Propyläum Dezember

Dec. Propylaeum

Delehaye, Hippolytus
Peeters, Paulus
Coens, Mauritius
de Gaiffier, Balduinus
Grosjean, Paulus
Halkin, Franciscus

Propylaeum ad Acta Sanctorum Decembris, ediderunt Hippolytus Delehaye, Paulus Peeters, Mauritius Coens, Balduinus de Gaiffier, Paulus Grosjean et Franciscus Halkin, Presbyteri Societatis Iesu.

Martyrologium Romanus ad formam editionis typicae scholiis historicis instructum.

Brussels
24, Boulevard Saint-Michel 1940

[XXIII], 660 p.; ill.

PROPYLAEUM
AD
ACTA SANCTORUM
DECEMBRIS
EDIDERUNT
HIPPOLYTUS DELEHAYE, PAULUS PEETERS
MAURITIUS COENS, BALDUINUS DE GAIFFIER
PAULUS GROSJEAN, FRANCISCUS HALKIN
PRESBYTERI SOCIETATIS IESU

MARTYROLOGIUM ROMANUM
AD FORMAM EDITIONIS TYPICAE
SCHOLIIS HISTORICIS INSTRUCTUM

BRUXELLIS
24, Boulevard Saint-Michel 1940

ANNO SAECVLARI QVARTO
A CONDITA SOCIETATE IESV
TERTIO AB INCOHATIS FIDENTI MOLIMENTO
HERIBERTI ROSWEYDI ET IOHANNIS BOLLANDI
COMMENTARIIS IN ACTA SANCTORVM
EIVSDEM OPERIS AC DISCIPLINAE
HEREDES ALVMNIQVE NOVISSIMI
TENVEM HVNC ANTIQVAE LAVDIS ET ARTIS TRADVCEM
IN TEMPORVM ANGVSTIIS EXORTVM
OMNIVM ANTECESSORVM SVORVM
MEMORIAE SACRVM ESSE VOLVERVNT.

[Praefatio]

ACTA SANCTORVM OMNIVM
ANNVNTIATA A. MDCVII
PVBLICARI COEPTA A. MDCXLIII
INTERMISSA A . MDCCXCVI
RESVMPTA A. MDCCCXXXVII

Opus in lucem emittimus quod iamdudum et multifariam rogati fuimus nec sine specie quadam iustae postulationis. Quamvis enim Martyrologium Romanum fontibus historicis neutiquam accenseri possit quos explorare nostri laboris est, ex eo tamen quasi e communi receptaculo, per anni circuitum, una cum gravibus venerandisque memoriis passim fallaces igniculi, caligines et obscuritates fidelium mentibus obiciuntur, quas ab historia famaque sanctorum depellere antecessoribus nostris Rosweydo et Bollando ipsa meta consiliorum fuit. In qua opacitate, si quando viri etiam litterati exitum frustra tentantes ad nos confugiunt, experimur plerumque eius modi quaestiunculas seorsim iniectas brevi et circumscripta explicatione satis probabiliter expediri non posse. Nempe, praeterquam quod de sancti alicuius cultu testimonia, narrationes et investigationis adminicula saepius repetenda sunt ex Actis alterius aut plurium sanctorum, perdifficile est in re hagiographica quidpiam ei plane perspectum esse qui singula problemata non contulerit cum aliis plurimis: quod ipsi maiores nostri longula iam experientia primum docti sunt. Nos quoque, progrediente hoce opere, magis magisque sensimus ad vim probationis in propatulo ponendam multum conducere ut scripta monumenta suo quodque generi et cognationi quam explicatissime assignarentur. Itaque sperare licet hanc veluti synopsim, in qua sanctorum catholicae Ecclesiae universitas recensetur, legentibus instar promptuarii cuiusdam fore, ubi simul cum summa historiae sancti de quo singillatim percontantur, apparatum insuper exemplorum affinium aut similium variaque corollaria inveniant quae fidem illi pleniorem faciant.

Nostra quidem sententia, nondum ad lucem eruta fuerunt aut ad obrussam revocata omnia documenta quorum copia necessaria est, ut liber multiplici variaque farragine confertus, quale est Martyrologium Romanum, in sua elementa simplici negotio et decretoria cum brevitate solvi possit. Sed viri docti, amici nostri, et dignissimi omnium qui in eruditione etiam hagiographica prae omnibus audiantur, nobis asseveraverunt historicae veritatis et ipsius rei christianae interesse ut opus utile et expetitum sine die in opportunitatem incertam non differretur. Quorum auctoritas pervicit ne longius moraremur. Quo tamen apertius significaretur nostrum hunc commentarium anticipato die suo prodiisse, volumen iam nunc inscripsimus: Propylaeum ad Acta Sanctorum decembris. Natura quippe sua pertinet ad futuram illam aetatem cum elogia omnia, quotquot complectitur Martyrologium Romanum, in Actis Sanctorum recognita et, quantum res feret, enodata fuerint.

Incohatum opus fuit melioribus annis, in precaria illa et ancipiti pace, cuius tamen beneficio studia quoque nostra a recenti clade paulatim convalescere videbantur. Iamtum ad extremos kalendarii menses propinquabat, cum denuo bellicum incendium circumundique exarsit. In hoc communi periculo, quod neque avertere neque effugere in humana erat facultate, nulla nobis relicta erat consilii capiundi optio. Ipsa prudentia praecipiebat ut coeptum volumen quantocius absolveretur et ea quidem ratione quam nova novorum temporum condicio opportunam fecerat. Nimis enim certum est, etiamsi propitio Dei numine futurum sit ut nostra bibliotheca nostrique laboris sedes e praesenti discrimine incolumes evadant, in longinquius aevum dilatam fuisse spem aggrediendi tomos novembris et decembris quorum materiam in hoc commentario carptim extricari oportuit. Itaque cavendum nobis fuit ne fructus diuturni nec sane facilis studii, ad quod nos coegerunt elogia complurium sanctorum novembrium et decembrium, incassum deperiret aut certo utilitate frustraretur quam eruditis interim afferre potest, qui novis curis explorabunt Legendarium Romanum aliosque eiusdem modi hagiographicos labyrinthos. Id igitur etiam causae fuit cur, commentario ad finem vergente, paulo latius declinaremus a peroptata illa breviloquentia quam nobis ipsis et legentibus primum polliciti sumus.

In ferrea quam vivimus aetate, vasti corporis tomum edendi onus tolerabile rursum fecit munificentia curatorum Aerarii Academici studiis altioribus iuvandis in Belgio: quorum amplissimo collegio gratias hic agimus ex animo.

Partem non levem editionis curandae naviter suscepit adiutor noster P. Augustus Cerckel, qui etiam de recentioribus aliquot sanctis luxuriantem documentorum silvam interlucavit. Nonnullas item commentarii paragraphos sedula opera partim informavit partim absolvit nostri manipuli tiro Paulus Devos S. I.

Neque spem quam in eorum officiosa sollertia posuimus fefellerunt typographi nostri fratres De Meester, qui, paternae industriae heredes, temporum difficultati pares iterum se praestiterunt.

Faxit Deus O. M. ut opus, eo animo susceptum quo Gregorius Papa XIII Martyrologium Romanum concinnari iussit, aliquid etiam conferat ad excelsum finem propter quem, tribus ante saeculis, eponymus noster venerandae memoriae, Iohannes Bollandus, in sinceram lucem edere coepit Acta Sanctorum Dei, quotquot toto orbe coluntur.

Bruxellis, in festo Omnium Sanctorum, kalendis novembribus anno MDCCCCXL.

DE MARTYROLOGII ROMANI ORIGINE FONTIBUS FIDE HISTORICA

[Martyrologiorum] Quicumque hunc librum legere vel consulere volet eo animo quo scriptus est, prae oculis perpetuo habeat oportet aliud esse catalogum martyrum et sanctorum quovis ordine digestum, aliud martyrologium, quo nomine in universum veniunt tabulae anniversariorum qui in ecclesiis observari consueverunt. Singulae enim, ut cum Tertulliano et Cypriano loquamur, habent suos fastos quibus nomina inscripta sunt martyrum primum, deinde et episcoporum quorum in die obitus annua fiebat commemoratio. Diptycha haec erant, quorum antiquum exemplum habemus in ecclesia Romana, gemina constans Depositione, Martyrum videlicet et Episcoporum. Ex utraque coaluit martyrologium, nominis principatu martyribus cedente. Eius modi est Carthaginiense kalendarium ita inscriptum: Hic continentur dies nataliciorum martyrum et depositiones episcoporum quos ecclesia Carthagenis anniversaria celebrant. Annis labentibus accessit tertia quaedam velut Depositio, nempe servorum Dei, qui ob vitam religiose traductam vel beneficia Ecclesiae collata digni visi sunt annua recordatione. Cuiusvis ecclesiae plenus anniversariorum indiculus feriale apte appellatur.

[non una indoles] Bipertita horum libellorum habetur varietas, altera quae unius eiusdemque ecclesiae anniversarios continet, ceteris exclusis; altera quibus domesticae memoriae peregrinis admixtae sunt. Prior complectitur sola monumenta primigenia, quibus usus ecclesiae incorruptus exprimitur; haec plerumque kalendaria propria vocantur. Alterum genus est martyrologiorum quae dicuntur generalia et exploratis singulorum fontibus aestimanda sunt. Eorum quae propria diximus, vetustissima sunt exempla duplex Romana depositio a chronographo anni 354 edita [L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 10 – 12; cf. p. VI – VII.] , kalendarium Gothicum Ulphilae bibliorum versioni praemissum [Anal. Boll., t. XXXI, p. 275 – 81.] , kalendarium Carthaginiense saec. VI [Act. SS., Nov. t. II, 1, p. [LXX] – [LXXI].] , kalendarium ecclesiae Turonensis, apud Gregorium in Historia Francorum, X, 31, tandem ordo divinorum officiorum in ecclesia Oxyrhynchena Aegypti anno 535 – 536 agendorum [Anal. Boll., t. XLII, p. 83 – 99.] . In altero fastorum genere antiquiores nullos novimus martyrologio illo, e compluribus kalendariis ecclesiarum orientis collecto, cuius particulae supersunt in breviarii Syriaci apographo quod, utcumque contractum, exhibet codex anno 411 exaratus [Act. SS., Nov. t. II, 1, p. [LI] – [LXV].] . Orientalia, Romana, Africana, Gallicana in unum confluxerunt martyrologium hieronymianum, quod universale non improprie dixeris [Act. SS., Nov. t. II, 1, p. (1) – (192); t. II, 2, pp. IX – XXIII, 1 – 720 (Commentarius).] .

[et forma.] Priscis temporibus, martyrologiorum forma brevis et ieiuna, simplici nomenclatione constat. Diem mensis excipit solum sancti qui tunc colitur nomen, addito quandoque loci indicio: quam normam servant martyrologia ecclesiarum propria seu kalendaria. His paulatim accesserunt quae hominis conditionem vel dignitatem exprimunt, et tandem brevis gestorum memoria. Martyrologia quae de sancti historia aliquid referunt historica appellandi usus invaluit. Hieronymianum nudis sanctorum locorumque nominibus magnam partem constat, quibus rarissime brevioris elogii vestigia adhaerent; unde falso a nonnullis existimatum est in his fastis plurima quae olim ad historicum genus pertinuerint resecta esse. Martyrologia id genus habemus Bedam, Florum aliaque eiusdem propaginis saec. IX composita; apud Graecos autem, synaxaria maiora, quale est Constantinopolitanum in Actis nostris editum [Propylaeum ad Act. SS. Novembris, 1902.] . Martyrologium quod illustrandum suscepimus non est proprium ecclesiae Romanae, cum memorias martyrum, confessorum, virginum complurium ecclesiarum complectatur. Si res ipsae quibus constitutum est spectantur, martyrologium generale immo universale appellandum est; si sola elogiorum forma, historicum.

[Martyrologia antiqua.] Martyrologiorum latinorum quae Romano nostro praeiverunt triplex est discrimen. Antiquissima dicimus quae ab initiis ad saec. VII; classica quae ab VIII saec. ad extremum saec. IX; recentiora, quae a X vel XI saec. ad annum 1583 digesta sunt. Huius distributionis prior pars orditur a Depositione martyrum Romana, anno 336, concluditur vero martyrologio hieronymiano. Atque hoc loco observare iuvat exempla tum utriusque depositionis tum martyrologii orientalis quae hieronymiani collectores prae manibus habuerunt paulo ampliora fuisse iis quae seorsim habemus. Fasti autem ecclesiae Africanae indidem adhibiti pro rata parte plurimum excedunt kalendarii Carthaginiensis inscriptiones [Act. SS., Nov. t. II, 1, p. [LXXII].] .

[Martyrologia classica] A saeculo saltem VIII mos invaluit ut, sive in capitulo sive in choro, annuntiarentur sancti quorum natalis in sequentem diem incideret, praemisso die mensis et lunae. Concilium anno 747 in Clovesho Angliae habito, canone tertio decimo constituit ut per gyrum totius anni natalicia sanctorum uno eodemque die iuxta martyrologium eiusdem Romanae ecclesiae cum sua sibi convenienti psalmodia seu cantilena venerentur [Haddan-Stubbs, Councils and Ecclesiastical Documents relating to Great Britain and Ireland, t. III, p. 367.] . Martyrologium Romanae ecclesiae de quo hoc loco intellege non huius ecclesiae proprium sed Roma missum, ut puta hieronymianum exemplum aliquod, quale Bedam prae manibus habuisse constat. Regula canonicorum Chrodegangi († 766), c. 18, haec statuit: De hora prima. Post lectionem recitantur aetas mensis et lunae et nomina sanctorum quorum festa crastinus excipiet dies; et postea pariter dicunt versum: Pretiosa est in conspectu Domini mors sanctorum eius [P. L., t. LXXXIX, p. 1067.] . Sanciunt capitula Ghaerbaldi Leodiensis episcopi, an. 802 – 810, c. IX, ut unusquisque secundum possibilitatem suam certare faciat de ornatu ecclesiae suae, scilicet in patena et calice, planeta et alba, missale, lectionario, martyrologio, poenitentiale, psalterio vel aliis libris quos potuerit, cruce, capsa, velud diximus iuxta possibilitatem suam [M.G., Capit. t. I, p. 243.] . Anno 817, in concilio Aquisgranensi, decernitur ut ad capitulum primitus martyrologium legatur [Hardouin, Concilia, t. IV, p. 1232; M.G., Concilia aevi Karolini, t. II, 1, p. 464.] .

[saec. VIII et IX] Legibus ecclesiasticis vel monasticis obtemperandi studium viris doctrina praestantibus et librorum copia instructis, variis in locis, monasteriis praesertim, incitamento fuit ut novas componerent ephemerides sacras ad usum chori et capituli. Horum primus est venerabilis Beda († 735), martyrologorum quos classicos dicimus pater, quem longa sequitur soboles. Proprium Bedae est quod non per totius anni kalendas decurrat, sed multos dies relinquat intactos [Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. XIII – XVI; H. Quentin, Les martyrologes historiques, p. 17 – 119.] . Bedae supplendo operam dederunt quotquot a primis saec. IX decenniis martyrologio reficiendo incubuerunt, quales fuerunt anonymus Lugdunensis, cuius recensio in codice Parisino 3879 habetur [Quentin, t. c., p. 130 – 221.] , et imprimis Florus item Lugdunensis. Huius enim opera Bedae martyrologium plurimum increvisse constat [Quentin, t. c., p. 222 – 408.] . Eiusdem prosapiae est metricum Wandelberti Prumiensis martyrologium (848) [M. G., Poetae latini aevi Carolini, t. II, p. 578 – 602.] . Successit Hrabanus (856) [P. L., t. CX, p. 1121 – 1187.] , dehinc Ado (c. 860), qui Florum multis sanctorum nominibus et elogiis ditavit [Martyrologium Romanum … novissimae et correctissimae huic editioni seorsim accedit Vetus Romanum Martyrologium hactenus a Card. Baronio desideratum una cum Martyrologio Adonis ad mss. exemplaria recensito opera et studio Heriberti Rosweydi e Soc. Iesu, Antverpiae, 1613; D. Georgius, Martyrologium Adonis … ope codicum bibliothecae Vaticanae recognitum et adnotationibus illustratum. Romae, 1745. Cf. Quentin, Les martyrologes historiques, p. 476 – 477.] . [a variis collecta.] In Usuardo (c. 875) habemus Adonem contractum quidem sed et auctum ope fastorum Gallicanorum et Hispanensium [Anal. Boll., t. LV, p. 268 – 83.] . Ad eandem Adonianam stirpem referuntur Wolfhardus Haserensis (895) [Ibid., t. XVII, pp. 5 – 23, 123 – 32.] et Notkerus (912) [P.L., t. CXXXI, p. 1025 – 1164; E. Duemmler, in Forschungen zur deutschen Geschichte, t. XXV, p. 202.] , quibus veluti morator accedit Hermannus Contractus Augiensis (1054) [Duemmler, in Forschungen, t. c., p. 208 – 214.] . A singulorum characteribus describendis et mutuis eorum conexionibus exponendis hoc loco abstinemus, ne post varias Bollandianorum, imprimis Sollerii eruditas disquisitiones, et ea praesertim quae sapienter de martyrologiis historicis disputavit vir doctissimus Henricus Quentin, videamur acta denuo agere, exiguo praesentis instituti emolumento. Namque ad originem nostri martyrologii eiusque cum classicis illis propinquitatem dignoscendam, paene satis est prae oculis habere Bedam, Florum, Adonem, Usuardum, quos solos (praeter Florum) in suis annotationibus respexisse videtur Baronius, et saepe minus apposite congruenterque adducit. De martyrologio quod Vetus Romanum dein Parvum Romanum appellatum est primusque edidit Rosweydus [In editione martyrologii Antverpiensi an. 1613. Supra, annot. 11.] , nunc, sopitis de eius ortu et auctoritate controversiis, silere praestat. Nam praeterquam quod ne legere quidem illud potuit Baronius, suppositicium hoc opus esse constat, ab Adone confictum [Quentin, t. c., pp. 409 – 464, 649 – 72.] .

[De legendariis sanctorum contractis] Absoluta classicorum serie, per tria saltem saecula nullus occurrit martyrologus qui de veteribus libris retractandis serio cogitasse videatur. Satis habuerunt huius aetatis homines apographa usu situve consumpta iterum describere, in novis exemplis nomina vel elogia hic addentes illic omittentes, unde magna orta est varietas codicum, non sine magna varietate mendorum. A saec. XIII mediante, legendariorum, quae vocant, compendia conscribi coepta sunt, ordine quidem mensium plerumque disposita, inter martyrologia tamen non numeranda, quandoquidem ad officia ecclesiastica perscripta non sunt, sed privatae potius lectioni parata [Anal. Boll., t. XXIX, p. 5 – 116.] . Is quoque fons fuit unde in fastos sanctorum novae mentiones defluxerunt, quas recentioris aevi martyrologi non respuerunt. Epitomatorum agmen ducit Bartholomaeus Tridentinus, [quae saec. XIII,] a quo scriptus est anno 1244 Liber epilogorum in Gesta sanctorum [Ibid., p. 14 – 19.] . Eodem anno Vincentius Bellovacensis edidit Speculum historiale, iterato paucos post annos. Mox prodiit Abbreviatio in gestis et miraculis sanctorum, a Iohanne de Mailliaco, ut ferunt, conscripta, cuius non pauci supersunt codices [Ibid., p. 20 – 24] . Anno c. 1260 vulgata est Iacobi de Varagine, episcopi Ianuensis, Legenda dicta Aurea, e qua, saec. XIII nondum elapso, prolata est Legenda sanctorum sub compendio a quodam fratre tradita [Ibid., p. 25.] . Anno 1314 conscriptus est liber Legendae sanctorum abbreviatae hactenus ineditus [Ibid., p. 25 – 26.] .

[item saec. XIV et XV] Neque hic finis factus est brevioribus legendariis conscribendis. Anno 1324 Bernardus Guidonis, episcopus Lutevensis, Speculi sanctoralis priorem partem emisit; quod opus absolvit anno 1329 [L. Delisle, Notice sur les manuscrits de Bernard Gui, in Notices et extraits des manuscrits de la bibliothèque Nationale, t. XXVII, 2, p. 169 – 455.] . Sanctilogium sive speculum legendarum composuit Guido de Castris, qui fuit abbas Sancti Dionysii (1326 – 1343). Libros complectitur quattuordecim, quorum primi sunt de sanctis ianuarii ad decembrem in martyrologio Usuardi inscriptis [Anal. Boll., t. XXIX, p. 28 – 30.] . Medio circiter saec. XIV obiisse creditur Petrus Calo seu Petrus de Clugia (Chioggia), qui cum legendis de tempore collegit legendas de sanctis, non minus 850, brevissimas plerasque longioribus intermistas, quarum maxima pars nondum edita fuit [Ibid., pp. 30 – 34, 44 – 108.] . His plurimum usus est Petrus de Natalibus, Venetus, episcopus Equilinus (Jesolo) in libro, quem anno 1369 scribere coepit, anno 1372 perfecit, sub hac inscriptione: [coagmentata sunt.] Catalogus Sanctorum et gestorum eorum ex diversis voluminibus collectus. Quaenam sint ista volumina exponit in prologo totius operis, quod 1500 complectitur sanctorum laudationes paucis sententiis expressas, undecim in libros distributas [Ibid., p. 34 – 36. Saepius typis editus est Petri Catalogus. BHL., p. XXX.] . Diem cultus plerumque observat Petrus, etsi noluit martyrologium conscribere. Librum undecimum inscripsit De sanctis quorum certa dies celebritatis ignoratur. Martyrologis qui saec. XVI scripserunt Petrus non levem attulit opem, ut vel ex Baronii notationibus palam fit. Omissis aliis legendarum collectoribus, mentione dignus est Aegidius de Dammis, monachus Dunensis in Belgio (1468), cuius amplum legendarium seu Collectaneus martyrologii sanctorum hactenus latet [Anal. Boll., t. XXIX, p. 39 – 40.] . Ex hoc non minus bis centum sanctorum elogia seu Vitas exscripsit Iohannes Gielemans, canonicus Rubeaevallensis prope Bruxellas (1487), quibus Sanctilogium suum, mille circiter sanctorum laudationibus constans, se ditasse profitetur [Ibid., p. 40 – 41; De codicibus hagiographicis Iohannis Gielemans, Bruxellis, 1895.] . Agmen claudit Hilarion Mediolanensis, qui, praeter varia scripta hagiographica, reliquit et Legendarium nonnullorum sanctorum abbreviatum, anno 1494 editum typis Mediolanensibus [Anal. Boll., t. c., p. 41 – 44.] .

[Usuardus typis editus.] Ab artis typographicae incunabulis, novus in re martyrologica nascitur ordo. Usuardi martyrologium, quo ecclesiae prae ceteris utebantur, anagnostis subministrare prima typothetarum cura fuit. Anno 1475 Lubecae Usuardi editio princeps prodiit quam aliae variis in locis mox subsecutae sunt [Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. XLV – XLVIII.] : Ultraiectina anno 1480, Florentina anno 1486, Coloniensis anno 1490, quae Greveni nullo iure dicitur [De Greveni martyrologio et legendario, Anal. Boll., t. LIV, p. 316 – 58.] , Parisina anno 1490 curante Iohanne Le Munerat, tandem, ut de editionibus saec. XVI varie auctis taceamus, Veneta anno 1498. Editio Parisiis impressa anno 1521 sic inscripta est: [Martyrologia Belini,] Martyrologium secundum morem Romane curie per magistrum Bellinum de Padua ordinis eremitarum sancti Augustini emendatum. Ad calcem: Finit martyrologium accuratissime emendatum per magistrum Belinum de Padua … cum additionibus patrum aliarum religionum copiosum effectum. In praefatione meminit eorum qui martyrologio conficiendo operam dederunt, praecipue Hieronymi, Bedae, Usuardi, “cuius opus magis habetur in usu apud multas ecclesias, que etiam creduntur aliqua eius operi in locis variis addidisse.” Eadem assumpserunt tum alia exemplaria tum Martyrologium secundum morem sacrosanctae Romanae et universalis ecclesiae scriptum et emendatum per Alexandrum de Peregrinis presbyterum Brixiensem, Venetiis, 1560, quod mendis scatet ita ut vix memoratu dignum sit. Ceteris omnibus qui campum hunc excoluerunt hac aetate praestat Iohannes Molanus (Vermeulen) Lovaniensis [P. F. X. De Ram, Iohannis Molani Historiae Lovaniensium libri XIV, t. I (Bruxellis, 1861), p. VI – XCIX.] , [Iohannis Molani,] qui anno 1568 edidit Usuardi martyrologium quo Romana ecclesia ac permultae aliae utuntur … cum additionibus ex martyrologio Romanae ecclesiae et aliarum potissimum Germaniae inferioris et metrico martyrologio Wandelberti Prumiensis. Usuardum ab additionibus charactere distinxit, fontes indicavit, et annotationibus si quid obscurum occurrit, quantum poterat, illustravit, commentarii Baroniani quadam veluti prolusione. In editione quae anno 1573 prodiit, multa resecta sunt et addita dissertatio emendatior de martyrologiis cum indiculo sanctorum Belgii [Usuardi martyrologium quo Romana ecclesia ac permultae aliae utuntur … cum additionibus … et annotatione … opera Ioannis Molani, Lovanii, 1568; altera ed., Lovanii, 1573, item, Antverpiae, 1582; item ap. L. de la Barre, Historia christiana veterum patrum, Parisiis, 1583, p. 509 – 592.] . Cum autem audisset Baronius Molanum, accepto recens edito Romano martyrologio, notationes mox suas recognitas eidem martyrologio accommodasse, sed morte subtractum edere non potuisse, apud Henricum Gravium, theologum Lovaniensem agere coepit ut eas edere non praetermitteret. Simul virum doctissimum desideratissimum laudibus effert: “Equidem tanti viri de Ecclesia et veritate catholica optime meriti nec brevem schedulam deperire aequanimiter patior; cui (dicam ingenue) isthaec omnia hac ex parte accepta fero, quod in densissimam silvam primus ipse ingressus, mihi aliisque aditum patefecit [Tractatio de martyrologio Romano, c. IX.] .”

[Maurolyci,] Franciscus Maurolycus, abbas Messanensis, interpolatum Usuardum edidit anno 1568, quem ann. 1576 et 1577 recudit hunc praefigens titulum: Martyrologium secundum morem sacrosanctae Romanae et universalis ecclesiae multo quam antea purgatum et locupletatum. De emendationum et additorum fontibus haec ab auctore docemur: “Ex collatione vetustorum exemplarium ea correxi, quae indocti scriptores aut impressores depravaverant … Exemplaria martyrologiorum, quorum collatione usus sum, fuere unum ecclesiae Messanensis, aliud coenobii Carmelitani vetustissimum, aliud Eremitarum sancti Augustini aliaque ex aliis Siciliae monasteriis, unum quoque ex meo coenobio S. Mariae a Partu quod sub Marone monte gemellisque collibus positum est; quae tamen ab eo quod impressum circumfertur parum discrepabant et discrepantia neque notabilis erat neque alicuius momenti utpote verborum, non sententiarum.” Paucis post Maurolycum annis, [Galesinii,] Mediolani editum est, et eodem anno 1578 Venetiis, Martyrologium sanctae Romanae ecclesiae usui in singulos anni dies accommodatum ad sanctissimum patrem Gregorium XIII pontif. optimum maximum, Petro Galesinio protonotario apostolico auctore. Ad singulos dies notationes conscripsit, quas “multiplici antiquitatis ecclesiasticae doctrina cumulatas” esse voluit. Martyrologium amplificavit adductis libris Molani, Surii; martyres Hispanos arabicae persecutionis ex Eulogio inseruit, sanctos plurimos e libris graecis et graecis tabulis. Inde natum est opus incompositum, erroribus multis deturpatum, vix unquam ecclesiarum pulpitis impositum. Galesinius ultimus est martyrologorum qui a Beda Venerabili, per Usuardum, genus ducunt et sua sponte manum calamo admoverunt. [privato consilio edita.] Multis admirationi fore opinamur quod nunc dicturi sumus: nempe in longa illa progenie nullum reperiri qui non privato consilio opus aggressus sit, vel opere completo episcoporum summorumve pontificum comprobationem adeptus sit. Publica tandem auctoritate firmatum primum prodiit martyrologium Romanum iussu Gregorii p. XIII editum.

[Demum Gregorii XIII mandato et auctoritate] Cum e kalendariis propriarum ecclesiarum orta sint martyrologia, nihil mirum quod, inito consilio reformandi kalendarii, de recognoscendo martyrologio in Romana curia agi coeptum sit, ad instar corollarii seu tanti operis optatae clausulae. Eo enim deventum erat ut varia exempla erroribus referta nomine Romani martyrologii passim obtruderentur. De ratione renovandi martyrologii mentem aperuit pontifex litteris 14 ian. 1584 datis, martyrologio praefigendis: “Emendato iam kalendario curavimus (quod antea quoque decreveramus) Romanum martyrologium nonnullis in locis librariorum, typographorumque negligentia mendosum per viros eruditos ad fidem historiae, quae rerum gestarum, personarum, locorum, temporum veritate continetur, adhibitis etiam codicibus vetustioribus atque emendatioribus corrigi, correctumque et multis in locis auctum, proposita etiam atque explicata epactarum lunaeque singulis diebus numerandae ratione edi, vetustissimoque ecclesiae more in choro legendum proponi.”

[Martyrologium Romanum] Septemviris, vel decemviris, nam neque de numero neque de singulorum nominibus satis constat [Benedictus XIV, De servorum Dei beatificatione, lib. IV, parte II, c. XVII, 4; A. Politus, Martyrologium Romanum … commentariis suis … illustravit, t. I (Florentiae, 1751), p. XI – XII; H. Laemmer, De martyrologio Romano (Ratisbonae, 1878), p. 5 – 17; P. Paschini, La Riforma Gregoriana del Martirologio Romano, in La Scuola cattolica, 1923, t. I, p. 198 – 210.] , rem Pontifex commiserat. His praeerat cardinalis Henricus Sirletus († 1585); Baronius unus ex illis fuit, ceteris doctrina, labore et industria praestans, cui mox in opere perficiendo primae partes cesserunt. De ratione qua materia collecta et ordinata fuit suumque munus cuique dispositum, nihil comperti habemus. Placuit pontifici ut ipso anno correctionis kalendarii et ipso die (15 oct.) quo vigere coepit, a censoribus martyrologio emendando deputatis aliquod veluti specimen operis ederetur. Prodiit ergo Martyrologium Romanum ab idibus octobris anni correctionis MDLXXXII usque ad finem eiusdem anni, Gregorii XIII pontificis maximi iussu editum, Romae, ex typographia Dominici Basae, 1582.

[an. 1584 editum est,] Ordinem quo deinde Romae subsecutae sunt martyrologii integri primae editiones alii aliter exponunt. Varias peritorum sententias neque promere iuvat, cum habeamus rei testem omni exceptione maiorem, ipsum Baronium: “Illud necessario lectorem monendum putamus Romani Martyrologii triplicem hactenus in Urbe esse factam editionem, eiusque primam et secundam esse mendosam nec satis dignam quae iterum praelo tradatur: quod cuius culpa acciderit libentius silentio praeterimus. Tertia editio purior est atque sincerior, facta anno Domini millesimo quingentesimo octogesimo quarto: illi enim tantum, ut legitimae atque germanae accesserunt litterae apostolicae datae die decima quarta ianuarii, eodem anno; cui etsi ex nostris notationibus levis certe aliqua accessit emendatio, vel si quid additum reperitur, quod semel tantum vel iterum factum invenies, id nos eius, cuius summa est in Ecclesia auctoritas, constanti voluntate fecisse lector intelligas.”

[et an. 1586] Haec sunt verba Baronii in tractatione de martyrologio quam praemisit editioni anni 1586, quae prima est eius annotationibus locupletata; Martyrologium Romanum ad novam kalendarii rationem et ecclesiasticae historiae veritatem restitutum, Gregorii XIII. Pont. Max. iussu editum. Accesserunt notationes atque tractatio de martyrologio Romano auctore Caesare Baronio Sorano, congregationis Oratorii presbytero, Romae, ex typographia Dominici Basae, 1586.

[a Baronio illustratum et auctum,] Praetereunda non sunt sed attente perpendenda quae habet Baronius de emendationibus (leves illas dicit) et additamentis quae praefatae editioni, probante pontifice, se intulisse fatetur. Opportunum videtur hoc loco memoriam renovare verborum quae Papebrochius, agens de Ario seu Macario et Asterio martyrologio Romano inscriptis ad 10 et 20 iun., admodum candide et sincere more suo scripsit; “Non est meum revocare ad examen potestatem quam habuerint revisores illi ad eos quorum nomina nullis ecclesiarum fastis unquam adscripta fuerant, nedum certus dies constabat, novo illi martyrologio ubi collibitum esset adscribendi; fateor tamen dubitari posse an rei sic agendae vel actae satis conscius fuerit Gregorius, qui ante emendatum iussu suo martyrologium praefatur quod curavit ipsum, nonnullis in locis librariorum typographorumque negligentia mendosum, per viros eruditos ad fidem historiae … corrigi correctumque et multis locis auctum proponi in choro legendum [Cetera in litteris 14 ian. 1584, supra p. XII.] . Verum sive sic augeri ipsum Gregorius scivit et voluit sive non, placuit saltem ei ipsorum qui id fecerunt iudicio stare, quod et successores pontifices probaverunt et nos reverenter suscipere aequum est, donec aliter Romae visum fuerit [Act. SS., Iun. t. IV, p. 11.] .”

[sedente iam Sixto V,] Exstincto iam anno 1585 Gregorio XIII, eo nihilominus auspice prodiit martyrologium scholiis Baronii illustratum; nulla enim novi pontificis mentio fit praeterquam in epistula dedicatoria Sanctissimo et beatissimo patri et D. N. Sixto V pont. max. Venetiis, anno 1587, apud Petrum Dusinelli, Baronio inconsulto, liber iterum editus est admodum inemendate, ut ipse conqueritur in litteris ad Christophorum Plantinum typographum Antverpiensem, datis die 8 mart. 1588 [Praemissa est epistula Baronii editioni Plantinianae anni 1589.] , ubi se quamprimum missurum spondet Romanum martyrologium emendatum et auctum. Anno 1589, typis Plantinianis excusa est secunda editio ab ipso auctore emendata et compluribus aucta. Tertiis Baronii curis Romae prodiit anno 1598 martyrologium ex typographia Vaticana; Antverpiae, e Plantiniana, anno 1613, opera et studio Heriberti Rosweydi e S.I., ita inscriptum: Novissimae et correctissimae huic editioni seorsim accedit Vetus Romanum martyrologium hactenus a cardinale Baronio desideratum, una cum martyrologio Adonis ad manuscripta exemplaria recensito [Iterata Venetiis 1613, et Parisiis 1620.] . Ad haec edenda nihil contulit Baronius, qui anno 1607 obierat. Postumae editionis anno 1630 emissae rationem exponit prolixa inscriptio: Martyrologium Romanum Gregorii XIII pont. Max. iussu editum et Urbani VIII auctoritate recognitum. Accesserunt notationes … auctore Caesare Baronio… Postrema vero haec editio post eius obitum, nonnulla exhibet quae addenda vel mutanda auctor ipse notaverat. Novissime additae sunt notulae marginales per alium dictae Congregationis presbyterum, loca Annalium eiusdem Baronii, ubi de sanctis fit mentio, vel tempora quibus floruerunt aut passi sunt ex variis auctoribus indicantes, Romae, typis Vaticanis, MDCXXX. Audienda Alexandri Politi, qui et ipse commentarium in martyrologium conscribere coeperat, censura: “Quam Oratoriani Romani optimam praedicant, anno 1630 ab ipsis curatam, est illa quidem editio quod ad martyrologium Romanum attinet, magnae auctoritatis; sed quod ad Baronii mentem atque adnotationes, parum sincera, quippe ab illis presbyteris arbitratu suo, non de Baronii alicubi sententia, interpolata [Martyrologium Romanum … commentariis illustratum, t. I, p. XIII.] .”

[dein ab Urbano VIII recognitum] In ipso libri limine Gregorio XIII sociatum legimus Urbanum VIII (1623 – 1644), qui novam martyrologii emendationem fieri iussit, de qua testimonium habemus unius ex eruditis viris quibus commissa fuit, Bartholomaei Gavanti, e Congregatione Clericorum Regularium Sancti Pauli: “Recognita fuit rursus Urbani VIII iussu, additis sanctorum festis qui nuper canonizati sunt, et in primo loco positis iis quibus datum est officium de praecepto; tum vero emendatus fuit textus multis in locis iuxta veritatem certissimae historiae, me quoque minimo omnium collegarum praesente; et minus certa interim commisimus tempori decernenda maturius: quod intelligant ii, quaeso, qui mutationem optavere maiorem in ipso textu [Thesaurus sacrorum rituum, ed. C. M. Merati, Venetiis, 1749, p. 160.] .”

[iterumque a Clemente X,] Nova rursus martyrologii castigatio, a Clemente X (1670 – 1676) instituta, sedente Innocentio XI (1676 – 1689) absoluta est, et anno 1681 Romae prodiit martyrologium Gregorii XIII pont. max. iussu editum et Clementis pp. X. auctoritate recognitum. Accessit huic editioni eorum memoria qui a summis pontificibus usque ad eumdemmet Clementem X p. in sanctorum numerum relati sunt.

[tandem a Benedicto XIV.] Tandem anno 1748, typis Vaticanis in lucem emissa est Nova editio a Sanctissimo Domino nostro Benedicto XIV pontifice maximo aucta et castigata, in qua nonnulla sanctorum nomina in praeteritis editionibus omissa supplentur, alia item sanctorum et beatorum nomina ex integro adduntur. Praemissae sunt litterae apostolicae die 1 iul. 1748 datae ad Iohannem V Portugalliae et Algarbiorum regem, amplae admodum et multiplici genere doctrinae conspicuae, quibus pontifex causam et occasionem novae editionis exponit, additis rationibus ob quas, post iteratas martyrologii recensiones, novae emendationes inducendae viderentur; simul aperit quae sanctorum elogia addere, quae contrahere vel delere placeret. Editio Vaticana quam anno 1913 Pius p. X suprema sua auctoritate approbavit et typicam declaravit ea ipsa est, [Editio typica an. 1913.] paucissimis mutatis, quam Benedictus XIV imprimendam curaverat, cui accesserunt tantummodo sanctorum et beatorum elogia a S. Rituum Congregatione post annum 1748 ad annum usque 1913 approbata. Nulla deinceps typicae conformis editio Romae prodiit, sed ineunte anno 1922 typis Vaticanis impressa est nova recensio, sedente Benedicto XV (1914 – 1922) parata, quae tanquam prima post typicam in lucem emissa est anno 1924, nulla facta pontificis, qui Benedicto successerat, Pii XI mentione; cuius hortatu in Analectis nostris vulgata est libri censura considerata et gravis a P. Henrico Quentin [Anal. Boll., t. XLII, p. 387 – 406.] . Hac et ceteris quae post typicam inscriptae sunt neglectis, in commentario nostro solam respicimus typicam Pii X, quae non est nisi martyrologium a Benedicto XIV emendatum, recentioribus additamentis completum.

[Martyrologium saepius recusum] Inde ab editione legitima litteris apostolicis primum munita, anno 1584, ad typicam de qua modo, centies et amplius recusum fuit martyrologium Romanum [H. Matagne, ap. A. De Backer, Bibliothèque des écrivains de la Compagnie de Jésus, t. III, p. 369 – 76.] . Harum editionum catalogum integrum conficiat cui tempus non magni constet et sibi plurimum confidat. Nos, pro viribus nostris, hunc qualemcumque indicem partim usu proprio, partim a benevolis bibliothecarum praefectis adiuti collegimus:

[variis in locis] 1584, Romae, Venetiis, Parisiis; 1585, Venetiis; 1586, Romae, Antverpiae; 1587, Venetiis; 1589, Antverpiae; 1593, Venetiis; 1597, Venetiis; 1598, Romae; 1600, Romae; 1601, Antverpiae, Romae; 1602, Romae, Venetiis; 1603, Coloniae; 1605, Venetiis; 1607, Parisiis; 1608, Antverpiae; 1609, Parisiis, Venetiis; 1610, Coloniae; 1611, Lugduni, Venetiis; 1613, Antverpiae, Parisiis; 1614, Coloniae; 1615, Venetiis; 1617, Wirceburgi; 1620, Venetiis; 1622, Venetiis; 1630, Romae, Venetiis; 1631, Moguntiae, Francofurti; 1632, Parisiis, Romae; 1635, Antverpiae; 1638, Antverpiae; 1640, Coloniae; 1643, Coloniae; 1645, Parisiis; 1651, Romae; 1654, Parisiis; 1657, Antverpiae; 1658, Insulis; 1661, Parisiis, Antverpiae, Venetiis; 1668, Venetiis; 1673, Venetiis; 1674, Romae; 1675, Lugduni, Venetiis; 1677, Venetiis; 1678, Antverpiae; 1679, Parisiis; 1681, Romae, Lugduni; 1682, Lugduni; 1683, Venetiis; 1684, Parisiis; 1685, Bononiae; 1688, Venetiis; 1690, Antverpiae, Venetiis; 1697, Venetiis; 1700, Venetiis; 1701, Antverpiae; 1710, Venetiis; 1711, Venetiis, Parisiis; 1718, Parisiis; 1721, Venetiis; 1723, Antverpiae; 1729, Venetiis; 1732, Venetiis; 1733, Venetiis; 1738, Venetiis; 1745, Venetiis; 1746, Antverpiae; 1748, Romae; 1749, Romae, Venetiis; 1750, Romae; 1751, Venetiis, Coloniae; 1756, Venetiis; 1757, Parisiis, Venetiis; 1759, Venetiis; 1768, Bassani; 1770, Venetiis; 1771, Antverpiae; 1772, Parisiis; 1774, Venetiis; 1775, Lugduni; 1778, Venetiis; 1781, Coloniae; 1784, Venetiis; 1785, Venetiis; 1792, Venetiis; 1801, Venetiis; 1802, Venetiis; 1845, Romae; 1846, Mechliniae, Ratisbonae; 1859, Mechliniae; 1872, Mechliniae; 1873, Romae, Mechliniae, Moguntiae; 1874, Ratisbonae; 1878, Romae; 1887, Mechliniae; 1890, Romae; 1892, Taurini; 1897, Taurini; 1899, Mechliniae, Parisiis; 1902, Romae; 1905, Mechliniae; 1910, Taurini; 1911, Taurini, Levanti; 1913, Mechliniae, Romae; 1914, Taurini.

[nec semper emendate.] Qui patienti cum cura et contralegente scholastico conferet eas editiones, saepius naevis mendisque horrere comperiet etiam eas quas amplissimi censores canonica auctoritate tuentur; neque postea multum mirabitur antiquos martyrologiorum codices a librariorum oscitantia vel levitate pessima quaeque passos esse. Nec desunt editiones quae non modo humanae fragilitatis indicia prae se ferant, sed etiam deliberatae improbitatis, adeo ut ecclesiastica censura notatae fuerint [Ut in uno sistamus exemplo, de martyrologio edito Venetiis anno 1683 et iterum Bononiae anno 1685 agit Benedictus XIV, De servorum Dei beatificatione, l. IV, 2, c. XVII, n. 11.] .

[Baronii consilio] Qui de fontibus Martyrologii Romani edoceri voluerit, principium sumat oportet a commentario seu notationibus Baronii, et Tractatione quam iisdem praemisit. Hortante cardinali Sirleto, stimulos addente S. Philippo Nerio, scholia conscribere aggressus est ad singulas particulas seu elogia martyrologii Gregoriani quale anno 1586 auctum prodiit. Operis consilium “pio ac veritatis studiosissimo lectori” his verbis aperit: “Alia martyrologia Latinorum et Graecorum menologium cum hoc Romano accurate contuli, res gestas et actiones sanctorum ex omni antiquitatis memoria collegi; ac pro institutae scriptionis ratione ita quidem breviter attigi, ut fontes unde uberius hauriri possint indicarem. Qui scriptores quaeve narrationes probatiores et fideliores sint admonui, certa ab incertis distinxi, difficultates, dubitationes et controversias complures, sive quae iam a nonnullis afferebantur sive quae oriri possent, explicare dissolvere sedare studui ac certis argumentis ostendere nihil temere, nihil parum considerate actum.”

[et voluntati] Annotatio Baronii non eruditi vel critici de ve ritate historica unice solliciti est, sed argumentatio causidici ita comparata ut quae sive ipse scripserat sive ab aliis scripta acceperat bene scripta esse demonstraret. Iamvero, cum non modo litteram martyrologii defendat sed et de ea iudicium ferat, profecto libri iussu Gregorii XIII editi se vadem et sponsorem dedit, neque iniuria litterati homines eum tamquam eius auctorem habent. Accedit quod non facile cernitur cum quo haec auctoritas dividenda sit, quandoquidem prorsus ignoratur quam sibi provinciam assumpserint qui laboris participes fuerunt. Adiutum fuisse Baronium a quibusdam in concinnanda martyrologii littera satis manifestum est. Annotationes ipse marte suo concepit, et iure optimo, interroganti cuidam quot laboris ministros habuisset, respondere potuit: “Torcular calcavi solus [G. Calenzio, La vita e gli scritti del card. Cesare Baronio (Roma, 1907), p. 176.] .” Labor certe gigante dignus, in quo tamen interdum dormitasse visus est. Verum nemo tam acerbus aestimator erit ut molem et varietatem eruditionis sincero animo non miretur. Magna utique se facturum fide optima spopondit vir optimus, cuius profecto temperatior fuisset confidentia si illis diebus perspicere potuisset horridam et tenebricosam silvam difficultatum quas se expediturum pollicebatur. [rerum notitia] Dies docet, et inde a beata illa aetate saecula philologos modestiam docuerunt. Ipsa inquisitionis instrumenta maxime necessaria tunc deerant et quae praesto esse videbantur fallaciis plena erant. Ignotus erat Beda genuinus, quamquam ad singulos fere dies Bedam testem adducit Baronius, falso ut plurimum. Ignoratus pariter et Ado, ad cuius auctoritatem passim appellans, sibi videbatur afferre non Viennensem sed Treverensem episcopum, qui saec. XI scripsisset, adeoque Usuardo posteriorem. Martyrologii antiqui quod hieronymianum audit vix ulla habebatur notitia.

Nec tantum instrumentis historicae investigationi idoneis carebant tunc eruditi: ipsa ratio qua iis uterentur nondum informata erat. Quam candide et ingenua cum animi quiete Baronius se longissime abesse ignoraret a propria constitutione quaestionis ipse ostendit in Tractatione de martyrologio Romano, c. VIII. Quippe haec scribit: “Non … fuit in praesens Romanae ecclesiae institutum novum conscribere martyrologium, sed vetus, ut diximus, ex veteribus exemplaribus restituere.” Quidni addidit quodnam esset et unde erutum hoc vetus martyrologium, quod conqueritur Molanum in lucubratione de Martyrologiis praetermisisse, cum existimaret Romanam ecclesiam non alio quam Usuardi uti martyrologio: “Praeterierunt enim Molanum quamplurima antiqua manuscripta Romani martyrologii exemplaria, ex quibus quodnam qualeve esset germanum ipsum Romanum martyrologium intelligere certius potuisset.” Ita [non par fuit.] rursum Baronius, ibid., c. IX. Verum malo nostro fato, de his ita pronuntiat tamquam de re lippis et tonsoribus nota, et Molanum excusat quod “tam longe positus” haec ignoraverit. Sed enim Baronius, non procul positus, indicare poterat hoc martyrologium vetus quod Molanus infeliciter omisisset; at satis aperte prodit sibi quoque hoc ignoratum fuisse. Pace tanti viri fateri cogimur re infecta dimitti lectorem postquam attente et optima cum voluntate perlegerit quae Baronius exponit in Tractatione, ubi plurima congerit de protonotariis quos gestis martyrum colligendis praefecerit Clemens papa, de epistula S. Gregorii ad Eulogium Alexandrinum, ubi non Romani cuiusdam sed hieronymiani martyrologii lineamenta describit; de “venerabili et perantiquo” martyrologio quod “ab urbe Aquileia cuidam sancto episcopo a pontifice Romano directum” mentitur Ado et a recentioribus Romanum Parvum nuncupatur. Neque a Baronio nec ab ullo ex revisoribus docemur quis fuerit liber ille quem emendandum susceperint [P. Paschini, in La Scuola cattolica, 1923, t. I, p. 205.] ; nunc vero apud omnes constat hunc esse Usuardi martyrologium quo Romana ecclesia ac permultae aliae utuntur, a Molano ita inscriptum in editione anni 1568. De veteribus exemplaribus manuscriptis quae ab iisdem adhibita sunt altum itidem silentium.

[Fontes undequaque corrivati,] Ab Usuardo, cui veluti fundamento martyrologium Romanum innititur, facile delabimur ad inquirendos fastorum nostrorum fontes, illos in primis ex quibus elogia sanctorum antiquae aetatis hausta sunt. Porro excutienda sunt martyrologia classica a Beda ad Adonem. Hic, cuius opus ab Usuardo contractum est, omne genus librorum qui reperiri tunc poterant excerpsit, quorum haec fere summa est: Vitae et Passiones sanctorum, utriusque Testamenti libri, Eusebii Historia ecclesiastica ex interpretatione Rufini, scriptorum ecclesiasticorum opera, Cypriani, Paulini Nolani, Hieronymi, Augustini, Gregorii Turonensis, Bedae Historia ecclesiastica Anglorum et Chronicon, Liber Pontificalis, kalendaria ecclesiarum Galliae [Les martyrologes historiques, p. 485 – 649.] . Martyrologium a revisoribus multorum sanctorum nominibus et elogiis auctum est, praecipue Italorum e Dialogis S. Gregorii et tabulis ecclesiarum, Hispanorum ex Eulogii Memoriali Sanctorum [P. L., t. CXV, p. 731 – 818. Cf. BHL., p. XXII.] et ex hagiographorum recentioris aetatis libris, quales sunt Vitae sanctorum Alphonsi de Villegas [Primera parte de Flos Sanctorum por el Licenciado Alonso de Villegas, Toledo, 1578; Flos sanctorum nuevo, Çaragoça, 1580.] et Thesaurus Concionatorum Thomae de Trujillo [Thesauri Concionatorum libri septem, t. I, Barcinone, 1579; t. II, ibid., 1583.] ; variorum e catalogo Petri de Natalibus, e Molani ad Usuardum auctariis [Supra, p. XII; cf. Sollerius, Martyrologium Usuardi inter Auctaria ad singulos dies.] , ex Aloysii Lipomani et Laurentii Surii Vitis Sanctorum, ut taceamus Maurolyci et Galesinii martyrologia, quorum auctoritas rarius affertur. Plurima accesserunt e libris Graecorum ad interpretationem Sirleti, de quibus praestat in sequentibus data opera tractare. Quae de sanctis post Baronium sollemni ritu in canonem relatis adiuncta sunt, litterae pontificiae et decreta S. Congregationis Rituum subministrarunt.

[criteriis nondum praestitutis.] Magna profecto documentorum copia e probata antiquitate collecta martyrologis qui inde a Beda ad Benedictum XIV operi insudarunt praesto fuit. Nec defuit illis fidentia sui quam dolendum est eventu partim fraudatum esse. Nempe de arte critica quae ad veritatem e fontibus eruendam adhibenda est, eruditi viri plerumque atque ipsi correctores nullam notitiam et experientiam habebant. Quis proinde miretur hominibus sane doctis non successisse quod ab eis exspectabat Gregorius XIII, quem de fide historica martyrologii imprimis sollicitum fuisse abunde testantur litterae 14 ian. anno 1584 datae. Profecto iustum et facile erat incusare librarios typothetasque, genus suspiciosum, incuria peccare solitos. Sed praeter emendationem, qua scriptio ab illis vitiata, adhibitis melioribus codicibus, sanari poterat, alia eaque difficilior medicina adhibenda erat, cuius ars compluribus huius temporis eruditis non satis perspecta erat. Postquam litteram martyrologii revisores constituerant sive aliunde traditam comprobaverant, praecipuum sui muneris limen vix attigerant. De omnibus singulisque elogiis multiplex quaestio oriebatur: quo nomine quisque sanctus appellandus esset; quis ille fuisset; quo die colendus; quaenam eius cultus nativa sedes; tandem quid de eius historia constaret. Veritas personarum, quam expostulat pontifex, in eo sita erat ut certis testimoniis demonstraretur quod esset sancti nomen, et hoc nomen quis proprio iure habuisset. Iamvero usus martyrologiorum docet unico nomine plures vel e converso quandoque unum pluribus nominibus designari. Praeter martyres qui seorsim occurrunt, de collecticiis mentionibus passim difficultas exsurgit. Permulti enim vel sodalium grege stipati incedunt, vel ad eponymi cuiusdam sequelam pertinent. Atqui e martyrum gregibus alii ex historia sumpti sunt, alii contra scribarum, hagiographorum et praesertim martyrologorum levitate, incuria vel etiam vafritie coagmentati sunt. Fontem uberrimum huiusmodi errorum esse martyrologium hieronymianum nemo est qui ignoret.

[Sanctos in fastis inscriptos] Neque minoris momenti est quaestio, in qua inquisitionis hagiographicae cardo proprie versatur, utrum nempe servus Dei in sanctorum numero rite positus fuerit an secus. De iis quibus beatorum honores ab ecclesia Romana publico iudicio inde a saeculo X decreti fuerunt, omnis dubitatio praeclusa est. Non vero de ceteris quos prisca aetate illis honoribus libera fidelium pietas prosecuta est, [e coetu servorum Dei] quod legitime fieri non potuit nisi, instituta diligenti inquisitione, accesserit ecclesiae consensus. In quaestione historica qualis eruditis incumbit non aliud eorum munus est nisi in monumentis inquirere num reapse tale iudicium factum sit. Nam ut uno verbo totum complectamur, sanctus is est omnis et solus cuius cultus ecclesiasticus reapse et legitime viguerit. Ut autem de hoc facto liquido constet, id saltem perquirendum est quando cultus alicui ex Dei servis antiquis exhiberi coeptus sit, utrum continuo post eius martyrium vel obitum, quando testes adessent qui suis oculis vel certis documentis de eius meritis iudicium certum ferre poterant; an contra, memoriis iam partim obscuratis, causa acta sit citra condiciones historicae disquisitionis.

[non segregat opinio vulgi,] Age vero, id antiquis iam temporibus contigisse, non sine levitatis aut erroris suspicione, ostendit canon III concilii Carthaginiensis: Quae per somnia et per inanes quasi revelationes quorumlibet hominum ubique constituuntur altaria, omnimodo reprobentur. Item recordari iuvat S. Martini illustre facinus, qui aram pseudo-martyri ab episcopis temere erectam evertere non dubitavit. Novo et reprobando mori gravius periculum addidit superstitiosa illa aviditas, quae multos impulit ut sanctorum reliquias sibi compararent. Qui credulitatis morbus saec. IV exeunte iam serpebat.

[neque ipsa mors pro Christo tolerata,] Itaque a veritate longius vagantur qui existimant in fastos ecclesiasticos intromitti posse quoscumque compererint praeclaro aliquo facinore insignes se praestitisse, vel etiam pro Christo vitam fortiter profudisse. Fuerunt enim martyres haereticae sectae addicti, quos Ecclesia agnoscere noluit, veluti Metrodorus ille presbyter Marcionita, qui cum S. Pionio rogo impositus fuit, et ideo incaute martyrologio hieronymiano inscriptus [Act. SS., Nov. t. II, 2, p. 140.] ; item Asclepius Marcionitarum episcopus, qui Caesareae combustus est sub Diocletiano (Eusebii Hist. eccl., V, 16, 21). Plurimos fuisse a Donatistis cultos, ab Ecclesia reiectos martyres nemo non novit. Tandem honores martyribus exhibiti iure denegabantur iis qui ultro persecutoribus se obtulissent. De sanctis vero non martyribus, quos proprio nomine confessores vocamus, inquisitio quandoque multo difficilior est. Nostrum non est eos viros qui Vitam eorum legentibus ascetas et thaumaturgos quos Ecclesia colit adaequasse videntur, dignos pronuntiare qui ad sanctorum honores evehantur, quoties cultum ecclesiasticum eis reapse exhibitum fuisse non comperimus. Id quacumque causa fortuita vel alia omissum est, satis est ut a fastis excludantur.

[sed publica veneratio] Neque hac in re indiciis ambiguis vel plane fallacibus leviter fidendum. In libris antiquis homines sive moribus sive etiam dignitate venerandi, sancti appellantur, qui proprie sancti non sunt. Usus enim ferebat ut honoris causa episcopi et quandoque presbyteri aliique de clero hoc titulo salutarentur [H. Delehaye, Sanctus (Bruxelles, 1927), p. 24 – 59.] . Item nimbus auratus quo artifices circumdabant capita quarumdam imaginum, nullo pacto erat insigne sanctitatis, cum eo decorati fuerint imperatores, reges et quandoque etiam figurae allegoricae et aliae id genus. Non desunt alia signa venerationis quibus arbitratu suo fideles uti consueverunt, quae seorsim perpensa cultum significant privatum quidem, non ecclesiasticum. Contra, cultus ecclesiasticus proprie dictus viguisse comperitur quotiescumque fideles, defuncto servo Dei, eius reliquias publica veneratione prosecuti sunt et obitus diem annua commemoratione celebrarunt. Profecto saeviente persecutionum furore non semel evenit ut veneratio tribui non posset martyrum ossibus, quae sive combusta sive dispersa fuerant. Sed etiamtum plebs christiana nunquam omisit diem obitus quotannis recolere. Quod ubi praestitum esse constat, [ab Ecclesia rati habita.] aliud testimonium non requirendum est ut cultus legitimus viguisse credatur. Huius commemorationis in kalendario proprio eiusdem ecclesiae inscriptio perinde ac basilicae vel altaris exstructio decretorium quoddam est testimonium cui fides adhibenda est. In primis saeculis hic usus tam constanter obtinuit, ut ubicumque certa indicia non ostendunt servi Dei nuper defuncti fidelium veneratione circumdatum fuisse et diem eius natalem annua commemoratione sollemnem fuisse, causa in medio relinquenda sit, siquidem de huius sanctitate ecclesiastica non constat neque constare potest.

[Ambigua cultus indicia] Inter ambigua de cultu testimonia saepe referenda sunt martyrologia, adeoque de singulis evocationibus inquirendum qua auctoritate inscriptae fuerint, utrum a teste idoneo an a sciolo quopiam, qui alicuius sancti viri nomen in libris compererit [H. Delehaye, Cinq leçons sur la méthode hagiographique (Bruxelles, 1934), p. 42 – 52.] . Inter eruditos et sacrorum canonum studiosos olim quaestio mota est num descriptio in martyrologio Romano cultum ecclesiasticum significet. In qua disputatione sententiam dixit qui futurus erat Benedictus p. XIV, notatu dignissimam, in haec verba: “Porro, si meus, qualiscumque sit, sensus in hac disputatione exquireretur, dicerem primo descriptionem nominis alicuius in martyrologio Romano ad historiam gestorum pertinere… Dicerem secundo, legendum utique esse in choro martyrologium Romanum, sed neque ex nominis descriptione neque ex lectione in choro, spectata utriusque rei natura, argumentum inferri ad publicum cultum auctoritate ecclesiae demandatum aut permissum in universa ecclesia [De servorum Dei beatificatione, l. IV, 2, c. XIX, 16.] .”

[e scriptoribus antiquis] Iam primis ab edito Gregoriano martyrologio annis, a viris ecclesiasticarum litterarum egregie peritis animadversum est, ex antiquis scriptoribus quos martyrologi ad rem suam augendam excusserunt, plerumque nihil de titulo sanctitatis erui posse. Sententiam suam his verbis exponit S. Robertus Bellarminus, anno 1592: “Testimonia scriptorum veterum non videntur sufficere ad faciendam fidem, nisi duo concurrant. Primo ut scriptor ille sit probatus et antiquus. Secundo ut testetur eum de quo agitur sanctum mortuum esse, et pro sancto ab ecclesia habitum. Quare sancti additi ad martyrologium ex testimonio Nicephori, Sozomeni et similium non videntur retinendi, quod auctores non sint usque adeo probati; quemadmodum nec illi retinendi videntur, qui ex simplici laudatione sancti alicuius patris ut Athanasii, Hieronymi, Gregorii, Bedae et similium martyrologio inserti sunt. Multo minus illi retinendi sunt, qui in martyrologio collocati sunt, eo quod inveniantur in antiquo aliquo concilio interfuisse; quid enim hoc ad sanctitatem facit? vel in vita miracula fecerint, aut in exilio pro fide aliquando fuerint; possunt enim qui bene vixerunt postea male periisse [De reformatione Martyrologii Romani, in X. M. Le Bachelet, Auctarium Bellarminianum (Paris, 1913), p. 460.] .”

[promiscue collecta.] Concinit Papebrochius, Bellarmino doctrina certe non impar, agens de Caecilio presbytero Carthaginiensi, qui S. Cyprianum ad fidem adduxisse fertur, silentibus tamen testibus antiquis de quavis ei praestita publica veneratione: “Praesumere tamen possumus sancte mortuum qui sancte vixit… Quibus vero facultas data a Pontifice fuit martyrologii non solum ad vetera mss. corrigendi sed etiam additis aliunde sanctis augendi, ii licere etiam sibi putaverint tum sancti titulum tum diem certum in commendato sibi opere attribuere laudatis apud veteres atque id bene mereri visis. Utrumque certe iam olim fecisse videntur Latini illi, qui martyrologiis inseruerint multos, etiamnum in Romano legi solitos, quorum vel miracula vel virtutes in libro Dialogorum sic narrat S. Gregorius, ut de modo vel die mortis eorum habeat nihil neque aliunde sciantur eorum corpora in locis ubi vixerunt obieruntve ullam venerationem habere. Liberaliores etiam hoc in genere fuerunt Graeci dum suis synaxariis inseruerunt quam plurima eorum nomina qui vel in sacris Scripturis vel in sanctorum Actis vel denique in Vitis Patrum ut nuncupamus, inveniebantur laudati, absque ulteriori notitia. Sed haec exempla ut valent excusandis, ante Urbani VIII decreta, Baronio et sociis ad Romani martyrologii editionem adhibitis, quorum iudicium quamdiu non improbat Ecclesia, neque nos praesumimus improbare [Act. SS., Iun. t. I, p. 271.] …”

[Egregia testimonia] Inter documenta quae Romani martyrologii collectoribus praesto fuerunt, eminentem locum obtinet Eusebii Caesariensis Historia ecclesiastica, fons quidem optimus, sed tamen oculatis et valde exercitatis hagiographis consulendus. In libris De martyribus Palaestinae, ubi Eusebius gesta refert martyrum qui in urbe sua episcopali per octo annos saeviente persecutione passi sunt, delectus sanctorum iam prope perfectus est tanta cura et tam articulata temporis notatione, ut paucis nominibus exceptis, praeparatam habeamus ecclesiae Caesariensis Depositionem martyrum.

III id. ian. Petrus Abselamus.

XIV kal. mart. Martyres Aegyptii V.

III non. mart. Adrianus.

Non. mart. Eubulus.

IX kal. april. Timolaus et socii.

IV non. april. Apphianus, Theodosia.

II non. april. Aedesius.

VII id. iun. Procopius.

VIII kal. aug. Paulus.

Non. nov. Domninus et socii.

Id. nov. Antonius, Zebinas, Germanus.

XV kal. dec. Alphaeus, Zachaeus, Romanus.

XII kal. dec. Agapius.

XIX kal. ian. Martyres Aegyptii.

Quod autem in singulis dies passionis tam diligenter signatus est non sola fecit accuratio historici argute et dilucide res narrantis. Una quippe cum die obitus notatur etiam annua commemoratio et locus sepulturae singularis.

[Eusebii] In libello longiore De martyribus Palaestinae, haec de martyre Apphiano scribit Eusebius: πρὸ δ᾽ νωνῶν Ἀπριλλίων ἡ τοῦδε μνήμη τελεῖται. In eadem libri recensione, de Pamphilo et sociis templa magnifica memorat quibus martyrum corpora illata fuerunt: τὰ πανάγια σώματα τῶν τοῦ Θεοῦ μαρτύρων τῇ συνήθει παρεδόθη ταφῇ, ναῶν οἴκοις περικάλλεσιν ἀποτεθέντα ἐν ἱεροῖς τε προσευκτηρίοις εἰς ἄληστον μνήμην τῷ τοῦ Θεοῦ λαῷ τιμᾶσθαι παραδεδομένα [Anal. Boll., t. XVI, p. 139.] . In opere igitur quod de solis fere ecclesiae Caesariensis martyribus agit, anniversariorum mentio est et honoratioris sepulturae, quibus ecclesiastica veneratio continetur. In aliis vero Historiae partibus res longe aliter se habet, et de cultu singulis praestiti nullum affertur testimonium. Ut Eusebius, ita plerumque reliqui Annalium scriptores, exempli gratia Victor Vitensis, dedita opera perlustrant quidem longum agmen martyrum qui pro fide Christi sanguinem profuderunt, sed quosnam ecclesiae sollemniter in fastos exceperint, memorare non curant.

[et Gregorii Turonensis.] Non defuere tamen auctores quibus operae pretium visum est ecclesiastici cultus indicia notare. Gregorius Turonensis variis in libris, praecipue in Gloria martyrum, in Gloria confessorum, e quibus martyrologi plurima hauserunt, diligenter ea referre solet: frequentiam in festivitate sanctorum, reliquias, basilicas et oratoria, famam miraculorum.

[De sanctis Italiae.] Talia frustra requiras in libris Dialogorum eius cognominis et aequalis Gregorii pontificis, qui ad utilitatem animarum multa rettulit exempla virtutum et miracula, quae sive experientia noverat sive aliunde fando audiverat. Haec autem referens notare non curavit num hisce servis Dei cultus unquam exhibitus fuisset, nedum ipse iis honores sanctorum decerneret. Quod aut non perspexerunt aut sibi consulto dissimularunt recentiores qui Sanctos Italiae ex Dialogis in martyrologium turmatim introduxerunt, cum tamen ex iis pauci admodum legitimum in eo locum obtinerent.

[Tabulae ecclesiasticae] Sanctorum Italorum non modicam multitudinem Romanis revisoribus commendarunt tabulae variarum ecclesiarum: Altinensis, Amalphitanae, Amerinae, Anagninae, Aquilanae, Aquileiensis, Auximanae, Bergomensis, Bononiensis, Brixianae, Brundisinae, Camerinensis, Capuanae, Catanensis, Comensis, Firmanae, Florentinae, Fundanae, Interamnensis, Mantuanae, Mediolanensis, Neapolitanae, Niciensis, Novariensis, Papiensis, Parmensis, Patavinae, Pisanae, Placentinae, Potentinae, Ravennatis, Salernitanae, Sulcitanae, Surrentinae, Theanensis, Tiburtinae, Tifernatis, Tudertinae, Urbevetanae, Vercellensis, Veronensis, Verulanae. De hoc genere documentorum audiatur S. Robertus Bellarminus: [dubiae fidei.] “Tabulae ecclesiasticae non videntur etiam tantae auctoritatis esse ut ob solum earum testimonium oporteat sanctos aliquos in Romano Martyrologio collocare. Primo, quia non certo constat nobis unde sint illae tabulae et an sint incorruptae et denique quam fidem mereantur… Quarto plerique sancti additi martyrologio Romano ex tabulis ecclesiasticis, italici sunt. Quare non iniuria queri poterunt Hyspania, Gallia, Germania aliaeque regiones, quod sanctos Italicarum ecclesiarum velimus ab illis coli in martyrologio communi cum eorum sanctos nos in eodem martyrologio habere nolimus [De reformatione Martyrologii Romani, in Le Bachelet, t. c., p. 460.] .” Quomodo istae tabulae coaluerint satis constat: hinc indiculis sanctorum, inde catalogis episcoporum. Utrobique prudentia opus est. Sanctos proprios singulae ecclesiae sibi providerunt, non semper unico veritatis studio ductae. Ad catalogos episcoporum quod attinet, satis constat partem antiquam restitutam fuisse ab eruditis quos, praeter bonam voluntatem, nulla disciplina commendabat [Catalogos episcoporum antiquos ecclesiarum Italiae et Galliarum critice excusserunt pro virili quisque parte F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia (Faenza, 1927), F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia (Milano, 1913; Bergamo, 1932) et L. Duchesne, Fastes épiscopaux de l'ancienne Gaule (Paris, 1907 – 1915). Omni fide et auctoritate destituti sunt catalogi quos passim affert Baronius ex tractatu De divino missae sacrificio seu tomo II operis Christianae religionis institutionisque Domini Nostri Iesu Christi … propugnatio Antonio Monchiaceno (De Mouchy) Demochare Ressoneo doctore Sorbonico auctore, Parisiis, 1562.] . Salva reverentia doctissimo Baronio debita, hoc etiam candide fatendum est, eum precibus vel importunis flagitationibus quorumdam exoratum, observantiae aut amicitiae nonnumquam concessisse quod historiae iusta severitas denegare iubebat [P. Paschini, in La Scuola cattolica, 1923, t. I, p. 274 – 75.] .

[Imprimis notandus sancti dies dies natalis] Ad discernendum quis proprie sanctus esset et quo iure coleretur, maxime intererat probe novisse quo mense et quoto mensis die eius memoria collocanda esset. Quippe praecipuum genuini et antiqui cultus indicium est diei natalis observatio, natalem dico non diem quo sanctus obiit, sed quo perpetuae sepulturae mandatus est. Utique more antiquo vix intervallum temporis intercedebat inter obitum et depositionem. Non tamen haec norma adeo certa fuit, ut non interdum aliqua investigatione utendum sit. Nemo qui Sulpicium Severum legerit, S. Martini natalem, qui ubique terrarum celebratur 11 nov., in diem non obitus, sed exceptionis reliquiarum a Turonensibus seu depositionis incidere ignorat. Multo longiore temporis spatio ultimam depositionem S. Symeonis Stylitae a die obitus seiunctam esse compluribus constat testimoniis [H. Delehaye, Les saints stylites (Bruxelles, 1923), pp. X – XVII, XXXIII.] . Quanti momenti sit in re martyrologica de vero die natali investigatio, Baronium fugisse videtur, qui nunquam quaestionem ut oportebat constituit et fidentiore animo classicis martyrologiis obtemperavit. Beda plerumque in his martyrologium hieronymianum e vestigio secutus est, vel ut verius loquamur, quod de illo codices iam corrupti et perturbati eum docere potuerunt. Florus, cui hieronymianum quoque praesto fuit, ab eo identidem quasi invitus recedit; difficultates ex collatis variis fontibus exsurgentes perspexit quidem, sed in medio relinquere coactus fuit. His supervenit Ado, qui nullo scrupulo deterritus, omnia perturbavit, sanctorum memorias pro opportunitate per menses diesque distribuit, et ut artes suas celaret, non veritus est adulterinum istud fingere martyrologium quod Romanum parvum vulgo appellatur [Quentin, Les martyrologes historiques, pp. 409 – 464, 649 – 72.] .

[et locus depositionis.] In elogiis quibusvis nomini sanctorum semper praefixum est nomen loci cuias sanctus fuisse censetur. Hic notandum est, more antiquo et constantissimo ecclesiae, patriam sancti non eam esse quae eum genuerit vel in qua diu commoratus sit, sed quae mortuum exceperit et custodiat. Plerique eo loco quiescunt unde ad superos transierunt. Ut uno utar exemplo vulgatissimo, S. Antonius, ordinis S. Francisci, Patavinus vocitatur quamquam Ulisippone natus est. Iamvero saepe vix non minoris momenti est novisse cuias sit sanctus quam quo die obierit. Ut distinguantur alter ab altero ambo Cassiani, satis est unum Forocorneliensem (13 aug.) appellare, alterum Tingitanum (3 dec.). Nec aliter discernuntur Saturnini qui eodem die, 30 nov. coluntur, Romanus et Tolosanus.

[Fides historica elogiorum.] Non tamen de die et loco quo quemque sanctum recoli oporteat maxime sollicitus fuisse dicendus est Gregorius XIII, cui prima cura erat de fide historica praeconii quo sanctus laudatur. Ad genuinam veritatem ab omni suspicioso incremento depurgatam elogia sanctorum castigatum iri sperabat pontifex. Haec Baronius quidem, quo erat animo magno et impavido, se praestiturum pollicitus fuisse videtur, in ipso martyrologii ingressu ad primum ianuarii diem de S. Concordio agens: “Eius res gestas descripsit Surius to. I, sed aliqua in eis sunt corrigenda, iisdemque nonnulla addenda, ut vidimus in amplioribus eiusdem Concordii Actis manuscriptis. Si Deus concesserit, in omnes sanctorum vitas quae hactenus editae reperiuntur, scholia elaborabimus, quibus quid in eis veri certique, quid item ambigui vel falsi reperiatur, aperiemus.”

A tanta coeptorum altitudine statim eum excidisse ii soli mirabuntur qui non attendant plerasque quaestiones cum sanctorum memoria coniunctas tunc prorsus immaturas fuisse et eruditorum investigationi undequaque impervias. Omnia adiumenta, sine quibus hodie doctissimi quique ad officium se accingere non audent, omnino deerant: documenta maximi momenti in codicibus latebant et, si quae legentibus prostabant, typis edita fuerant ex uno alterove codice quos primum fors obtulerat.

[Acta etiam antiqua] De arte critica hic supervacaneum est vel mentionem facere. Neutra enim eius provincia, sive ea quae in littera documentorum enucleanda versatur, sive altera maioris etiam momenti quae scripta testimonia ad obrussam revocat, exculta erat. Adde istius aetatis hominibus falsam insedisse opinionem de origine litterarum hagiographicarum, e Libro pontificali potissimum conceptam, ubi legebatur a S. Clemente Romano pontifice Urbem in regiones septem divisam esse, totidem notariis commissas qui Gesta martyrum sollicite et curiose, unusquisque per regionem suam, perquirerent [Tractatio de martyrologio Romano, c. I.] ; in quod opus non modo notarios sed et qui eis praeerant subdiaconos et diaconos incubuisse; Acta eo modo collecta scriniis ecclesiae recondita fuisse; nec Romanam solam, sed etiam nobilissimas alias ecclesias diligentem adhibuisse curam ut Acta martyrum pure ac sincere conscriberentur. Eorum, proh dolor, immensa iactura facta esse putabatur, referenda imprimis Diocletiani edictis quibus christianae religionis libri incendio damnati sunt (Eusebii Hist. eccl., VIII, 2, 3). De solis codicibus sacrarum Scripturarum haec nemo non interpretabatur. Aliter Baronius: “Tunc temporis in tanto christianarum scripturarum naufragio factam esse lachrymabilem illam Actorum martyrum iacturam nulla est penes nos dubitatio; tuncque sublata illa nobilissima rerum gestarum monumenta, tanto labore collecta, tot cognitoribus comprobata, ac tanto denique studio custodita: vixque ex tam immenso naufragio perpaucas tabulas remansisse putamus; tabulas, inquam, quoniam haud integra atque perfecta et omnibus numeris absoluta illa esse putamus quae titulo notariorum Romanae ecclesiae Acta martyrum a quibusdam edita habentur [Ibid., c. III.] .” Haec leniter dicta sunt de Actis apocryphis quibus Romanum legendarium constituitur, quorum censura, ad mentem Gregorii XIII, a nobis alio loco prolata est [H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, Bruxelles, 1936.] . Et ut de Actis martyrum in universum loquamur, rerum veritas est, ex iis paucissima ab aequalibus et oculatis testibus scripto mandata fuisse [Id., Les Passions des martyrs et les genres littéraires, Bruxelles, 1921.] .

[et praesertim recentiora] Non tamen idcirco fideles martyrum suorum historiae incuriosi fuisse dicendi sunt, quorum praeclara facinora in memoria alte impressa servabant. Sed labentibus saeculis, adfuit tempus cum horum gestorum recordatio obsolevisset. Hoc unum ex oblivionis caligine emergebat martyrem pro fide Christi occidisse. Id tamen audire satis non erat advenis et peregrinis qui ad eius basilicam undique confluebant. Itaque providendum fuit ut eis legenda vel recitanda porrigeretur mira narratio, quae eorum vel pietatem aleret vel admirationem accenderet. Necessitali subvenit ars hagiographorum, quibus furtum et mendacium levia peccata erant. Quod non ipsi viderant neque a certis testimoniis resciverant, e sua quisque mente et fingendi facultate excogitarunt vel aliquem e suis collegis inverecunde expilaverunt; si vero is deerat cui foetum eius ingenii surriperent, confugerunt ad communem apothecam, ubi ad usum cuiusque prostabant descriptiones tormentorum, diverbia martyrum cum iudicibus, miracula; quibus, prout eos aliquid artis poeticae iuvabat, inserebant mirificas narrationes ad lectorum delectationem et aedificationem idoneas. Pleraque illa hagiographica ad eam classem pertinent unde vix aliquid historicae veritatis extundi potest praeter nomen martyris, diem passionis, locum celebritatis. Quod utile sane residuum prudenti cum experientia discernere possunt quos non deterruit fabulosa species totius narrationis. Sed peccato hagiographorum quandoque factum est, ut martyres nunquam in vivis exstitisse crederentur, quos illi tam insulse laudaverant.

[severius tractanda] Fatendum est defensionem qua usus est Baronius ad auctoritatem harum Passionum tuendam multo simpliciorem esse quam res posceret. Nempe alte in eius animo insedisse videtur opinio, quam superius attigimus, omnium paene martyrum gesta vel Acta sincera a probatis testibus olim conscripta fuisse. Proinde si quid in libellis hagiographicis occurrebat quod fidem omnem deterreret et sobriorum hominum stomachum everteret, id a logographo quodam improbo vel inepto additum existimabat. Itaque in promptu erat remedium seu, ut loqui solet, emendatio. Rescissis figmentis, quod supererat rationi satis consentaneum ad Acta genuina pertinere censebatur.

[quam olim factum est.] Quando demum certioribus criteriis Passiones martyrum perpendi coeptae sunt, non ilico lumen historicae veritatis umbras omnes dispulit. Aciem mentium diu obfuscavit fallax quaedam sed veneranda auctoritate munita martyrum reverentia. Nec ipsum Bollandum unico intuitu rectam in hoc litterarum genere iudicando normam assecutum fuisse modeste notat Papebrochius, spondens se quorumdam martyrum Acta tractaturum “paulo severius quam fecit Bollandus, ad Passiones diu post scriptas aut fictas indulgentior; plurium enim similium inter se collatio multa nunc prodit quae primo singulorum aspectu olim non apparebant [Responsio ad exhibitionem errorum per adm. R. P. Sebastianum a S. Paulo evulgatam, ed. altera, Antverpiae, 1696, p. 279.] .”

[Pleraque scripta hagiographica] Haec de martyrum tot inscitis laudatoribus notasse sufficiat. Maxima est varietas hagiographorum qui postea vitam confessorum conscripserunt. Certe non defuerunt sancti episcopi, abbates, monachi, virgines quorum virtutes probe et sincere exposuerint testes et discipuli qui cum eis vixerant. Sed in hoc quoque genere fingendi licentiae campus apertus patuit. Non pauci post multos annos, quin immo plura post saecula, Vitas sanctorum scripserunt quorum gesta in alta iam oblivione sepulta erant. Quod memoriae evanidae subministrabant, sive quod e popularibus rumoribus colligi poterat, isti praeter modum auxerunt; communes laudationes pietatis, observantiae monasticae et aliarum virtutum ita versabant ut inde testimonium quoddam alicui sancto proprium referre viderentur. Miracula, visiones, varia austeritatis facinora narrationem complebant. Eo aliquando deventum est, ut sancti cuiusdam historia, solo nomine mutato, ad alium sanctum aptaretur. Ut verbo omnia complectar, media aetate per plura saecula hagiographica seges luxuriavit, in qua sunt bona, sunt quaedam mediocria et, paene addiderim, sunt mala plura. Deterioris notae narrationes assidue lectitatae plurimorum acumen et iudicium adeo obtuderunt ut magnae eruditionis viri, qualis fuerit Baronius, si quando eius modi quaestiones attingunt, nimis aperte prodant se certa et constanti norma destitutos, qua satis probabiliter decernant utrum ipsum argumentum alicuius libelli ad historiam an ad fabulam pertineat.

[iamdudum sapientioribus] Fuere tamen iam tum viri acrioris ingenii, qui historias martyrum et sanctorum quae passim avide lectitabantur indignas censerent verae et probatae pietatis christianae. Audiatur hac de re Melchior Cano, O.P., vir praeclara et abundanti doctrina ornatus: “Ecclesiae igitur Christi hi vehementer incommodant qui res Divorum praeclare gestas non se putant egregie exposituros nisi eas fictis et revelationibus et miraculis adornarint. Qua in re nec sanctae Virgini nec Christo Domino hominum impudentia pepercit, quin quod in aliis Divis factitavit, idem quoque in Christi et Matris historia scribenda faceret et pro humani ingenii levitate multa vana et ridicula comminisceretur. Cum superioribus annis Tridentino concilio interessem, e quibusdam audivi, Aloysium Lippomanum episcopum Veronensem huic malo mederi, historia de Vitis sanctorum constanti ac gravi ratione edita. Sed hanc mihi adhuc videre non licuit, nec aliam quamvis, quae mihi quidem probari possit, de his quae venerunt in manus. Spissum sane erit opus et operosum, sed vehementer omnibus christianis utile, si quis praestiterit dignum modo Divis, Ecclesia, Christo. Id quod haud dubio praestabit nemo, nisi vir probus, integer, incorruptus: ut ne quid falsi dicere audeat, ne quid veri non audeat, ne qua suspicio gratiae sit in scribendo, ne qua simultatis [De locis theologicis, Salmanticae, 1563, l. VI, c. VI; Opera (Patavii, 1720), p. 331 – 32.] .”

[suspecta.] Qui haec quondam praestituri erant tunc primam lucem nondum aspexerant: nec Heribertus Rosweydus, a quo rei hagiographicae critice tractandae fundamenta posita sunt; nec qui Acta Sanctorum quotquot toto orbe coluntur iisdem superstruxit, Iohannes Bollandus; nec Iohannes Mabillionius, quo auctore Acta Sanctorum Ordinis Sancti Benedicti praeclare digesta sunt.

[Excerpta e libris graecis] De libris graecis, qui plurima sanctorum nomina et elogia martyrologio Romano suppeditarunt, nunc obiter agendum est. Sanctorum graecorum vel orientalium, qui in fastis nostris recoluntur, memoriae partim acceptae sunt a martyrologis classicis, quibus praesto erant tum Eusebius seu potius Rufinus, tum Acta quaedam iam ab antiquis latine reddita; partim haustae e fontibus quorum accessus ad ea usque tempora Latinis impervius erat, ut sunt martyria et Vitae Sanctorum quorum interpretationem primus edidit Lipomanus et post eum Laurentius Surius. Multa etiam suppeditavit menologium Graecorum, quo nomine vocat Baronius excerpta a cardinali Sirleto e graeco latine reddita. De his praestat audire ipsum Baronium, qui ad diem 3 ian. de S. Gordio agens haec scribit: “Passus reperitur sub Licinio imp., ut legimus in pervetusto Menologio, quod asservatur in bibliotheca ill. ac reverendiss. Guilielmi Sirleti card. ampliss.; illudque ab ipso latinitate donatum propriaque manu maiori ex parte conscriptum, velut ingentem thesaurum eius liberalitate possideo, et (ut Hieronymi verbis utar de codice Pamphili martyris) tanto amplector et servo gaudio ut Croesi opes habere me credam. Meminisse itaque lector debet cum in his scriptis allegatur Menologium, me de eo semper intelligere.” Sirletianam versionem habemus ab Henrico Canisio editam, anno 1602 [Antiquae lectionis tomus II, Ingolstadii, 1602, p. 730 – 941; iterum J. Basnage, Thesaurus monumentorum, t. III, 1 (Amstelaedamii, 1725), p. 412 – 520.] .

[a Sirleto levi manu deprompta] Thesaurus Croeso dignus quem Baronius maximi faciebat, tanta cum cura custoditus fuit ut aspectus hominum effugeret. Nostri cum Romae bibliothecas perlustrarent, nihil non moliti sunt ut fontem illum ad lucem reducerent. Incassum eorum labor ivit. Sed, collectis omnibus indiciis quae in elogiis martyrologio insertis comparent, luce clarius perspexerunt a Sirleto cardinali latinitate donatum fuisse non antiquum corpus hagiographicum, sed collecticiam farraginem excerptorum e synaxariis et menaeis. Quam segetem promiscuam, utinam vir graece doctus inconsiderato delectu et interpretandi neglegentia etiam deteriorem ne fecisset. Verum manu supina negotium ab eo confectum esse merito conquesti sunt nostri. De Sirletiana versione haec habet Papebrochius: “Ipsum menologii quem Sirletus latinum fecit, graecum contextum, ut Romae inveniremus, operam dedimus: quia de interpretis fide atque peritia nihil ambigentes, scire cupiebamus, ecqua ex gravissimis quibus Canisiana editio scatet mendis, librariorum graecorum oscitantiae imputanda essent, ecqua vero ei qui Sirleti versionem Canisio transmisit; apparet enim et hic et alibi et ipsum Sirleti autographum quo usus Baronius ex depravato ac negligenter scripto codice sumptum esse et ab apographo in Germaniam misso quandoque discrepare [Act. SS., Mart. t. III, p. 443. Cum his conferre opportunum videtur quae Canisius ad calcem menologii notat, nempe se thesaurum hunc ab Andrea Schotto, S. I., accepisse, ab Antonio Velsero tomos Menaeorum magnorum, graece tantum excusos, “sine quibus, ita pergit, fateor nunquam eluissem menda quae erant in Ms. apographo. Non tamen cum illis solis comparavi hoc menologium sed et cum typico Sabae, cum Horologio, Euchologio, Anthologio, Triodio et Paracletice Graecorum cumque iis Graecorum fastis quos Genebrardus praemisit commentario suo in psalmos”. Antiquae lectionis t. c., p. 741 – 42.] .”

[et ab es latine reddita] Sed etiamsi apographum minus deturpatum praesto fuisset, nemo ex istis excerptis perspicere potuisset unde elogia promanarent. Baronius, nimia reverentia in Sirletum eiusque opus occaecatus, haec elogia accepit quasi testimonia quae ipsa sibi fidem facerent, cum reapse haec contracta sint ex Passionibus libellisque vel deperditis vel de quorum auctoritate ipse, graeca non legens, nihil resciscere potuit. Neque ad manum habebat virum eruditum ad cuius officium confugeret, si scrupulo quodam se admonitum sensisset. Quis tum erat inter doctos huius temporis qui graeca hagiographica plus quam summis labris delibasset? En igitur unde nobis pernoscendi sunt martyres et sancti qui ex menologio Graecorum evocati sunt. Haec duo imprimis prae oculis tenenda sunt. Primum, quod iam de aliis agentes attigimus: [nondum satis explorata.] non idcirco sanctum aliquem ad umbras amandare oportere, quod ab inepto hagiographo laudatus fuerit. Alterum, in synaxariis Byzantinis de cultu sanctorum vix aliquid traditum esse, praeterquam in elogiis quorum clausula est de ecclesia Urbis regiae ubi festum seu σύναξις agatur. Tandem operae pretium ducimus monere non presse accipiendam esse formulam qua saepe utitur Baronius, sanctum aliquem e menologio inducens: “De hoc etiam Graeci.” Quasi sanctus ille in fastis Latinorum locum semper habuisset, quo tamen eos ipse ultro et sponte introduxerat.

[Nostri commentairi ratio] In commentario digerendo nostrum propositum fuit pro viribus ubique comperire num et quatenus praestitum fuisset quod commendaverat summus pontifex Gregorius XIII. Itaque litteram martyrologii in singulis elogiis summa qua potuimus diligentia rimati sumus donec nobis constaret unde elogium proxime sumptum esset, et in quem fontem ultimo refunderetur. Horum fontium quanta auctoritas esset, adhibitis probatissimis subsidiis investigare non omisimus. Et si quando de die tradita commemorationis dubium occurrebat, inquisivimus quo iure ad hunc diem collocata fuisset. Brevitati quantum res ferebat consuluimus, neque obsoletarum disputationum farrago huc illata est. Itaque quotiescumque alicuius sancti historia sive in Actis nostris sive alias ab eruditis congruenter disciplinae historicae explicata fuerat, [et fontes] plura cupientes amandavimus ad probatos auctores. Interdum tamen rem oportuit ita exponere, ut iis etiam perspecta fieret qui in peregrino et abstruso litterarum genere parum aut nihil versati essent. Ne quis igitur nobis vitio vertat in sanctis Orientalibus, Celticis, Slavicis latius nos moratos esse quam sobria et optata nobis brevitas ferebat. Neque nobis blandimur omnes difficultates occurrentes ita expeditas fuisse ut futuris disquisitionibus locus nullus superesset. Proinde legentes semper monuimus qui doctores aut idonei rerum expositores praecipue adeundi essent, si plenior rei cognitio instituenda videretur. Quo in genere mali exempli fore duximus, si importunum putidumque eorum morem imitaremur qui, de qualibet quaestiuncula agentes, intemperanter et nullo adhibito discrimine recensent exstincta litterarum lumina quae ipsi non adiverunt et adeuntes nihil docebuntur. Quod scitu necessarium est nec in ipso commentario allatum fuit, facile reperietur apud eos auctores quos nominatim indicavimus, aut in promptuariis quae hodie passim prostant et compluribus sciolis fons est semper paratus omnis eorum eruditionis.

Unum addamus oportet. Scriptores attulimus qui iter ingredienti viam monstrent non qui clausis oculis serviliter sequendi sint. Praeter Acta Sanctorum et Analecta Bollandiana, opera saepius allata inter Subsidia hagiographica nostra edita compendio signata sunt:

BHL. = Bibliotheca hagiographica latina, 1898 – 1901; Supplementi editio altera auctior, 1911.

BHG2. = Bibliotheca hagiographica graeca, editio altera, 1909.

BHO. = Bibliotheca hagiographica orientalis, 1910.

H. Delehaye, Origines du culte des martyrs, ed. altera, Bruxelles, 1933;

Id., Les martyrs d'Égypte, excerptum ex Analectis Bollandianis, t. XL (1922).

Tandem vix opus est ut moneamus eos qui commentario nostro utentur ne omittant consulere eiusdem generis opera probata, qualia sunt Sollerii nostri Usuardus et liber Henrici Quentin, Les martyrologes historiques, qui ambo nobis laboriosi itineris perpetuo comites fuerunt.

MARTYROLOGIUM ROMANUM

[JANUARIUS]

KAL. IAN.

[1] Circumcisio Domini Nostri Iesu Christi et octava Nativitatis eiusdem.

[2] Romae sancti Almachii martyris, qui, iubente Alipio Urbis praefecto, cum diceret: Hodie octavae dominici diei sunt, cessate a superstitionibus idolorum et a sacrificiis pollutis, a gladiatoribus occisus est.

[3] Ibidem via Appia coronae sanctorum militum triginta martyrum sub Diocletiano imperatore.

[4] Item Romae sanctae Martinae virginis, quae sub Alexandro imperatore diversis tormentorum generibus cruciata, tandem gladio martyrii palmam adepta est; cuius festivitas celebratur tertio kalendas februarii.

[5] Apud Spoletum sancti Concordii presbyteri et martyris temporibus Antonini imperatoris; qui primo fustibus caesus, dehinc equuleo suspensus ac postea in carcere maceratus ibique angelica visitatione consolatus, demum gladio vitam finivit.

[6] Eodem die sancti Magni martyris.

[7] Caesareae in Cappadocia depositio sancti Basilii episcopi, qui tempore Valentis imperatoris doctrina et sapientia insignis omnibusque virtutibus ornatus, mirabiliter effulsit et ecclesiam adversus Arianos et Macedonianos mira constantia defendit. Eius tamen festivitas decimo octavo kalendas iulii, qua die episcopus ordinatus est, potissimum recolitur.

[8] In Africa beati Fulgentii ecclesiae Ruspensis episcopi, qui, tempore Wandalicae persecutionis, ob catholicam fidem eximiamque doctrinam ab Arianis multa perpessus et in Sardiniam relegatus, tandem ad propriam ecclesiam redire permissus, vita et verbo clarus, sancto fine quievit.

[9] Teate in Aprutio citra natalis sancti Iustini eiusdem civitatis episcopi, vitae sanctitate ac miraculis clari.

[10] In Hetruria apud Montem Senarium sancti Bonfilii confessoris, unius ex septem institutoribus ordinis Servorum beatae Mariae Virginis, quam cum impense coluisset, ab ipsa in caelum repente evocatus est; cuius ac sociorum festum pridie idus februarii recolitur.

[11] In territorio Lugdunensi, monasterio Iurensium, sancti Eugendi abbatis, cuius vita virtutibus et miraculis plena refulsit.

[12] Apud Silviniacum sancti Odilonis abbatis Cluniacensis, qui primus commemorationem omnium fidelium defunctorum prima die post festum Omnium Sanctorum in suis monasteriis fieri praecepit; quem ritum postea universalis ecclesia recipiens comprobavit.

[13] Alexandriae depositio sanctae Euphrosynae virginis, quae in monasterio virtute abstinentiae ac miraculis claruit.

IANUARII 1

1. CIRCUMCISIO] Duplex diei inscriptio antiqua non est. In libris Romanis octava nativitatis Domini sola commemorabatur. Ita in Sacramentario Gregoriano: in octabas Domini ad sanctam Mariam ad martyres. Romanum usum testantur etiam Beda et Ado: Octabas Domini. Quod in praefatione Sacramentarii Gelasiani circumcisionis vocabulum occurrit, interpretatione indiget: illic [in praesepio] agnovit bos possessorem suum et asinus praesepium domini sui circumcisio scilicet et praeputium. Minime intellegendam esse Circumcisionem Domini nemo non videt, sed hac voce iudaeos designari, quemadmodum praeputium gentiles significat. Festum Circumcisionis Domini gallicanus ritus induxit. — Act. SS., Ian. t. I, p. 2 – 8; Comm. martyr. hieron., p. 19. Hodie quoque a Graecis agitur ἡ κατὰ σάρκα περιτομὴ τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Synax. Eccl. CP., p. 363; L. Duchesne, Origines du culte chrétien5, p. 289 – 90; H. Thurston, The Lives of the Saints, t. I (1926), p. 5 – 9; F. Cabrol, Les origines liturgiques, p. 203 – 210.
2. ALMACHII] Haec totis verbis leguntur in codicibus plenioribus martyrologii hieronymiani, ubi praeter morem elogium martyris profertur, e Passione nunc deperdita contractum, quod cum Theodoreti Hist. eccl. V, 26 conferendum est. Nota tamen a Theodoreto martyrem illum Telemachum nuncupatum. De his legi possunt quae scripta sunt in Anal. Boll., t. XXXIII, p. 421 – 428; Act. SS., Ian. t. I, p. 31; Comm. martyr. hieron., p. 21.
3. MILITUM] Florus, non vero Beda, ut est apud Baronium, hos milites in martyrologio inseruit, in hieronymianis codicibus repertos, qui ita scribunt: Romae via Appia coronae et milites XXX. Sed pro militibus, e nota MIL eruenda erant miliaria; pro corona legendum Corano 〈territorio〉, seu Cora oppidulum XXX milibus ab Urbe distans. Hoc autem loci indicium pertinet ad sanctos Argeum, Marcellinum cet., quorum nomina postridie nuntiantur perperam Tomis in Ponto. Milites XXX sub Diocletiano imperatore passos esse proprio marte addidit Ado, errores Flori novo cumulans errore. — Act. SS., Ian. t. I, p. 20; Comm. martyr. hieron., p. 20.
4. MARTINAE] De eadem agere Bedam errore asserit Baronius. Fuse Martinam laudat Ado ad hunc diem, multo brevius Usuardus, cuius verba exscripsit noster. Omnia ex fonte turbido hausta, quae sunt Acta BHL. 5587, in quibus nihil non improbandum occurrit. Martinae, de qua ceterum nihil praeter nomen traditum est, aptantur Acta S. Tatianae BHL. 7989, quae et Actis S. Priscae similia esse iam notavit Bollandus. — Act. SS., Ian. t. I, p. 11 – 19; Comm. martyr. hieron., p. 21; P. Franchi de' Cavalieri, S. Martina, in Römische Quartalschrift, t. XVII, p. 222 – 36; Anal. Boll., t. XXIII, p. 344 – 45. De basilica S. Martinae in Foro romano, ubi fuit secretarium senatus, C. Hülsen, Le chiese di Roma nel medio evo, p. 381.
5. CONCORDII] De eo nihil apud Bedam, quem antestatur Baronius. Ab Adone in martyrologium illatus est Concordius, ex Passione BHL. 1906, apprime ficticia, quae cum gestis Pudentianae, Bibianae, Aureae, Donati aliqua ratione conexa est, ita ut, quis tandem fuerit ille Concordius, ubinam vixerit, ubi obierit non facile dixeris. — Act. SS., Ian. t. I, p. 9 – 10; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 440 – 41.
6. MAGNI] Hunc in veteri Romano martyrologio sicut et in manuscriptis repperit Baronius, qui tamen nusquam repperit quando vel ubi sit passus. Nec Bollando nec Sollerio res felicius successit. — Act. SS., Ian. t. I, p. 21.
7. BASILII] Depositio S. Basilii hodie a Graecis commemoratur, quos secutus est Florus. Eius festivitatem Ado transtulit in 14 iunii, quam nunc asserunt esse ordinationis eius diem, nullis suffragantibus antiquis monumentis. — Act. SS., Iun. t. II, p. 807 – 957; Synax. Eccl. CP., p. 864; Les martyrologes historiques, pp. 299, 430, 667.
8. FULGENTII] Elogium e Vita Fulgentii BHL. 3208 Ferrando diacono ascripta, ubi die kalendarum ianuariarum post peractam vesperam obiisse asseritur. In epistula quam Ferrandus Eugippio dedit antequam Vitae magistri ultimam manum admovit, ita scribit: Dominus pater noster, scilicet Fulgentius, die kalendarum ianuariarum temporalem carnis suae vitam … pretiosa morte mutavit … verumtamen ipso die sepeliri minime potuit: inclinata quippe fuit in vesperum dies; mane ergo cum magna frequentia et honore sepultus est: ideo dies depositionis eius quarto nonas ianuarias debet ab omnibus fidelibus celebrari. Apud A. Mai, Scriptorum veterum nova collectio, t. III, 2, p. 181. Non ergo ecclesia Ruspensis Ferrando morem gessit, quippe quae sancti episcopi commemorationem die obitus, non vero depositionis, agere decreverit. — Act. SS., Ian. t. I, p. 32 – 45; Anal. Boll., t. LII, p. 103 – 105.
9. IUSTINI] Iustinus Theatinus post Baronium martyrologio accessit. In monumentis ecclesiae Theatinae anno 840 sermo est de ecclesia beati Iustini, anno 1113 de ecclesia S. Iustini confessoris; in eiusdem ecclesiae kalendario saec. XII kalendis ianuariis S. Iustini festum indicitur, quo die duae cantabantur missae, scilicet de Circumcisione et de S. Iustino, qui primus huius sedis episcopus habebatur. In synodo dioecesana sub Paulo Tolosa archiepiscopo (ab anno 1616) habita, festum S. Iustini translatum est ad diem 14 ianuarii. A cognomine presbytero qui in ecclesia Sipontina die 31 decembris colebatur (BHL. 4586; 4586; a, b; 4587) alius non videtur Iustinus Theatinus, qui saec. XIII episcopus haberi coepit (BHL. 4588, 4589). — Act. SS., April. t. II, p. 520; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 375 – 76; P. Kehr, Regesta pontif. rom., Italia pontificia, t. IV, p. 266 – 70.
10. BONFILII] De S. Bonfilio redibit sermo ad diem 12 februarii quo septem Fundatores Servorum sanctae Mariae Virginis simul recoluntur. S. Bonfilium die 1 ianuarii 1262 obiisse non nisi documentis nullius auctoritatis docemur (Monumenta Ordinis Servorum sanctae Mariae, t. XVI, supplementum, p. 265 – 67; A. Giani, Annalium sacri Ordinis Fratrum Servorum B. Mariae Virginis … centuriae quatuor, ed. 2, t. I, p. 87). Sacra Rituum Congregatio, disquisitione facta, cultum ab immemorabili tempore B. Bonfilio praestitum confirmavit decreto 7 iul. 1725 1725 (Analecta Iuris Pontificii, ser. XIX, p. 651); die autem 7 sept. 1738 nomen martyrologio Romano inscribendum approbavit (J. B. Pittonus, Constitutiones pontificiae, Venetiis, 1740, t. II, p. 253 – 54), cum elogio. Quod cum Benedicto XIV prolixius aequo visum esset, in editione anni 1748 contractum prodiit.
11. EUGENDI] A Floro, non autem a Beda ut opinabatur Baronius, Eugendus (c. 516) martyrologio inscriptus est, silentibus hieronymianis. Vitae S. Eugendi BHL. 2665 scriptor, monachus Condatiscensis, testis oculatus a multis habetur, ab aliis falsarius, qui non ante annum 800 scripserit. — Act. SS., Ian. t. I, pp. 49 – 54, 1083; B. Krusch, in M.G., Scr. rer. merov., t. III, p. 126 – 128; Id., in Mélanges Julien Havet (Paris, 1895), p. 39 – 56; L. Duchesne, in Mélanges d'archéologie et d'histoire, t. XVIII, p. 5 – 16; Anal. Boll., t. XV, p. 91.
12. ODILONIS] Tria habemus de S. Odilone monumenta coaeva: epistulam monachorum Silviniacensium de eius obitu et miraculis, BHL. 6280. Vitam auctore Iotsaldo monacho Cluniacensi, BHL. 6281, Vitam a. Petro Damiani, BHL. 6282. Teste Iotsaldo, decessit vir sanctus nocte Circumcisionis Domini nostri Iesu Christi in prima vigilia noctis. Paulo post Odilonis commemorationem in diem sequentem translatum fuisse, ob festum Circumcisionis, adductis testimoniis comprobat Mabillon, Acta SS. Ordinis S. Benedicti, saec. VI, 1, p. 675 – 76. Praeter ea quae de ratione instituendae commemorationis fidelium defunctorum descripta sunt apud Iotsaldum et Petrum Damiani, ab eodem Mabillonio edita est epistula Burchardi cuiusdam monachi de eodem argumento. — Act. SS., Ian. t. I, p. 65 – 77.
13. EUPHROSYNAE] De hac primum agitur in martyrologio Lugdunensi codicis Parisini 3879, quod Florum praecessit. Huius virginis, cuius laus est in libris Graecorum BHG2. 625, 626 et Latinorum BHL. 2722 – 2726, martyrologio inserendae occasio fuisse videtur nomen Euphrosyni ad hunc diem martyrologio hieronymiano inscriptum, ceterum non recte. A Graecis colitur Euphrosyna, non ut asserit Baronius kalendis ianuariis, sed die 25 septembris. Synax. Eccl. CP., p. 77. Acta Euphrosynae ficticia esse, non est multis ostendendum. — Act. SS., Febr. t. II, p. 535 – 44; Comm. martyr. hieron., p. 20.

IV NON. IAN.

[1] Octava sancti Stephani protomartyris.

[2] Romae commemoratio plurimorum sanctorum martyrum, qui, spreto Diocletiani imperatoris edicto, quo tradi sacri codices iubebantur, potius corpora carnificibus quam sancta dare canibus maluerunt.

[3] Antiochiae passio beati Isidori episcopi.

[4] Tomis in Ponto sanctorum trium fratrum Argei, Narcissi et Marcellini pueri, qui sub Licinio principe inter tirones comprehensus, cum nollet militare, caesus ad mortem et diu in carcere maceratus, demum in mare mersus martyrium consummavit; fratres vero eius gladio perempti sunt.

[5] Mediolani sancti Martiniani episcopi.

[6] Nitriae in Aegypto beati Isidori episcopi et confessoris.

[7] Ipso die sancti Siridionis episcopi.

[8] In Thebaide sancti Macarii Alexandrini abbatis.

IANUARII 2

2. MARTYRUM] Hos ex veteribus monumentis restitutos esse notat Baronius. Quae intellegenda non sunt de commemoratione aliquamdiu intermissa tunc renovata. Nam apud antiquos martyrum illorum in universum nulla in tabulis fiebat memoria, eosque primus in fastos induxit ex Eusebii Hist. eccl. VIII, 3, ipse Baronius vel nescio quis ex eius in labore sociis, cum in Annalibus, ad ann. 302, n. 22, haec scribat: “Horum omnium coronas quod impossibile visum fuerit singulorum memoriam prosequi una die, nempe 2 ianuarii, Romana ecclesia celebrat hoc praeconio.” Sequitur elogium supra positum, in quo mireris de solis martyribus Romae passis agi. — Act. SS., Ian. t. I, p. 81 – 82.
3. ISIDORI] De hoc Usuardus, non autem Beda, ut opinatur Baronius. Ex martyrologio hieronymiano, obiter lecto, plurima falsa hoc die hauserunt martyrologii compilatores. Quae ibi habentur: Antiochiae Isidori (al. Siridoni) episcopi, emendationem postulabant, eratque scribendum: Antiochiae Syriae Domni episcopi. Neglecto Domno illo, qui Paulo Samosateno in cathedra Antiochena successit, hosce tres hodie nuntiari sibi persuaserunt: 1° Antiochiae passio beati Isidori episcopi. Nullus autem in serie episcoporum Antiochenorum huius nominis antistes occurrit. 2° Nitriae in Aegypto beati Isidori episcopi, quem infra, sub n. 6, iusto audacior coniectura huc advexit. 3° S. Siridionis episcopi, qui etiam inferius ponitur (n. 7) ex lectione depravata vocabulorum Syriae Domni ortus. Rem ita esse iam intellexerunt Holstenius in epistula ad F. M. Florentinium, qui eam commentario ad martyrologium hieronymianum praemisit, itemque Rosweyde, apud Sollerium, Martyrologium Usuardi, p. 51. — Act. SS., Ian. t. I, p. 83; Comm. martyr. hieron., p. 22.
4. ARGEI] De his silet Beda. Elogium debetur Floro qui hieronymianos codices, in quibus hisce diebus, maxime die 1 et 3 ian. omnia mire permista sunt, secutus est, neque de his emendandis cogitare potuit. Argeus, Narcissus et Marcellinus nullo pacto ad civitatem Tomitanam pertinent, sed ad territorium Coranum XXX° miliario ab Urbe, ut dictum est ad diem hesternum; indicium vero Tomis in Ponto referendum est ad sanctos Stratonem, Macrobium et Marcianum qui non in nostro quidem martyrologio nuntiantur, sed in hieronymianis. Tandem quae de Marcellino puero narrantur, restituenda sunt S. Theogeni, cuius historia in iisdem codicibus compendio exhibetur. Ergo quae e Floro seu Adone, qui illum exscripsit, accepta sunt deleantur oportet. — Act. SS., Ian. t. I, p. 82 – 83; Comm. martyr. hieron., pp. 21, 22, 124.
5. MARTINIANI] Martinianus, episcopus Mediolanensis, in vivis erat anno 431; obiit autem die 29 decembris. Sed colitur in octava sancti Stephani; iacet in altare sancti Stephani ad Rotam. Ita Liber Notitiae sanctorum Mediolani, ed. M. Magistretti - U. Monneret de Villard, p. 271. Inter scripta Ennodii habetur carmen (II, 81) De cultore Dei Martiniano episcopo, Vogel, p. 164. — Act. SS., Ian. t. I, p. 89; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia, Milano, p. 156 – 61.
6. ISIDORI] Baronius: “Ex manuscript. ita ponitur: quem putamus esse illum sanctitate clarum cuius meminit S. Hieronymus in epitaph. Paulae ad Eustochium epist. 27, occurrente sibi sancto ac venerabili episcopo Isidoro confessore…” Haec mera divinatio est; nam de hoc Isidoro nihil praeterea traditum est neque de veneratione ecclesiastica illi aliquando tributa ullum habetur indicium. Legenda quae notata sunt ad n. 3. — Act. SS., Ian. t. I, p. 84; Comm. martyr. hieron., p. 21.
7. SIRIDIONIS] In superioribus (ad n. 3) notatum est hoc nomen ex prava lectione codicum hieronymianorum ortum esse, eique subesse Domnum episcopum Antiochenum. — Act. SS., Ian. t. I, p. 83; Comm. martyr. hieron., p. 21.
8. MACARII] Duos celebrant Graeci Macarios, Aegyptium videlicet et Alexandrinum; neutrius autem, ut videtur, diem natalem noverunt, cum utriusque commemorationem uno die, 19 ianuarii, collocaverint. Synax. Eccl. CP., pp. 401, 402. A Floro et Adone hodie nuntiatur natalis beati Macarii abbatis absque ullo addito. In Thebaide adiecit Usuardus, nihil aliud. Diem 2 ianuarii Macario constituit Florus ex martyrologio hieronymiano perperam intellecto. Ubi enim legitur Maccari Abbani (al. abbatis) scribendum erat Macrobi, sublato vocabulo sequenti quod interpolatori debetur, qui de Macario abbate aliquid audierat. De Macario, quisquis ille est, iterum mentio ad diem 15 huius mensis, nulla neque tunc suffragante ecclesiae cuiusvis traditione. De duobus Macariis lege Act. SS., Ian. t. I, pp. 84 – 89, 1005 – 1015; Comm. martyr. hieron., p. 22; C. Butler, The Lausiac History of Palladius, t. II, p. 193 – 94.

III NON. IAN.

[1] Octava sancti Ioannis apostoli et evangelistae.

[2] Romae via Appia natalis sancti Anteri papae, qui sub Iulio Maximino passus est et in coemeterio Callisti sepultus.

[3] Viennae in Galliis sancti Florentii episcopi, qui tempore Gallieni imperatoris in exilium relegatus, illic martyrium consummavit.

[4] Apud civitatem Aulonam passio sancti Petri, qui crucis supplicio interemptus est.

[5] In Hellesponto sanctorum martyrum Cyrini, Primi et Theogenis.

[6] Caesareae in Cappadocia sancti Gordii centurionis martyris, de cuius laudibus exstat praeclara Basilii Magni oratio in eius die festo habita.

[7] In Cilicia sanctorum martyrum Zosimi et Athanasii commentariensis.

[8] Item sanctorum Theopempti et Theonae, qui in persecutione Diocletiani illustre martyrium obierunt.

[9] Patavii sancti Danielis martyris.

[10] Lutetiae Parisiorum sanctae Genovefae virginis, quae a beato Germano Antisiodorensi episcopo Christo dicata, admirandis virtutibus et miraculis claruit.

IANUARII 3

2. ANTERI] Huic pontifici nec Romana Depositio episcoporum nec Depositio martyrum locum dederunt. De die natali et sepultura consentit martyrologium cum Libro pontificali: qui etiam sepultus est in cymiterio Callisti via Appia III non. ianuar. Anterotis epitaphium in crypta pontificum repperit De Rossi, Roma sotterranea, t. II, p. 55 – 58. De eiusdem martyrio non una est eruditorum sententia. — Act. SS., Ian. t. I, p. 127; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. 147. XCI, XCV – XCVI; Comm. martyr. hieron., p. 24.
3. FLORENTII] Nec Beda nec Ado in suis martyrologiis S. Florentium commemorant, quicquid asserit Baronius. III nonas ian. dies est depositionis S. Florentii, ut constat ex martyrologio hieronymiano. Delendum est elogium quo martyr praedicaretur. Interfuit concilio Valentiae habito ann. 377. — Act. SS., Ian. t. I, p. 127; Comm. martyr. hieron., p. 24; Mansi, Concilia, t. III, p. 493.
4. PETRI] Dubitatum est idemne sit Petrus ille ex Passione, cuius exstat versio latina antiqua BHL. 6702, Balsamus nuncupatus, et martyr Caesareae passus, Πέτρος ἀσκητὴς ὁ καὶ Ἀψέλαμος, de quo Eusebius, De martyribus Palaestinae, X, 2. Hic erat ἀπὸ Ἀνέας κώμης τῶν ὅρων Ἐλευθεροπόλεως. Alius cognominis dicitur oriundus a finibus Eleutheropolitanae civitatis. Uterque passus est mense ianuario, alter πρὸ τριῶν εἰδῶν Ἰαννουαρίων, alter III nonas ianuarias, quae quidem non adeo discrepantia sunt, cum in martyrologio non raro idus cum nonis commutentur. Unus proinde videtur utriusque anniversarius dies, simile cognomentum, eadem patria Aulona, Aulana, Ailon non procul ab Eleutheropoli. Nonnulla leguntur in Passione latina quae cum Eusebio aegre componuntur. Sed qui illam conscripsit Eusebium legisse videtur, quamquam de suo multa licenter addidit, quae locis communibus fere constant, more ab hagiographis non paucis recepto. Quapropter iis non assentimur qui cum Tillemontio duos ex Actis Petros eruunt, unumque esse putamus Petrum, Apselamum a Graecis, Balsamum a Latinis dictum, cuius anniversaria commemoratio non in diem 3 ian. sed in 11 incidit, ut habetur in martyrologio hieronymiano et in synaxariis. Quam ob causam in hisce iterata commemoratio die 15 octobris inscripta sit, ignoramus. — Act. SS., Ian. t. I, p. 128 – 29; Tillemont, Mémoires, t. V, p. 417; Comm. martyr. hieron., p. 35 – 36; F. Buhl, Geographie des alten Palästina, p. 177.
5. CYRINI] Loco Cyrini, legitur Cyrici in nonnullis codicibus hieronymianis, Cyriaci in Usuardo. Sed ipsum nomen, et quod sequitur Primi delendum est; neutrum enim hominis est, sed cum indicio loci componenda sunt, ita ut legatur Cyzici prima. Quae supersunt In Hellesponto Theogenis genuina esse ex elogio hieronymiano comprobantur. Synaxaria graeca: τοῦ ἁγίου ἱερομάρτυρος Θεαγένους· οὗτος ἦν ἐπίσκοπος ἐν τῷ Παρίῳ τοῦ Ἑλλησπόντου. Synax. Eccl. CP., p. 368. Sed nota Theogenem non fuisse episcopum. Legatur Passio latina BHL. 8106 – 8108. — Act. SS., Ian. t. I, p. 133 – 35; Comm. martyr. hieron., p. 24.
6. GORDII] Hoc ipso die S. Gordii memoriam agunt Graeci. Synax. Eccl. CP., p. 367. Laudatio eiusdem a S. Basilio habita, BHG2. 703, perquam nota est. — Act. SS., Ian. t. I, p. 130 – 33; Les origines du culte des martyrs2, pp. 37, 44, 173.
7. ZOSIMI] Postridie a Graecis memoria agitur τῶν ἁγίων τοῦ Χριστοῦ μαρτύρων Ζωσίμου μοναχοῦ καὶ Ἀθανασίου κομενταρησίου ἀθλησάντων ἐν Κιλικίᾳ. Sequitur in synaxariis elogium contractum e Passione, adhuc inedita, sed quae fabulosam se certissime prodit. In primis martyrologii editionibus uno agmine componuntur cum Zosimo et Athanasio, Theopemptus et Theonas de quibus mox. — Act. SS., Ian. t. I, p. 128; Synax. Eccl. CP., p. 369.
8. THEOPEMPTI] In synaxariis Graecorum, die 4 ianuarii habetur brevis historia τοῦ ἁγίου ἱερομάρτυρος Θεοπέμπτου ἐπισκόπου καὶ Θεωνᾶ, compendio referens historiam ampliorem quae nunc desideratur, sed cuius vestigia habemus et in libello latino BHL. 8119. In eo autem Theonas, olim magus, ad Christum conversus, nomen Synesii assumpsisse perhibetur, episcopus vero Theopompus nuncupatus, in cathedra Nicomediensi sedisse. Item, quod in capite elogii legitur, loco in Cilicia positum censetur, non recte, ut videtur. Theopompus enim et Theonas apud Nicomediam passi feruntur. Die 21 maii in hisce fastis, suppresso omni loci indicio, memoria fit sanctorum martyrum Theopompi et Synesii. Hos eos ipsos esse qui tertio nonas ianuarii coluntur Baronium fugit. — Act. SS., Ian. t. I, pp. 127, 1087 – 89.
9. DANIELIS] Nihil de S. Daniele in martyrologiis quae saec. XI collecta sunt, et ante annum 1076, quo eius reliquiae Patavii inventae sunt, ipsis Patavinis ignotus fuisse videtur. De eo nihil compertum est praeter ea quae habentur in libello de reliquiarum Inventione BHL. 2090, 2092. Collocatus est a Petro de Natalibus in Catalogo, II, 40. — Act. SS., Ian. t. I, pp. 160, 1090.
10. GENOVEFAE] Depositio Genovefae vel Genefevae inscripta est martyrologio hieronymiano. Eius Vitae non paucas habemus recensiones quarum praecipuae sunt BHL. 3334 et 3336. De his unus pro ceteris legi potest G. Kurth, Étude critique sur la Vie de sainte Geneviève, in eiusdem Études franques, t. II, p. 1 – 94, ubi variae eruditorum sententiae expenduntur. — Act. SS., Ian. t. I, pp. 137 – 53, 1089.

PRID. NON. IAN.

[1] Octava sanctorum Innocentium.

[2] In Creta natalis sancti Titi, qui ab apostolo Paulo Cretensium episcopus ordinatus, post praedicationis officium fidelissime consummatum, beatum finem adeptus, sepultus est in ecclesia ubi a beato apostolo dignus minister fuerat constitutus. Agitur eius dies festus octavo idus februarii.

[3] Romae sanctorum martyrum Prisci presbyteri et Priscilliani clerici ac Benedictae religiosae feminae, qui tempore impiissimi Iuliani gladio martyrium compleverunt.

[4] Item Romae beatae Dafrosae uxoris sancti Flaviani martyris, quae post interfectionem viri sui primum exsilio relegata, deinde sub praefato principe capite plexa est.

[5] Bononiae sanctorum Hermetis, Aggaei et Caii martyrum, qui sub Maximiano imperatore passi sunt.

[6] Adrumeti in Africa commemoratio sancti Mavili martyris, qui in persecutione Severi imperatoris a Scapula saevissimo praeside damnatus ad bestias, martyrii coronam accepit.

[7] Item in Africa praeclarissimorum martyrum Aquilini, Gemini, Eugenii, Marciani, Quincti, Theodoti et Tryphonis.

[8] Apud Lingonas sancti Gregorii episcopi, miraculis clari.

[9] Rhemis in Gallia sancti Rigoberti episcopi et confessoris.

IANUARII 4

1. OCTAVA] Baronius: “Scribit Possidius in indiculo S. Augustinum duos sermones habuisse in die Octavarum infantium.” Revera in Possidii indiculo operum S. Augustini recensentur De octavis infantum tractatus duo. A. Wilmart, in Miscellanea Agostiniana, t. II, p. 206, n. 178. At vero infantes intellegendi sunt non pueri ab Herode occisi, sed neophyti. Augustinus proinde hos tractatus habuit in octava recens baptizatorum. — Act. SS., Ian. t. I, p. 163.
2. TITI] Nullum apud Latinos vestigium reperitur venerationis S. Tito ab antiquis exhibitae. Ab Adone primum in fastos introductus est, die pro lubitu constituto. De eo rursum mentio erit ad diem 6 februarii, qui postmodum ei assignatus est. A Graecis eius memoria celebratur die 25 augusti. Synax. Eccl. CP., p. 921. — Act. SS., Ian. t. I, p. 163 – 64; Hastings, Dictionary of the Bible, t. IV, p. 782 – 85.
3. PRISCI] De his nihil apud Bedam. Ado eos martyrologio inseruit ex Actis S. Bibianae seu Pimenii, BHL. 1332, apprime fabulosis, ubi ne verbum quidem de die quo passi sunt neque de loco sepulturae. Unde merito dubitari potest num inter homines unquam vixerint. — Act. SS., Ian. t. I, p. 165; Étude sur le légendier Romain, pp. 130, 260.
4. DAFROSAE] Ex iisdem Actis S. Bibianae elogium ab Adone desumptum est. In his dies obitus Dafrosae prid. non. ian. signatur. Nullum tamen habemus de eadem testimonium quo Acta illa comprobentur. — Act. SS., Ian. t. I, p. 166; Étude sur le légendier Romain, pp. 130, 260; Les martyrologes historiques, p. 494 – 95.
5. HERMETIS] Ex martyrologio hieronymiano habemus in civitate Bononia Hermetis et Gai. Certo certius amovendum est nomen Aggei, quae prava lectio est pro Argei; Argeus autem Bononiensis non est sed Romanus, die 2 ian. male ascriptus Tomis in Ponto. Notatu dignum est Bononiam non esse Felsinam illam seu Italicam, sed cognominem quae in Moesia est. Nemo miretur ecclesiam Bononiensem Italorum hos martyres ut suos coluisse, et a Baronio tabulas Bononiensis ecclesiae velut elogii fontem prolatas esse. Nescio tamen quo iure addiderit: qui sub Maximiano imperatore passi sunt. — Act. SS., Ian. t. I, p. 165: Comm. martyr. hieron., pp. 17, 25.
6. MAVILI] Saepius, variis in locis, Mavilus seu potius Maiulus aliquis inter martyres computatur. Die 11 maii etiam in kalendario Carthaginiensi inscriptus est: V idus mai sancti Maiuli. Quisnam sit ex homonymis martyr Adrumetinus de quo Tertullianus, Ad Scapulam, III, ignoratur. Certe in hieronymianis hodie nulla cuiuspiam Maiuli mentio est. — Act. SS., Ian. t. I, p. 164 – 165; Comm. martyr. hieron., p. 248.
7. AQUILINI] Horum martyrum nomina repperit Florus in martyrologio hieronymiano. Florum exscripsit Ado, haec addens: quorum gesta habentur, quae sententia passim in martyrologio occurrit, non tamen hodie. Et revera nulla unquam scripta sunt gesta horum martyrum, qui non uno loco passi sunt. Dubitatur num Aquilinus Afer fuerit; Romanis potius annumerandus videtur martyribus. Eugenius ille censendus est qui postridie in kalendario Carthaginiensi inscriptus est: depositio S. Deogratias et Eugeni episcoporum. Marcianus Tomitanus est, Quintus unus ex societate SS. Perpetuae et Felicitatis. Quae sequuntur: Gemini, Theodoti, Tryphonis nobis nuda sunt nomina. Ad diem 4 februarii Aquilinus et Genuinus iterantur, nescio qua de causa, sub indicio Forosempronii procul dubio falso. — Act. SS., Ian. t. I, p. 165; Comm. martyr. hieron., pp. 25, 28.
8. GREGORII] De eo ita Gregorius Turonensis (BHL. 3665, c.)3: Sanctus vero Gregorius cum ad sanctum epifaniorum ad civitatem Lingonas ambulasset, a modica febre pulsatus relicto saeculo migravit ad Christum. Nullo igitur modo dubitandum est quin die 4 ian. obierit. Annus vero obitus statuendus est 539 vel 540. — Act. SS., Ian. t. I, p. 167 – 68; M. G., Script. rer. merov., t. I, p. 688.
9. RIGOBERTI] Rigobertus, saeculo VII ad finem vergente, post S. Reolum Remensis ecclesiae episcopus factus est. Deinde, ob invidiam principis, sede sua pulsus est, sive, ut multi statuerunt, postquam Carolus Martellus in campo Vinciacensi victoriam de Raganfrido tulit, sive potius, ut aliis placet, circa ann. 721, regnante Theuderico IV. Ceterum, de Rigoberto non certo constant nisi pauca quae Flodoardus e chartis domesticis excerpsit (Hist. Remensis eccl., II, 11 – 15). Vitae BHL. 7253, quam anno c. 890 scripsit canonicus quidam Remensis et praeclaram pronuntiat Baronius, non in omnibus fidendum est, cum multa a fama populari se accepisse fateatur hagiographus. Silent de Rigoberto antiqua martyrologia. — Act. SS., Ian. t. I, p. 174 – 80; M.G., Scr. rer. merov., t. VII, p. 54 – 80; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 85; Th. Gottlob, Der abendländische Chorepiskopat (Bonn, 1928), p. 77. Variae translationes sacri corporis memoratae sunt BHL. 7253, c. 24 – 28; 7254, 7255.

NON. IAN.

[1] Vigilia Epiphaniae Domini.

[2] Romae sancti Telesphori papae, qui sub Antonino Pio post multos labores pro Christi confessione illustre martyrium duxit.

[3] In Aegypto commemoratio plurimorum sanctorum martyrum, qui in Thebaide sub persecutione Diocletiani diverso tormentorum genere caesi sunt.

[4] Antiochiae sancti Simeonis monachi, qui in columna stans multos annos vixit, unde et stylitae cognomen accepit; cuius vita et conversatio extitit admirabilis.

[5] In Anglia sancti Eduardi regis, virtute castitatis et gratia miraculorum insignis; cuius festum ex decreto Innocentii papae undecimi tertio idus octobris, quando eius sacrum corpus translatum fuit, celebratur.

[6] Alexandriae sanctae Syncleticae, cuius res praeclare gestas sanctus Athanasius litterarum monumentis commendavit.

[7] Romae sanctae Aemilianae virginis, amitae sancti Gregorii papae, quae, vocante Tharsilla sorore, quae ad Deum praecesserat, hac ipsa die migravit ad Dominum.

[8] In Aegypto sanctae Apollinaris virginis.

IANUARII 5

2. TELESPHORI] Telesphori pontificis nomen desideratur tum in Romana Depositione episcoporum, tum in Depositione martyrum; martyrem tamen fuisse constat testimonio S. Irenaei, Haer. II, 31. Ex Libro pontificali habetur Telesphorum die 2 ianuarii obiisse et sepultum fuisse iuxta corpus beati Petri in Vaticano (Duchesne, t. I, p. 129). Elogium a Floro subministratum est. Hic nomen Telesphori sibi visus est legisse in martyrologio hieronymiano, ad diem 5 ianuarii; reapse tamen, Africani potius martyris erat, ceterum ignoti. Ita iam Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 12. — Act. SS., Ian. t. I, p. 236 – 40; Comm. martyr. hieron., p. 26 – 27.
3. MARTYRUM] Nullis in fastis commemorantur ante Baronium, qui hanc annotationem elogio apposuit: “Horum singulorum certamina Eusebius digessit in libro quem scripsit de martyribus, qui non exstat. Omnium vero simul agonem summatim complexus est Hist. lib. VIII, c. 9.” Liber ille qui desideratur ad rem non adducitur, quoniam erat de antiquis martyribus qui Diocletiani tempora praecesserunt. Legatur ergo Historiae lib. VIII, nec praetermittatur versio Rufini. — Act. SS., Ian. t. I, p. 241.
4. SIMEONIS] In codicibus hieronymianis hodie memorantur tum Symeon senex de quo in Evangelio Luc. II, et Symeon monachus stylita. Sunt qui opinentur hunc primum martyrologio inscriptum esse, qui illum postea traxerit. Sed vice versa rem actam esse crediderim, cum nulla exstent antiqua testimonia de liturgica commemoratione S. Symeonis stylitae mense ianuario celebrata. Iamdudum et nunc apud Graecos agitur die 1 sept., olim die 27 iul., quo et in martyrolgio hieronymiano (in Syria Simeonis monachi) et in kalendariis orientalium ea memoria inscripta est. Hieronymianum exscripsit Beda, item Ado et sequaces, sed mendose: in Sicilia Simeonis mon. De S. Symeone stylita seniore habemus egregia testimonia coaevorum, ut puta Theodoreti, qui eo vivente de eo scripsit, et supparium BHG2. 1678 – 1687. In annotatis ad hunc diem et ad diem 3 sept. Baronius non videtur satis distinxisse Symeonem stylitam senem a iuniore. — Act. SS., Ian. t. I, p. 261 – 87; Comm. martyr. hieron., pp. 27, 398; H. Lietzmann, Das Leben des heiligen Symeon Stylites, Leipzig, 1908; H. Delehaye, Les saints stylites, p. I – XXXIV.
5. EDUARDI] In hoc elogio concinnando videtur Baronius auctorem habuisse Molanum. Quae sequuntur vocem insignis, et ea quae die 13 octobris leguntur, addere iussit Innocentius papa XI, cum ad universam Ecclesiam extendit S. Eduardi festum. Si Baronianis annotationibus credas, de festo S. Eduardi agunt Regesta Innocentii IV, ann. 2. nu. 255. pag. 527. Ita, nisi fallimur, designat litteras Etsi firmiter, Lugduno datas ad abbatem Westmonasteriensem, die 23 maii 1246, quae reapse in Regestis leguntur ann. III, num. 527, fol. 284v (E. Berger, Les Registres d'Innocent IV, t. I, num. 1866). Affertur a Baronio idem omnino locus de altero Eduardo, Angliae rege, ad diem 18 martii; de quo ad eum diem disputabimus. Litterae canonizationis datae ab Alexandro III, Anagnia, die 7 februarii 1161 (Jaffé2, Regesta Pontificum Romanorum, 10653), quo die festum celebrandum sit non indicant (quae huc spectant typis mandata sunt Act. SS., Ian. t. I, p. 302 – 303.). Festum tamen fuit semper die 5 ianuarii, quo Eduardus obierat anno 1066. In kalendariis commemoratio nulla apparet, nisi fallimur, antequam inter sanctos relatus est Eduardus, anno 1161. Verum aliunde compertum habemus miracula ad regis sepulcrum patrata paulo post obitum, et corpus repertum anno 1102, nulla corruptionis labe infectum; praeterea cultus originem paulo ante canonizationem ideo coniectura reponimus, quod iam anno 1140 supplicatum erat ut Eduardus inter sanctos computaretur. Viginti kalendaria circiter in quibus festum memoratur (ad diem 5 ianuarii, si quid videmus in annotatione obscura) recenset Richardus Stanton, A Menology of England and Wales, London, 1887, p. 492. Ex quibus nullum antiquius credo annotatione addita saec. XII in codice Cottoniano Vitellius E. XVIII, apud Franciscum Wormald, English Kalendars before A.D. 1100, t. I (London, 1934), p. 156. Vitae latinae exstant BHL. 2421 – 2427, ex quibus pendent Vitae anglo-normannicae et anglicae. Latissime enim, in Anglia, saec. XII – XVI, diffusa est inter populares veneratio Eduardi confessoris. Vitis antiquis adde ea quae scripserunt recentiores de rebus in Anglia gestis saec. XI. — Act. SS., Ian. t. I, p. 290 – 304; W. Hunt, in Dictionary of National Biography, t. XVII, p. 7 – 14.
6. SYNCLETICAE] In libris Graecorum S. Syncletica pridie commemoratur, cum elogio e prolixa Vita huius sanctae BHG2. 1694, quam a S. Athanasio conscriptam multi crediderunt, praesertim auctoritate moti Nicephori Callisti, Hist. eccl., VIII, 40. Iis quae de hoc libello congessit Papebrochius (Act. SS., Maii t. I, p. 245 – 46), nullum relictum est dubium quin ab anonymo conscriptus sit, ut mulieribus praeberetur exemplum virtutum quale in Vita Antonii viris obtulerat Athanasius. Sed, ut ait Papebrochius, “illa Syncleticae nihil minus est quam Vitae historia … et aliud nihil est quam collectio sermonum de virtutibus ac vitiis ad religiosas virgines habitorum.” Nec omittendum est de sancta Syncletica neminem ex antiquis quicquam novisse praeter pseudo-Athanasium. — Act. SS., Ian. t. I, p. 242 – 57; Synax. Eccl. CP., p. 370; Tillemont, Mémoires, t. VIII, pp. 229 – 31, 710 – 11 (subdubitans).
7. AEMILLIANAE] Amitae utriusque virtutes commendat S. Gregorius in homilia XXXVIII in Evangelia; de iisdem etiam Dial. IV, 17. Nullum procul dubio anniversarium Aemilianae in ecclesia observandum constituit, eiusque et Tharsillae nomen frustra quaesieris in martyrologiis antiquis. Post Galesinium aliosque eiusdem aetatis scriptores eas in catalogo sanctorum reposuit Baronius. Quod de Aemiliana scribit: hac ipsa die migravit ad Dominum, non adeo certum est, cum e dictis Gregorii id unum efficiatur eam inter natalem Domini et Theophaniam supremum obiisse diem. — Act. SS., Ian. t. I, p. 287 – 88.
8. 8. APOLLINARIS] In synaxariis Graecorum hodie legitur S. Apollinariae brevis historia ex ampliore Vita BHG2. 149, ab anonymo conficta, de virgine quae sub nomine Dorothei et virili habitu induta, inter monachos vitam agit ad diem supremum usque, et post mortem mulier agnoscitur. Haec saepius ab hagiographis decantata sunt de variis sanctis quorum nomina collecta reperies in Act. SS., Ian. t. I, p. 258, n. 3; Synax. Eccl. CP., p. 369 – 72.

VIII ID. IAN.

[1] Epiphania Domini.

[2] In Africa commemoratio plurimorum sanctorum martyrum qui in persecutione Severi ad palum ligati, igne consumpti sunt.

[3] In territorio Rhemensi passio sanctae Macrae virginis, quae in persecutione Diocletiani, iubente Rictiovaro praeside, cum in ignem esset praecipitata et permansisset illaesa, dehinc mamillis abscissis et squalore carceris afflicta, super testas etiam acutissimas ac prunas volutata, orans migravit ad Dominum.

[4] Rhedonis in Gallia sancti Melanii episcopi et confessoris, qui post innumerabilium signa virtutum, iugiter caelo intentus, gloriosus migravit a saeculo.

[5] Florentiae sancti Andreae Corsini Florentini carmelitae, episcopi Fesulani, quem miraculis clarum Urbanus octavus in sanctorum numerum retulit; cuius festivitas pridie nonas februarii celebratur.

[6] Geris in Aegypto sancti Nilammonis reclusi, qui dum ad episcopatum traheretur invitus, in oratione spiritum Deo reddidit.

IANUARII 6

1. EPIPHANIA] In Breviario syriaco, martyrologio hieronymiano, kalendario Carthaginiensi, in omnibus deinceps fastis nuntiatur Epiphaniae sollemnitas, quae in Oriente ortum habuit, cuiusque antiquissima mentio est apud Clementem Alexandrinum. Silet kalendarium Romanum Philocalianum. Donec ab Orientalibus recepta fuit commemoratio quae in Depositione martyrum ad diem 25 dec. nuntiatur: natus Christus in Betleem Iudeae, festi Epiphaniae praecipua ratio fuit celebritas Nativitatis Christi. Sensim in universas Occidentis partes diffusa est festivitas die 6 ian. instituta, remanente tamen illa quae 25 dec. agebatur. Tempore labente non una Salvatoris ἐπιφάνεια, sed et plures manifestationes uno die recoli coeptae sunt: Nativitas, Magorum Adoratio, Baptismus Christi, primum in Cana editum miraculum. — Act. SS., Ian. t. I, p. 323; Comm. martyr. hieron., p. 28; A. Bludau, Die Pilgerreise der Aetheria (Paderborn, 1927), p. 68 – 69; Usener, Religionsgeschichtliche Untersuchungen (Bonn, 1191), p. 195 – 220; K. Holl, in Sitzungsberichte der kön. preussischen Akademie, 1917, p. 402 – 438; H. Thurston, The Lives of the Saints, t. I (1926), p. 86 – 89; H. Frank, in Jahrbuch für Liturgiewissenschaft, t. XII, p. 145 – 55; t. XIII, p. 1 – 8. Lectu etiam digna sunt quae rossico sermone disputavit P. A. Prokošev in prolegomenis ad interpretationem suam Didascaliae Apostolorum, Tomsk, 1913.
2. MARTYRUM] De hac commemoratione martyrum Afrorum non aliter sentiendum est ac de Romanis die 2 ian. et Aegyptiis die 5, de quorum veneratione nihil traditum est ab antiquis, quosque “restitutos ex veteribus monumentis” asserit Baronius, verbis usus aliquantulum ambiguis. Non enim aliud profert testimonium praeter Tertulliani Apol., c. 50, 3: Licet nunc et sarmentarios et semiaxios appelletis quia ad stipitem dimidii axis revincti sarmentorum ambitu exurimur. Subdubitans quaerit Bollandus sintne ex illorum numero martyres qui in hieronymianis hodie sub indicio in Africa recensentur. Prorsus negandum censemus Tertullianum, qui de christianis morti traditis in universum agit, martyres illos in mente habuisse. Item Baronius qui diem 6 ian. martyribus sub Severo passis pro arbitrio assignat. — Act. SS., Ian. t. I, p. 323 – 24.
3. MACRAE] Haec fere Usuardus, omissis verbis in persecutione Diocletiani. Macram in fastos primus induxisse videtur collectur martyrologii Lugdunensis codicis Parisini 3879, Passione usus BHL. 5126, deterioris notae. In recensione vulgata, dies obitus signatur 2 martii; nonnullis tamen in codicibus 6 ianuarii. — Act. SS., Ian. t. I, p. 324 – 26; Les martyrologes historiques, p. 179.
4. MELANII] In martyrologio hieronymiano duplex est S. Melanii mentio, altera in die depositionis 6 novembris, altera in natali ordinationis 6 ianuarii. Varios habemus libellos de vita et miraculis eius BHL. 5887 – 5895. — Act. SS., Ian. t. I, p. 327 – 34; Comm. martyr. hieron., p. 29; Anal. Boll., t. X, p. 471 – 72; t. XIII, p. 179; W. Lippert, Zur Vita S. Melanii, in Neues Archiv, t. XIV, p. 50 – 58.
5. ANDREAE CORSINI] Andreas e claro genere Corsiniorum ortus (30 nov. 1302) religionem ingressus est Florentiae in conventu beatae Mariae de monte Carmelo. Anno 1349 factus est episcopus Faesulanus, quo munere sanctissime functus, Faesulis obiit 6 ian. 1374, ibique sepultus est. Postea eius corpus conditum est in ecclesia monasterii sanctae Mariae Florentini. Mox cultu publico celebrari coeptus, cuius confirmatio a summis pontificibus iterum iterumque postulata est. Introducta tandem causa, ab Urbano VIII die 22 april. 1629 Andreas in album sanctorum relatus est; bulla tamen canonizationis a Benedicto XIII, die 4 iunii 1724 promulgata est. Vita S. Andreae, ab Andrea de Castaneis scripta anno circiter 1445, BHL. 445, non tam res gestas a sancto episcopo quam miracula eius precibus impetrata narrat. — Act. SS., Ian. t. II, p. 1061 – 77; P. Caioli, S. Andrea Corsini, Firenze, 1929.
6. NILAMMONIS] De Nilammone nihil in antiquis martyrologiis. Elogium subministravit Sozomenus, Hist. eccl., VIII, 19, qui testatur ab indigenis templum supra eius sepulcrum constructum fuisse et solemni ritu diem mortis eius celebratum fuisse. Hunc tamen diem et mensem reticet Sozomenus. Nec iuvat adire synaxaria Graecorum e quibus abest sancti viri nomen. Diem proinde 6 ian. pro lubitu statuit Baronius. — Act. SS., Ian. t. I, p. 326 – 27.

VII ID. IAN.

[1] Relatio pueri Iesu de Aegypto.

[2] Nicomediae natalis beati Luciani Antiochenae ecclesiae presbyteri et martyris, qui satis clarus doctrina et eloquentia, passus est ob Christi confessionem in persecutione Galerii Maximiani sepultusque est Helenopoli in Bithynia; cuius laudes sanctus Ioannes Chrysostomus celebravit.

[3] Antiochiae sancti Cleri diaconi, qui pro confessionis gloria septies tortus ac diu in carcere maceratus, ad ultimum decollatus, martyrium consummavit.

[4] In civitate Heraclea sanctorum martyrum Felicis et Ianuarii.

[5] Eodem die sancti Iuliani martyris.

[6] In Dania sancti Canuti regis et martyris; eius autem festivitas quarto decimo kalendas februarii celebratur.

[7] Papiae sancti Crispini episcopi et confessoris.

[8] In Dacia sancti Nicetae episcopi, qui feras et barbaras gentes evangelii praedicatione mites reddidit ac mansuetas.

[9] In Aegypto beati Theodori monachi, qui tempore Constantini Magni floruit sanctitate; cuius meminit sanctus Athanasius in Vita sancti Antonii.

[10] Barcinone sancti Raymundi de Pennafort, Ordinis Praedicatorum, sanctitate et doctrina celebris; festivus vero eius dies decimo kalendas februarii recolitur.

IANUARII 7

1. RELATIO] Codex hieronymianus Bernensis: Eductio Iesu de Aegypto. Alii, ut Cambrensis, ad diem 8, alii ad diem 11 cum Tamlachtensi et Notkero, qui hanc miram addit notationem: Eductio Domini de Aegypto quae secundum alios VII idus ianuarii, secundum quosdam nonis ianuarii propter multorum dierum profectionem celebratur. — Act. SS., Ian. t. I, p. 355; Comm. martyr. hieron., pp. 31, 32.
2. LUCIANI] De eo agere omnes Latinos hodie asserit Baronius, non recte. Nam silet Beda, et primum in latinis fastis inscriptus est ab auctore martyrologii Lugdunensis cod. Parisini 3879. Pro Galerii Maximiani persecutione, Ado et Usuardus scribunt Maximini, melius sane. A Graecis nunc celebratur Lucianus 15 octobris, Synax. Eccl. CP., p. 137 – 42; ab antiquis vero fiebat eius commemoratio die 7 ian., testantibus breviario syriaco et S. Iohanne Chrysostomo, qui S. Luciani laudationem BHG2. 998 dixit postridie Epiphaniorum. Passio BHG2. 997 indubitatam fidem non meretur. Legatur potius Eusebius, Hist. eccl., IX, 6, 3, nec omittantur quae a Rufino alio ex fonte addita sunt. — Act. SS., Ian. t. I, p. 357 – 64; Comm. martyr. hieron., p. 29 – 30; Bardy, Recherches sur saint Lucien d'Antioche et son École, Paris, 1936.
3. CLERI] Non est hoc martyris nomen sed lectio depravata quam Florus in codice hieronymiano repperit et ad sequaces transmisit, nihil suspicatus de forma vocabuli genuina, quae est Glycerius. Qua ratione Glycerius, diaconus Antiochenus, a die 14 ianuarii quo ab antiquis temporibus fit eius commemoratio, ad diem 7 transierit, longum est ostendere. Id autem alio loco expedire conati sumus. — Act. SS., Ian. t. I, p. 365; Comm. martyr. hieron., pp. 30, 40.
4. FELICIS] In hieronymianis Felix et Ianuarius adhaerent falso indicio in Eraclea, quod certo certius cum Candido coniunctum erat eique restituendum est. Inquirendum restat quo loco passi sint. Res intricata admodum est: par enim martyrum cognominum reperire est Romae in Depositione martyrum ad diem 10 iulii; Carthagine ad diem 17 iulii inter Scillitanos martyres; tandemque in kalendario Carthaginiensi ad diem 9 februarii. — Act. SS., Ian. t. I, p. 356; Comm. martyr. hieron., p. 30.
5. IULIANI] Hunc repperit Baronius in vetere Romano martyrologio et in manuscriptis; quando autem vel ubi sit passus latere se fatetur. Rosweydus existimae intellegi Iulianum confessorem Novariensem, diaconum S. Iulii presbyteri, cuius festum 7 ianuarii occurrit apud Ferrarium in Catalogo sanctorum Italiae (Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 17). Ex Actis ceterum deterioris notae SS. Iulii et Iuliani BHL. 4557, 4558, qui coluntur Novariae 31 ian., id minime efficitur. Miror nemini in mentem venisse Iulianum illum qui cum Basilissa nuntiatur in hieronymianis pridie huius diei, in synaxariis Graecorum postridie, in martyrologio nostro die 9, et in kalendario marmoreo Neapolitano hoc ipso die 7 ianuarii. — Act. SS., Ian. t. I, p. 355; Synax. Eccl. CP., p. 375; Les martyrs d'Égypte, p. 67; Capasso, Monumenta ducatus Neapolitani, t. I, p. 335.
6. CANUTI] In prioribus martyrologii Romani editionibus nec alteram partem hodierni elogii reperies, nec ea quae leguntur ad diem 19 ianuarii, sed tantum: in Dania sancti Canuti regis et martyris. Ambigue haec dicta sunt, nam duobus sanctis apte conveniunt, Canuto, Suenonis filio, Daniae regi, et Canuto, cognomento Lavard, filio Erici Boni, duci Slesvicensi. Hic enim, qui dux appellari solet, rex etiam fuit Obodritorum, tribus slavicae in illis regionibus; uterque pro martyre cultus est. Verum, ut in re admodum intricata aliquid ordinis inducatur, priorem tantum in iis quae sequuntur, regem dicemus, alterum ducem. Parum lucis praebent Baronii annotationes ad diem 7 ianuarii, ubi legimus Canutum, qui hodie commemoratur, eundem esse de quo Saxo Grammaticus in Gestis Danorum, libro XIII, alium a duce eiusdem nominis; nam, libro XIII agit Saxo de Canuto duce, de rege prorsus silet. Editio princeps martyrologii Romani haec habebat: quem cum plebs furens occidisset, peste et fame a Deo percussa est. Quae in regem quadrant (cf. BHL. 1551), in ducem non quadrant. Rex mortuus est die 10 iulii 1086, quo die iam antiquitus festum servatum esse apparet ex breviario Slesvicensi (Act. SS., Iul. t. III, p. 120) et ex Libro datico Roskildensi, ed. A. Otto (København, 1933), p. 33: Sancti Knutonis regis et martyris; dux ibi commemoratur die 7 ianuarii, cum translatione ad diem 25 iunii, ut alibi solet (Act. SS., Ian. t. I., pp. 391, 400). Festum die 19 ianuarii celebrari coeptum videtur inter ann. 1641 et ann. 1678. Nam, anno 1641, die VII ianuarii … iuxta Martyrologium Romanum (Act. SS., Iul. t. c., p. 124 B) caerimoniae publicae ac splendidae Romae habitae sunt in honorem Canuti regis, Suenonis filii; anno vero 1678, festum inscribitur ad diem 19 ianuarii in editione Plantiniana (Act. SS., Iul. t. c., p. 119 F). Ex quibus perspicimus regem, ad diem 7 ianuarii, in locum ducis subrogatum esse, saec. XVII. Quis primus cum Canuto rege Canutum ducem confuderit, haud facile est discernere; inter antiquissimos auctores reponendum esse videtur Necrologium Lundense. Utriusque Canuti Vitas latinas habemus bonae notae, BHL. 1550 – 1553, 1554 – 1556. At de festis et commemorationibus, praeter ea quae annotavimus, vix sperare licet quicquam critice pronuntiari posse donec edentur ad amussim kalendaria danica antiqua. Ad diem 7 ianuarii inscribitur Canutus dux in breviario Arosiensi impresso anno 1513, Canutus rex in missali Aboensi anni 1488 (G. Lindberg, Kyrkans Heliga År, Stockholm, 1937, p. 303). — H. Olrik, Danske Helgeners Levned (København, 1893 – 1894), p. 3 – 110; E. Jörgensen, Helgendyrkelse i Danmark (København, 1909), p. 56 – 58; M. C. Gertz, Vitae Sanctorum Danorum (København, 1908 – 1910), p. 27 – 168; Id., Knud den helliges Martyrhistorie (København, 1907); B. Schmeidler, Eine neue Passio S. Kanuti regis et martyris, in Neues Archiv, t. XXXVII, p. 67 – 97; Anal. Boll., t. XLII, p. 15 – 16; Jaffé, Regesta Pontif. Rom.2 11646.
7. CRISPINI] Quando Acta Sanctorum Ianuarii in lucem emissa sunt, tabulas ecclesiae Ticinensis trutina artis criticae nemo pensaverat, meritoque mirabatur Bollandus in serie episcoporum tres occurrere Crispinos de quibus nonnisi incerta ferebantur. Nunc vero apud omnes constat in catalogo nomina antistitum per fas et nefas frequentata esse, duosque non tres Crispinos retinendos esse, quorum alter saec. X vixerit, alter saec. VI. Utriusque gesta in obscuro remanent et de quo singula accipi debeant non liquet. — Act. SS., Ian. t. I, pp. 356, 372; Oct. t. XIII, p. 236; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 987 – 991.
8. NICETAE] In epistula F. M. Florentinio data, vir doctissimus Lucas Holstenius notat haec ad diem 7 ianuarii invitis omnibus antiquorum martyrologiorum exemplaribus errore inserta esse, cum eundem Nicetam suo loco, hoc est 22 iunii, Romanum ipsum et alia probatae fidei martyrologia commemorent. Qua ratione ductus fuerit Baronius ut Nicetam hodie nuntiaret eundemque, mutato nomine in Nicaeam, 22 iunii iteraret, ipse non aperit. Ceterum ut elogium quod modo lectum est concinnaret, legerat Paulini Nolani carmen XVII, quod in nonnullis codicibus inscribitur De Nicete episcopo de Dacia. De his iterum in mense iunio. — Act. SS., Ian. t. I, p. 365 – 68; F. M. Florentinius, Vetustius occidentalis ecclesiae martyrologium, p. 5.
9. THEODORI] Iuvat afferre quae ad textum et notationem Baronii observat Rosweyde, apud Sollerium. “Quaero hic 1° cuius veteris libri auctoritate ponatur Theodorus hic hoc die; nam in antiquo martyrologio Romano non comperitur. Quaero 2° quomodo in notationibus Baronius dicat Theodorum hunc fuisse discipulum S. Antonii (quod iterum repetit notatione ad XXVIII decembris ratione alterius Theodori) idque elicit et probat ex Vita Antonii ab Athanasio scripta, cum Athanasius in Vita Antonii, cap. 32, non dicai eum fuisse discipulum S. Antonii sed Ammonis Nitriotae, uti etiam habetur in Vita S. Pachomii, cap. 1, auctoritate ducta ex eadem Antonii Vita per Athanasium scripta. Idem habet Palladius, cap. 8.” De Theodoro nihil in synaxariis Graecorum. — Act. SS., Ian. t. I, p. 365; Vita S. Antonii, BHG2., c. 60; S. Pachomii Vitae graecae, pp. 2, 117; Hist. Lausiaca, VIII, Butler, p. 28 – 29; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 17.
10. RAYMUNDI] Raymundus de Penyafort, natus circa annum 1180 in Catalaunia, peractis Bononiae studiis, Ordinem S. Dominici ingressus est. Anno 1238 magister generalis Ordinis creatus, hoc munere se abdicavit anno 1240. In patriam reversus, Barcinone summam senectutem adeptus est ibique e vita cessit die 6 ianuarii 1275. Causa canonizationis servi Dei anno 1279 ab archiepiscopo Tarraconensi suscepta, sed longo intervallo intermissa, non ante saeculum XVII ad felicem exitum perducta est. Rogante Philippo II, Raymundus, die 29 apr. 1601 a Clemente p. VIII inter sanctos relatus est. Martyrologio Romano primum inscriptus ad diem 7 ian., postea decreto 23 martii 1671, coli iussus est die 23 ian. Antiquior Vita BHL. 7070 saec. XIV ineunte scripta est, ut videtur, a Nicolao Eymerico. — BHL. 7070 – 7072, 7071b, 7071c, 7071d; Act. SS., Ian. t. I, p. 404 – 429; F. Valls Taberner, San Ramón de Penyafort, Barcelona, 1936; Anal. Boll., t. LV, p. 410 – 15.

VI ID. IAN.

[1] Bellovaci in Galliis sanctorum martyrum Luciani presbyteri, Maximiani et Iuliani; quorum duo ultimi a persecutoribus gladio perempti sunt; beatus autem Lucianus, qui cum sancto Dionysio in Galliam venerat, post nimiam caedem, cum Christi nomen viva voce confiteri non timuisset, priorum sententiam et ipse excepit.

[2] Augustoduni sancti Eugeniani martyris.

[3] In Lybia sanctorum martyrum Theophili diaconi et Helladii, qui, primo laniati ac testulis peracutis compuncti, demum in ignem coniecti animas Deo reddiderunt.

[4] Venetiis depositio beati Laurentii Iustiniani confessoris, primi eiusdem urbis patriarchae, quem doctrina et supernis divinae sapientiae charismatibus copiosissime repletum Alexander octavus in sanctorum numerum retulit. Eius autem festum nonis septembris celebratur, quando cathedram pontificalem ascendit.

[5] Hierapoli in Asia sancti Apollinaris episcopi, qui sub Marco Antonino Vero sanctitate atque doctrina floruit.

[6] Neapoli in Campania natalis sancti Severini episcopi, fratris beati Victorini martyris, qui post multarum virtutum perpetrationem plenus sanctitate quievit.

[7] Papiae sancti Maximi episcopi et confessoris.

[8] Ratisbonae sancti Erhardi episcopi.

[9] Metis sancti Patientis episcopi.

[10] Apud Noricos sancti Severini abbatis, qui apud eam gentem evangelium propagavit et Noricorum dictus est apostolus. Eius corpus, ad Lucullanum prope Neapolim divinitus delatum, inde postea ad monasterium Sancti Severini translatum est.

IANUARII 8

1. LUCIANI] De Luciano nihil apud Bedam; apud Florum et Adonem, qui Acta Luciani et sociorum ignorasse videntur, nihil praeter haec: Belvaci sanctorum Luciani et Messiani. Baronius usus est Passione BHL. 5008 – 5012, cuius singulae recensiones naevis plenae sunt, ita tamen ut e Passione 5008 nonnulla retinenda videantur de veneratione S. Luciani martyris non vero episcopi. Quod in Galliam cum S. Dionysio venisse dicitur, plane reiciendum est. Praetermittendum non est memoriam S. Luciani Bellovacensis postridie festi S. Luciani Antiocheni martyrologio inscriptam esse, unde censenda est arte potius quam vetusta ecclesiae traditione inducta. — Act. SS., Ian. t. I, p. 459 – 68; Tillemont, Mémoires, t. IV, p. 537; Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 141 – 52.
2. EUGENIANI] Usuardus: sancti Eugeniani martyris, tacito passionis loco. In codicibus non paucis praemittitur Augustoduni. Verum ignotus est Eugenianus martyr in illa ecclesia. In martyrologio hieronymiano hodie legitur: Augustoduno depositio beati Egemoni episcopi. Dubitavit Bollandus annon fortasse Eugenianus idem esset qui Egemonius. Optima sane coniectura, quam utinam retinuisset. Sed in hoc nimium tribuit auctoritati Andreae Du Saussay. Egemonium episcopum Augustodunensem norunt scriptor Vitae S. Simplicii BHL. 7787 et Gregorius Turonensis, in Gloria Confessorum, 73, 75, 76. — Act. SS., Ian. t. I, p. 473; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 19; Comm. martyr. hieron., p. 32; Anal. Boll., t. XXVI, p. 37; t. XXVII, p. 211.
3. THEOPHILI] De his menaea Graecorum, sane ex Passione quadam prolixiore quae hactenus reperta non est. De ea iudicium promere non sinunt elogia nimium contracta quae supersunt. — Act. SS., Ian. t. I, p. 472; Synax. Eccl. CP., p. 377.
4. LAURENTII] Laurentius ex praenobili Iustinianorum stirpe in lucem editus Venetiis die 1 iulii 1381, anno aetatis undevicesimo e paterna domo clam fugiens, se contulit ad monasterium canonicorum congregationis S. Georgii in Alga. Quam religionem ita virtutibus et operibus amplificavit ut iure meritoque eius parens haberi possit. Anno 1433 fit episcopus Castellanus seu Olivolensis. Anno 1451, suppresso titulo Gradensi, cuius dignitas et privilegia ad Venetiarum sedem translata sunt, Laurentius primus Venetiarum patriarcha creatus est a Nicolao V. Sexto idus ianuarias migravit ad Dominum anno 1455, teste Bernardo Iustiniano eius nepote, qui Vitam BHL. 4749, 4750 paulo post eius obitum edidit. Litteris apostolicis anno 1524 datis Clemens p. VII Laurentium beatorum, Alexander vero VIII, die 16 oct. 1690, sanctorum numero ascripsit. Canonizatio promulgata est a Benedicto p. XIII, die 4 iunii 1724. — Act. SS., Ian. t. I, p. 549 – 64; Sacra Rituum Congregatio. Positio super dubio an et de quibus miraculis constet, Romae, 1690; P. La Fontaine, Il primo patriarca di Venezia, Venezia, 1928; Archivio Veneto, Va serie, vol. XV, p. 312 – 19.
5. APOLLINARIS] Hunc primus martyrologio inscripsit Baronius, qui eius memoriae diem hodiernum pro lubitu assignavit. Abest a Graecorum fastis, ab hieronymiano et martyrologiis saec. IX. Recentiores quidem Latini, quorum elenchum exhibet Bollandus, ad diem 7 februarii Apollinarem proferunt, nullo iure, nam venerationis ab antiquis eidem habitae monumenta desunt. — Act. SS., Feb. t. II, p. 4 – 8.
6. SEVERINI] Duorum hodie Severinorum commemoratio fit in nostro martyrologio, quorum alter Noricorum apostolus dictus est, alter habetur episcopus Septempedae (nunc Sanseverino) in Piceno, de quo iterum ad diem 8 iun. Hunc errore Adonis in laterculum huius diei irrepsisse, illum vero solum retinendum esse facile ostenditur. Recte scripserat Florus: Neapoli Campaniae sancti Severini confessoris, qui praeter illum qui in Noricis laboravit nullum noverat Severinum. Legerat Ado Vitam SS. Severini et Victorini BHL. 7659 – 7660, in qua fingitur Severinus episcopus Victorini, martyris Amiternini, frater fuisse. Adonem secutus est Usuardus, cuius est elogium in nostro martyrologio assumptum. Non videtur negandum fuisse aliquando, incerto tamen tempore, episcopum Septempedanum nomine Severinum. Sed certo certius neque Neapoli cultus eius viguit neque die VI id. ian. commemorationem habuit. — Act. SS., Ian. t. I, p. 499 – 502; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 362, 392 – 93; Les martyrologes historiques, p. 572 – 73.
7. MAXIMI] Hodie iteranda forent quae dicta sunt pridie de serie episcoporum Ticinensium, ubi de S. Crispino. In eo enim catalogo bis inscriptum est nomen Maximi, et varia de utroque ferebantur quae neutri satis certo aptari videbantur. Haec cum frustra enodare tentasset Bollandus, in uno eos coniunxit commentario De sanctis Ticinensibus Maximo I et Maximo II. At vero unus tantum est Maximus bis catalogo inscriptus, ille cui Ennodius in cathedra Ticinensi successit. Inter Ennodii scripta est (214) Dictio data Stefanio V. S. vicario dicenda Maximo episcopo, quem Ticinensem esse voluit Sirmondus, negat autem qui nuper edidit Ennodii opera, F. Vogel. — Act. SS., Ian. t. I, p. 471 – 72; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 987 – 91; M. G., Auct. Antiq., t. VII, pp. 171, 357.
8. ERHARDI] Venerationis hac die S. Erhardo praestitae antiqua testimonia non desunt praesertim in kalendariis monasticis, quae recensuit W. Levison (M.G., Scr. rer. merov., t. VI, p. 2). Eius tamen memoria vix ante saec. XX in martyrologium Romanum inducta est. Erhardum vagantem, ut dicunt, potius quam certae sedis episcopum fuisse suadet, inter alia documenta, Liber confraternitatum S. Petri Salisburgensis, anno 784 compositus. Obiit in Bavaria, sepultusque fertur Ratisbonae in Monasterio Inferiore (Niedermünster). Reliquias Erhardi Leo p. IX, praesente imperatore Henrico III, elevavit die 8 octobris 1052. Nec multo post Paulus quidam, monachus Fuldensis, rogatus ab Heilica abbatissa, Vitam BHL. 2590 conscripsit. Hagiographo fabellas nonnullas subministraverunt Vita S. Odiliae, quam Erhardus baptizasse traditur, et Vita S. Hildulphi episcopi, quem Erhardi germanum fratrem fuisse contendunt. Exstant et aliae de S. Erhardo narrationes, eaeque non melioris notae. — Act. SS., Ian. t. I, p. 533 – 86; M.G., Scr. rer. merov., t. VI, p. 1 – 21.
9. PATIENTIS] Quartus est in serie episcoporum Mettensium. Eius Vita BHL. 6482 fabulis referta est. — Act. SS., Ian. t. I, p. 468 – 70; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 54.
10. SEVERINI] In Vita S. Severini quam scripsit Eugippius BHL. 7655 et quae inter fontes historiae horum temporum iure computatur, hoc die obiisse asseritur: Sexto itaque iduum ianuariarum die … quievit in Domino. Verba quibus exorditur elogium: apud Noricos a Baronio scripta censentur; melius cum Floro legatur Neapoli Campaniae, unde S. Severini cultus ad alia loca propagatus est. — Act. SS., Ian. t. I, p. 483 – 99.

V ID. IAN.

[1] Antiochiae sub Diocletiano et Maximiano natalis sanctorum Iuliani martyris et Basilissae virginis uxoris eius; quae cum viro suo virginitate servata in pace vitam finivit. Iulianus vero (postquam multitudo sacerdotum et ministrorum ecclesiae Christi, quae propter immanitatem persecutionis ad eos confugerat, igne cremata est) Marciani praesidis iussu plurimis tormentis cruciatus, capitalem sententiam accepit; cum quo etiam Antonius presbyter et Anastasius, quem ipse Iulianus a morte suscitatum gratiae Christi participem fecerat, et Celsus puer una cum matre sua Marcionilla ac septem fratres aliique plurimi passi sunt.

[2] Smyrnae sanctorum martyrum Vitalis, Revocati et Fortunati.

[3] In Africa sanctorum martyrum Epicteti, Iucundi, Secundi, Vitalis, Felicis et aliorum septem.

[4] In Mauritania Caesariensi sanctae Marcianae virginis, quae bestiis tradita martyrium consummavit.

[5] Sebaste in Armenia sancti Petri episcopi, fratris sancti Basilii Magni.

[6] Anconae sancti Marcellini episcopi, qui urbem illam (ut sanctus Gregorius scribit) divina virtute ab incendio liberavit.

IANUARII 9

1. IULIANI] In hieronymianis hoc par sanctorum nuntiatur die 6 ian., in synaxariis Graecorum die 8 ian., apud Florum die 6 ian.; ab Adone ad diem 9 translatum est. Errore factum est ut Antiochiae ascriberentur: in Passione graeca BHG2. 970, qui ceterarum omnium fons est, in Antinoe Aegypti passi feruntur. Perperam quippe soluta nota ANT martyres Syros ex Aegyptiis fecit. In synaxariis altera eorumdem commemoratio est die 21 iunii. Fabulis redundant Acta quae in elogio paucis contracta habemus. De S. Iuliano iam obiter dictum est ad diem 7 ian. Cum Basilissa colebatur Constantinopoli in ecclesia utrique dicata πλησίον τοῦ Φόρου. — Act. SS., Ian. t. I, p. 570 – 88; Synax. Eccl. CP., pp. 375, 759, 800; Comm. martyr. hieron., p. 28; Les martyrs d'Égypte, pp. 66, 86, 89, 117, 121, 123.
2. VITALIS] Elogium ex Usuardo, qui ab hieronymianis, ubi haec singula nomina leguntur, deceptus est. Minime suspicatus est nullum horum martyrum Smyrnensem esse; Smirna enim scriptum est pro Sirmio, martyres autem singuli aliis in locis passi sunt. Vitalis unus est ex martyribus qui 10 iulii coluntur et S. Felicitatis filii censentur; Revocatus ex sociis est SS. Perpetuae et Felicitatis, cuius anniversarius dies 7 martii est; Fortunatus Africae tribuendus videtur, ex iis de quibus nihil compertum est. — Act. SS., Ian. t. I, p. 567 – 68; Comm. martyr. hieron., p. 35.
3. EPICTETI] Hos ex veteribus manuscriptis restitutos esse notat Baronius, quae dictio ambigua est. Singulorum quippe nomina reperta sunt in hieronymianis, sed longe abest ut turmatim enuntianda sint. Iucundus enim et Secundus Carthaginienses sunt, cum Perpetua et Felicitate passi, die 7 martii. Vitalis et Felix Romani sunt, ex illis septem quos filios S. Felicitatis dicunt et quorum memoria revocatur his verbis et aliorum septem. Vitalis enim ille est de quo iam in superiore elogio. Restat ut de Epicteto dicamus, cuius nomen aliis in locis martyrologii occurrit, unius an homonymorum non liquet. Qui hodie colitur Epictetus episcopum esse Assuritanum cui data est epistula S. Cypriani LXV fidenter asserit Baronius, non demonstrat. — Act. SS., Ian. t. I, p. 567; Comm. martyr. hieron., p. 32 – 33.
4. MARCIANAE] Martyrologio hieronymiano inscripta est ad diem 11 iul., id est V id. iul., quod ex codicibus nonnullis Passionis BHL. 5257 comprobatur. Alii tamen scribunt V id. ian. Error est in mense, quem Florus et Ado amplexi sunt. — Act. SS., Ian. t. I, p. 568 – 70; Comm. martyr. hieron., p. 163.
5. PETRI] Graecos de eodem agere notat Baronius, errore sane, cum neque in synaxariis ulla eius mentio reperiatur. Porro nullam causam aperit quare S. Petri memoriam, quae in hieronymianis ad diem 26 martii inscripta est, ad 9 ian. transtulerit. Quae ad sancti historiam pertinent sedulo collegit Bollandus Act. SS., Ian. t. I, p. 588 – 90; Comm. martyr. hieron., p. 163.
6. MARCELLINI] Longe maior pars sanctorum qui ex libris S. Gregorii Magni in martyrologium illati sunt nulla prius fruebantur liturgica commemoratione. Non ita S. Marcellinus (Dial., I, 6) cuius cultum in ecclesia Anconitana testatur Vita BHL. 5225. Sed quando coli coeptus sit, non liquet. — Act. SS., Ian. t. I, p. 590.

IV ID. IAN.

[1] In Cypro beati Nicanoris diaconi de septem primis, qui gratia fidei et virtute admirandus gloriosissime coronatus est.

[2] Romae sancti Agathonis papae, qui sanctitate et doctrina conspicuus quievit in pace.

[3] Bituricis in Aquitania sancti Wilhelmi archiepiscopi et confessoris, signis et virtutibus clari, quem Honorius tertius sanctorum canoni adscripsit.

[4] Mediolani sancti Ioannis Boni episcopi et confessoris.

[5] In Thebaide natalis beati Pauli primi eremitae, qui a sexto decimo aetatis suae anno usque ad centesimum decimum tertium solus in eremo permansit; cuius animam inter apostolorum et prophetarum choros ad caelum ferri ab angelis sanctus Antonius vidit. Eius autem dies festus decimo octavo kalendas februarii celebratur.

[6] Constantinopoli sancti Marciani presbyteri.

[7] In monasterio Cuxanensi natalis sancti Petri Urseoli confessoris, antea Venetiarum ducis, et deinde monachi Ordinis sancti Benedicti, pietate et virtutibus clari.

[8] Aretii in Hetruria beati Gregorii decimi Placentini, qui ex archidiacono Leodiensi summus pontifex renuntiatus, concilium Lugdunense secundum celebravit, Graecisque ad unitatem fidei receptis, compositis christianorum dissidiis, Terrae Sanctae recuperatione instituta, ecclesiam sanctissime gubernavit.

IANUARII 10

1. NICANORIS] Non a Beda venerabili fastis latinis invectus est Nicanor, de quo Act. VI, 5, 6, sed ab Adone, qui pro arbitrio in Cypro eum collocat, et martyrem vocat. Non enim aliter intellegenda videntur verba gloriosissime coronatus est. Memoratur a Graecis cum aliis ex primis diaconis ad diem 28 iul., et ad 30 iun. in catalogo virorum apostolicorum; in menaeis ad diem 28 decembris. — Act. SS., Ian. t. I, p. 601; Synax. Eccl. CP., pp. 353, 784, 851; Anal. Boll., t. XXVI, pp. 234, 262.
2. AGATHONIS] Testante Libro pontificali, Agatho p. sepultus est ad beatum Petrum apostolum sub die IIII id. ianuar. Duchesne, t. I, p. 355. Obiit anno 682. Epitaphium S. Agathonis ap. De Rossi, Inscriptiones christianae Urbis Romae, t. II, p. 52. — Act. SS., Ian. t. I, p. 623 – 26.
3. WILHELMI] In Actis Sanctorum edita est Vita Willelmi cuius stilum mutaverat more suo L. Surius. In Anal. Boll. prodiit eadem, servata primigenia phrasi, cum Miraculis, auctore anonymo, qui se testem oculatum profitetur. BHL. 8900 – 8903. Vitae subiecta est Canonizatio S. Gulielmi, de qua edita est Constitutio Honorii III, ann. 1218. — Act. SS., Ian. t. I, p. 627 – 39; Benedictus XIV, Litterae apostolicae de nova martyrologii editione, IX.
4. IOANNIS] Desideratur in antiquis kalendariis ecclesiae Mediolanensis. Bollando nulla Vita antiqua huius episcopi, qui saec. VII floruit, praesto fuit. Postea editus est rythmus De sancto Iohanne Bono archiepiscopo Mediolani cuius festum celebratur die decimo mensis ianuarii. In catalogo episcoporum Mediolanensium 2 ian. obitus eius dies indicatur, unde cum aliqua specie veri inferunt die 10 ian. commemorari reliquiarum inventionem sub episcopo Ariberto. Nostris autem diebus S. Iohannis Boni festum celebratur die 13 februarii. In Libro notitiae Sanctorum Mediolani, Magistretti - Monneret de Villard, p. 193, haec leguntur: De S. Iohanne archiepiscopo et confessore est festum decimo die ianuarii ad Sanctum Michaelem in Verzario Mediolani. Hic nobilium natus de pago Camilli [Camogli] Urbis Ianue… migravit ad Dominum anno Domini sexcenteno scilicet anno quarto decimo pape Vitaliani et primo imperii Constantini quarti. Tandem cum corpus eiusdem S. Iohannis post trivunam esset absconditum, ab omnibus sepultura ignorabatur. Denique tempore Heriberti archiepiscopi per quemdam civem Ianuensem miraculose revelatur et digne altari reponitur. — Act. SS., Ian. t. I, p. 622 – 23; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia, Milano, pp. 273 – 82, 543.
5. PAULI] Vetusta quaedam kalendaria Latinorum cum Beda, cuius elogium ex BHL. 6596 hic refertur, diem 10 ian. S. Paulo eremitae assignant, Graecorum vero libri saepius 15, vel etiam 5, ut est in codicibus non paucis menologii metaphrastici. De Vita S. Pauli, quae S. Hieronymi lucubratio est pietate, elegantia et ἀνιστορησίᾳ insignis, eiusque graecis versionibus BHG2. 1466 – 1470 disserendi hic locus non est. Non spernendum est testimonium presbyterorum Marcellini et Faustini in libello imperatoribus Valentiniano, Theodosio et Arcadio anno 383 (384) oblato, quo laudatur beatissimus Paulus, qui iisdem fuit temporibus quibus et famosissimus fuit Antonius non minori vita neque studio neque divina gratia quam fuit sanctus Antonius. Atque ita pergunt: Novit hoc et ipsa civitas Oxyrynchus, quae hodieque sanctam Pauli memoriam devotissime celebrat. Fuit qui satis infeliciter loco Pauli Thebaei Paulum quemdam Oxyrynchenum cetera ignotum obtrudere tentaret. — Act. SS., Ian. t. I, p. 602 – 609; Synax. Eccl. CP., p. 393 (cf. p. 177, ad 29 oct.); O. Günther, Epistulae imperatorum pontificum aliorum, p. 33 – 34; La personnalité historique de S. Paul de Thèbes, in Anal. Boll., t. XLIV, p. 64 – 69.
6. MARCIANI] Tabulis Graecorum inscriptus est Marcianus 9 vel 10 ian.; et hoc quidem die in menologio metaphrastico legitur eius Vita BHG2. 1034, quam solam habuit Bollandus. Postmodum edita est Vita primigenia BHG2. 1033. — Act. SS., Ian. t. I, p. 609 – 617; Synax. Eccl. CP., p. 379 – 381; BHG2., p. 287.
7. PETRI] S. Petri Urseoli Vitam habemus BHL. 6784 in monasterio Cuxanensi ab anonymo non multis post eius obitum annis scriptam. Alteram eiusdem recensionem BHL. 6785 scripsit monachus Rivipullensis. Anno 1027, Oliba Ausonensis episcopus Petrum Urseolum solemni corporis elevatione sanctorum canoni ascripsit. Anno 1731 Clemens p. XII concessit ut singulis annis die 14 ianuarii tam in civitate Veneta quam in monasterio Cuxanensi, ubi corpus eius magni populi veneratione colitur, officium recitari et missa celebrari posset. Dies autem 10 ian. S. Petri emortualis est, annus autem, ut videtur, 987. — I. Fontanini, De S. Petro Urseolo duce Venetorum dissertatio, Romae, 1730; Vita del glorioso prencipe S. Pietro Orseolo, Venezia, 1733; H. Tolra, S. Pierre Orseolo doge de Venise, Paris, 1897; Anal. Boll., t. XVII, p. 252 – 54; Albareda, L'abat Oliva fundador de Montserrat (Montserrat, 1931), p. 55 – 112; W. Franke, Romuald von Camaldoli (Berlin, 1913), p. 8 – 15; B. Schmid, Der heilige Peter Orseolo, in Studien und Mitteilungen aus dem Benedictiner- und dem Cistercienser Orden, t. XXII, pp. 71 – 113, 251 – 82.
8. GREGORII X] Theobaldus Visconti Placentiae natus est anno 1210. Multis gravibusque muneribus egregie functus, ad summum pontificatum anno 1271 evectus est nomenque Gregorii assumpsit. Obiit Aretii in Etruria die 10 ian. 1276. Sancto pontifici cultum exhibere coeperunt haud multo post eius mortem cives Aretini. Sedente Urbano VIII (1623 – 1646), episcopus Aretinus et civitas Placentina instanter postulaverunt ut Gregorius sanctorum fastis ascriberetur; quod tamen non contigit ante diem 12 sept. 1713, quo Clemens p. XI cultum S. Gregorio a tempore immemorabili exhibitum confirmavit. Benedictus p. XIV proprio marte commemorationem S. Gregorii X ad diem 16 februarii rettulit (Litterae apostolicae de nova martyrologii editione, 1 iul. 1748, § VI); in editione vero 1913 ad diem emortualem S. Gregorii reducta est, omissa quavis memoria die 16 februarii. — Act. SS., Ian. t. I, p. 600; BHL. 3658 – 3663; A. M. Bonucci, Istoria del pontefice … B. Gregorio X, Romae, 1711; G. Mischi, Gregorio X nella Cronaca inedita di un vescovo aretino, in Bollettino Piacentino, t. VIII, p. 193; U. Benassi, Pietro Maria Campi e il B. Gregorio X, ibid., t. X, p. 145 – 57; O. Joelson, Die Papstwahlen des 13. Jahrhunderts bis zur Einführung der Conclaveordnung Gregors X, Berlin, 1928; J. Guiraud, Les Regestes de Grégoire X, Paris, 1892.

III ID. IAN.

[1] Romae natalis sancti Hygini papae, qui in persecutione Antonini gloriose martyrium consummavit.

[2] Firmi in Piceno sancti Alexandri episcopi et martyris.

[3] Ambiani sancti Salvii episcopi et martyris.

[4] In Africa beati Salvii martyris, in cuius natali sanctus Augustinus sermonem habuit ad populum Carthaginensem.

[5] Alexandriae sanctorum martyrum Petri, Severi et Leucii.

[6] Brundusii sancti Leucii episcopi et confessoris.

[7] In Cappadocia in vico Magariasso sancti Theodosii coenobiarchae, qui multa pro fide catholica passus, in pace tandem quievit.

[8] In Thebaide sancti Palaemonis abbatis, magistri sancti Pachomii.

[9] Suppentoniae apud Montem Soractem, sancti Anastasii monachi et sociorum, qui divinitus vocati migraverunt ad Dominum.

[10] Papiae sanctae Honoratae virginis.

IANUARII 11

1. HYGINI] Diem depositionis habemus ex Libro pontificali, L. Duchesne, t. I, p. 131: Qui etiam sepultus est iuxta corpus beati Petri in Vaticanum III id. ianuar. Martyris autem titulus nullo iure Hygino pontifici confertur. — Act. SS., Ian. t. I, p. 665 – 66.
2. ALEXANDRI] Acta eius si unquam scripta sunt, interciderunt. Nomen accepit Baronius ex tabulis Firmanae ecclesiae, quae Romam allatae fuerant. In his autem tempus passionis desiderari conqueritur. — Act. SS., Ian. t. I, p. 675.
3. SALVII] Salvius seu Salvinus quartum tenet locum in serie episcoporum Ambianensium, quae num integra sit merito dubitatur. Audienda sunt quae tum de elogio tum de Baronii annotatione observat Rosweydus, apud Sollerium, Martyrologium Usuardi, p. 26: “Quaeritur 1° unde Baronius Salvium Ambianensium episcopum hoc die martyrologio inseruerit? Habeo vetus martyrologium ms. quod eum XXVIII octobris ponit. 2° Quomodo eum vocet martyrem, cum tantum fuerit confessor, martyrologio iam citato attestante. 3° Cum in notis dicat de eo agere Sigebertum anno Domini DCCCI et idem repetat XXVI iunii, cum agit de Salvio Engolismensi, qui martyr fuit, satis indicat Salvium Ambianensem episcopum et Engolismensem a se in unum conflatos.” Loco Engolismensem dicendum erat “incertae sedis episcopum.” In Vita Salvii BHL. 7470 nihil fere probandum praeter anniversarium diem, 28 octobris. Salvius Africanus hodie cultus occasionem praebuit cognominem Ambianensem die non suo in martyrologio collocandi. Qua in re Baronius Petri de Natalibus, Catal. II, 61, vestigia secutus est. — Act. SS., Ian. t. I, p. 703 – 707; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 122 – 25.
4. SALVII] Inscriptus est hodie tum kalendario Carthaginiensi tum martyrologio hieronymiano. Possidius in Indiculo duos numerat tractatus ab Augustino in natali S. Salvii habitos. — Act. SS., Ian. t. I, p. 674; Comm. martyr. hieron., p. 36; A. Wilmart, in Miscellanea Agostiniana, t. II, pp. 171, 206.
5. PETRI] Nomina a Floro, non autem a Beda, ut vult Baronius, collecta sunt e martyrologio hieronymiano eo quo ea repperit ordine, quem perturbatum minime suspicatus est. Loci indicium Alexandriae ad nullum horum martyrum pertinet sed ad sanctos Phileam et Philoromum quorum festum hodie agitur. Petrus enim, ille est qui Abselamus dicitur, de quo ad diem 3 ian.; Severus seu Severinus is esse videtur qui die 8 ian. in kalendario Neapolitano inscriptus est; Leucius episcopus Brundisinus est de quo mox. Horum unus martyr est Petrus. Addit Florus ex hieronymiano: quorum gesta habentur, quae ad martyres Alexandrinos referenda sunt. — Act. SS., Ian. t. I, p. 674; Comm. martyr. hieron., p. 35 – 36.
6. LEUCII] Martyrologium hieronymianum: sancti Leucii confessoris. A S. Gregorio (Registr. XI, 57) habemus S. Leucii quem, martyrem nuncupat, monasterium seu basilicam sitam esse in quinto Romanae urbis miliario, eiusque corpus in Brundisii ecclesia requiescere. Varias S. Leucii Vitas habemus, BHL. 4894 – 4897, 4898 b, quarum nulla a coaevo vel suppari scripta est. — Act. SS., Ian. t. I, p. 667 – 73; Comm. martyr. hieron., p. 35 – 36; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 509 – 521.
7. THEODOSII] Baronius: “Agunt praeterea de eodem Graeci hac die in menologio.” Rectius scripsisset: Hactenus de eo soli Graeci. Tum addit: “Extant eius res gestae omni acceptatione dignissimae a Metaphraste ex antiquioribus monumentis descriptae.” Vita metaphrastica est BHG2. 1778. Magis commendanda est Vita auctore Theodoro episcopo Petrarum BHG2. 1776 et ea quam scripsit egregius Cyrillus Scythopolitanus BHG2. 1777. In eiusdem Vita S. Sabae BHG2. 1608 S. Theodosii quoque passim mentio est. — Act. SS., Ian. t. I, p. 680 – 701; Synax. Eccl. CP., p. 383.
8. PALAEMONIS] In fastis ante Baronium nusquam notus Palamon, neque enim crediderim ad magistrum S. Pachomii referri haec verba in paucis menaeorum codicibus, die 12 aug.: Παλάμων ἐν εἰρήνῃ τελειοῦται, quicquid opinatur C. Chr. Dukakis. Neque in Vita S. Pachomii BHG2. 1396, neque in variis eiusdem recensionibus dies obitus Palamonis memoratur. — Act. SS., Ian. t. I, p. 675 – 77; Sancti Pachomii Vitae graecae (Bruxellis, 1932), pp. 4 – 8 et passim; Synax. Eccl. CP., p. 886; Dukakis, Μέγας Συναξαριστής, p. 182.
9. ANASTASII] Nonnisi in fastis recentioris aevi receptus est Anastasius e S. Gregorii Dialogorum lib. I, 7, 8. Qui pontificis Registrum ediderunt, ad haec verba domnum Anastasium de Pentumis, III, 50, notarunt Anastasium in Dialogis veluti patrem asperrimum designari. At locum attente legenti manifestum est haec non de Anastasio sed de abbate, cuius nomen reticetur, dicta esse. — Act. SS., Ian. t. I, p. 701 – 702; Ewald-Hartmann, Registrum Gregorii papae, t. I, p. 206.
10. HONORATAE] Honorata soror erat S. Epiphanii Ticinensis, de qua Ennodius in huius Vita BHL. 2570. Apud anonymum libelli De laudibus civitatis Ticinensis scriptorem mentio est ecclesiae Sanctae Honoratae de Tortis, et ecclesiae Sancti Vincentii quae dicitur Sancti Epiphanii, ubi iacent corpora sanctarum feminarum Liminose, Speciose et Liberate virginum, quae illic, una cum beata Honorata, in sanctimoniali habitu Domino servierunt et quieverunt in pace. In libello Cronica brevis de sanctis episcopis Ticinensibus laudatur episcopus Litfredus vir Dei qui transtulit beatam Honoratam ad Monasterium Vetus. Anno 1567 nova translatio S. Honoratae facta est ad coenobium Sanctae Mariae “dalle Caccie”. — Act. SS., Ian. t. I, pp. 680, 1109; Raccolta degli Storici Italiani, t. XI, 1, pp. 9, 11, 63.

PRID. ID. IAN.

[1] Romae sanctae Tatianae martyris, quae sub Alexandro imperatore uncis atque pectinibus laniata, bestiis exposita et in ignem proiecta sed nil laesa, gladio demum percussa migravit in caelum.

[2] In Achaia sancti Satyri martyris, qui ante quoddam idolum transiens, cum exsufflasset in illud signans sibi frontem, statim idolum corruit; ob quam causam decollatus est.

[3] Eodem die sancti Arcadii martyris, genere et miraculis clari.

[4] In Africa sanctorum martyrum Zotici, Rogati, Modesti, Castuli et coronae militum quadraginta.

[5] Constantinopoli sanctorum Tigrii presbyteri et Eutropii lectoris, qui Arcadii imperatoris tempore passi sunt.

[6] Tibure sancti Zotici martyris.

[7] Ephesi passio sanctorum quadraginta duorum monachorum, qui ob cultum sanctarum imaginum sub Constantino Copronymo saevissime cruciati martyrium compleverunt.

[8] Ravennae sancti Ioannis episcopi et confessoris.

[9] Veronae sancti Probi episcopi.

[10] In Anglia sancti Benedicti abbatis et confessoris.

IANUARII 12

1. TATIANAE] Iam observatum fuit a Bollando Acta S. Tatianae BHG2. 1699, BHL. 7989 similia esse Actis S. Martinae BHG2. 1176, BHL. 5587 – 5590, et Actis S. Priscae BHL. 6926; hinc nonnullorum opinio Tatianam, Martinam et Priscam unam eandemque esse. Mera est coniectura quam Acta illa funditus fabulosa nec comprobant nec evertunt. — Act. SS., Ian. t. I, p. 720 – 21; Synax. Eccl. CP., p. 385.
2. SATYRI] De hoc silet Beda, non vero Florus, Ado nec Usuardus, cuius est elogium, e martyrologio hieronymiano tandem repetendum. Hoc tamen loco ita corruptum est ut nihil paene quod ad Satyrum referri possit inde elicias. In Achaia ab interpolatore nomini Cyriaci affixum videtur, historia autem est de martyre ignoto qui passus est in civitate Arabiae, cuius nomen evanuit. Satyrus autem nobis est nudum vocabulum. — Act. SS., Ian. t. I, p. 724; Comm. martyr. hieron., p. 37.
3. ARCADII] Martyr fuit Caesareae in Mauritania in fastos primum inductus, non a Beda, sed ab anonymo Lugdunensi cuius martyrologium servatur in codice Parisiensi 3879. De eo habetur sermo S. Zenonis De natali S. Arcadi qui natale habet pridie idus ianuarii in civitate Cesareae Mauritaniae, BHL. 658. Non aliter codices praestantiores Passionis BHL. 659. — Act. SS., Ian. t. I, p. 721 – 24; Les origines du culte des martyrs, p. 391.
4. ZOTICI] Ad haec Baronius: “Restituti sunt iidem ex vet. manuscr. Porro horum Acta habemus in nostra bibliotheca; est illorum exordium: Iam quasi etc.” Haec sunt Acta BHL. 9028, fabulosa et turbida, quae S. Getulii esse perspexit Papebrochius, ad diem 10 iun. Hodierni elogii nomina reperta sunt in martyrologio hieronymiano proxima loci indicio in Africa. Fallax vocabulorum coniunctio qualis in his libris saepe occurrit. Nam Zoticus et Castulus Romae colebantur via Lavicana, ibidem quoque martyres quadraginta, qui milites non sunt, sed miliario secundo eiusdem viae die sequenti memorantur. Hinc factum est ut iterata vice in nostro martyrologio nuntiarentur. Rogatum et Modestum Afris relinquamus, licet de iis nihil praeter nomen compertum sit. — Act. SS., Iun. t. II, p. 265; Comm. martyr. hieron., p. 37 – 39.
5. TIGRII] Quae apud ecclesiasticos scriptores de Tigrio et Eutropio reperiuntur collecta reperies tum apud Baronium tum apud Bollandum; in his autem nullum est testimonium de cultu eisdem praestito, et in fastis Graecorum eorum nomina non leguntur. Primum occurrunt in tabulis recentioribus quales sunt Molani additiones ad Usuardum et Galesinii martyrologium. — Act. SS., Ian. t. I, p. 725 – 27.
6. ZOTICI] Legendae sunt ad hoc elogium notae Baronii, qui quidem vidit Acta S. Zotici ea esse quae S. Getulio inscribuntur et in agro Tiburtino aguntur, simulque censet unum esse martyrem duplici sub nomine cultum. Neque ipsi in mentem venit Zoticum Tibure quiescentem alium non esse ab illo qui modo in Africa passus nuntiatus est. De Zotico rursum ad 10 februarii. — Act. SS., Ian. t. I, p. 710; Comm. martyr. hieron., p. 38.
7. MONACHORUM] Baronius: “Graeci eosdem praecipuo honore habent.” At iam frustra eos quaesierat Bollandus in libris Graecorum, et de cultu ecclesiastico eisdem exhibito nullum vestigium est in Actis S. Stephani iunioris BHG2. 1666, 1667, qui huiusce elogii fons est. A Baronio igitur primum in fastis recepti sunt. Error est in numero martyrum. Stephanus diaconus, qui Vitam S. Stephani scripsit τριάκοντα ὀκτὼ πατέρας numerabat, quod quidem recte verterat interpres “duo de quadraginta patres”, sed male legit martyrologus “duo et quadraginta”. — Act. SS., Ian. t. I, p. 747 – 48; Analecta graeca, p. 506.
8. IOANNIS] Iohannes nomine II, Romanus dictus, qui teste Agnello hoc die obiit: Postquam autem obiit hic beatissimus Iohannes die XI mense ianuarii, sepultus est in ecclesia beati Apolenaris civitatis Classis. Videtur Agnellus hoc loco emendandus: dies enim 11 ian. aegre componitur cum ceteris Vitae Iohannis notis chronologicis, nec iuvat cum nostro martyrologio anniversarium ad 12 ian. transferre. Qui nuper in Agnellum commentarium edidit medelam attulisse visus est cum loco XI ian. scribendum esse coniecit XI kal. feb. Acuta sane sed valde incerta coniectura. — Act. SS., Ian. t. I, p. 727; A. Testi-Rasponi, Codex pontificalis ecclesiae Ravennatis, p. 245.
9. PROBI] Probus e catalogo episcoporum Veronensium expungendus est, quippe cui nullum faveat antiquum testimonium neque ipsum velum illud “Velo di Classe” nuncupari solitum. Nec ignoratur quanam via in catalogum irrepserit. Est in ecclesia S. Stephani inscriptio saec. XI – XII marmori insculpta, in qua leguntur nomina sanctorum quorum reliquias ea servat ecclesia, nempe episcoporum nonnullorum et martyrum, quos inter Probus et Andronicus, qui Anazarbi coluntur die 11 oct. Hic autem Probus a nonnullis inter episcopos computatus est, et a Philippo Ferrario, in libro de sanctis Italiae, elogio donatus, cui infeliciter inter Acta nostra locus datus est. A cardinali Augusto Valerio, quem in commentario commendat Baronius veluti illustratorem tabulae Veronensis, id unum docemur S. Probi corpus in ecclesia S. Stephani requiescere, aliis tamen asserentibus in ecclesia S. Proculi. Quomodo haec quae contraria videntur concilientur et intellegantur, solitis argumentis ostendere nititur. — Act. SS., Ian. t. I, p. 721; Sept. t. VI, p. 24; C. Cipolla, in Le Gallerie Nazionali Italiane, t. III, p. 195 – 249; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 923 – 31; A. Valerius, Sanctorum episcoporum Veronensium antiqua monumenta, pp. 10, 35.
10. BENEDICTI] Biscop Baducing, dum fit monachus, ut conicere licet, nomen assumpsit Benedictum. Obiit die 12 ianuarii anno sive 689 sive 690, vel fortasse 691 (C. Plummer, Baedae Opera Historica, t. II, pp. 364, 374). De Benedicti gestis praeclare scripsit Beda, praeclare scriptor incertus Historiae abbatum, sed passim variis locis, quos commode collegit in indicibus Carolus Plummer, t. c., p. 424 – 25. Adeo a monachis suis colebatur Benedictus abbas ut credibile sit, ante Bedae obitum, venerationem publicam originem sumpsisse; nam, optimo iudice opinante Carolo Plummer, ipsius Bedae est homilia in diem festum, minime inter spuria amandanda (BHL. 1101). Hoc saltem pro certo affirmare licet: homiliam conceptam esse ante finem saec. IX, quo tempore piratae ex septentrionalibus regionibus advecti monasteria destruxerunt Wiremuthense et Girvense. Magis ac magis vulgata est veneratio S. Benedicti Biscop postquam reliquiae translatae sunt in monasterium Thorneyense, sub S. Aethelwoldo, Wintoniensi episcopo, inter ann. 972 et 984, ut videtur. Willelmus Malmesburiensis, De Gestis Pontificum Anglorum, ed. N. E. S. A. Hamilton (London, 1870), lib. IV, § 186, p. 328 – 29; cf. W. Dugdale, Monasticon Anglicanum, ed. altera, t. II, pp. 596, 598 – 99, 611. In kalendaria anglica, iam ab exeunte saec. X, illatus est S. Benedictus. F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I (London, 1934), pp. 30, 44, 58, 72, 86; Gasquet-Bishop, The Bosworth Psalter (London, 1908), pp. 18, 20, 28. In martyrologiis saec. IX non comparet. Credibile est Baronium, in elogio componendo, adhibuisse Bedae voces, nisi forte mere exscripsit sive Galesinium sive Molanum. Festum alterum S. Benedicti, ad diem 4 decembris, ab auctoribus parum certis memoratur; unde exortum sit, adhuc latet (Act. SS., Ian. t. I, p. 744). Festum autem ad diem 17 ianuarii “in pervetusto manuscripto Hibernico conventus Dungallensis”, invectum est mero errore. Nam folia Libri Lageniensis, quibus Tamlachtense martyrologium continetur, anno 1643 servabantur apud Fratres Minores de Bundrowes, gadelice Bun Drobaois; in illud asylum confugerant Minoritae Dungallensis conventus. Iamvero, in Libro Lageniensi, voces Benedicti abbatis leguntur ad diem 15 ianuarii (errore quopiam ad diem 17 eiusdem mensis relatae sunt), neque aliud quicquam nudis oculis perspicitur elogii his verbis concepti: Mauri discipuli Benedicti abbatis. R. I. Best et H. J. Lawlor, The Martyrology of Tallaght (London, 1931), p. 8. Inde orta S. Benedicti commemoratio, quae ad Benedictum Biscop relata est. Olim Glastonienses monachi contenderunt, reliquias S. Benedicti Biscop penes se asservari (Willelmus Malmesburiensis, De antiquitate Glastoniensis Ecclesiae, P. L., t. CLXXIX, col. 1693); verum in his rebus quam mendaces isti fuerint, iam nemo ignorat, neque ulla ratio nobis est infitiandi sive integrum sive fere integrum corpus Benedicti Biscop in Thorneiensi monasterio iacuisse iam a temporibus S. Aethelwoldi. Ceterum aliae fuerunt cultus vicissitudines in Anglia septentrionali, aliae in meridionalibus partibus. — Act. SS., Ian. t. I, p. 743 – 47.

ID. IAN.

[1] Octava Epiphaniae Domini.

[2] Romae via Lavicana coronae sanctorum militum quadraginta, quas sub Gallieno imperatore pro confessione verae fidei percipere meruerunt.

[3] In Sardinia sancti Potiti martyris, qui sub Antonino imperatore et Gelasio praeside multa passus, demum gladio martyrium consecutus est.

[4] Singidoni in Mysia superiori sanctorum martyrum Hermyli et Stratonici, qui post saeva tormenta sub Licinio imperatore in Istrum flumen demersi sunt.

[5] Cordubae sanctorum martyrum Gumesindi presbyteri et Servidei monachi.

[6] Pictavis in Gallia natalis sancti Hilarii episcopi et confessoris, qui ob catholicam fidem, quam strenue propugnavit, quadriennio apud Phrygiam relegatus, inter alia miracula mortuum suscitavit. Eum Pius nonus pontifex maximus ecclesiae doctorem confirmavit et declaravit. Illius autem festivitas sequenti die celebratur.

[7] Rhemis in Gallia sancti Remigii episcopi et confessoris, qui gentem Francorum convertit ad Christum, Clodoveo ipsorum rege sacro fonte baptismatis et fidei sacramentis initiato; et cum annos plurimos in episcopatu explesset, sanctitate et miraculorum gloria conspicuus decessit e vita. Eius tamen festivitas kalendis octobris recolitur, quando sacrum ipsius corpus fuit translatum.

[8] Caesareae in Cappadocia sancti Leontii episcopi, qui sub Licinio adversus Gentiles et sub Constantino adversus Arianos plurimum decertavit.

[9] Treviris sancti Agritii episcopi.

[10] In Versiaco monasterio sancti Viventii confessoris.

[11] Amaseae in Ponto sanctae Glaphyre virginis.

[12] Mediolani in coenobio Sanctae Marthae, beatae Veronicae virginis de Binasco, Ordinis sancti Augustini.

IANUARII 13

2. MILITUM] A Floro non vero a Beda haec primum accepta sunt e martyrologio hieronymiano, ubi legitur: Romae Secundi via Lavicana coronae militum quadraginta (al. quindecim), quae duplicem postulant emendationem. Prior est ut loco militum scribatur miliario, altera ut Secundus non habeatur nomen viri cum numerum miliarii designet. Hinc vera enuntiatio est: Romae via Lavicana miliario secundo coronae martyrum XL. Verba sub Gallieno imperatore, quae Baronio iure meritoque admirationi fuerunt, de suo addidisse videtur Ado. Quod si quaeritur quinam sint hi martyres quadraginta, Sebastenos illos fuisse suspicamur, quorum reliquiae, ut per totum orbem christianum sparsae sunt, ita et Romam allatae fuerint et Via Labicana depositae. — Act. SS., Ian. t. I, p. 766 – 67; Comm. martyr. hieron., p. 39.
3. POTITI] Desideratur tum in hieronymianis tum in martyrologiis saec. IX, in recentioribus vero variis diebus inscriptus est. Passionis eius quotquot habemus recensiones BHL. 6908 – 6912 fabulosae sunt. Sardus nunc habetur Potitus et in Sardinia occisus. Ad hoc Rosweydus: “Acta habent Potitum constitum in Sardica, quae est Daciae vel Thraciae. An inde origo de Sardinia? Sane in Vita habetur Potitum in monte inventum et Dacia montosa.” Quae refert Bollandus, et modeste pronuntiat: “Non liquet.” Non desunt quibus placeat pro Sardica scriptum fuisse aliquando Sardinia, unde S. Potiti cultus in hanc insulam transierit. — Act. SS., Ian. t. I, p. 753 – 66; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 268, 659.
4. HERMYLI] Horum martyrum in synaxariis Graecorum legitur breve elogium ad diem 13 ian., alterum brevissimum ad diem 2 iun., e Passione prolixiore cuius duplicem saltem habemus recensionem, utramque longo post res gestas tempore scriptam. A Latinis ignorantur, nisi quis contendat ad unum ex duobus referri quae leguntur in hieronymianis, ad diem 3 augusti: Hermili martyris. Singidunum civitas est in Moesia, non vero in Mysia, quae est martyrologii lectio. — Act. SS., Ian. t. I, p. 768 – 71; Synax. Eccl. CP., pp. 387, 726; Comm. mart. hieron., p. 415; Saints de Thrace et de Mésie, in Anal. Boll., t. XXXI, p. 254 – 57.
5. GUMESENDI] Horum certamen solus S. Eulogius in Libro memoriali sanctorum, II, 9, enarravit. Gumesindus Toleti natus, primum diaconus in basilica Cordubensi SS. Fausti, Ianuarii et Martialis, dein, sacerdotio auctus, cuidam ecclesiae in tractu Cordubensi praeficitur. Anno 852, una cum monacho Servo-Dei nomine sponte coram iudice fidem christianam profitetur. Occubuere idibus ianuarii, aera octigentesima nonagesima. Eorum corpora condita sunt in basilica Sancti Christophori martyris quae est ultra amnem in parte meridiana. Ita Eulogius. Silet kalendarium Cordubense anni 961. — Act. SS., Ian. t. I, p. 823; Fr. J. Simonet, Historia de los mozarabes de España, p. 427; Anal. Boll., t. LV, p. 275.
6. HILARII] Martyrologium hieronymianum: Pictavis depositio S. Hilarii episcopi et confessoris. De Vita eius legendus Fortunatus, BHL. 3885 – 3887, qui et miracula eius varia et mortui suscitationem enarrat. Alia passim miracula ab eo patrata feruntur BHL. 3902 – 3908. Elogium est Usuardi, cui assuta est appendix de titulo doctoris instantibus patribus synodi Burdigalensis concesso anno 1852. — Act. SS., Ian. t. I, p. 782 – 802; Sacra Rituum Congreg. Confirmationis tituli doctoris et extensionis eiusdem tituli cum officio et missa ad universam ecclesiam in honorem S. Hilarii, Romae, 1851.

7. REMIGII] In editionibus martyrologii huic typicae ann. 1913 anterioribus mentio non habebatur S. Remigii idibus ianuarii, quo die obiisse putabatur, sed solum kalendis octobribus, in anniversario translationis. In Vita antiqua S. Remigii BHL. 7150, quae Venantio Fortunato falso asseritur, nihil habetur de mense et die depositionis. Gregorius Turonensis, Hist. Franc., VIII, 21: Factum est autem ut post dies paucos adesset festivitas beati Remedii quae in initio mensis octavi celebratur; saec. igitur VI dies 1 octobris S. Remigio iam sacra erat. In hieronymianis codicibus eius festum ad hunc diem inscriptum est, et in solo Wissemburgensi veluti festum translationis; sed et in plenioribus omnibus exemplis ad diem 15 ian. certa lectio est Remus depositio sancti Remedii episcopi. In kalendariis nonnullis, ut in codice Turicensi Rh. 30 saec. VIII, legitur Id. ian. Remedi conf.; sed et XVIII kl. feb. natale S. Remedii. Desideratur mensis october (L. Delisle, Mémoire sur d'anciens sacramentaires, p. 310). In codice nunc Petropolitano Q. v. I, 41, saec. IX ad usum Sancti Piatonis Tornacensis exarato: XVIII kal. feb. Remis depositio S. Remigii ep. et conf.; kal. octob. natale SS. Remigii Vedasti Germani Piatonis Bavonis (A. Staerk, Les manuscrits latins conservés à la bibliothèque impériale de Saint-Pétersburg, t. I, pp. 74, 80). In ecclesia Remensi saec. XII S. Remigii memoria colebatur hisce diebus:

30 dec. Relatio S. Remigii

12 ian. Vigilia S. Remigii

13 ian. In die

29 mai. Translatio S. Remigii

1 oct. Translatio S. Remigii.

Ita in cod. Remensi 227, ap. V. Leroquais, Sacramentaires et missels, t. I, p. 361 – 63. De ratione singulorum festorum non vacat hoc loco disserere. Elogium exprimit Adonem modice breviatum. Clodoveum a S. Remigio baptizatum esse Remis, die 25 dec. ann. 496, multorum sententia est; nonnullis tamen praeplacet annus 506. — Act. SS., Oct. t. I, p. 59 – 187; M.G., Scr. rer. merov., t. III, p. 239 – 389; L. Duchesne, Fastes épiscopaux de l'ancienne Gaule, t. III, p. 81 – 82; G. Kurth, Clovis, t. II2, p. 287 – 314; A. Van de Vyver, La victoire contre les Alamans et la conversion de Clovis, in Revue belge de philologie et d'histoire, t. XV, p. 835 – 914; t. XVI, p. 57 – 94.

8. LEONTII] De Leontio non pauca in annotatione collegit Baronius adducens Gregorium Nazianzenum, Athanasium, Gregorium presbyterum Caesariensem, Vitam S. Gregorii thaumaturgi, quae omnia obiter expendit Bollandus. Neutri autem successit aliquid certi de festo in eius honorem instituto reperire. Leontium ignorant libri Graecorum. — Act. SS., Ian. t. I, p. 781 – 82.
9. AGRITII] De Agritio, sive Agroecio, id unum compertum habemus, eum anno 314 concilio Arelatensi subscripsisse. Inter veteres martyrologos solus Rhabanus (non vero Beda, neque Ado, quod opinatur Baronius) Agritium episcopum annuntiat, omisso sedis nomine. In variis kalendariis Treverensibus item hodie inscriptus est Agritius. Hagiographus qui primus S. Maximini Vitam BHL. 5822 contexuit, asseverat anno 330 Maximinum in Agritii locum successisse. Saeculo tandem XI ipsius Agritii gesta conscripta sunt (BHL. 179, pars altera Vitae S. Helenae), in quibus multa emendanda esse nemo mirabitur. — Act. SS., Ian. t. I, p. 772 – 81; H. V. Sauerland, Trierer Geschichtsquellen des XI. Jahrhunderts (Trier, 1889), p. 185 – 211; E. Winheller, Die Lebensbeschreibungen der vorkarolingischen Bischöfe von Trier (Bonn, 1935), p. 121 – 45; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 35.
10. VIVENTII] In vetusto codice Usuardino qui Parisiis in monasterio S. Germani Pratensi asservabatur, adiecta est hodie haec annuntiatio, recentiore tamen manu, ut monet Sollerius. Viventium presbyterum, Samaritanum genere, saec. IV, ut Christum praedicaret primum Thessalonicam, inde Romam, demum in Galliam migrasse narrat scriptor Vitae prorsus fabulosae BHL. 8725. Reliquiae S. Viventii a Castello Gravione Arvernos, dein in Burgundiam delatae sunt, ubi Vergiacense coenobium, a comite Manasse conditum, eas saec. X accepit. — Act. SS., Ian. t. I, p. 803 – 814; cf. Catal. Lat. Paris., t. III, p. 200; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 29.
11. GLAPHYRAE] Glaphyrae, ancillae, ut aiunt, uxoris Licinii, res gestae intextae sunt Actis S. Basilei Amaseni BHG2. 239, qui colitur a Graecis die 26 april. In Actis illis admodum suspectis nihil est de Glaphyrae die emortuali, et in libris Graecorum propriam commemorationem non habet. Nec mirum; neque enim martyrio coronata fuit, quippe quae dum ad praesidem abducenda quaereretur, in pace quievit. Ian. 13 pro lubitu ei assignavit Baronius. — Act. SS., Ian. t. I, p. 771 – 72; Synax. Eccl. CP., p. 630.
12. VERONICAE] Veronica nata est anno 1445, Binasci, in Langobardia, in tractu Mediolanensi. Ordini S. Augustini ascripta, vitam in monasterio S. Marthae Mediolani transegit ibique sanctissime animam exhalavit die 13 ianuarii 1497. Paulo post, festum beatae Veronicae celebrari coeptum est in monasterio S. Marthae, annuente Leone p. X, litteris 15 decembris 1517 datis, sub hac tamen exceptione: “Non intendimus quod catalogo sanctorum adscripta sit, donec ad illius canonizationem actualiter processum fuerit.” Tum canonizatio tum cultus approbatio a S. Rituum Congregatione adhuc desiderantur. Non Benedicto XIV iubente, ut nonnulli asserunt, sed inde ab anno 1690 vel etiam antea B. Veronica martyrologio Romano inserta est. Anno 1883 eius reliquiae, annuente Leone p. XIII recognitae sunt. Vitam S. Veronicae, ab Isidoro de Isolanis O. P. scriptam et anno 1518 Mediolani editam, raptus et revelationes, quibus referta est, multis suspectam fecerunt. — Act. SS., Ian. t. I, p. 887 – 929; P. Moiraghi, La B. Veronica da Binasco, Pavia, 1897.

XIX KAL. FEB.

[1] Sancti Hilarii episcopi Pictaviensis, confessoris et ecclesiae doctoris, qui pridie huius diei evolavit in caelum.

[2] Nolae in Campania natalis sancti Felicis presbyteri, qui (ut sanctus Paulinus episcopus scribit) cum a persecutoribus post tormenta in carcerem mitteretur et cocleis ac testulis vinctus superpositus iaceret, nocte ab angelo solutus atque eductus fuit; postmodum vero cessante persecutione, cum vitae exemplo ac doctrina multos ad fidem Christi convertisset, clarus miraculis in pace quievit.

[3] In Iudaea sancti Malachiae prophetae.

[4] In monte Sina sanctorum triginta octo monachorum a Saracenis ob Christi fidem interfectorum.

[5] In Aegypto in Rhaithi regione sanctorum quadraginta trium monachorum, qui pro Christiana religione a Blemmiis occisi sunt.

[6] Mediolani sancti Datii episcopi et confessoris, cuius meminit beatus Gregorius papa.

[7] In Africa sancti Euphrasii episcopi.

[8] In Syria sancti Iuliani Sabae senioris, qui Valentis imperatoris tempore fidem catholicam Antiochiae pene collapsam virtute miraculorum erexit.

[9] Neocaesareae in Ponto sanctae Macrinae discipulae beati Gregorii thaumaturgi, aviae sancti Basilii, quae eumdem educavit in fide.

IANUARII 14

1. HILARII] Varios dies quibus quondam celebratum est S. Hilarii festum recenset Bollandus. — Act. SS., Ian. t. I, p. 783.
2. FELICIS] De commemoratione S. Felicis Nolani die XIX kal. feb. dubitari non sinunt martyrologium hieronymianum, kalendarium Carthaginiense, sacramentaria antiqua. In codicibus hieronymianis iterum inscriptus est die 27 iul. cum hac glossa: de ordinatione episcopatus, apprime falsa, cum presbyter fuerit Felix, non episcopus. Elogium exscriptum est ex martyrologio Bedae, eique assuta est conclusio: postmodum vero cet. De S. Felice antiquissima sunt scripta Paulini Nolani, Gregorii Turonensis, ipsius Bedae, BHL. 2870 – 2873. Ab hagiographis sequioris aetatis qui vel e variis Felicibus unum fecerunt vel varios ex uno, Felicis historia intricatissima facta est. Ita v.gr. tum Felix confessor presbyter Romanus Nolae (14 feb.), tum Felix episcopus Nolanus martyr (15 nov.) ab hodierno nostro, qui etiam Felix in Pincis, e loco ubi eius basilica Romae surgebat, nuncupatus est, alii non sunt. Exstat carmen Damasianum cuius initium est: Corpore mente animo pariterque et nomine Felix (Ihm, 61), quo creditus est Damasus S. Felici in basilica Nolana votum solvisse. De qua re nunc merito addubitatur, nec improbabile videtur titulum Romae positum fuisse in basilica domni Felicis, martyris, in via Portuensi. — Act. SS., Ian. t. I, p. 937 – 50; Comm. martyr. hieron., p. 40; Fiorentini, Vetustius Occidentalis ecclesiae martyrologium, p. 253 – 54; Anal. Boll., t. XVI, p. 19 – 29; t. LIV, p. 280 – 81; Origines du culte des martyrs, pp. 45, 132, 305; A. Silvagni, Se il carme Damasiano de S. Felice appartenga veramente a Nola, in Rivista di archeologia cristiana, t. XII, p. 249 – 64.
3. MALACHIAE] In synaxariis Graecorum inscriptus est Malachias ad diem 3 ian., die vero 23 april. vel etiam 15 maii a Latinis quibusdam recentioribus. Sed neutra ecclesia Malachiam prophetam cultu liturgico prosecuta esse videtur. — Act. SS., Ian. t. I, p. 931; Synax. Eccl. CP., p. 367.
4. MONACHORUM] Haec, monente Baronio, a Graecis repetenda et reapse de his silent Latini. Quae afferuntur in synaxariis, ex auctoritate Nili, cuius habentur narrationes septem, BHG2. 1301 – 1307, et in brevissimo contracta sunt elogio, emendationem postulare iam Rosweydus, apud Sollerium, et Bollandus perspexerunt. Res autem adeo intricata est ut non possit paucis absolvi, et ampla tractatione indigeat. Legantur interim Act. SS., Ian. t. I, pp. 953 – 56, 1113 – 1115; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 34; Synax. Eccl. CP., p. 389 – 91; K. Heussi, Untersuchungen zu Nilus dem Asketen (Leipzig, 1917), p. 123 – 159; Id., Das Nilusproblem, Leipzig, 1921; Anal. Boll., t. XXXVIII, p. 419 – 23.
5. MONACHORUM] Neque de his quicquam reperitur apud Latinos. In libris autem Graecorum patres in Rhaitu mactati cum monachis in Sina occisis arto vinculo conectuntur, et utriusque martyrum turmae historia sedulo excutienda erit alio loco, si Deus dederit, ubi et de Raithu et de Blemmyis et de narratione Ammonii monachi BHG2. 1300 iterum disseretur. — Act. SS., Ian. t. I, p. 966 – 67; Synax. Eccl. CP., p. 391.
6. DATII] Locus S. Gregorii allatus est Dial. III, 4. De Datii historia non pauca a variis collecta sunt, et de eius veneratione apud Mediolanenses nulla est dubitatio. Kalendarium saec. XI, ad hunc diem: Depositio sancti Dati episcopi, (Magistretti, Manuale Ambrosianum, t. I, p. 182). Legitur quoque eius elogium in Libro Notitiae sanctorum Mediolani. Magistretti-Monneret de Villard, p. 104. — Act. SS., Ian. t. I, p. 967 – 70; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia, Milano, p. 224 – 33.
7. EUPHRASII] Baronius: “Euphrasii episcopi vel Eucrathii de quo etiam Usuard. hac die. Fortasse hic ille Eucrathius ad quem exstat Cypriani epist. 63, qui etiam interfuisse reperitur concilio Carthaginensi sub eadem Cypriano celebrato.” Martyrologium hieronymianum: alibi depositio beati Euphrasi episcopi. Hinc recte Rosweydus, apud Sollerium, nullam suspicionem esse posse hic agi de Euchratio illo, et perperam in Africa insertum esse. Porro existimat agi de S. Euphrasio XIII episcopo Claromontano qui obiit anno DXLVIII, de quo Gregorius Turonensis Hist. Franc., II, 36, III, 2. — Act. SS., Ian. t. I, p. 932; Comm. martyr. hieron., p. 41; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 32.
8. IULIANI] Huius Vitam conscripsit Theodoretus, Philotheos hist., II, qui et variis in locis Hist. Eccl. de eo scribit. E Theodoreto contractum est elogium synaxariorum ad diem 17 ian.; alio loco ostendimus hanc non esse anniversariam depositionis. Anal. Boll., t. XIV, p. 420 – 21. Idem dicito de 18 oct. in menaeis, et de 14 ian. quam constituit Baronius. Hic incaute Iuliani memoriam iterat ad 18 oct., sub nomine Iuliani eremitae; immo tertium eum annuntiat ad 9 iun., vocatque Iulianum monachum. — Act. SS., Ian. t. II, p. 931; Oct. t. VIII, p. 346 – 48; Synax. Eccl. CP., pp. 149, 308.
9. MACRINAE] In fastis Graecorum nulla est aviae S. Basilii mentio. Macrina enim, cuius commemoratio est in synaxariis ut in nostro martyrologio ad diem 19 iul., soror Basilii est. Quae hodie de elogii ratione scripsit Baronius, diligenter excutienda sunt, quod huius loci non est. — Act. SS., Ian. t. I, p. 952 – 53; Maii t. VII, p. 242.

XVIII KAL. FEB.

[1] Sancti Pauli primi eremitae, qui quarto idus ianuarii inter beatorum agmina translatus fuit.

[2] In territorio Andegavensi beati Mauri abbatis, discipuli sancti Benedicti, cuius disciplinis ab infantia eruditus, quantum in eis profecerit, inter alia quae apud eum positus gessit res nova, et post Petrum pene inusitata), pedibus super aquas incedens patefecit. In Gallias inde ab eo directus, constructo ibi celebri monasterio cui quadraginta annis praefuit, miraculorum gloria clarus in pace quievit.

[3] In Iudaea sanctorum Habacuc et Michaeae prophetarum, quorum corpora sub Theodosio seniore divina revelatione reperta sunt.

[4] Caralis in Sardinia sancti Ephisii martyris, qui in persecutione Diocletiani sub Flaviano iudice plurimis tormentis divina virtute superatis, demum abscissis cervicibus victor migravit in caelum.

[5] Anagniae sanctae Secundinae virginis et martyris, quae sub Decio imperatore passa est.

[6] Nolae in Campania sancti Maximi episcopi.

[7] Arvernis in Gallia sancti Boniti episcopi et confessoris.

[8] In Aegypto sancti Macarii abbatis, discipuli beati Antonii, vita et miraculis celeberrimi.

[9] Alexandriae beati Isidori sanctitate vitae, fide et miraculis clari.

[10] Romae sancti Ioannis Calybitae, qui aliquandiu in angulo domus paternae, deinde in tugurio in insula Tiberina ignotus parentibus habitavit, a quibus in morte agnitus clarus miraculis in eodem loco sepultus est, ubi postea in eius honorem ecclesia constructa fuit.

IANUARII 15

1. PAULI] Saepius in libris Graecorum die 15 ian., sed et die 5 S. Paulum commemorari dictum est ad 10 ian. Cum in Vita S. Pauli eius dies emortualis sileatur, quaeritur quo iure inter beatorum agmina quarto idus ian. translatus fuisse asseratur.
2. MAURI] Nec Beda nec ullus Usuardo antiquior martyrologus Maurum commemorat. Usuardus autem his verbis utitur: In territorio Andegavensi sancti Mauri abbatis, nihil favens iis qui hunc Maurum eum ipsum esse somniantur S. Benedicti discipulum a S. Gregorio in Dialogis passim laudatum. Elogii fontes indicat Baronius pseudo-Faustum BHL. 5772 – 5773, Leonem Ostiensem et Acta S. Placidi BHL. 6859, de quibus nimis modeste innuit ea nonnulla castigatione indigere. Reapse ea omnia fabulis scatere nunc nemo cordatus in dubium revocat. — Act. SS., Ian. t. I, p. 1038 – 62; Papebroch, Responsio ad exhibitionem errorum (A ntverpiae, 1696), p. 304 – 306; Anal. Boll., t. XVIII, p. 433 – 34.
3. HABACUC] Ex codicibus hieronymianis hodie eruitur depositio Ambacu propheta, quae vox ab interpolatore addita est. Abacuc enim ille seu Ambacum, ut alias scriptum est, martyr Romanus est via Cornelia cum Mario, Martha et Audiface sepultus. Errorem non perspexit Florus (quid mirum?) qui nihil cunctatus Habacuc prophetam in fastos induxit, eique sociavit Michaeam, quia utriusque reliquiarum inventionem simul commemorat Beda, in Chronico, post Sozomenum, Hist. Eccl., VII, 28. A Floro, dein ab Adone et Usuardo scriptum erat: quorum corpora sub Arcadio imperatore divina revelatione reperta sunt. Arcadio Theodosium subdidit Baronius, probante Bollando. A Graecis non uno die recoluntur: τοῦ ἁγίου προφήτου Ἀμβακούμ memoria agitur die 2 dec., Μιχαίου 5 ian., 22 april. et 14 aug. — Act. SS., Ian. t. I, p. 994 – 95; Comm. martyr. hieron., p. 42 – 43; Synax. Eccl. CP., pp. 271, 369 – 71, 622, 890.
4. EPHYSII] Hic sola commendatur Passione BHL. 2567, a Sardis ad Baronium missa, e qua haec attulisse satis erit: Cuius passionem ego presbyter Marcus, dum a principio usque ad finem oculis meis vidissem, oratu ipsius beati martyris Ephysii fideliter veraciterque descripsi praesentibus atque posteris profuturam. Porro Marcus iste insignis est falsarius. Etenim Ephysio ceterum ignoto accommodavit Acta fabulosa S. Procopii martyris Palaestinensis BHG2. 1576. — Act. SS., Ian. t. I, p. 997 – 1005; H. Delehaye, Les légendes hagiographiques3, p. 135 – 36; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 661 – 62.
5. SECUNDINAE] Silent martyrologi veteres. Prae manibus habuit Baronius Passionem S. Secundinae BHL. 7553 minime antiquam. De eadem etiam Acta S. Magni BHL. 5167 et S. Petri Anagnini BHL. 6699. Secundina saec. XI Anagniae colebatur. — Act. SS., Ian. t. I, p. 996 – 97; Aug. t. I, p. 236; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 166.

6. MAXIMI] Postridie natalis S. Felicis in martyrologio Romano adiunctus est Maximus, fortasse quia commemorationis dies ignorabatur. Haec autem in ecclesia Nolana celebratur die 7 feb. Maximi Vitam nullus scripsit hagiographus, sed quoniam sedebat vivente S. Felice, ab huius laudatoribus BHL. 2870 – 2874 non semel de eo mentio facta est, v. gr. a Paulino Nolano, Carm. XV, 121 – 23.

Tunc senior sanctis Nolanam legibus urbem Maximus et placido formabat episcopus ore Presbytero Felice potens. Cum obiit longum perfunctus aevum, de Felice in eius locum subrogando actum est. Renuente autem Felice, Quintus electus est. Carm. XVI, 229 – 237. Narratum est S. Damasum papam morbo et infamia afflictum ad tumulum S. Maximi properasse et eius ope liberatum recessisse. Haec autem, ita in Breviario Nolano, ne cuilibet impossibilia videantur, testantur versiculi ab eodem papa digesti qui in basilica et ecclesia S. Felicis ubi iacebat corpus S. Maximi opere mosayco descripti sunt … Corpore mente animo pariter quoque nomine Magne cet. Porro hoc est carmen Damasianum (Ihm, 61) de quo diximus ad diem 14 ian., quodque creditum est S. Felici Nolano a Damaso positum, reapse autem Felici Romano dedicatum est. Nolae autem in locum Felicis nomen Magni (lege Maximi) subditum est. — Act. SS., Ian. t. I, p. 994; Feb. t. II, p. 19 – 22; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 232 – 33; Anal. Boll., t. LIV, p. 280 – 81.

7. BONITI] In codice Bernensi martyrologii hieronymiani ad diem 12 ian. scriptum est Bonitte, in breviario Sangallensi utroque Bonitti. Usuardus hodie: Civitate Arvernus sancti Boniti episcopi et confessoris cuius vita virtutibus refulsit. Martyrologium ecclesiae Beatae Virginis Claromontanae, id est cod. bibl. Nationalis Parisiensis 9085: XVII KAL. FEB. Arvernis sancti Boniti episcopi et confessoris; VIII ID. IUN. translatio sancti Boniti Arvernorum praesulis a civitate Lugduno ad urbem Arvernam. In suburbio dedicatio basilice eiusdem predicti confessoris. S. Boniti Vita habetur BHL. 1418. — Act. SS., Ian. t. I, p. 1069 – 77; Comm. martyr. hieron., p. 38; Les martyrologes historiques, p. 228 – 29.
8. MACARII] Hodie memoratur ab Adone, cum elogio hoc nostro, praeter verba in Aegypto. De duobus Macariis haud facile discernendis, dictum est ad diem 2 ian. Hic quaeri potest utrum ex duobus in mente habuerit Ado. Neque id satis perspicuum est. Unum certo affirmari potest Adonis fontem esse Rufinum, Hist. eccl. XI, 4, ubi cum Macario, immo cum Macariis duobus laudatur Isidorus. Accipe verba Rufini: Per idem tempus patres monachorum vitae et antiquitatis merito Macarius et Isidorus aliusque Macarius atque Heraclides et Pambo, Antonii discipuli per Aegyptum et maxime in Nitriae deserti partibus habebantur… Quod enim hodie Macarius Isidoro ab Adone sociatus fuerit ratio est quod in uno Rufini loco eorum nomina legerit. Neutrius enim hodie est anniversarius dies. — Act. SS., Ian. t. I, p. 1005 – 1015; Synax. Eccl. CP., p. 401 – 404.
9. ISIDORI] Elogium est Adonis, praeter civitatis nomen quod addidit Baronius. Quam ob causam Isidorus hodie recenseatur et quo ex fonte acceptus sit, ad proximam Macarii annuntiationem diximus. Non unus est in historia monachorum Isidorus, et de illo qui hodie colitur nihil certi praeter nomen quod notetur occurrit. Neque illud omittere volumus Macarii et Isidori nomina in nostro martyrologio iam die 2 ian. occurrere. — Act. SS., Ian. t. I, p. 1015 – 1017; C. Butler, The Lausiac History of Palladius, t. II, p. 185.
10. IOANNIS] Graeci memoriam eius hodie agunt in synaxariis, ubi paucis referunt quae in Vita BHG2. 868, 869 (cf. BHL. 4358) narrantur. Horum summam exprimit nostrum elogium, quod in his duobus emendandum est: primum, quod haec non Romae sed Constantinopoli acta dicantur, alterum, inde consequens, quod neque vixerit neque sepultus sit in insula Tiberina. Ibi tamen exstat vetusta eius memoria seu ecclesia S. Iohannis de Insula dicta, cuius antiquissima mentio est in litteris pontificiis anni 1018. — Act. SS., Ian. t. I, p. 1029 – 38; Synax. Eccl. CP., p. 393; Ch. Hülsen, Le chiese di Roma nel medio evo, p. 275 – 76.

XVII KAL. FEB.

[1] Romae via Salaria natalis sancti Marcelli papae et martyris, qui ob catholicae fidei confessionem, iubente Maxentio tyranno, primo fustibus caesus, deinde ad servitium animalium cum custodia publica deputatus, ibidem serviendo amictu indutus cilicino defunctus est.

[2] Marochii in Africa passio sanctorum martyrum Ordinis Minorum, Berardi, Petri, Accursii, Adiuti et Othonis.

[3] Arelate sancti Honorati episcopi et confessoris, cuius vita doctrina et miraculis fuit illustris.

[4] Opitergii sancti Titiani episcopi et confessoris.

[5] Rhinocolurae in Aegypto sancti Melae episcopi, qui sub Valente exilium et alia gravia pro fide catholica passus in pace quievit.

[6] Fundis in Campania sancti Honorati abbatis, cuius meminit beatus Gregorius papa.

[7] In monasterio Peronae sancti Fursei confessoris.

[8] Romae sanctae Priscillae, quae se suaque martyrum obsequio mancipavit.

IANUARII 16

1. MARCELLI] Imprimis notandum est S. Marcellum confessoribus, non martyribus annumerari. Ita martyrologium hieronymianum: Romae via Salaria in cimiterio Priscillae depositio sancti Marcelli episcopi et confessoris. Deest Marcelli nomen in Depositione martyrum Romana, non vero in Depositione episcoporum, ubi inscriptus est ad diem XVIII kal. feb. (errore librarii pro XVII kal.). Elogium est Usuardi qui tamen scripserat iubente Maximino pro Maximiano, ut habent Acta Marcelli BHL. 5234. Porro haec lucubratio, a legibus historiae perquam aliena, non solius Marcelli gesta exponit, sed et martyrum non paucorum qui cum eo nullam societatem habuerunt et propria gaudent commemoratione, ut sunt Papias et Maurus (29 ian.), Apronianus (2 feb.), Cyriacus, a quo in codicibus non raro haec Acta nomen habent (16 mart.), Largus et Smaragdus (16 mart., 8 aug.), Crescentianus (24 nov.), Sisinnius et Saturninus (29 nov.). — Act. SS., Ian. t. II, p. 3 – 14; Comm. martyr. hieron., p. 42 – 43; Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 164 – 66; A. Profumo, La memoria di S. Pietro nella regione Salario-Nomentana (Roma, 1916), p. 16 – 75.
2. BERARDI] Genuinus horum martyrum catalogus eius modi est: Otho presbyter, Berardus subdiaconus, Petrus, Accursius et Adiutus fratres laici. Qui Marrakoš, in oppido Marrochii, iubente Mostanser Saracenorum principe, gladio caesi sunt anno Domini MCCXX, XVII kal. februarii, pontificatus domini papae Honorii III anno IV (BHL. 1169; Analecta franciscana, t. III, p. 590). De quorum passione, superstite S. Francisco Assisiensi, scriptam esse narrationem, testatur Iordanus de Iano (Analecta franciscana, t. I, p. 2 – 3); qui subdit eam a S. Francisco improbatam fuisse. Videtur quidem sancti Patris vituperatio huic commentario fuisse exitiosa, siquidem libellus iste nusquam comparet inter fontes e quibus satis longo post tempore protomartyrum Ordinis S. Francisci historia repetita fuit. Inter annos 1259 et 1282, in Tuscia, ut videtur, scriptor ignorati nominis Passionem conscripsit SS. martyrum fratrum Berardi, Petri, Adiuti, Accursi et Othonis … in qua varios auctores nominatim antestatur, in primisque militem nomine Stephanum Perez Margarido, Santarensem, qui coram Ulissiponensi episcopo iuratus rettulit beatorum martyrum miracula varia quibus in Marrochio ipse interfuerat. Quanti quanti faciendae sunt huius et aliorum auctoritates, quibus satis caute nititur scriptor huius libelli, fatendum est eius stilum non plane immunem esse a pigmentis hagiographicis. Praeter hanc diffusiorem legendam, Arnoldus de Serrano, seu quisquis alius circa annum 1375 Chronicon XXIV Generalium concinnavit, novisse videtur alterum libellum breviorem, qui nisi ex illa contractus fuit, vix intellegitur quare non compareat inter promiscua documenta ex quibus Passio BHL. 1169 consarcinata est. Eadem deinde usi sunt, praeter scriptorem gestorum XXIV Generalium, personatus ille Iohannes Tisserand cuius nomine inscripta est epitome BHL. 1170, Surius, Bartholomaeus de Pisis, Petrus de Natalibus et ceteri porro qui alii aliis facundius SS. Berardi et sociorum memoriam exornaverunt. Martyrum reliquiae brevi post eorum necem a Petro principe, Alphonsi regis Portugalliae fratre, in Hispaniam advectae ad Conimbricense monasterium Sanctae Crucis ritu sollemni translatae sunt. Sed saecula circiter duo intercesserunt antequam beati martyres a Sixto IV p. sanctis annumerati sunt die VII augusti ann. 1481. — Act. SS., Ian. t. II, p. 62 – 71; Anal. Boll., t. XVII, p. 379 – 80; BHL. 1169 – 1173, 1169a, 1171a. Sequioris aetatis commenta et recentiorum eruditorum disquisitiones diligenter collegit et expendit A. Ivars, Los mártires de Marruecos de 1220 en la literatura hispano-lusitana, in Archivo ibero-americano, t. XIV, 1920, p. 344 – 81. Conferri iuvat et H. Finke, Acta Aragonensia, t. II, p. 754; H. Koehler, L'Église chrétienne du Maroc et la Mission Franciscaine, 1221 – 1790 (Paris, 1934), p. 3 – 20.
3. HONORATI] Martyrologium hieronymianum: Arelato depositio sancti Honorati episcopi. Vitam eius habemus seu laudationem quam scripsit Hilarius qui ei in cathedra Arelatensi suffectus est, BHL. 3975. — Act. SS., Ian. t. II, p. 17 – 26.
4. TITIANI] Everso, saec. VII, Opitergio, huius civitatis incolae in vicina oppida confugerunt, Tarvisium (Treviso), Forumiulii (Cividale), Cenetam (Ceneda). In diplomate Caroli Magni legitur de ecclesia sancti Titiani confessoris Christi quae est constructa sub oppido Cenetensi castro ubi praeciosus sanctus corpore requiescit. Nec aliud habemus quod de S. Titiano operae pretium sit afferre. Vita enim S. Titiani BHL. 8304 et quaecumque ex eo fonte derivata sunt ab historiae cultoribus merito contemnuntur. — Act. SS., Ian. t. II, p. 31 – 32; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 969; M. G., Diplomata Karolinorum, t. I, p. 238, n. 177; Anal. Boll., t. LII, p. 106.
5. MELAE] In fastos inductus videtur auctoritate Petri de Natalibus, Catal. II, 90, qui elogium excerpsit ex Historia tripartita, addiditque de suo: post multos agones in Christo dormivit XVII kal. feb. — Act. SS., Ian. t. II, p. 15.
6. HONORATI] Honoratum Fundanum e S. Gregorii Dialogis (I, 1) erutum, ubi nulla ei annua commemoratio assignatur, ad hunc diem attraxit Honoratus Arelatensis, apud Petrum, Catal. II, 86. — Act. SS., Ian. t. II, p. 32 – 33.
7. FURSEI] Furseus (gadelice Fursa) abbas Latiniacensis (hodie Lagny, dép. Seine-et-Marne), inter annos 641 et 652 mortuus est in vico qui Maceria dicebatur (hodie Mézerolles, dép. Somme). Mox translatis reliquiis Peronam, coli coeptus est. Diem obitus, 16 ianuarii, citra omnem dubitationem indicat Additamentum Nivialense de Foillano, BHL. 3211, eodem fere tempore conscriptum, praeter Vitam Fursei BHL. 3209 – 3210, etsi codices aliquot huius Vitae perperam habent diem 15 ianuarii. In uno ex codicibus martyrologii hieronymiani, festum subicitur commemorationibus proprie hieronymianis, ad diem 16 ianuarii. Item in codice Dubliniensi martyrologii Tamlachtensis, inter sanctos Hibernos occurrit (ed. R. I. Best et H. J. Lawlor, London, 1931, p. 8), atque in Oengusiano carmine martyrologico (ed. W. Stokes, London, 1905, p. 36). Eundem diem 16 ianuarii Furseo assignant kalendaria cum hibernica, tum anglica. F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I (London, 1934), pp. 58, 254. In Hist. eccl., lib. III, c. 19, breviter refert Beda quae legerat in Vita antiqua deperdita, cuius tamen vestigia haud pauca eaque magni momenti servat narratio BHL. 3209 – 3210, saec. VII fortasse conscripta. Multa de S. Furseo collegit, parum critice, Iohannes O'Hanlon, Lives of the Irish Saints, t. I, p. 222 – 86. — Act. SS., Ian. t. II, p. 35 – 55.
8. PRISCILLAE] Ut notat Baronius, plures fuerunt huius nominis sanctae mulieres, quarum illa antiquior cuius mentio habetur in Act. XVIII et a Paulo in I Cor. XVI, de qua (ita ille) alio agitur die. Quaenam autem illa sit quae hodie colitur, nullo satis certo astruit argumento. Unde nonnullis placuit Priscillam hanc excogitatam fuisse a librariis pro Lucina cuius in Actis S. Marcelli BHL. 5234 mentio fit. Cum tamen in antiquis fastis nuntietur hodie via Salaria in cimiterio Priscillae depositio S. Marcelli, huius coemeterii ἐπώνυμον in sanctarum numero a martyrologis post Marcellum acceptam esse, licet de cultu ecclesiastico ei praestito nullum reperiatur vestigium, probabile est. — Act. SS., Ian. t. II, p. 2; Comm. martyr. hieron., p. 43.

XVI KAL. FEB.

[1] In Thebaide sancti Antonii abbatis, qui, multorum monachorum pater, vita et miraculis praeclarissimus vixit; cuius gesta sanctus Athanasius insigni volumine prosecutus est. Eius autem sacrum corpus, sub Iustiniano imperatore divina revelatione repertum atque Alexandriam delatum, in ecclesia Sancti Iohannis Baptistae humatum fuit.

[2] Apud Lingonas sanctorum tergeminorum Speusippi, Eleusippi et Meleusippi, qui cum avia sua Leonilla martyrio coronati sunt tempore Marci Aurelii imperatoris.

[3] Apud Bituricas depositio sancti Sulpicii episcopi, cognomento Pii, cuius vita et mors pretiosa gloriosis miraculis commendatur.

[4] Romae in monasterio Sancti Andreae, beatorum monachorum Antonii, Meruli et Ioannis, de quibus scribit sanctus Gregorius papa.

[5] Romae inventio sanctorum martyrum Diodori presbyteri, Mariani diaconi et sociorum, qui sub sancto Stephano papa, cum in arenario natalitia martyrum agerent, obstructa a persecutoribus ianua cryptae et diruta desuper mole, ipsi quoque martyrium sunt assecuti.

IANUARII 17

1. ANTONII] Martyrologium hieronymianum: in Aegypto depositio S. Antonii monachi. Eodem die recolitur apud Graecos. Elogium partim e Floro assumptum, partim ex Adone, a quo haec addita sunt: multorum monachorum pater vita et miraculis praeclarissimus vixit, quae legerat in Augustini De Doctrina Christiana, Prolog. De Gestis Antonii ab Athanasio scriptis BHG2. 104, BHL. 609, superfluum est disserere. Cetera ipsius Flori verba sunt e Chronico Bedae excerpta. Meminisse iuvat quae scribit S. Athanasius de corpore S. Antonii, referens sancti viri morientis ad discipulos monita: Vos igitur humo tegite, vos patris operite corpusculum, et illud quoque senis vestri custodite mandatum: ut nemo praeter vestram dilectionem locum tumuli mei noverit. Et post pauca subiungit Athanasius: Servaverunt mandata discipuli, involutum, ut praeceperat, corpus humo operientes, et nemo interim usque ad hanc diem praeter eos ubi sit conditum novit. De reliquiis sanctorum prisco aevo christiano passim repertis, dictum est alio loco. — Act. SS., Ian. t. II, pp. 107 – 162, 1135; Comm. martyr. hieron., p. 44; Synax. Eccl. CP., p. 397; Les origines du culte des martyrs2, p. 73 – 91.
2. SPEUSIPPI] Martyrologium hieronymianum: Lingonas passio sanctorum martyrum geminorum Speusippi, Elasippi, Melasippi, Leonillae, Iunillae, Neonis. Elogium contractum ex Usuardo videtur, ubi res acta asseritur tempore Aureliani imperatoris; frustra emendatricem manum admovit Baronius cum Marcum Aurelium Aureliano supposuit. Haec enim omnia a fabulatoribus conficta sunt, tum Acta tergeminorum Cappadocum BHG2. 1646, BHL. 7828, tum illa BHL. 7829, 7830 apud Lingonas passi leguntur. In synaxariis Graecorum Cappadoces die 16 vel 17 ian. memorantur. — Act. SS., Ian. t. II, pp. 73 – 80, 1135; Comm. martyr. hieron., p. 44 – 45; Synax. Eccl. CP., p. 396 – 97; Anal. Boll., t. XXIV, p. 505 – 507; t. XXVI, p. 334 – 35; L. Duchesne, Fastes épiscopaux de l'ancienne Gaule, t. I2, p. 55.
3. SULPICII] In altera martyrologii hieronymiani recensione hodie legitur: in Gallia civitate Bituricas depositio sancti Sulpicii episcopi et confessoris; die vero 27 ian.: Sulpici episcopi et confessoris, nulla facta sedis mentione, quae in nostro martyrologio suppleta est: apud Bituricas. In serie episcoporum Bituricensium duo occurrunt Sulpicii quorum alter obiit anno 591, alter anno 647. Postquam uni ex duobus Severi cognomentum indiderunt, ex recordatione discipuli S. Martini, alterum eius respectu Pium vocare coeperunt. — Act. SS.,Ian. t. II, pp. 165 – 76, 967 – 69; Comm. martyr. hieron., pp. 45, 65; L. Duchesne, Fastes épiscopaux de l'ancienne Gaule, t. II2, p. 28 – 29.
4. ANTONII] Hos tres, qui in monasterio S. Gregorii vixerunt, uno coniungit elogio Baronius, quia eodem loco Dialogorum, IV, 47 (49), a sancto pontifice laudantur. Hic autem silet de quacumque eorumdem liturgica commemoratione; silent et martyrologia antiqua. Baronius, post Galesinium, hunc diem iis assignavit quo alterius Antonii, monachorum patris, celebritas agitur. — Act. SS., Ian. t. II, p. 164 – 65.
5. DIODORI] De sanctis Diodoro et Mariano (al. Maurino vel Mariniano) nullum exstat testimonium praeter Acta apocrypha SS. Chrysanthi et Dariae BHL. 1787, de quibus ad diem 25 oct. Qua de causa Diodorus et Marianus nunc die 1 dec. colantur suo loco quaerendum erit. Historia inventionis reliquiarum sub S. Stephano V, non VI ut vult Baronius, in libello BHL. 2164, non levibus obnoxia est difficultatibus. — Act. SS., Oct. t. XI, p. 447 – 48.

XV KAL. FEB.

[1] Cathedra sancti Petri apostoli qua primum Romae sedit.

[2] Ibidem passio sanctae Priscae virginis et martyris, quae sub Claudio imperatore post multa tormenta martyrio coronata est.

[3] In Ponto natalis sanctorum martyrum Mosei et Ammonii, qui cum essent milites, primo ad metalla damnati, novissime igni traditi sunt.

[4] Ibidem sancti Athenogenis antiqui theologi, qui, per ignem consummaturus martyrium, hymnum laetus cecinit quem et discipulis scriptum reliquit.

[5] Turonis in Gallia sancti Volusiani episcopi, qui a Gothis captus in exsilio spiritum Deo reddidit.

[6] In Britannia sancti Deicolae abbatis, discipuli beati Columbani.

[7] Turonis in Gallia sancti Leobardi reclusi, qui mira abstinentia et humilitate refulsit.

[8] Novocomi sanctae Liberatae Virginis.

IANUARII 18

1. CATHEDRA] Silet Beda, non vero Florus eiusque pedissequi, neque martyrologium hieronymianum quale habemus. Huius in prima recensione legimus hodie: Cathedra Petri in Roma; in altera: dedicatio cathedrae sancti Petri apostoli qua primo Romae apostolus sedit. In Depositione martyrum Romana inscriptum erat Natale Petri de Cathedra, ad diem 22 feb. In ecclesiis Galliae die 18 ian. ea commemoratio celebrabatur, quae deinde, etiam Romae, neglecta antiqua mensis februarii festivitate, accepta est. De his plura ad diem 22 feb., ubi de cathedra Antiochena sermo erit. — Act. SS., Ian. t. II, p. 181 – 82; Comm. martyr. hieron., pp. 45 – 46, 109.
2. PRISCAE] Plurima sunt testimonia in quibus de S. Prisca aliquid traditur. In sacramentario Gregoriano agitur natale sanctae Priscae, quae in oratione martyr nuncupatur. Habemus et Acta martyrii BHL. 6926, ne lectu quidem digna, quoniam non fabulosa tantum, sed neque propria sint S. Priscae, utpote huic communia cum S. Martina (1 ian.) et S. Tatiana (12 ian.). Certiora sunt quae de ecclesia in Aventino a Prisca condita feruntur. In Actis synodi anni 499 et in epitaphio Adeodati presbyteri titulus Priscae signatur, in synodo vero anni 595 titulus sanctae Priscae. Quod illa fuerit martyr et in coemeterio Priscillae vel via Ostiensi condita nullis comprobatur validis argumentis. — Act. SS., Ian. t. II, p. 183 – 87; Comm. martyr. hieron., p. 47; J. P. Kirsch, Die römischen Titelkirchen im Altertum, pp. 101 – 104, 162 – 163; F. Lanzoni, I titoli presbiterali di Roma antica, p. 53 – 56.
3. MOSEI] Elogium depromptum videtur ex hieronymianis ubi errore ponitur sub indicio loci in Ponto civitate Assiae, quod emendandum est in Alexandria. Moyses et Ammonius iterum recurrent cum turma martyrum Alexandrinorum qui die 14 feb. coluntur. — Act. SS., Ian. t. II, p. 188; Comm. martyr. hieron., pp. 45, 46, 95.
4. ATHENOGENIS] Hic qui hactenus nullis in Latinorum fastis hodie inscriptus erat, bis in nostro martyrologio signatur, 18 ian. et 16 iul. Cur eum hodie adduxerit Baronius non aperit; ceterum plane diversos esse synonymos asseveranter contendit. Elogium accepit ex Basilii libro ad Amphilochium, 29. Locum certaminis ei assignat in Ponto e praecedenti elogio; in martyrologio hieronymiano signatur Sebastiae in Armenia minore. Reliqua ad diem iul. 16. — Act. SS., Ian. t. II, p. 189; Iul. t. IV, p. 216 – 19; Comm. martyr. hieron., p. 394.
5. VOLUSIANI] Volusianus in cathedra Turonensi Perpetuo successit. A Gregorio, Hist. Franc., X, 31, vir sanctus nuncupatur. Qua appellatione minime efficitur ut caelitum albo inscriptus censeatur. Eadem quoque a Gregorio insignitur episcopus Eustochius cui neque in kalendario Perpetui locus datus est. — Act. SS., Ian. t. II, p. 194 – 95.
6. DEICOLAE] Deicolum abbatem in Deicolam mutaverunt martyrologia recentiora aliquot, in Desle, Die, Diey, incolae hodierni Burgundiae. De die emortuali nulla est ambiguitas, nam Vita BHL. 2120 – 2121 expresse indicat 18 ianuarii. Neque forte multa alia in ista Vita reperies quibus sine dubitatione credas: farrago haec est a quopiam monacho Lutrensi collecta post trecentos annos quam Deicolus obierat, ex incertis traditionibus quae in monasterio vicinisque locis circumferebantur. Attamen de die festo sancti abbatis, qui pro conditore monasterii habebatur, sincerus videtur esse testis. Deicolum antiquiores martyrologi non receperunt; in Usuardinis auctis aliquot, iisque recentioribus, apparet nomen, variis formis, inter quas memoramus: Christicolus. Deicoli mentionem Baronius mutuatus esse credendus est a Petro de Natalibus: hunc enim inter fontes, quos adiit, refert, hunc praeterea indicat error ex Petri martyrologio in Romanum derivatum: in Britannia. Nam pro certo affirmare licet, auctoribus omnibus apprime consentientibus, Deicolum mortuum esse in monasterio suo Lutrensi in Burgundia. Quo pacto in errorem lapsus sit Petrus de Natalibus, inde forte perspicietur quod nonnuli perperam sibi legisse visi sunt Deicoli magistrum, S. Columbanum, Lexovio expulsum, iter fecisse per Armoricam, quae Britannia minor dicitur. Melius apud Molanum, in editione altera, vocatur abbas Sutrensis (lege: Lutrensis). — Act. SS., Ian. t. II, p. 200 – 210.
7. LEOBARDI] Eius Vitam conscripsit Gregorius Turonensis, Vitae Patrum, XX. Anniversariam eius diem in 18 ian. incidere, nonnisi ex falsa computatione comprobari potest. Coepit enim graviter aegrotare duodecimo mense, et paucos post dies animam efflavit. Iamvero Gregorio mensis duodecimus februarius est, non december. — Act. SS., Ian. t. II, p. 198 – 99.
8. LIBERATAE] “De ipsa, ita Baronius, tabulae Ecclesiae Comensis, ibique eius Acta servari dicuntur.” Illa tamen nec ipse nec quivis alius inspexit. Vitam quoque antiquam quae Augustino Valerio (Liber de episcopis et sanctis Veronensibus) praesto fuerit, nostri nancisci non potuerunt, eiusque loco libellum italice scriptum a Francisco Balarino adhibere coacti sunt. Nunc habemus in Libro sanctorum ecclesiae Mediolani (Magistretti - Monneret de Villard, p. 212 – 213) elogium sanctarum Liberatae et Faustinae, dubiae fidei, quod his concluditur: Festum obitus sancte Liberate die XIIII ante kalendas februarii. Faustina obiit die XVII ante kalendas februarii. Eodem loco haec notantur de cultu sanctae Liberatae in dioecesi Mediolanensi: De sancta Liberata et Faustina est ecclesia in plebe Marliano loco Guliano. Item est altare in ecclesia Sancte Cristine de Angera. De sancta Liberata et Iustina est altare Mediolani ad Sanctum Victorem ad Teatrum. — Act. SS., Ian. t. II, p. 196 – 97; A. de Tattis, Sanctuarium seu martyrologium sanctae Novocomensis ecclesiae (Novocomi, 1675), p. 7 – 11.

XIV KAL. FEB.

[1] Sancti Canuti regis et martyris, cuius dies natalis agitur septimo idus ianuarii.

[2] Romae via Cornelia sanctorum martyrum Marii et Marthae coniugum et filiorum Audifacis et Abachum, nobilium Persarum, qui Romam temporibus Claudii principis ad orationem venerant; e quibus post toleratos fustes, equuleum, ignes, ungues ferreos manuumque praecisionem, Martha in nympha necata est, ceteri sunt decollati, et corpora eorum incensa.

[3] Smyrnae natalis beati Germanici martyris, qui cum primaevae aetatis venustate floreret, sub Marco Antonino et Lucio Aurelio, per gratiam virtutis Dei metum corporeae fragilitatis excludens, sponte praeparatam sibi bestiam damnatus a iudice provocavit; cuius dentibus comminutus, vero pani Domino Iesu Christo, pro ipso moriens, meruit incorporari.

[4] In Africa sanctorum martyrum Pauli, Gerontii, Ianuarii, Saturnini, Successi, Iulii, Cati, Piae et Germanae.

[5] Apud Spoletum passio sancti Pontiani martyris, tempore Antonini imperatoris; quem Fabianus iudex pro Christo vehementissime virgis caesum iussit super carbones nudis pedibus ambulare; a quibus nil laesus, equuleo et uncinis ferreis iussus est suspendi et sic in carcerem trudi, ubi angelica visitatione meruit confortari, postque leonibus expositus et plumbo ferventi perfusus, tandem gladio percussus est.

[6] Laudae sancti Bassiani episcopi et confessoris, qui adversus haereticos una cum sancto Ambrosio strenue decertavit.

[7] Wigorni in Anglia sancti Wulstani episcopi et confessoris, meritis et miraculis conspicui, ab Innocentio tertio inter sanctos relati.

IANUARII 19

1. CANUTI] Festum S. Canuti hodiernum mediante saec. XVII originem habuisse videtur, uti fusius indicavimus ad diem 7 ianuarii.
2. MARII] In martyrologio hieronymiano et sacramentario Gelasiano commemoratio horum sanctorum fit die 20 ian., ita quoque apud Bedam et Adonem; die 19 apud Florum, cuius elogium hic assumptum est, addita viae Corneliae mentione. Huius autem fons est Passio BHL. 5543, quae tota commenticia est. — Act. SS., Ian. t. II, p. 214 – 19; Comm. martyr. hieron., p. 51; Étude sur le légendier romain, pp. 29, 38.
3. GERMANICI] De eo silent Graecorum fasti, quamquam de martyrio eius constat limpido ex fonte, Passione nempe S. Polycarpi BHG2. 1556 – 1560. Primus inter latinos martyrologos eum assumpsit Florus, elogium ducens ex Eusebio, Hist. eccl. IV, 15, eique assignavit diem 26 ian. Ab Adone translata est commemoratio ad 19 ian., et elogium retractatum, cuius ultima verba S. Ignatii epistula ad Romanos subministrasse videtur. — Act. SS., Ian. t. II, p. 213 – 14.
4. PAULI] Horum sanctorum nomina, uno excepto Cato, variis diebus in hieronymianis occurrunt, praecipue 14, 18, 19, 22 ian., quibus intricatissimus est codicum textus; nec meliora certe in vetustissimo illo Sancti Cyriaci in Thermis, quem saepius adducit, repperit Baronius. Ficticia est illa martyrum societas quorum alii Afri sunt, alii vero Hispani, ut Successus, Ianuarius, Iulius. Corruptum est nomen Piae, alias Picariae, qua in lectione abditi videntur martyres Ficarienses, kalendario Carthaginiensi hodie inscripti. — Act. SS., Ian. t. II, p. 219 – 20; Comm. martyr. hieron., p. 48.
5. PONTIANI] Elogium ex Passione BHL. 6891, in qua Pontianus die 14 ian. martyrium consummasse, die 18 a christianis sepultus asseritur. Haec totis verbis e Passione promit Ado, quibus adiungit breve additamentum, non ut quis suspicari possit, ex fonte nobis ignoto acceptum, sed e proprio penu: Celebris vero dies ipsius agitur XIV kal. februarii quando iterum sacrum corpus mutatum est. Adonem secutus est Baronius. Varie retractata fuit Passio S. Pontiani, BHL. 6891 b. c; 6892 b. c. d, funditus depravata. — Act. SS., Ian. t. I, p. 932 – 35; Les martyrologes historiques, p. 653 – 54.
6. BASSIANI] S. Bassiani, qui saec. IV – V floruit, Vita BHL. 1040 longo post res gestas tempore, saec. IX ut videtur, scripta est, eaque proinde debita cum cautela utendum. Inscriptus est cum elogio in Libro sanctorum ecclesiae Mediolani, Magistretti-Monneret de Villard, p. 70 – 71. — Act. SS., Ian. t. II, p. 221 – 26; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 993 – 94; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, Parte II, t. II, p. 153 – 61.
7. WULFSTANI] Wulfstanus, ex monacho episcopus Wigorniensis, obiit anno 1095, mense ianuario. De die disputaverunt auctores in varias partes, alii suffragium dederunt diei 18, alii 19, alii 20. Omnia quae huc pertinent diligenter collegit et erudite discussit v. d. R. R. Darlington, The Vita Wulfstani of William of Malmesbury (London, 1928), p. XLIII; unde perspicue apparebit mortuum esse Wulfstanum, nocte sabbati, 20 ianuarii. Eundem diem indicat manus saec. XI exeuntis quae Wulfstani nomen inseruit post SS. Fabianum et Sebastianum in kalendario quod hodie servatur in bibliotheca Bodleiana, Hatton 113; ita saltem se legisse refert indubie laudatus R. Darlington, l. c., at nobis scrupulus restat: nam sedulus ille kalendariorum anglicanorum editor, Franciscus Wormald, testatur id quod insertum fuerat, posthac esse erasum, neque legere potuit (English Kalendars before A. D. 1100, t. I, London, 1934, p. 198). Utri fidemus? Si recte perspexit R. Darlington, hoc antiquissimum esse videbitur vestigium cultus S. Wulfstani in kalendariis. Apud F. Wormald, t. c., p. 156, memoratur insertio saec. XIII, in codice Cottoniano Vitellius E. XVIII; p. 170, insertio saec. XV, in codice Arundel 155; reliqua habet R. Stanton, A Menology of England and Wales, p. 28. At aliunde colligitur Wulfstanum paulo post mortem coli coepisse (BHL. 8756, lib. III, cc. 25 – 26, quae miracula narrant non multo post eius transitum impetrata). Inter sanctos publice relatus est Wulfstanus ab Innocentio III, die 21 aprilis 1203, de qua re litterae exstant datae Malgerio (vulgo Mauger) episcopo et capitulo Wigorniensibus, die 14 maii 1203, Ferentino (Potthast, Regesta pontificum Romanorum, num. 1900; de codicibus, vid. R. R. Darlington, op. c., p. XLVIII). In iis litteris legimus ex Anglia Romam missam fuisse scripturam quoque authenticam de vita ipsius ante centum annos anglicana lingua conscriptam, quae videtur fuisse Colemani cuiusdam coaetanea narratio, hodie deperdita; de ista Vita anglica fuse in prologo egit Darlington; adde mentionem in Registro Iohannis de Pontissara, episcopi Wyntoniensis, ed. C. Deedes, t. II, p. 634. In litteris de canonizatione datis non indicatur quo die festum sit quotannis celebrandum, sed inter Statuta Cicestrensia anni 1247 exstat mandatum de festo S. Wulfstani die 19 ianuarii deinceps servando (Charles Anthony Swainson, The History and Constitution of a Cathedral of the Old Foundation, London, 1880, p. 28). Vitas et Miracula S. Wulfstani habemus bonae notae, BHL. 8755 – 8760, 8760 b; ex iis Vitas BHL. 8756 et 8757 et Miracula BHL. 8758 novis curis edidit R. Darlington, op. cit., adiecta e codice Cottoniano Vesp. E. IX epitome Vitae BHL. 8757, e codice Dunelmensi B. IV narratione de translatione et canonizatione, utraque inedita; in prolegomenis collegit vir eruditus omnia quae de S. Wulfstano reperiri potuerunt. Praeterea memoramus Act. SS., Ian. t. II, p. 238 – 49; haud pauca leguntur apud Florentium Wigorniensem et Simeonem Dunelmensem, in Chronicis; adde historicos qui de rebus anglicis saec. XI scripserunt, praecipue E. A. Freeman, The History of the Norman Conquest of England (Oxford, 1867 – 1879), t. IV et V, passim; W. Hunt, in Dictionary of National Biography, t. LXIII, p. 174 – 76; J. W. Lamb, Saint Wulstan, London, 1933; J. H. F. Peile, William of Malmesbury's Life of St. Wulstan (Oxford, 1934), anglice interpretatus est Vitam BHL. 8756.

XIII KAL. FEB.

[1] Romae natalis sancti Fabiani papae, qui tempore Decii martyrium passus, in coemeterio Callisti sepultus est.

[2] Ibidem ad Catacumbas sancti Sebastiani martyris, qui Diocletiano imperatore cum haberet principatum primae cohortis, sub titulo christianitatis iussus est ligari in medio campo et sagittari a militibus atque ad ultimum fustibus caedi, donec deficeret.

[3] Nicaeae in Bithynia sancti Neophyti martyris, qui quintumdecimum annum aetatis agens, flagris caesus, in fornacem immissus, feris obiectus, cum permaneret illaesus et Christi fidem constanter profiteretur, gladio tandem occisus est.

[4] Caesenae sancti Mauri episcopi, virtutibus et miraculis clari.

[5] In Palaestina natalis sancti Euthymii abbatis, qui zelo catholicae disciplinae et virtute miraculorum tempore Marciani imperatoris in ecclesia floruit.

IANUARII 20

1. FABIANI] Depositio martyrum Romana: XIII kal. feb. Fabiani in Callisti, item martyrologium hieronymianum: Romae via Appia in cimiterio Callisti Fabiani episcopi. Martyrio coronatum fuisse Fabianum ex epistulis Cyprianicis quoque constat et titulo sepulchrali a I. B. De Rossi reperto. In catalogo Liberiano dicitur S. Fabianus passus XII kal. feb., in Libro pontificali XIIII kal. feb. Ex antiquo feriali et perpetuo usu liturgico in diem XIII kal. feb. incidit eius annua commemoratio. — Act. SS., Ian. t. II, p. 252 – 56; Comm. martyr. hieron., p. 50; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. 4, 148; F. Grossi-Gondi, S. Fabiano papa e martire, la sua tomba e le sue spoglie attraverso i secoli2, Roma, 1916.
2. SEBASTIANI] Depositio martyrum Romana: XIII kal. feb… Sebastiani in Catacumbas, item in martyrologio hieronymiano. Celebritatis S. Sebastiani plurima supersunt monumenta. Anniversaria eius dies notatur in kalendario Carthaginiensi. In synaxariis Graecorum recolitur ad diem 18 decembris. Acta eius BHL. 7543, S. Ambrosio falso ascripta, et prorsus ficticia, non unius Sebastiani gesta persequuntur, sed et multorum martyrum qui ex sola hagiographi libidine in eius societatem inducti sunt et in duos ordines distribuendi videntur: prior illorum quorum cultus ecclesiasticus certis et antiquis monumentis comprobatur; hi sunt Castulus (26 mart.), Marcus et Marcellianus (18 iun.), Tiburtius (11 aug.), Claudius et soc. (7 iul., 8 nov.); alter reliquorum, de quibus nihil compertum est praeter ea quae in hisce Actis narrantur, meritoque dubitari potest fuerintne unquam in vivis: ut Polycarpus (23 feb.), Ariston, Crescentianus et socii (2 iul.), Zoe (5 iul.), Tranquillinus (6 iul.). De singulis debito loco pauca notabimus. — Act. SS., Ian. t. II, p. 257 – 96; Comm. martyr. hieron., p. 50; Synax. Eccl. CP., p. 321; Cinq leçons sur la méthode hagiographique, p. 35 – 37; F. Grossi-Gondi, La tomba e l'altare di S. Sebastiano nella basilica dell' Appia, Roma, 1218.
3. NEOPHYTI] In synaxariis Graecorum, ad diem 21 ian. legitur elogium, hoc nostro prolixius, e Passione fabulosa BHG2. 1326. — Act. SS., Ian. t. II, p. 297; Synax. Eccl. CP., p. 410.
4. MAURI] Alter huius nominis episcopus Caesenas esse fertur, qui die 21 nov. anno 946 obierit. Translationis reliquiarum commemoratio hodie celebrari censetur. Eius vitam scripsit S. Petrus Damiani, BHL. 5771. Quae temporum rationem spectant non adeo certa sunt. — Act. SS., Ian. t. I, p. 333 – 36; Ughelli, Italia sacra2, t. II, p. 446; F. A. Zaccaria, Series episcoporum Caesenatium (Caesenae, 1779), p. 24 – 25.
5. EUTHYMII] Vitam S. Euthymii egregie scripsit Cyrillus Scythopolitanus BHG2. 647, 648, quam suo more retractavit Symeon Metaphrastes, BHG2. 649. Diem depositionis indicat Cyrillus 20 ian., testaturque S. Sabam eo die S. Euthymii commemorationem celebrare consuevisse, BHG2. 1608. — Act. SS., Ian. t. II, p. 298 – 328; Synax. Eccl. CP., p. 405; S. Vailhé, S. Euthyme le Grand, Paris, 1909.

XII KAL. FEB.

[1] Romae passio sanctae Agnetis virginis, quae sub praefecto Urbis Symphronio ignibus iniecta, sed iis per orationem eius exstinctis, gladio percussa est. De ea beatus Hieronymus haec scribit: Omnium gentium litteris atque linguis, praecipue in ecclesiis, Agnetis vita laudata est, quae et aetatem vicit et tyrannum, et titulum castitatis martyrio consecravit.

[2] Athenis natale sancti Publii episcopi, qui post sanctum Dionysium Areopagitam Atheniensium ecclesiam nobiliter rexit, et praeclarus virtutibus ac doctrina praefulgens, ob Christi martyrium gloriose coronatur.

[3] Tarraconae in Hispania sanctorum martyrum Fructuosi episcopi, Augurii et Eulogii diaconorum, qui tempore Gallieni, primo in carcerem trusi, deinde flammis iniecti, exustis vinculis, manibus in modum crucis expansis orantes martyrium compleverunt; in quorum die natali sanctus Augustinus sermonem ad populum habuit.

[4] Trecis sancti Patrocli martyris, qui sub Aureliano imperatore martyrii coronam promeruit.

[5] Papiae sancti Epiphanii episcopi et confessoris.

[6] In Galliis in monasterio Augiensi sancti Meinardi eremitae a latronibus caesi.

IANUARII 21

1. AGNETIS] De die natali nulla est dissensio, inde a Depositione martyrum Romana: XII kal. feb. Agnetis in Nomentana, cui consonant kalendarium Carthaginiense, monumenta liturgica, nec non synaxaria Graecorum. Elogium est Bedae, e Passione pseudo-Ambrosii BHL. 156, addito loco Hieronymi, qui constat duabus sententiis ex epistula ad Demetriadem. De S. Agnete plurima scripta sunt, quae cultus eius celebritatem testantur, BHL. 157 – 164; BHG2. 45, 46; BHO. 34, e quorum tamen varietatibus nonnulli recentiores artis criticae imperiti colligendum putarunt duas exstitisse Agnetes. Horum somniis immorari non placet. — Act. SS., Ian. t. II, p. 350 – 63; Comm. martyr. hieron., p. 52 – 53; Synax. Eccl. CP., p. 412; P. Franchi de' Cavalieri, S. Agnese nella tradizione e nella leggenda, in Römische Quartalschrift, 10es Supplementheft, Roma, 1899; Anal. Boll., t. XXVII, p. 220 – 23; t. XXVIII, p. 219.
2. PUBLII] Quamquam, teste Eusebio, Hist. eccl. IV, 23, de Publii, episcopi Atheniensis, martyrio dubitandum non est, nulla tamen eius mentio occurrit in Latinorum fastis antiquis neque in synaxariis Graecorum. In martyrologium primus eum inseruit Florus, ea solum ductus ratione quod in hieronymianis ad hunc diem legerat nomen Publi omni loci indicio destitutum. Verum Publius iste non est episcopus Atheniensis, sed, ut ex contextu palam fit, unus ex martyribus Caesaraugustanis qui postridie coluntur. Elogium est Usuardi, sed emendatum. Usuardus enim, Eusebium licenter interpretatus, scripserat: qui secundus post sanctum Dionysium. — Act. SS., Ian. t. II, p. 338; Comm. martyr. hieron., p. 54.
3. FRUCTUOSI] Martyrologium hieronymianum: In Spania civitate Taracona passio sanctorum Fructuosi episcopi Auguri et Eulogii diaconorum. Antiquitus eorum commemoratio eo die agi consueverat, ut habemus ex sermone S. Augustini 273 (P. L., t. XXXVIII, p. 1250). Elogium Usuardi quod in nostro martyrologio assumptum est his concluditur verbis: orantes ut urerentur obtinuerunt. Cetera referuntur ad Passionem SS. Fructuosi et soc. BHL. 3196 – 3203, quae inter Acta sincera merito computatur. — Act. SS., Ian. t. II, p. 339 – 41; Comm. martyr. hieron., p. 53; P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. VIII, p. 129 – 99; J. Serra-Vilaró, Fructuos, Auguri i Eulogi, Tarragona, 1936; Anal. Boll., t. LIV, p. 427 – 29.
4. PATROCLI] Martyrologium hieronymianum: Trecas passio S. Patrocli martyris. Addita sunt verba sub Aureliano imperatore ex Actis ficticiis BHL. 6520, 6521, quae sincera esse fidenter asserit Baronius. — Act. SS., Ian. t. II, p. 342 – 49; Comm. martyr. hiero., p. 54.
5. EPIPHANII] Ex Vita S. Epiphanii BHL. 2570, ab Ennodio, qui ei in cathedra Ticinensi successit, conscripta, id unum de eius obitu et depositione colligitur: eius sanctae reliquiae usque in diem tertium quo cum summa veneratione reconditae dignoscuntur… Si audiendus est clericus ille Hildesheimensis qui plurimis post rem gestam annis narrationem BHL. 2572 protulit, obiit die 22: Decessit autem quinquagesimo octavo aetatis anno, episcopatus vero XXX. XI kalendarum februariarum die. Libellus Chronica brevis de sanctis episcopis ecclesiae Ticinensis usum huius ecclesiae in nostro martyrologio servari confirmat: huius transitus vel depositio est XII kalendas februarii. — Act. SS., Ian. t. II, p. 364 – 80; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, Parte II, t. II, p. 350 – 55.
6. MEINARDI] Meinardi (seu Meginrati, Meinradi) Vita BHL. 5878 scripta est a monacho suppari Augiae Divitis, ut videtur, cui plerumque fides haberi potest. Narratis ita finis imponitur: Passus est autem sanctus martyr XII kal. febr. ab incarnatione Domini octingentesimo sexagesimo tertio. Alias in Annalibus indicantur anni 860, 861 vel 862. Vita altera BHL. 5878 b, anno 1378 edita, fabularum immunis non est. — Act. SS., Ian. t. II, p. 381 – 85; O. Ringholz, Geschichte des Stiftes Einsiedeln, t. I, pp. 25 – 32, 647 – 57.

XI KAL. FEB.

[1] Valentiae in Hispania Tarraconensi sancti Vincentii levitae et martyris, qui sub Daciano impiissimo praeside carceres, famem, equuleum, distorsiones membrorum, laminas candentes, cratem ferream ignitam aliaque tormentorum genera perpessus, ad martyrii praemium evolavit in caelum; cuius passionis nobilem triumphum Prudentius luculenter versibus exsequitur, et beatus Augustinus ac sanctus Leo papa summis laudibus commendant.

[2] Romae ad Aquas Salvias sancti Anastasii Persae monachi, qui post plurima tormenta carceris, verberum et vinculorum quae in Caesarea Palaestinae perpessus fuerat, a Chosroe Persarum rege multis poenis affectus, ad ultimum decollatus est, cum prius septuaginta socios in fluenta demersos ad martyrium praemisisset. Eius caput Romam delatum est una cum veneranda eius imagine; cuius aspectu fugari daemones morbosque curari, acta secundi concilii Nicaeni testantur.

[3] Ebreduni in Gallia sanctorum martyrum Vincentii, Orontii et Victoris, qui in persecutione Diocletiani martyrio coronati sunt.

[4] Novariae sancti Gaudentii episcopi et confessoris.

[5] Sorae sancti Dominici abbatis, miraculis clari.

IANUARII 22

1. VINCENTII] Diem natalem S. Vincentii hodie celebrari testantur martyrologium hieronymianum, Polemii Silvii laterculus, kalendarium Carthaginiense, sacramentarium Gregorianum. Passio BHL. 8627 – 8633 antiqua est, non tamen a teste oculato conscripta. Antiquior est hymnus Prudentii, Perist. V (cf. IV v. 97 sqq.). De S. Augustini sermonibus 274 – 277 quibus S. Vincentii laudes prosequitur (P.L. t. XXXVIII, p. 1252 – 68) nunquam dubitatum est; non ita de laudatione Cunctorum licet, dilectissimi, gloriosas martyrum passiones quae inter opera S. Leonis habetur, P.L. t. LIV, p. 501 – 504. Colitur S. Vincentius quousque vel Romanum imperium vel christianum nomen extenditur, ut loquitur Augustinus (Sermo 276), cui plurima suffragantur antiquitatis monumenta. — Act. SS., Ian. t. II, p. 393 – 414; Comm. martyr. hieron., p. 55; L. de Lacger, S. Vincent de Saragosse, Paris, 1927; P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. VIII, p. 117 – 25; Origines du culte des martyrs2, p. 367 – 68.
2. ANASTASII] Sanctus martyr occisus est die 22 ian. anno 628 in Assyria, loco dicto Betsaloe (Βετσαλωέ). Varia de eius certamine et cultu scripta habemus, BHG2. 84 – 90; BHL. 408 – 413. Elogii pars prior (usque decollatus est) Bedae est in martyrologio et chronico. Quae sequuntur partim e Passione BHL. 408, BHG2. 84, accepta sunt, non tamen accurate reddita. Socii enim septuaginta non in fluenta demersi sunt sed ad fluminis ripam suffocati cum ipso Anastasio; cuius deinde caput abscissum est, et Romam delatum ad Aquas Salvias, cum imagine de qua in Actis Concilii Nicaeni (Mansi, Concilia, t. XIII, p. 21 – 24). Ex hisce Actis autem illud tantum inferendum est, excerptum ex Miraculis BHG2. 90 coram patribus concilii lectum esse et libenter auditum, unde tamen rei narratae nihil auctoritatis accessit. In additamentis ad martyrologium hieronymianum S. Anastasius sub loci indicio Romae ad Aquas Salvias inscriptus est. In synaxariis Graecorum hoc ipso die, non ad 15 ian., ut asserit Baronius, brevi laudatur encomio, e Passione a coaevo scripta BHG2. 84. Colebatur Constantinopoli ἐν τῷ ἁγιωτάτῳ αὐτοῦ μαρτυρείῳ τῷ ὄντι ἔνδον τοῦ ἁγίου μάρτυρος Φιλήμονος ἐν τῷ Στρατηγίῳ. — Act. SS., Ian. t. II, p. 422 – 40; Comm. martyr. hieron., p. 57; Synax. Eccl. CP., pp. 411 – 16; 422, 983. De laudatione BHG. 86: Th. Nissen, in Byzantinische Zeitschrift, 1937, p. 66 – 85.
3. VINCENTII] De his ita Florus: in Galliis Ebreduno sanctorum Vincentii Orontii et Victoris. Quod additum est, eos in persecutione Diocletiani coronatos esse, accipitur e Passione apocrypha et fabulosa BHL. 8670, qua docemur sanctos Gerundae in Hispania passos et Ebredunum evectos fuisse. Quinam illi reapse fuerint non facile dixeris. Id unum notari velim Vincentium probabilius alium non esse ac levitam qui hoc ipso die recolitur. Caucoliberitanum voluerunt Papebrochius, Castellanus, Sollerius, quibuscum, rem quod attinet, consentimus, ut videre est ad diem 18 april. — Act. SS., Ian. t. II, p. 389 – 95; April. t. II, p. 622; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 52.
4. GAUDENTII] Primus habetur episcopus Novariensis, cui successit Agabius. Ante Gaudentium nonnulli contendunt Laurentium ecclesiam illam rexisse. Probabilius autem presbyter fuit, e serie episcoporum excludendus. Obiisse fertur Gaudentius c. ann. 418. Eius Vita BHL. 3278, quamquam saec. VIII scripta, lectu digna est. In ecclesia collegiata foris civitatis muros quam ipse exstruxisse traditur, S. Gaudentii corpus tumulatum fuit. — Act. SS., Ian. t. II, p. 417 – 21; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia, Piemonte, p. 243 – 48; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 1034 – 35; P. Kehr, Regesta pontificum Romanorum. Italia pontificia, t. VI, 2, p. 55 – 71.
5. DOMINICI] Hunc diem natalem esse S. Dominici Sorani testatur Iohannes eius discipulus in Vita BHL. 2241: obiit autem vir sanctus undecimo kalendas februarias cum ab incarnatione Domini unius et triginta et mille defluxissent annorum curricula. — Act. SS., Ian. t. II, p. 442 – 46; Anal. Boll., t. I, p. 279 – 82; M. Inguanez, in Bullettino dell' Istituto Storico Italiano, t. XLVII (1932), p. 191 – 98.

X KAL. FEB.

[1] Sancti Raymundi de Pennafort, cuius natalis septimo idus ianuarii recolitur.

[2] Romae sanctae Emerentianae virginis et martyris, quae adhuc catechumena, dum oraret ad sepulchrum sanctae Agnetis, cuius fuerat collactanea, a gentilibus lapidata est.

[3] Philippis in Macedonia sancti Parmenae, qui fuit unus de septem primis diaconis. Hic traditus gratiae Dei, iniunctum sibi a fratribus officium praedicationis plena fide consummans, sub Traiano martyrii gloriam est adeptus.

[4] Ancyrae in Galatia sancti Clementis episcopi, qui saepius cruciatus tandem sub Diocletiano martyrium consummavit.

[5] Ibidem sancti Agathangeli qui eodem die sub Lucio praeside passus est.

[6] Caesareae in Mauritania sanctorum martyrum Severiani et Aquilae uxoris eius, ignibus combustorum.

[7] Apud Antinoum Aegypti urbem sancti Asclae martyris, qui post diversa tormenta pretiosam Deo animam, in flumen praecipitatus, reddidit.

[8] Alexandriae sancti Ioannis eleemosynarii, eiusdem urbis episcopi, misericordia in pauperes celeberrimi.

[9] Toleti sancti Ildefonsi episcopi, qui ob singularem vitae integritatem susceptamque desensionem adversus haereticos Dei Genitricis virginitatem impugnantes, ab eadem candidisfima veste donatus est, ac demum sanctitate celebris in caelum vocatus.

[10] .In provincia Valeriae sancti Martyrii monachi, cuius meminit beatus Gregorius papa.

IANUARII 23

1. RAYMUNDI] Rogante Carolo II, Hispaniarum rege, Clemens p. X festum S. Raymundi de Penyafort ab universa ecclesia celebrari et ad diem 23 ianuarii transferri praecepit (Decretum 23 martii 1671).
2. EMERENTIANAE] Codicibus nonnullis hieronymianis praeeuntibus, Emerentianam hodie nuntiat Beda, addito elogio ex Actis S. Agnetis BHL. 156, de quibus ad diem 21 huius. Nihil igitur de S. Emerentiana praeter nomen compertum est. In gallicana martyrologii hieronymiani recensione haec leguntur ad diem 16 sept.: Romae via Nomentana ad Capream in cimiterio Maiore Victoris, Felicis, Alexandri, Papiae, Emerentianetis. Communis horum sanctorum commemoratio lapidi inscripta habetur. — Act. SS., Ian. t. II, p. 458; Comm. martyr. hieron., p. 511; I. B. De Rossi, in Bullettino Comunale, 1883, p. 244 – 58; E. Josi, in Rivista di archeologia cristiana, 1933, p. 7 – 16.
3. PARMENAE] In Latinorum fastos inductus est ab Adone, ex Act. VI, 5, 6. Elogium est Usuardi, qui Adonem modice contraxit. Mentio autem Traiani interpolata est. Verba traditus gratiae Dei a fratribus leguntur in Act. XV, 40, ad S. Paulum, non ad Parmenam referenda. In variis synaxariis graecis inscriptus est ad 2 mart., ad 6 vel 12 maii, vel etiam ad 28 iul. Nec deest in catalogo apostolorum et discipulorum ad diem 30 iun. — Act. SS., Ian. t. II, p. 453; Synax. Eccl. CP., pp. 501, 661, 680, 784, 854.
4. CLEMENTIS] Sanctorum Clementis et Agathangeli memoriam agunt Graeci Constantinopoli in eorumdem ecclesia πέραν ἐν τοῖς Εὐδοξίου. Eorum Acta, BHG2. 352, 353, insulsis fabulis consuta sunt, adeo ut Baronius coniectaverit ea ab eodem auctore qui S. Georgii Acta conscripsit fuisse coagmentata. Homiliae S. Procli de S. Clemente sola versio syriaca BHO. 196 superest, quam latinam fecit A. Mai, Spicilegium Romanum, t. IV, p. XCIV – XCVIII. Mera laudatio est in qua de sancti gestis nihil interseritur. — Act. SS., Ian. t. II, p. 458 – 83; Synax. Eccl. CP., p. 415 – 18; H. Delehaye, Les légendes hagiographiques3, p. 89 – 91; Origines du culte des martyrs2, p. 157; Étude sur le légendier Romain, p. 114 – 15.
5. AGATHANGELI] Quaecumque de eo tradita sunt leguntur in Passione S. Clementis de qua modo diximus.
6. SEVERIANI] Martyrologium hieronymianum: in Mauritania Neocaesaria civitate passio sancti Severiani et Aquilae uxoris eius. His addenda videntur: ignibus combustorum, quae leguntur in codice Parisiensi 3879. Elogium antiquum est ex Passione, quae nunc latet, contractum. — Act. SS., Ian. t. II, p. 455; Comm. martyr. hieron., p. 57 – 58.
7. ASCLAE] Elogium est Usuardi, ex Passione BHL. 722 ut videtur, in qua Asclas die 21 ian. obiisse asseritur, in flumen proiectus; die 23 corpus a christianis levatum sepulturae datum fuit. In synaxariis Graecorum ad diem 20 maii inscriptus est; in synaxario Coptorum ad diem 20 ian. De eo quoque agitur in Passione sanctorum Philemonis et Apollonii BHG.2 1846, post res gestas SS. Thyrsi, Leucii et Callinici, BHG2. 1845. — Act. SS., Ian. t. II, p. 455 – 57; Synax. Eccl. CP., p. 698; Les martyrs d'Égypte, pp. 85, 88, 100, 115, 124, 128, 138.
8. IOANNIS] Baronius: “Agunt itidem de eodem hac die Graeci, licet natalis dies sit tertia februarii; puto hanc ipsam esse diem ordinationis eius.” Atqui Graeci eius festivitatem agunt eo die quo obiit, teste Leontio coaevo eius biographo BHG2. 886, in natali S. Menae martyris seu 11 novembris; in nonnullis synaxariis postridie ponitur. Dies vero ordinationis ignoratur. Notandum quoque est eum non Alexandriae, sed Amathunte in Cypro e vivis excessisse. Ante Baronium in paucis martyrologiis latinis eisque recentioribus commemoratur. Praeter Vitam a Leontio scriptam, quam latinam fecit Anastasius bibliothecarius BHL. 4388, 4389, altera exstitit a testibus oculatis Sophronio et Iohanne Moscho concinnata, quae quidem desideratur, vestigia tamen reliquit haud spernenda in Vita Ἰωάννης ἡμᾶς ὁ μέγας Θεοῦ θεράπων, quae Symeoni Metaphrastae BHG2. 888 praeluxit. — Act. SS., Ian. t. II, p. 495 – 535; Synax. Eccl. CP., pp. 212, 215; Anal. Boll., t. XLV, p. 5 – 74.
9. ILDEFONSI] Vitam S. Hildefonsi BHL. 3917 scripsit S. Iulianus qui ei in sede Toletana successit. Quo testante S. Hildefonsus, expleto octavo decimo praedicti principis anno (Recesvind, ann. 649 – 672), sequente die, decimo kalendas februarii domicilio carnis exuitur, quo die eius nomen inscriptum est kalendariis mozarabicis et, currente tempore, in martyrologiis et breviariis recentioris aetatis. Beatam Virginem ei apparuisse et candidam vestem dedisse legitur in Vita commenticia BHL. 3919 et in Miraculis B. M. V. (Poncelet, Index Miraculorum B. V. Mariae, n. 117). — Act. SS., Ian. t. II, p. 535 – 39; BHL. 3917 – 3926, 3921 b, 3926 b; Férotin, Le Liber Ordinum, p. 452 – 53; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 54 – 55; Cat. Lat. Paris., t. III, p. 612; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits, t. V, p. 145; G. von Działowski, Isidor und Ildefons als Litterarhistoriker, Münster i. W., 1898; P. Gams, Die Kirchengeschichte von Spanien, t. II, 1, p. 135 – 38; Alfonso el Sabio, Cantigas de Santa Maria (Madrid, 1889), t. I, p. [108] – [112].
10. MARTYRII] Martyrius ille est quem laudat S. Gregorius Dial. I, 11, alius a Martyrio de quo Hom. in Evang. II, 39, 10 (P.L., t. LXXVI, p. 1300). De neutrius autem cultu ecclesiastico quicquam traditum est. — Act. SS., Ian. t. II, p. 494 – 95.

IX KAL. FEB.

[1] Apud Ephesum sancti Timothei discipuli beati Pauli apostoli, qui ab eodem Ephes ordinatus episcopus, post multos pro Christo agones, cum Dianae immolantes argueret lapididus obrutus, paulo post obdormivit in Domino.

[2] Antiochiae sancti Babilae episcopi, qui in persecutione Decii, posteaquam frequenter passionibus suis ac cruciatibus glorificaverat Deum, gloriosae vitae finem sortitus est in vinculis ferreis, cum quibus et suum corpus sepeliri mandavit. Referuntur etiam passi cum eo tres pueri, Urbanus, Prilidianus et Epolonius, quos ille in fide Christi instruxerat.

[3] Fulginii sancti Feliciani, qui a Victore papa eiusdem civitatis episcopus ordinatus, post multos labores in ultima senectute sub Decio martyrio coronatur.

[4] Neocaesareae sanctorum martyrum Mardonii, Musonii, Eugenii et Metelli, qui omnes igni traditi sunt, et eorum reliquiae in flumen dispersae.

[5] Item sanctorum martyrum Thyrsi et Proiecti.

[6] Cinguli in Piceno sancti Exuperantii confessoris, eiusdem civitatis episcopi, fama miraculorum illustris.

[7] Bononiae sancti Zamae primi eiusdem civitatis episcopi, qui a sancto Dionysio Romano pontifice ordinatus, illic christianam fidem mirifice propagavit.

[8] Item beati Surani abbatis, qui tempore Longobardorum sanctitate floruit.

IANUARII 24

1. TIMOTHEI] A Graecis die 22 ian. agitur memoria S. Timothei. In fastis Latinorum, inde saltem a Beda, inscriptus est 24 ian. Elogium compendio refert Acta S. Timothei BHG2. 1487, quorum habetur antiqua interpretatio latina BHL. 8294. Scripta sunt sub ementito nomine Polycratis episcopi Ephesini celeberrimi, et praeter ea quae ex libris canonicis accepta sunt, ficticia habenda. Ex coniectura asseritur ab immolantibus Dianae S. Timotheum occisum fuisse, cum ignoraretur quid tandem esset festum Καταγώγια nuncupatum de quo in Passione; illud autem Dionysii, non Dianae fuisse, eruditorum opinio est. Testimonia a Baronio in commentario allata genuini Ignatii non sunt. In martyrologio hieronymiano memoratur Timotheus die 27 sept., quam ob causam nos ignorare fatemur. — Act. SS., Ian. t. I, p. 562 – 69; Comm. martyr. hieron., p. 530; Synax. Eccl. CP., p. 77; H. Usener, Acta S. Timothei, Bonn, 1877; Lipsius, Die apokryphen Apostelgeschichten, t. II, 2, p. 377 – 78; J. Keil, Zum Martyrium des heiligen Timotheus in Ephesos, Wien, 1934; H. Delehaye, Les Actes de S. Timothée, in Anatolian Studies presented to W. H. Buckler, Manchester, 1938.
2. BABILAE] Martyrologium hieronymianum: Antiochiae passio S. Babilae episcopi cum tribus parvulis, e martyrologio orientali cuius breviarium syriacum habemus. Elogium, paucis mutatis, Usuardinum est, sed inserta sunt verba “cum quibusmandavit”. Haec ex Chrysostomo, Hom. in Epist. ad Ephesios, IX, 4, 2. De nominibus trium infantium, quae iam noverat Gregorius Turonensis, Hist. Franc. I, 30, alias tractatum est. A Graecis nunc colitur Babylas die 4 sept.; vestigium tamen hodiernae inscriptionis quoddam remansit in eorum menaeis, ubi memoriam agunt, die 24 ian., Βαβύλα τοῦ ἐν Σικελίᾳ καὶ Τιμοθέου καὶ Ἁγαπίου, episcopo Antiocheno martyres duos Palaestinenses consociantes. Intricatissima sunt quae in scriptis de S. Babyla BHG2. 205 – 208, BHL. 889 – 892 referuntur. De mentione alterius Babylae cum octoginta tribus pueris, quae Baronium vexavit, dictum est in Anal. Boll., t. XIX, p. 5 – 8. — Act. SS., Ian. t. II, p. 569 – 81; Comm. martyr. hieron., pp. 59, 60; Synax. Eccl. CP., pp. 11, 419; Anal. Boll., t. XLVIII, p. 303 – 317; Tillemont, Mémoires, t. III, p. 727.
3. FELICIANI] Ab ecclesia Fulginate S. Felicianus primus episcopus habetur eiusque natalis celebratur hoc die. Elogium suppeditarunt eius Acta BHL. 2846, quae saec. VI vel VII scripta sunt, e turbido fonte hausta. Quo tempore vixerit ignoratur; quod enim sub Victore pontifice (189 – 199) floruerit et sub Decio imperatore (249 – 51) passus sit ex solis illis Actis habemus. De eo rursum ad diem 20 oct., quo eius reliquiae Mindam allatae censentur. — Act. SS., Ian. t. II, p. 581 – 89; Anal. Boll., t. XXII, pp. 489, 491; t. XXIV, p. 285; t. XXXIX, p. 364 – 68; t. LIII, p. 169; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 446 – 49.
4. MARDONII] Nomina quattuor hodie proferunt codices hieronymiani sub ementito indicio Neocaesareae, et breviarium syriacum, omisso Metello, ad diem 12 mart. sub Nicomedia. Elogium est Usuardi, in quo nomen fluvii expressum est: in Axum fluvium. Eadem plane leguntur in martyrologio Lugdunensi codicis Parisini 3879, e quodam codice hieronymiano pleniore non superstite excerpta, ut videtur. Si haec conferantur cum Actis BHG2. 823, non omnes igni traditos esse, sed solum Mardonium dicatur oportet. — Act. SS., Ian. t. II, p. 590; Comm. martyr. hieron., p. 60.
5. THYRSI] Baronius: “Agitur de his pluribus in breviario Toletano S. Isidori, ubi etiam sacer hymnus habetur, quo Thyrsi egregia facta scribuntur.” De hoc breviario nihil solliciti simus oportet, cum res ipsa clamet male copulari martyrem in Asia minore passum, Thyrsum nempe qui die 28 ian., et episcopum Arvernensem Praeiectum qui 25 ian. colitur. Sit et obiter dictum hymnum de S. Thyrso quaerendum esse ope Repertorii hymnologici, n. 5719. — Act. SS., Ian. t. II, p. 629; Comm. martyr. hieron., p. 62.
6. EXUPERANTII] Exuperantii, quem Baronius ignoravit, Vita BHL. 2808 antiqua non est, nullamque meretur fidem. Ex ea sola habemus Exuperantium in cathedra Cingulana sedisse post Theodosium, et decessorem habuisse Formarium. Aetas incerta est. Vixisse enim perhibetur tempore Pascasii papae ficticii. — Act. SS., Ian. t. II, p. 1148 – 50; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 389 – 90.
7. ZAMAE] S. Zama primo loco ponitur in serie episcoporum Bononiensium, sed qua aetate vixerit ignoratur. Elogium subministravit Sigonius, De episcopis Bononiensibus (Bononiae, 1586), cuius commentarium nondum typis excusum se legisse fatetur Baronius. Nullo in kalendario anno 1597 antiquiore Zamae nomen repertum est. — Act. SS., Ian. t. II, p. 591; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 784; Id., Cronotassi dei vescovi di Bologna (Bologna, 1932), p. 19 – 20.
8. SURANI] A Baronio primum martyrologio inscriptus est. De eo nihil traditum est praeter ea quae affert S. Gregorius, Dial. IV, 23 (22); deest proinde omne cultus vestigium. — Act. SS., Ian. t. II, p. 606 – 607.

VIII KAL. FEB.

[1] Conversio sancti Pauli apostoli, quae fuit secundo ab ascensione Domini anno.

[2] Apud Damascum natalis sancti Ananiae, qui eumdem apostolum baptizavit. Hic cum Damasci et Eleutheropoli alibique evangelium praedicasset, sub Licinio iudice nervis caesus et laniatus, demum lapidibus oppressus martyrium consummavit.

[3] Arvernis sanctorum Proiecti episcopi et Marini viri Dei, qui a proceribus eiusdem urbis passi sunt.

[4] Antiochiae sanctorum martyrum Iuventini et Maximi, qui sub Iuliano apostata martyrio coronati sunt; in quorum die natali sanctus Ioannes Chrysostomus sermonem ad populum habuit.

[5] Item sanctorum martyrum Donati, Sabini et Agapis.

[6] Tomis in Scythia sancti Bretannionis episcopi, qui mira sanctitate et zelo catholicae fidei sub Valente imperatore ariano, cui fortiter restitit, in ecclesia floruit.

[7] Atrebati in Galliis sancti Popponis abbatis, miraculis clari.

IANUARII 25

1. CONVERSIO] In codicibus hieronymianis hodie nuntiatur Romae translatio Pauli apostoli. Quid nomine translationis hoc loco significetur non liquet: neque enim videntur S. Apostoli reliquiae unquam loco motae fuisse, et nullum in libris liturgicis talis celebrationis vestigium est. Saec. VIII, ut videtur, pro translatione conversionis memoria inducta est, et in kalendario Epternacensi anno 717 scriptum est: Conversio Pauli in Damasco. Verba Adonis sunt Conversio sancti Pauli, cetera ab Usuardo addita sunt. De tempore conversionis variae sunt enatae controversiae quas exponere superfluum videtur. — Act. SS., Ian. t. II, p. 611 – 12; Comm. martyr. hieron., p. 61 – 62; Anal. Boll., t. XLV, p. 306 – 307.
2. ANANIAE] De quo Act. IX, 10 – 18. Non a Beda sed ab Adone primum in fastos inductus est, ad diem quo S. Pauli conversio commemoratur. Elogium illud ipsum est, paululum tamen contractum, quod Graeci in synaxario ad diem 1 octobris promunt, ex Passione BHG2. 76. Verba apud Damascum ex Adone addita sunt. — Act. SS., Ian. t. II, p. 613 – 15.
3. PROIECTI] Hieronymiani codices nonnulli, quorum praecipuus est Bernensis, hodie nuntiant: Arvernus Praeiecti martyris; Beda: natale sancti Proiecti. Elogium mutuatur Baronius ab Usuardo, qui pro Marino emendatius scripsit Amarini. De utroque legenda est Passio S. Praeiecti BHL. 6916. A sancto Amarino nomen habet oppidum Saint-Amarin in Alsatia superiore. — Act. SS., Ian. t. II, p. 628 – 36; Comm. martyr. hieron., pp. 61, 62; B. Krusch, in M.G., Scr. rer. merov., t. V, p. 212 – 48.
4. IUVENTINI] Hos ignorant fasti Latinorum. Dies 25 ian. ex coniectura eis assignatus est. Habita fuit laudatio SS. Iuventini et Maximini a S. Iohanne Chrysostomo BHG2. 975, paucis post commemorationem S. Babylae, πρῴην, id est nuper, quod vertit interpres: heri. Hinc postridie S. Babylae, sanctis istis martyribus locus datus est a revisoribus martyrologii qui veterem interpretationem homiliae Chrysostomi secuti sunt. Graeci in suis libris ab Antiochenorum usu recesserunt; iisdem enim martyribus diem 9 oct. assignarunt. Gloriosum SS. Iuventini et Maximini sepulcrum memorat Theodoretus, Hist. eccl. II, 14, annuam item festivitatem apud Antiochenos, sed diem et mensem silentio premit. Ea autem saec. VII agebatur in Quennešre ad Euphraten die 29 ian. — Act. SS., Ian. t. II, p. 618 – 21; Synax. Eccl. CP., p. 121; Anal. Boll., t. XLII, p. 77 – 82.
5. DONATI] Hos repperit Baronius in veteribus manuscriptis et recentioribus scriptoribus, de quibus inquirendum non est. Nomina enim leguntur in hieronymianis, ubi casu in unam coaluerunt turmam: Donati… Agape… Sabiniani, Verum, loco Sabiniani legendum est Sebastiani (20 ian.); loco Agapis scribatur Agathae (5 feb.). Sub vocabulo item revocatur Antiochiae, quae nec Sebastiani nec Agathae civitas est. Donatus Africae tribuendus videtur. — Act. SS., Ian. t. II, p. 618; Comm. mart. hieron., p. 62.
6. BRETANNIONIS] Quaecumque de Bretannione tradita sunt quaerenda sunt apud Sozomenum, Hist. eccl., VI, 20, unde illum arcessivit et in fastos nostros induxit Baronius, diem natalem eidem pro lubitu assignans. — Act. SS., Ian. t. II, p. 621.
7. POPPONIS] Poppo, abbas in Stabulaus (Stavelot in Arduenna) obiit VIII kal. februarii anno incarnati Verbi 1048 indictione 1, aetatis suae anno 70, imperii vero Henrici anno X, testante Everhelmo eius nepote et Vitae scriptore BHL. 6898. Eodem die signatur in Necrologio S. Maximini. “Etsi celebre iam olim Popponis nomen fuit (ita Bollandus), nuperrime tamen haberi primum ei publica veneratio coepit, postquam in Romani martyrologii tabulis consignata est eius memoria.” Error est in indicio loci: Atrebati. — Act. SS., Ian. t. II, p. 637 – 52; M.G., Scr., t. XI, p. 291 – 92; F. Ladewig, Poppo und die Klosterreform unter den ersten Saliern, Berlin, 1888; U. Berlière, Monasticon belge, t. II, p. 78 – 79.

VII KAL. FEB.

[1] Smyrnae natalis sancti Polycarpi, qui beati Ioannis apostoli discipulus et ab eo eiusdem civitatis episcopus ordinatus, totius Asiae princeps fuit; postea sub Marco Antonino et Lucio Aurelio Commodo, sedente proconsule, et universo populo in amphitheatro adversus eum personante, igni traditus est; et cum ab eo minime laederetur, gladio confossus, martyrii coronam accepit; cum quo etiam alii duodecim ex Philadelphia venientes in praefata urbe martyrio consummati sunt.

[2] Hippone Regio in Africa sanctorum Theogenis episcopi et aliorum triginta sex, qui in persecutione Valeriani contemnentes temporalem mortem, coronam vitae aeternae adepti sunt.

[3] Apud Bethlehem Iudae dormitio sanctae Paulae viduae, matris Eustochii virginis Christi; quae cum esset e nobilissimo senatorum genere, renuntians saeculo et facultates suas pauperibus distribuens, ad praesepe Domini se recepit; ubi multis virtutibus praedita et longo coronata martyrio, ad caelestia regna transivit; cuius vitam virtutibus admirandam Hieronymus scripsit.

[4] In territorio Parisiensi sanctae Bathildis reginae, sanctitate et miraculorum gloria illustris.

IANUARII 26

1. POLYCARPI] Breviarium Syriacum hodie nuntiat: in Nicea civitate Polycarpus, item martyrologium hieronymianum ubi ab interpolatore insertum est, post Nicea, Smirne, et forsitan additum episcopi. Dubium remanet sitne haec commemoratio Polycarpi Smyrnensis Nicaeae habita an martyris cognominis in hac civitate passi. Anniversaria martyrii Polycarpi dies signatur 23 feb., cum in breviario Syriaco: in Asia ex antiquis martyribus Polycarpus episcopus, tum in hieronymianis: Smirnae in Asia natale Policarpi episcopi cum aliis decem; haec autem hausta sunt ex Passione BHG2. 1556, BHL. 6870, in qua et notatur dies martyrii πρὸ ἑπτὰ καλανδῶν μαρτίων a Graecis omnibus observatus. Elogium, paucis demptis vocibus, Florus praestitit, ex Hieronymo, De viris illustribus XVII et Eusebio, Hist. eccl. IV, 15 conflatum. Die 23 feb. neglecta, Beda diem 26 ian. Polycarpo assignavit eumque omnes Latini deinceps secuti sunt; ille tamen nullam martyrum duodecim mentionem addidit. Vacuum ergo reliquerat verum Polycarpi natalem diem. Non tulit hoc Florus, qui episcopo Smyrnensi alium Polycarpum, presbyterum Romanum, supposuit, a scriptore Actorum S. Sebastiani BHL. 7543 confictum, ut videtur. — Act. SS., Ian. t. II, p. 691 – 707; Comm. martyr. hieron., pp. 63, 112; Synax. Eccl. CP., p. 485; Lightfoot, Apostolic Fathers, Part II, vol. I, p. 660 – 95; H. Delehaye, Les Passions des martyrs et les genres littéraires, p. 11 – 59.
2. THEOGENIS] Baronius: “De ipso et sociis item Beda, Usuardus et ceteri hac die.” Praeterquam de Theogene silet Beda, ceteri martyrologi a nostro non parum discrepant. In hieronymianis: Theugenis cum XXXVI martyribus, ubi notandum est prorsus deesse loci indicium, et XXXVI martyres alterius cuiusdam, puta Aemiliani, socios esse. Quod minime perspiciens Florus, scripsit: Sanctorum martyrum Theogenis cum aliis triginta sex. Quae sua fecit Ado, cum hoc additamento: qui contemnentes temporalem mortem coronam vitae aeternae adepti sunt. Haec tandem assumpsit Baronius, a quo, nemine suffragante, cetera inserta sunt, nempe quod Theogenes episcopus fuerit Hippone Regio et in persecutione Valeriani coronam adeptus sit. Haec corrigenda esse sapienter notaverat Rosweydus in epistula quam profert Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 61 – 62. — Act. SS., Ian. t. II, p. 708 – 709; Comm. martyr. hieron., p. 63 – 64; Origines du culte des martyrs2, p. 381.
3. PAULAE] Non a Beda, ut existimat Baronius, in martyrologiis historicis ita dictis primum inscripta est Paula, sed a Floro, cuius elogium, paucis mutatis, hic habemus. Fons est S. Hieronymi epistula CVIII Epitaphium Paulae nuncupari solita, BHL. 6548, qua dies obitus sanctae viduae accurate indicatur: Dormivit sancta et beata Paula VII kl. februarias, tertia post solis obitum. — Act. SS., Ian. t. II, p. 711 – 22; Comm. martyr. hieron., p. 64.
4. BATHILDIS] S. Bathildis, uxor Clodovei II, Clotarii III mater, post coniugis mortem Francorum regni gubernacula suscepit. In monasterium Calense, quod ipsa condiderat, filio iam adulto, ingressa est; ubi anno c. 680 pie obiit. Item Corbeiam insignibus donis donaverat. Hinc in codice hieronymiano Corbeiensi inscripta est, ad diem 30 ian.: Cala monasterio depositio Baldechildis reginae. Eodem die in Senonensi: In territorio Parisiacense sanctae Baltildis reginae; in solo Usuardo, 26 ian. Vitam Balthildis BHL. 905 edidit scriptor fere aequalis. — Act. SS., Ian. t. II, p. 732 – 49; Comm. martyr. hieron., p. 68; M.G., Scr. rer. merov., t. II, p. 475 – 508.

VI KAL. FEB.

[1] Sancti Ioannis Chrysostomi episcopi, confessoris et ecclesiae doctoris, qui decimo octavo kalendas octobris obdormivit in Domino. Eius sacrum corpus sub Theodosio iuniore hac die Constantinopolim, inde postea Romam translatum, in basilica principis apostolorum conditum fuit.

[2] Sorae sancti Iuliani martyris, qui in persecutione Antonini comprehensus, cum idolorum templum dum ipse torqueretur corruisset, truncato capite, martyrii coronam accepit.

[3] In Africa sancti Aviti martyris.

[4] Ibidem sanctorum martyrum Datii, Reatri et sociorum, qui in persecutione Wandalica passi sunt.

[5] Item sanctorum Dativi, Iuliani, Vincentii atque aliorum viginti septem martyrum.

[6] Romae sancti Vitaliani papae.

[7] Apud Cenomanos depositio sancti Iuliani primi eiusdem urbis episcopi, quem sanctus Petrus illuc ad praedicandum evangelium misit.

[8] In monasterio Bobacensi sancti Mauri abbatis.

[9] Brixiae sanctae Angelae Merici virginis, institutricis societatis monialium sanctae Ursulae, quarum praecipuum munus esset dirigere adolescentulas in vias Domini. Eius festum pridie kalendas iunii Pius nonus recolendum decrevit.

IANUARII 27

1. IOANNIS] De variis commemorationibus S. Iohannis Chrysostomi in libris tum Graecorum tum Latinorum paucis egit Bollandus, Act. SS., Ian. t. II, p. 760 – 61. De eo iterum nobis dicendum erit ad diem 14 septembris. Hodie a Graecis celebratur memoria translationis reliquiarum Constantinopolim. “De prima translatione, ita Stiltingus, in annotatis multa adiecit Baronius; at nullum verbum de secunda… Quae hactenus dicta sunt luculenter ostendunt nullam dubitationem esse Romanis de possessione sacri illius thesauri. Attamen nullibi invenio qua occasione, quo tempore aut quorum opera translatio fuerit patrata.” — Act. SS., Sept. t. IV, pp. 691, 694; Synax. Eccl. CP., p. 425; BHG2. 877, 878; Anal. Boll., t. XLV, p. 158; A. Rocchi, in Χρυσοστομικά (Roma, 1908), p. 1102 – 1212.
2. IULIANI] Baronius: “Viget in Sorana civitate eius martyris memoria eo in loco posita ubi martyrium passus dicitur. Habentur illic et eiusdem martyris Acta manuscripta,” procul dubio Passio BHL. 4553 recens admodum et omni ex parte suspecta. Eadem plane scripta sunt de martyre Iuliano, qui Atinae in Latio martyrium subiisse fertur, die 27 ian. En tibi duos Iulianos in Italia uno die cultos, eodem quo Cenomanensis tertius et quartus Afer fastis inscripti sunt. Casu fortuito id factum esse quis contendat? — Act. SS., Ian. t. II, p. 767 – 68; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 171.

3. AVITI] Ita in Usuardo, cui solus concinit Wandelbertus:

Punica terra suum sexto veneratur Avitum.

E martyrologio hieronymiano conferendum Donati Viti in Africa, et quaerendum, cum Sollerio, utrum ex Vito hieronymianorum Avitus accreverit, quem suspicatur Castellanus metri gratia productum a Wandelberto, ex quo Usuardus eum sumpserit. “Ego necdum explorare certo potui an Usuardus metricum illud martyrologium unquam noverit.” Amplectenda est egregia Castellani coniectura. Vitus autem graece est Βίτος, martyr Nicomediensis de quo pridie in breviario Syriaco, et in martyrologio hieronymiano ad diem 25 ian. — Act. SS., Ian. t. II, p. 768; Comm. martyr. hieron., pp. 61, 64; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 64.

4. DATII] Cum hoc et sequenti elogio conferendum excerptum e martyrologio hieronymiano ad diem 28 ian.: in Africa Dativi Iuliani … Reotri Vincentiae … et aliorum XXXV. In nostro, Datii prava lectio est pro Dativi; Reatri seu Reotri nomen corruptum est, frustra exspectans emendationem. Qua tandem auctoritate in persecutione Wandalica passi legantur ignoratur. — Act. SS., Ian. t. II, p. 708; Comm. martyr. hieron., p. 66.
5. DATIVI] In superiore elogio iam occurrit Dativus sub nomine Datii; cum Iuliano, Vincentio (al. Vincentia) et sociis XXVII (al. XXXV) in hieronymianis sub indicio Africae ponitur. Merito tamen dubitatur unamne efficiant societatem. — Act. SS., Ian. t. II, p. 708; Comm. martyr. hieron., p. 66.
6. VITALIANI] Quaenam sint vetera manuscripta a Baronio allata nescimus. Exceptis recentioris aetatis martyrologiis, in uno breviario hieronymiano Monacensi 15818, variis ex Libro pontificali additamentis ditato, Vitalianum repperimus, de quo in dicto Libro: sepultus est ad beatum Petrum apostolum sub die VI kal. febr. (L. Duchesne, t. I, p. 344). — Act. SS., Ian. t. II, p. 779 – 81; Comm. martyr. hieron., p. 65.
7. IULIANI] Primus Cenomanensis episcopus fuisse Iulianus saec. IX asseritur in Gestis Aldrici. Quid egerit, quo tempore vixerit, nullo testimonio fide digno comprobatur, ut puta libellis BHL. 4543 – 4545. Quod discipulus fuerit S. Petri, ut est apud Lethaldum, vel in Gallias a S. Clemente missus, inter vulgares in re hagiographica usitatos locos reponendum est. Id saltem certum habetur iam saec. VII in suburbanis civitatis Cenomanensis exstitisse basilicam S. Iuliani. Iamvero tot in orbe numerantur Iuliano dicatae ecclesiae, ut necessario dubium oriatur num unus fuerit Iulianus celeberrimus variis in locis civitate donatus. — Act. SS., Ian. t. II, p. 761 – 67; Anal. Boll., t. XXIV, p. 141; A. Ledru, Les premiers temps de l'Église du Mans (Le Mans, 1913), p. 55 – 238.
8. MAURI] In editione principe martyrologii cum notationibus Baronii eadem profertur lectio, additur vero: “alii Marium pro Mauro legunt.” In editione autem anni 1630 emendatius scriptum est sancti Marii; sed postea ad pravam lectionem reflexum est. Elogium apud Florum et Adonem his exprimitur verbis: VI kal. feb. beati Marii abbatis monasterii Bodacensis cuius vitam plenam virtutibus vir illustris ac patricius Dynamius scribit. In libello BHL. 5540 huius Vitae epitome habetur. Marii etiam mentio est in Vita S. Donati eremitae in Monte Lura, BHL. 2310. — Act. SS., Ian. t. II, p. 772 – 76; Les martyrologes historiques, p. 256; Histoire littéraire de la France, t. VI, p. 128 – 29; Cl. Chastelain, Le martyrologe Romain traduit en français, t. I (Paris, 1705), p. 424 – 30.
9. ANGELAE] Angela nata est Decentiani (Desenzano), in Veronensis dioecesis oppido, anno circiter 1470. Anno 1535 septem supra viginti virgines Brixiae secum in societatem cooptavit, quibus regulam proposuit. Haec fuerunt initia instituti a S. Ursula dicti. Obiit die 27 ian. anni 1540. Eius corpus in ecclesia S. Afrae conditum est, ubi ad eius sepulcrum maximus fieri coeptus est populi concursus. Anno 1763, Clemens p. XIII cultum B. Angelae sollemni decreto confirmavit. Anno 1807, nono kal. iun., Pius p. VII eam sanctarum virginum canoni ascripsit. Iam anno 1768 a Clemente XIII datum erat decretum Concessionis officii et missae in honorem B. Angelae nec non translationis eius festi ad diem 31 maii. In novissima martyrologii editione S. Angela tertio ordini S. Francisci ascripta fuisse asseritur. — Pii papae VII litterae decretales super canonizatione B. Angelae Merici fundatricis Societatis S. Ursulae, Romae, 1807; C. Doneda, Vita della B. Angela Merici, Brescia, 1768; G. Bertolotti, Storia di S. Angela Merici, Brescia, 1923; V. Postel, Histoire de sainte Angèle Merici et de tout l'ordre des Ursulines, Paris, 1878, 2 vol.; G. Lombardi, Vita della B. Angela Merici, Venezia, 1778; F. M. Salvatori, Vita della santa madre Angela Merici, Roma, 1807; Sister M. Monica, Angela Merici and her Teaching Idea, New York, 1927; S. Angela Merici e la Compagnia di S. Orsola nel IV centenario della fondazione, Brescia, 1936.

V KAL. FEB.

[1] Romae sanctae Agnetis secundo.

[2] Ibidem sancti Flaviani martyris, qui sub Diocletiano passus est.

[3] Apolloniae sanctorum martyrum Thyrsi, Leucii et Callinici, qui tempore Decii imperatoris variis tormentorum generibus cruciati, primus et ultimus abscissione capitis, medius caelesti voce evocatus spiritum reddens, martyrium consummarunt.

[4] In Thebaide sanctorum martyrum Leonidis et sociorum, qui tempore Diocletiani palmam martyrii sunt assecuti.

[5] Alexandriae passio plurimorum sanctorum martyrum, qui hac ipsa die factione Syriani ducis ariani, dum in ecclesia synaxim agerent, diverso mortis genere sunt interempti.

[6] Ibidem sancti Cyrilli eiusdem urbis episcopi, qui catholicae fidei praeclarissimus propugnator, doctrina et sanctitate illustris quievit in pace; eius tamen festum quinto idus februarii recolitur.

[7] Caesaraugustae sancti Valerii episcopi.

[8] Conchae in Hispania natalis sancti Iuliani episcopi, qui erogans in pauperes bona ecclesiae, opera manuum sibi more apostolico victum quaerens, clarus miraculis quievit in pace.

[9] In monasterio Rhemensi depositio sancti Ioannis presbyteri, viri Dei.

[10] In Palaestina sancti Iacobi eremitae, qui post lapsum diu in sepulchro poenitentiae causa latuit, et clarus miraculis migravit ad Dominum.

IANUARII 28

1. AGNETIS] Varia est lectio codicum hieronymianorum: Agnae in genuinum, nativitas S. Agnetis, Agnetis de nativitate. Martyrologium nostrum congruit cum Adone et sacramentario Gregoriano. De verborum significatione et commemorationis origine non una est eruditorum sententia. — Comm. martyr. hieron., p. 66.
2. FLAVIANI] Antesignanus est martyrum quorum passio colitur IV kal. februarii teste Petro de Natalibus (Catal. III, 41): Flaviani, Maximi, Secundae, Calendini, Marci et Severae cum aliis multis. Horum gesta repperit in legendario Petri Calo, 129, contracta e Passione ampliore quae edita non est, et quam mitius pronuntiat Baronius aliqua indigere castigatione (cf. Acta S. Maximi BHL. 5857 d). Vix non penitus expungendam rectius dixisset. Flavianum in Usuardo ad diem 30 ian. sine temporis aut loci nota reperire poterat. Hunc Centumcellis collocavit Castellanus et quidem recte. — Act. SS., Ian. t. II, p. 946 – 47; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 71; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 54, 150.
3. THYRSI] Incluta haec martyrum turma sexies saltem hoc mense in codicibus hieronymianis vestigia reliquit, ad dies 15, 18, 20, 25, 27, 31; a Graecis autem colitur 14 dec. et 17 aug. Elogium Usuardinum est, in paucis immutatum, etiam non servato ordine nominum, unde et permutandus erat ordo suppliciorum. Passionis BHL. 8277, 8280 variae sunt recensiones; est et Passio graeca BHG2. 1845; omnes a veritate historica perquam alienae. — Act. SS., Ian. t. II, p. 808 – 812; Synax. Eccl. CP., pp. 305, 905; Comm. martyr. hieron., pp. 41, 65; Les martyrologes historiques, p. 191 – 92; Les martyrs d'Égypte, pp. 67, 115.
4. LEONIDIS] In Passione SS. Philemonis et Apollonii, cuius recensio BHG2. 1846 cum Passione SS. Thyrsi et sociorum, de qua superius dictum est, coaluit, narratur et martyrium SS. Asclae (23 ian.) et Leonidis. Ob eam solam causam Leonidis memoria hodie agitur; caret enim natali proprio, erratque Baronius asserens eum a Graecis cum Ascla die 28 ian. celebrari. Quis tandem fuerit Leonides ille ignoratur. — Act. SS., Ian. t. II, p. 822 – 33; Les martyrs d'Égypte, p. 115.
5. MARTYRUM] Nullus ante Baronium martyrologorum commemorat hosce martyres nec stragem quam descripsit Ecclesia Alexandrina in epistula encyclica annexa S. Athanasii Historiae Arianorum ad monachos, P. G., t. XXV, p. 792 – 96. Acta sunt autem haec πρὸ πέντε εἰδῶν φευβρουαρίων, id est die 9 februarii. Secuti sunt autem martyrologii compilatores Nannii interpretationem, qui perperam vertit quinto kalendas februarias. Quare delendae sunt voces hac ipsa die. — Act. SS., Ian. t. II, p. 840 – 41.
6. CYRILLI] A Floro primum Latinorum fastis inscriptus est, qui hunc diem ex arbitrio ipsi assignavit, ob hanc solam, ut conicere licet, rationem, quod proximae essent festivitates aliorum doctorum, S. Gregorii Nazianzeni 25 ian. (Beda), S. Iohannis Chrysostomi 27 ian. In synaxariis Graecorum, praeter commemorationem communem cum S. Athanasio, in variis exemplis recolitur die 7 vel 9 iun., vel etiam 27 iun., qui maxime attendendus est, et genuinus S. Cyrilli natalicius habendus videtur: consentit enim cum synaxario Alexandrino. De ratione festi die quinto idus feb. nunc celebrati nihil traditum est. Officium et missa S. Cyrilli Alexandrini ad universam ecclesiam extensa sunt a Leone p. XIII die 28 iul. anni 1882. — Act. SS., Ian. t. II, p. 843 – 54; Synax. Eccl. CP., pp. 399, 736, 740, 773; B. Latyšev, Menologii anonymi byzantini saec. X quae supersunt, t. II, p. 112 – 14; A. Ehrhard, ap. W. E. Crum, Der Papyrus codex saec. VI – VII der Phillipps-bibliothek (Strassburg, 1915), p. 147 – 48.
7. VALERII] S. Valerius, episcopus Caesaraugustanus, una cum S. Vincentio diacono annuntiatur in martyrologio hieronymiano die 22 ian.: In Hispania, civitate Valentia, S. Valerii episcopi et Vincenti diaconi et iterum die 31 oct. Valerii, qui in exsilio obiisse videtur, dies natalis ignoratur; in nonnullis breviariis Hispaniae et Galliae die 29 celebratur. Ad hunc diem attractum fuisse Valerium Caesaraugustanum a cognomine Treverensi, qui tunc colitur, coniectura non est reicienda. Quare a Baronio, qui Valerium martyrologio Romano (ed. 1586) inseruit, dies 28 eidem assignatus sit, ipse non aperuit. — Act. SS., Ian. t. II, p. 834 – 39; BHL. 4774, 8494, 8494 b, 8494 d; Comm. martyr. hieron., p. 55; Les origines du culte des martyrs2, p. 367; P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. VIII (1935), p. 117 – 18; Catal. Lat. Paris., t. III, p. 615; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits, t. I, p. 2; t. II, p. 455; t. III, p. 240; P. L., t. LXXXV, p. 96; Villegas, Flos sanctorum, ed. 1583, p. 402; España sagrada, t. XXX, p. 101 – 122; Z. Garcia Villada, Historia eclesiástica de España, t. I, 1, p. 279 – 81.
8. IULIANI] De vita et cultu S. Iuliani documenta antiqua admodum pauca supersunt. Burgi natus consecratus erat anno 1196 episcopus civitatis Conchensis (Cuenca) quae anno 1167 ab Arabis recuperata est. Eum obiisse die 28 ian. 1207 vel 1208 tradunt martyrologi recentioris aetatis. Nomen S. Iuliani illatum est in editionem martyrologii Romani anni 1589 a Baronio, qui elogium mutuatus est ab Alphonso de Villegas (Flos sanctorum, ed. 1583, p. 408) et a Thoma de Trujillo (Thesaurus concionatorum, t. II, p. 596). Decreto Iulii p. III, anno 1551 sollemnitas S. Iuliani translata est ad diem 5 sept., quo et in primis martyrologii Romani editionibus inscriptus erat. — Act. SS., Ian. t. II, p. 893 – 97; Gams, Die Kirchengeschichte von Spanien, t. III, p. 174; P. B. Alcazar, Vida, virtudes y milagros de san Iulian, segundo obispo de Cuenca, Madrid, 1692; L. Serrano, El obispado de Burgos y Castilla primitiva, t. III (Madrid, 1936), p. 352 – 356.
9. IOANNIS] Florus, Ado, Usuardus recte scripserant: In monasterio Reomensi. Prava lectio: in monasterio Rhemensi Baronium induxit in vanam de aliquo Iohanne Remensi inquisitionem. Iohannem abbatem Reomaensem († c. 554) hodie cultum esse testatur antiquum kalendarium Corbeiense saec. VIII (Neues Archiv, t. X, p. 92), quod Luxoviensem usum prodit. Ceterum, Ionas Bobiensis, scriptor Vitae BHL. 4424, de Iohanne abbate diserte iam rettulerat: Obiit ergo circiter CXX annorum V kalendas februarias (c. 19). — Act. SS., Ian. t. II, p. 854 – 68; M. G., Scr. rer. merov., t. III, p. 502 – 517.
10. IACOBI] A Graecis in synaxariis memoratur Iacobus eremita ad dies 28 ian. et 10 oct., cum elogio, cui hoc nostrum, perbreve licet, consonat, ex Vita BHG2. 770. In hac vero de die natali S. Iacobi ne verbum quidem. — Act. SS., Ian. t. II, p. 868 – 73; Synax. Eccl. CP., pp. 128, 429; Anal. Boll., t. LIV, p. 462 – 63.

IV FEB. KAL.

[1] Sancti Francisci Salesii episcopi Gebennensis, confessoris et doctoris, de quo agitur quinto kalendas ianuarii.

[2] Romae via Nomentana natalis sanctorum martyrum Papiae et Mauri militum tempore Diocletiani imperatoris; quorum ora iussit Laodicius Urbis praefectus ad primam Christi confessionem lapidibus contundi et sic eos in carcerem trudi ac postea fustibus caedi atque ad ultimum plumbatis percuti, donec expirarent.

[3] Perusiae sancti Constantii episcopi et martyris, qui una cum sociis sub Marco Aurelio imperatore ob fidei defensionem martyrii coronam accepit.

[4] Edessae in Syria sanctorum martyrum Sarbelii et Barbeae sororis eius, qui a beato Barsimaeo episcopo baptizati, in persecutione Traiani sub Lysia praeside martyrio coronati sunt.

[5] In territorio Tricassino sancti Sabiniani martyris, qui, iubente Aureliano imperatore, pro fide Christi decollatus est.

[6] Mediolani sancti Aquilini presbyteri, qui ab Arianis gladio in gutture transverberatus martyrio coronatur.

[7] Treviris depositio beati Valerii episcopi, discipuli sancti Petri apostoli.

[8] Apud Bituricas sancti Sulpicii Severi episcopi, virtutibus et eruditione conspicui.

IANUARII 29

1. FRANCISCI] Obiit S. Franciscus Salesius die 28 dec. Eius elogium reperies ad illum diem, ubi hodiernae festivitatis ratio exprimitur; est quippe annua translationis sacri corporis Annecium recordatio.
2. PAPIAE] Elogio Usuardi addita sunt verba: tempore Diocletiani imperatoris. Usuardus autem paucioribus exprimit Bedam, qui ipse contraxit gesta S. Marcelli p., BHL. 5234. In his tum locus tum dies depositionis indicatur: Via Numentana sub die IV kal. februariarum. Exstat titulus pro voto positus domnis sanctis Papro et Mauroleoni marturibus, quos nonnullis, non dissentiente Rossio, placuit eos ipsos esse qui hodie Papias et Maurus nuncupantur. Horum tamen sententiam nolumus incunctanter amplecti. — Act. SS., Ian. t. II, p. 948 – 50; Origines du culte des martyrs2, p. 277 – 78.
3. CONSTANTII] Martyrologium hieronymianum: Perusiae in Tuscia Constantini. Acta S. Constantii ab ecclesia Perusina missa se vidisse testatur Baronius, procul dubio BHL. 1937 – 40, recentia et nulla fide digna. Constantium episcopum Perusinum fuisse accipi potest, minime vero sub Marco Aurelio cum sociis martyrium subiisse. S. Constantii veneratio per Etruriam late diffusa est. — Act. SS., Ian. t. II, p. 924 – 37; Comm. martyr. hieron., p. 67; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 549 – 50.
4. SARBELII] Legendum Sarbeli et Bebaeae e synaxariis ad hunc diem: τῶν ἁγίων μαρτύρων Σαρβήλου ἱερέως καὶ τῆς ἀδελφῆς αὐτοῦ Βεβαίας. Laudatur idem par martyrum mutato nomine Sarbeli, ad 5 sept., τῶν ἁγίων Θουθαὴλ καὶ Βεβαίας. S. Barsimaei qui eos baptizare fertur memoria postridie colitur. Horum exstant Acta syriaca BHO. 150, 151, 1050, 1051. — Act. SS., Ian. t. II, pp. 923 – 24, 1153; Comm. martyr. hieron., p. 490; Synax. Eccl. CP., pp. 18, 432; cf. pp. 946 – 47, 984; E. Nestle, šarbel-Tutael in Zeitschrift der deutschen morgenländischen Gesellschaft, t. LX (1906), p. 352 – 54; Anal. Boll., t. XXVI, p. 336 – 38.
5. SABINIANI] Elogium ab Usuardo acceptum. Non recte Sabiniano dies 29 ian. assignatur, cum eius festum in Tricassina dioecesi 24 ian. celebretur, qua eius natalis dies in Passione BHL. 7438 indicitur: Acta sunt haec sub Aureliano quondam imperatore IX kalendas februarii. Ceterum haec lucubratio fabulosa est nec attendenda sunt quae de Aureliani persecutione profert. — Act. SS., Ian. t. II, p. 937 – 46; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 68.
6. AQUILINI] Pauca sunt et incerta quae de S. Aquilini vita et veneratione feruntur in lectione breviarii a nostris edita. Varia cultus indicia collegit v. d. G. Morin; et quoniam Herbipoli natus asseritur martyr Mediolanensis, Kilianum in Aquilini nomine latere suspicatus est. — Act. SS., Ian. t. II, p. 970 – 71; G. Morin, Le plus ancien témoignage écrit du culte de S. Aquilin à Milan in La scuola cattolica, 1926, t. I, p. 444 – 46; A. Calderini, La zona monumentale di S. Lorenzo in Milano (Milano, 1934), p. 217.
7. VALERII] Martyrologium hieronymianum: Treveris depositio beatissimi Valeri episcopi. Vita SS. Eucharii, Valerii et Materni BHL. 2655 – 2659, qua illi a S. Petro in Gallias missi feruntur, fabulosa est nec lectu digna. — Act. SS., Ian. t. II, p. 917 – 22; Comm. martyr. hieron., p. 67; E. Winheller, Die Lebensbeschreibungen der vorkarolingischen Bischöfe von Trier (Bonn, 1935), p. 28 – 55; P. Miesges, Der Trierer Fest-Kalender (Trier, 1915), p. 26.
8. SULPICII] De utroque Sulpicio, episcopo Bituricensi, dictum est ad diem 17 ian. De eo qui respectu ad alterum Severum Pius cognominatur diserta fit mentio in martyrologio hieronymiano. Alter creditur ad diem 27 nuntiari his solis verbis: Sulpici episcopi et confessoris. — Act. SS., Ian., t. II, p. 967 – 69; Comm. martyr. hieron., p. 65.

