Augustæ Taurinorum patroni, ad templum ibi Societatis JESU, ex vetustiori aliqua ecclesia translati, quos potissimum mordaci dissertatione impetere voluit ministellus ille Anglo-Sabaudus, de quo ad diem XXII Septembris, ubi de legione Thebæa, diximus. Ex sacra ea legione esse censentur tres nostri, ab Ennodio & Maximo Taurinensi pridem laudatissimi, quorum Acta manuscripta ab ecclesia Taurinensi accepisse se testatur Baronius. Plura ad nos Taurino olim submissa sunt & ad Acta & ad translationem spectantia, quæ proprio loco accurate deducentur.

AUCTARIA.

Tornacen. Truncat elogium Pontiani, ad consummavit. Caret Silvestro; cetera bene.

Antverp-maj. Habet textum integrum, sed penultimo loco ante Taurinenses, inserit: [Edmundi.] Eodem die, sancti Eadmundi regis & mart.

Rosweyd. Textui subjungit: Eodem die, natale sancti Eadmundi regis Anglorum & martyris preciosi. [Ejusdem.] Vide Surium.

Pulsanen. In prima deest totum elogium: in secunda & tertia purus; deest quarta.

Molan. Dixi carere annuntiatione prima.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. & codex D. du Cheval. signatus B. Post textum addunt: [De eodem.] In Anglia, natale sancti Ethmundi regis & martyris, cujus caput diu occultatum, nutu divino se voce propria revelavit. Idem habet codex Lovan. sed elogium Pontiani rescindit.

Alberg. & Danic. Annuntiationem de Pontiano retulerunt die præcedenti. Hic de Edmundo agunt ut codices proxime citati, sed primo loco. In tribus aliis satis puri sunt.

Centulen. Romæ, sancti Potentiani Papæ & martyris. Apud Mesanam civitatem Siciliæ, sanctorum Amplei & Gaii martyrum. In Anglia, passio sancti Eadmundi regis & martyris. [Edmundi. Maxentiæ.] In territorio Silvanectensi, sanctæ Maxentiæ virginis & martyris. Cabillonis sancti Silvestri episcopi & confessoris. [Translat. Warles. &c.] Ambianis, inventio & translatio sanctorum Vuarlesii & Luxoris confessorum.

Bruxellen. In prima non omnino purus est. [Maximi &c] Sequitur ex Hieronymianis: Et natale sanctorum martyrum Maximi, Muciani, & Neofori. In Eraclea civitate Traciæ, natale sanctorum martyrum Bassi, [Bassi &c.] Dionysii, Orionis & Basilii. Tum cum textu: Apud Ceciliam civitate Messana, natale sanctorum martyrum Ampelei & Gaii. De Edmundo, [Edmundi. Fulcherii.] ut Antverp-max. &c. In Silvestro satis purus est. Demum: Ipso die, depositio Fulcherii, qui fuit Jerosolimitanæ ecclesiæ patriarcha.

[De Pontian.] Hagenoyen. Romæ, natale beati Ponciani Papæ & martyris, qui sedecimus erat a beato Petro Apostolo. Hic quia Ydolis noluit immolare & fidem abnegare, sub persecutione Maximini, qui sæviebat in Ecclesia Dei, cum Ypolito presbytero in Sardiniam deportatus est in exilium &c. In Silvestro satis purus est. Tum: In Anglia, natale sancti Edmundi regis & martyris, [De Edmund] qui in primæva sua ætate se junxit Domino, & cui adhuc puero apparuit Dominus in societate dicens ei, Ego sum Jesus Nazarenus. Qui capitis abscisione punitus est, quod postea diu occultatum &c. In tertia satis purus, nescio quid subjungat. Apud Allexandriam, Helie Ymperatricis, [Helie Translat. Corbinian] uxoris Olaxentii. Dein: Item translatio sancti Corbiniani episcopi Frisingensis. In ultima satis purus est.

Aquicinct. Textui superaddit. In Britannia, apud Orientales Anglos, beatissimi atque Christianissimi regis martyrisque Eadmundi, [De Edmund.] qui ob insuperabilem catholicæ fidei veritatem a paganis crudeliter occisus, cælestia regna sortitus est.

Ambianen. In pago Ambianensi, inventio & translatio corporum sanctorum confessorum Warlesii & Luxoris. [Translat. Warles. &c.] Ita prima manu scriptum erat, sicut habet supra Centulen. Sed aliquis secundum nomen mutavit in Luxoëni.

Matric-Cartus-Ultraject. Potentiani [patet error] Papæ & martyris. [Edmundi.] Etmundi regis & martyris, in Anglia. Octavii martyris cum sociis. Sylvestri Cabillonensis episcopi. [Bernardi pro Berwaldi.] Bernardi Nordensis episcopi. Notat desciptor in margine: Forte Berwaldi episcopi Hildehemensis. Vide de hoc infra.

Reg. Suec. sig. num. 428. In territorio Bellovacensi, natale sanctæ Maxentiæ virginis & martyris. [Maxentiæ. De Edmund.] In Britannia, passio beati Eadmundi, Orientalium Anglorum regis, qui sub pyratariis, diris jaculorum ictibus passus, demum martyrii bravium adeptus, coronam perpetuitatis nactus est.

In Vatican. Sub num 5949. Deest annuntiatio Silvestri. [Theogenis. Dori.] Adjicitur: Eodem die, S. Theogenis martyris. Et sancti Dori episcopi Beneventani.

Florentin. Penultimo loco inserunt: In Anglia, [Edmundi.] sancti Edmundi regis & martyris.

Editio Lubeco-Col. Incipit: In Anglia, natale sancti Ethmundi regis & martyris, [De Edmund.] cujus caput &c. ut supra. Pontianum heri posuit. Sequitur de Silvestro, Siculis & Taurinensibus, satis pure. In fine: In Hildeschem, natale sancti Berwardi episcopi & confessoris. [Berwardi.] Vide longam vitam apud Surium edit. MDCXVIII. Eodem die, sanctæ Regenfledis virginis. [Regenfledis]

Belin. Multa corrupte impressa sunt, ut Babyloniæ pro Cabilone. Die præcedenti Pontianum collocavit. Secunda editio in fine adjicit: In Anglia, [Edmundi.] sancti Eadmundi regis & martyris.

Greven. Ex Hieronymianis: In Eraclea, natalis sanctorum Bassi, [Bassi &c. Basili &c De Eamund.] Dionisii, Orionis. In Antiochia, Basili, Dionisi. In Anglia, sancti Edmundi regis & martyris; qui a paganis post varios cruciatus, capite amputato, martyrii gloriam adeptus est: cujus caput in sylvam projectum atque a lupo sollicite custoditum, cum repertum fuisset, & una cum corpore sepultum, post annorum curricula, corpori penitus reunitum inventum est. Apud Constantinopolim, sancti Antipæ presbyteri & martyris. [Antipæ.] Apud Edessam civitatem, [Samonis &c.] passio sanctorum Samonis & Guriæ; qui cum Christum annuntiantes ubique discurrerent, ac Christianos confortarent, tenti, primo suspensi, deinde inedia macerati, ad ultimum variis tormentis Christï virtute superatis, decollatione martyrium impleverunt. [Orienis. Berwaldi.] Orienis episcopi. Berwaldi episcopi Hildensheymensis & confessoris, qui tempore Ottonis III præfatam ecclesiam verbo pascens & exemplo, miraculis clarus quievit. Apud Constantinopolim, beati Stephani presbyteri & confessoris, [Stephani. Warlesii & Luxoris Regenfledis. Maxentiæ. Agapitæ.] qui tempore Leonis imperatoris vitam continentissimam ducens, precibusque assiduis insistens, multis clarus miraculis, beato in Domino fine quievit. Aurelianis, sanctorum Waclesii & Luxoris. Regenfledis virginis. Maxentiæ virginis. Agapitæ virginis.

[Edmundi. Raphaëlis.] Molan. Eodem die, sancti Eadmundi regis & martyris. Beati Raphaëlis archangeli festivitas. Ambianis, [Translat. Warles. &c.] inventio & translatio gloriosorum corporum sanctorum confessorum Vuarlesii & Luxoris. Typis minoribus: [Stephani inclusi.] Eodem die, jussu impii & scelesti imperatoris Constantini iconomachi, martyrio coronatus est Stephanus inclusus apud sanctum Auxentium, cujus pedem rudente ligantes, duxerunt usque ad ea quæ sunt Pelagia prætorio, ubi & discerpentes eum, projecerunt honorabiles ejus reliquias in biothanatorum locum, eo quod multos monuerit & adduxerit ad monasticam vitam, atque contemnere regias dignitates atque pecunias persuaserit. Reverendus quippe vir omnibus erat, pro eo quoa fere LX annos egerit in claustris, & virtutibus multis effulserït. De Samone & Guria, [Samonis & Guriæ.] ut Greven Editiones aliæ, de Edmundo & Raphaele, ut prima. Tum: [Benigni. Bertualdi.] Mediolani, Benigni episcopi & confessoris. Civitate Hildeshemensi, sancti Bertualdi episcopi, qui tempore Othonis III præfatam &c. ut Greven. Die vigesima, [Procli. Gregorii.] sancti patris Procli archiepiscopi Constantinopolis; & sancti Gregorii Decapolitæ; & præfestum introitus in templum sanctissimæ Deiparæ. De Warlesio & Luxore, ut supra. Demum typis minoribus: [Agapii.] Cæsareæ Palæstinæ, natalis S. Agapii, qui in die natali Maximini tyranni, cum homicida in stadium raptus, cum homicidam domini sui interfectorem, ad similitudinem Barabbæ liberari vidisset, ipse urso datur devorandus, deinde adhuc superstes in mare demergitur. Vide Romanum.

XI Kal.
Die 21.

[Rufi. Columban.] Natalis beatissimi Rufi, de quo Apostolus Paulus ad Romanos scribit. In Italia, monasterio Bobio, depositio sancti Columbani abbatis; qui multorum cenobiorum fundator, & innumerabilium pater extitit monachorum, multisque virtutibus clarus, quievit in senectute bona. [Mauri.] Item in Histria, passio sancti Mauri martyris.

Puri hodie sunt Herinien. Tornacen. Antverp. Max-Lubec. & Molan. Item Antverp-max. Ultraject. Leyden. & Albergen.

Varia lectio. Lego beatissimi cum plerisque codicibus; & ita Usuardum ex Adone descripsisse non dubito. Servo hic cenobiorum, quod ita omnes habeant excepto solo Molano. Antverp. & Max-Lubec. post fundator, omittunt particulam &, cum omnibus ferme, quos mediæ notæ dicimus. Iidem legunt Ystria, vel Hystria, ut aliqui Ytalia, reliqui omnes Histria. Herinien. & Tornacen. purissimi quidem sunt, sed Columbanum ponunt ultimo loco.

Notandum, quod a puris, imo ab omnibus ferme codicibus recedat hoc die & duobus sequentibus Pratensis, [De Pratensi & sociis.] cum solitis sociis Antverp-maj: & Rosweydino. Prætensi autographi inspector Castellanus observavit, in hodierno textu erasa esse omnia post annuntiationem Rufi, inscriptamque Mariam Neocorensem, ex I Novembris huc perperam intrusam, & reliqua, quæ ex ipsius sæpe citata epistola XXXI Maii MDCCIX hic transumo: Apud Neocorensem civitatem, sanctæ Mariæ virginis, quæ passa est sub Adriano & Antonino principibus. In provincia Histria, sancti Mauri martyris. Civitate Hostia, sanctorum martyrum Demetrii & Honorii. Augustuduni, sancti Pragmatii episcopi. Turbatissima ibi omnia esse oportet, cum testetur idem Castellanus, ad XXII de sola Cæcilia agi; porro XXIII, expunctum rursus textum totum post præcipitatus martyrio, inscriptumque, coronatur. Eodem die, sanctæ Felicitatis &c. Tum de Columbano &c. sed annuntiatione plane mutila, si recte habetur in apographo nostro; ut post dicemus. Ad XXIV, observatur diversa manus; unde ferme posset conjici, eamdem omnino esse, quæ XIX, XXI, XXII & XXIII hujus mensis, in textus omnes grassatur. Quantum vero hæc omnia authentiam & sinceritatem Pratensis codicis commendent, harum rerum periti ultro perspiciunt. Crediderim ego, scriptorem codicis, subinde in aliquo Hieronymiano, aut in Rabano reperisse Columbanum XXIII Novembris, atque ex ipsis aut aliis plura perperam commiscuisse. Me quidem judice, ab Adone prorsus non recessit Usuardus; Adonem vero, hoc die Columbanum ipsissimis textus nostri verbis signasse, indubitatum est; quidquid forte refragari possit, nescio quis Ado Pratensis, quem toties fartum & auctiorem demonstravimus: neque enim inter exempla nostra, tum Mss, tum excusa invenio, excepto solo Lobiensi, procul dubio Pratensis germine, quod alio, quam hoc die Columbanum consignet; unde recentiores aliqui critici facile refelluntur. Nostra lectio Usuardina ex tot codicibus confirmata plane & integre subsistit, rejectis tribus illis, toties extra seriem vagantibus. Subsistit, inquam, in vero obitus die, a Jona recte notato, contra quam sentiat Florentinius, cum aliis hic corrigendus.

Observatio. Primæ nostræ duæ commemorationes secundum omnes syllabas ex Adone descriptæ sunt. [Rufi.] Unica est in Romano parvo, his verbis concepta: Rufi, quem Apostolus ad Romanos scribens salutat; isque ab illius Martyrologii auctore primum signatus est, cum tot aliis viris Apostolicis, quorum nomina aut in Actibus aut in Apostolorum epistolis reperit. Poterat Usuardus absque scrupulo verba ipsa Apostoli ad Rom. 16 ℣ 13 ex Adone transferre: Salutate Rufum electum in Domino, & matrem ejus & meam. Hæc Rufi summa & vera laus; nam quod de episcopatu Thebarum comminiscitur sæpe rejecta Dorothei Synopsis, nisi aliunde probetur, admittendum non est. Rufus alius a Polycarpo laudatus, colitur XVIII Decembris: an alteruter cum Alexandri fratre, filio Simonis Cyrenensis, crucis bajuli, confundendus sit, alibi disquiretur. Quid pseudochronica Hispanica fabulentur, vide apud Tillemontium tomo 1 pag. 447. Ea omnia studiose olim annotaverat Rosweydus, si vixisset, egregie confutaturus, ut plures alias eorum imposturas retexerat.

Columbani annuntiationem pure & integre Adonianam esse, jam diximus. Ad Usuardum autem vere etiam hoc ipso die pertinere, [Columbani.] ex Variantibus abunde liquet. Vita ejus per Jonam scripta, exstat in Surio, recensita & illustrata a Mabilione sec. 2 Benedictino a pag. 5, ubi & metricam Frodoardi, & libellum miraculorum, aliaque ad celeberrimum abbatem spectantia, reperiemus, novis curis suo tempore cum pluribus manuscriptis nostris conferenda & elucidanda. Wandelbertus verum etiam hunc Columbani obitus diem, haud dubie ex ipso vitæ auctore deprehendit, dum tribus versibus sic eum hodie celebrat:

Undenam abba Columbanus sibi servat, ab ipso
Oceano: multis vitæ qui dogmata sanctæ
Relligione pia sparsit, sermone, manuque.

De Mauro Istriensi quod dicam, non habeo: quid, quo tempore passus, unde ab Usuardo acceptus, [Mauri.] candide fateor me ignorare, nisi ex Petri Catalogo lib. 10 cap. 93 censeamus unum & eumdem esse cum Mauro martyre Romano, de quo apud Rabanum longa hoc die martyrii historia producitur. Idem haud dubie existimavit Baronius, dum Mauri Istriensis nomen ex Romano expunxit. Ulterius non divino: tam certum est ab Usuardo, seu bene seu male consignatum fuisse, quam certum est, in probatioribus omnibus codicibus repræsentari; & die sequenti iterum repeti.

AUCTARIA.

Praten. Hujus mutationes & augmenta in Variantibus retulimus Hic solum noto, antigraphum nostrum Pragmatium Augustodunensem, non hoc, sed sequenti die referre, quod mirum esset amanuensis & Sirmondi aciem effugisse. Ego hoc & duobus sequentibus diebus Castellani novissimo testimonio innitendum non putavi. Rem melius exploravit laudatus supra Chamillart.

Antverp-maj. & Rosweyd. Pratensis textum, hinc inde satis male depictum, exhibent. De Pragmatio agunt die sequenti proprio loco; unde consequens videtur, sic etiam in Pratensi haberi, licet oppositum testetur Castellanus, forte quod asterisco aliquo, a Castellano non observato, Pragmatius ad locum remittatur.

Pulsanen. Satis purus esset, nisi totum Columbani elogium plane rescinderet.

Munerat. In fine textus adjicit: Ipso die, Præsentatio beatæ Mariæ virginis. [Præsentat.]

Greven. Incipit: Præsentatio beatissimæ Dei genitricis, [Ejusdem.] semper Virginis Mariæ, quando fuit in templo præsentata. Cetera, suo loco.

Lovanien. In principio: Præsentatio beatissimæ Virginis, [Rursus.] Dei genitricis Mariæ. Reliqua pura sunt, quemadmodum est in Danico, qui prædictam annuntiationem inferius positam habet, sed per asteriscum ad locum primum eadem manu, qua reliqua scripta sunt, remissam.

Centulen. Natale beati Rufi, de quo Paulus ad Romanos scribit: [Textus mutilus.] Salutate Rufum electum. In Italia, Bobio monasterio, sancti Columbani abbatis, admirandæ vitæ & doctrinæ viri.

Bruxellen. Incipit: Sanctæ Mariæ semper Virginis & Dei genitricis in templum Præsentatio. [Præsentat. De Columb.] De Columbano, textui inserit: Qui ex Scocia veniens, & Gallo relicto in Almannia, Bobium cenobium in Ytalia construxit, multorumque aliorum monasteriorum fundator, ac innumerabilium &c. In Rufo Adonem describit, addito tamen titulo episcopi. In Mauro, satis purus est. Tum ex Hieronymianis: In Antiochia, natale sanctorum. Basilei, [Basilei & sociorum.] Auxilii, Matroni, Demetrii, Quinciani, Sisinnii & Euthici martyrum. Huc rejicit annuntiationem hesternam de Thebæis Taurinensibus. Deinde: [Octavii &c. Demetrii & Honorii. Mariæ.] Civitate Hostia, passio sanctorum martyrum Demetrii & Honorii. Apud Neocæsariensem civitatem, natale sanctæ Mariæ virginis, quæ passa est sub Adriano & Anthonino principibus. Mutatur hic nomen civitatis, de quo alibi egimus: Scribendum est; Apud Neocorensem &c.

Hagenoyen. In prima, satis purus, pergit: Item Præsentatio beatæ Virginis in templum, [Præsentat.] in tertio anno nativitatis suæ Item translatio sancti Burkardi episcopi Herbipolensis. [Translat. Burchardi.] Vide Auctaria XIV Octobris. Apud Viennam, natale sanctorum martyrum Severini &c. [Severin. &c.] Ex XIX Novembris. In Ytalia, in monasterio Bobyo, depositio Columbani abbatis, [De Columb.] qui de Scocia erat ortus, & prædicationis gratia de terra sua exiit, cum pluribus discipulis valde honestis, scilicet S. Gallo & Kyliano, Bonifacio & pluribus aliis [&] multis ædificatis monasteriis, & virtutibus perpetratis in Alimania, & Ytalia, & pluribus sibi copulatis fratribus in Domino, tandem in Ytalia quievit in pace. Sequitur historia de præsentatione dextri brachii S. Joannis Baptistæ, & de spina coronæ Do-Domini miraculosa, quæ huc proprie non pertinent. In ultima purus est.

Aquicinct. Interserit: Civitate Ostia, sanctorum martyrum Demetrii & Honorii. [Demetr. &c] Paulo ante interserit etiam: Apud Neocerensem civitatem, sanctæ Mariæ virginis, [Mariæ.] quæ passa est. &c. Satis patet, scribendum esse, ut supra dixi, Apud Neocorensem &c. Nec minus manifestum est, codicem hunc, ut sæpe alias, a prætensi autographi & sociorum codicum vestigiis non recedere. Utrum autem Columbanus positus, an præteritus sit, in transumpto non exprimitur.

Matric-Cartus-Ultraject. Columbani abbatis, qui innumerabilium pater extitit monachorum. Rufi, [Præsentat.] discipuli beati Pauli. Præsentatio gloriosæ Virginis in templo.

In Vatican. num. 5649. Remissus est Columbanus ad XXIII. Adjicitur autem: Civitate Asti, [Honorii &c Samoræ &c] sanctorum Honorii, Stephani & Eutycii. Et sanctorum Samoræ, Abili & Guriæ. Vide hæc melius in Hieronymianis.

Altemps. In provincia Histriæ, sancti Mauri martyris. [Demetr. &c] Civitate Ostia, sanctorum martyrum Demetrii & Honorii.

[Joannis.] Florentin. Ravennæ, sancti Joannis archiepiscopi & confessoris. An is qui colitur XII Jan.?

[De Præsent.] Editio Lubeco-Col. Incipit: Præsentatio gloriosæ Virginis Mariæ Hierosolymis, sicut post ablactationem, cum esset trium annorum, a parentibus in templo est præsentata, & ipsa per quindecim gradus, per quos ascendebatur in templum, per seipsam ascendebat, acsi perfectæ fuisset ætatis. De Rufo ex Adone, cum titulo sacerdotis. In Columbano pura est. [De brachio S. Jo. Bapt.] Pro Mauri scribit cum Greven. Maurini. Demum: Eodem die, præsentatio dexteri brachii sancti Joannis Baptistæ.

[Præsentat.] Belin. Primo loco Iherosolymis, Præsentatio beatæ Dei genitricis Virginis Mariæ in templo.

[De Præsent.] Greven. Nota, festum Præsentationis beatæ Mariæ, quando ipsa, cum trium esset annorum, a parentibus in templum fuit præsentata, gradusque quindecim, quibus ascendebatur, per seipsam, acsi perfectæ jam fuisset ætatis, ascendit; cœptum fuit celebrari circa annum Domini MCCCCLX. Eodem die apud Antiochiam, [Basilei & aliorum.] Basilei, Auxilii, Matroni. Item, sanctorum Demetrii, Quincani, Sisinnii, Saturnini, Eutici, Basillæ, Zepheri. Vide Hieronymiana. Præsentatio dextri brachii sancti Joannis Baptistæ. [Translat. Ambrosii.] Translatio sancti Ambrosii Mediolanensis episcopi & doctoris sanctæ Ecclesiæ. Item, Columbani monachi & confessoris, [Columbani alterius. Mariæ. Mabiliæ.] discipuli alterius Columbani, qui tantæ innocentiæ extitit, ut aves & bestiæ sibi ad nutum obedierint. Civitate Neocæsariensi [lege Neocorensi] sanctæ Mariæ virginis & martyris. Mabiliæ matronæ sanctæ.

[Præsentat.] Molan. De Præsentatione, ex Belin. addens, quam Pius & Paulus Pontifices Romani cum indulgentiis instituerunt. Lauduno Clavato, transitus sancti Autbodi. [Translat. Autbodi.] Dein typis minoribus: Ipso die apud civitatem Remensem, vir miræ sanctitatis Albertus, [Alberti Leodien.] episcopus Leodiensis, frater Henrici magni, Lotharingiæ ac Brabantiæ ducis, ob custodiam ecclesiasticæ libertatis, de mandato Heinrici imperatoris interemptus occubuit. Editiones posteriores a priori in hoc solum differunt, quod festum Præsentationis beatæ Dei genitricis Virginis &c. litteris Italicis primo textus loco reposuerint.

X Kal.
Die 22.

[Cæciliæ.] Romæ, natalis sanctæ Ceciliæ virginis, quæ sponsum suum Valerianum & fratrem ejus Tiburtium ad credendum Christo ac martyrium perdocuit, & ipsa deinde martyrizata est, ignem quidem superans, sed ferro occisa. Passa est autem Marci Aurelii & Commodi imperatorum temporibus. [Mauri.] Item Romæ, sancti Mauri martyris, qui sub Celerino præfecto agonizavit. [Pragmatii.] Augustuduni, sancti Pragmatii episcopi.

Undecumque puri sunt Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-maj. Munerat. Greven. & Molan. Plures alii ad puritatem proxime accedunt.
Varia lectio. Nullus codex scripsit Cæciliæ, in textu eos secutus sum, qui diphthongo æ utuntur, ut sunt Praten. Herinien. Rosweyd. & Molan. Solus Tornacen. legit fratrem suum, pro fratrem ejus. Idem posuit, ad credendum in Christo; Greven. & Molan., ad credendum Christum. Solus Greven. in fine textus apposuit, & confessoris. Cetera minutiæ sunt, ut Tyburtium, martirium, Marcii Aurelii, Sceleriano, pro Celerino, Augustiduni, Pragmacii &c.

[Cæciliæ.] Observatio. Cæciliæ venerandum in universa, tum Græca tum Latina Ecclesia nomen, in omnibus ecclesiasticis sacrisque tabulis & monumentis celebratissimum est, memoria ejus in Sacramentariis Gelasiano, Gregoriano, Gothico; in Kalendariis Allatii & Frontonis, in Litaniis, in ipso Missæ Canone peculiari cultu consecrata. Audiamus hic Martyrologia nostra. Hieronymiana imprimis sic legunt: Romæ, sanctæ Cæciliæ virginis, ubi & socii illi adjunguntur, quos XIV Aprilis ex iisdem codicibus retulimus. Romanum parvum totidem fere verbis: Romæ, Cæciliæ virginis & martyris. In Beda breve elogium attexitur, a Rabano descriptum, ab Adone pluribus auctum, a Nostro ad primam prope formam reductum, adjecta Adoniana temporis nota, de Marci Aurelii & Commodi imperatorum temporibus; ea ipsa nimirum, quæ plane repudianda est, si illustrissimæ Sanctæ Acta substent, sicut ex Metaphraste a Lipomano & Surio edita, ab Antonio Bosio studiosissime illustrata sunt, passimque recepta esse novimus, majorum nostrorum suffragiis summopere laudata XIV Aprilis, XXV Maii, & ad hanc diem in Ephemeridibus Græco-Moscis. Repudianda, inquam, est Adoniana nota, utpote cum in laudatis Actis, Cæciliæ & sociorum martyrium cum Urbano Papa, atque adeo cum imperatore Alexandro, disertissime conjungatur. Pro his cum Baronio, Florentinio, aliisque certant laudati scriptores, certat totius orbis Catholici pervulgata opinio. Græci aliam viam ingressi, ad Diocletiani tempora Cæciliam removere malunt, sed hos non moramur. Præcipua, quæ a recentioribus objicitur eaque capitalis difficultas, in eo consistit potissimum, quod, ut alibi etiam insinuavi, Alexandri temporibus tam acerba immanisque persecutio, qualis in istis Actis describitur; tam atrocia passim tormenta, Christianis illata, quadrare prorsus non videantur. Sequenda Martyrologia, inquies; nequaquam: nam eo pacto Urbani Papæ Acta plane convelluntur. Aliunde sibi non constat Viennensis Martyrologus, hic Cæciliæ ætatem cum Urbaniana connectens tempore Marci Aurelii & Commodi, ubi XXV Maii, Urbani doctrina, sub persecutione Alexandri, multos, ait, martyrio coronatos. Hæc & id genus alia Tillemontium, supradictis diebus citatum, impulere, ut duce Fortunato Pictaviensi ex Sicilia Cæciliam accerseret: quippe cum antiquus poëta ille canat: Cæciliam Sicula profert, Seleucia Theclam. Paradoxa multis æque ac mihi videbitur hujusmodi sententia: verum quid agas? Communiorem aliam premunt perplexa multa, quæ ad exactæ critices regulas componere promptum non est, multo minus hujus loci. Jam ad citatos superius dies XIV Aprilis & XXV Maii, me præcoci judicio nihil definire velle, sancte professus sum, & hic rursus profiteor. Ceterum paucis opinamenta varia referre placuit, quæ sociis vel successoribus nostris, mensem Novembrem Actorum illustraturis, non parum negotii facessent. Non tantum molestiæ creabunt inventiones corporis, de quibus vide Baronium ad annum DCCCXXI. Ad vulgata Acta alludit Wandelbertus non ineleganti metrico encomio:

Cecilia illustrat denam mox sancta nitore,
Perpetuo claris semper vulganda trophæis,
Virgo hinc cognato, sanctoque hinc fulta marito.

[Mauri.] Heri Maurum in Istria, hodie Romæ celebrat Noster, eo pacto ab ipso geminatum. De Istriensi, si forte ab hodierno alius esse possit, nihil uspiam reperiri, die præcedenti diximus; si idem cum Romano, videri potest citatum pridie longum Rabani encomium. Breviora sunt, quæ habet Petrus, loco ibi citato, verum ita rem pandunt, uti clare pateat Maurum, Afrum genere, Romæ passum, & angelo duce ad littus Parentinæ civitatis provinciæ Histriæ, navi, ex meditato Celerini incendio servata, deductum fuisse, quæ omnia ex variis nostris Mss. soluta & ligata oratione de hoc Sancto compositis, uberius suo tempore poterunt elucidari. Si talia Acta vidisset Usuardus, Maurum unum in duos non distraxisset. Credendum est, ducem alium secutum fuisse, a quo in errorem inductus sit.

[Pragmatii.] Usuardinus item est Pragmatius Augustodunensis, sed ex Hieronymianis procul dubio acceptus, licet antiquarii Gallici additionem existimet Florentinius, in hisce justo quandoque scrupulosior. Gesta ejus nulla invenio, nec aliud quidquam, præter id quod notavit Baronius, quem vide ad annum CCCCXC, a num. 24, ubi binas ejus subscriptiones & Apollinaris Sidonii epistolam ad ipsum datam unice deprehendes. Nescio cur Castellanus, XX Novembris vita functum, hoc die sepultum asserat.

AUCTARIA.

Rosweyd. In textu purus, addit in fine: Longini martyris, qui latus Domini aperuit. [Longini.] Vide quæ de ipso post Usuardum diximus XV Martii. Item hic Hieronymiana & Florentinii notationem.

Pulsanen. Prima recte procedit usque ad martyrizata est. In secunda puro deest tertia.

Antverp. Max-Lubec. Belin. Antverp-max. Ultraject. Leyden & Lovanien. Adoniano stylo loqui videntur, ita primam annuntiationem mutantes, ad credendum Christo perdocuit, ac dein ad martyrium incitavit. Quam Almachius, post martyrium eorum teneri, atque illustri passione fecit comsummari. Passa est &c. Ultimi quatuor codices in fine de Pragmatio cum Greven. adjiciunt, & confessoris.

Alberg. Danic. & Codex Ursini a Rosemberg. In toto textu similes sunt codicibus proxime relatis, sed in fine superaddunt: Civitate Altino, [Theonesti.] natale sancti Theonesti Philippensis episcopi, qui sub persecutione Arrianorum, ad præfatam civitatem veniens, una cum duobus discipulis suis Trabaham & Trabatham inibi agonem martyrii, capitis obtruncatione, gloriosissime complevit. In Romano ponitur XXX Octobris, vide ibi Auctaria Usuardina.

Centulen. Romæ, passio sanctæ Ciciliæ virginis, quæ sponsum suum Valerianum & fratrem ejus Tiburtium ad fidem edocuit, & ad martyrii gloriam incitavit. Cæsarea Cappadociæ, sancti Longini martyris. [Longini.] Vide Rosweyd.

Bruxellen. Incipit: Romæ, natale sanctæ Ceciliæ virginis, quæ Valerianum sponsum suum, & Tyburtium fratrem ejus convertens, dum igne lædi non posset, gladio jugulatur. Tum: Et natale sancti Crescentiani martyris, [Crescentian.] qui suspensus in eculeum & fustibus cæsus, atque ungulis rasus, deinde flammis circum latera ejus appositis, diu ustulatus, emisit spiritum. Vide inferius XXIV. De Theonesto habet, ut Alberg. &c. In fine, [Theonesti.] & confessoris. De Mauro, nihil.

Hagenoyen. De Cæcilia addit: Hæc angelum custodem suæ virginitatis habuit, [De Cæcil.] quem ad videndum sponso suo Valeriano permisit, si purificari vellet, quod & fecit; cum quo illa coronam rosarum & liliorum ab angelo de cælo accepit. Urbanum episcopum in vultu angelico demonstravit. Ipsa omnia quæ habere potuit, pauperibus erogavit, & alios hoc facere docuit. Demum cum sacrificare nollet, sub persecutione Marci Aurelii, Commodique imperatorum temporibus, in calido posita est balneo per noctem & diem, & non est læsa, inde decollari jussa est ab Almachio præfecto. In Mauro, purus est. [De Theonest] De Theonesto, præter dicta superius, inserit; qui ab Arrianis de sua sede ejectus est, & vagabundus per Alimaniam & Burgundiam atque Italiam cum discipulis suis prædicavit, & multos ad fidem reduxit. Tandem cum duobus tantum discipulis, aliis pro fide passis, ad præfatam urbem veniens &c. In ultima, satis purus est.

Matric-Cartus-Ultraject. Ceciliæ virginis & martyris. [Goberti.] Pragmatii episcopi. Goberti confessoris. Aliis Gothberti. Colitur die sequenti.

Reg. Suec. sign. num. 428. Eodem die, sanctæ Medrismæ virginis. Est in Rabano Mederasmæ. Vide ubi colatur, [Medrismæ.] apud Castellanum.

Vatican. num. 5949. Agit de sola Cæcilia.

[Theonesti & socior.] Florentin. Item sanctorum martyrum Theonesti episcopi Philippensis, Thrabææ, & Trabatæ, nec non Albani & Ursi discipulorum dicti episcopi.

[Translat. Benigni.] Divionen. S. Benigni. Translatio corporis B. Benigni martyris. Colitur 1 Novembris.

Editio Lubeco-Col. In Cæcilia non multum differt a codicibus mediæ notæ supra citatis. Item Romæ, [De Mauro.] sancti Mauri monachi, martyris, qui temporibus Numeriani imperatoris, post varia tormenta exhibita, sub Celerino præfecto, capitalem subiit sententiam. De Pragmatio addit, & confessoris. [Theonest &c] De Theonesto, ut Alberg. &c. supra.

Greven. In Cappadocia, sanctorum Longini, Leontii & Fausti. [Longin. &c. Felicis &c.] Alexandriæ, Felicis, Demetrii, & Honorati. Vide Hieronymiana. Philippis, sancti Theonesti episcopi & martyris; [Theonest. &c.] qui sub Arrianorum persecutione, ad Altinam civitatem cum discipulis suis Tabraham & Tabratan veniens, ibidem martyrii sui cursum capitis obtruncatione complevit. [Romarici. Ordinat. Willibrord.] Romarici abbatis & confessoris. Item ordinatio episcopatus sancti Willibrordi.

Molan. In prima editione caret augmentis. Posteriores textum Usuardinum corrumpunt. Primo quidem litteris Italicis inter deinde & martyrazata est, inseruntur hæc verba, post eorum martyrium, ab Almachio. Annuntiationis autem finis sic vertitur, ut pro & Commodi, substituatur nomen Alexandri, ut sensus sit, passam esse Cæciliam temporibus Marci Aurelii Alexandri. Jam supra non semel monuimus, in posterioribus hisce editionibus puritatem Usuardinam non tam scrupulose ab editore, amicorum judiciis nimium tribuente, servatam fuisse.

IX Kal.
Die 23.

[Clementis.] Natalis sancti Clementis episcopi, qui quartus a beato Petro Apostolo, Romanæ Ecclesiæ pontificatum tenuit, & sub persecutione Trajani in mare præcipitatus, martyrio coronatur. Eodem die, [Felicitatis.] sanctæ Felicitatis, matris septem filiorum martyrum, quæ jubente Antonino decollata est pro Christo. In pago Hasbanio, sancti Trudonis presbiteri & confessoris. [Trudonis. Severini. Lucretiæ.] Parisius, depositio beati Severini monachi & solitarii. In civitate Emerita, sanctæ Lucretiæ virginis.

Integra puritas est in solis Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Exclusi rursus sunt tergemini Praten. Antverp-maj. & Rosweyd. qui inter Felicitatem & Trudonem de Columbano agunt, ut dicemus in Auctariis, quo etiam rejiciendus fuit Herinien. ob proprium Remense &c. Inter citatos pro textu diversitas est, quod duo primi cum antiquis Mss. legant coronatur, tres impressi, coronatus est. Secutus sum priores, ut Adoni conformiores. Soli Antverp. & Max-Lubec. pro quartus a beato Petro, substituerunt tercius. In Greven. male ponitur Felicitatis martyris loco Felicitatis matris. Basbanio, Parisii errores sunt in Munerat.; Antonio in præfato Greven. Omnes codices pro textu allegati habent; Item civitate Emerita, excepto Molano, cui antiquiores nobiscum subscribunt; In civitate Emerita; res non est digna litigio.

Observatio. Quæ de hesterna Cæciliæ celebritate diximus, hic de Apostolico Clemente Papa repeti omnia possent; [Clementis.] nempe tam vetustam in ecclesiasticis officiis ejus festivitatem esse, quam antiqua sunt monumenta ipsa, quibus ulla alia sancti alicujus memoria exprimitur. Excipio Bucherii Kalendarium, in quo non videtur referri Clemens Papa V Idus seu IX Novembris, his verbis: Clementis, Semproniani, Claudi, Nicostrati in Comitatum; uti nec in eodem Kalendario reperitur hesterna Cæcilia. Verosimilius est, in Kalendario Carthaginensi signari immediate ante Crisgonum, pro quo audeo legere Chrysogonum; S. Clementis, exesa utrobique diei nota. At in reliquis omnibus laudatis die præcedenti Kalendariis, Sacramentariis, Martyrologiis, aliisque libris sacris certatim recolitur Clementis Papæ solennitas. De Hieronymianis apographis, dubium non est, quidquid Clemens aliquis etiam XXI hujus ibi consignetur, de qua controversia videndus utroque die Florentinius. Beda, ejusque descriptor Rabanus, idem elogium ex vulgatis Actis contractum referunt. In serie nostra Romanum parvum brevissime: Sancti Clementis episcopi. Ado in Martyrologio pauca habet, plura in Festivitatibus Apostolorum; Noster non nisi summa capita hinc inde decerpsit, sic elogium formans, ut vel critici ipsi nihil magnopere queant opponere, nisi qua parte martyrium ejus aliqui oppugnant. Notissima sunt Clementis Acta, de quibus videndus Baronius & notatio Rosweydi pag. 221; varia sunt a variis edita, sed ad tuendam omnimodam eorum sinceritatem, brevia occurrunt, scopuli & syrtes in mari magno, quod posteris nostris enatandum relinquo. Plurima enim in ejus gestis, ætate, exilio, scriptis seu veris seu supposititiis enodanda supersunt, quæ etiam post stratam a multis eruditissimis viris viam, operosissima disquisitione indigeant, nec scio, an Mss. nostra varia rem satis complanatura sint. Vide quæ præ ceteris diligenter conatus est Tillemontius, omnia quæ ad indubitatam Clementis laudem faciunt, studiose scrutatus tomo 2 a pag. 149 & a pag. 549. Sic cecinit Wandelbertus:

Nonam Papa tenet Clemens certamine, & altis
Virtutum titulis, mortem qui passus in undis,
Reperit extructum divino munere templum.

Sequitur fortissima mater plusquam martyr, quæ septem pignoribus ad regnum præmissis, toties ante se mortua est &c. ut de ipsa egregie prædicat Magnus Gregorius. [Felicitatis.] In citatis supra tabulis ecclesiasticis ferme omnibus, Clementi Papæ eodem die subnectitur. Ipsam memorant Hieronymiana: Et sanctæ Felicitatis. Beda: Eodem die, sanctæ Felicitatis, matris septem filiorum martyrum, quæ jubente Antonino decollata est pro Christo. Sic ferme Rabanus. Accedunt Wandelbertus, Romanum parvum, Ado & Usuardus. Longior est Viennensis historia; satis habuit Noster breviorem Bedæ phrasim describere. De matris & filiorum genuinis Actis, inter Sincera a Ruinartio editis, abunde egimus X Julii. Locus hic etiam tribuendus Wandelberti disticho, cui tertium versiculum, ad sequentem Sanctum spectantem, conjungimus:

Tum quoque septena genitrix cum prole, beato
Præcellens radiat Felicitas alma triumpho.
Hicque suos Trudon mundi contemptor adornat.

[Trudonis.] Est is a quo oppidum Hasbaniæ Trudonopolitanum, diœcesis & ditionis Leodiensis cognominatur, olim Sarchinium, pluribus Sanctis celebre. Trudonem invenio in Floro a nostris edito, ubi presbyteri titulus omittitur, & ita in Rabano. De cetero diversa utriusque phrasis, diversa & Nostri, ut facile pateat, alterum alteri visum non fuisse. Nec magis consonat additio, codicibus Hieronymianis Corbeiensibus facta. Adoni a Mosandro adscribitur, male, opinor, cum nec in amplissimo Pratensi apographo consignatus sit; recte proin a Rosweydo in appendicem rejectus. Vita a Theodorico abbate, elegantiori oratione ex Donati autographo expolita, exstat apud Surium. Omnia accuratius expendit & discussit Mabilio sec. 2 Benedictino a pag. 1069, quæ cum variis manuscriptis nostris suo loco conferri & illustrari poterunt.

[Severini. Lucretiæ.] Severinus, de quo hic agitur, soli Usuardo tribuendus est, æque ac Lucretia Emeritensis, ex Hispania, ni fallor, relata. Tu vide de ipsa Notationem Baronii. Prior in Martyrologio Romano, haud dubie ex Belino, ponitur XXVII Novembris, quo depositionem notat Castellanus, hoc vero die obitum. Quæ gesta de ipso supersint, necdum mihi innotuit.

AUCTARIA.

Praten. Antverp-maj. & Rosweyd. Jam diximus in Variantibus Columbanum ab his tribus tertio loco referri. In Pratensi post Clementem erasa fuerant omnia; ut autem Columbanus in id spatium induceretur, brevianda fuit annuntiatio a nobis posita XXI. Sic saltem habent codices: In Italia, beati Columbani abbatis, [Columbani.] multorum fundatoris cœnobiorum. Aliter in Pratensi legerunt Castellanus & Chamillart; quod certe non capio, nisi a tempore Sirmondi nova interpolatio accesserit.

Herinien. Totum textum purissimum habet, sed secundo loco proprium Remense inserit: [Gotberti.] In territorio Remensi, depositio sancti Gotberti confessoris. Alias Godeberti.

Tornacen. Deficit in solo Trudone.

Pulsanen. Purus in prima, omittit secundam & tertiam: in quarta purus. Deest ultima.

Antverp-max. Lovan. & Leyden-Belg. Penultimo loco inserunt: [Clem. Met.] Civitate Methis, sancti Clementis, patrui Clementis Papæ, primi Methensium episcopi. In toto textu satis puri sunt.

Ultraject. Leyden-Lat. Alberg. & Danic. Idem habent augmentum de Clemente Metensi, sed præterea annuntiationi primæ hæc superaddunt: Hic post beatum Petrum secundus, ex ejusdem præcepto suscepit pontificatum Ecclesiæ gubernandum. [De Clement.] Licet autem Linus & Cletus ante eum scribantur, non tamen secundum Haymonem & alios, qui de sede Apostolica scrutati sunt, sedem tenuerunt Romanam ut Pontifices, sed tamquam summi Pontificis adjutores.

Centulen. Natale sancti Clementis Papæ & martyris, de quo Apostolus ait, cum Clemente & ceteris adjutoribus meis, quorum nomina sunt in libro vitæ. Romæ, sanctæ Felicitatis matris septem filiorum, quæ cum ipsis filiis suis, sub Antonino passa est. In pago Hasbaniensi, depositio sancti Trudonis abbatis & confessoris, viri genere & sanctitate præclari.

Bruxellen. Sic primam format: Romæ, natale sancti Clementis Papæ & martyris, qui sub Trajani imperatoris persecutione, anchora ad collum ejus ligata, in mare præcipitatus, martyrio coronatur. Cujus corpus mari ad quatuor milia recedenti, [De Clement.] in archa saxea, in templo marmoreo repertum, & ad urbem Romam delatum est, [Clem. Met] ubi ejus nominis memoriam usque hodie exstructa custodit ecclesia. Sequitur de Clemente Metensi, ferme ut supra. Tum reliqua textus, sic tamen ut penultimo loco interseratur: Apud civitatem Bituricas, sancti Faceri presbyteri. [Faretri.] Puto esse Faretri, vel Pharetrii, Gall. Phalier.

Hagenoyen. De Clemente multa congerit, præter ea quæ in Actis continentur, sed non vacat omnia ex hoc codice describere. [De Felicitat] Pergit: Eodem die, sanctæ Felicitatis martyris natale, matris septem fratrum, quæ filios suos mori conspiciens, & pro ipsis summe dolens corpore, sed spiritu tota gavisa est, quia illos ad cælos transmisit. Quæ jubente Antonino imperatore ad ultimum decollata est. Hanc Gregorius plusquam matrem vocat in omeliis. In pago Hasbanico, id est Haspegonne, depositio S. Trudonis, [De Trudon.] presbyteri & confessoris, ammirandæ sanctitatis viri. De Severino pure, Lucretiam remittit ad diem sequentem.

Aquicinct. De Clemente, addit: Hic septem regiones divisit notariis fidelibus Ecclesiæ, qui gesta Martyrum sollicite & curiose perquirerent. Hic ex præcepto B. Petri suscepit Ecclesiæ pontificatum. Linus & Cletus ante eum scribuntur, [De Clement.] quia ab ipso principe Apostolorum ad ministerium sacerdotale, episcopi sunt ordinati. Vide appendicem Adonis in editione Rosweydi.

Matric-Cartus-Ultraject. Clementis Papæ & martyris. Felicitatis martyris & viduæ. Severini monachi. Lucretiæ virginis.

[Porciani.] Codex D. Le mare sign. A. Depositio sancti Porciani confessoris. Colitur die sequenti.

In Vatican. num. 5949. Desunt tres Sancti ultimi textus Usuardini. [Columbani.] Adjicitur: In Italia, monasterio Bobio, sancti Columbani abbatis.

Codex Castri Kar. S. Laurentii martyris.

Bizunticen. Male legit; In pago Austuvio, vel Austunio, S. Trudonis.

[Godeberti.] Remens. SS. Tim. & Apoll. In pago Laudunensi, sancti Godeberti presbyteri & confessoris.

Editio Lubeco-Col. De Clemente ea ferme omnia habet, quæ jam relata sunt, & præterea adjungit: Hic statuit, ut baptizatus, prout citius potest, confirmetur, quod non esset aliter perfectus Christianus. [De Clement.] Hic persecutione Traiani imperatoris, a judice Aufridiano in mare præcipitatus est, & orantibus Christianis & flentibus, mare in sinum suum fere per tria miliaria retrocessit, & ingressi per siccum populi repererunt templum marmoreum angelicis manibus præparatum, & in eodem corpus B. Clementis sepultum, ancora juxta eum posita. Jacuit autem ibidem per annos septuaginta sex. Tempore vero Nicolai Papæ I translatum est corpus sancti Clementis Romam & collocatum in ecclesia, quæ nunc dicitur sancti Clementis. In reliquis fere similis est codicibus mediæ notæ, inserens etiam loco penultimo Clementem Metensem. [Clem. Met.]

Belin. Severinum transtulit ad XXVII. Multa de cetero male contorta sunt.

Greven. Methis, depositio sancti Clementis, primi ejusdem urbis episcopi, [Clem. Met.] patrui sancti Clementis Papæ, a beato Petro cum aliis duobus, scilicet Cælesti & Felici illuc directi. In Cameraco, Sarii presbyteri & confessoris. [Sarii. Goberti. Faretri. Faustinæ.] In territorio Remensi, sancti Goberti confessoris. Bituricas, sancti Fateri presbyteri. Faustinæ reginæ, quæ in confessione beatæ Katherinæ credens, postmodum pro fide Christi, post mamillarum extractionem decollata est. [Theodoræ.] Theodoræ, uxoris beati Sisinnii martyris.

Molan. Clementis elogium litteris Italicis textui immiscet. [De Clement.] Hic septem regiones divisit notariis fidelibus, qui gesta martyrum solicite perquirerent. Hic ex præcepto beati Petri ecclesiæ suscepit pontificatum. Linus & Cletus ideo ante ipsum scribuntur, quia ab ipso principe Apostolorum, ad ministerium sacerdotale episcopi sunt ordinati. Qui jubente Traiano, missus est in exilium trans Pontum mare, in eremo, ubi multis ad fidem vocatis per miracula & doctrinam ejus, præcipitatus est in mare, ligata ad collum ejus anchora; sed recessit mare, orantibus discipulis, per tria milia, & invenerunt corpus in arca saxea in marmoreo templo, & anchora juxta, talique martyrio Petri discipulus coronatur. De Trudone, post Hasbanio, addit, in Sarchinio, depositio, & post confessoris, admirandæ sanctitatis viri. In fine: Cameraci in ecclesia Dei genitricis B. Mariæ, [Sarii. Clem. Met. Goberti.] beati Sarii presbyteri & confessoris. Civitate Metis, sancti Clementis patrui &c. In territorio Laudunensi, sancti Goberti confessoris. Posteriores editiones de Clemente in textu solum habent, ligata ad collum ejus anchora, ante martyrio. Post de solis Notariis. &c. De Trudone, ut in prima. Item de Sario & Clemente Metensi. Gobertum collocat, in territorio Remensi. Tum ex Horologio adjicit: Die vigesima tertia, [Gregorii. Amphilochii] sancti patris Gregorii Agrigantini. Et Amphilochii episcopi Iconii. Utriusque Acta per Metaphrasten exstant apud Surium. Tu de iis vide judicium Papebrochii in Ephem. Græco-Moscis ante tom. 1 Maii pag. LI.

VIII Kal.
Die 24.

[Chrysogoni] Romæ, natalis beati Chrisogoni martyris, qui post longa vincula & carceres, pro constantissima Christi confessione toleratos, jubente Diocletiano, capite cæsus & in mare projectus, martyrium consummavit. [Crescentiani. Romani.] Item Romæ, sancti Crescentiani martyris, qui in passione beati Marcelli Papæ legitur. Castro Blavia, sancti Romani presbiteri & confessoris, cujus sanctitatis præconium miraculorum gloria declarat. Civitate Corduba, sanctarum virginum Floræ & Mariæ, [Floræ & Mariæ. Felicissimi.] quæ post diuturnos carceres, pro Christo gladio interemptæ sunt. Apud Perusiam Tusciæ civitatem, sancti Felicissimi.

Multorum codicum hoc die consensus est; nempe Praten. Herinien. Antverp-maj. Antverp. & Max-Lubec. Greven. & Molan. Item Antverp-max. Ultraject. Leyden. Lovanien. Albergen. & Danic.
Varia lectio. Solus Molanus recte scripsit Chrysogoni, inter codices, alii Crisogoni, alii Grisogoni, Esogoni, Grisogonii &c. Praten. & Herinien. proxime ad puritatem, ut est in textu. Antverp-maj. pro constantissima, legit constanti. Munerat, & pauci alii habent Crescenciani. In Antverp-maj. error est preconii, uti Florete & Perusitam, pro quo nonnulli Perusium. Reliqui castro Blavia, ut signant antiquiores codices omnes: Max-Lubec. habet Blama; Greven. Blavie, Molan. Blavio. Munerat. post diuturnos carceres, omisit pro Christo. Codices aliqui pro diuturnos, habent diutinos. In solo Molano est Thusciæ.

Observatio. Hoc rursus die Sanctum producimus, qui cum Anastasia, cujus Actis immixtus est, [Chrysogoni.] omnibus antiquis Fastis tam Græcis quam Latinis reperitur inscriptus. In utriusque honorem basilicæ Romæ exstructæ, eorumque etiam nomina a primis Ecclesiæ seculis Canoni Missæ inserta fuerunt. Quærit Florentinius, Romæ an Aquileiæ tribuendum sit inclyti Sancti martyrium, cum utraque positio in diversis apographis Hieronymianis inveniatur? Quæstionis nodus dissolvi videtur, si Chrysogono, utpote nobili Romano, confessionis initium in patria, consummationem Aquileiæ vel circa Aquileiam assignes. Si hæc solutio non placeat, aptiorem suggere, quæ Martyrologorum & Actorum discrepantias componat. Vide alia apud laudatum Florentinium satis accurate notata. Pro Romana positione stant Beda, Rabanus, & tota series nostra duce Romano parvo, in quo & Zoïlus apponitur: Romæ, Chrysogoni martyris, & Zoïli. Ado longam ex Actis historiam concinnans, non hoc die Zoïlum, sed tricesimo post Chrysogoni passionem, ad Dominum perrexisse testatur, adeoque aut ipso die, aut pridie quam coronaretur Anastasia, XXV Decembris. Usuardus de solo Chrysogono loquens, brevi oratione certamina ejus & gloriosum agonem prosecutus est. Dum ad III Aprilis de Agapes & sororum Actis disputaremus, contra Henschenii sententiam, ea cum Baronio aliisque prætulimus, quæ Anastasianis immixta non erant, quoniam hæc gravioribus difficultatibus impedita sunt, ut vide apud Ruinartium inter Selecta a pag. 419, & apud Tillemontium tomo 5 a pag. 323. Cum autem Chrysogoni nostri certamen ex præfatis S. Anastasiæ Actis acceptum sit, danda erit suo tempore opera, ut siquid ibi etiam non sinceri seminis inspersum deprehendatur, post accuratum examen expurgetur. Sic solum Chrysogonum laudat Wandelbertus:

Chrysogonus meritis octavam & funere sancit.

[Crescent.] Ad VIII Augusti ex vetustissimo Bucherii Kalendario hunc textum retulimus: Ballistaria, Cyriaci, Largi, Crescentiani, Memmiæ, Julianæ & Smaragdi. Antea vero ad XVI Martii hodiernum Crescentianum, a Romano parvo & Adone eo die positum, ab Usuardo illic præteritum, indicavimus. Jam omissionis apparet causa, nempe quod Sanctum huc Noster transtulisset. Refertur & hoc die a Beda cum elogio, ex quo summopere miror, nihil Usuardum desumpsisse. Quid de Marcelli Actis, unde & hic & plures alii Sancti educti sunt, censendum sit, XVI Januarii & citatis supra diebus, abunde diximus.

[Romani.] In nullo antiquiori Martyrologo Romanum invenit Usuardus, sed ex Gregorii Turonensis libro de Glor. Confess. cap. 46 acceptum, primus ipse hoc die collocavit. Scripta vitæ, a Gregorio memorata, verosimiliter deperdita sunt. A Magno Martino sepulturæ locatum, & sepulchrum ejus, contiguum Blaviensi castello, super littus amnis Garonnæ esse, in quo sæpius naufragio perituros virtutis suæ salvat occursu, ex laudato antistite discimus. Est penes nos vita aliqua Romani manuscripta, plurimis Sancti miraculis referta, ex qua videtur extractum officium, quod in usu est ecclesiæ parochiali d'Etrahaam prope Baiocas. De ea modo judicium ferre non vacat, satis hic sit, vere Usuardinum ostendisse Romanum, [Floræ & Mariæ.] æque ac sunt sequentes Cordubenses virgines cum Felicissimo. Floræ & Mariæ victorias ac trophæa egregie descripsit dignissimus martyrum Cordubensium encomiastes, & ipse in eadem Arabica persecutione gloriosus martyr, Eulogius libro 2 Memorialis toto cap. 8. Inde, vel potius ex recentissima Hispanorum memoria habuit Usuardus, quo ipsas merito in Martyrologium suum insereret. Quæ de præclarissimis virginibus, intincto in Spiritus sancti pyxide calamo, alibi memoravit Eulogius, diligenter hic a Baronio assignata sunt. [Felicissimi.] Porro Felicissimus Perusinus ex Hieronymianis accessit, solo nomine & martyrii gloria insignitus.

AUCTARIA.

In Pratensi, sive ad marginem, sive in fine textus, recentiori manu adjecta, adeoque in apographo nostro subvirgulata sunt hæc: Aprutio, sancti Flaviani episcopi & confessoris. [Flaviani.] Unde hic Flavianus adjectus sit, non divino; Castellanus die sequenti notat Flavianum Vercellensem.

Tornacen. In prima purus, omittit secundam de Crescentiano: totum Romani elogium rescindit: denique Cordubenses etiam virgines Floram & Mariam prætermittit.

Rosweyd. Purus in textu, adjicit: Item Carpasii, qui post eculeum, [Carpasii.] fustes & ungues, flammis injectus, emisit spiritum. Carpasium lego in Crescentiani elogio apud Bedam, qui Vicarii munere fungens, diram in Martyrem carnificinam exercuit. Non mirarer, si hic pro Sancto huc irrepsisset: certe verba omnia ex præfato Crescentiani elogio accepta videntur.

Pulsanen. In prima mutilus, in Cordubensibus purus, omisit reliqua omnia.

Centulen. Romæ, sancti Chrysogoni martyris, qui sub Diocletiano per biennium in carcere maceratus, [Textus mutilus.] tandem gladio feriente ad palmam pervenit. Item Romæ, sancti Crescentiani martyris, sub judice Capasio. Castro Blavia, sancti Romani sacerdotis & monachi, quem defunctum Martinus episcopus Turonensis gavisus est sepelisse. Cordubæ, sanctarum virginum. &c. pure. Deest Felicissimus.

Bruxellen. In prima nonnihil mutilatus, in secunda purus est. [Maximi.] Sequitur: In Galliis civitate Regensi, sancti Maximi episcopi & confessoris; qui a primæva ætate, virtutum omnium gracia præditus, primo Lyrinensis cœnobii pater, deinde Regensis ecclesiæ episcopus, signis & prodigiis inclitus extitit, sicque inter alia gesta magnifica, tres mortuos ipse vivens suscitasse perhibetur. In hoc codice Sanctos sæpe transponi, non semel diximus. Vide de Maximo XXVII Novembris. In Cordubensibus virginibus & Felicissimo satis purus est, sed Romanum distulit ad diem sequent.

[Clem. Met.] Hagenoyen. Incipit: Civitate Methis, depositio sancti Clementis episcopi, patrui sancti Clementis Papæ, quem idem Clemens illuc misit, episcopum primum civitatis illius. Vide Auctaria diei præcedentis. Tum: In Aquilegia, passio sancti Crisogoni martyris. [De Chrysog.] Hic nobilis erat valde corpore, sed multo nobilior fide. Hic beatam virginem Dei Anestasiam erudivit in fide; & ipso constituto in vinculis, & illa multum suis epistolis confortavit. Hic Romæ erat multo tempore vincula & carceres perpessus, & in Aquilegiam a Diocletiano ductus est vinctus, & ibi cum sacrificare nollet, est decollatus & in mare projectus. In Crescentiano, Cordubensibus, & Romano satis purus est, sed in fine loco Felicissimi, substituit annuntiationem hesternam de Lucretia Emeritensi, [Lucretiæ.] quam vocat Lucrenam, sæpe multa male torquere solitus.

Victorin. & Reg. Suec. sign. num. 130. In fine: [Eleutherii.] Item apud Reatinam civitatem, sancti Eleutherii martyris. An is forte est, qui cum Anthia matre sua colitur XVIII Aprilis?

Matric-Cartus-Ultraject. Grisogoni martyris. Crescentiani martyris. Floræ & Mauræ virginum & martyrum. [Porphyrii.] Porphyrii militis & martyris, cum sociis a beata Katerina conversis.

In Vatican. sub num. 5949. Desunt iterum tres annuntiationes ultimæ. Adjicitur autem: Flaviani episcopi & confessoris Constantinopolitani. [Flaviani.] Vide Romanum XVIII Februarii.

Strozzian. In civitate Regii, sancti Prosperi episcopi & confessoris. [Prosperi.] An hinc accepit Belinus? Vide Romanum & Acta XXV Junii & Greven. infra. Nescio quem Prosperum, solo confessoris titulo, die sequenti referat Castellanus, nisi fortasse ex Hieronymianis acceperit.

Bizunticen. Inventio corporis beati Benigni presbyteri & martyris. Vide 1 Novembris.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Colonia Agrippina, translatio beati Gereonis & sociorum ejus Thebæorum, [Translat. Gereon. &c.] qui a Domino Frederico primo Coloniensium archiepiscopo, & Rodulpho sancti Panthaleonis abbate facta est anno ab Incarnatione Domini MCXXI. Item Colonia, in ecclesia prædicti martyris sancti Gereonis, commemoratio beati Gregorii & sociorum ejus Maurorum. Sequitur totus textus solito purior, cui tertio loco interjicit: Alexandriæ, beati Porphyrii martyris, [Porphyrii.] cum quibusdam aliis militibus, quos beata virgo Caterina convertit ad Christum.

Belin. Tertio loco interponit: Item civitate Regii, sancti Prosperi episc. & conf. Vide Strozz.

[Porphyrii.] Greven. Alexandriæ, sancti Porphirii & sociorum ejus militum & martyrum, qui in passione beatæ Katherinæ credidisse leguntur. [Ignatii. Invent. Gereon. &c.] Ignatii martyris. Apud Coloniam Agrippinam, [Invent. Gereon. &c.] inventio & elevatio sancti Gereonis martyris. Cum enim anno Domini MCXXI Norberthus Præmonstratensis pro Sanctorum reliquiis Coloniam venisset, & in præfati martyris basilica in oratione pernoctaret, mane in medio basilicæ fodi præcepit, inventumque est corpus sancti Martyris integrum, & a Frederico primo archiepiscopo Coloniensi & Rodolpho abbate sancti Panthaleonis atque a fidelium populo, honore condigno elevatum. Item apud eandem urbem, in eadem basilica, [Marini. Translat. Prosperi. Eleutherii.] commemoratio beati Gregorii ducis ac sociorum ejus Maurorum martyrum. In territorio Moriennæ, sancti Marini martyris. Translatio Sancti Prosperi Reginensis episcopi, doctoris præcipui. Eodem die, sancti Eleutherii.

[Prosperi.] Molan. In fine ex Belin. In civitate Regii, sancti Prosperi episcopi & confessoris. Dein minoribus typis de inventione & elevatione Gereonis, [Gereon. &c.] Grevenum describit, addens: In territorio Avernensi, sancti Portiani abbatis & confessoris, de quo B. Gregorius Turonensis scripsit librum quintum de vita Patrum. Editiones aliæ litteris Italicis tertio loco novam annuntiationem inserunt: Mediolani, [Porciani. Prothasii.] Prothasii episcopi & confessoris. In fine: In territorio Arvernensi, sancti Portiani abbatis & confessoris. [Mercurii.] Die vigesima quarta, sancti martyris Mercurii. Vide ejus Acta apud Surium.

VII Kal.
Die 25.

[Petri.] Natalis beati Petri episcopi Alexandriæ, qui cum esset omnibus adornatus virtutibus, in Scripturis quoque divinis nulli priorum inferior, & sacerdos & hostia Dei, subito rapitur, atque ex Maximini præcepto capite obtruncatur. Cum quo simul & alii plures ex Ægypto episcopi trucidantur, fere cum clericis & laicis, sexcenti sexaginta. [Erasmi.] Item Antiochiæ, sancti Erasmi martyris.

Plurimi codices textum totum habent & integrum, sed purum & nulla omnino parte auctum, soli hi quatuor Praten. Herinien. Rosweyd. & Molan.
Varia lectio. De Egypto, Herasmi & hujusmodi nugis non loquor. Male in apographo nostro Pratensi pro clericis, scriptum est cleris. Una est notabilis variatio, in qua ab omnibus aliis differt Molan. Adonem procul dubio secutus, in quo legitur fere cum clericis & laicis sexcentis sexaginta. Recte utique & sensu non malo, at Usuardus aliter hæc verba construxit. Numerus ille, satis aliunde incertus, auctus est ab aliis, qui totam Petri sociorum multitudinem ad sexcentos sexaginta sex pejus extenderunt. Communissima variatio, ob quam tot codices a puris exclusi sunt, oritur ex appositione sanctæ Catharinæ, qua cum careant citati quatuor codices, hinc verosimillimo argumento eorum supra alios antiquitas dignosci potest; quemadmodum in præfatione notare non negleximus.

[Petri.] Observatio. Petrus Alexandrinus episcopus, martyr clarissimus, imo velut antonomastice Martyr, & vulgo finis, seu sigillum Martyrum, apud Eusebium ceterosque antiquos scriptores ob morum integritatem ac doctrinam, non minus quam ob perpetuos labores, atque innumerabilium, atrocissimæ persecutionis tempore, ærumnarum tolerantiam laudatissimus est; tribus potissimum diebus in tabulis ecclesiasticis Latinis & Græcis celebratus, nempe XXIV, XXV & XXVI Novembris. In apographis Hieronymianis constanter signatum reperio die XXVI: In Alexandria, Petri; ad quæ videri potest notatio Florentinii. Ceteri Martyrologi Beda, Rabanus, Wandelbertus & tota series nostra, veriorem, ni fallar, viam ingressi, hunc diem XXV Petri cultui unanimiter dedicant; idque apud Latinos perseverasse certum puto, donec accrescens in Occidente Catharinæ gloria, ita Petrum obumbravit, ut in sequentem diem recesserit. Ceterum priorum duorum codicum, vel potius solius Bedæ, nitidissimum est elogium, Rufini lib. 9 cap. 6 verbis ferme conceptum, atque a Nostro ex Beda descriptum, addita sola ultima clausula, cujus auctorem credimus Romanum parvum; in quo nimirum indeterminatus apud Rufinum Petri sociorum numerus, ad sexcentos sexaginta, nescio quo fundamento, extenditur. Romani parvi verba sunt: Sancti Petri Alexandrini episcopi, cum aliis DCLX. Verius cum Rufino lib. 8 cap. 14 dixisset, innumerabiles cum episcopis nobilissima pertulisse martyria. Diffusior Adonis narratio principium habet ex laudati Rufini libro 7 capite ultimo, cetera compilavit ipse ex Actis illis, de quorum veritate usque adeo controvertitur, ut vix ullus eruditorum hodie virorum, post Hermantium, Valesium, Pagium, Papebrochium aliosque, ea tamquam sincera admittere audeat, seu ut a Metaphraste edita & Latine versa, seu ut a Combefisio inter Lectos triumphos a pag. 189 utroque sermone vulgata sunt. Paucula nos de summi antistitis laudibus strictim digessimus in nostra de Alexandrinis Patriarchis chronologia pag. 34 a num. 180. At nemo, quod sciam, Petri gesta, & quæ cum eis connexa sunt, collegit, disposuit, discussit accuratius quam Tillemontius tomo 5 a pag. 436, & in notis a pag. 755, quæ omnia in Actis ad incudem erunt revocanda. Hoc Wandelberti encomium est:

Septenam Petrus antistes martyrque venustat;
Urbis Alexandri populus quo præduce fultus
Errorum curvos spernit cæcosque meatus.

[Erasmi.] Alter in textu nostro nominatus martyr Erasmus, omnibus aliis Martyrologis, fere dixerim scriptoribus plane omnibus, incognitus videtur, nisi idem prorsus sit cum Erasmo illo, in Campania Italiæ celeberrimo, quem ex Usuardo aliisque retulimus III Junii, ut ex erudito Henschenii commentario tomo 1 a pag. 211 facile datur intelligi. Quid Usuardum impulerit, ut talem hoc die commemorationem conciperet, nec hariolando assequor; interim ab eo positam fuisse, dubitare non sinit codicum prope omnium saltem probatissimorum consensus.

AUCTARIA.

Praten. In hoc codice, teste Castellano, longe recentiori manu adjicitur: Apud Alexandriam, [Catharinæ.] sanctæ Catharinæ virginis & martyris. Pleni sunt hujus Sanctæ laudibus recentiores omnes codices hic citandi. De quibus, ut semel dicam, vide Ephemerides Græco-Moscas ante tomum 1. Maii, pag. LI, & Responsiones Papebrochii ad art. XI a num. 77. &c.

Herinien. In inferiori codicis ora, manu a textu diversissima & recenti, [Ejusdem.] per asteriscum ad finem textus remittitur: Ipso die, beatæ Katherinæ virginis & martyris, quæ in civitate Alexandrina passa est sub Maxentio imperatore.

Antverp-maj. Medio textui puro inserit: Apud eamdem urbem, [Ejusdem.] passio sanctæ Katharinæ virginis & martyris.

Pulsanen. Hunc habet textum: Natalis beati Mercurii martyris. [Mercurii. Catharinæ.] Eodem die, passio sanctæ Ecaterinæ virginis, quæ jubente Maxentio imperatore, Alexandriæ martyrio coronata est. Sed postea ab angelis ad montem Synai est delata, ubi frequenter fiunt præclara miracula per eam. Petrus ad diem sequentem rejectus est; de Erasmo, nihil.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. Textui puro in fine addunt: [Ejusdem.] Ipso die, passio sanctæ Catherinæ virginis & martyris, quæ passa est sub Maxentio imperatore. Idem fere habent, sed in principio, Lovan. & Leyden-Belg. Item Antverp-max. sed hic caret Erasmo.

Munerat. Hoc dat principium: Apud Alexandriam, natalis beatæ Katherinæ virginis & martyris; [De eadem.] quæ cum sacrificare Ydolis nollet, jussu Maxentii imperatoris, bissenis diebus negato cibo & potu, in obscuro carceris ergastulo trusa, & ibidem per columbam angelico pane sustentata, multis etiam aliis tormentorum generibus, auxiliante Domino, postmodum superatis, constantissime in fide Christi perseverans, novissime decollata est. Mox siquidem sancti angeli accesserunt, corpusque beatæ virginis per altum in aëra visibiliter deportantes, mirabiliter in monte Sinay collocaverunt. Qui mons a decollationis loco viginti diebus itineris & eo amplius remotus est. Textus purus est.

Belin. Sic loquitur: In monte Sinay, sanctissimæ Chaterinæ virginis & martyris, [Item.] filiæ Costi regis in civitate Alexandria, quæ a Maxentio imperatore, ob fidei Christianæ confessionem in carcerem clausa, & postmodum scorpionibus diutissime cæsa, tandem capitis obtruncatione martyrium complevit. De corpore ejus lac pro sanguine emanavit. Post mortem autem ejus venerunt angeli & tulerunt corpus ejus & portaverunt illud in montem Sinay, & in eodem loco honorifice sepelierunt. De sepulchro vero ejus emanat oleum, quod languidorum corpora sanat. Sequitur de Erasmo, pure. Tum: Eodem die apud Emiliam, [Jocundæ.] sanctæ Jocundæ virginis. Petrus ad diem sequentem remotus est.

Greven. Alexandriæ, passio sanctæ Katerinæ, gloriosæ martyris & virginis Christi, [Catharinæ.] cujus ossa stillare oleum divinitus inveniuntur. Quæ decollata, ab angelis deportatur, & in montis synai vertice sepelitur. Sequitur textus purus.

Ultraject. & Leyden-Lat. Incipiunt: Alexandriæ, beatæ Katharinæ virginis; quæ post multos agones, [Item.] & cruciatus, quos pro Christi amore & constantissima fidei defensione pertulit, jussu Maxentii, capitali sententia punita est. Cujus sacratissimum corpus, post capitis abscisionem, obsequio angelorum deportatum est in monte Synay [&] honorifice collocatum, ubi etiam multis refulgens miraculis, salutare desudat oleum, in salvificum & efficax remedium languidorum. Post hæc textus purus. Alberg. & Danic. idem habent de S. Catharina, sed Petrus retrocedit. Itaque secundo loco: [Marculi.] In Numidia, natale sancti Marculi martyris, præcipicio extincti. In Romano est Marcelli, XXVI. Tu vide notulam Castellani hic, & præterea pag. 723: item Tillemontium tomo 6. pag. 712. In fine habent hi duo codices de Erasmo, pure.

Centulen. Alexandriæ, passio sancti Petri, ipsius civitatis episcopi, inter præcipuos egregii, qui persecutione Deciana [patentissimus error] gladio peremptus, occubuit; cum quo simul alii plures episcopi trucidati sunt, sed & clerici & laici sexcenti sexaginta. [Catharinæ.] Eodem die Alexandriæ, Katherinæ virginis, sub Maxentio Diocletiani filio. Satis patet, quid velit dicere.

Bruxellen. Primo loco de Catharina, ferme ut Ultraject. &c. In Petro modice auctus, de Marculo etiam habet, ut citati codices; & in Erasmo, purus est. Tum: Eodem die, sancti Benedicti presbyteri & martyris. [Benedicti.] Non est, unde dignoscatur, nisi vera sint, quæ infra habet Editio Lubeco-Col. Sequitur de Romano Blaviensi, ex die præcedenti. Tum in inferiori paginæ ora perasteriscum huc remittitur, eadem ferme manu scriptum: Ipso die apud civitatem Remensem, [Alberti Leodiensis.] vir miræ sanctitatis Albertus episcopus Leodiensis, frater Heynrici magni Lotharingiæ ac Brabanciæ ducis, propter custodiam ecclesiasticæ libertatis de mandato Heynrici imperatoris interemptus, occubuit.

Legia quem legit, electum Roma promovit,
Remis sacravit, sacratum martirizavit.

Jam de ipso egimus in Auctariis XXI Novemb.

Hagenoyen. In textu utcumque purus, subjicit longius Catharinæ elogium, in quo præter superius allata, nihil magnopere novi producit, excepta conversione quinquaginta philosophorum, Porphyrii &c. quæ vulgo notissima sunt, nec ad nauseam hic repetenda. Denique: In Numidia, [Marculi.] natale sancti Marculi martyris &c.

Aquicinct. Notat descriptor, agi in fine de Catharina, duobus verbis.

[Catharinæ.] Victorin. Eodem die, sanctæ Catarinæ virginis, quæ sub Maxentio cæsare capite truncata est.

Codex Ursini a Rosemberg. In Numidia, natale beati Martilli martyris, præcipitio extincti. Diximus supra, scribi in Romano, Marcelli. Codices alii habent, [Marculi.] Marculi. Vide quæ diximus ad codicem Ultraject. &c.

Matric-Cartus-Ultraject. Katherinæ virginis & martyris. Petri episcopi & martyris, cum sociis DCLX. Erasmi martyris.

[Mercurii.] Reg. Suec. sub. num. 130. Et natale beati Mercurii martyris. Vide Romanum.

Vatican. num. 5949. Hunc habet textum: Beneventi, [Mercurii Benevent.] natale beati Mercurii martyris, qui tempore Decii, post plurima supplicia, forti animo tolerata, capite cæsus martyrium consummavit.

[De Prospero Regiensi.] Florentin. Apud Italiam in civitate Regii, translatio corporis sancti Prosperi, ejusdem urbis episcopi & confessoris, de ecclesia, quæ est extra muros, revelatione devinitus facta; de quo Thomas, qui tunc erat ejusdem urbis episcopus, scribens, ait: Quod de Hispaniæ partibus fuit oriundus, doctor eximius, fide Catholicus, aspectu angelicus, sermone præclarus, opere sanctus, corpore castus, ingenio subtilis, consilio providus, & caritate diffusus, & per Leonem Papam I in dicta ecclesia extitit episcopus ordinatus. Dixi alibi, vitam ejus illustratam esse die natali, XXV Junni. Pergunt: Item sancti Mercurii martyris, [Mercurii. Jocundæ.] cujus gesta habentur. Tum solus Strozzian. Apud Æmiliam, sanctæ Jocundæ virginis.

Editio Lubeco-Col. Incipit a Catharina, ut Ultraject. &c. supra. Petrus ad diem sequentem translatus, Erasmus prætermissus est. Pergit: [Benedicti.] In Numidia, natale sancti Benedicti (qui dictus est & Marculus) martyris, præcipicio extincti. Eodem die, [Luciani &c.] sanctorum Luciani, Marciani & Claudiani martyrum. Vide Hieronymiana.

[De iisd. &c. Benedicti.] Greven. In Aphrica, Luciani, Claudiani, Marciani, Cipriani, Quiriaci. In Numidia, sancti Benedicti martyris, qui & Marculus, præcipitio extincti. [Livarii. Juliani &c.] Methis, sancti Livarii martyris. Eodem die, natalis sanctorum Juliani, Cunctori, Quiriaci. Vide Edit. Lubeco-Col.

[De Catharin] Molan. Incipit litteris Italicis, de Catharina referens totam Belini annuntiationem. Sequitur commemoratio Petri Alexandrini pura cum textu, sed ei litteris rursus Italicis longa historia subjungitur, ex Adone desumpta, qua potissimum de cribitur Petri ad Achillam & Alexandrum de Ario admonitio &c. quam hic non vacat inserere, vel quod satis nota sit, vel quod in fonte legi possit. In fine ex eodem Belino subdit. [Jucundæ.] Eodem die apud Æmiliam, sanctæ Jucundæ virginis. Editiones posteriores idem habent initium & eodem modo scriptum, subjungunt etiam idem augmentum, sed tota Petri Alexand. annuntiatio in diem sequentem dilata est.

VI Kal.
Die 26.

[Lini PP.] Natalis beati Lini Papæ, qui post Petrum primus, Romanam Ecclesiam tenuit annis duodecim, & martyrio coronatus, sepultus est in Vaticano. [Fausti & sociorum.] Apud Alexandriam, sanctorum martyrum Fausti presbiteri, Dii & Ammonii, qui cum beato Petro ejusdem urbis episcopo, [Amatoris.] jubente Maximino trucidati sunt. Augustuduni, sancti Amatoris episcopi.

Ex Praten. Tornacen. Antverp-maj. Munerati prima editione, Greven. & Molan.
Varia lectio. Nihil magnopere observandum suggerunt codices nostri, præterquam quod Antverp-maj., Greveni editio altera, quam sequimur, & Molan. post Petrum omiserint vocem primus, quæ ex Adone, & codicibus nostris Usuardinis fere omnibus interponenda est. Cetera sphalmata scriptoria sunt, ut Augustiduni in Tornacen. in Antverp max. Viatico pro Vaticano & Maximo, pro Maxminio. Si prior Munerati editio, secundæ plane conformis est, non caret umquam defectibus typographicis. Infra dicemus in quo posterior excedat.

[Lini PP.] Observatio. Ad XXIII Septembris sub finem Observationis indicavimus, Linum Papam a Floro nostro & a Rabano referri, atque etiam in nonnullis codicibus Usuardinis auctioribus, ex quibus in Romanum modernum pro eo die derivatum existimamus. Hinc intellige, qualem ibi Usuardum, in Notatione allegare potuerit Baronius; nempe Belinum, in quo accepta ex hodierno die annuntiatio Usuardina, in mensem Septembrem retracta est. Utrum vero recte divinaverit Grevenus, dum in Auctariis XXIII Septembris passionem, hic autem solenniorem celebritatem haberi dicit, quo die translatus perhibetur, haud equidem ausim asserere in tanta vetustate, in tanta natalium dierum confusione, quidquid in eam partem inclinet Henschenius, cum pluribus chronologiæ Pontificiæ ordinatoribus. Aliis præterea diebus refertur Linus, ut VII Octobris &c. sed varietatis rationem plane ignoro. Certum est, Romanum parvum, a quo procul dubio, primum in sacris Tabulis hoc die positus est, eum signasse hoc modo: Romæ, Lini Papæ. Certum quoque, Adonem hoc die breve ei elogium ex Pontificalibus concinnasse, quod ferme integrum Noster in textum suum transtulit, ubi in serie Romanorum Pontificum, post Petrum PRIMUS, seu secundus ordine Christi Domini Vicarius disertissime constituitur. Scio, non pauca idcirco ab eruditis post Baronium agitari; verum ab eminentissimi Annalistæ sententia recedendum non est: tu eum consule ad annum LXXX, atque in hodierna Notatione. In dispescendis primorum Pontificum annis a doctissimis Chronologis affatim desudatum est, & porro a nobis sudandum erit, dum Lini Acta colligentur & illustrabuntur. Vide tantisper conatum Tillemontii tomo 2 pag. 546. Pro hoc die Lini cultui vindicando, stat etiam Wandelbertus, hoc unico suo versiculo:

Sextam Line sacras roseo de sanguine Papa.

[Fausti & sociorum.] Dubitare visi sumus XIX Novembris, an Faustus ibi relatus, confundi non posset cum hodierno Dii, Ammonii, imo Petri Alexandrini, in passione socio, qui sub Dionysio diaconus, a successorum aliquo presbyter ordinatus fuerit, ac senio confectus, tandem coronam martyrii sit adeptus. Hæc, inquam, ibi dubitabundi proposuimus. Clarius est, Adonem ex Rufini lib. 8 cap. 14, tres nostros martyres accepisse, nec merito, nec institutionibus, nec martyrio Petro dispares. Est itaque tota hæc annuntiatio soli Adoni referenda, qui præmisso pridie episcopo, sequenti ministros subjungendos putavit; quamvis fortasse magno dierum, imo mensium, quid ni & annorum intervallo passi sint, qui citato Rufini loco innumerabiles dicuntur. Nostra omnia in textu expressa, secundum omnes apices ex præfato Viennensi descripta sunt.

[Amatoris.] Hieronymianis apographis omnibus apud Florentinium in fine adjectum legitur: Augustiduno, depositio sancti Amatoris episcopi. Ex eo fonte annuntiationem suam desumpsit Rabanus. An etiam Ado? Negat Mosander, qui asteriscum apposuit; negat Rosweydus, totam commemorationem in appendicem rejiciens: unde consequitur, ex Hieronymianis ab Usuardo primum acceptam & hic signatam fuisse. Quæro hujus Sancti vitam aut gesta, sed nihil usquam reperio; vide paucula, quæ de ipso notavit Baronius.

[De Alex. Adonis.] In Romano parvo hoc die notatur: Et beati Alexandri episcopi & martyris, passi XI Kalendas Octobris; a Papa Damaso VI Kalendas Decembris translati, quando festivitatem ei dicavit. Quæ verba etiam supra dedimus ad XXI Septembris, quo die Usuardus ipsum Alexandrum ex Adone accepit, atque elogio ex hodierna longiori historia ornavit. Recte, an secus, Noster Sanctum pro suo arbitrio transposuerit, non disputo, satis est mutationem illam hic rursus verbo indicasse.

AUCTARIA.

Herinien. Textum purissimum habet, sed ei secundo loco proprium Remense denuo intermiscet: Eodem die, [Basoli.] transitus beati Basoli confessoris, qui in territorio Remensi vitam heremiticam utiliter est executus, tamque in vita, quam etiam post obitum, miraculorum jubare divinitus est illustratus.

Rosweyd. Purus etiam in textu, excedit in fine: [Valeriani.] In Aquileia, Valeriani episcopi & confessoris. Haud dubie ex Hieronymianis.

Pulsanen. Hic ejus textus: Natalis sancti Petri Alexandrini episcopi, [Petri Alex.] inter præcipuos egregii. Hic duodecim annos omnes in episcopatu illius urbis exegit, quorum tres ante persecutionem, reliquos vero novem diversis intemptationem generibus duxit. Romæ, natalis sancti Lini Papæ.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. Textui puro addunt: Vendopera monasterio, sancti Leonardi confessoris. [Leonardi.] Hic in multis codicibus recurrit, vel solus, vel Fausto conjunctus: tu vide de eo Castellanum XV Octobris.

Munerat. In prima editione purus, in secunda adjungit: Eodem die, sanctæ Genovefæ & sancti Marcelli, [De miracl. ardentium.] de miraculo ardentium, facto in ecclesia beatæ Mariæ Parisiensis.

Antverp-max. Ultraject. Leyden & Lovanien. Adjiciunt textui: Vendopera monasterio, natale sanctorum Leonardi & Fausti confessorum. [Leonardi & Fausti.] In hoc tamen Ultraject. ab aliis differt, quod Alexandrinos primo loco ponat, Linum vero Papam, ultimo.

Alberg. & Danic. Pridie diximus, Petrum Alexandrinum in his codicibus huc rejectum. De Lino egerunt XXIII Septembris. Hic in Alexandrinis & Amatore puri sunt. In augmento de Leonardo & Fausto cum codicibus præcedentibus conveniunt.

Centulen. De Lino, addit tempus regiminis, nempe annos XII, menses III, dies XII. In Alexandrinis purus est. Amatori substituitur: Eodem die, [Alexandri.] sancti Alexandri episcopi & martyris, gloriosi in miraculis. Vide Observationem, in fine.

Bruxellen. De lino addit: Hic constituit, ut mulier intret ecclesiam capite velato: [De Lino.] dæmones ab obsessis expulit, & mortuos suscitavit, & multa miracula fecit. Quem tandem Saturninus consul, diversis pœnis afflictum decollavit. Eodem die, beati Alexandri episcopi. [Alexandri.] Qui sub Anthonio Imperatore martyrii palmam suscepit. Apud Alexandriam, natale sanctorum martyrum Agricolæ, Fausti presbyteri, Elii & Ammonii. Qui cum beato Petro, ejusdem urbis episcopo, jubente Maximiano decollati sunt. Apud Tholosam, Vendopera monasterio, natale sanctorum Fausti & Leonardi confessorum. [Fausti & Leonardi. Genovefæ.] Item sanctæ Genovefæ virginis Forte indicat miraculum, de quo Munerat. supra.

Hagenoyen. Romæ, natale beati Lyni Papæ & martyris. [De Lino.] Hic, ut quidam dicunt, primus post beatum Petrum erat Romæ Papa, cui non tamen beatus Petrus tantam dedit auctoritatem, sicut Clementi. Hic constituit ex præcepto sancti Petri, ut mulier &c. fere ut Bruxellen. In Alexandrinis fere purus, in ultima purior est. In monsterio Vendopera, [Leonardi & Fausti.] depositio sanctorum confessorum Leonardi & Fausti. In civitate Constancia, depositio sancti Cunradi episcopi & confessoris. [Conradi.] Hic ab ineunte ætate sua devotus erat Deo, & socius fidus sancti Odalrici, Augustæ civitatis episcopi. Vide Greven.

Aquicinct. & Burdegalen. Vendopera monasterio, natalis sancti Leonardi confessoris. Et sancti Flaviani confessoris.

Daveron. Bigotian. sign. P. 5. & Cistercien. S. Benigni. De Leonardo, ut supra.

Matric-Cartus-Ultraject. Lini Papæ & martyris. [Basoli.] Basoli confessoris & eremitæ. Fausti presbyteri, Dedii. [Dii] & Ammonii, passi [passorum] cum beato Petro episcopo. Amatoris episc.

Reg. Suec. sub. num. 428. Eodem die, sanctæ Genovefæ, [Mirac. ard. Leonardi. Basoli.] & sancti Marcelli de miraculo ardentium in ecclesia beatæ Mariæ Parisii. Vendopera monasterio, sancti Leonardi confessoris. In Pago Remensi, natalis sancti Basoli confessoris.

Vatican. sub. num. 5949. Omisso Lino & Amatore, sic habet: Natale sancti Nicandri in S. Sophia. Tum de Petro Alexandrino. Demum Romæ, beati Alexandri episcopi & martyris, sub Antonino &c. cum elogio, quod haud dubie ex Adonis Martyrologio acceptum fuerit.

[Gaudent. ab.] Florentin. Transitus sancti Gaudentii monachi, abbatis & confessoris, de partibus Hispaniæ, multisque [qui multis] virtutibus clarus quievit in Domino. Sepultus est in abbatia, ad sui nominis honorem fabricata Fæsulanæ diœcesis in Thusciæ partibus. Hactenus conveniunt; puto sequentia esse in solo Strozzian. Ipso die apud civitatem Avionensem, in partibus Novariæ, [Gaudent. ep.] S. Gaudentii, ejusdem civitatis episcopi. In Vendopera &c. habet Leonis, [Leonardi Alexandri. Belini.] pro Leonardi. S. Alexandri episcopi & martyris &c. Item sancti Belini martyris, episcopi Paduani. Vide Martyrolog. Romanum.

[Flaviani.] Caudiacen. Flaviani confessoris.

[Basoli.] Remens. SS. Tim. & Apoll. In pago Remensi, depositio sancti Basoli presbyteri & confessoris.

[Petri] Editio Lubeco-Col. Incipit a Petro Alexandr. inserta visione de veste scissa. De Lino alibi actum est. Sequuntur duæ annuntiationes aliæ puræ. Tum: Vendopera monasterio, natale sanctorum Leonardi & Fausti confessorum. [Leonard &c] Romæ, commemoratio sancti Lini Papæ & martyris. Treveris, sancti Sabaudi episcopi & confessoris. [Sabaudi.] Eodem die, [Conradi. Basoli Mercuri.] sancti Conradi, episcopi Constantiensis ecclesiæ & confessoris. In pago Remensi, natale sancti Basoli episcopi & confessoris, multis virtutibus clari. Ipso die, sancti Mercuri martyris.

Belin. Petro tribuit primum locum, sed textu non satis puro. [Bellini.] Tum: Eodem die, sancti Bellini martyris, episcopi Paduani. Deinde de Alexandrinis non satis pure Purior est in tertia. De Lino ferme repetit annuntiationem antea positam XXIII Septembris.

[De B. M. V.] Greven. Festum illationis beatæ Mariæ Virginis in templum Iherosolymis, seu purificationis S. Annæ, die scilicet LXXX a partu ipsius. Apud Cæsaream Cappadociæ, [Mercurii.] sancti Mercurii militis & martyris. Qui, ut dicit Cathalog. Sanctorum, cum magnus esset apud Decium, sacrificare contemnens, fustibus cæditur, igne supposito assatur, sed sanguinis copiosa effusione ignis extinguitur. Deinde iterum ignem verberaque superans, capitis obtruncatione agonem suum consummavit. [Translat. Alex. &c. Sirici &c.] Romæ, translatio sanctorum Alexandri episcopi & martyris & Herculani juvenis. Item ibibem natalis sanctorum Sirici & Saturnini. [Sabaudi. Conradi.] Sabaudi episcopi & confessoris. Conradi episcopi Constantiensis & confessoris. Qui ex Germania, clara stirpe progenitus, a beato Udalrico Augustiensi ac clero præfatæ ecclesiæ in episcopum assumptus, fide religioneque tantus exstitit, ut etiam super aquas ambulasse legatur. In pago Remensi, sancti Bosoli episcopi & confessoris. [Basoli.] In Aquileia, sancti Valeriani episcopi & confessoris. [Valeriani. Mercurialis. Justi. Berentgeri. Leonard. &c] Mercurialis episcopi Liviensis & confessoris. In territorio Trecassino, sancti Justi confessoris. Berentgeri presbyteri, de quo in gestis B. Ydæ viduæ. De Leonardo & Fausto, ut supra. Item, sanctæ memoriæ Joannis Ruysbroec presbyteri & confessoris, [Jo. Ruysbr.] viri, ut ejus scripta testantur, [Salomyæ.] illuminatissimi & devotissimi. Salomyæ virginis & viduæ, uxoris fratris sanctæ Elisabeth. Translatio beatæ Ydæ viduæ. [Transl. Ydæ.]

Molan. De Petro Alexand. ut Belin. De Miraculo ardentium, [Petri Alex. Miracl. ard. Basoli. Alexandri.] ex Munerat. De Basolo, ex Herinien. Eodem die, beati Alexandri episcopi & martyris, sub Antonino imperatore: qui inter alia facta miracula, mortuum suscitavit. In Nicomedia, beati Marculi sacerdotis & martyris, [Marculi.] qui temporibus Constantis regis tyranni, persecutiones maximas pertulit: ad extremum ab alta rupe præcipitatus est. Vide editionem secundam pag. 234, & quæ in Auctariis heri diximus. [Siricii.] Romæ, Syricii episcopi. Vide Exercitationem Florentinii. Item Conradi episcopi Constantiensis. [Conradi.] Eodem die, sancti Bellini martyris episcopi Paduani. [Bellini.] Deinde typis minoribus: Quem immaniter interemit anno MCXLIX vir nobilis, sed avarus, Thomas Capivacius, a Belliuo juste convictus atque judicatus ad solvendas decimas agrorum, quos sub diœcesi Patavina latius possidebat. Hic, cum cœpisset post mortem miraculis supra modum nitere, ab Eugenio IV, biennium post mortem in catalogo martyrum honorifice asscriptus est. OEdipus hoc non explicet, nisi Eugenius III, pro Eugenio IV substituatur. Editiones aliæ primo loco agunt de Petro Alexandrino, multa Italico charactere de tunica scissa ex Adone adjicientes. De Lino non agitur. Reliqua textus pura sunt. Tum de Basolo, ex priori. De Conrado, [Alipii. Leonardi.] Sebaudo [potius Sebaldo] Siricio, ut supra. Die vigesima sexta, sancti patris Alipii Cionitæ. Denique de Leonardo ut supra: de Bellino, & Miraculo ardentium, sicut in ed. prima.

V Kal.
Die 27.

[Agricolæ & Vitalis.] Apud Bononiensem civitatem, natalis sanctorum martyrum Agricolæ & Vitalis, quorum posterior prioris servus fuit antea, nunc consors & collega martyrii. Denique cum cogeretur isdem a persequentibus, ut Christum negaret, & ille amplius profiteretur Dominum Jesum Christum, omnia tormentorum genera exercuerunt in eum. Novissime beatum Agricolam interemerunt, cruci affigentes. [Maximi.] In Galliis civitate Regensi, sancti Maximi confessoris, qui a primæva ætate virtutum omnium gratia præditus, primum Lirinensis cœnobii pater, deinde Regensis ecclesiæ episcopus, signis & prodigiis inclitus extitit.

Textus sumitur ex Praten. Herinien. Antverp-maj. Rosweyd. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Greven. & Molan. Accedunt Antverp-max. Lovanien. & Leyden-Belg.
Varia lectio. Greven. & Molan. incipiunt; Apud Bononiensem urbem. Munerat. pejus habet Viomensem; qui & post denique, male inserit inde. Notabilis est phrasis illa Usuardina, Denique cum cogeretur, ubi nihil præcedit, cujus ea particula conclusionem significet. Ceterum ita legisse Usuardum, evidenter probant codices omnes. Solus Antverp-maj. habet antea fuit, pro fuit antea. Sic legunt omnes isdem, Greven. & Molan. videntur voluisse emendare, per idem. Rosweyd. nimium sapit, dum post exercuerunt in eum, apponit & occiderunt. In solo Molano legitur Regiensis: scriptoris imperitia in Rosweyd. male formavit Remensis. Non melius scribit Cirinensis, pro Lirinensis, ac turpius Antverp-maj. Sirutensis. Ceterum omnes alii simpliciter Lirinensis. Rursus hic cum Greveno constructionem torquent, signis inclytus & prodigiis extitit. Rosweyd. & Max-Lubec. inclitus fuit.

[Agricolæ & Vitalis.] Observatio. Sanctissimus Mediolanensis præsul & Ecclesiæ Doctor Ambrosius inter plures sanctorum Martyrum pretiosas exuvias, quas studiose quæsivit ipse, effodit & exaltavit, hos nostros Bononiæ patronos celeberrimos, e medio Judaicorum cadaverum, martyrii sui signis gloriosos eruit, & cum magna fidelium lætitia efferens, condigno venerationis loco exposuit, unde in diversas orbis Catholici partes distributæ reliquiæ, Sanctorum gloriam mire propagarunt; Porro eumdem illum inventorem suum, encomiasten nacti sunt Agricola & Vitalis, ut habes apud Ruinartium inter Selecta a pag. 514, cujus prævia admonitio historiæ elucidandæ peridonea est. Symbolam contulit Tillemontius tomo 5 a pag. 314: quæ omnia Actis eorum illustrandis opportune subservient. Nec prætermittentur, quæ de Agricolæ & Vitalis gloria commemorat Turonensis Gregorius cap. 44, ubi ambos, non recte ad Ambrosii mentem, crucifixos asserit. Hic nobis præcipue incumbit Martyrologia excutere, in quibus ambo signati sunt, non IV Novembris, quemadmodum ex Belino, ni fallor, eos annotavit Baronius, sed hoc ipso die, Hieronymianis viam præmonstrantibus: In Italia, civitate Bononia, Agricolæ & Vitalis; ad quæ recte observat Florentinius, Gallicum scribam in Corbeiensi apographo, etiam ut ab Acherio editum est, Bononiam Italiæ imperite in Galliam transtulisse, ubi & alia notatu digna laudatus commentator diligenter animadvertit. Apud Bedam, Florum & Rabanum insignes ceteroquin martyres, noti non sunt; at in Romano parvo, habita potius martyrii quam dignitatis ratione, servus, recepto hodie in officiis nostris ecclesiasticis more, domino præponitur: Bononiæ, Vitalis & Agricolæ martyrum. Idem servat Ado, inventioni magis, quam passioni describendæ intentus, ac cum Gregorio Turon. narrans, ambos crucifixos martyrium complevisse. Melius Noster ex ipsis ferme Ambrosii verbis elogium suum contexuit, mutata nominum ferie, quæ eadem est in Wandelberti versiculo, quo ita Sanctos prædicat:

Martyrio quintam Agricola & Vitalis honorant.

Maximus Regiensis pure Adonianus est, iis verbis ab ipso laudatus, quæ pro majori parte Usuardus verbatim ex eo mutuatus est; [Maximi.] relicta clausula ultima, quæ in codicibus nonnullis infra restituitur. Errore autem factum fuerat, inquit Baronius, ut Regium Lepidi, quod est in Gallia Cisalpina, poneretur loco Regii in Gallia Narbonensi. Plura ibi curiose notat vir Eminentissimus, quæ proprio loco accuratius erunt expendenda, idque potissimum, utrum idem Maximus Regiensis dici possit, cui apud Teruanenses quadruplex assignatur solennitas; an longe verosimilius, alius ejus nominis, qui Viniæ obierit, cum plurimis argumentis, ut ita statuat, premi se fateatur Molanus in Natalibus Sanctorum Belgii pag. 270. Ceterum habuit Maximus Regiensis laudatorem egregium, non semel alibi memoratum, Dynamium patricium, cujus stylo castigando videtur Surius supersedere potuisse. Alii sunt, qui de Maximi gestis, virtutibus & miraculis scripserunt, inter quos laudatus supra Greg. Turonensis de Glor. Confess. cap. 83. Ex omnibus vitæ seriem adornavit. Tillemontius tomo 16 a pag. 392.

AUCTARIA.

Tornacen. Deficit in elogio Maximi Regiensis, in reliquis purissimus.

Pulsanen. Hunc textum profert: Natale sanctorum martyrum Martialis, [Martialis Vitalis &c.] Vitalis & Agricolæ. Qui apud Bononiam Italiæ urbem, post varia tormenta, ultimo crucifixi martyrium compleverunt.

Ultraject. & Leyden-Belg. De Maximo ex Adone subnectunt dictam superius clausulam: [De Maximo.] Hic inter alia gesta magnifica, tres mortuos vivens suscitavit, unum vero tactu loculi, quo ad tumulum vehebatur.

Alberg. & Danic. De Agricola & Vitale egerunt IV Novembris. Hic in Maximo purus est prior, alter Adonis verba adjicit, proxime citata. Ambo conveniunt in his: Apud Nychomediam, natale sanctorum Marcelli, [Marcelli &c Joannis &c.] Petri & Serenæ. Mediolani, natale sanctorum Johannis, Severi & Eufemiæ. De his vide Hieronymiana.

Centulen. In Italia, civitate Bononia, sanctorum Vitalis & Agricolæ, [Textus mutatus.] qui post alia tormenta crucifixi, martyrium compleverunt. Quorum corpora, cum inter Judæos essent sepulta, ipsis revelantibus beatus Ambrosius levavit & digne recondidit. In territorio Bononiensi [puto hic intelligi Bononiam Picardiæ] depositio sancti Maximi Regensis ecclesiæ episcopi, vitæ sanctitate & miraculorum gloria illustrissimi.

Bruxellen. In Agricolæ & Vitalis elogio, non multum differt a præcedenti, sed cum Pulsanen. supra, ipsis præponit nomen Marcialis. Pergit: Apud Nycomediam, natale sanctorum martyrum Marcelli &c. [Marcell &c.] Tum in Mediolanensibus, etiam ut supra. Augustoduno, natale sancti Amatoris episcopi & martyris. [Amatoris. Odæ.] Vide quæ diximus pridie. Sequitur: Item depositio sanctæ Odæ, filiæ, ut fertur, regis Scotorum. Quæ apud Rodum in Texandria Brabanciæ vivens peregrina, loci fundatrix, deguit; & nunc corporaliter patrona quiescit. Vide Martyrologium Romanum. Maximus hic prætermissus est, positus XXIV Novembr.

Hagenoyen. Turpiter labitur in principio: Apud Honomensem civitatem &c. De reliquo textus, puro proximus est, etiam in Maximo, cui sola Adonis clausula adjungitur. Tum: Apud Persidem, [De Jacobo Interciso.] passio beati Jacobi militis, cognomento Intercisi. Hic ex civitate Elape ortus fuit de nobilibus parentibus & Christianis, & ipse Christianus erat, & uxorem Christianam habuit. Hic regi Persarum valde familiaris fuerat, & ob ejus amorem conversus est ad ydolatriam; quem mater & uxor ejus cum scandalo revocaverunt, dicentes se amodo nolle secum commorari; unde pœnituit & se Christianum confessus est, & idcirco cultellis membratim incisus. Primo præciderunt digitos, secundo pedicas, deinde pedes, postea brachia; demum sur as crurum usque ad femur utriusque cruris, & non remansit in eo [nisi] solus truncus: novissime unus carnificum iratus abstulit caput ejus, & Christi martyrem illum fecerunt.