III KAL. FEB.

[1] Sanctae Martinae virginis et martyris, cuius natalis memoria kalendis ianuarii recolitur.

[2] Edessae in Syria sancti Barsimaei episcopi, qui cum gentiles plurimos convertisset ad fidem et praemisisset ad coronam, eos secutus est sub Traiano cum palma martyrii.

[3] Antiochiae passio beati Hippolyti presbyteri, qui Novati schismate aliquantulum deceptus sed operante gratia Christi correctus, ad unitatem ecclesiae rediit, pro qua et in qua postea illustre martyrium consummavit. Hic rogatus a suis quaenam secta verior esset, exsecratus dogma Novati, eam fidem dicens esse servandam quam Petri cathedra custodiret, iugulum praebuit.

[4] In Africa passio sanctorum martyrum Feliciani, Philappiani et aliorum centum viginti quatuor.

[5] Item beati Alexandri, qui in persecutione Decii comprehensus, longaevae aetatis veneranda canitie et confessione iterata resplendens, inter carnificum tormenta reddidit spiritum.

[6] Romae sancti Felicis papae, qui pro fide catholica plurimum laboravit.

[7] Edessae in Syria sancti Barsen episcopi, gratia curationum illustris, qui a Valente imperatore ariano in extremas illius regionis oras ob fidem catholicam relegatus, vitam finivit.

[8] Ierosolymis natalis sancti Mathiae episcopi, de quo mira et plena fide gesta narrantur; qui sub Hadriano multa pro Christo perpessus, demum in pace quievit.

[9] Papiae sancti Armentarii episcopi et confessoris.

[10] In Malbodio Hannoniae monasterio sanctae Aldegundis virginis, tempore Dagoberti regis.

[11] Viterbii sanctae Hyacinthae de Mariscottis virginis tertii ordinis sancti Francisci sanctimonialis, paenitentia et caritate insignis, quam Pius papa septimus sanctis adscripsit.

[12] Mediolani sanctae Savinae feminae religiosissimae, quae ad sepulchra sanctorum Naboris et Felicis martyrum orans, obdormivit in Domino.

IANUARII 30

1. MARTINAE] Celebratur hoc die officio semiduplici Urbani VIII p. m. decreto. Ita Act. SS., Ian. t. II (1643), p. 1024.
2. BARSIMAEI] Elogii fontem indicat Baronius menologium Graecorum. Et in synaxariis quidem ad diem ian. 30 vel 29 Barsimaei memoria agitur, addita de more brevi laudatione. In hac autem refertur SS. Sarbel et Bebaeam (ian. 29) ab eo ad fidem adductos martyrium passos esse, ipsumque iubente praeside vapulasse; sed cessante persecutione e carcere dimissum reliquum vitae tempus ecclesiae suae regimini impendisse. — Act. SS., Ian. t. II, p. 1026; Synax. Eccl. CP., pp. 432, 434. Habetur eius Vita syriace scripta BHO. 150 – 151, 1050.
3. HIPPOLYTI] In breviario Syriaco hodie scriptum est: in Antiochia civitate Hippolytus; in martyrologio hieronymiano: in Antiochia passio S. Ippolyti episcopi de antiquis, id est iis quos ante Diocletiani tempora passos novimus utpote quorum Acta collecta fuerant in Eusebii libro nunc deperdito de martyribus. Flori elogium est: apud Antiochiam passio sancti Hippolyti; cetera, ad verba usque martyrium consummavit, Adonis sunt, qui Hippolytum martyrem non presbyterum nuncupavit. Reliqua Baronio imputanda sunt qui ad Antiochenum transtulit quae Prudentius, Peristeph. XI, de Hippolyto Romano (13 aug.) cecinit. A Graecis quoque hoc die memoria fit τοῦ ἁγίου ἱερομάρτυρος Ἱππολύτου πάπα Ῥώμης, cum elogio ex Actis martyrum ad Ostia Tiberina, BHL. 808 – 813; BHG2. 466. — Act. SS., Ian. t. II, p. 1027; Comm. martyr. hieron., p. 68; Anal. Boll., t. LI, p. 58 – 66.
4. FELICIANI] Felicianus martyr in kalendario Carthaginiensi ad diem 29 oct. inscriptus est, in martyrologio hieronymiano etiam postridie, seu III kal. nov., unde errore librarii ad diem III kal. feb. allatus est. Sub prava lectione Philappiani iteratur Felicianus. De martyribus centum viginti quattuor an Feliciani socii fuerint, necne, in dubio relinquendum. — Act. SS., Ian. t. II, p. 1026; Comm. martyr. hieron., pp. 68, 578.
5. ALEXANDRI] Elogium est Adonis nonnihil contractum. Haec notat Baronius: “Longe alius autem est Alexander hic ab illo Hierosolymorum episcopo de quo 18 mart.” In adversam sententiam propendebat Bollandus, sed nolebat absque manifesta ratione a Baronii iudicio dissentire. Re penitius consideranti Sollerio visum est eundem utrimque nuntiari, de quo Eusebius Hist. eccl. VI, 11, 39. Quam ob causam ian. 30 Alexandro assignaverit Ado non perspicimus. Die 18 mart. Florum secutus est. — Act. SS., Ian. t. II, p. 1026 – 1027; Sollerius, Martyrologium Usuardi, pp. 71, 161.
6. FELICIS] In martyrologio cum annotationibus Baronii anno 1586 edito scriptum est S. Felicis papae tertii cet. In editione vero postuma anni 1630 demptus est numerus III additaque haec annotatio: “Praeter ea quae de ipso habentur in libro de Rom. Pontif. gestisque synodicis complura collegimus ex vet. manuscript. descripsimusque in Annalibus Ecclesiast. Ceterum de Felice tertio agi 25 februarii, quae suo loco dicentur in scoliis docent, hic vero ut iterum de ipso agatur vel de quarto ob translationem potuit accidisse.” Haec valde perspicua esse nemo arbitrabitur. Id etiam notari velim Felicis IV diem emortualem in Libro pontificali (L. Duchesne, t. II, p. 279) 12 oct. assignari, et in novissima martyrologii Romani editione Felicis papae nomen evanuisse. — Act. SS., Ian. t. II, p. 1032 – 33.
7. BARSEN] Postquam scripserat S. Barsimaeum (de quo superius) a Graecis hodie coli, ad Barsen divertens, ita Baronius: “Graeci itidem”, id est, si quid intellego, eodem die, quod verum non est. In menaeis ad diem 15 oct. fit memoria τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν καὶ ὁμολογητοῦ Βάρσου ἐπισκόπου Ἐδέσσης, cum elogio ex Theodoreti Hist. eccl. IV, 15 expresso. Testante Chronico Edesseno, Barses obiit mense martio anni 378. A Baronio, nullis comprobantibus scriptis monumentis, vocatus est in societatem alterius Edesseni episcopi Barsimaei, cuius hodie dies natalis est. — Act. SS., Ian. t. II, p. 1031; L. Hallier, Untersuchungen über die Edessenische Chronik, p. 101.
8. MATHIAE] Ab Adone primum caelitum albo inscriptus est Matthias. Eius paene verbis expressum est elogium, quod tandem refunditur in Eusebium-Rufinum, Hist. eccl. IV, 5. Verba sub Hadriano addidit Baronius. Matthiam sub hoc principe non temporibus Traiani, “ut quidam voluerunt,” sedisse debilioribus argumentis astruere nititur. — Act. SS., Ian. t. II, p. 1025 – 26.
9. ARMENTARII] Sedit in cathedra Ticinensi saec. VIII in., sed eius gesta interciderunt. — Act. SS., Ian. t. II, p. 1055; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. La Lombardia, Parte I, Milano, p. 287; Parte II, t. II, p. 370 – 71; Id., Le origini Longobarde del monastero di Cairate, in Miscellanea Ceriani (Milano, 1910), p. 293 – 305.
10. ALDEGUNDIS] Non Beda, quem indicat Baronius, sed Rhabanus elogium S. Aldegundis, Malbodiensis abbatissae, martyrologio primus inseruit. Usus est Vita BHL. 244, non quidem a teste oculato scripta, sed ab homine qui non indiligenter testimonia aequalium retractavit. Aldegundis nomen, praeter alia vetusta kalendaria, ad diem 30 ianuarii iam occurrit in fragmento illo codicis nunc Turicensis Rh. 30, saec. VIII, quem Nivigilla Rhenaugiam traditur secum asportasse S. Findanus. — Act. SS., Ian. t. II, p. 1034 – 54; M.G., Scr. rer. merov., t. VI, p. 79 – 90; L. Van der Essen, Étude sur les Vitae des saints mérovingiens de l'ancienne Belgique, p. 219 – 31; L. Delisle, Mémoire sur d'anciens sacramentaires, p. 311; B. Krusch, in M.G., Scr. rer. merov., t. IV, p. 779.
11. HYACINTHAE] Hyancintha, Veneanelli prope Viterbium, anno c. 1585, Mariscotiorum nobili genere orta, aetatis anno 19, Tertii Ordinis S. Francisci regularis vestem induit Viterbii, in monasterio S. Bernardini nuncupato. Per annos aliquot in religione vitam duxit remissiorem; erroris tamen aliquando paenitens, corporis afflictationibus, orationibus caritatisque officiis totam se dedit. Duo etiam pia sodalitia condidit, quorum aegrotos unum sublevaret, alterum senio confectos aleret, utrumque vero emendicatam stipem in pauperes, maxime in eos qui carcere detinebantur, erogaret. Obiit tertio kal. feb. anno 1640. Benedictus XIII anno 1726 beatorum albo, sanctorum vero Pius VII die 24 maii anno 1807 eam inscripsit. — S. Rituum Congreg. Positio super dubio an constet de validitate processuum ac rituali testium examine necnon de relevantia nempe fama sanctitatis, virtutum ac miraculorum in genere cet. Romae, 1692; Pii papae VII Litterae Decretales super canonizatione B. Hyacinthae de Mariscottis, Romae, 1807; F. M. A. da Latera, Vita della vergine S. Giacinta Mariscotti2, Roma, 1807.
12. SAVINAE] Haec ex Galesinio, qui Passionem SS. Naboris et Felicis BHL. 6029 excerpsit, ubi legitur: Hos pia ac religiosa femina quaedam nomine Savina mater familias, Laudensium furto sublatos urbe, et impositos suo vehiculo deduxit Mediolanum pleno religionis affectu nostraeque civitati donavit. In Actis istis, ceterum apocryphis, nihil praeterea de Savinae gestis aut de cultu eidem ab antiquis praestito. In libro Notitiae sanctorum Mediolani inscriptae sunt memoriae trium eiusdem nominis sanctarum, Romanae, Tricassinae et Mediolanensis. Huius autem elogii verba sunt: Venerabilis Savina semper devota dictis Nabor et Felici, et semper in vita eis, et postea semper iacuit in eorum ecclesia, Magistretti-Monneret de Villard, p. 361 – 63. In litaniis ambrosianis Savina quaedam invocatur; quaenam ex his tribus non liquet. — Act. SS., Ian. t. II, p. 1029 – 30; Magistretti, Manuale Ambrosianum, p. 50.

PRID. KAL. FEB.

[1] Sancti Petri Nolasco confessoris, qui obdormivit in Domino octavo kalendas ianuarii.

[2] Romae via Portuensi sanctorum martyrum Cyri et Ioannis, qui post multa tormenta pro confessione Christi capite truncati sunt.

[3] Alexandriae natalis sancti Metrani martyris, qui sub Decio imperatore, cum ad iussionem paganorum nollet impia verba proferre, illi totum eius corpus fustibus colliserunt, vultumque et oculos praeacutis calamis terebrantes, ipsum extra urbem cum cruciatibus expulerunt ibique lapidibus oppressum interemerunt.

[4] Ibidem sanctorum martyrum Saturnini, Thyrsi et Victoris.

[5] In eadem civitate sanctorum martyrum Tharsicii, Zotici, Cyriaci et sociorum.

[6] Cyzici in Hellesponto sanctae Triphenis martyris, quae plurimis tormentis superatis a tauro demum necata, martyrii palmam promeruit.

[7] Mutinae sancti Geminiani episcopi, miraculorum gloria illustris.

[8] In provincia Mediolanensi sancti Iulii presbyteri et confessoris, tempore imperatoris Theodosii.

[9] Romae sanctae Marcellae viduae, cuius praeclaras laudes Hieronymus scripsit.

[10] Ibidem beatae Ludovicae Albertoniae viduae Romanae, tertii ordinis sancti Francisci, virtutibus clarae.

[11] 11. Eodem die translatio sancti Marci evangelistae, cum sacrum eius corpus ex Alexandria Aegypti urbe, a barbaris tunc occupata, Venetias allatum, ibidem in maiori ecclesia, eius nomine consecrata, honorificentissime conditum fuit.

IANUARII 31

1. PETRI] Decreto S. Rituum Congregationis 19 iun. 1655 elogium S. Petri Nolasci martyrologio Romano inscriptum est ad diem eius emortualem, 25 decembris. Precibus regis Hispaniarum annuens, Alexander p. VII decreto 11 iun. 1664 officium et missam S. Petri ab omnibus utriusque sexus tum saecularibus tum regularibus recitari et festum die 29 ianuarii celebrari iussit. Mox decreto 21 octobris 1666 festum S. Petri translatum est ad diem 31 ianuarii. Tandem suo loco tertio motus est et ad diem 28 huius mensis relatus, ut 31 ian. S. Iohanni Bosco sacer esset. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 735; I. B. Pittonus, Constitutiones pontificiae, t. I (Venetiis, 1740), p. 341; Analecta iuris pontificii, ser. VIII, p. 1142; Acta apostolicae sedis, t. XXVIII, p. 169 – 70.

2. CYRI] De loci indicio iuvat audire Baronium: “Hoc autem non ita accipias velim ut Romae hos passos existimes; sed quoniam praedictorum martyrum corpora Alexandria Romam translata, illic sunt posita. Est enim via Portuensi e regione basilicae S. Pauli trans Tiberim vetus ecclesia vulgo dicta S. Passera … in qua de praedictis sanctis Cyri et Ioannis corporibus incisa in marmore haec leguntur carmina:

Corpora sancta Cyri renitent hic atque Ioannis
Quos quondam Romae dedit Alexandria Magna.”

De his lege P. Sinthern, Der römische Abbacyrus, in Römische Quartalschrift, t. XXII, p. 196 – 239. Hoc ipso die coluntur hi sancti etiam apud Graecos, in quorum libris multa reperiuntur de vita eorum et de miraculis sane lectu digna licet naevis et fabulis non carentia BHG2. 469 – 479, quae partim latine reddita habemus BHL. 2077 – 2080. — Act. SS., Ian. t. II, p. 1081 – 95; Synax. Eccl. CP., p. 433 – 35; Anal. Boll., t. XXX, p. 448 – 50; Origines du culte des martyrs2, p. 223 – 24; Les recueils antiques des Miracles des saints, in Anal. Boll., t. XLIII, p. 19 – 32.

3. METRANI] Elogium Usuardinum est, cui non male inserta sunt verba sub Decio imperatore. Non Beda, sed Florus fastis primus induxit S. Metranum seu Metram, ex epistula S. Dionysii Alexandrini apud Eusebium seu potius apud Rufinum Hist. eccl. VI, 41. Quod enim mireris, in synaxariis Graecorum illustris martyris nomen frustra requiras. Ex arbitrio ei assignatus est a Floro dies 20 februarii, dein ab Adone ian. 31, quem ceteri secuti sunt. — Act. SS., Ian. t. II, p. 1079.
4. SATURNINI] De his silet Beda. Florus eos repperit in hieronymianis, non tamen sub Alexandria. Qui integrum huius diei contextum sedulo inspexerit Saturninum et Victorem Africae potius assignabit, ceterum nuda nomina. Thyrsus in vetusto martyrologio iteratur, ex alio die; in nostro martyrologio 28 ian., cum Leucio et Callinico. — Act. SS., Ian. t. II, p. 1080; Comm. martyr. hieron., p. 70.
5. THARSICII] Hos restitutos ait Baronius e martyrologio monasterii S. Cyriaci, qui ab hieronymianis pendet. In codicibus plenioribus Tarsicius et Zoticus nuntiantur sub Alexandria, Cyriacus vero alibi. Haec emendatione indigent. Zoticus enim et Ammonius Alexandrinis accensendi videntur. In Tharsicio agnoscendus rursum est Thyrsus, martyr Apolloniae passus, de quo superius dictum est. Certo certius alius est a Tarsicio martyre Romano, de quo habetur epigramma Damasianum. — Act. SS., Ian. t. II, p. 1080; Comm. martyr. hieron., p. 69 – 70.
6. TRIPHENIS] In synaxariis Graecorum memoria agitur τῆς ἁγίας Τρυφαίνης, cum elogio quod hic paucis contractum habetur, et compendio refert Passionem hactenus non editam. Est autem haec ex genere illarum quae ab otioso homine ad ciendam admirationem confictae sunt. Tryphaena in synaxariis iterum inscripta est ad diem 11 aprilis. Ibi tamen non martyr sed ὁσία nuncupatur, quo vocabulo designari solent piae mulieres quae in pace obierunt. — Act. SS., Ian. t. II, p. 1081; Synax. Eccl. CP., pp. 436, 598.
7. GEMINIANI] De huius vita et miraculis plurima scripta sunt, BHL. 3296 – 3301, sed longo post res gestas tempore, ita ut nec quando in cathedram Mutinensem ascenderit nec quo anno obierit accurate definiri possit. Sedisse creditur post Antonium intra annos 342 – 396 circiter. — Act. SS., Ian. t. II, p. 1096 – 1100; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 791 – 93.
8. IULII] E tabulis ecclesiae Mediolanensis haec accepit Baronius et ex Actis SS. Iulii presbyteri et Iuliani diaconi BHL. 4557, notatque eosdem a Novariensibus sibi vindicari. Porro horum historia naevis plena est, neque satis perspicitur quo tandem loco vixerit uterque, si tamen duo sunt non unus sive Iulius sive Iulianus. In libro Notitiae sanctorum Mediolani (Magistretti-Monneret de Villard, p. 191 – 92) brevi ornantur encomio, cum memoria ecclesiarum Sancti Iulii, numero quattuordecim, quibus additur unum altare in civitate Mediolanensi. Iulium presbyterum illum esse, cuius nomen in canone Ambrosiano saec. V vel VI post Hilarium recitabatur, nonnullorum coniectura est non ilico amplectenda. — ; Act. SS., Ian. t. II, p. 1100 – 1104; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 1032 – 33; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia, Milano, pp. 922, 932 – 33.
9. MARCELLAE] In Hieronymi Epitaphio Marcellae seu epistula 127, al. 16, BHL. 5222, dies emortualis siletur. Baronius, in Annalibus, ad ann. 410, n. 32, haec scribit: Post expugnatam Urbem S. Marcella diem clausit extremum, cuius memoriam reddunt ecclesiasticae tabulae anniversaria die, sed non qua ipsa obiit verum qua decentiori sepultura donata translata est pridie kal. februarii. Ecclesiasticas tabulas illas non novimus, nisi martyrologia recentioris aetatis intellegenda sint. De translatione autem sacri corporis nullum affertur testimonium. — Act. SS., Ian. t. II, p. 1105 – 1109.
10. LUDOVICAE] Ludovica, e clara Albertoniorum stirpe, mortuo marito, Tertii Ordinis S. Francisci habitum induit. Caritatis officiis pauperibusque iuvandis potissimum addicta, quicquid supererat temporis Passioni Domini meditandae Urbisque septem maioribus basilicis visitandis impendebat. Romae obiit die 31 ian. anno 1533, aetatis suae sexagesimo, sepultaque est ad D. Francisci, trans Tiberim. Cum de publica veneratione non satis constaret, Ludovica ad praetermissos huius diei a Bollando amandata est. Postea vero cultum immemorabilem confirmavit Clemens XI litteris apostolicis die 28 ian. 1671 datis. — Congregatio Sacr. Rituum. Positio super dubio an sententia Em. Urbis Vicarii super cultu immemorabili et casu excepto a decretis fel. rec. Urbani VIII confirmanda vel infirmanda sit, Romae, 1671; Act. SS., Ian. t. II, p. 1078; Benedictus XIV, De servorum Dei beatificatione, lib. II, c. XXIV, § IX, 25 – 29; L. U. Boncompagni, Lodovica Albertoni, Albano, 1927.
11. MARCI] De S. Marci translatione Alexandria Venetias, quae c. ann. 830 facta sit, exstat narratio BHL. 5283, 5284, quae sincera vix haberi potest. Alius exstat libellus BHL. 5285, 5286, quo eodem fere anno reliquiae eius Augiam translatae perhibentur. Prius etiam, si fides sit Orderico Vitali (Hist. eccl., II, 15), Aquileiam delatae fuerant. Legatur quoque oportet libellus de apparitione S. Marci et inventione reliquiarum Venetiis, saec. XI, BHL. 5287, 5288. — Act. SS., April. t. III, p. 352 – 55; A. M. Molini, De vita et lipsanis S. Marci evangelistae libri duo, Romae, 1864; R. A. Lipsius, Die apokryphen Apostelgeschichten, t. II, 2, p. 352 – 53; Ergänzungsheft, p. 83 – 84; G. Pavanello, San Marco nella leggenda e nella storia, in Rivista della città di Venezia, 1928, p. 293 – 324; Anal. Boll., t. XLVIII, p. 377 – 78.

FEBRUARIUS

KAL. FEB.

[1] Romae sancti Ignatii episcopi et martyris, qui tertius post beatum apostolum Petrum Antiochenam rexit ecclesiam, atque in persecutione Traiani damnatus ad bestias, Romam vinctus mittitur, iubente Traiano, ubi, circumsedente senatu, immanissimis poenarum suppliciis primo affectus, leonibus dehinc obicitur, quorum dentibus praefocatus, hostia Christi efficitur.

[2] Smyrnae sancti Pionii presbyteri et martyris, qui post apologias pro fide christiana conscriptas, post squalorem carceris, ubi multos fratrum ad martyrii tolerantiam suis exhortationibus roboravit, cruciatibus multis vexatus, clavis confixus et ardenti rogo superpositus, beatum pro Christo finem sortitus est; cum quo et alii quin decim passi sunt.

[3] Ravennae sancti Severi episcopi, qui ob praeclara merita signo columbae fuit electus.

[4] In Gallia civitate Tricastina sancti Pauli episcopi, cuius vita virtutibus claruit et mors pretiosa miraculis commendatur.

[5] Edessae sancti Ephraem eiusdem ecclesiae diaconi, qui post multos labores pro fide Christi susceptos, sub Valente imperatore sanctitate et doctrina conspicuus quievit in Domino.

[6] In Scotia sanctae Brigidae virginis, quae cum lignum altaris tetigisset in testimonium virginitatis suae, statim viride factum est.

[7] Apud Castrum Florentinum in Hetruria beatae Veridianae virginis reclusae ordinis Vallisumbrosae.

FEBRUARII 1

1. IGNATII] Variis diebus variis in libris S. Ignatii commemoratio inscripta est. Antiquissima ea est quae in breviario Syriaco, 17 octobris, Antiochiae celebris habebatur. Paucis enim diebus post festum S. Pelagiae, quod 8 octobris agebatur, S. Iohannes Chrysostomus insignem de S. Ignatio laudationem pronuntiavit. Die 20 decembris colitur a Graecis, et iterum die 29 ian., quae est μνήμη τῆς ἐπανόδου τῶν λειψάνων. Die 17 decembris nuntiatur natale S. Ignatii apud Bedam, qui usum Graecorum sequi voluisse videtur sed in numerandis kalendis erravit, XVI kalendas pro XIII legens. Commemorationem 1 februarii Ado invexit: Acta nempe BHL. 4256 compendio exhibet in Libello festivitatum apostolorum, unde elogium nostrum decerptum est. Atqui Acta illa, in Aegypto conscripta, memoriam S. Ignatii referebant ad diem 1 iulii, μηνὶ Πανέμῳ νεομηνίᾳ quod latine perperam expressum est kalendis februarii. Eo die proinde scripsit: Apud Antiochiam beati Ignatii episcopi et martyris. Cum alium diem, 17 dec., apud Bedam notatum invenisset, hunc etiam retinuit, et memoriam translationis reliquiarum hoc die celebrari voluit. — Act. SS., Feb. t. I, p. 13 – 37; Comm. martyr. hieron., p. 656; BHG2. 813 – 816; BHL. 4255 – 4263; Synax. Eccl. CP., pp. 329, 429; Les martyrologes historiques, p. 547 – 52; Origines du culte des martyrs2, p. 199.
2. PIONII] Hunc ignorat Beda, sed in fastis hodie inscripsit Florus, et post Florum Usuardus et reliqui. Elogium fere ex Usuardo depromptum est, additis verbis post apologias pro fide christiana conscriptas, quae nonnihil vexaverunt commentatores, quoniam scripta nulla reliquit Pionius. Eius Acta BHG2. 1546, BHL. 6852, quae elogio subsunt, optimae notae habentur. Ex his discere poterat Florus Pionium IV idus martias passum esse, quo et martyrologio hieronymiano inscriptus est. Sed maluit incertam sequi lectionem codicum qua die kal. feb. Polycarpo Smyrnae subiungunt Poenis, quem intellegere voluit Pionium Smyrnensem, sed alius non est a Paisi Παῆσις martyre Aegyptio, cui in iisdem codicibus adiecti sunt socii numero XV. Delenda proinde sunt: cum quo et alii quindecim passi sunt. In Actis enim nulla est mentio sociorum illorum, quos Aegypto restituendos monent codices nostri. S. Pionius colebatur Constantinopoli, die 11 martii, ἐν τῷ Λιθοστρώτῳ — Act. SS., Feb. t. I, p. 37 – 46; Comm. martyr. hieron., pp. 71, 140; Synax. Eccl. CP., p. 529; Les passions des martyrs et les genres littéraires, p. 28 – 53.
3. SEVERI] In libris hieronymianis quos habemus S. Severi bis, tum kal. ian. tum kal. feb., fit commemoratio. Hodierna sola retinenda est, suffragante kalendario ecclesiae Ravennatis. In Vita BHL. 7679, auctore Agnello, narratur indicio columbae electus esse, quae fabula erratica est ad alios undecim Ravennates episcopos translata, “columbinos” inde vocari solitos. S. Severus concilio Sardicensi anno 342 interfuit. — Act. SS., Feb. t. I, p. 79 – 92; Comm. martyr. hieron., pp. 21, 72; A. Testi-Rasponi, Codex pontificalis ecclesiae Ravennatis, t. I, p. 42 – 56; F. Lanzoni, S. Severo vescovo di Ravenna, nella storia e nella leggenda, in Atti e memorie della R. Deputazione di Storia patria per la Romagna, 4a serie, t. I (1911), p. 325 – 96; t. II, p. 350 – 96.
4. PAULI] Elogium paucis mutatis e Floro Lugdunensi seu Adone exscriptum est. Pauli episcopi, a quo civitas Augusta Tricastinorum nuncupata est Saint-Paul-Trois-Châteaux, memoria nulla exstat Floro antiquior, estque Paulus ille solo fere nomine notus. Vita BHL. 6599 nec ab aequali nec a suppari scripta est. In primis martyrologii editionibus pro civitate Tricastinorum legebatur Trecis, unde Trecensem fuisse Paulum existimavit Baronius, invita huius urbis serie episcoporum. — Act. SS., Feb. t. I, pp. 92 – 93, 934; Anal. Boll., t. XI, p. 374 – 83; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 263.
5. EPHRAEM] Sancto Ephraem locum assignaverat Beda ad diem 9 iul. his verbis: depositio sancti patris nostri Efrem, quae graecam produnt originem. Ex Chronico Edesseno, Iacobo Edesseno aliisque satis constat S. Ephraem mortuum esse die 9 iun. anni 378, quindecim circiter annis postquam Nisibi Edessam migraverat. Non tamen hoc die a Graecis colitur, sed 28 ian. Quam ob causam inde ad 1 feb. remotus sit a Floro, ignoratur. Tum opera quae sub S. Ephraem nomine circumferuntur tum quae de eo scripta sunt BHG2. 583 – 592, BHO. 269 – 273, plurimorum exspectant doctorum conatus, post utilem operam quam in eis iam posuerunt G. Bickell, W. Meyer, S. G. Mercati. A Benedicto p. XV ecclesiae doctor renuntiatus est 5 oct. 1920. — Act. SS., Feb. t. I, p. 49 – 78; Synax. Eccl. CP., p. 429; O. Bardenhewer, Geschichte der altkirchlichen Literatur, t. IV, p. 342 – 75; C. Émereau, Saint Éphrem le Syrien, Paris, 1918. Anno 1144 sepulchrum S. Ephraem servabatur in colle coemeterii ad occidentem urbis. I. B. Chabot, in Mélanges Schlumberger, p. 173.
6. BRIGIDAE] Vixit Brigida abbatissa Kildariensis, saec. V exeunte, VI ineunte, obiitque c. ann. 525. Ad diem 1 februarii inscribitur in codicibus hieronymianis bene multis (Comm. martyr. hieron., p. 72), in martyrologio Bedano, in martyrologiis historicis posterioribus. Baronius elogium mutuatus est ab Adone, paucis vocibus discrepantibus. Miraculum de ligno revirescente Vitae aliae aliter narrant fere omnes, latine BHL. 1455 – 1461, gadelice quas recenset C. Plummer, Miscellanea hagiographica hibernica, Catalogue, num. 11 – 13, 86 – 88. At paulo diligentius elogium antiquum cum Vitis comparanti apparet Vitam BHL. 1457 iam Lugduni in Gallia lectam esse, ante ann. 806, ab eo qui elogium primus composuit. Scriptis, quae Brigidae gesta referunt, nullis omnino fidere licet, ut quae fabularum plena sint et sequiorem aetatem prodant. Festum diei 1 februarii, quod uno ore indicant praeter hieronymianum kalendaria et martyrologia hibernica, haud scio an emortualem diem exprimat: id enim videtur certum, celebritatem abbatissae Kildariensis, quae apud Hibernicum vulgus lata veneratione colebatur, ad diem 1 februarii locum usurpasse unius e quattuor maximis festis annuis gentilium in Hibernia, quod gadelice Imbolc vocabatur. Ideo credibile est festum S. Brigidae eam ob causam loco motum fuisse. — Act. SS., Feb. t. I, p. 99 – 185; J. F. Kenney, The Sources for the Early History of Ireland, t. I (New York, 1929), p. 356 – 63, praeclare scripsit de Brigida; omnia undique collegit, at minus critice, J. O'Hanlon, Lives of the Irish Saints, t. II, p. 1 – 224.
7. VERIDIANAE] Viridianae, al. Veridianae, Verdianae, Verdinae Vita BHL. 8540 scripta est, saec. XIV ineunte vel fortasse XIII nondum expleto, a quodam Blasio sacerdote et monacho. Is adhibuit antiquiorem Vitam, prodigiis iam refertam, nunc autem deperditam, quo etiam fonte circa annum 1420 usus esse videtur episcopus Laurentius Giacomini in Vita quae typis data est anno 1692. Ex his libris liquet beatam parentibus catholicis pauperibusque traxisse originem, vixisse annos 64, e quibus 34 in cella, a puerili aetate ad senectutem usque candore animi, asperitate vitae, pietate emicuisse, decessisse kal. feb. anno 1242 aut potius 1236. Nec satis constat num ad Vallisumbrosae religionem aliamve pertinuerit, aut Tertio cuidam Ordini fuerit ascripta. Cultum perantiquum Clemens VII confirmavit die 20 sept. 1533, Sacra vero Rituum Congregatio, decreto die 21 ian. 1673 dato, Viridianam Romano martyrologio inseruit. — Act. SS., Feb. t. I, p. 255 – 63; O. Pogni, Intorno alla data di morte di S. Verdiana, in Miscellanea storica della Valdelsa, t. XXXI (1923), p. 3 – 17; Id., La gloriosa Vergine romita di Castelfiorentino, Castelfiorentino, 1934; Id., Vita di S. Verdiana, Empoli, 1936; A. Van den Wijngaert, O. F. M., De sanctis et beatis tertii Ordinis iuxta codicem Fr. Mariani Florentini, in Archivum Franciscanum historicum, t. XIV (1921), p. 35.

IV NON. FEB.

[1] Purificatio Beatae Mariae virginis, quae a Graecis Hypapante Domini appellatur.

[2] Romae via Salaria passio sancti Aproniani commentariensis, qui adhuc gentilis, cum sanctum Sisinium e carcere educeret, ut Laodicio praefecto praesentaret, vocemque a caelo factam audiret: venite benedicti Patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est a constitutione mundi, credens baptizatur et postea in confessione Domini finem vitae capitali sententia accepit.

[3] Item Romae sanctorum martyrum Fortunati, Feliciani, Firmi et Candidi.

[4] Caesareae in Palaestina sancti Cornelii centurionis, quem beatus Petrus apostolus baptizavit, et apud praefatam urbem episcopali honore sublimavit.

[5] Aurelianis sancti Flosculi episcopi.

[6] Cantuariae in Anglia natalis sancti Laurentii episcopi, qui post sanctum Augustinum eam ecclesiam gubernavit et regem ipsum ad fidem convertit.

[7] Prati in Hetruria sanctae Catharinae de Ricciis, virginis Florentinae, ordinis Praedicatorum, caelestium donorum copia insignis, quam Benedictus decimus quartus pontifex maximus sanctarum virginum fastis adscripsit.

FEBRUARII 2

1. PURIFICATIO] Festum occursus Domini, ὑπαπαντή a Graecis dicitur. In Oriente primum celebratum est quadragesimo post Nativitatem Domini, die 14 feb., ubi sollemnitas diei 25 dec. nondum observabatur. De usu Hierosolymitano testimonium habemus saec. IV apud Aetheriam. Anno 542 celebrari coepta est Hypapante die 2 feb. Exstat oratio Abraami episcopi Ephesini saec. VI de ea festivitate. A Graecis ad Latinos transiit. Constitutum est a Sergio p. (687 – 701) ut die Sancti Symeonis quod Ypapanti Graeci appellant laetania exeat a sancto Hadriano et ad sanctam Mariam populus occurrat. Ita in Libro pontificali. In kalendario S. Willibrordi nuntiatur die 2 feb. festum S. Symeonis patriarchae; ita fere et in codice Epternacensi martyrologii hieronymiani. Alibi plerumque ea memoria beatae Mariae Purificatio nuncupatur. — Act. SS., Feb. t. I, p. 268 – 77; Comm. martyr. hieron., p. 75; L. Duchesne, Origines du culte chrétien5, p. 287 – 88; A. Bludau, Die Pilgerreise der Aetheria, p. 89 – 93; K. Holl, Amphilochius von Ikonium, p. 104 – 105; D. De Bruyne, in Revue Bénédictine, t. XXXIV, p. 14 – 26; H. Thurston, The Lives of the Saints, t. II (1930), p. 27 – 36.
2. APRONIANI] Elogii fons est Passio apocrypha S. Marcelli papae BHL. 5234, in qua sola Apronianus martyrio coronatus perhibetur. Alias prodit velut eponymus coemeterii Viae Latinae, in quo S. Eugenia quiescebat. — Act. SS., Ian. t. II, p. 6; Feb. t. I, p. 287; Comm. martyr. hieron., pp. 9, 75; Étude sur le légendier romain, p. 29.
3. FORTUNATI] In unam turmam coegit Usuardus hos quattuor, quorum nomina expiscatus est ex martyrologio hieronymiano, ubi eadem recurrunt ad diem 5 iun. et partim aliis diebus. Firmus et Felicianus par martyrum est Primus et Felicianus qui 9 iun. coluntur; reliquorum sola nomina nota sunt, si tamen recte leguntur. Nam fortasse Fortunatus et Candidus sunt pro Fortunata et Candida, videnturque casu et ex sola codicum perturbatione Romanis martyribus admisti. — Act. SS., Feb. t. I, p. 295 – 96; Comm. martyr. hieron., p. 74.
4. CORNELII] Tota Cornelii centurionis historia est in Act., X. Ab Adone, non vero a Beda, in Latinorum fastis insertus est; diem autem 2 feb. assignavit quia in hieronymianis legebat inter ceteros solo nomine notos, non quidem Cornelium, sed Cornilianum quendam. Graecis praeplacuit dies 13 sept., quo de Cornelio agitur in synaxariis et in menologio Symeonis Metaphrastae. Neutram commemorationem antiqua commendat ecclesiastica traditio. Elogium ab Adone acceptum nonnihil immutatum est. Scripserat enim Ado: quique apud praefatam urbem episcopi honore sublimatus quievit; a beato Petro sublimatum asserit noster. Utrimque legimus Cornelium a S. Petro baptizatum esse; verum ex Act., X, 48 habemus: et iussit eos baptizari. De episcopatu Cornelio collato nusquam mentio est praeterquam in libris apocryphis. Si credas Apostolicis Constitutionibus, VII, 46, Caesarea Palaestinae ei sedes fuit; si Actis libelli BHG2. 371, Skepsis in Hellesponto. — Act. SS., Feb. t. I, p. 279 – 95; Synax. Eccl. CP., p. 38; BHG2. p. 276.
5. FLOSCULI] Martyrologio hieronymiano inscriptus est, in catalogo episcoporum Aurelianensium medius inter Prosperum et Dragonem. Prosper Sidonii Apollinaris aequalis erat a quo litteras accepit (VIII, 15). — Act. SS., Feb. t. I, p. 298; Comm. martyr. hieron., p. 74; L. Duchesne, Fastes épiscopaux de l'ancienne Gaule, t. II2, p. 461.
6. LAURENTII] Gesta S. Laurentii Cantuariensis archiepiscopi († 619) conscripsit Beda, Hist. eccl., lib. II, c. 4 – 7, qui dilucide indicat depositionis diem: Hoc enim regnante rege [Aedbaldo], beatus archiepiscopus Laurentius regnum caeleste conscendit atque in ecclesia et monasterio sancti apostoli Petri iuxta praedecessorem suum Augustinum sepultus est die quarto nonarum februariarum. In quibus refulget vestigium venerationis qua S. Laurentium prosequebatur anglicum vulgus. Cultus quam antiquus fuerit, inde apparet quod Laurentii nomen legitur inter sanctorum nomina in Commemoratione pro defunctis libri missalis Stowensis, qui dicitur, saec. VIII – IX (ed. G. F. Warner, The Stowe Missal, t. II, p. 16). Cantuariensium archiepiscoporum quorum meminit codex Stowensis, ultimus est Iustus († 627, ut videtur); cuius cum successor, Honorius, ipse cultus sit, haud scio an inde conicere liceat indicem illum sanctorum in canone missae celtico collectum fuisse, vivo Honorio episcopo, qui obiit die 30 septembris 653. Fixum fuisse festum ad diem 2 februarii certum est, etsi, concurrente Purificatione, raro in kalendariis invenitur (Gasquet et Bishop, The Bosworth Psalter, p. 56; R. Stanton, A Menology of England and Wales, p. 48; F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, London, 1934, p. 59). Baronius elogium ex Bedae Historia ecclesiastica desumpsit. Rex, de quo agit, non est is, quem credere facile potueras, Ethelbertus, Cantianorum rex, verum Aedbaldus, Ethelberti filius, qui, postquam regnare coeperat, aliquantum tempus fictos gentis suae deos coluit. — Act. SS., Feb. t. I, p. 289 – 94.
7. CATHARINAE] Catharina Florentiae ex nobili genere de Ricciis nata est die 23 aprilis 1522. Annum agens decimum tertium, ingressa est monasterium Ordinis sancti Dominici, Prati in Etruria, ubi obiit 2 februarii 1590. In beatorum canonem relata est a Clemente p. XII, die 1 octobris 1732. S. Catharina peculiari veneratione prosecuta est Hieronymum Savonarolam, cuius cultus non est confirmatus ab Ecclesia. Hac in re prudenterne egerit sancta virgo plurimum litigatum est, ut refert Prosper Lambertini, postea Benedictus p. XIV, qui tunc temporis munere promotoris fidei fungebatur in sacra Rituum Congregatione. Ipse Benedictus XIV, die 29 iunii 1746, sanctorum catalogo Catharinam inscripsit. — Benedictus XIV, De servorum Dei beatificatione, lib. III, c. XXV, 17 – 20; Bullarium Benedicti XIV, t. II (Romae, 1749), p. 104 – 114; F. M. Capes, St. Catherine de' Ricci, her Life, her Letters, her Community, London, 1906; G. Scalia, Girolamo Savonarola e S. Catarina de' Ricci, Firenze, 1924; G. Bertini, Santa Caterina de' Ricci, con lettere inedite della Santa, Firenze, 1935; R. Nuti, Santa Caterina de' Ricci, protettrice di Prato, in Memorie Domenicane (1936), p. 316 – 18.

III NON. FEB.

[1] Sebaste in Armenia passio sancti Blasii episcopi et martyris, qui multorum patrator miraculorum, sub Agricolao praeside post diutinam caesionem atque in ligno suspensionem, ubi ferreis pectinibus carnes eius diruptae sunt, post teterrimum carcerem et in lacum demersionem, unde salvus exivit, iubente eodem iudice una cum duobus pueris capite truncatur. Ante eum vero septem mulieres, quae guttas sanguinis eius defluentes dum torqueretur colligebant, deprehensae, quod essent christianae, post dira tormenta gladio percussae sunt.

[2] In Africa sancti Celerini diaconi, qui decem et novem dies custodia carceris septus, in nervo et ferro variisque poenis gloriosus fuit Christi confessor; et dum inexpugnabili firmitate certaminis sui adversarium vicit, vincendi ceteris viam fecit.

[3] Ibidem sanctorum martyrum Laurentini eius patrui, Ignatii avunculi et Celerinae aviae, qui antea martyrio coronati fuerant; de quorum omnium gloriosis laudibus exstat beati Cypriani epistola.

[4] Item in Africa sanctorum martyrum Felicis, Symphronii, Hippolyti et sociorum.

[5] In oppido Vapingo sanctorum Tigidis et Remedii episcoporum.

[6] Lugduni sanctorum Lupicini et Felicis itidem episcoporum.

[7] Eodem die sancti Anscharii Bremensis episcopi, qui Suevos et Danos ad fidem Christi convertit.

FEBRUARII 3

1. BLASII] De eo Graeci et Latini complures multa haud vero similia fabulati sunt, BHG2. 276, 277; BHL. 1370 – 1380. Elogium ex Usuardo exscriptum est, commutatis verbis novissime vero cum ante eum vero. Usus est Usuardus Passione latina BHL. 1370, a qua tamen recessit loco feb. die tertia legens cum Adone die 15. A Graecis colitur S. Blasius die 11 huius mensis. Castellanus opinatus est in martyrologio hieronymiano ad diem 16 feb. sub nomine Plesi, Blesi latere Blasium. Arguta quidem coniectura, minime tamen probanda. Etenim Plesi aliud non est ac graecum Πλῆς, nomen martyris Aegyptii. — Act. SS., Feb. t. I, p. 331 – 53; Comm. martyr. hieron., pp. 84, 100; Synax. Eccl. CP., p. 457.
2. CELERINI] Elogium contextum est ipsis paene verbis S. Cypriani in epist. XXXIX, 2. Errore tamen Celerinus dicitur diaconus, cum lectorem eum constitutum esse ab ipso Cypriano discamus. In martyrologium a Floro inductus fuit cum cognatis suis martyribus, de quibus mox dicendum. Sed fatendum est de egregii confessoris martyrio non constare; quando enim presbyteris, diaconis et plebi universae scribens Cyprianus Celerinum laudibus extollebat, hic in vivis erat. — Act. SS., Feb. t. I, p. 321 – 28.
3. LAURENTINI] In ea quam modo attulimus Cypriani epistula ubi multus est in commendatione Celerini, haec de eius propinquis adduntur: Per vestigia cognationis suae graditur, parentibus ac propinquis suis honore consimili divinae dignationis aequatur. Avia eius Celerina iampridem martyrio coronata est. Item patruus eius et avunculus Laurentinus et Egnatius in castris et ipsi quondam saecularibus militantes, sed veri et spirituales Dei milites, dum diabolum Christi confessione prosternunt, palmas Domini et coronas inlustri passione meruerunt. Sacrificia pro eis semper, ut meministis, offerimus, quotiens martyrum passiones et dies anniversaria commemoratione celebramus. Certissima sunt ergo horum martyrium et annuatim inde a Cypriani aetate celebrata memoria. Ab eo tamen natalem diem non docemur. Dies 3 feb. eis assignatus est a Floro, qui Celerinam et Laurentinum sibi visus est legisse in martyrologio hieronymiano, ubi occurrunt hoc die Celerina quaedam et Laurentius. Celerinam Celerini aviam, ibi nominari neque negare auserim, neque affirmare. Sed Laurentini certo certius mentio non est. Neve Laurentium pro Laurentino scriptum esse quisquam contendat. Ibi enim S. Laurentius diaconus aperte designatur. Aequo iure dies natalis eorum haberetur 28 sept., quo leguntur in laterculo nomina Laurentiae et Celerinae. Sed incerta pariter coniectura. — Act. SS., Feb. t. I, p. 321 – 28; Comm. martyr. hieron., pp. 76, 531; Les martyrologes historiques, p. 288.
4. FELICIS] Ea nomina repperit Baronius in codice Sancti Cyriaci in Thermis. Potius quaerenda sunt in martyrologio hieronymiano, ubi ex contextu singula illustrantur. Loco Felicis scribatur oportet Felicitatis; haec colitur die 7 mart. Symphronius martyr non est, sed Sempronius ille a quo municipium Forum Sempronii (Fossombrone) nomen habet. Hippolytus martyr est qui Romae colitur die 13 aug. Socii autem, ni fallor, illi qui in hieronymianis ad diem 2 feb. cum eo copulantur in hoc elogio: Foro Semproni … dedicatio basilicae sanctorum Sixti Laurenti et Hippolyti. — Act. SS., Feb. t. I, p. 328 – 29; Comm. martyr. hieron., pp. 74, 76, 78.
5. TIGIDIS] Ex martyrologio hieronymiano, ubi tamen scriptum reperies Teridi loco Tigridi. De his nihil in antiquis historiis legitur, et neuter in serie episcoporum Vapincensium recensetur. — Act. SS., Feb. t. I, p. 360 – 61; Comm. martyr. hieron., p. 76; L. Duchesne, Fastes épiscopaux de l'ancienne Gaule, t. II2, p. 286.
6. LUPICINI] In martyrologio hieronymiano hodie inscriptus est Lupicinus, non vero Felix; nam qui in eodem laterculo occurrit Felix (an potius Felicitas?) martyr est in Africa. Sed huius nominis nullus est in serie episcoporum Lugdunensium. — Act. SS., Feb. t. I, p. 360; Comm. martyr. hieron., p. 76.
7. ANSCHARII] S. Anscharii († 865) Vita BHL. 544, a Rimberto discipulo carissimo scripta, genuinis huius aetatis fontibus historicis annumeranda est. Inde certo colligitur natalis dies sancti episcopi, qui postridie festi Purificationis obivisse asseritur. S. Anscharius Sueciae (Schweden) apostolus nuncupatur, non Sueviae (Schwaben). — Act. SS., Feb. t. I, p. 391 – 445; Ph. Oppenheim, Der heilige Ansgar und die Anfänge des Christentums in den Nordischen Ländern, München, 1931; É. de Moreau, S. Anschaire, Louvain, 1930; W. Lüdtke, in Schriften des Vereins für Schleswig-Holsteinische Kirchengeschichte, t. VIII, 2, Ansgarheft.

PRID. NON. FEB.

[1] Sancti Andreae Corsini episcopi Fesulani, cuius natalis agitur octavo idus ianuarii.

[2] Romae sancti Eutychii martyris, qui illustre martyrium consummavit, sepultusque est in coemeterio Callisti; cuius sepulchrum sanctus Damasus papa versibus exornavit.

[3] Thmuis in Ægypto passio beati Philaeae eiusdem civitatis episcopi et Philoromi tribuni militum, qui in persecutione Diocletiani, cum a cognatis et amicis suaderi non possent ut sibi parcerent, ambo datis cervicibus palmas a Domino meruerunt; cum quibus etiam innumera multitudo fidelium ex eadem urbe, pastoris sui sequens exemplum, martyrio coronata est.

[4] Foro Sempronii sanctorum martyrum Aquilini, Gemini, Gelasii, Magni et Donati.

[5] Eodem die sancti Remberti Bremensis episcopi.

[6] Trecis sancti Aventini confessoris.

[7] Pelusii in Ægypto sancti Isidori monachi, meritis et doctrina conspicui.

[8] Eodem die sancti Gilberti confessoris.

[9] In oppido Amatricis Reatinae dioecesis depositio sancti Iosephi a Leonissa, ordinis Minorum Capuccinorum, quem ob fidei praedicationem a mahumetanis dira perpessum, apostolicis laboribus et miraculis clarum Benedictus decimus quartus pontifex maximus in sanctorum confessorum canonem retulit.

FEBRUARII 4

1. ANDREAE] Nomen S. Andreae inscriptum est martyrologio Romano die mortis anniversario, scilicet 6 ianuarii. Alexander VII, qui festum S. Andreae ab universa ecclesia celebrari iussit, commemorationem die 4 februarii fieri constituit (21 oct. 1666). — I. B. Pittonus, Constitutiones pontificiae, t. I (Venetiis, 1740), p. 341; t. II, p. 290.
2. EUTYCHII] Epitaphium a papa Damaso carmine conscriptum non in coemeterio Callisti positum est, sed in basilica S. Sebastiani via Appia ad Catacumbas. Nihil de S. Eutychii historia traditum est praeter hunc titulum quo passio eius paucis refertur, simul et reliquiarum inventio. Dubitatum est num idem sit atque Eutychius presbyter de quo in Actis S. Secundi, BHL. 7558. Id autem nulla comprobatur valida ratione. — Act. SS., Feb. t. I, p. 458; I. B. De Rossi, Inscriptiones christianae Urbis Romae, t. II, p. 66; Ihm, Damasi epigrammata, n. 27; Origines du culte des martyrs2, pp. 72, 74, 284.
3. PHILAEAE] Inscripti sunt Phileas et Philoromus martyrologio hieronymiano; fons elogii est Eusebius-Rufinus, Hist. Eccl., VIII, 9, 7 – 8. Ultima verba, quibus multi nostris admunerantur socii martyres, perperam exprimunt locum epistulae Phileae ad Thmuitas (Euseb., VIII, 10) in qua beati martyres qui una nobiscum in agonibus perdurantes … mortem pro pietate absque trepidatione capiebant, non Thmuitani (ex eadem urbe) sed Alexandrini intellegendi sunt. Error primum deprehenditur in martyrologio Lugdunensi codicis Parisiensis 3879. De duobus martyribus Acta proconsularia habemus, BHL. 6799, aliaque levioris momenti, BHG2. 1533, BHL. 6800 – 6802. — Act. SS., Feb. t. I, p. 459 – 65; Les Martyrs d'Égypte, p. 155 – 70.
4. AQUILINI] De his, quicquid asserit Baronius, nihil apud Bedam, sed elogium ipsis martyrologii hieronymiani verbis exprimitur. Recte scripserat Usuardus Romae Forosempronii; ita enim codices antiqui ad diem 2 feb., sine ullo tamen nexu cum sanctis de quibus hodie; itaque correctores qui vocem Romae deleverunt, textum vitiarunt nedum emendarent. Coetus quinque sanctorum ex mero arbitrio compositus; duorum enim priorum nomina sub indicio in Africa die 4 ian. iam occurrerunt; Genuinus solo nomine notus est; item Gelasius, licet civem suum eum habeant Placentini. Magnus fortasse idem est qui Maximinus, Antiochenus episcopus, hodie nuntiatur in breviario Syriaco; Donatus, alias Donata, nudum est nomen. — Act. SS., Feb. t. I, pp. 458, 465 – 66; Comm. martyr. hieron., pp. 25, 74, 77.
5. REMBERTI] Rimbertus S. Anscharii fidissisimus discipulus qui et eius Vitam scripsit, ab eo morituro aptior ad episcopatum designatus est. In Vita Rimberti BHL. 7258 nihil de die obitus, sed haec iuvat notare quae ibi de eius electione referuntur: Nec ulla ambiguitas fuit clero vel populo inter plures de electione, sed ipso mox die depositionis domini Anschari Rembertum concorditer elegerunt. Cum Anscharius obierit die 3 feb., certo certius hodie memoratur non quidem dies natalis Rimberti sed evectionis ad cathedram Bremensem. In hac ecclesia celebratur hoc die elevatio reliquiarum eius; depositionis autem anniversaria dies 11 iun. recolitur Bremae, Hamburgi, Ratzeburgi. — Act. SS., Feb. t. I, p. 555; H. Grotefend, Zeitrechnung des deutschen Mittelalters, t. II, p. 160.
6. AVENTINI] Hunc primus in martyrologio collocavit Usuardus, cuius haec sunt verba: Trecas sancti Aventini episcopi et confessoris. Errat autem dum ei tribuit episcopi dignitatem, cum nullus unquam fuerit Trecis episcopus Aventinus nomine. Aventinus autem fuit discipulus S. Lupi Trecensis de quo Gregorius Turonensis, In gloria conf., 67, et Vita BHL. 887, sublestae fidei et longo post res gestas tempore conscripta. — Act. SS., Feb. t. I, p. 484 (lege 474) – 487 (lege 477).
7. ISIDORI] S. Isidori Pelusiotae commemorationem agunt hodie Graeci qui ei elogium impertiunt in synaxariis. Epistulas scripsit de quibus hoc loco disserendum non est. — Act. SS., Feb. t. I, p. 468 – 73; Synax. Eccl. CP., p. 441; O. Bardenhewer, Geschichte der altkirchlichen Literatur, t. IV, p. 100 – 107.
8. GILBERTI] Gilbertus Sempringhamensis († 4 februarii 1189), fere statim coli coeptus, multis miraculis clarus inter sanctos relatus est ab Innocentio II, Anagniae, die 11 ianuarii 1202. Eius canonizationis documentum publicum aut nunquam conscriptum est, aut amissum fuit. Attamen nullus est dubitandi locus quin festum in diem 4 februarii indictum fuerit; nam, ineunte eodem anno, Hubertus Walter, Cantuariensis archiepiscopus, iubet episcopos Anglos diem 4 februarii postea in perpetuum S. Gilberto dicare (R. Graham, S. Gilbert of Sempringham and the Gilbertines, London, 1903, p. 27). Festum in recentiora martyrologia paulatim invectum est. Iam saec. XIII inscribitur kalendario quod parietem adornat templi romani Quattuor Coronatorum (ed. T. Klauser, in Scientia Sacra, Theologische Festgabe für Kardinal Schulte, p. 21). Baronius elogium ex Francisco Maurolyco desumpsit: Eodem die sancti Gilberti confessoris, qui Gemmalense coenobium fundavit tempore Othonis primi. Extremam hanc sententiam decurtavit et in annotationibus inseruit, ubi Gilbertum putat esse Wigbertum seu Guibertum, Gemblacensis monasterii conditorem, qui die 23 maii colitur (BHL. 8881 – 8886). Manifestum errorem advertit Henschenius, Act. SS., Maii t. V, p. 259 E. De S. Gilberto Sempringhamensi praeclara scripta supersunt latine, BHL. 3529 – 3536, ex quibus nonnulla exspectant doctum hominem qui diligenter edat et typis mandet. — Act. SS., Feb. t. I, p. 567 – 73; T. A. Archer, in Dictionary of National Biography, t. XXI, p. 315 – 17; R. M. Woolley, The Gilbertine Rite, London, 1921 – 1922.
9. IOSEPHI] S. Ioseph natus est die 4 februarii 1556, Leonissae, Aprutii oppidulo, in Spoletana dioecesi. Constantinopolim missus ut evangelium annuntiaret, ab infidelibus in carcerem coniectus est et per tres dies diro supplicio affectus, e quo tamen vivus evasit. In Italiam reversus, reliquum vitae spatium in praedicatione verbi Dei impendit. E vita cessit die 4 februarii 1612, Amatrice, oppido Reatinae dioecesis. A Clemente p. XII, anno 1737, beatorum numero ascriptus est. Benedictus p. XIV, qui in causa B. Ioseph munere promotoris fidei functus erat, eundem in sanctorum album rettulit die 29 iunii 1746. — Benedictus XIV, De servorum Dei beatificatione et canonizatione, lib. I, c. XXIV, § 13; Ilario da Teano, San Giuseppe da Leonessa, Torino, 1935; Ernest-Marie de Beaulieu, Saint Joseph de Léonisse, Paris, 1936.

NON. FEB.

[1] Catanae in Sicilia natalis sanctae Agathae virginis et martyris, quae temporibus Decii imperatoris sub Quinctiano iudice post alapas et carcerem, post equuleum et torsiones, post mamillarum abscissionem, post volutationem in testulis et carbnibus, tandem in carcere Deum precando consummata est.

[2] In Ponto commemoratio plurimorum sanctorum martyrum, quorum alii in persecutione Maximiani plumbo liquenti perfusi, alii acutis arundinibus in unguibus cruciati, ac multis horrendis tormentis vexati, iisdemque saepius iteratis, palmas a Domino et coronas illustri passione meruerunt.

[3] Alexandriae sancti Isidori martyris, qui in persecutione Decii a Numeriano exercitus duce pro fide Christi capite caesus est.

[4] In regno Iaponiae passio viginti sex martyrum, qui pro catholica fide in crucem acti et lancearum ictibus perfossi, inter divinas laudes eiusdemque fidei praedicationem gloriose occubuerunt, et a Pio nono pontifice maximo sanctorum fastis adscripti sunt.

[5] Viennae beati Aviti episcopi et confessoris, cuius fide, industria atque admirabili doctrina ab infestatione arianae haeresis Galliae defensae sunt.

[6] Brixinone | sanctorum episcoporum Genuini et Albini, quorum vita miraculis extitit gloriosa.

FEBRUARII 5

1. AGATHAE] Martyrologium hieronymianum et kalendarium Carthaginiense celeberrimam recolunt S. Agathae memoriam, sed nullum eius vitae vel martyrii superest monumentum coaevum. Elogium suppeditavit Passio BHL. 133, qua etiam usus est Beda. Hic autem in suo exemplo Diocletianum imperatorem pro Decio legebat. Sed, ut ingenue fateamur, parum refert scire quid in his Actis scripserit fabulator. Aetatem qua vixerit S. Agatha ignoramus. — Act. SS., Feb. t. I, p. 595 – 656.
2. MARTYRUM] Silent ad unum antiqua martyrologia. In nostrum invecti sunt hi martyres a Baronio, qui eorum elogium deprompsit ex Eusebio seu Rufino, Hist. eccl., VIII, 32, 6 – 10. — Act. SS., Feb. t. I, p. 658.
3. ISIDORI] Remittimur a Baronio ad menologium Graecorum et Acta a Lippomano et Surio edita, duplici errore, ut advertit Bollandus, Act. SS., Feb. t. I, p. 594. Nam silent de Isidoro libri graeci ad diem 5 feb., et Acta BHG2. 961 quae profert Baronius, Isidori sunt non quidem Alexandrini, sed Chiensis quem colunt Graeci die 14 maii et nos 15 eiusdem mensis. Unde autem falso irrepserit Isidori nomen ad diem 5 feb. haud facile perspexeris. Quamquam martyrii locus est insula Chius, Alexandrinus factus esse videtur eo quod Alexandriae natus dicitur. Nec enim cogitandum de Isidoro martyre quem refert Dionysius Alexandrinus in epistula ad Fabianum (Euseb., Hist. eccl., VI, 41, 19). Nomen eius kalendariis insertum fuisse non satis probatur. — Origines du culte des martyrs2, p. 216.
4. MARTYRUM] Hi XXVI christiani, quorum sex ad Ordinem Fratrum Minorum, tres ad Societatem Iesu pertinebant, reliqui laici erant, omnes una cruci affixi sunt Nangasakii, die 5 feb. anno 1597. Passionis eorum historiam summa fide consignavit litteris P. Ludovicus Frois S. I., qui extremo martyrum supplicio interesse potuit. Martyrio rite comprobato, missam et officium concessit Urbanus VIII eorum familiis religiosis anno 1627. Eos Benedictus XIV inscripsit martyrologio quod ipse anno 1748 edidit, sanctorum vero albo Pius IX inseruit die 8 iunii 1862. — Act. SS., Feb. t. I, p. 723 – 62; Benedictus XIV, De servorum Dei beatificatione, lib. III, app. II; L. Frois, Relación del martirio de los 26 cristianos crucificados en Nangasaqui al 5 Febrero de 1597, ed. R. Galdos, Roma, 1935; D. Schilling, Zur Geschichte des Märtyrerberichtes de P. L. Frois S. I., in Archivum Historicum Societatis Iesu, t. VI, 1937, p. 107 – 113; L. Perez, Cartas y relaciones del Japón, I. Cartas de San Pedro Bautista, in Archivo Ibero-americano, t. IV (1915), p. 394 – 418; A. Ivars, Nueve cartas relativas a la embajada de San Pedro Bautista, ibid., t.c., p. 443 – 56; A. Chiappini, Annales Minorum continuati, t. XXVI, p. 520 – 35.
5. AVITI] Martyrologium hieronymianum: Vienna depositio Aviti episcopi. Quae tum de eius Vita BHL. 885, tum de eius operibus scripta habentur perquam nota sunt nec ulla indigent illustratione. — Act. SS., Feb. t. I, p. 660 – 69; Comm. martyr. hieron., p. 78; R. Peiper, Alcimi Ecdicii Aviti opera, in M.G., Auct. antiq., t. VI, 2; U. Chevalier, Œuvres comlètes de S. Avit, Lyon, 1890.
6. GENUINI] Genuinus, immo Ingenuinus episcopus ecclesiae Sabionensis quemadmodum litteris subscripsit quas episcopi schismatici Mauritio imperatori, anno 591, dederunt (Ewald-Hartmann, Gregorii I Registrum, t. I, p. 21). Hunc Ingenuinum aliosque Aquileiensis regionis episcopos, etsi damnatis Trium Capitulorum defensoribus adhaeserunt, nihilo tamen setius in patria sua inter sanctos habitos fuisse non sine causa mirati sunt eruditi. Scilicet viri boni et probi se obsequium putarunt praestare Deo, quod metropolitani sui partes secuti sunt. Albuinus saec. X Sabionensem sedem transtulit Brixinonem. In diplomate Ottonis imp. II diei 8 sept. 977 nuncupatur vir venerabilis Albuni (lege Albuinus) sanctae Sabionensis et Prixianensis ecclesiae episcopus. Ab ultimis saec. XII annis saepe coniuncta reperiuntur nomina Albuini et Ingenuini. Intra annos 1179 – 1196 mentio est sanctorum confessorum Ingenwini et Albwini; anno 1243 et sequentibus sanctorum Ingenuini et Albuini patronorum nostrorum. Geminatam horum sanctorum commemorationem repperit Baronius in Petri de Natalibus Catalogo, III, 85, cuius haec sunt verba, in elogio S. Ingenuini: In pace quievit nonis februarii… S. Albuinus episcopus Brixinensis die quo migraverat sanctus nonis februarii miraculis clarus eidem associatur. Haec frater Bartholomaeus. Nimirum, auctore Bartholomaeo Tridentino, communis utriusque praesulis memoria celebratur in die natali S. Ingenuini. — Act. SS., Feb. t. I, p. 669 – 75; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 941 – 42; L. Santifaller, Die Urkunden der Brixner Hochstifts-Archive, pp. 12, 50, 115; Anal. Boll., t. L, p. 184.

VIII ID. FEB.

[1] Sancti Titi episcopi et confessoris, cuius natalis dies occurrit pridie nonas ianuarii.

[2] Caesareae in Cappodocia natalis sanctae Dorotheae virginis et martyris, quae sub Sapricio illius provinciae praeside primum equulei extensione vexata, dehinc palmis diutissime caesa, ad ultimum capitali sententia punita est; in cuius confessione Theophilus quidam scholasticus ad Christi fidem conversus, et mox equuleo acerrime tortus, novissime gladio caesus est.

[3] Emessae in Phoenicia sancti Silvani episcopi, qui cum eidem ecclesiae annis quadraginta praefuisset, sub Maximiano imperatore una cum duobus aliis obiectus feris membratimque discerptus, martyrii palmam accepit.

[4] Eodem die sanctorum martyrum Saturnini, Theophili et Revocatae.

[5] Arvernis in Gallia sancti Antholiani martyris.

[6] Eodem die sanctorum episcoporum Vedasti et Amandi, quorum vita et mors plurimis miraculis extitit gloriosa; e quibus prior Atrebatensium, alter vero Traiectensium rexit ecclesiam.

[7] Bononiae sancti Guarini episcopi cardinalis Praenestini, vitae sanctitate conspicui.

FEBRUARII 6

2. DOROTHEAE] Martyrologium hieronymianum: In Caesarea Cappadociae Dorotheae et Theofili Scholastici. Hic profertur decurtatum elogium Flori et Adonis, ex Passione BHL. 2321, cuius aliae habentur recensiones BHL. 2323 – 2325, Supplem. p. 99. Horum sanctorum nulla exstant Acta sincera. — Act. SS., Feb. t. I, p. 771 – 76; Comm. martyr. hieron., p. 79.
3. SILVANI] De Silvano martyre Emeseno tacent antiqua martyrologia. Elogium ei composuit Baronius ex Eusebii Hist. eccl., VIII, 13, 3; IX, 6, 1. Recte scripserat sub Maximino imperatore. Ad haec Bollandus: “Nupera editio martyrologii Urbani VIII auctoritate recognita habet sub Maximiano occisos esse. Infra ex Eusebio ostendemus potius sub Maximino id videri contigisse.” Dies 6 feb. S. Silvano assignatus est quo in synaxariis occurrit nimirum in elogio S. Iuliani Emeseni ex eiusdem Passione. In hac enim Iulianus sub Numeriano passus asseritur cum Silvano episcopo, Luca diacano et Mocio lectore. — Act. SS., Feb. t. I, p. 778 – 79; Synax. Eccl. CP., pp. 447, 987; La Passion [géorgienne] de S. Julien d'Émèse, in Anal. Boll., t. XLVII, p. 44 – 76.
4. SATURNINI] Aliquid lucis affert hieronymianus laterculus, in quo leguntur nomina Saturnini, Revocatae (al. Revocati), dein Dorotheae et Theophili (de quibus paulo superius). Legatur oportet Saturnini et Revocati, qui sunt martyres Afri ex societate sanctarum Perpetuae et Felicitatis (mart. 7). Theophilus alius non est a socio S. Dorotheae. A ceteris ergo, quorum natalis in alium diem incidit, seiungendus erat. — Act. SS., Feb. t. I, p. 770; Comm. martyr. hieron., p. 79.
5. ANTHOLIANI] Laudatur a Gregorio Turonensi, In gloria mart., LXIV, qui silet de die transitus. In martyrologio hieronymiano hodie inter eos qui solo nomine recensentur est Antolianus aliquis. Num ille sit qui Arvernis colitur, merito dubitatur. — Act. SS., Feb. t. I, p. 768 – 70; Comm. martyr. hieron., p. 79.
6. VEDASTI] Varii codices hieronymiani utrumque episcopum hodie nuntiant: Atrebatis civitate depositio sancti Vedasti episcopi et confessoris; Elnone monasterio depositio Amandi episcopi. De quibus plurima exstant scripta BHL. 332 – 348 (Amandus), 8501 – 8519 (Vedastes), cum amplis commentariis in Act. SS., Feb. t. I, pp. 782 – 815, 815 – 903. Addatur nunc B. Krusch, Vita Vedastis, in M. G., Scr. rer. merov., t. III, p. 399 – 427; Vita Amandi, ibid., t. V, p. 395 – 485.
7. GUARINI] Bononia locus nativitatis S. Guarini est. Qui Vitam eius scripsit BHL. 8816, Augustinus de Novis Papiensis, diem obitus accurate notavit: ad vitam quae claudi non potest cum gaudio migravit sexto februarii die [ann. 1158]. Sepultus est in ecclesia Sancti Agapiti, nimirum Praeneste (Palestrina) quae fuit ei sedes episcopalis, non ergo Bononiae. — Act. SS., Feb. t. I, p. 914 – 16.

VII ID. FEB.

[1] Sancti Romualdi abbatis, monachorum Camaldulensium patris, cuius dies natalis agitur tertio decimo kalendas iulii.

[2] Augustae in Britannia natalis beati Auguli episcopi, qui aetatis cursum per martyrium explens, aeterna praemia suscipere meruit.

[3] In Phrygia sancti Adauci martyris, qui ex Italia genere clarus et omni fere dignitatum gradu ab imperatoribus honoratus, dum adhuc quaestoris officio fungeretur, martyrii corona pro fidei defensione dignatus est.

[4] Ibidem plurimorum sanctorum martyrum, urbis unius civium, quorum dux erat idem Adaucus; qui cum omnes christiani essent et constanter in fidei confessione persisterent, a Galerio Maximiano imperatore igne consumpti sunt.

[5] Heracleae sancti Theodori ductoris militum, qui, Licinio imperante, post multa tormenta truncatus capite, victor migravit in caelum.

[6] In Aegypto sancti Moysis episcopi venerabilis, qui primum in eremo vitam solitariam duxit; deinde, petente Mauvia regina Saracenorum, episcopus factus, gentem illam ferocissimam magna ex parte ad fidem convertit, et gloriosus meritis quievit in pace.

[7] Lucae in Tuscia depositio sancti Richardi regis Anglorum.

[8] Bononiae sanctae Iulianae viduae.

FEBRUARII 7

1. ROMUALDI] Annuntiatur S. Romualdus in martyrologiis die 19 iunii, quo e vita cessit (1027); sed ob concurrentem festivitatem SS. Gervasii et Protasii, ex decreto 9 iulii 1595 dies ei constitutus est 7 feb., quo commemoratur sollemnis translatio sacri corporis Fabrianum, in ecclesia S. Blasii Ordinis Camaldulensium, anno 1481. — Act. SS., Feb. t. II, p. 101 – 144; I. B. Pittonus, Constitutiones pontificiae, t. I (Venetiis, 1740), p. 34; R. Facchini, Memorie storiche della chiesa dei SS. Biagio e Romualdo di Fabriano, Fabriano, 1925.
2. AUGULI] Martyrologium hieronymianum: in Brittaniis civitate Auguria natale Auguli episcopi. Nomen civitatis in codicibus nonnullis est Agusta, Augusta. Observatum est ita nuncupatam fuisse Angliae urbem primariam, Augulum proinde Londinii episcopum fuisse. Sed haec omnia admodum incerta sunt. Brittania lectio censetur depravata pro Mauritania; lectio Augusta reicienda, et ipsius episcopi nomen in dubium revocatur. Accedit nullum priscis temporibus Londinii martyrem fuisse. — Act. SS., Feb. t. II, p. 16 – 17; Comm. martyr. hieron., p. 80; H. Delehaye, “In Britannia” dans le martyrologe hiéronymien, in Proceedings of the British Academy, 1931.
3. ADAUCI] Lege Adaucti, ut scribit Eusebius, Hist. eccl., VIII, 11, 1 – 2, qui huius elogii fons est. Adauctus quidam, nulla praefixa nota topographica inscriptus est in martyrologio hieronymiano ad diem 14 maii. Illum ipsum esse qui a Baronio, nullo praeeunte, ad hunc diem fastis nostris insertus est, admodum incertum est. — Act. SS., Feb. t. II, p. 13 – 16; Comm. martyr. hieron., p. 253 – 54.
4. MARTYRUM] Inclitum hoc martyrum agmen praetermittunt tum libri Graecorum tum nostri omnes ante Baronium, qui in concinendo encomio Eusebium secutus est, Hist. eccl. VIII, 11, 1 – 2, seu potius Rufinum. Rufinus enim, hinc inde ab Eusebio recedit, et ab eo solo Adauctus horum martyrum dux appellatur. De iisdem Lactantius, Divinarum institutionum lib. V, 11, 10. — Act. SS., Feb. t. II, p. 13 – 16.
5. THEODORI] Geminas S. Theodori commemorationes agunt Graeci, hoc die vel postridie sub nomine Theodori ducis, τοῦ στρατηλάτου, et 17 feb. nomine Theodori tironis, τοῦ τήρωνος. Reapse unus est, ab hagiographis in duos distractus, quorum alter Heracleae praecipue colebatur (BHG2. 1750 – 1753), alter vero Euchaïtis in Ponto (BHG2. 1760 – 1773), ubi sancti martyris corpus iacebat. In nostro martyrologio fit memoria S. Theodori militis ad diem 9 nov., quae, ut videtur, anniversaria est dedicationis ecclesia Sancti Theodori Romae ad Palatini radices sitae. — Act. SS., Feb. t. II, p. 23 – 37; Nov. t. IV, p. 11; Synax. Eccl. CP., pp. 451, 469; H. Delehaye, Les légendes grecques des saints militaires (Paris, 1909), p. 11 – 43.
6. MOYSIS] Non Beda Moysen in fastos induxit, sed Ado, a quo acceptum est, paucis rescissis, elogium e Rufino, Hist. eccl., XI, 6, liberius expressum. Quae refert de conversione Saracenorum, his Rufini verbis respondent: gentis ferocissimae pacem tenuit et fidei catholicae custodivit intemerata consortia. Praemissum est a Baronio in Aegypto, in mente habente, ut videtur, Moysen Aethiopem, qui colitur die 28 aug., vel alium cognominem aegyptium. — Act. SS., Feb. t. II, p. 43 – 46.
7. RICHARDI] Vivo S. Willibaldo episcopo Eichstetensi, c. ann. 778, monialis quaedam Heidenheimensis, nomine Hugeburc, eius cognata, Vitam seu potius Hodoeporicon Willibaldi BHL. 8931 conscripsit, in quo, inter alia ex ipsius ore accepta, narrat iter romanum ab Anglia cum fratre Wunnebaldo et patre susceptum. Hic autem, Lucae morte abreptus, a filiis ad sanctum Frigdianum pie tumulatus est. Commenticia est regia dignitas ei asserta, fortassis etiam Richardi appellatio, de qua Hugeburc silet, et nullus saec. XI antiquior comparet testis. Inde a medio saec. XII, tum Lucae tum in dioecesi Eichstetensi reliquiae eius publice honorari coeptae sunt, varias ob causas, de quibus fuse in Analectis nostris (t. XLIX, p. 353 – 97) disseruimus, editis insuper e codice Bavarico nonnullis eiusdem aetatis monumentis de Richardi regis vita et miraculis. Cf. BHL. 7207. Sancti huius apud veteres martyrologos nulla est mentio. — Act. SS., Feb. t. II, p. 69 – 81; F. Heidingsfelder, Die Regesten der Bischöfe von Eichstätt, t. I, Innsbruck, 1915; Guerra-Guidi, Compendio di storia ecclesiastica Lucchese (Lucca, 1924), p. 66 – 67; W. Grothe, Der hl. Richard und seine Kinder, Diss., Berlin, 1908.
8. IULIANAE] Scriptor minime antiquus Vitae S. Iulianae BHL. 4519 Bononiam transtulit quae Florentiae acta esse narrat Paulinus (BHL. 377) in consecratione basilicae S. Laurentii, quam condiderat pia vidua Iuliana. Hanc etiam unam fecit cum altera illa vidua Iuliana cui S. Augustinus librum De bono viduitatis inscripsit, scilicet Anicia Iuliana, uxore Anicii Hermogeniani Olybrii, qui consul fuit anno 395. Iuliana Florentina nunquam migravit Bononiam, nec unquam cultu ecclesiastico insignita fuit. — Act. SS., Feb. t. II, p. 48 – 52; F. Lanzoni, San Petronio vescovo di Bologna nella storia e nella leggenda (Roma, 1906), p. 263 – 77.

VI ID. FEB.

[1] Sancti Ioannis de Matha confessoris, Ordinis sanctissimae Trinitatis redemptionis captivorum institutoris, qui sexto decimo kalendas ianuarii obdormivit in Domino.

[2] Romae sanctorum martyrum Pauli, Lucii et Cyriaci.

[3] In Armenia minori natalis sanctorum martyrum Dionysii, Aemiliani et Sebastiani.

[4] Constantinopoli natalis sanctorum martyrum monachorum monasterii Dii, qui ob defensionem fidei catholicae, cum ferrent litteras sancti Felicis papae adversus Acacium, dirissime caesi sunt.

[5] In Perside commemoratio sanctorum martyrum, qui sub Cabade rege Persarum ob christianam fidem diversis suppliciis necati sunt.

[6] Alexandriae passio sanctae Cointhae martyris sub Decio imperatore, quam pagani correptam ad idola perducentes adorare cogebant; quod cum illa execrans recusaret, pedes eius vinculis innectentes et eam per plateas civitatis trahentes horrendo supplicio discerpserunt.

[7] Papiae sancti Iuventii episcopi, qui strenue in evangelio laboravit.

[8] Mediolani depositio sancti Honorati episcopi et confessoris.

[9] Viroduni in Gallia sancti Pauli episcopi, miraculorum gloria illustris.

[10] Apud Muretum in agro Lemovicens natalis sancti Stephani abbatis, Ordinis Grandimontensis institutoris, virtutibus et miraculis clari.

[11] Somaschae sancti Hieronymi Aemiliani confessoris, congregationis Somaschae fundatoris, quem pluribus in vita et post mortem miraculis illustrem, Clemens decimus tertius sanctorum fastis solemniter adscripsit, eius festo assignato tertio decimo kalendas augusti.

[12] In monasterio Vallisumbrosae beati Petri cardinalis et episcopi Albanensis, congregationis Vallisumbrosae Ordinis sancti Benedicti, cognomento Ignei, quia per ignem illaesus transivit.

FEBRUARII 8

1. IOANNIS] Iohannes de Matha, fundator Ordinis sanctissimae Trinitatis, vita functus est die 17 decembris 1213. Decretis 6 maii et 30 iulii 1679, festivitas S. Iohannis ad diem 8 februarii translata est. Missam et officium a clero tum regulari tum saeculari recitari iussit Innocentius p. XII, die 19 maii 1694. Reliqua ad 17 dec. — Joseph a Iesu Maria, Bullarium Ordinis sanctissimae Trinitatis redemptionis captivorum (Matriti, 1692), pp. 586, 616; Analecta Iuris Pontificii, Ser. VIII, pp. 1221, 1342; P. Deslandres, L'Ordre des Trinitaires pour le rachat des captifs, t. I, p. 622 – 26; Antonin de l'Assomption, Les origines de l'Ordre de la très sainte Trinité (Rome, 1925), p. 57 – 59.
2. PAULI] Baronius: “Restituuntur ex saepius citato vet. manuscrip. martyrologio monasterii S. Cyriaci.” In hoc autem codice non aliter legitur ac in martyrologio hieronymiano: Romae depositio sancti Pauli episcopi et alibi Luci. De Paulo nihil praeterea traditum est. Luci autem incerta est lectio, quae forsitan cum Iuli commutanda est, ut alio loco operose satis ostendere conati sumus. Tandem Cyriacum addidit Baronius incaute, non advertens Cyriacum qui in chartis repertus erat non eo die inter martyres memorari sed eponymum esse monasterii de quo supra. — Act. SS., Feb. t. II, p. 156 – 57; Comm. martyr. hieron., p. 81.
3. DIONYSII] His fere immutatus redditur Florus, qui usus est codice hieronymiano, ad hunc diem plurimum corrupto. Videtur archetypi lectio primigenia haec fuisse: Sebastiae in Armenia minore Dionysii episcopi Mediolanensis. Dionysius solus ab amanuensibus recte scriptus est; Sebastiani e Sebastia fecerunt, Aemiliani al. Miliani e Mediolano. — Act. SS., Feb. t. II, p. 158 – 60; Comm. martyr. hieron., p. 81.
4. MARTYRUM] Nulla erat tam penes Graecos quam penes Latinos ecclesiastica horum monachorum veneratio, quando Baronius eorum memoriam martyrologio inseruit. Elogium repetit a Nicephoro Callisto, Hist. eccl., XVI, 17, tandemque a Basilio Cilice a quo haec habet Nicephorus. Haec fusius exponuntur in Act. SS., Feb. t. II, p. 161 – 162.
5. MARTYRUM] De his nihil apud antiquos martyrologos. Martyres Persas, regnante Cabade coronatos esse iusto fidentius accepit Baronius a Georgio Cedreno, Nicephoro Callisto aliisque auctoribus sequioris aetatis, qui de Sasanidarum historia nonnisi postremo loco sunt interrogandi. Apud quos tamen certe non legit Cabadem regem Saracenorum fuisse. Persis hic imperitavit ab anno primum 488 ad 496 et iterum a 498 ad 531 (Th. Nöldeke, Geschichte der Perser und Araber aus der arabischen Chronik des Tabari, p. 427 – 428; cf. A. Christensen, Le règne du roi Kawādh Ier et le communisme mazdakite, Hauniae, 1925, p. 90 – 127). Ab illo christianos religionis crimine morti addictos fuisse testes aequales vel suppares non norunt, praeter magos aliquot a Symeone episcopo Betharsamiensi monophysita recens baptizatos, quos nestoriani proditionis insimularant, quasi Anastasio Romanorum imperatori faverent (Iohannes Ephesius, De sanctis orientalibus, cap. X; ed. E. W. Brooks, in Patrologia Orientalis, t. XVII, p. 140 – 41). Alios Christi fideles a Cabadis militibus sive in Mesopotamia sive in Armenia in bello peremptos, uti martyres numquam coluit antiqua ecclesia. Hinc patet quanta cum probabilitate eorum commemorationi dies assignari potuerit.
6. COINTHAE] In martyrologium primum inducta est a Floro, ad diem 20 feb., ab Adone ad hunc diem relata. Cointha, Κόἳντα, Quinta, una est ex martyribus de quibus Dionysius Alexandrinus, apud Eusebium-Rufinum, Hist. eccl., VI, 41, 4. Elogium Rufini paene verbis conceptum est; sub Decio imperatore additamentum est Baronii. — Act. SS., Feb. t. II, p. 156 – 57.
7. IUVENTII] Vita S. Iuventii seu Iventii BHL. 4619 velut continuatio est Vitae S. Syri, primi Ticinensis episcopi, BHL. 7976. De his iterum sermo erit ad diem 12 sept. Iventius S. Ambrosii aequalis fuit. — Act. SS., Feb. t. II, p. 152 – 55; Prelini, San Siro, Pavia, 1880 – 1890; Anal. Boll., t. X, p. 372 – 73; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. La Lombardia, Parte II, vol. II, p. 345 – 47; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 986.
8. HONORATI] Narrat Paulus Diaconus Honoratum, Mediolanensem episcopum, appropinquantibus Langobardis, Genuam fuga petiisse, Historia Langobardorum, II, 25. Defunctus est anno circiter 570. Nil obstat quominus Honoratus schismaticus ille episcopus fuerit de quo Pelagius papa in epistulis, Jaffé 2 1012, 1018. Cf. quae ad diem 3 sept. de Auxano habentur. Honorato pariter constat cultum fuisse exhibitum. Festum eius quondam die 8 ian. celebrabatur: M. Magistretti - Monneret de Villard, Liber notitiae sanctorum Mediolani, p. 288: Festum sancti Honorati archiepiscopi et confessoris Mediolani est die octavo ianuarii. — Act. SS., Feb. t. II, p. 164 – 67; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia, Milano, pp. 34, 242 – 45; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 1026.
9. PAULI] S. Pauli, qui in cathedra Virdunensi sedit primis decenniis saec. VII, Vita descripta est saec. X ineunte, a Bestario, in libro de Gestis episcoporum Virdunensium (M. G., Scr. t. IV, p. 43), et rursum, magno verborum apparatu, ab anonymo, saec. X nondum elapso, BHL. 6600. — Act. SS., Feb. t. II, p. 169 – 78; L. Duchesne, Fastes épiscopaux de l'ancienne Gaule, t. III, p. 71 – 72.
10. STEPHANI] Mureti natus anno 1048 ibidem obiit ann. 1124. Eius “dicta et facta” scripta sunt ab auctore coaevo et familiari, Hugone de Lacerta, BHL. 7904 – 7905, cuius et Vitam habemus BHL. 4017. Vitae alterius BHL. 7906 – 7908 auctor Gerardus Iterius, prior Grandimontensis, profitetur se ea narrare quae vera quorundam veridicorum relatione compererat et oculis propriis conspexerat; initia tamen vitae S. Stephani parum accurate scripsit. Ex hac excerpta est Vita tertia BHL. 7910. Institutum suum a summo pontifice approbatum quidem fatebatur, se vero nec canonicum esse nec monachum nec eremitam. Processus canonizationis sub Urbano III incohatus ad finem perductus est a Clemente III, qui die 21 mart. 1189 Geraldo priori et fratribus Grandimontensibus significat se Iohanni presbytero cardinali, apostolicae sedis legato, mandasse ut Stephanum, Ordinis institutorem, sanctis ascriptum esse denuntiaret. — Act. SS., Feb. t. II, p. 199 – 213; Martène et Durand, Veterum scriptorum amplissima collectio, t. VI, p. 1043 – 1134; Histoire littéraire de la France, t. X, p. 410 – 25; B. Hauréau, De quelques écrivains de l'Ordre de Grandmont, in Notices et extraits des manuscrits de la bibliothèque Nationale, t. XXIV, 2, p. 247 – 67; A. Lecler, Histoire de l'abbaye de Grandmont, in Bulletin de la Société archéologique et historique du Limousin, t. LVII, pp. 129 – 71, 413 – 78; t. LVIII, pp. 44 – 94, 431 – 97; t. LIX, pp. 14 – 66, 366 – 404; t. LX, p. 86 – 162.
11. HIERONYMI] Hieronymus, anno 1481 Venetiis nobili loco natus, in prima iuventute stipendia meruit, vitiis irae et luxuriae valde deditus. Ab hostibus in vincula coniectus, ope B. Mariae Virginis liberatus est. Post gestam Castri Novi praefecturam, Venetias regressus, rebus spiritualibus et caritatis officiis, orphanotrophiis et nosocomiis condendis, catechizandis rudibus, impudicis etiam mulieribus in pia domicilia cogendis se totum tradidit. Socios sibi adiunctos Somaschae, in agri Bergomensis pago, una domo congregavit, quae fuerunt initia Congregationis clericorum regularium ab eo loco dictae. Obiit die 8 feb. 1537. A Benedicto XIV die 29 sept. 1747 beatorum, a Clemente XIII die 16 iul. 1767 sanctorum fastis ascriptus est, et a Pio XI, die 14 maii 1928, 400° anno ab instituto Somaschae sodalitio, patronus orphanorum ac derelictae iuventutis declaratus. Eius Vita ab Augustino Turtura scripta, edita Mediolani anno 1620, recusa est in Act. SS., Feb. t. II, p. 217 – 74. — I. A. Mariotti, Acta canonizationis sanctorum Iohannis Cantii… Hieronymi Aemiliani … collecta, Romae, 1769; L'Ordine dei chierici regolari Somaschi nel IV centenario dalla fondazione, 1528 – 1928, Roma, 1928.
12. PETRI] Petrus Florentiae natus, ineunte saec. XI, e sociis fuit S. Iohannis Gualberti Ordinis Vallisumbrosae institutoris. Igneus idcirco appellatus est quod abbatis sui praecepto per rogum ardentem nihil cunctatus pertransiit ut Petrum Florentiae episcopum simoniacae pravitatis argueret, ut fert epistula cleri et populi Florentini ad Alexandrum II data anno 1068. Factus est a S. Gregorio p. VII episcopus Albanensis (1074), et una cum sancto pontifice indefesse in disciplinam ecclesiasticam restituendam incubuit. Testante Bernoldo Constantiensi († 16 sept. 1100), e vita cessit anno 1089. Petri nulla exstat Vita antiqua et de eius gloria postuma paucissima occurrunt testimonia. Philippus Ferrarius refert Petrum commemorari in martyrologio monastico et tabulis coenobii Vallisumbrosae die 8 ian. et die 8 feb. Decessores nostri, disquisitione facta, S. Petrum inter praetermissos amandaverunt. Rogantibus religiosis Ordinis Vallisumbrosae, sacra Rituum Congregatio, decreto 21 ianuarii 1673, concessit ut nomen S. Petri inscriberetur martyrologio Romano ad diem 8 februarii. Benedictus p. XIV, in opere De servorum Dei beatificatione, l. IV, p. II, c. 6, dubia quaedam movet de approbatione cultus ab immemorabili S. Petro exhibiti. — Act. SS., Ian. t. I, p. 458; Feb. t. II, p. 151; BHL. 6714; cf. Vitam S. Iohannis Gualberti BHL. 4397, 4398; M. G., Scr., t. XXX, pp. 1083, 1098 – 1100, 1102, 1147, 1195; R. Davidsohn, Geschichte von Florenz, t. I (Berlin, 1896), p. 235 – 41; Id., Forschungen zur Geschichte von Florenz, t. I, p. 47 – 50; O. Pogni, La gloriosa vergine romita di Castelfiorentino (Castelfiorentino, 1934), p. 52 – 53; A. Salvini, San Pietro Igneo, Alba, 1929.

V ID. FEB.

[1] Sancti Cyrilli episcopi, confessoris et doctoris, cuius memoria agitur quinto kalendas februarii.

[2] Alexandriae natalis sanctae Apolloniae virginis, cui persecutores sub Decio dentes omnes primum excusserunt; deinde, constructo ac succenso rogo, cum comminarentur vivam se eam incensuros, nisi cum eis impia verba proferret, illa paululum intra semetipsam deliberans, repente se de manibus impiorum proripuit, et in ignem, quem paraverant, maiori sancti Spiritus flamma intus accensa, sponte prosilivit, ita ut perterrerentur etiam ipsi crudelitatis auctores, quod promptior inventa esset ad mortem femina, quam persecutor ad poenam.

[3] Romae passio sanctorum martyrum Alexandri et aliorum triginta octo coronatorum.

[4] Soli in Cypro sanctorum martyrum Ammonii et Alexandri.

[5] Antiochiae sancti Nicephori martyris, qui sub Valeriano imperatore capite caesus, martyrii coronam accepit.

[6] In Africa in Castello Lemelensi sanctorum martyrum Primi et Donati diaconorum, qui, cum altare in ecclesia tutarentur, a Donatistis occisi sunt.

[7] In monasterio Fontanellae sancti Ansberti Rothomagensis episcopi.

[8] Canusii in Apulia sancti Sabini episcopi et confessoris.

FEBRUARII 9

1. CYRILLI] Ad diem 28 ian. iam praenotavimus de ratione festi ad 9 feb. translati nihil traditum esse.
2. APOLLONIAE] Narratur S. Apolloniae martyrium in epistula Dionysii Alexandrini ad Fabium Antiochenum apud Eusebium, Hist. eccl., VI, 41, 7; quam a Rufino translatam martyrologii elogium ad verbum ferme sequitur. Addidit de suo Baronius: tempore Decii, quae verba iam Sollerio, Martyrologium Usuardi, p. 90, minus apta visa sunt. Apolloniae dies pro lubitu assignatus est 20 feb. a Floro, qui primus eam martyrologio inscripsit; ab Adone vero 9 eiusdem mensis. — Act. SS., Feb. t. II, p. 278 – 83; Les martyrologes historiques, pp. 418, 456.
3. ALEXANDRI] Adducitur a Baronio vetustus S. Cyriaci codex omnibus martyrologii hieronymiani apographorum erroribus aliisque plurimis insignis. Coetus de quo hodie alias memoratur sub nomine martyrum XXXVII Alexandrinorum, quorum nullus est qui Alexander nuncupetur. Scilicet urbis nomen versum est in hominem. Undenam adductum sit indicium Romae, profecto erroneum, ignoratur. — Comm. martyr. hieron., p. 83 – 84; Les martyrs d'Égypte, p. 44 – 51.
4. AMMONII] Martyrologium hieronymianum: Sueno apud Cyprum natale Alexandri Ammonii. At nulla in Cypro civitas est cui nomen Sueno vel simile. Soli emendatio est nullis suffragantibus codicibus inducta, nec ullum in fastis ecclesiarum Cyprensium sanctorum Alexandri et Ammonii vestigium est. Qui huius diei laterculum in hieronymiano attente perlegerit, comperiet Alexandri stare pro Alexandria, errore non semel a martyrologis admisso. — Act. SS., Feb. t. II, p. 292 – 93; Comm. martyr. hieron., p. 83.
5. NICEPHORI] Memoriam eius agunt Graeci in synaxariis hac die, cum elogio ex Passione cuius duplex exstat recensio BHG2. 1331, 1332. Quarum prior a Ruinartio accepta est inter Acta martyrum sincera, posterior vero a Symeone Metaphrasta in menologio (BHG2. p.289). Haec tamen historia non est, sed pia fabella, ad commendandum praeceptum Domini de condonandis ex animo iniuriis excogitata. Praeter illam de Nicephoro quodam qui Antiochiae passus fuerit nihil traditum est. — Act. SS., Feb. t. II, p. 283; H. Delehaye, Les légendes hagiographiques3, p. 59.
6. PRIMI] Nullus ante Baronium martyrologus haec referebat nomina, quae ex Optato Milevitano lib. II, 18, ipse hausit: Cum altare defenderent diaconi catholici, tegulis plurimis cruentati sunt, duo occisi sunt, Primus filius Ianuarii et Donatus filius Miri. Pro “Castello Lemelense” legendum videtur “Lemellefensi” ex antiqua codicum traditione. — Act. SS., Feb. t. II, p. 294 – 295; Ziwsa, S. Optati Milevitani libri VII, p. 51 – 52.
7. ANSBERTI] Festum S. Ansberti, anno 692 vel 693 in Alto Monte defuncti, hisce verbis in codicibus hieronymianis recensionis Fontanellensis nuntiatur: in Alto Monte super Sambre depositio sancti Ansberti episcopi et confessoris. Vita BHL. 519 a monacho Aigrado paucis post Ansberti obitum annis conscripta est. — Act. SS., Feb. t. II, p. 342 – 56; Comm. martyr. hieron., p. 84; Anal. Boll., t. XVII, p. 267 – 79; t. XIX, p. 234 – 235; t. XXIX, p. 450.
8. SABINI] Vixit S. Sabinus episcopus Canusinus (Canosa) saec. VI ineunte. Laudatur a S. Gregorio, Dial. II, 15, III, 5. Ex Vita BHL. 7443, tribus post obitum saeculis conscripta, id certe retinendum est Sabinum quinto idus mensis februari obiisse, quod annua comprobat instituta festivitas. — Act. SS., Feb. t. II, p. 510 – 31; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 289 – 94.

IV ID. FEB.

[1] Apud Montem Cassinum sanctae Scholasticae virginis, sororis sancti Benedicti abbatis, qui eius animam instar columbae migrantem e corpore in caelum ascendere vidit.

[2] Romae sanctorum martyrum Zotici, Irenaei, Hyacinthi et Amantii.

[3] Ibidem via Lavicana sanctorum decem militum martyrum.

[4] Item Romae via Appia sanctae Soteris virginis et martyris, quae (ut scribit sanctus Ambrosius) nobili genere nata, parentum consulatus et praefecturas ob Christum contempsit; iussaque immolare, non acquiescens, graviter et diutissime alapis caesa est; et cum cetera quoque poenarum genera vicisset, percussa gladio, laeta migravit ad sponsum.

[5] In Campania sancti Silvani episcopi et confessoris.

[6] In Stabulo Rhodis in territorio Senensi sancti Guilielmi eremitae.

[7] In pago Rothomagensi sanctae Austrebertae virginis, miraculis celebris.

FEBRUARII 10

1. SCHOLASTICAE] Eam silentio praetereunt Beda et Ado, quod Baronii pace dictum sit, at memorant Usuardus et kalendarium Neapolitanum saeculo IX marmori insculptum. Elogium nostrum subministraverunt S. Gregorii Dial., II, 33, 34; in libellis vero BHL. 7516 – 7523 certi nil reperitur. — Act. SS., Feb. t. II, p. 392 – 412.
2. ZOTICI] Ita Beda, Florus eiusque progenies. E martyrologio hieronymiano eruimus Romae via Lavicana miliario X Zotici et Amantii. Sintne coniungendi Irenaeus seu Irene et Hyacinthus in dubio remanet. Hyacinthus utique in via Lavicana sepultus erat; sed eius natalis dies in 4 aug. incidit. Zoticus iam die 12 ian. nuntiatus est, et quidem bis. — Act. SS., Feb. t. II, p. 380; Comm. martyr. hieron., pp. 85 – 86, 417.
3. MILITUM] Quid his subsit nullo negotio assequentur qui legerint annotata ad elogium SS. Zotici et Amantii. Ad eos pertinet indicium via Lavicana, ad Zoticum saltem mil. X, id est miliario, unde solito errore milites X effecerunt amanuenses, quos secutus est Florus cum asseclis. — Act. SS., Feb. t. II, p. 380 – 81; Comm. martyr. hieron., p. 85.
4. SOTERIS] S. Ambrosius Soterem martyrem consanguineam suam laudavit in libris De exhortatione virginitatis, 12 et De virginibus, III, 6, et in hoc quidem alapis eam diu caesam tandemque gladio percussam fuisse testatur. Quater in codicibus hieronymianis Soteris inscripta est, feb. 6, 10, 11, maii 12. Antiquitus eius commemoratio celebrabatur die 11 feb., testante titulo Romae reperto: Natale domnes Sitiretis tertium idus febb. Quandonam pridie agi coepta sit ignoramus. — Act. SS., Feb. t. II, p. 387 – 89; Comm. martyr. hieron., p. 85; De Rossi, Roma sotterranea, t. III, p. 3 – 192; Inscriptiones christianae Urbis Romae, t. I, n. 495; Anal. Boll., t. XLVI, p. 59 – 67.
5. SILVANI] Nuntiat hodie martyrologium hieronymianum: Iuxta Tarracinam in Campania natale Silvani episcopi et confessoris. Unicum videtur vestigium cultus S. Silvani antiqua ecclesia prope Terracinam, nec quicquam de eius gestis novimus. — Act. SS., Feb. t. II, p. 392; Comm. martyr. hieron., p. 86; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 154 – 56.
6. GUILIELMI] Eius Acta fidelissime scripta esse a Theobaldo episcopo (BHL. 8923) pronuntiavit Baronius; contra multis ea erroribus fabulisque intricata esse nostrorum est iudicium. — Act. SS., Feb. t. II, p. 433 – 91.
7. AUSTREBERTAE] In nonnullis codicibus hieronymianis, ut in Wissemburgensi, legitur hodie in Pauliaco monasterio (Pavilly) depositio Austrebertanae abbatissae. In Usuardo: in pago Rotomagensi sanctae Austrebertae. Duae exstant S. Austrebertae Vitae, BHL. 1831 – 1832 antiquior et BHL. 1833, quae prioris compendium est. Austrebertae insuper mentio est in Vita S. Framehildis eius matris. Obiit anno 704. — Act. SS., Feb. t. II, p. 417 – 29; Comm. martyr. hieron., p. 86; Act. SS. Belgii, t. V, pp. 422 – 47, 448 – 52; Anal. Boll., t. XXXVIII, p. 155 – 66; E. Vacandard, Vie de S. Ouen (Paris, 1902), p. 204 – 15.

III ID. FEB.

[1] Lapurdi, in Gallia, apparitio beatae Mariae Virginis immaculatae.

[2] Hadrianopoli sanctorum martyrum Lucii episcopi et sociorum eius, qui sub Constantio ab Arianis multa perpessus, in vinculis martyrium consummavit; ceteri vero nobiliores civium, cum Arianos in Sardicensi concilio tunc damnatos recipere noluissent, a Philagrio comite capitalem sententiam exceperunt.

[3] Lugduni sancti Desiderii episcopi Viennensis et martyris.

[4] In Africa natalis sanctorum martyrum Saturnini presbyteri, Dativi, Felicis, Ampelii et sociorum, qui convenientes ad dominicum ex more celebrandum, in persecutione Diocletiani a militibus comprehensi, sub Anolino proconsule passi sunt.

[5] In Numidia commemoratio plurimorum sanctorum martyrum, qui in eadem persecutione comprehensi, cum iuxta imperatoris edictum divinas scripturas tradere noluissent, gravissimis excruciati suppliciis, occisi sunt.

[6] Ravennae sancti Caloceri episcopi et confessoris.

[7] Mediolani sancti Lazari episcopi.

[8] Capuae sancti Castrensis episcopi.

[9] In Castro Nantoniensi sancti Severini abbatis monasterii Agaunensis, cuius precibus cultor Dei rex Clodoveus a diutina infirmitate liberatus est.

[10] In Aegypto sancti Ionae monachi, virtutibus clari.

FEBRUARII 11

1. APPARITIO] Decreto S. Rituum Congregationis, die 13 novembris 1907, Pius X p. m. festum apparitionis Lapurdensis (1858) die 11 feb. ab universa ecclesia celebrari iussit. — Pii X pontificis maximi Acta, t. IV, p. 115 – 16; L. J. M. Cros, Histoire de Notre-Dame de Lourdes d'après les documents et les témoins, 3 vol., Paris, 1925 – 27.
2. LUCII] In Actis nostris collecta habentur quae de his martyribus scripta sunt ab Athanasio, Socrate, Sozomeno, cum hac annotatione Baronii ex Annalibus ad ann. 348: “Cum Lucii tum reliquorum Hadrianopolitanorum martyrum tunc passorum natalis dies anniversaria commemoratione tertio idus februarii in ecclesia catholica celebratur.” Iamvero de his nihil in martyrologiis antiquis, nullumque exstat vestigium commemorationis liturgicae eorumdem in quavis ecclesia. Ab ipso Baronio in fastis inscripti sunt. — Act. SS., Feb. t. II, p. 519 – 20.
3. DESIDERII] Occurrit S. Desiderius Viennensis in hieronymianis ad diem 23 maii; ad diem vero 11 feb. in codicibus nonnullis, quos inter et Bernensi: Lingonas Desiderii episcopi. In nostro martyrologio vice versa Lingonensis nuntiatur ad diem 23 maii, Viennensis vero hodie, cum Beda: Lugduni Desiderii episcopi, quia apud Lugdunum occisus est. Ado in Vita decessoris sui BHL. 2150 nec propriae ecclesiae moris inscius haec scribit: Dies passionis illius celebris habetur VII kal. iunii … dies translationis eius, quando translatus est ab territorio Lugdunensi de Prisciniaco villa in suburbio Viennensi in ecclesia beati Petri agitur III id. feb. Nemo non mirabitur Adonem in martyrologio ad diem VII kal. iun. Lingonensem Desiderium laudare, nusquam vero Viennensem. Nodum quis expediat? Vixit Desiderius Viennensis temporibus S. Gregorii p., qui ad eum saepius litteras dedit. Quinquies saltem scripta est Vita seu Passio S. Desiderii Viennensis, BHL. 2148 – 2152. Sola Passio antiquior quam conscripsit Sisebutus rex inter monumenta historica computanda est. Passio BHL. 2149 reliquarum fons est. — Act. SS., Maii t. V, p. 251 – 55; Comm. martyr. hieron., pp. 88, 268; M.G., Scr. rer. merov., t. III, p. 620 – 48; Anal. Boll., t. XVI, p. 89; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 207.
4. SATURNINI] Baronius: “De his non tantum vetus Romanum martyrologium sed et alia pleraque manuscripta agunt hac die. Usuardus autem iuxta ritum ecclesiae Africanae agit die sequenti.” Quaenam sint haec manuscripta ignoratur. Nullus ex martyrologis ante Usuardum martyres Abitinenses memorasse videtur, elogio perbrevi quod solis fere nominibus martyrum quattuor et proconsulis constat. Quae in martyrologio nostro adduntur excerpta sunt e Passione BHL. 7492. Haec quidem non illa est de qua Augustinus (Brevic. collationis cum Donatistis, III, XVII, 32): Gesta martyrum quibus ostendebatur tempus persecutionis consulibus facta sunt Diocletiano novies et Maximiano octies [304] pridie idus februarias. Nam qualis nunc habetur, ab anonymo Donatista rescripta est, in gratiam sectae istius, ita tamen ut praecipua pars, in qua martyrum verba audiuntur, integra remansisse videatur. Sequendus Augustinus in assignanda die 12 feb. martyrum Abitinensium commemorationi, quamquam non omnes uno die necati sunt sed nonnulli postea fame et vulneribus confecti obierunt. De his iuvat afferre testimonium hagiographi Donatistae Mensurio episcopo Carthaginiensi et Caeciliano diacono infensi in Clausula Passionis quae in codicibus omnibus praeter unum desideratur. Postremo cum nec Mensurius nec minister eius Caecilianus ab hac immani crudelitate cessare vellent, Anulino proconsule aliisque persecutoribus interim circa alia negotia occupatis, beati martyres isti corporeis alimentis destituti paulatim et per intervalla dierum naturali conditioni, famis atrocitate cogente, cesserunt et ad siderea regna cum palma martyrii migraverunt. — Act. SS., Feb. t. II, p. 513 – 19; H. Delehaye, Les Passions des martyrs et les genres littéraires, p. 114 – 16; P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. VIII, p. 3 – 71.
5. MARTYRUM] Hi sunt quos signat S. Augustinus in Breviculo collationis cum Donatistis, III, XIII, 25: Recitarunt etiam rescripta Secundi Tigisitani ad eumdem Mensurium pacifice data ubi et ipse narravit in Numidia persecutores quae egerint et qui comprehensi et scripturas sanctas tradere nolentes et multa mala passi gravissimis suppliciis excruciati et occisi sunt, eosque honorandos pro martyrii sui merito commendavit, laudans eos non tradidisse scripturas sanctas. Mensurius ille est de quo modo dictum est, episcopus Carthaginiensis, a Donatistis pro traditore habitus; Secundus autem tunc habebat primatum episcoporum Numidiae (ibid). Utrum, Secundo obtemperantes, hos christianos honoribus martyrum debitis coluerint, ignoramus; sed nihil dubitasse videtur Baronius qui sanctorum catalogo eos, nullo praeeunte, inscripsit. — Act. SS., Feb. t. II, p. 513.
6. CALOCERI] Quintum in Ravennatum episcoporum serie locum obtinet Calocerus. De cuius commemorationis die consulatur Ravennatum episcoporum historiae scriptor Agnellus sic loquens: Defunctus et sepultus est, sicut aiunt quidam, III idus februarii in basilica beati Probi confessoris (A. Testi-Rasponi, Codex pontificalis ecclesiae Ravennatis, p. 34). Quibus verbis elucet tum temporis nullam Caloceri celebratam esse commemorationem. Quae nonnullorum fuit sententia, eum die 11 feb. e vita migrasse, error prorsus videtur ex eo ortus quod Caloceri martyris Romae cum Parthenio festum agebatur hac ipsa 11 feb. die. Cf. Anal. Boll., t. XLVI, p. 52 – 55; t. XLVII, p. 24. E verbo sanctus quod apposuit Agnellus, non satis probatur Calocerum iam antiquitus sanctorum albo inscriptum fuisse. — Act. SS., Feb. t. II, p. 508 – 510; Anal. Boll., t. XLVII, p. 21 – 22.
7. LAZARI] Collocatur S. Lazarus in Mediolanensium antistitum serie medius inter S. Glicerium et S. Eusebium. Ab Ennodio laudatur in epigrammate quinque distichorum (Carm. 2, 83). Obiit anno circiter 449, 14 martii, quo die eius olim agebatur festum: De sancto Lazaro archiepiscopo Mediolani est festum XIIII martii. (M. Magistretti-U. Monneret de Villard, Liber notitiae sanctorum Mediolani, p. 214.) Quod festum ne quotannis per quadragesimam fieret, translatum est in diem 11 feb. — Act. SS., Feb. t. II, p. 521 – 23; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, p. 165 – 69.
8. CASTRENSIS] In martyrologio hieronymiano nuntiatur hodie: in Campania Volturno Castrensis; Capuanus habetur, non quod huius civitatis episcopus fuerit, sed quia eius corpus Capuam translatum esse censetur. De eius Vita, pluribus post obitum saeculis exarata, cuius duplex exstat recensio BHL. 1644, 1645, scribit Baronius: “sunt ibi nonnulla quae censura indigent”, nimia tamen usus benignitate, cum sit mera fabula in quam ab hagiographo inducuntur varii sancti quorum in his partibus cultus viget, sed qui nullam cum S. Castrensi coniunctionem habuerunt. — Act. SS., Feb. t. II, p. 523 – 29; Comm. martyr. hieron., p. 87; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 179 – 84, 205, 260, 1095.
9. SEVERINI] In codice Senonensi martyrologii hieronymiani additum est hodie Castro Nantonis sancti Severini abbatis monasterii Agaunensis. Castrum Nantonis hodie est Château-Landon (Seine-et-Marne). Elogium Usuardinum est, ex Vita S. Severini. Duplex ea est, BHL. 7643 – 7645, prolixior et antiquior saec. IX ineunte exarata, altera 7646, neutra genuina aut sincera. — Act. SS., Feb. t. II, p. 544 – 51; Comm. martyr. hieron., p. 89; B. Krusch in M. G., Scr. rer. merov., t. III, p. 165 – 67; Anal. Boll., t. XXXI, p. 354 – 55.
10. IONAE] Quae de Iona, sancto Monchosis monasterii hortulano, narrantur, excerpta sunt e S. Pachomii Vita, Act. SS., Feb. t. II, p. 520 – 21, quae graece edita est in Paralipomenis de SS. Pachomio et Theodoro et in Vita altera, 44 – 45. Sancti Pachomii Vitae graecae ex recensione F. Halkin, pp. 155 – 57, 212 – 14. Nomen ab ipsis synaxaristis praetermissum in fastis nostris inscriptum fuisse eo magis mirandum est quod vel dies obitus in Pachomii Vitis siletur.

PRID. ID. FEB.

[1] Sanctorum septem fundatorum Ordinis Servorum beatae Maria Virginis, quorum depositio respectivis diebus recolitur; quos autem in vita unus verae fraternitatis spiritus sociavit et indivisa post obitum populi veneratio prosecuta est, Leo decimus tertius una pariter sanctorum fastis accensuit.

[2] In Africa sancti Damiani militis et martyris.

[3] Carthagine sanctorum martyrum Modesti et Iuliani.

[4] Apud Beneventum sancti Modesti levitae et martyris.

[5] Alexandriae sanctorum martyrum Modesti et Ammonii infantum.

[6] Barcinone in Hispania sanctae Eulaliae virginis, quae tempore Diocletiani imperatoris equuleum, ungulas flammasque perpessa, demum cruci affixa, gloriosam martyrii coronam accepit.

[7] Antiochiae sancti Meletii episcopi, qui pro fide catholica saepe exilium passus, demum Constantinopoli migravit ad Dominum; cuius virtutes sanctus Ioannes Chrysostomus et Gregorius Nyssenus summis laudibus celebrarunt.

[8] Constantinopoli sancti Antonii episcopi tempore Leonis sexti imperatoris.

[9] Veronae sancti Gaudentii episcopi et confessoris.

FEBRUARII 12

1. FUNDATORUM] Exordia Ordinis Servorum B.M. Virginis, primus, ut videtur, narravit Petrus Tudertinus, eiusdem Ordinis octavus moderator, qui anno 1318, scripsit Legendam de origine Ordinis fratrum Servorum Virginis Mariae (BHL. 7583), in qua et vitam S. Philippi Benitii († 1285) probe ac sincere narravit, qui nondum adulti Ordinis praeclarum columen fuit. Non uno loco loquitur Petrus de Septem sanctis viris qui communi consilio Deiparae Virgini se manciparunt. Ex quibus unum nominat Alexium, quem anno 1310 obiis se refert et a quo primorum patrum historiam ipse didicerat. De quibus tamen eius testimonio non docemur nisi numerum; nam post haec verba Petri: Nomina vero Sotiorum sex fratris Alexii cum eo nostrum, infelici casu Legendae sive exemplar sive apographum unicum abruptum fuit. Istud tamen integrum videtur prae manibus habuisse Paulus de Attavantis, cum anno circiter 1468 Dialogum de Origine Servorum concinnaret, ubi de unoquoque singillatim paucis verbis exposuit. Itaque ex ipsa Legenda videntur descripta fuisse nomina quae apud Paulum leguntur: Bonusfilius, Bartholomaeus, Iohannes, Benedictus, Gerardinus, Ricoverus, Alexius. Verum saeculo XVI et XVII, cum scriptores Ordinis Servorum ad illustranda instituti sui incunabula, plurimo sed irrito labore, superioris aetatis monumenta omnia rimati essent, potiori consilio destituti, homines septem ex iis quos in Legenda Petri Tudertini aliisque historiis obviam habuerant, arbitratu suo delegerunt, quos ordinis sui conditores fuisse decreverunt: Bonfilium Monaldi, Iohannem de Bonaiuncta, Manettum dell' Antella, Amideum degli Amidei, Hugonem di Uguccione, Sostheneum de Sostegno et Alexium Falconieri. Cui catalogo refragabatur in primis Pauli de Attavantis auctoritas, qui Bonumfilium quidem et Alexium noverat, non autem Bonfilium Monaldi neque Alexium Falconieri, et ceteros quinque eorum socios aliis prorsus nominibus appellat. Sed novae fabulae auctores eam in tutum educere sibi visi sunt dicendo nomina a Paulo de Attavantis recitata non ea fuisse quibus iidem viri in Ordine appellari solerent. Longius progressa est nonnullorum astutia, qui ad ornamentum historiae qualem somniaverant documentis usi sunt adulterinis et plane ficticiis. Septem Fundatorum coronam cultu eodem una celebratam fuisse, si qua testimonia videntur innuere, nulla perspicue demonstrant. Popularis tamen venerationis indicia qualiacumque saeculo XVIII ineunte satis operosa anquisitione collecta sunt. Quibus perpensis, S. Rituum Congregatio cultum ab immemorabili ratum haberi posse iudicavit die 7 iulii ann. 1725. Ad sollemnem canonizationem evincendam ab iis quorum intererat diu acriterque certatum est. Sed postquam Benedictus p. XIV negavit causae prodesse miracula quae ad universam Septem Fundatorum coronam non autem ad unumquemque eorum singillatim referrentur, totum negotium diu conticuit, donec Leo p. XIII, decessoris sui decreto non obstante, Septem Fundatores sanctis annumerari posse pronuntiavit, dummodo miraculis quattuor eorum sanctitas comprobaretur. Postquam igitur huic condicioni satis factum esse censuit S. Rituum Congregatio, anno demum 1887 Leo XIII, litteris apostolicis Septem Fundatores inter sanctos rettulit eorumque festum die 11 feb. celebrari iussit. Tandem, cum decreto 9 sept. 1908 instituta esset festivitas Apparitionis B. M. V. Lapurdensis, cuius anniversarius dies recurrit die 11 februarii, festum Septem Fundatorum ad sequentem diem relatum est. — Monumenta Ordinis Servorum S. Mariae, t. I(Bruxellis, 1897), pp. 55 – 107, 211 – 222; t. XI (1910), p. 72 – 113; t. XVI (1916), p. 110 – 11; Legendam de origine Ordinis fratrum Servorum Virginis Mariae reapse a Petro Tudertino esse scriptam comprobat P. Taucci: Della Legenda “de origine Ordinis Servorum” e del suo autore in Studi Storici sull' Ordine dei Servi di Maria, t. I (1933), p. 195 – 207; A. Gianius-A. M. Garbius, Annalium sacri Ordinis fratrum Servorum B.M.V… centuriae quatuor, t. I (Lucae, 1719), p. 16 – 17; P. Soulier, Storia dei Sette santi fondatori, Roma, 1888; H. Hefele, Die Bettelorden und das religiöse Volksleben Ober- und Mittelitaliens im XIII. Jahrhundert (Leipzig, 1910), pp. 72, 103; Analecta Iuris Pontificii, ser. XIX (1888), p. 651; Acta Sanctae Sedis, t. XL (1907 – 1908), p. 747 – 48; Acta Apostolicae Sedis, t. I (1909), p. 264.
2. DAMIANI] In martyrologio hieronymiano scriptum est in Africa passio Damiani militis, in quibusdam exemplis in Alexandria. Sed in laterculis Africanis et Alexandrinis nomen Damiani prorsus peregrinum est. Verbum militis quocum in codice Epternacensi iungitur et infantum, residuum esse videtur ex elogio vel libello hodie deperdito. S. Damianum tandem aliquando socium S. Cosmae habendum esse coniectura est non ilico reicienda. — Act. SS., Feb. t. II, p. 581; Comm. martyr. hieron., p. 89.
3. MODESTI] Quae in hoc duobusque sequentibus elogiis occurrunt sanctorum nomina deprompta sunt ex laterculo hieronymiano non parum obscuro et implexo. Novas tenebras addiderunt martyrologii nostri correctores. Ex uno enim Modesto tres fecerunt: Carthaginiensem, Beneventanum, Alexandrinum. Omnia plane incerta, sicut et Iulianus ille qui perperam sane Modesto sociatur. Videtur enim pro Iuliano legendum esse Iulianae, quae martyr est die 8 aug. Romae via Ostiensi celebrata. — Act. SS., Feb. t. II, p. 580; Comm. martyr. hieron., p. 89.
4. MODESTI] Lege quae de tribus Modestis modo dicta sunt. Modestum Beneventanum fuisse quadantenus suadetur Passione S. Modesti BHL. 5983 d, verbis ditiore quam rebus, ceterum fide prorsus indigna, quae legitur in codice huius ecclesiae saec. XII exarato. In alio eiusdem libelli codice natalis S. Modesti ad diem 2 oct. reicitur. — Anal. Boll., t. LI, p. 369 – 74; H. W. Klewitz, in Historische Vierteljahrschrift, 1934, p. 371.
5. MODESTI] De Modesto praeter nomen nihil traditum esse ex superioribus satis superque constat. Indicium Alexandriae refertur ad Ammonium, de quo in martyrologio ad diem 9 feb. In codice hieronymiano Epternacensi scriptum est et infantum, quod neque ad Modestum neque ad Ammonium refertur, sed ad Damianum (de quo supra), si codicis lectioni standum est. — Act. SS., Feb. t. II, p. 580 – 81; Comm. martyr. hieron., pp. 83, 89.
6. EULALIAE] Duas in suis fastis consignatas esse Eulalias, utramque virginem et martyrem, gloriantur Hispani, celeberrimam illam quae Emeritae die 20 dec. colitur et alteram quae Barcinone palmam adepta sit. In martyrologio hieronymiano Eulaliae Emeritensis natalis dies inscriptus est; ad diem autem 12 feb. solum Eulaliae nomen. Apud Bedam elogium promitur martyris Barcinonensis, sed ad diem 20 dec. quae Emeritensis propria est. Utramque annuntiant Florus, Ado et ceteri huius propaginis. De Barcinonensi controversia est, sitne alia ab Emeritensi, an potius haec ipsa duabus in civitatibus praecipua veneratione culta. Adversus eos qui unam solam agnoscunt Eulaliam nullum adhuc prolatum est validum argumentum, neque magis ea iuverunt quae congessit in Historia eclesiástica de España (t. I, p. 282 – 300) ὁ μακαρίτης Zacharias Garcia Villada noster, vir doctissimus, a barbaris nuper occisus. Fabulosa sunt Acta S. Eulaliae Barcinonensis, BHL. 2693 – 2696. — Act. SS., Feb. t. II, p. 576 – 80; Comm. martyr. hieron., p. 90; Anal. Boll., t. XXIII, p. 346 – 48; t. XLVIII, p. 403 – 404.
7. MELETII] In antiquis Latinorum martyrologiis Meletii nomen desideratur; a Graecis colitur hoc die. Perquam notae sunt oratio funebris a S. Gregorio Nysseno et laudatio a S. Iohanne Chrysostomo habita, BHG2. 1243, 1244. In locum Antiochiae sufficiendum: Constantinopoli, ubi Meletius obiit ann. 381. — Act. SS., Feb. t. II, p. 585 – 602; Synax. Eccl. CP., p. 459; Chr. Baur, Johannes Chrysostomus und seine Zeit, t. I, p. 117 – 18.
8. ANTONII] Antonius Cauleas patriarcha († 901) a Graecis hoc die colitur. Habetur eius Vita BHG2. 139, a Nicephoro coaevo scripta. — Act. SS., Feb. t. II, p. 622 – 29; Aug. t. I, p. 113 – 14; Synax. Eccl. CP., p. 460 – 62.
9. GAUDENTII] Reliquiae S. Gaudentii in ecclesia S. Stephani feruntur asservari; quis autem ille sit, dubium remanet. Concilio Romano anni 465 interfuit Gaudentius (Mansi, Concilia, t. VII, p. 967 – 68), sed hunc Veronensem episcopum fuisse non demonstratur. In codicibus legitur Gaudentio Vecconensi, quod interpretatum est Veronensi, falso, ut videtur, loco Vettonensi (Bettona). Gaudentio igitur in serie episcoporum Veronensium locus assignari non potest, nec dies obitus prid. id. feb., cum cardinali Augusto Valerio. — Act. SS., Feb. t. II, p. 601; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 926 – 930, 434; C. Cipolla, Il velo di Classe, in Le gallerie nazionali Italiane, t. III (1897), p. 213.

ID. FEB.

[1] Antiochiae natalis sancti Agabi prophetae, de quo beatus Lucas in Actibus apostolicis scribit.

[2] Melitinae in Armenia sancti Polyeucti martyris, qui in persecutione Decii multa passus, martyrii coronam adeptus est.

[3] Lugduni sancti Iuliani martyris.

[4] Tuderti sancti Benigni martyris.

[5] Ravennae sanctarum Fuscae virginis et Maurae nutricis eius, quae, Decio imperante, multa sub Quinctiano praeside perpessae, demum gladio transfixae, martyrium consummarunt.

[6] Romae sancti Gregorii papae secundi, qui Leonis Isaurici impietati acerrime restitit, et sanctum Bonifacium ad praedicandum evangelium in Germaniam misit.

[7] Andegavi depositio sancti Lucinii episcopi, venerabilis sanctitatis viri.

[8] Lugduni sancti Stephani episcopi et confessoris.

[9] Reate sancti Stephani abbatis, mirae patientiae viri; in cuius transitu (ut refert beatus Gregorius papa) sancti angeli, ceteris etiam videntibus, adfuerunt.

FEBRUARII 13

1. AGABI] De quo Act., XI, 27 – 30, XXI, 10 – 11. In synaxariis Graecorum cum apostolicis viris recensetur ad diem 30 iun., et ad diem 8 april., vel 10, 11 eiusdem mensis cum Herodione et Rufo. Agabum Latinorum fastis, nullo praeeunte, ad hunc diem inscripsit Ado. Apud Antiochiam eum collocavit quia fuit unus ex prophetis de quibus Act. XI, 27: in his autem diebus supervenerunt ab Ierosolymis prophetae Antiochiam. — Act. SS., Feb. t. II, p. 644 – 45; Synax. Eccl. CP., pp. 591, 596, 786.
2. POLYEUCTI] A Graecis nunc colitur S. Polyeuctus die 9 ian. In breviario Syriaco die 7 ian. memoratur, cum martyrologio hieronymiano, in quo rursum ad 13 et 14 feb. signatur. A Floro selectus lectus est dies 14, ab Adone 13, quem sequitur Usuardus et noster. Acta S. Polyeucti BHG2. 1566 – 1568, BHL. 6885 neque a coaevo nec a suppari scripta sunt. Eiusdem venerationis antiqua non desunt monumenta. — Act. SS., Feb. t. II, p. 650 – 55; Comm. martyr. hieron., pp. 30, 91, 92; Synax. Eccl. CP., p. 379; Origines du culte des martyrs2, p. 180.
3. IULIANI] Baronius: “De eodem vet. manuscrip. et monumenta ecclesiae Lugdunensis quae citat Galesinius.” Porro, inter martyres Lugdunenses nullus reperitur Iulianus. Sed in martyrologio hieronymiano nuntiatur hodie: Nicomediae Iuliana al. Iulianus, et paulo inferius: Lugduni Stephani. Sub huius indicio topographico illius nomen positum est, primum, ut videtur, a Petro de Natalibus, Catal. SS., XI, 13, n. 63. — Act. SS., Feb. t. II, p. 656; Comm. martyr. hieron., p. 91.
4. BENIGNI] Frater habetur S. Vincentii, Mevaniae episcopi. Passio SS. Vincentii et Benigni BHL. 8676, merito suspecta habetur. A Baronio lecta sunt “vetera monumenta ecclesiae Tudertinae” quae distinctius non indicat. “Quibus etiam testatum habetur, ita ille, eius martyris corpus religiose asservatum haberi in monasterio monialium quod dicitur de Militiis.” — Act. SS., Feb. t. II, p. 657; Iun. t. I, p. 623 – 27; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 434 – 35.
5. FUSCAE] Silent antiqua martyrologia. Elogium excerptum est ex Actis fabulosis SS. Fuscae et Maurae, BHL. 3222 – 3223, quibus feruntur Ravennae martyrium subiisse, eorum corpora Saqratham in Tripolitana (ubi fere Leptis magna) asportata, et his locis vastatis, Torcellum in Venetiarum insulam delata. — Act. SS., Feb. t. II, p. 646 – 49; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 732 – 34.
6. GREGORII] Sedit annis 715 – 731. In martyrologium, cum aliis plurimis pontificibus qui antea nulla fruebantur veneratione ecclesiastica, ab Adone insertus. Hic autem oscitanter legisse videtur Librum pontificalem, ubi dies depositionis 11 feb. signatus est: Sepultus est ad beatum Petrum apostolum sub die III id. feb. — Act. SS., Feb. t. II, p. 692 – 705; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 410.
7. LICINII] Baronius: “Andegavi cum hic ponatur scias non esse episcopum Andegavensem, sed, ut scribit Gregorius Turonensis, L. II. Hist. Franc., c. 29, patria Andegavensis, praefuit ecclesiae Turonensi (Gregorius ib. X, 31).” Quae non sunt ad rem. Licinius, episcopus Andegavensis, S. Gregorii Magni aequalis fuit, a quo ann. 601 litteras accepit. Ab eius Vitae scriptoribus, BHL. 4917, 4918, quibus non in omnibus fidendum est, obiisse asseritur die 1 nov. Natalem ei assignavit 13 feb. Usuardus, nescio qua ductus ratione. — Act. SS., Feb. t. II, p. 675 – 87; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 359.
8. STEPHANI] Martyrologium hieronymianum: Lugduno depositio beati Stefani episcopi. Sedit in cathedra Lugdunensi saec. VI in.; cui litteras dederunt Ennodius et S. Avitus. Obiit intra ann. 512 – 517. — Act. SS., Feb. t. II, p. 672 – 73; Comm. martyr. hieron., p. 91.
9. STEPHANI] De abbate Stephano nihil traditum est praeter ea quae scripsit S. Gregorius, Dial. IV, 19, et Homil. in Evang., XXXV. Omittunt antiqua martyrologia. Apud Petrum de Natalibus, Catal. SS., III, 121, S. Stephanus S. Valentino martyri (feb. 14) praeponitur; sed nihil de natali in monumentis ecclesiasticis. Hodie cum altero Stephano, Lugdunensi episcopo, copulatur. — Act. SS., Feb. t. II, p. 675 – 76.

XVI KAL. MART.

[1] Romae via Flaminia natalis sancti Valentini presbyteri et martyris, qui post multa sanitatum et doctrinae insignia fustibus caesus et decollatus est sub Claudio Caesare.

[2] Item Romae sanctorum martyrum Vitalis, Feliculae et Zenonis.

[3] Interamnae sancti Valentini episcopi et martyris, qui post diutinam caedem custodiae mancipatus, cum superari non posset, mediae noctis silentio eiectus de carcere, decollatus est iussu Placidi urbis praefecti.

[4] Ibidem sanctorum Proculi, Ephebi et Apollonii martyrum, qui cum ad corpus sancti Valentini vigilias agerent, iussu Leontii consularis comprehensi, gladio caesi sunt.

[5] Alexandriae sanctorum martyrum Bassi, Antonii et Protolici, qui demersi sunt in mare.

[6] Ibidem sanctorum martyrum Cyrionis presbyteri, Bassiani lectoris, Agathonis exorcistae et Moysis, qui omnes igne combusti evolaverunt ad caelum.

[7] Item Alexandriae sanctorum Dionysii et Ammonii decollatorum.

[8] Romae sancti Cyrilli episcopi, qui una cum Methodio, item episcopo, fratre suo, cuius natalis in aliam diem incidit, multas Moraviae gentes earumque regem ad fidem Christi perduxit. Horum tamen festivitas nonis iulii recolitur.

[9] Neapoli in Campania sancti Nostriani episcopi, qui in catholica fide tuenda contra haereticam pravitatem exstitit insignis.

[10] Ravennae sancti Eleuchadii episcopi et confessoris.

[11] In Bithynia sancti Auxentii abbatis.

[12] Apud Surrentum sancti Antonini abbatis, qui e monasterio Cassinensi, a Longobardis devastato, in solitudinem eiusdem urbis secedens, ibidem sanctitate celebris obdormivit in Domino; cuius corpus multis quotidie miraculis et praesertim in liberandis energumenis effulget.

FEBRUARII 14

1. VALENTINI] Hagiographis placuit duos esse Valentinos, eodem die mensis februarii cultos, alterum Romanum, Interamnensem alterum. Illius quem Romanum presbyterum dixerunt gesta leguntur in Actis SS. Marii et Marthae, BHL. 8463; martyrium fecisse fertur, imperante Claudio II, quando nulla fuit persecutio christianorum. Eodem tempore passus dicitur Valentinus alter (BHL. 8460), cuius elogium mox sequitur. Reapse unus fuit Valentinus, hodie fastis inscriptus, Romanus ille, cuius basilica erat in via Flaminia, miliario secundo, ubi eiusdem rudera etiamnum cernuntur. Presbyterum illum fuisse sola Acta testantur, quae fide prorsus indigna sunt. De Interamnensi Valentino mox sermo est. — Act. SS., Feb. t. II, p. 751 – 54; Comm. martyr. hieron., p. 92 – 93.
2. VITALIS] De his nihil apud Bedam. E codicibus hieronymianis eos accepit Florus, et ab eo Ado. Inepte copulata sunt haec tria nomina veluti socii qui uno die martyrium Romae passi sint. Vitalis enim ille est cuius reliquias Spoletii Spes episcopus repperit. Felicula quidem et Zeno Romae quiescebant non tamen eodem loco. Illa nimirum in coemeterio viae Ardeatinae, eiusque memoria in hieronymianis hoc die signata est, iterum die 5 iunii et tertium die 13 iunii, quo potissimum colebatur, si quid vidi, quo etiam eius memoria ab incautis compilatoribus in nostrum martyrologium denuo illata est. S. Zenonis vero basilica sita erat in via Appia in coemeterio Praetextati. In sacramentario Gelasiano una erat commemoratio SS. Valentini, Vitalis et Feliculae, quibus in codice Sangallensi adiunctus est Zeno. — Act. SS., Feb. t. II, p. 743 – 45; Comm. martyr. hieron., pp. 93 – 94, 96, 317.
3. VALENTINI] Qui in martyrologio hieronymiano hodie nuntiatur: Interamnae via Flaminia miliario LXIIII natale Valentini, alius non est a Valentino qui, ut est in elogio superius posito, presbyter Romae via Flaminia passus habebatur. Huius nomini sacra erat basilica | secundo ab Urbe miliario, sed et altera miliario sexagesimo quarto. Utramque non eidem martyri dicatam voluerunt hagiographi, sed priorem Valentino presbytero Romano (BHL. 8463), alteram episcopo Interamnensi cognomini, cuius Vitam et Passionem confinxerunt, BHL. 8460, sed de quo nulla in monumentis mentio est. — Act. SS., Feb. t. II, p. 754 – 762; Comm. martyr. hieron., p. 92 – 93; Les origines du culte des martyrs2, pp. 270, 315 – 16.
4. PROCULI] In codicibus martyrologii hieronymiani inscripti sunt variis diebus: feb. 15, april. 14, 18, maii 1. Quaecumque de eis feruntur legenda sunt in Passione S. Valentini Interamnensis BHL. 8460, a fabulatore composita, in elogio quod modo lectum est contracta. Utinam certioribus monumentis de eorumdem cultu constaret. Proculi cuiusdam celebritatem testatur S. Gregorius, Dial. I, 9. Sitne Interamnensis ille an cognominis, incertum. — Act. SS., Feb. t. II, p. 751 – 57; Comm. martyr. hieron., pp. 97, 189, 197, 224; Origines du culte des martyrs2, p. 316.
5. BASSI] Alexandrinos illos et qui mox sequuntur praetermisit Beda. Ex hieronymianis eos repetiit martyrologium Lugdunense in codice Parisino 3879, unde a Floro eiusque sequacibus accepti sunt. Tria quae sub Alexandria ponuntur elogia in unum fontem refundenda sunt, Acta nempe martyrum Alexandrinorum quae quidem deperdita sunt, compendio tamen referuntur in vetusto martyrologio, ea ratione ut martyres in tres dispergantur manipulos: primum eorum qui gladio caesi sunt, alterum in mare mersorum, tertium igne combustorum. Nonnulla nomina emendatione indigent, v. gr. Bassi, Antonii et Protolici, quae in hieronymianis codicibus leguntur Bassiani, Tonion, Proti, Luci. Nullus ergo fuit Alexandriae martyr Protolicus, quem ex duobus unum fecit scriptor Lugdunensis — Acta. SS., Feb. t. II, p. 750 – 51; Comm. martyr. hieron., p. 94 – 95; Les martyrs d'Égypte, p. 48 – 49.
6. CYRIONIS] De his satis superque modo dictum est, nisi quod in codicibus pro Bassiani occurrit et lectio Bassion.
7. DIONYSII] Hoc elogio clauditur memoria martyrum Alexandrinorum de quibus in superioribus.
8. CYRILLI] De S. Constantino philosopho, qui moriens († 14 feb. 869) agnomine monastico dictus est Cyrillus, eiusque fratre Methodio Moraviae archiepiscopo, certa documenta habentur, inter quae primum locum tenent genuinae epistulae Romanorum pontificum Hadriani II, Iohannis VIII et Stephani V: genuinae, inquam, siquidem Iohannis VIII litterae Sventapulco comiti mense iunio 880 scriptae a suspicione falsitatis non plane manifesto vindicatae fuerunt et Stephani V epistula ad eundem exeunte ann. 885 data, qualis nunc legitur, e sincero documento videtur adulterata fuisse (Stephanus … Zventopolco regi Sclavorum, M.G., Ep. t. VII, 2, p. 354 – 58). Huius controversiae statum hodiernum scite nuper exposuit P. Duthilleul, qui et reliqua testimonia historica ad SS. Cyrillum et Methodium satis perspicuo conspectu recensuit (Échos d'Orient, t. XXXIV, 1935, p. 272 – 96). Cum principalibus documentis conseri, nusquam tamen illis anteponi possunt libelli slavonici, de quibus infra, et latini BHL. 2073 – 2076. Gesta S. Methodii contingunt et Vitae graecae S. Clementis Bulgarorum archiepiscopi BHG2. 355, quam a Theophylacto CP. patriarcha scriptam autumarunt, et quae ex illa fluxit BHG2. 356. Ex hagiographicis libellis, solae proprium momentum habent Vita slavonica S. Constantini philosophi et Vita S. Methodii, quae communi nomine “ legendae Pannonicae” vocantur, et “ legenda Italica” BHL. 2073, quae certam etsi nondum plane definitam affinitatem habet cum Vita slavonica Constantini. De legendis quidem Pannonicis satis probabiliter constat eas in Moravia non multo post mortem S. Methodii ab huius discipulis scriptas fuisse sermone slavonico, adhibitis fontibus graecis et etiam latinis, nec sine mixtura hagiographicae facundiae. Ex quo primum anno 1851, Pragae a P. J. šafařik editae sunt, multorum eruditorum curam et diligentiam exercuerunt. Nihilo tamen setius rerum slavicarum studiosi passim queruntur litteram documentorum ad normam criticae disciplinae nondum fuisse castigatam. Infinita prope et opaca silva est disputationum quae in SS. Cyrilli et Methodii memoria pullularunt. Sterilis et fallax ubertas. Nempe simul cum fide christiana quam in Pannoniam intulerunt, primi Slavorum apostoli litteras etiam indigenas invexerunt quibus non modo gentium illarum origines ab oblivione servatae fuerunt sed politicis quoque fatis viae novae sterni coeptae sunt. Sic igitur evenit ut inde a principio in Bohemia, Moravia, Serbia, Bulgaria, Rossia Kioviensi et in ipsa etiam Moscovia SS. Cyrilli et Methodii gesta vix umquam ad solius historiae fidem vestigata fuerint. Accedit quod Slavicarum ecclesiarum conditores in Moraviam missi sunt ab ipso Photio primum patriarcha, neque ab huius amicitia umquam desciverunt: quod verum esse noluerunt qui haec duo lumina Ecclesiae catholicae vindicanda esse sibi persuaserant, dum contra multi orientalis schismatis fautores ambos sanctos partibus suis patrocinari gloriabantur. Utrobique causa praeiudicatis opinionibus acta fuit. Ad rem quod attinet, corrigendus hodie videtur translaticius error quo communiter dictitatur Photius, postquam a Iohanne papa VIII censura solutus fuit, iterum ab eius communione defecisse et schismati graeco primam originem dedisse. Et re quidem vera quicquid Photio viventi iure potuit obici, crimina pleraque quibus eius memoria hodieque oneratur, detecta vel excogitata sunt postquam Michaelis Caerularii aetate Ecclesia graeca a latina ultimo divulsa est. Perpetrato discidio, theologi byzantini Photii civis sui, hominis inter Graecos celebratissimi, doctrina et auctoritate se tueri voluerunt, cum interea latini armis omnibus pugnarent ut adversariis hoc praesidium eriperetur. In hac diuturna contentione non modo fides historica multifariam laesa fuit, sed ipsa documenta in primisque Romanae Sedis et conciliorum acta et decreta falsariorum improbitate vitiata sunt. Haec strictim adumbrata satis esse debent, ut in quaestione infinitis controversiis vexata, quarum aestus nondum defervit. Opera et disputationes quae ad SS. Cyrilli et Methodii sinceram historiam aliquid conferre possunt discernenda sunt e pulverulenta congerie librorum et commentariorum, quorum ann. 1934 quinque amplius milia recensita sunt. Vide: G. A. Iljinskij, Opyt sistematičeskoj Kirillomefodjevskoj bibliografii, pod redakciej i s dopolnenijami M. G. Popruženko i St. Romanskogo, Sofia, 1934. Interim omnium loco esse possunt, praeter modo nominatum P. Duthilleul, Fr. Dvorník, Les légendes de Constantin et de Méthode vues de Byzance, Prague, 1933; Id., Le second schisme de Photios. Une mystification historique, in Byzantion, t. VIII, p. 425 – 74; Id., Le premier schisme de Photios, in Actes du IVe Congrès international des études byzantines, t. I (Sofia, 1935), p. 301 – 325; V. Grumel, Y eut-il un second schisme de Photios? in Revue des sciences philosophiques et théologiques, t. XII (1933), p. 432 – 57; Id., La liquidation de la querelle photienne, in Échos d'Orient, t. XXXVII, p. 257 – 88; H. Grégoire, Du nouveau sur le patriarche Photios, in Bulletin de la classe des Lettres de l'Académie Royale de Belgique, 1934, p. 36 – 53. De Slavicis documentis adeantur M. Popruženko et St. Romanskij, Bibliografičeski pregled na slavjanskitě kiriliski iztočnici za žvota i dejnostita na Kirila i Metodija, Sofia, 1935.
9. NOSTRIANI] Baronio ignotus et recentiore aevo martyrologio Romano inscriptus. Nostrianus, quintus decimus in serie episcoporum Neapolitanorum, praeteritus est in kalendario marmoreo huius ecclesiae. In Gestis episcoporum (I, 8) laudatur quod praeter alia aedificia balneum in urbe fecerit, et bona opera egerit. Obiit c. ann. 450; sepultus est in ecclesia S. Gaudiosi foris urbem euntibus ad S. Ianuarium. Ex edicto cardinalis Decii Carafae ann. 1619 colendus erat ad diem 16 augusti. Ut elogii ratio perspiciatur, adducenda sunt verba Libri de Promissionibus et praedictionibus Dei, inter spuria S. Prosperi: Quidam Florus nomine spiritu seductionis arreptus … cum haud procul a Neapolitana civitate in subversionem animarum quaedam promitteret faceretque illicita, a germano venerabilis Nostriani episcopi et Herio presbytero simul cum clericis praedictae ecclesiae detentus et coercitus sic a praefatae provinciae liminibus pulsus est (P. L., t. LI, p. 843). Vereor ne ea quae ad fratrem Nostriani referuntur ad ipsum Nostrianum traducta fuerint. — Act. SS., Aug. t. III, p. 294 – 95; M. G., Script. rerum Langob., p. 406; A. S. Mazochius, De sanctorum Neapolitanae ecclesiae episcoporum cultu, pp. 62, 103 – 109; H. Achelis, Die Bischofschronik von Neapel (Leipzig, 1930), pp. 2, 20, 54.
10. ELEUCHADII] Si Agnello, in Libro pontificali ecclesiae Ravennatis, credendum est, fuit unus ex discipulis S. Apollinaris. Eius elogium his desinit verbis: Defunctus est autem XVI kal. mar. et sepultus est extra muros Classis, ubi usque hodie ad laudem est nominis eius ecclesia aedificata et Deo consecrata. Petrus Damiani in eius natali sermonem habuit BHL. 2448. Vita Eleuchadii BHL. 2449 multa post eius obitum saecula conscripta est. — Act. SS., Feb. t. II, p. 747 – 49; A. Testi-Rasponi, Codex pontificalis ecclesiae Ravennatis, p. 31 – 32; Anal. Boll., t. XLVII, p. 23.
11. AUXENTII] Saec. V floruit Auxentius presbyter et archimandrita in monte Scopa Bithyniae, qui deinde ab eo nomen sortitus est. Synaxaria Graecorum compendio referunt Vitam BHG2. 199 ab aequali scriptam. Haec testatur Auxentium obiisse die 14 feb., imperante Leone, vel, ut est in aliis codicibus, Zenone, qui Leoni successit. Sunt et aliae eiusdem Auxentii Vitae, BHG2. 200 – 203. A Sozomeno, Hist. eccl., VII, 21, laudibus cumulatur. — Act. SS., Feb. t. II, p. 759 – 82; J. Pargoire, Mont Saint-Auxence, in Revue de l'Orient chrétien, t. VIII, pp. 15 – 31, 240 – 79, 426 – 58, 550 – 76.
12. ANTONINI] Inter monumenta ecclesiae Surrentinae quae vidit Baronius certe fuit Vita S. Antonini BHL. 582, ab anonymo fere aequali scripta, nonnulla continens historiam Langobardorum illustrantia. Anno circiter 830 obiit Antoninus non vero anno 625, ut putavit Baronius, qui de sancti miraculis haec addit: “Quae autem nostra aetate, ad sepulchrum eius admiranda fiunt, eademque crebrius iterantur, percepi non a quibusvis narrata, sed a sincerissimis prudentissimisque sacerdotibus qui interfuerunt. ” — Act. SS., Feb. t. II, p. 783 – 96.

XV KAL. MART.

[1] Brixiae natalis sanctorum martyrum Faustini et Iovitae, qui sub Hadriano imperatore, post multa praeclara pro Christi fide suscepta certamina, victricem martyrii coronam acceperunt.

[2] Romae sancti Cratonis martyris, qui cum uxore sua et universa domo a beato Valentino episcopo baptizatus, non multo post una cum illis martyrio consummatus est.

[3] Interamnae natalis sanctorum martyrum Saturnini, Castuli, Magni et Lucii.

[4] Ibidem sanctae Agapis virginis et martyris.

[5] Vasione in Galliis sancti Quinidii episcopi, cuius mortem in conspectu Domini pretiosam miracula crebra testantur.

[6] Capuae sancti Decorosi episcopi et confessoris.

[7] In provincia Valeriae sancti Severi presbyteri, de quo beatus Gregorius scribit quod fusis lacrymis defunctum revocavit ad vitam.

[8] Antiochiae sancti Iosephi diaconi.

[9] Arvernis sanctae Georgiae virginis.

FEBRUARII 15

1. FAUSTINI] Martyrologium hieronymianum, ad diem 16 feb.: in Britannia sanctorum Faustiniani et Iuventiae. Nomen loci facile emendatur: in Brixia; Faustinianus a S. Gregorio, Dial., IV, 52, Faustinus nuncupatur; pro Iuventia vero in Passione BHL. 2836 scriptum est Iovita. In his Actis fabulosis Faustinus presbyter habetur, Iovita diaconus, quamquam mulier erat, ut ex genuina nominis lectione constat. Faustinum postridie et perendie rursum nuntiat Baronius, unum eundemque hominem esse hos tres Faustinos minime suspicatus. De sanctis qui Brixiae hodie coluntur nihil apud Gaudentium, in sermone XVII habito die dedicationis Concilii Sanctorum, eorum nempe quorum reliquias collegerat. — Act. SS., Feb. t. II, p. 805 – 821; Comm. martyr. hieron., p. 99; Anal. Boll., t. XV, pp. 5 – 72, 113 – 59, 377 – 99; Origines du culte des martyrs2, p. 334.
2. CRATONIS] Non a Beda sed ab Adone primum inscriptus fuit tabulis ecclesiasticis. Craton secundas partes agit in Passione S. Valentini Interamnensis, BHL. 8460, e qua excerptum est elogium ab Adone, parum accurate. Nam Cratonem martyrem dicit, et non multo post baptismum martyrio consummatum. Atqui ne verbum quidem de eius martyrio in Passione, quae eum deserit post baptismum. Sed revera parum refert. Adeo enim fabulosa sunt Acta illa ut de ipso Cratone dubitandum sit num vixerit unquam. — Act. SS., Feb. t. II, p. 822 – 23; Les martyrologes historiques, p. 579.
3. SATURNINI] Martyrologium hieronymianum: Interamne natale sanctae Agapis virginis Saturnini Castolae Magni Luci. Ex solita laterculorum perturbatione indicium topographicum Interamnae (Terni) loco motum est, ita ut ad nullum ex hisce sanctis pertineat. De Agape mox sermo erit. De ceteris nihil traditum est. — Act. SS., Feb. t. II, p. 823 – 24; Comm. martyr. hieron., p. 97 – 98.
4. AGAPIS] Legantur primum quae in superioribus de Saturnino observavimus. Agape Antiochena est breviario Syriaco inscripta ad diem 11 mart. Qui Interamnensem eam existimant titulum afferunt Interamnae repertum in quo Domninae et Agapis nomina marmori incisa sunt. Verum genuino titulo utrumque additum est a falsario vel sciolo cui martyrologium praesto erat. — Act. SS., Feb. t. II, p. 823 – 24; H. Delehaye, Les martyrs d'Interamna, in Bulletin d'ancienne littérature et d'archéologie chrétiennes, 1911, p. 161 – 68.
5. QUINIDII] Non a Beda, ut putavit Baronius, sed a Floro Lugdunensi primum martyrologio inscriptus est Quinidius, episcopus Vasionensis (c. ann. 578). Vita Quinidii BHL. 6995 non est valde antiqua. Interfuit concilio Parisiensi ann. 573. — Act. SS., Feb. t. II, p. 828 – 32; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 262.
6. DECOROSI] Inscriptus est kalendario Capuano ad hunc diem. Interfuit concilio Romano anni 680. Reliquias S. Rufi invenisse fertur. Lege libellum BHL. 7371. — Act. SS., Feb. t. II, p. 841 – 42; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 193 – 94.
7. SEVERI] Neque ab Adone, ut falso asserit Baronius, nec ab ullo antiquo martyrologo memoratur, ex recentioribus autem sunt qui duos vel tres Severos in unum conflent. De presbytero Severo in Interorina valle solus agit S. Gregorius, Dial., I, 12, ubi de ecclesiastico cultu ei delato ne verbum quidem. Provinciam Valeriae ita describit Paulus diaconus in Hist. Langob., II, 20: Porro tertia decima Valeria, cui est Nursia adnexa inter Umbriam et Campaniam Picenumque consistit. — Act. SS., Feb. t. II, p. 826 – 28.
8. IOSEPHI] De eo silet Beda. Sed inscriptus est martyrologio hieronymiano hodie et ad dies 20 et 24 mart. Eundem esse cum Ioseph qui a Graecis colitur die 3 aprilis putavit Baronius, in quo erravit vir doctissimus. Hic enim Siculus erat, monachus et presbyter, egregius hymnographus. — Act. SS., Feb. t. II, p. 821 – 22; Comm. martyr. hieron., pp. 97, 154, 158; Synax. Eccl., CP., pp. 581, 1002.
9. GEORGIAE] Deest in antiquis martyrologiis. Eo solum titulo a recentioribus nonnullis et a Baronio in fastos recepta est quod, cum ad sepulcrum portaretur, grex magnus columbarum super eam volitare coepit, teste Gregorio Turonensi, In gloria confessorum, XXXIV. — Act. SS., Feb. t. II, p. 825.

XIV KAL. MART.

[1] Romae beati Onesimi, de quo sanctus Paulus apostolus ad Philemonem scribit; quem etiam post sanctum Timotheum Ephesiorum episcopum ordinavit, praedicationisque verbum illi commisit. Hic vinctus Romam perductus ac pro fide Christi lapidatus, primo ibidem sepultus fuit; inde ad locum, ubi episcopus fuerat ordinatus, corpus eius delatum est.

[2] In Aegypto sancti Iuliani martyris cum aliis quinque millibus.

[3] Caesareae in Palaestina sanctorum martyrum Aegyptiorum Eliae, Ieremiae, Esaiae, Samuelis et Danielis, qui cum spontanee ministrassent confessoribus in Cilicia ad metalla damnatis, inde revertentes comprehensi et a Firmiliano praeside sub Galerio Maximiano imperatore saevissime torti, gladio demum percussi sunt.

[4] Post quos sanctus Porphyrius Pamphili martyris famulus et sanctus Seleucus Cappadox, qui iteratis certaminibus saepe vicerant, rursus cruciati, alter incendio, gladio alter martyrii coronam acceperunt.

[5] Brixiae sancti Faustini episcopi et confessoris.

[6] Cumis in Campania translatio sanctae Iulianae virginis et martyris, quae Nicomediae sub Maximiano imperatore primum a patre suo Africano graviter caesa, deinde ab Evilasio praefecto, cui nubere recusarat, varie cruciata, et postmodum in carcerem detrusa, ubi palam cum diabolo conflixit, demum flammas ignium et ollam ferventem superans capitis decollatione martyrium consummavit.

FEBRUARII 16

1. ONESIMI] Primus inter Latinos Onesimum in martyrologium inseruit Beda, non eo die quo eum colunt Graeci, sed postridie. Quae de eo proferuntur in synaxariis et in Passione BHG2. 1377 parum congruunt cum elogio nostro, quod Adoniano proximum est. Atqui in eo exhibetur Onesimi historia ficticia, qua non tantum excerpta ex epistulis Pauli ad Ephesios et ad Philemonem congesta sunt, sed et quaedam e Passione S. Ignatii, BHL. 4256, ut est iter Romam, passio et sepultura ibidem. Cum autem intellexisset nullam de his Romae memoriam haberi, translationem reliquiarum in patriam finxit, ad instar translationis S. Ignatii Roma Antiochiam. — Act. SS., Feb. t. II, p. 855 – 59; Synax. Eccl. CP., p. 462; Les martyrologes historiques, p. 595 – 96.
2. IULIANI] Sanctorum Iuliani, martyrum Aegyptiorum quinque, Porphyrii et Seleuci, historia scripta est ab Eusebio in libri De martyribus Palaestinae utraque recensione, c. XI, ubi dies natalis expressus est, XIV kal. mart., quem et Graeci in suis libris observant. Breve quidem est sed incredibiliter mendosum S. Iuliani elogium. Pro in Aegypto, legatur oportet Caesareae in Palaestina; loco cum aliis quinque millibus, soli quinque ponantur, Elias et alii quattuor Aegyptii, qui mox sequentur. Baronius unum credidit esse Iulianum qui hodie colitur et Aegyptium de quo in synaxariis ad diem 21 iun. Hinc Iulianum Caesareae passum ad diem sequentem remisit, geminatae commemorationis inconscius. — Act. SS., Feb. t. II, p. 863 – 64; Comm. martyr. hieron., p. 100 – 101; Synax. Eccl. CP., pp. 467, 759 – 62.
3. ELIAE] Ut in superioribus notatum est, horum quinque certamen narrat Eusebius in libri De martyribus Palaestinae utraque recensione, c. XI, ubi et docemur eos indita sibi a parentibus nomina abiecisse et nomina prophetarum assumpsisse. — Act. SS., Feb. t. II, p. 865 – 67; Comm. martyr. hieron., p. 100 – 101; Synax. Eccl. CP., p. 467 – 68.
4. PORPHYRIUS] De eisdem Eusebius in libri De martyribus Palaestinae utraque recensione, c. XI, unde tria modo lecta elogia compendio expressa sunt. E duodecim martyribus quos XIV kal. mart. passos esse testatur Eusebius, cui consonant breviarium Syriacum et synaxaria, soli octo hodie in nostro martyrologio nuntiantur. Theodulus ad 17 feb. reiectus est, nescio qua de causa, Pamphilus autem cum Valente et Paulo ad 1 iun., de quibus suo loco. — Act. SS., Feb. t. II, p. 865 – 67; Comm. martyr. hieron., p. 100 – 101; Synax. Eccl. CP., p. 467 – 68.
5. FAUSTINI] Operose collecta sunt ab antiquis Bollandianis quaecumque de Faustino illo episcopo Brixiensi reperiri potuerunt. In his nihil est unde alius habendus videatur a martyre homonymo de quo heri in nostro martyrologio, pridie vero in hieronymianis. In tabulis ergo bini Brixienses occurrebant Faustini, quorum alterum martyrem fuisse constabat, alterum, secus ignotum, episcopum et confessorem fecerunt, hagiographorum more modoque qui personarum numerum numero commemorationum aequare gestiunt. In catalogo episcoporum Brixiensium nullus est locus Faustino. — Act. SS., Feb. t. II, p. 886; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 957 – 65.
6. IULIANAE] Beda excerpsit Passionem S. Iulianae libello BHL. 4522 valde affinem, e quo et acceptum est nostrum elogium. Fabulosa est lucubratio, ubi multa incerta, plurima falsa. In Passione graeca BHG2. 963, in menologio metaphrastico ad diem 21 dec., contracta in synaxariis, mulier quaedam nomine Sophia legitur Nicomediam forte transiens, reliquias secum sumpsisse Romamque detulisse. Latinus addit orta tempestate navem ad fines Campaniae pulsam esse, et Iulianam prope Puteolos positam uno miliario a mari. Potius quam Nicomediae, in Campania passa nunc creditur, hagiographorum arbitrio in Bithynia collocata. Iam saec. VI celebris eius memoria a Campanis habebatur. — Act. SS., Feb. t. II, p. 868 – 84; Comm. martyr. hieron., p. 101; Synax. Eccl., CP., p. 333 – 34; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 208; A. S. Mazochii, In vetus S. Neapolitanae Ecclesiae Kalendarium commentarius, t. II, p. 56 – 59.

XIII KAL. MART.

[1] Romae passio sancti Faustini, quem alii quadraginta quatuor secuti sunt ad coronam.

[2] In Perside natalis beati Polychronii episcopi Babylonis, qui in persecutione Decii, ore lapidibus caeso, manibus extensis, oculos ad caelum elevans emisit spiritum.

[3] Concordiae sanctorum martyrum Donati, Secundiani et Romuli, cum aliis octoginta sex eiusdem coronae consortibus.

[4] Caesareae in Palaestina sancti Theoduli senis, qui ex familia praesidis Firmiliani, martyrum excitatus exemplo, cum Christum constanter confiteretur, cruci affixus martyrii palmam nobili triumpho promeruit.

[5] Ibidem sancti Iuliani Cappadocis, qui exosculans necatorum martyrum corpora, ut christianus delatus et ad praesidem ductus, lento igne iussus est comburi.

[6] In pago Tarvanensi sancti Silvini episcopi Tolosani.

[7] Florentiae sancti Alexii Falconerii confessoris, ex septem fundatoribus Ordinis Servorum beatae Mariae Virginis, qui decimo supra centesimum vitae suae anno, Christi Iesu et angelorum praesentia recreatus, beato fine quievit; cuius ac sociorum festum pridie idus februarii celebratur.

[8] In Scotia sancti Fintani presbyteri et confessoris.

FEBRUARII 17

1. FAUSTINI] Pridie observatum est uni Faustino, de quo die 15 feb., sequenti die alterum succrevisse ab isto minime distinctum. En tertium eadem plane via in fastos irrumpentem. De hoc et sociis ita Baronius: “Restituti sunt iidem ex eodem exemplari vetustissimo cuius saepe antea meminimus”, id est martyrologio Sancti Cyriaci, ubi omnia perturbata esse experti iam novimus. Conferendi sunt codices hieronymiani, quibus perlectis palam fit indicium Romae ad Faustinum minime pertinere. Faustino male assignantur XXXXIV (al. XXXIV) socii, qui in codicibus Salviano quidem adhaerent. Neque hoc recte. Est ubi scribatur numerus LXXXIV, qui nunc integerrime, nunc imminutus vagatur per laterculos hieronymianos inde a die 14 feb., referendus non ad martyrum quandam cohortem sed ad miliaria quae inter Romam et Interamnam computantur. — Act. SS., Feb. t. II, p. 886; Comm. martyr. hieron., p. 102.
2. POLYCHRONII] Elogium mutuatum a Beda paucis mutatis. Hic autem usus est Passione S. Polychronii BHL. 6884, cui SS. Sixti, Laurentii, Hippolyti et aliorum Acta intexta sunt. Polychronius tertio decimo kal. martii martyrium sumpsisse in eadem asseritur. Quae cum fabularum consarcinatio sit, fatendum est solo nomine notum esse Polychronium. — Act. SS., Feb. t. III, p. 5 – 6; Comm. martyr. hieron., p. 103; Anal. Boll., t. LI, p. 34 – 98.
3. DONATI] Ita fere Usuardus, cuius error excusatur perturbatione codicum hieronymianorum ad hunc diem. Concordiae pro civitatis nomine habuit, cum sit martyris cuiusdam ceterum ignotae. Donatus unus est ex sescentis quibus Afrorum laterculi referti sunt. Aeque ignoti sunt Secundianus et Romulus. Socios tandem octoginta sex intellege numerum miliariorum LXXXIV (al. LXIIII) inter Romam et Interamnam via Flaminia computandum, ut alio loco ostensum est. — Act. SS., Feb. t. III, p. 7 – 9; Comm. martyr. hieron., p. 102 – 103.
4. THEODULI] Unus est ex martyribus qui cum Pamphilo palmam adepti sunt XIV kal. mart., teste Eusebio, De mart. Palaestinae, c. XI, et breviario Syriaco. Postridie memoratum voluit Baronius. — Act. SS., Feb. t. III, p. 10 – 11; Comm. martyr. hieron., p. 100 – 101; Synax. Eccl. CP., p. 467 – 68.
5. IULIANI] Suo loco, id est pridie, qui eius natalis est, iam nuntiatus est ille Iulianus, ita tamen ut agnosci non posset; neque ab ipso Baronio agnitus est. Aegyptium enim illum putavit et quinquies mille martyrum antesignanum. — Act. SS., Feb. t. III, p. 10 – 11.
6. SILVINI] Usuardus: Sancti Silvini Taruanensis episcopi. Non recte. Nihilo melius martyrologium nostrum: episcopi Tolosani. Si eius Actis BHL. 7747, quae ab Antenore episcopo coaetaneo scripta, ab anonymo postea retractata asserunt, fides adhibenda est, patria fuit Tolosanus, claruit in Morinis sepultusque est non in urbe Tarvanensi sed Alciaci (Auchy, près de Hesdin). Episcopum fuisse vagantem nulli sedi affixum, Hibernia oriundum, quorumdam coniectura est. — Act. SS., Feb. t. III, p. 24 – 32; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 108; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 134.
7. ALEXII] Omnia fere quae Petrus Tudertinus litteris mandavit de initiis Ordinis Servorum B.M.V., a S. Alexio acceperat, ut ipse fatetur: A fratre Alexio, qui fuit unus de septem fratribus primo Ordinem nostrum incipientibus, habui; a quo per plures annos ante diem mortis sue multa de Ordinis origine querens didici (Monumenta Ordinis Servorum sanctae Mariae, t. I, 1897, p. 69). In eodem opere strictim narrat res gestas a beato Alexio, qui vixit … fere centum decem annis et pervenit usque ad 1310 annum a nativitate Domini (op. c., p. 83). Alexium ex illustri stirpe Falconeriorum ortum duxisse et 17 februarii obiisse tradunt documenta nullius auctoritatis. Rogante gente Falconeria, cultus B. Alexii confirmatus est anno 1717 et eius elogium inscriptum est martyrologio Romano ex decreto 7 aug. 1728. Inter sanctos relatus una cum sex aliis Fundatoribus a Leone p. XIII, die 22 ian. 1888. — Monumenta Ordinis Servorum sanctae Mariae, t. I (1897), p. 55 – 106; cf. BHL. 7583; t. XI (1910), p. 100; t. XV (1915), p. 225 – 27; P. M. Soulier, Storia dei sette fondatori dell' Ordine dei Servi di Maria (Roma, 1888), p. 303 – 321; I. B. Pittonus, Constitutiones pontificiae, t. II (Venetiis, 1740), p. 253; Analecta Iuris Pontificii, ser. XIX, p. 649.
8. FINTANI] Hic est Fintán, abbas in Clúain Eidnech (anglice et corrupte Clonenagh), Hiberniae monasterio, qui anno 603 mortuus est, die 17 februarii, ut credere licet, nam martyrologi Hiberni concordant: Oengusii Félire (ed. Stokesiana altera, London, 1905, p. 61), Tamlachtense martyrologium, inter sanctos Hibernos (edd. R. I. Best et H. J. Lawlor, London, 1931, p. 17), Gormanianum festilogium (ed. W. Stokes, London, 1895, p. 38). In Europa continenti iam apparet apud Usuardum: In Scotia sancti Fintani presbiteri et confessoris, magnae virtutis viri. Usuardum auctorem indicat Baronius, tres ultimas voces tantum resecuit. Scotia hic est Hibernia, prisco sensu, neque apparet cur sanctum addere voluerit Baronius iis quos Minor Scotia seu Scotia Caledonica aluit. Quod impudenter fecit Adamus King, in kalendario Lutetiae Parisiorum impresso anno 1588, ad diem 17 februarii: S. Fintane pryor in Scotland, annumque obitus adiecit: 973, haud minus audacter (ed. A. P. Forbes, Kalendars of Scottish Saints, Edinburgh, 1872, p. 144). Parum lucis historico afferent Vitae latinae (BHL. 2993 – 2994), de quibus nuper disseruerunt C. Plummer, Vitae Sanctorum Hiberniae, t. I (Oxonii, 1910), p. LXX – LXXI; Id., Miscellanea hagiographica hibernica (Bruxellis, 1925), p. 245; J. F. Kenney, The Sources for the Early History of Ireland, t. I (New York, 1929), p. 386. Quomodo sibi persuaserit Colganus de eodem Fintano alterum festum indictum esse die 15 novembris (Acta Sanctorum Hiberniae, pp. 353, 355) haud perspicio; forsitan error irrepserit in kalendarium Lovanii confectum, quando Acta Sanctorum Hiberniae aggressi sunt Minoritae Hiberni (C. Plummer, Vitae, t. c., p. LXX, annot. 2). — Act. SS., Feb. t. III, p. 16 – 21; J. O'Hanlon, Lives of the Irish Saints, t. II, p. 574 – 98, multa parum critice congessit.

XII KAL. MART.

[1] Ierosolymis natalis sancti Simeonis episcopi et martyris, qui filius Cleophae et propinquus Salvatoris secundum carnem fuisse traditur. Hic Ierosolymorum episcopus post Iacobum fratrem Domini ordinatus, in persecutione Traiani multis suppliciis affectus, martyrio consummatus est, omnibus qui aderant et iudice ipso mirantibus, ut centum viginti annorum senex crucis supplicium fortiter constanterque pertulisset.

[2] Apud Ostia Tiberina sanctorum martyrum Maximi et Claudii fratrum et Praepedignae uxoris Claudii, cum duobus filiis Alexandro et Cutia; qui cum essent praeclarissimi generis, iubente Diocletiano tenti sunt atque in exilium deportati, deinde incendio concremati odoriferum martyrii sacrificium Deo ipsi obtulerunt; quorum reliquiae in flumen proiectae et a christianis perquisitae, iuxta eamdem civitatem sepultae sunt.

[3] In Africa sanctorum martyrum Lucii, Silvani, Rutuli, Classici, Secundini, Fructuli et Maximi.

[4] Constantinopoli sancti Flaviani episcopi, qui cum fidem catholicam Ephesi propugnaret ab impii Dioscori factione pugnis et calcibus percussus atque in exilium actus, ibidem post triduum vitam finivit.

[5] Toleti sancti Helladii episcopi et confessoris.

FEBRUARII 18

1. SIMEONIS] Elogium est Adonis, in libello de festivitatibus apostolorum, ex Eusebii Hist. eccl., III, 11, 32 depromptum. In martyrologio diem 18 feb. Simeoni assignat Ado, in libello vero 2 maii. In Graecorum libris ad diem 18 sept. et 17 aprilis memoratur. — Act. SS., Feb. t. III, p. 53 – 55; Synax. Eccl. CP., pp. 55, 631; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 110; R. A. Lipsius, Die apokryphen Apostelgeschichten, t. II, 2, p. 150.
2. MAXIMI] Martyrologio primum inscripti sunt ab Adone, qui eos accepit ex Actis S. Susannae BHL. 7937, plane commenticiis. Nomina martyrum quibus diem 18 februarii Ado assignavit ab hagiographo reperta sunt in hieronymianis ad diem 1 oct., suntque partim ignota, partim a Romanis fastis aliena (ut Alexander, qui Dinogetiae in Moesia passus est), partim etiam nominum frusta (ut Praepedigna, Cutia). Quare elogium martyrum ad Ostia Tiberina plane delendum est. De Actis S. Susannae iterum sermo erit ad diem aug. 11. — Act. SS., Feb. t. III, p. 60 – 64; L. Duchesne, in Mélanges d'archéologie et d'histoire, t. XXXVI, p. 27 – 42; Étude sur le légendier romain, pp. 24, 34.
3. LUCII] Baronius: “Hos omnes restitutos scias ex eodem codice pervetusto cuius saepe meminimus”, id est monasterii Sancti Cyriaci. Excerpti sunt ex hieronymianis exemplis, quorum alia eos in Italia, alia in Africa collocant. Afros esse suadet multitudo Afrorum plurimis in laterculis obvia. Sed praestat fateri ea nobis esse nuda nomina. — Act. SS., Feb. t. III, p. 65 – 66; Comm. martyr. hieron., p. 104.
4. FLAVIANI] In synaxariis nuntiatur Flavianus die 17 feb., postridie in nonnullis codicibus. Neutra tamen dies obitus eius est. Videtur enim ad mensem usque augustum anni 449 vitam protraxisse. De gestis eius ampla est commentatio in Act. SS., Feb. t. III, p. 71 – 79; cf. Cuperus, Historia chronologica patriarcharum CPtanorum, in Act. SS., Aug. t. I, p. *43; Synax. Eccl. CP., p. 472; Chr. Baur, Johannes Chrysostomus und seine Zeit, t. I (München, 1929), p. 118 – 120; t. II, p. 272.
5. HELLADII] Helladius Toletanam ecclesiam rexit tempore regum Sisebuti (612 – 620), Swintilae (620 – 631) et Sisenandi (631 – 636). Eius res gestas strictim memorat S. Hildefonsus in libro De virorum illustrium scriptis, c. VII. Num S. Helladius aliquid litteris mandaverit, quo iure proinde S. Hildefonsus eum scriptoribus annumeret, non liquet. Inter epigrammata quae sub nomine S. Hildefonsi circumferuntur, exstat carmen de S. Helladio, quod a nonnullis genuinum habetur. Die 18 februarii obiisse legitur Helladius in antiquo catalogo episcoporum Toletanae ecclesiae (Florez, España sagrada, t. V, pp. 259, 402). Ad hunc diem A. de Villegas (Flos Sanctorum, ed. 1583, p. 406) et eius sequax Th. de Trujillo (Thesaurus concionatorum, t. II, ed. 1583, p. 664) S. Helladium annuntiant. — Act. SS., Feb. t. III, p. 79 – 82; N. Antonio, Bibliotheca Hispana vetus, t. I, p. 398; M. Manitius, Geschichte der christlich-lateinischen Poesie bis zur Mitte des 8. Jahrhunderts (Stuttgart, 1891), p. 422; G. von Działowski, Isidor und Ildefons als Litterar-historiker (Münster i. W., 1898), p. 138 – 39; P. Gams, Die Kirchengeschichte von Spanien, t. II, 2, p. 82 – 83.

XI KAL. MART.

[1] Romae natalis sancti Gabini presbyteri et martyris, fratris beati Caii papae, qui a Diocletiano diu in custodia vinculis afflictus, pretiosa morte caeli gaudia comparavit.

[2] In Africa sanctorum martyrum Publii, Iuliani, Marcelli et aliorum.

[3] In Palaestina commemoratio sanctorum monachorum et aliorum martyrum, qui a Saracenis sub duce Alamundaro ob fidem Christi saevissime caesi sunt.

[4] Ierosolymis sancti Zambdae episcopi.

[5] Soliis sancti Auxibii episcopi.

[6] Apud Beneventum sancti Barbati episcopi, qui sanctitate celebris, Longobardos et eorum ducem ad Christum convertit.

[7] Mediolani sancti Mansueti episcopi et confessoris.

FEBRUARII 19

1. GABINI] Ado, non vero Beda, Gabinio locum assignavit in martyrologio. Elogium excerptum est ex Actis S. Susannae BHL. 7937, de quibus dictum est heri et dicetur rursum ad diem aug. 11. Gabinium custodiae mancipatum, non tamen sanguinem pro Christo fudisse legimus in his Actis. In Libri pontificalis prima editione confessor, in alterius editionis additamento martyr nuncupatur Gabinius. De eius die natali nihil traditum est. — Act. SS., Feb. t. III, p. 128 – 29; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 161; P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. VII, p. 199.
2. PUBLII] Baronius: “Agit de his etiam Beda, Usuardus et alii recentiores hac die.” Silet omnino Beda, et apud Usuardum nihil de Marcello. In codicibus hieronymianis haec tria nomina occurrunt sub Africae indicio, nihil tamen praeterea de his traditum est. — Act. SS., Feb. t. III, p. 130; Comm. martyr. hieron., p. 105.
3. MONACHORUM] Ut recte notat Baronius, monachorum et aliorum qui in Saracenorum incursionibus caesi sunt mentio habetur apud egregium illum Cyrillum Scythopolitanum in Vitis S. Iohannis Silentiarii BHG2. 897, S. Euthymii BHG2. 647, S. Sabae BHG2. 1608, et in Iohannis Moschi Prato Spirituali. Frustra tamen requiritur quodvis ecclesiasticae eorumdem commemorationis vestigium et insertionis in martyrologiis ante hoc nostrum. — Act. SS., Feb. t. III, p. 132 – 34.
4. ZAMBDAE] Eusebius in Chronico, ad annum 300: Ecclesiae Hierosolymarum XXXVI ordinatur episcopus Zabdas (Helm, p. 226). In Hist. eccl., VII, 32, 29, Ζαβδᾶς ponitur inter Hymenaeum et Hermonem. Silent de eo fasti Graecorum, et in nostros inductus est a Baronio. — Act. SS., Feb. t. III, p. 129.
5. AUXIBII] In plerisque synaxariis Auxibii memoria agitur die 17 feb., in paucioribus die 19. Ex Actis eius BHG2. 204, plane ficticiis, id saltem colligitur Auxibii cuiusdam, qui tempore incerto inter saec. VI et XI vixerit, in ecclesiis Soliorum et Paphi cultum viguisse. — Act. SS., Feb. t. III, p. 124 – 28; Synax. Eccl. CP., pp. 469, 476; Les saints de Chypre, in Anal. Boll., t. XXVI, p. 237.
6. BARBATI] Inter additamenta Beneventana kalendarii Casinensis, qui nunc est codex Casanatensis 641, ad diem 19 feb. scriptum est: Natalis erit beati Barbati confessoris et episcopi; ad 14 iul. dedicatio oratorii S. Barbati in Benevento. Barbatus vicesimus primus in serie episcoporum Beneventana censetur. Obiit anno 682, aetatis octogesimo. Vita eius BHL. 973 non ante saec. IX scripta esse videtur, ab anonymo qui Pauli Historia Langobardorum usus est et quaedam addidit ex populi rumore accepta. — Act. SS., Feb. t. III, p. 136 – 46; M.G., Script. rer. Langobard., p. 555 – 56; E. A. Loew, Die ältesten Kalendarien aus Monte Cassino (München, 1908), pp. 15, 43.
7. MANSUETI] Beroldus (saec. XIII) in Catalogo episcoporum Mediolanensium: Mansuetus sedit ann. VIIII. obiit XI. kal. martii, sepultus est ad sanctum Ambrosium [c. ann. 680]. Omnes et singulos episcopos Mansueto antiquiores sanctos nuncupat Beroldus, unde nonnullis visum est nonnisi saec. XIII elapso Mansuetum coli coepisse. Eius memoria nunc agitur die 2 sept., quae est anniversaria translationis reliquiarum ad Sanctum Stephanum. — Act. SS., Feb. t. II, p. 135 – 36; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia Milano, pp. 37, 286.

X KAL. MART.

[1] Tyri in Phoenicia commemoratio beatorum martyrum, quorum numerum solius Dei scientia colligit, qui sub Diocletiano imperatore a Veturio militum magistro multis tormentorum generibus sibi invicem succedentibus occisi sunt; primo quidem flagris toto corpore dilaniati, inde diversis bestiarum generibus traditi, sed ab illis divina virtute nil laesi, post addita feritate ignis ac ferri, martyrium consummarunt. Horum gloriosam multitudinem ad victoriam incitabant Tyrannio, Silvanus, Peleus et Nilus episcopi ac Zenobius presbyter, qui felici agone una cum illis martyrii palmam adepti sunt.

[2] Constantinopoli sancti Eleutherii episcopi et martyris.

[3] In Perside natalis sancti Sadoth episcopi et aliorum centum viginti octo, qui sub Sapore rege Persarum, cum solem adorare renuissent, crudeli nece praeclaras sibi coronas compararunt.

[4] In Cypro insula sanctorum martyrum Pothamii et Nemesii.

[5] Catanae in Sicilia sancti Leonis episcopi, qui virtutibus atque miraculis coruscavit.

[6] Eodem die sancti Eucherii episcopi Aurelianensis, qui eo magis miraculis claruit, quo pluribus invidorum calumniis fuit oppressus.

[7] Tornaci in Galliis sancti Eleutherii episcopi et confessoris.

FEBRUARII 20

1. MARTYRUM] Martyrologio primum inscripti sunt ab Adone, cuius hic exhibetur elogium contractum, non emendatum. Ado usus est perfunctorie Eusebii seu potius Rufini Hist. eccl., VIII, 7 et 13. Martyres, quorum numerum solius Dei scientia colligit, pronum est de ingenti multitudine intellegere, cum reapse, auctore Eusebio, teste oculato, quinque soli numerentur. Nec verum est a Tyrannione martyres Tyrios ad victoriam excitatos fuisse, cum ipse non Tyri sed Antiochiae lauream adeptus sit, item Zenobius. Ceteri quoque, quorum nomina exprimit Ado, nec ab Eusebio nec a Rufino Tyri martyrium fecisse dicuntur. Veturii militum magistri mentio quidem est in Chronico S. Hieronymi, ut qui fuerit christianorum insectator; minime tamen asseritur martyres Tyrios ab eo quicquam passos esse. — Act. SS., Feb. t. III, p. 171 – 72; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 113 – 14; Les martyrologes historiques, p. 616 – 17.
2. ELEUTHERII] Eleutherius octavus episcopus Constantinopolitanus a Baronio habitus est et martyr. Cum in serie episcoporum CP. nullus compareat Eleutherius, Bollandus eum inter huius diei praetermissos amandavit simulque significavit verba Nicephori Callisti XV, 33, cuius testimonium a Baronio adducitur, non ad episcopum ullum sed ad martyrem nomine Eleutherium qui Constantinopoli colebatur referenda esse, de quo etiam Theodorus Lector, Hist. eccl., I, 16, P.G., t. LXXXVI, p. 173. — Act. SS., Feb. t. III, p. 168; Cuperus, De patriarchis Constantinopolitanis, in Act. SS., Aug. t. I, p. *7 – *8.
3. SADOTH] Silentibus Beda, Floro, Adone et reliquis, S. Sadoth eiusque sociorum memoria deprompta fuit e libris Graecorum, ad diem 20 februarii. His fons unicus fuit Passio BHG2. 1613, quam apud Lipomanum vel Surium latine legit Baronius et a Metaphraste “ex antiquis codicibus” editam fuisse sibi persuasit. Acta syriaca nonnihil ornatiora, minime tamen fidem deterrentia BHO. 1033 satis liquido hanc rerum summam exhibent. S. Sadoth, sive nativa nominis forma šahdust, i. e. φιλοβασιλεύς, prout recte notavit Graecus interpres, Seleuciae et Ctesiphontis archiepiscopus electus est post S. Symeonis necem. Is autem, non regnante Constantino imperatore, quod sive in Passione graeca, sive apud Sozomenum sibi legisse videtur Baronius, reapse autem ex aliquo auctore qui legerat Theophanis Chronographiam; sed die 17 aprilis anni 341 martyrio coronatus fuit. Anno insequenti, Sadoth eius successor, et cum eo presbyteri, clerici et sacrae virgines numero CXXVIII in vincula coniecti sunt et postquam per menses quinque saeva tormenta pertulerunt, tandem e Saporis sententia trucidati sunt luna XX mensis sbāt, quae anno 342 incidit in diem 18 februarii. Sadoth vero archiepiscopus ad urbem Bethlapat delegatus est, ipsi regi, ut videtur, examinandus, et ibidem gladio percussus fuit. Martyrii dies ignorata. šahdust tertius et postremus nominatur ex archiepiscopis Seleuciae et Ctesiphontis in catalogo martyrum orientalium subiuncto ad breviarium Syriacum (Act. SS., Nov. t. II, 1, p. [LXIV]). De S. Symeone quocum eius memoria conectitur, sermo erit ad diem 21 april. — Act. SS., Feb. t. III, p. 175 – 77.
4. POTHAMII] Elogium praebuit Usuardus, qui martyrologio hieronymiano usus est. Sed minime sequendus est; nullos enim habuit martyres insula Cyprus. Lectio codicum hoc loco perversa est, ita forsitan emendanda: in Aegypto, sed ex coniectura probabili tantum. — Act. SS., Feb. t. III, p. 173; Comm. martyr. hieron., p. 106; Les saints de Chypre, in Anal Boll., t. XXVI, p. 234; Les martyrs d'Égypte, p. 47 – 48.
5. LEONIS] Graeci S. Leonem episcopum Catanensem (c. ann. 780) colunt die 25 vel 20 feb. in synaxariis, cum elogio e Vita seu laudatione BHG2. 981, sublestae fidei. Legenda sunt quae de ipso scripta habemus edita a B. Latyšev, Hagiographica graeca inedita, p. 12 – 28; Menologii byzantini inediti saec. X quae supersunt, t. I, p. 111 – 18. — Act. SS., Feb. t. III, p. 222 – 26; Synax. Eccl. CP., pp. 477, 479.
6. EUCHERII] Post Soavaricum patruum S. Eucherius in cathedra Aurelianensi sedit. A Carolo Martello in exsilium Coloniam primum, dein in Hasbaniam missus, anno 738 obiit in coenobio Sancti Trudonis. Vita BHL. 2660 non multo post eius obitum scripta est. Plurima in ea narrantur a testibus idoneis accepta; visio Eucherii de damnatione Caroli propter usurpata bona ecclesiarum, saec. IX conficta, Vitae primigeniae intercalata fuit. — Act. SS., Feb. t. III, p. 208 – 222; M.G., Scr. rer. merov., t. VII, p. 41 – 53; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 462 – 63.
7. ELEUTHERII] Neque hodie neque postridie apud Bedam, ut putavit Baronius, S. Eleutherii mentio est. Vita eius a variis conscripta fuit, BHL. 2455 – 2469, sed sequiore aetate, ita ut parum lucis conferant ad investiganda sedis Tornacensis primordia. Ex Vita S. Medardi BHL. 5864 (Eleutherius in Tornaco civitate pastor est datus ecclesiae) indicium sumitur de tempore quo Tornaci sedere coeperit, nimirum circa annum obitus Chlodovei 511. — Act. SS., Feb. t. III, p. 180 – 208; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 115; L. Van der Essen, Étude sur les Vitae des saints mérovingiens de l'ancienne Belgique, p. 394 – 97; J. Warichez, Origines de l'Église de Tournai, Louvain, 1902.

IX KAL. MART.

[1] Scythopoli in Palaestina sancti Severiani episcopi et martyris.

[2] In Sicilia natalis sanctorum martyrum septuaginta novem, qui sub Diocletiano per diversa tormenta confessionis suae coronam percipere meruerunt.

[3] Adrumeti in Africa sanctorum martyrum Veruli, Secundini, Syricii, Felicis, Servuli, Saturnini, Fortunati et aliorum sexdecim, qui in persecutione wandalica ob catholicae fidei confessionem martyrio coronati sunt.

[4] Damasci sancti Petri Mavimeni, qui cum diceret Arabibus quibusdam ad se aegrotum venientibus: Omnis qui fidem christianam catholicam non amplectitur damnatus est, sicut et Mahumet pseudopropheta vester, ab illis necatus est.

[5] Ravennae sancti Maximiani episcopi et confessoris.

[6] Metis sancti Felicis episcopi.

[7] Brixiae sancti Paterii episcopi.

FEBRUARII 21

1. SEVERIANI] Severianus Scythopolitanus episcopus cum aliis compluribus in eo tumultu interiit quem seditiosi monachi post concilium Chalcedonense in Palaestina excitarunt, ut habetur ex Cyrilli Scythopolitani Vita S. Euthymii BHG2. 648 et litteris Marciani imperatoris. Quamquam is Severianum sanctae memoriae episcopum, τὸν τῆς ὁσίας μνήμης ἐπίσκοπον, appellat, haec tamen minime accipienda sunt pro cultus ecclesiastici indicio; ad dignitatem enim potius quam ad sanctitatem talia referuntur (Sanctus, p. 40). Severianus a Baronio primum inscriptus est martyrologio. — Act. SS., Feb. t. III, p. 246 – 47.
2. MARTYRUM] Solum Adonem in hoc elogio audimus; quo ex fonte hauserit nemo novit. In Flori martyrologio dies 21 feb. vacat. Adonem descripserunt Usuardus et recentiores. — Act. SS., Feb. t. III, p. 244; Les martyrologes historiques, p. 583.
3. VERULI] Baronius: “De his etiam Beda et Usuardus. Quod hic additum est passos esse in persecutione Wandalica, ex dicto vetere manuscripto scias restitutum.” Ut Sollerii verbis utamur, virum eminentissimum memoria lapsum fateri oportet. Silet enim Beda et de illa persecutione nihil est in manuscripto veteri qui est codex Sancti Cyriaci saepius a Baronio allatus. Recurrendum ad martyrologium hieronymianum ubi haec nomina leguntur, sub indicio in Africa civitate Adramito. Afros eos esse nolim negare; Adrumeti in provincia Byzacena passos esse nemo asserat. Etenim ex inspectis codicibus liquet nomen civitatis ex laterculo 19 feb., ubi S. Maiulo adhaeret, perperam ad hunc diem librariorum incuria allatum esse. — Act. SS., Feb. t. III, p. 242 – 43; Comm. martyr. hieron., pp. 105, 107.
4. PETRI] Martyris nomen emendationem postulat. Est enim Petrus non Mavimenus sed Maiumenus, Πέτροσ ὁ κατὰ τὸν Μαιουμᾶν, cuius certamen narrat Theophanes ad ann. 6234. Paulo autem superius laudaverat alium Petrum, τὸν ἁγιώτατον μητροπολίτην Δαμασκοῦ. Petrus Maiumenus in tabulis Graecorum desideratur, et etiam Latinorum ante Baronium, qui elogium composuit ex Theophane, palaestram ei assignans alterius Petri civitatem episcopalem. — Act. SS., Feb. t. III, p. 267 – 68; C. De Boor, Theophanis Chronographia, t. I, p. 416.
5. MAXIMIANI] In Agnelli Libro pontificali ecclesiae Ravennatis dies depositionis Maximiani postridie indicatur: VIII kal. mar. obiit sepultusque est in basilica Sancti Andreae apostoli, anno 556, ut videtur. Corpus eius inventum est et in sublimem locum positum anno quinto decimo Petronacii archiepiscopi, id est c. annum 833. — Act. SS., Feb. t. III, p. 293 – 98; A. Testi-Rasponi, Codex pontificalis ecclesiae Ravennatis, p. 186 – 211.
6. FELICIS] Felicem episcopum, de quo nihil certi in antiquis monumentis traditum est, multi recentiores martyrologi hodie commemorant. Re quidem vera, Felicem VIII kal. martii obiisse iam indicavit collector catalogi episcoporum Mettensium, quem in sacramentario Drogonis insertum (fol. 127v) servavit codex Parisinus 9428. Tertium locum inter Mettensium antistites Felix ille obtinuisse fertur, post Clementem et Caelestem; at haec sedis Mettensis initia admodum dubia et controversa sunt. — Act. SS., Feb. t. III, p. 236; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 50.
7. PATERII] In antiquissimo catalogo episcoporum Brixiensium qui insertus est a Ramperto in libellum Translationis S. Philastrii BHL. 6797, Paterius locum tenet post Philastrium sextum decimum inter Paulum et Dominicum. S. Gregorii p. aetate floruisse a nonnullis asseritur, quod nullo probatur argumento sed sola nititur coniectura. — Act. SS., Feb. t. III, p. 249; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 968; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. La Lombardia, Part. II, t. I, p. 175.

VIII KAL. MART.

[1] Antiochiae Cathedra sancti Petri apostoli, ubi primum discipuli cognominati sunt christiani.

[2] Hierapoli in Phrygia beati Papiae eiusdem civitatis episcopi, qui sancti Ioannis senioris auditor, Polycarpi autem sodalis fuit.

[3] Salaminae in Cypro sancti Aristionis, qui (ut idem Papias testatur) fuit unus de septuaginta duobus Christi discipulis.

[4] In Arabia commemoratio plurimorum sanctorum martyrum, qui sub Galerio Maximiano imperatore saevissime caesi sunt.

[5] Alexandriae sancti Abilii episcopi, qui secundus post beatum Marcum eiusdem civitatis episcopus, sacerdotium virtute conspicuus ministravit.

[6] Viennae sancti Paschasii episcopi, eruditione et morum sanctitate praeclari.

[7] Cortonae in Tuscia sanctae Margaritae tertii Ordinis sancti Francisci, cuius corpus per quatuor et amplius saecula mirabiliter incorruptum, suavem spirans odorem et crebris miraculis clarum, ibidem magno cum honore colitur.

FEBRUARII 22

1. CATHEDRA] In Depositione martyrum Romana, hodie scriptum est VIII kal. martias natale Petri de Cathedra, de qua sollemnitate antiqua exstant testimonia. Huius tamen celebratio Romae paulatim exolevit; in Galliis autem die 18 ianuarii agebatur. Interim die 22 februarii Romana commemoratio revixit, et ne bis eadem agi videretur, Antiochenae et Romanae cathedrae variatio inducta est. Id unum certum habendum est in primordiis diem 22 feb. memoriae cathedrae Romanae, non alterius, sacrum fuisse. Discipulos Antiochiae primum christianos cognominatos fuisse habemus ex Act., XI, 26. — Act. SS., Feb. t. II, p. 282 – 83; Comm. martyr. hieron., p. 109; L. Duchesne, Origines du culte chrétien5, p. 294 – 96.
2. PAPIAE] Silentibus antiquis, Papiam in martyrologium invexit Ado, cum hoc elogio ex Hieronymi libro De viris illustribus, c. XVIII: Apud Hierapolim sancti Papiae episcopi auditoris sancti Iohannis apostoli. Ita fere et Usuardus, qui haec addidit: Polycarpi autem condiscipulus et sodalis fuit. Baronius tandem Iohanni evangelistae Iohannem seniorem supposuit. Plurimi de Papia et operum eius fragmentis scripserunt, de quibus hoc loco tractare non iuvat. — Act. SS., Feb. t. III, p. 285 – 87; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 117; O. Bardenhewer, Geschichte der altkirchlichen Literatur, t. I, p. 445 – 54.
3. ARISTIONIS] Ab Adone primum tabulis illatus, ex eodem, ni fallor, fonte, nempe Hieronymi libro De viris illustribus, c. XVIII. Scripserat Ado hoc die: Beati Aristionis qui fuit unus de septuaginta duobus Christi discipulis. Die 17 oct., immemor eorum, eadem iterat, sed more Graecorum septuaginta tantum numerat Christi discipulos. A Baronio hodie praemissa sunt verba Salaminae in Cypro, ex Actis apocryphis S. Barnabae. — Act. SS., Feb. t. III, p. 283 – 84.
4. MARTYRUM] Silent martyrologia ante Baronium, qui hos martyres repperisse videtur apud Eusebium, Hist. eccl., VIII, 12, his solis verbis laudatis in versione Rufini: Quis enim possit vel illa repetere quibus apud Arabiam sancti martyres securibus caesi sunt? In primis martyrologii editionibus haec legebantur: sub Maximino imperatore, ita postmodum ab ipso Baronio emendata: sub Galerio Maximiano imperatore. — Act. SS., Feb. t. III, p. 289 – 90.
5. ABILII] In Chronico, ad annum 84, haec scribit Eusebius: Secundus Alexandrinae ecclesiae constituitur episcopus Abilius qui praefuit ann. XIII (Helm, p. 190) et in Hist. eccl., III, 14: τετάρτῳ μὲν ἔτει Δομετιανοῦ τῆς κατ᾽ Ἀλεξάνδρειαν παροικίας ὁ πρῶτος Ἀννιανὸς δύο πρὸς τοῖς εἴκοσι ἀποπλήσας ἔτη τελευτᾷ, διαδέχεται δ᾽ αὐτὸν δεύτερος Ἀβίλιος. Paulo inferius, III, 21, tredecim episcopatus anni computantur. Abilium in fastis Graecorum ignoratum in suis inscripserunt Latini, auctore Adone, qui usus est Eusebio seu Rufino. Adonis verba rettulit Baronius, nisi quod pro tredecim annos, haec virtute conspicuus ab Usuardo desumpta scripsit. De Abilio vide Sollerium, Historia chronologica patriarcharum Alexandrinorum, III, in Act. SS., Iun. t. V, p. *13 – *14.
6. PASCHASII] Paschasium Ado primus martyrologio inseruit. De eodem, liber episcopalis Leodegarii: VIII kal. mart. sancti Paschasii Viennensis episcopi, viri ut fertur disertissimi et sanctitatis praecipui qui sub temporibus Diocletiani et Galerii floruit. — Act. SS., Feb. t. III, p. 290 – 91; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 182.
7. MARGARITAE] Margarita nata est anno circiter 1247 Laviani dioecesis Clusinae in Tuscia. Postquam morum lasciviae nonnihil indulsit, morte amasii vehementer commota, se totam ad poenitentiam convertit et in tertium Ordinem sancti Francisci excepta est. Ad caelum migravit die 22 februarii 1297 Cortonae in Etruria. Vitam S. Margaritae scripsit Fr. Iuncta de Bevagna, eius confessarius (BHL. 5314, 5314 b, c). Leo p. X anno 1515 concessit B. Margaritae festum celebrari in urbe et dioecesi Cortonensi. Decreto 13 iulii 1715 inscripta est martyrologio Romano; tandem constitutione Benedicti p. XIII, die 16 maii 1728 Margarita in sanctorum album relata est. — Act. SS., Feb. t. III, pp. 298 – 357, 758; Lodovico da Pelago, Antica leggenda della vita e de' miracoli di S. Margherita di Cortona, Lucca, 1793; Archivum franciscanum historicum, t. XIV (1921), p. 18; Anal. Boll., t. XLV, p. 442; t. XLVI, p. 474.

VII KAL. MART.

[1] Vigilia sancti Mathiae apostoli.

[2] Faventiae sancti Petri Damiani cardinalis et episcopi Ostiensis, doctrina et sanctitate celebris, quem Leo papa decimus secundus ecclesiae doctorem declaravit.

[3] Apud Sirmium beati Sireni monachi et martyris, qui iubente Maximiano imperatore retentus, cum se christianum esse confiteretur, capite caesus est.

[4] Ibidem natalis sanctorum septuaginta duorum martyrum, qui martyrii certamen in praefata urbe consummantes, regna mansura perceperunt.

[5] In civitate Asturicensi sanctae Marthae virginis et martyris sub Decio imperatore et Paterno proconsule.

[6] Brixiae sancti Felicis episcopi.

[7] Romae sancti Polycarpi presbyteri qui cum beato Sebastiano plurimos ad fidem Christi convertit atque ad martyrii gloriam exhortando perduxit.

[8] Constantinopoli sancti Lazari monachi, qui cum sacras imagines pingeret, Theophili imperatoris iconoclastae iussu diris suppliciis excruciatur, et manus ei candenti ferro comburitur; sed Dei virtute sanatus, abrasas imagines sanctas pingendo restituit, ac demum in pace quievit.

[9] Hispali in Hispania sancti Florentii confessoris.

[10] Tuderti sanctae Romanae virginis, quae a sancto Silvestro papa baptizata, in antris et speluncis caelestem vitam duxit et miraculorum gloria claruit.

[11] In Anglia sanctae Milburgis virginis, filiae regis Merciorum.

FEBRUARII 23

2. PETRI] Obiit anno 1072 die 22 feb., teste Iohanne Laudensi, eius Vitae BHL. 6706 scriptore. Iamdudum eius memoria in dioecesi Faventina celebrabatur, ob concurrentem cathedrae S. Petri festivitatem in sequentem diem translata. Benedictus XIV cum promotoris fidei munus agebat, et primum de doctoris titulo S. Petro Damiani conferendo tractabatur, observabat eius nomen nondum descriptum esse in martyrologio Romano. A Leone XII anno 1823 eiusdem officium et missa ad Ecclesiam universam extensa sunt, addita doctoris qualitate. — Act. SS., Feb. t. III, p. 406 – 417; BHL. 6706 – 6708; F. Lanzoni, San Pier Damiano e Faenza, Faenza, 1898; Anal. Boll., t. XVIII, p. 201 – 202; Benedictus XIV, De servorum Dei beatificatione, lib. II, part. II, c. 11, n. 14; A. Fliche, La réforme Grégorienne, t. I (Louvain, 1924), p. 175 – 264; H.-X. Arquillière, Saint Grégoire VII (Paris, 1934), p. 291 – 312.
3. SIRENI] Martyrologium hieronymianum: Sirmi in Pannonia Sinerotis. Quo neglecto, elogium acceptum est ab Usuardo praeter nomen Sireni, quod ibi rectius exprimitur Sineri. Eius Passio BHL. 7595 lectu digna est, neque de veneratione eidem antiquitus exhibita certa desunt monumenta. — Act. SS., Feb. t. III, p. 364 – 66; Comm. martyr. hieron., p. 111; Origines du culte des martyrs2, p. 256.
4. MARTYRUM] Ab Usuardo quoque depromptum est elogium, quod paucis exceptis, iam apud Florum et Adonem legebatur. Cave ne hos martyres Sinerotis esse socios existimes, quamquam hieronymiani ad diem feb. 22 scribunt sancti Seneri et aliorum XVI, alias autem LXII, quam lectionem Usuardus secutus est. His decem alios addidit noster. Ut ex eius Passione BHL. 7595, quae optimae notae est, colligimus, socios nullos habuit Sineros. Horum XVI vel LXII antesignanum et etiam palaestram frustra requiras. — Act. SS., Feb. t. III, p. 366; Comm. martyr. hieron., pp. 110, 112.
5. MARTHAE] Baronius, qui Martham in martyrologium induxit, affert tabulas ecclesiae Asturicensis et Thesaurum Concionatorum (Thomae de Trujillo), t. II, ad diem 23 feb. De S. Martha silent monumenta antiqua. In vetusto Asturicensi breviario (saec. XIII, ut videtur), in lectiones divisa habetur brevis Passio sancte et beatissime Marthe que passa est in Asia sub Paterno proconsule die septimo kalendas martii, quae vix attendenda est. Passio BHL. 5550 Tamayi figmentum esse videtur. — Act. SS., Feb. t. III, p. 361 – 62; España Sagrada, t. XVI, p. 321.
6. FELICIS] Rampertus in catalogo episcoporum ecclesiae Brixianae, quem Translationi S. Philastrii BHL. 6797 praemittit, Felicem collocat inter Dominicum et Deusdedit. De eius aetate plurima a viris doctis ex coniectura prolata sunt, incerta omnia. — Act. SS., Feb. t. III, p. 384 – 87; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. La Lombardia, Parte II, t. I, p. 175.
7. POLYCARPI] Postquam 26 ianuarii S. Polycarpi Smyrnensis anniversaria dies haberi coepta est, die 23 feb., qua ab antiquis natalis eius celebrabatur, alius ei Polycarpus suffectus est a Floro primum, dein ab Adone totoque grege eius ad nostra usque tempora. Iamvero de Polycarpo isto nullum habetur testimonium praeter Acta apocrypha S. Sebastiani BHL. 7543, quorum censuram lege ad diem 20 ianuarii. — Act. SS., Feb. t. III, p. 365 – 79; Comm. martyr. hieron., p. 112.
8. LAZARI] Baronius (a quo primum fastis Latinorum inscriptus est Lazarus pictor): “ Agunt autem Graeci de eo die 17 oct. quando ex Cithiensi urbe translatum est corpus eius Constantinopolim.” Iamvero Lazarus, qui Cypro delatus est in urbem regiam et 17 oct. colitur, quatriduanus est ille a Christo suscitatus, non vero pictor, qui memoratur in synaxariis ad diem 17 nov., ubi tamen in eius elogio nihil habetur de manu candenti ferro combusta et miraculo restituta. Haec potius requirenda sunt apud Chronographos, Zonaram, Epit., XV, 27 (Pinder, t. III, p. 366), Theophanem continuatum, III, 13 (Bekker, p. 102 – 103). — Act. SS., Feb. t. III, p. 392 – 93; Synax. Eccl. CP., pp. 146, 231.

9. FLORENTII] De S. Florentio nihil traditum est praeter hoc epitaphium:

Requievit in pace Florentius vir sanctus
die VII kalendas martias. Vixit annis LIII
et depositus est die III idus martias era DXXIII,

cui Hübner locum dedit inter inscriptiones falsas vel saltem suspectas. Commemoratio S. Florentii inserta est martyrologio Romano a Baronio (ed. 1586), qui huius sancti elogium apud Alphonsum de Villegas (Flos sanctorum, ed. 1583, p. 404) et Thomam de Trujillo (Thesaurus concionatorum, ed. 1583, t. II, p. 665) reppererat. — Act. SS., Feb. t. III, p. 380; España Sagrada, t. IX, p. 304 – 307; Hübner, Inscriptiones Hispaniae christianae, n. 17*, p. 95; L. Marineus Siculus, De Rebus Hispaniae memorabilibus, ed. A. Schott, Hispania illustrata, t. I (Francofurti, 1603), p. 340; Anal. Boll., t. LII, p. 61 – 62.

10. ROMANAE] Silent martyrologia Romano antiquiora. Elogium excerpsit Baronius ex Actis ab ecclesia Tudertina acceptis, id est BHL. 7296, quae nondum integre edita sunt, sed satis nota ut inter fabulas amandari debeant. — Act. SS., Feb. t. III, p. 375 – 77.
11. MILBURGIS] Parum certi habemus de gestis S. Milburgis († c. ann. 722), quae tamen antiquo cultu gaudet, uti testantur kalendaria duo anglica (F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, pp. 59, 73). Horum alterum est psalterium Bosworthianum, inter ann. 988 et 1012 scriptum, alterum codex Kk. v. 32 bibliothecae Academicae Cantabrigiensis, saec. XI ex. Vita latina BHL. 5959, qui fons unicus nobis ad manum est, isque minimi pretii, diem natalem indicat VII kl. iulii. Concordant kalendaria, cum antiquiora, quae adduximus, tum recentiora omnia, in diem VII kl. martii. Unde sine dubitatione colligimus Vitae scriptorem in mense erravisse. Usus est Baronius Molano, cuius elogium descripsit, nulla voce immutata, ex editione anni 1573. — Act. SS., Feb. t. III, p. 388 – 91; W. Stubbs, apud W. Smith et H. Wace, Dictionary of Christian Biography, t. III (London, 1882), p. 913; F. Arnold-Foster, Studies in Church Dedications, t. II, p. 379 – 81.

VI KAL. MART.

[1] In Iudaea natalis sancti Mathiae apostoli, qui post Ascensionem Domini ab apostolis in locum Iudae proditoris sorte electus, pro evangelii praedicatione martyrium passus est.

[2] Romae sanctae Primitivae martyris.

[3] Rothomagi passio sancti Praetextati episcopi et martyris.

[4] Caesareae in Cappadocia sancti Sergii martyris, cuius gesta praeclara habentur.

[5] In Africa sanctorum martyrum Montani, Lucii, Iuliani, Victorici, Flaviani et sociorum, qui fuerunt sancti Cypriani discipuli, et sub Valeriano imperatore martyrium consummarunt.

[6] Treviris sancti Modesti episcopi et confessoris.

[7] In Anglia sancti Edilberti regis Cantiorum, quem sanctus Augustinus Anglorum episcopus ad fidem Christi convertit.

[8] Ierosolymis prima inventio capitis praecursoris Domini.

FEBRUARII 24

1. MATHIAE] Elogium est Adonis in libello de Festivitatibus apostolorum, verborum ordine paululum inverso. Praeter ea quae in sacris litteris, Act., I, de eius electione scripta sunt, nihil in historiis de S. Matthia traditum est. Apocrypha enim sunt Acta SS. Andreae et Matthiae, BHG2. 109, 110, et de huius martyrio in Iudaea vel alio loco nullum habemus testimonium. A Graecis colitur die 9 aug. — Act. SS., Feb. t. III, p. 431 – 51; Synax. Eccl. CP., p. 877; Lipsius, Die apokryphen Apostelgeschichten, t. II, 2, p. 261 – 69.
2. PRIMITIVAE] De martyris nomine dissentiunt codices hieronymiani, aliis Primitivae aliis Primitivi scribentibus, et illa vera lectio est, hic et aliis in locis ubi Primitiva quaedam Romana recolitur. De die commemorationis ancipites sumus, cum in antiquis fastis ea recurrat 24 feb., 2 mart., 26 april., 23 iul. — Act. SS., Feb. t. III, p. 459 – 460; Comm. martyr. hieron., pp. 113, 122, 211, 393.
3. PRAETEXTATI] Interfuit variis conciliis, ultimum concilio Matisconensi anni 585. Non uno loco de eo verba facit Gregorius Turonensis; qui Hist. Franc., VIII, 31 narrat quomodo in ecclesia sua ferro percussus obierit, adveniente dominicae Resurrectionis die, quae de die Paschatis plerique intellexerunt. Anno autem 586 quo obiit Praetextatus, Pascha in 14 april. incidebat. Quam ob causam die 24 feb. de eo nunc agatur, Baronius non aperit, nec de venerationis eiusdem initiis quicquam nos docet. — Act. SS., Feb. t. III, p. 464 – 468; J. Des Graviers, L'expression “Dominicae Resurrectionis dies” dans les œuvres de Grégoire de Tours, in Ephemerides liturgicae, t. XLVIII (1934), p. 289 – 300.
4. SERGII] Caesareae in Cappadocia martyr nullus fuit nomine Sergius. Ex ambabus martyrologii hieronymiani lectionibus Syrgi vel Georgi, haec posterior propius ad veram accedit, quae est Gordii. Huius mentionem a VI non. mart. ad VI kal. mart. ex recensentis incuria translatam esse alias iam notavimus. Qua ratione ad diem natalem genuinum 2 mart. Gordii nomen deturpatum sit, suo loco ostendetur. Elogii sola prior pars legitur in Floro. Alteram de gestis addidit Ado, unum ratus hunc pseudo-Sergium et homonymum illum celeberrimum qui colitur in Rosapha. Praeclarissima quae vocat gesta sunt BHG2. 1624 – 1625, BHL. 7599 – 7606. — Act. SS., Feb. t. III, p. 461 – 63; Comm. martyr. hieron., p. 113.
5. MONTANI] Baronius usus est tum vetere manuscripto Sancti Cyriaci, ut videtur, tum horum martyrum Passione BHL. 6009, procul dubio germana et lectu dignissima. Cum scribit: qui fuerunt sancti Cypriani discipuli, nescio num rite expresserit haec Actorum verba: concursus undique gentilium et omnium fratrum fit, qui quamvis obsequentes aliis et ceteris Dei testibus pro religione et fide quam Cypriano docente didicerant, tunc tamen officio pleniore et copia maiore convenerunt. In iisdem siletur mensis et dies martyrii. Sed utrumque habemus in martyrologio hieronymiano et kalendario Carthaginiensi, nimirum diem 23 maii. Hoc neglecto, ad 24 feb. horum memoriam transtulit Baronius, deceptus, ni fallor, huius diei laterculo in hieronymianis, ubi quidam eorum homonymi recensentur. — Act. SS., Feb. t. III, p. 454 – 59; Comm. martyr. hieron., pp. 114, 268; P. Franchi de' Cavalieri, Gli atti dei SS. Montano, Lucio e compagni, Roma, 1898.
6. MODESTI] In catalogo episcoporum Treverensium, cuius auctoritas non spernenda videtur, Modestus inter Miletum et Maximianum medius collocatur. Quicquid addere tentaveris coniectura erit. — Act. SS., Feb. t. III, p. 463 – 64; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 33.

7. EDILBERTI] Hunc, prisca forma, Aedilberctum appellat Beda, qui gesta conscripsit fuse et sincere, in Historia ecclesiastica, lib. I et II, passim. Subdit monachus, lib. II, c. 5: Anno ab incarnatione dominica DCXVI… Aedilberct rex Cantuariorum post regnum temporale, quod L et VI annis gloriosissime tenuerat, aeterna caelestis regni gaudia subiit; qui tertius quidem in regibus gentis Anglorum cunctis australibus eorum provinciis, quae Humbrae fluvio et contiguis ei terminis sequestrantur a borealibus, imperavit, sed primus omnium caeli regna conscendit… Defunctus vero est rex Aedilberct die XXIIII mensis februarii… atque in porticu Sancti Martini intro ecclesiam beatorum apostolorum Petri et Pauli [Cantuariae] sepultus, ubi et Berctæ regina [uxor Aedilbercti] condita est. Thomas Elmham, in Historia Monasterii Sancti Augustini Cantuariensis, ed. C. Hardwick (London, 1858), p. 142, epitaphium tradit:

Rex Aethelbertus hic clauditur in poliandro,
Fana pians certus Christo meat absque meandro.

Ea cultus initia fuisse videntur, vel saltem piae famae quae cultum sensim invexit; at, occurrente festo S. Matthiae apostoli, satis rarum est nomen in kalendariis: invenimus codicem Musei Britannici Arundel 155, olim Ecclesiae Christi Cantuariensis, in quo nomen additum est saec. XV, ad diem 25 februarii; ad eundem diem, kalendarium item Cantuariense, saec. XIV, in codice Lambethano 558; ad diem 26 februarii, kalendarium Cantuariense saec. XV ineuntis, in codice Musei Britannici Sloane 3887. Gasquet et Bishop, The Bosworth Psalter, p. 80 – 81; F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I (London, 1934), p. 171. Antiquiora refert Richardus Stanton, A Menology of England and Wales, (London, 1887), p. 84: kalendarium Cantuariense, monasterii Sancti Augustini, c. ann. 1218, in cod. E. 19 bibliothecae Capituli Cantuariensis; martyrologium Cantuariense saec. XIII med., in codice Musei Britannici Arundel 68; martyrologium saec. XII exeuntis in codice Cottoniano Claudius D. III; martyrologium saec. XIV in codice Harleiano 2785; tandem martyrologium Norvicense saec. XV in codice Cottoniano Iulius B. VII. Omnino recentia, si cum illis conferuntur, sunt ea quae collegerant decessores nostri ex Usuardinis auctis et editis (Act. SS., Feb. t. III, p. 473). Etsi dies 25 et 26 februarii in kalendariis tribus, quae recensuimus, indicantur, tamen certum est festum S. Ethelberti habitum esse die 24. Pro testimonio afferimus codicem Cantabrigiensem Collegii Gonvillensis 211, saec. XIII ante medium, de consuetudinibus Cantuariensibus quae ad cereos et campanas pertinebant. Ibi ter dilucide significatur, id quod iubetur fieri die 24 februarii et pro S. Matthia et pro S. Ethelberto fieri (E. M. Thompson, Customary of the Benedictine Monasteries of Saint Augustine, Canterbury, and Saint Peter, Westminster, t. II, London, 1904, pp. 289, 294, 303). Posteriores Vitae quidquid genuini exhibent, a Beda mutuatae sunt (BHL. 2622 – 2625). Agunt de Ethelberto omnes historiae anglicanae scriptores, antiqui et recentiores, qui ea tempora, quibus vixit, illustrant, nuperrime R. H. Hodgkin, A History of the Anglo-Saxons, Oxford, 1935, passim. — Act. SS., Feb. t. III, p. 470 – 73.

8. IOANNIS BAPTISTAE] Beda primus ex Latinis inventionem capitis S. Iohannis Baptistae martyrologio inscripsit. Idem ille, Expositio in Marci evangelium, II, 6 (P.L., t. XCII, p. 192 – 93) historiam primae inventionis enarrat, qua usus est Ado. Triplicem norunt Graeci capitis Praecursoris inventionem et translationem, BHG2. 835 – 842, quarum primam in synaxariis commemorant ad hunc diem, tertiam ad 25 maii. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 711 – 38; Synax. Eccl. CP., pp. 485 – 87, 707; BHL. 4290 – 4307; Ducange, Traité historique du chef de S. Jean Baptiste, Paris, 1665.

V KAL. MART.

[1] In Aegypto natalis sanctorum martyrum Victorini, Victoris, Nicephori, Claudiani, Dioscori, Serapionis et Papiae sub Numeriano imperatore; quorum duo primi pro confessione fidei exquisita suppliciorum genera constanter tolerantes, capite plectuntur; Nicephorus post craticulas candentes ignesque superatos, minutatim concisus est; Claudianus et Dioscorus flammis incensi; Serapion vero et Papias gladio caesi sunt.

[2] In Africa sanctorum martyrum Donati, Iusti, Herenae et sociorum.

[3] Romae natalis sancti Felicis papae tertii, qui sancti Gregorii Magni atavus fuit; de quo is refert, quod sanctae Tharsillae nepti apparens, illam ad caelestia regna vocavit.

[4] Constantinopoli sancti Tharasii episcopi, eruditione et pietate insignis, ad quem extat Hadriani papae primi epistola pro defensione sanctarum imaginum.

[5] Nazianzi sancti Caesarii, fratris beati Gregorii Theologi, quem idem Gregorius inter agmina beatorum se vidisse testatur.

FEBRUARII 25

1. VICTORINI] Martyrologio hieronymiano inscripti sunt ad diem 24 feb., martyrologio Lugdunensi codicis Parisini 3879 ad 25, et dein apud Adonem et sequaces. Elogii fons est Passio BHL. 8596 d, in qua praeter nomina martyrum omnia ficticia sunt. Ea primum graece scripta est, ut patet ex epitome in synaxariis, ad diem 31 ian., ubi tamen martyrum palaestra Corinthus est, non Aegyptus, et Διόδωρος pro Dioscoro scriptum. Victor, Victorinus et Claudianus, quos comitatur Bassa, ad diem 6 mart. iterum recensentur. — Act. SS., Feb. t. III, p. 488 – 90; Comm. martyr. hieron., pp. 115, 130 – 31; Synax. Eccl. CP., p. 435; Anal. Boll., t. XXVII, p. 468 – 70; L. Duchesne, In Aegypto. Une fabrique de fausses légendes égyptiennes, in Mélanges d'archéologie et d'histoire, t. XXXVII, p. 179 – 99; H. Delehaye, Les martyrs d'Égypte, p. 51 – 52.
2. DONATI] His tribus orditur hieronymianus laterculus complurium martyrum Afrorum. Videntur Baronio illi ipsi esse quos commemorat Lucianus ad Celerinum scribens in epistula XXII inter Cyprianicas. In hac autem, praetermisso Iusto, martyribus accensentur Donatus (sed in Africa sescenti sunt), Herennius et Hereda uterque cum Herena quandam similitudinem habentes. Variis diebus illos esse passos ex epistula constat, quod non fugit Baronium. Subobscura sunt quae ad haec reponit: “Nos autem Romano plus deferimus.” Nisi intellegat codicem Sancti Cyriaci, cui plerumque confidendum non est, ut mitius loquamur. — Act. SS., Feb. t. III, p. 487; Comm. martyr. hieron., p. 115 – 16.
3. FELICIS] A Baronio primum martyrologio inscriptus est Felix p. III (483 – 492). Elogium suppeditavit S. Gregorius M., Homil XXXVIII in Evangelia. Cf. Dial., IV, 16. Diem obitus reticet Liber pontificalis. Varia autem gestorum eius tempora computanti probabile videbitur Felicem ad 1 martii ann. 492 vitam protraxisse. — Act. SS., Feb. t. III, p. 502 – 508; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 254.
4. THARASII] Vitam eius BHG. 1698 conscripsit Ignatius discipulus, cuius hoc die epitomen proferunt synaxaria Graecorum. Litteris anno 785 datis Hadrianus p. I epistulae synodicae Tarasii respondit. Obiit 18 feb. 806. — Act. SS., Feb. t. III, p. 572 – 90; Synax. Eccl. CP., p. 487; V. Grumel, Regestes du Patriarcat de CP., t. I, p. 12 – 22.
5. CAESARII] A Baronio primum assumptus est; silent enim de Caesario martyrologia Romano antiquiora. Graeci sequiore tempore in menaea eum induxerunt ad diem 9 mart. Oratio a Gregorio in funere Caesarii fratris habita, BHG2. 286, nullo pacto censeri potest monumentum ecclesiasticae venerationis. Latioris interpretationis sunt quae afferuntur de visione Caesarii inter agmina beatorum. Id unum optat Gregorius ut in resurrectione Caesarium videat qualis ei in somnis saepe visus fuit: λαμπρόν, ἔνδοξον, ὑψηλόν, οἷός μοι καὶ κατ᾽ ὄναρ ὤφθης πολλάκις. — Act. SS., Feb. t. III, p. 496 – 502.

IV KAL. MART.

[1] Perge in Pamphylia natalis beati Nestoris episcopi, qui in persecutione Decii, cum diu noctuque orationi insisteret, postulans ut grex Christi custodiretur, comprehensus ac nomen Domini mira libertate et alacritate confessus, iussu praesidis Pollionis equuleo crudelissime tortus est; ac demum cum se Christo semper adhaesurum constanter profiteretur, crucis suspendio victor migravit in caelum.

[2] Ibidem passio sanctorum Papiae, Diodori, Cononis et Claudiani, qui sanctum Nestorem martyrio praecesserunt.

[3] Item sanctorum martyrum Fortunati, Felicis et aliorum viginti septem.

[4] Alexandriae sancti Alexandri episcopi, gloriosi senis, qui post beatum Petrum eiusdem civitatis episcopum, Arium presbyterum suum haeretica impietate depravatum et divina veritate convictum, de ecclesia eiecit; ac postea inter trecentos decem et octo Patres in Nicaeno concilio eumdem damnavit.

[5] Bononiae sancti Faustiniani episcopi, qui eam ecclesiam Diocletiani persecutione vexatam verbo praedicationis firmavit et auxit.

[6] Gazae in Palaestina sancti Porphyrii episcopi, qui tempore Arcadii imperatoris Marnam idolum eiusque templum evertit, ac multa passus quievit in Domino.

[7] Florentiae sancti Andreae episcopi et confessoris.

[8] In territorio Archiacensi sancti Victoris confessoris, cuius laudes sanctus Bernardus conscripsit.

FEBRUARII 26

1. NESTORIS] Martyrologium hieronymianum ad diem 25 feb.: in Pamphilia natale sancti Nestoris, cuius nomen die sequenti, ut saepe in his codicibus, iteratur. A Graecis colitur die 28 feb. vel etiam 27. Elogia Flori, Adonis, Usuardi et nostrum ex Passione BHL. 6068 excerpta sunt. Habetur et Passio Graeca BHG2. 1328. Cf. B. Latyšev, Menologii anonymi byzantini saec. X quae supersunt, t. I, p. 151. Longe abest ut inter selecta et a coaevis scripta reponamus Acta S. Nestoris quae aevum tulerunt. Praestant tamen ea quae ex recensione graeca, nunc deperdita, latina facta sunt. — Act. SS., Feb. t. III, p. 627 – 30; Comm. martyr. hieron., p. 116; Synax. Eccl. CP., p. 495; P. Franchi de' Cavalieri, in Nuovo bullettino di archeologia cristiana, 1904, p. 8 – 16.
2. PAPIAE] Ad haec illustranda legatur Passio S. Nestoris, de qua modo: Quo tempore et beati isti martyrizati sunt, dico autem Papiam et Diodorum et Claudianum et Cononem, quorum cum tempus fuerit gesta pandemus, interim beati Nestoris enarrabimus. Edita est graece Passio brevis SS. Papiae, Diodori, Claudiani, quae contracta habetur in synaxariis ad diem 4 feb., ubi tamen hi martyres non Perge in Pamphylia sed Attaliae passi leguntur. Cum hac conectitur Passio S. Cononis BHG2. 361: μετὰ τὸ τελειωθῆναι τοὺς ἁγίους τοῦ Χριστοῦ μάρτυρας Παπίαν, Διόδωρον καὶ Κλαυδιανόν. Papiam, Claudianum et Dioscorum loco Diodori iam habuimus ad diem 25 feb., cum Victorino et Victore. — Act. SS., Feb. t. III, pp. 488 – 90, 627; Synax. Eccl. CP., p. 443; B. Latyšev, Menologii anonymi byzantini saec. X quae supersunt, t. I, p. 12 – 14; P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. III, p. 118 – 19; H. Delehaye, Les martyrs d'Égypte, p. 51 – 53; Origines du culte des martyrs2, p. 168.
3. FORTUNATI] Particula item refertur ad Perge in Pamphylia, ut est in superioribus. Hoc πρῶτον ψεῦδος. Fortunati et Felicis nomina leguntur in laterculo hieronymiano sed ita disiuncta ut nullum habeant commune loci indicium. Idem dicito de sociis: aliorum XXVII (nisi legendum sit XXVI, vel XXIV, vel etiam XXXIV), quos Alexandrinos esse coniectura est vix non certa. Ad diem 11 iun. Aquileiae coluntur Felix et Fortunatus, quos hodie quoque commemorari nulla ratione probatur. Nomina vulgatissima casu ad hunc diem coniuncta fuisse potius credendum est. — Act. SS., Feb. t. III, p. 630 – 31; Comm. martyr. hieron., p. 117.
4. ALEXANDRI] Elogium acceptum a Floro, qui usus esse videtur Historia tripartita (passim), et ad hunc diem S. Alexandri memoriam alligavit quo Alexander quidam hieronymianis inscriptus est; is autem est martyr Thessalonicensis, non Alexandrinus episcopus, de quo Graeci agunt die 29 maii, quo fit commemoratio concilii Nicaeni. — Act. SS., Feb. t. III, p. 634 – 39; Nov. t. IV, p. 100; Comm. martyr. hieron., p. 116.
5. FAUSTINIANI] Quonam ex fonte haec hausta sint ignoratur. Faustinianus secundus est in catalogo episcoporum Bononiensium. Inter episcopos Italos qui synodi Sardicensis decretis subscripserunt, fuit, teste S. Athanasio, Φαυστῖνος quidam (P.G., t. XXV, p. 340), qui alius non esse putatur a Faustiniano nostro. Solebant enim ea aetate nomina derivativa pro principalibus usurpari, ut v. gr. Rufinus, Rufinianus pro Rufo. — Act. SS., Feb. t. III, p. 639 – 43; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 785; Id., Cronotassi dei vescovi di Bologna, p. 20 – 21; F. Savio, in Archivio storico lombardo, serie III, t. XVII (1902), p. 238.
6. PORPHYRII] In synaxariis plerisque ad hunc diem, in paucioribus ad 2 mart., recolitur S. Porphyrius Gazensis († 421) cum elogio e Vita BHG2. 1570, a diacono Marco scripta. Haec inter monumenta praecipua historiae huius aetatis computatur, exstantque eiusdem epitomae BHG2. 1571, 1572. — Act. SS., Feb. t. III, p. 643 – 61; Synax. Eccl. CP., pp. 489, 500; H. Grégoire - M. A. Kugener, Marc le diacre, Vie de Porphyre évêque de Gaza, Paris, 1930; Anal. Boll., t. XLIX, p. 155 – 60; F. Nau, in Revue de l'Orient chrétien, t. XXVII, p. 422 – 41.
7. ANDREAE] Admodum incerta sunt quae tum de gestis huius episcopi tum de aetate qua vixerit feruntur. Ab aliis saec. V ineunte, ab aliis asseritur extremis eiusdem saeculi annis floruisse. In Vita S. Zenobii, BHL. 9014, legitur episcopum nomine Andream huius sui decessoris reliquias e basilica Sancti Laurentii ad Sanctam Reparatam seu ecclesiam cathedralem transtulisse; id autem non multum ante saec. IX fieri potuit. Vixerit ergo episcopus Andreas hisce temporibus, non saec. V. — Act. SS., Feb. t. III, p. 661 – 62; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 580.
8. VICTORIS] S. Victorem presbyterum, qui saec. VI vel VII Archiaci (Arcis-sur-Aube) vixisse censetur, ignorant antiqui martyrologi. Eius Vitam BHL. 8564, sublestae fidei, lege cum laudatione S. Bernardi in Act. SS., Feb. t. III, p. 664 – 68.

III KAL. MART.

[1] Romae natalis sanctorum martyrum Alexandri, Abundii, Antigoni et Fortunati.

[2] Alexandriae passio sancti Iuliani martyris; qui cum ita podagra constrictus esset, ut neque incedere neque stare posset, una cum duobus famulis qui eum in sella gestabant, iudici offertur; quorum alter fidem negavit, alter nomine Eunus cum Iuliano in confessione Christi perdurans, ambo simul camelis impositi, per totam urbem circumduci iubentur et flagris laniari, ac tandem incenso rogo, hinc inde spectante populo, comburi.

[3] Ibidem sancti Besae militis, qui cum insultantes in praedictos martyres cohiberet, delatus ad iudicem, pro fide constanter agens, capite truncatus est.

[4] Hispali in Hispania natalis sancti Leandri eiusdem civitatis episcopi, cuius praedicatione et industria Visigothorum gens, adiuvante Reccaredo eorum rege, ab Ariana impietate ad catholicam fidem conversa est.

[5] Constantinopoli sanctorum confessorum Basilii et Procopii, qui tempore Leonis imperatoris pro cultu sanctarum imaginum strenue decertarunt.

[6] Lugduni sancti Baldomeri viri Dei, cuius sepulchrum crebris miraculis illustratur.

FEBRUARII 27

1. ALEXANDRI] De his nihil apud Bedam, repugnante Baronio, qui haec nomina repperit in codice hieronymiano, ubi sub indicio loci Thessalonicae ponuntur, quod quidem probandum, teste breviario Syriaco, si ad solum Alexandrum referatur. Ceteri, in libris Abundius, Antigonus et Fortunio (non vero Fortunatus), Alexandrum comitantur, nullo tamen iure velut socii in martyrio produ cuntur, neque unus ex eis Romae passus est. — Act. SS., Feb. t. III, p. 676; Comm. martyr. hieron., p. 117.
2. IULIANI] De his Florus ad diem 20 mart., ad hunc diem Ado, cuius elogium, ex Eusebio-Rufino, Hist. eccl., VI, 41, 12 – 15, seu potius ex epistula Dionysii Alexandrini ad Fabium Antiochenum, hic assumptum est, modice retractatum non emendatum. Scripserat enim Ado cum Rufino: iubentur… flagris hinc inde inspectante populo laniari usquequo finem ipsis verberibus sortirentur. De vivicomburio apud Eusebium et Rufinum ne verbum quidem. Iulianus et Eunus seu, ut habet Eusebius, Κρονίων ὀνόματι, ἐπίκλην δὲ Εὔνους, a Floro primum martyrologio inscripti sunt. — Act. SS., Feb. t. III, p. 673 – 75.
3. BESAE] Post Iulianum et Eunum apud Eusebium, Hist. eccl., VI, 41, 16, item ex epistula Dionysii, sequitur martyrium Besae. Huius nomen reticet Rufinus. Unde factum esse videtur ut nec Florus nec Ado eum in fastos intulerint, quo tandem, duce Baronio, intravit. — Act. SS., Feb. t. III, p. 673.

4. LEANDRI] Elogium contractum est ex Floro, qui usus est S. Gregorii Dial., III, 31. Vitam S. Leandri scripsit cius frater, Isidorus Hispalensis, in libro De viris illustribus, c. XLI. In libris mozarabicis et breviariis Hispaniae depositio beati Leandri episcopi commemoratur ad diem 13 mart. Habetur epitaphium metricum SS. Isidori, Leandri et Florentinae:

Crux hec alma gerit sanctorum corpora fratrum
Leandri Isidorique priorum ex ordine vatum,
Tertia Florentina soror, Deo vota perennis,
Eo posito consors hic digna quiescit;
Isidorus in medium disiungit membra duorum.
Hi quales fuerint libris inquirito, lector,
Et cognosces eos bene cuncta fuisse locutos,
Spe certos, fide plenos et super omnia castos.
Dogmate sanctorum cerne crevisse fideles
Ac red(di) domino, quos impia iura tenebant.
Utque viros credas sublimes vivere semper
Aspiciens sursum pictos contende videre.
Obiit felicis memorie Leander episcopus
      die II idus martias era DCXL.
Obiit sancte memorie Isidorus episcopus
      die II nonas apriles era DCLXXXIII[I]
Obiit pie memorie Florentina Deo vota
      V kalend. septembres era DCLXXI.

In hac autem inscriptione, quae nonnisi in chartis superest, error amanuensis II idus facile corrigitur in III idus. Diem 27 feb. S. Leandro assignavit Florus eam sane ob causam quod in laterculo hieronymiano occurrit Leander aliquis solo nomine notus. Vita beatorum Leandri, Isidori, archiepiscoporum Hispalensium, Fulgentii Carthaginiensis archiepiscopi et Braulionis Caesaraugustani episcopi, BHL. 4810, S. Gregorio M. ascripta, fabulosa est. — Act. SS., Mart. t. II, p. 275 – 80; España Sagrada, t. IX, p. 160 – 93; De Rossi, Inscriptiones christianae urbis Romae, t. II, 1, pp. 255, 256, 296, 297; Aem. Hübner, Inscriptionum Hispaniae Christianarum supplementum, n. 362; Férotin, Le liber Ordinum, pp. 458, 459; G. von Działowski, Isidor und Ildefons als Litterarhistoriker (Münster i. W., 1898), p. 72 – 76; Comm. martyr. hieron., p. 117; Catal. Lat. Paris., p. 106 – 108.

5. BASILII] In synaxariis S. Procopius Decapolita die 27 feb., Basilius vero συναθλητής eius postridie memoratur. Habetur ἀκολουθία in S. Procopium et altera in S. Basilium, utraque, ut videtur, inedita. A. Papadopoulos-Kerameus, Μαυρογορδάτειος βιβλιοθήκη, p. 131. — Act. SS., Feb. t. III, p. 685 – 86; Synax. Eccl. CP., p. 491.
6. BALDOMERI] Non a Beda martyrologio primum insertus est sed a Floro, cuius hic ipsa verba proferuntur. Exstat Vita S. Baldomeri (S. Galmier, c. 660), BHL. 899, nec valde prolixa nec valde antiqua. — Act. SS., Feb. t. III, p. 683 – 84.

PRID. KAL. MART.

[1] Romae natalis sanctorum martyrum Macarii, Rufini, Iusti et Theophili.

[2] Alexandriae passio sanctorum Caerealis, Pupuli, Caii et Serapionis.

[3] Ibidem commemoratio sanctorum presbyterorum, diaconorum et aliorum plurimorum, qui tempore Valeriani imperatoris, cum pestis saevissima grassaretur, morbo laborantibus ministrantes, libentissime mortem oppetiere; quos velut martyres religiosa piorum fides venerari consuevit.

[4] In territorio Lugdunensi locis Iurensibus, depositio sancti Romani abbatis, qui primus illic eremiticam vitam duxit, et multis virtutibus ac miraculis clarus plurimorum postea pater extitit monachorum.

[5] Papiae translatio corporis sancti Augustini episcopi ex Sardinia insula, opera Luithprandi regis Longobardorum.

FEBRUARII 28

1. MACARII] Baronius: “De his agitur in vet. manuscrip. praecipueque in veteri martyrol. monasterii Casinensis.” Potius afferatur laterculus hieronymianus, in quo incerta vagantur haec nomina, quibus si quod praefigendum esset indicium loci, eligenda esset Alexandria prae Roma. Sed neutram praestat ponere. — Act. SS., Feb. t. III, p. 722 – 24; Comm. martyr. hieron., p. 119.
2. CAEREALIS] Baronius: “Beda etiam de his hac die consentiuntque vet. manuscrip. monasterii S. Cyriaci, in quo adduntur Claudianus et Iustus.” Silet Beda. Iteranda sunt quae modo diximus de SS. Macario et soc. Ad eundem enim laterculum pertinent Cerealis (in codicibus Celeris) et socii. — Act. SS., Feb. t. III, p. 722 – 24; Comm. martyr. hieron., p. 119.
3. PRESBYTERORUM] Commemoratio presbyterorum et diaconorum, qui Alexandriae infirmis ministrantes mortem oppetierunt, ante Baronium nullis in fastis inscripta est. Elogium suppeditavit epistula Dionysii Alexandrini ad Hieracem episcopum apud Eusebium, Hist. eccl., VII, 22. Quod piorum fides eos velut martyres venerari consueverit, hoc de cultu ecclesiastico intellegendum non est. Unum asserit Dionysius, hoc genus mortis ob pietatem fideique robur nequaquam inferius martyrio censeri. — Act. SS., Feb. t. III, p. 720 – 22. Theophilus Raynaudus amplum scripsit tractatum De martyrio per pestem, t. XVIII Operum (Lugduni, 1665), p. 361 – 540.
4. ROMANI] Sanctorum Romani, Lupicini et Eugendi Acta habemus, BHL. 7309, et Vitam SS. Lupicini et Romani a Gregorio Turonensi scriptam, BHL. 5074. Non a Beda in martyrologium inductus est Romanus, sed a Floro, cuius elogium a nostro assumptum est, resecta ultima sententia: cuius corpus in Vesuntionensis ruris ecclesia venerabiliter conditum habetur. — Act. SS., Feb. t. III, p. 737 – 48; Les martyrologes historiques, pp. 244, 348.
5. AUGUSTINI] De his Beda in Chronico: Liudbrandus audiens quod Sarraceni depopulata Sardinia etiam loca fedarent illa, ubi ossa sancti Augustini episcopi propter vastationem barbarorum olim translata et honorifice fuerant condita, misit et dato magno praetio accepit et transtulit ea in Ticinis ibique cum debito tanto patri honore recondidit. Mommsen, Chronica minora, t. III, p. 321. Haec in suos usus convertit Paulus Diaconus, Historia Langobardorum, VI, 48 (M. G., Scriptores rerum Langob., p. 181). Epistula Petri Oldradi, archiepiscopi Mediolanensis, quam affert Baronius, spuria est. F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, p. 307. In martyrologio Bedae memoratur ea translatio non ad diem 28 feb., sed in ipso natali S. Augustini, 28 aug.; ita et apud martyrologos saec. IX, — Act. SS., Aug. t. VI, p. 363 – 78.

MARTIUS

KAL. MART.

[1] Romae sanctorum martyrum ducentorum sexaginta, quos iussit primo Claudius pro Christi nomine damnatos extra portam Salariam arenam fodere, deinde in amphitheatro militum sagittis interfici.

[2] Item natalis sanctorum martyrum Leonis, Donati, Abundantii, Nicephori et aliorum novem.

[3] Massiliae sanctorum martyrum Hermetis et Hadriani.

[4] Heliopoli sanctae Eudociae martyris, quae in persecutione Traiani, a Theodoto episcopo baptizata et ad certamen munita, Vincentii praesidis iussu percussa gladio, martyrii coronam accepit.

[5] Eodem die sanctae Antoninae martyris, quae in persecutione Diocletiani cum gentilium deos irrisisset, post varios cruciatus, in vase quodam inclusa, in paludem urbis Ceae demersa est.

[6] Apud civitatem Werdam sancti Suitberti episcopi, qui tempore Sergii papae apud Frisones, Batavos et alios Germaniae populos evangelium praedicavit.

[7] Andegavi sancti Albini episcopi et confessoris, viri praeclarissimae virtutis et sanctitatis.

[8] Apud Cenomanos sancti Siviardi abbatis.

[9] Perusiae translatio sancti Herculani episcopi et martyris.

MARTII 1

1. MARTYRUM] Ab Adone primum in martyrologium illati sunt martyres CCLX e Passione fabulosa SS. Marii et Marthae BHL. 5543, ubi eorum dies natalis non indicatur. Eandem martyrum catervam paululum auctam (CCLXII) cum Floro et Adone nuntiat martyrologium nostrum ad diem 17 iun., sed et ad diem 25 mart. — Act. SS., Mart. t. I, p. 23 – 24; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 342.
2. LEONIS] Martyres hi quattuor cum novem anonymis praeeunte indicio in Africa inscripti sunt in hieronymiano laterculo. At male copulantur nomina, nec ad unam turmam pertinent. Certe Nicephorus Afer non est, sed Alexandrinus, de quo alias in eodem martyrologio, v. gr. ad diem 24 et 28 feb. — Act. SS., Mart. t. I, p. 28 – 29; Comm. martyr. hieron., p. 120.
3. HERMETIS] Tum martyrum tum civitatis nomina reperta sunt in laterculo hieronymiano, perperam autem coniuncta in Usuardo, cuius elogium a nostro exscriptum est. Nullus autem fuit Massiliae martyr Hermes, neque Hadrianus, quem Nicomediensem fuisse opinamur. — Act. SS., Mart. t. I, p. 29 – 30; Comm. martyr. hieron., p. 121.
4. EUDOCIAE] Haec latius exponuntur in synaxariis Graecorum ex Passione fabulosa S. Eudociae, BHG2. 604, 605. De ea nihil apud latinos martyrologos antiquos. — Act. SS., Mart. t. I, p. 8 – 22; Synax. Eccl. CP., p. 498 – 99.
5. ANTONINAE] Hanc Antoninam ab Antonia quae die 4 maii colitur et ab Antonina diei 12 iun. nihil prorsus differre martyrologii revisores non perspexerunt. Suo loco ostendetur eius natalem esse diem 4 maii, atque exstitisse eiusdem Acta quorum vestigia agnoscuntur in elogiis huius nostri martyrologii et synaxariorum Graecorum ad hunc diem et 12 iun. Quod hodie legendum praebetur congruit cum synaxario 1 mart., ita tamen ut Diocletiani pro Maximiano scriptum sit, nec graeca totidem verbis exprimantur. Sententiam ἐμβάλλεται εἰς σάκκον latinus interpretatur in vase quodam inclusa; εἰς τὴν λίμνην Νικαίας eo modo: in paludem urbis Ceae, quae ubinam terrarum collocanda sit multi frustra quaesierunt. — Act. SS., Mart. t. I, p. 26 – 28; Synax. Eccl. CP., p. 500.
6. SUITBERTI] Hic, in Anglia primum monachus, dein Fresonum apostolus factus et S. Willibrordi socius, a S. Wilfrido Eboracensi episcopali munere ad praedicandum evangelium instructus est. Iam senex, coenobium erexit in insula Rheni — nequaquam apud civitatem — quam olim Werdam appellabant, nunc vero Kaiserswerth vocitata, ubi die 1 martii ann. 713 e vita cessit. Obitus eius in “kalendario S. Willibrordi” rite commemoratur. De Suitberto, lege Bedam, Hist. eccl., V, 11, et Radbodonem ep. Traiectensem, qui laudationem et carmen allegoricum composuit BHL. 7939 – 7940. Editae sunt insuper duae S. Suitberti Vitae, quarum neutra coaeva est, altera Marcellino seu Marcelmo BHL. 7941, Liudgero Monasteriensi altera BHL. 7942, falso ascripta. — Act. SS., Mart. t. I, p. 67 – 86; M.G., Poetae lat., t. IV, p. 166 – 69; H. Kelleter, Urkundenbuch des Stiftes Kaiserswerth, Bonn, 1904.
7. ALBINI] Martyrologium hieronymianum: Andicavis depositio sancti Albini episcopi. Elogii verba sunt Usuardi. Interfuit Albinus conciliis Aurelianensibus ann. 538 et 541. Obiit non ante annum 550. Vitam eius conscripsit Venantius Fortunatus, BHL. 234. Eius basilicae meminit Gregorius Turonensis, Hist. Franc., VI, 16. — Act. SS., Mart. t. I, p. 54 – 63.
8. SIVIARDI] S. Siviardi, Anisolensis coenobii abbatis, anno ut videtur 680 defuncti, Vita a coaevo descripta, BHL. 7799, pauca admodum tradit, quae tamen plerumque fidem merentur. Quod asseritur sanctum octavo anno regni domini Theodorici e vita cessisse, ancipitem relinquit lectorem, cum rex ille Theodoricus sive II, sive III, sive IV esse possit. — Act. SS., Mart. t. I, p. 65 – 67; J. Havet, Œuvres, t. I, p. 106 – 107.
9. HERCULANI] Duplex in martyrologio fit commemoratio S. Herculani, 1 mart. et 7 nov. Hinc nonnullis comprobari visa est sententia eorum qui duos finxerunt Herculanos in cathedra Perusina sedisse. Varias fuisse reliquiarum S. Herculani translationes constat, non ita de quanam hodie fiat commemoratio. — Act. SS., Mart. t. I, p. 128 – 29; Iul. t. I, p. 35 (tract. praelim.); F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 551 – 52.

VI NON. MART.

[1] Romae via Latina sanctorum martyrum Iovini et Basilei, qui passi sunt sub Valeriano et Gallieno imperatoribus.

[2] Item Romae plurimorum sanctorum martyrum, qui sub Alexandro imperatore et Ulpiano praefecto diu cruciati, ad extremum capitali sententia damnati sunt.

[3] In Portu Romano sanctorum martyrum Pauli, Heraclii, Secundillae et Ianuariae.

[4] Caesareae in Cappadocia sanctorum martyrum Lucii episcopi, Absalonis et Lorgii.

[5] In Campania commemoratio sanctorum octoginta martyrum, qui cum nollent carnes immolatas comedere nec caput caprae adorare, a Longobardis saevissime caesi sunt.

[6] Romae sancti Simplicii papae et confessoris.

[7] In Anglia sancti Ceaddae episcopi Merciorum et Lindisfarnorum, cuius praeclaras virtutes Beda commemorat.

MARTII 2

1. IOVINI] Horum nomina in hieronymianis scripta sunt die 25 dec., et in sacramentario Leoniano; obiter quoque in Passione S. Stephani p. BHL. 7845, memorantur martyrum sepulcra, via Latina, nec tamen dies natalis indicatur vel quicquam de eorum gestis profertur. Ado diem 2 mart. pro arbitrio eorum commemorationi assignavit, eosque sub Valeriano et Gallieno passos voluit, notam temporis S. Stephani et sociorum ad eos transferendo. — Act. SS., Mart. t. I, p. 128 – 29; Comm. martyr. hieron., p. 8.
2. MARTYRUM] Elogium ad verbum fere expressum est ex Adone, nisi quod, ut ait Baronius, “additum est nomen Ulpiani praefecti ex vet. manuscrip.” Quonam ex fonte hoc et reliqua omnia hausta sint, ignoratur. — Act. SS., Mart. t. I, p. 126 – 27; Les martyrologes historiques, p. 583 – 84.
3. PAULI] Baronius: “Beda de Paulo tantum agit et Heraclium omittit, sed restituitur ex vet. manuscrip.” Nihil de ceteris. De Paulo alte silet Beda. In codicibus hieronymianis occurrunt Paulus, Herolus (non vero Heraclius), Secundola, Ianuaria, sed et Primitivus ad quem solum refertur loci designatio in Portu Romano. Ceteri omnes solo nomine noti sunt. — Act. SS., Mart. t. I, p. 132 – 33; Comm. martyr. hieron., p. 122 – 23.
4. LUCII] Baronius: “Beda legit Lucam pro Lucio, ponitque seorsim socios, nominibusque eorum depravatis: sed ut sic poneretur, vetusta dicta exemplaria monuerunt.” De his nihil apud Bedam; reliqua retractata sunt ex codicibus insigniter corruptis. Primo loco nominatur Lucius papa (4 mart.); legatur proinde Romae Lucii episcopi. Sequitur non Absalon aliquis sed martyr non incelebris, Petrus ὁ καὶ Ἀψέλαμος (Eusebii De mart. Palaest., X, 2). Tertius non est Lorgius sed Gordius, cuius laudatio a S. Basilio conscripta est BHG2. 703, et ad quem solum refertur indicium loci Caesareae in Cappadocia. Hodie commemoratur in breviario Syriaco et in hieronymianis. Graeci postmodum ad diem 3 ian. S. Gordium recolere coeperunt. In hoc nostro martyrologio iam occurrit die 24 feb. mendose veluti Sergius. — Act. SS., Mart. t. I, p. 130 – 32; Synax. Eccl. CP., p. 367; Comm. martyr. hieron., p. 122.
5. MARTYRUM] De his nihil apud antiquos martyrologos. Elogium excerptum est e S. Gregorii Dial., III, 27, 28, parum accurate. Loquitur enim Gregorius de quadraginta rusticis qui carnes immolaticias comedere noluerunt, ideoque occisi sunt, et de quadringentis captivis, quorum maxima multitudo caput caprae adorare renuit. Haec in Campania gesta esse Baronius, non Gregorius, scribit. Quadraginta rusticos suo aprili, Catal. IV, 127, incerto die inserit Petrus de Natalibus. Reapse nihil traditum est de cultu ecclesiastico horum martyrum. — Act. SS., Mart. t. I, p. 141 – 42.
6. SIMPLICII] Ab Adone non vero a Beda primum fastis inscriptus est Simplicius (468 – 483), ad diem VII nonas martias, cum Libro pontificali, cuius lectio emendanda videtur: VI idus martias. — Act. SS., Mart. t. I, p. 133 – 38; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. 249, CCLII.
7. CEADDAE] De S. Ceadda optimum auctorem habemus Bedam, qui ad hanc diem obitum refert, Hist. eccl., lib. IV, c. 3, anno 672, ut ostendit C. Plummer, Baedae Opera historica, t. II, p. 195. Plurima kalendaria anglica antiqua Ceaddam inscribunt ad diem 2 martii (F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I, London, 1934, passim), itemque martyrologi recentiores. Ex Beda, loc. c., qui ante ann. 732 scribebat, satis apparet cultum statim post obitum S. Ceaddae originem habuisse, nam miracula referuntur patrata ad sepulcrum, et ante et post translationem. Adverte, in Baroniano elogio Lindisfarnorum perperam positum esse pro Lindisfarorum, anglo-saxonice Lindisware, qui incolae erant regni Lindeseiensis, seu provinciae Lindissi (ita apud Bedam, passim). Credendus est Baronius nomen commutasse cum insula Lindisfarne, procul ad septemtrionem sita, cuius incolae a Beda Lindisfarnenses et Lindisfaronenses dicuntur. — Act. SS., Mart. t. I, p. 143 – 46; C. Plummer, op. c., passim; W. R. W. Stephens, in Dictionary of National Biography, t. IX, p. 391 – 93; J. O'Hanlon, Lives of the Irish Saints, t. III, p. 70 – 80.

V NON. MART.

[1] Caesareae in Palaestina sanctorum martyrum Marini militis et Asterii senatoris, in persecutione Valeriani, quorum prior accusatus a commilitonibus quod esset christianus et interrogatus a iudice, cum christianum se esse voce clarissima testaretur, martyrii coronam capitis abscissione suscepit; cumque Asterius corpus martyris capite truncatum subiectis humeris et substrata veste qua induebatur exciperet, honorem quem martyri detulit continuo ipse martyr accepit.

[2] In Hispania natalis sanctorum martyrum Hemiterii et Cheledonii, qui cum apud Legionem Gallaeciae urbem in castris militarent, exurgente persecutionis procella, pro confessione nominis Christi Calagurrim usque profecti, ibi pluribus tormentis afflicti, martyrio coronati sunt.

[3] Eodem die passio sanctorum Felicis, Lucioli, Fortunati, Marciae et sociorum.

[4] Item sanctorum militum Cleonici, Eutropii et Basilisci, qui in persecutione Maximiani sub Asclepiade praeside crucis supplicio feliciter triumpharunt.

[5] Brixiae sancti Titiani episcopi et confessoris.

[6] Bambergae sanctae Cunegundis augustae, quae Henrico primo imperatori nupta, cum virginitatem ipso annuente servasset, bonorum operum meritis cumulata, sancto fine quievit et post mortem miraculis claruit.

MARTII 3

1. MARINI] Nomina Marini et Asterii in laterculo hieronymiano huius diei occurrunt, nullo sub certo loci indicio et non parum disiuncta. Florus, qui primus eos martyrologio inseruit, martyrii socios esse putavit, et illos ipsos quos laudat Eusebius, Hist. Eccl., VII, 15, 16. Elogii, quod a nostro assumptum est, fons est Eusebius seu potius Rufinus, a quo solo habetur Asterium passionis Marini occasione et ipsum capite truncatum esse. In menaeis Graecorum, omisso Marino, Asterius commemoratur ad diem 7 aug., his solis verbis: Ἀστέριος ὁ συγκλητικὸς ξίφει τελειοῦται. — Act. SS., Mart. t. I, p. 224; Comm. martyr. hieron., p. 124; Synax. Eccl. CP., p. 874.
2. HEMITERII] Martyrologium hieronymianum: Calagori Emeterii et Celidonii. De his Prudentius, Peristeph., I, VIII, et Gregorius Turonensis, In gloria mart., XCII. Elogium ad verbum fere e Floro sumptum est, qui Passionem BHL. 2533 contraxit. — Act. SS., Mart. t. I, p. 228 – 34; Comm. martyr. hieron., p. 124.
3. FELICIS] Haec et alia complura nomina martyrologium hieronymianum hodie refert sub indicio in Africa. Verba et sociorum eos omnes complectuntur qui hic omittuntur, inter quos et XL nullo signati nomine. Utrum uno loco, uno tempore passi sint, dubium remanet, cum ex his complures, dispari in contextu, proximis quoque diebus occurrant. — Act. SS., Mart. t. I, p. 225 – 28; Comm. martyr. hieron. p. 123 – 25.
4. CLEONICI] Elogium synaxariorum paucis refertur et parum accurate. Praeses non Asclepiades sed Asclepiodotus nuncupandus erat, nec recte dicitur hos tres martyres crucis supplicium pertulisse, cum Basiliscus in carcere obiisse feratur die 22 maii, quo et in nostro martyrologio recensetur. Passio BHG2. 656, in quam haec tandem refunduntur, fabulis inquinata et reicienda est. — Act. SS., Mart. t. I, p. 235 – 41; Synax. Eccl. CP., p. 503; H. Delehaye, Les légendes grecques des saints militaires, p. 41 – 43.
5. TITIANI] In serie episcoporum Brixiensium quam Rampertus praefixit historiae translationis S. Philastrii BHL. 6797, Titianus nonum obtinet locum post Philastrium, inter Vigilium et Paulum. — Act. SS., Mart. t. I, p. 261; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 959, 965; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. La Lombardia, II, 1, p. 162 – 64.
6. CUNEGUNDIS] Obiit S. Cunegundis die 3 martii anno 1033 (vel, ut nonnulli opinantur, 1039), Confugiae in Hassia (Kaufungen) in coenobio ubi, mortuo Henrico imperatore, monialis facta fuerat. Corpus eius honorifice servatur Bambergae, iuxta coniugis ossa depositum in maiore ecclesia civitatis, ubi anno 1007 cum Henrico sedem episcopalem erexerat. Bulla canonizationis, ab Innocentio III ad episcopum Thiemonem et capitulum Bambergense anno 1200 directa, in Actis SS., Mart. t. I, p. 281 edita est. Paulo ante anonymus quidam Vitam BHL. 2001 piis narrationum flosculis exornatam conscripserat. Hagiographi uno ore Cunegundem laudaverunt ob continentiam in coniugio servatam. Qua de re inter historicos saepe disceptatum est. Cf. I. B. Sägmüller, in Theologische Quartalschrift, 1905, p. 78 – 95; 1907, p. 563 – 77; 1911, p. 90 – 126.

IV NON. MART.

[1] Vilnae in Lithuania beati Casimiri filii Casimiri regis, quem Leo decimus Romanus pontifex in sanctorum numerum retulit.

[2] Romae via Appia natalis sancti Lucii papae et martyris, qui primo in persecutione Valeriani ob Christi fidem exilio relegatus et postmodum divino nutu ad ecclesiam suam redire permissus, cum plurimum adversus Novatianos laborasset, martyrium capitis obtruncatione complevit; quem sanctus Cyprianus summis laudibus celebravit.

[3] Romae item via Appia sanctorum martyrum nongentorum, qui positi sunt in coemeterio ad sanctam Caeciliam.

[4] Apud Chersonesum passio sanctorum episcoporum Basilii, Eugenii, Agathodori, Elpidii, Aetherii, Capitonis, Ephrem, Nestoris et Arcadii.

[5] Eodem die sancti Caii palatini in mare demersi, et aliorum viginti septem.

[6] Nicomediae sancti Hadriani martyris, cum aliis viginti tribus, qui omnes sub Diocletiano imperatore martyrium crurifragio consummarunt. Eorum reliquiae a christianis Bizantium delatae reverenti honore sepultae fuerunt; inde postea santi Hadriani corpus Romam translatum fuit sexto idus septembris, qua die eius festivitas potissimum celebratur.

[7] Item passio sanctorum Archelai, Cyrilli et Photii.

MARTII 4

1. CASIMIRI] Obiit S. Kazimirus filius Kazimiri IV regis Poloniae anno 1484 in Grodno oppido. In sanctorum canonem relatus est a Leone X p. anno 1521. A Clemente VIII anno 1602 concessum fuit officium cum missa pro Poloniae regno, dein a Paulo V pro ecclesia universa approbatum. Vitam eius scripsit Zacharias Ferrerius Vicentinus, episcopus Gardiensis, legatus a latere in Poloniam missus, cui munus demandatum fuerat de gestis et miraculis Kazimiri perquirendi. — Act. SS., Mart. t. I, p. 837 – 57; I. B. Prileszky, Acta Sanctorum Hungariae, t. I (Tyrnau, 1743), p. 117 – 32; F. Papée, Świety Kazimierz królewicz polski, Lemberg, 1902; Studya i szkice z czasów Kazimierza Jagiellonczyka, Warzawa, 1907.
2. LUCII] Paulo prolixius elogium profert Florus (et Ado) ex Libro pontificali, quod Usuardus partim exscripsit. Usuardum noster secutus est, nisi quod post Valeriani delevit et Gallieni, addiditque verba: cum plurimum adversus Novatianos laborasset, et ea quae referuntur ad epistulas S. Cypriani LXI et LXVIII. De die natali dubia moveri possunt. Martyrologio hieronymiano Lucium ad hunc diem inscriptum esse multi laboris est demonstrare. In Depositione episcoporum (non martyrum) Romana, postridie signatur. In Libro pontificali haec habentur de die obitus et depositionis: A Valeriano capite truncatus est III nonas mart., dein: sepultus est in cymiterio Calisti via Appia VIII kal. sept. — Act. SS., Mart. t. I, p. 301 – 308; Comm. martyr. hieron., p. 126; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 153.
3. MARTYRUM] Ita scripserat Florus qui tamen martyres octingentos tantum numerabat; nongentos posuerunt ceteri inde ab Adone. Quod talia, quae a principio ad finem falsa sunt, in fastos nostros irrepere potuerint, immanis codicum hieronymianorum perturbatio fecit et librariorum incuria. In notis enim numerorum variatio occurrit a X ad DCC, DCCC, DCCCC; nota topographica suo loco mota est, pertinetque ad Lucium papam, minime vero ad martyres. Hos autem, omnibus perpensis, manifestum est non Romanos habendos esse sed Palaestinenses, decem numero, de quibus Eusebius in libro De martyribus Palaestinae, c. III. — Act. SS., Mart. t. I, p. 308 – 309; Comm. martyr. hieron., pp. 126, 160.
4. BASILII] Horum martyrum commemoratio fit apud Graecos die 7 mart., in nonnullis synaxariis die 4, cum elogiis ex Passione BHG2. 266, 267. In ea episcopi septem numerantur, a Basilio ad Ephraem, seclusis Nestore et Arcadio, qui nunquam in Chersonesum pedem intulerunt, sed eadem die in tabulis memorantur: τῶν ἁγίων πατέρων ἡμῶν Ἀρκαδίου καὶ Νέστορος ἐπισκόπων Τριμιθοῦντος τῆς Κύπρου. Quid censendum sit de amborum sede episcopali, immo fuerintne omnino episcopi, non facile dixeris. — Act. SS., Mart. t. I, p. 639 – 42; Synax. Eccl. CP., p. 517 – 518; Saints de Chypre, in Anal. Boll., t. XXVI, p. 259.
5. CAII] Ita Florus, Ado et ceteri de more, quae conferenda sunt cum martyrologio hieronymiano ubi hodie fit memoria cuiusdam palatini, Antiochiae Syriae in mare mersi; verum is non est Caius sed Hesychius, qui in flumen Orontem proiectus est. Nullos fertur martyrii socios habuisse, sed in eodem laterculo mentio est aliorum XVII, qui ad XXVII librariis iuvantibus excreverunt et suo loco moti sunt. Unam enim efficiunt turmam cum Archelao et ceteris de quibus mox dicendum. — Act. SS., Mart. t. I, p. 310 – 11; Comm. martyr. hieron., p. 127.
6. HADRIANI] Martyrologium hieronymianum: Nicomedia Adriani cum aliis numero XXIII. A Graecis coluntur die 26 aug. in synaxariis cum elogio e Passione BHG2. 27 – 29. In nostro martyrologio paucioribus habemus Adonem, ad diem 8 sept. Hic usus est Actis BHL. 3744, 3745, nonnulla admiscens de suo, ut puta translationem Byzantio Romam, de qua silent monumenta antiqua. De altera S. Hadriani commemoratione eiusque ratione, legenda sunt quae ad diem 8 sept. observabuntur. — Comm. martyr. hieron., p. 127; Synax. Eccl. CP., p. 923; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 521; Les martyrologes historiques, p. 486 – 88.
7. ARCHELAI] Baronius: “Graeci etiam de his agunt hac die in Menologio.” Et reapse in synaxariis recolitur memoria τῶν ἁγίων μαρτύρων Ἀρχελάου, Κυρίλλου καὶ Φωτίου, omissa nota topographica. Iidem autem iam signantur in breviario Syriaco et in martyrologio hieronymiano: Nicomediae Photii, Archelai, Quirini et aliorum XVII. De nomine Κυρίλλου, Κυρίνου, Κυρικᾶ (Cyrici) ambigitur. — Act. SS., Mart. t. I, p. 311; Comm. martyr. hieron., p. 127; Synax. Eccl. CP., p. 506.

III NON. MART.

[1] Antiochiae natalis sancti Phocae martyris, qui post multas quas pro nomine redemptoris passus est iniurias, qualiter de antiquo illo serpente triumphaverit, hodie quoque populis eo miraculo declaratur, quod si quispiam a serpente morsus fuerit, ut ianuam basilicae martyris credens attigerit, confestim evacuata virtute veneni sanatur.

[2] Caesareae in Palaestina sancti Hadriani martyris, qui primo in persecutione Diocletiani iussu Firmiliani praesidis ob Christi fidem leoni obiectus, deinde gladio iugulatus martyrii coronam accepit.

[3] Eodem die passio sanctorum Eusebii palatini et aliorum novem martyrum.

[4] Caesareae in Palaestina sancti Theophili episcopi, qui sub Severo principe sapientia et vitae integritate conspicuus emicuit.

[5] Item in Palaestina ad ripam Iordanis sancti Gerasimi anachoretae qui tempore Zenonis imperatoris floruit.

[6] Neapoli depositio sancti Ioannis Iosephi a Cruce, Ordinis Minorum Excalceatorum sancti Petri de Alcantara italicae familiae promotoris primique provincialis, qui sanctorum Francisci Assisiensis et Petri de Alcantara studia aemulatus, Ordini seraphico insigne decus addidit; a Gregorio papa decimo sexto in sanctorum canonem relatus.

MARTII 5

1. PHOCAE] In martyrologio hieronymiano quale nunc habetur, hodie nuntiatur: Antiochia passio sancti Focatis, errore manifesto, siquidem Antiochiae nullus martyr fuit nomine Phocas. Eo tamen S. Phocae reliquiae Sinope allatae et in ecclesia Sancti Michaelis depositae fuerunt. Hunc Graeci non hac die sed 22 sept. et 22 iul. ut plurimum celebrare solent. Martyrologium Romanum paucis mutatis refert verba Flori Lugdunensis ex Gregorio Turonensi, In gloria martyrum, XCVIII, post Adonem et Usuardum. — Act. SS., Mart. t. I, p. 366 – 67; Comm. martyr. hieron., p. 128; Synax. Eccl. CP., pp. 67 – 69, 835; Anal. Boll., t. XXX, p. 252 – 95; Les origines du culte des martyrs2, pp. 169, 205. Ibidem, p. 180, de inventione reliquiarum SS. Lucae, Phocae et Romani Orthosiae in Phoenicia, Zenone imperante.
2. HADRIANI] Martyrologium hieronymianum: Caesareae Palaestinae Adriani et Eubuli. De utroque Eusebius, De martyribus Palaestinae, XI, 29, 30, qui Hadrianum passum esse testatur πρὸ τριῶν νώνων Μαρτίων, Eubulum νώναις αὐταῖς, ubi reapse in fastis nostris inscriptus est. Amborum unam commemorationem celebrant Graeci ad diem 3 feb., non die 4, ut asserit Baronius, qui et haec addit: “Sed male sub Decio passum ferunt.” Videtur egregius vir hoc loco parum attente legisse synaxariorum elogia, ubi verba κατὰ τοὺς χρόνους Δεκίου non ad Palaestinenses martyres sed ad alios in Pamphylia passos referuntur. — Act. SS., Mart. t. I, p. 365; Comm. martyr. hieron., p. 128; Synax. Eccl. CP., pp. 440, 443.
3. EUSEBII] Haec Florus ex inordinato laterculo hieronymiano huius diei. Sed nullus fuit Eusebius palatinus. Eusebius videtur esse historiographus cuius nomen per modum scholii margini ascriptum, incuria librariorum in textum irrepsit. Vox palatinus referenda est ad Hesychium, cuius natalis est die 4 mart. Quae sequuntur: et aliorum novem martyrum in codicibus quidem scripta sunt, ita tamen ut dubium sit quocum martyris nomine copulanda sint. — Act. SS., Mart. t. I, p. 365; Comm. martyr. hieron., p. 129.
4. THEOPHILI] De hoc agunt Eusebius, Hist. eccl., V, 22, 23, 25, et Hieronymus, De viris illustribus, XLIII, silent vero kalendaria et antiqua martyrologia. Ex recentioribus primus eum in sanctorum album intulit Petrus de Natalibus, Catalogus sanctorum, III, 177. — Act. SS., Mart. t. I, p. 361 – 62.
5. GERASIMI] Graeci S. Gerasimi memoriam agunt die 4 mart., melius Latini hodie. Etenim, teste Cyrillo Scythopolitano egregio scriptore, obiit die 5 mart., XIII indictione, Zenone consule iterum, anno 475. Ita in Vita S. Euthymii BHG2. 468. Idem de eodem in Vitis S. Cyriaci, BHG2. 463, et S. Sabae, BHG2. 1608, et Iohannes Moschos, in Prato Spirituali, seu Λειμωναρίῳ. Eius Vita, a variis conscripta, BHG2. 693 – 695, fabellis inquinata est. — Act. SS., Mart. t. I, p. 386 – 89; Synax. Eccl. CP., p. 507; H. Grégoire, in Byzantinische Zeitschrift, t. XIII, p. 114 – 35.
6. IOANNIS] Iohannes Iosephus a Cruce (Carlo Gaetano) natus est die 15 aug. 1654, in Aenaria insula in sinu Cumano (Ischia). Exceptus inter Fratres Minores strictioris observantiae seu Reformatos, vestigia S. Petri de Alcantara persecutus est et in multis coenobiis provinciae excalceatorum Neapolitanae regularem disciplinam restituit. Sanctissime obiit die 5 martii 1734 Neapoli in conventu Sanctae Luciae de Monte, ubi eius corpus conditum est. Iohannes Iosephus, quem Pius VI beatis anno 1789 ascripserat, a Gregorio XVI in sanctorum album anno 1839 relatus est. — Sacra Rituum Congregatio. Positio super dubio an sit signanda commissio introductionis causae, Romae, 1762; Diodato dell' Assunta, Vita di S. Giangiuseppe della Croce, 1789, 2 ed. 1839; Studi Francescani, t. XXXI (1934), p. 506 – 509.

PRID. NON. MART.

[1] Sanctarum Perpetuae et Felicitatis, quae sequenti die gloriosam martyrii coronam a Domino receperunt.

[2] Terdonae sancti Marciani episcopi et martyris, qui sub Traiano pro Christi gloria occisus coronatur.

[3] Nicomediae natalis sanctorum martyrum Victoris et Victorini, qui per triennium cum Claudiano et Bassa uxore eius, tormentis multis afflicti et retrusi in carcerem, ibidem vitae suae cursum impleverunt.

[4] In Cypro sancti Cononis martyris, qui sub Decio imperatore pedibus clavis confixis ante currum iussus currere, in genua procumbens in oratione reddidit spiritum.

[5] In Syria passio sanctorum quadraginta duorum martyrum, qui in Amorio comprehensi et illuc perducti, egregio peracto certamine, victores palmam martyrii perceperunt.

[6] Constantinopoli sancti Evagrii, qui tempore Valentis a catholicis electus episcopus ab eodem imperatore in exilium missus migravit ad Dominum.

[7] Bononiae sancti Basilii episcopi, qui a sancto Silvestro papa ordinatus verbo et exemplo creditam sibi ecclesiam sanctissime gubernavit.

[8] Barcinone in Hispania beati Ollegarii primum canonici et postea episcopi Barcinonensis et archiepiscopi Tarraconensis.

[9] Apud Gandavum in Flandria sanctae Coletae virginis, quae primum tertii Ordinis regulam professa, deinde, divino Spiritu afflata, quamplura monialium secundi Ordinis monasteria primaevae disciplinae restituit, atque divinis exornata virtutibus, innumeris claruit miraculis; a Pio septimo pontifice maximo in albo sanctorum adscripta.

MARTII 6

1. PERPETUAE] Ob cultum S. Thomae impensius praestitum celeberrimae martyres nostra aetate a sede quam tot saeculis ad 7 mart. praeoccupaverant expulsae sunt et ad hunc diem delatae. — Act. SS., Mart. t. I, p. 630 – 38.
2. MARCIANI] De S. Marciano episcopo Derthonensi acres ortae sunt controversiae, nunc paene sopitae, quas iterum excitare non iuvat. Ex Passione BHL. 5262, quae pars est Actorum SS. Faustini et Iovitae BHL. 2836, ac proinde fabulosa est, nihil de S. Marciani historia docemur. Marcianus aliquis, ab immemorabili Derthonae cultus, cuius gesta interierunt, in catalogum episcoporum irrepsisse videtur iuvantibus hagiographis seu fama vulgari. — Act. SS., Mart. t. I, p. 421 – 22; F. Savio, in Anal. Boll., t. XV, p. 56 – 65; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 820 – 26.
3. VICTORIS] Elogium est Flori et Adonis e martyrologio hieronymiano contractum, in quo compendio refertur Passio quae nunc desideratur. Victorinus in breviario Syriaco hodie memoratur, idem, cum Victore et Claudiano, in hieronymianis et nostro ad diem 25 feb. — Act. SS., Mart. t. I, p. 423; Comm. martyr. hieron., p. 130 – 31.
4. CONONIS] Baronius: “De eo etiam Graeci in Menologio hac die agunt.” Reapse eorum libri duos celebrant martyres homonymos. Hodie fit memoria Κόνωνος τοῦ ἐν Ἰσαυρίᾳ τοῦ θαυματουργοῦ, pridie vero Κόνωνος τοῦ κηπουροῦ, Galilaea oriundi, in Pamphylia martyrium passi. Quae in elogio referuntur, e Passione BHG2. 361, ad hunc pertinent, non ad alterum. Neve quisquam existimet tertium fuisse Cononem in Cypro passum; etenim ex lectione depravata factus est Cyprius qui erat hortulanus. Scriptum fuit Κόνωνος τοῦ Κυπρίου loco τοῦ κηπουροῦ. Plana est emendatio: In Pamphylia sancti Cononis. — Act. SS., Mart. t. I, p. 362 – 63; Synax. Eccl. CP., p. 511 – 13; Anal. Boll., t. LIII, p. 369 – 74.
5. MARTYRUM] Martyrum Amoriensium qui anno 848 in Phrygia passi sunt celebris est memoria apud Graecos hoc die. Eorum certamen ab hagiographis non semel narratum est. Legantur libelli BHG2. 1209 – 1214. — Act. SS., Mart. t. I, p. 457 – 67; Synax. Eccl. CP., p. 516.
6. EVAGRII] Baronius: “Graeci itidem.” Atqui neque in menologiis, neque in synaxariis, nec ullis in libris Graecorum vestigium detegere est commemorationis liturgicae Evagrii episcopi (369 – 370), de quo Socrates, Hist. eccl., IV, 13. — Act. SS., Mart. t. I, p. 427.
7. BASILII] Tabulis ecclesiae Bononiensis accessisse videtur Basilius auctore Leandro Alberti, Historia di Bologna, 1541; de eo quippe silent monumenta antiqua quotquot habemus. Basilii nomen ex prava codicum lectione ortum est, variasque de re coniecturas saec. XVII et XVIII in medio posuerunt, quarum nulla satis probabilis visa est. Cum die proximo 4 mart. occurrat series episcoporum qui apud Chersonesum coluntur, sponte in mentem venit Basilium, qui horum quasi primipilus est, in catalogum Bononiensem a Leandro inductum esse. — Act. SS., Mart. t. I, p. 426; I. B. Melloni, Atti e memorie degli uomini illustri di Bologna, Cl. I, t. I, p. 199 – 219; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 789; Id., Cronotassi dei vescovi di Bologna, p. 21.
8. OLLEGARII] Obiit Barcinone anno 1137, et mox ad eius sepulcrum piorum fidelium concursus fieri coeptus est. Die 18 maii anno 1675 cultus ab immemorabili sancto episcopo exhibitus Romae probatus est, et mox eius nomen martyrologio insertum. Habetur S. Ollegarii Vita BHL. 6330 ab anonymo Gerundensi, et altera BHL. 6332 ab alio anonymo anno 1323 conscripta. In Act. SS. edita est Vita ex publicis civitatis et ecclesiae Barcinonensis monumentis collecta. — Act. SS., Mart. t. I, p. 481 – 98; España Sagrada, t. XXIX, pp. 251 – 80, 472 – 99; S. Puig y Puig, Episcopologio della Sede Barcinonense (Barcelona, 1929), p. 133 – 53.
9. COLETAE] Testimoniis anno 1471 collectis (BHL. 1876) docemur Coletam Boylet seu Boellet natam esse Corbeiae “in vico Calceye” in Picardia, die 13 ianuarii 1381. Per tres circiter annos (1402 – 1404) asperrimam vitam duxit, inclusa in domuncula iuxta ecclesiam Sanctae Mariae Virginis exstructa. Postea in Ordinem Sanctae Clarae admissa, impigre incubuit condendis novis monasteriis et redintegrandae pristinae disciplinae. Fracta laboribus, obiit Gandae die 6 martii 1447. Haud multo post ut sancta coli coepta est. Confirmatio cultus ab immemorabili concessa est a Benedicto p. XIV, decreto 26 augusti 1740. Eam sanctarum virginum canoni ascripsit Pius p. VII die 24 maii 1807. — BHL. 1869 – 1877; Anal. Boll., t. V, p. 151; t. XIV, p. 455; t. XXIII, p. 508; t. XXVI, p. 377; t. XXXIII, p. 474; t. XXXIX, p. 427; Analecta iuris Pontificii, ser. XVIII (1879), pp. 513, 523, 849, 1069, 1081; Pii papae VII litterae decretales super canonizatione S. Coletae Boilet virginis, Romae, 1807; Ubald d'Alençon, Les Vies de Ste Colette Boylet de Corbie, Paris, 1911 (= Archives franciscaines, 4); Id., in Études franciscaines, t. XXXVIII (1926), p. 321 – 27.

NON. MART.

[1] In monasterio Fossaenovae prope Tarracinam sancti Thomae Aquinatis confessoris et doctoris, Ordinis Praedicatorum, nobilitate generis, vitae sanctitate et theologiae scientia illustris; quem Leo decimus tertius scholarum omnium catholicarum caelestem patronum declaravit.

[2] Tuburbi in Mauritania natalis sanctarum martyrum Perpetuae et Felicitatis, quae cum esset praegnans (ut sanctus Augustinus ait) expectata iuxta leges ut pareret, dum parturiebat, dolebat, obiecta feris gaudebat; passique sunt cum eis Revocatus, Saturninus, et Secundolus, quorum ultimus quievit in cacere, reliqui omnes bestiis traditi sunt, sub Severo principe. Sanctarum vero Perpetuae et Felicitatis festum pridie huius diei recolitur.

[3] Caesareae in Palaestina passio sancti Eubuli, qui cum esset socius sancti Hadriani, biduo post illum laniatus a leonibus et gladio trucidatus, ultimus omnium in ea civitate martyrii coronam accepit.

[4] Nicomediae sancti Theophili episcopi, qui ob cultum sanctarum imaginum in exilium pulsus, illic defunctus est.

[5] Pelusii in Aegypto sancti Pauli episcopi, qui eadem ex causa exul occubuit.

[6] Brixiae sancti Gaudiosi episcopi et confessoris.

[7] In Thebaide sancti Pauli cognomento simplicis.

MARTII 7

1. THOMAE] Natus anno circiter 1225, Fratrum Praedicatorum Ordinem ingressus ann. 1243 desinente vel 1244 ineunte, obiit Fossae Novae apud Cistercienses, die 7 martii 1274. Sanctis a Iohanne XXII die 18 iulii 1323 ascriptus, Ecclesiae doctor a Pio V renuntiatus die 11 aprilis 1567 et a Leone XIII catholicis scholis patronus die 4 aug. 1880 constitutus est. Inter innumerabiles libros et commentarios, qui de S. Thoma agunt, memorasse sufficiat Vitam a Gulielmo de Tocco conscriptam ut S. Thomae canonizationem procuraret BHL. 8152, 8153, et Acta processus inquisitionis BHL. 8150, 8151. — Act. SS., Mart. t. I, p. 655 – 747; D. Prümmer et H. Laurent, Fontes Vitae S. Thomae Aquinatis, in Documents inédits publiés par la Revue Thomiste, 1911 – 1937; A. M. Waltz, Delineatio Vitae S. Thomae de Aquino, in Angelicum, t. III, 1926; P. Mandonnet, La Canonisation de S. Thomas d'Aquin, Extrait des Mélanges thomistes, Le Saulchoir, Kain, 1923; H. Laurent, Autour du premier procès de canonisation de S. Thomas d'Aquin, in Revue Thomiste, N. S., t. XVI, p. 273 – 78; Id., De processu canonizationis S. Thomae Aquinatis Fossae Novae facto manuscriptum novum, in Analecta S. O. Fratrum Praedicatorum, t. XXIII, p. 632 – 39; F. Pelster, Die älteren Biographien des hl. Thomas von Aquino, in Zeitschrift für katholische Theologie, t. XLIV, pp. 242 – 74, 366 – 97; De bulla canonizationis sancti Thomae Aquinatis, in Analecta S. O. Fratrum Praedicatorum, t. XVI, p. 173 – 92; P. Synave, Le Catalogue officiel des œuvres de S. Thomas d'Aquin, in Archives d'histoire doctrinale et littéraire du Moyen Age, t. III, p. 25 – 103; P. Mandonnet et J. Destrez, Bibliographie thomiste, Le Saulchoir, Kain, 1921; Xenia thomistica, Romae, 1925, 3 vol.
2. PERPETUAE] Celebratissimus quondam in tota Ecclesia erat natalis harum sanctarum nonis martiis, quo die in Depositione martyrum Romana, in breviario Syriaco, in martyrologio hieronymiano recoluntur. Non recte cum hoc martyrologio Tuburbi passae dicuntur; melius in Beda, apud Carthaginem, ut est in Chronico Prosperi Tironis (M. G., Auct. antiq., t. IX, p. 433). Quae hic affertur sententia Augustini requirenda est in sermone De tempore barbarico, c. 5, inter opera eius dubia (P. L., t. XL, p. 704). Cetera ex praeclaris Actis BHL. 6633, quae et graece habentur, BHG2. 1482. — Act. SS., Mart. t. I, p. 630 – 638; Comm. martyr. hieron., p. 132; P. Franchi de' Cavalieri, La Passio SS. Perpetuae et Felicitatis (Römische Quartalschrift, Supplementheft V, Rom, 1896); C. Van Beek, Passio sanctarum Perpetuae et Felicitatis, Noviomagi, 1936; H. Delehaye, Les Passions des martyrs et les genres littéraires, p. 63 – 72.
3. EUBULI] Baronius: “Graeci etiam”, quibus significat Eubulum eodem die quo a Latinis coli. Id autem quadam castigatione indiget. Nam Eubulus socius est S. Hadriani, de quo ad diem 5 mart., ubi rettulimus verba Eusebii illum ipsis nonis martiis passum esse testantis. Atqui Hadrianus et Eubulus synaxariis inscripti sunt ad diem 3 feb., non vero mense martio, ut ibidem observatum est. In iisdem libris, ad 7 vel ad 8 mart., memoratur ἄθλησις τῶν ἁγίων μαρτύρων Εὐβούλου καὶ Ἰουλιανοῦ ἰατροῦ, cum elogio proprio, plane distincto ab eo quod de socio S. Hadriani habemus. Unum nihilominus eundemque Εὔβουλον die 7 mart. et 3 feb. recenseri admodum probabile est. — Act. SS., Mart. t. I, p. 644; Synax. Eccl. CP., pp. 440, 518, 519, 996.
4. THEOPHILI] Baronius: “Agunt de eo item Graeci in Menologio hac die.” At non mart. 7 sed postridie agunt de Theophylacto episcopo Nicomediensi, non de Theophilo. Error forsitan inde natus, quod die proximo in synaxariis fit commemoratio martyrum Amoriensium, quorum unus est Theophilus. — Act. SS., Mart. t. I, p. 629; Synax. Eccl. CP., p. 519; Anal. Boll., t. L, p. 67 – 82.
5. PAULI] Elogium contractum est ex synaxariis, quae hoc die memoriam agunt non Pauli cuiusdam Pelusiotae, qualis nunquam fuit, sed Παύλου τοῦ ὁμολογητοῦ ἐπισκόπου Πλουσιάδος; Plusias autem seu Prusias est civitas in Bithynia. — Act. SS., Mart. t. I, p. 789; Synax. Eccl. CP., p. 518.
6. GAUDIOSI] In catalogo quem Rampertus libello BHL. 6797 de translatione et miraculis S. Philastrii praemisit, medius ponitur Silvinum inter et Optatianum. Hic autem sedebat saec. V mediante; interfuit enim concilio Mediolanensi anni 451. De gestis Gaudiosi nihil traditum est. — Act. SS., Mart. t. I, p. 648 – 49; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, parte II, t. I, p. 160 – 61.
7. PAULI] In menaeis Graecorum Paulo Simplici assignatur dies 7 mart., in synaxariis vero 5 oct. Unus est fons omnium quae de eo scripta sunt brevis Vita eius in Historia Lausiaca, c. XXII, et Historia monachorum, c. XXXI. Nullo pacto probari potest memoriam Pauli ab antiqua ecclesia celebratam fuisse sive mense martio sive mense octobri. — Act. SS., Mart. t. I, p. 645 – 48; Synax. Eccl. CP., pp. 112, 518; C. Butler, The Lausiac History of Palladius, t. II, p. 201.

VIII ID. MART.

[1] Granatae in Hispania sancti Ioannis de Deo, Ordinis Fratrum Hospitalitatis infirmorum institutoris, misericordia in pauperes et sui despicientia celebris; quem Leo decimus tertius pontifex maximus omnium hospitalium et infirmorum caelestem patronum renuntiavit.

[2] Nicomediae sancti Quinctilis episcopi et martyris.

[3] Apud Antinoum, Aegypti urbem, natalis sanctorum martyrum Philemonis et Apollonii diaconi, qui tenti et ad iudicem adducti, cum constanter idolis sacrificare renuissent, perforatis calcaneis per civitatem horribilitertracti, novissime gladio caesi, martyrium compleverunt.

[4] Ibidem passio sanctorum Ariani praesidis, Theotici et aliorum trium, quos iudex submersos in mare necavit; sed delphinorum obsequio corpora eorum ad littus delata sunt.

[5] Item in Africa sanctorum Cyrilli episcopi, Rogati, Felicis, item Rogati, Beatae, Hereniae, Felicitatis, Urbani, Silvani et Mamilli.

[6] Toleti in Hispania depositio beati Iuliani episcopi et confessoris, sanctitate et doctrina celeberrimi.

[7] In Anglia sancti Felicis episcopi, qui orientales Anglos ad fidem convertit.

[8] Carthagine sancti Pontii diaconi beati Cypriani episcopi, qui usque ad diem mortis illius cum ipso exilium sustinens, vitae et passionis eius egregium volumen reliquit, atque in suis passionibus Dominum semper glorificans, coronam vitae promeruit.

MARTII 8

1. IOANNIS] Iohannes de Deo natus est in oppido Montis maioris Iunioris (Monte Mor il nuovo), in Lusitania, anno 1495. Granatae, in nosocomio a se constructo, indefesso labore infirmis operam praebuit ibique novi Ordinis fundamenta iecit. Obiit die 8 martii 1550. Fama eius sanctitatis late increbruit, et die 21 sept. 1630, Urbanus p. VIII concessit ut Iohanni beatorum honores tribuerentur. Postea, anno 1690, Alexander p. VIII inter sanctos sollemniter eum rettulit. Bulla canonizationis promulgata est ab Innocentio XII, die 15 iulii 1691. S. Iohannem una cum S. Camillo de Lellis Leo p. XIII anno 1886 et anno 1930 Pius p. XI omnibus qui infirmis inserviunt patronum dederunt. — Act. SS., Mart. t. I, p. 809 – 860; F. de Castro, Historia de la Vida de Juan de Dios, Granatae, 1575; A. de Gouvea, Vida y muerte del bendito P. Juan de Dios, fundador de la Orden de la Hospitalidad de los pobres enfermos, Madrid, 1623; I. M. Magnin, Saint Jean de Dieu, 3e éd., Paris, 1931.
2. QUINCTILIS] De hoc silet Beda. Sed in martyrologio hieronymiano scriptum est Nicomediae Quirilli episcopi, cum depravata lectione nonnullorum codicum Quintilli. Sed nec Quirillus seu Cyrillus fuit episcopus Nicomediae, et nomini civitatis supponendum est Beroeae, ut alibi ostensum est. Cyrillus ille celeberrimis Thraciae martyribus annumeratur. Hunc quidem non agnoverunt hoc loco revisores martyrologii Romani, non tamen penitus neglexerunt. Cyrillus enim paulo inferius nuntiatur, sed veluti antesignanus martyrum Afrorum. — Act. SS., Mart. t. I, p. 758; Comm. martyr. hieron., p. 183; Saints de Thrace et de Mésie, in Anal. Boll., t. XXXI, p. 259.
3. PHILEMONIS] Solus inter antiquos martyrologos de martyribus Antinoitis agit Usuardus, cuius elogium hoc die assumptum est e Passione BHG2. 1846, BHL. 6803, minus accurate tamen expressum. Eandem compendio referunt synaxaria Graecorum ad diem 14 dec. De his quoque scriptor Historiae Monachorum, c. XXI, cui eorundem reliquias venerari contigit. — Act. SS., Mart. t. I, p. 751 – 57; Synax. Eccl. CP., p. 307 – 308; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 143 – 44.
4. ARIANI] Item ab Usuardo Arrianus et socii quattuor protectores in martyrologium inducti sunt cum Apollonio et Philemone, eodem ex fonte. Qui a Graecis nunc mense decembri coluntur, synaxario Alexandrino inscripti sunt diebus 7 et 8 mensis phamenoth, seu 3 et 4 mart., anniversario Latinorum proximis. — Act. SS., Mart. t. I, p. 751 – 57; H. Delehaye, Les martyrs d'Égypte, pp. 85, 102, 115 – 16.
5. CYRILLI] Pleraque haec nomina accepta sunt a martyrologio hieronymiano, ubi quasi tumultuarie coniecta erant. Ex his nonnisi duo ad Africam certo spectant: Felicitas, quae pridie colitur, et Mamillus, lege Maiulus seu Mavilus. De Cyrillo superius dictum est, ubi de Quinctilio. Sub Beatae Hereniae latet nomen civitatis Beroniae, seu Beroeae. Cetera nobis nuda nomina sunt. — Act. SS., Mart. t. I, p. 757 – 58; Comm. martyr. hieron., p. 133.
6. IULIANI] Vitam S. Iuliani episcopi Toletani († 690) scripsit eius successor Felix (BHL. 4554). In kalendariis mozarabicis S. Iulianus recolitur die 6 martii, quo etiam ab Usuardo et in nonnullis missalibus annuntiatur, v. gr. in missali monasterii Sancti Dominici Exiliensis (Paris., Bibl. Nat., Nouv. acq. 2194) et in missali monasterii Remigii montis (ibid., cod. Lat. 823). Quam ob causam in kalendario missalis ann. 1500 Toleti, iussu cardinalis Ximenez, typis excusi S. Iulianus die 8 martii commemoretur, nos fugit (P. L., t. LXXXV, col. 97). Missale Toletanum secuti sunt Alphonsus de Villegas, Th. de Trujillo et editores martyrologii Romani. — Act. SS., Mart. t. I, p. 782 – 87; España sagrada, t. V, p. 311; Anal. Boll., t. LIII, p. 98; t. LV, p. 279; Cat. Lat. Paris., t. III, p. 626.
7. FELICIS] Antiquissimae kalendariorum mentiones esse videntur in codice Vaticano Reginensi 12, circa ann. 1050, ex monasterio Buriensi Sancti Edmundi (F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I, London, 1935, p. 242), et in codice Bodleianae bibliothecae Douce 296 (Id., t. c., p. 256). In recentioribus codicibus, saec. XIV – XV, satis saepe occurrit. Elogium contraxit Baronius ex Bedae Historia ecclesiastica, qui fons est primigenius gestorum S. Felicis, lib. II, c. 15, lib. III, c. 18 et 20. Vita inedita in codice Cottoniano Julius B. VII, fol. 58 – 59, saec. XV, et Vita BHL. 2859, epitomae sunt posterioris omnino aetatis, quae nihil certi afferunt. In Vita BHL. 2859, indicatur dies festus ad diem 8 martii, quod tamen vix credo ex priscis fontibus haustum; kalendario quopiam usum esse scriptorem puto. Adverte tandem Bedam, in Felice laudando prolixum, nusquam sanctum nuncupare. Si fidas scriptis quae exstant, originem cultus repones circiter ann. 1000, post tria fere saecula et dimidium quam Felix mortuus erat (anno 647). Vix enim pro vestigio cultus antiqui habenda est translatio prima ex Dunwich, ubi sedem episcopalem habuit Felix, ad Soham, prope Eliam, quod monasterium condiderat. Nam credibile est voluisse Felicem iacere in suo monasterio. Aliter iudicandum de altera translatione, anno 1026, ex Soham in Ramsey, ubi legimus: cum honore fecit transferri (Act. SS., Mart. t. I, p. 780). Postquam reliquiae conditae sunt Ramseiae, in monasterio cuius magna erat fama in universa Anglica, cultus late diffundi coeptus est. Atque haec sunt quae de veneratione S. Felici exhibita colligere potuimus, donec aliquid lucis affulgebit, uti sperare licet, ex studiis toponomasticis. Inquirendum erit quando primum apparuerit nomen Felixstowe, in Suffolk: compertum enim habemus vocem stow, praemisso sancti cuiuspiam nomine, indicare qui patronus fuerit templi et loci (A. Mawer, The Chief Elements used in English Place-Names, Cambridge, 1924, p. 57). Nomen Felixkirk, in comitatus Eboracensis parte septentrionali, primum occurrit anno 1210; locus antea dicebatur Fridebi, certe ad ann. 1086 (A. H. Smith, The Place-Names of the North Riding of Yorkshire, Cambridge, 1928, p. 199). — Act. SS., Mart. t. I, p. 779 – 81.
8. PONTII] Ab Adone primum Pontius diaconus fastis insertus est, cum hoc fere elogio, ex Hieronymi libro De Viris illustribus, c. LXVIII, additis nomine civitatis et clausula atque in suis passionibus cet. Haec tamen non ita intellegenda est ut Pontius martyrium passus habeatur. Similibus enim dictionibus quasi explementis nonnunquam utitur Ado. — Act. SS., Mart. t. I, p. 750 – 51; Les martyrologes historiques, p. 652.

VII ID. MART.

[1] Romae sanctae Franciscae viduae, nobilitate generis, vitae sanctitate et miraculorum gratia celebris.

[2] Apud Sebasten Armeniae natalis sanctorum quadraginta militum Cappadocum, qui tempore Licinii imperatoris sub praeside Agricolao post vincula et carceres teterrimos, post caesas lapidibus facies, frigidissimo hiemis tempore supra stagnum rigens pernoctare nudi sub dio iussi sunt, ubi gelu constricta eorum corpora disrumpebantur, ac demum crurifragio martyrium consummarunt. Erant autem inter eos nobiliores Cyrion et Candidus. Quorum omnium praeclaras glorias sanctus Basilius aliique Patres scriptis suis celebrarunt; quorum festivitas sequenti die celebratur.

[3] Nyssae depositio sancti Gregorii episcopi, fratris beati Basilii magni, vita et eruditione clarissimi, qui ob fidei catholicae defensionem sub Valente imperatore ariano civitate sua pulsus est.

[4] Barcinone in Hispania sancti Paciani episcopi, tam vita quam sermone conspicui, qui tempore Theodosii principis in ultima senectute finem vitas sortitus est.

[5] Bononiae sanctae Catharinae virginis, Ordinis sanctae Clarae, vitae sanctitate illustris, cuius corpus magno cum honore ibidem colitur.

MARTII 9

1. FRANCISCAE] Francisca anno 1384 ineunte Romae nata e nobili prosapia Bussorum, duodecimum annum agens matrimonio iuncta est Laurentio de' Ponziani, cui sex liberos genuit. Complures pias mulieres congregavit et in Urbe sodalitium Oblatarum sub regula S. Benedicti Congregationis Montis Oliveti condidit (25 mart. 1433). Mortuo Laurentio in domum Oblatarum a se erectam (Tor de' Specchi) se recepit ibidemque obiit die 9 mart. 1440. Statim a populo Romano eius memoria celebris haberi coepta est. Annis 1440, 1443 et 1451 collecta sunt testimonia in causa canonizationis; quae diu intermissa, tandem anno 1604 revocata est. Paulus p. V litteris apostolicis IV kal. iun. anni 1608 datis Franciscam in album sanctorum rettulit. Vita S. Franciscae scripta est a Iohanne Mattiotti, eius confessario, cui praesto fuerunt Acta processus canonizationis anni 1440. De veritate revelationum S. Franciscae non est huius loci inquirere. — Act. SS., Mart. t. II, p. *88 – *216; BHL. 3093 m, n, o, p, 3094, 3094 b, d, f; Rivista storica Benedettina, t. III (1908), pp. 40 – 200, 338 – 343, 533 – 542; Berthem-Bontoux, Ste Françoise Romaine et son temps, Paris, 1931; cf. Anal. Boll., t. L, p. 214 – 16; [Pl. Lugano], La Nobil Casa delle oblate di santa Francesca romana in Tor de' Specchi. Nel V centenario dalla fondazione, Roma, 1933.
2. MILITUM] Martyrologium hieronymianum: Sebastia in Armenia Minore militum XL quorum gesta habentur. Elogium martyrologii Romani ad verba usque Cyrion et Candidus contractum est ex Beda, qui gesta illa legerat BHL. 7539 hisve similia. Varietates quasdam praebent Acta quibus usus est Ado, libello BHL. 7537 proxime cognata, ubi dies natalis signatus est V id. mart. In fastis nostris ad VI id. mart. translatus est, ob concurrentem S. Franciscae Romanae festivitatem. Acta, quae antiqua sunt, non tamen ab oculato teste sed haud paucis post martyrium annis graece primum conscripta BHG2. 1201 – 1202, interpretes nacta sunt latinos, armenios, coptos, syros, BHL. 7537 – 7539, BHO. 712 – 713. Maximi pretii est monumentum sub nomine Testamenti martyrum XL prolatum, BHG2. 1203, in quo nonnulla visa sunt cum Actis minime quadrare. Nec omnia plana videntur legentibus orationes a summis viris SS. Ephrem, Basilio, Gregorio Nysseno (BHG2. 1204 – 1208), Gaudentio Brixiensi (BHL. 7542), sincere quidem sed rhetorice dictas. — Act. SS., Mart. t. II, p. 12 – 29; Comm. martyr. hieron., p. 134; P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. III, p. 64 – 70; t. VII, p. 155 – 84; H. Delehaye, Les Passions des martyrs et les genres littéraires, p. 210 – 35.
3. GREGORII] Scripserat Florus: Apud Nyssenam civitatem S. Gregorii; addidit Ado, ex Hieronymi De Viris illustribus, CXXVIII: fratris Basilii Magni; de suo, laudem doctrinae; reliqua inde a verbis qui ob fidei cet. subiunxit Baronius. A Floro ad diem 3 aug. martyrologio insertus est, ab Adone ad 9 mart. Natalis eius a Graecis celebratur die 10 ian. Vita S. Gregorii BHG2. 717, hactenus inedita, inter monumenta historiae non computatur. — Act. SS., Mart. t. II, p. *4 – *10; Synax. Eccl. CP., p. 381 – 83; G. Pasquali, in Studi italiani di filologia classica, N. S., t. III (1923), p. 75 – 136.
4. PACIANI] Martyrologio primum insertus ab Adone, cuius praeter pauca elogium assumptum est ex Hieronymi libro de Viris illustribus, c. CVI. — Act. SS., Mart. t. II, p. *44; L. Wohleb, in Spanische Forschungen, t. II (Münster, 1930), p. 25 – 35.
5. CATHARINAE] Catharina, e stirpe Ferrariensi Vigrorum, nata est Bononiae die 8 sept. 1413. In prima aetate a matre perducta est Ferrariam ibique aliquot annos in aula Margaritae Estensis transegit. Dein, rebus caducis dimissis, ingressa est monasterium Corporis Christi, Ordinis S. Clarae, Ferrariae (c. 1426). Anno 1456 Bononiensis monasterii regimen suscepit, in quo obiit die 9 martii 1463. In ipso monasterio haud multo post eius mortem sanctorum honores Catharinae exhibiti fuerunt. Missa et officium approbata sunt a Clemente p. VII (1523 – 1534) et a Clemente p. VIII, die 12 aug. 1592, Catharinae nomen martyrologio Romano insertum. Anno 1712 a Clemente p. XI sanctorum canoni sollemniter inscripta est. Beata Illuminata Bembo, socia S. Catharinae, duas Vitas sanctae abbatissae lingua italica conscripsit (c. 1469). Vita brevior, quae diu in bibliothecis delituit, edita est in Anal. Boll., 1923. Altera vero Vita quae inscribitur Specchio d'Illuminazione saepe typis excusa fuit. — Act. SS., Mart. t. II, p. *34 – *88; Anal. Boll., t. XLI, p. 386 – 416; I. Chiapponi, Acta canonizationis Pii V, pont. max., Andreae Avellini, Felicis a Cantalicio et Catharinae de Bononia, Romae 1720;, La Santa nella storia, nelle lettere e nell' arte, Bologna, 1912; Archivum franciscanum historicum, t. IV (1911), p. 732 – 747; Le chiese di Bologna illustrate, Bologna, 1927, p. 15 – 25; J.-É. Duver, Vie de Ste Catherine de Bologne, Rennes, 1905; cf. Anal. Boll., t. XXVIII, p. 238 – 39.

VI ID. MART.

[1] Sanctorum quadraginta martyrum, quorum natalis pridie huius diei recolitur.

[2] Apameae in Phrygia natalis sanctorum martyrum Caii et Alexandri, qui (ut scribit Apollinaris Hierapolitanus episcopus in libro adversus Cataphrygas haereticos) in persecutione Marci Antonini et Lucii Veri glorioso martyrio coronati sunt.

[3] In Perside passio sanctorum quadraginta duorum martyrum.

[4] Corinthi sanctorum martyrum Codrati, Dionysii, Cypriani, Anecti, Pauli et Crescentis, qui in persecutione Decii et Valeriani, sub Iasone praeside, gladio caesi sunt.

[5] In Africa sancti Victoris martyris, in cuius solemnitate sanctus Augustinus ad populum tractatum habuit.

[6] Ierosolymis sancti Macarii episcopi et confessoris, cuius hortatu loca sancta a Constantino et Helena expurgata et sacris basilicis illustrata sunt.

[7] Lutetiae Parisiorum depositio sancti Droctovei abbatis, discipuli beati Germani episcopi.

[8] In monasterio Bobiensi sancti Attalae abbatis, miraculis clari.

MARTII 10

1. MARTYRUM] A die 9 mart. quo ex antiqua et veneranda traditione natalis martyrum Sebastenorum celebrabatur, in diem sequentem translata est illa sollemnitas, ob festum duplex S. Franciscae Romanae. — Act. SS., Mart. t. II, p. 16.
2. CAII] De martyrio SS. Gaii et Alexandri Apameae ad Maeandrum scribit Apollinaris Hierapolitanus apud Eusebium, Hist. eccl., V, 16, 22. De his Florus, martyrologium hieronymianum secutus, ubi Gaii et Alexandri nomina ad 10 et 11 mart. inscripta sunt. Ancipites quidem sumus sintne illi martyres Apamenses an homonymi. Est enim Gaius aliquis et Alexander ex martyribus XL Sebastenis qui die proximo 9 mart. coluntur. Tametsi observandum est tam in Passione BHG2. 1201 quam in Testamento BHG2. 1203 eos non tanquam bigam prodire, sed non brevi intervallo Alexandrum a Gaio separari. — Act. SS., Mart. t. II, p. 4; Comm. martyr. hieron., pp. 136, 137; Les origines du culte des martyrs2, p. 158.
3. MARTYRUM] Ita Florus, dein Ado ex martyrologio hieronymiano: in Perside martyrum XXII, cum hac variatione in numero: XLII. Omnia ergo incerta, tum civitas aut provincia, tum tempus persecutionis, tum martyrum numerus. — Act. SS., Mart. t. II, p. 33; Comm. martyr. hieron., p. 135 – 36.
4. CODRATI] Horum sex martyrum Passionem BHG2. 357 contractam praebent synaxaria, contractiorem nostrum martyrologium. Hanc Metaphrastae Baronius ascribit, non recte. Historia conficta est, cui quid veritatis subsit nemo facile dixerit. In hac sola Codrati, Dionysii, Cypriani, Anecti mentio est. Crescens et Paulus quibus socii adduntur Dioscorides et Helladius ad diem 28 maii recurrent. Crescentem ad Lyciam pertinere illic indicabitur. De Paulo vero praeter nomen nihil traditum est. — Act. SS., Mart. t. II, p. 4 – 12; Synax. Eccl. CP., p. 523.
5. VICTORIS] Certum est e Possidii Indiculo (Wilmart, n. 194) S. Augustinum de S. Victore ad populum tractatum habuisse, sed quisnam sit ille ex pluribus eiusdem nominis martyribus Africanis nemo dixerit. Diem natalem ad libitum Baronius ei assignavit. — Act. SS., Mart. t. II, p. 33.
6. MACARII] Floruit annis circiter 313 ad 334. Laudatur a plerisque qui historiam ecclesiasticam eius aetatis scripserunt, Eusebio, Socrate, Sozomeno, Theodoreto, etiam in libellis apocryphis de Crucis inventione. Nihilominus nulla de eo mentio est in fastis Graecorum, neque in tabulis Latinorum ante Baronium. Refert Eusebius in Vita Constantini, l. III, c. 29 – 32, litteras Macario ab imperatore datas de construenda basilica Hierosolymitana: περὶ τῆς τοῦ μαρτυρίου τοῦ Σωτῆρος οἰκοδομῆς. — Act. SS., Mart. t. II, p. 34 – 35; A. Heisenberg, Grabeskirche und Apostelkirche, t. I, pp. 16 – 44, 66 – 72, 197 – 99 et passim.
7. DROCTOVEI] Elogium S. Droctovei (c. 580) iisdem ferme verbis olim texuerat Usuardus. Ipsi enim, utpote Sangermanensi monacho, primum sui coenobii abbatem silentio praetervehere nequaquam licebat; quod recte ad hunc diem annotavit Sollerius. Vitam Droctovei BHL. 2336. sermone et auctoritate satis exilem, saec. IX conscripsit Gislemarus quidam, et ipse sodalis Sangermanensis. — Act. SS., Mart. t. II, p. 36 – 40; M. G., Scr. rer. merov., t. III, p. 535 – 43.
8. ATTALAE] In codice Epternacensi martyrologii hieronymiani additur ad hunc diem: Sancti Atalae abbatis. Diem confirmat kalendarium Corbeiense et Luxoviense, saec. VIII, testis optimus de cultu sanctorum in monasteriis a S. Columbano conditis: VI id. mar. depositio sancti Atalae abbatis (codex Parisinus lat. 14086, ed. B. Krusch, in Neues Archiv, t. X, p. 92). Idem fere iam nuntiabat Bedanum martyrologium: In Bobio natale Attalae abbatis et confessoris; addit Baronius: miraculis clari. Vitam BHL. 742 conscripsit Ionas, Attalae discipulus. — Act. SS., Mart. t. II, p. 42 – 43; Comm. martyr. hieron., p. 136; M. G., Scr. rer. merov., t. IV, pp. 22, 112 – 19.

V ID. MART.

[1] Sardis sancti Euthymii episcopi, qui ob cultum sanctarum imaginum a Michaele imperatore iconoclasta in exilium missus, demum, Theophilo imperante, martyrium consummavit.

[2] Carthagine sanctorum martyrum Heraclii et Zosimi.

[3] Alexandriae passio sanctorum Candidi, Piperionis et aliorum viginti.

[4] Laodiceae in Syria sanctorum martyrum Trophimi et Thali, qui in persecutione Diocletiani post multa saevaque tormenta coronas gloriae sunt assecuti.

[5] Antiochiae commemoratio plurimorum sanctorum martyrum, quorum alii Maximiani imperatoris mandato candentibus craticulis superpositi, non ad mortem, sed ad diuturnum cruciatum assati, alii aliis saevissimis affecti suppliciis, ad palmam martyrii pervenerunt.

[6] Item sanctorum Gorgonii et Firmi.

[7] Cordubae sancti Eulogii presbyteri, qui eiusdem urbis martyribus in persecutione Saracenorum adiungi meruit, quorum pro fide certamina scribendo fuerat aemulatus.

[8] Ierosolymis sancti Sophronii episcopi.

[9] Mediolani sancti Benedicti episcopi.

[10] In finibus Ambianensium sancti Firmini abbatis.

[11] Carthagine sancti Constantini confessoris.

[12] Babuci in Hernicis sancti Petri confessoris, miraculorum gloria insignis.

MARTII 11

1. EUTHYMII] Baronius: “Graeci etiam de hoc agunt in menologio hac die.” Errat vir doctissimus, nam in synaxariis S. Euthymius inscriptus est ad diem 26 decembris, neque ulla ratio perspicitur cur hodie commemoretur. Iacet in codice Scholae theologicae in Chalce insula Mon. 88, et in Oxoniensi Laudiano 69 Vita S. Euthymii a monacho Metrophane scripta. Donec ea edita non erit et cum aliis huius aetatis fontibus collata, multa in Euthymii historia incerta erunt, ea maxime quae rationem temporum spectant. Sunt qui nodum ita solvant ut Euthymius martyrium fecisse dicatur iubente Theophilo, Michaele regnante, die 26 dec. anni 824. — Act. SS., Mart. t. II, p. 73 – 75; Synax. Eccl. CP., pp. 345, 976; Anal. Boll., t. L, p. 78; J. Pargoire, S. Euthyme de Sardes, in Échos d'Orient, t. V, p. 157 – 61.
2. HERACLII] Codices hieronymianos obiter legenti reapse occurrit: Kartagine Eracli Zosimi. Qui tamen laterculum penitius inspexerit facile intelleget hanc non esse primigeniam lectionem, et neutrum Carthaginiensi ecclesiae tribui posse. Heraclius enim unus est ex martyribus Sebastenis (9 mart.), Zosimus vero presbyter Nicomediensis, cuius memoria recolitur 13 mart., diebus tamen proximis non semel in codicibus iteratur. — Act. SS., Mart. t. II, p. 54 – 55; Comm. martyr. hieron., pp. 136, 137.
3. CANDIDI] Hos accepit Baronius a Petro de Natalibus, Catal., III, 191, qui procul dubio legerat in codice hieronymiano: Alexandri, Candidi, Piperionis aliorum XII, non tamen perspexerat Alexandrum et Candidum martyres esse e quadraginta illis Sebastiae passis (9 mart.), Piperionem male scriptum esse pro Pionio (12 mart.), tandem de XII (al. XX) non constare quorsum pertineant. Ne quid desit ad errorum cumulum, martyr Alexander in civitatem Alexandriam commutatus est. — Act. SS., Mart. t. II, p. 54 – 55; Comm. martyr. hieron., p. 137.
4. TROPHIMI] E libris Graecorum. In menaeis hoc die habetur compendium Passionis horum martyrum hactenus ineditae, quae in codicibus legenda praebetur ad diem 21 mart. In nonnullis synaxariis commemorantur die 16 huius mensis. — Act. SS., Mart. t. II, p. 59; Synax. Eccl. CP., pp. 527, 544, 998.
5. MARTYRUM] In fastis Baronio antiquioribus desideratur haec commemoratio. Elogium contractum est ex Eusebii Hist. eccl., VIII, 12, 2. — Act. SS., Mart. t. II, p. 60.
6. GORGONII] Non ex Usuardo, ut asserit Baronius, sed ex recentioribus. Particula item refertur ad indicium superius positum Antiochiae. Correctorum lapsus est, nam Gorgonius celeberrimus est ille martyr Nicomediensis quem hodie memorant martyrologium hieronymianum et breviarium Syriacum post Eusebium, Hist. Eccl., VIII, 1, 4. Ter, id est 10, 11, 12 mart., in hieronymiano recurrit Firmus, quod nobis nudum nomen est. Neque ille Antiochenus putandus est. Quod enim in codicibus hodie occurrit indicium in Antiochia non ad eum sed ad Agapen pertinet. — Act. SS., Mart. t. II, p. 106 – 108; Comm. martyr. hieron., pp. 137, 139.
7. EULOGII] Praeclara gesta martyrum qui in persecutione arabica Cordubae, saeculo IX, interempti sunt narravit S. Eulogius, qui et ipse complevit martyrium suum quinto idus Martii, die sabbato, hora nona, anno 859 (BHL. 2704). Vita S. Eulogii scripta est ab eius discipulo, Paulo Alvaro, qui et martyr occubuit anno circiter 861. Quam ob causam Usuardus festum S. Eulogii die 20 sept. commemoret, non liquet. Nonnulla kalendaria mozarabica festum sancti martyris ad diem 1 iunii annuntiant, quo eius corpus una cum corpore S. Leocritiae in ecclesia S. Zoili, Cordubae, conditum est. Anno 884 reliquiae SS. Eulogii et Leocritiae Ovetum translatae sunt. — Act. SS., Mart. t. II, p. 88 – 97; España sagrada, t. X, p. 455 – 62; M. Férotin, Le Liber Ordinum, p. 467; J. Perez de Urbel, San Eulogio de Cordoba, Madrid, 1928; Anal. Boll., t. XLV, p. 95; t. LV, p. 273 – 78; F. J. Simonet, Historia de los Mozárabes de España, Madrid, 1903, p. 473 – 86; Barrau-Dihigo, Le royaume asturien (Tours, 1921), p. 205; A. Cotarelo Valledor, Historia … de Alfonso III el Magno (Madrid, 1933), p. 289; Z. Garcia Villada, Historia eclesiástica de España, t. III, p. 117 – 22.
8. SOPHRONII] Dubitatum est num unus sit Sophronius qui Iohannem Moschum magistrum et amicum habuit et S. Iohannis eleemosynarii familiaris eiusque cum Moscho Vitae scriptor fuit, atque Sophronius Hierosolymorum episcopus. Apud Graecos, ut patet vel ex elogio synaxariorum ad hunc diem, nulla de re controversia est, et nunc fere omnes consentiunt de unico Sophronio sophista, hagiographo, episcopo. — Act. SS., Mart. t. II, p. 65 – 72; Synax. Eccl. CP., p. 527; S. Vailhé, Sophrone le sophiste et Sophrone le patriarche, in Revue de l'Orient chrétien, t. VII, p. 360 – 385; t. VIII, pp. 32 – 69, 556 – 87; G. Zuretti, in Didaskaleion, N. S., t. IV, 1 (1926), p. 19 – 68.
9. BENEDICTI] In serie episcoporum Mediolanensium medius stat inter Mansuetum et Theodorum II. In libello De laudibus Mediolani, in quo recensentur sancti qui in praecipuis illius civitatis ecclesiis coluntur, ita de basilica Ambrosiana: ibi almus Benedictus recubat. In antiquis catalogis episcoporum Benedicti natalis signatur ad diem 11 mart., in recentioribus nonnullis ad 9 vel 10 eiusdem mensis. Anno 1623 translata est festivitas ad diem 6 sept., quoniam, ut videtur, anniversaria dies in quadragesimam incidebat. — Act. SS., Mart. t. II, p. 84 – 85; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, pp. 36, 286 – 91.
10. FIRMINI] Baronius: “De eo kalendarium Ambianensis ecclesiae aliaque vetera monumenta eiusdem.” Haec divinando scripsisse videtur, nam silent de Firmino abbate libri Ambianensium, et frustra a non paucis allaboratum est sanando martyrologii elogio in quo, quantumvis breve sit, multa videntur implexa, et unus factus Firminus ex tribus, Firmo martyre de quo superius, Firmino episcopo Ambianensi, Firmano abbate in dioecesi Firmana. — Act. SS., Mart. t. II, p. 97 – 98; Anal. Boll., t. XVIII, p. 22 – 33.
11. CONSTANTINI] De eo silent antiqui omnes, nec alia, praeter Molanum, commendatur auctoritate apud Baronium. Quae ex aliis recentioribus afferri possunt merito negleguntur. — Act. SS., Mart. t. II, p. 55 – 56; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 149 – 50.
12. PETRI] Baronius: “Huius res gestas accepimus a Reverendissimo Flaminio Philonardo, episcopo Aquinate viro optimo et erudito.” Haec gesta a nostris sedulo requisita fuerunt, nec alia reperta sunt praeter ea quae e lingua vernacula latina fecerunt. Dubiae fidei ea sunt, ex incertis monumentis concinnata. S. Petrus eremita Hispanus dictus est quamquam Hispanis probe ignotus. — Act. SS., Mart. t. II, p. 98 – 100.

IV ID. MART.

[1] Romae sancti Gregorii papae et Ecclesiae doctoris eximii, qui ob res praeclare gestas atque Anglos ad Christi fidem conversos magnus est dictus et Anglorum apostolus appellatus.

[2] Item Romae sancti Mamiliani martyris.

[3] Nicomediae passio sancti Petri martyris, qui cum esset cubicularius Diocletiani imperatoris et liberius de immensis martyrum suppliciis quereretur, iubente eodem, in medium adducitur, ac primo suspensus diutissime flagris torquetur, deinde aceto ac sale perfusus, ad ultimum in craticula lento igne assatur, sicque vere Petri extitit et fidei haeres et nominis.

[4] Ibidem sanctorum Egduni presbyteri et aliorum septem, qui singuli diebus singulis suffocati sunt, ut ceteris metus incuteretur.

[5] Constantinopoli sancti Theophanis, qui ex ditissimo pauper monachus effectus, ab impio Leone Armeno pro cultu sacrarum imaginum biennio detentus in carcere, inde in Samothraciam deportatus, ibidem aerumnis confectus reddidit spiritum multisque miraculis claruit.

[6] Capuae sancti Bernardi episcopi et confessoris.

MARTII 12

1. GREGORII] Plana haec sunt et Romano martyrologio propria. A Graecis quoque memoratur in natali eius die. Brevis quidem sed omnium antiquissima est Vita S. Gregorii in Libro pontificali. A variis deinceps scripta est tum antiquis BHL. 3636 – 3642, tum recentioribus, v. gr. F. H. Dudden, Gregory the Great, London, 1905, 2 vol.; P. Batiffol, Saint Grégoire le Grand, Paris, 1928. S. Gregorii registrum editum est in M.G., Epistolarum t. I, II.
2. MAMILIANI] Baronius sibi visus est Mamilianum apud Bedam legere, cui vitio vertit quod pro vero nomine Maximilianum scripserit, et hunc Mamilianum illum esse contendit qui in Actis S. Urbani papae inducitur et, ut putat, in Actis S. Caeciliae. In hisce autem Mamiliani nulla mentio est; in Actis vero Urbani, secundas tantum partes obtinet, ita ut ab hagiographo confictus haberi possit, nedum martyribus accenseatur. In fastos primus eum inseruit non Beda sed Florus, et post Florum Ado, his verbis: IV id. mart. Passio sancti Maximiliani martyris, quae verissima sunt. Nam hac ipsa die Thebestae in Africa capite plexus est Maximilianus tiro cuius egregia Acta supersunt BHL. 5813. In nostro igitur elogio nec sancti nomen nec locus martyrii recte referuntur. — Act. SS., Mart. t. II, p. 104; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 151; H. Delehaye, Les Passions des martyrs et les genres littéraires, p. 104 – 110.
3. PETRI] Breviarium Syriacum et martyrologium hieronymianum hodie memorant sanctos quorum passionem narrat Eusebius, Hist. eccl., VIII, 6, praecipue Petri, Dorothei et Gorgonii. Florus proinde hos tres die 12 mart. collocavcrat. Non ita Ado, quem sequitur Usuardus. Soli Petro hodiernum diem assignat, Dorotheo vero et Gorgonio 9 sept., quia Gorgonium eum esse putavit qui illa die colitur; hic autem est martyr Romanus non Nicomediensis. A Graecis memoratur horum martyrum turma die 30 sept. et 30 dec. — Act. SS., Mart. t. II, p. 106 – 108; Comm. martyr. hieron., p. 138 – 39; Synax. Eccl. CP., pp. 94, 357.
4. EGDUNI] Martyris nomen cum elogio praebuit martyrologium hieronymianum. Ope breviarii Syriaci emendatur lectio Egduni in Migduni, graece Μυγδόνιος. Cum ceteris Nicomediensibus recolitur a Graecis ad diem 30 sept. et 30 dec. — Act. SS., Mart. t. II, p. 106; Comm. martyr. hieron., p. 138; Synax. Eccl. CP., p. 357.
5. THEOPHANIS] Hoc loco paucis exprimitur elogium S. Theophanis confessoris, conditoris coenobii Magni Agri in Sigriana († 817), quale est in synaxariis Graecorum, ex scriptis de eius Vita quae inter monumenta historica huius aetatis computantur, BHG2. 1788 – 1792. De eo et de Chronographia quam edidit plurimi scripserunt. — Act. SS., Mart. t. II, p. 213 – 29; Synax. Eccl. CP., pp. 529 – 31, 998; K. Krumbacher, Geschichte der byzantinischen Literatur2, p. 342 – 47; Anal. Boll., t. XXXI, pp. 11 – 23, 148 – 56.
6. BERNARDI] Quas huc adducit Baronius tabulas ecclesiae Capuanae intellegamus oportet catalogum naevis plenum a recentiore quopiam compilatum. Bernardum non posse cooptari inter episcopos Capuanos notavit S. Robertus Bellarminus ipse Capuanus episcopus. Fuerit potius Bernardus qui hodie colitur episcopus Calinensis seu Casinulensis (Calinulum, Casinula) in Campania saec. XII ineunte, cuius exstant Gesta et Miracula BHL. 1205. — Act. SS., Mart. t. II, p. 231 – 35; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 199, 201; P. F. Kehr, Regesta pontificum Romanorum, Italia pontificia, t. VIII, p. 265.

III ID. MART.

[1] Nicomediae natalis sanctorum martyrum Macedonii, Patritiae uxoris eius et Modestae filiae.

[2] Nicaeae sanctorum martyrum Theusetae et Horris filii eius, Theodorae, Nymphodorae, Marci et Arabiae, qui omnes pro Christo igni traditi sunt.

[3] Hermopoli in Aegypto sancti Sabini martyris, qui multa passus, tandem proiectus in flumen martyrium consummavit.

[4] Cordubae sanctorum Ruderici presbyteri et Salomonis martyrum.

[5] In Perside sanctae Christinae virginis et martyris.

[6] Constantinopoli sancti Nicephori episcopi, qui paternarum traditionum propugnator acerrimus, Leoni Armeno imperatori iconoclastae pro cultu sanctarum imaginum se constanter opposuit, a quo mulctatus exilio, ibidem quatuordecim annis longum ducens martyrium migravit ad Dominum.

[7] Apud Camerinum sancti Ansovini episcopi et confessoris.

[8] In Thebaide depositio sanctae Euphrasiae virginis.

MARTII 13

1. MACEDONII] Breviarium Syriacum: ἐν αὐτῇ τῇ Νικομηδείᾳ Μόδεστος ὁ πρεσβύτερος ὁ μάρτυς καὶ ἕτεροι μάρτυρες εἷς καὶ εἴκοσι. Martyrologium hieronymianum: Nicomedia Macedonis presbyteri Patriciae uxoris eius et filiae Modestae, unde Beda, Florus et sequaces. Exstitisse horum sanctorum Passionem in dubium venire non potest, sed, ut vel ex praemissis patet, adeo incerta reliquit vestigia, ut de elogio aequum iudicium ferre nemo possit. — Act. SS., Mart. t. II, p. 260; Comm. martyr. hieron., p. 141.
2. THEUSETAE] Collecta sunt haec satis infeliciter a Floro e laterculo hieronymiano, non leviter corrupto. Theusetae est pro Theodotae; quae sequuntur: Horris filii eius, legantur oportet cum tribus filiis eius. Horum martyrum commemoratio fit die 2 aug. Pro Theodora forsitan scribendum est Metrodora, quae socia individua est Nymphodorae, cum ea et cum Menodora a Graecis memorata ad diem 10 sept. Marci incertae originis est. Sitne Arabiae nomen hominis an regionis non constat. Tandem Nicaeae ad solam Theodotam cum filiis refertur. — Act. SS., Mart. t. II, p. 261; Comm. martyr. hieron., pp. 141, 142.
3. SABINI] Elogium paucis refert epitomen synaxariorum, ad diem 12 mart., e Passione BHG2. 1612. Passio non ita pridem edita, quae inc. Διοκλητιανοῦ τοῦ τυράννου τῶν τῆς Ῥώμης, die 11 huius mensis legenda praebetur. Recurrit in synaxariis sub nomine Sabiniani ad hunc diem. — Act. SS., Mart. t. II, p. 258 – 59; Synax. Eccl. CP., p. 532 – 34; B. Latyšev, Menologii anonymi Byzantini saec. X quae supersunt, t. I, p. 218 – 21.
4. RUDERICI] In persecutione arabica sub Mohammade (ann. 852 – 886) Cordubae interempti sunt Rudericus presbyter et Salomon, die 13 mart. ann. 857. Quorum certamen illustrat Eulogius in Libro apologetico martyrum, BHL. 7531. Duobus kalendariis mozarabum inscripti sunt ad diem 12 mart.; silet autem kalendarium Cordubense anni 961. Silet quoque hodie, quod mireris, Usuardus, qui anno 858 Cordubae commoratus est, solumque Salomonem ad diem 8 feb. refert. — Act. SS., Mart. t. II, p. 328 – 31; Anal. Boll., t. LV, p. 268 – 83; Férotin, Le Liber Ordinum, p. 457; F. J. Simonet, Historia de los Mozárabes de España, p. 473.
5. CHRISTINAE] Libri Graecorum: τῆς ἁγίας Χριστίνης τῆς ἐν Περσίδι. Verba virginis et martyris ex coniectura Baronii addita sunt. Ne suspicandi pateat locus huc irrepsisse inanem quamdam personam omnibus ignoratam, interrogare liceat num fortasse sancta haecce Christina ipsa sit S. Sire, persice Sirin, i. e. Γλυκερία, quae anno 559, regnante Chosroe I rege Persarum, in Babylonia martyrium fecit. Ambabus eadem fuit patria et gentilitas, et praeterea mire quadrat utriusque dies natalis. S. Sire, cuius nomen reticuerunt omnia martyrologia cum antiqua tum recentia, passa est die 28 mensis peritii, qui in martii 15 incidebat (cf. Ginzel, Handbuch der mathematischen und technischen Chronologie, t. III, p. 29 – 30). De eius gestis probe et sobrie exponitur in graeca epitome BHG2. 1637, Passionis deperditae quae syriaco sermone perscripta fuit. Eius memoriam in fastis prorsus neglectam fuisse, vel ex eo parum verisimile est quod S. Sire cognata erat alterius persicae martyris nomine Golanduch (alias Golianduch, vel Golinduch, utique pro Golanducht), cuius Passionem graece exornarunt Eustratius presbyter, Stephanus Hierapoleos episcopus et fortasse alii. Cf. BHG2. 700 – 702 et Synax. Eccl. CP. ad diem 12 iul., p. 815 – 18. Hagiographi quidem S. Golanducht novato nomine Maria salutant, quo tamen dum vivit appellata fuisse non videtur; vid. Evagrium, VI, 20; Iohannem, ep. Nikiou, c. XCVI, 1 – 6; Theophylactum Simocattam, l. V, c. 12; Nicephorum Callistum, l. XVIII, c. 25. Haud aliter et S. Sirae, sicut aliis sanctis non paucis, nomen suum ethnicum mutari potuit, praesertim quod eodem appellatam fuisse uxorem Chosroae II Graeci non ignorabant. — Act. SS., Mart. t. II, p. 262; Maii t. IV, p. 171 – 83; Synax. Eccl. CP., p. 536.
6. NICEPHORI] A Graecis hodie memoratur translatio S. Nicephori († 829) sub Methodio patriarcha; eius autem festivitatem celebrant die 2 iun. S. Nicephori Vitam BHG2. 1335 scripsit Ignatius diaconus. De exsilio et translatione eiusdem habetur libellus BHG2. 1336, 1337 a Theophylacte presbytero. — Act. SS., Mart. t. II, p. 293 – 321; Synax. Eccl. CP., pp. 533, 723; cf. BHG2. 1757.
7. ANSOVINI] Habuit Baronius tabulas ecclesiae Camerinensis, id est seriem episcoporum, dubiae fidei monumentum. Vita S. Ansovini (c. 840) scripta est ab anonymo non coaevo. — Act. SS., Mart. t. II, p. 321 – 27; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 487 – 89.
8. EUPHRASIAE] Ad diem 14 mart. Graeci in synaxariis memoriam agunt τῆς ἁγίας μάρτυρος Εὐφρασίας, nullo addito elogio. Martyrologii Romani revisores Usuardum exscripserunt, cuius verba, praeter morem, nec a Floro nec ab Adone accepta sunt; hi enim Euphrasiam martyrem Alexandrinam nuntiant ad diem 11 feb. Ex indicio in Thebaide colligitur Usuardum Euphrasiam scripsisse pro Eupraxia. Huius autem, quae a Graecis celebratur die 24 (25) iul., exstat Vita prolixa BHG2. 631, BHL. 2718. — Act. SS., Mart. t. II, p. 264 – 74; Synax. Eccl. CP., pp. 840, 841.

PRID. ID. MART.

[1] Romae in agro Verano sancti Leonis episcopi et martyris.

[2] Item Romae natalis sanctorum quadraginta septem martyrum, |qui baptizati sunt a beato apostolo Petro, cum teneretur in custodia Mamertini cum coapostolo suo Paulo, ubi novem menses detenti sunt; qui omnes sub devotissima fidei confessione Neroniano gladio consumpti sunt.

[3] In Africa sanctorum martyrum Petri et Aphrodisii, qui in persecutione wandalica martyrii coronam perceperunt.

[4] Carrhis in Mesopotamia sancti Eutychii patricii et sociorum, qui ab Evelid Arabum rege ob fidei confessionem interempti sunt.

[5] In Provincia Valeriae sanctorum duorum monachorum, quos Longobardi suspendio necaverunt in arbore, in qua, licet defuncti, ab hostibus ipsis auditi sunt psallere.

[6] In ea etiam persecutione diaconus ecclesiae Marsicanae in confessione fidei capitetruncatus est.

[7] Halberstatti in Germania dormitio beatae Mathildis reginae, matris Othonis primi imperatoris, humilitate et patientia celebris.

MARTII 14

1. LEONIS] Martyrologio Romano inscriptus est decreto S. R. Congregationis die 7 sept. 1871 dato, post repertum in Agro Verano epitaphium metricum quod non semel editum est et habetur apud De Rossi, Inscriptiones christianae Urbis Romae, t. II, p. 92 – 93. I am in codice Bernensi martyrologii hieronymiani memoria fit Romae Leonis episcopi et martyris. De carminis epigraphici argumento deque laurea martyrii Leoni asserta alio loco disseruimus. S. Leonis sacrum corpus nunc in ecclesia Sanctorum Silvestri et Martini asservatur, et die 25 sept. 1871 praeceptum est alumnis Ordinis Carmelitarum antiquae observantiae apud eamdem ecclesiam degentibus ut festum S. Leonis die 14 martii ageretur cum officio et missa de communi unius martyris, et non cum officio et missa de communi confessoris pontificis “uti hucusque actum est”. — De Rossi, Bullettino di archeologia cristiana, 1864, p. 54 – 56; H. Delehaye, Sanctus, p. 144 – 47.
2. MARTYRUM] Verba sunt Adonis, qui ea excerpsit ex Actis ficticiis SS. Processi et Martiniani, BHL. 6947, et hos XLVII viros in martyrologium intrusit postquam illos martyres fecerat. Nam in Passione baptizati quidem dicuntur a S. Petro, non vero martyrio coronati. Clausula qui omnes … gladio consumpti sunt Adonis commentum est. — Act. SS., Mart. t. II, p. 343; P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. III, p. 33 – 39.
3. PETRI] Baronius: “Agit de his etiam Usuardus hac die et alii recentiores.” Usuardus seorsim nuntiat: in Africa S. Petri martyris. Item S. Eufrosii. A recentioribus istis, puta Galesinio, mutato nomine scriptum est Aphrodisii, additaque mentio persecutionis Wandalicae. Nomen utriusque quaerendum est in laterculo hieronymiano: Euphrasius, al. Euphrosius martyr non in Africa sed Nicomediae, ut videtur. Nicomediensis etiam credendus est Petrus, cuius sollemnis commemoratio habita est ad diem 12 mart. — Act. SS., Mart. t. II, p. 246; Comm. martyr. hieron., p. 144.
4. EUTYCHII] Elogii argumentum suppeditavit Historia Miscella, ad ann. 732 (male computatum), ubi tamen pro Euelid legendum erat Elvelid: melius, non verius. Christianos enim de quibus hic agitur Charris in Mesopotamia interfecit non chalifa al-Walīd, qui regnum vix ultra XII menses tenuit, sed eius decessor al-Hišām, Graecis Ἰσάμ, quem recte incusat Theophanes ad ann. 6232 (Christi 740). Martyrum antesignanum omnes nominant non Eutychium sed Eustathium Mariani patricii filium. Eorum caedem in annalibus memorans Michael Syrorum Iacobitarum patriarcha subdit quaestionem motam fuisse num Eustathius eiusque socii in numero martyrum habendi essent. Quibus verbis satis aperte prodit rem in medio fuisse relictam. Causam pendentem primus diremit Baronius. — Act. SS., Mart. t. II, p. 355 – 56; de Boor, Anastasii Chronographia tripertita, p. 268; Theophanis Chronographia, pp. 411, 415; cf. Michael Syrus, Chronicon, l. XI, c. 21.
5. MONACHORUM] Elogium excerptum est e S. Gregorii Dial., IV, 21. Ceterum ignoti sunt hi monachi et ab antiquis martyrologis praetermissi, siquidem nullus fuit illis cultus ecclesiasticus tributus. Petrus de Natalibus, Catal., XI, 112, eos annumerat sanctis “quorum certa dies celebritatis ignoratur”. Certam diem eis assignavit Baronius. — Act. SS., Mart. t. II, p. 348 – 49.
6. DIACONUS] Quae proxime dicta sunt de duobus monachis, de anonymo diacono iteranda erunt. Hic in antiquis martyrologiis praetermittitur, eiusque elogium e S. Gregorii Dial. IV, 23 sumptum est. A Petro de Natalibus vocatur Iustus, et ponitur in Catal., IX, 114, inter sanctos quorum dies ignoratur. — Act. SS., Mart. t. II, p. 348 – 349.
7. MATHILDIS] Non Halberstadii, sed Quedlinburgi in dioecesi Halberstadiensi, ubi feminarum coenobium condiderat, anno 968 obiit Mathildis regina, uxor quondam Henrici I, insignis rerum ecclesiasticarum per totam Germaniam fautrix. Diem obitus et locum sepulturae indicavit hagiographus, fide dignus, qui ante finem saec. X Vitam BHL. 5683 conscripsit: migravit ad Dominum II idus martii in Quidilingaburg civitate, ibique in basilica Sancti Servatii episcopi et confessoris honorifice tradita sepulturae iuxta sepulchrum domini sui Heinrici requiescit (c. 15). Alia insuper exstat Vita BHL. 5684, iussu Henrici II imperatoris composita; hanc, dum antiquior latet, prelo dederunt decessores nostri. Praeterea de S. Mathilde passim agunt Widukindus monachus Corbeiensis, Thietmarus episcopus Merseburgensis, Hrotswitha monialis Gandersheimensis. Eius memoria in kalendariis raro occurrit et apud martyrologos recentiores tantum. — Act. SS., Mart. t. II, p. 356 – 70; R. Koepke, in M.G., Scr. t. X, p. 573 – 82; cf. t. IV, p. 282 – 302; W. Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquellen im Mittelalter, t. l7, p. 373 – 75; A. Büsing, Mathilde, Gemahlin Heinrichs I, Halle, 1910; K. Polheim, Die lateinische Reimprosa, Berlin, 1925, p. 41 – 54.

ID. MART.

[1] Caesareae in Cappadocia passio sancti Longini militis, qui latus Domini lancea perforasse perhibetur.

[2] Eodem die natalis sancti Aristobuli apostolorum discipuli, qui cursu praedicationis peracto martyrium consummavit.

[3] In Hellesponto sancti Menigni fullonis, qui sub Decio passus est.

[4] In Aegypto sancti Nicandri martyris, qui cum sanctorum martyrum reliquias studiose perquireret, et ipse martyr effici meruit sub Diocletiano imperatore.

[5] Thessalonicae sanctae Matronae ancillae cuiusdam Iudaeae, quae cum occulte Christum coleret et furtivis orationibus quotidie ecclesiam frequentaret, a domina sua deprehensa et multipliciter afflicta, novissime robustis fustibus usque ad mortem caesa, in confessione Christi incorruptum Deo spiritum reddidit.

[6] Cordubae sanctae Leocritiae virginis et martyris.

[7] Romae natalis sancti Zachariae papae, qui Dei ecclesiam summa vigilantia gubernavit et clarus meritis quievit in pace.

[8] Reate sancti Probi episcopi, cui morienti Iuvenalis et Eleutherius martyres adfuerunt.

[9] Vindobonae in Austria sancti Clementis Mariae Hofbauer, sacerdotis professi Congregationis sanctissimi Redemptoris, plurimis in Dei gloria et animarum salute promovenda ac dilatanda ipsa Congregatione exantlatis laboribus insignis; quem virtutibus et miraculis clarum Pius decimus pontifex maximus in sanctorum canonem retulit.

[10] Romae sancti Speciosi monachi, cuius animam germanus eius ferri vidit in caelum.

MARTII 15

1. LONGINI] Martyrologium hieronymianum hodie et 23 oct.: In Caesarea Cappadociae sancti Longini. Elogium assumptum est ex Usuardo, qui Adonis martyrologium, Parvum Romanum nuncupari solitum, ad 1 sept. exscripsit, insertis verbis ut in gestis eiusdem invenitur. Haec gesta sunt Acta fabulosa BHL. 4965, sicut et ea quae a Graecis legenda proponuntur ad diem 16 oct., BHG2. 988, 989. — Act. SS., Mart. t. II, p. 376 – 90; Comm. martyr. hieron., pp. 146, 568; Synax. Eccl. CP., p. 141.
2. ARISTOBULI] Haec et quaedam alia Graeci fabulati sunt de Aristobulo, quasi fuisset unus ex septuaginta discipulis, frater S. Barnabae, socius itinerum S. Pauli tandemque episcopus τῆς Βρεττανίας. De Aristobulo id unum novimus in eius domo fuisse christianos quos Apostolus avere iubet, Rom. XVI, 10: salutate eos qui sunt ex Aristobuli domo. Aristobulus Herodis nepos esse censetur, et post annum 45 obiisse (Iosephi Antiq. iud., XX, 1, 2; cf. Bell. iud., II, 11, 6. Certo certius Aristobuli, quisquis ille est, nunquam apud antiquos commemoratio ecclesiastica facta est. In synaxariis ad hunc diem et cum ceteris discipulis ad 30 iun. inscriptus est. — Act. SS., Mart. t. II, p. 374 – 76; Synax. Eccl. CP., pp. 539, 786; Lightfoot, Saint Paul's Epistle to the Philippians, p. 174 – 75
3. MENIGNI] In menaeis Graecorum ad hunc diem prolixa praeter morem legitur laudatio seu Passio S. Menigni; ad diem 22 nov. in synaxariis elogium brevius. Acta nuper edita dubiae fidei sunt. — Act. SS., Mart. t. II, p. 390 – 91; Synax. Eccl. CP., pp. 246 – 48, 537 – 40; Latyšev, Menol. byzant., t. I, p. 241 – 45.
4. NICANDRI] E libris Graecorum huc allatus est. In plerisque synaxariis inscripta est memoria τοῦ ἁγίου μάρτυρος Νικάνδρου, in paucis additur τοῦ ἐν Αἰγύπτῳ, sed in elogio, cuius ceterum fons ignoratur, ne verbum quidem de regione in qua vixerit vel obierit. — Act. SS., Mart. t. II, p. 392; Synax. Eccl. CP., p. 538; Les martyrs d'Égypte, p. 87.
5. MATRONAE] In his habetur paucioribus verbis elogium Flori seu Adonis ex Passione Matronae non quidem BHL. 5688, sed 5687 b. In martyrologio hieronymiano ad diem 25 mart. quondam legebatur mentio Matronae item cum elogio, quod fere periit, sui tamen vestigia reliquit. Matrona Thessalonicensis a Graecis memoratur ad diem 27 mart. — Act. SS., Mart. t. II, p. 396 – 98; Comm. martyr. hieron., p. 160; Synax. Eccl. CP., p. 750; Anal. Boll., t. XXVIII, p. 460 – 64
6. LEOCRITIAE] Tempore arabicae persecutionis saeculo IX Cordubae in eodem carcere cum S. Eulogio inclusa est virgo Leocritia. Passa est quarta post martyrium S. Eulogii, qui interemptus est die 11 martii 859. Certamen huius sanctae martyris narrat Paulus Alvarus in Vita S. Eulogii BHL. 2704. Nonnulla kalendaria mozarabica festum S. Leocritiae annuntiant ad diem 1 iunii una cum festo S. Eulogii. — Act. SS., Mart. t. II, p. 411; M Férotin, Le Liber Ordinum, p. 467; J. Perez de Urbel, San Eulogio de Cordoba, Madrid, 1928; F. J. Simonet, Historia de los Mozárabes de España (Madrid, 1903), p. 481 – 86; Z. Garcia Villada, Historia eclesiástica de España, t. III (Madrid, 1936), p. 117 – 22.
7. ZACHARIAE] Sedit ann. 741 – 752, unus ex pontificibus quos Ado fastis inseruit, quanquam nullum publicae venerationis suppeditabat monumentum. Idus martias diem emortualem habet ex Libro pontificali. Ad diem pridie idus notatur in codice Adoniano Sangallensi 454. — Act. SS., Mart. t. II, p. 406 – 411; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 435.
8. PROBI] Elogium excerptum est e S. Gregorio, Dial., IV, 13. Hic praeterea de Probo agit ibid., IV, 18, 20, 40, quanquam Baronius asserit haec de alio Probo dicta esse. Nulla eius mentio aliis in libris, in instrumentis, neque apud antiquos martyrologos. A Petro de Natalibus, Catal., XI, 108, ponitur inter sanctos “quorum certa dies celebritatis ignoratur”. Diem 15 mart. Probo assignarunt ante Baronium Galesinius et Molanus. A S. Gregorio vocatur Probus venerandus episcopus, vir Dei, Dei famulus. Sed haec non esse cultus ecclesiastici indicia nemo ignorat. — Act. SS., Mart. t. II, p. 405 – 406; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 358.
9. CLEMENTIS] Humili loco natus est S. Clemens Maria anno 1751 Tassovici in Moravia. Mortuo patre, a matre religiose educatus fuit. Adulescens pistoriam artem exercuit, simulque, quantum potuit, litteris discendis incumbere coepit. Bis ad limina apostolorum pedes peregrinatus est et Deo soli vacaturus in eremum secessit. Solitudini valedicere coactus, intermissa litterarum studia in universitate Vindobonensi repetiit. Romam tertium regressus, Congregationi Sanctissimi Redemptoris a S. Alphonso Ligorio conditae cooptatus est, cui dilatandae et in dissitas regiones propagandae plurimum allaboravit. In septemtrionales provincias missus, Varsaviae Congregationis domicilia constituit, ibique per vicennium munera sacerdotalia explevit, catholicis iuvandis, haereticis iudaeisque reducendis, iuvenibus instituendis, orphanis alendis operose intentus. Interim multas perpessus est aerumnas et acerbitates. E Polonia expulsus, Vindobonam recessit, ubi duodecim postremos vitae suae annos transegit. Doctrinae catholicae exponendae, confessionibus audiendis assidue addictus, sollerti etiam industria utebatur ut animas praesertim iuvenum Christo lucrifaceret. Obdormivit in Domino idibus martiis anno 1820. A Leone XIII p. m. die 29 ian. 1888 beatorum, a Pio X die 20 maii 1909 sanctorum albo inscriptus est. — Compendium vitae, virtutum ac miraculorum necnon actorum in causa canonizationis beati Clementis Mariae Hofbauer, Romae, 1909; Monumenta Hofbaueriana, Krakau-Toruniae, fasc. I – VIII, 1915 – 1936.
10. SPECIOSI] En rursum unum ex his servis Dei quos laudat S. Gregorius (Dial., IV, 9, 16), de quorum tamen cultu ecclesiastico nullo pacto constat. Ab antiquis martyrologis omittitur Speciosus, et a Petro de Natalibus, Catal., XI, 106, inter sanctos ahemeros collocatur. Emendatione indiget loci indicium, quod Terracinae scribendum est, non Romae. — Act. SS., Mart. t. II, p. 404.

XVII KAL. APRIL.

[1] Romae passio sancti Cyriaci diaconi, qui post longam carceris macerationem liquata pice perfusus et in catasta extensus, attractus etiam nervis et fustibus caesus, ad ultimum cum Largo et Smaragdo et aliis viginti, iubente Maximiano, capite truncatus est. Horum tamen festivitas sexto idus augusti recolitur, quo die a beato Marcello papa eorum corpora sunt levata ac venerabiliter tumulata.

[2] Aquileiae natalis beati Hilarii episcopi et Tatiani diaconi, qui sub Numeriano imperatore et Beronio praeside, post equuleum atque alia tormenta, una cum Felice, Largo et Dionysio martyrium terminarunt.

[3] In Licaonia sancti Papae martyris, qui ob Christi fidem verberibus caesus, ungulis ferreis laceratus, clavatis calceis incedere iussus est; deinde arbori alligatus, migrans ad Dominum, eamdem arborem ex sterili reddidit fructuosam.

[4] Anazarbi in Cilicia sancti Iuliani martyris, qui sub Marciano praeside diutissime cruciatus, demum in sacco una cum serpentibus inclusus, in mare demersus est.

[5] Ravennae sancti Agapiti episcopi et confessoris.

[6] Coloniae sancti Heriberti episcopi, sanctitate celebris.

[7] Arvernis depositio sancti Patritii episcopi.

[8] In Syria sancti Abrahae eremitae, cuius res gestas beatus Ephrem diaconus conscripsit.

MARTII 16

1. CYRIACI] Elogium ex Actis S. Marcelli BHL. 5234, de quibus ad diem 16 ian., repetendum. Qui attente hanc lucubrationem legerit, facile intelleget hagiographum narrare voluisse exordia tituli Cyriaci, in Alta Semita, in litteris ecclesiasticis passim celebrati. Memoria Cyriaci huius ecclesiae eponymi agitur die 14 aprilis: Romae in titulo iuxta Diocletianas Cyriaci conditoris tituli, ita in hieronymianis ad hunc diem. Porro hunc Cyriacum, qui martyr non fuit, alium non esse putavit atque illum qui cum Largo, Crescentiano, Smaragdo aliisque colitur via Ostiensi die 8 aug. Quandoquidem Cyriacus in Actis S. Marcelli cum aliis viginti (et uno) decollatus et XVII kal. april. sepultus fertur, eo quoque die Largum et Smaragdum passos esse martyrologis placuit; et quia sexto idus augusti eorum memoria recurrebat, eorum corpora a Marcello papa translata fuisse finxerunt. — Act. SS., Ian. t. II, p. 8 – 9; Aug. t. II, p. 327 – 41; Comm. martyr. hieron., pp. 180 – 90, 425; Étude sur le légendier romain, pp. 21, 29, 34, 86, 159.
2. HILARII] Ex Usuardo exscriptum est elogium, adiectaque verba sub Numeriano imperatore, quae omnia fluxerunt ex Actis ficticiis BHL. 3881. Adducto martyrologio hieronymiano ilico apparet haec sola retinenda esse: Aquileiae Hilarii et Tatiani. Ceterorum nomina venatus est hagiographus in variis laterculis. Dionysius hac ipsa die recensetur sub indicio Nicomedia. Felicem inter sescentos cognomines nemo discernat. Largus martyr est via Ostiensi die 8 aug. cultus, de quo superius, cum Cyriaco. — Act. SS., Mart. t. II, p. 418 – 20; Comm. martyr. hieron., p. 147.
3. PAPAE] Paucis contrahitur elogium S. Papae quod habetur in synaxariis Graecorum tum 16 mart., tum 14 sept. Subest procul dubio Passio prolixior, quae hactenus latet, satis tamen ex illis excerptis nota est ut de ea prudens iudicium ferre possimus eamque inter Acta ficticia reponere. — Act. SS., Mart. t. II, p. 424 – 25; Synax. Eccl. CP., pp. 45, 539.
4. IULIANI] In hodierno laterculo hieronymiano non leviter depravato agnoscitur: in Cilicia Iuliani. Idem hodie inscriptus est synaxariis, cum elogio quod a nostro contractum est. Laudatio S. Iuliani a S. Iohanne Chrysostomo dicta, BHG2. 967, pro Actis habetur donec edentur ea quae in codicibus latent. — Act. SS., Mart. t. II, p. 421 – 424; Comm. martyr. hieron., p. 148; Synax. Eccl. CP., p. 541; Latyšev, Menol. byzant., t. II, p. 83.
5. AGAPITI] Nonus est in catalogo episcoporum Ravennatum medius inter Liberium et Marcellinum. Pauca de eo Agnellus in elogio, cuius sunt ultima verba: Sepultus est, ut suspicantur, cum superius nominatis aliis. E quibus satis constare videtur tunc temporis nec eius tumulum honoribus insignitum fuisse, nec celebrari consuevisse diem anniversarium. Quaenam sit ratio vocis sanctus omnium indiscriminatim episcoporum nominibus in codice Libri pontificalis Ravennatis appictae, diximus in Anal. Boll., t. XLVII, p. 21 – 22. — Act. SS., Mart. t. II, p. 426 – 27; A. Testi Rasponi, Codex pontificalis ecclesiae Ravennatis, p. 40.
6. HERIBERTI] Hic, primum in civitate Wormatia, in qua educatus fuerat, ecclesiae cathedrali praepositus, mox ab Ottone III regni cancellarius creatus est, et negotia imperii strenue gessit. Anno dein 999 in Coloniensem archiepiscopum electus et a suffraganeis in vigilia Natalis Domini consecratus est. Tuitiense monasterium (Deutz) paulo post aedificavit, in quo etiam sepultus quiescit. Mortuum esse S. Heribertum XVII kal. apriles anni 1021 clare tradit Lantbertus, monachus Tuitiensis (non Leodiensis, ut opinatur Baronius), in Vita BHL. 3827, medio saec. XI composita. Hanc priorem Vitam, petente Marcwardo abbate Tuitiensi, retractavit Rupertus, eiusdem coenobii abbas ipse futurus (BHL. 3830). Cultus S. Heriberti testimonia vetera exstant, praesertim in libris liturgicis dioecesis Coloniensis. Spuria est “bulla canonizationis” Gregorio VII a nonnullis asserta (Jaffé2, 4915). Translatio corporis anno 1147 facta, die 30 aug. commemoratur. — Act. SS., Mart. t. II, p. 464 – 90; M.G., Scr. t. IV, p. 739 – 53; t. XIV, p. 570; G. Zilliken, Der Kölner Festkalender (Bonn, 1910), p. 54; J. Müller, Rupert von Deutz und dessen Vita Heriberti, Köln, 1888; H. Schroörs, in Annalen des historischen Vereins für den Niederrhein, t. LXXXIX, 1910, p. 30 – 45.
7. PATRITII] De eo Usuardus cum universo sequacium grege. Miratus est Baronius hunc non recenseri inter episcopos Arvernenses, putatque errore praetermissum, nisi alterius fortasse fuerit civitatis episcopus. Et reapse alius non est a Patricio quem Usuardus cum ceteris annuntiat cras: in Scotia natalis sancti Patricii episcopi et confessoris, qui primus ibidem Christum evangelizavit; hodie vero Arvernis depositio sancti Patricii episcopi et confessoris. Porro quid hoc est nisi dormitando sanctorum tabulas dilatare? — Act. SS., Mart. t. II, p. 417.
8. ABRAHAE] A Graecis colitur die 29 oct., qua in synaxariis eius elogium promunt ex Vita BHG2. 5 – 8, BHO. 16, 17. Ad diem 16 mart. eius memoriam transtulit Baronius cum Molano, in priore editione. Hic autem in editione altera, anno 1573, Graecos secutus est. Emendationem ignoravit vel non curavit Baronius. Eremita, si gestis fides habenda est, saeculo VI vixit. Proinde a S. Ephraem eius Vita nequaquam conscripta est. — Act. SS., Mart. t. II, p. 433 – 44; Synax. Eccl. CP., p. 173 – 75; E. De Stoop, in Musée belge, t. XV, p. 297 – 312.

XVI KAL. APRIL.

[1] In Hibernia natalis sancti Patritii episcopi et confessoris, qui primus ibidem Christum evangelizavit, et maximis miraculis et virtutibus claruit.

[2] Ierosolymis sancti Ioseph ab Arimathaea nobilis decurionis, discipuli Domini, qui eius corpus de cruce depositum in monumento suo novo sepelivit.

[3] Romae sanctorum Alexandri et Theodori martyrum.

[4] Alexandriae commemoratio plurimorum sanctorum martyrum, qui a Serapidis cultoribus comprehensi, cum idolum adorare constanter renuissent, saevissime caesi sunt, tempore Theodosii imperatoris, qui mox rescriptum dedit ut Serapidis templum destrueretur.

[5] Constantinopoli sancti Pauli martyris, qui sub Constantino Copronymo cum sanctarum imaginum cultum defenderet, igne combustus est.

[6] Cabilone in Galliis sancti Agricolae episcopi.

[7] Nivigellae in Brabantia sanctae Gertrudis virginis, quae clarissimo genere orta, despiciens mundum et toto vitae suae cursu in omnibus sanctitatis officiis se exercens, Christum sponsum in caelis habere meruit.

MARTII 17

1. PATRITII] Ad hunc diem inscribitur Patricius in codicibus martyrologii hieronymiani haud mediocribus, in Bedano, in martyrologiis saec. IX aliisque. Iam diem 17 martii indicat Vita Gertrudis, BHL. 3490, anno 670 circiter (M.G., Scr. rer. merov., t. II, p. 462 – 63), et kalendarium Corbeiense-Luxoviense in cod. Parisino 14086, saec. VIII, ed. B. Krusch in Neues Archiv, t. X (1884), p. 92. Elogium mutuatus est Baronius a Beda, nisi quod pro Scotia posuit Hiberniam; ubi perperam scribitur Patricius primus Hibernis Christum annuntiasse. In altera elogii parte, quae ex Baronii calamo fluxisse videtur, apparet quam late diffusae fuerint, labentibus saeculis, Vitae S. Patricii magis fabulosae quam verae. Bonae notae sunt BHL. 6492 – 6499, 6503 – 6507, 6509. — Act. SS., Mart. t. II, p. 517 – 33; Comm. martyr. hieron., p. 149; J. B. Bury, Saint Patrick and his Place in History, London, 1905; J. F. Kenney, The Sources for the Early History of Ireland, t. I (New York, 1929), pp. 163 – 70, 319 – 56; E. MacNeill, St. Patrick, Apostle of Ireland, London, 1934.
2. IOSEPH] Haec ex Evangeliis, Matth. 27, Marc. 15, Luc. 23, Ioh. 19. Neque in antiquis fastis memoratur Ioseph ab Arimathaea neque in editione principe martyrologii Romani, cui in sequentibus insertus est a Baronio, probante papa Sixto V. Neque in vetustis synaxariis locus ei datus est; sed reperitur in codicibus menaeorum inde a saec. XIV, ad diem 31 iul. Hinc in similes libros transiit, ut est Dukakis, Μέγας Συναξαριστής, Iul., p. 484. — Act. SS., Mart. t. II, p. 507 – 510; Synax. Eccl. CP., p. 857.
3. ALEXANDRI] Ad haec Baronius: “Alexandri alias Nicandri et Theodori. Restituti sunt hi ex eo quod diximus vetere manuscripto exemplari.” Ni fallor e martyrologio Sancti Cyriaci, contracto et plurimis in locis corrupto. Mentio Nicandri ab hodierno laterculo prorsus aliena est. Loco Theodori legendum est Theodoli. Hodie enim in codicibus hieronymianis scriptum est Romae Alexandri episcopi Theoduli diaconi; hi autem sunt socii S. Eventii habentque cum eo natalem diem 3 maii. Quam ob causam hodie propriam habeant in martyrologio memoriam ignoratur. — Act. SS., Mart. t. II, p. 511 – 13; Comm. martyr. hieron., pp. 149, 227 – 28.
4. MARTYRUM] A Baronio in martyrologium recepti sunt, ab antiquis autem collectoribus tum graecis tum latinis ignorati. De seditione illa in qua multi christiani occubuerunt lege Sozomenum, Hist. eccl., VII, 15, Socratem, V, 16, Theophanem, Chronogr., ad ann. 5882. Theodosius “his compertis christianos quidem qui occisi sunt, beatos pronuntiavit (ἐμακάριζεν), quippe qui honorem martyrii adepti essent et pro religione fortiter decertassent.” De ecclesiasticis honoribus iisdem tributis nullum est in libris indicium. — Act. SS., Mart. t. II, p. 513.
5. PAULI] In menaeis Graecorum S. Paulus fertur pro sacris imaginibus vivicomburium pertulisse, nullo addito prolixiore elogio. Eius autem martyrium narratur in Actis S. Stephani iunioris BHG2. 1666 a Stephano diacono coaevo conscriptis. Comprehensus est ὑπὸ Θεοφάνους ἀρχισατράπου τῆς νήσου τὸ ἐπίκλην Λαρδοτύρου. Non ergo Constantinopoli passus est S. Paulus (c. 760). — Act. SS., Mart. t. II, p. 609.
6. AGRICOLAE] Per decem fere lustra Agricola Cabilonensem ecclesiam rexit; quod ex certis testimoniis colligi potest, praesertim Gregorii Turonensis. In Historia enim Francorum (V, 45), de Agricola ita refert: Obiit autem episcopatus anno quadragesimo octavo (533 – 580), aevi autem octogesimo tertio. Diem Gregorius non indicavit. Venantius Fortunatus item Agricolae breviter meminit in Vita S. Germani ep. Parisiensis BHL. 3468, c. 6. Falso tamen eiusdem Venantii carmen III, 19 Agricolae nostro inscriptum esse contendunt. Variis conciliis subscripsit Agricola Cabilonensis, primo quod sciamus Aurelianensi, anno 538, ultimo Lugdunensi, anno 570. Corpus eius a Girbaldo episcopo, una cum reliquiis S. Silvestri decessoris, anno 878 elevatum est. Cultum SS. Agricolae, Lupi, Silvestri et Desiderati Iohannes p. VIII, a concilio Trecensi redux, summa sua auctoritate confirmavit. Acta elevationis BHL. 169 edita sunt in Act. SS., Mart. t. II, p. 515 – 516. — L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 193; P. Besnard, Les origines et les premiers siècles de l'Église chalonnaise, in Mémoires de la Soc. d'histoire et d'archéologie de Chalon-sur-Saône, t. XVIII, p. 55 – 58.
7. GERTRUDIS] Geredrudis, Pippini Senioris et Ittae filia, Nivialensis prima abbatissa, quae a S. Amando sacrum velamen acceperat, trigesimo tertio aetatis suae anno e vita cessit, die XVI kl. april. anni 659, et in ecclesia Sancti Pauli sepulta est. Eius sanctitatis fama non modo apud Francos sed etiam apud exteras nationes mox percrebruit. Fide dignus est hagiographus qui Vitam BHL. 3490 paulo post Geredrudis mortem conscripsit; non aeque placent aliae narrationes BHL. 3493, 3494 politiore stilo postea editae. Beda et plerique martyrologi Geredrudem hodie annuntiant; in uno tamen codice hieronymiano Corbeiensi inscripta legitur die 16 martii. — Act. SS., Mart. t. II, p. 592 – 604; M.G., Scr. rer. merov., t. II, p. 447 – 74; t. IV, p. 428; t. VII, p. 791 – 97; L. Van der Essen, Étude sur les Vitae des saints mérovingiens de l'ancienne Belgique, p. 1 – 13.

XV KAL. APRIL.

[1] Ierosolymis sancti Cyrilli episcopi, confessoris et doctoris, qui ab Arianis multas fidei causa perpessus iniurias et ab ecclesia sua saepe pulsus, tandem sanctitatis gloria clarus in pace quievit; cuius intemeratae fidei synodus oecumenica, Damaso scribens, praeclarum testimonium dedit.

[2] Caesareae in Palaestina natalis beati Alexandri episcopi, qui de Cappadocia ex propria civitate, ubi erat episcopus, sanctorum locorum desiderio Ierosolymam veniens, cum Narcissus eiusdem urbis episcopus iam senex ecclesiam regeret, divina revelatione eius gubernacula suscepit; postmodum vero in persecutione Decii, cum iam longaevae aetatis veneranda canitie praefulgeret, ductus Caesaream et clausus in carcere, ob confessionem Christi martyrium complevit.

[3] Augustae sancti Narcissi episcopi, qui primus in Rhaetia evangelium praedicavit, deinde in Hispaniam profectus, cum Gerundae multos ad Christi fidem convertisset, ibidem in persecutione Diocletiani cum Felice diacono martyrii palmam accepit.

[4] Nicomediae sanctorum decem millium martyrum, qui pro Christi confessione gladio percussi sunt.

[5] Ibidem sanctorum martyrum Trophimi et Eucarpii.

[6] In Britannia sancti Eduardi regis, qui dolis novercae necatus, multis miraculis claruit.

[7] Lucae in Tuscia natalis sancti Frigdiani episcopi, virtute miraculorum illustris.

[8] Mantuae sancti Anselmi episcopi et confessoris.

MARTII 18

1. CYRILLI] A Graecis hoc die fit commemoratio S. Cyrilli Hierosolymitani († 386), de quo nihil apud veteres martyrologos latinos. Eius gesta et opera perquam nota sunt. Praeclarum synodi Constantinopolitanae testimonium de intemerata fide Cyrilli rettulit Theodoretus, Hist. eccl., lib. 5, c. 9. Eius officium universali Ecclesiae celebrandum concessit anno 1882 Leo XIII p. m., qui simul etiam Cyrillum Hierosolymitanum una cum cognomini Alexandrino Ecclesiae doctoribus accensuit. — Act. SS., Mart. t. II, p. 625 – 33; Synax. Eccl. CP., p. 545; A. Touttée, S. Cyrilli Opera, Paris, 1720; J. Lebon, in Revue d'hist. eccl., t. XX, pp. 181 – 210, 357 – 86.
2. ALEXANDRI] De eodem Alexandro, qui bis ab Adone memoratur, iam dictum est ad diem 30 ian. Nunc producitur, modice contractum, elogium Flori, ex Hieronymi De viris illustribus, LXII, quod ab Adone hodie resumitur. Qua ratione ductus diem 18 mart. Florus Alexandro assignaverit, ignoratur. — Act. SS., Mart. t. II, p. 614 – 17.
3. NARCISSI] In his videtur Baronius recentiorum, ut puta Galesinii et Molani, vestigiis inhaesisse. Elogii fons est libellus dictus Conversio S. Afrae, BHL. 108, dubiae fidei, de quo eruditi certare non desierunt. Huius unius testimonio credant qui voluerint Narcissum Augusta Vindelicorum, saeviente Diocletiani persecutione, in Hispaniam perrexisse. Videant etiam quo nixi testimonio Gerundenses martyrem suum Felicem (1 aug.) diaconum et S. Narcissi socium fecerint, silente eius Passione BHL. 2864 – 2866. Unde tempore labente eo devenerunt ut duos Felices fuisse assererent, celeberrimum illum martyrem alterumque S. Narcissi diaconum. Anno 1087 episcopus Gerundensis Berengarius, abbati monasterii Sanctae Afrae Augustano scribens de reliquiis SS. Narcissi et Felicis, fatetur se praeterea de Narcisso nihil certi rescivisse: Passionis illius librum et obitus sui diem irruentibus paganis et ecclesias nostras vastantibus ac loca depopulantibus irrecuperabiliter amisimus. Subdit IV kal. nov. eius festivitatem celebrari consuevisse, ubi notandum commemorationem S. Narcissi Hierosolymitani inde ab Adone pridie inductam esse. Quamquam in libello Conversionis nulla assignatur Narcisso sedes episcopalis, Gerundensem illam esse invalescente paulatim opinione creditum est. Narcissum Augustanum seu Gerundensem in diem 18 mart. attraxit Narcissus Hierosolymitanus cuius in proximo S. Alexandri elogio mentio est. — Act. SS., Mart. t. II, p. 621 – 25; Florez, España sagrada, t. XLIII, p. 34 – 44.
4. MARTYRUM] Ad Graecorum menologium a Baronio remittimur, id est ad hoc tenue menaeorum elogium: οἱ ἅγιοι μύριοι τὰς αὐχένας τμηθέντες τελειοῦνται, absque loci indicio quod a Romanis collectoribus suppletum est: utrum ex auctoritate martyrologii hieronymiani ubi in huius diei laterculo occurrit nota topographica Nicomedia et paulo inferius haec incerta lectio mil. XXIII; an potius ex Eusebio, Hist. eccl., VIII, 6, 6, qui recolit πλῆθος ἄθρουν μαρτύρων post S. Anthimum occisorum, dubium remanet. — Act. SS., Mart. t. II, p. 617; Comm. martyr. hieron., p. 151; Synax. Eccl. CP., p. 567.
5. TROPHIMI] In menaeis hoc die legitur eorum elogium, ex Passione graeca nuper edita et latina BHL. 8320, quam inter Acta martyrum sincera et coaeva reponendam nemo dixerit. Trophimus et Eucarpion bis occurrunt in codicibus hieronymianis: ad diem 30 nov. et 5 dec. — Act. SS., Mart. t. II, p. 617 – 18; Comm. martyr. hieron., pp. 629, 636; Synax. Eccl. CP., p. 546 – 47; B. Latyšev, Menologii byzantini saec. X quae supersunt, t. I, p. 273 – 75.
6. EDUARDI] Eduardus, Angliae rex, patri Edgaro successit anno 975, ferme duodennis. Die 18 martii anno 978, dolo malo occisus est a famulis Ælfthrythae, quae Edgaro nupserat postquam mortua erat Eduardi mater. Absque ullo honore humatus est apud Wareham, in loco profano. Iam anno 980, S. Dunstanus, iuvante Ælfhereo, Merciorum ealdormano seu duce, corpus transferendum curavit Shaftesburiam. Miracula multa facta sunt. In carta Æthelredi II, Eduardi fratris et in regno successoris, anno 1001, vocatur sanctus, beatus martyr, sanctus martyr (J. M. Kemble, Codex diplomaticus aevi Saxonici, t. III, pp. 319, 321). Festi antiquissima vestigia sunt in scriptis Angliae publicis, inter leges regis Anglorum (Æthelredi II) et consilii seu Witan (latine: sapientum), cum clericorum tum laicorum, apud Eanham, anno 1008: Elegeruntque sapientes diem missae S. Eduardi, ut tota Anglia celebraretur XV. kalendas apriles (F. Liebermann, Die Gesetze der Angelsachsen, t. I, p. 240 – 241, ubi anglice habentur quae latine reddidimus; cf. pp. 252, 298 – 99, 536, 662; t. III, p. 166 – 71). Inde fluxit festum in kalendaria recentiora fere omnia (F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I, London, 1935, passim). Baronius diem cultus invenisse credendus est in auctario quopiam Usuardi, elogium exscripsisse ex Surio. Quod autem in annotationibus subdit: “De celebratione diei festi S. Eduardi regis extat epistola Innocentii papae IV in Vaticana bibliotheca, in registro ipsius, anno 2, pag. 527,” profecto indicare vult litteras Etsi firmiter, die 23 maii 1246 datas ad abbatem Westmonasteriensem, anno III, num. 527, fol. 284v (É. Berger, Les Registres d'Innocent IV, t. I, p. 277). At vero hic agitur de Eduardo rege confessore, uti ostendimus supra, ad diem 5 ianuarii, quo iterum de Confessore Baronius adduxerat eundem locum. Vitam BHL. 2418 cum ceteris scriptis historicis quae de saec. X exeunte agunt fac conferas. — Act. SS., Mart. t. II, p. 638 – 44; W. Hunt, in Dictionary of National Biography, t. XVII, p. 5 – 6.
7. FRIGDIANI] Antiquissimum de S. Frigdiano seu Fridiano testimonium habetur in S. Gregorii Dial. III, 9. Ex eodem hauserunt alii eiusdem Vitae scriptores, BHL. 3174 – 3177i, qui licet nec coaevi nec suppares, spernendi tamen non sunt, quoniam non pauca afferunt de veneratione sancti episcopi penes Lucenses. De S. Frigdiano iterum sermo erit ad diem 18 nov., quando translationis reliquiarum anniversaria dies celebratur. — F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 589 – 93; A. Pedemonte, San Frediano, in Bollettino storico Lucchese, t. IX, p. 1 – 32.
8. ANSELMI] Obiit Anselmus Mantuae anno 1086. Vita eius ab aequali, quem Bardonem seu Bardum nuncupare solent, paulo post S. Anselmi mortem conscripta est BHL. 536. Alteram BHL. 540 metrice scripsit Rangerius, qui secundus Anselmo in cathedra Lucensi successit. Vitae primae adiecta sunt miracula BHL. 537, ab Ubaldo episcopo Mantuano et Hugone presbytero scripta. Haec non legisse videtur Baronius qui nihil affert praeter tabulas ecclesiae Mantuanae “eiusdemque vetera monumenta a Galesinio ad usum breviarii accommodata”. — Act. SS., Mart. t. II, p. 647 – 63; M.G., Script. t. XII, p. 9 – 13; t. XXX, p. 1152 – 1307; Neues Archiv, t. XXI, p. 403 – 440; t. XLIII, p. 515 – 50; Anal. Boll., t. XV, p. 363 – 65; t. XLVIII, pp. 203, 413.

XIV KAL. APRIL.

[1] Commemoratio solemnis sancti Ioseph sponsi beatae Mariae Virginis, confessoris.

[2] Surrenti sanctorum martyrum Quincti, Quinctillae, Quartillae et Marci cum aliis novem.

[3] Nicomediae sancti Pancharii Romani, qui sub Diocletiano truncatus capite, martyrii coronam accepit.

[4] Eodem die sanctorum Apollonii et Leontii episcoporum.

[5] Gandavi sanctorum Landoaldi presbyteri Romani, et Amantii diaconi, qui a sancto Martino papa ad praedicandum evangelium missi, multis post obitum sunt illustrati miraculis.

[6] Apud Pinnensem civitatem natalis beati Ioannis, magnae sanctitatis viri, qui de Syria ad Italiam veniens et constructo illic monasterio, multorum servorum Dei per quatuor et quadraginta annos pater existens, clarus virtutibus quievit in pace.

MARTII 19

1. IOSEPH] Initia cultus S. Ioseph antiqua non esse satis constat. In codicibus hieronymianis plenioribus praetermittitur. Ex contractis ad hunc diem Augienses duo, ann. 827 – 842 conscripti, diserte nuntiant Bethlehem sancti Ioseph nutritoris domini. Qui haec scripsit in mente habuisse videtur Iosippum qui die 19 mart. et eiusdem mensis 20, 21 laterculo hieronymiano inscriptus, reapse est Ioseph diaconus Antiochenus. Inde a saec. X nomen S. Ioseph σποράδην in kalendariis reperitur. Liturgica eius veneratio saec. XIV et XV studio imprimis Ordinum religiosorum varias in regiones inducta est et propagata, ita ut sensim saec. XVI exeunte ad universum paene orbem catholicum extenderetur. In ordine festorum de praecepto collocata est commemoratio S. Ioseph a Gregorio p. XV anno 1621. Anno 1847 festum patrocinii S. Ioseph ab universa Ecclesia dominica tertia post Pascha celebrandum decrevit Pius p. IX; quae sollemnitas a Pio p. X ad feriam IV ante dominicam tertiam post Pascha translata est. Anno 1870 S. Ioseph a Pio IX Ecclesiae catholicae patronus sollemniter declaratus est. — Act. SS., Mart. t. III, p. 4 – 25; O. Pfülf, Die Verehrung des hl. Ioseph in der Geschichte, in Stimmen aus Maria-Laach, t. XXXVIII, pp. 137 – 61, 282 – 302; J. Seitz, Die Verehrung des hl. Ioseph, Freiburg i. B., 1908.
2. QUINCTI] Elogium est Flori et Adonis, praelucente martyrologio hieronymiano: Sorenti Quinti Quintilli Quartilli Marci cum aliis VIIII. Haec specie tantum perspicua sunt. Sorenti enim male interpretatum est: Surrenti (Sorrento) in Campania, cum lectio proba sit Corinthi. Corinthii videntur soli martyres VIIII (al. VII); ceteri ad aliam civitatem nobis ignotam referendi sunt. — Act. SS., Mart. t. III, p. 27; Comm. martyr. hieron., p. 153.
3. PANCHARII] In menaeis hodie solito prolixius habetur S. Pancharii elogium, in synaxariis die 25 maii alterum brevius, ex iisdem sane Actis ficticiis quae interciderunt. — Act. SS., Mart. t. III, p. 29 – 30; Synax. Eccl. CP., pp. 547, 707.
4. APOLLONII] In martyrologio hieronymiano occurrit hodie Appollonius sine ulla dignitatis appellatione, et seorsim depositio sancti Leonti episcopi. Si reapse Leontius episcopus fuit, cui praefuerit ecclesiae ignoratur. Apollonius in perturbatione laterculorum hieronymianorum ad 19 mart. adductus est a 15 feb., ubi inter martyres Interamnenses computatur. — Act. SS., Mart. t. III, p. 26 – 29; Comm. martyr. hieron., p. 152.
5. LANDOALDI] Inter reliquias plurimorum sanctorum, quas anno 980 monachi Sancti Bavonis e villa Hasbaniensi Wintershoven Gandavum transtulerunt, habebantur corpora SS. Landoaldi et Amantii. Landoaldus archipresbyter Romanus et Amantius diaconus cum multis viris et feminis a Martino papa I S. Amando adiutores olim destinati fuisse ferebantur. Haec et alia quae de vita, inventione atque miraculis huius Landoaldi et sociorum, mandantibus monachis, ab Harigero narrata sunt BHL. 4700 – 4706, tot tantisque obnoxia sunt difficultatibus, ut vix aliqua in iis reperias quae historiae fide comprobentur. Longa discidia inter Bavonianos monachos et Blandinienses Sancti Petri, quae his libellis ortum dederunt, explicare hic non iuvat. Cultum S. Landoaldo Wintershovii ante translationem anni 980 praestitum fuisse, inter peritos alii autumant, negant alii. Die 5 iunii 982, reliquiae eius Gandavi elevatae sunt ab episcopo Noviomensi Lindulpho. Landoaldus et Amantius in nullo veteri martyrologio inscripti sunt. Vitam Landoaldi, approbante Notkero Leodiensi editam, et Indiculum Molani de Sanctis belgicis Baronius affert. — Act. SS., Mart. t. III, p. 34 – 47; L. Van der Essen, Étude sur les Vitae des saints mérovingiens de l'ancienne Belgique (Louvain, 1907), p. 357 – 68; O. Holder-Egger, in M.G., Scr. t. XV, p. 599 – 611; Id., Zu den Heiligengeschichten des Genter St.-Bavosklosters in Historische Aufsätze dem Andenken an Georg Waitz gewidmet (Hannover, 1886), p. 622 – 65; Anal. Boll., t. XXVII, p. 475.
6. IOANNIS] Ita fere Usuardus, ex Adone, qui Vitam BHL. 4420 exscripsit. Haec autem ficticia est, licet satis antiqua. Penarensem urbem pro Pinnensi civitate scribit, et quadraginta solos gubernationis annos Iohanni concedit, quibus quattuor adiciuntur ab Adone et ab hagiographo. Civitas cuius nomen alii aliter scribunt videtur esse vicus Panaca prope Spoletium. — Act. SS., Mart. t. III, p. 30 – 31; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 429, 445.

XIII KAL. APRIL.

[1] In Iudaea sancti Ioachim patris beatissimae Virginis Genitricis Dei Mariae; cuius festum agitur dominica infra octavam Assumptionis eiusdem beatae Virginis Mariae.

[2] In Asia natalis sancti Archippi commilitonis beati Pauli apostoli; cuius ipse in epistola ad Philemonem et ad Colossenses meminit.

[3] In Syria sanctorum martyrum Pauli, Cyrilli, Eugenii et aliorum quatuor.

[4] Eodem die sanctorum Photinae Samaritanae, Ioseph et Victoris filiorum, itemque Sebastiani ducis, Anatolii, Photii, Photidis, Parasceves et Cyriacae germanarum; qui omnes Christum confessi martyrium sunt assecuti.

[5] Amisi in Paphlagonia sanctarum septem mulierum, Alexandrae, Claudiae, Euphrasiae, Matronae, Iulianae, Euphemiae et Theodosiae, quae in confessione fidei caesae sunt, easque secutae sunt Derphuta et soror ipsius.

[6] Apolloniae sancti Nicetae episcopi, qui pro sanctarum imaginum cultu eiectus in exilium reddidit spiritum.

[7] In monasterio Fontanellae sancti Wulfranni episcopi Senonensis, qui, relicto episcopatu, ibidem clarus miraculis decessit e vita.

[8] In Britannia depositio sancti Cuthberti episcopi Lindisfarnensis, qui a pueritia ad obitum usque sanctis operibus et miraculorum signis effulsit.

[9] Senis in Tuscia beati Ambrosii, Ordinis Praedicatorum, sanctitate, praedicatione et miraculis clari.

MARTII 20

1. IOACHIM] Ex uno fonte apocrypho, nimirum Protevangelio Iacobi BHG2. 1046, accepta sunt nomina parentum beatae Virginis. Sanctorum Ioachim et Annae memoriam agunt Graeci ad diem 9 sept. A Latinis vix saec. XIV S. Ioachim coli coeptus est. Iulius p. II eius festum celebrari iussit ad diem 20 mart., quod a Pio V sublatum est, a Gregorio XV restitutum. A Clemente XII relata est S. Ioachim commemoratio ad dominicam in octava Assumptionis B.M.V., a Pio X ad 16 aug. SS. Ioachim et Annae laudationem conscripsit Cosmas vestitor BHG2. 822. — Act. SS., Mart. t. III, p. 77 – 80; Synax. Eccl. CP., p. 29; É. Amann, Le protévangile de Jacques et ses remaniements latins (Paris, 1910), p. 45 – 51.
2. ARCHIPPI] In Latinorum martyrologiis ab Adone primum exceptus est Archippus, de quo Apostolus, Col., 4, 17, Philem., 2. De eodem agunt Graeci cum Philemone et Apphia ad diem 23 nov. et 20 feb., cum solo Philemone ad 6 iul., quando festum eorum celebrabatur Constantinopoli ἐν τῷ ἁγιωτάτῳ αὐτῶν μαρτυρείῳ πέραν ἐν τῇ Ἐλαίᾳ. Non ita pridem edita est Passio SS. Archippi, Philemonis et Apphiae 21 feb. legenda sed vix lectu digna. — Act. SS., Mart. t. III, p. 82; Synax. Eccl. CP., pp. 247, 471, 804; B. Latyšev, Menologii anonymi byzantini saec. X quae supersunt, t. I, p. 118 – 19.
3. PAULI] Ita Usuardus qui prae manibus habuisse videtur martyrologium hieronymianum contractum. In codicibus enim plenioribus Eugenium (melius fortasse Eugeniam) non quattuor sed septem sequuntur martyrum nomina. Ut alias ostensum est, Paulus et Cyrillus martyres Syri, immo Antiocheni, retinendi sunt; de ceteris omnia incerta, et ipsa lectio Eugenius cum Eugenia videtur commutanda. — Act. SS., Mart. t. III, p. 83; Comm. martyr. hieron., pp. 151, 153 – 54.
4. PHOTINAE] Horum nomina collecta sunt e synaxariis in quibus ad hunc diem habetur epitome Passionis S. Photinae BHG2. 1541, cuius variae exstant recensiones. Photinam vocant Graeci mulierem Samaritanam quae ad puteum Iacob cum Salvatore collocuta est (Ioh., 4, 7), eique varios socios undequaque arcessitos adiunxerunt, quos inter Parasceven, nomen hagiographis notissimum. Photinae et sociorum gesta mera fabularum consarcinatio dicenda sunt. — Act. SS., Mart. t. III, p. 80 – 82; Synax. Eccl. CP., p. 549; B. Latyšev, Menologii anonymi byzantini saec. X quae supersunt, t. I, p. 262 – 66.
5. ALEXANDRAE] Septem mulierum quae Amisi passae dicuntur agmen memorant synaxaria Graecorum modo die 18, modo 20 mart., cum elogio ex Passione deperdita, de qua, donec reperietur, vix aequa censura fieri poterit. Interea non parum suspecta sunt mulierum nomina, quae partim (Alexandra, Claudia, Euphrasia, Matrona) ipsa nomina sunt septem virginum quae cum Theodoto Ancyrae passae sunt, si fides sit Actis BHG2. 1782. Mulieribus septem Derphutam eiusque sororem adiunxisse videntur collectores martyrologii Romani, qui nomen Θερφοῦθα vel Δερφοῦθα (al. Φερφοῦθα) ad diem 19 legerant in synaxariis. De iisdem in aliis exemplis ad diem 5 april. et ad 22 eiusdem mensis in elogio S. Symeonis episcopi et martyris, et sociorum. — Act. SS., Mart. t. III, p. 83 – 84; Synax. Eccl. CP., pp. 546, 549, 585.
6. NICETAE] Paucis contrahitur elogium synaxariorum quod ipsum e Vita prolixiore depromptum est. Haec autem hactenus desideratur. — Act. SS., Mart. t. III, p. 165; Synax. Eccl. CP., p. 549.
7. WULFRANNI] Ad hunc diem in nonnullis codicibus hieronymianis commemoratur depositio S. Vulframni, qui, ex monacho Senonensis episcopus factus, Fontanellae obiit anno c. 700. Eius reliquiae a Baino, Fontanellensi abbate, anno 704 translatae sunt; quod iisdem fere codicibus ad diem 31 martii docemur. Nequaquam in omnibus fidendum est hagiographo qui sub Ionae nomine libellum BHL. 8738 de Vita Vulframni eidem Baino, iamdudum mortuo, inscripsit, variis ex fontibus haustum, reluctante saepius vera rerum chronotaxi. — Act. SS., Mart. t. III, p. 143 – 65; Comm. martyr. hieron., pp.153, 168; M.G., Scr. rer. merov., t. V, p. 657 – 73; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 417.
8. CUTHBERTI] Diem mortis S. Cuthberti dilucide indicat Vita BHL. 2021, quam Beda composuit ex narratione testis oculati: feria IV, die 20 martii (anno 687); eundem diem legimus in Hist. eccl. Bedae, lib. IV, c. 27 (29). In elogio concinnando, antiquiores martyrologi descripserunt, iam a Floro, Bedae Chronicon (ed. Mommsen, p. 316). Baronius stilum immutavit. Antiquissimae mentiones sunt martyrologii Bedani et kalendarii S. Willibrordi, in quo manus prima inscripsit: et sancti Cuthberti episcopi; adde kalendarium metricum Eboracense, anni c. 800, ed. A. Wilmart, in Revue Bénédictine, t. XLVI (1934), p. 66. Vitam BHL. 2019 composuit monachus Lindisfarnensis, incerti nominis, quo optimo fonte usus est Beda, in Vitis BHL. 2020 – 2021; haud pauca addit Beda Vitae antiquae, et ibi et in Historia ecclesiastica gentis Anglorum. Hinc, additis notis Caroli Plummer, Baedae Opera historica, passim, vivum Cuthbertum habebis. — Act. SS., Mart. t. III, p. 93 – 97.
9. AMBROSII] Beatus Ambrosius e nobili et militari Sansedoniorum gente originem duxit. Natus est Senis die 16 april. 1220. Annum explens decimum septimum Ordini S. Dominici nomen dedit. Obiit die 20 mart. 1286. Eius Vita BHL. 382 conscripta est a quattuor sociis, rogatu Honorii p. IV, qui, nisi morte praereptus fuisset, eum in sanctorum numerum relaturus erat. Senenses maxima veneratione B. Ambrosium prosecuti sunt et quotannis eius festum feria VI ante dominicam Passionis celebrarunt. Elogium B. Ambrosii insertum est martyrologio Romano decreto Clementis p. VIII, 26 feb. 1597. Die 8 oct. 1622, Gregorius XV, vivae vocis oraculo, officium B. Ambrosii approbavit. — Act. SS., Mart. t. III, p. 180 – 251; BHL. 382 – 384; Bullarium O.P., t. VI, p. 16; I. Taurisano, Catalogus hagiographicus Ordinis Praedicatorum (Romae, 1918), p. 22; Analecta sacri Ordinis Fratrum Praedicatorum, t. XXI (1933), pp. 155 – 72, 224 – 35.

XII KAL. APRIL.

[1] In monte Cassino natalis sancti Benedicti abbatis, qui monachorum disciplinam in Occidente pene collapsam restituit ac mirifice propagavit; cuius vitam virtutibus et miraculis gloriosam beatus Gregorius papa conscripsit.

[2] Alexandriae commemoratio sanctorum martyrum, qui sub Constantio imperatore et praefecto Philagrio, irruentibus Arianis et gentilibus in ecclesias, in die Parasceves caesi sunt.

[3] Eodem die sanctorum martyrum Philemonis et Domnini.

[4] Catanae sancti Birilli, qui a beato Petro ordinatus episcopus, cum multos gentilium convertisset ad fidem, in ultima senectute quievit in pace.

[5] Alexandriae beati Serapionis anachoretae et episcopi Thmueos, magnarum virtutum viri, qui Arianorum furore in exilium actus migravit ad Dominum.

[6] In territorio Lugdunensi sancti Lupicini abbatis, cuius vita sanctitatis et miraculorum gloria fuit illustris.

MARTII 21

1. BENEDICTI] Inter additamenta codicum hieronymianorum signata est depositio vel transitus S. Benedicti, etiam apud Bedam, Florum, Adonem, Usuardum, quorum elogia perbrevia nihil habent de monastica disciplina restituta et propagata, et Vitam memorant quae est S. Gregorii Dial. lib. II. In synaxariis Graecorum S. Benedictus recolitur plerumque ad diem 14 mart. Varia de cultu et miraculis in BHL. 1103 – 1143; plurima passim de sancti fundatoris regula, quae huius loci non sunt. — Act. SS., Mart. t. III, p. 274 – 357; Comm. martyr. hieron., p. 154; Synax. Eccl. CP., pp. 535, 552, 998; H. Quentin, in Revue Bénédictine, 1903, p. 351 – 74; J. Chapman, Saint Benedict and the Sixth Century, London, 1929; I. Herwegen, Der hl. Benedikt3, Düsseldorf, 1926; H. Schrörs, in Zeitschrift für katholische Theologie, t. XLV, p. 199 – 207; C. Butler, Benedictine Monachism2, London, 1924; Anal. Boll., t. XLVIII, p. 400 – 403; t. XLIX, p. 168; Ph. Schmitz, in Revue liturgique et monastique, 1929, p. 123 – 26.
2. MARTYRUM] Martyrum Alexandrinorum stragem anno D. 339, quam memorant S. Athanasius, Socrates, Sozomenus, Theodoretus, nullus ante Baronium martyrologus recolit. Commemorationis dies pro arbitrio selectus est proximus Paschae. — Act. SS., Mart. t. III, p. 261.
3. PHILEMONIS] Memoratur in synaxariis par martyrum Φιλήμων καὶ Δομνῖνος, al. Δόμνου vel etiam Δόμνας ad dies 21 et 26 martii, cum epitome Passionis nunc deperditae, certe ficticiae, in qua dicebantur ex Urbe Roma ortum duxisse, tempore persecutionis Italiam petiisse, Romae tandem martyrio coronati esse. Quae omnia a Romanis ignorantur. — Act. SS., Mart. t. III, p. 258 – 59; Synax. Eccl. CP., pp. 552, 559, 562.
4. BIRILLI] De S. Birillo nulla historia superest praeter epitomen synaxariorum et canonem Theophanis Siculi hymnographi εἰς τὸν ἅγιον ἀπόστολον Βήρυλλον (A. Papadopoulos-Kerameus, in Byzantinische Zeitschrift, t. IX, p. 373 – 378), in quibus nihil est quod e fontibus antiquis eisque limpidis haustum esse videatur. — Act. SS., Mart. t. III, p. 257 – 58; Synax. Eccl. CP., p. 551; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 618, 628.
5. SERAPIONIS] In breviario Syriaco Serapion cum Basso inscriptus est ad diem 19 mart., ad 21 mart. in martyrologio hieronymiano. Martyr proinde dicendus est, ille ni fallor de quo Eusebius, Hist. eccl., VI, 41, 8. In hieronymiano vocabulum monachi perperam ab interpolatore insertum est, unde Florus: beati Serapionis anachoritae. Errorem Flori secutus est Baronius, quem cumulavit episcopi Thmueos dignitate Serapionem augens. Tres homonymos: martyrem, anachoretam et episcopum in unum conflavit. Neque hic finis errandi. In menaeis Graecorum hodie recolitur Σεραπίων ὁ ἐλεήμων ὁ ὑπάρχων ἀπὸ Σιδῶνος. Sed nuncupandus est ὁ σινδόνιος, ita edictus, ut ait Palladius, Hist. Lausiaca, c. XXXVII, quia παρεκτὸς σινδονίου οὐδέποτε οὐδὲν περιεβάλλετο. — Act. SS., Mart. t. III, p. 259 – 60; Comm. martyr. hieron., p. 154 – 55; Synax. Eccl. CP., p. 552; C. Butler, The Lausiac History of Palladius, pp. 109, 213 – 15.
6. LUPICINI] Haud pauca rettulit in Libro Vitae Patrum, c. 1 (= BHL. 5074), Gregorius Turonensis de sanctis germanis Lupicino et Romano, per quos vitae monasticae instituta in saltu Iurensi saec. V propagata sunt. Trium abbatum Iurensium Romani, Lupicini et Eugendi Vitas conscripsit monachus quidam Condatiscensis, qui multa ex ore ipsius S. Eugendi († 516 – 517) se accepisse testatur (BHL. 5073). Fidem tamen hagiographo abrogavit B. Krusch, iusto fortasse severior. Lupicino abbati primum a Floro in fastis locus datus est. — Act. SS., Mart. t. III, p. 263 – 267; M.G., Scr. rer. merov., t. III, p. 143 – 53.

XI KAL. APRIL.

[1] Narbone in Gallia natalis sancti Pauli episcopi, apostolorum discipuli, quem tradunt fuisse Sergium Paulum proconsulem, qui a beato apostolo Paulo baptizatus et, cum in Hispaniam pergeret, apud Narbonam relictus, ibidem episcopali dignitate donatus est, ubi praedicationis officio non segniter expleto, clarus miraculis migravit in caelum.

[2] Tarracinae sancti Epaphroditi apostolorum discipuli, qui a beato Petro apostolo episcopus illius civitatis ordinatus fuit.

[3] In Africa sanctorum martyrum Saturnini et aliorum novem.

[4] Ancyrae sancti Basilii presbyteri et martyris, qui sub Iuliano Apostata gravissimis cruciatibus affectus animam Deo reddidit.

[5] Carthagine sancti Octaviani archidiaconi et multorum millium martyrum, qui ob fidem catholicam a Wandalis caesi sunt.

[6] In Galatia natalis sanctarum martyrum Callinicae et Basilissae.

[7] Carthagine sancti Deogratias episcopi Carthaginensis, qui plurimos a Wandalis captivos ab Urbe ductos redemit, aliisque sanctis operibus celebris quievit in Domino.

[8] Auximi in Piceno sancti Benvenuti episcopi.

[9] In Suecia sanctae Catharinae virginis, filiae sanctae Birgittae.

[10] Romae sanctae Leae viduae, cuius virtutes et ad Deum transitum sanctus Hieronymus scribit.

[11] Ianuae sanctae Catharinae viduae, contemptu mundi et caritate in Deum insignis.

MARTII 22

1. PAULI] Nuntiatur Paulus in martyrologio hieronymiano. Elogium apprime fabulosum magnam partem excerptum est ex Adonis libello de Festivitatibus sanctorum apostolorum. Aetatem qua floruerit Paulus ignoramus. A Gregorio Turonensi, Hist. Franc., I, 30, annumeratur septem viris ad praedicandum in Gallias missis saec. III mediante. In Vita BHL. 6589 ab hagiographo licenter composita, quaeque quavis nota chronologica caret, Paulus confessor nuncupatur. Sed a Prudentio, qui Peristephanon, IV, 34, scribit: Surgit et Paulo speciosa Narbo, procul dubio martyr habetur. — Act. SS., Mart. t. III, p. 371 – 76; Comm. martyr. hieron., p. 155 – 56; E. Griffe, Histoire religieuse des anciens pays de l'Aude (Paris, 1933), pp. 16 – 22, 255 – 63.
2. EPAPHRODITI] Laudatur a S. Paulo, Phil., 2, 25; 4, 18. Cetera quae de eo feruntur a Graecis conficta sunt. Ab his in synaxariis Epaphroditi mentio fit ad dies 18 maii, 30 iun., 8 dec. (in codicibus nonnullis etiam 29 et 30 mart., et 17 maii), eumque episcopum fuisse contendunt Adriacae (Ἀδριάκης) vel etiam Terracinae ut habetur in commentario de SS. Apostolis latine edito a Surio, ad diem 29 iun. Unde dubius haesit Baronius (Annal. ad ann. 60, n. 2) num tres fuisse Epaphroditi dicendi essent. Sed unus certe fuit, quem trium urbium episcopum fecerunt hagiographi. — Act. SS., Mart. t. III, p. 369 – 70; Synax. Eccl. CP., p. 787.
3. SATURNINI] Ita martyrologium hieronymianum. Iamvero tot sunt Saturnini martyres in Africa passi ut nonnisi hariolando aliquid pro commentario adiungi possit. Quod certe ex recentioribus nonnullos non deterruit. — Act. SS., Mart. t. III, p. 378; Comm. martyr. hieron., p. 156.
4. BASILII] In synaxariis Graecorum ad hunc diem legitur elogium summatim complectens S. Basilii gesta. Passio BHG2. 242, antiquior, coaeva non est nec naevis caret. Ea usus est Iohannes Hagioelita qui alteram scripsit BHG2. 243. Potius legendus est Sozomenus, Hist. Eccl., V, 11. In synaxariis occurrit etiam die 2 ian. memoria Basilii Ancyrani martyris Caesareae, de quo haec quondam annotata sunt: ex Basilio Caesariensi episcopo (1 ian.) confictus est Basilius Ancyranus martyr Caesariensis. — Act. SS., Mart. t. III, p. 379 – 83; Synax. Eccl. CP., pp. 551 – 56, 366, 978; Tillemont, Mémoires, t. VII, pp. 375 – 379, 728 – 29; M. Krascheninnikov, Ioannis Hagioelitae de Passione sancti Basilii presbyteri Ancyrani narratio, Iurievi Livonorum, 1907; Anal. Boll., t. XXVII, p. 423 – 24.
5. OCTAVIANI] Elogii fons est Gregorius Turonensis, Hist. Franc., II, 3, ubi de persecutione Wandalica: In hoc certamine et Octavianus archidiaconus et multa milia virorum ac mulierum hanc fidem asserentes interempta atque debilitata sunt. Horum martyrum (c. 484) ab antiquis nulla communis commemoratio instituta est, neque eos neque Octavianum noverunt saec. IX martyrologi. — Act. SS., Mart. t. III, p. 384 – 85.
6. CALLINICAE] In synaxariis ad diem 22 mart. memoratur Καλλινίκη καὶ Βασίλισσα; ad diem vero 26 mart. Καλλίνικος καὶ Βασίλισσα, cum elogio e Passione adhuc latitante. Ope tamen excerptorum certa redditur lectio Callinici prae altera Callinicae. — Act. SS., Mart. t. III, p. 377 – 78; Synax. Eccl. CP., p. 556 – 59; P. G., t. CXVII, p. 369.
7. DEOGRATIAS] Excerptum est elogium e Victoris Vitensis Historia persecutionis Wandalicae, I, 24 – 27. Dies obitus S. Deogratias († c. 456) ignoratur; dies natalis ei assignatus est mart. 22 a Baronio. Deogratias aliquis memoratur in kal. Carth. 5 ian. — Act. SS., Mart. t. III, p. 384.
8. BENVENUTI] Tabulas ecclesiae Auximanae inde allatas vidit Baronius, id est, ni fallor, catalogum episcoporum, neque enim habuit Acta S. Benvenuti quae et a nostris frustra requisita sunt. Obiit anno 1282. Exstant litterae Urbani p. IV anno 1264 datae, quibus Benvenutum capellanum suum et archidiaconum Anconitanum ecclesiae Auximanae praefecit. Innocentius p. VII litteris VII kal. mart. anno 1488 testatur in ecclesia cathedrali praeter alias sanctorum et beatorum reliquias S. Benvenuti corpus iacere. — Act. SS., Mart. t. III, p. 393 – 95; D. Pannelli, Memorie ist. de' SS. Vitaliano e Benvenuto, Osimo, 1763.
9. CATHARINAE] Mero errore Molani in priore editione ann. 1568, hodie posita est S. Catharina Suecica: luce clarius indicatur dies obitus in Vita BHL. 1710, optimo fonte et sincero, dies dominica 24 martii 1381. Errorem agnovit et correxit Molanus in editione altera, ann. 1573, et ad diem 24 martii posuit Catharinam. At sero: Baronius usus est editione priore. — Act. SS., Mart. t. III, p. 504.
10. LEAE] Laudatur S. Lea a S. Hieronymo in epist. XXIII ad Marcellam, BHL. 4809. Tacentibus antiquis martyrologiis, in additamentis recentioribus ad varios Usuardi codices eius nomen primum reperitur. — Act. SS., Mart. t. III, p. 383 – 84.
11. CATHARINAE] Catharina Ianuae nata est anno 1447 ex illustri stirpe Fliscorum (Fieschi). Reluctans matrimonio iuncta est Iuliano nobilissimae Adornorum gentis, qui, dilapidato patrimonio, tandem, piis suae coniugis hortationibus ad meliorem vitam adductus est. Catharina in xenodochio maiore civitatis Ianuensis, vulgo Pammatone dicto, mirabili studio pauperibus et infirmis sublevandis impigre operam dedit. Obiit Ianuae die 15 sept. 1510. Propter sanctitatis famam qua fruebatur, statim post mortem ecclesiasticus cultus ei tribui coeptus est. Precibus Ianuensis reipublicae annuens, S. Rituum Congregatio elogium B. Catharinae martyrologio Romano inseruit ad diem 22 martii (Decretum 12 feb. 1734); paulo post, Clemens p. XII, die 16 iun. 1737, eam sanctorum canoni ascripsit. Vita S. Catharinae scripta est ab eius confessario Cattaneo Maraboto, Ianuensi. De huius Vitae auctoritate multum disputatur. — Act. SS., Sept. t. V, p. 123 – 95; Fr. von Hügel, The Mystical Element of Religion as studied in Saint Catherine of Genoa and her Friends2, 2 vol., London, 1931; Revue d'Ascétique et de Mystique, t. XV (1934), pp. 320 – 22, 381 – 407; t. XVI (1935), p. 147 – 79; H. Thurston, in The Month, t. CXLI (1923), p. 535 – 47; Vita Cateriniana, pubblicazione semestrale per la conoscenza di S. Caterina da Genova, fasc. 1 ad 13, Genova, 1928 – 1934.

X KAL. APRIL.

[1] In Africa sanctorum martyrum Victoriani proconsulis Carthaginis, et duorum germanorum Aquisregensium; item Frumentii et alterius Frumentii mercatorum, qui in persecutione Wandalica (ut scribit Victor Africanus episcopus) sub Hunnerico rege ariano pro constantia catholicae confessionis immanissimis suppliciis cruciati, egregie coronati sunt.

[2] Item in Africa sancti Fidelis martyris.

[3] Ibidem sancti Felicis et aliorum viginti martyrum.

[4] Caesareae in Palaestina sanctorum martyrum Niconis et aliorum nonaginta novem.

[5] Item coronae sanctorum martyrum Domitii, Pelagiae, Aquilae, Eparchii et Theodosiae.

[6] Limae in regno Peruano sancti Turibii arhiepiscopi, cuius virtute fides et disciplina ecclesiastica per Americam diffusae sunt.

[7] Antiochiae sancti Theoduli presbyteri.

[8] Barcinone in Hispania sancti Iosephi Oriol presbyteri, ecclesiae Sanctae Mariae Regum beneficiarii, omnigena virtute ac praesertim corporis afflictatione, paupertatis cultu atque in egenos et infirmos caritate celebris; quem in vita et post mortem miraculis gloriosum Pius papa decimus sanctorum numero accensuit.

[9] Caesareae sancti Iuliani confessoris.

[10] In Campania sancti Benedicti monachi, qui a Gothis in ardenti clibano inclusus, sequenti die inventus est illaesus.

MARTII 23

1. VICTORIANI] Hosce sanctos in martyrologium primus invexit Florus ex Victore Vitensi, Persec. Wandal., III, 4, 5, 41; in elogio nonnulla supplevit Baronius ex ipso fonte. Eo solo titulo horum quinque martyrum coniunctim fit memoria, quod in eodem capitulo eorum certamen narret Victor Vitensis, qui singulorum diem natalem ignorasse videtur. Diem 26 iul. communis celebritatis elegit Florus; quam arbitratu suo Ado ad 23 mart. transtulit. — Act. SS., Mart. t. III, p. 460 – 61.
2. FIDELIS] Ita prorsus in martyrologio hieronymiano. Martyr ceterum ignotus est. Sunt inter martyrologos mediae aetatis qui addant: et aliorum XX. De his sermo erit ad S. Felicem, de quo mox. — Act. SS., Mart. t. III, p. 449; Comm. martyr. hieron., p. 156.
3. FELICIS] In uno codice B ex plenioribus martyrologii hieronymiani et in nonnullis contractis Felix legitur ubi alii iterant Fidelem. Die 24 nuntiatur aliquis Felix quem Hadrumetinum esse suspicamur (21 feb.). Verba et aliorum cum variis notis numeralibus additamenta sunt per laterculos hieronymianos vagari solita, de quibus plerumque ignoratur ubinam sistere debeant. Hisce diebus legimus et aliorum VIII, XIII, XVI, XX, quorum numerus VIII hodie habetur in solo codice Epternacensi, ubi refertur ad martyres octo Caesarienses qui postridie coluntur. — Act. SS., Mart. t. III, p. 449; Comm. martyr. hieron., p. 157 – 58.
4. NICONIS] Baronius: “De his item Graeci in menologio die sequenti.” Synaxaria pleraque hos memorant hodie, cum elogio in quo socii nonaginta novem cum S. Nicone passi dicuntur, ex Actis BHG2. 1369, ubi tamen comitatus centenario auctus prodit. De numero disputare non iuvat quoniam Acta illa aperte fabulosa sunt. In iisdem palaestra martyribus assignatur Tauromenium in Sicilia, non vero Caesarea in Palestina. Legentis vel librarii culpa loci indicium ab octo martyribus Palaestinis, qui postridie coluntur, ad Niconem translatum est. — Act. SS., Mart. t. III, p. 442 – 449; Synax. Eccl. CP., p. 555.
5. DOMITII] His respondet in synaxariis Graecorum ad 23 seu 24 mart. memoria τῶν ἁγίων μαρτύρων Δομετίου καὶ Πελαγίας καὶ Ἀκύλα ἐπάρχου καὶ Θεοδοσίου. Ex nomine dignitatis proinde factus est sanctus Eparchius. Sunt libri ubi ad diem 22 vel 23 mart. solius Δομετίου memoria agatur, unde in mentem nonnullorum venit Dometium alium non esse ab illo qui colitur die 7 aug. Verum ex elogiis constat hunc esse Persam (cf. BHG2. 560), alterum autem e Phrygia oriundum. — Act. SS., Mart. t. III, p. 459 – 60; Synax. Eccl. CP., pp. 555, 558, 1000; P. G., t. CXVII, p. 365; B. Latyšev, Menologii anonymi byzantini saec. X quae supersunt, t. I, p. 275 – 78.
6. TURIBII] Turibius e nobili gente Mogroveia natus Maiorgae (Mayorga), oppido Hispaniae, in dioecesi Legionensi, die 18 nov. 1538. Nondum sacerdotio initiatus, creatus est a Philippo II Hispaniarum rege archiepiscopus ecclesiae Limanae. Per viginti quinque annos evangelio praedicando impigre incubuit; dum dioecesim peragrat, lethali morbo correptus die 23 mart. 1606 obiit Sannae in regno Peruano. Ab Innocentio p. XI die 21 iun. 1679 beatorum albo ascriptus est; canonizationis promulgatio a Benedicto p. XIII facta est litteris 10 dec. 1726. — Monumenta publica solemnium beatificationis servi Dei Turibii, archiepiscopi Limani, Romae, 1680; C. Garcia Irigoyen, Nuevos estudios sobre la vida y gobierno de S. Toribio, Lima, 1906, 3 vol.; Fiestas centenarias de Santo Toribio en America, 2 vol., 1908; R. Levillier, La organización de la Iglesia, y Ordenes Religiosas en el Virreinato del Perú en el siglo XVI, Madrid, 1919; F. García, in Archivo Agustiniano, t. XXXVIII (1932), p. 5 – 34; t. XXXIX (1933), pp. 88 – 104, 221 – 37; t. XL (1933) p. 57 – 64; Id., in Religion y Cultura, t. XXIV (1933), p. 342 – 71.
7. THEODULI] Codices hieronymiani pleniores nuntiant Antiochia Theodori presbiteri, praeter Bernensem cuius est lectio Theoduli a nostro admissa, adversus Usuardum, qui rectius scribit Theodori. Hinc factum est ut Baronium fugeret hunc esse ipsum Theodorum quem ad diem 23 oct. martyrologio inseruit, quique etiam sub nomine Theodoreti colitur. — Act. SS., Mart. t. III, p. 449; Comm. martyr. hieron., p. 156.
8. IOSEPHI] Barcinone die 23 novembris anno 1650 ortus, sacerdotio auctus die 30 maii 1676, vita functus die 23 martii 1702, ante et post mortem miraculis clarus. A Pio VII die 21 sept. 1806 beatorum, a Pio X die 20 maii 1909 sanctorum catalogo ascriptus est. — S. Rit. Congr. Barcinonen. Beatif. et can. ven. servi Dei Iosephi Oriol presbyteri beneficiati ecclesiae parochialis Beatae Mariae de Pinu. Positio … introductionis causae, Romae, 1767; I. Ballester y Claramunt, Vida de San José Oriol, Barcelona, 1909.
9. IULIANI] Usuardus: Civitate Caesarea Iuliani. Quaerit Sollerius unde certo discere potuerit Baronius confessorem fuisse Iulianum. Martyrologium hieronymianum, quale habuit, exscripsit Usuardus, neque perspexit indicium Caesareae ad alios sanctos pertinere. Quis autem fuerit Iulianus, hodie cultus, ignoratur. Coniectura est illum esse Iulianum, de quo in Actis S. Theodori seu Theodoreti, BHL. 8074, cuius hodie mentio est. At ille martyr non est neque sanctus, sed avunculus Iuliani imperatoris, a martyrologo incaute raptus in tabulas. — Comm. martyr. hieron., p. 156; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 169.
10. BENEDICTI] A recentioribus collectoribus suis tabulis inscriptus est Benedictus ex S. Gregorii Dial., III, 18. Ita a Petro de Natalibus, in Catalogo, III, 216, inter sanctos mensis martii, omisso die. Reperta sunt martyrologia in quibus dies 31 mart. ei assignatus est. Reapse desunt signa ecclesiasticae venerationis. — Act. SS., Mart. t. III, p. 462 – 63.

IX KAL. APRIL.

[1] Romae sanctorum martyrum Marci et Timothei, qui sub Antonino imperatore martyrio coronati sunt.

[2] Ibidem sancti Epigmenii presbyteri, qui in persecutione Diocletiani sub Turpio iudice gladio caesus martyrium consummavit.

[3] Item Romae passio beati Pigmenii presbyteri, qui sub Iuliano Apostata pro fide Christi praecipitatus in Tiberim necatus est.

[4] Caesareae in Palaestina natalis sanctorum martyrum Timolai, Dionysii, Pausidis, Romuli, Alexandri, alterius Alexandri, Agapii et alterius Dionysii, qui in persecutione Diocletiani sub Urbano praeside securi percussi, vitae coronas meruerunt.

[5] In Mauritania natalis sanctorum Romuli et Secundi fratrum, qui pro Christi fide passi sunt.

[6] Tridenti passio sancti Simeonis pueri, a Iudaeis saevissime trucidati, qui multis postea miraculis coruscavit.

[7] Synnadae in Phrygia sancti Agapiti episcopi.

[8] Brixiae sancti Latini episcopi.

[9] In Syria sancti Seleuci confessoris.

MARTII 24

1. MARCI] Haec nomina restituta esse ex vetere manuscripto monasterii Sancti Cyriaci monet Baronius; revera tamen in hoc martyrologio non leguntur. Nusquam Marci et Timothei mentio est praeterquam in litteris a Pio p. I Iusto (al. Vero) episcopo datis, quibus haec scripsisse fertur: Presbyteros illos qui ab apostolis educati usque ad hoc tempus pervenerint, a Domino vocatos in cubilibus aeternis clausos teneri; sanctum Timotheum et Marcum per bonum certamen transiisse. Verum has litteras spurias esse nunc inter omnes convenit. Jaffé2, n. 45. Undenam utriusque martyris nomen depromptum sit adhuc non constat. — Act. SS., Mart. t. III, p. 477.
2. EPIGMENII] Hunc nemo ante Baronium dignum iudicavit qui fastis ascriberetur. Repertus est in Passione S. Crescentii BHL. 1986, ubi Epigmenius Crescentium cum parentibus baptizasse dicitur, minime vero martyrium passus; gladio caesus est sub Turpio iudice Crescentius non vero Epigmenius. Baronium de huius martyrio somniari potuisse Tillemontio incredibile visum est. Sed quandoque bonus dormitat Baronius, et certe mirandum est Epigmenium illum, de quo obiter in Actis ficticiis sermo est, quique unquam vixisse nulla ratione comprobatur, sanctorum albo ascribi potuisse. Nisi tamen Epigmenius duplicatus sit Pigmenius, de quo mox, et multo diversa narrantur. Crescentius ad diem 14 sept. celebratur. — Act. SS., Mart. t. III, p. 472 – 73; Tillemont, Mémoires, t. V, p. 633.
3. PIGMENII] De eo nihil apud Bedam. Elogium contractum est ex Actis BHL. 1322, quae nunc Passio Bibianae nunc Passio Pigmenii (melius Pimenii) inscribuntur suntque prorsus reicienda. In his depositionis Pimenii dies est 18 feb., apud Florum 18 mart., 24 mart. apud Adonem. In martyrologio hieronymiano ad diem 2 dec. nuntiatur Romae in cimiterio Pontiani natale Pimeni, eiusque sepulchrum, via Portuensi ad Ursum pileatum, iam antiquitus a piis fidelibus summo honore colebatur. — Act. SS., Mart. t. III, p. 481 – 82; Comm. martyr. hieron., p. 631 – 32; Origines du culte des martyrs, p. 290; Étude sur le légendier dier romain, p. 124 – 43.
4. TIMOLAI] Octo martyrum certamen narrat Eusebius, De martyribus Palaestinae, c. III, diemque indicat Δύστρου μηνὸς ἡμέρᾳ τετράδι καὶ εἰκάδι, qua et martyrologio hieronymiano inscripti sunt. Graeci autem die 15 mart. eorum memoriam agunt. Ad verba securi percussi observat Baronius: “Securi percussi cum hi omnes dicantur, errare convincuntur qui securis usum intermissum fuisse tradunt.” At deceptus fuit interpretatione latina. Eusebius enim scripsit τὰς κεφαλὰς ἀποτέμνονται, nulla securis facta mentione. Nomen Pausis (Pausidis) femininum non est. Graece sonat Πάησις cuius femininum foret Τάησις. — Act. SS., Mart. t. III, p. 478 – 479; Comm. martyr. hieron., p. 157 – 58; Synax. Eccl. CP., p. 537.
5. ROMULI] Elogium acceptum est ab Usuardo, mutato Secundolo in Secundo. Nomina quidem reperta sunt in martyrologio hieronymiano, sed male aptata. Esto Secundulus fuerit martyr in Mauretania; at Romulus Palaestinensis ille est Caesareae passus de quo paulo superius. Erravit ergo Usuardus fratres eos vocando. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 170; Comm. martyr. hieron., p. 158.
6. SIMEONIS] Simoni, puero vix viginti novem menses nato, quem anno 1475 a Iudaeis necatum ferunt, cultus statim post mortem tamquam martyri exhiberi coepit. In kalendario Missalis secundum morem Romanae curiae, Venetiis anno 1487 impresso, ad diem 30 mart. iam notatur Passio S. Simonis de Tridento, eiusque memoria ad diem 24 mart. collocata est in Usuardo anno 1490 Coloniae excuso. Inter plurima quae de eo scripta sunt BHL. 7762 – 7772, habetur historia passionis, auctore Iohanne Tiberino, medico, qui de episcopi mandato occisi infantis corpus inspexit, et narratio ex Actis publicis contexta. Benedictus XIV ad quaestionem “an possint pueri post baptismum et ante usum rationis decedentes subiectum esse canonizationis”, exemplum Simonis recusat quia “ad quamdam aequivalentem beatificationem potius quam ad canonizationem est referendum; tum quia cultus fuit ei indultus in particulari ecclesia, tum quia, cum martyrium contigerit post tempora quibus Romani pontifices sibi privative quoad omnes alios ius asseruerunt beatificandi et canonizandi, nulla pontificia exhibetur formalis aut aequivalens sententia definiens, re secundum iuris solemnitatem discussa, eum esse tamquam martyrem in universa ecclesia colendum” De sevorum Dei beatificatione, lib. I, c. XIV, 3, 5). — Act. SS., Mart. t. III, p. 494 – 502; G. Divina, Storia del beato Simone da Trento compilata sui processi autentici, Trento, 1902; Anal. Boll., t. XXIII, p. 122 – 24.
7. AGAPITI] Usuardus: in Phrygia sancti Agapiti. De illo agi qui in hieronymianis sub nomine Agapi (Ἀγάπιος) occurrit coniectura est Sollerii verisimilis, quam tamen non urget. Martyr proinde esset Palaestinensis, non Phrygius. Vocabula Synnadae et episcopi intercalavit Baronius, qui in mente habuit Agapitum episcopum Synnadae, de quo Suidas, 156 (Adler, t. I, p. 20), ex Philostorgio, Hist. Eccl., II, 8, et quem Graeci memorant ad diem 18 februarii. Sed haec praeter rem, nam Usuardus, a quo ceteri pendent, de episcopo Synnadensi nihil novit. — Act. SS., Mart. t. III, p. 480 – 81; Synax. Eccl. CP., p. 473 – 74.
8. LATINI] Nobile vetustatis monumentum quo Latini ecclesiasticae functiones describuntur appellatur a Baronio titulus, saec. IV ut videtur positus: FL(AVIO) LATINO EPISCOPO AN. III, M. VII. PRAESB(ITERO) AN. XV. EXORC(ISTAE) AN. XII ET LATINILLAE ET FLA(VIO) MACRINO LECTORI FL(AVIA) PAVLINA NEPTIS B(ENE) M(ERENTI) M(ONVMENTVM) P(OSVIT). C. I. L., V, 4846; De Rossi, Bullettino di archeologia cristiana, 1876, p. 91. Deest dies depositionis et quodvis ecclesiasticae venerationis indicium. Recentioris aetatis sunt quaecumque de vita Latini scripta sunt. — Act. SS., Mart. t. III, p. 475 – 76; G. Brunati, Vita di SS. Bresciani, t. I, p. 151 – 67; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 961.
9. SELEUCI] Martyrologium hieronymianum: In Syria Seleuci, quod exscripsit Usuardus. Baronius autem de suo addidit: confessoris; potius exspectaveris martyris. Attamen de ipso nomine Seleuci ambigitur sitne hominis an civitatis. Cum eo die de Seleuco martyre nihil traditum sit sed a Graecis colatur Artemon episcopus Seleuciae in Pisidia, suspicio est nomen martyris excidisse et eius loco palaestram suffectam esse. — Act. SS., Mart. t. III, p. 478; Comm. martyr. hieron., p. 157; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 170.

VIII KAL. APRIL.

[1] Annuntiatio beatissimae Virginis Genitricis Dei Mariae.

[2] Romae sancti Quirini martyris, qui sub Claudio imperatore post facultatum amissionem, post carceris squalorem, post multorum verberum afflictionem, gladio interfectus est et in Tiberim proiectus; quem christiani in insula Lycaonia invenientes, in coemeterio Pontiani condiderunt.

[3] Ibidem sanctorum ducentorum sexaginta duorum martyrum.

[4] Sirmii passio sancti Irenaei episcopi et martyris, qui tempore Maximiani imperatoris sub praeside Probo primum tormentis acerrimis vexatus, deinde diebus plurimis in carcere cruciatus, novissime abscisso capite consummatus est.

[5] Nicomediae sanctae Dulae ancillae cuiusdam militis, quae pro castitate servanda occisa, martyrii coronam promeruit.

[6] Ierosolymis commemoratio sancti latronis, qui in cruce Christum confessus ab eo meruit audire: Hodie mecum eris in paradiso.

[7] Laodiceae sancti Pelagii episcopi, qui ob fidem catholicam tempore Valentis exilium et alia passus, quievit in Domino.

[8] In Antro insula Ligeris fluminis sancti Hermelandi abbatis, cuius gloriosa conversatio miraculorum praeconio commendatur.

[9] Pistorii sanctorum confessorum Barontii et Desiderii.

MARTII 25

1. ANNUNTIATIO] In martyrologio hieronymiano mortis Domini hodie fit commemoratio. In codicibus posterioris recensionis additur: Adnuntiatio sanctae Mariae per angelum, vel Conceptio sanctae Mariae. Afferenda est sententia S. Augustini quia multorum huius aetatis opinioni congrua est: Novem menses et sex dies qui computantur ab octavo kal. apriles quo conceptus Dominus traditur, quia eodem die etiam passus est usque ad octavum kal. ianuarias, quo die natus est. (De diversis quaestionibus LXXXIII, 56. Lege quoque eiusdem De Trinitate, IV, 5, 9; De civitate Dei, XVIII, 54). In his tamen nihil de anniversaria quadam celebratione. Haec a Graecis primum instituta est. Habemus Abrami episcopi Ephesini, saec. VI, homiliam εἰς τὸν Εὐαγγελισμὸν τῆς Θεοτόκου, et Chronicon Paschale ad annum 624 testatur hanc festivitatem die 25 mart. observatam esse. Romae quoque agebatur sub Sergio papa. — Act. SS., Mart. t. III, p. 534 – 540; Comm. martyr. hieron., p. 161; L. Duchesne, Les origines du culte chrétien5, p. 288; Id., Le Liber pontificalis, t. I, p. 376; S. Vailhé, in Échos d'Orient, t. IX (1906), p. 138 – 45; M. Jugie, ibid., t. XXII (1923), p. 144 – 52; H. Thurston, The Lives of the Saints, t. III (1931), p. 392 – 96.
2. QUIRINI] Quirinus seu Cyrinus a Beda primum illatus est in martyrologium cum elogio, quod paululum retractatum habemus, e Passione fabulosa SS. Marii et Marthae BHL. 5543, ubi dies depositionis accurate signatur. Corpus martyris saec. VIII translatum est in Tegernsee Bavariae, ubi nova a monachis conscripta sunt eius Acta et Miracula, BHL. 7029 – 7034. — Act. SS., Mart. t. III, p. 543 – 54; Anal. Boll., t. XXXIX, p. 204; t. LIV, p. 285.

3. MARTYRUM] E praedicta Passione SS. Marii et Marthae BHL. 5543 martyrologio ab Adone illatos habuimus die 1 mart. hos martyres, quos tunc levi errore CCLX numeravit. Fertur in his Actis fabulosis Claudius imperator tenuisse ducentos sexaginta duos christianos via Salaria. Vix dubium esse potest quin agatur de martyribus quos laudat Damasus in epigrammate via Salaria posito (Ihm, n. 43):

Sexaginta duo capti feritate tyranni extemplo ducibus missis tunc colla dedere.

De quibus etiam in Passione SS. Chrysanthi et Dariae BHL. 1787. Sepulti enim sunt in eadem via, et si ratio habeatur oscitantiae librariorum qui solent numeros parum accurate exprimere, unam eamdemque turmam esse martyrum LXII, CCLXII, CCLX nemo mirabitur. De iisdem rursum sermo erit ad diem 17 iun. — Act. SS., Mart. t. III, p. 532; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 510 – 11.

4. IRENAEI] Elogium ab Adone acceptum iam in martyrologio Lugdunensi codicis Parisini 3879 habetur, ex Passione BHL. 4466, graece BHG2. 948. Inscriptus est Irenaeus breviario Syriaco et martyrologio hieronymiano, ad diem 6 aprilis, quo et martyrium fecisse constat e Passione latina; graeca accommodata est ad usum Graecorum, qui eius memoriam agunt die 23 augusti. Facilis fuit martyrologis saec. IX descensus a 6 aprilis ad 25 martii, seu ab VIII id. april. ad VIII kal. april.; kalendas nimirum cum idibus commutarunt. — Act. SS., Mart. t. III, p. 555 – 57; Comm. martyr. hieron., p. 176 – 77; Synax. Eccl. CP., p. 917; Origines du culte des martyrs2, p. 256.
5. DULAE] Ita fere Florus et Ado, e martyrologio hieronymiano admodum perturbato ad hanc diem VIII kal. april. Principium elogii illustrat breviarium Syriacum: ἐν Νικομηδείᾳ Δουλᾶς, unde patet legendum esse Nicomediae sancti Dulae. Dulas enim est nomen viri, cuius habetur Passio BHG2. 567, et memoria a Graecis agitur die 15 iun. Reliqua, ancillae cet., pertinent ad historiam S. Matronae Thessalonicensis (BHL. 5688), cuius nomen casu evanuit. Ita proinde restituendum foret elogium: Nicomediae sancti Dulae; 〈Thessalonicae S. Matronae〉 ancillae cuiusdam militis cet. — Act. SS., Mart. t. III, p. 554; Comm. martyr. hieron., p. 160; Synax. Eccl. CP., p. 750; H. Delehaye, in Bulletin de la classe des Lettres de l'Académie royale de Belgique, 1929, p. 20 – 33.
6. LATRONIS] In antiquis tum Latinorum tum Graecorum fastis, deest haec commemoratio. Petrus de Natalibus, Catal. III, 228, agit de S. Disma confessore, cuius elogium his concludit verbis: Haec in evangelio Nicodemi. Festum autem beati Disme eodem die dominice passionis recolitur seu VIII kalendas aprilis. In menaeorum codicibus nonnullis ad 23 mart., post memoriam crucifixi Domini, fit et τοῦ συσταυρωθέντος τῷ Χριστῷ δικαίου λῃστοῦ. — Act. SS., Mart. t. III, p. 543; Synax. Eccl. CP., p. 555; BHL. p. 333.
7. PELAGII] Pelagium Laodicensem episcopum, qui saec. IV exeunte floruit, laudant scriptores ecclesiastici, ut puta Theodoretus Hist. eccl., IV, 13; V, 8, et Philostorgius, V, 1; in Graecorum tamen fastis eius nomen desideratur, ut in latinis ante Baronium. — Act. SS., Mart. t. III, p. 557 – 558.
8. HERMELANDI] Elogium Usuardinum fere transsumptum est, addita mentione Ligeris fluminis. Hodie commemoratur obitus Hermelandi (c. 720), qui ex monacho Fontanellensi primus abbas Antrensis (Indre, Loire inf.), factus est. Saec. VIII extremo, Vitam BHL. 3851 monachus quidam, Donatus nomine, postquam in Antrensi coenobio aliquamdiu moratus est, conscripsit. Is tamen non uno in loco studiis et votis Antrensium, quorum rogatu scripserat, magis consuluisse deprehenditur quam historiae veritati. — Act. SS., Mart. t. III, p. 574 – 86; M.G., Scr. rer. merov., t. V, p. 674 – 710.
9. BARONTII] A Baronio primum in fastos inducti sunt, postquam eorum Acta e Pistoriensi ecclesia Romam missa acceperat. In his Actis BHL. 996, 996a Barontius eremita Pistorii in Etruria saec. VII, ut videtur, eo loco ubi postea succrevit monasterium Sancti Barontii, unus factus esse creditur cum altero homonymo monacho coenobii Sancti Petri Longoretensis, dioecesis Biturigensis (Saint-Cyran, Indre), ubi visionem habuisse fertur, BHL. 997, de statu animarum post mortem. — Act. SS., Mart. t. III, p. 567 – 74; M.G., Scr. rer. merov., t. V, p. 368 – 94.

VII KAL. APRIL.

[1] Romae via Lavicana sancti Castuli martyris, qui cum esset zetarius palatii et hospes sanctorum, a persecutoribus tertio appensus, tertio auditus, in confessione Domini perseverans, missus est in foveam, et dimissa super eum massa arenaria, martyrio coronatus est.

[2] Ibidem coronae sanctorum martyrum Petri, Marciani, Iovini, Theclae, Cassiani et aliorum.

[3] Pentapoli in Lybia natalis sanctorum martyrum Theodori episcopi, Irenaei diaconi, Serapionis et Ammonii lectorum.

[4] Sirmii sanctorum martyrum Montani presbyteri et Maximae, qui ob Christi fidem in flumen demersi sunt.

[5] Item sanctorum martyrum Quadrati, Theodosii, Emmanuelis et aliorum quadraginta.

[6] Alexandriae sanctorum martyrum Eutychii et aliorum, qui Constantii tempore sub Georgio episcopo ariano pro fide catholica gladio caesi sunt.

[7] Eodem die sancti Ludgeri episcopi Monasteriensis, qui Saxonibus evangelium praedicavit.

[8] Caesaraugustae in Hispania sancti Braulii episcopi et confessoris.

[9] Treviris sancti Felicis episcopi.

MARTII 26

1. CASTULI] Martyrologium hieronymianum: Romae in cimiterio eiusdem via Lavicana natale S. Castuli. De huius martyris gestis nihil a testibus fide dignum traditum est. Socium S. Sebastiani eum fuisse finxit hagiographus qui Acta S. Sebastiani BHL. 7543 conscripsit. Lege quae de his dicta sunt ad diem 20 ianuarii. — Act. SS., Mart. t. III, p. 612 – 14; Comm. martyr. hieron., p. 162.
2. PETRI] A Galesinio deceptus, hos omnes Romae passos fuisse putavit Baronius. Nomina singula in hieronymianis hodie leguntur, sed nullum ex Romanis martyribus. Petrus enim Cappadox est, Marcianus Thrax, Iovinus Burgundio, Thecla Palaestinensis, Cassianus Afer. — Act. SS., Mart. t. III, p. 615 – 16; Comm. martyr. hieron., p. 163.
3. THEODORI] Totis verbis exscriptum est elogium martyrologii hieronymiani ad hunc diem et ad diem 6 april. Natalis autem horum martyrum celebrabatur die 7 april., nimirum VII id. april., et a legente VII kal. april. ad 26 mart. relata est commemoratio. — Act. SS., Mart. t. III, p. 617 – 18; Comm. martyr. hieron., pp. 163, 177, 178.
4. MONTANI] In martyrologio hieronymiano hi sancti hodie celebrantur elogio quod in nostro contractum exhibetur. Huius verbis pressius inhaerendo potius scribendum foret: Montani presbyteri ob Christum in flumen demersi et Maximae. Maximae enim, Montani uxoris, genus mortis non exprimitur. Solius Montani memoria iteratur die 11 maii in hieronymiano. — Act. SS., Mart. t. III, p. 616 – 17; Comm. martyr. hieron., pp. 162 – 63, 248; Origines du culte des martyrs2, p. 257.
5. QUADRATI] Ad Graecos remittimur a Baronio. Hi autem natalem agunt τῶν ἁγίων Μανουήλ, Σαβίνου, Κοδράτου καὶ Θεοδοσίου, cum elogio e Passione quae adhuc latet contracto. De Sabino nihil in nostro martyrologio; de aliis quadraginta nihil in synaxariis. Hi male adducti sunt e quopiam codice hieronymiano, suntque martyres illi Sebasteni qui die 9 mart. coluntur. — Act. SS., Mart. t. III, p. 618 – 19; Comm. martyr. hieron., p. 163; Synax. Eccl. CP., p. 560.
6. EUTYCHII] Primus in martyrologium intulit Baronius Eutychium cum sociis, ex Athanasii Epistula ad solitarios et Apologia de fuga sua. De his, quorum nulla est notitia in ecclesiasticis fastis, legendus est Bollandi commentarius. Quaeritur sane quam ob causam Eutychio dies 26 mart. a Baronio assignatus fuerit. Hanc ipse non aperuit, sed si quid divinari licet, ratio est quod in synaxariis Graecorum die proxima 27 vel 28 mart. fit memoria τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Εὐτυχίου ἐπισκόπου. Hic tamen alius est ab Alexandrino illo de quo Athanasius, qui subdiaconus erat, non episcopus. — Act. SS., Mart. t. III, p. 620 – 21; Synax. Eccl. CP., pp. 564, 565.
7. LUDGERI] In Frisia natus anno c. 744, Liudgerus S. Gregorii Ultraiectensis, dein Eboraci in Anglia, Alcuini discipulus fuit. Saxonibus evangelium dum praedicat, mox a duce Wittikindo pulsus, ad montem Casinum secessit. In patriam reversus, anno c. 804 Monasteriensem sedem primus episcopus, favente Carolo imperatore, constituit ac stabilivit. Obiit die 26 martii 809, et in abbatia Werthinensi (Werden a. d. Ruhr), quam ipse condiderat, sepultus est. Cultus sacer ei praestitus inde a saeculo IX in libris liturgicis saepe notatur. Martyrologi nonnulli recentioris aetatis, praesertim germanici, hac die Liudgerum annuntiant. Vita antiquior BHL. 4937 ab Altfrido, ipsius sancti nepote, luculenter conscripta est; alias narrationes et Miracula eodem saeculo IX ediderunt Werthinenses monachi, BHL. 4939 – 4949. — Act. SS., Mart. t. III, p. 626 – 65; W. Diekamp, in Geschichtsquellen des Bistums Münster, t. IV, Münster, 1881; G. Zilliken, Der Kölner Festkalender (Bonn, 1910), p. 56.
8. BRAULII] Braulio Caesaraugustanae ecclesiae praefuit temporibus regum Sisenandi (631 – 636 Chintilae (636 – 640), Tulganis (640 – 641) et Chindaswinthi (641 – 652). In libro De virorum illustrium scriptis (c. XII) S. Hildefonsus breviter Vitam S. Braulionis narrat. Libri liturgici mozarabici non commemorant S. Braulionem, cuius cultus tunc primum celebrior factus est postquam saeculo XII Petrus Caesaraugustanus episcopus, in somnis a S. Valerio monitus, corpus S. Braulionis in limine ecclesiae beatae Mariae invenit. Huius inventionis narratio (BHL. 448 m) ad tuenda iura traditionesque huius ecclesiae (Nuestra Señora del Pilar) conscripta fuit. Saeculo circiter XIV concinnata est historia fabulosa (BHL. 4810), S. Gregorio supposita, in qua S. Braulio de gente SS. Leandri, Isidori, Fulgencii et regum Hermenegildis et Reccaredis ortus esse fingebatur. In eodem libello S. Braulio obiisse asseritur die Domini illucescente VI° kalend. aprilis, pridie ab Alphonso de Villegas et Baronio qui Braulionem in editionem martyrologii Romani anni 1586 induxit. Ecclesia Caesaraugustana, ut ex libris liturgicis constat, festum S. Braulionis die 18 mart. agebat. — Act. SS., Mart. t. II, p. 635 – 38; BHL. 1448 m, n;España sagrada, t. XXX, p. 142 – 79; Anal. Boll., t. LII, p. 57 – 63; t. LIII, p. 99; G. Von Działowski, Isidor und Ildefons als Litterarhistoriker (Münster i. W., 1898), p. 144; A. Lambert, La famille de saint Braulio et l'expansion de la règle de S. Jean de Biclar, in Revista Zurita, t. I (Zaragoza, 1933), p. 65 – 80.
9. FELICIS] Baronio praesto non erant monumenta genuina ecclesiae Treverensis. Subdubitans existimat hunc Felicem illum esse “qui successit Celso”. Iamvero haec ad partem catalogi episcoporum male interpolatam referuntur. Qui hodie colitur procul dubio est Felix, quem Baronius temporibus Maximi tyranni schismaticis adhaesisse asserit. Nimirum non pauci Galliae episcopi communionem Felicis, utpote qui Ithacianorum partibus favisset, respuebant. De eo tamen scribit Sulpicius Severus aequalis: Felicis episcopi ordinatio parabatur, sanctissimi sane viri et vere digni qui meliore tempore sacerdos fieret (Dial. III, 13). Ex Vita eius BHL. 2892 constat eum depositum fuisse VII kal. april. “Acta antiqua, ita Bollandus, huius aliorumque multorum sanctorum Trevirensium traduntur periisse in vastatione urbi a Normannis anno 882 illata: quorum iacturam postmodum conati sunt aliqui resarcire.” — Act. SS., Mart. t. III, p. 621 – 25; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, pp. 32, 36; Id., in Revue historique, t. LXXXVII, p. 295; E. Winheller, Die Lebensbeschreibungen der vorkarolingischen Bischöfe von Trier (Bonn, 1935), p. 73 – 84.

VI KAL. APRIL.

[1] Sancti Ioannis Damasceni, confessoris et doctoris, cuius natalis dies agitur pridie nonas maii.

[2] Driziparae in Pannonia sancti Alexandri militis, qui sub Maximiano imperatore post multos pro Christo agones superatos multaque miracula edita, martyrium capitis abscissione complevit.

[3] Eodem die sanctorum Phileti senatoris, Lydiae uxoris, et filiorum Macedonis et Theoprepidis; itemque Amphilochii ducis et Chronidae commentariensis, qui pro Christi confessione caesi sunt.

[4] In Perside sanctorum martyrum Zanitae, Lazari, Marotae, Narsetis et aliorum quinque, qui sub Sapore rege Persarum saevissime trucidati, martyrii palmam meruerunt.

[5] Salisburgi sancti Ruperti episcopi et confessoris, qui apud Bavaros et Noricos evangelium mirifice propagavit.

[6] In Aegypto sancti Ioannis eremitae, magnae sanctitatis viri, qui inter cetera virtutum insignia, etiam prophetico spiritu plenus, Theodosio imperatori victorias de tyrannis Maximo et Eugenio praedixit.

MARTII 27

1. IOANNIS] Elogium requiratur ad diem 6 maii. Decreto S. Rituum Congregationis, 19 aug. 1890, iussu Leonis p. XIII festum S. Iohannis Damasceni ad universam Ecclesiam extensum est, statutumque ut de eo fieret die 27 mart., sub ritu duplici minore, addita Doctoris qualitate. — Acta S. Sedis t. XXIII, p. 255 – 56.
2. ALEXANDRI] In Pannonia sancti Alexandri martyris. Ita Usuardus, qui regionis indicium divinando adiecit. Baronius nomen civitatis deesse noluit, nec alium in fastis Alexandrum in Pannonia repperit praeter martyrem Driziparae cultum et a Graecis memoratum die 13 maii; cuius Passionem habemus BHG2. 48, 49. Haec nullo pacto probanda sunt. Qui enim hodie in hieronymianis prodit alius non est ab Alexandro martyre Caesareae in Palaestina, cuius natalis est dies 24 mart. — Act. SS., Mart. t. III, p. 690 – 91; Synax. Eccl. CP., p. 680 – 82.
3. PHILETI] Eorum memoriam agunt Graeci in synaxariis ad 27 vel 28 vel etiam 29 mart., cum elogio e Passione prolixiore, certe fabulosa. Lectio Theoprepidis ex Θεοπρεπίου emendanda est. — Act. SS., Mart. t. III, p. 687 – 88; Synax. Eccl. CP., pp. 563, 565, 570; B. Latyšev, Menologii anonymi byzantini saec. X quae supersunt, t. I, p. 284 – 88.
4. ZANITAE] Zanitas, Lazarus, Marotas, Narses et socii eorum quinque in synaxaria graeca descenderunt e Passione BHG2. 942 – 943, in qua necati fuisse narrantur duobus diebus ante SS. Ionam et Barachisium, qui primas partes agunt in ista tragoedia. Vide igitur ad diem 29 martii, ubi pro re nata, totius historiae fons et auctoritas explorabuntur. Interim nota Zanithae ab hagiographo qui primus passionem eius litteris mandavit nomen datum fuisse Zebinam, et Marothae Marutham. “Aliorum quinque”, quos summatim hic memorat elogium, nomina fuerunt: Elias, Maris, Abibos (i.e. Agapius), Simbeethes et Sabas. Σιμβεηθής quidem graecanice referre censetur syriacum šembaitha, i. e. “nomen domus”, quod ne subabsurdum sit, comparandum est cum pervagato armenio vocabulo Sembat. Qui fuerint hi martyres et quae palaestra eorum Acta non referunt. Βαρδιαβώχ, ubi passi dicuntur a Graecis, locus est geographis ignotus. — Acta SS., Mart. t. III, p. 691 – 92; Synax. Eccl. CP., pp. 563, 567, 1001.
5. RUPERTI] Rupertus, seu Hrodbertus, Baiuvariorum apostolus, qui primum episcopus, non tamen certae sedis, Wormatiae degerat, ineunte, ut videtur, saec. VIII in Noricum venit, ubi dux Theodo oppidum Iuvavum (Salzburg) ei tradidit. Ecclesiam et monasterium S. Petri Rupertus ibi construxit, cui “ episcopus et abbas ” praefuit. Rupertum in die resurrectionis Domini obiisse scriptor Vitae eius BHL. 7390 refert. Sed, tum de anno, tum de die multum olim disputatum est. Annum c. 710 hodie statuunt viri docti; dies autem 27 martii ut Ruperti emortualis in vetere martyrologio capituli Salisburgensis, nunc cod. Monac. lat. 15818, et in aliis libris liturgicis inde a saec. IX iam signabatur: Hierosolimis resurrectio D. N. I. C., et depositio sancti Hrodberti episcopi et confessoris. Est haec dies qua Dominus resurrexisse tunc ferebatur. Alteram festivitatem idem codex indicat die 24 septembris, dedicationem scilicet basilicae S. Ruperti, anno 774 a Virgilio episcopo factam, una cum corporis translatione. Haec etiam in cod. olim Salisburgensi, nunc Monac. lat. 210, anno 818 exarato, inscripta est. — Act. SS., Mart. t. III, p. 699 – 706; M. G., Scr. rer. merov., t. VI, p. 140 – 62; H. Frank, Die Klosterbischöfe des Frankenreiches, p. 150 – 52.
6. IOANNIS] Bollandus: “Merito admiramur huius viri apud omnes historicos graecos, qui de Theodosii gestis egere, tam celebris, nullam prorsus in Graecorum fastis mentionem reperiri. Nam quod Baronius in notis ad Romanum martyrologium scripsit, Graecos de eo agere idibus decembris, evidens est partim memoriae partim calami praecipitis σφάλμα. Nam, quo solo ille usus est, Graecorum menologium a Canisio vulgatum, eo die, id est 13 decembris, de Iohanne quocumque verbum facit nullum.” In Latinorum fastos primum inductus est non a Beda, sed a Floro, ex Rufino, Hist. eccl., XI, 19, 32, eiusque elogium exscripsit Baronius, cuius sunt verba Maximo et Eugenio. Plura de Iohanne Lycopolitano nec fortasse veriora apud Palladium, Hist. Lausiaca, c. XXXV. Florus ad diem 19 mart. memoriam eius statuit, quam ad 27 mart. removit Ado. Obiit Iohannes paucis post devictum a Theodosio Eugenium tyrannum (6 sept. 394) diebus. — Act. SS., Mart. t. III, p. 692 – 99; C. Butler, The Lausiac History of Palladius, t. II, pp. 100 – 106, 212; Une Vie copte de S. Jean de Lycopolis, in Anal. Boll., t. LIV, p. 359 – 81.

V KAL. APRIL.

[1] Sancti Ioannis de Capistrano confessoris Ordinis Minorum, cuius memoria agitur decimo kalendas novembris.

[2] Caesareae in Palaestina natalis sanctorum martyrum Prisci, Malchi et Alexandri qui in persecutione Valeriani cum in suburbano agello supradictae urbis habitarent, atque in ea caelestes martyrii proponerentur coronae, divino fidei calore succensi, ultro iudicem adeuntes, cur tantum in sanguinem piorum desaeviret, obiurgant; quos ille continuo pro Christi nomine bestiis tradidit devorandos.

[3] Tarsi in Cilicia sanctorum martyrum Castoris et Dorothei.

[4] In Africa sanctorum martyrum Rogati, Successi et aliorum sexdecim.

[5] Romae sancti Xysti tertii papae et confessoris.

[6] Apud Nursiam sancti Spei abbatis, mirae patientiae viri, cuius anima, cum ex hac vita migraret, in columbae specie a cunctis fratribus visa est in caelum ascendere.

[7] Cabillone in Galliis depositio sancti Gunthramni regis Francorum, qui spiritalibus actionibus ita se mancipavit ut, relictis saeculi pompis, thesauros suos ecclesiis et pauperibus erogaret.

MARTII 28

1. IOANNIS] Elogium requirendum est ad diem 23 oct., quo obiit S. Iohannes. A S. Rituum Congregatione die 19 aug. 1890, iussu Leonis p. XIII decretum est ut de S. Iohanne a Capistrano confessore ageretur die 28 mart. sub ritu semiduplici. — Acta S. Sedis, t. XXIII, p. 255 – 56.
2. PRISCI] Elogium est Flori, dein Adonis, ex Eusebii Hist. eccl., VII, 11, ubi nihil de die natali vel de quopiam cultu liturgico hisce martyribus exhibito. Diem 28 mart. iis tribuisse videtur martyrologus propter Alexandrum martyrem Caesariensem qui hoc die in hieronymianis inscriptus est. Verum is non est socius SS. Prisci et Malchi, sed unus ex iis qui 24 mart. coluntur. — Act. SS., Mart. t. III, p. 711; Comm. martyr. hieron., p. 165.
3. CASTORIS] Martyrologium hieronymianum: in Tarso Ciliciae Castoris hodie et iterum 27 april., ex errore legentis V kal. maii loco V kal. april., seu vice versa: nulla enim suppetit ratio alterutrum diem eligendi. Dorotheum Castori adiunxit Usuardus, nescio quo iure; non enim inter utrumque vinculum quodvis cernitur. Qui hodie in hieronymianis occurrit Dorotheus Nicomediensem illum esse qui die 12 mart. colitur probabile existimo. — Act. SS., Mart. t. III, p. 712; Comm. martyr. hieron., pp. 165, 212.
4. ROGATI] De his nihil apud Bedam, quem adducit Baronius. Is etiam existimavit in epistulis Cyprianicis horum martyrum mentionem fieri. Verisimile est haec nomina in breviario quopiam hieronymiano, casu coniuncta fuisse reperta. Esto Rogatus martyr fuerit in Africa, ubi non pauci homonymi passi leguntur. Successus cum XVI sociis (dempto Rogato legatur potius XVII) inclutam efformant catervam martyrum Caesaraugustanorum qui praecipue coluntur die 22 ian. — Comm. martyr. hieron., pp. 56, 165.
5. XYSTI] Non a Beda, ut putavit Baronius, sed ab Adone Xystus p. III martyrologio insertus est, cum aliis Romanis pontificibus quorum nulla etiamtum erat publica veneratio. Diem depositionis omittit Liber pontificalis. Annorum et mensium facta computatione, die 19 circiter augusti anni 440 e vivis excessisse creditur. — Act. SS., Mart. t. III, p. 714 – 17; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 232 – 37.
6. SPEI] Nullis in fastis antiquioribus usquam notus. Elogium depromptum e S. Gregorii Dial., IV, 10. — Act. SS. Mart. t. III, p. 717 – 18; P. Pirri, L'abbazia di S. Eutizio in Valcastoriana presso Norcia (Castelplanio, 1913), p. 9 – 12.
7. GUNTHRAMNI] Martyrologium hieronymianum: Cavillone depositio domni Gunthramni regis bene pausati. Elogium a nostro fere descriptum est ex Floro, qui sua quaesivit in Gregorii Turonensis Gloria mart., LXXV. Gunthramnus, de quo plura idem Gregorius, Hist. Franc., IV, Chlotarii I filius, obiit die 28 mart. anni 592, et Cabillone in monasterio Sancti Marcelli, quod ipse construxerat, sepultus est. Ecclesiasticarum rerum fautor fuit insignis, multaque praeclare gessit, quamquam longe abest ut toto vitae tempore christianis moribus et virtutibus eluxerit. — Act. SS., Mart. t. III, p. 718 – 31; Comm. martyr. hieron., p. 165.

IV KAL. APRIL.

[1] In Persia sanctorum martyrum Ionae et Barachisii sub Sapore rege Persarum, quorum Ionas pressus in cochlea, confractis ossibus, medius dissectus est, alter oppletis faucibus pice ardenti suffocatus.

[2] Heliopoli apud Libanum sancti Cyrilli diaconi et martyris, cuius iecur discisso ventre avulsum gentiles sub Iuliano Apostata feraliter depasti sunt.

[3] Nicomediae passio sanctorum martyrum Pastoris, Victorini et sociorum.

[4] In Africa sanctorum confessorum Armogastis comitis, Masculae archimimi et Saturi regiae domus procuratoris, qui tempore wandalicae persecutionis sub Genserico rege ariano pro confessione veritatis multa et gravia perpessi supplicia atque opprobria, cursum gloriosi certaminis impleverunt.

[5] In urbe Astensi sancti Secundi martyris.

[6] In monasterio Luxoviensi depositio sancti Eustasii abbatis, discipuli sancti Columbani, qui ferme sexcentorum monachorum pater fuit, et vitae sanctitate conspicuus, etiam miraculis claruit.

MARTII 29

1. IONAE] Ionas et Barachisius, proprie Berik'išo', “Benedictus Iesu”, primum innotuerunt syriacae Passionis testimonio BHO. 531, in qua etiam breviter exponitur de confessione SS. Zebinae (Zanithae), Lazari et sociorum, uti dictum est ad diem 27 martii. Huius exstat graecanica versio BHG2. 942, unde synaxarii longulum elogium expressum est, sub die 29 aprilis. Pluribus verbis eamdem refert paraphrasis BHG2. 943. Syrus hagiographus qui Passionem concinnavit vocari se voluit Isaiam Hadabi filium, Arzanitam, ex equitibus Saporis regis, qui iudicio et confessioni SS. Ionae et Barachisii, atque biduo ante, SS. Zebinae, Lazari et sociorum supplicio se interfuisse asseverat. Quae, ut videtur, praecipua causa fuit cur Baronius Isaiae lucubrationem ceu “Acta sincerissima” acciperet. Reapse vix non omnia suspecta sunt ne dicam aperte fraudulenta in ipso narrationis argumento. SS. Ionas et Barachisius passi feruntur anno Saporis regis 18, luna 29 canun prioris; de anno regni consentit Graecus. Necati proinde dicuntur hi martyres die 9 decembris anni 326. Hac tempestate persecutionem christianorum in persico regno saeviisse nulla testimonia suadent quae cum historiae evidentia componi possint. Quin immo aliunde constat Saporem regem, admodum iuvenem — idem quippe illi annus erat regni et aetatis — nondum adulta potestate, nihil tale molitum esse neque christianis bellum indixisse ante annum 339 – 340. Accedit quod Arzanena tum erat imperii Romani provincia. Nemo igitur non impudenter mendax inducere potuit equitem Armenium, christianum, eumdemque regis Persarum satellitem, qui archimagis astiterit in martyrum iudicio et supplicio. Reliqua omnia hominum locorumque nomina non minus quam ipsa narratio fabulam sapiunt. Ne multa: corpus hagiographicum in quo primum comparet Passio syriaca non in Persia sed in Mesopotamia byzantina collectum fuit eo tempore quo persicorum martyrum memoria inanibus commentis iam obnubilata erat. Cautissime igitur audiendus est Isaias ille cuius dictis antiqua et maxime sincera documenta locum idoneum non relinquunt. — Act. SS., Mart. t. III, p. 770 – 74; cf. Nov. t. IV, p. 423 – 24; Synax. Eccl. CP., pp. 563, 567 – 70, 1001; Revue des études arméniennes, t. I (1920), p. 15 – 33; Anal. Boll., t. LVI, p. 118 – 43.
2. CYRILLI] De hoc nihil in antiquis Latinorum fastis. A Graecis Cyrillum repetiit Baronius, quorum synaxaria memorant, ad diem 28 mart., cum Cyrillo diacono Heliopolitano, Marcum episcopum Arethusiorum. Amborum illustre certamen narrat Theodoretus, Hist. eccl., III, 7, Sozomenus, Hist. eccl., V, 10, solius Marci. Quamquam uterque eadem commendatur auctoritate, solum Cyrillum tabulis inferendum censuit Baronius. “Romana ecclesia (ita ille in Annotationibus) non recipit Marcum illum inter sanctos, quem constat Arianum fuisse et Arianorum antesignanum… An autem Marcus Arethusius ad catholicam ecclesiam sit reversus, nullum est testimonium: immo contrarium potius videtur.” In Annalibus vero (ad ann. 362) fusius de eo tractavit et mitius iudicium protulit: “Epiphanius… Marcum Arethusium inter eos allegit haereticos, qui semiariani dicebantur… Ceterum quod omnes historici, cum eius egregiam in patiendo constantiam narrant, hominem pietate insignem praedicent: sed et (quod pluris aestimari debet) ipse Gregorius Nazianzenus eum appellet virum eximium ac sacrosanctum senem: par est credere, illum post tantam dogmatum conflictationem sese ad castra fidelium orthodoxorum ab haereticis deficientem transtulisse.” — Act. SS., Mart. t. III, p. 775 – 78; Synax. Eccl. CP., p. 565 – 68.
3. PASTORIS] Recentissimos affert Baronius martyrologos et vetera manuscripta. In martyrologio hieronymiano sub indicio Nicomediae nominantur Pastor, Victorinus et alii, quos inter Dulas, de quo ad 25 mart. Omnino ficticia est illa martyrum caterva. Pastor solo nomine notus est, Victorinus autem Nicomediensis colitur die 6 mart. Socii procul dubio annumerantur anonymi quattuor (aliorum IIII) sub eodem positi indicio. — Act. SS., Mart. t. III, p. 769 – 70; Comm. martyr. hieron., p. 166.
4. ARMOGASTIS] Hos tres confessores Florus martyrologio primus inseruit uno die quia eorum certamina a Victore Vitensi, Hist. persec. Wandal. I, 14 – 16, tribus continuatis capitibus narrantur. His assignaverat pro lubitu diem 4 dec.; Adonis quoque lubitu ad 29 mart. translati sunt. Flori et Adonis elogium, in quo ex archimimo factus erat martyr. Archinimus a nostro emendatum est restituendo veram lectionem, non tamen Armogastum ornando comitis dignitate. De hac nihil apud Victorem, qui scribit: intra paucissimos dies comes bonae confessionis de hac vita migravit; intellege cum bona confessione. — Act. SS., Mart. t. III, p. 782 – 83.
5. SECUNDI] De gestis eius silent monumenta fide digna; talia enim non sunt Passio BHL. 7562 – 7566, Acta SS. Faustini et Iovitae BHL. 2836, Vita S. Dalmatii BHL. 2082, Translatio S. Marciani Dertonensis BHL. 5263. Diem natalem S. Secundi constanter referunt Acta ad 30 mart. Dissentit Galesinius, qui primum die 19 mart. eum collocavit, dein 29 mart. Quare eum secutus sit Baronius eo minus assequimur quod se legisse testatur Petri de Natalibus Catal., IV, 12, ubi Secundus recte ad III kal. apriles refertur. — Act. SS., Mart. t. III, p. 797 – 811; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 830 – 33.
6. EUSTASII] Ex codice Parisino lat. 3879 seu martyrologio Lugdunensi historico, quo iam usus erat Ado, Baronius elogium descripsit. Unam vocem tantum loco mutavit, et addidit: in monasterio Luxoviensi. At haeremus in die IV kl. apriles. Nam in hieronymiano occurrit ad IV non. apriles: Luxodio monasterio depositio Austasi abbatis; cui testimonio accedit kalendarium Corbeiense-Luxoviense saec. IX: IIII non. apr. Lussovio monasterio depositio Eustasii abbatis (codex Parisinus lat. 14086, ed. B. Krusch, Neues Archiv, t. X, p. 92). Novo errore, III pro IIII, ponit Rabanus Maurus III kl. aprilis. Verus dies certe est 2 aprilis 629. Vita a. Iona, BHL. 2773, 2774, coaeva est, crediturque Ionas ipsum S. Eustasium novisse. — Act. SS., Mart. t. III, p. 784 – 785; J. Clauss, in Zeitschrift für die Geschichte des Oberrheins, N. F., t. XXIX (1914), p. 181 – 195.

III KAL. APRIL.

[1] Romae via Appia passio beati Quirini tribuni, qui a sancto Alexandro papa, quem habebat in custodia, cum omni domo sua baptizatus est, et sub Hadriano imperatore traditus Aureliano iudici, cum in confessione fidei persisteret, post linguae abscissionem, equulei suspensionem manuumque ac pedum detruncationem, agonem martyrii gladio consummavit.

[2] Thessalonicae natalis sanctorum martyrum Domnini, Victoris et sociorum.

[3] Constantinopoli commemoratio sanctorum plurimorum martyrum catholicae communionis, quos Constantii tempore Macedonius haeresiarcha inauditis tormentorum generibus cruciatos occidit; nam inter cetera, fidelium mulierum ubera inter labra arcarum compressa dissecuit et candenti ferro combussit.

[4] In castro Silvanectensi depositio sancti Reguli Arelatensis episcopi.

[5] Aureliae in Gallia sancti Pastoris episcopi.

[6] Syracusis sancti Zosimi episcopi et confessoris.

[7] In monte Sina sancti Ioannis Climaci abbatis.

[8] Apud Aquinum sancti Clinii confessoris.

MARTII 30

1. QUIRINI] Elogium contractum ex Actis apocryphis SS. Alexandri, Eventii et Theoduli, BHL. 266, quibus Quirinus sepultus asseritur via Appia in coemeterio Praetextati. In martyrologio hieronymiano, ad diem 30 aprilis nuntiatur ibidem depositio Quirini episcopi, errore sane scribentis, nam via Appia quiescebat Quirinus episcopus Sisciae sed in alio coemeterio. In Praetextati nullus ex topographis Quirinum episcopum invenit, et in titulo ibidem reperto Quirinus confessor nominatur. Diem natalem proprio marte a 30 aprilis ad 30 martii transtulit Ado. — Act. SS., Mart. t. III, p. 811 – 15; Comm. martyr. hieron., p. 221; Les martyrologes historiques, p. 490.
2. DOMNINI] Ita apud Usuardum. Martyrologium hieronymianum: in Thessalonica civitate Domnini, nullis adiectis sociis. Victoris et alia nomina sub indicio et alibi ponuntur. Solus quoque Domninus celebrabatur Constantinopoli in ecclesia Sancti Michaelis ἐν τῷ Λιθοστρώτῳ ad diem 1 oct.; die 28 oct. eius memoria in synaxariis cum elogio duplicata est. — Act. SS., Mart. t. III, p. 827 – 29; Comm. martyr. hieron., p. 167; Synax. Eccl. CP., pp. 96, 169.
3. MARTYRUM] Carnificinas Macedonianas narrant Socrates, Hist. eccl., II, 12, 30, Sozomenus, III, 8, et scriptor Vitae S. Pauli Constantinopolitani BHG2. 1473, quae latine lecta est apud Lipomanum. Ex hac hausta sunt quae de cruciatu mulieribus inflicto feruntur. Elogii exordium: Constantinopoli commemoratio nonnihil ambiguum est. Nulla enim in ecclesia byzantina celebrata est commemoratio horum martyrum, de quibus ceterum nonnisi incerta et obscura traduntur. Nec eorum mentio est in martyrologiis Baronio antiquioribus. — Act. SS., Mart. t. III, p. 830 – 31.
4. REGULI] In codice hieronymiano Senonensi: Silvanectis depositio Reguli episcopi. In catalogo episcoporum huius sedis Regulus primus est. Eius Vita BHL. 7106, quamquam ficticia est, silet de episcopatu Arelatensi; non ita Vita altera BHL. 7106 novis aucta fabulis. Regulus quidam falso intrusus in seriem episcoporum Arelatensium unus et idem creditus est atque Silvanectensis homonymus. — Act. SS., Mart. t. III, p. 816 – 827; Comm. martyr. hieron., p. 167; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 251; t. III, p. 117.
5. PASTORIS] Martyrologium hieronymianum hodie Pastorem quemdam annuntiat, non tamen episcopum: Aurelianis civitate depositio Pastoris. Quis ille essst et quo iure dein episcopus dictus fuisset, frustra inquisiverunt decessores nostri. Cf. Pastor alter itidem ignotus, pridie. — Act. SS., Mart. t. III, p. 829 – 30; Comm. martyr. hieron., p. 167.
6. ZOSIMI] In synaxariis Graecorum variis diebus nuntiatur: 21 ian., 28 ian., 30 mart., cum elogio, e Vita quae adhuc reperta non est. Latinam versionem habemus BHL. 9026, non genuina phrasi sed paululum perpolita, qua constat auctorem, non quidem coaevum, sed supparem se profiteri. — Act. SS., Mart. t. III, p. 837 – 43; Synax. Eccl. CP., pp. 411, 567, 573.
7. IOANNIS] Silent antiqua Latinorum martyrologia, non vero Graecorum libri qui S. Iohannem ad hunc diem signant, cum elogio e Vita BHG2. 882, 883; cf. BHL. 4380 – 4382. Obiit c. ann. 649. — Act. SS., Mart. t. III, p. 834 – 37; Synax. Eccl. CP., pp. 571, 574; F. Nau, in Byzantinische Zeitschrift, t. XI, p. 35 – 37; J. Pargoire, in Échos d'Orient, t. VIII, p. 372 – 73.
8. CLINII] S. Clinius, qui monachus Casinensis fuisse putatur, ab antiquis martyrologis ignoratur. Fastis nostris inscriptus fuit a Baronio ex antiquis monumentis ecclesiae Aquinatis secum communicatis a R. D. Flaminio Philonardo, eius sedis episcopo, cui iam debetur inscriptio S. Petri Hispani ad diem 11 mart. — Act. SS., Mart. t. III, p. 843; E. Gattula, Historia abbatiae Cassinensis, p. 269 – 70.

PRID. KAL. APRIL.

[1] Thecuae in Palaestina sancti Amos prophetae, quem Amasias sacerdos frequenter plagis afflixit et filius eius Ozias vecte per tempora transfixit; qui postea semivivus in patriam devectus, ibidem expiravit sepultusque est cum patribus suis.

[2] In Africa sanctorum martyrum Theoduli, Anesii, Felicis, Corneliae et sociorum.

[3] In Perside sancti Beniamin diaconi, qui cum Dei verbum non desisteret praedicare, sub Isdegerde rege, unguibus arundinibus acutis confixus et spinosa sude per alvum transmissa, martyrium consummavit.

[4] Romae sanctae Balbinae virginis, filiae beati Quirini martyris, quae a sancto Alexandro papa baptizata, post devictum huius saeculi cursum sepelitur via Appia iuxta patrem suum.

MARTII 31

1. AMOS] Nullus antiquorum martyrologorum de Amos, tertio ex minoribus prophetis, meminit, praeter Usuardum, cuius elogium profertur nonnihil emendatum ope libri De ortu et obitu patrum, inter opera Isidro Hispalensis (P. L., t. LXXXIII, p. 1284). In libris Graecorum memoratur ad diem 15 iun., vel eiusdem mensis 16, 17. — Act. SS., Mart. t. III, p. 899 – 900; Synax. Eccl. CP., pp. 749, 752 – 53.
2. THEODULI] Martyrologium hieronymianum: in Africa Anesi, Felicis, Deodoli, Protidae, Corniliae, Valeriae. Haec solita cum cautela accipienda sunt. Ut enim alia taceam, Theodolus (Deodolus) Afer non est, sed Thessalonicensis, breviario Syriaco et hieronymianis inscriptus ad diem 4 april. De ceteris praeter nomina nihil novimus. — Act. SS., Mart. t. III, p. 905 – 906; Comm. martyr. hieron., pp. 168, 171.
3. BENIAMIN] Simul cum Abda episcopo commemoratur Beniamin diaconus in synaxariis Graecorum ad 31 mart., 5 sept. et quandoque ad 17 oct. Elogii, cuius hoc die epitome praebetur, fons est Theodoreti Hist. eccl., V. 39, 18 – 23. Theodoreto praesto fuisse videtur Passio S. Abdae quam syriace habemus, BHO. 6, vel huic similis. — Act. SS., Mart. t. III, p. 906 – 907; Sept. t. II, p. 528 – 32; Anal. Boll., t. XXVIII, p. 399 – 415. Ex codice Lavrensi nuper edita est a Spyridone medico atque monacho Ἀκολουθία τοῦ ἁγίου καὶ ἐνδόξου μεγαλομάρτυρος Βενιαμὶν διακόνου τοῦ Πέρσου, Volo, 1937.
4. BALBINAE] Elogii principium (Romae - baptizata) repetendum ex Actis fabulosis SS. Eventii, Alexandri et Theoduli BHL. 226, de quibus ad diem 3 maii. Balbinam Quirini (30 mart.) filiam fecit Actorum scriptor more hagiographorum Romanorum, qui varias sanctorum cognationes suis historiis pro lubitu intexunt (Étude sur le légendier Romain, p. 26 – 28). Alteram elogii partem: sepelitur via Appia, Ado excogitavit. In Actis siquidem nihil repperit de loco depositionis Balbinae, sed audacter eam posuit iuxta Quirinum in coemeterio Praetextati sepultum. Notatu dignum est de cultu liturgico Balbinae praestito nihil in antiquis monumentis traditum esse. Nobis Balbina matrona est quae titulum ab ea nuncupatum condidit. In fastos, duobus in locis, 18 iun. et 28 aug., inducta est a Floro falsis indiciis decepto. Ubi enim in hieronymianis legebat, XIV kal. iul. Romae Balbinae, Balbinam commemorari credidit, dum supplendum erat 〈in coemeterio〉 Balbinae Marci et Marcelliani. Rursum scripsit Florus: V kal. sept. sanctae Balbinae Romae. Hoc autem die nihil de Balbina in hieronymianis. Sed celebratur S. Hermes, in coemeterio Basillae. Legerit forsitan Balbinae? aut in mentem venerit locus Actorum BHL. 266, cap. 14, ubi proxima sunt nomina Hermetis et Balbinae? Neglectis Flori, ceterum vanis, vestigiis Ado Balbinae memoriam diei 31 mart. affigendam decrevit. — Act. SS., Mart. t. III, p. 900 – 903; Les martyrologes historiques, pp. 346, 490 – 92; Étude sur le légendier Romain, p. 31.

APRILIS

KAL. APRIL.

[1] Romae passio sanctae Theodorae sororis illustrissimi martyris Hermetis, quae sub Hadriano imperatore ab Aureliano iudice affecta martyrio, sepulta est iuxta fratrem suum via Salaria, non longe ab Urbe.

[2] Eodem die sancti Venantii episcopi et martyris.

[3] In Aegypto sanctorum martyrum Victoris et Stephani.

[4] In Armenia sanctorum martyrum Quinctiani et Irenaei.

[5] Gratianopoli sancti Hugonis episcopi, qui multis annis in solitudine vitam exegit et miraculorum gloria clarus migravit ad Dominum.

[6] Apud Ambianum sancti Walerici abbatis, cuius sepulchrum crebris miraculis illustratur.

[7] Constantinopoli sancti Macarii confessoris, qui sub Leone imperatore pro assertione sanctarum imaginum in exilio vitam finivit.

APRILIS 1

1. THEODORAE] Duce, non Beda, sed Adone transiit in martyrologium Theodora, ex solis Actis apocryphis SS. Alexandri, Eventii et Theoduli BHL. 266 nota, in quibus neque de eius martyrio neque de eius sepultura sermo est. Quorum silentio impudenter supplevit Ado e proprio penu trahendo: sepulta est iuxta fratrem suum martyrem via Salaria, hac sola ductus ratione quod ea Hermetis soror habebatur. Ita quoque pridie Balbinam iuxta Quirinum patrem sepultam asseruit. — Act. SS., April. t. I, p. 5; Les martyrologes historiques, p. 490 – 92; Étude sur le légendier Romain, p. 31 – 32.
2. VENANTII] De eo nihil apud Bedam, et, ut videtur, in altera tantum Adonis editione, ubi quoque non dicitur cuius civitatis episcopus fuerit nec ubi aut quo tempore passus. Corpus eius servatur in Oratorio Lateranensi Sancti Venantii dicto, ac proinde cum ceteris e Dalmatia et Istria a Iohanne p. IV (640 – 642) translatis reliquiis ibi depositum fuisse, eumque ecclesiae Salonitanae praefuisse, coniectura est non improbabilis. Sed de S. Venantio illo nulla exstat Passio, neque de die natali quicquam traditum est. — Act. SS., April. t. I, p. 6 – 7; Anal. Boll., t. XXIII, p. 6; Les martyrologes historiques, pp. 479, 696; Origines du culte des martyrs2, p. 255; G. B. De Rossi, Musaici cristiani delle chiese di Roma, Oratorio di San Venanzio.
3. VICTORIS] Baronius: “Usuardus de iisdem hac die. Licet hi conveniant nomine, censentur tamen diversi a Victore et Corona de quibus idem Usuardus agit pridie idus maii; nam hi in Aegypto, illi in Syria passi leguntur.” Usuardus exscripsit codicem hieronymianum sed deterioris notae, in quo Stephani legebatur pro Stephanae, ut in melioribus, id est Coronae. Nec obstat ratio allata de locorum varietate. In hieronymianis enim non minus octies recurrit idem martyrum par nunc in Aegypto, nunc in Syria, etiam Alexandriae, ita ut de seligenda palaestra ancipites simus. Nec iuvat Acta legisse, quorum plurima exstant exempla graeca BHG2. 1864, 1865, latina BHL. 8559 – 8563, alia BHO. 1242 – 1244, e quibus quid verum sit non facile elicias. — Act. SS., April. t. I, p. 10; Comm. martyr. hieron., p. 253; Les martyrs d'Égypte, pp. 70, 121, 151.
4. QUINCTIANI] Baronius: “Agunt de his hac die Graeci etiam in menologio.” Errat vir doctissimus, Graeci enim silent. Adducendi sunt potius hieronymiani, ubi haec omnia reperies sed dispersa; et quidem in principio laterculi: in Armenia minore, omisso nomine martyris qui in hac regione passus sit. Occurrit etiam Quintianus quidam, de quo rursus 28 feb., 30 april., 1 maii, si tamen unus est. Deest Irenaeus; sed adest Irene, martyr Thessalonicensis. In nostro igitur martyrologio perperam coniuncti sunt Quintianus et Irene, neuter Armenius. — Act. SS., April. t. I, p. 9; Comm. martyr. hieron., pp. 169, 175.
5. HUGONIS] Anno … ab incarnatione Domini 1132, etatis porro sue ad minus 80, mense 4, consecrationis itidem ad minus 52, kalendis aprilis, sexta ante Palmarum dominicam feria, circa gallicinium, beatus Hugo … migravit ad Dominum. Ita Guigo, Carthusiae prior († 27 iulii 1137), qui Hugone usus erat familiarissime, in Vita BHL. 4016. Omnes temporum notae apprime concordant. Hanc Hugonis Vitam, quam ut conscriberet Guigonem rogaverant Airaldus Maurianensis et Hugo II Gratianopolitanus episcopus, utriusque uterque amicus, Innocentius II pontifex maximus, litteris ei datis, iussit et impetravit, quae sunt de canonizatione unicum testimonium: … Cognita vita eius et auditis que per beati Hugonis merita fiunt miraculis, superne maiestatis clementiam collaudavimus; et archiepiscoporum, episcoporum et cardinalium atque aliorum qui nobiscum aderant communicato consilio, ipsum inter sanctos et electos honorari precepimus et diem eius assumptionis cum gaudio sollempniter celebrari. Quia igitur ipsius vita, quam pie duxit in corpore, et miraculorum choruscatio, qua Deus eum facit apud homines prefulgere, tue maxime dilectioni non exstant incognita, auctoritate beati Petri et nostra tibi mandamus quatinus ea que tibi super hoc nota fuerint diligenter describendo posterorum memorie tradas (Jaffé2, 7742; litterae descriptae pro exordio Vitae BHL. 4016 in Act. SS., April. t. I, p. 37, et alibi). Credendus est Guigo antequam Miracula Vitae subiunxit morte ereptus fuisse. Sed de litteris pontificiis oritur quaestio, quo anno sint datae; apographa enim haec tantum habent: Data Pisis, decimo kalendas maii. Iamvero Innocentius II annis 1133 et 1137 Pisis aberat exeunte aprili, annis 1134, 1135, 1136 aderat. Parum iuvat inquirere, nonne in diem 22 aprilis inciderit sive dominica sive festum annis 1134, 1135, 1136. Etenim, cum ex aliis eius modi litteris bene multis, tum ex istis ipsis, dilucidum est canonizationem ante factam esse quam litterae datae sunt, pace scriptorum omnium qui die 22 aprilis Hugonem in sanctorum numerum relatum volunt. Nonnulli arbitrati sunt, parum solidis ex argumentis, nempe quod mentio fieret archiepiscoporum, episcoporum et cardinalium atque aliorum qui nobiscum aderant, annum esse sive concilii Pisani, quod incohatum est die 30 maii 1135 (Hefele, Conciliengeschichte, t. V, parte I, p. 425 – 26), sive annum sequentem. Nomen S. Hugonis exstat variis fastis ascriptum tam manu exaratis quam prelo editis, die 1 aprilis (Act. SS., April. t. I, p. 37 A). In editione principe martyrologii Romani: Gratianopoli sancti Hugonis episcopi qui Carthusianorum primus hospes fuit et comes. Cui encomio suffectum est, in editione posteriore, Molanianum elogium, quod ad annum 1913 usque lectum est. In aliquot martyrologiis recentioribus dicitur Hugo Carthusianus; verior est lectio antiqua martyrologii Romani. Praeter festum diei 1 aprilis et octavae, commemorabatur et in Carthusia et in dioecesi Gratianopolitana Revelatio S. Hugonis, die 4 maii (C. Le Couteulx, Annales Ordinis Cartusiensis, t. I, p. 381 – 82; V. Leroquais, Sacramentaires, t. III, pp. 95, 130, 131; Id., Bréviaires, t. II, p. 123 – 24). — Act. SS., April. t. I, p. 34 – 46; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 185 – 87; A. Bouloumoy, Notice historique sur S. Hugues de Châteauneuf, Valence, 1892.
6. WALERICI] Martyrologii hieronymiani codex Corbeiensis ad hunc diem: Liganau monasterio depositio beati Walarici confessoris. Presbyterum et confessorem veteres Walaricum appellant, non abbatem. Quod saec. XI in Vita BHL. 8782, dubiae fidei, asseritur Walaricum Luxovii prius discipulum fuisse S. Columbani, deinde monasterium Leuconaense aedificasse, antiquis monumentis non comprobatur. Ecclesia enim et monasterium (Saint-Valéry-sur-Somme) a Blitmundo, S. Walarici discipulo, constructum fuit ad tumulum sancti viri, in loco ubi cum sociis ineunte saec. VII eremiticam vitam duxerat. Ad diem 12 dec. ab Usuardo et in variis libris liturgicis signatur, fortasse ob anniversarium translationis. — Act. SS., April. t. I, p. 14 – 30; Comm. martyr. hieron., p. 169; M.G., Scr. rer. merov., t. IV, p. 157 – 75; C. Brunel, Les actes faux de l'abbaye de Saint-Valéry, in Le Moyen Age, 1909, pp. 94 – 116, 179 – 96.
7. MACARII] In menaeis hodie celebratur S. Macarius hegumenus monasterii τῆς Πελεκητῆς in Bithynia, encomio ex eius Vita BHG2. 1003, a Saba monacho, qui ei in regendo monasterio successit, conscripta. Hic diem obitus Macarii ita signat: μετέστη δὲ μηνὶ πανέμῳ ὀγδόῃ καὶ δεκάτῃ ὃν Ῥωμαῖοι αὔγουστον καλοῦσιν. Die igitur 18 aug., sed et proximis diebus 17 et 19, variis in libris eius commemoratio occurrit. — Act. SS., April. t. I, p. 30 – 31; Synax. Eccl. CP., pp. 577 – 78, 909; Anal. Boll., t. XVI, p. 140 – 42.

IV NON. APRIL.

[1] Turonis in Gallia sancti Francisci de Paula, Ordinis Minimorum instituroris, quem virtutibus et miraculis clarum Leo decimus sanctorum numero adscripsit.

[2] Caesareae in Palaestina natalis sancti Amphiani martyris, qui in persecutione Galerii Maximiani, cum Urbanum praesidem idolis immolantem arguisset, saeve dilaniatus ac pedibus lino in oleum intincto eoque incenso obvolutis acerbissime cruciatus, demum in mare demersus, transiens per ignem et aquam, eductus est in refrigerium.

[3] Ibidem passio sanctae Theodosiae virginis Tyriae, quae in eadem persecutione cum sanctos confessores ante tribunal stantes publice salutasset atque rogasset ut cum ad Dominum pervenissent sui recordarentur, a militibus tenta et ad Urbanum praesidem ducta, eius iussu lateribus et mammis ad interiora usque dilaniatis, in mare tandem proicitur.

[4] Lugduni sancti Nicetii eiusdem urbis episcopi, vita et miraculis clari.

[5] Apud Comum sancti Abundii episcopi et confessoris.

[6] Apud Lingonas sancti Urbani episcopi.

[7] In Palaestina depositio sanctae Mariae Aegyptiacae, quae peccatrix appellatur.

APRILIS 2

1. FRANCISCI] Franciscus, Ordinis Minimorum institutor, natus est saeculo XV ineunte, Paulae, in oppido provinciae Calabriae. Vestigiis S. Francisci Assisiensis inhaerens, nomen dedit Ordini Minorum in civitate Sancti Marci. Postea eremiticam vitam per aliquot annos egit; congregatis discipulis novam vitae religiosae formam instituit quae a Sixto p. IV anno 1474 approbata est. Vocatus est in Galliam a Ludovico XI, Francorum rege, cui morienti adfuit. Conditis multis novi Ordinis coenobiis in Gallia, Italia et Hispania, obiit in Plessiacensi Curte (Plessis-lès-Tours) die 2 april. 1507. Leo p. X, qui anno 1513 officium et festum B. Francisci in Ordine dumtaxat celebrandum concesserat (Hergenroether, Leonis X p. m. regesta, 3532), eum sanctorum confessorum catalogo ascripsit die 1 maii 1519. Festum S. Francisci extensum est ad universalem Ecclesiam anno 1586 a Sixto p. V. — Act. SS., April. t. I, p. 102 – 234; G.M. Roberti, S. Francesco di Paola, storia della sua vita, Roma, 1915. De gestis in causa S. Francisci ab episcopis Calabriae et Galliae cf. J. van den Gheyn, Catalogue des manuscrits de la bibliothèque Royale de Belgique, t. V (1905), p. 683 – 84.
2. AMPHIANI] Martyrologium hieronymianum: In Caesarea Amphiani. Elogium totum contractum est ex capite IV libri Eusebii De martyribus Palaestinae, nisi quod pro imperatore Galerio Maximiano nominandus est Maximinus. Ibidem dicitur Apphianus passus esse IV non. april. Huius frater Aedesius, et ipse martyr, nuntiatur in nostro martyrologio sub die 8 april. Ambos simul commemorant Graeci tum 2 tum 9 april. Graeca recensio longior Eusebii de Apphiano et Aedesio reperta est BHG2. 161, in qua dies natalis amborum assignatur pridie non. aprilis. — Act. SS., April., t. I, p. 59 – 60; Comm. martyr. hieron., p. 171.
3. THEODOSIAE] Eiusdem libri Eusebii De martyribus Palaestinae compendio hic refertur caput VII, cuius habemus etiam recensionem longiorem BHG2. 1775. Synaxariis Graecorum inscripta est Theodosia modo ad diem 29 maii, modo ad 29 april., quandoque ad hunc 2 april., qui genuinus est dies natalis ab Eusebio indicatus. In martyrologio nostro, die 29 maii recurrit cum elogio aliunde quaesito, ita ut primo intuitu Theodosia minime agnosci possit. — Act. SS., April. t. I, p. 61 – 66; Synax. Eccl. CP., pp. 579, 581, 583, 639, 713.
4. NICETII] Die 19 ianuarii ordinatio episcopatus S. Nicetii commemoratur in martyrologio hieronymiano, hodie depositio eius. Haec ad annum 573, illa vero ad annum 552, certis suffragantibus testimoniis, refertur. Antiquiorem S. Nicetii Vitam BHL. 6088, e qua Gregorius Turonensis hausit (BHL. 6089), novis curis nuper edidit B. Krusch. Exstat etiam titulus eius sepulcralis. — Act. SS., April. t. I, p. 95 – 101; Comm. martyr. hieron., pp. 48, 170; M. G., Scr. rer. merov., t. III, p. 518 – 124; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 166.
5. ABUNDII] Abundii Comensis episcopi († 468) Vita BHL. 15, quamquam ab aequali conscripta non fuit et haud pauca narrat veri minime similia, non tota tamen reicienda est, sed caute legenda. — Act. SS., April. t. I, p. 90 – 94; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 978 – 79; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, P. II, t. I, p. 281 – 85; Anal. Boll., t. XLVIII, p. 124 – 29.
6. URBANI] Sextus hic ponitur inter episcopos Lingonicae civitatis; cuius festum apud Lingones celebratur die 23 ian. Ad diem 2 april. eum repperit Baronius apud Molanum. Ordinationis hunc esse asserit Saussaius, nescio qua fretus auctoritate. De vita Urbani nihil ab antiquis traditum esse iam querebatur anonymus qui in libello BHL. 8407, non ante saec. X conscripto, vix aliquid de S. Urbano praeter miracula postuma litteris mandavit. — Act. SS., Ian. t. II, p. 490 – 494; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 186.
7. MARIAE] Vita S. Mariae Aegyptiacae quae Sophronio Hierosolymitano asseritur tota ficticia est, sed eleganter scripta et lectu iucunda; nec mirum eam saepissime reperiri in codicibus graecis, latinis, orientalibus, BHG2. 1042, BHL. 5415 – 5417, BHO. 683 – 687. Legitur integra in menologio metaphrastico et paucis contracta in synaxariis, ad diem 1 aprilis; qui ceteroquin Mariae emortualis non est, sed ideo electus quia narratur pascha appropinquante corpus eius a Zosimo repertum et leonum ministerio sepultum. Ea est huius historiae indoles ut multi opinati sint piam illam feminam numquam in vivis fuisse sed simul cum gestis eius ab hagiographo confictam. Attamen in dubium vocari nequit Mariam quamdam in Palaestina eremiticam vitam duxisse, teste Iohanne Moscho in Prato spirituali, eiusque sepulcrum visum esse a Cyrillo Scythopolitano (Vita S. Cyriaci, BHG2. 463). Sed de ecclesiastica veneratione eidem tunc temporis reddita nullum est testimonium. — Act. SS., April. t. I, p. 67 – 90; H. Delehaye, Sanctus. Essai sur le culte des saints, p. 226 – 28.

III NON. APRIL.

[1] Tauromenii in Sicilia sancti Pancratii episcopi, qui Christi evangelium, quod a sancto Petro apostolo illuc missus praedicaverat, martyrii sanguine consignavit.

[2] Tomis in Scythia natalis sanctorum martyrum Evagrii et Benigni.

[3] Tyri sancti Vulpiani martyris, qui in persecutione Maximiani Galerii cum aspide et cane insutus culeo in mare demersus fuit.

[4] Thessalonicae passio sanctarum virginum Agapis et Chioniae sub Diocletiano imperatore; quae cum Christum negare nollent, primum in carcere maceratae, postea in ignem missae sed a flammis intactae, ibi oratione ad Dominum fusa animas reddiderunt.

[5] In Anglia sancti Richardi episcopi Cicestrensis, sanctitate et miraculorum gloria conspicui.

[6] In monasterio Meditii in Oriente sancti Nicetae abbatis, qui ob cultum sanctarum imaginum sub Leone Armeno multa passus est.

[7] In Anglia sanctae Burgundoforae abbatissae et virginis.

APRILIS 3

1. PANCRATII] Martyrologium hieronymianum: in Tauromenio Siciliae sancti Pancrati, hodie et rursum ad diem 8 iul.; iisdem paene verbis Florus et sequaces. Baronius allegat Graecos in menologio, quinto idus iunii. Eo die silent synaxaria, quae bis memorant Pancratium, id est ad 9 feb. et 9 iul. Ab his pendet aliquatenus elogium nostri martyrologii, tandemque refunditur in prolixam et apprime fabulosam Passionem BHG2. 1410. — Act. SS., April. t. I, p. 237 – 43; Comm. martyr. hieron., pp. 172, 359; Synax. Eccl. CP., pp. 454, 807; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 616 – 23.
2. EVAGRII] Martyrologium hieronymianum: in Syciana Thome natale Evagri Benigni Chresti. Conferatur breviarium Syriacum: ἐν Τόμει τῇ πόλει Χρηστός. Hic enim martyr tum Chresti nomine designatur tum Benigni, quae est vocabuli latina interpretatio. Scythia, pro corrupto nomine Syciana, emendatio est Flori non facile recipienda. Evagrius autem neque cum Tomis neque cum Scythia quicquam commune habet. Eum haud scio an attraxerit Pancratius supra commemoratus, cum huius Passio a quodam Evagrio, eius discipulo, conscripta feratur. — Act. SS., April. t. I, p. 244; Comm. martyr. hieron., p. 172 – 73.
3. VULPIANI] Elogium ex Eusebii libro De martyribus Palaestinae, V, 1, desumptum est, commutato genuino imperatoris Maximini nomine cum Galerii Maximiani. Quo die passus sit Ulpianus non scribit Eusebius, sed narrato Apphiani supplicio, de quo ad diem 2 april., haec subdit: ὑπὸ δὲ τὸν αὐτὸν καιρὸν αὐταῖς τε ἡμέραις, paucisque verbis Ulpiani martyrium commemorat. Huius mentio nulla est in synaxariis Graecorum. — Act. SS., April. t. I, p. 250.
4. AGAPIS] Trium virginum Thessalonicensium Agapis, Chioniae et Irenes habemus Acta genuina BHG2. 34, non ita pridem edita. Antea suppetebat Passio fabulosa Actis S. Anastasiae BHL. 118 inserta. Ex hac narratione fluxerunt martyrologii elogia de Agape et Chionia, ad diem 3, de Irene ad 5 april., congruente Passione latina: Passae sunt autem Agape et Chionia tertio nonas aprilis et in ipsis nonis Irene apud Thessalonicam. In Passione autem graeca omnes 1 april. coronatae esse perhibentur. Item in martyrologio hieronymiano tres simul occurrunt tum kalendis tum nonis april., hic autem dies Irenae soli probabilius assignabatur quae, teste Passione, non eodem ac sociae die martyrium fecit. In breviario Syriaco ambae priores sub die 2 april. commemorantur. Beda cum martyrologio hieronymiano Agapen et Chioniam ad diem 1 april., Irenen vero ad 5 nuntiavit; Passionem latinam secutus est Florus Lugdunensis. Reapse martyres obiisse videntur die 1 april., dies 3 incertior est, 5 autem Irenae ex coniectura assignatum esse crediderim. Agapen, Chioniam et Irenen Graeci ad diem 22 dec. nuntiant una cum S. Anastasia, cuius Passio contracta est in synaxariis. — Act. SS., April. t. I, p. 245 – 50; Comm. martyr. hieron., pp. 169, 175; Synax. Eccl. CP., p. 334.
5. RICHARDI] Vitam BHL. 7209, bonae notae, conscripsit Radulphus Bocking O. P., qui a confessionibus erat Richardo Cicestrensi episcopo, vulgo Richard de Wyche (hodie Droitwich, prope Wigorniam). Accedit epitome Vitae antiquioris, in Nova Legenda Anglie, BHL. 7208. Utrobique dies emortualis statuitur 3 aprilis 1253. Litteris Exultet angelica turba (Potthast, 18232), Viterbio datis die 20 februarii 1262, Urbanus papa IV certiores facit omnes archiepiscopos, episcopos, abbates, praelatos, se Richardum sanctorum canoni inseruisse ante mensem fere, die 22 ianuarii, constituitque festum quotannis 3 april. celebrandum (J. Guiraud, Les Registres d'Urbain IV, t. II, p. 20). Baronius in annotationibus: “Habemus in nostra bibliotheca exemplaria plurimarum litterarum Urbani IV, ubi etiam litterae de canonizatione eiusdem Richardi scriptae leguntur. Est ipsarum exordium: In caelesti etc. num. 268.” Neque nos ulla vestigia istarum litterarum repperimus, neque diligentissimus explorator W. H. Bliss, Calendar of Entries in the Papal Registers relating to Great Britain and Ireland, Papal Letters, t. I, A. D. 1198 – 1304, London, 1893. In recentioribus kalendariis martyrologiisque festum inscribitur (R. Stanton, A Menology of England and Wales, London, 1887, p. 143). Sive illic, sive apud Molanum expiscatus est Baronius Richardi nomen. In priore editione Molanus adducit litteras de canonizatione Exultet angelica turba, BHL. 7209, Act. SS., April. t. I, p. 315; litterae In caelesti ante Baronium nusquam apparent. — Act. SS., April. t. I, p. 277 – 318; Vita anglica anonyma in Lives of the English Saints, London, 1845; M. R. Capes, Richard of Wyche, London, 1913.
6. NICETAE] Monasterium cui praefuit Nicetas († 824) situm erat in Bithynia. Exstat S. Nicetae Vita BHG2. 1341 a Theostericto eius discipulo intra quinque annos a sancti obitu scripta. Eius breve compendium in synaxariis ad hunc diem legitur, in aliquibus codicibus ad 4 maii. — Act. SS., April. t. I, p. 253 – 66; Synax. Eccl. CP., pp. 581, 653.

7. BURGUNDOFORAE] Burgundofara seu Fara abbatissa fuit monasterii Evoriacas dicti (Faremoutiers en Brie). Eius res gestas scripsit insignis inter hagiographos Ionas abbas in Vita S. Columbani discipulorumque eius, II, 11 – 22, BHL. 1488. Burgundofarae monasterium ingressae sunt virgines stirpis regiae Anglorum (Beda, Hist. eccl., III, 8); unde fortasse error eorum qui eam in Anglia vixisse putarunt, nominis quoque loci similitudine decepti (Eboriacus — Eboracum). De ea nihil apud Florum nec Adonem. Usuardus, ad diem 7 dec.: In pago Meldicensi sanctae Farae virginis. Cum eo convenit de die natali epitaphium S. Farae quod edidit Mabilionius e codice tempore Caroli Calvi scripto (Act. SS. O.S.B., t. II, p. 449):

Francorum soboles regum, virgo inclyta Fara […]
Septima post idus luxit tibi, Fara, Decembres
Ultima: sed fallor, lux fuit illa prior.

Ad haec Mabilionius: “Hoc loco post non praepositive sed adverbialiter usurpandum.” Item martyrologium Evoriacense c. ann. 1200 exaratum: VII idus Decembris Eboriacas monasterio quod dicitur in Brige natalis gloriosissimae atque nobilissimae Burgundofarae praecellentissimae virginis et abbatissae (ap. Mabillon, Annales, t. I, p. 434). Commemoratio ad diem 3 april. nititur additamento quod in nonnullis codicibus Vitae Columbani, II, 22, iisque deterioris notae, occurrit et spurium habetur: III non. april. diem clausit extremum. Nihil de anno qui, ut nonnullis placet, fuit 657. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 727; B. Krusch, in M. G., Scr. rer. merov., t. IV, p. 1 – 152; Id., Ionae Vitae sanctorum, inter Scriptores rerum germanicarum in usum scholarum, 1905.

PRID. NON. APRIL.

[1] Hispali in Hispania sancti Isidori episcopi, sanctitate et doctrina conspicui, qui zelo catholicae fidei et observantia ecclesiasticae disciplinae Hispanias illustravit.

[2] Thessalonicae sanctorum martyrum Agathopodis diaconi et Theoduli lectoris, qui sub Maximiano imperatore et Faustino praeside ob christianae fidei confessionem, alligato ad collum saxo, in mare demersi sunt.

[3] Mediolani depositio sancti Ambrosii episcopi et confessoris, cuius studio inter cetera doctrinae et miraculorum insignia tempore arianae perfidiae tota fere Italia ad catholicam fidem conversa est. Eius festivitas septimo idus decembris potissimum recolitur, qua die episcopus Mediolanensis ordinatus est.

[4] Constantinopoli sancti Platonis monachi, qui pluribus annis adversus haereticos sanctarum imaginum effractores invicto animo decertavit.

[5] In Palaestina sancti Zosimi anachoretae, qui funus sanctae Mariae Aegyptiacae curavit.

[6] Panormi sancti Benedicti a Sancto Philadelpho confessoris, ob corporis nigredinem cognomento nigri, Ordinis Minorum, qui signis et virtutibus clarus in Domino quievit et a Pio septimo pontifice maximo in sanctorum numerum relatus est.

APRILIS 4

1. ISIDORI] In epitaphio SS. Leandri, Isidori et Florentinae quod ad diem 27 feb. attulimus, legitur S. Isidorus obiisse II nonas april., quo die eum annuntiant kalendaria mozarabica: II non. april. obitum domni Isidori episcopi Spali. Obitum et novissima verba S. Isidori litteris mandavit in Libro de transitu (BHL. 4482) Redemptus diaconus, qui morienti sancto episcopo adfuerat. In laudationibus a S. Braulione et a S. Ildefonso scriptis (BHL. 4483, 4484) reperiuntur non tam S. Isidori res gestae quam elenchus scriptorum eius. Quo fonte hauserit Baronius elogium martyrologii Romani non constat. Innocentius p. XIII festum S. Isidori ab universali Ecclesia celebrari iussit et decreto 25 april. 1722 eum inter doctores rettulit. — Act. SS., April. t. I, p. 327 – 364; BHL. 4482 – 4493; España sagrada, t. IX, p. 193 – 212; Férotin, Le Liber Ordinum, p. 460 – 61; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 191; G. von Działowski, Isidorus und Ildefons als Litterarhistoriker, p. 140 – 43; P. Séjourné, Le dernier Père de l'Église, Saint Isidore de Séville. Son rôle dans l'histoire du droit canonique, Paris, 1929; B. Altaner, Der Stand der Isidorforschung. Ein kritischer Bericht über die seit 1910 erschienene Literatur, in Miscellanea Isidoriana (Romae, 1936), p. 1 – 32; Zeitschrift für katholische Theologie, t. XL (1916), p. 45; Anal. Boll., t. LVI, p. 172 – 74.
2. AGATHOPODIS] In breviario Syriaco, omisso civitatis nomine, ambo martyres occurrunt, ad Thessalonicam autem pertinuisse dicuntur in martyologio hieronymiano et in synaxariis quae Passionem BHG2. 1784 compendio referunt. Eandem excerpsit nostrum martyrologium. — Act. SS., April. t. I, p. 321 – 25; Synax. Eccl. CP., p. 583.
3. AMBROSII] Paulinus in Vita S. Ambrosii BHL. 377, postquam eius obitum rettulit, haec addit: Atque inde ad ecclesiam maiorem antelucana hora qua defunctus est corpus ipsius portatum est, ibique eadem fuit nocte qua vigilavimus in pascha; hoc autem anno 397 dominica resurrectionis incidit in 5 april. In antiquis ecclesiae Mediolanensis kalendariis hoc die S. Ambrosii natalis indicebatur. Ita in kalendario saec. XI: nonas deposito sancti Ambrosii archiepiscopi (Magistretti, Manuale Ambrosianum, t. II, p. 185); item in Beroldo (Magistretti, Beroldus p. 4); item in kalendario mozarabico Férotin, Le Liber Ordinum, p. 461). In codicibus hieronymianis qui S. Ambrosium memorant, ad diem 4 april. inscriptus est, hosque sequuntur martyrologi inde a Beda. In missali Ambrosiano nuper edito (1924), ad diem 4 april. legitur: Depositio S. Ambrosii. Commemoratio semper fit feria V in albis. Elogium supra scriptum, praeter ultimam de festivitate mensis decembris sententiam, acceptum est a Floro, repetendum a Bedae tandemque ab Hieronymi Chronico. In eo autem legitur (ad ann. 374): Ambrosio episcopo constituto omnis ad fidem rectam Italia convertitur. Quod ita reddidit Florus: tota Italia ad catholicam fidem conversa est. Rectius in nostro: tota fere Italia. Praeter interpretationem Vitae auctore Paulino, BHG2. 67, habetur Vita graeca Ambrosii BHG2. 68 – 69, ab anonymo conscripta. Haec inserta est in Menologium Symeonis Metaphrastae ad diem 7 dec., quo etiam Ambrosius in synaxariis elogio ornatur, eiusque festivitas celebrabatur Constantinopoli in Magna ecclesia. — Comm. martyr. hieron., p. 174; Synax. Eccl. CP., p. 283; Vita S. Ambrosii ex eius potissimum scriptis collecta, in P. L., t. XIV, p. 65 – 114; M. Ihm, Studia Ambrosiana, Leipzig, 1890; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, p. 127 – 44; F. H. Dudden, The Life and Times of St. Ambrose, Oxford, 1935; J.-R. Palanque, S. Ambroise et l'empire romain, Paris, 1933.
4. PLATONIS] Hegumenus primum Symbolorum et Saccudionis, Constantinopolim secessit, ubi inclusus vixit. Acta eius BHG2. 1553 scripsit Theodorus Studita eius ex sorore nepos et filius spiritualis. In nonnullis synaxariis ad diem 4 aprilis memoratur. Elogium nostri martyrologii postquam attulit Papebrochius, haec scribit: “Quod nemo credet qui vel solam marginalem huius Vitae synopsim levi intuitu dignabitur percurrere. Contra Iosephi fautores, alias orthodoxos, fuit omnis concertatio Platonis: qui primum sub Irene coepit Constantinopoli innotescere … vivere autem desiit, priusquam imperio Leo Armenius potiretur.” De die obitus discidium fuit inter eruditos ex eo praecipue ortum quod alii aliter intellexerunt notam temporis a Theodoro indicatam: ἡνίκα ἡ τοῦ δικαίου Λαζάρου μνήμη ἐπέστη, id est, quando instabat memoria iusti Lazari. Memoria illa est lectio evangelii de Lazaro sabbato ante dominicam Palmarum. Amplam disserendi materiam praebet argumentum. Sed novam de re instaurare disputationem superfluum esse censemus, cum nuper demonstratum sit S. Platonem obiisse die 4 april. anno 814. — Act. SS., April. t. I, p. 364 – 76; Synax. Eccl. CP., p. 585; J. Pargoire, A quelle date l'higoumène saint Platon est-il mort? in Échos d'Orient, t. IV, p. 164 – 70.
5. ZOSIMI] Ex sola Vita S. Mariae Aegyptiacae BHG2. 1042 notus est, quam ficticiam esse totam diximus ad diem 2 april. Baronio idem visus est ac Ζωσιμᾶς monachus de quo Evagrius, Hist. eccl., IV, 7. Eius autem sententiae nihil favet praeter nominum similitudinem. Menaeorum elogium ad hunc diem cum nostro plane congruit, et cum gestis S. Mariae. — Act. SS., April. t. I, p. 69 – 70; Synax. Eccl. CP., p. 285.
6. BENEDICTI] Benedictus, cuius parentes, divitis cuiusdam Siculi servi, origine Aethiopes erant, natus est anno 1526 in oppido Sancti Philadelphii (San Fratello) Messanensis dioecesis. Anno aetatis circiter vicesimo, vitam asperam agere coepit in solitudine una cum Hieronymo Lanza, qui annuente Iulio III pium sodalicium instituerat. Anno 1562, soluta a Pio IV congregatione Hieronymi Lanzae, Benedictus fratrum minorum S. Francisci Ordini nomen dedit. Panormi obiit die 4 april. 1589. Cum eius intercessione plura miracula patrarentur, eius corpus e communi sepultura erutum in sacrario repositum est et disquisitio de sanctitate servi Dei instituta. Anno 1652 cives Panormitani Benedictum in patronum sibi elegerunt. A Benedicto p. XIV die 11 maii 1743 in beatorum et a Pio p. VII die 24 maii 1807 in sanctorum numerum relatus est. — Act. SS., April. t. I, p. 319; B. Nicolosi, San Benedetto da San Fratello, Palermo, 1907.

NON. APRIL.

[1] Venetiae in Britannia minori sancti Vicentii confessoris, cognomento Ferrerii, Ordinis Praedicatorum, qui potens opere et sermone multa millia infidelium convertit ad Christum.

[2] In Lesbo insula passio quinque sanctorum martyrum.

[3] Eodem die sancti Zenonis martyris, qui detracta pelle, pice illitus, in ignem coniectus est.

[4] In Africa passio sanctorum martyrum, qui in persecutione Genserici regis ariani in die Paschae in ecclesia caesi sunt; quorum lector, dum in pulpito alleluia cantaret, sagitta in gutture transfixus est.

[5] Thessalonicae sanctae Irenes virginis, quae cum sacros libros contra Diocletiani edictum occultasset, post tolerantiam carceris sagitta percussa est et igne cremata iussu Dulcetii praesidis, sub quo et sorores eius simul Agape et Chionia passae antea fuerant.

APRILIS 5

1. VINCENTII] Vincentius Ferrerius Valentiae in Hispania natus anno 1350, aetatis anno decimo septimo Ordini Praedicatorum adscitus est. Insigni cum eloquentiae laude verbum Dei disseminavit per Hispaniam, Galliam, Italiam, donec laboribus fractus obiit Veneti in Britannia Armorica die 5 april. 1419. In catalogum sanctorum relatus est die 29 iun. 1455 a Callisto p. III qui eius festum die 6 april. celebrari iussit. Bulla vero canonizationis promulgata est a Pio p. II die 1 oct. 1458. Quamquam in utraque bulla dies festus ei assignatus est dies 6 april., nusquam tamen, incertum qua causa, alia die quam quinta april. eius memoria celebrata fuit. In actis Capituli generalis Ordinis Praedicatorum apud Montempessulanum anno 1456 habiti legitur: In primis denunciamus fratribus nostri Ordinis universis, quod sanctissimus dominus noster Calistus, divina providentia papa tercius, anno proxime preterito videlicet MCCCCLV, in festo apostolorum Petri et Pauli XXIX iunii … beatum virum magistrum Vincencium Ferrerii de Valencia Ordinis nostri canonizavit et sanctorum in celesti curia triumphancium catalogo adscripsit … et volumus et mandamus quatenus in singulis conventibus nostri Ordinis festum eius celebretur die quinta aprilis; pro qua in chalendario ubique ponatur et de eo fiat officium sub toto duplici cum hymnis et antiphonis et responsoriis (Acta capitulorum generalium Ordinis Praedicatorum, t. III, p. 263 – 64, apud Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum historica, t. VIII, Romae, 1900). — Act. SS., April. t. I, p. 477 – 529; BHL. 8657 – 8669, 8656 b, c, d, 8660 b, 8668 b; Anal. Boll., t. XX, p. 483; t. XXIV, p. 528; t. XLIV, p. 216 – 20; H. Fages, Histoire de S. Vincent Ferrier, Louvain, 1901; Id., Notes et Documents de l'Historie de S. Vincent Ferrier, ibid., 1905; S. Brettle, San Vicente Ferrer und sein literarischer Nachlass, Münster i. W., 1924; M. M. Gorce, Saint Vincent Ferrier, Paris, 1924; Id., Les bases de l'étude historique de saint Vincent Ferrier, Paris, 1924; Id., Saint Vincent Ferrier, Paris, 1935; H. Finke, in Römische Quartalschrift, t. XXXIII (1925), p. 150 – 58.
2. MARTYRUM] Legatur Quinque sanctarum. In menaeis memoria agitur τῶν ἁγίων πέντε μαρτύρων νεανίδων τῶν ἀπὸ Λέσβου, nec aliud additur praeter vacuum et ridiculum plane distichon. Eas puellas non in Lesbo insula passas sed ortu Lesbienses fuisse ex elogio efficitur. — Act. SS., April. t. I, p. 399; Synax. Eccl. CP., p. 587.
3. ZENONIS] In synaxariis Zenon cum sociis tribus prodit, qui omnes die 10 april. recurrunt aliis tribus aucti, ubi brevi laudantur encomio ex Passione ficticia BHG2. 1700. In menaeis hodie Zenoni appingitur versiculus: Ἆθλος τριπλοῦς Ζήνωνι πίσσα, πῦρ, δόρυ, id est supplicii genus triplex: pix, ignis, hasta. Pro δόρυ interpres legisse videtur δορά, hinc detractam martyri pellem fuisse scripsit. Errorem non adverterunt martyrologii revisores. — Act. SS., April. t. I, p. 399; Synax. Eccl. CP., pp. 588, 595.
4. MARTYRUM] Haec ex Victore Vitensi, Hist. persecutionis Wandalicae, I, 13. De more cantandi Alleluia multa congessit Baronius ad hunc locum, sane lectu digna, nihil tamen attulit quo comprobaret his martyribus cultum ab antiquis tributum fuisse. — Act. SS., April. t. I, p. 400.
5. IRENES] In martyrologio hieronymiano hodie rursum nuntiantur virgines Thessalonicenses de quibus superius ad diem 3 april. In codice Epternacensi Irene praeterea a ceteris segregata est; sola prodit in Cambrensi, quod Passioni BHG2. 34 consonum est. Non tamen ex hac excerptum est elogium sed ex fabulosis Actis S. Anastasiae BHL. 118, et inaccurate quidem. In his enim Irene sagitta percussa interiit, sorores vero igne crematae sunt. — Act. SS., April. t. I, p. 245 – 50; Comm. martyr. hieron., p. 175.

VIII ID. APRIL.

[1] Romae natalis beati Xysti papae et marytris, qui temporibus Hadriani imperatoris regens ecclesiam, demum sub Antonino Pio, ut sibi Christum lucrifaceret, libenter mortem sustinuit temporalem.

[2] In Macedonia sanctorum martyrum Timothei et Diogenis.

[3] In Perside sanctorum centum viginti martyrum.

[4] Ascalone passio sanctorum Platonidis et aliorum duorum martyrum.

[5] Carthagine sancti Marcellini martyris, qui ob catholicae fidei defensionem ab haereticis occisus est.

[6] Romae sancti Caelestini papae, qui Nestorium Constantinopolitanum episcopum damnavit Pelagiumque fugavit; cuius etiam auctoritate sancta universalis synodus Ephesina adversus eumdem Nestorium celebrata est.

[7] In Hibernia sancti Celsi episcopi, qui beatum Malachiam in episcopatu praecessit.

[8] In Dania sancti Gulielmi abbatis, vita et miraculis clari.

APRILIS 6

1. XYSTI] Sixtum p. I Lugdunense martyrologium quod Florum praecessit, nullo praeeunte, sanctorum catalogo inscripsit. Diem obitus signat Liber pontificalis III non. apriles; codex autem Parisinus 2123 breviarii Cononiani VIII id. apriles, quem secutus est martyrologus. Xystum Hadriani temporibus sedisse ex eodem acceptum est. Demum sub Antonino Pio a Baronio addita sunt. Reliqua ut in Usuardo. — Act. SS., April. t. I, p. 533 – 35; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 218.
2. TIMOTHEI] Hodie in hieronymianis in Macedonia, postridie melius in Antiochia Syriae, passi leguntur, et rursum ad 8 april., qui verus eorum natalis dies probatur e breviario Syriaco. — Act. SS., April. t. I, pp. 537, 658; Comm. martyr. hieron., p. 176 – 79; Anal. Boll., t. XLIX, p. 38 – 41.
3. MARTYRUM] Synaxaria Graecorum, e quibus Baronius Galesinium secutus martyrum Persarum CXX memoriam excerpsit, eam didicerunt ab ignoto interprete Passionis BHO. 718. Hac docemur in illa martyrum turma numeratos fuisse viros CXI et feminas IX, omnes ignorati nominis. In pervigilio eorum martyrii laute illis in carcere ministravit nobilis matrona nomine Iazdanducht, sive Θεοτέκνη, quae ex Adiabena provincia orta erat. Quod alicunde accipiens Baronius hodiernos martyres in Adiabena passos affirmat subditque eorum meminisse Sozomenum lib. II, c. 11 ad extremum. Neutrum tamen obtinet. De illis enim nominatim ne verbum quidem fecit Sozomenus, et ex Passione syriaca constat eos e variis locis collectos in Urbibus Regiis occubuisse, ubi Sapor tunc aderat. Contigit eorum certamen anno 344, persecutionis quinto, luna nisan VI, mensis aprilis 5, quem diem, ut alias, incorrupte prae ceteris servavit Sirmondi synaxarium. Martyrum CXX elogium in Graecorum libris cum memoria martyrum captivorum Heliodori, Dosae et sociorum confusum fuisse, ante Ev. Assemanum scite iam perspexerat Henschenius. Martyrum captivorum integra nunc legitur Passio syriaca BHO. 375. — Act. SS., April. t. I, p. 538; Synax. Eccl. CP., pp. 587, 590, 1003; cf. Anal. Boll., t. LVI, p. 139.
4. PLATONIDIS] Agunt menaea hodie de sancta quadam Platonide, ea quidem non martyre (ἐν εἰρήνῃ τελειοῦται), tacito loci indicio. Martyrem eam credidit Baronius et virum, eo loco passum quo anonymi duo, de quibus eodem die: οἱ ἅγιοι δύο μάρτυρες οἱ ἐν Ἀσκάλωνι χωσθέντες ἄχρις ὀσφύος. — Act. SS., April. t. I, p. 539; Synax. Eccl. CP., p. 589.
5. MARCELLINI] SS. Augustino et Hieronymo familiaris Marcellinus a Donatistis occisus est. De eo Hieronymus, Adv. Pelagianos, III: Scripsit dudum vir sanctus et eloquens Augustinus ad Marcellinum qui postea, sub invidia tyrannidis Heracleanae, ab haereticis innocens caesus est; et memorat libros eidem ab Augustino inscriptos. Fuit sane vir fama et pietate notissimus. Non tamen ante Baronium in catalogo sanctorum repositus est. — Act. SS., April. t. I, p. 539 – 42.
6. CAELESTINI] Liber pontificalis, XLV: Sepultus est in cymiterio Priscillae, via Salaria, VIII id. april. In martyrologium Latinorum primum illatus est Caelestinus ab Adone ad diem 7; a Graecis vero commemoratur in synaxariis die 8, qui et codicis Sangallensis Adonis dies est. Elogium Caelestini Baronius composuit. — Act. SS., April. t. I, p. 543 – 47; Synax. Eccl. CP., p. 592.
7. CELSI] Celsum seu Caelestinum latine appellaverunt Cellach, Aedi filium, cuius dies emortualis in Annalibus Ultoniensibus presse definitur, feria secunda, 1 aprilis. Die 3 mensis cadaver eo pervenit, ubi erat humandum; postridie, feria quinta, 4 aprilis, sepultum est. Annals of Ulster, t. II, ed. B. MacCarthy (Dublin, 1893), p. 122. Haec indicant annum 1129, quem infeliciter Baronius in annotationibus immutavit in 1128. Diem 6 aprilis primus assignavit Molanus, in editione priore, quam prae manibus habuit Baronius. Hinc suspicati sunt quidam numerum VI lectum esse pro IV, sed frustra cum nusquam in kalendariis memoretur, quod noverimus, Celsus die 4 aprilis. Kalendis huius mensis mentionem inseruit Marianus Ó Gorman Festilogio metrico gadelico, post saec. XII med., The Martyrology of Gorman, ed. W. Stokes (London, 1898), p. 68. Inter annotationes quas labentibus saeculis librarii addiderunt antiquo Festilogio Óengusii, in codice saec. XV, legimus celebrari Cellach die 1 aprilis, The Martyrology of Oengus the Culdee, ed. W. Stokes (London, 1905), p. 110. Cave tamen ne inde colligas ipsum Óengusium Celsi meminissse, qui ter centum annis iunior est. Unde autem istud de festo S. Celsi hauserit commentator, subobscurum est. Haud scio an ex ipso Mariano vel ex martyrologio quo usus est Marianus. Vita Celsi nulla exstat nec gadelice nec latine. Gesta leges apud historicos qui de instaurata disciplina in ecclesiis hibernicis saec. XII scripserunt. — Act. SS., April. t. I, p. 619 – 20; T. A. Archer, in Dictionary of National Biography, t. IX, p. 418 – 420; J. O'Hanlon, Lives of the Irish Saints, t. IV, p. 43 – 47; H. J. Lawlor, St. Bernard of Clairvaux's Life of St. Malachy of Armagh (London, 1920), Introduction.
8. GULIELMI] Gulielmus, abbas canonicorum regularium Victorinorum in Æbelholt, Daniae oppidulo, prope Roskildam, e vita discessit illucescente die dominica Paschae, 6 aprilis 1203. Vita exstat optima BHL. 8908, antequam inter sanctos relatus est Gulielmus conscripta a canonico quodam Æbelholtensi, in qua annus indicatur 1202. Attamen intellegebat hagiographus 1203, initium enim sumebat annus in Dania sive dominica Paschae, sive etiam in festo S. Tiburtii, 14 aprilis (M. C. Gertz, Vitae Sanctorum Danorum, p. 287, annot. 1). Quod eos fugit qui passim asserunt obiisse S. Gulielmum die dominica Paschae, 6 aprilis 1202. Ita etiam Baronius, qui advertere debuerat Pascha anno 1202 incidisse in diem 14 aprilis. Nec consideratius putavit Baronius, cui praeiverat Molanus in altera editione (in priore desideratur nomen S. Gulielmi), festum diem eundem esse qui mortis anniversarius. Unde elucet martyrologio Romano insertum fuisse festum ab eruditis viris, saec. XVI, priscis kalendariis danicis haud adhibitis. Quidni enim, postquam legitimum cultum probaverat Baronius ex variis, quos adducit, fontibus, collegisset eundem esse festum diem et emortualem? Latet tamen anguis in herba. Quam ob causam dies mutatus esset, nemo accurate indicavit, etsi quibusdam probabile visum est, id factum esse quia nimis prope abesset Pascha. In litteris Honorii papae III de canonizatione, datis diebus 21 et 29 ianuarii 1224 (Potthast, 7146 et 7154), dies festus non definitur, etsi in posterioribus suadetur Christi fidelibus ut templum pie adeant, ubi iacet S. Gulielmus, et paenitentiae dies quadraginta relaxantur omnibus devote pro eiusdem reverentia confessoris a die sollempnitatis sue usque ad octavum ipsius ad dictam ecclesiam accedentibus (Gertz, op. c., p. 386). Credideris diem festum S. Gulielmi, dum litterae dantur, nondum esse fixum. At indubium omnino est, festum postea actum esse die 16 iunii (A. Otto, Liber Daticus Roskildensis, Havniae, 1933, p. 33; E. Jorgensen, Helgendyrkelse i Danmark, Havniae, 1909, p. 49). Simul nundinae erant a die 15 ad 29 iunii, prope templum canonicorum, litteris regiis concessae die 15 maii 1258 (I. Langebek, Scriptores rerum Danicarum, t. VI, p. 162). Prona coniectura quidam suspicati sunt diem 16 iunii anniversarium esse translationis sollemnis, anno sive 1237 sive 1238 (Gertz, op. c., p. 289); id tamen minime probatur. Quidquid fuit, pristinus dies 16 iunii oblitteratus est, iamque ab ineunte saeculo XVII officium S. Gulielmi apud canonicos regulares die 6 aprilis habetur, sive id tunc primum susceptum est, sive post aliquantulam intercapedinem resumptum (Act. SS., April. t. I, p. 622). Alter Gulielmus in Dania cultus, de quo Baronius in annotationibus, Roskildensis est episcopus, de quo vix quidquam certi affertur praeter ea quae tradit Saxo Grammaticus, Gesta Danorum, lib. XI, ed. J. Olrik et H. Ræder (Havniae, 1931), p. 304 – 322, passim. Hunc ante saeculum XVI cultu ecclesiastico honoratum credimus, nullos tamen auctores legimus antiquiores Albano Butler, in Vitis Sanctorum, et amico Butleri Richardo Challoner, Memorials of Ancient British Piety, qui saeculo XVIII mediante diem assignant Gulielmo episcopo Roskildensi 2 septembris. Verum, ut aliunde compertum habemus, pro lubitu seligebat Challoner diem, dummodo vacuus commodusque esset, ut kalendariis suis sanctos insereret, si forte nihil praeberent fontes. Unus inter antiquos auctores diem mortis Gulielmi Roskildensis indicat Liber Daticus Roskildensis, si fidamus excerptis Batholinianis. Ibi dies est 8 maii, annus incertus, ut putant c. 1074 – 1076, A. Otto, op. c., pp. 37, 176. Quae de morte S. Gulielmi episcopi narrat Saxo Grammaticus, ed. c., p. 315 – 16, haud scio an fabula sit, inde orta quod vicina erant sepulcrum episcopi et sepulcrum Suenonis regis, Estridae filii. — Act. SS., April. t. I, p. 620 – 43.

VII ID. APRIL.

[1] In Africa natalis sanctorum martyrum Epiphanii episcopi, Donati, Rufini et aliorum tredecim.

[2] Synope in Ponto sanctorum ducentorum martyrum.

[3] In Cilicia sancti Calliopii martyris, qui sub Maximiano praefecto post alia tormenta verso in terram capite cruci affixus nobili corona martyrii decoratus est.

[4] Nicomediae sancti Cyriaci et aliorum decem martyrum.

[5] Alexandriae sancti Peleusii presbyteri et martyris.

[6] Romae sancti Hegesippi, qui vicinus apostolorum temporibus Romam venit ad Anicetum pontificem ibique mansit usque ad Eleutherium et ecclesiasticorum actuum a passione Domini usque ad suam aetatem sermone simplici texuit historiam: ut quorum vitam sectabatur, dicendi quoque exprimeret charactere.

[7] Veronae sancti Saturnini episcopi et confessoris.

[8] Rothomagi natalis sancti Ioannis Baptistae de La Salle confessoris, qui in erudienda adolescentia praesertim paupere excellens et de religione civilique societate praeclare meritus, Fratrum Scholarum Christianarum sodalitatem instituit. Eius autem festum idibus maii celebratur.

[9] In Syria sancti Aphraatis anachoretae, qui Valentis tempore catholicam fidem virtute miraculorum adversus Arianos defendit.

APRILIS 7

1. EPIPHANII] Deprompta sunt nomina haec e martyrologio hieronymiano, ad diem 6 april. Laterculum si quis attente consideraverit, mox suspicabitur episcopi titulum e proximo quodam nomine ad Epiphanium errore transcriptum esse. De nullo ex his tribus quicquam traditum est. Donatus, nomen Afris placitum; nullo tamen alio indicio martyrem africanum hic agnoveris. — Act. SS., April. t. I, p. 658; Comm. martyr. hieron., p. 177.
2. MARTYRUM] In menaeis Graecorum celebratur μνήμη τῶν ἁγίων διακοσίων μαρτύρων τῶν ἐν Σινώπῃ ξίφει τελειωθέντων, absque elogio. Nihil praeterea de his martyribus compertum habemus. — Act. SS., April. t. I, p. 662 – 63; Synax. Eccl. CP., p. 591.
3. CALLIOPII] Paucioribus verbis refertur elogium synaxariorum ex Passione S. Calliopii BHG2. 290, ab hagiographo otioso conficta. — Act. SS., April. t. I, p. 659 – 62; B. Latyšev, Menologii byzantini saec. X quae supersunt, t. I, p. 269 – 72, ad diem 22 mart.
4. CYRIACI] Ita fere, ad hunc diem, codex Epternacensis martyrologii hieronymiani. Ceteri, consentiente breviario Syriaco, die 6 april., sine ullo addito nuntiant Nicomedia Cyriacae, vel Cyriaci, nam nec de nomine quidem probe constat. Neque de sociis. Dubitatur enim num fuerint decem, vel septem, num etiam martyris Nicomediensis vel alius cuiusdam ex eodem laterculo comites habendi sint. — Act. SS., April. t. I, p. 659; Comm. martyr. hieron., pp. 176, 177.
5.PELEUSII] Cum martyrologio hieronymiano, suffragante breviario Syriaco, scribit Usuardus: in Alexandria sancti Pelusi presbiteri. Quod hic additur et martyris verum esse non negaverim. — Act. SS., April. t. I, p. 659; Comm. martyr. hieron., p. 178.
6. HEGESIPPI] Non a Beda sed ab Adone primum sanctorum catalogo insertus est Hegesippus scriptor ecclesiasticus. Elogium excerptum est ex Hieronymi De viris illustribus, XXII. Neque in Adone neque in Usuardo Romae indicium legitur. Hegesippum Romam profectum scribit Hieronymus, non vero ibi cursum consummasse. — Act. SS., April. t. I, p. 656 – 57.
7. SATURNINI] Quintus est episcoporum Veronensium quorum effigies acu pictae sunt in velo dicto “velo di Classe”, quique nominantur in carmine quod vocant Versus de Verona (M. G., Poetae latini aevi Carolini, t. I, p. 120 – 21). Quid in episcopatu gesserit et quot annos expleverit ignoratur. — Act. SS., April. t. I, p. 663; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 920 – 32.
8. IOANNIS] Natus in civitate Remensi anno 1651, canonicatum ecclesiae metropolitanae florenti aetate est assecutus. Sacerdotio initiatus, spiritualibus operibus se totum dedit, canonicatus praebendam abdicavit, quodque patrimonii supererat, pauperibus erogare coepit. Interea Congregationis Fratrum scholarum christianarum fundamenta iecit, eique regendae, legibus muniendae, dilatandae, probris licet et obtrectationibus vexatus, incubuit, donec die 7 aprilis anni 1719 Rothomagi obdormivit in Domino. Die 19 feb. anni 1888 a Leone p. XIII sollemniter peracta fuit viri Dei beatificatio, die 24 maii 1900 eius canonizatio ab eodem pontifice, qui memoriam S. Iohannis Baptistae De La Salle quotannis die 15 maii recolendam in martyrologio Romano notari mandavit — Sacra Rituum Congreg. Beatificationis et canonizationis ven. servi Dei Ioannis Bapt. De La Salle. Positio super virtutibus, Romae, 1869; Nova positio super virtutibus, 1872; Novissima positio super virtutibus, 1872; Leonis XIII P. M. Acta, t. XX, p. 108 – 133; J.-B. Blain], La Vie de Monsieur Jean-Baptiste De La Salle, Rouen, 1733, 2 vol.; J. Guibert, Histoire de S. Jean-Baptiste De La Salle, Paris, 1900.
9.APHRAATIS] Huius celeberrimi eremitae Vitam, a Theodoreto conscriptam in Φιλοθέῳ ἱστορίᾳ, VIII, et in Hist. Eccl., IV, 25, 26, compendio praebent Graecorum synaxaria ad diem 29 ian. Eum tamen nullum commendat antiquum monumentum, sed neque diem 7 april. a Baronio electum. — Act. SS., April. t. I, p. 664 – 67; Synax. Eccl. CP., p. 431; Anal. Boll., t. XIV, p. 420.

VI ID. APRIL.

[1] Alexandriae sancti Aedesii martyris, fratris beati Apphiani, qui sub Maximiano Galerio imperatore cum impium iudicem quod Deo dicatas virgines leonibus traderet palam argueret, a militibus tentus saevissimisque affectus suppliciis, in mare demersus est pro Christo Domino.

[2] In Africa sanctorum martyrum Ianuarii, Maximae et Macariae.

[3] Eodem die commemoratio sanctorum Herodionis, Asyncriti et Phlegontis, de quibus scribit beatus Paulus apostolus in epistola ad Romanos.

[4] Carthagine sanctae Concessae martyris.

[5] Apud Corinthum beati Dionysii episcopi, qui eruditione et gratia, quam habuit in verbo Dei, non solum suae civitatis et provinciae populos, sed et aliarum provinciarum et urbium episcopos epistolis erudivit; Romanosque pontifices adeo coluit, ut eorum epistolas publice legere in ecclesia diebus dominicis consueverit. Claruit autem temporibus Marci Antonini Veri et Lucii Aurelii Commodi.

[6] Turonis sancti Perpetui episcopi, admirandae sanctitatis viri.

[7] Ferentini in Hernicis sancti Redempti episcopi, cuius meminit beatus Gregorius papa.

[8] Apud Comum sancti Amantii episcopi et confessoris.

APRILIS 8

1. AEDESII] Repetenda sunt haec ex Eusebii De martyribus Palaestinae, V, 2 – 3, sed sub Maximino imperatore acta sunt, non sub Maximiano Galerio. Corrigendum quoque mendum typographicum non adeo recens leonibus; lege lenonibus. De Aedesio iam obiter dictum est ad 2 april., ubi de eius fratre Apphiano. Non multo post huius martyrium Aedesium coronatum esse: σμικρὸν τῷ χρόνῳ ὕστερον, ait Eusebius, diem tamen non distinctius indicat. Amborum memoriam agunt Graeci ad 2 et 9 april. — Act. SS., April. t. I, p. 746 – 47; Synax. Eccl. CP., pp. 579, 596.
2. IANUARII] Baronius: “Beda agit de his … cui etiam assentiunt manuscripta.” Silet Beda, et deducuntur ex codicibus hieronymianis admodum corruptis. Nonnulli scribunt, cum Dubliniensi: in Africa natale Ianuari Machari et Maximae. Ianuarium Africae tribuendum, ubi plurimos habet cognomines, non negaverim. Non ita de reliquis, quos Antiochena sibi vindicat ecclesia. Viri enim sunt: Macarius et Maximus, in martyrologio hieronymiano hodie inscripti. — Act. SS., April. t. I, p. 745; Comm. martyr. hieron., p. 179.
3. HERODIONIS] Ad Romanos scribens (XVI) plurimos salutari iubet Apostolus, quos inter Ἡρωδίωνα τὸν συγγενῆ μου, Ἀσύγκριτον, Φλέγοντα. In synaxariis Graecorum hodie memorantur Herodion, Agabus, Rufus, Phlegon, cum elogio. Plerosque eorum, quorum nomina in epistula scripta sunt, sede quapiam episcopali a fabulatoribus donatos fuisse et passim fastis inscriptos, nulla suffragante ecclesiastica traditione, nemo non novit. — Act. SS., April. t. I, p. 741 – 42; Synax. Eccl. CP., pp. 391, 779 – 90.
4. CONCESSAE] Non Beda sed hieronymiani nonnulli contracti scribunt: in Carthagine Concessae, alii Concessi vel etiam Conexi. Genuina lectio haeret in ancipiti. Non semel in martyrologii codicibus diebus variis occurrit Concessus, non Concessa, cum Hilario, quae hactenus nuda sunt nobis nomina. — Comm. martyr. hieron., pp. 140, 179, 180.
5. DIONYSII] Prima et extrema elogii sententia depromptae sunt ex Hieronymi De viris illustribus, XXVII. Quae de epistulis Romanorum pontificum inserta sunt, referenda sunt ad Eusebium, Hist. Eccl., IV, 23, 11. Primus inter Latinos Dionysium sanctorum catalogo addidit Usuardus. In synaxariis Graecorum martyr praedicatur ad diem 29 nov.: ἄθλησις τῶν ἁγίων ἱερομαρτύρων Ἰωάννου τοῦ ἐν Περσίδι καὶ Οὐρβανοῦ ἐπισκόπου Μακεδονίας καὶ Διονυσίου ἐπισκόπου Κορίνθου, sine encomio. — Act. SS., April. t. I, p. 742 – 45.
6. PERPETUI] Quintus post S. Martinum sedit in cathedra Turonensi. De eo Gregorius Turonensis, Hist. Franc., II, 14; X, 31; De virtut. S. Martini, I, 6. Sancti Martini basilicam aedificavit, concilium Turonense anno 461 celebravit, ieiunia et vigilias ecclesiae suae ordinavit. In codicibus martyrologii hieronymiani eius natalis inscriptus est ad diem 30 dec. — Act. SS., April. t. I, p. 748 – 52; Comm. martyr. hieron., p. 16; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 304.
7. REDEMPTI] S. Gregorius, Dial., III, 38, laudat Redemptum, Ferentini episcopum, vitae venerabilis virum qui ante hos fere annos septem ex hoc mundo migravit. Cum ann. 593 – 594 libri Dialogorum conscripti sint, Redemptus ann. 586 – 587 obiisse dicendus est. De die non constat, ideoque a Petro de Natalibus, Catal., XI, 105, inter ahemeros repositus est Redemptus. Videtur Molanus ei 8 april. anniversarium constituisse. Ferentini in Hernicis error est correctorum martyrologii. Redemptus enim sedit Ferentini in Tuscia. — Act. SS., April. t. I, p. 752; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 533 – 35; J. S. Assemani, De sanctis Ferentinis in Tuscia, Bonifacio ac Redempto (Romae, 1745), p. 61 – 77.
8. AMANTII] Hunc secundum Comensem episcopum et Felici suffectum putavit Baronius, non recte; nam ex testimoniis quae supersunt tertius eiusdem civitatis antistes († 446) habendus est. Ab eo ordinatum esse Abundium qui ipsi successit narrat huius Vita BHL. 15; quae tamen antiqua non est neque ante extremum saec. VII conscripta. — Act. SS., April. t. I, p. 747 – 48; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 978; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, Part. II, t. I, p. 279 – 81.

V ID. APRIL.

[1] Antiochiae sancti Prochori, qui fuit unus de septem primis diaconis, et fide ac miraculis clarus, martyrio coronatus est.

[2] Romae natalis sanctorum martyrum Demetrii, Concessi, Hilarii et sociorum.

[3] Caesareae in Cappadocia sancti Eupsychii martyris, qui ob eversum Fortunae fanum sub Iuliano Apostata martyrium consummavit.

[4] In Africa sanctorum martyrum Massylitanorum, in quorum die natali sanctus Augustinus tractatum habuit.

[5] Sirmii passio sanctarum septem virginum et martyrum, quae dato simul pretio sanguinis vitam mercatae sunt aeternam.

[6] Amidae in Mesopotamia sancti Acatii episcopi, qui pro redimendis captivis etiam ecclesiae vasa conflavit ac vendidit.

[7] Rothomagi sancti Hugonis episcopi et confessoris.

[8] In civitate Diensi sancti Marcelli episcopi, miraculis clari.

[9] In Iudaea sanctae Mariae Cleophae, sororis sanctissimae Dei Genitricis Mariae.

[10] Montibus in Hannonia beatae Waldetrudis, vitae sanctimonia et miraculis clarae.

[11] Romae translatio corporis sanctae Monicae matris beati Augustini episcopi, quod ex Ostiis Tiberinis, Martino quinto summo pontifice, in Urbem delatum, in ecclesia eiusdem beati Augustini honorifice reconditum fuit.

APRILIS 9

1. PROCHORI] Electo pro lubitu die, ab Adone in martyrologia latina inductus est Prochorus, qui unus fuit e VII diaconis de quibus Act., VI, 5. A Graecis, una cum Nicanore et Parmena in diaconatu sociis, 28 iulii commemoratur, et Nicomediensis episcopus habetur. Elogium nostrum Usuardi verba fere refert, qui Adonem excerpsit. Adonis enim commentum est Prochorum martyrio coronatum esse et Antiochiae sepultum. — Act. SS., April. t. I, pp. 818, 910; Synax. Eccl. CP., pp. 784, 851.
2. DEMETRII] Restitutos hos dicit Baronius ex manuscripto Sancti Cyriaci, quod hoc quoque loco depravatum esse nemo mirabitur. Et quidem error est in indicio Romae. Nullus enim horum martyrum in kalendario Romano est. Concessum heri habuimus, sub nomine Concessae, et cum Hilario alias recurrit; videntur autem ambo Africae tribuendi. Demetrius, qui hodie quoque in breviario Syriaco recolitur, martyr Sirmiensis est non alius a megalomartyre Thessalonicensi, cuius celebritatem agunt Graeci ad diem 26 oct. — Act. SS., April. t. I, p. 820 – 21; Comm. martyr. hieron., p. 180; H. Delehaye, Les légendes grecques des saints militaires, p. 106 – 108.
3. EUPSYCHII] Gemina in hoc martyrologio est commemoratio S. Eupsychii, nempe ad hunc diem et ad 7 sept., cum elogiis quae ad eumdem hominem vix rettuleris. Alterum enim est martyris sub Iuliano ob eversum Fortunae fanum passi (Sozom., Hist. eccl., V, 11) alterum sancti viri ob christianae fidei professionem sub Hadriano coronati. Praeiverunt synaxaria Graecorum, quae iisdem diebus historiis iisdem Eupsychium memorant. Natalem eius in 9 april. potius quam 7 sept. incidisse crediderim, quia mense septembri celebrabatur Caesareae in Cappadocia non Eupsychii solius memoria, sed et multorum martyrum collectio totius territorii fiebat, ut est in martyrologio hieronymiano ad 8 sept. — Act. SS., April. t. I, p. 822 – 24; Comm. martyr. hieron., p. 496; Synax. Eccl. CP., pp. 23, 593; Anal. Boll., t. XLIX, p. 41 – 44; t. LIV, p. 176.
4. MARTYRUM] In antiquo kalendario ecclesiae Carthaginiensis ad diem 22 iul. recolitur memoria sanctorum Maxulitanorum; item in martyrologio hieronymiano, ubi nomina martyrum quae dein distincte proferuntur Maxulitanorum esse nullo argumento comprobatur. Sunt et aliae similes martyrum turmae in kalendario Carthaginiensi gentis vel civitatis nomine designatae. De Maxula et Maxulitanis, Tissot, Géographie comparée de la province Romaine d'Afrique, t. II, pp. 111 – 14, 719, 764. Sermonem a S. Augustino habitum in Natali Massilitanorum lege in P. L., t. XXXVIII, p. 1286 – 88. Translatae ad aprilem commemorationis mensis iulii ratio seu occasio ignoratur. — Act. SS., April. t. I, p. 821; Comm. martyr. hieron., p. 391.
5. VIRGINUM] Ita Usuardus, ex laterculo hieronymiano non leviter perturbato, in quo legitur: In Sirmia natale VII virginum quarum nomina Deus novit, et paulo inferius, septem virginum canonicarum sub indicio alibi. Certe deleatur oportet Sirmii, qui locus est martyrii S. Demetrii superius memorati. Ceterum late patet coniecturis campus. — Comm. martyr. hieron., p. 180.
6. ACATII] A Latinis in suis fastis Acatius, Ακάκιος, praetermissus est, etiam a Graecis, licet aliter senserit Baronius. Eius res gestae scriptae sunt a Socrate, Hist. eccl., VII, 21. — Act. SS., April. t. I, p. 826.
7. HUGONIS] Hugo, Drogonis filius, episcopus Rothomagensis, anno 723 factus est abbas Fontanellensis. Fuit et episcopus Parisiensis et Baiocensis, dein abbas Gemmeticensis. Gemmetici obiit die 8 april., anno 730. Exstat eius Vita in Gestis abb. Fontanellensium, BHL. 4032. Alteram BHL. 4033 scripsit Baldricus ep. Dolensis. Nullum testimonium venerationis ei redditae allegat Baronius praeter inscriptionem in martyrologio Molani, ad diem 9 april. Quae et in missalibus ei assignatur, excepto missali bibliothecae Augustodunensis saec. XIV, in quo ad 8 april. signatur Translatio Hugonis archiepiscopi Rothomagensis. — Act., SS., April. t. I, p. 843 – 47; Böhmer-Mühlbacher, Regesten des Kaiserreichs unter den Karolingern, t. I2, p. 10 – 11; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, pp. 209, 473 – 74; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. II, pp. 222, 65; t. III, p. 11.
8. MARCELLI] Martyrologium hieronymianum ad diem 17 ian.: Dea depositio sancti Marcelli episcopi. De die natali non dissentiunt breviaria manuscripta. Gregorius Turonensis, in Gloria confessorum, c. LXX, Marcellum, qui anno 510 obiit, brevi prosequitur elogio. Vita metrica BHL. 5247 c scripta est a Vulfino, eiusdem sedis episcopo, qui saec. IX sedisse creditur. Vita prosa BHL. 5247 b, cuius nonnisi fragmenta supersunt, incerti auctoris est, ex antiquiore libello retractata, ut videtur. — Act. SS., April. t. I, p. 827 – 29; Comm. martyr. hieron., p. 45; G. Kirner, in Studi Storici, t. IX (Pisa, 1900), p. 299 – 327; L. Duchesne, Faster épiscopaux, t. I2, p. 234; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. I, p. 93; t. II, pp. 120, 121; t. IV, p. 272.
9. MARIAE] Silent fasti antiqui tam Latinorum quam Graecorum, et id unum ad instar commentarii notat Baronius: “De qua Iohannes evangelista cap. 19 et in eum locum interpretes.” Ad hos libenter remittimus eos qui plura cupiunt resciscere de Maria Cleophae, sicut et de Maria Iacobi (25 maii) et de Maria Salome (22 oct.). In libello pseudo-Dorothei qui synaxariis insertus est ad diem 30 iun. Maria ἡ τοῦ Κλοπᾶ memoratur inter μυροφόρους γυναῖκας seu unguentiferas. — Act. SS., April. t. I, p. 811 – 18; BHL. 5427 – 5434.

10. WALDETRUDIS] Antiqua testimonia venerationis S. Waldetrudi praestitae iam collegerat Bollandus, Actis SS. aprilis inserenda, cum, biennio ante mortem, nomine collegii canonicarum Montensium rogatus supplicem libellum conscripsit, quo permoveri posset Sacra Rituum Congregatio ad S. Waldetrudis memoriam in Romanum martyrologium inducendam. Hanc epistulam, die 28 octobris 1663 datam, etiam subsignaverunt Henschenius et Papebrochius (cf. Act. SS., April. t. I, p. 837). Canonicarum votis tandem factum est satis decreto S. Congregationis Rituum die 6 maii 1679, mox annuente pontifice Innocentio XI, die 5 iulii eodem anno. Hinc elogium S. Waldetrudis, quod primo legere est in editione Plantiniana anni 1690. S. Aldegundis, Malbodiensis abbatissae, soror erat Waldetrudis, uxor S. Vincentii Madelgarii, SS. Aldetrudis et Madelbertae mater; sanctimonialis obiit, ad finem iam vergente saeculo VII, in Castriloco (postea Montibus in Hannonia), ubi coenobium ipsa condiderat. Vitae eius duplex forma exstat BHL. 8776 – 8777, arta necessitudine cum Vita S. Aldegundis coniuncta. Inter Officia propria Montensis ecclesiae (Duaci, 1625) haec de patrona loci:

9 april. S. Waldetrudis continentis depositio seu transitus.

3 feb. Translatio S. Waldetrudis.

12 aug. Festum separationis capitis S. Waldetrudis a reliquo corpore.

2 nov. Canonizatio S. Waldetrudis.

De hac canonizatione seu elevatione, videsis Act. SS., Nov. t. I, p. 420. — Act. SS., April. t. I, p. 829 – 42; Act. SS. Belgii, t. IV, p. 414 – 51; L. Van der Essen, Étude sur les Vitae des Saints mérovingiens de l'ancienne Belgique, ((Louvain, 1907), p. 231 – 37; U. Berlière, Monasticon Belge, t. I, p. 327; Anal. Boll., t. LIV, pp. 13, 19; t. LV, p. 51.

11. TRANSLATIO] Ad haec Papebrochius: “ Per prolapsim dictum intellige, cum S. Augustini ecclesia tunc necdum ulla fuerit.” Habetur sermo ad fratres Augustinianos ex verbis Martini papae V de translatione corporis S. Monicae Ostia Romam, BHL. 6002. De ipsa translatione, anno 1430 peracta, idem Papebrochius, postquam de translatione anni 1162 Aroasiam BHL. 6001 dixerat: “ Nihil miramur si, post tria fere saeculo decursa, Augustinianis Eremitis apud Martinum V instantibus, data sit opera ad requirendum Ostiae quod ablatum esse ignorabatur corpus. Quomodo autem persuaderi potuerint Romani istud a se inter alia sanctorum corpora infra ecclesiam S. Aureae repertum Ostiae fuisse et ut tale transtulerint ad concessam Eremitis S. Triphonis ecclesiam in urbe, unde postea delatum in eam est quae nunc S. Augustini dicitur” disquirit, rem tamen non enodavit, quae ceterum satis perspicua est. — Act. SS., Maii t. I, pp. 473, 491.

IV ID. APRIL.

[1] Apud Babyloniam Ezechielis prophetae, qui a iudice populi Israel, quod eum de cultu idolorum argueret, interfectus, in sepulchro Sem et Arphaxad Abrahae progenitorum sepultus est, ad quod orationis causa multi confluere consueverunt.

[2] Romae natalis plurimorum sanctorum martyrum, quos sanctus Alexander papa, cum detineretur in carcere, baptizavit. Hos autem omnes Aurelianus praefectus navi vetustae impositos in altum mare deduci et illic ligatis ad colla lapidibus mergi praecepit.

[3] Alexandriae sanctorum martyrum Apollonii presbyteri et aliorum quinque, qui in persecutione Maximiani in mare demersi sunt.

[4] In Africa sanctorum martyrum Terentii, Africani, Pompeii et sociorum, qui sub Decio imperatore et Fortuniano praefecto virgis caesi, equuleis torti, aliisque suppliciis cruciati, demum capitis obtruncatione martyrium compleverunt.

[5] Gandavi in Flandria sancti Macarii episcopi Antiocheni, virtutibus et miraculis clari.

[6] Vallisoleti in Hispania sancti Michaelis de Sanctis confessoris, Ordinis Discalceatorum sanctissimae Trinitatis Redemptionis captivorum, vitae innocentia, admirabili poenitentia et charitate in Deum eximii, quem Pius nonus pontifex maximus inter sanctos retulit.

APRILIS 10

1. EZECHIELIS] Apud Bedam nuntiatur absque elogio. Nostrum autem Usuardinum est non tamen intactum, et addita est sententia de populi concursu ad prophetae sepulcrum. Usuardo praesto fuisse videtur recensio libri De ortu et obitu patrum S. Isidoro inscripti. Ezechielis memoriam agunt Graeci plerumque ad diem 21 iul., ad 20 vel 23 in codicibus nonnullis. — Act. SS, April. t. I, p. 857 – 58; Synax. Eccl. CP., pp. 831, 832, 837.
2. MARTYRUM] De his nihil traditum praeter haec, in Passione fabulosa SS. Alexandri, Eventii et Theoduli BHL. 266: Omnes in carcere baptizatos Aurelianus cum navi vetusta in altum mare duci iussit et illic ligatis ad colla lapidibus mergi… Hagiographo proinde ignota erant martyrum nomina, natalis dies et locus sepulturae. Dubitandum ergo num revera exstiterint. Ficticia enim sunt quae in Actis Romanorum martyrum passim narrantur de catechumenorum multitudine a papa baptizatorum moxque a iudice morti traditorum. Quemadmodum Ado ex eadem Passione S. Quirino diem 30 mart., S. Balbinae 31 mart., S. Theodorae 1 april., ita anonymis martyribus 10 april. pro arbitrio assignavit. — Act. SS., April. t. I, p. 859; H. Delehaye, Étude sur le légendier romain, p. 14 – 41.
3. APOLLONII] Breviarium Syriacum: in Alexandria Apollonius; presbyteri dignitate insignitum addidit martyrologium hieronymianum, ubi sequuntur nomina quinque martyrum quos Usuardus Apollonii socios esse coniecit. Ultima sententia: qui in persecutione cet. non est Usuardi, sed, ni fallor, Petri de Natalibus, Catal. Sanctorum, IV, 43. S. Apollonii nulla supersunt Acta. Quod planum erat et perspicuum recentiores hagiographi intricarunt. — Act. SS., April. t. I. p. 862; Comm. martyr. hieron., p. 181.
4. TERENTII] In synaxariis Graecorum memorantur hodie Terentius, Africanus, Maximus, Pompeius, Alexander, Theodorus et quadraginta anonymi οἱ περὶ τὸν μακάριον Ζήνωνα, cum elogio quod in nostro contractum exhibetur, ex Passione BHG2. 1700, fabulis inquinata. Hos martyres sepultos esse ὡς ἀπὸ μιλίων δύο τῆς πόλεως Ἀφρικῆς scribit hagiographus. De Zenone iam dictum est ad diem 5 april. — Act. SS., April. t. I, p. 860 – 62; Synax. Eccl. CP., p. 595.
5. MACARII] Peregrinus quidam, Macarius nomine, anno 1011 Gandavum cum advenisset, a monachis Sancti Bavonis benigne exceptus est; apud quos anno insequenti pestilentia abreptus obiit. Hospitem pie defunctum Eremboldus abbas in crypta Sanctae Mariae honorifice sepelivit; moxque eius iussu conscripta est a monacho Bavoniano Vita Macarii BHL. 5100, additis duodecim Miraculis. At in hoc libello non omnia sunt fide digna. De Macario peregrino, aliunde prorsus ignoto, haec habet hagiographus, quae suspicionem movent: Vir … qui se quidem Macarium nomine, Antiochiae vero archiepiscopum fatebatur, quae urbs Armeniae flos est… Haec talem hunc virum, incogniti moris peregrinaeque institutionis et ad hoc tempus nunquam visum, nobis transmisit (c. 1). Visionem, quam dein Macario asserit (c. 2), ideo finxisse videtur ut historias domesticas sanctorum patronorum sui monasterii contra detrectatores vindicaret. Reliquiae S. Macarii VII id. maii anno 1067 sollemniter elevatae sunt; quo tempore edita est Vita altera BHL. 5101, cum verbis tum fabulis auctior. — Act. SS., April. t. I, p. 873 – 96; O. Holder – Egger, in M.G., Scr. t. XV, p. 614 – 20; Id., Zu den Heiligengeschichten des Genter St. Bavosklosters, in Historische Aufsätze George Waitz gewidmet (Hannover, 1886), pp. 631 – 32, 642 – 44.
6. MICHAELIS] Michael honestis parentibus natus est Vichii in Hispania die 29 sept. 1591. Primum nomen dedit familiae Calceatorum Ordinis Sanctissimae Trinitatis de redemptione captivorum, postea ad Discalceatos seu reformatos transiit. Peractis studiis, caritatis operibus et verbi Dei praedicationi totum se impendit. Obiit Vallisoleti die 10 april. 1625. Haud multo post, anno scilicet 1629, causa beatificationis introducta est. Anno tandem 1779 Michael inter beatos a Pio p. VI relatus est, inter sanctos a Pio p. IX, die 10 iulii 1862. — José de Jésus Maria, Vida del venerable y extatico P. Fr. Miguel de los Sanctos, Salamanca, 1688; Congregatio sacrorum Rituum. Informatio super admissione reassumptionis causae, Romae, 1681; Novae animadversiones, 1732; Anal. Boll., t. V, p. 155; Angelo Romano di S. Teresa, Vita e scritti di S. Michele dei Santi, Isola del Liri, 1925.

III ID. APRIL.

[1] Romae sancti Leonis papae et confessoris, qui virtutum excellens meritis dictus est magnus. Eius temporibus celebrata fuit sancta synodus Chalcedonensis, in qua ipse per legatos Eutychen damnavit; cuius etiam synodi decreta auctoritate sua confirmavit; cumque multa sanxisset et luculenter scripsisset, de sancta Dei ecclesia et universo grege dominico pastor bonus optime meritus, in pace quievit.

[2] Pergami in Asia sancti Antipae testis fidelis, cuius meminit sanctus Ioannes in Apocalypsi. Is sub Domitiano imperatore in bovem aeneum candentem coniectus, martyrium consummavit.

[3] Salonae in Dalmatia sanctorum martyrum Domnionis episcopi, cum militibus octo.

[4] Gortynae in Creta sancti Philippi episcopi, vita et doctrina clarissimi, qui temporibus Marci Antonini Veri et Lucii Aurelii Commodi ecclesiam sibi creditam regens, a furore gentilium et haereticorum insidiis eamdem tutatus est.

[5] Nicomediae sancti Eustorgii presbyteri.

[6] Spoleti sancti Isaac monachi et confessoris, cuius virtutes sanctus Gregorius papa commemorat.

[7] Apud Gazam Palaestinae sancti Barsanuphii anachoretae, sub Iustiniano imperatore.

APRILIS 11

1. LEONIS] Apud Bedam et saec. IX martyrologos S. Leonis p. depositio ad hunc diem memoratur, cum Libro pontificali qui in hoc errasse deprehenditur. Dies natalis genuinus requirendus est in martyrologio hieronymiano ad diem 10 nov. In synaxariis Graecorum signatur ad 12 nov., sed et praecipue cum elogio ad 17 (18) feb. — Act. SS., April. t. II, p. 14 – 22; Comm. martyr. hieron., pp. 183, 593 – 94; Synax. Eccl. CP., pp. 218, 470 – 71; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 239.
2. ANTIPAE] In Apocalypsi, II, 13, Angelo Pergami ecclesiae: Antipas testis meus fidelis qui occisus est apud vos; Ἀντίπας ὁ μάρτυς μου ὁ πιστός. A Graecis colitur Antipas episcopus Pergami et martyr, cum elogio in synaxariis. In Passione BHG2. 138, fabulosa sed antiqua, narratur martyrium in bove aeneo candenti. Pergami eius nomini dicata basilica exstitisse videtur. Certe colebatur Constantinopoli in ecclesia Sancti Iohannis theologi prope Magnam ecclesiam. — Act. SS., April. t. II, p. 3 – 5; Synax. Eccl. CP., p. 595; Origines du culte des martyrs2, p. 146 – 147.
3. DOMNIONIS] Domnio, episcopus Salonitanus, inscriptus est ad hunc diem breviario Syriaco et martyrologio hieronymiano. In titulo Salonis reperto, dies obitus signatur 10 april. In alio titulo, Primus, qui postea sedit in cathedra Salonitana, nuncupatur nepos Domniones martyres. Elogium nostrum Usuardinum, male concinnatum ex hieronymiano isto: Salona Dalmatiae Dominionis episcopi et mil. VIII (al.III). Quod interpretatur miliario VIII, ceterum cum Domnione male conexum, lectum est militum VIII. S. Domnionis reliquiae cum aliis ex Dalmatia translatae sunt Romam a Iohanne p. IV (640 – 642) et in sacello Sancti Venantii ad Lateranum positae. In musivo ibidem depictus est Domnio habitu episcopi, cum martyribus quattuor militari veste indutis. Unde opinio nata est in hieronymiano martyrologio scriptum fuisse Domnionis episcopi et militum IIII. Sed hos martyres, quorum sunt nomina Antiochianus, Gaianus, Telius, Paulinianus, milites fuisse nequaquam constat. Ceterum notam mil. esse pro miliario indubium est. — Act. SS., April. t. II, p. 5 – 11; Comm. martyr. hieron., p. 182 – 83; Anal. Boll., t. XXIII, p. 11 – 14; t. XLVII, p. 77 – 78.
4. PHILIPPI] A martyrologis omnibus praetermissus est ante Adonem qui Philippum bis memorat, ad diem 11 april., cum elogio ex Hieronymi libro De Viris illustribus, XXX, et iterum ad 8 oct., cum elogio ex Eusebio-Rufino, Hist. eccl., IV, 23. Suppressa commemoratione mensis octobris, priorem solam retinuit Baronius, et ex duobus unum conflavit elogium. Nota temporis est Hieronymi, reliqua quadantenus ab Eusebio accepta. — Act. SS., April. t. II, p. 12; Les martyrologes historiques, pp. 603, 623
5. EUSTORGII] Ita Usuardus, ex martyrologio hieronymiano, ubi sub Nicomedia posita sunt nomina nonnullorum martyrum, quorum primus est Eustorgius presbyter. Verum casu hoc accidisse ob laterculi perturbationem verisimile est; unde Eustorgius nobis est nudum nomen. — Act. SS., April. t. II, p. 13; Comm. martyr. hieron., p. 182 – 83.
6. ISAAC] De S. Isaaco qui venit de Syriae partibus ad Spolitanam urbem nulla superest historia praeter eam quam scripsit S. Gregorius, Dial., III, 14. Exstitisse ferunt eius Acta in Legendario Spoletanae ecclesiae, quod iamdudum amissum erat tempore Papebrochii. Hic opinabatur ea solum istic descripta fuisse quae praecitato loco narrat Gregorius. Quaecumque de monasterio S. Isaaci eiusque cultus initiis reperiri potuerunt collegit Henschenius. Anniversariam diem non ex martyrologiis sed ex usu ecclesiae Spoletanae accepisse videtur Baronius. — Act. SS., April. t. II, p. 27 – 30; P. F. Kehr, Italia pontificia, t. IV, p. 11.
7. BARSANUPHII] Paucis de eo Evagrius, Hist. eccl., IV, 33. Inscriptus est Graecorum synaxariis, ad diem 6 feb., absque elogio. Nulla superest Vita Barsanuphii graece scripta. Acta latina quae habentur BHL. 998, 999 suspecta sunt. — Act. SS., April. t. II, pp. 22 – 27, 957; Synax. Eccl. CP., p. 448; S. Vailhé, in Échos d'Orient, t. VII, p. 268 – 76; t. VIII, p. 14 – 25.

PRID. ID. APRIL.

[1] Veronae passio sancti Zenonis episcopi, qui inter procellas persecutionis eam ecclesiam mira constantia gubernavit et Gallieni tempore martyrio coronatus est.

[2] In Cappadocia sancti Sabae Gothi, qui sub Valente imperatore, cum Athanaricus Gothorum rex christianos insequeretur, post dira tormenta in flumen proiectus est; quo etiam tempore (ut sanctus Augustinus scribit) quam plurimi ex Gothis orthodoxis martyrii corona sunt insigniti.

[3] Bracari in Lusitania sancti Victoris martyris, qui adhuc catechumenus, cum idolum adorare noluisset et Christum Iesum magna constantia confessus fuisset, post multa tormenta, capite abscisso, meruit proprio sanguine baptizari.

[4] Firmi in Piceno sanctae Vissiae virginis et martyris.

[5] Romae via Aurelia natalis sancti Iulii papae, qui adversus Arianos pro fide catholica plurimum laboravit ac multis praeclare gestis sanctitate celebris quievit in pace.

[6] Apud Vapingum oppidum sancti Constantini episcopi et confessoris.

[7] Papiae sancti Damiani episcopi.

APRILIS 12

1. ZENONIS] Nec Beda, nec Florus, nec Ado Zenonem norunt, octavum Veronae episcopum qui altera saec. IV parte floruit. Vitam eius BHL. 9001 – 9002 scripsit Coronatus, saec. VIII, exiguae fidei, ut modeste loquamur. Ex ea habetur Zenonem sub rege Gallieno vixisse, et in pace obiisse. A S. Gregorio, Dial., III, 19, martyr atque pontifex vocatur. Quod testimonium aequa lance ponderandum est. Constat enim varios ecclesiarum Italiae antistites in Gregorii scriptis martyrii laurea decorari qui revera martyres non sunt. Ad 8 dec. memoria agitur ordinationis S. Zenonis. — Act. SS., April. t. II, p. 69 – 78; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 932 – 33.
2. SABAE] De eo agunt Graeci in synaxariis ad diem 17 vel etiam 12, 15, 16, 18 april. Habentur S. Sabae Acta BHG2. 1607 sincera et magni pretii, emendatius edita in Anal. Boll., t. XXXI, p. 216 – 21, quibus de natali eius hodie recolendo constat: ἐτελειώθη πέμπτῃ τοῦ σαββάτου μετὰ τὸ Πάσχα, ἥτις ἐστὶ πρὸ μιᾶς ἰδῶν ἀπριλλίων. Haec ad annum 372 referunt, sicut et consulum nomina Μοδέστου καὶ Ἀρινθέου. Paene superflua videtur nota Baronii: “Meminit de ea persecutione S. Augustinus De Civitate Dei libro XVIII, c. 52, cuius locus hic consulto citatur: ne videatur hic ex numero illorum esse quos in Arianam haeresim lapsos tradunt historici.” — Act. SS., April. t. II, p. 86 – 90; Anal. Boll., t. c., p. 274 – 91.
3. VICTORIS] In legendario monasterii Sancti Dominici Exiliensis saeculo XI exarato, legitur brevissima Passio S. Victoris martyris Christi, qui passus est in provincia Gallecia in civitate Bracara die II idus aprilis. Eodem die festum S. Victoris recolitur in nonnullis kalendariis mozarabicis, v. gr., in codice Exiliensi anni 1052: sancti Victoris Bracara. Quo tempore et in qua persecutione Victor occubuerit, non memorant documenta antiqua. Lectiones breviariorum saeculi XV nihil notatu dignum tradunt. Baronius more suo elogium S. Victoris mutuatus est ab Alphonso de Villegas et a Thoma de Trujillo. — Act. SS., April. t. II, p. 78 – 79; Catal. Lat. Paris., t. III, p. 480; BHL. p. 1238; España sagrada, t. XV, p. 265 – 70; Férotin, Le Liber Ordinum, pp. 460, 461, 497; J. A. Ferreira, Fastos episcopaes da Igreja Primacial de Braga, t. I (Braga, 1928), p. 21; F. de Almeida, Historia da Igreja em Portugal, t. I2 (Coimbra, 1930), p. 7.
4. VISSIAE] Baronius: “De qua etiam tabulae Firmanae ecclesiae quas Romam allatas vidimus.” Has tabulas intellegimus catalogum sanctorum huius ecclesiae. Nam de S. Vissiae gestis nihil omnino traditum est. Quod aliis verbis exprimunt: Acta ipsius una cum Actis aliorum sanctorum civitatis Firmanae ob bella periisse. — Act. SS., April. t. II, p. 81 – 82; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 396.
5. IULII] Legatur martyrologium hieronymianum, non ad 8 feb. nec ad 4 mart., ubi mira est in codicibus nominum perturbatio, sed ad hunc 12 april.: Romae in cimiterio Calepodii via Aurelia tertio miliario depositio Iulii episcopi; congruenter cum Depositione episcoporum. Martyrologia antiqua inde a Beda elogium S. Iulii promunt ex Libro pontificali qui hoc loco non levibus inquinatus est erroribus; hoc autem Baronius feliciter sustulit. — Act. SS., April. t. II, p. 82 – 86; Comm. martyr. hieron., p. 184 – 185; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 205.
6. CONSTANTINI] Martyrologium hieronymianum: In civitate Vappingo depositio Constantini episcopi. Antiquis testimoniis compertum habemus Constantinum (al. Constantium), ineunte saeculo VI variis synodis interfuisse, ut concilio Epaonensi anno 517. — Act. SS., April. t. II, p. 90; Comm. martyr. hieron., p. 184; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 286.
7. DAMIANI] In cathedra ecclesiae Ticinensis sedit ab anno 690 ad 697. Laudatur a Paulo diacono, Hist. Langob., VI, 4, et ab eo qui epitaphium eius concinnavit. — Act. SS., April. t. II, p. 91 – 92; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. La Lombardia, Part. II, t. II, p. 366 – 69.

ID. APRIL.

[1] Hispali in Hispania sancti Hermenegildi filii Leovigildi regis Visigothorum ariani, qui ob catholicae fidei confessionem in carcerem coniectus, cum in solemnitate paschali communionem ab episcopo ariano accipere noluisset, iussu perfidi patris securi percussus regnum caeleste pro terreno rex et martyr intravit.

[2] Romae, in persecutione Marci Antonini Veri et Lucii Aurelii Commodi, sancti Iustini philosophi, qui cum secundum librum pro religionis nostrae defensione praefatis imperatoribus porrexisset, eamque ibidem disputando strenue propugnasset, Crescentis Cynici, cuius vitam et mores nefarios redarguerat, insidiis accusatus quod christianus esset, remunerationem linguae fidelis, martyrii munus accepit; eius autem festum sequenti die recolitur.

[3] Pergami in Asia in eadem persecutione natalis sanctorum martyrum Carpi episcopi Thyatirensis, Papyli diaconi et Agathonicae sororis eius, optimae feminae, Agathodori quoque eorum famuli aliorumque multorum, qui post varios cruciatus pro beatis confessionibus martyrio coronati sunt.

[4] Dorostori in Mysia inferiore passio sanctorum Maximi, Quinctiliani et Dadae, in persecutione Diocletiani.

[5] Ravennae sancti Ursi episcopi et confessoris.

APRILIS 13

1. HERMENEGILDI] De morte S. Hermenegildis bifariam memoria prodita est. Historicos hispanicos antiquos si audias, Hermenegildis, perduellionis reus, a patre Leovigildo capitis damnatus est. Contra S. Gregorius Magnus in libro III, c. 31, Dialogorum, mortem S. Hermenegildis refert perinde ac si pro fide catholica martyr occubuisset. Verba S. Gregorii exscripserunt Beda (Chronicon, 529) et Florus, qui elogium S. Hermenegildis die 13 april. inseruit. In narranda morte Hermenegildis S. Gregorius refert eum obiisse superveniente … paschalis festivitatis die, intempestae noctis silentio. De anno tacet. Cum tamen subductis rationibus historici antiqui sibi persuasissent Hermenegildem anno 586 obiisse, diem eius emortualem constituerunt in sabbato sancto illius anni, quod fuit die 13 april. Rogante Philippo II, Hispaniarum rege, Sixtus p. V, anno 1585, festum S. Hermenegildis in regno Hispaniarum die 13 april. celebrari concessit. Postea, tempore Urbani p. VIII, eius festum in kalendarium universalis Ecclesiae illatum est. In synaxariis Graecorum commemoratur ad diem 30 oct. — Act. SS., April. t. II, p. 134 – 38; Synax. Eccl. CP., p. 179 – 80; Anal. Boll., t. XXIII, p. 361; t. LI, p. 411; U. Moricca, Gregorii Magni dialogi, p. XXXIX – XLII; Z. Garcia Villada, Historia eclesiástica de España, t. II, parte I, p. 53 – 57; Les martyrologes historiques, pp. 314, 382; A. K. Ziegler, Church and State in Visigothic Spain (Washington, 1930), pp. 12, 29.
2. IUSTINI] Acta S. Iustini et sociorum BHG2. 973 germana sunt et sincera. Sed diem passionis omittunt; edita enim sunt quando in ecclesia Romana mos celebrandi martyrum anniversaria nondum vigebat. Primus in martyrologium Iustinum induxit Florus, diemque 13 april. ei constituit, qui natalis est SS. martyrum Carpi, Papyli et Agathonicae (de his mox). Horum autem Passionem legebat apud Eusebium, Hist. eccl., IV, 15, ubi eam statim excipit martyrium S. Iustini. Aptius quondam in nostro martyrologio primo loco ponebantur martyres Pergameni, dein Iustinus quem secum traxerunt. In elogio quale nunc habemus non purus exhibetur Florus, sed ex fonte Eusebio (id est Rufino), et Hieronymi libro de Viris illustribus, c. XXIII, nonnihil emendatus, seu potius auctus, parum accurate. A Graecis colitur S. Iustinus die 1 iun. A Leone p. XIII eius festivitas ad universam extensa est Ecclesiam et ad diem 14 aprilis relata. — Act. SS., April. t. II, p. 104 – 119; Iun. t. I, p. 16 – 22; Synax. Eccl. CP., p. 721 – 24; Origines du culte des martyrs2, p. 263.
3. CARPI] Quanquam a Graecis sanctorum Pergamenorum memoria agitur die 13 oct., certus est hodiernus dies natalis ex breviario Syriaco et martyrologio hieronymiano. Acta antiqua quae habuit Eusebius desiderantur. Horum tamen particulas servarunt procul dubio tum Acta latina recens edita a v. cl. P. Franchi de' Cavalieri in Note agiografiche, t. VI, p. 3 – 45, tum Acta graeca BHG2. 293 – 295 et synaxaria. Quae omnia Baronio impervia erant, praeter Passionis recensionem metaphrasticam BHG2. 295, quam legebat in versione latina Aloysii Lippomani, et martyrologia saec. IX. Antiquissimum de his sanctis testimonium in Eusebio, Hist. eccl., IV, 15, 48, qui tria nomina profert, nulla dignitatis vel muneris adiecta mentione. Ex eo fluxit elogium seu potius ex Rufino intreprete parum fido, qui emendandus fuit, nam scripserat Papirii loco Papyli, et aliarumque multarum post verba optimae feminae; melius: aliorumque multorum. A Metaphraste haec duo repetenda sunt: episcopi Thyatirensis et nomen Agathodori antiquis incognitum quodque Agathonicam geminare videtur. Annum martyrii non indicat Eusebius. In eadem persecutione refertur ad notam temporis in persecutione Marci Antonini Veri et Lucii Aurelii Commodi in elogio S. Iustini, quae, ut dictum est, non ab Eusebio sed a S. Hieronymo accepta est. — Act. SS., April. t. II, p. 120 – 25; Comm. martyr. hieron., p. 187 – 188; Synax. Eccl. CP., p. 133; H. Delehaye, Les Passions des martyrs, pp. 136, 414.
4. MAXIMI] Eodem quo in menaeis Graecorum die nuntiantur; sed pleraque synaxaria eos ad 28 april. vel etiam 28 iul. collocant. Die 2 aug. recolitur inventio reliquiarum, quae Constantinopoli servabantur in ecclesia Deiparae ἐν τοῖς Βιγλεντίου. Elogiorum fons est Passio BHG2. 1238, conficta ab hagiographo, qui tamen sanctorum natalem, 28 april., recte rettulisse censendus est. — Act. SS., April. t. II, p. 126 – 27; Synax. Eccl. CP., pp. 601, 636 – 38, 854, 865 – 66; Anal. Boll., t. XXXI, p. 272.
5. URSI] Exstruxit Ravennae basilicam ab eo Ursianam dictam, quae est nunc ecclesia cathedralis, Anastasis olim appellata, quia die Paschae inchoata fuerat. Obiit Ursus in Pascha itidem die idus aprilis, ut est apud Agnellum in Libro pontificali, 17. Hic tamen emendatricem manum admoveamus necesse est; his enim temporibus Pascha ne semel quidem in idus apriles incidit. Videtur a librario signum numerale omissum esse VIII, VII vel III, proindeque Ursum anno 424 vel 426 vel 429 obiisse. Locum sepulturae se ignorasse fatetur Agnellus. Igitur ecclesiastica veneratio nonnisi plurimis post mortem annis Urso obtigit. — Act. SS., April. t. II, p. 131 – 32; A. Testi Rasponi, Codex pontif. eccl. Ravennatis, t. I, p. 65 – 69.

XVIII KAL. MAI.

[1] Sancti Iustini martyris, cuius memoria pridie huius diei recensetur.

[2] Romae via Appia natalis sanctorum martyrum Tiburtii, Valeriani et Maximi sub Alexandro imperatore et Almachio praefecto; quorum primi beatae Caeciliae exhortatione ad Christum conversi et a sancto Urbano papa baptizati, ob fidei confessionem fustibus caesi, gladio percussi sunt; Maximus vero praefecti cubicularius, horum permotus constantia et angelica visione firmatus, in Christum credens, tamdiu plumbatis verberatus est, donec spiritum exhalaret.

[3] Interamnae sancti Proculi episcopi et martyris.

[4] Eodem die sancti Ardalionis mimi, qui cum sacris christianorum in theatro illuderet, derepente mutatus, ea non solum verbis sed et testimonio sui sanguinis comprobavit.

[5] Interamnae sanctae Domninae virginis et martyris, cum sociis virginibus coronatae.

[6] Alexandriae sanctae Thomaidis martyris.

[7] Lugduni sancti Lamberti episcopi et confessoris.

[8] Alexandriae sancti Frontonis abbatis, cuius vita sanctitate et miraculis claruit.

[9] Romae sancti Abundii mansionarii ecclesiae sancti Petri.

APRILIS 14

2. TIBURTII] Martyrologium hieronymianum: Romae via Appia in cimiterio Praetextati sanctorum Tiburti Valeriani Maximi, suffragante Sacramentario Gregoriano, in quo tamen Maximi nomen reticetur. Qui gesta S. Caeciliae BHL. 1495 a fide historica prorsus aliena conscripsit, S. Tiburtium Caeciliae fratrem, Valerianum sponsum finxit, quamvis neuter ullam cum ea societatem habuerit. Ex hisce Actis decerptum est elogium praeter notam chronologicam sub Alexandro imperatore, quae eruditorum Adonis vestigia prementium coniectura est. — Act. SS., April. t. II, p. 203 – 211; Comm. martyr. hieron., p.189; Étude sur le légendier romain, p. 73 – 95.
3. PROCULI] De martyre Interamnensi (Terni) Proculo, qui die 14 feb. in nostro martyrologio et non semel cum sociis in hieronymiano occurrit, iam pauca notata sunt. Eius gesta intexta sunt in Actis S. Valentini BHL. 8460. Elogium exscriptum est ex Floro, addita voce episcopi, pro arbitrio revisorum. — Act. SS., April. t. II, p. 211 – 12; Comm. martyr. hieron., p. 190.
4. ARDALIONIS] Ardalionem a Graecis accepimus cum elogio in synaxariis ad 14, 17 vel 18 april., quod nobis est pro Passione deperdita, et in martyrologio nostro paucis contractum exhibetur. Subesse videtur non historia sed fabula quam passim narrant hagiographi variis sanctorum praefixis nominibus. De Ardalione proinde ancipites haeremus num vixerit aliquando. — Act. SS., April. t. II, p. 213; Synax. Eccl. CP., pp. 603, 607, 612; Anal. Boll., t. XXIX, p. 258 – 69.
5. DOMNINAE] Item, id est Interamnae, sed perperam. Excepto hoc vocabulo, encomium assumptum est ex Floro, qui usus est martyrologio hieronymiano, parum feliciter. Nam ita restituenda erat lectio: Antiochiae Prosdoce et Veronicae virginum et Domninae cum suis virginibus coronatae. Hasce martyres laudavit S. Iohannes Chrysostomus, BHG2. 274, 275, et scriptor homiliae recens editae sub nomine Eusebii Emeseni, Anal. Boll., t. XXXVIII, p. 263 – 84. Errore Florus Domninam virginitatis laurea donavit; erat enim virginum duarum mater. Ad diem 15 feb. dictum est de titulo Interamnensi, in quo Domninae et Agapis nomina insculpta sunt. In breviario Syriaco Domnina cum filiabus signata est ad diem 20 april. In libris Graecorum ad diem 4 oct. ex falsa interpretatione verborum Chrysostomi qui harum martyrum memoriam agi pronuntiat viginti circiter diebus post σταυροῦ μνείαν, id est post feriam VI Parasceves. — Act. SS., April. t. II, p. 211 – 12; Comm. martyr. hieron., pp. 189 – 92; Origines du culte des martyrs2, pp. 198, 316; Synax. Eccl. CP., pp. 106, 955.
6. THOMAIDIS] In menaeis Graecorum de Thomaide legitur elogium solito prolixius, ex narratione Gestis Danielis abbatis intexta. Baronius: “Plura de ea in Actis S. Febroniae.” Si fabulosis illis Actis BHG2. 659 aliqua fides praebeatur, longe alia est haec Thomais, quae ea scripsisse censetur, ab illa quae hodie memoratur. — Act. SS., April. t. II, p. 214; Synax. Eccl. CP., p. 601; L. Clugnet, Vie et récits de l'abbé Daniel le Scétiote (Paris, 1901), p. 17 – 21.
7. LAMBERTI] Defuncto c. ann. 678 Genesio, Lugdunensis episcopus factus est Lambertus, qui tunc monasterium Fontanellense regebat. Huic Ansbertus in munere abbatis successit, postea ab ipso Lamberto in Rothomagensem episcopum consecrandus. Obiit Lambertus anno c. 688. Vitae eius BHL. 4675 non nisi priora capita servata sunt, ab eodem hagiographo composita qui Vitam Ansberti BHL. 520 ineunte saec. IX edidit. Cultum antiquum testantur varii codices hieronymiani, hodie: In Lugduno civitate depositio Landiberti episcopi (W); et in Lugduno civitate transitus domni Landiberti episcopi (MKLV). — Act. SS., April. t. II, p. 215 – 20; M. G., Scr. rer. merov., t. V, p. 606 – 612; A. Legris, in Anal. Boll., t. XVII, p. 280; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 171.
8. FRONTONIS] Martyrologium hieronymianum: Alexandria Frontoni monachi. Quae in elogio scribunt Florus et Ado: Frontonis abbatis cuius vita sanctitate et miraculis extitit gloriosa, videntur referenda ad Frontonem illum cuius Vitae fabulosae variae exstant recensiones, BHL. 3189 – 3193. — Act. SS., April. t. II, p. 201; Comm. martyr. hieron., p. 189 – 90.
9. ABUNDII] In codicibus Acontius, Agontius, Habundius nuncupatur mansionarius seu custos ecclesiae Sancti Petri, de quo S. Gregorius, Dial. III, 25. Deest in antiquis martyrologiis, et a Petro de Natalibus, Catal., XI, 103, inter ahemeros ponitur. Quando eius commemoratio in basilica Vaticana fieri coepta sit ignoratur. — Act. SS., April. t. II, p. 214 – 15.

XVII KAL. MAI.

[1] Romae sanctarum Basilissae et Anastasiae nobilium feminarum, quae cum essent apostolorum discipulae et constantes in fidei confessione persisterent, sub Nerone imperatore lingua pedibusque praecisis, percussae gladio martyrii coronam adeptae sunt.

[2] Eodem die sanctorum martyrum Maronis, Eutychetis et Victorini, qui primo cum beata Flavia Domitilla apud insulam Pontiam in Christi confessione exules, postmodum sub principe Nerva liberati, cum plurimos ad fidem convertissent, in persecutione Traiani a Valeriano iudice variis poenis iussi sunt interfici.

[3] In Perside sanctorum martyrum Maximi et Olympiadis, qui sub Decio imperatore fustibus et plumbatis caesi sunt, et ad ultimum capita eorum fustibus tunsa, donec emitterent spiritum.

[4] Ferentini in Hernicis sancti Eutychii martyris.

[5] Myrae in Licia sancti Crescentis, qui per ignem martyrium consummavit.

[6] In Thracia sanctorum martyrum Theodori et Pausilippi, qui sub Hadriano imperatore passi sunt.

APRILIS 15

1. BASILISSAE] Harum memoriam agunt Graeci in synaxariis ad diem 15 vel 17 april., cum elogio paulo hoc nostro prolixiore. Romae plane ignotae sunt. — Act. SS., April. t. II, p. 372; Synax. Eccl. CP., pp. 603, 610.
2. MARONIS] Elogium post Florum et Adonem excerptum ex Actis ficticiis SS. Nerei et Achillei BHL. 6064. Dies eis constitutus est procul dubio quia in martyrologio hieronymiano legebatur: XVII kal. maii Picino in Aureo monte Maronis, sed de aliis tunc siletur. Ad diem 24 iul. ibidem: in Amiternina civitate via Salaria miliario LXXXIII ab Urbe Roma natale Victorini cum duobus aliis, quos Maronem et Eutychetem nuncupare prona est coniectura. S. Victorinus etiam sept. 5 fastis nostris inscriptus est. — Act. SS., April. t. II, p. 373 – 75; Iul. t. V, p. 535; Comm. martyr. hieron., pp. 191, 393; Origines du culte des martyrs2, p. 313 – 14.
3. MAXIMI] Ita fere Beda, qui usus est Passione fabulosa S. Polychronii. Eorum corpora collecta leguntur quinto post martyrium die, XII kal. aprilis. Procul dubio Beda legerit XII kal. maii, unde emortualem diem ad XVII kal. maii transtulit. Cum praeter Acta nullum exstet de Maximo et Olympiade testimonium, eos ipsos a fabulatore confictos esse suspicamur. — Act. SS., April. t. II, p. 375 – 76; Anal. Boll., t. LI, pp. 69, 76 – 77.
4. EUTYCHII] S. Gregorius, Dial., III, 38, narrat Redemptum episcopum Ferentinum in ecclesia S. Eutychii nocte quievisse. Ex Passione BHL. 2779, ceterum fabulosa, indicium loci scribendum foret Ferenti in Tuscia diesque natalis ad 15 maii removendus. — Act. SS., April. t. II, p. 378; Maii t. III, p. 458 – 64; Origines du culte des martyrs2, p. 321; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 168, 533 – 35.
5. CRESCENTIS] E synaxariorum synopsi intellegitur prolixiorem exstitisse Passionem S. Crescentis, exigui momenti, utpote quae locis communibus consuta erat. De huius martyris cultu in Lycia vigente nulla dubitatio est. De Crescente cum Dioscoride aliisque iterum ad diem 28 maii. — Act. SS., April. t. II, p. 376; Synax. Eccl. CP., p. 603; Origines du culte des martyrs2, p. 163.
6. THEODORI] In synaxariis ad hunc diem prodit Theodorus sive solus, sive cum Pausilypo, quorum festum celebrabatur Constantinopoli ἐν τῷ γηροκομείῳ τοῦ Μελοβίου. Est ubi solus Pausilypus nuntietur ad diem 8 april. cum elogio brevi, e Passione quae desideratur. — Act. SS., April. t. II, p. 373; Synax. Eccl. CP., pp. 593, 603.

XVI KAL. MAI.

[1] Corinthi natalis sanctorum martyrum Callisti et Charisii, cum aliis septem, qui omnes in mare demersi sunt.

[2] Caesaraugustae in Hispania natalis sanctorum decem et octo martyrum, Optati, Luperci, Successi, Martialis, Urbani, Iuliae, Quinctiliani, Publii, Frontonis, Felicis, Caeciliani, Eventii, Primitivi, Apodemii et aliorum quatuor, qui Saturnini vocati esse referuntur. Hi omnes sub Daciano Hispaniarum praeside simul poenis affecti atque interempti sunt; quorum illustre martyrium Prudentius versibus exornavit.

[3] In eadem civitate sanctorum Caii et Crementii, qui secundo confessi et in fide Christi perseverantes, martyrii calicem gustaverunt.

[4] Ibidem sancti Lamberti martyris.

[5] Item Caesaraugustae sanctae Encraditis virginis et martyris, quae laniato corpore, mamilla abscissa et iecore avulso, adhuc superstes in carcere inclusa est, donec ulceratum corpus putresceret.

[6] Palentiae sancti Turibii episcopi Asturicensis, qui ope sancti Leonis papae haeresim Priscilliani ex Hispania penitus profligavit clarusque miraculis in pace quievit.

[7] Bracari in Lusitania sancti Fructuosi episcopi.

[8] Eodem die sancti Paterni episcopi Abricensis.

[9] Romae natalis sancti Benedicti Iosephi Labre confessoris, contemptu sui et extremae voluntariae paupertatis laude insignis.

[10] In Belgis apud Valencenas sancti Drogonis confessoris.

[11] Senis in Tuscia beati Ioachim Ordinis Servorum beatae Mariae Virginis.

APRILIS 16

1. CALLISTI] In breviario Syriaco et in martyrologio hieronymiano hodie inscripti sunt martyres Corinthii Leonidi sociati, qui in synaxariis Graecorum 15 vel 16 vel 17 april. nuntiantur. Hos assumpsit Florus, non vero Beda, sub hac formula: apud Corinthum Calisti et Carisi cum aliis septem, omnium in mare mersorum, non male, nisi quod antesignanum neglexit et ex virginibus viros fecit. Callistus enim graece est Κάλλις, Carisius Χαρίεσσα. Leonides in nostro martyrologio memoratur die 22 april. — Act. SS., April. t. II, p. 402 – 404; Synax. Eccl. CP., pp. 604, 605, 609; Comm. martyr. hieron., pp. 193 – 94, 203.
2. MARTYRUM] Nomina quaerenda sunt in Prudentii Peristeph., IV, scribendumque Evoti seu Evodii pro Eventii; sed notari velim lectionem Iuliae, non Iuli, ut passim scribitur, genuinam esse. Quod passi sint hi martyres sub Daciano praeside, non a Prudentio sed ab Usuardo asseritur. In hieronymianis recoluntur ad diem 15 april., et etiam ad 22 ian. qui certissime eorum natalis non est, sed commemoratio variorum martyrum hispanorum. Ab Usuardo memorantur ad diem 16 april., quemadmodum et in kalendariis mozarabicis quorum alia scribunt Sancte Engratie vel XVIII martyrum Caesaraugusta, alia sanctorum Obtati et Frontonis. — Act. SS., April. t. II, p. 406 – 410; Férotin, Le Liber Ordinum, p. 460 – 61; Id., Le Liber mozarabicus sacramentorum, p. 272 – 78; Comm. martyr. hieron., pp. 55 – 56, 192; Hübner, Inscriptiones Hispaniae christianae, 152; Origines du culte des martyrs2, p. 364.
3. CAII] Horum martyrium etiam a Prudentio narratur in Peristeph., IV, versiculis octo, 181 – 188, quos tamen non exhibet antiquissimus cod. Parisinus 8084, saec. VI exaratus. Nulla est Gaii et Crementii commemoratio in kalendariis mozarabicis. — Act. SS., April. t. II, p. 433; I. Bergman, Aurelii Prudentii Clementis Carmina (Vindobonae, 1926), p. 433; Origines du culte des martyrs2, p. 364.
4. LAMBERTI] De S. Lamberto Caesaraugustano nullum exstat documentum antiquum; recentiora vero fabulis referta sunt. Baronius, qui nomen S. Lamberti in Chronico Hispaniae Iohannis Vasaei, anno 1552 in lucem edito, et in operibus Alphonsi de Villegas (Flos Sanctorum, ed. 1583, p. 402) et Thomae de Trujillo (Thesaurus concionatorum, ed. 1583, t. II, p. 1165) reppererat, S. Lamberti elogium in editionem martyrologii Romani anni 1586 inseruit. Festum eius, testantibus A. de Villegas et Th. de Trujillo, agebatur die 19 iun. Quam ob causam Baronius id ad diem 16 april. transtulerit ipse non aperit. Id tamen non casu accidisse videtur, nam in Chronico Hispaniae Iohannis Vasaei S. Lambertus proximus memoratur post martyres Caesaraugustanos quorum festum est 16 april. Asserit E. Risco S. Lambertum in editione quadam martyrologii Romani die 19 iun. commemorari. De qua autem editione ageretur resciscere non potuimus. — Act. SS., April. t. II, p. 413 – 15; España sagrada, t. XXX, p. 295 – 300; A. Schott, Hispaniae illustratae, t. I (Francofurti, 1603), p. 342.
5. ENCRATIDIS] Hic soluta oratione referuntur quae Prudentius, Peristeph., IV, 109 – 144, carmine narrat. In vocativo eam Encrati appellat. Engratiam vocant Mozarabes, ut superius notatum est, ubi de XVIII martyribus Caesaraugustanis. — Act. SS., April. t. II, p. 410 – 12.
6. TURIBII] S. Turibius episcopus Asturicensis inter eos claruit qui Priscillianistarum sectam saeculo V invalescentem in Hispania fregerunt. Ad eum exstat Leonis p. I epistula (Jaffé2, 412). De eius obitus die aut anno et de cultu quo celebratus fuerit, nihil traditum est. Saec. tandem XIII cum in breviariis aliisve libris liturgicis eius memoria primum comparet, ecclesia Asturicensis ei festum agebat sive die 16 april. sive feria II alterius hebdomadis post Pascha. Praeter episcopum Asturicensem, noti sunt in Hispania duo alii Turibii, Palentinus et Liebanensis. Horum trium gesta mire in libris confusa sunt, adeo ut, exempli gratia, Vita BHL. 8344 be tribus viris unum faceret. Suum cuique referre longum est et a nostro proposito alienum. Corrigendus tamen error quo S. Turibius in elogio Palentinae civitati ascriptus est. Nempe extrema verba quibus commentariolum de S. Turibio concludit L. Marineus Siculus: cuius honor maximus Palentiae celebratur excepit Maurolycus, et post eum Molanus, qui inde sibi persuasit S. Turibium Palentiae obiisse. Molanum secuti sunt collectores martyrologii Romani. De Vita BHL. 8344 b modo dictum est. Hac nihilo melior Vita BHL. 8344, quae inter figmenta Iohannis Tamayo de Salazar ableganda est. — Act. SS., April. t. II, p. 421 – 23; Oct. t. XIII, p. 226 – 30; España Sagrada, t. XVI, pp. 89 – 108, 323; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. II, p. 456; t. III, pp. 73, 240; Catal. lat. Paris., t. III, p. 635; L. Marineus Siculus, De rebus Hispaniae memorabilibus, ed. A. Schott, Hispaniae illustratae, t. I, p. 333 – 34; Anal. Boll., t. LI, p. 415.
7. FRUCTUOSI] S. Fructuosus, primum monachus et multorum coenobiorum conditor, factus est episcopus Dumiensis et postea archiepiscopus Bracarensis. Obiit anno circiter 665. Eius Vita BHL. 3194 scripta est paulo post eius mortem, ut verisimile est, a S. Valerio. Non est dubium quin in Hispania publica veneratione coli coeptus sit, in libris tamen liturgicis mozarabicis eius memoria non occurrit. Saeculo XII ineunte, eius corpus translatum est Compostellam (BHL. 3195). Si excipias Missale et Breviarium Toletanum, iussu cardinalis Ximenez anno 1500 et 1502 edita, in quibus S. Fructuosus die 9 april. commemoratur, libri liturgici Lusitani et Hispani saeculis XV et XVI eum ad diem 16 april. annuntiant. Eius nomen illatum est in editionem martyrologii Romani anni 1586 a Baronio, qui more suo Alphonsum de Villegas (Flos sanctorum, ed. 1583, p. 406) et Thomam de Trujillo (Thesaurus concionatorum, ed. 1583, t. II, p. 888) secutus est. — Act. SS., April. t. II, p. 430 – 36; España sagrada, t. XV, p. 138 – 54;J. Aug. Ferreira, Estudos Historico-Liturgicos (Coimbra, 1924), p. 312; Id., Fastos Episcopaes da Igreja primacial de Braga, t. I (Braga, 1928), p. 106 – 119; J. Pérez de Urbel, Los monjes españoles en la edad media, t. I (Madrid, 1933), p. 377 – 450.
8. PATERNI] In additamentis martyrologii hieronymiani ad diem 15 april.: depositio sancti Paterni episcopi et Scubilionis; ad diem 16: in Constantino Scisciago monasterio depositio Paterni episcopi. Constantinus pagus dicitur Le Cotentin, monasterium vero Saint-Pair (Manche), ubi depositus est S. Paternus. Eius Vitam composuit Fortunatus, BHL. 6477. Subscripsisse censetur Actis concilii Parisiis habiti, intra annos 557 – 573. — Act. SS., April. t. II, p. 425 – 30; Comm. martyr. hieron., p. 191 – 94; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 425 – 30.
9. BENEDICTI] Natus est anno 1748 in paroecia vulgo dicta Amettes dioecesis tunc Boloniensis nunc Atrebatensis; obiit Romae die 16 april. 1783. Ad asperum vitae genus ab adulescentia ferri visus est. In rigidam Trappensium religionem postulavit ut admitteretur; sed mox morbo laborans a moderatoribus dimissus est. Carthusianorum primum dein Cisterciensium instituto cooptatus, utrumque ob adversam valetudinem et internas animi angustias deserere coactus fuit. Cum ad annum 22 pervenisset, ad novum vitae genus se vocari intellexit; pias peregrinationes ad Europae aedes sanctiores exorsus est et in extrema paupertate, vili et lacera veste contentus, oblata stipe victitans, Italiam, Helvetiam, Germaniam, Pannoniam, Hispaniam peragravit ubique pietatis et paenitentiae exempla relinquens. Romam tandem itinerum metam constituit, ibique reliquum vitae tempus assidue et incessanter orans transegit potissimum in ecclesiis in quibus expositum erat venerabile Eucharistiae Sacramentum. Post eius obitum fama sanctitatis ilico diffusa est. Beatorum honores ei tribuit Pius p. IX 23 maii 1860, sanctorum vero Leo p. XIII 8 dec. 1881. — Sacra Rituum Congregatio. Beatificationis et Canoniz. ven. servi Dei Benedicti Iosephi Labre. Positio super dubio an sit signanda commissio introductionis causae, Romae 1787;, Positio super virtutibus, Romae, 1828; Concessionis et approbationis officii proprii et missae, Romae, 1882; Compendium vitae, virtutum et miraculorum necnon actorum canonizationis B. Benedicti Iosephi Labre, Romae 1881;, Relation très intéressante concernant le serviteur de Dieu Benoît-Joseph Labre, Amiens, 1784; G. L. Marconi, Vita del servo di Dio B. G. Labre Francese scritta dal suo medesimo confessore, 1784.
10. DROGONIS] Drogo, qui primum in pascendis gregibus operam elocarat, dein Romam semel atque iterum peregrinatus est, ac demum laboribus fractus Seburgi in Hannonia (nunc Sebourg, dép. Nord) reclusus vixit. Obiit anno 1186. Nullum de Drogone testimonium Molano antiquius affert Baronius. Vita BHL. 2337, c. ann. 1320 ab anonymo composita est. Haec vix non integra in Annalibus Hannoniae a Iacobo de Guisia exscripta legitur. — Act. SS., April. t. II, p. 441 – 45.
11. IOACHIM] Ioachimus natus est Senis e clara stirpe anno circiter 1258. Admissus est in Ordinem Servorum beatae Mariae Virginis a S. Philippo Benizio. Obiit Senis die 16 april. 1305. Quidam scriptor coaevus, Christophorus de Parma vel quis alius, circa annum 1335 Vitam B. Ioachimi scripsit (BHL. 4285, 4286). Cultus eius approbatus est a sacra Rituum Congregatione die 20 mart. 1609. — Act. SS., April. t. II, p. 454 – 65; Monumenta Ordinis Servorum sanctae Mariae, t. V (1902) p. 5 – 19; M. G. M. Roschini, O.S.M., Vita del B. Giovacchino Piccolomini, Milano, 1935.

XV KAL. MAI.

[1] Romae sancti Aniceti papae et martyris, qui in persecutione Marci Aurelii Antonini et Lucii Veri martyrii palmam accepit.

[2] In Africa natalis beati Mappalici martyris, qui (ut scribit sanctus Cyprianus in epistola ad martyres et confessores) cum aliis pluribus martyrio coronatus est.

[3] Ibidem sanctorum martyrum Fortunati et Marciani.

[4] Antiochiae sanctorum martyrum Petri diaconi et Hermogenis eius ministri.

[5] Cordubae sanctorum martyrum Eliae presbyteri, Pauli et Isidori monachorum.

[6] Viennae sancti Pantagathi episcopi.

[7] Terdonae sancti Innocentii episcopi et confessoris.

[8] Cistertii in Gallia sancti Stephani abbatis, qui primus eremum Cisterciensem incoluit et sanctum Bernardum cum sociis ad se venientem laetus excepit.

[9] In monasterio Casae Dei Claromontanae dioecesis sancti Roberti confessoris, eiusdem monasterii conditoris et primi abbatis.

APRILIS 17

1. ANICETI] Ab Adone primum martyrologio inscriptus est. Ex altera Libri pontificalis editione repetenda sunt tum nota temporis: fuit autem temporibus Severi (lege Veri) et Marci, tum martyrium: qui etiam obiit martyr. Hoc autem nondum legebatur in prima editione neque ullo testimonio comprobatur. Non XV kal. maii sed XII kal. Aniceti obitus signatur. — Act. SS., April. t. II, p. 477 – 78; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. LXI, 134.
2. MAPPALICI] In kalendario Carthaginiensi: XIII kal. maias martyris Mappalici; in martyrologii hieronymiani codicibus, XV et XIV kalendas. Epistula ad Confessores decima est inter Cyprianicas. Ab eodem Cypriano laudantur S. Mappalicus et socii in epistulis 22, 27. — Act. SS., April. t. II, p. 480 – 82; Comm. martyr. hieron., p. 195.
3. FORTUNATI] Utriusque nomen occurrit hodie in laterculo hieronymiano, sed et non semel aliis proximis diebus, ita ut de die anniversario nihil certo statui possit. Neque constat eos Afros esse. Etenim si quis solum ordinem vocabulorum consideraverit, Antiochenos eos potius habebit, cum Antiochia praescribatur, Africa vero martyrum nominibus postponatur. — Act. SS., April. t. II, p. 190; Comm. martyr. hieron., p. 195.
4. PETRI] Elogium totis verbis suppeditavit martyrologium hieronymianum, ex Actis deperditis, ut videtur. Certe aliqua emendatio adhibenda est, nam neque Petrus neque Hermogenes Antiocheni sunt. In Passione SS. Guriae et Samonae, BHG2. 731, Petrus annumeratur martyribus Melitinae passis, eidemque civitati Hermogenem assignat breviarium Syriacum ad diem 3 maii. De Hermogene iterum sermo erit 19 aprilis. — Act. SS., April. t. II, p. 479; Comm. martyr. hieron., p. 195; Origines du culte des martyrs2, p. 180.
5. ELIAE] Agonem horum martyrum qui Cordubae saeculo IX passi sunt his verbis refert S. Eulogius: Praeterea Helias presbyter iam senex ex provincia Lusitania, cum Paulo et Isidoro monachis adhuc iuvenili aetate florentibus, sub priorum professione perempti sunt XV kalendas maii aera DCCCXCIV [A. D. 856] (Memoriale sanctorum, lib. III, c. 15). Usuardi elogium ad verbum transscripserunt collectores martyrologii Romani. — Act. SS., April. t. II, p. 494 – 95; España sagrada, t. X, p. 409; F. J. Simonet, Historia de los mozárabes de España, p. 469; Anal. Boll., t. LV, p. 276.
6. PANTAGATHI] Eius memoriae providit non Beda sed Ado eiusdem sedis episcopus. Interfuit concilio Aurelianensi anni 538, habeturque eius epitaphium metricum in Libro episcopali Leodegarii, cum brevi elogio ex Adonis Chronico. — Act. SS., April. t. II, p. 486; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, pp. 188, 206.
7. INNOCENTII] De eo nihil in antiquis martyrologiis. Testes nullos affert Baronius praeter Vitam BHL. 4281, apocrypham, quae fingitur composita ex fragmentis Vitae a Celso S. Innocentii diacono conscriptae sed deperditae, aliisque monumentis. — Act. SS., April. t. II, p. 482 – 85; F. Savio, in Anal. Boll., t. XV, p. 377 – 84; Id., in Rivista di storia della provincia di Alessandria, t. XXII, p. 241 – 52; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 820 – 26; Anal. Boll., t. XXXIII, p. 450 – 52.
8. STEPHANI] Stephanus Harding, tertius abbas Cisterciensis, munere se abdicavit anno 1133, mortuus est anno 1134, die 28 martii, ad quem memoratur ab Henriquez, Menologium Cistertiense, p. 100, ex antiquo abbatum Cisterciensium catalogo. Hoc esse videtur carmen cuius fragmenta servata sunt passim, haud levis auctoritatis. Menologium secuti sunt martyrologi aliquot (Act. SS., April. t. II, p. 501), etsi adverterat Henriquez festum reapse celebrari die 17 aprilis, quem canonizationis anniversarium esse scribit, ibique fusius de S. Stephano egerat (l. c., et p. 123 – 25). S. Stephanum die 17 aprilis sanctorum albo esse inscriptum, temere assentiens Henriquez eruit ex Ignatio Firmino, abbate Fiteriensi; idem refert subdubitans vir acuti ingenii Angelus Manrique in Annalibus Cisterciensibus, ad annum 1134, cap. V, num. 7. Parum credibile est cultum publice Cistercii cepisse principium paulo post Stephani mortem. Nam ex Actis Capituli generalis anni 1222 colligimus die 17 aprilis festum fieri S. Roberti, Molismensis et Cisterciensis abbatis primi, qui iam ab anno 1224 celebratur die 29 aprilis; de quo ibi fusius agemus. Baronius perperam scribit solitudinem Cisterciensem primum incoluisse Stephanum. Hic enim, etsi fuit unus e primis patribus, quos ita vocant, neque tamen iis praefuit, neque praecipuus auctor esse videtur consilii quod susceperunt disciplinae restituendae. Cur autem martyrologio nostro insertus esset Stephanus ad hunc diem, nemo divinavit. In kalendariis Ordinis Cisterciensis nulla erat, saec. XVI exeunte, Stephani mentio. Acta Capituli generalis anni 1623: “Cum nulli esse dubio debeat sanctum patrem nostrum Stephanum, olim Cistercii abbatem, miraculis et vitae sanctitate claruisse, quo fit ut Ecclesia Romana in martyrologio laudabiliter ipsius meminerit, mandat Capitulum ut per totum Ordinem ipsius festum in posterum cum duodecim lectionibus celebretur, eiusque officium admodum reverendi domini abbatis Claravallensis diligentia in Breviario nostro inseratur” (ap. G. Müller, Zur Geschichte unseres Breviers, in Cistercienser-Chronik, t. XXIX, 1917, p. 162). Ergo ineunte saec. XVII, nullum appellabatur a Capitulo publici cultus vestigium, nulla vigebat memoria aut miraculorum aut processus canonizationis, etsi mentionem S. Stephani iniecerat Iohannes de Cireyo, abbas Cisterciensis, in Compendio illo sanctorum Ordinis Cisterciensis, Divione typis edito anno 1491 (Hain, num. 9391), cuius gravissima est auctoritas. Alterum, minime intellexerunt Patres in Capitulo conscripti, haud pauca sanctorum nomina a Baronio in martyrologium Romanum esse recepta, quae expiscatus erat in priscis fontibus, prorsus omissa inquisitione de publica veneratione aut miraculis. Tertium, hanc illis mentionem fuisse canonizationis instar. Quartum, cum dies festus non exprimatur, idem assumptus esse credendus est qui in nostro martyrologio assignatur, 17 aprilis. Quicquid est, officium illud proprium nusquam comparet. Breviarium Cisterciense anni 1627, ad diem 17 aprilis, ascribit “ut in communi confessoris non pontificis” (Müller, l. c.). Iubente Capitulo generali, anno 1683, translatum est festum a die 17 aprilis in diem 16 iulii (Müller, ibid., t. XXX, 1918, p. 8). Hinc effecerunt quidam alterum S. Stephani festum, pronaque coniectura iterum eo die recoli autumaverunt anniversarium canonizationis, cuius documenta nusquam exstant (W. Hunt in Dictionary of National Biography, t. XXIV, p. 355; hic novo errore scribit diem 15 iulii, quem haud pauci exceperunt). — Act. SS., April. t. II, p. 496 – 501; A. Presse, S. Étienne Harding, in Collectaneis Ordinis Cisterciensium Reformatorum, t. I (1934 – 1935), pp. 20 – 30, 85 – 94; S. Lenssen, Le Fondateur de Cîteaux, Saint Robert, Westmalle, 1937; J. B. Dalgairns, Life of St. Stephen Harding, in editione nova et accuratiore Herberti Thurston. London, 1898.
9. ROBERTI] Robertus abbas Casae Dei († 1067) post Baronium martyrologio Romano accessit, praeeunte Molano in secunda editione. Hic commemorationem ad 24 april. constituerat, quo reapse sanctus sepulturae mandatus fuerat, teste Marbodo, archidiacono Andegavensi, in eius Vita BHL. 7261. Marbodus anno 1096 episcopus Redonensis factus est. Vitam B. Roberti quam ex discipulis eius quidam veraci quidem ut credimus sed difficili ac prolixo stylo narravit… conabimur explicare. Ita Marbodus. Primam illam Vitam scripserat Geraldus de Venna discipulus et capellanus B. Roberti, ut asserit Bertrandus, seu melius Bernardus monachus Casae Dei, in Vita BHL. 7263 anno 1160 scripta. Geraldus autem Romam pergens, ita Bernardus, domnum apostolicum adiit eique totam rei gestae sanctitatem singillatim et diligenter aperuit. Quibus auditis dominus papa et omnis cardinalium caetus gratias Deoexsolvunt; et etiam de sede apostolica surgens, pro sanctitate et reverentia, Gallias, in quibus B. Robertus florebat, benedixit, et ut dies eius transitus festivus et solemnis in ordine sanctorum confessorum deinceps haberetur apostolica auctoritate instituit. Alumnus itaque B. Roberti Geraldus laetus redivit Casam Dei conventuque facto praeceptum est ut per singula loca Casae Dei et ubique terrarum festivitas beati magistri digne et laudabiliter celebraretur. A Clemente VI sanctorum censui ascriptus est, a Benedicto XIV martyrologio illatus. — Act. SS., April. t. III, p. 316 – 33; Benedictus XIV, Litterae apostolicae de nova martyrologii Romani editione, 1748; S. M. Mosnier, Les saints d'Auvergne, t. I (1900), p. 413 – 47; M. Boudet, S. Robert de Turlande, in Bulletin historique et scientifique de l'Auvergne, 1906, pp. 47 – 72, 82 – 115.

XIV KAL. MAI.

[1] Romae beati Apollonii senatoris, qui sub Commodo principe et Perennio praefecto a servo proditus quod christianus esset, iussus ut rationem fidei suae redderet, insigne volumen composuit quod in senatu legit, et nihilominus sententia senatus pro Christo capite truncatus est.

[2] Messanae natalis sanctorum martyrum Eleutherii episcopi Illyrici et Anthiae matris eius; qui cum esset vitae sanctimonia et miraculorum virtute illustris, sub Hadriano principe lectum ferreum ignitum, craticulam et sartaginem oleo, pice ac resina ferventem superans, leonibus quoque proiectus, sed ab illis nil laesus, novissime una cum matre iugulatur.

[3] Ibidem sancti Corebi praefecti, qui per sanctum Eleutherium conversus ad fidem gladio percussus est.

[4] Brixiae sancti Caloceri martyris, qui a sanctis Faustino et Iovita conversus ad Christum, sub eodem Hadriano gloriosum confessionis certamen complevit.

[5] Cordubae sancti Perfecti presbyteri et martyris, a Mauris, quod in Mahumetis sectam inveheretur, perempti.

[6] Mediolani sancti Galdini cardinalis et eiusdem civitatis episcopi, qui, concione adversus haereticos expleta, spiritum Deo reddidit.

[7] In Hetruria, apud Montem Senarium, sancti Amidaei confessoris, ex septem fundatoribus Ordinis Servorum beatae Mariae Virginis, flagrantissima in Deum caritate praeclari, cuius ac sociorum festum pridie idus februarii celebratur.

APRILIS 18

1. APOLLONII] Illatus est in martyrologium a Floro, cuius est hoc elogium, modice contractum sed et auctum his verbis et Perennio praefecto, ex Eusebio. Florus autem exscripsit Hieronymi De viris illustribus, c. XLII, neque eius errores in legendo Eusebio, Hist. eccl., V, 21, cavit. Non enim senator fuit Apollonius, sed homo τῶν τότε πιστῶν ἐπὶ παιδείᾳ καὶ φιλοσοφίᾳ βεβοημένος, neque a servo proditus fuit sed a quodam “daemonis ministro”. Quod autem insigne volumen dicit, intellegenda est oratio quam in senatu pro fidei defensione habuit. Acta in iudicio, responsa Perennio interroganti data et ipsam orationem seu ἀπολογίαν Eusebius collegerat in libro τῶν ἀρχαίων μαρτυρίων, qui aetatem non tulit, reliquit tamen vestigium haud spernendum in Passione BHG2. 149 (cf. BHO. 79), quae alteri paene cognomini aptata est: μαρτύριον τοῦ ἁγίου … ἀποστόλου Ἀπολλώ, τοῦ καὶ Σακκέα. Praetermittenda non est huius Passionis clausula: ἐμαρτύρησεν ὁ τρισμακαριώτατος Ἀπολλώς, ὁ καὶ Σακκέας, πρὸ ἕνδεκα καλανδῶν μαΐου κατὰ Ῥωμαίους, κατὰ δὲ Ἀσιανοὺς μηνὸς ὀγδόου (lacuna), id est die 21 aprilis. Haec nos in incerto relinquunt utrum ad Apollonium referantur an ad apostolum illum qui eius vices suscepit. Apollonio non suffragatur quod hodie, quae dies est proxima vicesimae primae, mentio fiat in hieronymianis Ephebi, Proculi et Apollonii. Hi enim sunt martyres Interamnenses. Solo nomine huius Apollonii inductus est Florus ut Apollonio Romano, cuius natalem ex Hieronymo non didicerat, diem 18 april. assignaret. — Act. SS., April. t. II, p. 539 – 40; Comm. martyr. hieron., p. 197; H. Delehaye, Les Passions des martyrs et les genres littéraires, p. 125 – 36.
2. ELEUTHERII] In codicibus hieronymianis hodie nuntiatur Romae Eleutherii episcopi et Anteae matris eius; rursum ad dies 5 sept. et 24 nov., in civitate Riatensi, id est Reate, ubi colebatur. A Graecis memoratur die 15 dec., sed et 20 vel 21 iul., tanquam qui natus sit Romae factusque episcopus Illyrici. Acta eius sive latina BHL. 2450 – 2452, sive graeca BHG2. 568 – 571, e fabulis consuta sunt. Assumptum est et paululum coartatum elogium Flori, qui usus est Passione BHL. 2451 vel alia simillima. Episcopi Illyrici Baronii interpolatio est ex libris graecis. Cum Messanensibus nihil commune habuit Eleutherius, invita lectione Messanae, quam sibi finxit Florus ex properanter lecta sententia Passionis: in Apuliam civitatem Ecanam (seu Aecanam) destinavit. — Act. SS., April. t. II, p. 528 – 39; Comm. martyr. hieron., pp. 197, 490, 619; Synax. Eccl. CP., pp. 307, 831, 834; Les martyrologes historiques, p. 256 – 57; P. Franchi de' Cavalieri, in Studi e Testi, t. VI, p. 137 – 61.
3. COREBI] Baronius: “Hunc Correum Beda appellat dum de eo agit hac die.” At hoc nomen in Beda frustra quaesieris. Inductus est in martyrologium ex fide Actorum S. Eleutherii, de quibus nos in superioribus, et ita Papebrochius: “Haec talia esse ostendimus ut quamdiu nullum aliud Corebi martyris indicium profertur, vix credi possit aliquando vixisse, nedum annuam habuisse in ullis ecclesiasticis fastis memoriam.” In menaeis, eo die quo colitur a Graecis S. Eleutherius (15 dec.), memoratur etiam Κορέμων (Κορέβων) ὁ ἔπαρχος. — Act. SS., April. t. II, p.521; Synax. Eccl. CP., p. 311.
4. CALOCERI] Silent antiqua martyrologia. Elogii fons est Passio fabulosa SS. Faustini et Iovitae, BHL. 2836, in qua Calocerus eadem aetate vixisse et Albingauni in Etruria martyrio coronatus perhibetur. Ficticia haec sunt, nullumque adducitur testimonium de Calocero qui hoc loco passus sit. Eo autem die quo ille colitur, in martyrologio hieronymiano inscriptum est par martyrum Romanorum Calocerus et Parthenius. Ab hagiographo ex Romano Calocerus factus est Albingaunensis seu Brixianus in societatem SS. Faustini et Iovitae tractus. — Act. SS., April. t. II, p. 523 – 28; Comm. martyr. hieron., p. 197; F. Savio, in Anal. Boll., t. XV, p. 30 – 33; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 841 – 42.
5. PERFECTI] Perfectus, presbyter basilicae Sancti Aciscli Cordubensis, cum doctrinam Mohammadis aperte obiurgasset, capitali sententia damnatus est. Consummavit autem vir Dei cursum agonis sui in pace quarto decimo kalendas maias die sexta feria (S. Eulogius, Memoriale sanctorum, lib. II, c. 1; cf. eiusdem epistulam ad Waliesindum, episcopum Pampilonensem, P. L., t. CXV, p. 851). Eo die commemoratur ab Usuardo, quem secutum est martyrologium Romanum. In kalendario Cordubensi anni 961 Perfectus annuntiatur ad diem 30 april. — Act. SS., April. t. II, p. 584 – 86; BHL. 6631; España sagrada, t. X, p. 368 – 71; Alvarus, Indiculus luminosus, c. 3 (P. L., t. CXXI, p. 518); Férotin, Le Liber Ordinum, p. 463; F. J. Simonet, Historia de los mozárabes de España, p. 385 – 391; Anal. Boll., t. LV, p. 275 – 77.
6. GALDINI] Haec ex Vita S. Galdini BHL. 3232, qua et asseritur die 18 april. anno 1176 obiisse. Diem 19 indicant antiquus episcoporum catalogus et Liber notitiae sanctorum Mediolani, ed. Magistretti-Monneret de Villard, p. 160. — Act. SS., April. t. II, p. 593 – 95; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, pp. 44, 523 – 35.
7. AMIDAEI] De cultu septem fundatorum Ordinis Servorum sanctae Mariae egimus ad diem 12 feb. S. Amideum obiisse die 18 april. 1265 nullo documento fide digno traditum est. Elogium quod sacra Rituum Congregatio approbaverat die 7 sept. 1728 contraxit Benedictus p. XIV in editione martyrologii Romani anno 1748 Romae excusa. — A. Giani, Annalium sacri Ordinis fratrum Servorum B. Mariae Virginis … centuriae quatuor, ed. 2, t. I, p. 96; Monumenta Ordinis Servorum sanctae Mariae, t. XVI, supplementum, p. 265 – 67; J. B. Pittonus, Constitutiones pontificiae, t. II (Venetiis, 1740), p. 253 – 54.

XIII KAL. MAI.

[1] Corinthi natalis sancti Timonis diaconi de septem primis, qui primo apud Beroeam doctor resedit ac deinde verbum Domini disseminans venit Corinthum, ibique a Iudaeis et Graecis (ut traditur) flammis iniectus sed nihil laesus, demum cruci affixus martyrium suum implevit.

[2] Cantuariae in Anglia sancti Elphegi episcopi et martyris.

[3] Melitinae in Armenia sanctorum martyrum Hermogenis, Caii, Expediti, Aristonici, Rufi et Galatae una die coronatorum.

[4] Caucoliberi in Hispania Tarraconensi passio sancti Vincentii martyris.

[5] Eodem die sanctorum martyrum Socratis et Dionysii, qui lanceis confossi sunt.

[6] Ierosolymis sancti Paphnutii martyris.

[7] Romae sancti Leonis papae noni, virtutum et miraculorum laude insignis.

[8] Antiochiae Pisidiae sancti Georgii episcopi, qui ob cultum sanctarum imaginum exul occubuit.

[9] In coenobio Laubiensi sancti Ursmari episcopi.

[10] Florentiae sancti Crescentii confessoris, discipuli beati Zenobii episcopi.

APRILIS 19

1. TIMONIS] Timon diaconus de quo Act., VI, 5, ab Adone, non vero a Beda, fastis Latinorum primum inductus est. A Graecis variis diebus variis in codicibus memoratur: 26, 30 iun., 28 iul., 30, 31 dec. Elogium supra positum, paucis mutatis, Adonis est in Libello De festivitatibus apostolorum. Undenam depromptum sit ignoratur. A pseudo-Dorotheo (in synaxariis ad 30 iun.) non Beroeae episcopus sed Bostrorum Arabiae praedicatur. — Act. SS., April. t. II, p. 619; Synax. Eccl. CP., pp. 357, 361, 773, 784, 853.
2. ELPHEGI] Varie scripserunt nomen S. Ælfheah, episcopi Wintoniensis primum, dein archiepiscopi Cantuariensis. Is die 27 septembris anno 1011 se Danis obtulit civitatem ferro ignique vastantibus, deprecatus ut pro ovibus sibi commissis ipse periret. Dani, spe exigendae pecuniae, vinctum servare maluerunt. Die 19 aprilis 1012, sabbato post pascha, sub vespero, uti presse definivit chronographus (C. Plummer et J. Earle Two of the Saxon Chronicles Parallel, t. I, p. 142), pretium erat solvendum. At cum noluisset Ælfheah redimi, ne sui redimendi causa aes exigeretur, praestituto die trucidatus est, in oppido quod Greenwich vocant. Londini est humatus in templo Sancti Pauli. Anno 1023, iubente Canuto rege, reliquiae delatae sunt magnifica pompa Cantuariam, ubi posthaec quieverunt. Anno 1078 quaesivit a S. Anselmo Lanfrancus, Cantuariensis archiepiscopus, quonam iure sanctos quosdam colerent Angli, nominatim S. Ælfheah. Unde colligimus quam antiqua fuerit apud populares eius veneratio. Cui Anselmus: Beatus Ælfegus aeque pro iustitia, ut beatus Iohannes passus est pro veritate. Cur ergo magis de unius quam de alterius vero sanctoque martyrio quisquam ambigat, cum par causa in mortis perpessione utrumque detineat? In quibus omnibus minime agitur de canonizatione procuranda, iam enim pro sancto colebatur. Id potius dubitabat Lanfrancus, tollendusne esset cultus ut insolens et malus. Acquievit tamen Anselmo seque pollicitus est S. Ælfheah deinde veneraturum ut vere magnum et gloriosum martyrem Christi. Haec Eadmer in Vita Anselmi, annos inter 1109 et 1124 conscripta, BHL. 526, lib. I, cap. 30, ed. Rule, p. 350 – 53. Baronius in annotationibus disserit de martyrii condicionibus. Ex Eadmeri loco colligitur cultus publicus a Lanfranco sive inductus fuisse sive saltem approbatus. Quod ex antiquis Angliae kalendariis aptissime confirmatur, in quibus apparet Æfheah saec. XI primum, semperque posthaec, ad diem 19 aprilis (F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I, pp. 75, 89, 103, 117, 131, 145, 159, 173, 187, 201, 215, 229, 243, 257; Id., The Calendar of the Augustinian Priory of Launceston in Cornwall, in The Journal of Theological Studies, t. XXXIX, 1938, p. 1 – 21; R. Stanton, A Menology of England and Wales, p. 168). Inde festum exceptum est in martyrologiis recentioribus. Festum S. Ælfheah, falso ad diem 28 decembris statuerunt quidam, quorum antesignanus videtur Petrus de Natalibus (Act. SS., April. t. I, p. 631 a). Hunc secutus est Richardus Whytford, qui S. Ælfheah meminit et die 19 aprilis et die 28 decembris, neque tamen hanc eiusdem nominis iterationem advertisse videtur, The Martiloge in Englysshe after the use of the chirche of Salisbury and as it is redde in Syon With addicyons, ed. F. Procter et E. S. Dewick, pp. 59, 200 (= Henry Bradshaw Society, t. III). Ex Whytfordii martyrologio anglicano aliquot recentiores festum receperunt ad diem 28 decembris (Act. SS., l. c.). Hic translationis dies anniversarius esse falso putatus est, nam is fuit 12 martii. Ad hunc enim diem nomen legimus in duobus kalendariis dariis Wintoniensibus, altero anni c. 1025, altero c. 1060. F. Wormald, t. c., pp. 130, 131, 158, 159. In hoc vestimentorum sacerdotalium color statuitur albus ad diem 12 martii, neque ob festum S. Gregorii tantum sed iterum ad mentionem S. Ælfheah. Unde colligimus translationis memoriam servari, cum martyris dies natalis in rubris celebretur. Ex adversariis eiusdem eruditi viri exscribimus quae habeat codex Parisinus latinus 10062, fol. 162, saec. XI, olim Ecclesiae Christi Cantuariensis, quae procul dubio referunt translationem anno 1023: 8 iunii, Translatio sancti Ælfhegi archiepiscopi de Lundonia; 11 iunii, Susceptio sancti Ælfhegi archiepiscopi in Ecclesiam Christi; 14 iunii, Reconditio sancti Ælfhegi. Exstat et Vita S. Ælfheah et narratio de Translatione anno 1023, BHL. 2518, 2519, utraque ab Osberno Cantuariensi Lanfranci iussu conscripta. Fontem istum non satis limpidum qui eliquare volet, utatur chronico anglo-saxonico, Two of the Saxon Chronicles Parallel, ed. cit., ad annos 984, 993, 994, 1006, 1007, 1011, 1012, 1023, adiectis Plummeri annotationibus, itemque, at cautius, chronico Thietmari Merseburgensis, ed. R. Holtzmann, p. 448 – 51. Thietmarus in nomine impegit, nam pro Ælfheah posuit Duynstein, id est Dunstanum; scribebat autem ante kalendas decembres anno 1018, auctore usus Sewaldo quopiam, cui summam fidem habebat, ed. cit., p. 446 – 47. — Act. SS., April. t. II, p. 630 – 42.
3. HERMOGENIS] Haec totis verbis praebet ad hunc diem martyrologium hieronymianum. Istos omnes et singulos martyres Melitinenses fuisse et S. Hermogenis socios ex aliis monumentis scriptis non comprobatur, et eorum gesta penitus ignorantur. S. Hermogenes vel solus vel cum uno comite iisdem in fastis inscriptus reperitur diebus 17, 18, 19, 27 aprilis, 2, 3 maii. Antiquissimum de S. Hermogene testimonium habetur in breviario Syriaco, ubi cum altero Melitinensi martyre Elpidio die 3 maii recolitur. Si neotericorum quorundam placita audias, in hac martyrum societate eminet cultuque praecipuo prosequendus est qui tertius nominatur Expeditus, quippe qui fidelibus ad se recurrentibus celeriter et expedite opituletur. Sunt et qui martyris plane ignoti Vitam et Passionem conscribere sibi fas esse putent, cum tamen Expeditus non sit nisi inane nomen. — Act. SS., April. t. II, p. 619 – 20; Comm. martyr. hieron., pp. 196, 198; S. Expédit et le martyrologe hiéronymien, in Anal. Boll., t. XXV, pp. 90 – 98, 232; Anal. Boll., t. XVIII, p. 425 – 26.
4. VINCENTII] In martyrologii hieronymiani codicibus omnibus hodie, in nonnullis etiam die 16 april., nuntiatur Caucoliberi natale sancti Vincentii. S. Vincentium Caucoliberi (Collioure, Pyrénées-Orientales) passum esse nonnisi ex Actis ficticiis et recentissimis BHL. 8656 habemus. Dedicationem basilicae S. Vincentio Caesaraugustano in toto orbe maxime autem in Hispania celeberrimo, sacratae hodie memorari verisimile est. — Act. SS., April. t. II, p. 620 – 22; Comm. martyr. hieron., pp. 194, 198.
5. SOCRATIS] Socii vocantur S. Theodori martyris Perge in Pamphylia. Cum eo memorantur in synaxariis ad 21 (20) sept. et 19 (21) april., addito elogio ex Passione fabulosa BHG2. 1747. In martyrologio nostro recurrunt ad diem 20 sept. sub nomine sociorum martyrum cum S. Theodoro. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 137 – 40.
6. PAPHNUTII] Recolitur in synaxariis Graecorum ad dies 19, 20 vel 21 april. Sed quemnam ex homonymis celebrare voluerint non facile dixeris, illum quem μοναχόν, sine loci indicio, appellant, an martyrem Aegyptium, de quo ad diem 24 vel 25 sept., cuiusque Passio BHG2. 1419 ad 20 april. legenda proponitur, an quemvis alium. Sunt menaeorum exempla ubi vocetur Παφνούτιος ὁ Ἱεροσολυμίτης, sed addita formula ἐν εἰρήνῃ τελειοῦται, qua significatur martyr non fuisse. Dubitari potest cum Papebrochio num fuerit ex anachoretis de quibus in Palladio et in Historia monachorum. Quam incerta sint haec omnia nemo non videt. — Act. SS., April. t. II, p. 757; Synax. Eccl. CP., pp. 615, 616, 619.
7. LEONIS] Nunc edita sunt quae solo nomine noverat Baronius: Vita S. Leonis auct. Wiberto BHL. 4818, et Itinerarium auct. Anselmo Remensi BHL. 4825, ut alia plurima taceamus de eiusdem gestis et miraculis, BHL. 4819 – 4824, 4826 – 4829, et scripta recentiorum qui huius aetatis historiam pertractarunt. Sacra veneratio cum pio S. Leonis obitu († 1054) coepit, ob multiplicia quae mox contigisse feruntur miracula. — Act. SS., April. t. II, p. 642 – 74; A. Fliche, La réforme grégorienne, t. I (Louvain, 1924), p. 129 – 59; Drehmann, Papst Leo IX, Leipzig, 1907; P. Brucker L'Alsace et l'Église au temps du pape S. Léon IX, Strasbourg, 1889; Anal. Boll., t. XXV, p. 258 – 97.
8. GEORGII] Eius Acta exstitisse testantur synaxaria Graecorum quae eum ad diem 20 vel 19 huius mensis brevi encomio celebrant, ut in his libris mos est, ex longiore, quod adhuc repertum non est. — Act. SS., April. t. II, p. 626; Synax. Eccl. CP., pp. 615, 617.
9. URSMARI] Anso, monachus Lobbiensis, in libello BHL. 8416, quem de Ursmaro ep. et ab. († 713) edidit, diem obitus indicare omisit. Exempla quaedam Vitae BHL. 8417, a Ratherio conscriptae, habent: quartodecimo kalendas maii. Eodem die Ursmarus inscriptus est in codicibus Adonianis interpolatis, in martyrologio Fuldensi dicto, in codice Musei Britannici Addit. 1925, saec. X, in editione principe martyrologii Romani; die vero XIII kal. maii in Usuardo, in kalendario saec. IX codicis Ambrosiani M. 12. Sup. 8, in martyrologio Wandelberti codicis Paris. 5251, saec. X. — Act. SS., April. t. II, p. 557 – 78; M. G., Scr. rer. merov., t. VI, p. 445 – 61; Anal. Boll., t. LIV, p. 13; t. LV, p. 53 – 60; Neues Archiv, t. III, p. 102.
10. CRESCENTII] De Crescentio, qui S. Zenobium sepelisse fertur, nullum exstat vetus testimonium, et ex solis libellis de Vita magistri BHL. 9015, 9017, 9018, recentiore aetate conscriptis, notus est. De eo silet Laurentius Amalfitanus, qui primus S. Zenobii gesta BHL. 9014 saec. XI litteris mandavit. His omnibus recentior est Vita S. Crescentii BHL. 1984, 1985, in qua de historia hominis qui saec. IV vixisse censetur frustra quidpiam requiras. — Act. SS., April. t. II, p. 623 – 25; R. Davidsohn Geschichte von Florenz, t. I (1896), p. 296.

XII KAL. MAI.

[1] Romae sanctorum martyrum Sulpicii et Serviliani, qui praedicatione et miraculis beatae Domitillae virginis ad Christi fidem conversi, cum nollent idolis immolare, in persecutione Traiani a praefecto Urbis Aniano capite caesi sunt.

[2] Nicomediae in Bithynia sanctorum martyrum Victoris, Zotici, Zenonis, Acindini, Caesarei, Severiani, Chrysophori, Theonae et Antonini, qui sub Diocletiano varie tentati martyrium compleverunt.

[3] Tomis in Scythia sancti Theotimi episcopi, quem ob insignem eius sanctitatem atque miracula etiam infideles barbari venerati sunt.

[4] Ebreduni in Galliis sancti Marcellini primi eiusdem urbis episcopi, qui Dei monitu, cum sanctis sociis Vincentio et Domnino ex Africa veniens, maximam partem Alpium maritimarum verbo et signis admirandis, quibus usque hodie refulget, ad fidem Christi convertit.

[5] Antisiodori sancti Marciani presbyteri.

[6] Apud Constantinopolim sancti Theodori confessoris, ab aspera cilicii veste, qua tegebatur, cognomento Trichinas, qui multis virtutibus praesertim adversus daemones claruit; ex cuius corpore unguentum scaturiens aegrotis sanitatem impertit.

[7] In Monte Politiano sanctae Agnetis virginis, Ordinis sancti Dominici, miraculis clarae.

APRILIS 20

1. SULPICII] De his nihil apud Bedam. In fastos primum inducti sunt a Floro, ex eorum Actis, quae, ut recte notat Baronius, intexta sunt cum gestis SS. Nerei et Achillei BHL. 6066. Sed frustra sollicitus est idem vir doctus de eruendo nomine imperatoris sub quo illi passi sunt. Sunt enim gesta eorum ficticia, quae ad veritatem historiae non reducuntur hoc solo quod Traiani nomen cum Nervae commutaveris. Sulpicium et Servilianum via Latina quievisse testantur topographi. De die depositionis silent monumenta Floro antiquiora. Hic autem ductus fuisse videtur similitudine nominum quae hodie in hieronymianis leguntur: in Africa Serviani, Silvaniani. — Act. SS., April. t. II, p. 745 – 46; Comm. martyr. hieron., p. 199; Origines du culte des martyrs2, p. 282.
2. VICTORIS] In synaxario Sirmondiano ad hunc diem legitur compendium historiae horum sanctorum, in aliis ad diem 18 vel 19, turma modo dispersa modo imminuta. Ex ignoto sed certe turbido fonte haec fluxerunt. Legatur Christophori pro Chrysophori, et deleantur verba Nicomediae in Bithinia, quae post Baronium addita sunt. — Act. SS., April. t. II, p. 747; Synax. Eccl. CP., pp. 609, 613, 617.
3. THEOTIMI] Baronius: “De eo item Graeci inter quos Sozomenus.” Cave intellegas Theotimum episcopum Tomitanum in numero sanctorum a Graecis habitum fuisse et in synaxariis inscriptum. In his enim libris eius commemoratio nulla est, neque in martyrologiis Latinorum ante Baronium, qui ex Sozomeno, Hist. eccl., VII, 26 et VIII, 15, elogium hausit. Cf. Socrates, Hist. eccl., VI, 12. — Act. SS., April. t. II, p. 755 – 56.
4. MARCELLINI] Transsumpta est prior pars elogii quod Florus excerpsit e Vita S. Marcellini BHL. 5227, quae contemnenda non est. Marcellinus a S. Eusebio Vercellensi et Aemiliano Valentino episcopus consecratus est. — Act. SS., April. t. II, p. 750 – 55; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 290 – 91; Les martyrologes historiques, p. 265.
5. MARCIANI] In hieronymianis hodie legitur: in civitate Autesiodoro depositio sancti Meriani (al. Martini) presbiteri et confessoris. Procul dubio ille qui in Vita BHL. 5523 Marianus nuncupatur. Haec autem narratio antiqua non est. — Act. SS., April. t. II, p. 758 – 61; Comm. martyr. hieron., p. 200.
6. THEODORI] Paucis contractum promitur elogium synaxariorum Graecorum ad hunc diem, procul dubio ex huius sancti Vita quae interiisse videtur. — Act. SS., April. t. II, p. 756 – 57; Synax. Eccl. CP., p. 615.
7. AGNETIS] Agnes nata est anno circiter 1268 in loco dicto Gracciano Vecchio, haud longe a Montepolitiano civitate Etruriae. Puella vestem induit virginum quae vulgo del sacco nuncupantur. Postea Montepolitiani novum monasterium exstruxit, in quo obiit die 20 april. 1317. Sub qua vero regula vixerit non liquet. Eius Vitam BHL. 155 conscripsit anno circiter 1365 Raymundus Capuanus, O.P., qui confessari munere in Agnetis monasterio fungebatur. Festum S. Agnetis quotannis Montepolitiani celebrari concessit Clemens p. VII anno 1532; eius vero elogium, annuente Gregorio p. XIII, illatum est in martyrologium Romanum, anno 1586. Sollemniter sanctorum fastis ascripta est a Benedicto p. XIII die 10 dec. 1726. — Act. SS., April. t. II, p. 791 – 817; A. Walz, Die heilige Agnes von Montepulciano, Dülmen i. W., 1992; R. Taucci, II convento di S. Maria di Montepulciano, in Studi storici sull' Ordine dei Servi di Maria, t. II (1934), p. 31 – 52.

XI KAL. MAI.

[1] Cantuariae in Anglia sancti Anselmi episcopi, sanctitate et doctrina conspicui.

[2] In Perside natalis sancti Simeonis episcopi Seleuciae et Ctesiphontis, qui iubente Sapore Persarum rege comprehensus ferroque onustus, iniquis tribunalibus exhibitus, cum solem ipsum adorare nollet et de Iesu Christo voce libera et constantissima testaretur, primum carcerali ergastulo cum aliis centum (ex quibus alii episcopi, alii erant presbyteri, alii diversorum ordinum clerici) longo tempore maceratus est; deinde cum Usthazanes regis nutritius, qui ante iam lapsus a fide sed per eum ad poenitentiam fuerat revocatus, martyrium constanter subiisset, postridie, qui erat annuus dominicae passionis dies, omnibus ante Simeonis oculos, qui unumquemque eorum strenue exhortabatur, gladio iugulatis, novissime et ipse decollatus est. Passi sunt etiam cum eo clarissimi viri Abdechalas et Ananias eius presbyteri; Pusicius quoque praefectus regis artificum, eo quod Ananiam titubantem corroborasset, collo circa tendinem perforato et lingua exinde extracta, crudeli morte occubuit; post quem et filia eius, quae erat sacra virgo, necata est.

[3] Alexandriae sanctorum martyrum Aratoris presbyteri, Fortunati, Felicis, Silvii et Vitalis, qui in carcere quieverunt.

[4] Nicomediae in Bithynia sanctorum Apollinis, Isacii et Crotatis, qui sub Diocletiano passi sunt.

[5] Antiochiae sancti Anastasii Sinaitae episcopi.

APRILIS 21

1. ANSELMI] Qui gesta bis scripsit Eadmerus, Historiam novorum in Anglia BHL. 525, et Vitam BHL. 526, diu Anselmo usus erat familiarissime, librarius primum ab epistulis idemque interpres, dein amicus et secretorum consiliorum particeps, comes individuus per annos sedecim, quibus in cathedra Cantuariensi sedit Anselmus. Pressius in Vita quam in Historia significat Eadmerus archiepiscopum exspirasse illucescente feria IV maioris hebdomadae, die 21 aprilis 1109 (BHL. 526, ed. Rule, p. 417; cf. BHL. 525, ed. Rule, p. 209; merus error oscitantis librarii est numerus XIII pro XVI in computandis annis a regimine ecclesiae suscepto, Ph. Schmitz, Un manuscrit retrouvé de la Vita Anselmi par Eadmer, in Revue Bénédictine, t. XL, 1928, p. 234). Quando cultus Cantuariam inductus sit, satis accurate determinatur. Obitus tantum anniversarium legimus in kalendario quod psalterio Eadwini praefigitur, ante annum 1170: Ob. pie memorie Anselmus arch. (Gasquet et Bishop, The Bosworth Psalter, p. 87, annot. 3). In kalendariis duobus, annorum c. 1200 et 1220, ambigue dicitur: Anselmi archiepiscopi (ibid.). At annis c. 1240 – 1250 certum est omnino diem agi festum, cum duo kalendaria nomini ascribant quo paramentorum colore sit utendum: in albis; inde a saec. XIII mediante, festum recentiore manu additur kalendariis antiquis Cantuariensibus (F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I, London, 1935, p. 173, annot.; Gasquet et Bishop, l. c.). Ex Cantuariensibus fontibus defluxit commemoratio in kalendaria et martyrologia haud pauca, praesertim anglicana (R. Stanton, A Menology of England and Wales, p. 176). Alterum festum habitum est ad diem 5 iulii, quem reliquiarum elevationis anniversarium esse gratuito commenti sunt (Stanton, l. c.). Nullum quippe ex omnibus kalendariis Cantuariensibus, quae viderimus, ad saec. XV usque Anselmi meminit ad diem 5 iulii (Gasquet et Bishop, op. c., p. 94 – 95; ibi unicum saec. XV kalendarium quod exscribitur, p. 69, mense iulio mutilum est). Neque videtur reliquiarum elevatio, si saec. XV acta esset, nulla sui vestigia relictura fuisse aut in kalendariis aut alibi uspiam. Alios praeterea dies quibus cultus legitur Anselmus reperies in Act. SS., April. t. II, p. 866. Deinde inquirendum num canonizatus fuerit Anselmus, ut cuidam placet: cui si fidas, litterae datae sunt, regnante Henrico VII in Anglia, ad Iohannem cardinalem Morton, archiepisocopum Cantuariensem, anno 1494. Haec primus omnium, ut videtur, enuntiavit J. Croset-Mouchet, Saint Anselme d'Aoste, archevêque de Cantorbéry (Paris, 1859), p. 482; pedibus in eandem sententiam iverunt recentiores haud pauci, immo etiam W. R. W. Stephens, in Dictionary of National Biography, t. II, p. 28. Hic certo certius significantur litterae Romanus pontifex ab Alexandro VI datae, die 4 octobris 1494, ad archiepiscopum Cantuariensem et episcopum Dunelmensem, quas edidit ex Regestis Mortonianis, fol. 205 a, H. Spelman, Concilia, Decreta, Leges, Constitutiones in re Ecclesiarum Orbis Britannici (Londinii, 1664), t. II, p. 721 – 22. A Spelmanno inscribuntur: “Bulla super Canonizatione beati Anselmi archiepiscopi”. Re tamen vera litterae sunt quibus vita et miracula S. Anselmi explorari iubentur; his simillima est Commissio ad inquirendum de Henrico VI Angliae rege eodem die data (P. Grosjean, Henrici VI Angliae Regis Miracula postuma, p. 167* – 69*). Ex quibus perspicue patet, saec. XV exeunte, neminem prorsus aut in Anglia aut in curia Romana, quicquam rescisse de canonizatione olim habita: nam de miraculis inquirendis solliciti sunt. Ceterum, nullas canonizationes ab Alexandro VI habitas esse, satis compertum est (Pastor, Geschichte der Päpste, t. III, 1, p. 604). Iam anno 1163, in concilio Turonensi, supplex depoposcerat S. Thomas Cantuariensis ut Anselmum inter sanctos referret Alexander III. Quod quidem se statim acturum pontifex negavit, at litteris Constitutus olim, die 9 iunii 1163, invitat Thomam ut ipse inquirat, facitque potestatem negotii pertractandi, ad canonizationem usque, ut videtur (J. C. Robertson, Materials for the History of Thomas Becket, t. V, p. 35 – 36, Epistula XXIII; Jaffé2, 10886). Anselmus postremo loco a Baronio positus ad primum ascendit postquam doctorum honores in toto orbe obtinuit. Exstat inter Opera omnia Clementis XI (Francofurti, 1729), p. 1215, decretum S. Rituum Congregationis, d. 3 februarii 1720, quo festum elevatur a ritu semiduplici ad duplicem et in missa In medio Ecclesiae recitari iubetur Credo; cf. Benedicti XIV De servorum Dei Beatificatione, libro IV, parte II, c. XI, num. 15. Ideo, c. XII, num. 9, Anselmus collocatur inter sanctos qui doctorum nomine et honore salutantur, etsi publice doctores non sunt renuntiati. — Act. SS., April. t. II, p. 865 – 953; fons praecipuus et primigenius est Eadmerus, BHL. 525 – 529, 534; inter recentiores memoramus M. Rule, The Life and Times of St. Anselm, London, 1883; R. W. Church, Saint Anselm, London, 1888.
2. SIMEONIS] Auctores hoc loco sibi fuisse profitetur Baronius Bedam, Usuardum, Adonem aliosque de quibus infra. Pro Beda qui hac die silet, satius erat antestari Florum ante Adonem, cuius elogium excerpsit Usuardus. Floro fons fuit Historia tripertita Cassiodori. Usuardi locum ipse Baronius cum synaxario graeco temperavit, quod in elementa solvere maioris est laboris quam nostra res nunc postulat. Martyrum qui hodie in martyrologio memorantur non una est historia, neque ex iisdem monumentis repetenda. De S. Symeone Seleuciae et Ctesiphontis archiepiscopo exstant Passiones bonae satis notae BHO. 1117 – 1119, eius valde affines cuius graecam versionem iam novit Sozomenus. Harum luculento testimonio constat S. Symeonem in Karkhā de Lēdān, Huzainae urbe, cum centum amplius sociis mactatum fuisse luna 14 mensis nisan, in parasceve, anno 32 Saporis regis, i. e. 17 aprilis anno 341. Infinitas prope controversias quae de hac chronotaxi motae sunt, et ante et postquam genuina documenta ad lucem emerserunt, hoc loco iterare non vacat. Symeon inter episcopos martyres Persiae primus occurrit, in appendice breviarii Syriaci. Usthazanes, apud Cassiodorum, Florum aliosque Latinos Ustazades, Graecis Οὐσθαζάνης vel Γουσθαζὰτdictus, reapse nomen habuit Guhištāzād, i. e. “ingenuorum optimus”, quod nonnumquam praefracta forma mutatum est in Azād, i. e. “ingenuus”, unde orta est graeca interpretatio Ἐλευθέριος, haud inepta, quae in nonnullis synaxariis legitur. Fuit porro Usthazades aulae regiae eunuchus, qui regem Saporem educaverat. Certiora documenta ostendunt eum saeviente primo persecutionis aestu peremptum fuisse, in aula Artaxerxis, fratris ipsius Saporis, qui vice regia Adiabenam administrabat. Eius memoriam hagiographi, non plane invita permixtione, cum aliis narratiunculis confuderunt et fabulas fabulis innectentes tricas inexplicabiles effecerunt. S. Usthazaden in Huzaina, pridie necis S. Symeonis, occisum fuisse cum sincera historia componi posse non videtur. Abedechalas, sive ut scribit Cassiodorus Abedecallas, nomen sumptum est e Sozomeni Ἀβεδεχαλάας, in quo agnoscitur syriacum 'Abdhaïklā, i. e. Ἱερόδουλος. Abdella, quod legitur apud Florum, Usuardum et fortasse alios, figmentum est scioli in cuius memoria lusisse videtur saracenicum nomen 'Abdalla, Θεόδουλος. Porro Abedechalas, et qui cum eo memoratur Ananias, presbyteri erant e primoribus cleri, qui una cum suo archiepiscopo ex urbibus regiis abrepti et capitis damnati leguntur in Passione S. Symeonis. Ambo agmen ducunt presbyterorum martyrum Seleuciae et Ctesiphontis in appendice breviarii Syriaci. Pusicius praefectus regis artificum insignem locum obtinet in martyrum caterva qui cum S. Symeone trucidati sunt. Prudenter cavit Baronius ne cum graeco synaxario eum κουροπαλάτην diceret, cum certo fuisse comperiatur praefectus fabrum regalium. Praeter interpositam narrationem, ubi primas partes agit, in Passione S. Symeonis, eius Acta in peculiari commentario consignata sunt BHO. 993, cuius saltem compendium graece legit Sozomenus, II, 11. Ex Cassiodoro Sozomenum exscribente sumpta sunt quae Baronius ad Usuardi laterculum adiecit de sancti martyris supplicio. Passus est Pusicius in sabbato sancto, 18 aprilis, anno 341. Pusicii filia, virgo sacra, in Actis syriacis BHO. 698, nomen fertur habuisse Martham; quibus si fides debetur, sancta virgo perempta est in ipso festo Resurrectionis Dominicae, 19 april. 341. — Act. SS., April. t. II, p. 844 – 47; Nov. t. IV, p. 419 – 25; Synax. Eccl. CP., pp. 601 – 602, 607 – 608; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 223 – 24; Anal. Boll., t. XXIX, p. 151 – 56; t. XLIII, p. 261 – 304; t. LVI, p. 118 – 43.
3. ARATORIS] In martyrologio hieronymiano haec nomina repperit Florus, rite ordinando laterculo impar. Solus Arator (in breviario Syriaco Ἄριστος) Alexandriae certo tribuendus est. Quonam pertineant alii ignoratur. De scriptione Fortunati et Silvii lis est sitne forsitan legendum Fortunatae, Salvii. Ad solum Vitalem referenda sunt ultima verba: in carcere quiescentis, si tamen lectioni codicum standum est. — Comm. martyr. hieron., p. 200; Les martyrs d'Égypte, p. 71.
4. APOLLINIS] Graeci in synaxariis memoriam agunt τῶν ἁγίων μαρτύρων Ἰσαακίου, Ἀπολλὼ καὶ Κοδράτου (hic perperam Crotati), addito elogio quod conectitur cum nugatoriis illis S. Georgii gestis quae Alexandram uxorem faciunt Diocletiani et christianam immo et martyrem. Huius autem famuli seu ministri fuisse feruntur Apollo, Isaac et Codratus. Omnia impudenter conficta, etiam martyrum nomina. — Act. SS., April. t. II, p. 842 – 43; Synax. Eccl. CP., p. 619.
5. ANASTASII] Baronius: “De eodem agunt et Graeci hac die in menologio.” Res paululum intricatior est, nam in synaxariis v. gr. in Sirmondiano hodie legitur encomium τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Ἀναστασίου τοῦ ἐν τῷ Σινᾷ ὄρει, qui monachus fuit, non episcopus. In aliis codicibus ad diem 20 april. memoria scripta est tum Ἀναστασίου τοῦ ἐν τῷ Σινᾷ. cum etiam Ἀναστασίου ἐπισκόπου Ἀντιοχείας Cum autem duo fuerint episcopi Antiocheni Anastasii appellati, de quonam agatur, utrum de illo qui in nostro martyrologio ad diem 21 dec. inscriptus est an de altero, quaeritur. Satis perspicuum est martyrologii revisores ex duobus Anastasiis, monacho et episcopo, unum fecisse. — Act. SS., April. t. II, p. 850 – 54; Synax. Eccl. CP., pp. 615, 617; S. Pétridès, in Revue de l'Orient chrétien, t. VI (1901), p. 444 – 52.

X KAL. MAI.

[1] Romae via Appia natalis sancti Soteris papae et martyris.

[2] Ibidem sancti Caii papae, qui sub Diocletiano principe martyrio coronatus est.

[3] Smyrnae sanctorum Apellis et Lucii ex primis Christi discipulis.

[4] Eodem die sanctorum plurimorum martyrum, qui sequenti anno post obitum Simeonis, annuo item die quo passionis dominicae memoria celebrabatur, per totam Persidis regionem pro Christi nomine sub rege Sapore gladio caedi iussi sunt. In quo fidei certamine passus est Azades eunuchus regi carissimus, Milles episcopus sanctitate et miraculorum gloria insignis, Acepsimas episcopus cum presbytero suo Iacobo, item Aithala et Iosepho presbyteris, Azadane et Abdieso diaconis, et compluribus aliis clericis, Mareas quoque et Bicor episcopi, cum aliis viginti episcopis, et clericis fere ducentis quinquaginta, monachis etiam et sacris virginibus plurimis, inter quas et sancti Simeonis episcopi soror, nomine Tarbula, cum pedissequa sua, quae stipitibus alligatae serraque scissae crudelissime necatae sunt.

[5] Item in Persia sanctorum Parmenii, Helimenae et Chrysoteli presbyterorum, Lucae et Mucii diaconorum, quorum triumphus martyrii in passione sanctorum Abdon et Sennen habetur.

[6] Alexandriae natalis sancti Leonidis martyris, qui sub Severo passus est.

[7] Lugduni sancti Epipodii, qui in persecutione Antonini Veri cum Alexandro collega tentus post dira tormenta martyrium capitis abscissione complevit.

[8] Apud Senonas sancti Leonis episcopi et confessoris.

[9] Anastasiopoli sancti Theodori episcopi, miraculis clari.

APRILIS 22

1. SOTERIS] Baronius: “Beda autem et Ado de eo pridie huius diei: sed hunc esse diem natalis eius habet liber de Romanis pontificibus.” Haec non de Beda sed de Adone vera sunt, qui hunc pontificem primus martyrologio inscripsit. In Libro pontificali habetur: sepultus est in cymiterio Callisti via Appia X kal. mai. Sed in prima editione melius de loco sepulturae: iuxta corpus beati Petri. — Act. SS., April. t. III, p. 5 – 7; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. 1, pp. 135, LXI.
2. CAII] Gaium papam memorat Depositio episcoporum Romana: X kal. mai Gai in Callisti. Consonant martyrologium hieronymianum et Liber pontificalis in die et loco sepulturae. Huius autem libri altera recensio martyribus eum annumerat: Hic fugiens persecutionem Diocletiani in criptis habitando martyrio coronatur. Error est ex apocryphis S. Susannae Actis BHL. 7937; nam Depositio martyrum Gaium reticet. Recte in prima editione: Hic fugiens persecutionem Diocletiani in criptis habitans confessor quievit. Qui die 1 iul. in hieronymianis occurrit Gaius, a Romano pontifice alius est. — Act. SS., April. t. III, pp. 13 – 17, 982 – 83; Comm. martyr. hieron., pp. 202 – 203, 345; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, pp. XCVIII-XCIX, 161, 73.
3. APELLIS] A Graecis memoria agitur virorum apostolicorum trium Ἀπελλοῦς, Λουκᾶ καὶ Κλήμεντος hodie et iterum die 10 sept. In nostro martyrologio omittitur Clemens, et Lucius Lucae supponitur. Apelles a S. Paulo salutari iubetur in Rom., XVI, 10; Lucae mentio est in II Tim., IV, 11. In menaeis notatur Apellem non illum esse qui fuit episcopus Heracleae in Thracia, sed primum Smyrnensem episcopum; Lucam vero non evangelistam sed episcopum Laodiceae in Syria. Haec conferenda sunt cum catalogo pseudo-Dorothei in synaxariis ad diem 30 iun., ubi duo discipuli Apelles episcopi nominantur et Λουκᾶς ἐπίσκοπος Ταρσοῦ quem statim excipit Ἰωάννης ἐπίσκοπος Λαοδικείας τῆς Συρίας. Uno, ut patet, omisso versu ἐπίσκοπος Τάρσου Ἰωάννης, Lucas episcopus Laodiceae factus est. — Act. SS., April. t. III, p. 4; Synax. Eccl. CP., pp. 33, 621, 785 – 88.
4. MARTYRUM] More consueto auctores hic afferuntur Beda (qui tamen silet). Usuardus et Ado, quibus praeivisse perhibentur Sozomenus et Historia tripertita. Reapse hodierni elogii quale legitur fons turbidus est Sozomenus, lib. II, c. 12 – 14, cuius latinum expilatorem Cassiodorum primus excerpsit Florus. Tot errores huc congesti sunt ut eos singillatim eliquare non parvi sit laboris. Tumultuaria caedes martyrum quae hodie commemoratur, si anno post mortem S. Symeonis in parasceve contigisset, in diem incidisset 9 april. anni 342. Sed ex testimoniis quae in hesterno commentario allata sunt constat fanaticam illam christianorum internecionem coeptam esse ipso die quo S. Symeon martyrium fecit, 17 april. anni 341. Deceptus est Sozomenus quod cum in Passione S. Symeonis legisset persecutionem primum commotam fuisse edicto quod Sapor regni sui 31° promulgavit, ad hunc annum rettulit S. Symeonis necem, quae tamen non evenit nisi labente anno insequenti. Cum sancti episcopi supplicio, nulla interposita mora, conserta fuit ingens illa christianorum strages, quam referunt optimae notae Passiones BHO. 704 et 124. Pleraque nomina quibus hic concrepat Sozomenus, ex aliena historia raptim collegit scriptor praeceps, eadem indiligentia qua S. Symeonem regnante Constantino imperatore passum esse sibi persuasit. Azades eunuchus regi carissimus idem ipse est Usthazades de quo heri. Milles, rectius Miles, Susae episcopus, portentosa fama donatus est ab hagiographis, qui additis ei sociis Sina presbytero et Abrosima (Aboršam) diacono, Passionem texuerunt insigniter fabulosam BHO. 772, 773, quae compendio refertur in graeco synaxario ad diem 3 decembris. Omissis eiusmodi commentis, redeundum est ad appendicem breviarii Syriaci, ubi S. Miles episcopus inter martyres antiquiores computatur, qui ante Saporis regnum occubuerunt. Suspiciosa proinde est maxima pars Passionis, in quam hoc criterium non quadrat. Acepsimas, syriace 'Aqebšmā, episcopus dicitur fuisse urbis Hnaïtha, graecis Χναιθᾶς vel Χαμαιθῶν, in synaxariis vero Ἀνίθα. Non forma tantum nominis incerta est. Ipsa S. Acepsimae sedes episcopalis in geographia non comparet; et quod molestiorem dubitationem habet, in synodo Ecclesiae persicae anni 410, nullius dioeceseos nomen occurrit quod ad supradictorum aliquod reduci possit. Ipse Acepsimas, quantum perspicere licet cuias sit, Adiabenae episcopus erat. Comprehensus fertur anno persecutionis 37 (376 – 377) et postquam tres annos in vinculis atrociter cruciatus est, in Media tandem occubuit luna 10 mensis tešrin prioris, id est die 18 septembris anni 378. Suae confessionis socium habuisse fertur Iosephum presbyterum, qui post episcopi supplicium mactatus est Arbelis, die 7 iunii anni 379, et Aeithalam diaconum, qui in Dastakert, Beth-Nohadrae pago, confectus est eodem anno, feria IV ultimae hebdomadis Pentecostes. Haec fere sunt quae colligi possunt ex Passione BHO. 22, 23, ineunte saec. V graecitate iam donata, quandoquidem Sozomenus (II, 13) eam in opus suum derivavit. Eadem multifariam deinde ab imitatoribus retractata fuit. Vide BHG2. 15 – 20. Tota huius historiae compages perspicue manum prodit hagiographi qui se mendacem non sentiebat sed, quo narratio sua floridior esset, in ea coniunxit Acta trium martyrum qui alio quisque tempore et loco passi erant. Neque Acepsimas neque socii eius in appendicem breviarii Syriaci recepti fuerunt. Iacobus presbyter et Azades diaconus Acepsimae socii adiuncti sunt a Sozomeno, quem more suo secutus est Cassiodorus, sive Epiphanius scholasticus, de suo addens hunc Iacobum fuisse Ponti presbyterum. Hoc uno errore vitato, Sozomeni lapsum iterant Florus, Usuardus et reliqui, secum trahentes et nostrum. SS. Iacobi et Azadis exstat Passio syriaca BHO. 423, lectu haud indigna, qua docemur illum fuisse presbyterum pagi Apargaltae in Adiabene, hunc vero diaconum Beth Nagare, eiusdem provinciae pago. Ambo necati feruntur in sancta parasceve, die 14 mensis nisan, persecutionis anno 32, quod cum ratione temporum congruit, si pro die mensis legitur luna eiusdem nominis; quae notatio certe usitatior est in Passionibus martyrum Adiabenicorum. Itaque satis probabiliter Iacobi et Azad supplicium incidisse videtur in diem 15 aprilis anni 371. Deceptionem tamen quamdam hic latere suspicabitur, qui cum hoc nostro Azade lauream adepto, in parasceve, luna 14 mensis nisan, anno persecutionis 32, contulerit alterum illum Azaden, seu Guhištāzād, cuius martyrium item contigit in parasceve, luna 14 mensis nisan, anno Saporis 32. Numquid hagiographis opus est ansa commodior ad fabulam ordiendam? Neque Iacobus neque Azades diaconus reperiuntur in appendice breviarii Syriaci. Ambo una in synaxariis Graecorum proprio nobilitantur elogio ad dies aprilis 17, 10, 14, 15, 18. Mareas et Bicor episcopi, qui antesignani dicuntur catervae CCL martyrum, ne nomina quidem sunt, cum nemo, quem historia noverit, sic appellatus fuerit. Mareas, qui apud Sozomenum comparet in agmine promiscuo martyrum episcoporum, esse potest pro Mariahb, i. e. “Dominus edit”, quod nomen est Syris non inusitatum. Bichor a Sozomeno dicitur Βόχρης, quod vocabulum reduci potest ad Nuchraia, quo appellatur presbyter quidam martyr Seleuciae, in appendice breviarii Syriaci. Clarior lux unde exspectari possit non videmus. Tarbula, S. Symeonis episcopi soror, non alia est ab ea martyre quam hagiographi graeci sub nomine Pherbuthae vel Pherphuthae concelebrant. E Pherphutha scioli nescio cuius temeritate creata est Derphuthe illa quae in aliquot synaxariis ad diem 19 martii aberravit et inde in nostrum die 20 martii fuit introducta. Pherbuthae Passionem BHG2. 1511, aut aliam huic non absimilem, iam legere potuit Sozomenus, qui (lib. II, c. 12) sanctam martyrem viduam appellat. His omnibus pro fonte fuit Passio sanctae Tarbo et sociarum eius BHO. 1149. Acta syriaca, qualia nunc leguntur, nimis licenter ad epicam fabulam accommodata fuisse satis manifestum est. Passae narrantur sancta Tarbo eiusque soror, religiosae feminae, cum pedissequa, luna 5 mensis iiar (maii), incerto anno. Neque martyrii locus designatur, etsi narrationis argumentum suggerit rem actam fuisse in Urbibus Regiis. — Act. SS., April. t. III, p. 19 – 20; Synax. Eccl. CP., pp. 607 – 608, 548, 585, 589; Anal. Boll., t. XLIII, p. 284 – 98; t. LVI, p.118 – 43.
5. PARMENII] Martyrologii hieronymiani codex Epternacensis: in Cordua civitate Parmeni et Elymas Crisoli presbyterorum et diaconorum Luci et Muci. Qui haec scripsit usus est Passione S. Polychronii et sociorum BHL. 6884, qua hi sancti a SS. Abdon et Sennen (iul. 30) in praedio suo sepulti feruntur. Quoniam de iis nihil traditum est praeter quam in Actis fabulosis, nobis nuda nomina sunt. — Act. SS., April. t. III, p. 11 – 12; Comm. martyr. hieron., p. 203; Anal. Boll., t. LI, p.34 – 98.
6. LEONIDIS] De hoc Baronius: “Fuit hic pater Origenis. Scribit de eius martyrio Eusebius, Hist. Eccl., VI, 11. S. Hieronymus, De Script. eccl., in Origene.” Certe Leonides ille martyr fuit, sed nullis in fastis Graecorum vel Latinorum inscriptus erat ante Baronium, qui fortasse in hieronymianis legerat, ad diem X kal. maias, alibi Leonidis, nec suspicatus est alium esse Leonidem atque Alexandrinum illum quem laudat Eusebius. Atqui ex contextu antiqui martyrologii patet hodie iterari memoriam Leonidis martyris Corinthii qui cum sociabus septem virginibus celebratur die 16 aprilis. — Act. SS., April. t. III, p. 10; Comm. martyr. hieron., pp. 193 – 94, 203.
7. EPIPODII] Martyrologium hieronymianum: Lugduno Galliae passio sancti Epepodi. Florus breve elogium addidit ex Passione SS. Epipodii et Alexandri BHL. 2574, quod hic contractum habemus. De Actis bipartitis aptius dicetur ad diem 24 april. quo S. Alexander commemoratur. — Act. SS., April. t. III, p. 8 – 10; Comm. martyr. hieron., p. 203; Origines du culte des martyrs2, p. 352.
8. LEONIS] In martyrologio hieronymiano hodie annuntiatur depositio S. Leonis episcopi Senonensis. Hic synodo Aurelianensi anni 538 interfuit. Iam senex, data ad Childebertum regem epistula (M. G., Ep. t. III, p. 437), Meloduni in dioecesis suae paroecia episcopum ordinare recusavit. — Act. SS., April. t. III, p. 31 – 32; Comm. martyr. hieron., p. 202; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 415.
9. THEODORI] A Graecis hodie laudatur in synaxariis S. Theodorus Siceota (ann. 613), ope Vitae BHG2. 1748, scriptae ab Eleusio, Georgio dicto, qui fuit sancti discipulus, non omnia tamen quae narrat oculis suis perspexit. Habetur et Laudatio S. Theodori cum narratione de translatione auctore Nicephoro monacho, BHG2. 1749. Colebatur praecipue Constantinopoli in ecclesia Sancti Georgii ἐν τῷ Δευτέρῳ. — Act. SS., April. t. III, p. 32 – 61; Synax. Eccl. CP., p. 619.