Codex Ursini a Rosemberg. De Nicomediensibus & Mediolanensibus, ut Alberg. &c.

[Esichii. al. Eusitii.] Daveron. In pago Bituricensi, sancti Esichii confessoris. Castellanus legit Eusitii.

Matric-Cartus-Ultraject. Agricolæ & Vitalis martyrum. Maximi Regiensis episcopi. Siffridi episcopi & confessoris. [Siffridi. Papinii &c. Rufi &c.] Vide Castellanum, a quo in indice vocatur Sigifridus. Papinii & Mansueti episcoporum & martyrum. Rufi martyris cum sociis suis. Duæ hæ posteriores annuntiationes spectant ad diem sequentem.

[Congari.] Altemps. In territorio Bathoniensi, sancti Congari confessoris. Castellanus scribit Cungari, inter Aemeros, seu certo cultus die carentes.

Florentin. In Hispaniis, sanctorum martyrum Secundi & Primitivi. [Secundi &c. Basilei &c. Severini.] Tum solus Strozzian. In Antiochia, sancti Basilei episcopi, & sancti Saturnini. Parisius, depositio sancti Severini monachi & solitarii. De Severino vide Castellanum hoc die, & Usuardum XXIII Novembr. De Basileo &c. vide Martyrologium Romanum.

Editio Lubeco-Col. In prima, post hæc verba exercuerunt in eum, inserit, ita ut non esset in corpore ejus sine vulnere locus; ipse autem ad Dominum oravit, in qua oratione migravit ad Christum. Quæ ferme Ambrosii verba sunt, ex quibus patet, Vitalem cruci affixum non fuisse. Post affligentes, [De Agricol. & Vitale. De Maximo. Marcelli &c. Joannis &c.] addit notam temporis: Diocleciani & Maximiani imperatorum temporibus. In Maximo Adoniana est: In Galliis, civitate Regensi, sancti Maximi confessoris, & episcopi, qui a primæva ætate, omnium virtutum gratia præditus, primum Lirinensis cœnobii, deinde Regensis ecclesiæ episcopus, signis & prodigiis inclytus extitit; nam inter alia gesta magnifica tres mortuos juvenes, uno tactu loculi, resuscitavit. Sequitur de Nicomediensibus & Mediolanensibus, ut jam supra non semel. Tum: [Jac. Intere.] Apud Persidem, natale sancti Jacobi militis & martyris, interscissi mirabiliter. Apud Maguntiam, depositio sanctæ Bilhildis viduæ, [Bilhildis.] quæ extitit abbatissa multarum devotarum matronarum. Eodem die, [Acharii & Optati. Esichii. Secundi & Primitivi.] beatorum Acharii, Noviomagi, & Optati episcoporum & confessorum. In pago Bituricensi, sancti Esichii confessoris. Ipso die, beatorum Secundi & Primitivi confessorum. Vide alteras Molani editiones, ubi Facundi &c.

Belin. Prima annuntiatio posita est IV Novembris. Hic de Maximo bene. Tum: Vendopera monasterio, [Leonardi.] sancti Leonardi confessoris. Vide Auctaria die præcedenti. In Antiochia, sancti Basilei episcopi & sancti Saturnini. [Basilei &c.] Parisius, depositio sancti Severini, [Severini. Jacobi.] monachi & solitarii. Item sancti Jacobi Intercisi, martyris conspicui.

Greven. In Perside, sancti Jacobi martyris, cognomento Intercisi. [Jacobi.] Qui cum esset regi Persarum notissimus, & inter optimates primus, pro fide Christi crudeli & diuturno cruciatu membratim mutilatus, ad ultimum gladio percussus, martyrium consummavit. In Nicomedia, [Marcelli &c Facuna &c.] natalis sanctorum Marcelli, Petri, Sereni, Nemorii. Apud Galatiam, Facundi & Primitivi martyrum. Item secundum Cathalogum hic, [Barlaam &c] Barlaam & Josaphat. Mediolani, sanctorum martyrum Joannis, [Joannis &c. Virgilii.] Severi & Eufemiæ. Virgilii episcopi Salisburgensis & confessoris. Syfridi episcopi Veredacensis. [Syfridi. Acharii. &c. Esechii. Mennæ. Bilhildis. Electæ.] Acharii & Optati episcoporum Noviomensium & confessorum. In pago Bituricensi, sancti Esechii confessoris. In Francia, Mennæ virginis. Apud Magunciam, sanctæ Bilhildis viduæ, abbatissæ multarum &c. Monasterii Wile, sanctæ Electæ virginis.

[Leonardi. Basilei &c.] Molan. Vendopera monasterio, sancti Leonardi confessoris. In Antiochia, sancti Basilei episcopi, & sancti Saturnini. [Severini. Jacob. Facundi. Barlaam &c] Parisiis, depositio &c. Item de Jacobo Interciso, verbatim ex Belin. Dein typis minoribus: Apud Galatiam, Facundi & Primitivi. Item secundum Catalogum hic, Barlaam & Josaphat, quorum actus mirardos Joannes Damascenus scripsit. [Syfridi. Esichii Bilhildis.] Syfridi episcopi Veredacensis. De Esichio, ut supra; Apud Maguntiam, S. Bilhildis viduæ, abbatissæ multarum aevotarum matronarum. Quæ fundavit monasterium veteris Cellæ in Maguntia, sacrarum virginum; quod hodie albarum habet nomen dominarum. Eodem die apud Græcos, [Sim. Metaph] sancti Simeonis Metaphrastæ, cujus vitam encomiastica oratione descripsit Psellus. Aliæ editiones de solo Maximo. Tum de Basileo & Jacobo Interciso, ut supra. Dein: In Gallecia, juxta fluvium Ceiam, [Facundi &c.] natalis sanctorum Facundi & Primitivi martyrum, quibus post multa supplicia superata, duæ coronæ ab angelis delatæ sunt. Quod Atticus prætor accipiens, capita, inquit, amputentur, [Odæ. De Bilhilde.] ne sit locus coronis. De Oda, ut Bruxellen. Moguntiæ, natalis sanctæ Bilhildis viduæ sanctimonialis. Quæ a clero & populo Moguntino sepulta est in basilica, quam suis ipsa sumptibus exædificari curaverat. Ipso die, sancti Acharii episcopi Noviomensis & confessoris. Ipso die apud Græcos, [De Metaph.] sancti Simeonis, qui Metaphrastæ cognomen obtinuit. Inter scriptores Græcos, qui vitas Sanctorum collegerunt, celeberrimus est, sancti etiam nomen apud ipsos promeritus. Necdum prodiit Actorum metaphrastice ab ipso exornatorum Græca collectio. Surius ex Lipomano plerasque Latine redditas edidit, quæ criticorum ingenia pridem occuparunt. Multa de ejus stylo, fide, ætate, in Actis nostris sparsim dicta sunt: alia ab Allatio de Simeonum scriptis. Si hodiernis hypercriticis nimium creditur, brevi tota ejus metaphrasis exauctorata, ad tineas & blattas amandabitur. Nostra opinio est, Metaphrastis ornamenta, hinc inde vitis Sanctorum, licet paulo liberalius inserta, non magis in historia sacra, quam profanorum historicorum in profana, fraudi esse aut vitio verti oportere.

IV Kal.
Die 28.

[Sosthenis.] Apud Corinthum, natalis beati Sostenes discipuli sancti Pauli, cujus mentionem facit idem Apostolus scribens Corinthiis. Eodem die apud Africam, [Papinii & Mansueti.] sanctorum martyrum Papinii & Mansueti episcoporum, qui tempore Wandalicæ persecutionis, pro fidei Catholicæ defensione, candentibus ferri laminis toto corpore adusti, [Rufi.] gloriosum agonem consummaverunt. Romæ, sancti Rufi, quem cum omni domo sua Diocletianus punitum Christo martyrem fecit.

Conveniunt Praten. Herinien. Antverp-maj. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Belin. Greven. Molan. Adde Antverp-max. Ultraject. Leyden. & Lovanien.
Varia lectio. Scribendum erat Sosthenis ex Romano parvo & Adone, nisi forte Rosweydus utrumque emendaverit. Certe codicum nullus ita habet, ne Molanus quidem, qui posuit Sosthenes; unde ex omnibus fere aliis censendum, Usuardum scripsisse ut est in textu. Sic rursus in codicum nullo reperitur recte scriptum Papiniani, at hoc mirum non est, quandoquidem Romanum parvum æque ac Ado etiam posuerint Papinii; nonnulli codices male Papini. Solus Belinus legit ferreis laminis. Antverp-maj. & Max-Lubec., Greven. & Molan. posuerunt Christi martyrem fecit: nos tamen cum Praten. Herinien. & aliis servandum putavimus Christo martyrem fecit, tanto magis, quod in ea lectione Ado præcesserit. Munerat. neutrum posuit, sed eam vocem plane omisit. Belin. sensum transposuit: Martyrem Diocletianus Christo fecit. Reliqua errata sunt, Corrinthum, Chorinthiis, aput, Affricam, Aphricam, Vandalicæ, defensionem, pro defensione, Ruffi &c.

[Sosthenis.] Observatio. Nec apud Hieronymianos nec in serie Bedæ Sosthenem ullum reperire est; contra vero in Romano parvo & Adone aut duo sunt, aut idem bis repetitur, nempe XI Junii post Barnabam, & hoc die; videturque annuntiationum varietas diversitatem aliquam haud obscure designare. Romanum parvum, cujus auctorem Apostolicos viros collegisse sæpe diximus, sic habet XI Junii: Et Sosthenis apud Corinthum, discipuli Pauli; hic vero aliis characteristicis: Sosthenis, discipuli Apostolorum. Eamdem plane phrasim secutus Ado priori loco: Eodem die apud Corinthum, S. Sosthenis, discipuli S. Pauli Apostoli; posteriori, seu hoc die: Natalis S. Sosthenis Apostolorum discipuli. Eusebius Valesii libro 1 historiæ cap. 12 Sosthenem aliquem in numero LXXII discipulorum reponit; quamvis Rufinus cap. 14 alium sensum reddiderit. In hodierno Romano sumitur Sosthenes pro principe Synagogæ, qui Actorum cap. 18 ante Gallionem proconsulem acriter verberatus, præclaro initio, fidei suæ primordia consecravit. Supponitur nimirum, hunc Sosthenem ibi adhucdum Judæum, eumdem esse cum eo, quem Apostolus ipse sibi socium jungit, dum primam ad Corinthios epistolam sic orditur: Paulus vocatus Apostolus Jesu Christi per voluntatem Dei, & Sosthenes frater. Attamen non male observat Castellanus, satis incompertum esse, saltem ex citatis Apostolorum Actibus, utrum & quando Sosthenes ille Synagogæ princeps ad Christi fidem adductus fuerit. Interim si Romani parvi & Adonis mentem recte assequor, puto ab ipsis Sosthenem Eusebii, Apostolorum discipulum, seu inter LXXII, unum, distingui a Sosthene fratre, qui a Paulo & cum Paulo in epistola ad Corinthios nominatur, ita ut hic XI Junii, ille hoc die ab ipsis celebretur. At Usuardi nostri alia plane sententia, qui unicum Sosthenem, ut sanctum agnoscens, unicum hic Apostoli discipulum, in laudata epistola memoratum, recolendum suscepit. De veritate identitatis vel distinctionis, alibi disputabitur; uti & de episcopatu Colophonis, quem solius Dorothei vadimonio non facile admittemus. Wandelbertus hodie Silam cecinit, de quo nos cum Usuardo XIII Julii. Hic versus est: Silas Paule tuus quartam comes auget & ornat.

De Wandalica in Africa persecutione non semel in superioribus agendum fuit. Episcopi duo hoc die consignati, [Papinii & Mansueti.] potius in ipsa prima barbarorum deprædatione, quam in aperta & declarata persecutione passi sunt, ut vide apud Victorem Vitensem, sub ipsum historiæ suæ initium ita loquentem: Quanti & quam numerosi tunc ab eis cruciati sunt sacerdotes, explicare quis poterit? Tunc enim & nostræ civitatis venerabilis Papinianus antistes, candentis ferri laminis toto adustus est corpore: similiter & mansuetus Uricitanus, in porta incensus est Fornaria. Primus annuntiationem ex Victore formavit auctor Romani parvi: In Africa, Papinii & Mansueti episcoporum. Ut non verear asserere, historiam illam Africanam peculiarem fontem fuisse, ex quo præfatus auctor Sanctos acceperit. Ado martyrii genus, ut vides, ferme ex laudato Victore desumens, plures alios episcopos, non tamquam vere martyres, aut horum martyrum socios, sed ut confessores fidei, exiliis variis subinde damnatos, conjunxit, ut in Auctariis infra supplebimus, sed in enumeratis nominibus præfatus Ado hinc inde errare videtur. Porro eorum aliqui propriis diebus referuntur, ut Valerianus XV Decembris &c. Usuardus solitum ducem presse secutus est.

Rufus a Romano parvo & Adone, in annuntiationum ordine, secundo loco refertur, a primo, [Rufi.] his verbis: Et sancti Rufi martyris, cum omni domo sua per Chrysogonum lucrati. Hæc eadem non multo longiori oratione extendit Ado, postrema hæc, ab Usuardo descripta, addens: Quem cum omni domo sua Diocletianus punitum Christo martyrem fecit: unde patet, quod in Variantibus de hac phrasi diximus. Rufi & Chrysogoni Actorum eadem est ratio; vide quæ dicta sunt XXIV Novembris.

AUCTARIA.

Tornacen. Purissimus esset, nisi deficeret in brevi Sosthenis elogio.

Rosweyd. In toto textu satis purus, in fine adjucit: [Silæ.] Item Silæ Apostoli, qui erat discipulus sancti Pauli Apostoli. Diximus, ab Usuardo positum esse XIII Julii.

Pulsanen. In Sosthene mutilus, scribit: Natalis sancti Sostenes, discipuli Apostolorum. Secundo loco habet: Eodem die, sancti Rufi martyris, quem Dominus Jesus Christus cum omni domo sua per beatum Chrisogonem … abscissa est linea. Sequitur de Africanis, in quorum elogio iterum deficit, prima annuntiationis parte etiam abscissa.

Alberg. & Danic. Puri etiam in textu, hanc ei commemorationem præfigunt: Romæ, natale S. Gregorii tertii Papæ & confessoris. [Gregorii 3.] Hic synodum nongentorum trium episcoporum in urbe Roma congregavit, in qua venerationes sanctarum imaginum confirmans, earum violatores generali sententia anathematisavit.

Centulen. Natale sancti Sostenes, discipuli Apostolorum. Eodem die sancti Rufi, quem Dominus Jesus cum omni domo sua per Chrisogonum confessorem suum lucratus est. [Textus mutatus.] Item eodem die [apud] Africam, sanctorum Papini & Mansueti episcoporum & martyrum, cum quibus alii episcopi, id est, Quodvultdeus Carthaginensis, Valerianus, Urbanus, Crescens, Habensdeum, Etheus, Tiatius, Crescentianus, Crescontius, Felix, Hortolanus, & Florentianus pari confessione, cursum vitæ peregerunt. Nomina aliqua luxata & confusa sunt, vide infra Molan. vel potius Adonem ipsum.

Bruxellen. In prima, satis purus, subjungit: Et sancti Sylæ Apostoli, [Silæ.] qui cum beato Paulo, gentibus Christi Euangelium prædicavit. In Rufo, etiam satis bene. Tum: In Syria, natale sanctorum martyrum Triphini, [Triphini. & socior.] Theodoli, Eucherii, Lulii & Eusebii. Vide Hieronymiana. De Africanis, inserit, sub Genserico rege Arriano. Demum: [De Gregor 3] Romæ, natale beati Gregorii tercii Papæ & confessoris. Qui in secreta Missæ adjunxit: Quorum solempnitas hodie in conspectu majestatis tuæ Domine Deus noster, in toto terrarum orbe celebratur. Sinodum quoque fere mille episcoporum in urbe Roma congregavit, in qua veneraciones sacrarum ymaginum confirmans, eorum violatores &c. ut Albergen supra.

Hagenoyen. In textu, a puritate solum deficit, quod Rufum secundo loco, Africanos tertio reposuerit. Sequitur: Romæ, natale beati Gregorii tercii Papæ & confessoris. [De Gregorio] Hic synodum in urbe Romana nongentorum & trium episcoporum congregauit, propter confutandam Leonis imperatoris hæresim, qui imagines Christi & Sanctorum combussit, & aliis hoc idem facere præcepit; quem Leonem ipse anathematizavit, & quia se corrigere noluit, Romam, Ytaliam & Hispaniam ab ejus jure discedere fecit, & vectigalia ei interdixit. In quo concilio veneraciones sacrarum imaginum confirmatæ sunt, atque violatores earum, generali sententia anathematizavit. Hic obsessus erat a Longobardis, & liberatus per Carolum Martellum, obiit in pace. Aliqua hic miscentur, alibi accuratius explicanda.

Victorin. & Reg Suec. sub num. 130. Alium Gregorium celebrant, hoc modo: Item Romæ, [Gregorii.] sancti Gregorii quarti Papæ, qui rexit Ecclesiam annis decem. Tempus quadrat. Greg. III.

Matric-Cartus-Ultraj. Ex textu nihil. Sic habet: [Sileæ. Gregorii 3.] Sileæ Apostoli. Gregorii Papætertii. Hic confirmavit in concilio pene mille episcoporum venerationem sacrarum imaginum.

[Ejusdem.] Florentin. Romæ, Gregorii Papæ tertii.

[Gregorii 3.] Editio Lubeco-Col. De Gregorio, primo loco habet, ut Albergen. supra. Tum de Sosthene, satis pure. In Africanis subdit nomina aliorum episcoporum, sed pleraque mutila, aut mutata, quæ melius infra dabimus. Tertiam sic format: [De Rufo.] Item Romæ, sancti Rufi consularis, quem cum omni domo, Dominus Jesus Christus per Chrysogonum martyrem lucratus est, persecutione Diocletiani imperatoris, per se punitum. Apud Viennam, [Philippi. Landelini.] sancti Philippi, ejusdem urbis episcopi & confessoris. In territorio Valencenensi, cœnobio Crispini, depositio sancti Landolini confessoris, qui a beato Autberto Cameracensi episcopo, de sacro fonte levatus est. Nescio, cur hi Sancti hoc die referantur.

[Sileæ. Trophim &c] Greven. Sileæ Apostoli, quem Usuardus habet tertio Idus Julii. In Syria, natalis sanctorum Trophimi, Theodoli, Eucherii, Julii & Eusebii. Item in Aphrica, [De episcopis Africanis.] sanctorum episcoporum, quorum nomina sunt, Quodvult deus Carthaginensis, Valerianus, Urbanus, Crescens, Habetdeum, Eustachius, Crescentianus, Cresconius, Felix, Ortolanus, Florentianus. Hi omnes, ut dicit Ado, propter veritatis confessionem sub Wandalica persecutione gravissimo damnati exilio, in confessione pietatis, [Gregorii. Philippi. Theodoli. Liberiæ. Odæ.] cursum vitæ suæ consummaverunt. Romæ, beati Gregorii tertii Papæ & confessoris. Viennæ, Philippi episcopi & confessoris. Theodoli confessoris. Liberiæ virginis & martyris. Odæ virginis, filiæ regis Scotiæ.

[De episcopis Africanis.] Molan. Aliis litteris etiam ex Adone textui inserit: Quo in tempore etiam alii sancti episcopi, id est, Quodvultdeus Carthaginensis, Valerianus, Urbanus, Crescens, & qui vocatur Habetdeum, & Eustachius, Cresconius & Crescentianus, & Felix, & Hortulanus, & Florentianus, damnati exilio, cursum vitæ suæ consummaverunt. Vide Observationem. In fine adjicit: [Gregorii.] Gregorii Papæ, qui rexit Ecclesiam annos decem: sepultus est in ecclesia beati Petri Apostoli. [Odæ.] Dein typis minoribus: Odæ virginis, filiæ regis Scotiæ, quæ apud Rhodum in Taxandria Brabantiæ corporaliter patrona requiescit. [Acharii.] Item, sancti Acharii episcopi Noviomensis & confessoris. Editiones posteriores idem habent de episcopis Africanis in textu, & in fine de Gregorio. Tum: [Stephani.] Die vigesima octava, sancti hosiomartyris Stephani junioris; & typis minoribus: Inclusi apud sanctum Auxentium. Cujus pedem rudente ligantes, duxerunt usque ad, ea quæ sunt Pelagia a prætorio. Ubi & discerpentes eum, projecerunt honorabiles ipsius reliquias in biothanatorum locum, eo quod multos monuerit & adduxerit ad monasticam vitam, atque contemnere regias dignitates, atque pecunias persuaserit. Hoc elogium supra, ex prima Molani editione. retulimus XX hujus mensis, quo die de Stephano etiam agit Greven. Sed melius posteriores hæ editiones ipsum hoc die collocarunt. Vide totam celebris hujus Stephani historiam late deductam apud curium.

III Kal.
Die 29.

[Vig. Andr. Saturnini & Sisinnii.] Vigilia sancti Andreæ Apostoli. Romæ via Salaria, natalis sancti Saturnini martyris & Sisinnii diaconi, sub Maximiano principe, quos in carcere diu maceratos jussit præfectus Urbis in equuleo levari, & attrahi nervis, & fustibus ac scorpionibus cædi. Deinde jussit eis flammas ad latera apponi, & depositos de equuleo capite truncari. [Saturnini Tolosani.] Eodem die apud Tolosam, beati Saturnini episcopi, qui in capitolio ejusdem urbis, a paganis tentus, atque a summa capitolii arce per omnes gradus præcipitatus, capite colliso, excussoque cerebro & omni corpore dilaniato, dignam Christo animam exhalavit.

Puri sunt Praten. Herinien. Antverp-maj. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Belin. Greven. & Molan. Accedunt Albergen. & Danic.
Varia lectio. In altera Greveni editione, quam sequimur, ante via Salaria, per incuriam omittitur Romæ. Ast hoc parum est, modus annuntiandi in utraque editione, prope effecit, ut a puris excluderetur, cum Adonis potius, quam Usuardi phrasim editiones illæ sectentur, his verbis: Natalis sancti Saturnini martyris, Sennis & Sisinnii diaconorum. De qua re fusius infra in Observatione. Nec Molanus plane integer est; legit enim Saturnini martyris, & sancti Sisinnii. Belinus præter alia male ordinata, male scripta & interpuncta, post, jussit eis flammas, cum Antverp. & Max-Lubec. omittit, ad latera. Solus Molan. pro capite truncari, scribit, capite detruncari. Cetera ferme errata typographica sunt, ut Dyaconi, Sisinii, Maximo, eculeo, excusoque, exalavit &c.

Observatio. Romani parvi vetustatem inter alia satis clare demonstrat paucitas Vigiliarum in eo codice signatarum; quo eodem argumento utitur alicubi Florentinius, ut de codicum suorum antiquitate statuatur. Itaque nec in Hieronymianis, nec in præfato Romano parvo reperitur, [Vig. Andr.] notata in textu Andreæ Apostoli vigilia. Est autem in Beda, si vere Bedæ sunt verba annuntiationi Saturnini subjuncta, quæ apud Rabanum desiderantur: est & in Kalendariis Allatii & Frontonis, etiam secundo loco; sed Ado primum ei tribuit, ex quo in Nostrum transiit. Turbata est & auctior in codicibus Hieronymianis Saturnini celebris Romani martyris commemoratio, dum ita scribunt: Romæ, [Saturnini & Sisinnii.] Arasonis, Saturnini, Crisanti & Dariæ, Mauri & aliorum LXXII, vel ut habet Epternacense vetustissimum, aliorum LX; sed hic codex clarius incipit: Romæ, Saturnini &c. Verosimillimum est, quod accurate observat Florentinius; corrigendum nempe ac emendandum commemorationis principium ex fragmento vetustissimi Kalendarii Bucheriani, ubi sic legitur, non XXX Decembris, ut vult Tillemontius, sed III Kal. Decembris, Saturnini in Thrasonis; sic videlicet, ut pro Romæ, Arasonis, restituatur, Romæ ad Thrasonis. Tu ibi de Thrasonis cœmeterio plura invenies. Ceterum apud Adonem ex sancti Marcelli Papæ Actis habemus, martyrum nostrorum corpora collegisse Thrasonem cum Joanne presbytero, & sepelivisse in prædio suo via Salaria. Alia ibidem notat Florentinius de Chrysanto & Daria, quorum celebritati dicatos esse varios dies, vetera ipsa Martyrologia ostendunt, quemadmodum patebit die 1 Decembris. Ut ad Saturninum redeamus, recolunt ipsum laudata Kalendaria Allatii & Frontonis, sed solum & incomitatum; Beda cum suis, socios adjungit Sennem ac Sisinnium, quorum priorem scripsit Rabanus Serium; editor vero Canisius, senem formandum putavit, ut sit Saturnini senis: rectissime, opinor, & vere, quamquam secundum Bedæ & Adonis elogia, Sennes proprium martyris nomen omnino importet, quem tamen in sancti Marcelli Actis frustra quæsiveris. Ita quoque legerat Romanum parvum: Romæ, Saturnini martyris, & Sennis & Sisinnii diaconorum. Noster, consulto, haud dubie, fonte, solerter advertit, expungendum Sennis vocabulum, servatis dumtaxat Saturnino & Sisinnio, quorum gesta narrantur in laudatis sancti Marcelli Actis, cum Papiæ, Mauri, Cyriaci, Largi, Smaragdi, aliorumque passionibus, alibi expensis & porro diligentius expendendis. Saturnino, non Sisinnium, sed Maurum jungit Wandelbertus, an autem illum innuat, qui cum Papia colitur XXIX Januarii, an alium, de quo fusius agit Florentinius, mihi hactenus incompertum. Sic canit:

Tertiam Saturnine tibi Mauroque dicamus.

[Saturnini Tolosani.] Existimat Castellanus in adjecta Martyrologio suo universali notula, Saturninum nostrum alterum, Tolosatium apostolum, Saturnino Romano in sacris Tabulis subjunctum esse a codicum Hieronymianorum scriptoribus, quod in Actis ejus verum martyrii diem non repererint. Valeat conjectura, quantum ad diem obitus attinet; at enim, si Corbeiensem codicem excipias, ita alii Saturninum signant, ut vel Nannetensem, vel Hispanum aliquem episcopum prædicare videantur. Hæc est Corbeiensis, etiam ut ab Acherio editus est, expressior commemoratio: In Gallia, civitate Tolosa, natalis Saturnini episcopi & martyris. Pluribus Sanctum exornavit Martyrologus Viennensis, diversa plane phrasi, ab ea quam Floro tribuant Majores nostri, licet satis appareat, utrumque elogium ex iisdem Actis profluxisse. Acta ipsa, sane egregia, inter Sincera & selecta recensuit Ruinartius a pag. 109, ad cujus eruditam admonitionem lectores remitto, ne hic repetam, quæ ibi diligenter observata sunt, uti & apud Tillemontium tomo 3 a pag. 297. Consuli etiam possunt prædicta Acta apud Surium hoc die, cum iis quæ in Saturnini laudem disseruit Greg. Turon. de Glor. Martyrum cap. 48.

AUCTARIA.

Tornacen. Caret elogio Saturnini episcopi Tolosam; in reliquis purissimus.

Rosweyd. Hic iterum aliqua ex Hieronymianis admiscet, in prima quidem purus, sed secundam sic enuntians: Romæ, natale sanctorum martyrum Crisanti, [Chrysanthi & Dariæ.] & Dariæ virginis, qui post multas, quas pro Christo lucrati fuerant, passiones, jussi sunt a Numeriano imperatore, via Salaria in arenario deponi, & viventes terra & lapidibus obrui. Elogium est Usuardi ex 1 Decembris. Sequitur ex prædictis codicibus: Item beati Mauri & aliorum LXXII. [Mauri &c.] Tum de Saturnino Tolosano, satis recte. Deinde: Natale sancti Raabodonis, [Radbodonis.] Trajectensis episcopi. Demum litteris majusculis hic in fine ponitur: Vigilia sancti Andreæ.

Pulsanen. In Vigilia, recte. Pergit: Eodem die apud Tolosam, [Saturnini, Sennis &c.] sancti Saturnini episcopi. Item eodem die, sancti Saturnini martyris, & Senis, & Sisinnii diaconi, sub Maximiano imperatore.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. & Lovanien. [Radbodi.] Omnes adjiciunt: Eodem die, sancti Radbodi episcop & confessoris.

Centulen. Vigilia sancti Andreæ Apostoli. Romæ, sanctorum Saturnini & Sennis & Sisinnii diacororum, sub Maximiano imperatore. Apud Tholosam, sancti Saturnini episcopi & martyris, sub Decio cæsare. [Chrysanthi & Dariæ.] Item Romæ, sancti Chrisanti & Dariæ virginis, tempore Numeriani.

Bruxellen. In Vigilia purus, subdit: Romæ, natale sanctorum martyrum Crisanti, [Chrysan&c.] Mauri & Dariæ virginis. Qui cum nullo genere tormentorum lædi possent, jubente Numeriano imperatore, tandem pro Christo decollati, terra & lapidibus obruti sunt Et Romæ via Salaria, natale sancti Saturnini episcopi & martyris, [De Saturn. Senne &c.] & Sennis, & Sisinnii dyaconorum. Qui a Maximiano imperatore dumpnati sunt ad fodiendum arenam, ad faciendas thermas Dyoclesianas, & deinde ipsos in carcere diu maceratos…. Quorum corpora dum Joannes presbyter collegisset, Trason vir christianissimus, via Salaria in suo prædio sepelivit. Hiis autem in medio certamine positis, duo milites, Sapias [pro Papias] & Maurus Christo crediderunt, qui mox comprehensi sunt, ut gesta Marcellini Papæ declarant. In Saturnino Tolosatium episcopo modice interpolatus est hoc modo: Apud Tholosam, natale sancti Saturnini episcopi. Qui temporibus Decii in capitolio ejusdem urbis a paganis tentus, atque a summa capitolii arce, per omnes gradus præcipitatus, capite colliso excussoque cerebro; & toto corpore dilaniato, dignam Christo animam exhalavit. In fine subjungit: [Bernardi.] Ipso die, depositio Bernardi, qui fuit Latinorum primus Nazarenæ ecclesiæ episcopus.

Hagenoyen. In prima purus, secundo loco agit de Saturnino Tolosate, hæc ex Actis suo modo & stylo componens: Apud Tolosam, natale sancti Saturnini episcopi & martiris, qui ab Apostolorum discipulis episcopus est ordinatus, & illic est missus, & ipso civitatem ingredientem [vult dicere ingrediente] dæmones a responsis in ydolis cessabant. Tunc unus sacerdotum dixit, quod nisi Saturninum occiderent, a diis penitus nil obtinerent. Et Saturninum nolentem sacrificare apprehendentes, ad pedes thauri ligaverunt, eumque stimulis agitantes, a summa arce per gradus capitolii præcipitaverunt, sicque capite confracto & cerebro excusso, & toto corpore debilitato martyrium consummavit. Tum: Eodem die, Romæ via Salaria, natale sanctorum martyrum Saturnini militis & Sysinnit dyaconi, quos præfectus, sub Maximiano principe, diu in carcere & in vinculis maceratos, in eculeum levari jussit, nervis attrahi, fustibus & scorpionibus cædi. Demum: Apud Mediolanum, natale sanctorum martyrum Johannis, [Joannis &c.] Severi & Eusemiæ. Vide Hieronymiana die XXVII.

Aquicinct. Pro Salario, scribit, Appia. In fine autem: [Greg. PP.] Romæ, sancti Gregorii Papæ. Hic constituit in Canone a sacerdote dicendum: Quorum solemnitas hodie in conspectu tuæ majestatis celebratur. Item: Inter quorum nos consortium, non æstimator meriti, sed veniæ quæsimus largitor admitte.

Matric-Cartus-Ultraject. Saturnini martyris. [Radbodi.] Radbodi episcopi Trajectensis, cujus corpus Daventriæ requiescit in ecclesia sancti Libaini.

Vatican. sub num. 5949. Eodem die, sancti Mauri martyris. Vide Florentinium.

Editio Lubeco-Col. In prima & secunda, satis pura, [De Saturn. Telosano.] in ultima sic interpolatur, post episcopi: Qui tempore Decii imperatoris in capitolio ejusdem urbis a paganis tentus, eo quod ad ejus præsentiam omnes ipsorum dii muti facti, nullum sacrificantibus, ex more, possent dare responsum, thauro ad victimam præparato funibus religatus est, quo vehementius stimulato, a summa capitolii &c. In fine subjungitur: Daventria, natale sancti Radbodi episcopi Trajectensis inferioris & confessoris. [Radbodi.]

[Mauri. Chrysant &c.] Greven. Mauri martyris. Secundum aliquos hic, Crisanti & Dariæ, qui infra Kalendis habentur. Apud Ravennam, [Sisinn ep.] sancti Sisinnii episcopi. Eodem die apud Daventriam, [Radbodi,] sancti Radbodi episcopi Trajecti inferioris, confessoris. Qui circa annum Domini XC [lege DCCCC] illi prælatus ecclesiæ, decem & septem annis sacerdotium virtute conspicuus administrans, culmen abstinentiæ sic apprehendere studebat, ut etiam a familiarissimis vix animadverti posset. [Paphnutii. Marci &c.] Ipso die secundum Cathalogum, Pafnutii abbatis. Item sanctorum Marci, Mariæ.

Molan. In fine: Item, sancti Radbodi Trajectensis episcopi & confessoris in Daventria. [Radbodi. Idæ.] Tum typis minutioribus: Item obitus venerabilis Idæ de Nivella, monialis cœnobii de Rameya, Ordinis Cisterciensis, in patria Namurcensi Editiones aliæ litteris Italicis, post capite truncari, textui inserunt: Scriptum est in gestis Marcelli Papæ. In fine: Item in Daventria, sancti Radbodi &c. Die vigesima nona, sanctorum martyrum Paramoni, [Paramoni & Philum. Acacii.] & Philumeni. Et sancti Acacii, qui fuit in gradu. De Ida, eadem hic habentur quæ in priori, & eodem charactere.

Pridie Kal.
Die 30.

[Andreæ.] In civitate Patras, provinciæ Achaiæ, natalis sancti Andreæ Apostoli, qui etiam apud Scithiam prædicavit. Hic beatissimus, ab Egea proconsule comprehensus, primo in carcere est clausus, ac deinde gravissime cæsus, ad ultimum vero in cruce appensus, biduo inibi supervixit. [Troiani.] Apud Sanctonas, sancti Troiani episcopi, magnæ sanctitatis viri, qui sepultus terris, cælo se vivere multis virtutibus manifestat.

Puri sunt Praten. Herinien. Antverp-maj. Munerat. Greven. & Molan. Accederent undecim alii, nisi in fine adjicerent passionem sanctæ Justinæ.
Varia lectio. In minutiis versatur. Scripsi Scithiam cum majori codicum numero, licet hic vel ipse Grevenus recte habeat Scythiam. Sic Egea cum omnibus, excepto Pratensi, haud dubie emendato, & Molan. In Munerat. est ibi, pro inibi: & in Antverp-maj. manifestabat, pro manifestat.

[Andreæ.] Observatio. Andream a Græcis Protocletum seu primo vocatum appellari consuevisse tradit Papebrochius in Ephem. Græco Moscis ante tomum 1 Maii pag. LII; nec quidquam impedit, quo minus eodem sensu a nobis dicatur Proto-Apostolus, seu primo Apostolus electus, & inter primos publico & celebriori cultu in universa Ecclesia donatus, ut pluribus demonstrari posset, nisi sufficerent Tabulæ omnes ecclesiasticæ antiquissimæ, Kalendaria, Sacramentaria, Martyrologia. Non reperiri Andreæ nomen in Bucheriano, mirum nemini videbitur, qui meminerit, Kalendarium istud ita urbis Romanæ proprium fuisse, ut solas duas annuntiationes extraneas, nempe Perpetuæ & Felicitatis, ac Cypriani contineat. At vetustam cultus extensionem ostendit Kalendarium Carthaginense, in quo diserte ponitur, …. Kal. Decembr. sancti Andreæ Apostoli & martyris; ubi vix tres alii Apostoli in toto illo Kalendario inveniuntur. Alia non percurro, ut Martyrologiis inhæream, inter quæ Hieronymiana nullum Apostolum tot repetitis festivitatibus celebrant; an ubique vere, controversum est; nec admitti posse censeo, quod nonnulla posuere X Februarii, dum pro altero Andrea & Aporio sive Apponio, sub Herode in Bethleem Judæ martyribus, irrepsisse videtur Andreas Apostolus sicuti eo die observavit Henschenius, Florentinio post multas ambages illius demum opinioni ferme subscribente. Consulat curiosus lector Florentinii notas & exercitationes ad Indiculum Apostolorum a pag. 116. Est præterea in prædictis apographis V Februarii, ordinatio episcopatus Andreæ Apostoli. Rursus IX Madii, Mediolano commemoratio aliqua, in basilica ad portam Romanam; quo die nos cum Usuardo fusius egimus de Andreæ, Lucæ & Timothei translatione Constantinopolim. Sed translatio alia in Hieronymianis indicatur III Septembris. Adde dedicationem basilicæ sancti Andreæ, III Novembris: ac demum hoc die: In Achia, vel in provintia Agagiæ, civitate Patras, natalis sancti Andreæ Apostoli. Ex quibus assertam nuperrime S. Andreæ cultus celebritatem abunde evinci perspicies. Romani parvi annuntiatio simplicissima est: Andreæ Apostoli. Item Bedæ, geminatis dumtaxat verbis: Natale sancti Andreæ Apostoli. Quæ paulo plenius habent Florus & Rabanus, cum Adonis elogio, inter Festivitates Apostolorum relato, conferri nequeunt. Sumpsit hic ex celeberrimis Actis, sub Achaiæ presbyterorum & diaconorum nomine ab omni ferme ævo Christiano circumferri solitis; ex Adone autem textum suum huc Noster transtulit. Circa præfata Acta nutasse Baronium apocryphorum timore advertit Florentinius citato loco; nec sane dubitare potuit perspicacissimus Annalium ecclesiasticorum parens, quin a Manichæis aliisque hæreticis vel farta, vel temerata, vel interpolata fuerint, saltem prout olim exstitere & ab Eusebio aliisque rejecta novimus. Utrum vero ex Florentinii sententia ab erroribus repurgata vel non eadem sint, quæ in passionalibus tum Mss. tum typis excusis passim reperiuntur, operosius alibi erit examinandum. Mihi certe non videtur rejicienda narratio tot Patrum suffragiis corroborata, ob falsariorum corruptelas aliquas & depravationes, a quorum impiis manibus nec ipsæ sacræ Litteræ intactæ remanserunt, quemadmodum in opere de eo argumento, non ita pridem edito, eruditissime probavit noster Bartholomæus Germon, videndus omnino a pag. 221, toto cap. 2 ex Philastrio Brixiensi, seculi quarti scriptore, ostendens, prima aliqua & genuina Andreæ Acta, turpissimis hæreticorum inquinamentis fœdata & conspurcata fuisse. Paucula hic ex viri doctissimi mihique amicissimi solide statutis delibo: Crediderim, inquit, epistolam ideo inscriptam esse nomine presbyterorum & diaconorum Achaïæ, quia quæ in ea habentur, pleraque desumpta sunt ex vetustioribus S. Andreæ Actis, quæ reipsa primitus a discipulis ejusdem Apostoli scripta, ab hæreticis postea misere fœdata & corrupta; deinde studio & cura alicujus Catholici scriptoris, circa finem septimi seculi aut initium octavi expurgata sunt ab erroribus & fabulis, quibus, perfidia hæreticorum, erant referta. Firmat conjecturam suam argumentis pluribus, ac notanter egregio laudati Philastrii testimonio, quo datur intelligi, scripto discipulorum Andreæ Apostoli de ejus gestis libro hæreticos ADDIDISSE, ET EX EO TULISSE, QUÆ VOLUERUNT. Tu vide ibi reliqua a Germonio præstantissime deducta. Nihilominus diffiteri non possum, talia esse Tillemontii argumenta tomo 1 a pag. 589, ut vel reluctantibus formidinem injiciant de ipsius, etiam ut repurgatæ, presbyterorum Achaïæ relationis omnimoda sinceritate. Habet scriptor præfatus satis nitidam vitæ Andreanæ seriem ex indubitatis documentis contextam, citato tomo a pag. 317. Videri quoque possunt observationes Motherii ad hunc diem & pag. 442. Porro ex prægrandi de Andreæ gloria Saussayi volumine, aliisque monumentis, dubia omnia quæ circa tempus, locum, modum martyrii, aliaque plura occurrunt, suo tempore in Actis nostris dissolventur. Hic postremo locum damus satis eleganti metrico Wandelberti encomio:

Andreas pridie præcellet Apostolus, amplis
Virtutum fulgens radiis titulisque per orbem,
Qui indomitos verbo signisque subegit Achæos.
Brumalem hæc claudunt populorum vota Novembrem.

[Troiani.] Qui secundo loco refertur Troianus Sanctonensis episcopus, ab Adone ex Turonensi Gregorio de gloria Confessorum cap. 59 acceptus, atque in sacros Fastos primum relatus est, ipsissimis ferme Gregorii verbis, quæ textum nostrum etiam componunt. Siquid præterea memoratu dignum de Troiano reperiatur, a nobis suo loco illustratum dabitur.

AUCTARIA.

Tornacen. In Andrea purus, deficit in solo Troiani elogio.

Rosweyd. Incipit miniatis majusculis litteris, atque in ea prima annuntiatione satis purus est; secundam solum producit usque ad, sanctitatis viri.

Pulsanen. In prima habet usque ad prædicavit; in secunda purissimus est.

Antverp. Max-Lubec. Ughellian. Belin. & Antverp-max. cum sex aliis mediæ notæ codicibus, textui puro adjiciunt: Eodem die, passio sanctæ Justinæ virginis, [Justinæ.] vel, Eodem die, sanctæ &c. Omnes pro Troiani, scribunt Trophiani; at Belini secunda editio, emendatius Troiani.

Centulen. Apud Achaiam civitate Patras, passio sancti Andreæ Apostoli, [Textus contractus.] sub Egea proconsule, qui etiam apud Scithiam prædicavit. Sanctones, sancti Troiani episcopi, magnæ virtutis viri.

Bruxellen. De Andrea, cum textu pure incipiens, inserit, [De Andrea.] fratris beati Petri. Qui etiam apud Scithiam prædicavit, & post apud Achayam ab Egea proconsule captus, in carcere clausus, gravissime cæsus, ac tandem cruci appensus est, in qua biduo supervixit. Cujus ossa sacra, vicesimo anno Constancii imperatoris, Constantinopolim translata sunt. Vide IX Maii. In secunda purus est. Tum: In Aquileya, [Valeriani. Justinæ.] depositio sancti Valeriani episcopi & confessoris. Ipso die, passio sanctæ Justinæ virginis. Valerianus in Auctariis recurrit XXVI, in Romano ponitur XXVII Novembris.

Hagenoyen. De Andrea longiorem historiam modo suo coagmentavit, cujus pars prior ex Euangelio habetur. Quid de altera, imo & de prima sentiendum sit, statuere lector poterit. En historiam: [De Andrea.] In civitate Patras, passio sancti Andreæ Apostoli. Hic erat filius Johannis, de vico Bethsayda, & frater Petri Apostoli. Hic etiam primus fuit discipulus Johannis Baptistæ, ad cujus vocem ipse Johannem reliquit & Christo adhæsit, & primus & secundus Apostolus Jesu Christi erat. Hic adduxit Petrum fratrem suum ad Jhesum & illum convertit. Ipse eum aliis Apostolis, vivente Domino, prædicavit, baptizavit & miracula fecit; articulum Symbulo adjecit. Sythiam post passionem Domini in sortem accepit suæ prædicationis. In Mirmidonya Matheum Apostolum oculis privatum illuminavit, & abire fecit. Et cum ibi puniretur, orando eos convertit, & ecclesias ædificavit, episcopos sicut in Sythia ordinavit, mortuos quadraginta unum suscitavit, ydola confregit & dæmones ejecit. Demum Patras civitatem ingreditur, & multos ibi convertit cum Maximilla, uxore Egeæ. Ubi ab Egea proconsule capitur, carceri includitur, durissime verberatur, funibus ad crucem ligatur, ut diutius vivat, & amplius torqueatur. Ipse autem biduo in cruce vixit, & populum docuit, & in luce magna exspiravit: Egeas vero male moritur, & omnis populus ad Deum convertitur. Hæc satis longa est narratio. In secunda, purus est. Deinde addit: Ipso die, [Idæ V.M.] sanctæ Ydæ virginis & martyris passio. Idas virgines & viduas, seu Sanctas seu Venerabiles novimus; quæ sit hic Ida martyr, ignoramus. Sequitur demum: Apud Nicomediam, natale sanctorum martyrum Marcelli, [Marcelli & socior.] Petri & Serenæ. Vide Auctaria XXVII Novembris.

Matric-Cartus-Ultraject. Andreæ Apostoli. Troiani episcopi & confessoris.

In Vatican. sub. num. 5949. Adjicitur: In Mediolano, [Amatoris.] sancti Amatoris episcopi. An, Ambrosii de perceptione baptismi, ut habetur hoc die in Hieronymianis?

[Justinæ.] Florentin. Sanctæ Justinæ virginis.

Editio Lubeco-Col. Post Apostoli, sequitur germanus [pro germani] Petri Apostoli. [De Andrea.] Hic primo fuit discipulus sancti Johannis Baptistæ, sed post necem sancti Johannis, a Christo Jesu vocatus est in Apostolum. Qui etiam post ascensionem Domini apud Scithiam euangelizavit Christum. Hic beatissimus ab Ægea proconsule comprehensus, primo in carcere….. Cujus sacratissimum corpus Maximilla potentissima matronarum, reverenter de patibulo depositum sepelivit. In Troiano pura est. Tum: Ipso die, passio sanctæ Justinæ virginis & martyris.

[Castuli &c.] Greven. Romæ, natalis sanctorum Castuli, Maurili, Centuli & Theodoli. Eodem die, festivitas sancti Ambrosii Mediolanensis episcopi. [Ambrosii.] Vide de his apographa Hieronymiana. [Tugdual.] Tugdualis episcopi & confessoris. Apud Castellanum est Pabutugduali, formatum quasi a duplici nomine, quo Gallice appellatur Pabut & Tugal.Ravennæ, beati Petri episcopi & confessoris. [Petri.] Vide infra ad diem 11 Decembris. Dubium non est, quin hic indicetur Petrus ille celeberrimus, [Justinæ.] cognomento Chrysologus. Justinæ virginis & martyris.

Molan. Cum Belin. & reliquis superius: Eodem die, passio sanctæ Justinæ virginis. Vide de hac notatiunculam Castellani. In editionibus aliis solum additur: Et baptismus sancti Ambrosii. Unde hæc ultima annuntiatio accepta sit, intelligi debet ex Molani epistola ad lectorem § 11 & 12. Ceterum de Ambrosii baptismo in aliis codicibus Usuardinis nihil usquam inveni. Vide supra in Vatican. quæ ex Hieronymianis diximus; nempe, Ambrosii de perceptione baptismi.

MENSIS DECEMBER
Habet Dies XXXI.

Kalendis.
Die I.

[Chrysanthi & Dariæ.] Romæ, natalis sanctorum martyrum Crisanti & Dariæ virginis, qui post multas, quas pro Christo lucrati fuerant passiones, jussi sunt a Numeriano imperatore via Salaria in arenario deponi, atque illic viventes terra ac lapidibus obrui. [Diodori, Mariani &c.] Item Romæ, sanctorum martyrum Diodori presbiteri & Mariani diaconi, cum aliis pluribus; qui jubente præfato principe martyrii gloriam celebrarunt. Apud civitatem Moguntiam, natalis beati Albani martyris. [Albani. Eligii. Nataliæ. Proculi.] Item civitate Noviomo, sancti Eligii episcopi & confessoris, cujus vitam admirandam multiplex signorum numerus commendat. Ipso die, sanctæ Nathaliæ, uxoris sancti Adriani martyris. Civitate Narnia, sancti Proculi presbiteri.

Integri & puri sunt Praten. Herinien. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Cogor scribere Crisanti ex omnium codicum lectione, excepto Pratensi, in quo est Chrisanti, & Molano, in quo solo rectius Chrysanthi. In Munerat. est arenaria Greven. & Molan. duriuscule legunt ac illic pro atque. Solus Greven. habet Diodoli & celebraverunt. In Moguntiam, variant; major numerus stat a textu. In Greven., civitate Novio, typographi errorem puto. Codices omnes pro textu citati & probatiores quique, constanter scribunt Nathaliæ ac Proculi presbiteri.

[Chrysanthi & Dariæ.] Observatio. In vetustis Martyrologis, non uno die recoli Chrysanthum & Dariam, diximus XXIX Novembris. In exemplaribus Hieronymianis neque XXV Octobris neque hoc die signati reperiuntur; at illa sic habent XII Augusti: Romæ, natalis sanctorum Chrysanthi & Dariæ, & qui cum eis passi sunt, Claudius, Helaria, Jason, Maurus & milites LXX Ponuntur denuo bini nostri XXIX Novembris, ubi in Observatione textum attulimus: verum neutro die aut Diodorus aut Marianus, inter eorum socios connumerantur. Ceterum XXIX Novembris eos adoptavit Sacramentarium Thomasii, ipsis ferme Hieronymianorum verbis, cum Saturnino, Mauro &c. eademque secutus est vulgatus Florus. Quid Wandelbertus velit XIII Octobris, haud equidem satis intelligo. Allatii & Frontonis Kalendaria solos Chrysanthum & Dariam commemorant XXV Octobris, quem diem eorum festivitati solenni stabiliter consecravit Romanum modernum, non ex Rabano, quem Baronius non novit, sed, nisi fallor, ex Belino aliisque codicibus Usuardinis auctioribus. At certum est, male pro eo die adduci Usuardum ipsum, qui hic a consuetis ducibus, nec ad latum unguem deflexit. Sic loquitur hoc die Romanum parvum: [Diodori, Mariani &c.] Romæ, Chrysanthi & Dariæ martyrum, et Diodori & Mariniani, cum infinita multitudine martyrum. Sequitur Ado, scribens etiam Mariniani, longioremque totius martyrii historiam eleganter contrahens, ex quo Noster primas duas laterculi sui annuntiationes formavit, quæ ab aliis non recte divulsæ sunt, quamquam fatear, non omnino constare, quo die omnes, vel eorum, qui in Chrysanthi Actis memorantur, aliqui passi fuerint. Quid, quod Acta ipsa, ut a Lipomano & Surio ex Metaphraste edita sunt, non magnam fidem mereantur, teste Baronio ad annum CCLXXXIV num. 7, ubi corrupta pronuntiat, & in imposturæ suspicionem adducta eruditis ipsa exactius disquirentibus. Disquisivit, non ita pridem, Tillemontius tomo 4 pag. 762, multaque reperit, quæ eminentissimi Annalistæ censuram confirment. Utrum vero reperturi simus exemplaria breviora & fideliora, Latine conscripta, de quibus ibidem meminit Baronius, necdum compertum habeo. Ceterum de vero martyrio & prisco in universa Ecclesia cultu, dubitare prorsus non sinunt, relata hic monumenta certissima, præter ea, quæ habet Greg. Turon. de Gl. Mart. cap. 38. De sanctorum translationibus vide Mabilionem sec. 4 Benedict. p. 1 pag. 611, & Surium XVII Januarii.

De Albano Moguntino pluribus egimus in Auctariis XXI Junii, quo die a Rabano & Notkero consignatus est. [Albani.] Primus & solus Usuardus hunc diem delegisse videtur, forte quod tunc Moguntiæ festive eum recoli intellexisset; at in hoc major Rabano, ecclesiæ Moguntinæ antistiti habenda fides, qui hoc die, non natalem Albani, sed dedicationem basilicæ ejus expressissime notavit, unde non video, quid faciat notula Castellani, XXI Junii apposita, quasi 1 Decembris, passionis dies censeri debeat. Atque hæc hoc loco sufficiant, [Eligii.] cetera ad Albanum spectantia, operose in Actis illustrata invenies. Eligius Noviomensis, ut inter Flandrorum, Brabantinorumque Apostolos merito computatur, ita singulari & perpetua veneratione tota patria nostra celebrari consuevit. Is ab Adone in sacros Fastos certo relatus est, forte ex aliquo codice Hieronymiano auctiori, cui adjectitium censet Florentinius, utpote cum absit a vetustiori Epternacensi. Noster ipsum ex Adone transumpsit, phrasi nonnihil modificata. Quæ plenius recitat Florus, huc non pertinent. Notissima est inclytissimi Sancti vita ab Audoëno Rothomagensi composita, cujus an genuinum uspiam exstet apographum, necdum inter eruditos convenit. Surius exemplar suum non fideliter reddidit; integrior est, quam vulgavit Acherius Spicilegii tomo 5: quid de nostra manuscripta, cum pluribus codicibus callata, censendum sit, accuratius suo loco discutietur. Solum Eligium, cum mensis principio, hodie cecinit Wandelbertus. Hoc distichum ad Sanctum spectat:

Eligius, Noviome, tibi sub luce Decembrem
Prima designat condigno præsul honore.

Natalia, Adriani martyris conjux, a Romano parvo diserte ponitur VIII Septembris: Et Nataliæ. [Nataliæ.] Ado eodem die sub finem historiæ, asserit, ipsam Bizantium enavigasse, & post paucos dies adventus sui dormitionem accepisse; sepultam vero Kalendis Decembris. Satis patet, hinc ansam cepisse Usuardum, ut Nataliam hoc die collocaret. De reliquo videri possunt, quæ de mariti Actis diximus VIII Septembris. Majus negotium facessit Proculus Narniensis, [Proculi.] nulli alteri antiquo Martyrologo cognitus. Proculi multi sunt, nam in codicibus Hieronymianis recurrunt plusquam tredecim, sic tamen ut soli duo dies reperiantur, quibus Proculus aliquis Interamnæ tribuatur, nempe die XIV & XVIII Aprilis, ubi certum puto, eumdem bis consignari. An iterum recurrat 1 Maii, non æque clare perspicio; verum nisi vehementer fallor, de uno eodemque agitur, quemadmodum & apud Adonem XIV Februarii ex XIV Aprilis, quo postremo die nos cum Usuardo de Proculo egimus, nihil supra Henschenium conjectare ausi, uti nec modo audemus. Interim Proculos alios satis certos novimus, Bononiensem, Veronensem, Puteolanum, Augustodunensem &c. In Proculis Umbriæ hæret aqua. Quis sit Iteramnensis ille episcopus & martyr, in manuscripto S. Cyriaci confuse relatus Interamne sive Narnis; qua vero causa eumdem Baronius hoc die, a Gothis decollatum asserat; unde vero hodiernum presbyterum Narniensem, acceperit Usuardus; incertissima videntur omnia. Non mirum facit Noster, si erret, dum duces suos deserens, extra Galliæ aut Hispaniæ limites evagatur. At quiscumque hodiernus Proculus sit, non ut martyr aut episcopus, sed ut presbyter dumtaxat, ab Usuardo clarissime describitur. Rem prorsus implicarunt codices recentiores, ut ostendent Auctaria. At vero labyrinthum conserere videntur philopatrides illi, Proculos æque ac Sanctos alios mirum in modum multiplicantes; quibus ad veritatem, quantum fieri poterit reducendis, insignem dissertationem, supra a nobis VII Novembris laudatam, paravit noster Janningus, alibi edendam, ad quam satius est lectores remittere, quam incertis intricatisque observationibus, eos fatigare diutius. Videri interim possunt Acta nostra ad 1 Junii pag. 50 & 79.

AUCTARIA.

Tornacen. Deficit in secunda annuntiatione; cetera pura sunt.

Antverp-maj. Caret secundo & tertio textus articulo.

Rosweyd. Deest prima, secunda pura est. [Candidæ.] Tum: Item Romæ, Candidæ virginis. De Albano, [Translat. Ambrosii. Candidi.] nihil. Tres ultimæ satis puræ sunt. Adjicit: Mediolanis, translatio sancti Ambrosii episcopi & confessoris. Candidi episcopi, confessoris.

Pulsanen. Caret duabus primis. In solo Albano purus est. Tum: Eodem die, Eligii Noviomensis episcopi. Apud Bizancium, Nicomediæ, natalis S. Nathaliæ, uxoris S. Adriani martyris. Ipso die, [Candidi.] sancti Candidi.

Antverp. Max-Lubec. Ughellian. Altemps. & codices mediæ notæ ferme omnes, Proculo addunt titulum, non presbyteri, sed martyris. Hi autem quatuor in fine adjiciunt: Ipso dei, [Mauri.] Mauri martyris. Vide Florent. XXIX. Nov.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. & Lovan. Præter dictum de Proculo, in fine habent: Virduni, transitus sancti Aggerici, vel Agerici episcopi. [Agerici.]

Alberg. & Danic. Eadem habent, sed primam posuere XXV Octobris. Deest etiam Albanus. In reliquis satis puri sunt.

Centulen. Incipit ab Albano, pure. Tum: In Francia, [Textus mutilus.] civitate Noviomo, transitus beatissimi atque sanctissimi Eligii, antistitis preciosi, cujus vitam atque gesta beatus Audoënus episcopus veraci stylo describit. Civitate Bizantio, dormitio sanctæ Nathaliæ, uxoris &c. Desunt reliqua.

Bruxellen. Incipit ab Eligio, pure: Tum: Romæ, [Candidæ & aliorum.] sanctorum Candidæ, Lucii, & Marinæ, Amboni & Filati, Crisanti, Mauri & Dariæ. Plura hic ex Hieronymianis commiscet. Sequitur de Diodoro & Mariano, satis pure. De Natalia, ut Pulsanen. Deinde: Et commemoratio sanctorum martyrum Papini & Mansueti episcoporum, [Papini & Mansueti.] quorum natalicius dies fuit IV Kal. Decembris. Apud Maguntiam, sancti Albini martyris. [Agerici.] De Proculo & Agerico, ut codices mediæ notæ supra citati.

Hagenoyen. De Chrysantho & Daria longum elogium modo suo confecit, quod hic non lubet describere. Secundo loco agit de Natalia, pure. Tum de Diodoro & Mariano, utcumque bene. Sequitur: Civitate Noviona, depositio sancti Eligii episcopi & confessoris; [Eligii encomium.] qui ab ineunte ætate a parentibus aurifaber erat, & nihilominus propter divinum cultum, quem in corde suo gessit, fabricam suam rexit oratione [magis] quam operatione. Hic per miraculum a Deo ostensum, episcopus est effectus. Quantis tunc virtutibus claruit, non est facile enarrare, cum ipse omnibus omnia factus sit. Hic moriens, non solum orabat Dominum pro plebe sibi commissa, sed summe Dominum rogavit, ut dignum illi post se statueret pontificem, & obiit in pace. Cujus vitam admirandam signorum ante mortem & post mortem, multiplex numerus commendat.

Daveron. Civitate Cenomannis, sancti Domnoli episcopi & confessoris. [Domnoli.] Vide Castellanum.

[Constantian.] Ambianen. Eodem die, sancti Canstantiani abbatis & confessoris, qui tres mortuos suscitavit.

Matric-Cartus-Ultraject. Albani martyris, [Candidæ. Anisani.] apud Maguntiam. Candidæ virginis. Chrisanthi & Dariæ. Arvisani & Maximæ. Vide Greven. [Agerici.] Agerici Virdunensis episcopi. Nataliæ, uxoris sancti Adriani martyris.

Vatican. num. 5949. Agit de solis Eligio & Proculo, prætermissis reliquis.

[Euasii.] Florentin. Natale sancti Euasii episcopi & confessoris. Vide Romanum die sequenti. In civitate Karnia, sancti Proculi martyris. Item, sancti Mauri martyris. [Mauri, Candidæ. Ansani Petri Rav.] Romæ, Candidæ virginis & martyris. In territorio civitate Senarum, sancti Ansani martyris. Apud Ravennam, sancti Petri archiepiscopi & confessoris. Vide die sequenti.

[De Agerico.] Luxovien. Virduni, quæ est civitas Galliæ provinciæ, transitus beati Agerici confessoris Christi, qui decimus civitatis illius extitit episcopus, & adeo multis clarus virtutibus enituit, ut siquis infirmus de manu ejus eulogias susciperet, protinus sanitatem reciperet. Est in Romano.

[Chrys. &c.] Editio Lubeco-Col. De Chrysantho & Daria subnectit, sicque migraverunt ad Christum, & nunc per translationem ab urbe Romana, Monasterio Eyffliæ requiescunt. In secunda, satis pura est. [Jabini &c.] Sequitur: Item Romæ, sanctorum Jabini, Latini, Superati, Lucii, Candidæ, Marinæ, Ambonis & Philati confessorum. Quidni martyrum? Apud Bizancium civitatem, quæ dicitur Constantinopolis, natale sanctæ Nataliæ viduæ, uxoris &c. In Eligio, [De Agerico. De Simeone.] pura est. De Proculo, ut supra. De Agerico, ut Luxovien. Treveris, reclusio S. Simeonis confessoris.

Belin. Prima posita est XXV Octobris: hic secunda, utcumque. Tertia, recte. Quinta, ut supra. Sexta, satis pure. Hinc: Eodem die, sancti Mauri martyris. [Mauri.] Item civitate Noviensi, sancti Eligii episcopi & confessoris. Romæ, natale sanctorum martyrum Grisanti & Dariæ. [Chrys. &c. Euasii. De Martial.] Ipso die, sancti Euasii episcopi & confessoris. In altera, additur: Floriaco monasterio, susceptio reliquiarum sancti Martialis episcopi.

[Jabini &c. Victoris &c. Anisan. &c.] Greven. Romæ, natalis sanctorum Jabini, Latini &c. In Aphrica, Victoris, Rogati & aliorum XIX. Ipso die, sanctorum martyrum Anisani & Maximæ virginis. Quorum Anisanus, nobilis Romanus, a Prothasio presbytero fidem Christi edoctus, & a sancta virgine Maxima, de sacro fonte levatus, cum eadem postmodum, persecutione Diocletiani & Maximiani, ob eamdem fidem occisus, martyrii palmam accepit. In Italia, in suburbio Cassali, natalis sancti Euasiii episcopi & martyris. [Euasii Agerici.] Virduni, sancti Agerici episcopi & confessoris. Qui decimus illi ecclesiæ præsidens, tantis emicuit virtutibus, ut quisquis infirmus de manu illius eulogias recepisset, protinus sanitatem optatam consequeretur. [Candidi. Materniani.] Candidi episcopi. Materniani archiepiscopi Remensis & confessoris. Translatio capitis sancti Martini episcopi. [De cap. Mar. De Symeon.] Treveris, reclusio sancti Simeonis confessoris. Agitur de celebri Simeone Syracusano, cujus Acta ab Henschenio illustrata sunt die 1 Junii.

Molan. De Eligio, post confessoris, Italicis textui inserit, [De Eligio multa.] atque patroni hujus ecclesiæ. Deinde post commendat, typis minoribus: Hic multas Sanctorum fabricavit tumbas. Multum in Flandris laboravit: jugi instantia Andoverpis pugnavit, multosque erroneos Suevos convertit. Fana nonnulla Christi clypeo protectus, cum Apostolica authoritate destruxit, idola quoque diversi generis, ubicumque invenit, funditus subruit. Inter hæc autem frequenter ab ingrato & perfido populo lacessitus & pene usque ad contumeliam provocatus, nullatenus a cœpta doctrina arcebatur, sed magis ipse lenis, patiens, humilis, & mitis pro eis Dominum deprecabatur. In fine autem: [Translat. Mauri. Euasii.] Eodem die, translatio sancti Mauri martyris. Ipso die, sancti Euasii episcopi & confessoris. Floriaco monasterio ut Belin &c. Virduni &c. ut codices mediæ notæ. [Agerici. Translat. Landoaldi.] Tum: Translatio Landoaldi, archiepiscopi & confessoris. Adventus sanctarum reliquiarum ab urbe Constantinopolitana: & rursus typis minoribus; ad sanctam ecclesiam Lætiensem, [De reliquiis Lætiensib.] de qua in eadem habentur diplomata Theodori patriarchæ, & Henrici imperatoris, data anno MCCVIII. In territorio Arvernensi, [Amabilis.] sancti Amabilis, Rigomagensis presbyteri & confessoris, de quo Greg. Turonensis. Editiones aliæ, sic in textu Italicis de Eligio, primo loco posito: Hic vir beatus, inter cetera bonorum operum insignia, multa Sanctorum auro argentoque & gemmis fabricavit sepulchra. Præterea pastoris cura solicitus, multum in Flandris laboravit ….. usque ad funditus subruit. Est præterea in textu Natalia & Proculus, omissis reliquis. In fine, de Euasio, ut in priori. Tum: Mediolani, sancti Castriciani episcopi & confessoris. [Castriciani. Florentini. Ansani.] Castro Ambasio, sancti Florentini presbyteri & confessoris, miræ virtutis viri. Apud Senas, sancti Ansani martyris, tempore Diocletiani. De Agerico, ut prior. Die Prima, [Naum.] sancti prophetæ Naum. De translatione Mauri, & de reliquiis Martialis, etiam ut in prima. Tum: In villa Vuintershove, translatio Landoaldi confessoris & sociorum, quæ facta est a S. Floriberto, episcopo Leodiensi. Lætiis, adventus reliquiarum sanctarum, ab urbe Constantinopolitana. Vide de his reliquiis supra in priori editione.

IV Non.
Die 2.

[Veri & Securi. Bibianæ.] Natalis sanctorum Veri & Securi fratrum, qui apud Africam martyrio coronati sunt. Romæ, passio sanctæ Vivianæ martyris, quæ jubente Juliano imperatore sacrilego, tamdiu plumbatis cæsa est donec spiritum redderet.

Usuardum pure referunt Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-maj. Rosweyd. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Unum est, in quo Pratensis codex a ceterorum puritate deficit, quod in fine legat: Domino spiritum reddidit. Suspicor Domino, pro donec, male scriptum esse, nisi forte dicere voluerit, donec Domino &c. Rursus, pro reddidit, omnes alii habent redderet: Antverp maj. transposuit, donec redderet spiritum. De Affricam, Aphricam, tandui, & similibus, satis dictum est.

[Veri & Securi.] Observatio. Primi duo martyres Verus & Securus, in solitis Usuardi antesignanis noti non sunt, nec in Beda: in codicibus Hieronymianis Mauritanorum seu Maurorum acies unum ferme & viginti pugiles complectitur, quorum bini nostri, in fronte collocati, præcipui fuisse videntur. Rabanus ex præfatis codicibus primum quaternarium descripsit: In Mauritania, Veri, Securi, Januarii, Victorini. Beda Plantinianus, Belinus & Maurolycus Veri, mutarunt in Severi; hic vero, & Beda ille, quatuor etiam socios notant, unde eos accepit Baronius, expuncta persecutione Wandalica, quam nescio cui Adoni adscripsit Petri Catalogus lib. 1 cap. 21, adoptavitque Maurolycus. Sociorum delectus plane arbitrarius est; Noster solos duos priores retulit, eosque præcise quos habet Wandelbertus:

Vero & Securo quartis litat Africa Nonis.

Hinc ferme inducebar, ut plane crederem, Martyrologum metricum Usuardo nonnumquam præluxisse, at nonnihil absterruit, quod in textu asseratur, fratres fuisse; unde facile, colligitur, notitiam aliam Nostrum invenisse, qualis fere est illa, quam ex Catalogo citavimus, in quo etiam Verus & Securus germani appellantur. Frustra lucem quærimus Actorum defectu.

Bibianam, aliis Vibianam, nostris Vivianam, in Hieronymianis non repertam, ex corruptis Rabani nominibus conatur eruere Florentinius, [Bibianæ.] eodem referens Kalendarium suum Hieronymianum, in quo Viviana hoc die consignetur. In antiquis Kalendariis aut Sacramentariis Romanis nulla ejus memoria, nec apud Martyrologum alium extra seriem nostram. Qui agmen ducit, Romani parvi auctor, duas annuntiationes formavit hoc modo: Romæ, Vivianæ martyris. Fausti martyris & Dafrosæ filiæ, quæ in Adone ita confunduntur, ut sensum plane alium reddant: Natale Vivianæ martyris, beatorum martyrum Fausti & Dafrosæ filiæ. Hic Faustus, Dafrosæ conjux & Bibianæ pater dicitur; ibi vero Faustus Dafrosæ pater, atque adeo Bibianæ avus: utrumque falso; nam qualiacumque sint Pigmenii & Bibianæ Acta, a Majoribus nostris rejecta, in illis quidem Faustus aliquis præses est, a Dafrosa conversus ad fidem, sed hujus maritus & Bibianæ ac Demetriæ pater constanter Flavianus nominatur. De præfatis Actis locuti sumus IV Januarii & XXIV Martii. Ado tyrannum non satis clare designat, dum vocat imperatorem sacrilegum; Usuardus distinctius Julianum expressit; interim post multas disceptationes, necdum certo constat sub quo persecutore passa sit Bibiana aliique in citatis Actis commemorati. Tillemontius mavult tempora Diocletiani, Baronius aliique circumstantias se deprehendere existimant, quæ in Juliani tempora, ut Acta affirmant, aptius quadrent. Tu vide Baronii Notationes & Acta nostra citatis diebus. Præstat, nihil positive definire, donec otium fuerit ad omnia penitius introspicienda, veritatemque maturius explorandam in Actis hoc die, ad quem totam hanc controversiam remisit Henschenius XXI Junii, nosque ibi verbo indicavimus, dum de Demetria sermo esset.

AUCTARIA.

Pulsanen. Bibianæ annuntiationem puram refert, sed primo loco positam. Secundo loco solum habet: Ipso die, sanctorum martyrum Veri & Securi.

Antverp-max. Ultraject. Leyden & Lovanien. [De Bibiana.] De Bibiana adjiciunt: Cujus corpus jussione imperatoris, biduo in foro jacuit. Tandem raptum nocte a Johanne presbytero sepultum est in domo, ubi mater & soror ejus Demetria jam sepultæ erant. Vide Adonem.

Alberg. Incipit; Romæ, natale sanctæ Vivianæ virginis & martyris, beatorum martyrum Fausti & Dafrosæ filiæ. Hoc est Adonis initium. Sequuntur verba textus & additamenti Adoniani supra relati. Prima annuntiatio de Vero & Securo, secundo loco posita est.

Danic. Sic variat, ut ad Romanum parvum magis accedat quam ad Adonem, constructionem eo pacto vitians. Post virginis & martyris, ita prosequitur: Item beatorum martyrum Fausti & Dafrosæ filiæ. Quibus male subnectit: Quæ jubente &c. cum tunc omnia ad Dafrosam potius quam ad Bibianam referantur. De cetero similis est citato codici Alberg.

Centulen. Cœnobio Centula, magna & præclara sublimisque festivitas, [De Martt. Centulen.] decollatione sanctorum in eodem cœnobio diversis temporibus congregatorum, quorum dies, quia singillatim non poterant celebrari, statuit Papa Adrianus, ut in die hac eorum solemnitas duceretur. Romæ, sanctæ Vivianæ virginis & martyris. Ipso die, sanctorum Veri & Securi, qui apud Africam martyrio coronati sunt.

Bruxellen. Octava sanctæ Katherinæ virginis & martyris. [Oct. Cather. Pimicii &c. Severi &c.] Romæ, sanctorum Pimicii, Ponciani, Viviani & aliorum trium. In Mauritania, natale sanctorum Severi & Securi fratrum, ac Victorini & Fortunati, qui apud Africam martyrio coronati sunt. [De Bibiana.] In Bibiana similis est Alberg.

Hagenoyen. Apud Affricam, natale sancti Veri & Securi fratrum, [De Vero &c.] qui sub Hunerico Arriano rege martyrio coronati sunt. [De Bibiana.] In Bibiana non multum differt ab Antverp-max. &c. Tum subdit: Item Romæ, natale beatorum martyrum Christi, Fausti & Dafrosiæ filiæ ejus. [Fausti &c.] Sic paulatim Sancti accrescunt & imperite multiplicantur. Deinde: Civitate Narina. [Proculi.] [pro Narnia] depositio Proculi presbyteri. Ex die præcedenti. Rursus: Eodem die, [Euasii.] depositio sancti Euasii episcopi & confessoris. At hic in Romano ponitur hoc die. Demum: Ipso die, [Mauri.] natale beati Mauri martyris.

Matric-Cartus-Ultraject. Eligii episcopi & confessoris. [Eligii.] Vide die præcedenti. Sequitur: Longini martyris, [Longini.] qui latus Domini tempore passionis transfodit. Vide Usuardum XV Martii, & alibi Auctaria. Inter antiquos solus Florus de eo meminit. In fine: Vivianæ virginis & martyris.

In Vatican. sub num. 5949. Deest annuntiatio prima de Vero & Securo. [Primentii & Pontiani.] Adjicitur autem: Item Romæ, sanctorum Primentii & Pontiani.

[Pontiani.] Strozzian. Item Romæ, sancti Pontiani mart.

Editio Lubeco-Col. Sic incipit; Romæ, natale sanctæ Vivianæ virginis & martyris, [De Bibiana] beatorum Fausti & Dafrosæ filiæ. Quæ Viviana, jubente &c. ut codices mediæ notæ supra. In fine nonnihil mutila est, sic ut non recte incipiat annuntiationem de Vero & Securo.

Belin. Pro Veri, scribit Severi; & ubi omnes alii codices Vivianæ, solus ipse Bibianæ. In fine autem adjicit: Item Romæ, sancti Pontiani mart.

[Securini & aliorum.] Greven. In Mauritania, sanctorum Securini, Victorini, Fortunati, Agnetis, Secundæ. Videnda sunt apographa Hieronymiana. Longini martyris. Pigmenii, [Longini Pigmen. &c] Faustæ & aliorum. Rectius, opinor, legeret Fausti, ut alludatur ad Sanctos omnes in Actis Bibianæ memoratos Tum: [Primit &c. Petri Chrysologi.] Romæ, sanctorum Primitivi, Potentiani. Ravennæ, sancti Petri archiepiscopi & confessoris, qui a Sixto Papa III, per apparitionem & jussionem sanctorum Petri Apostoli, & Apollinaris martyris, Ravennæ antistes ordinatus, eximia eruditione & sermonis venustate Chrisologi, id est sermonis, vel sermocinatoris aurei, [Ethermann. Valeriæ.] cognomentum promeruit. Calix etiam ejus & patena, contactu a morsu rabidi canis sanant. Ethermani episcopi. Valeriæ virginis.

[Pontiani. Consecrat. Gertrudis. Petri Chrys.] Molan. Item Romæ; sancti Pontiani martyris. Consecratio sanctæ Gertrudis virginis. Sequitur typis minoribus: Ravennæ, sancti Petri archiepiscopi & confessoris, qui Chrysologi cognomentum promeruit. Eodem die in India, Cantana civitate Chinensium, [Francisci Xaverii.] obitus Francisci Zavierii, qui euangelizantium in India antesignanus, multis virtutibus, populorum conversione, ac variis miraculis in vita & post mortem clarissimus, incorruptum spiritum Domino reddidit. Scriptum est in epistolis Indicis. [Joannis Ruisbroeck.] Item obitus domini Joannis Ruisbroeck, primi Prioris Regularium Viridis vallis, doctrina & sanctitate clari. Cujus vita habetur. Editiones aliæ de Pontiano scribunt, sicut prima. Tum: Foro Cornelii, beati Petri Chrysologi, Ravennatis episcopi, moribus, doctrina, & miraculis clari. Nivellæ, consecratio sanctæ Gertrudis virginis. Demum typis minoribus, agunt de sancto Francisco Xaverio, & D. Joanne Ruisbrochio, servatis terminis ex editione prima jam relatis.

III Non.
Die 3.

[Claudii & sociorum.] Romæ, natalis sanctorum martyrum Claudii tribuni & uxoris ejus Hilariæ, ac filiorum Jasonis & Mauri, cum septuaginta militibus, ex quibus Claudium jussit Numerianus imperator, cum ingenti saxo alligatum, in medio mari præcipitem dari, milites vero & filios ipsius Claudii, capitali sententia puniri. Tingi metropoli, [Cassiani.] passio sancti Cassiani, qui exceptoris diu gerens officium, tandem cælitus inspiratus, execrabile duxit Christianorum neci deservire cruentus, unde renuntians eidem officio, sub Christiana confessione, triumphum meruit obtinere martyrii.

Puri sunt Praten. Herinien. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Belin. Greven. & Molan. Accedunt Antverp-max. Ultraject. Leyden. Albergen. & Danic.
Varia lectio. Codices mediæ notæ omnes legunt: Romæ via Salaria. Sic etiam cum Antverp. & Max-Lubec. alteram annuntiationem ex Adone inchoant: Tingi metropoli Mauritaniæ Tingitanæ. Munerat. scripsit Turgi, secunda Belini editio Trugi, Greven. Tyngi. Belin. male posuit particulam & post Claudii, sic legens: Claudi & tribuni & uxoris Hylariæ &c. Legimus cum Praten. Herinien. Munerat. Greven. & Molan. Christianorum neci deservire cruentus, licet durior sit constructio. Id ut vitarent Antverp. Max-Lubec. Belin. & codices mediæ notæ, omiserunt τὸ cruentus, imo in Antverp-maj. emollita est phrasis per, necibus deservire cruentis. In Greven. & Molan. ante Christiana confessione, deest sub. Iidem duo etiam a reliquis dissentiunt in priori annuntiatione, dum pro cum ingenti saxo alligatum, ut ex Adone descripsit Usuardus, ipsi emendatius quodammodo ponere voluerunt, cum ingenti saxo ligato. Molan. autem omittens particulam & inter vero & filios, sensum invertit, milites vero filios &c. Imperfecta etiam est Munerati constructio in fine, dum omittens eidem officio, sub Christiana, solum habet: unde renuntians, confessione triumphum &c. Hylariæ, renuncians, optinere & id genus alia negligimus.

[Claudii & sociorum.] Obervatio. Quæ 1 Decembris, occasione Chrysanthi & Dariæ, a nobis observata fuerunt, ad hosce martyres Claudium, Hilariam, Jasonem, Maurum & anonymos milites pertinent, qui, ut ibi ostendimus, in Hieronymianis omnes, XII Augusti ponuntur, eorum nonnullis, XXIX Novembris in iisdem apographis repetitis. Quatuor nostri cum militibus illis LXX, sic primum hoc die a Romano parvo consignati sunt: Romæ, Claudii tribuni, & Hilariæ uxoris ejus, & Jasonis & Mauri, & LXX militum sub Numeriano. Diffusius est Adonis elogium, ex quo nostrum contraxit Usuardus. Hisce diutius non inhæreo, nam præter dicta de Chrysantho & Daria, nihil observandum superest.

Cassianus Tingitanus in omnibus Hieronymianis diserte ponitur, quidquid nonnihil luxatum & depravatum sit nomen, [Cassiani,] tum Sancti, tum loci in quo passus est. Distinctissime legit exemplar Lucense seu sancti Wandregisili: Et in Tingi, Cassiani. Hinc procul dubio accepit Rabanus, sed de suo perperam adjecit titulum presbyteri. In Romano parvo, Beda aut Floro hic Cassianus notus non est. Fontem alium quam Hieronymiana habuisse videtur Martyrologus Viennensis, at quis is fuerit, mihi non liquet; certum puto, eum Acta non vidisse, cum paulo jejunius de illo sic pronuntiet: Tingi, metropoli Mauritaniæ Tingitanæ, natalis sancti Cassiani martyris gloriosi. Plura in notitiam Usuardi, imo Acta ipsa pervenisse necesse est, ex quibus præclarum encomium composuit, de quo supra in Variantibus. Brevia sunt, sed insignia & genuina, diemque passionis clare exprimunt laudata Acta, quæ inter Sincera & selecta edidit, ac prævia admonitione notisque illustravit Ruinartius a pag. 314. Ad XXX Octobris cum Usuardo censuimus, Cassianum nostrum, occasione iniquæ sententiæ, in Marcellum dictatæ, cælitus inspiratum, tuncque ad fidem Christi primum conversum, tametsi dubitet Tillemontius tomo 4 pag. 577. Notissimus est Prudentii de Cassiano versiculus: Ingeret Tingis sua Cassianum. Wandelbertus ad Verum & Securum hesternos Africanos martyres alludens, sic illis hodie Cassianum subjungit:

Cassianoque eadem ^{[Note: ]} [Africa.] libat sub martyre ternis.

AUCTARIA.

Tornacen. In prima annuntiatione plane purus, in secunda resecat totum Cassiani elogium.

Antverp-maj. In textu non satis castigatus, addit ad calcem: Item depositio sancti Birini confessoris. [Birini.] Patet augmentum Anglicum, in sequenti codice magis amplificatum

Rosweyd. Pentana civitate, Occidentalium Saxonum metropoli, [De eodem.] sancti Birini episcopi, qui primus ibi prædicavit Christi Euangelium. In toto textu Usuardino purus est.

Pulsanen. Ambas annuntiationes transponit, & ab utraque elogia rescindit.

Lovanien. Deficit in elogio Claudii.

[Textus mutatus.] Centulen. Tyngi, metropoli Mauritaniæ Tingitanæ, natalis sancti Cassiani, qui exactoris spernens officium, pro confessione Christi subiit martyrium. Romæ, sanctorum martyrum Claudii tribuni, & uxoris ejus Hilariæ, & filiorum Jasonis & Mauri & militum septuaginta, qui omnes ad prædicationem beati Chrisanti crediderunt Christo, & sub Numeriano passi sunt.

[Agnetis.] Bruxellen. Incipit: Agnetis secundæ. Vide Hieronymiana die præcedenti, ubi Agnetem & Secundam seu Secundum, aliis immixtos invenies. Sequitur de Cassiano, utcumque pure. Tum: In Nycomedia, [Merobi &c.] sanctorum Merobi, Claudii & Felicis. In Claudio & sociis, satis purus est. Dein: In Africa, sanctorum Magnæ, Johannis, Stephani, Victoris & Martini. [Magnæ &c. Elevat. Agricolæ.] Apud Bononiam, elevatio sancti Agricoli martyris. Totus laterculus Hieronymianis Sanctis intertextus est. Tum vero: In Blandinio, [Advent. Bertulf &c.] adventus corporum, sanctorum Bertulphi & Guduali. Cujus sancti Guduali scrinium cum in Gandavo post processionem referretur, ymago crucis, inclinato vultu eum venerata immobilis mansit, [Birini.] neque se reflexit. Item Birini episcopi.

Hagenoyen. In prima satis purus, subdit: Item in Curia Curiensi, [Lucii.] natalis sancti Lucii confessoris, ejusdem Apostoli, qui propter Christum sua regna reliquit. Vide Romanum. Item Argentinæ, monasterio sancti Stephani, sanctæ Achelæ virginis, ejusdem monasterii abbatissæ. [Athelæ.] Non satis distinguo, an legat Athelæ; Castellanus Atalam vocat. Sequitur: In Eystetensi dyocesi, sancti Soli confessoris. Vide Castellanum, [Soli.] ubi Solas dicitur. In Cassiano purus est codex. In fine demum adnectit: In Anglia, sancti Birini episcopi & confessoris.

[Birini.] Victorin. & Reg. Suec. num. 130. Item natalis sanctæ Crispinæ virginis & pretiosæ martyris, sub Diocletiano imperatore. [Crispinæ.] In Hieronymianis hodie aliqua Crispina est, sed vide ipsa, V Decembris, & eodem die Usuardum.

Matric-Cartus-Ultraject. Claudii tribuni, cum sociis LXX, militis. Melius legeret militibus. Nescio cur uxor & filii omittantur. Sequitur: Eloquii abbatis. [Eloquii.] Vide Castellanum.

Vatican. sub num. 5949. Adjicit: Natale sanctorum Grafici, [Grafici &c.] Septimi & Quinceli, in S. Sophia.

[Firmini.] Luxovien. Depositio sancti Firmini Virdunensis episcopi. Est septimus ordine apud Sammarthanos. Castellanus eum inter Aemeros, seu certo die carentes, reposuit pag. 783.

[Revers Jo. Euangelist.] Editio Lubeco-Col. Incipit: Reversio beati Johannis Apostoli ab exilio Pathmos, post necem Domiciani imperatoris. In martyribus Romanis nonnihil interpolata est, pura in Cassiano. Addit: Eodem die, [Birini.] sancti Birgini episcopi & confessoris. Vide supra Antverp-maj. & Rosweyd. Demum: [Osmundi.] Ipso die, sancti Osmundi episcopi & confessoris. Vide Romanum die sequenti.

[De Jo. Euan-Radfridi &c] Greven. Reversio de exilio beati Joannis Euangelistæ, post necem Domiciani. In Frisia, Radfridi & Waldefridi martyrum. In Aphrica, natalis sanctorum Crispini, [Crispini &c Agricol. &c. Birini.] Magnæ, Joannis, Stephani, Victoris, Martini. In Bononia, sanctorum Agricolæ & Cassiani. In Anglia, Birini episcopi Dorcacensis. Vide infra editiones Molani posteriores Petri archiepiscopi. [Lucii.] In Britannia, sancti Lucii regis & confessoris, qui tempore Eleutherii Papæ, ut Beda dicit libro primo, [Osmundi. Firmini. Solæ. Galgani. Eloquii. Attalæ. Emeritæ.] fidem Christi recepit. Item in Anglia, sancti Osmundi episcopi & confessoris, vita & miraculorum gloria illustris. Firmini episcopi. Solæ presbyteri & abbatis. Galgani confessoris. Eloquii abbatis. In Argentina, sanctæ Attalæ virginis. Item, beatæ Emeritæ, sororis sancti Lucii regis.

Molan. Litteris Italicis textui post sententia puniti, [De Claud.] ex Adone inserit: Erat autem in loco ubi decollati sunt, cuniculus antiquus; hunc emundantes nocte Christiani, simul in unum omnia corpora sepelierunt via Salaria. Corpora autem Jasonis & Mauri collegit sancta Hilaria, relicta martyr, ubi dum assiduis orationibus vacaret, [Advent. Guduali Radfrid &c Lucii. Osmundi. Solæ.] migravit ad Dominum In fine: In monasterio Blandiniensi, Gandavi castri, adventus corporum sanctorum Guduali & Bertulphi, De Radfrido & Waldefrido, de Lucio rege, de Osmundo & Sola, minoribus typis discribit verba Greveni. Editiones posteriores idem & eodem modo habent in textu. [Mirocletis.] In fine autem: Mediolani, Mirocletis archiepiscopi & confessoris. Vide Romanum. In Anglia, [Birini.] sancti Birini episcopi Dorcestrensis. In territorio Eistensi, Solæ presbyteri & abbatis. Die tertia, [Sophoniæ. Eloquii. Attalæ.] sancti prophetæ Sophoniæ. Vualchiodori, natalis sancti Eloquii presbyteri & confessoris. Civitate Argentina, sanctæ Attalæ virginis. De Adventu corporum Gudwali & Bertulfi, ut supra. Denique typis minoribus: [De Radfrid.] In Frisia, Radfridi & Vualdefridi, a Normannis juxta Groningam martyrizatorum. Vide Castellani Martyrol. universale.

Pridie Non.
Die 4.

[Meletii.] Apud Pontum; beati Meletii episcopi & confessoris, qui cum esset eruditionum prærogativa magnificus, virtus tamen animi & vitæ sinceritas longe in eo magnificentior extitit.[Clementis Alexandr.] Item Alexandriæ, sancti Clementis presbiteri, qui in divinarum eruditionum scholis quam maxime floruit.

Omnino puri sunt Tornacen. Antverp. & Max-Lubec. Greven. & Molan.
Varia lectio. Greven. scribit Melecii, pejus Molan. Melitii. Dum in Tornacensi legitur eruditione prærogativa, [De codicib. non puris.] puto indicari, eruditionis prærogativa; ceterum omnes codices legunt, ut est in textu. Greven. & Molan. legunt synceritas. Tornacen. scolis: plerique alii codices, imo fere omnes purum textum & integrum referunt, sed Pratensis cum suis in fine adjicit: In pago Bituricensi, sancti Syrani abbatis, vel ut Castellanus descripsit, sancti Sigiranni. Primo modo eumdem habent Antverp-maj. Rosweyd. & Aquicinct Est præterea in Pratensi ad marginem, Germanico (pro Floriaco) monasterio, translatio sanctissimi confessoris Christi Benedicti abbatis: Castellanus brevius: Floriaci, translat. S. Benedicti. Codex vero Heriniensis, toto textu purissimus, in fine subjungit Barbaram, quam & multi alii aut adjecerunt, aut præfixerunt, ut in Auctariis fusius ostendemus. Notabis hic, præfatam Barbaram a Romano parvo, Adone & Usuardo, non hoc die, sed XVI Decembris consignatam esse.

Observatio. Eos hoc die Sanctos in laterculo nostro celebrat Usuardus, quos apud nullum antiquiorem Martyrologum potuit reperire. Romanum parvum unicam hanc annuntiationem posuerat: Romæ Symphronii & Olympii, Exsuperii & Theodoli, die VII Kalendas Augusti passorum, a beato Xysto via Latina II Nonas Decembris translatorum, quando eorum festus dies celebrior agitur. Longior ab Adone historia texitur ex Actis sancti Stephani Papæ, verum & apud ipsum unica ea est commemoratio. At vero cum illam XXVI Julii retulisset Usuardus, plane opus habuit alio recurrere, ut huic diei Sanctos proprios assignaret. Hieronymiana apographa non consuluit, Beda & Florus vacant, Rabanus ferme hæret in Barbara. Itaque solitos duces hic imitatus, in Rufino vel Eusebio binos Sanctos reperit, quos pro suo arbitrio recolendos proponeret hoc die, [Meletii.] quo proinde totus textus vere & proprie Usuardinus est. Meletium Ponti episcopum suggessit Eusebius lib. 7 cap. 29, ubi Sanctus iste a multiplici scientiarum omnium ornatu mirifice extollitur, unde brevis sui elogii totam materiam Usuardus accepit, ipsa Rufini verba describens, ut textum nostrum cum citato loco conferenti manifeste patebit. Quid addi potest tantæ suavitati in moribus, tantæ dulcedini, ut mellaticus a sodalibus vocaretur? quid doctrinæ, cum in omni eruditione perfectus asseratur? Vide hæc omnia a Tillemontio Gallice deducta tomo 7 pag. 41, qui tomo immediate prægresso pag. 641, eumdem Meletium vindicat ab Arianismi labe, per calumniam ei a Philostorgio inusta. Cetera operosius colligemus, dum ejus Acta erunt illustranda.

Quam magnæ & veræ sunt congestæ ab Eusebio in Meletium laudes, tam præclaras, imo fortasse majores meretur clarissimus, [Clementis Alexandr.] & celeberrimus scriptor Clemens cognomento Alexandrinus, a docendi potius munere, quam ab origine aut nativitate, cum de ejus patria inter eruditos hactenus disceptetur; nec magis notum sit, quo loco extremum diem obierit. Porro de vastissima doctrina, librisque a Clemente de vario argumento compositis, non semel loquitur Eusebius historiæ suæ lib. 6, nec in eo multis modis prædicando parciores sunt antiqui Ecclesiæ Patres scriptoresque alii, ex quibus vitæ seriem aliquam adornavit Tillemontius tomo 3 a pag. 181. Recentiores multi in eamdem rem operam contulerunt, suo tempore a nobis consulendi, præsertim Bibliographi, seu qui de Scriptoribus ecclesiasticis ex professo egerunt, quorum hic nomina referre operæ pretium non est. Jam diximus, a nullo Martyrologo. Usuardo antiquiore aut æquali, Clementis nomen consignatum fuisse, ut plane soli Nostro æque ac Meletius, acceptus referri debeat. Non satis perspicio, quo scrupulo duci potuerint Romani Martyrologii reformatores, ut tam illustrem virum ex sacris Tabulis expunctum vellent. Vide Henschenium tomo 6 Maii pag. 777 litt. F. Est qui putet eo Baronium absterritum fuisse, quod Clementis opera inter apocrypha a Gelasio relata sint. Hæc satis pro instituto nostro. Quid velit Wandelberti versiculus, Tum pridie cum Victorio præcellet Heracleus, prorsus non intelligo, at certe hinc magis confirmor in opinione, quod Usuardus Wandelbertum secutus non sit, qui hoc die aliunde Sanctos sibi conquirendos putaverit.

AUCTARIA.

Praten. De ejus augmentis egimus supra in Variantibus.

Herinien. Purissimus in textu, huc partem annuntiationis retrahit ex XVI Decembris. [Barbaræ.] In Tuscia, passio sanctæ Barbaræ virginis, sub Maximiano imperatore, quæ post dira tormenta, ad extremum gladio data, martyrium consummavit. Plura dabunt codices alii infra citandi.

Antverp-maj. Diximus supra hunc codicem hic denuo cum Pratensi convenire. [Sirani. Translat. Benedicti.] Sic habet: In pago Bituricensi, sancti Sirani abbatis. Et translatio sancti Benedicti abbatis.

Rosweyd. Textui cum Pratensi etiam adjicit: In pago Bituricensi, [Syrani. Barbaræ.] sancti Syrani abbatis. Sequitur tota Barbaræ annuntiatio descripta ex XVI Decemb. quam hic toties non lubet describere, cum in aliis quoque codicibus repetatur.

Pulsanen. Alium plane textum Usuardino substituit: Romæ, natale sanctorum martyrum Simpronii & Olimpii, [Simpr. &c. Barbaræ.] temporibus Valeriani & Galieni. Vide supra in Observatione. Item sanctæ Barbaræ virginis. [Armog. &c.] In Africa, natale sanctorum Armogasti, Archimini, & Satyri. Vide de his tribus Martyribus Usuardum XXIX Martii.

Munerat. Pro Metetii, male scribit Electi. Textui autem superaddit: [Benedicti.] Ipso die, sancti Benedicti abbatis. Parisii susceptæ sunt in ecclesia beatæ Mariæ, [De reliquiis eccl. Paris.] reliquiæ, scilicet pars capillorum beatæ Mariæ, tres dentes beati Johannis Baptistæ, brachium sancti Andreæ Apostoli, lapides quibus lapidatus est beatus Stephanus; caput etiam preciosissimorum [pretiosissimum] beati Dionisii martyris. Hæ autem reliquiæ in ecclesia beati Stephani protomartyris inventæ sunt. [Barbaræ.] Ipso die, sanctæ Barbaræ virginis & martyris. De hac codices alii fusius.

Antverp-max. Ultraject. Leyden & Lovanien. Omnes hi codices & duo sequentes primo loco referunt totam annuntiationem de sancta Barbara, [Barbaræ.] pro ut in ipso Usuardo habetur XVI Decembris, quo jam supra lectores remisimus. In textu puri sunt.

Alberg. & Danic. Præter Barbaram in principio positam, adjiciunt ipsi in fine: Colonia, natale sancti Annonis, [Annonis.] [alter simplicius Colonia, sancti Annonis] episcopi & confessoris.

Centulen. Romæ, sanctorum martyrum Simpronii & Olimpii, [Simpr. &c.] Exuperiæ & Theodoli, tempobus Valeriani & Gallieni. Paucis mutatis, idem habet hic codex XXVI Julii. Pergit: Nicomediæ, passio sanctæ Barbaræ virginis, [Barbaræ.] quam proprius genitor Dioscorus gladio decollavit. In Africa, sanctorum Armogasti, [Armog. &c.] Archimini & Satiri, qui cum essent lucidissima membra ecclesiæ, pro confessione veritatis, multa & varia tormenta perpessi sunt. Vide quæ diximus ad Pulsanen. Cœnobio Floriaco, depositio sanctissimi corporis beati Patris nostri Benedicti. [Benedicti.] Deest hic totus textus Usuardinus.

Bruxellen. Incipit a Barbara, ferme etiam ex textu, [Barbaræ. Armog. &c. Felicis &c.] XVI Decembris dando. In Armogasto & sociis, vix differt a præcedenti. Tum ex truncatis Hieronymianis: In Laodicia metropoli, Felicis & Merobii. Sequitur textus satis purus. Deinde: [Syrani.] In pago Bituricensi, sancti Syrani abbatis. Apud Coloniam Agrippinam, depositio sancti Aimonis [Annonis] episcopi & confessoris. [Annonis. Simpr. &c.] Romæ, sanctorum martyrum Sempronii & Olimpii, temporibus Valeriani & Galieni imperatorum. [Translat. Benedicti.] Eodem die, translatio sancti Benedicti abbatis.

Hagenoyen. Primo loco agit de Meletio, & in fine de Clemente Alexandrino, utrobique satis pure; sed duabus hisce annuntiationibus interjicit longam historiam de martyrio sanctæ Barbaræ, [De Barbara.] quam in Actis apud Surium quisque facile & multo nitidiorem reperiet.

Aquicinct. Incipit: Passio sanctæ Barbaræ virginis & martyris. [Barbaræ.] Sequitur textus. In fine autem cum Pratensi adjungitur: In pago Bituricensi, sancti Syrani abbatis. [Syrani. De Benedict] Apud Floriacum cœnobium, iterum tumulatio sancti Benedicti abbatis.

Codex Ursini a Rosemberg. In Italia, civitate Parma, [Bernardi.] beati Bernardi de gente Ubertorum, de Florencia, dictæ civitatis Parmæ gloriosi episcopi, cujus gesta habentur. [Annonis.] Coloniæ, sancti Annonis archiepiscopi & confessoris.

Daveronen. Floriaco monasterio, sancti patris monachorum Benedicti, [Benedicti. Barbaræ.] consessoris eximii.

Matric-Cartus-Ultraject. Barbaræ virginis & martyris. Meletii episcopi & confessoris. Clementis presbyteri & confessoris.

Camberien. Apud Pontum, beati Electi episcopi. Ita superius Muner. sed male pro Meletii.

Reg. Suec. num. 130. & num 428. Eodem die [puto haberi] tumulatio sancti Benedicti abbatis. [Benedicti.] Tum solus codex sub num. 428: Parisiis, susceptio sacrarum reliquiarum.

[Barbaræ. Simpr. &c.] Vatican. num. 5949. Deest textus. Habet de Barbara, ni fallor ex XVI Decembris. Item de Simpronio, Olympio &c. ex XXVI Julii.

Altemps. In Pago Biturico, sancti Syrani abbatis. Vide alios codices supra.

[Barbaræ. Juliæ. Simphr. &c.] Florentin. S. Barbaræ….. Item sanctæ Juliæ virginis & martyris, quæ cum Barbara prædicta passa est. Romæ, sanctorum martyrum Symphronii, Olympii, Exuperiæ & Theodoli, qui temporibus Valeriani & Gallieni imperatorum passi sunt. In Africa, sanctorum martyrum Armogasti, [Armog. &c.] Archimimi & Satyri, qui cum essent lucidissima membra Christi, pro confessione fidei, multa & gravia perpessi supplicia atque opprobria ab Arianis, cursum gloriosi certaminis impleverunt. [Bernardi.] Item sancti Bernardi abbatis monasterii sancti Salvii prope Florentiam, civis Florentini, qui postea fuit abbas sanctæ Mariæ Vallis umbrosæ, deinde ordinatus episcopus urbis Parmæ.

Editio Lubeco-Col. Apud Coloniam Agrippinam in Galliis, quæ est urbs metropolis Germaniæ, transitus beatæ ac dignæ memoriæ Annonis, [Annonis cum elogio,] ejusdem civitatis archiepiscopi & confessoris, qui plurium extitit fundator ecclesiarum. Hic cum quodam tempore sacra mysteria perageret, cæcus quidam a ministro altaris aquam superfusam digitis venerandi antistitis, sibi donari petiit, qua accepta totam faciem suam cum devotione magna abluens, lucem hujus mundi tunc primum sibi illuxisse, magnis plausibus exultavit. Et beati Annonis sepulcrum divina præstante gratia crebris miraculis illustratur. Sequitur de Barbara, paulo auctiori phrasi deinde textus satis purus.

[Barbaræ. Symph. &c.] Belin. Nicomediæ, sanctæ Barbaræ virginis & martyris. Eodem die, sanctorum Symphoriani & Olypii. [secunda habet Olympii.] Et hæc præterea adjicit: [Transl. Ben.] Apud Floriacum monasterium, translatio sancti Benedicti abbatis.

Greven. Nota, hic festivior solennitas sanctæ Barbaræ agitur, [Barbaræ.] quam Usuardus habet infra XVII Kalendas Januarii In Laodicia metropoli, [Felicis &c.] Felicis, Merobii. [Eraclii &c. De Arm. &c] Eodem die, Eraclii, Christiani, Prudentis. Commemoratio sanctorum Armogastis, Archimini & Saturi, qui supra habentur IV Kal. Aprilis. [Translat. Symph. &c.] Romæ, translatio sanctorum Simphronii, Olimpii, Exuperiæ uxoris ejus & Theodoli filii eorum. Quorum corpora, ut dicit Ado, a beato Stephano Papa, VII Kal. Augusti sepulta, postmodum vero a sancto Sixto Pontifice translata, celebrem diem fecerunt pridie Nonas Decembris. Apud Coloniam Agrippinam, [De Annone.] depositio sancti Annonis episcopi & confessoris, qui multarum ecclesiarum extitit fundator. Ad cujus sanctitatem commendandam, cum tempore quodam sacra mysteria perageret, cæcus quidam aqua sancti Pontificis digitis superinfusa, faciem sibi abluens, [Posseßoris. Adventus S. Benedicti.] oculorum lumen recepit. Virduni, sancti Possessoris episcopi. Apud Floriacum, adventus corporis sancti Benedicti abbatis.