IX KAL. MAI.

[1] Natalis sancti Georgii martyris, cuius illustre martyrium inter coronas martyrum ecclesia Dei veneratur.

[2] In Prussia natalis sancti Adalberti Pragensis episcopi et martyris, qui Polonis et Hungaris evangelium praedicavit.

[3] Valentiae in Gallia passio sanctorum martyrum Felicis presbyteri, Fortunati et Achillei diaconorum, qui a beato Irenaeo Lugdunensi episcopo ad praedicandum verbum Dei missi, cum maximam partem illius civitatis ad fidem Christi convertissent, a Cornelio duce in carcerem trusi sunt; deinde diutissime verberati, cruribusque confractis, circa rotarum vertiginem stricti, fumum quoque in equulei suspensione perpessi, ad extremum gladio consummati sunt.

[4] Mediolani sancti Maroli episcopi et confessoris.

[5] Tulli in Gallia sancti Gerardi eiusdem civitatis episcopi.

APRILIS 23

1. GEORGII] In codicibus plenioribus martyrologii hieronymiani ad diem 25 april. nuntiatur Diospoli civitate passio S. Georgii, in paucis etiam ad diem 23, qua tum a Latinis tum a Graecis eius festivitas agitur. Antiquus est et celebratissimus ubique locorum cultus S. Georgii, qui exordium habuisse videtur in Lydda seu Diospoli Palaestinae. In Decreto Gelasiano inter apocrypha quae ab haereticis sive scismaticis conscripta sunt vel praedicata sunt quaeque nullatenus recipit catholica et apostolica Romana ecclesia, notatur Passio Georgii apocrypha. Multorum studium et labor fuit exquirere quaenam sint ex plurimis de S. Georgio scriptis Acta illa improbata atque reiecta. Sunt quibus visa sint Acta graeca latinis meliora. Reapse bona nulla sunt neque tolerabilia. Omnia enim ex uno eodemque fonte manant, nimirum Passione a quodam Pasicrate conscripta, qui se testem martyrii S. Georgii oculatum mentitur. Huius innumeras paene recensiones habemus ad arbitrium decurtatas et emendatas, sive ex Actis primigeniis graecis quae perierunt, sive e versione latina BHL. 3363, qui lucubrationis Pasicrateae testis antiquissimus habetur. Hanc autem cumulum ineptiarum merito dixeris, nec satis est apertissima inde mendacia tollere ut ad historiae veritatem reducatur. — Act. SS., April. t. III, p. 100 – 163; Comm. martyr. hieron., pp. 205, 209; Synax. Eccl. CP., p. 623 – 26; BHL. 3363 – 3406; BHG2. 670 – 691; BHO. 309 – 322; K. Krumbacher, Der heilige Georg, München, 1911; H. Delehaye, Les légendes grecques des saints militaires, p. 45 – 76; W. Bang, Türkische Bruchstücke einer Nestorianischen Georgspassion, in Le Muséon, t. XXXIX (1900), p. 41 – 75.
2. ADALBERTI] Baronius: “De eodem hac die agitur apud Bedam et Adonem.” Quandoque bonus…, nam obiit Adalbertus anno 997, plus quam saeculo integro post Adonem. Praeter alia multa habemus res eius gestas conscriptas a duobus aequalibus, Iohanne Canapario (BHL. 37), qui obiit anno 1004, et Brunone Querfurtensi (BHL. 38), qui anno 1009 martyrii palmam accepit (iun. 9). — Act. SS., April. t. III, p. 174 – 205; H. G. Voigt, Adalbert von Prag, Westend-Berlin, 1898; W. KᾹtrzynski, in Rozprawy Academiae Cracoviensis, ser. II, t. XII (1898), p. 89 – 129; R. F. Kaindl, Zur Geschichte des hl. Adalberts, in Mittheilungen des Instituts für österreichische Geschichtsforschung, t. XIX, p. 535 – 46; t. XX, p. 641 – 61; Anal. Boll., t. XXI, p. 222; t. XXV, pp. 124, 377; t. XXVII, p. 476.
3. FELICIS] Martyrologium hieronymianum: Valentia civitate in Galliis Felicis presbiteri Furtunati diaconi Achillei diaconi. Elogium a nostro transsumptum illud ipsum est quod iam legitur in martyrologio codicis Parisini 3879, quod deinde ad Florum eiusque propaginem transiit. In hoc autem summatim exprimuntur Acta BHL. 2896, quae nullius sunt pretii. — Act. SS., April. t. III, p. 97 – 100; Comm. martyr. hieron., p. 205; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 51 – 59.
4. MAROLI] Inter Venerium et Martinianum in catalogo episcoporum Mediolanensium. Nihil de eius vita traditum est praeter Ennodii carmen, II, 80. Dies natalis inscriptus est in antiquis catalogis et in Libro notitiae sanctorum Mediolani, ed. Magistretti-Monneret de Villard, p. 270. — Act. SS., April. t. III, p. 173; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, pp. 30, 154 – 56.
5. GERARDI] Hic Tullensem ecclesiam rexit ab anno 963 ad annum 994. Eius Vitam BHL. 3431, rogante Brunone episcopo (1026 – 1049), qui postea Romanus pontifex Leo IX est appellatus, Widricus, abbas Sancti Apri, conscripsit. Paucis dein elapsis annis, Miracula S. Gerardi BHL. 3432 edidit idem hagiographus, cum bulla canonizationis in Romana synodo die 2 maii 1050 a Leone IX data (Jaffé2, 4219). Dies 23 aprilis S. Gerardi emortualis est. Eius reliquias die 21 octobris anno 1050 ipse Leo IX, Tullum adveniens, elevavit et transtulit (BHL. 3433). In martyrologio Tullensis ecclesiae quod servavit codex Paris. lat. 10018, saec. XIII extrem., haec habentur de S. Gerardo: IIII KAL. APRIL. Ordinatio S. Gerardi, episcopi huius sedis; VIIII KAL. MAII. Ipsa die S. Gerardi, Leuchorum pontificis egregii; VI NON. MAII. Eodem die beatus Gerardus episcopus, Romae in plena synodo, computatus est in numero sanctorum a domno Leone; XII KAL. NOV. Eodem die translatio S. Gerardi huius sedis episcopi et confessoris; XI KAL. NOV. Et dedicatio duorum altarium sancti Gerardi sanctique Amonis. — Act. SS., April. t. III, p. 206 – 213; M. G., Scr. t. IV, p. 490 – 505; Les martyrologes historiques, p.237 – 39.

VIII KAL. MAI.

[1] Sevisii in Rhetia sancti Fidelis a Sigmaringa Ordinis Minorum Capuccinorum, qui illuc ad praedicandum catholicam fidem missus, ab haereticis interemptus martyrium consummavit, et a Benedicto decimo quarto pontifice maximo inter sanctos martyres relatus est.

[2] Romae sancti Sabae ductoris militum, qui accusatus quod christianos in carcere detentos visitaret, coram iudice Christum libere confessus est; a quo facibus adustus et in lebetem picis ferventis iniectus, cum evasisset illaesus, eo miraculo septuaginta viros ad Christum convertit; qui omnes in confessione fidei constanter permanentes gladio caesi sunt; postremo ipse demersus in flumen martyrium consummavit.

[3] Lugduni in Gallia natalis sancti Alexandri martyris, qui in persecutione Antonini Veri post carceris custodiam primo ita laniatus est crudelitate verberantium, ut crate soluta costarum, patefactis visceribus, interiora corporis panderentur; deinde crucis affixus patibulo beatum spiritum exanimatus emisit. Passi sunt cum eo et alii numero triginta quatuor, quorum memoria aliis diebus agitur.

[4] Nicomediae sanctorum martyrum Eusebii, Neonis, Leontii, Longini et aliorum quatuor, qui in persecutione Diocletiani post diros cruciatus gladio percussi sunt.

[5] In Anglia depositio sancti Melliti episcopi, qui a sancto Gregorio in Angliam missus, Orientales Saxones et regem ipsorum ad fidem convertit.

[6] Illiberi in Hispania sancti Gregorii episcopi et confessoris.

[7] Brixiae sancti Honorii episcopi.

[8] In Hibernia sancti Egberti presbyteri et monachi, admirandae humilitatis et continentiae viri.

[9] Rhemis sanctarum virginum Bonae et Dodae.

APRILIS 24

1. FIDELIS] Marcus Raino (Roy), Sigmaringae in Suevia natus anno 1577, primum ludimagister, deinde causidicus, tandem sanctioris vitae captus desiderio, presbyter factus est et Minorum Capuccinorum Ordini nomen dedit. In Rhaetiam a S. Congregatione de Propaganda Fide missus est ad redintegrandam catholicam religionem; quo munere dum fungitur ab haereticis occisus est in pago Seviensi (Seewis in Rhaetia) die 24 april. 1622. Fidelis, quem beatorum albo ascripserat Benedictus p. XIII, die 12 mart. 1729, inter sanctos relatus est a Benedicto p. XIV die 29 iun. 1746. Eius elogium in martyrologium Romanum inserendum approbaverat Sacra Rituum Congregatio die 17 ian. 1733. — I. B. Pittonus, Constitutiones pontificiae, t. II, (Venetiis, 1740), p. 323; Leone da Lavertezzo, San Fedele da Sigmaringa, Milano, 1922; B. Gossens, Der heilige Fidelis von Sigmaringen, München,1933.
2. SABAE] Ita sed paulo fusius synaxaria Graecorum ex Passione deperdita, quae tota fabulis contexta erat, ut vel ex paucis excerptis certo constat. Recte negavit Papebrochius verisimile esse martyrem Romae passum cum sociis septuaginta in fastis ecclesiae Romanae nullum locum habuisse. Quod fuerit demersus in flumen Graeci ignorant; addunt autem: ἦν δὲ τὸ γένος Γότθος, quod reticent revisores Romani, quibus tamen in mentem venit fuisse aliquem Sabam Gothum, qui aquis iniectus martyr occubuit. Ut patet, quae de Saba in Gothia ad 12 april. coronam adepto narrantur, ad alterum Sabam Gothum quem Romanum martyrem dicunt accommodata sunt. — Act. SS., April. t. III, p. 261 – 63; Synax. Eccl. CP., p. 627 – 28; Anal. Boll., t. XXXI, p. 291.
3. ALEXANDRI] Martyrologium hieronymianum: In civitate Lugduno passio Alexandri et dedicatio cryptae ubi corpora eorum requiescunt, intellege sanctorum Alexandri et Epipodii, ut constat e Gregorii Turonensis Gloria martyrum, XLIX. Elogium transsumptum est ab Usuardo, qui post Florum excerpsit Passionem SS. Epipodii et Alexandri BHL. 2574. Hanc gravem et sinceram dixerunt viri docti, quibus infitias ire nolumus dummodo ne censeatur ab homine coaevo et oculato teste scripta. In his Actis nulla mentio est martyrum triginta quattuor qui cum Epipodio et Alexandro passi asseruntur. Reapse in codicibus hieronymianis inserta sunt haec verba cum aliis numero XXXIIII, sed errore amanuensium. Sunt enim hi martyres numero XXXVII, non Lugdunenses, sed Alexandrini, socii S. Theonae. Hinc manifestum fit errasse Baronium cum scripsit hanc clausulam: quorum memoria aliis diebus agitur. — Act. SS., April. t. III, p. 8 – 10; Comm. martyr. hieron., p. 208; Origines du culte des martyrs2, p. 352.
4. EUSEBII] Huius elogii fons requirendus est in menaeis Graecorum. In synaxario Sirmondiano praeter quattuor hic nominatos septem alii adduntur undique conquisiti, de quibus distinctius agendi non est hic locus. Eusebius, v.gr., est martyr Gazensis de quo in synaxariis ad diem 21 septembris, nisi unus dicatur ex illa Romanorum turma quae cum Eusebio et Neone in coemeterio viae Appiae quiescebat. Omnia incerta et perturbata: restant nuda nomina martyrum quorum ne unus quidem Nicomediae passus est. — Act. SS. April. t. III, p. 263 – 64; Synax. Eccl. CP., pp. 268, 1006, 1007.
5. MELLITI] Abbas monasterii cuiuspiam Romani, Sancti Andreae in Caelio Monte, ut credibile est, vel saltem abbatis nomine ornatus quia praeerat alteri manipulo monachorum quos in Angliam misit Gregorius papa Magnus anno 601, Mellitus episcopus factus est a S. Augustino Cantuariensi, missusque ad Saxones Orientales quibus evangelii lumen inferret. Rex cuius mentionem intexit Baronius, erat Ethelberti, Cantiorum regis, sororis filius, Sæbert nomine. Sedem posuit Mellitus Londinii. Inde a filiis Sæberti expulsus, qui patri successerant, in Galliam primum perfugit, dein in Angliam reversus, mortuo S. Laurentio, Cantuariensi archiepiscopo, anno 619, mense februario, huius munus excepit. Cantuariae animam efflavit die 24 aprilis 624, humatus prope Augustinum et Laurentium in templo Sanctorum Petri et Pauli. Beda satis innuit quanta fuerit Melliti veneratio in prisca ecclesia Anglicana, miracula tamen postuma non memorat, Hist. eccl., lib. I, c. 29 – 30; lib. II, c. 3 – 7. Cultus publici antiquissimum indicium deprehendimus in commemoratione pro defunctis libri missalis qui Stowensis appellatur, saec. VIII – IX, ed. G. F. Warner, The Stowe Missal, t. II, p. 16 (= Henry Bradshaw Society, t. XXXII, London, 1915). Haec mentio quam vetusta sit inde elucet quod Iustus, qui Mellito successit, obiitque, ut videtur, anno 627 (Act. SS., Nov. t. IV, p. 534), novissimus memoratur archiepiscoporum Cantuariensium in isto catalogo Stowensi, etsi publica veneratione insignitus est etiam Honorius, qui Iusto mortuo Cantuariae sedit. Unde colligitur, catalogum illum archipraesulum in Anglia confectum fuisse dum ecclesiam regit Honorius. Saec. IX – XI festum apparet in kalendariis anglicanis bene multis, ad diem 24 aprilis, quamquam ibidem concurrebat festum S. Wilfridi (F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I, passim; Gasquet et Bishop, The Bosworth Psalter, p. 159). Memoratur a Beda, ab Adone, ab Usuardo, sensimque inducitur in kalendaria haud pauca cum anglicana tum alia ad saec. XV – XVI usque. R. Stanton, A Menology of England and Wales, p. 181. Elogium cuius initium erat: in Britannia, retractavit omnino Baronius, usus Historia ecclesiastica Bedae, qui fons est omnium Vitarum BHL. 5896 – 5898. — Act. SS., April. t. III, p. 280 – 83; W. Stubbs, apud W. Smith et H. Wace, A Dictionary of Christian Biography, t. III (London, 1882), p. 900 – 901; M. Bateson, in Dictionary of National Biography, t. XXXVII, p. 221 – 23.
6. GREGORII] Gregorius Eliberitanus seu Baeticus (extremo saec. IV) ignotus est martyrologis ante Usuardum, qui ex itinere hispanico eius memoriam attulit. Nonnulli cum Tillemontio de eius sanctitate dubitarunt, cum non omnino constet hominem Luciferianum ante obitum a schismate resipuisse. Quod certe Hispanis religioni non fuit. Kalendarium Cordubense anni 961, ad diem april. 24: in ipso est festum sancti Gregorii in civitate Granatensi. Reperiendis eius commentariis oblivione iamdudum obrutis nostra aetate viri doctissimi insudarunt. — Act. SS., April. t. III, p. 269 – 72; Tillemont, Mémoires, t. VII, p. 767; España sagrada, t. XII, p. 129 – 133; Férotin, Le Liber Ordinum, p. 463; A. Wilmart, in Bulletin de littérature ecclésiastique, 1906, p. 270; Anal. Boll., t. LV, p. 279; O. Bardenhewer, Geschichte der altkirchlichen Literatur, t. III2, pp. 396 – 401, 475.
7. HONORII] In catalogo episcoporum Brixiensium, quem Rampertus Translationi S. Filastrii BHL. 6797 inseruit, Honorius inter Herculanum (12 aug.) et Rusticianum ponitur. In kalendario saec. XIII quod edidit Zaccaria memoria eius inscripta est ad hunc diem. — Act. SS., April. t. III, p. 276 – 80; G. Brunati, Vita e gesta di santi Bresciani, t. I, pp. 13, 79; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. La Lombardia, part. II, t. I, p. 166 – 68.
8. EGBERTI] In hac martyrologii enuntiatione, hoc primum carpendum est quod in Hibernia diem ultimum clausisse scribitur Egbertus; nam ex Bedae Historia ecclesiastica, lib. V, c. 22, luce clarius apparet Egbertum migrasse ad Dominum, die Paschae, 24 aprilis 729, apud Hiienses monachos, nempe in insula Í, quam hodie corrupto nomine Iona vocant, proxime ad Scotiam minorem, satis procul ab Hibernia. Alterum est quod meminit Egberti ut presbyteri et monachi, quem variis ex fontibus et maxime ex eo Bedae loco, quem adduximus, episcopum fuisse constat (C. Plummer, Venerabilis Baedae Opera historica, t. II, p. 285). Sed aliud Bedae caput adhibuerat Baronius, nempe lib. III, c. 27. Quod enim ascribit, mirandae humilitatis et continentiae viri, id excipit ex Beda: Duxit autem vitam in magna humilitatis, mansuetudinis, continentiae, simplicitatis et iustitiae perfectione (ibid.). Inter recentiores primum Egbertum hac die memorat Martyrologium Usuardi Coloniae editum a Carthusianis ann. 1515 et 1521, auctum ex collectaneis Hermanni Greven, his verbis: In Hibernia beati Egberechti monachi, presbyteri, confessoris. De quo Beda libro 3 testatur quia vitam duxerit in magna humilitate, mansuetudinis, continentie, simplicitatis et iusticie perfectione. Sequitur Molanus: In Hibernia, beati Egberti monachi, presbyteri et confessoris. In Catalogo praecipuorum Sanctorum Hiberniae quem anno 1619 Leodii typis mandavit P. Henricus FitzSimon, S.I., legitur Egberti nomen, p. 94, die festo assignato 24 april.; concordat editio prior, ann. 1611 apud Philippum O'Sullevanum Bearrum, Historiae catholicae Iberniae compendium, lib. IV, cap. 12, et codex Bruxellensis 8530 – 8534, fol. 4v. Hiberni martyrologi iam ab ineunte saec. IX meminerunt Ecbrichti Saxonis, The Martyrology of Tallaght, edd. R. I. Best et H. J. Lawlor (= Henry Bradshaw Society, t. LXVIII, London, 1931), p. 36; ibi separatim inscribitur Egbertus, cum Uldbritho, qui alius non est a Wilfrido, Eboracensi episcopo, post sanctos ex hieronymiano excerptos, ante Hibernos, nempe ut perspicue appareat distinctio inter Saxones illos et Scottos. Utrumque item simul uno versu commemorat, exeunte saec. XII, Gormanus, Félire húi Gormáin, ed. W. Stokes, Henry Bradshaw Society, t. IX (London, 1895), p. 82; annotatio quae subicitur: Egbertus in martyrologio Romano, certe addita est ab aliquo Fratre Minore Hiberno, saec. XVII ineunte, nam huius aetatis est codex et in usum hagiographorum Lovaniensium descriptus. Quod de Egberto tacet Óengus, Félire Óengusso Céli Dé, ed. W. Stokes, Henry Bradshaw Society, t. XXIX (London, 1905), p. 108, id facile explanatur: iam enim tetrasticha huius diei compleverant Sidrach, Misach, Abdenago, Georgius. Nihil in antiquioribus Angliae martyrologiis aut kalendariis de Egberto repperimus (cf. R. Stanton, A Menology of England and Wales, London, 1887, p. 181), etsi memoratur in prisco illo kalendario metrico Eboracensi, anno c. 800, ed. A. Wilmart, in Revue Bénédictine, t. XLVI (1934), p. 66. Veri nominis Vita nulla exstat, praeter lucubrationem Iohannis Tinmuthensis, ex Bedae fragmentis consutam, BHL. 2430. Consule de Egberto T. F. Tout in Dictionary of National Biography, t. XVII, p. 146 – 47, et magnum collectorem rerum omnium quae ad sanctos Hibernos pertinent, Iohannem O'Hanlon, Lives of the Irish Saints, t. IV, p. 466 – 72; locos ex Ecclesiastica historia Venerabilis Bedae qui huc spectant, cum perbrevi commentario, habes in Actis Sanctorum, April. t. III, p. 313 – 15.
9. BONAE] Quae in Historia ecclesiae Remensis Flodoardus de his virginibus refert, non ex antiquis monumentis, sed plerumque fama populari accepisse videtur. Acta vero BHL. 1435 fabulosa sunt. Bova (non Bona), filia alicuius Sigeberti, quem regem dicunt, soror S. Balderici de Monte Falcone (cf. Act. SS., Oct. t. VII, p. 909), saec. VII abbatissa fuisse fertur coenobii Remensis in quo vixit neptis eius Doda. Ambarum corpora in ecclesia coenobii Sancti Petri per longa saecula honorifice servata sunt. Cultus ipsis hac die praestiti documenta exstant in libris liturgicis Remensis ecclesiae, non tamen in vetustioribus. — Act. SS., April. t. III, p. 283 – 90; Cerf, Vie des saints du diocèse de Reims, t. I (Reims, 1898), p. 163 – 81; U. Chevalier, in Bibliothèque liturgique, t. VII (Paris, 1900), pp. 38, 77, 180 – 81.

VII KAL. MAI.

[1] Alexandriae natalis beati Marci evangelistae. Hic discipulus et interpres apostoli Petri, rogatus Romae a fratribus scripsit evangelium, quo assumpto perrexit in Aegyptum, primusque Alexandriae Christum annuntians constituit ecclesiam, ac postea pro fide Christi tentus, funibus vinctus et per saxa raptatus, graviter afflictus est; deinde reclusus in carcere, primo angelica visitatione confortatus et demum ipso Domino sibi apparente, ad caelestia regna vocatus est octavo Neronis anno.

[2] Romae litaniae maiores ad sanctum Petrum.

[3] Syracusis sanctorum martyrum Evodii, Hermogenis et Callisti.

[4] Antiochiae sancti Stephani episcopi et martyris, qui ab haereticis synodum Chalcedonensem impugnantibus multa passus, in Orontem fluvium praecipitatus est tempore Zenonis imperatoris.

[5] Ibidem sanctorum Philonis et Agathopodis diaconorum.

[6] Alexandriae sancti Aniani episcopi, qui beati Marci discipulus eiusque in episcopatu successor, clarus virtutibus quievit in Domino.

[7] Laubiis natalis sancti Ermini episcopi et confessoris.

APRILIS 25

1. MARCI] Ad hunc diem a Graecis, Coptis, Latinis nunc colitur S. Marcus evangelista, qui tamen in hieronymianis alio die, id est 23 sept., memoratur. Elogium partim est Flori (ad verba usque constituit ecclesiam), ex Hieronymi De Viris illustribus, VIII, partim Adonis sed contracti, ex Actis apocryphis BHL. 5276 – 5280. Festum Translationis S. Marci Alexandria Venetias agitur 31 ian. — Act. SS., April. t. III, p. 344 – 58; Comm. martyr. hieron., pp. 209, 524; Synax. Eccl. CP., p. 627 – 30; BHG2. 1035 – 1038; BHL. 5272 – 5292; R. A. Lipsius, Die apokryphen Apostelgeschichten, t. II2, p. 321 – 53.
2. LITANIAE] Ita apud Florum, Adonem et ceteros. “Quorum nonnulli, ita Baronius, cum dicant institutas a S. Gregorio, sic intellegas, non ut ipse maiores Litanias S. Gregorius primus invenerit, sed quod ad S. Petrum eas indixit.” Indictionis charta in S. Gregorii Registro, II 2: Sollemnitas annuae devotionis, filii dilectissimi, nos ammonet, ut laetaniam quae maior ab omnibus appellatur sollicitis ac devotis debeamus auxiliante Domino mentibus celebrare… Sexta igitur feria veniente a titulo beati Laurentii martyris qui appellatur Lucinae egredientes, ad beatum Petrum apostolorum principem Domino supplicantes cum hymnis et canticis spiritualibus properemus. — L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. II, p. 35 – 36; Id., Les origines du culte chrétien5, p. 304 – 305.
3. EVODII] In martyrologio hieronymiano hodie fit memoria Evodii, Hermogenis et Callistae et iterum die 1 sept., sub indicio in Syracusa, iterum quoque in nostro ad diem 2 sept. Hos sanctos a Sicilia alienos esse vix non certum est et lectionem Callisti veram esse prae Callistae. Coniectura est non improbanda hos esse tres filios S. Theodotae, qui die 2 sept. in breviario Syriaco et in hieronymianis Nicaeae in Bithynia cum matre passi leguntur. De his etiam die 2 aug. — Act. SS., April. t. III, p. 359 – 60; Comm. martyr. hieron., pp. 209, 481 – 82; Anal. Boll., t. LV, p. 201 – 225.
4. STEPHANI] De eo nihil in antiquis Latinorum martyrologiis neque in synaxariis Graecorum; a Baronio primum sanctis annumeratur, qui fontes indicat Evagrium, Hist. eccl., III, 10, Nicephorum Callistum, Hist. eccl., XV, 28, et Iohannem Rhetorem. Ad haec Henschenius: “Fuerunt tunc duo consequenter episcopi Antiocheni Stephani nomine appellati ideoque controversum fuit uter illorum esset martyr appellandus.” Perpensisque testimoniis, de primo qui anno 479 occisus est agi censet. — Act. SS., April. t. III, p. 362 – 63.
5. PHILONIS] Primus hos fastis inscripsit Baronius qui eorum nomina collegerat ex apocryphis S. Ignatii epistulis. In genuina epistula ad Philadelphenses, XI, 1, S. Ignatius laudat utrumque: περὶ δὲ Φίλωνος τοῦ διακόνου ἀπὸ Κιλικίας ἀνδρὸς μεμαρτυρημένου, ὃς καὶ νῦν ἐν λόγῳ Θεοῦ ὑπηρετεῖ μοι ἅμα Ῥαίῳ Ἀγαθόποδι ἀνδρὶ ἐκλεκτῷ cet.; item in genuina epistula ad Smyrnaeos, X, 1: Φίλωνα καὶ Ῥαῖον Ἀγαθόπουν οἳ ἐπηκολούθησάν μοι εἰς λόγον Θεοῦ καλῶς ἐποιήσατε ὑποδεξάμενοι. De ecclesiastica veneratione eisdem ab antiquis exhibita nullum exstat testimonium. — Act. SS., April. t. III, p. 359.
6. ANIANI] Teste Eusebio, Anianus octavo Neronis anno post Marcum evangelistam in Alexandria sacerdotium suscepit tenuitque per annos duos et viginti, Hist. eccl., II, 24, III, 14. Antiquis martyrologis ignotus fuit, graecis item synaxaristis. Apud Petrum de Natalibus, Catal., IX, 19, in pace quievisse asseritur IIII non. oct., eiusque corpus Venetias translatum. “Erat Alexandriae ecclesia nomine S. Aniani cuius meminit Epiphanius, in Panar. Haeres. 69.” Ita Baronius. Reapse inter ecclesias Alexandriae memoratur ibi ἡ Ἀννιανοῦ. Id autem ita intellegendum videtur de Aniano quodam ecclesiae conditore, non de sancto cui fuerit consecrata. — Act. SS., April. t. III, p. 358.
7. ERMINI] Abbatum Lobbiensium Ursmari († 713) et Erminonis († 737) Vitas conscripsit Anso monachus, qui eiusdem coenobii abbas fuit († 800). Hic in libello BHL. 2614, c. 12, de S. Erminone diserte refert: In senectute bona anno septingentesimo et trigesimo septimo ab incarnatione D.N.I.C. VII kal. maias perrexit ad Dominum. Neque de cultu S. Erminoni praestito desunt antiqua testimonia. Veteres tamen martyrologi de eo silent. — Act. SS., April. t. III, p. 374 – 77; M. G., Scr. rer. merov., t. VI, p. 445 – 70; Anal. Boll., t. LIV, p. 13; t. LV, p. 53 – 60.

VI KAL. MAI.

[1] Romae natalis beati Cleti papae, qui secundus post apostolum Petrum rexit ecclesiam et in persecutione Domitiani martyrio coronatus est.

[2] Ibidem sancti Marcellini papae et martyris, qui sub Maximiano pro fide Christi una cum Claudio, Cyrino et Antonino capite truncatus est; quo tempore magna fuit persecutio, ita ut intra mensem decem et septem millia christianorum martyrio coronarentur.

[3] Amaseae in Ponto sancti Basilei episcopi et martyris, qui sub Licinio imperatore illustre martyrium consummavit, cuius corpus in mare proiectum et ab Elpidiphoro angeli monitu repertum, honorifice tumulatum fuit.

[4] Bracari in Lusitania sancti Petri martyris, primi eiusdem civitatis episcopi.

[5] Viennae sancti Clarentii episcopi et confessoris.

[6] Veronae sancti Lucidii episcopi.

[7] In monasterio Centula sancti Richarii presbyteri et confessoris.

[8] Trecis sanctae Exuperantiae virginis.

APRILIS 26

1. CLETI] Quaestio intricata oritur de pontificibus Cleto, Clemente, Anacleto quo ordine in catalogo collocandi sint, sed et de Cleto sitne ab Anacleto distinguendus. In codice Bernensi martyrologii hieronymiani ad hunc diem legitur: Cleti martyris; apud Bedam: natale sancti Cleti papae et martyris. A Floro hodie nuntiatur Anacletus. Florum secutus est Ado, qui Cleto diem 13 iul. assignavit. Baronius vice versa de Cleto agit hodie, cum elogio Anacleti e Floro, de Anacleto vero die 13 iul. Liber pontificalis ita de Cleto: Qui etiam sepultus est iuxta corpus beati Petri in Vaticanum VI kal. mai; de Anacleto vero nullum indicat diem depositionis. Qui vel parum lucis in has tenebras infundere velit, legat sollertissimum Ludovici Duchesne commentarium in prolegomenis ad Librum pontificalem, t. I, p. LXIX-LXX.
2. MARCELLINI] In fastis Latinorum inde a Beda inscriptus est Marcellinus p. cum sociis tribus hodie vel 25 april., dissentientibus inter se codicibus Libri pontificalis quorum alii diem depositionis VII kal. maii, alii VI kal. indicant. Elogium depromptum est ex eodem libro in quo solo mentio est Claudii, Cyrini et Antonini, certo certius accepta a Passione ficticia nunc deper dita S. Marcellini. Proximus est huic in catalogo Romanorum pontificum Marcellus. Nomina vix dissimilia nonnullis dubium ingesserunt sintne duorum an unius hominis. Duorum esse nunc sine controversia ab omnibus accipitur. — Act. SS., April. t. III, p. 412 – 14; L. Duchesne, Le Liber Pontificalis, t. I, p. 162 – 63.
3. BASILEI] Promitur paucis contractum elogium S. Basilei Amaseni (c. 322) ex Passione BHG2. 239, admodum suspecta, cuius auctor Iohannes Nicomediensis se cum ipsomet Basileo egisse asserit, martyrio eius interfuisse, reliqua autem ab Elpidiphoro et diaconis eiusdem episcopi doctus fuisse. Festum eius celebrabatur Constantinopoli, in Magna ecclesia. — Act. SS., April. t. III, p. 416 – 22; Synax. Eccl. CP., p. 629 – 32.
4. PETRI] De episcopatu et martyrio Petri Bracarensis nullum superest testimonium fide dignum. Eum discipulum fuisse S. Iacobi et primum archiepiscopum Bracarensem tradunt breviaria saeculi XV, in quibus commemoratur ad diem 26 april. Baronius fretus auctoritate Alphonsi de Villegas (Flos sanctorum, ed. 1583, p. 401) et Thomae de Trujillo (Thesaurus concionatorum, ed. 1583, t. II, p. 966) S. Petrum Bracarensem in editionem 1586 martyrologii Romani inseruit. — Act. SS., April. t. III, p.1001 – 1003; España Sagrada, t. XV, p. 96 – 100; t. III, p. 134; J. A. Ferreira, Estudos Historico-Liturgicos (Coimbra, 1924), pp. 295 – 97, 313; Id., Fastos episcopaes da Igreja Primacial de Braga (Braga, 1928), p. 25; F. de Almeida, Historia da Igreja em Portugal, t. I2 (Coimbra, 1930), p. 4.
5. CLARENTII] Clarentius, episcopus Viennensis, heri commemorandus erat. Natalis eius ad diem 25 april. ab Adone inscriptus est, non hodie, ut vult Baronius. Falso tamen Ado in Chronico Clarentium sub Constante II (641 – 668) sedisse autumavit, cum S. Sindulphus, qui proxime ei successit, c. ann. 627 concilio Clippiacensi interfuerit. — Act. SS., April. t. III, pp. 373 – 74, 408; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, pp. 194 – 95, 208.
6. LUCIDII] In ea parte tabularum Veronensium profertur in qua nomina incerti sunt temporis, ordinis et originis. — Act. SS., April. t. III, p. 423; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 926 – 52.
7. RICHARII] Codex hieronymianus Corbeiensis hodie: Centulo monasterio in Gallia sancti Richarii; ad diem vero 9 octobris: in Centulo monasterio translatio corporis beati Richarii. Prima annuntiatio depositionem Richarii (c. ann. 650), altera reliquiarum translationem significat a Cella Foresti (Forest-Montier), ubi presbyter degerat, ad vicum Centulense (nunc Saint-Riquier, dép. Somme) in quo monasterium postea fundatum est. S. Richarii in vetustis kalendariis et litaniis celebris est memoria. Vita primigenia BHL. Suppl. 7245, quam anno 800 retractavit Alcuinus (BHL. 7223 – 7228), in Analectis nostris primum edita est. — Act. SS., April. t. III, p. 441 – 62; Anal. Boll., t. XXII, p. 173 – 94; Comm. martyr. hieron., pp. 210, 547; M. G., Scr. rer. merov., t. IV, p. 381 – 401; t. VII, p. 438 – 53; Poetae, t. III, p. 294.
8. EXUPERANTIAE] Sacrum corpus huius virginis Trecis olim asservabatur in ecclesia monasterii S. Petri Cellensis (Montier-la-Celle), quod condidit S. Frodobertus († c. 673). De aetate S. Exuperantiae et de gestis eius nihil certo constat. In libris liturgicis Cellensibus qui supersunt, ad hunc diem inscripta est. — Act. SS., April. t. III, p. 423; [M. Lalore], Probationes cultus sanctorum dioecesis Trecensis [1869], p. 15; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. IV, pp. 214, 254.

V KAL. MAI.

[1] Nicomediae natalis sancti Anthimi episcopi et martyris, qui in persecutione Diocletiani ob confessionem Christi martyrii gloriam capitis obtruncatione suscepit. Secuta est quoque illum universa pene gregis sui multitudo, quorum alios iudex gladio obtruncari, alios ignibus conflagrari, alios naviculis impositos pelago immergi fecit.

[2] Tarsi in Cilicia sanctorum Castoris et Stephani martyrum.

[3] Romae depositio sancti Anastasii papae, viri ditissimae paupertatis et apostolicae sollicitudinis, quem (ut ait sanctus Hieronymus) diu Roma habere non meruit, ne orbis caput sub tali episcopo truncaretur: nam haud multo post eius obitum Roma a Gothis capta atque direpta fuit.

[4] Bononiae sancti Tertulliani episcopi et confessoris.

[5] Brixiae sancti Theophili episcopi.

[6] Constantinopoli sancti Ioannis abbatis, qui pro cultu sacrarum imaginum sub Leone Isaurico plurimum decertavit.

[7] Tarraconae beati Petri Armengaudii, Ordinis beatae Mariae de Mercede Redemptionis Captivorum, qui pro fidelibus redimendis in Africa multa passus, tandem in conventu sanctae Mariae Pratorum beato fine quievit.

[8] Lucae in Italia beatae Zitae virginis, virtutum et miraculorum fama conspicuae.

APRILIS 27

1. ANTHIMI] In breviario Syriaco Anthimus Nicomediensis recolitur ad diem 24 april., ad 27 in martyrologio hieronymiano. Elogium Flori, ex Eusebio, Hist. eccl., VIII, 6, assumptum est aliquantulum contractum. A Graecis colitur ad diem 3 sept., quo legenda proponuntur Acta BHG2. 135. — Act. SS., April. t. III, p. 482 – 86; Comm. martyr. hieron., p. 212; Synax. Eccl. CP., p. 9.
2. CASTORIS] Castor ille est qui iam die 28 mart. occurrit. Hodie rursum in hieronymianis habetur: In civitate Tarso Ciliciae natale sancti Castoris; dein, aliquot nominibus interiectis, Stephani episcopi, ita ut nullum inter utrumque martyrem vinculum appareat. Solus Castor Tarsensis est, quem nuntiat Usuardus neglecto Stephano, optimo iure. Hic enim Stephanus nudum nomen est. — Act. SS., April. t. III, p. 482; Comm. martyr. hieron., p. 212.
3. ANASTASII] Elogii principium repetendum est ex Hieronymi epistula CXXX ad Demetriadem, 16, reliqua ex eiusdem epistula CXXVII, seu Vita Marcellae, 10. Codices hieronymiani contracti qui Anastasium ad hunc diem nuntiant, Librum pontificalem sequuntur, qui in hoc emendationem postulat. Quod iam vidit Papebrochius, qui opinatur Anastasium mense decembri obiisse. Consentit L. Duchesne, cuius coniectura est ex inspecto hieronymiano laterculo Anastasii natalem in diem 19 illius mensis incidere. — Act. SS., April. t. III, p. 490 – 93; Comm. martyr. hieron., pp. 214, 654; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 219.
4. TERTULLIANI] In serie episcoporum Bononiensium quintus decimus est Tertullianus. A scriptore Vitae S. Petronii BHL. 6641 nuncupatur sanctus, eiusque reliquiarum fit mentio. Has in ecclesia monasterii SS. Naboris et Felicis servatas esse testantur monumenta anni 1304. — Act. SS., April. t. III, p. 494; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 788; Id., Cronotassi dei vescovi di Bologna, p. 37.
5. THEOPHILI] In catalogo episcoporum Brixiensium quod Rampertus inseruit in historiam translationis S. Filastrii, BHL. 6797, decimo loco ponitur Theophilus, post Paulum qui Gaudentio successit. Floruit saeculo V, sed nihil praeterea nec de tempore neque de historia episcopatus eius traditum est. — Act. SS., April. t. III, p. 894 – 95; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 965.
6. IOANNIS] Vitae Iohannis ἡγουμένου τῆς τῶν Καθαρῶν compendium habetur in menaeis Graecorum. — Act. SS., April. t. III, p. 495 – 96; Synax. Eccl. CP., p. 631.
7. PETRI] S. Petrum Armengaudii sanctis adnumeratum pridem fuisse non testantur nisi documenta aetatis infimae et plurimis fabulis admixta. Eum obiisse die 27 april. 1304 Tarraconae in monasterio Sanctae Mariae de Pratis asserunt Acta commenticia BHL. 6700, a Salmeron edita. Eius tamen festo primum assignatus est dies 1 sept. Cultus S. Petri approbatus est ab Innocentio p. XI anno 1686 et eius nomen anno 1688 inscriptum martyrologio Romano. — Act. SS., Sept. t. I, p. 317 – 35; Anal. Boll., t. XXXIX, p. 208 – 214; t. XL, p. 442 – 45; E. Vacas Galindo, San Raimundo de Peñafort (Roma, 1919), pp. 166, 176, 220; E. Morera y Llaurado, Tarragona Cristiana, t. II (Tarragona, 1899), p. 857 – 67; Boletin de la Orden de la Merced, t. XIV (1926), pp. 40 – 46, 63.
8. ZITAE] Zita, alias Cita, anno 1218 in oppido Montesagradi (Monsagrati), dioecesis Lucensis, humili loco nata, duodennis domestico ministerio gentis Fatinellorum addicta est, in quorum famulatu insigni cum patientiae laude ad mortem usque perseveravit. Obiit, ut testatur Vita a coaevo conscripta (BHL. 9019), anno … nativitatis Dominicae MCCLXXII, die XXVII april., feria IV, hora tertia, et sepulta est in ecclesia Sancti Frigdiani. Etsi non desunt vestigia venerationis qua fideles memoriam S. Zitae prosecuti sunt, non ante initium saeculi XVI Leo p. X indulsit canonicis regularibus conventus S. Frigdiani ut die 27 april. festum beatae Zitae celebraretur. Cultum ab immemorabili tempore S. Zitae praestitum confirmavit Innocentius p. XII, die 5 sept. 1696; eius vero elogium primum in martyrologium Romanum inductum est a Benedicto p. XIV anno 1748. — Act. SS., April. t. III, p. 497 – 527; BHL. 9020 – 9021; Benedictus XIV, De servorum Dei beatificatione, lib. II, c. XXIV, n. 25; Anal. Boll., t. V, p. 158; t. XLVIII, p. 229 – 30; F. A. Cianelli, Ragguaglio delle geste e dei miracoli di santa Zita vergine e serva Lucchese, Lucca, 1826; A. Guerra, Istoria della vita di santa Zita, vergine Lucchese, Parma, 1895.

IV KAL. MAI.

[1] Sancti Pauli a Cruce confessoris, institutoris Congregationis a Cruce et Passione Domini Nostri Iesu Christi nuncupatae, qui obdormivit in Domino quinto decimo kalendas novembris.

[2] Ravennae natalis sancti Vitalis martyris, patris sanctorum Gervasii et Protasii, qui cum beati Ursicini corpus sublatum honestate debita sepelisset, tentus a Paulino consulari, post equulei tormenta iussus est deponi in profundam foveam et terra ac lapidibus obrui, talique martyrio migravit ad Christum.

[3] Atinae sancti Marci, qui a beato Petro apostolo episcopus ordinatus, Aequicolis primus evangelium praedicavit et in persecutione Domitiani sub Maximo praeside martyrii coronam accepit.

[4] Prusae in Bithynia sanctorum martyrum Patritii episcopi, Acatii, Menandri et Polyaeni.

[5] Eodem die sanctorum Aphrodisii, Caralippi, Agapii et Eusebii martyrum.

[6] In Pannonia sancti Pollionis martyris sub Diocletiano imperatore.

[7] Mediolani sanctae Valeriae martyris, coniugis sancti Vitalis.

[8] Alexandriae passio sanctae Theodorae virginis, quae idolis sacrificare contemnens cum esset in lupanar tradita, repente quidam ex fratribus nomine Didymus, miro Dei favore, commutatis vestibus, illam eripuit; qui postea in persecutione Diocletiani sub Eustratio praeside simul cum eadem percussus, simul coronatus est.

[9] Turiasone in Hispania sancti Prudentii episcopi et confessoris.

[10] Corfinii in Pelignis sancti Pamphili Valvensis episcopi, charitate in pauperes et gratia miraculorum illustris; cuius corpus Sulmone conditum est.

APRILIS 28

1. PAULI] Natus est Uvadae in Liguria, anno 1694. Nondum clericus, episcopi Alexandrini rogatu, pueros docere coepit et ad populum conciones habere, quibus memoriam passionis Domini et amorem beatae Virginis perdolentis in omnibus excitare satagebat. Inter haec, quibus totam vitam impendit, cogitabat de instituenda societate qua et suae et proximorum saluti prospiceret, quae fuit clericorum regularium excalceatorum a Cruce et Passione Domini nostri Iesu Christi. Regulas ab eo conceptas probaverunt pontifices Benedictus XIV, Clemens XIV, Pius VI. Nonagenario maior obiit Romae die 18 oct. 1785 in recessu ad basilicam SS. Iohannis et Pauli, ubi eius sacrum corpus reconditum est. Vitam eius conscripsit B. Vincentius Maria Strambi, discipulus, qui fuit deinde episcopus Maceratensis et Tolentinus. Editae sunt S. Pauli epistulae numero 1884. Eius beatificatio celebrata est in basilica Vaticana 1 maii 1858, canonizatio 29 iun. 1867. Bulla canonizationis, quae edita est die 8 iul. eodem anno, edictum est ut memoria S. Pauli quotannis die 28 april. celebraretur. — V. M. Strambi, Vita del ven. servo di Dio P. Paolo della Croce, Roma, 1786; Sacra Rituum Congregatio. Beatificationis et Canonizationis ven. servi Dei P. Pauli a Cruce. Positio super virtutibus, Romae, 1818; Nova positio super virtutibus, 1820; Novissima positio super virtutibus, 1820; D. Bartolini, Commentarium actorum omnium canonizationis SS. Iosaphat Kuncewicz cet., Romae, 1868; Lettere di S. Paolo della Croce, Romae, 1924, 4 vol.; Pio del Nome di Maria, Vita del B. Paolo della Croce, Roma, 1853.
2. VITALIS] Martyrologii hieronymiani codex Bernensis: Romae Vitalis martyris, item Beda et Florus. Hic autem ad diem 20 iun. scribit: apud Ravennam natale S. Vitalis, quae ab Adone ad 28 april. translata sunt, et ex Adone a nostro accepta. Elogium contractum est ex Passione SS. Gervasii et Protasii, BHL. 3514, quod figmentum est S. Ambrosio falso ascriptum. Qui hanc scripsit fabulator sanctis Mediolanensibus varios adiunxit martyres qui cum iis nullam unquam habuerunt coniunctionem. Vitalem eorum patrem esse fingit, Valeriam matrem, Ursicinum medicum, qui reapse fuit martyr in Illyria passus, ad diem 14 aug. cultus. De Valeria paulo inferius. Vitalis nec Romanus nec Ravennas est, sed Bononiensis, cum Agricola ad diem 4 novembris commemoratus. Non tamen errant qui scribunt Romae Vitalis: celebratur enim hodie anniversaria dies dedicationis basilicae Sancti Vitalis, Romae a matrona Vestina conditae. Titulus Vestinae a pontifice Innocentio I (401 – 417) dicatus est SS. Gervasio et Protasio, lapsu temporis titulus S. Vitalis, qui horum martyrum pater credebatur, nuncupatus. — Act. SS., April. t. III, p. 562 – 565; Comm. martyr. hieron., p. 216; Anal. Boll., t. XLVI, p. 55 – 59.
3. MARCI] Atinam Volscorum in Latio adiecto antiquam fuisse sedem nullo comprobatur monumento, et nullum habuisse episcopum a S. Petro ordinatum pro certo haberi potest. Passio BHL. 5298, in elogio excerpta, a falsario scripta est, Petro diacono Cassinensi, sub ementito nomine Adenulphi, episcopi Capuani, qui saec. XI vixit. Cum exsul ab Atinensibus exceptus fuisset Petrus, rem gratam se iisdem facturum intellexit si historiam martyrum qui in ea ecclesia colebantur conscriberet. Marcus quem Atinensem fecit alius non esse videtur a Marco, episcopo Aecano (Troia), cuius veneratio varias Campaniae ecclesias pervasit, et natalis est die 5 nov. — Act. SS., April. t. III, p. 549 – 61; Nov. t. III, p. 587; Comm. martyr. hieron., p. 587; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 174, 272.
4. PATRITII] Die 19 maii a Graecis colitur S. Patricius cum sociis tribus, in synaxariis cum elogio ex Vita fabulosa BHG2. 1432, in qua tamen nihil reperitur de sociis. Constantinopoli festum eius agebatur in ecclesia Deiparae ἐν τοῖς Κύρου. In paucis codicibus inscriptus est S. Patricius ad diem 17 maii vel etiam ad 28 april. — Act. SS., April. t. III, p. 576 – 77; Synax. Eccl. CP., pp. 638, 690, 695.
5. APHRODISII] Hanc martyrum catervam primus protulit martyrologus Lugdunensis qui Florum praecessit. Nomina repperit in hieronymianis eaque in unam turmam coegit. Caralippus (lege Charalampus) martyr Nicomediensis et Eusebius in breviario Syriaco hodie recoluntur cum 168 sociis, ad diem vero 30 maii in synaxariis Graecorum, ubi ex hac sociorum multitudine tres soli nominantur; nullus tamen Aphrodisius, nec Agapius. De Aphrodisio nihil compertum est, et forsitan non hominis sed civitatis nomen sit Aphrodisias. Agapius autem unus est episcoporum qui in Africa SS. Marianum et Iacobum (BHL. 131, ad 30 april.) in certamine praecesserunt. Eusebii, Charalampii et sociorum festivitas celebrabatur Constantinopoli in ecclesia Sanctae Euphemiae ἐν τῷ Πετρίῳ. — Comm. martyr. hieron., p. 216; Synax. Eccl. CP., p. 717.
6. POLLIONIS] Martyrologium hieronymianum: in Pannonia Ciballis Eusebii episcopi Pollionis lectoris. Ex Passione S. Pollionis BHL. 6869, quae bonae notae est, die 27 april. martyrium fecisse censendus est. Eodem quo Latini die 28 eum celebrant Graeci in synaxariis, sub nomine Πουπλίωνος. — Act. SS., April. t. III, p. 566 – 567; Comm. martyr. hieron., p. 215; Synax. Eccl. CP., p. 658.
7. VALERIAE] Paulo superius dictum est ficticiam esse pseudo-Ambrosii historiam SS. Gervasii et Protasii, BHL. 3514, in qua sola aliquid de S. Valeria narratur. Fuit olim Mediolani ecclesia utrique coniugi, ut putabatur, Vitali et Valeriae dicata (Liber notitiae sanctorum ecclesiae Mediolani, ed. Magistretti-Monneret de Villard, p. 387). Ravennae in ecclesia Sancti Apollinaris Novi et in cathedrali Parentina depicta est in musivo S. Valeria, ea procul dubio, quae olim Mediolani colebatur. De ea nihil in fastis quibusvis quod ex allata Passione repetendum non sit. — Act. SS., April. t. III, p. 562 – 65; Comm. martyr. hieron., p. 326 – 27; Anal. Boll., t. XLIX, p. 31 – 32.
8. THEODORAE] Latinorum fastis primum inscripta fuit Theodora cum Didymo a martyrologo qui Floro praeivit in cod. Parisino 3879, ususque est Passione cognata cum BHL. 8072, ab hac tamen in eo diversa quod Theodoram simul cum Didymo percussam comminiscitur. Elogium assumptum est ex Usuardo, sed interpolata sunt verba in persecutione … praeside, ex Actis BHG2. 1742, seu potius ex synaxariis ad diem 27 maii. Historias plane similes habemus de quadam virgine Antiochena apud Ambrosium, BHL. 9030, de virgine Corinthia in Historia Lausiaca BHL. 9031, de Antonina cum Alexandro BHG2. 50, quae omnes piae fabellae sunt. In martyrologio hieronymiano ad diem 29 april. memoria agitur Theodorae virginis, quae errore legentis habita est pro Theodora illa Alexandrina, Didymi socia. Huic proinde die proxime sequenti locus assignatus est. Sed errore amanuensium Theodora in codicibus est pro Theodosia non quidem Alexandrina, sed Palaestinensi, cuius festum agitur 2 april. — Act. SS., April. t. III, p. 572 – 75; Comm. martyr. hieron., p. 218; Synax. Eccl. CP, p. 711; P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. VIII, p. 234 – 78.
9. PRUDENTII] Quae de S. Prudentio in historiis fide dignis tradita sunt tot mendaciis postea infecerunt falsarii, ut opera quam in eliquanda quaestione posuerunt E. Risco et V. de la Fuente in cassum perdita videatur. Haec satis constant. Kalendaria mozarabica die 28 april. habent sancti Prudentii et sociorum eius. Unum ex his vocat Prudentium episcopum; sed cuius sedis fuerit non indicat. Ecclesia quidem Turiassonensis die 28 april. S. Prudentium episcopum commemorat ut suum; verum libri liturgici Turiassonenses nimis recentes sunt quam ut auctoritate multum valeant. Nullo tamen cogenti argumento prohibemur ne credamus S. Prudentium, cuius mentionem faciunt kalendaria mozarabica, eundem esse ac S. Prudentium Turiassonensem. De reliquiis S. Prudentii gravis orta est controversia saeculo X inter monasterium de Monte Laturce et ecclesiam Nagerensem. Utcumque se res habet, certum est tunc temporis S. Prudentium, episcopum Turiassonensem,cultu ecclesiastico iam auctum fuisse. Baronius primus nomen S. Prudentii in martyrologium Romanum anno 1586 induxit; elogium eius ex operibus Iohannis Vasei (Hispaniae Chronicon, ed. A. Schott, p. 650) et Alphonsi de Villegas (Flos sanctorum, ed. 1583, p. 408) mutuatus est. — Act. SS., April. t. III, p. 587 – 94; BHL. 6981 – 6983; Espanña sagrada, t. XXXIII, p. 149; t. XLIX, p. 86; M. Férotin, Le Liber ordinum, p. 462 – 63; Cat. Lat. Paris. t. III, p. 638; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits, t. I, p. 268 – 69; t. III, p. 433 – 34; G. Cirot, La Chronique Léonaise (Bordeaux, 1920), p. 75; Anal. Boll., t. LIII, p. 95 – 96.
10. PAMPHILI] Episcopus Sulmonensis in Aprutio, saeculis labentibus, dictus est episcopus Valvensis, episcopus Sancti Pelini, episcopus Sancti Pamphili. Illa ecclesia tandem appellata est Valvensis et Sulmonensis. Corfinium, olim in comitatu Valvensi, nunc destructum est. S. Pamphili episcopi Corfiniensis, qui saec. VII vixisse traditur, Vita exstat BHL. 6418, 6419, saec. XI variis ex laciniis composita. Sulmone in archivo ecclesiae Sancti Pamphili custodiuntur chartae inde ab anno 1042. Ab anno saltem 1177 S. Pamphili festum celebratur die 28 april. — Act. SS., April. t. III, p. 583 – 87; G. Celidonio, La diocesi di Valva e Sulmona, t. I (Casalbordino, 1909), p. 82 – 148; Anal. Boll., t. XXIX, p. 178 – 80; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 372 – 73.

III KAL. MAI.

[1] Mediolani sancti Petri martyris, Ordinis Praedicatorum, ab haereticis ob fidem catholicam interempti.

[2] Apud Paphum in Cypro sancti Tychici discipuli beati Pauli apostoli, quem idem apostolus in suis epistolis carissimum fratrem, ministrum fidelem et conversum suum in Domino appellat.

[3] Cirthae in Numidia natalis sanctorum martyrum Agapii et Secundini episcoporum, qui post longum apud praefatam urbem exilium, in persecutione Valeriani, in qua tunc maxime gentilium rabies ad tentandam iustorum fidem inhiabat, ex illustri sacerdotio effecti sunt martyres gloriosi. Passi sunt in eorum collegio Aemilianus miles, Tertulla et Antonia sacrae virgines, et quaedam mulier cum suis geminis.

[4] In insula Corcyra sanctorum septem latronum, qui a sancto Iasone ad Christum conversi martyrio vitam adepti sunt sempiternam.

[5] Pisis in Tuscia sancti Torpetis martyris, qui magnus in officio Neronis primum fuit unusque ex his de quibus Paulus apostolus ab urbe Roma ad Philippenses scribit: Salutant vos omnes sancti, maxime autem qui de Caesaris domo sunt; sed postea pro fide Christi, iubente Satellico, alapis caeditur, verberibus durissime afficitur ac bestiis devorandus traditur, sed minime laeditur; tandem martyrium suum decollatione complevit.

[6] Brixiae sancti Paulini episcopi et confessoris.

[7] In coenobio Cluniacensi sancti Hugonis abbatis.

[8] In monasterio Molismensi sancti Roberti primi abbatis Cistertii.

APRILIS 29

1. PETRI] Petrus natu Veronensis, anno 1221, aetatis suae circiter decimo sexto, Ordini Praedicatorum nomen dedit. Cum autem ex mandato Innocentii p. IV in Hetruria et Italia septentrionali inquisitoris munus ageret, in itinere Comum inter et Mediolanum, die 6 april. 1252 a sicariis interfectus est. Ab Innocentio p. IV die 24 mart. 1253 sanctorum albo ascriptus est. Omnibus fere qui de Petro scripserunt fons praecipuus fuit Vita BHL. 6723, quam Thomas Agni de Lentino archiepiscopus Hierosolymitanus († 1277) concinnavit. — Act. SS., April. t. III, p. 678 – 719; BHL. 6721 – 6726, 6721a, 6723 a; Gerardus de Fracheto, Vitae Fratrum O. P., lib. V, c. 1, ap. Monumenta Ordinis fratrum Praedicatorum historica, t. I, p. 236 – 48; Bullarium Ordinis Praedicatorum, t. I, pp. 192, 212, 216, 228, 252, 271, 283, 285; I. Taurisano, Catalogus hagiographicus Ordinis Praedicatorum2 (Romae, 1918), p. 13.
2. TYCHICI] In martyrologium Latinorum inductus est ab Adone et apud Paphum in Cypro pro lubitu, ni fallor, collocatus. Tychici non semel mentio est in Novo Testamento: Act., XX, 4; Ephes., VI, 21, 22; Coloss., IV, 7, 8; II Tim., IV, 12; Tit., III, 12. Ex his accepta sunt pauca quae in elogio promuntur, excepto indicio topographico; Ephesum enim potius exspectaveris. De Tychico agunt Graeci ad 8 dec., 30 iun. et 31 iul., quem episcopum fuisse Colophonis, alias Chalcedonis, contendunt, utrobique sine causa. — Act. SS., April. t. III, p. 613; Synax. Eccl. CP., pp. 290, 737, 857.
3. AGAPII] Vix non totis verbis elogium assumptum est ex Floro, cui praesto fuit egregia Passio SS. Mariani et Iacobi, BHL. 131, in qua sanctorum dies natalis non exprimitur. Operae pretium est notasse qua ratione ductus Agapium et Secundinum ad 29 april. colendos esse Florus censuerit. Nimirum in praedictis Actis legerat: vixdum enim biduum fluxerat et ecce Marianum et Iacobum carissimos nostros sua palma quaerebat; illud autem vix biduum numeravit a die 30 april. quem Mariani et Iacobi natalicium in hieronymianis inscriptum esse putabat. In hoc tamen erravit, nam constat ex kalendario Carthaginiensi et ex ipso hieronymiano, si debita cum cautela legatur, diem 6 maii Mariani et Iacobi anniversarium esse. — Act. SS., April. t. III, p. 745 – 49; Comm. martyr. hieron., pp. 220, 233; P. Franchi de' Cavalieri, Studi e testi, t. III, p. 15 – 63.
4. LATRONUM] Ad diem 2 april. in synaxariis Graecorum compendio traditur Passio SS. martyrum Corcyrensium Iasonis et Sosipatri, BHG2. 776, tota ficticia, in qua Saturnini, Iacischoli, Faustiniani, Ianuarii, Marsalii, Euphrasii, Mammii, latronum non a solo Iasone sed et a Sosipatro ad fidem adductorum martyrium narratur. — Act. SS., April. t. III, p. 613 – 14; Synax. Eccl. CP., p. 633.
5. TORPETIS] Non a Beda, ut asserit Baronius, in fastos inductus est Torpes, sed ab Adone, qui Acta eius BHL. 8307 excerpsit, et anniversarium diem, qui III kal. maii ab hagiographo signabatur, ad XVI kal. iun. proprio marte transtulit. De cultu S. Torpetis in Tuscia et aliis locis nullum moveri dubium potest. De gestis eius et de loco ubi martyrium passus sit nullum habetur testimonium praeter Acta apocrypha. Ne cuiquam negotium facessat nominum similitudo, notasse iuverit Torpetis et Treptetis nomina plane diversa esse. Treptes virgo est in Hispania, culta die 4 maii. — Act. SS., Maii t. IV, p. 5 – 19; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 279; Origines du culte des martyrs2, p. 321; Anal. Boll., t. XXXI, p. 321; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 598 – 600.
6. PAULINI] In serie episcoporum Brixiensium non unus occurrit Paulus, nullus, ut aliquibus visum est, Paulinus. Paulinum alii contendunt esse Paulum I, alii Paulum II. Neutrius autem Acta habemus resque incerta manet. — Act. SS., April. t. III, p. 618 – 20; Brunati, Vita e gesta di santi Bresciani, t. I, p. 79 – 83; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 965; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. La Lombardia, Part. II, t. I, p. 156 – 58.
7. HUGONIS] Cluniaci obiit anno 1109, feria quarta post Pascha advesperascente, vel, ut alii loquuntur, nocte, quae feria in diem 28 aprilis incidebat, ideoque tam ab hagiographis quam in obituariis notatus fuit die 29 aprilis, quem martyrologi retinuerunt. Cluniaci anno 1120 Calixtus II festum dominicae Circumcisionis et Apparitionis devote peregit, auditisque testibus, episcopis vero et cardinalibus pariter assentientibus ad laudem et gloriam Domini nostri Iesu Christi natalem tanti confessoris tot et tantis virtutibus approbati festivum fieri papa decrevit, ante diem 6 ianuarii, ut ex iis patet quae sequuntur apud Hugonem monachum Cluniacensem, BHL. 4011. Cultus saec. XII sensim crevit, reliquiae elevatae sunt anno 1220, die 13 maii, quod Translationis festum in recentioribus habetur. Excepta Hugonis mentio a martyrologis, ad diem 29 aprilis. Inter hos digni sunt qui memorentur Grevenus et Molanus, quem exscripsit Baronius. Galesinius Hugonis meminit ad diem 5 iulii, itemque Maurolycus, Wion, Ferrarius, alii, falso scilicet, orta, ut putamus, confusione ex nomine sive Hugonis de Folietto canonici regularis Sancti Petri Cordubensis, sive Hugonis a Sancto Victore (Act. SS., Iul. t. II, p. 215). De gestis Hugonis adeundi sunt scriptores quicumque huius temporis historias illustrarunt, dein Vitae BHL. 4007 – 4015. Harum aliquot sunt optimae notae, temporum ordine quo scriptae creduntur, BHL. 4007 (anno 1120), quam pedetentim sequitur BHL. 4010 (anno 1121), BHL. 4011 (anno 1121 – 1122), BHL. 4012 (post annum 1122), BHL. 4008 (annos inter 1120 et 1128), cuius exstat synopsis metrica BHL. 4009. Dein BHL. 4013 et epitome BHL. 4015, fortasse saec. XII ante medium. Nuper accessit altera Vita brevis, ante annum 1130 conscripta, ut videtur, quam ex codice Harleiano 3036 edidit L. M. Smith primum in English Historical Review, t. XXVII (1912), p. 96 – 101, iterumque in opere Cluny in the Eleventh and Twelfth Centuries (London, 1930), p. 290 – 293; cf. Anal. Boll., t. LI, p. 442 – 44. Deperdita est prisca Vita ab Ezelone monacho Cluniacensi conscripta, quam se repperisse crediderat L. M. Smith. — Act. SS., April. t. III, p. 628 – 62; A. L'Huillier, Vie de Saint Hugues, abbé de Cluny, Solesmes, 1888; Th. Schieffer, Notice sur les Vies de Saint Hugues, abbé de Cluny, in Le Moyen Age, t. XLVI (1936), p. 81 – 103.
8. ROBERTI] Indefessus coenobiorum conditor et rector ac monasticae disciplinae restitutor Robertus, monachus primum, tum prior in Cella Sancti Petri Trecensi (Moutier-la-Celle), deinde abbas Sancti Michaelis Tornodori (Tonnerre), hinc in Sancti Aigulphi coenobio prior, haud procul Provino, dein praefectus Colani nemoris eremicolis, quos Molismum deduxit, monasterioque Molismensi condito primus abbas, postea se adiunxit fratribus Aureensibus (Aulx, hodie Rieldes-Eaux), qui abbatem eum elegerunt. Ad Molismenses iussu Romani pontificis reversus, iterum Molismensi regimine se abdicavit ut Cisterciense coenobium incoharet, die 21 martii 1098, primusque abbas regeret. Idem, anno insequenti, cum B. Albericus, ex priore Molismensi abbas Cisterciensis secundus, eius loco suffectus esset, Molismum tertio abbas rediit, ubi mortuus est anno, ut creditur, 1111, certe post diem 29 iunii 1110. De die emortuali ambigua quaestio est. Perperam, ut apparet, festo translato, dies 29 aprilis indicatur in Catalogo abbatum Molismensium et in Vita BHL. 7265, unde fluxit error in aliquot Breviaria Cisterciensia typis mandata. Legitur dies 21 martii in kalendariis recentioribus quibusdam impressis (Act. SS., April. t. III, p. 668), sive eo die obiit Robertus, sive ut cum S. Benedicto coniungeretur Molismensis et Cisterciensis coenobii conditor, sive, quod nobis praeplacet, confusione orta ex die quo Robertus Cisterciense monasterium est exorsus 21 martii 1098. Nam Baronius in annotationibus obiisse Robertum scribit eodem anno 1098, indubio errore, auctorem antestatus Sigebertum Gemblacensem in Chronicis. Hunc raptim legisse credendus est, nam Sigebertus, ad annum 1098, postquam Cisterciensia exordia memoravit, succincte posuit ea quae postmodum gessit Robertus, de morte verbum fecit nullum (ed. anni 1513, fol. 104 – 104v). In elogio concinnando Baronius usus est Vita S. Roberti BHL. 7266 quam legerat apud Surium, ad eum enim legentes remittit. Sed falso eam tribuit Odoni abbati Molismensi, quamquam Surius dilucide indicat eam non quidem ab Odone sed tamen eius iussu scriptam fuisse. Dum Odo II Molismense coenobium regit (1218 – c. 1233), Honorius III, litteris datis die 8 ianuarii 1222, abbati conventuique Molismensi potestatem facit colendi Robertum in templo suo, donec certius quid reppererint duo episcopi, quibus commisit anquisitionem de vita et miraculis (Potthast, 6758). Eodem anno in capitulo generali festum indictum est universo Ordini Cisterciensi, ubi dies enuntiatur 17 aprilis: De beato Roberto primo abbate Cistercii fiat festum XV° kalendas maii cum XII lectionibus, sicut de beato Hieronymo, et una missa, sicut de beato Benedicto (Statuta capitulorum generalium Ordinis Cisterciensis, ed. Canivez, t. II, p. 15 – 16). Sed post duos annos, iam differtur festum in diem 29 aprilis: Festum S. Roberti, sicut statutum est, fiat III° kalendas maii (Canivez, t. c., p. 34). Commutatum esse diem, ne saepius concurreret hebdomas paschalis, coniecit primus, ut videtur, qui novis curis edidit menologium Cisterciense, haud scio an recte (Ménologe cistercien, par un moine de Thymadeuc, Saint-Brieuc, 1898, p. 120). Creditur dies 17 aprilis et in ritibus et in scriptis Cisterciensibus obitus anniversarius fuisse (Act. SS., t. c., p. 668 BC). Alii tamen eo die translationis memoriam statuunt, qua auctoritate, nescimus (Act. SS., April. t. II, p. 476). At labente tempore, inde ab anno 1623, secuti martyrologium Romanum, ut ad diem 17 aprilis ostendimus, Cistercienses die 17 aprilis S. Stephanum Harding colere coeperunt. Roberti cuiusdam obitus refertur ad diem 17 aprilis in necrologio Sancti Benigni. Dubito utrum is Molismensis fuerit an abbas Casae Dei, cognominis eodem die mortuus (Act. SS., t. c., p. 316 F). Hic iis praeplacet qui Galliam Christianam illustrarunt (t. IV, p. 732), quam ob causam, ignoratur. Quod legitur apud H.-M. Duplus, Vie des Saints du diocèse de Dijon, p. 115, Robertum anno 1243 in sanctorum albo inscriptum esse ab Innocentio IV, minime probatum est, praesertim cum vestigium nullum habeatur aut in Innocentii IV Regestis, quae edidit E. Berger, aut inter Acta capitulorum generalium annorum 1243 et 1244 (apud Canivez, t. c., p. 259 – 88). Habemus S. Roberti Vitam BHL. 7265 – 66, saec. XIII in., praeter quam adisis scriptores complures qui de exordiis Cisterciensibus scripserunt. — Act. SS., April. t. III, p. 662 – 78; D. J. Othon (Ducourneau), Les origines cisterciennes, in Revue Mabillon, t. XXII (1932), pp. 133 – 64, 233 – 52; t. XXIII (1933), pp. 1 – 32, 81 – 111, 153 – 89; Watkin Williams, St. Robert of Molesme, in The Journal of Theological Studies, t. XXXVII (1936), p. 404 – 412; S. Lenssen, Le Fondateur de Cîteaux, Saint Robert, Westmalle, 1937.

PRID. KAL. MAI.

[1] Romae sanctae Catharinae virginis Senensis, Ordinis sancti Dominici, vita et miraculis clarae, quam Pius secundus sanctarum virginum numero adscripsit.

[2] Apud Santonas beati Eutropii episcopi et martyris, quem sanctus Clemens pontificalis ordinis gratia consecratum direxit in Galliam, peractaque diu praedicatione, ob Christi testimonium colliso capite, victor occubuit.

[3] Lambesae in Numidia natalis sanctorum martyrum Mariani lectoris et Iacobi diaconi; quorum prior, cum iampridem infestationes Decianae persecutionis in confessione Christi vicisset, iterum cum clarissimo collega tentus est, et ambo mirabiliter post dira et exquisita supplicia divinis revelationibus secundo confortati, novissime cum multis aliis gladio consummati sunt.

[4] Cordubae sanctorum martyrum Amatoris presbyteri, Petri monachi et Ludovici.

[5] Novariae sancti Laurentii presbyteri et puerorum martyrum quos ille susceperat educandos.

[6] Alexandriae sanctorum martyrum Aphrodisii presbyteri et aliorum triginta.

[7] Ephesi sancti Maximi martyris, qui in persecutione Decii coronatus est.

[8] Firmi in Piceno sanctae Sophiae virginis et martyris.

[9] Neapoli in Campania sancti Severi episcopi, qui inter alia admiranda mortuum de sepulchro excitavit ad tempus, ut mendacem creditorem viduae et pupillorum falsitatis argueret.

[10] Evoreae in Epiro sancti Donati episcopi, qui tempore Theodosii imperatoris eximia sanctitate refulsit.

[11] Londini in Anglia sancti Erconvaldi episcopi, qui multis miraculis claruit.

APRILIS 30

1. CATHARINAE] Catharina Benincasa, Senis anno 1347 nata, tertio Ordini S. Dominici inde ab anno circiter 1364 ascripta, Romae obiit die 29 april. 1380. In album sanctorum a Pio p. II die 29 april. 1461 relata est, ad quem diem eius memoria indicta erat in prima editione martyrologii Romani. Deinde vero decreto Urbani p. VIII in diem sequentem festum translatum est. — Act. SS.,April. t. III, p. 851 – 978; BHL. 1702 – 1709, 1704 b, d, e, 1705 b, 1706 a, 1709 b, d; É. Jordan, in Anal. Boll., t. XL, p. 365 – 411; R. Fawtier, Ste Catherine de Sienne, t. I, Sources hagiographiques; t. II, Les œuvres de Ste Catherine de Sienne, in Bibliothèque des Écoles françaises d'Athènes et de Rome, fasc. 121, 135; Studi Cateriniani, t. I et seqq. (Siena, 1923); Giornale storico della letteratura italiana, t. XCVII (1931), p. 318 – 40; H. M. Laurent, O. P., et Fr. Valli, Fontes vitae S. Catharinae Senensis historici, Florentiae, 1935 et seqq.; I. Taurisano, L'ambiente storico Cateriniano, Amatrice, 1934.
2. EUTROPII] Venantius Fortunatus, Carm., I, 13: Urbis Sanctonicae primus fuit iste sacerdos. Elogium contractum est ex Floro, qui excerpsit Gregorii Turonensis in Gloria martyrum, c. LV. Hic autem legisse videtur Passionem deperditam quae ceteris BHL. 2784, 2785 antiquitate praestabat, vix tamen auctoritate. Ipse Gregorius subdubitans (fertur) asserit Eutropium a S. Clemente in Galliam missum esse, narratque post multa annorum spatia duos abbates, reserato tumuli opertorio, cicatricem in capite S. Eutropii conspexisse, ipsum vero in somnis eis dixisse: Cicatricem quam contemplati estis scitote me per eam martyrium consummasse. Pergit Gregorius: Et ex hoc quod martyr esset innotuit populis quia non aderat historia Passionis. — Act. SS., April. t. III, p. 733 – 744; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II, pp. 72, 138 – 39.
3. MARIANI] Brevioribus verbis contractum est elogium Flori ex Passione BHL. 131, de qua iam diximus ad diem 29 april. sub Agapio et Secundino. Hodie recordari iuvat diem natalem SS. Mariani et Iacobi in kalendario Carthaginiensi in 6 maii incidere, quo et in hieronymianis signatur. Sed in his praeterea eorundem memoria inscripta est ad 30 april., a legente II kal. maii pro II non. maii, lapsu in his codicibus non infrequenti. Errorem nec Florus nec martyrologii Romani revisores perspexerunt. Ab his scriptum est clarissimo pro carissimo collega Mariani. — Act. SS., April. t. III, p. 745 – 49; Comm. martyr. hieron., p. 220 – 33.
4. AMATORIS] Amator presbyter, Petrus monachus et Ludovicus, teste S. Eulogio (Memoriale sanctorum, lib. III, c. 13), perempti sunt II kal. maias, aera 893 (ann. 855), quod, furente Arabum persecutione, evangelium Christi palam praedicare non intermiserant. In nullo martyrologio annuntiantur. Baronius, qui eorum elogium ab Eulogio mutuatus est, eos induxit in editionem martyrologii Romani anni 1586. — Act. SS., April. t. III, p. 806; BHL. p. 59; España sagrada, t. X, p. 408; Fr. J. Simonet, Historia de los mozárabes de España, p. 468; Anal. Boll., t. LV, p. 275 – 78.
5. LAURENTII] Haec ex Vita S. Laurentii BHL. 3278 quae, etsi de rebus saec. IV gestis saec. VIII conscripta, non prorsus repudianda est. — Act. SS., April. t. III, p. 763 – 64; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Piemonte, pp. 240, 243 – 48; F. Lanzoni,, Le diocesi d'Italia, p. 1034 – 35.
6. APHRODISII] Baronius: “Agunt de his item hac die Beda ac recentiores assentiunturque vetera manuscripta”. Nihil certe apud Bedam. In hieronymianis nonnullis contractis, v. gr. in Cambrensi, haec totis verbis scripta sunt. Sed conferendi sunt codices pleniores, quibus perlectis manifestum fit in laterculo admodum perturbato incerta esse martyrum nomina quae Alexandriae tribuenda sint, incertum quoque quibus nominibus iungatur et aliorum triginta, tandem Aphrodisium non esse presbyterum neque etiam hominem sed civitatem in Caria. — Act. SS., April. t. III, p. 744 – 45; Comm. martyr. hieron., p.220.
7. MAXIMI] Florus et Ado: Apud Asiam passio sancti Maximi cuius gesta habentur. Habentur utique gesta S. Maximi qui passus est apud Asiam provinciam BHL. 5829. Ephesi interpretatio est revisorum, qui et ex Passione addiderunt in persecutione Decii. Ex eodem fonte accipienda erat dies anniversaria 14 maii, consonante martyrologio hieronymiano et synaxariis Graecorum, quibus invitis electa est dies 30 april., ob memoratum obiter in menaeis Maximum quendam, qui martyrium fecisse fertur ξίφει κατὰ γαστέρα μέσην πληγείς, alium certe a nostro qui lapidibus caesus reddidit spiritum. — Act. SS., April. t. III, p. 732 – 33; Comm. martyr. hieron., p. 254; Synax. Eccl. CP., p. 684.
8. SOPHIAE] De sanctis Firmi in Piceno cultis, quorum Acta perierunt, iam diximus ad diem 12 april., ubi de sancta quadam Vissia. Haec iteranda sunt de S. Sophia. — Act. SS., April. t. III, p. 733.
9. SEVERI] Duodecimus est in serie episcoporum ecclesiae Neapolitanae. Gesta episcoporum Neapolitanorum, in M. G., Scr. rer. Langob., p. 404 – 405; H. Achelis, Die Bischofschronik von Neapel (Leipzig, 1930), p. 16 – 17. Historia suscitati mortui ut mendax creditor falsitatis argueretur narratur in Vita BHL. 7676 et in aliorum sanctorum gestis, v. gr. S. Martini, S. Fridolini, S. Stanislai Cracoviensis. S. Severi memoria olim celebrabatur die 29 april. qua inscriptus est in kalendario marmoreo: Depositio sancti Severi episcopi nostri. Translatae ad sequentem diem celebritatis rationem exponit A. S. Mazochius, In vetus marmoreum S. Neapolitanae ecclesiae kalendarium commentarius, p. 257 – 58. — Act. SS., April. t. III, p. 767 – 72.
10. DONATI] In menaeis Graecorum hodie memoratur cum elogio Donatus episcopus Euroeae, Εὐροίας, cuius exstat Vita adhuc in scriniis delitescens. Illustre fuisse eius sepulcrum in ecclesia eius nomini dicata testatur Sozomenus, Hist. eccl., VII, 26. — Act. SS., April. t. III, p. 764 – 66; Synax. Eccl. CP., p. 643.
11. ERCONVALDI] Quam antiqua sit S. Earconwaldi, Londiniensis episcopi, veneratio, testatur Beda, Hist. eccl., lib. IV, c. 6: cuius videlicet viri et in episcopatu et ante episcopatum vita et conversatio fertur fuisse sanctissima, sicut etiam nunc caelestium signa virtutum indicio sunt. Verum praeter ea quae istic et alibi breviter commemorat Beda, et pauca alia e vetustis monumentis publicis eruta, nihil habemus. Qui de his rebus eruditissime scripsit, Carolus Plummer, opinatur Earconwaldum obiisse anno 692, 693 vel 694 (Venerabilis Baedae Opera historica, t. II, p. 220; cf. pp. 176 – 177, 217). De die autem, nulla apparet dubitandi causa quin 30 aprilis fuerit, ad quem kalendaria passim Earconwaldi meminerunt (R. Stanton, A Menology of England and Wales, London, 1887, p. 189; F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I, pp. 19, 33, 117, 131, 159, 173, 187, 201, 215, 229, 243, 257 = Henry Bradshaw Society, t. LXXII; Act. SS., April. t. III, p. 780 – 81). Nomen ad hunc diem apud Molanum repperisse credendus est Baronius, qui fusum Molani elogium contraxit et ad Bedae exemplum composuit, Hist. eccl., l. c. Qui plura de Earconwaldo discere voluerit adeat, praeter Carolum Plummer, Gulielmum Stubbs, apud W. Smith et H. Wace, A Dictionary of Christian Biography, t. II, p. 177 – 179, et W. Hunt, in Dictionary of National Biography, t. XVII, p. 390 – 91. Vitam et Miracula, cum epitome, recenset BHL. 2600 – 2602.

MAIUS

KAL. MAI.

[1] Natalis beatorum apostolorum Philippi et Iacobi, ex quibus Philippus, postquam omnem pene Scythiam ad fidem Christi convertisset, apud Hierapolim Asiae civitatem cruci affixus et lapidibus obrutus glorioso fine quievit; Iacobus vero, qui et frater Domini legitur et primus Ierosolymorum episcopus, e pinna templi praecipitatus, confractis cruribus ac fullonis fuste in cerebro percussus interiit, ibique non longe a templo sepultus est.

[2] In Aegypto sancti Ieremiae prophetae, qui a populo lapidibus obrutus apud Taphnas occubuit ibique sepultus est; ad cuius sepulchrum fideles (ut refert sanctus Epiphanius) supplicare consueverunt, indeque sumpto pulvere, aspidum morsibus medentur.

[3] In Galliis, territorio Vivariensi, beati Andeoli subdiaconi, quem sanctus Polycarpus una cum aliis ab Oriente misit in Galliam ad praedicandum verbum Dei. Hic sub Severo imperatore spinosis fustibus caesus, demum ense ligneo capite in quatuor partes in modum crucis conscisso, martyrium consummavit.

[4] Oscae in Hispania sanctorum martyrum Orentii et Patientiae.

[5] Seduni in Gallia passio sancti Sigismundi regis Burgundionum, qui in puteum demersus occubuit ac postea miraculis claruit.

[6] Romae sancti Pii papae quinti, ex Ordine Praedicatorum, qui ecclesiasticae disciplinae restituendae, haeresibus extirpandis et christiani nominis hostibus conterendis strenue ac feliciter incumbens, vitae ac legum sanctitate catholicam Ecclesiam gubernavit. Eius tamen festum tertio nonas maii celebratur.

[7] Antisiodori sancti Amatoris episcopi et confessoris.

[8] Auscii sancti Orientii episcopi.

[9] In Anglia sanctorum Asaphi episcopi et Walburgae virginis.

[10] Forolivii sancti Peregrini, Ordinis Servorum beatae Mariae Virginis.

[11] Bergomi sanctae Gratae viduae.

MAII 1

1. PHILIPPI] Assumptum est Usuardi elogium, paucis additis in Philippum e Chronico S. Hieronymi, in Iacobum ex eiusdem De viris illustribus, II, et Eusebio, Hist. Eccl., II, 23. Codices hieronymiani haec habent: in Phrygia Hierapoli natale sanctorum Philippi apostoli et Iacobi. Ut videtur, solius Philippi in martyrologio mentio erat, Iacobus ad hunc diem insertus fuit postquam celebrari coepta est dedicatio ecclesiae Romanae SS. Apostolorum quae die 1 maii memoratur. S. Philippi festum agunt Graeci 14 nov. (Synax. Eccl. CP., p. 221). Quisnam autem e tribus cognominibus Iacobus ille sit qui hodie colitur nemo facile dignoverit. — Act. SS., Maii t. I, p. 7 – 34; Comm. martyr. hieron., p. 223; L. Duchesne, Les origines du culte chrétien5, p. 299.
2. IEREMIAE] Ieremiam prophetam primus inter latinos martyrologos excepit Beda: Ieremiae prophetae; quae verba alii exscripserunt ante Usuardum. Ab hoc addita est prima huius elogii pars (usque ad verbum occubuit), desumpta, sicut et quae sequuntur, ex pseudo-Epiphanio. Hunc etiam excerpserunt Graeci in synaxariis ad hunc diem. — Act. SS., Maii t. I, p. 5 – 7; Synax. Eccl. CP., p. 643; Vitae Prophetarum, ed. E. Nestle, p. 16 – 17; Th. Schermann, Propheten- und Apostellegenden, pp. 81 – 89, 124.
3. ANDEOLI] Non a Beda sed a Floro in martyrologium illatus est. Hic elogium, quod nonnihil contractum hodie affertur, contexuit ex Passione fabulosa BHL. 423, aliis eiusdem furfuris cognata, praesertim Actis SS. Andochii, Thyrsi et Felicis, BHL. 426. — Act. SS., Maii t. I, p. 35 – 40; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 48 – 62.
4. ORIENTII] Baronius: “In Flore sanctorum Hispaniae ex veteribus monumentis Oscensis ecclesiae leguntur hi parentes fuisse S. Laurentii martyris.” Qui recordabitur hagiographos Hispanos more praedonum in alienis ecclesiis plurimum grassatos esse, quid rei subsit statim intelleget. Orientium episcopum Auscitanum (Auch) qui hodie colitur sibi vindicant, eumque martyrem Oscitanum (Huesca) et S. Laurentii cognatum mentiuntur. Undenam Patientiam, quam ei martyrii sociam dederunt, rapuerint non liquet. — Act. SS., Maii t. I, p. 4; Aug. t. II, p. 501 – 503; Ramon de Huesca, Teatro historico de las iglesias del regno de Aragon, t. V (1792), p. 243 – 271; J. Dudon, Sainte Quitérie (Aire sur-l'Adour, 1885), p. 11 – 27.
5. SIGISMUNDI] Elogium illud ipsum est, licet paululum contractum, quod ex Passione S. Sigismundi BHL. 7717 confecit auctor martyrologii Lugdunensis in codice Parisino 3879. Obiit Sigismundus anno 523; eius vero Vitae scriptor non ante principium saec. VIII vixisse videtur. De S. Sigismundo ita martyrologium hieronymianum: Civitate Sedonensi loco Acauno passio Sigismundi regis. Civitas Sedunensis hodie est Sion-en-Valais, et locus Acaunus, Saint-Maurice-en-Valais, ubi depositus est sanctus. — Act. SS., Maii t. I, p. 83 – 91; Comm. martyr. hieron., p. 224; E. A. S(tückelberg), S. Sigismund König und Märtyrer, s. l., 1924.
6. PII] Michael Ghisleri, Ordinis Praedicatorum, cardinalis Alexandrinus dictus, summus pontifex creatus est anno 1566; obiit 1 maii 1572. De eius nomine in album beatorum referendo primus deliberavit Sixtus p. V. A Clemente X 10 maii 1672 inter beatos, a Clemente XI 22 maii 1712 inter sanctos relatus est. Eius Vitam primus conscripsit Thomas Porcacchi, quae edita est in Analectis nostris (t. XXXIII, p. 187 – 215). Mox secuti sunt aequales praeceteris maxime commendandi G. Catena (Roma, 1586), I. A. Gabutius (Roma, 1605), A. Caraccia da Rivalta (Pavia, 1615). — Act. SS., Maii t. I, p. 616 – 719; L. von Pastor, Geschichte der Päpste, t. VIII; I. Chiapponi, Acta canonizationis SS. Pii V, Andreae Avellini…, Romae, 1720; Anal. Boll., t. V, p. 157.
7. AMATORIS] Praeeunte martyrologio hieronymiano, hodie annuntiatur depositio S. Amatoris, episcopi Autisiodorensis, qui obiit anno 418. Huius Vita BHL. 356, rogante Aunachario episcopo († 605), conscripta est a Stephano Africano presbytero. Libellum non vidit Baronius, sed “ ea tantum quae de S. Amatore Constantius scripsit in Actis S. Germani episcopi Austisiodor. lib. 1, c. 2, 3, 4 et quae Surius refert”. Sed ea non leguntur in genuino Constantii libro; cf. BHL., p. 515. — Act. SS., Maii t. I, p. 50 – 60; Comm. martyr. hieron., p. 222; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 444.
8. ORIENTII] In martyrologii hieronymiani prima recensione recte scriptum est Ausci civitate in Gallia natale Orientii episcopi, in altera autem Tolosa cet. Hanc quoque Adonis lectionem esse ait Baronius. Sed Orientius ab Adone ignoratur. Obiisse censetur medio circiter saec. v. Eius Vitae variae sunt recensiones BHL. 6344 – 6349, quarum antiquior saec. VI vel VII scripta est. — Act. SS., Maii t. I, p. 60 – 64; Comm. martyr. hieron., p. 224; R. Ellis, in Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum, t. XVI, p. 193 – 204; L. Bellanger, Le poème d'Orientius, Paris, 1903; Id., Recherches sur S. Orens évêque d'Auch, Auch, 1903.
9. ASAPHI] Scribit Baronius in annotationibus: “In Anglicana ecclesia de his una simul agi percepi.” At auctorem profert neminem, neque nos usquam Asaphum et Waldburgim in kalendariis anglicis hodie simul nominatos legimus, neque alicubi ante Molani editionem alteram, quae Lovanii prodiit anno 1573. Errorem hic latere suspicamur primum, quem alii mox consequuntur. Nam neutri convenit locus qui in elogio Baroniano assignatur: in Anglia. Asaphus enim obiit, saec. VII, ut videtur, ineunte, in monasterio quod condiderat S. Kentigernus ad ripam Elwy fluminis, inde dicto Llan Elwy, postea Ad Sanctum Asaphum; locus ad Anglos pertinuit nunquam, sed ad Cambriam seu Walliam septentrionalem. Waldburgis, natione Angla, abbatissa Heidenheimensis in Vindelicia, Germaniae regione, in suo monasterio mortua est, saec. VIII extremo. Huius nomen iam legitur ad diem 1 maii in codice martyrologii hieronymiani Richenoviensi, altera manu additum, et mox fluxit in kalendaria et martyrologia recentiora; verum, haec commemoratio est translationis reliquiarum Eystadium, kalendis maiis, natalis autem dies est 25 februarii. Multa de his collegit erudite Henschenius, Act. SS., Feb. t. III, p. 515 – 17. Unum addimus kalendarium antiquum Exoniense, in cod. Cottoniano Vitellius A XII ad diem 1 maii (F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I, London, 1934, p. 90). Quicquid est, etsi reapse genuinus dies S. Waldburgis 25 februarii fuit, ideoque oportuit in martyrologio Romano nomen ad eum diem inseri, sensim tamen celebrius habitum est festum kal. maiis, et in universa Germania in vulgi traditionibus pernota ista “Walpurgisnacht”. De S. Asapho nihil repperimus in kalendariis Cambrensibus antiquis, parum in recentioribus, ann. 1500 c. et saec. XVII aliquot; at certum est diem 1 maii Asaphi cultui iam pridem fuisse destinatum, nam legimus nundinas in Llan Elwy haberi multo ante ann. 1321, aliaque festi indicia prisca collegerunt S. Baring-Gould et I. Fisher, The Lives of the British Saints, t. I (London, 1907), p. 184. — De S. Waldburgi, Act. SS., Feb. t. III, p. 511 – 72; Vitae sunt posterioris omnino aetatis, dubiae fidei, BHL. 8765 – 8774; cf. Anal. Boll., t. XLIX, p. 353 – 97, ubi sinceri fontes allegantur. De S. Asapho, Act. SS., Maii t. I, p. 82 – 83, ubi lectiones eduntur breviarii Aberdonensis, BHL. 721, quibus tenuis fides debetur; J. O'Hanlon, Lives of the Irish Saints, t. V, p. 51 – 53.
10. PEREGRINI] Nullius auctoritatis sunt documenta quae asseverant S. Peregrinum a S. Philippo Benitio († 1285) ad meliorem frugem fuisse conversum et anno 1345 e vita cessisse. Ex historiis fide dignis, saeculo XV et XVI scriptis, constat eum Foro Livii, ubi natus erat, anno 1402, aetatis suae circiter octogesimo, obiisse ibique sepultum esse. Mox eius memoria die 1 maii sollemniter quotannis in patria recoli coepta est. Decreto 20 mart. 1609 Paulus p. V officium liturgicum approbavit nomenque Peregrini martyrologio Romano inscribi iussit. Causa canonizationis, saeculo XVII ineunte introducta, absoluta est a Benedicto XIII, qui die 27 dec. 1726 Peregrinum inter sanctos rettulit. Praeter Vitam BHL. 6629 a Nicolao Burgensio anno circiter 1498 conscriptam, pauca exstant testimonia sincera de rebus a S. Peregrino gestis. Quippe Vita BHL. 6628, quae nomine Vitalis de Avantiis circumfertur, a falsario conficta ficta est. — Act. SS., April. t. III, p. 836 – 51; Monumenta Ordinis Servorum sanctae Mariae, t. IV (1900), p. 32 – 81; t. XI (1910), pp. 102, 209 – 211; t. XII (1911), p. 119; t. XVI (1916), p. 49; A. Gianus - A. M. Garbius, Annalium sacri Ordinis fratrum Servorum B. M. V. centuriae quatuor, t. I (Lucae, 1719), p. 129 – 31; Anal. Boll., t. V, p. 156.
11. GRATAE] Baronius: “De ipsa etiam tabulae ecclesiae Bergomensis, ex quibus etiam alii”, martyrologi nempe saec. XV et XVI, qui Gratam modo kal. maii modo aliis diebus 25, 26 aug., 4 sept. cum virginis vel viduae titulo commemorant. A sacra Rituum Congregatione anno 1706 dies ei constitutus est 4 sept. In kalendario saec. XII ad diem 2 maii mentio est sanctae Gratae virginis; in alio kalendario saec. XI exarato, ad 16 maii: Dedicatio sanctae Gratae (Finazzi, in Miscellanea di storia italiana, t. XIII, pp. 398, 411). Ab ea sepulturae traditum esse S. Alexandrum martyrem Bergomensem (26 aug.) finxerunt hagiographi. Haec sua fecit qui recentiori aetate Vitam S. Gratae BHL. 3628 scripsit, e fontibus turbidis haustam. — Act. SS., Sept. t. II, p. 231 – 51.

VI NON. MAI.

[1] Alexandriae natalis sancti Athanasii eiusdem urbis episcopi, sanctitate et doctrina clarissimi, in cuius persecutionem universus pene orbis coniuraverat; ipse tamen catholicam fidem a tempore Constantini usque ad Valentem adversus imperatores, praesides et innumeros episcopos arianos strenue propugnavit, a quibus plurimas perpessus insidias, profugus toto orbe actus est, nec ullus ei tutus ad latendum supererat locus; tandem ad suam ecclesiam reversus, post multos agones multasque patientiae coronas quadragesimo sexto sui sacerdotii anno migravit ad Dominum, tempore Valentiniani et Valentis imperatorum.

[2] Romae sanctorum martyrum Saturnini, Neopoli, Germani et Caelestini, qui multa passi, in carcerem demum coniecti, ibi in Domino quieverunt.

[3] Eodem die sancti Vindemialis episcopi et martyris, qui una cum sanctis episcopis Eugenio et Longino, doctrina et miraculis adversus Arianos decertans, ab Hunnerico rege capite obtruncari iubetur.

[4] Attaliae in Pamphylia sanctorum martyrum Exuperii et Zoes uxoris eius, Cyriaci et Theoduli filiorum, qui sub Hadriano imperatore passi sunt.

[5] Hispali sancti Felicis diaconi et martyris.

[6] Florentiae sancti Antonini episcopi, Ordinis Praedicatorum, sanctitate ac doctrina celebris, cuius festus dies agitur sexto idus maii.

MAII 2

1. ATHANASII] Elogium paene totum Usuardinum est. Fontes nimis pervulgati sunt quam ut iis immoremur. Sed de die quo obierit Athanasius disceptatio est. Nam Graeci et Copti memoriam eius agunt ad diem 2 maii; non ita tamen martyrologium hieronymianum, in quo ad 13 oct. inscriptus est. Huius commemorationis rationem non assequimur. Athanasium enim die 2 maii anni 373 e vita cessisse una nunc fere omnium sententia est. — Act. SS., Maii t. I, p. 186 — 258; Comm. martyr. hieron., p. 555; Synax. Eccl. CP., pp. 399, 647.
2. SATURNINI] Excerpta sunt haec nomina e laterculo hieronymiano non parum, ut saepius, perturbato. Nec Germanus nec Caelestinus sub indicio Romae ponuntur, et nullo cum his nexu quae sequuntur coniuncta sunt: in Alexandria Saturnini in carcere quiescentis cum Neopoli socio suo. Saturninum Alexandrinum esse comprobat breviarium Syriacum, ubi nihil de socio. Neopolum istum hominem esse quis asseveret? Additamentum: in carcere quiescentis e die 28 april., ubi S. Luciano apponebatur, in 2 maii inepte transiit. Ut rem paucis complectamur: nullus horum quattuor Romae martyrium subiit, nullus in carcere defunctus est; solo nomine noti sunt Germanus et Caelestinus, et, ut ita dicam, vix nomine notus Neopolus. Ineunte saeculo XIX, inventi sunt in comitatu imperatoris qui sancti Napoleonis, si quis unquam fuit, cultum instituere voluerunt. Postquam diu hieronymianas latebras perscrutati sunt, Napoleonem martyrem se repperisse gloriati sunt ad hanc diem sub nomine Neopoli. Quae omnia assentatorum non eruditorum somnia esse constat. — Act. SS., Maii t. I, p. 180; Comm. martyr. hieron., pp. 216, 225; H. Delehaye, La légende de S. Napoléon, Bruxelles, 1926; Sanctus, p. 214 – 15.
3. VINDEMIALIS] Elogii fons est Gregorius Turonensis, Hist. Franc., II, 3. Vindemialem episcopum Capsensem nuncupat Passio septem martyrum Carthaginiensium BHL. 4906; Longinum vero Notitia africana (Mauritania Caesariensis) episcopum Pamariensem. Eugenius episcopus Carthaginiensis est. — Act. SS., Maii t. I, p. 270 – 72.
4. EXUPERII] Lege Hesperi loco Exuperii. In synaxariis elogium τῶν ἁγίων Ἑσπέρου καὶ Ζωῆς καὶ τῶν τέκνων Κυριακοῦ καὶ Θεοδούλου compendio refert Passionem BHG2. 746, ab hagiographo confictam. Colebantur Constantinopoli in propria ecclesia, sita ἐν τῷ Δευτέρῳ. — Act. SS., Maii t. I, p. 177 – 79; Synax. Eccl. CP., p. 649 – 50.

5. FELICIS] S. Felix inscriptus est kalendario lapideo saeculi VI Carmonae in Betica

VI n(o)n(a)s ma(ia)s
s(an)c(t)i Felici d(iaconi),

item in kalendario Cordubensi anni 961: In eo est latinis festum Felicis diaconi interfecti in civitate Ispali, et in kalendario mozarabico anni 1052: S. Felicis Spali. Elogium martyrologii Romani debetur breviario Toletano anni 1500. Num S. Felix qui solo nomine hodie in martyrologio hieronymiano recolitur idem sit ac martyr Hispalensis, incertum est. — Act. SS., Maii t. I, p. 185; Comm. martyr. hieron. p. 225; Les origines du culte des martyrs2, p. 369; M. Férotin, Le Liber Ordinum, p. 462 – 63; Anal. Boll., t. XXXI, p. 320; España sagrada, t. IX, p. 307.

6. ANTONINI] Antoninus anno 1389 Florentiae ortus, annum agens decimum sextum, Ordini S. Dominici nomen dedit; anno 1446 creatus est episcopus Florentinus. Obiit die 2 maii 1459. Catalogo sanctorum ab Hadriano p. VI die 31 maii 1523 ascriptus est; bulla vero canonizationis a Clemente p. VII die 26 nov. 1523 promulgata est. Vita S. Antonini paulo post mortem scripta est a Francisco Castilionensi (BHL. 577) et a Leonardo de Ser Ubertis additamentis aucta (BHL. 578). Innocentii p. XI iussu, 17 aug. 1683, festum S. Antonini die 10 maii agitur. — Act. SS., Maii t. I, p. 310 – 58; R. Morçay, Saint Antonin, Paris, 1914; B. Stratemeier, The Canonization of Saint Antoninus, in Analecta sacri Ordinis Fratrum Praedicatorum, t. XVI (1923), p. 136 – 44.

V NON. MAI.

[1] Ierosolymis inventio sacrosanctae crucis dominicae sub Constantino imperatore.

[2] Romae via Nomentana passio sanctorum martyrum Alexandri papae, Eventii et Theoduli presbyterorum, ex quibus Alexander sub Hadriano principe et Aureliano iudice post vincula, carceres, equuleum, ungulas et ignes, punctis creberrimis per tota membra confossus ac peremptus est; Eventius vero et Theodulus post longos carceres ignibus examinati, ad ultimum decollati sunt.

[3] Narniae sancti Iuvenalis episcopi et confessoris.

[4] Constantinopoli sanctorum martyrum Alexandri militis, et Antoninae virginis, quae in persecutione Maximiani sub praeside Festo ad lupanar damnata et ab Alexandro, qui pro ea ibi remanserat, mutato habitu clam educta, cum eo postmodum iussa est torqueri; et ambo simul praecisis manibus in ignem pro Christo iniecti, egregio peracto certamine coronantur.

[5] In Thebaide sanctorum martyrum Timothei et Maurae coniugis, quos Arianus praefectus post multa tormenta cruci iussit affigi, in qua novem diebus vivi pendentes ac seipsos in fide roborantes martyrium consummarunt.

[6] Aphrodisiae in Caria sanctorum martyrum Diodori et Rodopiani, qui in persecutione Diocletiani a civibus suis lapidati sunt.

[7] In Hetruria apud Montem Senarium sanctorum Sostenaei et Uguccionis confessorum, ex septem fundatoribus Ordinis Servorum beatae Mariae Virginis, qui caelitus admoniti, eadem die et hora salutationem angelicam recitantes e vita migrarunt; quorum ac sociorum festum pridie idus februarii celebratur.

MAII 3

1. INVENTIO] Florus et Usuardus scripserunt: Hierosolimis inventio sanctae crucis ab Helena regina sub Constantino principe, ex elogio quod aliquot codicibus hieronymianis insertum est. Nulla apud Graecos hoc die S. Crucis commemoratio est; ad 14 sept. tum de Inventione tum de Exaltatione agunt. Quid exploratum tutumque sit in variis historiis Inventionis, ut puta BHG2. 398 – 403, BHL. 4163 – 4175, exponere longum est. — Act. SS., Maii t. I, p. 361 – 66; Comm. martyr. hieron., p. 227; Synax. Eccl. CP., p. 43; L. Duchesne, Origines du culte chrétien5, p. 290 – 92.
2. ALEXANDRI] Martyrologium hieronymianum: Romae via Nomentana miliario VII natale sanctorum Heventii Alexandri Theoduli. Elogium vix differt a Bedano, e Passione BHL. 266, cui inserta sunt gesta aliorum martyrum, et fabulis tota constat. Falsa sunt quae narrat de SS. Hermete (aug. 28), Quirino (mart. 30), Balbina (mart. 31), Theodora (april. 1) et ceteris, maxime de Alexandro, qui pontifex non fuit sed martyr, ceterum ignotus, cuius sepulcrum repertum est una cum sociorum Eventii et Theoduli VII miliario Viae Nomentanae. — Act. SS., Maii t. I, p. 367 – 75; Comm. martyr. hieron., p. 227 – 28; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. XCI – XCII; O. Marucchi, Il cimitero e la basilica di S. Alessandro al settimo miglio della via Nomentana, Roma, 1922; G. Belvederi, in Rivista di archeologia cristiana, 1937, pp. 7 – 40, 199 – 244; Les martyrologes historiques, p. 490 – 92.
3. IUVENALIS] In codicibus hieronymianis secundae editionis solo nomine inscriptus est, non vero in Beda. Apud Florum et Adonem: natale sancti Iuvenalis episcopi et confessoris. Non dissentit Sacramentarium Gelasianum. Attamen in Vita BHL. 4614, post saec. VII scripta, de cuius fide merito dubitatur, martyris titulo decoratur, ita etiam a S. Gregorio p., Homil. in Evang., XXXVII, 9; Dial., IV, 12. Nota tamen aliis in locis complures episcopos Italiae martyres ab eo vocari qui reapse martyres non fuerunt (F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 402). Si hagiographum audias, dies 3 maii Iuvenalis emortualis non est, sed 7 aug.: Domino reddidit spiritum et sepultus est ad portam superiorem via Flaminia miliario ab Urbe Roma quinquagesimo quinto sub die septimo iduum Augustarum. Natalis vero eius celebratur quinto nonas maias. In epitaphio metrico idibus augusti Domino praestante sepultus asseritur. Lapis periit, titulus autem antiquus non est. — Act. SS., Aug. t. I, p. 386 – 406; Comm. martyr. hieron., p. 230; E. Wüscher-Becchi, Il sepolcro di san Giovenale, in Archivio per la storia ecclesiastica dell' Umbria, t. I, (1913), p. 248 – 74; H. Hofmeister, Die Translatio Iuvenalis et Cassii episcoporum Narniensium Lucam, in Neues Archiv, t. XLI, p. 527 – 55.
4. ALEXANDRI] Hos repperit Baronius in libris Graecorum ad diem VI id. iun. Et reapse in synaxariis horum martyrum memoria agitur die 8 vel 9 vel etiam 10 iun., cum elogio ex Passione BHG2. 50, de qua iterari velim quae annotata sunt ad diem 28 april., ubi mutatis nominibus eadem profertur historia. “Nec quis existimet, ita Baronius, ob simile certaminis genus eosdem hoc esse cum Theodora et Didymo, de quibus supra, quarto kal. maii.” Opportuna in his rebus hortatio, dummodo validis argumentis fulciatur. Quam ob causam Alexander et Antonina a mense iunio ad hunc diem relati sint, quaestio perspicua est. Alexander qui Romae via Nomentana colitur et die 3 maii hieronymianis inscriptus est, et Antonina martyr Nicaena quae in iisdem postridie nuntiatur, martyres cognomines huc adduxerunt. Locum passionis martyrum reticent Acta, ceterum fabulosa. Eorum corpora servata fuisse Constantinopoli in monasterio τοῦ Μαξιμίνου habetur ex synaxariis. — Act. SS., Maii t. I, p. 379 – 82; Synax. Eccl. CP., p. 739 – 42; Comm. martyr. hieron., p. 228 – 29.
5. TIMOTHEI] Hic paucis contractum habemus elogium synaxariorum ex Passione BHG2. 1849, quae tota fabula est. Colebantur tamen Timotheus et Maura Constantinopoli, in propria ecclesia πέραν ἐν Ἰουστινιαναῖς. — Act. SS., Maii t. I, p. 375 – 79; Synax. Eccl. CP., p. 649.
6. DIODORI] Sunt menaeorum exempla quae Diodorum et Rhodopianum ad diem 3 maii referant, dum in plerisque synaxariis ad 29 april. commemorantur, cum brevi elogio quod hic uno versu contractum exhibetur, cuiusque fons est Passio graeca nunc deperdita, quodammodo tamen superstes in interpretatione latina BHL. 2163 b. Hanc si sequemur, de die natali ancipites haerebimus inter 3 iun. et 4 iul., III non. iun., IIII non. iul. Rectius amplectemur sententiam eorum qui cum breviario Syriaco et martyrologio hieronymiano ad diem 30 april. Diodorum et socium memorant. — Comm. martyr. hieron., p. 219 – 20; Synax. Eccl. CP., pp. 638, 655; Anal. Boll., t. XXIII, p. 255 – 57.
7. SOSTENAEI] Sostenaeum de Sostenaeis, alias Gerardinum, et Hugonem de Uguccione, alias Ricoverum, una die 3 maii 1282 obiisse nonnisi e fontibus turbidis colligitur. De cultu septem fundatoribus Ordinis Servorum S. Mariae praestito egimus ad diem 12 feb. Elogium SS. Sostenaei et Uguccionis a Benedicto p. XIII approbatum die 7 sept. 1728, a Benedicto XIV contractum martyrologio Romano anno 1748 insertum est. — A. Gianius - A. M. Garbius, Annalium sacri Ordinis fratrum Servorum B. M. V. centuriae quatuor, t. I (Lucae, 1719), pp. 16 – 17, 127 – 29; Monumenta Ordinis Servorum S. Mariae, t. I (1897), p. 82; t. XVI, supplementum (1916), p. 391 – 92; I. B. Pittonus, Constitutiones pontificiae, t. II (Venetiis, 1740), p. 254 – 55.

IV NON. MAI.

[1] Apud Ostia Tiberina natalis sanctae Monicae matris beati Augustini, cuius ille praeclaram vitam in libro nono Confessionum testatam reliquit.

[2] In metallo Phennensi Palaestinae natalis beati Silvani Gazae episcopi, qui in Diocletiani persecutione, Galerii Maximiani Caesaris mandato, cum plurimis suis clericis martyrio coronatus est.

[3] Ierosolymis sancti Cyriaci episcopi, qui cum loca sancta visitaret sub Iuliano Apostata caesus est.

[4] Item in metallo Phennensi sanctorum triginta novem martyrum, qui ad metalla damnati, post ferri candentis adustionem et alia tormenta, simul capite caesi sunt.

[5] In Umbria sancti Porphyrii martyris.

[6] Lauriaci in Norico Ripensi sancti Floriani martyris, qui sub Diocletiano imperatore, Aquilini praesidis iussu, ligato ad collum saxo, in flumen Anisum praecipitatus est.

[7] Coloniae sancti Paulini martyris.

[8] Tarsi sanctae Pelagiae virginis, quae sub Diocletiano in bovem aeneum candentem inclusa martyrium complevit.

[9] Nicomediae natalis sanctae Antoniae martyris, quae nimium torta et variis afflicta cruciatibus, altero brachio tribus diebus suspensa et in carcere biennio detenta, ad ultimum a Priscilliano praeside in confessione Domini flammis exusta est.

[10] Mediolani sancti Venerii episcopi, cuius virtutes sanctus Ioannes Chrysostomus in epistola ad eum scripta testatas reliquit.

[11] In territorio Petragoricensi sancti Sacerdotis episcopi Lemovicensis.

[12] Hildesheimi in Saxonia sancti Godehardi episcopi et confessoris, ab Innocentio secundo in sanctorum censum relati.

[13] Antisiodori sancti Curcodomi diaconi.

MAII 4

1. MONICAE] Silent antiqua martyrologia. A translatione reliquiarum Aroasiam anno 1162, quam descripsit Walterus canonicus (BHL. 6001), principium sumpsit cultus S. Monicae apud Canonicos regulares huius coenobii, unde ad alios transfusus est Augustinianos, dein ad ecclesias omnes. Solebant Aroasienses festum conversionis S. Augustini celebrare die 5 maii. Unde congruum videntur iudicasse S. Monicae, quae suis precibus lacrimisque filii conversionem impetrarat, memoriam acturi diem ipsius Conversionis festivitati praevium eligere. Ita fere Papebrochius. — Act. SS., Maii t. I, p. 473 – 91.
2. SILVANI] Martyrologium hieronymianum: In Caesarea natale Silvani cuius gesta habentur et aliorum XL. Melius in elogio nostro: in metallo Phaennensi, ἐν Φαινοῖ, cum Eusebio, Hist. eccl., VIII, 13, 5, cuius interpres Rufinus loco σὺν ἑτέροις scribit cum plerisque clericorum. Hi autem sunt quadraginta illi seu potius triginta novem de quibus paulo inferius. Silvanum cum sociis Eusebius, Mart. Palaest., XIII, 10, capite caesos asserit νεύματι τοῦ παναγεστάτου Μαξιμίνου. In synaxariis ad hunc diem et ad 16 oct. de iisdem agitur cum elogio ex Eusebii de Martyribus Palaestinae recensione prolixiore, cuius exstat versio syriaca. — Act. SS., Maii t. I, p. 468 – 69; Synax. Eccl. CP., pp. 138, 657; Comm. martyr. hieron., p. 230; B. Violet, Die Palästinischen Märtyrer des Eusebius von Caesarea, p. 107.
3. CYRIACI] Martyrologium hieronymianum ad diem 1 maii: Hierosolyma natale sancti Iudae sive Quiriaci episcopi. Haec memoria a Floro translata est ad diem 4 maii; elogium referendum est ad Acta fabulosa BHL. 7023. Nullus Cyriacus vel Iudas Cyriacus in cathedra Hierosolymitana unquam sedit. — Act. SS., Maii t. I, p. 439 – 51.
4. MARTYRUM] Socii sunt S. Silvani de quo paulo superius. Scripserat Florus, martyrologium hieronymianum secutus: sanctorum martyrum quadraginta qui simul capite caesi sunt, S. Silvani oblitus, qui unus de quadraginta est.
5. PORPHYRII] Fatente Baronio, de hoc Porphyrio mentio habetur in solis Actis S. Venantii BHL. 8523, qui memoratur die 18 huius mensis. Haec autem omnino deterioris notae esse noscuntur. Iam perspexerat Papebrochius (Act. SS., Maii t. IV, p. 144 bis) ea magnam partem desumpta esse ex Actis fabulosis S. Agapiti martyris Praenestini, qui 18 aug. colitur. Hinc Porphyrius, qui praeceptor S. Agapiti fingebatur, factus est praeceptor S. Venantii, sicque nactus est duplicem in nostro martyrologio commemorationem, hoc die et 20 aug., cum ne constet quidem eum aliquando vixisse. — Act. SS., Maii t. I, p. 451 – 52; Aug. t. IV, p. 26 – 27.
6. FLORIANI] Bedam falso allegat Baronius, recte Usuardum et Adonem, quibus adiungi poterat Florus, et imprimis martyrologium hieronymianum. Elogium excerptum est ex Passione BHL. 3054, in qua exprimitur dies natalis: Praeses… iussit eum duci ad fluvium Anesum et ibi praecipitare de ponte IIII non. mai. In hieronymianis secundae recensionis, praeter morem, martyris nomini annexum est elogium ex eadem Passione. — Act. SS., Maii t. I, p. 461 – 67; Comm. martyr. hieron., p. 230; B. Krusch, in M.G., Scr. rer. merov., t. III, p. 65 – 71.
7. PAULINI] Baronius: “De eo Molanus in add. ad Usuardum et Galesinius ex tabulis ecclesiae Coloniensis.” At in vetustis kalendariis Coloniensibus frustra Paulinum aliquem ad diem 4 maii quaesieris. Medio saec. XIII Coloniae Paulinus martyr primum occurrit, tum in diplomate Conradi archiepiscopi ann. 1261 (Knipping, t. II, p. 289, n° 2153), ubi de capella infra ecclesiam sanctae Caeciliae in honorem S. Paulini aedificanda sermo est, tum apud Aegidium Aureaevallensem (Gest. ep. Leod., I, 13). Narrat Aegidius: In dicta vero ecclesia beatae Caeciliae novissimis temporibus repertum est corpus gloriosum beati Paulini martyris, discipuli S. Materni, qui propter praedicationem et fidem Christi in dicta civitate Coloniensi martyrio meruit coronari. Falso prorsus hunc Paulinum martyrem Constantinopoli sub Constantino Copronymo anno 750 passum pronuntiavit A. Gelenius (De admiranda magnitudine Coloniae, p. 360), quem merito redarguit Henschenius. De gestis et martyrio S. Paulini Coloniensis silent antiqua documenta. — Act. SS., Maii t. I, p. 499 – 500.
8.PELAGIAE] Paucis hic contractum habemus elogium synaxariorum ad 5 maii et 8 oct., cuius fons est Passio fabulosa BHG2. 1480. Si hagiographis fides praebeatur, quattuor fuerunt martyres Pelagiae nomine, quae singulae in nostro martyrologio recensentur: Antiochenae binae, nempe ad 9 iun. et 19 oct., Hierosolymitana ad 8 oct., Tarsensis ad hunc diem. Sed una fuit Antiochena quam S. Iohannes Chrysostomus summis laudibus celebravit. Eius natalis incidit in 8 oct., quo die tria leguntur encomia quasi tres fuerint martyres cognomines. — Act. SS., Maii t. I, p. 453 – 58; Comm. martyr. hieron., p. 546; Synax. Eccl. CP., pp. 118, 659; H. Delehaye, Les légendes hagiographiques3, p. 187 – 92.
9. ANTONIAE] Haec iam leguntur in martyrologio Lugdunensi quod Florum praecessit, desumpta ad verbum fere e martyrologio hieronymiano, in quo praeter morem martyris nomini breve adiunctum est elogium, duplici errore foedatum: Nicomediae pro Nicaeae, et Antoniae pro Antoninae. Patet ex synaxariorum excerptis ad 1 martii et 12 iunii contractam haberi in hieronymianis Passionem quamdam graecam, antiquam, quae nunc desideratur. Diem 4 maii natalem esse Antoninae comprobat breviarium Syriacum, quamquam ibi Antoninus pro Antonina scriptum. Tribus igitur diebus in martyrologio nostro Antonina celebratur, 1 mart., 4 maii et 12 iun., ut suo loco indicabitur. — Act. SS., Maii t. I, p. 460; Comm. martyr hieron., p. 229; Synax. Eccl. CP., pp. 500, 746.
10. VENERII] Inscriptus est kalendario Mediolanensi saec. XI ad diem 6, non vero 4 maii: depositio sancti Venerii episcopi. Claram reliquit memoriam, quae variis illustratur testimoniis. Exstat epistula S. Iohannis Chrysostomi Venerio data (P.G., t. CII, p. 714) et altera eiusdem Innocentio summo pontifici et simul Venerio Mediolanensi et Chromatio Aquileiensi (ibid., p. 520). Epistulae Venerii ad Chrysostomum mentio est in Palladii Dialogo, BHG2. 870, c. IV. — Act. SS., Maii t. I, p. 494 – 95; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, p. 150 – 54.
11. SACERDOTIS] Quo tempore Sacerdos Lemovicis sederit, recte definire frustra tentaveris. In Vita eius BHL. 7456, ab Hugone Floriacensi saec. XII innovata — antiquior enim latet — Sacerdos Agerico successisse traditur, concordantibus catalogis. Utrumque non saec. VI, ut multi opinati sunt, sed saec. VIII vixisse probabilis coniectura est Ludovici Duchesne. Non hodie, sed ad diem 5 maii, quo obiisse fertur et apud Lemovicenses colitur, Sacerdos annuntiandus erat. Molanum secutus est Baronius. Sacrum corpus e Calabrensi monasterio, ubi sepultum fuerat, saec. IX Sarlatum, in ditione Petragoricensi, transtulerunt; quae translatio ibidem die 3 iulii commemorabatur — Act. SS., Maii t. II, p. 11 – 23; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 52; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. II, p. 386 cet.
12. GODEHARDI] Wolfherius, canonicus Hildesheimensis, qui S. Godehardo familiariter adhaesit, Vitam S. Bernwardi episcopi a Tangmaro exaratam novis curis edidit (BHL. 1254), narrationem de Godehardo successore ei subiungens; et hoc quidem episcopo superstite. Postquam anno 1038 die 5 maii e vita cessit Godehardus, alium libellum de gestis eius BHL. 3581 idem Wolfherius Albuino praeceptori inscripsit, nec tamen absolvit. Tertium tandem, anno c. 1054, manum operi admovens Vitam BHL. 3582 composuit, additis quibusdam Miraculis. Godehardum inter sanctos relatum esse Innocentius p. II, dum mense octobri 1131 synodo Remensi praeest, datis litteris (Jaffé, Regest.2 7496), clerum et populum Hildesheimensem certiores fecit. Martyrologio Romano Godehardus insertus est anno 1748, iubente Benedicto p. XIV. In veteribus kalendariis, die 5 maii annuntiatur dedicatio ecclesiae Hildesheimensis et depositio S. Godehardi, die vero 4 translatio S. Godehardi (anno 1132). — Act. SS., Maii t. I, p. 501 – 530; M.G., Scr. t. XI, p. 163 – 221; A. Bertram, Gesch. des Bisthums Hildesheim, t. I (Hildesheim, 1899), pp. 88 – 99, 146 – 52.
13. CURCODOMI] Martyrologium hieronymianum: Antisiodoro depositio et translatio corporis sancti Corcodomi diaconi et confessoris in basilica sancti Amatoris. Corcodomum tempore S. Peregrini, primi Autissiodorensis episcopi, vixisse tradunt. Huius si standum est Actis BHL. 6623, exeunte saec. VI, ut videtur, conscriptis, Peregrinus cum Corcodomo et ceteris sociis medio saec. III Roma in Galliam missus fuit. Exstat libellus BHL. 5200 de Revelatione S. Corcodomi et de conversione S. Mamertini, qui etiam legitur in recensione interpolata BHL. 3454 Vitae S. Germani (c. 28 – 37). Falso hanc fabulam Constantio asseruerunt; in quo etiam Baronius deceptus est. — Act. SS., Maii t. I, p. 453;Iul. t. VII, p. 206 – 211; Comm. martyr. hieron., p. 229 – 30; W. Levison, Bischof Germanus von Auxerre und die Quellen seiner Geschichte, in Neues Archiv, t. XXIX, p. 95 – 175; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, pp. 438, 444.

III NON. MAI.

[1] Sancti Pii papae quinti ex Ordine Praedicatorum, qui kalendis maii obdormivit in Domino.

[2] Romae sancti Silvani martyris.

[3] Ibidem sanctae Crescentianae martyris.

[4] Ierosolymis sancti Maximi episcopi et confessoris, quem Maximianus Galerius caesar post effossum oculum pedemque ignito ferro adustum, ad metalla damnavit.

[5] Alexandriae sancti Euthymii diaconi ob Christum in carcere quiescentis.

[6] Thessalonicae natalis sanctorum martyrum Irenaei, Peregrini et Irenes, ignibus combustorum.

[7] Antisiodori passio sancti Ioviniani lectoris.

[8] Leocatae in Sicilia sancti Angeli presbyteri, Ordinis, Carmelitarum, qui ab haereticis ob defensionem catholicae fidei trucidatus est.

[9] Edessae in Syria sancti Eulogii episcopi et confessoris.

[10] Arelate in Gallia sancti Hilarii episcopi, doctrina et sanctitate conspicui.

[11] Viennae sancti Niceti episcopi, venerabilis sanctitatis viri.

[12] Bononiae sancti Theodori episcopi, meritis clari.

[13] Mediolani sancti Geruntii episcopi.

[14] Eodem die sancti Sacerdotis episcopi Saguntini.

[15] Mediolani conversio sancti Augustini episcopi et Ecclesiae doctoris, quem beatus Ambrosius episcopus fidei catholicae veritatem docuit et hac die baptizavit.

MAII 5

1. PII] Litteris decretalibus Clementis p. XI 22 maii 1712, quibus Pius V sanctorum canoni ascribitur, statuitur illius memoriam ab Ecclesia universali quolibet anno die 5 maii recolendam esse. — I. Chiapponi, Acta canonizationis SS. Pii V, Andreae Avellini…, p. 301.
2. SILVANI] Hausta sunt haec e Libro pontificali, in quo de Bonifatio p. (418 – 422) legitur: Hic fecit oratorium in cymiterio sanctae Felicitatis iuxta corpus eius et ornavit sepulchrum sanctae martyris Felicitatis et sancti Silvani. Martyrologos passim fugit hunc Silvanum alium non esse a Silano de quo etiam ad 10 iul. in Depositione martyrum Romana: et in Maximi Silani: hunc Silanum martyrem Novati furati sunt. Eo tempore (354) proinde Silanus loco suo motus fuerat. Postea in pristinam relatus est sedem, quando, ut fert coniectura probabilis, ab Innocentio p., teste Socrate, Hist. eccl., VII, 9, Novatianis complures ecclesiae ademptae sunt. In martyrologio hieronymiano Silanus 10 iul. memoratur, nulla de sublatis furto reliquiis facta mentione. Notasse iuvat coemeterium Maximi a S. Felicitate, quae in eo quiescebat, nomen sumpsisse. Silanus unus est ex septem qui die 10 iul. coronam adepti sunt et in variis coemeteriis depositi, ab hagiographis autem in unam societatem coacti, quam filiorum S. Felicitatis finxerunt (BHL. 2853 – 2855). Una cum istis iterum comparet in nostro martyrologio mense iulio. Quod correctores minime perspexerunt. Cumque ex uno Silano duos Silvanos fecissent, alteri natalem diem elegerunt 5 maii, propter cognominem episcopum Gazensem, qui proximo die 4 colitur. — Comm. martyr. hieron., p. 363; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 229; H. Delehaye, Étude sur le légendier romain, p. 116 – 24.
3. CRESCENTIANAE] Baronius allegat vetera manuscripta, hactenus non reperta; asserit deinde fuisse olim titulum Romae sanctae Crescentianae. Re quidem vera concilio Romano anni 499 interfuerunt tres presbyteri tituli Crescentianae, id est ecclesiae a Crescentiana quadam conditae, quae nunquam sanctis aequiparata nec honores liturgicos nacta est. Saeculo V elapso huius tituli memoria evanescit, estque doctorum opinio eius loco successisse titulum S. Sixti. Teste Libro pontificali Anastasius p. (399 – 401) fecit basilicam quae dicitur Crescentianae. Ut videtur, loco domus qua Crescentiana Ecclesiam donaverat, ampliorem aedificavit, cui nomen piae matronae inhaesit. — Act. SS., Maii t. II, p. 7; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 218; J. P. Kirsch, Die römischen Titelkirchen im Altertum, p. 23 – 26.
4. MAXIMI] Dicente Baronio “Graeci itidem” nemo non intelleget a Graecis S. Maximi eodem quo nos die memoriam agi, quod verum non est. Neque in libris Graecorum nec in quibusvis sanctorum tabulis Maximus ille occurrit. Elogium quod ei confecit Baronius in Sozomeni Hist. eccl., I, 10, refunditur. — Act. SS., Maii t. II, p. 7 – 9.
5. EUTHYMII] In breviario Syriaco hodie ἐν Ἀλεξανδρείᾳ Τέτιμος, in martyrologio hieronymiano: Alexandria Eutimii diaconi. Elogium Flori a nostro assumptum est. E quonam fonte hausta sint quae a Floro addita sunt: in carcere quiescentis ignoratur. — Act. SS., Maii t. II, p. 6; Comm. martyr. hieron., p. 231.
6. IRENAEI] In codicibus hieronymianis plenioribus: Thessalonica Herenei Peregrini Herenae; in breviario Monacensi Clm. 15818: in Thessalonica natale S. Peregrini ignibus adusti. Hinc satis constat de fonte elogii quod ex Floro assumptum est. Primum, omittendus est Peregrinus, qui non est martyr Thessalonicensis sed Autissiodorensis episcopus, 16 maii cultus, et nescio quo iure ad hunc diem translatus. Huius Passionem habemus BHL. 6623, qua gladio percussus non flammis concrematus traditur. Undenam hausta sint verba ignibus combusti, quae neque in eum neque in socios quadrant, nescimus. Irenaeum Thessalonicensem nullum, Irenem vero novimus, quae in martyrologio nostro inscripta est ad diem 5 april. Est et Irene quaedam a Graecis memorata ad 5, rarius ad 4 maii, cuius exstat Passio BHG2. 953, fabulis adeo inquinata ut merito dubitari possit num aliquando in vivis fuerit mulier illa. Herenei et Herenae in hieronymianis, Irenaei et Irenes in nostro martyrologio unum idemque sunt nomen. — Act. SS., Maii t. II, p. 4 – 5; Comm. martyr. hieron., p. 231; Synax. Eccl. CP., pp. 653, 659.
7. IOVINIANI] Martyrologium hieronymianum: Autisiodoro passio sancti Iuviniani lectoris et martyris translati in basilica sancti Amatoris. De eo in Vita S. Germani Autissiodorensis BHL. 3454 et in Actis ficticiis S. Peregrini BHL. 6623, 6625, qui colitur 16 maii. — Act. SS., Maii t. II, p. 5 – 6; Comm. martyr. hieron., p. 232.
8. ANGELI] Baronius: “Scripsit eius res gestas Enoch Hierosolymitanus.” Molanus et Th. de Trujillo, quos etiam allegat, ex eodem fonte turbido hauserunt, Vita nempe apocrypha BHL. 464, 465. Vitam BHL. 466, quae brevior est, antiquiorem et sinceriorem dicere non ausim. De S. Angeli historia, inde a Papebrochii aetate, satis superque disceptatum est, nec placet veterem cramben recoquere. Rationes et indicia in utramque partem allata expendant periti. — Act. SS., Maii t. II, pp. 56 – 95, 798 – 842; Acta Sanctorum Bollandiana apologeticis libris in unum volumen nunc primum contractis vindicata (Antverpiae, 1755), pp. 392, 435.
9. EULOGII] Solius Theodoreti, Hist. eccl., IV, 17, 18, V, 4, auctoritate fretus, Baronius Eulogium episcopum Edessenum fastis inscripsit, simul cum Protogene quem Eulogius epsicopum Carris constituit. De neutrius veneratione in antiquis ecclesiis testimonium habetur. Diem 5 maii Eulogio a Baronio pro arbitrio assignatum esse patet, diem vero sequentem Protogeni. In Chronico Edesseno Eulogius obiisse refertur anno 387, in Parasceve, hoc anno 23 april. (Hallier, p. 103). — Act. SS., Maii t. II, p. 10 – 11.
10. HILARII] Bis inscriptus est martyrologio hieronymiano, hodie et perendie sub eadem enuntiatione: Arelate depositio sancti Hilarii episcopi. Eius corpus primum ad basilicam S. Stephani delatum est, dein celebratis exsequiis ad basilicam S. Genesii, in qua tumulatum est. Proinde 5 maii est obitus dies, 7 depositionis. Ex his testimoniis confirmatur antiqua veneratio publica S. Hilarii pellunturque dubia et scrupuli Baronii. Vita BHL. 3882 scripta est ab homine qui se coaevum profitetur, et episcopus Massiliensis Honoratus censetur, quae tamen tuto asseri nequeunt. — Act. SS., Maii t. II, p. 24 – 43; Comm. martyr. hieron., pp. 231, 237; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, pp. 112 – 19, 256; B. Kolon, Die Vita S. Hilarii Arelatensis, Paderborn, 1925.
11. NICETI] In martyrologio hieronymiano Nicetius vel Nicetas communem habet commemorationem cum Nectario, cui in cathedra Constantinopolitana successit. Interfuit ordinationi Ravennii episcopi Arelatensis. — Act. SS., Maii t. II, p. 9 – 10; Comm. martyr. hieron., p. 231 – 32; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 205.
12. THEODORI] Bis occurrit in Bononiensium episcoporum serie nomen Theodori. In monumentis scriptis saec. XII et XIV Theodori episcopi mentio est, nulla tamen adiecta temporis vel ordinis nota. Incertum quoque est utrius Theodori sint reliquiae de quibus Vita S. Petronii (BHL. 6641). — Act. SS., Maii t. II, p. 50; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 788; Id., Cronotassi dei vescovi di Bologna, p. 35 – 36.
13. GERUNTII] Successit Eusebio (451). Exstat de eo epigramma Ennodii (Carm., II, 86). Hodie inscriptus in kalendario Mediolanensi saec. XI: depositio Geronti episcopi, et in kalendario Beroldi saec. XII: natale sancti Geruntii ad Sanctum Simplicianum. — M. Magistretti, Manuale Ambrosianum, p. 187; Id., Beroldus, p. 5; Act. SS., Maii t. II, p. 43 – 44; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, p. 174 – 76.
14. SACERDOTIS] Bernardus Agennensis, qui anno 1121 creatus est episcopus Seguntinae sedis in Hispania (Siguenza), secum attulit ex Gallia caput S. Sacerdotis episcopi Lemovicensis eiusque cultum in sua dioecesi propagavit. Sic igitur factum est ut in ecclesia Seguntina die 5 maii quotannis celebraretur. Quod cum notatum legeret Baronius in opere Flos sanctorum Alphonsi de Villegas (ed. 1583, p. 410), incaute sibi persuasit S. Sacerdotem huius ecclesiae episcopum fuisse et errore errorem cumulans Segontiam commutavit cum Sagunto (Murviedro), cuius et tabulas adducit. — España sagrada, t. VIII, p. 128 – 33; T. Minguella y Arnedo, Historia de la diócesis de Siguenza y de sus obispos, t. I (Madrid, 1910), p. 289 – 302.
15. AUGUSTINI] Minime antiqua est commemoratio conversionis S. Augustini, nec ante extremum saec. XV in martyrologiis signata est. Quod dicitur: hac die baptizavit probandum non est. Teste Possidio, S. Augustinus baptismum suscepit una cum Adeodato et Alypio propinquantibus diebus sanctis Paschae. Eo autem anno 387 Resurrectionis sollemnitas celebrata est die 25 april. Quaerenti quam ob causam conversio S. Augustini ad diem 5 maii recoli coepta sit, id unum reponimus non eo die sed proximo 7 maii in hieronymianis iterato recurrere memoriam Augustini episcopi, quem tamen non esse Hipponensem alio loco ostendimus. Tenue sane indicium. Praestat fortassis aliam non excogitare rationem praeter piarum mentium a quibus hoc festum inductum est arbitrium. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 232 – 34; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 256.

PRID. NON. MAI.

[1] Romae sancti Ioannis ante Portam Latinam, qui ab Epheso iussu Domitiani vinctus Romam perductus, et iudicante senatu ante eamdem portam in olei ferventis dolium missus, purior et vegetior inde exiit quam intravit.

[2] Antiochiae sancti Evodii, qui (ut beatus Ignatius ad Antiochenses scribit) primus ibidem a sancto Petro apostolo ordinatus episcopus, glorioso martyrio vitam finivit.

[3] Cyrene sancti Lucii episcopi, quem in Actibus apostolorum sanctus Lucas commemorat.

[4] In Africa sanctorum martyrum Heliodori et Venusti, cum aliis septuaginta quinque.

[5] In Cypro sancti Theodoti episcopi Cyrianiae, qui sub Licinio imperatore gravissima passus, in pace tandem Ecclesiae spiritum Deo reddidit.

[6] Carrhis in Mesopotamia sancti Protogenis episcopi.

[7] In Anglia sancti Eadberti episcopi Lindisfarnensis, doctrina et pietate insignis.

[8] Damasci natalis beati Ioannis Damasceni, sanctitate et doctrina celebris, qui pro cultu sanctarum imaginum verbo et scriptis adversus Leonem Isauricum strenue decertavit, cuius iussu cum ei dextera manus amputata fuisset, imagini beatae Mariae Virginis quam defenderat seipsum commendans, protinus dexteram integram sanamque recepit. Eius festivitas sexto kalendas aprilis celebratur.

[9] Romae sanctae Benedictae virginis.

[10] Salerni translatio sancti Matthaei apostoli, cuius sacrum corpus olim ex Aethiopia ad diversas regiones et demum ad eam urbem delatum, ibidem in ecclesia eius nomine dedicata summo honore conditum fuit.

MAII 6

1. IOANNIS] Censetur esse commemoratio dedicationis ecclesiae S. Iohannis ante Portam Latinam, cuius antiquissima mentio est in sacramentario Gregoriano, unde Florus: natale sancti Iohannis apostoli ante Portam Latinam. Elogium subiunxit Ado, quod a nostro martyrologio assumptum est, non tamen integrum. Pars praecipua excerpta est ex Hieronymo (Adv. Iovinianum, 26; cf. in Matth., III, 20): Refert autem Tertullianus quod Romae missus in ferventis olei dolium purior et vegetior exiverit quam intravit. Locus Tertulliani legitur in libro De praescriptione haereticorum, c. 36: ubi (Romae) apostolus Iohannes posteaquam in oleum igneum demersus nihil passus est. Nonnulla addidit Ado, quae sunt: ab Epheso; iudicante senatu; ante eandem portam. — L. Duchesne, Les origines duculte chrétien5, p. 298.
2. EVODII] Is non a Beda, ut vult Baronius, sed ab Adone primum in fastos illatus est. In libello de festivitatibus Apostolorum adducit verba epistulae pseudo-Ignatii ad Antiochenses, VII: Pauli et Petri facti estis discipuli … mementote digne beatissimi pastoris vestri qui primus vobis ab apostolis antistes ordinatus est. Dein martyrem illum dicit, quo auctore non liquet. In synaxariis Graecorum Εὔοδος recensetur in elencho virorum apostolicorum ad diem 30 iun., in menaeis ad 7 sept. et 28 april. — Act. SS., Maii t. II, p. 98 – 99; Synax. Eccl. CP., pp. 23, 636.
3. LUCII] Ab Adone primum in martyrologium adductus est Lucius, de quo nihil compertum habemus praeter ea quae leguntur in Act., XIII, 1: Erant autem in ecclesia quae erat Antiochiae prophetae et doctores in quibus Barnabas … et Lucius Cyrenensis. Nec alio ex fonte accipere potuit Ado eum episcopum Cyrenensem fuisse et in catalogo sanctorum reponendum. — Act. SS., Maii t. II, p. 99.
4. HELIODORI] Haec scripsit Usuardus, qui ea e tenebris hieronymianis eruit. Ibi enim repperit tum indicium in Africa, tum nomina Eliodori et Venusti quae in uno enuntiato copulanda esse minime constat. In eodem laterculo habetur cum aliis XX vel aliis LXX cet. Usuardus in suo exemplo legebat LXXV. Nemo tamen novit quo loco haec collocanda sint, ut perspicuum sit Heliodori et Venusti elogium totum e disiectis membris constare. — Comm. martyr. hieron., p. 232 – 33.
5. THEODOTI] A Baronio remittimur ad Graecos qui S. Theodotum commemorant ad dies 19 ian. et 6 maii in synaxariis; addi poterat ex menaeis 12 maii. Horum potior videtur 19 ian., quo Constantinopoli eius memoria celebrabatur in oratorio beatae Virginis ἐν τοῖς Ἁρματίου. Si fides habeatur hagiographo, 19 ian. recolitur dies quo Theodotus, postquam varia passus est tormenta, e carcere dimissus est; 6 maii vero dies obitus. Haec rettulisse sufficiat, quoniam elogii, quod ex Graecorum libris contractum habemus, fons nobis impervius est. — Act. SS., Maii t. II, p. 105; Synax. Eccl. CP., pp. 400, 404, 502, 661, 680; Saints de Chypre, in Anal. Boll., t. XXVI, p. 258 – 59; Anal. Boll., t. LI, p. 459.
6. PROTOGENIS] Ut ad diem 5 maii observatum est, simul cum Eulogio Edesseno a quo episcopus Carrhis constitutus fuerat, eodem auctore Theodoreto, a Baronio in martyrologium assumptus est, eique natalis dies assignatus maii 6, nullo praeeunte. — Act. SS., Maii t. II, p. 10 – 11.
7. EADBERTI] Eadbertus (anglice Eadberht, latine apud antiquos Eadberctus), Lindisfarnensis monachus, S. Cuthberto, Lindisfarnensi episcopo, successit anno 688; mortuus est die 6 maii 698. Quicquid de eo novimus, Bedae debemus in Vitis S. Cuthberti (BHL. 2020, c. 40, BHL. 2021, c. 42, 43; adde Alcuini De clade Lindisfarnensis monasterii, versibus 169 – 70, ed. E. Duemmler, M. G., Poetae latini, t. I, parte 1, p. 233), et in Historia ecclesiastica, lib. IV, c. 29 – 30, unde apparet Eadbertum pro sancto habitum fuisse, nam miracula patrata narrantur. Illam sanctitatis opinionem ostenderunt, labentibus saeculis, Lindisfarnenses Dunelmensesque monachi, dum Eadberti sacras exuvias venerantur. Nusquam tamen repperimus cultus vestigium. E Greveno fluxit mentio ad diem 6 maii apud Molanum, ex Molano in Romanum martyrologium. — Act. SS., Maii t. II, p. 107 – 108; J. Raine, ap. W. Smith et H. Wace, A Dictionary of Christian Biography, t. II, p. 2 – 3.
8. IOANNIS] Elogium accepit Baronius e Vita a Iohanne Hierosolymitano graece conscripta BHG2. 884 et iam tum latine edita; diem vero a quopiam ex recentioribus martyrologis, veluti Petro de Natalibus, Catal., IV, 135, vel Molano. Nam a Graecis colebatur die 4 dec., vel etiam 29 nov., quibus in synaxariis eius elogium refertur. Multis post S. Iohannis obitum annis scripta est eius Vita quae habetur arabice et graece BHG2. 884, utraque fabellis aspersa, in rebus enim narratis conveniunt. Alia edita sunt quae ad historiam S. Iohannis parum conferunt, et quae uberrimum commentarium postulare videntur. Id unum notari velim Iohannem Hierosolymitanum episcopum Vitae graecae scriptorem non, ut creditum est, sextum († c. 969) huius nominis esse, sed probabilius octavum (ab anno 1105). S. Iohannis obitus in ann. 749 incidisse videtur. — Act. SS., Maii t. II, p. 108 – 119; Synax. Eccl. CP., pp. 264, 278 – 79; M. Jugie, in Échos d'Orient, t. XXIII (1924), p. 137 – 61; t. XXVIII, p. 35 – 41; S. Vailhé, ibid., t. IX, p. 29 – 30; C. Bacha, Biographie de S. Jean Damascène, texte original arabe, Harissa, 1912; G. Graf, Das arabische Original der Vita des hl. Iohannes von Damaskus, Mainz, 1913; Anal. Boll., t. XXXIII, p. 78 – 81; versio Hiberica edita est a C. Kekelidze, in Hristianskij Vostok, 1914, p. 119 – 74; M. Gordillo, Damascenica, in Orientalia Christiana, t. VIII (1926), p. 45 – 103.
9. BENEDICTAE] Baronius, a quo primum inducta est Benedicta in martyrologium, haec observat: “ De ea Gregorius l. IV Dial. c. 13, ubi agit de S. Gallae obitu, quam Benedicta post diem trigesimum (ut S. Petrus apostolus praedixerat) secuta est ad coronam.” S. Gallae commemoratio relata est ad diem 5 oct. — Act. SS., Maii t. II, p. 107.
10. MATTHAEI] Exstant litterae a S. Gregorio p. VII 18 sept. 1080 (ut videtur) Alfano episcopo Salernitano datae, quibus ei gratulatur de invento corpore B. Matthaei apostoli atque praecipit ut ducem Robertum (Apuliae) ipsiusque coniugem (Sikelgastam) moneat ut tam insigni patrono reverentiam et honorem debitum exhibeant. Has solas commentarii loco compendio affert Baronius, quasi in iis agatur de reliquiis apostoli Salernum tunc primum translatis. Verum iam anno 954 corpus S. Matthaei, in Lucaniae finibus inventum, iussu Gisulfi principis Salernum translatum fuerat, quod post longam oblivionem, tempore Gregorii VII, rursum inventum est et in nova basilica a Roberto Guiscardo constructa repositum. Nec primae nec secundae inventionis et translationis 6 maii anniversaria est. Utraque enim recolitur eo die quo in martyrologio hieronymiano memoratur in Persida natale sancti Mathei apostoli et evangelistae. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 210 – 216; Comm. martyr. hieron., p. 233; P. F. Kehr, Regesta pontificum Romanorum, Italia pontificia, t. VIII, pp. 352, 361 – 62; R. Koepke, in Archiv für ältere deutsche Geschichtskunde, t. IX, p. 106 – 107.

NON. MAI.

[1] Cracoviae in Polonia natalis sancti Stanislai episcopi et martyris, qui a Boleslao impio rege necatus est.

[2] Eodem die sancti Iuvenalis martyris.

[3] Nicomediae sanctorum martyrum Flavii, Augusti et Augustini fratrum.

[4] Ibidem sancti Quadrati martyris, qui in persecutione Decii saepius ad tormenta repetitus, demum capite truncatus est.

[5] Tarracinae in Campania natalis beatae Flaviae Domitillae virginis et martyris, quae cum esset Flavii Clementis consulis sororis filia et a sancto Clemente sacro velamine consecrata, in persecutione Domitiani ob testimonium Christi cum aliis plurimis in insulam Pontiam exilio deportata longum ibi martyrium duxit; novissime vero Tarracinam deducta, cum doctrina et miraculis plurimos ad fidem Christi convertisset, iussu iudicis incenso cubiculo in quo simul cum suis virginibus Euphrosina et Theodora morabatur, cursum gloriosi martyrii consummavit. Celebratur etiam una cum sanctis martyribus Nereo et Achilleo die duodecima maii.

[6] Romae sancti Benedicti papae et confessoris.

[7] Eboraci in Anglia sancti Ioannis episcopi, vita et miraculis clari.

[8] Papiae sancti Petri episcopi.

[9] Romae translatio corporis sancti Stephani protomartyris, quod Pelagio summo pontifice e Constantinopoli ad Urbem allatum atque in sepulchro sancti Laurentii martyris in agro Verano positum, ibidem magna piorum religione colitur.

MAII 7

1. STANISLAI] Stanislaus ab anno 1072 episcopus Cracoviensis a Boleslao Largo Minoris Poloniae rege interfectus est anno 1079. De causa et ratione huius caedis scriptor innominatus, qui Gallus communiter appellatur, in Gestis Ducum sive Principum Polonorum, l. I, c. 27, quasi foedam memoriam praetervolans, haec tantum habet: Illud enim multum sibi (Boleslao) nocuit, cum peccato peccatum adhibuit, cum pro traditione pontificem truncationi membrorum adhibuit. Neque enim traditorem episcopum excusamus, neque regem vindicantem sic se turpiter commendamus, sed hoc in medio deferamus (M. G., Scr. t. IX, p. 441). Stanislai necem ad diem III idus april. refert obituarium capituli Cracoviensis (Monumenta Poloniae Historica, t. II, p. 919). Trucidati episcopi corpus depositum fuit in eecclesia Sancti Michaelis de Rupella (Skałka), trans Vistlam fluvium, unde anno 1089, post Bolezlavi mortem, in sacellum sepulcrale Sancti Petri prope ecclesiam cathedralem translatum fuit. Huius tragoediae mentio honestior non occurrit, donec post amplius saeculum Ecclesiae simul et regni Polonici maculam eluere voluit scriptor alterius libri Chronicorum, qui satis communiter creditur fuisse monachus Cisterciensis nomine Vincentius Kadlubek, episcopus quondam Cracoviensis, qui, abdicato episcopatu, in coenobium Sancti Andreae Morimundi secessit anno 1218 et ibidem anno 1233 aetatem absolvit. Hic igitur Vincentius, an quis alius, Stanislao episcopo historiam texuit mirificam et a sobrio veritatis amore non parum distantem; quae tamen piam vulgi credulitatem satis commovit ut novi martyris sepulcrum prodigiorum fama inclaresceret. Itaque Prandota episcopus, inter ann. 1242 et 1250, Stanislai reliquias elevavit et in conspicuum monumentum deposuit. Eius et capituli rogatu, Innocentius p. IV, anno 1252, canonizationis processum in Polonia iussit institui. Causae cognitores de vita, gestis et nece Stanislai vix alia testimonia colligere potuerunt quam “magistri Vincentii” librum aliaque scripta similibus fabulis conspersa. Inquisitionis suae aciem praesertim converterunt in miracula quae ab anno 1240 ad 1250 contigisse dicebantur et quorum enarratio Romam missa fuerat. Instrumenti quod a quaesitoribus perscriptum est apographum authenticum hactenus servatur, utroque extremo truncatum, in volumine membraneo bibliothecae capituli Cracoviensis 228 (BHL. 7832, 2). Anno tandem 1253, die 17 septembris, Assisii in basilica Sancti Francisci, Stanislaus ab Innocentio p. IV inter sanctos sollemniter relatus est, assignata eius festo die 8 maii, qua die in bulla dicitur interiisse. Altera eius commemoratio celebrari solita est, die 27 septembris, quo de Rupella ad sacellum cathedralis ecclesiae eius ossa translata sunt. De huius festi prima origine hactenus non satis explicate disseruerunt eruditi quibus fontes indigeni historiae Polonicae perspecti sunt. Vide interim Act. SS., Sept. t. VII, p. 375, inter praetermissos ad diem 27. Notatu dignum est in Legendario codicis Parisiensis 755, quod inter ann. 1253 et 1255 ad usum capituli Vaticani concinnatum fuisse demonstravit P. David, S. Stanislaum episcopum non martyrem, sed confessorem appellari eiusque festum in diem 11 aprilis indictum esse. Sibi non defuerunt hagiographi quorum opera et studio novi martyris Cracoviensis celebritas propagata fuit, ut patet inspicienti BHL. 7832 – 7843; cf. Suppl. alt., p. 323. De qua libellorum pullulatione controversiam nuper innovavit P. David, dum existimat scriptorem anonymum Ordinis Praedicatorum, qui paulo post canonizationem S. Stanislai, rogatus a Prandota episcopo et capitulo Cracoviensi, primam sancti martyris Vitam BHL. 7832 conscripsit, ipsum esse fratrem Vincentium O. P., cuius est Vita altera auctior 7833 – 7835, adeoque ambos libellos gemina forma exhibere opus unicum, eiusdem fontis et artis. Ceterum huius quaestionis disputatio ad litterarum studium proprie pertinet, cum neque istae neque ulla ex aliis S. Stanislai Vitis inter documenta historica computari possint. — Act. SS., Maii t. II, p. 198 – 280; P. David, Les sources de l'histoire de Pologne à l'époque des Piasts (963 – 1386), pp. 60 – 61, 121 – 41; Id., Un légendier romain du temps d'Innocent IV et d'Urbain IV, Paris, 1936.
2. IUVENALIS] Quis sit ille Iuvenalis quem primus protulit Florus, e fonte nobis impervio, quo loco quo tempore passus sit, nemo dixerit. Huius meminisse S. Gregorium in homilia XXVII in Evangelia opinatur Baronius. Lege quae ad diem 3 maii scripsimus de S. Iuvenale Narniensi, cuius hodie commemoratio iteratur, errore, ni fallor, cuiusdam librarii. — Act. SS., Maii t. II, p. 137 – 138.
3. FLAVII] Haec a Floro excerpta sunt e martyrologio hieronymiano. Ita quippe legitur in secunda recensione: in Nicomedia natale Flavi episcopi Augustini episcopi item Augustini trium fratrum. Prima autem recensio ultima verba alio reicit scribitque: et trium fratrum. Flavium retinendum esse ostendit breviarium Syriacum: ἐν Νικομηδείᾳ Φλάβιος καὶ ἕτεροι μάρτυρες τέσσαρες. Hos quattuor vel tres fratres in amplo hieronymiano laterculo reperire frustra tentaveris. Augusti geminat Augustinum, qui non est episcopus Hipponensis, sed e coniectura, vix non certa, martyr Capuanus, ex 16 nov. a librariis huc delatus. — Act. SS., Maii t. II, p. 135; Comm. martyr. hieron., p. 236.
4. QUADRATI] A Graecis Codratus dictus, in menaeis ad hunc diem, in plerisque synaxariis ad 9 maii, cum elogio ex Passione BHG2. 359, quae solitis commentis aspersa est. Colebatur S. Codratus Constantinopoli πλησίον τῆς Ξηροκίρκου. — Act. SS., Maii t. II, p. 362 – 63; Synax. Eccl. CP., p. 670 – 72.
5. FLAVIAE] De ea nihil apud Bedam neque in fastis antiquis. Primus eam cum Euphrosyna et Theodora in catalogo sanctorum reposuit Florus, quem secuti sunt Ado et ceteri de more. Quaecumque de ea narrantur in unum refunduntur fontem, quae sunt Acta SS. Nerei et Achillei BHL. 6066, insignis fabula, de qua inferius ad 12 huius mensis. Neve quisquam sibi persuadeat — quae Flori opinio fuisse censenda est — Flaviam Domitillam martyrologio hieronymiano hodie inscriptam esse. Utique Flaviae (non Domitillae) nomen (inter martyres Afros) nonis maiis occurrit; quae prava lectio est pro Flavii. Sententia qua elogium concluditur ita emendanda est, ut dicatur Flaviae Domitillae in elogio SS. Nerei et Achillei mentionem fieri. De festi eius celebratione nullum est in libris liturgicis vestigium. De translatione reliquiarum Domitillae saec. XVII, obiter sermo erit ad diem 12. — Act. SS., Maii t. III, p. 4 – 16; Comm. martyr. hieron., p. 236; Étude sur le légendier Romain, p. 32.
6. BENEDICTI] Benedictus papa II (684 – 685) martyrologio insertus est non a Beda sed ab Adone, cuius arbitrio vel errore die 7 maii commemoratur, quamquam, auctore Libro pontificali, postridie recolendus erat: sepultus est ad beatum Petrum apostolum sub die VIII idus maias. — Act. SS., Maii t. II, p. 196 – 97; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 364.
7. IOANNIS] Iohannes, Hagulstadensis primum, dein Eboracensis episcopus, cognomen traxit a monasterio Beverlacensi, quod condiderat. Caelestia regna conscendens, sepultus est in porticu Sancti Petri in monasterio suo, quod dicitur In silva Derorum (hoc priscum est nomen Beverlaci), anno ab incarnatione dominica 721. Ita Beda, quem diaconum primum, dein presbyterum sacraverat Iohannes, in Historia ecclesiastica, lib. IV, c. 6, sub fine; ex eodem libro multa colliges de gestis et miraculis S. Iohannis. At diem obitus non memorat Beda. Certum est tamen festum S. Iohannis observatum esse in monasterio Beverlacensi die 7 maii (BHL. 4342, in Miraculis saec. XII med. conscriptis), quem diem obitus fuisse aliqui diserte scribunt (BHL. 4346, sub fine saec. XII; Florentius Wigorniensis, Chronicon ex Chronicis, ed. B. Thorpe, Londini, 1848, p. 50). Concordant martyrologia et kalendaria anglica plurima, inter quae antiquissima sunt kalendarium Eboracense metricum anni c. 800, cui Iohannis nomen inseritur (ed. A. Wilmart, in Revue Bénédictine, t. XLVI, 1934, p. 66, annot.), alterumque saec. IX ex Anglia septemtrionali (R. Stanton, A Menology of England and Wales, London, 1887, p. 201; Gasquet et Bishop, The Bosworth Psalter, London, 1908, pp. 158, 160; F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I, London, 1934, pp. 6, 34, 90, 202, 216, 244, 258). Inde apparet quam late cultus tota ferme Anglia propagatus sit, faventibus pluribus regibus. Culmen accessit gloriae cum festum universae provinciae Cantuariensi indictum est, die 7 maii celebrandum, litteris Anglicanae ecclesiae, datis ab Henrico Chichele, Cantuariensi archiepiscopo, die 16 decembris 1416, gratiarum agendarum causa de Henrici regis Angliae quinti et sui exercitus in bello d'Agyncourt, nuper in partibus Pycardiae commisso, gratiosa victoria, quae in festo translationis dicti sancti… Anglicis est concessa, die 25 octobris 1415 (Thomas Rymer, Foedera, t. IX, p. 421). De Iohanne Beverlacensi vix quidpiam novimus praeter Bedae scripta (BHL. 4338, aliosque Historiae ecclesiasticae locos passim); ceterae Vitae idem sive retractant sive contrahunt BHL. 4339, 4345 – 4351; accedunt Miracula BHL. 4340 – 4344. Canonizationis, anno 1037 peractae, cuius recentiores scriptores meminerunt, nullum usquam vestigium repperimus. — Act. SS., Maii t. II, p. 166 – 94; Iacobus Raine, in compluribus operibus, quorum summam ipse tradit ap. W. Smith et H. Wace, Dictionary of Christian Biography, t. III, p. 377 – 78.
8. PETRI] Baronius: “De quo etiam hac die tabulae ecclesiae Ticinensis.” Intellege, non seriem episcoporum sed kalendarium. Ceterum qua aetate scriptum fuerit ignoratur. In Historia Langobardorum, VI, 58, Paulus diaconus breve texuit elogium Petri qui primus fuit hoc nomine in episcopatu Ticinensi. Exstat eius epitaphium metricum triginta versiculorum. — Act. SS., Maii t. II, p. 194 – 95; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, Part. II, t. II, p. 371 – 74.
9. STEPHANI] Baronius: “Habentur rei gestae vetera monumenta scriptis mandata a Lucio archidiacono sed quae non modica castigatione indigeant.” Haec mitius dicta sunt de libello pseudo-Lucii BHL. 7878, 7879, qui tot mendis scatet ut historiae huius translationis nulla ratio habenda sit. Constantinopoli Romam delatae fuisse reliquiae asseruntur. Unde primum quaeratur oportet quomodo et quando Constantinopolim advenerint. De his autem non exstant testimonia, praeter narrationem commenticiam BHG2. 1650, 1651.

VIII ID. MAI.

[1] In Monte Gargano apparitio sancti Michaelis archangeli.

[2] Mediolani natalis sancti Victoris martyris, qui natione Maurus et a primaeva aetate christianus, cum esset in castris imperialibus miles, compellente Maximiano ut idolis sacrificaret, in confessione Domini fortissime perseverans, primo graviter fustibus caesus sed Deo protegente doloris expers, deinde liquenti plumbo perfusus sed nihil penitus laesus, novissime gloriosi martyrii cursum capitis abscissione complevit.

[3] Constantinopoli sancti Acathii centurionis, qui in persecutione Diocletiani et Maximiani a Firmo tribuno delatus quod christianus esset et a Bibiano iudice Perinthi saevissime tortus, Byzantii demum a Flaccino proconsule capitis damnatus est; cuius corpus ad Scyllacium littus divinitus postea delatum, ibi honorifice asservatur.

[4] Viennae sancti Dionysii episcopi et confessoris.

[5] Antisiodori sancti Helladii episcopi.

[6] In territorio Bisuntino sancti Petri episcopi.

[7] In Scotia sancti Wironis episcopi.

MAII 8

1. MICHAELIS] De hoc festo neque in martyrologiis saec. IX neque in hieronymianis plenioribus quicquam traditum est. In nonnullis breviariis nuntiatur hodie S. Michael, novo quodam dicendi genere: Adventio sancti Michaelis archangeli in monte Gargano; in monte Gargano inventio basilicae sancti Michaelis archangeli, e fabulosa illa narratione BHL. 5948 de apparitione archangeli. Hodie, ut videtur, anniversaria dies est consecrationis templi in monte Gargano, de qua nunc agitur die 29 sept., neglecta, ut suo loco ostendetur, pristina commemoratione. — Act. SS., Sept. t. VIII, pp. 6, 58 – 65; Comm. martyr. hieron., p. 238.
2. VICTORIS] Elogii phrasis est Flori, qui Passionem BHL. 8580 ficticiam excerpsit. In codicibus hieronymianis: VIII id. maias Mediolano Victoris capite caesi, qui huius martyris natalis est; iterum prid. idus maias, Mediolani Victoris, quo in kalendariis notatur Translatio S. Victoris seu Translatio S. Victoris ad Corpus, id est in basilicam quae olim Portiana vocabatur. In capite autem huius diei 14 maii scripta est memoria SS. Victoris et Coronae, de quibus et martyrologium nostrum eo loco. Non paucae in dioecesi Mediolanensi ecclesiae S. Victori dicatae sunt. — Act. SS., Maii t. II, p. 286 – 90; Comm. martyr. hieron., pp. 238, 254; M. Magistretti, Manuale Ambrosianum, t. I, p. 186; Id., Beroldus, p. 137; F. Savio, I santi martiri di Milano, pp. 3 – 24, 59 – 65; Id., Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, p. 495 – 513.
3. ACATHII] Elogium S. Acacii (Ἀκακίου) compendio refert quae in synaxariis Graecorum leguntur ad diem 7 maii, excerpta ex Passione ficticia BHG2. 13. Adducta est et huius libelli versio latina quam edidit Lipomanus. In hac enim proconsul Φαλκιλλιανὸς Flaccinus nuncupatur, et Perinthus Heracleae in Thracia supponitur, ceterum non male. Historiam prodigiosae translationis S. Acacii Scyllacium in Calabria legit Baronius ab ea ecclesia Romam missam. In hieronymianis hodie scriptum est: Constantinopoli Agati militis, quod ex Passione potius quam ex kalendario fluxisse patet; et ibidem ad diem 10 Acaici, Acaci, dempto indicio topographico. Eo quoque die Acacius inscriptus est in breviario Syriaco, quasi Nicomediae passus. Acacium praecipua veneratione prosecuta est ecclesia Constantinopolitana ἐν τῷ Ἑπτασκάλῳ. In statuendo commemorationis die menaea secutus est Baronius. — Act. SS., Maii t. II, p. 291 – 99; Comm. martyr. hieron., pp. 238, 245;Synax. Eccl. CP., pp. 661, 665; Saints de Thrace et de Mésie, in Anal. Boll., t. XXXI, p. 228 – 32.
4. DIONYSII] De eo nihil apud Bedam. Ado in Chronico, sub Lucio Antonino Commodo (180 – 192): Dionysius quoque, discipulorum Christi auditor, Viennensem tunc ecclesiam regebat. Dein sub Pertinace (193): Huius Aelii atque Iuliani Severi quoque imperatorum temporibus, Dionysius, sicut diximus, Viennensis episcopus eruditissimus floruit. At, Dionysium, qui sextus est in serie episcoporum Viennensium, vix ante medium saec. IV sedisse periti existimant. Elogium eius suo loco legitur in Libro Leodegariano episcoporum. Viennae dies nonus maii Dionysio sacer erat, ut ostendunt codices Adoniani aucti quos recensuit H. Quentin, Les martyrologes historiques, p. 473 – 74, librique liturgici; ad diem octavum non nisi in martyrologio cod. Mus. Brit. Harleiano 3062, in quibusdam recentioribus et in nostro festum eius annuntiatur. — Act. SS., Maii t. II, p. 361 – 62; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, pp. 148, 152, 182; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. II, p. 129; t. III, p. 425.
5. HELLADII] In martyrologio hieronymiano hodie commemoratur depositio S. Helladii episcopi, qui saeculo quarto ecclesiam Autissiodorensem post S. Valerianum rexit. Helladii mentio habetur in Vita S. Amatoris successoris, de quo supra ad diem 1 maii (BHL. 356, c. 7). — Act. SS., Maii t. II, p. 300; Comm. martyr. hieron., p. 240; L. Duchesne, Fastes épiscopaux de l'ancienne Gaule, t. II2, p. 444.
6. PETRI] Tres Petri, haud minus, qui cognomen a Tarentasia duxerant, in fastis hagiographicis sunt inscripti: Petrus I et Petrus II, uterque Tarentasiensis archiepiscopus, Petrus, ex Ordine Praedicatorum, a Tarentasia dictus, qui summus pontifex factus est Innocentius V. Is qui hodie colitur, alter est archiepiscopus Tarentasiensis, prius monachus Bellevallensis et abbas Stamediensis, qui diem supremum egit in monasterio Bellevallensi, 14 septembris 1174. Exstant binae litterae Caelestini III, 10 maii 1191 Roma datae, hinc universis Ecclesiarum praelatis, illinc abbati et conventui Bellaevallis, quibus nuntiat se canonizasse S. Petrum, festumque quotannis celebrandum indicit tertio idus septembris quo gloriosum corpus eius fuit de sepulchro cum pia devotione levatum (Jaffé, Regesta2, 16690, 16691). Ita habet unica litterarum editio, haud scio an perperam lecto numero iii pro iu in codice; nam summo consensu codicum omnium haec lego in Statutis Capitulorum Generalium Ordinis Cisterciensis, ed. I. M. Canivez, t. I (Louvain, 1933), p. 146, duobus locis, primum in Statutis anni 1191, num. 86: Quarto idus septembris in territorio Bisuntino, monasterio Bonaevallis, sancti Petri episcopi et confessoris; iterum, anno 1192, num. 2: Quarto idus septembris in territorio Bisuntinensi, monasterio Bellaevallis, sancti Petri Tarentasiensis episcopi et confessoris. Quicquid est, paulo post in capitulo generali ann. 1196, num. 61, festum translatum est in diem 8 maii: Festum beati Petri Tarentasiensis de mandato domini Papae transferatur ad 8 idus maii et versus Anni recurso non dicatur (ed. cit., t. c., p. 209). Hic versus est tertius hymni Iesu, corona celsior, qualis in veteribus libris legebatur (P. L., t. XVII, col. 1220), neque convenit nisi diei obitus: Anni recurso tempore, Dies reluxit lumine, Quo sanctus hic de corpore Polum migravit praepotens. Ceterum, neque dies 11 septembris verus erat mortis S. Petri anniversarius. Addo, apud Cistercienses, inde a saec. XVII festum S. Petri haberi die 10 maii, canonizationis, ut ferunt, recurrente die, verius, si quid videmus, litterarum quibus canonizatio est promulgata paulo post caerimonias, nam Caelestinus III, electus die 30 martii 1191, sacerdos ordinatus die 13 aprilis, consecratus die 14 aprilis, Henricum imperatorem unxerat die 15 aprilis. Vitam BHL. 6773 conscripsit Gaufridus, abbas Altaecumbae, testis oculatus, cum Miraculis BHL. 6774; alia exstant Miracula, BHL. 6775 – 6777. — Act. SS., Maii t. II, p. 320 – 48; G. Müller, in Cistercienser-Chronik, t. III, 1891, passim; Saint Pierre de Tarentaise, par un moine de Tamié, Ligugé, 1935. De Petro I deque initiis episcopatus Petri II, vid. [A. Presse], in Cistercienser-Chronik, t. XLVII (1935), p. 1 – 7.

7. WIRONIS] Perverse omnino ponitur in Scotia hic Wiro, quem episcopum Scottum ferunt, confessor Ruraemundanus saec. VII; huius reliquiae servantur Ultraiecti. Nusquam ante Baronium legitur Wiro mortuus esse aut in Hibernia aut in Caledonia, nusquam in priscis Celtarum martyrologiis vel nominis vestigium apparet. Haud incredibile est, raptim perlustranti Baronio exordia sive Vitae BHL. 8973 sive Epitomae BHL. 8974 occurrisse sententiam quae Scottum fuisse Wironem asserit, aperto seu errore seu mendacio (L. Gougaud, Christianity in Celtic Lands, London, 1932, p. 162; Id., Les surnuméraires de l'Emigration scottique, in Revue Bénédictine, t. XLIII, 1931, p. 300; Id., Les Saints irlandais hors d'Irlande, Louvain, 1936, p. 178). In Ruraemundensi dioecesi cultum legimus Wironem die 10 maii (Act. SS., Maii t. II, p. 309 – 310), alibi die 8 maii. Hunc diem tradiderat Surius, recepit a Surio, ut credimus, Baronius. Vita BHL. 8973, quae saec. IX conscripta creditur, fere tota ad fabulas est amandanda. In litaniis Ultraiectensibus saec. X exeuntis, Wiro non comparet, etsi memorantur Plechelmus et Odgerus, in eodem Monte Sanctae Odiliae culti, quos socios habuisse narratur (in Anal. Boll., t. LV, p. 67). In Alcuini carmine de patribus, regibus, sanctis Eboracensis ecclesiae haec habes de Anglis et Saxonibus qui Christum in Germaniam attulerunt:

At alii atque alii praefata ex gente ministri
Sermonis fuerant illis in partibus orbis,
E quibus egregii Suidbert Viraque sacerdos…

Hunc Wironem esse confidenter affirmat Ernestus Duemmler (M. G., Poet. lat., t. I, parte 1, p. 193). Quidni potius ab Alcuino memoratus credatur ille Wera, S. Bonifatii socius, ceterum ignotus (Die Briefe des heiligen Bonifatius und Lullus, ed. M. Tangl, Berlin, 1916, p. 146, epistula 73 ad Aethelbaldum, Merciorum regem)? Nemo adhuc ostendit utrumlibet horum eundem fuisse qui Ultraiecti coleretur. Nec Wironem, nec Weram, nec Veram in catalogum suum recepit vir eruditus W. G. Searle, Anglo-Saxon Bishops, Kings and Nobles (Cambridge, 1899). — Act. SS., Maii t. II, p. 309 – 320; J. O'Hanlon, Lives of the Irish Saints, t. V, p. 118 – 29; L. Van der Essen, Etude critique et littéraire sur les Vitae des saints merovingiens de l'ancienne Belgique (Louvain, 1907), p. 105 – 109.

VII ID. MAI.

[1] Nazianzi natalis beati Gregorii episcopi, ob singularem divinarum rerum doctrinam cognomento Theologi, qui collapsam Constantinopoli catholicam fidem restituit haeresesque insurgentes compressit.

[2] Romae sancti Hermae, cuius apostolus Paulus in epistola ad Romanos meminit. Hic digne semetipsum sacrificans acceptabilisque Deo hostia factus, virtutibus clarus caelestia regna petivit.

[3] Callii via Flaminia passio sancti Gerontii episcopi Ficodensis.

[4] In Perside sanctorum martyrum trecentorum et decem.

[5] In castro Vindecino depositio sancti Beati confessoris.

[6] Constantinopoli translatio sanctorum Andreae apostoli et Lucae evangelistae de Achaia et Timothei discipuli beati Pauli apostoli ab Epheso; corpus autem sancti Andreae longo post tempore Amalphim delatum, ibi pio fidelium concursu honoratur; ex cuius sepulchro liquor ad languores curandos iugiter manat.

[7] Romae item translatio sancti Hieronymi presbyteri et Ecclesiae doctoris ex Bethlehem Iudae ad basilicam Sanctae Mariae ad praesepe.

[8] Barii quoque in Apulia translatio sancti Nicolai episcopi ex Myra civitate Lyciae.

MAII 9

1. GREGORII] Antiqua natalis S. Gregorii celebratio ea est quam servarunt Graeci ad 25 ian., quamque agebant Constantinopoli in ecclesia S. Anastasiae. Eos secuti sunt Beda et Florus. Adoni placuit S. Gregorii commemorationem ad diem 9 maii transferre, cui consensit Baronius. Est ubi in codicibus hieronymianis S. Gregorius Nazianzenus ad diem 11 ian. memoretur, errore librariorum, qui Gregorium Nazianzenum pro Nysseno scripserunt. Reliquiarum eius translatio celebratur 11 iun. — Act. SS., Maii t. II, p. 369 – 459; Comm. martyr. hieron., p. 36; Synax. Eccl. CP., p. 421.
2. HERMAE] Unus ex eis quos S. Paulus, Rom., XVI, 14, salutari iubet: Salutate Asyncritum, Phlegontem, Hermam, Patrobam, Hermen. De quo Baronius: “Hic auctor est illius voluminis quod titulo Pastoris inscribitur, ut testatur S. Hieronymus de Script. eccl. in Herma.” Reapse scribit sanctus doctor: adserunt auctorem esse libri. Errorem non cavit Ado, a quo primum in fastos insertus est Hermas, id est in libellum De festivitatibus apostolorum, cum elogio e quo excerpta sunt verba: Hic digne… petivit. A Graecis memoratur in synaxariis variis diebus: 4 nov., 8 mart., et 30 iun. in Catalogo pseudo-Dorothei, et ἐπίσκοπος Φιλιππουπόλεως nuncupatur. — Act. SS., Maii t. II, p. 360; Synax. Eccl. CP., pp. 194, 521, 786.
3. GERONTII] Gerontius primus nobis est in tabula episcoporum Ficuclensium (Cervia, prov. Ravenna). Interfuit concilio Romano anno 501 a Symmacho p. habito, et nomen eius occurrit in litteris Gelasii p. Passio S. Gerontii BHL. 3498 b figmentum est hagiographi anonymi. Patronus est civitatis Calliensis in Umbria (Cagli), ubi monasterium erat eius nomini dicatum. — Act. SS., Maii t. II, pp. 461 – 64, 845.
4. MARTYRUM] Ita Florus, qui et ipse martyrologium hieronymianum exscripsit. De martyribus istis nihil dicendum occurrit. — Act. SS., Maii t. II, p. 364; Comm. martyr. hieron., p. 242.
5. BEATI] Praelucet martyrologium hieronymianum: Natale Beati confessoris. Elogium praebet non Beda sed Usuardus. Vindocini (hodie Vendôme, dép. Loir-et-Cher), in dioecesi olim Carnutensi, Beatus obiisse fertur; quo tamen saeculo floruerit, certo definire nemini successit. Vita eius BHL. 1065, ceteris antiquior sed valde ieiuna, edita est in Analectis nostris, t. XXVI, p. 423 – 53, ubi etiam collecta reperiuntur quaecumque de S. Beato, quem apostolum Helvetii sibi vindicarunt, tradita sunt. — Act. SS., Maii t. II, p. 364 – 68; Comm. martyr. hieron., p. 241; E. A. Stückelberg, Die schweizerischen Heiligen des Mittelalters (Zürich, 1903), p. 14 – 15.
6. ANDREAE] Martyrologium hieronymianum: Constantinopoli natale sancti Timothei, quae Florus verbotenus exscripsit. Incaute haec Ado ita interpretatus est: Constantinopoli natalis S. Timothei, quando ab Epheso eius sacra ossa delata sunt. Multiplex ibi error. Timotheus enim, qui hodie a Graecis colitur, omnino alius est ab apostolo, quippe quem patriarcham nuncupent; neque eo die facta est translatio reliquiarum S. Timothei Epheso Constantinopolim, sed, ut habent Consularia Constantinopolitana, kalendis iuniis, anno 356, μηνὶ πανέμῳ α᾽, in Chronico Paschali, πρὸ ὀκτὼ καλανδῶν ἰουλίω, apud Theodorum Lectorem, II, 61. Andreae et Lucae translationem simul commemorat Usuardus, quae tamen nec eadem die nec eodem anno peracta est, sed anno 357, quinto non. mart., ut eadem Consularia cum Chronico testantur. Insuper notatu dignum est apud Graecos nullam in fastis harum translationum memoriam fieri. Reliqua de translatione S. Andreae Amalphim, anno 1216, addita sunt a Baronio, qui notat in archivo illius ecclesiae rei gestae monumenta contineri, libellum, ni fallor, quem saeculo paene integro elapso scripsit Matthaeus archidiaconus, BHL. 434. Miraculum scaturientis e sepulcro liquoris narratur a Gregorio Turonensi, In gloria martyrum, XXX, proindeque non in ecclesia Amalphitana peractum censetur, sed apud provinciam Achaicam in civitate Patras. — Comm. martyr. hieron., p. 242; Origines du culte des martyrs2, p. 55.
7. HIERONYMI] In libello BHL. 3878 narratur monachus quidam, triplici apparitione S. Hieronymi monitus, eius corpus quod in Sancta Maria de Bethleem iacebat sustulisse, Romam portasse et in basilica Sanctae Mariae Maioris iuvantibus canonicis recondidisse. Nimia benignitate usi sunt erga falsarium qui hanc historiam minus accuratam dixerunt. Scatet enim erroribus et ineptiis. — Act. SS., Sept. t. VIII, p. 635 – 51.
8. NICOLAI] Notissima est historia pii latrocinii nautarum Barensium anno 1087 patrati, BHL. 6179 – 6199. — F. Nitti di Vito, La leggenda della traslazione di S. Nicola di Bari, Trani, 1902; Id., La leggenda della traslazione di S. Nicola da Mira a Bari, Bari, 1937; Anal. Boll., t. XXII, p. 352 – 54.

VI ID. MAI.

[1] Sancti Antonini confessoris et archiepiscopi Florentini, cuius natalis dies sexto nonas maii recensetur.

[2] Romae via Latina natalis sanctorum martyrum Gordiani et Epimachi, quorum prior pro confessione nominis Christi tempore Iuliani Apostatae diu plumbatis caesus et ad ultimum capite truncatus, noctu a christianis sepultus fuit eadem via in crypta, in quam beati Epimachi martyris reliquiae paulo ante translatae fuerant ab Alexandria, ubi ille pro Christi fide martyrium compleverat.

[3] In terra Hus sancti Iob prophetae, admirandae patientiae viri.

[4] Romae beati Calepodii presbyteri et martyris, quem Alexander imperator gladio fecit occidi, et corpus eius per civitatem trahi atque in Tiberim iactari; quod inventum Callistus papa sepelivit. Decollatus est etiam Palmatius consul cum uxore et filiis et aliis promiscui sexus quadraginta duobus de domo sua; Simplicius quoque senator cum uxore et sexaginta octo de familia sua, item et Felix cum uxore sua Blanda; quorum capita suspensa sunt per diversas portas Urbis ad exemplum christianorum.

[5] Item Romae via Latina ad Centum aulas, natalis sanctorum martyrum Quarti et Quincti, quorum corpora Capuam translata sunt.

[6] Apud Leontinos in Sicilia sanctorum martyrum Alphii, Philadelphi et Cyrini.

[7] Smyrnae sancti Dioscoridis martyris.

[8] Bononiae beati Nicolai Albergati monachi Carthusiani, eiusdem civitatis episcopi et sanctae Romanae Ecclesiae cardinalis, sanctitate et apostolicis legationibus clari, cuius corpus Florentiae apud Carthusianos conditum est.

[9] Apud Tarentum sancti Cataldi episcopi, miraculis clari.

[10] Matriti sancti Isidori agricolae, quem miraculis clarum Gregorius decimus quintus una cum sanctis Ignatio, Francisco, Teresia et Philippo in sanctorum numerum retulit.

[11] Mediolani inventio sanctorum martyrum Nazarii et Celsi, quando beatus Ambrosius episcopus sancti Nazarii corpus recenti adhuc sanguine conspersum reperit, atque ad basilicam apostolorum transtulit una cum corpore beati Celsi pueri, quem idem ipse nutrierat et Anolinus in Neronis persecutione simul cum eo gladio feriri iusserat quinto kalendas augusti, quo die festivitas eorum martyrii celebratur.

MAII 10

1. ANTONINI] Innocentius p. XI, precibus Magni Ducis Etruriae annuens, decreto 17 aug. 1683 indulsit ut quotannis festum S. Antonini ab universali Ecclesia die 10 maii ageretur. — Bullarium Ordinis Fratrum Praedicatorum, t. VI, p. 367.
2. GORDIANI] Martyrologium hieronymianum: Romae via Latina in cimiterio eiusdem natale Gordiani et Epimaci. Celebrantur etiam in sacramentario Gregoriano eorumque sepulcra ab antiquis topographis visa sunt. Elogium, ad verba usque translatae fuerant, excerptum est e Passione BHL. 3612, quae plane fabulosa est et aperte pugnat cum carmine antiquo inter pseudodamasiana edito (Ihm, n. 79), in quo haec de Gordiano: Hic aetate puer rudibus iam victor in annis. Sententia de translatione Epimachi Alexandria Romam additamentum est nonnullorum codicum Adonis. Ex Actis habetur Gordianum sepultum fuisse in crypta ubi iampridem sanctum Epimachum sepelierunt, nulla translationis facta mentione, quae excogitata fuit ab homine qui ex utroque Epimacho Romano et Alexandrino (12 dec.) unum fecit. Gordiani et Epimachi martyrum Romanorum memoria inscripta est in synaxariis ad dies 6, 9, 10 maii et 31 oct., eorumque festum agebatur Constantinopoli 10 maii ἑν τῷ μαρτυρείῳ τοῦ ἁγίου Στρατονίκου. Translatio martyris Epimachi Constantinopolim, de qua in menaeis ad diem 11 mart., Alexandrini esse videtur, certe non Romani. — Act. SS., Maii t. I, p. 551 – 55; Synax. Eccl. CP., pp. 182, 529, 661, 670, 673; Comm. martyr. hieron., p. 244.
3. IOB] Depositio sive natale Iob prophetae. Ita martyrologium hieronymianum cui concinunt Florus et ceteri saec. IX martyrologi. Memoriam τοῦ ὁσίου καὶ δικαίου Ἰώβ agunt Graeci ad diem 6 maii. — Act. SS., Maii t. II, p. 494 – 97; Comm. martyr. hieron., p. 246; Synax. Eccl. CP., p. 659; Anal. Boll., t. V, p. 154.
4. CALEPODII] Elogium excerptum est ex Passione S. Callisti BHL. 1523, quam plurimum suspectam esse observandum erit ad diem 14 oct. Si Calepodium excipias, martyrum sunt nuda nomina quorum nulla mentio in libris liturgicis aut quovis monumento fide digno. Calepodius, quem primus Beda in fastos intulit, eponymus est coemeterii viae Aureliae, in quo S. Callistus depositus fuit; sed quod ipse martyr fuerit et cultu ecclesiastico insignitus, nullo comprobatur testimonio. — Act. SS., Maii t. II, p. 498 – 501.
5. QUARTI] Martyrologium hieronymianum: Romae via Latina ad Centum aulas Quarti et Quinti. Nulla horum martyrum exstat historia, neque repertus est locus viae Latinae ubi requiescere dicuntur. Additamentum quorum corpora cet., silentibus prorsus monumentis, excogitatum est ut ratio aliquatenus redderetur venerationis ecclesiae Capuanae in sanctos Quartum et Quintum quorum effigies in musivo ecclesiae S. Prisci, prope Capuam, depictae erant. Quaestio num fuerit duplex par martyrum homonymorum Romanum et Capuanum plurimas inter doctos controversias excitavit neque hactenus soluta est. — Act. SS., Maii t. II, p. 555 – 56; Comm. martyr. hieron., p. 241 – 42; Origines du culte des martyrs2, pp. 302, 304.
6. ALPHII] A Baronio afferuntur menologia Graecorum et Acta, quorum legerat interpretationem latinam. Reapse in synaxariis hi martyres ad hunc diem laudantur; praeluxerunt procul dubio Acta prolixissima BHG2. 57 – 62, quae fabularum consarcinatio quaedam est. S. Alphius et socii praecipua gaudent veneratione Leontinis (Lentini) in Sicilia. — Act. SS., Maii t. II, p. 502 – 550; Synax. Eccl. CP., p. 671.
7. DIOSCORIDIS] Martyris Smyrnensis Dioscoridis nomine frustra quaeritur mentio, praeterquam in synaxariis ad 11 (10) maii, ubi his verbis incipit eius laudatio: οὗτος ὥρμητο ἀπὸ τῆς Σμυρναίων μητροπόλεως, errore manifesto orto ex prava lectione. Certissime enim primitus scriptum erat Μυραίων seu Μυρέων μητροπόλεως. Dioscorides recurrit, in nostro martyrologio, ad diem 28 maii, una cum Crescente. Myrae in Lycia ambobus martyribus basilica dicata erat. Quae in elogio S. Themistoclis Lycii item martyris ad diem 21 dec. de S. Dioscoride leguntur probe efficiunt hunc cum Smyrnensi ecclesia nihil habuisse commune. — Act. SS., Maii t. II, p. 624; G. Anrich, Hagios Nikolaos, t. II, p. 531.
8. NICOLAI] Nicolaus Albergatus, nobili genere Bononiae anno 1375 ortus, Ordinem Carthusianorum anno aetatis suae 19 ingressus est. Episcopus Bononiensis anno 1417 constitutus, a Martino p. V anno 1426 cardinalis creatus est. Gravissimis legationibus Romanorum pontificum iussu susceptis, obiit Senis die 9 maii 1443. Eius corpus, Florentiam delatum, in monasterio Carthusianorum conditum est. Innumera venerationis testimonia diligenter collegit Benedictus XIV, dum promotorem fidei agit; quibus rite perpensis, pontifex factus decreto diei 25 sept. 1744 cultum ab immemorabili tempore beato Nicolao exhibitum approbavit eiusque elogium martyrologio Romano apponi iussit. Primus Vitam S. Nicolai scripsit Iacobus Zeno Venetus, episcopus Patavinus (BHL. 6096), qui coniunctissimus illi fuerat. — Act. SS., Maii t. II, p. 467 – 90; Bullarium Benedicti XIV, t. I, p. 426 – 31; P. De Töth, Il beato cardinale Nicolò Albergati e i suoi tempi, 2 vol., Acquapendente, 1934.
9. CATALDI] In libello apocrypho BHL. 6679 narratur S. Petrus una cum S. Marco Tarentum appulisse ubi S. Cataldum episcopum constituerit. Verisimile censetur Cataldum, episcopum Scotum, saec. VII Tarentum migrasse, ibique obiisse et in ecclesia cathedrali sepultum esse. Anno 927 a Sarracenis eversa est ecclesia; anno autem 1094 sub ruderibus repertae feruntur reliquiae cum cruce aurea cui nomen Cataldi inscriptum cernebatur. Episcopus loci a civibus creditus est, et tempore labente catalogo episcoporum Tarentinorum non semel sed bis inscriptus. Hinc inter eruditos frustra disceptatum est de aetate et historia utriusque Cataldi. — Act. SS., Maii t. II, p. 569 – 78; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 315 – 16; C. Stornaiolo, Crocetta aurea opistografa della cattedrale di Taranto, in Nuovo bull. di archeol. cristiana, 1915, p. 83 – 93; Anal. Boll., t. XXXIX, p. 368.
10. ISIDORI] Praeter Vitam BHL. 4494, quam anno circiter 1275 a Iohanne Aegidio Zamorensi scriptam existimant nonnulli, nihil traditum est de gestis S. Isidori Matritensis, qui obiit saec. XII. Eius festum agebatur die dominica in Albis, in memoriam translati primum corporis. Cultum, cuius confirmatio iterum iterumque postulata est, approbavit Paulus p. V, qui decreto 14 iun. 1619 festum S. Isidori quotannis die 15 maii celebrari iussit. Inter sanctos relatus est a Gregorio p. XV, die 12 mart. 1622. Qua de causa S. Isidori elogium non ad diem 15 maii sed ad 10 martyrologio inscriptum sit, ignoramus. — Act. SS., Maii t. III, p. 512 – 50; Z. Garcia Villada, San Isidoro labrador en la historia y en la literatura, in Razon y Fe, t. LXII (1922), pp. 36, 167, 323, 454.
11. NAZARII] Inventionem reliquiarum SS. Nazarii et Celsi narrat Paulinus in Vita S. Ambrosii BHL. 377, diem tamen et mensem silentio praeterit. In kalendario Mediolanensi saec. XI inscripta est Translatio S. Nazarii ad 10 maii; in kalendario vero Beroldi eodem die Translatio S. Nazari a S. Celso ad S. Nazarium; ad diem autem 28 iul. sanctorum Nazarii et Celsi ubi eius requiescit corpus, et in alio codice: ad basilicam apostolorum in qua corpus beati Nazarii quiescit. Negant proinde Mediolanenses S. Celsum ad basilicam Apostolorum translatum esse, eumque quiescere asserunt in sua basilica iuxta quam Landulphus saec. X sancti martyris Celsi fundavit monasterium, teste Arnulpho, Hist. mediolan., I, 10; itaque corrigendum martyrologium Romanum. De martyrum Passione dicturi sumus ad eorum diem natalem 28 iul. — Bugati, Memorie storico-critiche intorno le reliquie ed il culto di S. Celso martire, Milano, 1782; M. Magistretti, Manuale Ambrosianum, t. I, p. 186; Id., Beroldus, pp. 5, 8, 138, 140.

V ID. MAI.

[1] Romae via Salaria natalis beati Anthimi presbyteri, qui post virtutum et praedicationis insignia in persecutione Diocletiani in Tiberim praecipitatus et ab angelo exinde ereptus, oratorio proprio restitutus est, deinde capite punitus, victor migravit ad caelos.

[2] Ibidem sancti Evellii martyris, qui cum esset de familia Neronis, ad passionem sancti Torpetis in Christum credidit, pro quo et decollatus est.

[3] Item Romae sanctorum martyrum Maximi, Bassi et Fabii, qui sub Diocletiano via Salaria caesi sunt.

[4] Camerini sanctorum martyrum Anastasii et sociorum, qui in persecutione Decii sub Antiocho praeside caesi sunt.

[5] Auximi in Piceno sanctorum martyrum Sisinii diaconi, Diocletii et Florentii discipulorum sancti Anthimi presbyteri, qui sub Diocletiano lapidibus obruti martyrium compleverunt.

[6] Varennis sancti Gangulpi martyris.

[7] Viennae sancti Mamerti episcopi, qui ob imminentem cladem solemnes ante Ascensionem Domini triduanas litanias in ea urbe instituit, quem ritum postea universalis Ecclesia recipiens comprobavit.

[8] Apud Silviniacum depositio sancti Maioli abbatis Cluniacensis, cuius vita sanctis meritis fuit praeclara.

[9] In Piceno apud Septempedanos sancti Illuminati confessoris.

[10] In oppido Cryptalearum Tarentinae dioecesis, sancti Francisci de Hieronymo confessoris Societatis Iesu, eximiae in procuranda animarum salute charitatis et patientiae, quem Gregorius papa decimus sextus in sanctorum canonem retulit.

MAII 11

1. ANTHIMI] Martyrologium hieronymianum: Romae via Salaria miliario XXII natale sancti Anthimi. Episcopus Sancti Anthimi Dulcitius interfuit concilio Romano anno 501. Rudera reperta sunt in via Salaria quae basilicae S. Anthimi esse putantur. Quis tandem fuerit sanctus ille nulla nos docent monumenta scripta praeter Acta BHL. 561 – 564, e quibus elogium contractum est. Illa autem sunt apprime fabulosa et ficticia. — Act. SS., Maii t. II, p. 614 – 19; Comm. martyr. hieron., p. 247 – 48.
2. EVELLII] Non apud Bedam, ut putat Baronius, sed apud Hrabanum et Notkerum S. Evellii mentio est hoc die. Silet Ado, qui eius memoriam inicit in elogio S. Torpetis, ad diem 17 huius mensis. In Actis BHL. 8307 narratur Evellius, consiliarius imperatoris, visis S. Torpetis miraculis, in Christum credidisse, Romam fugisse et ibidem decollatus esse sub die V kal. maii. Qui hunc in fastos nostros introduxit legisse videtur: V idus maii. Neque perspexit nullum de S. Evellio exstare testimonium veterum praeter Acta apocrypha modo allata. — Act. SS., Maii t. II, p. 613; t. IV, p. 5 – 19.
3. MAXIMI] Excerptum e Passione S. Anthimi BHL. 561 – 564, in qua probabilius praeter Anthimi nomen nihil non ficticium est. Nec hagiographo fidendum videtur ubi anniversarium diem S. Maximi 19 oct. celebrari asserit: id enim nullo martyrologio vel kalendario, ut alia mittamus monumenta, comprobatur. — Act. SS., Maii t. II, p. 614 – 19.
4. ANASTASII] Leguntur eorum gesta in Actis S. Venantii Camerinensis BHL. 8523, de quibus sermo erit ad diem 18 maii. Quae cum fabulosa esse noscantur et ex omnimodis locis et historiis collecta, quaeratur necesse est unde Anastasius ille adductus sit. Si quis autem singulas Actorum partes persequatur, veri simile censebit Anastasium Salonitanum seu fullonem, qui die 26 aug. colitur, in Camerinensem versum esse. — Act. SS., Maii t. II, p. 613; Anal. Boll., t. XVI, p. 488 – 500.
5. SISINII] Martyrum Auximanorum gesta intexta sunt Actis S. Anthimi BHL. 561 – 564, de quibus paulo superius censuram dedimus. In martyrologio hieronymiano, ad diem 16 maii mentio quaedam est horum martyrum: in Piceno civitate Ausimo Florentii et Diocletiani. — Comm. martyr. hieron., p. 257.
6. GANGULPI] In codice hieronymiano Senonensi ad hunc diem addidit altera manus: Lingonas civitate depositio sancti Iengulfi confessoris; ad diem vero 13 maii, codici Richenoviensi illatum est: Gangolfi martyris. Memoriam S. Gengulfi seu Gangulfi inde a saec. X illis diebus passim celebrem ostendunt kalendaria varia et martyrologia, quae recensuit W. Levison (M. G., Scr. rer. merov., t. VII, p. 144 – 45). Quisnam Gengulfus ille fuerit, colligi nequaquam potest e Passione BHL. 3328, saec. IX extremo vel X ineunte conscripta, ut videtur, a clerico ecclesiae Sancti Petri Varennensis (Varennes-sur-Amanche, dép. Haute-Marne), ubi corpus S. Gengulfi quiescebat; neque e Passione BHL. 3329, quam c. ann. 960 metrice composuit Hrotsuita. Viris doctis nuper placuit Gengulfum nostrum eundem esse atque Gangvulfum illum, a quo anno 716 S. Ceolfridus cum comitibus suis benigne susceptus est (Vita Ceolfridi, c. 35 – 37). Qui Gangulfus regionum illarum (in agro sc. Lingonensi) dominus erat possidebatque monasterium quod erat ad meridianam plagam civitatis spatio circiter miliarii et dimidii. De martyrio S. Gengulfi nihil certo constat. — Act. SS., Maii t. II, p. 642 – 55; Comm. martyr. hieron., pp. 247, 251; M. G., Scr. rer. merov., t. VII, p. 142 – 74.
7. MAMERTI] Geminata SS. Mamerti et Martini episcoporum depositio hodie annuntiatur in martyrologio hieronymiano. Unius hic Mamerti elogium legimus, iisdem fere verbis quibus Florus, Ado, Usuardus usi sunt. Sedit Mamertus Viennae post Nicetam et obiit c. ann. 475. Successorem habuit Hesychium, patrem S. Aviti, cuius homilia BHL. 5203 de S. Mamerto et Rogationibus saepe edita est. Translatio corporis Aurelianum recolitur die 13 octobris, translatio vero capitis die 14 novembris. — Act. SS., Maii t. II, p. 629 – 32; Comm. martyr. hieron., p. 247; Les martyrologes historiques, p. 348; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 205; Id., Origines du culte chrétien5, p. 305.
8. MAIOLI] Quartus hic in serie abbatum Cluniacensium, plenus dierum obiit Silviniaci (Souvigny, dép. Allier), V id. maii anno 994. S. Maioli memoriam hac die Odilo successor et Cluniacenses monachi saec. X nondum expleto iam celebrem habebant. Servata est epistula consolatoria BHL. 5187 quam ad Odilonem misit abbas quidam e regione, ut videtur, Mettensi, non multo post acceptum de morte Maioli nuntium. Vita BHL. 5177 a Syro monacho coaevo conscripta est, cuius alias recensiones habemus BHL. 5178 – 5180. Adde Vitam BHL. 5181 mox a Nalgodo monacho Cluniacensi scriptam et Vitam BHL. 5182 quam anno 1033 ipse Odilo composuit. — Act. SS., Maii t. II, p. 657 – 700; Les martyrologes historiques, pp. 226, 229, 232, 234; Sackur, in Neues Archiv, t. XII, p. 503 – 516; t. XVI, p. 180 – 81; M. Manitius, Geschichte der lateinischen Literatur des Mittelalters, t. II, p. 136 – 40.
9.ILLUMINATI] “ Eius sacrum corpus religiose servatur et colitur apud Sanctaseverinates, qui olim Septempedani dicebantur, in monasterio Sancti Mariani.” Ita Baronius, qui nihil praeterea novisse videtur de S. Illuminato, quamquam eum ipse primus in martyrologium induxit. Neque de gestis eius nobis quicquam traditum est. — Act. SS., Maii t. II, p. 706.
10. FRANCISCI] Anno 1642 ortus, sacerdotio initiatus Neapoli anno 1666, ibidem Societatem Iesu ingressus anno 1670 missionibusque popularibus addictus inde ab anno 1676. Obiit die 11 maii 1716. Francisci gesta, paulo post eius obitum, litteris mandarunt socii familiarissimi C. Stradiotti (Venezia, 1719) et S. Bagnati (Neapoli, 1725). Beatorum a Pio VII anno 1806, sanctorum a Gregorio XVI, anno 1839, catalogo inscriptus est. — S. Rituum Congregatio, Beatificationis et canon. ven. servi Dei P. Francisci de Hieronymo… Positio de virtutibus, Romae, 1751; Anal. Boll., t. V, p. 151; C. De Bonis, Vita ven. Francisci de Hieronymo, Neapoli, 1734; A. Muzzarelli, Raccolta di avvenimenti singolari, Roma, 1806; G. Boero, S. Francesco di Girolamo, Firenze, 1882, ubi et ratio quaedam a Francisco superioribus reddita de suis laboribus apostolicis: Brevi notizie delle cose di gloria di Dio accadute negli esercizi delle sacre missioni di Napoli da quindici anni in qua, quanto si é potuto richiamare in memoria.

IV ID. MAI.

[1] Romae via Ardeatina sanctorum martyrum Nerei et Achillei fratrum, qui primo cum Flavia Domitilla, cuius erant eunuchi, in insula Pontia longum pro Christo duxerunt exilium, postmodum gravissimis verberibus attrectati sunt, deinde, cum a Minutio Rufo consulari equuleo et flammis ad immolandum compellerentur dicerentque se a beato Petro apostolo baptizatos ullan ratione posse idolis immolare, capite caesi sunt. Horum sacrae reliquiae, simulque Flaviae Domitillae, ex diaconia sancti Hadriani in antiquum eorum titulum, ubi olim reconditae asservabantur, nunc restauratum, iussu Clementis papae octavi solemniter translatae sunt pridie huius diei.

[2] Ibidem via Aurelia sancti Pancratii martyris, qui cum esset annorum quatuordecim, sub Diocletiano martyrium capitis obtruncatione complevit.

[3] Salaminae in Cypro sancti Epiphanii episcopi, qui multiplici eruditione et sacrarum litterarum scientia excellens, vitae quoque sanctitate, zelo catholicae fidei, munificentia in pauperes et virtute miraculorum extitit admirandus.

[4] Constantinopoli sancti Germani episcopi, virtutibus et doctrina insignis, qui Leonem Isauricum adversus sacras imagines edictum promulgantem magna fiducia redarguit.

[5] Treviris sancti Modoaldi episcopi.

[6] Romae sancti Dionysii patrui sancti Pancratii martyris.

[7] In Sicilia sancti Philippi Argyrionis, qui a Romano pontifice ad eam insulam missus, magnam illius partem ad Christum convertit; cuius sanctitas in liberandis energumenis maxime declaratur.

[8] In civitate Calciatensi sancti Dominici confessoris.

MAII 12

1. NEREI] Horum celebratissima est memoria in coemeterio Domitillae, via Ardeatina, ubi erat eorum basilica et carmen illud Damasianum: Militiae nomen dederant. Quo lecto statim intellegitur Acta SS. Nerei et Achillei BHL. 6058 – 6066, BHG2. 1327, e quibus nostrum contextum est elogium, a genuina historia quam longissime remota esse. Ibi enim milites illi Flaviae Domitillae eunuchi fuisse narrantur et plurima congesta sunt quae monumentis minime comprobantur. De translatione reliquiarum in antiquum titulum, olim Fasciolae dictum, legenda sunt quae a Baronio, presbytero cardinali huius ecclesiae urbanae et dictae translationis auctore, tum in notis ad martyrologium, tum in iis quae edita sunt in Act. SS., scripta habemus. Non sine admiratione quadam ex his colligitur reliquias Flaviae Domitillae simul cum corporibus martyrum iam in antiquo titulo reconditas, una cum iisdem sollemniter translatas fuisse. Etenim de cultu ab antiquis Flaviae Domitillae exhibito non constat, quanquam martyrologiis inscribi coepta est saec. IX, ad diem 7 maii. — Act. SS., Maii t. III, p. 4 – 16; Comm. martyr. hieron., p. 249; P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. III, p. 43 – 55;;J. P. Kirsch, Die römischen Titelkirchen, p. 90 – 94; Étude sur le légendier Romain, pp. 18 – 21, 27, 32.
2. PANCRATII] Ipsius Bedae haec verba sunt, quae ex Passione S. Pancratii BHL. 6420 – 6427 excerpta sunt. De hac Baronius: “Extant eius Acta, quae et sincera in aliquibus ecclesiis legi consueverunt.” Haec nemo non mirabitur qui hanc fabulam perlegerit. Ceterum cultus S. Pancratii celebritatem testantur monumenta liturgica et basilica ad eius sepulcrum a Symmacho papa excitata, ab aliis pontificibus exornata, viae Aureliae miliario secundo. Pancratius inscriptus est martyrologio hieronymiano. — Act. SS., Maii t. III, p. 17 – 22; Comm. martyr. hieron., p. 249 – 250; P. Franchi de' Cavalieri, Hagiographica, p. 77 – 105; Anal. Boll., t. XLVI, p. 63 – 64.
3. EPIPHANII] Beda: Sancti patris nostri Epifani episcopi Cipri. Haec Graecorum consueta formula est. In synaxariis memoratur Epiphanius ad hunc diem, et quandoque ad 14 iul. Constantinopoli eius festum agebatur ἔνδον al. πλησίον) τοῦ ἁγίου Φιλήμονος. Acta S. Epiphanii finguntur scripta a Iohanne discipulo, BHG2. 596a Polybio episcopo continuata, BHG2. 597, finita a Sabino S. Epiphanii successore, BHG2. 599. Plurimis ea conferta esse mendaciis (ita Papebrochius) iudicare cogetur cum Baronio ad ann. 372 num. 108 quisquis eam conferet cum censuris seu observationibus in commentario eiusdem Papebrochii. — Act. SS., Maii t. III, p. 36 – 49; Synax. Eccl. CP., pp. 675 – 77, 817.
4. GERMANI] In synaxariis Graecorum memoratur hoc die cum elogio e Vita BHG2. 697. Eius festivitas agebatur Constantinopoli in Magna Ecclessia. — Act. SS., Maii t. III, p. 155 – 61; Synax. Eccl. CP., pp. 677 – 80, 1012; Byzantinische Zeitschrift, t. V, p. 287 – 94; t. VI, p. 51 – 53; t. VII, pp. 473, 633; t. XII, pp. 173 – 75, 209 – 211.
5. MODOALDI] S. Modoaldus, episcopus Treverensis, interfuit concilio Clippiacensi ann. 627, obiit ann. c. 640. Habemus epistulam ei datam a S. Desiderio episcopo Cadurcensi († 655). De Modoaldo silent antiqui martyrologi. Bobolenus, in Vita S. Germani Grandivallensis BHL. 3467, paulo post huius obitum († c. 667) composita, cap. 1, refert Germanum puerulum Modoaldo litteris erudiendum traditum fuisse. Ipsius S. Modoaldi Acta et Miracula BHL. 5984 non ante saec. XII scripta sunt a Stephano abbate Sancti Iacobi Leodiensis († 1112), rogantibus monachis Helmwardhusiensibus (Helmarshausen, dioec. Paderborn.) in quorum coenobium Modoaldi reliquiae anno 1107 e templo Sancti Paulini fuerant translatae (cf. BHL. 5985 – 5987). — Act. SS., Maii t. III, p. 50 – 78; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 38; E. Winheller, Die Lebensbeschreibungen der vorkarolingischen Bischöfe von Trier (Bonn, 1935), p. 145 – 58; P. Miesges, Der Trierer Festkalender (Trier, 1915), p. 52.
6. DIONYSII] Ab Adone primum in martyrologium invectus ex Actis S. Pancratii de quibus superius dictum est. Nec aliud habemus testimonium quo constet Dionysium illum aliquando vixisse. — Act. SS., Maii t. III, p. 21.
7. PHILIPPI] Vita Philippi Argyriensis quam Baronius se accepisse testatur, versio latina censenda est libelli BHG2. 1532, cuius suspecta est fides. Elogii fons esse videtur Vita BHL. 6819 apocrypha S. Athanasio falso asserta. Anniversaria dies τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Φιλίππου τοῦ Ἀργυρίου signata est in nonnullis synaxariis italo-graecis. — Act. SS., Maii t. III, p. 26 – 36; Synax. Eccl. CP., p. 679.
8. DOMINICI] Non una est doctorum sententia de S. Dominici anno emortuali, qui aliis est 1060, aliis 1109. Ut constat ex Libro sancti Iacobi (BHL. 4073), anno circiter 1139 conscripto, iam tum in honore habitae sunt eius reliquiae: Deinde visitandum est in Ispania beati Dominici corpus, qui calciatam que inter Najeram urbem et Radicellas fecit, ubi ipse requiescit (J. Vielliard, Le guide du pèlerin de Saint-Jacques de Compostelle, Mâcon, 1938, p. 80). E piis operibus, quibus in commodum civium suorum maxime intentus fuit, pontibus viisque struendis et reficiendis, Calciatensis ei nomen adhaesit. Locus, ubi sacra eius ossa condita sunt, iam a saeculo XII Sanctus Dominicus Calciatensis vocatur. In diocesi Burgensi et in Calaguritana festum quotannis die 12 maii agebatur. Vita BHL. 2237, quam Iohannes Tamayo de Salazar, si ei fides habeatur, e legendario Asturicensi exscripsit, ficticia est. S. Dominicus additus est martyrologio Romano a Baronio, qui eius elogium a Molano (ed. 1573) et ab Alphonso de Villegas (Flos Sanctorum, ed. 1583, p. 407) mutuatus est. — Act. SS., Maii t. III, p. 167 – 80; A. C. de Govantes, Diccionario geográfico-histórico de España, Seccion II, La Rioja (Madrid, 1846), p. 176 – 80; R. Menendez Pidal, La España del Cid, t. I (Madrid, 1929), p. 252 – 53; P. Kehr, Papsturkunden in Spanien. II. Navarra und Aragon (Berlin, 1928), p. 66 – 67; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. III, pp. 73, 374.

III ID. MAI.

[1] Romae Dedicatio ecclesiae Sanctae Mariae ad martyres, quam beatus Bonifacius papa quartus, expurgato deorum omnium veteri fano, quod pantheon vocabatur, in honorem beatae semper Virginis Mariae et omnium martyrum dedicavit, tempore Phocae imperatoris.

[2] Constantinopoli beati Mucii presbyteri et martyris, qui sub Diocletiano imperatore et Laudicio proconsule, primo Amphipoli multis poenis atque cruciatibus ob Christi confessionem afflictus, postea Byzantium usque perductus, capitali sententia occubuit.

[3] Alexandriae commemoratio plurimorum sanctorum martyrum, qui ob fidem catholicam ab Arianis in ecclesia Theonae occisi sunt.

[4] Heracleae sanctae Glyceriae martyris Romanae, quae sub Antonino imperatore et Sabino praeside passa est.

[5] Apud Traiectum sancti Servatii Tungrensis ecclesiae episcopi, ad cuius meritum omnibus demonstrandum, cum tempore hiemis omnia in circuitu nix repleret, sepulchrum eius numquam operuit, donec industria civium basilica super illud aedificata est.

[6] In Palaestina sancti Ioannis Silentiarii.

[7] Vallisoleti sancti Petri Regalati confessoris, Ordinis Minorum, regularis disciplinae in Hispaniae coenobiis restitutoris, quem Benedictus decimus quartus pontifex maximus sanctorum fastis adnumeravit.

MAII 13

1. DEDICATIO] “Bonifatius … petiit a Focate principe templum qui appellatur Pantheum, in quo fecit ecclesiam beatae Mariae semper virginis et omnium martyrum.” Ita in Libro pontificali. Item in Bedae Chronico (M. G., Scr. antiq., t. XIII, p. 310) et Pauli diac. Hist. Langobardorum, IV, 36. Dies anniversarius ita signatur in martyrologii Bedae altera codicum stirpe: III id. mai. Natale sanctae Mariae ad martyres. Item in sacramentario Gregoriano, apud Florum cum brevi elogio nostro simili, et Adonem qui addit: cuius dedicationis sacratissima dies agitur Romae III id. maii. Legantur et quae ad diem 1 nov. annotata sunt. — L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 317; Les martyrologes historiques, p. 636 – 39.
2. MUCII] Mucium, quem Μώκιον Graeci appellant (nomen videtur aramaicum Moqimus, Μόκιμος), nec Beda nec Florus nec Ado noverunt. De eo solus Usuardus. Ignoratur tamen e quonam fonte hauserit elogium ad diem 13 maii reponendum. Quae afferuntur in nostro martyrologio summatim exprimunt Passionem S. Mocii (Anal. Boll., t. XXXI, p. 163 – 76), quam a teste coaevo vel suppari scriptam nemo dixerit. In martyrologio hieronymiano, ad diem 8 maii habetur: Constantinopoli Acaci militis et Maximi presbiteri; ad 10: Mucii, paucisque interiectis, Constantinopoli Maximi. Mocius alius non esse videtur a Maximo, qui in breviario Syriaco ad diem 11 maii refertur: ἐν Κωνσταντινουπόλει Μάξιμος. Eo die una celebritate agebatur tum S. Mocii tum urbis Constantinopolitanae natalis. In hac erat templum sancto martyri dicatum. Memoratur Mocius 11 maii in antiquo kalendario Carmonae in Hispania reperto et in kalendariis Mozarabum. — Act. SS., Maii t. II, p. 620 – 24; Synax. Eccl. CP., p. 674; Comm. martyr. hieron., pp. 239, 245; Anal. Boll., t. XXXI, p. 228 – 32; t. XLIV, p. 83; Les origines du culte des martyrs2, p. 234 – 35.
3. MARTYRUM] Ante Baronium nemo hosce martyres fastis inscripserat. Elogii fons primarius est Theodoreti Hist. eccl., IV, 19, qui profert epistulam Petri episcopi Alexandrini de clade sub Lucio episcopo Ariano catholicis illata. De his quae tunc contigerunt scripserunt quoque Gregorius Nazianzenus, Rufinus, Socrates, Sozomenus. — Act. SS., Maii t. III, p. 206 – 209.
4. GLYCERIAE] Excerptum datur ex elogio synaxariorum Graecorum quo summatim referuntur Acta BHG2. 699. Haec utique fabulosa sunt, sed de ecclesiastica veneratione S. Glyceriae Heracleae primum, unde ad varia loca propagata est, nihil dubitandum est. Ad diem 8 iul. memoratur Glyceria in martyrologio hieronymiano, etiam, ut videtur, in breviario Syriaco. De reliquiis eius mentio est in libello de translatione S. Euphemiae BHG2. 621. — Act. SS., Maii t. III, p. 188 – 93; Comm. martyr. hieron., p. 358; Saints de Thrace et de Mésie, in Anal. Boll., t. XXXI, p. 249 – 52; Les origines du culte des martyrs2, p. 244 – 45.
5. SERVATII] In Treiecto depositio sancti Servatii episcopi et confessoris hodie annuntiatur in codicibus hieronymianis W, C, S, K, L, V. Additur in K L V: et translatio et dedicatio basilicae. Memoria S. Servatii etiam apud Bedam. Florus, Ado et Usuardus, a quo pendet martyrologium nostrum, elogium Servatii acceperunt ex his quae de Aravatio (i. e. Servatio) refert Gregorius Turonensis, in Glor. conf., 71; cf. Hist. Franc., II, 5. Servatius (Σαρβάτιος) Tungrensis episcopus decretis synodi Sardicensis anno 343 subscripsit, teste S. Athanasio, Apol. contra Arianos, c. 50. Anno 350, cum ipso Athanasio Alexandriae colloquia habuit, Apol. ad imper. Constantium, c. 9. Interfuit concilio Ariminensi anno 359 habito. Obiisse traditur anno 384. Saeculo VI, Traiecti a Monulfo episcopo basilica in honorem S. Servatii aedificata fuit. Lucubrationes hagiographicae bene multae (BHL. 7611 – 7641) de S. Servatio editae sunt; at perpauca tantum in eis reperiuntur quae antiquis monumentis comprobata sint. — Act. SS., Maii t. III, p. 209 – 231; Comm. martyr. hieron., p. 251 – 52; Les martyrologes historiques, pp. 51, 318, 482; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 188; B. Krusch, in M.G., Scr. rer. merov., t. III, p. 83 – 91; G. Kurth, in Anal. Boll., t. XVI, p. 164 – 172; Id., Études franques, t. I, p. 139 – 59; B. Vlekke, St. Servatius, Maastricht, 1935.
6. IOANNIS] Monachus factus est Iohannes in Palaestina ad Sanctum Sabam postquam reliquerat episcopatum Coloniae in Armenia. Vitam BHG2. 897 scripsit clarus ille inter hagiographos Cyrillus Scythopolitanus antequam e vivis excessit Iohannes. In synaxariis Graecorum memoratur ad diem 7 dec., quandoque etiam ad 3, 8 vel 9. Diem 13 maii ascripserat Lippomanus Vitae Iohannis quam tomo suo VI latinam factam inseruit, nulla adducta auctoritate. — Act. SS., Maii t. III, p. 232 – 38; Synax. Eccl. CP., pp. 277, 286 – 89, 292.
7. PETRI] Petrus Regalatus Vallisoleti in Hispania natus nomen dedit Ordini S. Francisci in cuius pristina disciplina redintegranda operam posuit. Obiit in coenobio Aquileriensi dioecesis Osmensis, die 30 mart. 1456. Petrus, cuius cultus decreto 17 aug. 1683 confirmatus erat, sanctis sollemniter adnumeratus est a Benedicto p. XIV die 29 iun. 1746. — Act. SS., Mart. t. III, p. 853 – 873; Bullarium Benedicti XIV, t. II, p. 86 – 95; L. Carrión, Dia en que murió san Pedro Regalado, su sepultura, exhumación, traslaciones y reliquias del santo, in Archivo Ibero-Americano, t. X (1918), p. 5 – 25; Id., Procesos de beatificación y canonización de san Pedro Regalado, ibid., t. XIII (1920), p. 5 – 20; Id., Historia documentada del convento Domus Dei de La Aguilera, Madrid, 1930; Annales Minorum, t. XXVII (1934), pp. 160 – 62, 280 – 92.

PRID. ID. MAI.

[1] Tarsi in Cilicia natalis sancti Bonifacii martyris, qui sub Diocletiano et Maximiano passus, Romam deinde translatus, via Latina sepultus est.

[2] In Gallia sancti Pontii martyris, cuius praedicatione et industria postquam duo Philippi caesares ad fidem Christi conversi sunt, ipse sub Valeriano et Gallieno principibus martyrii palmam adeptus est.

[3] In Syria sanctorum martyrum Victoris et Coronae sub Antonino imperatore; ex quibus Victor a Sebastiano iudice variis et horrendis affectus est cruciatibus; quem Corona uxor cuiusdam militis, cum coepisset beatum praedicare ob martyrii constantiam, vidit duas coronas de coelo lapsas, unam Victori et alteram sibi missam, cumque hoc audientibus cunctis testaretur, ipsa quidem inter arbores scissa, Victor vero decollatus est.

[4] In Sardinia sanctarum martyrum Iustae, Iustinae et Henedinae.

[5] Romae sancti Paschalis papae, qui plurima sanctorum martyrum corpora e cryptis levavit et in diversis ecclesiis honorifice collocavit.

[6] Ferenti in Tuscia sancti Bonifacii episcopi, qui (ut refert beatus Gregorius papa) a pueritia sanctitate et miraculis claruit.

[7] Neapoli in Campania sancti Pomponii episcopi.

[8] In Aegypto sancti Pachomii abbatis, qui plurima in ea regione monasteria erexit et regulam monachorum scripsit quam angelo dictante didicerat.

MAII 14

1. BONIFACII] Baronius: “De eodem hac die Usuardus.” Reapse hodie silet, sed cum Adone de Bonifatio agit ad diem 5 iun., qui alterius Bonifatii nimirum Moguntini dies natalis est. Elogium excerptum est ex Passione BHL. 1413, cuius pars potior congruit cum Passione graeca BHG2. 279 – 280; reliqua assuta sunt a Romanis quibus persuasum fuit Bonifatium Tarso Romam translatum esse et via Latina quievisse, silentibus antiquis et probis testimoniis. Passio graeca, quam et Symeon Metaphrastes retractavit (BHG2. 281, 282) in menologio ad diem 18 vel 19 dec., omnium eorum quae de Bonifatio scripta sunt fons est, Actis sinceris nequaquam annumeranda. Pertinet enim ad genus narrationum piarum quas Graeci ψυχωφελεῖς nuncupant. Nihil ibi de martyris natali die, qui in sola Passione latina indicatur: martyrizatus est autem beatus Bonifatius pridie idus maias apud Tarsum metropolim Ciliciae. — Act. SS., Maii t. III, p. 279 – 284; Synax. Eccl. CP., pp. 325 – 27, 750; L. Duchesne, in Mélanges d'archéologie et d'histoire, t. X, p. 226 – 34; P. Franchi de' Cavalieri, in Nuovo Bullettino di archeologia cristiana, t. VI, p. 205 – 234; H. Delehaye, Les légendes hagiographiques3, pp. 59, 113.
2. PONTII] De Pontio Cimeliensi primus inter martyrologos egit Usuardus, cuius elogium exscriptum est, omissis verbis Civitate Cimela. Legerat Passionem S. Pontii BHL. 6896, seu fabulam a Valerio quodam conscriptam, qui se testem coaevum mentitur. Quae de duobus Philippis a Pontio ad fidem christianam conversis narrat nullam merentur fidem. — Act. SS., Maii t. III, pp. 272 – 79, 682 – 83.
3. VICTORIS] Martyrologium hieronymianum: in Syria Victoris militis et Coronae qui simul passi sunt. De iisdem iam dictum est ad diem 1 april., ubi quadantenus latebant sub nominibus Victoris et Stephani. Inter plurimas Actorum recensiones, nulla est quae sincera et germana haberi possit. Quod hodie legitur Victoris et Coronae elogium excerptum est ex Beda, qui sua hausit ex Passione BHL. 8559 plane fabulosa. — Act. SS., Maii t. III, p. 265 – 71; Comm. martyr. hieron., p. 253.
4. IUSTAE] Oristani prope Forum Traiani et in aliis Sardiniae locis coluntur sanctae Iusta, Iustina, Heredina (non Henedina), estque ecclesia S. Iustae dicata, quae saec. XI aedificata censetur. In gestis earum quae nec antiqua sunt nec fide digna, nunc Oristani, nunc Calari vel etiam Turribus passae dicuntur. Sententia eorum qui contendunt Iustam et Heredinam (al. Herectinam) in Africa martyrium fecisse, earumque reliquias vel saltem venerationem a Sardis inde recepta esse, minime reicienda est. Addunt Iustinam a Iusta aliam non esse. Notasse iuverit librum D. Bonfanti, Triumphi sanctorum Sardiniae, spuriis titulis vel commentis insignem esse, neque lectu dignam esse inscriptionem quam affert de tribus sanctis mulieribus. — Act. SS., Maii t. III, p. 271 – 272; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 672 – 73.
5. PASCHALIS] Omittunt martyrologia omnia Baronio antiquiora Paschalis I († 824) commemorationem. Asserit Baronius Acta eius exstare in codice manuscripto monasterii Sanctae Caeciliae Transtiberim, descripta per lectiones sicut in ecclesia legi consueverant. Haec tamen reperta non sunt, nec alia quaerenda est Vita Paschalis praeterquam in Libro Pontificali (L. Duchesne, t. II, p. 52 – 63). Obiit 11 februarii anno 824, si rectae sunt temporum rationes ex libro deductae. Sed nonnihil dubiae videntur. — Act. SS., Maii t. III, p. 391 – 401.
6. BONIFACII] Ferentina cathedra cum Polimartiensi (Bomarzo) saec. VI unita esse videtur. De episcopo Bonifatio, quem solus memorat S. Gregorius, Dial., I, 9, silent antiqua martyrologia. Petrus de Natalibus, postquam Catal., IV, 165, Acta S. Bonifatii Tarsiensis martyris contracta ediderat, c. 166 subiunxit: De sancto Bonifatio episcopo; cuius vestigia secuti recentiores, unam eandemque diem utrique Bonifatio assignarunt. — Act. SS., Maii t. III, p. 371 – 73; I. S. Assemani, De sanctis Ferentinis in Tuscia (Romae, 1745), pp. 53 – 59, 145.
7. POMPONII] Pomponius XXIus est in serie episcoporum Neapolitanorum, seditque primis saec. VI decenniis. De eo Gesta episcoporum, in M.G., Script. rer. Langobard., p. 409 – 410. Inscriptus est in kalendario marmoreo, ad diem 30 april.: Depositio Pomponii episcopi nostri. Legatur Mazochius, In vetus marmoreum S. Neapolitanae ecclesiae kalendarium commentarius, pp. 257 – 58, 263 – 64, ubi de translata ad mensem maium commemoratione rationem reddit. — Act. SS., Maii t. III, p. 373 – 74.
8. PACHOMII] Paulo contractius affertur elogium Bedae, Adonis, Usuardi ex Gennadio, De viris ill., VII. Die 14 mensis pachon (9 maii), quo obiit, colitur Pachomius apud Coptos, apud Graecos 7 maii (etiam 6, 14, 15 in synaxariis). Quae de S. Pachomio graece scripserunt testes coaevi et familiares quantum in promptu erant ediderunt et illustrarunt decessores nostri in Act. SS., Maii t. III, p. 287 – 363; plurima tamen necessario intacta reliquerunt quae recens prolata sunt et historiae monasticae studiosis infinitam paene materiam disserendi praebent. A nobis editae sunt (inter Subsidia hagiographica 19) Vitae graecae S. Pachomii, 1932; Vita latina BHL. 6410; a v. cl. L. Th. Lefort Vitae copticae tum bohairica tum sahidica διαλέκτῳ, 1925 – 1934, in Corp. Script. christ. Orient. (Script. Coptici, ser. III, t. VII). Nova lux exspectari potest e fragmentis antiquioribus codicum thebanorum, quae accuratissime contulit et discriminavit, nondum tamen ad eruditorum usus interpretatus est L. Th. Lefort, S. Pachomii Vitae sahidice scriptae, op. cit., t. VIII. Vide interim Anal. Boll., t. LII, p. 286 – 320. De Regula S. Pachomii genuina multa collegit laudatus v. d. variis in locis, praecipue in Le Muséon, t. XXXIV, XXXVII, XL, XLVIII, XLIX et ap. A. Boon, Pachomiana latina (Lovanii, 1932). Cetera mittimus quae passim in Analectis nostris recensentur. Donec tum nova tum vetera testimonia eruditorum trutina examinabuntur, adeantur P. Ladeuze, Étude sur le cénobitisme Pakhomien, Louvain, 1898; Subsidia hagiographica, 19, p. 88* – 105*; Anal. Boll., t. XLVII, p. 376 – 88; t. XLVIII, p. 257 – 301.

ID. MAI.

[1] Sancti Ioannis Baptistae de La Salle confessoris, cuius natalis dies agitur septimo idus aprilis.

[2] In Hispania sanctorum Torquati, Ctesiphontis, Secundi, Indaletii, Caecilii, Hesychii et Euphrasii, qui Romae a sanctis apostolis episcopi ordinati et ad praedicandum verbum Dei in Hispanias directi sunt, cumque variis urbibus evangelizassent et innumeras multitudines Christi fidei subiugassent, in ea provincia diversis locis quieverunt: Torquatus Acci, Ctesiphon Vergii, Secundus Abulae, Indaletius Urci, Caecilius Illiberi, Hesychius Carteiae, et Euphrasius Illiturgi.

[3] Fausinae in Sardinia sancti Simplicii episcopi et martyris, qui Diocletiani tempore sub Barbaro praeside perfossus lancea martyrium consummavit.

[4] Eborae in Lusitania sancti Mancii martyris.

[5] In insula Chio natalis beati Isidori martyris, in cuius basilica extat puteus, in quem fertur fuisse iniectus, de cuius aqua infirmi saepius potati sanantur.

[6] Lampsaci in Hellesponto passio sanctorum Petri, Andreae, Pauli et Dionysiae.

[7] Arvernis sanctorum martyrum Cassii, Victorini, Maximi et sociorum.

[8] In Brabantia sanctae Dympnae virginis et martyris, filiae regis Hiberniae, quae pro fide Christi et virginitate servanda a patre iussa est decollari.

MAII 15

1. IOANNIS] De eo egimus ad diem 7 aprilis, qui S. Iohannis Baptistae de La Salle emortualis fuit. Memoriam eius die 15 maii quotannis recolendam iussit Leo p. XIII litteris apostolicis 24 maii anno 1900 datis.
2. TORQUATI] In kalendario codicis Scorialensis I. III, 13, sub finem saec. VIII vel ineunte saec. IX exarati (H. Plenkers, Untersuchungen zur Überlieferungsgeschichte der ältesten lateinischen Mönchsregeln, München, 1906, p. 85 – 100), S. Torquatus et socii commemorantur ad diem 1 maii: In Accis civitate sanctorum Torquati et comitum eius; quo etiam die annuntiantur in kalendariis mozarabicis. Christiani mozarabes, saltem Cordubae, festum S. Torquati et sociorum agebant per septem dies continuos, ut constat ex kalendario Cordubensi anni 961, ad diem 27 april.: Et christiani nominant hanc diem usque ad septem, septem missos, Torquatum et socios eius et dicunt ipsos septem nuncios. Haec iterantur ad diem 1 et 3 maii. In martyrologio anonymi Lugdunensis saec. IX (cod. Paris. 3879), S. Torquati et sociorum memoria recolitur ad diem 15 maii; ita et apud Florum, Adonem, Usuardum tandemque nostrum. In his omnibus elogium habetur nunc prolixius nunc contractius uno ex fonte Vita BHL. 8308 – 8310 vel alio simili commento, quo solo nituntur quae de ordinatione Torquati et sociorum Romae ab apostolis et missione in Hispanias feruntur. His neglectis, ratione habita huius generis litterarum, verisimile est Torquatum fuisse episcopum Accitanum (Gaditanum), ceteros, qui eius socii finguntur, episcopos sedium illarum quae singulis in Vita et elogio assignantur, omnesque incerta aetate vixisse. — Act. SS., Maii t. III, p. 442 – 44; Les martyrologes historiques, p. 192; M. Férotin, Le Liber Ordinum, p. 462 – 63; Id., Le Liber mozarabicus sacramentorum, p. 314 – 17; Z. Garcia Villada, Historia eclesiástica de España, t. I (Madrid, 1929), p. 147 – 68; R. Menendez Pidal, Historia de España, t. II (Madrid, 1935), p. 450 – 51.
3. SIMPLICII] Baronius: “ Accepimus eius martyrii Acta et sociorum ex Sardinia insula Romam delata. Meminit horum Fara lib. I de reb. Sard.” Ex hisce Actis, quae adhuc reperta non sunt, excerptum censetur elogium martyrologii. Hagiographis Sardis parum fidendum esse nemo non novit; quapropter retinere praestat martyrologii hieronymiani enuntiatum: in Sardinia Simplicii presbiteri. In regione antiquae civitatis Olbiae, saec. XI, ut creditur, exstructa est ecclesia S. Simplicio dicata. — Act. SS., Maii t. III, p. 456; Comm. martyr. hieron., p. 256; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. – 678 – 79.
4. MANCII] In kalendariis mozarabicis festum sancti Manti martyris Christi Elbora commemoratur ad diem 21 maii. Passio sancti martiris Manti qui passus est a iudeis die XII kal. iunias (BHL. 5219), qua saeculo I vixisse primusque in cathedra Eborensi sedisse fertur, ficticia est. Quo tempore cultus S. Manti celebrari coeptus sit non liquet. In breviario Eborensi, anno 1548 edito, indicitur in diem 21 maii officium sancti Mancii martyris discipuli Christi. Hac die post recuperatam urbem de Sarracenis aedificato novo templo, reformata fuit ecclesia Eborensis anno Domini MCCXXIIII. Praeter familiam martyrologii pseudo-Flori (Martyrologes historiques, p. 132 – 135; Act. SS., Maii t. V, p. 31), in qua eius memoria agitur, nulla mentio S. Mancii reperitur in martyrologiis historicis neque in prioribus martyrologii Romani editionibus. Baronius, duce Alphonso de Villegas (Flos sanctorum, ed. 1583, p. 369), S. Mancium ad diem 15 maii annuntiat (ed. 1586). — Act. SS., Maii t. V, p. 31 – 36; España sagrada, t. XIV, p. 122 – 27; M. Férotin, Le Liber Ordinum, p. 464 – 65; G. Antolin, Catálogo de los códices latinos de la real biblioteca del Escorial, t. I (Madrid, 1910), p. 122; Catal. Lat. Paris., t. II, p. 51; t. III, p. 481; F. de Almeida, Historia da Igreja em Portugal, t. I2 (Coimbra, 1930), p. 126.
5. ISIDORI] Martyrologii hieronymiani codex Bernensis, ad diem 14 maii: Rome Isidori Bonefatii. Ut patet, indicium loci ad solum Bonifatium refertur. Eodem die 14 in synaxariis laudatur S. Isidorus Chiensis, adducta epitome Passionis BHG2. 960, 961. Non ita in nostro martyrologio ubi fere exscriptum est elogium Flori, cuius fons est Gregorius Turonensis, In gloria martyrum, CI. — Act. SS., Maii t. III, p. 445 – 52.
6 PETRI] Inscripti sunt hi martyres martyrologio hieronymiano sub indicio Lampsaci civitate. De eorum passione habetur libellus BHL. 6716 simplex, ieiunus solitisque oratoriis ornatibus immunis. A Graecis memorantur in synaxariis ad hunc diem, vel quandoque ad 17 vel 18 eiusdem mensis, addito elogio ex libello graeco hactenus non reperto, et cum latino non plane congruente. Scribunt Διονύσιον pro Dionysia, adduntque martyrem nomine Christinam. — Act. SS., Maii t. III, p. 462; Comm. martyr. hieron., p. 250; Synax. Eccl. CP., pp.684, 691.
7. CASSII] Baronius: “ De his Greg. Turon. Hist. Franc. lib. I, cap. 33, et Molanus in add. ad Usuard., adstipulanturque vet. manuscript.” Cassium et Victorinum, martyres sub Chroco Alamannorum duce passos, re vera laudat Gregorius loco citato; non tamen Maximum nec socios eis adiungit. Huic S. Cassio basilicam Arvernis fuisse erectam ex eodem Gregorio colligimus (Hist. Franc., IV, 12). “Vetera manuscripta” Baronius more suo non designat distinctus. S. Praeiectus episcopus Arvernensis martyrum Passionem scripsisse traditur (cf. BHL. 6915, n. 9); sed haec periit. Passio vero quam habemus BHL. 1637 b Henschenio indigna visa est quae typis ederetur. Silent antiqui martyrologi. In libris liturgicis Claromontanis qui praesto sunt, memoria S. Cassii hodie recolitur. — Act. SS., Maii t. III, p. 454 – 55; De ecclesiis Claromontanis, 9, in M. G., Scr. rer. merov., t. VII, p. 459; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 127; Les bréviaires manuscrits, t. V, p. 50; G. Bardy, in Revue d'histoire de l'Église de France, t. XXI (1935), p. 5 – 29; Les martyrologes historiques, p. 229.
8. DYMPNAE] Legerat Baronius, ut ex annotationibus apparet, Vitae BHL. 2352, quae fere tota est fabulosa, epitomen BHL. 2354, apud Surium, neque satis diligenter; nam virginem scribit a patre decollari iussam, quam Vitae ab ipso patre ferunt capite plexam. Quod autem dicitur Dympna filia regis Hiberniae, id certe falsum est et ad arbitrium confictum, neque Scotta fuisse credenda est. Vitam BHL. 2352, cum Miraculis BHL. 2353 litteris mandavit Petrus, Cameracensis canonicus, inter ann. 1238 et 1247, ex iis quae vulgo circumferebantur. Unde elucet etiam tum constabilitam fuisse Dympnae venerationem, praesertim ex fidelium piis itineribus ad sepulcrum. Ea prima sunt cultus indicia, recentioris omnino aetatis, nam vixisse putatur Dympna saec. VII vel VIII, verius fortasse IX, etsi minime liquet. Decollationis festum servabatur die 30 maii (Act. SS., Maii t. III, p. 478 – 79), at praecipua sollemnitas iam pridem habita est die 15 maii, quam translationis seu elevationis cuiuspiam esse ferunt, incerto anno, antequam Vitam conscripsit Petrus Cameracensis. Sensim Dympna commemorata est in kalendariis privatis Horarum aliisque id genus libellis inde a saec. XV, quos, cum ceteris cultus indiciis et nascentis et adolescentis collegit L. Gougaud, Les Saints irlandais hors d'Irlande (Louvain, 1936), p. 78 – 79. Hinc Dympnam recepit Surius, quem Baronius secutus est. — Act. SS., Maii, t. III, p. 477 – 97; J. O'Hanlon, Lives of the Irish Saints, t. V, p. 284 – 365; L. Van der Essen, Étude critique et littéraire sur les Vitae des saints mérovingiens de l'ancienne Belgique (Louvain, 1907), p. 313 – 320; J. F. Kenney, The Sources for the Early History of Ireland, t. I (New York, 1929), p. 510.

XVII KAL. IUN.

[1] Eugubii sancti Ubaldi episcopi, miraculis clari.

[2] Antisiodori passio sancti Peregrini, primi eiusdem civitatis episcopi, qui a beato Xysto papa in Gallias cum aliis clericis missus, evangelicae praedicationis munere expleto, capitali sententia damnatus, coronam meruit sempiternam.

[3] In Perside sanctorum martyrum Audae episcopi, septem presbyterorum, novem diaconorum et septem virginum, qui sub Isdegerde rege variis tormentorum generibus cruciati, gloriosum martyrium compleverunt.

[4] In Isauria natalis sanctorum martyrum Aquilini et Victoriani.

[5] Uzali in Africa sanctorum martyrum Felicis et Gennadii.

[6] In Palaestina passio sanctorum monachorum a Saracenis in laura sancti Sabbae interfectorum.

[7] Pragae in Bohemia sancti Ioannis Nepomuceni metropolitanae ecclesiae canonici, qui frustra tentatus ut sigilli sacramentalis fidem proderet, in flumen Moldavam deiectus martyrii palmam emeruit.

[8] Ambiani in Gallia sancti Honorati episcopi.

[9] Apud Cenomanos sancti Domnoli episcopi.

[10] Mirandulae in Aemilia sancti Possidii episcopi Calamensis, discipuli sancti Augustini, eiusque praeclarae vitae scriptoris.

[11] In Scotia sancti Brandani abbatis.

[12] Trecis sancti Fidoli confessoris.

[13] Apud Forum Iulii sanctae Maximae virginis, quae multis clara virtutibus in pace quievit.

MAII 16

1. UBALDI] Ubaldi episcopi Eugubini Vita scripta est a Theobaldo eius successore, cuius exstant duae recensiones BHL. 8355, 8357. Est et alia Vita auctore Iordano priore ecclesiae Civitatis Castellanae, de qua nuper P. Cenci. Constat S. Ubaldum obiisse anno 1160, die 16 maii, nocte festum Pentecostis insequente. Reperitur in nonnullis codicibus Vita BHL. 8028 in qua nomen Ubaldi in Theobaldum mutatum est. — Act. SS., Maii t. III, p. 628 – 53; Vita di S. Ubaldo Baldassini da Gubbio, Roma, 1628; Anal. Boll., t. XXIV, p. 159; P. Cenci, La Vita B. Ubaldi scritta da Giordano di Città di Castello, in Archivio per la storia ecclesiastica dell' Umbria, t. IV (1917 – 1919), p. 70 – 136.
2. PEREGRINI] Martyrologium hieronymianum: in territorio Autisiodorensi vico Baiaco passio sancti Peregrini episcopi primi civitatis ipsius. Fastorum nostrorum elogium tandem refunditur in Passionem BHL. 6623, quae saec. VI conficta fuisse creditur. — Act. SS., Maii t. III, p. 561 – 564; Comm. martyr. hieron., p. 258; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, pp. 431, 444.
3. AUDAE] Elogium quale hic legitur totum defluxit e graeco synaxario, ad hunc diem. Quod autem subdit Baronius martyres eosdem ibidem commemorari “prid. kal. Aprilis”, et eorum historiam a Theodoreto l. V, c. 38 narratam fuisse, reverentiae causa summi viri praestat habere pro non scripto. Abdas enim ille qui cum Beniamin diacono aliisque sociis in Graecorum fastis comparet die 31 martii, et de quo Theodoretus loc. c., passus est circa ann. 422, regnante Vararane V (Bahrām Gōr). Hodiernus vero Abdas cum Ebediesu ('Abdišō', i. e. “Iesu servus”) eorumque socii XXXVIII caesi narrantur sub Sapore II, persecutionis anno 36 (375 – 376). In synaxariis quidem duae saltem perlucent versiones syriacae Passionis BHO. 5, quarum neutra faventi indicio se satis commendat. Hagiographo si fides debetur, Abdas episcopus fuit urbis Kaškar, Ebediesus autem, qui paulo ante eum in vincula coniectus fuit, episcopus dicitur Beth-Kaškaraie, sive finium Cascarenorum. Iam vero perquam insolita videtur haec nominum distinctio, cum Kaškar nomen fuerit regionis, quae iranico usu dicebatur šād-i šāpūr; immo dubitari potest num anno 375, exstiterit urbs Kaškar, quam a Vararane V (420 – 428) conditam censuerunt viri docti (J. Markwart, Erānšahr, p. 21; Id., A Catalogue of the provincial capitals of Eranšahr, ed. J. Messina, Rome, 1931, pp. 102, 105). Utcumque de nomine quaestio solvenda est, constat regionem Cascarensem Susianae et Huzainae finitimam a septemtrionalibus provinciis longe dissitam fuisse. Itaque contra omnem veri similitudinem narratur in Passione Artasirus, Adiabenae regulus, Saporis frater natu maior, designatus fuisse qui Abdam, Ebediesum eorumque socios conquireret, et de causa eorum sententiam ferret. Pleraque alia narrationis elementa e translaticio hagiographorum promptuario desumpta sunt et ad spectaculum composita; nec facile dignoveris quid e probatis fontibus illic servatum sit. Passio, ut legentibus nunc prostat, videtur e variis documentis coagmentata a scriptore persicae antiquitatis parum gnaro, postquam apud Syros Abraham Cascarensis archimandritae fama iam increbruerat. Neque tamen probabilis ratio est cur ipsos SS. Abdam et Ebediesu ficticios credamus; qui, etsi non recensentur in appendice breviarii syriaci, apud Sozomenum tamen, l. II, c. 13, coniuncti occurrunt in catalogo episcoporum martyrum in Persia. Forsitan ex eorum quoque sociis XXXVIII, quos nominatim enumerat hagiographus, nonnullos in Sozomeni catalogo possis discernere. Sed Passio quam ex eorum Actis sinceris, si quando exstiterunt, incerta aetate adornavit rhetor leviculus, nihilo melior est quam alii libelli hagiographici, qui primum comparent in eadem illa parte codicis Vaticani syr. 161, sicuti alio loco iam dictum est. Ad notitiae complementum animadvertere iuvat duos martyrii dies in Passione indicatos esse: prior martyrum caterva mactata fertur luna 15 mensis iar, feria sexta, residuus autem manipulus luna 22 eiusdem mensis, feria VI insequenti; id autem contingere non potuit nisi aut anno 372, diebus 3 et 10 maii, aut anno 368, 29 aprilis et 6 maii. Neuter ex his duobus annis trigesimus sextus fuit persecutionis concitatae a Sapore II. — Act. SS., Maii t. III, p. 574 – 75; Synax. Eccl. CP., p. 687 – 90.
4. AQUILINI] Martyrologium hieronymianum: In Isauria Aquilini, Victurini (al. Victoriani) quorum gesta habentur. In toto huius diei laterculo maxima cernitur perturbatio, ita ut minime constet quinam sint martyres singulis locorum nominibus assignandi, et ad quosnam referenda sit sententia quorum gesta habentur; tandem dubium remanet num Aquilinus et Victorianus socii in martyrio fuerint. Supersunt igitur sola nomina duorum martyrum ceterum ignotorum. — Act. SS., Maii t. III, p. 571; Comm. martyr. hieron., p. 257.
5. FELICIS] Horum martyrum mentio est in libello miraculorum S. Stephani apud Uzalum, BHL. 7860: locum antiquorum martyrum in suburbio civitatis constitutorum qui Felix et Gennadius nuncupantur. De gestis eorum nihil. Antiquis temporibus in Africa colebantur, die tamen incerto. Maii 16 eis constitutus est a Baronio, qui primus illos in fastos induxit. — Act. SS., Maii t. III, p. 572.
6. MONACHORUM] Graeci in synaxariis hodie celebrant monachos in monasterio S. Sabae Palaestinensi a Saracenis occisos, regnante Heraclio imperatore. Rem narrat testis coaevus eiusdem laurae monachus Antiochus in epistula ad Eustathium, hegumenum monasterii Ancyrae in Galatia, BHG2. 1215. Quadraginta quattuor eos fuisse eorumque commemorationem fieri die 15 maii asserit. De his quoque Stephanus in Passione XX martyrum anno 796 interfectorum, BHG2. 1200. — Act. SS., Maii t. III, p. 616 – 17; Synax. Eccl. CP., p. 689; P. G., t. LXXXIX, p. 1421 – 28.
7. IOANNIS] Quando in Actis Sanctorum Maii t. III, p. 667 – 80, de S. Iohanne Nepomuceno agendum fuit, nullum nostris suppetiit documentum praeter Vitam a P. Bohuslao Balbino e monumentis non undequaque fide dignis, nec admodum accurate collectam. Plurima in ea carpenda sunt nec eius ope solvuntur dubia quae orta sunt tum de persona, tum de martyrio et causa martyrii, tum de cultu S. Iohannis. Geminos voluerunt fuisse Iohannes Nepomucenos, quorum alter anno 1383, alter anno 1393 obierit. Hunc solum retinendum nunc communis eruditorum sententia est. De gestis eius deque actis in causa canonizationis acres excitate controversiae quas longum est exponere, et multa in utramque partem scripta sunt quorum nonnulla aliquid lucis attulerunt, pleraque rem totam egregie obnubilarunt. De his, cum Deus nobis otia fecerit, data opera in Analectis nostris agendum erit. Interim seligat lector quae placuerint ex libris et commentariis quorum elenchum reperiet apud Th. Schmude, in Zeitschrift für katholische Theologie, 1883, p. 52 – 123; W. A. Frind, Der heilige Johannes von Nepomuk, Warnsdorf, 1929. Quibus addatur Fr. Stejskal, Svatý Jan Nepomucký, Praha, 1921, 1922; J. Pekař, Tři kapitoly o sv. Jana Nepomuckého, Praha, 1921; F. M. Bartoš, Světec temna Jan Nepomucký, Praha, 1921; J. Weisskopf, Der heilige Iohannes von Nepomuk, in Theologisch-praktische Quartalschrift (Linz), 1926, pp. 72 – 85, 264 – 81, 481 – 95; 1931, pp. 102 – 112, 260 – 266; item, Wien, 1931; Anal. Boll., t. V, p. 154.
8. HONORATI] Tertius ille in catalogo episcoporum Ambianensium ponitur. De eo, ut de primis episcopis huius sedis, e monumentis quae supersunt vix aliquid certi colligi potest. Parum fidendum est hagiographo qui in libello BHL. 3229 de inventione SS. Victorici et Fusciani corpora martyrum ab Honorato elevata fuisse affirmat. Eadem narravit, sub finem saec. XI, scriptor Vitae Honorati BHL. 3972, qui inter varias temporum notas (de quibus vide Henschenium in Commentario), Honoratum sedente Pelagio p. (579 – 590) ecclesiae Ambianensi praefuisse asserit. Hac die Honoratus recolitur in kalendario sacramentarii Ambianensis cod. Parisin. 9432 saec. IX, et in libris liturgicis bene multis, non tamen in vetustis martyrologiis. — Act. SS., Maii t. III, p. 612 – 16; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 125; L. Delisle, Mémoire sur d'anciens sacramentaires, p. 333.
9. DOMNOLI] De Domnolo, qui prius abbas fuit monasterii Sancti Laurentii Parisiensis, haec inter alia habet Gregorius Turonensis: Iam adsumpto episcopatu talem se tantumque praebuit ut in summae sanctitatis culmen evectus debili usum gressum, caeco restituerit visum (Hist. Franc. VI, 9). Sedit Domnolus annos viginti duo, concilio Turonensi ann. 567 interfuit, obiitque ann. 581. Memoria eius kalendis dec. apud Cenomanenses recolitur, quo die e vita migrasse indicatur in Actis BHL. 2273 – 2274, ceterum exigui momenti. Silentibus antiquis martyrologiis e Molano transiit Domnolus in martyrologium Romanum. — Act. SS., Maii t. III, p. 603 – 612; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 337; L. Celier, Les anciennes Vies de S. Domnole, in Revue historique et archéologique du Maine, t. LV, p. 375 – 91; cf. Anal. Boll., t. XXIV, p. 515 – 16; G. Busson - A. Ledru, Actus pontificum Cenomannis in urbe degentium (Le Mans, 1901), p. 78 – 95.
10. POSSIDII] De Possidio, post Augustini mortem, nemo scripsit praeter Prosperum, in Epitome Chronicon: In Africa Gisericus rex Wandalorum, intra habitationis suae limites volens catholicam fidem arriana impietate subvertere, quosdam nostrorum episcopos, quorum Posidius et Novatus ac Severianus clariores erant, eatenus persecutus est, ut eos privatos iure basilicarum suarum civitatibus pelleret, cum ipsorum constantia nullis superbissimi regis terroribus cederet. Mommsen, Chronica Minora, t. I, p. 475. Hunc esse Possidium Calamensem episcopum periti dubium non existimant. Civitate sua eiectum asserit Prosper, non vero exsulem ad Italiam appulisse. Quod Mirandulam, in dioecesi Regiensi (Reggio Emilia) vivus vel mortuus advenerit nullo comprobatur testimonio. Suppositus videtur S. Possidonio, quem patronum colebant Mirandulani, cuius tamen gesta non noverant. Possidius Calamensis martyrologio Romano post Baronium accessit, nec unquam ab antiquis venerationem ecclesiasticam nactus esse videtur. — Act. SS., Maii t. IV, pp. 27 – 34; 799 – 800; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 797 – 801; L. Maini, Sopra la invenzione del corpo congetturato di S. Possidonio protettore principale della città e del ducato della Mirandola, Modena, 1857.
11. BRANDANI] Melius latine scripseris, cum plerisque libris veteribus, Brendanus, a voce gadelica Bréndán, quae derivatur a forma genuina et primigenia Brénaind. Plures sanctos Hibernia genuit huius nominis, inter quos praecipui sunt duo, alter episcopus Birrensis, alter abbas in Clúain Ferta, qui ad hunc diem commemoratur primum apud martyrologos insulanos saec. IX ineuntis (The Martyrology of Tallaght, edd. R. I. Best et H. J. Lawlor, p. 43; The Martyrology of Oengus the Culdee, ed. W. Stokes2, p. 124). Inde fluxit in cetera martyrologia hibernica et in recentiores Europae codices, qui modo scribunt in Anglia, perperam sane, modo in Yvernia insula, in Ybernia, subduntque multa, sublestae fidei, ex Navigatione illa S. Brendani, cuius aliquando celeberrima fama fuit. Haec prudens omisit Baronius. Obiit Brendanus, si Annalibus Ultoniensibus credere fas est, anno sive 577 sive 583, certe saec. VI. Vitae exstant recentiores omnino et fabularum plenae, latine BHL. 1436 – 1448, gadelice quas recenset C. Plummer, Miscellanea Hagiographica Hibernica, Catalogue, n. 9 – 10, 78 – 85. — Act. SS., Maii t. III, p. 599 – 603; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 278; J. O'Hanlon, Lives of the Irish Saints, t. V, p. 389 – 472; J. F. Kenney, The Sources for the Early History of Ireland, t. I (New York, 1929), p. 406 – 420.
12. FIDOLI] Martyrologium hieronymianum: In territorio Tricassinae civitatis loco Campellus depositio Fiduli presbiteri et confessoris. S. Fidoli Vitae prioris, quae antiqua non est nec fidem meretur, duae exstant recensiones BHL. 2974 – 2975; editus est etiam libellus BHL. 2976, funditus retractatus. Tradunt Fidolum tempore Theuderici regis Arvernis Trecas captivum abductum, duodecim aureis redemptum fuisse ab Aventino abbate; cui postea in monasterii regimine successit. De Theuderico rege Arvernos vastante (c. ann. 525), vid. Gregorii Turonensis Hist. Franc., III, 12; de S. Aventino, In glor. conf., c. 67, et Vitam eius BHL. 877. Quo die, anno, loco Fidolus obierit, hagiographus reticet. Campellus vicus, de quo in codicibus hieronymianis, saec. XIII intra fines urbis Trecensis inclusus est, vulgo “Les Champeaux”. — Act. SS., Maii t. III, p. 589 – 90; [Lalore], Probationes cultus sanctorum dioecesis Trecensis (Trecis, 1869), p. 18 – 19.
13. MAXIMAE] Elogii fons est Florus seu Ado, qui scripserant: in pago Foroiuliensi vico qui vocatur Calidianus sanctae Maximae virginis, quae multis clara virtutibus in pace quievit. A revisoribus martyrologii Romani expuncta sunt verba vico qui vocatur Calidianus, unde dubium ortum est utrum eligendum sit Forum Iulii, Italicum (Cividale) an Gallicum (Fréjus). A Papebrochio editae sunt litterae indulgentiarum a decem cardinalibus anno 1519 ecclesiae B. Mariae de Calliano Foroiuliensis dioecesis datae, in quibus mentio est S. Maximae de cuius reliquiis ipsa ecclesia, ut asseritur, decorata existit. Ceterum de S. Maxima nihil in historiis legitur. — Act. SS., Maii t. III, p. 579 – 84; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. III, pp. 87, 213.

XVI KAL. IUN.

[1] Apud Villam Regalem in regno Valentino sancti Paschalis, Ordinis Minorum, mirae innocentiae et poenitentiae viri, quem Leo decimus tertius coetuum eucharisticorum et societatum a sanctissima Eucharistia patronum caelestem declaravit.

[2] Novioduni sanctorum martyrum Heradii, Pauli et Aquilini, cum duobus aliis.

[3] Chalcedone sanctorum martyrum Solochani et sociorum militum sub Maximiano imperatore.

[4] Alexandriae sanctorum martyrum Adrionis, Victoris et Basillae.

[5] Eodem die sanctae Restitutae virginis et martyris, quae Valeriano imperante, a Proculo iudice in Africa varie torta et in navicula pice et stupa referta, ut in mari combureretur imposita, immisso igne, cum in incensores flamma converteretur, ipsa in oratione spiritum Deo reddidit; cuius corpus cum eadem navicula Dei nutu ad Aenariam insulam prope Neapolim devectum a christianis magna veneratione susceptum est, ac postmodum in eius honorem Constantinus Magnus basilicam Neapoli erigendam curavit.

[6] Herbipoli sancti Brunonis episcopi et confessoris.

MAII 17

1. PASCHALIS] Paschalis Baylon, natus in oppido cui nomen Turris Formosa dioecesis Seguntinae in regno Aragoniae anno 1540, adolescens ascitus est Ordini S. Francisci strictioris observantiae. In humili gradu fratris laici omnibus officiosum se praebens, quicquid temporis supererat mysterio sanctissimae Eucharistiae meditando impendebat. Obiit die 17 maii anno 1592 in conventu oppidi Villae Regalis, Dertusensis dioecesis, in regno Valentiae. Anno 1618 Paulus p. V cultum B. Paschalis sollemni decreto confirmavit; die vero 15 oct. anno 1690 Alexander VIII eum sanctorum canoni ascripsit. Canonizationis bulla anno sequenti, die 15 iul., ab Innocentio XII promulgata est. Vita Paschalis ab auctore coaevo I. Ximenez conscripta est. Leo p. XIII anno 1897 S. Paschalem coetuum eucharisticorum et societatum a sanctissima Eucharistia patronum declaravit. — Act. SS., Maii t. IV, p. 48 – 131; Juan Ximenez, Chronica del beato Fr. Pasqual Baylon, Valencia, 1601; A. Groeteken, Paschalis Baylon3, Einsiedeln, 1929.
2. HERADII] Exscripta sunt ex Usuardo, cuius lectio Heraclii loco Heradii probanda est. Heraclius (Heraclas) et Paulus ad diem 18 maii in breviario Syriaco in Bithynia signati sunt, in hieronymianis in Moesia: Nividuni Heraclii Pauli Menedimi. In synaxariis Graecorum ad diem 15 maii Ἡράκλειος, Παυλῖνος, Βενεδῖμος laudantur tanquam qui Athenis coronam adepti sint; cf. et dies 14, 16, 17, 18 maii et 31 mart. Aquilinus alio pertinet (16 maii), cum duobus aliis. Soli proinde retinendi sunt Heraclius et Paulus. — Act. SS., Maii t. IV, p. 27; Comm. martyr. hieron., p. 257; Synax. Eccl. CP., pp. 576, 684, 688, 689, 692, 693.
3. SOLOCHANI] In synaxariis Graecorum hodie memoratur S. Solochon, Σολόχων, cum sociis Chalcedone martyrium passus. Additum est elogium compendio referens Passionem hactenus latentem. — Act. SS., Maii t. IV, p. 25; Synax. Eccl. CP., p. 690.
4. ADRIONIS] Nomina exscripta sunt e martyrologio hieronymiano; neglecta tamen quaedam ad totius rei interpretationem prorsus necessaria. Ita videlicet codices: in Alexandria Adrionis Victoris et Basillae Roma via Salaria vetere. Prior pars de Adrione plana est, nec emendatione indigere videtur, quamquam Adrion solo nomine notus est. Reliqua autem ita legenda sunt: Romae via Salaria vetere 〈in coemeterio〉 Basillae Victoris. Namque Victorem martyrem in hoc loco quievisse certis constat testimoniis. Solus ergo Victor retinendus est, Romae non Alexandriae. — Act. SS., Maii t. IV, p. 26; Comm. martyr. hieron., p. 258.
5. RESTITUTAE] In elogio summatim habetur historia S. Restitutae qualis narratur in Passione BHL. 7190. In ea autem imperator Diocletianus est, iudex Proclinus. In Passione BHL. 7191 res agitur sub Numeriano. Tales varietates in hoc litterarum genere merito negleguntur. Quaecumque de gestis S. Restitutae tradita sunt fabulis scatent nullamque temporum rationem servant. Basilicam Neapolitanam S. Restitutae a Constantino erectam fuisse nulla testantur monumenta. In kalendario marmoreo Neapolitano S. Restituta ad diem 16 maii inscripta est. Auctore Mazochio, eo die eius memoria celebrata est ad extremum usque saeculum IX, quando eius reliquiae translatae sunt ab insula Aenaria (Ischia), ubi festum agebatur die 17 maii. — Act. SS., Maii t. IV, p. 19 – 24; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 217 – 18; A. S. Mazochi, In vetus marmoreum sanctae Neapolitanae ecclesiae kalendarium commentarius, p. 306 – 353.
6. BRUNONIS] Sedit in cathedra Wirceburgensi ab anno 1034 ad 1045. Queritur Baronius multa de Brunone mentitum esse Aventinum, lib. V Annalium Boiorum, monetque legendas esse litteras Gregorii IX et Innocentii IV de sancti viri miraculis. Nunc praeter duplicem libellum Miraculorum BHL. 1475, 1476 integras habemus litteras horum pontificum in Actis nostris editas, e quibus constat Gregorium iussisse ut de veritate signorum inquireretur, Innocentium vero ut, postquam illa inquisitio rite facta erat, de vita, conversatione et meritis informatio sumeretur, cum nec merita sine miraculis nec miracula sine meritis plene sufficiant ad perhibendum inter homines testimonium sanctitati. Audienda sunt quae ad haec scripsit Henschenius: “Equidem nullus dubito quin hoc quoque mandatum simili accuratione expleverint commissarii secutaque sit desiderata canonizatio: neque enim adeo cunctanter ut nunc in huiusmodi negotiis procedebatur; sed doleo quod decretum super ea re editum nusquam inveniatur, multoque magis quod necdum uspiam se prodiderit exemplum praedictorum processuum… Interim gaudendum merito est, quod horum defectus non retardaverit cardinalem Baronium, quominus inscriberet nomen eius novissimis Romani martyrologii tabulis a se recognitis et multipliciter auctis.” — Act. SS., Maii t. IV, p. 38 – 41; A. Hauck, Kirchengeschichte Deutschlands, t. III, p. 576; I. Gropp, Geheiligter Wirtzburgischer Bischofs-Sitz (Wirtzburg, 1754), p. 215 – 40.

XV KAL. IUN.

[1] Camerini sancti Venantii martyris, qui annos quindecim natus, sub Decio imperatore et Antiocho praeside una cum aliis decem gloriosi certaminis cursum cervicibus abscissis implevit.

[2] Spoleti sancti Felicis episcopi, qui sub Maximiano imperatore martyrii palmam adeptus est.

[3] In Aegypto sancti Potamionis episcopi, qui primo sub Maximiano Galerio confessor, deinde sub Constantio imperatore et Philagrio praeside ariano martyrio coronatus est.

[4] Ibidem sancti Dioscori lectoris, in quem praeses multa et varia tormenta exercuit, ita ut ungues eius effoderet et lampadibus latera inflammaret; sed caelestis luminis fulgore perterriti ceciderunt ministri; novissime laminis ardentibus adustus, martyrium consummavit.

[5] Ancyrae in Galatia sancti Theodoti martyris et sanctarum Thecusae eius amitae, Alexandrae, Claudiae, Fainae, Euphrasiae, Matronae et Iulittae virginum, quae a praeside primum prostitutae, sed Dei virtute servatae, lapidibus ad colla ligatis in paludem mersae sunt; quarum reliquias collectas cum Theodotus honorifice sepelisset, comprehensus a praeside saevissime dilaniatus est, ac demum ense percussus martyrii coronam accepit.

[6] Upsali in Suecia sancti Erici regis et martyris.

[7] Romae sancti Felicis confessoris, Ordinis Minorum Cappuccinorum, evangelica simplicitate et caritate conspicui, quem Clemens undecimus pontifex maximus sanctorum fastis adscripsit.

MAII 18

1. VENANTII] Acta S. Venantii Camertis BHL. 8523 tota ficticia sunt, cum nihil fere in eis reperias praeter ea quae in Actis S. Agapiti BHL. 125 – 127 vel aliis similibus leguntur (Anal. Boll., t. XVI, p. 490 – 97), ad Venantium traducta. De hoc autem nihil in aliis quibusvis monumentis, ita ut nisi censeatur Venantius iste numquam vixisse, habendus sit martyr peregrinus a Camerinensibus religiose cultus, puta Venantius martyr Salonitanus, cuius reliquiae e Dalmatia Romam translatae sunt et in oratorio Lateranensi ab eo nuncupato quiescunt. De eo ad 1 aprilis. Nonnemini in mentem venit gesta Venantii BHL. 8523 nihil aliud esse quam Venantii Salonitani Acta quae desiderantur, paucis mutatis et ad cognominem accommodata. Coniectura fortasse non respuenda, sed nullius utilitatis, cum nihil horum ad historiam martyrum quicquam conferat. — Act. SS., Maii t. IV, p. 136 – 45.
2. FELICIS] Raro in his fastis exemplo ad Spoleti nomen ascripta erat lectio Spalati. Notatque Baronius: “Usuardus de eodem hac die. Petrus in Catal. lib. V, c. 13, licet pro Spoletino, Spalatensem dicat episcopum. Sed non tantum eius causa addita est in margine varia lectio, sed quod Spalatenses eundem Felicem sibi ut suum vindicant.” Ad haec observandum est ab Usuardo nec Spoletium nec Spalatum indicari sed Spellatensem urbem, quae est in Umbria, quae tamen de Felice martyre nequaquam gloriari potest. Sed neque Spoletium. Praestat Felicem Spalatinis seu Salonitanis relinquere, auctore Chronico Paschali: Diocletiano septies et Maximiano sexies consulibus [299] christiani persecutionem sextam passi sunt. In ea persecutione passi sunt Petrus et Marcellinus Romae et Domnius et Felix martyres passi sunt in Salona (M. G., Auct. antiq., t. IX, p. 738). Ficticia sunt Acta BHL. 2886. — Act. SS., Maii t. IV, p. 167 – 69; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 281; Anal. Boll., t. XXIII, p. 15 – 16.
3. POTAMIONIS] Ad hoc elogium notat Papebrochius nullius vetustioris martyrologii exemplo nos ita legere doceri. De hoc Potamione seu Potamone episcopo mentio est apud S. Epiphanium, Panar. LXVIII et S. Athanasium, Epistula ad solitarios. Baronius opinatus est hunc esse quem repperit apud Bedam, ut ait, reapse in excerpto quodam hieronymiano ubi legebatur ad diem 18 maii: in Alexandria Potamonis presbiteri, Ortasi presbiteri, Serapionis presbiteri cum aliis, quorum nomina paene omnia recensentur in Passione martyrum XXXVII, BHL. 6584, quique memorantur in breviario Syriaco his verbis: ἐν Ἀλεξανδρείᾳ Σεραπίων μάρτυς καὶ ἕτεροι μάρτυρες ιβ᾽. Hi autem passi sunt sub ethnicis imperatoribus, et cum eis Potamon presbyter non episcopus. — Act. SS., Maii t. IV, p. 166; Comm. martyr. hieron., p. 260; Les martyrs d'Égypte, pp. 46, 50.
4. DIOSCORI] Exscriptum est elogium Flori, qui excerpsit Passionem S. Dioscori BHL. 2203 e. f., non admodum accurate. Dioscorus non lector erat sed filius lectoris; ministri viderunt quidem lumen caeleste circa eum, non tamen ceciderunt; non laminarum ardentium supplicio sed capitis abscissione martyrium complevit. In martyrologio hieronymiano ter nuntiatur Dioscorus: 18 maii qui est dies natalis, et errore librariorum etiam ad dies 17 iun. et 16 dec. In synaxariis Graecorum ad diem 13 oct. eius memoria agitur, cum elogio e Passione graeca quae adhuc latet. — Anal. Boll., t. XXIV, p. 321 – 42; Comm. martyr. hieron., p. 260; Synax. Eccl. CP.. p. 136; Les martyrs d'Égypte, pp. 180 – 83, 208 – 210.
5. THEODOTI] Ita fere elogium S. Theodoti et septem virginum in synaxariis Graecorum, e Passione BHG2. 1782, 1783, quae nonnullis optimae notae visa est, ab aliis tamen repudiatur. — Act. SS., Maii t. IV, p. 147 – 55; Synax. Eccl. CP., p. 694; P. Franchi de' Cavalieri, in Nuovo bullettino di archeologia cristiana, 1904, p. 27 – 37; Anal. Boll., t. XXII, p. 320 – 28.
6. ERICI] Duo fuerunt huius nominis in Scandinavia reges sancti, in Suecia alter, alter in Dania, inter quos mira exstitit confusio, H. Olrik, Danske Helgeners Levned (Havniae, 1893 – 1894), p. 379. Rem intricatam prorsus inenodabilem faciunt Baronii annotationes, quibus remittimur ad Saxonem Grammaticum, libro XIV, ubi de duobus aliis Ericis, Daniae regibus. Hi sunt Ericus II († 1137), cognomento Emune, cuius res gestae procul a pietate et religione absunt, praesertim in contentionibus cum S. Eskillo, et Ericus III, cognomento Lamb, qui in monasterium secessit obiitque anno 1147 (J. Olrik et H. Ræder, Saxonis Gesta Danorum, t. I, Havniae, 1931, p. 367 – 411, passim). Rex Daniae sanctus vixit saeculo XIII, Ericus IV, cognomento Plovpenning. Huius Miracula exstant BHL. 2593. Qui hodie colitur Ericus est IX, Sueciae rex, filius Jedvardi, occisus die 18 maii 1161, cuius gesta multis tenebris obfuscata sunt (Anal. Boll., t. XVIII, p. 436 – 37). De die natali quem significat Vita BHL. 2594, Act. SS., Maii t. IV, p. 189, numquam orta est dubitatio. Inter Sueciae patronos praecipuos relatus, per Scandinaviam universam summo honore cultus est saec. XIII – XVI, E. Jørgensen, Helgendyrkelse i Danmark (Havniae, 1909), p. 41 – 42. Inde exceptus a martyrologis recentioribus. — Act. SS., Maii t. IV, p. 187 – 97.
7. FELICIS] Felix, qui a patrio vico Cantalicio, prope Civitatem Ducalem, agnomen accepit, anno 1543 Ordini Capuccinorum inter laicos fratres ascriptus est. Obiit Romae 18 maii 1587. Anno 1625, 1 oct. Urbanus p. VIII litteris apostolicis indulsit ut Felix beatus nuncuparetur ac de ipso missa et officium in certis quibusdam locis celebrari posset. Elogium B. Felicis, quod, licet approbatum et impressum, per incuriam praetermissum fuerat in martyrologio, S. Rituum Congregatio 15 dec. 1691 suo loco restitui iussit. Anno 1709, Clemens XI canonizationis Acta edi mandavit. Litterae decretales a Benedicto XIII 4 iun. 1724 promulgatae sunt. — Act. SS., Maii t. IV, p. 203 – 293; I. Chiapponi, Acta canonizationis SS. Pii V … (Romae, 1720), pp. 8 – 10, 31 – 37; Fr. Jean de Dieu, Les sources de la Vie de S. Félix de Cantalice, in Études franciscaines, t. XXXIII, p. 97 – 109.

XIV KAL. IUN.

[1] Natalis sancti Petri de Morono, qui ex anachoreta summus pontifex creatus, dictus est Caelestinus quintus, sed pontificatu se abdicans et in solitudine religiosam vitam agens virtutibus et miraculis clarus migravit ad Dominum.

[2] Romae sanctae Pudentianae virginis quae post innumeros agones, post multorum martyrum venerabiliter exhibitas sepulturas, post omnes facultates suas pauperibus pro Christo erogatas, tandem de terris ad caelos migravit.

[3] Ibidem sancti Pudentis senatoris, patris supradictae virginis, qui ab apostolis Christo in baptismo vestitus, innocentem tunicam usque ad vitae coronam immaculate custodivit.

[4] Item Romae via Appia natalis sanctorum Caloceri et Parthenii eunuchorum, quorum prior, cum esset praepositus cubiculi uxoris Decii imperatoris, alter vero alterius muneris primicerius, nolentes idolis sacrificare ab eodem occisi sunt.

[5] Nicomediae sancti Philoteri martyris, filii Paciani proconsulis, qui sub Diocletiano imperatore multa passus martyrii coronam accepit.

[6] Ibidem sanctarum sex virginum et martyrum, quarum praecipua erat Cyriaca, quae cum libere Maximianum impietatis obiurgasset, dirissime caesa et dilaniata, ad ultimum igne cremata est.

[7] Cantuariae sancti Dunstani episcopi.

[8] In Britannia minori sancti Ivonis presbyteri et confessoris, qui pro Christi amore causas pupillorum, viduarum ac pauperum defendebat.

MAII 19

1. PETRI] Petrus de Morrone vitam eremiticam agens in Aprutio, fama sanctitatis et miraculorum clarus, in summum pontificem electus est 5 iul. 1294, assumpto nomine Coelestino coronatus 29 aug., abdicavit se 13 dec. eodem anno, obiit 19 maii 1296. Innumera paene sunt quae de gestis eius scripserunt tum discipuli et aequales, tum suppares BHL. 6734 – 6751, tum recentiores qui tam eius gestis quam historiis huius aetatis illustrandis incubuerunt. Qui fertur tractatus de vita sua ab ipso conscriptus, BHL. 6733, nemine dissentiente nunc figmentum habetur. Processus canonizationis anno 1306 institutus partim editus est, editae quoque sunt sententiae cardinalium de miraculis S. Petri anno 1313 prolatae (BHL. 6744), cum bulla canonizationis a Clemente p. V die 5 maii 1313 data (BHL. 6745). Eius festum in universa Ecclesia celebrandum anno 1668 mandavit Clemens p. IX. — Act. SS., Maii t. IV, p. 419 – 536; Anal. Boll., t. IX, p. 147; t. X, p. 386 – 92; t. XVI, p. 365 – 487; t. XVIII, p. 34 – 42; B. Cantèra, Cenni storici-biografici risguardanti S. Pier Celestino, Napoli, 1892; I. Hollnsteiner, in Römische Quartalschrift, t. XXXI, p. 29 – 40; Celestino V ed il VI centenario della sua incoronazione, Aquila, 1894; G. Celidonio, Vita di S. Pietro del Morrone, Sulmona, 1896; R. Morghen, in Bullettino dell' Istituto storico Italiano, n. 46 (1931), p. 1 – 39; A. Mercati, ibid., n. 48, p. 1 – 16; F. X. Seppelt, Monumenta Coelestiniana, Paderborn, 1921.
2. PUDENTIANAE] Silent hieronymiani codices pleniores. Pudentiana adiectivum nomen est. Ecclesia Pudentiana nuncupatur ecclesia Pudentis, titulus Pudentis. Quo tempore transitus factus sit a Pudentiana ad Sanctam Pudentianam sive, ut scriptum reperitur variis in locis, Potentianam, nemo adhuc deprehendisse videtur. Ex Actis S. Pudentianae et Praxedis, quorum varias recensiones habemus, BHL. 6988 – 6991, uberrimum Adonis elogium et breve nostrum deprompta sunt. Ineptus fabulator qui haec sub ementito nomine Pastoris consarcinavit onus sibi assumpsit origines utriusque tituli Pudentis et Praxedis enucleandi. — Act. SS., Maii t. IV, p. 296 – 301; Comm. martyr. hieron., p. 263; J. P. Kirsch, Die römischen Titelkirchen im Altertum, p. 61 – 67; F. Lanzoni, I titoli presbiterali di Roma antica, p. 30 – 34; Petrignani, La basilica di S. Pudenziana in Roma, Roma, 1934; Anal. Boll., t. LIV, p. 272 – 73.
3. PUDENTIS] De Pudente nullus martyrologus Adone antiquior egit. Eius elogium ex Actis Pudentianae, BHL. 6988 – 6991, de quibus modo, excerptum, a nostro assumptum est. Hunc Pudentem esse cuius meminit S. Paulus, II Tim. 4, 21, non displicuit Baronio, cui et visum est “maiorum firma traditione praescriptum domum Pudentis Romae fuisse primum hospitium S. Petri principis apostolorum”. Scilicet Actis apocryphis deceptus est egregius vir. Pudens ceterum ignotus conditor est ecclesiae Pudentianae seu Tituli Pudentis quo nomine in concilio anni 499 designatur; saeculo vero subsequente appellatur titulus sancti Pudentis. — Act. SS., Maii t. IV, p. 296 – 301.
4. CALOCERI] Recensentur in Depositione martyrum Romana: XIIII kal. iun. Partheni et Caloceri in Callisti Diocletiano VIIII et Maximiano VIII [304]. In martyrologio hieronymiano praeter morem ornantur elogio, quod noster vix immutatum assumpsit. Iisdem in fastis recurrunt eorum nomina 18 april., 17 maii, 20 iul., et 11 feb., quo die eorum corpora translata esse nonnulli gratis asserunt. Passio BHL. 1534, qua Calocerus et Parthenius fratres dicuntur et eunuchi de Caesaris domo, ficticia est sicut et reliqua martyrum Romanorum Acta. — Act. SS., Maii t. IV, p. 301 – 304; Comm. martyr. hieron., p. 261 – 62; Anal. Boll., t. XLVI, p. 59 – 55; Étude sur le légendier Romain, p. 21 – 22.
5. PHILOTERI] Variis diebus inscripti sunt in synaxariis Graecorum ad 18, 19, 20 maii vel etiam ad 30 dec. Compendio refertur elogium e Passione fabulosa BHG2. 1515, scripta ab hagiographo qui se testem rerum gestarum fingit. Loco Philoterus legendum Philetaerus, Φιλέταιρος, loco Pacianus ponatur Tatianus, Τατιανός. Alia quaedam minus accurate dicta emendationem postulant. Nicomedia locus nativitatis Philetaeri est, non passionis. Ceterum martyrii coronam non meruit sed placido exitu defunctus est. — Act. SS., Maii t. IV, p. 310 – 28; Synax. Eccl. CP., pp. 357, 693, 695, 697, 1014.
6. VIRGINUM] Ex eodem fonte quo proxime antecedens hoc elogium haustum est, haud sine mendis. Virgines illae non sex tantum numero dicuntur in Passione BHG2. 1515 et in synaxario, sed sexaginta. Ex his sola Cyriaca martyrium passa est, reliquae ex omnium oculis evanuisse dicuntur a fabulatore.
7. DUNSTANI] Inter priscorum Anglorum Saxonumque sanctos, qui ante Angliam a Willelmo duce ceterisque Normannis occupatam vixerunt, nemo illustrior est Dunstano, Cantuariensi archiepiscopo. Is altero die post Ascensionem Domini, anno 988, decima 〈quarta〉 kalendarum iunii, … die sabbato scilicet, mortuus est, teste B., presbytero Saxone, qui scribebat inter ann. 995 et autumnum ann. 1004 (BHL. 2342, ed. Stubbs, p. 52; cf. pp. X – XI, XXVII – XXVIII). Vix non statim coli coeptus est, ut apparet ex Vita BHL. 2342 primum, dein ex kalendario in cod. Londiniensi Musei Britannici Add. 37517, collecto inter ann. 988 – 1023 (Gasquet et Bishop, The Bosworth Psalter, London, 1908, p. 26 – 27), ex Dunstani nomine inserto in kalendarium cod. Oxoniensis Bodleiani 579, manu saec. X – XI (F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I, London, 1934, p. 48, annot.) Canutus, Danorum, Anglorum, Norvegorum rex, qui Anglia potitus est ab ann. 1017 ad ann. 1035, lege sanxit Wintoniae, die 25 decembris sive 1027 sive 1029 – 1034, ut S. Dunstani festum in tota Anglia haberetur die 19 maii. Exstat lex anglice et in antiquis interpretationibus latinis, apud F. Liebermann, Die Gesetze der Angelsachsen, t. I, pp. 298 – 99, 536; cf. t. III, pp. 192 – 97, 200. Quod latine habetur (p. 299) gloriosum passionis diem legimus, quasi S. Dunstanus martyr occubuisset, id tribuendum est interpreti; etenim anglica lingua nullam hic praefert ambiguitatem. Exceptus est Dunstanus in martyrologia et kalendaria recentiora, et anglica et alia (Gasquet et Bishop, Wormald, opp. cc., passim; R. Stanton, A Menology of England and Wales, London, 1887, p. 220), quibus Molanus usus est in editione priore; hinc Baronius nomen desumpsisse credendus est. Vitae sunt antiquae et bonae notae, BHL. 2342, de qua diximus; BHL. 2343, ante ann. 1011; BHL. 2344 – 2345, 2346 – 2347, 2348 saec. XII. — Act. SS., Maii t. IV, p. 344 – 82; W. Stubbs, Memorials of Saint Dunstan (London, 1874); W. Hunt, in Dictionary of National Biography, t. XVI, p. 221 – 30; L. A. St L. Toke, Some Notes on the accepted date of saint Dunstan's Birth, apud Gasquet et Bishop, op. c., p. 131 – 43; J. A. Robinson, The Times of Saint Dunstan, p. 81 – 103; D. Pontifex, St. Dunstan in his First Biography, in The Downside Review, t. LI, pp. 20 – 40, 309 – 325.
8. IVONIS] Ex testium allegationibus in canonizationis processu, dilucide ostendit A. de la Borderie S. Ivonem, presbyterum Trecorensem, de vita discessisse anno 1303, die 19 maii, quae dominica erat post Ascensionem (Monuments originaux de l'histoire de saint Yves, edd. A. de la Borderie, J. Daniel, R. P. Perquis, D. Tempier, Saint-Brieuc, 1887, p. V – VI). Sex dies vix fluxerant, cum cultus initium sumpsit ex miraculis. Vel ante Ivonis canonizationem, B. Carolus Blesensis, mox futurus dux Britanniae, in qualibet ecclesiarum Fratrum Predicatorum et Minorum Brugensium, unum altare cum tabula et ymagine beati Yvonis pulcherrime depictis fieri et construi fecit sumptibus propriis (Monuments du procès de canonisation du Bienheureux Charles de Blois, Saint-Brieuc, 1921, p. 101 – 102); quae certe referenda sunt ad tempus quo B. Carolus in Flandria degit, post navalem pugnam ad l'Écluse, die 24 iunii 1340, ante inducias factas in Esplechin, die 25 septembris, eodem anno. Exstant litterae canonizationis Avenione datae a Clemente VI, die 19 maii 1347, quibus festum indicitur in universa Ecclesia quotannis celebrandum die 19 maii, quo videlicet die idem sanctus, terreno carcere resolutus, ad mansiones, ut prefertur, sidereas emigravit, editae a La Borderie, op. c., p. 483 – 85, cum litteris de eadem canonizatione datis ad Philippum, regem Franciae, die 21 iunii, eodem anno. Praecipua de S. Ivone monumenta sunt quae ad canonizationis processum pertinent, BHL. 4625 – 4628. Vitae et Miracula, BHL. 4629 – 4637, 4634 b, quamvis bona sint et sincera, parum novi afferunt. — Act. SS., Maii t. IV, p. 537 – 613; A. du Bois de la Villerabel, La Legende Merueilleuse de Monseigneur Sainct Yues, Rennes, 1889; Ch. de la Roncière, Saint Yves, Paris, 1901; A. Masseron, Saint Yves, Paris, s. a.; F.-M. Delorme, Documents sur S. Yves et S. Elzéar, in Studi francescani, t. XXXIII (1936), p. 164 – 79.

XIII KAL. IUN.

[1] Aquilae in Vestinis sancti Bernardini Senensis, Ordinis Minorum, qui verbo et exemplo Italiam illustravit.

[2] Romae via Salaria natalis sanctae Basillae virginis, quae cum esset ex regio genere et illustrissimum sponsum haberet illumque dimisisset, accusata ab eo quod esset christiana, decretum est a Gallieno Augusto ut aut sponsum reciperet aut gladio interiret; quae conventa de hoc, cum respondisset regem regum se habere sponsum, gladio transverberata est.

[3] Nemausi in Galliis sancti Baudelii martyris, qui comprehensus, cum sacrificare nollet et in fide Christi immobilis inter verbera et tormenta persisteret, martyrii palmam pretiosa morte suscepit.

[4] Edessae in Syria sanctorum martyrum Thalalaei, Asterii, Alexandri et sociorum, qui sub Numeriano imperatore passi sunt.

[5] In Thebaide sancti Aquilae martyris, qui pectinibus pro Christo dilaniatus fuit.

[6] Apud Bituricas in Gallia sancti Austregisili episcopi et confessoris.

[7] Brixiae sancti Anastasii episcopi.

[8] Papiae sancti Theodori episcopi.

[9] Romae sanctae Plautillae feminae consularis, matris beatae Flaviae Domitillae, quae a sancto Petro apostolo baptizata omnium virtutum laude refulgens quievit in pace.

MAII 20

1. BERNARDINI] Bernardinus Senensis anno 1380 in civitate Massanensi (Massa-Carrara) natus est; aetatis suae anno 22 nomen dedit Ordini S. Francisci. Obiit Aquilae die 20 maii 1444. A Nicolao p. V die 24 maii 1450 inter sanctos relatus est. Eius festum Alexander p. VII (1655 – 1667) ab universali Ecclesia celebrari iussit. Testes plurimi S. Bernardini gesta scriptis mandarunt, quorum praecipui sunt Barnabaeus Senensis (BHL. 1188), Leonardus item Senensis (BHL. 1188 b), S. Iohannes a Capistrano (BHL. 1190), auctor anonymus Vitae BHL. 1190 b; qui omnes ante annum 1451 scripserunt. — Act. SS., Maii t. V, p. 257* – 318*; V. Facchinetti, Bollettino bibliografico riguardante S. Bernardino da Siena, in Aevum, t. IV (1930), p. 319 – 86; B. Stasiewski, Der heilige Bernardin von Siena, Münster i. W., 1931; Anal. Boll., t. LIII, p. 308 – 358; É. Longpré, S. Bernardin de Sienne et le Nom de Jésus, in Archivum franciscanum historicum, t. XXVIII, p. 443 – 76; t. XXIX, pp. 142 – 68, 443 – 77; t. XXX, p. 170 – 92; Bullettino di Studi Bernardiniani (Siena) inde ab anno 1935.
2. BASILLAE] In codicibus hieronymianis hodie: Romae via Salaria vetere Basillae. Recurrit ad 23 ian., 11 iun., sed et 22 sept.: Romae via Salaria vetere in cimiterio eiusdem natale Basillae. Hic autem natalis eius dies habendus est, qui in Depositione martyrum signatur. S. Basillae (nonnullis scribere placuit Bassillae) sepulcrum via Salaria venerati sunt peregrini qui saec. VII coemeteria Romana lustrarunt. Elogium paene exscriptum est e Floro, qui Passionem fabulosam S. Eugeniae BHL. 2666 excerpsit. — Act. SS., Maii t. V, p. 173* – 74*; H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, pp. 79, 174, 179, 183.
3. BAUDELII] Martyrologium hieronymianum: Nemausi Baudili martyris. Non apud Nemausensem urbem tantum, ut testatur Gregorius Turonensis, in Gloria mart., LXXVII, celebris erat memoria S. Baudelii, sed et extra Galliam Narbonensem, maxime in Catalaunia. Elogium paucis omissis est Flori, ex Passione BHL. 1043, quae sublestae fidei est. Habetur titulus (Leblant, Inscriptions chrétiennes de la Gaule, n° 708), qua S. Baudelii memoria removetur ad diem 21 maii. In kalendariis Mozarabum die 20 inscripta est. — Act. SS., Maii t. V, p. 194 – 97; Comm. martyr. hieron., p. 264; Origines du culte des martyrs2, pp. 342, 371.
4. THALALAEI] A Graecis hodie colitur S. Thalelaeus, in synaxariis cum elogio ex Actis BHG2. 1707, portentosis et fide indignis. Ex eo tandem fonte et brevissimum nostrum encomium manat. Martyris palaestram vocat hagiographus τόπον ἐπίσημον ὀνόματι Ἔδεσσαν ἡτις ἐστι τῆς Αἰγαίων πόλεως. Non igitur Edessam Mesopotamiae sed locum aliquem Aegearum, Ciliciae civitatis, ubi reapse erat basilica S. Thalelaeo dicata, in qua Severus Antiochenus sermonem habuisse fertur. Sed quod locus iste Edessa nuncupatus fuerit, errore hagiographi factum esse putamus qui ad Aegeas Ciliciae transtulit quae de Aegea Macedoniae, dicta olim Edessa, legerat. — Act. SS., Maii t. V, p. 178* – 93*; Synax. Eccl. CP., p. 697; Origines du culte des martyrs2, p. 165 – 66.
5. AQUILAE] Baronius: “Graeci etiam de Aquila in Menologio hac die; traduntque ibidem hunc passum in Aegypto temporibus Diocletiani sub Ariano praeside.” Hunc Graeci in synaxariis Asclam vocant, et ipse est quem iam in martyrologio nostro inscriptum habuimus ad diem 23 ian. — Act. SS., Maii t. V, p. 170*; Synax. Eccl. CP., p. 698.
6. AUSTREGISILI] In codicibus hieronymianis plenioribus hodie annuntiatur: In civitate Beturicas depositio sancti Austrigiseli episcopi. Hic Apollinari successit. Concilio Parisiensi interfuit anno 614; obiit anno c. 624. Acta eius et Miracula BHL. 839 – 843 edita sunt. Scriptori Vitae I num fidendum sit, dum non uno in loco aequalem se profitetur, merito dubitatum est. — Act. SS., Maii t. V, p. 228* – 38*; Comm. martyr. hieron., p. 264; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 29; M. G., Scr. rer. merov., t. IV, p. 188 – 208.
7. ANASTASII] Brixiae colitur hoc die S. Anastasius, quem inter episcopos huius sedis recenset Rampertus, in Translatione S. Filastrii BHL. 6797. Initio saec. VII floruisse censetur; de eius gestis perpauca narrantur. Quod in Africam profectus sit ibique verbum Dei seminaverit nullo satis certo testimonio efficitur. — Act. SS., Maii t. V, p. 226* – 27*; G. Brunati, Vita di santi Bresciani, t. I, p. 349 – 51; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 969.
8. THEODORI] Antiquam S. Theodori Vitam non habemus; recentioris aevi est ea quam I. B. de Gasparis conscripsit (1651). Pluris faciendum est eius epitaphium, quod nonnulli perperam intellexerunt. Sedisse videtur intra annos 770 et 785. Requiescit Papiae in ecclesia quae eius honori sacra est. — Act. SS., Maii t. V, p. 239* – 240*; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, Part. II, vol. II, p. 378 – 81.
9. PLAUTILLAE] Plautillam quae, si Actis ficticiis SS. Nerei et Achillei BHL. 6058 – 6066 credas, mater erat Flaviae Domitillae, nulla coluit ecclesia, nullus martyrologus Baronio antiquior in fastos excepit. — Act. SS., Maii t. V, p. 172*; H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, p. 18 – 21.

XII KAL. IUN.

[1] In Mauritania Caesariensi natalis sanctorum martyrum Timothei, Polii et Eutychii diaconorum, qui in eadem regione verbum Dei disseminantes pariter coronari meruerunt.

[2] Caesareae in Cappadocia natalis sanctorum martyrum Polyeucti, Victorii et Donati.

[3] Cordubae sancti Secundini martyris.

[4] Eodem die sanctorum martyrum Synesii et Theopompi.

[5] Caesareae Philippi natalis sanctorum martyrum Nicostrati et Antiochi tribunorum, cum aliis militibus.

[6] Eodem die sancti Valentis episcopi, qui cum tribus pueris necatus est.

[7] Alexandriae commemoratio sanctorum martyrum Secundi presbyteri et aliorum, quos sacris diebus Pentecostes sub Constantio imperatore Georgius episcopus arianus saevissime occidi praecepit.

[8] Item sanctorum episcoporum et presbyterorum, qui ab Arianis exilio relegati sanctis confessoribus sociari meruerunt.

[9] Niciae in Gallia sancti Hospitii confessoris, virtute abstinentiae et prophetiae spiritu insignis.

MAII 21

1. TIMOTHEI] Ita fere Florus, qui hoc loco emendatione indiget. Ad diem 20 maii in breviario Syriaco recensentur Τιμόθεος καὶ Πολύευκτος, nullo praemisso loci indicio. E Polyeucti nomine haec duo nata sunt Poli, Eutichii. In synaxariis Graecorum ad diem 19 dec. memoratur Timotheus ἐν Μαυριτανίᾳ et Polyeuctus ἐν Καισαρείᾳ. E laterculo hieronymiano non parum turbato eruitur in Mauritania provincia Timothei diaconi in Caesarea Cappadociae Polyeucti; ex coniectura unum pro certo haberi potest: ad 20 vel 21 maii Timothei cuiusdam et Polyeucti memoria agebatur, cetera ignota vel dubia. — Act. SS., Maii t. V, p. 4 – 5; Comm. martyr. hieron., p. 265; Synax. Eccl. CP., p. 327 – 29; Origines du culte des martyrs2, p. 392.
2. POLYEUCTI] Elogium sumptum est e Floro qui martyrum nomina repperit in hieronymianis, sed male per loca distribuit. Polyeuctus iteratur e superiore elogio ubi sub nominibus Polii et Eutychii latebat. Victor nec Caesariensis est neque Cappadox, sed potius Romanus qui colitur die 17 maii. Donatus unus ex sescentis illis est qui in laterculis hieronymianis recensentur sub indicio Africae. — Act. SS., Maii t. V, p. 5 – 6; Comm. martyr. hieron., p. 265.
3. SECUNDINI] Cordubae S. Secundini martyris, ita Usuardus hodie. In kalendario Cordubensi anni 961 S. Secundinus annuntiatur ad diem 20 april.: Et in ipso est festum Secundini martyris in Corduba in Vraceorum (lege Tiraceorum). Dies natalis genuinus videtur esse 20 april., id est XII kal. mai., ad 21 maii translatus ab amanuensi vel ab ipso Usuardo qui facili errore legerit XII kal. iun. — Act. SS., Maii t. V, p. 6; M. Férotin, Le Liber Ordinum, p. 461; Catal. Lat. Paris., t. III, p. 649; Anal. Boll., t. LV, p. 279.
4. SYNESII] Iidem sunt Synesius et Theopompus qui ad diem 3 ian. appellantur Theopemptus et Theonas. In Passione fabulosa BHL. 8119 Theopomptus vocatur Theopompus, Synesius nomen est quod ad Christum conversus sibi assumpsit Theonas. Quae mense ianuario scripsit Baronius a Graecis accepit, quae vero hodie a Petro de Natalibus, Catal., V, 33, geminationis inconscius. His addere iuvat Theopempti (Theopompi) et Theonae Acta syriaca BHO. 1182 et armenia BHO. 1183 edita esse. — Act. SS., Maii t. V, p. 2; Ian. t. I, pp. 127, 1087 – 89; Synax. Eccl. CP., p. 368 – 69.
5. NICOSTRATI] Nicostratus et Antiochus, qui partes agunt secundarias in Passione fabulosa S. Procopii BHG2. 1578, laudantur in synaxariis Graecorum variis diebus: 20, 7, 19, 22 maii. Frustra quaeruntur monumenta historica unde constet non eorum gesta tantum commenticia esse sed eos ipsos ab hagiographo non confictos. — Act. SS., Maii t. V. p. 4; Synax. Eccl. CP., pp. 661, 696, 698, 700; H. Delehaye, Les légendes grecques des saints militaires, p. 77 – 89.
6. VALENTIS] Baronius allegat Bedam, Adonem, reliquos de more, qui omnes de Valente alte silent. De elogii fonte frustra quaeritur. Certo certius facta est nominum et rerum permixtio, incipiendo ab hoc martyrologii hieronymiani enuntiato: in civitate Autissiodorensium depositio beati Valentis presbiteri et confessoris, quod satis perspicuum est, quamquam de presbytero isto nihil compertum habeamus. Hunc episcopum fecerunt et martyrem cum tribus pueris, nescio qua praelucente historia ignoti cuiusdam sancti. — Act. SS., Maii t. V, p. 7; Comm. martyr. hieron., p. 266.
7. SECUNDI] Horum agonem describit S. Athanasius in Epistula ad solitarios et in Apologia pro fuga sua; sed nulla in fastis, ante Baronium, eorum memoria reperitur. Dies ex coniectura assignatus est. Dominicam post Pentecosten indicat Athanasius; Secundus tamen tempore quadragesimae necatus fuerat. — Act. SS., Maii t. V, p. 27 – 28.
8. EPISCOPORUM] De his iteranda forent quae ad proxime antecedens agmen notavimus. Elogium praestiterunt iidem fontes, et cultus ecclesiastici vestigia frustra quaeruntur. — Act. SS., Maii t. V. p. 29 – 30.
9. HOSPITII] Narrat in Historia Francorum Gregorius Turonensis, qui se testem coaevum profitetur: Fuit apud urbem Nicensim eo tempore [sub Chilperico, anno c. 580], Hospicius reclausus magnae abstinentiae… Quodam tempore, revelante sibi Spiritu sancto, adventum Langobardorum in Galleis… praedixit (VI, 6 = BHL., 3987). Legatur etiam de Hospitio in Glor. conf., c. 95 (BHL. 3988) et Pauli Diaconi Historia Langobardorum, III, 1, 2. Notat Petrus Jofredus: “Die 15 oct. Ecclesia Niciensis natalem S. Hospitii ex veteri instituto colit; antiquitus autem die 21 maii, qua die festum memorat Romanum martyrologium, repositionem ac translationem eiusdem recolebat; ” et affert testimonium Saussaii. Adverte festum S. Hospitii Niciae in diem 16 oct. postea fuisse translatum, propter octavam S. Reparatae, ecclesiae cathedralis et totius diocesis patronae. — Act. SS., Maii t. V, p. 40 – 42; P. Jofredus, Nicaea civitas sacris monumentis illustrata (Augustae Taurinorum, 1658), parte I, tit. X.

XI KAL. IUN.

[1] Romae sanctorum martyrum Faustini, Timothei et Venusti.

[2] In Africa sanctorum martyrum Casti et Aemilii, qui per ignem passionis martyrium consummarunt. Hos (ut beatus Cyprianus scribit) in prima congressione devictos Dominus victores in secundo praelio reddidit ut fortiores ignibus fierent, qui ignibus ante cessissent.

[3] Comanae in Ponto sancti Basilisci martyris, qui sub Maximiano imperatore et Agrippa praeside, ferreas crepidas ignitis clavis confixas calceatus, multaque alia passus, demum capite obtruncatus et in flumen proiectus, martyrii gloriam consecutus est.

[4] In Corsica sanctae Iuliae virginis, quae crucis supplicio coronata est.

[5] In Hispania sanctae Quiteriae virginis et martyris.

[6] Ravennae sancti Marciani episcopi et confessoris.

[7] In pago Antisiodorensi beati Romani abbatis, qui sancto Benedicto ministravit in specu; inde in Gallias proficiscens, aedificato monasterio relictisque multis sanctitatis alumnis, quievit in Domino.

[8] Apud Aquinum sancti Fulci confessoris.

[9] Pistorii in Tuscia beati Atthonis, Ordinis Vallisumbrosae.

[10] Antisiodori sanctae Helenae virginis.

[11] Cassiae in Umbria sanctae Ritae viduae, monialis Ordinis Eremitarum sancti Augustini, quae post saeculi nuptias aeternum sponsum Christum unice dilexit.

MAII 22

1. FAUSTINI] In codicibus hieronymianis primae recensionis haec tria nomina posita sunt sub indicio in Africa, in altera recensione sub Romae; Africa potior lectio videtur. Nam Faustinus et Venustus, ceterum ignoti, proximis diebus implexi sunt in laterculis Africanis. Timotheus autem alius non est ab illo cuius commemoratio pridie facta est. — Act. SS., Maii t. V, p. 141 – 142; Comm. martyr. hieron., p. 267.
2. CASTI] Celeberrima martyrum biga tum in kalendario Carthaginiensi tum in martyrologio hieronymiano hodie nuntiatur. Primam elogii sententiam Beda suppeditat, reliqua Cypriani liber De Lapsis. — Act. SS., Maii t. V, p. 129; Comm. martyr. hieron., p. 267.
3. BASILISCI] Hic paucis contractum habemus elogium τοῦ ἁγίου μάρτυρος Βασιλίσκου in synaxariis ad hunc diem, ex Passione fabulosa SS. Eutropii, Cleonici et Basilisci BHG2, 656; in iisdem ad diem 3 mart. memoria agitur trium martyrum Εὐτροπίου, Κλεονίκου καὶ Βασιλίσκου, e praedicta Passione. — Act. SS., Mart. t. I, p. 235 – 41; Synax Eccl. CP., pp. 503, 699; H. Delehaye, Les légendes grecques des saints militaires, p. 41 – 43; Les origines du culte des martyrs2, p. 170 – 72.
4. IULIAE] Memoratur S. Iulia in martyrologio hieronymiano. Passio BHL. 356, multis post rem gestam annis conscripta, nulla fide digna est. Sunt qui contendant Iuliam in Africa martyrium subiisse, eiusque reliquias in insulam Corsicam translatas fuisse: coniectura certe non improbanda. Si Baronium audias, Beda Iuliae memoriam fecerit pridie huius diei. Iamvero neque apud Bedam mentio fit S. Iuliae. — Act. SS., Maii t. V, p. 167 – 70; Comm. martyr. hieron., p. 267; F. Lanzoni, Le diocesi d'italia, p. 685 – 86.
5. QUITERIAE] In oppido Mansus S. Quiteriae, vulgo Mas d'Aire, dioecesis Adurensis, exstat sarcophagus saec. IV elaboratus, in quo S. Quiteria quievisse traditur. Huius historia plane ignoratur. In Gregorii Turonensis Gloria confessorum, CVII, habetur solum lemma: De Quiteria virgine, omisso elogio. Libelli BHL. 7042, 7043, 7041 d, f, 7042 b recentioris aevi sunt fabulisque referti. Ex Gallia cultus S. Quiteriae disseminatus est in Hispaniam et Lusitaniam ibique eius historia novis inauditisque fabulis aucta. S. Quiteriam, de qua silent antiqua martyrologia, induxit anno 1586 in martyrologium Romanum Baronius, ex opere Flos Sanctorum Alphonsi de Villegas. Erravit autem scribendo in Hispania. — Act. SS., Maii t. V, p. 171 — 76; Iun. t. V, p. 54 – 59; E. Le Blant, Les sarcophages chrétiens de la Gaule (Paris, 1886), p. 98 – 99; G. Wilpert, I sarcofagi cristiani antichi, t. I, p. 83; t. II, pp. 203, 207 et passim; V. Leroquais, Les bréviares manuscrits des bibliothèques de France, t. I, p. 313; t. III, p. 413; t. V, p. 261; Id., Les sacramentaires et les missels manuscrits, t. III, p. 404; A. Degert, L' ancien diocèse d'Aire, in Revue de Gascogne, t. V (1905), p. 333 – 37; España sagrada, t. XIV, p. 122 – 35; T. Minguella y Arnedo, Historia de la diócesis de Sigüenza (Madrid, 1910), p. 254 – 88.
6. MARCIANI] Quartus est in catalogo episcoporum Ravennatum. Agnellus, in Libro pontificali, diem obitus et locum sepulturae silentio premit, unde patet saec. IX cultum ecclesiasticum Marciano nondum tributum fuisse. Utique in libro Agnelli, qualis habetur, Marcianus non aliter atque ceteri episcopi Ravennates sanctus appellatur; sed, ut alio loco ostensum est, in signum honoris, non titulo publicae venerationis. — Act. SS., Maii t. V, p. 127 – 28; A. Testi Rasponi, Codex pontificalis ecclesiae Ravennatis, t. I, p. 33; Anal. Boll., t. XL, p. 54 – 60.
7. ROMANI] In codice Senonensi martyrologii hieronymiani manus antiqua hodie addit: Senonas natale sancti Romani. Hunc a Romano abbate Iurensi distinguendum esse Baronius recte monet; rectius tamen ei distinguendum erat inter duos Romanos quos elogio hodierno in unum conflatos ipse non advertit, Romanum nempe, saec. VI – VII monachum Fontis Rogi (Druyes, dép. Yonne), qui ad hunc diem colitur, et Romanum Italum, S. Benedicti institutorem, de quo Gregorius in Dial., lib. I, c. 1. Prorsus enim reicienda est relatio de actis S. Romani BHL. 7305, Gisleberto mon. Valliliensi ascripta; cui si credas, unus idemque Romanus cum Benedicto in specu et in cella haud longe ab Autisiodoro vixerit. In his ea tantum quae de variis translationibus sacri corporis, Autisiodorum primum, Senonas dein et Vallilias (Vareilles, dép. Yonne) hagiographus narrat, fide digna sunt. — Act. SS., Maii t. V, p. 153 – 165; Comm. martyr. hieron., p. 267; C. Leclerc, Vie de S. Romain, Paris, 1893; B. F. Adlhoch, in Studien und Mitteilungen aus dem Benediktiner und dem Cistercienser-Orden, 1907, p. 267 sqq.
8. FULCI] Silent martyrologia antiqua. Baronius allegat vetera monumenta ecclesiae Aquinatis. Recentia sunt Acta quae a curia episcopali Aquinate ad nostros delata sunt. Fulco peregrinus ex illis est qui Hierosolymis reduces in Italia aliquantulum commorati sunt ibique obierunt cum fama sanctitatis; sepultus fuit in oppido Sancti Patris dioecesis Aquinatis ibique eius tumulum, sub altari ecclesiae conditum, cum hac inscriptione Hic est corpus sancti Fulconis, vidit Janningus noster anno 1683. Fulconem saec. circiter XII vixisse Papebrochii coniectura est. Cultum eius anno 1582 probavit Gregorius p. XIII indulgentiam concedendo ecclesiam S. Fulci in die festo visitantibus. — Act. SS., Maii t. V, p. 192 – 93; t. VII, p. 829 – 30.
9. ATTHONIS] S. Atto, abbas Ordinis Vallisumbrosae dein episcopus Pistoriensis, obiit anno circiter 1153. Praeter fragmentum Vitae adhuc ineditae et, ut videtur, recentioris aetatis (BHL. 745 b), nulla exstat Vita S. Attonis. A decessoribus nostris diligenter collecta sunt cultus vestigia, quibus constat saec. saltem XIV memoriam S. Attonis recoli consuevisse in Ordine Vallisumbrosano, die 22 iunii, quo sacrum corpus, anno 1337, inventum est (BHL. 745 d). Pistorienses vero eius festum agebant dominica tertia iunii, antequam officium S. Attonis a Clemente p. VIII (1605) approbatum est, assignato die festo 22 maii. Decreto 21 ian. 1673 elogium S. Attonis inductum est in martyrologium Romanum. De scriptis S. Attonis non est hic disserendi locus. — Act. SS., Maii t. V, p. 194 – 203; Iul. t. VI, p. 25 – 28; G. Marchetti, Della vita e lodi di santo Atto, Pistoia, 1630; P. F. Kehr, Italia Pontificia, t. III (Berlin, 1908), p. 117 – 34; O. Pogni, La gloriosa vergine romita di Castelfiorentino (Castelfiorentino, 1934), p. 53; M.G., Scr. t. XXX, part. II, p. 1077 – 79; Analecta iuris pontificii, ser. VII, p. 38.
10. HELENAE] Martyrologium hieronymianum: In civitate Autisiodoro depositio et translatio corporis sanctae Helenae virginis. Helenam sanctissimam puellam appellat Stephanus in Vita S. Amatoris († 418), BHL. 356, c. 31. Vixit ergo Helena ineunte saec. V. — Act. SS., Maii t. V, p. 152; Comm. martyr. hieron., p. 267.
11. RITAE] Vitam antiquam S. Ritae nullam habemus. Plerasque scripserunt saec. XVII, 150 saltem annis post sanctae obitum, italice Antonius Cavallucci (latine in Actis nostris), latine Cornelius Curtius, gallice Simplicianus a Sancto Martino, ut alias taceamus. Opportune notat Papebrochius necessario multa dissona irrepere in historias quarum auctores non discernunt inter antiquitus reperta et suas coniecturas sed eodem omnia stilo tradunt. Plurima ergo incerta in Vita S. Ritae, ea imprimis quae temporum rationem spectant. Id unum asseverari potest eam non post annum 1457 obiisse. Ab Urbano VIII ut beata coli permissa est 16 iul. anno 1627; sanctorum canoni ascripta est 24 maii anno 1900. — Act. SS., Maii t. V, p. 223 – 32; C. Curtius, Vita B. Ritae de Cassia, Antverpiae, 1630; L. M. Tardi, Vita di S. Rita da Cascia, Roma, 1900; P. Marabottini, Vita di S. Rita da Cascia2, Roma, 1923; L. Vannutelli, Vita di S. Rita da Cascia, Perugia, 1925; A. Morini, La cassa funebre di S. Rita da Cascia, in Archivio per la storia ecclesiastica dell' Umbria, t. III (1916), p. 75 – 80; Anal. Boll., t. V, p. 157.

X KAL. IUN.

[1] Apud Lingonas in Gallia passio sancti Desiderii episcopi, qui cum plebem suam ab exercitu Wandalorum vexari cerneret, ad regem eorum pro ea supplicaturus accessit, a quo statim iugulari iussus, pro ovibus sibi creditis cervicem libenter extendit et percussus gladio migravit ad Christum. Passi sunt autem cum eo et alii plures de numero gregis sui, qui apud eamdem urbem conditi sunt.

[2] In Hispania sanctorum martyrum Epitacii episcopi et Basilei.

[3] In territorio Lugdunensi sancti Desiderii episcopi Viennensis, qui Theoderici regis iussu lapidibus obrutus martyrio coronatur.

[4] In Africa sanctorum martyrum Quinctiani, Lucii et Iuliani, qui in persecutione Wandalica passi aeternas coronas meruerunt.

[5] In Cappadocia commemoratio sanctorum martyrum, qui in persecutione Maximiani Galerii confractis cruribus necati sunt; item eorum, qui eodem tempore in Mesopotamia appensi pedibus in sublime, capite verso deorsum, suffocati fumo et lento igne consumpti martyrium compleverunt.

[6] Synnadae in Phrygia sancti Michaelis episcopi.

[7] Ipso die sancti Mercurialis episcopi.

[8] Neapoli in Campania sancti Euphebii episcopi.

[9] Romae natalis sancti Ioannis Baptistae de Rossi confessoris, patientia et charitate in evangelizandis pauperibus insignis.

[10] Apud Nursiam sanctorum Eutychii et Florentii monachorum, quorum meminit beatus Gregorius papa.

MAII 23

1. DESIDERII] Duos hodie recolit martyrologium nostrum homonymos: Desiderium episcopum Lingoniensem et Desiderium episcopum Viennensem. Et huius quidem memoria iam celebrata est die 11 feb. In codice hieronymiano Epternacensi Viennensis inscriptus est die 23 maii; in Bernensi Lingoniensis 11 feb. In Vita Desiderii Viennensis BHL. 5150 testimonium Adonis habemus de festivitate hodie celebranda; nec aliter Liber episcopalis Leodegarii. Lingoniensem Desiderium ad 23 maii unanimiter referunt martyrologi saec. IX inde ab anonymo Lugdunensi codicis Parisini 3879. In fastis nostris habemus elogium Flori nonnihil contractum, quod tandem refunditur in Passionem BHL. 2145 ficticiam, in qua nihil de die natali, nihil quoque unde certa quaedam temporis ratio deduci possit. — Act. SS., Maii t. V, pp. 242 – 47, 251 – 55; Comm. martyr. hieron., pp. 88, 268; L. Duchesne, Fastes épiscopaux2, t. I, pp. 193, 207; t. II, p. 185.
2. EPITACII] Baronius: “De his etiam vetera manuscripta et recentiores necnon et Flos sanctorum Hispan.” Refunditur elogium in hieronymianos codices quos tum veteres librarii tum recentiores scriptores perperam interpretati sunt. Alio loco ostensum est ad diem 23 maii nullius sancti Hispani memoriam agi, neque Epitacii, qui reapse est Epictetus, Almyride in Moesia inferiore passus, cuius habentur Acta BHL. 2568, deteriores notae, ubi episcopi titulo non ornatur; neque Basilei Hispani cuiuspiam, sed Magni Basilii Caesariensis cuius quasi per transennam fit commemoratio. — Act. SS., Maii t. V, p. 248 – 49; Comm. martyr. hieron., p. 268; H. Delehaye, in Bulletin de la section historique de l'Académie Roumaine, t. XIV, p. 1 – 5.
3. DESIDERII] Iam ad diem 11 feb. S. Desiderii Viennensis memoriam celebratam esse non videntur perspexisse correctores martyrologii Romani. His quae de eo iam observata sunt in mense februario et paulo superius, n. 1, ubi de S. Desiderio Lingoniensi, vix quicquam addendum, cum constet utrumque Desiderium aliqua ratione in unum conflatum esse, remque non parum obtenebratam fuisse enuntiatione martyrologii Bedae, ad 11 feb.: Lugduno Desiderii episcopi. Hic a nonnullis creditus est episcopus Lugdunensis, quamquam nullus est Desiderius in serie Lugdunensi. Reapse Desiderius Viennensis prope Lugdunum passus est.
4. QUINCTIANI] Baronius: “Fuit Quinctianus Siccensis episcopus in Africa tempore Hunnerici regis, de quo Victor De persecutione Wandalica l. II.” His subscribere nequaquam possumus. Adducatur oportet martyrologium hieronymianum ad hunc diem: in Africa Quinti, Luci, Iuliani. Praeter Quintum qui huc non pertinet, sed ad alium laterculum, hi martyres sunt ex societate Lucii, Montani et aliorum, quorum exstat Passio BHL. 6009, optimae notae, quique in kalendario Carthaginiensi inscripti sunt. — Act. SS., Maii t. V, p. 247; Comm. martyr. hieron., p. 268 – 269.
5. MARTYRUM] A Baronio primum in martyrologio locus assignatus est martyribus in Cappadocia et Mesopotamia passis, quorum supplicia narrat Eusebius in Hist. eccl., VIII, 12, nullum tamen nomine designat. — Act. SS., Maii t. V, p. 247.
6. MICHAELIS] Episcopus Synnadarum in Phrygia colitur a Graecis hoc die, ornaturque elogio in synaxariis. Ratione ducta e variis indiciis, obiisse censetur anno 826. — Act. SS., Maii t. V, p. 257 – 58; Synax. Eccl. CP., p. 703; J. Pargoire, in Échos d'Orient, t. IV, p. 347 – 350; M. Gedeon, Βυζαντινὸν ἑορτολόγιον, p. 107; Anal. Boll., t. L, p. 69 – 79.
7. MERCURIALIS] Forum Livii in Aemilia (Forlì) primum habuit episcopum Mercurialem, qui saec. IV vixisse censetur. Corpus eius quiescebat in basilica propria, quae saec. XII incendio cremata est. Vita S. Mercurialis antiquior, BHL. 5932, saec. XI, ut videtur, exarata, commentarii ad instar est picturarum quae eius gesta exprimebant. Obiit die 30 april., si hagiographo fides habetur. Alii de S. Mercuriali postmodum scripti sunt libelli plane fabulosi qui ansam dederunt tres fingendi homonymos: Mercurialem I, qui saec. I, Mercurialem II, qui saec. IV, Mercurialem III, qui saec. V vixerit. Unum solum fuisse res est certissima. — Act. SS., April. t. III, p. 751 – 57; F. Lanzoni, S. Mercuriale nella leggenda e nella storia, 1905; Id., Le diocesi d'Italia, p. 767 – 68.
8. EUPHEBII] Octavus est in catalogo episcoporum Neapolitanorum; in kalendario marmoreo ad hunc diem inscriptus hoc modo: Depositio sancti Ephebi. In Gestis episcoporum nominatur Ephevus. Vita eius non habetur, sed libellus Miraculorum BHL. 2705. Coemeterium in quo quiescit, ab eo nomen habet, in ore vulgi: S. Efremo vecchio. — Act. SS., Maii t. V, p. 236 – 41; Mazochius, Commentarius in vetus marmoreum S. Neapolitanae ecclesiae kalendarium, p. 422 – 23; H. Achelis, Die Katakomben von Neapel, p. 30.
9. IOANNIS] Veiturii (Voltaggio), in dioecesi Ianuensi, anno 1698 honestis parentibus natus, aetate 13 annorum a consanguineo canonico basilicae Sanctae Mariae in Cosmedin Romam arcessitur ut studiis liberalibus vacet. In Urbe sacerdotio initiatur die 8 martii 1721. Animarum zelo indesinenter flagrans, abiectissimos quosque sacra doctrina bonisque moribus imbuendos suscipiebat, eos maxime quos in hospitio Sanctae Gallae cottidie per quadraginta annos invisit. Collegio canonicorum Sanctae Mariae in Cosmedin ascitus, non cessavit a laboribus in procuranda proximorum salute susceptis, sacris missionibus peragendis, fidelium confessionibus audiendis. Aliquot post annos beneficium resignavit ut in xenodochium a Sanctissima Trinitate Peregrinorum se reciperet. Ibidem obiit die 23 maii anno 1764. Eius Vitam conscripsit aequalis et amicus G. M. Toietti. Beatorum 13 maii 1860 a Pio p. IX, sanctorum albo die 8 dec. 1881 a Leone XIII inscriptus est. — S. Rituum Congr., Beatificationis et canonizationis Ioannis Baptistae de Rubeis, Positio super virtutibus, Romae, 1822; Novissima positio, 1834; Compendium vitae, virtutum et miraculorum beati I. B. de Rubeis, Romae, 1881; M. Tavani, Vita del B. Giovanni B. De Rossi, Roma, 1867; [H.-M. Cormier], Un ami du peuple, S. Jean-Baptiste de Rossi, Rome, 1901.
10. EUTYCHII] Sanctorum Eutici et Florentii laudes texuit S. Gregorius, Dial., III, 15. Uterque in Nursina provincia solitariam vitam egit. Euticius vicini monasterii abbas electus est, quod per plures annos rexit. Quisquis ille est qui coenobium condidit, ab Euticio deinceps nomen accepit. Recens edita est Vita S. Euticii BHL. 2780 b, qua narrantur de uno eodemque ea quae a S. Gregorio tradita sunt et quae de altero quodam Eutychio in Actis fabulosis BHL. 1620 – 1622 referuntur. In martyrologio Farfensi saec. XI, ad diem 23 maii, agitur natalis sancti Euticii confessoris. Florentius, mortuo Euticio, Fulginium secessisse creditur, ubi colitur die 1 iun.; apud Nursinos autem 27 iun. Notat quidem Baronius a Petro de Natalibus in Catal. II, 11, Euticium et Florentium inductos fuisse e Gregorio, qui nihil habet de liturgica eorum veneratione. Erravit Petrus, similitudine quadam nominum deceptus, diem 28 dec. eis assignando, eumque secuti sunt recentiores martyrologi et primi revisores martyrologii Romani. Errorem perspexit Baronius et correxit. — Act. SS., Maii t. V, p. 249 – 51; Iun. t. I, tract. praelim., p. 20 – 21; I. Schuster, Martyrologium Pharphense, in Revue bénédictine, 1909, p. 461 – 62; P. Pirri, L'abbazia di S. Eutizio in Valcastoriana presso Norcia, Castelplanio, 1913; C. Rivera, in Bullettino dell' Istituto storico italiano, n. 47 (1932), p. 34 – 36.

IX KAL. IUN.

[1] Antiochiae natalis sancti Manahen, Herodis tetrarchae collactanei, doctoris et prophetae sub gratia novi Testamenti, in eadem urbe quiescentis.

[2] Item beatae Ioannae uxoris Chuzae procuratoris Herodis, quam Lucas evangelista commemorat.

[3] In Portu Romano natalis sancti Vincentii martyris.

[4] Nannete in Britannia minori beatorum martyrum Donatiani et Rogatiani fratrum, qui sub Diocletiano imperatore pro constantia fidei in carcerem missi et in equuleo suspensi ac laniati, deinde lancea militari confossi, novissime capita eorum praecisa sunt.

[5] In Istria sanctorum martyrum Zoelli, Servilii, Felicis, Silvani et Dioclis.

[6] Eodem die sanctorum martyrum Meletii ducis exercitus ac sociorum eius ducentorum et quinquaginta duorum, qui diverso mortis genere martyrium compleverunt.

[7] Item sanctarum martyrum Susannae, Marcianae et Palladiae praedictorum militum coniugum, quae una cum parvulis suis confractae sunt.

[8] Mediolani sancti Robustiani martyris.

[9] Marochii in Africa passio beati Ioannis de Prado, Ordinis Minorum strictioris observantiae Discalceatorum, qui in praedicatione evangelii post vincula, carceres, flagella plurimaque alia tormenta pro Christo fortiter tolerata, per ignem martyrium consummavit.

[10] Brixiae sanctae Afrae martyris, quae sub Hadriano imperatore passa est.

[11] In monasterio Lirinensi sancti Vincentii presbyteri, doctrina et sanctitate conspicui.

[12] Bononiae translatio sancti Dominici confessoris, tempore Gregorii papae noni.

MAII 24

1. MANAHEN] Primum martyrologio inscriptus ab Adone, ex hoc versiculo Act., XIII, 1: Erant autem in ecclesia, quae erat Antiochiae, prophetae et doctores, in quibus Barnabas et Simon qui vocatur Niger, et Lucius Cyrenensis, et Manahen, qui erat Herodis tetrarchae collactaneus, et Saulus. Addit autem, e proprio penu, clausulam: in eadem urbe quiescentis. — Act. SS., Maii t. V, p. 273; Les martyrologes historiques, p. 589.
2. IOANNAE] Ab Adone fastis inscripta, ex Evangelio, Luc., VIII, 3; XXIV, 10.
3. VINCENTII] Ita et martyrologium hieronymianum; sed de Vincentio qui passus sit in Portu Romano, nihil traditum est. Vincentius quidam colitur Romae in coemeterio Pontiani ad Ursum Pileatum, qui a celeberrimo diacono Caesaraugustano alius non est. Idem ille, ni fallor, hodie colitur ob anniversariam diem dedicationis basilicae eius nomini in Portu Romano sacratae. — Act. SS., Maii t. V, p. 281; Comm. martyr. hieron., p. 270; Les origines du culte des martyrs2, pp. 290, 295.
4. DONATIANI] Inscripti sunt in hieronymiano ad hunc 24 maii: in Galliis civitate Namnetis Rogatiani Donatiani germanorum et martyrum, et in martyrologiis historicis saec. IX parent. Veteris Romani martyrologii codex unus habet, aperto errore, pro Namnetis: in Portu Romano. Usuardus elogium contexuit ex Passione BHL. 2275. Addidit Baronius, ex eodem fonte, Diocletianum tunc principatum tenuisse. In Passione BHL. 2275, etsi posterioris aetatis haud tamen omnino ad libidinem conficta, quaedam inclinabant animum d. v. L. Duchesne ut crederet Donatianum et Rogatianum solos esse qui in occidentalibus Galliarum partibus iure putarentur martyrio affectos sub Romanis imperatoribus; verum, sub Decio potius quam sub Diocletiano, si qua fides Passioni addenda esset, morti traditos opinabatur. — Act. SS., Maii t. V, p. 279 – 81; Comm. martyr. hieron., p. 270; Les martyrologes historiques, pp. 333, 428, 482; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 363 – 65; A. de la Borderie, Histoire de Bretagne, t. I (Paris, 1896), p. 17 – 91; A. Delanoue, Saint Donatien et Saint Rogatien de Nantes, Nantes, 1904; O. de Gourcuff, Saints Donatien et Rogatien, Rennes, s. a.; G. Mollat, La date du martyre des saints Donatien et Rogatien, in Annales de Bretagne, t. XXII (1906 – 1907), p. 205 – 207; J.-B. Russon, La date de la Translation des reliques des SS. Donatien et Rogatien à la Cathédrale de Nantes, in Bulletin de la Société archéologique et historique de Nantes et de la Loire-Inférieure, t. LXX (1930), p. 93 – 101.
5. ZOELLI] In martyrologio hieronymiano bis occurrit hodie Zoilus seu Zoellus, semel in Istria, dein in Syria, neutrubi recte. Quae emendanda sunt ope breviarii Syriaci. Zoellus passus est Lystris in Lycaonia. Servilius (al. Servolus) nihil aliud esse crediderim ac lectionem corruptam eiusdem nominis Zoelli. Nolo tamen reticere Tergestinos Servulum martyrem sibi vindicare, non mala fide, quamvis Acta ficticia BHL. 7642 adducant. Dioclis eundem Zoellum geminat: ex Zoeli natum est Dioeli, unde Diocli. Felix et Silvanus ex eodem laterculo additi sunt, licet cum Zoello nullo vinculo coniuncti. Afris enim annumerandi videntur. — Act. SS., Maii, t. V, p. 282; Comm. martyr. hieron., p. 269 – 70; Saints d'Istrie et de Dalmatie, in Anal. Boll., t. XVII, p. 384 – 85.
6. MELETII] Elogio subiacet Passio BHG2. 1249, intoleranter fabulosa, quam maiores nostri scandalum pusillorum veriti, noluerunt inter sanctorum Vitas proferre sed in Appendicem ad diem 24 maii reiecerunt, cum hac nota: “S. Meletius dux, S. Ioannes, S. Stephanus comites, sancti milites CCLII cum uxoribus et parvulis, martyres in Galatia, omnes suspectae fidei.” Quaesitum est in Anal. Boll., t. XXXVIII, p. 374 – 87, an forte male usus sit hagiographus fontibus minus spernendis, quod aliquatenus probabile videtur. In libris Graecorum Meletii memoria inscripta est variis diebus 7, 23, 24, 25 maii, cum elogio excerpto e praedicta Passione, cuius recensio brevior nuper edita est a P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. VIII, p. 327 – 32. — Act. SS., Maii t. V, pp. 269, 435 – 67; Synax. Eccl. CP., pp. 662, 704, 705, 708.
7. SUSANNAE] Eodem ex turbido fonte unde Meletii et sociorum Acta prodierunt hausta sunt quae de Susanna nunc proferuntur.
8. ROBUSTIANI] Tabulas ecclesiae Mediolanensis, quas allegat Baronius, intellegimus libros huius ecclesiae liturgicos. In his tamen hoc die nihil invenire est de Robustiano, qui auctore Galesinio in martyrologium Romanum exceptus est. Die 31 aug. nuntiantur Marcus et Robustianus martyres, nulla palaestrae facta mentione. Cum praefixa sit vox item, loci indicium quod proxime antecedit, Treviris nempe, iterandum videtur. Istos tamen martyres ecclesia Treverensis non agnoscit. — Act. SS., Maii t. V, p. 271; Aug. t. VI, p. 666.
9. IOANNIS] Iohannes de Prado, natus anno circiter 1565 in oppido Mogrobeio, provinciae Legionensis, Ordini Fratrum Minorum S. Francisci de Observantia anno 1584 ascriptus est. A superioribus in Africam missus, evangelium in regnis al-Fās (Fez) et Marochii praedicavit. Iussu tyranni Maulā 'l-Walid die 24 maii 1631 capite plexus est. Corpus Hispalim primum, deinde Compostellam delatum est. Litteris 14 maii 1728 a Benedicto p. XIII inter beatos relatus est. Martyrologio Romano inscriptus est a Benedicto p. XIV. — G. Diaz, Vita, virtù, doni, martirio e miracoli del b. Giovanni de Prado, Romae, 1728; J. M. Pou y Marti, Martirio y beatificación del B. Juan de Prado, restaurador de las misiones de Marruecos, in Archivo Ibero-Americano, t. XIV (1920), p. 323 – 43; M.-P. Anglade, Martyrs franciscains dans l'Afrique du Nord, in Archivum Franciscanum historicum, t. XVI (1923), p. 558 – 62; H. Koehler, L'Église chrétienne du Maroc et la Mission franciscaine, 1221 – 1790 (Paris, 1934), p. 65 – 83; Annales Minorum, t. XXVII (1934), pp. 233 – 225, 361 – 66.
10. AFRAE] Baronius: “Eius Acta a S. Filastrio fuisse scriptis mandata testatur Galesinus, quae nos nondum vidimus.” Neque nos. Pergit Baronius: “Diversa est haec ab illa quae passa est Augustae Vindelicorum,” ea videlicet quae colitur die 5 aug. Haec ab egregio viro gratis asseri crediderim. Etenim Passio S. Afrae Brixiensis BHL. 117, e qua excerptum est elogium, pars est Actorum SS. Faustinae et Iovitae BHL. 2835, quibus plurimas congessit fabulas hagiographus, variosque arcessivit sanctos quos inter nulla fuit necessitudo. Ex his fuit Afra, Brixiana cultu non martyrio. — Act. SS., Maii t. V, p. 273 – 77; F. Savio, in Anal. Boll., t. XV, p. 5 – 65; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 957 – 58.
11. VINCENTII] De Vincentio monacho Lerinensi, qui, teste Gennadio, obiit Theodosio et Valentiniano regnantibus (ante 450), veteres martyrologi prorsus silent; neque ullam de eo mentionem in kalendariis et breviariis repperimus. Haec habet Papebrochius: “Petrus de Natalibus lib. 5 Catalogi sanctorum cap. 72 asserit S. Vincentium confessorem quievisse Romae in Christo kalendis iunii, et dein allegat auctoritatem Gennadii, apud quem ista non leguntur … Molanus ad XXIV (maii) in suo Usuardi auctario ista scribit: Eodem die, in monasterio Lerinensi Vincentii presbyteri qui librum vere aureum conscripsit pro catholicae fidei antiquitate et veritate adversus profanas omnium haereseon novationes. Haec Molanus, qui in secunda et tertia editione Usuardi cum suo auctario illa omnia prorsus omisit. Interim, allegata Molani auctoritate, ista leguntur in hodierno martyrologio Romano.” Addere iuvat ea quae scribit Vincentius Barralis Salernus, monachus Lerinensis, in sua Chronologia sanctorum et aliorum virorum illustrium ac abbatum sacrae insulae Lerinensis, Lugduni anno 1613 prelo data: “Colitur nostra sollicitudine eius festum sub duplici officio in praefato monasterio abhinc tredecim annos, cum nulla memoria antea ageretur” (p. 139). — Act. SS., Maii t. V, p. 284 – 96; F. Brunetière-P. de Labriolle, S. Vincent de Lérins (Paris, 1906), p. LII; H. Moris, L'abbaye de Lérins. Histoire et monuments (Paris, 1909), p. 299 – 304; H. Koch, Vincenz von Lerin und Gennadius, Leipzig, 1907 (= Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur, t. XXXI, 2).
12. DOMINICI] Antequam S. Dominicus a Gregorio p. IX sollemniter canoni sanctorum ascriptus est, habita est Bononiae die 24 maii 1233 translatio seu verius elevatio eius sacri corporis quod fuerat sub terra annis XI in loco depresso ubi aque decurrere poterant (Galvagnus de la Flamma, Cronica Ordinis Praedicatorum). Huius translationis, cui interfuerunt cum episcopo Ravennate Magister Ordinis et patres Capituli generalis, memoria recolitur quotannis officio liturgico inde a saec. XIII. — Monumenta Ordinis Fr. Praedicatorum historica, t. II, p. 88 – 89; t. III – p. 3; p. 3; t. XVI, pp. 4 – 19, 86 – 87, 246, 337 – 38, 424 – 428; Analecta sacri Ordinis Fratrum Praedicato, rum, t. XVII, pp. 758, 763; t. XVIII, p. 148.

VIII KAL. IUN.

[1] Salerni depositio beati Gregorii papae septimi, ecclesiasticae libertatis propugnatoris ac defensoris acerrimi.

[2] Romae via Nomentana natalis beati Urbani papae et martyris, cuius exhortatione et doctrina multi (in quibus fuere Tiburtius et Valerianus) Christi fidem susceperunt et pro ea martyrium subierunt; ipse quoque in persecutione Alexandri Severi pro Ecclesia Dei multa passus, tandem cervicibus abscissis martyrio coronatus est.

[3] Dorostori in Mysia natalis sanctorum martyrum Pasicratis, Valentionis et aliorum duorum simul coronatorum.

[4] Romae sancti Bonifacii papae quarti, qui pantheon in honorem beatae Mariae ad martyres dedicavit.

[5] Mediolani sancti Dionysii episcopi, qui ab imperatore Constantio ariano in Cappadociam pro fide catholica relegatus, ibidem propiore martyribus titulo spiritum Deo reddidit. Eius sacrum corpus ab Aurelio episcopo Mediolanum transmissum est ad beatum Ambrosium episcopum; cui piae actioni officium quoque sancti Basilii Magni accessisse traditur.

[6] Florentiae natalis sancti Zenobii eiusdem civitatis episcopi, vitae sanctitate ac miraculorum gloria conspicui.

[7] In Britannia sancti Aldelmi episcopi Schireburgensis.

[8] In territorio Tricassino sancti Leonis confessoris.

[9] Florentiae sanctae Mariae Magdalenae virginis, Ordinis Carmelitarum, vita et sanctitate illustris, cuius festum quarto kalendas iunii celebratur.

[10] Assisii in Umbria translatio sancti Francisci confessoris, tempore Gregorii papae noni.

[11] Verulis in Hernicis translatio sanctae Mariae Iacobi, cuius sacrum corpus plurimis miraculis illustratur.

MAII 25

1. GREGORII] In editionem principem martyrologii Romani (1583) S. Gregorius VII insertus est cum hoc elogio: “Salerni depositio B. Gregorii papae septimi qui Alexandro secundo succedens, ecclesiasticam libertatem a superbia principum suo tempore vindicavit et viriliter pontificia auctoritate defendit.” Haec sedente Gregorio p. XIII. Pro his in editione nova mox sub Sixto V adornata, scripta sunt quae hactenus leguntur. Sancti pontificis gesta litteris mandata sunt a Paulo Bernriedensi BHL. 3652, aliisque (BHL. 3653 – 3657), ab historiae cultoribus plurimum illustrata. Ab his etiam adducuntur libelli in controversiis huius aetatis, praecipue de investitura emissi, quos collegerunt editores Monumentorum Germaniae tomis tribus qui inscribuntur Libelli de lite imperatorum et pontificum. Ad historiam veluti postumam S. Gregorii VII pertinent gesta a magistratibus et officialibus saecularibus, adeoque ab episcopis nonnullis adversus decreta pontificia de officio S. Gregorii cum lectionibus ad universalem Ecclesiam extendendo aperte insurgentibus. De quibus unus pro ceteris legatur Benedictus p. XIII in litteris 19 dec. anno 1729. — Act. SS., Maii t. VI, p. 101 – 159; A. Fliche, S. Grégoire VII, Paris, 1921; Id., La Réforme Grégorienne, Louvain, 1924 – 1927; H.-X. Arquillière, Saint Grégoire VII, Paris, 1934; E. Caspar, Studien zum Register Gregors VII, in Neues Archiv, t. XXXVIII, p. 143 – 226; P. Fournier - G. Le Bras, Histoire des collections canoniques en Occident, t. II, Paris, 1932; P. Guéranger, Institutions liturgiques, t. II (1880), p. 395 – 465.
2. URBANI] In martyrologio hieronymiano ambigua hodie legitur annuntiatio Via Nomentana miliario VIII natale Urbani episcopi in cimiterio Pretextati. Interpolata esse verba quae Urbanum in via Nomentana collocant eaque referenda esse ad Alexandrum facile ostenditur. Quaestio intricatior est quisnam sit Urbanus qui hodie colatur cum elogio deprompto ex apocryphis Actis S. Caeciliae BHL. 1495. Constat enim Urbanum papam sepultum esse in coemeterio Callisti, et Urbanum alterum quievisse in Praetextati. Ex Actis S. Urbani BHL. 8372 – 8390 funditus depravatis nihil lucis sperandum est. — Act. SS., Maii t. VI, p. 5 – 23; Comm. martyr. hieron., p. 273; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. XCIII – XCIV; Étude sur le légendier romain, p. 80 – 81.
3. PASICRATIS] Elogium a Floro acceptum, qui tamen recte scripserat apud Moesiam (non in Mysia) civitate Dorostoro. Martyrologium hieronymianum: Dorostoro Pasicratis et Valentionis et aliorum quattuor simul coronatorum. Nomina Pasicratis et Valentionis occurrunt in Passione S. Iulii BHL. 4555, sed eorum Acta, quorum excerpta praebent synaxaria ad diem 24 april., desiderantur. Verba aliorum duorum intellegenda videntur de Iulio (27 maii) et Hesychio (15 iun.), qui quidem non uno die cum illis coronati sunt sed quorum certamina una Passio prolixior complectebatur. His etiam addiderat hagiographus Marcianum et Nicandrum (17 iun.). Unde probatur lectio hieronymiana aliorum quattuor. Uno proinde libello postmodum dispertito narrabatur exitus sex martyrum Dorostori passorum, Pasicratis, Valentionis, Iulii, Hesychii, Marciani et Nicandri. — Act. SS., Maii t. VI, p. 23 – 24; Comm. martyr. hieron., p. 272; P. Franchi de' Cavalieri in Nuovo bullettino di archeologia cristiana, t. X, p. 22 – 26; Saints de Thrace et de Mésie, in Anal. Boll., t. XXXI, p. 268 – 72.
4. BONIFACII] Bonifatium p. IV (608 – 615) fastis inscripserunt recentiores. Cum eius corpus regnante Bonifacio VIII repertum esset, ei ara erecta est in basilica Vaticana. Quae addita sunt elogio Libri pontificalis: Depositus die XXV mai, neglegenda videntur. In epitaphio Bonifatii totis verbis scriptum est: Hic requiescit Bonifatius iunior qui sedit annos V menses VIII dies XII. Depositus est oct. id. madii imperante domno Eraclio anno eius II. Haec melius componuntur cum ceteris temporum rationibus. — Act. SS., Maii t. VI, p. 75 – 77; I. B. de Rossi, Inscriptiones christianae Urbis Romae, t. II, pp. 128, 208, 211; L. Duchesne, Le Liber Pontificalis, t. I, pp. CCLVI, 317 – 18.
5. DIONYSII] Prior elogii pars (Mediolani — reddidit spiritum) cum Floro paene congruit, nisi quod verba propiore martyribus titulo ex S. Ambrosii epistula LXIII (P. L., t. XVI, p. 1208) inserta sunt. Reliqua de translatione melius apud Florum expressa erant: Reliquias corporis eius per sanctum Basilium praefatae urbis episcopum receptas beatus Ambrosius cum digno honore condidit. Exstat epistula S. Basilii ad S. Ambrosium de corpore S. Dionysii Mediolanum mittendo (Epist. CXCVII; P. G., t. XXXII, p. 709 – 715). In martyrologio hieronymiano memoria S. Dionysii bis agitur, ad diem 8 feb.: in Armenia minore natale Dionisi, ad 25 maii: Mediolani depositio Dionisii episcopi et confessoris. Neglecta priore commemoratione, quae obitus est, alteram notant kalendaria Mediolanensia. Quae de Aurelio episcopo afferuntur delenda sunt, quippe quae nitantur errore legentium Aurelii titulum C.I.L. V. 6183 a, cuius hi sunt ultimi versus: Aurelius Riditionis episcopus hac die positus quo etiam pontifex sanctus confessorque Dionysius post consulatum domni nostri divi Leonis iunioris, id est anno 475, seu integro post Dionysii obitum saeculo. Depositus est ergo Aurelius in die anniversario depositionis episcopi Mediolanensis, nempe 25 maii. Non obstat S. Aurelii festum nunc celebrari die 9 nov. Est enim, ut videtur, haec commemoratio non depositionis Mediolani sed translationis Hirsaugiam, anno 830, de qua BHL. 822. Reliquias S. Dionysii ex Armenia Mediolanum deductas esse narrant libelli BHL. 819, 820 et Notkerus in martyrologio, P. L., t. CXXXI, p. 1089. — Act. SS., Maii t. VI, p. 39 – 49; Nov. t. IV, p. 128 – 42; Comm. martyr. hieron., pp. 81, 271; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, pp. 30, 114 – 27; H. Delehaye, Note sur une inscription chrétienne de Milan, in Bulletin de la Classe des Lettres de l'Académie royale de Belgique, 1929, p. 313 – 20.
6. ZENOBII] Ceteris de S. Zenobio testimoniis antiquitate praestant quae scribit Paulinus in Vita S. Ambrosii BHL. 377, paulo post ann. 415: Intra Tusciam etiam in civitate Florentina ubi nunc vir sanctus Zenobius episcopus est … visum orare sanctum virum sacerdote Zenobio referente didicimus. Vitae S. Zenobii BHL. 9014 – 9018, quarum nulla saec. XI aetate superat, parvi faciendae sunt. Natalis dies 25 maii usu ecclesiae Florentinae comprobatur. — Act. SS., Maii t. VI, p. 49 – 69; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 569 – 80.
7. ALDELMI] Aldhelmus, ex abbate Malmesbiriensi factus primus episcopus Scireburniensis, inter Saxones occidentales (hodie Sherborne, in Dorsetia), mortuus in vico qui Doulting appellatur, in Somersetia, die 25 maii 709. Pauca de Aldhelmi gestis refert Beda, aequalis scriptor, in Historia ecclesiastica, lib. V, cap. 18. Cetera colliguntur ex Faritio, monacho Malmesbiriensi (BHL. 256), qui saec. XII ineunte usus est Vitis deperditis, et latine et anglice conscriptis; paulo post, composuit Willelmus, item Malmesbiriensis, Vitam BHL. 257. Nomen in fastis anglicis recentioribus satis saepe apparet, etsi cultus apud priscos Anglos et Saxones parum floruit (R. Stanton, A Menology of England and Wales, London, 1887, p. 232; Gasquet et Bishop, The Bosworth Psalter, London, 1908, pp. 26, 61, 176; F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, London, 1934, pp. 20, 62, 76, 90, 118, 132, 160, 188, 202, 230). Videtur tamen Aldhelmus inter sanctos esse numeratus iam saec. IX (BHL. 257, ed. N. E. S. A. Hamilton, p. 389 – 90), certe saec. X ineunte, regnante Athelstano, si Willelmo Malmesbiriensi fidere licet, in Gestis regum Anglorum, ed. W. Stubbs (London, 1887), t. I, pp. 144, 152, itemque BHL. 257, ed. cit., p. 296 – 97. S. Dunstanus in inscriptionibus Malmesbiriensibus Aldhelmum appellat sanctum et beatum reliquiasque transtulit (BHL. 256, c. 4). Tandem, anno 1080, cum insigne miraculum ad Aldhelmi sepulcrum contigisset, Lanfrancus, Cantuariensis archiepiscopus, merita confessoris ex prodigio metiens, legem in totam promulgavit Angliam, qua eum incunctanter haberi et coli pro sancto praeciperet; statimque annuales ad festum eius institutae sunt nundinae, ut quos non invitabat confessoris sanctitas vel mercium advocaret aviditas (BHL. 257, ed. cit., p. 428). Ex Anglia fluxit Aldhelmi commemoratio in martyrologos recentiores, inde ad Surium et Baronium. — Act. SS., Maii t. VI, p. 77 – 93; C. Plummer, Venerabilis Baedae Opera historica, t. II (Oxonii, 1896), p. 308 – 310; G. F. Browne, St. Aldhelm, London, 1903; H. H. Howorth, The Golden Days of the Early English Church, t. II (London, 1917), p. 451 – 500; R. H. Hodgkin, A History of the Anglo-Saxons (Oxford, 1935), t. I, p. 321 – 26.
8. LEONIS] Codex Bernensis martyrologii hieronymiani: Trecas Leoni monachi. Item fere Usuardus, quem affert Baronius. Compendio BHL. 4843 Vitae antiquioris, ut videtur, deperditae docemur Leonem in coenobio Mentuniaco (Mantenay, hodie Saint-Lyé, dép. Aube) monachum Romano abbati, in episcopum Remensem electo, successisse. Sedit Remis Romanus quidam, ineunte saec. VI, post S. Remigium. — Act. SS., Maii t. VI, p. 73 – 75; Comm. martyr. hieron., p. 271; [Lalore], Probationes cultus sanctorum dioecesis Trecensis (Trecis, 1869), p. 19.
9. MARIAE] Nobili loco Florentiae anno 1566 nata, monasterium Carmeli ad Sanctam Mariam Angelorum ingressa anno 1582 ibique novitiis instituendis praeposita inde ab anno 1595 ad annum 1604, defuncta die 25 maii 1607, donis orationis, paenitentiae et miraculorum illustris. Vitas Magdalenae ab eius confessariis V. Puccini (Firenze, 1609) et V. Cepari (Roma, 1659) conscriptas, latinas fecit Papebrochius in Actis nostris. Beatis annumerata est ab Urbano VIII anno 1626; sollemnis canonizatio a Clemente p. IX peracta die 28 aprilis 1669, bulla edita anno insequenti a Clemente X. — Act. SS., Maii t. VI, p. 177 – 351; t. VII, p. 850 – 51; D. Cappello, Acta canonizationis S. Petri de Alcantara et S. Mariae Magdalenae de Pazzis, Romae, 1669; L. M. Brancaccio, Opere di Santa Maria Maddalena de' Pazzi Carmelitana, Venezia, 1739; M. M. Vaussard, S. Maria Maddalena de' Pazzi, Estasi e Lettere, Firenze, 1924; Anal. Boll., t. V, p. 155.
10. FRANCISCI] Translatio corporis S. Francisci a Sancti Georgii ecclesia ad novam basilicam anno 1230 facta est. In Vita S. Francisci a S. Bonaventura conscripta (BHL. 3107) legitur: Anno vero Domini millesimo ducentesimo trigesimo convenientibus Fratribus ad Capitulum generale Assisii celebratum, ad basilicam in honorem ipsius constructam corpus illud Domino dedicatum octavo kalendas iunii translatum est. Omnibus qui translationi corporis S. Francisci interfuissent indulgentias concesserat Gregorius p. IX litteris die 16 maii 1230 datis. Potthast, Regesta, 8556. — Act. SS., Maii t. VI, p. 4; Oct. t. II, p. 680 – 83; L. Wadding, Annales Minorum, t. II3 (1931), p. 256 – 67.
11. MARIAE] Non paucis placet eamdem esse Mariam Iacobi cum ea quam alii vocant Mariam Cleophae, quae in martyrologio tempore Baronii inscripta est ad diem 9 aprilis. Intricatissimas quaestiones de tribus Mariis non est huius loci solvere, neque de veritate corporis Mariae Verulas translati disputationem instituere. — Act. SS., Maii t. VI, p. 2; BHL. 5427 – 5434.

VII KAL. IUN.

[1] Romae sancti Philippi Nerii, congregationis Oratorii fundatoris, virginitatis, prophetiae dono et miraculis insignis.

[2] Item Romae sancti Eleutherii papae et martyris, qui multos nobiles Romanorum ad fidem Christi perduxit, et sanctos Damianum et Fugatium in Britanniam misit, qui Lucium regem una cum uxore ac toto fere populo baptizarunt.

[3] Ibidem sanctorum martyrum Simitrii presbyteri et aliorum viginti duorum, qui sub Antonino Pio passi sunt.

[4] Athenis natalis beati Quadrati apostolorum discipuli, qui in persecutione Hadriani Ecclesiam, grandi terrore dispersam, fide et industria sua congregans, librum pro christianae religionis defensione valde utilem et apostolica doctrina dignum eidem porrexit.

[5] Viennae sancti Zachariae episcopi et martyris, qui sub Traiano passus est.

[6] In Africa sancti Quadrati martyris, in cuius solemnitate sanctus Augustinus sermonem habuit.

[7] Tuderti natalis sanctorum martyrum Felicissimi, Heraclii et Paulini.

[8] In territorio Antisiodorensi passio sancti Prisci martyris, cum ingenti multitudine Christi fidelium.

[9] Cantuariae in Anglia sancti Augustini episcopi, qui illuc una cum aliis a beato Gregorio papa missus, genti Anglorum Christi evangelium praedicavit, ibique virtutibus et miraculis gloriosus obdormivit in Domino. Eius autem festivitas quinto kalendas iunii recolitur.

MAII 26

1. PHILIPPI] Florentiae anno 1515 in lucem editus, Romae commoratur inde ab anno 1534. Sacerdotio initiatur anno 1551. Socios sibi adiungit quibus Gregorius p. XIII anno 1575 committit curam ecclesiae Sanctae Mariae in Vallicella. Dignitatibus ecclesiasticis non semel recusatis, ab ipso munere praepositi generalis Congregationis Oratorii sese abdicat in gratiam Caesaris Baronii. Die 26 maii de vita decedens, universo populo Romano desiderium sui relinquit propter aestuantem zelum apostolicum et qua excelluit animi hilaritatem. Gesta eius scripserunt coaevi A. Gallonio (Romae, 1600) et P. J. Bacci (ibid., 1622). Philippum memoravit Baronius in Annalibus, t. I, ad annum 57, ut per transennam referret exordia sodalitii ab eo conditi, et in praefatione ad t. VIII, Patri defuncto gratias agens quod sibi maximo fuisset auxilio in opere aggrediendo et perficiendo. Praeterea in notis martyrologii Romani anno 1598 editis, ad diem 23 aug., cum B. Philippum Benitium Florentinum laudaret, mentionem fecit de “altero eiusdem nominis, institutore ac Patre nostro nostraeque Congregationis Oratorii in Urbe fundatore, B. Philippo cognomento Nerio, sanctitate et puritate vitae, atque eximia in Deum et proximum caritate clarissimo, quem sanctorum consortio in caelis perfrui miracula crebra testantur”. Anno 1615 a Paulo V beatorum, anno 1622 a Gregorio XV sanctorum canoni ascriptus est una cum beatis Isidoro agricola, Ignatio Loyola, Francisco Xaverio atque Theresia a Iesu; bulla autem canonizationis edita anno 1623 ab Urbano p. VIII. — Act. SS., Maii t. VI, p. 460 – 656; t. VIII, p. 852 – 53; L. Ponnelle et L. Bordet, Saint Philippe Néri et la société romaine de son temps (1515 – 1595), Paris, 1928.
2. ELEUTHERII] Liber pontificalis: Hic accepit epistulam a Lucio Brittanio rege, ut christianus efficeretur per eius mandatum … Qui etiam sepultus est iuxta corpus beati Petri VIIII kal. iun. (Duchesne, t. I, p. 136; cf. p. 58 – 61). In aliis codicibus aliter scriptum est: VIII, VII, VI kal. iun. Eleutherium papam martyrologio primus Ado inseruit, ad hunc diem, adiecta sententia de Lucio Britannico rege e Libro pontificali; Adonem Notkerus exscripsit subintulitque summam Vitae S. Lucii Curiensis, BHL. 5024; ceteri recentiores sequuntur. Unde tandem fabula orta esset epistulae a rege Britannorum datae Eleutherio papae, saeculo II vergente, solidis rationibus evicit Adolfus Harnack, Der Brief des britischen Königs Lucius an den Papst Eleutherius, in Sitzungsberichte der königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften, 1904, p. 909 – 916, a quo ostenditur hic delitescens Lucius Aelius Septimius Megas Abgarus IX, rex Edessenus, seu, uti scribit laterculus apostolorum, BHL. 653, in Britio Edessenorum. At veteres omnes Britanniam hic significari intellexerant, remque ibi gestam rettulerant, hoc uno fonte usi, Beda sincere (Hist. eccl., I, 4; V, 24; Chronica maiora, ad ann. 180, M. G., Auct. antiq., t. XIII, p. 288, n. 331), Nennius in Historia Britonum, paululum augens (M. G., t. c., p. 164; A. G. Van Hamel, Lebor Bretnach, Dublinii, 1932, p. 31), suppositiciae litterae Eleutherii ad Lucium, quibus fultus S. Eduardus Confessor vicariam sibi sub Deo potestatem asseruit (Jaffé, Regesta2, 69), Willelmus Malmesbiriensis in genuino libro De Antiquitate Glastoniensis ecclesiae et in Gestis regum Anglorum, I, 19. Ultimus est ille, probus historiae scriptor, qui se nescire fateatur nomina nuntiorum quos in Britanniam ad Lucium miserat Eleutherius. Iam enim saec. XII vergente duplex apparet relatio, Landavensis altera, haud scio an origine Cambrica, certe mox Glastoniae libenter excepta. In Libro Landavensi legis: Eluanum … episcopum, Meduuinum autem … doctorem (J. G. Evans et J. Rhŷs, The Text of the Book of Llan Dâv, Oxonii, 1893, p. 68; cf. pp. 26, 88, 289), cui suffragantur monumenta cambrica seu supparia (Triades, ap. J. Loth, Les Mabinogion2, Paris, 1913, t. II, pp. 308 – 309, 318 – 19), seu multo recentiora ubi memorantur episcopi Elvan, Medwy, Dyvan, Fagan (Iolo Manuscripts, ed. Taliesin Williams, Llandovery, 1848, p. 115; cf. pp. 38, 40, 100, 149, 220). Aliorum dux est Galfridus Monumetensis, fabulator insignis, qui missos ab Eleutherio refert Faganum Duvaniumque (The Historia Regum Britanniae of Geoffrey of Monmouth, ed. A. Griscom, London, 1929, p. 328 – 29); prope accedunt figmenta Glastoniensium, qui tamen scribere malunt: Phaganum et Deruvanum, ut videre est in recensione interpolata libri De Antiquitate Glastoniensis ecclesiae, ceterisque multis. Habet Giraldus Cambrensis, in Descriptione Cambriae, I, 18: Faganum et Duvianum (ed. J. Dimock, London, 1868, p. 202). Perfacile, seu librarii seu typothetae errore hinc orientur Fugatius et Damianus; nusquam tamen isti comparent ante Galesinium (1568) et nostri martyrologii editionem principem (1583). Eodem mendo Damianum pro Duviano praeferunt editiones principes Descriptionis Cambriae, Poweliana anno 1585, Camdeniana anno 1602 vel 1603. Paulo post in Iohannis Wilsonii Martyrologium anglicanum recepti sunt ad hunc diem Fugatius et Damianus (Act. SS., Maii t. VI, p. 353). — Act. SS., Maii t. VI, p. 363 – 64; J. Gammack, apud W. Smith et H. Wace, A Dictionary of Christian Biography, t. III, p. 754 – 56; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. CII – CIV; S. Baring – Gould et J. Fisher, The Lives of the British Saints, t. III, p. 352 – 62; V. Berther, Der hl. Lucius, in Zeitschrift für Schweizerische Kirchengeschichte, t. XXXII (1938), pp. 20 – 38, 103 – 124; J. Armitage Robinson, Somerset Historical Essays (London, 1921), p. 1 – 25; Id., Two Glastonbury Legends, Cambridge, 1926.
3. SIMITRII] In codice Bernensi martyrologii hieronymiani hodie inscriptus est. Elogium acceptum a Passione fabulosa S. Pudentianae BHL. 6988. Licet non exstent S. Simitrii Acta antiqua, de veneratione fidelium ad eius tumulum, via Salaria, in coemeterio Priscillae, dubitatio nulla est. Erat Romae monasterium eius nomini dicatum, de quo varia monumenta et mentio in Registro S. Gregorii (IX, 191). — Act. SS., Maii t. VI, p. 360 – 63; Comm. martyr. hieron., p. 274 – 75; Chr. Huelsen, Le Chiese di Roma nel medio evo, p. 487.
4. QUADRATI] De Quadrato episcopo Atheniensi silent antiqua martyrologia. A Floro primum receptus est, occasione sumpta alicuius Quadrati VII kal. iun. martyrologio hieronymiano inscripti in hoc contextu: in Africa item Pauli Ateonis Quadrati. Ateonis est pro Artemonis; forsitan legerit Florus Atenis. Quicquid id est, duos hodie Quadratos protulit, Afrum, de quo mox, et Atheniensem, antiquis latinorum fastorum collectoribus ignotum. Elogium, quale habemus contractum ex Floro, subministravit Hieronymus, De viris illustribus, XIX. S. Quadrati commemoratio fit apud Graecos 21 vel 22 septembris, sed videntur ex Atheniensi episcopo et Magnesiae apostolo unum fecisse, ita ut utriusque natalis dies plane incertus sit. — Act. SS., Maii t. VI, p. 357 – 59; Sept. t. VI, p. 181 – 82; Comm. martyr. hieron., p. 275; Synax. Eccl. CP., pp. 63, 67.
5. ZACHARIAE] Baronius in annotationibus: “Agit de eodem hac die Beda, Ado episcopus Vien. in Cron. anno Domini 101.” Silet Beda. In codice Adonis Harleiano 3062, ad VII kal. iunii: Apud Viennam, passio S. Zachariae secundi huius urbis episcopi. In Chronico: Sub quo etiam imperatore (Traiano) gloriosissimus senex Zacharias Viennensis ecclesiae episcopus martyrio coronatur. De Zachariae passione nullum superest Adone antiquius testimonium. — Act. SS., Maii t. VI, pp. 359, 659 – 60; Les martyrologes historiques2, p. 474; L. Duchesne, Fastes épiscopaux de l'ancienne Gaule, t. I, p. 147 – 52.
6. QUADRATI] Ut paulo superius notatum est, ex uno Quadrato ceterum ignoto duos effecit Florus, et quia proximum erat indicium loci in Africa, divinando asseruit hoc referri ad Quadratum episcopum Uticensem, quem S. Augustinus non semel laudavit. Sed erravit Florus et cum eo compositores martyrologii Romani, ignorantes Quadrati Uticensis natalem diem celebrari die 21 augusti, quo Quadratum iterum reperiemus sub titulo episcopi ignotae sedis. — Comm. martyr. hieron., pp. 275, 455.
7. FELICISSIMI] Elogium est Flori seu Adonis ex martyrologio hieronymiano, ubi nunc memoriae in Tuder Felicissimae annectuntur Heraclius et Paulinus quibus cum Felicissima nulla est coniunctio in re vel in historiis. Sunt enim martyres illi de quibus ad 17 huius mensis, quosque Nividuno adiudicat martyrologium hieronymianum. Ut celebris est Felicissimae veneratio in Tuscia et Umbria, ita eius gesta obscura sunt. Recurrit in hieronymianis ad diem 24 nov. sub indicio Perusiae. Dubium est aliane sit Felicissima Perusina an eadem illa martyr quae sub nomine Firminae eodem die colitur. Utcumque se res habet, legatur oportet Felicissimae loco Felicissimi. — Act. SS., Maii t. VI, p. 369; Comm. martyr. hieron., pp. 259, 274 – 75; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 419 – 23.
8. PRISCI] Ita Usuardus et alii vix non omnes, post martyrologium hieronymianum, in quo tamen locus distinctius notatur: Autisiodoro loco Cociaco passio sancti Prisci cum sociis innumera martyrum multitudine. Passio SS. Prisci, Cotti et sociorumBHL. 6930 incipit his verbis: In diebus Aureliani imperatoris; Acta utique fabulosa, et tempus martyrii incertum. De loco Cociaco etiam disceptatum est. Tempore Aunacharii episcopi (561 – 605) in agro Autisiodorensi monasterium Coacense seu Cociacense ad Sanctos aedificatum erat, in vico, ut nonnullis placet, qui hodie appellatur Saint-en-Puisaye (dép. Yonne). In alio vico, hodie Saint-Brix, caput S. Prisci asservabatur, quod a S. Cotto tradunt illuc fuisse portatum. — Act. SS., Maii t. VI, p. 365 – 68; Sept., t. VII, p. 109 – 110; Comm. martyr. hieron., p. 274; G. Bardy, Les martyrs bourguignons de la persécution d'Aurélien, in Annales de Bourgogne, t. VIII, 1936, p. 326 – 29; A. Longnon, Les noms de lieu de la France, n. 1990.
9. AUGUSTINI] Inter additamenta ad hunc diem legitur in codicibus aliquot hieronymianis, sine loci indicio: Augustini episcopi. Hunc Hipponensem esse putavit librarius quispiam, praemisitque: in Africa. At certe significatur Cantuariensis archiepiscopus cuius pellucidum est epitaphium apud Bedam: defunctus est VII kalendas iunias. Hinc hodie in Bedano martyrologio, quod imitatur Ado. Elogium ab Adone confectum adhibuit Usuardus, paululum immutavit Baronius. Eundem diem 26 maii antestatur concilium tertium apud Clovesho coactum, anno 747: dies quoque depositionis, qui est VII kalendas iunii, S. Augustini archiepiscopi atque confessoris, A. W. Haddan et W. Stubbs, Councils and Ecclesiastical Documents, t. III (Oxonii, 1871), p. 368. Litaniae anglicanae, quas inter vetustissima cultus monumenta referebat Mabillonius, Vetera Analecta, p. 168 – 69, quales in libris leguntur, recentiores sunt concilio illo, ut apparet ex nominibus sanctorum Armoricanorum, quorum formae saec. X antiquiores esse non possunt. Accedit testimonium kalendariorum anglicanorum saec. X – XI, quae omnia ferme Augustini meminerunt ad diem 26 maii (F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I, London, 1934, passim). Festum sollemni ritu quotannis in provincia Cantuariensi celebratum, paulatim sede expulit S. Bedam Venerabilem, cuius hic dies proprius fuit, uti mox advertemus. At Augustinus versa vice locum dedit S. Philippo Nerio, iamque ubique extra Angliam colitur die 28 maii, in Anglia die 26. De gestis Augustini unicum fere fontem habemus Bedemus Bedae Historiam Ecclesiasticam, I, 23 – 33, et II, 2 – 3; quos locos praeclaro commentario illustravit Carolus Plummer. — Act. SS., Maii t. VI, p. 373 – 443; Comm. martyr. hieron., p. 275.

VI KAL. IUN.

[1] In Anglia deposito Venerabilis Bedae presbyteri, confessoris et doctoris, sanctitate et eruditione celeberrimi.

[2] Ravennae sancti Ioannis papae et martyris, qui a Theodorico Italiae rege ariano evocatus ibique propter orthodoxam fidem in carcere diu maceratus, vitam finivit.

[3] Dorostori in Mysia passio beati Iulii, qui tempore Alexandri imperatoris, cum esset veteranus et emeritae militiae, comprehensus ab officialibus Maximo praesidi offertur; quo praesente cum idola execraretur et Christi nomen constantissime confiteretur, capitali sententia punitus est.

[4] In pago Atrebatensi sancti Ranulphi martyris.

[5] Apud Soram sanctae Restitutae virginis et martyris, quae sub Aureliano imperatore et Agathio proconsule, fidei certamine suscepto, daemonum impetus, parentum blanditias et tortorum saevitiam superavit; demum cum aliis christianis capite truncata martyrio decorata est.

[6] Arausicae in Galliis sancti Eutropii episcopi, virtutibus atque miraculis illustris.

MAII 27

1. BEDAE] Nuperrime tantum criticis curis demandata est epistula illa Cuthberti ad Cuthwinum, BHL. 1068, quae Bedae Venerabilis ultimas horas pulcherrime pingit, a d. v. E. van K. Dobbie, The Manuscripts of Cædmon's Hymn and Bede's Death Song, p. 118 – 29. Libros veteres in classes duas dispertit Dobbie, quarum altera festum Ascensionis, in cuius pervigilio, post primas vesperas, obierat Beda, ponit VII kal. iunii, altera VII id. maii. Illis potius quam istis fidunt chronologi, ideoque mortuus est Beda sub vespero, feria IV, 25 maii 735, ut hodierni loquimur, feria V iam incohata, ut veteres scripserunt (C. E. Whiting, apud A. H. Thompson, Bede, His Life, Times and Writings, Oxonii, 1935, p. 35). Quam ob rem diem 26 maii legimus in kalendariis antiquis Angliae meridionalis, F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I (Londinii, 1934), pp. 34, 118, 132, 160, 188, 202, 230. In istis omnibus Beda commemoratur post S. Augustinum Cantuariensem, cui praecipuus honor defertur, in ceteris unus inscribitur Augustinus. Acute coniecit Henschenius, Bedam loco mutatum esse ne quotannis festum supprimeretur, Act. SS., Maii t. VI, p. 718. Laudat idem decessor noster martyrologium anglicanum saec. XI, quod ante ceteros orbis christiani sanctos meminerat Augustini primum, dein Bedae. Codex deperditus esse credendus est, nec alius a codice Antverpiensi maximo Usuardi, de quo Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. LIX. Alii martyrologi recentiores Bedae meminerunt ad diem 26 maii, nec ante saec. XV apparet nomen ad 27 maii, Act. SS., t. c., p. 718. Hunc diem selegit Baronius, qui ultimo loco posuit: Eodem die, depositio venerabilis Bedae presbyteri, sanctitate et eruditione celeberrimi. Certe latet error in voce depositio, quae verior esset ad diem 26, vera prorsus ad diem 25, nisi forte gratuito finxeris Bedam humatum fuisse tertio die post quam obierat. Festum alterum, die 10 maii, perperam ortum est ex lectione depravata codicum aliquot BHL. 1068, de quibus initio diximus. Melius scribitur Beda quam Baeda, ut northumbriensis forma servetur, qua ipse utitur doctor Anglorum. Cultus quam antiquus fuerit, inde etiam elucet quod miraculum ad Bedae tumulum patratum refert testis optimus Alcuinus in Versibus de sanctis Euboricensis ecclesiae, M. G., Poetae latini aevi karolini, t. I, p. 198. In margine, manu perveteri, nomen additur litaniis Coloniensibus recens editis, Anal. Boll., t. LIV, p. 13. At praecipue viguit cultus in Anglia septentrionali, Eboraci maxime et Dunelmi (Whiting, apud Thompson, p. 37). Die 13 novembris 1899 sub Leone papa XIII, S. Rituum Congregatio Bedam Venerabilem inter doctores rettulit, festumque ad universam extendit Ecclesiam. — Act. SS., Maii t. VI, p. 718 – 23.
2. IOANNIS] Ad diem 28 huius nuntiatur apud Bedam, errore, ut videtur, amanuensis. Legerat enim Beda Librum pontificalem, in quo pontificis depositio die 27 signatur: Defunctus est Ravennae in custodia XV kal. iunias martyr… cuius corpus translatum est de Ravenna et sepultus est in basilica beati Petri sub die VI kal. iun., Olybrio consule [526]. In hoc certe emendandum dum est elogium ut Romae depositio scribatur. Macerationem in carcere diuturnam non fuisse sed paucorum dumtaxat dierum, iam observavit Paperbrochius. Editum est S. Iohannis epitaphium. — Act. SS., Maii t. VI, p. 702 – 710; L. Duschesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 276; De Rossi, Inscriptiones christianae Urbis Romae, t. II, p. 57.
3. IULII] In martyrologii hieronymiani codicibus S. Iulius ad diem 4 iun. nuntiatur, sed et 27 maii, quamquam in hoc laterculo solum superest nomen, deleto indicio loci. Elogium praebuit Florus, sed depravatum fuit nedum emendatum a revisoribus, qui Dorostorum non in Moesia sed in Mysia collocarunt, et quae tempore persecutionis acta fuisse caute scripserat Florus, ad tempora Alexandri imperatoris temere transtulerunt. Excerpta est a Floro Passio S. Iulii BHL. 4555, bonae notae iudicio peritorum. Haec pars fuisse videtur multo prolixioris narrationis quae et martyria SS. Pancratii et Valentionis, Marciani et Nicandri complectebatur. — Act. SS., Maii t. VI, p. 660; Comm. martyr. hieron., pp. 276, 304; Saints de Thrace et de Mésie, in Anal. Boll., t. XXXI, p. 259.
4. RANULPHI] Ragnulfus, martyr Telodiensis (Thélus, dép Pas-de-Calais), cuius gesta ignorantur, potissimum colebatur Atrebati in ecclesia monasterii Sancti Vedasti, ubi sacrum corpus conditum fuerat. Antiquum monumentum venerationis S. Ragnulfo exhibitae praebet kalendarium sacramentarii cod. Petropolit. Q, v. I 41, quod saec. IX a monachis Sancti Amandi ad usum Tornacensium exaratum est: VI kal. iun. Translatio corporis Ragnulfi martyris. Eodem die annuntiatur ab Usuardo: In territorio Adartensi sancti Ragnulfi martyris; item a recentioribus. Sed, uti causa et genus, ita dies et tempus martyrii nos latent. Altera medio aevo in dioecesi Atrebatensi die 9 nov. commemoratio celebrabatur, quem diem passionis S. Ragnulfi fuisse nonnulli autumant. — Act. SS., Maii t. VI, p. 717; Nov. t. IV, p. 9; Anal. Boll., t. LV, p. 50 – 53; V. Leroquais, Sacramentaires et missels des bibliothèques de France, t. I, pp. 267, 353; Id., Les bréviaires, t. I, p. 41.
5. RESTITUTAE] Baronius: “ Asservantur eius Acta in ecclesia Sorana in nonnullis tamen corrigenda.” Acta, ni fallor, BHL. 7192, fabulis et nugis referta, e quibus elogium martyrologii excerptum est. Coniectura admodum probabili censetur S. Restituta non sanguine effuso sed cultu Sorana facta esse. — Act. SS., Maii t. VI, p. 661 – 78; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 170 – 71.
6. EUTROPII] Florus, non Beda, Eutropium fastis primus inseruit. Non “temporibus Valentiniani secundi imperatoris”, quod a Petro de Natalibus accepit Baronius, sed saeculo v mediante in Arausica civitate Eutropius sedit, ut constat ex epistula Hilarii papae (Jaffé2, 557) ad Eutropium aliosque episcopos anno 464 data. Exstat etiam epistula Sidonii Apollinaris ad Eutropium (VI, 6). Eutropius ipse subscripsit epistulae Fausti Reiensis ad Lucidium presbyterum. Successit in episcopatu Verus, qui decessoris Vitam composuit BHL. 2782. — Act. SS., Maii t. VI, p. 699 – 702; Les martyrologes historiques, p. 348; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 265; P. Varin, Vie de S. Eutrope, évêque d'Orange, par Verus, in Bulletin du comité historique des monuments écrits de l'histoire de France, t. I (Paris, 1849), p. 51 – 64.

V KAL. IUN.

[1] Sancti Augustini episcopi, cuius dies natalis agitur septimo kalendas iunii.

[2] In Sardinia sanctorum martyrum Aemilii, Felicis, Priami et Luciani, qui pro Christo certantes coronati sunt.

[3] Carnoti in Gallia sancti Carauni martyris, qui sub Domitiano imperatore, capite amputato, martyrium sumpsit.

[4] Item passio sanctorum Crescentis, Dioscoridis, Pauli et Helladii.

[5] Thecuae in Palaestina sanctorum monachorum martyrum, qui tempore Theodosii iunioris a Saracenis occisi sunt; quorum sacras reliquias accolae colligentes summa veneratione illas habuerunt.

[6] Corinthi sanctae Helconidis martyris, quae primum Gordiano imperatore sub Perennio praeside multis tormentis afflicta, deinde sub Iustino eius successore iterum cruciata sed ab angelo liberata, demum dissectis mammis, ferisque obiecta atque igne probata, capitis obtruncatione martyrium complevit.

[7] Lutetiae Parisiorum sancti Germani episcopi et confessoris, qui quantae sanctitatis quantique meriti fuerit, quibus etiam miraculis claruerit, Fortunatus episcopus litterarum monimentis consignavit.

[8] Mediolani sancti Senatoris episcopi, virtutibus et eruditione clarissimi.

[9] Urgellae in Hispania Tarraconensi sancti Iusti episcopi.

[10] Florentiae sancti Podii episcopi et confessoris.

MAII 28

1. AUGUSTINI] Quam ob causam huc remissus esset S. Augustinus Cantuariensis, exposuimus ad diem 26 maii, qui est emortualis.
2. AEMILII] Nomina proferuntur qualia leguntur in Usuardo; eadem habet Florus, qui tamen scribit Primi loco Priami. Reperta sunt in laterculo hieronymiano valde incondito: Sardinia Emili, Felicis, Priami, Feliciani. Removendum est indicium Sardinia, quod ad 30 maii remittatur oportet, cum ad martyrem Sardum Gabinium, minime vero ad reliquos pertineat. Priamus est pro Primo, et ex Feliciano Lucianum fecerunt. Porro Primus et Felicianus sunt martyres Romani a die 9 iun., qui illorum natalis est, a librariis ad 28 maii delati. Felix a Feliciano alius non est. Quis tandem sit Aemilius non liquet. Neve quemquam moveat in Sardinia anno 1620 repertas esse reliquias SS. Priami, Luciani et Aemiliani. Celebrata enim sunt Sardorum de inventis reliquiis somnia. — Act. SS., Maii t. VI, p. 745 – 46; Comm. martyr. hieron., p. 278.
3. CARAUNI] Ab Usuardo primum laudatur ad hunc diem his verbis: S. Carauni martyris qui apud Carnotum civitatem capite amputato martyrium sumpsit. A Baronio interpolata sunt verba sub Domitiano imperatore, parum feliciter, nam videtur Caraunius non ante saec. V vixisse, nec fidei causa interemptus sed pecuniarum cupiditate a viarum grassatoribus. Qui scripsit Carauni Acta BHL. 1565 eodem quo Usuardus saec. IX vixisse iudicavit Henschenius, nimirum quando iam spargebantur Hilduini fabulae areopagiticae. — Act. SS., Maii t. VI, p. 748 – 54.
4. CRESCENTIS] In synaxariis Graecorum ad hunc diem, in nonnullis exemplis ad 20 maii, memoria agitur τῶν ἁγίων μαρτύρων Κρίσκεντος, Παύλου καὶ Διοσκορίδου, martyrum Romanorum. Seorsim ab illis Helladius in iisdem libris inscriptus est ad 28 (27 vel 29) maii, a revisoribus martyrologii aliis tribus veluti socius perperam adiunctus. Crescens, martyr Myrae in Lycia, iam ad diem 15 april. occurrit; Dioscorides martyr Smyrnae ad 10 maii, sed uti notatum est, Myra quoque non Smyrna eius palaestra fuit; eius mentio habetur etiam in elogio S. Themistoclis ad diem 21 dec. Myrae exstabat τὸ μαρτύριον τῶν ἁγίων Κρίσκεντος καὶ Διοσκορίδους, de quo in Actis S. Nicolai quae Praxis de Stratelatis nuncupantur. Paulum ex alia societate ad Lycios martyres a synaxaristis translatum esse suspicamur, idque verisimile videbitur legenti, ad 10 mart., nomina martyrum Corinthiorum: Κοδράτου, Διονυσίου, Κυπριανοῦ, Ἀνέκτου, Παύλου καὶ Κρίσκεντος (Synax. Eccl. CP., p. 523). Crescens Corinthius unus idemque habitus cum homonymo Lycio, secum traxit Paulum. — Act. SS., Maii t. VI, p. 747; Synax. Eccl. CP., pp. 697, 714; 711, 713; G. Anrich, Hagios Nikolaos, t. I (Leipzig, 1913), pp. 69, 78, 84; t. II, pp. 513, 515, 529.
5. MONACHORUM] Baronius: “Hi illi esse videntur de quibus agit Ioannes Cassianus in collatione sexta de nece sanctorum, cap. 1, 2 et seq.” Hos martyres nullus Baronio antiquior memorat martyrologus. Ipse proinde eos cultu dignos iudicavit eisque diem pro arbitratu elegit. Merito ergo miratur Henschenius virum doctissimum hoc loco quasi de opere alterius agere. — Act. SS., Maii t. VI, p. 754 – 55.
6. HELCONIDIS] Passio BHG2. 742 compendio traditur hodie in synaxariis Graecorum, quorum elogium excerpsit Baronius, parum accurate. Nomen martyris scribatur Heliconis non vero Helconis. — Act. SS., Maii t. VI, p. 736 – 44; Synax. Eccl. CP., p. 713.
7. GERMANI] Martyrologium hieronymianum: In civitate Parisius depositio sancti Germani episcopi. De eo quoque Beda, Florus, Ado, et Usuardus solus cum elogio quod stilo paululum mutato a nostro assumptum est. Obiit die 28 maii 576, aetatis anno fere octogesimo, ut est in Vita BHL. 3468 a Fortunato aequali et familiari scripta. Ad diem 25 iul. Usuardus: Civitate Parisius sancti Germani episcopi et confessoris, ut et in codice Barberiniano XIV. 19. Huius translationis, quae anno 756 facta est, narratio non ita pridem prodiit in M. G. post editam novis curis Vitam BHL. 3468, cum Vita breviore. — Act. SS., Maii t. VI, p. 774 – 806; B. Krusch, in M. G., Scr. rer. merov., t. VII,p. 336 – 428; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 470 – 471.
8. SENATORIS] Sedit S. Senator in cathedra Mediolanensi inter Benignum et Theodorum I, ab Ennodio carmine (II, 87) laudatus. In antiquis catalogis obitus ad diem 29 maii signatur, commemoratio autem pridie celebranda indicta est, ut videtur, propter natalem martyrum Anaunensium qui in diem 29 incidit. Diem 30 indicat Liber notitiae SS. Mediolani, Magistretti - Monneret de Villard, p. 376. — Act. SS., Maii t. VI, p. 769 – 73; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, pp. 32, 180 – 83.
9. IUSTI] De Iusto haec refert Isidorus Hispalensis in libro de Viris illustribus, c. XXXIV: Iustus Urgellitanae ecclesiae Hispaniarum episcopus et frater praedicti Iustiniani, edidit libellum expositionis in Cantica canticorum totum valde breviter atque aperte per allegoriam sensum discutiens. Huius quoque fratres Nebridius et Elpidius quaedam scripsisse feruntur quibus quia incogniti sumus, magis reticenda fatemur. Interfuit Iustus conciliis Toleti (527), Ilerdae (546), Valentiae (549) habitis. Baronius, qui Iustum martyrologio Romano inseruit, eius elogium ab Alphonso de Villegas (Flos sanctorum, ed. 1583, p. 410) mutuatus est. — Act. SS., Maii t. VI, p. 773; J. Villanueva, Viage literario a las Iglesias de España, t. IX (Valencia, 1821), p. 7 – 14; Z. Garcia Villada, Historia eclesiástica de España, t. II, part. 2 (Madrid, 1933), pp. 120 – 122, 265 – 66;H. Quentin, Elpidius é vêque de Huesca et les souscriptions du deuxième concile de Tolède, in Revue bénédictine, t. XXIII (1906), p. 257 – 60; P. Kehr, Papsturkunden in Spanien. I. Katalaunien, in Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen, N. F., t. XVIII, 2, p. 165 – 72.
10. PODII] In Martyrologiis Florentinis ad diem hunc repertum est elogium: Florentiae depositio S. Podii, eiusdem civitatis episcopi, qui vita et miraculis gloriosus quievit. Sepultus est in cathedrali ecclesia praefatae urbis, iuxta corpus B. Zenobii in arca marmorea. Floruit saec. IX exeunte et ineunte X. Vita BHL. 6868 admodum brevis minime antiqua est et naevis plena, temporum rationem evertit, et S. Podium in locum S. Zenobii primis saec. V annis successisse perhibet. — Act. SS., Maii t. VI, p. 828 – 30; Davidsohn, Geschichte von Florenz, t. I (1896), p. 119 – 21.

IV KAL. IUN.

[1] Sanctae Mariae Magdalenae virginis, Ordinis Carmelitarum, cuius dies natalis octavo kalendas iunii recensetur.

[2] Romae via Aurelia natalis sancti Restituti martyris.

[3] Apud Iconium Isauriae civitatem, passio sanctorum Cononis et filii eius annorum duodecim, qui sub Aureliano imperatore craticulae prunis suppositis et oleo superinfuso, suspensionis in equuleo atque ignis poenam constanter passi, malleo ad extremum ligneo manibus eorum contritis, spiritum emiserunt.

[4] In agro Tridentino natalis sanctorum martyrum Sisinii, Martyrii et Alexandri, qui tempore Honorii imperatoris in Anauniae partibus (ut scribit in vita sancti Ambrosii Paulinus) persequentibus gentilibus, martyrii coronam adepti sunt.

[5] In Umbria passio sanctorum mille quingentorum et viginti quinque martyrum.

[6] Caesareae Philippi sanctarum martyrum Theodosiae matris sancti Procopii martyris, et aliarum duodecim nobilium matronarum, quae in persecutione Diocletiani capitis obtruncatione consummatae sunt.

[7] Treviris beati Maximini episcopi et confessoris, a quo sanctus Athanasius episcopus persecutione Arianorum exulans honorifice susceptus fuit.

[8] Veronae sancti Maximi episcopi.

[9] Arcani in Latio sancti Eleutherii confessoris.

MAII 29

2. RESTITUTI] Hunc Beda ignoravit, adduxit vero Florus, ex hieronymiano, nihil subodoratus erroris in verbis via Aurelia Restituti, quae emendanda erant adducto elogio quale iteratur ad diem 11 iun.: Romae via Nomentana miliario VII ab Urbe natale sancti Restituti; legatur tamen: miliario XVI. Sexto decimo enim non septimo miliario reperta sunt rudera basilicae S. Restituti. Acta BHL. 7197 fabulis inquinata sunt. — Act. SS., Maii t. VII, p. 10 – 13; Comm. martyr. hieron., pp. 261, 277, 314.
3. CONONIS] Non a Beda in Latinorum tabulas illatus est sed ab Adone, cuius elogium ipsius paene verbis assumptum est. Huius fons est Passio BHL. 1912, quae graece habetur BHG2. 360 et ficticia est. In Passione latina commemoratio reponitur die 20 maii, in Actis autem recentioribus BHL. 1912, b, 1913, die 3 iun. — Act. SS., Maii t. VII, p. 4 – 10; G. Caporale, II martirio e culto dei santi Conone e figlio protettori della città di Acerra, Napoli, 1885.
4. SISINII] Martyrologium hieronymianum: Tridenti in Anaunia Sisinnii, Alexandri, Martyrii. In Valle Anauniae (Val di Non) regionis Tridentinae anno 397 a gentilibus occisi sunt. De quorum martyrio luculentum testimonium habemus Vigilii, episcopi Tridentini, in litteris S. Simpliciano Mediolanensi et S. Iohanni Chrysostomo datis BHL. 7794, 7795. Exstant et de antiqua eorum veneratione plurima monumenta. Elogium haustum est ex Ambrosii Vita auct. Paulino, BHL. 377, praeter initium in agro Tridentino et verba tempore Honorii imperatoris. — Act. SS., Maii t. VII, p. 38 – 50; Comm. martyr. hieron., p. 281 – 82; G. Tartarotti, Memorie istoriche intorno alla vita e morte de' santi Sisinnio, Martirio ed Alessandro, Verona, 1745; Les origines du culte des martyrs2, pp. 65, 334.
5. MARTYRUM] Passi leguntur infra civitatem Camerinam cum S. Venantio Camerino, teste hagiographo seu potius fabulatore qui huius martyris Acta conscripsit BHL. 8523. De his diximus ad diem 18 maii. In aliis quibusvis monumentis de hac tanta martyrum strage nihil reperitur. — Act. SS., Maii t. VII, p. 3.
6. THEODOSIAE] Ad hunc diem Graeci agunt de Theodosia martyre Caesariensi cuius Acta habentur apud Eusebium, De martyribus Palaestinae, VII, 1, BHG2. 1775. Eius natalis memoratur in nostro martyrologio ad diem 2 april., quo passa est. Aliam prorsus Theodosiam adducit hodie Baronius, eam nempe quae mater S. Procopii nuncupatur in lucubratione ineptissima BHG2. 1578. S. Procopii habemus quidem Acta plane sincera in Eusebii laudato libro, c. 1, cuius recensio longior latine tantum exstat BHL. 6949; in his nihil de matre, quae ab hagiographo fabularum consarcinatore conficta esse credenda est. Notari velim non Caesaream Philippi S. Procopii palaestram esse, sed Caesaream Palaestinae quae nominatur Caesarea Stratonis. — Act. SS., Maii t. VII, p. 3; H. Delehaye, Les légendes grecques des saints militaires, p. 77 – 89.
7. MAXIMINI] Martyrologium hieronymianum hodie: Treveris depositio Maximini episcopi. Item Beda, Florus cet., et kalendaria vetera. Elogium Florus accepit ab Hieronymo, qui Maximini laudes in Chronico (ed. Helm, p. 236) praedicat. S. Athanasius refert Maximinum decretis synodi Sardicensis subscripsisse (Apol. contra Arianos, c. 49). Quo anno S. Maximinus obierit non certo constat; anno 347 Paulinus ei Treveris in episcopatu iam successerat. Episcopus potens in omni sanctitate dicitur a Gregorio Turonensi (Hist. Fr., I, 37), qui et Miraculum eius postumum BHL. 5825 breviter narrat (in Glor. conf., c. 91). Saec. VIII, Vita BHL. 5822 – 5823, valde ieiuna et fide parum digna, composita est; quam anno 839 Servatus Lupus accuratiore sermone retractavit (BHL. 5824) et Waldoni monacho Sancti Maximini Treverensis inscripsit. Sunt qui Maximinum annuntient ad diem 12 septembris, qui fortasse dies translationis eius est. — Act. SS., Maii t. VII, p. 19 – 36; Comm. martyr. hieron., p. 280; M. G., Scr. rer. merov., t. III, p. 71 – 82; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 35; E. Winheller, Die Lebensbeschreibungen der vorkarolingischen Bischöfe von Trier (Bonn, 1935), p. 10 – 27; R. Aigrain, S. Maximin de Trèves, in Bulletins de la Société des Antiquaires de l'Ouest, 3e sér., t. IV, p. 69 – 93; P. Miesges, Der Trierer Festkalender, pp. 57, 85.
8. MAXIMI] Maximus unus est ex episcopis quorum nomen desideratur in praecipuis illis monumentis quae dicuntur Velum Classis et Versus de Verona. Desunt quoque antiqua et genuina testimonia quibus constet eos in serie episcoporum tuto collocari posse. — Act. SS., Maii t. VII, p. 36 – 37; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 923 – 31.
9. ELEUTHERII] Baronius: “De quo vetera monumenta ecclesiae Aquinatis.” Haec autem non semel requisita, a nemine hactenus visa sunt. Alius iste non est, ut videtur, ab Eleutherio illo seu Liberali qui Aecae, Reate et aliis in locis Italiae colebatur, nobis solo nomine notus. — Act. SS., Maii t. VII, p. 65 – 66; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 269 – 71.

III KAL. IUN.

[1] Romae via Aurelia natalis sancti Felicis papae et martyris, qui sub Aureliano principe martyrio coronatus est.

[2] Turribus in Sardinia sanctorum martyrum Gabini et Crispuli.

[3] Antiochiae sanctorum Syci et Palatini, qui pro Christi nomine multa tormenta passi sunt.

[4] Ravennae sancti Exuperantii episcopi et confessoris.

[5] Papiae sancti Anastasii episcopi.

[6] Caesareae in Cappadocia sanctorum Basilii et Emmeliae coniugis eius, parentum sancti Basilii magni; qui tempore Galerii Maximiani extorres facti Ponticas solitudines incoluere, et post persecutionem, filiis suarum virtutum relictis haeredibus, in pace quieverunt.

[7] Hispali in Hispania sancti Ferdinandi tertii, Castellae et Legionis regis, ob virtutum praestantiam cognomento sancti, qui fidei propagandae zelo clarus, devictis Mauris, terreno relicto regno, ad aeternum feliciter evolavit.

MAII 30

1. FELICIS] Emendatione indiget elogium cui praeluxit Liber pontificalis: Felix… martyrio coronatur. Fuit autem temporibus Claudii et Aureliani a consulatu Claudii et Paterni [269] usque ad consulatum Aureliani et Capitulini [274]… Hic fecit basilicam in via Aurelia ubi et sepultus est III kal. iunias miliario ab Urbe Roma II. Martyr non fuit Felix I, Depositioni episcoporum, non martyrum, inscriptus. Ad Felicem papam translata sunt quae erant de homonymo martyre via Aurelia quiescente. Neque basilicam exstruxit pontifex neque in ea sepultus est, sed in coemeterio Callisti, ut est in Depositione episcoporum, e qua etiam constat de die natali erratum esse, qui est III kal. ian. non vero III kal. iun. Omnia recte in martyrologio hieronymiano ad diem 30 dec.: Romae in cimiterio Callisti via Appia depositio Felicis episcopi, ad diem 29 anticipata in multis codicibus. Apud martyrologos saec. IX sub Claudio coronatus asseritur, a nostro sub Aureliano, utrumque ex eodem fonte, ut patet. — Act. SS., Maii t. VII, p. 236; Comm. martyr. hieron., p. 15;; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. CXXV, 158.
2. GABINI] In martyrologio hieronymiano Gabinii et Crispuli nomina ita copulantur ut sociatos in martyrio eos dixeris; at seiungendi sunt. Solum Gabinium sibi vindicat Sardinia, et iure meritoque. Antiquum est monasterium S. Gabinii cuius mentio est penes S. Gregorium eidemque dedicata est ecclesia vetus in Turribus (Porto Torres). In hieronymianis ad diem 25 oct. iterum memoratur Gabinius, de quo controversia est sitne idem cum hodierno an synonymus. Unum eundem esse nunc non ambigitur amplius. — Act. SS., Maii t. VII, p. 235 – 36; Oct. t. XI, p. 541 – 47; Comm. martyr. hieron., pp. 282 – 83, 571.
3. SYCI] Ut huius elogii ratio percipiatur adducendi sunt codices hieronymiani, ubi Syci nomen est Hesyci truncatum, Palatinus autem non hominem significat sed dignitatem. Lectio martyrologii hieronymiani emendata haec est: Antiochiae Hesychii palatini qui multa tormenta passus est. In breviario Syriaco Hesychius ad diem 29 maii memoratur, in synaxariis vero Graecorum ad 4 mart. et ad 10 maii, cum elogio e Passione quae nunc desideratur. — Act. SS., Maii t. VII, p. 239; Comm. martyr. hieron., p. 282; Synax. Eccl. CP., pp. 505, 674.
4. EXUPERANTII] Ravennae sedebat episcopus Exuperantius tertio saeculi V decennio. Sanctus nuncupatur in Agnelli Libro pontificali, quod tamen, ut alias ostendimus, venerationis ecclesiasticae certum indicium non est in Agnello qualis nunc prostat. Hoc eodem teste, non die 30 maii sed 29 obiit Exuperantius. — Act. SS., Maii t. VII, p. 260 – 62; A. Testi Rasponi, Codex pontificalis ecclesiae Ravennatis, t. I, p. 88 – 91; Anal. Boll., t. XLVII, p. 21 – 22.
5. ANASTASII] In tabulis ecclesiae Papiensis quas habuit Baronius bis occurrit episcopus nomine Anastasius. Scilicet geminatus est unus Anastasius, qui saec. VII exeunte floruit, et ex Ariano factus est catholicus. De eo Paulus diaconus in Historia Langobardorum. — Act. SS., Maii t. VII, p. 270; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, part. II, t. II, p. 364 – 66.
6. BASILII] A Baronio sanctorum catalogo inserti sunt parentes SS. Basilii Magni et Gregorii Nysseni, vel ipsis Graecis silentibus. Qui perfunctorie legerit martyrologium hieronymianum utrumque se repperisse ad diem 23 maii facile sibi persuadebit. Perpendat sedulo huius laterculi lectionum varietates, nulloque negotio intelleget nomen Emelia stare pro Aemilio, martyre Afro, Basilius vero pro Basilla martyre Romae in via Salaria quiescente. Desiderantur ergo quaevis ecclesiasticae venerationis indicia. — Act. SS., Maii t. VII, p. 242 – 46; Comm. martyr. hieron., p. 269.
7. FERDINANDI] Cultus ab immemorabili tempore S. Ferdinando regi († 30 maii 1252) exhibitus, die 29 maii 1655 a S. Rituum Congregatione confirmatus est. Sollemnis canonizatio facta est a Clemente p. X (4 feb. 1671), qui elogium S. Ferdinandi martyrologio inscribi iussit decreto 3 sept. 1672. Vita BHL. 2898, ab Aegidio Zamorensi saec. XIII exeunte scripta, e narrationibus Roderici Toletani et Lucae Tudensis desumpta est. — Act. SS., Maii t. VII, p. 281 – 414; J. Laurentie, Saint Ferdinand III, Paris, 1910; Bulletin hispanique, t. XV (1913), p. 25 – 26.

PRID. KAL. IUN.

[1] Sanctae Angelae Merici virginis, monialium sanctae Ursulae institutricis, de qua sexto kalendas februarii.

[2] Romae sanctae Petronillae virginis, filiae beati Petri apostoli, quae Flacci nobilis viri coniugium spernens, acceptis triduanis ad deliberandum induciis, interim ieiuniis et orationibus vacans, tertia die, mox ut Christi sacramentum accepit, emisit spiritum.

[3] Aquileiae sanctorum martyrum Cantii, Cantiani et Cantianillae fratrum, qui cum essent ex illustri Aniciorum progenie, sub Diocletiano et Maximiano imperatoribus ob christianae fidei constantiam una cum paedagogo suo Proto capite plexi sunt.

[4] Turribus in Sardinia sancti Crescentiani martyris.

[5] Apud Comanos in Ponto sancti Hermiae militis, qui sub Antonino imperatore ab innumeris et saevissimis tormentis ope divina liberatus, carnificem ab Christum convertit et eiusdem martyrii coronae participem fecit, quam tamen ipse primus gladio obtruncatus accepit.

[6] Veronae sancti Lupicini episcopi.

[7] Romae sancti Paschasii diaconi et confessoris, cuius meminit beatus Gregorius papa.

MAII 31

1. ANGELAE] Ad diem 27 ian., qui natalis S. Angelae habetur, notatum est festum eius, quando solo titulo beatae ornata erat, a Clemente XIII ad 31 maii translatum esse.
2. PETRONILLAE] Eam inscribunt codices hieronymiani modo 29, modo 31 maii, et haec quidem dies cum Beda alteri praeponenda videtur. Elogium excerptum est ex Actis SS. Nerei et Achillei BHL. 6061, a fabulatore compositis, cui si credideris, Petronilla in pace quievisse dicenda est, cum tamen e monumentis genuinis constet eam martyrio coronatam fuisse. Filia S. Petri dicta est ab iis qui putant nomen Petronillae derivatum esse Petri, cum a Petronio potius deductum sit. Venerationis erga sanctam martyrem plurima exstant testimonia. — Act. SS., Maii t. VII, p. 420 – 22; Comm. martyr. hieron., pp. 280, 285; I. B. De Rossi, Bullettino di archeologia cristiana, 1875, p. 11 – 13; 1878, p. 125 – 46; H. Delehaye, Sanctus, p. 119.
3. CANTII] Sancti tres quos Cantianos appellare mos inolevit variis diebus occurrunt in martyrologii hieronymiani codicibus: 14, 15, 17 iun., praeter 31 maii qui eorum natalis est. Elogium excerptum est e Passione BHL. 1543 – 1547, cuius plurimae exstant recensiones, quaeque plane ficticia est. Lectu dignus est sermo falso S. Ambrosio ascriptus, vel etiam S. Maximo Taurinensi, BHL. 1549, e quo haec excerpta afferenda duximus: Refert autem de beatis supradictis historia quod tempore passionis cum eos persecutor inquireret, ascenso vehiculo, iunctis mulabus eos secedere voluisse, et cum non longe ab urbis moenibus iter agerent, unum animal de subiunctis subito corruisse, atque ita illos a persecutoribus comprehensos tentos ad poenam. Protus qui ab hagiographo Cantianorum paedagogus fingitur, martyr est Aquileiensis cuius anniversaria dies 14 iun. celebratur. Nequaquam ergo verisimile est eum una cum Cantianis capite plexum esse. — Act. SS., Maii t. VII, p. 427 – 35; Comm. martyr. hieron., pp. 284, 318; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 866 – 69.
4. CRESCENTIANI] Martyrologium hieronymianum reapse habet: Turribus Sardiniae Criscentiani. Quod inde a Floro ceteri fastorum collectores secuti sunt. Sed lectio fallax est, cum indicium loci ad alium sanctum pertineat, Gabinium nempe, de quo heri. Nihil est in kalendariis vel libris Sardis de quopiam Criscentiano. Ceterum nomen ipsum in hieronymianis emendationi obnoxium est. Genuina enim scriptura videtur fuisse Crisogonus, martyr Aquileiensis. — Act. SS., Maii t. VII, p. 422 – 23; Comm. martyr. hieron., pp. 284, 103.
5. HERMIAE] Baronius: “Agunt de eodem hac die Graeci in menologio, ubi et summatim eius Acta referunt consentientia his quae hic leguntur de Hermia.” Acta illa sunt BHG2. 744, epitome autem synaxariorum ita rursum contractum est ut cum eo non plane consentiant quae proferuntur; quod iam perspexit Papebrochius. De his silere praestat, cum tota ficticia sit Passio S. Hermiae. — Act. SS., Maii t. VII, p. 423; Synax. Eccl. CP., pp. 717, 720.
6. LUPICINI] In serie episcoporum Veronensium qualis restituta est ope veli (velo di Classe), in quo acu depictae sunt imagines episcoporum, duodecimo loco ponitur Lupicinus, de cuius gestis nihil certi traditum est. Saec. XVI ineunte, eius celebritas habebatur die 22, maii. Bonis firmata rationibus sententia nonnullorum est S. Luperium qui die 15 nov. et S. Lupum qui 2 dec. colitur alios non esse a Lupicino. — Act. SS., Maii t. V, p. 151 – 52; C. Cipolla, in Le Gallerie Nazionali Italiane, t. III, p. 210 – 11; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 924, 926, 929.
7. PASCHASII] Pascasius apostolicae sedis diaconus, teste S. Gregorio, Dial., IV, 42, stetit pro schismatico Laurentio adversus Symmachum, et in sua sententia usque iuxta diem sui exitus perstitit illum amando atque praeferendo quem episcoporum iudicio praeesse sibi ecclesia refutavit. Quare inventus est in purgatorio, licet antea sanctus miraculo declaratus fuisset. Quem ita excusat Gregorius: Quia enim non malitia sed ignorantiae errore peccaverat, purgari post mortem potuit a peccato. De Pascasio nihil apud antiquiores martyrologos, et primum nobis occurrit in additionibus Molani “typis minutis”. Ex hisce censetur in martyrologium Romanum transiisse. — Act. SS., Maii t. VII, p. 438 – 40; L. Duchesne, Les schismes romains au VIe siècle, in Mélanges d'archéologie et d'histoire, t. XXXV, p. 221 – 57.

IUNIUS

KAL. IUN.

[1] Romae sancti Iuventii martyris.

[2] Augustoduni sanctorum Reveriani episcopi et Pauli presbyteri, cum aliis decem, qui sub Aureliano principe martyrio coronati sunt.

[3] Caesareae in Palaestina beati Pamphili presbyteri et martyris, viri admirandae sanctitatis et doctrinae atque in pauperes munifici, qui ob Christi fidem in persecutione Galerii Maximiani, primo sub Urbano praeside cruciatus et in carcerem trusus, deinde sub Firmiliano iterum revocatus ad poenas, una cum aliis martyrium consummavit. Passi sunt etiam tunc Valens diaconus et Paulus aliique novem, quorum memoria aliis diebus celebratur.

[4] In Cappadocia sancti Thespesii martyris, qui sub Alexandro imperatore et Simplicio praefecto post alia tormenta decollatus est.

[5] In Aegypto sanctorum martyrum Ischyrionis ductoris militum et aliorum quinque militum, qui sub Diocletiano imperatore pro fide Christi diverso mortis genere perempti sunt.

[6] Item sancti Firmi martyris, qui in persecutione Maximiani acerbissimis plagis affectus, lapidibus percussus ac demum capite caesus est.

[7] Perusiae sanctorum martyrum Felini et Gratiniani militum, qui sub Decio variis tormentis cruciati, martyrii palmam gloriosa morte perceperunt.

[8] Bononiae sancti Proculi martyris, qui sub Maximiano imperatore passus est.

[9] Ameriae sancti Secundi martyris, qui sub Diocletiano in Tiberim proiectus, martyrium consummavit.

[10] Apud Tiphernum in Umbria sancti Crescentiani militis Romani, sub eodem imperatore martyrio coronati.

[11] In monasterio Lirinensi sancti Caprasii abbatis.

[12] Apud Burgos in Hispania, in monasterio Onniensi, sancti Eneconis abbatis benedictini, sanctitatis et miraculorum gloria illustris.

[13] In Umbria sancti Fortunati presbyteri, virtutibus et miraculis clari.

[14] Treviris sancti Simeonis monachi, qui a Benedicto papa nono in sanctorum numerum relatus est.

IUNII 1

1. IUVENTII] Baronius: “De eo vetera manuscripta ex quibus Molanus hac die.” Poterat adducere codices hieronymianos in quorum hodierno laterculo, solito ampliore, legitur sub indicio Romae, utique erroneo, nomen Ioventi. Porro qui in fontes inquisierit facile agnoscet Iuventium illum alium non esse ac Iovitam, qui colitur die 16 feb., non Romae, sed Brixiae. — Act. SS., Iun. t. I, p. 43 – 44; Comm. martyr. hieron., p. 289.
2. REVERIANI] Reperiuntur hi sancti in Usuardo, a nullo alio antiquiore aut coaevo memorati. Augustoduni nullus unquam sedit episcopus nomine Reverianus. Fabulosa est Passio BHL. 7200, e qua tum Usuardinum tum nostrum profluit elogium. — Act. SS., Iun. t. I, p. 40 – 41.
3. PAMPHILI] In martyrologio hieronymiano bis signatur Pamphilus cum sociis undecim, 16 feb. et 2 iun.; kalendas iunias ei assignavit Florus, quem secutus est Ado et ceteri ad Baronium usque; hic novem illos addidit socios quos iam in dies 16 et 17 feb. distribuerat, simul ac Valentem et Paulum quos omiserat. Eusebio, in libro De Martyribus Palaestinae, c. XI, auctore, horum martyrum dies natalis est 16 feb., quo et in breviario Syriaco et etiam in synaxariis inscripti sunt. Elogii principium a Floro acceptum est, mutato tamen persecutore Maximino in Galerium Maximianum; cetera ab Eusebio. — Act. SS., Iun. t. I, p. 62 – 70; Comm. martyr. hieron., pp. 100, 296; Synax. Eccl. CP., p. 467.
4. THESPESII] In menaeis Graecorum hodie recolitur cum elogio quod hic summatim expressum habemus. Passio prolixior quaedam exstitit, nunc deperdita, quae, ut satis produnt excerpta, ficticia erat. — Act. SS., Iun. t. I, p. 22; Synax. Eccl. CP., p. 273.
5. ISCHYRIONIS] Baronius: “De iisdem apud Graecos; alius hic ab illo cuius meminit Dionysius Alexandrinus apud Eusebium Hist. lib. VI, cap. 34” (lege 42). Et revera ille miles non erat, sed procuratoris munere fungebatur. Synaxariorum menaeorumve codices graeci quotquot adire potuimus nomen eius kal. iun. omittunt; ad 23 nov. autem occurrit in quibusdam menaeorum codicibus. In libris recentioribus, qualis est docta illa farrago quam edidit Dukakis, ei loco elogii consueti distichon adiunctum est, in quo sanctus episcopus fuisse atque in pace obiisse traditur. Ischyrionem militem in Siut (Lycopolis) cum quinque sociis, iubente Arriano praefecto, tempore Diocletiani martyrio coronatum, reperire tandem contigit in synaxario coptico ad diem 7 mensis Paoni, qui cum kal. iun. apte congruit. Illud autem synaxarium Baronius non legit, sed neque Passionem graecam nunc deperditam e qua synaxarii epitome excerpta est. Fatendum igitur inter synaxariorum menaeorumve codices, quorum excerpta habuit, unum fuisse in quo Ischyrioni dies 1 iun. assignata erat. — Act. SS., Iun. t. I, p. 7; Les martyrs d'Égypte, p. 105; O. H. E. Burmester, The translation of St. Iskhiron of Killin, in Le Muséon, t. XLVII (1934), p. 1 – 11.
6. FIRMI] His compendio refertur elogium menaeorum, ad hunc diem, e Passione quae nunc latet; nec aliud de martyre illo testimonium habetur. — Act. SS., Iun. t. I, p. 71 – 72; Synax. Eccl. CP., p. 723.
7. FELINI] “Vetera monumenta ecclesiae Perusinae”, quae manuscripta se accepisse asserit Baronius, sola Passione BHL. 3633 constare videntur, e qua nostrum haustum est elogium. De his sanctis nulla habentur testimonia praeter hanc Passionem, quae eius modi est, ut pluribus aptari possit. Et revera similia sunt et ex uno fonte hausta quae de Felino et Gratiniano narrantur, item de SS. Secundiano, Marcelliano et Verano in Passione BHL. 7550, itemque de SS. Florentio, Iuliano et sociis in BHL. 3052. — Act. SS., Iun. t. I, p. 23 – 31; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 550 – 51.
8. PROCULI] Quis ille sit S. Proculus non satis apparet ex sanctorum Actis hoc nomine signatis, BHL. 6954 – 6957, quibus quid veri subsit si quaerere velis, irritum paene laborem aggrederis. Unum certum est, saec. IV et V viguisse apud Bononienses cultum proprii cuiusdam martyris, Proculi nomine; qua de re S. Victricis Rotomagensis et S. Paulini Nolani testimonium habemus. Quamquam labentibus annis duos se habuisse Proculos episcopos crediderunt Bononienses, neque unus in genuino catalogo occurrit. S. Proculi corpus sanctorum lipsanis Bononiae asservatis annumerat Vita S. Petronii BHL. 6641. — Act. SS., Iun. t. I, pp. 50 – 51, 79 – 82; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 778 – 79; Les origines du culte des martyrs2, p. 328.
9. SECUNDI] Passio S. Secundi BHL. 7558, ex qua excerptum est elogium, nulla fide digna est. S. Secundus non tantum Ameriae (Amelia) colitur, sed et Spoletii, Pergulae, Tuscanellae et in aliis Umbriae locis. Cum in ea vicinitate ecclesiae habeantur martyribus Numidis dicatae Agapio, Secundino, Mariano, Iacobo, quorum exstat Passio BHL. 131, verisimilis est coniectura Secundum unum ex illis esse, nempe Secundinum, quem in Umbria passum crediderint postquam eius reliquiae ex Africa illuc delatae fuerunt. — Act. SS., Iun. t. I, p. 51 – 57; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 480 – 81.
10. CRESCENTIANI] Baronius: “ Eius ecclesiae antiquae memoriae de eius martyrio fidem faciunt.” De sanctis Crescentiano et sociis, praeter Passionem BHL. 1983 ficticiam et fabulosam quae saec. VII antiquior non est, alte silent monumenta quaecumque. Sunt qui credant S. Crescentiani, martyris Romae via Ostiensi quiescentis, reliquias Tifernum (Città di Castello) missas, ipsum vero martyrem Tifernatem habitum fuisse. Ita passim, saeculis currentibus, simili errore, variae ecclesiae martyres peregrinos civitate donarunt. — Act. SS., Iun. t. I, p. 59 – 61; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 482.
11. CAPRASII] De S. Caprasio hodie Florus et Ado, non vero Beda. Eum laudant Eucherius Lugdunensis et Sidonius Apollinaris coaevi, et scriptor Vitae S. Honorati. Obiit c. ann. 430. Vita BHL. 1559 saec. VII scripta est. — Act. SS., Iun. t. I, p. 77 – 79.
12. ENECONIS] S. Eneconis Vitae BHL. 2544 praestant instrumenta quibus sanctus vir una cum aliis testibus subscripsit. Ex his liquet eum vixisse saec. XI; quo vero anno obierit non certo constat. S. Eneconem anno 1163 ab Alexandro p. III, qui tunc temporis concilio Turonensi praeerat, inter sanctos relatum fuisse opinatus est F. Fita. Anno 1259 Alexander p. IV indulgentiam concessit fidelibus qui ecclesiam Oniensem in festo S. Eneconis visitarent. Multa deinceps reperta cultus eius vestigia. Philippus V Hispaniarum rex enixe postulavit ut S. Eneco martyrologio Romano inscriberetur; cuius votis, decreto 13 mart. 1736, annuit Clemens p. XII. Inscriptio facta est in editione Benedicti p. XIV, anno 1748. — Act. SS., Iun. t. I, p. 107 – 126; España sagrada, t. XXVII, p. 142 – 75; F. Fita, Canonización del abad San Iñigo, in Boletin de la Real Academia de la Historia, t. XXVII (1895), p. 76 – 136; E. Herrera y Oria, Oña y su real Monasterio, Madrid, 1917; Id., Autenticidad de las reliquias de San Iñigo, abad de Oña, in Revista de Archivos, Bibliotecas y Museos, t. XXXVIII (1919), p. 360 – 81; L. Serrano, Il obispado de Burgos y Castilla primitiva, t. II (Madrid, 1935), p. 405 – 407; Id., Cartulario de San Millán de la Cogolla ((Madrid, 1930), pp. 135 – 37, 163.
13. FORTUNATI] S. Fortunati Vita BHL. 3087, sublestae fidei, saec. IX vel fortasse VIII vel etiam VII conscripta est a presbytero Lombardo Audelao, qui et eius festi diem indicat. S. Fortunatus oppidi Montis Falconis caelestis patronus est. — Act. SS., Iun. t. I, p. 74 – 76; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 484 – 85.
14. SIMEONIS] Simeon, patre graeco Syracusis natus, post eremiticam vitam Bethlehemi et in monte Sinai ductam, variasque in mundi plagas peregrinationes, reclusus demum in turri Nigrae Portae Treveris obiit kalendis iun. anno 1035. Gesta BHL. 7963 familiaris eius Eberwinus, abbas Sancti Martini, conscripsit, iussu Popponis episcopi, Simeonis in itinere Hierosolymitano comitis. Eodem rogante Poppone, Benedictus p. IX die 8 sept. 1042 decrevit Simeonis natalem singulis annis recurrentem passim solemniter observandum et venerandum ad instar diei festi, nomen quoque ipsius martyrologio cum sanctorum nominibus suo loco inserendum (Jaffé, Regesta2, 4112). De qua canonizatione et de ecclesia Sancti Simeonis legatur Embolismus Papebrochii. — Act. SS., Iun. t. I, p. 87 – 107; P. Miesges, Der Trierer Festkalender (Trier 1915), p. 58; Anal. Boll., t. XXII, p. 423 – 38; E. Sackur, Richard, Abt von St. Vannes (Breslau, 1886), pp. 45 – 50, 94 – 98.

IV NON. IUN.

[1] Romae natalis sanctorum martyrum Marcellini presbyteri et Petri exorcistae, qui multos in carcere ad fidem erudientes, sub Diocletiano post dira vincula et plurima tormenta a Sereno iudice decollati sunt in loco qui dicebatur Silva Nigra, quae postea in honorem sanctorum commutato nomine Silva Candida appellata est. Horum corpora in crypta iuxta sanctum Tiburtium sepulta sunt, eorumque sepulchrum sanctus Damasus papa versibus postea exornavit.

[2] In Campania, sancti Erasmi episcopi et martyris, qui sub Diocletiano Augusto primum plumbatis caesus, deinde fustibus graviter mactatus, post resina, sulphure, plumbo, pice, cera oleoque perfusus, illaesus apparuit; deinde Formiis sub Maximiano diversis atque immanissimis suppliciis iterum cruciatus, sed ad confirmandum ceteros a Deo servatus, tandem vocante Domino martyrio clarus, sancto fine quievit, cuius corpus Caietam postea translatum est.

[3] Lugduni sanctorum martyrum Photini episcopi, Sancti diaconi, Vetii, Epagathi, Maturi, Pontici, Biblidis, Attali, Alexandri et Blandinae, cum aliis multis, quorum fortia et iterata certamina tempore Marci Aurelii Antonini et Lucii Veri ecclesiae Lugdunensis epistola ad ecclesias Asiae et Phrygiae scripta recenset. In his sancta Blandina sexu infirmior, corpore imbecillior, conditione deiectior, diuturniora et acerbiora certamina subiens et fortis adhuc permanens, gladio iugulata, ceteros secuta est quos hortabatur ad palmam.

[4] Romae sancti Eugenii papae et confessoris.

[5] Trani in Apulia sancti Nicolai Peregrini confessoris, cuius miracula in concilio Romano sub Urbano secundo recitata sunt.

IUNII 2

1. MARCELLINI] Martyrologium hieronymianum: Romae in cimiterio inter duas lauros via Lavicana miliario quarto Marcellini presbiteri et Petri exorcistae. Certa praeterea habemus cultus eis exhibiti testimonia libros liturgicos, sepulcrum gloriosum et carmen Damasianum (Ihm, n. 29), quod insertum est in Passione BHL. 5230, ceterum ficticia, et gesta complectente sanctorum qui cum his martyribus nullum usum habuerunt, Artemii, Candidae, Paulinae, 6 iun. — Act. SS., Iun. t. I, p. 170 – 209; Comm. martyr. hieron., p. 293; Étude sur le légendier romain, pp. 23, 32.
2. ERASMI] Martyrologium hieronymianum: in Formiis in Campania Herasmi. Eius reliquiae saeculo VI Formiis servabantur, et de cultus eius celebritate multimodis constat. Ado, cuius elogium est, Acta illa legit, quorum plurimae habentur recensiones BHL. 2578 – 2585, quaeque non illepide notat Tillemontius tamquam “ excellemment mauvais”. Quae de eius corpore Caietam translato leguntur, postea addita sunt. — Act. SS., Iun. t. I, p. 211 – 19; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 163 – 64 Les origines du culte des martyrs2, p. 307 – 308.
3. PHOTINI] Elogii fons primarius est epistula ecclesiarum Viennensis et Lugdunensis de martyrio S. Pothini (Ποθεινοῦ) episcopi et aliorum plurimorum, quam Eusebius integram inseruerat in libro nunc deperdito de antiquis martyribus, quaeque magnam partem superstes est in Hist. Eccl., V, 1 – 3. Nobilissima martyrum caterva in martyrologium hieronymianum ad hunc diem relata est, hinc in Bedae, Flori ceterorumque tabulas. De martyrum Lugdunensium catalogo eorumque nominibus ubertim a variis eruditis tractatum est. — Act. SS., Iun. t. I, p. 160 – 68; Comm. martyr. hieron., p. 292 – 98; O. Hirschfeld, Zur Geschichte des Christenthums in Lugdunum, in Sitzungsberichte der K. Preuss. Akademie, t. I, p. 381 – 409; Anal. Boll., t. XVI, p. 336 – 37; H. Quentin, ibid., t. XXXIX, p. 112 – 38.
4. EUGENII] Brevis elogii papae Eugenii I (654 – 657) in Libro pontificali haec clausula est: qui etiam sepultus est ad beatum Petrum apostolum sub die IIII non. iun. Neglegenda proinde sunt quaedam vetera manuscripta quae eius natalem sequenti die signant. — Act. SS., Iun. t. I, p. 220 – 22; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 341 – 42.
5. NICOLAI] Peregrinus e Graecia Italiam petit, post varia patrata miracula Tarenti, dein Trani excipitur, ubi quindecim post dies moritur, anno 1094. Acta habentur quadripartita, de eius vita in Graecia BHL. 6223 ex relatu Bartholomaei eius comitis, de adventu Tranum, obitu et miraculis auctore Adelferio teste in pluribus oculato, BHL. 6224, de canonizatione et translatione auctore Amando diacono Tranensi, BHL. 6226. Pars quarta est de secunda translatione ex Vita italice edita per Antonium Pauli. Quae omnia lectu digna sunt, praecipue quae in parte tertia referuntur de ratione qua Nicolaus ad sanctorum honores evectus est, quarto post obitum anno, molimine non magno, ut ait Papebrochius. Scilicet in synodo Romana surgens archiepiscopus venerabilis viri Nicolai nonnulla miracula coram universo concilio scripto edita recitavit et eumdem Dei hominem in sanctorum catalogo annumerari instantissime postulavit. Huic mox per speciale breve commisit pontifex Urbanus II ut quod ei revelante Domino visum fuerit maturiore deliberatione constituat (Jaffé, Regesta2, n. 5677). Quod ipse fecit statim a reditu, fundamentaque iecit novae metropolitanae basilicae, quae post annos quadraginta absoluta, Deiparaeque assumpto titulo, S. Nicolaum, illato illuc corpore, patronum praecipuum colit. S. Nicolaus a Benedicto XIV martyrologio inscriptus est anno 1748. — Act. SS., Iun. t. I, p. 235 – 60; Benedictus XIV, De servorum Dei beatificatione, lib. I, c. XLIV, 13, 14; A. Bruni, Istoria di S. Nicolò Pellegrino, Napoli, 1687; I. M. Giovene, Kalendaria vetera, t. I, p. 175 – 78.

III NON. IUN.

[1] Aretii in Tuscia sanctorum martyrum Pergentini et Laurentini fratrum, qui in persecutione Decii, sub Tiburtio praeside, cum essent pueri, post dira supplicia tolerata et magna miracula ostensa, gladio caesi sunt.

[2] Constantinopoli sanctorum martyrum Lucilliani, et quatuor puerorum Claudii, Hypatii, Pauli et Dionysii, cum quibus Lucillianus, ex sacerdote idolorum christianus factus, post varia tormenta in fornacem iniectus est; sed flamma imbre extincta, omnes illaesi evaserunt, denique ipse cruci affixus, pueri autem gladio obtruncati, sub Silvano praeside consummati sunt.

[3] Cordubae in Hispania beati Isaac monachi, qui pro fide Christi gladio necatus est.

[4] Constantinopoli sanctae Paulae virginis et martyris, quae cum praedictorum martyrum sanguinem colligeret, comprehensa, virgis caesa et in ignem coniecta, sed liberata, demum et ipsa eodem loco ubi sanctus Lucillianus crucifixus fuerat decollata est.

[5] Carthagine sancti Caecilii presbyteri, qui sanctum Cyprianum ad Christi fidem perduxit.

[6] In territorio Aurelianensi sancti Liphardi presbyteri et confessoris.

[7] Lucae in Tuscia sancti Davini confessoris.

[8] Anagniae sanctae Olivae virginis.

[9] Parisiis sanctae Clotildis reginae, cuius precibus vir eius Clodoveus rex fidem Christi suscepit.

IUNII 3

1. PERGENTINI] Ita fere Florus, ex Passione BHL. 6632, in qua omnia ficticia, in primis martyrum nomina e corruptelis hieronymianorum accepta. Pro Laurentino scribendum erat Laurentius. S. Laurentii diaconi Romani memoria Aretii die 3 iun. agi solebat, qui dies anniversarius esse putatur basilicae ipsi dicatae apud Arecium civitatem Tusciae. Postea huius civitatis martyr creditus est, et Pergentino cuidam sociatus, cuius inusitatum nomen e laterculo diei 4 iun., ubi Expergenti scribitur, sumptum esse videtur. — Act. SS., Iun. t. I, p. 271 – 73; Comm. martyr. hieron., pp. 300, 304; Origines du culte des martyrs2, p. 319.
2. LUCILLIANI] Compendium elogii synaxariorum, ex Passione BHG2. 999 ficticia. Colebatur haec martyrum turma Constantinopoli in eorum ecclesia, proxima ecclesiae Sancti Michaelis ἐν τῇ Ὀξείᾳ. — Act. SS., Iun. t. I, p. 274 – 86; Synax. Eccl. CP., p. 275.
3. ISAAC] Vitam et martyrium S. Isaac narrat in Memoriali Sanctorum S. Eulogius Cordubensis: Felici obitu sub testimonio Domini nostri Iesu Christi, in eadem regia urbe, III nonas iunias, feria quarta, era octingentesima octuagesima nona (851), occubuit (Praef. et II, 2; P. L., t. CXV, pp. 735 – 40 et 770; cf. epistulam S. Eulogii ad Waliesindum, episcopum Pampilonensem, P. L., t. c., p. 851). Elogium est Usuardi, omissis verbis qui cum esset viginti annorum, quae Usuardus non ex Eulogio sed ex ignoto fonte deprompserat. — Act. SS., Iun. t. I, p. 324 – 26; Alvarus Cordubensis, Indiculus luminosus, n. 12; España sagrada, t. X, p. 365 – 70; Fr. J. Simonet, Historia de los Mozárabes de España (Madrid, 1903), p. 391 – 96.
4. PAULAE] Passio S. Paulae veluti appendix est Actorum S. Lucilliani et sociorum BHG2. 999 de quibus modo, et paucis narratur in synaxariis ad hunc diem.
5. CAECILII] A Baronio in martyrologium inductus fuit Caecilius presbyter de quo Pontius in Vita S. Cypriani BHL. 2041. Appellatur quidem vir iustus; nusquam tamen de cultu ecclesiastico ab antiquis ei concesso vestigium est. — Act. SS., Iun. t. I, p. 270 – 71.
6. LIPHARDI] Martyrologium hieronymianum hodie: Aurelianis civitate vico Maiduno depositio sancti Leifardi presbyteri. Cultum in Gallia late diffusum ostendunt vetera kalendaria. S. Lifardi, quem medio saec. VI vixisse tradunt, gesta habemus BHL. 4931, vix ante saec. X composita. Magduni (Meung-sur-Loire, dép. Loiret) Lifardus solitariam vitam duxit. Funeri S. Theodemiri, abbatis Miciacensis, adfuisse perhibetur ab hagiographo, sanctumque Maximinum successorem ei constituisse; hinc est quod falso dictus fuerit Miciacensis monachus. Scriptoris aequalis est narratio BHL. 4932 de corporis translatione die 14 octobris 1104 facta. — Act. SS., Iun. t. I, p. 298 – 309; Comm. martyr. hieron., p. 299; Catal. Lat. Paris., t. III, p. 654; Anal. Boll., t. XXIV, p. 90.
7. DAVINI] Ex Actis manuscriptis ab ecclesia Lucensi acceptis Davinum in martyrologium intulit Baronius. Haec autem procul dubio sunt BHL. 2114, quae ab anonymo suppari scripta censentur. Davinus Armenus venditis omnibus peregrinari coepisse fertur. Cum loca sancta et limina apostolorum visitasset, ad Sanctum Iacobum in Gallaecia iter suscepit. Lucae vero morbo correptus, die 3 iunii, ut praedixerat, ibidem obiit anno 1051, ex Lucensium computo, nec defuerunt ad eius sepulcrum miracula. Unde iussu episcopi Alexandri … qui postea Romanae et apostolicae praefuit ecclesiae … elevaverunt corpus eius de sepulcro et in ecclesia B. Michaelis archangeli iuxta altare sanctissimi Lucae … honorifice collocaverunt. Ita Vitae scriptor. — Act. SS., Iun. t. I, p. 327 – 36; A. Saminiati, Riflessioni sopra la Vita di S. Davino, Lucca, 1700.
8. OLIVAE] Baronius: “Eius vitae Acta itemque venerandum ipsius corpus Anagniae asservari firma assertione episcopi eius sedis accepimus.” Acta illa, BHL. 6327, non legisse videtur. Ut verum fateamur, lectu digna non sunt. — Act. SS., Iun. t. I, p. 338 – 39.
9. CLOTILDIS] De ortu, vita et obitu S. Chrothildis reginae, et de conversione Chlodovei regis quae hic memoratur, passim agit Gregorius Turonensis in Historia Francorum (lib. II, c. 28 seqq.; lib. IV, c. 1; cf. et Virtut. S. Martini. lib. I, c. 7). Turonibus, ubi post coniugis mortem ad basilicam Sancti Martini sese receperat, Chrothildis e vita cessit die 3 iun. 545. Corpus eius Parisios translatum in ecclesia Sancti Petri, postea Sanctae Genovefae dicta, ad latus Chlodovei sepultum est. Vitae BHL. 1785, saec. X scriptae, fons est Gregorius Turonensis variis auctus fabulis. Festum S. Chrothildis a nullo antiquo martyrologo annuntiatur. Molanum affert Baronius. — Act. SS., Iun. t. I, p. 292 – 98; M. G., Scr. rer. merov., t. II, p. 341 – 48; G. Kurth, Sainte Clotilde, Paris, 1897.

PRID. NON. IUN.

[1] Agnoni in citeriori Aprutio sancti Francisci ex nobili Neapolitana familia Caracciolo confessoris, Congregationis Clericorum Regularium Minorum fundatoris, qui mira in Deum et proximum charitate et ardentissimo sacrae Eucharistiae cultus propagandi studio flagravit, eiusque corpus Neapoli religiosissime colitur, a Pio septimo sanctorum canoni adscriptus.

[2] Romae sanctorum martyrum Aretii et Daciani.

[3] Sisciae in Illyrico sancti Quirini episcopi, qui sub Galerio praeside pro fide Christi (ut Prudentius scribit) molari saxo ad collum ligato, in flumen praecipitatus est, sed lapide supernatante, cum circumstantes christianos, ne eius terrerentur supplicio neve titubarent in fide, diu fuisset hortatus, ipse ut martyrii gloriam assequeretur, precibus a Deo ut mergeretur obtinuit.

[4] Brixiae sancti Clatei episcopi et martyris sub Nerone imperatore.

[5] In Pannonia sanctorum martyrum Rutili et sociorum.

[6] Tibure sancti Quirini martyris.

[7] Atrebati sanctae Saturninae virginis et martyris.

[8] Constantinopoli sancti Metrophanis episcopi et confessoris insignis.

[9] Milevi in Numidia sancti Optati episcopi, doctrina et sanctitate conspicui.

[10] Veronae sancti Alexandri episcopi.

IUNII 4

1. FRANCISCI] E nobili gente Caracciola principum S. Boni in Aprutio traxit originem; Ascanius in baptismo vocatus, postea mutato statu et habitu Francisci nomen assumpsit. Augustino Adorno Ianuensi et Fabritio Caracciolo abbati Neapolitano novae religionis condendae consilium meditantibus, Ascanius ut socius adiungeretur postulavit ab iisque acceptatus est. In Urbe primum a Sixto V pontifice regularum confirmationem obtinuit. Roborandi dilatandique novi instituti causa laboribus plurimis itineribusque susceptis in Urbem rediit ubi, convocatis Congregationis comitiis, in praepositum generalem a sociis electus est. Paucis post annis dimittendi officii facultatem obtinuit, ut animae suae et proximi saluti vacaret. Obiit anno 1608 cum fama sanctitatis, miraculis post mortem firmata. A Clemente XIV, 4 iun. 1769, beatorum, a Pio VII, 24 maii 1807, sanctorum albo inscriptus est. — Sacra Rituum Congregatio. Beatificationis et canonizationis servi Dei Francisci Caraccioli. Positio super virtutibus, Romae, 1709; item, 1729; Anal. Boll., t. V, p. 151; C. Piselli, Compendio della Vita del ven. servo di Dio P. Francesco Caraccioli, Napoli, 1705; Id., Notizia historica della Religione de' PP. Chierici regolari minori, Roma, 1710.
2. ARETII] In hieronymianis leguntur haec nomina: Arecii Daciani et paulo superius Romae. Hoc autem indicium alio pertinet, ad Quirinum nempe, de quo mox. Aretii non martyris sed loci nomen est; Daciani vero corruptela appellativi diaconi, utrumque ex enuntiato: Aretii Laurentii diaconi. — Act. SS., Iun. t. I, p. 378; Comm. martyr. hieron., pp. 300, 303 – 304.
3. QUIRINI] Accepta sunt haec tum ex Hieronymi Chronico ad ann. 312, tum e Prudentio, Peristeph., VII. S. Quirini sedem episcopalem Sisciam, Pannoniae urbem, commutat Prudentius cum depositionis loco. Sepultus enim fuit Sabariae in basilica ad Scarabetensem portam, ut habet Passio BHL. 7035. Cum hac consentit, etiam de die natali, martyrologium hieronymianum: in Sabaria civitate Pannoniae Quirini episcopi, ubi et memoratur translatio reliquiarum Romam: Romae in cimiterio Catacumbas via Appia miliario III. Paucis narratur translatio S. Quirini in appendice Passioni praedictae assuta, et comprobata tum veteribus monumentis tum testimonio peregrinorum qui media aetate coemeterium ad Sanctum Sebastianum seu ad Catacumbas obierunt. Reliquias eo die Romae depositas esse quo S. Quirini anniversaria dies celebratur e coniuncta in martyrologio utraque commemoratione non efficitur. — Act. SS., Iun. t. I, p. 380 – 84; Comm. martyr. hieron., p. 203; Origines du culte des martyrs2, p. 257 – 58.
4. CLATEI] In Catalogo episcoporum Brixiensium primus nominatur Clateus. Cum autem Ursicinus, qui ibidem quintum locum obtinet, concilio Sardicensi (342 – 344) interfuerit, satis probabiliter conicitur sedem Brixiensem vix ante initum saec. IV conditam fuisse. Quis igitur prudens credat Clateum in persecutione Neronis occubuisse? Accedit quod ante saec. XVI ad ordinem martyrum non ascitus est, nec videtur eius memoria celebrata fuisse antiquis temporibus, quandoquidem Rampertus in libello BHL. 6797 solum Filastrium beatum, reliquos vero venerabilis memoriae episcopos nominat. De Clatei gestis soli recentiores quaedam scripserunt. — Act. SS., Iun. t. I, p. 367 – 77; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 961.
5. RUTILI] Allegat Baronius “vetera manuscripta”, intellege excerpta ex hieronymianis, sed corrupta et perturbata. Verba in Pannonia ad Quirinum, de quo supra, referenda sunt. Rutuli al. Rustoli non est hominis sed urbis nomen, et quidem truncum, Durostori vel Durostoli (in Moesia), in qua passus est S. Iulius. Huius memoria quae agitur die 27 maii, hodie iteratur in hieronymiano, sed non adeo perspicue. Vocibus et sociorum haud scio an designentur SS. Pasicrates et Valentio qui Iulium per bonam confessionem praecesserunt, ut est in eius Actis. Ambo autem ad 25 maii recoluntur. — Act. SS., Iun. t. I, p. 378; Comm. martyr. hieron., p. 304.
6. QUIRINI] Licet quidam sibi persuaserint inter episcopos Tiburtinos aliquem fuisse nomine Quirinum, haec mera coniectura est quam nullo veterum testimonio potuerunt confirmare. Frustra nititur Baronius efficere martyrem Tibure hodie commemoratum alium esse a Quirino Sisciensi, de quo supra. Unus idemque probabiliter creditur, etsi nescire nos fatemur quandonam eum Tiburtini ut suum colere coeperint. — Act. SS., Iun. t. I, p. 379 – 80; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 137.
7. SATURNINAE] Saturninam virginem apud Sanctos (Sains-leès-Marquion, dép. Pas-de-Calais) passam laudat scriptor Gestorum episcoporum Cameracensium, lib. II, c. 12. Hunc in pauciora verba contraxit Molanus (Indiculus Sanctorum Belgii, fol. 69v), haec addens: “Diem natalem ignoro. In Atrebatensis breviarii kalendario legitur quarto iunii Saturninae virginis non martyris memoria. Quod putarem de hac intelligendum, nisi adderetur: non martyris.” Haec dum in Actis SS. refert Papebrochius, scite advertit: “Proinde satis mirum quod Baronius, alium nullum (quantum scire possumus) prae oculis habens quam Molanum … tam asseveranter inscribi permiserit ad hunc diem Atrebati S. Saturninae virginis et martyris; magis autem mirum quod in Notis addiderit de ea agere vetera manuscripta, ex quibus recentiores accepere.” Num eadem sit cum Saturnina quae 20 maii apud Westfalos colitur vel cum alia quadam cognomini, frustra quaeritur. Nec ullam lucem affert Passio BHL. 7489, quae quidem desinit in verbis passa est in loco Sancto, sed tota traducta est ad Saturninam a Passione S. Benedictae Laudunensis. — Act. SS., Iun. t. I, p. 402 – 403; Maii t. V, p. 176* – 77*; J. Debove, Histoire de sainte Saturnine. Sa vie et son culte à Sains-lez-Marquion, 2e éd., Arras, 1925; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothéques de France, t. I, p. 69.
8. METROPHANIS] In Graecorum synaxariis memoratur cum brevi summa Actorum BHG2. 1279. Eius festum agebatur Constantinopoli in Magna ecclesia et in ecclesia propria, in qua eius corpus conditum erat, prope ecclesiam Sancti Acacii ἐν τῷ Ἑπτασκάλῳ. — Act. SS., Iun. t. I, p. 384 – 395; Synax. Eccl. CP., p. 727; Th. Schermann, Propheten- und Apostellegenden (Leipzig, 1907), p. 187 – 94.
9. OPTATI] S. Hieronymus, De viris illustribus, CX: Optatus Afer episcopus Milevitanus ex parte catholica scripsit Valentiniano et Valente principibus adversus Donatianae partis calumniam libros sex in quibus asserit crimen Donatistarum in nos falso retorqueri. Clara profecto est inter scriptores ecclesiasticos Optati Milevi in Numidia episcopi fama; martyrologis tamen ante Baronium plane ignotus remansit. Neque enim ab ipso Petro de Natalibus, quem solum affert Baronius, inter sanctos receptus est. S. enim Optatus episcopus de quo in Catal., VII, 112, ille est qui in pace quievit pridie kal. sept., nimirum Optatus episcopus Autissiodorensis. Huic per modum elogii tribuit Petrus verba S. Hieronymi superius allata de cognomine Milevitano, cui nullus a morte delatus fuit cultus ecclesiasticus. Id enim nullo pacto efficitur ex eo quod S. Fulgentius eum nuncupet sanctum Optatum Milevitanum. Ea enim aetate vox sanctus episcoporum nomini apponitur ut titulus honoris, non pro indicio ecclesiasticae venerationis. — Act. SS., Iun. t. I, p. 196 – 97. De sex seu potius septem libris Optati adversus Donatistas plurimi disseruerunt eruditi postquam denuo editi sunt a C. Ziwsa, in Corpus Scriptorum eccles. latin., t. XXVI, Vindobonae, 1893.
10. ALEXANDRI] Tabulae ecclesiae Veronensis quas allegat Baronius minime antiquae sunt neque e fontibus genuinis deductae. De Alexandri aetate et gestis silent alia monumenta. — Act. SS., Iun. t. I, p. 399; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 926 – 27.

NON. IUN.

[1] In Frisia sancti Bonifacii episcopi Moguntini, qui de Anglia Romam veniens et a Gregorio secundo in Germaniam missus ut fidem Christi illis gentibus evangelizaret, cum maximam multitudinem, praesertim Frisonum, christianae religioni subiugasset, Germanorum apostolus meruit appellari; novissime in Frisia a furentibus gentilibus gladio peremptus, martyrium consummavit cum Eobano et quibusdam aliis servis Dei.

[2] In Aegypto natalis sanctorum martyrum Marciani, Nicanoris, Apollonii et aliorum qui in persecutione Galerii Maximiani illustre martyrium consummarunt.

[3] Perusiae sanctorum martyrum Florentii, Iuliani, Cyriaci, Marcellini et Faustini, qui in persecutione Decii capite caesi sunt.

[4] Tyri sancti Dorothei presbyteri, qui sub Diocletiano multa passus et usque ad Iuliani tempora superstes, sub eo annum agens septimum supra centesimum, venerandam senectam martyrio honestavit.

[5] Cordubae in Hispania beati Sancii adolescentis, qui etsi in aula regia educatus, pro Christi tamen fide in persecutione arabica martyrium subire non dubitavit.

[6] Caesareae in Palaestina passio sanctarum Zenaidis, Cyriae, Valeriae et Marciae, quae per multa tormenta gaudentes ad martyrium pervenerunt.

IUNII 5

1. BONIFACII] Wynfrith, Exoniae primum monachus, vir insigniter apostolicus, Romae a Gregorio p. II nomen Bonifatii accepisse fertur; ab eodemque pontifice anno 722 (vel 723) episcopus ordinatus est. Elogio quo eius gesta compendio referuntur, haec pauca adicienda sunt. Martyr obiit anno 754; corpus vero eius Fuldam translatum est, et in monasterio quod ipse condiderat sepultum. Martyris memoria mox a fidelibus observari coepta est, teste in primis Cuthberto, episcopo Cantuariensi, de obitu Bonifatii ad Lullum successorem litteras dante: Unde in generali synodo nostra … eius diem natalicii illiusque cohortis cum eo martyrizantis insinuantes statuimus annua frequentatione sollemniter celebrare, utpote quem specialiter nobis cum beato Gregorio et Augustino et patronum quaerimus et habere indubitanter credimus coram Christo Domino, quem in vita sua semper amavit et in morte, ut ipsius meruit gratia, magnifice clarificavit (M. G., Ep. selectae, t. I: S. Bonifatii et Lulli epistulae, ed. Tangl, p. 240). Recolitur in kalendario metrico Eboracensi ad diem 5 iun. (Wilmart, in Revue bénédictine, t. XLVI, p. 49):

Atque die vincens eadem Bonifatius hostes martyrio fortis bellator ad astra secessit.

De eo nihil, ut patet, apud Bedam († 735), sed in additamento cod. Sangallensis 451, in martyrologio Lugdunensi codicis Parisini 3879 ceterisque eiusdem stirpis inscriptus est. Notatu dignum est Rabani martyrologium, ubi praeter elogium ad diem 5 iun. recensetur (1 dec.) ordinatio beati Bonifacii martyris, et (1 nov.) in monasterio Fulda dedicatio ecclesiae sancti Bonifacii et translatio corporis eiusdem sancti martyris. Historiam Bonifatii late persequitur Willibaldus presbyter, qui anno 765 Vitam eius scripsit (BHL. 1400) ut Lullo, Bonifatii successori, et Megingozo episcopo Wirceburgensi morem gereret, singula narrans, ut ait, sicut discipulis eius secum diu commorantibus vel vobis ipsis referentibus comperimus. A Willibaldo ceteri omnes fere pendent. — Act. SS., Iun. t. I, p. 452 – 504; Comm. martyr. hieron., pp. 306, 308; W. Levison, Vitae S. Bonifatii archiepiscopi Moguntini, Hannoverae, 1905; Id., in Neues Archiv, t. XXXIII, p. 525 – 30; G. Kurth, S. Boniface4, Paris, 1913.

2. MARCIANI] Legatur Nicandri loco Nicanoris. Intricatissima est historia SS. Marciani et Nicandri quos sibi vindicant non Aegyptus tantum sed et Moesia et Italia. Plures fuisse cognomines martyrum bigas absurde nonnulli contendunt; ab aliis quaeritur quo tandem in loco terrarum sanguinem profuderint. Longum est doctorum opiniones recensere et rationes perpendere. Nobis certum est Marcianum et Nicandrum in Moesia passos esse, nec attendenda sunt hagiographorum commenta qui eorum palaestram alio transferunt, v. gr. in Samnium, ut habetur ad diem 17 iun. Elogii fons est BHG2. 1330, seu potius interpretatio latina BHL. 5260, ubi Nicandro et Marciano sociantur Apollonius et alii. Ab horum libellorum contagio non immunes fuerunt codices hieronymiani. — Act. SS., Iun. t. I, p. 419 – 21; Comm. martyr. hieron., p. 304 – 306; Saints de Thrace et de Mésie, in Anal. Boll., t. XXXI, p. 270; Les martyrs d'Égypte, ibid., t. XL, p. 55.
3. FLORENTII] Baronius: “De quibus et antiqua manuscripta huius ecclesiae”, procul dubio Passio BHL. 3052, praeter quam nullum de his sanctis exstat testimonium. Atqui haec ipsa est Passio SS. Secundini, Marcelliani et Veriani BHL. 7550 sanctis Florentio, Iuliano, Cyriaco, Marcellino et Faustino accommodata, quorum nomina Perusiae nota erant, historia autem ignorabatur, etiam ab hagiographo, qui more avium in alieno nido ova parientium SS. Secundinum et socios suis Actis expulit, ut quinque Perusinis locum daret. Quinam tandem hi sint et quando vixerint frustra quaeritur. — Act. SS., Iun. t. I, p. 33 – 39; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 550 – 51.
4. DOROTHEI] Bis inscriptus est S. Dorotheus Graecorum synaxariis, ad 9 oct. et 6 iun., in quibusdam etiam codicibus ad 5 vel 7 huius mensis. Excerptum est elogium e synaxariorum compendio, quod a Baronio una in re sat infeliciter retractatum est. Dum enim Dorotheum Tyrensem episcopum Graeci habent, scribit Baronius: Dorothei presbyteri, unum eumdemque eum ratus cum homonymo presbytero, de quo Eusebius, Hist. eccl., VII, 32. — Act. SS., Iun. t. I, pp. 434 – 37, 591; Synax. Eccl. CP., pp. 124, 731.
5. SANCII] Silentibus antiquis martyrologis, post Galesinium Baronius Sancium in fastos induxit. Elogii fons est liber Memorialis Sanctorum S. Eulogii, II, 3: sanctus vero Sanctius, auditor noster, laicus, adolescens, ex Albensi oppido Galliae comatae olim captivatus, nunc autem inter militares regis pueros liber praescriptus et regalibus annonis nutritus, in eadem urbe regia (Cordubae) sub eadem professione, nonas iunias, aera qua supra (scil. 889 seu anno Christi 851), feria sexta, prostratus est et affixus. Cf. epistulam S. Eulogii ad Wiliesindum, episcopum Pampilonensem, P.L., t. CXV, p. 851. — Act. SS., Iun. t. I, p. 506; España sagrada, t. X, p. 370; Fr. J. Simonet, Historia de los Mozárabes de España, p. 394.
6. ZENAIDIS] Duo hic habes male agglutinata synaxariorum elogia. In altero, Zenais annuntiatur, ad diem 6 (alias 5 vel 7) iun., nullo adiecto loci nomine: τῆς ἁγίας μάρτυρος καὶ θαυματουργοῦ Ζηναΐδος, cui erat dicata ecclesia Constantinopoli ἐν τοῖς Βασιλίσκου. Zenais praeterea inscripta est marmoreo kalendario Neapolitano, ad diem 5 iun. Cyriae vero, Valeriae et Marciae gesta compendio narrantur die 6 vel 5 iun., ex Passione deperdita; eaeque solae dicuntur ortae esse Caesareae in Palaestina. — Act. SS., Iun. t. I, p. 621 – 22; Synax. Eccl. CP., pp. 731, 734, 736; A. S. Mazochi, In vetus marmoreum sanctae Neapolitanae ecclesiae kalendarium Commentarius, p. 514 – 16.

VIII ID. IUN.

[1] Magdeburgi sancti Norberti eiusdem civitatis episcopi, fundatoris Ordinis Praemonstratensis.

[2] Caesareae in Palaestina natalis beati Philippi, qui fuit unus de septem primis diaconis. Hic signis et prodigiis clarus, Samariam ad fidem Christi convertit et Candacis Aethiopum reginae eunuchum baptizavit, ac demum apud Caesaream requievit; iuxta quem tres virgines eius filiae prophetissae tumulatae iacent; nam quarta filia eius plena Spiritu Sancto Ephesi occubuit.

[3] Romae sancti Artemii, cum uxore sua Candida et filia Paulina; qui Artemius ad praedicationem et miracula sancti Petri exorcistae in Christum credens et cum omni domo sua a sancto Marcellino presbytero baptizatus, iussu Sereni iudicis plumbatis caesus et gladio percussus est, uxor vero eius et filia in cryptam impulsae, lapidibus ruderibusque sunt obrutae.

[4] Fesulis in Tuscia sancti Alexandri episcopi et martyris.

[5] Tarsi in Cilicia sanctorum martyrum viginti, qui temporibus Diocletiani et Maximiani sub Simplicio iudice per diversa tormenta glorificaverunt Deum in corporibus suis.

[6] Novioduni in Galliis sanctorum martyrum Amantii, Alexandri et sociorum.

[7] Mediolani depositio sancti Eustorgi secundi episcopi et confessoris.

[8] Veronae sancti Ioannis episcopi.

[9] Vesontione in Galliis sancti Claudii episcopi.

IUNII 6

1. NORBERTI] Norbertus anno 1134 cum fama sanctitatis obiit. Anno tamen 1573 quo scribebat Molanus (Indiculus Sanctorum Belgii, fol. 56) nondum erat catalogo sanctorum inscriptus. Tandem anno 1582 a Gregorio p. XIII canonizatus fuit litteris “Immensae divinae sapientiae” die 28 iulii datis (Le Paige, Bibl. Praem. Ord., p. 404). Cum vero dies 6 iunii in octavam Corporis Christi saepissime incideret, Urbanus p. VIII anno 1625 canonicis Praemonstratensibus indulsit ut fundatoris sollemnitatem in diem 11 iulii transferrent. S. Norberti Vitae, a scriptore coaevo compositae, duplex est recensio: prior, vix non primigenia, simplicior et stilo rudior, BHL. 6248, ornatior altera BHL. 6249; utraque vivente Hugone, conditoris socio et successore, edita est. Additamenta requirenda tum in libello fratrum Cappenbergensium BHL. 6250, tum in Miraculis Sanctae Mariae Laudunensis, ab Hermanno Tornacensi conscriptis (BHL. 5398, lib. 3). — Act. SS., Iun. t. I, p. 804 – 980; M. G., Scr. t. XII, p. 663 – 706; Anal. Boll., t. XLI, p. 191 – 94; E. Valvekens, La canonisation de S. Norbert en 1582, in Analecta Praemonstratensia, t. X (1934), p. 10 – 47; A. žak, Der heilige Norbert, Wien, 1930; J. Greven, in Annalen des historischen Vereins für den Niederrhein, t. 117 (1930), p. 151 – 59.
2. PHILIPPI] Excerptum est elogium ex Adonis libello De festivitatibus Apostolorum; Ado vero usus est Act., VI, 5, VIII, 5 – 13, 26 – 29, XXI, 8 – 16, S. Hieronymi Epist. XXVII (qui locus hic omissus est), Eusebii Hist. eccl., III, 31. Verum quod Philippus Caesareae obierit nullo veterum testimonio comprobatur. Trallibus eum migrasse ad Dominum asserunt synaxaria Graecorum ad 11 (10) oct. et ad 30 iun., ubi recensetur in catalogo pseudo-Dorothei. Diem 6 ei assignavit Ado procul dubio quia in hieronymianis reppererat memoriam Philippi, qui tamen non est Caesariensis, sed Noviodunensis, de quo in breviario Syriaco, ad diem 4 iun. Idem videtur ille cuius Acta habemus BHL. 6834, Philippus Heracleensis nuncupari solitus. — Act. SS., Iun. t. I, p. 618 – 22; Comm. martyr. hieron., pp. 302, 307; Synax. Eccl. CP., pp. 125, 129, 783; Origines du culte des martyrs2, p. 251.
3. ARTEMII] Elogii materiem praebuerunt Acta SS. Marcellini et Petri BHL. 5230, de quibus ad diem 2 iun. Ad arbitrium anonymi hagiographi in societatem horum martyrum inducti sunt Artemius, Paulina et Candida, et ab Adone primum die 6 iun. fastis inscripti. Ceterum de eorum veneratione non desunt testimonia. Artemius cum Paulina via Aurelia colebatur, ut habemus ex Indice Oleorum; de Candida vero via Portuensi in coemeterio ad Ursum pileatum agitur in martyrologio hieronymiano. — Act. SS., Iun. t. I, p. 634 – 38; Étude sur le légendier Romain, p. 32.
4. ALEXANDRI] Alexander Faesulanus episcopus in itinere ad recuperanda bona ecclesiae suscepto, ab horum bonorum occupatoribus in fluvium praecipitatus est, et quidem imperante Lothario, non vero saec. VI, ut habet Passio BHL. 278. Alexandrum martyrii titulo honoratum “nemo mirabitur (ita Papebrochius) qui mediae aetatis usum intelliget eum fuisse ut omnes sancti, violenta morte extincti, martyres vocitentur et ut martyres colantur, absque scrupulosiori indagine in proprietatem tituli”. — Act. SS., Iun. t. I, p. 749 – 51.
5. MARTYRUM] De his nullum habetur testimonium praeterquam in Actis apocryphis S. Bonifatii Tarsensis BHG2. 280 – 282; BHL. 1413 – 1416. Ab Adone primum fastis illati sunt. Cum enim Bonifatium illum, qui alias colitur die 14 maii, ad 5 iun., ubi Bonifatii Moguntini memoria agitur, transtulisset, martyres XX proximo die collocare opportunum duxit. In suis annotationibus Baronius sequitur Petrum de Natalibus, qui, Catal. SS., V, 93, Tarsenses non alios esse putavit a XX martyribus qui tempore Augustini Hippone Regio colebantur et quorum corpora in Africam translata esse asserit. Ex Augustino, De civit. Dei, XXII, 8, 9, satis manifestum est eos in Africa passos esse. — Act. SS., Iun. t. I, p. 633; Origines du culte des martyrs2, p. 395.
6. AMANTII] Usuardus: Civitate Niveduno sanctorum martyrum Amantii et Alexandri, praeterea nihil. In laterculo hieronymiano ea nomina cum aliis quibusdam hodie inscripta sunt sub loci indicio Africa in priore recensione, Niveduno in altera. Tametsi qui fuerint illi martyres ex antiquis fastis discerni nequit, liquet tamen eorum palaestram non fuisse Nivedunum seu Noviodunum, cum ex breviario Syriaco ad 4 iun., constet Philippum eumque solum in ea civitate passum esse. Porro haec est urbs Moesiae, apprime nota, quam Baronius in Gallia sitam credidit. Ipse quoque socios adiunxit quorum nomina reticet. Ficticia sunt et fabulosa Acta SS. Amandi, Lucii, Alexandri, Audaldi, BHL. 331. — Act. SS., Iun. t. I, p. 628 – 32; Comm. martyr. hieron., pp. 302, 307.
7. EUSTORGI] Eustorgius II episcopus obiit die 6 iun. anno c. 518; depositus est ad sanctum Ypolitum. Etsi eius Vita litteris consignata non fuit, eum tamen memorant scriptores aequales, inter quos Ennodius et Avitus Viennensis. In kalendario Mediolanensi saec. XI inscriptus est hoc die: Depositio sancti Eustorgii episcopi. — Act. SS., Iun. t. I, p. 643 – 44; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, pp. 32, 217 – 21; M. Magistretti, Manuale Ambrosianum, p. 188.
8. IOANNIS] Baronius: “De quo etiam tabulae ecclesiae Veronensis.” Utinam genuina esset pars tabularum e qua Iohannes episcopus huc assumptus est. Verum admodum suspectae originis esse constat, et de Iohanne eiusque gestis desunt explorata testimonia. — Act. SS., Iun. t. I, p. 641; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 926 – 27.
9. CLAUDII] Baronius: “De eo Beda sequenti die.” Reapse de S. Claudio nihil apud Bedam hodie neque postridie. Inter martyrologia quae eum memorant antiquitate primum est Hrabani Mauri: VIII id. iun. depositio B. Claudii episcopi. Subscripsit Claudius Vesontionensis episcopus anno 517 concilio Epaonensi et paulo post concilio Lugdunensi. In catalogo abbatum Sancti Eugendi Iurensis undecimus signatur Claudius archiepiscopus Bisuntinus et abbas Iurensis. In Vita BHL. 1840 episcopus Vesuntionensis primum constitutus ad monasterium Sancti Eugendi se recepisse narratur, et die 6 iun. e vivis excessisse. Haec saec. XII ad finem vergente scripta non satis explorata et tuta sunt. Non multo tutior est Vita altera BHL. 1841 – 1843, saec. XIII vel XIV in. scripta, in qua prior sat licenter retractata est a monacho Iurensi et aucta e fontibus minime antiquis. — Act. SS., Iun. t. I, p. 644 – 708; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 200 – 221; Catalogi abbatum S. Eugendi Iurensis, in M.G., Script., t. XIII, p. 743 – 49; H. Zinzius, in Zeitschrift für Kirchengeschichte, t. XLVI, p. 387 – 89.

VII ID. IUN.

[1] Constantinopoli natalis sancti Pauli, eiusdem civitatis episcopi, qui saepe ab Arianis ob fidem catholicam pulsus et a sancto Iulio Romano pontifice restitutus, demum a Constantio imperatore ariano ad Cucusum oppidulum Cappadociae relegatus, ibidem Arianorum insidiis crudeliter strangulatus, ad coelestia regna migravit; cuius corpus, Theodosio imperatore, Constantinopolim summo honore translatum fuit.

[2] In Aegypto sancti Licarionis martyris, qui laniatus, virgis ferreis ignitis caesus aliaque saevissima passus, gladio demum percussus martyrium consummavit.

[3] Cordubae sanctorum martyrum Petri presbyteri, Wallabonsi diaconi, Sabiniani, Wistremundi, Habentii et Ieremiae monachorum.

[4] In Anglia sancti Roberti abbatis Ordinis Cisterciensis.

IUNII 7

1. PAULI] Elogium, rem quod attinet, suppeditavit Florus, ex Historia tripartita, IV, 21. Inserta est sententia a sancto Iulio Romano pontifice restitutus, de qua legendus Socrates, Hist. eccl., II, 9, 10, et audiendi recentiores interpretes. Exstant duae S. Pauli Vitae, quarum altera BHG2. 1472 Photio antiquior est, altera BHG2. 1473 inter metaphrasticas mensis novembris requirenda est. De S. Pauli eiusque aetatis historia plurima restant dubia et obscura quae vel indicare longum est. A Graecis colitur S. Paulus non ad diem 6 sept. ut opinatur Baronius, sed ad 6 nov. Diem 7 iun. ei statuit Florus ab hieronymianis deceptus. In codicibus praestantioribus nuntiatur hodie Paulus in Africa; in Bernensi in Begantium quae est Constantinopoli Pauli, ubi manus scoliastae deprehenditur. Byzantium pertinet ad martyres Acacium et Mocium quorum nomina eodem in laterculo occurrunt. Olim quidem nobis visum fuit eos veluti comites huc vocatos esse a Paulo, eorum ecclesiae praefecto, ex more ab interpolatore saepius usitato. Rem penitus consideranti nunc praeplacet Paulum Africae relinquere, de martyribus Byzantiis silere. Quicquid id est, commemoratio Pauli Constantinopolitani ad hunc diem orta est ex errore in hieronymianum codicem inducto, sive ab amanuensi sive a recensente. — Act. SS., Iun. t. II, p. 13 – 24; Comm. martyr. hieron., p. 308; Synax. Eccl. CP., p. 197; Tillemont, Mémoires, t. VII, pp. 251 – 60, 697 – 702; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 322.
2. LICARIONIS] Haec summa est elogii quod in menaeis Graecorum legitur ad hunc diem ex Passione nunc deperdita sed certo commenticia. De hoc Lycarione qui erat ἐξ Αἰγύπτου πόλεως Ἑρμοῦ nihil praeterea compertum habemus, nisi unus sit cum homonymo, socio sanctarum Marthae et Mariae quae laudantur in synaxariis ad diem 9 feb. Hos martyres passos esse apud Athenam urbem Aegypti docet Passio latina BHL. 5425 b, ex graeca quam contractam habemus in elogio synaxariorum. — Act. SS., Iun. t. II, p. 8 – 9; Synax. Eccl. CP., pp. 453, 733; Catal. Lat. Vatic., p. 506 – 508; Les martyrs d'Égypte, in Anal. Boll., t. XL, p. 67.
3. PETRI] In primis martyrologii Romani editionibus ex Usuardo haec legebantur: Item Cordubae, sanctorum Petri presbiteri, Albentii, Hieremiae et aliorum trium. Baronius, in editione anni 1586, nomina martyrum omissa supplevit ex Eulogio: Deinde Petrus presbyter, Walabonsus diaconus, Sabinianus, Wistremundus, Habentius et Ieremias monachi uno die unaque hora, septimo idus iunias … interempti sunt (In epistula S. Eulogii ad Wiliesindum episcopum Pampilonensem, P. L., t. CXV, p. 851; cf. Memorialis sanctorum, l. II, c. 4). — Act. SS., Iun. t. II, p. 37 – 39; España Sagrada, t. X, p. 371 – 373; Fr. J. Simonet, Historia de los Mozárabes de España, p. 394.
4. ROBERTI] Casu in martyrologium Romanum receptus esse videtur Robertus iste, ex monacho Whitbiensi primum, dein Fontanensi, conditor et primus abbas Novi Monasterii, anglice Newminster, in comitatu Northumbriae. Mortuus est Robertus die 7 iunii anno 1157, si fidas epitomis Vitae primigeniae deperditae, BHL. 7268 (Anal. Boll., t. LVI, p. 355), 7270 (ed. Horstman, p. 342 – 43), reapse die 6 iunii sub vesperum. Praeter ista biographica et pauca in vetustis monumentis Novi Monasterii, nullum venerationis cultusve indicium usquam deprehensum legimus nisi quod miracula ad tumulum patrata, incerto tempore, occasionem dedere translationi ex capitulo ad chorum. Primus Robertum martyrologio inserit, inter suas Addicyons, Richardus Whytford, unus ex sacerdotibus Sionensis monasterii, prope Londinium, in The Martiloge … as it is redde in Syon, Londinii typis mandato a Wynkyn de Worde, anno 1526, ad diem 7 iunii. Id ex epitome BHL. 7270 fluxisse credo, quam in Nova Legenda Anglie ediderat idem Wynkyn de Worde, die 27 februarii 1516, id est, nostro stilo, 1517; Legendam ipse typographus dono dederat bibliothecae Sionensi, in qua signata erat M. 30, M. Bateson, Catalogue of the Library of Syon Monastery, Isleworth (Cambridge, 1898), p. 103. Whytfordium secutus est Molanus, qui longum elogium anglicum contraxit: Depositio Roberti abbatis Ordinis Cisterciensis in Anglia. Hoc, addito Surio, usus est Baronius. — Act. SS., Iun. t. II, p. 47 – 49; [J. D. Dalgairns, in J. H. Newman], Lives of the English Saints. St. Waltheof. St. Robert (London, 1845) p. 45 – 54;L. Janauscheck, Originum Cisterciensium t. I (Vindobonae, 1877), p. 55; G. Müller, Der hl. Robert von Newminster, in Cistercienser-Chronik, t. V (1893), p. 321 – 28; R. Stanton, A Menology of England and Wales (London, 1887), p. 260 – 261; J. R. Walbran, Memorials of the Abbey of St. Mary of Fountains, t. I (Durham, 1863), pp. 9, 60, 116; J. T. Fowler, Chartularium Abbathiae de Novo Monasterio (Durham, 1878), passim; Anal. Boll., t. LVI, p. 334 – 60.

VI ID. IUN.

[1] Aquis in Gallia sancti Maximini, primi eiusdem civitatis episcopi, quem Domini discipulum fuisse tradunt.

[2] Eodem die sanctae Calliopae martyris, quae ob Christi fidem, mammis abscissis atque adustis carnibus, super testulas volutata, capite demum truncata martyrii palmam accepit.

[3] Eboraci in Anglia sancti Wilhelmi archiepiscopi et confessoris, qui inter cetera ad eius sepulchrum patrata miracula, tres mortuos suscitavit, atque ab Honorio tertio in sanctorum canonem relatus est.

[4] Apud Suessiones in Galliis natalis sancti Medardi episcopi Noviomensis, cuius vita et mors pretiosa gloriosis miraculis commendatur.

[5] Rothomagi sancti Gildardi episcopi, fratris eiusdem sancti Medardi, qui eodem die nati eodemque die episcopi consecrati, uno quoque die de hac vita subtracti, simul in coelum migrarunt.

[6] Apud Senonas sancti Heraclii episcopi.

[7] Metis sancti Clodulphi episcopi.

[8] In Piceno sancti Severini episcopi Septempedani.

[9] In Sardinia sancti Sallustiani confessoris.

[10] Camerini sancti Victorini confessoris.

IUNII 8

1. MAXIMINI] De eo nihil in antiquis fastis, neque apud Bedam, Florum, Adonem et sequaces. Aquis Sextiis in catalogo episcoporum nullus Maximinus reperitur, sed Maximus, qui saec. VI vixit, minime tamen inter sanctos computatus est. Maximinus quem primum Aquensem episcopum et unum ex septuaginta discipulis esse contendunt, solis Actis fabulosis SS. Marthae et Mariae Magdalenae notus est, de quibus ad diem 22 iul. Est quidem in Provincia ecclesia Sancti Maximini non incelebris. Sed quis aut cuias ille fuerit, quaenam sint eius gesta, nemo dixerit. — Act. SS., Iun. t. II, p. 53 – 54; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, pp. 280, 359; G. Morin, S. Lazare et S. Maximin, Paris, 1897; Anal. Boll., t. XVI, p. 517 – 18.
2. CALLIOPAE] De illa in menaeis ad hunc diem elogium hoc nostro vix prolixius, ex Passione deperdita, quae solitis constabat locis, omissa quoque martyrii palaestra. — Act. SS., Iun. t. II, p. 54; Synax. Eccl. CP., p. 739.
3. WILHELMI] Willelmus Herberti filius, normannice Fitz Herbert, alias dictus Willelmus de Thwayt, archiepiscopus Eboracensis, postquam sacrum in cathedrali templo fecerat die festo Sanctissimae Trinitatis, 30 maii 1154, morbo necopinato correptus, die nono mortuus est. Haec adducunt ad diem 8 iunii, qui S. Willelmo in Anglia septentrionali semper sacer fuit. In aliis regionibus, rarius nomen apparet. Memorandum videtur kalendarium Launcestoniense, in Cornubia, saec. XV, ed. F. Wormald, in Journal of Theological Studies, t. XXXIX (1938), pp. 7, 13; at primos canonicos Launcestonienses ex Eboracensis ducatus monasteriis conscriptos esse, gratuito affirmatum est. Accedit kalendarium Romae saec. XIII depictum in pariete basilicae Sanctorum Quattuor Coronatorum (Th. Klauser, Ein Kirchenkalender aus der römischen Titelkirche der heiligen vier Gekrönten, in Scientia Sacra, Theologische Festgabe für Kardinal Schulte, p. 26), quod aliquot sanctos affert tum recens canonizatos. Legitur commemoratio apud martyrologos recentiores: Grevenum, Whytfordium, Molanum. Attamen non admisit Baronius Willelmum, qui primum legitur in martyrologio Romano aucto et castigato a Benedicto XIV. Eboracensem archiepiscopum profecto reppererat Lambertinus dum antiqua canonizationis Acta investigat tabularii Vaticani. Exstant enim, praeter litteras aliquot de inquisitione habenda (Potthast, Regesta, 6980, die 5 aprilis 1223, et 7223, die 11 aprilis 1224; P. Pressutti, Regesta Honorii Papae III, t. II, 4282, 4935), litterae quibus se significat Honorius III universis Ecclesiae antistitibus Willelmum sanctorum catalogo ascripsisse, datae ex Laterano, die 18 martii 1226 (Potthast, num. 7551; Pressutti, num. 5867). Hinc ea desumpsit Benedictus XIV quae elogio inserit de mortuis tribus ad vitam revocatis, hinc scribendi rationem Wilhelmum, cum Baronius ubique Gulielmum habeat. De Willelmo multa habent qui res anglicas saec. XII litteris mandarunt. Vita exstat brevis et sincera, cum Miraculis, BHL. 8909, alia Miracula, BHL. 8911, narrationes de translatione, BHL. 8912 – 8913; accedunt Epitomae, BHL. 8910 et Suppl., p. 313. — Act. SS., Iun. t. II, p. 136 – 46; R. Stanton, A Menology of England and Wales (London, 1887), p. 261 – 63; T. F. Tout, in Dictionary of National Biography, t. XIX, p. 173 – 76; D. Knowles, O. S. B., The Case of St. William of York, in Cambridge Historical Journal, t. V (1936), pp. 162 – 77, 212 – 14.
4. MEDARDI] Martyrologium hieronymianum: Galleis Sessionis civitate depositio sancti Medardi episcopi et confessoris. Festum etiam hodie annuntiatur apud Bedam, Florum, ceteros. S. Medardus, episcopus Veromanduorum, obiit anno c. 557, sub Chlotario rege; hic corpus eius honorifice condidit Suessione, ubi Sigebertus filius basilicam eius nomini aedificavit. Carmen de S. Medardo BHL. 5863 Venantius Fortunatus scripsit, non vero Vitam BHL. 5864, quae aetate Theodeberti II (593 – 612) composita est. Varia passim de S. Medardo et basilica eius habet Gregorius Turonensis, Hist. Franc., IV, 19, 51; Vit. Patrum, XIX, 2; in Glor. Conf., 93. — Act. SS., Iun. t. II, p. 72 – 105; Comm. martyr. hieron., p. 309; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 102.
5. GILDARDI] Gildardus seu Geldaredus, de quo Usuardus, non vero Florus nec Ado, anno 511 subscripsit decretis concilii Aurelianensis. Cetera eius gesta ignorantur. Varia de eo feruntur sub ementitis nominibus Gregorii Turonensis, Venantii Fortunati, S. Audoeni. Quae ab hagiographis BHL. 3539, 3540 narrantur de singulari convenientia temporum in vita SS. Medardi et Gildardi, conficta esse nemo non intellegit. Altum de Gildardo silentium in antiqua S. Medardi Vita BHL. 5864. Corpus S. Gildardi intra ann. 838 – 841 Suessiones translatum est in coenobium Sancti Medardi. — Act. SS., Iun. t. II, p. 67 – 69; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 324; Anal. Boll., t. VIII, p. 388 – 405; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 207.
6. HERACLII] Heraclium, qui exeunte saec. V post Agritium Senonensem ecclesiam rexit, Usuardus hodie annuntiat. In variis kalendariis, non tamen antiquis, quae praesto sunt, festum ad diem 9 iulii indicatur. Vita S. Heraclii BHL. 3820, sequioris aetatis, vix lectu digna est. — Act. SS., Iun. t. II, p. 69 – 71; Catal. Lat. Paris., t. III, p. 666; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. I, p. 85; t. III, p. 4, cet.; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 415.
7. CLODULPHI] Testante utroque episcoporum Mettensium catalogo qui sacramentario Drogonis cod. Paris. 9428 insertus est, Chlodulfus Metis sedit post Godonem. Obiit VIII id. maii, anno incerto (c. 660). Hic filius erat S. Arnulfi episcopi. Vita exstat BHL. 1735 exiguae fidei. Silent de Chlodulfo veteres martyrologi. — Act. SS., Iun. t. II, p. 126 – 32; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 56.
8. SEVERINI] In fastis nusquam reperitur Severinus ad diem 8 iun. ante Baronium, qui hanc annotationem apposuit: “Ambigua adhuc et subobscura remanet de sancto Severino narratio ob omnimodam fere similitudinem quam in omnibus habere videtur cum sancto Severino episcopo Neapolitano, quocum non tantum nomine et dignitate episcopatus convenit sed, quod mirandum est, uterque fratrem habuit Victorinum, unde facillime contingere potuit ut quod esset alterius tribueretur alteri.” Certe mirandum est virum doctissimum credere potuisse episcopum Neapolitanum esse Severinum illum de quo die 8 ian. agitur, censeturque episcopus Septempedanus, nec minus mirum Victorinum, qui in Actis spuriis BHL. 7659 – 7660 Severini germanus asseritur, hodie quoque veluti Camerinensem prodire. Quod hodie rursum, nullo id suadente kalendario, de utroque agatur, causam suspicor scriptionis similitudinem VI idus iun. et VI idus ian., et schedas obiter lectas. In observationibus Baronii ad Severini et Victorini nomina diebus 8 ian., 8 iun. et 5 sept. inenodabilis est rerum, personarum et dierum confusio. Ut quae hactenus de his dicta sunt paucis complectamur: nullus fuit Severinus episcopus Neapolitanus; fuit Severinus episcopus Septempedanus; fuit et Victorinus martyr quem Severini fratrem fecit anonymus fabulator.
9. SALLUSTIANI] Ita codices hieronymiani ad 27 maii et 8 iun. Sed res admodum obscura est. Etenim S. Sallustiani memoriam Sardi nunquam celebrarunt, indiciumque palaestrae in Sardinia huc casu allapsum esse videtur ex 30 maii ubi Gabinio, qui martyr Sardus fuit, adhaerebat. De nomine et gestis Sallustiani nil certi hactenus repertum est. — Act. SS., Iun. t. II, p. 56 – 57; Comm. martyr. hieron., pp. 276 – 77, 310; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 657.
10. VICTORINI] De Victorino in solis nostris fastis inscripto et Camerinensibus ignoto nihil superest dicendum, quia de hoc modo egimus in Severino.

V ID. IUN.

[1] Romae in monte Coelio natalis sanctorum martyrum Primi et Feliciani, sub Diocletiano et Maximiano imperatoribus. Hi gloriosi martyres longaevam in Domino vitam ducentes, et nunc simul paria, nunc singillatim diversa et exquisita perferentes tormenta, tandem felicis pugnae cursum, a Promoto praeside Nomentano gladio animadversi, consummaverunt.

[2] Agenni in Gallia passio sancti Vincentii levitae et martyris.

[3] Apud Antiochiam sanctae Pelagiae virginis et martyris, quam sancti Ambrosius et Ioannes Chrysostomus magnis efferunt laudibus.

[4] Syracusis sancti Maximiani episcopi, cuius sanctus Gregorius papa saepius meminit.

[5] Andriae in Apulia sancti Richardi, primi eiusdem civitatis episcopi, miraculis clari.

[6] In Scotia sancti Columbi presbyteri et confessoris.

[7] Edessae in Syria sancti Iuliani monachi, cuius praeclara gesta sanctus Ephraem diaconus scripsit.

IUNII 9

1. PRIMI] Martyrologium hieronymianum: Romae via Nomentana ad Arcas miliario XV ab Urbe Primi et Feliciani. In ea regione a Bosio reperta sunt basilicae sanctis martyribus dicatae rudera. Horum reliquiae, sedente Theodoro pontifice (642 – 649), in Urbem translatae sunt et in basilica S. Stephani, ubi hactenus asservantur, depositae. Hinc est quod in monte Caelio pro loci indicio habetur. Elogium excerptum est e Passione BHL. 6922 quae ficticia est et diu post rem gestam scripta. — Act. SS., Iun. t. II, p. 149 – 154; Comm. martyr. hieron., p. 311; H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, p. 14 – 31.
2. VINCENTII] Martyrologii hieronymiani cod. Bernensis: in Galliis civitate Aginno loco Pompeiaco passio sancti Vincentii martyris. De basilica S. Vincentio exstructa in loco Pompeiaco (nunc Mas d'Agen, dép. Lot-et-Garonne) habetur carmen Venantii Fortunati (I, 8) eiusdemque mentio est apud Gregorium Turonensem. Quis tamen et cuias fuerit Vincentius Agennensis, quid egerit aut quando vixerit, neque ex eius Actis ab anonymo confictis BHL. 8621 – 8624 discimus. Quamquam haud improbabile est Vincentium, diaconum illum Caesaraugustanum, ab Agennensibus in suos fastos receptum fuisse atque labentibus annis ab hagiographis ita celebratum quasi qui in eorum civitate martyr occubuisset. — Act. SS., Iun. t. II, p. 164 – 70; Comm. martyr. hieron., p. 312; L. Saltet, Étude critique de la Passio S. Vincentii Aginnensis, in Revue de Gascogne, 1901, p. 97 – 113; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 142 – 44; Les origines du culte des martyrs2, p. 346 – 47.
3. PELAGIAE] Una fuit, ut ad diem 4 maii observatum est, Pelagia martyr Antiochena, variis diebus memorata, cuius natalis die 8 octobris celebratur. A Graecis hodie laudatur brevi elogio cum hac clausula: ταύτην καὶ ὁ ἐν ἁγίοις Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ἐγκωμίοις ἐτίμησεν. De ea unum saltem sermonem habuit S. Iohannes ad populum BHG2. 1477. A Baronio additus est S. Ambrosius qui et sanctam martyrem laudibus cumulavit in libris De Virgin. III et ad Simplicianum. Quam ob causam die 9 iun. recolatur Pelagia non liquet. — Act. SS., Iun. t. II, p. 154 – 64; Synax. Eccl. CP., p. 742; P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. VIII, p. 281 – 303.
4. MAXIMIANI] S. Gregorius p., Homil. in Evang., XXXIV, 18: Rem breviter refero quam viro venerabili Maximiano tunc patre monasterii mei atque presbytero, nunc autem Syracusano episcopo narrante cognovi. De eo quoque sanctus pontifex, Dial. III, 36, IV, 33, qui et litteras ipsi dedit eiusque mentionem passim aliis in litteris inicit. Notatu digna sunt quae Cypriano diacono scribit (Reg., V, 20), mense februario anno 595: Amarissimas dilectionis tuae epistulas de domni Maximiani obitu mense novembri suscepi. Proinde vix credibile est Maximianum eo die obiisse quo nunc recolitur, auctore, ut videtur, Petro de Natalibus: quievit V id. iun. Nam neque in vetustioribus martyrologiis Maximianus memoratur, neque publicae eius in ecclesiis venerationis vestigium ullum est. Nemo opponat quod Maximianus a S. Gregorio vir sanctissimus et sanctae memoriae episcopus appelletur. His enim et similibus verbis utendo de caelestibus honoribus Maximiano deferendis nequaquam cogitavit. — Act. SS., Iun. t. II, p. 241 – 44.
5. RICHARDI] In annotationibus ad martyrologium quae superstite Baronio prodierunt nondum memoratur Ricardus, qui primum comparet in editione postuma. De aetate qua vixerit, insigniter mentiti sunt hagiographi. In Vita quippe BHL. 7204 narratur una cum S. Rugerio Cannensi, S. Sabino Canusino et Palladio Salpitano consecrasse basilicam S. Michaelis in monte Gargano, sedente Romae Gelasio I. Ut cetera huius libelli menda taceamus, ex testimoniis fide dignis discimus Rugerium Cannensem ecclesiam rexisse c. 1110 – 1117, Ricardum autem Andrianam quinquagesimo fere post anno. — Act. SS., Iun. t. II, p. 245 – 51; N. Monterisi, Leggenda e realtà intorno a S. Ruggero vescovo di Canna, Trani, 1905; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 294, 302.
6. COLUMBI] Columba, Hiensis abbas, quem utriusque Scotiae indigenae Colum Cille nuncupant, antequam monachus factus est Crimthann dictus, paulo post mediam noctem mortuus est in monasterii templo, inter sabbatum et dominicam diem 9 iunii, anno 597, ut computavit Willelmus Reeves; alii alium annum indicant 580, 590, 592, 594, 595, 596, 598, 606. Tanta fuit opinione sanctitatis ut inter praecipuos tres Hiberniae divos annumeraretur cum Patricio et Brigida, nec ullum dubium est quin cultus esse coeptus sit, tum in insula Í, quae hodie corrupto nomine Iona appellatur, tum in ceteris monasteriis a se conditis, statim post obitum, moxque in tot monasteriis, cellis, templis quae quoquo modo a Columbanis monachis pendebant. Adamnanus, Hiensis abbas nonus, in Vita Columbae BHL. 1886 – 1889, ante annum 689 haec scribebat: Nomen eius non tantum per totam nostram Scotiam et omnium totius orbis insularum maximam Britanniam clare divulgari promeruit … sed etiam ad trigonam usque Hispaniam, et Gallias, et ultra Alpes Peninas Italiam sitam pervenire, ipsam quoque Romanam civitatem, quae caput est omnium civitatum (lib. III, cap. 23, ed. J. T. Fowler2, p. 187). Memoratur in martyrologio Tamlachtensi, edd. R. I. Best et H. J. Lawlor, The Martyrology of Tallaght, p. 49, et in Óengusii festilogio, utroque saec. IX in., ed. W. Stokes2, p. 139. Sequuntur martyrologia et kalendaria hibernica et scottica omnia. Alibi primum signatur ab Usuardo et Notkero. — Act. SS., Iun. t. II, p. 180 – 236; J. O'Hanlon, Lives of the Irish Saints, t. VI, p. 255 – 598; J. F. Kenney, The Sources for the Early History of Ireland, t. I (New York, 1929), p. 422 – 42.
7. IULIANI] Nihil de Iuliano ad hunc diem martyrologia antiqua. Hunc eruit Baronius e Sozomeno, Hist. eccl., III, 14, 29, qui de Iuliani natali silet, quemadmodum etiam Vita S. Ephraem ascripta, BHG2. 968, diemque 9 iun. ei assignat, non advertens eundem illum esse quem iam die 14 ian. nuntiavit et more recepto Iulianum Sabam vocavit, tertiumque ad 18 oct. inscripturus erat eremitam eum nuncupans. — Act. SS., Iun. t. II, p. 175 – 78.

IV ID. IUN.

[1] In Scotia sanctae Margaritae reginae, amore in pauperes et voluntaria paupertate celebris.

[2] Romae via Salaria passio beati Getulii clarissimi et doctissimi viri, sociorumque eius Caerealis, Amantii, et Primitivi, qui iussu Hadriani imperatoris a Licinio consulari tenti, primo caesi, deinde in carcerem trusi, postremo incendio traditi, cum nullo modo ab igne laesi fuissent, fustibus illiso capite martyrium compleverunt; quorum corpora Symphorosa beati Getulii uxor collegit et in arenario praedii sui honorifice sepelivit.

[3] Item Romae via Aurelia natalis sanctorum Basilidis, Tripodis, Mandalis et aliorum viginti martyrum, sub Aureliano imperatore et Platone Urbis praefecto.

[4] Prusiadae in Bithynia sancti Timothei episcopi et martyris sub Iuliano Apostata.

[5] Coloniae sancti Maurini abbatis et martyris.

[6] Nicomediae sancti Zachariae martyris.

[7] In Hispania sanctorum martyrum Crispuli et Restituti.

[8] In Africa sanctorum martyrum Aresii, Rogati et aliorum quindecim.

[9] Petrae in Arabia sancti Asterii episcopi, qui ob fidem catholicam ab Arianis multa passus et a Constantio imperatore in Africam relegatus, confessor gloriosus occubuit.

[10] Neapoli in Campania sancti Maximi episcopi et martyris, qui ob strenuam Nicaenae fidei confessionem ab eodem Constantio imperatore exilio mulctatus, aerumnis confectus ibidem decessit.

[11] Antisiodori sancti Censurii episcopi.

IUNII 10

1. MARGARITAE] Mero errore Molani, diem 10 iunii pro 19 scribentis, hic reponitur Margarita a Baronio, ut ex iis patet quae annotavit. Mortua enim Margarita Edimburgi, die 16 novembris 1093, humata est prope Malcolmum, virum suum, in Dunfermline; elevata die 19 iunii 1250. Ad utrumque diem memoratur in kalendariis bene multis, ad hunc 10 iunii numquam ante Molanum. Exstant litterae Innocentii IV de inquisitione super vita ac miraculis, annis 1245, 1246, 1249 (Potthast, Regesta, 11753, 12252, 13800). Deperditae creduntur eae, quae canonizationem factam pronuntiabant (si umquam datae sunt), at die 21 septembris 1249 quadraginta paenitentiae dies relaxantur universis Christi fidelibus per regnum Scotiae constitutis qui ecclesiam monasterii de Dunfermelyn in festo S. Margaritae venerabiliter visitaverint annuatim (Potthast, 13807). Optimae notae est Vita BHL. 5325, quae Turgoto, priori Dunelmensi, adimenda non videtur, scribenti inter annos 1100 et 1107; epitomae sunt BHL. 5326, 5327, narrationes de translatione BHL. 5328, 5329. Praeterea frequentes Margaritae mentiones apud Scotorum historicos, Vitaeque recentiores haud paucae. Officium ad universam Ecclesiam extendit Innocentius XII, die 4 martii 1693. — Act. SS., Iun. t. II, p. 320 – 40; S. Cowan, Life of the Princess Margaret, Newcastle-on-Tyne, 1911; W. M. Bryce, St. Margaret of Scotland and her Chapel in the Castle of Edinburgh, Edinburgh, 1914; A. O. Anderson, Early Sources of Scottish History (Edinburgh, 1922), passim, at praesertim t. II, p. 59 – 88; L. Menzies, St. Margaret Queen of Scotland, London, 1925; T. R. Barnett, Margaret of Scotland, Edinburgh, 1926.
2. GETULII] Ab Adone primum martyrologio inscriptus. Ex Adonis elogio contractum est hoc nostrum; utriusque fons est Passio S. Getulii BHL. 3524, historia fabulosa et intricatissima. Habentur enim eadem Acta in quibus expuncto ubique nomine Getulii suppositum est nomen Zotici. Hinc dubium oritur sintne Acta Getulii Zotico aptata an, vice versa, Getulio Zotici. Zoticus quidem martyr est via Lavicana sepultus, cuius memoria agitur die 10 feb. De Getulio autem nihil proditum est nec a scriptoribus fide dignis nec in monumentis ecclesiasticis. Unde nonnullis placuit Zoticum fuisse binominem. Quod si verum est, nihilo tamen certiora fiunt Acta illa quibus absurda plurima et improbabilia cumulantur, et adducuntur martyres quos aliis locis passos esse fasti indicare videntur, ut Amantius via Lavicana (10 feb.), Primitivus via Praenestina vel Tiburtina (iul. 18), Cerealis via Appia, ut taceamus Symphorosam de qua ad diem iul. 18 sermo erit. — Act. SS., Iun. t. II, p. 264 – 67; Comm. martyr. hieron., p. 122; Origines du culte des martyrs2, pp. 278, 286, 295.
3. BASILIDIS] S. Basilides qui colitur Romae via Aurelia bis inscriptus est martyrologio hieronymiano, die 10 iun. et 12 eiusdem mensis. Prima commemoratio alterius anticipatio quaedam est, quales plurimae in his fastis reperiuntur. In libris liturgicis solus dies 12 iun. signatus est. Nullos quod sciamus socios habuit Basilides. Tripodis Mandalis non duorum sanctorum nomina sunt sed perversa scriptura elogii Tripoli Magdaletis ad diem 12. Viginti martyrum mentio nullo modo ad Basilidem pertinet neque ad urbem Romam, sed potius ad Africam. De Platone Urbis praefecto silent monumenta authentica. Requirendus est in Actis fabulosis et paene nugatoriis SS. Basilidis et sociorum BHL. 1018 – 1020. Hagiographo in mentem induxit Aurelianum imperatorem via Aurelia ubi Basilides praecipue colebatur. — Act. SS., Iun. t. II, p. 507 – 515; Comm. martyr. hieron., pp. 313, 315 – 316.
4. TIMOTHEI] A Graecis colitur S. Timotheus, episcopus Prusae in Bithynia, non Prusiadis. Quae in synaxario hodie et ad diem 26 maii e Passione adhuc latitante afferuntur non satis explorata sunt ut de martyrio sub Iuliano certo constet. Oratorium S. Timotheo dicatum erat Constantinopoli ἐν τῷ ξενῶνι ἐν τῷ Δεντέρῳ, ibique eius festum quotannis agebatur ad hunc diem. — Act. SS., Iun. t. II, p. 273 – 75; Synax. Eccl. CP., pp. 709, 741.
5. MAURINI] De vita, obitu, aetate S. Maurini nihil prorsus certi constat. Immo, nomen eius nullo antiquo monumento traditum, donec sub Folcmaro episcopo, S. Brunonis successore, Coloniae anno 966 corpus inventum est et in novam Sancti Pantaleonis ecclesiam translatum. Huius inventionis historiam BHL. 5735 paucis post annis Stephanus monachus Sancti Pantaleonis, iussu abbatis Christiani, conscripsit. Asserit hagiographus lapidem quo loculus claudebatur martyris nomine inscriptum esse: Hic requiescunt ossa bonae memoriae Maurini abbatis, qui in atrio ecclesiae martyrium pertulit sub die IV id. iunii. Et haec sunt initia cultus S. Maurino in Sancti Pantaleonis ecclesia exhibiti. In Proprio dioecesis Coloniensis anno 1933 edito, S. Maurinus iam non commemoratur. — Act. SS., Iun. t. II, p. 279 – 83; G. Zilliken, Der Kölner Festkalender (Bonn, 1910), p. 74 – 75; B. Hilliger, Die Urbare von S. Pantaleon in Köln (Bonn, 1902), pp. 39, 105 – 106.
6. ZACHARIAE] Silent Beda et Ado, non tamen Usuardus, qui haec legerat in hieronymianis: in Nicomedia natale sancti Zachariae. De hoc vero nihil praeterea traditum est, et ita incondita sunt hoc loco apographa ut videatur Nicomedia non ad Zachariam sed ad alium quemcumque pertinere. — Act. SS., Iun. t. II, p. 273; Comm. martyr. hieron., p. 313.
7. CRISPULI] Nec Beda nec Ado, ut opinatur Baronius, Crispulum et Restitutum ad hunc diem vel postridie memorant. Ea nomina requirenda sunt in hieronymianis ad 29 maii, 10 et 11 iun. Variis sub locorum indiciis Crispulus his diebus occurrit; Restitutus martyr est Romanus via Nomentana sepultus. Utique in laterculo huius diei scriptum habetur in Spanis. Sed quorsum pertineat ignoratur. — Comm. martyr. hieron., pp. 280, 313, 314.
8. ARESII] In laterculo hieronymiano occurrunt nomina Arasi, Rogati et post intervallum: et aliorum XX (al. XI vel XII). De numero non constat, nec inquirendum est quia certo certius alio pertinet. Rogatus suo loco motus est; eius enim memoria agebatur ad diem 1 iun., in Africa, ut videtur. Aresi, al. Arasi, Aurisi lectio depravata est ex (via) Aureli. Solus proinde retinendus Rogatus nomine tantum notus. — Comm. martyr. hieron., p. 313.
9. ASTERII] Athanasius in epistula ad Solitarios narrat Arium episcopum Petrae in Palaestina et Asterium episcopum Petrae in Arabia iubente Constantio imperatore ablegatos in Africam et contumelias passos esse. Utrum autem ab exsilio redierint an aerumnis confecti ita sancte obierint ut inter martyres computari possint, prorsus latet. Eos nulla sibi vindicavit ecclesia; martyrologio eos inscripsit Baronius, ultro assignans Asterio 10 iun., Ario al. Macario 20 iun. — Act. SS., Iun. t. II, p. 263; t. IV, p. 11.
10. MAXIMI] Dies 11 non vero 10 Maximo dicatus est in kalendario marmoreo Neapolitano. Maximus decimus est in serie episcoporum; laudatur in Gestis episcoporum Neapolitanorum, M. G., Script. rer. Langob., p. 404. De eo quoque Libellus precum Marcellini et Faustini presbyterorum, in Collectione Avellana, Günther, pp. 13, 23. — Act. SS., Iun. t. II, p. 517 – 19; A. S. Mazochi, In vetus marmoreum S. Neapolitanae ecclesiae kalendarium commentarius, p. 575 – 91; H. Achelis, Die Bischofschronik von Neapel (Leipzig, 1930),p. 13 – 15.
11. CENSURII] Martyrologium hieronymianum: In Autisiodoro deposito beati Censuri episcopi. Hic in serie episcoporum quartus post S. Germanum ponitur. Epistulam habemus a Sidonio Apollinari ipsi datam anno c. 475 (VI, 10). Vita S. Germani BHL. 3454 a Constantio eidem simul et Patienti Lugdunensi inscripta est. — Act. SS., Iun. t. II, p. 277 – 78; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 445.

III ID. IUN.

[1] Salaminae in Cypro natalis sancti Barnabae apostoli, qui natione Cyprius, a discipulis cum Paulo gentium apostolus ordinatus, multas regiones cum eo peragravit, evangelicae praedicationis iniunctum sibi opus exercens; postremo Cyprum profectus, ibi apostolatum suum glorioso martyrio decoravit; cuius corpus tempore Zenonis imperatoris ipso revelante repertum est, una cum codice evangelii sancti Matthaei sua manu descripto.

[2] Aquileiae passio sanctorum Felicis et Fortunati fratrum, qui in persecutione Diocletiani et Maximiani equuleo suspensi, atque ardentibus lampadibus circa eorum latera appositis et mox divina virtute extinctis, per ventrem ferventi oleo sunt perfusi, et ad ultimum, cum in confessione Christi persisterent, capite truncati.

[3] Bononiae sancti Parisii confessoris, monachi Ordinis Camaldulensis.

[4] Romae translatio sancti Gregorii Nazianzeni, cuius sacrum corpus, e Constantinopoli ad Urbem antea delatum atque in ecclesia Dei Genitricis ad Campum Martium diu asservatum, Gregorius decimus tertius pontifex maximus in capellam, a se in basilica Sancti Petri magnificentissime exornatam, summa celebritate transtulit ac postridie sub altari digno honore condidit.

IUNII 11

1. BARNABAE] Non memoratur in martyrologio hieronymiano, sed in synaxariis Graecorum ad hunc diem, una cum S. Bartholomaeo. Beda, in martyrologio: Barnabae apostoli, sed in Chronico, ad ann. 499: corpus Barnabae apostoli et evangelium Matthaei eius stilo scriptum ipso revelante reperitur. Haec fere exscripsit Florus, cuius verba assumpta sunt in altera parte elogii; prior vero pars ex libro canonico Actorum deprompta est. De inventione reliquiarum cuius hodie celebratur anniversaria dies agunt etiam Theodorus Lector (II, 2), Iohannes Marcus in libello apocrypho BHG2. 225, et Alexander monachus in laudatione item apocrypha BHG2. 226, aliique qui eos expilarunt. — Act. SS., Iun. t. II, p. 421 – 60; Synax. Eccl. CP., p. 743; Tillemont, Mémoires, t. I, pp. 408 – 415, 655 – 60; O. Braunsberger, Der Apostel Barnabas, Mainz, 1876; L. Duchesne, Saint Barnabé, in Mélanges G. B. De Rossi, p. 41 – 71; Saints de Chypre, in Anal. Boll., t. XXVI, p. 235 – 37.
2. FELICIS] Ad hunc diem in martyrologio hieronymiano memoratur Aquileiae translatio corporis Fortunati episcopi et martyris; ad diem vero 14 aug.: Aquileiae Furtunati Vicetiae Felicis, quod congruit cum Venantii Fortunati Carm. VIII, 3, v. 165 – 66. Elogium mutuo acceptum est ab Usuardo, qui post Adonem paucis contraxit Passionem BHL. 2867, funditus fabulosam. — Act. SS., Iun. t. II, p. 460 – 63; Comm. martyr. hieron., pp. 315, 443; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 866 – 72, 917 – 18.
3. PARISII] Non Bononiae, ubi natus est, sed Tarvisio ubi decessit anno 1267 et sepultus est, in ecclesia olim Sanctae Christinae dicta, S. Parisius ascribendus erat. Non invenitur in prima editione martyrologii anni 1583. Additus est a Baronio, qui auctoritatem affert tabularum ecclesiae Bononiensis et Acta summatim expressa apud Surium ad hunc diem. Haec autem inscripta sunt: “Vita B. Parisii Bononiensis ex libris Iacobi de Voragine summatim excerpta a doctissimo viro Carolo Sigonio iussu amplissimi cardinalis Gabrielis Palaeotti episcopi Bononiensis qui eam misit ad me.” Lectas et relectas a se Legendas Iacobi etiam appendice auctas in editione Coloniensi anni 1484 testatur Papebrochius, nec tamen usquam repperisse nomen Parisii. Legendario Iacobi, lingua vulgari a se edito, Venetiis, 1475, Nicolaus de Manerbi Vitam S. Parisii addidit. — Act. SS., Iun. t. II, p. 483 – 86; [ G. B. Mittarelli], Memorie della Vita di San Parisio monaco Camaldolese, Venezia, 1748.
4. GREGORII] De prima translatione S. Gregorii Constantinopoli Romam firma certaque traditione constare asserit Baronius, “eam ob causam quod grassantibus barbaris in eas regiones, sanctimoniales feminae, in quarum ecclesia tantus thesaurus erat conditus, fuga suae pudicitiae consulentes acceptum venerandum corpus impositumque navigio ad tutum pietatis asylum Romam confugientes detulerunt, atque in templo S. Mariae in Campo Martio sibi ab apostolica Sede concesso condiderunt.” Paulo aliter Hyacinthus de Nobilibus in Chronico, qui moniales illas ab iconoclastarum persecutione profugas fuisse asserit. Quam incerta haec sint et parum verisimile videatur illas corpus S. Gregorii secum attulisse iamdudum ostendit Papebrochius ad diem 9 maii. Translatarum reliquiarum sub Gregorio XIII, quicquid est de earum veritate, historia in dubium revocanda non est, eiusque testes habemus oculatos, quos inter ipsum Baronium. Ad haec meminisse iuvat plane diversam esse Graecorum traditionem. Referunt enim corpus S. Gregorii e Cappadocia sub Constantino Porphyrogenito (912 – 959) Constantinopolim allatum et in ecclesia SS. Apostolorum depositum fuisse. — Act. SS., Maii t. II, p. 448 – 459; F. Martinelli, Roma ex ethnica sacra, p. 188 – 201; P. F. Kehr, Italia pontificia, t. I, p. 86 – 89; Synax. Eccl. CP., p. 422; BHG2. 727, 728.

PRID. ID. IUN.

[1] Salmanticae in Hispania sancti Ioannis a Sancto Facundo confessoris, Ordinis Eremitarum sancti Augustini, fidei zelo, vitae sanctimonia et miraculis clari.

[2] Romae via Aurelia natalis sanctorum martyrum Basilidis, Cyrini, Naboris et Nazarii militum, qui in persecutione Diocletiani et Maximiani sub Aurelio praefecto ob christiani nominis confessionem detrusi in carcerem et scorpionibus lacerati, capite truncati sunt.

[3] Nicaeae in Bithynia sanctae Antoninae martyris, quae in eadem persecutione a Priscilliano praeside iussa est fustibus caedi, suspendi in equuleo, lateribus laniari et flammis incendi, ac demum gladio necari.

[4] Romae in basilica Vaticana sancti Leonis papae tertii, cui erutos ab impiis oculos et praecisam linguam Deus mirabiliter restituit.

[5] In Thracia sancti Olympii episcopi, qui ab Arianis sede pulsus confessor occubuit.

[6] In Cilicia sancti Amphionis episcopi, qui tempore Galerii Maximiani confessor fuit egregius.

[7] In Aegypto sancti Onuphrii anachoretae, qui in vasta eremo sexaginta annis vitam religiose peregit et magnis virtutibus ac meritis clarus migravit in cœlum; cuius insignia gesta Paphnutius abbas conscripsit.

IUNII 12

1. IOANNIS] Iohannes González, anno circiter 1430 in oppido Sancti Facundi (vulgo Sahagún) natus, religioni Eremitarum S. Augustini Salmanticae nomen dedit. Obiit die 11 iun. 1479. Litteris 19 iun. 1601 Clemens p. VIII eius officium missamque recitari indulsit. Die 16 oct. 1690 ab Alexandro p. VIII catalogo sanctorum ascriptus est; bulla vero canonizationis ab Innocentio p. XII die 15 iul. 1691 promulgata fuit. Decreto 16 nov. 1729 Benedictus p. XIII festum S. Iohannis ad universam Ecclesiam extendit. — Act. SS., Iun. t. II, p. 616 – 63; T. Cámara y Castro, Vida de san Juan de Sahagún, El Escorial, 1925; I. B. Pittonus, Constitutiones pontificiae, t. II (Venetiis, 1740), p. 276; Anal. Boll., t. V, p. 154.
2. BASILIDIS] Idem ille est qui die 10 recolitur. Alios cum eo socios copulat hodiernum elogium cuius fons est inepta lucubratio BHL. 1020. Nullus horum Romanus est. Nabor et Nazarius martyres illi celeberrimi sunt qui in ecclesia Mediolanensi coluntur et de quibus ad 12 et 28 iul. nobis sermo erit. Cyrinum seu Quirinum illum putamus qui Siscia translatus est Romam et via Appia depositus. In sacramentario Gelasiano (cod. Sangall.) una horum quattuor sanctorum commemoratio fit, pridie idus iunii. Basilica sanctorum Nazarii et Naboris scripta est in titulo haud longe ab Urbe reperto, ut videtur, et coniectura est eius dedicationem eo die quo S. Basilidis festum agebatur celebratam fuisse. Quam ob causam Cyrinus aliis tribus accesserit, ignoramus. — Act. SS., Iun. t. II, p. 507 – 515; Comm. martyr. hieron., pp. 315 – 16, 303.
3. ANTONINAE] Antonina die 4 maii passa esse videtur, ut suo loco observatum est. Cur autem etiam hodie et 1 mart. commemoretur in synaxariis et in nostro martyrologio, id eo minus liquet quod huius modi elogia, paucis mutatis, ex uno fonte derivata sunt. Quod ad extremum legitur, ac demum gladio necari de suo adiunxisse credendi sunt revisores. — Synax. Eccl. CP., pp. 500, 746.
4. LEONIS] Liber Pontificalis in Vita Leonis III: Sicut veri pagani et impii ad ipsius monasterii ecclesiae confessionis eum trahentes, ante ipsum venerabilem altarem iterum eum bis oculos et linguam amplius crudeliter eruerunt; et plagis eum diversis et a fustibus caedentes laniaverunt et semivivum in sanguine revolutum ante ipsud altare dimiserunt… Atque cum in monasterio Sancti Erasmi carcere inclusus esset, Domino annuente atque beato Petro clavigero regni caelorum suffragante et visum recepit et lingua ad loquendum illi restituta est. Haec et cetera vide ap. Duchesne, t. II, p. 35 – 36. De his ipse Leo in basilica Sancti Petri die 23 dec. 800: Auditum, fratres karissimi, et divulgatum est per multa loca qualiter homines mali adversus me insurrexerunt et debilitare voluerunt. Oculos sibi effossos, linguam avulsam fuisse non asserit, siletque de miraculo restitutae linguae. De depositione ita Liber Pontificalis: Sepultus est in basilica beati Petri apostoli pridie idus iunii. Leonis III ut sancti primus meminisse creditus est Petrus de Natalibus, nullo die addito, Catal. VI, 19. Nuper editum est e codice Bernensi Bongars 441 kalendarium saec. x in quo ad II id. iun. inscripta est memoria sancti Leonis conf. et episcopi (G. Morin, in Jahrbuch für Liturgiewissenschaft, 1931, p. 88). Anno 1673, Sacrae Rituum Congregationis decreto, martyrologio Romano ascriptus est. — Act. SS., Iun. t. II, p. 572 – 90; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. II, p. 1 – 48; Ch. Bayet, L'élection de Léon III, in Annuaire de la Faculté des Lettres de Lyon, 1883, p. 171 – 97; Anal. Boll., t. LIV, p. 168.
5. OLYMPII] In fastos inductus aetate Baronii, qui ita in commentario: “Huius gloriosum pro fide certamen et graves aerumnas, quas tam ipse quam Theodulus episcopus Traianopolis passi sunt ab Arianis, scribit S. Athanasius in epistola ad solitarios et in apologia de fuga sua.” Ad quae Papebrochius observat haec per nimiam exaggerationem dici, Athanasius enim “breviter solum meminit calumniarum et exilii cum Theodulo Traianopolitano episcopo tolerati. Poteratque hic Theodulus qui etiam interfici iussus dicitur, sed fuga servatus, eodem iure et die inscriptus martyrologio fuisse.” Olympius proinde inter praetermissos refertur donec aliquid distinctius de eius Actis et antiquius de cultu inventum fuerit. — Act. SS., Iun. t. II, p. 504.
6. AMPHIONIS] Baronius: “Agunt de eodem Graeci… interfuit magno Nicaeno Concilio, a quo ob spectatam sui virtutem suffectus est in sedem Nicomediensem loco Eusebii Asianorum antesignani, ut auctor est S. Athanasius in Apol., Theodoretus, Hist. lib. I, c. 20, in fine, et Sozomenus, lib. I, c. 10.” Iterum audiendus Papebrochius: “In notis rursum erratur, dum Amphion Cilix confunditur cum altero qui Nicomediae in locum Eusebii depositi substitutus, cito deiectus eiusdem machinationibus fuit; dumque de eo agere dicuntur Graeci (scilicet in Sirleti menologio), qui nec ibi nec alibi eius meminerunt.” Merito proinde aliquid distinctius de Amphionis quoque Actis et de cultu requiritur. — Act. SS., Iun. t. II, p. 504.
7. ONUPHRII] Adducit Baronius elogium synaxariorum cuius fons est Vita S. Onuphrii BHG2. 1378, auctore, ut fertur, Paphnutio. Huius autem variae exstant recensiones tum graecae tum latinae BHL. 6334 – 6337. De fide his libellis tribuenda disseruit C. Ianningus in Actis nostris. Haud ita pridem edita est Vita S. Onuphrii coptice, aethiopice, armenice, BHO. 818 – 823. Colebatur S. Onuphrius Constantinopoli in proprio oratorio quod erat in monasterio S. Alypii. — Act. SS., Iun. t. II, p. 519 – 33; Synax. Eccl. CP., p. 745; Anal. Boll., t. XXXVIII, p. 414 – 15.

ID. IUN.

[1] Patavii sancti Antonii Lusitani confessoris, Ordinis Minorum, vita et miraculis ac praedicatione illustris.

[2] Romae via Ardeatina natalis sanctae Feliculae virginis et martyris quae Flacco nolens nubere nec idolis immolare, tradita est cuidam iudici, qui eam in confessione Christi perseverantem, post tenebricosam custodiam et famis inediam, tamdiu fecit in equuleo torqueri, donec emitteret spiritum, et sic demum deponi et in cloacam praecipitari; quam sanctus Nicomedes eadem via sepelivit.

[3] In Pelignis sancti Peregrini episcopi et martyris, qui a Longobardis pro fide catholica in Aternum flumen demersus est.

[4] In Africa sanctorum martyrum Fortunati et Luciani.

[5] Cordubae sancti Fandilae presbyteri et monachi, qui in persecutione arabica amputato capite pro fide Christi martyrium subiit.

[6] Bybli in Palaestina sanctae Aquilinae virginis et martyris, quae annos duodecim nata, sub Diocletiano imperatore et Volusiano iudice ob fidei confessionem colaphis et verberibus caesa et subulis candentibus perforata, demum percussa gladio virginitatem martyrio consecravit.

[7] In Cypro sancti Triphyllii episcopi.

IUNII 13

1. ANTONII] Antonius, anno 1195 Ulissipone natus, obiit 13 iun. 1231. Die Pentecostes insequentis anni, inter sanctos relatus est a Gregorio p. IX. Vita BHL. 587, cui nomen Legenda prima seu Assidua, anno 1232 concinnata, habenda est ut fons e quo praecipue hauserunt quotquot de gestis S. Antonii scripserunt (BHL. 589 – 602, 593 b, 602 b, d). Ei proxime accedunt Vita anonyma BHL. 592 et Legenda Rigoldina BHL. 594 a, b. — Act. SS., Iun. t. II, p. 703 – 780; Pou y Marti, De fontibus vitae S. Antonii Patavini, in Antonianum, t. VI (1931), p. 225 – 52; R. Cessi, Leggende Antoniane, Milano, 1936; H. Felder, Die Antoniuswunder, Paderborn, 1933; Anal. Boll., t. LI, p. 451 – 56; t. LV, p. 162 – 64.
2. FELICULAE] Silet Beda, non vero martyrologia saec. IX, inde a Lugdunensi illo codicis Parisini 3879, quorum auctores excerpta praebent ex Actis SS. Nerei et Achillei BHL. 6061; haec ficticia esse nemo non novit. Usuardum fere exscribit noster, inserens tamen nomen Flacci addensque sepulturam a Nicomede procuratam, quae cum Actis consonant. Ter in codicibus martyrologii hieronymiani occurrit memoria Feliculae: 14 feb., 5 et 13 iun. Acta referunt Feliculam bis septem diebus post S. Petronillam (31 maii) martyrium fecisse. De ea iam 14 feb. mentionem habuimus. — Act. SS., Iun. t. II, p. 666 – 68; Comm. martyr. hieron., pp. 94, 306, 317; Origines du culte des martyrs2, p. 287.
3. PEREGRINI] Cetheus vocabatur episcopus Amiterninus, saec. VI – VII. A Langobardis in flumen demersus delatus est in urbem Aternensem sub aquarum gurgitibus ibique Peregrinus est appellatus. Ita Acta BHL. 1730, quae quidem fabulis foedata sunt, non ita tamen ut nihil subsit veritatis; videntur enim ad historiam Italiae Langobardorum aetate aliquid conferre. Eorum epitomen Petrus de Natalibus suo Catalogo, V, 130 inseruit, addiditque: qui passus est idibus iunii. Cetheum seu Peregrinum pro fide catholica occubuisse Actis minime consonum est, quae causam mortis afferunt proditionem civitatis, innocenti per calumniam imputatam. — Act. SS., Iun. t. II, p. 688 – 93; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 363.
4. FORTUNATI] De his nihil apud Bedam. Sed hieronymiani scribunt: in Africa Luciani Fortunati al. Fortunatiani, quae nobis sunt nuda nomina. — Act. SS., Iun., t. II, p. 678; Comm. martyr. hieron., p. 316.
5. FANDILAE] Tempore arabicae persecutionis, regnante Cordubae Mohammad I (852 – 886), gladio caesus est presbyter Fandila, 13 iun. 853, cuius martyrium refert S. Eulogius Cordubensis in libro III, c. 7, Memorialis sanctorum (BHL. 2823). Eodem die commemoratur ab Usuardo. — Act. SS., Iun. t. II, p. 698 – 99; España sagrada, t. VII, p. 43; Fr. J. Simonet, Historia de los Mozárabes de España, p. 446.
6. AQUILINAE] Haec desumpta sunt ex synaxariis graecis quae compendio referunt Passionem fabulosam BHG2. 163. Scribatur Bybli in Phoenicia potius quam in Palaestina. S. Aquilinae festum agebatur Constantinopoli in ecclesia (martyrio) ipsi dicata ἐν τοῖς Φιλοξένου πλησίον τοῦ Φόρου καὶ ἐν τῷ περιτειχίσματι. Aedium S. Aquilinae etiam mentio est in Chronico Paschali, ad ann. 532. — Act. SS., Iun. t. II, p. 672 – 678; Synax. Eccl. CP., p. 747.
7. TRIPHYLLII] Episcopus Leucosiae, al. Ledrae, postea Nicosiae dictae, nuncupatur S. Triphyllius in menaeis ad 13, 11 vel 12 iun. S. Spyridonis discipulus fuisse eiusque gesta scripsisse perhibetur, quod addubitari potest. Nonnullis quidem placuit fuisse in Cypro duos episcopos nomine Triphyllios. Id autem sedulo inspectis testimoniis negandum esse constat. — Act. SS., Iun. t. II, p. 681 – 85; Saints de Chypre, in Anal. Boll., t. XXVI, pp. 240, 241, 289.

XVIII KAL. IUL.

[1] Sancti Basilii confessoris et Ecclesiae doctoris, qui kalendis ianuarii obdormivit in Domino et hac die episcopus ordinatus est.

[2] Samariae in Palaestina sancti Elisei prophetae, cuius sepulchrum daemones perhorrescere sanctus Hieronymus scribit, ubi et Abdias propheta quiescit.

[3] Syracusis sancti Marciani episcopi, qui a beato Petro ordinatus episcopus, post evangelii praedicationem a Iudaeis occisus est.

[4] Apud Suessiones sanctorum martyrum Valerii et Rufini, qui in persecutione Diocletiani a praeside Rictiovaro post multa tormenta iussi sunt decollari.

[5] Cordubae sanctorum martyrum Anastasii presbyteri, Felicis monachi et Dignae virginis.

[6] Constantinopoli sancti Methodii episcopi.

[7] Viennae sancti Aetherii episcopi.

[8] Apud Rhutenos sancti Quinctiani episcopi.

IUNII 14

1. BASILII] Antiquus Graecorum usus est ut die 1 ian. solemnissime celebretur S. Basilii natalis, quem Ado in diem 14 iun. rettulit, nullis suffragantibus monumentis. In longiore Basilii elogio nihil de ordinatione, cuius memoriam nescio unde acceptam Romani revisores intulerunt. Quae affert Baronius testimonia de ordinatione eius factum comprobant de quo nemo dubitat, diem vero ad unum reticent. Notissimae sunt Patrum de sancto doctore orationes BHG2. 244 – 246 et scripta apocrypha de eius Vita et Miraculis BHG2. 247 – 260, BHL. 1022 – 1026. Die 30 iun. a Graecis coluntur Hierarchae tres (BHG2. 747 – 748), qui sunt Basilius, Gregorius Theologus et Iohannes Chrysostomus. — Act. SS., Iun. t. II, p. 807 – 957; Synax. Eccl. CP., pp. 364 – 66, 433.
2. ELISEI] De eo apud Bedam, Florum et ceteros Latinos hoc die. Elogium contractum est ex Floro, vel si malueris, ex S. Hieronymi epist. CVIII (al. XXVII), quod est Epitaphium Paulae. Eodem die colitur Eliseus apud Graecos, eiusque festum agebatur Constantinopoli in propria ecclesia. Alia ad diem 20 iul. fiebat communis commemoratio Ἠλιοῦ, Μωσέως, Ἀαρὼν καὶ Ἐλισσαίου in ecclesia S. Eliae et in ecclesia Nova. — Act. SS., Iun. t. II, p. 784 – 86; Synax. Eccl. CP., pp. 747 – 749; 831 – 32; Th. Schermann, Propheten- und Apostellegenden (Leipzig, 1907), p. 112 – 14.
3. MARCIANI] Marcianum ignorarunt antiqui Latinorum martyrologi, eumque assumpsit Baronius ex recentioribus Maurolyco, Molano et Galesinio. In kalendario marmoreo Neapolitano inscriptus est die quo a Graecis colitur, 30 oct. Elogium synaxariorum, cuius in nostro compendium habemus, refunditur in Acta apocrypha S. Pancratii Tauromenitani, BHG2. 1410, Evagrio supposita, quibus consonat encomium S. Marciani, BHG2. 1030, pari studio episcopatus initia ab apostolis deducendi. Teste encomiasta, qui saec. VIII scripsisse videtur, sepultus fuit S. Marcianus in spelunca unde eiecerat daemones. Hanc quaerendam esse in coemeterio S. Luciae, ubi S. Marcianus in pariete depictus cernitur, nonnulli opinantur. — Act. SS., Iun. t. II, p. 786 – 95; Comm. martyr. hieron., pp. 209, 329; Synax. Eccl. CP., p. 177 – 79; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 617 – 23, 636 – 37; P. Orsi, Oratorio trogloditico con pitture bizantine, in Dissertazioni della pontificia Accademia Romana di archeologia, Ser. II, t. XV, p. 65 – 94.
4. VALERII] Martyrologium hieronymianum: In territorio Sessionis civitatis passio sanctorum Valerii et Rufini martyrum. Ex Actis BHL. 7373 quae ficticia esse nunc apud omnes constat, excerptum est elogium. — Act. SS., Iun. t. II, p. 495 – 99; Tillemont, Mémoires, t. IV, pp. 459, 718; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 143 – 45; C. Jullian, Le cycle de Rictiovar, in Revue des études anciennes, 1923, p. 367 – 78.
5. ANASTASII] Postridie martyrii S. Fandilae, Christum coram iudice arabo, regnante Mohammad I (852 – 886), confessi sunt Anastasius, Felix et Digna, de quibus haec tradit S. Eulogius Cordubensis (Memorialis Sanctorum, l. III, c. 8): Hoc namque ordine hi tres vocati sunt, Anastasius scilicet presbyter, Felix monachus et Digna virgo beata eodem die dispariter ceciderunt XVIII kalendas iulii aera DCCCXCI (anno Christi 853). Eorum nomina, quae non occurrunt in antiquis martyrologiis, in fastos inducta sunt a martyrologii Romani revisoribus. — Act. SS., Iun. t. II, p. 973 – 74; España sagrada, t. X, p. 397 – 99; Fr. J. Simonet, Historia de los Mozárabes de España, p. 447 – 49.
6. METHODII] Celeberrimi patriarchae († 847) Vita scripta est ab anonymo aequali, BHG2. 1278, sed multa de eius gestis et scriptis referuntur in huius aetatis chronicis et libellis hagiographicis quae recentiorum commentationibus passim pluribus illustrantur. Quae omnia censurae subicere vel etiam enumerare longum est et commode alio loco fieri poterit. Pauca de multis afferimus. — Act. SS., Iun. t. II, p. 960 – 73; Synax. Eccl. CP., p. 749 – 50, cf. p. 752 – 753; J. Pargoire, in Échos d'Orient, 1903, pp. 126 – 31, 183 – 91; V. Grumel, ibid., 1935, p. 385 – 401; E. von Dobschütz, Methodios und die Studiten, in Byzantinische Zeitschrift, t. XVIII, p. 41 – 105.
7. AETHERII] De eo Liber episcopalis Leodegarii et Ado in Chronico, sub Heraclio. Eius gesta ignorantur. Mentio eius habetur in Vita S. Desiderii Viennensis BHL. 2149, unde colligitur Aetherius non multo post Desiderium (c. 611) sedisse. — Act. SS., Iun. t. II, p. 959; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, pp. 194, 208.
8. QUINCTIANI] Baronius: “Agit de eodem Usuardus et alii, sed cum presbyterum dicunt errare noscuntur.” Usuardus quidem scribit: ipso die S. Quintiani presbyteri et confessoris. E quonam fonte haec hauserit non liquet. In hieronymianis Quintianus quidam cum aliis nonnullis sub indicio in Africa memoratur, sed tum de nomine martyris tum de toto laterculo dubia moventur. Primus Galesinius Quintianum episcopum apud Ruthenenses vocavit. Ad haec Henschenius: “Hariolantem sive hallucinantem Galesinium secutus Baronius sanctum praetitulatum inscripsit martyrologio Romano… Fuit S. Quintianus episcopus Ruthenensis, sed a Gothis in exilium pulsus, factus est episcopus Arvernorum, ibique mortuus et in ecclesia S. Stephani sepultus, atque ut talis inscriptus est eidem martyrologio Romano ad diem 13 nov.” — Act. SS., Iun. t. II, p. 960; Comm. martyr. hieron., p. 318.

XVII KAL. IUL.

[1] In Lucania apud Silarum flumen natalis sanctorum martyrum Viti, Modesti atque Crescentiae, qui sub Diocletiano imperatore e Sicilia illuc delati, ibidem post ollam ferventis plumbi, post bestias et catastas divina virtute superatas, cursum gloriosi certaminis peregerunt.

[2] Dorostori in Mysia sancti Hesychii militis, qui cum beato Iulio comprehensus, sub Maximo praeside post eum martyrio coronatus est.

[3] Zephyrii in Cilicia sancti Dulae martyris, qui sub praeside Maximo ob Christi nomen virgis caesus, in craticula positus, ferventi oleo incensus aliaque passus, martyrii palmam victor accepit.

[4] Cordubae in Hispania sanctae Benildis martyris.

[5] Palmyrae in Syria sanctarum martyrum Libyae et Leonidis sororum, et Eutropiae puellae annorum duodecim, quae per diversa tormenta ad coronam martyrii pervenerunt.

[6] Apud Valencenas depositio sancti Landelini abbatis.

[7] Arvernis sancti Abrahae confessoris, sanctitate ac miraculis illustris.

[8] Valesiae in monte Iovis sancti Bernardi a Menthone confessoris.

[9] Pibraci in dioecesi Tolosana sanctae Germanae Cousin virginis, quae custodiendis gregibus addicta, cum humilis et pauper vixisset, ac multis aerumnis patientissime toleratis migrasset ad Sponsum, plurimis post obitum miraculis illustris, a Pio nono pontifice maximo in sanctarum virginum numero adscripta fuit.

IUNII 15

1. VITI] Duplex hodie in laterculo hieronymiano S. Viti inscriptio est, quarum prior, et ni fallor antiquior, his constat verbis: in Lucania Viti; altera duos Vito adiungit comites et palaestram a Lucania in Siciliam transfert: in Sicilia Viti Modesti et Criscentiae. Haec praebuit Passio BHL. 8711, 8712, a fabulatore conscripta, cuius plurimae exstant recensiones, cum maxima lectionum varietate. Modestum et Crescentiam ignoravit Beda scribens: natale sancti Viti martyris. Reliqui inde a Floro Passionis excerpta referunt, sed non vacat de adhibita recensione inquirere. Martyrologii nostri elogium conciliatio quaedam est oppositorum, ea ratione ut in Sicilia nati in Lucania coronati dicantur martyres. Romae celebris erat memoria S. Viti, eiusque ecclesia seu diaconia S. Viti in Macello dicta antiquissima est. Sancti martyris veneratio plurimas in ecclesias disseminata est, in Italia primum, postmodum vero in Germania, quo eius reliquiae delatae fuerunt (BHL. 8717, 8718). Acta S. Viti et sociorum graeca fecerunt italo-graeci, BHG2. 1876, unde eorum nomina in nonnulla synaxaria recepta sunt. — Act. SS., Iun. t. II, p. 1013 – 1042; Comm. martyr. hieron., p. 320; Synax. Eccl. CP., p. 751; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 320 – 22; Chr. Huelsen, Le chiese di Roma nel medio evo, p. 499 – 500; Origines du culte des martyrs2, p. 309.
2. HESYCHII] Martyrologium hieronymianum ad 15 iun., qui genuinus est S. Hesychii natalis, et iterum ad 17 iun.: In Dorostoro civitate natale sancti Ysici. Elogium praeter pauca exscriptum est e Floro, qui Passionem S. Iulii BHL. 4555 excerpsit. — Act. SS., Iun. t. II, p. 1049; Comm. martyr. hieron., pp. 318, 323; Saints de Thrace et de Mésie, in Anal. Boll., t. XXXI, p. 259.
3. DULAE] Haec summa est elogii synaxariorum graecorum, ex Passione BHG2. 567 sublestae fidei. Cum breviario Syriaco, in martyrologio hieronymiano ad 25 mart. recensetur Nicomediae natale Dulae. Fuerintne duo homonymi, an vero unus, natu Cilix, Nicomediensis martyrio, in medio relinquitur. — Act. SS., Iun. t. II, p. 1042 – 48; Comm. martyr. hieron., p. 160; Synax. Eccl. CP., p. 750.
4. BENILDIS] Narrato martyrio SS. Anastasii, Felicis et Dignae, de quibus heri, ita prosequitur Eulogius Cordubensis, Memorialis sanctorum, l. III, c. 9: Denique hos sequens Benildis femina, aetate iam provecta, et ut ferunt, non medie timorata, sub professione ceterorum occubuit XVII kalendas iulii, aera qua supra (891, anno Christi 853). De hac silent omnia martyrologia antiqua. Baronius primus eius nomen editioni martyrologii Romani anni 1586 inseruit. — Act. SS., Iun. t. II, p. 1070; España sagrada, t. X, p. 399; Fr. J. Simonet, Historia de los Mozárabes de España, p. 449.
5. LIBYAE] Ante Baronium Latini has sanctas ignorarunt, quae nec apud Graecos distinctam habent commemorationem. Gesta earum intexta sunt in Actis S. Febroniae BHG2. 659, in quibus nihil non confictum occurrit. De S. Febronia et sociabus iterum sermo erit ad diem 25 iun. — Act. SS., Iun. t. V, p. 14 – 35; Synax. Eccl. CP., p. 469 – 72.
6. LANDELINI] Landelinus qui, si Folcuinum Lobbiensem audias, tempore S. Autberti Cameracensis episcopi († 669) a latrociniis ad virtutum exercitia conversus est, Lobbiensis coenobii fundator extitit primus, sed postea Lobbiis demigrans Crispinium petiit (Gesta abbatum Lobbiensium, c. 1). Vita Landelini BHL. 4696, ante medium saec. X conscripta est, exiguae fidei. Vita metrica BHL. 4698 a. eodem saeculo ad finem vergente concinnata, Herigero Lobbiensi a peritis nuper abiudicata est. Cultus S. Landelini antiquus est, licet de eo sileant veteres martyrologi. In kalendario sacramentarii Tornacensis cod. Petropolit. Q. v. I, 41, saec. IX, hac die commemoratur depositio sancti Landelini. — Act. SS., Iun. t. II, p. 1062 – 68; Anal. Boll., t. LV, p. 52; M. G., Scr. rer. merov., t. VI, p. 433 – 44; K. Strecker, Die metrischen Viten des Ursmarus und Landelinus, in Neues Archiv, t. L, p. 135 – 158; J. Warichez, L'abbaye de Lobbes, Louvain, 1909.
7. ABRAHAE] Gesta S. Abrahae, qui post medium saec. V Arvernis monasterium Sancti Ciryci gubernavit, Gregorius Turonensis refert in Libro Vitae Patrum, c. III (= BHL. 14). Cf. et Hist. Franc., II, 21. Obiit Abraham plenus dierum, anno c. 480. Rogante Volusiano, episcopo Turonensi, Sidonius Apollinaris epitaphium Abrahae composuit (VII, 17). In kalendariis Claromontanis hac die commemoratur Abraham abbas; silent de eo antiqui martyrologi. — Act. SS., Iun. t. II, p. 1058 – 59 (ubi nota chronologica: “post annum DCLXXII” mendum est mere typographicum); V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. I, p. 333 sqq.; Libellus de ecclesiis Claromontanis, 14, in M. G., Scr. rer. merov., t. VII, p. 461.
8. BERNARDI] Sanctus ille Bernardus a Menthone, quae patria eius fuit, nominatur. Fuit canonicus et archidiaconus ecclesiae Augustae Praetoriae in Pedemontio (Aosta). Inter praeclara eius gesta illud praecipuum est quod per multos annos inter summa Alpium iuga habitavit, ibique ut viatores mediis in turbinibus a summo discrimine extraheret hospitia constituit in duobus montibus, quorum alter mons Iovis dicebatur, uterque nunc Sancti Bernardi nomen sortitus est. Quae de eius vita scripta sunt BHL. 1242 – 1243, multa narrant quae dubiae fidei sunt et fabulis intermista, ea imprimis, quae sub ementito nomine Ricardi, Bernardi in archidiaconatu successoris, traduntur. His antiquior videtur, non tamen coaeva, Vita nuper edita BHL. 1243 b. Obiit Bernardus anno 1081, sepultusque est die 15 iun., cuius celebritas observatur in Novariensi et aliis vicinis ecclesiis, nunc etiam a regularibus qui quondam die 16 maii eius memoriam agebant. Sanctorum canoni ascriptus est anno 1681. A Pio p. XI S. Bernardus Menthonensis Alpium vel incolis vel viatoribus sed iis etiam qui earum iuga ascendendo se exercent patronus constitutus est, litteris 4 aug. 1923 datis. E quibus nonnulla excerpere iuvat unde constat nostram de hagiographis censuram a pontificia severitate non recedere: “Molestum quidem est de tali homine, ob negligentiam et infelicitatem superiorum temporum, pauca admodum esse tradita quae nullum dubitationi locum relinquere videantur, cum vulgatiores eius vitae scriptores haud religiosissime ad historiae fidem opus suum exegerint.” — Act. SS., Iun. t. II, p. 1071 – 1089; Lütolf, in Theologische Quartalschrift, t. LXI, p. 179 – 207; A. Colombo, in Biblioteca della società storica subalpina, t. XVII, p. 291 – 312; Anal. Boll., t. XIV, p. 342 – 343; t. XXVI, p. 135 – 36; Acta apostolicae Sedis, t. XV, p. 437 – 42.
9. GERMANAE] Nata est S. Germana Pibraci in oppidulo dioecesis Tolosanae anno 1579. Parentes habuit pauperes agricolas. Ab ipsa pueritia infirmitatibus et morborum molestiis laborare coepit. Suasu novercae quae asperrime cum ea se gerebat, gregibus custodiendis deputata est. Rebus caelestibus semper intenta, orationi assidue vacans, crebra sacramentorum susceptione roborata, omne genus aerumnarum quibus per totam vitam obnoxia fuit fortiter et hilari vultu perpetuo toleravit. Obiit anno 1607, secundo et vicesimo aetatis suae anno, cum fama sanctitatis. Corpus eius duos ferme et quadraginta annos iacuerat in sepulcro communi, nullo insignitum titulo, cum casu detectum est incorruptum. Frequens ilico confluxit ad tumulum populus et virtutum eius et miraculorum late sparsa est opinio. Causa beatificationis anno 1845 introducta prosperum exitum nacta est anno 1854. Ad summos tandem venerationis honores Germana evecta est a Pio IX p. m., die 29 iun. 1867, quo celebratus est dies centenarius natalis Principum apostolorum, simulque eius annuae commemorationis dies statutus iun. 15. — S. Rituum Congregatio. Beatificationis et canonizationis Germanae Cousin. Positio super virtutibus, Romae, 1848; D. Bartolini, Commentarium Actorum omnium canonizationis sanctorum Iosaphat Kuncewicz cet., vol. I, Romae, 1868; G. Boero, Istoria della vita e dei miracoli della beata Germana Cousin, Roma, 1854; F. Cavallera, Les recherches inédites du P. Léonard Cros sur la famille de sainte Germaine Cousin, in Bulletin de littérature ecclésiastique, Toulouse, t. XXV, p. 210 – 35.

XVI KAL. IUL.

[1] Vesontione in Galliis sanctorum martyrum Ferreoli presbyteri et Ferrutionis diaconi, qui a beato Irenaeo episcopo ad praedicandum verbum Dei missi, postea sub Claudio iudice diversis poenis excruciati, gladio feriuntur.

[2] Tarsi in Cilicia sanctorum martyrum Quirici et Iulittae matris eius, sub Diocletiano imperatore; quorum Quiricus triennis puellus, cum matrem, quae ante Alexandrum praesidem nervis dirissime caedebatur, implacabili luctu lugeret, ad gradus tribunalis illisus interiit, Iulitta vero, post dira verbera et gravia tormenta, martyrii sui cursum obtruncatione capitis implevit.

[3] Moguntiae passio sanctorum Aurei et Iustinae sororis eius, et ceterorum martyrum, qui synaxim in ecclesia agentes, ab Hunnis Germaniam diripientibus trucidati sunt.

[4] Amathunte in Cypro sancti Tychonis episcopi, tempore Theodosii Iunioris.

[5] Lugduni depositio beati Aureliani episcopi Arelatensis.

[6] Nannete in Britannia minori sancti Similiani episcopi et confessoris.

[7] Misnae in Germania sancti Bennonis episcopi.

[8] In pago Lalovesci, dioecesis Viennensis in Delphinatu, depositio sancti Ioannis Francisci Regis confessoris, Societatis Iesu, eximiae in procuranda animarum salute charitatis et patientiae, quem Clemens duodecimus in sanctorum canonem retulit.

[9] In Brabantia sanctae Lutgardis virginis.

IUNII 16

1. FERREOLI] Ad diem 5 sept. nuntiatur in martyrologio hieronymiano: in Galliis civitate Vesontione Ferreoli et Ferrucionis. Ad 16 iun. relati sunt a Beda, quem deinceps martyrologi secuti sunt. Elogium Usuardinum datur ex Passione BHL. 2903, quae ficticia est. De eorum basilica Vesuntione, Gregorius Turonensis, in Gloria mart., LXX. — Act. SS., Iun. t. III, p. 5 – 15; Comm. martyr. hieron., p. 490; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 51 – 59; H. Zinzius, in Zeitschrift für Kirchengeschichte, t. XLVI, p. 381 – 83; Origines du culte des martyrs2, p. 354.
2. QUIRICI] Martyrologium hieronymianum: Antiochia sanctorum Cirici et Iulittae matris eius et cum eis CCCCIIII martyrum. In eorum Actis BHL. 1801 – 1810, BHG2. 314 – 318, Tarsi passi leguntur. Passionis Quirici (al. Ciryci, Cirici) et Iulittae plurimae sunt recensiones, partim ineditae. Quaenam ex his adhibita fuerit a martyrologis ad conficienda elogia, inde a Lugdunensi codicis Parisini 3879 ad nostra usque tempora, longum et, ut verum fateamur, inane est inquirere. Inter ea quae in Decreto Gelasiano notantur veluti ab haereticis sive scismaticis conscripta vel praedicata quaeque nullatenus recipit catholica et apostolica Romana ecclesia, habetur Passio Cyrici et Iulittae apocrypha. Exstitisse eorundem Acta legitima Baronius asserere videtur; quaenam autem illa sint non aperit. Quaecumque supersunt fabulis et mendaciis scatent. Celebratissima est memoria S. Quirici, omissa plerumque S. Iulitta, in Oriente et Occidente. A Graecis colitur die 15 iul., quo synaxis agebatur Constantinopoli in oratorio Sancti Michaelis ἐν τοῖς Ἀδδᾶ. — Act. SS., Iun. t. III, p. 15 – 37; Synax. Eccl. CP., p. 822; Origines du culte des martyrs2, pp. 167, 184, 209, 240, 243, 350, 371.
3. AUREI] Nec Beda nec Ado, ut opinatus est Baronius, de his agunt, sed Hrabanus, cum hoc elogio a nostro vix dissimili: in civitate Moguntiaco passio sanctorum Aurei episcopi et Iustinae sororis eius, qui ab Hunnis vastantibus praedictam civitatem in ecclesia occisi sunt. Apposite Baronius: “De grassatione barbarorum in Moguntinam ecclesiam scribit in primis Ammianus Marcellinus lib. 27. Itemque S. Hieronymus epist. 11 [nunc 123] ad Geruchiam. An autem illarum cladium tempore hi passi sint, vel quando postea Attila irrupit in Gallias, non satis est exploratum.” Ammiani verba afferre iuvat: Alamannus regalis Rando nomine diu praestruens quod cogitabat, Moguntiacum praesidiis vacuam cum expeditis ad latrocinandum latenter irrepsit. Et quoniam casu christiani ritus invenit celebrari sollemnitatem, impraepedite cuiusque modi fortunae virile et muliebre secus cum supellectili non parva indefensum abduxit (XXVII, 10, 1, 2). Item Hieronymi: Moguntiacus, nobilis quondam civitas, capta atque subversa est et in ecclesia multa hominum milia trucidata (CXXIII, 15). Passio BHL. 823 – 824 recte dicta est licentius exornata, nec eius testimonio tuto stare licet. Libelli de miraculis, inventione reliquiarum et translatione, BHL. 825, 826, plurimis admisti sunt fabulis, de quibus non est hic locus disquirere. Titulus metricus (Inc. Curam servorum Deus) specie sola martyrum epitaphium est, censeturque saec. XI scriptus (F. X. Kraus, Die christlichen Inschriften der Rheinlande, t. II, p. 327, n. 27). — Act. SS., Iun. t. III, p. 43 – 93; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 157.
4. TYCHONIS] Tychonem episcopum Amathuntis commemorant synaxaria graeca cum elogio ex Vita tum breviore tum prolixiore illa quae S. Iohanni Eleemosynario asseritur, cuiusque fragmenta tantum supersunt, utraque recens edita BHG2. 1859, 1860. Tycho fertur defuncto episcopo Mnemonio a S. Epiphanio suffectus. Nota tamen haec scripta esse postquam, obscurata iam memoria sancti episcopi, colligenda fuerunt quae vulgi ore tradita erant. Non ideo, ut patet, assentiendum viro docto qui Tychonem, non episcopum, sed ipsum esse Priapum, gentilium spurcissimum numen, veste christiana indutum, somniatus est. — Act. SS., Iun. t. III, p. 93 – 98; Synax. Eccl. CP., p. 751; Saints de Chypre, in Anal. Boll., t. XXVI, pp. 229 – 32, 244 – 45, 273 – 74; t. XXVIII, p. 120 – 22.
5. AURELIANI] Exstant epistulae a Vigilio p. Aureliano episcopo Arelatensi inscriptae ann. 546 et 550 (Jaffé, Regesta2, 918, 919, 925, 928). Interfuit Aurelianus concilio Aurelianensi anno 549; Lugduni obiit. Repertus est anno 1308 titulus eius sepulcralis metricus, quem nonnisi in chartis habemus, parum emendate traditum, cum alterius epitaphio commistum, ut videtur. In margine tumuli haec legebantur quae ad Aurelianum pertinere censentur: XVI° kal. iuliar. undecies post c. Iustini indic. XIIII (16 iun. 551). Recolitur Aurelianus a Floro, Adone, aliis. — Act. SS., Iun. t. III, p. 108 – 112; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 258.
6. SIMILIANI] Hieronymianum ad hunc diem: in civitate Namnetis natale sancti Similiani, alias Simelini, qui laudatur a Gregorio Turonensi, In gloria martyrum, c. 59, apud urbem Namneticam… Similinus magnus confessor; ibidem memoratur basilica … antestitis Similini. Huius meminerunt etiam Florus, Ado, Usuardus. Cultus certus est et antiquus, incertae omnino narrationes de gestis quas ediderunt Andreas Saussayus et Albertus Le Grand, Les Vies des Saints de la Bretagne Armorique. — Act. SS., Iun. t. III, p. 42 – 43; Comm. martyr. hieron., p. 321; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 365.
7. BENNONIS] S. Bennonis, qui ex canonico Goslariensi anno 1066 factus est episcopus Misnensis (Meissen) et intra ann. 1105 et 1107 obiit, nulla per quattuor saecula Vita conscripta est. Adeundus est in primis Lambertus Hersfeldensis annalista coaevus. Miracula quaedam postuma saec. XIII et XIV BHL. 1166 d servavit codex. Monac. lat. 27044. Anno 1512, Hieronymus Emser Monacensis librum de Vita et Miraculis S. Bennonis lucubravit, sed parum critice. Antiquissimus autem vitae libellus, quem legisse se iactat Emser (c. 53), non ante saec. XVI a monacho Hildesheimensi compositus est, satis ieiunus nec melioris notae. Reliquias S. Bennonis elevavit et transtulit episcopus Withego (1266 – 1293), neque desunt vestigia cultus apud Saxones. Canonizatio tandem die 31 maii 1523 ab Hadriano p. VI celebrata est; statutumque ut quotannis S. Benno die 16 iun., hoc est die depositionis suae, commemoraretur. Sacrum corpus, Lutheranis in ducatu Saxoniae saevientibus ereptum, Monachium postea delatum est, in qua civitate Benno ut totius Bavariae patronus honoratur. — Act. SS., Iun. t. III, p. 145 – 231; Lamperti monachi Hersfeldensis opera, ed. O. Holder-Egger (Hannoverae, 1894), pp. 104, 150 cet.; Codex diplomaticus Saxoniae regiae, II: Urkundenbuch des Hochstifts Meissen, nn. 266, 341, 564 cet.; et quae recensentur apud J. Kirsch, Beiträge zur Geschichte des hl. Benno, Bischofs von Meissen, München, 1904.
8. IOANNIS] Anno 1597, in dioecesi Narbonensi natus, Societatem Iesu anno 1616 ingressus, anno 1630 sacerdotio auctus, inde ab anno 1632 popularibus missionibus addictus, die 31 dec. 1640 in pago La Louvesc, dioecesi Viennensis, defunctus. Cuius Vitam typis dederunt eius discipulus, P. Claudius La Broue, anno 1650, dein P. Antonius Bonnet anno 1692. Beatis anno 1716 a Clemente XI, sanctis die 16 iun. 1737 a Clemente XII ascriptus fuit. Annua commemoratio, in bulla canonizationis diei 24 maii assignata, illata est in martyrologium Romanum ad diem 16 iunii a Benedicto XIV, anno 1748. — S. Rituum Congregatio. Beatificationis et canonizationis I. Fr. Regis, Positio super virtutibus, Romae, 1710; Benedictus XIV, De servorum Dei beatificatione, l. I, c. XXII, n. 10, c. XXIV, n. 12; l. III, c. III, n. 6, c. VI, n. 16; passim; G. Daubenton, La Vie du Bienheureux Jean François Régis, Paris, 1716; G. Guitton, Saint Jean-François Régis, Paris, 1937; Anal. Boll., t. V, p. 153; t. XIII, p. 77 – 79.
9. LUTGARDIS] Liutgardis, quae primum perduodecim fere annos inter moniales Ordinis S. Benedicti vixit in coenobio Sanctae Catherinae iuxta oppidum Sancti Trudonis in Hasbania, dein ab anno 1206 Aquiriam in Brabantia (Aywières, ap. Couture-Saint-Germain), in coenobium Ordinis Cisterciensis transivit, ubi die 16 iun. 1246 obiit. Mox Vitam BHL. 4950 Hawidi abbatissae Aquiriensi inscripsit Thomas Cantipratanus, hagiographus coaevus sed miri candoris, qui plurima ab ore ipsius piae Lutgardis, sicut familiarissimus eius, acceperat. Hanc Vitam indicat Baronius, et Molanum, a quo in Indiculo Sanctorum Belgii Liutgardis memoriae lapsu abbatissa nuncupata est. — Act. SS., Iun. t. III, p. 231 – 63.

XV KAL. IUL.

[1] Romae natalis sanctorum ducentorum et sexaginta duorum martyrum, qui in persecutione Diocletiani pro fide Christi necati, positi sunt via Salaria veteri ad clivum Cucumeris.

[2] Tarracinae sancti Montani militis, qui sub Hadriano imperatore et Leontio consulari post multa tormenta martyrii coronam accepit.

[3] Apud Venafrum sanctorum martyrum Nicandri et Marciani, qui in persecutione Maximiani capite caesi sunt.

[4] Chalcedone sanctorum martyrum Manuelis, Sabelis et Ismaelis, qui pacis causa apud Iulianum Apostatam pro rege Persarum legatione fungentes, cum imperatoris iussu idola venerari compellerentur idque constanti animo recusarent, gladio feriuntur.

[5] Apolloniae in Macedonia sanctorum martyrum Isauri diaconi, Innocentii, Felicis, Ieremiae et Peregrini Atheniensium, qui a Tripontio tribuno varie torti, capite obtruncati sunt.

[6] Ameriae in Umbria sancti Himerii episcopi, cuius corpus Cremonam translatum est.

[7] In pago Bituricensi sancti Gundulphi episcopi.

[8] Aurelianis sancti Aviti presbyteri et confessoris.

[9] In Phrygia sancti Hypatii confessoris.

[10] Item sancti Bessarionis anachoretae.

[11] Pisis in Tuscia sancti Rainerii confessoris.

IUNII 17

1. MARTYRUM] Elogium acceptum a Floro, Adone, Usuardo, interiecta phrasi: qui in persecutione Diocletiani pro fide Christi necati. Iidem sunt martyres CCLXII et CCLX quos habuimus die 1 mart., e Passione SS. Marii et Marthae BHL. 5543. Alios esse putavit Ado, ob levem numerorum discrepantiam. Distinctas esse turmas CCLXII et CCLX martyrum existimavit Tillemont quod illi sub Diocletiano, hi autem sub Claudio passi ferantur. Sed praeterquam quod Claudii in praedictis gestis, plane fabulosis, nulla habenda est ratio, Diocletiani nomen indubitate intercalatum est. Adde eosdem martyres CCLXII ad diem 25 mart. iam prodiisse in nostro martyrologio. — Act. SS., Mart. t. I, p. 23 – 24; Tillemont, Mémoires, t. IV, p. 674; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 510 – 12; Étude sur le légendier Romain, p. 30.
2. MONTANI] In fastos relatus a Baronio, qui nullum de hoc martyre habuit testimonium praeter Acta BHL. 6011, quae ab ecclesia Caietana acceperat. Caietam videlicet S. Montani corpus translatum fuisse creditum est. Acta quae sola habemus conficta sunt. Montanum Afrum esse martyrem, in Campania cultum, coniectura est quam urgere nolumus. — Act. SS., Iun. t. III, p. 278 – 83; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 55, 77, 1100.
3. NICANDRI] Ambo in Moesia non in Italia passi sunt, uti iam ad diem 5 iun. observatum, et hodie legitur in hieronymiano: Dorostori Nicandri et Marciani. Eos fastis suis inscripserunt variae ecclesiae Italiae, atque etiam labentibus annis ipsorum se habere corpora gloriatae sunt. In Passione enim BHL. 6073 asseritur Nicander sepultus fuisse Venafri, in Samnio, Marcianus vero Atinae in Volscis; in alia Passionis recensione, uterque Venafri conditus. Petrus autem, Casinensis diaconus, in Actis nomine Athenulphi Capuani inscriptis BHL. 6074, ambos tribuit Atinae. Simili fallacia ab eodem Petro Atinensibus datum fuisse episcopum Marcum, BHL. 5293, satis constat. De his obiter ad diem 28 april. dictum est. — Act. SS., Iun. t. III, p. 266 – 78; Comm. martyr. hieron., pp. 304 – 306, 323; Anal. Boll., t. XXIX, p. 169; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 176 – 77.
4. MANUELIS] Fons est martyrum Passio BHG2. 1023, 1024, ficticia, quam compendio praebent synaxaria ad hunc diem. Colebantur Constantinopoli, in oratorio prope ecclesiam Elisaei prophetae. — Act. SS., Iun. t. III, p. 289 – 96; Synax. Eccl. CP., p. 753; Anal. Boll., t. XXXI, p. 232 – 233.
5. ISAURI] Elogium aliquantulo prolixius habetur in menaeis ad hunc diem, in synaxariis non paucis ad iul. 7, ex Passione quae adhuc latet. Horum martyrum palaestram Apolloniam vocant Graeci, in Macedonia interpretantur Romani revisores, qui et Hieremiam pro Hermia scripserunt, et Basilium silentio praetermiserunt; turma quippe sex martyrum erat, non quinque. — Act. SS., Iun. t. III, p. 287 – 88; Synax. Eccl. CP., pp. 753, 804.
6. HIMERII] Antiquis martyrologis ignotus, auctoribus Petro de Natalibus, Catal., V, 122, et Molano, in fastos receptus est a Baronio. Vitae antiquioris ab Ambrosio abbate scriptae, solus superest prologus, nec aliam habemus praeter recentiorem ab Antonio Maria Gratiano, episcopo Amerino (1592 – 1611), exaratam. Quo tempore vixerit Himerius incertum est, nutantque variorum coniecturae a IV ad VI saec. Exstant Acta translationis S. Himerii Cremonam anno circiter 965, BHL. 3957, et miracula ibidem saec. XII patrata, a Iohanne monacho coaevo collecta. — Act. SS., Iun. t. III, p. 371 – 77; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 418, 944 – 50, 952 – 55.
7. GUNDULPHI] Silentibus vetustis martyrologiis, haec a recentioribus Molano in additionibus ad Usuardum et Galesinio accepit Baronius. Antiquiora testimonia collegit Henschenius, et post eum nuper v. d. V. Leroquais, ex breviariis et missalibus Galliae. Non satis distinctos fuisse Gundulfum et Genulfum idque in aliquo supplemento corrigendum arbitrabatur laudatus Henschenius. Reapse nominum quaedam similitudo (sunt qui pro Genulfo Gendulfum scripserint), et quod uterque in agro Bituricensi colantur, rem ancipitem faciunt. Ab hagiographis frustra aliquid lucis speratur. Gundulfus in Vita BHL. 3703 archiepiscopi Mediolanensis titulo decoratur (ita et in Translatione BHL. 3704); de eius gestis narrantur admodum pauca: Propter mala civitati suae a Deo immissa divina revelatione ei facta ab urbe digrediens cum discipulis sociisque suis partes adiit Biturigas, ubi eremiticam vitam ducens… spiritum reddidit. Haec fabulam sapiunt, nec de episcopo Gendulfo quicquam Mediolanenses audierunt. Genulfus autem a Sixto II in Gallias missus, perhibetur in civitate Geturnicensi (al. Cadurcensi) consedisse, ad Biturigas postmodum secessisse ibique obiisse, in Actis BHL. 3352 – 3359 certo certius ficticiis. Alium esse Gundulfum a Genulfo tum ex nominibus qualia per saecula in ore hominum tradita sunt tum ex utriusque anniversario die deducitur. Gundulfus enim seu Gendulfus colitur in pago Saint-Gondon (dép. Loiret) ad diem 17 iun., Genulfus vero in locis quae ab eo nuncupantur Saint-Genou (dép. Indre), Saint-Genoux (dép. Loir-et-Cher), Saint-Genouf (dép. Indre-et-Loire), eiusque festum celebratur die 17 ian. Ceterum de neutro quae certa sint et explorata habemus. — Act. SS., Iun. t. III, p. 379 – 81; Ian. t. II, p. 81 – 107; Oct. t. XII, p. 790 – 94; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 126 – 28; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. V, pp. 122, 132; A. Longnon, Les noms de lieu de la France (Paris, 1920 – 1929), n. 1785, 1807.
8. AVITI] Martyrologium hieronymianum: in Aurelianis civitate Aviti presbyteri. Baronius: “Agit de eodem hac die Usuardus, Ado et alii recentiores, licet apud Bedam Vitus pro Avito mendose legatur.” Haec nonnulla emendatione indigent. Apud Adonem ad diem 19 dec. memoratur Avitus. Beda vero nihil scripsit ad diem XV kal. iul., sed ad XVII kal.: sancti Viti martyris, quae oscitanter lecta sunt et pro truncato nomine Aviti habita. De eo non uno loco Gregorius Turonensis. Vitae S. Aviti tres BHL. 879 – 881 reapse ad unam reducuntur, cuius ceterae recensiones sunt, eamque sublestae fidei. His recentior est, quondam antiquissima a nonnullis existimata, Vita BHL. 882 variis e laciniis composita, et nullius pretii. — Act. SS., Iun. t. III, p. 350 – 365; Comm. martyr. hieron., p. 323; A. Poncelet, in Anal. Boll., t. XXIV, pp. 14 – 25, 53 – 56.
9. HYPATII] Brevicula mentio potuerat in elogium dilatari quale est in synaxariis, ex egregia illa S. Hypatii, hegumeni in Rufinianis, Vita BHG2. 760, a Callinico eius discipulo collecta, quae praecipuum quoddam historiae monasticae Graecorum monumentum aestimanda est. In Phrygia, unde Hypatius ortum duxit, commutetur oportet cum in Bithynia, ubi situm erat monasterium cui ad mortem usque (446) praefuit. — Act. SS., Iun. t. III, p. 303 – 349; Synax. Eccl. CP., pp. 754, 716; J. Pargoire, Rufinianes, in Byzantinische Zeitschrift, t. VIII, p. 429 – 77.
10. BESSARIONIS] Vocabulum Item summo iure intellegas necesse est in Phrygia, quod proxime occurrit. Sed scribendum erat in Aegypto. Bessarionis illius Vitam brevi compendio comprehensam repperit Baronius in libris Graecorum. In nonnullis menaeorum codicibus nuntiatur hodie, alibi ad d. 20 feb. vel 6 iun., estque, ut idem observat, frequens mentio de eo eiusque disciplina in Vitis Patrum. In his multa narrantur quae non omnino explorata sunt. In synaxariis ad d. 29 vel 27 nov. agitur memoria τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Βησαρίωνος τοῦ θαυματουργοῦ. Hic Palaestinensis erat et chorepiscopus, quem Cyrillus Scythopolitanus, in Vita S. Euthymii, Πασσαρίωνα nuncupat. Obiit die 25 novembris. — Act. SS., Iun. t. III, p. 299 – 303; Synax. Eccl. CP., pp. 265, 478, 753, 970. De Passarione, F. Delmas, in Échos d'Orient, t. III, p. 162 – 63; S. Vailhé, in Revue de l'Orient chrétien, t. V, p. 39 – 40.
11. RAINERII] Praeeunte Molano, quem solum allegat, Baronius Rainerium solitarium Pisanum († 1160) in fastos introduxit. Vitam eius BHL. 7084 conscripsit Fr. Benincasa coaevus et familiaris, ecclesiae Sanctae Mariae Pisis canonicus. De canonizatione Rainerii nullum quidem exstat disertum testimonium. Verisimile tamen existimat Papebrochius illum ab Alexandro III inter sanctos relatum esse. — Act. SS., Iun. t. III, p. 421 – 469; A. M. Bonucci, Istoria e considerazioni su' la vita di S. Ranieri, Roma, 1706. Alius procul dubio a Pisano est Rainerius Messanensis cuius memoriam servant in ore vulgi Lanterna S. Rainerii, Turris S. Rainerii. D. Puzzolo Sigillo, Un' opera di pietà francescana dimenticata in Messina. La Lanterna di S. Raineri, in Archivio storico Messinese, t. XXVI – XXVII, p. 235 – 80. Operae pretium est notare quae scribit Iohannes de Iohanne, De divinis Siculorum officiis (Panormi, 1736), p. 365, ad diem 17 iun.: “Messanae celebris erat solemnitas S. Rainerii confessoris, cuius orationem afferunt antiquum breviarium et missale eiusdem ecclesiae; breviarium gallo-siculum exhibet ulterius tres lectiones historiam sancti complectentes.”

XIV KAL. IUL.

[1] Romae via Ardeatina natalis sanctorum martyrum Marci et Marcelliani fratrum, qui in persecutione Diocletiani a iudice Fabiano tenti et ad stipitem alligati, in pedibus clavos acutos acceperunt; cumque non cessarent laudare Christum, lanceis per latera transfixi, cum gloria martyrii ad siderea regna migrarunt.

[2] Malacae in Hispania sanctorum martyrum Cyriaci et Paulae virginis, qui lapidibus obruti inter saxa animas coelo reddiderunt.

[3] Tripoli in Phoenicia sancti Leontii militis, qui sub Hadriano praeside, una cum Hypatio tribuno et Theodulo, quos convertit ad Christum, per acerba tormenta pervenit ad coronam martyrii.

[4] Eodem die sancti Aetherii martyris, qui in persecutione Diocletiani post ignes et alios cruciatus gladio caesus est.

[5] Alexandriae passio sanctae Marinae virginis.

[6] Burdigalae sancti Amandi episcopi et confessoris.

[7] Apud Saccam in Sicilia sancti Calogeri eremitae, cuius sanctitas in energumenis liberandis maxime effulget.

[8] Sconaugiae sanctae Elisabeth virginis, monasticae vitae observantia celebris.

IUNII 18

1. MARCI] Martyrologium hieronymianum: Romae cimiterio Balbinae via Ardeatina Marci et Marcelliani. Eodem die horum martyrum commemoratio fit in sacramentariis; neque de loco sepulturae, testantibus topographis, ullum est dubium. Cetera quae in elogio referuntur suppeditarunt Acta apocrypha S. Sebastiani BHL. 7543, de quibus ad diem 20 ianuarii. — Act. SS., Iun. t. III, p. 568 – 71; Comm. martyr. hieron., p. 324.
2. CYRIACI] In martyrologio hieronymiano a die 16 iunii usque ad 21, passim recurrit Cyriacus aut solus aut Paulo (Paula) comitante. In notando loco martyrii mira discrepantia. Die 16 et 21 iun.: In Africa Ciriaci; 17 iun.: Romae Cyriaci; 18 et 20 iunii: Thomis Pauli, Cyriaci, Paulae (Comm. martyr. hieron., p. 337). Quam incerta sint tum martyrum nomina tum maxime eorum palaestra vel ex dictis patet; sed multo magis ex his quae mox afferenda sunt, ut kalendaria Mozarabum saec. XI: Sanctorum Siriace et Paule, et Cordubense anni 961: et in ipso (18 iun.) est festum Quiriaci et Paule interfectorum in civitate Cartagena et festum utriusque in Montanis sancti Pauli in Vifi Cordube. Usuardus: in Hispaniis civitate Malaca sanctorum martyrum Siriaci et Paulae virginis, qui post multa tormenta sibi illata lapidibus obruti inter saxa animas caelo reddiderunt. In itinere hispanico videtur Acta legisse iis similia, quae habentur in legendario S. Petri de Cardenia, nunc codice Musei Britannici Add. 25600, saec. X exarato. Tempore Diocletiani et Maximiani orta persecutione Anolinus proconsul edixit ut omnes credentes in Christo Carthaginem ducerentur. Cyriacus et soror eius Paula, virgo 18 annos nata, ex civitate Urcitana, proconsuli sistuntur; qui cum fidem abnuere nollent, per varias civitates ducuntur ac demum post alia tormenta lapidibus obruti interfecti sunt in civitate Tremeta. Passio quae Usuardo praesto fuit eos in urbe Malaca passos narrat; scripta proinde in Hispania censetur. Accommodatam potius dixerim ex Actis martyrum Africanorum quorum recensio superest in codice musei Britannici, in qua nihil est quod Africam non sapiat: Anolinus, Carthago, civitas Urcitana (sedes episcopalis est in Proconsulari, Nomina episcoporum, 20), civitas Tremeta (probabilius Themetra ex Africa, ut est in titulo C. I. L., V, 4919). Acta illa, qualia prostant, commenticia sunt, quibus nihil prorsus de martyrum gestis docemur. Meliora quondam exstitisse, ab ineptis hagiographis male tractata, negare non ausim. Fuerint proinde Cyriacus et Paula martyres in Africa passi, Malacae in Hispania celebri cultu habiti, in codicibus hieronymianis amanuensium segnitie falso sub indicio Romae vel in Thomis positi. — Act. SS., Iun. t. III, p. 573 – 74; Comm. martyr. hieron., p. 327 – 28.
3. LEONTII] Paucis contrahitur synaxariorum elogium, Passionem BHG2. 986 referens. Exstat Passio S. Leontii syriaca BHO. 563, quam cum S. Severi Antiochensis homiliis in honorem clarissimi martyris habitis conferre iuvat. Ad eius basilicam Tripolitanam frequentissimus fiebat populi concursus, et eius festum Constantinopoli celebris habebatur tum πέραν ἐν Καμαριδίῳ, tum in oratorio ipsi dicato prope portam τῆς Πηγῆς. — Act. SS., Iun. t. III, p. 553 – 68; Synax. Eccl. CP., p. 755; Anal. Boll., t. XIX, p. 9 – 13; Les origines du culte des martyrs2, pp. 122, 180, 188, 206, 209.
4. AETHERII] Horum fons est elogium menaeorum graecorum, quod ipsum ex Actis fusioribus excerptum esse videtur, quae certo certius antiqua non erant, nedum coaeva. — Act. SS., Iun. t. III, p. 571.
5. MARINAE] Elogium Usuardinum est. In hieronymianis codicibus legitur hodie: in Alexandrina civitate natale sanctae Marinae, quod specie tantum perspicuum est. Etenim indicium topographicum alio remandandum censemus, et ancipites remanemus sitne scribendum Marina an vero Marinus. Quamvis de vera lectione quaerenda sollicitus non fuerit Baronius, quaestionem inconscius dirimere sibi visus est hac annotatione: “Haec etenim illa est quae virili habitu monasticam exercuit disciplinam Marinusque nomine dicta est.” Haec mera coniectura est, qua significat fabulam BHL. 5528. De Marina alio nomine Margarita dicta sermo erit ad 20 iul. — Act. SS., Iun. t. III, p. 552; Comm. martyr. hieron., p. 325.
6. AMANDI] Delphino episcopo Burdigalensi anno c. 404 in munere successit Amandus. Hic saepe laudatus est a Paulino Nolano, quem doctrina veritatis ad baptismum suscipiendum instruxerat, quique sex ei epistulas inscripsit (Ep. 2, 9, 12, 15, 21, 36). Quo anno Amandus obierit, ignoratur. Narrat Gregorius Turonensis (in Glor. Conf., c. 44) Amandum episcopum Severinum virum sanctum Burdigalae excepisse, ipsumque in suum locum substituisse, mortuum dein post paucos annos sepelisse et rursus locum suum recepisse. Huius historiae fides nescio quo modo vacillat, nec quid exploratum tutumque sit docet Vita S. Severini non ita pridem e tenebris eruta, quamque a Venantio Fortunato conscriptam esse putant. S. Amandum, quem veteres martyrologi non noverunt, in fastos admisit Baronius, duce Molano. — Act. SS., Iun. t. III, p. 587 – 88; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 60; H. Quentin, La plus ancienne Vie de S. Seurin de Bordeaux, in Mélanges Léonce Couture (Toulouse, 1902), p. 23 – 63; W. Levison, in M. G., Scr. rer. merov., t. VII, p. 205 – 224.
7. CALOGERI] Post Baronium martyrologio accessit. Apud Saccam (Sciacca) hodiedum colitur S. Calogerus, sed et in compluribus Siciliae locis eius veneratio diffusa est: Nari, Agrigenti, Panormi, Leontinis, ad Thermas Himeraeorum, Fregalata cet., si tamen unus et idem sit Calogerus et non varii synonymi variis in ecclesiis celebrati. Calogerus enim, Καλόγηρος, est nomen non proprium sed appellativum quo monachi seu anachoretae designabantur. Quae de Saccae patrono aliisque Calogeris scripto vel ore tradita sunt adeo incerta et implexa videntur ut gestis et aetatibus singulorum disquirendis supersedere oporteat. Iohannes de Iohanne in tractatu De divinis Siculorum officiis, p. 366, ad diem 18 iun. notat breviarium ecclesiae Messanensis venerari SS. Marcellianum et Marcum; deinde: “Missale eiusdem ecclesiae addit commemorationem S. Calogeri confessoris; quem solemniori ritu celebrant breviaria Panormitanum et Gallo-Siculum.” — Act. SS., Iun. t. III, pp. 589 – 94, 594 – 601; D. G. Lancia di Brolo, Storia della chiesa in Sicilia, t. I (Palermo, 1880), p. 405 – 407; B. Lucia, S. Calogero eremita di Sciacca, s. l., 1935.
8. ELISABETH] Neque in kalendariis neque in martyrologiis Greveno antiquioribus memoratur Elisabeth, abbatissa Schonaugiae in dioecesi Trevirensi, ubi obiit 18 iun. 1164. Solum Molanum allegat Baronius, prima, ut videtur, eiusdem editione usus, in qua ille scripserat: “Beatae memoriae Elisabeth v. sanctimonialis in Sconaugia, cui multa secreta a Domino revelata sunt circa annum 1156.” In secunda autem editione, omissis verbis “beatae memoriae” et nota temporis, alia usus est formula: “Sconaugiae obiit” cet., quam necrologicam dixeris non martyrologicam. Prima interim editione tantum effectum est ut in fastos Romanos Elisabeth induceretur cum titulo sanctae et formula quae hodiedum legitur. Ita fere Papebrochius, qui ita pergit: “Ubi hoc prudenter factum quod omissa sit mentio revelationum, de quibus (ob illa praesertim, quae de S. Ursulae martyrio lib. IV leguntur, nulla prorsus fide digna) merito dubitabatur.” Celebris factus est Elisabethae cultus ab eo tempore quo eius nomen in Romanum martyrologium admissum est. Habetur de ea narratio Eckeberti fratris eius BHL. 2485, in principio Visionum quas ille edidit, eiusdem epistula de obitu beatae, BHL. 2486, et epistula Symeonis cognati eius, BHL. 2487. — Act. SS., Iun. t. III, p. 604 – 643; F. W. E. Roth, Die Visionen der hl. Elisabeth und die Schriften der Aebte Ekbert und Emecko von Schönau, Brünn, 1884; Anal. Boll., t. XLVII, p. 210.

XIII KAL. IUL.

[1] Florentiae sanctae Iulianae Falconeriae virginis, sororum Ordinis Servorum beatae Mariae Virginis institutricis, quam Clemens duodecimus pontifex maximus in sanctarum virginum numerum retulit.

[2] Mediolani sanctorum martyrum Gervasii et Protasii fratrum, ex quibus priorem tamdiu iussit Astasius iudex plumbatis caedi, quousque spiritum exhalaret,sequentem vero fustibus caesum capite truncari. Horum corpora, Domino revelante, beatus Ambrosius sanguine conspersa et ita incorrupta reperit, ac si eo die fuissent interempti; in quorum translatione caecus feretri tactu lumen recepit et plurimi vexati a daemonibus liberati sunt.

[3] Aretii in Tuscia sanctorum martyrum Gaudentii episcopi et Culmatii diaconi, qui tempore Valentiniani furore gentilium caesi sunt.

[4] Ravennae sancti Ursicini martyris, qui sub Paulino iudice post plurima tormenta in confessione Domini immobilis permanens, capitis abscissione martyrium complevit.

[5] Sozopoli sancti Zosimi martyris, qui in persecutione Traiani sub Domitiano praeside post acerbos cruciatus capite amputato victor migravit ad Dominum.

[6] Eodem die sancti Bonifacii martyris, discipuli beati Romualdi, qui a Romano pontifice ad praedicandum evangelium in Russiam missus, cum per ignem transiisset illaesus regemque ac populum baptizasset, a furente regis fratre necatus optatam martyrii coronam accepit.

[7] Ravennae sancti Romualdi anachoretae, monachorum Camaldulensium patris, qui collapsam in Italia eremiticam disciplinam restituit ac mirifice propagavit; cuius festivitas septimo idus februarii recolitur.

IUNII 19

1. IULIANAE] Antiquissimum de S. Iuliana documentum habetur in Dialogo a Paulo de Attavantis anno circiter 1468 conscripto: Genuit haec nostra civitas Iulianam, virginitatis speculum et mulierum memorabile decus; quae mira sanctitate refulgens celebris facta est. Non equidem vanis ornata splendoribus, non mortalium erepta suasione, neque illustri specieque decora… (Monumenta Ordinis Servorum sanctae Mariae, t. XI, 1910, p. 109). Triginta circiter post annos idem Paulus, in opere Paulina praedicabilis, nova haec de Iuliana affert: Iuliana, nobilis, pulcherrima ditissimaque … de senatoria Falconeria Florentina genesi, quum hec et similia de iudicio predicare audisset patruum suum Alexium, qui fuit unus septem sanctorum fundantium servorum Ordinem… (Ibid., p. 119 – 20). Primus videlicet Paulus iste asserit, gratis ut videtur, Iulianam ex illustri Falconeria gente ortum duxisse, patruum habuisse S. Alexium (17 feb.), et saec. XIV vixisse. De cultu silent documenta antiqua, sed cum de canonizatione S. Iulianae deque eius nomine martyrologio Romano inserendo saec. XVII ineunte ageretur, non solum operose collecta sunt quaecumque cultus vestigia, sed ad rem evincendam conficta sunt documenta qualia sunt relatio mortis Iulianae anno 1341 scripta (Monumenta Ordinis Servorum sanctae Mariae, t. c., p. 35), et Giornale e ricordi di fra Nicholao da Pistoia (ibid., p. 12 – 65). Constat autem in antiquioribus catalogis beatorum et beatarum Ordinis Servorum nomen S. Iulianae vel nullo modo vel manu recentiore inscriptum esse (Monumenta, t. XII, 1911, p. 109 – 199). Elogium, martyrologio Romano inserendum, approbatum a Benedicto p. XIII, anno 1728, contractum est a Benedicto p. XIV. Inter sanctas relata est Iuliana a Clemente p. XII, anno 1737. — Act. SS., Iun. t. III, p. 917 – 25; Oct. t. XII, p. 403 – 404; R. Davidsohn, Geschichte von Florenz, t. IV, 3, p. 41; Monumenta Ordinis Servorum sanctae Mariae, t. XX, pp. 28 – 51, 93 – 107; P. Browe, Die eucharistischen Wunder im Mittelalter (Breslau, 1938), p. 30 – 31; Anal. Boll., t. V, p. 154.
2. GERVASII] Notissima sunt quae de inventis a S. Ambrosio corporibus SS. Gervasii et Protasii et ab eodem sollemni pompa translatis scripserunt post ipsum Ambrosium Augustinus et Paulinus diaconus. Rationem hodiernae festivitatis ita exponit Ambrosius: Celebramus enim diem sanctorum quo revelata sunt populis corpora sanctorum martyrum (P. L., t. XV, p. 1273); item Augustinus: eum diem hodie celebramus quando inventa est pretiosa in conspectu Domini mors sanctorum eius (P. L., t. XXXVIII, p. 1299). Martyrologium hieronymianum ad hunc diem: in Mediolano natale sanctorum Gerbasi et Protasi Honorio et Evodio cons. [386]; kalendarium Carthaginiense: XIII kal. iuliis sancti Gervasi et Protasi martyrum. Item in Sacramentario Gregoriano. Acta SS. Gervasii et Protasii genuina nulla sunt. Quae in elogio proferuntur hausta sunt ex epistula pseudo-Ambrosii BHL. 3514 ab anonymo conficta. Nec probatiora sunt Acta graeca BHG2. 1323, 1324, quibus una narratur Passio SS. Nazarii et Celsi. Haec compendio habentur in synaxariis Graecorum ad diem 14 oct. — Act. SS., Iun. t. III, p. 817 – 46; Comm. martyr. hieron., p. 325 – 26; Synax. Eccl. CP., p. 137; Anal. Boll., t. XLIX, p. 30 – 35.
3. GAUDENTII] Hunc cum Culmatio martyrologio primum inscripsit Baronius ex Actis quae ab ecclesia Aretina accepit et conicio fuisse Passionem BHL. 3274. Atqui haec ab aequali scripta non est et multa narrat incredibilia; quare hoc solo testimonio nequit laurea martyrii Gaudentio episcopo et Culmatio diacono tribui. Quod si reapse temporibus Valentinianorum vixit, sedisse dicendus est Gaudentius inter annos 364 et 455. — Act. SS., Iun. t. II, p. 847 – 49; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 571 – 72.
4. URSICINI] Ursicinum hagiographus in libello BHL. 3514 SS. Gervasii et Protasii socium fecit, natione Ligurem, arte medicum, Ravennae martyrio coronatum ibique a S. Vitale sepulturae commendatum incerta die. Quod hodie in martyrologio hieronymiano recolatur id debetur interpolatori qui gesta illa commenticia legerat et Ursicinum ad ecclesiam Mediolanensem aliquo modo pertinere credidit. Ursicinus martyr est Illyricus, veneratione tantum Ravennas, propriamque habet diem 13 dec. In synaxariis Graecorum recensetur 14 aug. cum elogio ex Passione BHG2. 1861. Qui hoc legerunt revisores Romani Ursicinum quem iam receperant mense iunio non agnoverunt, eumque iterum sub nomine Ursicii memorant in augusto. — Act. SS., Iun. t. III, p. 809 – 812; Comm. martyr. hieron., p. 325 – 26; Les origines du culte des martyrs2, pp. 258, 324.
5. ZOSIMI] Paucis contrahitur elogium synaxariorum ad 19 vel 20 iun., compendio referens Passionem BHG2. 1888, quae qualis nunc habetur sublestae fidei est. — Act. SS., Iun. t. III, p. 812 – 17; Synax. Eccl. CP., p. 755 – 58.
6. BONIFACII] Bonifatius martyr, cuius hodie gesta compendio nonnihil grandiloquo referuntur, idem est qui ad diem 15 octobris comparebit S. Bruno Ruthenorum episcopus et martyr. Nempe Bruno Querfurtensis, Magdeburgensis canonicus, qui Othonis III presbyter domesticus erat, cum in Italiam imperatorem comitatus esset, S. Romualdi auctoritate permotus in eius disciplinam se tradidit et monastico nomine Bonifatius appellatus est. Othone imperatore mortuo, Bonifatius in Germaniam rediit, unde in regiones circumvicinas excurrens barbaris aliquamdiu evangelium praedicavit. Anno 1004 a Iohanne p. XVIII archiepiscopus gentium creatus est et pallio donatus; apostolicas expeditiones ipse et per discipulos suos haud infeliciter gessit, donec die 9 martii anno 1009 in Masovia orientali cum sociis XVIII a barbaris trucidatus fuit. Effuse eum laudat S. Petrus Damianus in Vita S. Romualdi BHL. 7324; brevius in Chronico suo, l. VI, Thietmarus Merseburgensis, qui familiariter cum eo in iuventute vixerat. Memoriam eius attingunt quoque Annales Quedlinburgenses. S. Brunonis Passionem aliquanto post tempore scripsit Vibertus quidam, qui levissima cum specie veri martyris sodalem se mentitur, BHL. 1471. Ad historiam vixa liquid et fortasse nihil conferunt legenda BHL. 1472 et Petri de Natalibus commentariolus, V, 88, de Bonifatio episcopo Bosnensi. Antiquioris nec tamen multo melioris compilationis lineamenta servat Vita et Passio S. Brunonis episcopi Querfordensis, quam detexit H. G. Voigt et iterum edidit H. Kauffmann, M.G., Scr. XXX, 2, p. 1360 – 67 (cf. Anal. Boll. t. LIII, p. 174 – 75). De terris, quarum feros incolas ad christianam fidem sollicitavit S. Bruno, disputarunt eruditi, Germanis plerisque testimonia in Sueciam quadrare decernentibus, Scanis in regionem maris Pontici, quod sane probabilius videtur. Controversiae iam supersedendum est, si revera stat quod non satis articulate asserit V. Liaskoronsky, in finibus pristini oppidi Preslavae nuper in tumulo repertum fuisse numisma Brunonis episcopi. žurnal Ministerstva Narodnago Prosveščeniia, 1916, fasc. VIII, p. 295. Ab ipso S. Brunone conscriptas fuisse Vitam S. Adalberti Pragensis episcopi BHL. 38 eiusque recensionem breviorem BHL. 39, et Vitam Quinque fratrum Benedicti, Iohannis et soc. BHL. 1147, criticorum communis sententia est. — Act. SS., Feb. t. II, p. 796 – 98; Iun. t. III, p. 907 – 910; t. VI, p. 217 – 25. Recentiores disquisitiones expedita manu ventilavit P. David, Les sources de l'histoire de Pologne à l'époque des Piasts (963 – 1386), pp. 96 – 97, 106 – 113.
7. ROMUALDI] S. Romualdus, Ordinis Camaldulensium fundator, obiit die 19 iun. 1027. Eius Vitam BHL. 7324 scripsit, anno circiter 1042, S. Petrus Damianus, qui in enarrandis eius gestis usus est testimoniis ore prolatis, quae nonnunquam fabulam redolent. In festivitate diei 7 feb. recolitur translatio reliquiarum S. Romualdi Fabrianum. — Act. SS., Feb. t. II, p. 101 – 146; BHL. 7325 – 7328; W. Franke, Quellen und Chronologie zur Geschichte Romualds, Halle, 1910; Id., Romuald von Camaldoli und seine Reformtätigkeit, Berlin, 1913; Rivista Camaldolese, 1926 – 1928.

XII KAL. IUL.

[1] In insula Pontia natalis sancti Silverii papae et martyris, qui cum Anthimum episcopum haereticum ab Agapito praedecessore suo depositum restituere noluisset, agente impia Theodora Augusta, a Bellisario in exilium pulsus pro fide catholica multis aerumnis confectus defecit.

[2] Romae depositio sancti Novati, filii beati Pudentis senatoris et fratris sancti Timothei presbyteri et sanctarum Christi virginum Pudentianae et Praxedis, qui ab apostolis eruditi sunt in fide. Horum domus in ecclesiam commutata Pastoris titulus appellatur.

[3] Tomis in Ponto sanctorum martyrum Pauli et Cyriaci.

[4] Petrae in Palaestina sancti Macarii episcopi, qui ab Arianis multa passus, in Africam relegatus quievit in Domino.

[5] Hispali in Hispania sanctae Florentinae virginis, sororis sanctorum Leandri et Isidori episcoporum.

IUNII 20

1. SILVERII] Silverium papam (536 – 537) Ado primus fastis inseruit, ea contrahens quae de eodem narrantur in Breviario Liberati et in Libro pontificali. Ab hoc autem Silverius in Pontias, a Liberato vero dicitur in insulam Palmariam, quae una est ex tribus Pontiis, relegatus fuisse. Natalem eius arbitratu suo in diem 20 iun. indixit Ado. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 13 – 18; Les martyrologes historiques, p. 472; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 290 – 93.
2. NOVATI] Primus Ado in martyrologium introduxit Novatum cuius cognationem exponit elogium ex Actis apocryphis SS. Pudentianae et Praxedis BHL. 6988 – 6989. Ibi Timotheus ceterum ignotus cum Pastore pariter ignoto litterarum commercium habuisse fertur. De Pudente ad diem 19 maii dictum est. Novatus, cuius erant thermae quae in ecclesiam dedicatae, fuerunt, ab hagiographo presbyteratu auctus fuit. Quo iure inter sanctos receptus fuerit non satis intellegitur. Tituli Pastoris sola scripta apocrypha mentionem iniciunt. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 4 – 5; F. Lanzoni, I titoli presbiterali di Roma (Torino, 1925), p. 30 – 34; Étude sur le légendier Romain, pp. 26 – 28, 137 – 40.
3. PAULI] Martyrologium hieronymianum: in Thomis civitate Pauli Cyriaci. Ita quoque Usuardus. Verum hi martyres Tomitani non sunt, sed in civitate Tremeta Africae passi, si vera est coniectura nostra de Cyriaco et Paula ad diem 18 iun. Eorumdem hodie iterari commemorationem neque Usuardus neque Romani martyrologii revisores perspexerunt. — Comm. martyr. hieron., p. 327.
4. MACARII] Arii episcopi Petrae in Palaestina nomen cum male audiret in Macarium conversum est. De eo scripsisse S. Athanasium in epistula ad Solitarios, deque eius die natali nihil traditum haberi, notatum est ad diem 10 huius mensis, sub Asterio. Ad hunc locum legentes remandasse sufficiat. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 11.
5. FLORENTINAE] In multis martyrologiis et breviariis recentioris aetatis ad diem 20 iun. commemoratur sancta Florentia virgo. Eius officium, in breviario iussu cardinalis Ximenez Toleti anno 1502 edito, repositum est inter festa breviario gothico Hispaniae addita. Lectiones, ut fert rubrica, erunt de communi unius virginis (P.L., t. LXXXVI, p. 1331). De hac virgine, quam nonnulli martyrem fuisse volunt, nihil certi traditum est. Primus, ut videtur, Alphonsus de Villegas asserit S. Florentiam, de qua hodie, esse sororem SS. Leandri et Isidori (Flos sanctorum, ed. 1583, p. 405). Ceterum de cultu sororis S. Isidori, quae Florentina vocabatur, nullum exstat testimonium vetus, eiusque nomen non ante saec. XV in libris liturgicis occurrit, die 14 mart., postridie festi S. Leandri. Elogium a Baronio huic pristino suppositum est: sanctae Florentiae virginis. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 18 – 21; Cat. Lat. Paris., t. III, p. 658 – 59; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques de France, t. V, p. 113; Id., Les bréviaires manuscrits, t. II, pp. 455, 456; t. III, p. 240.

XI KAL. IUL.

[1] Romae sancti Aloysii Gonzagae, Societatis Iesu, principatus contemptu et innocentia vitae clarissimi.

[2] Item Romae sanctae Demetriae virginis, quae sub Iuliano apostata martyrio coronata est.

[3] Eodem die sancti Eusebii episcopi Samosateni, qui tempore Constantii imperatoris ariani sub habitu militari incognitus ecclesias Dei visitabat, ut in fide catholica illas confirmaret, deinde sub Valente in Thraciam relegatur; sed reddita pace ecclesiae, tempore Theodosii ab exilio revocatus, cum iterum ecclesias visitaret, tegula ab ariana muliere desuper immissa, confracto capite martyr tandem occubuit.

[4] Iconii in Lycaonia sancti Terentii episcopi et martyris.

[5] Syracusis in Sicilia natalis sanctorum martyrum Rufini et Martiae.

[6] In Africa sanctorum martyrum Cyriaci et Apollinaris.

[7] Moguntiae sancti Albani martyris, qui ob Christi fidem post longos labores et dura certamina factus est dignus corona vitae.

[8] Papiae sancti Urcisceni episcopi et confessoris.

[9] Apud Tungrenses sancti Martini episcopi.

[10] In pago Ebroicensi sancti Leutfridi abbatis.

IUNII 21

1. ALOYSII] Castellione Stiverorum, Brixiensis dioecesis, 9 mart. 1568 in lucem editus, Aloysius Gonzaga Societatem Iesu Romae ingressus est 25 nov. 1585, ubi 21 iun. 1591 defunctus est. Precibus Francisci Gonzagae annuens Paulus p. V, litteris 10 oct. 1605, facultatem concessit typis mandandi Romae Vitam Aloysii cum titulo beati. Hanc tum prelo paratam edidit anno sequenti 1606 Virgilius Cepari, qui cum Aloysio familiarissime egerat. Die 31 martii 1618 concessum est ut de B. Aloysio in dicione ducis Mantuae et ceterorum principum eiusdem gentis, item Romae in ecclesiis et locis Societatis Iesu, officium et missa celebrarentur; quam facultatem ad totam Societatem extendit Gregorius p. XV anno 1621. A Clemente X anno 1671 Aloysii elogium martyrologio inscriptum est; tandem a Benedicto XIII, die 31 dec. 1726, sanctorum honores ei delati sunt, et anno 1729, scholarum per orbem tutela commissa. A Pio XI, 13 iun. 1926, universae iuventuti christianae patronus datus est. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 847 – 1169; Anal. Boll., t. V, p. 148; t. XII, p. 94 – 96; V. Cepari, Della vita di S. Luigi Gonzaga con nuove giunte, Roma, 1862; F. Crispolti, San Luigi Gonzaga, Mantova, 1924; Acta apostolicae Sedis, 1926, p. 258 – 67.
2. DEMETRIAE] Ex Actis apocryphis S. Bibianae seu Pimenii BHL. 1322, ubi asseritur XVI kal. iul. pavore perterrita in conspectu Iuliani emisisse spiritum. Nullum habemus de Demetria testimonium, quo comprobetur eam aliquando inter homines vixisse. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 75 – 76; Étude sur le légendier Romain, pp. 130, 260.
3. EUSEBII] Martyrologium hieronymianum: in Caesarea Palaestinae depositio Eusebii episcopi historiographi, qui etiam annuntiatur in breviario Syriaco, ad 30 maii. Quem sanctorum fastis inscriptum fuisse cum ob eius suspectam fidem Baronius sibi persuadere non posset, mendum huc irrepsisse ratus, Caesariensem cum Samosateno commutavit, cuius memoriam celebrant Graeci die insequenti. Alii opinati sunt hodie recoli Eusebium episcopum Caesareae in Cappadocia, cui successit S. Basilius. Vana utraque coniectura. Apertissime scribit Usuardus: Civitate Caesarea Palestinae sancti Eusebii episcopi et confessoris viri excellentissimi ingenii et historiographi. Legenda sunt quae ad hunc locum notat Sollerius. Elogium Eusebii Samosateni, quod promitur in synaxariis ex Theodoreti Hist. eccl., II, 31, V, 4, paucis mutatis exscripsit Baronius, sicque una Eusebii Caesariensis memoriam delevit et Samosateno diem non suum assignavit. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 237 – 42; Comm. martyr. hieron., p. 328 – 29; Synax. Eccl. CP., p. 763.
4. TERENTII] Baronius: “Agunt de eo etiam Graeci hac die in menologio.” Reapse qui a Graecis memoratur Τέρτιος nuncupatur ad dies 21, 22, 30 iun., 20 oct. et 10 nov., vir apostolicus, episcopus Iconii, Τέρτιος ille, ni fallor, qui epistulam S. Pauli ad Romanos exaravit, Rom., XVI, 22. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 67 – 68; Synax. Eccl. CP., pp. 153, 209, 761, 764, 786.
5. RUFINI] Ita Florus. Hic codices hieronymianos excerpsit, quos emendare debuerat scribendo Marciani loco Marciae, qui solus Syracusanus est, episcopus et martyr ad diem 14 iun. martyrologio nostro inscriptus. Rufinus alias Rufus variis diebus occurrit variis sub locorum indiciis. Hodie in kalendario marmoreo Neapolitano recolitur Passio sancti Rufi. Hic alius non esse videtur a Rufo Capuano de quo ad 27 aug. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 73; Comm. martyr. hieron., p. 329.
6. CYRIACI] Ita Usuardus, cui praesto fuit excerptum hieronymianum, ubi in Africa passi legebantur cum aliis compluribus Cyriacus aliquis et Apollinaris. Cyriacum, qui sub variis locorum indiciis, diebus proximis in hieronymiano occurrit martyrem Afrum esse verisimile est. Apollinarem vero crediderim alium non esse ab episcopo illo Ravennate, die 23 iul. coli solito, qui librariorum culpa in laterculum mensis iun. aberravit. — Comm. martyr. hieron., p.329.
7. ALBANI] Baronius: “De eodem hac die Beda agit pluribus, quem et secuti sunt nonnulli.” At vero apud Bedam de Albano Moguntino ne verbum quidem. Requirendum eius elogium in martyrologio Hrabani Mauri, ubi fertur sub Theodosio imperatore cum S. Theonesto et Urso Mediolanum venisse indeque in Gallias transiisse. Postquam in Augusta civitate S. Ursus martyrium fecit, Theonestus cum Albano Moguntiam pervenit, ibique Albanus eius discipulus martyrio coronatus est et sepultus iuxta civitatem (P. L., t. CX, p. 1152). Excerpta illa sunt e Vita S. Theonesti et sociorum, BHL. 8110, in qua tempora, loca, personae resque omnes miro modo permista sunt et perturbata. Haec scripta est quando apud Altinates vel Vercellenses colebatur S. Theonestus, Augustae S. Ursus, Moguntiae S. Albanus, qui alius non esse videtur ab Albano illo Verolamii culto, de quo agetur postridie. Unum eundemque esse suadet quod unum habeant natalem diem. Licet enim plerique codices hieronymiani Albanum Britonem ad diem iun. 22 inscriptum habeant, alii tamen, quos inter Cambrensis, eum hodie recolunt. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 86 – 95; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 907 – 908; E. Neeb, Zur Baugeschichte der St. Albanskirche, in Mainzer Zeitschrift, 1908, p. 69 – 100; 1909, p. 34 – 49.
8. URCISCENI] Ursicinus, ita enim scribendum esse patet, sextum locum tenet in serie episcoporum Ticinensium. De eius gestis et aetate nihil traditum est, et ab antiquis martyrologis silentio praeteritur. Solo Galesinio auctore a Baronio susceptus est. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 69; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, Part. II, t. II, p. 347 – 48.
9. MARTINI] Novem episcopi recensentur ante S. Servatium in Gestis epp. Tungrensium, Traiectensium et Leodiensium Harigeri (c. 15); inter quos septimum locum obtinet Martinus. Sed multa nomina peregrina in catalogum episcoporum e catalogis qui Harigero praesto erant, intromissa esse, neque Martinum nostrum alium esse atque Turcnensem illum, probabilis multorum opinio est, suggerentibus nonnullis Martinum Moguntinensem, qui sedit medio saeculo IV. De Martino quodam qui Tungrensi ecclesiae praefuerit nihil prorsus in monumentis antiquis, nihil in veteribus kalendariis et martyrologiis. Vita BHL. 5607, tota commenticia est. Ea proinde quae Baronius e Molano affert, Martinum Tungrensem Hasbanorum apostolum fuisse et anno 276 obiisse, plane neglegenda sunt. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 69 – 72; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 187; S. Balau, Étude critique sur les sources de l'histoire du pays de Liége (Bruxelles, 1903), p. 17; J. Paquay, Les évêques de Tongres (Tongres, 1927), p. 9.
10. LEUTFRIDI] Aliquot annis post obitum S. Audoeni Rothomagensis episcopi († 686), Leutfredus in pago Madriacensi ad Aucturam fluvium (Eure) monasterium condidit, quod prius Crux Sancti Audoeni appellatum, dein ab ipso Leutfredo nomen accepit (La Croix-Saint-Leufroy, dép. Eure). In quo S. Leutfredus mortuus est die 21 iunii anno 738, ut ex eius Vita colligitur: Praefuit huic monasterio per annos circiter quadraginta et octo et requievit in pace undecima kalendarum iuliarum (c. 25). Haec Vita BHL. 4899 cum Miraculis postumis BHL. 4900, saec. IX in ipso monasterio composita, nota erat Usuardo, qui Leutfredum fastis primus inseruit. Translatio reliquiarum anno 851 a Guntberto, episcopo Ebroicensi, facta est (BHL. 4901). — Act. SS., Iun. t. IV, p. 104 – 115; M. G., Scr. rer. merov., t. VII, p. 1 – 18.

X KAL. IUL.

[1] Apud Nolam Campaniae urbem natalis beati Paulini episcopi et confessoris, qui ex nobilissimo et opulentissimo factus est pro Christo pauper et humilis, et quod supererat seipsum pro redimendo viduae filio, quem Wandali Campania devastata captivum in Africam abduxerant, in servitutem dedit. Claruit autem non solum eruditione et copiosa vitae sanctitate, sed etiam potentia adversus daemones; cuius praeclaras laudes sancti Ambrosius, Hieronymus, Augustinus et Gregorius scriptis suis celebrarunt. Eius corpus Beneventum, inde Romam, translatum, iussu Pii papae decimi Nolae restitutum fuit.

[2] In monte Ararath passio sanctorum martyrum decem millium crucifixorum.

[3] Verolamii in Britannia sancti Albani martyris, qui tempore Diocletiani pro clerico hospite quem susceperat seipsum tradens, post verbera et acerba tormenta capite plexus est. Passus est etiam cum illo unus de militibus, qui eum ducebat ad supplicium, qui in via conversus ad Christum, proprio sanguine meruit baptizari.

[4] Samariae sanctorum mille quadringentorum octoginta martyrum sub Chosroa rege Persarum.

[5] Eodem die sancti Nicaeae, Romatianae civitatis episcopi, doctrina sanctisque moribus clari.

[6] Neapoli in Campania sancti Ioannis episcopi, quem beatus Paulinus episcopus Nolanus ad coelestia regna vocavit.

[7] In monasterio Cluniacensi sanctae Consortiae virginis.

[8] Romae beati Innocentii papae quinti, qui ad tuendam ecclesiae libertatem et christianorum concordiam suavi prudentia adlaboravit. Cultum ei exhibitum Leo decimus tertius pontifex maximus ratum habuit et confirmavit.

[9] Item Romae translatio sancti Flavii Clementis viri consularis et martyris, a Domitiano imperatore pro Christi fide interempti, cuius corpus in basilica sancti Clementis papae inventum ibidem solemni pompa reconditum est.

IUNII 22

1. PAULINI] Martyrologium hieronymianum ad hunc diem: in civitate Nola natale Paulini episcopi et confessoris, cui concinit Uranius presbyter ad Pacatum de obitu S. Paulini, BHL. 6558: Obiit S. Paulinus decimo kalendas iulii Basso et Antiocho vv. cc. consulibus [anno 431]. De captivo a Paulino redempto narratio a S. Gregorio, Dial., III, 1, accepta est, ad Paulinum nostrum minime referenda sed ad homonymum. Verba claruit … daemones excerpta sunt e Gennadii De viris ill., XLIX. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 193 – 237; Comm. martyr. hieron., p. 331; U. Moricca, Gregorii Magni Dialogi, p. XXXVI – XXXVII.
2. MARTYRUM] De his Radulphus de Rivo Tungrensis qui saec. XIV floruit: de decem millibus martyrum, quae fabulosa dicam donec aliud videro, finguntur omnia genera passionis Christi perpessi fuisse in monte Ararath prope Alexandriam: nec ipsorum passio in aliquo martyrologio authentico annotatur nec ipsorum diem Romae in aliquo kalendario potui reperire. Horum Acta BHL. 20 – 24, ad taedium usque fabulosa, conscripta sunt a falsario qui sub ementito nomine Anastasii bibliothecarii libelli graeci interpretem se fingit. Porro neque in libris Graecorum vel Orientalium talia reperiuntur. Si quid autem de hac immani strage Armenii unquam protulerunt, haec a Latinis didicerunt, ut recte perspexit Papebrochius. Nihil de martyrum X milibus apud Bedam, quicquid asserit Baronius, nec satis mirari possumus virum doctissimum tale commentum adversus Radulphi censuram tuendum suscepisse, ita ut id solum concedat “in his (quod in aliis fere omnibus contigit) inesse aliqua quae levi quadam indigeant emendatione”. Cum iisdem conexa sunt Acta aeque fabulosa BHL. 5673, de quibus mox; Passio X milium martyrum in codicibus aliquando inscripta est Passio sanctorum mille quadringentorum octoginta martyrum, ut in Farfensi saec. XI et in Sessoriano saec. XIII. Catal. codd. hag. bibliothecarum Romanarum, pp. 109, 125. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 175 – 88.

3. ALBANI] Non solum in codicibus hieronymianis posterioris recensionis ad hunc diem fit memoria in Britannia Albini martyris, sed et hinc inde die 21 iun. ut in codice Cambrensi: Albani. Cuius celebritatis testis est Venantius Fortunatus (Carm. VIII, 3, 155):

Egregium Albanum fecunda Britannia profert. De eo quoque in Vita S. Germani Autissiodorensis a. Constantio, BHL. 3453, et apud Gildam, in libro De excidio et conquestu Britanniae. Exstat Passio S. Albani BHL. 210 d, antiqua, non spernenda, licet non ex selectioribus; quam Beda in Hist. Eccl., I, 7, adhibuit. Bedam excerpsit Florus, cuius elogium partim in nostrum transiit martyrologium, paucis ex ipso fonte insertis. Ex eodem eruitur dies et locus passionis: Passus est autem beatus Albanus die X kalendarum iuliarum iuxta civitatem Verolamium quae nunc a gente Anglorum Verlamacaestir sive Uaeclingacaestir appellatur. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 146 – 72; Comm. martyr. hieron., pp. 328, 331; W. Meyer, Die Legende des hl. Albanus des Protomartyr Angliae, in Abhandlungen der k. Gesellschaft der Wissenschaften in Göttingen, N. F., t. VIII (1904), p. 14 – 25; Anal. Boll., t. XXIV, p. 397 – 99.

4. MARTYRUM] De Passione BHL. 5673 paulo superius obiter mentio facta est. Haec quoque, ut fabula de decem milibus crucifixis, tota commenticia est et ad admirationem ciendam conficta. His martyribus aliquando liturgicum cultum concessum fuisse, et quidem hoc die, aliqui efficiunt ex his quae repperit Mabillonius in antiquo sacramentario Romano: mense iunio die XXII sanctorum martyrum mille CCCCLXXX quorum vigilia cum silentio et ieiunio est celebranda: et concessum est eis pro illo uno die annum demittere in poenitentia (Museum italicum, t. I, p. 69). Simile quid occurrit in aliis codicibus, ut notat N. Paulus, Geschichte des Ablasses im Mittel- alter, t. I, p. 133 – 35. Sed nemo credat hanc esse indulgentiam a quodam episcopo sollemnitatem martyrum celebrantibus concessam. Talia enim leguntur in Actis apocryphis non paucis, quibus feruntur martyres in ipso fere gladii ictu Deum exorasse ut sui memoriam agentes ampla cumularentur mercede. Exemplo sint quae habentur in Passione X milium martyrum, BHL. 20, c. 22: Domine Deus memento nostri in hoc patibulo crucis et suscipe petitionem nostram et ea quae a te poscimus: ut quicumque memoriam passionis nostrae cum ieiunio celebraverint et silentio, mereantur a te consequi fructuosam mercedem, tribuendo eis sanitatem corporum et medicamentum animarum et in domibus eorum bonorum omnium ubertatem concede diesque ieiunii nostrae passionis unum annum poenitentialem concludat se observantibus. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 188 – 93; H. Delehaye, Les Passions des martyrs et les genres littéraires, p. 272 – 73.
5. NICAEAE] Martyrologium hieronymianum: depositio sanctae memoriae Niceti episcopi, in codice Bernensi Nicei, quae lectio non videtur retinenda. Hinc Florus: depositio beati Niceae, quibus adiunxit Romatianae civitatis episcopi, ex Gennadio, De viris illustribus, XXII, et reliqua quae vulgaria sunt. Quod qui hodie colitur Nicetius vel Nicetas episcopus fuerit Remesianae (non Romatianae) urbis, solius Flori coniectura nititur; quae ei in mentem venisse credenda est ob proximam S. Paulini Nolani laudationem. Ex huius enim litteris et carminibus didicerat Nicetam eius hospitem et familiarem fuisse. De Nicetae natali nihil traditum est, neque omnino de eius veneratione apud antiquos. Relegantur quae ad diem 7 ian. observata sunt, ubi altera occurrit S. Nicetae memoria. His opportune addatur, a sententia Holstenii de probatae fidei martyrologiis, quae commemorationem eiusdem ad diem 22 iun. commendare videantur, pace tanti viri recedendum esse. — Act. SS., Iun. t. I, p. 365 – 68; Iun. t. IV, p. 243 – 47; Comm. martyr. hieron., p. 331; cf. A. E. Burn, Niceta of Remesiana, his Life and Works, Cambridge, 1905; Anal. Boll., t. XXIV, p. 512 – 13.
6. IOANNIS] Elogii fons est epistula Uranii de obitu S. Paulini Nolani BHL. 6558. Proinde haec dicta sunt de Iohanne I, qui quartus decimus est in serie episcoporum Neapolitanorum. In kalendario marmoreo inscriptus est ad diem 3 april.: depositio S. Iohannis episcopi nostri. Quae optime quadrant in Uranii testimonium de obitu Iohannis die sabbati sancti. In martyrologio commemoratio eius cum Paulini memoria coniuncta est, repugnante antiquo ecclesiae Neapolitanae usu. — A. S. Mazochuis, In vetus marmoreum S. Neapolitanae ecclesiae kalendarium commentarius, p. 138 – 49.
7. CONSORTIAE] Indubia est S. Consortiae veneratio apud Cluniacenses ut eorum libri testantur tum ad hunc diem tum ad 13 mart., quo commemoratur translatio reliquiarum. Filia S. Eucherii Lugdunensis episcopi fuisse asseritur a scriptore Vitae BHL. 1926, qui audiendus non est cum se coaevum iactat qui a testibus idoneis narrata acceperit. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 248 – 54; Les martyrologes historiques, p. 160 – 62; V. Leroquais, Les sacramentaires manuscrits des bibliothèques de France, t. III, p. 354; Id., Les bréviaires manuscrits, t. V, p. 68.
8. INNOCENTII] Petrus Tarantasiensis dictus, c. annum 1225 natus, a tenera aetate in Ordine fratrum Praedicatorum se Deo mancipavit. Anno 1272 archiepiscopus Lugdunensis, anno 1273 cardinalis episcopus Ostiensis creatus est. In concilio Lugdunensi cum S. Bonaventura maiora negotia tractavit. Gregorio X pontifici maximo, Aretii vita functo, die 21 ian. 1276 unanimi cardinalium suffragio suffectus est, et nomen Innocentii assumpsit; quinque autem decursis mensibus, 22 iun. obiit in Domino, sepultusque est in basilica Lateranensi. Cultum publicum et ecclesiasticum ei ab immemorabili tempore redditum Leo p. XIII ratum habuit 14 mart. 1898. — Sacra Rituum Congregatio. Augustana Salassiorum. Confirmationis cultus, Roma, 1897, 1898; P. Mothon, Vie du bienheureux Innocent V, Rome, 1896; De rebus gestis a B. Innocentio p. V, Romae, 1898; Anal. Boll., t. XV, p. 444; t. XVIII, p. 297; t. XIX, p. 74.
9. FLAVII] Ut dubitari nequit quin Flavius Clemens mortem pro Christo toleraverit, ipsis scriptoribus gentilibus id non obscure significantibus, Dione Cassio, LXVII, 14, et Suetonio, Domit., 15 ita certum est ei martyrum honores cultu ecclesiastico nullos ab antiquis tributos fuisse. Recentissime (die 22 ian. 1725) in basilica S. Clementis in Caelio monte repertae sunt reliquiae quae Flavii Clementis habitae sunt, ob tabulam marmoream ipsis impositam, in qua praeter alia lectu et intellectu difficillima scriptum erat FLAVIUS CLEMENS MARTYR. Multorum ingenia torsit titulus de cuius νοθεία ambigendum non est. — Lightfoot, The Apostolic Fathers, P. I, t. I, pp. 33 – 35, 53; F. X. Funk, Kirchengeschichtliche Abhandlungen, t. I, p. 308 – 329; E. de Vitry, Titi Flavii Clementis viri consularis et martyris tumulus, in Calogera, Raccolta d'opuscoli, t. XXXIII, p. 253 – 342; Paralipomena A. M. Zachariae, ibid., p. 345 – 434; G. B. De Rossi, Bullettino di archeol. crist., 1863, p. 39; Anal. Boll., t. X, p. 484.

IX KAL. IUL.

[1] Romae sancti Ioannis presbyteri, qui sub Iuliano Apostata via Salaria veteri ante simulacrum solis decollatus est, et corpus eius a beato Concordio presbytero iuxta martyrum concilia sepultum.

[2] Item Romae sanctae Agrippinae virginis et martyris sub Valeriano imperatore, cuius corpus in Siciliam translatum multis miraculis coruscat.

[3] Sutrii in Tuscia sancti Felicis presbyteri, cuius os tamdiu iussit Turcius praefectus lapide contundi, donec emitteret spiritum.

[4] Nicomediae commemoratio plurimorum sanctorum martyrum, qui in montibus et speluncis tempore Diocletiani latentes pro Christi nomine martyrium laeto animo subierunt.

[5] Philadelphiae in Arabia sanctorum martyrum Zenonis et Zenae servi eius, qui catenas domini sui vincti exosculans, eumque rogans ut se in tormentis participem dignaretur habere, a militibus tentus parem cum domino martyrii coronam accepit.

[6] In Britania sanctae Ediltrudis reginae et virginis, quae sanctitate et miraculis clara migravit ad Dominum; cuius corpus undecim post annis inventum est incorruptum.

IUNII 23

1. IOANNIS] Die 24 iun., non vero 23, in martyrologio hieronymiano nuntiatur Iohannes in coemeterio ad Septem Palumbas in clivum Cucumeris, quod etiam dictum est ad caput S. Iohannis, quia sancti martyris caput seorsum a corpore sub altari servabatur. Anniversarium diem recte quoque indicant Acta S. Bibianae BHL. 1322, quae elogii materiem suppeditarunt, sed historica fide prorsus carent. In aliis lucubrationibus, aeque fabulosis, ut sunt Acta S. Marcelli BHL. 5234, Acta SS. Iohannis et Pauli BHL. 3236 – 3242, Acta S. Pastoris BHL. 6470 d, suas etiam partes agit Iohannes ille quem presbyterum fuisse asserunt. Notasse iuvat apud Florum legi: X kal. ian. natale sancti Iohannis presbyteri positi iuxta sanctum Hermetem, id est in coemeterio ad Septem Palumbas. Ut S. Iohannis memoriam mense decembri poneret, ductus esse videtur codice Passionis S. Bibianae in quo, ut in Cassinensi 139, dies depositionis scriptus erat VIII kal. ian., facili errore pro VIII kal. iun. Baronium fugit Iohannem qui cum Festo ad diem 21 decembris commemoratur sub loci indicio in Tuscia alium non esse ab eo qui 24 iun. Romae colitur. — Comm. martyr. hieron., pp. 333 – 34, 659; Les martyrologes historiques, p. 347; Étude sur le légendier Romain, pp. 36, 135 – 36.
2. AGRIPPINAE] Haec summa est elogii synaxariorum Graecorum ad hunc diem. Exstare S. Agrippinae Acta notat Baronius, et nuper edita est Passio, elogio quidem paulo fusior, sed quae contracta est ex ampliore adhuc latitante et, ni fallimur, a Baronio non lecta, nisi pro Actis habeatur Translatio S. Agrippinae in Siciliam, BHL. 173. Ex ea excerpsisse videtur notam temporis sub Valeriano imperatore. Historiam passionis S. Agrippinae licentius exornatam censuit Papebrochius. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 458 – 70; Synax. Eccl. CP., p. 763; B. Latyšev, Menologii anonymi Byzantini saec. X quae supersunt, t. II, p. 89 – 93.
3. FELICIS] Elogium Usuardinum, et ipsum derivatum ex Passione SS. Irenaei et Mustiolae BHL. 4455, in cuius exordio narratur S. Felicis martyrium. Quamvis haec Acta commenticia sint, non ideo existimandum confictas quoque esse personas, nec vera esse quae traduntur de Felicis sepultura iuxta muros civitatis Sutrinae sub die nono kalendarum iuliarum. Ab huius regionis hagiographis varia de Felice narrantur, qui unusne sit cum Sutrino illo an homonymus, non liquet. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 457 – 58; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 531.
4. MARTYRUM] In martyrologiis Baronio antiquioribus nulla occurrit talis commemoratio. Hi sunt martyres de quibus Eusebius, Hist. eccl., VIII, 1 – 4, et Passio SS. Indae et Domnae, BHG2. 823, quae iam tunc temporis latina facta erat. Nullum affertur testimonium de veneratione ecclesiastica eis ab antiquis exhibita.
5. ZENONIS] Huius elogii eorumque quae promunt synaxaria graeca ad 22 vel 23 iun. fons est Passio BHG2. 1887, quae probatis historiis minime accensenda est. Colebantur SS. Zeno et Zenas Constantinopoli in ecclesia Sancti Georgii ἐν τῷ Κυπαρισσίῳ, die 22 iun. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 474 – 82; Synax. Eccl. CP., pp. 763, 765.
6. EDILTRUDIS] Sanctarum omnium clarissima fuit apud priscos Anglos Etheldreda virgo et regina, melius Æthelthryth, Eliensis monasterii, quod condiderat, prima abbatissa. Obiit die 23 iunii, ut apparet ex perpetua festi traditione, anno sive 680, sive 679, qui praeplacet; haec chronologice excussit Carolus Plummer, Venerabilis Baedae Opera historica, t. II, p. 239. Elevatae sunt reliquiae anno sive 696 sive 695, qui verior videtur, die 17 octobris. Miracula refert Beda, qui eodem tempore vixit, in Historia ecclesiastica, lib. IV, c. 17 (19). Nomen apparet in kalendariis anglicanis plurimis, F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I (London, 1934), pp. 21, 35, 49, 63, 77, 91, 105, 119, 133, 147, 161, 175, 189, 203, 217, 231, 245, 259; recentiora kalendaria et martyrologia recenset Richardus Stanton, A Menology of England and Wales (London, 1887), p. 287; de translatione, ad diem 17 octobris, Wormald, t. c., pp. 39, 123, 137, 151, 165, 193, 207, 235, 249, 263; Stanton, op. c., p. 502. Vitarum BHL. 2634 – 2636, 2639 – 2640 fons est Beda, BHL. 2632, qui et carmen concinnavit BHL. 2633; de translatione altera, die 17 octobris 1106, et miraculis audi Thomam Eliensem, BHL. 2637 – 2638. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 489 – 582; J. Raine, apud W. Smith et H. Wace, A Dictionary of Christian Biography, t. II, p. 220 – 22.

VIII KAL. IUL.

[1] Nativitas sancti Ioannis Baptistae praecursoris Domini, Zachariae et Elisabeth filii, qui Spiritu Sancto repletus est adhuc in utero matris suae; cuius festum, ex decreto Pii papae decimi, dominica quarta iunii celebratur.

[2] Romae commemoratio sanctorum plurimorum martyrum, qui sub Nerone imperatore de Urbis incendio per calumniam accusati, diverso mortis genere ab eodem iussi sunt saevissime interfici; quorum alii ferarum tergis contecti laniatibus canum expositi sunt, alii crucibus affixi, aliique incendio traditi, ut ubi defecisset dies, in usum nocturni luminis deservirent. Erant hi omnes apostolorum discipuli, et primitiae martyrum quas Romana ecclesia, fertilis ager martyrum, ante apostolorum necem transmisit ad Dominum.

[3] Ibidem sanctorum martyrum Fausti et aliorum viginti trium.

[4] Satalis in Armenia sanctorum martyrum septem fratrum Orentii, Herois, Pharnacii, Firmini, Firmi, Cyriaci et Longini militum, qui a Maximiano imperatore, eo quod christiani essent, cingulo militari privati sunt, et ab invicem separati atque in diversa loca abducti, in doloribus et aerumnis positi quieverunt in Domino.

[5] In territorio Parisiensi, in vico Christolio, passio sanctorum martyrum Agoardi et Agliberti, cum aliis innumeris promiscui sexus.

[6] Augustoduni depositio sancti Simplicii episcopi et confessoris.

[7] Laubiis sancti Theodulphi episcopi.

[8] Apud Stylum in Calabria sancti Ioannis cognomento Theresti, monasticae vitae laude et sanctitate insignis.

IUNII 24

1. IOANNIS] Iam aetate S. Augustini S. Iohannis Nativitas hoc die celebrabatur (Serm. 196, 287, P. L., t. XXXVIII, pp.. 1021, 1301). Ex Evangelio colligitur S. Iohannem Baptistam sexto ante Christum mense natum esse. Itaque sumpto initio a die VIII kal. ian., quo Christi natalis dies in Occidente agebatur, ad VIII kal. iul. intervallum computatum est. Hoc quoque die S. Iohannis memoria inscripta est in kalendario Carthaginiensi. A Graecis celebratur die 23 sept. Conceptio S. Iohannis; die 7 ian., id est postridie Epiphaniae, qua simul baptismus Christi recolitur, commemoratio τοῦ ἁγίου καὶ τιμίου Προδρόμου ὡς τῷ μυστηρίῳ τοῦ θείου βαπτίσματος ὑπουργήσαντος; hodie τὸ γενέθλιον τοῦ Προδρόμου. Decretum Pii p. X de celebrando festo dominica quarta iun. abrogatum est. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 698 – 705; Comm. martyr. hieron., p. 333; Synax. Eccl. CP., pp. 71, 375, 767; L. Duchesne, Origines du culte chrétien5, p. 286 – 88.
2. MARTYRUM] De primitiis Romanorum martyrum deque Urbis incendio testes habemus gentiles quoque scriptores, quos nemo non legit. Silent antiqua martyrologia ceteraque omnia ad Baronium usque, qui hos martyres ad diem 24 iun. commemorari voluit, licet indubitatum sit Urbis incendium die 19 iul. excitatum per novem continuos dies flagrasse, proindeque potius per initia mensis augusti christianos necari coepisse. Nonnullis placuit eos in martyrologio hieronymiano inscriptos esse ad diem 29 iun. ubi turma martyrum 979 (al. 977) apostolis Petro et Paulo consociari videtur. Sed fallax est illa consociatio. Etenim ecclesiam Romanam nec nomina, nec numerum, nec diem obitus christianorum in Neroniana afflictatione occisorum meminisse constat, et cohortem istam plus quam nongentorum martyrum, in laterculorum perturbatione, ex alio loco ad 29 iun. casu delatam esse censemus. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 807; Comm. martyr. hieron., p. 343.
3. FAUSTI] Baronius: “Agit etiam de his Beda, licet in mendoso codice Fiscus pro Fausto legatur. Ado de his item et recentiores.” Hodie nec Beda nec Ado Faustum cum sociis memorant, et ubi Fiscus sibi legisse videbatur, procul dubio scriptum erat Festus qui in hieronymiano inscriptus est: Romae in coemeterio ad Septem Palumbas via Salaria vetere sanctorum Iohannis et Festi. Iohannes ille presbyter est de quo pridie in nostro martyrologio, ubi ad diem 21 dec. recurrit cum Festo, sub indicio in Tuscia. Pro Fausto proinde legatur Festus, a quo removeantur martyres XXIII qui cum eo passi perhibentur. Hi enim, qui XXII vel LXII computandi sunt, socii fuerunt Luceiae et Auceiae (BHL. 4980), qui hodie in hieronymianis recensentur, postridie in nostro martyrologio. — Comm. martyr. hieron., p. 333 – 34.
4. ORENTII] De S. Orentio eiusque sex fratribus martyrologo nostro nulla auctoritas adesse potuit praeter graecum synaxarium, cum quo hodie conferre iuvat synaxarium armenium, ad diem 10 mensis areg, sive 18 martii. Itaque ante omnia corrigendum est nomen S. Heros, quod in unico illo testimonio non Heros est Ἥρως, sed Eros, Ἔρως. Verum emendato nomine ipsa historia fide nihilo dignior efficitur. Synaxario graeco pariter et armenio nihil subest nisi Passio epica, saeculo, ut videtur, VII vel VIII consarcinata, quae iustissimo interitu deleta est. — Synax. Eccl. CP., p. 767 – 68; Synaxarium armenium, ed. Bayan, in Patrologia Orientalis, t. XXI, p. 179 – 181; Act. SS., Iun. t. IV, p. 809 – 811; Anal. Boll., t. LVI, p. 241 – 64.
5. AGOARDI] Usuardus: In territorio Parisiensi vico Cristolio passio sanctorum Agoadi et Gliberti cum aliis innumeris promiscui sexus. Propria est Usuardi commemoratio quam ab eo ceteri omnes accepere. Varietates in nomine loci et martyrum notavit Sollerius. De martyribus Cristolii (Créteil) passis nihil praeterea traditum est, nisi fidem adhibeas Passioni BHL. 168 de qua Papebrochius: “Quanto attentius Acta praemissa relego, tanto minus verisimile iudico quod iis scribendis praeluxerit antiquior aliqua legenda quam secutus Usuardus sit; sed potius hunc, ex comperta loci vicini traditione, notoque passim cultu, ea verba inseruisse martyrologio suo: quae deinde auctor Actorum saeculo X vel XII ex suo ingenio amplificarit, ne nihil haberent Cristolienses quod inter sacra pro secundi nocturni lectionibus usurparent.” Haec adeo perspicua sunt ut nihil addendum sit. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 814 – 17; Histoire littéraire de la France, t. VI, p. 411.
6. SIMPLICII] Martyrologium hieronymianum: In civitate Agustiduno depositio sancti Simplicii episcopi. Et iterum, ad diem 19 nov., Simplicius quidam, item Aeduensis, memoratur; hic tamen alius ab hodierno videtur. Gregorius Turonensis (In glor. conf., c. 73, 75 – 76) de Simplicio episcopo Augustodunensi, qui post Hegemonium sedit, duo miracula refert. Exstat insuper Vita BHL. 7787 – 7788, valde ieiuna. Sitne haec narratio Turonensi antiquior, ambigitur. Inter Galliae episcopos qui anno 346 litteris synodi Sardicensis adhaeserunt, occurrit Simplicius Augustodunensium. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 812 – 14; Comm. martyr. hieron., pp. 333, 607; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 174 – 78; G. Vielhaber, in Anal. Boll., t. XXVI, p. 37; B. Krusch, in Neues Archiv, t. XXXIII, p. 18; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. I, pp. 74, 77, 119; t. IV, pp. 1, 2.
7. THEODULPHI] Inter episcopos et abbates anno c. 762 Attiniaci congregatos occurrit Theodulfus episcopus de monasterio Laubicis (M. G., Leg., Concilia, t. II, p. 73). Hic, teste Folcuino, obiit anno 776 dominicae incarnationis, die vero festivitatis sancti Iohannis Baptistae (Gest. abb. Lobbiensium, c. 8). Silent de eo veteres martyrologi. Molanus, quem affert Baronius, Theodulfum hodie annuntiat in prima editione Usuardi aucti, in altera vero ad diem 25, quo, ob sollemnitatem S. Iohannis Baptistae, Lobbienses Theodulfi festum remiserunt. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 820 – 821; J. Warichez, L'abbaye de Lobbes, Louvain, 1909; H. Frank, Die Klosterbischöfe des Frankenreiches (Münster i. W., 1932), pp. 36, 101.
8. IOANNIS] Ex Vita BHG2. 894 vel alia simili S. Iohannes Messor (c. 1127) exceptus est in martyrologium a Baronio, qui illam quidem non legerat, noverat tamen aliquo modo ut ipse testatur: “Exstant eius Acta fideliter conscripta quae et mihi enarrata fuerunt ab illustrissimo ac reverendissimo cardinali Sirleto, qui et de eius cognomento, cur a metendo Theresti fuerit appellatus, reddidit ex Actis eius certam rationem.” Ut videtur, S. Iohannis anniversaria dies erat 23 feb., 24 iun. dedicationis ecclesiae Styli in Bruttiis. — Act. SS., Feb. t. III, p. 479 – 83; Synax. Eccl. CP., pp. 485, 993.

VII KAL. IUL.

[1] In territorio Guleti prope Nuscum sancti Gulielmi confessoris, patris eremitarum Montis Virginis.

[2] Apud Beroeam natalis sancti Sosipatris, discipuli beati Pauli apostoli.

[3] Romae sanctae Luciae virginis et martyris cum aliis viginti duobus.

[4] Vesontione in Galliis sancti Antidii episcopi et martyris, qui ob fidem Christi a Wandalis occisus fuit.

[5] Alexandriae sancti Gallicani martyris, viri consularis, qui triumphalibus infulis sublimatus et Constantino Augusto carus, a sanctis Ioanne et Paulo ad fidem Christi conversus est, qua suscepta, cum sancto Hilarino ad Ostia Tiberina secedens, hospitalitati et infirmorum servitio totum se dedit; cuius rei fama in toto orbe divulgata, multi undique illuc venientes videbant virum ex patricio et consule lavantem pauperum pedes, ponentem mensam, aquam manibus effundentem, languentibus sollicite ministrantem et cetera pietatis officia exhibentem. Qui postmodum sub Iuliano Apostata inde expulsus, Alexandriam perrexit, ubi cum a Rauciano iudice sacrificare cogeretur, et contemneret, percussus gladio Christi martyr effectus est.

[6] Sibapoli in Syria sanctae Febroniae virginis et martyris, quae in persecutione Diocletiani sub Lysimacho praeside, ob fidem et pudicitiam servandam, primo virgis caesa et equuleo torta, deinde pectinibus laniata atque igne succensa, demum excussis dentibus mammisque abscissis, capitis damnata, tot passionum ornata monilibus migravit ad Sponsum.

[7] Apud Rhegium sancti Prosperi Aquitanii, eiusdem urbis episcopi, eruditione ac pietate insignis, qui adversus Pelagianos pro fide catholica strenue decertavit.

[8] Taurini natalis sancti Maximi episcopi et confessoris, doctrina et sanctitate celeberrimi.

[9] In Hollandia sancti Adelberti confessoris, discipuli sancti Willibrordi episcopi.

IUNII 25

1. GULIELMI] S. Gulielmus, anno circiter 1085 Vercellis natus, peragratis variis regionibus, in Apuliam venit ibique vitam eremiticam duxit. Condito primum monasterio in monte Virgilii — deinde monte Virginis dicto — prope civitatem Abellinum, conventum Sancti Salvatoris, Goleti apud Nuscum constituit, in quo obiit die 25 iun. 1142. Vitam eius edidit anno 1581 Felix Renda contractam e Vita antiquiore BHL. 8924, quam e codice mendoso protulit, anno 1643, Iohannes Iacobus Iordanus, et emendatius nuper C. Mercuro. Hanc scripsisse censetur Iohannes a Nusco, sancti discipulus. Videtur tamen e quattuor libellis inter se hinc inde pugnantibus consuta. S. Gulielmi mentio quoque est in Vita S. Iohannis a Mathera (BHL. 4411) anno circiter 1160 scripta. Statim post mortem coli coeptus est S. Gulielmus; eius festum ab universa Ecclesia celebrari iussit Pius p. VI, anno 1785. — Act. SS., Iun. t. V, p. 112 – 39; C. Mercuro, Una leggenda medioevale di S. Guglielmo da Vercelli, in Rivista storica benedettina, 1906, p. 321 – 33; 1907, pp. 74 – 100, 345 – 70; E. De Palma, Intorno alla leggenda: De Vita et obitu S. Guilielmi in Irpinia, t. IV (1932), p. 59 – 75 cet.; E. Capobianco, S. Amato da Nusco (Avellino, 1936), p. 145 – 64; [A. F. Pecci], Vita S. Iohannis a Mathera abbatis (Putineani, 1938), p. 11.
2. SOSIPATRIS] Non via plana sed flexuosa admodum ingressus est Sosipater in fastos Latinorum. Principium sumendum est ab Adone, qui ad hunc diem scripserat: Apud Pyrrhiberoeam sancti Sosipatris discipuli sancti Pauli apostoli. In his audiuntur Act., XX, 4, ubi de apostoli itinere in Macedonia: Comitatus est autem eum Sopater Pyrrhi Beroensis, id est Sopater filius Pyrrhi natu Beroensis; hinc monstri simile nomen civitatis Pyrrhiberoea. Sopatro suffectus est Sosipater, cuius mentio est in Rom., XVI, 21. Unum esse nomen et unum hominem suspicati sunt eruditi viri nonnulli, verum ex coniectura. In synaxariis Graecorum praetermittitur Sopater, non vero Sosipater. Die 28 (29) april. memoriam agunt τῶν ἁγίων ἀποστόλων ἐκ τῶν ἑβδομήκοντα Ἰάσωνος καὶ Σωσιπάτρου; hunc autem dicunt ἐξ Ἀχαίας ὁρμώμενον ecclesiae Iconiensi praefuisse, quod et notatur in catalogo pseudo-Dorothei ad 30 iun.; cum aliis viris apostolicis etiam ad diem 10 nov. recolitur Sosipater episcopus Iconiensis. Ab antiquis ei liturgicam venerationem tributam fuisse nequaquam demonstratur. — Act. SS., Iun. t. V, p. 4 – 7; Synax. Eccl. CP., pp. 209, 633, 639, 786; BHG2, 776; Les martyrologes historiques, p. 589.
3. LUCIAE] Verba sunt Flori, cui praesto fuit martyrologium hieronymianum. Variis collatis codicibus ad iun. 1, 24, 25, 26, dec. 19, restituitur elogium: Romae Luceiae et Auceiae regis cum aliis XXII. Non plane silent synaxaria graeca, quae ad diem 6 iul. memoriam agunt τῆς ἁγίας μάρτυρος Λουκίας τῆς παρθένου καὶ Ῥίξου Βικαρίου cum sociis. Luceiae et Auceiae Acta BHL. 4980, ut nunc habentur, fabulam sapiunt; in his tamen forsitan aliquid veri latitare non negamus. — Act. SS., Iun. t. V, p. 11 – 14; Comm. martyr. hieron., pp. 289, 334, 335, 337, 654; Synax. Eccl. CP., p. 801 – 802.
4. ANTIDII] A Baronio adducuntur Molanus, Petrus de Natalibus, Sigebertus ad ann. 411, de quo haec notat: “Quaedam admiscet apocrypha et a veritate aliena; quae cum magiam magis quam pietatem redoleant, merito reicienda sunt.” Prae manibus non habuit Acta BHL. 566, saec. XI vel etiam, ut nonnullis placet, saec. X scripta, et fabulis referta; neque catalogum in quo inscripta sunt “nomina episcoporum Vesontionensis ecclesiae exceptis illis quos reproba vita vel introitus de catalogo radi fecit.” Decimus quintus est, inter Celidonium et Nicetium, Antidius: Iste decimo ab urbe miliario (ubi sepultus fuit) capitalem suscepit sententiam sub Croco Vandalorum rege. Quo loco in serie episcoporum Vesuntionensi ponendus sit non liquet, si tamen ei locus dandus est. Sententia vero Papebrochii de duobus Antidiis episcopis (Act. SS., Iun. t. I, p. 684), adeo incerta nobis videtur nedum placeat ut de S. Antidii episcopatu merito dubitandum sit. — Act. SS., Iun. t. V, p. 39 – 48; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 198 – 212; G. Bardy, in Revue d'histoire de l'Église de France, t. XXI, p. 22 – 25; H. Zinzius, in Zeitschrift für Kirchengeschichte, t. XLVI, p. 384 – 85.
5. GALLICANI] Elogium contractum est ex longiore quam Ado texuit de S. Gallicano historia, quae quasi isagogica narratio est ad Acta SS. Iohannis et Pauli, BHL. 3236 – 3242. Mera fabula est, e qua unius emergit martyris Hilarini nomen, martyrologio hieronymiano et nostro ad diem 16 iul. inscripti. Nec Alexandriae nec Romae Gallicanus cultum ecclesiasticum nactus est, ab Adone primum fastis illatus. Illustrem virum, Constantino familiarem, ad Ostia Tiberina secedentem, pauperum et languentium servituti deditum, Pammachium nuncupatum potius credideris. De Pammachio enim similia narrantur, qui et xenodochium erexit, non quidem Ostiae sed in Portu. In Libro pontificali Gallicanus quidam nomine dona obtulisse fertur basilicae quam fecit Constantinus Augustus in civitate Hostia iuxta portum Urbis Romae beatorum apostolorum Petri et Pauli et Iohannis Baptistae. Quisnam ille sit quem hagiographus in mente habuerit quando Gallicani gesta narrare aggressus est, ignoramus. Pridie festi SS. Iohannis et Pauli commemoratio S. Gallicani posita est ab Adone, cui visum est historiae consequentiam hunc nataliciorum ordinem postulare. A Benedicto p. XIII, anno 1726, Romae trans Tiberim, dicata est ecclesia S. Gallicano. — Act. SS., Iun. t. V, p. 35 – 39; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. 183 – 84, 199; Étude sur le légendier Romain, pp. 33, 125.
6. FEBRONIAE] Baronius: “De qua etiam Graeci hac die in menologio. Porro eius Acta recitat Metaphrastes, quae olim Thomais sanctimonialis fidelissime scripserat.” Benigna nimis aestimatio quam mireris a Papebrochio non fuisse severiore censura correctam. Thomais enim illa quae se magistram sanctae et oculatam testem mentitur Acta scripsit BHG2. 659, fabulis foedata, quibus multum dabitur si non ipsa Febronia conficta censeatur. Ex eisdem iam excerpserat Baronius sanctas Libyam seu Lyben, Leonidem et Eutropiam quibus locum praebuit ad diem 15 iun. Acta vix non explodenda lecta sunt a multis graece (non tamen in Symeonis Metaphrastae Menologio), latine BHL. 2843, 2844, syriace BHO. 302, armenice BHO. 303, et hiberice. S. Febroniae festivitas agebatur Constantinopoli in ecclesia S. Iohannis Baptistae ἐν τῇ Ὀξείᾳ. — Act. SS., Iun. t. V, p. 14 – 35; Synax. Eccl. CP., p. 769 – 72; Tillemont, Mémoires, t. V, pp. 178 – 79, 654; A. S. Mazochius, In vetus marmoreum sanctae Neapolitanae ecclesiae kalendarium commentarius, p. 715 – 22; Anal. Boll., t. XLII, p. 69 – 76.
7. PROSPERI] Regium Lepidum civitas Aemiliae est (Reggio), ubi a saeculis plurimis colitur S. Prosper in basilica eius nomini sacrata extra moenia urbis anno 703 ab episcopo Thoma condita, ut fertur. Perperam proinde appellatur Aquitanus, unusque habetur cum Prospero Reiensi. Vita S. Prosperi BHL. 6962, seu potius homilia, non ab aequali scripta est. Ceteri libelli BHL. 6963 – 6972 ad cultum et miracula S. Prosperi referuntur. Regii dies natalis eius celebratur 25 iun.; translationis vero commemoratio 24 vel 25 nov. — Act. SS., Iun. t. V, p. 53 – 71; I. M. Mercati, in Anal. Boll., t. XV, p. 161 – 256; G. Morin, in Revue Bénédictine, t. XII, p. 241 – 257; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 795 – 97; Anal. Boll., t. XXVI, p. 474 – 77.
8. MAXIMI] Ut de scriptis S. Maximi genuinis a suppositiciis secernendis non paucae supersunt quaestiones, ita et de gestis eius et aetate qua floruerit plurima sunt dubia et obscura, eo magis quod duo homonymi in cathedra Taurinensi sedisse feruntur, primus qui teste Gennadio, De viris illustribus, XLI, intra annos 408 – 423 obierit, alter qui annis 451 – 465 floruisse putatur. Vita S. Maximi BHL. 5858, plurimis foedata fabulis, post saec. XI scripta est. — Act. SS., Iun. t. V, p. 48 – 53; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Piemonte, p. 283 – 95; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 1046 – 47; O. Bardenhewer, Geschichte der altkirchlichen Literatur, t. IV, p. 610 – 13; Pauly-Wissowa, Real-Encycl., Suppl., VI, p. 289.
9. ADELBERTI] Egmundae (Egmond, Noord-Holland) colitur S. Adalbertus, qui S. Willibrordi, Frisonum apostoli, discipulus fuisse fertur. Eundem esse Adalbertum qui cum aliis abbatibus anno 714 subscripsit chartae a Pippino duce S. Willibrordo concessae non improbabile est (M.G., Diplomata Imperii, t. I, p. 96). De gestis eius nihil certi colligi potest ex Vita BHL. 33, iussu Egberti episcopi Treverensis (977 – 993) a Ruoperto monacho Mediolacensi (Mettlach) composita, neque ex Miraculis BHL. 34 – 36, Egmundae saec. XII et XIV conscriptis. Quae de regali Adalberti prosapia narrantur prorsus commenticia sunt. Cultus monumenta inde a saec. X non desunt, tum Egmundae, ubi sepultus traditur Adalbertus et monasterium a comite Theoderico sub Carolo Simplice erectum est, tum in dioecesibus Treverensi et Coloniensi. Nomen Adalberti etiam occurrit saec. X in litaniis Ultraiectinis psalterio Wolbodonis praefixis et in Breviario reliquiarum Sancti Bavonis Gandensis (Neues Archiv, t. VIII, p. 375). — Act. SS., Iun. t. V, p. 94 – 110; Act. SS. Belgii, t. VI, p. 654 – 88; Anal. Boll., t. XX, p. 343 – 44; t. LV, p. 67; C. Pijnacker Hordijk, Wat weten wij omtrent den heiligen Adalbert van Egmond, in Bijdragen voor vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde, ser. IV, t. I ('s Gravenhage, 1900), p. 145 – 74; W. Levison, Wilhelm Procurator von Egmond und seine Miracula Adalberti, in Neues Archiv, t. XL (1916), p. 793 – 804; J. H. Holwerda, De kerk te Egmond, in Oudheidkundige mededeelingen, nov. ser., t. V (Leiden, 1924), p. 59 – 68; O. Oppermann, Fontes Egmundenses, Utrecht, 1933; P. Miesges, Der Trierer Festkalender (Trier, 1915), p. 65; G. Zilliken, Der Kölner Festkalender (Bonn. 1910) p. 78.

VI KAL. IUL.

[1] Romae in monte Coelio sanctorum martyrum Ioannis et Pauli fratrum, quorum primus erat praepositus domus, secundus primicerius Constantiae virginis, filiae Constantini imperatoris, qui postea sub Iuliano Apostata martyrii palmam gladio caedente perceperunt.

[2] Apud Tridentum sancti Vigilii episcopi, qui cum reliquias idololatriae penitus extirpare conaretur, a feris et barbaris hominibus lapidum imbre percussus, pro Christi nomine martyrium implevit.

[3] Apud Valencenas passio sanctorum Salvii episcopi Engolismensis et Superii martyrum.

[4] Cordubae in Hispania natalis sancti Pelagii adolescentuli, qui ob confessionem fidei, iussu Abdarameni Saracenorum regis, forcipibus ferreis membratim praecisus, martyrium suum gloriose consummavit.

[5] Item memoria sancti Anthelmi episcopi Bellicensis.

[6] In pago Pictaviensi sancti Maxentii presbyteri et confessoris, qui miraculis claruit.

[7] Thessalonicae sancti David eremitae.

[8] Eodem die sanctae Perseverandae virginis.

IUNII 26

1. IOANNIS] Antiquam SS. Iohannis et Pauli venerationem testantur sacramentaria et basilica Caelimontana seu titulus Pammachii, cuius originem illustrandam suscepit qui Passionem BHL. 3236 – 3242 conscripsit, latro non hagiographus, Acta SS. Iuventini et Maximini furatus ut ea Romanis martyribus aptaret, seque omnia a teste oculato Terentiano audivisse mentitus. Et quidem Romanos esse Iohannem et Paulum plurimorum sententia est, dissidentibus tamen iis quibus certum fixumque est nullos martyres, Romanorum lege obstante, in propria domo animadverti et in Urbe sepeliri potuisse. Sunt qui opinentur Iohannem et Paulum, ceterum ignotos, in Oriente passos esse, quorum reliquiae Romam delatae sint. Aliis placet reliquias SS. apostolorum Pauli et Iohannis, sive ossium particulas sive brandea eas intellegas, in basilica Pammachii depositas fuisse; nonnulli Iohanni apostolo Baptistam supponunt, nec sine specie veri. — Act. SS., Iun. t. V, p. 158 – 63; P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. V, p. 43 – 48; Nuove note, p. 55 – 65; Anal. Boll., t. XLIV, p. 250; t. XLVIII, p. 15 – 16; Les légendes hagiographiques3, p. 212 – 14; Les origines du culte des martyrs2, p. 298; Étude sur le légendier Romain, p. 124 – 30.
2. VIGILII] Acta S. Vigilii († c. 405), qualia prostant BHL. 8602, minime coaeva sunt nec naevis carent. Quod concitata turba martyr saxis obrutus corruerit, id e passione Anaunensium depromptum et ad Vigilium traductum videtur, qui de eorum certamine scripsit ad Simplicium Mediolanensem, BHL. 7794, et ad Iohannem Chrysostomum, BHL. 7795. In Actis diem martyrii non exprimi iam a nostris notatum est. Ab Adone ad diem 31 ian. his verbis nuntiatur: apud Tridentinam urbem beati Vigilii episcopi et martyris; ab Usuardo vero in codice Pratensi ad 26 iun.: Apud Trientinam urbem sancti Vigilii episcopi, qui sub Stilicone consule pro Christi nomine magno lapidum imbre percussus martyrium complevit. De hoc elogio ad hunc diem retinendo vix non inurbane in Sollerium invehitur Iacobus Bouillart in Usuardi Pratensis editione. — Act. SS., Iun. t. V, p. 163 – 68; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 935 – 38; Per il XV centenario della morte di S. Vigilio vescovo e martire. Scritti di storia e d'arte, Trento, 1905.
3. SALVII] De S. Salvii elogio in codice Usuardi Pratensi inter Sollerium et Iacobum Bouillart olim disceptatum est. Non memoratur a Floro, ut passim legitur, sed a Wandelberto hoc versiculo: Salvius et sanctus Scaldi tum littora visit. De loci indicio nulla est dubitatio. Erat enim, teste Einhardo in libello BHL. 5233 de Translatione SS. Marcellini et Petri, IV, 8, monasterium Sancti Salvii martyris, quod in pago Fanomartense in vico Valentianas appellato in ripa Scaldis fluvii situm est. Passio S. Salvii, BHL. 7472, in nonnullis suspecta est, maxime in adiecta historia translationis et miraculorum; eam tamen ut ficticiam totam reicere nolumus, cum fontem coaevum passim videatur utcumque exprimere. Ita desinit: martyrizati sunt itaque pariter S. Salvius et discipulus eius cum eo sub Winegardo sexto kalendas iulii… Oriundi sunt igitur sancti Arverno territorio regionis Aquitaniae, in Franciam vero devoti pervenerunt; in pago autem Hainonense martyrio coronati sunt. Asserit quidem hagiographus Salvium episcopum fuisse, et in partes Hemonensis fisci qui vocatur Valencenas advenisse, evangelium praedicasse, nulla facta de sede Engolismensi vel alia quavis mentione. In serie autem episcoporum Engolismensium Salvio cuipiam locus non est. Socii eius nomen ignorabatur. Fertur autem Winegardus iussisse ut corpora martyrum in stabulo sepelirentur; servi autem eius primo magistrum in antrum proiecerunt, deinde discipulum super pectus sancti in cruce posuerunt. Unde secundum Molanum et monachos prioratus S. Salvii discipulus Superius appellatus fuit. Altaria duo S. Salvio dicata inscriptionibus metricis ornavit Alcuinus, Carm., XC, VIII (Salvius hanc aram); CVI, II (Salvius hic praesul meritis et martyr honestus). — Act. SS., Iun. t. V, p. 196 – 204; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 70; Duemmler, Poetae latini aevi Carolini, t. I, pp. 314, 333.
4. PELAGII] In tenera aetate Pelagius, a patruo Dulcidio, episcopo Salmanticensi, obses Cordubae relictus est, ubi martyr occubuit: Passus est… Corduba … in civitate, Habderrahman rege imperante, die videlicet dominica, sexto calendas iulias era 963 (925 Christi). Ita Passio BHL. 6617 ab aequali scripta. Exstat et Passio metrica Pelagii martiris qui nostris temporibus in Corduba martyrio est coronatus, anno c. 960 a Hrotsuitha abbatissa Gandershemensi composita (BHL. 6618). Eodem die annuntiatur Pelagius in variis kalendariis mozarabicis et in kalendario Cordubensi anni 961: In ipso est festum Pelagii et sepultura eius in ecclesia Tarsil (M. Férotin, Le Liber ordinum, p. 469). Eius corpus translatum est in civitatem Legionensem et postea in Ovetensem. S. Pelagii cultus late disseminatus est, non tamen extra Hispaniae fines. E martyrologis exteris H. Greven primus eum commemorat. Hunc et recentiores quosdam secuti primi Romani martyrologii recognitores scripserant: Apud Legionem Hispaniae civitatem. Recte Cordubam scripsit Baronius; verbis tamen elogii: forcipibus ferreis membratim praecisus minus accurate exprimitur sententia Passionis: appendite illum in forcipes ferreas ac strictim sursum deorsum vicissim levantes sternite. — Act. SS., Iun. t. V, p. 204 – 215; España sagrada, t. XXIII, p. 123 – 31; M. Férotin, Le Liber ordinum, p. 468 – 69; Id., Le Liber mozarabicus sacramentorum, p. 567 – 70; Z. Garcia Villada, Historia eclesiástica de España, t. III, p. 160 – 62; F. J. Simonet, Historia de los Mozárabes de España (Madrid, 1903), p. 592.
5. ANTHELMI] Anthelmus in castello Sabaudiae, Chignin dicto, anno 1107 natus, nomen dedit Ordini Carthusianorum, in quo variis muneribus egregie functus, episcopus Bellicensis ab Alexandro III, die 8 sept. 1163, creatus est. Obiit die 26 iun. 1177, magnam sanctitatis famam relinquens, ut constat ex Vita BHL. 560 a coaevo scripta et ex Vita S. Hugonis ep. Lincolniensis BHL. 4018. Antiqui tamen cultus ecclesiastici vestigia nulla supersunt. Nemo ex martyrologis Greveno antiquior Anthelmo in fastis locum dedisse videtur. Baronius solum allegat Surium, qui Vitam BHL. 560 stilo mutato edidit. In Ordine Carthusiano festum S. Anthelmi anno circiter 1607 celebrari coeptum est. Sollemnis corporis elevatio anno 1630 facta est a Iohanne de Passelaigue episcopo Bellicensi. — Act. SS., Iun. t. V, p. 226 – 46; Vita et translatio S. Anthelmi Bellicensis episcopi, Palaeopoli Belgarum, 1634; C. Le Couteulx, Annales Ordinis Cartusiensis (Monstrolii, 1887 – 1891), t. I et II, passim; A. Marchal, Vie de Saint Anthelme, Paris, 1878.
6. MAXENTII] Gregorius Turonensis, in Hist. Franc., II, 37: Erat in his diebus (anno 507, sub Chlodoveo) vir laudabilis Maxentius abba, reclausus in monastyrio suo ob Dei timore infra terminum Pictavensim. Cuius monastyrii nomen lectioni non indidimus, quia locus ille usque hodie Cellula sancti Maxenti (Saint-Maixent, dép. Deux-Sèvres) vocatur. Laudatque Gregorius librum vitae illius. Haec est Vita antiqua BHL. 5804, in qua legitur Maxentius obiisse post sexagesimum et septimum annum … sexto kalendas iulias hora nona (c. 10). Exstant et Vita cum Miraculis BHL. 5805 – 5806, et Translationes saec. IX et X BHL. 5808. Maxentium Usuardus fastis primus inseruit. — Act. SS., Iun. t. V, p. 169 – 76.
7. DAVID] Floruit primis saec. VI decenniis. Gesta eius scripta sunt in Vita BHG2. 493, quam compendio referunt synaxaria Graecorum. Multa in ea narrantur quae huius aetatis historiam illustrant. — Act. SS., Iun. t. V, p. 176 – 78; Synax. Eccl. CP., p. 771; B. Latyšev, Menologii saec. X quae supersunt, t. II, p. 103 – 104; Anal. Boll., t. XXX, p. 320 – 21.
8. PERSEVERANDAE] Ita Usuardus. Satis communiter vocatur Pecinna, et in martyrologiis minus antiquis variis diebus: 24, 25, 26 huius mensis comparet. Vitam BHL. 6604 saec. XI, ut videtur, scriptam, censet Papebrochius “stylo quidem pro ea aetate eleganti satis sed cum exigua verae certaeque historiae notitia, utpote acceptam non per scripturam coaevi relatoris sed per solam verisimiliter vulgi traditionem”. Locus sepulturae et cultus S. Pecinnae situs est in pago Pictavensi qui Tauriacus dicebatur, postea ad Sanctam Pecinnam, vulgo Sainte-Pazanne. Eius nomini etiam dicatum est oratorium Sainte-Pécinne in Saint-Quentin (Deux-Sèvres). — Act. SS., Iun. t. V, p. 82 – 87; A. Longnon, Les noms de lieu de la France, p. 435.

V KAL. IUL.

[1] In Galatia sancti Crescentis discipuli beati Pauli apostoli, qui in Gallias transitum faciens verbo praedicationis multos ad fidem Christi convertit; rediens vero ad gentem cui specialiter datus erat episcopus, cum Galatas ipsos usque ad finem vitae suae in opere Domini confirmasset, demum sub Traiano martyrium consummavit.

[2] Cordubae sanctorum martyrum Zoili et aliorum decem et novem.

[3] Caesareae in Palaestina sancti Anecti martyris, qui in persecutione Diocletiani sub Urbano praeside, cum alios ad martyrium hortatus esset, et oratione sua idola prostrasset, a decem militibus verberari iussus, manibus pedibusque praecisis, truncatus capite martyrii coronam accepit.

[4] Constantinopoli sancti Sampsonis presbyteri, pauperum exceptoris.

[5] In pago Turonico sancti Ioannis presbyteri et confessoris.

[6] Varadini in Hungaria sancti Ladislai regis, qui clarissimis miraculis usque ad diem hodiernum coruscat.

IUNII 27

1. CRESCENTIS] Ab Adone primum in martyrologium inductus est. Ex eius prima editione vix immutatum elogium assumptum est; cui deinceps addidit Crescentem per aliquot annos Viennae civitate Galliarum sedisse. Ut rei ratio perspiciatur, legatur oportet S. Pauli epist. II Tim., IV, 9 – 10: Festina venire ad me cito; Demas enim me dereliquit diligens hoc saeculum et abiit Thessalonicam, Crescens in Galatiam, Titus in Dalmatiam. In codicibus varia lectio habetur Crescens in Galliam. Lectionum quandam veluti concordiam instituendam putavit Ado scribendo Crescentem in Gallias transiisse dein in Galatia evangelium praedicasse. Utique in serie episcoporum Viennensium primus est Crescens aliquis non tamen vir ille apostolicus, nisi ex Adonis coniectura. Quod martyrium sub Traiano passus sit Crescens, de suo addidit Baronius. Catalogus pseudo-Dorothei, in synaxariis Graecorum ad diem 30 iun., haec habet: Κρίσκης δὲ ἐν Γαλλίᾳ ἐκήρυξε τὸ εὐαγγέλιον καὶ ἐν αὐτῇ ἐκοιμήθη ἐν εἰρήνῃ. Est ubi in synaxariis ad 30 iul. cum aliis nonnullis apostolicis viris memoretur Crescens τῆς ἐν Γαλλίᾳ Καρχηδόνος ἐπίσκοπος. — Act. SS., Iun. t. V, p. 250 – 51; Synax. Eccl. CP., pp. 785, 855; Les martyrologes historiques, p. 591 – 92; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, pp. 149 – 50, 204.
2. ZOILI] Inter martyres Cordubenses laudatur Zoellus a Prudentio, Peristeph., IV, 19. Martyrologium hieronymianum: in Spanis Zoilli. Kalendarium Cordubense anni 961: festum S. Zoili et sepultura eius est in ecclesia vici Tiraceorum; memoratur quoque in ceteris Mozarabum kalendariis, nullis additis sociis. Aliorum decem et novem primus adiecisse videtur martyrologus Lugdunensis in cod. Parisino 3879, qui usus est hieronymiano, non tamen perspexit nomina martyrum decem et novem quae in laterculo huius diei cum Zoilo cohaerent non esse Cordubensium sed alio pertinere, partim videlicet eorum esse qui septem germani nuncupantur, Romae via Tiburtina. Ab Usuardo hodie recolitur revelatio corporis S. Zoili ab Agapio Cordubensi episcopo facta. Huius inventionis brevis habetur relatio, dubiae fidei, in codice Musei Britannici 25600, qua se usum esse prodit Rodericus Cerratensis in libello BHL. 9024. Commemoratio translationis agebatur die 4 nov., ut habetur in kalendario Cordubensi anni 961: in ipso est Latinis festum translationis Zoili ex sepulcro eius in vico Cris ad sepulcrum ipsius in ecclesia vici Tiraciorum in Corduba. Passio S. Zoili BHL. 9022 scripta est ab homine qui quidem audiverat eum incerto tempore Cordubae martyrem occubuisse, reliqua ignorabat. — Act. SS., Iun. t. V, p. 252 – 256; Comm. martyr. hieron., p. 338; M. Férotin, Le Liber ordinum, pp. 468 – 69, 487; Id., Le Liber sacramentorum, pp. 573 – 77, 824; Anal. Boll., t. LVI, p. 361 – 69.
3. ANECTI] Excerpta haec sunt ex elogio menaeorum Graecorum, quod ipsum compendio referre credendum est Passionem adhuc latentem, ex earum censu quae de quibusvis martyribus similia narrant. Ibi autem Anectus martyrium passus dicitur Caesareae in Cappadocia. Emendationem in Palaestina, si tamen emendatio est, suggessit nomen Urbani praesidis, quod et saepius occurrit in Actis martyrum Palaestinorum apud Eusebium. Ceterum de Anecto martyre Caesareae silent monumenta historica. Anectus quidam Corinthius socius S. Codrati in his tabulis relatus est ad diem 10 mart. — Act. SS., Iun. t. V, p. 256 – 57.
4. SAMPSONIS] Eius festum inter sollemniora ecclesiae Constantinopolitanae numeratur. Laudatio S. Sampsonis in synaxariis compendio refert Vitam BHG2. 1615 quae in menologio Symeonis Metaphrastae recepta est. Hagiographus aequalem se non esse profitetur, sed prae manibus habuisse alios libellos, in quibus nonnulla certe carpenda erant. Pauperum exceptor dicitur, id est ξενοδόχος, seu hospitalarius. Hospitale excitasse fertur hortante Iustiniano, quem a morbo sanaverat. — Act. SS., Iun. t. V, p. 265 – 78; Synax. Eccl. CP., p. 773.
5. IOANNIS] Baronius: “Scribit de eo Gregorius Turonensis, de Gloria confess., c. XXIII, ex quo ceteri acceperunt qui de eo agunt.” Gregorius, postquam de S. Maximo abbate Cainonensi (Chinon) eiusque sepulcro dixerat, ita pergit: Requiescit haud procul ab hac basilica Ioannes quidam presbiter natione Britto in summa religione degens, per cuius manus Dominus multa signa sanitatum dignatus est operare. Qui ob amorem divinum ab aspectibus se hominum cohibens parvulam oratorii cellulam habebat ante ipsam Cainonensis vici ecclesiam. Ad haec Ruinartius: “Exstat hodieque [1699] sub titulo S. Radegundis oratorium hoc in capite memoratum, in quo visitur beati Iohannis tumulus sed reliquiis vacuus quas nempe Calviniani eodem anno 1563 combusserunt.” De die natali nihil apud Gregorium. Olim colebatur S. Iohannes die 5 maii. Baronius secutus esse videtur Molanum, qui ad diem 27 iun. S. Iohannem memorat. — Act. SS., Maii t. II, pp. 50 – 51, 797.
6. LADISLAI] Ladislaus, Belae Hungarorum regis filius, post Geizae fratris mortem, qui pulso regi Salomoni vixdum suffectus fuerat, anno 1077, ut videtur, delatam sibi totius gentis voto coronam accepit. Anno 1091 cum Suonimirus Croatiae rex, nullo herede relicto, a rebellibus interfectus esset, Helena eius vidua, quae Ladislai soror erat, ut a viri sui occisoribus se tutaret, fratrem suum in auxilium advocavit, qui quasi hereditario iure Croatiam cum Hungarico regno coniunxit. Ladislaus, etsi Croatiam universam sub dicionem suam redigere non potuit, in ea tamen satis imperio valuit ut ad christianam fidem propagandam strenuam operam conferret et Zagrabiae sedem episcopalem conderet. In patria sua multa sapienter fortiterque gessit, quae cum historia ecclesiastica et civili huius aetatis multifariam conexa sunt. Pii regis gloriam minus certis laudibus auxit saec. XIII Vita BHL. 4671. In quam nova commenta inferserunt hungaricorum annalium scriptores, quos rursus expilavit auctor Vitae BHL. 4670 (cf. R. F. Kaindl, Studien zu den ungarischen Geschichtsquellen, XV, in Archiv für österreichische Geschichte, t. XCI, 1, 1902, p. 46 – 53). Obiit Ladislaus rex Nitrae (Nyjtra, Neutra) in Moraviae pago, dum Bohemis bellum infert, et in Varadinensem ecclesiam die 29 iulii anno 1095 depositus fuit. Baronius eum sanctis annumeratum invenit apud Molanum, cui praeiverat Bellinus de Padua. Subdit: “Hunc Caelestinus papa tertius recensuit inter sanctos”; quod hodieque passim lectitatur. Sed cum ad auctoritates provocatur, nulla alia videtur adesse praeter Vitam BHL. 4671, in qua legitur, c. 8: anno Domini millesimo centesimo nonagesimo secundo, sanctum corpus eius canonizatum est; unde ratiocinando erutum est nomen pontificis tunc sedentis, et ulteriori opinatione collectum a Caelestino p. III permissam fuisse Ladislai regis ossium elevationem, quae pro legitima canonizatione fuerit. Sed de hoc negotio nullum vestigium comparet in regestis Caelestini III; neque omni difficultate vacant aliae temporum notationes quae cum illa consertae sunt in Vita BHL. 4671. Ad fugaces pariter testium umbras remittitur qui apud rerum Hungaricarum scriptores sive ornatores legit ab Innocentio III — sic enim fabulantur — missum fuisse Gregorium cardinalem de Crescentio, qui auditis testibus, de B. Ladislai elevatione decerneret, ut Belae III regis voto fieret satis. De quo iudicio multa narrata sunt quae, ut in re perquam incerta, praestat in medio relinquere. Dies qui S. Ladislai sollemnitati assignatus fuit is potest esse quo mortui regis corpus e pago Nitra in ecclesiam Varadinensem relatum est. Translationem nescio quam comminisci maluerunt veteres scriptores hungari, quibus parum placere videtur sanctum regem in finibus exteris obiisse. — Act. SS., Iun. t. V, p. 315 – 27; L. Karl, in Revue archéologique, 1925, p. 304 – 322; F. šišić, Povijest Hrvata u vrijeme narodnih vladara (Zagreb, 1925), p. 602 – 620. Veterum scriptorum lucubrationes adornatas habes apud St. Katona, Historia critica regum Hungariae stirpis Arpadianae, t. II, p. 389 – 756; t. IV, p. 390 – 405.

IV KAL. IUL.

[1] Vigilia sanctorum apostolorum Petri et Pauli.

[2] Romae sancti Leonis papae secundi.

[3] Lugduni in Gallia sancti Irenaei episcopi et martyris, qui (ut scribit sanctus Hieronymus) beati Polycarpi Smyrnensis episcopi discipulus fuit, et apostolicorum temporum vicinus. Is cum adversus haereticos verbis ac scriptis plurimum decertasset, in persecutione Severi cum omni fere civitatis suae populo coronatus est glorioso martyrio.

[4] Traiecti sancti Benigni episcopi et martyris.

[5] Alexandriae in persecutione Severi sanctorum martyrum Plutarchi, Sereni, Heraclidis catechumeni, Heronis neophyti, et alterius Sereni, Rhaidis catechumenae, Potamioenae et Marcellae eius matris, inter quos praecipue enituit Potamioena virgo, quae primo immensos innumerosque agones pro virginitate desudans, deinde etiam exquisita et inaudita tormenta pro fide perpessa, ad ultimum una cum matre igne consumpta est.

[6] Eodem die sancti Papii martyris, qui in persecutione Diocletiani flagris caesus et in lebetem oleo et adipe ferventi plenum iniectus aliaque horrenda supplicia perpessus, demum datis cervicibus coronatur.

[7] Cordubae sancti Argymiri monachi et martyris, qui in persecutione arabica pro fide Christi necatus est.

[8] Romae sancti Pauli papae et confessoris.

IUNII 28

2. LEONIS] Sacramentarium Gregorianum: IIII kalendas iulias id est XXVIII die mensis iunii natale sancti Leonis papae. In martyrologiis a Beda ad Adonem usque: natale S. Leonis papae. Usuardus, magis definite: beati Leonis pontificis et doctoris, et quidem recte. Est enim ea anniversaria dies translationis reliquiarum S. Leonis I sub Sergio p. (687 – 701). Ita nempe titulus sepulcro Leonis Magni a Sergio inscriptus in porticu basilicae Vaticanae: iterum translatus huc a beato papa Sergio IIII kal. iul. Postmodum neglecta vel in oblivionem redacta commemoratione S. Leonis I, ea dies dicata est Leoni p. II (682 – 683) qui, teste Libro pontificali, sepultus est ad beatum Petrum apostolum sub die V non. iul., et de quo silent antiqui martyrologi. — Act. SS., Iun. t. V, p. 374 – 77; Comm. martyr. hieron., p. 342; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. 359 – 60, 375 – 79; I. B. De Rossi, Inscriptiones christianae Urbis Romae, t. II, pp. 98, 139 – 40, 201 – 202.
3. IRENAEI] In martyrologio hieronymiano signatur Lugduno Galliae Hirenaei episcopi cum aliis VII. Septem illos nullo pacto cum Irenaeo cohaerere constat. Alio loco observavimus de martyrio S. Irenaei nihil satis certum haberi. Acta antiqua nulla sunt, nec talia censeri debent BHL. 4457 – 4462. Elogium, post Florum, qui rem paulo latius persequitur, duobus ex fontibus praecipue haustum est: pars prior contracta est ex Hieronymo, De viris ill., XXXV; altera, quae est de martyrio, ex quadam Irenaei Vita ab hagiographo conficta. A Graecis ad diem 23 aug. Irenaei Lugdunensis memoria agitur una cum homonymo Sirmiensi. — Act. SS., Iun. t. V, p. 335 – 49; Comm. martyr. hieron., p. 341; Synax. Eccl. CP., p. 917; BHG2. 950; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 367; Anal. Boll., t. XVI, p. 536 – 37.
4. BENIGNI] Assumptus est Benignus a Baronio e Galesinio et Molano qui haec scribit in Natal. sanctorum Belgii: “Traiecti B. Benigni martyris atque pontificis. Hic propter corporis aut reliquiarum allationem novem lectiones habet vigilia SS. Petri et Pauli in collegiatis ecclesiis beatorum Martini et Petri. Sed cuius B. Benigni hae sint reliquiae, vetus est controversia… Constat autem reliquias allatas a Baldrico Pio”. Translatio reliquiarum SS. Agnetis et Benigni, quae anno 964 a Baldrico episcopo e Gallia Ultraiectum facta est, narratur in libello BHL. 165, ubi Benignum vocant pretiosum martyrem videlicet Carnotensem episcopum; cui tamen locus non est in serie episcoporum Carnotensium. Ultraiectini die 28 iun. lectiones recitabant e Passione BHL. 1159, quae est S. Benigni Divionensis; hic die 1 nov. colitur. Affert Baronius Gregorium Turonensem, in Glor. conf., c. 17, qui narrat corpus cuiusdam Benigni episcopi peregrini repertum fuisse in agro Turonico; at de hoc, praeter corporis inventionem, omnia latent. Notandum est Ultraiecti Benignum iam invocari in litaniis, psalterio Wolbodonis cod. nunc Bruxell. 9188 – 89, saec. X ex., praefixis. — Act. SS., Iun. t. V, p. 359 – 60; Ian. t. II, p. 357 – 60; Anal. Boll., t. LV, p. 66.
5. PLUTARCHI] Haec turma martyrum Alexandrinorum in hieronymianis occurrit ad hunc diem. Elogium fere illud est quod Florus excerpsit ex Eusebii Hist. eccl., VI, 4 – 5. — Act. SS., Iun. t. V, p. 355 – 57; Comm. martyr. hieron., p. 341; Les martyrs d'Égypte, pp. 30 – 31, 59.
6. PAPII] Excerptum ex menaeis Graecorum, quorum elogium e Passione prolixiore nondum reperta derivatum censemus. Hanc autem sinceram esse et a teste coaevo scriptam nemo contenderit. — Act. SS., Iun. t. V, p. 360 – 61; Synax. Eccl. CP., p. 778.
7. ARGYMIRI] Regnante Cordubae Mohammad II (852 – 886), martyr occubuit Argimirus, cuius illustre certamen refert S. Eulogius, in Memoriali Sanctorum, III, 16: … pertinacem in sancto proposito militem Christi equuleo viventem imposuit, enseque transfossum peremit IV kalendas iulias, aera 894 (anno Christi 856). Cuius corpus cum post multos dies ex praecepto iudicis de patibulo deponeretur, cuiusdam religiosi solertia sancti Aciscli basilicae deportatur ac digno sacerdotum ministerio prope tumulum praedicti martyris et sancti Perfecti humatum est. In fastos primum inductus est a Galesinio. — Act. SS., Iun. t. V, p. 384; España sagrada, t. XII, p. 33 – 36; F. J. Simonet, Historia de los Mozárabes de España, p. 469.
8. PAULI] Paulus, germanus frater Stephani p. II, cui in pontificatu successit (757 – 767), ab antiquis martyrologis praetermissus est, et primum a Petro de Natalibus sanctorum Catalogo, III, 30, additus. Qui haec scribit: apud Sanctum Paulum quievit ubi etiam sepultus est VI kal. februarii. Postea translatus est in oratorium B. Mariae, quod ipse struxerat in Vaticano, et in sepulcro positum hoc epitaphium: Hic requiescit Paulus papa. In elogio Libri pontificalis nihil est de die emortuali vel depositionis. — Act. SS., Iun. t. V, p. 378 – 83; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 464 – 65; M. Baumont, Le pontificat de Paul Ier, in Mélanges d'archéologie et d'histoire, 1930, p. 7 – 24; I. B. De Rossi, Inscriptiones christianae Urbis Romae, t. II, p. 203.