Molan. Ex Belin. describit quæ supra dedimus de Barbara, [Barbaræ. Symphr &c. De Bened. De Annone.] de Symphronio & Olympio, atque item de translatione sancti Benedicti. Tum: Colonia, depositio sancti Annonis, ejusdem urbis episcopi, additque minoribus typis, qui multarum &c. ex Greven. Editiones posteriores inter Meletium & Clementem, ut partem textus inserunt annuntiationem Barbaræ ex XVI Decembris, [Bernardi.] ut supra. In fine: Eodem die, Symphronii & Olympii martyrum Romæ, temporibus Valeriani & Gallieni. Item, sancti Bernardi episcopi Parmensis. In pago Bituricensi, sancti Sigiranni abbatis. [Sigiranni. Osmundi.] In Anglia, sancti Osmundi episcopi & confessoris, vita & miraculorum gloria illustris. Coloniæ, depositio sancti Annonis, ejusdem urbis episcopi. [Joannis Damasceni.] Die quarta, sancti patris Joannis Damasceni. Apud Floriacum monasterium, translatio sancti Benedicti abbatis. Vide alios supra.

Nonis.
Die 5.

In Africa apud Coloniam Thebestinam, natalis sanctæ Crispinæ martyris, [Crispinæ.] quæ temporibus Diocletiani & Maximiani cum sacrificare noluisset, jussu Anolini proconsulis decollata est. [Dalmatii. Nicetii. Julii & Potamiæ.] Eodem die in Italia, sancti Dalmacii martyris. Civitate Treveris, sancti Nicecii episcopi, totius sanctitatis viri. Item civitate Thagora, sanctorum Julii & Potamiæ.

Major pars codicum pura est, ut Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-maj. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Errores præcipue scriptorios habet vel typographicos. Antverp-maj. sic orditur: In Affrica, aput Thebastianam, omisso substantivo Coloniam: Munerat. legit Thesbatinam, Greven. & alii Tebestinam. Coactus sum scribere Dalmacii & Nicecii. Solus Antverp-maj. habet; In civitate Treveris. Probatiores codices ponunt Thagora, alii Tagora, male Munerat. Ragora; Belin. pessime Ragona. Antverp. & Max-Lubec. legunt, sancti Julii &c. Reliquas minutias non enumero.

[Crispinæ.] Observatio. Crispinæ & Crispini nomina non semel in Hieronymianis recurrunt III Decembris, ut in Auctariis patuit, & hoc die; at inter codices omnes minime obscurus & involutus est Epternacensis vetustior, hic ita legens: Civitate Tegora, natalis Juli, Potamiæ, Crispinæ & aliorum VII. Scrupulus opponitur, in eo quod Tegoræ, alias Theguræ, vel Thagaræ Crispinam collocet; sed is facillime eximitur, si Crispinam nostram fateamur Thaguritanam seu Thagorensem fuisse, passam autem Thebeste, ubi Martyrologi nostri eam rectissime cum Actis genuinis consignant. Atque his satis conformia sunt verba Kalendarii Carthaginensis: Nonas Dec. sanctorum martyrum Bili (haud dubie pro Juli vel Julii) Felicis, Potamiæ, Crispinæ & comitum. A codicibus Hieronymianis nimium exigunt, qui hæc nimis religiose elucidare conantur: satis sit, nomen Martyris nostræ ex ipsis tuto & vere educi posse. De Julio & Potamia agemus ultimo loco; illustrissima Crispina locum primum sola occupat, quod procul dubio seorsim ab aliis coronata, Acta etiam diversa habeat. Itaque præteritis Florentinii aliorumque animadversionibus, & confusione alia, a Rabano in Hieronymianum textum inducta, Martyrologorum nostrorum filum sequemur. Romanum parvum brevissime: Crispinæ martyris, Ado, non parcus elogiorum conditor, verosimillime Acta non vidit, verumtamen sufficientem alicunde notitiam nactus est, ut imperatores & proconsulem apte designaret, iisdem plane verbis, quæ ex ipso Noster in laterculum suum transtulit. Clarissimam feminam, divitem & delicatam, sed fortem pluribus locis egregie laudat Augustinus. Acta vero, quæ tamdiu in tenebris delituerant, primus produxit Mabilio tomo 3 Analectorum pag. 423, cujus nota ad Kalendarium Carthaginense, ibidem legi meretur pag. 417. Eadem Ruinartius collata cum altero Ms. inter Selecta vulgavit a pag. 493, præmissa admonitione, adjectisque notulis suo tempore profuturis. Nec inutilis erit vita Gallica Tillemontii tomo 5 a pag. 317. Solam Crispinam cum Dalmatio hodie metro unico honorat Wandelbertus:

Dalmatius martyr Nonas Crispinaque servant.

Porro Dalmatius, hic a Wandelberto laudatus, sic a Romano parvo primum celebratur: Et Dalmatii martyris. [Dalmatii.] A Rabano item: Natale Dalmatii martyris. Eadem est Adonis sententia: Eodem die, natale sancti Dalmatii martyris. Supra ductores aliquid ausus est Usuardus, dum addidit, In Italia. At certe perperam ipse, Ado & Beda Plantinianus citantur a Baronio pro annuntiatione in Romano posita: Papiæ, sancti Dalmatii episcopi & martyris, qui in persecutione Maximiani passus est, cum nullus eorum aut Papiam usquam, aut episcopi titulum, aut persecutionem denotent. Legenda annotatio Ferrarii ad hunc diem, de qua alibi pluribus disputabitur, ubi & Acta ipsa poëtice ab Hieronymo Vida Albensi episcopo exornata expendentur, in quibus multa reprehendit Tillemontius [Nicetii.] tomo 5 a pag. 637. Planiora & certiora sunt, quæ de Nicetio Treverensi scripsit Gregorius Turonensis in Vitis Patrum toto cap. 17, atque item de Glor. Confessorum cap. 94, ex quo eum primus signavit, elogiique materiam accepit Viennensis Martyrologus, ex hoc Usuardus, resecto dumtaxat sepulturæ loco, quem ex Pulsanensi codice infra restituemus. [Julii & Potamiæ.] Plura vide in Notatione Baronii. Julius & Potamia a solo Usuardo positi sunt, avulsi a sociis aliis Hieronymianis, de quibus supra dictum est. Sunt hi Crispinæ, si non martyrii socii, at saltem populares & verosimillime eodem tempore martyrii laurea donati. Baronius Bedam Plantinianum, opinor, secutus, scripsit: Thaguræ in Africa, sanctorum martyrum Julii, Potamiæ, Crispini, Felicis, Grati & aliorum septem; ex quibus classes duas distinxerat Rabanus. Fateor ansam confusioni datam ab ipsis Hieronymianis codicibus, at nescio an Castellani notula hæc omnia satis exacte componat. In eo ipsi assentior, quod asserat, Usuardum solos Julium & Potamiam prudentius selegisse, relictis aliis, non satis clare apud Hieronymiana expressis. Ceterum textus nostri puritas & sinceritas satis comprobata est.

AUCTARIA.

Rosweyd. Textui superaddit: In Affrica, Fulgentii martyris & aliorum XXVI. [Fulgentii & alior. 26.] In Hieronymianis reperitur Fulgentius, sed unde tam multi in hoc codice socii accesserint, quærendum est.

Pulsanen. In prima, caret elogio. In secunda purus non est. In tertia de Nicetio ex Adone superaddit verba, de quibus in Observatione: Qui in basilica beati Maximini episcopi sepultus quiescit. Deficit in quarta.

Antverp-max. Lovanien. & Leyden-Belg. Textui puro adjiciunt: Apud provinciam Capadociæ, [Sabæ.] civitate Mutalassi, natale beati Sabæ abbatis & confessoris.

Ultraject. & Leyden-Lat. Augmentum extendunt hoc modo: Apud provinciam Capadociæ, [De Saba.] natale beati Sabæ abbatis & confessoris, qui in juventute seculum derelinquens, primo in congregatione, postea in eremo, deinde in regimine monachorum claram virtutibus vitam duxit. Idem habet Danic. sed primo loco; caretque in textu annuntiatione Nicetii.

Albergen. In textu etiam purus, ei præfigit: Natale sancti Sabæ abbatis & confessoris. [Sabæ.]

Centulen. In Affrica apud Coloniam Thebestinam, sanctæ Crispinæ virginis, [Textus mutilus.] sub Anolino proconsule. Eodem die, sancti Dalmatii martyris. Treveris, sancti Nicetii episcopi, totius sanctitatis viri. Deest annuntiatio ultima.

Bruxellen. In prima satis purus, subjicit: Item in Affrica, [Humili &c.] natale sanctorum Humili, Felicis Julii, Potamiæ, Crispini, Trophini & aliorum octo. In civitate Thegora, natale sanctorum Julii & Potamiæ. Vide codices Hieronymianos. In Dalmatio purus est. De Saba, habet ut Ultraj. &c. supra. Pro Nicetii, scribit Nicesii, sed in ea annuntiatione purus est. Denique: Et alibi sanctorum Fulgentii & Amancii. [Fulgentii & Amantii.] Hi ex Hieronymianis etiam accepti sunt.

Hagenoyen. Incipit a Saba, fere ut citatus Ultraject. superius. [Sabæ.] Deinde de Crispina & Dalmatio, satis pure. Deest hic Nicetius Trevirensis. In ultima, pro Julii, scribit Nyli. Sequitur: In civitate Coloniæ Agrippinæ, depositio beati Annonis episcopi & confessoris, [Annonis cum elogio.] ejusdem civitatis. Hic vir beatus posuit in Salne monachos & expulit inde Canonicos. Et quatuor alia sollempnia constituit monasteria; duo extra Coloniam, in quibus posuit nigros monachos, scilicet Syberg & Garschaff: alia duo intra civitatem construxit, scilicet sanctæ Mariæ ad Gradus, & sancti Georgii, in quibus posuit Canonicos. Hic vir beatus scabinos civitatis Coloniensis, pro falsa sententia exoclavit, [haud dubie vult dicere excommunicavit;] & obiit in pace, sepulturam eligens in Syberg & ibi requiescit. Vide die præcedenti Auctaria & Surium.

[Sabæ.] Victorin. Adjecit in fine: In Judea, natalis sancti Sabæ abbatis & confessoris.

[Annonis.] Matric-Cartus-Ultraject. Nicetii Treverensis episcopi. Annonis episcopi Coloniensis.

[Barbaræ.] Reg. Suec. num. 130. Et sanctæ Barbaræ virginis & martyris. Vide die præcedenti.

[Translat. Bachonis.] Codex D. Le mare signatus littera A. Hoc peculiare refert: Civitate Æduæ, translatio sancti Bachonis episcopi & confessoris.

In Vatican. num. 5949. Deest annuntiatio ultima. [Sabæ Sabbæ.] Adjicitur: Natale sancti Sabæ abbatis.

Florentin. Sancti Sabbæ abbatis.

Editio Lubeco-Col. Pura est in prima, deinde inserit: [Sabæ.] Item natale sancti Sabæ abbatis & confessoris. Sequuntur tres aliæ annuntiationes satis puræ. [Triphonis.] Tum: Eodem die, sancti Triphonis pueri & martyris, qui ab infantia multis miraculis claruit, & post varia tormenta, sub Decio imperatore, Aquilino præfecto agente, gladio capite privatus est. Vide Greven. infra, [Diolinicii.] etiam de annuntiatione sequenti. Ipso die, sancti Diolinicii martyris.

Belin. In fine: Item in civitate Mutalasii, quæ est ex provincia Capadociæ, [Sabbæ.] sancti Sabbæ abbatis & confessoris.

Greven. Incipit de more Auctaria sua ex Hieronymianis: [Humilii &c] In Aphrica, sanctorum Humilii, Felicis, Crispini, Trophini, Euarpionis & aliorum octo. [Fulgent. &c. Domnin &c.] Item Fulgentii & Amantii martyrum, & aliorum viginti sex. In Cæsarea, sanctorum Domnini martyris & aliorum duodecim. [Pauli &c.] Item sanctorum Pauli & Julii. [Saturnini.] Item secundum aliquos hic, Saturnini episcopi Tholosani, quem Usuardus & Ado habent III Kalendas Decembris. [Triphonis.] Item Triphonis pueri & martyris secundum aliquos hic, secundum Vincentium vero libro duodecimo, [Diolinicii.] III Nonas Maii. Diolinicii martyris. [Gallicani. Humilis.] Civitate Ebreduno, sancti Gallicani episcopi & confessoris. Humilis confessoris. Eodem die, beati Sabbæ abbatis. [Sabbæ.] Qui ex provincia Cappadociæ ortus, tempore Theodosii, magnis pollens virtutibus, miraculorumque gloria illustris, quievit anno Domini quingentesimo vigesimo quarto.

Molan. Litteris Italicis textui inserit vocem unicam, quæ Dalmatii positionem clarius exprimit, Pedonæ, de quo videndus Ferrarius, in Observatione a nobis citatus. In fine ex Belino: Item civitate Mutalasii, provinciæ Cappadociæ, sancti Sabbæ abbatis & confessoris. [Sabbæ.] In editionibus posterioribus nihil præterea additur.

VIII Idus.
Die 6.

[Nicolai.] Natalis beati Nicolai episcopi Mirorum Liciæ, de quo inter plura miraculorum insignia, illud memorabile fertur, quod imperatorem Constantinum ab interitu quorumdam, longe constitutus, ad misericordiam & monitis per visum deflexit & minis. In Africa, [Dionysiæ & aliorum] sanctarum Dionisiæ, Dativæ, Leontiæ & religiosi viri nomine Tertii & Emiliani & Bonifacii cum aliis tribus, qui omnes pro confessione fidei Catholicæ, gravissimis & innumeris suppliciis excruciati, confessorum Christi numero sociari meruerunt.

Ex Praten. Herinien. Antverp-maj. Rosweyd. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Belin. Greven. & Molan.
Varia lectio. Inter codices pro textu citatos nonnulli excludi poterant, qui in principio phrasim mutarunt. Sic Antverp-maj. incipit: Natale beati Nicolai episcopi, de quo &c. Paulo liberalius Rosweyd. litteris majusculis rubris: Natale beati Nicolai episcopi & confessoris, miraculorum gloria lucidi, de quo inter cetera illud &c. Belini prima editio posuerat: In Apulia, apud Barum, natale sancti Nicolai episcopi & confessoris &c. sed secunda paulo melius: Apud Miriam, metropolim Liciæ. In solo Heriniensi est archiepiscopi. Reliqui in textu, Mirorum, pro quo alii Mirrorum; alii Mirreorum; solus Molan. Myreorum Lyciæ. In Praten. pro memorabile, male habetur in apographo nostro mirabile. Nihil significat Molani emendatio, dum pro ab interitu quorumdam, legit ipse ab interitu quodam. Sic idem cum Greven. invertit sequentia, ad misericordiam per visum & monitis flexit & minis. Ceteri probant Usuardum legisse, ut est in textu, adeoque & Rosweyd. male scripsisse monitis & minis per visum. Errat etiam Belinus dum Africanis præfigit titulum sanctarum virginum: nec valet Datianæ, pro Dativæ. Superfluam elegantiam affectat Herinien. per & Dativæ & Leontiæ. Scripsi Emiliani, pro quo melius haberetur Emelii, non Juliani, ut Max-Lubec. In Munerat. post confessorum, deest Christi. Max-Lubec. & Belin. ultima verba inflectunt, sociati sunt, neque melius Antverp., associati sunt. Nicholai, Tercii, Bonefacii & similia negligi possunt.

Observatio. Stupenda est sancti Nicolai per universam Ecclesiam, tum orientalem, tum occidentalem, [Nicolai.] devotissimi cultus dilatatio, erectis passim templis, aris, statuis, aliisque singularissimæ venerationis monumentis, quorum ea potissimum causa non temere assignari posse videtur, quod Deus ingentia sanctissimi illustrissimique viri merita, incredibili propemodum variorum signorum ac miraculorum multitudine, toto orbe catholico palam facere voluerit, eaque ratione, si ita loqui fas est, antiquorum de ipso scriptorum silentium quodammodo compensare. Quo loco apud Græcos sit thaumaturgus Nicolaus, docent, ut cetera taceam, Ephemerides Græco Moscæ ante tomum 1 Maii pag. LV & LVIII. Vita ejus prius a Methodio patriarcha Constantinopolitano Græce, ex hoc a Joanne Diacono Latine, seculo primum IX composita, atque adeo totis ferme quinque seculis Sancto ipso posterior, sufficiens non videtur, ut veris Nicolai cultoribus antiquiorum Actorum desiderium adimere valeat. Exstat ea apud Mombritium tomo 2 a pag. 162, sed auctoris præfatione truncata, criticos offendit. Aliam adornavit Metaphrastes a Surio vulgatam omnibusque notissimam, de qua aliisque permultis, tum historiis, tum encomiis ad Nicolaum spectantibus, quæ Græce & Latine apud nos sunt, fusius in Actis suo tempore disseretur. Hic nobis præcipue notandum, apud plures antiquos Martyrologos, ut sunt Hieronymiana, Beda, Florus, in Sacramentariis aut Kalendariis Romanis, nullam Sancti nostri memoriam reperiri. Crediderim tunc primum Romæ celebrari cœpisse, dum breve suum Martyrologium concinnavit auctor Romani parvi, de eo sic primus loquens: Nicolai episcopi Myrorum Lyciæ. Hisce nihil superaddidit Ado, præter solum præfixum Sancti titulum, ut facile conjicias, nullam ipsi adhucdum vitam innotuisse. An quod ejus tempore nulla in Occidente exstiterit? Nequaquam, opinor; cum in Rabano, cujus Martyrologium antiquius est, longa habeatur narratio, de celeberrimo miraculo Nepotiani, Ursi & Eupoleonis magistrorum militum, per Nicolai adhuc viventis apparitionem Constantino factam, e carcere ereptorum, quod in textu nostro succinctius insinuavit Usuardus; unde videtur posse confici, præfatam miraculi historiam & Methodio & Joanne Diacono vetustiorem esse. Et certe in præfatione apud nos Ms. testatur Joannes Diaconus, se Methodium contraxisse, de cetero remittens ad Græcorum phalerata commenta, quæ utique prius exstitisse oportet, & verosimiliter etiam per Occidentem vulgata, licet ea Viennensis non viderit. Interim valde jejuna est Nicolai vita a Tillemontio Gallice compilata tomo 6 a pag. 688, cujus nota prima pag. 823 Metaphrasten acriter impugnat, statuitque de Sancti gestis, nihil certi superesse. Novi, qui hujusmodi argumentis pressi, Nicolaum seculo uno aut altero juniorem esse velint, ast ii, meo quidem judicio, dum scyllam fugiunt, difficultatum charybdim minime evitant. Nostrum erit alibi dispicere, an adeo contemnenda sint, quæ laudati scriptores ex antiquioribus, procul dubio, monumentis collegerunt, saltem an ita triturari nequeant, ut sincerum semen a paleis secernatur. Parcior hisce aliquot diebus Wandelbertus, unico etiam versiculo Nicolaum cecinit:

Octavas Idus Nicolaus episcopus ornat.

[Dionysiæ & aliorum.] Martyres Africani etiam a Romano parvo primum positi, sic ab eo enumerantur: In Africa, Dionysiæ, Dativæ, Leontis & Æmiliani medici & aliorum. Non videtur Ado fontem consuluisse, dum & ipse scripsit Leontis, pro Leontiæ, aliaque non recte commiscuit, quæ multo distinctius atque splendidius explicari poterant & debebant, ut puta, si Majoricus adolescens generosissimæ matri Dionisiæ conjunctus fuisset, aliaque paulo accuratius ex Victoris Vitensis, de persecutione Africana libro 5 deducta, sic ut post matrem & filium, reliqui veris nominibus ex ordine commemorarentur. Videat curiosus lector Victorem ipsum a principio citati libri 5, ubi sæpius ingeminat, humano sermone explicari non posse, quantis pœnis Catholicos afflixerit cruenta illa bestia Hunericus, crudelissimis tortoribus per universas Africanæ terræ provinvias uno tempore destinatis, adeo ut impossibile homini asserat, quantitatem martyrum vel etiam confessorum supputare. Usuardus notter Adonianum elogium decurtans, Leontiæ nomen bene restituit; potuisset etiam Emelii scribere pro Æmiliani. In eo præterea Adoni præferendus videtur, quod tres anonymos reliquerit. Hæc satis pro textu nostro; reliqua ad egregias Africanorum illorum confessiones pertinentia, alibi ex laudato Victore diligentius illustranda sunt.

AUCTARIA.

Tornacen. In toto textu purissimus est, verum nescio, quid hic ad rem faciat hæc additio: Item natale sancti Nicholai archiepiscopi. [Nic. archiep.]

Pulsanen. Sic textum mutat: Natalis beatissimi Nycolai episcopi Mirorum Liciæ. Apud Africam, sanctorum Dionisiæ, Davitæ, Leontis, Emiliani, [De Afris.] Decimi & religiosi viri nomine Tertu, Bonifacii, Servii, Victoris & Loris adolescentis. Vide Adonem, vel potius Victorem ipsum in Observatione citatum, atque item hodiernam Castellani notulam.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Alberg. & Danic. Satis puri in toto textu, de Nicolao adjiciunt: [De Nicolao.] Dormivit autem in senectute bona, & appositus est ad patres suos anno Domini trecentesimo quinquagesimo octavo.

Lovanien. In augmento cum prioribus convenit, sed mutilat Afrorum elogium.

Centulen. Natale beati Nicholai, Mirreorum Liciæ archiepiscopi, [Textus mutatus.] viri fonte caritatis & totius pietatis repleti. Apud Africam, sanctarum Dyonisiæ, Dativæ, Leontis & Emiliani medici, & religiosi viri nomine Tertii, & Bonifacii & Servii & Victricis & Majorici adolescentis, qui omnes sub Wandalica persecutione coronati sunt

Bruxellen. Primam satis puram refert, sed caret secunda, ad sequentem diem rejecta. Subdit vero: [Martini abbatis.] Apud Sanctonas, beati Martini abbatis, discipuli sancti Martini, Turonicæ urbis episcopi. Qui in monasterio, quod ipse ædificavit; in pace quiescit; ad cujus tumulum creberrime divinitus fiunt miracula. Hanc annuntiationem, ad sequentem diem melius distulisset. In fine adjicitur: Romæ, sancti Eutaciani. Pro Eutychiani.

Hagenoyen. Plura de Nicolao refert, quam Acta ipsa commemorent. Secundam annuntiationem integram ferme habet, sed pro suo libitu transpositam.

Matric-Cartus-Ultraject. Nicolai episcopi & confessoris. Dionysiæ, Dativæ, Leontiæ, & aliorum plurimorum martyrum.

[De Nicolao.] Editio Lubeco-Col. De Nicolao adjungit: Et quam egregius hic sanctus inter præcipuos præsules, quam clarus in miraculis, quam proficuus in doctrinis, quam splendidus in exemplis, & [ad] enarrandum lingua humana vix sufficit. Dormivit autem in senectute bona & appositus est ad patres suos anno Domini trecentesimo quinquagesimo octavo. In secunda annuntiatione, post & Bonifacii cum aliis tribus, adnectitur corruptis nominibus, videlicet Zerini, [De Afris.] Victoris & Meroici adolescentis martyrum. Qui omnes pro confessione fidei Catholicæ sub Hunnerico rege Arrianorum, gravissimis & innumeris suppliciis excruciati, confessorum Christi numero sociati sunt. [Asellæ.] In fine: Eodem die, sanctæ Ozellæ [pro Asellæ] virginis. Vide Surium.

[De Afris.] Greven. Nomina trium martyrum, apud Aphricam cum supra nominatis passorum, sunt Servius, Victrix & Majoricus adolescens, qui exemplo aliorum, matris suæ Dionisiæ exhortationibus roboratus, sub Hunerico rege, in certamine confessionis reddidit spiritum. [Zeioti & sociorum.] Item in Aphrica, sanctorum Zeloti, Fortunati, Hermogenis, Rogati, Theguli & Agatæ virginis. De his videnda sunt apographa Hieronymiana. Pergit: [Nicola PP.] Romæ, beati Nicolai Papæ & confessoris, de quo Martinus in Chronica sua testatur, quod fuerit post magnum Gregorium vir sanctissimus. Ozellæ virginis. Jam dixi scribendum Asellæ. Vide Martyrolog. Rom & Castellani notulam.

Molan. In prima editione litteris minoribus solum adjicit: [Asellæ.] Asellæ virginis, in utero matris, ut testatur Hieronymus, benedictæ. De ea nihil in editionibus posterioribus, in quibus legitur: Marcianis, natale sanctæ Gertrudis. [Gertrudis Hamaticen.] Addit, qui manuscriptas notas hinc inde apposuit noster Joannes Gravius, viduæ & primæ abbatissæ Hamaticensis ad Scarpam fluvium, non procul a Duaco. Notat præterea idem Gravius ad marginem: Obiit Hamatici anno DCLV, translata postea Marcenas. Castellanus in Martyrologio universali paulo aliter nomen format, non Gertrudis scribens, sed Geretrudis.

VII Idus.
Die 7.

[Agathon.] Apud Alexandriam, natalis beati Agathonis martyris, sub Decio imperatore, qui cum esset militaris & prohiberet quosdam volentes illudere mortuis cadaveribus Martyrum, clamor repente totius vulgi adversus eum extollitur. Oblatus autem judici, cum in confessione persisteret, capite pro pietate damnatus est. Civitate Sanctonas, [Martini.] sancti Martini abbatis, ad cujus tumulum creberrime divinitus fiunt miracula. [Faræ.] In pago Meldicensi, sanctæ Faræ virginis.

Sic habent Praten. Herinien. Antverp-maj. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Praten. & Munerat. legunt Agatonis, melius ceteri, ut est in textu. Non male posuit Antverp-maj. capitis pro pietate &c. sed reliqui omnes capite. Videtur Molan. alteram Belini editionem secutus in duarum ultimarum annuntiationum transpositione, Faram præponendo Martino. Idem scribit Pharæ cum Antverp-maj. at satis patet, nullam in hoc nomine cum Græco sermone affinitatem intervenire. Greven. & Molan. legunt creberrima divinitus fiunt &c; recte ad mentem Adonis, sed nos aliorum codicum Usuardinorum scribendi rationem præferimus.

[Agathonis.] Observatio. Baronius Juliano & Euno, de quibus cum Romano parvo, Adone & Usuardo egimus XXVII Februarii, militem, eorum occasione passum, & in editione Eusebiana Christophorsoni Besam appellatum, tamquam martyrii socium eodem die subjunxit; hoc vero die Agathonem Adonianis vel Usuardinis verbis signans, sic observat: Simile certamen hic (Agatho) subiisse videtur, ac ille, de quo ex Dionysio Alexandrino Eusebius in translatione Rufini lib. 6 cap. 30. (nobis 31,) qui & in editione Christophorsoni Besa appellatur lib. 6 cap. 34, de quo superius agitur III Kal. Martii. Porro diversum nomen & dies natalis, alium ab illo esse persuadet. Ita vir Eminentissimus, quem deceptum adverto, diversitate phrasium, quibus Eusebium interpretes transtulere. Fontem ipsum assignemus, & ad oculum patebit, militem illum, qui apud Rufinum lib. 6 cap. 31 anonymus est, quocumque demum nomine donetur, in personas duas nequaquam distrahi posse. Auctor Romani parvi scaturiginem suam de more consulens, præfatum militem, propria, opinor, auctoritate, sumptaque fortasse ex præclaro opere appellatione, ob pietatem in mortuos Agathonem vocans, sic legit: Alexandriæ, Agathonis martyris & militis sub Decio. Ado autem, Rufini locum describens & modice amplificans, Usuardus vero nonnihil contrahens, tam clare Besam Eusebii, tum apud Christophorsonum cap. 34, tum apud Valesium cap. 41 designant, ut Rufinum cum hodierno textu conferenti, nullum prorsus dubitationis locum relinquant. En ipsa Rufini verba: Sed vir quidam militaris cum assisteret, & quosdam, volentes etiam mortuis illudere cadaveribus, prohiberet, clamor repente adversus eum totius vulgi extollitur: offertur judici fortissimus miles jam Domini, & nusquam se inferior factus, in confessione persistens, capitis proprietate (lege pro pietate) damnatur. Non potuit textus noster manifestius fontem suum commonstrare, quod die sequenti in Macario clare denuo patescet. Neque vero a diversis diebus natalibus quidquam evincitur, cum toties ostenderim, auctorem Romani parvi dies plerosque, pro mero suo libitu, Sanctorum, quos in Rufino reperit, cultui consecrasse. Adde, quod ea dierum diversitas a solo Baronio inducta sit, qui apud nullum antiquum Martyrologium, Besæ nomen XXVIII Februarii usquam invenerit, primus ipse eum notans, ubi eodem jure Macarium diei sequentis, & tot alios, eodem Rufini capite memoratos, conjungere potuisset. Nobis itaque perspicuum videtur, Besam & Agathonem unum & eumdem martyrem esse, qui apud Rufinum describitur.

De variorum Martinorum confusione egimus ad diem XXIV Octobris, citantes Castellanum, & illo & hoc die Sanctos istos synonymos accurate distinguentem. [Martini.] Qui Martinum Sanctonensem, qui hic colitur, primus in Fastos sacros retulit Martyrologus Viennensis, sic eum depinxit, ut clare ostendat, se Gregorii Turonensis caput 57 de Gloria Confessorum præ oculis habuisse; nec scio monumenta alia superesse, ex quibus de ejus gestis plenius edoceamur. Utramque Adonis annuntiationem Noster in textu relato contraxit. [Faræ.] Burgundofora in nostris Auctariis Usuardinis recurrit III Aprilis, eo die, ut credimus, relata per errorem, in vita ejus inventum, cum de cetero certum sit, vere & bene ab Usuardo hoc die primum signatam sub nomine Faræ, aliis Burgundofaræ, de cujus nominis etymologia videndus Mabilio seculo 2 Benedictino pag. 438, ubi ex Actis sanctorum Columbani, Eustasii & Attalæ ea producit, quæ ad Burgundofaram, vel ad virtutes & res mirabiles, in Eboriacensi monasterio ejus tempore factas, pertinent. In Romano, Angliæ adscribitur, III Aprilis; hoc die pago Meldensi. Vide notationem Motherii. Plura alia in collectaneis nostris manuscriptis reperio, unde cetera olim illustrari poterunt. Solus Wandelbertus hoc die apographa Hieronymiana secutus est, dum prætermissis, aut forte non cognitis Sanctis nostris, sic cecinit: Septenas retinet Polycarpus cum Theodoro.

AUCTARIA.

Praten. In apographo nostro ponitur in fine: [Ordinat. Ambrosii.] Ipso die, ordinatio sancti Ambrosii Mediolanensis episcopi; at cum ea verba subvirgulata sint, suppono ad marginem adjecta esse, licet Castellanus id non observaverit, qui tamen die sequenti oculate auctarium distinxit.

Tornacen. In prima purus, secundam producit usque ad abbatis. Desunt reliqua.

Rosweyd. In textu satis purus, addit: Octavæ sancti Andreæ Apostoli. [Oct. Andreæ.]

Pulsanen. In prima purus est, usque ad imperatore. Tum: Martini abbatis, discipuli beati Martini Turonensis episcopi. Deest tertia. Additur: Apud Spoletum, [Sabini & sociorum.] passio sancti Sabini episcopi, Exuperantii & Marcelli diaconorum. Alii codices agunt de solo Sabino, cujus elogium videri potest apud Rabanum.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. Incipiunt: In monasterio Liberiaco, natale sancti Gerebaldi episcopi. [Gerebaldi. Ord. Ambr.] Sequitur textus. Tum in fine omnes adjungunt: Ordinatio beati Ambrosii episcopi. Et Octava sancti Andreæ. [Oct Andreæ.]

Antverp-max. Lovan. & Leyden-Belg. Textui puro in fine adjiciunt: In monasterio Liberiaco, [Gerebaldi. Ord. Ambr. Oct. Andr.] natale sancti Gerebaldi episcopi. Eodem die, ordinatio sancti Ambrosii episcopi. Et Octava sancti Andreæ.

Leyden-Latin. Cum prioribus convenit, sed ordinationem sancti Ambrosii fusius describit hoc modo: [Gerebaldi. De Ordinat. Ambrosii. Oct. Andreæ.] Eodem die, ordinatio beati Ambrosii episcopi & confessoris. Qui Mediolanum veniens, dum seditionem populi de ordinando sibi episcopo suscitatam, sopire suo alloquio niteretur, ad vocem infantis, qui eum nominavit episcopum, cuncti repente in ipsum concordia incredibili consenserunt. Oblatum autem honorem fugiens, aliquamdiu latuit, sed tandem divinam circa se voluntatem intelligens, consensit. Cum hoc codice plane convenit Ultraject. sed ordinationem Ambrosii ponit primo loco. Et sic quoque habent Alberg. & Danic., qui carent auctario ultimo de Octava sancti Andreæ.

Centulen. Apud Alexandriam, beati Agathonis martyris, sub Decio imperatore. Apud Sanctonas, beati Martini abbatis, qui fuit discipulus sancti Martini Turonensis. Apud Spoletum, sancti Salvii [vult dicere Sabini vel Savini] episcopi & martyris. [Sabini. Oct. Andreæ.] Et Octava sancti Andreæ Apostoli.

Bruxellen. Incipit: Octava sancti Andreæ Apostoli. [Oct. Andreæ Dionys. &c.] Sequitur de Agathone, satis pure. Tum de Dionysia aliisque martyribus Africanis ex die præcedenti. Deinde: In Spolitana urbe, sancti Sabini episcopi & martyris. [Sabini Palmacii.] Et natale beati Palmacii martyris incliti. In pago Meldensi, sanctæ Faræ virginis. [Agricolæ. Gerebaldi. Ord. Ambr.] In civitate Avennis, natalis sanctæ Agricolæ. In monasterio Liberiaco, natale sancti Gerebaldi episcopi. Mediolani, ordinatio sancti Ambrosii episcopi & confessoris.

[Oct. Andr.] Hagenoyen. Incipit de Octava Andreæ, ut præcedens. In Agathone satis purus etiam est. Tum: [De ordinat. Ambrosii.] Mediolani, ordinatio beati Ambrosii episcopi, qui illic, non quasi episcopus venerat, sed quasi judex, qui oblatum sibi honorem fugiens, latere voluit & fugere, sed non valuit. Et tunc cum divinam erga se voluntatem intellexit, consensit. Cujus electio a Valentino [Valentiniano] imperatore confirmata est. In Martino & Fara, satis purus est. [Gerebaldi.] Demum in fine adjicit ut supra: In monasterio Lyberiaco, natale sancti Gerebaldi &c.

[Sabini.] Victorin. Adjicit in fine: Apud Spoletum, sancti Sabini episcopi. Alii Savini &c.

Matric-Cartus-Ultraject. Pharæ virginis, quæ mirabiliter pro castitate certavit. [Oct. Andr. Gerebaldi.] Octava Andreæ. Gerebaudi, vel Gerebandi episcopi. Alias Gerebaldi vel Gereboldi.

Bigotian. sign. P 5. Primo loco: In monasterio Liberiaco, [Gerebaldi.] natale sancti Gerebaldi episcopi.

[Ambrosii. Sabini.] Reg. Suec. signat. num. 130. Mediolani, sancti Ambrosii episcopi. Apud Spoletum, sancti Sabini episcopi.

In Vatican. num. 5949. Omissa est Fara; sed adjectum: [De iisdem. Savini.] Mediolani, natale sancti Ambrosii episcopi & confessoris. Apud Spoletum, sancti Savini episcopi & martyris.

Florentin. Apud Spoletum, sancti Savini episcopi & martyris. [Venust. &c.] Item sanctorum martyrum Venustiani cum uxore & filiis, ut in gestis sancti prædicti legitur. [Gerebaldi. Eutropii.] In monasterio Liberiaco, sancti Gerebaldi episcopi. Sanctonas….. Item apud prædictam civitatem, sancti Eutropii martyris.

[Oct. Andr. Ord. Ambr.] Editio Lubeco-Col. Octava sancti Andreæ Apostoli. De ordinatione sancti Ambrosii, ut Leyden-Lat. supra. In Agathone satis pura est. Tum: [De Martino] Civitate Xanctonas, sancti Martini abbatis, discipuli sancti Martini, Turonensis civitatis episcopi. Ad cujus tumulum creberrima divinitus fiunt miracula. Qui in monasterio, quod ipse fundavit, in pace quievit. [Sabini. Gerebaldi.] In Spolitana urbe, depositio sancti Sabini episcopi & confessoris. De Gerebaldo, habet ut supra: de Fara, pure.

[De Ordinat. Ambrosii.] Belin. Mediolani, ordinatio sancti Ambrosii episcopi & confessoris, cujus sanctitate tota Mediolanensium civitas decoratur. Caret Martino; cetera satis pura sunt. In secunda editione, de Ambrosio legit, cujus sanctitate universalis ecclesia decoratur. Hic autem in fine apponitur Martinus.

Greven. Inventio sanctæ Crucis secunda. Octavæ sancti Andreæ. [Invent. 2 S. Crucis. Oct. Andr. Polyc. &c. Ord. Ambr.] Antiochiæ, sanctorum Policarpi & Theodosi. Apud Mediolanum, ordinatio episcopatus beati Ambrosii. Qui cum seditionem populi de eligendo sibi episcopo ortam, sedare vellet, vox infantis insonuit, dicens Ambrosium episcopum. Mox omnium unanimi consensu rapitur multumque renitens, in episcopum consecratur. Apud Spoletum, beati Sabini episcopi & confessoris. [Sabini. Marcelli. Gerebaldi.] Marcelli episcopi. In monasterio Liberiaco, sancti Gereboldi episcopi Baiocensis & confessoris. Qui castitatis zelo stuprum recusans, velut alter Joseph, carceri, ut fame periret inclusus, angelorum consortio fruitur; deinde molari lapidi alligatus, in mare projicitur, sed divina gubernante providentia, sanus Normanniæ partibus applicuit. In cujus adventu arbores ibi floruerunt, cæci illuminati sunt, claudi gradiendi officium consecuti, ipse etiam cælesti oraculo Baiocensis episcopus factus, [Dodovaldi. Boëtii.] vita & miraculis clarus, quievit in pace. Ipso die, Dodovaldi presbyteri. In Hibernia, Boëtii confessoris.

[Gerebaldi.] Molan. Apud Baiocas, in monasterio Liberiaco, depositio beati Gerebaldi, præfatæ urbis episcopi & confessoris. [Ord. Amb.] Mediolani, ordinatio Ambrosii episcopi & confessoris, cujus sanctitate universalis Ecclesia decoratur. Adjicit typis minoribus: Qui cum ultima jaceret ægritudine, dicebat; Mori non timeo, quia bonum Dominum habemus. Editiones alteræ litteris Italicis textui præfigunt, Mediolani &c. usque ad decoratur ex secunda Belini editione. In fine de Liberiaco, ut editio prior. [Giraldi.] Demum, quod apud alios non legitur: Eodem die, sancti Giraldi, episcopi Veliterni & confess.

VI Idus.
Die 8.

[Eutychian.] Romæ, natalis beati Euticiani Papæ, qui rexit Ecclesiam anno uno, & sub Aureliano, martyrio coronatus est, sepultus in cimeterio Calisti, qui & ipse per diversa loca trecentos quadraginta duos martyres manu sua sepelivit. Ipso die apud Alexandriam, sancti Macharii martyris, [Macarii.] qui tempore Decii, a judice, cum multis verbis ad negandum suaderetur, & eo majori constantia fidem suam profiteretur, vivus ad ultimum jubetur exuri.

Sumitur ex solis Praten. Herinien. Antverp. & Max-Lubec. & Molan.
Varia lectio. Recte a Molano scriptum Eutychiani: a Pratensi non omnino male Euthiciani; a reliquis, passim Euticiani, ut est in textu. Praten. legit tercentos, melius alii: nonnulli numeralibus litteris usi sunt. Macharii & hic & alibi receptus codicum scribendi modus est. In codice Heriniensi, post majori constantia, irrepsit ad, male & contra constructionem.

Observatio. Vetustissima, quæ quidem in Fastis ecclesiasticis supersit, Eutychiani Pontificis memoria habetur in Kalendario Bucheriano, [Macarii.] sub titulo Depositionis Episcoporum, his verbis: VI Idus Decemb. Eutichiani in Callisti. In Hieronymianis plerisque hoc die legitur: Romæ, Euticiani; vel ut est in antiquissimo Epternacensi: Romæ, depositio Eticiani [Euticiani] episcopi; quem & die præcedenti posuerat: Et Romæ, Euticiani episcopi. Ex his autem dubius redditur verus sive obitus, sive martyrii dies, ab aliis signatus XXV & XXVII Julii; an ob aliquam translationem, incompertum est. Dubium item redditur martyrium, cum tam clare exprimatur depositio. Sed de his alibi disputandum erit. Interea Romani parvi auctor diserte signavit: Romæ, Eutychiani Papæ & martyris, qui CCCXLII martyres sua manu sepelivit. Hæc ut ab Adone ex Pontificalibus ampliata sunt, ita a Nostro ad verbum descripta, servato numero trecentorum quadraginta duorum, qui in Catalogis ante tomum I Aprilis editis pag. XXVIII ad trecentos sexaginta duos extenditur, facili mendo ex litterarum transpositione; vel forte, quod diversum catalogum consuluerit Romani parvi compilator. Alium errorem adoptavit Viennensis, dum Eutychiani pontificatum octennem, ad unicum annum contraxit; atque item alterum in nomine Aureliani imperatoris, qui recte cum Eutychiani principiis, non cum exitu connectitur. At enim mendum prius, secundum trusit, cum supposita pontificatus brevitate, etiam ab Eusebio asserta, ferme sub Aureliano extremum diem claudere potuerit Eutychianus. Nos de longiori duratione, Baronii, Henschenii, aliorumque eruditorum opinionem præferendam existimamus. An autem in Romano moderno tyranni nomen recte in Numerianum mutaverit Baronius, disquisitionis est paulo scrupulosioris. Nulla, quod sciam, Eutychiani Acta supersunt: poterit suo tempore historica sylloge ex documentis hinc inde collectis concinnari, qualem inchoavit Tillemontius tomo 4 pag. 365. En metricum Wandelberti encomium:

Eutychiane, nites senis felice, Papa, cruore.

[Macarii.] Quemadmodum primam suam annuntiationem ex Adone descripsit Noster, sic & alteram ad verbum transtulit, exceptis tribus voculis, qui gente Libycus. Est hic Macarius, aliis Macar, de quo pridie loqui cœpimus, ab auctore Romani parvi ex citato ibi cap. 31, lib. 6 historiæ Rufini acceptus, ubi militi, vel militari, diei præcedentis immediate subjungitur, hoc modo: Alius quidam vir nominis sui Macharius, gente Libicus, cum multis verbis a judice ad negandum suaderetur, & eo majore constantia fidem suam profiteretur, vivus ad ultimum jubetur exuri. Sequuntur ibi Epymachus & Alexander, de quibus aliisque martyribus, citato Rufini capite comprehensis, agitur XII Decembris, ut manifestissime perspicias, dierum seu festivitatum hujusmodi delectum a solo Romani parvi auctoris arbitratu pependisse.

AUCTARIA.

Praten. Ad marginem, vel saltem alia manu, [Concept. B. V. M.] adjectum habet: Conceptio beatissimæ Dei genitricis Mariæ. De hac plura inferius ex aliis codicibus. Vide notulam Castellani, & Motherium p. 445.

Tornacen. In prima purus, totum Macarii elogium rescindit, a qui tempore &c.

Antverp-maj. Post textum in fine adjicit: Conceptio sanctæ Mariæ Virginis. [Concept. B. V. M.]

Rosweyd. In fine: Treveris, Eucharii episcopi & confessoris, [Eucharii.] qui unus ex LXXII discipulis, a Petro Apostolo in opus euangelizandi Galliæ directus est. [Zenonis & Syri.] Eodem die, Zenonis & Syri confessorum. De Syro vide XII Septembris; Zenonem hoc die Eutychiano subjunxit Wandelbertus. Has quoque Zenon habet conjuncto martyr honore.

Pulsanen. In prima purus est usque ad Calixti. Tum: Ipso die apud Alexandriam, beati Macharii subdiaconi [melius legeret sub Decio.] Desunt reliqua omnia. In margine recentissima manu adjicitur: [Concept. B. V. M.] Conceptio beatissimæ Dei genitricis Mariæ, ut supra in primo codice.

[Ejusdem.] Munerat. Incipit: Conceptio Virginis gloriosæ.

Greven. Incipit: Conceptio beatissimæ Mariæ, perpetuæ Virginis & matris Domini gloriosæ. [Ejusdem.] Et præterea in fine textui adscribit: Eodem die, depositio sancti Leonardi episcopi & confessoris. [Leonardi.] Episcopum non novi, nec satis scio, quis sit presbyter infra nominandus, nisi cum Leonardo alio confundatur.

Molan. Litteris Italicis textui præfigit ex Belin. [De Concept.] Conceptio sacratissimæ Virginis Mariæ, genitricis Dei & Domini nostri Jesu Christi.

Antverp-max. Lovan. & Leyden-Belg. Habent principium Munerati: [De eadem.] Conceptio Virginis gloriosæ. Sequitur textus, cui sub finem adjungunt: Treveris, [De Euchar.] sancti Eucharii, primi ejusdem loci episcopi & confessoris, qui extitit unus de septuaginta duobus discipulis Domini.

Ultraject. Alio principio: Conceptio beatæ Virginis Mariæ. [Concept. De Eutych.] De Eutychiano autem post sepelivit, textui inserit: Hic constituit, ut fruges, fabæ, & uvæ tantum super altare benedicerentur, & qui martyrem sepeliret, sine dalmatica aut collobio purpurato non sepeliret.

Leyden-Lat. Initium & finem habet, ut Antverp-max. &c. In Eutychiano convenit cum Ultraject. Convenit etiam Alberg. Sed hic de Conceptione scribit: Festum Conceptionis gloriosæ Virginis Mariæ, quæ in Danic. recentiori manu adscripta sunt. In reliquis citati codices concordant.

Centulen. Exordium humanæ redemptionis, & initium nostræ illuminationis, præconatur hujus pia solennitas noctis ac diei, quando propitiante Deo concepta est mater & Virgo Maria, [De Concept. B. M. V.] paritura filium Dei. Romæ, sancti Euticiani Papæ & martyris, qui per diversa loca trecentos quadraginta duos martyres sepelivit. [De Euchar.] Treveris, sancti Eucharii episcopi & confessoris, quem beatus Petrus Romæ ordinavit, & in Gallias cum Materno & Valerio misit. Alexandriæ, beati Macharii martyris sub Decio.

[De Concept.] Bruxellen. Conceptio beatæ Mariæ semper Virginis, & matris Domini nostri Jesu Christi. Sequitur textus purus. Tum: Romæ, sanctorum Zenonis, [Zenonis &c.] Eusebii & Successi episcoporum, & Urani presbyteri. Non huc pertinet Zeno, Vide Hieronymiana. Treveris, [Eucharii.] beati Eucharii, primi ejusdem urbis episcopi & confessoris, qui extitit &c. ut Antverp-max. [Romarici. Leonardi.] Et sancti Romarici confessoris. Eodem die, in territorio Dunensi, depositio sancti Leonardi, eximii confessoris.

Hagenoyen. De festo Conceptionis aliqua narrat, quæ describere operæ pretium non duco. Eutychianum distulit in diem sequentem. Itaque secundo loco habet: In civitate Treveris, depositio sancti Eukarii, [Plura de Euchario.] primi ejusdem civitatis episcopi. Hic extitit unus de LXXII Christi discipulis. Hic ibidem prædicans, mortuos duos suscitavit; & cum quodam tempore crucem contra paraliticum faceret, mortuus ibi sub terra latens surrexit, propter quod miraculum, totam civitatem ab ydolatria convertit & baptizavit. Miracula plura fecit; ecclesias ædificavit, & viginti tribus annis ibi episcopus sedit, & in pace obiit. In Macario, satis purus est. [Leonardi.] Tum: Item beati Leonardi episcopi & confessoris. In Auynionis civitate juxta Rodanum, sanctæ Cæsariæ virginis & martyris. [Cæsariæ.] Non magis hanc Cæsariam novi, quam Leonardum episcopum. Indicatur haud dubie Casaria, de qua vide Castellanum. Varia de ipsa apud nos collecta sunt, danda in Actis ad diem IX Decemb. [Romarici.] In monasterio Habetensi, sancti Romarici abbatis.

[De Eutych.] Aquicinct. De Eutychiano, textui inserit fere ut supra: Hic constituit, ut qui martyrem sepeliret, sine dalmatica & colobio purpurato nullatenus sepeliret, & ut fruges, fabæ & uvæ super altare tantum benedicerentur.

[Zenonis.] Codex Ursini a Rosemberg. In civitate Verona, sancti Zenonis episcopi & confessoris. Vide XII Aprilis, & Castellanum hoc die in notula. Treveris, [Eucharii.] sancti Eucharii, primi ecclesiæ loci episcopi & confessoris, qui fuit unus de LXXII discipulis.

[Leonardi.] Ambianen. In territorio Dunensi, sancti Leonardii, eximii confessoris.

[Sanctificat. B. M. V.] Matric-Cartus Ultraject. Sic orditur: Sanctificatio beatæ Mariæ. Additur autem hæc notatio: Verum anno MCCCCLXX talis a Capitulo nostro generali emanavit ordinatio: Ob uniformitatem laudabilem, in Ordine nostro observandam, & præcipue in celebratione divinorum, ordinamus quod festum Virginis Mariæ, quod modo Ecclesia solemniter celebrat VI Idus Decembris, amodo sub nomine Conceptionis, per totum Ordinem universaliter celebretur, quemadmodum alias per Ecclesiam fuit determinatum, non obstante statuto, quod de sanctificatione facit mentionem Sequitur demum: [Romarici.] Romarici abbatis. Eutychiani Papæ. Macarii martyris.

Altemps. Item translatio sancti Sebastiani martyris & Gregorii doctoris Anglorum. [Translat. Sebast. &c.] Vide Auctaria die sequenti.

Florentin. Veronæ, natale sancti Zenonis episcopi & confessoris, [Zenon. ep. Zenon. M.] totius sanctitatis viri. Item passio sancti Zenonis episcopi & martyris, qui apud Nicomediam civitatem passus & sepultus est, sub Juliano sacrilego imperatore. Tum solus Strozzian. Romæ in cœmeterio Priscillæ, [Crescentiani] sancti Crescentiani martyris, ut lege in gestis sancti Marcelli Papæ. Vide supra XXIV Novembris.

Montis Sancti. Recolitur celebre festum sancti Romarici, [Multa de Romarico.] ducis eximii & confessoris emeriti, qui pompaticas parvi pendens divitiarum phaleras, cum foret generis quantitate nobilissimus, omnipotenti Deo se sanctoque Petro innuit habendum, mancipiis omnibus ac prediis, suum cum certis privilegiis ditans monasterium, quod antiquitus Habendum castrum; nunc mons sancti Romarici nuncupatur. Roma etiam ditione & auctoritate Regum decrevit atque censuit esse subactum. In his claritas desideratur.

Caudiacen. In territorio Lugdunensi, loco qui Sapiniacus vocatur, [Translat. Baldomeri.] translatio sancti Baldomeri viri Dei & confessoris.

Divionen. In territorio Divionensi, depositio sancti Leonardi, [Leonardi.] eximii confessoris.

Remens. SS. Tim. & Apoll. In territorio Dunensi, [Ejusdem] depositio sancti Leonardi confessoris.

Editio Lubeco-Col. Conceptio gloriosæ Virginis Dei genitricis Mariæ, [De Concept. De Eutych.] sicut concepta est in utero beatæ Annæ matris suæ. De Eutychiano habet sicut Ultraject. supra. In Macario, pura est. [Plura de Euchario.] Dein: Treveris, sancti Eucharii, primi ejusdem loci episcopi & confessoris. Qui extitit unus de LXXII discipulis Domini, & postea a beato Petro Apostolo, una cum discipulis suis Valerio & Materno, qui in decursu temporis in eodem episcopatu successerunt, directus [est] ad prædicandum. Qui populum ab idolorum cultura revocavit, & ad fidem Christi convertit. In territorio Dunensi, depositio sancti Leonardi episcopi & confessoris. [Leonardi.]

Belin. Incipit: Conceptio immaculata sacratissimæ Virginis Mariæ, [De Concept.] genitricis Dei & Domini nostri Jesu Christi. Sequitur textus satis purus, sed in fine: [Zenonis.] Eodem die apud Veronam, sancti Zenonis episcopi & confessoris. Vide supra. Item sancti Martini abbatis. [Martini.] Ex die præcedenti. In altera editione expunctum τὸ immaculata. Omissus est Martinus; [Leonardi.] sed adjicitur: Eodem die, sancti Leonardi presbyteri.

Greven. In fine: Ipso die secundum Catalogum & alios, [Zenonis.] beati Zenonis episcopi Veronensis & martyris, cujus meminit B. Gregorius tertio Dialog. 5, Usuardus habet eum pridie Idus Aprilis. Treveris, sancti Eucharii, [De Euchar.] primi ejusdem urbis episcopi & confessoris. Hic unus fuit de LXXII Domini discipulis, atque a beato Petro cum duobus aliis Valerio & Materno Treverim missus, populum ab idolorum cultura revocavit, plenusque operibus bonis in Domino quievit. [Genebandi.] Genebandi episcopi Laudunensis & confessoris, de quo in gestis beati Remigii. Romæ, natale beati Eusebii episcopi. [Eusebii. Syri.] Syri Papiensis episcopi primi & confessoris hic natale. Hunc Usuardus habet secundo Idus Septembris, die scilicet, quo memoria ejus & Yventii discipuli successorisque sui insimul recolitur. [Romarici cum elogio.] Eodem die, sancti Romarici abbatis & confessoris. Qui cum magnus esset in palatio Theodeberti regis Austrasiorum, omnibus renuntians, in Luxoviensi cœnobio, sub sancto Amato monachus primum, deinde abbas factus, tempore quodam apud Vosagum, vas siceræ, quod pridie evacuatum fuerat, & sine duciculo relictum, oratione facta signoque crucis edito plenum reddidit, ubi ad miraculi stuporem & hoc accessit, quod ex ipso vase aperto nihil omnino cælitus dati liquoris in terram defluxit. [Eutychiani monachi.] Item Euticiani monachi & confessoris, qui ut libro 1 Tripartitæ historiæ dicitur, in Bithania Olimpum habitans, ad curandas passiones, & miracula rerum & operum divina repletus gratia, Constantino Augusto propter virtutem vitæ charus admodum erat.

Molan. In fine: Eodem die apud Veronam, sancti Zenonis episcopi & confessoris. [Zenonis. Martini. Leonardi.] Item sancti Martini abbatis. Eodem die, sancti Leonardi, presbyteri, confessoris in territorio Dunensi. Treveris, natalis sanctæ Anastasiæ. [Anastasiæ.] Typis minoribus: Eodem die, sancti Romarici, abbatis Luxoviensis & confessoris. Item Eutychiani monachi &c. ex Greven. [Eutych.] Editiones aliæ: Treveris, depositio sancti Eucharii episcopi & confessoris. [Eucharii.] Et sanctæ Anastasiæ. Eodem die, sancti Romarici confessoris. In territorio Dunensi, sancti Leonardi presbyteri. De Zenone, ut in prima. [Patapii.] Die Octava, sancti patris Patapii. Vide elogium in Martyrologio Romano.

V Idus.
Die 9.

[Leocadiæ.] Natalis sanctæ Leochadiæ virginis, quæ a præfecto Hispaniarum Daciano, apud Toletum dura carceris custodia macerata, cum gravissimos beatæ Eulaliæ & reliquorum martyrum audisset cruciatus, genibus in oratione positis, impollutum Christo spiritum reddidit. [Cypriani.] Ipso die, sancti Cypriani abbatis Petragorici, magnificæ sanctitatis & clarissimi in miraculis viri.

Puri sunt Praten. Herinien. Antverp-maj. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Antverp-maj. & Molan. recte scribunt Leocadiæ, sed in textu servata est reliquorum codicum lectio. De Daciano alibi dictum est, hic rursus aliqui Datiano, Tornacen. Deciano &c. At quid vult Munerat. per præfecto Hyspaniano? Suspicor voces duas Hispaniarum Daciano typographi imperitia male in unam coaluisse, quemadmodum altera Greveni editio pro Eulaliæ pessime formavit Lualiæ. In Munerato est dire pro dira. Molan. legit spiritum Christo reddidit, quod Adonianum est; sed Usuardi lectio ex codicibus aliis probatur. Nonnulli codices habent Cipriani, ut Greven. sed Praten. Herinien. &c. melius ut est in textu. Errat Antverp-maj. dum pro Petragorici, ponit Petragoricæ.

[Leocadiæ.] Observatio. Quæ hic primo loco refertur illustris Toletana virgo Leocadia, nec in Hieronymianis codicibus, nec in serie Bedæ, nec apud Wandelbertum nota, ab auctore Romani parvi primum & simplicissime consignata est: Leocadiæ virginis, nulla loci, temporis aut martyrii facta mentione, unde verosimillime conjicias, nulla sanctæ Acta vidisse Martyrologii hujus compilatorem. Aliqua nihilominus olim exstitisse necesse est, ex quibus Martyrologus Viennensis eam mortis circumstantiam decerpserit, quæ ex ipso in textum nostrum translata est. Quæri posset, cur Leocadia hoc die celebretur, si verum est, eam tunc Christo spiritum reddidisse, cum gravissimos beatæ Eulaliæ, & reliquorum martyrum audisset cruciatus; Eulalia vero Emeritensis, quæ hic haud dubie innuitur, passa sit X Decembris? Jam satis nota est recepta nobis & unice vera solutio; videlicet, arbitrarium plane fuisse Adonis antesignano, hujusmodi celebritates certis diebus affigere: ipsum autem præfatus Ado, & post Adonem Usuardus bona fide secuti sunt. Pervulgata Leocadiæ memoria ex Conciliis Toletanis, in ejus ecclesia habitis, repetitur, atque item a ternis basilicis in sola Toletana urbe ejus nomini consecratis, de quibus vide Notationem Baronii, ubi etiam agitur de corporis translatione, quam Molanus in Natalibus Sanctorum Belgii in dubium revocat. Nos alibi eam controversiam discutiemus, nonnulla Leocadiæ Acta manuscripta vulgaturi, quæ hactenus typis edita non existimo. De eorum sinceritate hic non disputo, imo ultro fateor, passionem longiorem, quæ apud nos exstat, panegyrim potius videri, quam exactam rerum gestarum narrationem. Nihil reperit Surius præter Adonianum elogium, cui Marinei verba adjunxit, de Sancta ab altis Toletanæ urbis mœnibus præcipitata, quæ verum martyrium indicant, ubi Leocadia a Concilio Toletano IV, apud Labbeum tomo 5 col. 1702, nonnisi beatissima & sancta confessor appellatur. Videri possunt paucula, quæ de Sancta nostra habet Tillemontius tomo 5 pag. 57; & siquis curiosius indagare voluerit, quo fundamento Ordini Carmelitarum adscripta fuerit Leocadia, adeat Responsiones Papebrochii ad art. XVI, a num. 77. Sufficiat modo exhibita textus nostri origo & ad Usuardum transfusio.

[Cypriani.] Cyprianus abbas Petragoricus a solo Adone positus est, qui hic alium suum fontem, nempe Gregorii Turonensis librum de Glor. Confessorum; ut sæpe alibi solet, consuluit, elogium decerpens ex cap. 100, quod Noster integrum adoptavit. De Sancti gestis nihil præterea traditum novimus, neque Petrus in Catalogo lib. 1 cap. 51, neque Trithemius de viris illustribus Ordinis sancti Benedicti, a Baronio citati, plura aliunde suggerere potuerunt. Sitne porro Cyprianus hic Ordini Benedictino accensendus, alibi examinabitur. Wandelbertus hoc die totus est in translatione sancti Sebastiani: versus dabimus inter Auctaria.

AUCTARIA.

Praten. Inter puros relictus est, licet hoc die solummodo textum referat usque ad custodia macerata, exciso pro reliqua parte folio, ut testatur Sirmondus, qui reliqua textus supplevit ex codice altero, quod vocamus B.

Tornacen. In textu purus, superaddit: Jotro monasterio, [Baldæ.] sanctæ Baldæ virginis.

Rosweyd. In fine subdit: Translatio sancti Sebastiani martyris. [Translat. Sebastiani.] Hæc est, quam dixi a Wandelberto versibus decantari hoc modo:

Sebastianum quinis celebramus, ab Urbe
Translatum, proprio quo Gallica rura patrono
Exultant, ingens templum cui surgit in ora;
Antiquoque nitent æquantia culmina fastu.

[Successi &c.] Sequitur in prædicto codice: In Africa, Successi episcopi & martyris & aliorum viginti quatuor. Antiochiæ, Jherontii martyris & aliorum novem. [Gerontii &c] Hæc ex Hieronymianis emendanda sunt.

Pulsanen. Primam sic refert: Natalis sanctæ Leuchadiæ virginis. In altera paulo propius ad puritatem accedit.

Antverp. Max-Lubec. Ughellian. Antverp-max. cum sex codicibus mediæ notæ, & Bigotian. signatus P. 5. Omnes conveniunt in hac additione: [Petri & sociorum.] In Africa, sanctorum Petri, Successi, Bassini, Porphirii & Urbani. Aliqui ex his scribunt Basini, & omittunt &.

[Textus contractus.] Centulen. In Hispaniis, sanctæ Leocadiæ virginis, quæ apud Tholetum durissima carceris maceratione laniata, impollutum Christo spiritum reddidit. Petragoricas, sancti Cypriani abbatis, magnificæ sanctitatis viri, confessoris.

[Melchiadis.] Bruxellen. Incipit: Romæ, Melchiadis Papæ & martyris; qui constituit, ut nulla ratione Dominica die jejunium ageretur, quia eo die pagani quasi sacrum jejunium celebrabant. Supra ad X Januarii & die sequenti sæpius recurrit. Pergit: Cellensi monasterio, [De Leocad.] natale sanctæ Leochadiæ virginis. Quæ a præfecto &c. pure. Adverte hic indicari cœnobium, quod vulgo sancti Gisleni dicitur, quo corpus ex Hispania allatum memorant; an post Toletum relatum, disceptatur. Sequitur: In Africa, [Petri & sociorum.] sanctorum martyrum Petri, Successi, Bassini, Porphirii, Urbani, Victoris & Bonifacii. In Antiochia, [Gerontii &c.] sanctorum martyrum Gerontii, Polenciæ, Silvanæ, Valentini, Felicis & Euticiani. Hi omnes ex Hieronymianis accepti sunt: vide ibi. In ultima annuntiatione satis purus est.

[Eutychiani.] Hagenoyen. Huc transtulit Eutychianum Papam, de quo die præcedenti satis dictum est. Tum: [Syri.] In civitate Papia, natale sancti Syri, ejusdem civitatis episcopi, magnæ sanctitatis viri. Et die præcedenti, & hic sæpius recurrit; jam dixi de eo actum XII Septembris. Sequitur Leocadia, non omnino pure relata. Dein: In Affrica, sanctorum martyrum Petri, [Petri & sociorum.] Successi, Passini, Porfirii & Urbani. In Cypriano, etiam aliquid immutatum est. Sequitur: In pago Vimacensi, natale sancti Walerici presbyteri & confessoris. [Walerici.] Vide XII Decembris. Item in Jherusalem, nativitas sancti Jaachim, [Joachim.] patris sanctæ Dei genitricis Virginis Mariæ. In territorio Lemonacensi [lege Lemovicensi] sanctæ Valeriæ virginis. [Valeriæ.] Est in Romano, sed vide notulam Castellani.

Aquicinct. Cum multis aliis codicibus scribit Datiano, pro Daciano. In fine: Apud Ticinum, depositio sancti Syri episcopi & confessoris. [Syri.] Vide dicta ad Hagenoyen.

Victorin. & Reg. Suec. signatus num. 130. Eodem die, [Ejusdem.] sancti Syri episcopi.

Matric-Cartus-Ultraject. Caret toto hodierno textu, hanc solam annuntiationem referens: [Eucharii.] Eucharii Treverensis episcopi. Vide de hoc Auctaria diei præcedentis.

Reg. Suec. sub num. 428. Eodem die, exceptio corporum beatorum Sebastiani & Papæ Gregorii. [De Seb. &c.]

Codex D. du Cheval. signatus B. In Africa, sanctorum Petri, [Petri & sociorum.] Bassini, Porphyrii & Urbani. Conveniret cum codicibus mediæ notæ &c. nisi deesset nomen Successi.

In Vatican. signato num. 5949. Adjicitur textui: [Zenonis.] Et sancti Zenonis confessoris. Vide dicta ad diem præcedentem.

Florentin. In fine: Apud Ticinum sive Papiam, sancti Syri episcopi & confessoris. [Syri.]

Editio Lubeco-Col. In Leocadia interserit nomina tyrannorum Diocletiani & Maximiani. Secundo loco: [Petri &c.] In Africa, sanctorum Petri, Successi, Basini, Porphirii & Urbani martyrum. Sequitur de Cypriano, satis pure. Tum: Eodem die, [Joachim. Anastasiæ. Advent. Patrocli.] memoria beati Joachim patriarchæ, patris gloriosæ virginis Mariæ. Treveris, sanctæ Anastasiæ virginis. In Susato, adventus sancti Patrocli martyris. Vide Grevenum.

Belin. In prima editione, textui adjicit: In Affrica, [Petri &c. Siri. Valeriæ.] sanctorum Petri, Successi, Bassiani. Eodem die, beati Siri Papiensis episcopi. Altera superaddit: Lemovicas, sanctæ Valeriæ virg. & mart.

[Jaochim.] Greven. Joachim patriarchæ, patris gloriosæ Dei genitricis Mariæ, hic solennis servatur memoria. Translatio sancti Bartholomei Apostoli a Benevento Romam. [Translat. Bartholom. Success. &c.] In Africa, sanctorum Successi episcopi, Petri, Basini, Porphirii, Urbani, Victoris, Bonifacii & aliorum decem & octo. Antiochiæ, sanctorum Gerontii, [Geront. &c.] Polentiæ, Sylvanæ, Valentinæ, Felicis & Euticiani. [Proculi Veronensis.] Veronæ, sancti Proculi, ejusdem civitatis episcopi quarti, & confessoris. Qui tempore Maximini imperatoris, martyrii flagrans desiderio, sponte se gentilibus offerens, ab eis tamquam delirus senex, colaphis & fustibus cæsus, extra civitatem pulsus, tandem signis & virtutibus inclytus quievit in pace. Vide quæ de variis Proculis diximus in Observatione, 1 Decembris. Sequitur: In Susato, oppido diœcesis Coloniensis, adventus sancti Patrocli martyris, [Advent. Fatrocli.] a Trecassina civitate, per sanctæ memoriæ Brunonem Coloniensem archiepiscopum illuc translati. [Casariæ. Anastasiæ.] Cæsariæ virginis & martyris. Vide dicta die præcedenti. Treveris, sanctæ Anastasiæ virginis.

[Petri &c.] Molan. In Aphrica, sanctorum Petri, Successi, Bassiani. [Syri.] Eodem die, beati Syri Papiensis episcopi. Utramque descripsit ex Belin. Pergit: Jotro monasterio, [Baldæ. Valeriæ.] sanctæ Baldæ abbatissæ. Vide Castellanum. Lemovicas, sanctæ Valeriæ virginis & martyris. Et typis minoribus: De qua scribit Martialis epistola 2 ad Tolosanos cap. 8. Editiones posteriores eadem prorsus habent de tribus martyribus Africanis, de Syro & Balda; de Valeria nihil, sed translata hic est ad diem sequentem.

IV Idus.
Die 10.

[Carpophori & Abund.] Apud civitatem Hispolitanam, sanctorum martyrum Carpofori presbiteri & Abundii diaconi, qui persecutione Diocletiani primo fustibus crudelissime cæsi, deinde in carcerem negato cibo & potu retrusi, rursum equuleo torti, & post hæc diu carcere macerati, novissime gladio percussi sunt. In Hispania civitate Emerita, [Eulaliæ.] passio sanctæ Eulaliæ virginis, quæ cum esset annorum tredecim, pro confessione Christi, jussu Daciani præsidis, plurima tormenta perpessa est, novissime in equuleo suspensa & exungulata, faculis ardentibus ex utroque latere appositis, hausto igne spiritum reddidit. Eodem die apud præfatam urbem, [Juliæ.] sanctæ Juliæ martyris, quæ fuit convirginalis sanctæ Eulaliæ & comes individua ad passionem properanti.

Sumitur ex Praten. Herinien. Antverp-maj. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Præcipua & notabilior versatur in nomine loci, ubi Carpophorus & Abundius passi fuerint, quemque Romanum parvum clare nominavit Spoletum, nisi forte correctricem manum adhibuerit Rosweydus. In Adone certo scriptum est apud Hispolitanam civitatem. Variant codices Usuardini, inter quos Praten. & Belin. diserte legunt Spoletanam; Antverp. & Max-Lubec. Spolitanam; Rosweyd. & Molan. Hispalitanam; reliqui passim Hispolitanam cum Adone, a quo Usuardum recessisse, nihil est quod satis persuadeat. At ubi demum quæretur civitas illa Hispolitana? Hic nodus est; cui solvendo non apte in Beda Plantiniano ingeritur Hispalis Bæticæ, ad quam hos martyres pertinere frustra, ni fallor, contendunt, qui ex quantumvis levi nominis similitudine Sanctos quoslibet in Hispaniam undequaque solent transvehere. Si Carpophorus aliquis Hispalensis episcopus fuit, is a nostro distinctissimus est. Scrupulosior hic Baronius a nominando loco abstinuit; non dubitarem ego Spoletum eligere, vel saltem ejus territorium, quo fere recidit notula Castellani, ut locus sit Sassovivo, apud Fulginium, inter Spoletum & Spello, Latine Hispellum, unde ad formandam civitatem Hispolitanam facillimus est progressus. De Spello vel Hispello aliter Latine reddito, egimus XVIII Maii in S. Felice, de quo vide in Actis tomo 4 Maii pag. 167. Siquis meliora invenerit, ultro amplectemur. Plura dabit Janningus in citata non semel dissertatione, suo loco publicanda. Alia difficultas in Eulaliæ ætate, quam codices aliqui duodennem dumtaxat faciunt; nos ex probatissimis & ex Adone putamus, Usuardum scripsisse annorum tredecim. Munerat. male legit jugulata, pro exungulata. Servavimus Carpofori &c. ex solita codicum orthographia. Abundi, Abundancii, Datiano &c. scriptoria ferme sphalmata sunt.

[Carpophori & Abundii] Observatio. Prima nostra annuntiatio hic rursus a Romano parvo procedit, secundo loco post Eulaliam his verbis signata: Spoleti, Carpophori presbyteri & Abundii diaconi. Rabanus absque positione scripsit: Eodem die, sancti Habundi & Carpofoli martyrum. Ado sic locum formavit, ut multis tricis ansam præbuerit, de cetero elogium texens, cujus potiorem partem extraxit Usuardus, pro ut in textu nostro producitur. Apud alios Martyrologos, nulla de his Sanctis memoria. Adoni præluxerunt Acta, qualia a Mombritio edita sunt, Baronii, imo cujuslibet non plane imperiti, judicio admodum depravata, adeo, ut non videam, mendis omnibus facile expurgari potuisse. An id præstiterit Joannes Baptista Bracchescus, Ordinis Prædicatorum in vita a Baronio citata, explorare non licet, cum vitam illam hactenus non viderim. De his, horumque sociis Umbriæ Sanctis alibi cum Bollando locuti sumus, non semel lectores remisimus ad Janningi Tractatum de Dodecade Sanctorum Umbriæ, cui opportunus locus dari poterit IX Julii, cum de Brictio ex duodecim uno, agendum erit. Pluribus hic immorari operæ pretium non arbitror; citavimus alibi Tillemontium tomo 5 pag. 132. De loco actum est in Variantibus: collectanea nostra Mss. de Sanctorum passione & translatione, suo tempore illustrabuntur.

[Eulaliæ.] Inter Hispanas Virgines pro fide Christi martyrio coronatas merito celebratissima censetur Eulalia, non jam Barcinonensis, de qua egimus XII Februarii, sed quæ Emeritæ passa est; die præcedenti, ut mihi quidem videtur, in Leocadiæ elogio appellata. Nota est alterutra (nam duas esse tantisper supponimus) in Kalendario Carthaginensi: IV Idus Decembris, sanctæ Eulaliæ. Apud codices Hieronymianos tribus consequenter diebus, hoc nempe, XI, & XII Decembris recurrit Eulaliæ nomen, primo & ultimo Almeriæ vel Almeri, medio autem Romæ. Plures synonymas esse potuisse, non negaverim; at nisi vehementer fallor, Almeria pro Emerita illuc irrepsit, nonnullis codicibus Eremitam diserte exprimentibus. De qua re, uti & de repetitione, pluribus disserit Florentinius. Nullam Eulaliam celebravit Beda XII Februarii, unde ad hunc diem retulit Barcinonensem: Natale sanctæ Eulaliæ virginis in Barcilona &c. in quo eum secutus est Rabanus, sic tamen ut hic Emeritensem referat XII Decembris. Romanum parvum etiam distinguit, dum XII Februarii Barcinonem expressit, hic vero: Eulaliæ virginis martyris, ut certo diversas supponere videatur. Sic item Ado, diversa utrique tribuens elogia, tametsi nonnulla confuderit, dum Barcinonensem ex passione sanctæ Leocadiæ se accepisse testatur. Quodcumque textus noster utroque die refert, Adonianum est. At necdum sublata est confusio, de qua XII Februarii in Actis plura memoravit Henschenius, hoc die in eodem opere denuo examinanda & illustranda. Unica Eulalia, an geminæ fuerint, potissimum controvertitur. Qui Eulaliam Barcinone natam, Emeritæ passam volunt, vel qui Emeritæ natam & passam, Barcinonem subinde transferunt; dum Actorum difficultates evitant, in alias labuntur. Certe ex citatis a Ruinartio Sacramentariorum aut Missalium documentis, binas fuisse suadetur. Quidquid unius Acta fortasse alteri attributa fuerint. Fateamur cum laudato scriptore, ex neutra parte certa occurrere argumenta, quæ rem penitus conficere valeant; quo demum etiam deflectit nota Tillemontii tomo 5 pag. 713. Interim Emeritensis hodiernæ laudes egregie cecinit Prudentius, citato sæpius libro περὶ στεφάνων hymno 3, quem vide notis illustratum apud laudatum Ruinartium a pag. 497. Alios encomiastas enumerat Baronii Notatio, quibus recensendis supersedeo. Ex illis omnibus aliam vitæ seriem, neglectis Actis, quæ apud nos multa sunt, deduxit præfatus Tillemontius tomo 5 a pag. 320. Pro Eulaliarum distinctione clarissime pugnant bina Wandelberti disticha, quorum alterum Barcinonensi adscripsimus XII Februarii; hic vero alterum subnectimus:

Eulaliam sancto quartis veneramur amore
Hispanam; Emeritam cujus cruor ossaque servant.

Sed quid de Julia Eulaliæ convirginali? Equidem nihil reperio, cui tuto innitar. Prudentio ignotam fuisse, [Juliæ] satis ostendit ejus de ipsa silentium. Nec Juliæ usquam meminerunt Acta apud Mombritium, nec alia, quæ penes nos sunt manuscripta. Qui a codicis Epternacensis hodierno textu eam repetunt, facile advertunt, nomen Juliæ ibi pro Eulaliæ suppositum esse. Restat ergo ut sola Adonis auctoritate subsistat, qui in aliis Eulaliæ Actis eam invenerit, quod nos alibi accuratius inquiremus.

AUCTARIA.

Tornacen. Caret prima, in secunda purus est, in tertia mutilus, sistens in solis verbis: Juliæ virginis.

Rosweyd. In textu satis purus, habet in fine: [Melchiadis.] Romæ, Melchiadis Papæ & martyris.

Pulsanen. Primo loco habet de Eulalia, usque ad virginis. Secunda de Julia, partim excisa, partim mutila est. Carpophori & Abundii elogium plane expunctum est.

Antverp-max. Cum sex aliis mediæ notæ codicibus, [De Melch.] textui satis puro, in principio præfigit: Romæ via Appia, sancti Melchiadis Papæ; qui cum annis quatuor Romanam rexisset Ecclesiam, martyrio coronatus, sepultus est in cimiterio Calixti. Vide Aquicinct.

Centulen. Apud Emeritam Hispaniæ civitatem, sanctæ Eulaliæ virginis, [Textus mutatus.] quæ sub Daciano multa perpessa tormenta, novissime eculeo appensa, & igne ad latera posito ustulata, in confessione Christi emisit spiritum. Ipso die & ibidem, sanctæ Juliæ pedissequæ ejus. Item apud eamdem provinciam, sanctorum Carpofori presbyteri & Habundii diaconi, qui post multa sibi illata tormenta, gladio puniti sunt. Hic solus codex Usuardinus est in quo hoc die duo illi martyres Hispaniæ adscribantur; XII Decembris accedet Bruxellen.

Bruxellen. Incipit ab Eulalia, textui adjiciens: Et cernentibus Christianis, [De Eulalia.] in specie columbæ niveæ cælum petiit. Cujus sacrum corpus per triduum jussu præsidis pependit in ligno, sed nix desuper puellæ corpus aspexit, & nivali candore coopertum divina gratia dealbatum est. In Julia, non plane purus est. [Pauli.] In fine: Et natale sancti Pauli, cujus passio habetur. Distinctiori notitia opus est.

Hagenoyen. In prima & secunda nonnihil interpolatus est. Sequitur: Eodem die Romæ, natale sancti Meltyadis Papæ & martyris; [De Melch.] qui tribus annis, mensibus sex, & diebus octo Romanam rexit Ecclesiam. Hic tricesimus primus erat post Petrum, & constituit, ut die Dominica, & quinta feria nulla ratione Christiani jejunarent, quia pagani illos dies quasi sacrum jejunium [sacro jejunio] observabant. Et hic sub Maximiano martyrio coronatur. Viennæ, sancti Syndulfi episcopi & confessoris. [Sindulfi.] Hic a Mosandro Adoni tribuitur, sed Rosweydus in appendicem rejecit. In Curia Curiensi, sanctæ Eymericæ virginis & martyris. [Eymericæ. Lucii.] Item sancti Lucii regis, ob Christi fidem exusti. Ultimo loco refertur Julia, utcumque pure.

Aquicinct. In fine adjicit totam annuntiationem Melchiadis; quæ etiam apud Mosandrum Adoni adscribitur, a Rosweydo rejecta. Sic habet: [De Melch.] Romæ, depositio Melchiadis Papæ. Hic constituit, ut die Dominica [adde, & quinta feria] nullus fidelis jejunaret, quia ipsos dies pagani, quasi sacro jejunio celebrant. Et constituit, ut ex consecratu episcopi, oblationes propter hæreticos, per ecclesias dirigerentur. In pago Lemovicensi, sanctæ Valeriæ virginis & martyris. Vide Castellanum.

Victorin. & Reg. Suec. sub num. 130. In fine: Romæ, sancti Melchiadis Papæ.

Matric-Cartus-Ultraject. Eulaliæ virginis & martyris. [Leocadiæ.] Leuchadiæ virginis. Male ex die præcedenti ad hunc translata est. Sequitur: Sanctæ Juliæ virginis & martyris, quæ fuit socia Eulaliæ virginis. Carpofori presbyteri & Habundantii [Abundii] diaconi, martyrum.

Reg. Suec. sign. num. 428. Lemovicis, sanctæ Valeriæ virginis & martyris. [Valeriæ.]

In Vatican. num. 5949. Deest Julia.

Altemps. Eodem die, sancti Antigoni & sanctæ Eufrasiæ. Clarior notitia de hisce Sanctis desideratur. Addit codex: [Valeriæ.] Lemovicas, sanctæ Valeriæ virginis & martyris.

[Melchiadis. Savini.] Florentin. Romæ, sancti Melchiadis Papæ….. Item sancti Savini episcopi & confessoris. Puto placentinum indicari, sed hic colitur die sequenti. Vide ibi Auctaria nostra & Martyrolog. Rom.

Editio Lubeco-Col. Primo loco de Melchiade, in quo eadem ferme describit, quæ habet Aquicinct. supra. In prima nostra annuntiatione satis pura est. De Eulalia, sic legit: In Hispania, [De Eulaliæ.] civitate Emerita, passio sanctæ Eulaliæ virginis & martyris. Quæ cum temporibus Diocletiani imperatoris, duodecim esset annorum & nobilissimis orta natalibus, Daciano præside sedente pro tribunali, sponte se coram eo obtulit, & de crudelitate, quam in Sanctos Dei exercuerat, dire increpavit, quapropter ab eodem plurima tormenta perpessa est; novissime autem in eculeo suspensa & exungulata, faculis ardentibus ex utroque latere appositis, donec paulatim combusturum consumeretur. Sed ea orante, flamma in tortores eversa est, & perseverans in oratione, in columbæ specie spiritum emisit, videntibus populis & dicentibus; Gloria tibi Domine. In Julia, satis pura est. Demum: Viennæ, [Sindulfi.] sancti Sindulphi episcopi & confessoris.

Belin. Textui satis puro adjicit ut supra: Romæ, sancti Melchiadis Papæ & martyris.

[De Melch.] Greven. Romæ via Appia, beati Melchiadis Papæ. Qui cum ante beatum Silvestrum rexisset Ecclesiam annis quatuor, martyrio coronatus, sepultus est in cimiterio Calixti. Ipse constituit, ut die Dominica & feria quinta jejunium minime observetur, quod hos dies pagani prophanis jejuniis ducebant. [Pauli. Victoris &c. Silvini &c. Pauli PP.] Ipso die, passio beati Pauli episcopi, cujus passio habetur. Item, sanctorum Victoris, Adriani, Ceciliæ. Item Silvini, Valentini. Pauli Papæ & martyris, qui secundum Catalogum habetur VI Kal. Februarii. [Sindulfi. Pontianæ. Agricolæ.] Viennæ, beati Sindulphi episcopi & confessoris. Pontianæ virginis. In civitate Armennis, natalis sanctæ Agricolæ.

Molan. In prima editione unicum habet augmentum, quod descripsit ex Belin. Romæ, sancti Melchiadis Papæ & martyris. [Melchiadis.] In posterioribus editionibus de Melchiade post Papæ, duo sequentia verba parenthesi includit, ut martyrium in dubium revocet. Vide Romanum & Notationem Baronii. Castellanus ex veteri Kalendario Bucheriano recte contendit, Melchiadis natalem ad X Januarii referendum; quo die vide Auctaria. [Sindulfi. Valeriæ.] Porro præfatæ editiones posteriores superaddunt: Viennæ, sancti Sindulphi episcopi & confessoris. Lemovicas, sanctæ Valeriæ virginis & martyris. [Mercur. &c] Apud Leontinos in Sicilia, sanctorum militum viginti martyrum, quorum unus Mercurius dicebatur, sub Tertyllo præside, Licinio imperante, qui a sanctis Alphio, Philadelphio, & Cyrino conversi fuerant. [Menæ & sociorum.] Die decima, sanctorum martyrum, Menæ, Hermogenis & Eugraphi. Vide Sur.

III Idus.
Die 11.

[Damasi. Thrasonis & socior.] Romæ, natalis beati Damasi Papæ, & passio sancti Trasonis martyris, qui cum esset christianissimus, jubente Maximino tentus est, ac cum aliis duobus Pontiano & Prætextato, martyrio coronatus. [Victorici & socior.] Civitate Ambianis, sanctorum martyrum Victorici & Fusciani. In horum naribus & auribus jussit judex tarincas immitti, & clavis candentibus capita transfigi, deinde oculos evelli, ac postremum per eorum corpora jaculari, sicque una cum sancto Gentiano hospite suo capitibus amputatis migraverunt ad Dominum. [Eutychii.] In Hispaniis sancti Euticii, cujus gesta habentur.

Sumitur ex Praten. Herinien. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Greven. & Molan. omittunt in principio natalis. Trasonis scribunt fere codices omnes. Maximino legit Ado, & ita probatissimi codices, contra alios multos, in quibus mutatum est nomen in Maximiano. Herinien. posuit coronatus est. Greven. & Molan. pro christianissimus, simpliciter habent christianus. In Ambianensibus ex sensu Usuardi ordinandis occurrit difficultas, ob quam Pratensis cum suis a puris ferme excludi merebatur, utpote qui contra Actorum fidem, in principio legit: Gentiani & Fusciani; in fine autem, cum sancto Victorico hospite suo. Dices, Usuardum sic scribere & sic errare potuisse; non existimo: cum Acta ipsa præ oculis habuerit. Melius Herinien. Gentianum hospitem facit, sed non recte in initio tres simul componit, Victorici, Gentiani & Fusciani. Optime fortasse legunt Antverp. & Max-Lubec. Fusciani & Victorici, attamen Munerat. Greven. & Molan. præferendos video, dum cum Adone exordiuntur a Victorici & Fusciani, quos ita dispositos inveniens Usuardus, sic, procul dubio, servaverit, cetera ex Actis adjungens, nihil solicitus, quem e duobus præponeret. Naribus vel auribus habent Praten. Herinien. & pauci alii; at sensus exigit, ut cum Greven. Molan. & majori numero legatur, naribus & auribus. Non displicet Molani conjectura, qua putat tarincas vel taringas (quam vocem antiquam Gallicam esse, testantur Acta S. Quintini apud Cangium) accipi pro ringen, quæ vox Belgice annulum significat: si sudes mavis, ut est apud Florum, per me licet. Servo Euticii cum plerisque codicibus.

[Damasi.] Observatio. Damasi Papæ vetustam in Martyrologiis venerationem probat repetita ejus (ut aliqui sentiunt) apud Hieronymianos codices, tum pridie, tum hoc die celebritas: Romæ, Damasi episcopi, vel Depositio Damasi episcopi; quæ verba die X leguntur: at non satis obvium est statuere, utrum, dum codex Epternacensis, sub hodiernæ Tabulæ initium habet, Depositio Damasi, Eulaliæ, Trasonis &c. ibi Damasus Papa intelligatur, qui in aliis codicibus hoc die notus non est. Ceterum Beda diserte hic legit: Natale sancti Damasi Papæ, quibus paucula superaddidit Rabanus. Romanum parvum simpliciter: Romæ, Damasi Papæ. Nihil adjicit Viennensis præter solum tempus sedis, quod ad annos XVIII, menses III, dies II extendit, de quo alibi quærendum erit, uti & de multis aliis, circa Damasi vitam & gesta controverti solitis. Videatur Baronii Notatio, ubi ad suos Annales remittit, in quibus præstantissimi Pontificis fidem & mores adversus obtrectantium Luciferianorum calumnias egregie vindicavit. Cetera suggerent Hieronymus & Patres scriptoresque alii, ex quibus Tillemontius vitæ cursum contexuit tomo 8 a pag. 386 per quindecim articulos. Wandelberti versus infra subjiciam. Damaso subnectit Romanum parvum: Et martyrum Pontiani, Prætextati & Thrasonis, qui martyribus, de facultatibus ministravit. In eamdem sententiam & eodem ordine loquitur Ado, [Thrasonis & socior.] ex quo Noster totam elogii sui materiam desumpsit, mutata tamen nominum serie, quam dicerem, ipsum ex Hieronymianorum sensu attemperare voluisse, in quibus. Thrasonis nomen primo loco ponitur, nisi omisisset Capitulinum, qui inter Pontiani & Prætextati refertur. Hoc miror, ita annuntiationem hanc cum prima cohærere, acsi Martyres illi ad eadem Damasi tempora pertinerent. Legi potest Florentinii notatio. De horum Sanctorum Actis eadem habenda est ratio, quæ de aliis Martyrum gestis, ex sancti Marcelli Papæ vita acceptis, non semel superius indicata est.

In Ambianensibus variant iterum apographa Hieronymiana, inter quæ exactius legit Corbeiense, [Victorici & sociorum.] dum ait: Ambianis civitate, natalis Victorici, Fusciani, & Gentiani martyrum, quos modo non multum dissimili etiam exhibet Rabanus. Florus ex eorum Actis nonnulla producens, scribit: Passio sanctorum Gentiani, Victorici & Fusciani. De his nihil in Romano parvo; nec verosimile est Adoni innotuisse istorum Martyrum Acta, dum solos nominat Victoricum & Fuscianum, cum hoc elogio: Qui gloriosissimam fidei suæ confessionem sanguine passionis decoraverunt: quæ patet martyribus quibuslibet applicari posse. Ast Usuardum præfata Acta vidisse, manifestum est. An prout nunc alicubi exstant, non ausim asserere; nam si vera est Tillemontii conjectura, vix ea XII seculum superant. Fatendum itaque, alia & diversa & multo antiquiora fuisse, si vere a Floro scripta sunt, quæ in nostra Bedæ editione ei tribuuntur, ubi pro tarincas substituitur sudes, ac in fine adstruitur multis Sanctis commune miraculum de proprio capite manibus deportato &c. De Usuardo dubium non est, quin passionis modum ex ipsis Actis, ut a Bosqueto, De ecclesiis Gallicanis parte 2 a pag. 157 edita sunt, plane descripserit. Eorum compendium Gallice tradit Tillemontius tomo 4 pag. 454 & 455, ubi & corporum translationem describit, quæ exstat apud Mabilionem sec. 4 Benedictino parte 2 pag. 487, ubi videnda prævia admonitio: cui addi potest nostri Motherii notula. De quibus omnibus in majori opere a nobis copiosius agendum erit. Wandelbertus solos Victoricum & Fuscianum ab Adone positos, sic post Damasum suis versibus honorat:

Roma litat Damasi ternis solennia Papæ.
Occurrunt, parilemque simul Victoricus, atque
Fuscianus habent festi votique nitorem:
Ambiana virent quorum nunc rura cruore.

Eutychius ex Hieronymianis ab Adone acceptus est, totidem omnino verbis a Nostro transumptus. [Eutychii.] Quæ gesta olim habita fuerint, ut Hieronymiani codices testantur, doceri cupimus. Ea nec ad Adonem, nec ad Usuardum pervenisse, demonstrat eorum de gestis silentium. Notabis obiter Danielem prophetam, a Romano parvo & Adone XXI Julii signatum, iisdem verbis ab utroque, nescio ob quam causam, hoc die repeti, unde in Auctaria nostra transfusus est.

AUCTARIA.

Tornacen. De Ambianensibus sic habet: Civitate Ambianis, sanctorum martyrum Gentiani & Fulciani. Desunt reliqua. In ceteris purus est.

Antverp-maj. In Ambianensibus similis est Praten. purus in reliquis, sed caret ultima.

Rosweyd. Post Damasi, sic annuntiationem distinguit: Item passio Trasonis, qui cum esset….. coronatus est, & aliorum sine numero, quorum nomina Deus scit. Vide Hieronymiana. De Ambianensibus, ut Praten. Purus est in ultima.

Pulsanen. Sic habet: Danihelis prophetæ. Romæ, sancti Damasi Papæ, [Danielis.] qui rexit ecclesiam annos 10, menses 3 & dies 3. Eodem die, sanctorum martyrum Pontiani, Prætextati & Trasonis. Nihil de Ambianensibus. In ultima ferme purus est.

Antverp-max. Ultraject. & Leyden. Ex Adone textum incipiunt: Danielis prophetæ. Tum: [Danielis. De Damaso.] Romæ via Ardeatina, natale sancti Damasi Papæ & confessoris. Hic rogatu B. Jheronimi instituit dici in fine psalmorum, Gloria patri cum versu sequenti. Sequitur: Ipso die, passio sancti Trasonis &c. pure per totum textum. Eadem habet Lovanien. sed elogium Ambianensium rescindit.

Alberg. Brevius orditur: Romæ via Ardeatina, natale sancti Damasi Papæ & confessoris. Tum: Eodem die, sancti Danielis prophetæ. Sequitur textus, ut supra. In modo convenit Danic. Verum de Daniele habet, ut Antverp-max.

[Danielis.] Centulen. Danielis prophetæ. Romæ, depositio Damasi Papæ & confessoris. Ipso die, sanctorum Pontiani, Prætextati atque Trasonis diaconi, martyrum. In Galliis civitate Ambianis, sanctorum Fusciani, Victorici, & Gentiani martyrum, qui gloriosam fidei suæ confessionem, sanguine passionis decoraverunt. De Eutychio, nihil.

[Oct Barbar. Danielis De Damaso.] Bruxellen. Octava sanctæ Barbaræ. Danielis prophetæ. Romæ via Ardeatina, sancti Damasi Papæ & confessoris; qui exhortatione beati Jeronimi, instituit dici in fine psalmorum, Gloria patri &c. Ipso die, passio sancti Trasonis &c. satis pure ut etiam in Ambianensibus. In Hispania, sancti Euthicii. Additur diverso atramento, cujus gesta habentur. Demum: Item transitus venerabilis Ydæ de Nyvella, [Ydæ.] monialis cœnobii de Rameya, Ordinis Cisterciensis.

Hagenoyen. Incipit ab Ambianensibus, non male. Non tam purus est in Thrasone & sociis, atque in Eutychio. Sequitur: Romæ, via Ardeatina, natale beati Damasi Papæ & confessoris; [De Damaso.] qui rexit Ecclesiam annis decem & octo, mensibus tribus. Hic elegans ingenium in componendis versibus habuit, multaque brevia opuscula eroyco metro edidit. Hic constituit ut psalmi die noctuque in ecclesia cantarentur, & ut chorus in duas partes divideretur, & alternatim canerent. Hic multa corpora sanctorum reperit, quorum tumbas versibus decoravit. Gloria patri cantari constituit. Macedonium hæreticum in concilio Constantinopolitano centum & quinquaginta Patrum dampnavit, & in pace obiit, [Elisabeth. Naum.] & ad sanctum Petrum sepelitur. In Jherusalem, sanctæ Elisabeth, matris sancti Johannis Baptistæ. Item apud Judeam, sancti Naum prophetæ. Hic hodie ponitur pro hujus codicis voluntate. Vide Martyrologium Romanum 1 Decemb.

Aquicinct. Post Damasi Papæ, subdit: Hic constituit, ut psalmi die noctuque canerentur &c. ut vide infra in additionibus Molani. Et post τὸ judex, additur nomen Rictiovarus.

Ambianen. De suis sic scribit: In Galliis, civitate Ambianis, natalis sanctorum martyrum Fusciani, Victorici, & Gentiani.

Matric-Cartus-Ultraject. Damasi Papæ & confessoris. Fustiani [pro Fusciani] & sociorum ejus martyrum. [Clodulfi.] Glodulphi episcopi: aliis Clodulfi. Vide Martyrologium Castellani. Trasonis martyris & sociorum ejus.

Vatican. sub num. 5949. Post Damasi, sic secundam annuntiationem ex Adone extendit: Et sanctorum martyrum Pontiani, Prætextati atque Thrasonis, [Thrason. &c.] qui potens & locuples de facultatibus suis multa Christianis ministravit per B. Sisinnium & Cyriacum diaconos. Non post multum, ipse tentus a Maximiano, palmam martyrii cum duobus aliis percipere meruit.

Altemps. Eodem die, sanctæ Mariæ virginis & martyris. Sumitur, [Mariæ.] haud dubie, ex Hieronymianis. Vide Florentinium.

Juren. Civitate Ambianis, sanctorum martyrum Gentiani, Fusciani & Victorici.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Romæ via Ardeatina, natale sancti Damasi Papæ & confessoris. [De Damaso.] Qui rexit Ecclesiam annos decem, menses duos, dies decem. Hic constituit ut psalmi die noctuque ab episcopis, & presbyteris ac religiosis, in ecclesiis ac monasteriis cantarentur, & ut chori in duas partes divisi psalmos alternatim canerentur. Huic sanctissimo viro B. Hieronymus multa ecclesiasticæ religionis scripta misit, inter quæ & duos versus scripsit, scilicet, Gloria patri, &, sicut erat &c. Hic etiam multa corpora sanctorum invenit. [Danielis.] Item, sancti Danielis prophetæ. Textus reliquus satis purus est, nisi quod in fine scribat. Euticii confessoris.

Belin. Puritati proximus est, incipiens: Romæ, sancti Damasi Papæ & confessoris. Eodem die, passio &c. Nomina Ambianensium format, Ambiani & Victorici, & infra, cum sancto Agentiano hospite. Item, jussit Rictiovarus præses. Alios hujus editionis nævos prætereo: in secunda editione habet Eutici episcopi.

[Octavæ Barbaræ. De Damaso.] Greven. Octavæ sanctæ Barbaræ virginis & martyris. Nota, sanctus Damasus rexit Ecclesiam annis decem & octo, constituitque ut psalmi die noctuque ab ecclesiasticis personis, choris alternatim concinentibus, frequententur. Beatus etiam Hieronymus multa ad eum catholica scripta misit, in quibus & duos illos versus, Gloria patri; sicut erat &c. in psalmorum fine decantandos. Ipse tandem defunctus, [Danielis.] via Ardeatina sepultus est. Danielis prophetæ. [Joseph. Nicolai.] Item Joseph patriarchæ filii Jacob. Apud Mirream, sancti Nicolai episcopi & confessoris, avunculi alterius, magni scilicet Nicolai. Ipso die, beati Sabini episcopi Placentini, [Sabini.] miræ sanctitatis viri. Qui fide plenus, ut refert Gregorius 3 Dialog. Pado fluvio inundatione agros ecclesiæ occupanti commonitorium scribens, chartam ipsam in aquam mitti jussit, statimque se aqua compescuit, nec ulterius exire præsumpsit. [Translat. Clodulfi. David.] Methis, translatio sancti Glodulphi episcopi & confessoris. Item, sanctæ memoriæ David monachi Cisterciensis Ordinis, in monasterio Hemenroede quiescentis.

Molan. Aliis litteris textui immiscet post Damasi Papæ, [De Damas.] qui rexit Ecclesiam annos decem & octo, menses tres, dies duos. Hic constituit, ut psalmi die noctuque canerentur per omnes ecclesias. Hic multa corpora sanctorum requisivit & invenit, quorum memoriam etiam versibus declaravit. In fine typis minoribus de Sabino descripsit verba Greven. Ipso die, [De Sabino.] beati Sabini episcopi Placentini, miræ &c addens etiam miraculum de coërcitis Padi aquis &c. [De Thrasone] In editionibus aliis idem habet in textu aliis litteris de Damaso, & præterea de Thrasone post Christianus, inserit ex Adone; potens & locuples, de facultatibus suis, sanctis martyribus, in carceribus & metallis damnatis, victum ministrabat per Sisinnium & Cyriacum. Non multo post & ipse jubente &c. In fine: Die undecima, sancti patris Danielis Stylitæ. Vide vitam apud Surium.

Pridie Idus.
Die 12.

[Pauli.] Apud Narbonam, natalis sancti Pauli confessoris, quem beatus Paulus Apostolus ordinatum, eidem urbi destinavit antistitem: quique cum eodem Apostolo ad Hispanias prædicandi gratia pergens, ibidem relictus est, ubi prædicationis officio non segniter impleto, clarus miraculis coronatus quievit. In Alexandria, sanctorum martyrum Epimachii & Alexandri, [Epimac. & Alexandri] qui cum essent multo tempore in vinculis, & diversis suppliciis confecti perdurassent in fide, ignibus ad postremum consumi jubentur. Item Alexandriæ, sanctarum mulierum Ammonariæ & Mercuriæ cum aliis duabus, [Ammonar. Mercur. &c] quæ inauditis tormentorum generibus toleratis & superatis, finem omnium, ferro cædente suscipiunt. [Hermogen.] Item sanctorum martyrum Hermogenis, [Donati &c Walerici.] Donati & aliorum viginti duorum. In pago Vinnacensi, sancti Walerici presbiteri & confessoris.