III KAL. IUL.

[1] Romae natalis sanctorum apostolorum Petri et Pauli, qui eodem anno eodemque die passi sunt sub Nerone imperatore; quorum prior in eadem Urbe capite ad terram verso affixus et in Vaticano iuxta viam Triumphalem sepultus, totius orbis veneratione celebratur, alter vero gladio animadversus et via Ostiensi sepultus pari habetur honore.

[2] In castro Argentomacho sancti Marcelli martyris, qui pro fide Christi una cum Anastasio viro militari capite plexus est.

[3] Genuae natalis sancti Syri episcopi.

[4] Narniae sancti Cassii eiusdem civitatis episcopi, de quo sanctus Gregorius refert, quod nullus pene dies vitae eius abscedebat, quo omnipotenti Deo hostias placationis non offerret; cui et concordabat vita, quia cuncta, quae habebat, in eleemosynis tribuens, in hora sacrificii totus in lacrymis diffluebat; demum natalitio apostolorum die, quo singulis annis Romam venire consueverat, cum missarum solemnia celebrasset et corpus Dominicum pacemque omnibus dedisset, migravit ad Dominum.

[5] In territorio Senonensi sanctae Benedictae virginis.

[6] In Cypro sanctae Mariae, matris Ioannis qui cognominatus est Marcus.

IUNII 29

1. PETRI] Depositio martyrum: III kal. iul. Petri in Catacumbas et Pauli Ostense Tusco et Basso consulibus. Martyrologium hieronymianum: Romae natale sanctorum apostolorum Petri via Aurelia in Vaticano Pauli vero via Ostiensi utrumque in Catacumbas Basso et Tusco consulibus. Annum 258 non esse apostolorum emortualem nemo non novit, sed institutae tunc primum Romae eorum sollemnis commemorationis, quod alio loco ostendere conati sumus. Ex communi festivitate nata est opinio eos eodem anno eodem die passos esse. Elogii materiam et plerumque verba subministravit Hieronymus, De viris illustribus, I, V. Quod Petrus cruci affixus fuerit, non tamen capite deorsum, iam habemus ex Tertulliano, De praescript. haeret., XXXVI: Petrus passioni dominicae adaequatur. Eodem die Petrus et Paulus in fastis Graecorum inscripti sunt et celebratissima eorum commemoratio fiebat Constantinopoli in omnibus urbis ecclesiis, quod de aliis sanctis non legitur. — Act. SS., Iun. t. VII, p. 1 – 174; Comm. martyr. hieron., p. 343; Synax. Eccl. CP., p. 777; Anal. Boll., t. XLV, p. 297 – 309; Origines du culte des martyrs2, p. 263 – 69.
2. MARCELLI] Ita fere Usuardus, usus Passione BHL. 5242 – 5244. Haec autem est lucubratio licenter composita, in qua nihil non suspectum, martyribus ipsis qui Argentomachi (Argenton, dép. Indre) passi sint non exceptis. — Act. SS., Iun. t. V, p. 476 – 78; Histoire littéraire de la France, t. VI, p. 418 – 19.
3. SYRI] Vita S. Syri BHL. 7973 saec. XI, longo proinde post sancti obitum tempore, scripta censetur. Dubia sunt et fabulis aspersa quae de eius gestis ab hagiographo referuntur. Titulus a Baronio allatus: hic requiescit corpus sancti Syri episcopi Ianuensis cet. recentioris aetatis est. Ceterum de cultus antiquitate dubitari nequit, cum S. Gregorius, Dial., IV, 55, ecclesiae beati confessoris Syri in urbe Genuensi meminerit. Inscriptus est S. Syrus martyrologio Romano a Baronio, rogantibus patribus Theatinis quibus haec ecclesia anno 1575 tradita fuerat. — Act. SS., Iun. t. V, p. 478 – 83; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 835.
4. CASSII] S. Cassii Narniensis Vita et laudatio BHL. 1638, 1639 nec non elogium in martyrologio ex uno fonte deprompta sunt, nimirum S. Gregorii Dial., III, 6, IV, 58 et Homil. in Evang., II, 37. De eius obitu ita Gregorius: ipso natalicio apostolorum die, cum missarum sollempnia peregisset et mysteria sacrae communionis accepisset, e corpore exivit. Diem proxime sequentem 30 iun. indicat clausula epitaphio metrico, quod ei viventi positum fuerat, adiecta: “Sedit annos XXI, menses VIIII, dies X; requievit in pace pridie kalendas iulias post consulatum Basilii viri clarissimi anno XVII (558).” — Act. SS., Iun. t. V, p. 486 – 91.
5. BENEDICTAE] Haec ab Usuardo Beata, non Benedicta, appellatur. In libris Senonensibus, Beata martyribus Sanctiano et Augustino sociatur; ita in breviario Sancti Petri Vivi, nunc cod. Paris. 1041, saec. XIII – XIV, ad diem 24 iun. Horum Passio exstat BHL. 7487, sublestae fidei, in qua Beata S. Sanctiani soror asseritur. Translationem SS. Sanctiani et Augustini e villa Sanceia ad monasterium Sancti Petri Vivi Odorannus in Chronico refert sub Ansegiso episcopo († 883) factam, VIII kal. iul. Eadem fere apud Clarium, qui subiunxit: transtulit etiam idem subsequenti tempore corpus S. Beatae virginis in eamdem ecclesiam. Ex testimonio Claudii Castellani refertur a Papebrochio: “sub nomine S. Beatae haberi Senonibus in suburbano pervetustam ecclesiam cum crypta”. Huius vestigia non ita pridem evanuerunt. — Act. SS., Iun. t. V, p. 492; Sept. t. II, p. 668; L. Levillain, in Le Moyen Age, t. XL (1930), p. 199; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. III, p. 34.
6. MARIAE] Baronius, qui primus Mariam in martyrologium assumpsit, fontes adducit Act., XII, 12, et Acta Barnabae descripta ab Alexandro monacho, BHG2. 226. De Petro liberato e carcere scribit S. Lucas: venit ad domum Mariae matris Iohannis qui cognominatus est Marcus, ubi erant multi congregati et orantes. Nulla deinceps in evangelio Mariae fit mentio, nec ullo testimonio comprobatur eam cum Barnaba et Marco filio in Cyprum profectam esse ibique vixisse. Quae narrat Alexander plurimis post rem gestam saeculis sincera et fide digna nemo existimat. — Act. SS., Iun. t. V, p. 475 – 76.

PRID. KAL. IUL.

[1] Commemoratio sancti Pauli apostoli.

[2] Romae sanctae Lucinae apostolorum discipulae, quae de facultatibus suis sanctorum necessitatibus communicans, christianos in carcere detentos visitabat, ac martyrum sepulturae inserviebat, iuxta quos et ipsa in crypta a se constructa sepulta est.

[3] Ibidem sanctae Aemilianae martyris.

[4] Lemovicis in Gallia sancti Martialis episcopi cum duobus presbyteris Alpiniano et Austricliniano, quorum vita miraculorum signis admodum effulsit.

[5] Ipso die sanctorum martyrum Caii presbyteri et Leonis subdiaconi.

[6] Alexandriae passio sancti Basilidis sub Severo imperatore, qui cum sanctam Potamioenam virginem, quam ad supplicium ducebat, ab impudicorum hominum petulantia tutatus esset, religiosi officii mercedem ab ea recepit: nam ipsa post triduum illi apparens et eius capiti coronam imponens, non solum eum convertit ad Christum, sed etiam brevi agone certantem suis precibus martyrem gloriosum effecit.

[7] In territorio Vivariensi sancti Ostiani presbyteri et confessoris.

IUNII 30

1. PAULI] Quam ob causam, post festum utriusque apostoli pridie celebratum, solius Pauli commemoratio instituta sit aperit Baronius, postquam adduxerat Prudentium, Peristeph., XII. Antiquum usum memorat: “Consuevisse nimirum Romanum pontificem una eademque die pontificias functiones in utraque basilica exercere. Cum autem propter nimiam locorum inter se distantiam non sine nimio ac intolerabili fere labore perfici posse videretur, consultius visum est prima die in basilica Vaticana utriusque celebrare sollemnitatem, sequenti autem die in basilica Pauli sacra peragere uberiusque persolvere quod pridie eadem de causa ibidem loci videretur omissum.” In sacramentario Gregoriano agitur pridie kal. iul. natale S. Pauli. De basilica Ostiensi, lege si placet H. Grisar, Analecta Romana, p. 258 – 306.
2. LUCINAE] Ab Adone primum in sanctorum catalogum relata est, eiusque elogium coagmentatum est ex Actis plurimorum martyrum ubi pia quaedam mulier Lucina nomine varia caritatis munera apud christianos, maxime martyres, obire perhibetur, ut in Actis SS. Processi et Martiniani, Cornelii, Sebastiani, Anthimi, Simplicii, Faustini et Viatricis, Marcelli. Vixerit ergo matrona illa minimum bis centum annos, si hagiographis fides habetur. Ecclesia est Romae primum titulus Lucinae dicta, deinde titulus beati Laurentii martyris qui appellatur Lucinae, nunquam tamen titulus sanctae Lucinae. — Act. SS., Iun. t. V, p. 533 – 35; I. B. De Rossi, Roma sotterranea, t. I, p. 306 – 351; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 165 – 66; J. P. Kirsch, Die römischen Titelkirchen, p. 80 – 84; Étude sur le légendier Romain, p. 36.
3. AEMILIANAE] Aemilianam ecclesia Romana nullo unquam cultu prosecuta est neque eam annuntiavit ullum martyrologium ante nostrum. Synodo Romanae anni 499 tres intererant presbyteri tituli Aemilianae. Hic autem titulus praeterea nusquam in litterarum monumentis memoratur, nedum titulus sanctae Aemilianae nuncupetur, sicut de aliis contigit, quorum conditores, labentibus annis, pro sanctis habiti sunt. Non defuere qui conicerent ecclesiam Aemilianae eandem esse quae postea vocaretur titulus sanctorum quattuor Coronatorum. Immerito igitur inter sanctos, multo magis inter martyres, relata est mulier solo nomine nota. — Act. SS., Iun. t. V, p. 578; J. P. Kirsch, Die römischen Titelkirchen, pp. 7, 33.
4. MARTIALIS] Martyrologium hieronymianum: Lemovicas depositio sancti Marcialis episcopi et confessoris; de eo quoque Florus et Ado nihil uberius. Elogium praebuit Usuardus, qui tamen pro Austricliniano scripsit Stratocliniano. Auctore Gregorio Turonensi, Decio et Grato consulibus [250]… Lemovicinis Martialis est distinatus episcopus. Quicquid de temporis nota censendum est, aperte Gregorio contradicunt qui Martialem saec. I vixisse contendunt et ab ipsis apostolis in Gallias missum, ut in Vita BHL. 5551 et aliis eiusdem furfuris lucubrationibus BHL. 5552 – 5558, quas nonnulli Lemovicinae ecclesiae proceres etiam recenti aetate tuendas susceperunt. In libro de Gloria confessorum, c. XXVII, ita Gregorius Turonensis: S. Marcialis episcopus a Romanis missus episcopis in urbe Lemovicina praedicare exorsus est eversisque simulacrorum ritibus repletam iam credulitate Dei urbem migravit a saeculo. Erant tunc temporis cum eo duo presbiteri quos secum ab oriente adduxit in Galeis. Verum, ubi completi sunt dies eorum ut et ipsi vocarentur de hoc saeculo, coniunctis sarcofagis in eadem cripta quam sanctus episcopus sunt sepulti. Nomina duorum sacerdotum leguntur in Vita BHL. 5552 a pseudo-Aureliano, qui alius non esse putatur ab insigni illo falsario Ademaro Cabannensi († 1034), composita. De his multa scripta sunt quae utinam numquam scripta fuissent. — Act. SS., Iun. t. V, p. 543 – 73; Comm. martyr. hieron., p. 344; Anal. Boll., t. XII, p. 465 – 66; t. XXXI, p. 468 – 69; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 104 – 117; L. Saltet, in Bulletin de littérature ecclésiastique, 1925, pp. 161 – 86, 279 – 302; 1926, pp. 117 – 39, 145 – 60.
5. CAII] In prima martyrologii Romani editione (Romae, 1583), legitur: sanctorum Corsici presbyteri et Leonis subdiaconi. In editionibus quae annotationibus Baronii ditatae prodierunt, inde a prima (1586), loco Corsici nomen Caii successit, nulla mutatae vocis data ratione, immo stante commentario ad priorem lectionem Corsici. Quae quidem recta est, cum elogium illud ipsum sit quod ex hieronymianis Usuardus exscripsit, sed explanatu difficillima. Corsicus enim nomen non est, sed nominis frustum quod suis usibus accommodaverunt librarii. Prona coniectura Leo nomen videtur papae qui ad 29 iun. nonnullis inscriptus est kalendariis; qui quomodo postea in subdiaconum mutatus fuerit, non liquet. — Act. SS., Iun. t. V, p. 573; Comm. martyr. hieron., p. 344.
6. BASILIDIS] Elogium excerptum est ex Eusebii Hist. eccl., VI, 5, 3 – 6. In martyrologio hieronymiano Basilides cum ceteris martyribus Alexandrinis ad diem 28 iun. Propria hodie ei concessa est mentio quia post triduum coronam recepit. — Act. SS., Iun. t. V, p. 355 – 57; Les martyrs d'Égypte, pp. 9, 30.
7. OSTIANI] Sunt verba Usuardi, qui primus Ostianum consignavit, silentibus aequalibus et antiquioribus. Corpus S. Ostiani in ecclesia Sancti Martini vallis Couspiensis (Couspié) saec. XVIII ineunte asservari credebatur. Notat Baronius: “Extare eius Acta testatur Molanus.” Id re vera in priore editione Molanus e recenti quodam martyrologio transsumpsit. At gesta S. Ostiani plane deficiunt. Occurrit hodie in martyrologio ecclesiae Lugdunensis cod. Bononiensi 925, saec. XIII, natale sancti Ostiani gloriosissimi confessoris; item in breviariis Vivariensibus saec. XIV et XV: sancti Hostiani. In breviario Viceliacensi saec. XIV, die 2 iulii: in nat. sancti Hostiani. — Act. SS., Iun. t. V, p. 578 – 579; Les martyrologes historiques, p. 232; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. I, p. 95; t. II, pp. 132, 183; t. III, p. 399.

IULIUS

KAL. IUL.

[1] In monte Hor depositio sancti Aaron primi sacerdotis ordinis levitici.

[2] Viennae sancti Martini episcopi, apostolorum discipuli.

[3] Mechliniae passio sancti Rumoldi martyris, Scotorum regis filii, et episcopi Dublinensis.

[4] Sinuessae sanctorum martyrum Casti et Secundini episcoporum.

[5] In Britannia sanctorum martyrum Iulii et Aaron, qui post sanctum Albanum in persecutione Diocletiani passi sunt; quo tempore ibidem quamplurimi diversis cruciatibus torti et saevissime lacerati, ad supernae civitatis gaudia consummato agone pervenerunt.

[6] Arvernis sancti Galli episcopi.

[7] In territorio Lugdunensi depositio sancti Domitiani abbatis, qui primus illic eremiticam vitam exercuit et cum plurimos ibi in Dei servitio congregasset, magnis virtutibus et gloriosis miraculis valde clarus, collectus est ad patres in senectute bona.

[8] Engolismae sancti Eparchii abbatis.

[9] In territorio Rhemensi sancti Theodorici presbyteri, discipuli beati Remigii episcopi.

[10] Apud Emesam sancti Simeonis confessoris, cognomento Sali, qui stultus propter Christum factus est, sed altam eius sapientiam Deus magnis miraculis declaravit.

[11] Vicentiae depositio sancti Theobaldi eremitae ex Campaniae comitibus, quem Alexander tertius ob sanctitatis et miraculorum famam sanctorum canoni adiunxit.

IULII 1

1. AARON] Aaron sacerdotem martyrologio primus inter Latinos inseruit Florus. Elogium exscripsit Baronius, hisce tamen additis: ordinis levitici. Eiusdem sancti memoriam Graeci in synaxariis recolunt die 20 iul., una cum Elia, Moyse et Elisaeo. — Act. SS., Iul. t. I, p. 7 – 11; Synax. Eccl. CP., p. 482.
2. MARTINI] Martinus tertio loco in Catalogo episcoporum Viennensium nominatur. Una eademque commemoratione cum Mamerto coniungitur in martyrologio hieronymiano ad diem 11 maii. Leodegarius in Libro episcopali Martino diem 1 iul. assignat. Quod autem hic dicitur apostolorum discipulus sola nititur auctoritate Adonis in Chronico. — Act. SS., Iul. t. I, p. 14 – 17; Comm. martyr. hieron., p. 248; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, pp. 152, 179.
3. RUMOLDI] Abbatiae in honore sancti Rumoldi martyris … supra fluvium Tameram constructae prima mentio occurrit in diplomate Caroli Simplicis († 929), quod ecclesiae Sancti Lamberti Leodiensi concessit (Cartulaire de l'église Saint-Lambert de Liége, ed. S. Bormans et E. Schoolmeesters,, p. 16). Distinctius medio saeculo XI, in Gestis episcoporum Cameracensium, lib. II, c. 47: Apud Maslinas quoque monasterium est canonicorum, ubi quiescit preciosus Dei martir Rumoldus, genere Scotus, qui vitam eremiticam ducens ibi martirizatus est (M. G., Scr. t. VII, p. 465). Quae de ipso Rumoldo saeculo XI vulgari fama Mechliniae tradita sint docet Vita antiquior BHL. 7381, anno c. 1100 a Theoderico monacho Sancti Trudonis conscripta, teste coaevo Sigeberto Gemblacensi. At, cum ducenti saltem anni effluxissent a tempore quo ab invidis comitibus interemptus Rumoldus ferebatur, in paucis fidem meretur Theodericus. Prorsus autem commenticia sunt quae de regali prosapia, de archiepiscopatu Dubliniensi, de martyrii causa fabulatores postea addiderunt, ut in Vita BHL. 7383 – 84, saec. XV exarata, et in legenda exeunte eodem saeculo flandrice composita. Sed et ipsam hibernicam originem S. Rumoldo plerique viri periti hodie abnegant. Antiquum venerationis documentum exstat in litaniis Coloniensibus codicis 106 Ecclesiae Metropolitanae, saec. IX in. exarati, de quo nuper in Anal. Boll., t. LIV, p. 17. Apud veteres martyrologos nulla Rumoldi mentio; apud recentiores passim vel 24 iunii vel 1 iulii vel etiam 27 octobris. Baronius adducit Molanum, qui die 1 iulii, praeter alia, haec habet: “Machliniam petiit, sibi divinitus revelatam, quam octavo calendas iulii consecravit martyrio; sed quia eadem die sanctissimi Baptistae et praecursoris Domini celebratur nativitas, Romanus pontifex Alexander quartus passionem nostri martyris in nativitatis praedictae octavis instituit solennizari.” De hac festi translatione iam apud Theodericum sermo est (c. 20); at, unde noverit Molanus eam ab Alexandro IV decretam fuisse, plane nobis ignotum. De cultu liturgico, praesertim Mechliniae, Leodii, Aberdoniae, fuse disseruit Sollerius. — Act. SS., Iul. t. I, p. 169 – 266, et seorsim, cum variis additamentis, I. B. Sollerius, Acta S. Rumoldi ep. et m., apostoli et patroni Mechliniensium, Antverpiae, 1718; Anal. Boll., t. LIV, p. 416 – 18; J. Laenen, Histoire de l'Église métropolitaine de Saint-Rombaut à Malines, t. I, Malines, 1919; F. Prims, in Collectanea Mechliniensia, t. XXII (1933), p. 19 – 38; L. J. M. Philippen, in Revue d'histoire ecclésiastique, t. XXIX (1933), p. 365 – 67; L. Gougaud, Les surnuméraires de l'émigration scottique, in Revue bénédictine, t. XLIII (1931), p. 300; J. F. Kenney, The Sources for the Early History of Ireland, t. I(New York, 1929), p. 527 – 28.
4. CASTI] Hos martyres, qui in nonnullis Campaniae ecclesiis coluntur, Sinuessae (Mondragone) kal. iul. passos asserebat libellus BHL. 1650. Quae narratio tota ficticia et nullius fidei cum Passione Casti et Cassii (BHL. 1649) conferenda est, non quidem ut martyrum gesta illustrentur, sed ne cultus vestigia etiam tenuiora neglegantur. Africanos esse olim coniecit Sollerius noster. Cuius sententiae hodie sapientiores inter eruditos suffragati sunt. — Act. SS., Iul. t. I, p. 19 – 20; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 178 – 79.
5. IULII] A Floro dein ab Adone laudati sunt Iulius et Aaron, cum S. Albano, ad diem 22 iun.; ad kalendas iulias primum relati sunt a Petro Equilino, ex synonymia cum Aarone sacerdote, uti videtur. Elogium contractum est ex Bedae Hist. eccl., I, 7. De iisdem Gildas, De excidio, 10, 11, et Beda in Chronico, minime tamen in martyrologio. — Act. SS., Iul. t. I, p. 17 – 18.
6. GALLI] Gallus episcopus Arvernorum (Clermont), patruus Gregorii Turonensis, ab eo memoratur Hist. Franc., IV, 5, 6, et Vitae Patrum, c. VI, ubi obitus diem indicat dominicum ante Ascensionem. Quando et qua de causa kalendis iul. celebrari coepta sit eius annua commemoratio non liquet. Antiquam venerationem in ecclesia Arvernensi miracula ad eius tumulum facta testantur. De Gallo nihil in martyrologio hieronymiano, nec apud Adonem et Usuardum. — Act. SS., Iul. t. I, p. 103 – 109; V. Leroquais, bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. V, p. 119; Id., Les missels…, t. III, p. 368.
7. DOMITIANI] E Vita Domitiani BHL. 2250, cui ceterum exigua fides habenda est, dies obitus eruitur. Martyrologio eum primus inscripsit Florus, quem secutus est Ado. Ex Adone contractum habemus elogium Usuardi, modice immutatum, et rescissa nota topographica: loco qui Vallis Febronna nuncupatur. — Act. SS., Iul. t. I, p. 46 – 54.
8. EPARCHII] In altera martyrologii hieronymiani recensione memoratur hodie Eparchius (vulgo Cybar) Engolismensis. Eius gesta noverat Gregorius Turonensis (BHL. 2557, 2558), habeturque Vita eius ab aequali scripta, BHL. 2559, quo auctore die 1 iul. obiit. Inter saec. IX martyrologos solus Usuardus eum commemoravit. — Act. SS., Iul. t. I, p. 109 – 118; Comm. martyr. hieron., p. 346; L. Duchesne, in Bulletin critique, 1897, p. 471 – 73.
9. THEODORICI] Theodoricum († 533) neque apud Florum neque apud Adonem reperies, sed primum in Usuardo qui his utitur verbis: in territorio Remensi sancti Theoderici presbiteri. Quem die 1 iul. obiisse refert Vita BHL. 8059, 8060. — Act. SS., Iul. t. I, p. 59 – 85.
10. SIMEONIS] Baronius: “Agunt de eodem hac die Graeci in Menologio.” Non hodie, sed 21 iulii simul coluntur Symeon ὁ σαλός eiusque socius Iohannes in libris liturgicis Graecorum, sicut et Syrorum Melchitarum et Armeniorum. De utroque sancto mirabilia multa narravit Leontius, Neapoleos in Cypro episcopus, in Vita BHG2. 1677, quam Acta secundae synodi Nicaenae(787), actione quarta, commemorant (Mansi, Concil., t. XIII, p. 53). De solo Symeone brevius quoddam sed antiquius, immo vix non aequale, testimonium legitur apud Evagrium, Hist. eccl., lib. IV, c. 34. Simulatae stultitiae aemulos complures habuit Symeon cum in Oriente byzantino tum in Rossia; inter quos notissimus Andreas Salos saec. X Constantinopoli floruit. — Act. SS., Iul. t. I, p. 129 – 169; Synax. Eccl. CP., p. 833 – 34; S. E. Assemani, Bibliothecae Vaticanae codicum mss. catalogus, t. II, pp. 169, 132(de codd. Vatic. Syr. 21 et 20, saec. XI et XIII); BHO. 1127 (Vita armenia); Patrologia Orientalis, t. XXI, p. 751 – 758 (Synaxar. armen.); H. Gelzer, in Historische Zeitschrift, t. LXI (1889), pp. 1 – 10, 28 – 38; E. Benz, in Kyrios, t. III (1938), p. 1 – 55 de SS. Andrea et Symeone). De hoc et ceteris stultitiam fingentibus lege librum J. Kovalevskij (Moskva, 1895), de quo Anal. Boll., t. XVI, p. 90 – 91; vel commentationem St. Hilpisch, in Zeitschrift für Aszese und Mystik, t. VI (1931), p. 121 – 31; cf. Anal. Boll., t. XLIX, p. 122.
11. THEOBALDI] S. Theobaldi dies obitus est 30 iun. (1066), depositionis 3 iul. Variae pro variis locis ei assignantur commemorationes: 30 iun., 1 iul., et in breviariis passim 2, 3, 7, 8, 9, 12 eiusdem mensis. Ab Alexandro II († 1073), non ut a nonnullis errore dictum est Alexandro III, albo sanctorum inscriptus est (Jaffé, Regesta2, 4756). Editi sunt libelli BHL. 8031 – 8041 de S. Theobaldi Vita et Miraculis. — Act. SS., Iun. t. V, p. 588 – 606; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. V, p. 308; Id., Les missels…, t. III, p. 417.

VI NON. IUL.

[1] Visitatio beatae Mariae Virginis ad Elisabeth.

[2] Romae via Aurelia natalis sanctorum martyrum Processi et Martiniani, qui a beato Petro apostolo in custodia Mamertini baptizati, sub Nerone oris contusionem, equuleum, nervos, fustes, flammas scorpionesque perpessi, novissime gladio caesi martyrio coronati sunt.

[3] Item Romae passio sanctorum trium militum, qui in martyrio beati Pauli apostoli ad Christum conversi, cum eo coelestis gloriae participes fieri meruerunt.

[4] Eodem die sanctorum martyrum Aristonis, Crescentiani, Eutychiani, Urbani, Vitalis, Iusti, Felicissimi, Felicis, Marciae et Symphorosae, qui omnes apud Campaniam, cum Diocletiani imperatoris persecutio desaeviret, martyrio coronati sunt.

[5] Wintoniae in Anglia sancti Swithuni episcopi, cuius sanctitas gratia miraculorum effulsit.

[6] Bambergae sancti Othonis episcopi, qui Pomeranis Evangelium praedicans, eosdem convertit ad fidem.

[7] Turonis depositio sanctae Monegundis religiosae feminae.

IULII 2

1. VISITATIO] Visitationis festum instituit Urbanus p. VI ineunte anno 1389. Urbano vita functo antequam decretum debito modo editum est, ab eius successore Bonifatio IX illud promulgatum est eodem anno, die 9 novembris. — Act. SS., Iul. t. I, p. 295 – 99.
2. PROCESSI] Usuardi elogium est, interpositis verbis in custodia Mamertini, omnia ad normam Passionis BHL. 6974, quae est historia ficticia martyrum celeberrimorum, via Aurelia miliario II in coemeterio Damasi quiescentium, ut habet martyrologium hieronymianum. De viris XLVII a beato Petro in eadem custodia baptizatis, dictum est ad diem 14 martii. — Act. SS., Iul. t. I, p. 300 – 305; Comm. martyr. hieron., p. 347 – 48; P. Franchi de' Cavalieri, Hagiographica, p. 97 – 98; Note agiografiche, t. III, p. 35 – 39.
3. MILITUM] Duce Floro hi milites in martyrologium primum ingressi sunt cum hoc elogio: Sanctorum trium militum qui cum beato Paulo apostolo passi sunt. Eorum mentio habetur in Actis apocryphis S. Pauli BHL. 6562 – 6563, ubi et eorum nomina producuntur: Longinus, Megistus et Acestus. In plerisque Actorum recensionibus ad Christum utique convertuntur, non tamen martyres fiunt. — Act. SS., Iul. t. I, p. 305 – 306; Les martyrologes historiques, p. 345.
4. ARISTONIS] Hos Ado primus non tantum fastis ascripsit sed et martyrii corona donavit. In Actis S. Sebastiani BHL. 7543 (supra ad diem 20 ian.) feruntur christiani decem de quibus in elogio, ingruente persecutione et Caio papa suadente, Urbem reliquisse et in Campaniam recessisse, nec de ipsorum fatis quicquam ulterius ab hagiographo docemur. Nihilominus, recitatis eorum nominibus, Ado haec subdit: qui omnes apud Campaniam glorioso martyrio coronati sunt. — Act. SS., Iul. t. I, p. 307 – 308; Les martyrologes historiques, p. 569.
5. SWITHUNI] Nomen Angli prisci scribunt Swiđun, hodierni sive Swithin, sive Swithun, eruditi aliquot Swithhun. Obiit episcopus Wintoniensis anno 862, die 2 iulii. Elevatis reliquiis anno 971, die 15 iulii, et anno 1093, eodem die, translatis in templum cathedrale recens exstructum, duplex celebrari coeptum est festum, natalis alterum, alterum translationis. Utrumque exhibent kalendaria anglicana antiqua (F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I, London, 1935, pp. 8, 64, 78, 92, 106, 120, 134, 148, 162, 176, 190, 204, 218, 232, 246, 260; H. A. Wilson, The Missal of Robert of Jumièges, London, 1896, p. 15; Gasquet et Bishop, The Bosworth Psalter, London, 1908, passim) et recentiora pleraque (R. Stanton, A Menology of England and Wales, London, 1887, pp. 305, 341), addita nonnunquam in Wintoniensibus ordinatione S. Swithuni, ad diem 30 octobris. Kalendarium unum, in occidentalibus Angliae partibus saec. X exeunte exaratum (Wormald, t. c., p. 22), translationem inscribit ad diem 2 iulii, mero calami lapsu, ut arbitramur. Baronium Surio usum esse et in die deligendo et in elogio concinnando crediderimus, quod suadent annotationes. Vitae S. Swithuni exstant latine BHL. 7943 – 7949, 7949 b, anglice apud Iohannem Earle, Gloucester Fragments, t. I (London, 1861), et apud W. W. Skeat, Aelfric's Lives of Saints, t. I, parte II (London, 1885), p. 440 – 70, omnes post annos amplius centum quam Swithunus obierat litteris mandatae, crebrescentibus miraculis, et verborum magis quam rerum copia refertae. — Act. SS., Iul. t. I, p. 321 – 37; t. IV, p. 2; Oct. t. XIII, p. 232; W. Hunt, in Dictionary of National Biography, t. LV, p. 239 – 41; G. H. Gerould, Ælfric's Legend of St. Swithin, in Anglia, nova serie, t. XX, p. 347 – 57; J. D. Le couteur et D. H. M. Carter, Notes on the Shrine of St. Swithun formerly in Winchester Cathedral, in The Antiquaries Journal, t. IV (1924), p. 360 – 70.
6. OTHONIS] S. Otto, episcopus Bambergensis octavus, iam saec. XII appellatus est apostolus gentis Pomeranorum in Necrologio Sancti Michaelis, ad diem 30 iunii, quo obiit anno 1139 (ed. Ph. Jaffé, in Bibl. rerum germ., t. V, p. 573). De rebus ab eo praeclare gestis plurima supersunt monumenta (BHL. 6392 – 6407), quae viris doctis amplam disserendi materiem praebuerunt. Libellus monachi Prufeningensis coaevi genuinae formae nuper redditus est. Corpus S. Ottonis Bambergae in Monte Sancti Michaelis honorifice conditum, die 30 septembris 1189 elevatum est, annuente Clemente III, litteris 29 april. et 1 maii (P. F. Kehr, Regesta pontif. Roman., Germania pontificia, vol. III, 3, auct. A. Brackmann, Bamberg, nn. 102 – 103). In kalendariis Bambergensibus S. Otto recolitur tum die 30 iunii, qui natalis est, tum die translationis 30 septembris. Hodie tamen memoria eius apud Molanum et Surium, quem affert Baronius. — Act. SS., Iul. t. I, p. 349 – 465; A. Hofmeister, Die Prüfeninger Vita des Bischofs Otto von Bamberg, Greifswald, 1924; Id. Das Leben des Bischofs Otto von Bamberg, Leipzig, 1928; E. von Guttenberg, Das Bistum Bamberg ((Berlin, 1937), p. 115 – 38; Anal. Boll., t. LV, p. 395 – 98.
7. MONEGUNDIS] Martyrologii hieronymiani codex Wissemburgensis: Turonus sanctae Monegundae confessoris. Ex Vita BHL. 5995 auctore Gregorio Turonensi (Vit. Patr., c. XIX) comperimus Monegundem, in urbe Carnotensi natam, Turonibus, postquam vidua remansit, reclusam vixisse saec. VI. Obiit post ann. 557, sepultaque est in ecclesia Sancti Petri Puellaris, prope basilicam Sancti Martini. Miracula quaedam BHL. 5998 idem refert Gregorius, in Glor. conf., c. XXIV. Antiqua eius apud Turonenses veneratio est, ut patet ex. gr. e sacramentario cod. Paris. nouv. acq. lat. 1589, saec. IX, ubi, ut et apud Hrabanum, virgo dicta est Monegundis, duarum filiarum mater. Elogium Usuardinum est. Ado ad 1 iulii Monegundem annuntiat. — Act. SS., Iul. t. I, p. 309 – 318; Comm. martyr. hieron., p. 347; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 376; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques de France, t. I, p. 55.

V NON. IUL.

[1] Alexandriae sanctorum martyrum Tryphonis et aliorum duodecim.

[2] Constantinopoli sanctorum Eulogii et sociorum martyrum.

[3] Caesareae in Cappadocia sancti Hyacinthi cubicularii Traiani imperatoris, qui accusatus quod christianus esset, plagis varie afflictus et in carcerem trusus, ibi consumptus fame expiravit.

[4] Clusii in Hetruria sanctorum martyrum Irenaei diaconi et Mustiolae matronae, qui sub Aureliano imperatore diversis atrocibusque suppliciis cruciati coronam martyrii meruerunt.

[5] Eodem die sanctorum martyrum Marci et Muciani, qui pro Christo gladio caesi sunt; quos cum puer parvulus ne immolarent idolis alta voce moneret, verberibus iussus est caedi, cumque vehementius Christum confiteretur, una cum quodam Paulo martyres exhortante, necatus est.

[6] Laodiceae in Syria sancti Anatolii episcopi, qui non solum religiosis viris sed et philosophis admiranda scripta reliquit.

[7] Altini sancti Heliodori episcopi, doctrina et sanctitate insignis.

[8] Ravennae sancti Dathi episcopi et confessoris.

[9] Edessae in Mesopotamia translatio sancti Thomae apostoli ex India, cuius reliquiae Ortonam postea translatae sunt.

IULII 3

1. TRYPHONIS] Baronius:“ De quibus Usuardus hac die et manuscripta.” Iamvero notandum primo est Usuardum scripsisse: Alexandriae sancti Triphonis et aliorum decem, non duodecim, quod nescio quo ex fonte manaverit. Quicquid est de sociorum numero, delenda est haec commemoratio, quae in laterculum hieronymianum hoc loco corruptissimum refunditur. Proprium diem habet S. Tryphon 10 nov., martyr non in Alexandria, sed in Phrygia, nullo comitante socio. Ab amanuensibus translatus est a vigilia S. Martini, quae die 10 nov. celebratur, ad alteram vigiliam quae hodie, id est pridie festi translationis eius, occurrit. — Act. SS., Iul. t. I, p. 636; Anal. Boll., t. XLVII, p. 368 – 75; Comm. martyr. hieron., p. 350.
2. EULOGII] Florus, qui Eulogium in fastos induxit et quem secuti sunt Ado et Usuardus, haec habet: apud Constantinopolim sancti Eulogii. A Baronio additum est: et sociorum martyrum. In martyrologio hieronymiano, praeter alia multa, legitur non semel nomen Eulogii, ceterum plane ignoti, nec deest loci indicium Constantinopoli, quod neque cum Eulogio neque cum sociis quibusvis coniungendum est. In commentario Baronius antestatur menologium Graecorum, ubi de his altum silentium. Addit quidem eos sub Valente imperatore ob fidem catholicam passos esse; huius tamen asserti fontem frustra requiras. — Act. SS., Iul. t. I, p. 638; Comm. martyr. hieron., p. 350.
3. HYACINTHI] Contractum est e Synaxariorum elogio, cuius fons est Passio BHG2. 758, quae genuinam historiam non resipit. Colebatur Hyacinthus Constantinopoli, ubi ei ecclesia dicata erat ἐν τοῖς Τρωαδισίου ἐμβόλοις. — Act. SS., Iul. t. I, p. 633 – 34; Synax. Eccl. CP., p. 794.
4. IRENAEI] Elogium praeter pauca Usuardinum est, ex Passione BHL. 4456. Hagiographo certe minime fidendum; non tamen adeo mendax habendus videtur ut Irenaeum, de quo nihil alias traditum est, figmentis eius annumeretur. De Mustiola nulla oriri potest dubitatio. Inscripta est martyrologio hieronymiano ad diem 23 nov.: in Tuscia sanctae Mustiolae; sed ex Passione vita functa est sub die quinto kalendas iulias. In coemeterio a S. Mustiola dicto prope Clusium repertus est titulus ita exscriptus in C.I.L., XI, 2549: Iuliae Asiniae Felicissimae sanctissimae (feminae) ex genere Mustiolae sanctae. Notari velim in huiusmodi inscriptionibus vocem sanctus cultus indicium non esse. — Act. SS., Iul. t. I, p. 638 – 41; Comm. martyr. hieron., p. 617; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 552 – 53; H. Delehaye, Sanctus (1927), p. 37.
5. MARCI] In synaxariis Graecorum varia habentur compendia Passionis SS. Marci et Mociani, quam cum e fragmentis quae supersunt minime spernenda fuisse comprobetur interiisse dolemus. — Act. SS., Iul. t. I, p. 641 – 42; Synax. Eccl. CP., p. 795.
6. ANATOLII] Hodie a Graecis colitur S. Anatolius non Laodicenus sed archiepiscopus Constantinopolitanus (449 – 458), cuius Vita BHG2. 91, 92 compendio refertur in synaxariis. Nomen solum et diem natalem novisse videtur Florus, cui in mentem venit Anatolius ille, de quo Eusebius, Hist. eccl., VII, 32, et Hieronymus, in libro De viris illustribus, LXXIII, et in epistula ad Magnum oratorem, unde scripsit: apud Laodiciam Syriae beati Anatolii episcopi, quae Ado sua fecit. Usuardus vero ea ipsa addidit quae in elogio nostro expressa sunt. Anatolius Laodicenus ab antiquis quidem laudatus nullo tamen cultu ecclesiastico celebris fuit. — Act. SS., Iul. t. I, pp. 642 – 44, 651 – 66; Synax. Eccl. CP., p. 795.
7. HELIODORI] S. Hieronymi popularis fuit, aequalis et familiaris Heliodorus, ad quem epistulas misit et cuius nomini varia commentaria in libros sacros inscripsit. Eius Vita BHL. 3801, pluribus post obitum saeculis concinnata, fabulis inquinata est, e qua id saltem quod certum sit colligi potest eum Altinensem primum fuisse episcopum, eiusque anniversarium diem in 3 iul. incidere. — Act. SS., Iul. t. I, p. 645 – 51; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 909 – 910.
8. DATHI] Episcopus Ravennas septimus post S. Apollinarem in Libro pontificali, ubi de eo nonnisi vulgaria quaedam narrantur, quibus sane contentus non fuisset scriptor qui eius Vitam litteris mandatam legere potuisset. De eiusdem in ecclesia Sancti Probi sepultura non satis constat, nec diem anniversarium noverat Agnellus. Saeculo IX igitur cultu ecclesiastico minime gaudebat. Nec cultus indicium est vocabulum sanctus eius et aliorum episcoporum Ravennatum nomini praefixum, ut alias ostensum est. — Act. SS., Iul. t. I, p. 635; A. Testi Rasponi, Codex pontificalis Ecclesiae Ravennatis, t. I, p. 38; Anal. Boll., t. XLVII, p. 21 – 30.
9. THOMAE] Martyrologii hieronymiani altera recensio: In Edissa Mesopotamiae translatio corporis sancti Thomae apostoli qui passus est in India. In Chronico Edesseno notatur die 22 aug. anno 394 sarcophagum S. Thomae in eiusdem magnam ecclesiam deportatum esse. E variis festivitatibus S. Thomae de quibus passim in fastis, antiquissima esse videtur ea quae teste Gregorio Turonensi (Glor. mart., 31, 32) agebatur mense quinto, id est iulio, quam etiam Orientales observant. S. Thomae natalis nunc a Latinis die 21 dec. celebratur. De translatione reliquiarum quae anno 1258 Edessa Ortonam translatae asseruntur habetur narratio BHL. 8149. Obiter observari velim famam percrebruisse ad nostram usque aetatem corpus S. Thomae in Indiis asservari et quidem in civitate Meliapor nunc San Tome. — Act. SS., Iul. t. I, P. 632; Comm. martyr hieron., pp. 349, 658 – 59; L. Haller, Untersuchungen über die Edessenische Chronik (Leipzig, 1892), p. 103; Origines du culte des martyrs2, pp. 59, 212. De translatione Ortonam, F. Schneider, in Quellen und Forschungen aus Italienischen Archiven, t. XXIV (1933), p. 112 – 23; A. Väth, Der hl. Thomas der Apostel Indiens (Aachen, 1925), p. 79 – 91; Anal. Boll., t. XXV, p. 196 – 200; t. XLIV, p. 402 – 403.

IV NON. IUL.

[1] Osee et Aggaei prophetarum.

[2] In territorio Bituricensi sancti Lauriani episcopi Hispalensis et martyris, cuius caput Hispalim in Hispania delatum est.

[3] In Africa natalis sancti Iucundiani martyris, pro Christo in mare mersi.

[4] Sirmii sanctorum martyrum Innocentii et Sebastiae cum aliis triginta.

[5] Madauri in Africa sancti Namphanionis martyris et sociorum, quos ille roboravit ad pugnam et ad coronam provexit.

[6] Cyrene in Lybia sancti Theodori episcopi, qui in persecutione Diocletiani sub Digniano praeside plumbatis caesus, et lingua abscissa, in pace tandem confessor occubuit.

[7] Eodem die natalis sanctorum Flaviani secundi, episcopi Antiocheni, et Eliae episcopi Ierosolymorum, qui pro synodo Chalcedonensi ab Anastasio imperatore in exilium acti, victores migrarunt ad Dominum.

[8] Augustae in Rhaetia sancti Uldarici episcopi, mirae abstinentiae, largitatis et vigilantiae ac miraculorum gratia illustris.

[9] Ulyssipone sanctae Elisabeth viduae, reginae Portugalliae, quam virtutibus et miraculis claram Urbanus octavus in sanctorum in sanctorum numerum retulit; eius celebritas ex dispositione Innocentii duodecimi octavo idus iulii recolitur.

[10] Turonis translatio sancti Martini episcopi et confessoris, et dedicatio eius basilicae hoc ipso die, quo etiam is ante aliquot annos in episcopum fuerat ordinatus.

IULII 4

1. OSEE] Geminatam prophetarum commemorationem Ado apud Latinos induxit; quem praeter morem Usuardus secutus non est, solum Oseam hodie commemorans. Suum utrique diem assignant Graeci: Oseae oct. 7, Aggaeo dec. 16 (17). — Act. SS., Iul. t. II, p. 5; Synax. Eccl. CP., pp. 143, 313, 321.
2. LAURIANI] Martyrologii hieronymiani codex Bernensis: in territurio Beturive civitatis, vico Vistino, natale sancti Lauriani martyris, cuius caput Hispalim in Spaniis portatum est. In exemplo Wissemburgensi adduntur voces: episcopi et confessoris. Bernensem ad verbum transcribit martyrologium Lugdunense cod. Paris. 3879; sequitur Usuardus. Succincte in editione principe martyrologii Romani, anno 1583: in territorio Bituricensi sancti Lauriani martyris, nec plura; fusius, ut hodiedum prostat, anno 1586. Nimium confisus ducibus parum idoneis, Alfonso de Villegas, in Flore Sanctorum, ed. 1583, p. 405, et Thomae de Trujillo, in Thesauro Concionatorum, t. II, p. 1256, qui summatim referunt Acta fabulosa BHL. 4795 – 4796, Baronius Laurianum cathedrae Hispalensi insidere fecit. — Act. SS., Iul. t. II, p. 32 – 39; España sagrada, t. IX, p. 147 – 60; Comm. martyr. hieron., p. 352; Les martyrologes historiques, p. 213
3. IUCUNDIANI] In antiquis martyrologii hieronymiani codicibus quotquot habemus haec leguntur: in Africa Iocundiani in alto missi, nullo addito. Martyrologus Lugdunensis, quem Florus et ceteri secuti sunt, clausulam proprio marte cum hac altera commutavit: in mare mersi. — Act. SS., Iul. t. II,p. 5 – 6; Comm. martyr. hieron., p. 352.
4. INNOCENTII] Florus et Ado: Apud Syrmium natale sanctorum Innocentii et Sabbatiae cum aliis triginta. Haec subministravit laterculus hieronymianus, in quo omnia incerta, tum indicium loci, tum Innocentii nomen, tum rerum ordo, ita ut praeter nuda vocabula nihil ex elogio colligendum sit. Adde nomini Sabbatiae, in quo fere solo codices concordant, a Romanis revisoribus Sebastiae pro lubitu suppositum esse. — Act. SS., Iul. t. II, p. 6; Comm. martyr. hieron., p. 352.
5. NAMPHANIONIS] Martyris nomen est Namphamo non Namphanio, teste S. Augustino in epistula XVII, 2: Namphamo quid aliud significat quam boni pedis hominem? De eius die natali ceterum non constat. In hieronymianis Namfamon ad dies 5, 17, 19 dec. inscriptus reperitur. Nihil de eo compertum est praeter ea quae habet Maximus Madaurensis gentilis in epistula ad Augustinum scripta (XVI inter Augustinianas), ubi archimartyrem illum vocat, intellege: celebratissimum vestrum martyrem. Fueritne scripta eius Passio nescitur; certe tradita non est, neque tuto asseritur Namphamo socios habuisse. De his Baronius: “ Sunt haec sociorum nomina Migdon, Sanaen, Lucita ”. Punica martyrum nomina per irrisionem colligit Maximus: Migginem, Sanamem, Lucitam, eosque diis deabusque immortalibus a christianis praeferri queritur. De loci indicio Madauri in Africa merito dubitari potest. Maximi quidem grammatici haec patria est; hic autem nullo pacto significat Namphamonem in ea urbe sepultum esse. — Act. SS., Iul. t. II, p. 6; Comm. martyr. hieron., p. 652; Les origines du culte des martyrs2, p. 376 – 77.
6. THEODORI] Huius Theodori trinae sunt in hieronymianis inscriptiones: 26 mart., 6 (7) april., 4 iul., quarum hodierna maxime consideranda est, quandoquidem eam comprobent synaxaria tum Graecorum tum Coptitarum (Synax. Eccl. CP., p. 796; Les martyrs d'Égypte, pp. 87, 89, 107). Elogium a Graecis repetendum est. Praeter solita compendia habemus, nuper editam a B. Latyšev, Passionem S. Theodori et ipsam in epitomen redactam, die 5 iul. legendam (Menologii byzantini saec. x quae supersunt, t. II, p. 138 – 40). Horum omnium unus fons est Passio prolixior, dubiae fidei, ut videtur, quae superstes non est. — Act. SS., Iul. t. II, p. 19 – 21; Comm. martyr. hieron., pp. 163, 177, 178, 353.
7. FLAVIANI] Neque unus fuit utriusque episcopi natalis dies, neque ut verum loquamur unquam in Graecorum vel Latinorum fastis eorum nomina reperta sunt, donec Baronius dignos eos iudicavit qui martyrologio Romano inscriberentur. Hic sententiam suam tum in annotationibus tum in annalibus propugnavit, quibus variis disceptationibus ansam praebuit. De his legendum Sollerii commentarium in Actis nostris; neque enim hic locus est de recta fide horum praesulum quaestiones habendi, et certe nostrum non est diiudicare num iure meritoque in album sanctorum inducti fuerint. In his similibusque controversiis testes idonei audiendi sunt aequales. Neutri autem ecclesiasticos honores tribuendos esse censuerunt. — Act. SS., Iul. t. II, p. 22 – 32.
8. ULDARICI] Litem inferre in Baronium nolumus, qui sibi visus est Udalrici nomen apud Bedam, Adonem, reliquos ad hunc diem legisse. Recordari sufficiat Udalricum anno 973, aetatis suae 83, episcopatus 50, Augustae Vindelicorum obiisse, teste scriptore coaevo eius Vitae BHL. 8359. Hanc ornatiore cultu retractaverunt Gebehardus, quartus ab Udalrico Augustanus episcopus, et Berno abbas Augiensis, in Vitis BHL. 8361, 8362. Exstant de eo etiam narratio inventionis anno 1183, BHL. 8367, et libellus de miraculis BHL. 8368, incertis auctoribus, in quibus multa parum credibilia veris permista sunt. Anno 993, 31 ian., in synodo Lateranensi, postulante Luitolfo, Udalrici in cathedra Augustana tertio successore, post lectum libellum de vita et miraculis venerabilis viri, a summo pontifice Iohanne XV Udalricus sollemniter inter sanctos relatus est, et die 3 feb. edita bulla canonizationis, Jaffé, Regesta2, 3848, quae omnium prima esse putatur. — Act. SS., Iul. t. II, p. 73 – 135.
9. ELISABETH] Elisabeth, Petri filia, regis Aragoniae, cum Dionysio Lusitaniae regi nupsisset, pacis identidem sequestra, viro mortuo, vitae reliquum pietati addixit. Tandem in oppido Eborensi, cui Stremotio nomen, 4 iulii 1336 vita functa est, sepulta Conimbricae in monasterio Sanctae Clarae. Percrebrescente miraculorum fama, Leo p. X anno 1516 commemorationem officiumque concessit dioecesi Conimbricensi. De canonizatione agi coeptum sub Paulo IV; supremum iudicium tulit Urbanus VIII die 24 iunii 1626. At per centum annos amplius apostolicae, quae exaratae erant, litterae in scriniis delituere, ut advertit Benedictus XIV, qui die 28 aprilis 1742 easdem promulgavit. Elogium martyrologio Romano anno 1630 insertum erat. — Act. SS., Iul. t. II, p. 169 – 213; A. Garcia Ribeiro de Vasconcellos, Evolução do culto de Dona Isabel de Aragão, t. I et II, Coimbra, 1894; O Instituto, t. XC (1936), p. 4 – 63; Annales Minorum, t. XXVI (1933), pp. 246 – 48, 363 – 85.
10. MARTINI] Martyrologium hieronymianum: in Galliis Turonus civitate ordinatio episcopatus et translatio corporis sancti Martini episcopi et confessoris et dedicatio basilicae eiusdem. Triplicis anniversarii rationem exposuit Gregorius Turonensis in Hist. Franc., II, 14. Hoc loco Baronius obiter commemorat translationem S. Martini in Burgundiam saec. IX propter Danorum incursiones, hisque cessantibus sacri corporis Turonos reversionem, additque: “Eius rei gestae historiam narrat S. Odo Cluniacensis abbas scribens ad Falconem.” Operae pretium est notasse hunc libellum nunc velut apocryphum ab omnibus reici. — Act. SS., Iul. t. II, p. 4; Comm. martyr. hieron., p. 352 – 53; Anal. Boll., t. XXXVIII, p. 125 – 28.

III NON. IUL.

[1] Cremonae in Insubria sancti Antonii Mariae Zaccaria confessoris, Clericorum regularium S. Pauli et Angelicarum virginum institutoris, quem virtutibus omnibus et miraculis insignem Leo decimus tertius inter sanctos adscripsit. Eius corpus Mediolani in ecclesia sancti Barnabae colitur.

[2] Romae sanctae Zoae martyris, uxoris beati Nicostrati martyris, quae dum ad confessionem beati Petri apostoli oraret, sub Diocletiano imperatore a persecutoribus arctata et in custodiam obscurissimam trusa, deinde collo et capillis in arbore suspensa, adhibito subter horribili fumo, in confessione Domini emisit spiritum.

[3] In Syria natalis sancti Domitii martyris, qui virtutibus suis multa incolis praestat beneficia.

[4] Ierosolymis sancti Athanasii diaconi, qui pro sancta synodo Chalcedonensi ab haereticis comprehensus et omnium cruciatuum genera expertus, ferro tandem necatus est.

[5] In Sicilia sanctorum martyrum Agathonis et Triphinae.

[6] Thomis in Scythia sanctorum martyrum Marini, Theodoti et Sedophae.

[7] Cyrene in Lybia sanctae Cyrillae martyris, quae in persecutione Diocletiani ardentes carbones cum thure super manum positos diu tenuit, ne prunas excutiendo thus obtulisse videretur, deinde saevissime laniata, proprio sanguine decorata migravit ad Sponsum.

[8] Treviris sancti Numeriani episcopi et confessoris.

[9] Apud Septempedanos in Piceno sanctae Philomenae virginis.

IULII 5

1. ANTONII] Antonius Maria Zaccaria, Cremonae anno 1502 exeunte ortus, ibidem a saeculo migravit die 5 iul. anno 1539. Initium dedit anno 1533, bona venia Clementis p. VII, Congregationi CC. RR. Sancti Pauli Barnabitarum, et post duos annos, auctoritate Pauli p. III, Sodalitati Angelicarum Sancti Pauli una cum Ludovica Torrelli. Dei servum modo vita functum populus, annuente clero, instar beatorum veneratus est usque dum, promulgatis Urbani p. VIII decretis, ipsa Clericorum Sancti Pauli Congregatio ab illo cultu abstinendum censuit. Hunc die 3 ian. anno 1890 Leo p. XIII redintegravit et, reassumpta causa, die 27 maii anno 1897 Antonium sanctis sollemniter annumeravit. — Compendium vitae, virtutum et miraculorum necnon actorum in causa canonizationis B. Antonii Mariae Zaccaria, Romae, 1897; Acta sacrorum sollemnium quibus SS. D. Leo p. XIII Beatis A.-M. Zaccaria et P. Fourier ss. coelitum honores decrevit, ed. D. Panici, Romae 1898;, Anal. Boll., t. V, p. 149; O. M. Premoli, Storia dei Barnabiti nel Cinquecento, Roma 1913;, G. Boffito, Scrittori Barnabiti, t. IV (Firenze, 1937), pp. 209 – 264, 452 – 54, 463 – 504.
2. ZOAE] Sanctorum fastis primum inscripta est Zoe a Floro. Elogium ab Usuardo receptum est, insertis verbis sub Diocletiano imperatore. Pendet ab Actis apocryphis S. Sebastiani BHL. 7543, quae breviter expendimus ad diem 20 ian., ubi Zoe reponenda fuit inter martyres qui solo nomine noti sunt. Huius litterarum generis proprium est ut sanctum ficta cognatione augeant. A Floro commemoratio Zoes diei 5 iulii affixa est quia sex post natalem Apostolorum diebus martyrium fecisse asseritur. — Act. SS., Iul. t. II, p. 221 – 22; Étude sur le légendier Romain, p. 26 – 28.
3. DOMITII] Elogium verba refert Flori Lugdunensis, ad III nonas iulii: Apud Syriam sancti Domitii martyris qui virtutibus suis multa incolis beneficia praestat. Haec ipse Florus accepit a Gregorio Turonensi, In gloria martyrum, c. 99. Notat Baronius Dometium istum eundem non esse atque Dometium Persam quem cum duobus discipulis Nisibi in Mesopotamia martyrium fecisse sub Iuliano apostata memorat ad diem 7 augusti. Recte quidem hoc negatum, sed utrobidem comparatio corrigenda est. Ad Dometium Persam martyrem quod attinet, expendetur sub die 7 augusti eius historia qualis sit. Hodiernus vero Dometius, qui medicus vocitatus fuit, neque in patria sua martyr umquam dictus est, neque in Syria propriam sedem habuit, sed in Quros Corduenae monte, sicut eius Vitam syriacam BHO. 263 cum Gregorii Turonensis mentione conferenti luce clarius patebit. Prorsus miratu dignum est Florum ignota quadam ratione motum esse ut Dometium medicum die 5 iulii collocaret, quo ipso die Passio insigniter fabulosa S. Dometii Persae narrat biennio post martyris necem repertum fuisse eius corpus, cuius ne exsequias quidem curaverant incolae loci. Id nisi sola fors lusisse dicenda est, aliqua ratione explicemus oportet. Coniecit H. Quentin Florum, ut diem assignaret S. Dometio medico, cuius elogium a Gregorio Turonensi mutuatus est, ad hieronymiana confugisse, ubi ad III non. iun. in Domitium quendam incidit, solo nomine notum, quem existimavit virum esse a Gregorio laudatum, et oscitanter ad III non. iul. collocavit. Utrum magis minusve probabiliter conieceris obscura quadam et deleta via ad Florum pervenisse auctoritatem Passionis graecae, in qua Dometii alterius exuviae repertae fuisse dicuntur die 5 iulii, malim peritiorum iudicio committere. Documenta quae ad istam quaestionem pertinent videsis sub die 7 aug. — Act. SS., Iul. t. II, p. 225 – 26.
4. ATHANASII] Occubuit anno sive 451 sive 452, die incerto, Athanasius ecclesiae Sanctae Resurrectionis diaconus, a Theodosio monacho trucidatus, eo quod eius impietatem exprobrasset et sanctum Chalcedonense concilium adversus impugnantes defendisset. Brevem eius historiam narrant Theophanes, Chron., ad ann. 5945, De Boor, t. I, p. 107, et Nicephorus Callistus, Hist. eccl., XV, 9. Neque in synaxariis neque in aliis Graecorum libris liturgicis memoratur; a Baronio primum in sanctorum fastos inductus est. Quod ei hunc diem assignaverit, id eodem fatente Baronio in annotationibus debetur alteri Athanasio, Athonitae monacho, quem menaea memorant ad 5 iul. — Act. SS., Iul. t. II, p. 228 – 29; Synax. Eccl. CP., p. 799 – 800.
5. AGATHONIS] Ita in martyrologio hieronymiano, hoc loco ut in aliis haud parum corrupto. Triphina scriptio est minime genuina, sub qua latere videtur Trophima vel Trifo vel Trophimus, qui tamen ad Siciliam non pertinent. De Agathone, Liparitano episcopo, agitur in Actis SS. Alphii et Philadelphi BHG2. 59; quae martyrologii revisores certo certius non inspexerunt. Verisimilis coniectura est v. d. F. Lanzoni (Le diocesi d'Italia, p. 825), loco Agathonis legendum esse Agathae, ita ut integrum evanescat martyrologii elogium. — Act. SS., Iul. t. II, p. 222 – 23; Comm. martyr. hieron., p. 353 – 54.
6. MARINI] E laterculo hieronymiano decerpsit Hrabanus, non vero Beda: in Thomis Marini, Theodoti et Sodephae. Nominum singulorum lectio dubia est, Sodephae certe corrupta. Quinam fuerint isti martyres, utrum unam turmam efficiant quae Tomis passa sit an per varia loca distribuendi sint, nos latet. — Act. SS., Iul. t. II, p. 223; Comm. martyr. hieron., p. 353 – 54.
7. CYRILLAE] Non Cyrilla quidem, sed Cyprilla dicenda est, graece Κυπρίλλα, ex synaxariis unde nostrum haustum est elogium. Martyrium S. Cyprillae partem fuisse Passionis S. Theodori Cyrenensis (4 iul.), nunc deperditae, patet ex huius excerptis, de quibus heri. — Act. SS., Iul. t. II, p. 224; Synax. Eccl. CP., p. 798.
8. NUMERIANI] Episcopus ille Treverensis non alius esse videtur atque Memorianus seu Nemorianus, cuius nomen occurrit in diplomate Sigeberti III, regis Francorum, quo locus Casecongidunus (Cugnon) anno c. 645 concessus fuit S. Remaclo ad monasterium aedificandum (Recueil des chartes de l'abbaye de Stavelot-Malmédy, edd. J. Halkin et C.-G. Roland, t. I, p. 1 – 8). Successit S. Modoaldo. Eum fratrem fuisse S. Germani abbatis Grandivallensis († c. 667) haud improbabilis est coniectura (cf. BHL. 3467, c. 1). Silentibus veteribus martyrologis, Molanum auctorem affert Baronius; addere poterat Grevenum. — Act. SS., Iul. t. II, p. 231; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 39; M. G., Scr. rer. merov., t. V, pp. 33, 35; P. Miesges, Der Trierer Festkalender (Trier, 1915), p. 66.
9. PHILOMENAE] Septempeda urbs antiqua in Piceno, nunc Sanseverino dicta. Philomena de qua hodie neque colebatur neque nota erat, donec anno 1527, diruto altari maiore in ecclesia Sancti Laurentii, inventum est corpus muliebre, ligata ad collum schedula membranea hisce inscripta: Corpus S. Filomenae ex nobili prosapia Clafellorum Septemp. tempore Gothorum translatum in ecclesia S. Laurentii sub altare maius. S. Eps. m. pp. ss. Quae tunc temporis ita lecta sunt: Severinus episcopus manu propria subscripsi. Nota Severinum Septempedanum (8 iun.) aetate incerta, forsitan saec. VI, vitam egisse. Quicquid id est, nemo cordatus scripto fidem praestiterit, vel ex sola Clavellorum mentione ducta suspicione. — Act. SS., Iul. t. II, p. 229 – 30. Iuverit addere hanc Philomenam Sanseverinensem aliam omnino esse a Filumena coemeterii Priscillae, cuius etiam cultus ortum duxit ex inscriptione, vera sane, at perperam intellecta. Vide O. Marucchi, Studio archeologico sulla celebre iscrizione di Filumena scoperta nel cimitero di Priscilla, in Nuovo Bullettino di archeologia cristiana, t. XII, p. 253 – 300; Anal. Boll., t. XXIV, p. 119; t. XLIV, p. 233.

PRID. NON. IUL.

[1] Octava sanctorum apostolorum Petri et Pauli.

[2] In Iudaea sancti Esaiae prophetae, qui sub Manasse rege sectus in duas partes occubuit, sepultusque est sub quercu Rogel iuxta transitum aquarum.

[3] Romae natalis sancti Tranquillini martyris, patris sanctorum Marci et Marcelliani, qui ad praedicationem sancti Sebastiani martyris conversus ad Christum, a beato Polycarpo presbytero baptizatus et a sancto Caio papa presbyter ordinatus est. Is cum ad confessionem beati Pauli die octavarum apostolorum oraret, sub Diocletiano imperatore a paganis tentus et lapidatus martyrium consummavit.

[4] Fesulis in Tuscia sancti Romuli episcopi et martyris, discipuli beati Petri apostoli, qui ad eodem missus ad praedicandum evangelium, cum in multis Italiae locis Christum annuntiasset, rediens Fesulas, sub Domitiano principe martyrio coronatus est cum aliis sociis.

[5] In Campania sanctae Dominicae virginis et martyris, quae sub Diocletiano imperatore cum fregisset idola, ad bestias damnata sed ab illis nil laesa, demum capite obtruncata migravit ad Dominum; cuius corpus Tropeae in Calabria summa veneratione asservatur.

[6] Eodem die sanctae Luciae martyris, quae natione Campana, a Rixio Varo Vicario tenta et acriter cruciata, eumdem convertit ad Christum; quibus adiuncti sunt Antoninus, Severinus, Diodorus, Dion et alii decem et septem, qui in passione collegae et in corona fuere consortes.

[7] In pago Trevirensi sancti Goaris presbyteri et confessoris.

IULII 6

1. OCTAVA] Beda, Florus, Ado et tota eorum progenies eandem octavam consignarunt. Verba et primus beati apostoli Pauli ingressus in urbem Romam anno secundo Neronis imperii addita sunt ab Adone, qui eo loco varia S. Pauli itinera late exponit. — Les martyrologes historiques, p. 597 – 98.
2. ESAIAE] Isaiam prophetam martyrologi latini inde a Beda ad diem 6 iul. nuntiant. Elogium Usuardinum est, adiecta temporis nota sub Manasse rege; omnia e pseudo-Epiphanio (cfr. Nestle, Vitae prophetarum, p. 16). Constantinopoli celebre habebatur festum S. Isaiae, die 9 maii, in ecclesia Sancti Laurentii πλησίον Βλαχερνῶν ubi sacrum corpus asservari credebatur. Eo sanitatis impetrandae causa aegrorum multitudo convenire consueverat, habemusque libellum de miraculis S. Isaiae intercessione patratis. — Act. SS., Iul. t. II, p. 250 – 52; Synax. Eccl. CP., p. 665 – 67; Anal. Boll., t. XLII, p. 257 – 65; t. XLIII, p. 38 – 40; Th. Schermann, Propheten- und Apostellegenden (Leipzig, 1907), p. 74 – 81.
3. TRANQUILLINI] In martyrologium inductus a Floro, cuius elogium, sicut et hoc nostrum, excerptum est e Passione S. Sebastiani BHL. 7543, de qua ad diem 20 ian. Ubi et observatum est nullum de S. Tranquillino exstare testimonium praeter haec Acta apocrypha. Nec aliter loqui fas est de beato illo presbytero Polycarpo, quem inclyto martyri Smyrnensi supposuit Florus ad diem 23 feb. Apostolorum natalicii octavo die lapidatus fuit homonymus iste, testante hagiographo. — Act. SS., Iul. t. II, p. 263 – 66; Étude sur le légendier Romain, p. 26 – 27.
4. ROMULI] Depromptum est elogium e Passione fabulosa BHL. 7330 – 7334. Exstat praeterea homilia Theutonis abbatis, paulo antiquior, qua pluribus verbis exponitur epitaphium quoddam metricum de Romulo, cuius tres priores versus adhuc legi possunt (C.I.L., XI, 1, 22), posteriores vero octo fere deleti sunt. Romulus primum lector fuit, deinde diaconus, tandem presbyter aut episcopus, quod ab auctore homiliae asseritur. De inscriptionis aetate non constat; certe iam lectu difficilis erat quando eam interpretatus est Theuto, cum anceps haeserit utrum Romulus episcopus dicendus esset annon. — Act. SS., Iul. t. II, p. 253 – 62; A. Cocchi, San Romolo vescovo di Fiesole, Firenze 1905;, Anal. Boll., t. XXIV, p. 509 – 510; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 582 – 83.
5. DOMINICAE] Eam antiqui martyrologi non memorant, sed elogium Maurolyci est (1568), mutatis perpaucis. Dominica non alia esse creditur ac Κυριακή, de qua Graecorum menaea ad 7 iul., quaedam etiam ad 26 eiusdem mensis, cum elogio in quo contracta praebetur Passio BHG2. 462, sublestae fidei. Tropea in Campania seu in Calabria locus venerationis est, non palaestra martyris, quae Nicomediae passa est, teste Actorum scriptore. — Act. SS., Iul. t. II, p. 268 – 279; Synax. Eccl. CP., pp. 803, 845; D. Taccone-Gallucci, Memoria storica di S. Domenica verg. e m. e del suo culto in Tropea, Palmi, 1893; Id., S. Domenica…, Reggio Cal., 1900.
6. LUCIAE] Elogii fons requirendus in synaxariorum memoria Λουκίας τῆς παρθένου καὶ Ῥίξου βικαρίου. A Latinis lectum est: Rictiovarus vicarius. Rictiovarus quispiam in christianos plurimum saevisse narratur ab hagiographis Galliarum, Campanis autem ignotus est. Papebrochius in hac fabella retractatam agnovit Passionem illam SS. Luceiae et Auceiae BHL. 4980, quae diu peritorum sollertiam frustra exercuit. Hanc rursus retractatam invenies in Passione SS. Florae et Lucillae BHL. 5017, e qua dum lux speratur tenebrae auctae sunt. — Act. SS., Iun. t. V, p. 12; Synax. Eccl. CP., p. 801 – 802; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 105 – 107.
7. GOARIS] Verba haec sunt Usuardi. In codice Corbeiensi martyrologii hieronymiani locus depositionis omittitur. In nonnullis codicibus martyrologii Flori Lugdunensis inserta est ad hunc diem annuntiatio: in Binga natale sancti Goaris. Hic, homo Aquitanicus, fertur sub rege Childeberto, filio Chlodovei (511 – 558), ecclesiam ad Rheni ripam aedificasse, consentiente episcopo Treverensi; et in ipso oppido Germaniorum ubi cellolam suam construxerat obiit pridie nonas iulias. Ita Vita BHL. 3565, quae saec. IX non multo antiquior, in veram historiam plurimum peccat. Hanc Wandelbertus, anno 839, rogante Marcwardo, abbate Prumiensi, retractavit, duobus libris, uno de gestis BHL. 3565, altero de miraculis BHL. 3566, cum appendice BHL. 3567 de cella S. Goaris (nunc Sankt Goar) a Prumiensibus acquisita. Ludovicus Pius imperator, in diplomate 20 ian. 820, silvam dono dat Sancto Goari: libuit nobis ob animae nostrae salutem ad cellam S. Goar, ubi ipse sanctus corpore requiescit, quae est ex racione s. monasterii S. Salvatoris Prumiacensis quod quondam domnus Pippinus rex avus noster et Bertha regina avia nostra in rebus proprietatis eorum ex fundamento construxerunt … quandam partem silvae … tradere. E. Mühlbacher, Die Regesten des Kaiserreichs. unter den Karolingern, I2, 712. — Act. SS., Iul. t. II, p. 327 – 46; M. G., Scr. rer. merov., t. IV, p. 402 – 423; Les martyrologes historiques, p. 241; F. W. Rettberg, Kirchengeschichte Deutschlands, t. I, pp. 465, 481; J. Friedrich, Kirchengeschichte Deutschlands, t. II, 1, pp. 175, 219.

NON. IUL.

[1] Sanctorum episcoporum Cyrilli et Methodii, quorum memoria agitur sexto decimo kalendas martii.

[2] Romae sanctorum martyrum Claudii commentariensis, Nicostrati primiscrinii, Castorii, Victorini et Symphoriani, quos sanctus Sebastianus ad fidem Christi perduxit et beatus Polycarpus presbyter baptizavit. Eosdem in perquirendis sanctorum martyrum corporibus occupatos Fabianus iudex comprehendi iussit et per decem dies minis et blanditiis exagitans, cum in nullo penitus posset commovere, iussit tertio torqueri ac postea in mare praecipites dari.

[3] Dyrrachii in Macedonia sanctorum martyrum Peregrini, Luciani, Pompeii, Hesychii, Papii, Saturnini et Germani, qui natione Itali, in persecutione Traiani ad eam urbem confugientes, cum sanctum Astium episcopum ibi pro fide Christi in cruce pendentem viderent, christianos se esse palam confessi, iussu praesidis tenti atque in mare demersi sunt.

[4] Brixiae sancti Apollonii episcopi et confessoris.

[5] In Saxonia sancti Willebaldi primi Eistetensis episcopi, qui una cum sancto Bonifacio laborans in Evangelio, multas gentes convertit ad Christum.

[6] Arvernis sancti Illidii episcopi.

[7] Urgellae in Hispania Tarraconensi sancti Odonis episcopi.

[8] In Anglia sancti Heddae episcopi Saxonum occidentalium.

[9] Alexandriae natalis sancti Pantaeni viri apostolici et omni sapientia adornati, cui tantum studii et amoris erga verbum Dei fuit, ut etiam ad praedicandum Christi evangelium gentibus quae in Orientis ultimis secessibus reconduntur, fidei et devotionis calore succensus, profectus sit; ac demum Alexandriam reversus, sub Antonino Caracalla in pace quievit.

[10] In Anglia sanctae Edilburgae virginis, Anglorum regis filiae.

[11] Perusiae beati Benedicti papae undecimi, Tarvisini, ex Ordine Praedicatorum, qui brevi pontificatus sui spatio, Ecclesiae pacem, disciplinae restaurationem, religionis incrementum mirifice promovit.

IULII 7

1. CYRILLI] De gestis sanctorum Cyrilli et Methodii satis iam dictum est supra ad diem 14 februarii. De cultu iisdem exhibito pauca supersunt dicenda. Anno 1863, Bohemis, Moravis et Chorvatis indulsit Pius p. IX ut deinceps die 5 iulii geminorum Slavicae gentis apostolorum memoriam agerent. Quem diem postea Leo p. XIII ratum habuit, dum hoc festum in universalis Ecclesiae kalendarium inseri iubet (Leonis XIII Acta, t. II, Romae, 1882, p. 125 – 37). Anno tandem 1897, die 11 decembris, S. Antonio Mariae Zaccaria recens canonizato assignatus est dies 5 iulii, translato in diem 7 iulii SS. Cyrilli et Methodii festo (Decreta authentica Congregationis S. Rituum, t. III, Romae, 1900, p. 335). Anteactis autem saeculis, praeter singulorum emortualem diem (14 feb. et 6 april.), amborum simul habebatur sollemnis commemoratio cum die 11 maii apud Rossos, Bulgaros et Serbos, tum die 9 (rarius 11) martii apud ceteros slavonici generis populos. Ex Polonorum breviario assumpsit Baronius quae ad diem 9 martii de sanctis fratribus martyrologio Romano inscripsit, ubi nomen loci in Moravia de solo Methodio accipiendum est; nam Cyrillus Romae mortuus est. Aliis etiam diebus in quibusdam libris liturgicis utriusque sancti nomen comparet, ut die 25 aug. in menologio serbico saec. XIII – XIV, die 14 martii in Martyrologio monachorum Italo-Graeciae (Romae, 1848), die 17 iulii in officio graeco de septem Patribus Ecclesiae bulgaricae (Moschopoli, 1741; cf. L. Petit, Bibliographie des acolouthies grecques, Bruxelles, 1926, p. 231). — Act. SS., Mart. t. II, p. 12* – 25*; I. Martinov, Annus ecclesiasticus graeco-slavicus (Bruxellis, 1863), pp. 73 – 74, 89, 105, 125 – 26, 168 – 71, 179 – 80, 206 – 207; Fr. Grivec, Die heiligen Slavenapostel Cyrillus und Methodius (Olmütz, 1928), p. 148 – 153; I. Slipyj, Conspectus historicus venerationis SS. Cyrilli et Methodii in Ucraina, in Bohoslovia, t. XIV (Leopoli, 1986), p. 203 – 208.
2. CLAUDII] Elogium, paucis rescissis, ab Adone receptum, qui Passionem S. Sebastiani BHL. 7543 excerpsit. Iam dictum est ad diem 20 ian. hos quinque martyres nequaquam S. Sebastiani socios fuisse; immo nullo pacto esse potuisse cum non Romae sed in Pannonia vixerint et martyrio coronati sint. Etenim Claudius, Nicostratus, Castorius, Simpronianus (hoc loco scriptum Symphorianus) ii sunt qui sub nomine Quattuor Coronatorum die 8 nov. coluntur, quintus Victorinus unus ex illis est qui die 8 aug. in Albano passi leguntur et quorum nomina interpolatoris arbitrio inserta fuerunt in Passionem SS. Claudii et sociorum BHL. 1836. Martyribus Pannoniis, quos Romanos esse credebat, Florus recte assignaverat anniversarium diem 8 novembris; 7 iul. praetulit Ado, ea procul dubio ductus ratione quod in Actis S. Sebastiani eorum martyrium post necem SS. Zoes et Tranquillini (5 et 6 iul.) narratur. — Act. SS., Iul. t. II, p. 461 – 463; Nov. t. III, p. 748 – 84; Étude sur le légendier Romain, p. 64 – 73.
3. PEREGRINI] Paucis contractum hic habetur elogium SS. Peregrini et sociorum in synaxariis ad hunc diem. In iisdem S. Astius episcopus seorsum memoratur ad 5 vel 6 iul. Haec repetenda sunt e Passione horum sanctorum quae aetatem non tulit, Actis sinceris minime accensenda; excerpta rem diiudicare sinunt. — Act. SS., Iul. t. II, pp. 284, 457; Synax. Eccl. CP., pp. 797 – 798, 805 – 806.
4. APOLLONII] Hadriano principe (117 – 138) vixit Apollonius, si credideris Passioni SS. Faustini et Iovitae BHL. 2836. At vero haec nullam omnino fidem meretur, quippe quae vix ante saec. IX conscripta sit, et eo animo ut ad priscam antiquitatem revocaret Brixianae ecclesiae exordia. Probabilius videtur Apollonium episcopum fuisse saec. IV ineunte, vel serius etiam. Cultus antiquus non probatur. — Act. SS., Iul. t. II, p. 453 – 57; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 961.
5. WILLEBALDI] Ordinatam seriem peregrinationum S. Willibaldi, fratris S. Wynnebaldi et S. Waldburgae, Anglosaxonum, c. ann. 778 ex ore ipsius Willibaldi accepit monialis Heidenheimensis, cognata eius, nomine Hugeburc, cuius Hodoeporicon BHL. 8931 alii postea varie retractaverunt et ornaverunt. Obiit Willibaldus episcopus, non in Saxonia, sed Eichstadii in Franconia media, die 7 iulii anno, ut videtur, 787. In Germaniam missus fuerat a Gregorio p. III, rogante S. Bonifatio. Huius Vitam BHL. 1400 non noster, ut putat Baronius, sed alius Willibaldus, de clero Moguntino presbyter, conscripsit. S. Willibaldus patronus principalis est dioecesis Eichstettensis, cultu antiquo passim in Germania honoratus. — Act. SS., Iul. t. II, p. 485 – 519; M. G., Scr., t. XV, p. 80 – 106; F. Heidingsfelder, Die Regesten der Bischöfe von Eichstätt (Innsbruck, 1915), p. 1 – 15; Anal. Boll., t. XLIX, p. 353 – 84.
6. ILLIDII] Quartus Arvernensis episcopus, de quo fuse refert Gregorius Turonensis in libro Vitae patrum, c. II (BHL. 4264). Eum a nonis iunii ad nonas iulii communi et recenti errore traductum esse iam vidit Henschenius. Arvernis Illidius colebatur die 5 iunii, ut patet, ex. gr., e martyrologio Claromontano saec. XI: NON. IUN. Apud urbem Arvernam depositio sancti Illidii confessoris (cf. Les martyrologes historiques, p. 229). In Libello de ecclesiis Claromontanis, primis saec. X annis conscripto, mentio est basilicae Sancti Illidii (gallice Saint-Allyre). — Act. SS., Iun. t. I, p. 423 – 32; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 33; M. G., Scr. rer. merov., t. VII, p. 460; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques de France, t. III, p. 375.
7. ODONIS] Cultum Odonis, decessoris sui, qui obierat die 7 iulii anno 1122, confirmavit Petrus episcopus Urgellensis anno 1133: Ego D. Petrus, Urgellensis ecclesiae episcopus, et universus canonicorum coetus, magnam atque praeclaram beatae memoriae pontificis Odonis celebrantes venerandam solennitatem, natalis eius diem annuatim canonizari ac canonice ab omnibus institui atque laudabiliter confirmari, uno ore omnes convocamus, quatenus semper deinceps inter ceteras praecipuas huius anni festivitates haec procul dubio digne et laudabiliter, uti vel domini seu tanti patroni nostri pontificis Ermengaudi, divinis veneranda mysteriis, observetur. Sed intra Catalauniam se continuit veneratio, nec usquam in martyrologiis Odonis nomen comparet ante Baronium, cui materiam subministravit Alfonsus de Villegas (Flos Sanctorum, ed. 1583, p. 411). Ex Vitis BHL. 6300 – 6303, quae omnes recentiores sunt, ad sinceritatem magis accedere creditur BHL. 6300, e Sanctorali Barcinonensi. — Act. SS., Iul. t. II, p. 521 – 24; J. Villanueva, Viage literario a las Iglesias de España, t. XI (Madrid, 1850), p. 26 – 40; Ll. Riber, Els sants de Catalunya, t. V (Barcelona, 1922), p. 1 – 51; A. Coy Cotonat, Sort y la Comarca Noguera-Pallaresa, Barcelona, 1906.
8. HEDDAE] Haedde seu Haeddi sedem episcopalem inter Occiduos Saxones Wintoniae constituit, quo S. Birini corpus Dorcestria transferendum curavit. Aldfrido regi mortuo anno 705 successit Osred filius. Huius regni principio antistes Occidentalium Saxonum Haeddi caelestem migravit ad vitam, totque miracula ad eius sepulcrum contigerunt ut, teste Beda, scriptore aequali, frequenti ablatione pulveris sacri fossa sit ibidem facta non minima (Hist. eccl., V, 18). Haec cultus initia. Nullam omnino in martyrologiis aut kalendariis se repperisse mentionem Greveno antiquiorem scribit Sollerius, Act. SS., Iul. t. II, p. 482. Nobis plura suppeditarunt eruditi, qui istis incubuerunt studiis, praesertim R. Stanton, A Menology of England and Wales, p. 324, et F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I (London, 1935), pp. 120, 134, 148, 162, 260. Sunt autem, ut omnino exspectandum erat, primum Wintonienses origine codices quattuor, ab anno c. 1025 ad 1060, dein Croylandensis unus, saec. XI med. exaratus, mox Exoniensis, saec. XIII exeuntis, et Bathoniensis-Dunsteriensis anni c. 1383. Inter martyrologia anglicana referimus codicem Londinensem bibliothecae Regiae 2. A. XIII, ex meridionali Anglia, Cottonianos Claud. D. III (saec. XII ex.) et Iul. B. VII (saec. XV, Altempsiano simillimum, nam uterque usum exhibet Ramseiensem, Anal. Boll., LVI, 179), tandem, saec. XVI, Lansdownianum 366, ex orientali Anglia, et Richardi Whytfordii The Martiloge in Englysshe, typis mandatum anno 1527 (ut hodie computamus), edd. F. Procter et E. S. Dewick (London 1893;, = Henry Bradshaw Society, t. III), p. 107, neque inter additiones,sed in prisca martyrologii parte. Molanus Greveno usus credendus est, Baronius Molano. — Act. SS., Iul. t. II, p. 482 – 83; Beda, Hist. eccl., III, 7, V, 18, cum Plummeri annotationibus; Gulielmus Malmesbiriensis, Gesta pontificum, II, 75, V, 195; W. Stubbs, ap. W. Smith et H. Wace, Dictionary of Christian Biography, t. II, p. 873 – 74; W. Hunt, in Dictionary of National Biography, t. XXXV, p. 361 – 362, ubi perperam festum assignatur diei 30 iulii.
9. PANTAENI] Hic partim habes elogium Flori et Adonis, ex Eusebio, Hist. Eccl., V, 10, cui accessit temporis nota ex Hieronymi De viris illustribus, XXXVI. Pantaenum Graeci non coluerunt, quod nemo miretur cum eo tempore quo obiit solis martyribus publica tribueretur veneratio. In fastos nostros ingressum ei praebuit error Flori legentis in hieronymiano ad 7 iul.: in Alexandria Parteni, cuius nomen ab omnibus ignoratum ex coniectura in Panteni immutavit. Nolim tamen contendere hanc lectionem in codice repertam non esse a Floro cui celeberrimus Alexandrinus probe notus erat. — Act. SS., Iul. t. II, p. 457 – 61; Comm. martyr. hieron., p. 357.
10. EDILBURGAE] Aedilburga, filia Annae regis Anglorum Orientalium (635 – 654), ingressa est monasterium cui nomen antiqui indiderunt Eboriacum, in dioecesi Meldensi, hodierni Fare-moutier-en-Brie; ad cuius gubernacula post sororem S. Saethrydem admota, obiit die 7 iulii anno 695. Corpus ex ecclesia Omnium Apostolorum fratres transtulerunt … in ecclesiam Beati Stephani martyris; cujus videlicet natalis ibi solet in magna gloria celebrari die nonarum iuliarum. Ita Beda, in Historia ecclesiastica, III, 8. Ad eundem diem indicitur festum in kalendariis anglicanis nonnullis, Cantuariensi anno circiter 1000 exarato, Scireburnensi anno c. 1061, Croylandensi saec. XI med. (F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I, London, 1935, pp. 64, 190, 260). Exstat officium in breviario monasterii Eboriacensis, saec. XIII ex., codice Parisiensi bibliothecae Mazarinae 349 (V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. II, p. 377). In litteris ab Eugenio III datis die 3 ianuarii 1146, mentio inicitur capellae S. Adelbergae dicatae (Jaffé, Regesta2, 8836). Aedilburgam recepit inter martyrologos Hermannus Greven ad hunc diem: Ethilburge virginis et abbatisse, filie regis Anglorum Orientalium. Huius exemplum imitati sunt Molanus et martyrologii Romani collectores, qui cum in editione principe anno 1583 Aedilburgam statim post Heddam inscriberent, imprudentes praeposuerunt vocem ibidem, nempe in Anglia. Mox, inserto S. Pantaeni elogio, dilucide expressum est istud in Anglia, haud emendatius, nam et vita religiosa et morte Aedilburga ad Galliam pertinet. — Act. SS., Iul. t. II, p. 481 – 82; Anal. Boll., t. LIV, pp. 316, 337.
11. BENEDICTI] Tarvisii in Italia natus anno 1240, Nicolaus Boccasini, Fratrum Praedicatorum magister generalis ab anno 1296, post Bonifatium VIII, qui eum purpura auxerat, die 22 octobris 1303 summus pontifex factus, nomen assumpsit Benedictum XI. Perusii obiit die 7 iulii insequenti. Haud multo post Bernardus Guidonis, qui primus gesta conscripsit BHL. 1091, 1094 a, miracula ad sepulcrum patrata litteris mandavit, BHL. 1094 a b. Cultum confirmavit Clemens XII decreto 24 aprilis 1736 (Bullarium Ordinis Fratrum Praedicatorum, t. VII, p. 396). — Act. SS., Iul. t. II, p. 452; BHL. 1090 – 1094; Anal. Boll., t. V, p. 149; t. XIX, p. 14 – 20; I. Taurisano, Catalogus hagiographicus Ordinis Praedicatorum (Romae 1918), p. 24; Ch. Grandjean, Le registre de Benoît XI, Paris, 1905.

VIII ID. IUL.

[1] Sanctae Elisabeth viduae, reginae Portugalliae, cuius natalis dies quarto nonas iulii recensetur.

[2] In Asia minori sanctorum Aquilae et Priscillae uxoris eius, de quibus in Actibus Apostolorum scribitur.

[3] In Portu Romano sanctorum quinquaginta militum martyrum, qui in confessione sanctae Bonosae ad fidem adducti, et a beato Felice papa baptizati, in persecutione Aureliani occisi sunt.

[4] Herbipoli in Germania sancti Chiliani episcopi, qui a Romano pontifice ad praedicandum evangelium missus, cum multos ad Christum perduxisset, una cum sociis Colomanno presbytero et Totnano diacono trucidatus est.

[5] In Palaestina sancti Procopii martyris, qui sub Diocletiano imperatore ab Scythopoli ductus Caesaream, ad primam responsionum eius confidentiam a iudice Fabiano capite caesus est.

[6] Constantinopoli passio sanctorum monachorum Abrahamitarum, qui ob cultum sanctarum imaginum resistentes Theophilo imperatori, martyrium consummarunt.

[7] Spinae Lamberti, in Aemilia, sancti Hadriani papae tertii, studio conciliandi Ecclesiae Romanae Orientales insignis ac miraculis clari, cuius corpus in monasterium Nonantulense delatum et in aede sancti Silvestri honorifice conditum fuit.

[8] Treviris sancti Auspicii episcopi et confessoris.

[9] Romae, beati Eugenii papae tertii, qui postquam coenobium sanctorum Vincentii et Anastasii ad Aquas Salvias magna sanctimoniae ac prudentiae laude rexisset, pontifex maximus renuntiatus, Ecclesiam universam sanctissime gubernavit. Pius nonus pontifex maximus cultum ei exhibitum ratum habuit et confirmavit.

IULII 8

1. ELISABETH] Innocentius p. XII, decreto 18 decembris 1695, festum S. Elisabeth reginae, de qua die 4 iulii, in diem 8 iulii transtulit. — Act. SS., Iul. t. II, p. 171; A. Garcia Ribeiro de Vasconcellos, Evolução do culto de Dona Isabel de Aragão, t. II (1894), p. 289.
2. AQUILAE] Nihil in martyrologiis ante Adonem, cuius elogium hic compendio exhibetur. Mentio Aquilae et Priscillae inicitur Act., XVIII, 2, 3, I Cor., XVI, 19, Rom., XVI, 5, II Tim., IV, 19, Romae, Corinthi, Ephesi. Hanc unam loci significationem retinet Ado, dum scribit: apud Asiam minorem. Aquilae et Priscillae meminerunt Graeci die 13 februarii, Aquilae solius die 14 iul., nonnunquam die 13. — Act. SS., Iul. t. II, p. 534 – 37; Synax. Eccl. CP., pp. 464, 817.
3. MILITUM] Primus Baronius in martyrologium admisit hos quinquaginta milites, quorum certamen in Passione S. Bonosae BHL. 1425 refertur ad VIII idus iulii, sive Severo sive Aureliano principe, discrepat enim codicum lectio. Talia ad trutinam revocare superfluum est, adeo recentis aetatis est narratio, plena errorum in chronotaxi, in ceteris nullius fidei. Neque usquam alibi apparet testimonium de quinquaginta militibus Portuensibus a S. Bonosa ad Christum adductis. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 19 – 23.
4. CHILIANI] E Passionibus fabulosis, vel saltem dubiis, BHL. 4660 (anno c. 840 conscripta) et 4661 (saec. IX), id unum constat, Kilianum quendam Scottum cum sociis duobus Wirziburgi esse interfectum, extremo saeculo VII. Anno 752 vel 753 reliquiae elevatae sunt, anno 788, astante Carolo Magno, translatae. Praeterimus mentiones aliquot et in Annalibus et alibi, annis c. 779, 787, 793, 807. Antiquissimum est kalendarium quod Carolo Magno descripsit Godescalcus quidam, anno 781, cui succedunt Bedani martyrologii recensiones duae, altera Herbipolitanae regionis, altera Rhenanae, utraque saeculo IX ascribenda, et hieronymiani breviarium Richenoviense, eodem saeculo. Sequuntur Wandalbertus, Hrabanus, Notkerus, recentiores omnes. Kiliano adiunguntur socii duo, quorum nomina silentio praetermiserant prisca monumenta, Colmanus (al. Colomanus, Colomannus, Colonatus) et Totnanus. Alia prorsus exhibent Hiberni, vix tamen recentiora, nam Tamlachtense martyrologium, saec. IX ineunte, ut credibile est, inceptum, exeunte perfectum, inter sanctos indigenas refert: Sancti Celiani Scotti martiris, cum suis fratribus Aed et Tadg et Amarma coniuge regis Gothorum, truncati a preposito dommus regiae in ippodoronia (legendum videtur: hippodromo) palatii regii. De his nihil apud Óengusium, qui sanctos alios duobus versibus ad hunc diem ornare maluit. A Gormano laudatur Cele Clerech cádfer, id est “Céle Clérech, vir castus”; in margine additur, episcopum fuisse, et cum Aodh et Tadg passum Wirziburgi in Germania. Dungallensis collector Gormanum primum exscripsit, dein martyrologium Romanum, addidit nihil. Inde colligere licet apud Hibernos nomina aliter tradi solita, dum pro Kiliano (Ciliano, Chiliano; in Passione BHL. 4660 Killena), Colmano, Totnano, ponunt Céle Clérech, Aid (idem est quod Aed, Aedh, Aodh), Tadg (seu Tadhg). Haec nullae philologorum praestigiae unquam efficient ut credamus ad amussim respondere iis quae Herbipolitani noverunt. In disceptationem fortasse cadet inter imperitos similitudo trium elementorum: Kilian, Céle Clérech. Istud nihili faciendum existimamus, sive Kilianum, Cilianum, Chilianum legeris, hibernice Cillián, sive ex Passione BHL. 4660 restituendum videtur Killena, rectius et ad antiquum Hibernorum scribendi modum accommodatius Cilléne seu Cillíne. Ceterum, et Céle Clérech genuinum est nomen inter Scottos idemque priscum. Aid, Colman, Tadg, vulgatissimae apud Scottos appellationes, rarissima vero Totnán seu Dodnán, Doidnán. Praeter socium S. Kiliani alterum tantum equidem novi, neque casu factum arbitror Doidnán illum unum, qui in Tamlachtensi martyrologio et apud Gormanum occurrit ad diem 23 octobris, cuiusdam S. Cilliáni patrem fuisse. Quid his subsit, qui elucidare velit, imbrem in cribrum ingesserit, nam omnia omnino desunt interpretanti. Forsitan ex Cilliáni istius patre fictus est Cilliáni alterius frater et socius. Rem in medio relinquimus quam, nisi fallimur, eruditorum nemo adhuc discussit. Quippe Amarma ista, coniux regis Gothorum, alibi nusquam comparet, nec ulla reperitur ansa narratiunculae in gestis Chiliani et sociorum quae exstant. Trucidati enim leguntur martyres in oratorio suo, nec inducitur praepositus domus regiae, sed sive lictor (BHL. 4660) sive duo ministri crudelitatis, carnifices (BHL. 4661.) Qua tandem de causa hic memoretur hippodromus palatii regii, haud video, nisi forte comparandus sit hic locus Passionis BHL. 4661: Eadem sceleratissima mulier (nempe Geilana, quae sanctos occidi iusserat), stratis quoque plancis stabulum equorum in loco, ubi sancti martyres humati erant, fieri iussit, ne quo indicio sacra corpora proderentur. Ferunt tamen ab his, qui tunc fuere, posteris relatum, quod animalia ibi stabulata super sepulchra martyrum nec stercora nec urinam iacerent, honorem martyribus exhibentia (ed. F. Emmerich, c. 15, p. 20). Idem fere in Vitis BHL. 4662 et 4663, et epitomis, excepto Notkero, qui res ex alio fonte hausisse creditur. Nusquam tamen leges voces hippodromi, palatii regii, praepositi domus regiae, regis Gothorum aut nomen Amarmae coniugis. Unde conicio Passionem apprime diversam ab iis, quae supersunt, eamque perantiquam, esse a Tamlachtensi martyrologo adhibitam. Demum nemo hic sibi videre videatur Aidum, abbatem et martyrem, filium Dubh-Dhá-Chríchi, a Normannis occisum anno 843, de quo decessores nostri inter praetermissos ad hunc diem, Act. SS., Iul. t. II, p. 533, locum proferunt ex Annalibus Dungallensibus (hi passim Annales Quattuor Magistrorum dicuntur), ex adversariis, ut apparet, P. Sirini, hagiographi Hiberni, diem martyrii assignantes 8 iulii; hunc enim diem ex sua moneta protulisse suspicor Sirinum, ut Aidum martyrem haberet qui cum Tamlachtensi annuntiatione consonaret, nam neque chronographi Scotti antiqui, si quid video, neque certe Quattuor Magistri diem expresserunt quo periit Aidus, filius Dúbh-Dhá-Chríchi. — Act. SS., Iul. t. II, p. 599 – 619; Les martyrologes historiques, pp. 18 – 22, 235, 238; M. G., Scr. rer. merov., t. V, p. 711 – 28; The Martyrology of Tallaght, edd. R. I. Best et H. J. Lawlor ((London, 1931), pp. 54, 83; The Martyrology of Gorman, ed. W. Stokes ((London, 1895), pp. 132, 202; The Martyrology of Donegal, edd. J. O'Donovan, J. H. Todd et W. Reeves ((Dublin, 1864), pp. 190, 280; Annals of Ulster, ed. W. M. Hennessy ((Dublin, 1887), p. 348; Annals of the Kingdom of Ireland by the Four Masters, ed. J. O'Donovan, t. I (Dublin, 1856), pp. 464, 466; J. O'Hanlon, Lives of the Irish Saints, t. VII, p. 122 – 43; J. F. Kenney, The Sources for the Early History of Ireland, t. I (New York, 1929), p. 512 – 13; L. Gougaud, Gaelic Pioneers of Christianity ((Dublin, 1923), p. 140 – 41; Id., Les saints irlandais hors d'Irlande ((Louvain, 1936), p. 125 – 29.
5. PROCOPII] Haec totidem verbis Usuardus, et praeter pauca etiam Beda. Elogii fons est Eusebii De mart. Palaest., c. I, ubi et dies martyrii indicatur VII id. iunias; a Graecis colitur die 8 iul., hoc die et 22, 24 nov., 4, 5, aug. synaxariis inscriptus. S. Procopium hagiographorum lubitu varias induisse personas alio loco ostensum est. — Act. SS., Iul. t. II, p. 552 – 76; Synax. Eccl. CP., pp. 245, 256, 805, 808, 868, 869; Comm. martyr. hieron., pp. 308, 309, 359; H. Delehaye, Les légendes grecques des saints militaires, pp. 75 – 89, 214 – 33.
6. MONACHORUM] Etsi pernotum est Abrahamii monasterium, nulla apud Graecos aut in synaxariis aut in libris liturgicis mentio est monachorum Abrahamitarum ab iconomachis, Theophilo imperante (829 – 842) interemptorum. Hos fastis inscribendos curavit Baronius, uno Cedreni loco fultus (Bekker, t. II, p. 111; confer Theophanem continuatum, III, 11, Bekker, p. 101). Cedrenus, postquam trucidatos monachos narravit, subdit cadavera diu insepulta iacuisse μέχρι ὅτου πιστοί τινες ἀναλαβόντες ταῦτα ἐκήδευσαν καὶ καταλλήλως ἐτίμησαν τοῖς ὑπὲρ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ μαρτυρήσασιν. Haec cultus ecclesiastici initia vix dixeris, nec ulla praeterea venerationis eis redditae testimonia habemus. — Act. SS., Iul. t. II, p. 659.

7. HADRIANI] Liber pontificalis haec habet de Hadriano III (884 – 885): Adrianus natione Romanus ex patre Benedicto sedit ann. I mens. IIII. Ad Vitam BHL. 3738 haec notata sunt: “Cum de gestis huius papae praeter praeter ea quae ad ipsius mortem, sepulturam et miracula pertinent nihil sciret auctor, Vitam confinxit ex his quae in Libro pontificali, in Libro diurno et alibi de Hadriano I tradita legebat, addita in fine narratione de morte cet.” Vita metrica BHL. 3739:

Ad Carolum Regem post haec cum pergere vellet
Lamberti Campo vitam finivit in amplo,
qui propter casus Lamberti Spina vocatur.

Oppidulum Spina Lamberti, nunc Spilamberto ad oram fluminis Scultinnae, in provincia Aemiliae. Annales Fuldenses ad ann. 885: Pontifex Romanus ab Urbe digressus et Heridano flumine transito vitam praesentem finivit sepultusque est in monasterio Nonantulas. Die 2 iun. anno 1891 Sacra Rituum Congregatio decreto confirmavit cultum S. Hadriano ab immemorabili praestitum. — Act. SS., Iul. t. II, p. 643 – 49; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. II, p. 225; G. Quatrini, Del culto a papa S. Adriano III, Modena, 1889; Id., Dello scambio di papa Adriano I con S. Adriano III, ibid., 1890; Anal. Boll., t. X, p. 60 – 61; t. XI, p. 197 – 98; t. XIII, p. 60 – 62; Th. v. Sickel, in Neues Archiv, t. XVIII, p. 107 – 133.

8. AUSPICII] Non alius videtur ab Auspicio Tullensi (saec. V), cuius nomen cum aliis bene multis in seriem Treverensem intromissum fuit. Cultus eius Treveris antiquus non est. Nullum Molano antiquiorem testem affert Baronius. — Act. SS., Iul. t. II, p. 537 – 38; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 32; P. Miesges, Der Trierer Festkalender ((Trier, 1915), p. 68.
9. EUGENII] Ex Pisani episcopi curia postquam ad Claram Vallem se recepit et Bernardus monachus appellari voluit, conditor et abbas monasterii Cisterciensis Sancti Anastasii Romae ad Tres Fontes, in summum pontificem electus die 15 februarii 1145, Eugenius III dictus est. Obiit Tibure die 8 iulii 1153. A decessoribus nostris, Iul. t. II, p. 531, quod cultus ecclesiasticus aut Romae aut alibi ei nunquam delatus esse videbatur, inter pratermissos cum honoris significatione erat amandatus. At, sesquisaeculo elapso, movente Praeside generali Ordinis Cisterciensium, sententia lata est ab Eminentissimo Cardinali Urbis Vicario, qua edixit: “publicum et ecclesiasticum cultum Dei famulo Eugenio papae III, sancto ac beato nuncupato, a tempore immemorabili fuisse praestitum, eumque numquam intermissum adhuc perdurare; propterea constare de casu excepto a decretis fel. rec. Urbani papae VIII.” De qua sententia confirmanda cum a S. R. C. quaesitum esset, annuerunt Patres die 28 septembris 1872, mox approbante Pio papa IX, die 3 octobris. Anno insequenti, die 24 aprilis, indultum clero Romano ut festum ageretur die 8 iulii, certaeque lectiones cum oratione praescriptae. Vitae exstant BHL. 2671 – 2674, quarum antiquissimam edidit Boso cardinalis, aequalis scriptor, et Miracula BHL. 2675 et 2676. Multa supplenda sunt ex chronicis, publicis Curiae litteris et diplomatibus, ceteris fontibus, iis praesertim qui de Arnaldo Brixiensi fusius egerunt; sed omnium facile princeps est Iohannes Sarisberiensis in Historia pontificali, ed. W. Arndt, M. G., Scr. t. XX, p. 517 – 45. — S. Rituum Congr. Confirmationis cultus ab immemorabili praestiti servo Dei Eugenio papae III, Romae, 1872; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. II, pp. 386 – 87, 449; Acta Sanctae Sedis, t. VII (1872 – 1874), p. 97 – 114; Analecta iuris pontificii, serie XII (1873), p. 500 – 509; serie XIII (1874), p. 115 – 17; M. Jocham, Geschichte des Lebens und der Verehrung des sel. Papstes Eugenius III, Augsburg, 1873; H. Gleber, Papst Eugen III (1145 – 1153), Jena, 1936.

VII ID. IUL.

[1] Romae ad Guttam iugiter manantem, natalis sanctorum martyrum Zenonis et aliorum decem millium ducentorum trium.

[2] Gortynae in Creta sancti Cyrilli episcopi, qui in persecutione Decii sub Lucio praeside flammis iniectus, cum incensis vinculis evasisset illaesus ac stupore tanti miraculi a iudice dimissus esset, rursus pro instanti et alacri fidei praedicatione facta de Christo ab eodem capite plexus est.

[3] In civitate Thora, apud lacum Velinum, passio sanctorum Anatoliae et Audacis sub Decio imperatore, quorum Anatolia Christi virgo, postquam plurimos per totam Piceni provinciam variis languoribus affectos curasset et in Christum credentes fecisset, iubente Faustiniano iudice, diversis poenarum generibus vexata, cum ab immisso serpente liberata Audacem convertisset ad fidem, novissime extensis manibus orans gladio transverberata est; Audax quoque in custodiam datus, sine mora capitali sententia coronatur.

[4] Alexandriae sanctorum martyrum Patermuthii, Copretis et Alexandri, qui sub Iuliano apostata caesi sunt.

[5] Brielae in Hollandia passio novemdecim martyrum Gorcomiensium nuncupatorum, qui cum ob tuendam Ecclesiae Romanae auctoritatem et realem Christi in Eucharistia praesentiam, a Calvinianis haereticis varia ludibria et tormenta perpessi, extremo supplicio agonem consummassent, a Pio nono pontifice maximo inter sanctos martyres relati sunt.

[6] Martulae sancti Brictii episcopi, qui sub Marciano iudice pro confessione Domini multa passus, cum magnam populi multitudinem ad Christum convertisset, confessor in pace quievit.

[7] Tiferni sanctae Veronicae de Iulianis, Ordinis Minorum Capuccinorum, abbatissae asceterii eius urbis, ex oppido Mercatelli Urbaniensis dioecesis, insigni patiendi studio ceterisque virtutibus ac coelestibus charismatibus illustris, quam Gregorius papa decimus sextus sanctarum virginum collegio adscripsit.

IULII 9

1. ZENONIS] Elogium est Flori, quem secuti sunt Ado, Usuardus, tandem martyrologii Romani collectores, quos unde haustum fuisset latuit. Initium subministravit hieronymianum: Romae ad guttam iugiter manantem, itemque Zenonis martyris nomen. At Baronius nihil haesitans: “Locus… ubi praedicti martyres passi sunt est dictus ad Aquas Salvias, tertio vel amplius ab Urbe lapide, ubi et praedictorum martyrum sacrae reliquiae asservantur. Ipsa traditio veteraque monumenta praedictos martyres ibi coronatos esse testantur ut nullus remaneat de hoc ambigendi locus.” Si quis litterae codicum hieronymianorum inhaereat, martyres ad Guttam iugiter manantem censeat oportet Florianam et Faustinam, merum nomen utrumque. At inter haec nulla reapse conexio: Zeno ex Moesia oriundus erat, cultus sive Tomis sive Axiopoli; ubi autem fuerit locus dictus ad guttam iugiter manantem, adhuc ignoratur. Socii Zenonis ducenti tres super decem milia aliunde conducti sunt, scilicet ex Passione S. Christophori BHG2. 309, fabularum plena, quae die 9 iulii martyrio simul coronatos eos asseverat. — Act. SS., Iul. t. II, p. 687 – 88; Comm. martyr. hieron., p. 360 – 61.
2. CYRILLI] Voces Gortynae in Creta et in persecutione Decii sub Lucio praeside si expunxeris, elogium supererit Flori et Adonis, rectum quidem et sincerum de martyre in Moesia passo, inter cives percelebri, ad hunc diem in hieronymianis inscripto. At egregie turbata et implexa sunt quae de illo apud auctores leguntur. Sunt qui Moesiae martyrem Aegyptium fecerint; est codex Passionis BHL. 2069, 2070 qui his vocibus rerum gestarum narrationem concludit: Passus est autem venerabilis doctor sanctus Cyrillus episcopus apud Aegyptum VII idus iulias sub Decio imperatore agente Lucio duce. Res intricatas in summam confusionem contorsit is qui martyrem eundem esse pronuntiavit cum Cyrillo, Gortynae episcopo, BHG2. 467. Hodie colitur Cyrillus in Moesia passus, Tomis vel Axiopoli, nemo alius. — Act. SS., Iul. t. II, p. 682 – 87; Les martyrs d'Égypte, p. 61 – 62; Comm. martyr. hieron., p. 360; Anal. Boll., t. XXXI, p. 259.
3. ANATOLIAE] Legebant Aldhelmus († 709) et Beda Passionem SS. Anatoliae et Audacis BHL. 417 – 418, e qua effluxit hoc elogium, saec. VI vel V fortasse tribuendam, haud talem ceteroquin cui omnino fidatur. Bedae exemplum habebat: in civitate Tyrae. Verior lectio Thora, at mera coniectura additur istud: apud lacum Velinum. Solet cum Anatolia commemorari Victoria, quae hic silentio praetervehitur. Utraque inscripta est martyrologio hieronymiano ad diem 10 iulii. Perantiqua exstat S. Anatoliae mentio apud S. Victricium, De laude sanctorum, XI. — Act. SS., Iul. t. II, p. 671 – 82; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 347 – 50; H. Delehaye, Les origines du culte des martyrs2, pp. 314, 327.
4. PATERMUTHII] Horum hodie meminerunt praecipua synaxaria, et summam referunt Passionis BHG2. 1429, cuius interpretationem latinam BHL. 6471 legerat Baronius “in vetusto codice basilicae Sancti Petri in Vaticano”, eodem, ut credibile est, qui nunc signatur A 5 (Catal. Lat. Rom., p. 19). Acta annumerat Baronius iis “quae censura et emendatione indigeant”, Sollerius aperte amandat inter fabulas. Addere iuvat hos sanctos Alexandrinos cultos esse in ecclesiola, nunc ad solum diruta, in foro Mercatelli. — Act. SS., Iul. t. II, p. 698 – 709; Anal. Boll., t. XL, p. 90; Huelsen, Le chiese di Roma, p. 413 – 14.
5. MARTYRUM] Die 9 iul., feria IV, anno 1572, laqueo suspensi, agonem consummarunt Brielae, quod est oppidum ad Mosam, in Vorna insula Hollandiae meridionalis, undeviginti Christi martyres, inter quos undecim Minoritae, Nicolaus Pieck nempe, guardianus conventus Gorcomiensis, cum sui Ordinis sacerdotibus octo duobusque laicis, Frater Iohannes, O. P., parochus Hornariensis, Adrianus Janszen, paroeciae Monasteriensi praepositus eiusque a sacris ministeriis adiutor Iacobus La Coupe, ambo Praemonstratenses, Iohannes Lenartsz, Can. reg. S. Aug., rector beguinarum Gorcomii, et denique quattuor presbyteri saeculares, e quibus parochus et vice-curatus dictae civitatis. Ab eodem oppido, ubi plerique comprehensi, squalore carceris, ludibriis et minis sunt afflicti, omnes simul cognomen acceperunt. Eos pro fide catholica occubuisse, inde patet quod ex eorum numero sex cum calvinianis de primatu Romani pontificis disputationem habuerunt, in qua Praemonstratenses praesertim Corpus Dominicum in eucharistia vere praesens defenderunt, et inde etiam quod omnibus libertas oblata fuit dummodo a Sede Romana desciscerent. Immo Pieckio ipsi eius fratres insidias struxerunt ut ad fidei proditionem pellicerent. Passionis relationem edidit, anno 1603, Gulielmus Estius Hesselius, doctor ille fundatissimus, ipse Gorcomiensis et Nicolai guardiani sororis filius. Servorum Dei cultum qui, reliquiis publicae venerationi expositis, iam invaluerat, Sacra Rituum Congregatio, litteris ad Ordinarium Mechliniensem die 13 nov. anno 1621 datis, ad tempus admisit. Interim, editis decretis Urbani VIII, die 14 nov. anno 1675, Clemens p. X martyres Brielenses beatorum fastis ascripsit. Elogium autem anno 1748 Benedictus p. XIV nostro martyrologio inseri iussit. Denique tandem, die sollemni recurrente BB. Apostolorum Petri et Pauli, 29 iunii anno 1867, Pius p. IX novemdecim fidei Romanae propugnatoribus honores sanctorum decrevit. — Act. SS., Iul. t. II, p. 736 – 847; t. IV, p. 578 – 79; Anal. Boll., t. V, p. 152; D. Bartolini, Commentarium actorum omnium canonizationis… XIX Martyrum Gorcomiensium, 2 vol., Romae, 1868; G. Estius Hesselius, Historiae Martyrum Gorcomiensium… libri quattuor, Duaci, 1603 (editio posterior Namurcensis transcripta est in Act. SS., Iul. t. II, p. 754 sqq.); Rythmi flandrici quibus describitur… universa series captivitatis tormentorum… Martyrum Gorcomiensium, aucthore Ponto Heutero oculato teste (edidit J. W. L. Smit, in De Katholiek, t. XLIX, 1866, p. 41 – 58); V. De Buck, Leven van den H. Jacobus Lacops, geboortig van Audenaarde, Brussel, 1868; H. Meuffels, Les Martyrs de Gorcum, Paris, 1908; J. Meerbergen, De HH. Martelaren van Gorcum, Tongerloo, 1928; G. Hesse, De oudere historiographie der HH. Martelaren van Gorcum (= Collectanea Franciscana Neerlandica, t. II, 1931, p. 447 – 98).
6. BRICTII] Paucis reddit noster quae apud Florum hauserat; hic autem adhibuit Acta SS. Abundii et Carpophori BHL. 1620. In Umbria, haud procul a Spoletio, vicus est San Brizio dictus ubi corpus servari creditur; at fabularum omnium varietate diu ista regio floruit. Veri haud absimilem dixerim eorum opinionem qui Brictium Martulanum eundem censent qui S. Martini discipulus fuit. — Act. SS., Iul. t. II, p. 697 – 698; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 427 – 34.
7. VERONICAE] Non procul ab Urbino, Piceni oppido, nata est anno 1660 Ursula Giuliani. Tiferni (Città di Castello) Ordinem Capuccinarum ingressa, Veronicae nomen assumpsit. Mox magistra novitiarum electa (1694), deinde regendo coenobio praefecta (1716), tandem die 9 iulii 1727 ad meliorem vitam transiit. Innumeros gravissimosque dolores in corpore et in animo perpessa, incredibile prorsus videtur quot quantisque charismatibus, visis, ecstasibus atque meteoriis, immo stigmatum impressione, cumulatam se perpetuo affirmaverit. Ecclesiae maioribus diu suspecta et severe a S. Officio castigata, mirandum patientiae ac oboedientiae specimen dedit. A Pio p. VII in beatorum numerum relata (1804), anno denique 1839 sanctorum catalogo ascripta est. — Un tesoro nascosto, ossia Diario di S. Veronica Giuliani … scritto da lei medesima, 10 vol. (I – VIII, ed. P. Pizzicaria, Prato, 1895 – 1905; IX – X, ed. anonymus, Città di Castello, 1928); Lettere inedite e diario della Passione secondo gli autografi della Santa, ed. U. Bucchioni, Firenze, 1927; Tifernaten. Beatificationis … Veronicae de Iulianis, Summarium … de virtutibus … (Romae, 1762, 597 pp.); A. A. Barbèri, Bullarii romani continuatio, t. XII (1846), p. 174 – 76; A. M. Bernasconi, Acta Gregorii p. XVI, t. II (1901), p. 319 – 23; Gio. Giacomo [Cleri], O. Cap., Vita della ven. serva di Dio suor Veronica Giuliani, Roma, 1776; F. M.Salvatori, Vita della B. Veronica Giuliani, Roma, 1803.

VI ID. IUL.

[1] Romae passio sanctorum septem fratrum, filiorum sanctae Felicitatis martyris, id est Ianuarii, Felicis, Philippi, Silvani, Alexandri, Vitalis et Martialis, tempore Antonini imperatoris, sub praefecto urbis Publio, ex quibus Ianuarius post verbera virgarum et carcerationem, plumbatis occisus, Felix et Philippus fustibus mactati, Silvanus praecipitio interemptus, Alexander, Vitalis et Martialis capitali sententia puniti sunt.

[2] Item Romae sanctarum virginum et martyrum Rufinae et Secundae sororum, quae in persecutione Valeriani et Gallieni tormentis subactae, ad ultimum altera gladio capite illiso, altera caesa cervice, migrarunt in coelum; quarum corpora in basilica Lateranensi prope baptisterium debito honore servantur.

[3] In Africa sanctorum martyrum Ianuarii, Marini, Naboris et Felicis decollatorum.

[4] Nicopoli in Armenia sanctorum martyrum Leontii, Mauritii, Danielis et sociorum, qui sub Licinio imperatore et Lysia praeside varie excruciati, tandem in ignem coniecti martyrii cursum confecerunt.

[5] In Pisidia sanctorum martyrum Bianoris et Silvani, qui saevissima pro Christi nomine passi, demum cervicibus abscissis coronantur.

[6] Iconii sancti Apollonii martyris, qui per crucem insigne martyrium consummavit.

[7] Apud Gandavum sanctae Amelbergae virginis.

IULII 10

1. FRATRUM] Bedanum est elogium, in quo succincte exponitur Passio S. Felicitatis et filiorum septem, BHL. 2853 – 2855, a fabulatore ad normam septem fratrum Machabaeorum excogitata. Revera hi septem martyres sunt variis in coemeteriis sepulti, quos hodie memorat Depositio martyrum Romana et martyrologium hieronymianum. Illos fratres et Felicitatis filios commenti sunt hagiographi. Silvanum seu Silanum iam die 5 maii obvium habuimus. Quae mater fingitur, seorsim colitur die 23 novembris. — Act. SS., Iul. t. III, p. 5 – 28; Comm. martyr. hieron., p. 362 – 64; H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, p. 116 – 24.
2. RUFINAE] Martyrologium hieronymianum: Via Cornelia miliario IX (al. X) Rufinae et Secundae. Antiquam harum celebritatem plurima testantur monumenta. Elogium Usuardino proximum ex Actis BHL. 7359 depromptum est. Haec Baronio (Annal., ad ann. 260) benigna aestimatione “fidelia” visa sunt; longo tamen post rem gestam tempore scripta esse nemo non iudicabit. — Act. SS., Iul. t. III, p. 30 – 31; Comm. martyr. hieron., p. 364.
3. IANUARII] De hac turma primum actum est in martyrologio Lugdunensi cod. Parisin. 3879, dein apud Florum, Adonem, denique apud Usuardum cuius elogium ceteris brevius a nostro assumptum est. Refunditur tandem in martyrologium hieronymianum, ubi varia ad hunc diem congesta sunt nomina martyrum, e quibus Ianuarium et Marinum Afros esse non negaverimus, Nabor vero et Felix Mediolanenses illi sunt qui die 12 iul. coluntur. Ad hos solos referendum videtur vocabulum decollatorum. Bina esse martyrum paria Nabor et Felix nuncupata, alterum Afrorum, quorum hodie memoria agitur, alterum Mediolanensium de quibus perendie, opinatus est Baronius. Erravit vir doctissimus. Iteratam habemus, ut saepius in hieronymianis, eorumdem sanctorum inscriptionem, non homonymorum memoriam. — Act. SS., Iul. t. III, p. 31 – 32; Comm. martyr. hieron., p. 366; Origines du culte des martyrs2, p. 336 – 37.
4. LEONTII] Depromptum est elogium ex synaxariis, ubi hodie de martyribus XLV Nicopolitanis, quorum exstat Passio BHG2. 1216 et epitome nuper typis edita (B. Latyšev, Menologii byzantini saec. X quae supersunt, t. II, p. 158 – 67). Periit antiqua rerum narratio, quam haud sine mendis referunt Passio et epitome. Vestigia turmae huius martyrum XLV reperies in hieronymiano. Condidit Iustinianus Nicopoli monasterium illorum memoriae dicatum, Procopius, De aedif., III, 4. — Act. SS., Iul. t. III, p. 35 – 47; Synax. Eccl. CP., p. 811, cf. p. 1025; Comm. martyr. hieron., p. 367; Origines du culte des martyrs2, p. 179.
5. BIANORIS] E brevissimo elogio facile quis colligat Bianorem et Silvanum eadem pertulisse supplicia. Multo aliter synaxaria graeca, qui latius et distinctius de iisdem agunt, e fonte nobis impervio. — Act. SS., Iul. t. III, p. 34 – 35; Synax. Eccl. CP., p. 811.
6. APOLLONII] Nihil de Apollonio martyre Iconiensi in libris praeterquam in synaxariis, quorum hic elogium paucis contractum habetur. — Act. SS., Iul. t. III, p. 35; Synax. Eccl. CP., p. 812.
7. AMELBERGAE] Antiqua est veneratio S. Amalbergae virgini in Belgio exhibita, praesertim Tamisiae, seu Temsecae (Tamise, Temsche), ubi saeculo, ut videtur, octavo obiit, et Gandavi in monasterio Sancti Petri Blandiniensi, quo anno 870 reliquiae translatae sunt. Haec testatur Radbodus Traiectensis in Tomello seu sermone BHL. 322, quem composuit in die quo paradoxae virginis Amelbergae memorabilem vitam annua festivitate recolebant (c. 2). Ubinam et quo tempore Amalberga nata sit, non ita certo constat. Vita BHL. 323, saec. XI consarcinata, nullam fidem meretur. Recte monuit Baronius Amalbergam nostram, quam a Molano accepit, aliam esse ab Amalberga vidua, quae Lobbiis et Binchii in Hannonia celebratur; cuius memoria item VI id. iulii (non iunii, ut scribit Baronius) recolitur. — Act. SS., Iul. t. III, p. 72 – 112; Anal. Boll., t. XXXI, p. 401 – 409; L. Van der Essen, Étude critique et littéraire sur les Vitae des Saints mérovingiens de l'ancienne Belgique (Louvain, 1907), p. 177 – 82.

V ID. IUL.

[1] Romae sancti Pii primi papae et martyris, qui in persecutione Marci Aurelii Antonini martyrio coronatus est.

[2] Bergomi sancti Ioannis episcopi, qui ob tuendam catholicam fidem ab Arianis occisus est.

[3] Nicopoli in Armenia natalis sanctorum martyrum Ianuarii et Pelagiae, qui equuleo, ungulis et testarum fragmentis diebus quatuor cruciati, martyrium impleverunt.

[4] In territorio Senonensi sancti Sidronii martyris.

[5] Iconii sancti Marciani martyris, qui sub Perennio praeside per multa tormenta pervenit ad palmam.

[6] Sidae in Pamphylia sancti Cindei presbyteri, qui sub Diocletiano imperatore et Stratonico praeside post multa tormenta in ignem iniectus et nil laesus, demum in oratione reddidit spiritum.

[7] Brixiae sanctorum martyrum Savini et Cypriani.

[8] Cordubae sancti Abundii presbyteri, qui cum in Mahumetis sectam inveheretur, martyrio coronatus est.

[9] In territorio Pictaviensi sancti Sabini confessoris.

IULII 11

1. PII] De eo silent fasti antiquiores ad Adonem usque, qui nihil de martyrio huius pontificis audivisse videtur. Liber pontificalis: Fuit autem temporibus Antonini Pii a consulatu Clari et Severi [146]… sepultus est iuxta corpus beati Petri in Vaticanum V id. iul. Clausula qui in persecutione cet. tribuenda est Baronio, qui frustra conatus est ut astrueret S. Pium martyrio coronatum fuisse, appellando “vetera quaeque ecclesiastica monumenta, missales, breviaria” et, quod sane mireris, “martyrologia cuncta”. — Act. SS., Iul. t. III, p. 178 – 80; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 132 – 33.
2. IOANNIS] Silent de Iohanne Bergomensi episcopo (c. 679) martyrologia antiqua, silent kalendaria Bergomensia saec. XI – XIII quae collegit v. d. G. Finazzi in Miscellanea di storia italiana, t. XIII, p. 381 – 445. Adducit Baronius auctorem Iohannem Diaconum, De gestis Langob., VI, 3. Nihil ibi de martyrio, quod iam optimo iure ad fabulas remittebat Muratorius (Annal. Italiae, ad ann. 659), errorem suspicatus cuiuspiam in litteris B. M. legentis beato martyri pro bonae memoriae. Neque semel id accidit in legendis titulis Bergomensibus. Inscriptio C.I.L., V, 5189: HIC REQVIESCIT IN PACE B. M. IOANNES IIC QVI VIXIT ANNVM I. M. XXII cet. non exstat nisi in recentiorum adversariis, certe mendose. Haec, ut patet, neque episcopum neque martyrem arguunt. — Act. SS., Iul. t. III, p. 200 – 205; Oct. t. XII, p. 818 – 20; A. Mazzi, I martiri della chiesa di Bergamo (Bergamo, 1883), p. 40 – 65; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, part. II, t. I, p. 11 – 17; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 974 – 75.
3. IANUARII] Excerptum ex elogio quod martyrologus Lugdunensis in codice Parisino 3879 contexuit e laterculo hieronymiano, ubi omnia sus deque versa sunt. Ordinem nominum aliquatenus restituere alias tentavimus. Haec rei summa est. Ut de solis Ianuario et Pelagia loquamur: neuter Nicopoli in Armenia passus esse probatur, Ianuarius videlicet Africanus est, Pelagia Antiochena. Ad alios quoque pertinet historia martyrii qualis hic compendio refertur ex hieronymianis, ubi haec de SS. Nabore et Felice martyribus Mediolanensibus narrantur. — Act. SS., Iul. t. III, p. 188; Comm. martyr. hieron., p. 362 – 69.
4. SIDRONII] Ab Usuardo Sidronius in territorio Senonico collocatur. Passio Sidronii BHL. 7702 fere ad verbum concordat cum Actis S. Sabiniani martyris Trecensis BHL. 7438, iisdemque referta est fabulis. Narrat hagiographus Sidronium a civitate Samon venisse Senonas et dein ad fluvium Igone (vulgo, Yonne), sub Aureliano imperatore esse passum die quinto nonas iulias. Revera Sidronius in kalendariis non semper ad V idus sed quandoque ad V nonas iulii annuntiatur, ut in breviario Sancti Petri Vivi (V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. III, p. 34). A Sidronio nomen habet vicus Saint-Cydroine (arr. Joigny, dép. Yonne). Idemne Sidronius an alter apud Senonas et Misseniaci in Belgio (Messines) colatur, in medio relinquimus. — Act. SS., Iul. t. III, p. 180 – 185; t. I, p. 632; Sept. t. II, p. 670.
5. MARCIANI] In synaxariis Marciani martyris Iconiensis elogium habetur, ex Passione quae nunc latet. Nullum praeterea superest eiusdem historiae vel venerationis monumentum. Operae pretium est notasse in breviario Syriaco et hieronymianis pridie huius die Marciani martyris Tomitani memoriam agi, sed et die 5 iun. — Act. SS., Iul. t. III, p. 185; Synax. Eccl. CP., p. 813; Comm. martyr. hieron., pp. 305, 365.
6. CINDEI] Item ex elogiis synaxariorum, quibus epitome exhibetur Passionis nunc deperditae. Baronius in annotatione: “De quo item hac die in menologio, eiusque Acta his quae hic ponuntur consentientia referunt.” Quibus, si presse intellegantur, significare videtur se Acta illa legisse. Id parum credibile est. Alio etiam die, 1 aug., commemoratur Cindaeus in libris Graecorum una cum sociis octo, Sidae in Pamphylia passis; de quibus suo loco dicendum erit: nam et in martyrologium Romanum, tacito tamen nomine Cindaei, recepti sunt. In hieronymianis autem Quindeus seu Vindeus nuncupatur socius S. Cyrilli, martyris Axiopolitani, cuius natalis, teste breviario Syriaco, in diem 10 martii vel 12 maii incidit. — Act. SS., Iul. t. III, p. 186; Synax. Eccl. CP., pp. 813 – 814, 860 – 62; Comm. martyr. hieron., pp. 210, 241.
7. SAVINI] Paulum inter et Herculanum occurrit Cyprianus in catalogo episcoporum Brixianorum quem Translationi S. Filastrii BHL. 6797 praemisit Rampertus episcopus. Festum indicitur ad diem 21 aprilis in kalendario anno 1346 exarato. De gestis eius in episcopatu nihil posteris innotuit. Anno 1453 inventae sunt reliquiae SS. Cypriani, Pauli, Deodati, una cum quodam S. Evasio. In kalendario saec. XV med., praeter mentionem ad diem 21 aprilis, hodie: Sanctorum Savini et Cypriani m., quod festum induxit Petrus a Monte episcopus, incertis fretus auctoribus. Inter fabulas amandanda Acta SS. Savini et Cypriani BHL. 7447 – 7449, ex quibus nihil prorsus eruere licet quod martyres cum Brixia conectat. Nullus enim Brixiae notus est Cyprianus praeter episcopum, nullus omnino Savinus. — Act. SS., April. t. II, p. 849; Iul. t. III, p. 190 – 98; Brunati, Vita o gesta di santi Bresciani, t. I, p. 19.
8. ABUNDII] Hic sub celeri indignatione peremptus, canibus et bestiis devorandus exponitur V idus iulii aera DCCCXCII, anno 854. Ita Eulogius, in Memoriali sanctorum, lib. III, c. 12. Ab Usuardo cur die 8 iunii nuntietur, nemo divinabit. Vix enim adducemur ad credendum VI id. iun. pro V id. iul. positum esse. — Act. SS., Iul. t. III, p. 240; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 324; Anal. Boll., t. LV, p. 276; España sagrada, t. X, p. 408; Fr. J. Simonet, Historia de los Mozárabes de España, p. 452.
9. SABINI] Ita Usuardus. In codicibus hieronymianis alterius recensionis legitur: in Pictavis civitate depositio Basini abbatis. Nominum similitudo non parum vexavit eruditos, aliis unum eundem esse Basinum et Sabinum opinantibus, aliis duos esse homines. Litem dirimere non vacat. — Act. SS., Iul. t. III, p. 189; Comm. martyr. hieron., p. 370.

IV ID. IUL.

[1] In monasterio Passiniano prope Florentiam sancti Ioannis Gualberti abbatis, institutoris Ordinis Vallisumbrosae.

[2] Mediolani sanctorum martyrum Naboris et Felicis, qui in persecutione Maximiani passi sunt.

[3] In Cypro beati Iasonis antiqui Christi discipuli.

[4] Aquileiae natalis sancti Hermagorae, discipuli beati Marci evangelistae et primi eiusdem civitatis episcopi, qui inter miracula sanitatum et praedicationis instantiam ac populorum conversionem, plurima poenarum genera expertus, tandem una cum Fortunato diacono suo capitali supplicio perpetuum meruit triumphum.

[5] Lucae in Tuscia beati Paulini, qui a sancto Petro primus eiusdem civitatis episcopus ordinatus, sub Nerone ad radices montis Pisani post multos agones martyrium suum cum aliis sociis consummavit.

[6] Eodem die passio sanctorum Procli et Hilarionis, qui sub Traiano imperatore et Maximo praeside per acerbissima tormenta ad palmam martyrii pervenerunt.

[7] Toleti sanctae Marcianae virginis et martyris, quae pro fide Christi bestiis obiecta atque a tauro discerpta, martyrio coronatur.

[8] Apud Leontinos sanctae Epiphanae, quae sub Diocletiano imperatore et Tertyllo praeside, uberibus praecisis, reddidit spiritum.

[9] Lugduni sancti Viventioli episcopi.

[10] Bononiae sancti Paterniani episcopi.

IULII 12

1. IOANNIS] Florentiae ortus anno circiter 995, Passiniani in Tuscia, in monasterio Sancti Michaelis, obiit die 12 iulii 1073. Vitam litteris mandavit primus, anno c. 1092, Andreas, abbas Strumensis, BHL. 4397; paucis auxit, anno, ut videtur, 1120, Atto, episcopus Pistoriensis, BHL. 4398. Sanctorum catalogo Iohannem ascripsit Caelestinus III, die 1 octobris 1193, Jaffé, Regesta2, 17035 – 17037, 17039. — Act. SS., Iul. t. III, p. 311 – 458; BHL. 4399 – 4406; Anal. Boll., t. XLVIII, p. 412; Revue Bénédictine, t. XLVIII (1936), p. 259 – 99; M. G., Script. t. XXX, 2, pp. 1076 – 1110, 1495.
2. NABORIS] Utriusque martyris meminit hieronymianum ad hunc diem, quem et Passio designat BHL. 6028, 6029. Et pridie et nudius tertius nomina eadem recurrunt. Ad diem 10 iulii, quod in hieronymiano perrarum est, elogium additur historicum. Si Actis fabulosis credas, trucidati sunt Nabor et Felix Laude Pompeia, corpora Mediolanum delata a pia muliere Savina, quae in laterculo diei 30 ianuarii comparet. Quam ob rem festum hodiernum a Floro nuncupatur translatio Naboris et Felicis. Ex duplici mentione in hieronymiano iniecta, quae temere et casu evenit, ut patet, neque in cultu publico causam habebat, duplex festum effecerunt martyrologi: natalis nempe et translationis. — Act. SS., Iul. t. III, p. 280 – 94; Comm. martyr. hieron., pp. 366, 369, 371; F. Savio, in Rivista di scienze storiche, t. III, p. 130 – 38.
3. IASONIS] Remittimur a Baronio ad Actus apostolorum, XVII et XXI, ad Bedam, Usuardum, Adonem, ceteros Latinorum. Reapse nusquam memoratur in catalogis sanctorum Iason de quo Act. XVII, 5 – 9. Primus Ado recepit in fastos aliquem cuius nomen scripsit Nasonis, perperam pro Mnasonis. Huic enim accommodatur elogium, quod Act. XXI, 16 locum refert: Mnasonem quemdam Cyprium, antiquum discipulum. Hunc autem ex Actibus docemur Palaestinam incoluisse. Graeci ad diem 19 octobris: Μνάσωνος ἐπισκόπου Κύπρου, quod antiquis scriptis non nititur, Synax. Eccl. CP., p. 150. Cyprii deinceps eum ut civem coluerunt et quid in patria egisset commenti sunt. — Act. SS., Iul. t. III, p. 248 – 249; Saints de Chypre, in Anal. Boll., t. XXVI, pp. 238, 255, 258, 267.
4. HERMAGORAE] Vix incerta coniectura est, etsi magnis conatibus deducta, in hieronymiano legendum esse: in Aquileia sanctorum Fortunati et Hermagorae. Multo clariora sunt quae de Fortunato quam quae de Hermagora traduntur. Elogium in Romano martyrologio Usuardi est, qui tamen scribit Fortunatum archidiaconum fuisse et omittit illud: et primi eiusdem civitatis episcopi, quod apud Florum legitur. Ex fabulis quae de S. Hermagora circumferuntur BHL. 3838 – 3841 nihil eruetur quo comprobetur hic S. Marci discipulus fuisse, primus Aquileiensis episcopus et Fortunati in martyrio socius. Vix aliud usquam implicatius inveneris quam quod de S. Hermagora legitur, neque adhuc dilucide ostensum est quis tandem ille fuerit, et quis Fortunatus. — Act. SS., Iul. t. III, p. 249 – 57; Comm. martyr. hieron., p. 371 – 72; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 373 – 83.
5. PAULINI] Hunc martyrologio inseruit Baronius, qui “Acta manuscripta ab ecclesia Lucensi” acceperat. Ista simillima fuisse Passioni BHL. 6555, prorsus fabulosae, ex ipso elogio elucet. Quicquid disceptatum est de gestis et cultu S. Paulini densas tenebras minime dispulit. Quis fuerit ille, ignoratur et, ut suus veritati sit locus, delenda sunt quaecumque de Paulino in martyrologio proferuntur. — Act. SS., Iul. t. III, p. 258 – 72; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 596 – 98; Anal. Boll., t. XXIII, p. 491 – 92; t. XXIV, p. 502 – 503.
6. PROCLI] Meminerunt hodie synaxaria τῶν ἁγίων μαρτύρων Πρόκλου καὶ Ἱλαρίου. Haud procul Ancyra oriundi feruntur. Additur summarium Passionis deperditae, cuius nuper editum est compendium, sublestae fidei, B. Latyšev, Menologii byzantini saec. X quae supersunt, t. II, p. 164 – 66. — Act. SS., Iul. t. III, p. 279 – 80; Synax. Eccl. CP., p. 813.
7. MARCIANAE] Marcianam die 11 iulii mortem pro Christi nomine obiisse docent, praeter hieronymianum, kalendaria mozarabica, quale est Cordubense, anno 961 confectum: Et in ipso est christianis festum Marciane interfecte, et sepultura eius est in civitate Cesarea (Férotin, Le Liber Ordinum, p. 471). Consentiunt Hispanorum passionalia: Passio sanctae ac beatissimae Marcianae virginis et martyris Christi, quae passa est sub Budario iudaeo die V id. iulias (Catal. lat. Paris., t. III, p. 483; cf. G. Antolin, Catálogo de los códices latinos del Escorial, t. I, p. 124). Neque tamen desunt codices qui festum in V id. ianuarias transferant, haud scio an facili errore pro V id. iulias. Tandem in breviario excuso Toleti anno 1502 recolitur Marciana die 12 iulii. Eadem est procul dubio ubique virgo martyr Caesareae in Africa, uti perspicue significatur et in hieronymiano et in kalendariis mozarabicis, de quibus supra egimus. Hanc cur Toleti passam referat martyrologium Romanum, casu dignoscimus, nam Baronius in annotationibus unum fontem memorat, Toletanum breviarium. Quod autem subdit: “Agitur de eadem die 9 ianuarii; sed altera est dies natalis, altera vero translationis,” id gratuitum est. Nusquam enim testimonium repertum est quod translationem illam fulciret, neque testem ullum produxit Baronius. — Act. SS., Ian. t. I, p. 568 – 70; Iul., t. III, p. 244 – 45; Comm. martyr. hieron., pp. 33, 369; BHL. 5256 – 5259; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. III, p. 23; t. IV, pp. 43, 71, 72; Id., Les sacramentaires et les missels manuscrits, t. II, pp. 372, 375; t. III, p. 79; Anal. Boll., t. XXIV, p. 257; Les origines du culte des martyrs2, p. 391.
8. EPIPHANAE] Narratio de S. Epiphana assuta est Actis prorsus fabulosis martyrum Leontinorum Alphii, Philadelphi, Cyrini BHG2. 57 – 62. Quam ob causam elegisset Baronius diem 12 iulii, declarare neglexit. Inserenda potius erat Epiphanae mentio sive die 10 sive die 12 maii. — Act. SS., Maii t. II, p. 502 – 506; Iul. t. III, p. 245.
9. VIVENTIOLI] Martyrologium hieronymianum: Lugduno Galliae Viventioli episcopi. Habetur epitaphium, nonnihil luxatum, in quo dies obitus signatur: IIII° idus iulii (C.I.L., XIII, 2396). Viventiolus concilio Epaonensi anno 517 subscripsit, et intra annos 518 – 523 praefuit synodo Lugdunensi I. Commercium epistularum habuit cum S. Avito (Epp. 19, 59, 67, 69). Nomen eius etiam occurrit in Vita SS. abbatum Acaunensium BHL. 142, c. 7. — Act. SS., Iul. t. III, p. 303 – 305; Comm. martyr. hieron., p. 372; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 165; Les martyrologes historiques, p. 232.
10. PATERNIANI] Nullus Bononiae sedisse videtur Paternianus, etsi meminit ad diem 12 iulii kalendarium saec. XV – XVI: Patherniani episcopi Bon. In antiquioribus scribitur Paternus vel Parthenius, ut est in Vita S. Petronii BHL. 6641, quae inter episcopos quorum corpora servat colitque Bononia memorat Parthenium. Decessorum nostrorum coniectura est, commutatum fuisse Parthenium episcopum Bononiensem cum Paterniano episcopo Faventino, cuius et fama illustrior erat et natalis eodem mense celebrabatur. — Act. SS., Iul. t. III, p. 295 – 302; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 497 – 99; Id., Cronotassi dei vescovi di Bologna, p. 34 – 35.

III ID. IUL.

[1] Romae sancti Anacleti papae et martyris, qui post sanctum Clementem Ecclesiam Dei regens, eam glorioso martyrio decoravit.

[2] In Palaestina sanctorum Ioelis et Esdrae prophetarum.

[3] In Macedonia beati Silae, qui cum esset unus de primis fratribus et ab apostolis ad ecclesias Gentium una cum Paulo et Barnaba destinatus, praedicationis officium gratia Dei plenus instanter consummavit, atque in passionibus suis Christum clarificans postmodum requievit.

[4] In Africa sanctorum confessorum Eugenii, Carthaginensis episcopi, fide ac virtutibus gloriosi, et universi cleri eiusdem ecclesiae, qui fere quingenti vel eo amplius, in persecutione Wandalica sub Hunnerico rege ariano caede inediaque macerati (inter quos plurimi erant lectores infantuli), gaudentes in Domino procul exilio crudeli extrusi sunt. Erant etiam in eis nobilissimi archidiaconus nomine Salutaris et Muritta secundus in officio ministrorum, qui tertio confessores effecti, gloriosae in Christo perseverantiae titulo illustrati sunt.

[5] Item sancti Serapionis martyris, qui sub Severo imperatore et Aquila praeside per ignem pervenit ad coronam martyrii.

[6] In insula Chio sanctae Myropis martyris, quae sub Decio imperatore et Numeriano praeside vectibus contusa migravit ad Dominum.

[7] In Britannia minori sancti Turiani episcopi et confessoris, mirae simplicitatis et innocentiae viri.

IULII 13

1. ANACLETI] Ad diem 26 aprilis ostensum est quam suspiciosa esset Cleti et Anacleti mentio in catalogo pontificum Romanorum et quantam in martyrologium perturbationem invexisset. Florus, Bedam deserens, ad diem 26 aprilis meminerat Anacleti, Cleti non meminerat, neque usquam alibi huius nomen posuit. Ado Anacletum collocat die 26 aprilis, Cletum die 13 iulii, quem pro lubitu selegit. Ceterum non levia argumenta suadent Cletum ab Anacleto alium non fuisse. — Act. SS., April. t. III, p. 409 – 411; Iul. t. III, p. 479 – 81; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. LXIX – LXX.
2. IOELIS] Ioelem et Esdram latinis martyrologiis invexit Ado, et Ioelem quidem iterato, ad diem 6 iulii cum Isaia, ad hunc diem cum Esdra, quem Graecorum synaxaria non noverunt, ubi de Ioele ad 19 octobris. — Act. SS., Iul. t. III, p. 475 – 76; Synax. Eccl. CP., p. 149.
3. SILAE] Primus inter Latinos Florus Silam recepit, die assignato 28 novembris, qui prope abest ab eo quem constituunt Graeci. Adoni praeplacuit, incertis de causis, dies 13 iulii in Libello de festivitatibus apostolorum, quo loco Silae acta breviter refert ex Actibus apostolorum, XV – XVIII. Paucis discrepat nostrum martyrologium ab Adonis opusculo. Corinthi degebat Silas, quando ultimo de eo agit Actuum liber. Quae postea egerit, fueritne martyr an in Macedonia obierit, quae alicunde novisse videtur Ado, nullus testis antiquus tradit. De Sila breviter synaxaria Graecorum ad 26 (29) novembris, ubi in Corinthiorum episcoporum numero ponitur. Idem ibidem iterum occurrit ad diem 30 iunii, in catalogo virorum apostolicorum. — Act. SS., Iul. t. III, p. 476 – 79; Synax. Eccl. CP., pp. 260, 264, 788.
4. EUGENII] Hos recepit Florus, die ad suum arbitrium electo. Elogium est Victoris Vitensis, III, 9, paucis subinde mutatis, quale est istud. Habebat Victor: Tunc etiam Eugenio pastore iam in exilio constituto. Quo in loco ponitur: in Africa, perperam quidem, nam Eugenius exsul in Galliis absumptus est. Quod postremo asseritur de triplici confessione duorum diaconorum, acceptum est ex Passione martyrum VII Carthaginiensium BHL. 4906. — Act. SS., Iul. t. III, p. 487 – 509.
5. SERAPIONIS] Vix plura, quam hic legis, habent synaxaria, deperditis non sine rei hagiographicae detrimento, ut videtur, Actis primigeniis. Item, quod initio ponitur, ad Africam remittit, ubi passi leguntur Eugenius et socii. Sed Aegyptum redolet nomen Serapion, ut credibile sit optimo ex fonte manare haec: sub Severo imperatore et Aquila praeside, quod temporum rationi consonum est; nam Aquila Aegypto praefectus est anno Severi decimo. Ex hieronymianis supplendum: in Alexandria. — Act. SS., Iul. t. III, p. 481; Synax. Eccl. CP., p. 817; Les martyrs d'Égypte, pp. 27, 75, 90.
6. MYROPIS] Synaxariis graecis, quorum hic summam habes, inscribitur Myrope 13 iulii, 2 et 4 decembris. Nuper edita est epitome Passionis, die 14 iulii praelegenda, a B. Latyšev, Menologii anonymi byzantini saec. X quae supersunt, t. II, p. 171 – 73. Ex limpido fonte ea manasse nemo dixerit. — Act. SS., Iul. t. III, p. 482; Synax. Eccl. CP., pp. 272, 277, 817 – 18.
7. TURIANI] Latinis exemplis decepti et Baronius et decessores nostri Turianum posuerunt pro Turiavo, uti docet v. d. I. Loth, Les Noms des saints bretons, in Revue celtique, t. XXX (1909), p. 304, ex veteribus scriptis et locorum appellationibus. Elogium est Usuardi, “qui forte”, ut advertit Sollerius, “sacrorum pignorum, de quibus in Vita S. Leufredi”, seu verius in recentiore narratione edita in Actis nostris, Iun. t. IV, p. 112, “agitur, translationi interfuit; ut proinde dubitari minime possit, quin genuinum et simplicem textum dederimus”. Ceteris saec. IX martyrologis ignotus Turiavus, apparet in codice Parisiensi latino 9085, olim Claromontano, saec. XI: ipso die, beati Turiani, Dolensis episcopi. Cultum esse apud Arvernos S. Turiavum constat etiam ex Vita quam edidit F. Duine, Vie antique et inédite de S. Turiau (Rennes, 1912), p. 29 – 47, ex codice Claromontano bibliothecae publicae 349, saec. XIII exarato. Verum, qua de causa in longinquam illam ab Armorica regionem Turiavi fama pervaserit, adhuc latet, Duine, op. c., p. 12 – 13; Id., Inventaire liturgique de l'hagiographie bretonne, n. LXXIX, p. 92 – 95. Hieronymiani martyrologii breviario Cambrensi, saec. XI, propria est additio, ad hunc diem: Depositio Toriavi episcopi, itemque inter Hibernos Mariano Gormano, Táurian, saec. XII, et apud Scottos Caledonienses in martyrologio Aberdonensi. Hos Usuardum secutos esse opinamur, nam praeterea nihil referunt ceteri Celtae, iis exceptis qui Greveno recentioribusque sunt usi, dum in Armoricanorum libris liturgicis, Dolensibus maxime, vix umquam Turiavus omittitur. Accedunt libri Parisienses aliique, ob reliquiarum translationem in monasterium Sancti Germani Pratani, saeculo IX, ut credibile est. De his fuse F. Duine, Inventaire liturgique, passim. Vixit Turiavus, monasterii Dolensis episcopus, saeculo VII vel VIII, antiquo cultu celebris, nam Vita quae legitur in codice Claromontano ad alteram saeculi IX partem pertinet, vetustiorem innovans recensionem, si vera coniecit v. d. F. Duine; saec. X est BHL. 8341 (et Suppl., p. 299), quam verbis inanibus amplificavit BHL. 8342, saec. XI vel XII. Exstant et Miracula facta Parisiis, BHL. 8343. In quibus omnibus permulta certe fabulosa sunt. — Act. SS., Iul. t. III, p. 614 – 25; The Martyrology of Gorman, ed. W. Stokes (London, 1895), p. 136; A. P. Forbes, Kalendars of Scottish Saints (Edinburgh, 1872), p. 455; A. de la Borderie, Histoire de Bretagne, t. I (Rennes, 1896), p. 489 – 92; F. Duine, in Annales de Bretagne, t. XVI (1901), p. 459 – 476; t. XVII (1902), p. 557 – 61; Id., Vie antique et inédite de S. Turiau, in Mémoires de la Société archéologique d'Ille-et-Vilaine, t. XLI (1912), et seorsim.

PRID. ID. IUL.

[1] Lugduni depositio sancti Bonaventurae cardinalis et episcopi Albanensis, confessoris et doctoris, Ordinis Minorum, doctrina et vitae sanctitate celeberrimi.

[2] Romae sancti Iusti militis sub Claudio tribuno, qui, apparente sibi divinitus cruce, credidit in Christum et mox baptizatus omnia sua pauperibus erogavit; tentus deinde a Magnetio praefecto, verberari nervis, galea ignita contegi et in rogum immitti iussus, nec in capillo quidem laesus, in confessione Domini reddidit spiritum.

[3] Synope in Ponto sancti Phocae martyris, eiusdem civitatis episcopi, qui sub Traiano imperatore carcerem, vincula, ferrum ignemque pro Christo superans, evolavit in caelum; cuius reliquiae Viennam in Gallia delatae, in basilica Sanctorum Apostolorum conditae sunt.

[4] Alexandriae sancti Heraclae antistitis, ob cuius celeberrimam opinionem Africanus historiographus memorat se Alexandriam ad eum visendum properasse.

[5] Carthagine sancti Cyri episcopi, in cuius festivitate sanctus Augustinus de eo sermonem ad populum habuit.

[6] Novocomi sancti Felicis primi eiusdem civitatis episcopi.

[7] Brixiae sancti Optatiani episcopi.

[8] Romae sancti Camilli de Lellis confessoris, Clericorum Regularium infirmis ministrantium institutoris, quem virtutibus et miraculis clarum Benedictus decimus quartus pontifex maximus sanctorum numero recensuit, et Leo decimus tertius hospitalium et infirmorum caelestem patronum renuntiavit; eius tamen festivitas quinto decimo kalendas augusti recolitur.

[9] Daventriae in Belgis sancti Marcellini presbyteri et confessoris.

[10] Bambergae sancti Henrici primi imperatoris, qui cum uxore sua Chunegunde perpetuam virginitatem servavit, et sanctum Stephanum Hungarorum regem cum universo fere eius regno ad fidem Christi suscipiendam perduxit; eius tamen festivitas sequenti die celebratur.

[11] Limae in regno Peruano sancti Francisci Solani confessoris, Ordinis Minorum, qui apud Indos occidentales praedicatione, signis et virtutibus illustris, migravit ad Dominum, atque a Benedicto decimo tertio pontifice maximo sanctorum fastis adscriptus est.

IULII 14

1. BONAVENTURAE] Cardinalis et episcopus Albanensis ab anno 1273, anno insequenti, tempore concilii Lugdunensis, die 15 iulii obiit. Haec inter Concilii Acta: Eodem anno et mense, die dominico, decima quinta eiusdem, hora matutinali obiit clarae memoriae frater Bonaventura, Albanensis episcopus …, qui sepultus est ipso die dominico in loco Fratrum minorum Lugduni; cuius exequiis interfuit dominus papa, cum omnibus praelatis qui erant in concilio et tota curia … Dominus papa … mandavit omnibus praelatis et omnibus presbyteris per totum mundum ut quilibet eorum unam missam deberet cantare pro anima ipsius (Mansi, t. XXIV, p. 67). Cultus antiqua vestigia nulla sunt, sive popularis sive ecclesiastici. Sixtus IV Bonaventuram sanctis adscivit die 14 aprilis 1482, indeque festum dominica altera in mense iulio celebrari coeptum est. Doctor Ecclesiae renuntiatus a Sixto V die 14 martii 1588, quando et annua eius memoria relata est in diem 14 iulii. Nulla exstat Vita antiqua, deperdita, ut videtur, ea quam anno c. 1300 scripsisse fertur Iohannes Aegidius Zamorensis. Bonaventurae gesta summatim complexus est Octavianus de Martinis in oratione habita coram Sixto IV, BHL. 1391. Saec. XV ferme elapso, brevem Vitam concinnavit Alexander Ariostus, de qua I. H. Sbaralea, Supplementum ad Scriptores O.F.M., t. I2 (Romae, 1908), p. 13. — Act. SS., Iul. t. III, p. 811 – 60; Vita seraphici doctoris per modum annalium, inter Opera omnia S. Bonaventurae, t. X (Quaracchi, 1902), p. 39 – 73; L. Wadding, Annales Minorum, t. XIV3 (1933), p. 328 – 56; L. Lemmens, S. Bonaventura, Milano, 1921; C. A. Kneller, Zum Verzeichnis der Kirchenlehrer, in Zeitschrift für katholische Theologie, t. XL (1916), p. 39 – 45.
2. IUSTI] Breviter hic redduntur quae synaxaria excerpserunt ex Passione longiore deperdita, quam haud levibus suspicionibus obnoxiam fuisse censemus. Colebatur Iustus Constantinopoli ἐν τῷ Ὀρφανοτροφείῳ. Ubi martyrium fecisset, fortasse indicabat Passio, synaxaria silentio praetermiserunt. At quicquid olim lectum est in antiquis, errore hic ponitur: Romae, unde colligas Iustum in Urbe passum. In graeco: οὗτος ἦν ἐκ τῆς πόλεως Ῥώμης, nihil amplius. — Act. SS., Iul. t. III, p. 651 – 52; Synax. Eccl. CP., p. 819.
3. PHOCAE] Nihil fere in nostro legitur quod ex Beda non fuerit depromptum, cui pro fonte fuit Passio S. Phocae BHL. 6838. Iam ad diem 5 martii Phocam obvium habuimus, qui errore addictus erat Antiochiae. Graeci duos cognomines agnoscunt, alterum episcopum, hortulanum alterum, de quo synaxaria ad diem 22 septembris. In eamdem sententiam ivit Baronius, monens ut quae de cognominibus leguntur, partim episcopo, partim hortulano ascriberentur: quod prorsus displicet, cum a solis hagiographis Phocas unus fuerit geminatus. Sinopensis martyr hortulanus est cuius laudes contexuit S. Asterius Amasenus BHG2. 1538 – 1540. Superius advertimus neque die 5 martii, neque 14 iulii apud Graecos festum S. Phocae celebrari. Quare inquirendum de hodiernae annuntiationis ratione in hieronymianis: alibi sancti Phocae. Coniectatum est istud alibi reapse significare Viennam ubi S. Phocae reliquiae asservabantur, teste Beda, quem noster exscribit. Quod si verum attigit, hodie commemorari credenda est reliquiarum translatio. — Act. SS., Iul. t. III, p. 629 – 45; Comm. martyr. hieron., p. 374 – 75; Anal. Boll., t. XXX, p. 252 – 95.
4. HERACLAE] Usuardi sunt haec, vix non totis verbis; Usuardus autem, nullo praeeunte martyrologo, ex Eusebii seu potius Rufini Hist. eccl., VI, XXXI, 2 hauserat, assignata pro lubitu hac die. Cultum publicum nunquam apud Graecos nactus esse videtur Heraclas episcopus, qui ab anno 231 vel 232 ad annum 247 (fortasse 248), Demetrium inter et S. Dionysium, Alexandrinam rexit ecclesiam. In Coptitarum autem synaxario, die 8 mensis kīhak (dec. 4), sub nomine Hieroclis brevi encomio commemoratur. — Act. SS., Iun. t. V, p. *23 – *25; Iul. t. III, p. 645 – 47; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 401; Synaxarium Alexandrinum, ed. J. Forget, Versio, t. I, p. 192 – 93; History of the Patriarchs … of Alexandria, ed. B. Evetts, p. 76 – 79 (=Patrologia Orientalis, t. I, p. 174 – 77); H. Koch, in Zeitschrift für die neutest. Wissenschaft, t. XXV (1926), p. 278 – 82.
5. CYRI] Martyrologis omnibus ignotus ante Baronium, qui nullam affert auctoritatem praeter Possidium ita in Indiculo librorum S. Augustini X6, 32 scribentem: De depositione Cyri episcopi Carthaginiensis. Cum nullus Cyro locus inveniatur in serie episcoporum Carthaginiensium, de nomine dubitatum est, sitne potius hic Quirinus, Quirus, vel etiam tandem aliquando Cyprianus. Qui nuper elenchi Possidiani codices excussit praeter Cyri has solas lectiones repperit: Ciri, Chiri, Quiri. Quicquid addideris mera coniectura est. — Act. SS., Iul. t. III, p. 648; A. Wilmart, in Miscellanea Agostiniana, t. II (Roma, 1931), p. 193.
6. FELICIS] Comi primus sedisse fertur episcopus Felix, a S. Ambrosio consecratus. Festum inde ab antiquis temporibus die 8 octobris observatum est, die 14 iulii apud veteres nunquam. Qua in re deceptus fuisse credendus est Baronius a Galesinio, qui hunc diem Felici assignaverat, consecrationis anniversarium esse opinatus. — Act. SS., Iul. t. III, p. 628; Oct. t. IV, p. 233 – 241; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 277 – 78; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, part. II, t. I, p. 273 – 77.
7. OPTATIANI] Optatianus episcopus ecclesiae Brixianae anno 451 subscripsit epistulae synodicae ab Eusebio Mediolanensi missae ad S. Leonem papam. In catalogo episcoporum, quem Rampertus Translationi S. Filastrii BHL. 6797 praemisit, inter Gaudiosum et Vigilium locum tenet. Eius festum indicitur ad diem 13 iul. in kalendario saec. XIII quod edidit Zaccaria, et in altero saeculi XIV; ad diem vero 14 in kalendario anni 1346. — Act. SS., Iul. t. III, p. 652 – 53; Brunati, Vita o gesta di santi Bresciani, t. I, pp. 14, 15, 17; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, part. II, t. I, p. 161 – 62.
8. CAMILLI] Camillus de Lellis, cum aliquamdiu inter Capuccinos religiose vixisset, mutato consilio, Ordinem reliquit urbemque petiit ut infirmis in nosocomio Insanabilium inserviret. Laicos sibi aliquot socios adscivit, moxque, auctore Philippo Nerio, sacerdos factus, fundamenta iecit Congregationis Ministrantium Infirmis, quam Sixtus V die 18 martii 1586 approbavit. Obiit Romae die 14 iulii 1614. Camillum beatis ascripsit Benedictus XIV die 2 februarii 1742, sanctis die 29 iunii 1746; Leo XIII, die 27 maii 1886, hospitalibus infirmisque patronum, una cum S. Iohanne de Deo, constituit. — S. Cicatelli, Vita del P. Camillo de Lellis, Viterbo, 1615; Bullarium Benedicti XIV, t. II (Romae, 1749), p. 75 – 85; M. Vanti, S. Camillo de Lellis, Roma, 1929; Id., S. Giacomo degl' Incurabili di Roma nel Cinquecento: dalle Compagnie del divino amore a San Camillo de Lellis, Roma, 1938.
9. MARCELLINI] De Marcellino, seu potius Marchelmo, S. Lebuini († c. 780) socio, mentio est in Vita S. Gregorii ep. Traiectensis BHL. 3680, auctore Liudgero ep. Monasteriensi, etiam in ipsius S. Liudgeri Vita BHL. 4937, auctore Altfrido (lib. I, c. 13: Marchelmum, servum Dei, de genere Anglorum). Corpus eius Daventriam (Deventer) translatum est, ubi in ecclesia Sancti Lebuini colitur. Sub ementito nomine S. Marcellini edita sunt Acta S. Suitberti Fresonum apostoli BHL. 7941. Silent martyrologia antiqua. — Act. SS., Iul. t. III, p. 702 – 704.
10. HENRICI] Henricus II rex ultimus de stirpe Saxonica, primus huius nominis imperator, regnavit annos XXII, obiit die 13 iulii, anno 1024. Bambergae sepultus est in maiore ecclesia, quae ab eo et ab uxore eius S. Cunegunde fundata dotataque fuerat. Canonizatus est anno 1146 ab Eugenio p. III per litteras die 14 martii datas; in his, praeter cetera quae S. Henricus pie gessit, mentio est de conversione regis Stephani et totius. Ungariae per eum facta (A. Brackmann, Germania pontificia, vol. III, part. III, art. Bamberg, num. 68). Multa passim de regno Henrici apud scriptores aequales, in primis apud Thietmarum Merseburgensem; et praeterea legi possunt Vitae et Miracula BHL. 3811 – 3816, more hagiographorum adornata. De castimonia S. Henrici superius dictum est ad diem 3 martii. Bambergae die 13 iulii colitur. Ad diem 14 de eo egerunt decessores nostri, quo in recentioribus martyrologiis et in Romano annuntiabatur, antequam ob sollemnius festum S. Bonaventurae ad diem proximum dilatus est. — Act. SS., Iul. t. III, p. 711 – 93; S. Hirsch-H. Bresslau, Jahrbücher der deutschen Geschichte. Heinrich II, Berlin, 1862 – 64; A. Hauck, Kirchengeschichte Deutschlands, t. III (Leipzig, 1896), p. 389 seqq.; E. von Guttenberg, Das Bistum Bamberg, Berlin, 1937 (= Germania sacra, II, 1); H. Günter, Kaiser Heinrich II, der Heilige, Kempten, 1904.
11. FRANCISCI] Franciscus Solanus, Montiliae in Hispania Baetica anno 1549 ortus, Minoritis Observantiae nomen dedit anno 1568. Ad Indos Occidentales anno 1589 profectus est. Cessit e vita mense iulio anno 1610 Limae in regno Peruano. Causa, quam Urbanus p. VIII die 1 februarii anno 1625 secundum antiquum morem introducendam rescripserat, deinde, inhibentibus eiusdem pontificis decretis, ad diem 26 feb. anno 1647 interrupta pependit. Clemens p. X litteris apostolicis die 25 ian. anno 1675 datis, Franciscum inter beatos rettulit. Quem sanctorum albo ascripsit Benedictus p. XIII, anno 1726, eiusque celebritatem die 14 iulii, in qua fertur Solanus obiisse, quotannis haberi praecepit. Elogium autem, quod Benedictus p. XIV, Francisci officio apud Minores pridie id. iul. in perpetuum impedito, ad diem 24 eiusdem mensis martyrologio tunc primum inseruerat, Pius p. X, cum editio typica anno 1913 prodiit, reduxit in diem 14. — Act. SS., Iul. t. V, pp. 4, 847 – 910; Anal. Boll., t. V, p. 152; Puncta et Acta omnia in causa beatificationis et canonizationis S. Francisci Solano, in Acta Ordinis Fratrum Minorum, t. XXXIII, (1914), p. 313 – 18; Annales Minorum, ed. nova (1933 – 1934), t. XX, p. 276 – 77; t. XXI, pp. 45 – 48, 403 – 404; t. XXII, p. 239 – 47; t. XXIV, passim; R. Streit, Bibliotheca Missionum, t. II et III (Aachen, 1924, 1927), passim; O. Maas, Der hl. Franz Solano, 1938.

ID. IUL.

[1] Sancti Henrici primi imperatoris, cuius natalis pridie huius diei recensetur.

[2] Papiae sancti Felicis episcopi et martyris.

[3] In Portu Romano natalis sanctorum martyrum Eutropii, Zosimae et Bonosae sororum.

[4] Carthagine beati Catulini diaconi, de cuius laudibus sanctus Augustinus sermonem ad populum habuit; et sanctorum Ianuarii, Florentii, Iuliae et Iustae martyrum, qui positi sunt in basilica Fausti.

[5] Alexandriae sanctorum martyrum Philippi, Zenonis, Narsei, et decem infantum.

[6] In insula Tenedo sancti Abudemii martyris, qui sub Diocletiano passus est.

[7] Sebaste sancti Antiochi medici, qui sub Hadriano praeside capite obtruncatus est; cumque ex eo lac pro sanguine manaret, Cyriacus carnifex conversus ad Christum et ipse martyrium subiit.

[8] Nisibi natalis sancti Iacobi, eiusdem urbis episcopi, magnae sanctitatis viri. Hic miraculis et eruditione clarus, unus fuit ex numero confessorum sub persecutione Galerii Maximiani, qui in Nicaena synodo perversitatem Arii, homousii oppositione, damnarunt; cuius et Alexandri episcopi oratione ipse Arius condignam suae iniquitatis mercedem, effusis visceribus, Constantinopoli recepit.

[9] Neapoli in Campania sancti Athanasii, eiusdem civitatis episcopi, qui ab impio nepote Sergio multa passus ac sede pulsus, Verulis confectus aerumnis migravit in caelum tempore Caroli Calvi.

[10] Panormi inventio corporis sanctae Rosaliae virginis Panormitanae, quod Urbano octavo pontifice maximo repertum divinitus, anno iubilaei Siciliam a peste liberavit.

IULII 15

1. HENRICI] De martyrologiorum variatione in consignando S. Henrici festo huiusque ad hunc diem translatione vid. Act. SS., Iul. t. III, p. 810.
2. FELICIS] Papiae nullus Felix nomine fuit aut martyr aut episcopus, sed templum Sancti Felicis, quem Spalatensem, alias Epetianum fuisse coniecerunt (cf. Anal. Boll., t. XXIII, p. 15 – 16). Quod tamen haud facile evincitur. A Baronio adducuntur “tabulae ecclesiae Papiensis, ex quibus et Galesinius hac die”, praeterea auctores nulli. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 23 – 24; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 991.
3. EUTROPII] Elogium est Adonis, petitum a Floro, qui martyrologio hieronymiano innititur. Accedunt antiqua cultus documenta tituli de quibus I. B. De Rossi, in Bullettino di archeologia cristiana, 1866, p. 45 – 47. S. Bonosae Acta BHL. 1425, 1426, recens conficta, nullam fidem merentur. Ne verbum quidem ibi de Eutropio aut Zosima. Ceterum nihil causae est cur in duas cognomines, quod quibusdam placuit, discriminetur Bonosa. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 18 – 23; Comm. martyr. hieron., p. 376 – 77.
4. CATULINI] Martyrologium hieronymianum: in Africa civitate Carthagine natale sanctorum Catholini diaconi et reliquorum martyrum qui requiescunt in basilica Fausti. Nomina quattuor addidit Ado, quem sequitur noster, ex hieronymiano ad hunc diem. Gratuito tamen haec iste coniecit reliquorum martyrum nomina esse qui requiescunt in basilica Fausti. Possidius in Indiculo operum S. Augustini sermonem recenset per natalem Catulini, qui adhuc repertus non est. — Act. SS., Iul. t. IV, pp. 27 – 28, 119; Comm. martyr. hieron., p. 377; Origines du culte des martyrs2, p. 388.
5. PHILIPPI] Haec Florus exscripsit ex hieronymiano, Narsei pro Nasei ponens, ignarus ceterum quam diversis e locis coacta essent quae in ista annuntiatione colligebantur. Breviarium Syriacum auctorem habemus vocum: Alexandriae Philippi et decem infantum. Alio pertinet Zenonis. Lege: Zenobii, martyris nomen qui die 13 iulii in hieronymiano occurrit; in syriaco: ἐν Ἱσαυρίᾳ Ζηνόβιος. Nasei unde Narsei mera cacographia est, orta ex verbo quodam perperam descripto, nec ullus unquam fuit sanctus Naseus. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 27; Comm. martyr. hieron., p. 375; cf. p. 373.
6. ABUDEMII] Contractum ex elogio synaxarii ad 15 vel 16 iul., cuius fons est Passio deperdita. Varias huius historiae exstitisse recensiones constat ex excerptis, quibus Abudemius vel sub Diocletiano vel sub Iuliano passus esse fertur. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 26 – 27; Synax. Eccl. CP., pp. 822, 825.
7. ANTIOCHI] In synaxariis, ex quibus fluxit hoc elogium, memoratur Antiochus cum socio sive ad diem 15, sive ad 16 iulii. Ex Vita S. Theodori Siceotae BHG2. 1748 habemus Antiochum Anastasiopoli cultum die 16 iulii. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 25 – 26; Synax. Eccl. CP., pp. 821, 824, 1026.
8. IACOBI] Omissa mentione satis probata quae ex Hieronymi Chronico in martyrologium Lugdunense transierat, novum elogium hic consutum est e duobus laciniis. Enuntiatum: Hic … unus fuit ex numero confessorum sub persecutione Maximini, qui in Nicaena synodo perversitatem Arii homousii oppositione damnarunt, iisdem paene verbis Gennadii locum (cap. I) haud sane decretorium refert qui legitur apud Florum. Extrema sententia contracta est e Vita S. Iacobi BHG2. 769, qua suam Φιλόθεον ἱστορίαν exorditur Theodoretus. Narratiuncula quam inde selegit Baronius et secum ipsa et cum historia tam parum congruit ut Cuperus noster eam in Theodoreti librum a falsario quopiam intrusam suspicatus sit. Defensio non indigna quidem auditu, non tamen satis efficax. Satius erat dicere Theodoretum, quasi levitatis paenitentem, cum in Historia ecclesiastica, I, 6, 4, de Nicaena synodo agens Iacobi memoriam attingeret, huius insulsae fabellae prorsus non meminisse. E S. Ephraem praesertim testimoniis, qui cum eo Nisibi familiariter vixit, S. Iacobi notitia aliqua informari potest. Fuit hic primus Nisibis episcopus, cuius videtur ecclesiam condidisse. Gregem suum in pace rexit et aluit, donec extremo aetatis suae tempore, oppidum Nisibin obsidente Sapore, sanctus episcopus urbem ab hostium impetu fortiter defendit. Ex Hieronymi Chronico, cui consonant Chronicum Edessenum aliaque orientalia monumenta, comprobatur S. Iacobus anno 338 vita functus esse. Quod autem conceptis verbis testatur S. Ephraem, illum intra muros urbis sepultum fuisse, satis probabiliter ostendit eum ante oppugnationis exitum obiisse, quae certissime prima fuit e tribus quas urbs Nisibis a Sapore victrix pertulit. Constat etiam inter omnes S. Iacobum Nisibis episcopum Nicaeno concilio interfuisse, etsi nullum eius dictum aut factum in synodi gestis memoratur. De fama sanctitatis qua inde a principio eum prosecuti sunt Syri pariter et Armenii atque ipsi Graeci, non est ambigendum. Anno 363, cum post Iuliani imperatoris cladem Nisibis a Ioviano Persis tradita est, inde aufugientes christiani sancti episcopi corpus Amidam secum abstulerunt. Attamen, post sex amplius saecula Iohannes Tzimisces imperator S. Iacobi ossa Nisibi reperta Constantinopolim se rettulisse iactavit in epistula ad Asotium Armeniae regem, quae in Matthaei Edesseni Chronico inserta est. In Armenia quoque non una ecclesia S. Iacobi reliquiis se divitem esse gloriata est. Ex eius memoria, continuo post eius mortem pullulare coeperunt narratiunculae hagiographicae, quibus iam contaminata est Vita S. Ephraem (BHO. 269, 270), quam prae manibus habuisse videtur Theodoretus. Eiusdem generis commenta multiplici meatu in fontes historicos huius et sequioris aetatis permanarunt. Itaque singillatim excutienda sunt et plerumque funditus evertenda quae de S. Iacobi gestis et scriptis apud auctores, ceterum graves et sobrios, referuntur. Multo etiam minorem fidem merentur libelli hagiographici BHG2. 769, BHO. 405 – 411, quorum damnatione obligata est et Vita S. Augin BHO. 120 – 121, ubi S. Iacobus Nisitenus in fabula partes agit. Hoc loco praetermittere non possumus elogium quod idibus iulii legitur in martyrologio hieronymiano: Iacobi episcopi Nizibae, qui in corpore multa signa fecit et arcam Noe solus vidit in monte, 〈quam〉 nullus alius de his qui cum eo perrexerant videre est permissum. Haec fabella, quam e fonte ut videtur syriaco, saeculo V ineunte iam deprompsit scriptor armenius Faustus Byzantinus (III, 10), qua via ad latinos hagiographos pervenerit hactenus compertum non fuit. Neque minus mirum est martyrologos posteriores oblatam sibi gemmam omnes ad unum aspernatos esse. Synaxaria Graecorum S. Iacobum recolunt alia die octobris 31, alia ianuarii 13 vel 14. Sed ex breviario syriaco apertissime constat eius commemorationem ritu graeco antiquitus indictam fuisse in diem 15 iulii, quod profecto aptius cum historia congruit, siquidem S. Iacobus in obsessa urbe Nisibi ac proinde aestivo tempore defunctus est. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 18 – 41; Comm. martyr. hieron., p. 376; Anal. Boll., t. XXXVIII, p. 285 – 346; E. Tisserant, in Dictionnaire de théologie catholique, t. VIII, p. 292 – 95.
9. ATHANASII] A Vita S. Athanasii BHL. 735 ducitur elogium. Inde sumpta quae leguntur de loco ubi mortuus est Athanasius, sed minus accurate. Fertur enim febri correptus die 29 iunii in loco qui dicitur Berulas, mortuus die 15 iulii 872 in oratorio Sancti Quirici, quod bis senis milibus a monasterio Sancti Benedicti distat. Adverte locum qui nunc Veroli dicitur a Monte Cassino abesse milia passum amplius duodecim. Unde colliges oratorium Sancti Quirici alibi fuisse. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 72 – 89; H. Achelis, Die Bischofschronik von Neapel (Leipzig, 1930), p. 46 – 48; Id., Die Katakomben von Neapel (Leipzig, 1936), p. 20 – 21.
10. ROSALIAE] De vita huius sanctae, quae Virgo Panormitana quasi per antonomasiam dictitatur, agendum erit ad diem 4 septembris, qui emortualis creditur. Hodie autem de sola reliquiarum inventione dicendum, quae 15 iulii 1624 contigisse fertur et ansam praebuit aptissimam cultui instaurando, fovendo moxque per Siciliam, Italiam, orbem universum propagando. Qua ratione corpus, suasu cuiusdam mulieris divinitus, ut volunt, sanatae, diu quaesitum tandemque repertum sit, compendiose tradit Iordanus Cascini S. I. opusculo latino cui titulus: De vita et inventione S. Rosaliae virginis Panormitanae commentarium breve (Panormi, 1631; inde Act. SS., Sept. t. II, p. 381 – 87). Fusius res exhibetur in maiore eiusdem scriptoris opere quod Petrus Salerno S. I. libere correxit, retractavit et auxit: Di S. Rosalia vergine palermitana libri tre (Palermo, 1651), libro I. Latine quoque P. Salernus inventionem narravit et in Octavii Caietani Vitas Sanctorum Siculorum a se editas inseruit, t. II (Panormi, 1657), p. 153 – 72; unde totus fere libellus, per partes a Iohanne Stiltingo excerptus, in Acta SS. transiit. Indicia, quibus nisi sacerdotes et medici, ab archiepiscopo in consilium vocati, ossa reperta pro veris S. Rosaliae reliquiis habenda declaraverint, ut puta civitas peste liberata, exuviarum pulchritudo, integritas et suavis odor, sanitatum miracula, non ea sunt quae apud historicos dubitationem excludant. — Act. SS., Sept. t. II, p. 323 – 47; R. Pirri, Notitiae Siciliensium Ecclesiarum (Panormi, 1630), p. 198 – 201; D. M. Sparacio, La Santuzza … ossia S. Rosalia (Foligno, 1924), p. 55 – 86.

XVII KAL. AUG.

[1] 1. Festum beatae Virginis Mariae de Monte Carmelo.

[2] Eodem die natalis sancti Fausti martyris, qui sub Decio cruci affixus quinque diebus in ea vixit ac demum sagittis confossus migravit in caelum.

[3] Sebaste in Armenia sanctorum martyrum Athenogenis episcopi et decem discipulorum eius sub Diocletiano imperatore.

[4] Treviris sancti Valentini episcopi et martyris.

[5] Cordubae in Hispania sancti Sisenandi levitae et martyris, qui pro fide Christi a Saracenis iugulatus est.

[6] Santis in Gallia sanctorum martyrum Raineldis virginis et sociorum eius, qui a barbaris pro fide Christi caesi sunt.

[7] Bergomi sancti Domnionis martyris.

[8] Antiochiae in Syria natalis beati Eustachii episcopi et confessoris, doctrina et sanctitate celebris, qui sub Constantio imperatore ariano ob catholicae fidei defensionem Traianopolim Thraciae pulsus exilio, ibidem in Domino requievit.

[9] Capuae sancti Vitaliani episcopi et confessoris.

[10] Translatio corporis sancti Hilarini monachi ad Ostia Tiberina, qui una cum sancto Donato in persecutione Iuliani comprehensus, cum nollet sacrificare, fustibus caesus, Aretii in Tuscia martyrium sumpsit septimo idus augusti.

IULII 16

1. MARIAE] Utcumque est de huius festi institutione, illud unum notare iuvat hanc sollemnitatem nunc in universa celebrari Ecclesia ex decreto Benedicti p. XIII. De traditionibus quae cum ea conexae sunt, quales sunt visio Simonis Stockii et bulla Iohannis XXII quae Sabbatina appellatur, post acres controversias de his olim excitatas silere consultius visum est, eo magis quod unanimi peritorum iudicio haec bulla supposititia sit. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 120; B. Zimmerman, Monumenta historica Carmelitana, t. I (Lirinae, 1907), p. 323 – 63; H. Thurston, Scapulars, in The Month, 1927, t. I, p. 481 – 88; t. II, p. 44 – 56.
2. FAUSTI] Elogium ipsis fere menaeorum graecorum verbis latine exprimitur. Neque iisdem neque ex alio quopiam fonte compertum est quis fuerit Faustus ille, quo in loco vixerit et animam Deo reddiderit. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 124.
3. ATHENOGENIS] Martyrologium hieronymianum, ad diem 24 iul.: in Armenia Minore civitate Sebastia natale Athenogenis. Ex uno Athenogene duos fecit Baronius, quorum alterum iam habuimus die 18 ian. Elogium cum iis consonat quae leguntur in synaxariis Graecorum die 16 vel quandoque 17 iul., e Passione BHG2. 197, sublestae fidei, qua Athenogenes asseritur episcopus fuisse Πηδαχθόης (Bedochton), Sebastiae gladio percussus, in sua vero civitate depositus. Constantinopoli colebatur ἐν τῷ μαρτυρείῳ τοῦ ἁγίου Γεωργίου τῷ ὄντι ἐν τῷ Κυπαρισσίῳ. — Act. SS., Ian. t. II, p. 189; Iul. t. IV, p. 216 – 19; Comm. martyr. hieron., p. 394; Synax. Eccl. CP., p. 825; Latyšev, Menol., t. II, p. 176 – 79; Origines du culte des martyrs2, p. 177 – 78.
4. VALENTINI] Silent antiqua martyrologia, et solum Molanum auctorem advocat Baronius. Valentinum cum decessoribus septem episcopis Tungrensibus insertum esse episcoporum Treverensium catalogis iam notaverat Henschenius in commentario ad diem 7 iun., certiora requirens monumenta quibus constaret Valentinum Treverensem iure merito ad diem 16 iul. a Baronio locum obtinuisse. Haec protulit P. Miesges, Der Trierer Festkalender, p. 70. — Act. SS., Iun. t. II, p. 9 – 10; Iul. t. IV, p. 119; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 32.
5. SISENANDI] Eulogius in epistula ad Wiliesindum episcopum Pampilonensem: Sisenandus vero diaconus XVII kalendas augustas aera qua supra (nempe 889, id est anno Domini 851) prostratus est, P. L., t. CXV, p. 852; cf. Eulogii Memoriale Sanctorum, lib. II, c. 5. Elogium antiquis martyrologiis ignotum ex iis, quae adduximus, scriptis derivatur. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 181; España sagrada, t. X, p. 373; Fr. J. Simonet, Historia de los Mozárabes de España (Madrid, 1903), p. 396.
6. RAINELDIS] Soror S. Gudulae esse fertur (ian. 8), quae villam Sanctas (hodie Saintes prope Hal, prov. Brabant) Lobbiensibus monachis tradidit. Vixit saec. VII. Vita BHL. 7082, non ante saec. XI ab anonymo utique Lobbiensi conscripta, fabulis respersa est. Hagiographo si credideris, Raineldis ab Hunnis — quod cum historia vera minime quadrat — interfecta est cum duobus sociis, Grimoaldo clerico et Gundulpho servo. Anno 866 elevatum est Sanctis corpus S. Raineldis quae hodieque loci patrona est. Vitam eius, Vitam Gudulae et Molanum legerat Baronius. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 173 – 78; Acta SS. Belgii, t. IV, p. 642 – 53; Anal. Boll., t. XXII, p. 441 – 45; L. Van der Essen, Étude critique sur les Vitae des saints mérovingiens de l'ancienne Belgique, p. 299 – 301.
7. DOMNIONIS] Hunc priscis martyrologiis prorsus ignotum Baronio obtulerunt solae “tabulae ecclesiae Bergomensis et Galesinius hac die”. Colendi Domnionis origo est titulus C.I.L. V, 5187, Bergomi: HIC REQVIESCVNT IN PA. B. M. DOMNIO CVM NEPOTIBVS SVIS EVSEBIA ET DOMNON(E) DEP. DOMNO AVVS XVI K. AUGVS. EVSEBIA III K. NOVEMB. DOMNIO NON. IAN. Superest inscriptio, cuius imaginem adisis apud P. A. Uccelli, Dei santi martiri Domno, Domnione ed Eusebia (Bergamo, 1874), p. 60. Litteras B(onae) M(emoriae) legit quispiam: B(eati) M(artyres). Inde sancti tres: Domnio (Domnus) 16 iulii, Eusebia 29 octobris, Domnio alter 5 ianuarii; hic tamen martyrologii nostri collectores forte fugit. Anno 1401 reperta sunt in ecclesia Sancti Andreae corpora Domnionis et duorum nepotum simul et sanctorum Narni et Viatoris. De his acerrime olim disceptatum est inter viros antiquorum titulorum peritos et quosdam qui se priscas ecclesiae Bergomensis memorias tueri credebant. In kalendariis Bergomensibus saec. XI – XIII, collectis a d. v. G. Finazzi, in Miscellanea di storia italiana, t. XIII, p. 381 – 445, ne unum quidem apparet trium nominum quae profert titulus. — Act. SS., Ian. t. I, p. 241; Iul. t. III, p. 128; Oct. t. XII, p. 817 – 24; A. Mazzi, I martiri della chiesa di Bergamo (Bergamo, 1883), p. 88 – 137; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 972; Anal. Boll., t. XVI, pp. 95 – 97, 518 – 19.
8. EUSTACHII] In breviario Syriaco simulque in martyrologio hieronymiano hodie inscripta est memoria in Antiochia Theodoti Eustathi, martyrum aliunde ignotorum. Eustathium episcopum esse voluit Florus, eumque laudavit brevi encomio ex Hieronymi De Viris illustribus, LXXXV, quod et a nostro ipsis fere verbis assumptum est. A Graecis colitur S. Eustathius ad diem 21 feb.; est et ubi in synaxariis ad 5 iun. vel 23 aug. occurrit. Vita S. Eustathii die 22 feb. legenda nuper prodiit ex Menologio saec. XI. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 130 – 44; BHG2. 644; Synax. Eccl. CP., pp. 480, 731, 917; B. Latyšev, Menologii anonymi byzantini saec. X quae supersunt, t. I, p. 120 – 23.
9. VITALIANI] In Italia meridionali colitur Vitalianus, modo ut episcopus Capuanus (Vita BHL. 8687), modo ut episcopus Beneventanus (ubi nomen in kalendariis legitur), aliquando ut ad ecclesiam Caudinam utcumque pertinens (ita hieronymiani ad diem 3 septembris). Levissimae auctoritatis sunt omnia quae apud hagiographos leguntur, ut pronuntiandum sit de Vitaliano omnia ignorari. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 165 – 72; Sept. t. I, p. 598; Comm. martyr. hieron., p. 486; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 202.
10. HILARINI] Martyrologium hieronymianum: in civitate Ostia Hilarini. Elogium excerptum est ex Actis fabulosis S. Donati BHL. 2289. S. Hilarini, al. Hilariani, mentio quoque est in Actis aeque fabulosis S. Gallicani, BHL. 3236. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 144 – 45; Étude sur le légendier romain, pp. 33, 125, 136 – 37.

XVI KAL. AUG.

[1] Romae sancti Alexii confessoris, filii Euphemiani senatoris, qui prima nocte nuptiarum, sponsa intacta, e domo sua abscedens, ac post longam peregrinationem ad Urbem rediens, decem et septem annos tamquam egenus in domo paterna receptus hospitio, nova mundum arte deludens, incognitus mansit, sed post obitum, et voce per Urbis ecclesias audita et scripto suo agnitus, Innocentio primo pontifice maximo ad ecclesiam Sancti Bonifacii summo honore delatus est, ubi multis miraculis claruit.

[2] Carthagine natalis sanctorum martyrum Scillitanorum Sperati, Narzalis, Cythini, Veturii, Felicis, Acyllini, Laetantii, Ianuariae, Generosae, Vestinae, Donatae et Secundae, qui iussu Saturnini praefecti post primam Christi confessionem in carcerem missi et in ligno confixi, deinde gladio decollati sunt. Sperati autem reliquiae cum ossibus beati Cypriani et capite sancti Pantaleonis martyris ex Africa in Gallias translatae, Lugduni in basilica Sancti Ioannis Baptistae religiose conditae fuerunt.

[3] Amastride in Paphlagonia sancti Hyacinthi martyris, qui sub Castritio praeside multa passus quievit in carcere.

[4] Tibure sancti Generosi martyris.

[5] Constantinopoli sanctae Theodotae martyris, sub Leone iconoclasta.

[6] Romae depositio sancti Leonis papae quarti.

[7] Papiae sancti Ennodii episcopi et confessoris.

[8] Antisiodori sancti Theodosii episcopi.

[9] Mediolani sanctae Marcellinae virginis, sororis beati Ambrosii episcopi, quae Romae in basilica Sancti Petri a Liberio papa velum consecrationis accepit; cuius etiam sanctitatem idem beatus Ambrosius scriptis suis testatam facit.

[10] Venetiis translatio sanctae Marinae virginis.

IULII 17

1. ALEXII] Nulla huius mentio in priscis martyrologiis, neque immerito miraberis Bedam a Baronio inter auctores adductum. Narratio graeca BHG2. 51 – 56, cuius plures habentur interpretationes latinae BHL. 286 – 291, effecta est conferendo et commiscendo fabulam de S. Iohanne Calybita BHG2. 868, 869, et ea quae tradebantur de Homine Dei Edesseno Mar Riscia BHO. 36 – 42. In istis omnibus, haec orientalia sola rerum gestarum umbram referre videntur, nec alias probabis reapse exstitisse Alexium, nisi eundem dixeris cum illo Homine Dei, de quo ceterum nihil novimus. Vita graeca prisca narrabat corpus S. Alexii delatum in basilicam Sancti Petri, non vero in ecclesiam Sancti Bonifatii, sedente Romae Marciano pontifice. Sed ubi compertum est neminem unquam fuisse istius nominis pontificem romanum, inductus est Innocentius, quae chronotaxis exordio Vitae melius accommodatur, sed ipsam narrationem creditu nihilo digniorem facit. Advertit Baronius Romae vixisse, Innocentio papa et Honorio imperatore, Alethium illum, ad quem exstat S. Paulini Nolani epistula XXXIII. Minime tamen contendit eundem fuisse virum qui hodie colatur, neque sibi quisquam istud persuadebit. In synaxariis Graecorum plerisque occurrit Alexius ad 17 martii, in paucis exemplis ad 17 iunii. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 258 – 70; Synax. Eccl. CP., pp. 543, 753; L. Duchesne, in Mélanges d'archéologie et d'histoire, t. X, p. 234 – 50; A. Poncelet, in La science catholique, t. IV (1890), pp. 269 – 71, 632 – 45; Anal. Boll., t. X, p. 483 – 84; t. XIX, p. 254 – 56.
2. SPERATI] Optimae notae sunt martyrum Scillitanorum Acta proconsularia BHL. 7527, recentiori aetate a variis retractata BHL. 7529 – 7534 b. Eductum est elogium ex ignorata quidem sed BHL. 7531 proxima recensione; quippe desunt in genuino libello verba post primam ad deinde. Additamen de translatis Lugdunum reliquiis suppeditavit Florus, qui tamen scripserat: horum reliquiae, ad solum Speratum vix referenda. Nostri martyrologii lectio Sperati reliquiae consona est libello BHL. 2045. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 204 – 216; Les martyrologes historiques, p. 508 – 510; H. Delehaye, Les Passions des martyrs et les genres littéraires, pp. 59 – 63, 393 – 400; P. Franchi de' Cavalieri, in Römische Quartalschrift, 1903, p. 209 – 221; Anal. Boll., t. XXIII, p. 344.
3. HYACINTHI] Ad diem 18 iulii legitur in menaeis Hyacinthi elogium, quo Passionis nunc latitantis compendium exhibetur, addita narratione de miraculo ad sepulcrum martyris quotannis fieri solito. Celeberrimam tota Paphlagonia fuisse huius sancti memoriam constat tum aliunde tum ex laudatione BHG2. 757, quam Nicetas rhetor et ipse Paphlago conscripsit. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 221 – 31; Synax. Eccl. CP., p. 827 – 828; Origines du culte des martyrs2, p. 155.
4. GENEROSI] “De eo tabulae et vetera monumenta ecclesiae Tiburtinae” allegantur a Baronio, ex quibus unum hausisse credendus est, martyrem iacere sub altari maiore in ecclesia Sancti Laurentii Tibure. Quidam conati sunt ut evincerent hunc eundem esse episcopum Tiburtinum, quem tacito nomine memorat Procopius, Bell. Goth., X, 3, trucidatum a Gotis cum universa plebe, regnante Totila; quae mera coniectura est. Certum vero, Generosam martyrem ad diem 17 iulii fastis Latinorum inscriptam fuisse cum reliquis martyribus Scillitanis. Haec fortasse seorsim a sociis Tibure colebatur sub nomine Generosi. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 220; Cascioli, in Atti e memorie della Società Tiburtina di storia e d'arte, 1922, p. 24; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 139.
5. THEODOTAE] Die iulii 18, rarius 17, interdum etiam maii 29 qui Caesariensi Theodosiae sacer erat, commemoratur in libris Graecorum Theodosia, vix unquam Theodote nuncupata, sanctimonialis Constantinopolitana. Quae una cum aliis piis mulieribus spatharium quemdam, dum antiquam Christi imaginem iussu Leonis Isaurici e porta Aenea deicere parat, subversa scala praecipitasse narratur (cf. Theophanis Chronographia, ed. C. De Boor, p. 405) et Anastasium episcopum in locum S. Germani patriarchae nuper intrusum (22 ian. 730) lapidibus petiisse perhibetur (cf. Vita S. Stephani iunioris, P.G., t. C, p. 1085). Martyr colebatur die iulii 18 in coenobio Dexiocratiano, ubi quiescebat, et in vicino monasterio Servatoris τοῦ Εὐεργέτου. Saeculo tamen XIV et XV celebrius habebatur festum die 29 maii. Deperditae Passionis epitome, iulii 19 legenda, non ita pridem edita est a B. Latyšev, Menologii byzantini saec. X quae supersunt, t. II (1912), p. 186 – 88. Praeter laudationem BHG2. 1774, a Constantino Acropolita conscriptam (cf. Anal. Boll., t. LI, pp. 267, 270), servata sunt in codicibus manuscriptis encomia duo, alterum Iohannis Stauracii, anonymum alterum (cf. Anal. Boll., t. XX, p. 68; t. XLIV, p. 52). Ex hoc altero excerpta pauca attulit M. Gedeon, Βυζαντινὸν Ἑορτολόγιον (Constantinopoli, 1899), p. 130 – 31; ibi, sicut et in quibusdam synaxariis, non sub Leone Isaurico (717 – 740), sed sub Constantino Copronymo (740 – 775) passa asseritur Theodosia. — Act. SS., Maii t. VII, p. 66 – 87; Iul. t. IV, pp. 200, 346; Synax. Eccl. CP., pp. 716, 825, 827 – 30; Anal. Boll., t. XXIX, p. 286 – 287; t. LIII, p. 147; J. Pargoire, in Échos d'Orient, t. IX (1906), p. 161 – 65; Nicodemus Hagiorita, Βίος καὶ πολιτεία τῆς ἁγίας ὁσιομάρτυρος καὶ θαυματουργοῦ Θεοδοσίας τῆς Κπ., ed. Emm. I. Karpathios, Athenis, 1932; Sophronios (Eustratiades), in Ὀρθοδοξία, t. XIII (CP., 1938), p. 362 – 69.
6. LEONIS] Liber Pontificalis: Sanctissimus domnus Leo quartus papa [847 – 855] … obdormivit in Domino kal. aug. XVI, sepultus vero est in ecclesia beati Petri apostoli. Teste P. Mallio a Paschali p. II translatus est una cum reliquiis pontificum Leonis II et Leonis III in oratorium ubi iacebat Leo p. I. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 302 – 326; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. II, p. 106 – 139; cf. p. 48.
7. ENNODII] Episcopi Ticinensis Ennodii (514 – 521), cuius clara memoria est, gestis enarrandis non est cur immoremur. Qui opera eius ediderunt, imprimis Eucharisticum de vita sua (BHL. 2554), copiose de eo dixerunt. Lege F. Vogel, in M. G., Auct. antiq., t. VIII, p. I – XXVIII. Habetur Ennodii epitaphium in C.I.L., V, 6464. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 271 – 76; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 989; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, part. II, t. II, p. 357 – 59.
8. THEODOSII] Ita prorsus martyrologium hieronymianum. Interfuit Theodosius concilio Aurelianensi anno 511. In epistula Heraclio Senonensi, Leoni et Theodosio Autisiodorensi episcopis data queritur S. Remigius Remensis eos iracunda dictione de quodam Claudio presbytero scripsisse (M. G., Epist. t. III, p. 114). — Act. SS., Iul. t. IV, p. 276 – 78; Comm. martyr. hieron., p. 381; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 445.
9. MARCELLINAE] Ad diem 17 iulii commemoratur Marcellina in kalendario ambrosiano saec. XI, exstatque titulus metricus antiquus, in quo quidem dies obitus non 17 huius indicatur sed medius mensis iulius, Anal. Boll., t. XLIX, p. 35 – 36. Tradit Ambrosius, De Virginibus, III, 1 – 3, velatam virginem Romae in basilica Sancti Petri, et interponit sermonem quem tunc habuit ad populum Liberius pontifex, P. L., t. XVI, p. 219 – 24. Alibi eam vocat sanctam sororem, quam in epistula XXII ita alloquitur: quoniam nihil eorum quae hic te absente geruntur sanctitatem tuam celare soleo, et varia passim memorat de eius virtutibus. Neque supervacuum est advertere Marcellinam Ambrosio superstitem fuisse. Vita seu verius laudatio sollemnis S. Marcellinae BHL. 5223 incerti scriptoris est, qui nec aequalis fuit nec rerum gestarum gnarus. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 231 – 38.
10. MARINAE] Fontem indicat Baronius Petrum de Natalibus, Catal., VI, 108, cuius haec sunt verba: “Anno autem Domini MCXIII, tempore Iacobi Teopoli ducis Venetorum, quidam Iacobus de Bora parochialis ecclesie sancte Marine de Venetiis devotus sancte virginis, corpus ipsius de partibus Romanie sublatum per navem Venetias direxit, et in ecclesia sua collocandum ordinavit. Cuius meritis naute a maris tempestate liberati sunt. Sicque corpus sancte virginis Venetias delatum in eadem ecclesia sepultum est calen. septembris.” In his duo emendanda, scribendumque anno MCCXIII et nomen ducis Petri Ziani, monente Flaminio Cornelio, Ecclesiae Venetae antiquis monumentis illustratae, t. III (Venetiis, 1749), p. 252 – 53, qui haec subiungit, p. 255: “Quamvis autem huius Divae obitus apud Graecos et praecipue Syriacos die XVI aug., apud Latinos vero XVIII iun. recolatur, attamen in eius ecclesia solemniori pompa recolitur die translationis nempe XVII iul., qua eius venerandum corpus iampridem Venetias kalendis sept. anni praecedentis appulsum, ad tunc Divi Liberalis aedem festiva supplicatione deductum fuit, quod et testatur Martyrologium Romanum.” Observationes de S. Marina legantur et ad diem iun. 18, ad iul. 18, tandem ad iul. 20, sub Margarita. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 278 – 88.

XV KAL. AUG.

[1] Sancti Camilli de Lellis confessoris, Clericorum Regularium infirmis ministrantium institutoris, cuius natalis dies pridie idus iulii recensetur.

[2] Tibure sanctae Symphorosae uxoris sancti Getulii martyris, cum septem filiis suis Crescente, Iuliano, Nemesio, Primitivo, Iustino, Stacteo et Eugenio; quorum mater sub Hadriano principe ob insuperabilem constantiam primo palmis diu caesa, deinde crinibus suspensa, novissime saxo alligata in flumen praecipitata est; filii autem stipitibus ad trochleas extensi, diverso mortis exitu martyrium compleverunt. Eorum corpora postea Romam translata, Pio quarto summo pontifice, in diaconia Sancti Angeli in Piscina inventa fuerunt.

[3] Dorostori in Mysia sancti Aemiliani martyris, qui tempore Iuliani apostatae sub Capitolino praeside in fornacem iniectus martyrii palmam accepit.

[4] Traiecti sancti Friderici episcopi et martyris.

[5] Carthagine sanctae Gundenis Virginis, quae iussu Rufini proconsulis ob Christi confessionem quater diversis temporibus equulei extensione vexata et ungularum horrenda laceratione cruciata, carceris squalore diu afflicta, novissime gladio caesa est.

[6] Gallaeciae in Hispania sanctae Marinae virginis et martyris.

[7] Mediolani sancti Materni episcopi, qui sub Maximiano imperatore pro fide Christi et pro ecclesia sibi commissa in carcerem detrusus et saepe verberibus caesus, tandem multis confessionibus clarus obdormivit in Domino.

[8] Brixiae natalis sancti Philastrii eiusdem civitatis episcopi, qui adversus haereticos, praesertim Arianos, a quibus multa passus est, plurimum verbis scriptisque pugnavit, demum clarus miraculis confessor in pace quievit.

[9] Metis in Gallia sancti Arnulphi episcopi, qui sanctitate et miraculorum gratia illustris, eremiticam vitam deligens, beato fine quievit.

[10] Signiae sancti Brunonis episcopi et confessoris.

[11] Foropompilii in Aemilia sancti Ruffilli eiusdem civitatis episcopi.

IULII 18

1. CAMILLI] De S. Camillo de Lellis diximus ad diem 14 iul., qui emortualis est. Decreto 15 dec. 1762 officium et missam S. Camilli ab universali ecclesia recitari praecepit S. Rituum Congregatio die 18 iul. — Analecta Ordinis Ministrantium Infirmis, 1934, p. 173.
2. SYMPHOROSAE] Martyrologium hieronymianum ad diem 27 iunii: via Tiburtina miliario VIIII natale VII germanorum, quorum nomina recitantur eadem quae posuit noster pro septem filiis Symphorosae; haec autem eo die silentio premitur. Ad 18 vero iulii ibidem: Sempherosae matris septem germanorum, nomina adduntur prorsus dissimilia iis quae ad diem 27 iunii leguntur. Fabulosa funditus et ad libidinem composita est Passio BHL. 7971, cuius epitomen praebet hodiernum martyrologii Romani elogium, ideoque conficta ut similitudine quadam imitaretur Passionem S. Felicitatis et filiorum septem BHL. 2853, haud minus commenticiam. Sunt qui credant ipsum nomen huc pertinere, nempe Symphorosa graece verti quod Latinis est Felicitas. Occurrit eadem martyr in Passione Getulii sive Zotici BHL. 3524, 3525, 9028, ceteris quas adduximus nihilo meliore. Prae ceteris tamen placuit Passio S. Symphorosae viris eruditis, quia simplicitatem quandam prae se fert, idcirco a Ruinartio inter Acta sincera admissa, a Tillemontio exscripta, Mémoires, t. II, p. 241 – 45. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 350 – 59; Comm. martyr. hieron., pp. 338, 382; Étude sur le légendier Romain, p. 121 – 23.
3. AEMILIANI] Moesiae civitas est Durostorum, procul a Mysia, quam diserte significat martyrologium Romanum. In hieronymiano paret Aemilianus; Acta exstant BHG2. 33, retractata, ut credibile est, ex Actis sinceris iisdemque aequalibus, quae legisse coniciuntur S. Hieronymus, S. Ambrosius, Theodoretus, tandem conscriptor Chronici paschalis. Actorum epitomen praebent Graecorum synaxaria. Colebatur Aemilianus Constantinopoli in templo proprio ἐν τῇ Ῥάβδῳ. — Act SS., Iul. t. IV, p. 370 – 76; Comm. martyr. hieron., p. 383; Synax. Eccl. CP., p. 827; Anal. Boll., t. XXXI, p. 260 – 65; Latyšev, Menol., t. II, p. 184 – 86.
4. FRIDERICI] Interfuit synodo Moguntiae habito anno 829 (M. G., Epist. t. V, p. 530). A sicariis interfectus fertur iussu regis cui incestas nuptias iterato exprobrasset. Haec legitur caedis causa in Vita BHL. 3157, fide minime digna, quam duobus saeculis post Friderici obitum Odbertus composuit. E Molano in nostros transiit fastos. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 452 – 71; M. G., Scr. t. XV, p. 342 – 56; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 196.
5. GUNDENIS] Nutat nominis scriptio; genuina esse videtur Guddenis. In martyrologio Lugdunensi (cod. Parisin. 3879) superest fragmentum Actorum sanctae martyris quorum reliqua omnia perierunt: apud Carthaginem natale sanctae Guddenes, addito ipso martyrologii nostri elogio, in quo tamen deleta est nota temporis Plutiano et Zeta consulibus [anno 203]. Commemorationem agendam esse die 27 iun. testantur tum martyrologium Lugdunense, tum hieronymianum, tum inscriptio sermonis a S. Augustino habiti in basilica Maiorum in natali martyris Guddenis V kalendas iulii (P. L., t. XXXVIII, p. 1335). Arbitrio Adonis, quem secutus est Usuardus, festum translatum est ad hunc diem. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 359 – 60; Comm. martyr. hieron., p. 338; Les martyrologes historiques, p. 174.
6. MARINAE] In Sancto Michaele de Escalada, provinciae Legionensis, ad lucem emersit inscriptio saec. IX vel X exarata, quam antigraphum putant tituli saec. VI vel VII positi: hic sunt reliquie recondite sancte Marine et sancte Cecilie cet. (Hübner, Inscriptionum Hispaniae christianarum Supplementum, n. 382). Nulla nominis umbra hagiographos tam vexavit quam Marina illa, quae et Margarita. Adisis diem 20 iul. ubi exponetur unde proficiscatur oporteat sive Marinae sive Margaritae inquisitio. Ad hodiernam quaestionem satis est novisse S. Marinam in Hispania ut et in aliis regionibus cultores quidem habuisse, verum neque in Gallecia neque in alia quapiam Hispaniae provincia umquam eam exstitisse. Villegas et Trujillo Baronio auctores fuerunt inducendae in martyrologium Romanum, anno 1586, sanctae Marinae, quam in superioribus editionibus praetermiserat. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 376 – 77.
7. MATERNI] Erravit Baronius dum scribit Maternum apud Bedam commemoratum. Inter episcopos Mediolanenses septimus numeratur, post Miroclem, ante Protasium. Elogium trahitur ex Vita BHL. 5682, non uno saeculo post Materni aetatem scripta nec ullis genuinis monumentis fulta. Ex Catalogo episcoporum habemus diem natalem 18 iulii, ex Libro notitiae sanctorum Mediolani (ed. Magistretti - Monneret de Villard, p. 244) 19 iulii; ibidem plures ecclesiae et altaria Materno dicata recensentur. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 361 – 70; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, pp. 30, 98 – 102.
8. PHILASTRII] Tantae celebritatis est S. Filastrius († ante annum 397) ut ceteris omissis unam adducere liceat laudationem a Gaudentio episcopo declamatam, qui ei proxime successit, BHL. 6796. In cuius extrema parte legimus iam tum quartum decimum agi natalem: quatuordecim iam per annos solemnitatis huius cultum renovans, unde iure concluditur Filastrius inde ab ipso mortis suae die coli coeptus esse, qui ibidem notatur his verbis: quintodecimo autem kalendarum augustarum exuit hominem et migravit ad eum quem dilexit. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 383 – 95; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 962 – 63; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, parte I, pp. 126, 851; parte II, t. I, p. 143 – 49; A. Glueck, S. Gaudentii episcopi Brixiensis tractatus (Vindobonae, 1936), pp. XV – XVII, 184 – 89.
9. ARNULPHI] In codice hieronymiano Bernensi: Arnulfi confessoris; in codice Epternacensi, ad 18 aug.: beati Arnulfi; alias quoque ad 16 aug., consentientibus Usuardo, cuius elogium a nostro assumptum est, et catalogo Sacramentarii a Drogone dicto. Vita Arnulphi BHL. 689 a suppari scripta est. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 423 – 47; Comm. martyr. hieron., pp. 383, 445, 450; M. G., Scr. rer. merov., t. II, p. 437; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 55 – 56; J.-B. Pelt, Études sur la cathédrale de Metz. La liturgie, t. I, p. 2 – 3.
10. BRUNONIS] S. Brunonis episcopi Signiensis, qui obiit anno 1123, gesta descripta sunt tum in Petri Diaconi Chronico Cassinensi, BHL. 1473, tum in Vita anonyma, BHL. 1474. Scriptor uterque Brunonis aetati proximus est; videtur tamen anonymus, qui sincere et candide exprimit quae in ecclesia Signiensi tradita ferebantur, Petro anteponendus. Anno 1183, Lucius p. III, dum Signiae commoratur, in conventu cardinalium et episcoporum Brunonem sanctis ascribi iubet (Jaffé, Regesta2, t. II, p. 457). Praeter alia scripta, hagiographica nonnulla reliquit Bruno, Vitam S. Leonis IX, BHL. 4826, et libellum de Translatione reliquiarum S. Stephani Romam, BHL. 7882 – 7884. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 471 – 88; B. Gigalski, Bruno von Segni, Münster i. W., 1898; Anal. Boll., t. XVII, p. 376 – 77; t. XXII, p. 504 – 505.
11. RUFFILLI] Episcopus Foropompiliensis Rufillus antiquis martyrologis et ipsi Baronio ignotus fuit, licet locum ei dederit Petrus de Natalibus in Catalogo, VI, 14, et cultus ab antiquo varias Aemiliae ecclesias pervaserit. Gestorum eius genuinam historiam non habemus. Sermo BHL. 7283 temere ascriptus S. Petro Damiano e locis communibus conflatus est, adiecta fabulosa narratione de occiso per prodigium dracone, non omissa diei obitus mentione. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 377 – 82; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 721 – 22.

XIV KAL. AUG.

[1] Sancti Vincentii a Paulo confessoris, qui obdormivit in Domino quinto kalendas octobris.

[2] Colossis natalis sancti Epaphrae, quem sanctus Paulus apostolus concaptivum appellat. Hic ab eodem apostolo Colossis episcopus ordinatus, clarus virtutibus ibidem martyrii palmam pro ovibus sibi commendatis virili agone percepit; cuius corpus Romae in basilica sanctae Mariae Maioris conditum est.

[3] Treviris sancti Martini episcopi et martyris.

[4] Hispali in Hispania passio sanctarum virginum Iustae et Rufinae, quae a praeside Diogeniano comprehensae, primo equulei extensione et ungularum laniatione vexatae, postea carcere, inedia et variis torsionibus afflictae, tandem Iusta in carcere spiritum exhalavit, Rufinae vero cervix in confessione Domini confracta est.

[5] Cordubae sanctae Aurae virginis, quae aliquando lapsa, sed facti poenitens, iterato certamine hostem effuso sanguine superavit.

[6] Romae sancti Symmachi papae, qui schismaticorum factione diutius fatigatus, demum sanctitate conspicuus migravit ad Dominum.

[7] Veronae sancti Felicis episcopi.

[8] Apud Scetim, Aegypti montem, sancti Arsenii Romanae ecclesiae diaconi, qui Theodosii tempore in solitudinem secedens, virtutibus omnibus consummatus et iugi lacrimarum imbre perfusus, spiritum Deo reddidit.

[9] In Cappadocia sanctae Macrinae virginis, sororis sanctorum Basilii magni et Gregorii Nysseni.

IULII 19

1. VINCENTII] Eius elogium, cum debitis observationibus, remittitur ad diem 27 sept.
2. EPAPHRAE] Locum quem in fastis tenet Epaphras Adoni debet. De illo S. Paulus Col., I, 7 – 8; IV, 12 – 13; Philem., 23, ubi dicitur concaptivus meus. In elogio nostro quae subsequuntur verbum verbo ferme reddunt ex Libello de festivitatibus apostolorum. Epaphras Col. I, 7 dicitur Colossensibus Christum annuntiasse, quod ita interpretatur Ado: a beato Paulo Colossis ordinatus episcopus. Martyrem eum fuisse nulla antiqua monumenta docent. Subdit Ado sepultum esse Colossis; id in nostro excisum est, positis vocibus: cuius corpus cet. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 581 – 82.
3. MARTINI] Martinus, quem solum Molanum antestatus in martyrologium induxit Baronius, unus ex illis est qui cum aliis septem e catalogo episcoporum Tungrensium inepte insertus est in seriem episcoporum Treverensium. Reapse igitur dicendus foret Tungrensis si in illa sede Martinus aliquis sedisse credendus esset. At vero Martinum episcopum qui in ecclesia Tungrensi colitur alium non esse a Turonensi ad diem 21 iun. observavimus. — Act. SS., Iun. t. IV, p. 69 – 70; Iul. t. IV, p. 582 – 83; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 32.
4. IUSTAE] Elogium ex Usuardo permodice immutatum acceptum est; Usuardo autem, post martyrologum Lugdunensem codicis Parisini 3879 et Adonem, praeluxit Passio quae in variis recensionibus BHL. 4566 – 4568 prostat, incertae quidem originis, non tamen ex eo litterarum genere quae statim legentibus suspicionem iniciunt. In martyrologio hieronymiano hodie legitur in Spanis Iustae, omisso nomine Rufinae quod fortasse excidit. Ambae memorantur ad diem 17 iul., in kalendariis Mozarabum et in plerisque Hispanorum libris liturgicis; rarius die 18. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 583 – 86; España sagrada, t. IX, p. 276 – 81; Comm. martyr. hieron., p. 384; M. Férotin, Le Liber ordinum, pp. 470, 511; Id., Liber mozarabicus sacramentorum, p. 367 – 371; Z. Garcia Villada, Historia eclesiástica de España, t. II, 1, p. 268 – 71; Anal. Boll., t. XLVIII, p. 403 – 405; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. V, p. 275.
5. AURAE] Adulphi et Iohannis martyrum soror, de quibus agemus die 27 septembris, cum annos circiter triginta in monasterio Cuteclariensi prope Cordubam religiose egisset, ad iudicem attracta, primum fluctuavit inter metum et fortitudinem, mox tamen Christum publice professa coronata est haec virgo XIV kalendas augusti aera qua supra, nempe anno Domini 856 (Eulogius, Memoriale sanctorum, lib. III, c. 17). Hanc fastis inseruit nemo ante Galesinium. Quae in nostro legis, ex Eulogio deprompta sunt. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 651 – 53; España sagrada, t. IX, p. 291; Fr. J. Simonet, Historia de los Mozárabes de España (Madrid, 1903), p. 469.
6. SYMMACHI] Symmachum, quem neque hieronymianum neque saeculi IX martyrologia norunt, a solis recentioribus quibusdam v. gr. Greveno et Molano admissus est. Elogium a Baronio, ut videtur, conceptum, diei depositionis Symmachi recte affixum est. Ita enim Liber pontificalis: Hic fuit temporibus Theodorici regis et Anastasii Aug. a die X kal. decemb. usque in die XIIII kal. aug. (498 – 514). — Act. SS., Iul. t. IV, p. 634 – 43; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 413; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 260 – 68; Id., L'Église au VIe siècle, p. 113 – 28.
7. FELICIS] Huius nomen titulus servat saec. XI vel XII in ecclesia Sancti Stephani Veronae: In hac ecclesia sanctorum confessorum huius civitatis corpora episcoporum requiescunt cet. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 24; Iul. t. IV, p. 644; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 927, 933; C. Cipolla, in Le gallerie nazionali Italiane, t. III, p. 212.
8. ARSENII] Apud Bedam et sequaces S. Arsenius die 19 iul. commemoratur, apud Graecos vero die 8 maii. Habetur eius Vita ab anonymo scripta BHG2. 168 et laudatio auctore Theodoro Studita, BHG2. 169. De utraque plurima observanda, quae huius loci non sunt. Elogium e Vita repetendum, seu potius, ut videtur, e synaxariorum compendiis. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 605 – 631; Synax. Eccl. CP., p. 663 – 66.
9. MACRINAE] S. Basilii sororem ignorarunt martyrologi latini omnes ante Molanum, qui eam in Usuardi auctaria induxit. Dies commemorationis nunc eis communis est cum Graecis in synaxariis. Celeberrima exstat S. Gregorii Nysseni de sorore ad Olympium monachum epistula seu verius βιβλίον … εἰς συγγραφικὴν μακρηγορίαν παρατεινόμενον BHG2. 1012, cuius latinam versionem in Lippomano vel Surio legit Baronius. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 589 – 604; Synax. Eccl. CP., p. 829; Anal. Boll., t. XXVII, p. 188; t. XXVIII, p. 192 – 93; W. K. L. Clarke, St. Gregory of Nyssa, The Life of St. Macrina, London, 1916; G. Bardy, Sainte Macrine et ses frères, in Le Correspondant, 1973, p. 273 – 86.

XIII KAL. AUG.

[1] Sancti Hieronymi Aemiliani confessoris, Congregationis Somaschae institutoris, qui sexto idus februarii obdormivit in Domino.

[2] Antiochiae passio sanctae Margaritae virginis et martyris.

[3] In monte Carmelo sancti Eliae prophetae.

[4] In Iudaea natalis beati Ioseph, qui cognominatus est Iustus, quem apostoli cum beato Mathia statuerunt ut locum apostolatus Iudae proditoris impleret; sed cum sors cecidisset super Mathiam, ipse nihilominus praedicationis et sanctitatis officio inserviens multamque pro fide Christi a Iudaeis persecutionem sustinens, victorioso fine quievit; de quo etiam refertur quod venenum biberit et nihil ex hoc triste propter Domini fidem pertulerit.

[5] Damasci sanctorum martyrum Sabini, Iuliani, Maximi, Macrobii, Cassiae et Paulae, cum aliis decem.

[6] Cordubae sancti Pauli diaconi et martyris, qui cum infideles principes Mahumeticae impietatis ac saevitiae argueret et Christum constantissime praedicaret, eorum iussu necatus ad praemia evolavit in caelum.

[7] In Lusitania sanctae Wilgefortis virginis et martyris, quae pro christiana fide ac pudicitia decertans, in cruce meruit gloriosum obtinere triumphum.

[8] In pago Bononiensi in Gallia sancti Vulmari abbatis, admirandae sanctitatis viri.

[9] Treviris sanctae Severae virginis.

IULII 20

1. HIERONYMI] Lege elogium et annotationem ad diem 8 feb.
2. MARGARITAE] Margaritam sub nomine Marinae colunt Graeci die 17 iul. Tum Acta Marinae graeca BHG2. 1165 – 1168, tum Margaretae latina BHL. 5303 – 5310, quibus, si lubet, adde Vitam Marinae BHL. 5528 – 5529 (supra, ad diem 18 iun.), fabulae sunt ab otiosis hominibus excogitatae et variis sanctis mulieribus sive veris sive confictis aptatae. Primus e Latinis Hrabanus Margaritam martyrologio inscripsit. — Act. SS., Iul. t. V, p. 24 – 45; Synax. Eccl. CP., p. 825; H. Delehaye, Les légendes hagiographiques3, p. 186 – 94; Anal. Boll., t. XLVIII, p. 425 – 26.
3. ELIAE] Latini recentioris aevi (silent enim antiqui) olim celebrarunt S. Eliam die 17 iun. Martyrologium Romanum, in editione principe (1583), Graecorum usum sequitur, nuntiatque Eliam die 20 iul., cum hoc elogio: in Iudaea sancti Eliae Thesbitae prophetae. In editione cum Baronii annotationibus anno 1586 iam scriptum est: in monte Carmelo sancti Eliae prophetae. Plurima esse in Oriente venerationis S. Eliae monumenta, neque deesse in Occidente nemo ignorat. — Act. SS., Iul. t. V, p. 4 – 22; Synax. Eccl. CP., p. 831; BHG2. 573 – 577; E. Kurtz, Zwei griechische Texte über die hl. Theophano, p. 56; Cl. Kopp, Elias und Christentum auf dem Karmel (Paderborn, 1929), p. 74 – 83.
4. IOSEPH] Hunc in Latinorum libros invexit Ado, cuius elogium adhibuit Baronius. Id trifariam dividitur: primo ponitur breviter quod referunt Act. I, 23 – 26; mox quoddam filum narrationi additur quod quo ex fuso revolutum fuerit, vix reperietur, at ex antiquis scriptoribus minime; tertio tandem prodigium narratur de quo Eusebius, Hist. eccl., III, 39, 9, Papiam antestatus. Praemisit Baronius: in Iudaea, nemine auctore. In libris Graecorum nusquam dies assignatur Ioseph Iusto. In catalogo virorum apostolicorum, cuius scriptor se Dorotheum esse mentitur, nomen insertum est (synaxaria ad diem 30 iun.). — Act. SS., Iul. t. V, p. 22 – 24; Synax. Eccl. CP., p. 784.
5. SABINI] Silet Beda. E martyrologio hieronymiano assumpta sunt nomina a Floro, ordine perturbato quo scripta erant. Nec ille perspicere potuit nullum ex iis martyribus Damascenum esse, Sabinum Africae potius tribuendum, Iulianum, Maximum, Macrobium solo nomine notos, Cassiae lectionem esse depravatam Bessiae, quae est una ex martyribus Scillitanis, Paulam esse pro Paulo, martyre Caesariensi qui colitur 16 iul., decem pro duodecim, Scillitanis, ut videtur. — Act. SS., Iul. t. V, p. 46; Comm. martyr. hieron., p. 385 – 86.
6. PAULI] Paulus diaconus exemplo sanctissimi Sisenandi (de quo ad diem 16 huius) verboque instructus, principibus et consulibus assistere non extimuit eosque de vanitate culturae suae et scelerosi vatis insania arguens, Christum quoque Deum veraciter confitendo peremptus est… Consummavit autem Dei servus martyrium suum in pace tertio decimo kalendas augusti feria secunda, aera qua supra, nempe anno Domini 851, Eulogius, Memoriale sanctorum, lib. II, c. 6; cf. Eulogii epistulam ad Wiliesindum Pampilonensem episcopum, P. L., t. CXV, p. 852. Eodem die apud Usuardum: civitate Corduba, sancti Pauli diaconi et martyris. Quae in nostro leguntur, ab Eulogio mutuo accepta sunt. — Act. SS., Iul. t. V, p. 89 – 90; España sagrada, t. X, p. 373 – 74; Fr. J. Simonet, Historia de los Mozárabes de España (Madrid, 1903), p. 397.
7. WILGEFORTIS] Haec numquam exstitit. Portento similis est error quo sibi quidam persuaserunt, Christi cruci affixi imaginem, quae Lucae servatur in Tuscia, vulgo “Volto Santo” nuncupatam, reapse Wilgefortis virginis esse effigiem, de qua fabellam excogitarunt in hunc modum: Lusitaniae rex quidam, falsorum numinum cultor, Siciliae regi filiam in matrimonio collocarat Wilgefortem, quae cum se Christo castitatem servaturam vovisset, precata ut promisso suo satisfaceret, mirabiliter sibi barbam horridam succrescere sensit; quam ob rem elatus iracundia pater Wilgefortem iussit in crucem agi. Saeculo XIV, apud Flandros, virgo Wilgefortis, vulgo “Ontcommer”, coli coepta est, cuius festum die 20 iulii indicebatur. Fastis inscripsit Hermannus Greven: Wylgefortis regine, filie regis Portugaliae, virginis et martyris. Inde Usuardi editiones Colonienses, quas Carthusiani curaverunt anno 1515 et 1521, Molaniana farrago, tandem denique nostrum. — Act. SS., Iul. t. V, p. 50 – 70; G. Schnürer et J. M. Ritz, Sankt Kümmernis und Volto Santo, Düsseldorf, 1934; Anal. Boll., t. LII, p. 451 – 55; t. LIV, p. 328; J. Gessler, La Vierge barbue. La légende de sainte Wilgeforte ou Ontcommer, Bruxelles, 1938.
8. VULMARI] Ado et Usuardus S. Vulmarum abbatem iisdem verbis ad diem 17 iunii annuntiant. Elogium, addito indicio topographico, in nostrum transiit sed ad diem 20 iulii, quo festum in kalendariis potissimum recolitur. Eodem die, martyrologio Bedano cod. 19725 Musei Britannici saec. X addidit manus belgica: XIII kl. aug. Bononiense partibus Galliae natale sancti Vulmari confessoris. In territorio Bononiensi (Boulogne) ortus est Vulmarus qui, primum Altimonte in Hannonia (Hautmont) monachus, mox in pago Mempisco vitam eremiticam duxit. Coenobium sanctimonialium condidit Vileriae in Silviaco (Wierre-aux-Bois) et monasterium virorum, quod postea Sancti Vulmari in Nemore seu Samerium (Samer, dép. Pas-de-Calais) nuncupatum est; in quo obiit anno incerto, circa 700. Corpus Bononiam primum, dein Gandavum in monasterium Blandiniense Sancti Petri translatum est. Vita BHL. 8748, lectu non indigna, composita est medio saec. IX; quam variis postea fabulis auxerunt (BHL. 8750). — Act. SS., Iul. t. V, p. 81 – 89; Act. SS. Belgii, t. V, p. 370 – 77; Anal. Boll., t. XVII, p. 250; L. Van der Essen, Étude critique sur les Vitae des saints mérovingiens de l'ancienne Belgique, p. 412 – 14; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques de France, t. I, pp. 266, 276.
9. SEVERAE] In Vita S. Modoaldi episcopi Treverensis BHL. 5984 refert Stephanus, abbas Sancti Iacobi Leodiensis († 1112), Modoaldum super ripam Mosellae oratorium in honore beati Symphoriani exstruxisse, virginibusque in eo congregatis sororem suam praefecisse, nomine Severam (c. 27). Severae et Modoaldi, quem S. Ittae, uxoris Pippini senioris, fratrem temere asserunt, mentio etiam occurrit, ad annum 647, in Annalibus Lobbiensibus, dubiae fidei. Cultus S. Severae antiquus non est. “Tabulas ecclesiae Treverensis” ex Molano allegat Baronius. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 79 – 81; E. Winheller, Die Lebensbeschreibungen der vorkarolingischen Bischöfe von Trier (Bonn, 1935), p. 149; P. Miesges, Der Trierer Festkalender (Trier, 1915), p. 72.

XII KAL. AUG.

[1] Romae sanctae Praxedis virginis, quae in omni castitate et lege divina erudita, vigiliis et orationibus atque ieiuniis assidue vacans, quievit in Christo, sepultaque est iuxta sororem suam Pudentianam via Salaria.

[2] Babylone sancti Danielis prophetae.

[3] Comanae in Armenia sancti Zotici episcopi et martyris, qui sub Severo coronatus est.

[4] Massiliae natalis sancti Victoris, qui cum esset miles et nec militare nec idolis sacrificare vellet, primo in carcerem trusus ibique ab angelo visitatus, deinde variis cruciatibus punitus, novissime contritus in mola pistoria martyrium consummavit. Passi sunt cum eo et tres milites Alexander, Felicianus et Longinus.

[5] Trecis passio sanctorum Claudii, Iusti, Iucundini et sociorum quinque sub Aureliano imperatore.

[6] Ibidem sanctae Iuliae virginis et martyris.

[7] Argentorati sancti Arbogasti episcopi, miraculis clari.

[8] In Syria sancti Ioannis monachi, collegae sancti Simeonis.

IULII 21

1. PRAXEDIS] Ecclesia quam condidit matrona nomine Praxedis et quae etiamnunc exstat (via S. Prassede) primum dicta est Titulus Praxedis (ann. 491, 499) dein Titulus sanctae Praxedis (ann. 595). De eius gestis nihil traditum est in monumentis fide dignis. Soror S. Pudentianae fuisse asseritur ab hagiographo qui Acta insulse fabulosa SS. Pudentianae et Praxedis BHL. 6988 – 6991 conscripsit (supra ad diem 19 maii). Quandonam coeperint in coemeterio Priscillae via Salaria venerationi esse sepulcra cuiusdam Potentianae seu Pudentianae et Praxedis, nondum enodatum est. — Act. SS., Iul. t. V, p. 130 – 32; Comm. martyr. hieron., p. 388 – 89; J. P. Kirsch, Die römischen Titelkirchen im Altertum, p. 52 – 54; F. Lanzoni, I titoli presbiterali di Roma antica, p. 30 – 34; Étude sur le légendier Romain, pp. 39, 138.
2. DANIELIS] Prophetae nomen inter Latinos primus fastis adlegit Beda. Florus, quem imitatur Ado, hac 21 iulii sed et 11 decembris Danielem annuntiat. Altera mentio ex confusione oritur, nam Graeci die 11 decembris Danielem colebant stylitam. Inde Flori error, qui credendus est in codice non repperisse nisi nomen diemque. Loci indicium addidit Baronius: Babylone. Synaxaria sive ad diem 17 decembris, sive dominica die quae Natalem Domini proxime antecedit, cum tribus pueris Anania, Azaria, Misael, Danielis meminerunt. — Act. SS., Iul. t. V, p. 117 – 30; Synax. Eccl. CP., p. 318; BHG2. 485 – 488.
3. ZOTICI] Nullis in fastis reperitur hic Zoticus ante Baronium qui ita rationem reddit cur dignus visus sit qui martyrologio inscriberetur: “Meminit huius magna cum laude Apollinaris Hierapolitanus episcopus apud Eusebium l. V, c. 15, ubi legitur hunc adnumeratum inter episcopos fuisse ex vico Comana; licet Nicephorus dicat eum presbyterum Ostrenum l. IV, c. 23.” Zoticum et Iulianum honorifice quidem commemorat Apollinaris: ἄνδρας δοκίμους καὶ ἐπισκόπους Ζωτικὸν ἀπὸ Κουμάνης κώμης καὶ Ἰουλιανὸν ἀπὸ Ἀπαμείας (Euseb., Hist. Eccl., V, 16, 17); quae legit Baronius in versione Rufini: Sancti episcopi probatissimi viri, qui per idem tempus fuerunt Zoticus de Cumana et Iulianus de Apamia. In graeco Eusebii (V, 16, 5) legere poterat cum Nicephoro aliam ex Apollinari mentionem: τοῦ συμπρεσβυτέρου ἡμῶν Ζωτικοῦ τοῦ Ὀτρηνοῦ, qui ab episcopo Comanae alius non est (Euseb., V, 18, 13). In his vel tenue cultus ecclesiastici vestigium desideratur. Commemorationis diem pro lubitu assignavit Baronius. — Act. SS., Iul. t. V, p. 238 – 53.
4. VICTORIS] Nihil apud Bedam. S. Victoris et sociorum mentio accessit martyrologio hieronymiano; de iisdem agunt Ado et Usuardus, cuius elogium in nostro martyrologio assumptum est: omnia ex Actis S. Victoris BHL. 8569 – 8572, quae fabulam olent et saepius retractata fuerunt. Passio 8571 ceteris recensionibus antiquior est; cave tamen ne eam naevis carere existimes. De cultu antiquo S. Victoris apud Massilienses habentur testimonia. — Act. SS., Iul. t. V, p. 135 – 62; Comm. martyr. hieron., p. 389; Les martyrologes historiques, pp. 193 – 200, 285; Origines du culte des martyrs2, p. 349 – 50.
5. CLAUDII] Nullum auctorem appellat Baronius praeter Molanum in auctariis ad Usuardum. Quae autem affert Molanus hausta sunt ex Passione S. Iuliae BHL. 4518, pessimae notae, de qua mox. — Act. SS., Iul. t. V, p. 132 – 34.
6. IULIAE] Solus ex antiquis eam novit Usuardus. Hic videtur non legisse Passionem S. Iuliae BHL. 4518, quam inconcinne conscriptam iam iudicaverat qui primus eam edidit Camuzatus. Nihilo benignius Tillemont: “ Il n'y a rien de plus pitogable.” — Act. SS., Iul. t. V, p. 132 – 134; Tillemont, Mémoires, t. IV, p. 348: Anal. Boll., t. LV, p. 135 – 36.
7. ARBOGASTI] Sextus ille ponendus videtur in serie episcoporum Argentinensium. Saec. VI sedit, non VII, ut nonnullis placuit. Vita BHL. 655, Uthoni III episcopo (saec. X) ascripta, exiguae fidei est. In kalendariis ad hunc diem recolitur Arbogastus, qui dioecesis Argentinensis patronus est principalis. — Act. SS., Iul. t. V, p. 168 – 179; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 171; P. Wentzcke, Regesten der Bischöfe von Strassburg, p. 10 – 13; A. Postina, Sankt Arbogast, Bischof von Strassburg und Schutzpatron des Bistums, Strassburg, 1928.
8. IOANNIS] S. Symeonis, qui postea Emesae stultitiam simulavit, in itinere ad loca sancta socius et in eremo non procul a mari Mortuo per annos fere triginta συνασκητής, Iohannes hic non seorsim sed simul cum Symeone ab hagiographo Leontio commendatur (BHG2. 1677) et ab orientalibus Ecclesiis colitur hodie, uti monuimus supra ad diem 1 iulii. — Act. SS., Iul. t. V, p. 164.

XI KAL. AUG.

[1] Apud Massiliam natalis sanctae Mariae Magdalenae, de qua Dominus eiecit septem daemonia, et quae ipsum Salvatorem a mortuis resurgentem prima videre meruit.

[2] Philippis sanctae Syntyches, cuius beatus Paulus apostolus meminit.

[3] Ancyrae in Galatia natalis sancti Platonis martyris, qui sub Agrippino vicario verberibus caesus, uncis ferreis laniatus aliisque immanissimis tormentorum generibus cruciatus demum abscisso capite, invictam animam Deo reddidit; cuius miracula in subveniendis captivis Acta secundae synodi Nicaenae testantur.

[4] In Cypro sancti Theophili praetoris, qui ab Arabibus tentus, cum nec donis nec minis flecti posset ut Christum negaret, gladio caesus est.

[5] Antiochiae sancti Cyrilli episcopi, doctrina et sanctitate conspicui.

[6] In territorio Arvernensi sancti Menelei abbatis.

[7] In Blandino monasterio sancti Wandregisili abbatis, miraculis clari.

[8] Scythopoli in Palaestina sancti Ioseph comitis.

[9] Ulyssipone sancti Laurentii a Brundusio confessoris, Ordinis Minorum Sancti Francisci Capuccinorum ministri generalis, divini verbi praedicatione et arduis pro Dei gloria gestis praeclari, a Leone decimo tertio summo pontifice sanctorum fastis adscripti.

IULII 22

1. MARIAE] Deest in martyrologio hieronymiano; a Beda hodie cum Graecis memoratur. Dempto indicio topographico, elogium Adonis fere verbis exprimitur e libello de Festivitatibus apostolorum. De adventu Magdalenae in Provinciam somnia, quibus nemo cordatus nunc assentitur, silentio premere praestat. Non tamen ideo commendatur sententia Graecorum asserentium Mariam Magdalenam post Ascensionem Salvatoris Ephesum recessisse, ibique cum Iohanne apostolo commoratam esse tandemque sepultam ad ingressum speluncae Septem Dormientium. Certiora sunt quae adduntur de translato corpore sancto quod ab Ephesinis Mariae Magdalenae esse credebatur, Constantinopolim, iussu Leonis VI, saec. IX ad finem vergente. Huius translationis, simul et Lazari, memoriam agunt Graeci die 4 maii. Notatu dignum est S. Mariae Magdalenae iam a saec. VIII, in fastis Latinorum diem 22 iul. assignatam fuisse, procul dubio ex usu Ecclesiae Ephesinae. — Act. SS., Iul. t. V, p. 187 – 225; Oct. t. IX, p. 443 – 52; Synax. Eccl. CP., pp. 658 – 59, 833 – 35; L. Duchesne, Fastes épiscopaux de l'ancienne Gaule, t. I2, p. 321 – 59; Anal. Boll., t. XII, p. 296 – 97.
2. SYNTYCHES] Quicquid de Syntyche novimus uno versu complectitur Paulus ad Philippenses, IV, 2: Evodiam rogo et Syntychen deprecor idipsum sapere in Domino. In Graecorum synaxariis non apparet, nec in libris Latinorum ante Adonem. — Act. SS., Iul. t. V, p. 225 – 26.
3. PLATONIS] In breviario Syriaco et in martyrologio hieronymiano memoratur hodie S. Plato martyr Ancyranus, qui a Graecis colitur, non 18 dec., ut scribit Baronius, sed 18 nov. Ex Actis minime genuinis BHG2. 1549 – 1550, quae latine reddita Baronius legisse videtur apud Lippomanum vel Surium, excerptum est elogium. Eadem Acta retractata habentur armenice BHO. 996 et latine BHL. 6866 ex codice Bodecensi, in quo solo dies 14 dec. S. Platoni natalis assignatur. Brevis appendix de miraculis significat epistulam S. Nili ad Heliodorum silentiarium, quae in septima synodo, actione quarta, recitata est. Variis in locis templa vel monasteria S. Platoni sacra excitata sunt; Constantinopoli festum eius agebatur ἐν τῷ σεπτῷ αὐτοῦ μαρτυρείῳ τῷ ὄντι ἐν τοῖς Δομνίνου ἐμβόλοις. — Act. SS., Iul. t. V, p. 226 – 35; Comm. martyr. hieron., p. 390; Synax. Eccl. CP., p. 233 – 35; Origines du culte des martyrs2, pp. 153, 156, 240.
4. THEOPHILI] S. Theophili obitum paucis narrat Theophanes chronographus, testis prope suppar, ad annum 6282, Christi 790 (ed. De Boor, p. 465). Cum hoc testimonio conferri potest synaxarium Cryptae Ferratae B. γ IV ad diem 30 ianuarii (Synax. Eccl. CP., p. 433 – 34, inter synaxaria selecta): quod elogium in aliis codicibus, quasi elegantiae studio partim oblitteratum fuisse videtur. Ex utroque fonte haec summa rerum colligi potest. Theophilus dux, Cibyrrhaeorum themati praefectus, Arabum classi ex insula Cypro ingruenti occurrens, devictus et comprehensus fuit. Cum autem ad Aaronem (Hārūn ar-Rašīd) summum principem Mohammadanorum perductus esset, ab eo frustra sollicitatus ut fidem christianam proderet, per quattuor annos captivitatis aerumnas toleravit, donec tandem gladio caesus est, quod moslemis annuum festum agentibus se coniungere noluisset. Unde satis evidenter constat Theophilum ducem neutiquam obiisse in Cypro insula, cuius nomen ex alia narrationis parte huc irrepsit. De loco ubi Aaroni chalifae exhibitus fuerit, tot coniecturis campus patet, ut eas omnes in medio reliquere satius sit, donec indicium quoddam ad lucem emergat, unde prudens investigatio proficiscatur. Contra de tempore quo Theophili caedes contigerit, id satis probabiliter conici potest. Sanctus martyr certamen absolvisse fertur regnantibus Constantino et Irene (792 – 797). Festum autem in cuius tumultu Theophilus occisus est, alterutra fuit e duabus sollemnitatibus quae antiquitus a Mohammadanis celebrari solebant: sive festum “absoluti ieiunii”, quod agebatur in novilunio mensis decimi, sive quae dicebatur “ovis mactatio”, die decimo mensis duodecimi. Iam vero anno 792, solutio illa ieiunii, in qua hodieque apud moslemos fanaticus furor maxime debacchatur, incidit in diem 31 ianuarii, qui uno tantum numero distat a die ian. 30, ad quem S. Theophili memoria in Graecorum synaxariis annuntiatur. Unde non sine specie veri conieceris proprium sancti martyris natalem in fastis ecclesiae byzantinae fuisse consignatum. — Act. SS., Iul. t. V, p. 320 – 21.
5. CYRILLI] Martyrologium hieronymianum ad hunc diem: in Antiochia Cyrilli Andreae. Quae Antiochenorum martyrum nomina etiam apparent in homilia de Martyribus, BHO. 700, Eusebio falso inscripta. Cyrillum Baronius alium non putavit ab illo Antiochenorum episcopo, de quo Eusebius, Hist. eccl., VII, 32, 2, et in Chron., neque a Cyrillo de quo et in Passione SS. Quattuor Coronatorum, BHL. 1836. Notanda sunt quae de illo in hisce Actis referuntur. Dum Quirillus episcopus de Antiochia in carcere detinetur, nuntiatum est sanctos martyres iussu Diocletiani vivos loculis inclusos in fluvium praecipitatos esse. Sanctus Quirillus hoc audiens in carcere afflixit se et transiit ad Deum. Qui passi sunt sub die VI id. nov. Quibus ex verbis non necessario inferendum est Cyrillum eodem die occubuisse. Minus tamen verisimile videtur eum novem integros menses supervixisse, et proin diem 22 iul. verum esse eius natalem. — Act. SS., Iul. t. V, p. 235 – 37; Comm. martyr. hieron., p. 390; Les origines du culte des martyrs2, p. 225.
6. MENELEI] Ita Usuardus. Incerta sunt quae de S. Meneleo feruntur. Saec. VIII obiisse creditur. Nullius pretii sunt Vitae BHL. 5918, 5919, saec. circiter XI conscriptae seu potius confictae. Teste Ardone in Vita S. Benedicti Anianensis BHL. 1096, S. Menelei corpus honorifice servabatur in monasterio Menatensi (Menat, Puy-de-Dôme), quod ab eo conditum credebant, etsi eiusdem iam mentio est saec. VI apud Gregorium Turonensem (Vit. Patr., c. 12). De Meneleo etiam saec. X memoria est in Vita S. Vincentiani confessoris Avolcensis (BHL. 8618 c. 10). — Act. SS., Iul. t. V, p. 302 – 319; M. G., Scr. rer. merov., t. V, p. 129 – 57; Catal. Lat. Paris., t. III, p. 672.
7. WANDREGISILI] Martyrologii hieronymiani recensio Fontanellensis: in Fontanello monasterio depositio sancti Wandregiseli abbatis, et in eodem loco dedicatio basilicae sancti Petri apostoli, ubi ipse venerabilis pater requiescit in corpore. Translationis memoria recolitur die 31 mart.: in Fontanello monasterio transmutatio corporum sanctorum Wandonis abbatis et Ansberti episcopi et Wulframni episcopi. Cf. Gesta abb. Fontanellensium, c. 2. Indicium loci in Blandinio, a Molano acceptum, refertur ad translationem reliquiarum anno 944 factam Gandavum in monasterium Sancti Petri Blandiniense (BHL. 8810). Vita BHL. 8804 ab aequali Fontanellensi scripta est. Altera BHL. 8805, saec. IX non antiquior, nullius est pretii. Obiit Wandregiselus anno circiter 668. — Act. SS., Iul. t. V, p. 253 – 302; Comm. martyr. hieron., pp. 168, 390; M. G., Scr., t. XXX, p. 814 – 20; Scr. rer. merov., t. V, p. 1 – 24; Gesta sanctorum patrum Fontanellensis coenobii, ed. F. Lohier-J. Laporte, Rouen, 1936; F. Lohier, in Mélanges Charles Moeller, t. I, p. 413; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels des bibliothèques de France, t. III, p. 424; Les bréviaires, t. V, p. 334.
8. IOSEPH] Baronius: “Graeci de eodem.” Formula ambigua est, qua uti consuevit ut inscriptionem cuiuspiam in fastis Graecorum indicaret. In his autem nec in libris Latinorum ne verbum quidem de Iosepho illo iudaeo ad Christi fidem converso, postea Arianorum adversario; nec levis incedit admiratio quaerenti quid tandem Baronium induxerit ut eum ex Epiphanii Panario, Haer. XXX, 4 – 12, in martyrologium arcesseret. Quicquid enim est de veritate historiae quam fideliter rettulisse prout eam audierat credendus est S. Epiphanius, nullum exstat antiquae ecclesiae de viri sanctitate indicium nec vel umbra cultus liturgici. — Act. SS., Iul. t. V, p. 238 – 53.
9. LAURENTII] Laurentius, in saeculo Iulius Caesar Russo, Brundisii in Hydrunti regione ortus mense iulio anno 1559, ineunte anno 1575 Capulatorum religionem Veronae est ingressus. Concionandi muneri incubuit, populos per Europam hortatus, Iudaeos, quos Christo lucrifaceret, etiam hebraeo idiomate. Celeberrimas disputationes composuit quae sub titulo Lutheranismi Hypotyposis recensentur. Praeterea inde ab anno 1587 fratrum in variis officiis moderator datus est, donec totius Ordinis gubernacula suscepit ab anno 1602 ad 1605. Tum in bello adversus Turcas, tum in concilianda pace inter regem catholicum et ducem Sabaudiae varia explevit munera. Ulyssipone, quo se contulerat ut Philippo III querelas populi Neapolitani a prorege oppressi deferret, morbo correptus obiit die 22 iul. anno 1619. Eius corpus ad moniales Sancti Francisci in oppidum Villafranca del Vierzo fuit translatum. Servum Dei Pius p. VI die 23 maii anno 1783 beatis, sanctis vero die 8 dec. anno 1881 Leo p. XIII accensuit memoriamque eius quotannis die 7 iulii celebrari iussit. — Act. SS., Iul. t. V, p. 186; Anal. Boll., t. V, p. 154; Compendium vitae, virtutum et miraculorum necnon actorum in causa canonizationis Beati Laurentii a Brundusio, ex tabulario S. R. Congregationis, Romae 1881;, Leonis XIII p. m. Acta, t. II, p. 428 – 50; S. Laurentii Brundusini de rebus Austriae et Bohemiae commentariolum autographum evulgavit P. Eduardus Alenconiensis, Romae, 1910; L. M. Nuñez, Los procesos de 1630 y 1677 para la beatificación de San Lorenzo de Brindis, in Archivo Ibero-americano, t. XII, p. 312 – 89; S. Laurentii a Brundusio opera omnia, Patavii, 1928 sqq.; Hieronymus a Fellette, De S. Laurentii a Brundusio, O.M.C., activitate apostolica ac operibus, Venetiis, 1937.

X KAL. AUG.

[1] Ravennae natalis sancti Apollinaris episcopi, qui ab apostolo Petro Romae ordinatus et Ravennam missus, pro fide Christi diversas et multiplices poenas perpessus est, postea in Aemilia evangelium praedicans, plurimos ab idolorum cultu revocavit, tandem Ravennam reversus, sub Vespasiano caesare gloriosum martyrium consummavit.

[2] Cenomanis in Gallia sancti Liborii episcopi et confessoris.

[3] Romae sancti Rasyphi martyris.

[4] Ibidem passio sanctae Primitivae virginis et martyris.

[5] Item sanctorum martyrum Apollonii et Eugenii.

[6] Eodem die natalis sanctorum martyrum Trophimi et Theophili, qui sub Diocletiano imperatore lapidibus caesi et igne incensi, demum gladio percussi martyrio coronantur.

[7] In Bulgaria sanctorum plurimorum martyrum, quos Nicephorus impius imperator, ecclesias Dei devastans, diverso mortis genere, ense, laqueo, sagittis, diutino carcere et fame necari fecit.

[8] Romae sanctarum virginum Romulae, Redemptae et Herundinis, de quibus scribit sanctus Gregorius papa.

[9] Ibidem sanctae Birgittae viduae, quae post multas sanctorum locorum peregrinationes divino afflata spiritu quievit. Eius festivitas octavo idus octobris celebratur.

IULII 23

1. APOLLINARIS] S. Petrus Chrysologus, sermone 138 (P. L., t. LII, p. 552), de primo suo decessore haec habet: Beatus Apollinaris primus sacerdotio, solus hanc ecclesiam Ravennatem vernaculo atque inclito martyris honore decoravit. Elogium nostrum haud secus ac Bedae, Agnelli, Adonis, pendet a Passione S. Apollinaris BHL. 623, cuius exstat versio graeca (Anal. Boll., t. XXIII, p. 37), sed nullius est pretii. Constat enim Passionem, cum supposito diplomate Valentiniani III (apud Marini, Papiri diplomatici, p. 94), confectam fuisse ab iis qui Mauri archiepiscopi, αὐτοκεφαλίαν sedi Ravennati asserere nitentis, studiis favebant. De gestis S. Apollinaris nihil novit historia. Civem Antiochenum fuisse commenti sunt hagiographi, qui cum S. Petro Romam venerit ab eo Ravennam missus, satis esse arbitrati, ut suae ecclesiae immunitatem vindicarent, si ad apostolica tempora eius exordia revocarent. S. Apollinaris dies natalis, si quis umquam, testimoniorum numero et pondere in tuto collocatur. Praeter hieronymianum vide liturgicorum librorum testimonia apud A. Testi-Rasponi, Codex pontificalis Ecclesiae Ravennatis, t. I, p. 22 – 24; adde synaxaria graeca et kalendarium marmoreum Neapolitanum. — Act. SS., Iul. t. V, p. 328 – 85; Comm. martyr. hieron., p. 391 – 92; Synax. Eccl. CP., p. 835; G. Zattoni, La data della “Passio S. Apollinaris”, in Atti della R. Accademia di Torino, 1903 – 1904; Id., Il valore storico della “Passio S. Apollinaris” di Ravenna, in Rivista storico-critica delle scienze teologiche, 1905, 1906; A. Testi-Rasponi, Note marginali al “Liber Pontificalis” di Agnello Ravennate, in Atti e Memorie della reale Deputazione di storia patria per le provincie di Romagna, 1910; F. Lanzoni, Le fonti della leggenda di S. Apollinare di Ravenna, ibid., 1915; Id., Le diocesi d'Italia, p. 737 – 48; E. Will, Saint Apollinaire de Ravenne, Paris, 1936.
2. LIBORII] Plurima collecta sunt de veneratione S. Liborii, episcopi Cenomannensis, cuius corpus Paderbornam translatum est. Quae de eius historia narrantur tum in Act. pontificum Cenomann., IV, BHL. 4910, tum in Vitis BHL. 4911, 4912, diu post res gestas scriptis et magnam partem ficticiis, valde incerta sunt. S. Liborius saec. IV vixisse censetur. Olim celebrabatur in ecclesia Cenomannensi eius translatio 29 april., depositio vero 9 april., quo die obiisse fertur in Vita BHL. 4911. Anno 1663 utraque commemoratio coniunctim ad diem 29 april. reportata est, anno vero 1693 ad 23 iul., seu diem depositionis, si fides sit Vitae BHL. 4912 quae Paderbornae scripta est. — Act. SS., Iul. t. V, p. 394 – 457; Anal. Boll., t. XXII, p. 147 – 56; t. LV, p. 402 – 404; A. Ledru, Les premiers temps de l'Église du Mans (Le Mans, 1913), p. 145 – 52; J. Havet, Œuvres, t. I, p. 351 – 53.
3. RASYPHI] Antiquioribus fastis incognitus martyrologio insertus est a Baronio, cum hac annotatione: “De quo vetera manuscripta ex quibus et alii recentiores.” Unus pro ceteris sit Galesinius qui audacter asserit se nomen istud ex martyrologio Romano perveteri accepisse. Reapse Galesinius, postquam scripsit: Romae sanctae Primitivae, continuo subdit: sancti item Rasyphi martyris; quod martyrologii Romani collectores interpretati sunt: Romae sancti Rasyphi martyris. Cuius elogii originem si altius repetere non omisissent, primo loco apud Grevenum mentionem repperissent conceptam his verbis: eodem die (23 iul.) sanctorum martyrum Ravenni presbyteri et Rasiphi fratrum. Greveno successit Molanus, qui suspicatus, ut videtur, Ravenni male geminatum esse pro Ravenna, cuius civitatis episcopus fuit S. Apollinaris paulo ante memoratus, omisso nomine quasi superfluo, rescripsit: eadem die Rasipi martyris. Molanum rursus exscribens Galesinius verbo item usus est ac si tantumdem diceret quam eadem die. Cum autem martyrologi communiter hoc adverbio utantur ubi loci indicium idem iterandum foret, non prorsus imprudenter factum est ut hic etiam item positum videretur pro Romae. Ad rem quod attinet neque Rasyphus neque Ravennas in numero Romanorum martyrum computandi sunt. Baiocenses eos esse volunt libelli BHL. 7089 – 7091, qui eorum gesta commenticia prosequuntur. Neque suspicione vacant ipsa eorum nomina, ex quibus alterum ab urbis vocabulo ductum esse potuit, alterum vero surdum quiddam sonat non absimile nomini Reseph filii Ephraim (I Par. 7, 25), sed hagiographis non alias auditum. — Act. SS., Iul. t. V, pp. 387 – 88, 389 – 94.
4. PRIMITIVAE] Fontes indicat Baronius Petrum de Natalibus, in Catalogo, XI, 200 (ad calcem), et alios quos non nominat. Poterat adducere martyrologium hieronymianum: Via Collatina Primitivae, ubi tamen emendatio requiritur Primitivi. Eiusdem in hieronymianis memoria agitur die 2 mart. et 24 feb., quo et in nostro. — Act. SS., Iul. t. V. p. 387; Comm. martyr. hieron., pp. 113, 122, 392 – 93.
5. APOLLONII] Quod pro indicio loci ponitur item, intellegendum est Romae. Nomina martyrum hoc solo commentario illustrat Baronius: “De his etiam hac die Graeci in menologio agunt.” Lege potius: “soli Graeci,” quorum synaxaria haec habent: Ἄθλησις τοῦ ἁγίου μάρτυρος Ἀπολλωνίου ἐπισκόπου Ῥώμης καὶ τῶν ἁγίων ἱερομαρτύρων Ἀπολλιναρίου καὶ Βιταλίου ἐπισκόπων Ῥαβέννης καὶ τοῦ ἁγίου Ἑὐγενίου. Apollonium Romanum solum novimus senatorem non vero episcopum, de quo ad diem 18 april. Hunc tamen in mente habuisse synaxaristam vix crediderim, sed potius subobscure Apollinarium quem mox recte episcopum Ravennatem nuncupat. Eugenius nudum nomen nobis est. — Act. SS., Iul. t. V, p. 388 – 89; Synax. Eccl. CP., p. 835.
6. TROPHIMI] Elogii fontes sunt in synaxariis, ubi cum sociis tredecim nuntiantur Trophimus et Theophilus, omissa significatione loci ubi passi sint. Iterum occurrunt iidem ad 21 iulii, succincte: τῶν ἁγίων ἱερομαρτύρων Τροφίμου καὶ Θεοφίλου καὶ τῆς συνοδίας, unde eruimus Trophimum et Theophilum presbyteros fuisse, quod aptissime convenit cum gestis eorum ut feruntur in synaxariis. — Act. SS., Iul. t. V, p. 385 – 86; Synax. Eccl. CP., pp. 834, 836.
7. MARTYRUM] Non a Nicephoro necari iusii sunt hi martyres plurimi, sed a Bulgaris nondum ad fidem conversis; neque Ecclesias Dei vastare potuit imperator in terra etiamtum pagana; neque indigenae sane erant milites christiani quos Barbari vario mortis genere interemerunt. De atrocissima clade qua Romanorum exercitus profligatus est ipseque imperator occisus interiit (26 iulii 811), legendus est, praeter Theophanis Chronographiam (ed. De Boor, t. I, p. 489 – 91), scriptor anonymus nuper editus. In synaxariis commemorantur οἱ ἐν Βουλγαρίᾳ τελειωθέντες ἀδελφοὶ ἡμῶν, ad diem iulii 26, alias 23 vel 25. — Act. SS., Iul. t. V, p. 484 – 86; Synax. Eccl. CP., pp. 837 – 839, 843 – 48; I. Dujčev, in Spisanie Academiae scientiarum bulgaricae, t. LIV, 1936; H. Grégoire, in Bulletins de la Classe des Lettres de l'Académie royale de Belgique, t. XXII, 1936, p. 420 – 36; Anal. Boll., t. LVI, p. 136 – 37.
8. ROMULAE] Silent antiqua martyrologia. Fastis ascripsit Molanus, in editione prima, Redemptam ad diem 7 martii, Romulam ad diem 24 iunii. In sequentibus editionibus, annis 1573 et 1583, eas expunxit, qua de causa, incertum. Baronius, Tiburtinae ecclesiae morem antestatus, utramque hodie posuit, cum Herundine, Redemptae magistra. De his unum auctorem habemus Gregorium Magnum, Dial. IV, 16, et in homilia XL in Evangelia, num. 11. Redemptae et Romulae corpora Romae ad Sanctae Mariae maioris condita significat inscriptio saec. XIII opere tessellato concinnata. Neque tamen desunt qui Tibure sepultas martyres opinentur. — Act. SS., Iul. t. V, p. 482 – 83.
9. BIRGITTAE] De hac aliisque mentionibus quas martyrologium Romanum exhibet, fuse ad diem 8 octobris. — Act. SS., Iul. t. V, p. 327.

IX KAL. AUG.

[1] Vigilia sancti Iacobi apostoli.

[2] Tyri in Tuscia apud lacum Vulsinium sanctae Christinae virginis et martyris, quae in Christum credens, cum patris idola aurea et argentea comminuisset ac pauperibus erogasset, eius iussu verberibus dilaniata aliisque suppliciis dirissime cruciata et cum magno saxi pondere in lacum proiecta, sed ab angelo liberata, deinde sub alio iudice patris sui successore, acerbiora tormenta constanter perferens, novissime a Iuliano praeside post fornacem ardentem, ubi quinque diebus illaesa permansit, post serpentes Christi virtute superatos, abscissione linguae et sagittarum infixione martyrii sui cursum complevit.

[3] Romae via Tiburtina sancti Vincentii martyris.

[4] Amiterni in Vestinis passio sanctorum militum octoginta trium.

[5] Emeritae in Hispania sancti Victoris, viri militaris, qui cum duobus fratribus Stercatio et Antinogene in persecutione Diocletiani per diversa supplicia martyrium consummavit.

[6] Item sanctorum martyrum Menei et Capitonis.

[7] In Lycia sanctarum martyrum Nicetae et Aquilinae, quae beati Christophori martyris praedicatione ad Christum conversae, martyrii palmam capitis obtruncatione sumpserunt.

[8] Apud Senonas sancti Ursicini episcopi et confessoris.

IULII 24

2. CHRISTINAE] Martyrologium hieronymianum: in Tyro civitate natale sanctae Cristinae virginis. Eodem die et eadem celebritate agitur eius festum in utraque Ecclesia. Habemus Acta S. Christinae graeca, antiqua quidem sed ab historica veritate prorsus aliena; eadem latine reddita sunt et varie retractata, BHL. 1748 – 1759. Passionem latinam contraxit martyrologus Lugdunensis qui Floro praecessit, eiusque fere verbis contextum est elogium martyrologii nostri, duabus Adonis interpolationibus deturpatum. Ubi scriptum erat: apud Tyrum natale S. Christinae, intellege Tyrum in Phoenicia, Ado ita exorsus est: Apud Italiam in Tyro quae est circa lacum Vulsinum. In Passione Christina magno saxi pondere in mare iactata asseritur; in mare id est in lacum Vulsinum interpretatur Ado. Et ita Acta virginis Tyriae aptata sunt Christinae quae in Italia, ubi nulla Tyrus fuit, Vulsinii (Bolsena) colebatur, forsitan ab altera non diversa. — Act. SS., Iul. t. V, p. 495 – 534; Synax. Eccl., CP., p. 839; Comm. martyr. hieron., p. 394; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 536; Les martyrologes historiques, p. 580 – 81; Origines du culte des martyrs2, pp. 181, 320, 327.
3. VINCENTII] Martyrologium hieronymianum ad X kal. aug.: Romae via Tiburtina miliario XVIII Vincenti, quam commemorationem ad diem sequentem transtulit Ado. Die 23 iul. videtur celebrata fuisse dedicatio basilicae, cuius nunc rudera exstant, Vincentio diacono Caesaraugustano, non Vincentio cuipiam Tiburtino, ut placuit Baronio, sacrae. — Act. SS., Iul. t. V, p. 536; Comm. martyr. hieron., p. 391.
4. MILITUM] In annotatione disserit Baronius de civitate Amiternina, de martyrum cohorte silet. Hanc annuntiant Florus, Ado, Usuardus, quorum fons est martyrologium hieronymianum: in Amiternina civitate milites LXXXIII ab Urbe Roma, ubi legendum esse patet miliario LXXXIII. Martyres Sipontinos, qui postridie referuntur, ex numero eorum militum esse asserit laudatus Baronius. — Act. SS., Iul. t. V, p. 535; Comm. martyr. hieron., p. 393.
5. VICTORIS] Elogium hodiernum quod post Adonem et Usuardum suum fecit Baronius, primus excogitavit martyrologus codicis Parisini 3879. Is usus est martyrologio hieronymiano, quod perperam legens tot errores congessit quot verba. Nempe pro Emerita, Hispaniae urbe, rescribendum est Amiternum, in Piceno; qui hic Victor dicitur, Victorinus est, martyr Amiterni; ubi martyrologus legisse videtur militaris, codices ferunt miliario. Neque germani fratres sunt neque ulla consuetudine aut inter se aut cum Victore coniunguntur Stercatius et Athenogenes. — Act. SS., Iul. t. V, p. 534; Comm. martyr. hieron., p. 394.
6. MENEI] In synaxariis hodie: Ἄθλησις τῶν ἁγίων μαρτύρων Ὑμεναίου (hinc inde (Μενέου) καὶ Καπίτωνος, nulla addita historia. In codicibus recentioribus seu menaeorum, utriusque nomini adiecta est, cum solito disticho, phrasis ξίφει τελειοῦται quae usurpatur de quocumque martyre cuius gesta ignorentur. — Act. SS., Iul. t. V, p. 536; Synax. Eccl. CP., p. 842.
7. NICETAE] Elogium illud est quod e martyrologio Lugdunensi codicis Parisini 3879 acceperunt Florus, Ado et sequaces, addito tamen loci indicio in Lycia, e martyrologio hieronymiano, ad S. Christophorum pertinente. In eiusdem Actis (25 iul.), non alibi, harum sanctarum mentio est, quarum prior in variis recensionibus Niceta, Nicaea vel etiam Callinice nuncupatur. Si quis contenderit has ipsas ab hagiographo confictas esse, nihil habemus quod reponatur. — Act. SS., Iul. t. V, p. 492 – 94.
8. URSICINI] Ursicinus nonum locum tenet in serie episcoporum Senonensium. Gesta eius perierunt. Colebatur apud Senonenses, teste sacramentario saec. X, nunc in bibliotheca Stockholmiensi, et altero in Parisiensi, saec. XV: IX kal. aug. natale sancti Ursicini ep. et conf. — Act. SS., Iul. t. V, p. 545 – 46; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 415; L. Delisle, Mémoire sur d'anciens sacramentaires, pp. 114, 372; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques de France, t. III, p. 229.

VIII KAL. AUG.

[1] Sancti Iacobi apostoli, fratris beati Ioannis evangelistae, qui prope festum Paschae ab Herode Agrippa decollatus est. Eius sacra ossa ab Ierosolymis ad Hispanias hoc die translata et in ultimis earum finibus apud Gallaeciam recondita, celeberrima illarum gentium veneratione et frequenti Christianorum concursu, religionis et voti causa illuc adeuntium, pie coluntur.

[2] In Lycia sancti Christophori martyris, qui sub Decio virgis ferreis attritus et a flammae aestuantis incendio Christi virtute servatus, ad ultimum sagittarum ictibus confossus, martyrium capitis obtruncatione complevit.

[3] Barcinone in Hispania natalis beati Cucuphatis martyris, qui in persecutione Diocletiani sub Daciano praeside plurimis tormentis superatis, percussus gladio victor migravit in caelum.

[4] In Palaestina sancti Pauli martyris, qui in persecutione Maximiani Galerii sub Firmiliano praeside capitis damnatus, exiguo orandi spatio impetrato, primum pro contribulibus suis, deinde pro Iudaeis et Gentilibus, ut fidei veritatem agnoscerent, postea pro circumstantium multitudine, demum pro iudice qui ipsum damnaverat, et pro carnifice a quo feriendus erat, Deum toto corde precatus, abscissis cervicibus martyrii coronam accepit.

[5] Furconii in Vestinis sanctorum martyrum Florentii et Felicis Sipontinorum.

[6] Cordubae sancti Theodemiri monachi et martyris.

[7] In Palaestina sanctae Valentinae virginis, quae ad aram ut immolaret adducta, cum eam calcibus evertisset, dirissime cruciata, una cum socia virgine in ignem coniecta cucurrit ad Sponsum.

[8] Treviris sancti Magnerici episcopi et confessoris.

IULII 25

1. IACOBI] Martyrologium hieronymianum: Hierosolymis passio sancti Iacobi apostoli fratris Iohannis evangelistae. Anniversaria commemoratio S. Iacobi hac die celebrari non potuit cum tempore Paschae occisus fuerit. A Graecis eius festivitas agitur die 30 aprilis. Elogium nostri martyrologii illud fere est quod Ado scripsit in libello de Festivitatibus apostolorum. Legerat Act., XII, atque audiverat de inventione reliquiarum sua aetate, anno 830, facta in Gallaecia, quas S. Iacobi esse mox fama pervulgata est. Nondum edita erant scripta apocrypha quibus solis nititur historia translationis corporis sancti apostoli Hierosolymis in Hispanias. Argumentis in gratiam traditionum quas vocant Compostellanarum post irritos multorum et Cuperi nostri conatus conquirendis supersedendum est. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 5 – 114; Synax. Eccl. CP., p. 639 – 42; Comm. martyr. hieron., p. 395; L. Duchesne, Saint Jacques en Galice, in Annales du Midi, t. XII, p. 145 – 80; Anal. Boll., t. XIX, p. 353.
2. CHRISTOPHORI] S. Christophori Acta habemus, quorum plurimae exstant recensiones tum graece BHG2. 309 – 311, tum latine BHL. 1764 – 1779. Elogio Usuardino, quod in nostro fere transsumptum est, praemissa sunt verba in Licia civitate Samon, e martyrologio hieronymiano, sed incertae originis. Fabulosa sunt et paene nugatoria quae de S. Christophoro circumferuntur, adeo ut non pauci dubium moverint num in natura rerum exstiterit aliquando martyr ille. Sed venerationis eius antiqua sunt monumenta, imprimis basilica anno 452 eius nomini consecrata. A Graecis colitur die 9 maii; apud Bedam dies natalis eius est 28 aprilis. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 125 – 49; Comm. martyr. hieron., p. 396; Origines du culte des martyrs2, pp. 153, 312, 371; H. F. Rosenfeld, Der hl. Christophorus, seine Verehrung und seine Legende, Helsingfors, 1937.
3. CUCUPHATIS] Laudatur a Prudentio, Peristeph., IV, 33: Barchinon claro Cucuphate freta surget. In martyrologio hieronymiano ad diem 16 vel 15 feb., in kalendariis Mozarabum ad 25 iul. inscriptus est. Baronio praesto fuerunt Acta S. Cucuphatis BHL. 1997 a Mombritio edita, tum Passio BHL. 1998, cuius stilum Surius more suo mutavit. His accesserunt Alphonsi de Villegas Flos sanctorum et Thomae de Trujillo Thesaurus concionatorum, ubi ad diem 1 aug. profertur Vita et martyrium SS. Felicis et Cucuphatis, qui fratres esse censentur. His auctoribus induxit Dacianum praesidem, de quo nihil in Actis S. Cucuphatis. Horum recensionem Surianam velut intolerabilem Tillemontius merito notavit; Mombritiana Acta paulo antiquiora sunt et simpliciora, nihilo tamen inde meliora. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 149 – 62; Comm. martyr. hieron., pp. 98, 100, 396; Tillemont, Mémoires, t. V, p. 609.
4. PAULI] E fonte limpidissimo haustum est elogium, nempe ex Eusebii De Martyribus Palaestinae, VIII, 9 – 12, ubi testatur Paulum πρὸ ὀκτὼ καλανδῶν Αὐγούστων illustre martyrium fecisse. In synaxariis Graecorum inscriptus est ad diem 15 iul. (al. 16, 17, 18 iul., sed et 10 feb.) cum sociabus duabus, Valentina de qua mox et altera quadam, quas cum Paulo eodem loco laudat Eusebius. Inscripti quoque sunt in martyrologio hieronymiano ad diem 16 iul. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 163 – 66; Comm. martyr. hieron., p. 379; Synax. Eccl. CP., pp. 455, 822, 823, 826, 830, 1026.
5. FLORENTII] Ad instar commentarii haec subiungit Baronius: “Sunt hi duo ex numero illorum octogintatrium militum de quibus agitur pridie huius diei, ibi et de his diximus”. Lege, si lubet, quae de confictis militibus Amiterninis heri notata sunt. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 167.
6. THEODEMIRI] S. Eulogius, postquam de S. Paulo diacono eodemque martyre dixit: Cuius (Pauli) cadaver inhumatum et ante fores palatii derelictum, post nonnullos dies quorumdam fidelium curiositate clam sublatum, cum beati Theodemiri Carmonensis monachi corpore, apud sanctuarium praedicti martyris Zoyli conditum est; qui et ipse iuvenis post sexta die, qua sanctus decidit Paulus, id est octavo kalendas augusti, feria septima, aera qua supra, occubuit, nempe 889, seu anno Domini 851 (Memoriale sanctorum, lib. II, c. 6; cf. Eulogii epistulam ad Wiliesindum Pampilonensem episcopum, P. L., t. CXV, p. 852). De Theodemiro silent antiqua martyrologia. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 227 – 28; España Sagrada, t. IX, p. 312; Fr. J. Simonet, Historia de los Mozárabes de España (Madrid, 1903), p. 398.
7. VALENTINAE] Lege quae paulo superius notata sunt ad Paulum. Socia virgo quae passa est cum Valentina apud Eusebium, De mart. Palaest., VIII, 8, anonyma est in recensione breviore, in pleniore autem vocabatur Hatta, vel Ennatha seu etiam Θεή, ut est in synaxariorum locis allatis. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 163 – 66; B. Violet, Die Palästinischen Märtyrer, pp. 60 – 66, 142 – 43.
8. MAGNERICI] S. Nicetio in sede Treverensi anno c. 565 successit Magnericus, de quo mentio est apud Gregorium Turonensem, Hist. Franc., VIII, 37; IX, 10. Carmen ei anno c. 568 inscripsit Venantius Fortunatus (M. G., Ep. III, 128). Vita Magnerici BHL. 5149, Treveris ineunte saec. XI ab Eberwino, abbate Sancti Martini, satis sollerter conscripta est. De die emortuali constat tum ex Vita tum ex kalendariis Treverensibus. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 168 – 92; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 38; E. Winheller, Die Lebensbeschreibungen der vorkarolingischen Bischöfe von Trier (Bonn, 1935), p. 106 – 121; P. Miesges, Der Trierer Festkalender, p. 73.

VII KAL. AUG.

[1] Dormitio sanctae Annae matris genitricis Dei Mariae.

[2] Philippis in Macedonia natalis sancti Erasti, qui illic a beato Paulo apostolo relictus episcopus, ibidem martyrio coronatus est.

[3] Romae via Latina sanctorum martyrum Symphronii, Olympii, Theoduli et Exuperiae, qui (ut in gestis sancti Stephani papae legitur) ignibus combusti martyrii palmam adepti sunt.

[4] In Portu Romano sancti Hyacinthi martyris, qui primo in ignem iniectus, deinde in profluentem praecipitatus, illaesus evasit, post haec a Leontio consulari sub Traiano imperatore gladio percussus vitam finivit; cuius corpus Iulia matrona in praedio suo iuxta Urbem sepelivit.

[5] Veronae sancti Valentis episcopi et confessoris.

[6] Romae sancti Pastoris presbyteri, cuius nomine titulus extat in Viminali apud Sanctam Pudentianam.

[7] In monasterio Sancti Benedicti in agro Mantuano sancti Simeonis monachi et eremitae, qui multis miraculis clarus in senectute bona quievit.

IULII 26

1. ANNAE] Multo ante Latinos Graeci venerati sunt B. Virginis matrem cui Annam nomen dederunt e Protevangelio Iacobi acceptum. S. Anna tribus locis in synaxariis occurrit, diebus 9 sept.: ἡ σύναξις τῶν δικαίων Ἰωακεὶμ καὶ Ἄννης, 9 dec.: ἡ σύλληψις τῆς ἁγίας Ἄννης, et 25 iul., qui proprius est sanctae natalis: ἡ κοίμησις τῆς ἁγίας Ἄννης. Ecclesiam eius nomini a Iustiniano Constantinopoli conditam, Procopius his verbis memorat: ἐν χωρίῳ δὲ τῆς πόλεως δ᾽ Δεύτερον ἐπικαλεῖται, ἱεροπρεπές τε καὶ ἀγαστὸν ὅλως ἀνέθηκεν ἕδος Ἄννῃ ἁγίᾳ, ἣν τῆς μὲν Θεοτόκου γεγονέναι μητέρα τινὲς οἴονται, τοῦ δὲ Χριστοῦ τιτθήν (De aedif., I, 3). Variis locis apud Latinos passim suboritur cultus S. Annae saec. VIII, et Romae quidem in ecclesia Sanctae Mariae Antiquae iam tum exstat eius imago. Eius celebritas quae labente saec. XII increbrescere coepit, dimidiato circiter saec. XIV per totum fere Occidentem pervagata erat. Die 21 iul. anno 1378, S. Annae festum in Anglia celebrandum indixit Urbanus VI, quam legem Gregorius XIII, die 1 maii anno 1584, ad universam Ecclesiam extendit. Non defuere qui contenderent S. Annae festum Neapoli iam saec. IX vel X celebrari consuevisse, eo quod eius nomen ad diem 25 (non autem 26) iul. kalendario marmoreo insculptum esset. At frustra. Etenim huius monumenti collector plurima nomina sanctorum ecclesiae byzantinae carptim elegit, quos sanctis Latinis consociavit, etsi ecclesia Neapolitana in proprio sanctorum eos numquam receperat. (Anal. Boll., t. LVII, pp. 27 – 28, 51 – 54). In partibus Occidentis saeculo praesertim XV praecipua incrementa nactus est S. Annae cultus; ad quam aetatem referendae sunt pleraeque Legendae seu historiae BHL. 483 – 492 et libri Miraculorum BHL. 494 – 505. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 233 – 97; H. M. Bannister, in English Historical Review, 1903, p. 107 – 111; P. V.Charland, Madame saincte Anne et son culte au moyen âge, Paris, 2 vol., 1911, 1913; Id., Le culte de sainte Anne en Occident, seconde période, Québec, 1921; A. Wilmart, in Ephemerides liturgicae, 1928; B. Kleinschmidt, Die heilige Anna, Düsseldorf, 1930.
2. ERASTI] Tribus locis sacrorum librorum docemur de Erasto. Rom., XVI, 23: Salutat vos Erastus arcarius civitatis; Act., XIX, 22: Mittens autem in Macedoniam duos ex ministrantibus sibi Timotheum et Erastum ipse (Paulus) remansit ad tempus in Asia; II Tim., IV, 20: Erastus remansit Corinthi. Neque plura rescivit Ado, cui debet Erastus locum quem in fastis Latinorum occupat, etsi audacter episcopum Philippis eum constituit et martyrem. Graeci meminerunt ad diem 10 novembris, cum aliis quinque discipulis, et Paneade sedisse tradunt. In catalogo virorum apostolicorum quem ad 30 iunii describunt synaxaria rursum includitur Erastus, addito titulo episcopi Paneadis. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 297 – 299; Synax. Eccl. CP., pp. 209, 786.
3. SYMPHRONII] Ab Adone adducti sunt e Passione S. Stephani p. BHL. 7845, de qua ad diem 2 aug. In hoc libello leguntur sepulti iuxta viam Latinam miliario primo, VII kal. aug. De eorum translatione, infra, ad diem aug. 25. Olimphii (l. Olympii), Simpronii, Theodoli, Superii (l. Exsuperiae) mentio est in Epitome de Locis sanctorum martyrum. — Act. SS., Aug. t. I, p. 142; Iul. t. VI, p. 302 – 303; I. B. De Rossi, Roma sotterranea, t. I, p. 180.
4. HYACINTHI] In martyrologio hieronymiano ad diem 25 iul. occurrit commemoratio: Romae in Portu natale Aconti et Nonni; in Depositione martyrum Romana ad 5 sept.: Aconti in Porto. Haec oscitanter legit Florus, paucisque mutatis elementis scripsit: Romae in Portu sancti Iacincti. Quae ad diem 26 transtulit Ado, addiditque elogium ex Passione BHL. 4053 tota ficticia, quod ab Usuardo contractum in nostrum transiit martyrologium. Hyacinthus proinde seu Iacintus non est nomen martyris sed prava lectio pro Acontius, de cuius veneratione ab antiquo constat e feriali Romano et ex titulo eius ad ripam Tiberis sito, de quo Auxilius in libello sacrae ordinationis papae Formosi. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 303 – 304; Comm. martyr. hieron., pp. 395, 489.
5. VALENTIS] Valentis episcopi imago depicta est in velo illo quod vulgo Classensis veli nomine venit. Valentem ordinatum esse die 5 novembris 522, mortuum die 25 iulii 531, constat ex titulo sepulcrali C.I.L. 3896, cuius hoc est initium: Hic requiescit in pace sanctus Valens episcopus. Quod sanctus nuncupatur episcopus, eo tempore, cultus indicium non est. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 308 – 310; H. Delehaye, Sanctus (1927), p. 39 – 41; C. Cipolla, in Le gallerie nazionali italiane, t. III, p. 210; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 924 – 25, 934.
6. PASTORIS] “Non tantum in veteri Romano martyrologio sed et in antiquis manuscriptis de eo agitur hac die.” Ita Baronius. Fatemur tamen nullo in codice Pastoris nomen hodie reperiri. Acta commenticia SS. Pudentianae et Praxedis BHL. 6988 – 6991 Pastor scripsisse censetur. Tum Vita tum Passio S. Pastoris nuper edita ficticiae sunt, ficticia quaecumque de eo narrantur, etiam de titulo Pastoris cuius nulla mentio est praeterquam in libellis apocryphis. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 299 – 302; F. Lanzoni, I titoli presbiterali di Roma antica, p. 32 – 33; Étude sur le légendier Romain, pp. 137 – 40, 264 – 68.
7. SIMEONIS] In agro Mantuano erat monasterium Padolironense seu Sancti Benedicti super Padum, hodie San Benedetto, ubi virtutibus et miraculis claruit S. Simeon, ad caelum vocatus anno 1016. Eius gesta se legisse testatur Baronius in codice Vaticano 709, nunc 1222, qui complectitur Vitam BHL. 7952 et Miracula 7953. Monachus Padolironensis qui Vitam scripsit rerum quae narrat testis non fuit. En eius verba: ea tantum quae vera fore credimus et quae fidei subnixa fidelium virorum nobis testimonio prolata sunt huic opusculo includamus. Eius narratio e publica loci fama collecta videtur, nec fabularum immunis est. Litterae quas pro commendatione S. Simeonis monachi et eremitae Arsenius patriarcha Hierosolymitanus scripsisse traditur certo certius spuriae sunt. De causa canonizationis S. Simeonis tres exstant epistulae apostolicae. Prior est ea qua Benedictus p. VIII (1017 – 1024), Bonifatio marchioni, quaerenti utrum in honore Simeonis sibi liceat ecclesiam construere ibidemque eius venerabile corpus honorifice collocare, respondet his verbis: Si ita coruscat miraculis ut vester homo nobis asseruit, aedificate ecclesiam, collocate in ea eumdem, … tractate eum ut sanctum (Jaffé, Regesta2, 4055). Altera est Leonis p. IX (1048 – 1054) de illa ecclesia consecranda et de corporis S. Simeonis elevatione (Jaffé, 4310). Haec tamen non statim exsecutioni mandata fuerunt, cum Alexander p. II (1061 – 1073) denuo procurari iusserit quae papa Leo conscribi fecerat de corpore Symeonis monachi et eremitae (Jaffé, 4729). — Act. SS., Iul. t. VI, p. 319 – 37; P. F. Kehr, Italia pontificia, t. VII, 1, p. 323 – 54 (Polirone).

VI KAL. AUG.

[1] Nicomediae passio sancti Pantaleonis medici, qui a Maximiano imperatore pro fide Christi tentus et equulei poena ac lampadarum exustione cruciatus, sed inter haec Domino sibi apparente refrigeratus, tandem ictu gladii martyrium consummavit.

[2] Vigiliis in Apulia sanctorum martyrum Mauri episcopi, Pantaleemonis et Sergii, qui passi sunt sub Traiano.

[3] Nicomediae sancti Hermolai presbyteri, cuius doctrina beatus Pantaleon ad fidem conversus est; sanctorum quoque Hermippi et Hermocratis fratrum, qui post multas poenas sibi illatas ab eodem Maximiano capitali sententia ob confessionem Christi puniti sunt.

[4] Nolae sanctorum martyrum Felicis, Iuliae et Iucundae.

[5] Apud Homeritas commemoratio sanctorum martyrum, qui sub Dunaan tyranno ob Christi fidem incendio traditi sunt.

[6] Cordubae in Hispania sanctorum martyrum Georgii diaconi, Felicis, Aurelii, Nataliae et Liliosae, in persecutione Arabica.

[7] Ephesi natalis sanctorum septem Dormientium, Maximiani, Malchi, Martiniani, Dionysii, Ioannis, Serapionis et Constantini.

[8] Antisiodori depositio beati Aetherii episcopi et confessoris.

[9] Constantinopoli beatae Anthusae virginis, quae sub Constantino Copronymo ob cultum sanctarum imaginum verberibus caesa et exilio relegata, quievit in Domino.

IULII 27

1. PANTALEONIS] Martyrologium hieronymianum, ad diem 28 iul.: in Nicomedia Pantaleonis. Eodem die Florus, Ado, Usuardus eius memoriam agunt, Graeci pridie. Elogium, addito ad nomen Pantaleonis vocabulo medici, verbis Usuardi concipitur e Passione fabulosa, cuius variae sunt recensiones tam graecae, BHG2. 1413 – 1414, quam latinae BHL. 6429 – 6442. Tum Constantinopoli tum Romae et aliis in locis variae S. Pantaleoni seu Panteleemoni ecclesiae conditae sunt. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 397 – 426; Synax. Eccl. CP., p. 274; Comm. martyr. hieron., p. 400; C. Huelsen Le chiese di Roma nel medio evo, p. 410 – 12.
2. MAURI] Silent de martyribus Vigiliensibus (Bisceglie) prisca martyrologia, silet martyrologii Romani editio princeps anno 1583, silet editio anno 1586 cui primum adiecti sunt Baroniani commentarii; in Annalibus tamen, anno 1594 editis, t. II, p. 60, Baronius anno decimo nono Traiani martyres memorat legentesque ad martyrologium 27 iul. remittit. Sancti ignoti praeter Translationes duas, alteram BHL. 5792 saec. XII (ubi leguntur sub Traiano passi), alteram BHL. 5793 quae anno 1475 facta est. Ex his libellis nihil erui potest quod lectu dignum esse videatur. Nulla apparet ratio cur martyres tres isti conexi sint cum ecclesia Vigiliensi. Credibile est Maurum illum esse qui in Italia meridionali passim celebratur (BHL. 5786 – 5791); Panteleemonem agnoscimus martyrem Nicomediensem cuius festum hoc ipso die incidit; Sergium illum praeclarum martyrem in partibus Orientis; quorum trium reliquiae habebantur. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 352 – 74; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 158 – 60, 303.
3. HERMOLAI] Elogium exscriptum ex Usuardo, emendatis martyrum nominibus quae nonnihil luxata profert. Quae de sanctis narrantur accepta sunt ex Actis S. Pantaleonis, de quibus modo dictum est. Legatur quoque, si placet, Passio S. Hermolai BHL. 3858, his Actis nihilo melior. In Graecorum libris recolitur S. Hermolaus cum sociis die 26 iul. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 426 – 29; Synax. Eccl. CP., p. 843.
4. FELICIS] Non ex Beda, ut asserit Baronius, hi desumpti sunt, sed ex breviario quopiam martyrologii hieronymiani, cuius codices pleniores ad hunc diem: in Nola civitate Campaniae Felicis de ordinatione episcopatus … in Nicomedia Iuliae Iucundae. Ad diem 14 ianuarii obvium habuimus Felicem Nolanum. Hodiernae commemorationis origo latet, uti latuisse credenda est interpolatorem qui Felicem martyrem episcopum fuisse autumavit. Quibus ex rebus patet nulla de causa ad ecclesiam Nolanam revocari sanctas quarum meminit hieronymianum sub indicio Nicomedia. Prior eadem esse potest Iuliana martyr, de qua BHL. 4522 – 4526; altera nobis merum nomen. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 431 – 32; Comm. martyr. hieron., p. 398.
5. MARTYRUM] Hi martyres ab iis non seiungendi sunt qui die octobris 24 recoluntur. Utique non uno die neque eodem persecutionis aestu perempti sunt omnes christiani qui a Dunaan tyranno ad mortem damnati sunt. Sed ex Nicephori Callisti Hist. l. XVII, c. 6, neque ex Passione BHG2. 167, ad quarum auctoritatem hoc loco provocamur, quidpiam erui potest ad tuendam hodiernam commemorationem, quam ipse induxit Baronius. Frustra nuper laboratum est,ut ostenderetur martyrum Homeritarum sollemnitatem saeculo VI ineunte iam celebratam fuisse in ecclesia Antiochensi (cf. Anal. Boll., t. XLV, p. 365 – 66). Primi eam recolere coeperunt Syri Iacobitae, qui anniversarium diem illis constituerunt 31 decembris. Nec mirum est maiores nostros, cum de martyribus die 27 iulii apud Homeritas commemoratis antiquitatis monumenta omnia nequiquam interrogassent, hos inter praetermissos amandasse et totam quaestionem in diem 24 octobris distulisse. Ad quem adeat qui huius indagationis saltem perplexam obscuritatem doceri volet. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 352.
6. GEORGII] Inter martyres ab Arabibus in Hispania trucidatos, praecipua est hodierna turma, Aurelius cum Sabigothone uxore, Felix cum uxore Liliosa, Georgius monachus Syrus, de quibus Eulogius in Memoriali sanctorum, lib. II, c. 10: Ac sic primo beatum Felicem, deinde sanctum Georgium trucidantes, post venerabilem Liliosam, ultimo egregios agonistas Aurelium et Sabigothonem interimunt VI kalendas augustas, aera octingentesima nonagesima, seu anno Domini 852. Ab Usuardo, qui anno 858 horum martyrum reliquias Lutetiam Parisiorum attulerat, cur ad diem 27 augusti fastis inserti fuerint, ignoratur. Translatio commemoratur die 20 octobris. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 450 – 69; BHL. 3407 – 3409; España sagrada, t. X, p. 374 – 93; Fr. J. Simonet, Hist. de los Mozárabes de España (Madrid, 1903,) p. 428 – 33; Anal. Boll., t. LV, p. 277.
7. DORMIENTIUM] Investiganti huius elogii originem, quoquo prospectus converterit,hoc unum constabit: dimidiato circiter saec. VI, Ephesi iam insedisse opinionem cuius summa eius modi est. Cum Decius imperator adversus christianos fureret, ad declinandam persecutorum saevitiam septem fideles in speluncam montis non procul ab urbe recesserunt, ubi veterno quodam divinitus immisso obdormierunt. Longissimo post tempore, Theodosio II regnante, expergefacti, novatam mundi faciem non agnoverunt, suo civiumque miratu aliquamdiu palati sunt, donec ultro citroque instituta quaestione expositisque indiciis quae fidem facerent, demonstrarunt quinam essent et iterum in Domino quieverunt. Haec quis primus narraverit et quando, vanum est inquirere. Ipsum quippe fabulae argumentum antiquitus iam ore vulgi celebratum erat, prout ostendunt exempla Endymionis, Epimenidae Cretensis et aliorum qui somno portentoso temporis lapsum effugisse ferebantur. Profecto opportunitas aliqua suborta fuerit necesse est quae fraudatorem quempiam impelleret ut Ephesi post hominum memoriam martyres ex aeviterno sopore excitatos quasi ab inferis surrexisse mentiretur. Sed hanc hodie se detecturum nemo sobrius spoponderit. Utique nulla probabilia argumenta suadent SS. Dormientium coronam alicubi cultam fuisse antequam Ephesi claresceret: sed huius miraculi gloriam tot alia loca testimoniis et ratiunculis sibi vindicant, ut litem pigeat ingredi quam non diremptum iri nimis manifestum est. Non enim sola celebritas illorum martyrum per multas Orientis Occidentisque regiones propagata est, sed ipsa res narrata variis locis quasi in propria sede et in suo theatro repullulavit: Arabissi in Cataonia, apud Paphum in insula Cypro, in Maiore Monasterio prope Turones in Gallia, et in nescio quot aliis obscurioribus angulis non solum inter gentes christianas, sed etiam apud Moslemos qui hanc superstitionem ab ipso Mohammade acceperant. Ceterum historia quae de Dormientibus martyribus passim venditabatur tam varia et versipellis fuit, ut eius prima et nativa forma vix ac ne vix quidem iam discerni possit. Qui eos Ephesinorum puerorum nomine appellant profecto numquam legerunt antiquissimam Passionem graecam in qua milites scholae palatinae fuisse dicuntur. Neque septenario suo numero satis proprie designantur, quandoquidem Syri aliique Orientales Dormientes octo computant et recensent. De eorum nominibus, de locorum vocabulis, de minoribus dramatis personis inquirant quos incassum litigare delectat. Supervacaneum disputandi stimulum addiderunt philologi dum addubitant utrum syriaco an, quod nobis veri similius videtur, graeco sermone Ephesinorum martyrum historia primum conscripta fuerit. Sed de his ac similibus quaestiunculis plura exponere huius non est loci. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 375 – 97; BHG2. 1593 – 1599; BHL. 2313 – 2320; BHO. 1012 – 1022; (add. Passionem syriacam apud A. Allgeier, Die älteste Gestalt der Siebenschläferlegende, in Oriens christianus, N. S., t. VI, 1917, p. 1 – 43; t. VII – VIII, 1918, p. 33 – 87); I. Guidi, Testi orientali inediti sopra i Sette Dormienti di Efeso, in Atti della R. Accademia dei Lincei, ser. 3, Memorie, t. XII, 1884, p. 343 – 445; M. J. de Goeje, De Legende der Zevenslapers van Efeze, in Verslagen en Mededeelingen der Koninkl. Akademie der Wetenschappen, Afd. Letterkunde, 4e reeks, t. III (1900), p. 9 – 33; Mich. Huber, Die Wanderlegende von den Siebenschläfern, Leipzig, 1910; Anal. Boll., t. XLI, p. 369 – 85. De sanctuario Ephesino sanctorum Dormientium adeantur I. Keil et M. F. Miltner, in Forschungen in Ephesos, t. III et IV, 1, 2, Vindobonae, 1923 – 37; cf. Anal. Boll., t. LV, p. 349 – 51. Praeterea de fabula Dormientium Ephesinorum exstat moles prope immensa disputationum quam huc congerere ad huius commentarii rationem non pertinet.
8. AETHERII] Martyrologium hieronymianum: in civitate Autisiodoro depositio sancti Heteri episcopi. Inter Romanum et Aunacharium († 605) in serie episcoporum Autissiodorensium. De eius gestis nihil traditum est. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 446; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothéques de France, t. II, p. 264; Id., Les bréviaires, t. II, p. 8.
9. ANTHUSAE] In menaeis hac die, vel etiam iul. 17 et 28, legitur ampla narratio de vita, miraculis, confessione et obitu S. Anthusae, quae in insula quadam lacus ad Mantineion (prope Claudiopolim in Honoriade) virginum monasterium condidit, immo et virorum coetui praefuit, deinde iussu Constantini V tormentis affecta et exsilio relegata est, donec tandem ad sua, ut videtur, redire permissa in pace decessit. Indicium loci: Constantinopoli addidit Baronius non recte. De hac S. Anthusa, quae a cognominibus discernenda est, mentio facta est ab aequali scriptore Passionis hibericae S. Romani neomartyris (Anal. Boll., t. XXX, p. 411; cf. p. 394 – 95). — Act. SS., Iul. t. VI, p. 447 – 50; Synax. Eccl. CP., pp. 825, 847 – 52, 854.

V KAL. AUG.

[1] Romae passio sancti Victoris papae et martyris.

[2] Item Romae sancti Innocentii papae et confessoris.

[3] Mediolani natalis sanctorum martyrum Nazarii et Celsi pueri, quos Anolinus sub rabie persecutionis, quae per Neronem excitata est, diu maceratos et afflictos in carcere gladio feriri iussit.

[4] Thebaide in Aegypto commemoratio plurimorum sanctorum martyrum, qui in persecutione Decii et Valeriani passi sunt, quando christianis optantibus pro Christi nomine gladio percuti, callidus hostis tarda ad mortem supplicia conquirens, animas cupiebat iugulare, non corpora; ex quorum numero unus post equuleos, laminas ac sartagines superatas, melle perunctus, ligatis manibus post tergum, sub ardentissimo sole fucorum ac muscarum aculeis expositus fuit, alius inter flores molliter vinctus, cum ad eum impudicissimum scortum venisset ut in libidinem concitaret, praecisam morsu linguam in blandientis faciem expuit.

[5] Ancyrae in Galatia sancti Eustathii martyris, qui variis tormentorum generibus excruciatus atque in flumen demersus, sed inde ab angelo ereptus, demum columba a caelo adveniente, ad praemia aeterna vocatus est.

[6] Mileti sancti Acatii martyris, qui sub Licinio imperatore post diversas poenas in fornacem iniectus ac Dei ope servatus illaesus, martyrium capitis abscissione complevit.

[7] In Britannia minori sancti Sampsonis episcopi et confessoris.

[8] Lugduni sancti Peregrini presbyteri, cuius beatitudinem miraculorum gloria testatur.

IULII 28

1. VICTORIS] Liber pontificalis: Hic sepultus est iuxta corpus beati Petri apostoli in Vaticano V kal. aug. Ibidem: martyrio coronatur. Hoc autem nulla huius pontificis Passione vel quovis testimonio comprobatur. Nec quemquam moveat quod scribunt Florus, Ado, Usuardus in elogio: sub Severo principe martyrio coronatur. Ibi etenim agglutinatas habes duas sententias, unam ex Hieronymo (De Viris ill., XXXIV) de ecclesiae gubernatione, alteram ex Libro pontificali de martyrio. Nec omittendum a Floro eiusque sequacibus S. Victori diem 20 aprilis assignari. Legerat ille, ni fallor, in hieronymianis ad XII kal. maii: Romae depositio sancti Victoris episcopi cet. Sed qui haec contulerit cum laterculo diei XVI kal. oct. statim perspiciet vocem episcopi male interpolatam esse. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 534 – 42; Comm. martyr. hieron., pp. 199, 511; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. XCI, 137.
2. INNOCENTII] Martyrologium hieronymianum: IV id. mart. Romae ad Ursum pileatum depositio sancti Innocentii episcopi. Haec vera est anniversaria dies; nec sequendus Liber pontificalis, sive in prima editione ubi V kal. iul., sive in altera, ubi V kal. aug. Innocentium sepultum esse asserit. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 548 – 61; Comm. martyr. hieron., p. 139; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. 87, 222 – 24.
3. NAZARII] Hodie in hieronymiano ponuntur martyres duo quorum reliquias invenit S. Ambrosius: in Italia civitate Mediolano Nazari et Celsi pueri. Verba redolere videntur Passionem SS. Nazarii et Celsi, qua recensione, incertum. Elogium autem martyrologii Romani crediderim deductum sive ex BHL. 6039 sive ex epitome aliqua. Fabula est insulsissima, quam haud facile quisquam perlegat. In Graecorum menologia excepta est Passio SS. Nazarii, Protasii, Gervasii, Celsi BHG2. 1323, 1324, quam ad diem 14 oct. synaxaria summatim referunt. Praeter nomina fatendum est omnia omnino de martyribus nesciri. De anniversaria commemoratione inventionis reliquiarum egimus ad diem 10 maii. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 503 – 534; Comm. martyr. hieron., p. 400 – 401; F. Savio, La leggenda dei SS. Nazario e Celso, in Ambrosiana (Milano, 1897), n. VII; Synax. Eccl. CP., p. 137 – 38.
4. MARTYRUM] Hi martyres a Baronio primum fastis inscripti sunt. Elogium depromptum est ex S. Hieronymi Vita S. Pauli primi eremitae BHL. 6596, in exordio. Non fit commemoratio martyrum qui uno die vel uno loco passi sunt, sed accipiendi videntur pro collectione eorum qui passim in Thebaide palmam adepti censentur. Quae de duobus anonymis distinctius affert Hieronymus non ex antiquis monumentis sed fama populari accepisse videtur. De insolitis quibusdam suppliciis docte disserit Baronius in annotationibus. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 544 – 45.
5. EUSTATHII] Haec summa est elogii synaxariorum graecorum quorum fons est Passio deperdita et procul dubio fabulosa. Edita est Passio brevior, nihilo melior, apud B. Latyšev, Menologii byzantini saec. X t. II, p. 222 – 24. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 852 – 53.
6. ACATII] Paucis contractum refertur synaxariorum graecorum elogium e Passione S. Acacii cuius integer contextus nunc desideratur, exiguo, ut verum fateamur, veritatis historicae detrimento. Solitis enim fabulis eam Passionem inquinatam fuisse liquido ostendunt fragmenta quae supersunt. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 547 – 48; Synax. Eccl. CP., p. 852 – 54.
7. SAMPSONIS] Elogium est Usuardi, omissis vocibus Dolo monasterio. Quicquid hic legitur, ex hieronymiano deduci potuit: in Britannia Dolo monasterio depositio sancti Samson abbatis et episcopi; addit codex unus: confessoris; in alio clarius indicatur regio: in Britannia minore. De die natali nulla usquam significata est dubitatio apud veteres scriptores, verum quotus annus fuerit ambigitur: post annum c. 563, fortasse c. annum 565. Celebris est Samsonis memoria et apud Armoricanos et apud Cambrenses. Periit Vita antiquissima, quam conscripserat Henoc diaconus, Samsonis socius et consanguineus. Hac usus est monachus Dolensis c. ann. 610 – 615, BHL. 7478 – 7479, cuius editionem curavit v. d. Robertus Fawtier, La Vie de S. Samson (Paris, 1912). Saeculo IX nondum dimidiato, monachi stilum emendavit et retractavit, nonnullis etiam rebus narrationi insertis quae aliquod habent momentum, Dolensis clericus anonymus, BHL. 7480 – 7483. Vita metrica tandem, BHL. 7484, clericum Dolensem sequitur. A Vita BHL. 7478 – 7479 pendet epitome in Libro Landavensi, a Vita BHL. 7480 – 7483 opus Balderici, Dolensis archiepiscopi, BHL. 7486, cuius excerpta tantum typis adhuc mandata sunt. De cultu S. Samsonis adeundus est F. Duine, Inventaire liturgique de l'hagiographie bretonne, passim. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 568 – 93; Comm. martyr. hieron., p. 401; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 430 – 32; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 385 – 388; t. III, p. 229; A. Le Moyne de la Borderie, Histoire de Bretagne, t. I (Rennes, 1896), p. 560 – 566; F. Duine, Memento des sources hagiographiques de l'histoire de Bretagne, num. 2, in Mémoires de la Socieété archéologique d'Ille-et-Vilaine, t. XLVI; S. Baring-Gould et J. Fisher, The Lives of the British Saints, t. IV (London, 1913), p. 130 – 70; T. Taylor, The Life of St. Samson of Dol, London, 1925 (= Translations of Christian Literature), praesertim p. V-XLI; F. C. Burkitt, St. Samson of Dol, in Journal of Theological Studies, t. XXVII (1925 – 1926), p. 42 – 57; A. W. Wade – Evans, Welsh Christian Origins, Oxford, 1934; G. H. Doble, St. Samson in Cornwall, Wendron, 1935.
8. PEREGRINI] De eo nihil apud Bedam. Elogium totis verbis a Floro acceptum illum ipsum est quod apud Adonem et Usuardum legitur. De Peregrini gestis nihil praeterea traditum fuisse novimus. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 543 – 44.

IV KAL. AUG.

[1] Tarasci in Gallia Narbonensi sanctae Marthae virginis, hospitae Salvatoris nostri, et sororis beatae Mariae Magdalenae et sancti Lazari.

[2] Romae via Aurelia sancti Felicis secundi papae et martyris, qui a Constantio imperatore ariano ob catholicae fidei defensionem a sede sua deiectus, et Cerae in Tuscia occulte gladio necatus, gloriose occubuit. Eius corpus inde a clericis raptum, eadem via sepultum fuit; postea vero ad ecclesiam Sanctorum Cosmae et Damiani delatum, ibidem Gregorio decimo tertio summo pontifice repertum est sub altare, una cum reliquiis sanctorum martyrum Marci, Marcelliani et Tranquillini, atque in eodem loco pridie kalendas augusti simul cum eis reconditum. In quo etiam altari inventa fuerunt corpora sanctorum martyrum Abundii presbyteri et Abundantii diaconi, quae non multo post ad ecclesiam Societatis Iesu solemniter translata sunt pridie natalis eorum.

[3] Item Romae via Portuensi sanctorum martyrum Simplicii, Faustini et Beatricis, temporibus Diocletiani imperatoris, quorum duo primi post multa et diversa supplicia iussi sunt capitalem subire sententiam, Beatrix vero eorum soror in confessione Christi praefocata est in carcere.

[4] Romae praeterea sanctorum martyrum Lucillae et Florae virginum, Eugenii, Antonini, Theodori et sociorum decem et octo, qui sub Gallieno imperatore martyrium obierunt obierunt.

[5] Item Romae sanctae Serapiae virginis, quae sub Hadriano principe cum esset tradita duobus lascivis iuvenibus et minime potuisset illudi, nec postmodum ardentibus facibus inflammari, iussu Derilli iudicis fustibus caesa, dehinc gladio decollata est. Eius corpus a beata Sabina in suo monumento iuxta aream Vindiciani sepultum est; sed memoria ipsius martyrii tertio nonas septembris celebrior habetur, quando ambarum sarcophagum ibi compositum et ornatum fuit et locus orationis condigne dicatus.

[6] Gangrae in Paphlagonia sancti Callinicii martyris, qui virgis ferreis verberatus aliisque suppliciis cruciatus, tandem in fornacem iniectus, spiritum Deo reddidit.

[6] Gangrae in Paphlagonia sancti Callinicii martyris, qui virgis ferreis verberatus aliisque suppliciis cruciatus, tandem in fornacem iniectus, spiritum Deo reddidit.

[7] In Norvegia sancti Olavi regis et martyris.

[8] Romae beati Urbani papae secundi, qui sancti Gregorii septimi vestigia sequutus, doctrinae et religionis studio enituit et fideles cruce signatos ad sacra Palestinae loca ab infidelium potestate redimenda excitavit. Cultum ab immemorabili tempore eidem exhibitum Leo decimus tertius pontifex maximus ratum habuit et confirmavit.

[9] Trecis in Gallia sancti Lupi episcopi et confessoris, qui cum beato Germano ad expugnandam Pelagianorum haeresim in Britanniam perrexit, urbemque Trecas a furore Attilae, Galliam omnem devastantis, assidua oratione defendit, demum quinquaginta duobus annis sacerdotio venerabiliter functus in pace quievit.

[10] In civitate Briocensi sancti Gulielmi episcopi et confessoris.

[11] Item depositio beati Prosperi episcopi Aurelianensis.

[12] Apud Tudertum sancti Faustini confessoris.

[13] In civitate Mamiensi sanctae Seraphinae.

IULII 29

1. MARTHAE] Quod in codicibus hieronymianis ad 19 ian. legitur: Hierosolima Marthae et Mariae sororum Lazari, nullo nititur usu liturgico ecclesiae Hierosolymitanae sed ab interpolatore inductum est ad memoriam SS. Marii et Marthae qui 20 ian. Romae coluntur. Apud Adonem die 17 oct. habetur: Marthae sororis Lazari; et 17 dec.: beati Lazari quem Dominus Iesus in evangelio legitur resuscitasse a mortuis; item beatae Marthae sororis eius: quorum venerabilem memoriam exstructa ecclesia non longe a Bethania, ubi e vicino domus eorum fuit, conservat. In Usuardi auctariis, non vero in Usuardo genuino ut putavit Baronius, de Martha agitur ad diem 29 iul., quae est octava S. Mariae Magdalenae. A Graecis annumeratur mulieribus unguentiferis, ad diem 6 iun. Marthae cuiusdam cultus Tarascone Provincialium commentis de Maria Magdalena antiquior esse videtur. Iter Marthae hospitae Christi in Provinciam cum Maximino et Maria describitur in historia ad nauseam fabulosa BHL. 5545 – 5547, sub ementito nomine Marciliae pedissequae. Nemo non mirabitur Baronium in hoc libello multa invenisse quae non tantum scriptis sed et traditione firmentur. Si a nobis quaeritur num fuerit Martha soror Mariae Magdalenae, respondisse sufficiat hanc nonnullorum sententiam esse, de qua consulantur Novi Testamenti interpretes. — Act. SS., Iul. t. VI, p. 4 – 13; Comm. martyr. hieron., p. 49; Synax. Eccl. CP., p. 734; L. Duchesne, Fastes épiscopaux de l'ancienne Gaule, t. I2, p. 340 – 46.
2. FELICIS] Intricatissimae sunt quaestiones quae de hodierno Felice exsurgunt, ita ut nonnisi obiter hoc loco tangi possint. Iam Sollerio plus quam dubium visum est num vere hic Felix pro pontifice accipi posset. In martyrologio hieronymiano nuntiatur Romae via Portuensi miliario III in cimiterio suo natale Felicis. Si audias Librum pontificalem in Liberio, eo die papa Felix requievit in pace via Portuensi in praediolo suo; in Felice autem II martyr occubuisse dicitur et sepultus in basilica sua via Aurelia XVII kal. decemb. Apud Bedam ad diem iul. 29 uno tenore enuntiantur Felix et martyres viae Portuensis Simplicius cum sociis; ab his in Adone recte segregatur. Elogium martyrologii nostri partim repetendum est ex Passione S. Felicis p. II, BHL. 2857, quae vix non tota descripta est ex Libro pontificali, locis superius allatis. Pro Caere in Tuscia legendum Corae. De translationibus tempore Gregorii XIII factis adeatur 〈F. Cardulus〉, Sanctorum martyrum Abundii, Abundantii… Passio, Romae, 1583. — Act. SS., Iul. t. VII, p. 43 – 50; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 432 – 33 L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. 207 – 208, 211, CXXIII.
3. SIMPLICII] Martyrologium hieronymianum: Romae via Portuensi ad Sextum Philippi, Simplicii, Faustini, Viatricis, Rufi. Elogium Usuardinum est, ex Passione BHL. 7790, longo post rem gestam tempore scripta et naevis plena. Horum martyrum basilica in coemeterio Generosae reperta est, exstantque praeclara de cultu eisdem antiquitus exhibito testimonia. — Act. SS., Iul. t. VII, p. 34 – 37; Comm. martyr. hieron., p. 402 – 403; I. B. De Rossi, Roma sotterranea, t. III, p. 647 – 97; Origines du culte des martyrs2, p. 290.
4. LUCILLAE] In fastis antiquis quotquot habemus ignotae sunt hae martyres et a solis recentioribus receptae. Habentur earum Acta BHL. 5017 – 5021, de quibus iuvat audire Baronii solito severiorem iustam tamen censuram: “Dolemus clarissimarum martyrum germana Acta periisse; sed magis dolemus a nescio quo otioso ac imperito quaedam fabulosa commenta illorum loco esse supposita.” Nec meliora nactum esse Petrum Damiani BHL. 5018 candide fatetur. — Act. SS., Iul. t. VII, p. 13 – 34.
5. SERAPIAE] Elogium contextum est partim ex Adone, partim ex Usuardo, totumque refunditur in Passionem SS. Serapiae et Sabinae, BHL. 7407, nullis antiquis testimoniis munitam. Dies natalis ibi indicatur: Passa est autem sancta Serapia quarto kalendas augustas. Utriusque martyris corpus in monumento S. Sabinae repositum fuisse ibidem narratur, sed de loci dedicatione III nonas septembris ne verbum quidem, saltem in recensione quae edita est. Nomen iudicis Berillus est, non Derillus. — Act. SS., Iul. t. VII, p. 4; Aug. t. VI, p. 496 – 504; Origines du culte des martyrs2, p. 316 – 17.
6. CALLINICII] Excerpta sunt haec ex elogio synaxariorum Graecorum, cuius fons est Passio BHG2. 287, ficticia, sicut et brevior illa quae edita est a B. Latyšev, Menologii byzantini saec. X quae supersunt, t. II, p. 224 – 26. De natali die haec notat Baronius: “Olim festum S. Callinici celebrari solitum fuit VIII kalend. Novembris ut apparet ex Actis SS. Synodi Chalcedonensis: ea enim die sexta Actio eius concilii est habita. Verum ea verba quae in translatione Dionysii Exigui post subscriptionem episcoporum in ea Actione reperiuntur in graeco textu desunt hodie.” Nihil de hac re in textu latino edito reperiri iam notavit Sollerius; adde neque in iis quae nuper de Chalcedonensi sedulo collegit Ed. Schwartz. — Act. SS., Iul. t. VII, p. 39 – 42; Synax. Eccl. CP., p. 853 – 54.
7. OLAVI] Haraldi filius, rex Norvegorum, cum apud Stiklestad in praelio occubuisset, die 29 iulii 1030, statim a suis coli coeptus est, moxque publice, elevatis reliquiis die 3 augusti 1031 a Grimkel episcopo, qui regem pro martyre haberi iussit eique sacellum aedificari. Anno 1075 erectum est ibidem Christo Domino et S. Olavo templum cathedrale Nidarosiense (vulgo Trondhjem), tota Scandinavia celeberrimum. Neque tantum ad regiones septemtrionales sed in Britanniam maiorem et in Hiberniam S. Olavi veneratio sensim penetravit. De martyris titulo disserere supervacat, nam decepti fuisse videntur qui regem bello sacro interemptum crediderunt, J. Schreiner, Studier til Olaf den Helliges Historie, in Historisk Tidsskrift (norvegico), serie V, t. VI (1925), p. 402 – 457. Martyrologia recentiora passim Olavi meminerunt, alia aliis verbis, neque liquet unde sua habuerit Baronius. De rebus ab Olavo fortiter gestis multi multa scripserunt et adhuc scribunt. Antiquissima sunt latine quae litteris mandavit Augustinus, Nidarosiensis archiepiscopus (1161 – 1188), BHL. 6322 – 6325, norvegice Snorri, egregius historiographus. — Act. SS., Iul. t. VII, p. 87 – 120; Oluf Kolsrud, Nidaros og Stiklestad, Olavs-Jubileet 1930, Minneskrift (Oslo, 1937 = Norvegia Sacra, t. X).
8. URBANI] Liber pontificalis: Apud S. Nicolaum in Carcere in domo Petri Leonis IIII kal. aug. animam Deo reddidit. Atque per Transtiberim propter insidias inimicorum in ecclesia beati Petri, ut moris est, corpus eius delatum est et ibi honorifice humatum. Natus est apud Castellionem supra Matronam tunc in dioecesi Suessionensi, c. 1042, ante pontificatum Odo appellatus. Anno c. 1072 fit monachus Cluniaci; a Gregorio p. VII anno 1078 arcessitus, episcopus Ostiensis creatur; die 12 martii 1088 in summum pontificem eligitur. Anno 1095 Claromonte concilium agens primam expeditionem cruciferorum decrevit. Obiit anno 1099, cum sanctitatis opinione, cui mox accessit fama miraculorum. Decretum confirmationis cultus Leo p. XIII die 14 iul. 1881 ratum habuit (Acta S. Sedis, t. XIV, p. 217 – 35). — L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. II, p. 293 – 95; BHL. 8394 – 8396; Th. Ruinart, Beati Urbani papae II Vita, in Ouvrages posthumes de D. Jean Mabillon et de D. Thierri Ruinart, t. III (Paris, 1724), p. 1 – 334; Anal. Boll., t. XXIII, p. 372 – 74; S. Rituum Congregatio. Confirmationis cultus ab immemorabili tempore praestiti Urbano papae II, Romae, 1881. In hoc libro edita est dissertatio I. B. De Rossi, Super obiectionibus R. P. D. Promotoris fidei de cultu B. Urbani II ad sacram archaeologiam attinentibus; Concessionis officii et missae, Romae, 1882.
9. LUPI] Martyrologium hieronymianum: Trecas civitate depositio sancti Lupi episcopi et confessoris. Elogii apud Bedam, Florum, Usuardum et nostrum denique, fons est Vita BHL. 5087 a suppari scriptore edita. Obiit S. Lupus anno 478 vel 479. — Act. SS., Iul. t. VII, p. 51 – 82; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 453 – 454.
10. GULIELMI] Ortum dedit Willelmo Pinchon, ut credibile est, vicus Saint-Alban nuncupatus, in Armorica, inter Coriosolites, prope civitatem Briocensem (Côtes-du-Nord). Electus episcopus Briocensis anno 1220, obiit die 29 iulii 1234. Litteris Lugduno datis die 15 maii 1247 significavit Innocentius IV archiepiscopo Turonensi huiusque suffraganeis se in festo Resurrectionis dominicae, nempe die 31 martii, Willelmum sanctorum catalogo inscripsisse, et mandavit ut festum IV kal. augustas celebrarent (É. Berger, Les Registres d'Innocent IV, t. I, num. 2529). Exstant de eodem argumento, iisdem ferme verbis, litterae ad regem Franciae S. Ludovicum IX, in Actis Sanctorum, Iul. t. VII, p. 125 – 27. Has litteras perperam posuit Baronius in annotationibus, anno undecimo pontificatus, seu 1253. Utrobique diserte docemur Willelmum die Resurrectionis dominicae fuisse canonizatum; quo magis mirum videbitur, anniversarium canonizationis diem in dioecesi Briocensi quotannis habitum esse 15 aprilis (F. Duine, Inventaire liturgique de l'hagiographie bretonne, p. 221, num. CCCXV). Mero errore apud Albertum Le Grand habetur 15 maii, quem nonnulli imprudentes exscripserunt. Elevatus est S. Willelmus anno 1248, neque desunt cultus indicia sive in Armorica sive in universa provincia Turonensi. Vita exstat, seu verius elogium virtutum, nam de rebus gestis vix quicquam refert, adiectis Miraculis, quod scripsit Galfridus Calvus, Bituricensis, aequalis et familiaris, ceterum ignotus, BHL. 8906. — Act. SS., Iul. t. VII, p. 120 – 27; L. G. de la Devison, La vie, les miracles et les éminentes vertus de S. Guillaume, evesque de Saint-Brieuc (Saint-Brieuc, 1627; editioni alteri, Saint-Brieuc, 1874, erudite praefatus est S. Ropartz;) Albert Le Grand, Les Vies des Saints de la Bretagne Armorique, edd. A.-M. Thomas et J.-M. Abgrall (Quimper, 1901), p. 336 – 50; G.-A. Lobineau, Les Vies des Saints de Bretagne (Rennes, 1725), p. 235 – 42; A. Barthélemy, Reliques de S. Guillaume Pichon, in Bulletin du comité historique des arts et monuments. Archéologie, Beaux-arts, t. III (1852), p. 175 – 81; J. Arnault, Saint Guillaume, évêque de Saint-Brieuc, Saint-Brieuc, 1934.
11. PROSPERI] Martyrologium hieronymianum: Aurilianis depositio beati Prosperi episcopi. Decimus hic ponitur inter episcopos Aurelianenses. De gestis eius nihil traditum est. Habetur epistula ad eum a Sidonio Apollinari (VIII, 15) scripta. — Act. SS., Iul. t. VII, p. 82 – 83; Comm. martyr. hieron., p. 404; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 461.
12. FAUSTINI] In nullo martyrologio apparet antequam in hoc Romano Baronius eum inscripsit antestatus “vetera monumenta Ecclesiae Tudertinae”. De Faustino nulla exstare creduntur testimonia historica. Attamen, inter plurimos Italice vicos et oppida quae San Faustino nuncupantur, unum selegerunt viri docti in Umbria situm, prope Tudertum (Todi), cuius ecclesiae patronum esse censent Faustinum hodie cultum. — Act. SS., Iul. t. VII, p. 38; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 421.
13. SERAPHINAE] Si Baronium audias, “tam in martyrologio antiquo Romano quam in veteri manuscripto de ea habetur mentio hoc die”. Monet Sollerius noster Romanum antiquum aliud non esse quam Belini martyrologium (1498), seque post longam taediosamque disquisitionem de Seraphina nihil repperisse praeter solum nomen. Serapiae parum dissimile nomen, de qua paulo superius, menti sponte occurrit. — Act. SS., Iul. t. VII, p. 38 – 39.

III KAL. AUG.

[1] Romae sanctorum martyrum Abdon et Sennen Persarum, qui sub Decio catenis alligati, Romam adducti, pro Christi fide primum plumbatis caesi, deinde gladio interfecti sunt.

[2] Assisii in Umbria sancti Rufini martyris.

[3] Tuburbi Lucernariae in Africa sanctarum virginum et martyrum Maximae, Donatillae et Secundae, quarum duae primae in persecutione Valeriani et Gallieni aceto et felle potatae, deinde plagis acerrimis caesae et equulei extensione cruciatae, craticulis etiam exustae et calce perfricatae, postmodum cum Secunda virgine duodecim annorum ad bestias simul proiectae, sed ab his intactae, novissime gladio iugulatae sunt.

[4] Caesareae in Cappadocia sanctae Iulittae martyris, quae bona sua a quodam potente sibi usurpata in iudicio repetens, cum ille exceptionem daret quod ut christiana non deberet audiri, mox a iudice iussa est thus idolis offerre, ut posset audiri; quod illa constanter recusans, in ignem coniecta spiritum Deo reddidit; corpus autem a flamma remansit illaesum. Eius praeclaras laudes sanctus Basilius Magnus egregio encomio celebravit.

[5] Antisiodori sancti Ursi episcopi et confessoris.

IULII 30

1. ABDON] De cultu SS. Abdon et Sennen, via Portuensi, constat ex certissimis monumentis. Ita Depositio martyrum: III kal. aug. Abdos et Semnes in Pontiani quod est ad Ursum Pileatum. Elogium Bedae contractum habemus, quod ipsum excerptum est ex Passione S. Polychronii et sociorum, BHL. 6, quae praeter nomina sanctorum, locum depositionis et diem, tota ficticia est. — Act. SS., Iul. t. VII, p. 130 – 41; Comm. martyr. hieron., p. 404; Anal. Boll., t. LI, p. 36 – 41; De Rossi, Roma sotterranea, t. I, p. 182 – 83.
2. RUFINI] De S. Rufino seu Rufo eiusque cognominibus tam naviter disputarunt hagiographi ut quaestio prope inenodabilis fieret. Ad sanctum qui Assisii colebatur tria monumenta spectant saec. XI – XIII litteris consignata: sermo S. Petri Damiani BHL. 7369, quo praesertim docemur cur festum die 30 iulii celebretur; litterae scriptae, si tamen suppositiciae non sunt, a Guidone II Assisiensi episcopo (1212 – 1225 circiter) canonicisque Assisiensibus, BHL. 7367 – 7368; tandem narratio de reliquiis S. Rufini saec. V inventis BHL. 7366. Tenebrarum plena sunt ista omnia et inter se discrepant vehementer, ex quibus tamen ceterisque quae ad homonymos pertinent haud improbabile apparet Assisii cultum esse Rufinum seu Rufum martyrem Capuanum, non obscurae in Italia famae, cuius dies est 27 augusti. Eundem agnoverunt eruditi viri et Neapoli in kalendario marmoreo, et Mantuae (19 augusti), et in Marsis (11 augusti), Mandiolae quoque seu Amandiolae, Firmi, et alibi. — Act. SS., Iul. t. VII, p. 150 – 154; Aug. t. II, p. 633 – 35; t. III, pp. 261, 730; t. VI, p. 911; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 462 – 77.
3. MAXIMAE] Martyrologium hieronymianum: in Africa Tuburbo Lucernariae Maximae Secundae Donatillae; eodem die in kalendario Carthaginiensi sanctarum Tuburbitanarum. Die 29 iul. passae dicuntur in Actis BHL. 5809, quae bonae notae habenda essent, nisi interpolata et a donatistis hinc inde retractata esse constaret. Altera habetur eorundem recensio, minime neglegenda, cuius magnam partem nobis servavit Ado. Sanctae tres vulgo appellabantur ut in titulo C.I.L., VIII, 14902. — Act. SS., Iul. t. VII, p. 146 – 47; Comm. martyr. heiron., p. 405; Les martyrologes historiques, p. 559 – 60; P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. VIII, p. 75 – 97; Anal. Boll., t. LIV, p. 296 – 300.
4. IULITTAE] Elogii fons est laudata S. Basilii Magni homilia in martyrem Iulittam BHG2. 972, qua discimus eius reliquias depositas esse ἐν τῷ καλλίστῳ προτεμενίσματι τῆς πόλεως. In Graecorum quoque synaxariis Iulitta hodie recolitur. — Act. SS., Iul. t. VII, p. 141 – 45; Synax. Eccl. CP., p. 857 – 58; P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. VII, p..
5. URSI] Depositio S. Ursi episcopi hodie annuntiatur in martyrologio hieronymiano. Decimus est in serie episcoporum Autisiodorensium; saec. V – VI floruisse censetur. Gesta eius ignorantur. — Act. SS., Iul. t. VII, p. 158 – 59; Comm. martyr. hieron., p. 406; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 445; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. II, p..

PRID. KAL. AUG.

[1] Romae natalis sancti Ignatii confessoris, fundatoris Societatis Iesu, sanctitate et miraculis clari et catholicae religionis ubique dilatandae studiosissimi.

[2] Mediolani sancti Calimerii episcopi et martyris, qui in Antonini persecutione comprehensus, vulneribus confossus cervicibusque gladio transverberatis, praeceps in puteum deiectus martyrii cursum confecit.

[3] Caesareae passio beati Fabii martyris, qui cum ferre vexilla praesidalia recusaret, primum diebus aliquot in carcerem trusus, deinde interrogatus semel et iterum, cum in confessione Christi perduraret, mox a iudice capitali sententia condemnatur.

[4] Synnadae in Phrygia Pacatiana sanctorum martyrum Democriti, Secundi et Dionysii.

[5] In Syria sanctorum trecentorum quinquaginta monachorum martyrum, qui ob defensionem synodi Chalcedonensis ab haereticis occisi sunt.

[6] Ravennae transitus sancti Germani Antisiodorensis episcopi, genere, fide, doctrina et miraculorum gloria clarissimi, qui Britanniam a Pelagianorum haeresibus penitus liberavit.

[7] Tagaste in Africa sancti Firmi episcopi, gloria confessionis illustris.

[8] Senis in Tuscia natalis beati Ioannis Columbini, institutoris Ordinis Iesuatorum, sanctitate ac miraculis clari.