Puris accensentur Praten. Herinien. Antverp-maj. Rosweyd. Munerat. Belin. Greven. & Molan. Quibus accedunt Antverp-max. Ultraject. & Leyden.
Varia lectio. Molan. vix locum hodie inter puros meretur; in ipso principio scribit; Pauli episcopi & confessoris, a quo titulo ceteri omnes abstinent. Munerat. post Apostolus, omisit vocem ordinatum. Rursus Molan. pro quique cum eodem, legit, cumque eodem; Belin. cumque cum eodem; Munerat. qui cum eodem. Belin. sensum corrumpit in in officio insignitus expleto contra quam legere debebat, officio non segniter impleto. Errat Praten. dum ponit claris miraculis pro clarus miraculis. Idem habet Epymachii; Greven. Epymachi. Mallem cum Belin. & Molan. Epimachi: sed Herinien. Rosweyd. Munerat. imo Romanum parvum & Ado cogunt scribere cum textu Epimachii. In Belino et, ante perdurassent redundat. Major in eodem confusio, dum mulieres Alexandrinas ultimo loco ponit: maxima vero & hujus & Molani a reliquis discrepantia, qui post Mercuriæ ausi sunt ex Adone inserere, & Dionysiæ & iterum Ammonariæ, ob quam variationem fere e puris exclusi sunt. Rosweyd. ante ferro cædente, posuit capita. In Greven. cadente, est sphalma typographi. Pauci habent percipiunt; secunda Belini editio perceperunt; servandum quod est in textu. Viginti duum est phrasis solius Pratensis. Pagus Wimacensis, qui Castellano est Vinemacensis, fere ab omnibus diversimode flectitur. Ado Mosandri scripserat 1 Aprilis Winnoiensi; Ado Rosweydi Wimnoensi; hic vero Vimnacensi, Vinmacensi, Vivacensi, Vininacensi, Vianensi, Vimmocensi, Numuacensi &c. Prætuli tantisper ex Munerat. Greven. & Molan. Vinnacensi. Magna etiam in scribendo proprio nomine diversitas; sed a ceteris differt Rosweyd. dum legit Walerici abbatis; turpiusque labitur Belin. substituens Valentii episcopi. In Munerat. mendum est Malerici. Nota hic, annuntiationem Hermogenis &c. in Rosweyd. duabus Alexandrinis interjici; notabilius vero, tres codices mediæ notæ Hermogeni & Donato præfigere positionem, Apud Emeritam, de quo vide Observationem.

[Pauli.] Observatio. De Paulo Narbonensi non perfunctorie agere cœpimus in Observatione XXII Martii, quo die ex codd. Hieronym. imo ex omnium ferme antiquiorum Martyrologorum sententia collocandus est, neque hactenus queo perspicere, cur Usuardus a solitis ductoribus recedens, huc Paulum distulerit. At enim, licet signatas ab Adone Kalendas deserat, ejus opinionem, quæ IX seculo obtinebat, de primis in Gallia Euangelii prædicatoribus ad Apostolorum tempora reducendis, omnino amplexus est, cum totum suum elogium ex Festivit. Apostol. desumpserit, id prudenter omittens, quo Viennensis Paulum Narbonensem indicat, eumdem ipsum fuisse Sergium Paulum proconsulem. Breve, sed elegans est Prudentii de Paulo nostro encomium, Surget & Paulo speciosa Narbo. Cetera pridem solide enucleavit Henschenius ex Bosqueto aliisque, citata die XXII Martii, ut hic nihil observandum magnopere supersit. Qui rerum compendiis delectatur, adeat Tillemontium tomo 4 in Dionysio Parisiensi, præsertim articulo 12 a pag. 469.

Romani parvi hodiernus indiculus solos Martyres Alexandrinos exhibet, ex citato toties Rufini lib. 6 cap. 31, seu ex celebri Dionysii Alexandrini ad Fabium Antiochenum epistola plane acceptos, unde VII Decembris Agathonem, VIII Macarium cum eodem Romano parvo nuperrime dedimus. [Epimac. & Alexandr.] Hæc sunt hoc die ejus verba: Alexandriæ, Epimachii & Alexandri. Et sanctarum quatuor mulierum Ammonariæ, Mercuriæ, Dionysiæ, & Ammonariæ. Ex prædicto fonte paulo liberalius hausit Viennensis, omnium certamina describendo, [Ammonar. & sociarum.] ex hoc autem utrumque suum elogium Noster de more extraxit, postremas duas mulieres anonymas relinquens. Patet hic rursus, quod præfatis diebus VII & VIII Decembris, atque alibi toties inculcavimus, frustra omnino rationem quæri, cur hoc potius, quam alio die hi Martyres ab auctore Romani parvi signati sint, cum Sanctos plerosque omnes ex Rufino desumptos, pro mero suo libitu in varios, quos forte Sanctis aliis vacuos habebat, dies distribuerit. Scio Epimachium a Græcis referri XXXI Octobris, ut ibi in Auctariis annotavi, at cur a sociis, vel saltem a socio avulsus, cur tali die ab ipsis potissimum colatur, plane incertum est, nisi translatio, aut hujusmodi aliquid occasionem dederit.

Dixi in Variantibus, Hermogenem & Donatum a codicibus inferioris notæ adscribi Emeritæ, quod ex Hieronymianis, [Hermogen. & sociorum.] vel potius ex Rabaniano aliquo codice acceptum facile existimaverim. At præferendus est codex Epternacensis, in quo expresse legitur: Et alio loco, Hermogenis, Donatæ & aliorum XXII, cui plane consonat Blumianus, nec differt Corbeiensis, in quibus omnibus Donatæ invenitur, pro Donati, sed absque positione. Galesinius Alexandriam adstruens, audiendus non est. Potius crediderim Hispanos fuisse, tametsi a loci expressione abstinuerit Ado, & hunc describens Usuardus. An recte Thesaurus concionatorum apud Baronium eos in paludem demersos, agonem perfecisse tradat, proprio loco examinabitur. Ambos hos martyres cum sociis suis viginti duobus, sic non ineleganter laudavit Wandelbertus:

Hermogenes, Donatus bis denique coruscant
Tum pridie, & bini conjuncto sanguine Sancti.

[Walerici.] Walericus vel Walaricus Leuconaensis abbas, pro hoc die planissime Usuardinus est, ab Adone certo positus 1 Aprilis, quidquid hic rursus codicem suum Adonianum obtrudat Mabilio, cui nullum similem inter nostros reperimus, præter unicum Lobiensem. De proprio obitus die certo decernat, qui Henschenii argumenta expenderit ad citatam diem 1 Aprilis, quo lectores remittimus: satis hic nobis sit, ex optimæ notæ codicibus Usuardinis, verum ejus & genuinum textum asseruisse.

AUCTARIA.

Tornacen. Deest prima. In Alexandrinis sola nomina Usuardina refert, expunctis elogiis. In duabus annuntiationibus ultimis purus est.

Pulsanen. Incipit ab Hermogene &c. pure. Tum sic pergit: Apud Alexandriam, beatorum martyrum Epimachii & Alexandri. Apud Septimaniam, urbe Narbona, depositio sancti Pauli episcopi & confessoris. Desunt reliqua.

Lovanien. Purus esset, sicut Antverp-max. nisi deficeret in elogiis Alexandrinorum.

Alberg & Danic. Carent annuntiatione ultima, quam ambo, sed varia uterque phrasi, & a nostra diversa retulerunt 1 Aprilis. In reliquis similes sunt Antverp-max. &c.

Centulen. De Paulo egit XXII Martii; hoc die sic incipit: [Textus mutatus.] Natale sanctorum martyrum Hermogenis, Donati & aliorum viginti duorum. Alexandriæ, beatorum martyrum Epimachi & Alexandri, qui ignis passione transierunt. Et ibidem, sanctarum mulierum Ammonariæ virginis, Dyonisiæ, Mercurii; item Ammonariæ, quæ diversis tormentorum generibus fidem Domini servaverunt. Hic repetit: Narbonæ, sancti Pauli episcopi & confessoris. In pago Vimacensi, sancti Walerici abbatis, qui juxta Somonam fluvium heremiticam vitam ducens, etiam miraculis claruit. Non de natali, sed de translatione agit 1 Aprilis.

Bruxellen. Incipit: Per anticipationem sancti Autberti Cameracensis episcopi. [Autberti.] Sequitur de Paulo, satis pure. Deinde: In Alexandria, natale sanctorum martyrum Sammoni & Emeriti. [Sammon &c]Vide Hieronymiana die præcedenti. In omnibus Alexandrinis, parum a puritate recedit. Sequitur: Apud Hispaniam, natale sanctorum martyrum Carpofori presbyteri &c. ferme ut Usuardus supra ad X Decembris. [Carpoph &c] Vide quæ ibi dicta sunt. Pergit: Apud Emeritam civitatem, natale sanctorum martyrum Hermogenis, Donati & aliorum viginti duorum. In pago Viminacensi, sancti Walerici abbatis & confessoris. Eodem die, translatio beati Nychasii [episcopi] & martyris. [Translat. Nicasii.] An forte translatio aliquarum reliquiarum Bruxellas facta fuerit, cum alii codices de ea sileant? Vide diem natalem XIV Decembris.

Hagenoyen. In prima, secunda & tertia solito purior, [De Herm&c] sic quartam format: Apud Hemeritam civitatem Hyspaniæ, natale martyrum beatorum Hermogenis & Donati, cum aliis viginti duobus, sub Daciano præside. Plus dicit, ni fallor, quam alibi repererit. De Walerico egit modo & phrasi sua, 1 Aprilis.

[De Walerio.] Daveronen. In pago Vimiacensi, sancti Walarici confessoris. Alia in loco variatio.

Ambianen. In pago Vimacensi, natalis sancti Walerici, qui super Somonam fluvium heremiticam vitam ducens, etiam miraculis claruit.

Matric-Cartus-Ultraject. Pauli Narbonensi episcopi. Hermogenis, Donati, & aliorum viginti. Epimachi & Alexandri. Item sanctarum mulierum Ammonariæ & aliarum trium.

Vatican. sub num. 5949. Nihil habet de Paulo Narbonensi aut de Walerico.

Burdegalen. In pago Vimacensi, sancti Walerici episcopi. Melius in textu.

Remens. SS. Tim. & Apoll. In pago Vinmacensi, natale sancti Walerici presbyteri &c.

Editio Lubeco Col. In prima satis pura est, uti & in secunda. In tertia nonnihil immutata: Item Alexandriæ, sanctarum mulierum quatuor Ammonariæ, Mercuriæ, & iterum Ammonariæ, & Dionysiæ martyrum &c. Apud Emeritam urbem, sanctorum Hermogenis &c. In pago Vimacensi, sancti Wallerici presbyteri, abbatis & confess.

Greven. Nota, hunc Walericum Ado habet Kalendis Aprilis. [Sammoni&c Emeriti. Eustratii & sociorum.] Vide ibi. Apud Alexandriam, sanctorum Sammoni & Emeriti. Vide quæ diximus ad codicem Bruxellen. Ipso die apud civitatem Auraricenorum, passio sanctorum Eustratii, Eugenii, Orestis, cum aliis multis. Qui tempore Diocletiani & Maximiani, pro fide Christi constanter exquisita supplicia superantes, ad ultimum Eustratius igni consumptus, reliqui vero decollati, martyrii gloriam adepti sunt. Vide hæc paulo accuratius in Romano, [Finniani. Atheidis.] & ad hoc notulam Castellani, die sequenti; ipsorum Acta refert Surius a Metaphraste composita. In Hibernia, Finniani abbatis & confessoris. Alheidis imperatricis, secundum alios XVII Kal. Januarii.

Molan. De mulieribus Alexandrinis, post & iterum Ammonariæ, quæ, aliis litteris textui inserit, dum nimia constantia uterentur apud judicem, & ille erubesceret vinci a feminis. Et iterum post suscipiunt; scribit beatus Dionysius in libro de Martyribus. [Translat. Everardi.] Vide Adonem Editiones aliæ in fine superaddunt: In Galliis juxta Tornacum, in monasterio Cisoniensi, translatio sancti Everardi, ducis Foro-juliensis. Distinctius loquitur Auctarium, XVI Dec. referendum, quo die videndum etiam Castellani Martyrologium universale

Idibus.
Die 13.

[Luciæ.] Apud Siracusam Siciliæ civitatem, natalis sanctæ Luciæ virginis & martyris, sub persecutione Diocletiani, quam cum lenones corrumpere, jubente Paschasio consulari, vellent, nullatenus eam movere potuerunt, nec funibus additis, aut boum paribus plurimis. Picem, resinam, fervens oleum nil læsa suscepit, sed tandem gladio in viscera merso percussa est. [Autberti.] Ipso die, sancti Autberti Cameracensis episcopi.

Puri sunt Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-maj. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Scripsi Siracusam, ut habent optimi codices Praten. Herinien. Tornacen. &c. non Syracusa, ut volunt Greven. & Molan. Siraculam in Munerato error est: Antverp maj. & mediæ notæ codices legunt Siracusanam. Idem Antverp-maj. omittit titulum sanctæ. Solus Tornacen. pro boum paribus plurimis, habet paribus pluribus. In Munerato deest τὸ lenones, & pro Autberti, ponitur Auberti. Praten. scribit Camberacensis, eique conformis videtur Antverp-maj. at ceteri omnes servant receptiorem scribendi modum, qui est in textu.

[Luciæ.] Observatio. De sancta Lucia virgine Siracusana, martyre celeberrima, omnia plana sunt, tam apud Surium, quam in omnibus Latinorum Hagiologiis, & Græcorum etiam Menologiis. Meminit Sacramentarium Gregorii & vetus Fronti Kalendarium, in quo plures ecclesias sanctæ Luciæ Romæ dicatas idem Fronto memorat, & alterius Romanæ viduæ, ab hac diversæ titulum ferre putat. Hæc Florentinii observatio est, in qua Frontoni adscribitur, quod Nota ejus ad Kalendarium non exprimit, cum sic potius dicatas sanctæ Luciæ ecclesias nominare videatur, acsi huic nostræ Siculæ consecratæ fuerint; quod ego extra controversiam puto; quemadmodum & ejusdem nomen sacro Missæ Canoni insertum existimo, quidquid recentiores critici hæc in dubium revocare velle videantur. Advertant illi, obsecro, Luciam nobilissimam matronam, quæ XVI Septembris colitur, cum Geminiano conjungi, illustrissimam vero Virginem Siracusanam, in laudato Gregorii Sacramentario, in Frontonis & Allatii Kalen dariis, imo in ceteris libris Ecclesiasticis, diverso plane modo & diverso cultu recoli, mediam inter Agatham, Agnetem & Cæciliam, quas virgines fuisse, & ut tales ab universa Ecclesia Catholica honorari, prorsus indubitatum est. Hæc sane antiquissimam Luciæ Siracusanæ festivitatem in ipsa urbe Roma abunde demonstrant; nec minus clara sunt pro ejus celebritate Martyrologiorum testimonia. In Hieronymianis lego; Siracusa civitate Siciliæ, natalis sanctæ Luciæ virginis. Lucæ in Epternacensi, mendum est, nec vero in iisdem apographis Lucia sequenti die repetita, eadem cum nostra dici potest, dum Martyribus Antiochenis bene vel male sociatur. Antiqua esse & gravia inclytæ Virginis Acta, nec ii deffitentur, qui nonnullos eorum errores coarguunt. Vidit ea Adelmus, vidit Beda, qui brevius suum elogium ex ipsis concinnavit, a Rabano verbatim descriptum. Qui seriem nostram ductat auctor Romani parvi, paucis legit: Syracusis, Luciæ virginis & martyris. Longa est Adonis historia; at Noster breviora sectari solitus, aptiorem elogio suo materiam in Beda inveniens, inde elogium formare maluit, relicta parte ultima, de communione Dominici corporis, quam in Auctariis codices aliqui restituent. Exstat apud nos vita metro composita, haud dubie Sigeberti opus, de quo vide annotationem Molani Exstant plura alia monumenta, tum ad Acta ipsa, tum ad controversas translationes spectantia, & nonnulla in Luciæ honorem recentius elaborata, quæ omnia proprio loco & tempori reservamus, non prætermissuri singularem Antverpiensium erga memorabilem Virginem, ejusque reliquias, elapso proxime seculo per illustrissimum Capello, a Fabio Chigio, postea Papa Alexandro VII, acceptas, venerationem. Hic jam accedant Wandelberti versus, quibus Judocum innexuit poëta Martyrologus, conformior textui nostro futurus, si Autbertum adjunxisset. Ita canit:

Idus Syracusa tibi, Lucia, dicavit,
Paschasium Christi pro nomine passa tyrannum,
Spiritus immobilem quam fecit sanctus iniquis
Esse viris. Judoch pariter colerisque sacerdos
Egregie, Oceani cedunt cui sæpe procellæ.

[Autberti.] Porro Cameracensem Autbertum, solus & primus in Fastos sacros retulit Usuardus. Probatissimum Christi sacerdotem fuisse, sub quo & per quem Hannonia mirabiliter in Christiana religione cœperit florere & vigere, merito testatur Molanus in Natalibus Sanctorum Belgii, ubi dolendum ait, tanti pontificis vitam, magna ex parte nesciri. Ipsam qualemcumque edidit Surius; sed quæ penes nos manuscripta est, paulo diffusior videtur. Hic locus non est rem illam scrupulosius examinandi. Multo minus quærere lubet, quid sibi velit Hispanica relatio, qua supponitur Cameracensis noster Autbertus, fuisse prius archiepiscopus Bracarensis in Lusitania; nempe ut gentibus illis satis proprium est, alienos Sanctos sibi vendicare. Refutat hæc quidem Tamayus in Martyrologio Hispanico, verum an multo saniora substituat, equidem non intelligo.

AUCTARIA.

Rosweyd. Textui satis puro in fine subdit: [Odiliæ.] Eodem die, sanctæ Odiliæ virginis.

Pulsanen. De Lucia, post martyris, sic habet: Quæ passa est Diocletiani & Maximiani persecutione, sub Pascasio consule. Passa est autem Ydus Decembris, & in loco, in quo percussa est, basilica postea fabricata. De Autberto Cameracensi, nihil.

Belin. Post percussa est, supplet Bedæ elogium: Nec tamen mortua, [De Lucia Ursini.] donec venientibus sacerdotibus communionem Dominici corporis & sanguinis accepit. Tum: Item sancti Ursini martyris. Pro Autberti, est Anthiberti, in secunda editione paulo melius corrigitur Auberti.

Antverp. & Max Lubec. etiam Ughellian. ni fallor, atque item Antverp-max. cum solitis suis omnibus sociis, in Luciæ elogio idem fore reponunt, quod dedimus ex Belin. & cum eodem omnes scribunt Si acusanam. Sex ultimi, in fine addunt, & confessoris.

Centulen. Apud Siracusam Siciliæ civitatem, passio sanctæ Luciæ virginis, sub consulari Paschasio. Cameraco, sancti Autberti episcopi & confessoris. [Judoci.] In pago Pontivo, sancti Judoci sacerdotis & confessoris, qui de culmine regni sibi hereditarii ad Christi paupertatem se redegit, & vitæ laudabilis cursum sanctissime consummavit.

Bruxellen. Anticipavit festum sancti Autberti. In Lucia, satis similis est codicibus supra citatis Addit sequentia. In Hibernia, sancti Finniani abbatis & confessoris. [Finniani. Ursiani. &c. Odiliæ.] Ravenna, sanctorum Ursiani & Leuchadii confessorum. Et sanctæ Odiliæ, quæ apud Orpe juxta Geldoniam villam Brabantiæ quiescit. Confundit Odiliam, cum Adilia Orpiensi; hæc colitur XXX Junii. Demum: Eodem die, depositio sancti Athanasii abbatis & confessoris. [Athanasii.] Quem inter plures Athanasios indicare velit, ex solo abbatis titulo non satis divino.

Hagenoyen. De Lucia inferit: Hæc prius matrem propriam a fluxu sanguinis liberavit, [De Lucia.] & sua omnia quæ habuit, pauperibus erogavit; propter quod a sponso suo pagano, coram Pascasio est accusata quod Christiana esset, & post longam concertationem de fide, jussa est auci ad lupanar, quam cum lenones &c. fere ut codices supra. Ipso die, in monasterio Hoenberg, Argentinensis dyocesis, depositio sanctæ Odiliæ virginis. [De Odilia.] Hæc Odilia fuit filia magni principis, & cæca nota, propter quod patri erat exosa, & interficere voluit eam, sed mater & frater ejus servaverunt eam, quæ postea in baptismo fuit illuminata; & post mortem patris, ducentarum Virginum mater est effecta, omnem hereditatem patris Deo obligans, duo monasteria construens. Hæc, ut dicitur, animam patris sui de inferno [alii de purgatorio] liberavit, & alia plura miracula fecit & obiit. Ipso die, depositio sancti Jodoci, [De Judoco.] filii regis Angliæ & heremitæ, qui postquam seculum in juventute reliquit, in magna abstinentia & patientia vixit multis annis. Hic quia regnum terrenum pro cælesti contempsit, in magno labore reliquiis sanctorum illa ditans, rex in cælis factus est, & petentes se ex promissione Dei exaudivit. Ipso die, depositio sancti Autberti episcopi Cameracensis in doctrina & vita gloriosi.

Aquicinct. Secundo loco post percussa est, interferit: [Except. Martini.] Ipso die, gloriosa exceptio B. Martini a Burgundia, quam non solum miracula decoram redaiderunt, sed liberalitas magnorum procerum, comitatusque promiscui sexus illustrem fecerunt. Hæc eadem referunt codd. Daveron. Altemps & Caudiacen. [Judoci.] Prior noster in fine adjicit: Et sancti Judoci confessoris.

Victorin. & Reg. Suec. sign. num. 130. Eodem die, sancti Eustachii cum sociis suis. Volunt dicere Eustratii, [Eustrat. &c.] de quo videndus Surius & Romanum. In Hispania, civitate Emerita, passio sanctæ Eulaliæ virginis. [Eulaliæ.] Vide superius in propria festivitate, X Decembris.

Matric-Cartus-Ultraject. Luciæ virginis & martyris. [Judoci.] Judoci confessoris. Autberti Cameracensis episcopi.

Vatican. sub num. 5949. Deest Autbertus, sed adjicitur: [Eustratii & sociorum.] Apud Sebastiam, passio sancti Eustratii martyris & sociorum ejus Auxentii, Nardarii, Eugenii atque Orestis, imperantibus Diocletiano & Maximiano, judice Agricola.

Florentin. Adjiciunt: Apud Ravennas, sancti Ursicini martyris. Colitur XIX Junii.

Burdegalen. Reversio sancti Martini, gloriosissimi Turonum antistitis.

Editio Lubeco-Col. In Lucia, fere similis est codicibus mediæ notæ. De Autberto addit, & confessoris. [De Judoco.] Sequitur: In pago Pontino, sancti Jodoci presbyteri & confessoris, filii regis Britaniæ. Qui Deo servire desiderans, regnum fratri suo seniori, nomine Michael demisit, venitque ad heremum Pontinum cum discipulo suo Volmaro, reseditque juxta flumen Altee, in quo loco Dominus sibi apparuit in forma peregrini quatuor vicibus, petens eleemosynam ab eo, qui tantum habens unum panem pro se & discipulo suo, eumdem divisit in quatuor partes & dedit petenti, pro quibus, divino disponente concilio, miraculose meruit quatuor naviculas vino & panibus onustas recipere, tandemque Christo duce, & angelorum obsequio ad cælestia migravit. Castro Landunensi, [De Odilia.] natale sanctæ Odiliæ virginis & abbatissæ centum triginta monialium, filiæ ducis Hogenburch Adalrici. Hæc tantæ fuit sanctitatis coram Deo, quod patrem suum in purgatorio sibi a Deo ordinatum, in latre montis, ubi ipsius situatum est monasterium, existentem, suis lachrymosis orationibus ab eodem liberavit. Quæ etiam post reviviscens ad tempus breve, dixit, se in contubernio sanctæ Luciæ fuisse & vidisse gaudia, quæ nec oculus vidit, nec auris audivit. Plura hic narrantur, quam in ullo alio codice reperiam.

Greven. Ravennæ, sanctorum Urciani [puto indicari Vrsicinum, [Urciani &c.] pro quo alii Ursinum scripserunt] & Leuchadii confessorum. Mediolani, inventio sanctorum Nazarii, [Invent. Nazarii &c.] Prothasii, Gervasii & Celsi pueri. Eodem die, depositio beati Judoci, [De Judoco.] presbyteri & confessoris. Qui cum esset regis Britonum filius, & mortuo patre ad suscipienda regni gubernacula urgeretur, fugam inivit, veniensque ad pagum Pontinum, solitariam ibi vitam ducere cœpit. Ubi vita & signis inclytus, quadam vice duci Haymoni, siti periclitanti fontem suis orationibus de terra eduxit, tandemque plenus sanctitatis quievit circa annum Domini DCLIII. In Alsatia castro Landunensi, natalis sanctæ Odiliæ virginis abbatissæ. [Odiliæ.] Quæ claro quidem Francorum sanguine, sed cæca nata, cum ob hoc a patre occidi jussa fuisset, a matre servata, & a sancto Erhardo Ratisponensi episcopo divinitus admonito baptizata, visum recepit. Post hæc in gratiam a patre suscepta, monasterium, quod pater fundaverat, regendum accepit. Ubi multis Virginibus adunatis, in magna sanctitate vivens, miraculis etiam coruscans, quievit in pace.

Molan. Addit aliis litteris cum Belin. post percussa est; nec tamen mortua, donec venientibus &c. Tum: [Ursini. De Autbert.] Tum: Item Ursini martyris. De Autberto in fine; & confessoris; cujus vita illustris gloriosis virtutum claruit indiciis, tempore Dagoberti regis Francorum. Eodem die, sancti Judoci confessoris. [Judoci. Othiliæ.] Eodem die in territorio Argentinensi, sanctæ Othiliæ virginis. Ravennæ, sancti Leuchadii. [Leuchadii.] Demum typis minoribus: Feria quarta post Luciæ, jejunium triduanum hiemale. Sive decimi mensis, de quo octo habentur homiliæ Leonis Papæ I. In Orpe, pago juxta Geldoniam, sanctæ Adiliæ virginis abbatissæ. [Adiliæ.] Dixi supra Adiliam coli XXX Junii, vide Acta eo die. Editiones posteriores idem habent de Lucia in textu, idem ferme de Autberto, excepta temporis nota. Deinde: [De Judoco.] In pago Pontino, sancti Judoci confessoris, filii regis Britonum, peregrini. In territorio Argentinensi &c. ut in priori. Die decima tertia, sanctorum martyrum Eustratii, [Eustratii & sociorum. Bassi.] Auxentii, Eugenii, Mardarii & Oresti. Tum typis minoribus: Niceæ, sancti Bassi, qui duobus clavis transfixus interiit. Denique de jejunio decimi mensis, ut supra.

XIX Kal.
Die 14.

[Spiridionis] Apud Cyprum, natalis beati Spiridionis episcopi, qui unus fuit ex illis confessoribus, quos Maximianus dextris oculis effossis, & sinistro poplite succiso, per metalla damnaverat, quique cum propheticam duceret vitam, etiam signorum gloria inclitus fuit. [Heronis & sociorum.] Alexandriæ, sanctorum martyrum Heronis, Arsenii, Isidori & Dioscori pueri, quos judex sub persecutione Deciana variis tormentis dilanians, cum pari modo constantia fidei videret armatos, tradi ignibus jubet. Dioscorus vero multipliciter flagellatus, divino nutu ad consolationem fidelium est dimissus. [Drusi & sociorum. Nicasii & Eutropiæ.] In Antiochia, natalis sanctorum martyrum Drusi, Zosimi, & Theodori. Item Remis, passio sancti Nicasii episcopi & Eutropiæ virginis sororis ejusdem.

Ex Praten. Herinien. Antverp-maj. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Belin. Greven. & Molan.
Varia lectio. Ciprum scribunt hic Herinien. & Antverp-maj. melius ceteri omnes. In Munerat. est. Spiridonis, ineptius in Belino Spilidionis, quod in altera editione correctum est. Sed ignoscendum antiquioribus, quas typographorum incuria vitiavit. Sic in Belino legitur pollice pro poplite, quod etiam habet Greven. Sic aliqui Datiana pro Deciana, sic Artenii, Ysidori, Hysidori, Dursii, Nichasii &c. Per metalla damnaverat, phrasis est Rufini, servata ab Adone, & ex hoc a Nostro descripta; Antverp-maj. maluit ponere dampnavit. Belin. legit, cum pari constantia videret; melius in textu. Antverp. legit Remis, sanctorum: Max-Lubec. Remis, passio sanctorum: Molan. autem ante Eutropiæ, inserit titulum sanctæ.

Observatio. Rufinus historiæ libro 10 cap. 4, narrata Paphnutii Ægyptii gloriosa confessione, utpote qui ex illis fuerat, qui dextris oculis effossis & sinistro poplite succiso, per metalla damnati fuerant; [Spiridionis.] caput immediate subsequens sic orditur: Ex eorum numero, & si quid adhuc eminentius, fuisse dicitur etiam Spiridion, Ciprius episcopus, vir unus ex ordine prophetarum &c. Hinc a Romani parvi auctore extractum nomen, cui hoc die locum in Fastis nostris tribueret: In Cypro, Spiridionis episcopi: ibidem reperit Ado, quo paulo uberius admirandæ beatitudinis virum exornaret; ex hoc vero Usuardus totam annuntiationem suam descripsit. Plura de Spiridione in citato capite legi possunt, plura apud Socratem, Sozomenum & alios, ex quibus vitam suam Gallicam contexuit Tillemontius tomo 7 a pag. 242; non ausus fidere vitæ Metaphrasticæ apud Surium editæ: licet hic fortasse metricam habuerit, quam a Triphyllio, Spiridionis discipulo compositam volunt. Vide quæ de vitis Græcis, apud nos exstantibus, notavit Papebrochius XII Decembris ad Kalendarium Græco-Moscum pag. LV, & notas Tillemontii citato tomo 7 a pag. 693. Versum Wandelberti, qui Spiridionem Nicasio postposuit, infra producemus.

[Heronis & sociorum.] Fœcunda Martyrum seges, laudata toties Dionysii Alexandrini epistola, apud Rufinum libro 6 cap. 31, sequentes quatuor pugiles Alexandrinos auctori Romani parvi suggessit, is ad hunc diem pro sua auctoritate retulit secundo loco: Alexandriæ, Heronis, Arsenii, & Isidori & Dioscori. Longius Adonis elogium ex Rufino iterum acceptum est, nostrum ex Adoniano satis nitide contractum. Non potuit Sanctis illis melior encomiastes obtingere, quam sit Eusebii historia. Non ita actum cum tribus Antiochenis, quorum sola nomina superesse videntur, [Drusi & sociorum.] in Hieronymianis primum signata; sed eo modo, ut dubium relinquant utrum Drusus vel Drusina, vel, ut vult Castellanus, Drosides, duos an tres socios habuerit: In Antiochia, Drusi & sociorum ejus numero III, Zosimi & Theodori & sanctæ Luciæ virginis. Alii aliter efferunt, & aliter numerant, neque res satis componitur, nisi cum Romano legatur: In Antiochia, natale Drusi & sociorum ejus Zosimi & Theodori. Et sic etiam alicubi, haud dubie, reperit Romanum parvum, dum eos primo loco signavit his verbis: Antiochiæ, Drusi, Zosimi & Theodori. Nec plura invenit Martyrologus Viennensis, ex quo totus textus noster hactenus translatus est.

[Nicasii & Eutropiæ.] Nicasius, licet in Hieronymianis reperiatur, ut hic tamen cum sorore Eutropia conjungitur, plane Usuardinus est, in Adonis appendice perperam Lugduno adscriptus. Flori nostri paulo amplior phrasis socios cives in eadem barbarorum grassatione mactatos annumerat: Rabanus compendiosior pro Eutropia, scripsit, Sacrepi vel potius nomen hoc alio spectans ex Hieronymianis descripsit & Nicasio perperam adjunxit. Gemina de Nicasii sociorumque martyrio Acta edidit Surius, altera antiquiora & breviora, longiora altera a Flodoardo quadringentis post martyrium annis composita, de quorum fide & sinceritate hic statuendum non est. Patet Nicasii cultus tota Gallia præsertim in provincia Rhemensi, & inde toto etiam Belgio celeberrimus. Metricum Wandelberti elogium sic Nicasium cum Spiridione honorat:

Nonum cum decimo Jani de more Kalendas
Qui vocat, antistes Nicasius auget honore;
Spiridionque die præsul celebratur eodem.

AUCTARIA.

Tornacen. Caret annuntiatione prima, mutilus est in secunda, purus in solis duabus ultimis.

Rosweyd. Post Antiochenos, textui inserit: [Viatoris. Lupicini.] Lugduni, sancti Viatoris episcopi. De eodem agunt Florus & Rabanus. Tum: Viennæ, Lupicini episcopi & confessoris. Vide Rabanum & appendicem Adonis. De utroque sancto, Viatore nempe & Lupicino, videri etiam possunt apographa Hieronymiana. De Nicasio hæc adduntur: episcopi & martyris cum sociis suis.

Pulsanen. Omisso Spiridione, sic incipit: Apud Antiochiam, sanctorum martyrum Drusimi, Zosimi & Theodoli. Alexandrinos privat elogio & Nicasium sorore.

Antverp-max. Ultraject. & Leyden. Textui puro subjiciunt in fine: Viennæ, natale sancti Lupicini episcopi & confessoris. [Lupicini.] Idem habet Lovan. Sed Alexandrinorum elogium resecat.

Alberg. & Danic. Præter jam dictum de Lupicino augmentum, [De Nicasio.] sic de Nicasio & sorore addunt: Qui ab Hunis gladio capite truncati, gloriosum martyrium compleverunt.

Centulen. Apud Antiochiam, sanctorum martyrum Drusi, Zozimi & Theodoli. Alexandriæ, beatorum martyrum Heronis, Arsenii Ysidori atque Dioscori. Apud Ciprum, sancti Spiridionis episcopi, merito confessionis præclari. Remis Francorum metropoli, sancti Nicasii archiepiscopi, qui decollatus est a Wandalis, cum sorore virgine Eutropia, & cum multis de clero vel populo.

Bruxellen. Incipit: Remis, passio sanctorum Nychasii, [De Nicasio.] & sanctæ Eutropiæ virginis, suæ sororis. Qui cum multitudine cleri & plebis ejusdem urbis, ab Hunis trucidati sunt. Sequitur de Antiochenis, de Spiridione & Alexandrinis, satis pure. Tum: [Lupicini.] Apud Viennam, depositio sancti Lupicini episcopi & confessoris. Apud Lugdunum, depositio sancti Viatoris episcopi & confessoris. [Viatoris. Folquini.] Monasterio Sytiu, transitus sancti Folquini, Morinorum episcopi & confessoris. De hoc vide Castellanum.

Hagenoyen. Primo loco ponit Alexandrinos; tum Spiridionem, dein Antiochenos; omnes satis pure; verum de Nicasio, sic habet: Remis, [De Nicasio & Eutropia.] passio sancti Nicasii episcopi & martyris, & Eutropiæ sororis ejus. Qui divino nutu illic de Brictania majori venerat episcopus, ex regali ortus sangwine, & suam ecclesiam laudabiliter per omnia regens in verbo Domini, mortem sibi proximam esse prædixit, consolans suos, ne ejus terrerentur exemplo, in sermone eodem ab Hunis decollatus est. Ipse vero caput suum arripuit, stans ante altare sermonem suum finivit, & vertens se ad altare, ad orationem se posuit & obiit. Eutropia vero soror ejus, decollatori fratris sui [oculos] eripuit, quapropter miserabili morte necata est.

Aquicinct. In fine textus, post sororis ejusdem, additur, sociorumque eorum a Wandalis interfectorum. [Folquini.] Item transitus sancti Folquini Morinorum episcopi & confessoris.

Matric-Cartus-Ultraject. Nicasii Rhemensis archiepiscopi & Eutropiæ sororis ejus martyrum. Spiridionis episcopi & confessoris.

In Vatican. num. 5949. Nihil de Nicasio. Adjicitur: [Agnelli.] Apud Neapolim, sancti Agnelli confess.

[Aviti. Atici. Lotharii.] Altemps. Depositio Aviti sacerdotis. Atici monachi. Lotharii abbatis. Pro hoc die, & sub his terminis omnes æque ignoti sunt.

Burdegalen. Fortunati Pictaviensis episcopi & confessoris. [Fortunati.] Vide Castellanum, qui totam nominum ejus seriem distincte enumerat.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Remis metropoli, passio sanctorum Nichasii episcopi, [De Nicasio.] & sanctæ Eutropiæ virginis sororis ejusdem, miræ sanctitatis. Qui episcopus cum ab Hunis, & Wandalis pro fide Christi inter domum ecclesiæ decollatus esset, abscisum caput propriis tollens manibus ante altare posuit. Eutropia vero cum ad illudendum se reservari conspiceret, injecta manu in hostes, gladio quosdam vulneravit, sicque illos contra se provocans, martyrizata est; cum quibus innumeri ex eadem urbe passi sunt. Sequitur de Spiridione, Alexandrinis & Antiochenis, satis pure. In fine: Vyennæ, natale sancti Lupicini, [Lupicini. Folquini.] noni illius ecclesiæ episcopi & confessoris. Eodem die, sancti Folquini episcopi & confessoris. Vide Molan. infra.

Greven. Nota, cum beato Nichasio ejusque sorore, sub Wandalis innumeri utriusque sexus in eadem urbe passi sunt. [Tyrsi &c.] Item, sanctorum Tyrsi & trium sociorum ejus. [Platonis. Lupicini. Viatoris. Folquini. Agnelli. Hilbaldi. Celendridis. De Nicasio.] Platonis martyris. Viennæ, S. Lupicini episcopi & confessoris. Lugduni, sancti Viatoris episcopi & confessoris. Folquini episcopi & confessoris. Neapoli, sancti Agnelli abbatis. In Anglia, beati Hilbaldi abbatis. Item, beatæ Celendridis.

Molan. Post Nicasii episcopi, litteris Italicis textui inserit: Qui Missarum solennitatibus peractis a Wandalis intra ecclesiam Remensem passus est martyrium, pro fide Christi decollatus intra domum ecclesiæ. In fine: Monasterio Sithiu, transitus beati Folquini, [De Folquino] Morinorum episcopi, cujus vitæ & sanctitatis meritum commendat abyssus vehemens aquarum, una nocte flante austro congelata ad ejus corporis transitum. Dein typis minoribus: Neapoli, [Agnelli. De Fortunat.] sancti Agnelli abbatis. Eodem die, Fortunati episcopi Pictaviensis. Qui postquam Turonos, juxta votum proprium pervenit, Pictavos pertransiens illic habitavit, & multorum ibidem sanctorum gesta partim prosa, partim metrica oratione conscripsit. Editiones aliæ, idem in textu referunt de Nicasio, sed errant dum Eutropiam etiam Italicis efformant. De Folquino, idem quod in prima. [Lupicini.] Tum: Item beati Lucipini, Viennensis ecclesiæ octavi episcopi. Demum typis minoribus: [Aris & sociorum.] Ascaloni, sanctorum martyrum Aris, Promi & Eliæ. Quorum primus, ob fidei confessionem, in rogum conjectus fuit, reliquis duobus capita sunt amputata. Vide Eusebii librum de Martyribus Palæstinæ cap. 10, apud Ruinartium inter Selecta a pag. 344. [Odiliæ.] Denique: Leodii ad sanctum Ægidium, obitus beatæ Odiliæ viduæ reclusæ.

XVIII Kal.
Die 15.

[Valeriani.] Apud Africam, beati Valeriani episcopi & confessoris, qui cum esset annorum plus octoginta, extra civitatem singularis expelli jussus est, & ita præceptum, ut nullus eum neque in domo neque in agro dimitteret habitare; sicque in strata publica multo tempore nudus sub aëre jacens, in confessione Catholicæ veritatis & defensione sanctimonii, cursum beatæ vitæ complevit. In territorio Aurelianensium, [Maximini.] sancti Maximini confessoris.

Conveniunt codices plurimi, ut Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-maj. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Greven. & Molan. Accedunt Antverp-max. & socii codices mediæ notæ.
Varia lectio. Greven. & Molan. De Valeriano scribunt, qui cum esset annorum plusquam octoginta, alii omnes cum Adone, & fonte ipso unde hæc accepta sunt, nempe Victore Vitensi. Solus Belinus legit, & ita præceptum est. Sic solus Herinien. dimitteret habitare, corrigere quodammodo voluit per sineret habitare. Greven. & Molan. a reliquis dissentiunt, scribentes sed in strata publica; melius in textu. Rursus uterque legit nudo sub aëre. Fateor equidem ita haberi in Victoris Vitensis editione Chiffletiana, at Noster Viennensem secutus est, in quo nudus sub aëre, sicque ex manuscriptis in novissima editione restituit Ruinartius. Erravit Munerat. dum pro multo tempore mendose scripsit multorum temporum. Emendatius fortasse loqui voluit Tornacen. dum pro defensione sanctimonii, correxit defensione sanctimoniæ. Porro quid sanctimonium quid strata, significent, docebit Molanus. Alium sensum efformarunt Antverp. Max.-Lubec. Belin. & codices omnes mediæ notæ, dum sic ponunt; in confessione ac defensione veritatis catholicæ. Ultima annuntiatio phrasi Usuardina exprimitur, non Aurelianis, nec in civitate Aurelianensi, nec in territorio Aurelianensi, ut habent Belin. Greven. & Molan. sed in territorio Aurelianensium. Quæritur an cum Pratensi & consuetis sequacibus Antverp-maj. Rosweyd. & Aquicinct. legerit Maximini abbatis, an Maximini confessoris? Hunc modum sequuntur reliqui quos præferimus; Belini secunda editio titulum utrumque conjunxit. Pauci scribunt Maximi cum prima Belini editione, sed eos non moramur.

[Valeriani.] Observatio. Dum de Papiniano & Mansueto Africanis episcopis ageremus XXVIII Novembris, ibidem notavimus, plures apud Adonem populares episcopos eo die simul enumerari, qui in persecutione Wandalica passi sunt, atque inter eos Valerianum, quem eumdem esse credimus cum nostro hoc hodierno, a Victore Vitensi mirifice laudato, libro 1 de persecutione Africana apud Chiffletium pag. 13. Abensis civitatis episcopus ibi dicitur, in editione Ruinartii pag. 16 Abbenzæ, sed ea variatio parum ad nos attinet. Huc magis facit prædicti Ruinartii correctio, qua Valeriani ætas octogenaria confirmatur, cum in Chiffletii editione solum indicaretur annos natus plus septuaginta. Vide alia in Ruinartii Notis pag. 159. Hæc paucis de fonte dicta sint, ex quo primus hausit auctor Romani parvi, his verbis: In Africa, Valeriani episcopi & confessoris, Wandalica persecutione. Evolve Martyrologia alia antiqua omnia, nullam hujus Sancti memoriam invenies: unde novum pondus accrescit nostræ, alias indicatæ, opinioni, nempe plerosque Africanos Sanctos in persecutione Wandalica passos, ab auctore Romani parvi in Fastos ecclesiasticos primum relatos fuisse; de qua re egimus in præfationis nostræ cap. 2 sub finem. Ado longiorum encomiorum concinnator, indigitatam persecutionem diligentius scrutatus; ex laudati Victoris historia elogii sui materiam reperit, paucula adjiciens de defensione sanctimonii, quæ apud præfatum scriptorem eo modo, saltem relato a nobis loco, non inveniuntur. Ceterum Usuardus sua omnia ex Adone mutuatus est.

[Maximini.] In vetustissimo codice Hieronymiano Epternacensi seu Antverpiensi clare signatur secunda nostra annuntiatio: In civitate Aurelianensi, Maximini presbyteri & confessoris. In aliis apographis legitur Maximi, pro quo ex Belino, Maurolyco, aut aliis hujusmodi, quibus etiam addi possent codices Usuardini, frustra pugnat Florentinius. Non melius Sancti nomen inflexit Florus per Maximiani, nec tam peculiare elogium adducit, ut non cuivis Sancto confessori aptari possit: Qui in summa religione degens, ejus meritis multa miracula Dominus operari dignatus est. Neque magis propria sunt Adoniana hæc: Aurelianis, beati Maximini presbyteri, venerabilis sancititatis viri: ubi observo, tum Hieronymiana, tum Florum, tum Adonem urbem Aurelianensem designare velle, quæ Maximini Miciacensis vera positio non est. Noster itaque simplicius, sed & paulo distinctius per territorium Aurelianense rem exprimens, studiose etiam ab omni elogio abstinuisse videtur. Quo autem modo annuntiationem suam formasse putemus, dictum est supra in Variantibus. Apud Romanum parvum, Bedam & Rabanum notus non est Maximinus noster, at multa de eo edidit Mabilio in appendice seculi 1 Benedictini a pag. 580, duplicem vitam referens, cum libro miraculorum, præmissis observationibus, additisque notis, quæ ad Sancti Acta in majori nostro opere illustranda, non modico erunt adjumento. Poëta Martyrologus solum Maximinum hoc disticho laudavit:

Octavum cum deno Maximine retentas,
Aureliana ferax, præbent cui rura Lyæum.

AUCTARIA.

Rosweyd. Textui satis puro adjicit: In Africa, [Faustini & sociorum.] Faustini martyris, cum aliis XXX. Est in Hieronymianis Faustinus vel Faustus cum sociis aliquot, sed unde ad triginta accreverint, nescio.

Pulsanen. De prima, habet usque ad confessoris, expuncto toto elogio; secundam vero sic amplificat: In territorio Aurelianensium, depositio beati Maximi presbyteri atque abbatis, venerabilis sanctitatis viri.

Centulen. Apud Affricam, sancti Vualeriani episcopi & confessoris. In territorio Aurelianensi, sancti Maximini abbatis. Hic fuit frater sancti Vitoni Virdunensis episcopi.

Bruxellen. Anticipat: Apud Babiloniam, tempore Nabugodonosor regis, [De pueris Babylonicis.] passio sanctorum trium puerorum Ananiæ, Azariæ & Misaëlis. Quorum corpora sub quodam specu posita sunt. Apud Affricam, [De Valerian.] sancti Aureliani [pro Valeriani] episcopi & confessoris. Quem ob constantiam orthodoxæ fidei Geisericus rex Arrianorum præcepit; ut nullus in domo neque in agro susciperet. Cumque esset annorum plus octoginta, in strata &c. satis pure. Aurelianis, depositio sancti Maximi episcopi & confessoris. Item Valeriani, episcopi & confessoris. Et depositio beati Maximini abbatis, magnæ sanctitatis viri. Notabilis hic locus est, ut ostendatur quam facile librariorum imperitia Sanctos multiplicaverit, cum hic ex duobus in textu nostro positis, quatuor exurgant.

[Jacob.] Hagenoyen. Incipit a longa historia de Jacob patriarcha, quæ aliunde notior & certior est, quam ut ex hoc codice hic describatur. In toto textu satis purus est, sed inter Valerianum & Maximinum ex die præcedenti inserit: [Lupicini.] Viennæ, natale sancti Lupicini episcopi & confessoris.

Matric-Cartus-Ultraject. Valeriani episcopi & confessoris, qui cum esset LXXX annorum, expulsus, nudus sub aere in confessione veritatis vitam finivit. Nihil de Maximino.

Vatican. signatus num 5949. Adjicit: Ravennæ, sanctorum Nanlavis & Concordii. [Navalis & Concordii.] Coluntur die sequenti Martyres Ravennates sed aliis nominibus; inter eos est Navalis, quem hic per Nanlavis certo designari existimo. Vide ibi Usuardum, ejus Auctaria & Martyrol. Romanum.

Bizunticen. In territorio Aurelianensium, sancti Maximi confessoris. Vide supra.

Remens. SS. Tim. & Apoll. Cum priori & multis aliis convenit in nomine Maximi, sed scribit, presbyteri & confessoris.

Editio Lubeco-Col. De Valeriano pauca admiscet: Qui cum esset annorum plusquam octoginta, tempore Wandalicæ persecutionis, ex præcepto Geyserici regis, extra civitatem singulariter expelli jussus est, & ita præceptum &c. ut supra Antverp. & plures alii. De Maximino, sic habet: In territorio Aurelianensi, sancti Maximini presbyteri & confessoris, venerabilis sanctitate viri. Et ita ferme legit Ambianen.

Greven. Octavæ Conceptionis sanctæ Dei genitricis Mariæ. [Octavæ Conception.] Omisi notare superius in codicis Danici ora superiori, manu plane recenti adscriptum haberi: Octava Conceptionis gloriosissimæ virginis Mariæ. Festum minus duplex. Pergit Greven.In Aphrica, natalis sanctorum Faustini, Candidi, Ceciliani, & aliorum viginti octo. Hæc satis conveniunt cum codice Rosweyd. de quo supra, sed numerus ille Africanorum Martyrum XXXI, non videtur ex Hieronymianis colligi posse. [Volquini.] Volquini confessoris. An hic forte Folquini Morinensis, de quo heri actum, nomen duplicatum non est? [Joannis Cornerii.] Item sanctæ memoriæ Joannis Cornerii monachi presbyteri, Ordinis Carthusiensis, cujus merita Dominus per miracula multa ostendere dignatus est. [Saturninæ.] Saturninæ virginis.

[De Valerian.] Molan. De Valeriano litteris Italicis post octoginta inserit, tempore Wandalicæ persecutionis, cum ex præcepto Genserichi regis Arriani ad tradendum divina mysteria vel libros, arctarentur cuncti Domini sacerdotes; ita ut iidem impii Arriani de ipsis palliis altaris, camisias sibi & femoralia facerent, viriliter ne sacramenta divina traderet, dimicans, extra &c. In fine minoribus typis adjicit: [Sanctuli.] Depositio beati Sanctuli presbyteri & confessoris. De quo in libris Dialog. Gregorius. A Castellano ponitur in Martyrologio universali inter Aëmeros, ut ipse appellat & scribit, pag. 890. De ejus cultu, nihil alibi reperi. In aliis editionibus prætermissus est, [Pauli.] in quibus præter Valeriani elogium, in fine solum additur: Die decima quinta, sancti patris Pauli, qui fuit in occulto.

XVII Kal.
Die 16.

Trium puerorum Ananiæ, Azariæ & Misaëlis, quorum corpora apud Babiloniam sub quodam specu sunt posita. [Puerorum Babylonic.] In Tuscia, passio sanctæ Barbaræ virginis, [Barbaræ.] sub Maximiano imperatore, hæc post diram carceris macerationem & nervorum cæsionem, ac lampadarum adustionem, mamillarumque præcisionem, atque aliorum tormentorum cruciationem, ad extremum gladio data, martyrium consummavit. [Valentini & socior.] Ravennæ, sanctorum Valentini, Naulis & Agricolæ.

Puri codices sunt Praten. Antverp-maj. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Belin. Greven. & Molan.
Varia lectio. Antverp. Max-Lubec. Belin & Greven. scribunt Misahelis, servavi cum aliis communiorem modum; sic etiam simpliciter Babiloniam, licet nonnulli habeant Babyloniam. Solus Praten. legit duram carceris macerationem. Alii omnes diram; Munerat. transposuit diram macerationem carceris, & omisit mammillarumque præcisionem. Pro gladio data, male substituit Belin. gladio donata. In Munerato est Valenciani, Naulis &c. In primo solus errat, in Naulis, codices prope omnes, quos sequi debuimus. Antverp. Max-Lubec. & Molan. melius habent Navalis, nec male ex Hieronymianis aliquibus Belin. Novalis. De Thuscia dixi alibi: omnes legunt, ut est in textu, excepto solo Molano.

Observatio. Qui plures ex veteri Testamento Patres in serie heroum Christianorum collocavit, [Puerorum Babylonic.] auctor Romani parvi, idem etiam primus insignes illos tres pueros Babylonicos hoc die, ex mera sua dispositione, Martyrologio inseruit: Martyrium sanctorum Ananiæ, Azariæ, Misaëlis, alias Sidrach, Misach, & Abdenago. In Adone nihil superadditum est, præter hæc verba, trium virorum, sanctorum. Usuardinum igitur est, quidquid elogii vice hic adjicitur, ut de aliis patriarchis & prophetis alibi notavimus. Hæc autem qualiacumque elogia accepit Usuardus ex Isidoro Hispalensi, De vita & obitu Sanctorum utriusque Testamenti. Cetera quæ de his Sanctis colligi subinde possunt, in Baronii Notatione diligenter indicata invenies. Undenam Wandelbertus Babylonios nostros eduxerit, haud equidem satis certo ausim asserere, interim insigni elogio eos decoravit in hunc modum:

Impia qui Assyrii tempserunt jussa tyranni,
Quorum nec crepitans valuit terrere fidelem
Constantemque animum fornacis flamma furentis,
Terni septeno & decimo pueri memorantur.

Prædicto Romani parvi auctori debetur etiam annuntiatio altera, sic ibi formata: In Tuscia, [Barbaræ.] Barbaræ virginis & martyris. Ado totius passionis historiam paucis complexus est, paucioribus Usuardus, hinc inde Adonis sensum potius quam verba secutus. Atque hi tres Martyrologi antiqui sunt, in quibus præclarissima virgo Barbara hoc die certo recolitur, a Rabano, cum diverso elogio IV Decembris consignata, omissis, quasi de industria, tum martyrii loco, tum notis temporis, quas forte Martyrologus ille, ut erat vir eruditus, cum Barbaræ Actis haud satis combinare potuit. Et sane tot gravissimis difficultatibus implexa sunt inclytissimæ alioquin virginis & martyris gesta, a quocumque demum vel a quibuscumque auctoribus exornata sint, ut ego quidem hactenus non videam, quomodo sic expurgari possint, ut ad normam satis tolerabilem reducantur. Vidit nodos illos Baronius agnovitque, depravatos videri codices nonnullos, in quibus locus, tempus aliaque plane turbata sunt. Vehementer optamus, tam fideles alios codices, seu Græcos seu Latinos, nobis aliquis producat, unde erui possit historica verisimilitudo. En tricas aliquot. Martyrologi nostri Tusciam diserte appellant & Maximiani tempora: Acta aliqua Maximinum volunt, eumque primum, qui Alexandro successit, ut Origeni æqualis sit, cujus discipula saltem per litteras fuerit, idque se opportune confirmare putant ex Chronico Orientali ab Echellensi edito, de cujus auctoritate alibi a nobis dictum est. Alii ad alterum Maximinum recurrunt, Barbaram cum Catharina in Ægypto collocantes. Non minor contentio circa Heliopolim vel Nicomediam, ubi martyr passa sit, cui Antiochiam addunt Bedæ Auctaria. Sed quis urbes illas in Tuscia reperiat, aut quis Tusciam in Oriente? Hæc & id genus alia criticos recentiores impulere, ut Acta quæcumque contemptim repudiarent. Papebrochio etiam displicuere, ut in Ephemeridibus Græco-Moscis pag. XXVI & LIV, ac rursus in Responsionibus ad art. XI a num. 106, satis indicat; at is facile emendari passus est, quæ cum hac Observatione nostra non conveniunt; ea præsertim, quæ S. Barbaræ cultus initia concernunt, cujus epocham ipse statuit in fine seculi IX, cum certum sit, in ipso quoque Occidente ante istud seculum recoli Sanctam debuisse, utpote in Romano parvo disertissime signatam, cujus auctorem non sine historicis monumentis cultum aliquem Sanctis decernere consuevisse, exploratum est. Non minus evidenter patet, aut Fastos aut Acta aliqua circa annum DCCCXL in Rabani notitiam pervenisse, ex quibus Martyrologio suo Barbaram adscripserit: nam ad interpolationem hic confugere, quid aliud esset, quam certa quæque per dubias conjecturas convellere? Ex his vero conficitur, prius Barbaræ, quam Catharinæ cultum in Occidente receptum fuisse. Jam vero pura & genuina Adonis & Usuardi exemplaria Barbaram referre, indubitatum reddunt citati a nobis supra, aliique codices; Papebrochium fefellit, quod ipsam IV Decembris requisiverit. Hæc cursim pro instituto nostro sufficiunt; reliqua eo remittimus, ubi Acta de integro examinanda erunt. Æque spinosæ sunt de corpore & translationibus quæstiones, quas hic intactas relinquimus.

[Valentini & sociorum] Valentinus cum sociis Ravennatibus sic distinctissime ponitur in Hieronymianis: Ravennæ, Valentini, Navalis, Agricolæ, Concordi. Vetus Epternacense legit Novalis & Concordiæ, hisque Corbeiensis superaddit Justini. Ex prædictis apographis sua descripsit Rabanus, descripsit item Usuardus, sed omisso Concordio. Antiqua eorum Acta, siqua fuerint, nusquam occurrunt; quæ a recentioribus prodita sunt, suo tempore discutientur.

AUCTARIA.

Herinien. Dum hic codex scriptus est, invaluerat Barbaræ celebritas IV Decembris, quando ferme & sanctus Blasius ex XV Februarii ad III retractus est: quod plane factum existimo circa seculum decimum. Hic itaque Barbara caret præfatus codex, quam vide IV Decembris.

Tornacen. In prima & ultima annuntiationes purus, totum secundæ elogium resecuit.

Rosweyd. Purus etiam in prima & ultima, secundam omisit, positam supra IV Decembris. In fine adjicit: [Lazari. Marthæ.] Eodem die, Lazari, quem Dominus Jesus resuscitavit a mortuis. Item Marthæ sororis ejus. Vide die sequenti.

Pulsanen. In sola prima purus est. Tum: Eodem die, [Rufi &c. Meletii.] beatorum martyrum Rufi & Zosimi. Apud Spoletum, sancti Meletii episcopi & confessoris. Hic a Castellano hoc die ponitur, de aliis vide Usuardum XVIII Decembris.

Antverp-max. cum sociis suis omnibus. Hi annuntiationem puram Usuardinam retulerunt IV Decembris, hic vero aliam secundo loco substituunt: Romæ, [Irenæi & sociorum.] natale sanctorum Hyrenei, Antonii, Theodori, Saturnini, Victoris & aliorum decem & septem. Qui cum beata Luceia virgine & Anceia [Auceia] rege Persarum, quem ipsa ad fidem Christi convertit, sub Elio præfecto gloriosum martyrium consummarunt. Vide quæ diximus XXV Junii & Acta eo die. In prima & ultima annuntiatione satis puri sunt.

Centulen. Trium puerorum Ananiæ, Azariæ, & Misaël &c. pure. Deest reliquus textus, cujus loco sunt: [Rufi &c.] Eodem die, sanctorum martyrum Rufi & Zosimi, de quorum felici agone sanctus Policarpus in epistola ad Philippenses scribit. Apud Pontum, sancti Meletii episcopi & confessoris, [Meletii Ponti ep.] qui cum esset eruditione magnificus, virtus tamen animi & vitæ sinceritas longe in eo magnificentior extitit. Huc ex IX Decembris perperam translatus est.

Bruxellen. Incipit: Apud Affricam, natale sanctorum Faustini, [Faustini &c.] Candidi & Ceciliani. Vide Hieronymiana die præcedenti. Sequitur: Apud Ravennam, [Valent. &c.] natale sanctorum Valentini, Navalis, Agricolæ & Concordii martyrum. Vide Observationem. De Irenæo & sociis, [Irenæi &c.] eadem habet cum codicibus mediæ notæ. In Tuscia, sanctæ Barbaræ virginis & martyris. [Barbaræ.] Videtur supponere aliam hanc esse Barbaram ab ea, quam posuit supra IV Decembris. Sequitur: Apud Spoletum, depositio sancti Malecii episcopi & confessoris. [Meletii.]

Hagenoyen. Duas longas historias profert; alteram de pueris Babylonicis, quæ ex sacris Litteris notior & certior est, quam hic enarretur. De Luceia virgine & Auceia rege alteram, quam malim ex Actis ipsis XXV Junii accipias.

Matric-Cartus Ultraject. Trium puerorum Babyloniæ. Valentini, Naulis [alias Navalis] & Agricolæ, apud Ravennam.

Vatican. num. 5949. Nihil hic habet de pueris Babylonicis aut de Barbara.

Florentin. Spoleti, sancti Meletii episcopi & confessoris. [Meletii. Florian. &c.] Item, sanctorum martyrum Floriani & quadraginta sociorum ejus. An forte Eleutheropolitanos indicant, de quibus die sequenti?

Editio Lubeco-Col. In textu similis est Antverp-max. & reliquis mediæ notæ codicibus. Addit autem: [Meletii.] Apud Spoletum, sancti Melecii episcopi & confessoris. [Everardi.] Ipso die, sancti Everhardi militis & confessoris. Vide auctarium Molan.

Greven. Apud Ravennam cum præfatis passus est Concordus & alii quinque. [Concordii. Mammetis.] Mammetis pueri & martyris, quem Usuardus habet XVI Kalendas Septembris. Romæ, [Irenæi &c.] sanctorum Herenei, Anthonii, Theodori, Saturnini, Victoris & aliorum decem & septem. [Simplic. &c. Meletii.] Item Simplicii & sociorum ejus. Apud Spoletum, sancti Melecii episcopi & confessoris. Viennæ, [Adonis.] sancti Odonis episcopi & confessoris. In Hibernia, [Beani.] Beani episcopi & confessoris. In territorio Tornacensi, [Everardi. Adeleidis.] sancti Everhardi militis & confessoris. Adelheydis imperatricis, secundum alios pridie Idus Decembris.

[Adonis.] Molan. In fine: Viennæ, beati Adonis episcopi. Male supra scripsit Greven. Odonis. Agitur de eo, quem jam toties in hoc opere citavimus, nempe de auctore Martyrologii illius, ex quo totus ferme Usuardus contractus est. Sequitur: Item Adelheydis imperatricis. [Adeleidis. De Everard.] Deinde typis minoribus: In territorio Tornacensi, sancti Everardi militis & confessoris; qui, ut scribit Meyerus in Annalibus Flandriæ, comes Cisoniensis, conjuge ac liberorum pulchra propagine, ad hæc opibus, clientelis & peritia rei militaris, vitæque sanctitate illustris est habitus, initiumque dedit Cisoniensi cœnobio juxta Insulam. [Beani.] In Hibernia, Beani episcopi primi Aberdonensis & confessoris. Editiones posteriores idem habent de Adone. Tum: In Galliis, apud Tornacum, monasterio Cisoniensi, depositio Evrardi, ducis Forojuliensis. Item depositio sanctæ Adelheidis imperatricis. In Hybernia, natalis Beani, primi episcopi Aberdonensis & confessoris. [De Jo. Bapt. De Annunt. B. M. V.] Ambianis, receptio faciei beati Joannis Baptistæ. In Hispaniis, ex constitutione decimi concilii Toletani, festum annunciationis beatæ Mariæ. Non est operæ pretium quærere, quamdiu hic ritus duraverit.

XVI Kal.
Die 17.

[Translat.] Translatio sancti Ignatii episcopi & martyris, qui ab urbe Roma Antiochiam delatus, [Ignatii.] jacet extra portam Damniticam, in cimiterio ecclesiæ. [Lazari.] Eodem die, beati Lazari, quem Dominus Jesus in Euangelio legitur resuscitasse a mortuis. Item beatæ Marthæ, [Marthæ.] sororis ejus, quorum venerabilem memoriam extructa ecclesia non longe a Bethania, ubi e vicino domus eorum fuit, conservat. In Oriente apud Eleutheropolim civitatem, sanctorum martyrum quinquaginta, [Martt. 50.] qui sub Sarracenis passi sunt.

Ita Praten. Herinien. Antverp-maj. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. Inter codices pro textu citatos, nullus recte legit extra portam Daphniticam. Secutus sum Praten. & Herinien. In Greven. & Molan. habetur Dampniticam; in Antverp-maj. Dampnitiam; in Munerat. Daviticam: solus Rosweyd. ad puritatem proprius accessit per Dafniticam. In omnibus ferme est cimiterio: Praten. & Molan. rectius cœmeterio. In codicem Pratensem pro Marthæ, male irrepsit Mariæ. Munerati, vel ejus typographi error est evicinio pro e vicino. Omnes recte legunt quorum venerabilem memoriam, nescio cur Antverp-maj. præmiserit particulam in. Rursus in Sarracenis conveniunt omnes, præter præfatum codicem & Molanum.

Observatio. Nihil ad hodiernum textum contulerunt apographa Hieronymiana: Bedam describens Rabanus, [Translat. Ignatii.] illius elogium refert, quo potius natalis sancti Ignatii, quam translatio celebratur; quod mirum videri non debet, cum neuter 1 Februarii de eo memoriam fecerit. Clarior est pro hodierna festivitate Romani parvi textus: Translatio Ignatii episcopi & martyris Antiochiæ. Viennensis hoc loco solum subjungit: Qui tertius post Petrum Apostolum Antiochenam rexit ecclesiam: quæ verba a Nostro 1 Februarii relata, hic merito prætermissa sunt, aliis ex Festivitatibus Apostolorum substitutis, quæ translationi proprie & unice conveniunt. Non est quod hisce diutius immorer, cum de variis sancti Ignatii translationibus fuse egerit Henschenius ad 1 Februarii a pag. 33. Ibi etiam invenies a quo tempore in Ecclesia Romana natalis S. Ignatii 1 diei Februarii affixus sit, ut habes etiam in Ephem. Græco-Moscis ad XXIX Januarii. Wandelbertus sic illustrissimum martyrem hoc die canit, ut ipse etiam natalem celebrare videatur; Rufum & Zosimum, quos cum Ignatio laudat Polycarpus, subjungens; verum hi ex Martyrologiis nostris ad diem sequentem referuntur. Audiamus metricum elogium:

Ignatius sanctus deno sextoque triumphat,
Antiochenæ urbis pastor martyrque: ferarum
Quem dentes panem vivum fecere. Sequuntur
Quem fuso ob Christum Rufus Zosimusque cruore.

[Lazari & Marthæ.] Annuntiationis nostræ secundæ substructionem, ut ita dicam, sic denuo ponit auctor Romani parvi: Et Lazari, quem Christus resuscitavit, & Marthæ sororis ejus, in Bethania; ubi velim observes, & fratrem & sororem in Bethania collocari. Hæc paulo aliter deduxit Ado, cujus sunt verba omnia, ex quibus elogium nostrum construitur. Apud Bedam, Florum aut Rabanum de his Sanctis, saltem hoc die nequaquam agitur, unde colligas, male a Tillemontio aliisque postremum citari. Hoc etiam adverto, non satis exprimere Martyrologos nostros, quid de Lazaro hic proprie commemorent, cum apud Græcos variæ de ipso festivitates esse dicantur. Probabilius tamen apparet, saltem ex primo annuntiationis auctore Romano parvo, eos ultimum Lazari obitum, ejusque in Bethania, cum Martha sorore depositionem indicare velle; sic ut sepulturam in Cypro, ac multo magis migrationem in Provinciam, plane ignorasse videantur. Recte an secus hæc ab iis posita sint, hic non disputo; patet sane Lazarum & Martham, octavo & nono seculo, sub una hoc die celebritate cultos fuisse. De duabus sororibus verbo egimus XXII Julii, occasione Mariæ Magdalenæ, sed ab aliis controversiis consulto hic abstinendum censuimus, omnia in Actis examinaturi proximo mense Julio. Vide interim Notationem Baronii, Tillemontium tomo 2 a pag. 31, & Castellanum in primo Bimestri a pag. 342.

[Martt. 50.] Martyres Eleutheropolitani, pure Adoniani sunt, nec aliud in ipsorum gratiam præstitit Usuardus, quam hic etiam Viennensis verba in suum laterculum transfere. Utrobique Martyrum numerus ad quinquaginta determinatus est; utrobique omnes anonymi sunt. Martyrologos nostros deseruit Baronius, secutus, ni fallor, Acta passionis manuscripta, quorum apud nos apographum exstat, ex archivis sancti Petri Romæ descriptum, ubi diffusior totius martyrii descriptio Florianum & Calanicum, tamquam totius turmæ præcipuos, appellat, addens etiam reliquorum omnium nomina, quæ simul ad sexaginta ascendunt, unde formata est Romani moderni annuntiatio. Alia Acta vidisse oportet Petrum in Catalogo lib. 1 cap. 73, apud quem socii dumtaxat quadraginta Floriano & Calanico adjunguntur. Non recte a Baronio signatur annus Heraclii XXXVII, qui forte melius XXVII diceretur, quamvis nec in Miscella, nec in Theophane, satis certa indicia reperiri possint, ex quibus aut de Martyrum horum numero, de tempore, aut loco passionis certi aliquid statuatur. Reliqua ad ulteriorem investigationem remitto.

AUCTARIA.

Tornacen. Omnia habet præter elogium, quod Marthæ & Lazaro supra in textu aptatum est.

Rosweyd. De Ignatio ex Adone inserit: Qui tercius post Petrum Apostolum, Antiochenæ ecclesiæ præerat. Aliam annuntiationem sic incipit: Hic celebratur natale beati Lazari & Marthæ. Cetera satis pura sunt.

Pulsanen. Incipit: Translatio & depositio corporis sancti Ignatii martyris. In Lazaro & Martha contractior est. De quarta, nihil.

[De Ignatio.] Antverp. & Max-Lubec. De Ignatio: Qui tertius post Petrum Apostolum Antiochenam rexit ecclesiam. Hic Romæ dentibus bestiarum passus, inde translatus, jacet Antiochiæ. In ceteris commemorationibus satis puri sunt.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. & Lovanien. Omnes carent annuntiatione prima, cujus loco ponunt ultimam de quinquaginta Martyrib. In Lazaro & Martha satis puri sunt.

Alberg. & Danic. Cum prioribus conveniunt, sed in fine adjungunt: [Beggæ.] Andecemnæ, sanctæ Beggæ viduæ, sororis sanctæ Gertrudis. Vide infra Molan. & alios.

Centulen. Apud Antiochiam, translatio & depositio corporis beati Ignatii episcopi & martyris, qui passus est Romæ Kalendis Februarii. In Lazaro satis purus est, sed Martham cum toto elogio omittit. In ultima denuo satis purus est.

Bruxellen. Incipit a Lazaro & Martha, satis pure. [De Ignatio.] Tum de Ignatio, ubi post martyris, addit: Qui Kalendis Februarii Romæ passus, & a Roma Antiochiam delatus, extra portam Dampniticam, in cimiterio ecclesiæ hac die positus est. Apud Andemiam monasterium, depositio sanctæ Beggæ viduæ, [De Beggæ] filiæ Pippini ducis, & sororis sanctæ Gertrudis, ac relictæ Ansigisi ducis. Quæ in statu vidualise & sua mancipans, monasterium Andemiense fundavit, ac Beghinas atque Beggardos, qui ab ipsa nomen trahunt, primo instituit. Notior aliunde est & illarum & horum institutio, quam ut ad Beggæ tempora ascendatur.

Hagenoyen. Incipit: In civitate Marsilia, depositio sancti Marsilii episcopi & confessoris, fratris sanctæ Mariæ Magdalenæ, & sanctæ Marthæ. Ex ipsa nominis corruptione intelligis, quam accurata esse debeant quæ fusius hic de Lazaro & Martha narrantur. Ego certe hujusmodi historiis describendis supersedeo. Tolerabiliora ferme sunt, quæ habet de Begga, in hunc modum: Andecemie, depositio sanctæ Beggæ, sororis sanctæ Gertrudis virginis. Hæc de Anthyso [pro Antigiso] viro suo concepit Pypinum seniorem [potius filia ejus fuit] ducem Francorum, [De eadem.] & post mortem viri sui, in sancta viduitate permansit omnibus diebus vitæ suæ, & repleta bonis operibus migravit ad Dominum. De Ignatii translatione agit die sequenti, uti & de quinquaginta Martyribus.

Codex Ursini a Rosemberg. Andetemnæ, sanctæ Beggæ viduæ, sororis sanctæ Gertrudis. Plura superius de Begga diximus.

Ambianen. Ambianis, receptio faciei sancti Joannis Baptistæ. [De Jo. Bapt.] Vide Molan. pridie.

Matric-Cartus-Ultraject. Marthæ hospitæ Christi & Lazari, fratris ejus. Sanctorum quinquaginta Martyrum.

Vatican. sign. num. 5949. Desunt tres primæ annuntiationes. Adjicitur autem: In Africa, sanctorum Victuri, [Victuri & sociorum.] Victoris & aliorum triginta trium. Vide Hieronymiana.

Luxovien. Sic habet: In Salsa monasterio, sanctæ Adelheydæ augustæ. [Adelheydæ.]

Salinen. Alia de Lazaro: In Bethania, sancti Lazari martyris, [De Lazaro.] quem Dominus suscitavit; cujus corpus Augustoduno requiescit.

Editio Lubeco-Col. Incipit: Natale beati Lazari episcopi & confessoris, [De Lazaro.] fratris beatarum Mariæ Magdalenæ & Marthæ, quem Dominus, ut in Euangelio legitur, a mortuis resuscitaverat. Quorum venerabilem &c. satis pure, sed pro duobus tres conjunguntur. Sequitur de Martyribus quinquaginta, [De Ignatio.] etiam bene. De Ignatio, post ecclesiæ, adjicit: Ubi plurima ipsius meritis fiunt miracula, [Beggæ.] præstante Domino. Andecemne, sanctæ Beggæ viduæ, sororis sanctæ Gertrudis monialis.

Belin. In prima similis est Antverp. &c. Nihil habet de Martha. In quarta purus.

[Victoris & sociorum.] Greven. Item in Aphrica, sanctorum Victoris, Victoriani, Adjutoris, Honorati, Felicis, Vincentii, Quarti, [Bernardi Diensis ep.] Quinti & aliorum duodecim. Commemoratio dignæ & sanctæ memoriæ Bernardi episcopi Diensis, ex Priore domus Portarum Ordinis Carthusiensis, confessoris. Cujus sanctitati attestantur mortui, quos suscitavit; leprosi, quos mundavit, aliaque miracula, quæ per eum Dominus operari dignatus est. Hic ob eximiam sanctitatem suam, sancto Bernardo Claravallensi familiarissimus extitit; unde & ad ejus instantiam, idem vir Dei opus illud divinum super Cantica edidit. [Sturmis. Beggæ.] Sturmis abbatis primi Fuldensis cœnobii & confessoris. Begghæ viduæ, sororis sanctæ Gertrudis.

[Ejusdem.] Molan. In fine: Eodem die apud Septem ecclesias, transitus beatæ Beggæ viduæ. Tum typis minoribus; relictæ Ansigisi ducis, ac sororis sanctæ Gertrudis. Quæ in statu viduali se & sua Deo mancipans, monasterium Andemiense fundavit ac Beginas, quæ ab ipsa nomen trahunt, primo instituit. Hæc ex codice Bruxellen. accepta videntur. Deinde: Bigardis monasterio, Ordinis sancti Benedicti juxta Bruxellam, [Wivinæ.] sanctæ V vivinæ virginis, quæ ibidem prima præfuit. Editiones aliæ de Ignatio aliis litteris textui inserunt, tertius post beatum Petrum, Antiochenam rexit ecclesiam. Hic Romæ dentibus bestiarum passus. In fine: Andanii, apud Septem ecclesias, transitus beatæ Begghæ viduæ, sororis sanctæ Gertrudis. Ipso die Bigardis, beatæ Vuivinæ virginis, quæ quanti apud Dominum sit meriti, surdi, contracti, dæmoniaci, pristinam sospitatem adepti, fideliter protestantur. Notabis, in his editionibus corruptum rursus Usuardi textum, expuncta Martha cum toto elogio. In quo longe præferenda puritas editionis primæ.

XV Kal.
Die 18.

Apud Macedoniam civitate Philippis, natalis beatorum martyrum Rufi & Zosimi. Hi ex eo numero discipulorum fuerunt, per quos primitiva Ecclesia in Judeis & Græcis fundata est, [Rufi & Zosimi.] de quorum etiam felici agone scribit sanctus Policarpus in epistola ad Philippenses. [Moysetis.] In Africa, passio sancti Moysetis martyris. Turonis, sancti Gatiani episcopi & confessoris, qui ab urbe Roma eidem civitati primus directus episcopus, [Gatiani.] multis clarus miraculis quievit in pace.

Codices hoc die puri sunt Praten. Herinien. Antverp-maj. Munerat. Greven. & Molan. Adde Antverp-max. cum omnibus suis sociis mediæ notæ.
Varia lectio. Est in Praten. Zozimi, sed ceteri codices melius cum textu. Idem recte scribit Philippis, sed postea male Philipenses. Antverp-maj. posuit civitatem Philippis. Hic & Greven. sæpius scribunt hii pro hi. Omnes habent, hi ex eo numero &c., sed Munerat omisit particulam eo. In Praten. Judæis integre scriptum non est. Moysitis legunt Praten. & Herinien. at dubium non est, quin Adonem secutus sit Usuardus. Potissima variatio est in nomine Turonensis episcopi, quod in solo Molan. & in Antverp. recte efformatum est Gatiani; pro quo in Praten. & Herinien. Catiani; in Antverp-maj. Canciani, in Munerat. Gaciani, in aliis Gratiani &c. Greveno cautela non profuit, dum scripsit Caciani alias Gratiani. Habet hic præterea primus directus, omittens episcopus. Molan. paulo melius scribit primum directus, sed omittit etiam episcopus.

[Rufi & Zosimi] Observatio. Rufus & Zosimus, die hesterno a Wandelberto cum Ignatio connexi, hoc proxime sequenti in Romano parvo consignantur hoc modo: Rufi & Zosimi, de primis discipulis Christi, per quos Ecclesia de Judæis & Græcis primitiva fundata est; non expresso loco, in quo aut passi aut depositi sint. Nihilominus plus hic asserit Martyrologus, quam in Rufino suo l. 3 c. 35 repererit, ubi Rufus & Zosimus egregie quidem ex celebri Polycarpi ad Philippenses epistola cum Ignatio laudantur, ut die præcedenti dictum est, at de primis discipulis Christi fuisse ibi non dicuntur, nec id in strictiori significatione accipi posse videtur, nisi Rufus hic cum illo confundatur, de quo egimus XXI Novembris. Consule Rufini verba, quæ in Adone inter Festivitates Apostolorum referuntur, vel fontem ipsum accede, ubi Polycarpus: Deprecor, inquit; omnes vos obedientiæ operam dare, & meditari patientiam, quam vidistis in Ignatio, Rufo & Zosimo beatis viris &c. nullo addito verbo de eorum discipulatu aut Ecclesiæ primitivæ fundatione. Ceterum Romani parvi sensum secutus est Ado, adjiciens præterea in fine de suo: Hi requiescunt apud civitatem Macedonum Philippis. Quæ mihi valde incerta videntur. Forte ansam præbuit Polycarpi epistola, quod ea Philippensibus destinetur. A præfata positione exorsus est Usuardus, reliquum Adonis elogium describens. Atque hæc in serie nostra signata sunt, aliis ignota aut præterita. Sanctorum nomina non ignoravit Wandelbertus, cujus encomium metricum pridie dedimus. Notabis obiter, Bedam Plantinianum ad XXVI Decembris Adonis textum turpiter interpolasse: nam ubi is de solo Zosimo Papa meminit, alter scripsit: Eodem die, sancti Ignatii, Rufi & Zosimi Papæ, qui sedit &c. reliquam Adonis commemorationem transcribens.

[Moysetis.] De sola prima annuntiatione meminit Romanum parvum. In Viennensi secundum locum occupat idem qui in textu nostro Moyses vel Moysetes martyr in Africa, de quo nihil alibi hactenus legere memini, præter dubiam Molani in posterioribus editionibus annotationem. Est in Hieronymianis inter alios plurimos martyres Afros nomen Monsitis, quod nescio an ad Moysetis satis apte reduci possit. Utcumque fuerit, Moysetem etiam novit & cecinit Wandelbertus hoc unico suo hujus diei versiculo:

Quindecimus demum Moysetis sanguine vernat.

[Gatiani.] Tertia commemoratio purissime iterum Adoniana est, si non ad verbum, saltem ad omnes sensus apices ab Usuardo transumpta. Nullam certam ætatem Gatiano Turonensi assignavit Ado, nullam Usuardus, hac sola præcipua ejus laude contenti, quod ecclesiæ illius primus episcopus fuerit, ab urbe Roma directus. Tempora Fabiani Pontificis satis apposite Martyrologio Romano inseruit Baronius; idque ex Gregorio Turonensi facile confirmari potest, ut ostendit Tillemontius tomo 4 pag. 723. Est ea hodie eruditorum Gallorum receptior opinio, non semel in Actis nostris asserta, nempe primos illos Galliarum Apostolos, Gatianum hunc Turonensem, Trophimum Arelatensem, Paulum Narbonensem, Saturninum Tolosanum, Dionysium Parisiensem, Austremonium Claromontanum, Martialem Lemovicensem aliosque ad eadem ferme tempora pertinere. Videri possunt Bosquetus, non ita pridem a nobis citatus, Fraissius aliique passim in eamdem sententiam ex Gregorio Turonensi, locis a Baronio citatis, conspirantes. Dolendum est, nulla tam illustris Sancti Acta, quæ ego quidem viderim, superesse. Supplebunt quæ ex laudato Gregorio, tum ex historiæ Francorum initio & fine, quorum præcipua edidit Surius; tum ex Gloria Confess. cap. 4 & 30, aut aliunde suo tempore colligi poterunt. Castellanus Gatiani obitum refert ad annum CCLXXXIX, quod tunc etiam operosius examinabitur. Vide notulam Motherii ad hunc diem.

AUCTARIA.

Tornacen. Primam annuntiationem producit usque ad fundata est. [Rogat &c.] In secunda purus est. Tum: Graciani episcopi & confessoris; non ultra.

Rosweyd. Textui satis puro superaddit: In Affrica, [Auceiæ &c.] Rogatiani martyris & aliorum XXXV. Auceiæ regis & martyris, cum aliis XVIII. Honorati martyris, [Honorat. &c.] cum aliis XXXI. Vide Hieronymiana, in quibus Auceias non semel ponitur.

Pulsanen. Deest prima: in secunda purus est. Tum: Eodem die, [Anatholiæ & Victoriæ.] natalis sanctæ Anatholiæ virginis, quæ simul cum beata Victoria convirginali sua est comprehensa, ac sub Decio principe martyrio coronata est. Anatholiam signat Usuardus IX Julii, Victoriam XXIII Decembris; vide Observationes utroque die. Sequitur ultima annuntiatio abbreviata: Turonis, sancti Gratiani episcopi.

Antverp. &-Max-Lubec. Prima & secunda puræ sunt. Hæc est tertia: Turonis, sancti Gatiani episcopi.

[Earumdem.] Centulen. Romæ, sanctæ Anatholiæ virginis, quæ simul cum beata Victoria, convirginali sua comprehensa, ac sub Decio cæsare martyrizata est. In Africa, sancti Moysetis martyris. In Gatiano etiam satis purus est. De prima annuntiatione Rufi & Zosimi nihil habet.

Bruxellen. In prima satis purus, subdit: Laodiciæ, [Theotimi &c] natale sanctorum martyrum Theothimi & Basiliani. [Martt. 50.] Sequitur de quinquaginta martyribus Eleutheropolitanis ex die præcedenti. Tum: [Moysetis &c] In Africa, passio sanctorum Moysetis, Victoris, Victoriani, Adjutoris, Honorati, Felicis, Vincentii & aliorum viginti trium. Romæ, natale sanctorum Anthonini, [Antonin. &c Quinti &c.] Herenei & Theodoli. Item natale sanctorum Quinti, Simplicii, Pauli, Privati & Januarii. Ex Hieronymianis varie collecti sunt. Pro Gatiani, scribit Taciani. De cetero annuntiatio satis pura est. In fine: Eodem die, natale sanctæ Anatholes virginis; [Anatholiæ & Victoriæ.] quæ simul cum beata Victoria convirginali sua tempore Decii principis comprehensa & martyrio coronata est. Vide quæ diximus ad Pulsanen.

Hagenoyen. Incipit a translatione sancti Ignatii satis pure. Vide textum hesternum. Sequitur: In Eystatensi territorio, [Winebaldi & Walpurg. Adeleydis.] sancti Winebaldi & Walpurgæ. confess. glorios. In Salsa, sanctæ Adelheydis imperatricis. Tum ponit annuntiationem primam satis pure, nisi quod scribat: Rufi, Rufini, & Zosimi. In Moysete & Gatiano, satis bene. Tum: [Martt 50. Flaviti.] In Oriente apud Eleutropolim &c. ut pridie. Demum: Eodem die, sancti Flaviti episcopi & confessoris depositio.

Matric-Cartus-Ultraject. Rufi & Zosimi, qui in primitiva Ecclesia floruerunt. Moysetis martyris. Tatiani Turonensis episc. Vide Variantes.

Bigotian. sign. D. 9. Eodem die, sancti Flavii confessoris. [Flaviti.] Haud dubie pro Flaviti.

Altemps. Eodem die, sancti Winebaldi confessoris. De sorore vide 1 Maii &c. [Winebaldi.]

Florentin. Habent ut supra: S. Anatoliæ virginis, [Anatoliæ &c] quæ simul cum beata Victoria convirginali sua est comprehensa ac sub Decio principe martyrio coronata. Item sancti Catiani episcopi & martyris. Puto Gatianum indicari, qui luxato nomine in martyrem transformatus sit.

Remens SS. Tim. & Apoll. Aliter enuntiat: Turonis, sancti Tatiani, primi ejusdem urbis episcopi.

[Pauli Simp.] Editio Lubeco-Col. In textu satis pura, addit de Anatholia &c. ut jam non semel supra dedimus. Tum: Eodem die, sancti Pauli Simplicis, confessoris, discipuli beati Antonii abbatis. In territorio Eystedensi, [Winibaldi.] sancti Winibaldi abbatis & confessoris, fratris sanctorum Willebaldi episcopi, [Translat. Florini.] & Walburgæ virginis. Castello Confluentiæ, translatio sancti Florini presbyteri & confessoris.

Belin. In prima & secunda satis purus, in tertia similis est Antverp. &c. Altera editio ad episcopi, [Flaviti.] addit, primi civitatis ipsius. Eodem die, sancti Flaviti presbyteri & confessoris.

Greven. Multa habet ex Hieronymianis. Laodicia civitate, natalis sanctorum Thetaini & Basiliani. [Thetaini &c Quinti &c.] Apud Aphricam, sanctorum Quinti, Simplicii, Pauli, Victoriæ, Privati, Ceciliani, Euasi. Item sanctorum Digni, [Digni &c.] Bodegisili, Honorati, cum aliis triginta. In Aphrica, Rogatiani martyris, & aliorum triginta sex. Item sanctorum martyrum Auceiæ regis barbarorum & Luciæ virginis. [Auceiæ & sociorum.] Qui Auceias, cum Luciam virginem Romanam captam violare vellet, divino nutu compunctus, maxime venerari cœpit, ac postmodum cum ipsa Romam profectus, martyrii palmam adeptus est, cum aliis duodecim, qui tunc pro fide in carcere tenebantur. Hos Usuardus habet VIII, alii vero VII Kalend. Julii. Ipso die secundum Cathalogum, [Hildefonsi.] sancti Hildephonsi archiepiscopi Toletani. Qui relicto seculo monachi habitum assumens, eximiæ sanctitatis merito, archiepiscopi honorem adeptus est; tandemque sanctis operibus plenus, feliciter migravit, die quo festum gloriosæ virginis Mariæ (cui ipse devotissimus erat) in ecclesia sua agi constituit, hoc est die octavo ante nativitatem Christi. [Maurini. Flamiani. Winibaldi.] Maurini episcopi. In Hibernia, Flamiani episcopi. In territorio Eystadensi, sancti Winibaldi abbatis & confessoris, fratris sanctorum Wilibaldi episcopi & Walburgæ virginis. [Pauli Simplicis. Translat. Florini. Anatholiæ & Victor. Maximillæ.] Eodem die, Pauli Simplicis confessoris, discipuli beati Anthonii abbatis, miræ patientiæ & obedientiæ viri. Castello Confluentiæ, translatio sancti Florini presbyteri & confessoris. Anatholiæ virginis & martyris, quæ simul cum beata Victoria convirginali sua est &c. ut supra. Tum: Maximillæ virginis.

XIV Kal.
Die 19.

[Nemesii.] Apud Ægyptum, beati Nemesii martyris, qui ab Emiliano judice geminatis suppliciis excruciatus, cum latronibus jussus est incendi, Salvatoris perferens similitudinem, qui una cum latronibus pertulit crucem. [Darii. Gregorii.] Civitate Nicea, sancti Darii martyris. Item Autisiodoro, sancti Gregorii episcopi.

Conveniunt codices plurimi Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-maj Rosweyd. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Belin. Greven. & Molan. Item Antverp-max. cum sociis omnibus.
Varia lectio. Solus Tornacen. a ceteris discrepat, dum pro Salvatoris perferens similitudinem, legit Salvatoris ferens &c. Belin. cum mediæ notæ codicibus habet, qui cum latronibus, omittens particulam una. Antverp-maj. pro Darii, legit Dari, sed pessime nomen transmutavit Munerat. in Clari. Belin. iterum cum citatis codicibus in fine textus, post episcopi superaddit & confessoris. De vario scribendi modo in Egyptum, Egiptum, Antisiodoro, Anthisiodori, Nycea &c. satis alibi dictum est.

[Nemesii.] Observatio. In varios hujus mensis dies, nempe in VII, VIII, XII & XIV hactenus distributos vidimus martyres Alexandrinos ex Rufini lib. 6 cap. 31, seu ex sæpe laudata Dionysii Alexandrini ad Fabium Antiochenum epistola acceptos. At ibi non sistit, qui primus eos ita dispertiit Romani parvi auctor. Ex eodem loco sumptus est hodiernus Nemesius; proximo die sequentur Ammon, Zenon & alii, ac rursus XXII agetur memoria Ischyrionis & aliorum quamplurimorum, inter quos senex Chæremon; sic ut solo hoc mense annuntiationes septem, ex citato Rufini capite desumptæ, exhibeantur, quarum nulla apud alios extra seriem nostram Martyrologos signata sit. Sic igitur hoc die Nemesium celebrat Romanum parvum: Apud Ægyptum, Nemesii martyris, qui per calumniam quasi latro, judici delatus est. Reliquam passionem ex prædicto Rufini loco descripsit Viennensis, Noster de more compendio utens, totam medullam nitide extraxit. Nemesii nostri martyrium recte expendit Motherius in versione sua Gallica Martyrologii Romani, alibi laudata pag. 447, ubi observat Nemesianum quandoque appellari. Attamen Græcum nomen Νεμεσίων, aut cum Rufino vertendum videtur Nemesius, aut cum Valesio Nemesion; non Nemesis, ut Christophorsonus; certe nequaquam Nemesianus. Hæc in præclari martyris laudem & textus nostri elucidationem dicta sufficiant.

[De Avito Adonis.] De solo Nemesio loquitur Romanum parvum; ast in Adone sequitur Avitus Aurelianensis, quem cum Usuardo posuimus XVII Junii, ut hic nihil de eo dicendum supersit. Obiter solum observo, Adjutum in nonnullis codicibus Usuardinis auctioribus, quales sunt ii, quos in Auctariis Florentinos nominamus, ex Avito formatum esse, atque inde sub ea formula in Martyrologio Romano collocari; verum sub diversis nominibus eumdem Sanctum intelligi, recte, ni fallor, advertit Castellanus. Reliquus textus noster solitos duces non agnoscit. [Darii.] Sed unde Darium Nicænum martyrem ab Usuardo acceptum dicemus? quem Hieronymiana non satis clare exprimunt, obscurius etiam Nicææ consignant; imo sic Darium, vel Dariam Chrysantho conjungunt, ut hic repeti videantur, qui ab Usuardo I Decembris celebrati sunt. Dices ex Wandelberto desumi potuisse: non ita autumo; nam cur socius Zosimus relinqueretur? Quin imo, vel ex hoc loco evinci posset, Wandelberti Martyrologium numquam Usuardo visum fuisse, quemadmodum in præfatione sub finem primi capitis indicavimus. Crediderim ego, utrique Hieronymianum aliquod præluxisse, simile Lucensi, in quo, excluso Gregorio, martyres omnes, ibi enumerati, Nicææ adscripti fuerint; unde solum ultimum Usuardus, binos vero Wandelbertus mutuatus sit, quos unico suo versiculo ita laudaret:

Quartum cum deno Zosimus, Dariusque coronant.

[Gregorii.] Gregorius Autissiodorensis episcopus, ordine tertius decimus, Lucensi codici insertus, Corbeiensi adjectus est. In Floro nostro illud ipsum elogium habet, quod ex Martyrologio S. Sabini in Levitania describit Florentinius, cujus observationes aliæ videri possunt. Est etiam in Rabano iisdem verbis, quæ aliis litteris posuit Florentinius in commemoratione codicis Hieronymiani Lucensis. Unde in Usuardum influxerit, quærere supersedeo; tot alios populares Sanctos Adoni superaddidit, ut & hunc facile de suo adjicere potuerit. Scio in Adone Mosandri poni die sequenti cum asterisco; apud Rosweydum in appendice, sed hæc satis ostendunt Adonianum non esse Gregorium. Vitam, aut Acta, præter indicatum elogium, nusquam invenire licuit. Pauca habet collectio nostra Ms. de gestis pontificum Autissiodorensium, ubi notatur depositio XIV Kal Junii, seu XIX Maii. Plura aliunde, sicubi exstant, nobis subministrari vehementer desideramus.

AUCTARIA.

Pulsanen. Jam aliquamdiu ab aliis devius, hic incipit: Antisiodoro, beati Gregorii episcopi, [De Gregorio] qui sedit annos XII, menses VII, dies III, sepultusque est in ecclesia sancti Germani episcopi. A Nemesio totum elogium rescindit. Tum: Alexandriæ, beati Clementis episcopi & martyris. [Clementis.] Talem sanctum Clementem hactenus non novi; vide codicem sequentem. Darius prætermissus est.

Centulen. In Egypto, beati Nemesii martyris, qui cum latronibus incensus fuit. Aurelianis, sancti Aviti abbatis, [Aviti.] qui spiritu prophetiæ plenus fuit, & glorifico fine quievit. Vide Observationem. Tum: [Clementis.] Alexandriæ, beati Clementis presbyteri, qui in divinarum eruditionum scolis quam maxime floruit, cujus etiam auctoritas in divinarum historiarum narrationibus sæpissime antefertur. Usuardus Clementem retulit IV Decemb.

[Darii ep. & socior.] Bruxellen. De Dario novam annuntiationem ex Hieronymianis fingit: Apud Nyceam, civitatem Bithiniæ, natale sanctorum martyrum Darii episcopi, Zozimi, Pauli & Cyriaci atque Secundi. Secundo loco de Nemesio, sed non omnino pure. [Clementis.] Alexandriæ, beati Clementis presbyteri & martyris. Qui in scolis divinarum eruditionum quam maxime effloruit. In Gregorio fere similis est codicibus mediæ notæ. Demum: Aurelianis, [Aviti.] beati Aviti abbatis. Qui spiritu prophetiæ illustris fuit.

Hagenoyen. In Nemesio satis purus, longam historiam ingerit, cujus initium hic dabo: Aquilegiæ, [Felicis & Fortunati.] passio sanctorum martyrum Felicis & Fortunati, qui eo tempore passi sunt, quando Dyocletianus & Maximianus præceptum dederunt, ut nullus posset vendere vel emere, nisi prius ydolis immolaret, & quicumque Christianum occultaret puniretur. Unde Apamius quidam præsentavit sanctos fratres Felicem & Fortunatum præsidi ad puniendum. At illi psallebant, Ecce quam bonum & quam jocundum &c. & dum immolare nollent, fustibus cæduntur, & Jesum Christum invocabant. Et præses ait illis: Nescitis Augustos nasci, &c. quæ melius apud Adonem legi poterunt XI Junii. Vide quæ ibi in Observatione nostra, vel fusius in Actis dicta sunt. Nescio quid hunc scriptorem moverit, ut eos Sanctos huc transferret. Sequitur: Civitate Niceya, natalis sancti Darii martyris. Ipso die in Antysiodoro, depositio sancti Gregorii episcopi & confessoris.

Ambianen. Aurelianis, sancti Aviti abbatis, qui spiritu prophetiæ ilustris fuit, [Aviti.] & honorifice in eadem urbe tumulatus est. Jam diximus in Observatione coli XVII Junii.

Matric Cartus-Ultraject. Solum habet: Nemesii martyris. Darii martyris.

Codex D du cheval. sign. littera C. Antissiodoro, sancti Pauli & Gregorii. [Pauli & Gregorii.]

Vatican. sub nota num. 5949. Nihil habet de Nemesio & Dario martyribus. [Aviti.] Adjicit autem: Aurelianis, sancti Aviti abbatis.

Altemps. In pago Calbellonensi, [Cabilonensi] sancti Cypriani abbatis. [Cypriani.]

Florentin. Aurelianis, sancti Adjuti abbatis, qui spiritu prophetiæ illustris fuit, [Adjuti.] & ibi sepultus est. Haud dubie ex tali aliquo codice Adjutus ille in Martyrologium Roman. irrepsit.

Lugdunen. Antissiodoro civitate, sanctorum Pauli & Gregorii. [Pauli & Gregorii.]

Remens. SS. Tim. & Apoll. Aurelianis, depositio sancti Aviti abbatis. [Aviti.]

Editio Lubeco-Col. Apud Egyptum, beati Nemesii martyris, [De Nemesio.] qui primo per calumniam quasi latro, judici Emiliano delatus est; quo crimine absolutus, posthæc, quod Christianus esset, defertur. In hoc vero nulla a judice moderatio reservatur, sed ab eodem Emiliano judice, geminatis suppliciis excruciatus, cum latronibus jussus est suspendi, salvatoris perferens similitudinem, qui una cum latronibus pertulit crucem. Nimia hic similitudo quæsita est. [Aviti.] In Dario & Gregorio, satis pura est. In fine: Aurelianis, sancti Aviti abb. & confessoris.

[Zozimi & c. Anastas. &c. Ammonis.] Greven. In Nicea Bithiniæ, sanctorum Zozimi, Pauli, Secundi, Ciriaci. Item Anastasii, Sidonii. Vide Hieronymiana. Ammonis episcopi Aurelianensis & confessoris. Eodem die secundum Adonem, Aurelianis, [De Avito.] sancti Aviti abbatis, qui desiderio vitæ solitariæ, cum sancto Karileffo de monasterio egressus, magnis virtutibus prophetiæque spiritu illustris quievit. Hunc Usuardus habet quinto decimo Kalendas Julii. [Digni. Megaudii.] Digni confessoris. Megaudii confessoris, patris sanctæ Alheidis virginis. Item beatæ memoriæ Petri presbyteri, [Petri. Wilhelmi Cartusien.] Canonici regularis, Aroldensis præpositi. Item sanctæ memoriæ, Wilhelmi conversi domus Casularum, Ordinis Carthusiensis, confessoris, admirandæ virtutis viri. Qui tempore quodam, dum asino vectus in negotiis domus suæ aliquo iret, irruentibus in eum prædonibus, fide plenissimus, asino pedem evulsit, indeque minitans prædonibus, in stuporem & fugam eos convertit: deinde pedem reponens jumento, iter suum confecit.

[De Nemesio.] Molan. Litteris Italicis de Nemesio, post qui, textui inserit, primo per calumniam, quasi latro, judici delatus est Æmiliano, quo crimine absoluto, postea quod Christianus esset, defertur; in hoc vero nulla miseratio reservatur, sed….. In fine: Eodem die repositum est corpus sancti Huberti in crypta. [Reposit. Huberti.] In aliis editionibus additur in fine textus, etiam litteris Italicis, & confess. Nihil præterea.

XIII Kal.
Die 20.

[Ammonis & socior.] Apud Alexandriam, beatissimorum martyrum Ammonis, Zenonis, Ptolomei, Ingenii & Theophili, qui tribunalibus adstantes, cum quidam Christianus in suppliciis positus trepidaret, & jam pene ad negandum declinaret, vultu, oculis ac nutibus conabantur illum erigere. Cumque hac de causa clamor totius vulgi in eos prosiliret, prorumpentes in medium, Christianos se esse testantur. Per quorum victoriam, illico Christus gloriosissime triumphavit, suisque constantiam animi dedit. [Julii. Liberati.] In Thracia civitate Gelduba, sancti Julii martyris. Item in Amphitrea, sancti Liberati.

Sumitur ex Praten. Herinien. Antverp-maj. Munerat. Greven. & Molan.
Varia lectio. In Antverp-maj. male scribitur Amonis, male in Munerat. Tholomei. Omnes servant Ingenii, pejus Greven. Nigenii: an melius Molan. Ingenui? Sic ex Rufino, Romano parvo & Adone legendum est, & sic etiam vertit Valesius. Romani moderni reformatores Christophorsonum secuti videntur, qui Ingenes scripsit. Gravius errarunt Antverp-maj. & Munerat. postrema duo nomina Ingenui, nobis Ingenii & Theophili omittentes. Rursus Antverp-maj. pro & jam, posuit etiam, atque iterum Munerat. eripere pro erigere. Codices omnes conveniunt in, illico Christus gloriosissime triumphavit, & sic omnino ex Adone legendum est: Greven. posuit victoriosissime triumphavit, & eum secutus Molan. vitii aliquid superaddidit, per, Christus illico victoriosissime triumphavit. De Thracia alibi dixi, sequor modo, quos prius secutus sum. Antverp-maj. pro Amphitrea substituit Amphitre, nullo modo Usuardine, sed utrum magis a parte rei exstet locus prior quam posterior, fateor me ignorare.

[Ammonis & sociorum.] Observatio. En modo classem illam alteram pugilum Alexandrinorum, de qua die præcedenti dicere cœpimus, ex eodem Rufini loco, lib. 6 cap. 31, ex eadem Dionysii Alexandrini ad Fabium Antiochenum epistola promanantem, sic ut martyriorum ordinem, in præfato Rufini capite deductum, secutus videatur auctor Romani parvi, qui fortissimos quinque athletas primus inter Martyrologos enumerat: Alexandriæ, Ammonis, Zenonis, Ptolomæi, Ingenui, Theophili. Ado ductorem sequens, fontemque Rufinianum prope exhauriens, historiæ ordinem inde traduxit, Noster vero, licet paulo contractius, rem totam satis eleganter complexus est. Nihil ultra habent Romanum parvum & Viennensis, unde ad textus sui supplementum, aliam scaturiginem consuluit Usuardus, sed duas annuntiationes tricis involutas obtrusit.

Utramque ex Hieronymianis acceptam fuisse dubium non est, at implexam codicum illorum lectionem ipse magis irretivisse videtur. Fontem exhibeamus. Codex Lucensis sic legit: In Tracia civitate Gildo, Bajuli. In duabus ultimis vocibus Gildo & Bajuli hæret aqua. [Julii.] Audi modo vetustissimum Epternacensem: In Thracia, natalis Julii. Sic habet in laterculo hodierno: die sequenti autem: In Thracia civitate Gildoba, Juli, quam eamdem annuntiationem hoc ipso die ponunt Corbeiensis seu Corbeienses & Blumianus. Ex his facile perspicitur, talem aliquem Hieronymianum codicem Usuardo obtigisse, ex quo Geldubam suam efformaverit. Frustra cum Geographis quæres, in qua Thraciæ parte sita sit Gelduba vel Gildoba, cum ibi reperibilem non existimem, imo satis verosimiliter ex truncatis Sanctorum nominibus coaluerit, non minus quam Amphitrea, cui ultimus Sanctus noster Liberatus adscribitur. Non ignoro Gelaubam aliquam antiquam, hodie Geldub vel Gelb, ad tractum Rheni, ditionis Coloniensis inveniri, sed illic Julium martyrem cum Saussayo collocare, tam est absonum, quam imperitum sit Rhenum in Thraciam devehere, aut Thraciam ad Rhenum transplantare. Castellanus Geldubæ situm notat in confiniis Bulgariæ & hodiernæ Romaniæ, at Geographum antiquum desidero, qui eam nobis assignet.

[Liberati.] Porro Liberatum nostrum Romæ tribuit Baronius, secundam annuntiationem in Romano sic hodie referens: Romæ, sanctorum martyrum Liberati & Bajuli, quæ ab Hieronymianis omnibus, etiam a codice S. Cyriaci & Rabano longissime recedunt; in his enim Liberatus cum Thecla constanter ponitur in Oriente. Ad præfatam Romani annuntiationem observat Castellanus, eam ex tribus conflatam esse; accepta nimirum positione Romæ, quæ soli Zephyrino Papæ in Hieronymianis tribuitur; avulso deinde Liberati nomine ab Oriente, ac demum ex ultima syllaba prioris loci Gelduba, conjuncta cum Juli nomen Bajuli coagmentatum. Agnosco equidem confusionem, sed quæ Baronii non sit, verum codicis alicujus, ex quo nomina illa, sic inter se connexa desumpserit. Nec diffitebitur Castellanus, in Hieronymianis aliquibus, & in Rabano quoque Bajulum clare exprimi, sic ut totus error in sola positione consistat, quod nempe Liberatus & qualiscumque Bajulus Romæ collocentur. At quis nobis Usuardinam illam Amphitream aut in Oriente aut in toto Occidente inveniet? Putavit fortasse vir eminentissimus locum notissimum alicubi repertum, præ ignoto vel ficto eligendum. Florentinius alia loca substituere conatur, quæ ratio nata est, res de se valde implexas magis involvere. Dicam quod sentio: multum fallor, si Usuardus usus non sit codice aliquo Hieronymiano tam depravato, ut ex detritis, divulsis, ac male connexis verborum elementis Amphitream aliquam effinxerit, cui reperiendæ in vanum a nobis sudetur. Neque enim cum Castellano syllabas distractas connectere lubet, ex quibus, ut ipse Bajulum, sic ego Amphitream coner educere: sive enim vera, sive falsa demum protulerit Noster, certum est, talem nobis textum reliquisse, qualem ut sincerum & genuinum hic repræsentavimus.

AUCTARIA.

Tornacen. In prima elogium producit usque ad testantur, expunctis ceteris omnibus. Duæ ultimæ annuntiationes puræ sunt.

Rosweyd. Secundo loco habet: Romæ, Zepherini Papæ & martyris. Nos de eo egimus cum Usuardo XXVI Augusti, [Zephyrini.] ubi vide Observationem. Habe hodiernum Wandelberti versiculum: Terno cum decimo antistes Zepherine coruscas. Codex noster purus est in Julio & Liberato, adjungens in fine litteris majusculis, quod in aliis codicibus recurret: [Vig. Thomæ] Vigilia sancti Thomæ Apostoli.

Pulsanen. In prima, phrasis aliquantulum mutata est & Adonianæ magis aptata. Deest secunda & tertia

Antverp. & Max-Lubec. & Ughellian. Post Liberati immediate subjungunt, vel potius conjungunt, [Gregorii.] & Gregorii episcopi. Ex hujusmodi codice sua accepit Petrus Equilinus in Catalogo apud Florentinium, qui in hoc Gregorio, æque ac nos hæsitat. Est forte repetitio Gregorii Autissiodorensis, de quo locuti sumus die præcedenti. [Zephyrini.] Sequitur in citatis codicibus: Romæ, depositio sancti Zepherini episcopi.

Antverp-max. & reliqui omnes codices mediæ notæ incipiunt: [Vig. Thomæ.] Vigilia sancti Thomæ Apostoli. In fine autem post Liberati, addunt ut supra, & sancti Gregorii episcopi. [Gregorii.]

Centulen. Non habet nisi primam annuntiationem, hinc inde truncatam, nonnumquam interpolatam, quam non est opus hic describere.

Bruxellen. Incipit: Romæ, sancti Zepherini Papæ. [Zephyrini.] Qui ut omnes Christiani annorum duodecim, in festo Paschæ Eucharistiam accipiant, & ut ordinationes presbyterorum ac levitarum, tempore statuto solempniter fierent, constituit. Sequuntur annuntiationes ad lubitum formatæ: In Tracia civitate Gelduba, [De Julio. De Liberat. & Gregorio.] natale sanctorum Julii vel Juliani, & Liberati. Item in Amphitrea, sanctorum Gregorii episcopi & Liberati. In Alexandrinis, omnino purus non est. Adjicit in fine: In Oriente, sanctæ Teclæ virginis. Vide quæ de Thecla diximus XXIII Septembris.

Hagenoyen. Incipit etiam: Romæ, natale sancti Zepherini Papæ & martyris, [Zephyrini.] in via Appia. Hic constituit, ut omnes Christiani duodecim annorum, in præsentia clericorum & laicorum fidelium, Eukaristiam in die Paschæ deberent accipere. Item statuit, ut omnia vasa altaris vitrea vel stannea esse deberent, & ut ordines sacerdotum & levitarum statuto tempore fierent, & coram multis astantibus. Hic passus est sub Severo principe. In Alexandrinis satis purus est. Tum: In Tracia, civitate Geldula, natale sancti Julii martyris. Item in Amphitrea civitate, [Gregorii.] natale beati Gregorii episcopi & Liberati.

Victorin. & Reg. Suec. signatus num. 130. [Zephyrini.] In fine: Romæ via Appia, sancti Zeverini episcopi: Pro Zephyrini. Tum: In Oriente, sanctæ Teclæ virginis & martyris. [Theclæ.]

Daveronen. In pago Cabilonensi, sancti Cypriani abbatis. [Cypriani.]

Matric-Cartus-Ultraject. Ammonis cum sociis, martyris. Julii martyris.

In Vatican. num. 5949. Nihil de Liberato.

Florentin. Habent, ut Antverp. &c. supra, & sancti Gregorii episcopi. [Gregorii.] Romæ, sancti Zephirini episcopi. Addunt autem: In Hispania, sancti Domitiani abbatis. [Zephyrin. Domitiani. pro Dominic.] Puto indicari Dominicum abbatem, de quo vide Castellan. & Molan. infra.

Burdegalen. In territorio Cynula, sancti Ospitii confessoris. [Ospitii. Columbi.] Monasterio Lirinensi, sancti Columbi abbatis. Sub his nominibus neutrum novi.

[Vig. Thomæ.] Editio Lubeco-Col. Incipit: Vigilia sancti Thomæ Apostoli. Apud Alexandriam, beatorum martyrum Ammonis &c. satis pure, uti etiam in Julio. Ultimæ annuntiationi novam plane formam indidit, [Greg. &c.] hoc modo: In Amphitrea, sanctorum Liberati & Gregorii episcoporum & confess.

[Gregorii. Zephyrin.] Belin. In additione Gregorii episcopi, & in depositione Zepherini, convenit cum Antverp. &c. [Vig. Thomæ.] In fine autem præterea addit: Item eodem die, vigilia Sancti Thomæ Apostoli.

Greven. Vigilia sancti Thomæ Apostoli. Romæ, depositio beati Zeperini episcopi. [Vig. Thomæ. Zephyrin. Anastasii.] In Oriente, sancti Anastasii episcopi & confessoris. In Amphitrea, sancti Gregorii episcopi & confessoris. [Gregorii.] Ita paulatim ex aliis accreverunt, qui in Hieronymianis vix indicati sunt. [Fregi.] Pergit: In Hibernia, sancti Fregi abbatis. Item, beatæ memoriæ Henrici Calkar presbyteri & confessoris, [Henr. Calk. Teclæ.] Ordinis Carthusiensis, eximiniæ sanctitatis viri. In Oriente sanctæ Teclæ virginis.

Molan. In fine ex Belin. descripsit, & sancti Gregorii episcopi. Romæ depositio sancti Zephyrini episcopi Item eodem die, [Gregorii. Zephyrin. Vig. Thomæ.] vigilia sancti Thomæ Apostoli, cui litteris minoribus superaddit, quæ in observatione jejunii plerisque locis celebratur. Item, [Philogonii.] beati Philogonii, qui ex patrono causarum factus fuit episcopus, cujus memoriam insigni homilia celebravit Joannes Constantinopolitanus cognomento Chrysostomus, quinque diebus ante natalem Christi. Vide ipsam concionem apud Surium hoc die. Editiones posteriores, nihil habent de Gregorio aut Zephyrino. Agunt de vigilia, ut in priori. Tum: In Hispaniis, Silensi monasterio, sancti Dominici abbatis. [Dominici Silensis.] Qui vitæ sanctitate, ac miraculorum frequentia clarus, migravit anno millesimo septuagesimo quarto. De Philogonio hæ editiones idem habent quod prior, & eodem modo.

XII Kal.
Die 21.

[Thomæ.] Natalis beati Thomæ Apostoli, qui Parthis & Medis Euangelium prædicans, passus est in India, ac non multo post inde translatus ad Edessam urbem. [Joannis & Festi.] Eodem die in Tuscia, sanctorum Joannis & Festi.

Sumitur textus ex Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-maj. Antverp. & Max-Lubec. Belin. Greven. & Molan.
Varia lectio. Partis scribunt codices nonnulli, sed præcipui habent Parthis, ut est in textu. Ewangelium ponitur in solo Antverp. In Munerat. inter inde & translatus, interponitur idem: sed aliam phrasim construxit Belin. hoc modo: ac post inde non multum translatus est ad urbem Edessam. Altera editio, Greven. & Molan. legunt Edissam, pejus Tornacen. Edissem: textus ex reliquis acceptus est. De Thuscia hic amplius non loquor, nec de Johannis. Codicis Antverpiensis descriptor annuntiationem illam secundam turpiter vitiavit, scribens: Johannis & Pauli Festi. Nec Max-Lubec. nec alius codex de Paulo usquam meminit.

[Thomæ.] Observatio. De translatione corporis sancti Thomæ Apostoli actum a nobis est cum tota serie nostra III Julii, quo die in apographis Hieronymianis etiam posita est, sed ita ut hoc rursus die repetatur. Sic habet codex Lucensis: In Mesopotamia, civitate Edessa, translatio corporis sancti Thomæ Apostoli, qui translatus est ab India, cujus passio ibidem celebratur V Nonas Julii. Hæc directe pugnant cum iis, quæ in eodem codice leguntur citata die III Julii. In hisce aliisque hujusmodi oppositionibus componendis laborat Florentinius, præcipue ad Indiculum Apostolorum a pag. 145. At enim in translatione hic referenda, non omnino conveniunt præfati codices Hieronymiani; nam in vetustissimo Epternacensi signatur: Passio Thomæ Apostoli in India: Corbeiensis autem utramque festivitatem conjungit: In Mesopotamia, natalis & translatio sancti Thomæ Apostoli &c. Wandelbertus natalem, seu passionis diem (de quo certe non constat) nusquam videtur agnoscere, solam hoc die translationem canens, ut ex versibus infra adducendis patebit. Ceterum Beda diserte hic legit: Natalis sancti Thomæ Apostoli. Florus in brevi elogio asserit, translatum esse corpus apud Edessam civitatem V Nonas Julli. In eamdem sententiam ait Rabanus, lancea transfixum occubuisse in Calamia Indiæ civitate & ibi sepultum cum honore XII Kalendas Januarias. Series nostra apertissima est, siquidem translatione, ut jam diximus, III Julii consignata, Romanum parvum hoc die simpliciter habet: Thomæ Apostoli. Sacramentaria a Menardo & Thomasio edita magis cum Beda conveniunt. Ado autem in Martyrologio hæc solum memorat: Apud Edessam Mesopotamiæ civitatem, natalis sancti Thomæ Apostoli. Cetera paucis refert inter Festivitates Apostolorum, unde elogium suum extraxit Usuardus. Advertat lector, a solo Rabano civitatem Calamiam designari, in qua Thomas passus sit, solos item Parthos & Medos tum ab ipso tum a nostris indicari, quibus Apostolus Euangelium prædicaverit. Alia notat Motherius in suis ad Romanum Gallice versum animadversionibus. Ceterum de aliis regionibus, de loco martyrii, de reliquis sancti Thomæ gestis, de corporis adventu in Italiam, nonnullæ controversiæ sunt, quas hic non vacat examinare. Fontes plerosque commonstravit Baronius, ex quibus non pauca, ad Apostoli labores spectantia, colligi possint; sed uberior est Tillemontiana sylloge tomo 1 pag. 355, cum qua conferentur vitæ aliæ & Mss. & pridem ac recentius typis impressæ. Satis modo sit veram textus Usuardini simplicitatem comprobasse. En Wandelberti de sola translatione versiculos:

Translati Thomæ celebrat duodenus honorem,
Aurea quo structore Dei cognoscere regnum
India promeruit, signis comitata tremendis.

[Joannis & Festi.] Inter apographa Hieronymiana solum vetustissimum Epternacense hoc die post Thomam legit: Et in Thuscia, Joannis & Festi: atque in eodem codice, iidem, procul dubio, repetuntur XXIII Decembris, his verbis: Et alibi Joannis & Festi, pro quibus alii habent: Joannis & Felicis. Porro Florentinius in hodierna notatione sic observat: Nullibi in Tuscia veneratos comparere, aut invenire potuisse, fatetur Ferrarius in Catalogo Sanctorum Italiæ. Fortasse iidem sunt, de quibus infra X Kalendas Januarii. Attamen sive in Thuscia noti sint, sive ignoti, certum est a Rabano ex aliquo Hieronymiano signatos fuisse; certum est a seriei nostræ antesignano sic hodie annuntiari: In Tuscia, Ioannis & Festi: certum denique, in Adone, & ex hoc a Nostro iisdem prope verbis memorari. Quid autem de eorum vita aut gestis ullibi supersit, hactenus plane latet. In Adone secundo loco refertur Memmius Catalaunensis episcopus, [De Memm. ad V August.] de quo ad V Augusti pluribus egimus, tunc, ut candide fatear, ignorantes ipsum hoc die a Viennensi celebrari. Textum ejus hodiernum habes infra in codicibus Florentinis. Hic solum lectores rogatos velim, ut quæ citata die V Augusti timidius de Adonis sensu dicta sunt, ex hoc loco abunde confirmata meminerint: illud præsertim; quod nempe Memmius illic ad Adonem minime pertineat. Manet interim verisimile, Usuardum eo die Hieronymianam potius quem Adonianam phrasim adoptasse.

AUCTARIA.

Rosweyd. Thomæ annuntiationem, post Edessam urbem, sic protraxit; in loculo argenteo ibidem honore Apostolico conditus est. In altera purus est.

Pulsanen. Eumdem textum ex Adone interpolavit, post India, sic pergens, & corpus ejus in civitate, [De Thoma.] quam Syri Edessam vocant, translatum est, ibique digno honore conditur. Purus etiam est in secunda annuntiatione.

Antverp-max. cum omnibus sociis addit in fine: [Passi.] In Eraclea civitate, natale sancti Passi. Sic vocatur in Hieronymiano Lucensi: Corbiense scribit Passini: Epternacense, Bassi.

Centulen. Natale beati Thomæ Apostoli, qui Parthis & Medis prædicans, [De Thoma.] passus est in India V Nonas Julii. Corpus ejus in civitatem, quam Siri Edissam vocant, translatum est, ibique digno honore sepultum. Cathalaunis, sancti Memmii episcopi & confessoris, primi civitatis illius. Vide codicem sequentem. In ultima purus est.

Bruxellen. In prima utcumque purus, sic prosequitur: [Innocentii.] Romæ, sancti Innocentii Papæ. Qui decrevit, osculum pacis ad Missam dari, ac oleo consecrato pro infirmis uti, constituit. Sequitur de Joanne & Festo. Tum: In Eraclea, natale sancti Passi martyris. [Passi. De Memmi.] Cathallaunis, depositio sancti Memmii episcopi primi, illi civitati ab urbe Roma directi. Qui inter alia innumera miracula mortuum suscitavit, cujusque nunc sepulcrum miraculis creberrimis illustratur. [Zepher. Tre.] Treveris, sancti Zepherini episcopi & confessoris. Vide infra: Et alibi, sanctorum Focæ, [Phocæ & socior. epp.] Florii & Honorati episcoporum & confessorum. Nomina in codicibus Hieronymianis invenio, titulos non item.

Hagenoyen. In India, passio sancti Thomæ, electi Dei Apostoli, [De Thoma.] qui tanti fervoris erat ad Dominum, adhuc in carne existentem, quod cum eo mori voluit, & alios similiter facere hortatus est, quando ad resuscitationem Lazari Dominus ire voluit &c. quæ vide apud Surium. Tum nova confusio: In civitate Treveri, [De Severo Treveren.] sancti Severi episcopi & confessoris ejusdem civitatis. Qui de civitate Treveri veniens in Aquitaniam, unde natus erat, jam senex per gratiam Dei, quam in se habuit, omnes, quos vidit, cognovit, ex nomine proprio illos salutavit, & quod majus erat, eos quos cognovit exterius, eosdem cognovit interius, ita ut pluribus eorum, suas cogitationes bonas aut malas proderet, & plenus bonis operibus, ibidem obiit in pace. Eodem die apud Thusciam, natale sanctorum martyrum Johannis & Festi. [Passi.] In Eraclea civitate, sancti Passi martyris.

Aquicinct. In fine subdit: In pago Cavillonensi, sancti Cypriani abbatis. [Cypriani.] Notatus est heri & nudius tertius, sed adhuc quæro quis sit.

Matric-Cartus-Ultraject. Thomæ Apostoli. Joannis & Festi martyrum.

Florentin. Catalaunis, sancti Memmii, episcopi primi, [De Memmio] ab urbe Roma directi. Qui inter alia miracula fertur mortuum suscitasse; cujus nunc sepulcrum creberrimis miraculis illustratur. Vide dicta superius, sub finem Observationis. Sequitur: Romæ, [Nicodemi.] Nicodemi, qui sanctorum martyrum corpora, scilicet Claudii, Nicostrati, Castorii & Simplicii, de fluvio extracta, domi suæ sepelivit, ut in gestis eorum legitur. Vide dictorum gestorum compendium apud Adonem VIII Novembris, ubi & de Nicodemo agitur.

Editio Lubeco-Col. De Thoma addit, ibique digno honore conditum est. In Tuscia, natale sanctorum Johannis & Festi confessorum. In Eraclea civitate, [Passi. Severin. Treveren.] natale sancti Passi martyris. Treveris, sancti Severini, secundi ejusdem civitatis episcopi & confessoris.

[Passi. Phocæ & Honorati. Innocentii.] Greven. In Eraclea, sancti Passi martyris. Item sanctorum Focæ, Honorati. Romæ, depositio sancti Innocentii episcopi. Item secundum Adonem hic, Cathalaunis, sancti Memmii episcopi primi, illi civitati ab urbe Roma directi, qui inter alia mortuum suscitavit, cujus etiam nunc sepulcrum creberrimis miraculis illustratur. Hunc Usuardus habet Nonis Augusti. Treveris, beati Severini secundi, episcopi & confessoris, [Severini.] qui & Severus dictus est. Item secundum Cathalogum hic, memoria beati Dionisii episcopi, [Dionysii. Pelagiæ.] discipuli sancti Thomæ Apostoli, & Pelagiæ filiæ regis, sponsæ suæ, quos idem Apostolus convertit. Dionysius autem postmodum episcopus ordinatus, plenus sanctitate ad Dominum perrexit: Pelagia vero sacro velamine consecrata, post ejus obitum, cum nec nubere vellet, nec immolare, capite plexa martyrium complevit.

[Memmii.] Molan. In fine: Catalaunis, sancti Memmii episcopi, primi illi civitati ab urbe Roma directi, qui inter alia innumera miracula mortuum suscitavit. [Severini.] Eodem die, sancti Severini episcopi Treverensis. In editionibus posterioribus exstat hoc solum augmentum: Eodem die, sancti Severini secundi, episcopi Treverensis. Vide Greven.

XI Kal.
Die 22.

[Martt. 30.] Romæ via Lavicana inter duas lauros, natalis triginta martyrum, qui omnes uno die persecutione Diocletiani coronati sunt. [Ischyrionis] Alexandriæ, beati Ischyrionis martyris. Is cum ad sacrificandum blanditiis atque injuriis cogeretur, & contemneret; præacuta sude transverberatus per viscera, [Demetrii & sociorū.] neci traditur. Civitate Ostia, sanctorum Demetrii, Honorati & Flori.

Ita Herinien. Tornacen. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Belin. Greven. & Molan.

Varia lectio. Hic usus sum majori libertate, quam usquam toto hoc opere, restituendo proprium & verum nomen Ischyrionis, quod in nullo codice reperitur. Puritati proximus erat Praten. per Schyrionis, Molan. per Schirionis. Herinien. Tornacen. Munerat. & Greven. scribunt Chirionis: Belin. Chyrionis, alii Chiridionis vel Scirionis. Putavi emendationem illam mihi licitam esse. Pro præacuta sude, in Herinien. est, post acuta. Turpius errant Antverp. Max-Lubec. & Belin. dum duas illas voces præacuta sude, plane omittunt. Hic cetera conjungo. De blandiciis, contempneret, Hostia &c. vide alibi.

Postrema & gravior variatio codices nonnullos a puris disjunxit: Pratensem imprimis, quem ex parte imitantur soliti socii Antverp-maj. & Rosweyd. [De Praten. & soc.codd.] De Pratensi testatus mihi est Clarissimus Castellanus, ab VIII Decembris usque ad XXIII, nihil in eo erasum, nihil adjunctum esse; rien d' effacé, ny d'ajouté, atque adeo manifestum esse debet, annuntiationem tertiam hodiernam prima manu a codicis istius scriptore positam fuisse hoc modo: Civitate Ostia, sancti Basilei; quæ verba Usuardo adscribi prorsus non possunt, nisi velimus eum dormitando scripsisse, turbasseque clarissimos hoc die Hieronymianorum indiculos, in quibus primo loco diserte legitur: In Antiochia, sancti Basilei: quo modo rectius legerunt duo illi alii codices, plerumque Pratensis sectarii. In præfatis Hieronymianis sequitur articulus noster primus, Romæ, via Lavicana &c. Tum vero: Et Hostia, natalis sanctorum Demetrii &c. quam annuntiationem ex omnibus codicibus nostris Usuardo asserimus. Merito itaque e purorum codicum numero Pratensis exclusus est. Viderint istius codicis patroni, an error tam palpabilis ipsius authentiam magnopere commendet. Exclusimus etiam duos alios, quod certo in ea ultima commemoratione Usuardini non sint.

[Martt. 30.] Observatio. Coronam martyrum triginta, sub Diocletiano Romæ passorum, dedimus 1 Januarii, sed loco determinato via Appia: en coronam seu manipulum alterum, forte trecentorum potius, quam triginta pugilum. Numerum dubium reddunt Hieronymiani codices Lucensis & Blumianus, dum contra alios distinctius legunt: Romæ via Lavicana, inter duos lauros, natalis sanctorum CCC martyrum, qui omnes uno die coronati sunt. Si tempora Diocletiani addita essent, videretur tota nostra annuntiatio inde accepta, magisque id adeo suaderent codices Hieronymiani alii, in quibus soli triginta exprimuntur. Sed dignior, inquit Florentinius, immani Diocletiani sævitia numerus trecentorum esset. Quærimus quid scripserint Martyrologi? Rabanus solo martyrum numero a Lucensi differt: nec multum dissonat Romanum parvum: Romæ, XXX martyrum, sub Diocletiano, via Lavicana inter duas lauros sepultorum. Ado distinctius & exactius cum Lucensi locutus est, iis plane verbis quibus constat totus textus noster. Nihil præterea de his martyribus hactenus reperi. Wandelbertus ceteris Martyrologis subscribit hoc suo versiculo:

Undecimum celebrat triceno martyre Roma.

[Ischyrionis.] Sequitur annuntiatio septima hujus mensis, ex uno Rufini capite accepta, ut pluribus dixi XIX Decembris. Complexus est articulus in Romano parvo: Alexandriæ Ischyrionis martyris. Et aliorum quamplurimorum, inter quos senex Chæremon. Binas illas commemorationes ex laudato toties Rufini loco amplificat Viennensis, sed de solo Ischyrione agit Usuardus, elogii sui verba omnia ex Adone describens, omissa notabili circumstantia, nimirum Ischyrionem non ab aliquo judice damnatum sed ab hero, ut ita dicam, a potente aliquo viro, cujus rem sub mercede procuraret, insolito crudelitatis genere dire trucidatum. Alexandriæ a nostris constanter ponitur, licet id nusquam affirmet Eusebius, imo aliis non inverisimile videatur, in alia aliqua Ægypti parte interemptum fuisse. De reliquis illis martyribus quamplurimis fame, siti, frigore, languore, latronibus, bestiisque consumptis, plurima suppeditabunt inferius Auctaria Usuardina variis modis concepta.

In Variantibus supra ostendimus, errasse codicem Pratensem, dum Basileum Antiochenum civitati Ostiæ adscripsit; errasse item solitos socios, qui aliam annuntiationem Usuardo substituerunt. Quæritur hic, quem codicem Hieronymianum præ oculis habuerit, ex quo segmentum ultimum de tribus martyribus Ostiensibus Demetrio, [Demetrii & sociorum.] Honorato & Floro desumpserit; etenim vetustissimus Epternacensis, Lucensis & Blumianus legunt: Demetrii & Honorati, Felicis, Flori. Ad similes quæstiones, sæpe alibi propositas, nulla aptior occurrit responsio, quam si dicamus, Usuardum pro suo beneplacito ex Hieronymianis Sanctorum delectum fecisse. Utinam & horum trium, & XXX superiorum Martyrum Acta aut passiones alicubi reperirentur!

AUCTARIA.

Praten. Jam ejus auctarium supra dedimus in Variantibus: [Basilei.] ubi etiam de Antverp-maj. qui præterea pro inter duas lauros, legit inter duas arbores.

Rosweyd. In augmento convenit cum Antverp-maj. sed præterea in fine adjicit: Theodosiæ virginis & martyris. [Theodosiæ]

Pulsanen. In prima satis purus, sic prosequitur ex Adone: Ipso die, quamplurimorum martyrum, qui in desertis montibus apud Egyptum oberrantes, [Martyrum Ægyptior.] fame, siti, frigore, latronibus, bestiisque consumpti sunt.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Alberg & Danic. Tertio loco ex Adone interserunt: Apud Egyptum, natale sancti Therimonis [alii Cherimonis, [Chæremonis & aliorum] melius Chæremonis] episcopi urbis Nycopolis, & aliorum plurimorum, qui in desertis & montibus apud Egyptum aberrantes, fame, siti, frigore, languore, latronibus, bestiisque consumpti, gloria martyrii coronati sunt. In quarta annuntiatione omnes conveniunt cum codicibus pro textu citatis.

Lovanien. In augmento cum aliis convenit, sed totum Ischyrionis elogium expunxit.

Centulen. Romæ via Lavicana inter duos lauros, sanctorum XXX martyrum, qui sub Diocletiano passi sunt, Alexandriæ, beati Scirionis martyris. [De Martt. Ægyptiis.] In Egypto, innumerabilium martyrum, qui in montibus & vallibus, in silvis & diversis laborantes incommodis, fame, siti, languoribus, frigoribus, latronibus, bestiisque consumpti sunt. Eodem die, [Theodosiæ & Didymiis.] Theodosiæ virginis & martyris, & sancti Didimi, eruditissimi viri. Vide Hieronymiana & Florentinii observationes.

Bruxellen. In prima purus, sic pergit: In civitate Spoletana, [Georgii. Aristonis. Felicis.] passio sancti Georgii martyris. In portu Romano, natale sancti Aristonis. Et Romæ via Portuensi, depositio sancti Felicis episcopi.

In Ischyrione satis purus est. Tum: Apud Egiptum, natale sancti Cheremonis, [Chæremonis & aliorum.] Nycopolis episcopi, & aliorum quamplurimorum martyrum, qui in desertis & montibus apud Egiptum oberrantes, fame, siti, frigore, languore, latronibus, bestiisque consumpti, gloria martyrii coronati sunt. Et Ceremon episcopus, dum ad Arabum montem cum grandæva conjuge discessisset, nulli ultra comparuit. Vide hæc nitidius in Adone, vel in ipso Rufino. Sequitur de Ostiensibus pure. [Theodosiæ. Didymi. Basilei.] Deinde: Et alibi, passio sanctæ Theodosiæ virginis & martyris, & sancti Didimi monachi. Antiochia civitate, sancti Basilii.

Hagenoyen. In textu, solito purior, addit de Ægyptiis martyribus: [De Martt. Ægyptiis.] Apud Egyptum, natale sancti Cherimonis episcopi & martyris, qui Nycopolis civitatis præsul erat, & aliorum quamplurimorum &c. Subjicitur sequens historia: Ipso die, [De Justo Longa historia.] apud Antysiodorum, passio sancti Justi pueri, qui fuit justus nomine & re. Hic Justus filius fuit Justini viri Christiani, qui a filio suo multipliciter fuit argutus, quare fratrem ejus Justianum de captivitate non redimeret. Qui cum proficisceretur ad redimendum fratrem, Justus ejus filius secum proficisci voluit; sed pater prohibuit propter dolorem matris ejus, quia unicus erat. At illa ait, vadat tecum filius noster; & sic perrexerunt. Venientibus igitur paganis, pater ejus abscondit se, puer autem Justus obviam dedit illis. Qui dixerunt: Quo venerunt viri Christiani jam tecum euntes? At Justus ait: scio eos, sed vobis eos non pandam; & statim præciderunt caput ejus, & accipiens Justus caput suum inter manus suas & sedens oravit. Cumque pater dubitaret, quid secum ageret; Justus ait: Corpus meum Beluaci sepelite, & caput meum ad Feliciam matrem meam ferte. Quod illa videns, Deo gratias egit, & tanta claritas super domum Justini fulsit, quod sanctus Amator episcopus quæreret, quid ibi esset, & audita ejus passione, illud in suo sepulchro sepelivit. Hic justus est, ni fallor, qui colitur XVIII Octobris.

Aquicinct. Post neci traditur, interjicit: In civitate Antiochia, [Basilei.] sancti Basilei.

Matric-Cartus-Ultraject. Theodosiæ virginis. [Theodosiæ. Frontonis.] Frontonis episcopi & confessoris. Romæ, triginta martyrum. Cerionis martyris. An non fortasse Chæremonis? Item aliorum trium martyrum.

In Vatican. num. 5949. Deest Demetrius cum sociis. [Martt. Æg.] Adjicitur: Eodem die, plurimorum martyrum &c. ex Adone.

Altemps. Habet ut Aquicinct. In civitate Antiochia, sancti Basilei.

[De Ægypt. Theodosiæ. Flaviani.] Florentin. Item aliorum quamplurimorum &c. etiam ex Adone. Item, sanctæ Theodosiæ virginis & martyris. In civitate Ostia, sancti Flaviani martyris, sub Juliano apostata imperatore. Positus est in Martyrologio Romano.

[Jovini.] Remens. SS. Tim. & Apoll. In suburbio Remensi, natale sancti Jovini confessoris.

Editio Lubeco-Col. Apud Spoletum civitatem Tusciæ, [De Gregorio Spoletino Coloniam translato.] passio sancti Gregorii presbyteri & martyris temporibus Diocletiani & Maximiani imperatorum. Qui primo, sub Flacco comite nodosis fustibus cæsus, ac deinde post craticulam & carcerem, chordis ferreis in genibus percussus, sed & ardentibus lampadibus per latera incensus, & cum jam a Tyrcano præside capitali sententia damnatus esset, audivit vocem de cælo dicentem sibi: Ecce Gregori, jam coronatus es, & in numero sanctorum meorum ascriptus: ingredere ergo ad me, benedicte Domini, quia mea habitatio præparata est tibi. Adhuc angelo loquente, ab Aquilino spatario capite truncatus est; cujus corpus requiescit nunc Coloniæ Agrippinæ, in ecclesia majori per translationem, a Domino Brunone Coloniensium achiepiscopo factam. Vide etiam Auctaria diei sequentis. In Usuardo ponitur XXIV. Sequuntur prima & secunda, satis puræ: deinde multa de Chæremone & Ægyptiis, ut supra. Demum de Ostiensibus, recte.

[Aristonii. Felicis. Gregorii.] Greven. In portu Romano, natalis sancti Aristonii. Et depositio sancti Felicis episcopi. Et depositio beati Gregorii Spoletani presbyteri & martyris, apud Coloniam Agrippinam in majori ecclesia quiescentis. Usuardus tamen & Ado habent eum IX Kalendas Januarii. [Theodosiæ & Didymi. Martt. Æg. Ethernasii.] Ipso die, passio sanctorum Theodosiæ & Dimidii seu Didimi. Item secundum Adonem, plurimorum martyrum, qui in desertis & montibus apud Egyptum oberrantes &c. Vide Adonem ipsum Sequitur: Ethernasii confessoris. Theodosiæ virginis. [Theodosiæ. Juttæ.] Item, sanctæ memoriæ Juttæ inclusæ.

Molan. In prima, ac in aliis editionibus aliud augmentum non habet, præter sæpe citatum Adonis articulum de martyribus quamplurimis Ægyptiis &c. de quibus vide supra.

X Kal.
Die 23.

Apud Nicomediam, sanctorum martyrum viginti, quos Diocletiana persecutio gravissimis cruciatos tormentis, [Martt. 20.] martyres Christo fecit, & beatos sanctorum numero in cælis conjunxit. Romæ, [Victoriæ.] natalis sanctæ Victoriæ virginis, sub persecutione Decii imperatoris, quæ cum esset desponsata a quodam pagano, & nec nubere vellet, nec sacrificare, post multa facta miracula, inter quæ plurimas virgines aggregaverat, percussa est gladio in corde a carnifice, rogatu sui sponsi. [Servuli.] Item Romæ, sancti Servuli, de quo beatus Gregorius scribit, quia a primæva ætate usque ad finem vitæ paraliticus jacebat; ad cujus tumbam miracula creberrime fiunt. [Dedicat. basilic. &c.] Parisius, dedicatio Basilicæ in honore sanctæ Crucis & sancti Vincentii martyris, & depositio Domni Childeberti regis. [Childeber.]

Puros censeo solos quatuor Praten. Herinien. Antverp-maj. & Greven.
Varia lectio. Omnes legunt, beatos Sanctorum numero, ut est etiam in Adone: forte nitidius habet Antverp-maj. beato Sanctorum numero, sed non Usuardine. Greven. & aliqui alii ponunt, martyres Christi fecit: præferenda est lectio nostra Adonianæ conformis. Antverp-maj. Victoriæ nomen transmutavit in Victorinæ: & pro virgines aggregaverat, scripsit virgines aggregatas. Non recte habet Greven. qui a primæva, pro quia a primæva, paulo melius correxit Molan. quod a primæva. Reliqui in textu articulos duos ultimos, quia eos in præcipuis codicibus reperio, tametsi ad Sanctos non spectent, qua causa suspicor a nonnullis codicum descriptoribus prætermissos fuisse; ab aliis postmodum restitutos, ut ex Auctariis facile colliges.

[Martt. 20.] Observatio. Codex Hieronymianus Lucensis apud Florentinium sic hodie indiculum suum incipit: In civitate Nicomedia, natalis sanctorum CCXLV martyrum simul, quorum nomina Dominus scit. Communis opinio est, insinuari hic immanissimam persecutionem a Diocletiano Nicomediæ barbaro furore inchoatam, de qua non semel alibi locuti sumus, præsertim XXVII Aprilis. Qua nimirum, teste Eusebio, ingens martyrum multitudo, occasione incensi palatii, omni tormentorum genere consumpta est. At non video quis hic numerus determinari potuerit; unde fortasse accidit, ut in eo plane varient Hieronymiana apographa. Etenim in Blumiano solorum XXX martyrum memoria agitur: in vetustissimo autem habetur: In Antiochia, natalis martyrum XXXV; ubi Rabanus, servato hoc numero, In Nicomedia restituit. Vide de his Florentinium, & cum eo, si lubet, mirare, tam in Martyrologio Romano, quam Usuardo, Adone, & aliis recentioribus, Nicomedienses ignotis nominibus martyres ad viginti tantum extendi. Tolletur fortasse admirationis causa, si memineris martyres illos omnes, sub una celebritate cum Anthimo recoli, citata superius die XXVII Aprilis. Frustra quæres, cur hic viginti repetantur. Id videor satis certo posse conjicere, numerum illum hodiernum, ab auctore Romani parvi pro mero libitu contractum fuisse. Ado de more elogium composuit, a Nostro ad verbum descriptum; sed hoc istiusmodi est, ut non magis ad efferam illam Diocletiani rabiem, quam ad aliam quamlibet ejusdem tyranni carnificinam alludere videatur. Adjuncti in Romano Migdonius & Mardonius, ab Eusebio nominatim expressi non sunt. De cetero hic fontem pandimus ex quo XX nostri martyres promanarunt. Nec lubet cum aliquibus divinare, pro XX martyrum, scriptum forte olim fuisse, XX millium. Sic alicubi prostitisse ostendit appositum in posterioribus Molani editionibus: & sic certe XXVIII Decembris referunt Ephemerides Græco-Moscæ ante tomum 1 Maii pag. LVII. Nobis a codicum nostrorum Usuardinorum simplicitate, seu hæc vera, seu erronea sit, recedere integrum non est.

[Victoriæ.] Ad XVIII Decembris non semel in Auctariis signata est Anatolia, cum sua convirgini Victoria. De illa & Audace egimus ex Usuardi mente, ad IX Julii; istam huc retulere Martyrologi, tum in serie Bedæ, tum in nostra. Hieronymiana apographa X Julii legunt: In Savinis, Anatholiæ, Victoriæ; ubi rursus videri possunt apud Florentinium, quæ præfata IX Julii indicavimus. Breve & nitidum est Bedæ, & ex eo Rabani elogium; nostrum tam huic simile, ut pro majori parte ex priori descriptum non dubitem. Longior est Adonis historia, quam hinc inde arrodit Tillemontius tomo 3 a pag. 703 in notis, cum tamen in ipso opere a pag. 329 non adeo ab ipsa abhorrere videatur. Nos ad IX Julii in Actis mentem nostram declarabimus. Interim vetustam esse passionem, negare nemo ausit, cum ex ea Adelmus carmen suum composuerit, quod cum Adonis elogio apud Surium vulgatum est. In ipsa urbe Roma passam non esse Victoriam, satis innuit Viennensis. De sepulturæ loco consule Holstenii Animadversa ad Martyrologium Romanum a pag. 108, ubi Dextrinas nugas aliorumque errores accurate refellit. Audi modo Wandelbertum, sic uno suo versiculo Victoriam canentem:

Victoria Christi decimus de virgine fulget.

[Servuli.] Servulus in sola serie nostra notus est, sic a Romano parvo primum signatus: Romæ, Servuli, ægritudine dissoluti, in ecclesia beati Clementis sepulti; ubi Dominus per illum mira operari dignatur. Brevis encomii fontem, nempe magnum Gregorium, consulens Viennensis, longiorem inde narrationem suam desumpsit, satis accuratam, cujus epitomen exhibet textus noster. Videnda hic egregia Baronii annotatio, quæ in Melchiore Cano hodiernos hypercriticos fortiter retundit; illos nimirum, qui S. Gregorii Dialogorum libros, quos jam mille, & multo amplius, annis, tam Occidentalis quam Orientalis Ecclesia summa fide, digna veneratione, immensisque est laudibus prosecuta, audent in controversiam revocare ac fide minuere. In aliis id ausi fuerunt homines illi, at qui Servuli historiam in dubium revocet, [Ded. basil.] hactenus inveni neminem. De Dedicatione Basilicæ ad S. Germani a Pratis, nihil habeo quod hic superaddam; ab Usuardo positam, probant citati pro textu codices. [Childeberti.] Childeberti regis depositio, potius ad necrologium, quam ad Martyrologium spectabat.

AUCTARIA.

Tornacen. Bene in textu procedit, usque ad, rogatu sui sponsi. Cetera omnia prætermissa sunt.

Rosweyd. Pergit usque ad, creberrime fiunt: & omissis reliquis substituit: Item Romæ, [Eleutherii & sic. 833.] Eleuterii & aliorum DCCCXXXIII. Vide quomodo hæc ex Hieronymianis componere conetur Florentinius.

Pulsanen. Incipit: Apud Spoletum, natalis sancti Gregorii presbyteri & martyris, [Gregorii.] temporibus Diocletiani & Maximiani imperatorum, sub judice Flacco. Est hodie in Rabano cum longiori elogio; Usuardus eum signat die sequenti. Vide Auctaria heri & hodie. Sequitur in codice, de Victoria usque ad, imperatoris: de Servulo, usque ad, Papa scribit. Desunt reliqua omnia.

Antverp. Max-Lubec. Belin. & Molan. Deficiunt in articulis duobus ultimis, quos haud dubie Usuardo adscribendos non putaverunt.

Munerat. Minorem defectum habet, cum ultimam de Childeberto signaverit.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. Alberg. & Danic. In tribus primis annuntiationibus, cum præcedentibus & cum textu satis conveniunt, exclusis etiam dedicatione & Childeberto, sed eorum loco adjiciunt: Eodem die, [Dagoberti.] sancti Dagoberti regis Francorum. Puto sermonem esse de eo, qui hodie in Martyrologio universali a Castellano refertur.

Lovanien. In augmento, proxime superioribus similis est, sed expunxit totum Victoris elogium. Hæc causa est, ut supra diximus, cur ab aliis mediæ notæ codicibus sæpe excludatur.

Centulen. Romæ, Victoriæ virginis, sub Decio imperatore. Apud Nichomediam, sanctorum XX martyrum. Item Romæ, beati Servuli, de quo beatus Gregorius scribit; rebus pauper, meritis dives. Item ipso die, [Euaristi.] sancti Euaristi Papæ & martyris. Colitur XXVI Octobris. Est alius hoc die Euaristus in Hieronymianis.

Bruxellen. Incipit: Romæ, sancti Euaristi Papæ & martyris. [Euaristi.] Cujus celebrior natalis dies colitur VII Kalendas Novembris. In Victoria, non omnino purus est, sic scribens: Et Romæ, natale sanctæ Victoriæ virginis & martyris. Quæ dum esset desponsata cuidam pagano, & nec nubere nec sacrificare vellet, post multa miracula, ad instantiam sui sponsi, sub persecutione Decii imperatoris, a carnifice in corde gladio percussa est. Taliarchus vero percussor ejus, leprosus factus, intra tres dies consumptus a vermibus, expiravit. Tum: Et natale sancti Johannis presbyteri, [Joannis.] positi ad sanctum Hermen. In Nicomediensibus, nonnihil mutilatus est, & pro XX, ponit XXV. Deinde: Item Romæ, natale sanctorum Eugenii, [Eugenii & sociorum.] Eleutherii, Urbani, Cornelli, Tratani, Victoris, Castulæ, & aliorum octoginta & triginta. Voluit dicere octingentorum & triginta. In Servulo, modice interpolatus, in fine cum superioribus: Eodem die, sancti Dagoberti regis Francorum. [Dagoberti.]

Hagenoyen. In prima habet de Victoria, non omnino pure. Paulo melius in Nicomediensibus. De Servulo, [De Servulo,] post jacebat, interserit, in magna cordis & corporis paciencia; & similiter rebus pauper erat. Ad cujus obitum voces auditæ sunt cælestes. Ad cujus etiam tumbam miracula creberrime fiunt. Nihil præterea adjectum invenio.

Aquicinct. In commemoratione de Victoria aliquid turbat; dum post percussa est gladio, adjungit: inde a carnifice rogatu sui sponsi sepelitur.

In Daveronen & Caudiacen. Adjecti sunt articuli duo de dedicatione Basilicæ in S. Germani a Pratis, & de depositione Childeberti, sicut habetur in textu.

Matric-Cartus-Ultraject. Victoriæ virginis. Sanctorum viginti martyrum. Servuli paralytici, de quo scribit beatus Gregorius in homilia.

Reg. Suec. num. 428. Similis est Munerat. agit de sola depositione Childeberti.

Vatican. signatus num. 5949. Adjicit: Apud Spoletum, natale sancti Gregorii martyris. Cum elogio, inquit Papebrochius, sed istud non describit; forte quia idem est cum Usuardino diei sequentis.

[Martt. 835.] Altemps. In Nicomedia, natale XXXV martyrum. Vide quæ diximus in Observatione. Item Romæ, DCCCXXXV. Et depositio D. Childeberti regis. Litt. D non pro divi, sed pro Domni ponitur.

Florentin. Item, sancti Rufi Zosimi, qui fuit de antiquis Christi discipulis. Sic duo nomina connectuntur, nulla addita interpunctione, acsi ejusdem personæ essent. Vide Usuardum supra ad diem XVIII Decembris.

[De capite Victoriæ.] Editio Lubeco-Col. In annuntiatione Victoriæ nonnihil interpolata, hoc singulare in fine adnectit: Cujus caput nunc Coloniæ Agrippinæ in ecclesia Carthusiensium, per translationem requiescit. In Servulo & Nicomediensibus, satis pura est. Postremum addit: Eodem die, sancti Dagoberti regis Francorum. Dixi, videndam Castellani notulam in Martyrologio universali.

[Eugenii & sociorum.] Greven. Romæ, natalis sanctorum Eugenii, Eleutheri, Urbani, Cornelii, Traiani, Victoris, Castulæ, & aliorum octingentorum triginta. Jam dixi supra, [Sixti &c. Dagoberti. Gregorii. Joannis. Mazothæ.] videndam de his Sanctis Florentinii ad Hieronymiana observationem. Item Sixti, Apollonii. Dagoberti, regis Francorum & confessoris. Item Gregorii pueri. Ipso die, natalis sancti Joannis presbyteri. Mazothæ virginis.

Molan. Suspectas habens postremas duas textus nostri Usuardini annuntiationes; eas litteris Italicis in fine inter accessiones computavit. Habet præterea: [De transl. Lamberti.] Eodem die, translatio beati Lamberti ab ecclesia sanctæ Mariæ in cryptam, & ejusdem cryptæ dedicatio in honore omnium Sanctorum. Editiones posteriores in fine legunt: Die vigesima tertia, sanctorum decem martyrum in Creta. [10 Martt. in Creta.] Vide eorum nomina & Acta apud Surium. Sequitur de translatione beati Lamberti &c. ut in editione prima. Tum: Parisiis, dedicatio basilicæ. &c. & de Childeberto, ut supra. [Dagoberti.] Deinde: Eodem die, Dagoberti regis Francorum. Demum minoribus typis: Civitate Brixinensi, [Hermanni.] depositio beati Hermanni confessoris, ejusdem civitatis episcopi, præclari in miraculis. Vide Castellanum hoc die in Martyrologio universali, ubi Hartemannus vocatur.

IX Kal.
Die 24.

[Vig. nat. D.] Vigilia natalis Domini. Apud Antiochiam Siriæ, natalis sanctarum virginum quadraginta, [Virgg. 40.] quæ sub Deciana persecutione, per diversa tormenta martyrium consummaverunt. Apud Spoletum civitatem Tusciæ, [Gregorii.] sancti Gregorii martyris & presbyteri, temporibus Diocletiani & Maximiani imperatorum, qui primo fustibus nodosis cæsus, ac deinde post craticulam & carcerem cardis ferreis in genibus percussus, [Luciani.] sed & ardentibus lampadibus per latera incensus, tandem decollatus est. Civitate Tripoli, sancti Luciani.

Puri sunt codices fere omnes, Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-maj. Rosweyd. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Belin. Greven. & Molan. Accedit Antverp-max. cum omnibus suis sociis. Plenus etiam est Centulen. qui si in decursu sic procederet, quemadmodum a IX Kalend. Januarii inchoatus est, merito inter purissimos codices Usuardinos numeraretur.
Varia lectio. Belin. a puris excludi merebatur, cum sic incipiat: Vigilia nativitatis Domini nostri Jesu Christi. Plures codices hic scribunt Syriæ, sed cum sibi non constent, nos cum antiquioribus, hic ut alibi servamus Siriæ. In Max-Lubec. & Munerat. male impressum Daciana: non melius in Belin. Datiana. Rursus Munerat. pro Spoletum, legit Poletum. Antverp-maj. Rosweyd. Belin. Greven. & Molan. videntur textum velle emendare, per presbyteri & martyris; at satis certum est, Usuardum ab Adoniana phrasi non recessisse; quæ proinde ex probatioribus codicibus a nobis servata est. Constructionem plane vitiavit Belin. legens, cardis ferreis ignitis, incensus, sed & ardentibus lampadibus per latera percussus. Quid per cardos intelligatur, docet Molani annotatio. Munerat. pro Luciani, scribit Lucini. Sphalmata codicum mediæ notæ non tam scrupulose expendi; in eo Adonem potius, quam Usuardum sequuntur, quod pro natalis, legant nativitatis.

[Vig. nat. D.] Observatio. Quo antiquiora sunt Martyrologia, eo rarior in ipsis cujuscumque Vigiliæ commemoratio. De Kalendariis aut Sacramentariis hic non loquor. Nullam in Hieronymianis reperire est. Apud Bedam paucæ occurrunt vigiliæ, &, quod mireris, in Rabano pauciores, utpote qui nullas notarit præter vigiliam Epiphaniæ & vigiliam sancti Joannis Baptistæ. Qui autem Bedam ubique describit, præfatus Rabanus, ibi vigiliam collocat, v. g. Epiphaniæ, ubi in Beda minime invenitur: hoc vero die vigiliam non signat, cum tamen Beda diserte habeat: Vigilia natalis Domini. Eadem verba leguntur in Romano parvo, eadem in Nostro; nec discrepat Viennensis, nisi quod pro natalis, scribat nativitatis; in quo ipsum codices aliqui Usuardini imitati sunt. Wandelbertus metrice idem explicat, Vigiliam cum sequentibus Virginibus ita conjungens:

Nono venturæ cumulantes munera luci
Lumina, pervigilesque aras & templa paramus.
Virginibus quadraginta hic splendet quoque, cælo
Quæ dignam vitam voto & virtute dicarunt.

[Virgg. 40.] Porro Virgines illæ quadraginta notæ sunt in apographis Hieronymianis, ex quibus ab Adone, ex hoc ab Usuardo acceptas prorsus non dubito. Sic habet vetustissimus Epternacensis: Antiochiæ Syriæ, sanctarum virginum numero XL. Addit Lucensis codex Canonicarum, eamque qualitatem ex consimili aliquo codice in textum suum transtulit Rabanus. De Canonicabus hujusmodi, verbo egimus in Observatione nostra IX Aprilis; nec modo per Canonicas plus quidquam intelligi credimus, quam simpliciter Virgines, quas constat ab ipso Christianismi exordio castimoniæ suæ nitore Ecclesiam mirifice exornasse; ut propterea ad Asceteria & Gynæcea, quod esset dicere sanctimonialium monasteria, recurrendum omnino non sit. Nullo modo persuadet Florentinius ex Eusebio, lib. 2 cap 17 Therapeutas & Therapeutrias Philonis describente, nullo, inquam, modo persuadet vir doctissimus, ante tempora Decii imperatoris sanctimoniales virgines Christianas, votis & claustro obstrictas, in Ecclesia exstitisse. Ne hic longam disceptationem ingrediar, verbo dicam; quamdiu quis manifeste non evicerit Philonianos illos Therapeutas & Therapeutrias vere Christianos fuisse, tamdiu asceteria & gynæcea ante Decii tempora, ut minimum incertissima manebunt. Conatus nuperus eruditissimi Monte-falconis satis eversus videtur in Ephemeridibus Trevoltianis anni MDCCXII a pag. 929. Hæc obiter dicta sint, plura de his pridem solide disputavit emeritus senex noster Papebrochius, cujus Responsiones omnium manibus teruntur. Ad XL Virgines redeo, quæ absque nota temporis ab Hieronymianis signatæ, ab Adone, nescio an satis certo, sub Deciana persecutione martyrium consummasse dicuntur. Omnia Adonis verba in textum nostrum translata sunt; nec scio, Acta ulla earum Virginum superesse.

Dixi in Auctariis die præcedenti, Gregorium Spoletanum ibi a Rabano cum elogio celebrari, [Gregorii.] putatque Castellanus, ad eum diem potius pertinere. Nihilominus Romani parvi auctor, qui Virgines XL Antiochenas ignoravit, ita hoc die diserte scribit: Apud Spoletum, Gregorii presbyteri & martyris. Insignis hujus Martyris Acta, quibus ejus passio, ipso fatente Tillemontio tomo 5 pag. 347, satis pulcre describitur, in Suriana collectione edita sunt. Talia, procul dubio, habuit Viennensis, quorum compendium exhibet, tam circumspecte a Nostro abbreviatum, ut nullam criticis vellicandi ansam relinquat. In Auctariis diei XXII asseritur, Gregorii hujus corpus Coloniam Agrippinam translatum fuisse. Repugnant populares Spoletani: ego, controversiæ momentis nondum satis examinatis, litem indecisam relinquo.

Lucianum Tripolitanum non memorant soliti Usuardi duces; memorant Hieronymiana apographa, [Luciani.] ultimum semper Nostri refugium. Expressissima est vetustissimi Epternacensis annuntiatio, primo loco posita: In Tripoli, natalis Luciani. Consonat codex Lucensis, male pro Tripoli, scribens Tropoli: uterque vero sequentes in eodem indiculo martyres Metrobium, Paulum &c. non Tripoli, sed Romæ diserte adscribit. Fefellit Baronium Plantinianus Beda, aut id genus codex alius, diversos martyres sub una positione conjungens. De Luciano nihil historici, quod sciam, superest. Interim ad omnimodam textus nostri puritatem nihil deesse censemus.

AUCTARIA.

Pulsanen. In duabus primis purus esset, nisi pro Deciana persecutione, legeret persecutione Diocletiani. Duas alias plane omisit; quod in hoc codice novum non est.

Bruxellen. Vigilia natalis Domini nostri Jesu Christi Apud Antiochiam Syriæ, natale sanctarum Virginum quadraginta canonicarum, & aliorum duorum Donati & Drusi. [Donati & Drusi.] Qui sub Deciana &c. De Gregorio inserit, sub judice Flacco. Romæ, natale sanctorum martyrum Metrobii, [Metrobii & sociorum.] Pauli, Zenoti, Temisti & Luciani. Sequitur annuntiatio ultima: Apud Tripolim civitatem &c.

Hagenoyen. Vigilia nativitatis Domini nostri Jesu Christi. In Virginibus Antiochenis & Gregorio Spoletano purus est. Sequitur: Eodem die, [Dagoberti cum elogio.] depositio sancti Dagoberti regis Franciæ, qui vir per omnia bonus erat & Catholicus & defensor pauperum; qui de bonis suis ecclesias ædificavit, & plures alias bonis suis ditans. Quem cum Deus mirabiliter probans & examinans, multa bella sub eo concitavit, quæ tamen curialiter placavit, dans ei similiter filiam surdam, cæcam & mutam, quam per beatum Florentium heremitam curavit, filiumque ejus mala morte mortuum, per beatum Arbogastum Argentinensem episcopum suscitavit. Demum de Luciano, satis pure.

Matric-Cartus Ultraject. Vigilia. Apud Antiochiam, [Textus contractus.] sanctarum quadraginta Virginum, quæ diversis tormentis passæ sunt. Gregorii martyris. Sancti Luciani.

Castri-Karoli. Apud Spoletum civitatem Tusciæ, [Alnulphi pro Gregor.] sancti Alnulphi martyris & presbyteri, temporibus Diocletiani & Maximiani imperatorum. Puto manifestum esse, quod Gregorius noster Spoletanus imperite hic in Alnulphum transformatus sit.

Editio Lubeco-Col. Vigilia nativitatis Domini nostri Jesu Christi secundum carnem. Sequitur de Virginibus quadraginta pure. De Gregorio fuse egit superius XXII. De Luciano sic habet: Civitate Tripoli, sancti Luciani confessoris. Sequitur: [Irminæ cum elogio.] Treveris, in monasterio, quod dicitur Horreum, depositio sanctæ Irimninæ virginis, quam pater ejus rex Franciæ Dagobertus, mortua matre, sanctimonialem in illo loco fecit, & de horreo suo ecclesiam consecrari fecit. monasterium virginum constituit ac multis redditibus dotavit, suamque filiam, aliis sacris virginibus in magistram præfecit, ubi & nunc in mausoleo requiescit. Vide de hac Irmina, [Ismineri.] annotationem Castellani: Eodem die, sancti Ismineri regis & confessoris.

[Abdiæ & Naum. Metrobii &c. Ismeneri. Alberici. Annonis. Tarsillæ.] Greven. Abdiæ & Naum prophetarum. Romæ, sanctorum Metrobii, Pauli, Zenonis, Drusi, Saturnini. Ismineri regis & confessoris. In monasterio Gladbach, sancti Alberici heremitæ & confessoris Item sanctæ memoriæ Annonis primi, episcopi Coloniensis. Romæ, sanctæ Tarsillæ virginis sanctimonialis, amitæ sancti Gregorii Papæ. Vide supra Nonis Januarii. Treveris, in monasterio, quod Horreum dicitur, depositio sanctæ Irminæ virginis, [Irminæ.] filiæ Dagoberti regis. Quæ a parte prælata monasterio virginum, quod ipse de horreo suo construxerat, multisque redditibus dotaverat, [Apolloniæ.] plena sanctis operibus quievit. Apolloniæ matronæ.

Molan. Typis minoribus textui subjungit: In Anglia, [Theorithgid.] sanctæ Theorithgidæ virginis, discipulæ sanctæ Edilbergæ, cujus cum magna laude meminit Venerabilis Beda in Chronico Anglorum. Romæ, sanctæ Tarsillæ virginis sanctimonialis, [Tarsillæ.] amitæ sancti Gregorii Papæ. [Irminæ.] Treveris, in monasterio, quod Horreum dicunt, depositio sanctæ Irminæ &c. Posteriores editiones de Irmina sic brevius: Treveris, Horreo monasterio, depositio sanctæ Irminæ virginis, filiæ Dagoberti regis. Quem locum præfatus rex de horreo suo construxerat, multisq; reditibus dotaverat.

VIII Kal.
Die 25.

[Nativitat. D. N. J. C.] Jesus Christus Filius Dei in Bethleem Judæ nascitur anno Cæsaris Augusti quadragesimo secundo, Olympiadis centesimæ nonagesimæ tertiæ. Eodem die, natalis sanctæ Anastasiæ sub Diocletiano imperatore, [Anastasiæ.] quæ pro confessione Domini diutina custodia macerata, dein cum ducentis viris & septingentis feminis ad insulas Palmarias delata, ipsa quidem igni, ceteri vero variis interfectionibus martyrium celebrarunt. Romæ in cimiterio Aproniani, [Eugeniæ.] passio beatæ Eugeniæ virginis, quæ tempore Galieni imperatoris, post virtutum insignia, post sacros virginum choros, pro Christo diu agonizans, novissime gladio jugulata est.

Puros censeo Herinien. Munerat. Greven. & Molan. Accedit Centulen. sub initium codicis purissimus.
Varia lectio. Binæ aut ternæ variationes sunt non magni momenti. Centulen. incipit Filius Dei Jesus Christus &c. & ad illa verba, ipsa quidem igni, ceteri vero …. per oscitantiam scriptoris, ceteri male ponitur inter quidem & igni. In Molan. error est, dum in ultima annuntiatione post hæc verba post sacros virginum choros, interjicit, sub Nicetio Urbis præfecto. Gravior inter codices discrepantia est circa notas chronologicas, natali Domini appositas, nec satis certum est, quo modo Usuardus vere scripserit. Pratensis cum sociis Antverp-maj. & Rosweyd.; [De Praten. & aliis cod.] item Antverp. & Max-Lubec. cum aliquibus mediæ notæ codicibus, inter, anno Cæsaris Augusti XLII, & Olympiadis CXCIII, legunt, hebdomada, juxta Danielis prophetiam, LXVI. Ego postrema hæc verba ad textum pertinere non existimo, ductus auctoritate præcitatorum quinque codicum: movente præterea hac ratione, quod Usuardus Adonem contrahens, excludensque notam Urbis conditæ, quæ in Viennensi exprimitur, non videatur, aliam, apud antiquiores non repertam, de suo interposuisse. Sic equidem opinor, facile & ultro cessurus, siquis graviora momenta adduxerit.

[Nativitat. D. N. J. C.] Observatio. De varia ratione celebrandæ solennissimæ festivitatis Natalis Domini, primis Ecclesiæ seculis, de ejusdem cum Epiphania seu Theophanta confusione, deque id genus plurimis ad eam celebritatem spectantibus, fuse disputant Baronius, Florentinius aliique eruditissimi viri, ad quorum vel summa capita enumeranda, plures hic paginæ non sufficerent. Ut nostra solum prosequamur; certo constat, ipso seculo IV & haud dubie multo citius, nativitatem Domini fixam fuisse ad XXV diem Decembris, ut evidenter probat Bucherii Kalendarium: VIII Kal. Jan., natus Christus in Bethleem Judæ, cui Kalendaria alia & nota Sacramentaria consentiunt. Antiquissima Hieronymiana apographa idem habent paulo pluribus verbis: In Bethleem, nativitas Salvatoris Domini nostri Jesu Christi secundum carnem. Ad priorem phrasim magis accedit Beda: Nativitas Domini nostri Jesu Christi, quam Rabanus ad Hieronymianam denuo reduxit. Brevissime Romanum parvum: Nativitas Domini secundum carnem. Primus hæc ampliare voluit & chronologicis notis distinguere Martyrologus Viennensis, addendo annum Augusti, Olympiadum & Urbis conditæ; ac præterea firmissimam & verissimam pacem, censumque hominum ex senatus consilio describendum designans. Usuardum, Adoniana ad brevitatem suam contrahentem, putamus solas duas primas epochas accepisse, excluso anno Urbis conditæ, nullaque hebdomadum Danielis apposita mentione, ut habes supra in Variantibus. Aliæ temporum dimensiones ex calculo Septuaginta interpretum hodie adjectæ, in nullo codice repertæ sunt, in nullo Martyrologio, quod antiquius sit editione Belini, cujus textum in Auctariis suo loco dabimus. Wandelberti metricum elogium melius in fine collocabitur.

[Anastasiæ.] Antiquissimam, nominatissimam, celebratissimam Anastasiæ, tam in Oriente, quam in Occidente festivam veneratione clamant tum Kalendaria, Sacramentaria, Missalia, tum etiam Martyrologia, Menologia, aliique libri Ecclesiastici, passim & ubique notissimi; clamant exstructæ basilicæ, erectæ aræ, & quæcumque Sanctis fas est exhibere religiosi cultus monumenta: ut ferme de Chrysogono locuti sumus ad XXIV Novembris, ubi de Actis ea notavimus, quæ amborum passionibus applicanda sunt. Tacta ibi controversia de loco martyrii Chrysogoni, hic operosius moveri deberet, si de eo aliquid satis certi reperiretur, ad dissipandas difficultates, quæ nec paucæ, nec facile solubiles objiciuntur. Non minus intricata sunt, quæ de una vel pluribus Anastasiabus, altera nempe vidua, cœlibe virgine altera, tertia demum incantatrice, vel potius pharmacolytria, perperam in unam confusis, vel de una sola in tres diversas distracta, nimis fortasse scrupulose disceptantur. Lego & expendo singula, at, ut dicam candide, nihil hactenus offertur, quo breviter, clare & nitide propositis argumentis, me plausibiliter expediam, salva Romani Martyrologii auctoritate; ut proinde satius judicem hæc omnia loco proprio in Actis examinanda reservari. Qui implexæ contentionis capita delibare tantisper voluerit, adeat Tillemontium tomo 5 a pag. 713. Hic ad rem nostram solum observo, Anastasiam hoc die in Hieronymianis Sirmii consignari: Et Sirmi, Anastasiæ: unde contra Florentinium, palam non fit, Sirmiensem diversam esse ab ea, quæ sub Diocletiano gladio perempta, in omnibus fere Martyrologiis hac eadem die recolitur. Liquet, Bedam, ex hoc Rabanum, & Adonem eadem Acta consuluisse, imo postremum ex primo majorem elogii sui partem descripsisse, Nostrum vero ex Viennensi totum articulum suum contraxisse, omissa in omnibus certa martyrii palæstra, nisi in insula Palmaria Anastasiam & socios omnes coronatos velimus, vel cum Floro, Bedæ textui præmittamus, In Sirmio. At a reliquis plane dissentit auctor Romani parvi, dum solus legit: Romæ, Anastasiæ. Hæc pro textus nostri origine.

De Eugenia ejusque Actis loquendum fuit XI Septembris, ubi occasione Proti & Hyacinthi eorum fides & sinceritas, [Eugeniæ.] præeunte Baronio, probata non est. Hic in solis Martyrologiis hærebimus. Vetustissimum inclytæ in Ecclesia virginis, & ab Adelmo laudatæ, cultum demonstrant Hieronymiana his verbis: Et in cimiterio Aproniani, via Latina Romæ, passio sanctæ Eugeniæ virginis: vel brevius in Epternacensi: Romæ, sanctæ Eugeniæ virginis. Deest in Beda positio, sic legente: Et sanctæ Eugeniæ virginis. Ad quæ Rabanus longam ex notis Actis historiam adjunxit. In Romano parvo non aliud legitur præter, Et Eugeniæ. Adonis laudatio passionis locum restituit, reliqua non multis exornans; Noster ex ipsa textum suum mutuatus est: per quæ manifeste patet tota laterculi ad Usuardum propagatio. Est apud Castellanum notula, quæ forte cuipiam non satis gravis videbitur. Reliquum est, ut tres nostras annuntiationes ex Wandelberto metrice reddam:

Octavo servi dignatus sumere formam
Errantemque hominem veniens revocare Creator,
Partu virgineo mortales induit artus.
Eugeniam quoque tum memoramus, Anastasiamque,
Consimili Christum comitatas mente fideque.

AUCTARIA.

De Praten. Antverp-maj. & Rosweyd. dixi in Variantibus. Secundus codex in eo errat præterea, quod scribat ducentis feminis. Tertius vero aliud habet textus initium, sic incipiens: Nativitas Domini nostri Jesu Christi secundum carnem.

Tornacen. Post quadragesimo secundo, sic pergit: [De Nativit.] Qui in divinitatis suæ potentia, & tempus nativitatis suæ prævidit, & matrem, per quam nasceretur, elegit; quæ de Spiritu sancto concepit, & mater & virgo permansit. In duabus aliis commemorationibus, purus est.

Pulsanen. Sic habet: In Bethlehem Judæ, nativitas Salvatoris nostri Domini Jesu Christi, secundum carnem, XLII anno Cæsaris Augusti, Olympiadis centesimæ nonagesimæ tertiæ, ab Urbe autem condita anno DCCXL; sextam enim mundi ætatem suo piissimo consecravit adventu. Eodem die, natalis sanctæ Anastasiæ. Desunt reliqua omnia.

Antverp. Max-Lubec. Antverp-max. Ultraject. & Leyden. In notis chronologicis conveniunt cum Praten. &c. Et præterea a puritate deficiunt, quod omittentes, post sacros virginum choros, substituant, sub Nicecio Urbis præfecto.

Danic. Cum prioribus conveniret, nisi verba illa, Jesus Christus filius Dei in Bethleem Judæ nascitur, in finem annuntiationis transposuisset.

Lovanien. Defectu laborat, totum sanctæ Eugeniæ elogium prætermittens.

Alberg. In principio, præcedentibus similis, adjungit, ab Urbe condita anno DCCLII, pergitque ex Adone, firmissima verissimaque pace toto orbe, ordinatione Dei, a Cæsare Augusto composita, Quyrinus ex consilio senatus in Judæam missus, census hominum possessionumque describebat: sextamque mundi ætatem suo piissimo consecravit adventu.

[De Nativit.] Bruxellen. Incipit: In Bethleem Judæ, nativitas Domini nostri Jesu Christi filii Dei, secundum carnem, anno Octaviani Cæsaris Augusti XLII. Qui sextam mundi ætatem &c. De Eugenia post sacros virginum choros, [De Eugenia.] quos Christo aggregaverat, addit, alligata saxo & præcipitata in Tyberim, mergi non potuit: inde thermis ignitis inclusa, illæsa reperta est: novissime autem sub Nycecio Urbis præfecto, pro Christo diu agnonizans, in custodia gladio jugulatur. In Anastasia magnam partem elogii Adoniani describit, in fine subdens: Et hujus sanctæ Anastasiæ, [De Anastas.] cotidie fit memoria in Canone Missæ.

Hagenoyen. De Nativitate, aliqua ex Euangelio, more suo, corradit. Sequuntur duæ Eugeniæ, de quarum prima, [Eugeniæ duplicatæ.] sic legit: Romæ, passio sanctæ Eugeniæ virginis, filiæ Philippi, præsidis Alexandriæ, quæ sub specie viri monasterium virorum ingreditur, & Deo fideliter servivit, & tandem abbas efficitur, & de fornicatione accusatur coram patre proprio; & scidit vestem, mulierem se ostendens, patrem, matrem, fratres & plures alios ad fidem convertens. Tandem Romæ redit, & multas ad Deum virgines convertit; in domo propria decollatur. Tum: Item Romæ in cymiterio Aproniani &c. textum hodiernum refert. De Anastasia stylo magis barbaro reddit, quæ in Adone elegantius ex Actis adornata sunt.

Aquicinctin. Sic de natali Christi notat, qui codicem illum cum secunda Molani editione contulit: Post memoriam natalis Christi, meminit olei, quod tota nocte fluxit Romæ trans Tyberim.

Matric-Cartus Ultraject. Nativitas Christi. Anastasiæ virginis & martyris. Eugeniæ virginis & martyris, [Textus contractus.] nobilis genere, quæ diu in habitu virili, pater monachorum existens, Deo servivit.

Editio Lubeco-Col. In prima, similis est Alberg. [De Anastas.] Tum sic prosequitur: Apud Illyricum, passio sanctæ Anastasiæ martyris, sub Diocleciano imperatore. Quæ pro confessione Domini, diutina custodia a viro suo Publio perpessa est ac macerata, beati tamen Chrysogoni epistolis & exhortationibus est consolata, ac confortata. Mortuo marito post longam incarcerationem sub Illyrico præfecto &c. Vide hæc melius in Adone. In ultima annuntiatione idem inserit quod habet Molan. citatus supra in Variantibus.

Belin. Sic primus initium format: Anno a creatione mundi, [Longa epocharum series.] quando in principio Deus creavit cælum & terram, quinto millesimo centesimo nonagesimo nono, qui annorum numerus complebatur in proximo sequente mense Martii, ejusdem mensis die vigesimo, in illa enim die creatus est mundus. A diluvio vero, anno secundo millesimo nongentesimo quinquagesimo septimo, qui numerus complebatur decima septima die sequentis Aprilis. A nativitate Abraæ, anno secundo millesimo quinto decimo. A Moyse & egressu populi Israël de Egypto, anno millesimo quingentesimo decimo. Ab excidio Troiæ, anno millesimo centesimo septuagesimo nono. Ab unctione David in regem, anno millesimo trigesimo secundo. Olimpiade centesima nonagesima tertia. A prima autem Olimpiade, anno octingentesimo. Ab urbe Roma condita, anno septingentesimo quinquagesimo secundo. Hebdomada sexagesima tertia, juxta Danielis prophetiam, scilicet anno quadringentesimo quadragesimo vel circa. Anno imperii Octaviani quadragesimo secundo. Sexta mundi ætate, januis clausis, toto orbe in pace composito, Christus Jesus æternus Deus, æternique patris filius, mundum volens suo adventu piissimo consecrare, de Spiritu sancto conceptus, novemque post conceptionem decursis mensibus, hic dicitur alta voce, In Bethleem Judæ nascitur ex Maria virgine factus homo; hic autem altius & in tono passionis: Nativitas Domini nostri Jesu Christi secundum carnem. Sequitur de Anastasia, textu ex Adone nonnihil interpolato. In Eugenia inserit sicut Molan. vel potius hic ex altero accepit, de præfecto Urbis, quem hic male Nicenum appellat. Secunda editio superaddit: [Romuli.] Gordana castro, sancti Romuli confessoris. Et hoc transumpsit Molan.

[De Nativit.] Greven. Nota, Salvator noster natus hebdomada juxta Danielis prophetiam sexagesima sexta, ab Urbe autem condita anno septingentesimo quinquagesimo secundo, compressis cunctarum perorbem terræ gentium motibus, firmissima pace a Cæsare Augusto composita, quando Quirinus ex consilio senatus Judæam missus, census hominum possessionumque describebat: sextam mundi ætatem suo piissimo consecravit adventu. Item inter socios beatæ Anastasiæ passus est quidam, [Euticiani.] ut Ado dicit, nomine Euticianus innocentissimæ naturæ, qui quotiescumque fuisset auditus, quotiescumque interrogatus, nihil aliud dicebat, quam, Christum mihi nemo tollet, etiam qui caput abstulerit. [Romuli. Charitatis Charitonis.] Eodem die castro Gordiano, sancti Romuli confessoris. In Bethleem, beatæ Charitatis abbatissæ. Charitonis abbatis, & omnium fratrum suorum simul migrantium.

Molan. Litteris Italicis textui præmittit ex Belin. longam epocharum seriem supra descriptam, sed notat in margine: Hæc calculatio est valde mendosa, usque ad calculum ab Urbe condita. In fine ex eodem Belin. Gordano castro, sancti Romuli confessoris. [Romuli.] Vide Martyrol. Castellani. In editionibus posterioribus, nihil adjectum est.

VII Kal.
Die 26.

[Stephani.] Apud Hierosolimam, natalis sancti Stephani protomartyris, qui a Judæis non longe post passionem Christi lapidatus est, eodem scilicet anno Ascensionis ipsius. Hujus venerabile corpus tempore Honorii principis divina revelatione repertum est. Romæ via Appia, [Dionysii.] depositio sancti Dionisii Papæ, qui fidei documentis sub Claudio imperatore clarus effulsit. [Marini.] Eodem die, sancti Marini clarissimi viri, qui martyrii triumphum sub imperatore Martiano Romæ adeptus est.

Sic habent Praten. Herinien. Antverp-maj. Rosweyd. Antverp. & Max-Lubec. Greven. & Molan. Item Antverp-max. Ultraject. Leyden. & Lovanien. nec non Centulen.
Varia lectio. Diversos scribendi modos in Hierosolymam, protomartyris, via Appia, Dionysi &c. non enumero. Antverp-maj. pro passionem Christi, legit passionem Domini. In Greven. post ascensionis, deest ipsius. Non tam male scripsit Centulen. clarus refulsit; sed pejus in Antverp. & Max-Lubec. effulxit, præter alia typographica menda, quæ in posteriori reperiuntur. Martiano, vel Marciano eodem recidunt; non ita Martiniano, in Antverp. & Max-Lubec. Ultraject. & Leyden., multo minus Maximiano in Antverp-max. & Lovanien. Nec rem explicant supposita his aliorum imperatorum nomina, cum in Actis Mombritianis, Martianus, absque dignitatis titulo referatur, passione tota tam incredibilem in modum exornata, ut difficillimum sit verisimilitudinem ex ipsa eruere.

Observatio. Diffiteri non possumus, varias esse inter eruditos de sanctissimi Protomartyris natali, [Stephani.] inventione & translatione opiniones, ut non obscure ostensum est ad diem III Augusti, quo in Martyrologiis, ejus inventio recolitur, tametsi ex Luciani relatione, eam factam constet XIX Decembris. Hinc aliqui non inverisimiliter deducunt, hodiernam festivitatem translationi primæ, ex antiquo ad novum sepulcrum, aptari commodissime posse. At vero quantumcumque hæc probabilia esse clamites, inficiari nequis, verisimilitudinem illam gravissima auctoritate elidi, ex receptissima totius Ecclesiæ sententia, quæ hunc diem a sancti Augustini ætate, ut verum inclytissimi Stephani natalem seu martyrii aut sepulturæ diem constantissime celebravit. Probat id Kalendarium Carthaginense, probant Kalendaria alia & Sacramentaria edita, probant Martyrologia nostra, inter quæ vetustissima Hieronymiana, ita apud Florentinium disertissime legunt: In opido Jerosolymitano, villa Caphargamala, passio sancti Stephani, primi martyris, diaconi & apostoli, qui lapidatus est a Judæis. Brevior est solius Epternacensis annuntiatio, sed cum tribus aliis satis consonant, quæ habet Rabanus, Hieronymianos codices hic magis quam Bedam secutus, in quo solum legitur: Natale sancti Stephani protomartyris. Flori elogium nihil ad nos attinet. Seriei nostræ ductor Romanum parvum, non potuit brevius rem exponere, sic de solo Stephano hodie loquens: Stephani protomartyris. Est inter Apostolorum festivitates paulo longior de Stephani passione narratio, verum Usuardus Adonis Martyrologium consuluit, ex quo, si non verba, saltem elogii sui sensum mutuatus est, de inventione aliqua adjiciens, quæ ad III Augusti satis erant explicata. Nulli Sancto illustriora Acta obtingere potuerunt quam nostro Protomartyri, utpote quæ a Spiritu sancto dictata sunt; nullius ferme reliquiæ per totam Ecclesiam ita dispersæ, nullius certe tot prodigiis, tot certissimis miraculis ab Augustino aliisque sanctis Patribus celebratæ. His alia superaddit Motherii notula. Verbo, tanta semper fuit in orbe Catholico Stephani gloria, ut nihil ei accedere posse videatur. Multa de his omnibus in Actis colligi poterunt, quæ in antecessum a Tillemontio ordinata sunt, sub tomi secundi initium. Sequatur hic metrica Wandelberti laudatio:

Septima hinc Stephano levita & martyre primo
Excellet, natum regem passumque beata
Qui vita atque fide, pugna est & morte secutus.

Dionysius Papa, non hoc., sed sequenti die ab Adone signatus est, diversissima phrasi ab ea, [Dionysii.] quam in textu hodierno Noster expressit, quæque talis est, ut fere de quolibet Romano Pontifice affirmari queat. Cur ab antesignano recesserit, unde sua habuerit Usuardus, quærere supersedeo. Dubius videtur obitus vel depositionis dies; nam in vetustissimo Kalendario Bucheriano ponitur: VI Kal. Januarias, Dionysi in Callisti. Contra vero in Hieronymianis hoc die refertur: Romæ, depositio S. Dionysii; vel ut est in Epternacensi: Et depositio Dionysii episcopi. Pro die XXVI Decembris pugnat Tillemontius tomo 4 pag. 671, ubi & alia tangit ad Dionysium spectantia. De hoc sancto Pontifice pluribus egit Baronius in Annalibus; hic vero in Notatione fontes assignat, unde ejus gesta derivari possint: in textu vero Martyrologii Romani studiose expunxisse videtur laudatus Baronius tempora Claudii imperatoris, quæ nihilominus ab Usuardo non male signata erant, si Claudius, pro secundo vel Gothico, accipiatur. Dionysii vitæ seriem satis nitidam concinnavit Tillemontius citato tomo 4 a pag. 341.

Qui tertium in laterculo locum occupat Marinus, martyr Romanus, solius Usuardi est, nulli antiquorum Martyrologorum usquam cognitus. [Marini.] Non divino, unde ejus notitia ad Nostrum pervenerit; sed video, impurum & lutosum fontem esse oportuisse, ex quo Marinus triumphum sub imperatore Martiano Romæ adeptus fuisse dicatur. Mutata non semel in Romano fuit tyranni appellatio, ut observat Castellanus; neque vero ex Actis apud Mombritium, ullum occurrit vestigium, ex quo ad Carini potius aut Numeriani, quam ad alterius cujuslibet ethnici imperatoris tempora Marini historia revocetur, quæ de cetero tot portentis contexta est, ut lectorem etiam maxime credulum, de gestorum veritate, ut minimum dubitare compellat: Tillemontius non veretur tomo 4, pag. 568, ut purum putum commentum rejicere. Nostrum erit suo loco dispicere, an saltem rei substantia incredibilibus & male digestis prodigiis utcumque spoliata, ad historicam verisimilitudinem reduci non possit.

AUCTARIA.

Tornacen. Hic rursus defectu laborat, omittens elogium Dionysii.

[De Stephano.] Pulsanen.Sic habet de Stephano: Qui non multo post ascensionem Domini, ab Apostolis, cum esset plenus fide & Spiritu sancto, diaconus est ordinatus, atque eodem anno, quo & Christus passus, a Judæis est lapidatus. Caret tota annuntiatione Dionysii; in Marino autem elogium expunxit, post clarissimi viri.

Munerat. Stephani elogium interpolavit, post ascensionis ipsius, inserens mense Augusti: & inter revelatione ac repertum, ponit hodie; subjungens deinde: Quæ festivitates, ut Doctores asserunt, & tradunt historiæ, pro causa translatæ sunt. Vide de his Observationem.

Alberg. & Danic. De Dionysio, post effulsit, addunt: [De Dionys.] Hic ecclesias & parochias presbyteris divisit, & dyoceses constituit. Quæ ex Adone accepta sunt, sicut & sequens annuntiatio de Zosimo Papa, quæ nescio cur ab Usuardo prætermissa sit. [Zosimi.] Sic habent: Item Romæ, sancti Zosimi Papæ, qui post beatum Petrum XLIII, constituit cereum benedici in sabbato Paschæ. Vide Adonem ipsum, atque una statue, an recte a Castellano in Martyrol. universali apposita sit hæc Zosimo notula, absque traditione cultus.

Bruxellen. Apud Jerosolimam, via Gaphargamala, natale beati Stephani prothomartyris; qui non multo post ascensionem Domini ab Apostolis diaconus est ordinatus, [De Stephano.] atque eodem anno, quo Christus passus est, ipse a Judæis lapidatus, III Nonas Augusti, quando inventio sua celebratur, quæ tamen inventio hac die facta est, qua passio ejus agitur. Cujus siquidem passionis celebritas ad hunc diem translata est, tum quia dignior, tum quia decuit primum martyrem post Christum, primo post ipsum poni. Vide Observationem. [De Dionys.] De Dionysio, præter ea, quæ ex Alberg. &c. retulimus, superaddit; mandans, ut singuli suis terminis essent contenti, & alienos non usurparent. [Zosimi.] In Zosimo etiam convenit cum Alberg. &c. nisi quod omittat, post beatum Petrum XLIII. In Marino purus est. Sequitur in fine: [Juliani & Marciani.] In Antiochia, sanctorum Juliani & Marciani martyrum,

Hagenoyen. Historiam more suo de Stephano componit, quam longe melius ex Actibus Apostolorum descripsisset, addens aliqua de inventione &c. quæ satis conveniunt cum dictis in codice præcedenti. Pergit: Romæ, natale beati Dionysii Papæ & martyris. [De Dionys.] Hic cymiteria & parochias in urbe Roma divisit, & alibi observari præcepit, & unicuique jus proprium statuit, mandans, ut singuli terminis suis contenti essent, & alienos terminos non usurparent; & singulis parochiis singulos statuit sacerdotes, & passus est sub Valeriano imperatore. In ultima, satis purus est.

Aquicinct. Post effulsit, subdit: Hic ecclesias dedit presbyteris, [De Dionys.] & parochias diœcesis dedit atque constituit. In fine autem: Item Romæ, Zozimi Papæ. Hic constituit, [Zosimi.] ut diaconi leva tegerent pallius. Vide annotationem Molani in fine.

Matric-Cartus-Ultraject. Sic textum contrahit. [Textus contractus.] Stephani prothomartyris. Marini vel Mariani martyris clarissimi. Dionysii Papæ & confessoris. Antiquum obtinet.

Camberien. Huc retrahit Sanctos, qui ad hunc diem non pertinent. [Ursini. Perpetui.] Bituricas, sancti Ursini episcopi. Ipso die, beati Perpetui pontificis. Vide XXIX & XXX Decembris.

Vatican. signatus num. 5949. Desunt annuntiationes Dionysii & Marini. Adjicitur: Romæ, Zosimi Papæ & confessoris, [Zosimi.] qui sedit in episcopatu anno uno.

[Ebrulfi. Ursi.] Altemps. In pago Oxoniensi, sancti Ebrulfi episcopi. Bituricas civitate, sancti Ursi episc. & conf.

Florentin. Romæ, sancti Zosimi Papæ…..

[De Stephano.] Editio Lubeco-Col. De Stephano, textui inserit: Cum esset plenus Spiritu sancto, ab Apostolis diaconus est ordinatus, atque eodem anno, videlicet ascensionis ipsius, lapidatus est, cujus beatissimam passionem nobis declarat beatus Lucas in Actibus Apostolorum. Hujus venerabile &c. Sequitur: Romæ via Apia, [De Dionys.] depositio sancti Dionysii Papæ & martyris, qui sedit in episcopatu annos sex. Hic ecclesias & parochias, & cimiteria constituit, & unicuique, ut proprium statuit, mandans, ut singuli terminis suis contenti essent, & alienos non usurparent, & diœceses similiter constituit. Qui fidei &c. Et post effulsit; sepultus est in cimiterio Calixti. Tum: Item Romæ, [Zosimi.] natale sancti Zozimi Papæ & confessoris, qui sedit uno anno. Hic post beatum Petrum quadragesimus tertius, constituit cereum benedici in sancto sabbato. In Maurino, satis pura est.

Belin. Puritati proxima est utraque editio, solum de Dionysio, post effulsit, adjiciunt: Hic ecclesias & parochtas presbyteris divisit, & dioceses constituit. Ex Adone, ut supra.

Greven. Apud Constantinopolim, sancti Anastasii. In Antiochia, [Anastasii. Juliani &c. Zosimi.] sanctorum Juliani & Marciani. Romæ, Zozimi Papæ & confessoris, qui post beatum Petrum quadragesimus tertius, sedit anno uno, constituitque cereum benedici in sabbato sancto. Apud Spoletum, [Abundantiæ] Habundanciæ, sanctæ matronæ, quæ beatum Gregorium sepelivit.

Molan. Sic habet: Eodem die, Zosimi Papæ. Hic post beatum Petrum quadragesimus tertius, [Zosimi.] constituit cereum benedici in sabbato sancto. Tum minoribus typis: [Theodori. Spei abb.] Romæ, sancti Theodori Mansionarii sancti Petri, de quo beatus Gregorius Dialog. libro 3. Item, sancti Spei abbatis & confessoris, in Nursia, de quo beatus Gregorius Dialogorum lib 4 cap. 10. Notabis in principio post Herosolymam, litteris cursivis interjici Caphar Gamala ex Hieronymianis. Idem habent editiones posteriores, in quibus post Zosimum, [Euthymii.] solum additur: Die vigesima sexta, sancti martyris Euthymii, episcopi Sardeorum.

VI Kal.
Die 27.

[Joannis Euangel.] Apud Ephesum, natalis beati Joannis Apostoli & Euangelistæ, qui post exilii relegationem, post Apocalypsis divinæ revelationem, post Euangelii descriptionem, usque ad Trajani principis tempora perseverans, totius Asiæ fundavit rexitque ecclesias. Et confectus senio, sexagesimo octavo post passionem Domini anno, ætatis autem suæ nonagesimo nono mortuus est, ac juxta eamdem urbem sepultus. [Maximi.] Alexandriæ, sancti Maximi episcopi: qui satis clarus & insignis de titulo confessionis effectus est.

Sumitur textus ex Praten. Herinien. Antverp-maj. Rosweyd. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. Belin. Greven. & Molan.
Varia lectio. Multa sunt in impressis typographica sphalmata, nec pauciora in codicibus menda scriptoria. De Johannis, aput, eandem, Ewangelistæ, Asye &c. alibi dictum est, hic quasi propria Apocalipsis, & apochalypsis. Notabilior variatio est in Munerat. qui scribit Euangelii revelationem. Rosweyd. signatos annos pessime contraxit post ecclesias, legens: Et confectus senio, nonagesimo nono anno mortuus est. Antverp-maj. posuit, nonagesimo & octavo migravit. Herinien. & Munerat. interponunt & nono. Belin. pro ecclesias, utitur singulari, ecclesiam, & sequentia sic connectit, post passionem Domini anno autem ætatis. Idem etiam supra Apocalypsis divinæ revelationem, posuit tertio loco, post Euangelii descriptionem. Omnes legunt de titulo confessionis excepto Munerat. in quo e titulo &c.

Observatio. Joannem, cognomento & antonomastice Theologum, inter Euangelistas Aquilam, variis diebus, non apud Græcos solum, sed etiam apud Latinos cultum olim fuisse, ex solis Hieronymianis codicibus manifeste patet; nam XXV Maii legunt: In Epheso, Joannis Apostoli; ad quæ rectissime advertit Florentinius, incertum esse, quo die sanctus Joannes Euangelista Ephesi translatus fuerit vel obdormierit. Alia festivitas ponitur XXIV Junii: [Joannis Euangel.] In Epheso, sancti Joannis Apostoli & Euangelistæ. In Epternacensi est, receptio Joannis, in Lucensi, natalis Joannis &c. Sed de qua solennitate hæc æque ac priora intelligenda sint, nemo est, qui satis verosimili conjectura assequatur. Nullibi clarius loquuntur Hieronymiani, quam hoc die, cujus textum totum subjicio: Assumptio sancti Joannis Euangelistæ apud Effesum, & ordinatio sancti Jacobi, fratris Domini, qui ab Apostolis primus ex Judæis Hierosolymis est episcopus ordinatus, & medio Pascha martyrio coronatus. De Assumptione vel dormitione, vita vel morte Joannis, aliisque satis spinosis in hac materia controversiis, hic pluribus disputare non vacat, videatur Exercitatio Florentinii a pag. 123, cui & præfatam Jacobi ordinationem explicandam subjungit a pag. 144, ubi multa satis accurate discussa inveniet curiosus lector, quæ brevitati nostræ aptari prorsus nequeunt. De Joannis martyrio egimus cum Ecclesia Catholica VI Maii, hic cum eadem, natalem Euangelistæ hoc XXVII Decembris recoli, certo existimamus, credimusque festivitatem illam in Kalendario Carthaginensi ipsomet die plane designari, licet ibi habeatur, VI Kal. Jan. sancti Joannis Baptistæ, & Jacobi Apostoli, quem Herodes occidit. Ratio satis probabilis est, quod cum in eo Kalendario Sanctorum nomina repeti non soleant, Baptista autem proprio loco VIII Kal. Julii diserte ponatur, verosimile non sit, Prodromum cum Jacobo, sed potius Euangelistam Joannem conjunctum fuisse, quemadmodum ex Hieronymianis jam ostendimus. Pro hodierno natali militant reliqui Martyrologi omnes, in quibus Jacobus proprio etiam festo assertus est. Clara sunt Bedæ verba: Natalis sancti Joannis Apostoli & Euangelistæ, dilecti Domini. Nihil habet Flori elogium, quod magnopere observari mereatur. Rabanus totum suum textum ex Hieronymianis describere maluit, quam ex Beda. Romanum parvum, more suo paucis: Joannis Apostoli & Euangelistæ, apud Ephesum. Panegyrim aliquam composuit Viennensis inter Festivitates Apostolorum, ex qua & ex Martyrologii indiculo, brevius suum encomium Noster adornavit. Hæc instituti hujus nostri propria sunt: plura diligenter annotavit Baronius, seriem vero totius vitæ & gestorum disposuit Tillemontius tomo 1 a pag. 330, per duodecim articulos, notis novemdecim illustratam a pag. 600; cum quibus conferri poterunt, quæ a Surio edita sunt, quæque apud nos exstant de S. Joanne varia manuscripta & etiam typis edita. Locum hic suum habeat metrica Wandelberti oratio:

Dilectus Domini, Verbi inspectorque divini,
Pectore de Christi fontem qui haurire perennem
Promeruit, sextum sancit lustratque Joannes.

Die præcedenti monuimus, Dionysium Papam hoc die ab Adone memorari, ejusque locum in pridiano laterculo occupare Papam Zosimum. [Maximi.] De Maximo Patriarcha Alexandrino, seorsim nullibi meminit Viennensis, nec apud ullum alium Martyrologum signatum reperi. Agitur quidem aliqualis ejus memoria apud Adonem in elogio Alexandrini Dionysii XVII Novembris, ubi ex Rufino lib. 7 cap. 10, egregii ejus pro fide labores referuntur; atque hinc mihi suspicio oboritur, ex eo loco eductum esse ab Usuardo Maximum, qui ibi quidem tantum ut presbyter celebratur, sed cum fontem ipsum facile accedere potuerit ipse, ibidemque Rufini seu Eusebii verba legere, quibus asserit, Maximum, quem presbyterum nominaverat, ipsi Dionysio apud Alexandriam successisse in episcopatu, sic etiam facile titulos combinare, elogium aptare, ac diem hunc pro arbitrio assignare potuit. Si præterea verum obitus diem quæras; ex Chronologia nostra Alexandrina satis constat, non XXVI Decembris, sed IX Aprilis vivere desiisse. Vide paucula, quæ ibi in ejus laudem collegimus pag. 32 num. 171. Non placet Castellani observatiuncula, qua Maximum seculo primum IX hoc die notari cœpisse ait, ob successoris Theonæ pervigilium, quasi nescierit vir eruditissimus, Theonam ab Usuardo ejusque ducibus recoli XXIII Augusti: cum de cetero certum obitus diem putemus, non XXVIII Decembris (ut hic supponit Castellanus) sed verosimilius III Januarii, ut alibi demonstrare conati sumus.

AUCTARIA.

Tornacen. In prima purus, deficit hic iterum in alterius elogio.

Pulsanen. Incipit: Natale sancti Johannis Apostoli & Euangelistæ, [De Joanne.] dilecti Domini. Quæ ferme Bedæ verba sunt. Pergit: Hic post &c. Sed contracte. De Maximo, nihil.

Antverp-max. cum sociis textui adjicit: In partibus Aquilegiæ, [Zoili.] sancti Zoili [aliqui Zoëli] presbyteri & confessoris. Hic cum beatum Chrysogonum sepelisset, eodem sibi apparente, trigesimo die passionis suæ perrexit ad Dominum.

Centulen. In textu purissimus, subdit: Aquilegiæ, sancti Zoyli presbyteri & confessoris.

Bruxellen. Natale sancti Johannis Apostoli & Euangelistæ, [De Joanne.] dilecti Domini nostri Jesu Christi. Qui post exilii &c. usque ad ecclesias. Tum pergit, & confectus senio, ipse Christo junior annis duodecim, ætatis suæ anno nonagesimo nono, & post passionem Christi, anno septuagesimo octavo, nullo dolore gravatus in Epheso requievit, octavo Kalendas Julii, in nativitate beati Johannis Baptistæ, sed cessit ei, quo inter natos mulierum major non surrexit, & translatum est festum ejus ad hanc diem terciam nativitatis Christi, ut omnes comites suos haberet sponsus, qui candidus est & rubicundus. Non magna auctoritate hæc nituntur. Sequitur: Eodem die, [De Jacobo.] ordinatio episcopatus sancti Jacobi fratris Domini. Qui ab Apostolis primus ex Judæis Jerosolymis est episcopus ordinatus, & medio Pascha martyrio coronatus. In Maximo codex purus est. In fine autem adjungit: In partibus Aquilegiæ, natale sancti Zoili &c. ut Antverp-max. supra. [Zoili.]

Hagenoyen. Magnum habet de Joanne elogium, cujus hic partem subjicio: Apud Ephesum, natale beati Johannis Apostoli & Ewangelistæ, [De Joanne.] qui filius fuit materteræ Jesu Christi, & frater Jacobi majoris. Qui dum nubere vellet, a Domino de nuptiis vocatus est, & ideo a Domino ad omnia secreta sua admissus est &c. [Zoili.] In Maximo etiam purus est, & de Zoilo habet ut præcedens.

Matric-Cartus-Ultraj. Joannis Euangelistæ. Maximi episcopi & confessoris.

Vatican. signatus num 5949. Hoc die codex iste plane Adonianus est, nam Maximo prætermisso, Dionysium Papam restituit.

Remens. SS. Timoth. & Apoll. Zoilum, superius presbyterum, in episcopum transformat hic codex: [Zoëli.] In partibus Aquileiæ, sancti Zoëli episcopi & confessoris.

[De Joanne.] Editio Lubeco-Col. Post ecclesias, de Joanne sic interserit: Et confectus senio, sciens supervenisse diem recessus sui, convocatis discipulis suis, per multa signorum experimenta premens Christum, descendens in defossum sepultura suæ locum, facta oratione obiit, tam extraneus a dolore mortis, quam a corruptione carnis invenitur alienus; post passionem Domini sexagesimo octavo &c. [Zoili.] De Maximo & Zoilo, eadem habet, quæ supra.

[De Jacobo. Zoili.] Greven. Eodem die, ordinatio episcopatus sancti Jacobi fratris Domini. Zoili presbyteri & confessoris, qui cum sanctum Crisogonum sepelisset, eodem sibi apparente, [Aspalianæ. Claudiæ. Patronæ. Fabiolæ.] tricesimo die passionis ejus, ad Dominum perrexit. Aspalianæ virginis. Claudiæ, matris sanctæ Eugeniæ. Patronæ, sanctæ matronæ. Fabiolæ, matronæ sanctæ, a beato Hieronymo laudatæ.

[Zoëli.] Molan. In partibus Aquileiæ, sancti Zoëli presbyteri & confessoris, qui in passione beati Chrysogoni legitur. Tum minoribus typis ex Greven. hanc annuntiationem subjungit: [Fabiolæ.] Fabiolæ, matronæ sanctæ, a beato Hieronymo laudatæ. De hac nihil in editionibus posterioribus, ubi post Zoëlum adjicitur: Eodem die, [Theodori & Theophanis.] sancti patris & confessoris Theodori scriptoris, & fratris ejus Theophanis poetæ. Vide egregia duorum fratrum Acta apud Surium.

V Kal.
Die 28.

[Innocent. Eutychii & Domitiani.] Bethleem, natalis sanctorum Innocentium, qui ab Herode rege interfecti sunt. Ancira Galatiæ, sanctorum Eutici presbiteri & Domitiani diaconi.

Ita puriores codices Praten. Herinien. Tornacen. Antverp-maj. Rosweyd. Antverp. & Max-Lubec. Greven. & Molan.
Varia lectio. Antverp. & Max-Lubec. incipiunt: Apud Bethleem, in quo a ceteris omnibus dissentiunt, sicut Molan. sic incipiens, Bethlehem Judæ. Variant codices in Innocentum & Innocentium, postremum prætulimus. Ancira Galatiæ, communior est codicum scribendi ratio; alii habent, Anchira, Ancyra, Antira, Galathiæ, Galaciæ &c. Major concordia Eutici, in quo ferme omnes conveniunt, verosimile est scribendum Eutychii, ut legit Romanum: solus Antverp-maj. habet Euticii. In optimis est Domitiani, in non paucis Domiciani: in Rosweyd. omittitur ultima vox diaconi.