IULII 31

1. IGNATII] Iñigo Lopez de Loyola, saec. XV exeunte ortus, auctus sacerdotio die 24 iunii 1537 Venetiis, Romae animam efflavit die 31 iulii 1556. Societatem Iesu instituit quam Paulus p. III die 27 septembris 1540 approbavit bulla “Regimini militantis ecclesiae”. Servum Dei beatis Paulus p. V anno 1609, anno autem 1622, die 12 martii, sanctis accensuit Gregorius p. XV, qui morte praeventus litteras decretales promulgandas reliquit Urbano p. VIII die 6 augusti 1623. S. Rit. Congregatio officium extendit ad universam Ecclesiam anno 1644 et anno 1675 missam propriam concessit. Patronum caelestem omnium exercitiorum spiritualium Pius p. XI Ignatium declaravit, apostolica constitutione data die 25 iulii 1922. — Act. SS., Iul. t. VII, p. 409 – 853; Acta Apostolicae Sedis, t. XIV, p. 420 – 422; Anal. Boll., t. V, p. 153; t. VII, p. 78 – 80; t. XXVII, p. 393 – 418; t. XXXII, p. 278 – 95; Monumenta Ignatiana, Madrid, 1903 sqq., in Monumenta Historica Societatis Iesu; A. Astrain, Historia de la Compañía de Jesús en la Asistencia de España, t. I, Madrid, 1902; P. Tacchi Venturi, Storia della Compagnia di Gesù in Italia, t. II, Roma, 1922; P. Dudon, Saint Ignace de Loyola, Paris, 1934; Analecta Iuris Pontificii, s. VII, p. 302; s. VIII, p. 1197.
2. CALIMERII] Martyrem fuisse S. Calimerum, qui quartus in cathedra Mediolanensi sedit, verisimile non est. S. Ambrosius (Expositio evangelii sec. Lucam, VII, 178), anno 385, tres solos noverat martyres Mediolanenses: Martyres nostri sunt Felix, Nabor et Victor. Elogium excerptum est ex Passione BHL. 1522. Plura de eo in ficticiis SS. Faustini et Iovitae Actis BHL. 2836. Natalem diem ferunt antiqui episcoporum catalogi. — Act. SS., Iul. t. VII, p. 171 – 74; F. Savio, in Anal. Boll., t. XV, p. 42 – 56; Id., Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, pp. 28, 78 – 92.
3. FABII] Non Bedae qui silet sed Floro et post eum Adoni praeluxit Passio beatissimi Fabii qui passus est in civitate Caesarea sub Diocletiano et Maximiano cons. [anno 303, vel 304] die pridie kal. augusti (= BHL. 2818). Quae reicienda non est, licet rhetorice exornata et velut appendice ditata de prodigiosa reliquiarum advectione a Caesariensis pelagi regione ad Cartennitanum litus, quae fabulam sapit. Caesarea Mauretaniae sancti martyris palaestra fuit. — Act. SS., Iul. t. VII, p. 179 – 80; P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. VIII, p. 101 – 113; Anal. Boll., t. LIV, p. 300 – 302.
4. DEMOCRITI] Martyrologium hieronymianum: in Frigia civitate Sinnada natale Democriti, Secundi, Dionisii. Concinit breviarium Syriacum ad diem 30 iul., cum hoc additamento: ἐκ τῶν ἀρχαίων, id est ex martyribus ante Diocletiani persecutionem passis. Cetera ignorantur. — Act. SS., Iul. t. VII, p. 178; Comm. martyr. hieron., p. 406.
5. MONACHORUM] Nullam in ecclesiasticis tabulis seu graecis seu latinis horum monachorum memoriam exstitisse iam notavit Sollerius, eosque a Baronio, qui eos martyrologio inseruit, acceptos esse ex epistula archimandritarum quattuor et viginti ad Hormisdam p. data c. 517. — Act. SS., Iul. t. VII, p. 305 – 306; O. Guenther, Epistulae imperatorum pontificum aliorum, p. 565 – 71.
6. GERMANI] Triplex est in martyrologio hieronymiano commemoratio S. Germani. Hodie his verbis enuntiatur: Autisiodoro depositio S. Germani episcopi et confessoris, in quibus nonnulla emendanda sunt. Nam S. Germanus non Autisiodori sed Ravennae ad meliorem vitam vocatus est, neque 31 iul. fuit depositionis dies. Ad 22 sept. celebratur in Galliis civitate Autisiodoro adventus et exceptio corporis sancti Germani episcopi et confessoris ab Italia. Tandem 1 oct.: in Galliis civitate Autisiodorensi depositio sancti Germani episcopi et confessoris, quando perpetuae traditus est sepulturae. Obiit post annum 444, et ut plerisque placet, anno 448. Habemus S. Germani Vitam a scriptore coaevo Constantio compositam, Patienti episcopo Lugdunensi et Censurio Autisiodorensi dicatam, cuius genuinus textus est BHL. 3453, recensio autem interpolata BHL. 3454 – 3455. Exstant quoque libelli Miraculorum BHL. 3460 – 3463. — Act. SS., Iul. t. VII, p. 184 – 304; Comm. martyr. hieron., pp. 406, 522, 536; M. G., Scr. rer. merov., t. VII, p. 225 – 83.
7. FIRMI] De eo silent omnia martyrologia Romano antiquiora. In commentario Baroniano fons indicatur S. Augustini liber de Mendacio ad Consentium, 13, ubi laudatur episcopus Tagastensis Firmus nomine, firmior voluntate, qui tormenta passus sit quod nec hominem prodere nec mentiri vellet. Nihil praeterea de eius gestis vel veneratione traditum est, nec satis mirari possumus Baronium in Annalibus, ad annum 372, scribere potuisse: “Huius autem Firmi dies natalis in sanctorum memoria descriptus habetur, pridie kal. augusti.” — Act. SS., Iul. t. VII, p. 180 – 81.
8. IOANNIS] Ordine Iesuatorum condito, haud sine magna difficultate et labore, Iohannes Columbini Senensis dum ex Urbe domum revertitur, morbo correptus in oppido Acquapendente, die 31 iulii 1367, obiit. Asseritur Iohannes a Pio II sollemniter catalogo sanctorum inscribendus fuisse, nisi mors brevi secuta bonam huius pontificis voluntatem impedivisset (Act. SS., Iul. t. VII, p. 333). Elogium tamen in martyrologii Romani editionem principem inductum est. Temporum iniuria absumpto Christophori Gani Commentario de conversione et moribus B. Iohannis Columbini, praeter Vitam BHL. 4384, quam B. Iohannes a Tauxiniano, episcopus Ferrariensis († 1446), scriptis mandavit, inter praecipuos fontes rerum a B. Iohanne Columbini gestarum reponitur Vita a Pheo Belcario italice concinnata anno 1449, quam latinitate donavit Antonius de Senis, episcopus Fulginas, BHL. 4385. — Act. SS., Iul. t. VII, p. 333 – 408; R. Chiarini, Feo Belcari e la sua Vita del beato Colombini, Arezzo, 1904; L. Albertazzi, Breve compendio della vita del B. Giovanni Colombini, composto in latino dal B. Giovanni Tavelli da Tossignano, Quaracchi, 1910; Le lettere del B. Giovanni Colombini da Siena, Firenze, 1923; Anal. Boll., t. XXIV, p. 310 – 11; G. Pardi, Il beato Giovanni Colombini da Siena, in Nuova rivista storica, t. XI (1927), p. 286 – 326.

AUGUSTUS

KAL. AUG.

[1] Romae in Exquiliis dedicatio Sancti Petri ad Vincula.

[2] Antiochiae passio sanctorum septem fratrum Machabaeorum cum matre sua, qui passi sunt sub Antiocho Epiphane rege. Eorum reliquiae Romam translatae in eadem ecclesia Sancti Petri ad Vincula conditae fuerunt.

[3] Romae via Latina sanctorum martyrum Boni presbyteri, Fausti et Mauri, cum aliis novem, qui in Actis sancti Stephani papae describuntur.

[4] Item Romae passio sanctarum virginum Fidei, Spei et Charitatis, quae sub Hadriano principe martyrii coronam adeptae sunt.

[5] Vercellis sancti Eusebii episcopi et martyris, qui ob confessionem fidei catholicae a Constantio principe Scythopolim et inde in Cappadociam relegatus, postmodum ad ecclesiam suam reversus, persequentibus Arianis, martyrium passus est; eius autem memoria decimo octavo kalendas ianuarii celebrior habetur, quando episcopus fuit ordinatus, eiusque festivitas decimo septimo kalendas ianuarii recolitur.

[6] Philadelphiae in Arabia sanctorum martyrum Cyrilli, Aquilae, Petri, Domitiani, Rufi et Menandri, una die coronatorum.

[7] Perge in Pamphylia sanctorum martyrum Leontii, Atti, Alexandri et aliorum sex agricolarum, qui in persecutione Diocletiani sub Flaviano praeside decollati sunt.

[8] Gerundae in Hispania natalis sancti Felicis martyris, qui post diversa tormentorum genera a Daciano tamdiu iussus est laniari, donec invictum Christo spiritum redderet.

[9] In territorio Parisiensi sancti Iustini martyris.

[10] Viennae sancti Veri episcopi.

[11] Wintoniae in Anglia sancti Ethelwoldi episcopi.

[12] In pago Lisuino sancti Nemesii confessoris.

AUGUSTI 1

1. PETRI] Ado et Usuardus: Romae ad sanctum Petrum ad Vincula. Non aliter Beda. Condita est basilica a Theodosio iuniore, Eudocia coniuge et Eudoxia filia, titulus Apostolorum dictus in synodis annorum 499 et 595, postea titulus Eudoxiae. In Libro pontificali sub Symmacho (498 – 514) legimus Dignissimum et Gordianum presbiteros a vincula sancti Petri apostoli et sanctos Iohannem et Paulum interfectos. Basilicam dedicatam esse die quo celebratur festivitas martyrum Machabaeorum asseritur in sermone qui est in appendice Leoniana XIX: Duplex enim causa laetitiae est, in qua et natalem ecclesiae colimus et martyrum passione gaudemus (P. L., t. LIV, p. 518). Notandum hanc laudationem S. Leoni primum ascriptam S. Augustino postea assertam esse, nullo tamen iure. — Act. SS., Aug. t. I, p. 16; Comm. martyr. hieron., p. 409 – 410; Anal. Boll., t. XLVIII, p. 14 – 15; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 261; Id., Origines du culte chrétien5, p. 293.

2. MACHABAEORUM] Cultus antiquissimus est et late extensus. Summo consensu eos referunt breviarium Syriacum, martyrologium hieronymianum, Polemii Sylvii fasti, kalendarium Carthaginiense, kalendaria Mozarabum, exstantque Machabaeorum laudationes ab antiquis patribus tum graecis tum latinis concinnatae. In epitaphio Arelatensi C.I.L., XII, 941, Benincasa quaedam signatur obiisse die sanctorum kalendas augustas. Prior elogii pars exscripta est ex hieronymianis, cum addito: Epiphane. Ad alteram partem quae est de translatione reliquiarum Romam, notandum est memoriae proditum non esse quandonam et a quo allatae fuerint. De earundem in ecclesia S. Petri ad Vincula depositione habetur testimonium minime coaevum in carmine Hoc domini templum cet. (ap. Martinelli, Roma Sacra, p. 284), de titulo Eudoxiae post renovationem dedicato a Pelagio I (556 – 561) vel II (579 – 590):

PELAGIVS RVRSVS SACRAVIT PAPA BEATVS
CORPORA SANCTORVM CONDENS IBI MACHABAEORVM

Certiora sunt quae docet inscriptio ibidem reperta in sarcophago septem loculis distincto: In his septem loculis condita sunt ossa et cineres sanctorum septem fratrum Machabaeorum et amborum parentum eorum ac innumerabilium aliorum sanctorum (De Rossi, in Bullettino di archeologia cristiana, 1876, p. 73 – 75). — Act. SS., Aug. t. I, p. 5 – 15; Comm. martyr. hieron., p. 408 – 409; Synax. Eccl. CP., p. 859 – 60; M. Card. Rampolla, Del luogo del martirio e del sepolcro dei Maccabei, Roma, 1898; H. Grisar, in Civiltà cattolica, ser. XVI, t. XI (1897), p. 719 – 26.

3. BONI] Ita Usuardus qui Acta S. Stephani p. BHL. 7845 excerpsit. Clericorum duodecim, kalendis augusti via Latina sepultorum, novem tantum nominat hagiographus, de quibus ceterum nihil compertum est praeter ea quae in Actis illis ficticiis leguntur. — Act. SS., Aug. t. I, pp. 20, 142.
4. FIDEI] Haec ex Usuardo, suppressis verbis et matris eorum Sapientiae; matris enim (Sophiae) commemorationem ad diem 30 sept. rettulit Baronius. Die 17 sept. in synaxariis Graecorum celebratur Ἄθλησις τῶν ἁγίων Πίστεως, Ἐλπίδος καὶ Ἀγάπης τῶν αὐταδέλφων καὶ τῆς μητρὸς αὐτῶν Σοφίας. Quaecumque de iis tradita sunt, tenebris obfuscata reperimus, sive de veris nominibus martyrum, sive de palaestra et natali, sive de historia et aetate earum inquiratur. Romae quidem passae dicuntur, variis tamen in locis earum cultus celebris erat tum in Urbe, tum alibi, v. gr. Nicomediae, teste Notkero. Si Indici Oleorum martyrum romanorum credendum est, via Appia Sapientia, Fides, Spes, Caritas, via Aurelia Sofia cum tres filias suas in praecipua quadam veneratione erant (De Rossi, Roma sotterranea, t. I, pp. 180, 182). In Actis latinis BHL. 2966 – 2973, graecis BHG2. 1638, orientalibus BHO. 1082 – 1085, nihil est quod legentium fidem sibi conciliet. — Act. SS., Aug. t. I, p. 16 – 19; Synax. Eccl. CP., p. 51 – 52; Les origines du culte des martyrs2, p. 286; F. Savio, in Rivista di scienze storiche, t. III, 2 (1906), p. 90 – 95.
5. EUSEBII] Martyrologium hieronymianum ad hunc diem: in Italia civitate Vercellis depositio sancti Eusebii episcopi et confessoris. Sub eodem die Beda S. Eusebium brevi commemorat elogio cuius extrema haec verba sunt: moventibus persecutionem Arianis sub Constantio principe martyrium passus est; quae verba in quamdam Passionem refunduntur qualis est BHL. 2748. Nostrum elogium recta fluxit ex Floro, qui attemperavit martyrologium hieronymianum (episcopi et confessoris est pro episcopi et martyris), S. Hieronymum, De viris illustribus, XCVI, et, quantum licet opinari, Passionem aliquam, siquidem S. Hieronymus, consentientibus SS. Ambrosio et Gregorio Turonensi, S. Eusebium naturae debitum solvisse asserit. Martyris nomine et in suo, C.I.L., V. 6723, et in S. Honorati eius discipuli, C.I.L., V. 6722, titulo sepulcrali auctus est. S. Eusebii ordinatio recolitur in martyrologio die 15 dec. — Act. SS., Aug. t. I, p. 3; Comm. martyr. hieron., p. 411; L. Bruzza, Iscrizioni antiche Vercellesi, p. 295 – 301; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Piemonte, pp. 412 – 20, 514 – 54; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 1037 – 38.
6. CYRILLI] Assumptum est elogium Flori cui praesto fuit breviarium hieronymianum hoc loco mutilum, de cuius integra lectione restituenda ne cogitare quidem potuit. Haec autem erat: in Arabia civitate Filadelfia sinodus martyrum celebratur. in Tomis civitate Cyrilli 〈alibi〉 Aquilie Petri cet. Ex his manifestum fit tria saltem eruenda esse elogia. Primum de synodo martyrum, quod est commune festum omnium martyrum Philadelphiae, quorum nomina in hoc laterculo reticentur. Alterum legendum est in Tomis Cyrilli, martyris in Moesia celebratissimi. Sequuntur nomina sanctorum qui nec Tomitani sunt nec ad Philadelphiam ullo modo pertinent. Et Petrus quidem alius non est a principe apostolorum, Rufus alias Rufinianus martyr Romae qui die 29 iul. colitur. Alii plane ignoti sunt videnturque cum ceteris in unam turmam coacti mera librariorum socordia. Nulla proinde supersunt nomina martyrum quae sub indicio Philadelphiae ponantur. — Comm. martyr. hieron., p. 410 – 411.
7. LEONTII] Contractum ex elogio synaxariorum quae compendio referunt Passionem nunc deperditam, fortasse non omnino spernendam, si quid ex reliquiis conicere licet. Pro Perge in nonnullis codicibus legitur ἐν Σίδῃ. Alexandri sequuntur nomina agricolarum quinque Κινδαίου, Μνησιθέου, Κυριακοῦ, Κατούνη, Εὐκλέου, uno addito, qui Μινναῖος vocabatur et faber seu artifex erat. — Act. SS., Aug. t. I, p. 21 – 22; Synax. Eccl. CP., p. 860 – 62.
8. FELICIS] Martyrologium hieronymianum: in Spanis Gerunda civitate natale sancti Felicis martyris. Antiquam S. Felicis venerationem testantur Prudentius, Peristeph., IV, 29 – 30, et Gregorius Turonensis, In gloria martyrum, XCI; inscriptus est in kalendariis Mozarabum. Elogium brevissimum excerptum est e prolixiore Flori seu Adonis, quo compendium exhibetur Actorum BHL. 2864, 2865. Haec plane ficticia sunt. — Act. SS., Aug. t. I, p. 22 – 29; Comm. martyr. hieron., p. 411.
9. IUSTINI] Ita Usuardus. Codex Corbeiensis martyrologii hieronymiani: in territorio Parisiacensi in ipso loco qui dicitur Lupera passio sancti Iustini martyris. In breviariis Parisiensibus saepius in diem 8 aug. eius commemoratio differtur. Gesta, BHL. 4579, nullius pretii sunt, cum paucis mutatis ea referant quae de S. Iusto martyre Bellovacensi narrantur. Passio rhythmica BHL. 4580 Venerabili Bedae male asseritur. — Act. SS., Aug. t. I, p. 30 – 38; Comm. martyr. hieron., p. 412; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 157; Id., Les sacramentaires et les missels manuscrits, t. III, p. 378.
10. VERI] De eo nihil apud Bedam neque apud Adonem saltem in martyrologio. In Chronico vero unum ex discipulis et auditoribus apostolorum eum fuisse tradit et Traiani temporibus floruisse. Reapse vixit saeculo IV, quippe qui concilio Arelatensi anno 314 interfuerit. Nulla eius Acta habemus neque memoriam in fastis antiquioribus. — Act. SS., Aug. t. I, p. 20 – 21; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, pp. 179, 204; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. II, p. 128; t. III, p. 426.
11. ETHELWOLDI] Ethelwoldus, anglice Aethelweald, episcopus Wintoniensis, consecratus die 29 novembris 963, obiit anno 984, kalendis augustis, Beddingtoniae in vico Surreiae. Wintoniae humatus, anno duodecimo post obitum (BHL. 2647, c. 42) elevatus est ab Aelfheah, latine Elphego, successore eodemque futuro archiepiscopo Cantuariensi et martyre, die 10 septembris, ut ex kalendariis apparet (F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I, London, 1934, pp. 80, 94, 122, 136, 150, 164, 192, 248, 262; Gasquet et Bishop, The Bosworth Psalter, London, 1908, pp. 60, 62, 104; R. Whytford, The Martiloge in Englysshe, edd. F. Procter et E. S. Dewick, London, 1893, p. 143). Annua depositionis commemoratio ad diem 1 augusti observabatur, H. A. Wilson, The Missal of Robert of Jumièges (London, 1896), p. 16, ubi ad diem 10 septembris translatio non indicitur; Wormald, t. c., pp. 121, 135, 149, 163, 191, 205 (hic nulla translationis mentio ad diem 10 septembris), 247, 261; Gasquet et Bishop, op. c., pp. 60, 62, 102; Whytford, op. c., p. 120; R. Stanton, A Menology of England and Wales (London, 1887), p. 377. Adverte tandem kalendaria duo apud Wormald, t. c., pp. 79 – 80, 93 – 94, translationis (id est elevationis) meminisse dum depositionem praetereunt silentio, ob SS. Machabaeorum et S. Petri ad Vincula, si quid perspicimus, honorem praecipuum. Vitae exstant lectu dignae, maxime BHL. 2646 et quae proxime accedit BHL. 2647, recentior fortasse quam visa est quibusdam. Praeterea BHL. 2648 – 2651, Willelmi Malmesbiriensis loci aliquot, chronica alaique minora. Scripsit Ethelwoldus Regularem Concordiam, S. Dunstano diu adiudicatam. — Act. SS., Aug. t. I, p. 83 – 100; W. Hunt, in Dictionary of National Biography, t. XVIII, p. 37 – 40; B. Albers, Untersuchungen zu den ältesten Mönchsgewohnheiten (München, 1905), p. 87 – 105; H. W. Keim, Ethelwold und die Mönchsreform in England, in Anglia, t. XXXIX (1917), p. 405 – 443; J. A. Robinson, The Times of St. Dunstan, Oxford, 1923; T. Symons, The Monastic Reforms of King Edgar, in Downside Review, t. XXXIX (1921), p. 38 – 51; Id., The Regularis Concordia, ibid., t. XL (1922), p. 15 – 30; Id., A Note on Trina Oratio, ibid., t. XLII (1924), p. 67 – 83; Id., The Monastic Observance of the Regularis Concordia, ibid., t. XLIV (1926), p. 157 – 71; t. XLV (1927), p. 146 – 64; Id., Monastic Observance in the Tenth Century, ibid., t. L (1932), p. 449 – 64; t. LI (1933), p. 137 – 52; D. Knowles, Essays in Monastic History, I – VII, ibid., t. XLIX – LII.
12. NEMESII] Haec ex Usuardo martyrologus noster et alii quotquot de Nemesio verba fecerunt. Ubinam situs sit pagus Lisuinus, Sollerius omni adhibita diligentia assequi non potuit. — Act. SS., Aug. t. I, p. 46.

IV NON. AUG.

[1] Nuceriae Paganorum sancti Alphonsi Mariae de Ligorio, episcopi Sanctae Agathae Gothorum et Congregationis Sanctissimi Redemptoris fundatoris, animarum zelo, scriptis, verbo et exemplo insignis, quem Gregorius papa decimus sextus sanctorum fastis adscripsit et Pius nonus pontifex maximus Ecclesiae Doctorem declaravit.

[2] Romae in coemeterio Callisti natalis sancti Stephani papae et martyris, qui in persecutione Valeriani, dum missae sacrum perageret, supervenientibus militibus, ante altare intrepidus et immobilis coepta mysteria perficiens, in sede sua decollatus est.

[3] Nicaeae in Bithynia passio sanctae Theodotae cum tribus filiis suis, ex quibus primogenitum nomine Evodium, Christum fiducialiter confitentem, fecit primo Nicetius consularis Bithyniae fustibus caedi, deinde matrem cum omnibus filiis igne consumi.

[4] In Africa sancti Rutilii martyris, qui cum saepius de loco in locum persecutionem fugisset et periculum interdum etiam pecunia redemisset, ex inopinato aliquando comprehensus et praesidi oblatus, tormentis plurimis cruciatur; demum ignibus traditus, egregio martyrio coronatur.

[5] Patavii sancti Maximi eiusdem civitatis episcopi, qui miraculis clarus beato fine quievit.

AUGUSTI 2

1. ALPHONSI] Alphonsus Maria de Ligorio, Neapoli ortus die 27 septembris 1696, post conditam Congregationem Sanctissimi Redemptoris, annos tredecim (1762 – 1775) ecclesiam rexit Sanctae Agathae Gothorum. Quo cum se munere expedisset, extremam vitae partem Nuceriae Paganorum egit, ubi obiit die 1 augusti 1787. Beatorum albo inscriptus anno 1816 a Pio VII, sanctorum die 26 maii 1839 a Gregorio XVI, inter Ecclesiae doctores a Pio IX relatus die 7 iulii 1871. — A. Berthe, S. Alphonse de Liguori3, Paris, 1900; M. De Meulemeester, Bibliographie générale des écrivains Rédemptoristes, t. I (Louvain, 1933), p. 19 – 45.
2. STEPHANI] Elogium excerptum est e Passione S. Stephani BHL. 7845, in qua multorum sanctorum martyria eiusdem gestis inepte implexa sunt, sed quae ab historiae veritate tota aberrat. Etenim martyrem non fuisse S. Stephanum, qui in Depositione episcoporum non vero martyrum inscriptus est, omnia clamant, et quae de morte pontificis referuntur e S. Xysti martyrio translata sunt. Natalicia variorum, qui plerumque S. Stephani discipuli censentur, martyrologio nostro inscripta sunt, 26 iul., 1, 4, 15, 25 aug., 31 oct., 8 dec. In synaxaria Graecorum S. Stephani memoria tum 2 aug., tum 7 septembris illata est. — Act. SS., Aug. t. I, p. 112 – 46; Comm. martyr. hieron., p. 412 – 13; Synax. Eccl. CP., pp. 24, 864; Étude sur le légendier Romain, pp. 16, 25, 26, 33.
3. THEODOTAE] Contractum habemus elogium Bedae, ex Passione S. Anastasiae BHL. 8093. Graece exstat Passio S. Theodotae cum tribus filiis BHG2. 1781, et Passio S. Theodotae et Socratis, nuper edita, BHG2. 1780. In codicibus hieronymianis hodie cum tribus filiis nuntiatur, item ad diem 2 sept., qua et in breviario Syriaco tres filii signati sunt. In synaxariis Graecorum Theodotae memoria agitur die 29 iul. Filios Theodotae ex coniectura dictum est vocari Evodium, Hermogenem, Callistum, qui tum in hieronymianis tum in nostro martyrologio diebus 25 april. et 2 sept. recensentur. — Act. SS., Aug. t. I, p. 147 – 54; Comm. martyr. hieron., pp. 413 – 14, 483; Synax. Eccl. CP., p. 854; Anal. Boll., t. LV, p. 201 – 225.
4. RUTILII] Elogium fere exscriptum est ex libro Tertulliani De fuga in persecutione, V, ubi Rutilius sanctissimus martyr nuncupatur. Fastis primum inscriptus est a Baronio qui nullam addit rationem cur illi hunc diem assignaverit. — Act. SS., Aug. t. I, p. 146 – 47.
5. MAXIMI] Baronius satis duxit antestari Tabulas ecclesiae Patavinae et Acta S. Prosdocimi. Quo verbo designatur Vita BHL. 6960, Maximo episcopo supposita, qui S. Prosdocimo in sede ecclesiae Patavinae successisse fertur. Et in Inventione quidem S. Maximi et quorundam aliorum, anno 1053, BHL. 5851, hic titulus affertur maxime suspiciosus: Hic requiescit Maximus secundus a Prosdocimo episcopo cet. De illo episcopo nullum aliud monumentum exstat. — Act. SS., Aug. t. I, p. 109 – 112; F. Dondi dell' Orologio, Dissertazione terza sopra l'istoria ecclesiastica di Padova (Padova, 1807), p. 16 – 22; docum., p. 15 – 17.

III NON. AUG.

[1] Ierosolymis inventio corporis beatissimi Stephani protomartyris, et sanctorum Gamalielis, Nicodemi et Abibonis, sicut Luciano presbytero divinitus revelatum est, Honorii principis tempore.

[2] Constantinopoli natalis sancti Hermelli martyris.

[3] Apud Indos, Persis finitimos, passio sanctorum monachorum et aliorum fidelium, quos Abenner rex, persequens Ecclesiam Dei, diversis afflictos suppliciis caedi iussit.

[4] Neapoli in Campania sancti Aspren episcopi, qui a sancto Petro apostolo ab infirmitate curatus et deinde baptizatus, eiusdem civitatis episcopus ordinatus fuit.

[5] Augustoduni depositio sancti Euphronii episcopi et confessoris.

[6] Anagniae sancti Petri episcopi, qui monastica primum observantia, deinde pastorali vigilantia clarus, quievit in Domino.

[7] Philippis in Macedonia sanctae Lydiae purpurariae quae, praedicante ibidem sancto Paulo apostolo, prima omnium credidit Evangelio.

[8] Beroeae in Syria sanctarum mulierum Maranae et Cyrae.

AUGUSTI 3

1. 1. STEPHANI] Martyrologium hieronymianum: Hierosolimis inventio corporis beatissimi Stephani, Gamalielis, Nicodimi et Abibon. In nostro assumptum est, paucis mutatis, elogium Flori e Chronico Bedae, § 470; utrobique septimo Honorii principis anno haec facta esse narrantur, consulatu Honorii decies et Theodosii sexies augustorum [anno 415], et quidem mense decembri (a die 3 ad 18 vel 19) in epistula Luciani presbyteri, quam graece et latine (BHL. 7850 – 7856) habemus, quaeque adhuc philologorum curas et sapientum iudicium exspectat. A mense decembri ad augustum relata est commemoratio a martyrologis qui Stephanum protomartyrem Stephano pontifici, de quo heri, proximum voluerunt. In synaxariis Graecorum commemoratur translatio ad diem 2 aug. — Act. SS., Aug. t. I, p. 198; Comm. martyr. hieron., p. 415 – 16; Anal. Boll., t. XXVII, p. 364 – 68; t. XLIX, p. 25 – 26; Synax. Eccl. CP., p. 861 – 63; L. Duchesne, Origines du culte chrétien5, p. 283.
2. HERMELLI] Ita Florus qui nomina tum sancti tum civitatis repperit in codicibus hieronymianis, sed incredibili paene segnitie ea male copulavit. Poterat enim post memoriam Constantinopoli depositio Metropoli (lege Metrophanis) episcopi haec legere: et alibi Hermili martyris. De sancto quodam Hermilo hoc die nihil traditum est. A Graecis quidem recolitur ad diem 13 ian. ἄθλησις τῶν ἁγίων μαρτύρων Ἑρμύλου καὶ Στρατονίκου, qui Singiduni passi feruntur, BHG2. 745. Ut patet, Hermylus ille cum Hermello seu Hermilo nostro solum nomen commune habet. — Act. SS., Aug. t. I, p. 212; Comm. martyr. hieron., p. 415.
3. MONACHORUM] Baronius dum ad memoriam horum martyrum vindicandam nullum testimonium affert praeter Vitam SS. Barlaam et Ioasaph BHL. 979, satis aperte prodit quam inani titulo inter sanctos computentur. Locus qui ad eos pertinet nativa forma exhibetur in libello BHG2. 224, c. IV, 28 (ed. Woodward et Mattingly, p. 48). Quantuli faciendum sit hoc documentum omnes hodie norunt, etiam in historia litterarum maxime peregrini. Lite iam dudum exhausta, de residuis quaestiunculis breviter dicetur ad elogium SS. Barlaam et Ioasaph die 27 novembris. Interim scitu aequum est S. Iohannem Damascenum in tam indecora ludificatione nullam partem habuisse. — Act. SS., Aug. t. I, p. 212.
4. ASPREN] Genuina nominis forma hic sanctus Asprenas dicendus est; lege igitur sancti Asprenatis. Praeter nomen, quod in catalogo episcoporum ecclesiae Neapolitanae primo loco ponitur, de eius gestis et vita nihil novimus. Et re quidem vera breve elogium quod in Gestis episcoporum (Waitz, p. 403) legitur: Fuit amator pauperum cet., e locis communibus totum collectum est. Noster quasi fonte usus est Vita BHL. 724 prorsus fabulosa et quae ad rationem temporum nullum indicium utile confert. Inscriptus fuit Aspren in kalendario marmoreo. — Act. SS., Aug. t. I, p. 199 – 211; Anal. Boll., t. LVII, p. 30.
5. EUPHRONII] Martyrologium hieronymianum: Augustoduno depositio Eufroni episcopi. Eius meminit Gregorius Turonensis, Hist. Franc., II, 15. Exstant Apollinaris Sidonii epistulae ad eum scriptae, VII, 8, IX, 2. Annum ut minimum 475 attigit, quo interfuit concilio Arelatensi. Epistulam ab eo ad Agrippinum comitem scriptam de lunae defectione quae anno 451 visa est testatur Hydatius in Chronico (M. G., Auct. antiq., t. XI, p. 26). Eufronius, cui Perpetuus Turonensis legitur testamento thecam argenteam et librum legasse (Act. SS., April. t. I, p. 750), Augustodunensis episcopus ab omnibus creditus est quamdiu de instrumenti sinceritate nemo dubitavit. Hoc autem nunc ab omnibus (Œuvres de Julien Havet, t. I, p. 21 – 35) veluti spurium reicitur. — Act. SS., Aug. t. I, p. 227 – 29; Comm. martyr. hieron., p. 416; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 178; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 103.
6. PETRI] Litteris 4 iun. 1109 episcopis Anagniae et aliis per Campaniam constitutis Paschalis II haec scribit: considerantes … merita quibus vir sanctus Petrus, quondam Anagniae episcopus, de regula monachorum assumptus, in pastorali officio pure, simpliciter, solerti diligentia et exemplo Deo deservivit; admirantes etiam miraculorum insignia quibus sanctum suum ante et post obitum divina gratia decoravit prout per Brunonem Signiensem episcopum fideliter annotatur … vobis licere volumus et mandamus quatenus tertio nonas augusti diem natalem eiusdem … congrue celebrem recolatis. Jaffé, Regesta2, 6239. Acta BHL. 6699 non ea esse quae Bruno Signiensis conscripsit, sed ab aliquo aucta et interpolata, nostri olim existimarunt. Obiit S. Petrus anno 1105. — Act. SS., Aug. t. I, p. 230 – 41.
7. LYDIAE] De Lydia, purpuraria civitatis Thyatirenorum, mentio est in Act., XVI, 14 – 15, 40, et ob eam solam causam a Baronio inscripta est martyrologio Romano; frustra enim quaeritur quodcumque venerationis ecclesiasticae vestigium. — Act. SS., Aug. t. I, p. 199.
8. MARANAE] In fastis latinis antiquis hae mulieres consignatae non sunt, et primum receptae a Baronio. In synaxariis Graecorum memorantur ad diem feb. 28, cum elogio ex Theodoreti Religiosa historia, c. 29, quae ante illarum obitum scripta est. Diem emortualem ignorarunt synaxariorum collectores, ut patet ex iis quae attulimus in Anal. Boll., t. XIV, p. 420 – 21; neque novit Baronius, cui solus Theodoretus praesto fuit. — Act. SS., Aug. t. I, p. 225 – 27; Synax. Eccl. CP., p. 496.

PRID. NON. AUG.

[1] Sancti Dominici confessoris, fundatoris Ordinis Fratrum Praedicatorum, qui octavo idus mensis huius in pace quievit.

[2] Thessalonicae natalis beati Aristarchi, discipuli et comitis individui sancti Pauli apostoli, de quo ipse ad Colossenses scribit: Salutat vos Aristarchus concaptivus meus. Is ab eodem apostolo Thessalonicensium episcopus ordinatus post longos agones sub Nerone coronatus a Christo quievit.

[3] Romae via Latina passio beati Tertullini presbyteri et martyris, qui sub Valeriano imperatore post impiam fustium mactationem, ignium circa latera exustionem, oris quassationem atque in equuleo extensionem nervorumque caesionem, data sententia, capitis amputatione martyrium consummavit.

[4] Constantinopoli sancti Eleutherii martyris, ordinis senatorii, qui pro Christo in persecutione Maximiani gladio caesus est.

[5] In Perside sanctarum martyrum Iae et sociarum, quae cum novem millibus christianis captivis sub Sapore rege diversis poenis afflictae martyrium subierunt.

[6] Coloniae sancti Protasii martyris.

[7] Veronae sancti Agabii episcopi et confessoris.

[8] Turonis sancti Euphronii episcopi.

[9] Romae sanctae Perpetuae, quae a beato Petro apostolo baptizata, Nazarium filium et Africanum virum ad fidem Christi perduxit, et multa sanctorum martyrum corpora sepelivit, ac tandem bonorum operum meritis cumulata migravit ad Dominum.

AUGUSTI 4

1. DOMINICI] Decrevit Paulus p. IV die 6 augusti 1558 ut festum S. Dominici, quod iussu Gregorii IX die 5 augusti celebrabatur, in diem 4 augusti referretur. — Bullarium Ordinis Fratrum Praedicatorum, t. I, p. 53.
2. ARISTARCHI] Aristarchum, qui in Novo Testamento non uno loco comparet, Act., XIX, 28; XX, 4; XXVII, 2; Coloss., IV, 10; Philem., 24, in martyrologium invexit Ado. Elogium hodiernum sumptum est ex Adone, De festivitatibus apostolorum, praecisa tamen una sententia. Aristarchum Thessalonicensium episcopum fuisse nullo testimonio constat. Quod autem hic dicitur a Christo post longos agones sub Nerone coronatus, utrum de corona martyrii intelligendum sit necne, non satis apparet. In synaxariis graecis, die ut plurimum 14 april., nonnumquam 15 vel 16, inter martyres Romanos salutatur cum Pudente et Trophimo. Die autem 30 iun. bis comparet, primum cum sociis iisdem atque die 14 april., et iterum quasi Apameae episcopus. In menaeis die 27 sept. cum Marco et Zena consociatur, addito titulo episcopi Apameae. In his omnibus nihil ad historiam pertinet. — Act. SS., Aug. t. I, p. 313 – 14; Synax. Eccl. CP., pp. 85, 601, 604, 605, 787, 857.
3. TERTULLINI] Ab Adone non a Beda adductus e Passione S. Stephani p. BHL. 7845, de qua ad diem 2 aug. Quamquam in hoc libello legitur sepultus prid. kal. aug., Adonis arbitrio prid. nonas aug. relatus est. S. Tertullini mentio est in Epitome de locis sanctorum martyrum et in notitia Gulielmi Malmesbiriensis; cimiterii Sancti Tertullini foris porta Latina in Libro Pontificali, sub Hadriano. — Act. SS., Aug. t. I, pp. 142 – 43, 316 – 17; De Rossi, Roma sotterranea, t. I, p. 180 – 81; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 509.
4. ELEUTHERII] Non Constantinopoli, sed Tarsiae in Bithynia celebre exstitisse huius Eleutherii sepulcrum eruitur ex eius Passione BHG2. 572, num. 14, 15, ceterum nullius auctoritatis censenda. Martyrii palaestram apud Sangarim fluvium, tacito oppidi nomine, collocant tum epitome nuper edita B. Latyšev, Menologii byzantini saec. X quae supersunt, t. II, 1912, p. 245 – 247), tum synaxariorum elogia ad hunc diem vel ad aug. 25. In paucis menaeorum exemplaribus Eleutherius noster (ὁ κουβικουλάριος) memoratur etiam die 15 dec. loco alterius Eleutherii, martyris Romani, qui illa die colitur et de quo egimus ad 18 april. — Act. SS., Aug. t. I, p. 318 – 326; Synax. Eccl. CP., pp. 313, 866 – 68, 924.
5. IAE] De sancta virgine Ia martyre in Persia altissime silent fasti antiquiores. Attamen in graecis synaxariis bis iisdem fere verbis legitur eius elogium ad diem 4 (vel 5) augusti et ad septembris 11 (vel 10, et nonnumquam 25); quibus diebus sollemnitas eius agebatur ἔξω τῆς Χρυσῆς πόρτης καὶ ἐν τῷ Ἑπτασκάλῳ καὶ ἐπέκεινα τοῦ Στενοῦ (Synax. Eccl. CP., p. 868). Et ad Portam quidem Auream, teste Procopio, exstabat proprium sanctae virginis martyrium, quod vetustate collapsum magnifice instauravit Iustinianus imperator (De Aedificiis, I, 9, 16, Haury, t. III, 2, p. 38). Itaque cultus S. Iae, illa aetate, satis antiquus fuerit necesse est. Nihilo tamen setius fatendum est hanc martyrem, Constantinopoli celebratam, in patria sua non neglectam sed prorsus ignoratam fuisse. Historia, quam ei texuit Passio BHG2. 761 (unde argumentum sumpsit laudatio BHG2. 762 a. Macario monacho), qui fons unicus fuit synaxariorum, consuta est cum Actis SS. Heliodori, Dosae et soc., quos recolunt Graeci die 9 aprilis (Synax. Eccl. CP., p. 594). Hi martyres e novem milibus captivorum fuerunt, quos expugnatis Singara et Phaenica oppidis, e Zabdicene a Sapore in Huzainam abductos fuisse refert Ammianus Marcellinus, l. XX, 7, 7 – 9 (Gardthausen, t. I, p. 211 – 212). In quo exsilio, post alterum annum, qui fuit regni Saporis quadragesimus tertius (Christi 362), crimine seditionis insimulati immaniter caesi sunt. Eorum certamen non fucato stilo laudatur in Passione syriaca BHO. 375, quam novisse videtur Sozomenus, II, 13 (Hussey, p. 149). Sed in ista narratione neque ulla sanctae Iae mentio est, neque ansa qualiscumque cernitur qua piae virginis fata cum gestis martyrum Captivorum probabiliter conecti possint. Quae de eius iudicio variisque suppliciis exponuntur, magnam partem constant descriptionibus translaticiis, quae itidem occurrunt, exempli gratia, in Actis SS. Ionae et Barachisii, in Passione S. Badai (BHO. 130) et in commentariolo de persecutione Isdegerdis et Vararanis apud Theodoretum (cf. Anal. Boll., t. XXVIII, pp. 401 – 402, 411). Itaque res sic videtur explicanda. Saeculo V, post sedatum bellum Persicum, Constantinopolim ex Oriente allatae sunt, ut alias contigit, reliquiae persicae martyris: ad quarum commendationem logothetes aliquis Passionem concinnavit ex Actis SS. Captivorum et e communi hagiographorum promptuario. Nec notatu supervacaneum est ab Armeniis ad quos S. Iae memoria per synaxarium transiit, Persam hanc virginem appellatam esse Manušak. Ab Aethiopibus autem dicta est Banafzez, quod certissime est pro arabico banafsaǧ. Utrumque hoc nomen significat Ἴα, latine viola. Eius modi lusus verborum haud obscure indicat S. Iae celebritatem litterarum artificio fuisse propagatam. — Act. SS., Aug. t. I, p. 328 – 29; Synax. Eccl. CP., p. 868; Anal. Boll., t. XXV, p. 340 – 41.
6. PROTASII] Baronius: “De eo etiam Galesinius hac die, qui eiusdem ecclesiae citat tabulas.” Ad haec Sollerius (ni fallor) in Act. SS., Aug. t. I, p. 311 inter Praetermissos: “Poterat dicere solus Galesinius.” Addit antiquas tabulas quas affert Galesinius Coloniae frustra quaesitas esse; tandem Protasium martyrem alium non esse suspicatur ab illo qui cum Gervasio Mediolani colitur cuiusque reliquiae Coloniam allatae fuerint. — Act. SS., Aug. t. I, p. 311.
7. AGABII] In parte seriei episcoporum Veronensium quae probatis testimoniis nititur, Agabium seu Agapium frustra requiras. Fuere qui autumarent hunc Agabium esse Agapitum illum de quo nihil certi traditum est. — Act. SS., Aug. t. I, p. 317 – 18; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 926 – 27; C. Cipolla, in Le gallerie nazionali italiane, t. III, p. 211.
8. EUPHRONII] Praecessit Gregorio Turonensi, qui variis in locis Historiae Francorum, librorum de virtutibus S. Martini, Vitae Patrum, in Gloria confessorum eum cum laude commemorat. Anno 567 praefuit concilio Turonensi, et cum aliis sex episcopis ad Radegundem reginam scripsit (Hist. Franc., IX, 39); obiit autem anno 573. In libris propriae ecclesiae saltem a saec. XI eius memoria reperitur, multo serius in martyrologiis, non ante saec. XVI, ut puta in Molano et Galesinio. — Act. SS., Aug. t. I, p. 336 – 39; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 307; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 103; Id., Les sacramentaires et les missels manuscrits, t. III, p. 363.
9. PERPETUAE] Elogii fons est Passio SS. Nazarii et Celsi, BHL. 6039 – 6043, ficticia, de qua dictum est ad diem 28 iul. Monumenta cultus adducta sunt recentia missale Mediolanense anno 1522, breviarium anno 1539 excusum. Antiquiora sunt kalendarium Beroldi, ad hunc diem: S. Perpetuae ad S. Nazarium ad corpus (M. Magistretti, Beroldus, p. 9), et Liber notitiae sanctorum Mediolani, Magistretti - Monneret de Villard, p. 317: Memoria sancte Perpetue, cum elogio, hymno et praefatione. — Act. SS., Aug. t. I, p. 314 – 16.

NON. AUG.

[1] Romae in Exquiliis dedicatio basilicae Sanctae Mariae ad Nives.

[2] Item Romae passio sanctorum martyrum viginti trium, qui in persecutione Diocletiani via Salaria veteri capite truncati ibidem sepulti sunt ad clivum Cucumeris.

[3] Asculi in Piceno sancti Emygdii episcopi et martyris, qui a sancto Marcello papa episcopus ordinatus, et illuc ad praedicandum Evangelium missus, in confessione Christi sub Diocletiano imperatore martyrii coronam accepit.

[4] Antiochiae sancti Eusignii militis, qui annum agens centesimum decimum, cum Constantini Magni fidem, sub quo militaverat, Iuliano Apostatae exprobraret, eumque ut patriae pietatis desertorem redargueret, ab eodem iussus est capite caedi.

[5] Item sanctorum martyrum Cantidii, Cantidiani et Sobelis Aegyptiorum.

[6] Augustae Vindelicorum natalis sanctae Afrae martyris, quae cum esset pagana, per doctrinam sancti Narcissi episcopi ad Christum conversa et cum omni domo sua baptizata, pro confessione Christi igni tradita est.

[7] Catalauni in Gallia sancti Memmii civis Romani, qui a sancto Petro illius civitatis episcopus consecratus, populum sibi commissum ad evangelii veritatem perduxit.

[8] Augustoduni beati Cassiani episcopi.

[9] Apud Theanum sancti Paridis episcopi.

[10] In Anglia sancti Oswaldi regis, cuius actus Venerabilis Beda presbyter commemorat.

[11] Eodem die sanctae Nonnae matris beati Gregorii Nazianzeni.

AUGUSTI 5

1. DEDICATIO] In codicibus martyrologii hieronymiani sollemnitas hodierna his verbis annuntiatur: Romae dedicatio basilicae sanctae Mariae. Noster autem maluit hic memoriolam excitare miraculi cuius fama haud merita quidem latissime increbuit, BHL. 5403. Basilicam Sanctae Mariae, teste Libro pontificali, Xystus p. III (432 – 440) exstruxit: Hic fecit basilicam sanctae Mariae quae ab antiquis Liberii cognominabatur, iuxta macellum Libiae. Hodieque legitur titulus supra arcum triumphalem, opere musivo: XYSTUS PLEBI DEI. Altera inscriptio nunc deperdita ingredientibus exhibebatur supra portam:

Virgo Maria tibi Xystus nova tecta dicavi
      digna salutifero munera ventre tuo cet.

Hanc nempe basilicam Sanctae Mariae Maioris esse voluit pontifex in perennem memoriam triumphalis exttus concilii Ephesini in quo Maria Virgo Deipara salutata erat. — Comm. martyr. hieron., p. 418; De Rossi, Musaici antichi delle chiese di Roma (S. Maria Maggiore); Inscriptiones christianae Urbis Romae, t. II, p. 71; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. 232, 235; F. M. Fiorentini, Vetustius occidentalis ecclesiae martyrologium, p. 726 – 34; Benedictus XIV, De festis D. N. Iesu Christi et beatae Mariae Virginis, l. II, c. 7.

2. MARTYRUM] De his silent antiqui martyrologi. Eos assumpsit Baronius ex Actis SS. Abundii et Abundantii, BHL. 16, de quibus ad diem 16 sept. Turmae martyrum Romanorum viginti trium nulla in historiis genuinis mentio est. — Act. SS., Aug. t. II, p. 69 – 70.
3. EMYGDII] Baronius: “Petrus (de Natalibus) in Catalogo, lib. 7, c. 24, refert eius Acta, sed eiusmodi quae censura indigeant.” Severius sane iudicanda est Passio BHL. 2535, S. Valentino Emygdii discipulo a falsario supposita et ineptis fabulis referta. Nec nomine tenus ante medium saeculum XI cognitus erat protomartyr ille atque conditor sedis Asculanae, cuius corpus inter ann. 996 et 1052 repertum et in ecclesiam cathedralem translatum est. — Act. SS., Aug. t. II, p. 16 – 36; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 84, 397 – 98, 491 – 92; Anal. Boll., t. XXII, p. 342; t. XXIX, p. 84; Catal. Lat. Rom., p. 305.
4. EUSIGNII] Nullum prorsus exstat monumentum de vita vel cultu huius martyris praeter commenticiam insulsissimi fabulatoris narrationem (ita I. Pinius decessor noster), cuius duas habemus recensiones BHG2. 638, 639, a B. Latyšev editas in Žurnal Ministerstva narodnago prosvěščenija, N. S., t. LV (1915), sect. philol. class., p. 81 – 91, et versionem hibericam, de qua Anal. Boll., t. XXXI, p. 313, epitomasque item duas, ineditam alteram BHG2. 640, alteram vero nuper in lucem prolatam (B. Latyšev, Menologii byzantini s. x quae supersunt, t. II, p. 247 – 50). In hac autem Eusignius Caesareae passus asseritur, non Antiochiae, qui locus nativitatis est, ut habetur in menaeis quorum elogium contraxit Baronius. — Act. SS., Aug. t. II, p. 70 – 72; Synax. Eccl. CP., p. 867 – 70.
5. CANDIDII] De his in menaeis Graecorum brevissime, solitis versiculis additis. Καττίδιος et Καττιδιανός fratres pro Christo lapidati dicuntur, Σόλεβ vero (al. Σόβελ) Aegyptius sagitta transfixus. Nomina martyrum ceterum ignota, ut et elogiorum fontes. His parum accurate, ut legenti patet, usus est Baronius. Mutata enim est duorum priorum nominum forma, omnes tres Aegypto tribuuntur, cum solus Sobel Aegyptius nominetur, et in unam congregantur turbam nullo favente indicio. — Act. SS., Aug. t. II, p. 72; Synax. Eccl. CP., p. 869.
6. AFRAE] Verba sunt Flori, praeterquam quod hic scribit pagana et meretrix et pro loci indicio apud provinciam Rhetiae civitate Augustana, ex Actis S. Afrae BHL. 108, 109, de quibus inter doctos plurimum disceptatum est. Seiungenda videtur prior pars seu Conversio S. Afrae, certe fabulosa, ab altera quae est eiusdem Passio (antiquior BHL. 107 b) non quidem a teste rerum gestarum scripta sed non contemnendis memoriolis innixa. Ex ea fluxisse videtur elogium martyrologii hieronymiani: in provincia Retia civitate Augusta Afrae veneriae ad diem 7 aug.; commemoratio eius ibidem anticipata quoque est ad dies 5, 6. In antiquis codicibus Passioni praefigitur VII id. vel etiam VI id. aug. Ex perversa lectione VII id. oct. loco VII id. aug., orta est S. Afrae memoria ad diem 9 oct. Antiquae venerationis in Augusta testis est Venantius Fortunatus, Vita S. Martini, IV, 642 – 43. — Act. SS., Aug., t. II, p. 37 – 59; Comm. martyr. hieron., pp. 419, 421, 423, 548; M.G., Scr. rerum merov., t. VII, p. 200 – 204; L. Duchesne, in Bulletin critique, 1895, pp. 301 – 305, 325 – 28; Id., in Anal. Boll., t. XVII, p. 433 – 37.
7. MEMMII] Martyrologium hieronymianum: Catalaunis civitate Mimmii episcopi. De S. Memmii, quem Catalaunensis urbis (Châlons) proprium patronum nuncupat, sepulcro et miraculis Gregorius Turonensis, in Gloria Conf., LXV. Elogium suppeditat Vita BHL. 5907, fabulis contexta. De inventione reliquiarum saec. VII, lege BHL. 5910, 5911, 5911 b, c. — Act. SS., Aug. t. II, p. 4 – 12; Comm. martyr. hieron., p. 419; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 95; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 203; Id., Les sacramentaires et les missels manuscrits, t. III, p. 390.
8. CASSIANI] Martyrologium hieronymianum: Agustoduno Cassiani episcopi. Postquam de coemeterio Augustodunensi dixerat Gregorius Turonensis, ita prosequitur: In hoc cimiterio vidi beati Cassiani sacerdotis magni sepulchrum a multis infirmis erasum (in Gloria Conf., LXXIII). Eodem teste (c. LXXIV) Cassianus Reticio successit, Simplicio vero si Vitae BHL. 1630 – 1631 scriptorem audias, qui ceterum nullam meretur fidem. — Act. SS., Aug. t. II, p. 59 – 69; Comm. martyr. hieron., p. 419; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 177; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 349; Id., Les bréviaires manuscrits, t. V, p. 50.
9. PARIDIS] Qui Paridem episcopum Theanensem in sanctorum fastos primus invexit Baronius praeter eius nomen et diem festi de eo nihil noverat. Vita BHL. 6466 e figmentis consarcinata est longo tempore post sancti aetatem, ab hagiographo qui eum a S. Sylvestro (314 – 335) consecratum fuisse asseverat. — Act. SS., Aug. t. II, p. 73 – 78.
10. OSWALDI] Occisus est, commisso gravi praelio, ab eadem pagana gente paganoque rege Merciorum, a quo et prodecessor eius Aeduini peremtus fuerat, in loco qui lingua Anglorum nuncupatur Maserfelth, anno aetatis suae XXXVIII, die quinto mensis augusti, anno 642. Ita Beda, Hist. eccl., III, 9, ex quo omnia ferme derivantur quae de piissimo fortissimoque Nordanhymbrorum rege feruntur. Miraculis illustris, statim post obitum cultus est, reliquiae translatae variasque in partes orbis distributae, nomen martyrologiis insertum, ab Usuardo, cuius est nostrum elogium, in antiquo martyrologio anglo-saxonico saec. IX post med., in breviario Richenoviensi hieronymiano, in Tamlachtensi, apud Oengusium Hibernum poetam. Sed apud Bedam in martyrologio nihil prorsus. Recentiores quid recitemus? Procul enim per totam Europam serpuit Oswaldi fama. Ideo tot Vitae scriptae sunt BHL. 6361 – 6373, de quibus ceterisque venerationis vestigiis fuse egit C. Plummer, Venerabilis Baedae Opera historica, t. II, p. 159 – 61. — Act. SS., Aug. t. II, p. 83 – 103; J. Raine, apud W. Smith et H. Wace, Dictionary of Christian Biography, t. IV, p. 163 – 64; W. Hunt, in Dictionary of National Biography, t. XLII, p. 321 – 23; Comm. martyr. hieron., p. 418 – 19; An Old English Martyrology, ed. G. Herzfeld (London, 1900), p. 138; R. I. Best et H. J. Lawlor, The Martyrology of Tallaght, p. 60; W. Stokes, The Martyrology of Oengus, pp. 174, 182, ubi recens commentator pro Oswaldo posuit Aldfridum; Id., The Martyrology of Gorman, p. 150; H. A. Wilson, The Missal of Robert of Jumièges, p. 16; F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I, in omnibus kalendariis, uno excepto Missali Leofrici, p. 51; R. Stanton, A Menology of England and Wales, p. 382; J. M. Mackinlay, Celtic Relations of St. Oswald of Northumbria, in The Celtic Review, t. V (1908 – 1909), p. 304 – 309; I. Williams, A Reference to the Nennian Bellum Cocboy, in The Bulletin of the Board of Celtic Studies, t. III (1926), p. 59 – 62; F. Klaeber, King Oswald's Death in Old English Alliterative Verse, in Philological Quarterly, t. XVI (1937), p. 214; P. Bayart, Les Offices de Saint Winnoc et de Saint Oswald, Lille, 1926, in Annales du Comité flamand de France, t. XXXV; J. Pölzl, Der heilige König und Martyrer Oswald … in der Geschichte, Sage und Verehrung, Traunstein, 1899; G. Baesecke, Der Münchener Oswald, Breslau, 1907; H. W. Keim, Das Spielmannsepos vom heiligen Oswald, Düsseldorf, 1912; F. Arnold-Forster, Studies in Church Dedications (London, 1899), t. III, p. 433.
11. NONNAE] In paucis iisque recentioribus menaeorum exemplaribus quasi obiter commemoratur hodie S. Nonna. Praeterea auctorem antestatur Baronius S. Gregorium theologum in orationibus de patre Gregorio BHG2. 714, de fratre Caesario 286, de sorore Gorgonia 704, et in carmine de vita sua (P. G., t. XXXVII, 1029 – 1166). Quibus adde eiusdem Gregorii epitaphia metrica εἰς τὴν μητέρα ἐκ τοῦ θυσιαστηρίου προσληφθεῖσαν (P. G., t. XXXVIII, p. 44 – 62): dum enim in ecclesia orat, morte improvisa correpta est Nonna et ideo quasi “ex altari” ad meliorem vitam assumpta. — Act. SS., Aug. t. II, p. 78 – 81; Synax. Eccl. CP., p. 869; B. Hermann, Verborgene Heilige des griechischen Ostens (1931), p. 5 – 33; F. J. Dölger, Antike und Christentum, t. V (1936), p. 44 – 75; Anal. Boll., t. XXVII, p. 174.

VIII ID. AUG.

[1] In monte Thabor Transfiguratio Domini nostri Iesu Christi.

[2] Romae via Appia in coemeterio Callisti natalis beati Xysti secundi papae et martyris, qui in persecutione Valeriani gladio animadversus martyrii coronam accepit.

[3] Item sanctorum martyrum Felicissimi et Agapiti, eiusdem beati Xysti diaconorum, Ianuarii, Magni, Vincentii et Stephani subdiaconorum, qui omnes cum eo pariter decollati sunt atque in coemeterio Praetextati sepulti. Passus est etiam cum eis beatus Quartus, ut scribit sanctus Cyprianus.

[4] Burgis in Hispania, in monasterio sancti Petri de Cardegna Ordinis sancti Benedicti, ducentorum monachorum cum Stephano abbate, qui a Saracenis pro fide Iesu Christi interfecti sunt atque ibidem in claustro a christianis sepulti.

[5] Compluti in Hispania sanctorum martyrum Iusti et Pastoris fratrum, qui cum adhuc pueri litteris imbuerentur, proiectis in schola tabulis, sponte ad martyrium cucurrerunt, et mox a Daciano praeside teneri iussi et fustibus caedi, cum se mutuis exhortationibus constantissime corroborarent, extra civitatem perducti a carnifice iugulati sunt.

[6] Romae sancti Hormisdae papae et confessoris.

[7] Bononiae sancti Dominici confessoris, fundatoris Ordinis Fratrum Praedicatorum, viri sanctitate et doctrina clarissimi, qui virginitatem perpetuo illibatam servavit, et ob singularem meritorum gratiam tres mortuos suscitavit; cumque praedicatione sua haereses compressisset ac plurimos ad religiosam et piam vitam instituisset, in pace quievit; eius tamen festivitas ex constitutione Pauli papae quarti pridie nonas augusti celebratur.

[8] Amidae sancti Iacobi eremitae, miraculis clari.

AUGUSTI 6

1. TRANSFIGURATIO] A Graecis primum haec commemoratio instituta est et ad diem 6 aug. observata. A Latinis passim in aliquibus ecclesiis Hispaniae, Galliae, Italiae iamdudum celebrabatur, donec a Callisto III, litteris datis 6 aug. anno 1457, annuatim ab universis fidelibus indiceretur observanda, VIII id. augusti, in memoriam victoriae qua rex Iohannes Hunyades Turcarum exercitum profligavit. — Act. SS., Aug. t. II, p. 122; Synax. Eccl. CP., p. 869 – 70; Benedictus XIV, De festis Domini Nostri Iesu Christi et beatae Mariae Virginis, lib. II, c. 5; L. Eisenhofer, Handbuch der katholischen Liturgik, t. I (1932), p. 591; J. B. Ferreres, Historia del Misal Romano (Barcelona, 1929), p. 329 – 49.
2. XYSTI] Depositio martyrum: VIII id. aug. Xysti in Callisti et in Praetextati Agapiti et Felicissimi. Est etiam inscriptus in breviario Syriaco et kalendario Carthaginiensi. De eius martyrio praeclarum habetur S. Cypriani testimonium (Epist. LXXX). Ficticia sunt Acta S. Polychronii, quibus inserta est Passio SS. Xysti et Laurentii. Quattuor diaconos cum Xysto in coemeterio animadversos scribit Cyprianus, tacitis nominibus. Praeter Agapitum et Felicissimum quattuor alios addit Liber pontificalis: Ianuarium, Magnum, Vincentium, Stephanum. De his tamen nihil in aliis monumentis. — Act. SS., Aug. t. II, p. 124 – 42; Comm. martyr. hieron., p. 420 – 21; Anal. Boll., t. XL, p. 196 – 97; t. LI, p. 43 – 48.
3. FELICISSIMI] In Depositione martyrum soli Felicissimus et Agapitus recoluntur. Ianuarius et ceteri tres ex Libro pontificali accepti sunt, ubi tamen non subdiaconi sed diaconi nuncupantur. Error, cui iam patrocinatur Beda, ortus esse videtur a lectione sub die (VIII id. aug.), detorta in subdiac. Alia prava lectio novum martyrem creavit Quartum, cuius in elogio, ipsis Adonis verbis concepto, mentio S. Cypriano asseritur. In epistula LXXX scripserat Cyprianus: et cum eo diaconos quattuor. In codicibus deterioris notae legitur: et cum eodem quartum, quae satis est oculis subicere ut erroris fons appareat. — Act. SS., Aug. t. II, p. 124 – 42; Comm. martyr. hieron., p. 420 – 21; Les martyrologes historiques, p. 103.
4. MONACHORUM] Monachos Sancti Petri de Cardeña, haud procul Burgis, IX saeculo mactatos, summo silentio praetervehuntur tum kalendaria mozarabica antiquiora, quorum exstant aliquot in eadem dioecesi Burgensi descripta, tum Hispanicarum rerum Annales, tum ipsum chartularium monasterii. Prima mentio occurrit in inscriptione saeculo, ut videtur, XIII incisa: Era DCCCLXXII IIII f. VIII id. ag. adlisa est Karadigna et interfecti sunt ibi per regem Zepham CC monachi de grege Domini in die sanctorum martyrum Iusti et Pastoris. Titulum inter falsos suspectosque amandavit Aemilius Hübner, Inscriptiones Hispaniae christianae (Berolini, 1871), p. 105, neque minus severe reprobandum censuerunt recentiores L. Barrau-Dihigo et A. Cotarelo y Valledor. Eam ob causam, ut nuper dilucide exposuit J. Garcia Ramila, operam oleumque perdiderunt quotquot notationes temporum in titulo positas conati sunt ut emendarent et cum aliis accommodarent. Neque saeculo XVII, cum de cultu approbando Romae ageretur, quicquam repertum est aut antiquius aut certius. Verumtamen, cum iterum atque iterum rogassent Hispaniae proceres ut ducenti monachi martyrologio Romano inscriberentur, Clemens VIII tandem anno 1602 elogium indulsit ad diem 6 augusti. Quam veniam adepti, confestim novam martyrologii Romani editionem sumptu suo excudere festinarunt Hispani, quorum omnia fere exempla cum in Hispania divendita essent, questus est Benedictus XIV sua aetate in Romanis bibliothecis editionem prorsus desiderari. Anno 1603 officium de sanctis martyribus, cuius lectiones ipse Baronius confecerat, dioecesi Burgensi concessit Clemens VIII. In titulo Stephani nomen non legitur, at, subductis rationibus, ducentos martyres Stephano abbate occubuisse sibi nonnulli persuaserunt. — Act. SS., Aug. t. II, p. 162 – 69; J. Garcia Ramila, Los martires de San Pedro de Cardeña, in Boletin de la Comisión provincial de monumentos historicos y artisticos de Burgos, 1934, p. 97 – 106; A. Cotarelo y Valledor, Historia critica y documentada de la vida y acciones de Alfonso III el Magno (Madrid, 1933), p. 165 – 71; L. Barrau-Dihigo, Recherches sur l'histoire politique du royaume Asturien (Tours, 1921), p. 258; L. Serrano, El obispado de Burgos y Castilla primitiva, t. II (Madrid, 1935), p. 401 – 405.
5. IUSTI] Laudantur a Prudentio, Peristeph., IV, 41 – 44, et Paulino Nolano, Carm., XXXI, 606 – 610. Martyrologio hieronymiano inscripti sunt ad diem 25 aug.: in Spanis Compluto loco natale sanctorum Iusti et Pastoris martyrum; ad diem vero 6 aug. in kalendariis Mozarabum, consonante eorum Passione BHL. 4595, ex qua excerptum est elogium Flori et Adonis, et tandem nostrum, suppressis verbis in Campo laudabili … ubi etiam in basilica sui nominis quiescunt. Acta quidem antiqua esse ultro concedimus, non tamen primigenia et in omnibus fide digna. — Act. SS., Aug. t. II, p. 143 – 55; Comm. martyr. hieron., p. 466.
6. HORMISDAE] Silet genuinus Beda. Additus est Hormisdas in martyrologii Adonis codice Sangallensi 454. Liber Pontificalis: sepultus est in basilica beati Petri apostoli VIII id. aug., consulatu Maximi [523]. — Act. SS., Aug. t. II, p. 155 – 65; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 272.
7. DOMINICI] Dominicus Calarogae, in dioecesi Oxomensi, natus anno 1170, ad exscindendas pravas de religione opiniones, Albigensium praesertim, anno 1207 fundamenta iecit Ordinis Praedicatorum, anno 1216 ab Honorio III publice approbati. Obiit Bononiae die 6 augusti 1221, inter sanctos die 3 iulii 1234 a Gregorio IX relatus, qui festum nonis augusti, ante diem quo, posita carnis sarcina, dives meritis penetravit in sancta, iussit celebrari. Ad diem 4 huius advertimus festum iterum uno die antepositum, ut S. Mariae ad Nives daretur locus. Elogium manat ex additamento Molani, qui breviarium quodpiam sub oculis habuisse credendus est, quale est id quod Venetiis anno 1507 editum erat ad usum Fratrum Praedicatorum. — Act. SS., Aug. t. I, p. 358 – 658; Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum historica, t. XV et XVI; P. Mandonnet, S. Dominique, Paris, 1938; Miscellanea dominicana, Romae, 1923.
8. IACOBI] Aptissime decessor noster Petrus Boschius: “Fons unicus eorum quae de sancto sciuntur hactenus, videtur esse Procopii textus de Bello persico, lib. I, c. 7”, ubi nihil de Iacobi obitu, nedum de cultu ei usquam exhibito. Nullis ecclesiarum sive orientalium sive occidentalium fastis consignatam huius anachoretae memoriam reperire contigit ante reformationem Romani martyrologii; cuius revisores pro arbitrio hunc 6 aug. diem ipsi natalem assignarunt. — Act. SS., Aug. t. II, p. 161 – 62.

VII ID. AUG.

[1] Neapoli in Campania sancti Caietani Thienaei confessoris, Clericorum Regularium fundatoris, qui singulari in Deum fiducia pristinam apostolicam vivendi formam suis colendam tradidit, et miraculis clarus a Clemente decimo inter sanctos relatus est.

[2] Aretii in Tuscia natalis sancti Donati episcopi et martyris, qui inter cetera virtutis opera (ut scribit beatus Gregorius papa) fractum a paganis calicem sanctum orando instauravit. Is in persecutione Iuliani Apostatae a Quadratiano augustali comprehensus, cum idolis sacrificare renuisset, gladio percussus martyrium consummavit. Passus est etiam cum eo beatus Hilarinus monachus, cuius memoria decimo septimo kalendas augusti recolitur, quando eius corpus ad Ostia Tiberina translatum fuit.

[3] Romae sanctorum martyrum Petri et Iuliani, cum aliis decem et octo.

[4] Mediolani sancti Fausti militis, qui sub Aurelio Commodo post multa certamina martyrii palmam adeptus est.

[5] Novocomi passio sanctorum martyrum Carpophori, Exanthi, Cassii, Severini, Secundi et Licinii, qui in confessione Christi capite truncati sunt.

[6] Nisibi in Mesopotamia sancti Dometii monachi Persae, qui cum duobus discipulis sub Iuliano Apostata lapidatus est.

[7] Rothomagi sancti Victricii episcopi, qui adhuc miles, sub eodem Iuliano pro Christo abiciens cingulum, a tribuno multis tormentis afficitur et capitis damnatur, sed carnifice qui ad eum caedendum missus fuerat caecitate percusso, ipse vinculis solutis liber evasit; postea episcopus factus, Morinorum et Nerviorum gentes indomitas verbi praedicatione ad fidem Christi perduxit, et demum confessor in pace quievit.

[8] Catalauni in Gallia sancti Donatiani episcopi.

[9] Messanae in Sicilia sancti Alberti confessoris, Ordinis Carmelitarum, miraculis clari.

AUGUSTI 7

1. CAIETANI] Caietanus Vicentiae circa annum 1480 (Act. SS., Aug. t. II, p. 240 – 41, n. 3) nobili genere natus, Romam iuvenis migravit, ubi inter protonotarios apostolicos a Iulio p. II cooptatus, auctus est sacerdotio die 30 sept. anno 1516. Variis in locis piis sodalitatibus et xenodochiis fundatis vel saltem firmatis, in Urbe cum Iohanne Petro Carafa, qui fuit Paulus p. IV, tunc temporis episcopo Theatino, opus molitus est condendi novam religionem. Congregationem Clericorum Regularium nuncupatam Clemens p. VII approbavit die 24 iun. anno 1524. Caietanus anno 1527, quo Roma direpta Venetias se recepit, episcopo Theatino suffectus religionem suam tres annos gubernavit. Deinde Neapolitanae domui anno 1533 praefectus est, anno 1540 Venetae, anno 1543 iterum Neapolitanae; cuius regimen invitus mense maio anno 1547 tertium susceperat, cum die 7 aug. eodem anno ibidem vita functus est. Corpus religiose servatur in templo Sancti Pauli Neapoli. Dei servus ab Urbano p. VIII, litteris apostolicis die 8 oct. anno 1629 datis, inter beatos, inter sanctos autem a Clemente p. X fuit recensitus die 12 april. 1671 et in universa Ecclesia quotannis celebrari iussus ab eodem pontifice, decreto die 27 mart. anno 1673 edito. — Act. SS., Aug. t. II, p. 240 – 324; Anal. Boll., t. XXI, p. 395; O. M. Premoli, S. Gaetano Thiene (1480 – 1547), Crema, 1910; P. Paschini, S. Gaetano Thiene, Gian Pietro Carafa e le origini dei Chierici Regolari Teatini, Roma, 1926.
2. DONATI] De S. Donato qui secundo loco in serie episcoporum Aretinorum nominatur, haec habet martyrologium hieronymianum: in Tuscia civitate Aritio Donati episcopi et confessoris. Passio BHL. 2289, quae tota constat mendaciis et laciniis e Passione S. Gallicani BHL. 3236 – 3242 surreptis, tricas facit inexplicabiles. Hilarinus quippe, martyr Ostiensis, martyrologio hieronymiano ad diem 16 iul. inscriptus, e S. Gallicani Passione inductus est in Passionem S. Donati, cum quo nihil unquam commune habuit. Eum episcopo Aretino passionis socium ultro adiecit hagiographus. Iamvero ex iis qui Hilarinum martyrem Ostiensem fuisse meminerant, aliquis translationem excogitavit, quam die 16 iul. contigisse commenti sunt. Vide quae ad hunc diem exposuimus. S. Gregorii verba quae a nostro afferuntur sumpta sunt e Dial., I, 7. — Act. SS., Aug. t. II, p. 188 – 90; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 569 – 70; H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, pp. 33, 125 – 27.
3. PETRI] Ex Usuardo, qui Florum seu Adonem exscribit, parum accurate Iuliani ponens loco Iulianae. In elogii fontem sedulo, sed frustra indagavit Sollerius, nec mirum. Martyres enim hi XX, quorum XVIII anonymi, sunt e XXV qui in martyrologio hieronymiano Romae passi leguntur, et quorum nomina requirenda sunt in additamento ad Passionem S. Afrae BHL. 111. Haec partim sunt martyrum Romanorum, ut Iuliana, inscripta in Depositione martyrum, partim peregrinorum, forsitan Nicomediensium, ut alio loco ostensum est. Cetera ignorantur. — Act. SS., Aug. t. II, p. 187; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 453; Comm. martyr. hieron., pp. 422, 423, 425.
4. FAUSTI] Pro martyre Fausto Faustinum dicere maluerunt Florus, Ado, Usuardus, quibus debetur elogium, quod additis vocibus militis et post multa certamina mutuatus est noster. Ex martyrologiis Faustus transiit in Librum notitiae sanctorum Mediolani (ed. Magistretti-Monneret de Villard, p. 123); verum pristini libri liturgici Mediolanenses eum ignorant. Martyrologio hieronymiano deceptus est Florus qui legit, ut et nos legimus, ad diem 7 aug.: Mediolano Faustini, at minime suspicatus est librariorum culpa factum esse ut nomen sancti cum Mediolano coniungeretur. Nobis quidem sive Faustinus sive Faustus nomen est inane. — Act. SS., Aug. t. II, p. 184 – 86; Comm. martyr. hieron., p. 423; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, p. 825.
5. CARPOPHORI] In fronte Passionis S. Alexandri BHL. 277 coniuncta leguntur nomina quae hodie refert martyrologium hieronymianum: Passio sanctorum Carpofori, Exanti, Cassii, Severi, Secundi atque Licinii (Anal. Boll., t. XXI, p. 36). Itaque non satis verum est quod nonnulli dixerunt, a Galesinio, quem auctorem secutus est Baronius, eos primum consociatos fuisse. Ceterum eorum turma plane ficticia est. Albanenses martyres Carpoforum, Severum (Severianum) et Secundum annuntiat martyrologium hieronymianum die sequenti 8 aug. Memoriae quae ad Comenses martyres pertinent multifariam obscuratae fuerunt. Vide testimonia quae de S. Fideli ad 28 oct. afferuntur. — Act. SS., Aug. t. II, p. 187 – 88; t. V, p. 798 – 808; Comm. martyr. hieron., p. 423 – 24; F. Lanzoni, Le diocesi d'Itaa, p. 975 – 76.
6. DOMETII] In primis delendum est nomen Nisibis in Mesopotamia, cum qua urbe S. Dometii memoria errore manifesto hic coniuncta fuit. Dometium quemdam martyrem primus ineunte saec. VI laudat Severus Antiochensis in homilia 51, ex qua tamen Assemanus de S. Dometio illo disputans, nihil prorsus expiscari potuit ad eius historiam enarrandam. Inclinante eodem saeculo VI, Iohannes Malalas in Chronographia refert Dometium anachoretam, advenam ex Assyria, prope Cyrrhum urbem in antro vixisse, in quo Iulianus imperator, dum ad bellum in Persiam inferendum proficiscitur, eum lapidibus obrui iusserit. Quod si verum esset, contingere debuit die 6 martii anni 363. Sed hoc facinus tam communiter ignoratum fuit, ut ipse Theodoretus Cyrrhi episcopus de asceta illo et thaumaturgo qui virtutibus, prodigiis et tandem martyrio eius civitatis suburbium illustrasset, nihil umquam inaudiret. Similem, non tamen eandem, fabulam compluribus aliis commentis exornat Passio S. Dometii Persae BHG2. 560, surrepto argumento ex Vita Dometii medici, in monte Quros quiescentis, ad septemtrionem urbis Mardin in Cordyene; cuius famam, alicunde acceptam, obiter memorat Gregorius Turonensis, in Gloria martyrum, c. 99, ut dictum est ad diem 5 iulii. Inter alia commenta garrivit hagiographus martyris antrum, biennio post eius mortem alta oblivione iam penitus obscuratum, ludicro quodam portento detectum fuisse, quod ex Vita syriaca Dometii medici BHO. 263 manifesto adulteratum fuit. Ad lucem prodiisse conclamatum est S. Dometii corpus die mensis panemi sive iulii 5: quo ipso die Florus Lugdunensis collocandum putavit Dometium alterum cuius laudes apud Gregorium Turonensem legerat. Hunc rursus cum Dometio Persa martyre commutavit Baronius. Tandem quo aenigmatis nodus intricatior fieret, die martii 7 in synaxario Sirmondiano annuntiatur memoria τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Δομετίου. Iamvero, silentibus omnibus libris nostris, ex historia colligitur Iulianum imperatorem ad bellum persicum proficiscentem longe quidem ad austrum urbis Cyrrhi sed per eam tamen regionem transiisse die 6 martii. Eius modi mensilium numerorum concursiones qui casu fortuito accidisse noluerit, videat quo pacto eas explicandas existimet. Minime absurdum est ignoto quodam deperditoque testimonio ad Florum pervenisse temporis notam in Passione consignatam, quam Syri monophysitae non neglexerunt, etsi eius vestigium in Graecorum fastis nusquam perlucet. Simile quiddam acciderit necesse est, exempli gratia, in codicibus hieronymianis qui S. Iacobi Nisibeni memoriolam referunt Syris orientalibus propriam. S. Dometii martyris elogium e Passione BHG2. 560, vel potius ex aliqua eiusdem epitoma contractum, in Graecorum synaxaria insertum est diebus octobris 2 et 4, decembris 7 et aug. 7, qui videntur anniversarii fuisse depositionis reliquiarum, vel sacelli cuiuspiam dedicationis. Cf. supra, ad diem 5 iul. — Act. SS., Aug. t. II, p. 181; cf. Mart. t. III, p. 459 – 60; Synax. Eccl. CP., pp. 97, 103, 284, 869; Assemani, Bibliothecae Apostolicae codicum manuscriptorum catalogus, t. III, p. 475 – 76; Anal. Boll., t. LVII, p. 72 – 104; ubi adde festum beati Domenti, in Anastasi Hierosolymitana, inscriptum esse in lectionario hiberico saec. XI – XII. H. Goussen, Ueber georgische Drucke und Handschriften (München-Gladbach, 1923), p. 26.
7. VICTRICII] Apposite Sollerius: “Mirum videbitur tam illustrem pugilem in nullis antiquis martyrologiis usquam fuisse memoratum… Id longe magis mirandum, neminem unum Rotomagi inventum qui sanctissimi sui praesulis tam illustria gesta posteris commendanda susceperit, ut S. Paulino tot terrarum spatiis remoto, accepta referre oporteat quaecumque de illustrissimo sancto referri aut praedicari possunt. Neque alium ducem invenit Baronius quem in S. Victricio Romanis fastis sacris ascribendo laudandove sequeretur.” De S. Victricio Paulinus Nolanus in Ep. 18 et 37, et Sulpitius Severus., Dial. III, 2. Epistulam decretalem Victricio misit Innocentius p. I die 15 feb. anno 404 (Jaffé, Regesta2, 286). Obiit Victricius anno c. 410. In kalendariis Rotomagensibus hodie recolitur. — Act. SS., Aug. t. II, p. 192 – 97; Act. SS. Belgii, t. I, p. 374 – 436; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 206; Catal. Lat. Paris., t. III, p. 678; E. Vacandard, Saint Victrice, Paris, 1903; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 329.
8. DONATIANI] In serie episcoporum Catalaunensium qualis habetur, S. Donatianus secundum tenet locum, tertium vero S. Domitianus. Utrumque a S. Petro ad praedicandum missos cum S. Memmio, cui in episcopatu successerint, ex sola S. Memmii Vita BHL. 5907, fabulis inquinata, habemus. Neuter in antiquis martyrologiis inscriptus est. Baronius nullum praeter Molanum affert auctorem. Quod concilio Agrippinensi interfuisset accepit idem Baronius a Galesinio, qui “si meminisset sese S. Memmium apostoli Petri discipulum appellasse ab eoque in Gallias missum, non tam facile S. Donatiano eius in cathedra Catalaunensi immediato successori locum dedisset in qualicumque concilio Agrippinensi.” Ita Sollerius. — Act. SS., Aug. t. II, p. 188; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 91.
9. ALBERTI] Vita primigenia S. Alberti cum Miraculis BHL. 228 annis plus octoginta post eius obitum composita est, et nonnihil emendationis postulare videtur. Anno 1306 vel 1307 ex hac vita migravit, non 1292 quemadmodum scribit Baronius. Cultus S. Alberti ab obitu coeptus mox late propagatus est. A Callisto p. III viva voce probatus, litteris a Sixto p. IV die 31 maii anno 1476 datis confirmatus fuit. — Act. SS., Aug. t. II, p. 215 – 39; Anal. Boll., t. XVII, p. 314 – 36; BHL. 229, 229 a; Petri de Natalibus, Catal. SS., Append. XIII.

VI ID. AUG.

[1] Sanctorum martyrum Cyriaci diaconi, Largi et Smaragdi, cum aliis viginti, qui passi sunt decimo septimo kalendas aprilis, quorum corpora a Ioanne presbytero via Salaria sepulta sanctus Marcellus papa in praedium Lucinae via Ostiensi hac die transtulit; quae postea in Urbem delata, in diaconia Sanctae Mariae in via Lata recondita fuerunt.

[2] Anazarbi in Cilicia sancti Marini senis, qui sub Diocletiano imperatore et Lysia praeside flagris caesus, in ligno suspensus ac laniatus, feris tandem obiectus interiit.

[3] Item sanctorum martyrum Eleutherii et Leonidis, qui per ignem martyrium consummarunt.

[4] In Persia sancti Hormisdae martyris sub Sapore rege.

[5] Cyzici in Hellesponto sancti Aemiliani episcopi, qui pro sacrarum imaginum cultu a Leone imperatore multa passus, demum in exilio vitam finivit.

[6] In Creta sancti Myronis episcopi, miraculis clari.

[7] Viennae in Gallia sancti Severi presbyteri et confessoris, qui ex India evangelii praedicandi causa laboriosam peregrinationem suscepit, et ad praefatam, urbem deveniens, ingentem paganorum multitudinem verbo et miraculis ad fidem Christi convertit.

AUGUSTI 8

1. CYRIACI] Martyrologium hieronymianum, cum Depositione martyrum Romana: Romae via Ostiensi miliario VII Cyriaci Largi Crescentiani Memmiae Iulianae Smaragdi. Praeter Memmiam et Iulianam, hi martyres in Passionem S. Marcelli BHL. 5234 inducti sunt ab hagiographo, qui censuit S. Cyriacum, reapse tituli conditorem, non martyrem, alium non esse a Cyriaco qui cum sociis via Ostiensi colitur sexto idus augusti. De his ad diem 16 mart. Translatio a via Salaria, ubi Cyriacus quiescere ferebatur, ad viam Ostiensem nulla fuit, ideo excogitata ut iteratae Cyriaci memoriae ratio redderetur. — Act. SS., Aug. t. II, p. 327 – 40; Comm. martyr. hieron., p. 425.
2. MARINI] Non solum hodie sed et ad diem 18. oct. S. Marinus in synaxariis Graecorum inscriptus est cum elogio ex Passione BHL.2. 1171 vel alia huic simili, quae nonnullis placet propter brevitatem. In hac non quidem a feris dilaceratus martyr interiisse fertur, sed capite amputato; corpus dein canibus ac feris devorandum iussu praefecti proiectum esse narratur. — Act. SS., Aug. t. II, p. 346 – 49; Synax. Eccl. CP., pp. 148 – 49, 875.
3. ELEUTHERII] De hoc martyrum pari nihil prorsus afferendum habemus praeter synaxariorum ad hunc diem (alias aug. 5, 10) breve elogium, quo annuae festivitatis celebratio in regia urbe ita indicatur: Τελεῖται δὲ ἡ αὐτῶν σύναξις ἐν τῷ οἴκῳ τῆς ἁγίας Εἰρήνης πέραν ἐν Ἰουστινιαναῖς. Nota. in quibusdam exemplaribus Eleutherio et Leonidae socios adiungi filios eorum infantes: καὶ τῶν νηπίων αὐτῶν. Locus passionis reticetur. Incaute scriptum est: item, quod ad indicium Anazarbi proxime antecedens referri censetur. — Act. SS., Aug. t. II, p. 342; Synax. Eccl. CP., pp. 869, 877 – 78, 881.
4. HORMISDAE] S. Hormisdam martyrem Persam, hic seorsum ab omni sodalium manipulo separatum, apud Petrum de Natalibus, in Catalogo, VII, 38, se repperisse profitetur Baronius. Eum ad diem 8 augusti, biduo post S. Hormisdam papam, ipse ultro collocavit, suggerente in fallor Petro, qui cum martyris natalem ignoraret, proximum homonymo pontifici locum ei assignavit. Praeter Petri catalogum nullum certe testimonium ei praesto fuit, in quo legeret Hormisdam istum in Persia passum esse sub Sapore rege. Etenim Theodoretus (Hist. eccl., V, 39, 12 – 16), Nicephorus Callistus (l. XIV, c. 20) et Cassiodorus, quos adire iubemur, certamen exornant eiusdem certissime S. Hormisdae, quem synaxaria graeca ad dies septembris 5, octobris 17, martii 11, 12, 30 vel 31 in Persia, cum Abda episcopo,Beniamin diacono et Suene, a Vararane rege capitis damnatum testantur. Neque aliam historiam referre sibi visus est ipse Petrus de Natalibus, ut eius commentariolum legenti patebit. Theodoreti quidem narrationem ea qua solebat sagacitate perscrutatus vir eruditissimus Tillemontius modeste addubitavit utrum necne S. Hormisdas cruenta nece peremptus fuisset (Mémoires, t. XII, p. 359). Verum collatis omnibus indiciis quae recentiori aetate ad lucem emerserunt, nulla cogenti exceptione prohibitum comperimus, ne sanctus vero et proprio nomine martyr dicatur. Videtur enim Theodoretus, pro sua indiligenti et nonnihil volatica facundia, non sine lapsibus descripsisse Passionem quamdam syriacam, cuius aliquam imaginem referunt fragmentum BHO. 6, epitome armenia BHO. 7, locus excerptus a Michaele Syro, in libro Chronicorum VIII, c. 3 – 4, et alia vestigia minoris momenti. Ex quibus testimoniis haec satis probabiliter constant. Inter annos circiter 420 et 423, apud Vararanem regem Persarum crimine religionis insimulatus est Hormisdas vir saecularis ex urbe Ahmadan — quo nomine pellectus est Theodoretus ut eum Achaemenidam diceret — idemque praefecti provinciae filius. Qui Christum eiurare iussus, cum regis minas pariter et blanditias contemneret, primum ad ignominiosam servitutem redactus, multo post tempore in confessione fidei perseverans gladio peremptus est. Et nomen S. Hormisdae et praesertim patris eius dignitas indicare videntur eum in persica religione natum esse, qua deserta, mortis reus habebatur. — Act. SS., Aug. t. II, p. 341; Synax. Eccl. CP., pp. 17, 145, 529, 533, 573; Anal. Boll., t. XXVIII, p. 399 – 415; Chronique de Michel le Syrien, éd. J.-B. Chabot, p. 172 – 73; trad. franç., t. II, p. 15 – 18.
5. AEMILIANI] Inter episcopos qui, anno 815, duce S. Nicephoro patriarcha, imperatori Leoni Armenio strenue restiterunt, memoratur et Aemilianus Cyzicenus cum in Vita S. Nicetae Mediciensis hegumeni BHG2. 1341, c. 34 (Act. SS., April. t. I, p. XXIX), tum in Vita S. Theophylacti Nicomediensis episcopi, c. 12 (Anal. Boll., t. L, p. 78). In menaeis, praeter elogium quod hac die legendum proponitur et a Baronio excerptum est, reperitur quandoque, ad diem 8 ian., mentio S. Aemiliani confessoris (vel etiam martyris) sub iconomachis, qui alius a nostro non videtur. — Act. SS., Aug. t. II, p. 353; Synax. Eccl. CP., p. 875; I. Martinov, Annus ecclesiasticus graeco-slavicus, in Act. SS., Oct. t. XI, pp. 33, 196; Sophronios (Eustratiades), in periodico Ὀρθοδοξία, t. I (CP., 1926 – 27), p. 149.
6. MYRONIS] Praeter longiorem Vitam BHG2. 1311 hactenus ineditam exstant eiusdem varia compendia: Vita BHG2. 1312, alia quae nuper prolata est a B. Latyšev, Menologii byzantini saec. X quae supersunt, t. II, p. 257 – 59, et elogia synaxariorum ad hunc diem. Haec satis superque sunt ut de libello qui reliquorum fons est censura feratur velut de historia ficticia fabulis et parachronismis foedata. — Act. SS., Aug. t. II, p. 342 – 46; Synax. Eccl. CP., p. 875.
7. SEVERI] Ita paulo fusius Florus et Ado, ex Vita BHL. 7692, incertae originis et suspiciosa. Hagiographum si audias, S. Severus Viennae colloquia habuerit cum S. Germano Autisiodorensi, Romam tunc petente (c. 4), scilicet anno c. 445. Sed nota in Vita S. Germani BHL. 3453, c. 25, mentionem quidem fieri Severi, episcopi Treverensis, itineris Britannici comitis, non vero Severi nostri Viennensis. Dies natalis S. Severi merito in dubium revocatur. — Act. SS., Aug. t. II, p. 349 – 51; Anal. Boll., t. V, p. 417 – 24; Les martyrologes historiques, p. 381; A. Grospellier, in Bulletin d'histoire ecclésiastique des diocèses de Valence etc., t. XX (1900), p. 62 – 68.

V ID. AUG.

[1] Vigilia sancti Laurentii martyris.

[2] Romae sancti Romani militis, qui confessione beati Laurentii compunctus, petiit ab eo baptizari, et mox exhibitus ac fustibus caesus, ad ultimum decollatus est.

[3] In Tuscia natalis sanctorum martyrum Secundiani, Marcelliani et Veriani, qui tempore Decii a Promoto consulari primum caesi sunt, deinde in equuleo suspensi et ungulis abrasi atque igne lateribus apposito assati, triumphalem martyrii palmam capite caesi meruerunt.

[4] Veronae sanctorum martyrum Firmi et Rustici, tempore Maximiani imperatoris.

[5] In Africa commemoratio plurimorum sanctorum martyrum, qui in persecutione Valeriani, hortante eos sancto Numidico, in ignem coniecti martyrii palmam adepti sunt. Ipse autem Numidicus, licet cum aliis in rogum iniectus et lapidibus obrutus fuisset, a filia tamen effossus et semivivus repertus, curatus est, ac postea ob eius virtutem in ecclesiae Carthaginensis presbyterum a beato Cypriano meruit cooptari.

[6] Constantinopoli sanctorum martyrum Iuliani, Marciani et aliorum octo, qui ob Salvatoris imaginem quam in porta Aenea constituerant, impii Leonis imperatoris iussu post multa tormenta gladio necati sunt.

[7] Catalauni in Gallia sancti Domitiani episcopi et confessoris.

AUGUSTI 9

2. ROMANI] Martyrologium hieronymianum: Romae via Tiburtina Romani. Eo loco visum est eius sepulcrum ab itinerantibus qui Romae sacra loca lustrarunt. Elogium paene integrum a Beda acceptum est ex Passione fabulosa S. Polychronii. Qui in his Actis miles prodit, in Libro pontificali ostiarius nuncupatur. — Act. SS., Aug. t. II, p. 408 – 410; Comm. martyr. hieron., p. 428; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 155.
3. SECUNDIANI] Ita fere apud Usuardum, qui hosce sanctos apud Coloniam Tusciae collocat. Loci indicium et nomina martyrum reperiuntur in codicibus hieronymianis. De huius diei laterculo et Passione BHL. 7550 inter ineptissimas fabulas computanda aperte locuti sumus in Comm. martyr. hieron., p. 430, nec iuvat ea iterare. — Act. SS., Aug. t. II, p. 401 – 407; Iun. t. I, p. 34 – 37; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 519 – 20.
4. FIRMI] Elogio substrata perspicitur Passio BHL. 3020 – 3022, quae historica fide caret et cuius summa et argumentum non paucis difficultatibus obnoxia sunt. Non aliter iudicandum est de narratione qualem exhibent Versus de Verona (M. G., Poet. Carolin., t. I, p. 120 – 21). Neque multum lucis a martyrologio hieronymiano hic sperandum est. Satis constat Firmum et Rusticum non inter Veronenses martyres computari, sed eorum reliquias aliunde huc allatas esse, et quidem ex Africa, si quid opinamur. Nempe inter martyres Carthaginienses Decianae persecutionis comparet Firmus quidam; in Lambesensi autem turma Rusticus habetur. Hos hodiernos martyres esse non pronuntiamus, eorum tamen nomina hic notanda videntur. — Act. SS., Aug. t. II, p. 414 – 23; Comm. martyr. hieron., p. 427 – 28; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 920 – 23; Les origines du culte des martyrs2, pp. 380, 382.
5. MARTYRUM] Ab antiquioribus martyrologiis longissime absunt Numidicus eiusque sodales, qui in fastos ecclesiasticos inusitato quodam meatu irrepserunt. In martyrologio hieronymiano legitur Nimidiacus, Nimidianus, quo nomine appellatur episcopus quidam in titulo quem posuit Sixtus p. III in Callisti coemeterio (De Rossi, Inscriptiones christianae Urbis Romae, t. II, p. 66; Roma sotterranea, t. II, p. 48). Pro quo vocabulo legere sibi visus est Molanus Numidicus, eum Numidicum presbyterum esse ratus de quo S. Cyprianus non uno in loco agit in epistulis XL – XLII. In Molani sententiam ivit Baronius, quae in re martyrologica nova est et omni praesidio destituta. — Act. SS., Aug. t. II, p. 410 – 411; Comm. martyr. hieron., p. 429.
6. IULIANI] Sub Ignatio patriarcha, anno forte 869, divina revelatione reperta dicuntur corpora S. Mariae patriciae sociorumque octo vel novem martyrum itemque S. Gregorii protospatharii et duorum adulescentulorum. Horum turma, nomine Martyrum X (quandoque IX vel XIII) designata, ex hac inventione et subsecuta reliquiarum elevatione primum innotuisse videtur; ita ut eorum Passio BHG2. 1195, ex Theophanis Chronographia, Vita S. Stephani iunioris aliisque fontibus ac locis communibus compilata, minimi sit facienda. Nec mirum hanc recentioris aevi lucubrationem cum Actis S. Theodosiae seu Theodotae, de qua ad diem iul. 17, non ita facile conciliari. Ex menaeis excerptum est, parum accurate, Iuliani et sociorum elogium. — Act. SS., Aug. t. II, p. 428 – 448; Synax. Eccl. CP., pp. 873, 877 – 80, 882, 1031; Anal. Boll., t. XXXII, p. 322.
7. DOMITIANI] Tertius in serie episcoporum Catalaunensium, primus post S. Donatianum si aliqua fides habenda est Vitae S. Memmii de qua dictum est ad 5 aug. et 7 aug. Nihil de Domitiano in antiquis martyrologiis, nec alius testis praeter Molanum affertur a Baronio. Quod addit Domitianum sedisse in secunda synodo Turonensi atque de eo agere Venantium Fortunatum in carmine III, 6 ad Felicem cum interfuit dedicationi basilicae (Namnetensis), de Domitiano episcopo Andegavensi intellegenda sunt, non de Catalaunensi. — Act. SS., Aug. t. II, p. 413; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 9; Id., Les sacramentaires et les missels manuscrits, t. II, p. 98.

IV ID. AUG.

[1] Romae via Tiburtina natalis beati Laurentii archidiaconi, qui in persecutione Valeriani post plurima tormenta carceris, verberum diversorum, scorpionum, fustium et plumbatarum, et laminarum ardentium, ad ultimum in craticula ferrea assatus martyrium complevit; cuius corpus a beato Hippolyto et Iustino presbytero sepultum fuit in coemeterio Cyriacae in agro Verano.

[2] Item Romae passio sanctorum centum sexaginta quinque militum martyrum sub Aureliano imperatore.

[3] Alexandriae commemoratio sanctorum martyrum, qui in persecutione Valeriani sub praeside Aemiliano diversis exquisitisque tormentis diutius cruciati, vario mortis genere martyrii coronam adepti sunt.

[4] Bergomi sanctae Asteriae virginis et martyris, in persecutione Diocletiani et Maximiani imperatorum.

[5] Carthagine sanctarum virginum et martyrum Bassae, Paulae et Agathonicae.

[6] Romae sancti Deusdedit confessoris, qui quod in hebdomada manibus suis operando lucrabatur, die sabbati pauperibus erogabat.

[7] In Hispania apparitio beatae Mariae Virginis de Mercede nuncupatae, Ordinis Redemptionis Captivorum sub eius nomine institutricis.

AUGUSTI 10

1. LAURENTII] De celebritate et cultu S. Laurentii non iuvat innumerabilia coacervare testimonia. Unum sit pro omnibus quod habetur in Depositione martyrum: IIII idus aug. Laurenti in Tiburtina, cui addatur kalendarium Carthaginiense. Elogium est Bedanum, modice immutatum (v. gr. Valeriani loco Decii) et brevi clausula auctum (cuius corpus cet.): omnia e Passione ficticia S. Polychronii. Memoratur in synaxariis ad hunc diem ἄθλησις τῶν ἁγίων μαρτύρων Λαυρεντίου, Ξύστου ἐπισκόπου Ῥώμης καὶ Ἱππολύτου, cum elogio ex Passione BHG2. 976, 977. Agebatur eorum festivitas ἐν τῷ Τρικόγχῳ πλησίον τοῦ Καπετωλίου. — Act. SS., Aug. t. II, p. 485 – 532; Comm. martyr. hieron., p. 431 – 34; Anal. Boll., t. LI, p. 34 – 98; Synax. Eccl. CP., p. 882.
2. MILITUM] In martyrologii hieronymiani prima editione ad diem 6 aug. memoria inscripta est militum CLXX, in altera militum CLXV errore non infrequenti legentium militum pro miliario. Mirum non est Florum Lugdunensem non perspexisse iteratam esse memoriam dedicationis basilicae SS. Sixti, Laurentii et Hippolyti, quae viae Flaminiae miliario CLXV (rectius CLXIIII) sita erat. Milites martyres eo die nuntiari opinatus est, quos transferri voluit ad 10 aug. ob S. Laurentii mentionem eodem in laterculo. — Act. SS., Aug. t. II, p. 534 – 35; Comm. martyr. hieron., p. 421.
3. MARTYRUM] Martyres Alexandrini a Valeriano perempti in fastis inscripti non sunt ante Baronium, qui eos adduxit ex Eusebio, Hist. eccl., VII, 11, seu potius ex epistulis Dionysii Alexandrini, ubi eorum certamina narrantur. — Act. SS., Aug. t II, p. 532 – 33.
4. ASTERIAE] Asteriam antiqui martyrologi prorsus ignorant. Nusquam apparet eius nomen in kalendariis ecclesiae Bergomensis saec. XI et XII quae publici iuris fecit G. Finazzi, in Miscellanea di storia Italiana, t. XIII, p. 381 – 445. Baronius nos adire iubet Tabulas ecclesiae Bergomensis. Cave ne pro historico testimonio habeas quae sequiori aetate in Passionem S. Asteriae vel Hesteriae BHL. 727 conflata sunt, ubi S. Asteria inducitur quasi S. Gratae socia (1 maii). Suspiciosam fabulam sapiunt quae narrantur de inventione S. Asteriae et aliorum sanctorum, anno 1290. — Act. SS., Aug. t. II, p. 539 – 542; A. Mazzi, I martiri della chiesa di Bergamo (Bergamo, 1883), p. 29 – 40; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 972.
5. BASSAE] Harum nomina quaerenda sunt in Actis S. Agrippinae, quorum varia excerpta habemus et Passionem ἐν συντόμῳ de quibus dictum est ad diem 23 iun. Quae hactenus de tribus virginibus tradita habentur parum perspicua sunt et haud levibus obnoxia suspicionibus. — Act. SS., Aug. t. II, p. 533; Iun. t. IV, p. 458 – 70.
6. DEUSDEDIT] In nullis etiam recentioribus martyrologiis praeterquam in hodierno Romano, ut a Baronio recensitum est et auctum, se repperisse hunc sanctum testatur Sollerius, nec alium adduci auctorem praeter S. Gregorium, Dial. IV, 36, “qui tamen ipse, ut ut virum laudaverit, sancti aut beati appellatione nusquam honoravit”, eo solum titulo eum praedicans qui in elogio descriptus habetur. — Act. SS., Aug. t. II, p. 542.
7. APPARITIO] De ea apparitione aptius sermo fiet ad diem 24 sept., ubi de festo beatae Mariae de Mercede; apparitionis memoria ad diem 10 aug. martyrologio inserta fuit ex decreto S. Rituum Congr. 11 mart. 1684. — Act. SS., Aug. t. II, p. 483.

III ID. AUG.

[1] Romae inter Duas Lauros natalis sancti Tiburtii martyris, qui sub iudice Fabiano in persecutione Diocletiani, cum nudis plantis super carbones ardentes ingressus Christum maiori confiteretur constantia, duci in tertium ab Urbe milliarium atque ibidem gladio animadverti iubetur.

[2] Item Romae sanctae Susannae virginis, quae cum esset nobili prosapia orta et beati Caii pontificis neptis, martyrii palmam tempore Diocletiani capitis obtruncatione promeruit.

[3] Comanae in Ponto sancti Alexandri episcopi, cognomento Carbonarii, qui ex philosopho disertissimo eminentem christianae humilitatis scientiam adeptus et a sancto Gregorio Thaumaturgo in thronum illius ecclesiae sublimatus, non solum praedicatione sed etiam per ignem consummato martyrio fuit illustris.

[4] Eodem die passio sanctorum Rufini Marsorum episcopi et sociorum sub Maximino imperatore.

[5] Apud Ebroicenses in Gallia sancti Taurini episcopi, qui a beato Clemente papa illius civitatis episcopus ordinatus, evangelii praedicatione christianam fidem propagavit, ac multis pro ea susceptis laboribus, miraculorum gloria conspicuus obdormivit in Domino.

[6] Cameraci in Gallia sancti Gaugerici episcopi et confessoris.

[7] In provincia Valeriae sancti Equitii abbatis, cuius sanctitas beati Gregorii papae testimonio comprobatur.

[8] Tuderti sanctae Dignae virginis.

AUGUSTI 11

1. TIBURTII] Ita martyrologium hieronymianum: Romae via Lavicana inter Duas Lauros natale Tiburtii. De eiusdem cultu hoc die certissima habemus monumenta, ut et de loco quo conditus est. Epigramma metricum S. Tiburtio a Damaso pontifice dicatum in codicibus servatum est. De eius gestis nihil traditum est a testibus coaevis. Elogium depromptum est ex Actis apocryphis S. Sebastiani BHL. 7543, de quibus ad diem 20 ianuarii. — Act. SS., Aug. t. II, p. 613 – 24; Comm. martyr. hieron., p. 634 – 35.
2. SUSANNAE] Elogium est Usuardi qui mediante Adone contraxit Passionem S. Susannae BHL. 7937, ab inepto fabulatore confictam. De hac iam passim dictum est, v. gr. ad 18, 19 feb., 22 april. Neglectis Actis martyre prorsus indignis, eiusdem memoriam abunde illustrant certissima cultus monumenta et martyrologio hieronymiano inserta haec verba: Romae ad Duas Domos iuxta Diocletianas natale sanctae Susannae. Titulus Sanctae Susannae ad Duas Domos situs erat in Alta Semita (via Venti Settembre), prope thermas Diocletiani, ubi etiam nunc eius ecclesia exsurgit. — Act. SS., Aug. t. II, p. 624 – 632; Comm. martyr. hieron., p. 435; L. Duchesne, in Mélanges d'archéologie et d'histoire, t. XXXVI, p. 27 – 42; P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. VII, p. 185 – 202; Étude sur le légendier Romain, pp. 24, 34, 79.
3. ALEXANDRI] E nullis antiquis sive Graecorum sive Latinorum fastis cognitus in martyrologium a Baronio primum ascitus est, ex solo Gregorio Nysseno in laudatione S. Gregorii Neocaesariensis BHG2. 715. — Act. SS., Aug. t. II, p. 609 – 12.
4. RUFINI] Ad diem 30 iul. de S. Rufino Assisiensi agentes notavimus in re hagiographica paucas inquisitiones magis perplexas esse quam investigationem de SS. Rufo vel Rufino. Etenim in sanctis Rufinis quotquot sunt unus idemque agnoscendus est Rufinus, et quidem probabilius Capuanus ille, in nostro martyrologio die 27 et 28 aug. semel iterumque memoratus, cuius cultus non uno loco floruit. Verum igitur tetigerat Ughellus, cum Rufinum Assisiensem et Rufinum Marsorum iudicavit sanctum esse duobus nominibus unum, neque rem evincunt argumenta quae illi sententiae opposuit Sollerius noster. Historica fide carent Passiones BHL. 7360 – 7364, unde etiam depromptum est elogium SS. Caesidii et sociorum, ad diem 31 aug. — Act. SS., Aug. t. II, p. 633 – 34; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 471 – 76.
5. TAURINI] Codex hieronymianus Corbeiensis: Ebrocas civitate natale sancti Taurini episcopi et confessoris. Eundem Usuardus annuntiat apud castellum Ebroas. Quod in martyrologio nostro legitur, Taurinum episcopum a Clemente fuisse ordinatum ab eoque ad Ebroicenses missum, confutatione vix indiget. Haec accepta sunt a pseudo-Deodato, fabulatore insigni, qui saec. IX Vitam BHL. 7990 composuit, ipsius S. Taurini filiolum impudenter se iactans. Non ante saec. V Taurinus vixisse credendus est. — Act. SS., Aug. t. II, p. 635 – 56; Comm. martyr. hieron., p. 435; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 226; Catal. Lat. Paris., t. III, p. 678; J.-B. Mesnel, Saint Taurin, premier évêque d'Évreux, Évreux, 1914; cf. Anal. Boll., t. XXXIII, p. 354 – 56.
6. GAUGERICI] Codex hieronymianus Wissemburgensis hodie: in Cameraco natale sancti Gaurici confessoris; ad diem vero 16 aug., codex Bernensis. Exstat Vita BHL. 3286, a suppari conscripta, in qua legitur: Obiit III id. aug … et sepultus est in basilica Sancti Medardi (c. 13). Interfuit Gaugericus concilio Parisiensi anno 614; sedit annos triginta novem, usque ad ann. c. 625. Cultus eius antiquus est et late diffusus. — Act. SS., Aug. t. II, p. 664 – 93; Comm. martyr. hieron., pp. 435, 445; M.G., Scr. rer. merov., t. III, p. 649 – 58; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 110; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. I, pp. 13, 166, 193 cet.; Anal. Boll., t. LIV, p. 12; t. LV, p. 51.
7. EQUITII] De S. Equitio, qui in provincia Valeriae coenobia multa condidit saeculo VI, unum auctorem habemus Gregorium Magnum, Dial. I, 4. In aliquot martyrologiis manuscriptis recentioribus, die 7 martii recolitur, quo die elogium exhibebat martyrologii Romani editio princeps. Verum, quia Aquilae in Vestinis, quo reliquiae translatae erant in templum Sancti Laurentii, commemorabatur die 11 augusti, Baronius, anno 1586, in hunc diem Equitium rettulit. — Act. SS., Mart. t. I, p. 649; Aug. t. II, p. 606; C. Rivera, Per la storia dei precursori di san Benedetto, in Bullettino dell' Istituto storico Italiano, 1932, p. 37 – 45.
8. DIGNAE] Hanc virginem silentio praetereunt martyrologia Romano antiquiora. A Baronio allegantur vetera monumenta manuscripta ecclesiae Tudertinae quae inde acceperit. — Act. SS., Aug. t. II, p. 633.

PRID. ID. AUG.

[1] Assisii in Umbria sanctae Clarae virginis, primae plantae pauperum feminarum Ordinis Minorum, quam vita et miraculis celebrem Alexander quartus in numerum sanctarum virginum retulit.

[2] Eodem die sanctorum martyrum Porcarii abbatis monasterii Lirinensis, et quingentorum monachorum, qui pro fide catholica a barbaris caesi martyrio coronati sunt.

[3] Catanae in Sicilia natalis sancti Euplii diaconi, sub Diocletiano et Maximiano augustis; qui cum diutissime pro confessione Domini torqueretur, tandem martyrii palmam gladio caedente percepit.

[4] Augustae Vindelicorum sanctae Hilariae matris beatae Afrae martyris, quae cum ad sepulchrum illius excubaret, ibidem pro fide Christi a persecutoribus igni tradita est cum Digna, Euprepia et Eunomia ancillis suis. Passi sunt etiam eodem die in praefata urbe Quiriacus, Largio, Crescentianus, Nimmia et Iuliana, cum aliis viginti.

[5] In Syria sanctorum martyrum Macarii et Iuliani.

[6] Nicomediae sanctorum martyrum Aniceti comitis et Photini eius fratris, cum aliis pluribus sub Diocletiano imperatore.

[7] Faleriae in Tuscia passio sanctorum Graciliani et Felicissimae virginis, quorum pro fidei confessione ora lapidibus primo contusa sunt; dehinc gladio percussi, optatam martyrii palmam susceperunt.

[8] Mediolani depositio sancti Eusebii episcopi et confessoris.

[9] Brixiae sancti Herculani episcopi.

AUGUSTI 12

1. CLARAE] Obiit Clara in monasterio Sancti Damiani prope Assisium die 11 augusti 1253. Duobus post annis sanctis adscripta est ab Alexandro IV, qui festum pridie idus augustas celebrari indixit. Vitam BHL. 1815, anno circiter 1256, conscripsit, ut pluribus placet, Thomas de Celano; inde et ex Actis canonizationis, nuper ab oblivione vindicatis, ceteri omnia fere hauserunt qui res a S. Clara gestas litteris illustraverunt. — Act. SS., Aug. t. II, p. 739 – 68; BHL. 1816, 1817, 1817, a, c, d, e, g, m; Archivum franciscanum historicum, t. V (1912), pp. 237 – 60, 459 – 81; t. VII (1914), p. 32 – 54; t. XII (1919), p. 110 – 31; t. XIII (1920), pp. 273 – 86, 403 – 507; M. Fassbinder, Die heilige Clara von Assisi, Freiburg im Breisgau, 1934; Id., Untersuchungen über die Quellen zum Leben der hl. Klara von Assisi, in Franziskanische Studien, t. XXIII (1936), p. 296 – 335.
2. PORCARII] Quando passi sint martyres Lirinenses et quid veri habeat eorum historia ore vulgi tradita non ante constabit quam omnia documenta ad eos pertinentia critice fuerint edita et expurgata. Ex Passione BHL. 6899, tempore Caroli qui… Martellus vocabatur sanctos interemit nefanda gens Agarenorum; ex Passione subnexa Vitae S. Honorati BHL. 3976, passi sunt Lirinenses postquam Karolus in sancta et venerabili senectute migravit ab hac vita… sub Genserico Wandalorum duce. Actorum qui fontes fuerint, ignoratur; fabulis ineptis ea esse conspersa, nemo qui legerit, in dubium revocabit. Accedit haud levis difficultas, quod duo Porcarii fuerunt, neque minus obscurum est quod de altero narratur. — Act. SS., Aug. t. II, p. 733 – 39; P. Meyer, in Romania, t. VIII, p. 481 – 508; Poupardin, Le royaume de Provence, p. 251.
3. EUPLII] Martyrologium hieronymianum: in Sicilia civitate Cathena S. Eupli. Correctoribus Romani martyrologii verba subministravit Usuardus. Passionis S. Eupli, quae primum graece scripta est, non paucae exstant recensiones tum graecae BHG2. 629, 630, tum latinae BHL. 2728 – 2730, quibus alias hactenus ineditas addidit et luculento commentario instruxit P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. VII, p. 1 – 54. Acta primigenia perierunt quidem, sed non spernenda vestigia reliquerunt in Passione BHG2. 629 ceterisque recensionibus quae ex ea fluxerunt. S. Eupli memoriam agunt Graeci in synaxariis ad diem 11 aug. Publicae venerationis eidem in Sicilia maxime sed et Romae exhibitae certa exstant monumenta. — Act. SS., Aug. t. II, p. 710 – 23; Comm. martyr. hieron., p. 436; Origines du culte des martyrs2, p. 311.
4. HILARIAE] Prior elogii pars exscripta est ex Floro, addito loci indicio, mutatoque vocabulo puellae cum ancillis. Fons est Passio S. Afrae BHL. 107 b, de qua ad diem aug. 5. Sanctarum martyrum natalis dies reticetur; 12 aug. constituit Florus, cum in hieronymianis eo die legisset nomen Hilariae, non quidem Augustanae sed Romanae. Altera pars additamentum est nonnullorum codicum Passionis S. Afrae, in vetustiore ita expressum: Eodem die apud Urbem et cum ea alii XXV id est Quiriacus, Largion, Criscentianus, Memmia, Iuliana (sequuntur nomina septem) et alii tredecim quorum nomina Deus scit. In his agnoscuntur martyres via Ostiensi sepulti, VI id. aug. in Depositione martyrum inscripti. Non ergo passi sunt eodem die, neque in praefata urbe, Augustae Vindelicorum, sed Romae. — Act. SS., Aug. t. II, p. 700 – 703; Comm. martyr. hieron., p. 438; B. Krusch, in M. G., Script. rer. merov., t. III, p. 41 – 64; t. VII, p. 192 – 204.
5. MACARII] Ex Adone Baronius, Ado autem ex hieronymianis, ubi haec hodie leguntur: in Syria vico Margaritato natale sanctorum Machari Iuliani ubi multa relegio convenit monachorum. Iulianus sane, martyr in Cilicia, laudatione a S. Iohanne Chrysostomo celebratus (BHG2. 967), magno honore colebatur Antiochiae in propria basilica extra urbem sita; sed et cognomines monachi sanctis annumerabantur in Syria et Mesopotamia, v. g. Iulianus Sabbas, de quo dictum est ad ian. 14. Sitne Macarius martyr an monachus, in ambiguo est. Margaritato procul dubio est pro ma'artha, antrum vel spelunca (cf. apud Ptolemaeum Σπηλούγκα). Hic valde probabiliter designatur locus cuius incolae ab Ammiano Marcellino (XXVIII, 2, 11) appellantur Maratocupreni (incolae vici Marathra) prope Apamiam. — Act. SS., Aug. t. II, p. 700; Comm. martyr. hieron., p. 436 – 38; Origines du culte des martyrs2, pp. 166, 200, 201, 203; Anal. Boll., t. XLVII, p. 53.
6. ANICETI] Graecos allegat Baronius, qui in Actis BHG2. 1542 – 1544 (adde Latyšev, Menologii byzantini saec. X quae supersunt, t. II, p. 269 – 73) et in compendio synaxariorum Aniceti socium Φώτιον nuncupant non Photinum et nepotem non fratrem eiusdem. Usus enim est interpretatione latina BHL. 482. Acta illa omnia eadem referunt et ficticia habenda sunt. Photius et Anicetus Constantinopoli colebantur in sua ecclesia sita ἐν τῷ Στρατηγίῳ. — Act. SS., Aug. t. II, p. 705 – 709; Synax. Eccl. CP., p. 885 – 86.
7. GRACILIANI] Paucis mutatis, perspicitur Usuardi stilus, qui prae oculis habuisse videtur commenticiam illam et ab historia alienam Passionem BHL. 3630, praeter quam de Gratiliano quodcumque testimonium frustra requiras. Quae Falleria olim fuit nunc dicitur Cività Castellana. Felicissimam vero, quae in Tuscia et Umbria pluribus in locis colitur, martyrologium hieronymianum memorat ad 26 maii et 24 nov. Ad quem diem eandem Felicissimum martyrem appellat nostrum martyrologium. — Act. SS., Aug. t. II, p. 725 – 30; Comm. martyr. hieron., pp. 275, 620; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 419 – 420, 545.
8. EUSEBII] Decimo octavo loco in serie episcoporum Mediolanensium occurrit Eusebius inter Lazarum et Gerontium. Quem die 8 obiisse referunt catalogi antiquiores, recentiores vero die 9. Noster secutus est Librum notitiae sanctorum Mediolani (ed. Magistretti-Monneret de Villard, p. 120), ubi Eusebius die 12 collocatus est, ideo, ut videtur, quod dies 9 proprius erat SS. Firmo et Rustico. Eusebium episcopum memorat homilia De reparatione ecclesiae Mediolanensis, quae S. Maximo Taurinensi supposita fuit (P. L., t. LVII, p. 470 – 72). Eusebius anno 451 litteras accepit a Leone p. I (Jaffé, Regesta2, 478) et provinciae synodum Mediolani indixit. — Act. SS., Aug. t. II, p. 724 – 25; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, pp. 32, 169 – 74; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 1020; De Rossi, Inscriptiones christianae Urbis Romae, t. II, p. 161.
9. HERCULANI] In catalogo episcoporum Brixiensium qui Translationi S. Filastrii, auctore Ramperto, BHL. 6797, praefixus est, nominatur Herculanus inter Cyprianum et Honorium (24 april.). Kalendarium autem saec. XIII, a Zaccaria editum, festum eius in diem 12 aug. indicit. — Act. SS., Aug. t. II, p. 731; Brunati, Vita o gesta di santi Bresciani, t. I, pp. 14, 339; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, part. II, t. I, p. 165 – 66.

ID. AUG.

[1] Romae beati Hippolyti martyris, qui pro confessionis gloria sub Valeriano imperatore post alia tormenta, ligatis pedibus ad colla indomitorum equorum, per carduetum et tribulos crudeliter tractus, toto corpore lacerato, emisit spiritum. Passi sunt etiam eodem die beata Concordia eius nutrix, quae ante ipsum plumbatis caesa migravit ad Dominum, et alii decem et novem de domo sua, qui extra portam Tiburtinam decollati sunt et una cum eo in agro Verano sepulti.

[2] Apud Forum Syllae natalis sancti Cassiani martyris, qui cum adorare idola noluisset, vocatis a persecutore pueris, quibus docendo exosus factus fuerat, data est eis facultas eum perimendi; quorum quanto infirmior erat manus, tanto graviorem martyrii poenam dilata morte faciebat.

[3] Tuderti sancti Cassiani episcopi et martyris sub Diocletiano imperatore.

[4] Constantinopoli sancti Maximi monachi, doctrina et zelo catholicae veritatis insignis, qui cum adversus monothelitas strenue decertaret, a Constante imperatore haeretico, praecisis manibus ac lingua, in Chersonesum relegatus, reddidit spiritum. Tunc etiam duo Anastasii eius discipuli aliique plures diversa tormenta et dura exilia sunt experti.

[5] Burgis in Hispania sanctarum Centollae et Helenae martyrum.

[6] In Germania sancti Wigberti presbyteri et confessoris.

[7] Romae natalis sancti Ioannis Berchmans scholastici e Societate Iesu, vitae innocentia et religiosae disciplinae custodia insignis, cui Leo decimus tertius pontifex maximus caelitum sanctorum honores decrevit.

[8] Pictavis sanctae Radegundis reginae, cuius vita miraculis et virtutibus claruit.

AUGUSTI 13

1. HIPPOLYTI] Depositio martyrum: Idus aug. Ypoliti in Tiburtina et Pontiani in Callisti, quo die utriusque martyris corpora e Sardinia Romam translata sunt. Elogium assumptum a Beda, modice immutatum et addita clausula et una cet., omnia ex Passione S. Polychronii, quam fabulis consarcinatam esse satis superque demonstratum est. Concordia, quam hagiographus Hippolyti nutricem fuisse et eodem die passam mentitur, martyrologio hieronymiano inscripta est ad diem 22 feb. Hippolytus, qui in eadem Passione miles prodit, reapse fuit presbyter et doctor, neque alius est ab eo qui ad diem 22 aug. episcopus praedicatur in Portu Romano, ubi eius nomini dicata basilica eo die consecrata fuisse videtur. — Act. SS., Aug. t. III, p. 4 – 15; Comm. martyr. hieron., pp. 439 – 40, 457, 460 – 61; Anal. Boll., t. LI, p. 58 – 66.
2. CASSIANI] Martyrologium hieronymianum: in Foro Cornelii sancti Cassiani. A nostro paulo contractius exscribitur Beda, qui summatim exprimit Passionem BHL. 1626. Huius historiae fons est Prudentius qui Peristeph., IX, poetarum more fabulatur. Initium carminis est Sylla forum statuit Cornelius, unde loci indicium apud Forum Syllae. Huius nomen hodie est Imola. — Act. SS., Aug. t. III, p. 16 – 23; Comm. martyr. hieron., p. 440 – 41; H. Delehaye, Les légendes hagiographiques3, p. 98: Les origines du culte des martyrs2, p. 328.
3. CASSIANI] Episcopum illum, silentibus martyrologiis omnibus, primus sanctum appellavit Baronius, qui se eius Acta ab ecclesia Tudertina accepisse asseverat. Sed haec Passio est BHL. 1637, cui qui fidem adhibuerit valde credulus sit. Tudertinum episcopum nomine Cassianum nemo alius unquam novit. Videtur S. Cassianus martyr Imolae passus, cuius Tuderti eadem die 13 aug. festum agebatur, ab hagiographo quopiam geminatus fuisse, qui, ut alias saepe accidit, cognominem aliquem episcopum excogitavit. — Act. SS., Aug. t. III, p. 24 – 30; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 426.
4. MAXIMI] Investiganti S. Maximi eiusque sodalium vitam et passionem consulenda sunt pleraque documenta ad monothelismi historiam pertinentia, cum qua sanctorum confessorum certamina, fata et exitus artissime conexa sunt. Inter haec monumenta primum locum obtinent epistulae ipsius S. Maximi ad Anastasium BHG2. 1232, ad Iohannem episcopum aliaeque, quarum sparsa testimonia sollertissime collegit V. Grumel in Échos d'Orient, t. XXVI (1927), p. 24 – 32; item commentarii disputationis in Africa mense iulio anno 645 habitae inter Maximum et Pyrrhum patriarcham Constantinopoleos sede pulsum BHG2. 1231 (latine inter collectanea Anastasii bibliothecarii BHL. 5841); Gesta Maximi in primo exsilio, sive Collatio S. Maximi cum Theodosio Caesareae episcopo in castro Bizyae BHG2. 1233, BHL. 5842; et postremo loco, temporis non honoris neque utilitatis, Anastasii presbyteri et apocrisiarii Romanae ecclesiae epistula ad Theodorum Gangrensem BHL. 5843. Praecipua ex his documentis cum traditis in ore vulgi memoriis attemperavit S. Maximi laudator, qui aliquanto tempore post illius obitum eius Vitam conscripsit probe quidem sed non ita plene simul et sobrie ut eius sive testimonio sive silentio clausis oculis fidere liceat. Vitae S. Maximi exstant formae variae BHG2. 1234 – 1236, de quarum contextu ac fontibus in Anal. Boll., t. XLVI, p. 5 – 49, scite disputavit R. Devreesse. Quarta forma brevior et a superioribus non parum aberrans ad nostram usque aetatem delituit in codice bibliothecae synodalis Mosquensis 380, olim laurae Hiberorum Athonensis, in qua videtur exaratus fuisse anno 1022. Eam recensionem anno 1917 typis mandavit S. L. Epifanovič in opere cuius vix aliquot exempla ab exitio servata sunt (Materialy k' izučeniju žizni i tvorenij prep. Maksima Ispovědnika, p. 1 – 10). E schedis huic editioni paratis Vitam denuo recuderat et cum aliis exemplis locisque parallelis articulatim contulerat M. D. Muretov, in Bogoslovskij Věstnik, anno 1914, cuius item labor fato misere absumptus est. Mosquensis quidem recensio, ceteris plerumque deterior, hoc saltem utilitatis attulit, quod in ea descripti sunt (Epifanovič, p. 9 – 10; Muretov, pp. 162 – 65, 166 – 68) loci duo e graeco exemplari epistulae Anastasii apocrisiarii BHL. 5843. Cum huius codicis stirpe quadantenus cognata est versio hiberica Vitae S. Maximi ab Euthymio Hagiorita adornata, qui sibi non temperavit ne interpretis partes aliquantum praetergrederetur (ed. C. Kekelidze, Monumenta hagiographica georgica, t. I, 1918, p. 60 – 109). Neque ista versio, cuius meritum satis liberaliter extulit idem C. Kekelidze (Trudy kievskoj duhovnoj Akademii, 1912, t. III, pp. 1 – 41, 451 – 86), neque synaxarium hiberice conversum a Georgio Hagiorita, ad notitiam locorum tantum iuverunt quantum exspectari poterat. Praeter haec documenta serotinam segetem minorum scriptorum, Vitas breviores, synaxaria, epitomas aliasque litterarum quisquilias ad S. Maximum pertinentes mira cum diligentia collegit atque digessit Epifanovič. E quo veluti chordo feno, quid ad sinceram rerum gestarum notitiam erui possit explorabunt eruditi quos ad intricatas disquisitiones fert animus. Quod asserit noster, S. Maximum in Chersoneso obiisse, quo praecisis manibus ac lingua relegatus fuisset, apud probatum auctorem legere non potuit. Utique gesta Maximi BHG2. 1233 (BHL. 5842), Hypomnesticum, de quo infra, et Vitae S. Maximi communiter narrant, non expresse refragante Anastasii epistula, sancto Maximo eiusque ambobus discipulis amputatam fuisse dexteram. Subdit autem Hypomnesticum et cum eo libelli aliquot hagiographici, sanctis confessoribus excisa lingua loquelam miraculo restitutam fuisse, quod adulteratae S. Romani Passioni suspiciose nimis simile est et cum ipsius S. Anastasii testimonio aegerrime componitur. Utcumque se res habuit, certum est sanctos confessores, post diram custodiam et multiplices saevitias non in Chersonesum sed in Lazicam relegatos fuisse. Quo ut appulerunt VI idus iunias V indictionis, S. Maximus continuo delatus est in castrum Schemaris (Σχιομάριν) ubi certamen suum absolvit die 13 augusti eiusdem anni 662. Nomine Schemaris, intellegendum esse Tzikhe-Muris, sive Arcem Muri prope oppidum Tzager, in tractu Lečkhum, ad ripam Hippi fluvii (Tzkhenis-Dsqali), perspicuis rationibus ostendit C. Kekelidze, loc. c., p. 34 – 35. Ad radices saxi in quo eminebat castrum Muri saeculo XVIII et haud scio an etiam posterius exstabat monasterium Sancti Maximi, in quo fortissimi viri sepulchrum servabatur. Anastasii ambo postquam a magistro suo et alter ab altero seiuncti, aliquamdiu per varias custodias circumducti sunt, quorum nomina hic enucleare non vacat, demum post S. Maximi obitum τῇ ὀκτωκαιδεκάτῃ τοῦ αὐτοῦ ἰουλίου μηνός (XV kalendarum augustarum), una tracti sunt ad castrum Μυκόρισιν, latine: Mucurisin, cuius rudera prope Cutatisium unius diei itinere versus Archaeopolim (Nak'alak'evi) nuper repperit E. Berdzenišvili (cf. Anal. Boll., t. LIII, p. 403 – 404). Inde continuo directus est Anastasius monachus εἰς κάστρον τῆς Σουανίας, in castrum Suaniae, in promunturiis montium Caucasiorum, ubi e vita cessit, nisi in ipso itinere aerumnis confectus est, circa undecimo vel nono kalendas augustas. Apocrisiarius vero ad annum usque 666 supervixit hac illac iactatus, et tandem die quinto idus octobrias cum in sancta collecta diceret Sancta sanctis, indictione decima, animam Deo reddidit prope domum Gregorii patricii et magistri, quinque signis a castro Schemareos. Nobile par confessorum in loco extremi sui certaminis nullam memoriam reliquit. Eorum fata suprema repetenda sunt ex una Anastasii epistula. Exstat quidem de illis narratiuncula in Hypomnestico, quod dicitur, Theodosii et Theodori, cuius latina versio e collectaneis Anastasii bibliothecarii iamdudum nota erat (BHL. 5844 et graecum exemplar, post Epifanovič (op. c., p. 11 – 20), denuo edidit R. Devreesse in Anal. Boll., t. LIII, p. 66 – 80. Sed nodum in scirpo quaerat qui hunc commentariolum cum Anastasii apocrisiarii certissimo testimonio componere velit. Ut enim alia non pauca omittamus quae libelli fidem minuunt, legentibus primo aspectu constat quidquid in ea parte Hypomnestici definitam et cohaerentem interpretationem patitur ex Anastasii narratione acceptum esse, reliqua vero vel inania esse vel manifestis erroribus admixta, et praeterea palaestram illustrium confessorum in ea regione orae maritimae collocatam fuisse, ad quam graecum imperium Arabum victoriis redactum fuit. De his ad Acta S. Martini papae, si Deo placuerit, pluribus disputabitur. — Act. SS., Aug. t. III, p. 97 – 132; Synax. Eccl. CP., p. 887 – 90; W. Peitz, in Historisches Jahrbuch, t. XXXVIII (1917), pp. 226 – 36, 445 – 58; A. Brilliantov, O mestě končiny i pogrebenija sv. Maksima Ispovědnika, in Hristianskij Vostok, t. VI (1922), p. 1 – 62.
5. CENTOLLAE] Nonnulla kalendaria mozarabica ad diem 2 augusti habent: Sancte Centolle. Anno 1317, Gundisalvus, Burgensis episcopus (1313 – 1327), corpus S. Centollae ex oppido Siero, ubi per multas aetates servatum tradebatur, in civitatem suam transtulit idemque Passionem BHL. 1724 contexuit, non ex antiquis memoriis, sed vulgi, ut videtur, sermunculis refertam, unde ne probabiliter quidem constat quando vixerit Centolla, quidve egerit. Legimus ibidem mulierem quandam nomine Helenam, quam Centolla ad fidem evocarat, una cum ea occubuisse, die 4 augusti: Consummarunt autem martyrium suum in pace die sexta feria, secundo nonas augusti. Ad eundem diem in martyrologio Burgensi anno circiter 1330 conscripto et in breviariis item Burgensibus saeculo XV annuntiatur festum S. Centolle virginis, sed ad diem 13 augusti distulerunt Alphonsus de Villegas, in Flore Sanctorum, anno 1583, p. 403, et Thomas de Trujillo, in Thesauro Concionatorum, t. II, p. 1486, quos, ut solet, sequitur Baronius, elogio in martyrologium Romanum inducto anno 1586. Indicium loci: Burgis, expunge, quo translata Centolla colitur, at ubi passam antiquorum nemo litterarum monumentis tradidit. — Act. SS., Aug. t. III, p. 30 – 32; España Sagrada, t. XXVII, p.714 – 34; L. Serrano, El obispado de Burgos y Castilla primitiva, t. II (Madrid, 1935), p. 397 – 99; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. III, p. 374.
6. WIGBERTI] S. Wigbertus e genere Anglosaxonum, anno c. 730 in Germaniam accitus est a S. Bonifatio et monasterio Friteslariensi praefectus. Anno 738 – 739 e vivis excessit, si vera est eruditorum sententia; de die obitus non constat. Commemoratur hodie translatio corporis S. Wigberti Hersfeldiam, quae facta est anno c. 780 a Lullo episcopo Moguntino ad idus aug., testante Servato Lupo in Vita BHL. 8879, c. 25. Hanc Vitam Buno abbati et monachis Hersfeldensibus anno 836 inscripsit Lupus, Fuldae apud Hrabanum degens. Ipse Hrabanus Wigbertum martyrologio inseruit ad hunc diem. Bedam de Wigberto sermonem scripsisse opinio est Baronii, quae ex solis notis chronologicis refellitur. — Act. SS., Aug. t. III, p. 132 – 37; F. Schauerte, Der heilige Wigbert, erster Abt von Fritzlar, Paderborn, 1895; cf. Anal. Boll., t. XV, p. 93; S. Bonifatii et Lulli Epistolae, ed. M. Tangl (Berolini, 1916), p. 64 – 65.
7. IOANNIS] Iohannes Berchmans, patre item Iohanne et matre Elisabeth Van den Hove, ortus Diestemii (Diest) in Brabantia, die 13 martii anno 1599, a tenella iam aetate insignia pietatis exempla dedit. Studia litterarum in patria civitate incohata Mechliniae absolvit magistris Societatis Iesu patribus. Eorundem novitiatum ingressus est die 24 sept. anno 1616. In Urbe, ubi philosophicis disciplinis vacavit, per tres annos Collegii Romani decus et ornamentum fuit non ingenii tantum laude sed multo magis eximia quadam et ad miraculum absoluta omnium virtutum coniunctione quibus aetas iuvenilis excellere potest. Ad superos abreptus die 13 aug. anno 1621, omnium consensu dignus habitus est cuius exempla christianis adulescentibus imitanda proponerentur. Vitam eius brevi libello narratam edidit anno 1627 Virgilius Cepari, cui Dei servus occulta conscientiae credebat. Pius p. IX Iohannem inter beatos litteris apostolicis datis die 9 maii anno 1865, die autem 15 ian. anno 1888 Leo p. XIII inter sanctos rettulit. Sancti corpus asservatur in templo Ignatiano de Urbe; cordis vero reliquiae in ecclesia Lovaniensi Societatis Iesu pia veneratione coluntur. Celebritas annua, ex apostolica facultate, anno 1920, ad diem 26 nov. translata est, exceptis aliquot locis ubi die obitus, 13 aug., recolitur. — Act. SS., Aug. t. III, p. 3; Anal. Boll., t. V, p. 153; Acta romana Societatis Iesu, t. III (1919 – 23); p. 169 – 70; t. V (1924 – 27), p. 61; Compendium vitae, virtutum et miraculorum in causa canonizationis B. Ioannis Berchmans, Romae, 1887; V. Cepari, Vita di Giovanni Berchmans, Fiammingo, religioso della Compagnia di Giesù, Roma, 1627; Alf. Poncelet, Documents inédits sur Saint Jean Berchmans, in Anal. Boll., t. XXXIV – XXXV, p. 1 – 227; H. Delehaye, Saint Jean Berchmans, Paris, 1921; H.-P. Vanderspeeten, Histoire généalogique de la famille de S. Jean Berchmans, fasc. 1, Bruxelles, s. a.; Archivum historicum Societatis Iesu, t. III (1934), pp. 139 – 142, 267 – 78.
8. RADEGUNDIS] Codices hieronymiani secundae recensionis: Pictavis civitate sanctae Radegundae reginae de monasterio sanctae Crucis quem ipsa construxit. De vita et obitu Radegundis, uxoris Clotharii regis. Francorum, praeclara exstant testimonia. Gregorius Turonensis, Hist. Franc., IX, 2: Eo anno [587] beatissima Radegundis ab hoc mundo migravit. Quae magnum planctum in monasterio quem constituerat, dereliquit. Fuique et ego praesens ad eam sepeliendam. Obiit autem mense sexto, tercia decima die mensis, sepulta post triduum (cf. in Glor. conf., c. 104). Item Baudonivia monialis scripsit de Radegunde, quam optime novit, in Vita BHL. 7049, c. 21: Gloriosus transitus eius sic contigit: quarta feria mane primo idus augustas, quod fecit idem mensis dies 13, clausi sunt oculi eius et obscurati sunt nostri. Notissima denique est Vita BHL. 7048, duobus libris a Venantio Fortunato composita. Festum S. Radegundis passim in kalendariis Galliae recolitur, ut in Turonensibus saec. IX, cod. Paris. 9430 et Turon. 184. — Act. SS., Aug. t. III, p. 46 – 96; Comm. martyr. hieron., p. 441; M. G., Scr. rer. merov., t. II, p. 358 – 95; Catal. Lat. Paris., t. III, p. 679; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques de France, t. I, pp. 46, 50; R. Aigrain, Sainte Radegonde, Paris, 1918.

XIX KAL. SEPT.

[1] Vigilia Assumptionis beatae Mariae Virginis.

[2] Romae natalis beati Eusebii presbyteri, qui a Constantio imperatore ariano ob catholicae fidei defensionem in quodam cubiculo domus suae inclusus ibique menses septem in oratione constanter perseverans, dormitionem accepit; cuius corpus Gregorius et Orosius presbyteri colligentes in coemeterio Callisti via Appia sepelierunt.

[3] Apameae in Syria sancti Marcelli episcopi et martyris, qui cum Iovis delubrum diruisset, a furentibus gentilibus occisus est.

[4] Tuderti sancti Callisti episcopi et martyris.

[5] In Illyrico sancti Ursicii martyris, qui sub Maximiano imperatore et Aristide praeside, post multa et diversa tormenta, pro Christi nomine gladio caesus est.

[6] In Africa sancti Demetrii martyris.

[7] In Aegina insula sanctae Athanasiae viduae, monastica observantia et gratia miraculorum illustris.

AUGUSTI 14

1. VIGILIA] E Floro, Adone et Usuardo, tacente Beda. Nicolaus p. I, anno 866, in responsis ad consulta Bulgarorum, diebus quibus a carnibus abstinendum est annumerat ieiunium ante solemnitatem Assumptionis sanctae Dei genitricis et semper virginis dominae nostrae Mariae. Jaffé, Regesta2, 2812. — V. Grumel, in Échos d'Orient, 1933, p. 162 – 94.
2. EUSEBII] Elogium assumptum ex Usuardo, cui additum est excerptum de sepultura ex Adone. Horum fons est Passio apocrypha S. Eusebii BHL. 2740. In martyrologio hieronymiano nullo pacto martyr dicitur: Romae Eusebii tituli sui conditoris. Huius tituli presbyteri subscripserunt Actis conciliorum Romanorum, ann. 499 et 595, servavitque inscriptio vetus nomen Olympii lectoris de Eusebi. — Act. SS., Aug. t. III, p. 166 – 167; Comm. martyr. hieron., p. 443 – 44; F. Lanzoni, I titoli presbiterali di Roma antica, p. 47 – 49.
3. MARCELLI] S. Marcelli gesta narrant Theodoretus, Hist. eccl., V, 21, et Sozomenus, VII, 15. Eius festum Constantinopoli die 14 aug. agebatur in ecclesia Sancti Iohannis Baptistae. Graecorum synaxaria eum elogio prosequuntur, in quo sodalibus circumdatus est de quibus Theodoretus et Sozomenus nihil inaudiisse videntur. Neglegi possunt ambae Passiones BHG2. 1026, 1027, incerta aetate conscriptae. — Act. SS., Aug. t. III, p. 151 – 56; Synax. Eccl. CP., p. 891; Anal. Boll., t. LIII, p. 232 – 36; R. Dussaud, in Syria, 1936, p. 316 – 17.
4. CALLISTI] In martyrologiis nostro antiquioribus Callistum episcopum Tudertinum profecto reperire non potuit Baronius, qui hunc non novit nisi ex veteribus monumentis ecclesiae Tudertinae quae ad eum Romam transmissa sunt. Idem igitur in isto contigit quod in Cassiano, de quo ad diem hesternum. Neque huic Callisto locus dari potest in serie episcoporum Tudertinorum, cum ei nullum probatum testimonium suffragetur. Itaque videtur apud Tudertinos cultus fuisse reapse S. Callistus papa (14 oct.), qui sensim sine sensu ficticii cuiusdam sancti Tudertini et quidem episcopi personam induit. — Act. SS., Aug. t. III, p. 167 – 68; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 426 – 27.
5. URSICII] Ursicius iste reapse nominandus est Ursicinus. Elogium eius e Graecorum synaxariis contractum est, quae in Passionem BHG2. 1861 refunduntur, sublestae fidei illam quidem, sed in qua notationes locorum praeiudicatam reprobationem non merentur. Videtur hic sanctus ad ecclesiam Sibentinam in Illyrico pertinere, de cuius urbis situ hactenus ambigitur. Ursicinus e numero martyrum est quorum reliquias S. Marcellus Acoemeta (c. ann. 470) ad ditandum monasterium suum secum asportavit. Ravennae die 13 dec. colebatur. Eum iam obviam habuimus quasi martyrem Ravennatem, die 19 iun., quo delapsus est ex Passione ficticia SS. Gervasi et Protasi BHL. 3514, in quam eum hagiographi improbitas induxit. — Act. SS., Aug. t. III, p. 156 – 63; Synax. Eccl. CP., p. 891; Comm. martyr. hieron., p. 646; Anal. Boll., t. XLVII, p. 6 – 12; Les origines du culte des martyrs2, pp. 258, 324.
6. DEMETRII] Qui testem a Baronio allatum inquisierit, ibit in longum. Fons liquido agnoscitur codex secundae recensionis martyrologii hieronymiani, ubi Demetrio praemittitur in Africa, quod falsum est. Neque verius quod in prima recensione legitur: in Gendara Syriae. In epitome quadam hieronymiana, codice Sangallensi 915, servata est genuina lectio: in Sirmio Demetri, cui patrocinatur breviarium Syriacum ad diem 9 april. — Act. SS., Aug. t. III, p. 149; Comm. martyr. hieron., p. 442.
7. ATHANASIAE] Recte monet Baronius in annotationibus hanc S. Athanasiam, bis viduam, deinde solitariam et hegumenam, aliam esse a synonymis duabus, a coniuge videlicet S. Andronici, de qua dicendum erit ad diem oct. 9, et ab Athanasia, S. Matronae socia, cui nulla umquam ecclesia cultum praestitisse videtur (cf. Act. SS., Nov. t. III, p. 787). Perperam vero affirmat martyrologus noster Aeginensem thaumaturgam hac die a Graecis commemorari eiusque Vitam a Metaphrasta concinnatam esse. Non enim die 14 aug., quam Baronius assignavit, neque 15 aug., qua sanctam obiisse indicat biographus, sed 18 april. Athanasiae elogium sat prolixum legitur in menaeorum codicibus iisque perpaucis. Vita autem BHG2. 180, latine tantum edita, ab aequali narratore ante finem saeculi IX conscripta est. — Act. SS., Aug. t. III, p. 168 – 75; Oct. t. XI, pp. 107 – 108, 111; Synax. Eccl. CP., p. 611 – 14; Catal. Graec. Vatic., p. 154.

XVIII KAL. SEPT.

[1] Assumptio sanctissimae Dei genitricis Virginis Mariae.

[2] Romae via Appia sancti Tharsicii acolythi, quem pagani cum invenissent Corporis Christi Sacramenta portantem, coeperunt disquirere quid gereret; at ille indignum iudicans porcis prodere margaritas, tamdiu ab illis mactatus est fustibus et lapidibus, donec exhalaret spiritum; et revoluto eius corpore, sacrilegi discussores nihil Sacramentorum Christi in manibus aut in vestibus invenerunt; christiani autem corpus martyris collegerunt et in coemeterio Callisti honorifice sepelierunt.

[3] Tagastae in Africa sancti Alipii episcopi, qui beati Augustini olim discipulus, postea in conversione socius, in munere pastorali collega et in certaminibus adversus haereticos commilito strenuus ac demum in caelesti gloria consors fuit.

[4] Suessione in Galliis sancti Arnulphi episcopi et confessoris.

[5] Albae in Pannonia sancti Stephani Hungarorum regis, qui divinis virtutibus exornatus, primus Hungaros ad fidem Christi convertit, et a Deipara Virgine ipso die Assumptionis suae in caelum receptus fuit; eius tamen festum, ex constitutione Innocentii papae undecimi, quarto nonas septembris recolitur, qua Budae munitissima arx sancti regis ope ab exercitu christiano strenue recuperata fuit.

[6] Cracoviae in Polonia sancti Hyacinthi confessoris, Ordinis Praedicatorum, quem Clemens papa octavus in sanctorum numerum retulit, cuiusque festum sequenti die celebrari praecepit.

[7] Romae sancti Stanislai Kostkae Poloni, confessoris, Societatis Iesu, qui consummatus in brevi, angelica vitae innocentia explevit tempora multa, et a Benedicto decimo tertio pontifice maximo in sanctorum album relatus est.

AUGUSTI 15

1. ASSUMPTIO] In Latinorum tabulis et ecclesiasticis libris hodierna B. Mariae Virginis sollemnitas variis vocibus designatur: depositio, dormitio, pausatio, natale, assumptio; Graecis est κοίμησις vel etiam μετάστασις, quo vocabulo non solius Deiparae sed et S. Iohannis evangelistae (Synaxaria ad diem 26 sept.) significatur obitus. Commemoratio S. Mariae priscis temporibus celebris habebatur mediante mense undecimo (id est ianuario), teste Gregorio Turonensi (in Gloria mart., VIII), certe in partibus Gallicanis, in Hibernia, in Oriente; cuius observationis vestigium est in martyrologio hieronymiano ad diem 18 ian.: Depositio sanctae Mariae. Ad 15 aug. non in omnibus nuntiatur codicibus. Silet Epternacensis, qui, accedente kalendario S. Willibrordi, postridie scribit: Natale sanctae Mariae. A Nicephoro Callisto, XVII, 28, habemus τὴν τῆς πανάγνου καὶ θεομήτορος κοίμησιν κατὰ τὴν πεντεκαιδεκάτην τοῦ αὐγούστου μηνὸς celebrandam decrevisse Mauricium imperatorem (582 – 602). Romae festi Dormitionis beatae Virginis mentio est in Libro pontificali, sub Sergio (687 – 701). Neque ex libris sacris neque ex antiquissimis ecclesiasticis scriptoribus de transitu Deiparae neque de huius diei celebritate quicquam colligi omnes norunt. De apocryphis, qualia sunt BHG2. 1055, BHL. 5349 – 5355, non iuvat disserere. Praestat audire Adonem, in Libello de festivitatibus apostolorum, quem martyrologio praefixit, ita disserentem de natali beatissimae Dei genitricis: Cuius dormitionem XVIII kalend. septemb. omnis celebrat Ecclesia, cuius et sacrum corpus non invenitur supra terram: sic nec beati Moysi sepulchrum, quem sacra Scriptura dicit a Domino sepultum. Tamen pia mater Ecclesia, quae suis observationibus integerrima fide fundata consistit, eius venerabilem memoriam sic festivam agit, ut pro conditione carnis eam migrasse non dubitet. Ubi autem venerabile Spiritus Sancti templum illud, id est caro ipsius beatissimae Virginis Mariae divino nutu et consilio occultatum sit, magis elegit sobrietas Ecclesiae cum pietate nescire quam aliquid frivolum et apocryphum inde tenendo docere. Sufficiunt enim ei ad sanctitatem et vitam Virginis et Matris Domini commendandam evangelistarum testimonia, nec de ea quaerere ultra necessarium putat. Eadem compendio promit Usuardus in elogio ad hunc diem. — Comm. martyr. hieron., pp. 45 – 46, 444 – 46; Synax. Eccl. CP., p. 891 – 894; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. 376, 381; H. Thurston, in The Month, t. CXXX, p. 121 – 34; M. Jugie, in Échos d'Orient, 1926, pp. 5 – 11, 129 – 43; 1927, p. 18 – 23; F. Cavallera, in Bulletin de littérature ecclésiastique, 1926, p. 97 – 116; Jahrbuch für Liturgiewissenschaft, t. III, p. 144; t. VI, p. 274; t. VII, p. 196; t. XIII, p. 339.
2. THARCISII] Non a Beda sed ab Adone martyrologio inscriptus est S. Tarcisius. Elogium subministrarunt Acta S. Stephani p., BHL. 7845, ubi nihil de die natali. Quae de Tarsicio in hoc libello narrantur accepta sunt e Damasi carmine, Ihm, n. 14. De eo nihil in martyrologio hieronymiano. — Act. SS., Aug. t. I, p. 143; Étude sur le légendier Romain, p. 25 – 26.
3. ALIPII] Alypium a S. Augustino aliisque sanctis viris toties laudatum quis indignum iudicet elogio quo in universalis Ecclesiae fastis celebratur? Attamen constat altum de eo apud omnes martyrologos ante annum 1583 silentium servari. Ex operibus Augustini variisque huius aetatis monumentis locos ad Alypium spectantes diligenter collegit Baronius et post eum Boschius noster, quos iterare nihil iuvat. — Act. SS., Aug. t. III, p. 201 – 208.

4. ARNULPHI] S. Arnulfus, in Brabantia natus, primum miles, deinde Suessione in coenobio Sancti Medardi monachus, anno 1081 episcopus factus est. Qui postea Aldenburgi in Flandria (Oudenburg) monasterium condidit, in quo obiit XIX kal. sept. anno Domini 1087, testante Hariulfo ab. Aldenburgensi, qui anno 1114 Vitam BHL. 703 conscripsit. Haec Vita, sub nomine Lisiardi ep. Suessionensis edita, post elevationem reliquiarum anno 1121 a Lamberto ep. Tornacensi peractam novis curis prodiit (BHL. 704). De die natali, quem supra e praestantiore codice Audomarensi (cf. M.G., Scr. t. XV, p. 896) indicavimus, et de die sepulturae haec insuper legenda sunt in epitaphio S. Arnulfi (Vita, lib. II, c. 34):

Transitus eius ei provenit fine diei
Quam sequitur celebris, orbe colente, dies,
Qua caeli dominam de mundi valle Mariam
Intulit astricolis caelica turma choris;
Praesulis Arnulfi qua festa dies celebratur
Praesulis Arnulfi corpus humo tegitur.

Defunctus ergo in vigilia Assumptionis, Arnulfus noster sepultus est die 16 aug., qua re vera praesulis Arnulfi, sc. Mettensis, festa dies in multis kalendariis tunc inscripta erat. — Act. SS., Aug. t. III, p. 221 – 59.

5. STEPHANI] Die 25 decembris 1000 primus Ungarorum rex coronatus, obiit die 15 augusti 1038. Anno 1083, iubente, ut ferunt, Gregorio VII, cum Emerico filio magnifice elevatus est, quae corporis elatio pro canonizatione habetur. Inde celeberrimus cultus per totam Ungariam et alibi, etsi nomen a martyrologis vix receptum est ante Hermannum Greven. Festum ad hunc diem nunquam observatum est, occurrente Assumptione, sed primum ad diem 20 augusti, quo humatus est Stephanus, et, ut creditur, elevatus. Atque eundem diem adoptavit tota Ecclesia Romana, quamdiu Stephani festivitas ritu simplici celebrata est. Verum alius fuit eligendus dies quando praescriptus fuit ritus semiduplex, quia ille concurrere non poterat cum festo S. Bernardi, quod eodem die celebratur. Maiorem illam solemnitatem anno 1686 ab Innocentio XI impetravit Leopoldus imperator atque Ungarorum rex post plurimas de Turcis relatas victorias Budamque expugnatam, uti patet ex decreto Sacrae Rituum Congregationis dato die 28 novembris 1686. Ad saeculum XI pertinere creduntur Vitae BHL. 7918et 7920, ex quibus inter se collatis effecta est Vita BHL. 7921, saec. XII ineunte. — Act. SS., Aug. t. III, p. 200; t. IV, p. 5; Sept. t. I, p. 456 – 575; Nov. t. II, 1, p. 477 – 91; Martyrologium Usuardi, p. 478 – 79; J. Karácsonyi, Szent István, Budapest, 1904; V. Hóman, A Sz. László-kori Gesta Ungarorum, Budapest, 1925; Id., Magyar Történet, t. I (Budapest, 1928), pp. 171 – 233, 434 – 38; G. Schreiber, Stephan I der Heilige, Paderborn, 1938; Archivum Europae centro-orientalis, t. IV (Budapest, 1938), p. 1 – 240.
6. HYACINTHI] Perpaucas mentiones si dempseris, quae occurrunt in annalibus tabulisque publicis, unum fontem habes de Hyacintho (alias Iaccho, Iazecho) Vitam BHL. 4052, sublesta fide, quam litteris mandavit Stanislaus Cracoviensis, Ordinis Praedicatorum alumnus, anno circiter 1352, saeculo ferme elapso post Hyacinthi mortem. Res est in incerto relicta, num ab ipso S. Dominico conditore in Ordinem exceptus fuerit Hyacinthus, anno 1220, neque certius constant pleraque ex iis quae passim narrantur de Ordine ab Hyacintho inter Polonos dilatato. Eum obiisse anno Domini M°CC°LVII° in die assumptionis beate Marie hora quasi nona, testatur Stanislaus Cracoviensis. Haud multa reperta cultus indicia. Primus fastis inseruit Molanus in editione altera, anno 1573, Martinum Cromerum antestatus. Canonizationis causam sub Leone X introductam conclusit Clemens VIII, die 17 aprilis ann. 1594, sanctis annumerato Hyacintho eiusque cultu ad universam Ecclesiam extenso. Festum S. Hyacinthi deinceps die 18 aug. celebrandum indixit Pius p. XI. Qui ante Severinum Cracoviensem res gestas litteris mandaverant, summatim rettulerunt Vitam BHL. 4052. Is vero, dum canonizationis causam in Urbe procurat, libros colligit De vita, miraculis et actis canonizationis sancti Hyacinthi confessoris (Romae, 1594), ubi superlatis verbis in maius extollit Hyacinthi partes in Ordine propagando; immodestius etiam scripsit A. Bzovius, neque quae acta erant narravit, sed ingenio fervido delusus vix non omnia finxit (Thaumaturgus Polonus, Venetiis, 1606). — Act. SS., Aug. t. III, p. 309 – 379; B. Altaner, Die Dominikanermissionen des 13. Jahrhunderts (Habelschwerdt, 1924), p. 196 – 213; Id., in Oberschlesisches Jahrbuch für Heimatgeschichte und Volkskunde, t. III (1926), p. 1 – 19; Id., in Archivum Fratrum Praedicatorum, t. I (1930), p. 341; P. David, Les sources de l'histoire de Pologne à l'époque des Piasts (Paris, 1934), p. 155 – 61; P. Mandonnet, S. Dominique, t. I, (Paris, 1938), pp. 65, 214, 219, 260.
7. STANISLAI] Stanislaus, genere Polonus, in dicione Rostkow ducatus Mazoviae ortus est mediante saec. XVI. Cum, exactis litterarum studiis Vindobonae, in Societatem Iesu sine periculosa patris offensione admitti non posse videretur, S. Petrus Canisius praepositus provinciae eum Romam transmisit, ubi coram S. Francisco Borgia causam suam ageret. A quo, mense octobri anno 1567, inter tirones acceptus, anno insequenti cessit e vita, ipsa nocte quae lucescit in diem Assumptionis. Stanislai cultus initium fecit anno 1605 Paulus p. V cum indulsit ut eius imago, etsi nondum beatorum fastis adscripti, “exponi posset in templo supra eius sepulcrum una cum votivis donariis, et addita lampade ardenti ad sacra eius lipsana” (Benedictus XIV, De servorum Dei beatificatione, l. I, c. 37, n. 11). Anno 1659 de casu ab Urbani p. VIII decretis excepto pronuntiatum est. Missam et officium in nonnullis locis die 13 nov. quotannis celebrari permisit Clemens p. X anno 1670. Dein, die 10 ian. anno 1674, idem pontifex Stanislaum Poloniae, Lithuaniae finitimisque provinciis patronum caelestem assignavit. In causa canonizationis promovenda partes habuit ipse cardinalis Lambertini, qui futurus erat Benedictus p. XIV; qui votum suum conclusit in haec verba: “Censeo igitur, brevem annis, longum virtutibus heroem fidelium imitationi simul et venerationi proponendum; ut puer annorum octodecim pudori sit puero centum annorum, condemnetque iustus mortuus vivos impios et iuventus celerius consummata longam vitam iniusti, nec suus denique desit Beniamin adolescentulus in familia sanctorum” (Benedictus XIV, op. cit., l. I, app. 10). Cui voto annuens, Benedictus p. XIII Stanislaum in sanctorum canonem rettulit die 31 dec. anno 1726. — Act. SS., Aug. t. III, pp. 146, 200; Compendium vitae, virtutum et miraculorum necnon actorum in causa canonizationis B. Stanislai Kostkae, Romae, 1726; Benedictus XIV, De servorum Dei beatificatione, l. I, app. 10; l. II, c. 21, n. 5; St. Varsevitius, Vita S. Stanislai Kostkae, ed. Hagiographi Bollandiani, Bruxellis, 1895; G. A. Valtrino, Vita di Stanislao Kostka, in Archivum hist. Soc. Iesu, t. I (1932), p. 254 – 75; U. Ubaldini, Vita et Miracula S. Stanislai Kostkae, in Anal. Boll., t. IX, p. 360 – 78; t. XI, p. 416 – 67; t. XIII, p. 122 – 56; t. XIV, p. 295 – 318; t. XV, p. 285 – 315; t. XVI, p. 253 – 96.

XVII KAL. SEPT.

[1] Sancti Hyacinthi confessoris Ordinis Praedicatorum, qui pridie huius diei obdormivit in Domino.

[2] Romae sancti Titi diaconi, qui, Urbe a Gothis occupata, pecunias pauperibus distribuens, a tribuno barbaro iussus est occidi.

[3] Nicaeae in Bithynia sancti Diomedis medici, qui in persecutione Diocletiani pro Christi fide gladio caesus martyrium complevit.

[4] In Palaestina sanctorum triginta trium martyrum.

[5] Ferentini in Hernicis sancti Ambrosii centurionis, qui in persecutione Diocletiani variis modis cruciatus, novissime per ignem illaesus transiens, demersus in aquam, eductus est in refrigerium.

[6] Mediolani depositio sancti Simpliciani episcopi, sanctorum Ambrosii et Augustini testimonio celebris.

[7] Antisiodori sancti Eleutherii episcopi.

[8] Nicomediae sancti Arsacii confessoris, qui sub Licinio persecutore, militia relicta, solitariam vitam ducens, tantis virtutibus claruit ut et daemones expulisse et ingentem draconem orando interemisse legatur; denique futuram civitatis cladem praenuntians, in oratione spiritum Deo reddidit.

[9] In Gallia Narbonensi apud Montem Pessulanum depositio beati Rochi confessoris, qui multas Italiae urbes a morbo epidemiae signo crucis liberavit; cuius corpus Venetias postea translatum et in ecclesia eius nomine consecrata honorificentissime conditum fuit.

[10] Romae sanctae Serenae uxoris quondam Diocletiani augusti.

AUGUSTI 16

1. HYACINTHI] Festum S. Hyacinthi, de quo heri, postridie festivitatis Assumptionis B. M. V. celebrari iussit Clemens p. VII, cum S. Hyacinthum inter beatos rettulit anno 1527, perendie vero Pius p. XI. — Act. SS., Aug. t. III, p. 331.
2. TITI] Iuvat de eo audire Sollerium: “S. Titus certissime martyrologis omnibus Baronii editione Romana antiquioribus incognitus est, neque ulla in fastis sacris eius exstat memoria antiquior illa quam, ex Prosperi Chronico erutam, in martyrologio Romano consignavit hoc die, tametsi, ut recte observat Castellanus, diem mortis non indicet Prosper, solum annum notasse contentus, nempe Theodosio XII et Valentiniano Aug. II coss., qui est annus Christi 426. Agit ibi paucis Prosper de caede Patrocli Arelatensis episcopi: quod facinus ad occultam iussionem Felicis magistri militum referebatur cuius impulsu etiam Titus diaconus, vir sanctus, Romae pecunias pauperibus distribuens, interfectus. Ex his Prosperi dictis nullum venerationis ecclesiasticae eruitur testimonium.” — Act. SS., Aug. t. III, p. 291 – 92; Anal. Boll., t. XLVIII, p. 393.
3. DIOMEDIS] In eius Passione, cuius varia habentur apographa BHG2. 543 – 551, narratur ei iam mortuo caput amputatum fuisse. Ut dubiae fidei sunt illa Acta, ita certa sunt testimonia de veneratione ipsi habita in Urbe regia ubi aedes sacrae eius nomini dicatae fuerunt. In martyrologio hieronymiano, et inde apud Usuardum, ad diem 9 iun. legitur in Nicea Diomedis. Eodem die in synaxariis Graecorum τῶν ἁγίων μαρτύρων Ὀρέστου, Διομήδους καὶ Ῥόδωνος, absque elogio, unde incertum remanet utrum Orestes et Rhodon Diomedis socii habeantur an secus. — Act. SS., Aug. t. III, p. 266 – 70; Synax. Eccl. CP., pp. 739, 901.
4. MARTYRUM] De mortis genere dissentiunt menaeorum exemplaria. In aliis enim igne consumpti dicuntur: οἱ ἅγιοι λγ᾽ οἱ ἐκ Παλαιστίνης πυρὶ τελειοῦνται, in aliis capite truncati: ξίφει τελειοῦνται. De loco martyrii ubique siletur. — Act. SS., Aug. t. III, p. 265; Synax. Eccl. CP., p. 903.

5. AMBROSII] Neque in martyrologio hieronymiano neque in fontibus antiquis ulla Ambrosii martyris mentio occurrit; Passio BHL. 375, qua fertur cum quattuordecim sociis XVII kal. sept. capite truncatus, plane ficticia est. A Galesinio primum inductus est in fastos, dein a Baronio exceptus, qui eius Acta manuscripta ab ecclesia Ferentinate acceperat, quorum exordium Cum omnipotentis Dei, id est BHL. 376, aliis 375 nihil praestantiora. Cave ne Ambrosium Ferentinum agnoscas in his S. Paulini Nolani versiculis:

Nec minor occiduis effulsit gratia terris
Ambrosius Latio, Vincentius exstat Hiberis;

Ambrosius enim ille procul dubio est episcopus: Mediolanensis. — Act. SS., Aug. t. III, p. 290; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 167 – 68.

6. SIMPLICIANI] Simplicianus, ad quem S. Ambrosius aliquot litteras dedit (Epist. 37, 65, 67; P. L., t. XVI), ei in sede Mediolanensi successit anno 397, ab ipso designatus (Vita BHL. 331). S. Augustinus eum memorat in suis Confessionibus, VIII, 1, 2, eique dicatos voluit duos libros De diversis quaestionibus (P. L., t. XL, p. 101 – 148). Eum itidem laudant Paulinus Nolanus, Gennadius, Ennodius, Prosper. Exstat Anastasii p. epistula (Jaffé, Regesta2, 276), in qua per Eusebium presbyterum ei denuntiatnr sententia lata in libros Origenis. Vigilius Tridentinus datis ad eum litteris eum certiorem facit de certamine martyrum Anaunensium (BHL. 7794). Synodicas etiam epistulas accepit a conciliis Carthaginiensi, anno 397, et Toletano, anno 400. In antiquis catalogis eius obitus consignatur ad diem 15 aug. Quae temporis notatio in dubium revocata est a Tillemontio, Mémoires, t. X, p. 797 – 99, cuius argumenta hoc loco expendere longum est et a praesenti quaestione alienum. Commemoratio ob festum Assumptionis B. M. V. in diem sequentem translata videtur, quo die, XVII ante kal. septembris, obiisse eum iam refert Liber notitiae sanctorum ecclesiae Mediolanensis, ed. Magistretti - Monneret de Villard, p. 370. Cave credas a teste coaevo scriptam fuisse Vitam S. Simpliciani BHL. 7786, quae e variis fontibus concinnata fuit non imperite etsi perexigua cum historiae utilitate. — Act. SS., Aug. t. III, p. 280 – 85; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, pp. 30, 145 – 150; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 1018.
7. ELEUTHERII] Martyrologium hieronymianum ad diem 26 aug.: Autisiodoro Eleutherii episcopi; eodem die iisdem verbis codices Usuardini plerique. In antiquis missalibus et breviariis ecclesiae Autissiodorensis recolitur item die 26 aug. Quattuor conciliis Aurelianensibus interfuit, annis 533, 538, 541, 549. Cetera eius gesta ignorantur. — Act. SS., Aug. t. III, p. 299 – 300; Comm. martyr. hieron., p. 469; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 446; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. II, p. 264; Id., Les bréviaires, t. I, p. 82; t. III, p. 9.
8. ARSACII] Praeter paucissima, assumptum est elogium Flori, ex historia Tripartita, V, 33, seu Sozomeno, IV, 16, e qua etiam hausta est sententia de praenuntiata urbis calamitate. Apud Florum et in Tripartita legitur Ursacius pro Arsacio, Nicaea Bithyniae pro Nicomedia. Obiit Arsacius anno 358. Nihil de eo in libris ecclesiasticis Graecorum. Diem 8 aug. ei assignavit martyrologus Lugdunensis in codice Parisino 3879; Ado vero memoriam ad 16 aug. transtulit. — Act. SS., Aug. t. III, p. 270 – 73.
9. ROCHI] De celeberrimo adversus pestem patrono vix quicquam certi novimus. Acta enim eius, cum ea quae anno 1478 Franciscus Diedus conscripsit BHL. 7273, tum breviora illa BHL. 7275 quae fortassis paulo antiquiora sunt (ita P. Guerrini, in La Scuola Cattolica, Ser. V, t. XXIII, 1921, p. 214 – 34), rhetoricam potius quam sinceram historiam sapiunt. Montepessulani ex familia Rog circa finem saeculi XIII ortus videtur (cf. J. Despetis, Conférence historique sur S. Roch, Montpellier, 1914; Anal. Boll., t. XLI, p. 213) et pie peregrinando sanctitatis famam consecutus. Cetera autem quae de eius conversatione narrantur ad fabulam pertinere dicenda sunt, donec antiquiora et firmiora in lucem proferantur documenta. Gratis et nullo iure asseritur sanctus peregrinus Tertio Ordini S. Francisci ascriptus fuisse (cf. R. Menth, in Franziskanische Studien, t. XXI, 1934, p. 213 – 14). Cultus initia tenebris pariter obscurata sunt. Neque constat eum a Patribus concilii Constantiensis, anno 1414, grassante lue, sollemni supplicatione invocatum et in sanctorum numerum relatum esse (cf. E. Stolz, in Theologisch-praktische Quartalschrift, t. LXXXVI, 1933, p. 57 – 66). Neque difficultatibus carent quae de duplici corporis translatione, Arelatem primum, deinde Venetias passim afferuntur (v. g. in libello BHL. 7280). Constat tamen iam ante finem saeculi XV longe lateque per Italiam praesertim, Galliam et Germaniam sparsam fuisse S. Rochi venerationem eiusque memoriam in Romanos aliosque liturgicos libros receptam esse (cf. R. Menth, t. c., p. 216 – 31), “confraternitates” denique bene multas sub eius patrocinio ad arcendam contagionem institutas diu floruisse. Anno 1629 “dubitatum fuit an officium de S. Rocho nondum canonizato neque a Sede Apostolica beatificato… recitari possit; et negotio mature discusso, sacra Rituum Congregatio censuit concedendam esse missam et officium in eius die festo in ecclesiis dumtaxat et eremitoriis … in honorem eiusdem Deo dicatis, non extra dicta loca” (B. Gavantus, Thesaurus sacrorum rituum, t. II, 1646, p. 160). Praeter Franciscum Diedum allegat Baronius in notis Petrum Pinum (lege Ioannis Pini, Tolosani senatoris, Vitam divi Rochi Narbonensis, Venetiis et Parisiis anno 1516 editam); Claudium a Rota, O.P., in Legenda2 (Lugduni, 1554), c. 191; Petrum de Natalibus, in Appendice (quae Petri non est) ad Catalogum Sanctorum, c. 15; denique A. Crantzium, Metropolis… Saxoniae (Coloniae, 1574), l. IX, c. 25. — Act. SS., Aug. t. III, p. 380 – 415; Anal. Boll., t. V, p. 157; t. XXXIX, p. 407; t. XLI, p. 213 – 16; t. XLVII, p. 235; t. LV, p. 193; Catal. Lat. Paris., t. III, pp. 663, 680; V. Leroquais, Les sacramentaires, t. III, p. 406.
10. SERENAE] De ea nihil apud Bedam nec apud Florum. Ado eam repperit in Actis fabulosis S. Susannae BHL. 7937, fortasse etiam in Actis S. Marcelli BHL. 5234. Utrobique autem mulieris christianae munera obit, sed neque martyr neque sancta habetur. Testatur Lactantius uxorem Diocletiani Priscam appellatam fuisse, quae una cum filia sua Valeria diis sacrificaverit, nedum inter sanctas collocanda sit. — Act. SS., Aug. t. III, p. 263 – 65; t. II, p. 631 – 32; Ian. t. II, p. 7.

XVI KAL. SEPT.

[1] Octava sancti Laurentii martyris.

[2] Carthagine in Africa sanctorum martyrum Liberati abbatis, Bonifacii diaconi, Servi et Rustici subdiaconorum, Rogati et Septimi monachorum, et Maximi pueri, qui in persecutione Wandalica sub Hunnerico rege pro confessione catholicae fidei et unici baptismatis defensione variis et inauditis suppliciis exagitati, demum super ligna, quibus concremandi erant, clavis confixi, cum ignis saepius accensus fuisset ac divinitus semper extinctus, eius iussu remorum vectibus percussi et comminutis cerebris enecati, speciosum cursum certaminis sui, coronante Domino, perfecerunt.

[3] Caesareae in Cappadocia natalis sancti Mamantis martyris, qui a pueritia ad senectutem usque longum martyrium duxit, et tandem imperante Aureliano sub Alexandro praeside illud feliciter consummavit; quem sancti patres Basilius et Gregorius Nazianzenus summis laudibus celebrarunt.

[4] In Achaia sancti Myronis presbyteri et martyris, qui sub Decio imperatore et Antipatre praeside post multa tormenta Cyzici capite truncatus est.

[5] Nicomediae sanctorum martyrum Stratonis, Philippi et Eutychiani qui, damnati ad bestias et nil laesi, per ignem martyrium consummarunt.

[6] Ptolemaide in Palaestina sanctorum martyrum Pauli et Iulianae sororis eius, qui sub Valeriano passi sunt.

[7] Interamnae sancti Anastasii episcopi et confessoris.

AUGUSTI 17

1. OCTAVA] Lege ad hunc locum observationes Sollerii in commentario ad Usuardum.
2. LIBERATI] Horum septem martyrum nomina nobis servavit Victor Vitensis, III, 41. Eorum Passio BHL 4906, quam excerpsit Florus ab Adone dein expilatus, in hodiernum elogium defluxit. Illi narrationi praefixus erat dies VI nonas iulias. Maluit tamen Florus martyres ad 16 aug. collocari. Commemorationem Ado in sequentem diem distulit. — Act. SS., Aug. t. III, p. 454 – 57.
3. MAMANTIS] Martyrologium hieronymianum: in Caesarea Cappadociae sancti Mammetis monachi qui passus est sub Aureliano rege et Alexandro praeside, cuius gesta habentur. Passiones quae supersunt, BHG2. 1018 – 1019, BHL. 5192 – 5198 (cf. Supplementum), fabulis consutae sunt. De basilica ad sepulchrum S. Mamantis a Gallo et Iuliano magnifice constructa, lege Sozomenum, Hist. eccl., V, 2, 12. A Graecis colitur die 2 sept. Constantinopoli ecclesia ei dedicata erat ἐν τῷ Σίγματι, et de veneratione quae loca plurima cum Orientis tum Occidentis pervasit exstant testimonia plurima. Editae sunt laudationes S. Mamantis a SS. Basilio et Gregorio Nazianzeno prolatae, BHG2. 1020, 1021. — Act. SS., Aug. t. III, p. 423 – 46; Comm. martyr. hieron., p. 447; Synax. Eccl. CP., p. 5 – 7; Les origines du culte des martyrs2, p. 174 – 75.
4. MYRONIS] Passionis ἐν συντόμῳ S. Myronis BHG2. 1313 compendium habetur in synaxariis, quocum consonat elogium martyrologii. Acta prolixiora quondam exstitisse non ambigitur, ficticia illa et fabulosa. In Achaia refertur ad praesidem; martyris autem palaestra est Cyzicus. — Act. SS., Aug. t. III, p. 420 – 23; Synax. Eccl. CP., p. 903; B. Latyšev, Menologii byzantini saec. X quae supersunt, t. II, p. 303 – 306, ad diem aug. 21.
5. STRATONIS] In martyrologio hieronymiano nuntiatur ad diem 15 aug. in Nicomedia natale Stratonis Philippi Euticiani, praeeunte breviario Syriaco istic paululum luxato. Edita est brevis Passio horum martyrum a B. Latyšev, Menologii byzantini saec. X quae supersunt, t. II, p. 289 – 91, ex ampliore quae desideratur; e qua etiam compendia synaxariorum, tandemque elogium fastorum Romanorum. Haec martyrum gesta, qualia ab hagiographis tradita sunt, fabulam, non genuinam historiam resipiunt. — Act. SS., Aug. t. III, p. 418 – 20; Synax. Eccl. CP., p. 905; Comm. martyr. hieron., p. 445.
6. PAULI] Ita e Graecorum synaxariis ad hunc diem et ad 4 mart., ubi contracta praebetur Passio BHG2. 964 fabulosa, quam non ita pridem graece ediderunt B. Latyšev, Συλλογὴ Παλαιστίνης καὶ Συριακῆς ἁγιολογίας, t. II (Petropoli, 1913), p. 56 – 73, et R. Trautmann - R. Klostermann, in Zeitschrift für slavische Philologie, t. XI (1934), p. 2 – 19. In hac sub Aureliano imperatore passi leguntur Paulus et socii, quod certe hagiographi commentum est. Loco Aureliani Baronius post Galesinium Valerianum scripsit, quo narratio nihilo verior efficitur. Martyrum palaestram synaxaria ponunt ἐν Πτολεμαίδι, nullo addito; subiungit Passio BHG2. 964: in Isauria, sed Ptolemaidem in hac provincia nullam norunt geographi. Passio altera brevior et, ut videtur, recentioris aetatis, quam etiam edidit B. Latyšev, haec habet: Αὐρηλιανὸς … τὴν Συρίαν καταλαβὼν εἰσ Πτολεμαΐδα γίνεται (Menologii anonymi byzantini saec. X quae supersunt, t. I, p. 179 – 84). Occurrit in synaxariis ad diem 27 maii quaedam commemoratio τῶν ἁγίων μαρτύρων Ἀλυπίου, Εὐβιώτου, Παύλου καὶ ἀδελφῆς αὐτοῦ Ἰουλιανῆς, omisso quovis elogio. — Act. SS., Aug. t. III, p. 446 – 54; Synax. Eccl. CP., pp. 905 – 908, 505 – 506, 714.
7. ANASTASII] Nihil Baronius prae manibus habuit praeter tabulas et vetera monumenta ecclesiae Interamnensis. Quo nomine significare videtur Passionem BHL. 407, in qua praemissis locis communibus ad ornandas sancti virtutes, narrantur reliquiarum inventio anno 840, translatio et miracula. Fuere quidem eruditi qui hunc episcopum saec. VI vel VII floruisse opinarentur. Attamen ante modo allatam inventionem nulla documenta eum memorant. — Act. SS., Aug. t. III, p. 457 – 60; Anal. Boll, t. XVII, p. 337 – 340; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 417.

XV KAL. SEPT.

[1] Praeneste natalis sancti Agapiti martyris, qui cum esset annorum quindecim et amore Christi ferveret, iussu Aureliani imperatoris tentus ac primo nervis crudis diutissime caesus, deinde sub Antiocho praefecto graviora supplicia passus, exinde cum ex praecepto imperatoris leonibus obiceretur et minime laesus esset, gladio ministrorum coronandus percutitur.

[2] Romae beatorum Ioannis et Crispi presbyterorum, qui in persecutione Diocletiani multa sanctorum corpora officiosissime sepelierunt, quorum meritis et ipsi postmodum sociati gaudia vitae aeternae meruerunt.

[3] Ibidem sanctorum martyrum Hermae, Serapionis et Polyaeni, qui per angusta, saxosa et aspera loca raptati, animas Deo reddiderunt.

[4] In Illyrico sanctorum martyrum Flori et Lauri, artis lapicidinae, qui consumptis martyrio eorum magistris Proculo et Maximo, sub Licione praeside post multa tormenta in profundum puteum sunt demersi.

[5] Myrae in Lycia sanctorum martyrum Leonis et Iulianae.

[6] Metis in Gallia sancti Firmini episcopi et confessoris.

[7] In Montefalco Umbriae sanctae Clarae virginis, monialis Ordinis Eremitarum sancti Augustini, in cuius visceribus dominicae passionis mysteria renovata maxima cum devotione venerantur. Eam Leo decimus tertius summus pontifex sanctarum virginum albo solemni ritu adscripsit.

[8] Romae via Lavicana sanctae Helenae matris Constantini Magni piissimi imperatoris, qui primus Ecclesiae tuendae atque amplificandae exemplum ceteris principibus praebuit.

AUGUSTI 18

1. AGAPITI] S. Agapiti cultus Praeneste et Romae testimoniis comprobatur quibus certiora desiderari non possunt. Et in martyrologio hieronymiano et in sacramentariis sanctorum ad hunc diem agmen ducit. Inanibus fabulis tota quanta constat narratio unde nostrum excerptum est elogium, et quae in varias formas mutata, BHL. 125 – 127, cum ad alios quoque sanctos, tum ad S. Venantium Camertem (18 maii) accommodata fuit. — Act. SS., Aug. t. III, p. 524 – 29; Comm. martyr. hieron., p. 448 – 49; Anal. Boll., t. XVI, p. 490 – 97.
2. IOANNIS] Elogium Usuardi est, ex Adone, qui hos sanctos in fastos induxit et Passionem SS. Simplicii, Faustini et Beatricis BHL. 7790 excerpsit. In gestis illis, quae ceterum nullam fidem merentur, postquam narratum est Iohannem et Crispum corpora sanctorum sepulturae tradidisse, nihil amplius agunt aut patiuntur; itaque merito quaerit Sollerius num sint martyres. Quis fuerit Crispus plane ignoratur. Iohannem quendam presbyterum varios martyres terrae mandasse narrant hagiographi in Actis ficticiis S. Marcelli BHL. 5234, SS. Marii et Marthae BHL. 5543, S. Bibianae BHL. 1322. Celebris habetur martyr Iohannes in coemeterio ad Septem Palumbas via Salaria veteri, die 24 iun. hieronymianis inscriptus. — Act. SS., Aug. t. III, p. 545; Comm. martyr. hieron., p. 333 – 34; Étude sur le légendier Romain, p. 36.
3. HERMAE] In synaxariis ad hunc diem memoratur ἄθλησις τῶς ἁγίων τοῦ Χριστοῦ μαρτύρων Ἑρμοῦ, Σαραπίωνος καὶ Πολυαίνου τῶν ἐν Ῥώμῃ, cum compendio Passionis adhuc latitantis, quae ficticiam se totam satis prodit. Eorumdem mentio est in libris graecis ad 28 vel 29 martii. De gestis eorum et Actorum fontibus inquirenti haec paucissima occurrunt admodum intricata. In martyrologio hieronymiano ad diem 28 aug. nuntiatur: Romae via Salaria vetere… Hermetis, et paucis interiectis: in Alexandria Polieni Serapionis, nec ullo alio loco martyrum istorum nomina coniunctim leguntur praeterquam in synaxariorum elogio. Fuit ergo hagiographus aliquis qui uno loco passos esse finxerit tres martyres quorum unus ad Romanam, ceteri ad Alexandrinam pertinent ecclesiam. Si Graecum fabulatorem dixeris, quaero quibus in fastis reppererit hos martyres una commemoratione sociatos; hieronymianos enim certo certius non legit. Si latine scripsit, mirabimur eius lucubrationem a solis Graecis lectam esse. Quisquis ille fuit, diem natalem Hermae et sociis assignasse credendus est 28 aug., a κη᾽ ad ιη᾽ librariorum culpa relatum. — Act. SS., Aug. t. III, p. 546 – 47; Comm. martyr. hieron., p. 469 – 73; Synax. Eccl. CP., pp. 567 – 68, 908.
4. FLORI] Contractum praebetur Graecorum elogium ad hunc diem, e Passione BHG2. sive 660 sive 661, sublestae fidei. Exstant et aliae Passiones BHG2. 662 – 664, nihilo meliores, eiusdem argumenti, quod cum gestis Quattuor Coronatorum BHL. 1836 aliquam similitudinem exhibet. Animadvertendum est in his omnibus Actis Proclum et Maximum neque uno loco neque uno die cum suis in arte discipulis passos tradi. Constantinopoli colebantur in proprio martyrio, prope ecclesiam Sancti Philippi et in monasterio τοῦ Παντοκράτορος, ubi eorum reliquiae servabantur. — Act. SS., Aug. t. III, p. 520 – 24; Synax. Eccl. CP., p. 907 – 908; B. Latyšev, Menologii anonymi byzantini saec. X quae supersunt, t. II, p. 292 – 95.
5. LEONIS] A Graecis se haec accepisse profitetur Baronius. At vero in synaxariis Leonis et Iulianae non idem est passionis locus nec unum certamen, et suo quisque ornatur elogio. Ἄθλησις τῆς ἁγίας Ἰουλιανῆς πλησίον τοῦ Στροβίλου, non martyrii sed venerationis locum indicat, nec alia videtur esse Iuliana illa ab ea quae heri cum Paulo memorabatur. Solus Leo παρὰ θάλασσαν πλησίον Μύρων τῆς Λυκίας passus asseritur. — Act. SS., Aug. t. III, p. 546; Synax. Eccl. PC., p. 908; Les origines du culte des martyrs2, p. 164.
6. FIRMINI] Undecimus hic Mettensis episcopus XV kal. sept. obiisse legitur in catalogo qui sacramentario Drogonis (cod. Paris. lat. 9428) insertus est. Gesta eius et aetas ignorantur. Silent martyrologia antiqua et solum Molanum adducit Baronius, cuius in observationibus nonnulla carpenda esse notavit Sollerius noster. Depositio S. Firmini ad diem 18 aug. additur in tribus Flori codicibus, Tullensi nempe, Epternacensi et Romarici Montis, qui ex exemplo Mettensi deperdito originem ducunt; ad diem vero 9 maii Translatio S. Firmini. — Act. SS., Aug. t. III, p. 654 – 55; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, pp. 47, 48, 54; Les martyrologes historiques, p. 241.
7. CLARAE] Clarae a Cruce agnomen ductum est ex Falcoduno, italice Montefalcone, dioecesis Spoletanae oppido, ubi anno circiter 1275 nata erat. Monasterio Sanctae Crucis, in quo servabatur, quantum perspicimus, regula Eremitarum Sancti Augustini, post mortem Iohannae sororis, praefuit, ibique obiit die 17 augusti 1308. In aperto corde moniales, artis anatomicae prorsus imperitae, sibi videre visae sunt dominicae passionis instrumentorum quasi effigiem impressam. Statim a morte Clara coli a fidelibus coepta est, ideoque officii sui esse duxit Spoletanus episcopus de vita et virtutibus inquirere. Anno circiter 1315, Berengarius a Sancto Affricano Vitam conscripsit BHL. 1818. Causa canonizationis a Iohanne p. XXII tribus cardinalibus commissa est; verum ob schisma primum, deinde mortuo pontifice, in diutinam oblivionem venit. Urbanus p. VIII anno 1624 officium et missam Eremitis Sancti Augustini concessit. Anno 1673, annuente Clemente X, martyrologio Romano insertum est elogium S. Clarae, quam tandem anno 1881 Leo p. XIII sanctis sollemniter annumerandam decrevit. — Act. SS., Aug. t. III, p. 664 – 88; Anal. Boll., t. XLIX, p. 228; t. LIV, p. 261; Sacra Rituum Congregatio. Canonizationis S. Clarae. Positio super miraculis, Romae, 1881; P. Debongnie, in Études carmélitaines, t. XXI, 2 (1936), p. 36 – 41.
8. HELENAE] De S. Helena uberrimum habes commentarium in Actis nostris, ubi frustra quaesitum est a quo illa in fastos Latinorum inducta fuisse ante Usuardum. Ibidem collecta sunt tum antiquorum testimonia tum recentiorum lucubrationes eius vitam et cultum spectantia, BHL. 3772 – 3790. De mausoleo eius in basilica SS. Marcellini et Petri, Romae via Lavicana inter Duas Lauros, ope Constantini erecto vid. Comm. martyr. hieron., p. 450. Quod ab eodem Constantino Drepanum, quae Helenae patria fuit, Helenopolis deinceps appellata fuerit, id nullo pacto ecclesiasticae venerationis sed filii in matrem pietatis argumentum est; neque deinceps in eo loco Helenae cultus instauratus fuisse videtur, siquidem inter varia beneficia a Iustiniano civitati collata numerantur quidem templa, nulla tamen basilica Helenae dicata (Procopii De Aedificiis, V, 2). In Ecclesia graeca Helena non habet distinctam commemorationem, sed ad diem 21 maii celebratur μνήμη τῶν ἐν εὐσεβεῖ τῇ λήξει γενομένων πρώτων βασιλέων ἡμῶν Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης. In Ecclesia latina praecipue colitur in regionibus quarum incolae Helenam civem credebant suam, apud Treverenses nempe et in Anglia, ubi fere centum viginti ecclesiae S. Helenae dicatae fuerunt. Translatio reliquiarum in Altumvillare (Hautvillers) in territorio Remensi celebris in hoc loco cultus initium fuit. — Act. SS., Aug. t. III, p. 548 – 654; Comm. martyr. hieron., p. 450; Synax. Eccl. CP., p. 697 – 700; BHG2. 362 – 369; F. Arnold-Forster, Studies in Church Dedications, t. I (London, 1899), p. 181 – 89.

XIV KAL. SEPT.

[1] Romae sancti Iulii senatoris et martyris, qui Vitellio iudici traditus et ab eo in carcerem trusus, iubente Commodo imperatore, tamdiu fustibus caesus est donec emitteret spiritum; cuius corpus in coemeterio Calepodii via Aurelia sepultum fuit.

[2] Anagniae sancti Magni episcopi et martyris, qui in persecutione Decii necatus est.

[3] In Cilicia natalis sancti Andreae tribuni et sociorum militum, qui, victoria de Persis divinitus adepta, ad fidem Christi conversi et hoc nomine accusati, sub Maximiano imperatore in angustiis Tauri montis ab exercitu Seleuci praesidis trucidati sunt.

[4] In Palaestina sancti Timothei martyris, qui in persecutione Diocletiani sub Urbano praeside, post multa superata supplicia, lento igne combustus est. Passi sunt etiam ibidem Thecla et Agapius; illa feris exposita, earum dentibus laniata transivit ad Sponsum, Agapius vero plurima tormenta perpessus, ad maiora certamina fuit dilatus.

[5] In Provincia apud castrum Brincolam depositio sancti Ludovici episcopi Tolosani, Ordinis Minorum, vitae sanctitate et miraculis clari, cuius corpus inde Massiliam translatum, in ecclesia Fratrum Minorum honorifice conditum est.

[6] In Gallia in pago Sigisterico beati Donati presbyteri, confessoris, qui ab ipsis infantiae rudimentis, mira Dei gratia praeditus, anachoreticam vitam multis annis exegit et miraculorum gloria clarus migravit ad Christum.

[7] In territorio Bituricensi sancti Mariani confessoris.

[8] Mantuae sancti Rufini confessoris.

AUGUSTI 19

1. IULII] Elogium contractum ex Adone qui usus est Passione fabulosa SS. Eusebii, Pontiani et reliquorum BHL. 2742, a quibus sepultus asseritur Iulius in coemeterio Calepodii sub die quarta decima kalendas septembris. Quaerit Baronius “num hic ille ipse sit Iulius Proculus quem Lampridius inter senatores ab eodem imperatore [Commodo] occisos adnumerat”. Id autem eo minus certum est quod neque ex Actis ficticiis ullo pacto efficitur S. Iulium sub Commodo passum esse. — Act. SS., Aug. t. III, p. 700 – 701; t. V, pp. 115, 117.
2. MAGNI] Nuntiatur in martyrologio hieronymiano: in Fabriteria Magni. Porro Fabriteria seu Fabrateria Vetus nunc est Ceccano, ubi olim fuit ecclesia S. Magni iuxta viam Silicatam (P. Kehr, Italia pontificia, t. II, p. 175). Passio S. Magni, cuius variae exstant recensiones BHL. 5167 – 5174, tota ficticia est. S. Magni veneratio per ecclesias Italiae inferioris propagata est, eiusque corpus Verulam et inde Anagniam translatum fuisse narratur, BHL. 5175. De reliquiarum inventione legatur Vita S. Petri Anagnini BHL. 6699. — Act. SS., Aug. t. III, p. 701 – 717; Comm. martyr. hieron., p. 451; F. Lanzoni Le diocesi d'Italia, p. 157 – 58.
3. ANDREAE] Acta S. Andreae BHG2. 118, 119, quorum synopsis est in synaxariis ad hunc diem, genuinam historiam non resipiunt, licet fabellis et ornamentis solito parcius utatur hagiographus. Binomium fecerunt martyrologi inde a Beda: natale sancti Magni seu Andreae martyris cum sociis suis duobus milibus DXC et VII. Sunt qui putent scriptum fuisse magni Andreae quia in Actis vocatur magnus et celeberrimus martyr. Erroris principium ducendum esse suspicamur ab oscitantia librariorum qui in huius diei laterculo Andream et Magnum obviam habuerunt et ex utroque unum fecerunt. — Act. SS., Aug. t. III, p. 720 – 26; Synax. Eccl. CP., p. 907 – 909; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 476; B. Latyšev, Menologii anonymi byzantini saec. X quae supersunt, t. II, p. 295 – 99.
4. TIMOTHEI] Gazae in Palaestina Timotheus lento igne crematus est secundo persecutionis anno, teste Eusebio, De Martyribus Palaestinae, III, 1, ubi et mentio est Agapii et Theclae ad bestias damnatorum, quorum martyrium Caesareae, quarto anno persecutionis, die 20 nov., narratur eodem in libro, VI, 3. In synaxariis Graecorum simul commemorantur ad diem aug. 19. Gazae exstitisse μαρτύριον τοῦ ἐνδόξου μάρτυρος Τιμοθέου habemus ex Vita S. Porphyrii Gazensis, BHG2. 1570. — Act. SS., Aug. t. III, p. 727 – 728; Comm. martyr. hieron., p. 451 – 52; Synax. Eccl. CP., p. 910; libri De Martyribus Palaestinae recensio longior syriace habetur apud W. Cureton, Eusebius, History of the Martyrs in Palestine, London, 1861.
5. LUDOVICI] Ludovicus, Caroli II regis Siciliae filius, natus anno 1274, mense februario, sive Brincolae in Provincia, sive, quod verius videtur, in oppido Nuceria Paganorum, prope Salernum, anno 1288, cum duobus fratribus Roberto et Raimundo, obses regi Aragoniae Barcinonem mittitur, unde post septennium e custodia eductus, Neapolim revehitur. Ordinem Fratrum Minorum se ingressurum voverat, cum in carcere detineretur. Quod ut persolveret, anno 1296, pridie Nativitatis Domini, Romae Fratrum Minorum vestem induit, et paucis post diebus a Bonifacio VIII creatus est episcopus Tolosanus. Vita functus Brincolae, die 19 aug. 1297, inter sanctos relatus est die 7 aprilis 1317 a Iohanne p. XXII, BHL. 5054. Rerum gestarum praecipuus fons sunt canonizationis Acta, mox, uti speratur, edenda in Analectis Franciscanis, tomo VII; his proxime accedit Vita BHL. 5055 auct. Iohanne de Orta — Act. SS., Aug. t. III, p. 775 – 822; M. R. Toynbee, S. Louis of Toulouse and the Process of Canonisation in the Fourteenth Century, Manchester, 1929; C. Vielle, Saint Louis d'Anjou, évêque de Toulouse, Vanves, 1930; Anal. Boll., t. XLVI, p. 344 – 54; t. XLIX, p. 210 – 16.
6. DONATI] Elogium totidem verbis exprimit Usuardum e Floro, qui Donatum in fastos induxit, et ad diem 18 aug., non vero ad 19, inscripsit, repugnante qua usus est Vita BHL. 2310, 2310 b. Haec fabulis inquinata est, et quid veri supersit non facile discernitur. — Act. SS., Aug. t. III, p. 735 – 36.
7. MARIANI] Martyrologium hieronymianum: in Biturico vico Evauno depositio sancti Mariani confessoris. Gregorius Turonensis, in Gloria conf., LXXX, paucis sed dilucide perstringit quae ferebantur de Mariani eremitae vivendi ratione deque eius morte, venerationis initiis et basilica in qua requiescit. — Act. SS., Aug. t. III, p. 734 – 35; Comm. martyr. hieron. p. 452.
8. RUFINI] Galesinium et Maurolycum certis testimoniis et codicibus satis instructos existimavit Baronius ut eorum auctoritati innixus Rufinum Mantuanum confessorem martyrologio inscriberet. Sed hunc sanctum antiquitus nemo novit, quem neque nominat kalendarium ecclesiae Mantuanae, anno 1626. — Act. SS., Aug. t. III, p. 730.

XIII KAL. SEPT.

[1] In territorio Lingoniensi depositio sancti Bernardi primi Claraevallensis abbatis, vita, doctrina et miraculis gloriosi, quem Pius octavus pontifex maximus universalis Ecclesiae doctorem declaravit et confirmavit.

[2] In Iudaea sancti Samuelis prophetae, cuius sacra ossa (ut beatus Hieronymus scribit) Arcadius Augustus Constantinopolim transtulit et prope Septimum collocavit.

[3] In insula Cypro sancti Lucii senatoris, qui perspecta constantia Theodori Cyrenensis episcopi in martyrio positi ad fidem Christi conversus, ad eam etiam Dignianum praesidem pertraxit, cum quo Cyprum profectus, cum ibi alios christianos pro confessione Domini coronari videret, ultro seipsum obtulit et eamdem martyrii coronam capitis obtruncatione promeruit.

[4] In Thracia sanctorum triginta septem martyrum, qui sub praeside Apelliano pro Christi fide, manibus pedibusque praecisis, in caminum ardentem iniecti sunt.

[5] Ibidem sanctorum martyrum Severi et Memnonis centurionis, qui eodem mortis genere consummati victores abierunt in coelum.

[6] Cordubae sanctorum martyrum Leovigildi et Christophori monachorum, qui in Arabum persecutione pro christianae fidei defensione in carcerem coniecti ac mox cervicibus abscissis, igni traditi, martyrii palmam adepti sunt.

[7] In Herio insula sancti Philiberti abbatis.

[8] Romae beati Porphyrii hominis Dei, qui sanctum martyrem Agapitum erudivit in fide et doctrina Christi.

[9] In castro Cainone sancti Maximi confessoris, discipuli beati Martini episcopi.

[10] In Hetruria, apud montem Senarium, sancti Manetii confessoris, ex septem fundatoribus Ordinis Servorum Beatae Mariae Virginis, qui eidem hymnos dicens expiravit; cuius ac sociorum festum pridie idus februarii celebratur.

AUGUSTI 20

1. BERNARDI] Vix dum animam Bernardus efflaverat, die 20 augusti 1153, feria quinta, hora diei paene tertia, cum coli coeptus est. Altero post anno, omnia in promptu erant ut in sanctorum albo reponeretur, neque displicuit Alexandro p. III iusta postulatio abbatum ex Ordine Cisterciensi, dum id fieri deprecantur in concilio Turonensi, anno 1163, mense maio. Verum, quo facilius nodum solveret (alii nempe simul de aliis viris piis idem tunc fieri volebant, quorum votis cedere non erat visum), rem longius ducere decrevit. Tandem, litteris datis Anagnia die 18 ianuarii 1174, significavit se Bernardum catalogo sanctorum ascripsisse, quarum exempla quattuor exstant, re eadem, verbis diversa, primum archiepiscopis, episcopis, abbatibus, praelatis Galliae, alterum Ludovico VII regi, tertium abbatibus Cisterciensis Ordinis, quartum Gerardo abbati et universo conventui Claraevallis (Jaffé, Regesta2, 12328 – 12331). Ecclesiae doctoris titulum S. Bernardo decrevit Pius VIII die 23 iulii 1830, litteris de eo argumento datis die 20 augusti, quas recudit P. L., t. CLXXV, p. 1545 – 48. Antiquissima sunt fragmenta de vita et miraculis quae anno 1145, ut videtur, conscripsit Gaufridus Autissiodorensis, BHL. 1207, nuperrime edita Anal. Boll., t. L, p. 83 – 122, narrationes de ultimis diebus et obitu, auctore eodem, BHL. 1208 – 1209, et auctore Odone abbate Morimundensi, BHL. 1210; summi etiam pretii est Vita quae prima nuncupatur BHL. 1211 – 1221, adiectis Miraculis, BHL. 1222 – 1227, aliisque minoribus scriptis BHL. 1228 – 1229. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 101 – 368; G. Hüffer, Handschriftliche Studien zum Leben des hl. Bernard von Clairvaux, in Historisches Jahrbuch, t. V (1884), p. 576 – 624; t. VI (1885), pp. 73 – 91, 232 – 70; Id., Vorstudien zu einer Darstellung des Lebens und Wirkens des heiligen Bernard von Clairvaux (= Der heilige Bernard von Clairvaux, t. I, qui solus prodiit), Münster, 1886; L. Janauscheck, Bibliographia Bernardina (= Xenia Bernardina, pars IV), Vindobonae, 1891; E. Vacandard, Vie de saint Bernard4, Paris, 1910; W. Williams, Studies in St. Bernard of Clairvaux, London, 1927; Id., Saint Bernard of Clairvaux, Manchester, 1935.
2. SAMUELIS] Inde a Beda in omnibus martyrologiis Latinorum hodie recolitur, Graecis consentientibus. Elogium partim e Floro excerptum est: Samuelis prophetae. Cuius sacra ossa imperator Angustus transtulit de Iudeae in Thraciam… Scribit S. Hieronymus in libro contra Vigilantium, scil. c. 2. Cetera habentur apud Theodorum Lectorem, II, 63: ἐπὶ τῆς αὐτοῦ βασιλείας καὶ ἐπὶ Ἀττικοῦ [405 – 425] πατριάρχου εἰσηνέχθη ἐν Κωνσταντινουπόλει τὰ λείψανα τοῦ ἁγίου Σαμουὴλ καὶ ἀπετέθησαν ἐν τῷ προφητείῳ αὐτοῦ πλησίον τοῦ Ἑβδόμου πρὸ δώδεκα καλανδῶν Ἰουλίων (P. G., t. LXXXVI, p. 213). Allatae fuerant reliquiae Constantinopolim 19 maii anno 406, et ad tempus depositae in Magna ecclesia. Chron. Pasch., ad h. ann. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 6 – 16; Synax. Eccl. CP., pp. 909 – 912, 1034; Origines du culte des martyrs2, p. 56.
3. LUCII] Hoc loco paucioribus contractum exhibetur elogium synaxariorum Graecorum ad 20 vel 22 aug., quorum fons est Passio S. Theodori Cyrenensis. Huius Passionis nuper editum est compendium de quo diximus ad diem 4 iul., ad elogium S. Theodori. De itinere in Cyprum, lege quae observata sunt in Anal. Boll., t. XXVI, p. 260 – 61 (cf. p. 258 – 59). — Act. SS., Aug. t. IV, p. 28 – 29; Synax. Eccl. CP., pp. 911, 916.
4. MARTYRUM] Manipulus hic triginta septem martyrum hoc propemodum unico indicio commendatur, quod eorum fama nexu quodam non aperte fraudulento conserta est cum S. Severi memoria, de qua dicetur ad elogium proxime sequens. Eorum gesta venditabat pars prima Passionis SS. Severi et Memnonis nunc deperditae sed cuius aliquam imaginem exhibet epitome edita in Anal. Boll., t. XXXI, p. 192 – 94. Praeterea bifurca via in synaxaria permanavit, ad dies 20 et 24 augusti, quae elogia ieiunam illam epitomen in quibusdam complent. E collatis hisce vestigiis, nihil confici potest quod solidae historiae speciem habeat. Profecto hodierni martyres Thraces clarioribus illis turmis aequiparari non possunt quibus ipse numerus instar nominis fuit. Baronius eos triginta septem fuisse scribit, formula usus synaxarii graeci, ubi tamen martyrum summa oscitanter subducta est, quandoquidem et in Passionis epitome et in ipso synaxarii elogio recitantur eorum nomina triginta octo. Ex his novem dicuntur Byzantii comprehensi et Philippopolim adducti fuisse, et cum reliquis undetriginta Philippopolitanis civibus ibidem capitis abscissione martyrium fecisse. Unde eorum catalogum acceperit fraudator qui eorum gesta conscripsit, non perspicitur. Ipsa nominum series mira cum constantia utrimque tradita est, hac una cum discrepantia quod in epitome Ῥῆνος appellatur qui in synaxario (Synax. Eccl. CP., p. 909 – 910) est Ῥῖ vel Ῥῖνος. Martyrum triginta octo certamen Philippopoli, uti iam dictum est, incerto die contigit, qui tamen aliquanto temporis intervallo diem 3 iulii antecessit. Reliqua scitu opportuna annotabuntur ad elogium proxime sequens. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 29 – 31; Synax. Eccl. CP., pp. 909, 919; Anal. Boll., t. XXXI, p. 241 – 43.
5. SEVERI] Si de his martyribus, qui passi feruntur regnante Licinio, non exstaret aliud testimonium nisi Passio illa deperdita de qua dictum est ad superius elogium, praefracte negares eos umquam in vivis exstitisse. Verum in martyrologio hieronymiano, die 23 octobris, annuntiatur Severus presbyter, qui Adrianopoli in Thracia cum Dorotheo quodam martyrium fecit. Iamvero Severus iste quidem in synaxariis non comparet. Itaque non sine quadam specie veri interrogare licet num fortassis eius personam induerit Severus hice noster, cuius certamen Adrianopoli partim actum est. Fertur quippe Sidae in Pamphylia natus, patre Petronio praefecto, qui Philippopoli ortus erat, et matre Mygdonia, quos ambos baptizaverat Xenophon episcopus; subdit perabsurde synaxarium Sirmondianum ad diem 24 hunc Xenophontem Iohannis evangelistae discipulum fuisse. Petronius igitur eiusque uxor cum declinandae persecutionis causa Philippopolim venissent, Severus illic supplicio interfuit Thracum martyrum triginta octo, qui hodie recoluntur. Horum palmas aemulatus, Memnonem centurionem ad fidem convertit et cum eo in palaestram descendit. Uterque ad tribunal raptatur Apelliani praesidis; qui mox Philippopoli profectus ambos captivos Adrianopolim et inde Bizyam in Thracia secum trahit. Bizyae primum immanibus suppliciis excarnificatur Memnon die 3 iulii. Severus vero martyrium ibidem complevisse creditur die 23 eiusdem mensis. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 29 – 31; Synax. Eccl. CP., pp. 909 – 912, 919 – 22; Anal. Boll., t. XXXI, pp. 192 – 94, 240 – 43.
6. LEOVIGILDI] Christophorus et Leovigildus, monachi ambo, alter ex coenobio Sancti Martini, alter ad Sanctorum Iusti et Pastoris, sponte coram iudice arabe Cordubae Mohammadem detestati, Christum professi sunt, ideoque in carcerem detrusi martyres occubuerunt die 20 augusti 852. Cum iam mactationis hora instaret, praeire sanctus Christophorus beatum Leovigildum reverentia aetatis exoptat, postmodum ipse ruiturus. Et ita hoc ordine uterque interiit XIII kalendas septembris (Eulogius Cordubensis, Memoriale Sanctorum, II, 11). Ad eundem diem referuntur ab Usuardo. Voces cervicibus abscissis, quas apud Eulogium aut Usuardum frustra requisieris, Galesinius subministravit. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 97 – 100; España sagrada, t. X, p. 395 – 96; Fr. J. Simonet, Historia de los Mozárabes de España, p. 433.

7. PHILIBERTI] In nonnullis apographis hieronymianis nuntiatur: in Erio (vel Aeri) monasterio depositio Filiberti abbatis. Filibertus, S. Audoeni familiaris, primum in coenobio Resbacensi (Rebais) sub Agilo monachus, dein anno c. 650 Gemeticum (Jumièges, dép. Seine-Inférieure) condidit; invidia pulsus Ebroini maioris domus, in insula Herio postea exsulavit, ubi Ansoaldus episcopus Pictaviensis abbatiam construxerat (Noirmoutier, dép. Vendée). Obiit anno c. 684, XIII kal. sept., testante monacho Gemeticensi qui saec. VIII Vitam BHL. 6805 conscripsit. Reliquiae, post varias translationes, Trenorchii (Tournus, dép. Saône-et-Loire) anno 875 quieverunt. Cultus in Gallia late diffusus est. Notum est Alcuini carmen (XCIX, 3):

Hanc pater egregius Filibertus aram habebit,
      Plurima construxit qui loca sancta Deo.

— Act. SS., Aug. t. IV, p. 66 – 95; Comm. martyr. hieron., p. 453; M. G., Scr. rer. merov., t. V, p. 568 – 606; R. Poupardin, Monuments de l'histoire des abbayes de saint Philibert, Paris, 1905; Anal. Boll., t. XXV, p. 373 – 75; Catal. Lat. Paris., t. III, p. 681.

8. PORPHYRII] Verba ipsa hic referuntur Adonis qui primus Porphyrium inter sanctos rettulit, Actis usus plane fabulosis S. Agapiti BHL. 125. Neque hanc Passionem satis considerate legit ut animadverteret in ea Porphyrium martyris partes non agere. Quin immo perspicere debuerat hunc ementitum S. Agapiti praeceptorem non esse nisi ex ficticiis personis quibus hagiographi ad ornamentum narrationis suos heroas circumdare soleant. Certe hunc Dei servum nullus testis fide dignus umquam novit. Nec mireris eundem Porphyrium S. Venantio Camerti ad diem 18 maii astare, cum huius martyris Acta ex Agapiti Passione licenter adulterata sint. Nihilo tamen setius Porphyrii, S. Venantii praeceptoris, fama satis valuit ut in martyrologio die 4 maii locus ei daretur. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 26 – 27.
9. MAXIMI] Vulgo S. Mexme memoria inscripta est in codicibus hieronymianis non paucis: in Turonico Cainone castro depositio S. Maximi confessoris. Gestorum eius narrationem ita orditur Gregorius Turonensis, in Gloria Confessorum, XXII: Fuit autem quidam religiosus et virtutibus et nomine Maximus, et ut liber Vitae eius docet, quam versu conscriptam legimus, nostri fuit Martini discipulus. Vitam istam metricam periisse dolemus. Maximus monasterium condidit ad Castrum Cainonense (Chinon) in quo plenus dierum obiit et sepultus est; ad cuius sepulchrum saepius infirmi sanantur. Maximum saec. V vixisse omnes conveniunt; quo anno vivere desierit ignoratur. Vita et Miracula BHL. 5838, 5839, saec. XI scripta sunt. — Act. SS., Aug. t. V, p. 55 – 56; Comm. martyr. hieron., p. 453.
10. MANETII] Monuimus ad diem 12 februarii e septem fundatoribus Ordinis Servorum Beatae Mariae Virginis aliquot, omisso proprio nomine, cognomines esse factos nonnullorum illustrium virorum quorum meminerant qui de initiis Ordinis scripserunt. Isto modo qui Benedictus erat, creditus est idem Manectius de Florentia, cuius mentio est in Legenda BHL. 7583 et in Vita S. Philippi Benitii BHL. 6822. In opere commenticio Giornale e ricordi di Fra Nicholao de Pistoia (Mon. Ord. Servorum, t. XI, p. 26), legitur Manetius die 20 augusti 1268 obiisse. Tandem ineunte saeculo XVIII, cum fidem haberent et istis scriptis et aliis eiusdem modi tum ipsi Ordinis scriptores tum Sacrae Congregationis Rituum consultores, decretum est die 7 septembris 1728 ut S. Manetius martyrologio Romano insereretur. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 133 – 39; I. B. Pittonus, Constitutiones pontificiae, t. II (Venetiis, 1740), p. 255.

XII KAL. SEPT.

[1] Sanctae Ioannae Franciscae Fremiot de Chantal, Ordinis Sanctimonialium Visitationis sanctae Mariae institutricis, cuius natalis dies recolitur idibus decembris.

[2] Romae in agro Verano sanctae Cyriacae viduae et martyris, quae in persecutione Valeriani cum se suaque omnia in sanctorum ministeria impendisset, demum, pro Christo martyrium subiens, vitam quoque ipsam libenter impendit.

[3] In territorio Gavalitano sancti Privati episcopi et martyris, qui passus est in persecutione Valeriani et Gallieni.

[4] Salone sancti Anastasii cornicularii, qui cum videret beatum Agapitum constanter tormenta perferentem, conversus est ad fidem, et pro confessione nominis Christi, iubente Aureliano imperatore, interemptus martyr migravit ad Dominum.

[5] In Sardinia natalis sanctorum martyrum Luxorii, Ciselli et Camerini, qui in persecutione Diocletiani sub Delphio praeside gladio caesi sunt.

[6] Eodem die sanctorum martyrum Bonosi et Maximiani.

[7] Fundis in Latio sancti Paterni martyris, qui ab Alexandria Romam veniens ad apostolorum memorias, et inde in agrum Fundanum secedens, cum martyrum corpora sepeliret, a tribuno comprehensus, in vinculis expiravit.

[8] Edessae in Syria sanctorum martyrum Bassae et filiorum eius Theogonii, Agapii et Fidelis, quos in persecutione Maximiani pia mater exhortans, martyrio coronatos praemisit ad palmam, et truncato capite gaudens secuta est cum victoria.

[9] Veronae sancti Euprepii episcopi et confessoris.

[10] Item sancti Quadrati episcopi.

[11] Senis in Tuscia beati Bernardi Ptolomaei abbatis, Congregationis Olivetanae fundatoris.

AUGUSTI 21

1. IOANNAE] Iohannae depositio recolitur idibus decembris. Festum eius hodie celebrari Benedictus p. XIV die 13 nov. 1751 primo iussit, confirmavit Clemens p. XIII, litteris decretalibus canonizationis datis die 16 iul. anno 1767.
2. CYRIACAE] In martyrologium post Molanum inducta est a Baronio qui haec subdit: “De ea praedicta saepius citata manuscripta in quibus haec etiam adduntur: Tamdiu scorpionibus caesa est atque plumbatis usquedum spiritum exhalaret. Habemus eiusdem Acta manuscripta. Plura de ea habentur in Actis S. Laurentii.” Quaenam sint illa manuscripta “saepius citata”, nemo facile dixerit. Acta quae prae manibus habebat Baronius, profecto sunt ea quae servantur in bibliotheca Vallicellana, BHL. 2055, minime antiqua et magnam partem excerpta ex Actis fabulosis S. Polychronii, quibus intexta est Passio S. Laurentii. Ex his autem Actis, habemus Cyriacam a S. Laurentio sanatam esse, sed nihil de eius martyrio. A topographis, ad viam Tiburtinam, v. gr. in Itinerario Salisburgensi, dicitur sancta vidua et martyr. Cyriacam coemeterio via Tiburtina quod ecclesiae donaverat nomen reliquisse, certum est. Cetera ignorantur. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 403 – 406; Anal. Boll., t. LI, p. 83; De Rossi, Roma sotterranea, t. I, p. 178 – 79.
3. PRIVATI] Martyrologium hieronymianum: in Gavalus vico Mimmatensi passio sancti Privati martyris. Elogium nostri martyrologii e Floro exscriptum est, omissis verbis vico Mimmatensi. Privatus ab Alamannis in Galliam irrumpentibus occisus est. Gregorius Turonensis, Hist. Franc., I, 34, martyrium eius collocat Valeriani et Gallieni imperatorum temporibus, quod alii ad initium saec. V differunt. Acta BHL. 6932, 6933 antiqua non sunt, et ex Gregorio fere solo fluxerunt. Privatum celeberrimis Galliae sanctis annumerat Venantius Fortunatus, Carm., VIII, 3, 161. Eius basilicae Gabalitanae mentio est apud Gregorium, Hist. Franc., VI, 37, estque inscriptus kalendariis Mozarabum. Exstant liber Miraculorum saec. XI, BHL. 6935, et libri sex de inventione reliquiarum saec. XII et miraculis, auctore Adelberto episcopo Mimatensi, BHL. 6936 – 6941. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 433 – 41; Comm. martyr. hieron., p. 455 – 56; Histoire de Languedoc, t. I2, pp. 333 – 34, 381; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, pp. 54, 124 – 26; A. Poncelet, in Anal. Boll., t. XXX, p. 428 – 41; Origines du culte des martyrs2, p. 345; G. Bardy, in Revue d'histoire de l'Église de France, 1935, p. 27.
4. ANASTASII] Qui non meminerit quam licenter suis fontibus utatur Ado, tricas aegre solvet in Lugdunensis martyrologii (cod. Paris. 3879) loco, unde nostrum elogium sumptum est. In hoc et apud Florum nuntiatur S. Anastasius ad 26 aug., quo ipso die in martyrologio hieronymiano legitur: in Salona civitate sancti Anastasii martyris; hic fullo fuit. Passionem S. Anastasii fullonis nobis servavit libellus BHL. 414. Eius reliquiae, saec. VII e coemeterio Marusinac prope Salonam Romam translatae, asservantur in sacello Sancti Venantii Lateranensi, ubi eius imago in opere musivo exhibetur. Ado diem Anastasii memorialem e 26 aug. ad 21 eiusdem mensis dum removet, sancto martyri partes attribuit quas in Passione S. Agapiti BHL. 125 – 127 Anastasius cornicularius agit, persona de grege. Qui tamen Anastasius in pristina huius fabulae forma Attalus erat, ab ipso hagiographo, ut videtur, confictus, neque in martyrum ordine computabatur. Anastasium quidem coluit ecclesia Salonitana non cornicularium sed fullonem. Iterum die 7 sept. in martyrologio Romano comparet idem S. Anastasius. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 407 – 409; t. V, p. 760 – 61; Sept. t. III, p. 19 – 24; Comm. martyr. hieron., pp. 467 – 68, 492; Anal. Boll., t. XVI, p. 488 – 500; t. XXIII, p. 5 – 18; t. XXVIII, p. 369 – 411; t. XLIV, p. 400; t. XLVII, p. 83.
5. LUXORII] Martyrologium hieronymianum hodie: in Sardinia in Foro Traiani sancti Luxurii; altera eiusdem mentio est ad diem 26 sept. Nostri martyrologii elogium excerptum est ex Actis Mombritianis BHL. 5092, sublestae fidei. Haec se novisse testatur Baronius; subicit autem: “Accepimus eadem sinceriora ex Sardinia insula.” Utinam vere sincera fuerint ea quae distinctius non designat. Forsitan illa sint quae leguntur in codice Vaticano 6453 saec. XII, hactenus inedita (BHL. 5092 b) et certe Mombritianis nihilo meliora. De SS. Cisello et Camerino nulla praeterea exstant testimonia. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 414 – 17; Comm. martyr. hieron., pp. 455, 528; Les origines du culte des martyrs2, p. 312; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 671 – 72.
6. BONOSI] Acta SS. Bonosi et Maximiliani (ita enim scribunt) BHL. 1427 mitiori censurae subiecit Ruinartius, cum ea, naevis non obstantibus, digna iudicavit quae inter sincera antiquitatis monumenta reponerentur. Non ita plane Tillemontius (Mémoires, t. VII, p. 740 – 44), qui tamen non solita et iusta severitate eadem aestimasse videtur. Praefigitur dies passionis XII kal. octobris. Erraverit Florus legendo XII kal. sept., et cum eo corrector Romanus. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 425 – 33.
7. PATERNI] De S. Paterno exstat Passio BHL. 6478 (cf. 6477 b), solide fabulosa et quidem ex Actis S. Magni BHL. 5167 depravata, praeter quam non perspicitur quae monumenta ecclesiae Fundanae Baronius antestari potuerit ut Paternum primus martyrologio inscriberet. Translatio reliquiarum SS. Honorati, Paterni et Libertini ex ecclesia Sancti Magni, anno 1215, narrata est, BHL. 3980 b. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 402 – 403; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 157 – 58.
8. BASSAE] Paucis contrahitur elogium synaxariorum e Passione cuius varia habentur compendia BHG2. 268 – 270, quae omnia Acta ficticia redolent. Ἐν Ἐδέσσῃ τῇ πόλει τῆς Ἑλλάδος, non vero Edessae in Syria, ut scribit Baronius, passi leguntur filii S. Bassae Θεόγνιος (non Theogonius), Ἀγάπιος, Πιστός (Fidelis), quorum memoria agitur quoque in synaxariis ad diem 16 maii, nulla de matre iniecta mentione. Bassa autem non Edessae sed in Halone insula coronata est, ut est in Actis. In ea etiamnum colitur. De templo S. Bassae Chalcedone meminit Theodorus Lector, Hist., I, 10. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 417 – 22; Synax. Eccl. CP., pp. 689, 912 – 14; J. Pargoire, in Échos d'Orient, t. VI (1903), p. 315 – 317; Origines du culte des martyrs2, p. 153; B. Latyšev, Menologii anonymi saec. X quae supersunt, t. II, p. 299 – 303, ad diem aug. 20.
9. EUPREPII] Si Versibus de Verona (M.G., Poet. Carol., t. I, p. 120 – 21) et acu picto illi Velo di Classe fides sit, primus in serie episcoporum Veronensium Euprepius collocatur. Eum quondam fabulatores S. Petri discipulum fuisse voluerunt, quod ipsi Veronenses iamdudum inter pia figmenta amandarunt. De gestis Euprepii episcopi alte silet historia. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 400 – 402; C. Cipolla, in Le Gallerie nazionali Italiane, t. III, p. 210; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 923, 931.
10. QUADRATI] Cave ne Quadratum, qui post Euprepium Veronensem inducitur sub vocabulo item, Veronensem quoque episcopum fuisse putes. Queritur Baronius neminem docere cuinam ecclesiae praefuerit. Atqui non agnovit Quadratum illum esse, quem Flori vestigiis infeliciter inhaerens, ad diem 26 maii iam nuntiaverat, monendo in eius sollemnitate sanctum Augustinum sermonem habuisse. Certissima est dies anniversaria huius XII kal. septembris, qua et martyrologio hieronymiano inscriptus est et kalendario Carthaginiensi. A S. Augustino laudatus fuit sermone dicto in natali martyris Quadrati. Alias habemus eiusdem sancti doctoris homilias, de Quadrato episcopo Uticensi, qui cum tota plebe sua clericis et laicis confessus est Christum. Sermonem de divite et Lazaro paupere habuit Hippone Diarrhyto in basilica sancti martyris Quadrati. — Act. SS., Maii t. VI, p. 369; Comm. martyr. hieron., pp. 275, 449 – 50, 455; Origines du culte des martyrs2, p. 385.
11. BERNARDI] Annuente Guidone Tarlati de Petramala, episcopo Aretino, Bernardus de Tolomeis, Franciscus de Patritiis, Ambrosius Piccolomini, Senenses, nobili genere nati, anno 1318, loco Acona, sub regula beati Benedicti et observantia monachali, incohaverunt monasterium quod, ut in charta fundationis habetur, nuncupatum voluerunt a Sancta Maria de Oliveto in Acona. Bernardus, anno 1321 quartus abbas renuntiatus, totum studium impertivit monasticae disciplinae exigendae. Anno 1344, monasteriorum Congregatio a Clemente VI approbata est. Senas cum sociis profectus Bernardus ut pesti occurreret quae tota Italia grassabatur, ibi obiit die, ut fertur, 20 augusti 1348. Praestitum illi cultum ab immemorabili tempore ratum habuit anno 1644 Innocentius p. X. Elogium martyrologio Romano inseruit Innocentius XI, die 6 maii 1689. Vita antiqua nusquam reperta est, neque decessores nostri quidquam nacti sunt praeter Legendam quam saeculo XVII excerpserat monachus quidam Olivetanus, suppresso nomine, variis ex fontibus iisque fide parum dignis. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 464 – 87; Pl. Lugano, L'Italia benedettina (Roma, 1929), p. 519 – 85; Id., Antonii Bargensis Chronicon Montis Oliveti, Florentiae, 1901; Id., Origine e primordi dell' ordine di Montoliveto, ibid., 1903; Id., in Rivista storica benedettina, t. XII (1921), p. 119 – 35; t. XVI, p. 204 – 239.

XI KAL. SEPT.

[1] Octava Assumptionis beatae Mariae Virginis.

[2] Romae via Ostiensi natalis sancti Timothei martyris, qui tentus a Tarquinio urbis praefecto et longa carceris custodia maceratus, cum sacrificare idolis noluisset, tertio caesus et gravissimis suppliciis attrectatus, ad ultimum decollatus est.

[3] In Portu Romano sancti Hippolyti episcopi, eruditione clarissimi, qui sub Alexandro imperatore ob praeclaram fidei confessionem manibus pedibusque ligatis in altam foveam aquis plenam praecipitatus martyrii palmam accepit; cuius corpus a christianis apud eumdem locum sepultum fuit.

[4] Augustoduni sancti Symphoriani martyris, qui tempore Aureliani imperatoris, cum idolis sacrificare nollet, primo verberibus afflictus, deinde carceri mancipatus, ad ultimum caeso capite martyrium consummavit.

[5] Romae sancti Antonini martyris, qui cum se christianum libera voce fateretur, a Vitellio iudice capitali sententia damnatus est, et via Aurelia sepultus.

[6] Tarsi sanctorum Athanasii episcopi et martyris, Anthusae nobilis feminae quam ipse baptizaverat, et duorum eius servorum, qui sub Valeriano imperatore passi sunt.

[7] Item in Portu Romano sanctorum martyrum Martialis, Saturnini, Epitecti, Maprilis et Felicis, cum sociis eorum.

[8] Nicomediae passio sanctorum Agathonici, Zotici et sociorum martyrum, sub Maximiano imperatore et Eutholomio praeside.

[9] Rhemis sanctorum martyrum Mauri et sociorum.

[10] In Hispania sanctorum martyrum Fabriciani et Philiberti.

[11] Papiae sancti Guniforti martyris.

AUGUSTI 22

1. OCTAVA] Liber pontificalis in Vita Leonis p. IV (847 – 855): Hic saepius memoratus et beatissimus papa praedicationis suae alloquio multos ad cognitionem veritatis perduxit, et salutiferas omnibus operationes cotidie demonstravit. Nam octavam adsumptionis beatae Dei genetricis diem, quae minime Romam antea colebatur, vigiliis sacris matutinisque cum omni clero pernoctans laudibus in basilicam eiusdem semper virginis dominae nostrae, quae foris muros, iuxta basilicam sancti Laurentii martyris sita est, celebrare praecepit; in qua etiam magna populi multitudo convenerat, novae festivitatis cupiens celebrare sollemnitatem. Hoc ipse magnanimus cum videret antistes, omnes qui aderant huius celebritatis plenius argenteis erogavit. L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. II, p. 112.
2. TIMOTHEI] De anniversaria die constat tum ex Romana Depositione martyrum: XI kal. septemb. Timothei Ostense, tum e sacramentario Gregoriano et kalendario Carthaginiensi. Elogium contractum est ex Beda, qui ipse excerpsit Vitam S. Silvestri. Haec fabularum consarcinatio est cuius plurimae prostant recensiones BHL. 7725 – 7742. Ad annum 303, diem vero 23 aug., Timotheum Romae passum scribunt Annales Vindobonenses posteriores. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 530 – 35; Comm. martyr. hieron., p. 456 – 457; Origines du culte des martyrs2, p. 289.
3. HIPPOLYTI] Martyrologium hieronymianum ad diem 23 aug.: in Portu Urbis Romae Yppoliti qui dicitur Nonnus. A Floro et ab Adone eadem die Hippolytus nuntiatur. Ut Cuperi nostri verbis utamur, Acta S. Hippolyti adeo confusa et corrupta fuerunt, ut vix tuto admitti possint ea quae in illis forsan vera narrantur. Inter sanctos qui in Portu colebantur, est Nonnus aliquis, ad diem 5 sept., Depositioni martyrum Romanae inscriptus. Quid inter illum et Hippolytum intercedat ignoratur. Hippolyti Portuensis elogium conflatum est e Passione fabulosa S. Aureae BHL. 808, 809, et historia, ut ita dicam, Hippolyti Romani presbyteri (13 aug.), eruditione clarissimi. Id unum retinendum videtur Hippolyto doctori celeberrimo non solum in via Tiburtina ubi depositus fuit, sed et alteram in Portu Romano basilicam erectam fuisse, cuius hodie dedicationis dies commemoratur. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 504 – 513; Comm. martyr. hieron., p. 460 – 61; Anal. Boll., t. LI, p. 58 – 66.
4. SYMPHORIANI] Martyrologium hieronymianum: in Galliis civitate Augustoduno sancti Simphoriani martyris. In nostro assumptum est elogium Flori Lugdunensis (omissis verbis sub Heraclio consulari) ex Passione BHL. 7967, quam recte iudicavit Cuperus noster non quidem esse ab auctore synchrono exaratam sed ex genuina desumptam et postea parum auctam. De cultu S. Symphoriani variis in locis certa exstant et antiqua testimonia, quae alias a nobis collecta sunt. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 491 – 98; Comm. martyr. hieron., p. 458; Origines du culte des martyrs2, pp. 37, 353.
5. ANTONINI] Melius, ut videtur, Antonii, cuius primus Ado meminit, ex Passione SS. Eusebii, Pontiani, Vincentii, Peregrini BHL. 2742, infra ad diem aug. 25. Adonem excerpsit Usuardus, cuius elogium in nostrum martyrologium transiit. Ex Actis habemus Antonium ductum esse in via Aurelia iuxta formam Traiani ibique decollatum undecimo kalendas septembris, non tamen eo die et loco sepultum: Post sextum vero diem inventum corpus sanum et illaesum rapuit beatus Rufinus presbyter et sepelivit in coemiterio Calepodii in crypta die octavo. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 498 – 99.
6. ATHANASII] Edita est Passio S. Anthusae BHG2. 136, cui velut appendix subiuncta est narratio de martyribus Athanasio episcopo, Charisimo et Neophyto S. Anthusae servis, BHG2. 182, 299. Horum Actorum varia habentur compendia, BHG2. 137, et Passio nuper prolata a B. Latyšev, Menologii byzantini saec. X quae supersunt, t. II, p. 312 – 15, ut taceamus elogia synaxariorum qualia latine reddita legere potuit Baronius. S. Anthusae memoria agebatur Constantinopoli ἐν τοῖς Ἱπποΐχνοις (Synax. Eccl. CP., p. 915 – 16). Acta, proxime cognata cum Passione fabulosa S. Pelagiae Tarsensis BHG2. 1480, et ipsa e fabulis consuta sunt. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 417 – 22; H. Usener, in Anal. Boll., t. XII, p. 5 – 42.
7. MARTIALIS] A Floro excerpta sunt haec nomina e codicibus hieronymianis, ubi ponuntur sub loci indicio quod alio pertinere manifestum est. Hinc videntur in exemplaria depravata Actorum S. Hippolyti Portuensis seu Aureae BHL. 811 (cf. Act. SS., Aug. t. IV, p. 759) transiisse. Etiamsi emendatum proferatur elogium, nihil proficimus. Nulla enim spes superest reperiendae horum martyrum patriae, nedum eorum historiae. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 513 – 14; Comm. martyr. hieron., p. 457.
8. AGATHONICI] Coluntur a Graecis hoc ipso die, quo et legunt Passionem BHG2. 39 – 41, fabulis consutam, unde elogium excerptum est. Nota tamen Agathonicum non Nicomediae sed Selymbriae passum esse, sub Eutolmio non Eutholomio praeside. Num haec acta fuerint sub Maximiano imperatore, ambigendum est. Certe Zoticus inter antiquos martyres ab Eusebio computabatur, ut habemus e breviario Syriaco: ἐκ τῶν ἀρχαίων Ζωτικὸς καὶ ἔνιοι ἕτεροι. Ecclesia S. Agathonici a Iustiniano imperatore Constantinopoli aedificata est. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 519 – 24; Comm. martyr. hieron., p. 455; Synax. Eccl. CP., p. 913; Origines du culte des martyrs2, p. 243 – 44; Anal. Boll., t. XXXI, p. 245 – 47; B. Latyšev, Menologii byzantini saec. X quae supersunt, t. II, p. 307 – 309.
9. MAURI] Baronius: “De his tabulae Remensis ecclesiae ex quibus etiam Molanus agit hac die in addit. ad Usuardum”. Reapse adducuntur a Molano Acta BHL. 5783 – 5785 ficticia, cum Actis SS. Timothei et Apollinaris (aug. 23) conexa. Silent antiqua martyrologia. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 515 – 18.
10. FABRICIANI] Appendix breviarii mozarabici quod Franciscus cardinalis Ximenez de Cisneros anno 1502 Toleti edendum curavit, post octavam Assumptionis: In sanctorum Fabriciani et Filiberti abbatis et martyrum, omnia dicantur plurimorum martyrum novem lectionum (P.L., t. LXXXVI, p. 1341). Unde martyrologii Romani editio princeps ad eundem diem: Toleti sanctorum martyrum Fabriciani et Philiberti, ubi non aliam ob causam Toleti passi leguntur, quam quod in breviario isto Toleti excuso nomina reperta sint, de quibus in ceteris libris liturgicis altum est silentium. Baronius anno 1586 emendat loci indicium dum scribit: in Hispania, monetque in annotationibus: “de his vetera manuscripta et in tabulis ecclesiae Toletanae”. Verumtamen has tabulas quotquot rimati sunt, laborem profuderunt. Apte Iohannes Pinius noster: “De eorum patria, aetate ac rebus gestis, adeo vacillant omnia ut omnino non sit locus ubi firmum pedem figas”. Philibertum abbatem alium non esse a Philiberto abbate Gemeticensi et Heriensi, cuius nomen in fastis occurrit diebus 20, 23, 24 huius, coniectura est haud spernenda. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 535.
11. GUNIFORTI] In Libro de laudibus civitatis Ticinensis (ed. Maiocchi, p. 7), nominatur inter ecclesias civitatis Papiae: ecclesia sancte Marie iuxta sanctum Romanum et capella eius, in qua iacet corpus sancti Guinifortis martyris de Scochia, qui passus Mediolani Papie migravit ad Dominum. Passio S. Winiforti BHL. 8950, quae ab auctore anonymo certe lecta est, tota quanta fabulosa est. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 524 – 30; Anal. Boll., t. XLIII, p. 359 – 62; R. Maiocchi, La leggenda e il culto di S. Guniforto mart. in Pavia, Pavia, 1917; A. M. Tommasini - J. F. Scanlan, Irish Saints in Italy (London, 1937), p. 280 – 88.

X KAL. SEPT.

[1] Vigilia sancti Bartholomaei apostoli.

[2] Tuderti sancti Philippi Benitii confessoris, Florentini, Ordinis Servorum beatae Mariae Virginis propagatoris, eximiae humilitatis viri, quem Clemens decimus sanctorum numero adscripsit.

[3] Apud Ostia Tiberina sanctorum martyrum Quiriaci episcopi, Maximi presbyteri, Archelai diaconi et sociorum, qui sub Ulpiano praefecto tempore Alexandri passi sunt.

[4] Antiochiae natalis sanctorum martyrum Restituti, Donati, Valeriani et Fructuosae, cum aliis duodecim, qui praeclarissimo confessionis honore coronati sunt.

[5] Aegaeae in Cilicia sanctorum martyrum Claudii, Asterii et Neonis fratrum, qui christianae religionis a noverca accusati, sub Diocletiano imperatore et Lysia praeside post acerba tormenta cruci affixi victores cum Christo triumpharunt. Passae sunt post eos Donvina et Theonilla.

[6] Rhemis in Gallia natalis sanctorum Timothei et Apollinaris, qui ibidem consummato martyrio caelestia regna meruerunt.

[7] Lugduni sanctorum martyrum Minervi, et Eleazari cum filiis octo.

[8] Item sancti Luppi martyris, qui ex servili conditione Christi libertate donatus, martyrii quoque corona dignatus est.

[9] Ierosolymis sancti Zachaei episcopi, qui quartus a beato Iacobo apostolo Ierosolymitanam ecclesiam rexit.

[10] Alexandriae sancti Theonae episcopi et confessoris.

[11] Uticae in Africa beati Victoris episcopi.

[12] Augustoduni sancti Flaviani episcopi.

[13] Arvernis sancti Sidonii episcopi, doctrina et sanctitate conspicui.

AUGUSTI 23

2. PHILIPPI] Philippus Benitius, Florentiae ortus die 15 augusti 1233, ad gubernaculum Ordinis Servorum Beatae Mariae Virginis quintus accessit anno 1267, optimeque de sua religione meritus Tuderti in Umbria obiit die 22 augusti 1285. Beatis ascriptus est a Leone X, qui Servis Beatae Mariae Virginis officium et missam concessit die 23 augusti recitandam. Elogium inseruit Baronius anno 1586 martyrologio Romano: apud Tudertum beati Philippi Florentini, institutoris Ordinis Servorum Beatae Mariae. Sollemnis canonizatio a Clemente X anno 1671 habita, haud tamen ante annum 1724 promulgata est a Benedicto XIII. Festum ritu duplici tota Ecclesia celebrari iusserat Innocentius XII, die 2 octobris 1694. Ad res a Philippo gestas illustrandas plurimum contulit Petrus Tudertinus, septimus Ordinis moderator, anno circiter 1368, tum in Legenda de origine, BHL. 7583, tum in Vita S. Philippi, BHL. 6822, 6823. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 655 – 719; Monumenta Ordinis Servorum sanctae Mariae, t. I. (1897), p. 55 – 106; t. II (1898), p. 60 – 83; BHL. 6821 – 6825, 6824 a; Analecta Iuris Pontificii, ser. VIII, pp. 1263, 1336, 1349; P. Soulier, Vie de S. Philippe Bénizi2, Nancy, 1913.
3. QUIRIACI] Martyrologium hieronymianum: in Ostea sanctorum Cyriaci et Archelai. Quae in nostro elogio de tribus martyribus afferuntur refunduntur in Acta S. Aureae BHL. 813, conexa cum Actis SS. Hippolyti Portuensis et Censurini, quae ita intricata sunt et corrupta ut de quantulacumque veri particula inde elicienda desperandum videatur. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 565 – 66; Comm. martyr. hieron., p. 461.
4. RESTITUTI] Omissa sententia qui praeclarissimo, haec leguntur apud Florum, ad diem 15 nov., e laterculo hieronymiano non mediocriter perturbato. Etenim nullus horum martyrum Antiochenus est. Restitutus, Donatus, Fructuosa solo nomine noti sunt, et ad quandam martyrum Afrorum turmam pertinere videntur. Valerianus prava scriptio est pro Valeriana, una ex societate XX martyrum Hipponensium. Quinam sint alii XII (vel XIII) nonnisi coniectura assequi possumus. Flori laterculum exscripsit Ado et pro lubitu ad diem 23 aug. transtulit. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 590 – 91; Comm. martyr. hieron., p. 600.
5. CLAUDII] Ante omnia pro Donvina rescribendum est Domnina. Martyrologium hieronymianum: in provincia Cilicia civitate Egea Claudii Asterii Neonis Domninae. De eorum Passione quae nobis latine prostat duobus exemplis, BHL. 1829 et 1830, haec habet Baronius: “Exstant Ahorum cta germana quidem et illa ipsa quae excepta sunt a notariis publicis; recitat eadem Surius tomo IV.” Non infitiamur quidem in utraque hac narratione solito parcius adhibitos fuisse locos communes hagiographorum usu tritos, ita ut Acta illa cursim legenti fidem non deterrere videantur; nihilo tamen setius donec eorum forma genuina nobis exhibita erit, ea habere pro testimonio scriptoris aequalis vel supparis et de eorum auctoritate aut veritate iudicium ferre prudentia non sinit. Ceterum, cum scripta latina quae ab iis dimanarunt, tum synaxariorum excerpta ad dies 30 oct. et 27 ian. satis perspicue ostendunt Passionis varias exstitisse formas inter se non plane consimiles. Videtur quidem in Actis primitivis certamen tantum referri SS. Claudii, Asterii et Neonis, iisque sequenti aetate alteram partem additam esse de SS. Domnina et Theonilla. Nec praetereundum est a martyrologio hieronymiano abesse Theonillam seu Neonillam, a graecis autem libris Domninam. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 567 – 72; Comm. martyr. hieron., p. 461; Synax. Eccl. CP., pp. 178, 427; P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. V, p. 107 – 118; Id., in Nuovo bullettino di archeologia cristiana, t. X, p. 17.
6. TIMOTHEI] Martyrologium hieronymianum: Remus civitate natale sanctorum Timothei et Apollinaris. De his nihil apud Bedam. Elogium assumptum est a Floro, qui verbis usus est Gregorii Turonensis, in Gloria mart., LIV. Passio BHL. 8296 – 8300 solitis fabulis constat. De martyribus Remensibus, quibus in hac civitate dicata erat basilica, silent monumenta antiqua, neque hoc par martyrum indigenarum est. Timotheus ille est qui pridie Romae colitur, Apollinaris vero protoepiscopus Ravennas, de quo ad diem 23 iul. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 573 – 79; Comm. martyr. hieron., p. 461; Origines du culte des martyrs2, p. 361.
7. MINERVI] Ita prorsus martyrologium hieronymianum, cuius optimi codices legunt Minervini loco Minervi. Addit martyrologus Lugdunensis (cod. Paris. 3879): quorum corpora in crypta quae urbi imminet condita habentur, item Ado, qui tamen scribit: urbi ab Occidente imminet. Martyres ignotos a Machabaeis alios non esse coniectura est L. Duchesne (Act. SS., Nov. t. II, 1, p. XLI), veri similis omnino; excipe tamen Minervinum plane ignotum, nescio unde accitum. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 561 – 65; Comm. martyr. hieron., p. 461.
8. LUPPI] Nulla addita loci vel temporis notatione, commemoratur in synaxariis. Quae de eo feruntur parum certa sunt. Elogio martyrologii latine reddi voluerunt versiculos quibus in menaeis, ex more horum librorum, laudatur sanctus. Sed parum accurata ista versio est. Non enim asseritur Luppus servus adepta libertate martyrii quoque corona ornatus, sed ipso martyrio libertus factus: ἐκ δὲ τοῦ ξίφους ἐλεύθερος προσῆλθε. De festo S. Luppi Novis in Moesia celebrato mentio est in Theophylacti Simocattae historia, VII, 2. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 593 – 95; Synax. Eccl. CP., p. 917; Origines du culte des martyrs2, p. 247.
9. ZACHAEI] Ab Adone primum fastis insertus est ex Eusebio seu Rufino, Hist. eccl., IV, 5. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 555 – 56.
10. THEONAE] Ex Eusebii seu Rufini Hist. eccl., VII, 29, notitiam S. Theonae († 300) primus eruit Ado, quem Usuardus et ceteri, non excluso nostro, sive exscribunt sive compendio referunt. Praeter Eusebium allegat Baronius in notis: Nicephori Callisti Hist. eccl., l. VI, c. 34; Nicephori ep. CP. Chronicon, seu Χρονογραφικὸν σύντομον, ed. C. De Boor, Nicephori opuscula historica (Lipsiae, 1880), p. 127; et Acta S. Petri Alexandrini, utique latina BHL. 6696, apud Surium. Non recte asserit ibidem Baronius de ecclesia sub Theonae invocatione Alexandriae posita, meminisse S. Epiphanium in Panario, haer. 69, 2: illius enim templi conditor, non patronus censendus est episcopus Theonas, ut apparet ex testimoniis compluribus ab A. Calderini collectis (Dizionario dei nomi geografici e topografici dell' Egitto greco-romano, t. I, 1, Cairo, 1935, p. 169 – 70). Dies 23 augusti ab Adone pro arbitrio assignata est; apud Coptos autem et Aethiopes, dies 28 dec. iamdudum sacra est S. Theonae, magistro atque decessori S. Petri martyris. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 579 – 87; Iun. t. V, p. 32* – 33*; Anal. Boll., t. XXIX, p. 87; Les martyrologes historiques, pp. 461, 564; Patrologia Orientalis, t. I, p. 206 – 211; t. XI, p. 514 – 25.
11. VICTORIS] Ut de hoc enuntiato aequum feratur iudicium, ad Petrum de Natalibus, Catal., IV, 70, primum recurrendum, ubi haec scribit: Victor Carthaginensis episcopus floruit tempore Anastasii imperatoris cet., ad 20 april., nullo praeeunte. Hoc quidem die in hieronymianis signatur depositio sancti Victoris episcopi, non in Africa sed Romae via Nomentana. Petrum secutus est Maurolycus, quem suo modo emendavit Galesinius scribens Uticae in Africa sancti Victoris episcopi et confessoris; nec ullam in elucidatione iustam emendationis affert rationem. E Galesinio Victor, Uticensis dictus, transiit in martyrologium Romanum, ad diem 23 aug. relatus; opinatus est autem Baronius hunc esse Victorem Vitensem, a quo habemus persecutionis Vandalicae historiam, quamquam de veneratione ecclesiastica ei tributa nullum exstat monumentum; neque de tollenda nota topographica Uticae cogitasse videtur. Prolixam pro Baronio apologiam scripsit Cuperus noster (Commentarii praev. n. 4 – 7), sed nostro iudicio parum efficacem. Utut enim negandum non est Victorem Vitensem hominem fuisse pietate ceterisque christianis virtutibus praeditum, certo certius ante Baronii aetatem a nemine in fastos sanctorum relatus fuerat. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 628 – 32; April. t. II, p. 745.
12. FLAVIANI] Martyrologium hieronymianum: Augustoduno depositio sancti Flaviani episcopi. Alius non est a Flaviano qui in Vita S. Eptadii BHL. 2576, tempore Chlodovei regis Augustodunensium pontifex fuisse refertur (c. 7). Gesta eius ignorantur. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 643 – 644; Comm. martyr. hieron., p. 461; M. G., Scr. rer. merov., t. III, pp. 184, 188; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 178; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. IV, pp. 96, 117, 118.
13. SIDONII] Martyrologium hieronymianum: Arvernus sancti Sidonii episcopi. C. Sollius Modestus Apollinaris Sidonius, ex praefecto Urbi factus episcopus Arvernensis, epistularum et carminum libris insigniter notus, laudatur a Gregorio Turonensi in Hist. Franc., II, 21 – 23. De die et anno obitus eius anquirenti praesto est epitaphium, quod tamen non in lapide sed in apographo saec. X – XI codicis olim Cluniacensis, nunc Matritensis, servatum est. Indicium chronologicum: XII kal. septembres, Zenone imperatore, emendavit Mommsen, qui legendum putat: Zenone augusto (iterum) consule (21 aug. 479). Die item 21 aug. commemoratur natalis S. Sidonii Arvernensis ep. et conf. in martyrologio codicis olim Arvernensis, nunc Parisiensis 9055, saec. XI, inter varia additamenta ad Florum. Item in breviariis Claromontanis, ante saec. XV. In missali vero Claromontano saec. XV cod. Paris. nouv. acq. lat. 2356 legitur, die 23 aug.: Eodem die fiat festum S. Sydonii ep. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 597 – 624; Comm. martyr. hieron., p. 461; Th. Mommsen, in M.G., Auct. Antiq., t. VIII, p. XLIV – LIII; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 34; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 128; Id., Les bréviaires, t. V, p. 295; C. E. Stevens, Sidonius Apollinaris and his Age, Oxford, 1933.

IX KAL. SEPT.

[1] Sancti Bartholomaei apostoli, qui in India Christi evangelium praedicavit: inde in maiorem Armeniam profectus, cum ibi plurimos ad fidem convertisset, vivus a barbaris decoriatus est, atque Astyagis regis iussu capitis decollatione martyrium complevit: eius sacrum corpus primo ad Liparam insulam, deinde Beneventum, postremo Roman ad insulam Tiberinam translatum, ibi pia fidelium veneratione honoratur.

[2] Nepete sancti Ptolomaei episcopi, discipuli beati Petri apostoli, a quo missus in Tusciam ad praedicandum evangelium, in eadem civitate gloriosus Christi martyr occubuit.

[3] Ibidem sancti Romani, eiusdem civitatis episcopi, qui cum esset sancti Ptolomaei discipulus, fuit etiam in passione socius.

[4] Carthagine sanctorum trecentorum martyrum tempore Valeriani et Gallieni, qui inter alia supplicia cum praeses fornacem calcariam accendi iussisset et in praesentia eius prunas cum thure exhiberi, atque illis dixisset: Eligite e duobus unum, aut thura super his carbonibus offerte Iovi, aut in calcem demergimini; fide armati, Christum Dei Filium confitentes, ictu rapidissimo se iniecerunt in ignem, et inter vapores calcis in pulverem sunt redacti; ex quo candidatus ille beatorum exercitus Massa Candida meruit appellari.

[5] In Isauria sancti Tationis martyris, qui in persecutione Diocletiani sub Urbano praeside gladio caesus, martyrii coronam accepit.

[6] Item sancti Georgii Limniotae monachi, qui cum impium Leonem imperatorem reprehendisset, quod sacras imagines frangeret sanctorumque reliquias combureret, eius iussu manibus abscissis et capite incenso martyr migravit ad Dominum.

[7] Apud Ostia Tiberina sanctae Aureae virginis et martyris, quae saxo ad collum ligato, in mare demersa est; cuius corpus ad littus eiectum beatus Nonnus sepelivit.

[8] Eodem die sancti Eutychii, discipuli beati Ioannis evangelistae, qui ob evangelii praedicationem in multis regionibus carceres, verbera et ignes perpessus, in pace tandem quievit.

[9] Rhotomagi sancti Audoeni episcopi et confessoris.

[10] Nivernis sancti Patritii abbatis.

AUGUSTI 24

1. BARTHOLOMAEI] De die natali S. Bartholomaei, quem unum cum Nathanaele non pauci existimant, codices hieronymiani non consentiunt. In aliis enim die 24 aug., in aliis, quorum sunt Epternacensis et Cambrensis, die 25 signatur, ut taceamus commemorationem diei 13 iun. ubi notatur in Perside natale Bartholomaei apostoli. Apud Bedam, Florum et alios eius propaginis martyrologos nuntiatur 24 aug., et quidem in India, ubi auctore Eusebio, Hist. eccl., V, 10 et Rufino, X, 9, Christum annuntiasse fertur. Quae in elogio adduntur de profectione in maiorem Armeniam et quod fuerit a barbaris vivus decoriatus, dein iussu Astragis (non Astyagis) regis decollatus, leguntur in Breviario apostolorum BHL. 652: quae fide dignis testimoniis contestata esse nemo dixerit. Nec multum fidendum est variis de translationibus S. Bartholomaei libellis BHG2. 229, 230; BHL. 1004 – 1008. A Graecis recolitur una cum S. Barnaba die 11 iun.; die vero 24 vel 25 aug. solus Bartholomaeus ἤτοι ἡ κατάθεσις τοῦ ἁγίου λειψάνου, id est translatio in insulam Liparim indeque Beneventum. Hic nulla mentio est translationis de qua Theodorus Lector, II, 57, ab Anastasio imperatore, in urbem Daras quam aedificaverat. De loco ubi inventum fuerit corpus nihil est apud Theodorum. — Act. SS., Iun. t. II, p. 666; Aug. t. IV, p. 743; t. V, p. 7 – 108; t. VI, p. 649; Comm. martyr. hieron., pp. 317, 463, 466; Synax. Eccl. CP., pp. 919, 921; R. A. Lipsius, Die apokryphen Apostelgeschichten, t. II, 2, p. 54 – 108; Th. Schermann, Propheten- und Apostellegenden, p. 269 – 272; L. Duchesne, in Act. SS., Nov. t. II, 1, p. LXXIX.
2. PTOLOMAEI] Ptolomaeum et Romanum antiqua martyrologia praetermiserunt. Ipse Baronius qui in annotationibus suis ad 19 oct. eorum Acta antestatur, in quibus diem emortualem legit, eis in martyrologio locum non dedit. Decreto die 14 maii 1672 dato S. Rituum Congregatio censuit apponi posse in martyrologio Romano festum sanctorum Ptolomaei et Romani ac in civitate et dioecesi Nepesina celebrari eorum festivitatem, quae cadit sub XXIV augusti, cum officio et lectionibus propriis. In editionibus martyrologii quae inde a decreto prodierunt legitur idem elogiorum par quod exstat hodieque. Extra fabulosam Passionem BHL. 6984 – 6987 neuter e duobus episcopis usquam in historiis comparet. Ipsa Pentapolis Tusciae in qua ambo martyres passi dicuntur ubi sita sit, qui norunt nos non docuerunt. — Act. SS. Aug. t. IV, p. 744 – 50; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 531 – 32.
3. ROMANI] Lege quae modo observata sunt de S. Ptolemaeo.
4. MARTYRUM] Memoria Massae Candidae in martyrologio hieronymiano recolitur ad diem 18 aug., quae hisce martyribus sacra esse probatur ex variis S. Augustini locis. Eam proprio marte Ado ad 24 aug. detulit. Elogium assumptum est a Floro paucis mutatis. Hic autem legisse videtur Passionem arte conexam cum Prudentii Peristeph. XIII, ubi martyres trecenti numero Carthagine passi dicuntur et Candida Massa appellati a supplicio calcis ardentis. Nunc autem constat Massam Candidam esse nomen loci, quae martyrum palaestra fuit, ad ipsam horum turmam significandam a vulgo, ad genus quoque certaminis more poetarum fingendum a Prudentio usurpatum. Multos fuisse eos testatur Augustinus, qui definitum numerum ignorasse videtur. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 761 – 65; Comm. martyr. hieron., p. 449 – 50; P. Franchi de' Cavalieri, Nuove note agiografiche, p. 39 – 51; Les origines du culte des martyrs2, p. 384 – 85.
5. TATIONIS] Non in Isauria, sed Claudiopoli in Honoriade, nec sub Diocletiano, sed incerto prorsus tempore passus fertur hic martyr, qui hinc inde Tition vel Tatianus vel etiam Datianus nuncupatur. De quo nihil traditum repperimus praeterquam in synaxariis; nam et Passionis epitome BHG2. 1850 reapse synaxarium est. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 766 – 67; Synax. Eccl. CP., pp. 919 (ad diem 24 et 23 aug.), 1035.
6. GEORGII] Ex synaxario Graecorum contractum est elogium, nec omnino accurate: pro manibus legendum est naribus (τὴν ῥῖνα τμηθείς). Nec alius fons suppetere videtur unde quicquam novi haurias de sancto hoc Georgio Limniota vel Limnaeota, qui in Olympo monte ad senium usque inter ascetas vixisse fertur. Vita enim BHG2. 692 vix ac ne vix quidem a synaxariorum epitomis differt. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 841 – 42; Synax. Eccl. CP., pp. 922, 1035.
7. AUREAE] Elogium excerptum est ex Actis SS. Aureae, Censurini et soc. BHL. 808 – 813, quae funditus corrupta esse constat. Si in hoc saltem Actis fides habetur, sepulturae tradita est die 29 aug. In martyrologio hieronymiano ad diem 20 maii nuntiatur in Ostia Aureae, iterum ad 22 aug. in Portu Romano Aureli al. Aurae. Acta graeca martyrum ad Ostia Tiberina, quorum erat Chryse seu Aurea, BHG2. 466, compendio traduntur in synaxariis ad diem 30 ian. De basilica S. Aureae Ostiensi non semel mentio est in Libro pontificali (in Sergio I, Leone III, Leone IV). — Act. SS., Aug. t. IV, p. 755 – 63; Comm. martyr. hieron., pp. 264, 456; Synax. Eccl. CP., p. 431; Origines du culte des martyrs2, p. 294.
8. EUTYCHII] Elogium paulo fusius in synaxariis Graecorum habetur, ad diem 30 maii et ad 24 aug., nec dubium ullum est quin utrobique idem laudetur qui plerumque Εὐτυχής, rarius Εὐτύχιος nominatur. Eutyches ille discipulus S. Iohannis evangelistae (ὁ Βῆρος ὁ καὶ Εὐτυχής) ex solis Actis apocryphis BHG2. 910 – 915 notus est, nec incredibile videtur non gesta solum sed et hominem ipsum a fabulatore confictum esse. In menaeis ad hunc diem Eutychen discipulum quidem Iohannis theologi sed et apostoli Pauli fecerunt, unum videlicet cum iuvene illo Εὐτύχῳ qui in Act. XX, 9, fertur disputante Paulo de tertio cenaculo deorsum cecidisse. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 751 – 55; Synax. Eccl. CP., pp. 715, 919; R. A. Lipsius, Die apokryphen Apostelgeschichten, t. I, p. 218; Comm. martyr. hieron., p. 283.
9. AUDOENI] Codex hieronymianus Wissemburgensis et alii eiusdem stirpis: Depositio beati Audoini episcopi Rodomaginsis urbis. Audoenus, sive Dado, episcopus ordinatus est die 13 maii 641, ut ipse testatur in Vita S. Eligii, BHL. 2474, lib. II, c. 2. Nomen eius in monumentis saec. VII frequenter occurrit. Obiit, anno 684, die 24 aug. Vita BHL. 750, a suppari conscripta, fide digna est. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 794 – 840; Comm. martyr. hieron., p. 463; M.G., Scr. rer. merov., t. V, p. 536 – 67; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 208; Catal. Lat. Paris., t. III, p. 682; E. Vacandard, Vie de S. Ouen, évêque de Rouen, Paris, 1902.
10. PATRITII] Martyrologium hieronymianum: in Galliis civitate Neverno natale sancti Patricii abbatis. Nulla Acta antiqua S. Patricii habentur, neque certo constat quo tempore vixerit. In diplomate Caroli III d. 18 decemb. 886 (Böhmer-Mühlbacher, Regesten2, I, 1735), spurio quidem sed quod ex genuino instrumento fluxisse putatur, mentio est abbatiae Sancti Patricii inter Ligerim et Alerium fluvios (Saint-Parize-le-Châtel, dép. Nièvre). Vicus etiam in eadem regione est Saint-Parize-en-Viry (Sanctus Patricius in Viriaco). In breviario Nivernensi, cod. Dolensi 41, saec. XV, de S. Patricio ad diem 31 aug. agitur. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 781 – 83; Comm. martyr. hieron., p. 463; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. II, p. 39.

VIII KAL. SEPT.

[1] Lutetiae Parisiorum sancti Ludovici confessoris, regis Francorum, vitae sanctitate ac miraculorum gloria illustris.

[2] Romae sanctorum martyrum Eusebii, Pontiani, Vincentii et Peregrini, qui primo sub Commodo imperatore in equuleo levati, nervis quoque distenti ac deinde fustibus caesi sunt, flammis circa eorum latera appositis; et cum in laude Christi fidelissime permanerent, plumbatis usque ad emissionem spiritus mactati sunt.

[3] Ibidem natalis beati Nemesii diaconi, et Lucillae virginis filiae eius, qui cum a fide Christi flecti nequaquam possent, iubente Valeriano imperatore, decollati sunt; quorum corpora a beato Stephano papa sepulta, deinde a beato Xisto via Appia, pridie kalendas novembris, honestius tumulata, Gregorius quintus in diaconiam Sanctae Mariae Novae transtulit, una cum sanctis Symphronio, Olympio tribuno, Exuperia eius uxore, et Theodulo filio, qui omnes Symphronii opera conversi et ab eodem sancto Stephano baptizati, martyrio coronati fuerant. Quae sanctorum corpora, Gregorio decimo tertio summo pontifice, ibidem inventa, sub altari eiusdem ecclesiae honorificentius collocata sunt sexto idus decembris.

[4] Item Romae sancti Genesii martyris, qui primum sub gentilitate mimus, cum in theatro, spectante Diocletiano imperatore, mysteriis christianorum illuderet, a Deo inspiratus, repente conversus ad fidem, baptizatus est; mox imperatoris iussu fustibus crudelissime caesus, deinde in equuleo suspensus et ungularum diutissima laceratione vexatus, lampadibus etiam inflammatus, quum in fide Christi persisteret, dicens: Non est rex praeter Christum, pro quo si millies occidar, ipsum mihi de ore, ipsum mihi de corde auferre non poteritis, martyrii palmam capitis obtruncatione promeruit.

[5] Arelate in Gallia beati item Genesii, qui exceptoris officio fungens, cum impia edicta quibus christiani puniri iubebantur, nollet excipere, et proiectis in publicum tabulis se christianum esse testaretur, comprehensus atque decollatus martyrii gloriam proprio cruore baptizatus accepit.

[6] In Syria sancti Iuliani martyris.

[7] Tarracone sancti Magini martyris.

[8] Italicae in Hispania sancti Geruntii episcopi, qui tempore apostolorum evangelium in ea provincia praedicans, post multos labores in carcere quievit.

[9] Constantinopoli sancti Mennae episcopi.

[10] Traiecti sancti Gregorii episcopi.

[11] Neapoli sanctae Patritiae virginis.

AUGUSTI 25

1. LUDOVICI] Natus anno 1214 Pisciaci (Poissy), obiit prope Tunetum in Africa anno 1270; a Bonifatio p. VIII inter sanctos relatus est die 11 aug. 1297 (BHL. 5040; Potthast, Regesta, 24560 – 24562). De gestis eius ubertim scripserunt tum aequales tum recentiores, neque iis quae in commentario Iohannis Stiltingi nostri collecta sunt (Act. SS., Aug. t. V, p. 275 – 758) et in BHL. 5034 – 5052 inscripta, quicquam praeter haec pauca addendum censemus in gratiam legentium. A. Molinier, Les sources de l'histoire de France, I, t. III, p. 113 – 64; Guillaume de Saint-Pathus, Les miracles de Saint Louis, ed. Percival B. Fay, Paris, 1932; Tillemont, Vie de S. Louis, Paris, 1847 – 1851; H. F. Delaborde, in Mémoires de la Société de l'histoire de Paris, t. XXIII, p. 1 – 71; H. Wallon, S. Louis et son temps, Paris, 1875.
2. EUSEBII] Nihil apud Bedam. Hos martyres in fastos primus intulit Ado, cuius elogium ex Passione BHL. 2742 ab Usuardo contractum hic profertur. Haec quidem Passio ficticia est; in his tamen quae de loco et die depositionis martyrum affert fidem meretur, quod et de aliis sanctorum Actis observatum est: Beatorum martyrum corpora, Eusebii videlicet, Vincentii, Peregrini et Pontiani collegit beatus Rufinus et sepelivit non longe ab Urbe Roma miliario sexto, in arenario inter viam Aureliam et Triumphalem, octavo kalendas septembris. Edita est Translatio SS. Eusebii et Pontiani in Galliam anno 865, BHL. 2747. — Act. SS., Aug. t. V, p. 111 – 18.
3. NEMESII] In Actis S. Stephani p. BHL. 7845, de quibus ad diem 2 aug., legitur Lucilla filia Nemesii via Appia ante templum Martis gladio iugulata fuisse, Nemesius vero diaconus capite truncatus inter viam Appiam et Latinam die VIII kal. aug. (in nonnullis codicibus est VIII kal. sept.), eiusque corpus sepultum a S. Stephano iuxta locum ubi decollatus est in via Latina non longe ab Urbe. Elogio quod ex hisce Actis excerpsit haec addidit Ado: a beato Xysto pontifice postea levatum II kal. nov. iuxta eandem viam Appiam in crypta venerabilius curatur. Nemesii mentio est in Epitome de locis sanctorum martyrum et in Notitia Gulielmi Malmesburiensis; eidem dicatum est carmen Martyris hic Nemesi sedes (Ihm, Damasi Epigrammata, n. 80). De Lucilla Baronius in annotationibus ad diem 31 oct.: “Adhuc perseverat locus Lucillae virginis in coemeterio Callisti, ubi in lapide sepulchri inscriptio vetus posita legitur.” Titulum Lucillae nemo post Baronium vidit. Sexto id. dec. in nostro martyrologio celebratur inventio S. Nemesii et sociorum. Sanctos Symphronium, Olympium cet. require ad 26 iul. De translatione Nemesii et Lucillae iterum die 31 oct. — Act. SS., Aug. t. I, pp. 142, 144; Oct. t. XIII, p. 821 – 28; Les martyrologes historiques, p. 655; Origines du culte des martyrs2, p. 282.
4. GENESII] Passio S. Genesii mimi seu Romani BHL. 3315 – 3326 (cf. Supplementum, p. 142), qui huius elogii fons est, tota ficticia est. Genesius, quem Romae passum comminiscuntur, alius non est a Genesio Arelatensi, de quo mox, cuius veneratio Romae quoque viguit. Romanus paulatim habitus est, cuius cum gesta ignorarentur, aptata est lepida simul et pia historia mimi in theatro ad fidem conversi, quam tritam et vulgarem hagiographi fecerunt (Anal. Boll., t. XXIX, p. 258 – 75). In codicibus hieronymianis legitur quidem, pridie huius diei, Romae S. Genesi martyris. Sed haec primo una ex solitis martyrologii anticipationibus erat, indicio loci carens, quod a revisore, post lectam Passionem, suppletum est. Ex eadem quoque fluxisse dicenda est annuntiatio kalendarii Carthaginiensis: sancti Genesi mimi. — Act. SS., Aug. t. V, p. 119 – 23; Comm. martyr. hieron., pp. 463, 465; Les martyrologes historiques, p. 533 – 41.
5. GENESII] Martyrologium hieronymianum: in Arelato natale sancti Genesii martyris; ad diem 16 dec.: Arelato dedicatio basilicae et altaris sancti Genesii martyris. Inter magnos martyres computatur Arelatensis Genesius ab antiquis Prudentio, Fortunato, Hilario, Gregorio Turonensi, aliis, eiusque cultus extra patriae fines delatus est, Romam praesertim, ubi tanta fuit eius nominis celebritas, ut iure quodam civitatis donaretur, quemadmodum paulo superius prolocuti sumus. Pro elogio martyrologus noster assumpsit Usuardum, inseruitque sententiam proiectis in publicum tabulis se christianum esse testaretur, quam ex ipso fonte excerpsit, Passione videlicet BHL. 3304 – 3305. Et hanc quidem nondixerim venerandae antiquitatis integrum monumentum, sed neque totam ficticiam haberi velim. — Act. SS., Aug. t. V, p. 123 – 36; Comm. martyr. hieron., pp. 463, 465; Origines du culte des martyrs2, p. 348 – 49.
6. IULIANI] Idem omnino videtur de quo ad diem 12 aug. simul cum Macario agendum fuit. Hodierna commemoratio in martyrologio hieronymiano iam legitur; unde in Usuardi auctaria et recentiora martyrologia transiit. — Act. SS., Aug. t. V, p. 139 – 40; Comm. martyr. hieron., p. 465; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 489 – 91.
7. MAGINI] Ad hunc diem Tarracone colebatur memoria cuiusdam Magini (Maximi?) martyris, quem saeculo III in Bufraganiensibus montibus solitariam vitam duxisse ferebant. Nulla prorsus auctoritas est in eorum testimonio qui Magini gesta scripserunt. Nomen inseruit Baronius martyrologio Romano anno 1586, elogium, ut assolet, mutuatus ab Alphonso de Villegas, in Flore Sanctorum, ed. 1583, p. 411. — Act. SS., Aug. t. V, p. 118 – 19; España sagrada, t. XXV, p. 170 – 80.

8. GERONTII] Procul dubio collegit Usuardus anno 858, dum iter facit hispanicum, quae ad hunc diem habet: in Hispania civitate Italica sancti Gerontii episcopi in carcere quiescentis. Ad diem sequentem festum recolitur tum in kalendario Cordubensi anno 961: in ipso est festum Geruncii episcopi in Talica, tum in kalendariis aliquot mozarabicis. Usuardum secuti sunt martyrologii Romani collectores. Verba tempore apostolorum evangelium in ea provincia praedicans, deducta videntur ex hymno Sacratum Christi antistitem (U. Chevalier, Repertorium hymnologicum, n. 17687), in quo haec habentur:

Hic fertur apostolico
Vates fuisse tempore
Et praedicasse supremum
Patrem potentis Filii.

Attamen, quo tempore vixerit Gerontius non compertum est. In Vita S. Fructuosi BHL. 3194, memoratur basilica Sancti Gerontii his verbis: Ipse B. Fructuosus, devotionis implendae gratia, de civitate Spalensi ad basilicam Sancti Gerontii navigio profectus est. — Act. SS., Aug. t. V, p. 108 – 110; España sagrada, t. XII, p. 255 – 262; Anal. Boll., t. LV, p. 280 – 81; M. Férotin, Le Liber Ordinum, p. 476 – 77.

9. MENNAE] In synaxariorum codicibus nonnullis die 24 aug. solus nuntiatur Menas, Constantinopolitanus patriarcha (536 – 552); saepius tamen hac die simul cum Gennadio, Iohanne et Epiphanio episcopis commemoratur. In menologio autem mensis augusti, quod in codice Vindobonensi Hist. gr. 45 (olim 14), saec. XI, servatum est, Vita S. Menae BHG2. 1272 die 27 legenda proponitur. De eius gestis, de laudibus eidem a S. Agapeto Romano pontifice tributis, de subsecuta post annos excommunicatione et reconciliatione cum Vigilio papa, auctores bene multos antestatur Baronius in annotationibus: Librum pontificalem, in Vita Agapeti; Acta V et VI synodi oecumenicae (536 et 552); Iustiniani imp. constitutiones; Evagrii Hist. eccl., l. IV, c. 35 – 37; Nicephori ep. CP. Chronicon; Constitutum Vigilii papae, cet. Praecipua documenta compendio exhibentur apud V. Grumel, Regestes du Patriarcat de Constantinople, vol. I, 1 (Chalcedone, 1932), p. 94 – 98. — Act. SS., Aug. t. V, p. 169 – 70; cf. t. I, p. 65* – 67*; Synax. Eccl. CP., pp. 919 – 22, 924, 1035.
10. GREGORII] Gregorius, ex nobilissima Francorum progenie ortus, adolescens S. Bonifatio adhaesit; dein, ab ipso Bonifatio designatus, Traiectensem rexit ecclesiam. Non tamen fuit in episcopum consecratus, ut ex monumentis fide dignis colligitur. Praeclarum testimonium de Gregorii gestis exstat in Vita BHL. 3680, quam S. Liudgerus, discipulus eius, conscripsit. Obiit anno c. 780, die, ut videtur, 25 aug., quo festum eius agitur in dioecesi Traiectensi. Silentibus martyrologiis antiquis, a Molano eum accepit Baronius. — Act. SS., Aug. t. V, p. 240 – 64; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 196; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. II, pp. 162, 408; t. IV, p. 406
11. PATRITIAE] S. Patriciae gesta litteris mandata sunt in Vita BHL. 6483 quam e graeco conversam volunt. Exstat et altera Vita BHL. 6484 – 6487, cuius scriptor Leo quidam presbyter se ipse appellat servum sanctorum Nicandri et Marciani, i. e. ministerio mancipatum in ecclesia monialium his sanctis dicata. Praeterea miracula S. Patriciae consignata sunt in libellis BHL. 6488 – 6491. Quibus fontibus usi sint hagiographi qui ambas narrationes conscripserunt hactenus non compertum est. Quales leguntur nullam fidem merentur. Operam perdiderunt qui postquam ex utroque libello resecuerunt quicquid rationem temporum et veri similitudinem offendit, servare voluerunt residuam quamdam veritatis particulam nescio quam. Qui artem criticam sobrie et prudenter exercent eiusmodi eliquationem vix umquam ad discernendum verum conducere probe noverunt. Neque sola historia S. Patriciae obscura est; nulla quippe vestigia viam indicant qua eius cultus Neapolim advectus sit. Inde ab anno 1625 inter civitatis patronos collocata fuit. — Act. SS., Aug. t. V, p. 199 – 223; D. Mallardo, Ordo ad ungendum infirmum ex cod. Neapol. saec. XII – XIII (Neapoli, 1938), pp. 47 – 49, 52.

VII KAL. SEPT.

[1] Romae sancti Zephyrini papae et martyris.

[2] Ibidem sanctorum martyrum Irenaei et Abundii, qui in persecutione Valeriani, eo quod corpus beatae Concordiae in cloacam proiectum levaverant, in eamdem cloacam demersi fuerunt; quorum corpora a Iustino presbytero inde extracta, in crypta iuxta beatum Laurentium sepulta sunt.

[3] Apud Albintimelium, Liguriae civitatem, sancti Secundi martyris, viri spectabilis et ducis ex legione Thebaeorum.

[4] Bergomi in Gallia Cisalpina sancti Alexandri martyris, qui et ipse unus ex eadem legione, cum nomen Domini Iesu Christi constantissime fateretur, martyrium capitis abscissione complevit.

[5] Apud Marsos sanctorum Simplicii et filiorum eius Constantii et Victoriani, qui sub Antonino imperatore varie primum excruciati, tum demum securi percussi, martyrii coronam adepti sunt.

[6] Nicomediae passio sancti Hadriani, filii Probi Caesaris, qui Licinio persecutionem in christianos commotam exprobans, ab eodem iussus est occidi; cuius corpus Domitius Byzantii episcopus, eius patruus, Argyropoli sepelivit.

[7] In Hispania sancti Victoris martyris, qui a Mauris pro Christi fide occisus martyrii corona donatus est.

[8] Capuae sancti Rufini episcopi et confessoris.

[9] Pistorii sancti Felicis presbyteri et confessoris.

[10] Cardonae in Hispania, natalis sancti Raymundi Nonnati cardinalis et confessoris, Ordinis beatae Mariae de Mercede redemptionis captivorum, vitae sanctitate et miraculis clari, cuius festum pridie kalendas septembris celebratur.

[11] Limae in regno Peruano sanctae Rosae a Sancta Maria, virginis Tertii Ordinis sancti Dominici, cuius festum tertio kalendas septembris celebratur.

AUGUSTI 26

1. ZEPHYRINI] Liber pontificalis: qui sepultus est in cymiterio suo iuxta cymiterium Calisti, via Appia, VIII kal. septemb. Memoriam Zephyrini ad VII kal. sept. rettulerunt Florus, Ado, cet. In martyrologio hieronymiano inscripta est ad diem 20 dec., quae retinenda videtur. — Act. SS., Aug. t. V, p. 783 – 89; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. CLVIII, 139 – 40; Comm. martyr. hieron., p. 656.
2. IRENAEI] Martyrologium hieronymianum ad diem 23 aug.: Romae in cimiterio ad sanctum Laurentium Habundii Hirenei. De his etiam Itineraria Salisburgense et cetera. Ad diem 26 eos iam memorat Beda, cuius fere sunt verba elogii, ex Passione fabulosa S. Polychronii BHL. 4464. — Act. SS., Aug. t. V, p. 790 – 91; Comm. martyr. hieron., p. 460; Anal. Boll., t. LI, pp. 67, 69, 96.
3. SECUNDI] S. Secundus in martyrologiis nunquam receptus fuit antequam Florus Lugdunensis locum ei inter sanctos dedit, Passionem BHL. 7568 – 7569 secutus, quae ab historia tota quanta aliena est. Dies martyrii in Passione aug. 28, non 26, assignatur. Quod dicitur dux fuisse e legione Thebaeorum, ad translaticia ornamenta pertinet quibus Italiae Borealis hagiographi in laudandis sanctis orationem suam amplificare solent. Flori et Adonis stilum nonnihil contraxit Usuardus, quem noster exscripsit. — Act. SS., Aug. t. V, p. 792 – 97; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 843.
4. ALEXANDRI] Pauca verba si demas, elogium agnoscitur quod primus in martyrologium Florus inseruit. Qui legisse videtur aliquam e Passionibus S. Alexandri (puta BHL. 277), ex quibus nulla genuinae historiae auctoritatem habet. Rursus hic nobis offertur martyr ex legione Thebaeorum quae, ut in superiore commentariolo notatum est, eidem regioni plures sanctos gratuito ceu patronos subministravit. Bergomi iamdudum insederat S. Alexandri cultus, antequam ipse in antiquis urbis kalendariis saec. XI – XIII memoratus est, quae edidit G. Finazzi, in Miscellanea di storia italiana, t. XIII, p. 391 – 445. Bresciana quoque et aliquot aliae ecclesiae eius cultum exceperunt. — Act. SS., Aug. t. V, p. 798 – 808; A. Mazzi, I martiri della chiesa di Bergamo (Bergamo, 1883), p. 137 – 70; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 957, 971 – 72; F. Savio, in Anal. Boll., t. XXI, p. 29 – 39; P. Guerrini, in Brixia Sacra, t. VII (1916), p. 44 – 56.
5. SIMPLICII] In martyrologii editionibus quae superstite Baronio prodierunt, nulla horum martyrum mentio est. Contra editio auctior Romana, anno 1630, eorum elogium complectitur, nulla tamen addita annotatione. Pro fonte certissime fuit fabula illa BHL. 7789, cum de tribus istis martyribus documenta historica alte sileant. Neque gratuita coniectura interrogatum est num fortasse ad Marsos translatus fuerit cultus peregrinorum sanctorum, ut sunt Simplicius, martyr Romae, ad 29 iul., Victorinus Amiterninus, qui inducitur in Passionem SS. Nerei et Achillei (BHL. 6064), et Constantius Perusinus, ad 29 ian. His omnibus hagiographus aliquis communem historiam excogitavit, in qua vixisse et obiisse narrantur in ea regione quae eorum reliquiis ditata fuisset. — Act. SS., Aug. t. V, p. 778 – 83; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 363 – 64.
6. HADRIANI] Baronius: “Graeci etiam de eodem agunt hac die in Menologio.” Melius illud “etiam” omisisset, nam Hadrianum sub Licinio passum penitus ignorarunt Latini. Elogium paulo fusius habetur in synaxariis, ex Passione BHG2. 26, quae tota ficticia est, adeo ut ne ipse martyr retinendus sit. Patet enim in illo duplicatum haberi Hadrianum et quidem Nicomediensem qui a Graecis hoc ipso die 26 aug. colitur, a Latinis vero die 4 mart., et Diocletiani tempore martyrium fecisse censetur. — Act. SS., Aug. t. V, p. 808 – 811; Synax. Eccl. CP., p. 926; Tillemont, Mémoires, t. V, p. 508.
7. VICTORIS] Elogii fontem proximum invenisse videtur Baronius apud Molanum, qui S. Victorem passum asseverat Ceresani oppido Hispaniae, intellege Cerasii in Castella Vetere; urbis nomen omisit noster. Quis sit hodiernus hice martyr Victor maxime implexa disquisitione disputatum est. In hieronymiano quidem martyrologio non legitur nisi nomen Victoris. Qui Victor procul dubio martyr est Caesareae in Mauretania passus, cuius Acta antiquiora BHL. 8565 nuper reperta sunt: Passio sancti et beatissimi martyris Victoris qui passus est sub die VII kalendas septembris. Huius palaestra fuit in Caesariensi civitate. Ex altera autem parte exstat Passio S. Victoris solitarii, quem saec. IX vel X, die itidem 26 aug., Cerasii (Cerezo) a Mauris trucidatum ferunt. Hanc anno 1466 conscripsit Andreas Guttierez Cerasianus, cuius narratio BHL. 8567 similitudinem quamdam cum Passione Victoris Mauretani referre videtur. Antiqua documenta unde constet martyrem nomine Victorem in Hispania passum esse eodem die quo Victor ille. Caesariensis nulla nobis suppetunt. Neque lucis quidpiam afferunt kalendaria Mozarabica saec. XI, in quibus ad diem hunc annuntiatur sive Victor aliquis qui videtur esse Caesariensis, sive notissimum par Victor et Corona. Quae cum ita sint, alterutrum eligatur necesse est: aut Cerasii exstitisse Victorem quemdam cuius fata nos lateant et cui idem dies memorialis assignatus fuerit qui et Victori Caesariensi, aut Caesariensem martyrem inquilinum factum esse civitatis Hispaniae eiusdem fere nominis cum Caesarea Mauretaniae, eiusque caedem Saracenis imputatam esse: probabilius hoc quam illud. — Act. SS., Aug., t. V, p. 835 – 38; Comm. martyr. hieron., p. 468; Anal. Boll., t. XXIV, p. 257 – 64; t. LII, p. 58 – 63; L. Serrano, El obispado de Burgos y Castilla primitiva, t. II (Madrid, 1935), p. 399 – 401; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 327.
8. RUFINI] Rufus, Capuanus episcopus, 27 aug. occurret, qui eius dies proprius est. Nec quidpiam interest inter Rufum et Rufinum; quae ambo nomina nullo cum discrimine commutantur. Itaque in hodierno elogio alterum quod cras legetur perperam geminatum est. Hunc Capuanum episcopum, sive Rufinum sive Rufum, in antiquis monumentis nequicquam requiras. Multo iam tempore ante nostram aetatem non defuere qui mirarentur duobus diebus consequentibus annuntiari episcopos cognomines. Videsis narrationem BHL. 7371, 7372. — Act. SS., Aug. t. V, p. 817 – 21; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 200 – 204.
9. FELICIS] Constat ex Othonis II diplomate anno 998 ecclesiam cathedralem Pistoriensem dedicatam fuisse nomine sanctorum Zenonis, Rufini et Felicis. Baronius, qui hunc S. Felicem primus in martyrologium invexit, eius notitiam accepit e codicibus quos ecclesia Pistoriensis Romam transmiserat, saeculo XV certe non anteriores. In iis agitur de inventione reliquiarum anno 1414, BHL. 2877, et ex modo quo sancti historiam attingunt liquido constat eum hoc tempore prorsus ignoratum fuisse. Fuere qui suspicarentur hodiernum Felicem eumdem esse cum S. Felice Nolano cuius reliquiae Pistoriae exstarent: non inepta quidem coniectura sed quae non satis solido fundamento fulcitur. Nec praetereundum est die 26 aug. indictam esse annuam commemorationem S. Rufini Capuani, qui cum S. Felice patronus est ecclesiae cathedralis. — Act. SS., Aug. t. V, p. 838 – 40; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 584.
10. RAYMUNDI] De S. Raymundo nobis agendum erit ad diem 31 aug., quo a nonnullis obiisse asseritur. Reapse de die obitus non constat, silentibus monumentis sinceris. In editionibus martyrologii Romani quae typicam anni 1913 antecesserunt, S. Raymundus non nisi ad 31 aug., quo eius festum agitur, commemorabatur. A novis revisoribus adiecta est memoria diei 26 aug., quam procul dubio emortualem esse censuerunt.
11. ROSAE] Rosa, quae et Elisabeth, Limae, in regno Peruano die 20 april. anno 1586, Gaspare de Floribus et Maria ab Oliva parentibus in lucem edita, ibidem animam efflavit die 24 aug. anno 1617. Die 10 aug. anno 1606, habitum Tertii Ordinis S. Dominici induit, et Catharinam Senensem imitata, cum in domo paterna, tum ad familiam quaestoris Gundisalvi, cuius tecto tres annos recipitur, vitae cursum monialis instar confecit. Corpus post mortem, in Praedicatorum claustro aliquamdiu sepultum, fuit inde translatum in ipsam ecclesiam Sancti Dominici et ad altare maius die 18 mart. 1619, ad ultimum in sacello Beatae Catherinae Senensis conditum sepulcro. Invalescentem iam publicam venerationem anno 1640 Constitutio Urbani p. VIII repressit, donec Clemens p. IX, litteris apostolicis die 12 feb. anno 1668 datis, beatis accensuit Rosam, cuius festum in dioecesi Limana et in Ordine Fratrum Praedicatorum die 26 aug., “quae prima est non impedita post diem 24 eiusdem mensis, qua spiritum Creatori reddidit”, quotannis fieri permisit. Patronam Peruvii idem pontifex die 2 ian. anno 1669 Dei ancillam constituit, eiusque elogium Romano martyrologio inserendum approbavit die 12 ian. anni eiusdem. Clemens vero p. X virginis Peruanae patrocinium ad Indias et Philippinas, immo ad universam Americam extendit die 11 aug. anno 1670, et die 27 eiusdem mensis indulsit ut votiva missa Rosae, etsi nondum canonizatae, toto orbe terrarum per anni circulum iuxta rubricas celebrari posset. Ipsam denique die 12 april. 1671 in sanctorum canonem rettulit, annua celebritate in diem 30 aug. deinceps indicta. — Act. SS., Aug. t. V, p. 892 – 1029; t. VI, p. 543; Anal. Boll., t. V, p. 157; Compendium vitae, virtutum et miraculorum, necnon actorum in causa beatificationis et canonizationis B. Rosae de S. Maria, Romae, 1671; Acta capit. gen. O. P., t. VIII (= Monum. O. P. hist., t. XIII, 1903), p. 22 – 30; R. Streit, Bibliotheca missionum, t. II, passim.

VI KAL. SEPT.

[1] Romae depositio sancti Iosephi confessoris, vitae innocentia et miraculis illustris, qui ad erudiendam pietate ac litteris iuventutem, Ordinem Clericorum Regularium pauperum Matris Dei scholarum piarum fundavit.

[2] Capuae in Campania natalis sancti Rufi episcopi et martyris, qui cum esset patriciae dignitatis, a beato Apollinare sancti Petri discipulo cum universa familia baptizatus est.

[3] Ibidem sanctorum martyrum Rufi et Carpophori, qui sub Diocletiano et Maximiano passi sunt.

[4] Tomis in Ponto sanctorum martyrum Marcellini tribuni et uxoris eius Manneae et filiorum Ioannis, Serapionis et Petri.

[5] In Sicilia apud Leontinos sanctae Euthaliae virginis, quae cum esset christiana, a fratre suo Sermiliano gladio caesa migravit ad Sponsum.

[6] Eodem die passio sanctae Anthusae iunioris, quae ob Christi fidem in puteum mersa martyrium sumpsit.

[7] Bergomi sancti Narni, qui a beato Barnaba baptizatus, primus ab eo eiusdem civitatis episcopus est ordinatus.

[8] Arelate sancti Caesarii episcopi, mirae sanctitatis et pietatis viri.

[9] Augustoduni sancti Syagrii episcopi et confessoris.

[10] Papiae sancti Ioannis episcopi.

[11] Ilerdae in Hispania Tarraconensi sancti Licerii episcopi.

[12] In Thebaide sancti Poemonis anachoretae.

[13] In Piceno apud Septempedanos sanctae Margaritae viduae.

AUGUSTI 27

1. IOSEPHI] Iosephus a Matre Dei, Peraltae Salis (prov. Huesca) in Aragonia anno 1556 nobili genere Calasanctiorum ortus, cessit e vita Romae, die 25 aug. anno 1648. Sacerdotio auctus die 17 dec. 1583, anno 1592 Urbem petiit, ubi apud cardinalem Colonna theologi munere functus est et caritatis operibus vacavit, anno praesertim 1596, saeviente pestis contagione. Initium dedit Ordini cuius proprium officium est pueros pauperes in litteris et pietate gratuito erudire. Iosephi socios cum clericis S. Iohannis Leonardi ab anno 1614 copulatos, Paulus p. V die 6 mart. 1617 collegit in Congregationem sui iuris, Clericorum pauperum Matris Dei scholarum piarum nuncupatum. Dei servum, cuius reliquiae in ecclesia Romana Sancti Pantaleonis pia veneratione coluntur, Benedictus p. XIV die 7 aug. anno 1743 beatis, sanctis vero die 16 aug. anno 1767 Clemens p. XIII accensuit. Festum Clemens p. XIV ab universali Ecclesia die 27 aug. quotannis celebrari iussit, anno 1769. De gestis inter coaevos scripserunt V. Berro (Adnotationes circa fundationem Congregationis et religionis Scholarum piarum), qui viro Dei fuit a secretis, et Bianchi (Vida y hechos), ipsi familiaris. — Acta canonizationis SS. Iohannis Cantii, Iosephi Calasanctii …, collegit I.-A. Mariotti, Romae, 1769; Benedictus XIV, De servorum Dei beatificatione, l. III, c. XXX, nn. 17, 18; l. IV, part. 2, c. XXII, n. 5; Innocenzio di S. Giuseppe, Della storia, della vita, virtù e fatti del venerabile P. Giuseppe della Madre di Dio, Roma, 1734; G. Giovannozzi, II Calasanzio e l'opera sua, Firenze, 1930; T. Vignas, Index bio-bibliographicus Clericorum regularium Scholarum piarum, Romae, 1908 – 1911.
2. RUFI] De eo in monumentis haec leguntur: in sacramentario Gelasiano: VI kal. septembres in natali sancti Rufi; in martyrologio hieronymiano: in Capua natale Rufi. Iamvero si locos alios conferas in quibus haec mentio iterata fuit, rursum comperies Rufum et Rufinum hominem esse duobus nominibus unum. Rufum inclutum sanctum multae Italicae ecclesiae coluerunt, imprimisque Capua, ubi eius imago in notissimo Sancti Prisci opere musivo exhibebatur. Iure quidem martyris titulo decoratur, sed nullum ei locum concedunt antiqua documenta in Capuanorum episcoporum catalogo; in quem saec. XV nondum invectus erat, ut constat e kalendario anni 1489. Hac dignitate eum recentiores auxerunt, quo argumento innixi nescimus, cum de S. Rufi historia nihil traditum sit. Nostrum elogium unde depromptum sit consideratius exquirere interest. Florus iuste et sobrie scripsit: apud Capuam natale sancti Rufi martyris. Quod referens Ado addidit: quem docuit et baptizavit beatus Apollinaris, Petri apostoli discipulus, cum esset idem Rufus patriciae dignitatis. Quae sibi legisse videtur in Passione fabulosa S. Apollinaris BHL. 623, ubi tamen S. Rufi familia, non ipse Rufus, baptismum accepisse narratur; qui Rufus neque exhibetur ut sanctus, neque cum Capua urbe commune quicquam habuisse fertur. Vide quae de eo leguntur apud Agnellum Ravennatem, Testi-Rasponi, Codex pontificalis ecclesiae Ravennatis, t. I, p. 23 – 24. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 9 – 11; Comm. martyr. hieron., p. 469 – 70; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 190, 193, 200 – 204, 478 – 79.
3. RUFI] In editionibus martyrologii quotquot sunt, littera fuit: Rufi et Carpophori; in notis tamen scripsit Baronius: Rufi et Carponii, quae videtur nominis forma verior. Exstat Passio BHL. 7378, 7379, in qua Carponius martyr, ignoratus ille quidem, Rufo consociatur. Quem Rufum cave credas alium fuisse ab eodem Rufo quem in superiore elogio et in hesterno semel atque iterum iam salutavimus. Quod additur ambos sanctos sub Diocletiano et Maximiano passos esse, gratis excogitavit hagiographus. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 16 – 20.
4. MARCELLINI] Elogii pars prior accepta est a Floro, pars posterior excerpta ex eodem, qui scripserat et filii ipsius Iohannis et Serapionis clerici et Petri militis, ex fonte hieronymiano ad hunc diem. Ibi autem legitur cum filiis Iohanne, ita ut censendum sit unum saltem nomen excidisse. Adducenda procul dubio est Passio Marcelli tribuni BHL. 5240, in qua quattuor sociorum nomina aliis permista occurrunt, quamquam res non Tomis sed in Aegypto agitur. Rem obiter consideranti verisimile apparet exstitisse Passionem nunc latitantem Marcellini seu Marcelli et sociorum, martyrum Tomitanorum, quos hagiographus nescio quis in Aegyptum transtulit ex Moesia, ea prorsus licentia qua alios quosdam huius patriae sanctos Aegyptios factos esse novimus. Alii aliter in quaestione intricatissima solvenda laboraverunt, de qua fusius, si Deus dederit, alio loco dicemus. Interim, donec nova et certiora afferentur, a iudicio de his rebus et litteris ferendo temperandum censemus. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 12 – 14; Comm. martyr. hieron., p. 471; Anal. Boll., t. XXXVIII, p. 374 – 87; P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. VIII, p. 307 – 332.
5. EUTHALIAE] Graecorum menologium quod antestatur Baronius reapse codex est menaeorum in quo Euthalia annuntiatur ad 27 aug. Eamdem aliis diebus commemorant synaxaria. Euthaliae elogium ultimo refunditur in amplissimam illam Passionem Leontinorum martyrum Alphii, Philadelphii et aliorum, BHG2. 60, quae tota fabulis constat. Pro Sermiliano, Servilianus legatur oportet. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 12; Synax. Eccl. CP., pp. 501, 661, 680, 929.
6. ANTHUSAE] Ex solis menaeis nota est haec virgo et martyr, dicta νέα seu iunior respectu senioris quae passa censetur in persecutione Valeriani; de qua supra ad 21 aug. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 22; Synax. Eccl. CP., pp. 927, 929.
7. NARNI] Ex memoriolis quae in ecclesia Bergomensi increbruerant, primus huius civitatis episcopus creditur Narnus. Baronio satis fuit afferre Tabulas ecclesiae Bergomensis et Galesinii testimonium. Galesinius tamen fonte quodam ignoto usus est, qui certe historiam parum resipit. Narnus in kalendariis Bergomensibus prodit inde saltem a saec. XI (G. Finazzi, in Miscellanea di storia italiana, t. XIII, pp. 402, 414, 424). Brevi narratiunculae de S. Narno, auctore Brauca, nulla fides adhibenda est, et silentibus aliis testibus praestat fateri nobis prorsus ignotam esse sancti vitam. Inter reliquias quae in ecclesia Sancti Andreae anno 1401 repertae fuisse creduntur, recensentur etiam corpora S. Narni et S. Victoris. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 8 – 9; Oct. t. XII, p. 817; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, part. II, t. I, p. 3 – 6; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 972.
8. CAESARII] Verba sunt Adonis. Martyrologium hieronymianum: in Galliis Arelate civitate depositio sancti Caesarii. Obiit anno 542. Paucis post mortem annis Vita eius BHL. 1508, 1509 scripta est a familiaribus Cypriano Telonensi, Firmino et Viventio episcopis, qui librum primum composuerunt; his rogantibus alterum addiderunt Messianus presbyter et Stephanus diaconus quibus de illo multa comperta erant pro eo quod ab adolescentia in obsequio ipsius vixerant. Testamentum Caesarii (Pardessus, Diplomata, t. I, p. 104 – 107) quod a falsario confictum nuper asseruit B. Krusch, ut genuinum vindicavit v. d. G. Morin, in Revue Bénédictine, 1899, p. 97 – 112. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 50 – 83; Comm. martyr. hieron., p. 471; B. Krusch, in M.G., Script. rer. merov., t. III, p. 443 – 501; F. Arnold, Caesarius von Arelate, Leipzig, 1894; A. Malnory, Saint Césaire, Paris, 1894; Anal. Boll., t. XIV, p. 336 – 39.
9. SYAGRII] Martyrologium hieronymianum: Augustiduno natale domni Syagrii episcopi; natale ordinationis esse iudicant periti. Dies emortualis est 2 sept.: Augustoduno depositio sancti Siagrii episcopi et confessoris. Variis interfuit conciliis. Obiit anno c. 599. Plurima de eo exstant aequalium testimonia, Gregorii Turonensis, Fortunati, Gregorii Magni. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 84 – 91;Comm. martyr. hieron., p. 471 – 484; L. Duchesne, in Anal. Boll., t. XVII, p. 444 – 45; Fastes épiscopaux, t. II2, p. 179; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. V, p. 304.
10. IOANNIS] De S. Iohanne non referunt monumenta nisi eum vicesimum sextum locum in Ticinensium episcoporum serie tenere, medium inter Petrum et Sebastianum. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 105; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, part. II, t. II, p. 386.
11. LICERII] Licerius seu Glycerius episcopus Conseranensis (Couserans) in Novempopulana, qui anno 506 concilio Agathensi subscripsit, die 27 augusti commemoratur, BHL. 4916. Cultus in Hispania late propagatus est, habemusque ex Alphonso de Villegas, in Flore Sanctorum, ed. 1583, p. 411, memoriam in ecclesia Ilerdensi (Lerida) quotannis agi solitam. Quod cum praepropere legisset Baronius, Licerium in ea terra obiisse censuit elogioque praefixit, anno 1586, in martyrologio Romano, loci indicium: Ilerdae. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 45 – 49; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 99; España sagrada, t. XLVI, p. 217 – 27.
12. POEMONIS] Rectius Poemen, graece Ποιμήν, dicendus est Scetiotes abbas, inter anachoretas saec. IV-V spectatissimus, cuius exstant effata numero 187 in alphabetico Apophthegmatum corpore a I. B. Cotelerio edita (Ecclesiae graecae monumenta, t. I, Parisiis, 1677, p. 585 – 637; inde P. G., t. LXV, p. 317 – 68). Hac die eius memoria in synaxario recolitur, itemque in nonnullis mensis augusti menologiis, ubi quadruplici saltem forma occurrit sancti abbatis elogium, ex Apophthegmatibus fere excerptum: 1) Vita BHG2. 1554; 2) eiusdem recensio brevior, sed epilogo auctior (apud B. Latyšev, Menologii byzantini saec. X t. II, p. 326 – 30); 3) libellus BHG2. 1555, qui a synaxarii narratione vix differt, nisi quod apophthegma de monacho e longinqua regione ad Poemenem adventante in sertum habet; 4) Iohannis cuiusdam inedita ἐκ τῶν τοῦ ἀββᾶ Ποιμένος κεφαλαίων ἀπανθίσματα ἐγκωμιαστικῶς λεχθέντα (Catal. graec. Paris., p. 124; Anal. Boll., t. XLIV, p. 28); immo 5) accidit subinde, v. g. in cod. Parisino 548, ut pro Vita Poemenis apophthegmatum series immutata exhibeatur. Ex Graecorum libris in alteram sui Usuardi editionem (1573) Poemenem invexit Molanus, nomen autem latinum fecit: Pastorem. Pastori huic iam locum tribuerat Petrus de Natalibus in Catalogo Sanctorum, VI, 141, assignata perperam die 26 iulii, quae alterius Pastoris, Romani presbyteri, propria est. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 25 – 43; Synax. Eccl. CP., p. 927 – 30; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 495; W. Bousset, Apophthegmata (Tübingen, 1923), pp. 65 – 66, 68 – 71.
13. MARGARITAE] Baronius in editione anni 1586, ad diem 5 augusti, qui emortualis est: “De rebus gestis ipsius sunt apud nos Acta a Severinatibus Romam missa”, initiumque subdit et finem Vitae qualis Romae exstat descripta in bibliothecis Alexandrina et Vallicellana (Catal. Bibl. Romanarum, pp. 170, 406). De ista Vita nemo adhuc indagavit quo ex fonte manaret et quantam fidem mereretur. Si Vitae credideris, mortua est Margarita anno 1395, moxque coli coepta a Septempedanis, nam anno 1396 Bonifatius IX indulgentias concessisse fertur visitantibus ecclesiam Sancti Dominici in festo S. Margaritae. Anno 1691 facta est sollemnis reliquiarum translatio. In primis martyrologii Romani editionibus S. Margarita inscripta erat ad diem 5 aug. Qua de causa festum postmodum in diem 27 augusti reiectum sit, in editione data anno 1630, postquam mortuus est Baronius, nusquam explicatur. — Act. SS., Aug. t. II, p. 117 – 21; Raynaldus, Annales ecclesiastici, ad annum 1395, t. VII (Lucae, 1752), p. 597 – 98.

V KAL. SEPT.

[1] Hippone Regio in Africa natalis sancti Augustini episcopi et Ecclesiae Doctoris eximii, qui beati Ambrosii episcopi opera ad catholicam fidem conversus et baptizatus, eam adversus Manichaeos aliosque haereticos acerrimus propugnator defendit, multisque aliis pro Ecclesia Dei perfunctus laboribus, ad praemia migravit in caelum; cuius reliquiae primo de sua civitate propter barbaros in Sardiniam delatae, et postea a Luitprando rege Longobardorum Ticinum translatae, ibi honorifice conditae sunt.

[2] Romae natalis sancti Hermetis viri illustris, qui (ut in Actis beati Alexandri papae legitur) primo carcerali custodiae mancipatus, deinde cum aliis plurimis, gladio caedente, martyrium complevit sub Aureliano iudice.

[3] Brivate apud Arvernos passio sancti Iuliani martyris, qui cum esset beati Ferreoli tribuni comes et in habitu militari occulte Christo serviret, in persecutione Diocletiani a militibus tentus, desecto gutture, morte horribili necatus est.

[4] Constantiae in Gallia sancti Pelagii martyris, qui sub Numeriano imperatore et Evilasio iudice martyrii coronam accepit.

[5] Salerni sanctorum martyrum Fortunati, Caii et Anthes, sub Diocletiano imperatore et Leontio proconsule decollatorum.

[6] Constantinopoli sancti Alexandri episcopi, gloriosi senis, cuius orationis virtute Arius divino iudicio damnatus crepuit medius, et effusa sunt viscera eius.

[7] Apud Santonas sancti Viviani episcopi et confessoris.

[8] Item sancti Moysis Aethiopis, qui ex insigni latrone insignis anachoreta multos latrones convertit et secum duxit ad monasterium.

AUGUSTI 28

1. AUGUSTINI] Martyrologium hieronymianum hac die: in Africa civitate Yppone Regio depositio sancti Augustini episcopi et confessoris; in kalendario Carthaginiensi nuntiatur postridie, unde coniectatum est illum nocte inter 28 et 29 aug. obiisse. Prosper in Chronico, Vita S. Caesarii Arelatensis BHL. 1509, Victor Vitensis emortualem fuisse diem 28 asserunt, quo ceterum eius memoria semper in Ecclesia celebrata fuit. De sancti gestis, scriptis, veneratione deque libellis vitae BHL. 785 – 799 post amplissimum Stiltingi nostri commentarium nihil hoc loco addendum videtur. De translatione sacri corporis ita in martyrologio Beda († 735) qui ea aetate vivebat: in Africa S. Augustini episcopi, qui primo de sua civitate propter barbaros Sardiniam translatus, nuper a Liutbrandio rege Langobardorum Ticinis relatus et honorifice conditus est. Ita fere et in Chronico, n. 593, M. G., Auct. antiq., t. XIII, p. 321. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 213 – 460; Comm. martyr. hieron., p. 473; Miscellanea Agostiniana, Roma, 1930, 1931.
2. HERMETIS] Celeberrimis Urbis Romae martyribus annumeratur S. Hermes, de quo ita Depositio martyrum: V kal. sept. Hermetis in Basillae Salaria vetere. In hoc coemeterio quod etiam S. Hermetis nuncupatur cernitur adhuc eiusdem basilica, ampla praeter morem, ibique recens repertum est fragmentum inscriptionis Damasianae quae ita incipit: Iamdudum quod fama refert te Graecia misit (Ihm, n. 52). Elogium suppeditavit Passio apocrypha SS. Eventii, Alexandri et Theoduli BHL. 266, de qua ad 3 maii dictum est. Nullus unquam fuit Hermes nomine praefectus Urbi; Hermetem martyrem servum vel libertum fuisse probabile est. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 142 – 51; Comm. martyr. hieron., p. 472 – 73; Anal. Boll., t. L, p. 386; Origines du culte des martyrs2, p. 271 – 72.

3. IULIANI] Martyrologium hieronymianum: in Arverno vico Brivatense passio sancti Iuliani martyris. Passio S. Iuliani BHL. 4540 antiqua quidem est, simplici concinnata stilo, non tamen ex iis quae testem oculatum prodant. Variae eiusdem exstiterunt recensiones, ut constat vel e Flori compendio, a quo elogium nostrum repetendum videtur. Celebri cultu Iulianus colebatur in Brivatensi (Brioude) basilica ubi, teste Gregorio Turonensi, miraculis coruscabat (BHL. 4541), et aliis plurimis in locis. Inter insignes Galliae patronos eum annumerat Venantius Fortunatus (Carm. III, 7):

Privatum Gabalus Iulianum Arvernus abundans

Ferreolum pariter pulchra Vienna gerit.

Concinit Sidonius Apollinaris (Carm. XXIV, 16 – 19). Notatu digna sunt quae Gregorius de festo S. Iuliani refert (Virtut. S. Iuliani, XXIX): Huius festivitatis tempus ignara plebs moesta pendebat, nesciens diem, in quo martyr beatus deberet pro virtutis ac passionis gloria honorari. Et haec ignorantia usque ad beatum Germanum Autissiodorensim antestitem est protracta. Factum est autem, ut antedictus pontifex Brivatem adveniret, sciscitatusque ab incolis quo tempore huius sacra celebrarentur se nescire respondent. Confugit ad orationem et senioribus loci aperit quinto kalendarum mensis septimi celebrandam esse festivitatem. Martyris veneratio late disseminata est. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 169 – 88; Comm. martyr. hieron., p. 473; A. Grospellier, in Bulletin d'histoire ecclésiastique des diocèses de Valence etc., 1901, p. 74 – 80; Tillemont, Mémoires, t. V, p. 696 – 701; Origines du culte des martyrs2, pp. 87, 343 – 44; P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. VIII, p. 223 – 29.

4. PELAGII] In breviario hieronymiano Richenoviensi ad hunc diem post alia sanctorum nomina legitur: et alibi sancti Pelagii martyris. De quo nihil Beda, sed Wandelbertus qui civitatem perspicue signat:

Urbs Alamannorum recolit Constantia sanctum
Hac quoque Pelagium fuso pro sanguine clarum…

Galliam pro Suevia scripsit Baronius, auctore, ni fallor, Molano. In Actis BHL. 6615, quae conficta esse nemo ambigit, Pelagius passus asseritur in civitate Emmonia quae est in provincia Carnia. Obscura sunt et nonnihil suspecta quae feruntur de corporis tum inventione tum translationibus. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 151 – 63; Comm. martyr. hieron., p. 472; Anal. Boll., t. LIV, p. 29.

5. FORTUNATI] Rursus hic ordine incedunt testes quos in eius modi quaestionibus afferre solet Baronius: tabulae, breviarium et antiqua monumenta ecclesiae Salernitanae, e quibus constat horum trium sanctorum corpora in crypta inferiore cathedralis quiescere. At ipsi qui fuerint, nullae nos litterae docent. Passio BHL. 3086 ex eorum futtilium libellorum numero est, qui in Italia meridionali pullularunt et plerumque nominibus e martyrologio expiscatis accreverunt. Hagiographo qui eam texuit narrandi argumentum forsan praebuerunt Gaianus et Anthineus qui ad 31 aug. nuntiantur, Fortunatus de quo die 1 sept., vix unico nomine notus. In fabulam quoque inducuntur Felix qui die 30 aug. occurrit, cum Felice Thibiucensi commutatus, et Felicis sodalis Adauctus. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 163 – 169; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 298.
6. ALEXANDRI] Haec totidem verbis, una addita sententia de vitae et episcopatus tempore, leguntur apud Florum, ex Historia Tripartita, III, 10. De S. Alexandro, in Oratione XXXVI haec scribit S. Gregorius Nazianzenus: “Neque enim memoria vobis excidit apostolica illa precatio quae impietatis ducem in locis impurissima lingua dignis oppressit, ut nimirum contumelia contumeliam ulcisceretur atque animarum iniusta mors iusta morte ad aeternam infamiam plecteretur.” P. G., t. XXXVI, p. 265. In martyrologio hieronymiano hodie memoria agitur: Constantinopoli civitate Alexandri episcopi, in synaxariis Graecorum ad 30 vel 31 aug. episcoporum Alexandri († 340), Iohannis († 577) et Pauli († 784). — Act. SS., Aug. t. VI, p. 195 – 98; Comm. martyr. hieron., p. 473; Synax. Eccl. CP., pp. 934, 938, 1038; cf. p. 724.
7. VIVIANI] Martyrologium hieronymianum: Sanctonas civitate sancti Viviani episcopi et confessoris. Ad diem vero 25 oct. codices nonnulli cum Corbeiensi et Wissemburgensi annuntiant corporis translationem; quae commemoratio videtur esse primae elevationis in basilica eius Sanctonensi. De S. Viviano seu Bibiano, qui sedit medio saec. V, agit Gregorius Turonensis, in Glor. conf., 57; de basilica exstat carmen Venantii Fortunati (I, 12). Vitam Viviani BHL. 1324 Gregorio iam notam fuisse plerique periti opinantur. Translatio saec. IX in coenobium Figiacense (Figeac, dép. Lot) et Miracula saec. X (BHL. 1327 – 1328) edita sunt. — Act. SS., Aug. t. IV, p. 461 – 67; Oct. t. XI, p. 387; Comm. martyr. hieron., pp. 474, 571; M. G., Scr. rer. merov., t. III, p. 92 – 100; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 72; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. V, p. 332 – 33; F. Lot, La Vita Viviani et la domination visigothique en Aquitaine, in Mélanges Paul Fournier (Paris, 1929), p. 467 – 77.
8. MOYSIS] Palladii Historia Lausiaca, c. 19 (Butler, t. II, p. 58 – 62; cf. BHG2. 1309), Sozomeni Hist. eccl., l. VI, c. 29, et Apophthegmatum fasciculus a Cotelerio editus (Ecclesiae graecae monumenta, t. I, 1677, p. 549 – 57) subministrasse videntur quicquid de Moyse Aethiope ex latrone anachoreta et presbytero legitur in Vitis BHG2. 1308, 1310, in Vita edita a B. Latyšev, Menologii byzantini saec. X t. II, p. 330 – 34, in libello BHO. 778 (cf. I. Pizzi, in Bessarione, N. S., t. I, 1901, p. 387 – 89), in synaxariis Graecorum, Coptitarum, Aethiopum. Emortualis dies, quae in fontibus primigeniis non indicatur, assignata est a Graecis augusti 28; in Aegypto autem et Aethiopia iunii 18 recolitur. Maiorem facessit difficultatem quod Palladius, Sozomenus et plerique post eos scriptores sanctum senem in pace quievisse narrant, dum apophthegma 10, synaxarium Alexandrinum et Vita BHG2. 1310 eundem cum sociis sex vel septem a barbaris Mazicibus occisum tradunt. Hanc vero Scetis eversionem anno 395 accidisse opinantur alii, alii anno 407 (H. G. E. Whiteyte. The History of the Monasteries of Nitria and of Scetis, New York, 1932, p. 154 – 57). Recte monet Baronius in annotatis “diversum esse (hunc Moysen) ab illo de quo Sozomenus, l. VI, c. 38”, episcopo nempe Saracenorum (cf. Act. SS., Feb. t. II, p. 45, num. 14), de quo diximus ad 7 feb. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 199 – 212; cf. Iun. t. III, p. 586, et Feb. t. II, p. 46 – 48; Synax. Eccl. CP., p. 929 – 32; I. Forget, Synaxarium Alexandrinum, t. II, versio, p. 183 – 85; I. Guidi, Le synaxaire éthiopien, in Patrologia Orientali, t. I, p. 665 – 670; Anal. Boll., t. XXVII, p. 193; t. XL, p. 106.

IV KAL. SEPT.

[1] Decollatio sancti Ioannis Baptistae, quem Herodes circa festum Paschae decollari praecepit, cuius tamen memoria hoc die solemniter colitur, quando eius venerandum caput secundo inventum fuit; quod postea Romam translatum, in ecclesia Sancti Silvestri ad Campum Martium summa populi devotione asservatur.

[2] Romae in monte Aventino natalis sanctae Sabinae martyris, quae sub Hadriano imperatore gladio percussa, martyrii palmam adepta est.

[3] Item Romae sanctae Candidae virginis et martyris, cuius corpus Paschalis primus papa in ecclesiam Sanctae Praxedis transtulit.

[4] Constantinopoli sanctorum martyrum Hypatii episcopi Asiani et Andreae presbyteri, qui ob cultum sanctarum imaginum sub Leone Isaurico, barba pice illita atque incensa et cute capitis extracta, iugulati sunt.

[5] Antiochiae in Syria natalis sanctorum martyrum Nicaeae et Pauli.

[6] Perusiae sancti Euthymii Romani, qui cum uxore et Crescentio filio Diocletiani persecutionem fugiens, ibi quievit in Domino.

[7] Metis sancti Adelphi episcopi et confessoris.

[8] Lutetiae Parisiorum depositio sancti Mederici presbyteri.

[9] In Anglia sancti Sebbi regis.

[10] Apud Smyrnam natalis sanctae Basillae.

[11] In pago Tricassino sanctae Sabinae virginis, virtutibus et miraculis gloriosae.

AUGUSTI 29

1. IOANNIS] Martyrologium hieronymianum: in provincia Palaestina civitate Sebastea natale sancti Iohannis Baptistae qui passus est sub Herode rege. Ad hunc diem reperitur festum in sacramentario Gelasiano et capitulari Wirceburgensi, itemque μνήμη τοῦ ἁγίου προφήτου καὶ βαπτιστοῦ Ἰωάννου in synaxariis Graecorum, ubi aliis diebus alia festa Praecursoris. De iis quae in elogio attinguntur triplex disputatio suboritur. Primum inquirendum est, cur interfectus dicatur Iohannes circa festum Paschae. Iamvero notum erat martyrologis saeculo IX Bedanum illud, In Marci evangelium Expositio, II, 6: Miraculum panum scripturus evangelista Ioannes praemisit quod proximum esset Pascha, dies festus Iudaeorum. Matthaeus vero et Marcus, hoc interfecto Ioanne continuo factum esse commemorant. Unde colligitur Ioannem, imminente eadem festivitate paschali fuisse decollatum, et anno post hunc sequente cum denuo tempus paschale rediret, mysterium dominicae passionis esse completum. De martyrologio hieronymiano, ubi Beda in suo exemplo legebat: quarto kalendarum septembrium in Edessa (credibile est lectionem fuisse: in Emesa) civitate Phoeniciae provinciae natale Ioannis Baptistae die quo decollatus est, subdit ille: non specialiter ipsum diem decollationis eius sed diem potius quo caput eius in eadem Edessa civitate repertum atque in ecclesia est conditum designat. Mox mentionem inicit secundae Inventionis capitis BHG2. 840, BHL. 4291, concluditque argumentum his verbis: Ex quo tempore coepit in eadem civitate beati Praecursoris decollatio ipso, ut arbitramur, die quo caput inventum sive elevatum est celebrari. Templum Romanum Sancti Silvestri in Capite ferunt ex Iohannis Baptistae reliquiis duxisse nomen, quod primum legitur anno 1194: Rusticus abbas de venerabili monasterio Sancti Silvestri de Capo urbis Romae (V. Federici, in Archivio della R. Società Romana di Storia patria, t. XXII, p. 510). Affertur etiam annotatiuncula apud Giacchetti, Historia della venerabile chiesa di S. Silvestro in Capite (Roma, 1629), p. 27, ubi S. Iohannis Baptistae caput in templum illud translatum narratur sub Innocentio II (1130 – 1143). Nullum autem adducitur testimonium de capite Romam allato praeter Vitam S. Grati, qui Augustae Praetoriae sedit episcopus, incredibilium fabularum plenam, de quibus omnibus optimo iure Baronius censuit talia esse “quae nullo fulciantur testimonio veritatis”. At haec appendit: “Nos autem (liceat dicere) praedicamus quod scimus ac certa traditione didicimus. Rursus autem Romanum martyrologium profitetur caput S. Iohannis Baptistae Romae asservari in ecclesia in Campo Martio; pars tamen illa capitis, mentum dicta, qua illud caret, Augustae praetoriae in finibus Subalpinorum haberi perhibetur, licet aliae civitates easdem sacras reliquias sibi vindicent.” De istis tamen nullum exstat probabile testimonium; quam ob rem Papebrochii sententiam libenter amplectimur (Act. SS., Iun. t. IV, p. 761 – 63), qui coniecit Romae ad Sancti Silvestri caput asservari Iohannis insignis martyris Via Salaria, cuius festum in diem 24 iunii incidit, coemeteriumque nomen sumpsit ad Septem Palumbas ad Caput S. Iohannis. — Comm. martyr. hieron., p. 474; Synax. Eccl. CP., p. 931 – 34; L. Duchesne, Origines du culte chrétien5, p. 286 – 87; Origines du culte des martyrs2, p. 271.
2. SABINAE] Elogium est Usuardi, ex Passione SS. Serapiae et Sabinae BHL. 7409, quam critici iamdudum merito suspectam habent. Cultum antiquum S. Sabinae testantur sacramentaria et ecclesia in Aventino, seu titulus S. Sabinae, saec. V conditus. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 496 – 504; Comm. martyr. hieron., p. 475 – 76; Origines du culte des martyrs2, p. 316 – 17; J. P. Kirsch, Die römischen Titelkirchen im Altertum, pp. 96 – 100, 163 – 66; F. Lanzoni, I titoli presbiterali di Roma antica nella storia e la leggenda, p. 57 – 58.
3. CANDIDAE] Monet Baronius nomen Candidae reperiri in marmorea tabula quae est Romae in ecclesia Sanctae Praxedis. Sed quaenam sit ista Candida ignoratur. Neque constat Romanam esse virginem quae hodie commemoratur. In martyrologio hieronymiano inscripta est sub indicio Romae via Ostiensi, quod certe ad Felicem et Adauctum sed ad eos solos referendum est. Candidam unam novimus quae Romae colatur, die 3 octobris, via Portuensi ad Ursum pileatum. Eius memoriam IV kal. sept. iterari nullo pacto comprobari potest. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 515; Comm. martyr. hieron., pp. 475, 538.
4. HYPATII] Non hodie, nec 22 ut affirmat Baronius, sed 20 vel 21 sept., elogio decorantur hi martyres in menaeis et synaxariis, ubi barba eorum pice quidem illita esse traditur, non autem incensa. Addit Baronius hoc genus cruciamenti etiam expressum haberi in Actis S. Stephani iunioris, i. e. in latina versione Passionis BHG2. 1667, ubi tamen Hypatii et Andreae nomina non afferuntur. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 514; cf. Sept. t. VI, p. 104; Synax. Eccl. CP., pp. 62 – 64, 65 – 68.
5. NICAEAE] Haec videntur e codicibus hieronymianis derivata, ubi ad hunc diem legitur in Antiochia Syriae Nici Pauli, lectio corrupta vel certe dubia, cui nonnisi coniectura mederi potest, v.gr. si pro Nici ponatur Isici, ut saepius in manuscriptis loco Hesychii, pro Paulo Paulini; quippe sunt hi martyres Antiocheni breviario Syriaco ad 25 et 26 aug. inscripti, ut videtur. Quicquid id est, elogium Molani, quod suum fecit Baronius, nemo prudens tuebitur. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 513; Comm. martyr. hieron., p. 475; Origines du culte des martyrs2, p. 194.
6. EUTHYMII] In martyrologium illatus a Baronio, qui ab ecclesia Perugina acceperat gesta S. Crescentii, filii Euthymii, scil. Passionem BHL. 1986. Quo iure inter sanctos locus datus fuerit Euthymio, qui in Actis illis, ceterum apocryphis, carceri quidem mandatus asseritur, minime vero martyrium passus, non satis intellegitur. Legenda sunt quae notabuntur ad diem 14 sept. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 512 – 13.
7. ADELPHI] In margine codicis hieronymiani Bernensis, olim Mettensis, additum est: Mettis depositio domni Adelfi episcopi. Huius obitus in catalogo episcoporum Mettensium notatur IV kal. sept. Sedit ineunte saec. v. Nulla fide digna est Vita BHL. 76. Molanus, quem adducit Baronius, in altera editione Usuardi aucti hodie translationem corporis ad Novum Villare monasterium (Neuweiler) commemoravit, cum tamen in priore depositionem recte indicasset. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 504 – 512; Comm. martyr. hieron., p. 476; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 53 – 54; V Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. II, pp. 3, 10, 231.
8. MEDERICI] In codice hieronymiano Senonensi manu recentiore additum est: Parisiis depositio sancti Mederici presbyteri et monachi. Item, in apographo Bedano codicis olim Parisiensis nunc Vaticani Ottob. 313, saec. IX, inter additamenta: Parisius sancti Mederici monachi. Obitu Parisiensis est Medericus, qui Augustoduni usque ad annum c. 700 monachus fuit. Anno 884 facta est a Gozlino ep. Parisiensi elevatio reliquiarum eius seu translatio in oratorium, postea ecclesiam Sancti Mederici (Saint-Merry). Vita BHL. 5875 sequioris aetatis est et exiguae fidei. — Act. SS., Aug. t. I. VI, p. 518 – 25; Comm. martyr. hieron., p. 476; Catal. Lat. Paris., t. III, p. 685; V. Leroquais, Le Bréviaire de Philippele-Bon (Bruxelles, 1929), p. 96 – 97.
9. SEBBI] Sebbi, Saxonum Orientalium rex in Anglia, vir multum Deo devotus,… vitam privatam et monachicam cunctis regni divitiis et honoribus praeferens, quam et olim iam, si non obstinatus coniugis animus divortium negaret, relicto regno subisset, in ultimo tandem morbo habitum religionis, quem diu desiderabat, accepit, moxque pie obiit, Londinii, die incerto, anno, ut videtur, 692, 693 vel 694. De illo quicquid novimus, praeter pauca admodum apud Willelmum Malmesbiriensem, Beda deprompsit, Hist. eccl., III, 30; IV, 6 et 11. Martyrologorum nemo prorsus Sebbi memoravit ante Richardum Whytford, anno 1526, qui festum observari significat die 24 martii, quibus auctoribus, incertum; neque lucidius declarat Baronius cur elegerit diem 29 augusti, quem recentiores passim receperunt. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 516 – 18; W. Stubbs, apud W. Smith et H. Wace, Dictionary of Christian Biography, t. IV, p. 594; W. Hunt, in Dictionary of National Biography, t. LI, p. 169; R. Whytford, The Martiloge in Englysshe, edd. F. Procter et E. S. Dewick (London, 1893), p. 46; R. Stanton, A Menology of England and Wales (London, 1887), p. 426.
10. BASILLAE] Martyrologium hieronymianum: in Sirmia Basiliae, cum breviario Syriaco. Error est proinde collectorum nostri marytrologii scribentium apud Smyrnam. Ceterum. Basillae gesta ignorantur. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 515 – 16; Comm. martyr. hieron., p. 475.
11. SABINAE] Usuardus hodie, post synonymam Romanam, S. Sabinam, quae publica sollemnitate in dioecesi Tricassina die 29 ian. colitur cum elogio annuntiat. In codice hieronymiano Senonensi post alteram Sabinam manu recentiore additum reperitur: in pago Trecassino sanctae Sabinae virginis. Huius Acta BHL. 7408 – 7412 cum Actis S. Sabiniani, qui frater eius habetur, conexa sunt, et velut fabulosa repudianda quae de gestis Sabinae referunt, servata saltem ultima sententia quae est de commemorationis die: obiit in pace sub die IV kal. februarii. — Act. SS., Ian. t. II, p. 937 – 46; Comm. martyr. hieron., p. 474.

III KAL. SEPT.

[1] Sanctae Rosae a Sancta Maria virginis, cuius dies natalis septimo kalendas septembris recensetur.

[2] Romae via Ostiensi passio beati Felicis presbyteri, sub Diocletiano et Maximiano imperatoribus, qui post equulei vexationem, data sententia, cum duceretur ad decollandum, obvius ei fuit quidam christianus, qui dum se christianum esse sponte profiteretur, mox cum eodem pariter decollatus est; huius nomen ignorantes christiani, Adauctum eum appellaverunt, eo quod sancto Felici auctus sit ad coronam.

[3] Item Romae sanctae Gaudentiae virginis et martyris cum aliis tribus.

[4] Coloniae Suffetulanae in Africa beatorum sexaginta martyrum, qui furore gentilium caesi sunt.

[5] Bononiae sancti Bononii abbatis.

[6] Romae sancti Pammachii presbyteri, qui fuit doctrina et sanctitate conspicuus.

[7] Adrumeti item in Africa sanctorum Bonifacii et Theclae, qui beatorum duodecim filiorum martyrum parentes fuerunt.

[8] Thessalonicae sancti Fantini confessoris, qui multa a Saracenis perpessus atque a monasterio, in quo mira abstinentia vixerat, expulsus, cum plurimos ad viam salutis perduxisset, demum in senectute bona quievit.

[9] In territorio Meldensi sancti Fiacrii confessoris.

[10] Trebis in Latio sancti Petri confessoris, qui multis clarus virtutibus et miraculis, ibidem migravit ad Dominum et honorifice colitur.

AUGUSTI 30

1. ROSAE] Hodie virginem Limanam celebrari iussit Clemens p. X, anno 1671, ut annotatum est ad diem 26 aug. — Act. SS., Aug. t. V, p. 1028 (n. 240); cfr. pp. 896 (n. 24), 898 (n. 31).
2. FELICIS] Hoc par martyrum in martyrologio hieronymiano ita annuntiatur: Romae via Ostensi in cimiterio Commodillae Felicis et Adaucti. Eorum tumulus Damasiano titulo insignis erat, cuius verba novimus, sed quo de eorum gestis et vita nihil docemur. E Damasianis versiculis et fertili suo ingenio eduxit hagiographus Passionem BHL 2878, unde Ado elogium confecit quod ab Usuardo expressum descripsit noster. Diem 30 aug. sacramentaria Romana communi suffragio commendant. Felicis nomine inducti sunt hagiographi ut synonymorum aliquot martyrum Acta variis modis alia cum aliis temperarent. Quam commixtionem eliquare huius non est loci. Felicis et Adaucti nomina in aliam narratiunculam inserta die 24 oct. reperiemus. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 545 – 51; Comm. martyr. hieron., p. 476 – 78; Les saints du cimetière de Commodille, in Anal. Boll., t. XVI, p. 19 – 43; cf. ibid., t. XXXIX, p. 241.
3. GAUDENTIAE] In codicibus hieronymianis legitur hodie Gaudentiae virginis et aliorum trium, sine loci indicio; nam quod in capite laterculi scriptum est Romae ad solos martyres Felicem et Adauctum refertur. Aliorum trium nomina desiderantur, neque ea verba cum Gaudentia cohaerere tuto quis asseruerit. De gestis et aetate Gaudentiae nihil traditum est. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 553; Comm. martyr. hieron., pp. 476, 478.
4. MARTYRUM] Lectio Coloniae Suffetulanae emendanda est ex S. Augustini epistula L Ductoribus ac principibus vel senioribus Coloniae Sufetanae, qua conqueritur occasione destructi Herculis simulacri a gentilibus occisos esse christianos: Apud vos sexaginta numero fratrum innocens effusus est sanguis et, si quis plures occidit, functus est laudibus et in vestram curiam tenuit principatum. Epistulam Augustino male attributam quidam censuerunt, nulla quam sciamus adducta dubitandi ratione. Stragem illam refert Tillemont ad annum 399, Histoire des empereurs, t. V, p. 225. De cultu christianis istis tamquam martyribus reddito nihil reperitur nec in fastis Baronio antiquioribus nec in aliis quibusvis monumentis. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 553 – 54.
5. BONONII] Non Bononiae obiit Bononius, sed in suo monasterio Lucedii in Subalpinis. Praeter Vitam BHL. 1421 a teste aequali inter annos 1026 et 1033 scriptam, exstat libellus BHL. 1424 quem Ratberto, Lucediano monacho, supposuit saec. XVIII fraudator aliquis. Paucis diebus post Bononii obitum, Ardericus Vercellensis episcopus in eius tumulo aram exstruxit et Romae deinde a Iohanne p. XIX cultus confirmationem precibus impetravit. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 625 – 34; F. Lanzoni, San Petronio vescovo di Bologna (Roma, 1906), p. 251 – 61; A. Testi Rasponi, in Atti e memorie della R. Deputazione di storia patria per le Romagne, IVa S., t. I, p. 399 – 439; F. Lanzoni, ibid., t. VI, p. 402 – 407; Anal. Boll., t. XLVIII, p. 411 – 12.
6. PAMMACHII] Nemo ante Baronium inter sanctos reposuit Pammachium, piissimum sane virum a Palladio, a S. Augustino et praecipue a S. Hieronymo laudatum, sed cui nulla ab antiquis ecclesiastica veneratio tributa est. Fuit ille conditor basilicae SS. Iohannis et Pauli in monte Caelio, quae titulus Pammachii nuncupata est. Notatu dignum videtur, dum plerique titulorum conditores annorum decursu sancti appellatione insigniti sunt (ut v. gr. titulus Eusebii deinde titulus S. Eusebii dictus), ecclesiam Caelimontanam nunquam titulum S. Pammachii vocatam fuisse. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 555 – 63.
7. BONIFACII] A Baronio primum in martyrologium inducti sunt ex Passione BHL. 2297, in qua martyres duodecim hinc inde collecti fratres finguntur, ex parentibus Hadrumeti commorantibus, Bonifatio et Thecla. De martyribus duodecim agitur ad diem 1 sept. Hic notasse sufficiat neque in ipsis Actis commenticiis de martyrio parentum verba fieri. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 551 – 52.
8. FANTINI] In menaeis cum elogio memoratur hodie, in synaxario italo-graeco de quo Anal. Boll., t. XXI, p. 26, his solis verbis: μετάστασις τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Φαντίνου. In synaxario Constantinopolitano, item cum elogio, ad diem 14 nov. Forte alius non est a S. Fantino asceta in Calabria, de quo Act. SS., Iul. t. V, p. 547 – 568; cf. BHG2. 1508 – 1509. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 621 – 23; Synax. Eccl. CP., pp. 224, 933, 937.
9. FIACRII] Saeculo ad summum X, additum est in codice martyrologii hieronymiani tunc Senonensi, ad hunc diem: in pago Meldensi natal. sancti Fiacrii episcopi et confessoris. Habemus ex Vita S. Faronis († 672), quam regnante Carolo Calvo litteris mandavit Hildegarius, episcopus Meldensis, BHL. 2825, ed. Krusch B., p. 194: In quodam territorio suo monasterium quod dicitur Broilum situm retinetur, tribus distans milibus ab urbe Meldis, quod accepit ille vir sanctus Fefrus in possessione copiosissima ab antistite Christi Farone, et paulo superius diserte monemur Scottum fuisse Fefrum. Eandem leges nominis formam apud Fulcoium Bellovacensem, BHL. 2827 – 2828, Scottis, si quid novimus, prorsus ignotam. Recentiores maluerunt Fiacrium, nec inepte: vulgata enim est inter Hibernos appellatio Fiachra, antiquitus Fiacra, (genetivo casu: Fiachrach, Fiacrach). Silent de Fiacrio hoc ad diem 30 augusti prisca martyrologia Hibernorum, nempe Tamlachtense et Óengusianum, unde efficimus sancti viri famam, saeculo VIII extremo vel IX ineunte, nondum in patriam remigrasse. Marianus Gormanus, annos inter 1166 et 1174, Fiacrium inseruit martyrologio suo gadelico, cum aliis haud paucis ex Gallorum fastis selectis. In annotationibus incerta aetate Gormano subiectis, eremita fuisse Fiachra legitur, et in Francia etiam (gadelice fós) benedixisse, id est religiose vixisse seu pressius cellam condidisse; quod innuit eodem fere vitae genere antea in Hibernia usum esse Fiacrium. Gormanum exscribit Michael O'Clery in martyrologio Dungallensi. Episcopum Fiacrium fuisse unus codex memorat quem initio adduximus, nec adeo incongrue, nam haud semel Scotti episcopi, munere deposito, se contulerunt ad solitudines. Quicquid illud est, ubi vixit et mortuus est Fiacrius, parvum erectum est monasterium, quod labente tempore prioratus fuit, monasterio Meldensi Sancti Faronis subiectus; locus, olim dictus Brolium, Broilum seu Brodolium, gallice Breuil, hodie est Saint-Fiacre (Seine-et-Marne) Anno 670 circiter obiisse creditur eremita, neque obest quicquam quin dies 30 augusti emortualis habeatur, quo commemoratur passim in martyrologiis, haud quidem valde antiquis sed permultis, et kalendariis recentioribus. Quod in Usuardinis Coloniae editis annis 1515 et 1521, praeter festum ad hunc diem, iterum inducitur III nonas augustas, merus est calami lapsus scribentis diem 3 pro 30 augusti, nec ansam errori praebuit ipse, quo Colonienses Carthusiani plurimum usi sunt, Hermannus Greven. Vita et Miracula BHL. 2916 ex Vita S. Faronis BHL. 2825, satis recenti, certissime pendent, neque multa hausisse videntur ex sinceris fontibus, praeter prodigia novissima. Adhuc in codice Rotomagensi U. 112, fol. 16 – 17v, latet “Vita metrificata”. Ceterum perperam intellexit aliquis, ex Mabillonio, qui S. Faronis Vitae fragmentum affert de S. Fiacrio, huius Vitam a Fulcoio Bellovacensi olim metrica oratione exstitisse. Quod in genealogiis sanctorum Hiberniae collectis a Michaele O'Clery ascripsit quidam, saeculo XVII, nomini S. Fiachra Goll, ex Cluain Fearta, cuius pater nominatur Daire: “Vide an forte sit qui colitur in Gallia”, ea mera coniectura est, neque flocci pendenda. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 598 – 620; Comm. martyr. hieron., p. 478; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 501 – 502; L. Gougaud, Les Saints irlandais hors d'Irlande (Louvain, 1936), p. 86 – 92; J. O'Hanlon, Lives of the Irish Saints, t. VIII, p. 421 – 47; J. F. Kenney, The Sources for the Early History of Ireland, t. I, p. 493; The Martyrology of Gorman, ed. W. Stokes, p. 166; M. O'Clery, The Martyrology of Donegal, ed. J. O'Donovan, J. H. Todd et W. Reeves, p. 228; Id., Genealogiae Regum et Sanctorum Hiberniae, ed. P. Walsh, p. 89.
10. PETRI] In nullo martyrologio universali comparebat hoc nomen donec anno 1701 in martyrologio Romano primum prodiit ex decreto S. Rituum Congregationis. Qui Petrus fertur, annuente Innocentio p. III, die 1 oct. 1215, sanctis sollemniter annumeratus esse. Vixit nondum dimidiato saeculo XI. Duobus post saeculis conscripta Vita BHL. 6783 ea refert quae de illius gestis memoriae tradita erant. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 634 – 47.