Observatio. Hactenus nec quæsivit nec definivit Ecclesia, quo proprie die passi sint Innocentes a bimatu & infra, [Innocentiu.] impii Herodis jussu crudelissime trucidati; nec diei quartæ post festum Nativitatis electio quidquam conferre videtur, ad stabiliendum quo anno infanticidium contigerit, de quibus vide Florentinii notam hoc die, ejusque de Magorum ad Christum venientium historia, itenerisque, tempore, Exercitationem a pag. 229. De pluribus, ad eorumdem Magorum adorationem, atque ad infantium cædem spectantibus, in Ephemeridibus Græco-Moscis, ad XXIX Decembris, & novissime in Responsionibus disputavit Papebrochius; nos hic ex professo institutionem festi & Martyrologorum genesim exploramus. Non facile probabitur, Innocentum nostrorum memoriam Origenis ætate in Ecclesia celebratam fuisse, nec magis ex Augustino educi posse videtur, cultos eo tempore cum Octava, ut ritu ecclesiastico loquimur. At vero eorum solennitatem, etiam ante Augustini tempora festivam fuisse, nihil vetat asserere. Certum antiquissimi cultus monumentum habes in laudato sæpe alibi Carthaginensi Kalendario, hoc die legente: V Kal. Jan. sanctorum Infantium, quos Herodes occidit. Sequuntur Kalendaria alia, Sacramentaria, & quæcumque exstant religiosæ venerationis antiqua monumenta. Inter apographa Hieronymiana Epternacense vetustissimum sic habet: Bethleem Juda, natalis Infantum: alia paulo uberius: Bethleem, natale sanctorum infantium & lactantium, qui sub Herode pro Christo passi sunt. Non video dubitandum esse, quin pro lactantium, legendum plane sit lactentium, ut est in Hieronymiano Corbeiensi, quamvis priorem lectionem secutus sit Rabanus; ad quæ scrupulosior videtur Florentinii observatio, dum matres infantibus ferme conjungi posse insinuat. Beda clare & nitide: Natalis sanctorum martyrum Innocentium. Flori elogium non magni momenti est. Romanum parvum solito stylo: Bethleem, sanctorum Innocentium. Ado paucula subjunxit, quæ in Auctariis descripta inferius dabimus. Usuardus vel ex perpetuo ductore Viennensi Martyrologo, vel ex Hieronymianis ipsis seligere potuit, quæ phrasi suæ magis convenire existimavit. Exstat apud Surium de Infantibus oratio, quæ cum aliis sanctorum Patrum encomiis, in majori opere poterit illustrari. Sic primos illos Christi Martyrum flosculos cecinit Wandelbertus:

Uberibus matrum rapuit quos dura cupido
Regnandique sitis; Christum dum perdere natum
Herodes cupit, Infantes quinto veneramur.

Eutychius & Domitianus martyres sunt solo ferme nomine & conditione, atque in solis Hieronymianis exemplaribus noti, [Eutychii & Domitiani.] unde ab Usuardo certissime translati sunt. Corrigenda est Lucensis codicis luxata commemoratio ex Epternacensi & Corbeiensi, distincte scribentibus, ut est in textu nostro: Ancira Galatiæ, Eutici presbyteri, Domitiani diaconi. Dixi supra in Variantibus me legere Eutychii, ut nitidiori orthographiæ cum Baronio me conformem.

AUCTARIA.

Pulsanen. Qui Usuardinos textus plerumque abbreviare solitus est, hic denuo ex Adone nonnulla descripsit, quæ ad Nostrum prorsus non spectant. Sic post Innocentium, [De Innocent.] subtexuit: Quos Herodes, cum Christi nativitatem Magorum indicio cognovisset, trigesimo sexto [in Adone est trigesimo quinto] anno regni sui interfici jussit. Qui anno trigesimo sexto, morbo intercutiano, scatentibus toto corpore vermibus, miserabiliter & digne moritur. Vide fontem ipsum paulo puriorem. Ultima annuntiatio in hoc codice prætermittitur.

Munerat. Textui superaddit: In Africa, natale sanctorum Victoris, [Victoris & socior.] Castoris, & Rogaciani. Accepti sunt ex Hieronymianis, & hoc vel alio ordine, etiam ab aliis referuntur.

Belin. Ordinem tantillum immutat, & cum eo conveniunt Antverp-max. aliique omnes mediæ notæ codices, [Castoris & socior.] sic legentes: In Affrica, natale sanctorum Castoris, Victoris & Rogatiani.

[De Innocent.] Centulen. A puritate rursus deficit: Bethleem, natalis sanctorum Innocentum, quos Herodes, cum Christi nativitatem Magorum indicio cognovisset, anno regni sui trigesimo quinto interfici jussit, inter quos, duos proprios filios enecavit. De Eutychio & Domitiano, nihil.

[De Innocent.] Bruxellen. Sic habet: In Bethleem Judæ, natale sanctorum Innocentum. Quos Herodes rex cognita a Magis Christi nativitate, interfici jussit; quique postea morbo intercutis aquæ, scatentibus toto corpore vermibus, ut dignum erat, miserabiliter mortuus est. [Castoris & sociorum.] In Affrica, natale sanctorum Castoris, Victoris & Rogatiani. In sanctis ultimis Eutychio & Domitiano satis purus est.

[De Innocent.] Hagenoyen. Notissima est quæstio de numero martyrum Innocentium, quem Græci, nullo fundamento, ad quatuordecim millia extendunt. Audi, quid hujus codicis auctor comminiscatur: Apud Bethlehem Judæ, natale beatorum Innocentum martyrum, quorum numerus est centies mille & quadraginta quatuor millia. Ysti ab Herode impio rege Aschalonita, alienigena, occisi sunt, qui nulli umquam nocuerunt. Sed quia tunc temporis fuerunt, quando natus Christus Dominus a pluribus vaticinatus est, ut Christum in eis occideret, eos interfecit, [Multa de Zosimo PP.] & ideo vice Christi eos celebrat Ecclesia. Romæ, natale Zozimi Papæ. Hic fuit natione Græcus, & sedit annis duobus & mensibus octo. Hic constituit cereum benedici in sabbato sancto Paschæ, & ut servus ullo [opinor nullo] modo clericus efficeretur, & ut nullus clericus in publico potum venderet. Item constituit, ut dyaconus in ecclesia Ewangelium legat, & quod homines stare debeant in Ewangelio, & cum magna reverentia audire. Item in Missa Christianus aliquid Deo offerat. Et sepultus est in Vaticano. In secunda satis purus est. [Castoris &c.] In fine addit de Castore & sociis, ut supra.

Matric-Cartus-Ultraject. Totus textus de more contrahitur: Sanctorum Innocentium. Eutychii presbyteri & Domitiani diaconi.

Vatican. sign. num. 5949. deficit in tota annuntiatione secunda.

Editio Lubeco-Col. Apud Bethleem Judæ, natale sanctorum Innocentum, [De Innocent.] quos Herodes Ascalonita, cum Christi nativitatem Magorum indicio cognovisset, omnes a bimatu & infra interfici jussit, sicut Euangelica pandit historia. Pura est in Ancyranis. In fine autem subdit: [Castoris &c.] In Africa, natale sanctorum Castoris &c.

[Castoris &c. Alfegi.] Greven. In Africa, sanctorum Castorii, Victoris, Rogatiani. Item secundum Cathalogum hic, Alphegi Cantuariensis episcopi & martyris. Qui juxta alios habetur supra, decimo septimo Kalendas Maii. Vult dicere, [Translat. Joan. P P. Eutychii & Florentii.] XIII Kalendas. Pergit: Translatio sancti Joannis Papæ & martyris, de Ravenna Romam. Eodem die, sanctorum Euthicii & Florentii monachorum & confessorum. Quorum Eutycius, ut inquit Gregorius 3 Dialogorum, in spiritali zelo atque in fervore virtutum se exercuerat, multorumque animas ad Deum perducere exhortando satagebat. Florentius simplicitati atque orationi deditam vitam ducebat. Ambo vero miraculorum gloria illustres, in Domino quieverunt. Vide Gregorii narrationem apud Surium. [Theodoræ.] Sequitur: Theodoræ, matronæ Romanæ.

[De Innocent.] Molan. De Innocentibus, post interfecti sunt, ex Adone textui aliis litteris inserit; trigesimo quinto anno regni sui; qui anno trigesimo sexto morbo intercutis aquæ & scatentibus toto corpore vermibus miserabiliter & digne moritur. In fine: In Aphrica, [Castoris &c.] natale sanctorum Castoris &c. De Eutychio & Florentio, Greveni verba, quæsuperius retulimus, descripsit. Editiones posteriores cum hac priori in omnibus plane conveniunt.

IV Kal.
Die 29.

[David.] Hierosolimis, Dauid regis. Apud Arelatem, natalis sancti Trophimi, cujus meminit Paulus scribens ad Timotheum, [Trophimi.] qui ab eodem Apostolo episcopus ordinatus, præfatæ urbi primus ob Christi Euangelium prædicandum directus est. Ex cujus fonte, ut Papa Zosimus scribit, [Ebrulfi.] tota Gallia fidei rivulos accepit. In pago Oximensi, sancti Ebrulfi confessoris.

Sola & unica ex omni parte pura est Molani editio.
Varia lectio. Hæc duo dumtaxat in Molano displicent; quod pro Trophimi, scribat Trophini; [De codicib. non puris.] & Ebrulphi pro Ebrulfi. Nunc ostendendæ capitales Variationes, ob quas tot codices e purorum numero fuerint excludendi. Prætensum Pratense autographum cum duobus consuetis sociis Antverp-maj. & Rosweyd. quibus sæpe, & hic tertius Aquicinctinus accedit, a reliquis omnibus in eo discordat, quod textui in fine adjiciat: Item Hierosolimis, sanctæ Melaniæ, Deo sacratæ, de qua nulli prorsus alii codices hoc die meminere, excepto uno unico Greveni auctario. Codex Heriniensis purissimus esset, nisi secundo loco proprium Remense interjiceret: Relatio preciosissimi corporis, a civitate Remorum, beati Remigii. Ceteri fere omnes agunt de Thoma Cantuariensi, ut ordine suo in Auctariis demonstrabimus. Notat Castellanus, in præfato Pratensi codice sub finem præterea adjici: Et S. Th. Cantuar. Sed manu Gothica, inquit, ubi Melania Carlovingiaco charactere adscribitur, quo totum codicem exaratum sæpe testatus est.

[David.] Observatio. Liceat hic sub operis finem verbo repetere, quod non semel supra manifeste ostendimus, unum nempe e singularibus Romani parvi characteribus esse, quod præter ceteros Martyrologos, plures e veteri Testamento patriarchas & prophetas, Christianis sacris insertos, repræsentet. Rex David nec ab ullo Hieronymiano, nec a Beda aut ejus sequacibus Floro & Rabano, signatus reperitur, sed primum ab auctore parvi illius Martyrologii, his verbis: David regis. Hæc Ado simpliciter transcripsit, Noster auxit sola præmissa positione, sed neglecto elogio, quod tamen aliis hujusmodi Sanctis sæpe applicare non prætermisit. Patuit id clarissime locis pluribus, ut vide VI Julii, VI Septembris, sæpius alibi, ac recentissime XVI Decembris. Utrum Wandelbertus Romanum parvum viderit, utrum ambo antiquiorem fontem consuluerint, utut evolvere studiose conatus fuerim, fateor hactenus incertum esse. Interim utrumque Sanctum hoc die a laudato auctore Romani parvi celebratum, sic versibus suis honoravit poëta Martyrologus:

Vates rexque pius, divinæ & stirpis origo
Insignit quartum David sermone fideque.
Urbsque Arelas, Trophimo gaudens pastore, coruscat.

Est igitur annuntiatio nostra secunda a Romano parvo sic primum quoque posita: Et Trophimi episcopi, [Trophimi.] discipuli Apostolorum. Frequentius supra recurrerunt sancti illi Apostoli, seu Apostolorum discipuli, ex novo Testamento educti, parvo huic Martyrologio, non minus quam patriarchæ & prophetæ, omnino proprii: nec dubium videtur, quin hic vere designetur Trophimus ille, cujus nomen est Act. 20 ℣ 4, & rursus 21 ℣ 29, quemque Apostolus 2 ad Tim. 4 ℣ 20, testatur se infirmum reliquisse Mileti. Cur isti episcopi dignitatem adscribat auctor noster, non satis equidem perspicio, nisi & ipse in ea opinione fuerit, quam primus in Martyrologia apertius invexit Ado, dum inter Festivitates Apostolorum, hoc Trophimo encomium aptavit, quod subinde ab Usuardo integre adoptatum, in recentiora omnia, atque adeo & in Romanum transfusum est. Vides hic denuo recurrere quæstionem, quæ sæpius alibi, & notanter XVIII Decembris versanda nuper fuit, de primis Euangelii prædicatoribus, adeoque episcopis, a Sede Apostolica in Gallias directis, a qua ferme & hujus articuli pendet solutio; utrum nempe Trophimus Arelatensis, cum Pauli Apostoli discipulo sit confundendus. Scio Baronium in hodierna Notatione, manifestissimi erroris arguere Turonensem Gregorium, quod temporibus Decii imperatoris Trophimum in Gallias missum affirmet. At enim tot habet eruditissimos patronos, tot solidis argumentis firmatur Gregorii narratio, ut eminentissimi Annalistæ sententiæ non ausim subscribere. Hic locus non est, momenta rationum aut referendi aut expendendi; videat curiosus lector scriptores, XVIII hujus citatos, ac de Trophimo seorsim disputantem Tillemontium tomo 4 a pag. 703. Nihil hic interim in hac Trophimi controversia a nobis pro alterutra parte determinatum, donec res tota accuratius in Actis examinari possit.

Si falsa est Trophimi, Pauli discipuli, & Arelatensis episcopi identitas, fateri cogimur, errorem istum ab Adone potissimum profluxisse; sed & hoc ipso die error novus, vel saltem inutilis repetitio offertur, [De Crescente Adonis.] dum Crescentem ejusdem item Pauli discipulum, hoc die memorat, quem nativis coloribus XXVII Junii depinxerat. Melius Usuardus Crescentem prætermisit, [Ebrulfi.] eique e penu proprio Ebrulfum abbatem Vitensem substituit, Adoni Pratensi, toties supra refutato, a Mabilione perperam adscriptum. Vide hunc, sec. 1 Benedict a pag. 354 Acta Ebrulfi integritati restituentem, quæ apud Surium in compendium redacta fuerant. De Sancti translatione agit laudatus Mabilio sec. 5 Bened. a pag. 226. Melaniam codicibus Usuardinis adjectitiam esse, superius abunde probavimus: estque ex dictis omnibus patentissima toties nostri laterculi germana simplicitas.

AUCTARIA.

De codicibus Praten. & Herinien. dictum est in Variantibus. In postremo ad infimam codicis oram recentiori manu adscribitur Thomas Cantuariensis, ut habet Greven. infra.

Tornacen. Secundo loco inserit: In Anglia, civitate Cantuaria, [Thomæ.] passio beati Thomæ martyris, ejusdem civitatis archiepiscopi, qui pro justiciæ defensione, a ministris regis Angliæ crudeliter occisus est. Cetera pura sunt.

Antverp-maj. Incipit: Hierosolymis, David magni regis. [Melaniæ.] Pro Ebrulfi scribit Brulli. In Melania, convenit cum Praten. &c. [Thomæ.] In fine Civitate Cantuaria, sancti Thomæ, archiepiscopi & martyris, qui ob defensionem justiciæ, in ecclesia sedis suæ gladio percussus, migravit ad Christum.

Rosweyd. De Davide, magni regis & prophetæ. Habet de Malania, [Melaniæ. Felicis.] ut priores socii. Et in fine: Romæ, Felicis. Ex Hieronymianis.

Pulsanen. Sic scribit: Depositio David. Post Trophimi episcopi, Adoniane: De quo scribit Apostolus ad Timotheum: Trofimum autem reliqui infirmum Mileti. Desunt reliqua, & in margine alia manu adscribitur: Apud Cantuariam, sancti Thomæ episcopi & martyris. [Thomæ.] Plura in codicibus aliis.

Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. In fine: [De eodem.] In Britanniis, civitate Cantuaria, sancti Thomæ episcopi & martyris, qui ob defensionem justiciæ, in basilica sedis suæ, gladio percussus migravit ad Christum.

[De eodem.] Munerat. In textu satis purus subdit: Apud Cantuariam, passio sancti Thomæ episcopi, infra septa ecclesiæ suæ a carnificibus, pro causa ipsius Ecclesiæ, crudeliter trucidati. Apud Bituricam Aquitaniæ primatam [an primatem? [Ursini.]] depositio beatissimi Ursini confessoris,primi Bituricensium archiepiscopi, a beato Clemente ad prædicandam Christi fidem illuc transmissi. Hunc tradunt hystoriæ a Domino Natanaël appellatum, & in cœna illius, quando pro mundi redemptione statim passurus erat, lectoris usum officio.

Belin. Primo loco: In Anglia, civitate Cantuariensi, sancti Thomæ archiepiscopi & martyris, [Thomæ] qui ob defensionem justitiæ, in basilica sua gladio percussus, migravit ad Christum. Tum: David regis & prophetæ. Multa male impressa sunt.

[Ejusdem.] Greven. Mirum est potuisse ab hoc Thomam Cantuariensem Usuardo adscribi, & quidem absque solito signo L Utitur eadem phrasi, qua Antverp. & soliti superius socii, nisi quod interferat, feliciter, ante migravit ad Christum.

Antverp-max. Ultraject. Leyden. & Lovanien. Secundo loco de Thoma Cantuariensi, iisdem etiam verbis, quibus Antv. &c. supra; sed pro ad Christum, legunt ad Dominum.

Alberg. & Danic. Idem habent, sed primo loco; David autem, secundo.

Centulen. Jerosolimis, depositio David regis. Arelato, sancti Trophymi episcopi & confessoris, quem beatus Paulus Apostolus ordinavit, & eidem civitati destinavit. In pago Oximense, sancti Ebrulfi abbatis. [Thomæ.] Ipso die, passio sancti Thomæ Cantuariensis archiepiscopi. Alii pluribus.

Bruxellen. Jerosolimis, depositio David regis & prophetæ. De Trophimo, satis pure. De Thoma Cantuariensi, [Thomæ. Felicis &c.] ut Antverp. & alii supra. Tum pergit: Romæ, ordinatio sanctorum Felicis & Bonifacii episcoporum. In pago Axoniensi, Ortico monasterio, depositio sancti Ebrulfi confessoris, cujus gesta habentur. In Affrica, sanctorum Crescenti & Libosi episcoporum. [Crescent &c. Ursini.] Apud Bituricas, sancti Ursini episcopi & confessoris.

Hagenoyen. Primo loco totius vitæ Davidicæ compendium exhibet, modo & stylo suo: sed hæc ex sacris Litteris melius depromentur. In Trophimo satis purus est. Sequitur longa historia de Thoma, quam non vacat describere.

Aquicinct. In fine habet de Melania, cum Praten. &c. ut dictum est in Variantibus. Insuper adjungit: [Thomæ.] Cantuariæ, passio sancti Thomæ, ejusdem civitatis archiepiscopi & martyris.

Victorin. & Reg. Suec. signatus num. 130. [Ursini.] In fine: Eodem die Bituricas, sancti Ursini episcopi & confessoris.

Matric-Cartus-Ultraject. Thomæ episcopi & martyris. [Thomæ.] Ebrulphi confessoris. Trophimi episcopi. David regis Israël.

Divionen. S. Benigni. Ipso die, sancti Alberti abbatis, [Alberti.] cujus vita multis refulsit miraculis. A Castellano dicitur abbas Gembrunensis.

In Vatican. sub num. 5949. Nihil de David & Ebrulfo. Adjicitur: Ravennæ, sancti Barbatiani presbyteri & confessoris. [Barbatiani.] In Romano ponitur XXXI Decembris.

Florentin. Item sancti Florentii episcopi civitatis Haroisæ, [Florentii.] vel Auroisæ, & confessoris. Puto indicari Florentium Arausionensem, de quo cum Usuardo egimus XVII Octobris. Notat Castellanus, honorari Florentiolæ. Forte hic recolitur elevatio, translatio, aut quid simile. Pergunt codices: [Translat Jacobi Ap. Felicis. Raph. arch.] Compostellæ, translatio sancti Jacobi Apostoli, ut patet ex ejus legenda. Romæ, sancti Felicis episcopi. Tum solus Strozzian. Item festum Raphaël archangeli.

[Translat. Renati.] Burdegalen. Festum peculiare habet: Translatio sancti Renati episcopi. Vide Castellanum in indice ad Renat & Rene.

Editio Lubeco-Col. Jerosolymis, sancti David regis prophetæ. In Trophimo, satis pura est. Tum: In Britaniis, civitate Cantuaria, natale sancti Thomæ episcopi & martyris, [De Thoma.] sub Henrico rege Anglorum, cui ob defensionem justitiæ, in basilica sedis suæ, gladio sacram coronam abscindunt, cerebrum effusum cum sanguine crudeliter spargunt, & tali martyrio anima migravit ad Dominum. De Ebrulfo, [Bonifacii & Felicis.] addit, abbatis. Demum: Romæ, sanctorum Bonifacii episcopi & Felicis confessorum.

[Libosi. Crescentis.] Greven. In Aphrica, Libosi episcopi. Ipso die, secundum Adonem, Crescentis, Apostoli Pauli discipuli, Viennensis ecclesiæ doctoris primi. Usuardus eum habet quinto Kalendas Julii. Sed & ipso illo die Crescentem signat Ado, ut in Observatione notavimus. [Bonifac. &c. Helduardi. David eremitæ. Jesse. Nathan. Melaniæ.] Romæ, Bonifacii episcopi & Felicis confessorum. Helduardi episcopi & confessoris. Item David heremitæ, de quo in vitas Patrum legitur, quod ex latrone probutissimus monachus factus sit. Item commemoratio sanctorum Jesse, patris David, & Nathan prophetæ. Eodem die, sanctæ Melaniæ, matronæ Romanæ, Jherosol. Deo sacratæ.

Molan. In fine de Ebrulfo adjicit: Cujus gesta habentur. In Anglia, civitate Cantuaria, sancti Thomæ archiepiscopi &c. ex Belino. [Thomæ.] Editiones posteriores litteris Italicis secundo loco agunt de Thoma Cantuariensi, etiam ex Belin. In fine idem addunt de Ebrulfo. Deinde, Item natalis beati Hildevuardi, [Hilduardi.] Tullensis episcopi. Est patronus oppidi Teneramundani, de quo vide Castellanum. Denique minoribus typis: Eodem die, [Marcelli.] sancti patris Marcelli archimandritæ monasterii Non dormientium. Vulgo noti sunt monachi illius monasterii sub nomine Acœmetarum.

III Kal.
Die 30.

[Sabini & aliorum.] Apud Spoletum, natalis beati Sabini episcopi, Exuperantii & Marcelli diaconorum, & Venustiani cum uxore & filiis, sub Maximiano imperatore. Ex quibus Marcellus & Exuperantius primo equuleo suspensi, dein fustibus graviter macerati, post ungulis abrasi, & laterum adustione assati, martyrium compleverunt. Venustianus autem non multo post, una cum uxore & filiis, gladio necatus. Sanctus vero Sabinus post manuum detruncationem & diutinam carceris religationem, [Mansuet & sociorum.] ad mortem usque cæsus est. Horum itaque martyrium, licet diverso extiterit tempore, una tamen recolitur die. Alexandriæ, sancti Mansueti martyris, cum aliis decem.

Ita Praten. Herinien. Tornacen. Greven. & Molan.
Varia lectio. Vix aliquid inter citatos pro textu codices notatu dignum occurrit. Exsuperantii scribit Romanum parvum, Ado Exuperantii; major pars Adonem sequitur, & sic in textu servatum. Relegationem legunt Munerat. & Greven; religationem habent ceteri, idque ad sensus exigentiam magis videtur accedere, quamvis neutrum satis claram constructionem reddat, quam in Molano minus etiam invenies per carceris relevationem.

Observatio. In sola serie nostra noti sunt Martyres, prima textus commemoratione laudati. [Sabini, & aliorum.] Romanum parvum ceterorum antesignanus præivit hoc modo: Apud Spoletum, Sabini episcopi, Exsuperantii & Marcelli, & Venustiani cum uxore & filiis, qui passi VII Idus Decembris, festivitatem sepulturæ habent III Kalend. Januarii. Hæc ita compendiose relata, cum vulgatis Actis non omnino concordant. Vidit ipsa, procul dubio, Martyrologus Viennensis, unde elogium paulo distinctius magisque diffusum extraxit, necdum tamen ita accuratum, ut omnia, quæ controverti possunt, satis clare explicet. Usuardus longiorem Adonis orationem in elegantem epitomen redigens, nonnulla studiose vitavit, quæ in aliis pariunt difficultates, non male a Castellano in apposita notula explanatas. Constat, non una, nec omnino conformia, præfatorum Martyrum Acta edita esse. Dubitari non potest, quin ipsa manuscripta habuerit Baronius, cum in Annalibus ad annum CCCI num. 18 sincerissima prædicet, quæque ad verbum sint merito recensenda: utinam, inquiens, sicut fidelia, ita in omnibus integra reperissemus, & eo quo sunt cœpta candore, pariter absoluta. Pleniora, & forte sinceriora vulgavit V. C. Stephanus Baluzius tomo 2 Miscell. a pag. 47; alibi a nobis laudatus; in Notis pag. 465 indubitanter asserens, sincerissima & optima esse, & digna quæ veniant in manus hominum eruditorum. Spoleto non recte a Martyrologis nostris Sanctos hos omnes attribui, ex Actis ipsis manifestum est; neque ex iisdem satis eruitur, cujus urbis antistes fuerit, qui ut ceterorum primipilus ponitur Sabinus seu Savinus episcopus, tametsi ultro fateamur, Spoleti martyrio coronatum esse. De Venustiano agens Papebrochius, die quo a Tudertinis colitur, XVIII Aprilis, nonnulla in vulgatis pridem Actis reperit, quæ diversa a Baronio via exponenda putavit, ipsorum veritatem nequaquam impugnans. At recentior Tillemontius, nec Baluzianis Actis acquiescit, tomo 5 pag. 603 & 604 plura accumulans, quibus eorum fidem labefactare conatur. Non diffitebor, occurrere aliqua, quæ criticum lectorem merito remorentur; sed quis nesciat, Acta etiam aurea nævis hinc inde non carere, præsertim in nominibus propriis, quandoque contortis, aut, cum in antiquis membranis erasa fuerint, male suppositis. Certe tot simplicis sinceritatis radii, inter obscuriores nubeculas in oculos incurrunt, ut laudata Acta, a Tillemontii censura, per nos vel successores nostros aliquando vindicatum iri, non diffidam, quidquid ab iis abhorruisse videatur Ruinartius, cujus instituti erat, ea sola Acta proferre, quæ nec a Dodwello, nec a quovis hæretico, quantumvis pertinaci, in dubium revocari possent.

Adoni perperam olim adscripta erat sequens annuntiatio: Item in insula Oya, sanctorum Florentii, [Mansueti & sociorum] Sereni, Pauli, Stephani, Papiani & Cleti, a Mosandro per asteriscum distincta, a Rosweydo in appendicem rejecta. Item ex VIII Aprilis frustra repetitus Perpetuus Turonensis. Male connexos cum Florentio in Oya insula socios, Alexandriam reducit & Mansueto conjungit Florentinius, in Epternacensi reperiens novem, in Corbeiensi undecim, ubi in Lucensi decem apponebantur, toti seriei perperam immixto Florentio. Qualem codicem Hieronymiensem secutus sit Usuardus, facile conjicis; Lucensi similem præ oculis habuisse, non dubito, ex eoque Mansuetum nominatim excerpsisse, sociis aliis decem relictis anonymis. An Wandelbertus Mansuetum & Florentium consodales crediderit, nescio; saltem utrumque sic hodierno suo unico versiculo combinavit:

Mansuetus ternum, simul & Florentius ornant.

AUCTARIA.

Antverp-maj. Incipit: Translatio sancti Jacobi Apostoli. [Translat. Jacobi.] In reliquo Usuardino textu purus est.

Rosweyd. Non satis distincti sunt hodiernus & crastinus laterculus; [Florentii. Perpetui.] ceterum hoc die textui satis puro superaddidit: Oia insula, sancti Florentis. Ex Hieronymianis acceptus videtur. Turonis, sancti Perpetui episcopi & confessoris. Hic clare in Hieronymianis exprimitur, a nostris signatus VIII Aprilis. Rabanus priores codices sequitur.

Pulsanen. Textum alium substituit: Turonis, natalis sancti Perpetui episcopi & confessoris. [Perpetui.] Tum ex die sequenti: Apud Senones, beatorum martyrum Sabiniani episcopi & Potentiani. [Sabiniani & Potent.] Qui a beatis Apostolis ad prædicandum directi, præfatam urbem martyrii sui confessione illustrem fecerunt.

[Felicis. Perpetui.] Antverp. Max-Lubec. & Ughellian. Textui puro subdunt: Romæ, Felicis episcopi. Turonis, Sancti Perpetui episcopi.

Antverp-max. Cum omnibus mediæ notæ codicibus, in prima purus est, sed secundam plane prætermittit. In fine autem additur: Romæ, sancti Felicis episcopi. [Felicis. Perpetui.] Solus Alberg. supra ceteros adjungit: Turonis, Perpetui episcopi & confessoris. Qui plurium extitit fundator ecclesiarum.

Centulen. Apud Spoletum, sancti Sabini episcopi, Exuperantii, Marcelli diaconorum, & Venustiani cum uxore & filiis, sub Maximiano imperatore passorum. [Perpetui.] Turonis, sancti Perpetui episcopi & confessoris.

Bruxellen. Incipit: Oia insula, natale sanctorum Florencii, [Florentii & sociorum. Mansueti & sociorum.] Sereni, Pauli, Stephani, Papiani & Cleti. In Alexandria, natale sanctorum Mansueti, Securi, Donati, Honorii, Polediti, & Appiani. Vide Hieronymiana, & ibi Florentinium, martyres illos ad propriam classem reducentem. In prima annuntiatione de Spoletinis martyribus modice interpolatus est. In fine: Turonis, sancti Perpetui episcopi & confessoris. [Perpetui.] Qui plurium fundator extitit ecclesiarum.

Hagenoyen. In prima annuntiatione satis purus est, secundam sic format: Alexandriæ, passio sancti Mansweti episcopi & martyris, [Mansuet. ep.] cum aliis decem. Sequitur ex die præcedenti: In pago Oximensi, natalis sancti Ebrulfi confessoris. [Ebrulfi] Ipso die, natalis sancti Leporii episcopi & martyris. [Leporii. Perpetui.] Turonis, sancti Perpetui episcopi & confessoris.

Aquicinct. Pro Marcelli, scribit Marcellini. In fine addit: [Felicis. Perpetui.] Romæ, Felicis episcopi. Turonis, Perpetui episcopi & confessoris, qui extitit fundator ecclesiarum. Alii supra addunt plurium. Additamenta eadem & eodem modo habent codices Victorin. & Reg. Suec. sign. num. 130.

Daveronen. Turonis, sancti Perpetui episcopi, qui beati Martini basilicam miro opere fabricavit. [Perpetui.]

Matric-Cartus-Ultraject. Perpetui episcopi. [Ejusdem.] Sabini episcopi & martyris cum sociis. De his egit supra XV Januarii. Mansueti, cum aliis decem mart.

Codex D. le Mare signatus A. Francovei, confessoris atque Pontificis ecclesiæ Senonensis, [De Francov.] translatio, a basilica sanctæ Columbæ, in monasterium sancti Symphoriani. Oya insula, depositio sancti Florentii. [Florentii.]

Codex D. du Cheval. signatus C. Turonis, sancti Perpetui …… [Perpetui.] ut Aquicinct. &c.

Vatican. sub. num. 5949. Deest annuntiatio prima. Ad Mansueti autem adduntur sequentes socii, qui etiam in Romano habentur, Severi, Appani, Donati, Honorii.

Altemps. Apud Ewesham, sancti Egwini episcopi & confessoris. [Egwini.] Vide Martyrolog. Castellani.

Jurensis. Habet, ut plures alii codices referunt supra: In Oya insula, sancti Florentii.

Remens. SS. Tim. & Apoll. Suessionis, translatio corporis sancti Onesimi episcopi & confessoris. [De Onesimi De Tim &c] Remis, translatio sanctorum martyrum Timothei & Apollinaris [&] sociorum eorum, recentiori manu.

Editio Lubeco-Col. Prima satis pura est. Tum: [Felicis] Romæ, sancti Felicis episcopi & confessoris. Sequitur de Mansueto, pure. Deinde: Dolensi cœnobio, [Alberti. Perpetui. Translat. Jacobi.] sancti Alberti abbatis. Turonis, Perpetui episcopi & confessoris. Qui plurium &c. Eodem die, translatio sancti Jacobi Apostoli, fratris beati Johannis Euangelistæ.

[Felicis. Perpetui.] Belin. In fine: Romæ, sancti Felicis episcopi. Turonis, sancti Perpetui episcopi & confessoris.

[Liberalis cum elogio.] Greven. In Apulia, sancti Liberalis episcopi Cannensis & martyris. Qui patre senatore progenitus, sancto cuidam episcopo literis imbuendus commissus, ab eodem præfatæ ecclesiæ in episcopum ordinatus est. Puto indicari Rugerium vel Rogerium, de quo vide Castellanum. Sic procedit elogium: Cumque injunctum sollerter exequeretur officium, etiam ad martyrii palmam (lectum æneum, craticulam igne supposito, sarthaginem oleo ferventi & adipe plenam, furnumque nil læsus superans) una cum Cerbero præfecto, qui in ejus confessione credidit, & matre sua Euanthia capitis obtruncatione pervenire meruit. In Oia insula, sanctorum Florentii, [Florentii & sociorum. Securi & sociorum.] Sereni, Pauli, Stephani, Papiani, Cleti. Item Alexandriæ, sanctorum Securi, Donati, Honorii, Poleclyti, Appiani, sociorum sancti Mansueti. Jam dixi de hisce videndas Florentinii observationes. [Perpetui.] Turonis, sancti Perpetui episcopi & confessoris. Quem Usuardus habet VI Idus Aprilis. [Felicis. Alberti. Translat. Jacobi.] Secundum Cathalogum, Romæ, Felicis Papæ III (secundum alios IV) & confessoris. Item cœnobio Dolensi, sancti Alberti abbatis. Eodem die, translatio sancti Jacobi Majoris Apostoli.

[Felicis. Perpetui. Florentii.] Molan. Romæ, sancti Felicis episcopi. Turonis, sancti Perpetui episcopi & confessoris. Qui plurium &c. Ipso die, Florentii confessoris. Posteriores editiones sic habent: Mediolani, Eugenii archiepiscopi. [Eugenii. Anysiæ. Zotici.] Die trigesima, sanctæ martyris Anysiæ. Et Zotici presbyteri, orphanorum altoris. De Felice, ut supra. Tum: Compostellæ in Gallecia, [Advent. Jacobi.] adventus corporis sancti Jacobi Apostoli, qui quod viva voce non potuit, cadavere trunco, Christianam pietatem mentibus Hispanorum ingessit. [Advent. Winoci.] Ipso die, adventus corporis sancti Vuinnoci in Bergas, anno ab Incarnatione Domini nongentesimo, Indictione tertia. Vide VI Novemb.

Pridie Kal.
Die 31.

[Silvestri. Sabiniani & Potent.] Romæ, natalis sancti Silvestri Papæ, cujus actus clari habentur. Apud Senones, beatorum Sabiniani episcopi & Potentiani, qui a Pontifice Romano ad prædicandum directi, eamdem metropolim martyrii sui confessione illustrem fecerunt. [Columbæ.] Et in eadem urbe, [Hermetis.] sanctæ Columbæ virginis: quæ superato igne, gladio cæsa est. Retiariæ, sancti Hermetis exorcistæ.

Plane puri sunt, Herinien. Tornacen. Antverp. & Max-Lubec. Munerat. prima Belini editio, Greven. & Molan.
[De Praten. & al. codd.] Varia lectio. Dixi, citatos codices plane puros esse, quo satis indico, alios proxime puros, ad puritatem tamen omnimodam non accedere. Tales sunt Praten. Antverp-mai. & Rosweyd. in eo excedentes, quod de Columba, post cæsa est, addant, jussu Aureliani principis; quæ verba nec Adoniana, nec proinde Usuardina, ex Bedæ Martyrologio in citatos codices, uti & in Aquicinctinum traducta existimo: certe ex omnibus aliis probatioribus codicibus satis patet, ad textum hodiernum referenda non esse. Ceteræ codicum pro textu citatorum variationes perexiguæ sunt, & fere scriptoria sphalmata, ut Sylvestri, Saviniani, aput, eandem, Pontiani in Molan. pro Potentiani, Reciariæ, Reuariæ, &c. Greven. & Molan. transponunt vocabula in, sanctæ virginis Columbæ.

Observatio. Prima & vetustissima gloriosi Pontificis Silvestri memoria, clarissime exprimitur in sæpe a nobis laudato Bucherii Kalendario: [Silvestri.] Pridie Kal. Jan. Sylvestri in Priscillæ. Subscribunt reliqua omnia, quæ supersunt, monumenta sacra ecclesiastica. Ut ad nostra propius accedamus, memoratur in omnibus Hieronymianis apographis: Depositio sancti Silvestri episcopi. Eadem verba sunt in Beda, eadem in Rabano, qui solum addidit, & confessoris. Quæ Floro tribuuntur, hic observanda non sunt. Seriei nostræ ductor Romanum parvum, sic habet: Romæ, Silvestri Papæ & confessoris. Tale est Adonis elogium ex Pontifical. desumptum, ut fatendum sit, vel famosa Acta, Gelasii tempore nota, ipsum non vidisse, vel, præter morem, studiose ea evitasse, quæ cum historica veritate conciliari non posse adverterat. Noster ex Adone nihil accepisse videtur, solum indicans, claros ejus Actus haberi, quos non omnimode probasse, ex jejuniori ejus oratione facile colligitur. Habemus præclarissimum Sanctum, primumque pacificatæ a Constantino Ecclesiæ Pontificem, magnis rebus gestis & sanctitate venerandum: utinam tam vera esset ejus historia, tot scriptis ultro citroque agitata, & non ita pridem post multos alios eruditos viros, a Papebrochio & Janningo pro non exigua parte, falsi convicta; quæ est hodie litteratorum ferme omnium receptissima opinio, nihil proficiente conatu Combefisii, dum inter Lectos triumphos novi aliquid se produxisse existimat. Versor in re, hoc tempore pervulgata, de qua vide Apologiam præliminarem ante tomum 1 Junii a pag. 16, & Responsiones ad articulum 2 & 3. Observatu plane dignum est, quod inter omnes antiquos Martyrologos nullus historiam baptismi Constantini attigerit, præter solum Wandelbertum, cujus hoc est metricum de sancto Silvestro elogium:

Sylvester pridie Romanam Papa per urbem
Lætantes populos votis sibi subdit amicis,
Pontificum primus tranquillam cernere pacem
Qui meruit, dominosque orbis purgare lavacro.

Sabinianus & Potentianus nec in Hieronymianis, nec in serie Bedæ, nec in Romano parvo noti sunt: [Sabiniani & Potentiani] signavit eos Ado, sed utrumque modo simplici, cum interim Usuardus primo titulum Episcopi adscribat. Rursus in eo differunt, quod Noster scribat, a Pontifice Romano directos, eamdem metropolim martyrii sui confessione illustrem fecisse: Ado autem asserat, ab Apostolis ad prædicandum directos, præfatam urbem &c. At missionem illam Apostolicam forte suspectam habuit Usuardus; certe ex eorum Actis, sive a Mombritio sive a Surio editis, non magis probari videtur, duos illos Sanctos immediatos Apostolorum discipulos fuisse, quam fuerint primi isti Galliarum episcopi, de quibus alibi abunde diximus. Agit de illis Tillemontius in Dionysio Parisiensi, tu vide ejus tomum 4. pag. 727. Multa penes nos inveniuntur documenta Mss. a variis submissa, quæ ad proprium locum examinanda remittimus. A Wandelberto post Columbam celebrantur; metrica elogia inter se contexta, infra dabimus.

Porro celeberrima virgo Columba apertissime memoratur in codicibus Hieronymianis omnibus apud Florentinium: [Columbæ.] Senonas, vel Senonas civitate, passio sanctæ Columbæ virginis. Beda plenius: Et passio sanctæ Columbæ virginis, Senones, sub Aureliano imperatore, quæ superato igne cæsa est. Bedam verbatim sequitur Rabanus. Romanum parvum strictius: Et sanctæ Columbæ virginis. At elogium nostrum plane Adonianum est, omisso tyranni nomine, quod ex Beda in aliquot Usuardinos codices irrepsisse, supra in Variantibus notavimus. Late patet inclytæ virginis cultus, nec desunt Acta varia, quæ apud nos etiam exstant, tum Mss tum typis edita, in quibus, ut mitissime dicam, sinceritatis notæ desiderantur: nec quisquam satis digeret oblatum virgini ab Aureliano, Cæsaris filii sui, quem ignorat historia, conjugium. An cetera omnia satis excusari possint, [Hermetis.] suo loco examinabitur. Hermes exorcista a Nostri ducibus non notatus, pure Usuardinus dici potest, sed ex Hieronymianis eductus, de quo vide Florentinium & Castellani notatiunculam. De Actis aut gestis ejus altum silentium. Hic elogia ultima Wandelberti de Martyribus Senonensibus subjicio, quibus & mensis December & totus annus sacer concluditur:

Virgo Columba, simul palmam virtute perennem,
Percepitque suo Christum comitata cruore:
Cumque Potentiano Sabinianus eodem
Occurrit festo, æqualis ara atque triumpho,
Urbem qui Senonum primi docuere patroni.
Hæc tandem claudunt extremum festa Decembrem.

AUCTARIA.

Praten. De ejus & sociorum codicum interpolatione, dictum est supra in Variantibus.

Pulsanen. De Silvestro post habentur, sic addit: [De Silvestro.] Hic post beatum Petrum trigesimus quintus, rexit Ecclesiam annos tres, menses decem, dies undecim. Cujus industria synodus præclarissima in toto orbe terrarum, trecentorum decem & octo Patrum, apud Niceam urbem Bithiniæ est celebrata, sub Consulari Constantino Augusto & Licinio, pridie Kal. Januarii. Eodem die, apud Senones, passio sanctæ Columbæ virginis. Nihil præterea.

Antverp-max. Cum sex suis mediæ notæ sociis, [De eodem.] tres primas annuntiationes interpolat. In prima, post Papæ, inserit: Qui trigesimus quintus post beatum Petrum Romanam rexit Ecclesiam, & plenus virtutibus obiit in pace, sepultus in cimiterio Priscillæ, via Salaria, cujus &c. In secunda, post Potentiani: Qui ex septuaginta duobus Christi discipulis a Pontifice &c. Post virginis, in tertia: Quæ sub Aureliano imperatore.

Centulen. Romæ, sancti Silvestri Papæ & confessoris, [De Silvestr.] cujus vitæ sanctitas, & gestorum nobilitas, in Ecclesia Dei laude perpetua celebratur. Senones, sanctorum Sabini, & Potentiani episcoporum, a beato Petro ibidem transmissorum. In eodem urbe, sanctæ Columbæ virginis, sub imperatore Aureliano. Retiariæ &c. Pure.

Bruxellen. Romæ, sancti Silvestri Papæ; qui plenus virtutibus obiit in pace, [De eodem. Zenonis & Donati.] & sepultus est in cimiterio Priscillæ, via Salaria. Cujus Actus &c. Item Romæ, natale sanctorum Zenonis & Donati. Hic in Hieronymianis est: quid si alter pro urbe Senonis irrepserit? In Sabiniano & Potentiano similis est Antverp-max. &c. Sequitur de Columba & Hermete; sed ultimum codicis folium laceratum est.

Hagenoyen. Tria longa elogia adducit, primum de Sabiniano & Potentiano; alterum de Columba; de Silvestro tertium, quæ ex vulgatis Actis contexta sunt, ad quæ malo Lectores remittere, quam hic multis inconcinne dispositis describendis diutius immorari. Annuntiationem ultimam nova positione non recte auxit: In Recia provincia, civitate Reciariæ, depositio sancti Hermetis exorcistæ. Castellanus Retiariam in Servia collocat.

[De Silvestr.] Aquicinct. De Silvestro, post habentur, adjicit: Hic constituit chrisma ab episcopo fieri, & ut presbyter baptizaret, & ut laicus nulli clerico crimen audeat inferre, & dalmaticis in ecclesia uti. In Columba fere convenit cum Pratensi & duobus aliis supra citatis, addens, sub Aureliano principe.

Matric-Cartus-Ultraject. Silvestri Papæ & confessoris. [Odilonis.] Odilionis abbatis. Vide 1 & 11 Januarii. Pergit: Columbæ virginis & martyris. Sabiniani & Potentiani martyrum.

In Vatican. signato num. 5949. Deest annuntiatio ultima, cui hic ex Hieronymianis alia substituitur; nempe: Item Romæ, sanctarum Donatæ, [Donatæ &c] Paulinæ & Serotinæ. Vide ibi quomodo formanda sint nomina.

[Elegii.] Juren. Non capio, cur hoc die hic addatur: In Galliis, natale sancti Elegii confessoris.

Editio Lubeco-Col. De Silvestro multa adjicit, quæ non lubet describere. In Sabiniano & Potentiano; item in Columba similis est codicibus mediæ notæ. De Hermete, addit & confessoris.

Belini editio altera in fine habet: Eodem die, sancti Odilonis abbatis.

[Saturnin. &c Hilarii &c.] Greven. Apud Carthaginem, sanctorum Saturnini & Celestini. Item, sanctorum Hilarii, Donati. Apud Ravennam, [Barbatiani cum elogio.] sancti Barbatiani presbyteri & confessoris. Qui de Antiochia Romam veniens, cum fama sanctitatis ejus & signorum ubique volaret, Placidia Augusta, una cum filio Valentiniano ipsum invitantes, monasterium sibi construxerunt, ubi in sanctis operibus cursum vitæ suæ explens, quievit in pace.

Molan. Et sancti Barbatiani confessoris. Editiones posteriores scribunt: Eodem die, sancti Barbatiani &c. Tum: Die trigesima prima, sanctæ Melanæ [pro Melaniæ] Romanæ. [Melaniæ.] Omnes ferme codices solitam singulorum dierum clausulam hic ad verbum apponunt: Et aliorum plurimorum Sanctorum, Martyrum, Confessorum atque Virginum. Respondetur DEO GRATIAS. Repeto ultimum Wandelberti versiculum, Martyrologii totius conclusionem.

Hæc tandem claudunt extremum festa Decembrem.
AD MAIOREM DEI GLORIAM.

INDEX NOMINUM SANCTORUM OMNIUM
qui in ipso Usuardi textu continentur.

A

Aaron sacerdos	1 julii
abacuc propheta	15 januarii
abacuc m	20 januarii
abdella m	21 aprilis
abdon m	30 julii
abilius episcopus	22 Februarii
abraham patriarcha	9 Octobris
abundius presb. m	8 junii
abundius m	26 augusti
abundius diac. m	10 decembris
acepsimas episc. m	22 aprilis
achillas episc.	7 novembris
achilleus diac. m	23 aprilis
achilleus m	12 maii
acisclus m	17 novembris
arcontius m	5 septembris
acutus m	19 septembris
adauctus m	30 augusti
adrianus m	8 septembris
adrianus m	1 martii
adventor m	20 novembris
adulfus m	27 septembris
afra m	5 augusti
afrodisius episc. con.	22 martii
afrodisius m	28 aprilis
agabus propheta	13 februarii
agape virgo	15 februarii
agape m	3 aprilis
agapitus m	24 martii
agapitus diaconus m	6 augusti
agapitus m	18 augusti
agapius episc. m	29 aprilis
agapius m	28 aprilis
agapius filius eustachii	2 novembris
agatha virgo m	5 februarii
agatho m	7 decembris
agathon m	14 februarii
agathonica m	13 aprilis
aggeus m	4 januarii
agnes virgo m	21 januarii
agnes secundo	28 januarii
agoadus m	24 junii
agricola m	27 novembris
agricola m	16 decembris
albanus epis. conf.	1 martii
albanus m	22 junii
albanus m	1 decembris
albina m	2 junii
aldegundis virgo	30 januarii
alexander m	9 februarii
alexander episc.	26 februarii
alexander m	10 martii
alexander episc. m	18 martii
alexander m	27 martii
alexander m	28 martii
alexander m & socii 34	24 aprilis
alexander papa m	3 maii
alexander m	29 maii
alexander m	6 junii
alexander filius s. felicit. m	10 julii
alexander m.	21 julii
alexander episc. conf.	28 augusti
alexander de legione thebæorum m	26 augusti
alexander m	9 septembris
alexander epis. m	21 septembris
alexander m	12 decembris
almachius m	1 januarii
alpinianus presb.	30 junii
amandus episc.	6 februarii
amantius m	10 februarii
amantius m	6 & 10 junii
amantius episc. rutenen.	4 novembris
amarantus m	7 novembris
amarinus vir dei m	25 januarii
amator episc.	1 maii
amator episc. augustodunen.	26 novembris
amatus presb. abbas	13 septembris
ambrosius episc. conf.	4 aprilis
ambrosius conf.	16 octobris
ambrosius abbas agaunensis	2 novembris
ammon m	9 februarii
ammon m	8 septembris
ammon m	20 decembris
ammonaria m	12 decembris
ammonius infans m	12 februarii
ammonius lector	26 martii
ammonius m	26 novembris
ammonius	18 januarii
ammonius m	14 februarii
amos propheta	31 martii
ampelus m	20 novembris
amphianus m	5 aprilis
anacletus papa m	26 aprilis
ananias m	21 aprilis
ananias babilonius	16 Decembris
ananias	25 januarii
anastasia m	25 decembris
anastasius papa	27 aprilis
anastasius m	29 junii
anastasius m	21 augusti
anatholia virgo m	9 julii
anatholius episc.	3 julii
andeolus subdiaconus m	1 maii
andochius presb. m	24 septembris
andreæ apostoli translatio 2, lucæ & timothei	9 maii
andreas apostolus	30 novembris
andreas m	15 maii
andronicus m	11 octobris
anetus m	31 martii
anianus diac. m	10 novembris
anianus episc. aurelian.	17 novembris
anna prophetissa	1 septembris
annuntiatio dominica	25 martii
anthia mater eleutherii m	18 aprilis
anthimus episc. cum multis aliis m	27 aprilis
anthimus m presb.	11 maii
antheros papa	3 januarii
antholianus m	6 Februarii
antimus m	27 septembris
antinogenus m	24 julii
antiochus episc.	15 octobris
antonia virgo m	29 aprilis
antonia m	4 maii
antoninus presb. m	9 januarii
antoninus m	26 aprilis
antoninus m	2 septembris
antoninus puer m	3 septembris
antoninus conf.	30 septembris
antonius abb.	17 januarii
antonius m	14 februarii
antonius m	22 augusti
apelius m	12 februarii
aper episc. conf.	15 septembris
apodemus m	16 aprilis
apollinaris m	21 junii
apollinaris episc. m	23 julii
apollinaris m	23 augusti
apollinaris episc.	5 octobris
apollonia virg. m	9 februarii
apollonius m	8 martii
apollonius m	5 aprilis
apollonius & alii 5 m m	10 aprilis
apollonius senator m	18 augusti
apollonius m	5 junii
aprilis m	22 augusti
apronianus m	2 februarii
apuletus m	7 octobris
aquila m	23 januarii
aquila ex actis apostol.	8 julii
aquila m	1 augusti
aquilina m	24 julii
aquilinus m	4 januarii
aquilinus m	4 februarii
aquilinus m	16 maii
aquilinus m	17 maii
aquilinus m scillitan.	17 julii
arabia m	13 martii
arator presb.	21 aprilis
archadius m	12 januarii
archadius m	13 novembris
archillaus m	23 augusti
archinimus m	29 martii
archippus socius pauli	20 martii
aretas m	1 octobris
argeus m	2 januarii
aristarchus discipulus pauli	4 augusti
aristeus episc.	3 septembris
aristides sapientia clarissimus	31 augusti
aristion christi discipulus	22 februarii
ariston m	2 julii
aristonicus m	19 aprilis
armogastes m	29 martii
arnulfus episc. metensis	16 augusti
arrianus m	8 martii
arsenius monachus	19 julii
arsenius m	14 decembris
artemius m	6 junii
asarias babilonius	16 decembris
ascla m	23 januarii
asclepiades m	18 octobris
asterius m	3 martii
asterius m	23 augusti
asterius presb.	21 octobris
athanasius episc.	2 maii
attalus m	2 junii
atticus	6 novembris
audactus presb. m	24 octobris
audax m	9 julii
audifax m	20 januarii
audoënus conf. episc.	24 augusti
audomarus episc. conf.	9 septembris
aventinus episc. conf.	4 februarii
aventius m	7 junii
augulus episc.	7 februarii
augurius diac. m	21 januarii
augustinus m	7 maii
augustinus anglorum episc.	26 maii
augustinus episc.	28 augusti
augustus m	7 maii
avitus m	27 januarii
avitus episc.	5 februarii
avitus presbyter conf.	17 junii
aunarius episc. conf.	25 septembris
aurea virgo	4 octobris
aurelianus episc. arelat.	16 junii
aurelius	27 augusti
austreberta virgo	10 februarii
austregisilus epis. conf.	20 maii
autbertus episc. cameracensis	13 decembris

B

Babilas episc conf.	24 januarii
bacchus m	7 octobris
balbina virgo	31 martii
baldomeres vir dei	27 februarii
barala puer m	18 novembris
barbara virgo m	16 decembris
barnabas apostolus	11 junii
bartholomæus apostolus	24 Augusti
basilides m	10 junii
basilides m	12 junii
basileus m	2 martii
basilius episc.	1 januarii
basilius episc.	14 junii
basilla virg. m	20 maii
basolus conf.	15 octobris
bassa m	6 martii
bassianus m	14 februarii
bassus m	14 februarii
bathildis regina	26 januarii
baudelius m	20 maii
baro conf.	1 octobris
beata virgo	29 junii
beatus conf.	9 maii
beatrix m	29 julii
benedicta m	4 januarii
benedicta virg. m	8 octobris
benedictus abbas	21 martii
benedictus translatus	11 julii
benedictus confessor	23 octobris
benignus	3 aprilis
benignus presb. m	1 novembris
beronicus m	19 octobris
bertinus abbas	5 septembris
bessia m scillitan.	17 julii
beturius m scillitan.	17 julii
bibiana virg. m	2 decembris
bicor m	22 aprilis
blandina m	2 junii
blasius episc. m	15 februarii
bonifacius episc. m	5 junii
bonifacius m	5 junii
bonifacius diac. m	17 augusti
Bonifacius m	6 decembris
bonitus episc. conf.	15 januarii
bonosa m	15 julii
bonosus m	21 augusti
bonus presb. mt	1 augusti
briccius episc. turon	13 novembris
brictius episc. conf.	9 julii
brigida virgo	1 februarii

C

cæcilia m	22 novembris
cæcilianus m	16 aprilis
cæcilius conf.	15 maii
cæsarius episc. arelat.	27 augusti
cæsarius diac. m	1 novembris
cæsarius m	3 novembris
cainichus abbas	11 octobris
cajus palatinus m	4 martii
cajus m	4 octobris
cajus m	4 januarii
cajus m	10 martii
cajus m	19 aprilis
cajus papa	22 aprilis
cajus m	21 octobris
cajus m	20 novembris
calepodius presb. m	10 maii
calistus m	16 aprilis
calistus papa m	14 octobris
calinicus m	28 januarii
calocerus m	19 martii
calocerus m	19 maii
candida uxor artemii	6 junii
candida virgo	29 augusti
candidus m	2 februarii
candidus m	11 martii
candidus m thebæus.	22 septembris
candidus m	3 octobris
cantianilla m	31 maii
cantianus m	31 maii
cantius m	31 maii
carilefus presb.	1 julii
caprasius abbas	1 julii
caprasius m	20 octobris
carilippus m	28 aprilis
caristus m	16 aprilis
carpoforus m ex coronatis	8 novembris
carpoforus presb. m	10 decembris
carpus episc. m	13 aprilis
carpus discip. pauli m	12 octobris
cassianus m	16 aprilis
cassianus episc. conf.	5 augusti
cassianus m	13 augusti
cassianus m	3 decembris
cassius m	10 octobris
cassius m	20 julii
castolus m	26 martii
castor	27 aprilis
castor m	28 martii
castorius m	7 julii
castorius m	8 novembris
castus m	22 maii
castus	4 septembris
castus m	6 octobris
cathedra s. petri antioch.	22 februarii
catulinus diaconus m	15 julii
celedonius m	3 martii
celerina m	3 februarii
celerinus diac.	3 februarii
celsus puer m	9 januarii
celsus m	12 junii
censurius episc. conf.	10 junii
cerealis m	10 junii
cerealis m	14 septembris
charaunus m	28 maii
charitas virg. m	1 augusti
childebertus rex	23 decembris
chionia m	3 aprilis
chrisogonus m	24 novembris
chrisotelus m presb.	22 aprilis
christina virgo m	24 julii
christophorus m	25 julii
christophorus monachus m	20 augusti
chrysanthus cum daria m	1 decembris
circumcisio D. N. J. C.	1 januarii
cirinus m	25 martii
cirinus m	26 aprilis
cirinus m	12 junii
cithinus m scillitan.	17 julii
clarus presb. m	4 novembris
claudianus m	25 februarii
claudianus m	6 martii
claudius m cum uxore & filiis m m	18 februarii
claudius m	26 aprilis
claudius m	7 julii
claudius m	23 augusti
claudius m	8 novembris
claudius tribunus m	3 decembris
clemens episc.	23 novembris
clemens alexand. presb.	4 decembris
clementinus m	14 novembris
cleophas m	25 septembris
clerus diac. m	7 januarii
clodoaldus presb.	7 septembris
cointa m	8 februarii
columba presb.	9 junii
columba virg. m	31 decembris
columbanus abbas	21 novembris
commemoratio sancti Pauli	30 junii
conceptio joannis baptistæ	24 septembris
concordia m	13 augusti
conon martyr et filius eius	29 maii
constantia m	19 septembris
constantinus episc.	12 aprilis
concordius m	1 januarii
corduba m	21 maii
cornelius centurio episc.	2 februarii
cornelius papa m	14 septembris
corona m	14 maii
corsicus presb.	30 junii
cosmas m	27 septembris
cottidus diac.	6 septembris
craton m	15 februarii
crescens discipulus apost. pauli	27 junii
crescens filius symphorosæ m	27 junii
crescens m	1 octobris
crescentia m	15 junii
crescentianus m	31 maii
crescentianus m	2 julii
crescentianus m	12 augusti
crescentianus m	14 septembris
crescentianus m	24 novembris
crescentio m	17 septembris
crispina m	5 decembris
crispinianus m	25 octobris
crispinus m	25 octobris
crispinus episc. m	19 novembris
crispolus m	30 maii
crispus presb.	18 augusti
crispus m	4 octobris
cristeta m	27 octobris
cucufas m	25 julii
cunibertus episc.	12 novembris
curcodemus diac.	4 maii
cuthbertus epise.	20 martii
cyprianus episc. m	14 septembris
cyprianus episc. m	26 septembris
cyprianus episc. m	12 octobris
cyprianus abbas petragoris.	9 decembris
cyriacus diac. m	16 martii
cyriacus m	20 junii
cyriacus diac. m	8 Augusti
cyrilla filia Decii m	28 Octobris
cyrillus episc.	28 januarii
cyrillus m	20 martii
cyrillus episc. m	9 julii
cyrillus m	1 jaugusti
cyricus m	3 januarii
cyricus m	16 junii
cyrion presb. m	14 Februarii

D

Dafrosa m	4 januarii
dalmatius m	5 decembris
damasus papa	11 decembris
damianus m	27 septembris
daniel propheta	21 julii
darius m	19 decembris
daria virgo m	1 decembris
dasius m	21 octobris
dativa m	6 decembris
dativus m	12 februarii
dativus m	10 septembris
david rex psalmographus	29 decembris
decollatio vel potius inventio cap. J. B.	29 augusti
dedicatio basilicæ s. crucis parisiis.	23 decembris
demetria virgo	21 junii
demetrius m	8 octobris
demetrius episc. m	10 novembris
demetrius m	22 Decembris
democritus m	31 julii
desiderius episc. conf.	11 februarii
desiderius episc. lingonensis	23 maii
desiderius m	19 septembris
didymus m	28 aprilis
diocles m	24 maii
diodolus m	31 martii
diodorus presb. m	1 decembris
diogenes m	6 aprilis
diomedes	9 junii
dionysia m	15 maii
dionysia m	6 Decembris
dionysius m	8 februarii
dionysius m	14 februarii
dionysius m	16 martii
dionysius episc. corinthi	8 aprilis
dionysius m pater pancratii	12 maii
dionysius episc. conf.	25 maii
dionysius m	31 julii
dionysius	20 septembris
dionysius episc. m	3 octobris
dionysius episc. m	9 octobris
dionysius episc. alexandrinus	17 novembris
dionysius papa	26 decembris
dioscorus m	25 februarii
dioscorus lector m	18 maii
dioscorus puer m	14 decembris
dius	12 julii
dius m	26 novembris
domio episc cum militibus 5 martyribus	11 aprilis
domitilla virgo m	7 maii
domitius m	5 julii
domitianus abbas	1 julii
domitianus m	1 augusti
domitianus diac. m	28 decembris
domnina virg. cum sociis m m	14 aprilis
domninus m	30 martii
domninus	20 aprilis
domninus m	9 octobris
donatianus m	24 maii
donatianus episc. m	6 septembris
donata m scillitana	17 julii
donatilla virgo m	30 julii
donatus m	4 februarii
donatus m	17 februarii
donatus m	1 martii
donati & aliorum tredecim	7 aprilis
donatus m	21 maii
donatus episc. m	7 augusti
donatus presb.	19 augusti
donatus m	23 augusti
donatus m	5 septembris
donatus m	12 decembris
dormitio deiparæ	15 augusti
dorothea virgo m	6 februarii
dorotheus m	9 septembris
dorotheus m	28 martii
droctoveus abbas	10 martii
drusus m	14 Decembris
dula virgo m	25 martii

E

Ebrulfus conf.	29 decembris
ediltrudis virgo	23 junii
egdunus presb. & alii 7 m m	12 martii
egesippus	7 aprilis
elasippus m	17 januarii
eleasarus m	23 augusti
eleutherius episc. m	18 aprilis
eleutherius episc.	26 augusti
eleutherius m cum aliis innumeris	2 octobris
eleutherius diac. m	9 octobris
eligius episc. conf.	1 decembris
elodia virgo m	22 Octobris
emerentiana virgo m	23 januarii
emilianus m	8 februarii
emilianus m	29 aprilis
emilianus	18 julii
emilianus diac. m	17 septembris
emilianus presb. conf.	12 novembris
emilianus m	6 decembris
emilius m	22 maii
emilius m	28 maii
emilius m	6 octobris
Emitherius m	3 martii
emmerammus episc. m	20 septembris
epafras episc. coloss. m	19 julii
epagatus m	2 junii
eparchus monachus conf.	1 julii
ephrem diaconus	1 februarii
epictetus m	22 augusti
epimachus m.	10 maii
epimachus m	12 decembris
epiphania domini	6 januarii
epiphanius episc.	7 aprilis
epiphanius salaminæ episc.	12 maii
epipodius m	22 aprilis
epolonus m	24 januarii
eracleas m	29 septembris
eraclius episc. conf.	8 junii
eraclius m	17 maii
eraclius m	26 maii
erasmus episc. m	3 junii
erasmus m	25 novembris
esdras propheta	13 julii
esicius conf.	15 maii
esichius m	15 junii
etherius episc.	27 julii
euagrius	3 aprilis
euagrius m	1 octobris
eucherius episc. lugdunen	16 novembris
euentius m	3 maii
eufrasia virg.	11 februarii
eufrasia virg.	13 martii
eufrasius episcopus	14 januarii
eufrasius conf.	15 maii
eufrosina virgo	1 januarii
eufrosina v. m	7 maii
eufrosius	14 martii
eugendus abbas	1 januarii
eugenia virgo m	25 decembris
eugenianus m	8 januarii
eugenius m	24 januarii
eugenius m	20 martii
eugenius filius symphorosæ	27 junii
eugenius episc. carthaginensis martyr, cum sociis quingentis	13 julii
eugenius episc. toletan.	13 novembris
eugenius m	15 novembris
eugenius m	4 januarii
euilasius m	20 septembris
eulalia virg. m	12 februarii
eulalia virgo m	10 decembris
eulogius diac. m	21 januarii
eulogius confessor	3 julii
eulogius presb. m	20 septembris
eumenia m.	12 Augusti
eunus m	27 februarii
euodius	25 aprilis
euodius episc. m	6 maii
euodius m filius theodotæ	2 augusti
euotus m	16 aprilis
euphemia virgo m	16 septembris
euplus diacon. m	12 augusti
euprepia m	12 augusti
euprepius m	27 septembris
euprobus epis. m vel eutropius	30 aprilis
eusebius palatinus, cum novem m m	5 martii
eusebius m	28 aprilis
eusebius episc. conf.	21 junii
eusebius vercell. m	1 augusti
eusebius presb. conf.	14 augusti
eusebius m	25 augusti
eusebius m	22 octobris
eusebius monachus	5 novembris
eustasius abbas	29 martii
eustachius epis. con.	16 julii
eustachius presbyter.	12 octobris
eustachius al. placidus m	2 novembris
eustorgius presb.	11 aprilis
eustosius m	10 novembris
euthimius diacon.	5 maii
eutices m	15 aprilis
eutichianus m	2 iulii
eutichianus m	13 novembris
eutichianus papa m	8 decembris
eutichii diaconi	21 maii
euticius m	5 octobris
euticius m	11 decembris
euticius presbyter m	28 decembris
euticus m	19 septembris
euticus m	29 septembris
eutropia soror nicasii	14 decembris
eutropius episc.	27 maii
eutropius m	15 iulii
evurtius episc. aurelianensis	7 septembris
ewaldi duo m m	3 octobris
exaltatio s. crucis	14 septembris
exceptio georgii & aurelii m m	20 octobris
expeditus m	19 aprilis
exuperantius diacon. m	30 decembris
exuperia cum aliis	26 iulii
exuperius m theb.	22 septembris
exuperius epis. con.	28 septembris
exuperius m	19 novembris
ezechiel propheta	10 aprilis

F

Fabianus papa m	20 januarii
fabius m	31 iulii
fandala presb. m	13 iunii
fara virgo	7 decembris
faro episcopus	28 octobris
fausta virgo m	20 septembris
faustinus m	15 februarii
faustinus m	29 iulii
faustinus m	7 augusti
faustus m	16 aprilis
faustus m	1 augusti
faustus m	8 septembris
faustus m	13 octobris
faustus diacon m	19 novembris
faustus presb. m	26 novembris
feben de qua apostolus scribit	3 septembris
felicianus m	2 februarii
felicianus m	9 iunii
felicianus m	21 iulii
felicianus m	29 octobris
felicianus m	19 novembris
felicissima virgo m	12 augusti
felicissimus m	26 maii
felicissimus m	2 iulii
felicissimus diac. m	6 augusti
felicissimus m	26 octobris
felicissimus m	24 novembris
felicitas m	7 martii
felicitas m	23 novembris
felicula m	14 Februarii
felicula virg. m	13 junii
felix m	7 januarii
felix presbyter confessor	14 januarii
felix m	12 februarii
felix m	16 martii
felix m	16 aprilis
felix m	21 aprilis
felix presb. m	23 aprilis
felix episc. m	18 maii
felix m	24 maii
felix m	28 maii
felix papa m	30 maii
felix m	11 junii
felix presb. m	23 iunii
felix m	2 iulii
felix m	10 julii
felix filius s. felicit. m	10 julii
felix m scillitan.	17 julii
felix papa m	29 julii
felix mart	1 augusti
felix m	22 augusti
felix m	27 augusti
felix m	30 augusti
felix episc. m	10 septembris
felix m item	10 septembris
felix m	19 septembris
felix m	24 septembris
felix episc. m	12 octobris
felix episc. m	24 octobris
felix presb. m	5 novembris
felix m	6 novembris
felix episc. m	15 novembris
ferreolus presb. m	16 junii
ferreolus m	18 septembris
ferrutio diaconus m	16 julii
festivitas omnium sanctorum	1 novembris
festus diac. m	19 septembris
festus m	21 decembris
fides virg. m	1 augusti
fides virgo m	6 octobris
filoromus m cum sociis	4 februarii
fintanus presbyt. conf.	17 februarii
firmatus diaconus	5 octobris
firminus episc. m	25 septembris
firminus episc. conf.	11 octobris
firmus m	2 februarii
flaviana virgo	5 octobris
flavianus m	30 januarii
flavius m	7 maii
flora m	24 novembris
florentia m	10 novembris
florentinus m	27 septembris
florentius m	15 julii
florentius presb. conf.	22 septembris
florentius m	10 octobris
florentius episcopus	17 octobris
florentius m	27 octobris
florianus m	4 maii
florus m	22 decembris
fortunatus m	9 januarii
fortunatus m	2 februarii
fortunatus diac. m	23 aprilis
fortunatus m	11 junii
fortunatus archidiac. m	12 julii
fortunatus episc.	14 octobris
fortunatus m	15 octobris
fortunatus lector m	24 octobris
fortunus m	21 aprilis
fotinus episp. m	2 junii
franto abbas	14 aprilis
fraternus episc. conf.	29 septembris
fronto m	16 aprilis
fronto episc.	25 octobris
fructuosa m	23 augusti
fructuosus episc. m	21 januarii
frumentius m	23 martii
frumentius m alter	23 martii
fulgentius episcopus	1 januarii
furseus episc.	16 januarii
fuscianus m	11 decembris
fuscolus episc.	2 februarii
fuscolus episc. m	6 septembris

G

Gabinius presbiter m	19 februarii
gabinius m	30 maii
galata m	19 aprilis
gallicanus m	25 iunii
gallus presb. conf.	20 februarii
gamaliel inventus	3 augusti
gatianus epis. i. turonensis	18 decembris
gaudentia m	30 augusti
gaugericus episc. camerac.	1 augusti
gedeon propheta	1 septembris
gelasius m	4 februarii
geminianus m	16 septembris
geminus m	4 januarii
geminus m	4 februarii
generalis m	14 septembris
generosa m scillitan.	17 julij
genesius m romanus	25 augusti
genesius m arelatensis	25 augusti
genovefa virgo	3 januarii
ejus translatio	28 octobris
georgius m	23 aprilis
georgius diac. m	27 augusti
gereon m allosus m cum aliis trecentis & octo	10 octobris
germanus m	19 januarii
germani duo mm	23 martii
germanus epis. paris.	28 maii. transl. 25 iulii
germanus ep. autiss.	31 julii. transl. 1 octobris
germanus epis. m	6 septembris
germanus m	23 octobris
germanus m	3 novembris
gerontius episcopus m	25 augusti
gertrudis virgo	17 martii
gervasius m	19 iunii
getulius m	10 iunii
gilbertus m	24 iunii
gildardus epis. rotomag.	8 junii
goar presb.	6 iulii
gordianus m	10 maii
gordianus m	17 septembris
gorgonius m	9 septembris
gracilianus m	12 augusti
grata m	2 junii
gregorius ep. nyssenus	9 martii
gregorius magnus	12 martii
gregorius epis. eliberitanus	24 aprilis
gregorius theologus	9 maii
gregorius epis. m	3 iulii
gregorius epis. autisiodor.	19 decembris
gregorius presb. m	24 decembris
guddenes m	18 iulii
guntramnus rex	18 martii

H

Hedutius m	12 octobris
helena virgo	22 maii
helena mater constantini	18 augusti
helimenas m presb.	22 aprilis
helizæus proph.	14 junii
helpidius episc. lugdunensis	2 septembris
heracleas episcopus	14 julii
heraclides m	28 junii
herastus m	26 julii
herculanus m	5 septembris
herculanus m	25 septembris
herculanus episc. m	7 novembris
hermagoras episc m	12 julii
hermelandus abbas	25 martii
hermellus m	3 augusti
hermen discipulus pauli	9 maii
hermes m	4 januarii
hermes m	1 martii
hermes m	28 augusti
hermes m	22 octobris
hermes exorcista m	31 decembris
hermenigildus m	13 aprilis
hermogenes m	17 aprilis
hermogenes m	19 aprilis
hermogenes	25 aprilis
hermogenes m	12 decembris
hermogrates m	27 julii
hermolaus presb. m	27 julii
hernempus m	27 julii
heron discipulus ignatii m	17 octobris
heron m	14 decembris
heros m	28 junii
hesychius m	18 novembris
hieremias propheta	1 maii
hieremias m	7 junii
hieremias m	17 septembris
hierius presb.	4 novembris
hieronymus presb.	30 septembris
hilaria m	12 augusti
hilaria uxor claudii	3 decembris
hilarinus monachus m	16 julii
hilarion abbas	21 octobris
hilarius episc. pictav.	13 ianuarii
hilarius episc. m	16 martii
hilarius episc. arelat.	5 maii
hilarius m	27 septembris
hilarius episc. conf.	25 octobris
hilarius papa	10 septembris
hippolytus m	30 januarii
honesimus episc. m	16 februarii
honoratus episc.	16 ianuarii
honoratus m	22 decembris
horres m	13 martii
hucbertus episc. conf.	30 maii
hyacinthus m	26 julii
hyacinthus m	9 septembris
hyacinthus m	11 septembris
hypapante domini	2 februarii

I

Jacinthus m	10 februarii
jacinthus m	29 octobris
jacobus presb. m	22 aprilis
jacobus diaconus m	30 aprilis
jacobus apostolus	1 maii
jacobus episc. nisibinus	15 julii
jacobus apostolus	25 julii
jader m	10 septembris
januarius m	7 januarii
januarius m	16 aprilis
januarius filius felic. m	10 julii
januarius m	10 iulii
januarius m	11 iulii
januarius m	15 iulii
januaria m scillitan.	17 iulii
januarius m subdiac.	6 augusti
januarius episc. benevent.	19 septembris
januarius m	13 octobris
januarius presb. m	24 octobris
jason m	3 decembris
irenes virg. m	5 aprilis
jesus nave propheta	1 septembris
jgnatius episc. m. 1 febr. translatio	17 decembris
ignatius m	3 februarii
indalecius conf.	15 maii
ingenius m	20 decembris
innocentius papa	12 martii
innocentius m	4 iulii
innocentius m theb.	22 septembris
innocentes martyres	28 decembris
inventio crucis	3 maii
inventius m	12 septembris
joanna uxor chusæ	24 maii
joannes apostolus	6 maii
joannes baptista 24 iun. 29 aug. ejus cap. inv.	24 feb.
ejus translatio	17 decembris
joannes euangelista	27 decembris
joannes chrysost.	27 januarii
joannes presb.	28 ianuarii
joannes penarensis	19 martii
joannes eremita	27 martii
joannes papa	28 maii
joannes presb. m	23 iunii
joannes m	26 iunii
joannes presb.	18 augusti
joannes m	27 augusti
joannes m	7 septembris
joannes m	27 septembris
joannes m	21 decembris
job propheta	10 maii
jocundianus mart.	4 iulii
joël propheta	13 iulii
jonilla m	17 ianuarii
joseph cognomento justus m	20 iulii
jovinianus lector m	5 maii
jovinus m	2 martii
jovita virg. m	15 februarii
irenes m	5 maii
ireneus episc. m	25 martii
ireneus diacon.	26 martii
ireneus m	10 februarii
ireneus m	5 maii
ireneus episc. m	28 iunii
ireneus diacon. & m.	3 iulii
ireneus m	26 augusti
isaac monachus m	3 iunii
isaias propheta	6 iulii
ischirion m	22 decembris
isidorus m episc.	2 ianuarii
isidorus	15 januarii
isidorus episc.	4 aprilis
isidorus monachus	17 aprilis
isidorus m de chio	15 maii
isidorus m	14 decembris
judas thadæus apostolus	28 octobris
julia virg. m	22 maii
julia m	15 iulii
julia virgo m	21 iulii
julia m	1 octobris
julia virgo m	7 octobris
julia virg. m	10 decembris
juliana m	12 augusti
juliana virgo m	16 februarii
julianus m	8 ianuarii
julianus & basilissa	9 ianuarii
julianus m cum aliis quinque millibus	16 februarii
julianus m	19 februarii
julianus m	27 februarii
julianus episc.	6 martii
julianus	23 martii
julianus filius symphorosæ m	27 iunii
julianus m	20 iulii
julianus m	7 augusti
julianus	12 augusti
julianus m	28 augusti
julianus presb. m	1 novembris
julitta mater cirici m	16 iunii
julius papa	12 aprilis
julius m	16 aprilis
julius senator mart.	19 augusti
julius m	20 decembris
julius m	27 maii
julius m	5 decembris
justa m	15 iulii
justa m	19 iulii
justina virgo m	26 septembris
justinus philosophus m	13 aprilis
justinus filius symphorosæ m	27 iunii
justinus m	1 augusti
justinus presbyter conf.	17 septembris
justus m	2 iulii
justus m	6 augusti
justus episc. lugdunensis	2 septembris
justus m	18 octobris
juvenalis episc. conf.	3 maii
juvenalis mart.	7 maii
Kilianus m	8 julii

L

lambertus epis.	17 septembris
largio m	12 augusti
largius m	16 martii
largius alter m	16 martii
largus m	8 augusti
launomarus presb.	19 januarii
laurentius m	3 februarii
laurentius m	3 junii
laurentius m	10 augusti
laurentius m	4 julii
lazarus quem Jesus suscitavit	17 decembris
leander episcopus confessor	27 februarii
leo papa magnus	11 aprilis
leo confessor	25 maii
leo pontifex	28 junii
leo subdiaconus	30 junii
leobinus episcopus	15 septembris
leocadia virgo m	9 decembris
leodegarius augustodun. episc. m	2 octobris
leonilla m	17 januarii
leonius confessor	12 novembris
leontia m	27 septembris
leovigildus mon. m	20 augusti
letatius m scillitanus	17 julii
letus episc. m	6 septembris
letus presbyter	5 novembris
leucius confessor	11 januarii
leucius m	28 januarii
leutfredus conf.	21 junii
liberatus abbas m	20 decembris
lifardus presbyter	3 junii
liliosa m	27 augusti
linus epis. m	20 februarii
linus papa m	26 novembris
litteus m	10 septembris
lisinus episcopus	13 februarii
longinus m	15 martii
longinus m	21 julii
lucas diac. m	22 aprilis
lucas euangelista	18 octobris
lucia virgo m cum 22	25 junii
lucia matrona m	16 septembris
lucia virgo m	13 decembris
lucianus presb. & soc. m	8 januarii
lucianus presb. antioch. m	7 januarii
lucianus m	28 maii
lucianus m	24 decembris
lucilla filia nemesii m	31 octobris
lucina discipula apostolorum	30 iunii
lucius papa m	4 martii
lucinus cyrenensis epis.	6 maii
lucius epis. m	10 septembris
lucius m	19 octobris
lucius m & 46	25 octobris
lucius m	29 octobris
lucretia virgo	23 novembris
lupercus m	16 aprilis
lupicinus abbas	21 martii
lupus trecensis epis.	29 julii
lupus episcopus senonensis	1 septembris
lupus episcopus lugd.	25 septembris

M

Macedonius presb. m	13 martii
macarius abbas	2 januarii
macharius abbas	15 januarii
macharius m	28 februarii
macharius	12 augusti
macra virg. m.	6 januarii
macrinus m	17 septembris
macrobius m	20 julii
madales m	17 junii
magnus m	4 februarii
martyrum 40 corona	13 januarii
martyres 12 socii polycarpi	26 januarii
martt. militum 30 corona	1 ianuarii
martt. milites 10	10 februarii
martt. 2 pueri & 7 mul. m m	15 februarii
martyres 86	17 februarii
martyres tyrii	20 februarii
martyres 79	21 februarii
martyres 20	21 februarii
martyres 62	23 februarii
martyres 260	1 martii
martyres plurimi sub alexandro	2 martii
martyres nongenti	4 martii
martyres tres	8 martii
martyres 42	10 martii
martt. milites 40 sub licinio	11 martii
martyres 47	14 martii
martyres 20 socii largi & smaragdi	16 martii
martyres 9 socii ss. quinti &c.	19 martii
martyres 4	20 martii
martyres plurimi ex actis alexandri papæ	10 aprilis
martyres multi socii s. carpi	13 aprilis
martyres 7 soc. calisti &c.	16 aprilis
martyres plures	21 aprilis
martyres multi	30 aprilis
martyres 40	4 maii
martyres 75	6 maii
martyres 310	9 maii
martyres duo	17 maii
martyres duo	25 maii
martyres germani 7	29 maii
martyres 10	1 iulii
martyres 40 lugdunenses	2 iunii
martyres 20 apud tarsum	6 iunii
martyres 3	7 iunii
martyres 20	10 iunii
martyres 262	17 iunii
martyres innumeri	24 iunii
martyres tres	28 iunii
martyres milites 3	2 iulii
martyres 30	4 iulii
martyres infantes 10	15 iulii
martyres 10	20 iulii
martyres milites	24 iulii
martyres 4	27 iulii
martyres 7	1 augusti
martyres 18	7 augusti
martyres 20	8 augusti
martyres milites 165	10 augusti
martyres 20	12 augusti
martyres 19	13 augusti
martyres 12	23 augusti
martyres 300 massæ candidæ	24 augusti
martyres 23 soc. adriani m	8 septembris
martyres 22 socii ammonis &c.	8 septembris
martyres 21 socii cornelii papæ	14 septembris
martyres 6050 thebæi	22 septembris
martyres 504 socii arethæ	1 octobris
martyres innumerab. soc. marci &c.	4 octobris
martyres triginta soc. s. placidi	5 octobris
martyres plurimi	10 octobris
martyres 4976	12 octobris
martyres 5 ex thebæis	15 octobris
martyres Africani 270	16 octobris
martt. quadraginta novem	19 octobris
martt. plurimi	20 octobris
martyres 12 milites	21 octobris
martyres 46 milites	25 octobris
martyres 220	30 octobris
innumerabiles martyres sub daciano	3 novembris
martyres 10, 6 novembris. martt. 20,	10 novembris
martyres plures	1 decembris
martyres milites 70	6 decembris
martyres tres	6 decembris
martyres 22	12 decembris
martyres duæ	12 decembris
martyres 50	17 decembris
martyres 30	22 decembris
martyres 20	23 decembris
martyres 40 virgines	24 decembris
magnus m subdiac.	6 augusti
magnus vel andreas m cum sociis 2597	19 augusti
magnus	4 septembris
malchus m	28 martii
malchus m	27 julii
mamertus episc.	11 maii
mammes m	17 augusti
manahen propheta	24 maii
mannea uxor marcellini	27 augusti
mansuetus episc. m	6 septembris
mansuetus m	30 decembris
mansuetus episc. m	28 novembris
mappalicus m cum sociis.	17 aprilis
marcella m	28 junii
marcellianus m	18 junii
marcellianus m	9 augusti
marcellinus m	2 januarii
marcellinus pontifex m	26 aprilis
marcellinus presbyter	2 julii
marcellinus tribunus m	27 augusti
marcellus m	2 januarii
marcellus papa	16 januarii
marcellus episc. conf.	20 aprilis
marcellus m	29 junii
marcellus m	4 septembris
marcellus m	6 octobris
marcellus m	7 octobris
marcellus centurio m	30 octobris
marcellus episc.	1 novembris
marcellus diaconus m	30 decembris
marcus m	13 martii
marcus m	19 martii
marcus euangelista	25 aprilis
marcus m	18 junii
marcus m	4 octobris
marcus papa	7 octobris
marcus episc. m	22 octobris
marcus m & 46	25 octobris
mardonius m	24 januarii
mareas m	22 aprilis
maria ægyptiaca	2 aprilis
maria ad martyres	13 maii
maria magdalena	22 julii
maria virgo m	1 novembris
maria m	24 novembris
marianus lector m	30 aprilis
marianus conf.	19 augusti
marianus diaconus	1 decembris
marina virgo m	18 julii
marinus m	3 martii
marinus m	10 julii
marius m	26 decembris
marius m	20 januarii
marius abbas	27 januarii
maro m	15 aprilis
martha m	20 januari
martha m	20 octobris
martha soror lazari	17 decembris
murtia m	21 junii
martia m	2 julii
martialis m	16 aprilis
martialis episc.	30 junii
martialis filius s. felicitatis m	10 julii
martialis m cum sociis	22 augusti
martialis m	13 octobris
martiana virgo m	9 januarii
martiana m	5 aprilis
martianus m african.	16 octobris
martianus m	4 januarii
martianus m	5 junii
martianus m	4 octobris
martina v m	1 januarii
martinianus m	2 julii
martinianus m	27 julii
martinus abbas m	24 octobris
martinus papa m	10 novembris
martinus episcopus turonensis	11 novembris
ejus translatio &c.	4 julii
martinus abbas	7 decembris
martirius m	29 maii
matrona m	15 martii
matthæus apostolus	21 septembris
matthias episc. conf.	30 januarii
matthias apostolus	24 februarii
maturinus confess.	1 novembris
maturus m	2 junii
matutinus m	16 aprilis
maurilio episc conf.	13 septembris
mauritius m thebæus	22 septembris
maurus abbas	15 januarii
maurus m	29 januarii
maurus m	1 augusti
maurus m	21 novembris
maurus m	22 novembris
maurus m	3 decembris
maxentius presb. conf.	26 junii
maxianus m	8 januarii
maxima m	26 martii
maxima virg.	16 maii
maxima virg. m	30 julii
maxima virgo m africana	16 octobris
maxima m	1 octobris
maximianus m	27 julii
maximianus m	21 augusti
maximinus episc. trevirensis	29 maii
maximinus confessor	15 decembris
maximus m	18 februarii
maximus m	14 & 15 aprilis & 20 julii
maximus puer m	17 augusti
maximus levita m	20 octobris
maximus presb. m	19 novembris
maximus reginensis epis.	27 novembris
maximus episcopus	27 decembris
medardus epis. noviom.	8 junii
medericus presbyter	29 augusti
melanius episcopus confessor	6 januarii
melasippus m	17 januari
meletius epis. conf.	4 decembris
melisius epis. m	22 aprilis
mellitus episcopus	24 aprilis
memmius epis. catalaun.	5 augusti
menander m	1 augusti
meneleus abbas	22 iulii
menn as m	11 novembris
mercuria m	12 decembris
metellus m	24 ianuarii
methodius epis. m	18 septembris
metranus m	31 ianuarii
michael archan.	29 septembris
micheas propheta	15 ianuariii
minervius m	23 augusti
miniates m	25 octobris
misael babilonius	16 decembris
mitrius m	13 novembris
modesta m	13 martii
modestus infans m	12 februarii
modestus m	15 iunii
modestus m	10 novembris
monegundis religiosa	2 iulii
montanus presb. m	26 martii
moseus m	18 januarii
moyses propheta	4 septembris
moyses m	14 februarii
moysetes episcopus	7 februarii
moysetes m	18 decembris
mucius diaconus m	22 aprilis
mucius presb. m	13 maii
mulier una martyr cum geminis suis	29 aprilis
muritta m	13 julii
muso m	24 januarii
mustiola matrona	3 julii

N

Nabor m	10 julii
nabor m	12 iunii
narcissus m	17 septembris
narcissus episcopus	29 octobris
narseus m	15 julii
nartalus m scillitan.	17 julii
nasarius m	12 junii
naso discipulus christi	12 julii
natalis machabæorum	1 augusti
natalia m	27 augusti
nathalia m uxor adriani m	1 decembris
nativitas b. joan. baptistæ.	24 junii
nativitas B. V. Mariæ	8 septembris
nativitas D N J C.	25 decembris
naulis pro navalis m	16 decembris
nemesianus episc m	10 septembris
nemesius m	20 februarii
nemesius filius symphorosæ m	27 junii
nemesius confessor	1 augusti
nemesius diaconus m	31 octobris
nemesius m	19 decembris
neon m	17 jan. & 23 augusti
neopolis m	2 maii
neotherius m	8 septembris
nereus m	12 maii
nestor episcopus m	26 februarii
novatus frater timothei	20 junii
nunilo virgo m	22 octobris
nichanor diac. m	10 januarii
nicanor m	5 aprilis
nicander m	5 junii
nicasius epis. m	14 decembris
niceas episcopus romatianus	22 junii
niceta m	24 julii
nicetius epis.	2 aprilis
nicetius episcopus treverensis	5 decembris
nicetus episc. vienn.	5 maii
nicoforus m	25 februarii
nicodemus inventus	3 augusti
nicolaus episc. mirensis	6 decembris
nicomedes presb. m	1 iunii
nicomedes presb. m	15 septembris
nicostratus m	7 julii
nicostratus m	8 novembris
nigasius presb. m	11 octobris
nilus m episc.	19 septembris
nimmia m	12 augusti
nimpodora m	13 martii

O

Octava apostolorum	6 julii
octava s. laurentii	17 augusti
octavius m	20 novembris
olimpias m	15 aprilis
olimpius m	26 julii
optatus m	16 aprilis
optatus epis. autissiodorensis	31 augusti
oriens episc.	1 maii
orontius m	22 ianuarii
oseas propheta	4 junii
ostianus presb. conf.	30 junii
oswaldus rex anglorum	5 augusti

P

Pachomius monachus	14 maii
palmatius consul m cum uxore, filiis & aliis quadraginta duobus	10 maii
pamphilus presb. m	1 junii
pamphilus m	21 septembris
pancratius m	3 aprilis
pancratius m	12 maii
pantaleon m	28 julii
pantenus vir apostolicus	7 julii
papias episc.	22 februarii
papias m	25 februarii
papias m	29 ianuarii
papinius episc. m	28 novembris
papirius diacon m	13 aprilis
parmenas diac.	23 januarii
parmenius m presb.	22 aprilis
parthenius m	19 maii
paschasius m	13 novembris
pasicrates m	25 maii
pastor m	6 augusti
paternus episc.	23 septembris
paternus m	12 novembris
patianus episcopus	9 martii
patricia m	13 martii
patricius episc. conf.	16 martii
patricius episc. conf.	17 martii
patricius abbas	24 augusti
patroclus m	21 ianuarii
paula virg.	27 januarii
paula virg. m	18 junii
paula m	20 julii
paulina filia artemii	6 junii
paulinus m	26 maii
paulinus episc. conf.	22 julii
paulinus episc. treverensis	31 augusti
paulinus episc. confess.	10 octobris
paulus eremita m	10 januarii
paulus episc.	1 februarii
paulus m	20 martii
paulus monachus	17 aprilis
paulus m	15 maii
paulus m	17 maii
paulus presbyter m	1 junii
paulus episc. cp. m	7 junii
paulus m	20 junii
paulus m	56 junii
paulus diaconus m	20 julii
paulus confessor	12 decembris
paulus conversus	25 ianuarii
paulus apostolus	29 junii
pauli apostoli ingressus in urbem romam	6 julii
pelagia m	11 julii
pelagia peccatrix	8 octobris
pelagia m	19 octobris
peleus m episc.	19 septembris
peleusius presbyter	7 aprilis
peleus episc. m	20 februarii
peregrinus m	5 maii
peregrinus episc. autissiodor.	16 maii
peregrinus presb.	28 julii
peregrinus m	25 augusti
perfectus presb. m	18 aprilis
pergentinus m	3 iunii
perpetua m	7 martii
perpetuus episcopus turon.	8 aprilis
perseveranda virgo	26 junii
petronilla virg.	31 maii
petrus m	3 ianuarii
petrus conf.	11 ianuarii
petrus m	12 martii
petrus m	14 martii
petrus diaconus m	17 aprilis
petrus m	15 maii
petrus exorcista	2 junii
petrus presb. m	7 junii
petrus apostolus	29 junii
petri apostoli cathedra romæ	18 ianuarii
petri ad vincula	1 augusti
petrus m	1 augusti
petrus m	7 augusti
petrus m	27 augusti
petrus m	8 octobris
petrus m & 46	25 octobris
petrus episcopus alexand.	25 novembris
phileas episc. m	4 februarii
philemon m	8 martii
philibertus abbas	20 augusti
philippus episcopus	11 aprilis
philippus apostolus	1 maii
philippus diac. & m	6 iunii
philippus filius s. felicit m	10 iulii
philippus m	15 iulii
philippus epis. m	13 13 sept. & 22 octobris
philominus m	14 novembris
phocas m	5 martii
phocas epis. sinopis m	14 julii
piaton presb. m	1 octobris
pientia m	11 octobris
pigmenius presb. m	24 martii
pinytus epis.	10 octobris
pionius m & 15 socii	1 februarii
placidus m	5 octobris
plato m	22 iulii
plautus m	29 septembris
plutarchus m	28 iunii
pollianus m	10 septembris
pollio m	28 aprilis
pollius m	21 maii
polochronius epis. m	17 februarii
polycarpus epis. m	26 januarii
polycarpus presbyter conf.	23 februarii
polyeuctus m	13 februarii
polieuctus m	21 maii
pontianus m	19 januarii
pontianus m	25 augusti
pontianus papa m	20 novembris
pontianus m	11 decembris
pontius diaconus m	8 martii
pontius m	14 maii
porphyrius homo Dei	20 augusti
potamia m	5 decembris
potamiena m	28 iunii
potamius m	20 februarii
potentiana v m	19 maii
potentianus m	31 decembris
pragmatius epis.	22 novembris
praxedes virgo	21 iulii
præjectus epis. m	25 januarii
præpedigna uxor claudii	18 februarii
præsidius epis m	6 septembris
prætextatus m	11 decembris
priamus m	28 maii
prilidanus m	24 januarii
primitivus m	16 aprilis
primitivus m	10 iunii
primitivus filius symphorosæ m	27 iunii
primus m	3 ianuarii
primus m	9 iunii
prisca virg. m	18 ianuarii
priscilla ex actis apost.	8 iulii
priscillianus m	4 ianuarii
priscus presb. m	4 ianuarii
priscus m	28 martii
priscus m cum ingenti multitudine	26 maii
priscus m discipulus christi	1 septembris
priscus m	1 octobris
privatus episc. m.	21 augusti
privatus	20 septembris
probus m	11 octobris & 13 novembris
processus m	2 iulii
procopius m	8 julii
procorus diaconus	9 aprilis
proculus abbas	14 aprilis
proculus m diac.	19 septembris
proculus episcopus	4 novembris
proculus presb.	1 decembris
protasius m	19 junii
protolicus m	14 februarii
protus m	31 maii
protus m	11 septembris
ptolomeus m	20 decembris
publius episc. m	21 januarii
publius m	19 februarii
publius m	16 aprilis
pudens pater pudentianæ	19 maii
pusitius m	21 aprilis
pusitii m. filia	21 aprilis

Q

Quadratus m	26 maii
quadratus episc. atheniensis	26 maii
quartilla m	19 martii
quartus m	10 maii
quartus m	6 augusti
quartus discipulus apost.	3 novembris
queranus abbas	9 septembris
quinidius episc.	15 februarii
quintianus presb. conf.	14 iunii
quintilianus m.	16 aprilis
quintillus m	19 martii
quintinus m	31 octobris
quintius m	4 januarii
quintus m	19 martii
quintus m	10 maii
quintus m	5 septembris
quintus m	29 octobris
quiriacus episc.	4 mais
quiriacus m	21 iunii
quiriacus m	12 augusti
quiriacus m	23 augusti
quirinus m	30 martii
quirinus episc. m	4 junii
quirinus m	11 octobris
quirion m	11 martii

R

Radegundis regina	13 augusti
ragnulfus m	27 maii
regina virgo m	7 septembris
regulus episc. conf.	30 martii
relatio pueri Jesu ex ægypt.	7 januarii
remedius episc.	3 februarii
remigius episc. remensis	13 ianuariii
ejus translatio	1 Octobris
restitutus martyr	29 maii
restitutus m	23 augusti
reverianus episc. m	1 iunii
revocatus m	9 ianuarii
revocatus m	7 martii
richarius presb. confess.	26 aprilis
rogatianus m	24 maii
rogatianus presb. m	26 octobris
rogatus monachus m	17 augusti
romanus abbas	28 februarii
romanus m	9 augusti
romanus m	18 novembris
romanus presb conf.	24 novembris
romulus m	17 februarii
romulus m	24 martii
rosula m	14 septembris
rufina m	10 iulii
rufina m	19 iulii
rufina m	28 februarii
rufinus m	14 junii
rufinus m	21 junii
rufinus m puer	4 septembris
rufus m	19 aprilis
rufus m	1 augusti
rufus m	27 augusti
rufus de quo scribit apostol.	21 novembris
rufus m	28 novembris
rufus m	18 decembris
rusticus subdiac. m	17 augusti
rusticus presb. m	9 octobris
rusticus episc. conf.	26 octobris

S

Sabina m romana	29 augusti
sabina virg. cum trecentis	29 augusti
sabina m	27 octobris
sabinianus m	29 ianuarii
sabinianus episc. m	31 decembris
sabinus conf.	11 iulii
sabinus m	20 iulii
sabinus episcopus m	30 decembris
sagares m episcopus laodicen.	6 octobris
salome ex euangelio	22 octobris
salomon m	8 februarii
salon episc. conf.	28 septembris
salvius m	11 ianuarii
salvius confess.	1 iulii
salustia m uxor cerealis	14 septembris
salustianus	8 iunii
salutaris archidiac. m	13 iulii
samson episc. conf.	28 iulii
samuel propheta	20 augusti
sanctus diaconus m	2 iunii
sapientia m	1 augusti
satirianus m african.	16 octobris
saturninus m	31 ianuarii
saturninus presb. m	12 februarii
saturninus m	7 martii
saturninus m	2 maii
saturninus m	22 augusti
saturninus m	6 octobris
saturninus m	29 novembris
saturninus tolosanus m	29 novembris
saturus m	12 ianuarii
satyrus m	29 martii
saula m	20 octobris
scholastica virgo	10 februarii
sebastia m	4 iulii
sebastianus m	20 ianuarii
sebastianus m	8 februarii
secunda m scillitan.	17 iulii
secunda virg. m	30 iulii
secunda m	10 iulii
secundianus m	17 februarii
secundianus m	9 augusti
secundinus m	21 februarii
secundinus m	21 maii
secundolus m	7 martii
secundolus m	24 martii
secundus conf.	15 maii
secundus episc. m	29 aprilis
secundus m	31 iulii
secundus m ex thebæis	26 augusti
securus m	2 decembris
seleucus m	24 martii
senator	26 septembris
sennes m	30 iulii
sepherinus papa m	26 augusti
septimus monachus m	17 augusti
septimus lector m	24 octobris
sequanus presb.	19 septembris
serapia virg. m	3 septembris
serapion m	25 februarii
serapion anachoreta	21 martii
serapion lector	26 martii
serapion m	27 augusti
serapion episc.	30 octobris
serapion m	14 novembris
serena quondam uxor diocletiani	16 augusti
serenus m	28 iunii
serenus confess.	2 octobris
sergius m	24 februarii
sergius m	7 octobris
servandus m	23 octobris
servatius tungrensis	13 maii
servilianus m	20 aprilis
servilius m	24 maii
servius subdiac. m	17 augusti
servulus m	21 februarii
servulus conf.	23 decembris
severianus m	23 ianuarii
severianus episc.	25 ianuarii
severianus m coron.	8 novembris
severinus episcopus	8 iannarii
severinus abbas	11 februarii
severinus episc. conf.	23 octobris
severinus monachus	1 novembris
severinus monachus solit.	23 novembris
severus conf.	11 ianuarii
severus presb. conf.	8 augusti
severus m coronatus	8 novembris
severus m	19 novembris
siagrius episc. augustudunens.	27 augusti
sidronius m	11 iulii
sigismundus rex	1 maii
sileas apostolus	13 iulii
silvanus m	20 februarii
silvanus episc. m &c.	4 maii
silvanus m	24 maii
silvanus filius felicit.	10 iulii
silvanus m puer	4 septembris
silvanus confess.	22 septembris
silvester episc. cabillonensis	20 novembris
silvester papa	31 decembris
silvinus episc.	17 februarii
silvius m	21 aprilis
simeon monachus	27 iulii
simeon qui dominum suscepit.	8 octobris
similianus episc. conf.	16 junii
simon chananæus apostolus	28 octobris
simplicius epi.	24 junii
simplicius m	29 jul. & 8 novembris
sinerus manachus m	23 februarii
sintices de qua scribit apostolus	22 julii
siriacus m	18 junii
sisinnius m	29 maii
sisinnius m	29 novembris
sixtus papa m	6 aprilis
sixtus episcopus remensis	1 septembris
smaragdus m	8 augusti
smaragdus m	16 martii
socrates	17 septembris
solutor m	13 novembris
solutor m	20 novembris
sosipater discipulus apostolorum	25 junii
sosius diac. m	23 septembris
sostenes m	10 septembris
sosthenes discipulus pauli	28 novembris
sotheris virgo m	10 februarii
soticus m	21 octobris
speratus m scillitan.	17 julii
spes virgo m	1 augusti
speusippus m	17 januarii
spiridion episc.	14 decembris
stacteus filius symphorosæ m	27 junii
stacteus	28 septembris
stephanus m	1 aprilis
stephanus	8 maii
stephanus papa m	2 augusti
stephanus subdiac. m	6 augusti
stephanus	17 septembris
stephanus protomartyr.	26 decembris
ejus inventio	3 augusti
stercatius m	24 julii
stratoclinianus presb.	30 junii
successus m	16 aprilis
sulpitius episc.	17 januarii
sulpitius m	20 aprilis
susanna virgo m	11 augusti
symeon monachus stylita	5 januarii
symeon episc. m	17 februarii
symeon episc. & m	21 aprilis
symmetrius presb. & alii 22	26 maii
symphorianus m	22 augusti
symphorosa m	27 junii
symphorosa m	2 iulii
symphronianus m	7 julii
sympronianus m	8 novembris
sympronius & soc.	26 julii
syrus m	12 septembris

T

Tarbua m	22 aprilis
tatianus diac. m	16 martii
taurinus episc. ebroicensis	11 augusti
tertius m	6 decembris
tertulla virg. m	29 aprilis
tertullinus m	4 augusti
tesiforus conf.	15 maii
tharacus m	11 octobris
tharsicius acolitus m	15 augusti
thecla virgo m	23 septembris
thelesphorus papa	5 januarii
theodora m	13 martii
theodora martyr	1 aprilis
theodora v. m	28 aprilis
theodora virg. m	7 maii
theodoretus presb. m	23 octobris
theodoricus presb.	1 julii
theodorus martyr.	4 januarii
theodorus presbyter	23 martii
theodorus episc.	26 martii
theodorus m	9 novembris
theodorus m	14 decembris
theodosia virg. m	2 aprilis
theodosius m	25 octobris
theodota m cum filiis	2 augusti
theodotus episcopus	12 novembris
theodotus m	14 novembris
theodulus m	3 maii
theodulus m	26 julii
theogenes m cum sociis 36	26 januarii
theogenes m	3 januarii
theonas episc. alex.	23 augsti
theophilus m	6 feb & 8 sept.
theophilus episc. antiochenus	13 octobris
theophilus m	3 novembris
theophilus m	20 decembris
theospis uxor eustachii	2 novembris
theospites filius eustachii	2 novembris
theoticus m	8 martii
theuseta m	13 martii
tholomeus m	19 octobris
thomas apostolus	21 decembris
ejus translatio	3 julii
thraso m	11 decembris
thyrsus	31 ianuarii
thyrsus m	28 ianuarii
thyrsus diacon. m	24 septembris
tiberius m	10 novembris
tiburtius m	9 septembris
tiburtius m	11 augusti
tiburtius m	14 aprilis
tigrides episc. conf.	3 februarii
timotheus episc.	22 januarii
timotheus m	6 aprilis
timotheus m	21 maii
timotheus m	22 augusti
timotheus m	23 augusti
timotheus m	8 septembris
timon diaconus m	10 aprilis
titus ep. m	4 januarii
torpes m	17 maii
torquatus conf.	5 maii
tranquillinus m	6 julii
traseus episc. m	5 octobris
triphon m	4 januarii
triphon & alii decem	3 julii
triphonia uxor decii	18 octobris
tripodes m	10 junii
trojanus episcopus sanctonen.	30 novembris
trophimus de quo meminit paul.	29 decembris
trudo presbyter	23 novembris
turianus episc. conf.	13 julii
tychicus diac.	29 aprilis
tyrannio m	20 februarii

V

Valentio m	25 maii
valentinus episc. m	14 februarii
valentinus m	14 februarii
valentinus m	13 novembris
valentinus m	16 decembris
valerianus m	14 aprilis
valerianus m	23 augusti
valerianus m	15 septembris
valerianus m	17 septembris
valerianus episcopus m	15 decembris
valerius episc.	29 ianuarii
valerius mart.	14 iunii
vedastus episc.	6 februarii
venantius episcopus m	1 aprilis
venantius abb.	13 octobris
venustianus m cum uxore & filiis	30 decembris
venustus m	6 maii
veranus episcopus lugdun.	11 novembris
verianus m	9 augusti
verissimus m	1 octobris
verolus m	21 februarii
verus m	2 decembris
viator minister justi lugdun. episc.	21 octobris
vibianus episc. conf.	28 augusti
victor m	22 ianuarii
victor m	31 ianuarii
victor m	25 februarii
victor m	6 martii
victor m	30 martii
victor m	1 aprilis
victor papa m	20 aprilis
victor m	8 maii
victor alter	8 maii
victor m	14 maii
victor m	21 iulii
victor miles m	24 iulii
victor episc. cenomannensis	1 septembris
victor m	10 septembris
victor m iterum	10 septembris
victor m	14 septembris
victor m theb.	22 septembris
victor m thebæus	39 septembris
victor cum aliis 7	10 octobris
victor m	13 novembris
victoria m	17 novembris
victoria virg. m	23 decembris
victorianus m	16 maii
victorianus m	23 martii
victoricus m	11 decembris
victorinus m	25 februarii
victorinus m	6 martii
victorinus m	15 aprilis
victorinus m	7 iulii
victorinus m	5 septembris
victorinus Pitabionensis episc.	2 novembris
victorinus m coronat.	8 novembris
victorius m	21 maii
vigilia ioannis bapt.	23 iunii
vigilia apostolorum petri & pauli	28 iunii
vigilia sancti laurentii	9 augusti
vigilia assumptionis b. mariæ	14 augusti
vigilia sanctorum omnium	31 octobris
vigilia S. andreæ	29 novembris
vigilia natalis domini	24 decembris
vigilius episc. m	31 ianuarii
vigor episc. bajocensi	1 novembris
vincentius m	22 ianuarii
vincentius levita m	22 ianuarii
vincentius m	19 aprilis
vincentius	20 aprilis
vincentius m	24 maii
vincentius levita m	9 iunii
vincentius m subdiac.	6 augusti
vincentius m	25 augusti
vincentius m	27 octobris
virgines 7 sirmienses	9 aprilis
vitalicus m puer	4 septembris
vitalis m	9 januarii
vitalis m	14 februarii
vitalis m	21 aprilis
vitalis m	28 aprilis
vitalis m	2 julii
vitalis filius s. felicitat. m	10 iulii
vitalis m theb.	22 septembris
vitalis m	3 novembris
vitalis m	27 novembris
vitus m	15 iunii

U

Urbanus m	24 ianuarii
urbanus m	16 aprilis
urbanus papa m	25 maii
urbanus m	2 iulii
ursacius confessor	16 augusti
ursmarus episc. conf.	19 aprilis
ursicinus m	19 iunii
ursicinus vel ursinus	9 novembris
ursus m thebæus	30 septembris
ustasades m	21 aprilis

W

Vulfrannus conf.	20 martii
vulmarus confess.	17 junii
walericus presb. conf.	12 decembris
wandregisilus conf.	22 julii
willebrordus episcopus	7 novembris
Xystus papa m	6 augusti

Y

Ypolitus m	13 augusti
ypolitus m	23 augusti

Z

Zacharias presb.	2 junii
zacharias	10 junii
zacharias propheta	6 septembris
zacharias pater præcursoris	5 novembris
zachæus episc. jerosolymitanus	23 augusti
zenobius presbyter m	20 februarii
zenobius presbyter m	29 octobris
zenon m	14 februarii
zenon cum sociis decem millibus ducentis & tribus	9 julii
zenon m	15 julii
zenon m	20 decembris
zoa martyr	5 julii
zoellus m	24 maii
zoilus episc. m	27 junii
zosima m	15 julii
zosimus m	14 decembris
zosimus m	18 decembris
zoticus m	10 februarii

INDEX AD USUARDI AUCTARIA.

A

Aaron epis.	28 septembris
abacuc persa m	19 januarii
abda m	31 martii
abagarus	20 junii
abdias epis. conf.	29 octobris
abdias & naum prophetæ	24 dec.
abel translatus	4 aprilis
abraham anachoreta	16 martii
abraham conf.	15 junii
abraham isaac &c.	6 octobris
abraham & florinus epp.	17 novembris
abramius	29 Octobris
abrunculus ep. conf.	5 novembris
abrunculus ep. trev.	22 april.
absolonius m.	2 martii
abundantia matrona	26 decemb.
abundantius m	27 febr. & 28 aug.
abundius & soc.	1 martii
abundius episc. conf.	2 aprilis
abundius de quo greg.	14 aprilis
abundius m cum irenæo	14 aug.
abundius m	28 augusti
abundius m cum justo	23 augusti
acacia m	29 martii
acacius ep. melitinæ	17 april.
acacius m	7 maii
acacius episc. amidæ	9 aprilis
acacius, qui fuit in gradu	29 nov.
accepsima & socc.	3 novemb.
accursius m maroch.	16 ianuarii
accias	25 iunii
acescamas m	30 martii
achaicus m	30 martii
achacius m	29 martii
acharius episc. conf.	30 martii
acharius & optatus	27 novemb.
acharius noviomen.	28 novemb.
achartius m	29 martii
acheolus & acius	1 maii
acyla m	21 ianuarii
acyline alias aquilina	13 junii
adalbertus	25 junii
adalbertus ep. m prag.	23 & 24 april.
adalongus episc.	1 martii
adam	23 augusti
adamnanus episc.	23 septembris
adauctus m	28 martii
adegrinus conf	2 julii
adelardus abbas	1 januarii
adelardus abbas	2 januarii
adelarius ep. & alii 53 mm	5 iunii
adelbertus in dononio	22 aprilis
adelbertus	25 junii
adelbertus conf. levit.	25 junii
adelbertus ep m translatus	25 aug.
adeleidis imperatr.	16 & 18 dec.
adelphius episc transl.	15 februarii
adelphus ep. conf. met.	28 april
adelfus	20 augusti
adelphus episc. conf.	29 augusti
adelphus translatus	29 augusti
adelfius	11 septembris
adelindes	23 augusti
adelmus alias adelinus	27 junii
adelwoldus transl.	10 septembris
aderitus ep. rav.	27 septembris
adilia orpen.	13 decembris
adjutus m maroch.	16 januarii
adjutus abbas	27 ianuarii
adjutus abb.	19 decembris
ado martyrolog.ep vien.	16 dec.
adolphus vel adelphus ep. conf.	29 augusti
adorator m	13 novembris
adrenuldus ep. conf.	2 augusti
adrianus elevatus	4 martii
adrianus m	5 martii
adrianus abbas	9 januarii
adrianus m cum aliis 23	4 mart.
adrianus subdiaconus s. landoaldi	19 martii
adriani adventus	27 maii
adrianus & socc.	6 novembris
adrianus mart.	6 novembris
adrianus m translatus	8 septembris
adventor m	20 ianuarii
adventus m	15 februarii
adventus corporis exuperii	8 julii
adventus corporis s justi	4 augusti
adventius conf.	3 novembris
advocatus m	13 martii
adulfus	18 junii
adulfus ep. cameracen	18 & 19 maii
adulfus abb. & conf	13 septembris
ægidius conf.	1 septembris
ægidius	16 octobris
ægyptii mm	27 augusti
æmiliana virg.	5 januarii
æmiliana de circulis	19 maii
æmilianus	11 septembris
æmilianus conf. in cyzico.	8 aug.
æmilianus conf.	16 novembris
æmilius	18 junii
afflinus episc.	8 januarii
afra	7 augusti
ejus conversio	26 octobris
afradisius m	22 martii
affrus presb.	14 junii
africani episc.	28 novembris
agabus & rufus	8 aprilis
agapa virg.	10 & 11 martii & 8 augusti
agape virgo m	4 martii & 1 aprilis
agapita virg.	10 mart. & 20 nov.
agapius martyr cum soc.	15 martii
agapius mart.	20 novembris
agapitus archiep conf.	16 martii
agapitus m.	24 martii 1 & 24 apr.
agapitus pp	21 & 22 april.
agapus m	12 aprilis
agathangelus m	23 januarii
agathapos m	5 aprilis
agathenses m m	10 novembris
agatho diac. m	4 aprilis
agatho	26 junii
agathonica m	13 aprilis
agathonicus m	22 augusti
agatho papa	10 januarii
agatymbrus & rufus epp.	11 maii
agericus ep. vird.	1 decembris
agilolfus ep. m.	9 julii
agetius confessor	9 januarii
aggæus proph	4 & 5 julii & 4 sept.
agia	14 junii
agigulphus cum soc. m	5 sept.
agileus m	25 januarii
agilus conf.	30 augusti
agili abbatis translatio	23 januarii
agilophus ep. conf.	31 martii
aglaë cum bonifacio	14 maii
aglaë m	25 februarii
aglaë	5 junii
agliberta	12 augusti
agnellus conf. neapol.	14 decemb.
agnes de monte policiano	16 sept.
agnes virg.	12 & 28 augusti
agnes translata ultraj.	2 septemb.
agnes secunda, male	3 decembris
agratus & castulus epp.	14 & 15 octobris
agrestius m	11 aprilis
agricius epis. conf.	6 & 13 januarii
agricius abbas	11 aprilis
agricola episc.	19 martii
agricola elevatus	3 decembris
agricola	novemb. 7 & 16 dec.
agricola episc. conf.	17 martii
agricola & vitalis mm	3 & 4 nov.
agricola & cassianus	3 decembris
agricolus	2 septembris
agricolus episc. conf.	26 febr. 16 martii, & 29 junii
agutus m	27 martii
agrippina	23 junii
agrippianus episc.	1 februarii
ahia silonites proph.	12 novemb.
aidanus episc. conf.	31 augusti
aigulfus m	3 septembris
ainandus	23 augusti
aithala cum multis soc.	1 septemb.
albanus episc.	16 martii
albanus presb. m	21 junii
albanus conf.	11 julii
albanus m &c.	21 junii
alberejus episc.	22 octobris
albertus ord. carm. ep.	8 aprilis
albertus monachus	7 aprilis
albertus ep. leodien.	21 & 25 nov.
albertus conf.	7 augusti
albertus abb.	29 & 30 decembris
albertus magn. ep.	15 novembris
albertus leodien ep.	25 novembris
ablebertus episc.	15 januarii
albinus translatus	30 junii
albinus conf.	11 julii
albinus ep. conf. translat.	30 junii
albinus episc.	5 februarii
albinus conf.	21 julii
albinus episc.	15 septembris
albinus transl.	25 octobris
albinus m. transl. col.	16 aprilis
albinus inventus	2 augusti
albericus erem. conf.	24 decemb.
albo al. abbo. abb. conf.	13 nov.
albricus ep. conf.	14 novembris
alenidinus & socc. al. acindynus	2 novembris
aldegundis virg. corpus ostensum	6 junii
aldegundis virg.	20 junii
aldegundis virg transl.	13 nov.
aldelmus episc. conf.	31 martii & 25 maii
aldetrudis virgo	28 jan. & 25 feb.
alelanus episc. conf.	4 februarii
alena virg. m	17 & 18 junii
alexander m	30 jan. 20 & 27 febr. 6, 11, 14, 24 & 25 martii. 1 april. 13 maii & 9 junii
alexander ep. & herculanus transl. rom.	26 novembris
alexander ep. m.	6 junii
alexander & soc. mm	25 april
alexander p p. male	21 septemb.
alexander papa	25 septembris
alexander & galla	31 maii
alexander episc.	16 martii
alexander m filius claudii	18 febr.
alexander & antonina m m	3 maii
alexander & victor	17, 18 & 19 octobris
alexandra reg. pers.	22 aprilis
alexander episc. m	26 novembris
alexianus diac.	22 martii
alexius	17 julii
alfegus ep. m in cantia, al. elfegus	19 aprilis
alfegus episc. m.	28 decembris
alga cum auchario	26 aprilis
algisus conf.	2 junii
alheidis imper. translat.	1 octobris
aleydis abbatissa	5 februarii
alipius cionita	26 novembris
alodius, vel alogius ep.	28 sept.
alheidis imperatr.	12 decembris
alpais	3 novembris
alphæus & zachæus	27 novembris
alphii, philadelphi &c.	10 maii
alpinianus conf.	27 aprilis
alpinus episc.	2 & 7 septembris
altare s. crucis dedic.	19 januarii
alteramnus conf.	17 iunii
altfridus ep.	15 augusti
alnobertus ep. conf.	16 maii
alnulfus spolet.	24 decembris
alto abbas	9 februarii
amabilis presb.	1 decembris
amandus	5 ianuarii
amandus conf.	25 junii, 24 & 26 octobris
amandus episcopus conf.	18 & 25 junii, 23 octobris, 13 & 15 novembris.
amandus ep.	18 junii
amandus elevatus	20 septemb.
amandus & vedastus	26 octob.
amancius ep.	1 novembris
amancius episc. conf.	7 februarii
amantius presb. conf.	26 septemb.
amantius &c.	13 junii
amantius diac. s. landoaldi	19 mart.
amantius & socc.	13 novembris
amantius m	11 februarii
amantius ep.	14 julii
amantius cum fulgent. &c.	5 dec.
amanus ep.	12 octobris
amasius episc. conf.	11 februarii
amata virg. abb.	5 januarii
amator episc. augustod.	27 nov.
amator episc.	1 & 2 maii
amator ep, mediol.	30 novembris
amator al amor conf.	8 octobris
amatus senon. translatus	13 sept.
amatus ep. elevatus	28 aprilis
amatus	20 augusti
amatus florentin.	13 septembris
amati episc. translatio	15 februarii
amatus archiep. transl.	19 octob.
amatus &c transl.	17 maii
ambrosius pro victoria	21 febr.
ambrosius transl	1 decembris
ambrosius diac.	4 aprilis
ambrosius conf.	17 octobris
ambrosius senon. ep.	3 septembris
ambrosius	3 novembris
ambrosius	20 julii
ambrosius episc.	4 aprilis
ambrosius diac. m	17 martii
ambrosius ordinatus	7 decemb.
ambrosius translatus	21 novemb.
ambrosii festivitas &c.	30 nov.
amelberga transl.	1 maii
amelberga virg.	10 julii & 27 oct.
amelius & amicus	12 octobris
amicus episc.	14 julii
amicus m	27 januarii
amicus & amelius	12 octobris
aminonus m	31 januarii
amoluinus episc.	7 febr.
ammon ep. aurelian.	19 decemb.
ammon	17 novembris
ammon m cum 37	9 februarii
ammon & proculus	1 maii
ammon miræ abstinentiæ	17 apr.
ammon qui dracones &c.	16 april.
ammon m	7 & 13 februarii
ammon & 809	10 septembris
ammonaria m	20 februarii
ammonas	27 augusti
ammonius abbas	31 martii
ammonius cum nemesio	10 sept.
amor m	9 augusti
amor vel amator	11 octobris
amorinus	20 julii
amos eremita	21 martii
amos abbas	31 martii
amphianus m	2 aprilis
amphibalus &c. mm	25 junii
amphilochius ep. icon.	23 nov.
ampliatus m	26 februarii
amulguinus transl.	4 aprilis
amulricus episc.	13 februarii
anacletus pp m	12 & 13 julii
ananias presb. m	25 februarii
ananias presb.	27 martii
ananias, azarias, misaël, translati	24 aprilis
anastasia translata	7 septemb.
anastasia trev.	8 & 9 decembris
anastasius &c.	19 decembris
anastasius m.	6 jan. 26 augusti 7 & 14 septembris
anastasius pp	18 aprilis
anastasius ep.	26 decemb.
anastasius ep. conf.	20 decemb.
anastasius monachus	11 januarii
anastasius abbas	22 januarii
anastasius presb. cum soc.	11 oct.
anatholius ep.	14 novembris
anatholius episc.	3 februarii
anatholius m	7 februarii
anatholius ep. conf.	16 julii
anatholia & victoria	18 decemb.
auceias m cum aliis 41	18 dec.
anca pro tancha v.m.	10 octobris
andeolus m	11 augusti
andochius presb.	2 aprilis
andreas cretens.	5 julii
andreas m	17 julii
andreas corsinus	6 januarii
andreas	22 augusti
andreæ apostoli reliquiæ translatæ	26 august
andreæ octava	7 decembris
andreas mart.	17 octobris
andreas ep. conf.	26 februarii
andronicus m	25 martii
andronicus & athanasia	27 feb.
andronicus m	4 aprilis
andronicus	9 octobris
angadrigine virg.	14 octobris
angela virg.	3 januarii
angeli custodes	1 martii
angeli proprii festum	28 sept.
angelorum omnium fest.	29 sept.
angelus carm. m	5 maii
angilbertus abbas	18 februarii
anianus ep. conf.	14 junii & 4 oct.
anianus ep. conf. translatus	14 jun.
anicetus	2 septembris
anicetus pp. m	16 & 17 aprilis
anicetus m	12 augusti
anisanus & maxima	1 decembris
anna mater b. v. m.	26 & 28 julii. & 16 septembris
anna m	1 maii
anna & socc.	17 octobris
annon ep. colon. 4, 5 & 24 dec. ejus translatio 29 aprilis. ordinatio 3 martii. de ejus reliquiis 24 maii. brach. transl.	25 august.
annuntiationis fest.	24 martii
anolinus m	24 maii
ansanus m	1 decembris
ansbertus episc. 9 februarii; relato	10 mart. transl. 31 martii & 14 septembris
anscharius episc.	3 februarii
anselmus abb.	18 novemb.
anselmus episc. conf.	18 martii
anselmus ep. cantuar.	21 & 22 ap.
ansimus episc. conf.	13 martii
ansoaldes virg.	24 augusti
ansuinus presb.	7 julii
answerus m &c.	15 & 18 julii
antelmus ep. conf.	26 junii
antheon &c.	14 junii
anthenodorus	9 februarii
anthia	5 junii
anthidius ep. m	17 & 25 junii
anthimus ep. m translatus	23 junii
antigius conf.	14 novembris
antigonus m	23 feb. & 3 martii
antiochus ep.	16 octobris
antipa presb. mart.	20 novemb.
antipas episc. m	11 aprilis
antonia	5 maii & 4 junii
antonius conf. turon.	3 april & 4 maii
antonius cauleas	12 februarii
antonii abb. corpus inventum	11 junii. revelat. 27 junii. translat. 17 martii
antonii translatio	2 aprilis
antonius m	21 augusti
antonius m	10 aprilis
antonius cum sanctino	22 maii
antonius & soc.	13 novembris
antonius monachus	15 martii
antonius conf.	2 septembris
antonius patavinus confess.	13 junii. octava 20 junii. translat. 14 & 15 februarii
antonius peregrinus	30 januarii
antonius presbyter	6 januarii
antoninæ, virg. ursul. transl.	9 jan.
antonina & alexander mm	3 maii
antoninus mart.	13 novembris
antoninus m	22 augusti
antoninus confessor	13 februarii
antoninus &c.	9 augusti
antoninus & soc. mm	18 decemb.
antoninus & soc.	2 septembris
antoninus ep ord. præd.	2 maii
antonomus m	12 septembris
antrogonus m	27 februarii
anysia m	30 decembris
aper cum joanne	8 julii
aper conf.	5 septembris
aphrodisius m	15 martii
apianus episc. conf.	18 martii & 29 octobris
apianus confess.	6 novembris
apollinaris ep.	7 febr. & 26 sept.
apollinaris ep. m	2 octobris
apollinaris m	22 augusti
apollinaris virgo	5 januarii
apollonia m	20 februarii
apollonia matrona	24 decembris
apollonia altera	9 februarii
apollonius m	5 aprilis
apollonius episc. m	19 martii
apollonius conf.	7 julii
apollonius cum mephib. & proculo	14 aprilis
apollonius m	14 februarii
apollonius senator m	7 februarii
apollonius cum sixto	23 decemb.
apollonius abb. hermap.	18 april.
apostolorum divisio	15 iulii
apostolorum petri & andreæ vocatio	27 februarii
apuleius m	11 februarii
apuleus & socii mm.	11 februarii
apurilis m	17 martii
aquilina virg. mart.	29 octobris
aquilinus ep.	29 septembris
aquilinus ep. conf.	18 & 19 octob.
aquilinus ep.	18 iulii
aquilinus m & soc. 14	27 maii
aquilinus ep. col.	16 maii
arandus confess. al. adroldus &c.	20 octobris
arata virg.	11 augusti
aralacus & donata	20 aprilis
arbogastus ep. conf.	20 iulii
arcadius & socc.	12 novembris
arcadius & socc.	12 novembris
arcastus m	1 martii
archadius ep. conf.	1 augusti
archelaus & soc.	15 aprilis
archelaus	22 augusti
ardanus abb.	12 octobris
arecius	4 iunii
aredius abb.	25 augusti
ares & socii duo mm ascalon.	14 decembris
arethas & 500	30 septembris
aretha & socc. mm	24 octobris
arethus abb.	25 augusti
arigius ep. conf.	1 maii
arion m	22 martii
ariones m	23 februarii
ariston m in porta rom.	22 dec.
aristion	17 octobris
aristion conf.	14 iunii
armata m	27 ianuarii
armogastus & soc. mm afr.	4 dec.
arnoldus conf. villarien. al. arnulfus	30 iunii
arnoldus cytharæd.	18 iulii
arnolfus ep.	19 septembris
arnulfus ep. transl.	1 maii
arnulfus ep. m turon.	18 iulii
arnulfus ep. metensis 18 iulii. translatus	16 augusti
arnulfus m. mosonii	3 octobris
arnulfus conf.	20 iulii
arnulfus suessionen.	16 augusti
arnulfus translatus	18 iulii
arnulfus patriarch. hierosolym.	23 aprilis
arnulfus com. holl.	18 septembris
arnulfus episc.	5 aprilis
arnulfus villarien. al. arnoldus	30 iunii
arnulfus ep.	16 octobris
arontius &c mm	27 augusti
arsatius heremita	31 martii
arsicius conf.	8 augusti
arthemas m	25 ianuarii
arthemes m	26 ianuarii
arthemius &c.	2 iunii
arthemia virg. m	16 augusti
arthemia	27 iulii
arthemia m	16 martii
arthemia virg.	25 iunii
arthemius ep. conf.	24 ianuarii
arthemius mart.	20 octobris
arthemius m	27 ianuarii
arthellays virg.	3 martii
arthica virg.	25 iunii
artisius	13 iulii
asafus ep	1 maii
ascensio D. N. J. C.	5 maii
asclas m	8 martii
asclepiades ep. conf.	6 iunii
asclepia	26 augusti
asella virg.	6 decembris
aspaliana virg.	27 decembris
aspatius confessor	1 januarii
assumptionis octava	22 augusti
assumptio 2 B.M.V.	23 septemb.
asterius presb.	11 octobris
asterius presb. m	9 octobris
athalenus m	6 iulii
athanasia	14 augusti
athanasius orthodox.	13 octobris
athanasius abb. conf.	13 decemb.
athelbertus rex	24 februarii
athenodorus ep.	3 iulii
athenogenes m	26 iulii
athoras m	13 februarii
aticus mon.	14 decembris
attala virg. argentinæ	3 decemb.
attalus abbas	10 & 11. martii
attalus m	13 iulii
atticus ep. cp.	10 octobris
atticus mart.	9 novembris
attilanus	5 octobris
attingus conf.	14 novembris
ava virg. in dononio	29 aprilis
auberti episc. elevatio	24 januarii
aucharius & alga	26 aprilis
auctor ep.	9, 10, 11 & 20 augusti
auctor forte victor	15 maii
auda al. anda	18 novembris
auda virg.	18 novembris
audeolus m	3 maii
audifax persa. m	19 januarii
audoënus transl.	1 febr. & 5 maii
audomarus ep. 21 oct. transl.	8 junii
avelsus & valerianus	20 octobris
augustalis episc. forte aug. presb.	7 octobris
aventinus	12 januarii
avertinus diac. conf.	5 maii
aufomia &c.	4 iunii
aufridus episc.	3 maii
augusta	28 iulii
augustalis	7 septembris
augustina virg.	28 iulii
augustinus episc.	16 novembris
augustinus conversus	5 maii. transl. 28 februarii & 11 martii
augustinus angl. ap. cum aliis epp. transl.	13 septembris
augustinus episc.	24 ianuarii
augustus presb. conf.	7 octobris
aviticus &c	23 iunii
avitus episc.	21 ianuarii
avitus sacerd.	14 decembris
avitus abb	23 iunii & 19 decemb.
avitus m	5 februarii
aulanus	31 augusti
aurea virg. paris.	5 octobris
aurea virg.	29 augusti
aurelia & lupus	14 octobris
aurelia virg.	15 octobris
aurelianus m	31 ianuarii
aurelianus episc. conf.	17 iunii
aurelius ep.	25 maii & 14 septemb.
aurelius alias aurelianus	16 junii
aurelius	26 augusti
aurelius & socc.	17 octobris
aureus ep. m.	16 junii
auspicius ep. conf.	8 julii
auspicius episc.	6 junii
austerius presb. al. aster.	20 octobr.
austreberta virgo	7 febr. & 20 oct. invent. 10 octobris.
austregisilus episc. conf.	15 febr.
austremonius ep. conf.	1 & 8 nov. advent. 23 maii
austremon ep mart.	8 novembris
austridinus conf.	15 octobris
austrudis virg.	17 octobris
autbertus episc. abrinc.	18 junii
autbertus ep. camerac.	12 dec. transl. 1 octobris
autbodus transl.	11 novembris
autharius conf.	26 aprilis
auxentius abbas	14 februarii
auxibius episc.	19 februarii
aya comitissa hannon.	18 aprilis
aycadrus alias achardus abb.	17 junii. 15 & 16 septembris

B

Babilla virg.	6 octobris
babilonius diac.	5 februarii
babolenus abb. conf.	26 iunii
bacho ep. transl.	5 decembris
bademus archimandrita	8 aprilis
badulphus abb.	17 iunii
baianus ep. conf	20 iunii
balbina virg. an sabina,	6 octobris
balda virg.	9 decembris
baldegundis abbatissa	10 februar.
baldomerus translat.	8 decembris
baldredus episc. conf.	6 martii
balduinus archidiaconus martyr.	8 ianuarii
baldulfus confess.	2 ianuarii
baldus conf.	7 novembris
balsimius &c mm	16 augusti
balthasar rex ex 3 magis	11 ian.
baltherius presb. conf.	6 martii
bandaridus ep. conf.	1 augusti
bantus conf.	31 julii
barachisius m	29 martii
barbara	4 & 5 decembris. ejus octava 11 decembris. translatio 12 februarii. secunda translatio 7 iunii. aliæ translationes 8 iulii & 4. septembris
barbarus m	14 maii
barbatianus presb. conf.	29 & 31 decembris & 2. ianuar.
barbatus episc. conf.	19 februarii
barbianus confess.	2. ianuarii
bardus alias bardo ep. confessor.	10 iunii
barctwardus & dictwardus	25 maii
barlaam & iosaphat	27 novembr.
barlaam eremita	2 aprilis
barnulphus ep.	19 iulii
barreas ep.	25 septembris
barsanophius abb. conf.	13 sept.
bartholomæi vig.	23. Aug. transl. 13, 17 & 18 iun. 25 octobr. & 9 decembris
basileus & soc. mm antioch.	21 novembris
basileus presb. m	22 martii
basileus antioch.	22 decembris
basileus cum epitico	23 maii
basileus ep. amaseæ	26 aprilis
basileus ep. m.	7 martii
basilia	16 aprilis
basilianus cum theotimo	18 dec.
basilianus m	11 februarii
basilianus alter m	11 februarii
basilides &c. mm	28 iunii
basilides m	9 iunii
basilica aquisgranen. decicata	17 iulii
basilica luciani m dedic.	10 iunii
basilica petri & pauli dedicata in blandin.	31 augusti
basiliscus m	3 martii & 22 maii
basilissa virg.	10 iunii
basilissa v. m	6 ianuarii
basilissa trever	20 maii
basilius ep. conf. translat.	14 iunii
basilius cartusiensis	14 iunii
basilius ep. antioch.	27 novemb.
basilius magnus elevatus	14 iunii
basilius episcopus parii.	12 april.
basilius confessor	28 februarii
basilla virg.	11 iunii & 29 aug.
Basinus episc. conf.	4 martii
basolus conf.	26 novembris
bason conf.	7 maii
bassa m	21 augusti
bassianus episc conf.	19 ianuarii
bassus & socc.	20 novembris
bassus m	19 martii & 13 decemb.
bassus m forte vasius	16 apr.
bathildis reg.	30 ianuarii
baudelicus m	26 iunii
baudelius m	14 iunii
bavius alias bainus ep. conf.	20 iun.
bavo elevatus & transl.	1 augusti. translatio alia 10 maii
beanus ep. conf.	16 decembris
beanus	26 octobris
beata virg.	29 iunii
beatrix Cartusiensis	13 februarii
beatrix	29 iulii
beatrix atestina	10 maii
beatus, benignus & socc.	25 oct.
beatus presb. conf.	26 iulii
Beda	10, 26 & 27 maii
beda & deodatus confess.	25 apr.
beganus abbas	4 aprilis
begga	17 decembris. transl. 7 iulii
begha virg. confluentiæ	31 oct.
beletius m	11 februarii
belinus m. ep. paduan.	26 nov.
belixenda	13 octobris
belladius	31 augusti
bellianus m	30 ianuarii
benedicta & cecilia abb.	16 nov.
benedicta virg.	29 iunii
benedictæ & felicitatis m m transl.	2 martii
benedictus &c. mm	25 augusti
benedictus m cum felic.	27 sept.
benedictus m	17 iulii
benedictus presb. m	25 novemb.
benedictus & zoerardus	1 maii
benedictus conf.	24 octobris
benedictus alter monachus	21 mar.
benedictus transl.	4 decembris
benedictus ep.	15 iulii & 16 octob.
benedictus pp	7 maii
benedictus I pp. conf.	24 aprilis
benedict. abb. octava	18 iulii
benedictus & placidus	6 maii
benedict. abb. vigilia	20 martii
benedictus abb.	12 ianuarii
benedictus avenion.	17 maii
beneventani fratres 12 m m.	1 & 2 septembris
benjamin m	4 aprilis
benigni presb. & m translatio	17 februarii
benignus presb.	2 aprilis
benignus & beatus & socc.	25 oct.
benignus & soc. m m	1 maii
benignus	2 aprilis
benignus	31 iulii
benignus ep. conf.	20 novembris
benignus conf.	31 octobris
benignus ep.	3 novembris
benignus ep. m.	28 iunii
benignus ep. carnot.	28 iunii
benignus m	6 iunii
benignus m	3 aprilis & 2 novemb.
benignus m transl.	12 novembris
benignus diac.	6 junii
beon m	19 septembris
beracius episc.	15 februarii
berardus m maroch	16 ianuarii
berarius al. betharius ep. c.	16 oct.
bercarius abb. mart	1. septembr. 15 & 16 octobris
beregisus abb.	2 octobris
berentgerus presb.	6 novembris
berlendis virgo	3 februarii
berlendis elevata transl. cum soc.	2 maii 7 septemb.
bernardinus minor	20 maii
bernardinus al. bernardus	18 maii
bernardinus transl.	17 maii
bernardin. octava	27 maii
bernardinus can reg.	15 maii
barnardus patriarcha	10 novemb.
bernardus abb.	20 augusti
bernardus archiepisc.	23 januarii
bernardus ep. dienses	17 decemb.
bernardus ep. nazaren.	29 nov.
bernardus ep. al. berwaldus	20 novembris
bernardus ep parmen.	4 decemb.
bernardus conf. bellev.	28 aprilis
bernardus in monte jovis	16 maii
bernardus erem.	17 iunii
bernoldus ep.	19 iulii
bertellinus erem conf.	9 septemb.
bertha	1 maii
bertha mart.	16 octobris
bertha	4 iulii
bertha vid.	3 iulii
bertharius m	6 iulii
berthasius conf.	1 augusti
bertholdus conf.	29 martii
bertilia elevata	14 septembris
bertinus abb.	16 iulii
bertinus m	11 iulii
bertinus translatus	16 iulii
bertinus elevatus	2 maii
bertinus elevatus	16 iulii
bertrada virg.	5 februarii
bertualdus ep.	20 novembris
bertuinus ep. conf.	11 novembris
bertunius m	10 iulii
bertulfi & guduali advent.	3 dec.
bertulfus conf.	5 febr. 22 jan. 21 februar. 19 maii & 19 augusti
bertwaldus archiep.	9 ianuarii
berwardus ep. c. translat.	16 aug.
bessarion	6 iunii
bevagius ep.	19 octobris
bigarius &c mm	25 junii
bilhildis vid.	27 novembris
bilibaldus epis. c	7 julii
birgitta vid.	23 julii transl. 28 maii
birgitta canoniz.	7 octobris
birinnus ep. c.	3 dec. transl. 4 sept.
birnstanus al. brunstanus ep.	4 nov.
birona m	8 martii
bitunus m	14 iunii
blanus ep. conf.	10 augusti
blandina m	31 ianuarii
blandinus conf.	1 maii & 29 sept.
blandus conf.	29 septembris
blasius m ep.	2 & 3 februarii
blesilla matrona	22 ianuarii
bodardus conf.	25 iunii
bodo ep.	11 septembris
bodo conf.	28 octobris
boëtius conf.	7 decembris
boisilus conf.	7 iulii
bolulfus ep. conf.	17 iunii
bona virg. mundicorda	12 sept.
bonaventura ep. conf.	13, 14 & 16 iulii. transl. 14 martii. octava 20 iulii
bonifacius papa	4 septembris
bonifacius m	19 iunii
bonifacius episc.	19 februarii
bonifacius episc.	16 martii
bonifacius pp.	25 maii
bonifacius & felix rom.	29 dec.
bonifacius m romæ	14 maii
bonifacius ex theb.	23 septembris
bonifacius papa	24 & 25 octobris
bonifacius papa conf.	12 novemb.
bonifacius ep. ferent.	14 maii
bonitus ep. conf.	23 iunii item 6 iunii
bonosius episc. conf.	17 februarii
bonus presbyter	27 iulii
bonus forte bovus vel bobo	22 maii
bonus latro	5 maii
bonus &c.	2 augusti
boso presb. conf.	4 martii
botuidus m	28 julii
botulfus abb. conf.	17 junii
botulphus alias gundulphus episc. confess.	17 iunii
bova & doda virgg.	24 aprilis
borghwaladri episc. translatio	19 januarii
brambertus conf.	23 augusti
brandanus episc conf.	7 aprilis
brandanus abb.	16 maii & 14 iunii
brigida virg.	14 iulii
briocus episc.	1 maii
briscanus episc. conf	4 novemb.
brito episc.	5 maii
britta virg. m	14 januarii
brocardus prior carm.	2 septemb.
bruno fund. cartus.	6 octobris
bruno puer	5 maii
bruno alias brunus ep. c.	18 julii
bruno episc.	11 octobris
brunolphus episc. conf.	30 juili
bucilus episc.	6 februarii
buddocus episc. conf.	5 maii
burchardus ep.	14 octob. transl. 21 novembris
burgundofora abbatissa	3 aprilis
busyris m	21 januarii
buthelmus conf.	17 junii

C

Cacra & socc. mart.	16 octobris
cadocus confessor	24 januarii
cælestina virg. m cum aliis 800	6 aprilis
cælestinus papa	7 aprilis
cælestinus papa	8 aprilis
cælestinus papa	6 aprilis
cælestinus pp.	9 aprilis
cælestinus abbas	6 aprilis
cælestinus cum saturnino	31 dec.
cælestinus & socc.	4 maii
cælestinus & saturus	12 octobris
cælestinus pp. c. inventus	7 junii
cælestinus m inventus	6 junii
cælestinus coronatus	29 augusti
cælestinus	21 januarii
cælestis ep.	14 octobris
cæsarius	5 novembris
cæsarius ep. conf.	27 augusti
cæsarius &c. de 11000 transl.	6 oct.
caletricus ep. carn. invent.	7 oct.
cajus episc.	20 februarii
cajus al. gagius & soc. mm	13 maii
calepodius m	1 maii
calimerus pont. m	31 julii
calixta romana	23 maii
calixtus papa	27 martii
calixtus papa m	8 aprilis
callinicus m	29 julii
calliopius m	7 aprilis
callistes m	6 februarii
callistratus & soc. mm	27 septemb.
calocerus m	11 feb. & 18 aprilis
calocerus episc.	11 februarii
calogerus	18 iunii
caluppanus presb. erem.	3 martii
camasius &c.	4 junii
camelianus antistes	22 martii
camelianus ep. conf.	28 iulii
camerinus m	18 martii
caudanus ep.	15 aprilis
candida virg.	29 augusti
candida virg. & alii mm	1 decemb.
candidianus m	16 januarii
candidus m	12 ianuarii
candidus m	10 & 11 martii
candidus &c.	15 junii
candidus ep.	1 decembris
canidius m	21 ianuarii
canion pro conon cum filio al. ep.	25 maii
conon & eumenus	27 octobris
cantianus &c. mm	15 iunii
cantius &c.	14 junii
canutus m	10 julii
capanus m cum aliis	26 martii
caprasius m	6 octobris
capitulinus m	8 martii
cappella regia dedic. paris.	26 ap.
carcellaus & soc.	15 april.
carentius ep.	18 maii
carisius m	6 martii
carissimus cum dulcissimo	19 aprilis
carilefus conf.	8 junii
carinianus m	23 februarii
carolomannus	16, 17 & 21 aug.
carolus magnus imp.	28 ianuarii
carolus magnus imp. transl.	27 julii
carolus comes flandriæ	2 martii
carpasius m fortasse fictus	24 nov.
carponus m	27 augusti
carpophorus &c. mm	7 augusti
carpophorus presb. & soc. mm	12 decembris
carporus m	23 februarii
carpus m	12 aprilis
casaria al. cæsaria V. m.	8 &9 dec.
cassianus m	15 julii
cassianus episc. m	28 junii
cassianus episc. conf.	5 augusti
cassianus episc.	26 martii
cassianus cum agricola	3 decemb.
cassianus &c mm	10 junii
cassius ep.	29 junii & 22 octobris
cassius, victorianus &c.	5 maii
cassius & victorinus	16 & 18 maii
cassius & soc. mm transl.	2 maii
cassius narnien. & soc.	10 octobris
castola m	28 ianuarii
castolus m	12 ianuarii
castor m.	17 martii
castor m	16 martii
castor m	28 martii
castor presb. confess. eremit.	13 februarii transl. 12 novembris
castor ep. conf.	21 septembris
castor, victor &c. afr.	28 decemb.
castrensis episc conf.	11 februarii
castula m.	15 feb. & 25 martii
castula m	15 februarii
castricianus ep. conf.	1 decembris
castulus & soc.	30 novembris
castulus & agratus ep. c.	15 octob.
castulus translatus	13 julii
casturus & agratus ep.	14 octobris
castus m	6 martii
castus m	3 martii
castus ep. mart	6 novembris
castus & æmilius	23 maii
cataldus ep. conf.	10 maii
cathaldus ep. conf.	8 maii
catharina senensis	29 apr. & 3 maii
catharina v. m.	25 novembris translat. 10 junii. ejus octava 2 decembris
catharina vidua & virgo	22 mart.
catharina abb.	24 martii
catholinus ep.	15 iulii
cathuinus ep. conf.	31 julii
catillus episc.	8 martii
catulinus & soc.	23 aprilis
catulinus diacon.	16 julii
catulla	10 novembris
catulla matrona	31 martii
ceddas episc.	2 martii
cecilius	17 novembris
celendrides	14 decembris
celerina	3 februarii
celerinus ep. conf.	7 maii
celerinus episc. m cum soc.	2. feb.
celestus & saturus	12 octobris
celiniæ translatio	5 aprilis
celianus m	27 januarii
celsa & nonna elevat.	2 maii
celsinus presb. conf.	25 octobris
celsus archiepiscopus	6 aprilis
celsus m	28 julii
celsus episc conf.	4. januarii. invent. 23 februarii
celsi & nazarii reliquiæ	6 novemb.
celsus puer m	6 januarii
cenanus episc.	8 martii
censorianus m	28 januarii
ceolfridus abb. conf.	25. septemb. & 26 Octobris.
ceratus m	6 junii
ceraunius ep. paris.	27 & 30 sept.
cerbonius ep.	10 & 17 octobris
cerbonus & socc mm	4 maii
cessator ep. & conf.	15 novembris
cetheus ep.	13 junii
ceverus an serenicus conf.	7 maii
chæremon cum plurimis socc.	22 decembris
chaidocus & soc. conf	20 maii
charalampus m	10 februarii
charitas	25 decembris
charitine	5 octobris
chariton	25 decembris
chariton conf.	28 septembris
chariton episc. m	7 martii
cheugenius al. theogenes	3 octobris
chillenus	28 octobris
chionia virg m.	1 aprilis
chorentinus ep. aquil.	1 maii
chorinta m	20 februarii
chrysantianus m & 90	17 februarii
chrysantus	25 octobris
chrysantus & daria	12 aug. & 29 octobris 29 novemb.
chrysogonus mart.	23 februarii & 31 maii
chrysolius m	7 & 8 februarii
christes m	6 februarii
christi sanguis	9 novembris
christi imago deportata	16 augusti
christi initium prædicationis	1 apr.
christianæ adv. teneramund.	7 sept.
christiana virgo elevata	17 junii
christicolus conf.	18 januarii
christina stumbelen.	6 novembris
christina virg. m	10 maii
christina mirabilis virg.	24 julii
christophorus m	19 augusti
chromatius episc. conf.	11 augusti
chumbaldus conf.	8 februarii
cilina virg. al. celina	21 octobris
cilinia	21 octobris
ciriacus m	13 februarii
cirinus cum soc. m	15 septemb.
cirinus m	24 martii
cisellus m	18 martii
clara virg.	12 aug. octav. 19 aug. transl. 2 octobris
clarentius ep.	25 aprilis
clarus episc. con.	10 octobris
clarus presb. m	3 novembris
clarus m	18 julii
clarus abbas	1 januarii
classicus m	18 februarii
claudia matrona	12 januarii
claudia mater eugeniæ	27 dec.
claudianus & socc.	24 octobris
claudianus m	28 febr. 3 martii & 5 aprilis
claudio m	3 januarii
claudius episc.	1, 5 & 6 junii
cladius m	19 febr. & 20 martii
claudius &c. mm	21 junii
cladius &c mm	10 augusti
clemens metensis	23 & 24 nov.
clemens & socc.	9 novembris
clemens	23 januarii
clemens ep.	15 septembris
clemens ep. transl.	1 maii
clemens conf.	31 augusti
clemens presb.	20 januarii
clemens	19 decembris
cleonicus m	3 martii
cleopatronia filia dac.	8 martii
clerilicianus m	30 januarii
clerus diac. m	14 januarii
cletus & anaclet.	26 aprilis
cletus p p.	25 aprilis & 12 julii
clonas m	1 martii
clodulphus ep. conf. transl.	8 iunii & 8 septemb. 11 decembris
clothsendis virg.	30 junii
clusius m	6 aprilis
codratus apost.	21 septembris
codratus & socc. mm	10 martii
coemgenus conf.	3 junii
cointa virgo m	15 januarii
collegius diaconus m	18 martii
coleta clarissa	6 martii
colloquillus rex.	16 martii
colmannus ep. conf.	18 feb. & 7 jun.
colmannus abb.	18 junii
colomannus m	31 aug. & 13 oct.
colomerus ep m	2 octobris
colorianus m	8 julii
columbanus	23 novemb.
columbanus alt. discip.	21 novemb.
columbanus monach.	24 octobris
columbanus abb.	13 novembris
columbanus abb.	19 octobris
columbus abb.	20 decemb.
cominius m	1 maii
conallus epis.	8 martii
conceptio B. M. V. alias sanctificatio ejus octava	8 decembris 15 decembris
concessus m	9 martii & 9 aprilis
concessus m & soc.	8 aprilis
concordius cum navali	15 decem.
concordius & alii 5 rav.	16 decem.
condedus	21 octobris
condedus m	11 martii
congallus abb.	10 maii
conganus abb.	13 octobris
congarus c. bathonien.	27 nov.
congellus abbas	10 martii
congregatio septuaginta apostolorum	4 ianuarii
connexus m	8 aprilis
conon monachus	28 martii
conon m cum filio	20 maii
conradus seu cuno m	1 junii
conradus epis. c.	26 novembris
conradus ep. m	1 julii
conradus	3 augusti
consortia virg.	22 & 23 junii translat. 13 martii
conta	2 augusti
contentus epis.	19 januarii
constantia reg. virg. m inventa	21 junii
constantia virg.	18 feb. & 25 iunii
constantina virg. m	18 februarii
constantinus conf. m	11 martii
constantinus rex scotiæ m	13 mar.
constantinus mag. imp.	21 & 22
constantius c. carthus.	11 martii maii & 14 julii
constantius m	26 martii
constantius epis. c.	29 januarii
constantius benevent.	15 sept.
constantius & felicianus	1 sept.
constantius ep. ancon.	23 sept.
constantius ep.	14 maii
constantius ep. aquin.	23 sept.
constantianus abb.	1 decemb.
convallus cum mauchar.	28 sept.
corbinianus ep. conf.	8 septemb. translat. 20 novembris
corcodemus	3 maii
cordula virg. mart.	22 octobris ejus invent. 14 februarii
corentinus ep.	1 maii
corinthia virg.	9 maii
cornelia m	31 martii
corona m	21 februarii
corona m	20 februarii
corona m	24 martii
corona virgo	24 aprilis
corona virgo	1 januarii
corona Domini suscepta	10 aug.
corona spinea suscepta	11 augusti
cosmas conf. erem.	2 septembris
cosmas & damianus transl.	10 maii
crescentianus m	19. maii 22 nov. & 8 decembris
crescentianus &c.	4 augusti
crescentius subdiaconus zenobii	19 aprilis
crescentius & libosus	29 decemb.
crescius mart. & socc.	24 octobris
criduana virg. m	10 martii
crispina virg.	3 decembris
crispinella	27 junii
crispinianus &c.	27 junii
crispinus m	20 junii
crispinus & socii martyris afr.	3 decembris
crispinus ep. conf.	7 januarii
crispola virg. ign.	27 maii
crispulus m	10 junii
crispulus &c.	11 junii
crispus	27 junii
critullinus	31 julii
cromatius	11 augusti
cronanus episc.	8 martii
crotildis	3 junii
crucifixio christi	25 martii
crucif. imago	9 novembris
crucis &c. paris.	30 septembris
crux suscepta helnone	15 aprilis
crucis triumphus	16 julii
cryptarum dedicatio	1 junii
culanus episc.conf.	18 februarii
cunibertus translatus	5 septemb.
cunegundis virg.	4 maii translat. 4 septembris
cunegundis &c. virg.	10 junii
cunegundis translata	9 septembris
cunera virg. m	12 junii
cunera virg. mart transl	28 octob.
cunibertus ep. conf.	4 novembris
cunibertus ep.	10 novembris
cunibertus ordin.	25 septembris
cuno seu conradus m	1 junii
curcodemus transl.	4 maii
currentius m	18 martii
cuthbertus	20 septembris
cuthbertus translatus	4 septembris
cutburgis virg.	31 augusti
cutburga virg.	31 augusti
cuthmannus ep.	8 februarii
cutias m filius claudii	18 februarii
cyprianus m	13 julii
cyprianus m	12 aprilis
cyprianus m	11 julii
cyprianus	14 julii
cyprianus abb.	19, 20 & 21 dec.
cyprianus translatus	1 junii
cyriaca m	7 julii & 21 augusti
cyriacus episc. m	31 januarii
cyriacus m	12 januar. & 8 februar.
cyriacus diacon.	27 martii
cyriacus ep.	8 augusti
cyriacus	18 junii
cyriacus anach.	29 septembris
cyriacus translatus	8 augusti
cyriacus m	3 januarii
cyrillus ep. trev.	19 maii
cyrillus episc. hierosol.	18 martii
cyrillus episc. m	8 martii
cyrillus presb. conf.	6 martii
cyrillus diac.	9 julii
cyrillus diacon. & soc.	29 martii
cyrillus &c.	22 julii
cyrinus ep. &c. mm	4 junii
cyrinus m	27 martii
cyrus m	3 januarii
cyrus & joann. report.	2 junii

D

Dacianus	4 iunii
dada, maximus &c. mm	28 april.
dagobertus rex	20 jan. & 11 sept.
dagobertus	23 & 24 decembris
dalmatius ep. mart.	13 novemb.
daluath ep. conf.	24 octobris
damianus mil. m	12 februarii
damasus m	18 februarii
daniel proph.	11 decembris
daniel abb.	21 julii
daniel stylita	11 decembris
daniel m	3 januarii
daria & chrysantus mm	25 octob.
daria virg.	19 julii
dasius conf.	4 octobris
dativus m	11 febr. & 4 martii
dativus & soc. mm	18 maii
datius episc.	14 januarii
datus ep. conf.	3 julii
david	26 junii
david monachus	11 decembris
david eremita	29 decembris
david episcopus	1 martii
decentius m	19 februarii
decentius ep. conf.	26 junii
decimavus m	30 augusti
dedic. eccl. flor. m floris	25 mart.
dedicatio ecclesiæ traject.	22 julii
deicolus abbas	18 januarii
demetria m	13 jauuarii
demetrius m	9 aprilis
demetrius	14 augusti
demetrius mart	18 aug. & 26 octob.
demetrius m	18 augusti
demetrius & soc. mm	11 maii
demetrius cum soc. m	19 septemb.
demetrius & ammonius	10 sept.
demetrius & honorius	21 novemb.
dentlinus puer 7 annor.	16 martii
dentlinus	14 julii
deodatus	26 junii
deodatus	24 aprilis
deodatus pp. conf.	26 junii
deodatus ep. conf.	19 junii
deodatus ep. conf.	15 octobris
deodatus cum beda	25 aprilis
deodatus translatus &c.	2 junii
dercangota virg.	21 februarii
desideratus ep. conf.	11 februarii 8 maii, & 26 iulii
desideratus presb. conf.	30 aprilis
desiderius ep.	19 octobris
desiderius ep. conf.	27 octobris
desiderius ep. conf.	15 novembris
desiderius m cum januar.	7 sept.
desiderius ep. m al. invent.	17 sept.
desiderius m vienn.	23 maii
desiderius episc. m	13 martii
dethmarus conf.	9 novembris
deusdedit ep. conf.	15 julii
diaconus m	9 aprilis
dictwardus cum barctward.	25 maii
didymus eremita	11 aprilis 3
didymus erud. vir	22 decembris
didymus conf.	5 aprilis
didymus m	20 februarii
dieronus m	22 martii
dietgrus abb.	7 iunii
digna cum emerita	23 septembris
dignus & soc. mm	18 decemb.
dignus conf.	19 decembris
diluvii commemoratio	12 aprilis
diocletianus & soc. mm	16 maii
diodorus m	23 februarii
diodorus m	6 martii
diogenes	3 augusti
diogenes m	3 iunii
diogenes &c. mm.	17 iunii
diogenes m	3 ianuarii
diogenes	7 aprilis
diogenes	26 iunii
diogenes m	16 & 17 iunii
diolinicius m	5 decembris
diomedes m	16 augusti
dion m	27 februarii
dionysia virgo m	22 februarii
dionysius m	24 martii
dionysius m	16 & 17 martii
dionysius m	27 & 28 februarii
dionysius m	1 aprilis
dionysius &c m m.	21 iulii
dionysi. & alii m m afr.	7 decemb.
dionysius episc. m	18 februarii
dionysius ep. th. discip.	21 dec.
dionysius episc.	18 novembris
dionysius episc. vien.	8 maii
dionys. episc.	22 martii
dionysius alexandrin. ep.	9. febr.
dionysius ep. antioch.	8 octobris
dionys. areopagitæ corpus detectum	9 iunii
dionysius & soc. inventi parisiis	22 aprilis
dionysius cum felice	14 septemb.
dionysius rem. &c.	9 octobris
dionysius cartusianus	12 martii
dionysius	1 februarii
dionysii paris. vigilia	8 octobris
dedicatio ecclesiæ s. dionysii	24 februarii
dioscorus m	17 junii
dioscorus abbas	9 aprilis
diostorus m	17 iunii
disibodus conf.	8 septembris
disibodus ep. conf.	8 iulii
divinicus ep.	13 novembris
divitianus ep. conf.	28 octobris
dius	19 iulii
doctores 50 s. catharinæ	13 nov.
doda cum bova	24 aprilis
doda clodulfi mater	8 septembris
dodo abb.	31 iulii
dodo conf.	29 octobris
dodo monach. depositus	28 oct.
dodovaldus presbyter	7 decemb.
domestus &c. mm.	16 iunii
dometius m	7 augusti
domitius ep. conf.	23 & 24 octob.
dominicus conf.	4 augusti transl. 24 maii
dominicus abbas	22 ianuarii
dominicus loricatus	14 octobris
dominicus calciaten.	12 maii
dominicns silensis	20 decembris
domitianus ep.	7 maii
domitianus	4 iulii
domitianus ep. confess.	9. augusti transl. 15 iunii
domitianus episcopus	10 januarii
domitianus conf.	22 iunii
domitianus forte dominicus abb.	20 decembris
domitianus & socii mm.	11 martii
domnes m	28 ianuarii
domnica	8 ianuarii
domnina m	23 & 24 augusti
domninus m	5 decembris
domninus mart.	4 novembris
domninus m	23 augusti
domninus &c. mm	16 augusti
domninus m de 72 in ital.	17 apr.
domninus & socii	5 novembris
domninus ep. conf.	3. novembris
domninus	10 octobris
domnini corpus susceptum	21 jul.
domnolenus conf.	25 iunii
domnolus ep. cenoman.	16 maii
domnolus ep. conf.	16 iunii
donanus abbas	13 aprilis
donata, paulina &c.	31 decembris
donata cum aralaco &c.	20 aprilis
donatianus ep. conf.	7 augusti
donatianus ep.	14 octobris translat. 30 augusti
donatianus ep.	7 maii
donativus m	26 februarii
donatus m cum ducentis quadraginta	11 aprilis
donatus & quatuordecim socii martyres	1 martii
donatus & soc.	15 novembris
donatus m	9 aprilis
donatus m	12 februarii
donatus m	27 martii
donatus m	3 martii
donatus m	25 februarii
donatus m	22 februarii
donatus m	3 aprilis
donatus m	13 martii
donatus m	6 aprilis
donatus	9 novembris
donatus	14 julii
donatus cum hilario	31 decembris
donatus & vitalis	19 aprilis
donatus ep. m	4 iulii
donatus ep. con.	22 octobris
donatus ep. con.	7 augusti
donatus & socc.	15 novembris
donatus & soc.	9 septembris
donatus & socii	6 novembris
donatus cum zenone rom.	31 dec.
donatus & drusus	24 decembris
donatus & eleutherius epp.	6 sept.
donus cum marciano	17 aprilis
doranus ep.	2 novembris
dorothea	30 octobris
dorotheus & soc. combusti	30 apr.
dorotheus & severus mm	24 oct.
dorotheus ep m	5 iunii
dorotheus	2 iunii
dorymedon cum troph. &c.	19 sep.
draconius abb.	9 martii
drausius episc con.	5 martii
droctoveus transl.	25 aprilis
drogo con.	16 aprilis
drusus cum donato	24 decembris
dubitatus & socc.	17 novembris
duchatus episc. con.	8 martii
dugene &c.	17 iunii
dulas m	15 iunii
dulcardus con.	24 & 25 octobris
dulcidius ep. agen.	6 octobris
dulcissimus & carissimus mm	19 ap.
dunstamus ep.	19 maii
dympna v. m.	15 & 30 maii

E

Eadbrechtus	6 maii
eadburga virg.	18 julii
eadipa virgo forte editha	16 sept.
eadnoc hus mart.	19 octobris
eadrius abbas	17 iunii
eadwoldus con.	30 augusti
eanswida	31 augusti
ebba virg.	23 augusti
ebbo ep con.	20 martii & 27 aug. translat. 15 februarii
ebidius ep. mart.	22 octobris
ebraisilus, ebrigisilus ep. c.	31 aug.
ebrulfus con.	25 iulii, & 30 dec.
ebrulfus ep.	26 decembris
edeldrutha virg.	17 octobris
edeltrudis virgo	29 octobris
edeluoldus ep. con.	1 augusti
edanus episc. con.	31 ianuarii
edburga, eadburga virg.	15 junii
edictus & socc. mm	13 & 14 nov.
edilburga virg.	7 iulii
ediltrudis virg. reg.	23 iunii
edidinia al. celinia	21 octobris
edippa virg.	12 septembris
editha reg. virg.	16 septembris
edmundus ep. c.	16 nov. tra. 9 iun.
edmundus rex translat.	30 martii
edmundus rex m	20 nov. transl. 29 aprilis. repræsentat. 16 maii
eduardus rex m	18 martii transl. 13 februarii & 20 iunii
eduardus rex angliæ	5 ianuarii. transl. 13 octobris
egberechtus mon. presb. al. egbertus	24 aprilis
egbertus ep. trev.	18 septembris
egenburga virgo	12 aprilis
egidius s. franc. discipulus	2 martii
egwinus ep. conf.	11 jan. & 30 decembr. transl. 10 septembris.
einberth virg.	16 septembris.
elaphius ep. con.	19 augusti
elasicus m	18 februarii
eldradus abbas electa virg.	13 martii 18 & 27 novembris
eleuchadius archiep.	14 februarii
eleusius	7 aprilis
eleutherius vel deuterius c.	21 iulii
eleutherius abb.	6 septembris
eleutherius ep.	5. iunii & 26 aug.
eleuherius ep.	20 & 21 februarii
eleutherius m reatin	24 novembris
eleutherius pp.	25 & 26 m & 6 s.
eleutherius & soc. 833.	23 dec.
eleutherius & soc.	27 septembris
elfegus ep. m. in in cantia alias alfeg.	19. aprilis
elfragus episc. con.	12 martii
elgiva transl.	18 maii
elias proph.	17 juni, 19 & 20 iulii
elidius ep.	12 iunii
eligius ep. ejus ordinatio	19 sept. & 2 decembris. 14 maii. transl. 25 junii.
elegius conf. an eligius	31 decemb.
eliphius mart.	21 iunii, 16 & 17 octobris
elisabeth mater j b	24 aug. & 11 d.
elizabeth vid.	19 nov. transl 2 maii
elisabeth virg.	18 iunii
elisabeth thaumaturga	24 aprilis
elisæus proph.	29 augusti
elladius ep.	8 maii & 31 augusti
eloquius presb. con.	8 octobris
eloquius abb.	3 decembris
elphegus episc.	12 martii
elpidius abb.	2 septembris
elzearius c.	27 & 28 septembris
emanus & soc. carnot.	16 maii
emebertus episc.	15 ianuarii
emericus dux, c.	3 sept. 4 & 5 nov.
emerita cum digna	23 septembris
emerita soror lucii	3 decembris
emeritus &c.	11 iuni
emeritus cum sammono	12 dec.
emigdius ep. m	5 augusti
emilianus con.	8 ianuarii
emilianus m	27 ianuarii
emilianus m	9 februarii
emmia virg.	6 octobris
encratia virg. & soc.	16 & 18 apr.
engelbertus ep.	7 novembris
engra virg. m	24 augusti
enolich con.	17 iunii
ensuitha virg.	31 augusti
eoaldus ep. con.	6 & 7 iulii
eobanus ep. m	26 iulii
eocus vel leocus m	7 martii
eodicius ep.	23 octobris
eoldus episc.	14 ianuarii
epagatus & socc. mm	28 maii
ephebus m	14 februarii
ephrem monachus	9 iulii
ephrem episc. m	7 martii
epicticus vel epictetus m	8 iulii
ephigenia virg. abb.	24 septemb.
epimachus mart.	31 octobris
epimachus m	20 februarii
epion presb. conf.	12 & 15 octob.
epion m	26 februarii
octava epiphaniæ & festi trium regum	13 januarii
epiphanius ep. constant.	15 maii
epiphanius episcopus	22 januarii
epiphanius episc. & alii 14 mm	6 aprilis
epipodia m	13 martii
epipodius & alexander	24 aprilis
epistemes & galaction mm	5 nov.
epiticus & basileus	23 maii
eptadius conf. translatio	24. augusti. 15 aprilis
equitius abbas	7 martii
eraclianus ep.	24 octobris
eraclius & soc.	4 decembris
eraclius ep. con.	14 iulii
eraclius m	12 februarii
eraclius	31 augusti
eraclius	11 octobris
eraclius & socc. mm fulgin.	27 apr.
erasmus ep m.	1, 2 & 3 iunii
erastus & socc.	10 novembris
erchenwaldus ep. con.	30 aprilis
erembertus ep. con.	30 aprilis & 14 maii
eremitæ 5 pragen.	12 novembris
erendrudis virg.	30 junii
ereticia virgo m	10 martii
erhardus transl.	8 octobris
ericus rex m 18 maii. ejus translatio	24 ianuarii
erkenbodus epis. & con.	12 aprilis
erckenwaldus epis.	30 aprilis
ejus translatio	14 & 17 novembris
erklotus mart.	15 octobris
ermegardis	10 novembris
ermelindis virgo	29 octobris
ermelina virgo	9 augusti
ermengaudus epis.	1 novembris
ermenildis regin.	13 februarii
erminus epis. elevatus	2 & 25 aprilis 26 octobris
ermonhilda virgo	13 februarii
eroius m	7 martii
eruagindus con.	17 septembris
esdras proph.	11 iulii
esichius m	27 maii
esichius epis. c.	16 martii
esichius al. eusitius bituric	27 nov.
eskillus ep. m	16 octobris translat. 9 januarii
esther regin.	1 iulii
etbinus abbas	19 octobris
ethelbertus	20 maii
ethelburga virg.	11 octobris
ethelfleda al. etelfreda	23 octob.
ethelreda virgo	17 octobris
ethelretus & ethelbritus mart.	17 octobris
ethelwaldus ep. c.	1 augusti
ethelwoldus rex	11 jan. & 12 aug.
etherius ep. c.	14 iunii
ethermanus ep.	2 decembris
ethernasius con.	22 decembris
etianus epis.	11 februarii
etto epis.	10 julii
evagrius	2 aprilis
evantius ep. augustod.	12 sept.
evaristus papa m	26 & 27 octobris
evaristus pp. &m	23 decembris
evasius ep.	1 & 2 decembris
evasius	5 junii
eubertus epis. con.	1 februarii
eubulus m	6 martii
eubrachius	10 octobris
eucarpius & soc.	27, 25 septemb.
eucarpus m	13 aprilis
eucharistus cum soc.	12 octobris
euharius ep. mart.	27 octobris
eucharius ep. & 72 trev.	8 & 9 dec.
eucherus con.	11 augusti
eucherius episc.	8 januarii
eucherius episc. con.	27 martii
eucherius episc. con.	20 februarii
eudocia m	1 martii
eudoaldus episc.	8 februarii
eudocimus	31 iulii
eudoxus al. marianus cum socc.	5 septembris
evellius m	11 maii
euentius episc.	3 februarii
everardus mil. conf. 16 decembr. translat.	12 decembris
evergisilus ep. m.	14 septembris
euergislus ep. mart.	24 octobris
euergislus ep.	2 novembris
evergislus episc. con. vel translato	28 martii
everildis virg.	9 julii
evermarus m ex theb.	2 maii
evermarus m	1 maii
eufemia & sociæ	3 septembris
eufenissa m	3 martii
eufratas m	25 martii
eufraxia	25 julii
eugaria v. m.	15 aprilis
eugenia virg.	18 maii
eugenia virg.	11 septembris
eugenia virg.	16 martii
eugenius m	9 januarii
eugenius episc. m	7 martii
eugenius ep. m	8 ianuarii
eugenius m	21 jan. & 1 februarii
eugenius m	16 martii
eugenius m	23 ianuarii
eugenius m	17 martii
eugenius diac.	17 novembris
eugenius pp II m	18 iulii
eugenius papa	12 ianuarii
eugenius pp.	2 junii
eugenius ep. con.	15 novembris
engenius & soc. 833,	23 decemb.
eugenius ep. mediol.	30 decemb.
eugenius	8 februarii
eugenius ep. m translatus	18 aug.
eugenius epis.	8 januarii
eulagrius	12 octobris
eulalia virgo m	30 martii
eulalius epis con.	26 augusti
eulampius & eulampia	10 octobris
eulogius	11 julii
eulogius ep.	22 junii
eumasius con.	3 januarii
eumenes & canon	27 octobris
eumenus epis.	18 septembris
eunucius ep. c.	10 septemb.
eunus m	20 februarii
euodius ep. c.	17 jul. transl. 8 julii
euodius & calixtus	24 aprilis
euodius ep. rothomag.	8 octobris
evolius m	3 julii
euphemia virg. al. transs.	13 aprilis
euphemia mat. ephigeniæ	24 sep.
euphrasia virg.	12 octobris
euphronius ep. c.	3 & 4 augusti
euphrosina virg. alexand.	8 & 29. aprilis
euplius m	13 augusti
euplius & serapion	11 septemb.
evremundus abb.	10 junii
eusebia & gertrudis elevat.	27 oct.
eusebia virg.	18 novembris
eusebia virg.	16 martii
eusebia xene	25 ianuarii
eusebius mart	31 octobris
eusebius m	15 augusti
ensebius episc. m	16 augusti
eusebius m	30 octobris
eusebius pp.	2 octobris
eusebius ep. conf.	12 novembris
eusebius ep. conf.	26 septembris
eusebius episc.	8 decembris
eusebius conf.	14 augusti
eusebius & soc. m m.	10 octobris
eusebius episc. m	22 junii
euspicius abb.	14 junii
eustella virg.	30 aprilis
eustachius presb. ægypt.	12 oct.
eustachius m	11 Octobris
eustachius al. placidus &c. m m 20 maii,	19 & 2 septemb.
eustachius patriarcha	19 februarii
eustachius presb. conf	15 octob.
eustachius ep. venet. transl.	22 ap.
eustachius abbas	27 mart. & 2 ap.
eustadius translatus	31 ianuarii
eustasius luxov. elevatus	30 aprilis
eustasius	6 novembris
eustichius ep.	14 novembris
enstochia monacha	13 februarii
eustochia virg. & mart.	1 nov.
eustochia virg.	20 sept.
eustochium v.	20 feb. & 28 sept.
eustochius ep. turon.	19 septemb.
eustorgius ep.	18 septembris
eustratius cum soc.	12 & 13 dec.
euticianus	25 decembris
euticia m sub licinio	30 aprilis
euticius &c mm	19 julii
euticus & socc.	20 octobris
eutropia	23 iulii
eutropia vidua	15 septembris
eutropius m	12 ianuarii
eutropius m	3 martii
eutropius ep.	14 octobris
eutropius m	7 decembris
eutychianus mon.	8 decembris
eutyches	24 augusti
eutychianus pp. m.	25 julii
eutichianus presb. m	15 augusti
eutychianus pp.	9 decembris
euthymius ep. m	26 decembris
eutichius con.	17 octobris
eutychius mart.	18 novembris
eutychius vel eupsychius m	9 ap.
eutychius patriarch. constantin.	6 aprilis
eutychius & florentius	28 dec.
euthymius abb.	20 januarii
euvolus m	5 martii
evurtius epis. c.	12 junii
ewaldi presbb. mm	29 octob.
ewaldus presbyter	16 novembris
ewicus ep. c. translatus	12 junii
ewigius con.	8 octobris
eudeus abbas	21 martii
expergentus &c. mm	4 junii
exuperantia virg. transl.	20 aprilis
exuperantia virgo trec. translat.	26 aprilis 20 aprilis
exuperantius ep. c. raven.	30 maii
exuperantius m	15 januarii
exuperantius cum marcel.	31 maii
exuperius epis. & con.	8 aprilis & 1 augusti
eymerica virg.	10 decembris
eynardus eremita con.	25 martii
ezechias	23 junii
ezeleidis virg.	7 maii

F

Fabianus m	26 ianuarii
fabianus m	16 februarii
fabiola matrona	27 decembris
fachua ep.	14 augusti
facinola virg.	1 augusti
fantinus con.	31 julii
faretrus presb.	23 novembris
faro ep.	29 octobris
fausta virg.	4 ianuarii
fausta sancta	15 martii
fausta virg. m	7 ianuarii
fausta virg. m	15 iulii
fausta	25 septembris
fausta regina	23 novembris
faustinianus m	16 februarii
faustinus m	15 februarii
faustinus m	8 augusti
faustinus & vellesus epp.	20 maii
faustinus & soc mm	24 aprilis
faustinus &c. mm	1 junii
faustinus & soc. mm	16 decemb.
faustinus & soc. 30 mm	15 dec.
faustinus & timotheus &c.	22 maii
faustinus con.	5 octobris
faustus abb. episc.	16 januarii
faustus m	18 februarii
faustus monachus	15 februarii
faustus m	9 junii
faustus januar. &c.	28 septembris
faustus & marcialis	9 novembris
faustus cum leonardo	26 novemb.
faustus & dafrosa	2 decembris
febronia virg. m	23 iunii
febronia m	25 iunii
felicia & justus puer mm	20 oct.
felicianus mart	20 octobris
felicianus episc. m	24 januarii
felicianus episc. con.	23 januarii
felicianus m cum bened.	7 sept.
felicianus & socii	30 octobris
felicissimus ep.	13 septembris
felicissimus m.	14 martii
felicissimus m cum secund.	13 sept.
felicissimus &c	13 junii
felicitas virg.	16 novembris
felicitas vidua m	2 martii
felicitas m	11 ianuarii
felicitas m	10 iulii
felicitas m	8 martii
felicitas cum filiab.	10 septembris
felicula m	7 junii
feliculus &c.	13 junii
felinus m	1 junii
felix	26 julii
felix 5 ianuarii & socii. ibid.
felix	12 julii
felix m	25 iulii
felix m	2 augusti
felix in pincis	14 ianuarii
felix & merobius	4 decembris
felix	27 iulii
felix papa	16 septembris
felix m	12 iulii
felix m	8 augusti
felix ep. m	15 iulii
felix	18 iunii
felix & soc. mm	7 septembris
felix episc. trever.	28 martii
felix mart.	9 martii
felix m & socii	23 martii
felix & nabor mm transl.	23 julii
felix & præstabilis	15 maii
felix	18 iunii
felix ep. conf.	24 octobris
felix episc.	8 martii
felix ep. romæ	30 decembris
felix romæ	29 decembris
felix cum bonifac.	29 decembris
felix m	23 februarii
felix & socc.	11 novembris
felix cum soc.	3 octobris
felix m	11 februarii
felix m	26 februarii
felix m	14 augusti
felix m	28 februarii
felix m	31 martii
felix m	3 martii
felix m	10 martii
felix	3 februarii
felix m benevent.	27 maii
felix & adauctus translat.	4 martii
felix, demetrius &c. alex.	22 nov.
felix negotiator	2 aprilis
felix ep.	22 decembris
felix	26 junii
felix episc. tubaboc. m	16 januarii
felix	18 junii
felix episc. trev.	26 martii
felix & fortunatus mm	14 maii
felix ep.	27 augusti
felix cum dionysio	14 septemb.
felix & fortunatus	19 decembris
felix ep.	29 augusti
felic. advent.	3 octobris
felix & regula	11 septemb.
felix papa m	31 martii
felix episcopus m	15 januarii
felix &c.	18 junii
felix episc. conf.	21 februarii
felix papa mart.	17 novembris
felix papa mart.	10 novembris
ferreolus episc. m	16 januarii
ferreolus m	21 februarii, inventus 15 septembris
ferrutius mart. transl.	4 januarii & 28 oct. 29 octobris
festivitas	6 februarii
festum reliquiarum	8 novemb.
festum v. s. miraculosi	13 julii
festus &c.	24 junii
festus & modestus mm &c.	22 oct.
festus m	28 januarii
fiacrius conf.	3 augusti
fiacrius	30 augusti
fibitius	7 novembris
fibitius al. abrunculus ep. c	5 nov.
fideles defuncti	2 novembris
fidelis mart.	28 octobris
fidelis m	22 & 23 martii
fidelis conf.	1 septembris
fidentius ep. conf.	16 novemb.
fidentius m cum terent.	27 sept.
fides &c. virgg.	1 julii
fides	8 octobris
fides m	23 martii
fidolus abb.	16 maii
filibertus	20 augusti
filoromus m	16 januarii
findanus conf.	15 novembris
findrudis virgo	7 februarii
finianus abbas conf.	16 martii
finnianus abb.	12 & 13 decemb.
firmianus abbas	11 martii
firmianus & primianus	15 maii
firmianus cum primiano	31 maii
firminus ep. mart.	16 octobris
firminus ep. amb. conf. translat.	1 septemb. 10 januarii
firminus ep. m cum 25	6 aprilis
firminus ep. 27 vig.	24 septembris
firminus ep. conf.	18 augusti
firminus ep. virdun.	3 decembris
firminus m eccl. ei dicata	18 iunii
firminus inventus	13 ianuarii
firminus translatus	31 martii
firminus episc. m cum aliis	286 ap.
firmus m	9 augusti
firmus m	4 martii
firmus m	10 & 14 martii
flamianus ep.	18 decembris
flavianus m	29 januarii
flavianus m	24 februarii
flavianus	16 iunii
flavianus m	8 octobris
flavianus conf.	26 novembris
flavianus ep. aprut.	24 novembris
flavianus ep.	25 augusti
flavianus m	22 decembris
flavius	30 aprilis
flavius mart.	18 novembris
flora virg. m	31 julii
flora virg. m	29 iulii
florbertus elevatus, in blandin.	19 aprilis
florbertus abb.	1 & 2 novembris
florentia vid. florentina	4 iulii
florentia virg. transl. ibid.	17 julii.
florentina virg. m	4 iulii
florentinus ep. mart.	17 octobris
florentinus presb. c.	1 decembris
florentius presb monachi.	27 oct.
florentius presb. conf.	24 septemb.
florentius & alii	27 octobris
florentius presb.	24 martii
florentius episc.	8 novembris
florentius ep &	20 septemb.
florentius ep. conf.	7 & 6 nov.
alias florentinus
florentius ep haroisæ	29 decem.
florentius epis. con.	3 aprilis
florentius & vindemialis eppis.	3 maii
florentius cum eutychio	28 dec.
florentius translatus	27 iunii
florentius susceptus	2 maii
florens seu florentius in oia insul. & soc.	30 decembris
florentius m	18 septembris
florentius m	6 aprilis
florentius m episc.	3 januarii
florentius	25 julii
florentius conf.	26 octobris
florentius conf. transl.	27 junii
florentius conf.	27 iunii
florentius presb. conf.	2 maii
floriana virg. &c.	9 iulii
florianus m	3 martii
florianus & victorinus mm	2 nov.
florianus & soc. 46	20 iunii
floribertus ep. leod	25 aprilis
florida virg.	10 januarii
florinus m	12 januarii
florinus conf.	17 18 & 19 novemb.
florinus translatus	18 decembris
florus abb.	21 augusti
florus episc.	4 novembris
floscellus & hernæus	26 aprilis
floscellus m	17 septemb. transl. 9 novembris
flosculus ep. translatus	14 iunii
foca virg.	14 julii
focatus episc. m	14 julii
foillanus episc. m	16 januarii
foillanus mart.	31 octobris
foillanus translatus	3 septembris
folquinus episc.	19 octobris
folquinus conf.	13 novemb.
folquinus ep. morinor al volq. transl.	14 & 15 decemb. 7 junii
foroscus ep conf.	28 septembr.
forseus ep.	28 septembris
fortinus ep. m	28 maii
fortis ep. m	16 maii
fortuna m	22 februarii
fortunata seu fortuna virg.	14 octobris
fortunata & 3 fratres,	30 septemb.
fortunatus ep. con.	10 iunii
fortunatus & felix mm	14 maii
fortunatus m & alii 240	11 aprilis
fortunatus & 32 mm	2 februarii
fortunatus m	14 augusti
fortunatus m	3 martii
fortunatus	18 ianuarii
fortunatus m	9 apriiis
fortunatus m	21 februarii
fortunatus &c	7 iunii
fortunatus & lufulus	15 octobris
fortunatus ep.	5 maii
fortunatus episc.	26 februarii
fortunatus ep pictav.	14 decemb.
fortunatus ep. con.	18 junii
fortunatus ep. conf.	29 junii
fortunatus &c. m m.	28 augusti
fortunatus cum felice	19 decemb.
fortunatus translatus	11 iunii
fortunio m	27 februarii
frainichildis	17 maii
franciscus con. canoniz. ejus octava transl. stigmata	3 & 4 octobris 16 iulii. 11 octobris. 25 maii. 16 & 17 septembris
franciscus xaverius	2 decembris
franciscus de paula	2 aprilis
franca virgo	25 aprilis
franco ep.	15 aprilis
francoveus senon transl.	30 dec.
fratres 7 mm	1 septembris
fraubaldus con.	23 augusti
fredegandus ep. con.	17 iulii
fredericus ep. leod. m	26 aprilis
fredericus ep m	18 iulii
fredeswida virgo ejus transl.	19 octobris 12 februarii
fregus abbas	20 decembris
fresmundus vel fremund.	11 maii
freteolus pro ferreolus	4 januarii
friardus con.	1 augusti
frigidianus epis. con.	18 martii
fridianus al. frigidianus ep. c.	18 nov.
fridolinus ab. con.	6 martii
fridolinus ep.	14 novembris
frodisius & soc. mm	7 maii
frodobertus abbas	8 januarii
frominius ep. con.	27 iulii
fromundus mart. al. frotmundus	24 octobris
fronus &c.	17 junii
frontasius m cum sociis	2 ianuarii
frontasius m petragor.	29 aprilis
frontina m	14 martii
fronto ep.	26 octobris
fronto ep. con.	22 decembris
frontus ep. al. fronto	1 octobris
fructulus m	18 februarii
frumentius unus & alter	23 mart.
frumentius ep,	27 octobris
frydelinus con.	6 martii
fulcherius	20 novembris
fulchrannus episc.	13 februarii
fulco ep. m	17 junii
fulgentius ep. utricol.	1 jauuarii
fulgentius & amantius ac alii 26	5 decembris
fusca virgo m	13 & 16 februarii
fuscianus &c. 17 junii, invent ibid.
fymbertus ep.	24 septembris

G

Gabianus m	3 martii
gabriel archangelus	18 martii
gabriel	16 octobris
gabius ep. conf.	10 septemb.
gagius palatinus m cum aliis 27 mm	4 martii
gagius m	19 januarii
gaiana vid &c.	27 septembris
gaianus m	10 aprilis
gaianus &c. mm	15 junii
gaiolus m	3 martii
gaius m	11 martii
gaius pp.	1 julii
galaction & epistemes mm.	5 nov.
galdinus mediol.	18 aprilis
galganus conf.	22 iulii & 3 dec.
galla cum alexandro	31 maii
galla & filiæ	16 novembris
galla vid.	5 octobris
gallenicus m	18 ianuarii
gallenitus m	1 februarii
gallianus m	14 junii
gallicanus ep.	5 decembris
gallus abbas	20 februarii & 16 oct.
gamas ep.	4 novembris
gamasus al. damianus	9 novemb.
gandulfus conf.	3 octobris
gangulfus m	6 octobris
ganthalica &c mm.	22 junii
gaudens &c.	25 iunii
gaudentius ep. conf.	3 augusti
gaudentius episc. conf.	22 januar.
gaudentius ep. conf.	3 februarii
gaudentius m	7 maii
gaudentius &c.	25 & 26 junii
audentius ep.	14 octobris
gaudentius episc.	26 novembris
gaudus episc.	31 ianuarii
gaugericus transl. al. elev.	24 sept.
gavinus mart.	25 octobris
gebetrudis	20 aug & 7 nov. inventa 17 septembris
gebetrudis virg.	7 novembris
gedeon proph.	5 septembris
gelasius conf.	31 januarii
gelasius papa	18 & 19 novembris
geldeldus con.	24 augusti
geltrudis, al. gertrudis, vel rictrudis v.	27 oct. transl ibid.
gemellus m	17 & 24 februarii
geminianus episc.	13 ianu. transl. ibidem
geminus & socc. m m	17 ianuarii
geminus episc.	5 februarii
gemma	16 augusti
gemmarus abbas	8 aprilis
genebaldus episc.	5 septembris
genebaudus al. genebaldus &c. laudun. episc.	8 decembris
gendulfi episc. con.	13 novembris
genesius & alii mm. in lidia	27 apr.
genesius m	31 augusti
genesius & soc. mm.	21 maii
genesius mart.	30 octobris
gengulfus m	12 octobris
genianus abb.	24 septembris
genovefa virg.	29 octobris
gentianus m transl.	8 maii
gentilis m	9 junii
genulfus con.	17 ianuarii
genulphus ep con.	20 iunii
gengulfus m	9 & 11 maii
georgia virgo translat	11 martii & 25 sep. 15 februarii
georgius spolet. m	22 decembris
georgius mart.	2 mart. & 3 nov.
georgius ep.	2 novembris
georgius	10 novembris
georgius chozebistus	8 januarii
georgius in malæo	4 aprilis
georgius ep. mitelen.	7 aprilis
georgius	16 augusti
georgius dedicat.	14 aprilis
ejus reliquiæ allatæ	20 iunii
georgius mart. transl.	16 novem.
geraldus abb. c.	13 mart. 12 & 13 oct
geraldus ep. velit.	7 decembris
gerardus ep. tull.	23 aprilis
gerardus ep. mart. translat.	24 septembris 23 februarii
gerardus monach.	13 junii & 20 augusti
gerardus ord. min.	25 septemb.
gerardus abb.	3 octobris
gerardus ep. con. transl.	21 octob.
gerasimus abbas	4 martii
gerberta	5 februarii
gerebaldus ep.	7 decembris
gerebernus cum dympna	15 maii
gerbrandus abb.	13 octobris
geremarus abb. con. transl.	21, 24 & 27 septemb. & 19 octobris. 20 maii
gereon cum aliis 318 transl.	9 octobris 24 novembris
gerhardus erem. con	20 septemb.
gericus	2 octobris
gerinus m fr. leodag.	2 octobris
gerlacus eremit.	5 januarii
gerlandus episc.	25 februarii
germanus abb. m	23 aprilis
germanus con.	9 iulii
germanus & soc. mm	2 maii
germanus m ambian.	2 maii
germanus translat.	6 ianuarii & 25 iulii
germanus abbas m	21 februarii
germanus &c.	23 martii
germanus ep. forte m alexandr. &c.	29 aprilis
german vigilia	30 julii
germanus abb.	25 septembris
germanus ep m	11 octobris
germanus & soc. mm gerund.	31 maii
germanus ep. con.	29 octobris
germanus & socc.	12 novembris
germanus	14 julii
germanus ep.	30 octobris
germanus autiss. ejus adventus	1 octobris 22 septembris
german. ep. dedicat. templi.	18 novembris
gerolfus m	21 septembris
geron presb. m	17 augusti
geron mart.	21 septembris & 30 octobris
gerontius & soc 9	9 decembris
gerontus m	23 februarii
gerontus m	19 januarii
gertrudis virgo	20 martii
gertrudis hamaticen.	6 decemb.
gertrudis	1 aprilis
gertrudis translata consecrata elevata	10 aprilis 2 decembris 10 februarii
gertrudis ab costen	6 ianuarii
gertrudis & eusebia elevat.	27 oct.
gervasius & protasius inv.	19 julii
gervasius mart.	30 octobris
gerulphus m ejus adventus	25 iunii 8 octobris
gerwis virgo	6 februarii
getulius m	9 junii
gezelinus con.	6 augusti
gibrianus c. transl.	8 maii. 27 sep.
gilbertus con.	4 februarii
gilbertus epis.	1 aprilis
gildardus con.	24 augusti
gildas abbas	29 ianuarii
gildatius abbas	27 ianuarii
gilibertus pro gislen.	9 octobris
gilibertus transl.	13 octobris
gislanus presb.	8 februarii
gislebertus epis.	13 februarii
gislenus con. inventus transl. 1 iunii. restitutus	9 octobris 29 septembris 6 nov.
glodesinda virg.	25 iulii
glodesindis translatio	14 martii
glyceria m	13 maii
goar translatus	25 maii
gobertus	20 augusti
gobertus conf.	22 novembris
godardus ep.	4 & 5 maii
godeberta virg.	11 & 13 aprilis
godebertus al. gotbertus	23 nov.
godefridus cappenbergensis	13 ianuarii
godefridus ep. conf.	8 novembris
godegrandus ep. m	3 & 5 septemb.
godoaldus episc. conf.	7 iunii
godricus erem. conf.	22 maii
godscalcus ep. m	7 augusti
goedermundus ep. m	1 februarii
goericus ep.	19 septembris
gondulphus ep. conf	16 iulii
gordianus m	4 maii
gordinellus conf.	17 octobris
gordius m	3 ianuarii
gorgonius m	4 martii
gorgonius m	10 & 11 martii transl 12 martii
gorgon. inv. & transl. colon.	26 s.
gorlinus ep.	7 septembris
goswinus m	22 maii
goswinus abb.	9 octobris
gotbertus al. godebertus	23 nov.
gracilianus & felicissimus	12 aug.
granus m	10 aprilis
graphicus & soc. m m.	3 decemb.
graphildis m al. graphaildis	12 novembris
grata virg.	1 maii
grata	26 augusti
gratianus m	1 junii
gratianus m	22 & 23 octobris
gratus & alii 6 afr.	29 aprilis
gratus translatus	13 maii
gratianus ep. m	6 iunii
gratus ep.	7 septembris
gratus ep. conf.	8 octobris
gregorius agrigent.	23 novemb.
gregorius IV	12 februarii
gregorius dux translat.	25 julii
gregorius episc. conf.	14 iunii
gregorius II papa	13 februarii
gregorius papa IV	13 februarii
gregorius theol.	25 januarii
gregorius papa	12 februarii
gregorius nicenus	5 augusti
gregorius ep.	20 decembris
gregorius	5 maii
gregorius ordinatus	3 septembris
gregorius ep	25 augusti
gregorius conf.	14 augusti
gregorius episc.	4 ianuarii
gregorius papa ordinat.	29 mart.
gregorius transl.	6 novembris
gregorius nazian. ep.	10 & 11 ianu.
gregorius spolet. colon.	22 dec.
gregorius m	6 januarii
gregorius armenus	30 septembris
gregorius cum paulo	19 decembris
gregor. papæ reliquiar. except.	20 iulii
gregorius turon.	18 novemb.
gregorius abb.	4 novembris
gregorius III. pp.	28 novembris
gregorius & mauri col.	24 nov.
gregorius ep. conf.	17 novemb
gregorius pp.	4 augusti
gregorius conf.	24 augusti
gregorius ep. mart.	17 novemb.
gregorius papa transl.	15 octobris
gregorius IV. pp.	28 novembris
gregorius pp.	29. novembris
gregorius X confess.	10 ianuarii
gregorius puer	23 decembris
gregorius decapolita	20 novemb.
grimbaldus	8 iulii
grodegandus episc.	6 martii
grogbertus, forte guibert.	23 maii
gualericus abb. conf.	1 aprilis
guarius episc. conf.	6 februari
guddenes m.	27 iunii
gudilenes m.	27 junii
gudualdus translatus	20 maii
gudula virgo	8 ian. transl 6 iulii & 14 septembr. oct. 15 ianuarii
gudwalus ep. conf. 6. iunii transl.	22 februarii
guericus ep. con.	20 martii
guibertus elevatus	23 septemb.
guido abbas	31 martii
guido conf. anderlaci	12 maii & 12 septembris
guido seu wido abb.	4 maii
guido conf. elevatus	24 iunii
guigo conf.	27 iulii
guilielmus conf.	29 julii
guilielmus confes.	10 februarii
guilielmus ep.	9 & 10 ianuarii
guilielmus ep. briocen	29 iulii
guilielmus conf. in sicilia	16 april.
guilielmus presb. conf.	2 martii
guillelmus m.	23 maii
guillelmus presb. pontivi	10 maii
guillermus conf.	3 novembris
guillermus epis. conf.	7 februarii
gumbertus al. gundebertus	29 apr.
gumbertus conf.	11 martii
guinailus abb. al. guinardus. guinaldus.	3 novembris
gummarus conf.	11 octobris
gummari translatio	17 martii
gundanisolus ep. conf.	25 aug.
gundolphus ep. conf	18 iunii
gundulfus ep.	6 septembris
gundulfus	17 iunii
gurdiellus conf.	16 octobris
guria & socc.	15 novembris
gutagonus conf.	3 iulii
guthlaos	26 augusti
gutlachus anachoreta	11 aprilis

H

Hadelinus conf.	3 februarii
hadeloga virgo	2 februarii
hadulphus ep. conf.	31 augusti
hadulphus ep. con. transl.	31 aug.
halfardus m	14 & 15 maii
harlindis virg.	6 februarii
harlindis virg. m	12 octobris
hariolphus abb.	13 augusti
harwaldus m	14 maii
haseka virgo reclusa	26 januarii
hasnonii celebris dedicatio	3 iunii
haya virg.	3 novembris
haytramius ep. con.	22 septembris
hedda ep.	7 iulii
hedistius	13 octobris
heirus, heiricus alias ericus	24 jun.
hedwigis	15 octobris
helanus presb. conf	7 octobris
helena regina	6 & 7 februarii & 15 apr. transl. 7 & 8 februarii
helena virg.	4 maii
helena translata	23 maii
helena	30 iulii
helenus abb.	17 aprilis
helenus conf.	4 junii
helia virg.	16 julii
helias proph. assumptus	17 iunii
helias	21 iulii
helias abb.	11 septembris
helie imperatrix	20 novembris
helidius ep.	12 iunii
heliodorus ep con.	3 iulii
helladius m	28 maii
helprardus m	17 iunii
henricus archiep.	19 ianuarii
henricus suso	25 ianuarii
henricus imperat.	11 martii, 13 & 14 iulii
henricus kalkar cartus.	20 dec.
henulphus episc con.	5 ianuarii
heraclius m	2 martii
heraclius m	10 & 14 martii
heraclius con.	9 maii
heraclius ep.	14 novembris
herbaldus episc.	8 ianuarii
herculanus episc.	1 mart. translatus ibidem
herculianus conf.	6 novembris
herenæus m	11 februarii
herenæus m	25 februarii
herenæus episc.	2 aprilis
herenneus m	6 aprilis
herentrudis	4 septembris
herhardus episcopus	8 januarii
heribertus episc. colon.	16 martii
heribertus presb. con.	20 martii
heribertus ep	9 iulii
heribertus ep. ordinatus	9 iulii
heribertus translatus	30 augusti
heriburgis virg.	16 octobris
herinia m	8 martii
herlindis virg.	22 martii
herlindis virg.	18 septembris
hermagoras translat.	12 septemb.
hermannus joseph	7 aprilis
hermannus ep. brixinen.	23 dec.
hermelandus al herblandus	18 oct.
hermelius	18 iunii
hermenegildus m	12 aprilis
hermenfredus abb.	25 septemb.
hermes episc.	21 ianuarii
hermes m.	1 martii
hermes & taxius	17 octobris
hermes & rexius	18 octobris
hermius & hermæus	31 maii
hermogratus m	27 iulii
herenæus m	2 februarii
hernæus cum floscello	26 aprilis
hermæus cum hermio	31 maii
hernempus m	27 iulii
herodion m	8 aprilis
herodius m	24 februarii
herotes m	23 februarii
hersuinda abb.	4 maii
herutus m	23 februarii
hesychius ep.	12 novembris
heymeradus presb. con.	28 ianuarii
hiacynthus m	2 februarii
hidulphus ep. con	23 junii
hidulphus dux lotharing. binchii	23 iunii
hidulphus ep.	11 julii
hirena virg. m	5 aprilis
hirenia virg.	5 maii
hierotes m	5 martii
hieronymus ep.	22 iulii
hieronymus transl	9 maii. ejus octava 7 octobris.
hierotheus ep.	4 octobris
higbaldus con.	13 augusti
hilaria m	12 augusti
hilaria vidua	23 martii
hilarinus	16 & 17 iulii & 7 aug.
hilarion junior	28 martii
hilarion monach.	24 octobris
hilarion con	22 martii
hilarius pp m	21 februarii
hilarius m	9 aprilis
hilarius con.	7 maii
hilarius mon. con.	13 & 15 maii
hilarius ep translatus &c.	22 aug.
hilarius ep. con.	26 octobris
hilarius con.	1 novembris
hilarius & valentinus	2 & 3 nov.
hilarius, donatus	31 decembris
hilbaldus abb.	14 decembris
hilda ab batissa	5 & 23 martii, 25 aug. 17 & 18. novembris
hildebertus ep cam.	19 maii
hildefonsus episc. con.	23 ianuarii & 18 decembris
hildegardis	17 septembris
hildegermus ep.	19 junii
hildegundis virg.	20 aprilis
hildetricus ep. an. hildevert. hildemic.	26 maii
hildewardus ep.	7 septembris
hilenardus con.	29 decembris
hildulfus ep.	9. novembris transl. 4 aprilis & 8 novembris
hilderus con.	8 augusti
hiltrudis virg.	27 septemb. elevata 17 septembris.
himelinus conf.	10 martii
himerius ep. conf.	7 iunii
hinna	24 februarii
hippolytus m	29 ianuarii
hippolytus conf.	31 ianuarii
hippolytus m	23 februarii
hippolytus m	12 maii
hippolytus transl.	9 maii
hippolytus &c. m	19 iunii
hippolytus m	22 augusti
hippolytus m	30 augusti
hippolytus martyr. & socii	20 octobris
hisca	24 februarii
homobonus conf.	13 novembris
honestasius & soc mm	18 maii
honestum m	16 februarii
honobertus cum henulfo	5 januarii
honorata virgo	11 ianuarii
honoratus amb. epis.	16 ianuarii
honoratus m	29 ianuarii
honoratus & alii mm afr.	16 aprilis
honoratus ep. ambian.	16 maii
honoratus conf.	4 novembris
honoratus ep. conf.	29 octobris
honoratus conf.	12 novembris
honorina virgo	27 martii
honorina virgo m	27 februarii
honorius ep. conf.	30 septembris
honorius papa	13 octobris
honorius & socc. mm asten	21 nov.
honorius cum demetrio	21 nov.
hormisdas papa conf.	5, 6, & 7 aug.
hospicius vir dei	21 maii
hotwidus conf.	25 junii
hubertus leod	30 maii & 3 novem. translatus 30 septembris repositus 3 novembris
hugo archiepiscopus	19 ianuarii
hugo presb.	4 februarii
hugo epis. conf.	1 aprilis
hugo abbas bonæ vallis	1 aprilis
hugo ep. rothom.	9 & 10 aprilis
hugo abbas cluniacen.	29 aprilis
hugo ep. transl.	6 octobris
hugo ep. conf.	17 & 18 novemb.
hugo gratianop.	1 aprilis
humberga comitissa	20 februarii
humbertus epis. con.	25 martii
humbertus conf. al. transl.	6 sept.
humilis conf.	5 decembris
humilis & alii mm afr.	5 decembris
hunegundus virg.	25 augusti
hunfredus ep con ostensus	16 aug.
hunfridus epis. conf.	8 martii
hyacinthus m	3 julii
hyacinthus m	18 julii
hyacinthus	15 augusti
hyacinthus &c.	10 septemb.
hyginus papa con.	10 januarii
hyginus papa m	11 januarii
hymerus ep. con.	18 iunii
hypatius episc. ancon.	31 martii
hyrena m	1 aprilis
hyrenus episc. m	6 aprilis

I

Jabinus & soc. mm	1 decembris
jacelinus carthusianus	26 februarii
jacinctus & soc	30 octobris
jacob patriarcha	26 octobris
jacob patriarch.	15 decembris
jacobus major apostolus	25 martii ejus martyrium 9 aprilis
jacobus apostolus	15 martii
jacobus apostolus	22 iunii
jacobus ap. ordinatus	27 decem.
jacobus min. ap. consecrat.	21 iunii
jacobus ap. translatus	30 decemb.
jacob. vigilia	24 iulii
jacob. ap. relatio capitis	3 ianu.
jacobus	22 augusti
jacobus aleman.	11 octobris
jacobus ep.	24 octobris
jacobus episcopus	21 martii
jacobus de viniaco	30 septemb.
jacobus intercisus	27 novembris
jacobus eremita	28 ianuarii
jacobus eremita	19 novembris
januaria m	2 martii
januaria	21 iunii
januarius m cum desiderato	7 sep.
januarius	10 maii
januarius m	27 februarii
januarius &c.	7 iulii
januarius m	21 maii
januarius	18 octobris
januarius m	11 februarii
januarius m	19 ianuarii
januarius m	3 martii
januarius & socc. mart.	19 octob.
januarius & soc. mm	21 aprilis
januarius & protus	27 Octobris
januarius &c. mm	29 & 30 aug.
januarius presb. antioch.	26 sept.
jaran conf.	18 maii
jaspar rex ex tribus magis	1 & 11 ia.
jarefridus ep. con.	11 novembris
ida	20 junii
ida vidua	4 sept. transl. 26 nov.
ida nivellen.	29 novem & 11 dec.
ida v. m.	30 novembris
idaberga al itisberga	21 maii
idaberga al. iduberga virg. transl.	20 iunii
ideburga	5 novembris
jeron. presb. m	21 augusti
jesse pater david	29 decembris
jesu pueri relatio ex ægypto	5 ianuarii
ignatius ep.	14 iunii
ignatius loyola	31 iulii
ignatius m	24 novembris
iheron	16 augusti
illidius ep. con.	7 julii
imarius conf.	12 novembris
imerus conf.	1 octobris
iminia virgo vel sosinia	11 februar.
inde m	28 januarii
indractus & soc. mm	8 maii
ingela virg.	5 februarii
ingenia m	25 februarii
ingeniana m	1 aprilis
ingenianus m	1 aprilis
ingenius m	26 februarii
innocens episc.	13 martii
innocentia virg.	5 septembris
innocentius papa	13 martii
innocentius pp m	28 iulii
innocentius pp.	21 decembris
innocentius episc	14 martii
innocentius ep. conf.	14 iunii
innocentius ep. derthonensis	17 aprilis
innocentius ep.	21 decembr.
innocentius &c. mm.	5 iulii
innocentius & soc. mm	7 septemb.
innocentius ex theb. transl.	13 maii
innocentius m transl	17 iunii
inventio secunda s. crucis	7 dec.
inventio quintini m	8 iulii
inventius m	1 junii
joachim pater B. V. M.	20 martii & 16 septembris
joachim	9 decembris
joanna vid.	4 augusti
joannes papa	12 januarii
joannes pp	27 maii
joannes pp. m transl.	28 decemb.
joannis b. caput revelatum	29 iulii. ejus octava 1 iulii. invent. 27 februarii. tertia cap. invent. 25 maii. ejus faciei receptio ambianen. 16 & 17 decembris. de ejus brachio 21. novembris.
joannes ap. & euang. ejus nativitas cultus apud græcos ejus exilium reversio ex exilio	24 & 25 iunii. 23 februarii 26 septemb. 27 septembris 3 decembris
joannes monachus	27 februarii
joannes m	31 ianuarii
joannes m	19 iunii
joannes damascenus	6 maii & 4 dec.
joannes chrysostomus 14 septemb. & 13 novemb. reportatio reliquiarum	27 ianuarii
joannes bonus c.	1 maii & 13 oct.
joannes disc. greg. decapol.	18 ap.
joannes episc. hierosolym.	12 ian.
joannes ep. conf.	10 augusti
joannes presb. conf.	27 iunii
joannes presb.	23 decembris
joannes conf.	28 & 29 augusti
joannes presb.	27 ianuarii
joannes conf.	8 iulii
joannes bridlingt.	10 octobris
joannes fischerus ep. m	22 junii
joannes ep. m	18 maii
joannes eleemosynarius	22 & 23 ianuarii. 3 februarii, 13 iulii, 11 novembris
joannes gualbertus abb. translat	12 iulii 10 octobris
joannes abbas	27 februarii
joannes abb.	20 iunii
joannes abb.	22 septembris
joannes ruisbrochius	26 novemb. & 2 decembris
joannes de vetere laura	19 aprilis
joannes eremita	12 aprilis
joannes eremita & con.	14 novem.
joannes burgwaladrus	19 ianuarii
joannes birellus carthus.	6 ianuarii
joannes eborac. ep.	7 maii
joannes	31 iulii
joannes, victor &c.	20 aprilis
joannes calybita	15 ianuarii
joannes climacus	30 martii
joannes cornerius	30 septembris
joannes honthon	4 maii
joannes ep. postea silentiar	13 maii
joannes m alexandr.	19 maii
ioannes m tetensis ign.	22 aprilis
ioannes reomensis transl.	22 sept.
ioannes jejunator	2 septembris
ioannes tertius eremita	27 februa.
ioannes alter eremit.	27 februarii
ioannes	21 iulii
ioannes m	15 februarii
ioannes	8 julii
ioannes & soc. mediol.	27 & 29 novembris
ioannes cornerius cartus.	15 dec.
ioannes & benignus transl	10 maii
ioannes ep. raven.	21 novembris
ioannes & alii 507	12 maii
ioannes ovicula	26 iulii
ioannicius magnus	4 novembris
iob propheta	18 maii
iobia virgo	24 martii
iobita m & alii 3	17 aprilis
iocunda virg.	25 novembris
iocundus	8 iunii
iocundus ep. m	21 februarii
iocundus m	6 martii
iocundus m	9 ianuarii
ioël proph. vel iohel	6 & 11 iulii
ionas m	29 martii
ionas propheta	27 ianuarii
ionatus abbas 1 aug. elevat.	8 apr.
ionius presb. m	22 septembris
iordanus general. præd.	13 febr.
iordanus abb. pulsan	5 septembris
iosaphat rex conf	29 septembris
ioseph nutricius domini	15 ianuarii 18 & 19 martii
iosephus m	20 martii
ioseph hymnographus	4 aprilis
ioseph conf.	13 julii
ioseph cognom. iustus.	19 iulii.
ioseph	2 septembris
ioseph filius iacob.	28 octobris & 11 decembris
iosias m	25 martii
iosias	23 junii
iosias	25 iulii
iosippus diac.	15 februarii
iotha abb.	7 octobris
iovinus abb.	1 & 5 junii
iovinus presb. conf.	20 iunii
iovinus conf. rem.	22 decembris
iovita diac. m	15 februarii
iphicus &c	17 junii
irmgardis	4 septembris
irmina horreens	24 decembris
iræneus m	14 augusti
irenæus & soc. mm rom.	16 decem.
isaac monachus & conf.	11 aprilis
isaac m	26 augusti
isaac patriarcha	14 novembris
isaacius eremit.	27 martii
isaacius	30 maii
isaacius &c.	3 augusti
isicius ep.	12 novembris
isidorus episcopus	7 ianuarii
isidorus pelusiota	4 februarii
isidorus m	5 februarii
isidorus m	16 aprilis
isidorus m	17 maii
isminerus rex conf.	24 decemb.
itisberga al. idaberga	21 maii
jubia m	2 ianuarii
jubinus ep. quiescens lugd.	18 ap.
jucunda	27 iulii
judas quiriacus ep.	1 maii
judas machabæus &c.	1 octobris
judas & simon	27 octobris
judith	17 augusti
judocus conf. 10 & 11 iunii, 24 & 25 iulii, & 13 decembris. corpus inventum	25 iulii
iventius episc.	8 februarii
ivetta sive jutta vidua	13 januarii
julia m	2 februarii
julia virg.	7 iulii
julia m	21 iulii
julia virg. m	15 iulii
julia	27 iulii
julia barbaræ socia	4 decembris
juliana m	29 martii
juliana virgo	5 aprilis
juliana virg.	3 iunii
juliana virg.	23 iulii
juliana m	7 augusti
juliana m	17 augusti
juliana virg. m &c.	20 augusti
julianus m	6 & 7 ianuarii
julianus m	27 ianuarii
julianus m	3 februarii
julianus m cum sociis 18	12 feb.
julianus m	13 februarii
julianus m	18 februarii
iulianus m	20 februarii
iulianus m	24 februarii
iulianus m	27 februarii
julianus m	9 martii
julianus m	23 martii
julianus m	29 martii
julianus m vienn. al. ep. confess.	22 aprilis
julianus alias lucianus m	7 iunii
julianus m	21 iunii
julianus &c. mm	22 iunii
julianus m	17 augusti
julianus &c. mm	21 augusti
julianus m	25 augusti
julianus & socc mm	25 novemb.
julianus episc	26, 27 & 28 ianuar.
julianus saba	28 ianuarii
julianus con.	28 februarii
julianus m	1 martii
julian. reliquiæ turon.	30 maii
julianus conf.	17 iunii
julianus	8 julii
julianus ep.al. translat.	25 julii
julianus	26 iulii
iulianus & marcianus mm	26 dec.
iulitta m	15 iulii
iulius m	19 ianuarii
iulius confesl.	31 ianuarii
iulius & iulianus fratres	31 ianuar.
iulius papa	8 februarii
iulius conf.	28 februarii
iulius m	31 martii
iulius episc. con.	4 martii
iulius papa con.	31 martii
iulius papa	12 aprilis
iulius m	12 aprilis
iulius mil. m	26 maii
iulius m	14 iunii
iulius al. vigilius ep.	26 iunii
iulius	17 augusti
iulius &c.	21 augusti
iulius	6 novemb.
iulius cum paulo	5 decembris
iunianus conf.	16 octobris
iunianus conf.	15 novembris
iunio ep. conf.	30 augusti
ivo ep. transl.	24 aprilis & 10 iunii
ivo conf	18 & 19 maii. transl. 27 octobris
iusta virg. in italia	1 augusti
iusta matrona	1 augusti
iusta m mater s. silvestri	1 augusti
iustina m	16 iunii
iustina v & m. patav.	7 octobris
iustina virg	30 novembris
iustinus &c. mm	1 iunii
iustinus ep. conf.	4 augusti
iustinus presb m	4 augusti
iustinus m	8 augusti
iustinus presb. conf.	25 augusti
iustinus conf.	2 septembris
iustinus presb. conf.	6 septembris
iustinus cum similino	17 septemb.
iustinus presb.	28 septembris
iustus m	12 & 24 februarii
iustus	25, 26 & 28 feb. & 3 martii
iustus ep vienn.	4 maii
iustus & clemens fr.	16 maii
iustus ep.	14 iulii
iustus	19 iulii
iustus ep. m	3 augusti
instus & pastor	14 augusti
iustus m	23 augusti
iustus ep.	31 augusti
iustus puer autiss.	22 decembris
iustus & soc. mm	11 octobris
iustus	14 octobris
iustus mart.	19 octobris
iustus puer & felicia mm	20 octob.
iustus monach mart.	2 novemb.
iustus ep. conf.	10 novembris
iustus conf. tricass.	26 novemb.
iutta inclusa	22 decembris
iuvenalis m	5 maii
juvenalis conf.	3 novembris
iuventinus m	25 ianuaaii
iuvinus	3 octobris

K

Kalendion & socc.	30 octobris
kaninus conf.	24 martii
kanutus dux m	7 ianuarii. transl. 19 aprilis & 25 iunii
karnocus forte carentocus	16 maii
karthagius ep.	13 maii
kelvinus abb.	3 iunii
keneswita abbatissa	31 ianuarii
kenelmus m	17 iulii
kenneria virg.	29 octobris
kennocha m	13 martii
kentigernus ep. conf.	7 iulii
keranus epis. conf.	5 martii
kessogus m	12 martii
kessogus ep. conf.	10 martii
ketellus conf.	11 iulii & 27 sept.
kilianus conf.	6 iunii 13 & 15 nov.
kintengernus epis. conf.	13 ianuarii
kintimus	16 martii
kunegundis imp. virg.	3 martii
kylianus m	26 martii
kyneburga virg.	6 martii
kyneswitha virg.	6 martii

L

Lacerianus ep. conf.	18 aprilis
lactinus conf.	19 martii
ladislaus rex conf.	27 junii
lætienses reliq.	1 decembris
lætus presb.	6 novembris
lafrianus abb.	18 aprilis
lambertus ep. lugdun.	14 aprilis
lambertus ep.	12 augusti
lambertus ep. mart.	13 octobris transl. 28 aprilis. 24 maii, 23 decembris. dedicatio basilicæ 28 octobris
lambeses m	23 februarii
lampatius m	18 februarii
landelinus abb.	15 junii transl 21 septembris. ejus reliquiæ 15 aug.
landelinus m ignotus	21 septembris
landelinus	28 novembris
landericus ep. conf.	10 junii
landoaldus conf.	19 martii. transl. 13 ianuarii & 1 decembris
landrada virg.	8 iulii. transl. 5 mart.
landricus episc. conf.	18 martii & 17 aprilis
landulphus	13 augusti
landwoldus forte landoaldus	13 iun.
landrus ep. conf.	10 junii
langacius archiep.	2 februarii
langulfus conf.	11 maii
lantfrancus ep. conf.	3 iulii
laodicius	13 maii
largius m vel lorgius	2 martii
lasconus m	23 februarii
latuinus ep. conf.	20 iunii
lauduinus carth.	31 martii
laudus ep. conf. al. laudo	21 & 22 septembris
laurentius justinianus ep.	8 ianuarii
laurentius archiep.	2 februarii
laurentius episcop.	7 februarii
laurentius presb.	30 aprilis
laurentius	3 novembris
laurentius ep.	12 novembris
laurentius ep. dublinen. transl.	14 nov. 10 maii
laurent. octava.	24 augusti
laurianus ep.	5 julii
laurus m	18 augusti
laurus ep. pro laudus	20 septembris
laurus ep. conf.	30 septembris
lautenus abb.	1 & 2 novembris
lazari resuscitatio	18 martii
lazarus m	12 aprilis
lazarus ep.	30 augusti
lazarus except. augustod.	1 sept.
lazarus m	1 septembr.
lazarus	7 novembris
lazarus	16 decembris
lea vidua	22 martii
leandra virg.	17 septembris
leobinus translatus	15 septemb.
lebuinus conf.	12 novemb. transl. 25 junii
legontius episc. conf.	18 & 19 feb 16 junii & 6 julii
leo	8 ianuarii
leo papa	13 martii, 28 junii, & 1 novembris
leo papa III	11 aprilis
leo papa IX	18 & 19 aprilis
leo II pp conf.	28 iunii 2 & 3 iulii
leo m	18 februarii
leo martyr	1 martii
leo m	1 martii
leo episc.	20 februarii
leo ep.	1 iulii
leo ep. conf. in samo	29 aprilis
leo ep. senon.	22 & 23 aprilis
leo confess.	1 februarii
leo conf.	24 augusti
leo, basil. & eug.	11 septemb.
leobardus confessor	18 ianuarii
leobinus episc.	14 martii
leocadia virg.	21 iulii
leodegarius episc. m	11 aprilis
leogatus mart.	22 octobris
leonardus abb.	6 augusti
leonardus conf.	15 octobris
leonardus conf.	6 novembris
leonardus conf.	26 & 27 novemb.
leonardus	8 decembris
leoncius episc.	19 martii
leontius m	18 junii
leontius ep. conf.	1 iulii
leontius ep. conf.	6 julii
leontius m	11 julii
leontius	20 & 21 augusti
leontius ep. conf.	19 novemb.
leonianus ab.	16 novembris
leonicius conf.	30 octobris
leonius presb.	1 februarii
leonides m	1 martii
leonides pater origenis	1 martii & 22 aprilis
leonides m	8 augusti
leonilla vidua m	24 ianuarii
leonorius conf. & ep.	1 iulii
leopardus ep. m	4 februarii
leopardus conf.	18 januarii
leopardus m	30 septemb.
leopoldus conf.	15 novemb.
leotadius ep. conf.	23 octobris
leothardus ep.	7 maii
leovaldus m	8 augusti
leovigildus m	19 augusti
leporius episcop. forte horolius	2 martii
leporius ep. m	30 decembris
leubinus ep. conf.	21 iulii
leuchadius cum ursiano, forte ursicin.	13 decembris
leucius m	18 januarii
leucius m cum sociis	30 januarii
leuthonius episc. conf.	1 aprilis
leudomirus vel leodem.	30 sept.
lewina virg. m 22 & 24 iulii. transl. 6 iunii; adventus	5 augusti
libera monacha	16 ianuarii
liberalis conf. altinen.	27 aprilis
liberalis ep. m	30 decembris
liberata virg.	18 ianuarii & 3 feb.
liberator m	15 maii
liberatus abb. &c.	10 augusti
liberatus abb. &c. mm	21 augusti
liberatus & gregorius	20 decemb.
liberia	1 iulii
liberia v. m.	25 novembris
liberius ep. ravenn.	29 aprilis
liberius papa	23 septembris
libertus inventus	14 iulii
libius m	23 februarii
liborius ep. conf.	23 iulii. transl. 28 aprilis & 28 maii
libosus cum crescentio	29 dec.
licerius ep conf.	27 augusti
lidwina virg.	14 aprilis
lidorius ep. turon.	13 septemb.
liefardus episc.	23 iunii
lietbertus ep.	23 ianuarii
ligorius m	13 septembris
liliosa virg.	17 octobris
lincwinus ep.	29 septembris
lindeminus ep. conf.	29 septemb.
lintrudis virg. al. luttrud.	22 sept.
linus m	24 martii
linus conf.	17 iunii
linus papa	23 septembris
linus pp. male	7 octobris
lioba virg.	27 & 28 septembris
lisanus m &c.	11 iulii
lisianus conf.	11 iulii
livarius m	25 novembris
liventius conf.	25 januarii
livinus episc. confess.	12 februarii
livinus ep. mart.	11, 12 & 13 nov. elevat. & transl 27 junii
longinus m	1 februarii
longinus m 26 martii,	1 sept. 23 octobris 22 novemb. 2 decemb.
longisus conf.	13 januarii
lonius conf.	5 augusti
loth proph.	10 & 12 octobris
lotharius abb.	14 decembris
lotus ep. conf.	25 iunii
lubentius presb.	6 febr. & 13 oct.
lubertus abb. m.	14 iulii
lucanus mart.	30 octobris
lucas	7 februarii
lucas episcop.	2 martii
luceia virg. &c.	1 iulii
luceia	24 iunii
lucia virg. mart. transl.	18 ianuar.
lucia vidua m	6 aprilis
lucia virg.	1 junii
lucia &c.	25 iunii
luciana virgo	7 ianuarii
luciana m	23 februarii
lucianus m	17 & 18 martii
lucianus & soc.	16, 24, 25 & 26. octobris
lucianus & florus	26 octobris
lucianus mart.	7 iun. & 27 octobris
lucianus & soc. mm	25 novembris
lucianus &c.	13 iunii
lucianus conf.	11 iulii
lucianus ep. vienn.	21 aprilis
lucianus alias lucinius, licinius	8 iunii
lucilla m	25 martii
lucilla virg. m	29 julii
lucilla	25 augusti
lucillianus &c. mm	3 iunii
lucillus m	19 martii
lucinius translat.	20 maii
lucinus ep. conf.	8 iunii
lucinus & soror mm.	12 octobris
lucius	18 ianuarii
lucius m	7, 8 & 24 februarii
lucius episcopus m	2 martii
lucius episc. m	15 & 16 martii
lucius & soc. mm.	23 maii
lucius &c.	6 iunii
lucius pp. m	25 aug. transl. ibid.
lucius & soc.	29 septembris
lucius conf.	3 decembris
lucius rex m	10 decembris
lucretia emeriten.	24 novembris
luculfus forte botulfus	17 iunii
ludanus conf.	12 februarii
ludgerus episc.	26 martii: & 24 april. transl. 3 octobris
ludidia	14 iunii
ludmilla mater wencesl.	15 sept. & 10 novembris
ludovicus ep. conf.	19. aug. ejus octava 26 augusti
ludovicus conf.	25 augusti
ludovicus arel. card	16 septembris
ludovicus ep. conf.	8 novembris
ludwinus ep. al. lutw. &c.	29 sept.
lufulus & fortunatus	15 octobris
lullus ep. conf.	16 octobris
lupantius conf.	6 novembris
lupentius mart.	22 octobris
lupertus ep.	16 aprilis
lupianus	1 iulii. ejus translat. 17 februarii
lupicinus episc.	3 februarii
lupicinus conf.	24 iunii
lupicinus ep. vienn.	14 & 15 dec.
lupinus ep.	30 iulii
lupulus, lusius, lusilus seu lusulus	15 octobris
lupus episcopus 27 januarii. ejus invent.	23 martii, elevat. 1 iunii
lupus ep. lemov.	22 maii
lupus m.	23 augusti
lupus ep & m	1 septembris
lupus ep. aurelian.	14 octobris
lupus ep.	17 octobris
lupus & conf.	25 octobris
lupus ep.	17 novembris
lusor ep. al. luxor	4 novembris
lusorius &c.	21 augusti
lutgardis virg.	16 iunii
lutgerus ep traject.	23 aprilis
luthardus clivensis com.	15 sept.
luxor & warlesius translat.	20 novembris
luxorius m	18 martii

M

mabilia matrona	21 novembris
macarius m	8 aprilis
macedonius episc.	13 martii
macharia	7 aprilis
macharia m	6 aprilis
macharius monachus	7 aprilis
macharius m	23 ianuarii
macharius ep.	1 maii & 12 nov.
macharius m & alii 9	8 aprilis
macharius & socc.	21 octobris
macharius m	12 februarii
macharius erem. conf.	8 maii
macharius m	20 februarii
macharius	27 februarii
macharius antioch. 10 aprilis elevat.	9 maii
macharius m	26 martii
machabæi transl.	31 maii
machlonius ep. conf.	15 novemb.
maclovius	11 iulii
macovalla abbas	29 martii
macra virg.	2 martii
macra cum sociabus	2 maii
macredius ep. conf.	24 octobris
macrina	19 julii
madelberta virg. m	7 septembris
madelgisilus conf.	30 maii
madelupus sacerd. transl.	3 aprilis
madernianus ep. rem.	30 aprilis
madonius conf.	15 novembris
madulutus al. madalveus	3 & 4 octobris
magginus &c.	14 iunii
magdunus	12 iulii
magilalæus forte macidaletes	12 iunii
maglorius ep. conf.	24 octobris
magna & soc. mm.	3. decembris
magnericus ep. conf.	25 iulii
magnobodus ep.	16 octobris
magnus m in dacia	16 & 17 aprilis
magnus	20 iulii
magnus conf.	6 septembris
magnus ep. conf.	19 augusti
magnus m	1 januarii
magnus rex m.	19 augusti
magorum trium festivitas	11 ian
mainbodus m	23 ianuari.
maingoldus m	9 februarii
majolus m	18 februarii
majolus abb.	17 april. & 11 maii
malachias proph.	3 januarii
malachias ep. conf.	20 augustii
malachias ep.	3 & 5 novemb.
malachus episc. lesmorens.	10 ap.
malburga virg.	21 iunii
malchus monachus	21 octobris
malcolmus rex	15 octobris
maldod conf.	14 maii
malkubius abb.	27 augusti
mamertinus m	2 iulii
mamertinus forte martinus	11 maii
mamertinus abbas	30 martii & 1 & 6 septembris
mamertinus cum mariano autissiodor.	20 aprilis
mamilianus m	12 martii vel maximilianus
mamilianus conf.	13 septemb.
mammarius &c.	10 junii
mammatus ep. conf.	17 novemb.
mammes puer	16 decembris
mammes m	21 augusti
mancharius cum convall.	28 sept.
mandelius	16 augusti
manegildis virg.	14 octobris
mansuetus ep. cum papino	1 dec.
mansuetus ep.	2 & 3 septembris transl. 25 aprilis & 14 iunii
manuel &c mm	17 iunii
marcella vidua	31 januarii
marcella virg.	17 julii & 29 julii
marcellianus m	20 ianuarii
marcellianus ep. autissiod.	13 maii
marcellina virg.	17 iulii
marcellinus m	30 martii
marcellinus pp.	26 april. & 13 iulii
marcellinus con.	14 iulii
marcellinus	2 iunii
marcellinus ep.	12 septembris
marcellinus episc.	9 ianuarii
marcellinus & soc.	21 ap. & 9 oct.
marcellinus & petrus mm translat.	17 ianuarii
marcellin tribun. socii	27 augusti
marcellosa & victoria	20 maii
marcellus pp. & m invent.	9 sept
marcellus m	15 jan. & 19 februarii
marcellus	16 novembris
marcellus trev. ep.	4 septembris
marcellus ep. c. transl.	26 iunii
marcellus episc. diensis	9 aprilis
marcellus ep.	17 jan. & 7 decemb.
marcellus ep. m	12 octobris
marcellus episc.	15 februarii
marcellus translatus	25 & 26 iulii
marcellus & exuperantius	31 maii
marcellus & soc. nicomed.	27 & 30 novembris
marcellus	2 & 3 novembris
marcellus al. marcellin. ep rav.	5 octobris
marcellus & socc. mm	13 octobris
marcellus &c. mm	3 iunii
marcellus archimandr.	29 dec.
marcellus	18 iunii
marchus &c. mm.	15 junii.
marcia virgo	18 januarii
marcia & socc.	5 novembris
marcia m	3 martii
marcianus ep. mart.	2 novembris
marcianus cum juliano	26 dec.
marcianus presb.	10 ianuarii
marcianus	8 junii
marcianus & socc.	24 octobris
marcianus & donus	17 aprilis
marchelinus conf.	14 iulii
marculfus conf.	1 maii
marculus m.	25 novembris
marc. evang. dedic. venetiis	8 octobris. corpus inventum 25 iunii. translatio 31 ianuarii. apparitio 25 junii
marcus ep. m	18 maii
marcus episc.	29 martii
marcus m	6 ianuarii
marcus	18 iunii
marcus m	20 ianuarii
marcus	18 octobris
marcus m	31 augusti
marcus & maria	29 novembris
marcus ep. & socc.	5 novembris
margareta virg.	15 octobris
margareta virgo	22 martii
margareta virg. cartusiana	30 aprilis
margareta virgo de hungaria	28 ianuarii
margareta virg.	20 iulii
margarita virg. m	13 iulii
margarita virg. al pelagia	26 oct.
margarita	19 iunii
margarita reg. 10 iunii. translat.	19 iunii
margarita	16 novembris
maria	8 februarii
maria virg.	1 augusti
maria virg m	17 martii
maria virg. m.	11 iulii
maria v. m. gloriosæ virg. mariæ visio b. m. v. illata in templum	11 decembris 19 iunii. 26 nov.
maria ægyptiaca	7 augusti
maria ægyptiaca	9 aprilis
maria pœnitens	16 martii
maria magdal. conversa	1 aprilis. transl. 19 martii & 18 aprilis. ejus octava 29 iulii
maria virg neocoren.	21 novemb.
maria soror lazari	19 januarii
maria jacobi	2 iulii
maria jacobi & salome, al. transl.	25 maii
maria ad nives	5 augusti
maria ogniac.	23 junii
maria cum marco	29 novembris
maria virg. & mart.	2 novembris
mariander & socc.	26 octobris
marianus m	9 martii
marianus autissiodor.	20 aprilis
marianus mon. autiss.	29 aprilis
marianus conf.	19 augusti
marianus ep.	18 & 19 septembris
marianus & socc.	17 & 27 octob.
marianus diac. & mart.	3 novemb.
marina m	28 januarii
marina virg.	10 & 11 martii
marina virg.	5 aprilis
marina matrona	9 maii
marina m	18 iunii
marina virgo	18 iunii
marina virg.	17 iulii
marinus m	3 ianuarii
marinus m	2 februarii
marinus m	10 iunii
marinus m	17 junii
marinus ep. m.	16 iulii
marinus	3 septembris
marinus lev. con.	4 septembris
marinus m morienn.	24 novemb.
marius persa m	19 januarii
marius abbas	26 ianuarii
marius m	9 aprilis
marius & socc.	12 novembris
maris ep. dolichæ	25 aprilis
marnocus ep. conf.	25 octobris
marnulfus ep.	28 septembris
maro m	25 maii
marolus m	27 martii
martulus & socc. mm	18 junii
marsus presb.	4 octobris
martha soror lazari	19 ianuarii
martha persa m	19 ianuarii
martha	29 julii
martha	30 julii
martha	17 octobris
martha	16 decembris
martialis	11 iulii
martialis ep. conf.	1 iulii
martialis epis.	26 martii
martialis ep.	28 septembris
martialis conf.	22 augusti
martialis m	23 ianuarii
martialis & faustus mm.	9 novem.
martialis & soc. mm	27 maii
martialis & alii 33	28 septembris
martialis & soc.	1 septembris
martialis cum agricol. &c.	27 nov.
martialis & victrix	18 octobris
martialis reliq. suscept.	1 decemb.
martialis transl.	10 octobris
martialis octava	7 iulii
martiana virg. m	12 ianuarii
martiana virg.	11 iulii
martianilla m	6 ianuarii
martianus	8 iunii
martianus m	17 iunii
martianus m	26 martii
martianus epis. m	27 martii
martianus epis. m	6 martii
martianus ep. raven.	25 maii
martianus epis.	27 martii
martianus ep. conf.	14 iunii
martianus &c.	5 iunii
martianus & martyrius martyres	29 octobris
martina mart.	17 novembris
martinianus abbas	13 februari
martin. turonen. except.	13 dec.
martinus ep. conf.	21 iunii
martinus epis. m	27 martii
martinus ep. m	19 iulii
martinus ep.	1 iulii
martinus papa	12 novembris
martinus pp.	18 augusti
martinus papa	18 septembris
martinus confess.	3 augusti
martinus abb.	8 maii
martinus abbas con.	13 aprilis
martinus abb ex die præcedenti,	8 decembris
martinus abb. sanct.	6 decembris
martinus m	9 augusti
martinus m	1 ianuarii
martinus	21 iunii
martinus cum aliis epp. depos.	12 maii
martinus puer & mart.	16 nov.
martin. caput transl.	1 decembr.
martin. octava	18 novembris
martyrius	2 iunii
martyrius & martianus mm	25 oct.
martyres omnes unius urbis cives	7 februarii
martyres ægypt. cum chæremone	22 decembris
martyres afri 17,	10 aprilis
martyres alexand.	23 iunii
martyres alexandrini 31.	30 april.
martyres 42 in ammorio	6 martii
martyres centulenses	2 decembris
martyres cæsaraugustani	15 aprilis
multi martyres in fin. german.	24 septembris
martyres 304 mediol.	14 maii
martyres 9 in perside	27 martii
martyres 40 romæ	1 martii
martyres in monasterio sabæ	20 martii
martyres sebasteni 40,	9 martii eorum nomina, ibid.
martyres 40 alii a sebast.	11 m.
martyres septani	9 & 13 octob.
martyres 79 in sicilia	13 septemb.
martyres treveren.	6 octobris
martyr anonymus xanthis	16 apr.
mm 1807	22 iunii
martyres 51	25 februarii
martyres 8	17 novembris
martyres 50	22 augusti
martyres 23	27 februarii
martyres 33	7 novembris
martyres 14 socii theodori	19 mar.
martyres 124	30 ianuarii
martyres 7 milites	25 februarii
martyres 50	18 decembris
martyres 800	1 iulii
martyres 11000 virgg.	21 oct.
martyres 7 milites	27 martii
martyres 20	10 martii
martyres nongenti	29 augusti
martyres 12	26 martii
martyres plures	8 aprilis
martyres 15	9 iunii
martyres 29	22 februarii
martyres 989	22 iunii
martyres 10 vel 14	2 aprilis
martyres 480	22 iunii
mm crucifixi 10000	22 junii
martyres ab alex. papa baptizati	9 aprilis
martyres 36	23 februarii
martyres 45	10 iulii
martyres 9 in cizico	29 aprilis
martyres 24	27 februarii
martyres 601	30 martii
martt. 46	12 iulii
martyres 20 socii pastoris	30 mar.
martyres 10,	19 & 20 februarii
martyres 49 cum euphem.	24 septembris
martyres 20	21 februarii
martyres 4	29 martii
martyres 2000	28 ianuarii
23000 mm	18 martii
martyres 400	25 martii
martyres 404	14 maii
martyres 27	4 martii
martyres 10 in creta	23 decemb.
martyres 15	11 martii
martyres	14 ianuarii
marubius m	19 februarii
marus epis	26 ianuarii
marutha epis. conf.	12 iunii
mastidia virg. al. transl.	7 maii
mastulinus ep.	6. septembris
maternianus conf.	7 iulii
maternus ep. trev.	18 aprilis 13 & 14 septembris
maternus ep. &c.	9 iulii
maternus epis. conf.	23 octobris
maternus ep. c.	18 jul. & 19 sept.
matheus & soc. mm	6 maii
mathildis mater ottonis	14 mart.
matrona m	14 martii
matthæus transl. 6 m aii. ejus vigilia	20 septembris
matthiæ apostoli caput translatum	11 augusti. ejus vigilia 23 febr. transl. vel inventio 1 septembris
maturinus	2 & 9 novembris
maturinus	10 maii
matutinus m	4 aprilis
maura virg.	21 septembris
maura	11 septembris
maura virgo	16 februarii
maura virg. m	14 ianuarii
maura & timotheus	3 maii
maurontus abb.	5 maii
maurilius abbas	15 ianuarii
maurilius & publius	13 novembris
maurilius translatus	16 augusti
maurilius conf. trec.	21 maii
maurinus episc. m	3 martii
maurinus m	25 ianuarii
maurinus invent.	13 octobris
maurinus conf.	15 novembris
maurinus m	10 iunii
maurinus ep.	18 decembris
mauritius cum ursione conf.	29 ap.
mauritius m except.	12 maii
mauritius ep. conf.	17 septembris
mauruntus ep.	21 octobris
maurus ep.	8 novembris
maurus ep. conf.	20 ianuarii
maurus ep conf.	10 novembris
maurus mart	9 novembris
maur martt. 360	15 octobris
maurus m	17 martii
maurus mart.	3 novembris
maurus m al. transl.	1 & 2 dec.
maurus &c. m	22 augusti
maurus & 72	29. novembris
maurus conf.	4 septembris
maurus, silvinus &c. epp	4 sept.
maxelendis virg.	13 novembris
maxentia vidua	30 martii
maxentia mater s. vigilii	30 april.
maxentius & soc. mm.	22 maii
maxentius abb. pictav.	27 maii
maxentia virg. m	20 novembris
maxentius con.	29 aprilis
maximus cum magno &c.	4 sept.
maxima virgo	1 ianuarii
maxima m	8 aprilis
maxima virg.	16 octobris
maxima cum anisano	1 decembris
maximianus archiep.	21 febr.
maximianus m	17 martii
maximianus ep.	8 & 9 iunii
maximilianus m	12 mart. & 26 aug.
maximilianus ep.	12 octobris
maximilianus mart.	29 octobris
maximilla virg.	18 decembris
maximinus m	21 aprilis
maximinus ep. aquen.	27 maii
maximinus abb. transl.	27 maii
maximinus	7 iunii
maximinus ep. m	20 junii
maximinus trev.	20 maii
maximinus trevir. ep.	12 & 13 septembris
maximinus trev. transl.	29 maii
maximinus al. maximus confess.	20 augusti
maximinus episc. conf. translatus	8 iunii
maximus ep. conf.	8 ianuarii
maximus m	18 februarii
maximus episc.	18 ianuarii
maximus conf.	21 ianuarii
maximus m	25 ianuarii
maximus m	19 februarii
maximus	6 aprilis
maximus ep. c p	15 aprilis
maximus m in asia	30 aprilis
maximus & venerandus	25 maii
maximus presb.	8 maii
maximus presb.	9 iunii
maximus ep.	2 augusti
maximus conf.	13 augusti
maximus conf.	20 augusti
maximus ep. reg. al. inventus	13 septembris
maximus m	28 septembris
maximus ep. reg.	29 septembris
maximus & socc.	25 Octobris
maximus mart.	30 octobris
maximus reg. ep.	24 novembris
ejus ostensio	2 octob.
maximus m	1 januarii
maynulsus	5 octobris
mazotha virg.	23 decembris
meander conf. forte nicander	16 iunii
mechtundis virg.	3 julii
medardus &c.	18 maii & 22. aug. revelatus 9. septembris. translat. 2 julii. dedicat. divione 30 maii.
medericus ep. con.	31 augusti
medrisma virg.	22 novembris
medulphus conf.	1 iunii
meforius conf.	24 februarii
megandius conf.	19 decembris
melania	29 & 31 decembris
melanius pro æmilian.	11 octobris
melanius conf.	6 novembris
melanius ep. conf.	12 novembris
melantius episc. conf.	16 ianuarii
melanus conf.	9 novembris
melchior rex ex tribus magis	6 ianuarii
melchiades pp.	9 & 10 decembris
melchiades papa conf.	10 ianuarii
meletius archiep.	12 februarii
meletius archiepisc.	14 februarii
meletius ep. spolet.	16 decembris
meletius ep. ponti	16 decembris
meleus & socc.	14 novembris
mello episc. conf. al. mellonius	22 octobris
mellonus ep.	22 octobris
melonus ep	6 junii
melores puer m	6 maii
melorus m	1 octobris
memmius ep	21 decembris
memnon thaumaturg.	29 aprilis
memoria 5 vulnerum D. N J. C.	4 iunii
memorius cum soc.	7 septembris
memorius petragor.	6 maii
memorius cum soc. m.	9 septemb.
menalippus m	23 februarii
menas & soc. mm.	10 decembris
mengoldus m translatus	5 iunii
menelantus m	23 februarii
menilus monachus	15 martii
menna conf.	10 novembris
menna virg.	7 novembris
mennas &c	23 iulii
menodora, metrodora & nymphodora	10 septembris.
menulphus ep.	12 iulii
mephibius & appollonius	14 april.
mercurialis ep. conf.	23 maii
mercurialis ep.	26 novemb.
mercurius m	15 iunii
mercurius benevent	25 novemb.
mercurius &c mm	18 iunii
mercurius m	25 iunii
mercurius m. transl	26 augusti
mercurius m	24 & 25, 26 novemb.
mercurius & soc. in sicilia	10 dec.
merenus episc.	15 septemb.
mergolus m	6 martii
meriton episc.	1 aprilis
merobius & soc. m m	3 decembris
merobius cum felice	4 decembris
methodius	14 iunii
methodius ep m.	20 iunii
metranus m	30 ianuarii
metranus m	20 februarii
metro vel meiro	13 maii
metrobius & soc. m m	24 decemb.
metron conf.	8 maii
metrophanes patr. const.	4 junii
metropolus ep.	3 augusti
metropolus ep. m	8 octobris
mevendus alias mevennus conf.	21 iunii
meynardus conf.	17 octobris
meynradus erem. m	11 januarii
meynulfus translatus	26 septemb.
michaëlis arch. apparitio abrinc. 8 maii. item in gargano. item in chonis 23 maii. eccl. in tumba 16 octobr. commemoratio 8 novembr. octava,	6 octobris.
michaël ep.	23 maii
migdius	5 augusti
mildburga virgo	22 & 23 februar.
milecius ep.	27 augusti
miletus ep. trev.	19 septembris
milia	18 junii
militum corona 40	12 ianuarii
milites 93	24 iulii
mildrada, mildrida virg. 13 iulii. translat.	18 maii
minander m	23 februarii
miniates	26 octobris
minulfus conf.	13 julii
miraculum ardentium par.	26 nov.
mirocles ep. mediol.	3 decembris
missias m	27 martii
mitius &c.	15 junii
mochomogus conf.	13 martii
modanus abbas	4 februarii
modanus ep.	14 novembris
moderata m	6 aprilis
modesta virgo	4 & 5 novembris
modesta m	13 martii
modestinus epis. m	14 februarii
modestus epis. conf.	24 februarii
modestus m.	2 octobris
modestus & festus &c.	22 octobris
modoaldus ep. trev. 12 maii translat.	15 & 26 aprilis
modwida virg.	9 septembris
moggrudon epis. conf.	4 martii
mohalok epis. conf.	26 martii
moisetus	17 februarii
molocus epis. conf.	25 iunii
mommuralus abb.	8 augusti
mombolus & odo c.	18 novemb.
monachus conf.	17 octobris
monach. in sina & rhaithi	14 ian.
monanus conf.	1 martii
monas ep. transl.	12 octobris
monendabes abbas	2 martii
monica translata	9 aprilis
monica	4 maii & 28 aprilis
monicha virg.	21 junii
monitor ep. translatus	14 junii
monitor ep. conf.	10 novembris
monon mart.	18 octobris
montanus m	17 & 24 februarii
montanus mon. rem. 11 maii translat.	17 maii
monulphus ep. conf.	16 iulii
monulphus & gundulphus translati	10 augusti
morandus conf.	3 junii & 31 julii
mottelogus abbas	26 martii
moveus abb.	12 octobris
moyses	28 augusti
moysetes m monachus	7 februarii
muciana forte pro vinciana	11 sept.
munguntus epis. conf.	1 januarii
musa virgo	2 aprilis
musca &c.	17 iunii
museus presb.	4 septembris
mustiola virg	29 jun. vid. 7 julii
mucius m al. maucius	20 & 21 maii
mutius heremita	10 aprilis
mutius abb. antea latro.	28 maii
mutius cum filio	25 maii
myron m	17 augusti

N

Naamaas al. naamacius ep. conf.	2. novembris
naamatus ep.	12 octobris
nabor, felix &c. mm 8 maii transl.	12 julii
narcissus episc. m	18 martii
natalis m &c.	12 iulii
nathan proph.	29 decembris
nathanaël ep.	9 novembris
nativitatis octava D. N. J. C.	1 januarii
vigilia nativ. B. M V	7 septembris
octava nativ. B. M. V.	15 septemb.
navalis & concordius rav.	15 dec.
navitus ep. conf.	7 iulii
naum proph.	1 & 11 decemb.
naum & abdias	24 decemb.
nazarius m 28 julii. inventus cum aliis 13 decembr. transl.	24 decembris
nazar. & celsi reliquiæ	6 nov.
nearcus m	10 ianuarii
nechtavius m	17 iunii
nectarius augustod.	13 septembr.
nectarius vien. ep.	5 maii
nectarius ep. qui & nectar	1 aug.
nehemias & alii pp. veteris test.	13 iulii
nemesius	25 iulii & 2 augusti
nemesius diac..	25 augusti
nemesius cum ammonio	10 sept.
neminia virgo	27 martii
neon mart	20 octobris
neonas diaconus	11 martii
neophista virg. m	4 januarii
neophytus conf	21 ianuarii
neotus presb conf.	31 iulii
neotus presb. conf.	20 octobris
nestor &c.	8 iunii
nicander	17 iunii
nicander abb. & sodd.	19 septemb.
nicander ep.	4 novembris
nicanor m	5 aprilis
nicasius ep. m cum quirino &c.	9 octobris
nicasius transl.	18 & 23 iulii & 12 decembris
niceas ep.	23 junii
nicea virg.	29 augusti
nicephorus m	9 februarii 3 & 6 martii, & 17 aprilis
nicephorus patriarcha constant.	13 martii & 2 iunii
niceas abbas	3 aprilis
nicetas	28 maii
nicetas m	15 septembris
nicetius episc.	19 januarii
nicetius episc. conf.	8 februarii
nicetius episc.	2 aprilis
nicetius ep. trev.	1 octobris
nicetus m gothus	25 maii
nicetus presb. conf.	25 junii
nicetus mart. nocomed.	12 sept.
nicetus m	2 augusti
nichrandus m	17 junii
nicodemus romæ	21 decembris
nicolaus pp.	6 decemb.
nicolaus archiep.	6 decemb.
nicolaus ep.	27 junii
nicolaus ep. magni avuncul.	11 dec.
nicolaus ep. mirens. ordinatus	14, & 16 jun. transl. 9 & 30 maii
octava s. nicolai tolent.	7 septemb.
nicolaus de tolent.	10 septembris
nicolaus tolent. canoniz.	5 junii
nicolaus peregrin. apul.	30 maii
nicolaus conf. in missia.	13 aprilis
nicon m & socii	23 martii
nicostratus m	25 martii
niertus m	2 aprilis
nigundis virg. ignot.	23 aprilis
nimpius & saturninus	5 septembris
ninianus ep. conf.	16 septembris
ninianus monach. conf.	16 octobris
nivardus ep. al. vivardus.	1 sept.
nivetinus conf. cum sociis	16 mart.
nivitius &c. mm	15 iunii
nodgerus episc. leodiensis	2 april.
nodelinus ep. conf.	17 octobris
noe proph. 10 maii. egressus de arca	28 aprilis
noitburg virg.	31 octobris
nominis jesu festivitas	15 ianuarii
nomius m	8 julii
nomius conf.	8 julii
nommolinus ep. conf.	16 octobris
nonna virg. 4 julii. elevat. cum aliis	2 maii
nonnosus m	26 junii
nonnosus mon.	2 septembris
norbertus	6 iunii
norbertus ep.	8 julii
notarius ep.	10 novembris
novatianus &c. mm	29 junii
novella m	12 aprilis
novica virg.	22 junii
numerianus episc.	3 junii
numidicus presb. martyr. &c.	9 augusti
numenius conf.	21 octobris
nuncius conf.	10 octobris
nunnius conf.	8 iulii
nutricius mart.	4 novemb.
nyceas ep.	22 junii
nympha virg.	10 novembris

O

Oceanus cum soc. m	18 septembris
octavianus archid. m &c.	22 mart.
octavianus erem.	2 septembris
octavius m	20 januarii
octavius & soc. theb. taurin	21 nov.
oda	23 & 24 octobris
oda filia reg. scot.	27 & 28 nov.
oda translata.	9 julii
odalricus ep.	4 julii
odgerus	10 septemb.
odilia virg.	30 junii
odilia virg. m translata	18 julii
odilia virg. al. othilia	13 decemb.
odilo conf.	2 novembris
odilo abb.	31 dec. 1 & 2 januarii
odo episc. conf.	7 februarii
odo ep. conf.	26 maii
odo ep.	30 junii
odo abb.	17, 18 & 19 novemb.
odrada virg.	8 novembris
odras virg.	4 novembris
odolricus ep. conf.	4 julii
oduinus presb. m	24 junii
odulfus conf.	12 junii
oelbertus mart.	22 octobris
oghanus episcopus	26 februarii
olavus m	29 julii
olderi cus alias udalricus	4 iunii
oliveria virgo	3 februarii
oliveri us m	16 iunii
olla virg.	9 octobris
olympiades	25 iulii
olympia matrona	12 ianuarii
olympias matrona	24 februarii
olympias m	17 martii
olympius cum symphron.	4 dec.
onesima virgo	27 februarii
onesimus conf.	13 maii
onesimus transl. suession	30 dec.
onesta virg.	11 octobris
onesiphorus	6 septembris
onesyphorus & porphyrius	9 nov.
onuphrius erem.	11 iunii
onuphrius erem.	17 iunii
opportuna virg.	22 aprilis
optatus & soc. mm	2 & 3 maii
optatus cum achario	27 novembris
or eremita	29 martii
oranus ep. conf.	27 octobris
orbanus m	4 aprilis
oriculus & soc. mm	18 novemb.
orienes ep.	20 novembris
oriens ep. conf.	14 maii
orientius ep.	30 april. & 1 maii
orion &c.	16 augusti
ormisdas conf.	6 augusti
orosiensis mon.	14 maii
ortrudis virg.	22 iunii
osanna virg.	23 augusti
osgida virg.	7 octobris
osia	18 januarii
ositha	3 iunii
ositha virg. m	4 iunii
ositha virg. & m	5 & 7 octobris
osmanna reg.	9 septembris
osmundus ep.	3 decembr. transl. 16 iulii
ospitius conf	20 decembris
oswaldus archiep. 28 februarii. 30 april & 15 oct. transl. 15 & 21 aprilis, 20 iunii,	8 & 9 octobris
oswaldus m	4 augusti
oswinus m	20 augusti
othmarus abb. & conf.	16 nov.
otto m maroch.	16 ianuarii
otto bamb. ep. 30 iunii, 2 iulii, & 1 octobr. transl.	30 septembris

P

Pachomius mon. alter a magno.	14 maii
pacificus	10 julii
pæmon	27 augusti
palatinus m	22 februarii
palatinus cum sico	30 maii
palatinus m	10 martii
paladius ep.	10 maii
palladius conf.	11 maii
palladius ep. conf.	7 octobris
palmacius m	7 decembris
palmacius cum II soc. trev.	5 oct.
pamphilianus m	16 & 17 martii
pamphilus m	5 martii
pamphilus ep. corfini	28 aprilis
pamphilus ep. conf.	28 aprilis
pamphilus ep.	11 maii
pambo abb. conf.	1 julii
pammon, al. pambo	27 augusti
pancratius m	3 aprilis
pancratius m	11 maii
pantaleon. m transl.	6 februarii
pantaleon m	14 & 19 febr. & 27 julii. octava 4 aug. transl 18 feb.
pantamia m	20 februarii
pantho	30 julii
paulus papa conf.	27 januarii
papa m cum sabino	16 martii
paphnutius abb. m cum 546	28 ap.
paphnutius abb.	29 novembris
papias m	6 martii
papias alter m	6 martii
papias ep.	17 maii
papirius diac. m	13 aprilis
papinus & mansuetus epp.	1 dec.
paragodas episc.	1 ianuarii
paramonus & philumenus	29 nov.
parasceve m	24 iulii
pardus episc.	17 octobris
pardus m	5 novembris
paregorius m	18 februarii
parisienses reliquiæ	4 decembris
parthenius episc.	7 februarii
pathenius m	11 februarii & 1 april.
partinus m	1 aprilis
partinus & soc.	17 maii
paschasia virg m	9 ianuarii
paschasius abbas	31 jan. & 1 feb.
paschasius episc. c.	22 februarii
paschasius conf.	31 maii
passus	21 decembris
pastor m	12 ianuarii
pastor m	27, 28, 29 & 30 martii
pastor epis. m	30 martii
pastor episc. palat.	30 martii
pastor episc. conf.	1 aprilis
pastor ep. cum 24. alexand.	30 apr.
pastor presb. conf	26 julii
patapius	8 decembris
paternianus episc.	10 julii
paternianus epis conf.	13 nov.
paternus episc. abrinc.	16 aprilis
paternus epis. conf.	24 septemb.
patiens epis. conf.	8 ianuarii
patiens epis.	11 septembris
patiens epis. lugd.	12 septembris
patinianus conf.	10 julii
patricia m	13 martii
patricius m	3 aprilis
patricius ep. conf. transl.	10 iunii
patricius abb.	24 augusti
patricius mart.	1 novembris
patroclus epis. m.	31 januarii
patroclus conf.	19 novembris
patrocl. m advent	9 decembris
patrona	27 decembris
pattinius m	1 aprilis
pavacius &c. epp.	24 julii
pavacius ep.	23 iulii
paula virgo	26 januarii
paula	26 januarii
paula m	3 martii
paulillies	13 novembris
paulinus episc.	11 januarii
paulinus diac. m col	4 maii
paulinus trev. transl.	13 maii
paulinus conf. &c.	12 julii
paulinus & mammetes mm	16 julii
paulinus ep. conf.	14 octobris
paul. apostol. capitis inven.	25 feb.
paulus pp	10 decembris
paulus m	19 januarii
paulus m	29 januarii
paulus m	24 februarii
paulus m	12 aprilis
paulus m	2 martii
paulus m	23 martii
paulus m	4 aprilis
paulus m	13 aprilis
paulus m	8 julii
paulus m	25 julii
paulus m	17 augusti
paulus m	29 augusti
paulus episc. m	8 februari
paulus epis. mart.	3 novembris
paulus ep. m	10 decembris
paulus m c p. transl.	21 maii
paulus episc. conf.	12 & 22 martii
paulus & julius	5 decembris
paulus & soc.	17 maii
paulus & soc.	6 novembris
paulus & gregorius	19 decemb.
paulus simplex	18 decembris
paulus in occulto	15 decembris
paulus abb. in libia	17 aprilis
paulus confessor trevirensis	4 septembris
paulus eremita	16 februarii
paulus m	18 februarii
paulus	18 junii
paulus epis. depositus	8 februarii
paurilia virg.	9 novembris
pausa m	24 martii
paxentius m	23 septembris
paimon m	8 augusti
pecinna virg.	24 junii
pectina &c. virgg. mm	24 junii
pega virg.	8 ianuarii
peirus m	5 martii
pelagia m	4 maii
pelagia virg. m	9 iunii
pelagia a s.th convers.	21 dec.
pelagia	20 octobris
pelagius m	26 junii
pelagius m	28 augusti
pelagius pp. conf.	28 augusti
pellicanus m	30 ianuarii
penes m	11 februarii
pentagathus epis. vienn.	17 april.
peregrinus m	15 maii
peregrinus alias cetheus	13 iunii
peregrinus	29 iulii
peregrinus	14 augusti
peregrinus transl. &c.	22 augusti
pergentina	5 iunii
perpetua m	2 februarii
perpetua	4 augusti
perpetua	4 novembris
perpetua	5 novembris
perpetuus ep.	4 novembris
perpetuus ep.	26 decembris
perpetuus ep. turon.	30 decemb.
petivius, gregorius	5 maii
petronius episc. conf.	4 octobris
petrosia m	29 ianuarii
petrus	14 iulii
petrus m	6 januarii
petri & pauli dedic basilic	18 nov.
petri & pauli anticipat. octav.	5 iul.
petrus m	12 januarii
petrus m	6 januarii
petrus m	21 februarii
petrus m	23 februarii
petrus mart.	13 martii
petrus m	26 & 27 martii
petrus martyr transl.	7 maii
petrus cælestinus pp	19 & 20 maii transl. 15 februarii
petr. apostoli catenæ	16 januarii
petrus, successus & 24	9 decemb.
petrus faverius cartus.	29 aprilis
petrus alexandr episcop.	1 sept.
petrus alexandr. epis. m	26 nov.
petrus diac. conf.	18 aprilis
petrus lutzenb.	13 iulii
petrus canon. reg.	19 decemb.
petrus abbas	14 martii
petrus episc.	26 martii
petrus episc. conf.	10 septembr.
petrus m hispal.	9 octob.
petrus carceranus m	25 februarii
petrus asceta	11 ianuarii
petrus chrysogon. conf.	4 sept.
petrus epis. bellævall.	8 maii
petrus thomasius patriarcha	6 jan.
petrus m ord. præd.	28 & 29 april.
petrus episc. met.	27 septemb.
petrus athonitus	12 junii
petrus episc. ravenn.	30 nov. 1 & 2 decemb.
petrus m maroch.	16 januarii
pharaildis virg.	4 & 5 januarii
pharaildis virg.	5 januarii
pharaildis virg.	13 iunii
pharo epis conf.	27 octobris
philastrius episc.	18 iulii
philibertus	7 aprilis
philibert. ab. forte placidus	6 maii
philibertus abb.	19 augusti
philippianus m	30 ianuarii
philippus m	9 martii
philippus m	9 & 10 martii
philippus mart.	31 octobris
philippus agyren.	12 maii
philippus m &c.	15 & 16 iulii
philippus conf.	16 augusti
philippus epis. vienn.	28 novemb
philippus apostolus vocat.	28 febr. ejus brachium transl. 2 mart.
philippus presb.	3 maii
philippus ep. cortinæ	8 octobris
philippus ep & soc. mm	22 aprilis
philogonius	20 decembris
philonus episc. m	10 & 11 martii
philopius m	30 martii
philoromus episc. m	11 martii
philumenus cum paramono	29 no.
phocas relatus	22 iulii
phocas & soc. epp.	21 decemb.
phlorus m	18 augusti
photinus & soc.	2 septemb.
photius m	12 augusti
pia m	19 ianuarii
piammon seu pyaminon	27 aug.
piatus carnot. ignotus	1 octobris
pictus	4 iunii
pigmenius presb. m	18 martii
pigmenius ep. conf.	1 novembris
pigmenius & alii mm	2 decem.
pimenius m	18 februarii
pimolus al primolus	22 aprilis
pinucius & alii romæ	2 decem.
pion m	14 martii
pionius m	12 martii
piperion m	11 martii
pippinus dux	21 februarii
pirminius ep.	3 novembris
pistis &c mm.	23 iunii
pistis, elpis &c.	30 septembris
pius pp.	11 iulii
placidus & bened.	6 maii
placidus abb. augustod.	6 maii
placeria	20 iulii
placidia virg.	15 octobris
placidus & athanas.	11 octobris
placidus ep.	7 maii
placidus cum sosio	29 septembris
placilla	14 octobris
plato forte ivo	10 iunii
plato m	22 septembris
plato mart.	14 novembris
plato m	14 decembris
plechelmus conf.	15 iulii
plesus m	16 februarii
podius episc. florent.	28 maii
polisius & socc.	7 novembris
pollio m	20 martii
pollio & soc. m m	29 maii
polieuctus m	10, 12 & 16 ianuarii
policarpus episc.	1 februarii
policarpus pres. conf.	23 februarii
policarp. epis cum 12 mm	23 feb.
policarpus pres. conf.	24 februarii
adventus reliq. policar. &c.	4 iulii
policarpus epis. conf.	26 octob.
policarpus & theodosius antioch.	7 decembris
policrates ep.	26 octobris
polichronius m	20 ianuarii
polocronius m	1 martii
poma virg.	27 junii
pontiana virg.	10 decembris
ponticus m	31 januarii
pontianus diac m	9 martii
pontianus diac	5 aprilis
pontianus m	2 decembris
pontianus cum primentio	2 dec.
pontianus conf.	31 januarii
pontinus m	18 augusti
pontranus mart.	14 ianuarii
poplianus & socc.	1 novembris
poppo abbas	25 januarii
poppo epis. conf.	16 junii
porcarius abb.	12 augusti
porcaria virg. m.	8 octobris
porcianus confessor	23 & 24 novembris
porphinus archiep.	26 februarii
porphirius & onesiphorus	9 nov.
porphirius mil. a cathar. convers.	24. novembris
portiuncula dedicata	2 augusti
portus m	31 martii
posennus sacerd.	17 iunii
possenius alias possennus sacerdot.	17 junii
posinna alias pusinna v.	24 maii
possessor episc.	4 decembris
potamon & soc.	18 maii
potamia virg.	31 augusti
potentinus m	18 junii
potentinus & socc. m m translati	11 januarii
potentinus conf.	18 augusti
potentianus	13 augusti
potentianus cum sabinian.	30 dec. transl. 19 octobris
potitus m	6 septembris
potitus	20 augusti
potitus m	1 januarii
potitus m	13 januarii
potitus m	22 ianuarii
poctocus conf.	4 junii
præcordius presb. m	1 februarii
præsentatio B. V. M.	21 nov.
præstabilis & felix	15 maii
prætextatus episcop. martyr	24 februarii
papinius & mansuetus epp. mm.	27 novembris
primianus & firmianus	15 & 31 maii
primentius & pontianus, al. primitivus &c.	2 decemb.
primitiva virg.	23 iulii
primitivus m	24 februarii
primitivus m	2 martii
primitivus &c.	1 augusti
primitivus cum secundo, hispan.	27 novembris
primina virg.	9 octobris
primus m	3 ianuarii
primus & soc. m m	11 maii
primus	21 iunii
primus & soc. mm afr 145	29 maii
primus & soc.	2 & 3 octobris
primus & felic.	6 octobris
primus, cæsarius & alii 10	4 nov.
primus & socc.	8 novembris
primus pauli ingressus in urbem romam	6 iulii
primus conf.	8 iulii
principius conf. elevatus	1 iulii
principius episc.	16 septembris
principius ep. suess.	25 septembris
priscilla	10 ianuarii
priscus m	7 junii
priscus ep. conf.	13 junii
priscus m	16 octobris
priscus conf.	20 octobris
privatula m	2 februarii
privatus m	18 augusti
privatus mart	17 octobris
proba virg.	5 sept. transl. 28 apr.
probate & midaris	10 maii
probatus al. privatus	5 iunii
probus episc.	15 martii
probus m	25 martii
probus m	4 aprilis
probus ep. conf.	10 & 11 nov.
processus conf.	7 iulii
procopius decapolita	27 februarii
procopius abb. conf.	4 iulii
proculus m	14 februarii
proculus & ammon	1 maii
proculus ep. m	1 iunii
proculus m	5 junii
proculus mart. & socc.	19 octob.
proculus epis.	20 novembris
proculus presb. narn.	2 decemb.
proculus epis. veron.	9 decemb.
prodocus diacon.	29 aprilis
prosdocimus	7 novembris
prosper	25 & 26 junii
prosper epis conf.	29 julii
prosper epis. regien. al. transl	24 & 25 novembris
prothasius epis. mediol.	24 nov.
prothus m	14 junii
protus & januarius	27 octobris
protogenes	22 julii
prudentius epis. in hispan.	28 april
prudentius epis. conf.	6 april.
prudentius	29 april.
prudentius m except.	7 octobris
publia	8 junii
publius conf.	31 januarii
publius m	27 januarii
publius	1 februarii
publius m	18 februarii
publius m &c.	7 julii
publius & maurilius	13 novemb.
pueri babilonici	15 decembris
pulcronius & alii epis	4 maii
pupillus m	28 februarii
purificatio B. M. V.	2 februarii
octava purificationis B. M. V.	9 februarii
pusinna virg.	23 april. translatio 24 januarii
piamon abb. & conf.	14 novemb.

Q

Quadratus ep.	21 augusti
quartinus m	18 martii
quielberga m	10 iulii
quilianus conf.	4 novembris
quinibertus conf.	18 maii
quindecim auxiliatores	8 augusti
quintianus m	1 aprilis
quintianus presb. m	16 iunii
quintianus presb. al. transl.	14 iunii
quintianus m	1 iulii
quintianus ep. conf.	13 novemb.
quintillus episc. m	8 martii
quintinus mart. invent.	3 ianuarii & 24 junii
quintinus episc.	30 martii
quintinus m	1 aprilis
quintinus ep. conf.	5 septembris
quintinus m turon.	4 octobris
quintus m	9 & 19 ianuarii
quintus m	17 martii
quintus m	5 aprilis
quintus mart. &c.	28 & 29 octob.
quintus & soc. mm	18 decembris
quiriaca m	21 augusti
quiriacus m	12 februarii
quiriacus presb.	6 martii
quiriacus m	17 martii & 6 aprilis
quiriacus al. judas	30 aprilis
quiriacus &c.	12 maii
quiriacus m	17 iunii
quiriacus ep. m translatus	8 augusti
quiriacus &c.	12 augusti
quiriacus	22 augusti
quiriacus presb. conf. al. transl.	20 septembris
quiriacus ap. & m	20 septemb.
quiricus cyricus ep. al. quiriacus & quirinus	15 aprilis
quiricus m	15 iulii
quiricus ep. m	8 augusti
quirillus	8 martii
quirillus & soc. mm.	9 maii
quirinus m	26 & 30 martii & 3 iunii
quirinus m elevatus &c.	30 aprilis
quirinus & 12 soc.	30 aprilis
quirinus ep.	30 aprilis
quirini tribuni reliq. nov.	30 aprilis
quirinus & euagr.	12 octobris
quirinus presb. mart.	20 octobris
quiriolus m	3 martii
quiteria v. m.	22 maii

R

Rachel ux. jacob	30 septembris
radbertus ep. conf.	25 septembris
radbodus	25 iunii. transl. ibid.
radbodo ep. traject	29 novemb.
radegundis virgo	3 februarii & 12 augusti
radulphus ep. conf.	26 junii
ragenfledis al. rainfr. &c elevata 2 sept relata	8 oct. 11 iunii
radfridus & waldefridus mm	3 dec.
ragnobertus episc. conf. adventus	25 martii 3 octobris
ragomerus ep meld.	28 maii
ragnulfus m.	9 novembris
ranerius	17 iunii
raphaël archang.	6 oct. & 20 novembris 29 decembris
raphillus ep.	18 iulii
rasipus m	23 iulii
ravennus	23 iulii
raymundus conf.	6 ianuarii
recollect. festiv. B. M. V.	1 sept.
redempta m	7 martii
redemptus ep. conf	8 aprilis
regenfledis virg.	20 nov.
tres reges colon. transl.	23 julii
regnisidis virg.	6 maii
regina virg. elevata	20 iunii & 12 sept. 17 martii
regenfridus m	17 septembris
regiswindis virg. m	15 iulii
regnabertus m	13 iunii
regnildis virg. m al. rainel.	16 iulii
regulus episc. conf.	8 martii
regulus conf. silvanect. al. transl.	22 & 23 aprilis
regulus & ep. m	1 septembris
relindus virg.	6 feb & 22 martii
remaclus episc. transl.	3 septembris 25 junii
rembertus archiep.	4 februarii
remedius & soc.	15 ian. & 1 octob.
remigius 1 octobris transl.	2 maii
remundus conf.	1 ianuarii
renatus conf.	6 octobris
renatus ep conf.	12 novembris transl. 29 decemb. relatus 12 ap.
renobertus ep. baioc. & 16 maii. transl	23 april. & 3 septembris
reparata virg.	8, 9 & 11 octobris
repositus	29 augusti
respicius & triphon mm	12 nov.
restituta virgo	15 ianuarii
restituta v. m soræ	27 maii
restitutus ep. conf.	7 novembris
restitutus &c.	10 iunii
resurrectio D. N.	27 martii
reticius conf. ep.	25 iulii
reverentius presb. & conf.	12 sept.
revocata m	6 & 7 februarii
rexius & hermes	18 octobris
reynoldus m	7 ianuarii
reynerius solitarius	11 aprilis
rhetores 50	14 novembris
richardis virg	19 aug. & 18 sept.
richardus rex	4 & 7 februarii
richardus epis. translat.	3 aprilis 16 junii
richarius presb. conf. 8 & 16 octob. transl. relatus	25 aprilis 9 octobris 3 iunii
rictrudis 12 maii vigilia 11 maii 27 & 31 octob. elevata 7 febr. octava	14 februarii
rigobertus archiep. remens. 4 & 8 januarii. transl.	14 iunii
rigomerus presb. con.	24 augusti
ripsime reg.	26 septembris
rixa regina hungariæ	20 martii
robertus abb. cistercien. al. transl.	29 aprilis
robertus abbas casæ dei	24 aprilis
robertus puer m	24 aprilis
robertus conf.	15 maii
robertus abbas	7 iunii
robertus conf.	18 iulii
robustianus m	31 augusti
rochus	16 augusti
rodulphus ep. conf.	21 iunii
roga	11 novembris
rogatianus m	23 februar. & 18 dec.
rogatianus presb. feliciss	30 oct.
rogatus episc.	8 martii
rogatus m	7, 9, 17, & 18 martii
rogatus &c mm	10 iunii
rogatus	6 octobris
rogatus & socc.	7 & 8 novemb.
rogerius ord. min.	4 ianuarii
rolandus m	19 junii
rolenda virgo	13 maii
romana virgo	22 februarii
romanus monachus	31 martii
romanus m autiss.	5 maii
romanus mon.	21 maii
romanus m	6 aprilis
romanus ep. conf. translat.	23 octobris 15 februarii
romanus epis. conf. transl.	17 iunii ibidem
romanus conf. senonen. al. transl.	22 maii
romanus melodus	1 octobris
romanus ep m	6 octobris
romanus presb.	31 octobris
romaricus	20 augusti 22, novem. 8 decembris
romaricus & soc. 585 elevat.	22 septem. 13 novembris
romualdus abb.	19 junii
romula virgo	24 junii
romuldus conf.	3 novembris
romulus m	23, 24, & 27 martii
romulus & socc. mm	6 julii
romulus conf.	25 decembris
rosa viterbiensis	4 septembris
rosa virgo	24 septembris
rosius ep. in s. soph. benev.	16 maii
rosula v. cum aliis 4	15 maii
rothildis reg.	1 septembris
rotulandus al. rolandus m	16 junii
rotulfus. locul. al. botulphus	17 jun.
rufianus & socc. mm	16. novemb.
rufina virg.	28 februarii
rufina m	6 aprilis
rufinianus episc. conf.	1 augusti
rufinianus	17 octobris
rufinus conf.	19 augusti
rufinus cum victore	26 maii
rufinus m	12 februarii 22 junii & 30 julii
rufinus episc. conf.	24 augusti
rufulus m	4 iunii
rufus cum agabo	8 aprilis
rufus & agatymbrius epp.	11 maii
rufus m	3 aprilis & 27 augusti
rufus ep. conf.	27 augusti 7 & 14 novembris
rufus &c.	27 nov. 16 & 23 dec.
rumbertus ep. conf.	11 junii
rumpharius ep.	18 novembris
rumoldus ep. m	24 iunii & 1 julii. 18 & 27 octobris transl. 4 julii
rupertus episc. con.	27 martii
rutpertus ep. al. transl.	24 sept.
russor &c mm	21 augusti
rusticus confessor	8 januarii
rusticus ep. lugd.	25 april
rusticus m	9 augusti
rusticus ep.	19 jul. & 24 septemb.
rusticus	25 iulii & 14 octobris
rutila m	2 ianuariii
rutulus m	18, 23 & 24 februarii

S

Sabaudus epis. trev.	26 novembris
sabas gothus m	12 aprilis
sabbas m dux exercit.	24 aprilis
sabas seu sabbas abb.	5 decembris
sabbatius, cum troph. & dorym.	19 septembris
sabianus m	20 martii
sabinianus & potentianus	30. dec.
sabina virgo	23 ianuarii
sabinus m	15 ianuarii
sabinus episc.	17 jan. 9 & 17 feb.
sabinus m	13, 16 & 23 martii
sabinus conf.	11 julii
sabinus ep. spol. m	7 decembris
sabinus ep. placent.	11 decembris
sacerdotes 15	31 ianuarii
sacerdos epis.	4 maii
sacerdos ep. lugd.	12 septembris
sadoth epis. cum 128	20 februarii
sagaria virgo	2 februarii
sagaris epis. m	14 martii
salaberga abb.	22 septembris
salome & maria jacobi	25 maii
salomon m	28 septembris
salomya	26 novembris
saltanus mart. cum sociis	6 januarii
salvatoris dedicatio	17 januarii & 9 novembris
salvator m	7 aprilis
salvia virg.	9 julii
salvius episcopus amb.	11 januarii
salvius episc. m	26 jun. & 10 sept.
salvius & superius transl.	7 sept.
salvius mart. elevat.	15 octobris
salvius episc. conf.	28 octobris
salustianus & soc. m m	27 maii
sambaria virg. m. transl.	19 julii
samforus m	18 martii
sammonus & emeritus	12 dec.
samon & socc.	20 novembris
samora & socc. m m	21 novemb.
sampson	27 junii
samson episc. conf. &c.	28 iulii
samuel proph.	20 augusti
sanascla presb.	4 februarii
sanctianus & socc. m m	6 sept.
sanctinus & antonius	22 maii
sanctinus episc. meld.	22 sept.
sanctinus episc. conf.	11 & 12 oct.
sanctorum o o octava	8 novemb.
sanctulus presb.	15 decembris
sandradus abb.	24 augusti
sara v. m.	24 aprilis
sarius presb. cameracensis	23 novembris
sator	29 augusti
saturnina virg.	20 maii & 15 dec.
saturninus cum sociis	18 & 27 ian. 22 martii 16 octob. & 29 nov.
saturninus m	19 ianuarii
saturninus m presb.	11 februarii
saturninus m	6, 7, 11, 15 & 21 febr. 5, 6, 24, 26, 27 & 29 mart. 1 & 10 april. 2 & 16 junii & 30 octob.
saturninus cum sirico	26 nov.
saturninus cum basileo	27 nov.
saturninus episc. tolos.	5 decemb.
saturninus & cælestinus	31 dec.
saturnus m	7 martii
saturus m	9 & 27 jan. 5 & 7 martii
satirus frat. ambr.	18 septemb.
satirus m	17 & 18 martii
saturus & calixtus	12 octobris
savina virg.	29 ianuarii
savina	30 augusti
savina & savinianus	5 septembris
savinianus m	24 ian. 1 & 30 aug.
savinianus & socc. transl.	19 oct.
savinus episc.	9 februarii
savinus	11 julii
savinus episc. conf.	10 decemb.
sauma, forte pro verena	1 sept.
scanisolaius pro stanislaus	8 maii
scariola virg.	6 junii
scholastica virg. translata	11 julii
schynnus episc. conf.	12 octobris
scopilio archipr. conf.	3 octobris
scubilius m	14 junii
sebaldus conf.	19 augusti
sebastia &c. mm	5 julii
sebastianus m	16 feb. & 9 martii
sebastianus & greg transl.	8 dec.
sebastianus transl.	9 decemb.
secundanus conf.	16 novemb.
secundarius m	1 junii
secundellus conf.	1 augusti
secundia m	21 februarii
fecundianus &c. transl.	9 augusti
secundinus m	18 februarii
secundinus m	6 maii
secundinus episc. al. secund	6 maii
secundinus m cum feliciss.	13 sept.
secundinus & socc.	15 novembris
secondola m	2 martii
secundolus m	30 martii
secundus m	1 jan. 30 mart. 1 april. & 8 augusti
secundus episc. conf.	25 maii
secundus & primitivus	27 nov.
securinus & soc. mm	2 decemb.
securus & soc. mm	30 decemb.
secutor m	13 aprilis
segolena	24 julii
seinavus abb.	8 martii
seniores 24	18 septembris
senardus abbas	1 martii
senator, viator &c. mm	4 sept.
senator & socc. mm	24 oct. transl. 15 julii
sendomirienses mm	2 iunii
senerotus m	23 februarii
senerthus episc.	4 aprilis
senoch abb. conf.	24 octobris
septem fratres dormientes	27 junii, 10 aug. 4 & 12 novemb.
septem filii simphorosæ	27 junii
septimus & soc.	18 aprilis
septiminus &c. mm	28 augusti
sequatius forte pro sequanus	19 sept.
seraphia virg.	29 julii
serapia &c.	31 iulii
seraphina	29 julii
serapion m	24 februarii
serapion ep.	9 julii
serapion monach.	13 julii
serapion &c.	12 septembris
serena m	21 februarii
serena virg. transl.	25 junii
serenetus conf.	21 julii
serenus abbas	23 februarii
serenus m	16 & 17 martii
serenus conf	3 maii
serenus &c.	28 iunii
sergius papa	8 & 9 septembris
sergius & bacchus	25 septembris
serotinus m	26 martii
servanus ep. conf.	1 iulii
servatius ep. c. translatus	7 junii
servilianus cum sulpitio	25 maii
servilius m	3 junii
servilus m	17 martii
servulus m	21 februarii
servulus m	24 maii
sevardius abbas	1 martii
sevelius & theophantus, forte ficta nomina	20 aprilis
sevenda forte pro phœbe	3 sept.
severa &c.	5 iunii
severa virg. m	25 junii
severa virg.	19 & 20 julii
severianus epis.	24. jan. & 1 feb.
severianus m.	9 septembris
severina matrona	3 maii
severinus conf.	5 januarii
severinus epis.	17 julii ord. 12 maii transl. 5 octobris
severinus conf.	18 julii
severinus	2 augusti
severinus epis. mart.	24 octobris
severinus ep conf.	21, 22 & 30 oct.
severinus	2 novembris
severinus & soc. mm vienn.	21 nov.
severinus mon. paris.	27 novemb.
severius epis conf.	1 februarii
severius conf.	18 septembris
severus conf.	1 januarii
severus epis. conf.	13 & 29 jan. 1. & 15 feb. 20 iulii, 1 aug. 15 22 23 octobris & 6 novembris.
severus episc. conf.	18 februarii
severus presb. conf transl.	30 junii
severus abb.	25 augusti
severus & dorotheus mm.	24 oct.
severus mart.	8 aug. & 24 octobris
severus al. stuerus conf.	17 nov.
severus presb. conf.	15 feb. & 18 novemb. transl. 30 junii
sexburgis regina & abb.	8 april.
sexburga	6 julii
siagrius	10 aprilis
siagrius episc.	11 aprilis
sibertinus conf.	2 julii
sicharia deo sac.	2 februarii
sicharius m	2 maii
sicius conf.	14 iunii
sicus m	9 martii
sicus & palatinus mm	30 maii
sidrac, misac & abdenago	24 april.
sidronius m	15 maii & 3 julii
sidonius ep.	23 augusti
siffridus ep. conf.	27 novembris
sigebertus confessor	1 februarii
sigebertus ep. conf. transl	30 jun.
sigefridus episc. conf.	15 februar.
sigfridus episc. conf.	16 februarii
sigo episc. conf.	10 februarii
sigon pro sequanus	19 septemb.
signus presb.	19 septembris
silænus m	2 ianuarii
silas apost.	28 novembris
silvanus m	18 februarii. 8 & 9 martii & 12 aprilis & 16 octob.
silvanus ep. m	3 maii
silvanus &c.	3 junii
silvanus ep. nazareth.	22 sept.
silvanus abb. in scythi	22 sept.
silvanus & socc. mart.	17 octobris
silvanus conf. cum soc.	22 sept.
silvatus forte pro silvanus	24 sept.
silverius pp. m	19 & 20 junii
silvester reomensis	15 aprilis
silvinus episc.	26 ianuar. & 15 feb.
silvinus & valentinus	10 decemb.
silvius episc.	15 februarii
silvius &c. invent. tolosæ	7 oct.
simeon invent.	9 ianuarii
simeon episc. conf.	16 februarii
simeon ep. conf. transl.	25 octob.
simeon archiepisc.	24 martii
simeon	1 iunii
simeon stylita	26 julii
simeon eremita	26 iulii
simeon salus	1 & 21 julii
simeon. mon. conf.	30 septemb.
simeon abbas	25 martii
similinus cum justino.	17 sept.
simeon metaphrastes	27 novemb.
simeon qui dominum obtulit	5 januarii
simeon reclusus trev.	1 decemb.
simon puer m	24 & 30 martii
simon ord. carm.	16 maii
simon	4 augusti
simon & judas	27 octobris
simpertus ep.	13 octobris
simpliciola & galla	4 septemb.
simplicianus ep. co.	23 & 27 aug.
simplicides episc. conf.	11 feb.
simplicius m	12 februarii
simplicius confess.	1 martii
simplicius papa	2 & 3 martii
simplicius & soc. 68	1 maii
simplicius presb.	15 maii
simplicius ep. conf	24 iunii
simplicius	16 augusti
simplicius ep.	19 novembris
simplicius & socc.	16 decembris
sindanus episc.	2 ianuarii
siridon episc.	2 januarii
sindon vel sudarium christi	4 maii
sinesius m	4 januarii
sinestis m	23 februarii
sindulfus conf.	20 octobris
sindulfus & victor conf.	21 oct.
sindulfus ep. c.	10 dec. transl. 3 jun.
sirenus monachus m	23 februarii
siricus papa m	22 februarii
siricus ep. romæ	26 novembris
siricus & saturninus	26 novemb.
sirinus m	10 martii
sirus m	5 martii
sirus ticinen. transl.	17 maii
sirus ep. conf.	6 julii
sisinnius m translatus	13 augusti
sisinnius ep.	14 febr. & 29 nov.
sixtus III papa m	28 martii
sixtus m	3 aprilis
sixtus	5 & 6 augusti
sixtus & sinicius epp.	1 septembris
sixtus & apollonius	23 decembris
socioctus	29 octobris
solemnis ep.	24, 25 & 29 septemb.
solinia virgo	11 februari
solina virg.	7 octobris
solutor m	20 ianuarii & 26 martii
somina virgo	25 januarii
sophiæ dedicatio	15 februarii
sophia virg. m	29 martii
sophia c p.	15 maii
sophia vid.	10 maii & 30 septemb.
sophonias presb.	18 maii
sophonias proph.	3 decembris
sophronius patriarcha	11 martii
sozantes	7 septembris
sorentus m	19 martii
soris conf.	2 februarii
sosius cum placido	29 septembris
sosthenes	11 junii
sosthenes & victor. ac mm. 49,	16 septembris
sother pp.	21 & 22 apr. & 22 maii
sother m	2 februarii
sotheris virg. m	6 febr. & 12 maii
solus conf. al. solas	3 decembris
spanus m al. speranus	25 octobris
spargus m cum vict.	3 octobris
spatus m	25 octobris
speciosa virg.	18 martii. 11 julii & 15 octobris
speranus m. al. spanus	25 octobris
spes abb.	26 decembris
spinulus c.	1 nov. transl. 11 junii
spiridion episc.	2 januarii
spiritus s. advent.	15 maii
stabilis conf.	23 septembris
stachys & socc.	31 octobris
stacteus conf.	28 septembris
stanislaus m episc. cracoviensis	11 aprilis. transl. 27 septembris
stanislaus m	8 maii
statianus m	7 februarii
stephana v. m.	14 maii
stephanis	11 novembris
stephanus m	1 & 2 jan. & 11 iul.
stephanus abbas	13 februarii
stephanus diac.	13 februarii
stephanus ep. conf.	13 februarii
stephanus taumaturgus	28 martii
stephanus papa IX	29 martii
stephanus cum castore	27 aprilis
stephanus transl.	6 & 7 maii item 25 maii. ejus commen. 19 junii
stephanns	20 augusti
stephanus rex conf	20 augusti
stephanus ep	7 septembris
stephanus junior	28 novemb
stephanus presb. conf.	20 novem.
stephanus iuclusus	20 novembris
stertio	21 julii
stola B. M. V. deposita	2 juli
straton &c. mm	15 augusti
stratonicus m	13 januarii
strominius ep. conf.	16 junii
sturmis abb.	17 decemb.
successus m	19 januarii, 27 mart. & 4 aprilis
successus & 24	9 decembris
suffragianus	27 octobris
suffronus &c.	7 augusti
suibertus episc. conf.	1 martii, canonizat. 4 septembris
suibertus ep. m	29 maii
suitberga inclusa	28 februarii
sulcanus & socc. mm	6 januarii
sulpitius	15, 26 & 27 januarii
sulpitius ep.	21 julii. transl. ibid.
sulpitius & servilianus	25 maii
sulpitius ep. conf.	26 & 27 aug. transl. ibid.
summiva virg. m &c.	8 julii
sura virg m sive luwarda	10 febr.
surus conf.	1 februarii
susanna matrona in daniele	12 feb.
susanna	30 junii
susanna virg.	8 octobris
sylvanus m	7 martii
sylvianus ep. conf.	10 februarii
symmachus pp. conf.	21 februarii & 19 iulii
symmachus patric. m	27 maii
sympertus ep.	12 octobris
symphronius & olymp. &c.	4 dec.
symphorianus m	4 februar. transl. 15 junii
symphorosa &c.	18, 19 & 21 jul.
synerius ep.	18 septembris
synesius & theopontius	21 maii
synorius m	23 februarii
syranus, al. sigiranus abb.	4 dec.
syria virg.	8 junii
syrices m	23 februarii
syricius papa	21 februarii
syricus m	21 februarii
syrus & euphemia	3 septembris
syrus & euagrius	12 octobris
syricus cum zenone	8 decemb.
syrus papien.	8 & 9 decembris
sysaius ep. conf.	7 octobris
systus	24 iunii
swithunus ep.	2 julii & 30 oct. transl. 15 julii
swithinus ep	30 octobris

T

Tacianus m	27 februarii
tadwinus epis. conf.	30 julii
talaricanus epis.	30 octobris
tammarus epis. conf.	15 octobris
tarabata virg.	9 februarii
tarasius episc.	25 februarii
taracus m	25 mart. & 4 aprilis
tarratis conf.	17 septembris
tarsilla amita s. gregorii	24 decembris
tarsicius m	15 augusti
tarsitius m	3 augusti
tarsitius m	31 ianuarii
tartranus vel tauranus	2 martii
tattiana m	12 ianuarii
taucha al. aucha v. m.	10 octobris
taurinus inventus	5 septemb.
taxius & hermes	17 octobris
taisis	28 augusti
tecla virg.	22 feb. 1 & 14 junii & 23 iulii. 18 nov. & 20 dec.
tecla abb. in brit.	28 septembris
tecla & valentinus	17 novembris
teclechildis virg. abb.	10 octobris
tedgnas abbas	2 martii
telanus abbas	9 ianuarii
tenestina virg.	24 augusti
terentianus epis. m	30 augusti
terentianus episc. & m	28 sept.
terentianus epis.	1 septembris
terentius m & soc.	10 aprilis & 28 octobris
terentius m	2 septembris
terentius m cum fident.	27 sept.
terentius epis. conf.	28 & 29 oct. transl. 16 maii
termanus epis. conf.	12 iunii
tertiana & 5 fil convers.	5 mart.
tertullinus presb. m	31 iulii
tertullinus m	30 iulii.
tetbaldus conf.	1 iulii
teuderius conf. al. theudericus	29 octobris
teufredus diacon.	6 julii
teillianus conf.	9 februarii
thalalæus m	20 maii
tharacus presb. &c.	30 septemb.
tharsus & socc.	26 & 28 octobris
theobaldus epis. conf.	16 maii
theobaldus presb. conf.	30 iun. 1 & 8 iulii
theoctistus dux	4 ian. & 3 sept.
theoctites	10 novembris
theodardus epis. traj.	10 septemb.
theodarius abb.	29 octobris
theodegarius conf.	30 octobris
theodola m	22 martii
theodolus m	17 mart. & 4 aprilis
theodolus & soc. transl.	4 sept.
theodolus epis.	16 & 26 aug. item 13 sept. & 28 nov.
theodora	10 julii
theodora alexandrin.	11 septembris
theodora uxor sisinnii	23 nov.
theodora matrona rom.	28 dec.
theodoricus presb m	22 aprilis
theodoricus epis.	18 iulii
theodoricus conf.	15 octobris
theodoricus abb	24 augusti
theodorus megalom.	8 februarii
theodorus m	5, 7 & 17 februarii, 11 april. 19 sept. & 9 novemb.
theodorus presb.	29 martii & 10 aprilis
theodorus in trichine	20 aprilis
theodorus pp.	14 maii
theodorus qui fuit in perge	21 apr.
theodorus sanctificat.	16 maii
theodorus episc. m	19 martii
theodorus ep.	6 apr. 19 & 20 maii, 17 & 21 augusti & 19 septemb.
theodorus m & virgg 7	18 maii
theodorus archimandr. siceor	22 aprilis
theodorus	9 octobris
theodorus	octobris
theodorus conf.	24 augusti & 10 novembris
theodorus mansion. s. pet.	26 dec.
theodorus studita	11 novembris
theodorus & theophanes	27 dec.
theodorus abb.	14 maii & 30 oct.
theodosia virgo 3 ap. transl.	22 iul.
theodosia v. m.	22 decembris
theodosius imperator	17 januarii
theodosius cœnobiarcha	11 jan.
theodosius ep. m	7 junii
theodosius ep. conf.	17 julii
theodosius & polycarp antioch.	7 decembris
theodota m. cosm. & dam	27 sep.
theodotus ep.	4 novembris
theodotus	15 iulii
theodulfus abb.	1 & 2 maii transl. 4 aprilis
theodulfus ep c.	24 & 25 iunii
theodulus m	5 aprilis
theofredus m	18 novembris
theogenes &c mm.	27 augusti
theogenes m	26 mart. & 20 nov.
theogintus cum cypr. & just	26 septembris
theno m	26 februarii
theonas m	5 januarii
theonas abb.	23 augusti
theonestus ep. mart.	30 octobris
theonestus ep. philip. & soc.	22 nov.
theonilla	23 augusti
theopempus ep m	4 januarii
theopemptus m	5 ianuarii
theophanes confessor	12 martii
theophanes ep.	11 octobris
theophanes cum theodoro	27 dec.
theopharius conf.	11 novembris
theophila	11 novembris
theophylactus epis.	8 martii
theophilus m	6, 7 & 28 februarii
theophilus alter m	28 februarii
theophilus episc.	5 martii
theopompus episc. m	23 maii
theorethgida	24 decembris
theotgaris conf.	30 octobris
theotimus & basilianus	18 dec.
theraclius epis.	9 julii
therapon m	27 maii
therasia	22 junii
theognestus ep. m	21 iunii
thermes cum sorore & ancilla	5 aprilis
theylaidus abb. m	2 octobris
thionia virg. & m	15 februarii
thomas aquinas	7 martii transl. 28 ianuarii
thomas	7 iulii
thomas morus m	22 iunii
thomas cantuarien.	29 decemb. ordinatus 3 junii. transl. 7 iulii
thomas m cum 37	9 februarii
thomas ep. conf.	2 octobris
thom. apost. vig.	20 decembris
thraseas m	27 martii
thudebertus conf.	30 maii
thyadghermus episc.	8 februarii
thyrsus m	18 januarii & 31 julii
thyrsus cum sociis mm	19 januarii
tibla virg.	6 martii
tiburtius ep. cenoman.	16 aprilis
tiburtius	30 julii
tigernagus ep. conf.	4 & 5 aprilis
tigrius presb. m	12 januarii
tillo confess.	5 & 7 januarii
tillo episc. conf.	19 aprilis
timolaus m	24 martii
timorus m & socc.	8 aprilis
timotheus conf.	8 januarii
timotheus ep. m	24 januarii. transl. 7 aprilis
timotheus	21 februarii & 27 sept.
timotheus m	18 & 26 martii
timotheus & maura	3 maii
timotheus & felix	15 maii
timotheus apost.	16 maii
timotheus cum saustino &c.	22 & 23 maii
timotheus &c	7 ap. 10 11 & 30 iun.
timotheus antioch.	12 septembris
timotheus & apollin transl. rem.	9 septembr. & 30 decembris
titus episc.	25 augusti
tobias propheta	2 septembris
tolus m	3 martii
tornanus m	8 iulii
torpes m	29 aprilis
torquatus episc conf.	31 ianuarii
transfiguratio Dom.	26 & 27 jul. & 6 augusti
tranquillinus m	20 januarii
tranquillinus m	13 febr. & 7 iulii
tranquillus conf.	15 martii
traseas ep. m	25 martii
tricastinus ep. conf.	7 novembris
tricius ep. conf.	16 maii
triduana virg.	8 octobris
triphillius episc.	13 iunii
triphinius & soc. mm.	28 nov.
triphon m	1 & 3 febr. 4 & 5 maii
triphon & respicius mon.	10 nov.
triphon puer m	5 decembris
triphonia virg.	4 iunii
triësius abb.	10 octobris
trojanus episc. conf.	10 februarii
trojecius conf.	26 octobris
trophima virg. m	5 novembris
trophimus m	1 ianuari
trophimus & soc. mm.	18 & 19 septembris
trovanus ep. conf.	9 februarii
trudo	11 augusti & 1. octobris
trutpertus m	26 aprilis
tugdualus episc.	30 novemb.
tullianus m	13 februarii
tullus m	18 februarii
turgius, pius & 154.	19 sept.
turibius episc. astoricen.	16 aprilis
turibius episc.	25 augusti
turrinus episc. conf.	14 julii
tutilla	3 martii
tybba virg.	30 aprilis
tycho	16 junii
tymianus epis.	17 februarii
tyminus episc. con.	23 februarii
tymon episc. m	19 aprilis
typor. christi commemor.	25 mart.
tyrsus diaconus	2 aprilis
tyrsus & soc. 3.	14 decemb.
tyrsus cum 300 theb. trev.	4 oct.
tysa virg.	26 aprilis

V

Valens & soc.	29 aprilis
valens episc. m	21 maii
valentianus	20 augusti
valentina	25 julii
valentinus epis. rhætiarum	7 jan.
valentinus epis. m	16 julii
valentinus episc. conf.	4. augusti transl. ibid.
valentinus m &c except.	10 octob.
valentinus conf.	29 octobris
valentinus & hilarius mm	2 nov.
valentinus presb.	3 novembris
valentinus & tecla	17 novemb
valentinus cum silvino	10 dec.
valentinus & soc. mm	11 & 16 dec.
valentius	21 augusti
valeria m	31 martii
valeria conjux vitalis	28 aprilis
valeria virg.	8 oct. 2, 9 & 10 dec.
valerianus	21 januarii
valerianus presb.	21 maii
valerianus mart. & socc.	15 nov.
valerianus epis.	6 maii & 26 nov.
valerianus epis. conf. aquileis	30 novembris.
valerius rex m ursulanus	14 feb
valerius m & 20	11 martii
valerius ep. conf.	6 maii
valerius conf.	10 martii & 26 iulii
valerius mart.	22 octobris
valis presb. c. al. vitalis	21 & 22 maii
varus mart.	29 octobris
vastradis m	21 iulii
ubaldus ep. eugub.	16 maii
uldalricus ep. con.	4 iunii & 4 iulii
vedastus ep. con.	14 iulii rel. 15 iulii. transl. 30 septembris & 1 oct.
vedastus & amandus	26 octobris
vellesus & faustinus epp.	20 maii
venans m	11 octobris
venantius camers cum 1565,	18 maii
venantius ep. conf.	7 iunii
venantius m in artes.	10 octobris
venantius abb. turon.	14 octobris
venantius abb. conf.	11 octobris
vendelinus conf.	20 octobris
veneranda virgo & mart	14 nov.
venerandus epis. conf.	18 januarii
venerandus cum maximo	25 maii
venerius m	1 januarii
venerius abbas	11 septembris
venerius apud regium	13 septem.
venerius conf.	1 novembris
venustianus, uxor & filii mm	7 dec.
veranus ep.	19 & 20 oct. 10 & 13 no.
verdiana virgo	2 februarii
veredemus ep. conf.	17 junii
verena virgo	1, 2 & 12 septembris
vermebandus abbas	6 aprilis
verolus conf.	16 iunii
verona virgo	29 augusti
veronica vidua	4 februarii
veronica matrona	25 martii
veronus confess.	30 martii. transl. 31 januarii
veterinus	18 iulii
ugo episc. conf.	10 martii
viator m	9 augusti
viator lugd.	14 oct. & 14 decemb.
viator conf.	22 octobris
victor	5 & 6 martii. 16 & 21 sept.
victor m	29 martii
victor m	12, 28, 29 jan. 11, 20 februarii. 17, 18, 24, 26 martii, 1, 2, 7 april. 23 julii & 15 nov.
victor episcopus m	25 februarii
victor conf.	25 & 26 februarii & 20 julii
victor m mosomensis	6 martii
victor pp III	21 aprilis
victor, siricius &c. afr.	26 aprilis
victor maximus &c. ægypt	27 ap.
victor mil m	13 maii
victor transl. mediol.	14 maii
victor & soc.	2 febr. 14 & 17 maii 17 octobris 1, 10 17 & 28 dec.
victor & rufinus	26 maii
victor pp m	28 iulii
victor ep. conf	23 augusti
victor & stephana	18 septembris
victor m post thæb.	22 septemb.
victor &c. ex theb.	23 septemb.
victor m cum spargo &c.	3 octob.
victor & alexander	17 & 18 oct.
victor & sindulfus c.	21 octobris
victor transl.	29 & 30 octobris
victoria matrona	6 martii
victoria & marcellosa	20 maii
victoria cum anatholia	18 dec.
victorianus &c. mm	26 iulii
victoricus m	24 februarii
victorina m	17 martii
victorinus m	21 februarii
victorinus m	21 & 22 febr. 23, 25, 28, 29 & 30 martii. 16 maii & 24 julii
victorinus & soc. mm	28 aprilis
victorinus & cassius mm.	18 maii
victorinus conf.	5 septembris
victricius ep. conf.	7 augusti
victrix, & marcialis	18 octobris
victurus, victor & 33 afr.	17 dec.
victus & soc mm.	21 maii
viduarum 40	19. novembris
vigiliæ dispersæ	21 februarii
vigilius ep. autissiod.	26 junii
vigilius ep. m	26 junii
vigor ep.	5 nov. transl. 2 nov.
villebadis m	11 maii
vincent. levita translatus	21 janu.
vincentius presb.	12 & 13 martii
vincentius ferrerius	5 aprilis
vincentius lirinensis	24 maii
vincentius ep. m.	6 iunii
vincentius conf.	14 iulii
vincentius	1 iunii & 23 julii
vincentius al. madelg. transl.	20 septembris
vincentius m	12 julii & 21 sept.
vincentius m transl. al. invent.	23 septembris
vincentius seu vincius conf.	17 oct.
vincentius levit m invent.	27 oct.
vincentius c. transl.	29 octobris
vincentius diac.	31 octobris
vinciana virg.	11 septembris
vindemialis m	1 februarii
videmialis & florent. epp.	3 maii
vindicianus episc.	11 martii
vindicianus ep.	25 junii
virgilius ep. arel.	10 octobris
virgilius ep. salisb.	27 nov. transl. 27 septembris
virgines 3 colon elnone	17 maii
virgines plurimæ	31 augusti
virianus m	1 junii
virianus &c. mm.	1 iulii
visitatio B. M. V.	2 julii
octava visitationis B. M. V.	9 julii
vitalianus papa	27 ianuarii
vitalianus ep. conf.	16 julii
vitalina virg.	21 febr. & 16 nov.
vitalis m	2 & 21 ianuarii & 16 nov.
vitalis cum donato	19 aprilis
vitalis conf.	14 & 16 octobris
vitalis & socc.	31 octobris
vitalis	29 augusti, 24 octobris & 2 novembris
vitalis & agricola mm	3 & 4 nov.
vitalis & socc.	16 novembris
vitumius ep. conf.	2 iulii
vitus m	25 ianuarii. & 15 junii. transl. 10 martii
vitus conf.	29 aprilis
vitonus ep. conf.	9 novembris
viventiolus ep	12 iulii
viventius presb. conf.	13 januarii
viventius	7 septembris
viventius episcopus confessor.	8 septembris
vivianus	26 iulii
vivianus, alias junianus, &c.	13 aug.
vivinna abbatissa	10 februarii
ulfagius conf.	7 junii
ulgisus episc.	4 februarii translat. 4 april.
wulfrinus epis.	8 januarii
ultus m	22 januarii
ultanus	1 maii
vodalis conf.	4 & 5 februarii
volganus ep. & conf.	2 novembris
volterus m	7 martii
volusianus archiepiscopus	18 janua.
urbanus ep translatus	22 & 23 jan.
urbanus epis.	2 aprilis
urbanus m	8 martii & 2 aprilis
urbanus	29 aprilis
urbanus pp. conf.	19 maii
urbanus pp. m	22 maii
urbanus conf. translatus &c.	7 julii
urbasus &c mm	24 junii
urbicius episc. conf.	20 martii
ursa virgo	14 octobris
ursianus & leuchadius conf.	13 dec.
ursicinus cum vitale &c.	27 & 28 april.
ursicius epis. conf.	25 iulii
ursinus m raven.	30 maii
ursinus ep. conf. translatus	10 junii
ursinus alias ursus	28 iulii
ursinus m	24 aug. & 13 decemb.
ursinus epis.	26 decembris
ursinus ep. bituricen.	29 decemb.
ursio mon. conf.	29 septembris
ursmarus ep. laubiis	2 & 18 april. elev. 26 mar. transl. 2 iul. & 2 oct.
ursula translata	28 ianuarii
reliquiæ ursulæ &c.	4 iulii
ursulanarum duarum capp. translata	4 julii
ursulæ & sociarum commemoratio	12 augusti
ursulæ octava	28 octobris
ursus epis.	1 februarii
ursio & maurilius conf.	29 aprilis
ursius conf.	3 maii
ursus ep.	25, 28 & 30 julii & 26 dec.
vulflagius presb. conf.	1 octobris
vulganus ep. conf.	29 octobris
vulmarus abb. conf.	20 julii
vulpia virgo	31 januarii
vultanus abb.	4 septembris

W

Walbodo al. valdo epis. leodien.	21 & 22 aprilis
walbertus abb.	2 maii
waldebertus abb.	2 maii
walburgis virg.	25 februarii, 1 maii & 4 augusti. elevat 4 aug. transl. 1 maii
walfridus abbas	14 februarii
walfridus m	22 jun. ep. con. 7 julii
waldefridus cum rasfrido	3 dec.
waldetrudis virgo	3 februarii
waldetrudis vid.	28 martii
waldetrudis	9 aprilis & 2 novem. transl. 12 augusti
waldrada virg.	5 maii
walericus abb.	2 jun. conf. 12 nov.
walericus presb.	9 decembris
waltenus abb. conf	3 augusti
walterus abb.	3 maii
waltgerus conf.	16 novembris
wandelinus conf.	21 octobris
waningus conf.	9 januarii
wandregisilus transl.	31 martii
warlesius & luxor. transl.	20 nov.
warmudus patriach	26 julii
wasnulfus elevatus	10 januarii
wasnulfus al. basanulf.	1 octobris
waso episc.	8 iulii
wemessaus m	28 septemb. transl. 4 martii
wenenfrida virgo.	3 novemb.
weomadus ep. conf	8 novembr.
wereburga virgo	3 februarii
werenfridus	14 augusti
weriburga virg.	21 septembris
wernherus puer a jud. occis.	19 aprilis
wido seu guido abb.	4 maii
wibrandis virg.	3 julii
wicbertus abb.	12 & 13 augusti transl. 23 maii
wichbertus ep. conf.	13 augusti
wichburga virg.	9 iulii
wilgefortis virg. m	12 & 20 julii
wigualocus abbas	3 martii
wilfida abb.	9 septembris
wilfridus ep. conf.	12 octobris transl. 24 aprilis
willelmus ep.	9 ianuar. & 8 jun.
wilhelmus abbas	6 aprilis & 16 iunii. transl. 4 iulii
wilhelmus dux aquit.	28 maii
wilhelmus cartusian.	19 decembr.
willibaldus ep.con.	7 iulii
willebaldus ep. & conf.	6 nov.
willeicus conf.	2 martii
willeycius c. presb.	7 martii
willehadus ep. conf.	8 novemb.
willibrordus ep. m.	3 octobris
willibrordus ep.	19 oct. ordinat. 11 novembris
wimon ep.	21 octobris
winebaldus & walburg.	18 dec.
winnehadus & winocus abb. c.	6 novembris
winobaudus presb.	6 aprilis
winocus	6 nov. elevat 23 martii transl. 18 sept. bergas 30 dec.
winocus & winnehadus abb. conf.	6 novembris.
winwalocus conf.	2 martii translat. 28 aprilis & 1 aug.
wirminus mil. m	18 januarii
wiron ep. conf.	8 maii
wilberada virg.	2 maii
wilbertus episc, conf. col.	11 sept.
witbertus gemblac. al. guibert.	23 maii
witeburga virg,	17 martii & 8 julii
wittekindus dux westphaliæ	6 jan.
wivina virg. bigard.	17 decemb.
wlfadus m	24 julii
wlpecla virg.	7 septembris
wlsinus ep. transl.	28 aprilis
wolfangus conf.	30 & 31 octobris transl. 7 octobris
wolstanus episcop.	19 januarii
wolfelmus abb. bruwil.	22 aprilis
wulfrannus ep. conf.	23 aprilis transl. 7 octobris
wulstanus ep. translatus	7 junii

X

Xena sancta mater	24 januarii
xenophon ejusque comitatus	26 januarii

Y

Yda comitissa vid.	13 aprilis
yduberga	8 maii
yonius m	5 augusti
ythamarus ep. conf.	10 junii

Z

Zacharias papa	14 & 15 martii
zacharias	2 junii
zacharias ep.	26 maii & 25 sept.
zelotus & soc. mm afr.	6 decemb.
zemmeo m	12 martii
zenobia & zenobius mm	30 octob.
zenobius florent.	25 maii translat. 26 januarii
zeno m	23 februarii
zenon veronensis epis.	11 aprilis 8 & 9 decembris
zenon monachus	12 aprilis
zenon episc. m	12 aprilis
zeno m &c.	8 julii
zenon & duo pueri	2 septembris
zenon vel geno m	19 septembris
zeno & soc. &c.	8 decembris
zenon & donatus rom.	31 decem.
zephyrinus pp	29 decembris
zepherinus ep. trev. pro severin.	21 decembris
zoerardus & benedictus.	1 maii
zoilus presb. conf.	27 decemb.
zona deiparæ	1 augusti
zosemus m	11 martii
zosimus abb. 12 apr. conf.	15 julii
zosimus cum rufo	16 decemb.
zosimus & soc. mm	20 octobris & 19 decembris
zoticus m	31 janua. 2 & 11 feb.
zoticus &c.	4 junii.
zoticus presbyt. orphan. altor	30 decembris

Acta Sanctorum: Einleitung Juli I