PRID. KAL. SEPT.

[1] Sancti Raymundi Nonnati cardinalis et confessoris, Ordinis beatae Mariae de Mercede redemptionis captivorum, cuius natalis dies septimo kalendas septembris recensetur.

[2] Treviris natalis sancti Paulini episcopi, qui tempore arianae infestationis a Constantio imperatore ariano ob catholicam fidem exilio relegatus, et extra christianum nomen usque ad mortem mutando exilia fatigatus, tandem apud Phrygiam defunctus, beatae passionis coronam percepit a Domino.

[3] Item sanctorum martyrum Robustiani et Marci.

[4] Transaquis in Marsis ad lacum Fucinum natalis sanctorum martyrum Caesidii presbyteri et sociorum, qui in persecutione Maximini martyrio coronati sunt.

[5] Caesareae in Cappadocia sanctorum Theodoti, Rufinae et Ammiae, quorum duo primi sancti Mamantis martyris parentes fuerunt, quem Rufina in carcere peperit et Ammia educavit.

[6] Athenis sancti Aristidis, fide et sapientia clarissimi, qui Hadriano principi de religione christiana volumen obtulit, nostri dogmatis continens rationem, et quod Christus Iesus solus esset Deus, praesente ipso imperatore, luculentissime peroravit.

[7] Antisiodori sancti Optati episcopi et confessoris.

[8] In Anglia sancti Aidani episcopi Lindisfarnensis, cuius animam cum sanctus Cutbertus ovium pastor in caelum ferri vidisset, relictis ovibus factus est monachus.

[9] Apud Nuscum sancti Amati episcopi.

[10] In Hetruria, apud montem Senarium, sancti Bonaiunctae confessoris, ex septem fundatoribus Ordinis Servorum beatae Mariae Virginis, qui de Passione dominica ad fratres verba faciens, in manus Domini tradidit spiritum; cuius ac sociorum festum pridie idus februarii celebratur.

AUGUSTI 31

1. RAYMUNDI] Recentia sunt quae de vita cultuque S. Raimundi Nonnati agunt, et cautissime adhibenda. Istic traditur Raimundus primis sociis S. Petri Nolasci, Ordinis Beatae Mariae Virginis de Mercede conditoris, accensendus, anno 1239 in purpuratorum patrum numero a Gregorio IX cooptatus, Cardonae in Hispania anno 1240 e vita cessisse. Falso creditus est inter sanctos relatus sive a Benedicto XII sive a Benedicto XIII. Anno 1626, cum enixe Hispani postulassent ut Raimundus albo sanctorum inscriberetur, Mercedariis indulsit Urbanus VIII missam et officium. Anno vero 1657 elogium iussit Alexander VII in martyrologium Romanum induci. Tandem, die 22 iulii 1677, Innocentius XI festum ab universa Ecclesia praecepit celebrari. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 729 – 76; Analecta Iuris Pontificii, serie VIII, pp. 1159, 1206, 1233; C. Eubel, Hierarchia catholica medii aevi, t. I2 (1913), p. 6.
2. PAULINI] Martyrologium hieronymianum: Treveris depositio sancti Paulini episcopi. In nonnullis codicibus, culpa librariorum, recurrit pridie non. septembris. Elogii hodierni, quod Flori est et Adonis, fons est Hilarius contra Constantium, c. 11. De Paulino quoque Athanasius, Apol. contra Arianos, c. 58, Apol. de fuga, c. 4, et Sulpitius Severus, Chron., II, c. 37. Postquam, anno 353, concilio Arelatensi interfuit, a Constantio in Phrygiam relegatus est; ibique obiit anno 358, die 31 aug., quo memoria eius in kalendariis Treverensibus recolitur. Vita BHL. 6562, non ante saec. X composita et prodigiis referta, in multis incertae est fidei. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 668 – 79; Comm. martyr. hieron., pp. 478, 488; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 35; E. Winheller, Die Lebensbeschreibungen der vorkarolingischen Bischöfe von Trier (Bonn, 1935), p. 55 – 73; P. Miesges, Der Trierer Festkalender, p. 80.
3. ROBUSTIANI] Die 24 maii Robustianum quemdam obviam habuimus, qui Mediolani martyr dicitur, nullo tamen idoneo suffragio commendatus. Interrogatum fuit num forsitan idem hic esset atque hodiernus Robustianus. Quaestio in medio relinquenda est. Pro Mediolani, hodie legitur item, quod martyrum par cum Treviris coniungere videtur, ad quam civitatem pertinet proximum elogium. Iamvero Treviris tam alte ignorantur quam ubique terrarum. — Act. SS., Maii t. V, p. 271; Aug. t. VI, p. 666.
4. CAESIDII] Hanc martyrum catervam antiquiora martyrologia ignorant, et fortassis eorum silentium imitatus esset Baronius, nisi domestica quadam necessitudine coniunctus esset cum Transaquis; inde enim materna stirpe oriundus erat. Profluit elogium ex fabulosis Actis S. Rufini BHL. 7360 – 7364, quae die 11 aug. iam censura notavimus. Caesidio et sociis quo iure cultus exhibitus sit, nulla monumenta testificantur. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 652 – 64.
5. THEODOTI] Baronius: “Agunt de iisdem Graeci, quorum Acta iuncta simul cum illis S. Mamantis recitat Metaphrastes.” Haec nonnihil ambigua sunt. Refertur quidem in Actis S. Mamantis (supra ad diem 17 aug.), et in compendiis synaxariorum, parentes martyris pro fide in Christo custodiae traditos fuisse, ibique obiisse. His si fides habenda est, martyres fuisse censendi sunt Theodotus et Rufina, non vero Ammia illa a qua Mamas susceptus et educatus est. Utut res se habet, parentum S. Mamantis et eiusdem nutricis nulla unquam a Graecis commemoratio celebrata est, Baronii auctoritate in fastos primum introducta. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 651; t. III, pp. 424, 435 – 36.
6. ARISTIDIS] Hic in fastos inductus est ab Adone, cuius elogium totis fere verbis assumptum est, nisi quod volumen pro libris scriptum est, et inserta sententia: nostri dogmatis continens rationem, ex Hieronymi De Viris illustribus, c. 20, quo fonte usus est Ado, ceterum parum accurate. Nihil quippe apud Hieronymum est de Aristide coram Hadriano causam agente. Eius enim phrasis est: volumen… eodem tempore quo et Quadratus Hadriano principi dedit. De Quadrato autem dixerat (c. 19) eum Hadriano Athenis tunc hiemem exigenti librum pro nostra religione compositum porrexisse, non vero coram recitasse. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 650 – 51; Les martyrologes historiques, p. 669 – 72; O. Bardenhewer, Geschichte der altkirchlichen Literatur, t. I2, p. 187 – 202.
7. OPTATI] Martyrologium hieronymianum: Autisiodoro Galliae sancti Optati episcopi. In eodem, ad diem 2 maii: Autisiodoro translatio corporum sanctorum confessorum Optati episcopi, Memorii presbiteri et Sanctiani presbiteri. De S. Optato, qui decimus quartus numeratur in serie, elogium habetur in Historia episcoporum Autisiodorensium. Obiit c. ann. 530. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 680 – 82; Comm. martyr. hieron., pp. 226, 479.
8. AIDANI] Scottus, ex monasterio Ionensi ad S. Oswaldum missus, regem Nordanhymbrorum, gentem illam ad Christi imperium adiunxit, sede episcopali in monasterio Lindisfarnensi constituta, quod condiderat. Obiit non plus quam duodecimo post occisionem regis (Oswini), quem amabat, die, id est pridie kalendas septembres, anno 651. Ita Beda, Hist. eccl., III, 14 (cf. V, 24), qui, Aidanum singulari amore et studio prosecutus, huius passim gesta refert, praesertim III, 5 et 14 – 17, ubi miracula ad sepulcrum et reliquiarum veneratio satis significant cultus initia. Nomen insertum est martyrologiis et kalendariis multis, quorum antiquissima sunt Tamlachtense, Oengusianum, Anglicanum vetus; desideratur apud Usuardum; in recentioribus plurimis, elogium traditur quale in nostro legitur, ex Vita S. Cuthberti sive BHL. 2019, c. 8, sive BHL. 2021, c. 4. S. Findanus, reclusus Rhenaugiensis († 878), Aidanum speciatim coluisse legitur, BHL. 2982, ed. O. Holder-Egger, c. 9. Reliquiarum fata omittimus, id unum monentes, ne quis Glastoniensibus mendaciis fidat, quibus tamen maximopere accrevit Aidano fama in Anglia occidentali et meridionali. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 688 – 94; C. Deedes, apud W. Smith et H. Wace, Dictionary of Christian Biography, t. I, p. 65 – 67; M. Creighton, in Dictionary of National Biography, t. I, p. 182 – 83; J. O'Hanlon, Lives of the Irish Saints, t. VIII, p. 450 – 505; L. Gougaud, Les Saints irlandais hors d'Irlande (Louvain, 1936), p. 1 – 3; The Martyrology of Tallaght, edd. R. I. Best et J. H. Lawlor, p. 67; The Martyrology of Oengus, ed. W. Stokes2, p. 179; An Old English Martyrology, ed. G. Herzfeld (London, 1900), p. 158; The Calendar of St. Willibrord, ed. H. A. Wilson (London, 1918), pp. 10, 38, nomen recentius paulo fastis insertum; F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I (London, 1934), pp. 23, 51, 65, 93, 107, 191, 205; R. Stanton, A Menology of England and Wales (London, 1887), p. 432.
9. AMATI] S. Amati e Nusco, civitate agri Neapolitani, Vita BHL. 359 rhetorica potius quam historica lucubratio habetur. Notatu dignum est S. Amatum reapse saec. XI non vero XII vixisse, et proinde neque eremitis Montis Virginis annumeratum neque S. Gulielmi conditoris discipulum fuisse quemadmodum huius loci monachi inde saltem a saec. XVI somniarunt. Memorialis dies S. Amati in ecclesia Nuscana non 31 aug., sed 30 sept. observatur. — Act. SS., Aug. t. VI, pp. 701 – 728, 843 – 47; C. A. Garufi, in Fonti per la storia d'Italia, t. LVI, p. 231; B. Capasso, in Archivio storico per le provincie Napoletane, t. VI, p. 543 – 50; E. Capobianco, S. Amato di Nusco, Avellino, 1936; Anal. Boll., t. LVI, p. 414 – 15; t. LVII, p. 174 – 76.
10. BONAIUNCTAE] De septem Fundatoribus Ordinis Servorum Beatae Mariae ad diem 12 februarii disseruimus. Quo die et anno obierit S. Bonaiuncta, quem vetusta monumenta Iohannem appellant, non tradunt nisi ficticia scripta, qualia sunt Giornale e Ricordi Nicolai de Pistoia. Elogium, quod die 7 septembris 1728 approbaverat S. Rituum Congregatio, contraxit Benedictus XIV in editione martyrologii Romani anno 1748 excusa. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 783 – 86; I. B. Pittonus, Constitutiones pontificiae, t. II (Venetiis, 1740), p. 255.

SEPTEMBER

KAL. SEPT.

[1] In provincia Narbonensi sancti Aegidii abbatis et confessoris.

[2] Beneventi sanctorum martyrum duodecim fratrum.

[3] In Palaestina sanctorum Iosue et Gedeonis.

[4] Ierosolymis beatae Annae prophetissae, cuius sanctitatem sermo evangelicus prodit.

[5] Capuae via Aquaria sancti Prisci martyris, qui fuit unus de antiquis Christi discipulis.

[6] Rhemis in Gallia sancti Xysti, discipuli beati Petri apostoli, qui ab eo primus eiusdem civitatis episcopus consecratus, sub Nerone martyrii coronam accepit.

[7] Tuderti in Umbria sancti Terentiani episcopi et martyris, qui sub Hadriano imperatore, Laetiani proconsulis iussu, equuleo et scorpionibus cruciatus, demum abscissa lingua capitis damnatus martyrium complevit.

[8] Heracleae sancti Ammonis diaconi et sanctarum quadraginta virginum, quas ille erudivit in fide et sub Licinio tyranno ad martyrii gloriam secum perduxit.

[9] In Hispania sanctorum martyrum Vincentii et Laeti.

[10] Populonii in Tuscia sancti Reguli martyris, qui ex Africa veniens, ibi sub Totila martyrium consummavit.

[11] Apud Senonas beati Lupi episcopi et confessoris, de quo refertur quod quadam die, dum praesente clero sacris altaribus adstaret, lapsa est caelitus gemma in eius calicem sanctum.

[12] Capuae sancti Prisci episcopi, qui unus fuit ex illis sacerdotibus, qui in persecutione Wandalorum ob fidem catholicam varie afflicti et vetustae navi impositi, ex Africa ad Campaniae littora pervenerunt, et christianam religionem in iis locis dispersi diversisque ecclesiis praefecti mirifice propagarunt. Fuerunt autem eius socii Castrensis, Tammarus, Rosius, Heraclius, Secundinus, Adiutor, Marcus, Augustus, Elpidius, Canion et Vindonius.

[13] Apud Aquinum sancti Constantii episcopi, prophetiae dono multisque virtutibus clari.

[14] Apud Cenomanos sancti Victorii episcopi.

[15] In territorio Constantiensi ad Aquas Duras sanctae Verenae virginis.

SEPTEMBRIS 1

1. AEGIDII] In codice Corbeiensi martyrologii hieronymiani reperitur: Egidii abbatis, non vero in genuinis martyrologiis classicis. Vita BHL. 93 saec. X exeunte conscripta censetur ab homine qui prae manibus habuit litteras a Iohanne p. VIII, 18 aug. anno 878 datas (Jaffé, Regesta2, 3179), ubi haec leguntur: monasterium Sancti Petri in quo quiescit corpus beati Egidii in valle Flaviana, in comitatu Nemausensi in finibus Septimanie, quam vallem Flavius quondam Gothorum rex praelibato beato Egidio dedit. Rex ille Gothorum creditur Wamba, qui anno 673 Septimaniam ingressus est ut seditiosum subiceret comitem Paulum. Ceterum de gestis S. Aegidii parum vel nihil novisse videtur hagiographus qui omnem suam suppellectilem congregavit e variis sanctorum Vitis, non neglecto solitarum fabularum ornamento. Publicam S. Aegidii venerationem secutae sunt votivae peregrinationes quibus eius sepulcrum adeo claruit ut locus tandem excreverit in oppidum quod hodieque Aegidii nomen (Saint-Gilles, Gard) retinet. A Radulpho de Rivo, in libro De canonum observantia, habemus Urbanum IV mandasse Aegidium teneri sub novem lectionibus (C. Mohlberg, Radulph de Rivo, t. II, p. 127). — Act. SS., Sept. t. I, p. 284 – 304; E. Rembry, Saint Gilles, Bruges, 1881; E. C. Jones, Saint Gilles. Essai d'histoire littéraire, Paris, 1914; G. Paris — A. Bos, La Vie de S. Gilles par Guillaume de Berneville (Paris, 1881), p. XXXVI – LXXXIX; F. Brittain, Saint Giles, Cambridge, 1928; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 336; Id., Les bréviaires, t. V, p. 4.
2. MARTYRUM] Beneventi coluntur martyres duodecim qui variis locis et diebus passi sunt: Arontius, Honoratus, Fortunatianus, Sabinianus Potentiae in Lucania, die 27 sept.; Septiminus, Ianuarius, Felix Venusiae, 28 sept.; Vitalis, Sator, Repositus Veliniani, 29 sept.; Felix, Donatus Sentiani, 1 sept. Hos Hadrumetinos esse, filios Bonifatii et Theclae, a Valeriano iudice navi impositos Potentiam appulisse ibique martyrio coronatos finxit hagiographus qui Acta BHL. 2297 saec. VIII conscripsit; ea metro enarravit Alfanus saec. XI archiepiscopus Salernitanus, BHL. 2299. Anno 760 ab Arechi principe Beneventano martyrum corpora translata sunt et in ecclesia Sanctae Sophiae posita, BHL. 2300 – 2302. — Act. SS., Sept. t. I, p. 129 – 55; Comm. martyr. hieron., pp. 469 – 71, 480 – 82; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 285 – 88.
3. IOSUE] A Floro primum Latinorum fastis inscriptus est Iesus Nave (Iosue); Gedeonem adiunxit Ado. A Graecis quoque hodie memoratur dormitio Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ, et iterum 19 huius mensis. Sunt menaeorum codices qui die 26 sept. memoriam agant τοῦ δικαίου Γεδεῶνος ὅτε τὴν ἐν τῷ πόκῳ δρόσον προεῖδεν (Iud., VI, 39 – 40). — Act. SS., Sept. t. I, pp. 6 – 67 (Iosue), 67 – 95 (Gedeon); Synax. Eccl. CP., pp. 4, 60, 81.
4. ANNAE] Nihil apud Bedam et Florum. Ado, in Libello de festivitatibus apostolorum, non vero in martyrologio, elogium addit ex Luc., II, 36 – 37, kalendis sept. affixum, quod noster exscripsit. Menaeis Graecorum Anna, Phanuelis filia, ad diem 28 aug. inserta est. — Act. SS., Sept. t. I, p. 96 – 99.
5. PRISCI] Usque ad vocem martyris a nostro iterantur verba Flori Lugdunensis qui ipse presse litteram secutus est hieronymianam. Ado e penu suo addidit: de antiquis Christi discipulis. S. Priscum nominant sacramentarium Gelasianum et kalendarium marmoreum Neapolitanum. De vita et gestis documenta desunt qualiacumque. Sancti Prisci basilica insignis erat opere musivo, quod de re hagiographica Capuana non pauca nos doceret nisi prorsus interiisset. In nostro martyrologio ad hunc diem S. Priscus geminatus est, sicut paulo infra comperietur. Idem tertium prodit ad kal. oct. sub indicio loci in Tomis. Nec sine similitudine veri Priscum eundem dixeris esse Priscianum Nucerinum, qui in hieronymiano annuntiatur ad 16 sept. — Act. SS., Sept. t. I, p. 99 – 108; Comm. martyr. hieron., pp. 481, 512; Les origines du culte des martyrs2, p. 302 – 303.
6. XYSTI] Usuardus: Remis depositio S. Sixti episcopi primi civitatis ipsius. Reapse primus et in omnibus episcoporum catalogis, quorum haec ratio est ut saec. III ad finem vergente sedisse credendus sit. Quae in nostro martyrologio addita sunt, ex traditione Remensium fabulosa, ut est apud Flodoardum, fluxerunt. De Actis SS. Sixti et Sinicii BHL. 7815 silere praestat. — Act. SS., Sept. t. I, p. 118 – 29; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 76 – 80.
7. TERENTIANI] Elogium excerptum e Passione BHL. 8000 – 8004, quae mera fabula est. Martyrologium hieronymianum: in Tudertina Tusciae Terentiani episcopi. Quid egerit, qua aetate vixerit, ignoratur. — Act. SS., Sept. t. I, p. 108 – 116; Comm. martyr. hieron., p. 481; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 425.
8. AMMONIS] In martyrologio hieronymiano legitur ad diem 19 nov.: in Heraclea sanctae mulieres cum viduis numero XL. Eodem die nuntiantur eaedem in antiquo kalendario Gothico, sub indicio Berrhoeae. In neutro tamen mentio fit Ammonis diaconi, earum magistri. Hunc reperimus partes agentem in Passione, id est in hagiographi figmento, ubi variis tormentis interempti traduntur die 1 septembris. Hac etiam die a Graecis in synaxariis memorantur, cum elogio quod ex praedicta Passione seu ex huius epitome contractum est; quae ambae in Analectis nostris ordine prodierunt. Diem et elogium Baronius a Graecis mutuatus est. — Act. SS., Sept. t. I, p. 156 – 57; Comm. martyr. hieron., p. 607 – 608; Synax. Eccl. CP., p. 1 – 4; Saints de Thrace et de Mésie, in Anal. Boll., t. XXXI, p. 161 – 300.
9. VINCENTII] Ad hunc diem martyrologii hieronymiani codex Wissemburgensis: in Aquis civitate (Aquis Augustis seu Tarbellicis, hodie Dax) passio sancti Vincentii episcopi et martyris; kalendaria mozarabica: sanctorum Vincentii et Leti et comitum eorum, martyrum; inter festa addita breviario quod Toleti edendum curavit anno 1502 Franciscus cardinalis Ximenez: in sanctorum Vincentii et Leti martyrum, omnia dicantur plurimorum martyrum, novem lectionum (P. L., t. LXXXVI, p. 1341). Acta, si unquam fuerunt, deperdita creduntur, nec ullam auctoritatem obtinet quae legenda proponitur in breviario Aquensi Passio seu Revelatio S. Vincentii martyris et Leti socii eius, qui passi sunt in Aquensi civitate, kal. sept., BHL. 8626. Confitentem habemus reum dum hagiographus scribit: nec tempus nec ordinem passionis nec nomen persecutoris aut dignitatem prorsus declarat antiquitas. Hispaniae martyres perperam addixerunt martyrologii Romani collectores, nempe quia auctorem unum habebant breviarium illud Toleti excusum. — Act. SS., Sept. t. I, p. 200 – 203; Comm. martyr. hieron., p. 483; M. Férotin, Le Liber ordinum, p. 476 – 77; Id., Le Liber sacramentorum, p. 598 – 603; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, pp. 97, 140 – 142; A. Degert, Histoire des évêques de Dax (Paris, 1903), p. 25 – 32; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. II, p. 457; t. III, pp. 118, 120, 240; t. IV, p. 189.
10. REGULI] S. Regulus Populonii passus in antiquis martyrologiis locum non nactus est. Adducit Baronius metricum Bedae martyrologium, de quo legere iuvat commentarium in Act. SS., Sept. t. I, p. 224. Martyrologia autem saec. XI et XII quae S. Regulum nominant non secus atque nostrum in Passione BHL. 7102 nituntur, ad quam Acta S. Cerbonii BHL. 1728 – 1729 complementum quoddam se afferre profitentur. Fabularum edax sit qui vorare possit hanc narrationem in qua Regulus inter sanctos cephalophoros incedit. — Act. SS., Sept. t. I, p. 223 – 40; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 555 – 58.
11. LUPI] Codex hieronymianus Wissemburgensis: Senonis civitate depositio sancti Lupi episcopi et confessoris. Interfuit Lupus concilio Parisiensi anno 614; obiit tempore incerto, ante annum 627, quo Mederius successor synodo Clippiacensi subscripsit. Elogium Usuardi, quod a nostro fere transsumptum est, pendet a Vita BHL. 5082, in multis incertae auctoritatis, lectu tamen non indigna. Miraculum gemmae de caelo descendentis legitur in Vitae c. 19. Sepultus in monasterio Sanctae Columbae, a Senonensibus colitur die 1 sept. Dedicata anno 853 basilica nova, die 23 iulii reliquiarum translatio facta est. — Act. SS., Sept. t. I, p. 248 – 65; Comm. martyr. hieron., p. 483; M. G., Scr. rer. merov., t. IV, p. 176 – 87; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 416.
12. PRISCI] In martyrologiis medii aevi hanc turmam frustra requiras, quae adducta est ex Actis S. Castrensis, BHL. 1644, in quibus inanes fabulae consarcinatae sunt. Baronius hunc Priscum non agnovit ipsum esse martyrem Capuanum qui supra memoratus est. Itaque Priscum episcopum post eius homonymum collocavit, quod sane cavisset si perspexisset quantuli facienda sint Acta S. Castrensis, ubi antesignanus sanctis ex Italia meridionali stipatus incedit, inter quos nonnulli fuerunt episcopi, sed tanto temporis intervallo seiuncti ut in vivis numquam alter alteri occurrere potuerit. Credere iubemur Canionem Atellae, Marcum Aecae, Castrensem Vulturni episcopum sedisse. Alia nomina qui agnoscere volet kalendaria evolvat Beneventanum, Capuanum et aliarum Campaniae ecclesiarum, ubi tamen nihil reperiet unde resciscat qui fuerint illi et cuiates. Priscum iam monuimus non certe alium esse a Prisciano, Nucerinorum episcopo. — Act. SS., Feb. t. II, p. 523 – 29; Sept. t. I, p. 209 – 219; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 183, 195 – 96.
13. CONSTANTII] A classicis martyrologiis praetermittitur, a solis recentioribus, puta Petro de Natalibus, Catal., VIII, 112, inter sanctos reportatus. Laudatur a S. Gregorio p. in Dial., II, 16, III, 8, ubi docemur Constantium episcopum fuisse vivente S. Benedicto († 543), spiritum prophetiae habuisse, obiisse sedente Iohanne p.: Nuper prodecessoris mei tempore beatae memoriae Iohannis papae defunctus est. E tribus homonymis pontificibus Iohanne I (523 – 526), II (533 – 535), III (561 – 573), hic tertius eligendus videtur, S. Gregorio, qui anno 593 – 594 scribebat, proximus. S. Constantii Vita quam Petrus diaconus bibliothecarius Casinensis scripsisse fertur non exstat. De die emortuali et cultus exordiis nullum habetur certum testimonium, nisi de episcopo Aquinate intellegendum est quod in nonnullis codicibus hieronymianis hodie legitur: in Casino Constantii. — Act. SS., Sept. t. I, p. 243 – 46; Comm. martyr. hieron., p. 485.
14. VICTORII] Martyrologium hieronymianum: Cenomannis civitate natale sancti Victoris episcopi et confessoris. Concilio Andegavensi anno 453 et Turonensi anno 461 interfuit Victorius seu Victurius; cuius magnas virtutes refert Gregorius Turonensis, in Gloria conf., c. LV. Victurio episcopum Victurum praeivisse somniati sunt inde a saec. IX Cenomannenses (cf. Gesta Aldrici, ed. Charles et Froger, p. 17), qui eum colunt die 25 aug. Huic tamen in serie antistitum locus non est. Obiisse creditur Victurius noster die 1 sept. 490, teste clerico Cenomannensi qui Actus pontificum conscripsit: kl. sept., Fausto iuniore et Longino bis consulibus (c. 6, ed. Busson et Ledru, p. 49). Verba haec ex epitaphio sancti derivata esse haud improbabilis est coniectura. Reperta est in capsella reliquiaria monasterii Vergiacensis (Saint-Vivant de Vergy) schedula saec. VII his verbis inscripta: Hic sunt reliquias sancti Victuri episcopi; festivitati kalendis septembris. — Act. SS., Sept. t. I, p. 220 – 23; Comm. martyr. hieron., p. 483; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 336; J. Havet, Œuvres, t. I (Paris, 1896), p. 348; L. Delisle, in Mélanges d'archéologie et d'histoire, t. IV, p. 3; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 422; Id., Les bréviaires, t. V, p. 329.
15. VERENAE] In loco qui Zurzacha vocatur (Notkerus), Zurzach, olim Aquae Durae in Argovia (Kant. Aargau) ad Rhenum, vixisse fertur Verena, ubi certe sepulta est. Publica et vetus ibi viguit veneratio, quae vicinas ecclesias permeavit. De gestis nulla habemus probata testimonia; talia enim non sunt Notkeri elogium in martyrologio ad hunc diem nec Vita BHL. 8541. Quod natu Aegyptia fuerit, cum legione Thebaea in Helvetiam venerit, signis et miraculis Alamannorum gentem ad Christi fidem lucrata sit, ab hagiographis licenter excogitatum est. — Act. SS., Sept. t. I, p. 157 – 75; Anal. Boll., t. XXII, p. 492; t. LIV, pp. 20, 27; Les martyrologes historiques, pp. 30, 235; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. I, p. 115; E. A. Stückelberg, Die schweizerischen Heiligen des Mittelalters (Zürich, 1903), p. 127 – 34.

IV NON. SEPT.

[1] Sancti Stephani Hungarorum regis, qui decimo octavo kalendas septembris obdormivit in Domino.

[2] Romae sanctae Maximae martyris, quae una cum sancto Ansano Christum confessa, in persecutione Diocletiani, dum fustibus caeditur, reddidit spiritum.

[3] Pamiae in Gallia sancti Antonini martyris, cuius reliquiae in ecclesia Palentina magna veneratione asservantur.

[4] Item sanctorum martyrum Diomedis, Iuliani, Philippi, Eutychiani, Hesychii, Leonidis, Philadelphi, Menalippi et Pantagapae, quorum alii igne, alii aqua, ense alii et cruce martyrium compleverunt.

[5] Nicomediae sanctorum martyrum Zenonis, Concordii et Theodori filiorum eius.

[6] Eodem die passio sanctorum Evodii, Hermogenis et Callistae, germanorum.

[7] Lugduni in Gallia sancti Elpidii episcopi et confessoris.

[8] In Piceno item sancti Elpidii abbatis, cuius nomine oppidum appellatum sacrum eius corpus se possidere congaudet.

[9] In monte Soracte sancti Nonnosi abbatis, qui oratione sua ingentis molis saxum transtulit aliisque miraculis coruscavit.

[10] Lugduni in Gallia translatio sanctorum Iusti episcopi confessoris, et Viatoris eius ministri, quorum natalis dies pridie idus octobris et duodecimo kalendas novembris recensetur.

SEPTEMBRIS 2

1. STEPHANI] De festo in hunc diem dilato egimus ad diem 15 augusti.
2. MAXIMAE] Vetera manuscripta, in quibus teste Baronio de S. Maxima hodie agitur, a nemine visa sunt. Historiam eius repetendam docet ex Actis S. Ansani et Petro de Natalibus, Catal., I, 14, qui reapse ea excerpsit, nullum tamen Maximae natalem assignat. In Actis BHL. 515, 516 Ansanus kalendis decembris decollatus esse asseritur, cui incerto die Maxima praeivit ad palmam. Ut suo loco observabitur, Passio SS. Ansani et Maximae a fabulatore consarcinata est. — Act. SS., Sept. t. I, p. 357 – 58.
3. ANTONINI] Qui hodie et etiam postridie in codicibus hieronymianis inscriptus est Antoninus martyr est syrus celeberrimus, de quo Theodoretus (Graecarum affectionum curatio, VIII, 69), et qui celebratur Apamiae, ut vel constat ex libello monachorum Apamiensium episcopis Secundae Syriae anno 536 oblato, in quo mentio est τοῦ σεβασμίου οἴκου τοῦ καλλινίκου μάρτυρος Ἀντωνίνου (Hardouin, Concilia, t. II, p. 1386). A Graecis memoria eius agitur die 9 (al. 7, 10) nov. cum elogio ex Actis quae interierunt. Passionis latinae variae recensiones BHL. 568 – 571 prorsus neglegendae sunt. Utinam neglexisset Baronius et Acta BHL. 572 – 575, quibus lectis sibi persuasit Antoninum in Gallia Narbonensi, civitate Apamiensi, martyrem fuisse. Unde in annotatis haec asseveranter scribit: “Passus est autem non Apameae in Syria, ut multi opinati sunt, sed Pamiae apud Tolosam, ut constat ex tabulis ecclesiae Palentinae, in qua eius dies natalis solemniter agitur, ubi sacrae corporis reliquiae requiescunt.” In abbatia Fredelacensi, cuius dominio suberat castrum cui nomen inditum Apamia vel Pamia (Pamiers), iamdudum colebatur S. Antoninus, Syrus ille, ut videtur, qui iuvantibus hagiographis martyr indigena habitus est. Inde cultus, simul cum reliquiis, ut solet, ad Hispanos delatus esse videtur. — Act. SS., Sept. t. I, p. 340 – 56; Iul. t. II, p. 7 – 10; Comm. martyr. hieron., pp. 483 – 86, 587; Synax. Eccl. CP., pp. 201, 208, 209; Anal. Boll., t. XX, p. 221 – 22; t. LIII, p. 228 – 29.
4. DIOMEDIS] Horum martyrum nomina hodie in menaeis Graecorum leguntur, sed loco Pantagapae, Parthagapae. Singulis apponitur mortis genus cum duobus versiculis, ut mos est in huius modi libris. Fontes unde haec hausta sint frusta requiras. Stant autem in nostro martyrologio sub indicio item, id est Pamiae, praepostere, ut patet, vitio revisorum. — Act. SS., Sept. t. I, p. 358 – 59; Synax. Eccl. CP., p. 8.
5. ZENONIS] Baronius: “De his tabulae ecclesiae Capuanae, in cuius veteri breviario eorum martyrium recensetur”. Adducere poterat Passionem BHL. 8999, plane commenticiam, in qua Concordius et Theodorus Zenonis filii finguntur. In martyrologio hieronymiano habetur memoria in Nicomedia Zenonis solius. Hic autem unus est ex martyribus antiquis, id est ante Diocletianam persecutionem passis, quos hodie recenset breviarium Syriacum. — Act. SS., Sept. t. I, p. 360 – 365; Comm. martyr. hieron., p. 484.
6. EVODII] Die 1 sept. apud Graecos fit memoria ἀγαθοκλείας, Καλλίστης, Ἑρμογένους καὶ Εὐόδου, qui praeter Agathocliam in hieronymianis nuntiantur eodem die et etiam die 25 aprilis. Ad hunc diem observatum est Evodium, Hermogenem et Callistum (potius quam Callistam) filios esse Theodotae, qui postridie in breviario Syriaco et in hieronymianis celebrantur. De his etiam ad diem 2 aug. Horum commemorationem duplicari revisores Romani non perspexerunt. — Act. SS., April. t. III, p. 359 – 60; Sept. t. I, pp. 3, 336; Comm. martyr. hieron., p. 481 – 82; Synax. Eccl. CP., p. 4; Anal. Boll., t. LV, p. 201 – 225.
7. ELPIDII] In catalogo episcoporum Lugdunensium inter Antiochum et Senatorem ponitur. Saec. V nondum adulto floruit; sed pauca vel potius nulla de eius gestis cognita sunt. Teste Adone tumulatus fuit in ecclesia Sanctorum Machabaeorum, nunc Sancti Iusti. — Act. SS., Sept. t. I, p. 388 – 89; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 163.
8. ELPIDII] In Piceno servata est memoria S. Elpidii, quam satis perspicue refert elogium. Attamen apud Petrum de Natalibus, Catal., VIII, 28, qui solus de eius vita et gestis quippiam nos docet, abbas fuisse non legitur; subdit autem idem Petrus eum genere Cappadocem esse, quod eundem illum existimaret Elpidium de quo Historia Lausiaca, c. XLVIII, qui usque in Italiam peregrinatus esset. Quod profecto nec verum est nec veri simile. Non minus inaniter alii maluerunt nostrum Elpidium esse qui in Vita S. Charitonis BHG2. 301 occurrit, alii etiam quem in epistulis suis S. Basilius diaconum suum appellat. Probabilius credimus S. Elpidium Piceni indigenam fuisse cuius historiam, si unquam exstitit, temporis iniuria delevit. — Act. SS., Sept. t. I, p. 378 – 88.
9. NONNOSI] Gesta Nonnosi praepositi montis Soractis memoriae commendavit solus S. Gregorius, Dial., I, 7, qui ea didicerat a Maximiano episcopo Syracusano et Laurione monacho. Neque annum neque diem quo obierit Nonnosus a Gregorio docemur, eumque praetermittunt antiqui martyrologi. Inter sanctos quorum ignoratur certa dies celebritatis memoratur a Petro de Natalibus, Catal., XI, 97. Magno legendario Austriaco elogium S. Nonnosi conf. e S. Gregorio ad diem 30 mart. insertum est (Anal. Boll., t. XVII, p. 53). A Greveno et Molano 2 sept. commemoratur. Plurima de translationibus reliquiarum, cultu et miraculis in Actis Nostris collecta reperiuntur. — Act. SS., Sept. t. I. I, p. 409 – 439; U. Moricca, Gregorii Magni dialogi, p. 43 – 47.
10. IUSTI] Concilio Aquileiensi anno 381 interfuit, et, ut videtur, concilio Valentino anno 374. Acta S. Iusti antiquiora BHL. 4599, quae concinnitate et stilo gravi commendantur, ab auctore suppari scripta esse videntur. In nostris codicibus martyrologii hieronymiani non minus quinque diebus memoria S. Iusti occurrit; harum commemorationum rationes eruere tentavimus in commentario ad singulos dies, praecipue ad diem 21 oct. In nostro martyrologio rursum de S. Iusto sermo erit ad diem 14 oct. — Act. SS., Sept. t. I, p. 365 – 76; Comm. martyr. hieron., pp. 484, 556, 566 – 67; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 162.

III NON. SEPT.

[1] Corinthi natalis sanctae Phoebes, cuius meminit beatus apostolus Paulus ad Romanos scribens.

[2] Capuae sanctorum martyrum Aristaei episcopi et Antonini pueri.

[3] Item sanctorum martyrum Zenonis et Charitonis, quorum alter in lebetem liquati plumbi coniectus est, alter in fornacem ignis immissus.

[4] Cordubae sancti Sandali martyris.

[5] Eodem die natalis sanctorum martyrum Aigulphi abbatis Lirinensis, et sociorum monachorum, qui praecisis linguis oculisque effossis gladio obtruncati sunt.

[6] Aquileiae sanctarum virginum et martyrum Euphemiae, Dorotheae, Theclae et Erasmae, quae sub Nerone post multa supplicia gladio caesae sunt et a sancto Hermagora sepultae.

[7] Nicomediae passio sanctae Basilissae virginis et martyris, quae annos novem nata, cum in persecutione Diocletiani sub Alexandro praeside verbera, ignes ac bestias divina virtute superasset, in oratione spiritum Deo reddidit.

[8] Tulli in Gallia sancti Mansueti episcopi et confessoris.

[9] Mediolani depositio sancti Auxani episcopi.

[10] Eodem die sancti Simeonis stylitae iunioris.

[11] Romae translatio sanctae Serapiae virginis et martyris, quae passa est quarto kalendas augusti.

[12] Item Romae ordinatio incomparabilis viri sancti Gregorii magni in summum pontificem; qui onus illud subire coactus, e sublimiori throno clarioribus sanctitatis radiis in orbe refulsit.

SEPTEMBRIS 3

1. PHOEBES] Non Beda, ut opinatus est Baronius, sed Ado in fastos induxit Phoeben, de qua Rom., XVI, 1, 2. Et illi quidem diem III non. sept. assignavit in libello de festivitatibus apostolorum, non tamen in martyrologio. — Act. SS., Sept. t. I, p. 602 – 605.
2. ARISTAEI] Post Florum, Adonem, Usuardum modice contractos elogii fons reperitur in martyrologio hieronymiano: Apamiae Antonini pueri annorum XX et Aristoni episcopi. Antoninus revera Apamiensis est, 2 sept. iam celebratus. Sed Aristaeus, seu rectius Ariston, episcopus Alexandrinus nuncupatus in breviario Syriaco et in synaxariis Graecorum, casu cum Antonino in fastis coniunctus est. Neuter ad ecclesiam Capuanam ullo modo pertinet. Error ex eo ortus videtur quod in codice Bernensi, ad diem 2 sept., S. Antoninus in partibus Campaniae, loco Apamiae, signatus est. — Act. SS., Sept. t. I, p. 611 – 15; Comm. martyr. hieron., p. 485.
3. ZENONIS] Memorant eos Graeci in menaeis, sed seorsum, quasi indicantes, ut recte notat Baronius, non una simul sed variis in locis eadem die passos esse. Elogium conflavit ex versiculis quibus eorum nomina ornata sunt a collectoribus menaeorum, de requirendis historiae genuinis fontibus parum sollicitis. Zenonem alium esse a synonymo, de quo pridie, dubium remanet. — Act. SS., Sept. t. I, p. 615; Synax. Eccl. CP., p. 11.
4. SANDALI] In ecclesia Cordubensi die 3 septembris celebrari festum S. Sandalii martyris unum auctorem habemus Alfonsum de Villegas, in Flore Sanctorum, ed. 1583, p. 411, cui, ut assolet, Baronius assentitur, elogio inserto in martyrologium Romanum anno 1586. Acta frustra inquisierunt quotquot ad historiam ecclesiae Cordubensis se applicuere. — Act. SS., Sept. t. I, p. 610; España sagrada, t. X p. 335.
5. AIGULPHI] Legerat Baronius Vitam S. Aigulfi penes Surium, qui est libellus BHL. 194 auctore Adrevaldo Floriacensi, in quo multa parum verisimilia sunt. Habetur et alius BHL. 193 magis ieiunus, ab anonymo scriptus, ab Adrevaldo retractatus et ornatus, nisi uterque ex Actis nunc deperditis, quod nonnullis placet, hauserit. Inter annos 675 et 681 S. Aigulfus cum sociis martyrium subiisse censetur; hagiographorum quale nunc habetur testimonium ducentis circiter post annis promitur. Diem emortualem reticet anonymus, exprimit Adrevaldus. Edita sunt Inventio reliquiarum, saec. XI, BHL. 195, et Miracula, BHL. 196. — Act. SS., Sept. t. I, p. 728 – 63; Anal. Boll., t. LVII, p. 168 – 69.
6. EUPHEMIAE] Martyrologium hieronymianum: in Aquileia dedicatio basilicae et ingressio reliquiarum sanctorum Andreae apostoli, Lucae, Iohannis et Eufemiae. Hanc commemorationem in aliam similem commutavit Paulus patriarcha Gradensis, nempe translationis reliquiarum sanctarum Euphemiae, Dorotheae, Theclae et Erasmae. Baronius in annotatione: “ De his vetera manuscripta ex quibus Molanus et Galesinius hac die, licet in tabulis ecclesiae Aquileiensis, quas manuscriptas accepimus, agi de his reperimus ad XIII kal. oct.” Addit Acta S. Hermagorae e quibus Petrus de Natalibus in Catalogo, VIII, 29. Afferenda erat Passio BHL. 2706, 2707, insigniter fabulosa, qua narratur martyrium quattuor virginum Aquileiensium, quarum nulla Aquileiensis fuit neque a S. Hermagora sepulta. Euphemiam Chalcedonensem, Dorotheam Alexandrinam, Theclam Iconiensem cum Erasma, quarum reliquiae in ecclesiam Gradensem illatae fuerant, simul passas esse finxit anonymus fabulator. — Act. SS., Sept. t. I, p. 605 – 608; Comm. martyr. hieron., p. 486.
7. BASILISSAE] Ex Graecorum synaxariis in Latinorum fastos a Baronio post Galesinium inducta est martyr haec, ceterum ignota, cuius annua memoria Constantinopoli ἐν τῇ μονῇ τῆς Μαρίας πλησίον τοῦ τείχους τῶν Βλαχερνῶν recolebatur. Passio S. Basilissae, a Nicephoro Gregora conscripta et nuper in lucem edita, vix quicquam praeter oratoriae artis specimen praebet. — Act. SS., Sept. t. I, p. 609 – 610; Synax. Eccl. CP., p. 9 – 10; St. Bezdechi, in Mélanges d'histoire générale, t. I (Cluj, 1927), p. 75 – 85; Anal. Boll., t. XLVIII, p. 196.
8. MANSUETI] Aetate incerta, fortasse saeculo IV mediante, Tulli Leucorum sedit Mansuetus primus episcopus, de quo praeterea nihil prorsus rescivimus. Scripta nulla exstant saeculo X antiquiora, quando collegit Adso, abbas Dervensis, Vitam et Miracula BHL. 5209 – 5210, fuse et credule. Ibi legitur Mansuetus Scottus fuisse idemque S. Petri apostoli Romae discipulus, inepte quidem utrumque, si re vera saeculo IV vixit Mansuetus; at tamen utrobique apertum testimonium et auctoritatis Sedis apostolicae et Scottorum famae. Ista credendus est Adso exscripsisse potius quam finxisse, nam sub oculis habuit Gesta praecedentium Leucorum urbis antistitum et scripturae documento fultus profert originem Mansueti scotticam. Nomen ad hunc diem exhibent martyrologia recentiora, ad diem 2 septembris, mero errore, ut puto, unus codex Aquicinctinus, qui Usuardum continet saeculo circiter XIII auctum. In liturgicis libris vix non omnibus ad diem 3 septembris festum indicitur. — Act. SS., Sept. t. I, p. 615 – 58; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 510 – 12; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 58 – 61; J. F. Kenney, The Sources for the Early History of Ireland, t. I, p. 160 – 61; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothéques publiques de France, t. III, p. 385; Id., Les bréviaires manuscrits, t. V, p. 185.
9. AUXANI] Vicesimus octavus ecclesiae Mediolanensi praefuit Auxanus, seditque inter Vitalem et Honoratum. In epistula Pelagii p. (558 – 560) notatur schismaticus episcopus qui Auxanus esse putatur. Jaffé, Regesta2, 983. Huius aetatis intricatissimam historiam summatim attingere non iuvat, cum ceterum satis comprobatum sit Auxanum in ecclesia Mediolanensi liturgica veneratione non caruisse. Magistretti-Monneret de Villard, Liber notitiae sanctorum Mediolani, p. 47: De sancto Auxano confessore est festum die tertio septembris ad Sanctum Stephanum ad rotam civitatis Mediolani. Consentiunt antiqui catalogi. — Act. SS., Sept. t. I, p. 666 – 67; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, pp. 32, 236 – 42; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 1025 – 1026.
10. SIMEONIS] Symeon stylita iunior in Monte Mirabili, cuius habemus Acta prolixissima BHG2. 1689 – 1691, et monumenta exstant praeclara eius venerationem testantia, ad diem 24 maii a Graecis colitur. Ad 3 sept. relatus fuisse videtur a Baronio, qui duorum Symeonum senioris et iunioris diversitatem nonnisi confuse perspectam habuit, et commemorationem Symeonis in libris Graecorum ad diem 1 sept. inscriptam iunioris esse censuit, cum apertissime alterius esse constet. Quare nihilominus diem 3 sept. iuniori assignaverit ignoratur. — Act. SS., Maii t. V, p. 298 – 401; Synax. Eccl. CP., p. 703 – 705; H. Delehaye, Les saints stylites, pp. LIX – LXXV, 238 – 71.
11. SERAPIAE] Ex Passione BHL. 7407 habemus S. Serapiam depositam fuisse in monumento quod S. Sabina sibi praeparaverat, nihil amplius, ut notatum est ad diem 29 iul. — Act. SS., Aug. t. VI, p. 496 – 504.
12. GREGORII] Abest ea commemoratio ab antiquis martyrologiis. Notatur in variis ad Usuardum auctariis. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 511 – 12.

PRID. NON. SEPT.

[1] In monte Nebo terrae Moab sancti Moysis legislatoris et prophetae.

[2] Treviris sancti Marcelli episcopi et martyris.

[3] Ancyrae in Galatia natalis sanctorum trium puerorum Rufini, Silvani et Vitalici martyrum.

[4] Cabillone in Gallia sancti Marcelli martyis sub Antonino imperatore; qui cum a praeside Prisco ad profanum convivium fuisset invitatus, et huiusmodi epulas execrans, omnes qui aderant cur idolis deservirent libera increpatione corriperet, ab eodem praeside inaudito crudelitatis genere cingulo tenus defossus est in terra, sicque triduo in laudibus Dei perseverans, incontaminatum spiritum reddidit.

[5] Eodem die sanctorum martyrum Magni, Casti et Maximi.

[6] Eodem die sanctorum Thamelis, antea idolorum sacerdotis, et sociorum martyrum sub Hadriano imperatore.

[7] Item sanctorum martyrum Theodori, Oceani, Ammiani et Iuliani, qui sub Maximiano imperatore dissectis pedibus in ignem coniecti martyrium consummarunt.

[8] Arimini sancti Marini diaconi.

[9] Panormi natalis sanctae Rosaliae virginis Panormitanae, ex regio Caroli Magni sanguine ortae, quae pro Christi amore paternum principatum aulamque profugiens, in montibus ac speluncis solitaria caelestem vitam duxit.

[10] Viterbii beatae Rosae virginis.

[11] Neapoli in Campania natalis sanctae Candidae, quae sancto Petro ad eam urbem venienti prima occurrit atque ab eo baptizata, postea sancto fine quievit.

[12] Ibidem sanctae Candidae iunioris, miraculis clarae.

SEPTEMBRIS 4

1. MOYSIS] Latinorum in fastos inductus est a Floro, et ab Adone ceterisque receptus, nulla addita loci significatione. Eodem die memoratur in synaxariis Graecorum, et iterum ad diem 20 iul. cum Elia, Aarone et Elisaeo. — Act. SS., Sept. t. II, p. 6 – 177; Synax. Eccl. CP., pp. 13, 832.
2. MARCELLI] Marcellus ep. et m., quem inde a saec. X hodie colunt Treverenses, cum aliis multis e serie episcoporum Tungrensium in catalogum Treverensem transiit. Sed neque Tungris Marcellus unquam sedit. Fatetur Baronius se accepisse hanc commemorationem a Molano. Haec igitur ex iis est quas suggessit non “quodcumque martyrologium, sed probatum quodque in aliqua ecclesia venerabiliter legitur”, vel ecclesiarum breviaria. Utinam distinctius fontem indicasset eruditus vir. — Act. SS., Sept. t. II, p. 202 – 204; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, pp. 32, 187; J. Paquay, Les éveques de Tongres (Tongres, 1927), p. 18; P. Miesges, Der Trierer Festkalendar (Trier, 1915), p. 82.
3. RUFINI] Elogium est Flori, praeter lectionem Vitalici, loco Vitalicae, quae reicienda non videtur. Haec nomina sub indicio Ancyra leguntur in codicibus hieronymianis tum ad hunc diem tum ad 31 aug. Non incunctanter Ancyranis annumerandi sunt martyres isti tres, cum minime constet eos non fuisse ex perturbato laterculorum ordine sub uno loci indicio congregatos. Si enim quodammodo ad fontem propius accedimus, occurrunt in breviario Syriaco, ad diem 30 aug.: Ancyrae Ginos (Gaianos?) martyr et alii sex; ad 4 sept.: Ancyrae Marcelli et alii octo. Interrogari potest num Rufinus, Silvanus et Vitalicus (Vitalica) ad sex illos, vel ad alios octo, vel etiam ad aliam quampiam turmam pertineant et civitatem cuius nomen in apographis evanuerit. Trium puerorum quos ex ignoto fonte appellat Florus historiam nemo adhuc reperire potuit. — Act. SS., Sept. t. II, p. 204 – 206; Comm. martyr. hieron., pp. 478, 487.
4. MARCELLI] Martyrologium hieronymianum: in Galliis civitate Cavillono sancti Marcelli. In plerisque codicibus additum est episcopi, quae vox utpote alio pertinens delenda est. Cabilloni (Chalon-sur-Saône) erat basilica S. Marcelli, de qua passim apud Gregorium Turonensem, qui et testatur eius festivitatem septimo mense celebrari. Elogium, paucis verbis mutatis, Usuardinum est, ex Passione BHL. 5245, quae multis post rem gestam annis scripta videtur, proindeque dubiae est fidei. — Act. SS., Sept. t. II, p. 187 – 202; Comm. martyr. hieron., p. 488; Tillemont, Mémoires, t. III, pp. 35, 601; Origines du culte des martyrs2, p. 353.
5. MAGNI] Magnum et Castum solos nuntiat hodie Usuardus. Nobis nuda nomina sunt ex apographis hieronymianis accepta, ubi nullo sub certo loci indicio ponuntur. Qui in nostro martyrologio iis accessit Maximus sanctus non est, sed eponymus coemeterii viae Salariae ad Sanctam Felicitatem. Quae in annotatis promit Baronius de reliquiis S. Magni martyris in ecclesia S. Michaelis prope Vaticanum (San Michele e Magno nel Borgo Santo Spirito), minime ad rem esse videntur. — Comm. martyr. hieron., p. 487 – 88.
6. THAMELIS] Qui in elogio hodierno Thamel dicitur, in annotationibus Thamuel appellatur. Neutra nominis forma antiquis nota fuisse videtur. Verum in Graecorum libris quos adire iubemur hoc ipso die et proxime sequenti comparent S. Thuthael, ant a pontifex idolorum, eiusque socii martyres. Pro Thuthael in variis synaxariorum exemplis legitur Θαθουήλ, Οὐθαήλ, Βουθαήλ … a quibus nominum larvis non enormiter abhorret Thamel, sive ipse Baronius traditum vocabulum ita detorsit sive ab amanuensi quopiam depravatum accepit. In synaxariis quidem Thuthael et Bebaia eius soror Edessae sub Traiano passi dicuntur, dum in menaeis, incertum qua causa, eorumdem passio ad regnum Hadriani dilata est: quod Baronio reddere placuit. Ceterum inter omnes hodie convenit hunce Thuthaelem ipsum eundem esse Šarbil, Edessenum martyrem qui graece dictus est Sarbelius, etsi de hac nominum commutatione nihil satis probabile decerni potest. Vide igitur ad proprium huius martyris diem ianuarii 29. — Act. SS., Sept. t. II, p. 2; Synax. Eccl. CP., pp. 16, 18, 298.
7. THEODORI] In synaxariis Graecorum fit hodie memoria τῶν ἁγίων Ὠκεανοῦ, Κεντυρίωνος, Θεοδώρου, Ἀμμιανοῦ καὶ Ἰουλιανοῦ, cum brevi elogio, e quo nobis praebetur excerptum. Hinc colligendum exstitisse Passionem in qua S. Oceano nomina quattuor copulata erant veluti martyrum qui una die passi essent. Hanc sinceram et fide dignam quis asserere audeat, cum tot alias similes noverimus prorsus confictas? Solius Oceani mentio est in breviario Syriaco et in martyrologio hieronymiano ad diem 18 sept.: in Nicomedia Oceani. — Act. SS., Sept., t. II, p. 207 – 208; Synax. Eccl. CP., p. 15 – 16; Comm. martyr. hieron., p. 516.
8. MARINI] Eius res gestas legit Baronius apud Petrum de Natalibus, Catal., VIII, 36. Exstant Acta BHL. 4830, fabulosa, quibus praeter alia docemur S. Marinum a S. Gaudentio episcopo Ariminensi (oct. 14) diaconum ordinatum eese, et vitam solitariam egisse in Titano monte, nunc San Marino, ubi obierit tertio nonas septembris, sepultusque fuerit in ecclesia quam ipse sibi aedificaverat, nunc patronus reipublicae ab eo nuncupatae. — Act. SS., Sept. t. II, p. 208 – 220; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 707 – 710.
9. ROSALIAE] Ante reliquiarum inventionem, anno 1624 peractam, de qua supra ad diem iulii 15 diximus, non prorsus ignota erat S. Rosalia seu Rusolia virgo, cuius imagines iam inde ab exeunte saec. XII depictae fuisse dicuntur (D. M. Sparacio, La Santuzza, Foligno, 1924, p. 20 – 21; cf. V. Di Giovanni, La topografia antica di Palermo, t. II, Palermo, 1890, p. 265). Alia cultus indicia, saeculo XV vel XVI antiquiora superesse non videntur. Ex sola inscriptione: “Ego Rosalia Sinibaldi…” quae, si Siculis credas, ab ipsa sancta rupi insculpta est, sed nonnisi quadragesima post corporis inventionem die in spelunca reperta esse fertur, erui potuit nomen et officium patris Rosaliae. Cetera autem quae de eius origine ac vita narrantur, translatis iam reliquiis conficta sunt nec ullam fidem merentur. Virginis Panormitanae elogia, iubente Urbano p. VIII, anno 1630 in martyrologium inserta sunt. — Act. SS., Sept. t. II, p. 278 – 414; A. Zimmermann, Kalendarium benedictinum, t. III (Metten, 1937), p. 15.
10. ROSAE] Prisca sinceraque monumenta rerum a S. Rosa gestarum interiisse indicat Processus canonizationis BHL. 7346 – 7347; quae exstant BHL. 7339 – 7348 nec antiqua sunt nec a fabularum commentis vacua. Secundum Vitam BHL. 7339, Rosa tempore sanctissimi domini nostri domini Alexandri papae quarti (1254 – 1261) diem clausit extremum, qui apertus est error, nam litteris datis diebus 25 et 27 maii 1252, iubet Innocentius IV ut inquiratur de virtutibus et miraculis recolende memorie Rose puelle Viterbiensis (Potthast), Regesta, 14782; E. Berger, Les Registres d'Innocent IV, num. 6098, 6099). Causa diu conticuit nec ante annum 1457 relata est Rosa in album sanctorum a Callisto III. Ipso die festo 4 septembris recoluntur reliquiae ab Alexandro IV sollemniter translatae. — Act. SS., Sept. t. II, p. 414 – 79; Miscellanea francescana, t. II (1887), pp. 92 – 95, 101 – 108; t. IV (1889), p. 167 – 70; C. Pinzi, Storia della citta di Viterbo, t. III (Roma, 1889), p. 22 – 36; G. Signorelli, Viterbo nella storia della Chiesa, t. I (Viterbo, 1907 – 1908), p. 216 – 23; L. de Kerval, Ste Rose de Viterbe, Vanves, 1896; Anal. Boll., t. XXII, p. 504 – 505.
11. CANDIDAE] Candida senior appellatur respectu cognominis de qua mox. Nihil de gestis traditum est praeter ea quae habemus in elogio, excerpta e Vita S. Asprenatis BHL. 724, ficticia illa, e qua sola non efficitur seniorem Candidam unquam vixisse. — Act. SS., Sept. t. II, p. 177 – 80; cf. A. S. Mazochius, De sanctorum Neapolitanae ecclesiae episcoporum cultu (Neapoli, 1753), p. 76 – 77.

12. CANDIDAE] Ut ex modo dictis patet nulla probabilis suggerit ratio duas fuisse in ecclesia Neapolitana Candidas, alteram seniorem quae apostolica aetate, iuniorem alteram quae saec. VI vixerit. Et huius quidem sepulcrum repertum est saec. XVI in ecclesia Sancti Andreae, titulo metrico, C.I.L., X, 1537, versiculorum duodecim decoratum.

Candida praesente tegitur matrona sepulchro
      moribus ingenio et gravitate nitens.

Ita vers. 5, 6. In ceteris nihil de vitae sanctimonia et de veneratione ecclesiastica. Carmini subiunctum est epitaphium consueto stilo funerario expressum: Hic requiescit in pace Candida CF quae vixit pl(us) m(inus) ann. L. d(e)p(osita) die IIII id. sept. im(perante) d(omi)n(o) n(ostro) Mauricio p(er)p(etuo) aug(usto) anno IIII p(ost) c(onsulatum) eiusdem anno III ind(ictione) quarta (585 – 86). Vita BHL. 1538, seu lectiones divini officii, paraphrasis quaedam est epitaphii ab imperito hagiographo conscripta. Legit enim Mauricio papa augusto, et pro p. c. eiusdem scribit ecclesiae eius; pro III idus sept. seu 10 sept.: III sept. Candidae gestis, quae ex hoc uno fonte deprompta sunt, accedunt nonnulla miracula. — Act. SS., Sept. t. II, p. 228 – 30.

NON. SEPT.

[1] Sancti Laurentii Iustiniani primi Venetiarum patriarchae, qui pontificalem cathedram hac die invitus ascendit et sexto idus ianuarii obdormivit in Domino.

[2] Romae in suburbano beati Victorini episcopi et martyris, qui sanctitate et miraculis clarus, sacerdotium Amiterninae urbis totius populi electione adeptus est, postmodum sub Nerva Traiano apud Cutilias, ubi putentes et sulphureae emanant aquae, cum aliis Dei servis relegatus, ab Aureliano iudice iussus est suspendi capite deorsum, quod cum per triduum pro nomine Christi passus fuisset, gloriose coronatus, victor migravit ad Dominum; cuius corpus christiani rapientes, honorifica sepultura Amiterni condiderunt.

[3] Item in Portu Romano natalis sancti Herculani martyris.

[4] Capuae sanctorum martyrum Quinctii, Arcontii et Donati.

[5] Eodem die sancti Romuli, aulae Traiani praefecti, qui cum saevitiam imperatoris in christianos detestaretur, caesus virgis capite truncatus est.

[6] Melitinae in Armenia passio sanctorum militum Eudoxii, Zenonis, Macarii et sociorum mille centum et quatuor, qui abicientes militiae cingulum, in persecutione Diocletiani pro confessione Christi necati sunt.

[7] Constantinopoli sanctorum martyrum Urbani, Theodori, Menedemi et sociorum septuaginta septem ecclesiastici ordinis, qui a Valente imperatore pro fide catholica in navigio impositi iussi sunt in mari comburi.

[8] In pago Tarvanensi, monasterio Sithiensi, sancti Bertini abbatis.

[9] Toleti sanctae Obduliae virginis.

SEPTEMBRIS 5

1. LAURENTII] De S. Laurentio Iustiniano egimus ad diem emortualem 8 ianuarii. Decrevit Innocentius XII die 30 augusti 1692 ut festum iam ubique celebraretur die 5 septembris, quo Laurentius episcopus creatus est. — I. B. Pittonus, Constitutiones pontificiae, t. I (Venetiis, 1740), p. 477 – 78.
2. VICTORINI] Elogium contractum est ex longiore Adonis, quo compilata sunt Acta spuria SS. Severini et Victorini BHL. 7659 – 7660 et SS. Nerei et Achillei BHL. 6064. In martyrologio hieronymiano ad diem 24 iul. nuntiatur in Amiternina civitate via Salaria miliario LXXXIII ab urbe Roma Victorini. In loco ubi fuit Amiternum, nunc San Vittorino, quem improprie dixeris in suburbano Romae, repertus est titulus votivus a Quodvultdeo episcopo positus SANCTO MARTVRI VICTORINO (C.I.L., IX, 4320), qui falso asseritur Amiterninae urbis sacerdotium adeptus esse. De S. Victorino etiam ad diem 15 aprilis. — Act. SS., Sept. t. II, p. 489 – 506; Comm. martyr. hieron., p. 393; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 362 – 63.
3. HERCULANI] Depositio martyrum Romana: Aconti in Porto et Nonni et Herculani et Taurini; martyrologium hieronymianum: in Portu Romano Taurini Herculani et Herculani et Aconti. Solum Herculanum retinuerunt Florus eiusque sequaces. In Actis fabulosis S. Aureae, BHL. 808, 809, fertur Eusebius presbyter Taurinum et Herculanum in Portu Romano sepelisse. Superest inscriptio votiva utrique martyri dicata, C.I.L., XIV, 1942; desideratur eorumdem historia genuina. — Act. SS., Sept. t. II, p. 518 – 24; Comm. martyr. hieron., p. 489; I. B. De Rossi, Bullettino di archeologia cristiana, 1866, p. 49 – 50.
4. QUINCTII] Elogium depromptum est e Floro seu Adone. Uterque scribit Quinti loco Quinctii et recte quidem. In martyrologio hieronymiano haec hodie prostant: in Capua Campaniae sanctorum Quinti Arconti Donati. Ex hisce martyribus unus Capuanus est, nempe Quintus, cum Quarto Capuae cultus, sed ceterum ignotus. Cf. supra ad 10 maii. Arcontius, seu emendatius Acontius, colitur die 5 sept. in Portu Romano, ut habet Depositio martyrum Romana. Donatus requirendus videtur in laterculo 1 sept., ubi signatur cum Felice, in Apulia in via Herdona. — Act. SS., Sept. t. II, p. 526; Comm. martyr. hieron., p. 489 – 90.
5. ROMULI] Passio S. Romuli et sociorum BHG2. 1604 duabus constat partibus, quarum prior est de solo Romulo, qui sub Traiano passus censetur, altera de S. Eudoxio et reliquis martyribus sub Diocletiano. Qui eam scripsit a solitis quidem nugis et mendaciis temperat, non tamen genuinis coaevorum testimoniis usus esse videtur. Elogium excerptum est ex interpretatione latina qualis edita est a Lippomano et Surio. In synaxariis Graecorum SS. Romulus, Eudoxius et socii inscripti sunt, non, ut asserit Baronius, ad hunc diem, sed postridie. Colebantur Constantinopoli ἐν τῷ μαρτυρείῳ τοῦ ἁγίου Προκοπίου ἔνδον τοῦ ἁγίου μάρτυρος Μηνᾶ. — Act. SS., Sept. t. II, p. 507 – 517; Synax. Eccl. CP., pp. 20 – 21, 947.
6. EUDOXII] Martyrum Melitinensium Acta Passioni S. Romuli BHG2. 1604 adiecta sunt, nec iterare iuvat quae de his modo observavimus.
7. URBANI] Elogii fons est compendium synaxariorum ad diem 6 sept., ex Socratis Hist. eccl., IV, 13. De iisdem martyribus etiam Sozomenus, Hist. eccl., VI, 14, Theodoretus, Hist. eccl., IV, 21, et S. Gregorius Nazianzenus in Oratione ad Arianos. Locos exscripsit Papebrochius in Act. SS., Maii t. IV, p. 170, ad diem 18 maii, quo in synaxariis contractius habetur elogium τῶν ἁγίων μαρτύρων κληρικῶν καὶ λαἳκῶν οὓς Οὐάλης ὁ ἀσεβὴς ἐν πλοίῳ ἐμβαλὼν τῷ πυρὶ κατέκαυσε πλησίον Δακυμίζης. Haec acta sunt anno 370. — Act. SS., Sept. t. II, p. 652; Synax. Eccl. CP., pp. 21 – 22, 694.
8. BERTINI] S. Bertinum Usuardus primus fastis inseruit, ad diem qui depositionis est, ut constat e kalendario sacramentarii Ambianensis cod. Parisini 9432, saec. IX: Depositio Bertini abbatis (L. Delisle, Mémoire sur d'anciens sacramentaires, p. 339). Obiit Bertinus anno 698, sepultusque est in monasterio Sithiu, quod una cum S. Mummolino condiderat et cui nomen eius adhaesit (Saint-Bertin, in oppido Saint-Omer, Pas-de-Calais). Mentio Bertini abbatis in variis instrumentis coaevis occurrit. Narratio satis ieiuna gestorum, quae secunda pars est Vitae SS. Audomari, Bertini, Winnoci BHL. 763, saec. IX conscriptae, a monachis Sithivensibus haud semel retractata est, additis Miraculis (BHL. 1290 – 1297). — Act. SS., Sept. t. II, p. 549 – 630; Act. SS. Belgii, t. V, p. 545 – 666; M. G., Scr. rer. merov., t. V, p. 729 – 80; O. Holder-Egger, in Neues Archiv, t. VI, p. 435 – 38; L. Van der Essen, Étude sur les Vitae des saints mérovingiens de l'ancienne Belgique, p. 400 – 411.
9. OBDULIAE] Missale mixtum anno 1500 Toleti editum et breviarium altero post anno ibidem excusum iussu Francisci cardinalis Ximenez ad hunc diem: in sanctae Obduliae virginis omnia dicuntur unius virginis. Inde elogium hauserunt martyrologii Romani revisores, Obduliam Toleti obiisse rati haud aliam ob causam quam quod in monumentis illis Toletanis occurreret nomen, praeter quod nihil certum. Coniecit Baronius ipsum nomen emendatione indigere, ut fieret Odilia, quae socia fuisset S. Ursulae. Nomen Obdulia arabicum sonat; sed illud in elementa solvere huius non est loci. Mera deliramenta effutit Tamayo de Salazar. — Act. SS., Sept. t. II, p. 488.

VIII ID. SEPT.

[1] In Palaestina Zachariae prophetae, qui de Chaldaea senex in patriam reversus, iuxta Aggaeum prophetam conditus iacet.

[2] In Hellesponto sancti Onesiphori apostolorum discipuli, cuius meminit sanctus Paulus ad Timotheum scribens, qui ibidem una cum sancto Porphyrio iussu Hadriani proconsulis acriter verberatus et a ferocibus equis raptatus, spiritum Deo reddidit.

[3] In Africa sanctorum episcoporum Donatiani, Praesidii, Mansueti, Germani et Fusculi, qui in persecutione Wandalica iussu Hunnerici regis ariani pro assertione catholicae veritatis fustibus dirissime caesi, exilio eliminati sunt; inter quos etiam episcopus, nomine Laetus, strenuus atque doctissimus vir, post diuturnos carceris squalores incendio concrematus est.

[4] Alexandriae passio sanctorum martyrum Fausti presbyteri, Macarii et sociorum decem, qui sub Decio imperatore et Valerio praeside pro Christi nomine abscissis cervicibus martyrium compleverunt.

[5] In Cappadocia sanctorum martyrum Cottidi diaconi, Eugenii et sociorum.

[6] Veronae sancti Petronii episcopi et confessoris.

[7] Romae sancti Eleutherii abbatis, servi Dei, quem sanctus Gregorius papa scribit oratione et lacrymis mortuum suscitasse.

SEPTEMBRIS 6

1. ZACHARIAE] Baronius: “De quo hac die Beda, Usuardus, Ado ac ceteri Latinorum.” Reapse solus Usuardus, cuius elogium assumptum est. Beda meminit Zachariae prophetae, nihil addito; ita quoque Hrabanus, Ado et Notkerus; videtur tamen Beda in mente habuisse Zachariam, patrem S. Iohannis Baptistae, quem pridie colunt Graeci: τοῦ ἁγίου καὶ ἐνδόξου προφήτου Ζαχαρίου πατρὸς Ἰωάννου τοῦ προδρόμου καὶ βαπτιστοῦ. Ex Isidoro, De ortu et obitu patrum, paucis mutatis exscripta sunt verba Usuardi de Zacharia propheta. — Act. SS., Sept. t. II, p. 655 – 61; Synax. Eccl. CP., p. 15 – 16; Th. Schermann, Propheten- und Apostellegenden, p. 71; Les martyrologes historiques, pp. 54, 586, 587.
2. ONESIPHORI] In fastos Latinorum introductus est Onesiphorus ab Adone. In libello de festivtatibus apostolorum, omisso omni loci indicio, nomini ascripsit verba Apostoli, II Tim., 1, 16 – 18. A Graecis recolitur Onesiphorus cum sex aliis e septuaginta discipulis, die 8 dec. Comparet 7 sept. et 28 april. tanquam ἐπίσκοπος Κολοφωνίας; in catalogo, ad diem 30 iun., nuncupatur ἐπίσκοπος Κορωνείας (Synax. Eccl. CP., pp. 24, 290, 397, 637, 787). Aliis diebus, 9 (10) nov., 16 (15, 17) iul., socius ei adiungitur Porphyrius (Synax., pp. 205, 212, 821, 823, 825), cuius elogium, cum significatione loci in Hellesponto, subministravit synaxarium ad diem 16 iul., ex Passione deperdita sed certe ficticia. — Act. SS., Sept. t. II, p. 662 – 66; Nov. t. IV, p. 8.
3. DONATIANI] Nihil apud Bedam. Elogium ipsis paene verbis Flori expressum est, ultima tamen parte decurtatum; pro exilio damnati, exilio eliminati scribit noster. Pro fonte fuit Victor Vitensis, Historia persecutionis Wandalicae, II, 15, qui quidem narrat horum martyrum certamen, sed venerationis ecclesiasticae signa nulla promit. — Act. SS., Sept. t. II, p. 677 – 82.
4. FAUSTI] In synaxariis nuntiatur hodie caterva martyrum numero tredecim, quorum nomina artificiose collecta videntur. Faustus presbyter ille est qui cum Ammonio et aliis viginti ad diem 8 in breviario Syriaco comparet; item in nostro martyrologio, sed male iunctus cum Timotheo. Macarius unus est ex tredecim, ceterum ignotus. — Act. SS., Sept. t. II, p. 666 – 67; Comm. martyr. hieron., p. 495; Synax. Eccl. CP., p. 22.
5. COTTIDI] Non apud Bedam, ut opinatur Baronius, sed apud Usuardum recensetur: Cappadocia urbe Reaten sancti Cottidi diaconi, ex martyrologii hieronymiani in Cappadocia civitate Teriaten natale sancti Cuttidi. Locus ita corruptus est ut vix ullam patiatur emendationem. Nomen Cappadocia est pro Capua, suo loco motum neque ad ullum huius diei martyrem referendum. Teriaten, ex male iterata ultima vocis civitate syllaba et Riaten seu Reatensi, ad memoriam S. Eleutherii pertinet. In codicibus quae supersunt desideratur vox diaconi. Restat autem Cuttidi, nullius martyris nomen sed librariorum ludibrium, ex elementis nominum sociorum S. Ianuarii (BHL. 4115 – 4118), aCVTI DIsiderii, male concretum. Eugenius nec Cappadox, nec Capuanus est, sed probabilius Romanus, e proximis laterculis hieronymianis, ut videtur, adductus, sive potius adducta, nam genuina lectio censetur Eugenia. — Act. SS., Sept. t. II, p. 673; Comm. martyr. hieron., p. 491.
6. PETRONII] Titulus saec. XI vel XII positus nos docet inter episcopos qui in ecclesia Sancti Stephani Veronensi quiescebant fuisse Petronium quemdam (Act. SS., Sept. t. VI, p. 24). Editae fuerunt ex codice Monacensi 14386 orationes duae, quarum prima inscripta est: Sermo Petronii episcopi Veronensis in natale sancti Zenonis, altera item sermo cuius supra in die ordinationis vel natale episcopi (G. Morin, in Revue bénédictine, t. XIV, p. 3 – 6). Si ambae orationes eiusdem sunt auctoris, opportunum est recordari Gennadio (De viris illustribus, XLII) notum fuisse libellum De ordinatione episcopi, quem existimat a Petronio Bononiensi episcopo vel ab eius patre compositum. Suspicari licet num iste ipse sit Sermo in die ordinationis, nonnihil contractus. Utcumque res diiudicanda erit, certe haec oratio non habita est in anniversario S. Zenonis; quod nemo umquam excogitasset nisi haec oratio in codice coniuncta esset cum oratione in natale sancti Zenonis. Nempe ipse stilus et argumentum satis aperte produnt episcopum in suo ipsius ordinationis anniversario verba facientem. Iamvero nullo usquam indicio compertum est Petronium Veronensem litteras coluisse. Itaque propius ad verum accedit orationem a Petronio Bononiensi compositam fuisse. Et re quidem vera contingere potuit ut idem Petronius Bononiensis in ecclesia Veronensi S. Zenonem encomio prosequeretur, quod deinde amanuensis quidam perfacili peccato Petronio Veronensi episcopo tribuerit. — Act. SS., Sept. t. II, p. 676 – 77.
7. ELEUTHERII] De quo nec Beda, nec Ado, quicquid opinatur Baronius, sed solus S. Gregorius, Dial., III, 33, qui eum memorat his verbis: Eleutherius pater monasterii beati evangelistae Marci quod in Spolitinae urbis pomeriis situm est, diu mecum est in hac urbe in meo monasterio conversatus ibique defunctus est; quem sui discipuli ferebant orando mortuum suscitasse. Nihil ibi de die obitus vel de initiis cultus ecclesiastici. Ab antiquis martyrologis, quotquot sunt, praetermittitur. A recentioribus hodie positus est occasione synonymi episcopi qui in martyrologio hieronymiano recolitur: Romae via Salaria in civitate Riatensi natale Eleutherii episcopi. — Act. SS., Sept. t. II p. 682 – 85; Comm. martyr. hieron., p. 490.

VII ID. SEPT.

[1] Nicomediae natalis beati Ioannis martyris, qui cum videret crudelia edicta adversus christianos in foro pendere, fidei ardore accensus, iniecta manu illa detraxit atque discerpsit; cumque hoc relatum esset Diocletiano et Maximiano augustis in eadem urbe constitutis, omnia suppliciorum genera in eum experiri iusserunt, quae vir nobilissimus tanta alacritate vultus ac spiritus pertulit, ut ne tristis quidem pro his videri potuerit.

[2] Caesareae in Cappadocia sancti Eupsychii martyris, qui sub Hadriano imperatore accusatus quod christianus esset, in carcerem coniectus est, et paulo post inde emissus, patrimonium statim vendidit et pretium partim pauperibus, partim accusatoribus tamquam benefactoribus distribuit, sed iterum comprehensus, sub Sapritio iudice dilaniatus et gladio confossus martyrium consummavit.

[3] Pompeiopoli in Cilicia sancti Sozontis martyris, qui sub Maximiano imperatore in ignem iniectus reddidit spiritum.

[4] Aquileiae sancti Anastasii martyris.

[5] Trecis sancti Nemorii diaconi et sociorum martyrum, quos Attila rex Hunnorum interfecit.

[6] In territorio Augustodunensi sanctae Reginae virginis et martyris, quae sub proconsule Olybrio carceris, equulei ac lampadarum perpessa supplicia, demum capitali sententia damnata migravit ad Sponsum.

[7] Aurelianis in Gallia depositio sancti Evortii episcopi, qui primo Romanae ecclesiae subdiaconus, dehinc divino munere per columbam designatus est pontifex praefatae urbis.

[8] In Galliis sancti Augustalis episcopi et confessoris.

[9] Capuae sancti Pamphili episcopi.

[10] In territorio Parisiensi sancti Clodoaldi presbyteri et confessoris.

SEPTEMBRIS 7

1. IOANNIS] Illustre martyris facinus, qui edictum contra ecclesias Nicomediae VI kal. martias anno 303 propositum fidei ardore succensus conscidit, narrant Eusebius, Hist. eccl., VIII, 5, et Lactantius, De morte persecutorum, XIII, uterque tacito nomine egregii viri. Quem cum dignum iudicaret Ado qui in fastis inscriberetur et anonymum putaret, proprio marte Iohannem appellavit et die 7 sept. colendum statuit. Scilicet ignoravit eum Evetium, Εὐήτιον, nuncupari, et eo die quo martyrium passus est, 24 feb., memorari tum in breviario Syriaco tum in martyrologio hieronymiano. — Act. SS., Sept. t. III, p. 12 – 14; Comm. martyr. hieron., p. 113 – 14; Les martyrologes historiques, p. 613.
2. EUPSYCHII] Baronius: “Ne nominis et loci similitudine quis decipiatur, duos Eupsychios martyres Caesareae Cappadociae fuisse constat; quorum alter, de quo hic agitur, passus est temporibus Hadriani imperatoris, alter autem, de quo supra, ad quintum idus aprilis, Iuliano Apostata imperante, martyrium consummavit.” Unus idemque est de quo duplex fit commemoratio in synaxariis Graecorum, addito utrimque elogio, ut ad 9 april. notatum est. In martyrologio hieronymiano, ad 8 sept., recolitur S. Eupsychius cum multis martyribus totius territorii. Testimonia S. Basilii de hac festivitate collegimus in commentario ad hunc locum. — Act. SS., Sept. t. III, p. 6 – 80; Synax. Eccl. CP., p. 23; Comm. martyr. hieron., p. 496; Anal. Boll., t. XLIX, p. 41 – 44; t. LIV, p. 176.
3. SOZONTIS] Huius elogii argumentum sub ministrarunt Graeci, quorum synaxaria sancti memoriam referunt ex Passione BHG2. 1643, cuius et altera recensio BHG2. 1644 in menologio Metaphrastae servata est. Stiltingus quidem noster, etsi eum non fugit in narratione nonnulla esse perquam suspiciosa, nihilo tamen setius de horum Actorum auctoritate iusto fidentius sententiam tulit, quae “valde antiqua, imo et scripta ab auctore synchrono” existimavit. Et sane virum sapientem movere potuit species quaedam sobrietatis in interrogatione, in qua agnoscere sibi visus est “ipsa acta notariorum”. Verum enimvero in ista parte narrationis nihil est quod in hagiographorum stilo prorsus pervulgatum non sit et in epicas Passiones non paucas transierit. Neque fidem adhibere cogimur hagiographo narranti sanctum Tarasium primum nomen habuisse, quod in baptismo commutaverit. Nobis quidem probabilius videtur Sozontem eum cognominatum fuisse, quod multis clientibus suis opiferum se praestiterit. Colebatur S. Sozon Constantinopoli ἐν τῷ ναῷ αὐτοῦ τῷ ὄντι πέραν ἔνδον τῆς Ἐξαρτήσεως καὶ πλησίον τῆς ἁγίας Θεοδοσίας. Praeterea in Vita S. Euthymii iunioris BHG2. 655 legitur monachus quidam Thessalonicae sepultus ἐν τῷ τοῦ μάρτυρος Σώζοντος δόμῳ. — Act. SS., Sept. t. III, p. 14 – 19; Synax. Eccl. CP., p. 21 – 23; Origines du culte des martyrs2, p. 231.
4. ANASTASII] Martyrologium hieronymianum: Passio S. Anastasii. Hic alius non est ab Anastasio fullone qui in iisdem fastis ad diem 26 aug. recolitur, hodie iterum amanuensium errore, qui VII kal. sept. cum VII id. sept. commutarunt. Superius ad diem 21 aug., ubi Anastasius Salonitanus velut cornicularius prodit, ostensum est Anastasium nullum colendum esse praeter fullonem. Hunc quidem in annotatione agnovit hodie Baronius, sed erravit in indicio loci, Aquileiam Salonis supponendo. Passio BHL. 414 Anastasium ortu quidem Aquileiensem facit sed martyrio Salonitanum. Coniectatum est in codicibus hieronymianis ad hunc diem Anastasium pro Anastasia errore positum esse. Coniecturam non prorsus inanem dixerim, non tamen verisimilem. — Act. SS., Sept. t. III, p. 19 – 24; Comm. martyr. hieron., p. 492 – 93.
5. NEMORII] Auctores affert Baronius Maurolycum et Molanum et tabulas ecclesiae Trecensis. Nemorium, melius Memorium, primus fastis ascripsit Grevenus, qui eum archidiaconum S. Lupi vocat et non Trecis quidem, sed pressius in territorio Trecensi passum asserit. In Actis BHL. 5915 occisus legitur Memorius in pago cui prius nomen Brolium, nunc autem Saint-Mesmin (dép. Aube). Vita Memorii BHL. 5915 exiguae auctoritatis est, antiquior tamen Vita BHL. 5916 – 5917 ex variis fontibus tum dubiis tum fabulosis collecta. — Act. SS., Sept. t. III, p. 68 – 72.
6. REGINAE] Elogium Baronius mutuatus est ab Usuardo, silentibus Beda et Adone, quos etiam antestatur. Martyrologii hieronymiani codex Bernensis ad hunc diem: in territorio Edua civitate loco Alisia natale sanctae Reginae martyrae; Alisia nunc vulgo Alise-Sainte-Reine (dép. Côted'Or). Acta S. Reginae BHL. 7092 – 7096 ad Passionem S. Margaritae BHL. 5303 accommodata sunt a fabulatore, qui se testem oculatum mentitur. Certum cultus indicium est mentio basilicae Sanctae Reginae, ubi ipsa pretiosa requiescit in corpore, et monasterii Sanctae Reginae, in utroque testamento quod saeculo VIII nondum dimidiato conscripsit Wideradus, proximi Flaviniacensis monasterii conditor (Mabillon, Act. SS. O.S.B., t. III, part. I, pp. 684, 685). Saeculo uno exinde elapso, anno 864, die 24 martii, sanctae reliquias Alisia ad dictum monasterium transferendas curavit Egil abbas, ut narratur in libello translationis BHL. 7097. Alisiae nuper reperta sunt sepulcra, varia opera antiqua et parietinae quae basilicae S. Reginae vestigia censentur. — Act. SS., Sept. t. III, p. 24 – 43; Comm. martyr. hieron., pp. 492, 493; Anal. Boll., t. XXVIII, p. 289 – 96;J. Toutain, Autour de la basilique de sainte Reine, in Bulletin d'ancienne littérature et d'archéologie chrétiennes, 1914, p. 23 – 36; Id., in Pro Alesia, N. S., t. IX – X (1923 – 1924), pp. 101, 198.
7. EVORTII] Martyrologium hieronymianum: Aurelianis Evortii episcopi et confessoris. Sedit saec. IV; quo tempore obierit, ignoratur. Concilio Valentinensi anno 374 interfuit Eortius quidam; sed hunc episcopum Aurelianensem fuisse non constat. Elogium hodiernum verba refert Usuardi ex gestis Euvurtii BHL. 2799 – 2800, quae fabulis scatent nec saec. IX antiquiora videntur. — Act. SS., Sept. t. III, p. 44 – 62; Comm. martyr. hieron., p. 493; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 460; Catal. Lat. Paris., t. III, p. 689; J. de la Martinière, Les origines chrétiennes d'Orléans, in Revue d'histoire de l'Église de France, t. XXV, p. 5 – 32; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques France, t. III, p. 364; Id., Les bréviaires, t. V, p. 105.
8. AUGUSTALIS] Martyrologium hieronymianum ad hunc diem: Arelato in Galliis Augustalis (al. Agustalis) episcopi et confessoris. At nullus in probata Arelatensium antistitum serie Augustalis comparet. Fuit autem Agustalis Telonensium primus episcopus, qui cum Hilario Arelatensi annis 441 et 442 interfuit conciliis Arausicano et Vasionensi, et quem salutat Leo p. I in duabus epistulis annis 449 et 450 ad Galliarum episcopos missis. — Act. SS., Sept. t. III, p. 10 – 11; Comm. martyr. hieron., p. 492 – 93; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, pp. 257, 277 – 78; F. Maassen, Geschichte der Quellen und der Literatur des canonischen Rechts, t. I, p. 952 – 53; M. G., Epist., t. III, pp. 15, 17, 20.
9. PAMPHILI] In serie episcoporum Capuanorum Pamphilo locus non est. Baronius: “De eo monumenta eius Ecclesiae, quorum sanctorum indiculum Romam missum accepimus.” Nec plura. In duobus kalendariis Capuanis hodie occurrit memoria Pamphili episcopi et confessoris. Coniectatum est hunc esse Pamphilum, episcopum Sulmonensem (april. 28), cuius cultus alias vicinarum regionum ecclesias pervasisse notus est. — Act. SS., Sept. t. III, p. 66 – 67; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 202, 373.
10. CLODOALDI] Martyrologium hieronymianum: Parisius vico Novegento beati Chlodovaldi regis et confessoris. Chlodoaldus, filius Chlodomeris regis († 524), interfecto patre, a Chlotilde avia susceptus est; dein, spreto regno terreno, clericus factus, bonisque operibus insistens, presbiter ab hoc mundo migravit (Greg. Turon., Hist. Franc., III, 6, 18). VitaBHL. 1732, saec. IX vel X composita, in iis tantum fidem meretur quae hausta sunt e Gregorio. Novigentum, ubi monasterium conditum fuit, a S. Chlodoaldo nomen accepit (Saint-Cloud, dép. Seine-et-Oise). Antiquae venerationis testimonia non desunt, e. g. in sacramentario Silvanectensi saec. IX. — Act. SS., Sept. t. III, p. 91 – 103; M. G., Scr. rer. merov., t. II, p. 349 – 57; Catal. Lat. Paris., t. III, p. 689; L. Delisle, Mémoire sur d'anciens sacramentaires, p. 320.

VI ID. SEPT.

[1] Nativitas beatissimae semper Virginis Genitricis Dei Mariae.

[2] Sancti Hadriani martyris, cuius natalis dies quarto nonas martii recensetur, cuiusque corpus hac die Romam translatum fuit.

[3] Alexandriae sanctorum martyrum Ammonis, Theophili, Neoterii et aliorum viginti duorum.

[4] Antiochiae sanctorum Timothei et Fausti martyrum.

[5] Gazae in Palaestina sanctorum martyrum Eusebii, Nestabi et Zenonis fratrum, qui tempore Iuliani apostatae, irruente in eos turba gentilium, discerpti atque necati sunt.

[6] Ibidem sancti Nestoris martyris, qui sub eodem Iuliano ab iisdem gentilibus furentibus saevissime cruciatus emisit spiritum.

[7] Valentiae in Hispania sancti Thomae a Villanova archiepiscopi, insignis propter flagrantem in pauperes caritatem, qui ab Alexandro septimo in sanctorum numero adscriptus est; cuius festum decimo kalendas octobris celebratur.

[8] Frisingae sancti Corbiniani, primi eiusdem civitatis episcopi, qui a Gregorio secundo pontifice ordinatus et ad praedicandum evangelium missus, uberes fructus in Gallia et Germania retulit ac demum virtutibus et miraculis clarus in pace quievit.

SEPTEMBRIS 8

1. NATIVITAS] Huius festivitatis origo ex Oriente repetenda est. In synaxariis quidem graecis comperimus ad eundem diem Constantinopoli celebratam fuisse synaxim in tribus ecclesiis. In Occidente Vita Sergii p. (687 – 701) Nativitatem Virginis inter quattuor festa beatae Mariae computat. Codici Epternacensi martyrologii hieronymiani sollemnitas haec non hodie sed ad 16 aug. inscripta est, nisi tamen pro nativitate legendum est natale. S. Willibrordi kalendarium, ad 9 sept.: Nativitas sanctae Mariae Hierosolymis. Ad Virginis Nativitatem quoquo modo referuntur, in litteris latinis, Liber de ortu B. Mariae et infantia Salvatoris, seu Pseudo-Matthaei evangelium, BHL. 5334 – 5342, et Evangelium apocryphum itidem de nativitate B. Mariae, BHL. 5343 – 5345, quod S. Hieronymo suppositum est. Apud Graecos autem praeter celeberrimum Protevangelium Iacobi BHG2. 1046 exstant sermones non pauci De nativitate Deiparae, partim genuini, partim adulterino nomine inscripti, sicut eruditis notissimum est (cf. BHG2. i. v. Maria Deipara). — Comm. martyr. hieron., pp. 445 – 46, 494; Synax. Eccl. CP., p. 25 – 30; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. 376, 381; H. Thurston, The Lives of the Saints, t. IX (1934), p. 83 – 84.
2. HADRIANI] A Graecis colitur S. Hadrianus die 26 aug., a Latinis die 4 mart., ubi observatum est nullis certis testimoniis comprobari quae feruntur de translatione reliquiarum in Urbem. A recentioribus martyrologis haec excogitata fuit ut rationem redderent commemorationis huius diei. Iteratae celebrationis causam indicat Liber pontificalis in Vita Sergii (687 – 701): Constituit autem ut diebus Adnuntiationis Domini, Dormitionis et Nativitatis sanctae Dei genetricis semperque virginis Mariae ac sancti Symeonis, quod Ipapanti Graeci appellant, letania exeat a Sancto Hadriano et ad Sanctam Mariam populus occurrat. Hinc in missa additur commemoratio patroni ecclesiae, inscripta in sacramentariis velut natale sancti Adriani. In martyrologiis antiquis, inde a Beda, praefigitur significatio loci quae festi principalis elogio melius aptatur. — Act. SS., Sept. t. III, p. 209; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. 376, 381.
3. AMMONIS] Ex Usuardo. Hisce martyribus adiungatur Faustus, qui paulo inferius cum Timotheo Antiocheno perperam copulatur. In codicibus hieronymianis habemus: in Alexandria Ammoni et Fausti… Theofili Neotheri et aliorum XXII; in breviario Syriaco: Φαῦστος πρεσβύτερος καὶ Ἀμμώνιος καὶ ἕτεροι μάρτυρες εἴκοσι. Ab Eusebio, Hist. eccl., VIII, 13, 7, recensentur inter martyres Alexandrinos Φαῦστος καὶ Δῖος καὶ Άμμώνιος. Aliorum viginti duorum : deleantur hi duo, scilicet Faustus et Ammonius, qui in Syriaco cum viginti martyribus nuntiantur. Theophilus Alexandrinus est, teste Dionysio in epistula ad Fabium Antiochenum, (Eusebii Hist. eccl., VI, 41, 22). Neoterius solo nomine notus est. — Act. SS., Sept. t. III, p. 206 – 208; Comm. martyr. hieron., p. 495.
4. TIMOTHEI] Haec iterum ex Usuardo, qui nomina repperit in martyrologio hieronymiano, sed male sociavit. Faustus enim Antiochenus non est sed Alexandrinus, ad Ammonium et socios de quibus modo dictum remittendus. Ceterum iam ad diem 6 sept. in nostro martyrologio signatus est. Timotheus Antiochenus non minus octies in codicibus hieronymianis comparet; huiusque natalis dies est VI id. aprilis, errore legentis VI id. sept. ad hunc diem relatus. — Act. SS., Sept. t. III, p. 255 – 56; Comm. martyr. hieron., p. 494 – 95; Anal. Boll., t. XLIX, p. 38 – 41.
5. EUSEBII] Ex Sozomeni Hist. eccl., l. V, c. 9, trium fratrum a Gazaeis gentilibus occisorum notitiam hausit Baronius, assignata pro lubitu hac die. In Graecorum autem libris ad diem sept. 21 (identidem 20 vel 22) elogio ornantur, intrusis etiam eorum nominibus in alias martyrum turmas, v. g. april. 24. Reliquiae in basilica extra urbem Maiumensem aedificata a Zenone episcopo depositae sunt. — Act. SS., Sept. t. III, p. 256 – 59; Synax. Eccl. CP., pp. 62, 66 – 67, 69, 628, 951 – 52; Origines du culte des martyrs2, p. 188.
6. NESTORIS] SS. Eusebii, Nestabi et Zenonis in passione et in cultu socius, distincta tamen annuntiatione a Baronio commemoratur Nestor, qui, teste Sozomeno, Hist. eccl., l. V, c. 9, non in ipsis tormentis occubuit, sed ex acceptis vulneribus paulo post martyrium consummavit, fortasse alio die ac loco. — Act. SS., Sept. t. III, p. 256 – 59.
7. THOMAE] Thomas ortus est Fontisplani (Fuenllana, apud Villanueva de los Infantes), quod est municipium nunc dioeceseos Cluniensis in Castella Nova, anno circiter 1488(Act. SS., Sept. t. V, p. 802). Die 21 nov. anno 1516, religionem augustinianam amplexus est in conventu Salmanticensi, in quo, professione die 25 nov. anni subsequentis emissa, sacrum primo litavit die 25 dec. 1518. Sedem archiepiscopalem Valentinam, in quam anno 1544 comminata censura ascendere coactus est, tenuit ad diem 8 sept. anni 1555, qua sanctissime obiit. Corpus conditum est in templo Virginis a Succursu, Valentiae. Thomam Paulus p. V beatis accensuit, die 7 oct. anno 1618, in canonem sanctorum rettulit Alexander p. VIII, die 1 nov. anno 1658. Annua celebritas, in diem 18 sept. prius indicta, S. Iosephi a Cupertino ab anno 1769 eodem die occurrente memoria, translata est ad diem 22 eiusdem mensis. Vitae praesulis Valentini narrationem inter coaevos scripsit ex Ordine S. Augustini consodalis, Iohannes de Muñatones. — Act. SS., Sept. t. III, p. 206; t. V, p. 799 – 992; Anal. Boll., t. V, p. 158; Series actorum omnium in canonizatione S. Thomae a Villanova, [Romae], 1658; Fr. M. Salón, Vida de S. Tomás de Villanueva, arzobispo de Valencia, nueva edición, El Escorial, 1925; Archivo histórico hispano-agustiniano, t. IV (1915) p. 265 – 69; t. VIII (1917), pp. 88 – 97, 361 – 66; t. X (1918), pp. 163 – 298, 312 – 20, 429 – 40; t. XI (1919), pp. 181 – 91, 255 – 61, 320 – 326, 360 – 68; t. XIV (1920), p. 197 – 200; G. de Santiago Vela, Ensayo de una biblioteca ibero-americana de la Orden de San Agustin, t. VIII (El Escorial, 1931), p. 233 – 302.
8. CORBINIANI] Anno 725 vel paulo post, Frisingae obiit, die 8 sept., Corbinianus qui, episcopus ordinatus ad praedicandum, decem ante annis venerat in Bavariam, sub duce Theodone. Haud tamen recte dicitur primus episcopus civitatis Frisingensis, cuius sedes non ante annum 739 a S. Bonifatio condita est. Gurbinianus episcopus comparet in libro confraternitatum Sancti Petri Salisburgensis, anno 784 exarato. Memoria eius illata est, altera manu, in martyrologium Bedanum codicis nunc Monac. 15818: VI ID. SEP. Corbiniani confessoris. Patronus est dioecesis Frisingensis, ubi ob concurrens festum Nativitatis B. Mariae nunc colitur die sequenti. VitaBHL. 1947 ab Arbeone episcopo Frisingensi anno c. 765 scripta est. — Act. SS., Sept. t. III, p. 26 – 96; B. Krusch, Arbeonis Vitae SS. Haimhrammi et Corbiniani, Hannoverae, 1920; J. Schlecht, Wissenschaftliche Festgabe zum 1200- jährigen Jubiläum des hl. Korbinian, München, 1924; H. Frank, Der hl. Korbinian, ein Klosterbischof, Freising, 1934.

V ID. SEPT.

[1] Nicomediae passio sanctorum martyrum Dorothei et Gorgonii, qui apud Diocletianum augustum honores amplissimos consecuti, cum persecutionem quam ille christianis inferebat detestarentur, praesente eo, iussi sunt primo appendi et flagris toto corpore laniari, deinde visceribus pelle nudatis aceto et sale perfundi sicque in craticula assari, atque ad ultimum laqueo necari. Interiecto autem tempore, beati Gorgonii corpus Romam delatum fuit ac via Latina positum, et inde ad basilicam Sancti Petri translatum.

[2] In Sabinis trigesimo ab Urbe milliario sanctorum martyrum Hyacinthi, Alexandri et Tiburtii.

[3] Sebaste sancti Severiani militis Licinii imperatoris, qui cum quadraginta martyres in carcere detentos frequens visitaret, iussu Lysiae praesidis saxo ad pedes ligato suspensus ac verberibus caesus et flagris laniatus, in tormentis reddidit spiritum.

[4] Eodem die passio sancti Stratonis, qui pro Christo ad duas arbores ligatus atque discerptus, martyrium consummavit.

[5] Item sanctorum martyrum Rufini et Rufiniani fratrum.

[6] Romae sancti Sergii papae et confessoris.

[7] In territorio Tarvanensi sancti Audomari episcopi.

[8] In Scotia sancti Querani abbatis.

[9] Carthagine Nova in America meridionali, sancti Petri Claver confessoris, e Societate Iesu, qui mira sui abnegatione et eximia caritate Nigritis in servitutem abductis annos amplius quadraginta operam impendens, tercenta fere eorum millia Christo sua ipse manu regeneravit, et a Leone decimo tertio pontifice maximo in sanctorum numerum relatus est, ac dein etiam caelestis patronus peculiaris sacrarum ad Nigritas missionum constitutus et declaratus.

SEPTEMBRIS 9

1. DOROTHEI] Haec conferenda sunt cum Eusebii Hist. eccl., VIII, 6, 2 – 5, quae hic parum accurate referuntur, praeeunte Adone. Ut suo loco notatum est, apud Florum uno die 12 mart. recoluntur martyres tres Petrus, Dorotheus et Gorgonius. Ado solum retinuit Petrum, ceteris ad 9 sept. remandatis, propter Gorgonium qui hoc die in martyrologio hieronymiano memoratur. Verum is non est martyr Nicomediensis, sed Romanus, via Lavicana in coemeterio inter duas Lauros sepultus. Hic quem hodie Florus brevi sed genuino ornaverat elogio, ab Adone omissus est, et post Adonem ab Usuardo tandemque a Baronio. Ado rem componere sibi visus est fingendo corporis S. Gorgonii translationem Nicomedia Romam. Mirandum sane est Romanos martyrologii correctores non cogitasse de emendando Adone qui S. Gorgonium ponit via Latina inter duas Lauros. Translatio ad basilicam Sancti Petri addita est a Baronio. Ut summatim omnia complectar, redeundum est ad Florum qui Dorotheum et Gorgonium Nicomedienses cum Petro nuntiavit ad diem 12 mart., et Gorgonium Romanum 9 sept. — Act. SS., Sept. t. III, p. 328 – 55; Comm. martyr. hieron., p. 497 – 98; Martyrologes historiques, p. 615.
2. HYACINTHI] Ita prorsus martyrologium hieronymianum ad hunc diem. Sed haec caute tractanda sunt, nec sine emendatione accipienda. Servato solo initio: in Sabinis trigesimo ab Urbe miliario Hyacinthi, cetera deleantur. Nullos enim socios habuit Hyacinthus. Loco Alexandri probabilius scribendum Alexandria, civitas non homo. Tiburtius alius non est ab illo qui via Lavicana colitur die 11 aug., huc accitus a quopiam scholiasta propter alium eadem via sepultum Gorgonium cuius hodie natalis est. — Act. SS., Sept. t. III, p. 364 – 65; Comm. martyr. hieron., p. 498.
3. SEVERIANI] In elogio contractum habemus compendium synaxariorum ex Actis BHG2. 1627, ficticiis et fabulosis. — Act. SS., Sept. t. III, p. 355 – 64; Synax. Eccl. CP., p. 29.
4. STRATONIS] In menaeis Graecorum hodie legitur: ὁ ἅγιος μάρτυς Στράτοων ἐν δυσὶ κέδροις δεθεὶς καὶ διαμερισθεὶς τελειοῦται. Accedunt versiculi duo ineptissimi, quibus eadem exprimuntur. Melius in elogio quorundam synaxariorum, ad diem 13 sept. — Act. SS., Sept. t. III, p. 365 – 66; Synax. Eccl. CP., pp. 32, 42.
5. RUFINI] A Graecis qui eos memorant ad diem 8 sept. ambos accepit Baronius, quorum prior Rufus non Rufinus nuncupatur. Laudantur in menaeis his verbis quibus uti solent horum librorum collectores ubi promunt martyres plane ignotos: ξίφει τελειοῦνται. — Act. SS., Sept. t. III, p. 365; Synax. Eccl. CP., p. 26.
6. SERGII] Sergius p. (687 – 701) antiquis fastis inscriptus non est ante Adonem qui ei hunc diem assignavit, etsi pridie depositus est, teste Libro pontificali: Sepultus est in basilica beati Petri VI id. septemb. indictione XIIII Tiberio Augusto. — Act. SS., Sept. t. III, p. 425 – 45; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 376.
7. AUDOMARI] Codices hieronymiani Corbeiensis et Wissemburgensis, ad diem 1 nov.: In Sidio (Sitio C) monasterio depositio sancti Audomari (episcopi et C) confessoris. Et haec quidem antiquis temporibus S. Audomari festivitas. Anno 807 census annis singulis ad festivitatem sancti Audomari kal. novembr. solvendus erat (Guérard, Cartulaire de Saint-Bertin, p. 71). Paulo post, cum inducta esset Omnium Sanctorum commemoratio, festum Audomari ad diem 9 sept. translatum est. E pago Constantiensi (Coutances, Manche) ortus, S. Eustasii Luxoviensis primum discipulus, episcopus dein factus est Morinorum, iam anno 642, teste Iona in Vita Columbani BHL. 1898, II, 8. Obiit anno c. 669, sepultusque est in Sithiu (Saint-Omer, Pas-de-Calais). Vita BHL. 763 integro fere saeculo post S. Audomari mortem exarata est. — Act. SS., Sept. t. III, p. 384 – 417; Act. SS. Belgii, t. III, p. 600 – 665; Comm. martyr. hieron., p. 583; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 133; M. G., Scr. rer. merov., t. V, p. 729 – 80; H. Van Werveke, Het bisdom Terwaan (Gand. 1924), p. 18 – 23; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 341; Id., Les bréviaires, t. V, p. 24.
8. QUERANI] Martyrologii hieronymiani breviarium Richenoviense: alibi sancti Kerani confessoris. Usuardus, cuius singulari diligentia in sacris tabulis locum obtinuit Ciaranus (ita Sollerius): in Scotia Querani abbatis. Tamlachtense martyrologium, saeculo IX ineunte, inter sanctos Hibernos: Ciaran mac in tsáer, id est “Cíarán fabri filius”, quo addito abbas Cluanensis a ceteris distingui solet. Suffragatur eadem fere aetate Óengus, sequuntur Hiberni: Gormanus, kalendarium Ecclesiae Christi Dubliniensis, Michael O'Clery in martyrologio quod Dungallense vocant, recentiores. Inter praecipuos Hiberniae sanctos fulget Cíarán, apud priscos Cérán et Quérán, abbas in Clúain moccu Nóis (anglice Clonmacnois), quod caput fuit insignis monasteriorum consociationis, uni Ardmachanae secundae. Vixisse creditur saeculo VI ante medium. Vitae latinae BHL. 4654 – 4656, quamvis recentes, aliquid sapiunt antiquitatis. Exstant etiam narrationes gadelicae multae. — Act. SS., Sept. t. III, p. 370 – 83; Comm. martyr. hieron., p. 497 – 98; R. I. Best et H. J. Lawlor, The Martyrology of Tallaght, p. 69; W. Stokes, The Martyrology of Óengus2, pp. 193, 202, 204; Id., The Martyrology of Gorman, p. 172; J. C. Crosthwaite, The Book of Obits and Martyrology of the Cathedral Church of the Holy Trinity, commonly called Christ Church, Dublin (Dublin, 1844), p. 69; J. O'Donovan, The Martyrology of Donegal, pp. 240, 242; J. O'Hanlon, Lives of the Irish Saints, t. IX, p. 199 – 237; J. F. Kenney, The Sources for the Early History of Ireland, t. I, p. 376 – 84.
9. PETRI] Petrus in oppido Verdunensi (Verdú) principatus Catalauniae natus anno 1580, die 7 aug. 1602 inter Societatis Iesu tirones admissus, religionis vota emisit die 8 aug. anno 1604. Anno 1610 in Novum Regnum Granatense transmittere est iussus. Sacerdotio die 19 mart. anno 1616 auctus Carthagine Nova, Nigritarum servitia illuc advecta concepto voto sibi elegit curanda et excolenda, aegrotantibus, haereticis et mohammadanis non neglectis, dignus qui a Patribus Tarraconensibus in epistula synodica ad Benedictum p. XIII alterius Xaverii cognomine insigniretur. Ad superos die 8 sept. anno 1654 evocatus, inter beatos anno 1851 a Pio p. IX, a Leone autem p. XIII inter sanctos relatus est Petrus die 15 ian. 1888 una cum S. Alphonso Rodriguez, cui vivus pia necessitudine fuerat obligatus. Omnium ad Nigritas missionum caelestis patronus a Romano pontifice declaratus est die 7 iul. anno 1896. Elogium a Leone p. XIII ad diem 9 sept., quo festivitas celebratur, martyrologio insertum. Vitam Petri coaevus edidit G. Suarez de Somoza, ab Alonso de Andrade quidem conscriptam ex relatione Iohannis del Real, qui praeerat provinciae Novae Granatensi Societatis Iesu anno 1654. — Act. SS., Sept. t. III, p. 205; Anal. Boll., t. V, p. 156; S. Rit. Congr., Ven. servi Dei Petri Claver. Positio super virtutibus, Romae, 1720; Auctarium [litterarum] annuarum Societatis Iesu anni 1653 et 1654, Pragae, p. 30 – 101; G. Suarez de Somoza, Vida del Venerable y apostolico P. Pedro Claver, Madrid, 1657; J. Fernandez, Apostolica y penitente vida de el V. P. Pedro Claver, Zaragoça, 1666; A. Astrain, Historia de la Compañia de Jesús en la Asistencia de España, t. V (Madrid, 1916), p. 479 – 95; G. Ledos, Saint Pierre Claver (1585 – 1654), Paris, 1923; R. Streit, Bibliotheca missionum, t. I, II, III, Münster i. W., 1916 – 1927, passim.

IV ID. SEPT.

[1] Tolentini in Piceno depositio sancti Nicolai confessoris, Ordinis Eremitarum sancti Augustini.

[2] In Africa natalis sanctorum episcoporum Nemesiani, Felicis, Lucii, alterius item Felicis, Littei, Polyani, Victoris, Iaderis, Dativi et aliorum, qui sub Valeriano et Gallieno, exurgente persecutionis rabie, ad primam confessionis Christi constantiam graviter fustibus caesi, deinde compedibus vincti et ad fodienda metalla deputati, gloriosae confessionis agonem consummarunt.

[3] Leodii in Belgio sancti Theodardi episcopi et martyris, qui animam suam posuit pro ovibus suis et post mortem miraculorum gratia illuxit.

[4] Chalcedone sanctorum martyrum Sosthenis et Victoris, qui in persecutione Diocletiani sub Prisco Asiae proconsule post vincula et bestias superatas iussi sunt incendi; at illi salutantes se invicem in osculo sancto, in oratione positi spiritum emiserunt.

[5] Item sanctorum martyrum Apellii, Lucae et Clementis.

[6] In Bithynia sanctarum virginum Menodorae, Metrodorae et Nymphodorae sororum, quae sub Maximiano imperatore et Frontone praeside martyrio coronatae pervenerunt ad gloriam.

[7] Romae sancti Hilari papae et confessoris.

[8] Compostellae sancti Petri episcopi, qui multis virtutibus et miraculis claruit.

[9] In civitate Albigensi sancti Salvii episcopi et confessoris.

[10] Novariae sancti Agapii episcopi.

[11] Constantinopoli sanctae Pulcheriae augustae virginis, religione et pietate insignis.

SEPTEMBRIS 10

1. NICOLAI] Natus anno 1255 in oppido Castro Sancti Angeli (Castel Sant' Angelo, hodie Sant' Angelo in Pontano), dioecesis Firmanae, Nicolaus nomen dedit Ordini Fratrum Eremitarum Sancti Augustini. Tam illustri fuit sanctitatis prodigiorumque fama ut statim ab obitu (10 septembris 1305) apud Romanam curiam de canonizatione agi coeptum sit. Supersunt Rubricae, examinationes et recollectiones sumptae de processu, inquisitione, articulis et attestationibus habitis et receptis super vita, conversatione et miraculis recolendae memoriae Nicolai de Tolentino, Ordinis heremitarum Sancti Augustini, Camerinensis dioecesis, BHL. 6230 d. 6231 b, 6231 c, collectae sub Iohanne XXII (1316 – 1334). Causa cur diu fuerit intermissa, significat Eugenius IV, qui anno 1447 Nicolaum sanctorum albo ascripsit: Iohannes papa XXII, praedecessor noster, Avenione cum eius curia praesidens, cum fratribus suis coepit de eius canonizatione tractare, quam nisi eius obitus et horrenda supervenissent schismata, procul dubio consummasset. Vitam litteris primus mandavit, anno 1326, Petrus de Monte Rubiano, Ordinis Eremitarum Sancti Augustini, BHL. 6230; cf. BHL. 6232. — Act. SS., Sept. t. III, p. 636 – 743; Sesto Centenario di San Nicola da Tolentino, periodico mensile, Tolentino, 1906; Analecta Augustiniana, t. I, 1905, p. 161 – 62; t. XII, 1929, p. 40 – 53; F. Giorgi, Vita del Taumaturgo S. Nicola da Tolentino2, Tolentino, 1887; N. Concetti, S. Nicola da Tolentino, Tolentino, 1932.
2. NEMESIANI] Ita fere Florus, qui haec sub Decio et Valeriano acta scribit. Fons est epistula (LXXVI) a S. Cypriano missa Nemesiano, Felici, Lucio, alteri Felici, Litteo, Poliano, Victori, Iaderi, Dativo coepiscopis, item compresbyteris et diaconibus et ceteris fratribus in metallo constitutis martyribus… Quod autem, fustibus caesi prius graviter et afflicti, per eiusmodi poenas initiastis confessionis vestrae religiosa primordia, execranda nobis ista res non est… Imposuerunt quoque compedes pedibus vestris et membra felicia ac Dei templa infamibus vinculis ligaverunt. Neque ex his, ut patet, nec aliunde efficitur eos omnes vel saltem aliquos supremo supplicio affectos esse. Florus qui primus illis in martyrologio locum dedit et hunc diem assignavit ea videtur ratione ductus fuisse quod ad 10 sept. in martyrologio hieronymiano occurrit aliquis Nemesius, qui reapse martyr Alexandrinus est, cum sociorum incerto numero. — Act. SS., Sept. t. III, p. 483 – 87; Comm. martyr. hieron., p. 499 – 500.
3. THEODARDI] Discipulus primum S. Remacli, dein episcopus Tungrensium, Theodardus anno c. 670 crudeli nece sublatus est, in saltu qui dicitur Bienwald, haud procul a Spira, dum ad Childericum, Austrasiae regem, pergit ut tueretur contra invasores ecclesiae suae bona. Vita prior BHL. 8046 a nonnullis Herigero Lobbiensi ascripta, ab Anselmo Leodiensi (BHL. 8047), ab Aegidio Aureaevallensi (BHL. 8048), a Sigeberto Gemblacensi (BHL. 8049) retractata est. Silentibus antiquis martyrologis, e Sigeberto et Molano elogium texuit Baronius. — Act. SS., Sept. t. III, p. 580 – 99; Act. SS. Belgii, t. III, p. 379 – 418; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 191; J. Demarteau, Vie de S. Théodard par Hérigère, Liége, 1890; S. Balau, Étude critique des sources de l'histoire du pays de Liége (Bruxelles, 1902), pp. 144 – 46, 299 – 300; L. Vander der Essen, Étude critique et littéraire sur les Vitae des saints mérovingiens de l'ancienne Belgique (Louvain, 1907), p. 135 – 43; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothéques publiques de France, t. V, p. 308.
4. SOSTHENIS] Horum martyrum gesta intexta sunt in Actis S. Euphemiae BHL. 2708 – 2713, cuius variae exstant recensiones, partim ineditae, ita ut nondum ea inventa fuerit e qua hausta sint elogia priscorum martyrologiorum neque huius nostri. Ceterum, summam rei quod attinet, nulla est dissensio, et tandem aliquando omnia refunduntur in Acta graeca BHG2. 619, quae fabulosa esse constat. Nihilominus sanctorum Sosthenis et Victoris nulla est in libris Graecorum distincta memoria. In fastos Latinorum induxit eos Florus, die natali ad arbitrium assignato. — Act. SS., Sept. t. III, p. 488.
5. APELLII] Ἀπελλοῦς, Λουκᾶ καὶ Κλήμεντος memoria bis inscripta est in fastis Graecorum, ad hunc diem et ad 22 april. Horum duos sub nomine Apellis et Lucii iam inseruerat Baronius in mense aprili, neglecto Clemente, unde non perspexit eosdem esse uno addito qui hodie nuntiantur. Quoniam de his iam suo loco egimus, de solo Clemente pauca addenda sunt. In catalogo virorum apostolicorum ad diem 30 iun. Clemens ille dicitur cuius Apostolus meminit Phil., IV, 3, qui primus ex gentilibus Christo credidit tandemque episcopus Sardicae factus est. Quae de Apelle (non Apellio), Luca et Clemente in synaxariis traduntur, hagiographorum somnia esse nemo non novit. — Act. SS., Sept. t. III, p. 480 – 481; Synax. Eccl. CP., pp. 33, 621, 787.
6. MENODORAE] Quaecumque de hisce martyribus tradita sunt profluunt ex Passione BHG2. 1273 ad hunc diem inserta in menologio metaphrastico. Verbis quam factis abundantior ea est, et vix lectu digna, quippe quae diverbiis martyrum cum praeside fere constet. His accedunt nonnulla portentosa, pauca quidem sed licenter excogitata, e quibus nihil Actis accrescit auctoritatis. — Act. SS., Sept. t. III, p. 489 – 93; Synax. Eccl. CP., p. 31.
7. HILARI] In martyrologio hieronymiano hodie nuntiatur Romae depositio Hilari episcopi. Hilarum papam, ut pronum est, intellexit Usuardus. Rectene an secus, in ancipiti est. Reticet enim Liber pontificalis eius diem emortualem, qui fuit, ut peritis placet, 29 feb. anno 468. Hinc colligunt Hilarum qui hodie annuntiatur non fuisse papam sed cognominem episcopum, aliunde ignotum, qui Romae obierit. — Act. SS., Sept. t. III, p. 553 – 574; Comm. martyr. hieron., p. 500; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 247.
8. PETRI] Belinus de Padua ad hunc diem in editione Usuardi Lutetiae Parisiorum typis mandata anno 1521: Eodem die sancti Petri archiepiscopi, qui multis virtutibus et miraculis claruit. Hunc alium non esse a Petro II, Tarentasiensi archiepiscopo, perspexit Henschenius, Act. SS., Maii t. II, p. 321, et subdidit: “Quae inde desumpta habent Molanus in Auctario Usuardi, Maurolycus, Felicius, Canisius, quaeque omnino arbitramur de S. Petro archiepiscopo Tarentasiensi intelligenda. Interim Galesinius ad eundem diem ista scribit: Compostellae S. Petri episcopi et confessoris. Hinc Galesinii et Molani verbis perperam coniunctis” hodiernum elogium in martyrologio Romano. Repertus est Petrus quidam Compostellanus episcopus (España sagrada, t. XIX, p. 174 – 89), cuius scripta recens edita sunt a P. Blanco Soto, Petri Compostellani de Consolatione rationis libri duo, Münster i. W., 1912; huius tamen memoria nusquam in fastis apparet. — Act. SS., Sept. t. III, p. 481 – 82.
9. SALVII] Per decem annos sedem Albigensem obtinuit S. Salvius, qui obiit anno 584. De eo Gregorius Turonensis testis aequalis in Historia Francorum, VII, e qua decerptae sunt Vitae BHL. 7468, 7469. Inter vetustiores martyrologos solus Hrabanus Salvium annuntiat. — Act. SS., Sept. t. III, p. 574 – 79; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 43; Catal. Lat. Paris., t. III, p. 690; L. de Lacger, Histoire de l'abbaye Saint-Salvy d'Albi, Ligugé, 1925.
10. AGAPII] Secundus est in Novariensium episcoporum laterculo; sedit ineunte saec. v. De gestis nihil fide dignum traditum est. — Act. SS., Sept. t. III, p. 501 – 502; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Piemonte, p. 249; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 1035.
11. PULCHERIAE] In Graecorum synaxariis non hac die tantum, sed et feb. 18 (vel 17), una cum Marciano imp., et aug. 7, simul cum Irene augusta, commemoratur Pulcheria, Arcadii filia et Theodosii iunioris soror († 453, probabilius mense iulio, sed incerto die). Solito plures antestatur Baronius auctores in annotationibus: Sozomenum, l. IX, c. 1 (adde c. 2 et 3); Nicephori Callisti Hist. eccl., l. XIV, c. 2 – 3 (rectius c. 2, et 8 – 10 de inventis martyrum reliquiis); Marcellini Chronicon, ad annos 414, 451, 453 (apud Mommsen, Chronica minora, t. II, pp. 71, 83 – 86); Suidam (ed. Adler, t. IV, 1935, p. 183); S. Leonis papae epistulas; Acta synodi Chalcedonensis (cf. Ed. Schwartz, Die Kaiserin Pulcheria auf der Synode von Chalkedon, in Festgabe für Ad. Jülicher [Tübingen, 1927], p. 203 – 212); Cyrilli ep. Alexandrini commentarium περὶ τῆς ὀρθῆς πίστεως (Acta conciliorum œcumenicorum, ed. Ed. Schwartz, t. I, vol. I, fasc. 5, 1927, p. 26 – 61), et alia vix non superflua. Vita S. Pulcheriae, quam a Thoma Bozzio “proxime edendam” sperabat Baronius, nunquam prelo commissa fuisse videtur; aliae autem, a M. Radero S. I. (1608), B. Scala (1636), C. Contucci (1754) editae, cultum augustae virginis apud Latinos mirum in modum propagarunt. Officium cum missa quotannis die iulii 7 celebrandum concessit Benedictus p. XIV, primo canonicis regularibus a S. Augustino in Lusitania degentibus atque Societati Iesu, deinde universo Portugalliae regis dominio, civitati ac dioecesi Venetiarum et utriusque Siciliae regnis; quae concessio, olim ad alias etiam ecclesias extensa, iam nullibi, ni fallimur, vigere permissa est. — Act. SS., Sept. t. III, p. 503 – 540; Synax. Eccl. CP., pp. 33 – 34, 469, 472, 871 – 72, 948, 1031.

III ID. SEPT.

[1] Romae via Salaria veteri in coemeterio Basillae natalis sanctorum martyrum Proti et Hyacinthi fratrum, eunuchorum beatae Eugeniae, qui sub Gallieno imperatore deprehensi quod essent christiani, sacrificare coguntur, sed non consentientes, primo durissime verberati sunt ac tandem pariter decollati.

[2] Laodiceae in Syria passio sanctorum Diodori, Diomedis et Didimi.

[3] Legione in Hispania sancti Vincentii abbatis et martyris.

[4] In Aegypto sancti Paphnutii episcopi, qui unus fuit ex iis confessoribus, qui sub Galerio Maximino imperatore, dextro oculo effosso et sinistro poplite exciso, ad metalla damnati fuerunt; deinde sub Constantino magno adversus Arianos pro fide catholica strenue decertavit, et demum multis coronis auctus in pace quievit.

[5] Lugduni depositio sancti Patientis episcopi.

[6] Vercellis sancti Aemiliani episcopi.

[7] Alexandriae sanctae Theodorae, quae cum incaute deliquisset, facti poenitens, mira abstinentia et patientia in habitu sancto incognita perseveravit usque ad mortem.

SEPTEMBRIS 11

1. PROTI] Depositio martyrum Romana: Proti et Iacinti in Basillae. Usuardi elogium est praeter paucissima: hic enim non vocat eos fratres, mentionem nullam inicit S. Eugeniae, et martyres dirissime verberatos dicit. Haec repetenda sunt ex Passione S. Eugeniae BHL. 2666, insigniter fabulosa. — Act. SS., Sept. t. III, p. 746 – 62; Comm. martyr. hieron., p. 501; Origines du culte des martyrs2, p. 272; Étude sur le légendier Romain, p. 171 – 86.
2. DIODORI] Brevi laudatione ornantur in synaxariis Graecorum variis diebus, sept. 10, 11, oct. 9, variis in exemplis. Praeter illa compendia nulla superest eorumdem Passio. — Act. SS., Sept. t. III, p. 776; Synax. Eccl. CP., pp. 32, 36, 121.

3. VINCENTII] In templo monasterii Sancti Claudii Legionensis lapidi insculptum est:

Haec tenet (u)rna tu(u)m venerandum corpus Vincenti abbatix,
set tua sacra tenet anima caeleste, sacerdos,
regnum mutasti in melius cum gaudia vite.
martiris exempla signant, cuod membra sacrata
demonstrante Deo vatis hic repperit index.
cuater decies cuinos et duos vixerat annos,
misterium Xri mente sincera minister.
raptus aetereas subito sic venit ad auras,
sic simul officium finis vitamcue removit.
spiritus adveniens Domini cuo tempore sanctus
in regionem piam v(e)xit animamcue locabit.
omnibus hiis mox est de flammis tollere flammas
Obiit in p. Dei V. id. mart. era DCLXVIII.

(Aem. Hübner, Inscriptiones Hispaniae Christianae, n. 142). Unde non conficies Vincentium martyrem occubuisse, quod asserit Passio sancti ac beatissimi Vincentii martyris atque abbatis qui passus est ad Legionensem urbem sub Ricilano rege Suevorum V idus martii, BHL. 8677, nullius auctoritatis. Inter reliquias arca Ovetensi inclusas memorantur pignora sancti Vincentii martiris adque abbatis (Anal. Boll., t. XLV, p. 95). De Vincentio silent martyrologia, mentio occurrit ad diem 11 martii apud Alphonsum de Villegas, in Flore Sanctorum, ed. 1583, p. 402, ubi, incerta de causa, cum in kalendario operi praefixo, tum in margine paginae 402 dies festus inscribitur 11 septembris. Inde Baronius elogium mutuatus, festum ad diem 11 martii omisit, ad hunc diem posuit. — Act. SS., Sept. t. III, p. 743; cf. Act. SS., Mart. t. II, p. 62 – 63; España Sagrada, t. XXXIV, p. 360 – 373; J. Pérez de Urbel, Los monjes españoles en la edad media, t. I (Madrid, 1933), p. 514

4. PAPHNUTII] Tam in Graecorum quam in Latinorum fastis frustra requiritur Paphnutius ille, cuius elogium ex Rufino, Hist. eccl., X, 4, partim ipsis eius verbis expressum est: Fuit praeterea in illo concilio et Paphnutius homo Dei episcopus ex Aegypti partibus, confessor ex illis quos Maximianus dextris oculis effossis et sinistro poplite succiso per metalla damnaverat. Sed in hoc tanta virtutum inerat gratia, ut signa per eum non minus quam dudum per apostolos fierent cet. De eodem iterum Rufinus, X, 18. Neque dies obitus huius Paphnutii neque venerationis ecclesiasticae indicia nota sunt. Quaeritur quid causae sit cur eius memoria hodie celebranda proponatur. Inter ea quae de Paphnutio diligenter collegit Stiltingus noster, unum notatu dignum existimamus: “In fastis sacris ecclesiae Alexandrinae, quos Iobus Ludolfus edidit, ad diem XI mensis noni, id est, ad diem VI maii nostri, etiam occurrit nudum nomen Paphnutius.” Act. SS., Sept. t. III, p. 782, n. 18. More nostro menses diesque computandi mensis noni 11 est 11 septembris. Hac computatione deceptum esse Baronium asserat qui noverit quo in libro potuerit vel excerptum synaxarii Alexandrini legisse. Hoc autem nunc arabice praesto est, cum interpretatione latina. Ad diem 11 mensis noni (Bašons), qui nobis est maii 6, occurrit commemoratio cum elogio S. Paphnutii episcopi, cuius nec aetas nec gesta cum homonymi nostri historia congruunt. Baronius, in commentario, postquam adduxerat Rufinum, Socratem, Sozomenum, Theodoretum, Athanasium in Vita S. Antonii, alios minores, de suo Paphnutio haec subdit: “Longe hic alius ab illo Paphnutio Meletiano, licet et ipse confessor fuerit, de quo scribit S. Epiphanius in Panario, haeresi 68.” Ad haec Combefisius: “Ut ita res habeat, ut vult Baronius, αὐτὸς ἔφα: nec enim ex monumentis ullis probat.” Suasque dubitationes late exponit (Historia haeresis monothelitarum, Parisiis, 1648, p. 595 – 600) et sententiam astruit non spernendis rationibus, iudice egregio illo F. M. Florentinio, in ammonitionibus praeviis ad martyrologium hieronymianum. Et certe tam graves illae sunt ut argumenta in utramque partem denuo excutienda videantur. Quaestionem intricatissimam faciunt tres saltem Paphnutii qui ea aetate in Aegypto vixerunt, neque paucis solvendam. Nuper editae sunt e foliis papyraceis in Aegypto repertis litterae datae et acceptae a quodam Paphnutio, saeculo currente IV, magni certe momenti et lectu iucundae, sed ad controversiam dirimendam parum utiles (cf. Anal. Boll., t. XLIII, p. 141 – 43). — Act. SS., Sept. t. III, p. 778 – 87; J. Forget, Synaxarium Alexandrinum (interpretatio latina), t. II (Lovanii, 1926), p. 113 – 114.
5. PATIENTIS] Martyrologium hieronymianum: Lugduno Galliae Patientis episcopi. Interfuit concilio Arelatensi anno 474 vel 475. Epistulam ad eum dedit Sidonius Apollinaris (VI, 12), cui bene notus erat (cf. II, 10; IV, 25). Patientis item meminit Gregorius Turon., Hist. Franc., II, 24. Obiit anno c. 480. — Act. SS., Sept. t. III, p. 791 – 97; Comm. martyr. hieron., p. 502; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 163; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. I, p. 128; t. II, p. 28.
6. AEMILIANI] Saec. VI ineunte vixit, quippe qui synodo Romanae sub Symmacho anno 502 interfuerit (Thiel, Epistolae Romanorum pontificum, p. 693). Silent martyrologi antiqui. Baronio praeluxerunt tabulae ecclesiae Vercellensis. Quae de gestis variis in compendiis recentioris aetatis referuntur e fontibus incertis hausta sunt. — Act. SS., Sept. t. III, p. 797 – 800; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Piemonte, pp. 408, 430 – 33; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 1041.
7. THEODORAE] Synaxariorum elogia ad hunc diem compendio referunt narrationem BHG2. 1727 – 1729 vel 1730, quam inter fabulas et ineptas lucubrationes merito amandavit decessor noster Ioh. Stiltingus. Tempore Zenonis imperatoris († 491) Theodoram monachi habitu in virorum coenobio occultatam vixisse ac paenitentiam egisse finxit hagiographus, saeculo VI nondum elapso. Eadem forte censenda est “amma sive mater Theodora”, quam Apophthegmata Patrum Theophilo ep. Alexandrino aequalem fuisse tradunt (P. G., t. LXV, p. 201 – 204). A recentioribus quibusdam Latinis commemoratur Theodora “electa” vel “paenitens” iulii 10, 12, 17 (Sollerius, Martyrologium Usuardi, pp. 393, 397; Petrus de Natalibus, Catal., VI, 109). — Act. SS., Sept. t. III, p. 788 – 91; Synax. Eccl. CP., p. 33 – 35; BHL. 8070 – 8071; BHO. 1158, 1159; H. Delehaye, Les légendes hagiographiques3, pp. 59 – 60, 189 192.

PRID. ID. SEPT.

[1] Festum sanctissimi Nominis beatae Mariae, quod Innocentius undecimus pontifex maximus, ob insignem victoriam ipsius Virginis praesidio de Turcis Viennae in Austria reportatam, celebrari iussit.

[2] In Bithynia sancti Autonomi episcopi et martyris, qui ex Italia Diocletiani persecutionem declinans illuc profectus, cum plurimos convertisset ad fidem, a furentibus gentilibus dum sacra mysteria perageret ad altare mactatus, hostia Christi effectus est.

[3] Iconii in Lycaonia sancti Curonoti episcopi, qui sub Perennio praeside capite truncatus martyrii palmam accepit.

[4] Alexandriae natalis sanctorum martyrum Hieronidis, Leontii, Serapionis, Selesii, Valeriani et Stratonis, qui sub Maximino imperatore ob Christi nominis confessionem in mare sunt demersi.

[5] Meri in Phrygia passio sanctorum martyrum Macedonii, Theoduli et Tatiani, qui sub Iuliano apostata ab Almachio praeside post alia tormenta super crates ferreas ignitas positi exultantes martyrium compleverunt.

[6] Apud Ticinum sancti Iuventii episcopi, de quo sexto idus februarii. Is a beato Hermagora, discipulo sancti Marci evangelistae, ad eam urbem una cum sancto Syro, de quo quinto idus decembris, directus est; et ambo illic Christi evangelium praedicantes et magnis virtutibus ac miraculis coruscantes, etiam vicinas urbes divinis operibus illustrarunt, sicque in pontificali honore glorioso fine quieverunt in pace.

[7] Lugduni depositio sancti Sacerdotis episcopi.

[8] Veronae sancti Silvini episcopi.

[9] Anderlaci sancti Guidonis confessoris.

SEPTEMBRIS 12

1. MARIAE] Decrevit Innocentius XI, die 25 nov. 1683, ut ad perpetuam memoriam Turcorum Vindobonae profligatorum die 12 septembris 1683, festum Sanctissimi Nominis Mariae, iam in Hispania celebrari solitum, die dominica infra octavam Nativitatis eiusdem Beatae Virginis ubique terrarum ageretur. Pius p. X, constitutione apostolica Divino afflatu, die 1 novembris 1911, huic sollemnitati diem 12 septembris assignavit. — N. Nilles, Kalendarium manuale, t. II (Œniponte, 1897), p. 507 – 508; F. G. Holweck, Calendarium liturgicum festorum Dei et Dei Matris Mariae (Philadelphiae, 1925), p. 317; Acta apostolicae sedis, t. III (1911), p. 644; t. IV, p. 448; L. von Pastor, Geschichte der Päpste, t. XIV, 2 (Freiburg i. Br., 1930), p. 787 – 804.
2. AUTONOMI] Ignoratur ab antiquis martyrologis. Elogium refunditur in synaxaria ad hunc diem indeque in Acta BHG2. 198, dubiae fidei. Probabilitate eadem non carere censuit Stiltingus, quia falsitatis nequeant convinci. Id certe parum est, et tenuem historiae S. Autonomi confert auctoritatem. Plurima de sancti reliquiis subiungit hagiographus. Ecclesia S. Autonomi, ad quam Mauricius imperator confugisse narratur, centum et quinquaginta stadiis Constantinopoli aberat, auctore Theophylacto Simocatta, Hist., VIII, 9, 13. Monasterii S. Autonomi, incerto loco siti, mentio est in Vita S. Theodori Siceotae, BHG2. 1748. — Act. SS., Sept. t. IV, p. 14 – 19; Synax. Eccl. CP., pp. 35 – 37, 948; Origines du culte des martyrs2, p. 154.
3. CURONOTI] Lectio nominis corrupta est. In synaxariis Κορνοῦτος nuncupatur, rarius Κορονάτος. Breve elogium Graecorum ex Passione hactenus latitante sed ficticia, ut videtur, paucioribus verbis hic exprimitur. Possessionibus ecclesiae Monembasiensis, anno 1301, annumerabatur ἀγρίδιον λεγόμενον τοῦ ἁγίου Κουρνούτου (Miklosich, Acta et diplomata, t. V, p. 164). — Act. SS., Sept. t. IV, p. 9 – 10; Synax. Eccl. CP., p. 38.
4. HIERONIDIS] Horum martyrium in Graecorum menologio descriptum esse asserit Baronius. Acta frustra requiruntur, nec mirum. Nomina enim, partim luxata (lege Cronidis pro Hieronidis, Seleuci pro Selesii), inepte copulata sunt veluti martyrum qui uno die et eodem supplicio interempti sint. Haec ope codicum hieronymianorum ad diem 15 sept. et librorum Graecorum ad 11, 13, 15 sept. aliquatenus defaecare alio loco tentavimus. Cronides, Leontius, Serapion martyres sunt Alexandrini; Seleucus et Valerianus Galatae, Straton Tomitanus vel Nicomediensis. Ex his soli Alexandrini in mare demersi feruntur. — Act. SS., Sept. t. IV, p. 13 – 14; Comm. martyr. hieron., pp. 507, 508; Synax. Eccl. CP., pp. 35, 40, 42, 47.
5. MACEDONII] Celeberrimi martyres apud Merum in Phrygia passi laudantur ad hunc diem vel postridie in synaxariis Graecorum, cum elogio e Socratis Hist. Eccl., III, 15; de iisdem Sozomenus, V, 11. Haec paucis contraxit Baronius. Recoluntur quoque in breviario Syriaco et in hieronymianis ad diem 19 iul., sub indicio, ut videtur, Synnada. — Act. SS., Sept. t. IV, p. 20 – 21; Synax. Eccl. CP., pp. 38, 39; Origines du culte des martyrs2, p. 159.
6. IUVENTII] In martyrologii hieronymiani laterculo hodierno concurrunt nomina SS. Siri (in Pamphylia) et Evantii (Augustoduni), quae Floro Lugdunensi opportunitatem praebuisse videntur ut ad hunc diem fastis inscriberet episcopos Ticinenses paene homonymos cum elogio ex Vita SS. Syri et Eventii, BHL. 7976, 4619, fabulis consuta. Iuventius et Syrus in nostro martyrologio proprium habent natalem, ille die 8 feb., hic vero 9 dec. — Act. SS., Feb. t. II, p. 152 – 55; Sept. t. IV, p. 1; Comm. martyr. hieron., p. 503; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 985.
7. SACERDOTIS] Martyrologium hieronymianum: Lugduno beati Sacerdotis episcopi. Concilio Aurelianensi quinto interfuit anno 549. De eo Gregorius Turonensis: Decedente vero apud Parisios, post sinodum illam quae Saffaracum expulit, Sacerdote Lugdunense episcopo, sanctus Nicetius ab ipso … electus suscepit episcopatum (Hist. Franc., IV, 36; cf. Vit. Patr., VIII, 3). Epitaphium Sacerdotis, marmoreis tabulis inscriptum, olim servabatur in ecclesia Sancti Nicetii, C.I.L., XIII, 2398; fragmenta lapidis anno 1883 reperta sunt. Clausula haec est: Vixit in amore et timore Dei annis LXV; obiit III id. sept. XII post consolatum Iustini viri clarissimi consolis indictione prima, i. e. die 11 sept. 552. Forsitan ob impeditam S. Patientis festo diem 11, S. Sacerdotis memoria ad 12 relata est. — Act. SS., Sept. t. IV, p. 31 – 36; Comm. martyr. hieron., p. 503; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 166; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 276.
8 SILVINI] Affert Baronius tabulas ecclesiae Veronensis, et Augustini Valerii librum de episcopis Veronensibus, ubi p. 4 habetur inscriptio “quae ad ingressum portae meridianae ipsius ecclesiae S. Stephani columnae inserta est”, saec. XI vel XII, ut videtur, exarata. Ita autem exorditur: In hac ecclesia sanctorum confessorum huius civitatis corpora episcoporum requiescunt. Horum unus non Silvinus, sed Salvinus est, cuius gesta et aetas penitus ignorata sunt. In editione martyrologii anno 1586, ad 12 sept. scriptum est Silvini; ad diem autem 12 oct.: Veronae sancti Salvini episcopi. In his Baronius secutus esse videtur Galesinium. Unum eundemque esse Silvinum et Silvanum omnia clamant. — Act. SS., Sept. t. IV, p. 25; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 929, 933.
9. GUIDONIS] Guidonis memoriam Anderlaci (Anderlecht), quod est municipium Bruxellis suburbanum, quotannis celebrari testatur martyrologium saec. XIV – XV ecclesiae Bruxellensis Sanctorum Michaelis et Gudilae, ad diem 12 sept.: apud Anderlacum, vicum Brabanciae nobis vicinum, depositio sancti Guidonis confessoris; ubi reliquiae sui corporis venerantur; vita quoque eius atque miracula plura leguntur (Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 529). Ad 24 iun.: apud Anderlacum elevatio sancti Guidonis (ibid., p. 358), quae facta est ab Odoardo episcopo, die Nativitatis S. Iohannis Baptistae, anno 1112 (BHL. 8870, c. 29). Erravit duce Surio (cf. BHL. 8872) Baronius, dum confessoris obitum ad eundem annum 1112 reponit, cum reliquiae in collegiatam Sancti Petri fuerint translatae bona venia Gerardi II antistitis Cameracensis (1076 – 1092), qui Lietberto successit (BHL. 8870, c. 17). Praeter supra memoratas, exstat Vita BHL. 8871, in Rubea Valle saec. XV confecta (Catal. Lat. Brux., t. I, p. 100). Guido igitur quo tempore vixerit non facile erues, eo vel magis quod si hagiographis fidem tribuas, per multum … temporis dum beati viri corpus … iaceret humatum, a nullo ei debita exhibebatur reverentia (BHL. 8870, c. 12). Eum posuit Miraeus in Chronico e vita migrasse anno 1012 et consentit Petrus Van de Velden, capituli Anderlacensis olim decanus, in dissertatiuncula quadam manuscripta quae in decessorum nostrorum collectaneis asservatur. Hanc sententiam “non multum a vero aberrare … si Actis inhaerendum sit” opinatus est Iacobus Trentecamp noster; “quo minus tamen eam quoad determinatum annum 1012” admittat, facit quod “allegatae rationes etsi sanctum diu ante annum 1112 obiisse evidentissime ostendant, nihil tamen pro illo determinato anno [1012] probant” (Act. SS. Sept. t. IV, p. 39 – 40). Quod vero ad gesta Guidonis attinet, ex Vitis, quarum nulla ceteroquin sancto coaeva (Act. SS., ibid., p. 38), habemus virum Dei in pago Brabantino, in tugurio rusticano paupere familia ortum, ecclesiae Marianae Lacensi (Laeken-Bruxelles) aliquando serviisse, per septem annos Romam, Hierosolymam alioque peregrinatum esse, Anderlacum dein petiisse, ubi peste inguinaria confectus ad meliorem vitam transiit. — Act. SS., Sept. t. IV, p. 36 – 48; Anal. Boll., t. XIV (1895), pp. 27, 57, 258; Catal. Lat. Paris., t. III, p. 691; J. Lavalleye, Notes sur le culte de Saint Guidon, in Annales de la Société royale d'Archéologie de Bruxelles, t. XXXVII (1934), p. 221 – 48.

ID. SEPT.

[1] Alexandriae natalis beati Philippi, patris sanctae Eugeniae virginis. Hic dignitatem praefecturae Aegypti deserens, baptismi gratiam assecutus est; quem in oratione constitutum iussit Terentius praefectus eius successor gladio iugulari.

[2] Item sanctorum martyrum Macrobii et Iuliani, qui sub Licinio passi sunt.

[3] Eodem die sancti Ligorii martyris, qui in eremo degens, a gentilibus ob Christi fidem necatus est.

[4] Alexandriae sancti Eulogii episcopi, doctrina et sanctitate celebris.

[5] Andegavi in Gallia sancti Maurilii episcopi, qui innumeris miraculis claruit.

[6] Apud Senonas sancti Amati episcopi et confessoris.

[7] In monasterio Romarico in Gallia sancti Amati presbyteri et abbatis, abstinentia et miraculorum gratia illustris.

[8] Ipso die sancti Venerii confessoris, admirandae sanctitatis viri, qui in insula Palmaria vitam eremiticam duxit.

SEPTEMBRIS 13

1. PHILIPPI] Post Adonem Usuardus Philippi meminit, illiusque elogium hic assumptum est, nonnihil emendatum si loqui fas est, nam omnia e fonte turbido fluxerunt, Actis videlicet S. Eugeniae, de quibus ad diem 25 dec. Nihil enim iuvat ea delevisse quae de episcopatu Philippi scripserat Usuardus et Terentium praefectum ex recensione BHL. 2667 Perennio (BHL. 2666) supposuisse. Philippi nusquam mentio est nisi in hisce scriptis apocryphis. Dies 13 sept. ab Adone selecta est proxima commemorationi SS. Proti et Hyacinthi (11 sept.), qui in Actis eunuchi S. Eugeniae finguntur. — Act. SS., Sept. t. IV, p. 52 – 54.
2. MACROBII] Macrobium et Iulianum socios passionis dixeris, cum certo non fuerint. In synaxariis seiunctim nuntiantur, Macrobius cum sociis quinque Tomis in Ponto, Iulianus in Galatia, uterque sub Licinio; in martyrologio hieronymiano, ad diem 15 sept., Macrobius cum sociis tribus Tomis, ad 17 cum duobus Niveduno assignatur. E compendiis efficitur amborum exstitisse Acta graeca, quae utinam integra habeamus. — Act. SS., Sept. t. IV, p. 54 – 56; Comm. martyr. hieron., pp. 508, 514; Synax. Eccl. CP., p. 40 – 42.
3. LIGORII] Allegat Baronius vetera manuscripta hac die et Petrum de Natalibus, qui in Catalogo, VIII, 73, agit de martyrio Ligorii et translatione, ex BHL. 3934, 3935 vel alio simili libello. Haec tota quanta fabulosa sunt. “Vetera manuscripta” procul dubio sunt hieronymiana, quibus hodie nuntiatur depositio Litorii episcopi Turonensis secundi. Litorium a librariis factum esse Ligorium, Ligorium ab hagiographis ornatum corona martyrii, coniectura est qua nulla veri similior. — Act. SS., Sept. t. IV, pp. 57 – 59, 61 – 62; Comm. martyr. hieron., p. 504.
4. EULOGII] Episcopo Alexandrino, ad quem plurimae exstant S. Gregorii p. epistulae, a Latinis nullus locus datus est in fastis ante Baronium. A Graecis vero eius memoria agitur in synaxariis ad diem 13 feb., et iterum ad 13 iun. Diem 13 sept. a Baronio electum esse occasione Philippi martyris Alexandrini, de quo supra, opinatus est Castellanus. Nonne potius Graecorum vestigiis inhaerere sibi visus est ponendo diem 13, dum errat in mense? — Act. SS., Sept. t. IV, p. 83 – 94; Synax. Eccl. CP., pp. 144, 748.
5. MAURILII] Martyrologium hieronymianum: Andegavis civitate Maurilionis episcopi. Obiit anno 453. Gesta BHL. 5730 relata sunt a Magnobodo episcopo, ann. 619 – 620. Vita posterior BHL. 5731 fraude asserta est tum Venantio Fortunato, tum Gregorio Turonensi; re vera edita fuit anno 905 ab Archanaldo diacono Andegavensi. — Act. SS., Sept. t. IV, p. 62 – 79; Comm. martyr. hieron., p. 504; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 357; M.G., Auct. Antiq., t. IV, 2, p. XXIX – XXXI.
6. AMATI] Saeculo XII in catalogum episcoporum Senonensium intromissus est Amatus, qui re vera sedem Sedunensem (Sion) obtinuerat. Mentio eius occurrit in Vita Rictrudis BHL. 7247, c. 24, quam composuit Hucbaldus. Iussu regis Theoderici III (675 – 691) Amatus exsulasse fertur, in monasterio Peronae primum, cui S. Ultanus praeerat, dein sub custodia S. Mauronti in loco qui dicitur Broilus (Breuil, Nord). Obiisse creditur anno c. 690. Reliquiae anno 870 Duacum translatae sunt. Vita Amati BHL. 362 exiguae est auctoritatis. Silent antiqua martyrologia. — Act. SS., Sept. t. IV, p. 120 – 33; Act. SS. Belgii, t. IV, p. 573 – 98; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 246; t. II2, pp. 398, 416.
7. AMATI] Elogium Flori, Adonis, Usuardi, nonnihil contractum. S. Amati, qui obiit anno c. 630, breviter meminit Ionas in Vita Columbani, lib. II, c. 10. A suppari, ut videtur, conscripta est Vita BHL. 358. Amatus, ex monacho Acaunensi factus eremita, dein monachus Luxoviensis sub Eustasio abbate, demum praefuit monasterio Habendensi (Remiremont, Vosges), quod cum S. Romarico condiderat. In uno kalendario codicis olim Mettensis, nunc Berolinensis Phillipp. 1831, saec. VIII, S. Amatus non hodie sed die 12 sept. commemoratur: II ID. SEP. Depositio sancti Amati confessoris. — Act. SS., Sept. t. IV, p. 95 – 108; M.G. Scr. rer. merov., t. IV, p. 208 – 221; M. Besson, in Zeitschrift für schweizerische Kirchengeschichte, t. I (1907), p. 20 – 31; P. David, Vie de S. Aimé, Grenoble, 1937.
8. VENERII] Non in insula Palmaria, sed in vicina Tyro maiore (vulgo Tino), ad oram Ligustici sinus, haud procul a civitate Luna, eremitarum instar vixit hic Venerius, temporibus Phocae imperatoris et Gregorii papae Magni; cuius tamen epistula I, 48 (olim 50) ad aliam insulam Palmariam, quae contra Terracinam in Campania sita est, referri debet. Praeter Vitam BHL. 8532 quae nec ab aequali nec a suppari scripta videtur, exstat eiusdem altera recensio BHL. 8534, cui accedit translatio Regium Lepidi saec. IX peracta, tertia denique Vita auctore Petro Calo BHL. 8535 (cf. Anal. Boll., t. XXIX, p. 93). Actorum compendium praebet Petrus de Natalibus, Catal., VIII, 65; diem vero anniversariam sept. 11 Venerio assignat, non 13. Cognomines duos memorat Baronius in annotationibus, qui reapse unus idemque sunt Venerius anachoreta, in montibus Tiburtinis sub Othone tertio clarus, de quo et Petrus Damianus in Vita S. Romualdi, c. 24 (al. 35, 36), et Petrus de Natalibus, Catal. VIII, 66 (cf. Act. SS., Sept. t. III, p. 745). — Act. SS., Sept. t. IV, p. 108 – 120; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 532; G. Lamorati, Vite de' SS. Venerio e Pacomio abbati (Genova, 1665), p. 7 – 34.

XVIII KAL. OCT.

[1] Exaltatio sanctae Crucis, quando Heraclius imperator, Chosroa rege devicto, eam de Perside Ierosolymam reportavit.

[2] Romae via Appia beati Cornelii papae et martyris, qui in persecutione Decii post exilii relegationem iussus est plumbatis caedi, et sic cum aliis viginti et uno promiscui sexus decollari. Sed et Caerealis miles cum Sallustia uxore sua, quos idem Cornelius in fide instruxerat, eodem die capite plexi sunt.

[3] In Africa passio sancti Cypriani episcopi Carthaginensis, sanctitate et doctrina clarissimi: qui sub Valeriano et Gallieno principibus post durum exilium detruncatione capitis martyrium consummavit sexto milliario a Carthagine iuxta mare. Eorumdem vero sanctorum Cornelii et Cypriani memoria sexto decimo kalendas octobris festive celebratur.

[4] Romae sancti Crescentii pueri, filii sancti Euthymii, qui in persecutione Diocletiani sub Turpilio iudice via Salaria gladio percussus occubuit.

[5] Treviris sancti Materni episcopi, discipuli beati Petri apostoli, qui Tungrenses, Colonienses et Trevirenses aliosque finitimos populos ad Christi fidem perduxit.

[6] In Africa passio sanctorum martyrum Crescentiani, Victoris, Rosulae et Generalis.

[7] Constantinopoli natalis sancti Ioannis, illius civitatis episcopi, propter aureum eloquentiae flumen cognomento Chrysostomi, qui inimicorum factione in exilium eiectus, cum Innocentii primi summi pontificis decreto inde revocaretur, in itinere a custodientibus militibus multa mala perpessus, animam Deo reddidit; eius tamen festivitas sexto kalendas februarii celebratur, qua die sacrum ipsius corpus a Theodosio iuniore Constantinopolim fuit translatum. Hunc vero praeclarissimum divini verbi praeconem Pius papa decimus oratorum sacrorum caelestem patronum declaravit atque constituit.

SEPTEMBRIS 14

1. EXALTATIO] His initium facit Usuardus; verba Chosroa rege devicto a nostro inserta sunt. Hierosolymis primum celebratum est festum sanctae Crucis in dedicatione basilicarum quae Martyrium et Anastasis nuncupantur. Tempore incerto in Occidentem transiit. De sollemnitate Exaltationis sanctae Crucis in basilica Salvatoris quae appellatur Constantiniana, mentio est in Libro pontificali, sub Sergio p. (687 – 701). — Act. SS., Sept. t. IV, p. 141; Comm. martyr. hieron., p. 506; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. 374, 378; A. Bludau, Die Pilgerreise der Aetheria (Paderborn, 1927), p. 185 – 90.
2. CORNELII] Tum in martyrologio hieronymiano tum in sacramentariis omnibus S. Cornelio dies assignatur XVIII kal. oct., qua et natalis S. Cypriani quocum amicitia coniunctus erat. Sententia est S. Hieronymi eos eodem die non eodem anno passos esse. At in eo errat sanctus doctor. Etenim non mense septembri sed iunio incerti anni obiit S. Cornelius Centumcellis, quo in exsilium missus fuerat. Eius corpus ex eo loco delatum depositum fuit in coemeterio Callisti ipso die quo commemoratio S. Cypriani agebatur. Elogium iis paene verbis expressum est quibus usus est Beda. Is autem prae manibus habuit Passionem S. Cornelii BHL. 1958, longo post rem gestam tempore scriptam, quando oblivione deletum erat Cornelium martyrem fuisse sine sanguine fuso. Quae de sociis viginti et uno item Cereali et Sallustio adduntur utinam adductis testibus idoneis comprobarentur. Quod tamen martyres fuerint sanctus Cerealis et Salustia cum XXI in pariete prope S. Cornelii sepulcrum inscripti indubium esse videtur, quamquam eorum dies natalis ignoratur. — Act. SS., Sept. t. IV, p. 143 – 91; Comm. martyr. hieron., p. 505 – 506; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. XCVI, 150 – 52; P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. VI, p. 181 – 210; Origines du culte des martyrs2, p. 286.
3. CYPRIANI] De die natali S. Cypriani summa consensio est Passionis, Depositionis martyrum Romanae, kalendarii Carthaginiensis, martyrologii hieronymiani. Gesta eius habemus coaeva tum Acta proconsularia BHL. 2037, tum Vitam a Pontio diacono conscriptam BHL. 2041. Elogii pars praecipua deprompta est ex Beda. Valeriano tamen principi adiectus est Gallienus, qui in Actis alter nominatur consul. Duo notanda sunt in textu Bedano. Quod sexto miliario martyrium consummasse dicitur Cyprianus, Actorum phrasi non plane respondet, ubi turba convenisse asseritur ad Sexti. Verba iuxta mare interpretatio quaedam videtur verborum iuxta piscinas, ubi erant areae Macrobii Candidiani. Et hoc loco non passus est Cyprianus sed depositus. Quae notantur de translato festo SS. Cornelii et Cypriani ob concurrentem memoriam Exaltationis sanctae Crucis Baronio post annum 1635 accesserunt. — Act. SS., Sept. t. IV, p. 191 – 348; Comm. martyr. hieron., p. 506; Les Passions des martyrs et les genres littéraires, p. 82 – 104.
4. CRESCENTII] Martyrologio inscriptus est a Baronio qui fontem elogii his indicat: “De cuius martyrio aliorumque sociorum Acta manuscripta legi quae ab ecclesia Perusina accepimus.” Sunt haec Acta BHL. 1986, apocrypha, praeter quae nullum exstat de hoc S. Crescentio monumentum. Perusiae eum vixisse tradit hagiographus, et patrem habuisse Euthymium, cum quo baptizatus est ab Epigmenio presbytero (de his ad 29 aug. et 24 mart.). Romam perductus capite plexus est in via extra portam Salariam, sepultusque in crypta in qua multi sancti condebantur. Quemnam Crescentium in mente habuerit qui hanc Passionem conscripsit nemo facile dixerit. In coemeterio Priscillae via Salaria nova iacebat martyr Criscentio, a topographis Crescentius vel Crescentianus nuncupatus, cuius anniversarius dies ignoratur. Passio Criscentii pueri scripta est in Tuscia, non vero Romae. Corpus martyris Senas translatum asseritur mediante saec. XI. — Act. SS., Sept. t. IV, p. 351 – 53; Origines du culte des martyrs2, p. 275.
5. MATERNI] Maternum ex S. Petri discipulis fuisse commentum est quod hodie nemo tuetur; nec immorandum est hagiographorum somniis de SS. Materno, Euchario et Valerio (BHL. 2655, 5678 – 5681). Anno 313 Constantinus imp. Miltiadi papae nuntiat se Reticium, Maternum ac Marinum episcopos Romam vocasse ut in causa Caeciliani et Donatistarum audiantur (Eusebii Hist. eccl., X, 5). Anno sequenti concilio Arelatensi interfuerunt Maternus de civitate Agrippinensium et Agroecius de civitate Treverorum (Mansi, Concilia, t. II, p. 476). Non in sola Coloniensi serie, sed et in catalogis episcoporum Treverensium et Tungrensium primus signatur Maternus. Porro, quanta cum cautela tractandi sint huiusmodi laterculi nemo ignorat, et id unum fortasse ex trina inscriptione tuto infertur Maternum laboribus apostolicis magnam in universa regione sibi conciliasse nominis celebritatem. In Hrabani martyrologio die 14 sept. memoratur, item in kalendariis Treverensibus; Coloniae vero, inde a saec. XII, die 13, forsan ob concurrentem postridie Exaltationis sanctae Crucis festivitatem. — Act. SS., Sept. t. IV, p. 354 – 400; Act. SS. Belgii, t. I, p. 77 – 94; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, pp. 34, 178, 184; W. Neuss, Die Anfänge des Christentums im Rheinlande2 (Bonn, 1933), p. 10 – 14; E. Winheller, Die Lebensbeschreibungen der vorkarolingischen Bischöfe von Trier (Bonn, 1935), p. 28 – 55; G. Zilliken, Der Kölner Festkalender, p. 96; P. Miesges, Der Trierer Festkalender, p. 84.
6. CRESCENTIANI] Ita Baronius: “De quibus Ado cui adstipulantur vetera manuscripta.” Utique Ado, qui solus enuntiato S. Cypriani elogio addit: “Referuntur autem cum beato Cypriano passi Crescentianus cet.” Sed manuscripta, quae ei astipulari asserit Baronius, desiderantur. Adonem exscribit Usuardus, tacentibus ceteris omnibus. Laudatus annalista, ad ann. 261, haec habet: “Quo die passus est Cyprianus apud Carthaginem, eodem quoque die et loco martyrium subiisse quatuor sanctos martyres Crescentianum, Victorem, Rosulam et Generalem testantur tabulae ecclesiasticae.” Satius fuisset has tabulas indicasse, si praeter Adonem aliquas novisset. — Act. SS., Sept. t. IV, p. 348.
7. IOANNIS] In Graecorum libris notatur hac die S. Iohannem obdormisse in Domino, sed eam commemorationem, ob occurrentem Exaltationis sanctae Crucis celebrationem, ad diem 13 nov. relatam esse. In ecclesia latina de eodem potissimum agitur anniversaria die translationis reliquiarum Constantinopolim 27 ian. De Actis S. Iohannis variisque laudationibus BHG2. 870 – 881 non est hic disserendi locus. — Act. SS., Sept. t. IV, p. 401 – 709; Synax. Eccl. CP., pp. 46, 217 – 20, 312, 425, 433, 492.

XVII KAL. OCT.

[1] Octava Nativitatis beatae Mariae Virginis.

[2] Romae via Nomentana natalis beati Nicomedis presbyteri et martyris, qui cum diceret compellentibus se sacrificare: Ego non sacrifico nisi Deo omnipotenti, qui regnat in caelis, plumbatis diutissime caesus migravit ad Dominum.

[3] In territorio Cabilonensi sancti Valeriani martyris, quem Priscus praeses suspensum et gravi ungularum laceratione cruciatum, cum in Christi confessione videret immobilem ac laeto animo in eius laudibus permanentem, gladio animadverti praecepit.

[4] Hadrianopoli sanctorum martyrum Maximi, Theodori et Asclepiodoti, qui sub Maximiano imperatore coronati sunt.

[5] Item sancti Porphyrii mimi, qui coram Iuliano apostata per iocum baptismum suscipiens, Dei virtute derepente mutatus, christianum se esse professus est ac mox, iubente eo, securi percussus martyrio coronatur.

[6] Eodem die sancti Nicetae Gothi, qui ab Athanarico rege ob catholicam fidem iussus est igne comburi.

[7] Cordubae sanctorum martyrum Emilae diaconi et Ieremiae, qui in persecutione arabica post longam carceris macerationem cervicibus pro Christo abscissis martyrium compleverunt.

[8] Marcianopoli in Thracia sanctae Melitinae martyris, quae sub Antonino imperatore et Antiocho praeside ad gentilium fana semel et iterum ducta, cum idola semper corruerent, suspensa et laniata ac demum capite plexa est.

[9] Tulli in Gallia sancti Apri episcopi.

[10] Item sancti Leobini episcopi Carnutensis.

[11] Lugduni sancti Albini episcopi.

[12] Eodem die depositio sancti Aichardi abbatis.

[13] In Gallia sanctae Eutropiae viduae.

SEPTEMBRIS 15

1. OCTAVA] Nonnisi in quibusdam auctariis Usuardinis et fastis recentioribus nuntiatur. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 536.
2. NICOMEDIS] Elogium est Flori, excerptum ex gestis SS. Nerei et Achillei BHL. 6062, quae ficticia sunt. S. Nicomedis festum inscriptum est in sacramentario Gregoriano et in codice Sangallensi sacramentarii Gelasiani. S. Nicomedem in coemeterio viae Nomentanae quievisse testantur antiqua topographorum scripta. — Act. SS., Sept. t. V, p. 5 – 12; Comm. martyr. hieron., p. 510.
3. VALERIANI] Martyrologium hieronymianum: Cavillono castro Trenortio sancti Valeriani martyris. Trenorchium (Tournus, Saône-et-Loire) viginti milibus distat ab urbe Cavillono (Chalon-sur-Saône), non quadraginta, ut habet Gregorius Turonensis, qui testatur Valerianum martyrem eo loco tumulatum esse (in Gloria mart., LIII). Elogium totis verbis Usuardinum est e Passione S. Marcelli BHL. 5245, quam dubiae fidei esse ad diem 4 sept. observavimus. — Act. SS., Sept. t. V, p. 13 – 29; Comm. martyr. hieron., p. 509; Origines du culte des martyrs2, p. 353.
4. MAXIMI] Maximus, Theodotus (non vero Theodorus ut hic scriptum est) et Asclepiodote (non Asclepiodotus) memorantur hodie et 19 feb. in synaxariis Graecorum cum elogio e Passione BHG2. 1239, 1240, cuius compendium nuper edidit B. Latyšev, Menologii byzantini saec. X quae supersunt, t. I, p. 106 – 111, ad diem 19 feb. legendum. Dormitasse dicendus est qui Acta ista scriptoris synchroni et fide digna pronuntiavit. — Act. SS., Sept. t. V, p. 30 – 37; Synax. Eccl. CP., pp. 46 – 47, 475; Anal. Boll., t. XXXI, p. 244.
5. PORPHYRII] Bis memoratur S. Porphyrius mimus tum in nostro martyrologio, sept. 15 et nov. 4, tum in synaxariis Graecorum. Et hodie quidem sub Iuliano passus asseritur in elogio cuius hic excerptum praebetur, altera vero die sub Aureliano. In utraque Passione, BHG2. 1569 et ea quae edita est in Analectis nostris, t. XXIX, p. 270 – 75, res agitur sub Aureliano. Recensio quae Aureliano Iulianum supponit et elogio hodierno subest adhuc latet. Ceterum summam rei quod attinet una eademque est fabula quae ab hagiographis non soli Porphyrio, homini ceterum ignoto, sed et aliis, velut Genesio, Gelasio, Ardalioni afficta est. — Act. SS., Sept. t. V, p. 37; Nov. t. II, 1, p. 227 – 32; Synax. Eccl. CP., pp. 48, 193 – 94; Anal. Boll., t. XXIX, p. 259 – 75.
6. NICETAE] Acta S. Nicetae metaphrastica, BHG2. 1340, legerat Baronius latine edita a Lippomano. Adire praestat Passionem antiquiorem, BHG2. 1339, in Analectis nostris, t. XXXI, p. 209 – 215, quae quidem a synchrono scripta non est, sed ex variis fontibus, qualis est Hist. eccl. Socratis, non indiligenter collecta. Hanc compendio referunt synaxaria Graecorum ad hunc diem. — Act. SS., Sept. t. V, p. 38 – 43; Synax. Eccl. CP., p. 45 – 46; Anal. Boll., t. XXXI, pp. 281 – 286, 292 – 94.
7. EMILAE] Emila et Ieremias, cives Cordubenses, cum linguam arabicam egregie callerent, coram iudice dogmata Mohammadis refellere ausi, martyres occubuere die 15 septembris 852. De quibus in Memoriali Sanctorum, lib. II, c. 12, Eulogius Cordubensis, qui fons est elogii nostri: Quos per carcerem maceratos, postremum gladio vindice peremerunt… Quorum corpora equuleis suspendentes ultra amnem statuunt, XVII kalendas octobris. Ad eundem diem Emilam commemorat kalendarium Cordubense anno 961: et in ipso est festum Emiliani (M. Férotin, Le Liber Ordinum, p. 479). Usuardus cur ad diem 17 septembris martyres protulerit, incertum: item Cordube sancti Emiliani diaconi et Hieremiae decollatorum. — Act. SS., Sept. t. V, p. 103 – 105; España sagrada, t. X, p. 396 – 97; Fr. J. Simonet, Historia de los Mozárabes de España, p. 437; Anal. Boll., t. LV, p. 275 – 76.
8. MELITINAE] Varia in variis exemplis synaxariorum Graecorum habentur S. Melitinae elogia, tum ad 16 huius mensis, tum ad 29 vel 30 oct., ex iisdem Actis nondum repertis sed certe fabulosis, ut satis ostendunt compendia quae supersunt. In his non semel pro coronide narratur translatio reliquiarum S. Melitinae ad insulam Lemnum. Colebatur Constantinopoli in propria ecclesia ἐν τῷ Πετρίῳ. — Act. SS., Sept. t. V, p. 29 – 30; Synax. Eccl. CP., pp. 50 – 52, 177, 179; Anal. Boll., t. XXXI, p. 272 – 73.
9. APRI] Codex hieronymianus Bernensis: in Tullo civitate depositio sancti Apri confessoris et episcopi. Saec. VI obiit Aper, qui septimus inter Tullenses episcopos ponitur. Cultus eius antiquus est, teste Fredegario, ad ann. 626: In suburbio Tullensi Godinus (filius Warnacharii maioris domus), cernens vitae suae periculum habere, … in ecclesia Sancti Apri regio timore perterritus fecit confugium (IV, 54). Exstant Vitae BHL. 616, 617, sequioris aetatis. Aprum amicum Paulini Nolani alium non esse a cognomini episcopo Tullensi nonnulli contenderunt, assentiente Baronio, negantibus plerisque cum Suyskeno nostro. — Act. SS., Sept. t. V, p. 55 – 79; Comm. martyr. hieron., p. 510; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 62.
10. LEOBINI] Interfuit concilio Aurelianensi, anno 549, et Parisiensi, anno 552; obiit anno c. 556. Vita BHL. 4847, perperam Venantio Fortunato asserta, antiqua non est. In ea Leobinus apud monachos Miciacenses degisse fertur tempore S. Aviti. In libris liturgicis Carnutensibus, depositio seu transitus S. Leobini commemoratur ad diem 14 martii; die vero 15 sept. eiusdem translatio. Apud Bedam et Usuardum memoria eius hodie recolitur. — Act. SS., Mart. t. II, p. 349 – 354; Sept. t. V, p. 2; Anal. Boll., t. XXIV, p. 25 – 31; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 426; Merlet et Clerval, Un manuscrit chartrain du XIe siècle (Chartres, 1893), p. 32 – 33; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 381; Id., Les bréviaires, t. V, p. 171.
11. ALBINI] Martyrologium hieronymianum: Lugduno Galliae Alpini episcopi. Post S. Iustum, qui anno 381 concilio Aquileiensi interfuit, Lugduni sedit Alpinus (var. Appinus, Aplinus, Albinus), decimus quartus in serie episcoporum, cuius gesta ignorantur. — Act. SS., Sept. t. V, p. 44l; Comm. martyr. hieron., p. 509.
12. AICHARDI] Aichardus, seu potius Aichadrus, S. Filiberto abbati successit in munere: Filibertus, accepto consilio, unum de discipulis suis, Aichadrum nomine, virum idoneum direxit Gemedico (Jumièges), ut ipse pastorale officium illius subrogaretur in loco (Vita Filiberti, BHL. 6805, c. 33). Obiit anno c. 687. Ad veram historiam parum aut nihil confert Vita Aichadri BHL. 181, saec. IX conscripta, neque Vita posterior BHL. 182, auctore Fulberto monacho. Silent de Aichadro veteres martyrologi; de die tamen cultus non ambigitur. — Act. SS., Sept. t. V, p. 80 – 102; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 6; Anal. Boll., t. LV, p. 63.
13. EUTROPIAE] Molanus, in priore editione, inter addita: “In Galliis sanctae Eutropiae viduae, de qua Sidonius in epistola ad Pragmatium.” Haec eadem epistula (VI, 2) a Baronio allata est in annotatis, utique ex Molano. At cultu ecclesiastico semper caruit Eutropia illa, quamvis sanctam et venerabilem eam, dum vivit, praedicaverit Sidonius. — Act. SS., Sept. t. V, p. 3.

XVI KAL. OCT.

[1] Sanctorum Cornelii et Cypriani pontificum et martyrum, quorum natalis decimo octavo kalendas octobris recolitur.

[2] Chalcedone natalis sanctae Euphemiae virginis et martyris, quae sub Diocletiano imperatore et Prisco proconsule tormenta, carceres, verbera, argumenta rotarum, ignes, pondera lapidum, bestias, plagas virgarum, serras acutas, sartagines ignitas pro Christo superavit, sed rursus in theatrum ad bestias ducta, cum orasset ad Dominum, ut iam spiritum suum susciperet, una ex iis morsum sancto corpori infigente, ceteris pedes eius lambentibus, immaculatum spiritum Deo reddidit.

[3] Romae sanctorum martyrum Luciae nobilis matronae et Geminiani, quos Diocletianus imperator, poenis gravissimis afflictos diuque tortos, tandem post laudabilem martyrii victoriam gladio animadverti praecepit.

[4] Item Romae via Flaminia sanctorum martyrum Abundii presbyteri et Abundantii diaconi, quos Diocletianus imperator una cum Marciano viro illustri et Ioanne eius filio, quem illi a mortuis suscitaverant, decimo ab Urbe lapide gladio feriri iussit.

[5] Cordubae sanctorum martyrum Rogelli et Servidei, qui manibus pedibusque abscissis ad ultimum decollati sunt.

[6] Heracleae in Thracia sanctae Sebastianae martyris, quae a beato Paulo apostolo ad Christi fidem perducta, sub Domitiano imperatore et Sergio praeside variis modis tentata gladio tandem caesa est.

[7] In Scotia sancti Niniani episcopi et confessoris.

[8] In Anglia sanctae Edithae virginis, Edgari Anglorum regis filiae, quae in monasterio a teneris annis Deo dicata saeculum hoc ignoravit potius quam reliquit.

SEPTEMBRIS 16

1. CORNELII] De SS. Cornelio et Cypriano dictum est ad 14 sept., quo per longum aevi spatium eorum natalis celebratus est, donec post introductam Exaltationis sanctae Crucis sollemnem commemorationem ad hunc diem transferretur. — Act. SS., Sept. t. V, p. 250.
2. EUPHEMIAE] Inclutam martyrem Chalcedonensem memorat martyrologium hieronymianum ad dies 16 sept. et 13 aprilis. Diem 13 april. huic festivitati itidem assignat sacramentarium Gelasianum, quem usum ecclesiae Gallicanae perdiu retinuerunt. Alibi usu fere communi sollemnitas agebatur die 16 sept., qui reapse videtur sanctae natalis fuisse, consonantibus fastis consularibus Vindobonensibus. Elogium nostri martyrologii ad verbum usque superavit paucissimis mutatis Bedae stilum refert, qui contraxit Passionem BHL. 2708 vel consimilem quandam; ex quo item fonte manavit reliqua pars elogii (sed rursus cet.). Inde nihil accipi potuit quod ad historiam pertineret; narrationes enim quotquot de S. Euphemia habentur, BHG2. 619, 620, litterarum figmentis constant. Praeter festum hodiernum solebant Graeci alteram S. Euphemiae sollemnitatem celebrare die 11 iul., quae proprie concilii Chalcedonensis commemorationem spectat. Utrumque festum Constantinopoli agebatur in ecclesia Sanctae Euphemiae ἐν τοῖς Ἀντιόχου πλησίον τῶν Λαύσου. Romae exstabat basilica Sanctae Euphemiae quam Sergius p. (687 – 701) instauravit. — Act. SS., Sept. t. V, p. 252 – 84; Comm. martyr. hieron., pp. 187, 511; Synax. Eccl. CP., pp. 47 – 49, 811. De festo 13 april., J. Croquison, in Échos d'Orient, t. XXXV, p. 168 – 82.
3. LUCIAE] Elogium Usuardi verbis conceptum est ex Passione BHL. 4985 vel simili, certe fabulosa et Actis S. Viti et sociorum valde affini. Lucia martyr est Syracusana (13 dec.), cui in urbe Roma iuxta S. Silvestrum dedicata fuit diaconia ab Honorio p. I (625 – 638). Litterae Actorum minime congruit indicium topographicum Romae. Etenim, post narratam martyrum ad Diocletiani tribunal fidei professionem, ab angelis in Siciliam deportati ibique vitam finisse dicuntur, Lucia quidem in pace, Geminianus autem gladio. De Geminiano nihil in monumentis ecclesiasticis reperire est; S. Luciae socius assignatur ab hagiographo qui insignem ubique fabulatorem se prodit. Septembris 16 dedicationis ecclesiae anniversaria esse creditur. Postridie Λουκίας καὶ Γεμινιανοῦ memoria agitur a Graecis in synaxariis, cum elogio ex eorum Passione. — Act. SS., Sept. t. V, p. 286 – 92; Synax. Eccl. CP., p. 53 – 54; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 324 – 26; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 321 – 22.
4. ABUNDII] Martyres hi quattuor in nullo alio martyrologio leguntur quam Romano. Elogii fons est Passio BHL. 16, vel aliqua huic proxima recensio estque ex earum censu quae ad admirationem ciendam potius quam ad veritatem illustrandam confictae sunt. — Act. SS., Sept. t. V, p. 293 – 310; Origines du culte des martyrs2, p. 322.
5. ROGELLI] Dum in carcere detinentur Emila et Ieremias, de quibus pridie, Rogelius monachus et eunuchus iam senex provectaeque aetatis et Servio-Dei (latine reddit nomen apud Arabes usitatissimum 'Abdallah), qui spado adhuc iuvenis ante paucos annos ab Orientis partibus ultra maria in praedictam urbem (Cordubam) habitaturus peregrinus venerat (Eulogius, Memoriale Sanctorum, l. II, c. 13), audacter coram plebe Christum praedicarunt. In custodiam dati, paulo post martyrium fecerunt. Statuti in loco decollationis martyres sancti, antequam lictor admoneret, palmas extendunt, lacertos parant iniectumque iugulum ulnis excipientes, in diversa manus dissiliunt. Deinde cruribus amputatis, nulla compuncti tristitia, abscissis denuo collis, corruerunt, die 16 septembris 852. Primus inter martyrologos hos memoravit Galesinius. Elogii nostri fons est, quem exscripsimus, Eulogius. — Act. SS., Sept. t. V, p. 336 – 39; España Sagrada, t. X, p. 396; Fr. J. Simonet, Historia de los Mozaárabes de España, p. 437.
6. SEBASTIANAE] Synaxaria Graecorum eam commemorant ad hunc diem cum elogio e quo hoc nostrum excerptum est. Quaecumque de Sebastiana martyre traduntur hausta sunt ex Actis BHG2. 1619, quae tota quanta ab hagiographo conficta sunt. In menaeis ad diem 24 oct. recolitur Sebastiana. — Act. SS., Iun. t. VI, p. 57 – 70; Synax. Eccl. CP., pp. 50, 161; Anal. Boll., t. XXXI, p. 252 – 54.
7. NINIANI] Christianae fidei initia inter australes Pictos, qui Scotiae Caledonicae partem obtinuerant, refert his verbis Beda, Hist. eccl., III, 4: Ipsi australes Picti, … multo ante tempore (quam S. Columba septentrionales Pictos adivit, anno 565), ut perhibent, relicto errore idolatriae, fidem veritatis acceperant, predicante eis verbum Nynia episcopo reverentissimo et sanctissimo viro de natione Brettonum, qui erat Romae regulariter fidem et mysteria veritatis edoctus. Cuius sedem episcopatus, sancti Martini episcopi nomine et ecclesia insignem, ubi ipse etiam corpore cum pluribus sanctis requiescit, iam nunc Anglorum gens obtinet. Qui locus, ad provinciam Berniciorum pertinens, vulgo vocatur Ad Candidam Casam, eo quod ibi ecclesiam de lapide, insolito Brettonibus more, fecerit. Cetera, quae de Niniano exstant, BHL. 6239 – 6241, fabulas innectunt Bedae vocibus, quibus quam parum fidei habendum esset, venerabilis historiae scriptor satis innuit dum inserit illud: ut perhibent. Vix inde efficies quando vixerit Ninianus, nedum intellegas quo die obierit. At firmum inconcussumque manet de cultu exhibito testimonium, cui proxime accedunt, post quinquaginta ferme annos quam Beda scripserat, Alcuini litterae ad monachos in Candida Casa: Deprecor … ut intercedere pro mea parvitate dignemini in ecclesia sanctissimi patris nostri Nynia episcopi, qui multis claruit virtutibus, sicut mihi nuper delatum est per carmina … quae nobis per fideles nostros discipulos Eboracensis ecclesiae scholasticos directa sunt. Perierunt carmina illa de miraculis. Credibile est, ad Candidam Casam Niniani festum quotannis observatum fuisse, verum id in quem diem inciderit nusquam reperimus. Etenim hodiernae commemorationi in Romano martyrologio ortum dedit nominum confusio, quod profecto haud miraberis si adverteris quam varie scribatur Niniani nomen in priscis codicibus: legimus apud Bedam ablativo casu, apud Alcuinum genetivo, Nynia; apud Alcuinum, genetivo etiam, Nyniga; Ailredus primus omnium, quos noverimus, Ninianum vocat, alii Ninnianum latine, inter Scottos, Anglos, Manniae insulae incolas Ringan, Trinyon, Trinian, Triman, Truinnein, Truyons, Lingan, Ronan, aliaque vix minus absona, ex quibus tamen colligunt philologi nomen conecti sive cum celtico Nynnyaw, Ninnio, Ninne, sive cum latino Nennio, Nemnio, Nemnivo. Quae cum ita essent, pronum fuit in antiquo Tamlachtensi martyrologio ceterisque Hibernorum libris quaerere sanctum de quo, praeter Bedam et Ailredum, nemo in Britannia scripserat. Praeplacuit eruditis aliis Ninnio senoir, in martyrologio Tamlachtensi ad diem 25 iulii, de quo praeterea nihil prorsus traditum est, aliis, ad diem 16 septembris, ibidem Monenn Clúana Conaire, id est, nominativo casu, “Móenu de Clúain Conaire”, qui locus est in Kildariensi comitatu Hiberniae, vulgo Cloncurry. Utrumque gratuito fictum est neque dubie falsum, sed hoc quam illud insolentius: nam diversum prorsus est a Nynia Móenu, nec apparebit similitudo nisi in casu genetivo ceterisque a genetivo ductis; sed et aperte monemur Móenu in Hibernia vixisse, in Hibernia esse cultum. Eundem cum Nynia Candidae Casae episcopo Hibernum Móenu de Clúain Conaire quis primus somniatus sit, ignoratur, cum periisse videatur Vita hibernica S. Niniani, fabellis multiplicibus consuta, quam legit Usserius et a P. Henrico FitzSimon acceperunt decessores nostri (Act. SS., Sept. t. V, p. 321). Nulla fides istis accedit ex annotatione inserta Gormaniano martyrologio, ad diem 16 septembris, ab hagiographo quopiam Hiberno, saec. XVII. Haud antiquiores saec. XIV – XVI mentiones reperimus in kalendariis aliquot Scotiae Caledonicae apud A. P. Forbes, Kalendars of Scottish Saints (Edinburgh, 1872), pp. 61, 75, 105, 120, 134, 162. Recepit Ninianum in fastos Hermannus Greven, quem recentiores sequuntur, ut solent, adhibitis Coloniensibus Usuardi editionibus. Molanum antestatur in annotationibus Baronius. — Act. SS., Sept. t. V, p. 318 – 28; J. F. Kenney, The Sources for the Early History of Ireland, t. I, p. 159; J. Ryan, Irish Monasticism (Dublin, 1931), p. 104 – 107; L. Gougaud, Christianity in Celtic Lands (London, 1932), p. 26 – 27; J. M. MacKinlay, Ancient Church Dedications in Scotland, Non-scriptural Dedications (Edinburgh, 1914), p. 22 – 35; J. O'Hanlon, Lives of the Irish Saints, t. VII, p. 364 – 82; t. IX, p. 385 – 410; W. J. Watson, The History of the Celtic Place-Names of Scotland (Edinburgh, 1926), p. 293 – 97;, R. Whytford, The Martiloge in Englysshe, edd. F. Procter et E. S. Dewick (London, 1893), p. 147.
8. EDITHAE] Recte Eadgyth, nata ex Eadgaro, Anglorum rege, et Wulfthryth concubina, quae inter moniales velata fuerat, cum matre in coenobio Wiltoniae infans reclusa est, ubi obiit anno aetatis vicesimo tertio, die 16 septembris 984. Monialis fuit, minime abbatissa, ut multi imprudenter scripserunt. De emortuali anno nuper controversum est, satis insulse, nam 988, qui nonnullis praeplacet, minus congruit iis quae refert Goscelinus, BHL. 2388 – 2389, ed. Wilmart, p. 99, de S. Ælfheah, Æthelwoldi successore in sede Wintoniensi, et de S. Dunstano, qui die 19 maii 988 obierat. Verum, cum in annis computandis vehementer alibi peccet Goscelinus, ed. Wilmart, p. 265, scriptor turgidus quidem, sed plerumque sincerus, ad aliud argumentum confugere iuvat. Inducit quippe ille Dunstanum, statim post templum Sancti Dionysii Wiltoniae consecratum, post sacras missas, praesago animo oraculum edentem his verbis: Quadragesima enim tertia die ab hodierna occidet nobis hec prelucida stella (ed. Wilmart, p. 91). Atqui, ne alia die ac dominica templum dedicatum statuamus, quod a vetere consuetudine alienum est, recipiendus erit annus 984, quo dies 16 septembris in feriam tertiam incidit, dies 3 augusti in dominicam, dies quadraginta tres inter istos effluxerunt, quod Goscelinus imperite collineasse videtur, nam in Chronico Vilodunensi, anglice exarato saec. XV, perspicue ponitur:after the end of fowrty dayes and thre, ed. G. H. Black (Londini, 1830), p. 52. Ex Goscelino, quem ceteri hagiographi expilaverunt, Florentio Wigorniensi, Willelmo Malmesbiriensi, habemus cultus initia paulo post obitum, miracula, elevationem. Concordant prisca Anglorum kalendaria, in quibus memoratur Editha ad diem 16 septembris, Wintoniense, Scireburnense, Croylandense, omnia saec. XI med. exarata, F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I, pp. 164, 192, 262; cf. pp. 24, 80; recentiora vide apud R. Stanton, A Menology of England and Wales, p. 451, et F. Wormald, English Benedictine Kalendars after A. D. 1100, t. I, pp. 10, 92, 157. — Act. SS., Sept. t. V, p. 364 – 72; A. Wilmart, in Anal. Boll., t. LVI, pp. 5 – 101, 266 – 307.

XV KAL. OCT.

[1] In monte Alverniae in Etruria commemoratio impressionis sacrorum stigmatum, quibus sanctus Franciscus, Ordinis Minorum institutor, in suis manibus, pedibus et latere mira Dei gratia impressus fuit.

[2] Romae via Tiburtina natalis sancti Iustini presbyteri et martyris, qui in persecutione Valeriani et Gallieni confessionis gloria fuit insignis. Hic beati Xysti pontificis, Laurentii, Hippolyti aliorumque plurimorum sanctorum corpora sepelivit, ac demum sub Claudio martyrium consummavit.

[3] Item Romae sanctorum martyrum Narcissi et Crescentionis.

[4] Apud Leodium beati Lamberti episcopi Traiectensis, qui cum regiam domum zelo religionis increpasset, a nocentibus innocens occisus aulam regni caelestis perpetuo victurus intravit.

[5] In Britannia sanctorum martyrum Socratis et Stephani.

[6] Novioduni sanctorum martyrum Valeriani, Macrini et Gordiani.

[7] Augustoduni sancti Flocelli pueri, qui sub Antonino imperatore et Valeriano praeside multa passus, demum a feris discerptus, martyrii coronam adeptus est.

[8] Caesaraugustae in Hispania sancti Petri de Arbues, primi in Aragoniae regno fidei quaesitoris, quem a relapsis Iudaeis ob eamdem quam pro munere suo strenue tuebatur catholicam fidem immaniter trucidatum, Pius papa nonus sanctorum martyrum catalogo adiunxit.

[9] Cordubae sanctae Columbae virginis et martyris.

[10] In Phrygia sanctae Ariadnae martyris sub Hadriano imperatore.

[11] Eodem die sanctae Agathocliae, ancillae cuiusdam mulieris infidelis, quae longo tempore verberibus aliisque aerumnis ab ea vexata ut Christum negaret, oblata demum iudici et saevius laniata, cum in confessione fidei persisteret, excisa lingua in ignem proiecta est.

[12] Mediolani depositio sancti Satyri confessoris, cuius insignia merita sanctus Ambrosius eius frater commemorat.

[13] Apud Bingiam in dioecesi Maguntinensi sanctae Hildegardis virginis.

[14] Romae sanctae Theodorae matronae, quae in persecutione Diocletiani sanctis martyribus sedulo ministrabat.

SEPTEMBRIS 17

1. STIGMATUM] De his, quae mense septembri 1224 contigerunt, praecipui auctores sunt frater Leo (Opuscula S. P. Francisci Assisiensis, t. I, 1904, p. 199; cf. M. Bihl, in Archivum franciscanum historicum, t. III, 1910, p. 406 – 407), Thomas de Celano BHL. 3096, 3105, S. Bonaventura BHL. 3107. Anno 1340, cum Assisii convenisset generale Capitulum, ordinatum fuit quod officium quod edidit reverendus pater generalis de stigmatibus sacris habeatur et fiat in toto Ordine, et legantur lectiones legende fratris Bonaventure, capitulo de stigmatibus sacris, et fiat officium duplex die XVII septembris. Anno 1585 Baronius, dum martyrologium Romanum denuo praelo parat, una cum Gulielmo cardinali Sirleto, a Sixto V impetravit ut commemoratio sacrorum stigmatum insereretur. Festum ut ubique celebraretur iussit Clemens IX decreto 13 aug. 1669. — Act. SS., Oct. t. II, p. 801 – 803; litterae Gregorii p. IX, 22 mart. 1237, Potthast, Regesta, 10307; litterae Alexandri p. IV, 29 oct. 1255, ibid. 16077; Archivum franciscanum historicum, t. c., p. 393 – 435; t. VI (1913), p. 255; L. Wadding, Annales Minorum, ed. Florentina, t. VI, p. 44; t. VII, p. 241 – 42; R. Albericius, Ven. C. Baronii … epistolae et opuscula, t. I (Romae, 1759), p. 169 – 70; P. Debongnie, in Études carmélitaines, 1936, t. II, p. 28; Analecta Iuris Pontificii, serie VIII, p. 1158; A. O'Rahilly, The Stigmata of Saint Francis, in Studies, t. XXVII (1938), p. 177 – 98; H. Berger, La forme des stigmates de saint François d'Assise, in Revue d'histoire ecclésiastique, t. XXXV (1939), p. 60 – 70.
2. IUSTINI] Martyrologium hieronymianum, ad diem 4 aug.: Romae via Tiburtina in cimiterio sancti Laurentii martyris Criscentionis et Iustini. Eodem die Florus, tacente Beda; inde autem ab Adone translata est memoria Iustini ad 17 sept. Fontes elogii indicat Baronius tum res gestas S. Laurentii, quae Actis S. Polychronii fabulosis, ut non semel iam dictum est, intextae sunt: in his autem nihil de martyrio S. Iustini; tum etiam gesta S. Iustini seorsum edita BHL. 4584. De eiusdem sepultura in coemeterio viae Tiburtinae, vide inter topographos Itinerarium Salisburgense: in altero loco S. Iustinus et iuxta eum S. Crescentius martyr. — Act. SS., Sept. t. V, p. 470 – 76; Comm. martyr. hieron., p. 420; Anal. Boll., t. LI, p. 69; De Rossi, Roma sotterranea, p. 178.
3. NARCISSI] Ita Ado, qui addit: in crypta arenaria. Ut dictum est, Criscentio in hieronymiano nuntiatur ad diem 4 aug., sed ad 17 sept. remotus est ab Adone. De Narcisso nihil est in antiquo martyrologio. In Actis apocryphis S. Polychronii narratur S. Laurentius in aedibus Narcissi cuiusdam multos christianos repperisse collectos, et cum eis Criscentionem caecum, cui imponendo manus oculos restituerit. Nihil de eorundem martyrio. Alter fuit Crescentio in coemeterio Priscillae sepultus. — Act. SS., Sept. t. V, p. 476 – 77; Origines du culte des martyrs2, p. 275.
4. LAMBERTI] Variis in codicibus martyrologii hieronymiani secundae recensionis inter additamenta annuntiatur, ad diem 17 sept., depositio seu passio S. Landiberti; die vero 31 maii, in codice Bernensi ad oram paginae ascripta est translatio corporis Leodium. Landibertus paulo ante annum 705 in villa Leodio ab invidis occisus est; corpus, Traiectum primo delatum, mox ab Hucberto eius successore conditum est Leodii, ubi etiam sedes episcopalis deinde est collocata. Elogium hodiernum fere Usuardinum est, inserta una sententia, ex Adone, de causa martyrii. Ab aequali conscripta est Vita BHL. 4677, saepius postea retractata et ornata. Veneratio sancto Landiberto exhibita antiqua est et late diffusa, ut ex innumeris libris liturgicis constat. Festum sancti Landberichti episcopi illatum est manu saec. VIII in kalendarium quod dicitur sancti Willibrordi, codicis olim Epternacensis nunc Parisini 10837. — Act. SS., Sept. t. V, p. 518 – 617; Nov. t. I, p. 762; Comm. martyr. hieron., pp. 286, 514; M. G., Scr. rer. merov., t. VI, p. 299 – 432; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 191; G. Kurth, in Annales de l'Académie d'archéologie de Belgique, t. XXXIII, p. 1 – 112; Id., in Études franques, t. II (Bruxelles, 1919), p. 319 – 47; L. Van der Essen, Étude critique sur les Vitae des saints mérovingiens de l'ancienne Belgique (Louvain, 1907), p. 20 – 53.
5. SOCRATIS] Ita antiqui omnes inde a martyrologio hieronymiano, unde tamen nihilo certior habenda annuntiatio. Nec enim Socratem nec Stephanum Britannos esse demonstratum est. Titulus Zenonopoli anno 488 positus, ex Asia Minore allatus, ut videtur, martyris Socratis nomine inscriptus est; nec reicienda coniectura eum in Asia passum esse, puta in Bithynia, cui Britanniam supposuerint amanuenses. Stephanus nobis merum nomen est. — Act. SS., Sept. t. V, p. 477 – 78; Comm. martyr. hieron., p. 513; H. Delehaye, in Proceedings of the British Academy, t. XVII, p. 3 – 21.
6. VALERIANI] In martyrologio hieronymiano hodie: in Niveduno Valeriani, Macrobii (al. Macrini), Gordiani; ad diem 15: in Tomis civitate natale Stratonis, Valerii, Macrobii et Gordiani. Lectio Macrobii loco Macrini comprobatur tum ex ipsis hieronymianis rite collatis tum ex Graecis, quorum synaxaria ad diem 13 sept. memoriam agunt Μακροβίου, Γορδιανοῦ, Ἡλεῖ, Ζωτικοῦ, Λουκίου καὶ Οὐαλεριανοῦ, martyrum Tomitanorum. — Act. SS., Sept. t. V, p. 483; Comm. martyr. hieron., pp. 508, 514, cf. p. 22; Synax. Eccl. CP., p. 40; Anal. Boll., t. XXXI, p. 258 – 59.
7. FLOCELLI] De Floscello, qui colitur Belnae (Beaune) in Burgundia et in dioecesi Constantiensi Normanniae, nihil in antiquis martyrologiis habetur. A Baronio allegantur compendium Mombritianum et Petri de Natalibus Catal., VIII, 92. Acta, quotquot habemus, BHL. 3068, 3069 fabulosa sunt. Iam notaverat Suyskenus in Actis nostris: “Non possum deponere vehementem suspicionem ne istud Floscelli nomen ficticium sit Actaque ipsa ex incerta traditione conficta”. De elogio quod in eam tandem refunditur, duo notanda veniunt. Primum de palaestra: Augustoduni, quae in nulla Passionis recensione martyri assignatur, et Baronio a Petro de Natalibus suggesta fuisse videtur; alterum, quod in iisdem libellis non a feris discerptus, sed foras in plateam traditus dicitur Floscellus. — Act. SS., Sept. t. V, p. 478 – 82; J. Lair, in Bibliothèque de l'École des Chartes, t. XXIX, p. 558 – 75; E. A. Pigeon, Vies des saints du diocèse de Coutances et Avranches, t. I (Avranches, 1898), p. 1 – 29; Ph. Voillery, Étude sur les Actes, le culte et les reliques de S. Flocel, Dijon, 1886; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 113; Id., Les sacramentaires, t. III, p. 366.
8. PETRI] Petrus de Arbues, Epilae natus in Aragonia anno 1442, canonicus Caesaraugustanus, Ferdinando et Elisabetha regibus, auctoritate apostolica anno 1484 fidei inquisitor in regno Aragoniae destinatus est. Vulneribus confectus a sicariis die 15 septembris anno 1485, perendino die animam efflavit. Statim in ecclesia Caesaraugustana publice coli coeptus est, quod Alexander VII die 17 aprilis 1664 ratum habuit. Benedictus XIV elogium inseruit in editionem martyrologii Romani anno 1748, ut significat ipse in litteris datis die 1 iulii. Tandem inter sanctos sollemniter relatus est Petrus a Pio IX, die 29 iunii 1867. — Act. SS., Sept. t. V, p. 728 – 54; D. Bartolini, Commentarium Actorum omnium Canonizationis SS. Iosaphat Kuncewicz, Petri de Arbues … et Germanae Cousin, 2 vol., Romae, 1868.
9. COLUMBAE] Columba, de qua fuse Eulogius in Memoriali Sanctorum, lib. III, c. 10, sponte Christum professa coram tribunali Arabum, trucidata est die 17 septembris 853. Corpus post sextum diem illaesum et integrum quorumdam solertia monachorum divinitus nobis (ita Eulogius) allatum est, dignoque officio in basilica Sanctae Eulaliae virginis et martyris, quae in vico Fragellas constituta est, honorabilem meruit sepulturam. In fastis, ante editum martyrologium Romanum, nusquam apparet Columba. — Act. SS., Sept. t. V, p. 618 – 25; España sagrada, t. X, p. 399; Fr. J. Simonet, Historia de los Mozárabes de España, p. 449.
10. ARIADNAE] Non hac die, ut asserit Baronius, sed 18 sept. (interdum etiam 26 vel 27), commemoratur in Graecorum synaxariis ἡ ἄθλησις τῆς ἁγίας Ἀριάδνης ἥτις ἀλλαχοῦ καὶ Μαρία λέγεται. Passionis BHG2. 165, sept. 25 legendae nec ita pridem editae, iamdudum nota erat versio seu paraphrasis latina BHL. 5422, quam periti saeculo VI antiquiorem arbitrantur. Exstat et syriaca versio BHO. 682, latinae similior quam graeco textui, prout nunc saltem legitur: utrobique enim Maria vocatur ancilla martyr, non Ἀρεάδνη, nec indicatur civitas ubi passa sit, Πρυμνησσὸς Φρυγίας Σαλουταρίας. — Act. SS., Sept. t. V, p. 469; Synax. Eccl. CP., pp. 57 – 58, 81 – 83, 953; P. Franchi de' Cavalieri, in Studi e Testi, t. VI (1901), p. 91 – 133; t. VIII (1902), p. 5 – 21; t. XIX (1908), p. 131; H. Delehaye, Les légendes hagiographiques3, pp. 33, 88.
11. AGATHOCLIAE] Haec si non verbis re certe consona sunt compendiis synaxariorum ex Passione quae intercidit quamque sinceram et genuinam fuisse nulla ratio suadet. — Act. SS., Sept. t. V, p. 482; Synax. Eccl. CP., p. 52.
12. SATYRI] Laudatus fuit ab Ambrosio in libro De excessu fratris, BHL. 7509, et in epitaphio metrico quod in eius sepulcro posuit (De Rossi, Inscriptiones christianae Urbis Romae, t. II, p. 162). Vita BHL. 7510, quam Landulfus scripsisse creditur, magnam partem ipsis verbis Ambrosii composita est. In kalendario Ambrosiano saec. XI ab imperito librario Satyrus episcopus vocatur: Depositio sancti Satiri episcopi (Magistretti, Manuale Ambrosianum, t. II, p. 192). In apographis hieronymianis die 18 sept. commemoratur. — Act. SS., Sept. t. V, p. 485 – 508; Comm. martyr. hieron., p. 516; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, pp. 127 – 29, 738 – 40, 890 – 920; Anal. Boll., t. LII, p. 400 – 401.
13. HILDEGARDIS] Orta anno 1098 ex nobilibus parentibus in Bermersheim (prov. Rheinhessen, Kr. Alzey), monasterium Montis Sancti Ruperti prope Bingiam condidit, ubi magistra facta est dictis et scriptis praeclara. Obiit die 17 sept. anno 1179. De Vita eius libelli mox compositi sunt, tum a Godefrido et Theoderico monachis (BHL. 3927), tum a Guiberto ab. Gemblacensi (BHL. 3929). Inquisitio de virtutibus et miraculis (BHL. 3932), mandante Gregorio p. IX, anno 1233 a tribus clericis Moguntinis instituta est; sed ad optatum exitum causa numquam perducta est. Vestigia tamen cultus sacrae virgini inde a saec. XIII exhibiti non desunt; haec diligenter collegit St. Hilpisch O.S.B. (Der Kult der hl. Hildegard, in Pastor Bonus, t. XLV, 1934, p. 118 – 133). — Act. SS., Sept. t. V, p. 629 – 701; J. Ph. Schmelzeis, Das Leben und Wirken der hl. Hildegardis, Freiburg i. B., 1879; Anal. Boll., t. II, p. 116 – 29; t. LVI, p. 201 – 203; M. Schrader, Die Heimat und Abstammung der hl. Hildegard, in Studien und Mitteilungen des Benediktiner-Ordens, t. LIV (1936), p. 199 – 221.
14. THEODORAE] In antiquis martyrologiis nulla S. Theodorae est mentio. In hoc nostrum transiit ex Actis SS. Abundii et Abundantii BHL. 16, de quibus heri dictum est. — Act. SS., Sept. t. V, p 484.

XIV KAL. OCT.

[1] Auximi sancti Iosephi a Cupertino confessoris, Ordinis Minorum Conventualium, quem Clemens tertius decimus in sanctorum numerum retulit.

[2] In Chalcide Graeciae eodem die natalis sancti Methodii, Olympii, Lyciae et postea Tyri episcopi, sermonis nitore ac doctrina clarissimi, qui ad extremum novissimae persecutionis (ut scribit sanctus Hieronymus) martyrio coronatus est.

[3] In territorio Viennensi sancti Ferreoli martyris, qui cum esset tribuniciae potestatis, iussu Crispini impiissimi praesidis tentus et primo crudelissime verberatus, deinde gravi catenarum pondere onustus, in teterrimum carcerem trusus est; unde solutis Dei nutu vinculis et ianuis carceris patefactis exiens, ab insequentibus iterum captus, martyrii palmam capitis obtruncatione percepit.

[4] Item sanctarum martyrum Sophiae et Irenes.

[5] Mediolani sancti Eustorgii primi episcopi, testimonio beati Ambrosii celebris.

[6] Gortynae in Creta sancti Eumenis episcopi et confessoris.

SEPTEMBRIS 18

1. IOSEPHI] Cupertini (Copertino, prov. Lecce), in dioecesi Neritonensi, ortus est Iosephus Desa die 17 iun. 1603. A Minoribus Conventualibus, inter quos ut reciperetur prius flagitavit, cum repulsam tulisset, Capuccinis nomen dedit anno 1620, qui eum menses octo in tirocinio fratrum laicorum exercitatum ad saeculum remiserunt. Admittitur denique tandem a Conventualibus Sanctae Mariae Cryptellae (della Grottella, prope Copertino), inter Tertiarios oblatos primo, dein, accedente comitiorum Ordinis voto, inter novicios clericos, die 19 iun. 1625. Anno 1628 sacerdotio initiatus, animo graviter angi coeptus est; immo etiam plus semel coram Inquisitione productus, et Innocentii p. X iussu anno 1653 translatus ad Capuccinos. Ab Alexandro p. VII Conventualibus restitutus, animam Deo reddidit Auximi in Marchia Anconitana mense sept. anno 1663, die 18 vel 19 (Act. SS., Sept. t. V, p. 1010). Eum beatis accensuit Benedictus p. XIV, die 20 feb. 1753, sanctorum albo ascripsit Clemens p. XIII die 16 iul. 1767; officium autem et missam ab Ecclesia universali celebrari Clemens p. XIV decrevit 8 aug. 1769. Gesta Iosephi libello narrata primus typis mandavit anno 1678 Robertus Nuti, olim custos conventus Assisiensis, qui sibi Dei servum subditum habuit (G. Franchini, Bibliosofia e memorie letterarie di scrittori francescani conventuali, Modena, 1693, p. 542). S. Iosephi reliquiae in templo Auximano ipsi dicato honorifice coluntur. — Act. SS., Sept. t. V, p. 992 – 1060; Anal. Boll., t. V, p. 154; Acta canonizationis SS. Iohannis Cantii… Iosephi a Cupertino … et Iohannae Franciscae Fremiot de Chantal, collegit I.-A. Mariotti, Romae, 1769; R. Nuti, Vita del servo di Dio P. F. Giuseppe da Copertino, Palermo, 1678; A. Pastrovicchi, Compendio della vita, virtù, e miracoli del B. Giuseppe di Copertino, Roma, 1753 (quem libellum latino sermone decessores nostri ediderunt, Act. SS., t. c., p. 1015 – 1060).
2. METHODII] Fastis primum inscriptus est a Floro, qui nomen Methodii sibi visus est legisse in martyrologio hieronymiano ad hunc diem, ubi scriptum repperit Medethei seu Medetii, ignoti hominis nomen. In componendo elogio, quod partim a nostro exscriptum est, usus est libro S. Hieronymi, De viris illustribus, LXXXIII, in quo ita de Methodii aetate: ad extremum novissimae persecutionis sive, ut alii affirmant, sub Decio et Valeriano. Aliter Florus: sub Diocletiano et Valeriano. Apud Graecos vero ad diem iun. 20 (vel 19), rarius maii 13, commemoratur Methodius ep. Patarensis et m. Sedes tamen Patarensis perperam ei assignata est. Nec difficultatibus carent quae Hieronymus asserit, Methodium primo Olympi in Lycia, deinde Tyri in Phoenicia episcopum fuisse, tandem in Chalcide Graeciae martyrio coronatum. Antiochenus patriarcha Iohannes, ad cuius fines Tyrus pertinebat, in epistula quam anno 435 ad Proclum Constantinopolitanum scripsit, Methodium in Hellade et Illyrico claruisse affirmat. Ex his omnibus, hoc unum legitime collegeris, Methodii scripta ubique terrarum innotuisse, gesta autem mox ita ex hominum memoria evanuisse ut ne Hieronymo quidem eius sedes episcopalis nota esset. Similiter et de tempore quo pro vera fide passus esset, iam inter Hieronymi aequales non constabat. Epiphanii, Haer. 64, Socratis, Hist. eccl., VI, 13, aliorum antiquorum de Methodii scriptis testimonia collegit N. Bonwetsch in prooemio ad operum omnium editionem, Die griechischen christlichen Schriftsteller, t. XXVII: Methodius (1917), p. IX – XVII; Id., Methodius von Olympus, t. I (1891), p. V – XLVII. — Act. SS., Sept. t. V, p. 768 – 73; cf. Iun. t. IV, p. 5 – 6; Synax. Eccl. CP., pp. 757 – 758, 680; Anal. Boll., t. XXVII, pp. 183, 186; t. XXIX, p. 93; t. XLIV, p. 173; Comm. martyr. hieron., p. 515 – 16; Fr. Diekamp, Ueber den Bischofssitz des hl. Märtyrers und Kirchenvaters Methodius, in Theolog. Quartalschrift, t. CIX (1928), p. 285 – 308; M. Kmosko, Das Rätsel des Pseudomethodius, in Byzantion, t. VI (1931), p. 273 – 96.
3. FERREOLI] In martyrologio hieronymiano dies natalis S. Ferreoli signatur 19 sept.; ad 18 eum remisit martyrologus Lugdunensis codicis Parisini 3879, quem secuti sunt Florus, Ado, Usuardus et tandem noster. In concinnando elogio usus est Passione S. Ferreoli BHL. 2912 quae nec inter fabulosas reponenda est nec inter sinceras et plane genuinas; adducta etiam est Passio S. Iuliani Brivatensis cuius varias recensiones exstare dictum est ad diem 28 aug. Maiorem elogii partem ipsis Usuardi verbis exscriptam hic habemus. Nomen praesidis Acta S. Iuliani subministrarunt. Antiquam venerationem S. Ferreoli testantur Venantius Fortunatus (Carm., VII, 7, VIII, 3), Gregorius Turonensis (De virt. S. Iuliani, II), Sidonius Apollinaris in epistula ad S. Mamertum (Ep., VII, 1) in qua corpus S. Ferreoli una cum capite S. Iuliani repertum fuisse narratur. — Act. SS., Sept. t. V, pp. 760 – 67, 1060 – 61; Comm. martyr. hieron., p. 517 – 18; Tillemont, Mémoires, t. V, p. 696 – 701; Origines du culte des martyrs2, pp. 87, 349 – 51, 371.
4. SOPHIAE] Illas accepit Baronius a Graecis, qui hodie vel pridie earum nomina in synaxariis inscripserunt. Horum varia exempla neque in exprimendo martyris titulo consentiunt; reliqua reticentur. Ecclesiarum regiae urbis S. Sophiae (Divinae Sapientiae) et S. Irenae (Pacis) nuncupatarum, quarum haec alterius velut appendix est, vel nolenti subit recordatio. — Act. SS., Sept. t. V, p. 773 – 74; Synax. Eccl. CP., pp. 54, 58.
5. EUSTORGII] In catalogo episcoporum Mediolanensium Eustorgius huius nominis primus inter Protasium et Dionysium medius collocatus est. Eum memorat martyrologium hieronymianum ad hunc diem, quem etiam retinuerunt catalogi antiquiores, dum festum in sequentem diem 19 sept. transfert Liber notitiae sanctorum Mediolani (ed. Magistretti-Monneret de Villard, p. 117). S. Ambrosius, quem in elogio Baronius antestatur, de Eustorgio egit in libro Contra Auxentium, n. 18 (P.L., t. XVI, p. 1012). S. Athanasius quoque ad episcopos Aegypti et Lybiae inter antistites orthodoxos mentionem fecit Εὐστοργίου τοῦ τῆς Ἰταλίας (P. G., t. XXV, p. 557). Vita S. Eustorgii BHL. 2776, cum a Landulpho conscripta sit, saeculo XI antiquior esse non potest. — Act. SS., Sept. t. V, p. 774 – 80; Comm. martyr. hieron., p. 515; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, pp. 30, 108 – 114, 718 – 20.
6. EUMENIS] In synaxario Sirmondiano et aliis nonnullis narratur Eumenius, Gortynae in Creta episcopus, Romam primo peregrinatus, dein in Thebaide mortuus esse; corpus autem in Cretam relatum et in loco Ῥάξος, ubi et S. Cyrillus quiescit, depositum. Nulla profertur temporis nota; cetera vero non ita facile pro certis habenda, praeter locum sepulturae et diem cultus. Edita est ἀκολουθία Cretensium hierarcharum quattuor, Titi, Cyrilli, Eumenii et Andreae, 25 aug. recitanda, et altera solius Eumenii, ψαλλομένη τὴν 18 σεπτεμβρίου. — Act. SS., Sept. t. V, p. 786 – 87; Synax. Eccl. CP., p. 56 – 57; L. Petit, Bibliographie des acolouthies grecques (Bruxelles, 1926), pp. 50, 296.

XIII KAL. OCT.

[1] Puteolis in Campania sanctorum martyrum Ianuarii, Beneventanae civitatis episcopi, Festi eius diaconi et Desiderii lectoris, Sosii, diaconi ecclesiae Misenatis, Proculi diaconi Puteolani, Eutychii et Acutii, qui post vincula et carceres capite caesi sunt sub Diocletiano principe; corpus sancti Ianuarii Neapolim fuit delatum atque honorifice in ecclesia tumulatum, ubi etiam beatissimi martyris sanguis in ampulla vitrea adhuc servatur, qui in conspectu capitis illius positus, velut recens liquescere et ebullire conspicitur.

[2] In Palaestina sanctorum martyrum Pelei, Nili et Eliae, episcoporum Aegypti, qui tempore persecutionis Diocletiani cum plurimis clericis pro Christo igne consumpti sunt.

[3] Nuceriae natalis sanctorum martyrum Felicis et Constantiae, qui passi sunt sub Nerone.

[4] Eodem die sanctorum martyrum Trophimi, Sabbatii et Dorymedontis, sub Probo imperatore, quorum Sabbatius Antiochiae, iussu Attici praesidis, tamdiu flagris caesus est, donec emitteret spiritum, Trophimus vero Synnadam ad Perennium praesidem missus, post multos cruciatus cum Dorymedonte senatore capitis decollatione martyrium consummavit.

[5] Cordubae in persecutione Arabica sanctae Pomposae virginis et martyris.

[6] Cantuariae sancti Theodori episcopi, qui a Vitaliano papa in Angliam missus, doctrina et sanctitate refulsit.

[7] Turonis sancti Eustochii episcopi, magnarum virtutum viri.

[8] In territorio Lingoniensi sancti Sequani presbyteri et confessoris.

[9] Barcinone in Hispania beatae Mariae de Cervellione virginis, Ordinis sanctae Mariae de Mercede, quae ob praesentem eam invocantibus opem Maria de Subsidio vulgo nuncupatur.

SEPTEMBRIS 19

1. IANUARII] Beda S. Ianuarii elogium, quale nonnihil immutatum hodieque legitur, contraxit e Passione BHL. 4132. De die anniversaria non ambigitur. Hac etiam die Graeci sanctum commemorant iterumque ad 20 april. (Synax. Eccl. CP., pp. 59, 616). Nomen eius non tantum kalendario lapideo Neapolitano sed et Carthaginiensi inscriptum erat. Socii qui ei adiuncti sunt itidem in martyrologio hieronymiano annuntiantur alius alia die (Comm. martyr. hieron., p. 492). Ex eorum numero Sosius, rectius dixeris Sossus, in nostro etiam martyrologio singillatim apparet ad diem 23 sept. Celebratum colliquescentis sanguinis ostentum, qui in ampulla vitrea asservatur, ab incerta aetate ad nostram usque perseveravit et peritorum controversiam satis ancipitem commovet. Quod ait elogium in conspectu capitis illius positum sanguinem liquescere, nimis angustum est; notum est enim rem contigisse absente capite. De S. Ianuarii memoria et veneratione aliae quaestiones exsurgunt, quas dolendum est ab eruditis hactenus non tanta sedulitate et cura dignatas fuisse. Eruditorum qui eas ventilabunt erit cum Actis martyrii componere hanc concilii Serdicensis (342) subscriptionem: Ianuarius a Campania de Benevento, et eiusdem concilii canonem XII, ab eodem Ianuario prolatum (C. H. Turner, Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima, t. I, pp. 482, 550 – 51). — Act. SS., Sept. t. VI, p. 761 – 891; Comm. martyr. hieron., p. 517; Les origines du culte des martyrs2, p. 300 – 301; G. Taglialatela, Memorie storico-critiche del culto e del sangue di S. Gennaro, Napoli, 1893; C. Isenkrahe, Neapolitanische Blutwunder, Regensburg, 1912; H. Thurston, The “Miracle” of St. Januarius, in The Month, t. CLV, p. 119 – 29.
2. PELEI] Elogium assumptum est a Floro, insertumque et Eliae satis infeliciter, nam Elias episcopus fuisse nusquam legitur. Auctore Eusebio, Mart. Palaest., XIII, 1, Πηλεὺς καὶ Νεῖλος ἐπίσκοποι Αἰγυπτίων καὶ πρεσβύτερος ἄλλος, quibus additur Patermuthius, igni traditi sunt. Presbytero illi nomen fuisse Eliam colligitur tum e synaxariis tum e martyrologio hieronymiano, ubi hodie inscripta est memoria Pelei, Nili, Patermuthii, Heliae cum aliis centum quinquaginta. Nomina quattuor exprimuntur in Eusebiani libri recensione prolixiore. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 21 – 23; Comm. martyr. hieron., p. 517; Synax. Eccl. CP., p. 60.
3. FELICIS] Ita Florus e martyrologio hieronymiano ad hunc diem et postridie. Verba qui passi sunt sub Nerone secundae recensionis propria sunt, hausta, ut credere fas est, e Passione quae interiit, incertae profecto fidei. Constantia stare videtur pro Constantio, qui fuit celebratissimus in australi parte Italiae. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 6 – 8; Comm. martyr. hieron., pp. 508, 518, 519; Origines du culte des martyrs2, p. 306 – 307.
4. TROPHIMI] Passio SS. Trophimi et sociorum BHG2. 1853, cuius exstat recensio altera BHG2. 1854 in menologio Metaphrastico, scripta non est ab aequali et partim constat excerptis e Passione SS. Probi et Tarachi BHG2. 1574. Ex ipsis Actis habemus tres martyres nec uno die nec uno loco coronatos esse, Trophimum et Dorymedontem Synnadae in Phrygia, Sabbatium Antiochiae in Pisidia. In martyrologio hieronymiano ad hunc diem signatur: in Sinnada Phrygiae natale Trophimi; sequenti die: in Sinnada civitate Phrygiae natale sancti Doromedontis. Consonat breviarium Syriacum de Dorymedonte, quem unum ἐκ τῶν ἀρχαίων designat, id est ex martyribus ante Diocletiani tempora passis. Occurrit Sabbatius aliquis in hieronymianis, tum ad 29 april., tum ad 27 aug., ille quidem sub Nicomediae, hic vero sub Antiochiae. Nisi saepe incerta esset in his libris locorum cum martyrum nominibus coniunctio, Antiochensis potius habendus videretur. In Graecorum synaxariis Passionis epitome ad hunc diem legitur. Trium sanctorum celebritas agebatur Constantinopoli in ecclesia Sancti Pauli ἐν τῷ ὀρφανοτροφείῳ. Item eorum commemoratio fiebat 29 oct., qui dedicationis ecclesiae dies erat. Tertium denique festum agebatur die 29 sept., πλησίον τῆς ἁγίας Ἄννης ἐν τῷ Δευτέρῳ. Anno 1907 inventa est, in loco ubi olim fuit Synnada, theca hisce inscripta: ὧδε ἔνα Τροφίμου τοῦ μάρτυρος ὀστέα. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 9 – 20; Comm. martyr. hieron., pp. 515 – 17, 519, 217 – 218, 469 – 70; Synax. Eccl. CP., pp. 57 – 58, 90, 175 – 76; P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. VII, p. 101 – 145; Origines du culte des martyrs2, p. 159.
5. POMPOSAE] Cum martyrium S. Columbae, de qua ad diem 17 huius, ad aures venisset Pomposae virginis, haec clam e monasterio Sancti Salvatoris in Pinna Mellaria aufugit seque Cordubae ultro iudici obtulit ut christianam fidem profiteretur. Confestim ille gladio trucidandam decernit, sicque ante fores palatii constituta exempto capite consternatur XIII kal. oct. aera DCCCXCI (19 sept. 853), Eulogius, Memoriale Sanctorum, l. III, c. 11 = BHL. 6889. Memoria ante editionem principem martyrologii Romani nullis in fastis comparet. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 92 – 95; España sagrada, t. X, p. 405 – 407; Fr. J. Simonet, Historia de los Mozárabes de España, p. 449.
6. THEODORI] Monachi Graeci, Tarsensis, qui septimus archiepiscopus Cantuariae sedit, gesta novimus praesertim ex Venerabilis Bedae Historia ecclesiastica, libro IV et alibi passim, ubi dilucide annus indicatur quo obierit, 690 (lib. IV, c. 8); diem 19 septembris semel iterumque declarat elogium tumulo insculptum, ibid. Nec ambigue significat Beda se Theodorum numerare inter sanctos, etsi cultus vestigium primum deprehendimus in kalendario S. Willibrordi, inter additamenta, et in kalendario praemisso missali quem Leofrici nuncupant, anno c. 970. Recentiores libri seu Cantuarienses seu pendentes a Cantuariensibus sat frequentes Theodorum memorant, quem beatum appellat interpres latinus libelli de sanctis Angliae, monachus Cantuariensis ad Sancti Augustini, annos inter 1033 et 1085, dum primigenius scriptor, Saxo Occidentalis, qui ante annum 995 exorsus, opusculum perfecit inter 1013 et 1030, quasi praeteriens Theodori meminit, ubi de S. Mildreda, neque beatum neque sanctum sed pure archiepiscopum vocat. Martyrologi saeculorum XIV – XVI bene multi Theodorum celebrant ad diem 19 septembris, praeter unum librarium ex Anglia orientali, saeculo XVI, in codice Musei Britannici Lansdowniano 366, qui mero errore ponit 9 septembris. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 55 – 82; H. A. Wilson, The Calendar of St. Willibrord, fol. IX; F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I, pp. 38, 52, 66; R. Stanton, A Menology of England and Wales, p. 454; Gasquet et Bishop, The Bosworth Psalter, pp. 19, 22, 33, 104 – 105; F. Liebermann, Die Heiligen Englands, p. 5 – 6; W. Stubbs apud W. Smith et H. Wace, Dictionary of Christian Biography, t. IV, p. 926 – 32; W. Hunt, in Dictionary of National Biography, t. LVI, p. 122 – 26.
7. EUSTOCHII] De eo Gregorius Turonensis, Hist. Franc., II, 1, 14, et X, 31, ubi de episcopis Turonicis: Quintus Eustochius ordinatur episcopus, vir sanctus et timens Deum ex genere senatorio …; sepultus est in basilica quam Bricius episcopus super sanctum Martinum struxerat. Nec Beda nec ullus antiquorum martyrologorum de Eustochio mentionem faciunt, et, quod magis mireris, praetermittitur in vetere martyrologio ecclesiae Turonensis quod edidit Martène. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 26 – 27; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 303 – 304; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 104; Id., Les sacramentaires, t. III, p. 363.
8. SEQUANI] Immerito a Baronio carpitur Beda quod mendose scripserit Segoni pro Sequano. Nam praeterquam quod hoc die nihil apud Bedam legitur, aliis in locis Segonus, Sigo vocitatur, quem Gregorius Turonensis in Gloria conf., LXXXVI, Vitae scriptor et plerique deineps Sequanum nuncupant. Ita in secunda martyrologii hieronymiani recensione: in territorio Lingonicae civitatis monasterio Segestro depositio sancti Sigonis presbyteri et confessoris; in Vita S. Iohannis Reomaensis, auct. Iona, BHL. 4424: vir venerabilis Segonus. Segestrum seu Segustrum monasterium est ab eo saec. VI conditum, nunc Saint-Seine-l'Abbaye (Côte – d'Or). Vitam BHL. 7585 ab oculato teste scriptam censuerunt quidam sagacis alioquin ingenii, quibus tamen assentiri non potuit Cleus qui eam in Actis nostris edidit et commentario instruxit. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 33 – 41; Comm. martyr. hieron., p. 516 – 18; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 393; Id., Les sacramentaires, t. III, p. 413.
9. MARIAE] Multae fuerit operae ac laboris exponere res gestas beatae Mariae de Cervellione, vulgo del Socós († 1290), nam pleraque monumenta commenticia sunt quibus fulciuntur scriptores Ordinis B. Mariae Virginis de Mercede redemptionis captivorum. Ad haec, cum de canonizanda Maria ageretur, quaedam sunt conficta quae edidit Stephanus de Corbera, Vida y hechos maravilosos de Da Maria Cervellon, Ilamada Maria Socós (Barcelona, 1629). Figmentis etiam annumeranda Vita quae sub nominibus Iohannis de Laes et Guilielmi Vives circumfertur, BHL. 5 F. D. Gazulla, Vida de Santa Maria de Cervello, virgen comunmente llamada del Socós, Barcelona, 1909; E. Vacas Galindo, San Raimundo de Peñafort, Roma, 1919, p. 155 – 218; Anal. Boll., t. XXXIX, p. 208 – 214; t. LV, p. 410 – 15; I. B. Pittonus, Constitutiones pontificiae, t. II (Venetiis, 1740), p. 276; G. Vásquez Nuñez,, Manual de Historia de la Ōrden de Nuestra Señora de la Merced, t. I (Toledo, 1931), p. 97 – 100.

XII KAL. OCT.

[1] Vigilia sancti Matthaei apostoli et evangelistae.

[2] Romae passio sanctorum martyrum Eustachii et Theopistis uxoris eius, cum duobus filiis Agapito et Theopisto, qui sub Hadriano imperatore damnati ad bestias, sed Dei ope ab iis nil laesi, in bovem aeneum candentem inclusi martyrium consummarunt.

[3] Cyzici in Propontide natalis sanctorum martyrum Faustae virginis et Evilasii, sub Maximiano imperatore, quorum Faustae ab eodem Evilasio idolorum sacerdote decalvata et ad turpitudinem rasa, suspensa et torta est; deinde cum vellet eam mediam secare, et carnifices laedere non valerent, stupens Evilasius in Christum credidit, et dum ipse etiam imperatoris iussu fortiter torqueretur, Fausta capite terebrata, clavis toto corpore confixa et sartagini ignitae imposita, cum eodem, voce de caelo vocata, transivit ad Dominum.

[4] In Phrygia sanctorum martyrum Dionysii et Privati.

[5] Item sancti Prisci martyris, qui punctim pugionibus transverberatus, capite plexus est.

[6] Perge in Pamphylia sanctorum Theodori et Philippae matris eius ac sociorum martyrum, sub Antonino imperatore.

[7] Carthagine sanctae Candidae virginis et martyris, quae sub Maximiano imperatore plagis toto corpore dilacerata, martyrio coronatur.

[8] Item sanctae martyris Susannae, filiae Arthemii idolorum sacerdotis, et Marthae.

[9] Eodem die sancti Agapiti papae, cuius sanctitatem beatus Gregorius magnus commemorat.

[10] Mediolani sancti Clicerii episcopi et confessoris.

SEPTEMBRIS 20

1. VIGILIA] In solis martyrologiis recentioris aetatis apud Sollerium inter Usuardi auctaria.
2. EUSTACHII] S. Eustachii seu Eustathii historia, quam exhibent libelli graeci BHG2. 641, 642, latini BHL. 2760 – 2763 et alii, tribus partibus constat, quarum summa haec fere est: conversio Eustathii, qui nativo nomine dicebatur Placidas; fata eius familiae primum dispersae dein mirabiliter coniunctae; tandem passio Eustathii eiusque sociorum. In his tribus narrationibus quippiam veri frustra requiras. Duae enim priores de genere sunt fabularum vulgarium, Passio autem tota quanta constat tralaticiis figmentis. Quis fuerit Eustathius nullo litterarum monumento resciscere possumus neque imprudenter dixeris eum meram esse herois umbram quam callida narrandi fallacia vulgi credulitati commendavit. Ementita S. Eustathii gesta eius cultum secum traxerunt quaqua versus propagata sunt. Romae hodieque exstat antiqua diaconia Sancti Eustachii sita in Platana iuxta templum Agrippae, cuius meminit Liber pontificalis in vita Leonis III et in vita Gregorii IV. Eadem die Constantinopoli agebatur sollemnitas SS. Eustathii et sociorum in ecclesia eorum nomini dicata ἐν τῷ Δευτέρῳ. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 106 – 137; Synax. Eccl. CP., p. 59 – 62; H. Delehaye, in Bulletin de la Classe des lettres de l'Académie royale de Belgique, 1919, p. 175 – 210; P. F. Kehr, Italia pontificia, t. I, p. 96 – 98.
3. FAUSTAE] Ex Passione fabulosa BHL. 2833, cuius variae exstant recensiones et epitomae, elogium excerpsit Beda; inde Florus, Ado, Usuardus nostrumque martyrologium breviorem hauserunt annuntiationem. Graeci autem non hac die, neque pridie nonas ian., ut affirmat Baronius, sed feb. 6 Faustam cum sociis Evilasio et Maximino commemorant. Synaxaria compendio referunt Passionem BHG2. 658, vel similem. Non huius, sed alterius Faustae videntur fuisse sacrae exuviae de quibus inter se contendebant Narnienses et Lucenses. De reliquiis Faustae et Evilasii in monasterium Prateae (La Prée, Indre) anno 1247 translatis nuper disseruit M. R. Deshoulières (cf. Revue d'hist. eccl., t. XXVIII, 1932, p. 218). — Act. SS., Sept. t. VI, p. 140 – 47; Synax. Eccl. CP., pp. 447 – 48, 987; Catal. graec. Germ., pp. 39, 274; A. Ehrhard, Ueberlieferung und Bestand der hagiogr. Literatur der griech. Kirche, t. I (1937), pp. 568, 572; J.-M. Besse, in Archives de la France monastique, t. XIV (1912), p. 35.
4. DIONYSII] Nomina e martyrologio hieronymiano excerpsit Usuardus, eaque sociorum esse putavit, non advertens solum Dionysium Phrygem esse et martyrem, ad 31 iul. in hieronymiano inscriptum. Idem Dionysius in breviario Syriaco die 30 iul. comparet. Privatus nec martyr nec homo est. Privati enim in codicibus est pro Brivate, quod est nomen loci Brioude. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 150; Comm. martyr. hieron., pp. 406, 418 – 19.
5. PRISCI] In synaxariis Graecorum recensetur Priscus, sive solus (21 sept.), sive cum Nicolao (25 sept.), sive cum Nicolao et Martino ad 22 sept. et 7 dec. Trium martyrum festum Constantinopoli celebrandum indicitur ἐν Βλαχέρναις. Ornantur elogio hoc nostro paulo productiore. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 149 – 50; Synax. Eccl. CP., pp. 66, 70, 78, 285.
6. THEODORI] Bis a Graecis recoluntur Theodorus Pergensis et socii in synaxariis 21 sept. et 19 (21) april., cum elogio e Passione BHG2. 1747, informi et fictitia. Socios hodie anonymos reperire est ad diem 19 april., ubi seorsim nuntiantur Socrates et Dionysius. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 137 — 40; Synax. Eccl. CP., pp. 65 – 66, 613 – 15, 618 – 20; H. Delehaye, Les légendes grecques des saints militaires, p. 43.
7. CANDIDAE] Allegat Baronius tabulas ecclesiae Cordubensis et Galesinium, qui se iisdem usum esse profitetur et breviario illius ecclesiae. Kalendaria Mozarabum ann. 1067 et 1072 memoriam signant sancte Candide, virginis et martyris Christi. In codice Parisino N. A. 2179 habetur Passio sanctae ac beatissimae Candidae virginis et martyris Christi, quae passa est sub Maximiano imperatore, die XII kalendas octobres, BHL. 1537; quae lectu digna non est, cum sit Passio SS. Faustae et Evilasii, BHL. 2833, S. Candidae accommodata. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 104; M. Férotin, Le Liber Ordinum, p. 481 — 82.
8. SUSANNAE] Huius memoria agitur a Graecis in synaxariis ad diem 19 sept. cum elogio ex Passione BHG2. 1673, quae fabula est tritissima illa penes hagiographos de muliere veste virili induta, in coenobio monachorum commorante, donec ad falsam repellendam criminationem prodere cogitur se mulierem et virginem esse. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 151 – 60; Synax. Eccl. CP., p. 58 – 59.
9. AGAPITI] Liber pontificalis: Defunctus est Constantinopolim X kal. mai [ann. 536]. Cuius corpus in loculum plumbeum translatum usque in basilicam beati Petri apostoli ubi et sepultus est XII kal. oct. Auctore Adone primum in fastos Latinorum invectus est ad diem obitus, non depositionis anniversarium. S. Gregorius p., Dial., III, 3, narrat portentosam sanationem hominis muti et claudi a S. Agapito patratam. In Graecorum synaxariis recolitur ad 17 vel 18 april.. cum elogio. Constantinopoli eius memoria agebatur ἐν τοῖς ἁγίοις ἀποστόλοις τοῖς μεγάλοις, — Act. SS., Sept. t. VI, p. 163 – 80; BHL. 121 – 124; Synax. Eccl. CP., pp. 608, 611 – 12; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 287 – 88.
10. CLICERII] In serie episcoporum Mediolanensium Clicerius medius stat inter Martinianum et Lazarum. Antiquissima de Clicerio testimonia requirenda sunt apud Ennodium (Carm., II, 82), et inter titulos Mediolanenses, C.I.L. V, p. 620, n. 5, epitaphium de quo plurimum disceptatum est. In antiquis catalogis dies emortualis signatur 15 sept., in epitaphio 20 sept., seu XII kal. oct., quod perperam lectum fuerit XVII kal. oct. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 161 – 63; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, pp. 30, 162 – 65; De Rossi, Inscriptiones christianae Urbis Romae, t. II, p. 178 – 79.

XI KAL. OCT.

[1] In Aethiopia natalis sancti Matthaei apostoli et evangelistae, qui in ea regione praedicans, martyrium passus est. Huius evangelium hebraeo sermone conscriptum, ipso revelante inventum est, una cum corpore beati Barnabae apostoli, tempore Zenonis imperatoris.

[2] In terra Saar sancti Ionae prophetae, qui sepultus est in Geth.

[3] Romae sancti Pamphili martyris.

[4] Item via Claudia, vigesimo ab Urbe milliario, passio sancti Alexandri episcopi, qui sub Antonino imperatore pro fide Christi vincula, fustes, equuleum, lampades ardentes, ungularum laniationem, bestias ac fornacis superans flammas, tandem gladio caesus, vitam adeptus est gloriosam. Eius corpus postea beatus Damasus papa in Urbem transtulit sexto kalendas decembris.

[5] In Cypro sancti Isacii episcopi et martyris.

[6] In Phoenicia sancti Eusebii martyris, qui ultro praefectum adiens et se christianum esse denuncians, ab eo multis tormentis afflictus, capite caesus est.

[7] In Cypro sancti Meletii episcopi et confessoris.

[8] In Aethiopia sanctae Iphigeniae virginis, quae a beato Matthaeo apostolo baptizata et Deo dicata, sancto fine quievit.

SEPTEMBRIS 21

1. MATTHAEI] In martyrologio hieronymiano ad diem 1 maii: in Oriente Mathei et Iacobi apostolorum; ad 6 eiusdem mensis: in Persida natale S. Mathei apostoli et evangelistae; ad 21 sept.: in Persida civitate Tarrium natale sancti Mathei apostoli et evangelistae. Obscura manet harum prior mentio, et illa quae 7 oct. occurrit in nonnullis codicibus: natale S. Mathei evangelistae. Errore amanuensium inscriptus fuit et ad diem 21 maii. Persidem Christo subiciendam S. Matthaeo obvenisse asserunt S. Ambrosius, Paulinus Nolanus, Breviarium apostolorum; Aethiopiam Rufinus (Hist. eccl., X, 9) et Socrates (Hist. eccl., I, 19, 2). Haec ad fabulas sortitionis orbis terrarum inter apostolos referuntur. Elogium nostri martyrologii ab Usuardo receptum est insertis verbis: una cum corpore beati Barnabae apostoli. Narrat Theodorus Lector, Hist., II, 2, huius reliquias repertas esse in Cypro et super eius pectus evangelium Matthaei ipsius Barnabae manu descriptum (cf. Anal. Boll., t. XXVI, p. 235 – 36). De evangelio a Matthaeo Hebraeis litteris verbisque composito, lege Hieronymi De viris ill., III. A Graecis colitur S. Matthaeus die 16 nov. De Actis apocryphis tam graecis quam latinis BHG2. 1224 – 1227, BHL. 5689, non est hic locus disserendi. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 194 – 227; Comm. martyr. hieron., pp. 224, 232, 520; Synax. Eccl. CP., p. 227 – 30; R. A. Lipsius, Die apokryphen Apostelgeschichten, t. II, 2, p. 109 – 141.
2. IONAE] In graecis non vero in antiquis Latinorum fastis recolitur Ionas propheta, de quo pseudo-Epiphanius in Vitis prophetarum: κατοικήσας ἐν γῇ Σαὰρ ἐκεῖ άπέθανε καὶ ἐτάφη ἐν τῷ σπηλαίῳ τοῦ Κενεζαίου Κριτοῦ (Nestle, p. 25); Isidorus Hispalensis, De ortu et obitu Patrum: cuius sepulcrum in quodam urbium Geth viculo demonstratur, quod est in secundo miliario a Sephorim in itinere quo pergitur Tiberiadem. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 186 – 94; Synax. Eccl. CP., p. 63 – 64; Th. Schermann, Propheten- und Apostellegenden, p. 57 – 58.
3. PAMPHILI] De eo nec Beda, nec Florus, nec Ado, sed Usuardus, qui tamen, ut creditum est, antiquissimus huius commemorationis testis non est. Nuntiatur enim in martyrologio Gellonensi, quod saec. VIII scriptum habetur. S. Pamphili nulla supersunt Acta, si tamen unquam scripta sunt. In itinerariis, ad viam Salariam veterem locus sepulcri signatur, et nuper repertum est Pamphili coemeterium. In Notitia nataliciorum sanctorum in ecclesia Sancti Silvestri quiescentium ad diem 21 sept. inscriptus est. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 236 – 37; Comm. martyr. hieron., p. 521; E. Josi, Il cimitero di Panfilo, in Rivista di archeologia cristiana, t. I, p. 15 – 119; t. III, p. 51 – 121.
4. ALEXANDRI] Elogium in Acta BHL. 273 a Crescentiano presbytero scripta vel iis similia refunditur, quibus et Ado usus est, memoriam faciens Alexandri ad diem 26 nov. Solum Adonis compendium solito prolixius prae manibus habuit Tillemont, Mémoires, t. II, p. 629, quod ei satis fuit ut de Alexandri Passione aequum ferret iudicium eique minime fidendum esse ostenderet, multo minus eam probaturus si ipsam legisset lucubrationem Crescentiani, qui se oculatum testem mentitur. Quae de actis S. Damasi subiunguntur solum auctorem habent Adonem: Cui martyri papa Damasus postmodum cryptam condignam faciens illic eum VI kalendas decembris transposuit quando et festivitatem ei dicavit. Haec nonnihil suspecta videntur. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 227 – 36; Origines du culte des martyrs2, p. 320 – 21; Les martyrologes historiques, p. 659 – 60.
5. ISACII] In synaxariis hodie vel pridie occurrit memoria Ἰσαακίου ἐπισκόπου Σίτης τῆς Κύπρου. Est ubi Ἀκάκιος; nuncupetur; sed lectio improbanda est. Inania sunt quae de gestis eius adduntur. Sedem episcopalem nomine Sitam in Cypro nemo adhuc repperit. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 238; Synax. Eccl. CP., pp. 62, 64, 67; Anal. Boll., t. XXVI, p. 257.
6. EUSEBII] Ex Graecorum fastis, ubi S. Eusebius hodie vel 23 sept. nuntiatur. In menaeis elogium paulo fusius narrat quae praebet noster; in synaxariis, quale est Sirmondianum, non dicitur sanctus sponte praefectum adiisse, sed ab eo captus asseritur. Quo tempore, quo loco passus sit, in dictis libris non exprimitur. Reliqua ex incertis fontibus hausta sunt. – Act. SS., Sept. t. VI, p. 237; Synax. Eccl. CP., pp. 67, 72.
7. MELETII] In synaxariis hodie vel pridie nuntiatur, solus vel cum Isaacio de quo modo. Adeo incerta sunt quae de eo proferuntur ut neque civitatis in qua episcopus sederit mentio fiat. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 238; Synax. Eccl. CP., pp. 61, 63, 67, 952.
8. IPHIGENIAE] Accepta est a Petro de Natalibus, Catal., VIII, 101, licet non ignoraretur eam ex Actis apocryphis S. Matthaei BHL. 5690 ab eo adductam esse. In his fingitur Iphigenia filia Aeglippi regis Aethiopum a S. Matthaeo primum baptizata, dein sacro velamine donata et amplius ducentis virginibus praeposita. Ne umbra quidem huius Iphigeniae unquam visa est in historia Aethiopiae. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 184.

X KAL. OCT.

[1] Sancti Thomae a Villanova archiepiscopi et confessoris, cuius natalis recolitur sexto idus septembris.

[2] Seduni in Gallia in loco Agauno natalis sanctorum martyrum Thebaeorum Mauritii, Exuperii, Candidi, Victoris, Innocentii et Vitalis, cum sociis eiusdem legionis, qui sub Maximiano pro Christo necati gloriosa passione mundum illustrarunt.

[3] Romae passio sanctarum virginum et martyrum Dignae et Emeritae, sub Valeriano et Gallieno, quarum reliquiae in ecclesia Sancti Marcelli asservantur.

[4] Ratisbonae in Bavaria sancti Emmerami episcopi et martyris, qui ut alios liberaret mortem saevissimam Christi causa patienter subiit.

[5] Apud pagum Castrensium sancti Ionae presbyteri et martyris, qui cum sancto Dionysio profectus in Galliam, iussu Iuliani praefecti verberibus caesus, gladio martyrium consummavit.

[6] Antinoopoli in Aegypto sanctae Iraidis virginis Alexandrinae, et sociorum martyrum; quae ad hauriendam e proximo fonte aquam egressa, cum vidisset navim confessoribus Christi onustam, relicta hydria protinus se illis adiunxit, ac simul cum iis in urbem ducta prima omnium, post multa supplicia, capite caesa est, deinde presbyteri, diaconi et virgines aliique omnes eodem mortis genere consumpti sunt.

[7] Apud civitatem Meldensem beati Sanctini episcopi, discipuli sancti Dionysii Areopagitae, qui eiusdem civitatis episcopus ab eo consecratus, primus illic evangelium praedicavit.

[8] In territorio Constantiensi sancti Lautonis episcopi.

[9] In pago Pictaviensi sancti Florentii presbyteri.

[10] In territorio Bituricensi sancti Silvani confessoris.

[11] Lauduni sanctae Salabergae abbatissae.

SEPTEMBRIS 22

1. THOMAE] De Thoma diximus ad 8 sept. Annua celebritas, quam Paulus p. V concesserat fieri 18 sept., eadem die Iosephi a Cupertino occurrente memoria, in hodiernam translata est.
2. MAURITII] Paucis mutatis, et suppressis verbis sex millibus sexcentis sexaginta sex, quorum loco scriptum est eiusdem legionis, profertur elogium Flori cui praeluxit martyrologium hieronymianum: Galliis civitate Sidunis sive Octoduro Valensi loco Agauno natale sanctorum Mauricii cet. Martyrum Acaunensium historia BHL. 5737 – 5740 plurimis post rem gestam annis scripta est ab Eucherio episcopo Lugdunensi, in qua quid exploratum ac tutum occurrat peritorum iudicio relinquitur. Innocentii ac Vitalis nomina ab Eucherio reticentur. A Graecis die 21 feb. commemoratio fit τοῦ ἁγίου Μαυρικίου καὶ τῶν σὺν αὐτῷ ἑβδομήκοντα μαρτύρων ἐκ τῆς Άπαμέων πόλεως (Synax. Eccl. CP., p. 481), ex Passione BHG2. 1230, quae cum Passione latina nihil commune habet praeter nomen antesignani, numerum sociorum non exiguum et tempus persecutionis Maximiani. — Act. SS., Sept. t. VI, pp. 308 – 403, 895 – 926; Comm. martyr. hieron., p. 522; B. Krusch, in M. G., Scr. rer. merov., t. III, p. 20 – 41; Origines du culte des martyrs2, p. 355; E. Dümmler, Sigebert von Gembloux, Passio S. Luciae und Passio sanctorum Thebaeorum, Berlin, 1893; M. Besson, Monasterium Acaunense, Fribourg, 1913; E. Gruber, Die Stiftungsheiligen der Diözese Sitten (Freiburg Schw., 1932), p. 140 – 52.
3. DIGNAE] Duas hasce sanctas martyres martyrologio ad hunc diem primus inseruit Baronius, qui satis temere notat de iisdem etiam agere pleraque manuscripta. Solis usus est Actis BHL. 2160 – 2163, plane commenticiis, adeo ut ipsius Dignae nomen delendum sit. Emerita, quam etiam Meritam dicunt, sola quiescebat in coemeterio Commodillae, via Ostiensi. — Act. SS., Sept. t. V, p. 302 – 308; Anal. Boll., t. XVI,p. 30 – 43; Origines du culte des martyrs2, pp. 132, 289.
4. EMMERAMI] Haimhrammus (Heimrammus, Emmerammus), episcopali dignitate insignitus, non tamen certae sedis episcopus, post medium saec. VII Baiuvariorum apostolus fuit. Crudelibus plagis affectus, dum Romam pergit, in vico Kleinhelfendorf (dioec. Frisingensis), mox in Aschheim obiisse traditur. Corpus, Ratisbonam delatum, in ecclesia Sancti Georgii tumulatum est, ubi inde a tempore Gaubaldi episcopi (739 – 761) traditiones fiebant ad sanctum Dei martyrem Emmerammum. Nomen Haimrammus episcopus legitur in Libro confraternitatum Sancti Petri Salisburgensi, anno 784 inchoato (M. G., Necrol. Germ., t. II,p. 26). Vita BHL. 2538 anno c. 772 ab Arbeone ep. Frisingensi composita est; haec saec. XI tum a Meginfrido praeposito Magdeburgensi (BHL. 2540) tum ab Arnoldo monacho Sancti Emmerammi (BHL. 2541) retractata est et miraculis aucta. Ad elogium Usuardi apposite Sollerius: “De Emmerammo soli meminere Rabanus et Wandelbertus. Apud hunc nomen invenire potuit Usuardus, sed mihi verisimilius est aliunde Vitam nactum ex qua nomen deprompserit, satis crude stuprum ab alio commissum, sibi imputari suasisse commemorans, quod in Romano Baronius phrasi paulo moderatiori censuit exprimendum.” De causa martyrii qualem ex ore vulgi accepit Arbeo merito dubitatur. Festum iam saec. VIII celebrabatur die 22 sept., ut constat vel e kalendario litteris anglosaxonicis exarato, cuius aliquot fragmenta asservabantur apud comitem H. de Walderdorff: et sancti Emhrammis. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 454 – 515; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 550; Arbeonis ep. Frisingensis Vitae SS., Haimhrammi et Corbiniani, recogn. B. Krusch, Hannoverae, 1920; H. Frank, Die Klosterbischöfe des Frankenreiches (Münster i. W., 1932), p. 157.
5. IONAE] Colitur apud Castrenses, Châtre, in Insula Franciae, et aliis nonnullis Galliae locis die 5 aug. S. Ionius (sic enim scribatur oportet), ad X kal. oct. relatus a Baronio sola auctoritate Petri de Natalibus, Catal., VIII, 106: de S. Iona presbytero et martyre. Acta bina habentur, quorum longiora BHL. 4450 sunt ipsa Acta S. Luciani Bellovacensis, stolide S. Ionio accommodata; breviora ex iisdem contracta. Cultus ergo indubitatus, gesta ignorata. — Act. SS., Aug. t. II, p. 13 – 15; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 153; Id, Les sacramentaires, t. III, p. 377.
6. IRAIDIS] Graeci a quibus haec mutuatus est Baronius S. Iraidem (Ἡραΐς) memorant 5 et 23 sept. Varietates sunt in variis synaxariorum elogiis, non tamen tales ut plurimas et multum inter se dissimiles Passiones S. Iraidis exstitisse comprobetur. Unus probabilius omnium fons est Passio e qua plures deductae sunt recensiones frustra hactenus requisitae. Alias praeter hodiernam cognomines martyres Aegyptiorum fastis inscriptas esse constat. — Act. SS., Sept. t. II, p. 525 – 26; Sept. t. VI, p. 291; Synax. Eccl. CP., pp. 18, 75, 947; Les martyrs d'Égypte, pp. 82, 215.
7. SANCTINI] Allegat Baronius tum vetera manuscripta, tum Petrum de Natalibus, Catal., VIII, 108, et “ante hos omnes” Hincmarum. Revera ex Hincmari epistula de SS. Dionysio, Sanctino et Antonino, BHL. 2185, fluxit commentum istud de Sanctino discipulo Dionysii Areopagitae ab eo in episcopum Meldensem consecrato. Nullus enim huius nominis episcopus in hac cathedra sedit, et parum iuvat notasse Sanctinum quendam saec. IV ecclesiae Virodunensi praefuisse. — Act. SS., Oct. t. V, p. 585 – 603; Tillemont, Mémoires, t. IV, p. 721; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 476 – 77; t. III, p. 69; H. Schrörs, Hinkmar (Freiburg i. B., 1884), p. 454 – 55; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 286; Id., Les sacramentaires, t. III, p. 412.
8. LAUTONIS] Lauto al. Laudus qui concilio Aurelianensi anno 549 subscripsit episcopus ecclesiae Constantinae vel Brioverensis in Normannia, interfuit quoque conciliis Aurelianensibus ann. 533, 538, 541. Quae in Vitis BHL. 4728, 4729 narrantur parum credibilia sunt nec a scriptoribus satis antiquis tradita. In priscis martyrologiis praetermittitur; in recentioribus plerumque die 21 sept. signatus est. A fabulis immunis non est Translatio S. Lautonis BHL. 4730, 4731. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 438 – 48; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 239; E.-A. Pigeon, Vies des saints du diocèse de Coutances, t. I, p. 113 – 172; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 167; Id., Les sacramentaires, t. III, p. 380.
9. FLORENTII] Ab Usuardo his ipsis verbis in fastis primum consignatus est Florentius presbyter confessor in Monte Glonna, saec. V ineunte. Edita est charta precaria anno c. 718 data rectori Sancti Florentii de Glomna, ubi ipse preciosus in corpore requiescit infra pago Pictavo (Pardessus, Diplomata, t. II, p. 449). Locus nunc vocatur Saint-Florent-le-Vieil (dép. Maine-et-Loire). Vita S. Florentii non ante saec. IX scripta est ab homine qui sancti viri gesta penitus ignorans, ea nihilominus quattuor libris narrare non est veritus (BHL. 3047 – 3049), fraude usus insigni. In primo enim libro Florentium finxit socium esse S. Floriani martyris Laureaci in Norico (maii 4), cuius Passionem BHL. 3054 verbotenus fere exscripsit. Liber II gesta S. Florentii post mortem S. Floriani complectitur; reliqui eius miracula. Sermonem BHL. 3050 Marbodus saec. XI elaboravit. Translationes et miracula cum aliis multis consignata sunt in libellis de Historia monasterii Sancti Florentii Salmuriensis. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 410 – 38; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 113; Id., Les sacramentaires, t. III, p. 366.
10. SILVANI] Ita Usuardus. Acta BHL. 7722, 7723, merito a nostris dicta sunt partim fabulosa partim suspecta nullisque testimoniis munita; nec fide digniora sunt Miracula BHL. 7724. Martyrologii hieronymiani lectio est: Beturico vico nuncupato Libroso sancti Silvani et Silvestri. Silvani cum Silvestro coniunctio in titulis ethnicis non inusitata suspiciosa visa est, neque iniuria dubitatum de legitima veneratione amborum in vico Libroso (Levroux, dép. Indre). — Act. SS., Sept. t. VI, p. 404 – 407; Comm. martyr. hieron., p. 522; Anal. Boll., t. XV, p. 330 – 31; t. XXV, p. 162.
11. SALABERGAE] Sadalberga, ita enim scribendum videtur, prima abbatissa monasterii Laudunensis, c. 665 obiit. Vita BHL. 7463 scripta est ab anonymo non aequali, qui usus est Vita S. Columbani, auct. Iona (BHL. 1898), variisque fontibus, non tamen testimoniis coaevis. Diem emortualem accurate signat: Obiit praefata famula Christi X kalend. octobris, qua die sancta Thebaeorum Mauricio duce Acauno celebratur passio. Vita BHL. 7464 a monacho Laudunensi saec. XII concinnata est. Silent antiqua martyrologia. Petrum de Natalibus, Catal., VIII, 114, et Molanum adducit Baronius. — Act., SS., Sept. t. VI, p. 516 – 30; B. Krusch, in M. G., Scr. rer. merov., t. V, p. 40 – 66; Anal. Boll., t. XXIX, p. 445; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 284; Id., Les sacramentaires, t. III, p. 411.

IX KAL. OCT.

[1] Romae sancti Lini papae et martyris, qui primus post beatum Petrum apostolum Romanam ecclesiam gubernavit, et martyrio coronatus sepultus est in Vaticano prope eumdem apostolum.

[2] Iconii in Lycaonia sanctae Theclae virginis et martyris, quae a sancto Paulo apostolo ad fidem perducta, sub Nerone imperatore in confessione Christi ignes ac bestias devicit et post plurima ad doctrinam multorum superata certamina, Seleuciam veniens, ibi requievit in pace; quam sancti Patres summis laudibus celebrarunt.

[3] In territorio Constantiensi sancti Paterni episcopi et martyris.

[4] In Africa sanctorum martyrum Andreae, Ioannis, Petri et Antonii.

[5] Anconae sancti Constantii ecclesiae mansionarii, miraculorum gratia conspicui.

[6] In Hispania sanctarum mulierum Xantippae et Polyxenae, quae fuerunt apostolorum discipulae.

[7] In Campania commemoratio beati Sosii diaconi Misenatis, quem sanctus episcopus Ianuarius, cum de illius capite, evangelium in ecclesia legentis, flammam videret exurgere, martyrem futurum praenuntiavit; et non post multos dies, cum ipse esset annorum triginta, martyrium cum eodem episcopo capitis detruncatione suscepit.

SEPTEMBRIS 23

1. LINI] Apud Bedam nuntiatur ad diem 7 oct., forsitan ex errore legentis in hieronymianis (Marcel)LINI; apud Florum ad 26 nov. Liber pontificalis, in quo primus post beatum Petrum recensetur: martyrio coronatur … qui sepultus est iuxta corpus beati Petri in Vaticano sub die VIIII kal. octubris. In synaxariis Graecorum ad diem 4 (5) nov., fit memoria quinque apostolorum ex septuaginta, quorum unus est Linus, post Petrum episcopus factus Magnae Romae. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 539 – 45; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 121; Les martyrologes historiques, p. 318; Synax. Eccl. CP., pp. 194, 195, 786.
2. THECLAE] Martyrologii hieronymiani codices primae recensionis ad hunc diem: in Oriente Theclae, codices autem secundae recensionis: in Seleucia. Seleucia quidem praecipuus erat locus quo peregrini undique confluebant ad sanctuarium prodigiorum multitudine celebre, de quibus Basilius Seleuciensis longum commentarium BHG2. 1718 contexuit, unde nusquam longe abest facundia mendax. In brevi elogio Beda temperare voluit martyrologium hieronymianum cum Passione aliqua ex ea multiplici varietate qua nititur editio O. von Gebhardt, in Texte und Untersuchungen, t. XXII, 2. Sonat hoc elogium: IX kal. oct. natale sanctae Theclae virginis in Oriente de Iconio civitate; quae a Paulo apostolo instructa in confessione Christi ignes et bestias devicit et post multa certamina ac doctrinam multorum veniens Seleuciam requievit in pace. De S. Thecla quaecumque in litteris graecis BHG2. 1710 – 1717, 1719, latinis BHL. 8020 – 8025 et aliis decantantur, ex uno fonte defluunt qui Baronii iusto mitiorem sollertiam exercuit in commentario suo sic loquentis: “Scimus acta quaedam, Pauli et Theclae dicta, quorum meminit Tertullianus in libro de baptismo, et S. Hieron. de script. eccles. in Luca, esse improbata, et auctoritate Gelasii papae reiecta inter apocrypha: unde factum est, ut nonnulli incaute nimis omnia quae de Thecla scripta reperiuntur, tanquam minus probata, putent adnumeranda esse inter apocrypha, reiiciendaque: nullum ponentes discrimen, nec delectum habentes inter ea quae de Thecla vera certaque scribuntur, et ea quae ambigua, vel falsa omnino feruntur. In his laborandum nobis erit, ut preciosum a vili et sancta a profanis distinguentes, quae improbata atque reiecta, quaeve sincera atque recepta de tanta martyre dicta reperiantur, adducamus in medium.” Nec persensit vir doctissimus se negotium attentare desperatum quod aliorum acumen iam deluserat. Quidni planius agnovit sola emunctae naris sagacitate genuinum a falso uno quasi veritatis afflatu ita discerni non posse, ut documento fides historica restituatur qua caruit ab initio. Celebratissimus S. Theclae cultus raro et propemodum unico apud antiquos exemplo incunabula habuit in basilica Seleuciensi, ubi numquam fuit S. Theclae sepulcrum. Inde suspicari cogimur sanctae venerationem non ulla alia memoria fultam esse praeter ipsam illam narrationem, quae gravi primum censura notata erat. Hunc libellum apocryphum sensim accommodatum fuisse et multipliciter retractatum ut denique tandem fidem sibi faceret, ostendit infinita prope varietas recensionum quae ad nos pervenerunt. Haec fabula tam cupide passim lectitata est, ut S. Theclae fama qua late patet orbis per Orientem et Occidentem diffunderetur. Graeci eam ad diem 24 sept. memorant, et Constantinopoli quidem colebatur in ecclesia illi dicata ἐν Κριθοπωλίοις. Praeter diem 23 sept. in hieronymiano aliis etiam diebus comparet Thecla. Unde ortae sint mentiones illae erraticae alias paucis exposuimus (Comm. martyr. hieron., p. 660). — Act. SS., Sept. t. VI, p. 546 – 68; Comm. martyr. hieron., pp. 523 – 24, 660; Synax. Eccl. CP., p. 75 – 78; Origines du culte des martyrs2, p. 161; Anal. Boll., t. XLIII, p. 49 – 57.
3. PATERNI] Usuardus: in territorio civitatis Constantiae sancti Paterni episcopi et confessoris. Alius non est a S. Paterno episcopo Abrincensi, cuius depositio annuntiatur ad diem 16 april. In multis libris liturgicis qui supersunt, Paternus ad diem 23 sept. commemoratur. Martyr dicitur in elogio hodierno; sed hoc est σφάλμα Baronii, quod a priore martyrologii editione aberat. — Act. SS., April. t. II, p. 426; Sept. t. VI, p. 536; E.-A. Pigeon, Vies des saints du diocèse de Coutances et d'Avranches, t. I (Avranches, 1892), pp. 62 – 63, 71 – 72; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 398; Id., Les bréviaires, t. V, p. 237.
4. ANDREAE] Quaenam sint vetera manuscripta e quibus elogium SS. Andreae, Iohannis, Petri et Antonii (al. Antonini) repetierit Baronius non aperit. Procul dubio prae manibus habuit versionem compendii Passionis quattuor martyrum tempore Basilii I post expugnatas Syracusas a Saracenis in Africam abductorum, quod synaxaria ad hunc diem nobis servaverunt. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 650 – 51; Synax. Eccl. CP., p. 72 – 74.
5. CONSTANTII] Eius gesta nota sunt ex solo S. Gregorio, Dial., I, 5, qui eum vocat virum vitae venerabilis, cuius sanctitatis opinio sese ad notitiam hominum longe lateque tetenderat. Sed nihil de veneratione ecclesiastica post mortem. Commemorationis diem signat Petrus Calotius: Constantii festum agitur die XXIII sept. Item Petrus de Natalibus, Catal., VIII, 111. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 640 – 41; Anal. Boll., t. XXIX, p. 94.
6. XANTIPPAE] Elogium in synaxariis ad hunc diem ex Actis BHG2. 1877, quae fabulis et ineptiis plena esse constat, ab homine conscripta qui se apostolorum aetate vixisse fingit. Antiquitati ignotae fuerunt Xanthippa et Polyxena, nulla in ecclesia cultae, et num reapse unquam vixerint dubitare cogimur. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 535 – 36; Synax. Eccl. CP., p. 74; R. A. Lipsius, Die apokryphen Apostellegenden, t. II, 2, p. 217; M. R. James, Apocrypha anecdota (Cambridge, 1893), p. 43 – 85.

7. SOSII] Iam occurrit S. Sosius, rectius Sossus, cum sociis S. Ianuarii die 19 sept. Elogium excerptum est ex Actis S. Ianuarii BHL. 4132. Martyrologium hieronymianum hodie meminit in Miseno Sossi, die 16 oct. in Baias sancti Sussi. In kalendario Carthaginiensi, mense septembri, post S. Ianuarium sancti Sossi, in kalendario marmoreo Neapolitano item hodie. Symmachus p. (498 – 514) apud Sanctum Petrum Sancti Sossi oratorium fecit, posuitque titulum metricum cuius hi primi versiculi ad historiam sancti referuntur:

Pontificis veneranda sequens vestigia Sossus
      aequavit meriti nobilitate gradum
Martyrio coniunctus erat verusque minister
      reddidit officii debita iura sui
Ille sacerdotem cupiens subducere morti
      contigit optatam sub pietate necem.

— Act. SS., Sept. t. VI, p. 761 – 894; Comm. martyr. hieron., pp. 492, 524, 558; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 261; I. B. De Rossi, Inscriptiones christianae Urbis Romae, t. II, p. 246.

VIII KAL. OCT.

[1] Festum beatae Mariae Virginis de Mercede.

[2] In Pannonia sancti Gerardi episcopi et martyris, Hungarorum apostoli nuncupati, patricii Veneti, qui primus patriam nobili martyrio illustravit.

[3] Augustoduni natalis sanctorum martyrum Andochii presbyteri, Thyrsi diaconi et Felicis, qui a beato Polycarpo Smyrnensi episcopo ab Oriente directi ad docendam Galliam, ibidem flagellis durissime caesi ac tota die inversis manibus suspensi et in ignem missi, sed non combusti, tandem vectibus eorum colla feriuntur et ita gloriosissime coronantur.

[4] In Aegypto passio sanctorum Paphnutii et sociorum martyrum. Is vitam in solitudine agens, cum audiret multos christianos in vinculis retineri, divino spiritu concitus sponte praefecto se offert et christianam religionem libere profitetur; a quo primum catenis ferreis constringitur et in equuleo diutissime torquetur, deinde cum aliis plurimis ad Diocletianum mittitur, cuius iussu ipse palmae affigitur, ceteri autem ferro necantur.

[5] Chalcedone sanctorum quadraginta novem martyrum, qui post martyrium sanctae Euphemiae sub Diocletiano imperatore damnati ad bestias et ab iis divinitus liberati, demum gladio percussi migraverunt in caelum.

[6] Arvernis depositio sancti Rustici episcopi et confessoris.

[7] In territorio Belvacensi sancti Geremari abbatis.

SEPTEMBRIS 24

1. MARIAE] In libro de Festis Domini et Beatae Mariae virginis ita Prosper Lambertini, postea Benedictus XIV: “Apparuit B. virgo Maria Petro Nolasco et Raymundo de Pennafort et Iacobo Aragoniae regi, quos monuit filio suo sibique gratum fore si in sui honorem Ordo religiosorum hominum institueretur cuius liberandorum e Turcarum servitute Christianorum partes essent praecipuae.” Firmissima vero huius historiae fundamenta non aliunde petenda asserit vir doctus quam ex Actis, quae authentica dicit, S. Petri Nolasco et epistula ad eumdem Petrum a S. Raymundo de Pennafort scripta, in qua Virginis apparitio exponitur. Noverat quidem Lambertinius dubitatum esse num genuina esset epistula; sed postquam iudiciali examine anno 1721 expensa fuerat et ab episcopo Barcinonensi sincera iudicata, nullum iam restare dubitandi locum pronuntiavit. Sit penes clarissimum virum haec benigna censura. Festum Beatae Mariae de Mercede extensum est ad universam ecclesiam die 22 feb. 1696. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 659; Benedictus XIV, De festis Domini nostri Iesu Christi et beatae Mariae virginis, lib. II, c. XI; Id., De beatificatione et canonizatione sanctorum, lib. IV, part. II, c. 9; Anal. Boll., t. XL, p. 444.
2. GERARDI] Patria Venetus, vitam monasticam amplexus est, in Hungariam ingressus regnante S. Stephano, c. ann. 1030 episcopus Marosenensis (Maros-Borgó, Csanád) creatus, anno 1046 in itinere ad Danubium occiditur. De Actorum S. Gerardi tum aetate tum fide historica, non levis orta est controversia inter peritos. Aliis enim placet Acta maiora quae dicuntur (BHL. 3424) antiquitate praestare, immo ab aequali composita esse; alii censent Acta minora (BHL. 3426) maioribus anteponenda esse. Antiqua et in multis fide digna videntur Acta exstitisse, quae nonnisi varie interpolata habemus. S. Gerardi canonizatio seu corporis elevatio sub Ladislao rege circa annum 1083 peracta esse creditur. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 713 – 27; Nov. t. II, 1, pp. 483, 485; R. F. Kaindl, in Archiv für österreichische Geschichte, t. XCI, p. 3 – 38; C. Juhász, in Studien und Mitteilungen zur Geschichte des Benediktiner-Ordens, t. XLVII, 1929, p. 129 – 45; t. XLVIII, p. 1 – 35; C. A. Macartney, in Archivum Europae centro-orientalis, t. IV (Budapest, 1938), p. 456 – 507; Anal. Boll., t. LII, p. 463 – 64. Laudatur et Vita S. Gerardi, Hungarorum idiomate scripta a I. Karácsonyi, quam non legimus.
3. ANDOCHII] Paucis verbis immutalis promitur elogium Bedae, ex Actis BHL. 424, ab insigni fabulatore conscriptis. In his tamen Felix dicitur vir Orientalis non quidem cum duobus aliis a S. Polycarpo missus, sed christianus negotiator qui prope Augustodunum in Sedeloco (Saulieu) mercaturam exercebat dum sancti ibidem praedicant. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 663 – 77; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 51 – 53.
4. PAPHNUTII] Elogii argumentum certe sumptum est e Passione BHG2. 1419, cuius mendacia alii aliter ornare vel dissimulare voluerunt, ut constat e multiplici synaxariorum varietate ad dies 24 et 25 sept. Hodiernam martyrologii sententiam, quae a littera Passionis nonnihil recedit, quis Baronio iam concinnatam praebuerit haud facile dixeris, nec explorare tanti est. Historia enim genuina hunce Paphnutium non novit, et frustra laboraverit qui illius silentio supplere voluerit. Vide quae de Paphnutio dicta sunt ad diem 19 aprilis. Postridie quidem eiusdem diei, 20 april., inscripta est Passio hodierni Paphnutii in codice Vaticano 1660, qui unus eam servavit; unde inferre pronum est utrumque Paphnutium unum esse hominem errore quopiam geminatum. Quod si ita est, de vero quidem et proprio natali nostri Paphnutii quaestio ipsa inanis est; attamen satis perspicue discerni potest cur elogium apud Graecos ad diem 25 sept. collocatum sit. Nempe hoc eodem die recolebantur apud eos S. Euphrosyna eiusque pater: Παθνούτιος ὁ Αἰγύπτιος. Qui Paphnutius cognominem suum, ut alias contigit, secum traxit. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 681 – 88; Synax. Eccl. CP., pp. 78, 616, 619; Les martyrs d'Égypte, pp. 84, 134, 184 – 199.
5. MARTYRUM] Horum martyrium describi in Actis S. Euphemiae (16 sept.) asserit Baronius, deceptus, ut videtur, a Galesinio vel Maurolyco. De hisce XLIX martyribus nihil innotuit praeterquam ex hisce Actis ceterum fabulosis, in quibus eorumdem prima certamina referuntur sed mors siletur. — Act. SS., Sept. t. V, p. 268; t. VI, p. 660.
6. RUSTICI] Martyrologium hieronymianum: Arvernis depositio Rustici episcopi. Sedit saec. V. Post obitum S. Venerandi, Rusticus, qui erat ex ipsa urbis Arvernae diocese presbiter, … in cathedra positus, septimus in eodem loco pontificatus honorem, populo gaudente, suscepit (Gregor. Turon., Hist. Franc., II, 13). — Act. SS., Sept. t. VI, p. 689 – 90; Comm. martyr. hieron., p. 526; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 34.
7. GEREMARI] Monasterium Flaviacense in pago Bellovacensi (olim Flay, nunc Saint-Germerde-Fly, dép. Oise) a S. Geremaro conditum est. Obiit anno c. 658, die 30 dec. Ita in Vita antiquiore BHL. 3441, quae ante Normannorum incursiones et reliquiarum translationem conscripta nihilominus plerumque fide parum digna est: In Domino III kl. ianuarii emisit spiritum; corpus vero eius sepelierunt sacerdotes in sancta ecclesia quam construxerat, in Flaviaco (c. 19). Festum Geremari Bellovacenses agunt die 24 sept.; translationem die 20 maii. De eo nihil apud martyrologos classicos. Trithemium et Molanum allegat Baronius. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 692 – 708; M. G., Scr. rer. merov., t. IV, p. 626 – 33; E. Vacandard, Vie de S. Ouen, p. 155 – 60; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 369; Id., Les bréviaires, t. V, p. 124.

VII KAL. OCT.

[1] In castello Emmaus natalis beati Cleophae Christi discipuli, quem tradunt in eadem domo, in qua mensam Domino paraverat, pro confessione illius a Iudaeis occisum et gloriosa memoria sepultum.

[2] Romae sancti Herculani militis et martyris, qui miraculis in passione beati Alexandri episcopi ad Christum conversus, sub Antonino imperatore post multa tormenta gladio caesus est.

[3] Ambiani in Gallia beati Firmini episcopi, qui in persecutione Diocletiani sub Rictiovaro praeside post varia tormenta capitis decollatione martyrium sumpsit.

[4] Damasci sanctorum martyrum Pauli et Tattae eius coniugis, ac Sabiniani, Maximi, Rufi et Eugenii filiorum, qui christianae religionis accusati, verberibus aliisque suppliciis torti animas Deo reddiderunt.

[5] In Asia passio sanctorum Bardomiani, Eucarpi et aliorum viginti sex martyrum.

[6] Eodem die sancti Anathalonis episcopi, qui beati Barnabae apostoli discipulus, in eius locum ecclesiae Mediolanensis episcopus successit.

[7] Lugduni depositio sancti Lupi episcopi ex anachoreta.

[8] Antisiodori sancti Anacharii episcopi et confessoris.

[9] Blesis sancti Solemnii episcopi Carnutensis, miraculis clari.

[10] Eodem die sancti Principii Suessionensis episcopi, fratris beati Remigii episcopi.

[11] Septempedae in Piceno depositio sancti Pacifici confessoris, Ordinis Minorum sancti Francisci de observantia reformatorum, eximiae patientiae et solitudinis amore illustris, quem Gregorius papa decimus sextus in sanctorum canonem retulit.

[12] Anagniae sanctarum virginum Aureliae et Neomisiae.

SEPTEMBRIS 25

1. CLEOPHAE] Quaeritur a quonam primum Cleophas ille qui cum Domino Iesu a mortuis redivivo et altero discipulo in castellum Emmaus iter fecit (Luc., XXIV, 18), martyrii corona insignitus fuerit; ab Adone certe primum fastis inscriptus est cum elogio hoc nostro paulo fusiore, in libello de festivitatibus apostolorum, ex ignoto fonte. Partim consentit itinerarium Theodosii: in qua Emmau sanctus Cleopas cognovit Dominum in confractione panis; ibi et martyrium pertulit. Sepultum fuisse in monte Oliveti tradit anonymus Placentinus. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 5 – 10; Les martyrologes historiques, p. 591; Geyer, Itinera hierosolymitana, pp. 139, 170; Vincent et Abel, Emmaüs (Paris, 1932), p. 346 – 50.
2. HERCULANI] Nulla huiusce martyris mentio occurrit praeterquam in Actis S. Alexandri, ficticiis, de quibus ad diem 21 sept. In Passione BHL. 273 traditur, alligato ad collum lapide, in lacum proiectus, sepultus die sexto kal. octobris; gladio caesus in recensione quam Ado secutus est. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 22 – 24.
3. FIRMINI] Resecta Diocletiani mentione, verba sunt Usuardi. Duos cognomines agnoscit ecclesia Ambianensis primo loco positos in catalogo episcoporum qualis ad nos pervenit. Qui hodie colitur martyr nuncupatur, confessor qui die 1 sept. Utriusque Acta exstant: martyris BHL. 3002 – 3011, confessoris BHL. 3012 – 3014, ita ficticia et informia ut ad pellendam dubitationem de geminato Firmino nihil conferant. Litem non dirimunt martyrologia nec libri liturgici. Praeter Usuardum soli Firmino martyri favent Hrabanus, sacramentarium Silvanectense saec. IX; soli confessori martyrologii hieronymiani codex Corbeiensis saec. XI; ambobus kalendarium Sanvedastino-Corbeiense saec. X, saec. XI litaniae Ambianenses et missale Corbeiense, plura denique sacramentaria recentioris aetatis. — Act. SS., Sept. t. I, p. 175 – 99; Sept. t. VII, p. 24 – 57; Comm. martyr. hieron., pp. 480, 483; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 122 – 27; L. Delisle, Mémoire sur d'anciens sacramentaires, pp. 143, 188, 321, 355 – 56; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 365; Id., Les bréviaires, t. V, p. 111.
4. PAULI] Vix non integrum exscribitur compendium menaeorum, praeter quod nihil de sex martyribus Damascenis in monumentis traditum est. Monasterium S. Sabiniani prope Capitoliadem in Palaestina II memoratur in Passione hiberica S. Petri neomartyris, c. 14; ed. C. Kekelidze, Hristianskij Vostok, t. IV (1915), pp. 26 – 27, 65. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 58; Synax. Eccl. CP., p. 77; Anal. Boll., t. LVII, p. 301.
5. BARDOMIANI] Martyrologium hieronymianum: in Asia natale sanctorum Bardoniani Eucarpi et aliorum XXVI. Ad haec Baronius: “De his Beda hac die consentiuntque vetera manuscripta.” Iamvero silent tum Beda tum saec. IX martyrologi, tum etiam cuiusvis aetatis antiqua monumenta. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 57 – 58; Comm. martyr. hieron., p. 526.
6. ANATHALONIS] S. Anatolon seu Anatolius primum locum tenet in antiquis episcoporum Mediolanensium catalogis. S. Barnabam eam rexisse ecclesiam et Anatolonem discipulum et successorem habuisse commentum est ab auctore Datianae historiae excogitatum. Vita BHL. 416, quam multis ab Anatolone saeculis remotus scripsit anonymus, hisce mendaciis inquinata est. Inscriptio metrica lapidi incisa, quam S. Mirocles S. Anatoloni posuisse fertur (C.I.L., V, p. 623, n. 15) et in commentario exscribit Baronius, spuria est. Sancti natalem ad diem 24 sept. signant tum antiqui catalogi tum ipsa Datiana historia et kalendaria ecclesiae Brixianae quae edidit Brunati. Translata est celebritas ad diem sequentem, quam emortualem habet Liber notitiae sanctorum Mediolani (ed. Magistretti-Monneret De Villard, p. 49). — Act. SS., Sept. t. VII, p. 10 – 22; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, pp. 28, 49 – 59, 661 – 717; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 1009 – 1013; L. Duchesne, S. Barnabé, in Mélanges G. B. De Rossi, Paris-Rome, 1892, p. 41 – 71.
7. LUPI] Martyrologium hieronymianum, die 24 sept.: Lugduno Galliae depositio Lupi episcopi. Ad diem 25 sept. relatus est a martyrologis saec. IX, cum additamento: ex anachorita. Subscripsit Lupus tertio concilio Aurelianensi, anno 538. In Vita S. Leobini ep. Carnutensis BHL. 4847 c. 4, legimus beati Lupi famam longe lateque crebrescere. Saec. IX Leidradus, ad Carolum Magnum scribens, Lupum una cum ceteris archiepiscopis Lugdunensibus laudavit (M. G., Epist. t. IV, p. 544). — Act. SS., Sept. t. VII, p. 81 – 85; Comm. martyr. hieron., p. 525; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 165.
8. ANACHARII] Martyrologium hieronymianum, ad diem 31 iul.: Autisiodoro depositio sancti Germani episcopi et confessoris et natale domni Aunachari episcopi de ordinatione episcopatus. Aunacharius (seu Aunarius) episcopus factus est anno 561. Dies emortualis consignatus est in Vita BHL. 805, c. 10: Denique ecclesiam divinitus sibi commissam cum per XL et quatuor annos, mense uno, diebus viginti tribus strenue gubernasset, tandem diu optatam ad patriam die VII kal. octobris, duce Christo, migravit. Interfuit concilio Parisiensi anno 573, Matisconensi anno 581 et 585; obiit anno 605. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 86 – 111; Comm. martyr. hieron., p. 406; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, pp. 440, 446.
9. SOLEMNII] Satis antiqua est, exiguae tamen auctoritatis, Vita BHL. 7816, ex qua Hrabanus elogium S. Sollemnis ep. Carnutensis contexuit, ad diem 24 sept. (Vita, c. 11: VIII kal. octobrium spiritum caelo reddidit, terrae corpus). Ad diem 25 Sollemnis annuntiatur in variis Usuardi auctariis. Si audiatur hagiographus, tempore Chlodovei regis episcopatum tenuit in civitate Carnutensi, in qua et obiit. Neque sequendus Baronius, qui Sollemnem illum adducit de quo Gregorius Turonensis (in Glor. conf., c. 21). Hic enim sepultus iacebat apud Malliacensim monasterium (Maillé, postea Luynes, dép. Indre-et-Loire), Blesas postea translatus. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 62 – 81; M. G., Scr. rer. merov., t. VII, p. 303 – 321; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 425.
10. PRINCIPII] Haec sunt verba Molani, ex martyrologiis recentioribus. Gesta Principii ignorantur. Neque enim conciliis Carpentoractensi et Arausicanis duobus interfuit, ut voluit Baronius. Sedisse credendus est sub finem saec. V. Principium fratrem fuisse S. Remigii ep. Remensis asserit Hincmarus in Vita Remigii, c. 1. Silent quidem scriptores synchroni. Unum tamen notari velim, unde fortassis aliquid lucis emicare possit, Sidonium Apollinarem duas epistulas (VIII, 14; IX, 8) inscripsisse cuidam Principio papae, qui fratrem habebat episcopum; aliam vero, quae inter editas epistulam IX, 8 proxime antecedit, ad S. Remigium datam esse. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 60 – 62; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 89; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. I, p. 363; t. III, p. 48.
11. PACIFICI] Pacificus, Septempedae in Piceno (San Severino Marche) natus anno 1653, annum agens decimum septimum nomen dedit Ordini Minorum de Observantia Reformatorum. Ibidem mortuus est die 24 septembris 1721, inter beatos relatus a Pio VI die 4 aug. 1786, inter sanctos die 26 maii 1839 a Gregorio XVI, qui Pacifici memoriam die 24 septembris recolendam quotannis constituit, etsi dehinc martyrologii Romani editores ad 25 septembris, rursum tandem ad 24 reposuerunt. — Sacra Rituum Congregatio. Positio super dubio an constet de virtutibus, Romae, 1771; Acta Ordinis Fratrum Minorum, t. XXXI (1912), p. 135 – 38; Miscellanea francescana, t. XXX (1930), p. 64; Acta Gregorii p. XVI, vol. II (Romae, 1901), p. 310 – 14.
12. AURELIAE] In fastos insertae sunt a nemine ante Baronium qui harum res gestas “nonnihil depravatas” acceperat ab ecclesia Anagnina. Sunt haec Acta BHL. 817 b, quae decessoribus nostris adeo fabulosa et suspecta visa sunt, ut prelo indigna iudicarent. Incerta sunt et obscura quae de cultus origine traduntur. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 137 – 41; F. Lanzoni, Le diocesi d' Italia, p. 166.

VI KAL. OCT.

[1] Nicomediae natalis sanctorum martyrum Cypriani et Iustinae virginis, quae sub Diocletiano imperatore et Eutholmio praeside multa pro Christo perpessa, ipsum quoque Cyprianum, qui erat magus et suis magicis artibus eam dementare conabatur, convertit ad Christum; cum quo postea martyrium sumpsit. Horum corpora feris obiecta noctu quidam nautae christiani rapuerunt et Romam detulerunt; quae postmodum in basilicam Constantinianam translata prope baptisterium condita sunt.

[2] Romae sancti Callistrati martyris, et aliorum quadraginta novem militum, qui in persecutione Diocletiani, cum Callistratus insutus culeo et in mare demersus Dei ope evasisset incolumis, conversi ad Christum, cum eo pariter martyrium subierunt.

[3] Item Romae sancti Eusebii papae.

[4] Bononiae sancti Eusebii episcopi et confessoris.

[5] Brixiae sancti Vigilii episcopi.

[6] In agro Tusculano beati Nili abbatis, fundatoris monasterii Cryptae ferratae, magnae sanctitatis viri.

[7] Albani sancti Senatoris.

[8] Tiferni sancti Amantii presbyteri, gratia miraculorum illustris.

SEPTEMBRIS 26

1. CYPRIANI] Martyrologia latina, quotquot scripta sunt inde a Beda, Cyprianum et Iustinam hodie annuntiant; Graeci vero Constantinopoli eorum festum agebant die 2 oct. in propria ecclesia πέραν ἐν τοῖς Σολομῶνος. Narrationes quaecumque hoc par martyrum laudibus prosequuntur fluunt e tripertita fabula cuius capita haec fere sunt: conversio Cypriani et Iustinae, Cypriani paenitentia et confessio, passio Cypriani et Iustinae, BHG2. 452 – 455, BHL. 2047 – 2051. Primus scriptor huius historiae, si fuisset accusatus quod Iustinam aliasque suae fabulae personas ipse ultro finxisset, quomodo se defendere potuisset non video. Ipsum Cyprianum ad umbras ne amandare cogamur, dicendum est mutatam figuram esse illustrissimi episcopi et martyris Carthaginiensis quem inverecundus aliquis hagiographus quasi heroem mirificae narrationis sibi elegit, sicut et alii improbi eodem artificio Acta Apostolorum apocrypha conscribillarunt. Ita sensisse videtur ipse S. Gregorius Nazianzenus in celebri oratione BHG2. 457; cuius exemplum alii secuti sunt. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 195 – 262; Anal. Boll., t. XXXIX, p. 314 – 32; L. Radermacher, in Sitzungsberichte der Wiener Akademie, t. CCVI, 1927, fasc. IV; BHO. 228 – 232.
2. CALLISTRATI] Ad diem 27 sept. a Graecis legenda proponuntur tum Acta BHG2. 291 in menologio Metaphrastico, tum compendium synaxariorum, quibuscum congruunt quae in nostro elogio promuntur. Passio, praeter quam nihil de S. Callistrati gestis traditum est, apertissime fabulosa est. Si hagiographum audias, S. Callistratus cum sociis quadraginta novem Romae passus fuerit et in media urbe magnifica ecclesia honoratus. Nusquam invenitur eum in Urbe unquam cultum fuisse aut ibi exstitisse ecclesiam Sancto Callistrato dicatam. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 190 – 95; Synax. Eccl. CP., p. 81 – 83.
3. EUSEBII] Baronius: “De eodem hac die Ado consentiuntque vetera manuscripta.” Ad haec duo observanda sunt. Primum, ab Adone non hac die, quae est VI kal. oct., sed VI non. oct., S. Eusebium nuntiari, quod testimonio Libri pontificalis consonum est: sepultus est in cymiterio Callisti, via Appia VI non. octob. Alterum, vetera manuscripta intellegenda esse apographa hieronymiana quorum lectio est ad hunc diem: Romae via Appia in cimiterio Callisti depositio sancti Eusebii episcopi. In hoc coemeterio etiamnum exstat titulus metricus a S. Damaso EVSEBIO EPISCOPO MARTYRI positus. Exsul obiit S. Eusebius et martyr praedicatur quamquam in Depositione martyrum non fuit inscriptus. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 265 – 71; Comm. martyr. hieron., p. 527; G. B. De Rossi, Roma sotterranea, t. II, p. 201 – 210; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 167.
4. EUSEBII] Episcopus Bononiensis Eusebius cum metropolita Ambrosio interfuit concilio Aquileiensi anno 381. In promovenda inter puellas virginitate plurimum profecit, teste S. Ambrosio in libris De virginitate et De virginibus. Nulla ab antiquis ei tributa est ecclesiastica veneratio. Inter sanctos suae sedis praesules primus eum recepisse videtur Sigonius in historia episcoporum Bononiensium (1586), nec ullum anno 1597 antiquius affertur kalendarium in quo Eusebii nomen inscriptum sit. In martyrologio locus ei concessus est a Baronio, non quidem die obitus, qui ignoratur, sed ad 26 sept., qui natalis est homonymi pontificis Romani. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 271 – 74; F. Lanzoni, Le diocesi d' Italia, p. 785 – 86; Id., Cronotassi dei vescovi di Bologna, p. 21 – 23.
5. VIGILII] In catalogo episcoporum Brixiensium quem Translationi S. Filastrii, BHL. 6797, praemisit Rampertus, Vigilius collocatur medius inter Optatianum (iul. 14) et Titianum (mart. 3). In kalendario huius ecclesiae saec. XIII commemoratio Vigilii ad 26 sept. signata est; sed de eiusdem gestis nihil traditum. Libri quinque adversus Eutychen aliquando Vigilio nostro asserti iamdudum Vigilio Thapsensi certissime adiudicati sunt. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 276 – 79; G. Brunati, Vita o gesta di santi Bresciani, t. I, p. 14; F. Savio, Gli antichi vescovi d' Italia. Lombardia, part. II, t. I, p. 162.
6. NILI] Martyrologio Romano Nilum primus inseruit Baronius, anno 1586. “Huius res gestas, ita ille, in eodem monasterio, cuius hic habetur mentio, asservari accepimus, quas nondum legimus.” Vitam BHG2. 1370, optimae notae et a suppari discipulo concinnatam, S. Bartholomaeo, tertio post Nilum Cryptensium abbati, primus item Baronius ascripsit in eadem martyrologii editione, ad diem 11 nov. Etsi beatus senex, anno aetatis 95, die 26 sept. 1004 (fortasse 1005) prius obiit quam coenobium Cryptae Ferratae aedificare potuit, merito tamen huius fundator seu πρωτοκτίτωρ vocitatur, cum ipse locum construendo monasterio ab agri Tusculani domino nactus sit. Cultus, apud Cryptenses antiquus et paulatim ad omnes Italo-Graeciae utriusque ritus monachos extensus, deinceps etiam in latinis Rossanensi, Caietana et Tusculana dioecesibus invaluit. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 279 – 343; Anal. Boll., t. XXVII, p. 449 – 51; Officia propria sanctorum … pro monachis ritus latini totius Ordinis S. Basilii Magni (Romae, 1706), p. 70 – 72; N. Balducci, Vita di S. Nilo, Romae, 1628; G. Minasi, S. Nilo di Calabria, Napoli, 1892; Id., Vita di S. Nilo … osservazioni critiche, Napoli, 1904; F. Lenormant, La Grande Grèce, t. I2, p. 341 – 61; A. Palmieri, in Vizantijski Vremennik, t. XI, p. 396 – 419; S. Gassisi, in Oriens Christianus, t. IV, p. 308 – 370; t. V, p. 26 – 81.
7. SENATORIS] Ita prorsus martyrologium hieronymianum. Inter varios homines quibus nomen Senator, dubius haesit Baronius, neque illi in mentem venire potuerunt quae scripta sunt de coemeterio S. Senatoris in Albano, ubi sanctus martyr quiescebat et ab antiquis colebatur. Huius gesta nulla habemus. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 263 – 65; Comm. martyr. hieron., p. 527 – 28; Origines du culte des martyrs2, p. 293; De Rossi, Roma sotterranea, t. I, p. 141; Bullettino di archeologia cristiana, 1869, p. 64 – 78.
8. AMANTII] S. Amantii memoriam solus nobis servavit S. Gregorius, Dial., III, 35, qui superstite sancto eam litteris mandavit. Gregorius quidem ab eius episcopo Florido audierat Amantium dono miraculorum insignem esse, quod ipse postea suis oculis perspexit. In prima martyrologii editione scripserat Baronius Tuderti, pro quo deinde in editione anni 1586 Tiferni (Città di Castello) rescripsit, ut habent codices aliquot Dialogorum. Verum qui horum editionem postremus curavit, comperit ex certioribus testimoniis legendum esse: Floridus Ferentinae episcopus. Cathedralis ecclesia Tifernensis, quae S. Laurentio primum sacra fuerat, inde a saec. XI hunc titulum cum SS. Floridi et Amantii nomine commutavit. Haud scio an qui hoc nomen ita corrigere sibi visi sunt decepti fuerint apographis quibusdam Dialogorum, qualia tunc legebantur. Eadem causa contingere potuit ut horum martyrum cultus Tudertum migraret. Ex iis quae superius dicta sunt, de die obitus et de gloria postuma Amantii S. Gregorius nihil docere nos potest. Nec alium testem satis antiquum habemus. Quod autem Petrus de Natalibus, Catal., X, 22, nostrum Amantium collocavit die 4 nov., id nullo monumento doctus fecit, sed alterutrum diem mutuatus est e duobus ad quos martyrologium hieronymianum alterum Amantium, episcopum Ruthenensem, annuntiat: 4 nov. et 13 nov. Hac etiam nominum iteratione explicatur unde in kalendario quodam Tifernensi legatur: idibus novembris festum SS. Floridi et Amantii. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 274 – 76; U. Moricca, Gregorii Magni dialogi, pp. LXXXVII, 214; Muzi, Memorie ecclesiastiche e civili di Cittàdi Castello, t. I, pp. 117 – 19, 226 – 30.

V. KAL. OCT.

[1] Aegeae natalis sanctorum martyrum Cosmae et Damiani fratrum, qui in persecutione Diocletiani post multa tormenta, vincula et carceres, post mare et ignes, cruces, lapidationem et sagittas divinitus superatas, capite plectuntur: cum quibus etiam referuntur passi tres eorum fratres germani Anthimus, Leontius et Euprepius.

[2] Romae sanctae Epicharidis mulieris senatoriae, quae in eadem persecutione plumbatis caesa, gladio percussa est.

[3] Tuderti sanctorum martyrum Fidentii et Terentii, sub eodem Diocletiano.

[4] Cordubae sanctorum martyrum Adulphi et Ioannis fratrum, qui in persecutione Arabica pro Christo coronati sunt.

[5] Seduni in Gallia sancti Florentini martyris, qui una cum beato Hilario post abscissionem linguae iussus est gladio feriri.

[6] Bybli in Phoenicia sancti Marci episcopi, qui et Ioannes a beato Luca nominatur.

[7] Mediolani sancti Caii episcopi, discipuli beati Barnabae apostoli, qui multa in persecutione Neronis passus in pace quievit.

[8] Ravennae sancti Aderiti episcopi et confessoris.

[9] Parisiis sancti Vincentii a Paulo sacerdotis et fundatoris Congregationis Missionis et Puellarum caritatis, viri apostolici et pauperum patris; cuius festum quarto decimo kalendas augusti celebratur. Hunc Leo decimus tertius omnium societatum caritatis in toto catholico orbe existentium et ab eo quomodocumque promanantium caelestem apud Deum patronum constituit.

[10] Ibidem sancti Eleazari comitis.

[11] In Hannonia sanctae Hiltrudis virginis.

SEPTEMBRIS 27

1. COSMAE] Hoc elogium auctorem habet Usuardum qui argumentum sumpsit ex aliqua recensione Passionis BHL. 1967, non probatiore illa quidem quam sunt reliquae narrationes quotquot SS. Cosmae et Damiani gesta se referre profitentur. Martyrium hi fecerunt in Cyrrho, Theodoreti episcopali civitate. Ibidem sita erat eorum basilica quondam illustrissima, unde eorum cultus per totum orbem christianum diffusus est. Tam communi fama celebrati sunt ut variis locis eorum memoria quasi in nativo solo denuo pullularet; inde sensim factum est ut Graeci sibi persuaderent non unum sodalium par fuisse, sed plura cognominia quorum singula proprium festum haberent. In synaxariis ad diem 17 oct. comparent Cosmas et Damianus in Arabia, iterum Romae, kal. iul., tertium tandem kal. nov. in Asia; missas facimus hic alias commemorationes erraticas quae variis diebus in exempla aliquot irrepserunt. In Passione BHG2. 378 natale martyrum est 25 nov. Acta BHG2. 372 – 379 alia aliter in synaxariis contracta sunt. Constantinopoli complures erant ecclesiae SS. Cosmae et Damiano dicatae. Romae sacellum iis sacravit Symmachus p. (498 – 514), Felix autem IV (526 – 530) basilicam in Foro Romano. Dies 27 sept. quae apud Latinos usitata est, nititur antiquis sacramentariis Romanis et primum commemoratio cuiusdam dedicationis videtur fuisse. SS. Cosmae et Damiani miracula quae in variis libellorum corporibus narrata sunt BHG2. 385 – 392, contigisse censentur Constantinopoli in praecipua ex ecclesiis quae eorum nomini dicatae fuerant. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 428 – 78; Synax. Eccl. CP., p. 1114; Origines du culte des martyrs2, p. 190 – 91; Anal. Boll., t. XLIII, p. 8 – 18; t. LIII, p. 374 – 81; BHO. 210.
2. EPICHARIDIS] In synaxariis Graecorum legitur elogium τῶν ἁγίων Ἐπιχάρεως Γαιανῆς καὶ τῆς συνοδίας αὐτῶν, e Passione inedita sed de fabulositate suspecta. Nulla Epicharidis mentio reperitur apud Latinos, nulla reliquiarum memoria apud Romanos, licet passa dicatur ἐν τῇ Ῥωμαίων πόλει. Novam Romam designari divinatio est non coniectura. Colebatur S. Epicharis cum sociabus Constantinopoli in ecclesia earum ἐν τῷ Γαἳτανῷ. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 478 – 79; Synax. Eccl. CP., pp. 83, 953.
3. FIDENTII] Duas habemus recensiones Actorum SS. Fidentii et Terentii BHL. 2927 b et d, quibus feruntur a Calcedonia Syriae venisse, sub Diocletiano in civitate Mastaria Tuderto proxima martyrium passi. A fabulatore haec conficta sunt; meliora nec suppetunt neque a Baronio visa sunt. Notari velim die 1 sept. Tuderti Terentiani episcopi memoriam, hodie fortasse geminatam, recoli. Cum aliis plurimis, SS. Fidentii et Terentii reliquias in Italia repertas esse et in civitatem Metensem translatas a S. Theodorico episcopo, narrat Sigebertus Gemblacensis in huius Vita BHL. 8055. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 479 – 81; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 424.
4. ADULPHI] Cum Cordubae regnare coepisset Abderrahman II (822 – 852), martyres occubuerunt Adulfus et Iohannes fratres, quorum corpora, in basilica Sancti Cypriani sepulta, eximia religione fideles sunt prosecuti. Anno 858 Usuardus et Odilardus dum Cordubae devertunt adierunt ecclesiam beati magnique testis Cypriani, in qua sanctorum martyrum corpora Adulfi et Iohannis tumulata quiescunt, BHL. 3409. Usuardus in martyrologio ad hunc diem: sanctorum fratrum Adulfi et Iohannis, qui apud Cordubam civitatem pro Christo coronati sunt. Kalendarium Cordubense anno 961: in ipso est festum Adulfi et Iohannis in Corduba (M. Férotin, Le Liber Ordinum, p. 481). Temporum iniurias non tulit Vita a Speraindeo abbate paulo post martyrium conscripta, de qua Eulogius, Memoriale Sanctorum, l. II, c. 8, BHL. 3026. Passio quam edidit Tamayo de Salazar BHL. 84 prorsus commenticia est. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 507 – 511; España sagrada, t. IX, p. 291 – 96; Fr. J. Simonet, Historia de los Mozárabes de España, p. 340.
5. FLORENTINI] Martyrologium hieronymianum: in territorio Eduae civitatis castro Duisma natale Florentiani (al. Florentini). In Actis BHL. 3033, sublestae fidei, Florentinus et Hilarius passi leguntur tempore Wandalorum sub Chroco, in pago Duismensi, loco qui dicitur Pseudunum. Ex his contractum est elogium Usuardi, quod Baronius exscripsit, mutato loci nomine Castro Pseuduno in Seduni in Gallia, quod in errorem induxit nonnullos quibus Sedunum Vallesiae (Sion) sanctorum Florentini et Hilarii palaestra esse visa est. Pseudunum aliis est Suin, aliis Semond vel qui his proximus est Blismurus, nunc Brémur (Côte-d'Or) in eodem pago. Oppidum Saint-Florentin (dép. Yonne) a S. Florentino nomen habet. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 404 – 427; Comm. martyr. hieron., p. 528; G. Bardy, Les martyrs de Chrocus, in Revue d'histoire de l'Église de France, t. XXI (1935), pp. 12 – 13, 25; Anal. Boll., t. LV, p. 368; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. I, p. 235; t. II, p. 92.
6. MARCI] In menaeis hodie memoria agitur τῶν ἁγίων ἀποστόλων Μάρκου, Ἀριστάρχου καὶ Ζήνωνος, et iterum ad diem 27 april. Marcum illum dicunt cuius meminit S. Lucas in Act., quique ab apostolis episcopus Bybli ordinatus sit. Ἰωάννης ὁ ἐπικαλούμενος Μάρκος dicitur in Act., XII, 12, 25, XV, 37. De eius episcopatu rursus in synaxario ad diem 30 iun. Non sine magna contentione ortae sunt variae quaestiones de Marco seu Iohanne et synonymis quas satis superque expendit Stiltingus noster. In fastos Latinorum a Baronio primum inductus est Iohannes Marcus. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 379 – 90; Synax. Eccl. CP., pp. 85, 633, 787; Anal. Boll., t. XXVI, pp. 236, 238, 262.
7. CAII] Elogium paucioribus refert Vitam BHL. 3231, fabulis consutam quas congessit scriptor Datianae historiae. Caius Anatoloni (sept. 25) in cathedra Mediolanensi suffectus est; neque fuit ex discipulis S. Barnabae quem Mediolanum numquam venisse constat, neque SS. Gervasii et Protasii aetate vixisse comprobatur. Pridie kal. ianuarii transiisse asseritur ab hagiographo. Aliter antiqui episcoporum catalogi, qui natalem diem 26 sept. inscribunt. Celebritas nunc agitur postridie, cum Libro notitiae sanctorum Mediolani (ed. Magistretti-Monneret de Villard, p. 146). — Act. SS., Sept. t. VII, p. 391 – 98; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, pp. 28, 60 – 73.
8. ADERITI] In Libro pontificali ecclesiae Ravennatis Aderitus, a S. Apollinare primo huius sedis episcopo presbyter ordinatus, eidem in cathedra successit. Subdit Agnellus: Defunctus est in civitate Classis; sicut asserunt quidam in basilica beati Petri sepultus est, non longe ab ecclesia beati Apolenaris, quasi stadio uno. Incertus proinde Agnelli aetate erat locus sepulturae, ignotus dies commemorationis, qui nondum celebrabatur. Ab anonymo deinde inserta sunt inter asserunt et quidam verba: V kal. octobris, ab alio quopiam male lecta: ultimo kal. octobris. Dies 27 sept. pro arbitrio selecta credenda est. Sancti epitheton Aderito praefixum in Libro pontificali qualis traditus est, veluti cultus liturgici indicium minime habendum alias monuimus. Editus est sermo de Vita S. Aderiti BHL. 80, merito contemnendus, quippe a S. Petro Damiano dictus de S. Eleuchadio (BHL. 2448) et nomine mutato paucisque in initio et fine additis S. Aderito aptatus. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 398 – 404; A. Testi Rasponi, Codex pontificalis ecclesiae Ravennatis, t. I, p. 29 – 30; Anal. Boll., t. XLVII, p. 21 – 30.
9. VINCENTII] Vincentius Depaul (ita scribendum esse monstravit P. Coste, Monsieur Vincent, t. I, Paris, 1932, p. 21 – 22) in loco Ranquine pago Pouy finitimo (nunc Saint-Vincent-de-Paul, Landes) die 24 april. anno 1581 ortus (P. Coste, La vraie date de naissance de saint Vincent de Paul, Dax, 1922), ad superos migravit Parisiis, die 27 sept. anno 1660. Sacerdotio auctus die 23 sept. anno 1600, initium dedit die 17 april. anno 1625 Congregationi Missionis, quae approbata est die 12 ian. anno 1633 ab Urbano p. VIII. Societatem quoque instituit die 29 nov. anno 1633 Puellarum a Caritate nuncupatam, quam archiepiscopus Parisiensis ratam habuit anno 1646. Dei servo honores beatorum Benedictus p. XIII anno 1729, sanctorum autem Clemens p. XII decrevit die 16 iun. anno 1737, annua festivitate in diem 19 iul. indicta. Leo denique p. XIII Vincentium peculiarem caritatis operum patronum declaravit die 12 maii anno 1885. Vitam quattuor annis post sancti mortem primus conscripsit L. Abelly, episcopus Ruthenensis, familiaris. Gesta Vincentii denuo ad fidem monumentorum litteris nuperrime mandavit P. Coste qui et epistularum corpus post I.-B. Pémartin accuratius collegit et annotationibus illustratum in lucem edidit. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 375; Anal. Boll., t. V, p. 152; L. Abelly, La Vie du vénérable serviteur de Dieu Vincent de Paul, Paris, 1664; P. Coste, Saint Vincent de Paul. Correspondance, entretiens, documents, Paris, 1920 – 1925; Id., Monsieur Vincent, Paris, 1932; Id., Saint Vincent de Paul et les Dames de la Charité, Paris [1937];P. Grandchamp, La prétendue captivité de saint Vincent de Paul à Tunis, in La France en Tunisie au XVIIe siècle, t. VI, VII, Tunis, 1928, 1929; [Vandamme], Le corps de Saint Vincent de Paul, Abbeville, 1913.
10. ELEAZARI] Aulzias, Augias lingua vernacula dictus, latine Alziarius, Elizarius, Elzearius vel Eleazarus de Sabrano comes Ariani, coniux B. Dalphinae, obiit Parisiis anno 1323. Habetur Vita BHL. 2523 – 2524, intra annos 1363 – 1371 conscripta, non quidem optimae notae, nec tamen plane spernenda. Ab Urbano p. V die 15 april. 1369 sanctorum catalogo additus est Alziarius; bullam autem canonizationis suo nomine edidit Gregorius p. XI, 5 ian. 1371. Colitur Aptae et in aliis Provinciae Galliae civitatibus itemque in Ordine Seraphico. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 528 – 94; P. Girard, S. Elzéar de Sabran et la Bse Delphine de Signe, Paris, 1912; Z. Lazzeri, in Archivum franciscanum historicum, t. X, p. 231 – 38; M. Dulong, in Positions des Thèses de l'École des Chartes (Paris, 1928), p. 31 – 35.
11. HILTRUDIS] Coenobium Laetiense in Hannonia (Liessies, dép. Nord) parentes Hiltrudis Wibertus, comes Pictaviensis, et Ada saec. VIII condidisse feruntur. Horum filius Guntardus monachis ibi congregatis primus praefuit, in eodemque loco Hiltrudis, velata virgo, apud fratrem mox se recipiens, piissime vixit. De obitu eius haec refert, medio saec. XI, monachus Walciodorensis qui conscripsit Vitam BHL. 3953: Requievit vero mense septembri sub die V kal. octobris. Cui collocaverunt sepulcrum a latere altaris summi in parte aquilonari. Imposuerunt etiam sepulcro laminam lapideam hoc modo inscriptam: Hic iacet Hiltrudis Christi virginis corpus, quae obiit V kal. oct. (c. 12). In sacramentario Laetiensi cod. Parisini 9440, saec. XII, festum Hiltrudis hodie recolitur, die vero 17 sept. elevatio ab Erluino episcopo Cameracensi, anno 1004. Solum Molanum allegat Baronius. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 488 – 506; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. I, p. 262; J. Peter, Sainte Hiltrude, patronne de Liessies, Lille, 1923.

IV KAL. OCT.

[1] In Bohemia sancti Wenceslai ducis Bohemorum et martyris, sanctitate et miraculis gloriosi, qui in domo fratris sui necatus victor pervenit ad palmam.

[2] Romae sancti Privati martyris, qui ulceribus plenus, a beato Callisto papa sanatus, inde sub Alexandro imperatore ob Christi fidem plumbatis caesus est usque ad mortem.

[3] Ibidem sancti Stactei martyris.

[4] In Africa sanctorum martyrum Martialis, Laurentii et aliorum viginti.

[5] Antiochiae Pisidiae sanctorum martyrum Marci pastoris ovium, Alphii, Alexandri et Zosimi eius fratrum, Niconis, Neonis, Heliodori et triginta militum, qui ad miracula beati Marci credentes in Christum, diversis in locis variisque modis martyrio coronati sunt.

[6] Eodem die passio sancti Maximi sub Decio imperatore.

[7] Tolosae sancti Exuperii episcopi et confessoris, qui beatus vir quantum sibi extiterit parcus quantumque aliis largus, sanctus Hieronymus relatu prosecutus est memorabili.

[8] Genuae sancti Salomonis episcopi et confessoris.

[9] Brixiae sancti Silvini episcopi.

[10] In Bethlehem Iudae sanctae Eustochii virginis, filiae beatae Paulae, quae ad praesepe Domini cum aliis virginibus enutrita, praeclaris meritis fulgens migravit ad Dominum.

[11] In Germania sanctae Liobae virginis, miraculis clarae.

SEPTEMBRIS 28

1. WENCESLAI] Venceslaus Bohemiae dux, cui in ecclesia Boleslaviae urbis, die 28 sept. anni 929, aetatis eius vicesimo primo vel secundo, Boleslaus frater principatum et vitam eripuit, propter conspicuam pietatem et praeclara brevis eius regiminis merita, statim ab eius interitu a Bohemis christianis in martyrum numero haberi coeptus est. Itaque communi gentis voto, die 4 martii anni 932, eius corpus e Boleslavia castro Pragam translatum fuit et in ecclesia Sancti Viti depositum, quam ipse exstruxerat. Brevi tempore post eius necem, summa eius vitae slavonico sermone litterisque quas vocant glagoliticis conscripta fuit a teste indigena, qui sancti martyris translationi videtur interfuisse. E primo isto libello, qui iamdudum periit, praeter glagolitica quaedam fragmenta et epitomas, descenderunt non pauca exempla recensionesque cyrillicis elementis conscripta, quorum nonnulla satis antiqua sunt ac probe tradita ut primitivae illius narrationis aliquam imaginem referant. Has omnes documentorum reliquias, a slavicis eruditis iterum iterumque examinatas, nuper ad obrussam denuo exegit Miloš Weingart, qui suo periculo tentavit ut ex isto pulvere archetypi deperditi nativam formam redintegraret. Philologiae slavonicae signiferos maximi fecisse unum e primis domesticarum litterarum monumentis non est cur miremur. Sed salva eorum auctoritate interrogare licet quatenus verax et sincera esse potuerit narratio quae conscripta dicitur regnante Boleslao fratricida, in ipsa eius dicione, necdum restinctis odiis quae in Venceslai caedem eruperant et ex ea novos stimulos acceperint necesse est. Profecto criticos omnes non pariter movebit quod Vita slavonica Venceslaum ab avia sua Ludmilla educatum fuisse non referat, eiusdem S. Ludmillae necem reticeat et vix subobscure innuat num Dragomira S. Venceslai mater in coniuratione adversus filium suum structa partes habuerit et quales. Neque hactenus explicatum est quo meatu in libellos latinos qui nobis servati sunt Vita slavonica influxerit. Utique ante annos circiter triginta subtili argumentatione sibi aliisque bene multis persuasit I. Pekař ex omnibus Passionibus S. Venceslai antiquissimum esse libellum Crescente fide BHL. 8823, quem in Bohemia compositum autumat, a clerico linguae slavonicae, latinis litteris utcumque imbuto. Ex eo narrationis argumentum sumpsisse existimat Gumpoldum Mantuanum episcopum, qui hortatu Othonis II (961 – 983), primus Vitam S. Venceslai latine conscripsisset (BHL. 8821). Sed validiore nuper argumentatione demonstravit J. Slavík redeundum esse ad pristinam sententiam, quam nonnulli viri docti, scholae praesertim germanicae, numquam deseruerant, Passionem BHL. 8823 e Gumpoldi libello contractam fuisse. Oportet igitur exstiterit aliud quodpiam documentum unde Mantuano episcopo in Italia scribenti S. Venceslai gesta innotuerint. Gumpoldo itidem posterior est Passio BHL. 8824, conscripta a Laurentio monacho Cassinensi, suadente vel approbante S. Adalberto, primo episcopo ecclesiae Pragensis († 997). Ex antiqua Passione glagolitica, e Gumpoldi libello, et fortasse aliis fontibus latinis antiquioribus, rivuli sive seorsum fluentes, sive cum peregrinis fontibus temperati permanarunt in elogia quibus menaea rossica commemorant martyrium S. Ludmillae, martyrium S. Venceslai et eiusdem translationem, quae hodieque ritu slavico recolitur ad diem 4 martii. Sed horum meatuum investigatio, litterarum slavicarum primas origines repetentibus utique opportuna et utilis, ad S. Venceslai gesta pernoscenda vix aliquid lucis hactenus attulit. Omnibus libellis modo indicatis longe plenior et ornatior est Passio BHL. 8825 – 8830, quam concinnasse fertur, a S. Adalberto rogatus, Christianus monachus filius ipsius Boleslai ducis et Venceslai fratricidae. Insigni quadam et praecipua auctoritate haec valuit donec Ioseph Dobrowský, slavicae eruditionis conditor et antesignanus, eam falsi accusavit et saeculo XIV confictam esse plerisque persuasit. Eius vindicias naviter suscepit supra laudatus I. Pekař, cui tamen ad restituendam eius fidem, post variam controversiae fortunam, in ultimo certamine non successit. Utcumque se res habet, neque Passio Christiani nomine inscripta, neque libelli anteriores et multo minus qui posteriori etiam aetate prodierunt, BHL. 8832 – 8844, omnibus partibus quadrant in certiora annalium et historiarum saeculi x testimonia. Nempe S. Venceslai gesta et memoria artissimo vinculo continentur cum initiis omnium institutionum quibus gens bohemica pervicit ut in germanico imperio propriam linguam avitamque indolem retineret. Unde factum est ut plerumque illius historia non sine praeiudicato quodam studio bohemicae laudis sive attollendae sive deprimendae narraretur.

Nuper, adventante anno 1929, quo S. Venceslai millesima sollemnitas anniversaria celebranda erat, documenta ad eius cultum et gloriam pertinentia in litteris, artium monumentis et popularibus memoriolis, quotquot domi forisque detegi potuerunt, novis curis, actuosa cum pietate collecta et exposita sunt, tanto eruditionis apparatu, ut pleraque iam obsolescerent quae de sancti ducis historia umquam exposita fuerant. At simul cum rerum pleniore notitia, suborta sunt et nova disceptationum argumenta. Neque in hodierna rerum condicione sperandum est fore ut eruditae contentiones defervescant, quantum interest ad serenam inquisitionem historicae veritatis. De causa proxima coniurationis cui S. Venceslaus succubuit, nihil hactenus in satis perspicuam lucem erutum est. Sed profecto veri admodum simile est piissimum ducem ad religionis tutelam morumque emendationem non pauca molitum esse quae in gente nondum christiana fide christianisque legibus plane mitigata, multorum offensionem concitare necesse erat. In hoc certe errare non potuit vox popularis, cum tam cito post eius necem eum Ecclesiae martyrem conclamaret. Quod ad impiorum odia rationes etiam politicae accesserint, nemo prudens infitiabitur. Demonstrasse sibi visus est I. Pekař bellum in quo Henricus II Germaniae rex victos Bohemos Pragae in deditionem accepit, evenisse mense octobri anni 929, cum occiso Venceslao Boleslaus iam successisset. Sed testimonia ab eo allata infirmavit I. Bartoš, qui cogenti argumentatione demonstravit ipsum Venceslaum anno 928 Henrici regis imperio se subdidisse et ab eodem in rebellione gentium slavicarum mense augusto insequentis anni devictum fuisse. Quae clades non videtur seiungi posse a furoribus qui brevi post tempore in eius caedem exitum sibi perruperunt. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 770 – 844; I. Martinov, Annus graeco-slavicus, pp. 84 – 85, 235 – 36; I. Pekař, Die Wenzelsund Ludmila-Legenden und die Echtheit Christians, Praq, 1906; Id., Svatý Václav, in Svatováclavský Sborník, t. I (Praha, 1934), p. 9 – 101 et seorsum; F. Stejskal, Život sv. Václava, Praha, 1924; F. Dvorník, Život sváteho Václava, v Praze, 1929 (editum etiam germanice, gallice, anglice, italice, horvatice, polonice); J. Vajs, Sborník staroslovanských literárnich památek o sv. Václavu a sv. Lidmile, v Praze, 1929; F. M. Bartoš, Kníže Václav svatý u Vidukinda, in Svatováclavský Sborník, t. c., p. 833 – 41; Id., Kniže Václav Svatý v dějinách a v legendě, Praha, 1929; J. Slavík, Mladší slovanská legenda o sv. Václavu a její význam pro kritiku legend latinských, in Svatováclavský Sborník, t. c., p. 842 – 62; M. Weingart, První česko-církevněslovanská legenda o svatém Václavu, ibid., p. 863 – 1088; Id., in Byzantinoslavica, t. VI (1935 – 1936), p. 1 – 37; A. Naegle, Der heilige Landespatron Böhmens, Warnsdorf, 1928.

2. PRIVATI] Privati martyris in solis Actis S. Callisti BHL. 1523 mentio est. Ea plurimum suspecta esse dicendum erit ad diem 14 oct., et gestorum cultusque S. Privati certiora desiderari testimonia. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 598 – 600.
3. STACTEI] In martyrologio hieronymiano hodie nuntiatur Romae ad Guttas sancti Stactei. Plane ignotus est, et id unum notari velim cum martyris nomine nomen loci miro modo consonare (στακτός, guttatim fluens). Ceterum quanam in regione Urbis situs sit ille locus nos latere fatendum est. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 605 – 606; Comm. martyr. hieron., p. 531.
4. MARTIALIS] Bedam frustra allegat Baronius, qui et hanc annotationem de fontibus elogii apponit: “ Meminit Martialis et sociorum Lucianus in epist. apud Cyprian. 22 … De Laurentio seu Laurentino, ipse Cyprianus epist. 34 (lege 39). An iidem sint haud compertum habeo cum praesertim de Laurentino agatur iterum.” De Laurentino, cuius ceterum dies anniversaria ignoratur, actum est ad diem 3 feb. Quae hodie proferuntur hausta sunt ex hieronymianis, ubi quidem nomina omnia quibus elogium componitur occurrunt in laterculo. In Africa Marcialis: Martialis ille non ad Africam sed ad Hispaniam referendus videtur; sequitur Laurentiae, al. Laurentino, Laurenti; et nominibus aliquot interiectis: et aliorum XX, anonymorum qui non Laurentio sed Placido cuidam adiacent. Anceps haeret Baronius, nec mirum. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 603 – 604; Comm. martyr. hieron., p. 530.
5. MARCI] Ope menaeorum graecorum e quibus proxime fluit elogium et variorum synaxariorum quaedam in martyrologio emendanda sunt. Alphius, Alexander et Zosimus fratres quidem dicuntur, non fratres eius, id est Marci. Milites triginta non quasi ad eandem martyrum turmam pertinentes sed seorsim incedunt cum quodam Alexandro, qui ἔξαρχος eorum fuerit. Quod omnes Antiochiae Pisidiae assignantur eundemque diem natalem habent, id aliquatenus e verbis diversis in locis variisque modis corrigitur. In compendio enim synaxariorum quale est Sirmondianum martyrium subiisse asseruntur tres fratres Calyti 28 sept., reliqui Philomelii 13 iul. quo tempore Magnus erat praefectus Antiochiae Pisidiae, Marcus Claudiopoli die 21 sept. Quid e martyrum Calytanorum, ita enim nuncupantur, Actis, magnam certe partem confictis, retinendum sit aegre perspicitur, etiam admota Eustathii Thessalonicensis laudatione BHG2. 63. Constantinopoli colebantur in proprio martyrio prope ecclesiam Sancti Cypriani ἐν τοῖς Σολομῶνος. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 600 – 602; Synax. Eccl. CP., p. 86 – 88.
6. MAXIMI] “De quo etiam vetera manuscripta.” Ita Baronius sine addito. Atqui nullis in vetustis fastis Maximus hodie reperitur. Qui eum ipsum esse putant qui ad diem 30 april. colitur hariolari videntur. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 595.
7. EXUPERII] Elogium ex Usuardo. Notissima sunt quae de Exsuperii († post ann. 410) sanctitate et in pauperes largitate scribit S. Hieronymus. Basilicam S. Saturnini ab episcopo Silvio decessore inchoatam Exsuperius perfecit, eoque intulit sancti martyris corpus, ut est in Passione BHL. 7496, c. 6. Exstant litterae ab Innocentio p. ad eum, 20 feb. 405 directae (Jaffé, Regesta2, 292). Nulla habetur Exsuperii Vita antiqua. Vita BHL. 2814, quam scripsit Bernardus Guidonis, collecta est e variis, maxime e S. Hieronymo, tot fabulis intermista et rectae chronotaxi contraria ut eam edere nostri noluerint. Ex optimis fontibus gesta sancti viri ordine temporum ab initio episcopatus ad obitum usque exponere satius visum est. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 623 – 630; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 307; Tillemont, Mémoires, t. X, pp. 617 – 20, 825 – 26.
8. SALOMONIS] Huius elogii originem aegre perspiciet qui non meminerit in martyrologio hieronymiano legi: in Galliis Genua civitate natale sancti Salonii episcopi; unde errore errori viam parante nata est hodierna formula. Quippe Baronium post alios aliquot urbis nomen delusit, qui pro Genava (Genève) Genuam (Genova) intellexit. Iamvero Genava in serie episcoporum nullum exhibet Salomonem sed Salonium. Hodiernus quidem sanctus in historia haud obscurus est. Natus erat patre S. Eucherio Ludgunensi, variis interfuit conciliis et ad eum librum De gubernatione Dei direxit Salvianus. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 716 – 20; Comm. martyr. hieron., p. 531; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 227.
9. SILVINI] In catalogo episcoporum Brixiensium quem Translationi S. Filastrii BHL. 6797 praemisit Rampertus, medius stat Silvinus inter Theophilum (27 april.) et Gaudiosum (7 mart.), in kalendario Brixiano saec. XIII ad diem 28 sept. inscriptus. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 645 – 648; G. Brunati, Vita o gesta di santi Bresciani, t. I, p. 14; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, part. II, t. I, p. 159 – 60.
10. EUSTOCHII] In paucis martyrologiis iisque recentioribus memoratur Eustochium, filia S. Paulae viduae et S. Hieronymi discipula, quae Bethlehemiticis monialibus diu praeposita, in ipso confessionis ardore spiritum reddidit (ita Hieronymus in epistula nuper reperta, apud Hilberg, t. III, 1918, n. 154),anno 419 (fortasse 420), paucis ante ipsum Hieronymum mensibus. De die obitus nullum affertur antiquum testimonium, ideoque pro martyrologorum arbitrio nunc sept. 20 vel 28, nunc febr. 20 vel martii 2 vel etiam nov. 2 fastis inscripta est. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 630 – 45; BHL., p. 416; Sollerius, Martyrologium Usuardi, pp. 115, 563 – 64; S. Hieronymus, Epistulae 22, 66, 108, 143, 151, 153, 154; F. Cavallera, S. Jérǒme, t. II (Louvain, 1922), p. 56 – 63 et passim.
11. LIOBAE] Alias dicta Thrutgeba, plenius Leobgytha, monialis ex Anglia in continentem traiecit ut cum S. Bonifatio consanguineo allaboraret, a quo abbatissa praefecta est monialibus Germanis. Obiit die 28 septembris anno circiter 782, prope Mogontiacum, loco qui Scoranesheim vel Scoronishaim vocabatur, hodie Schornsheim, sepulta Fuldae prope S. Bonifatium, elevata anno 819, translata ad ecclesiam montis Sancti Petri circa diem 28 septembris 838, miraculis clara. Hrabanus Maurus, anno 856 mortuus, martyrologio suo Liobae nomen inscripsit, loca virginis cultui sacra versibus celebravit, Vitae gesta, a sanctae discipulis collecta, ordinatim et eleganter a Rudolfo Fuldensi, discipulo suo († 865), describi curavit, anno circiter 836, BHL. 4845. De Lioba nihil, ut patet, apud Bedam, qui anno 735 e vita decesserat. Memoratur in litaniis saeculo IX exaratis, Anal. Boll., t. LIV, p. 20, et in martyrologiis recentioribus. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 748 – 69; M. Tangl, Die Briefe des heiligen Bonifatius und Lullus, t. I, pp. 52, 139, 217, 223.

III KAL. OCT.

[1] In monte Gargano venerabilis memoria beati Michaelis archangeli, quando ipsius nomine ibi consecrata fuit ecclesia, vili quidem facta schemate sed caelesti praedita virtute.

[2] Antisiodori sancti Fraterni episcopi et martyris.

[3] In Thracia natalis sanctorum martyrum Eutychii, Plauti et Heracleae.

[4] In Perside sanctorum martyrum Dadae, Saporis regis consanguinei, Casdoae uxoris et Gabdelae filii, qui honoribus spoliati ac variis tormentis dilaniati, post longos carceres gladio sunt animadversi.

[5] Ibidem sanctae Gudeliae martyris, quae cum plurimos convertisset ad Christum ac solem et ignem adorare noluisset, sub Sapore rege post multa tormenta, cute capitis detracta, ligno affixa, meruit obtinere triumphum.

[6] In Armenia sanctarum virginum Ripsimis et sociarum martyrum sub Tiridate rege.

[7] In Pontecurvo apud Aquinum sancti Grimoaldi presbyteri et confessoris.

[8] In Palaestina sancti Quiriaci anachoretae.

SEPTEMBRIS 29

1. MICHAELIS] Martyrologium hieronymianum: Romae via Salaria miliario VI dedicatio basilicae Sancti Michaelis. Perantiquam hanc sollemnitatem sacramentaria Romana iam testantur. Interpolator aliquis qui narratiunculam legerat de apparitione S. Michaelis archangeli in monte Gargano BHL. 5948, in altera martyrologii hieronymiani recensione pristinum elogium ita detorsit: dedicatio basilicae angeli Michaelis vel in monte qui dicitur Gargani ubi multa mirabilia Deus ostendit. Hac profecto adulterata mentione decepti sunt qui in nostra martyrologia formulam dicendi invexerunt qua plane pervertitur memoria quondam recoli solita die 29 sept. Scripserat Beda: dedicatio ecclesiae Sancti Michaelis archangeli. Subiecit Florus et recte quidem: Romae. Tandem Ado, praemissa mentione basilicae in monte Gargano, annuntiat encaenia ecclesiae Sancti Michaelis Romae, quam perperam in summitate circi positam existimavit. Quantum resciscere fas est, sollemnitas dedicationis basilicae Sancti Michaelis in monte Gargano agebatur die 8 maii; neque quicquam commune habet cum hodierna commemoratione. — Act. SS., Sept. t. VIII, p. 54 – 74; Comm. martyr. hieron., p. 532 – 33; De Rossi, in Bullettino di archeologia cristiana, 1871, p. 146 – 47.
2. FRATERNI] Martyrologium hieronymianum: Autisiodori depositio Fraterni episcopi. Octavus in ordine episcoporum sedisse traditur, inter Helladium et Censurium, post medium saec. V. Confessorem illum appellat Usuardus, apposite procul dubio, nam martyrium ei gratis asseritur. — Act. SS., Sept. t. VIII, p. 135 – 38; Comm. martyr. hieron., pp. 361, 533; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 445.
3. EUTYCHII] In breviario Syriaco hodie nuntiatur: Perinthi Eutychius episcopus et Genes(ios) et Sabinus et Eutychius martyres. In hieronymianis: in Thracia civitate Eraclea Eutici, recte, nam Perinthus est Heraclea Thracia. Quae sequuntur in hisce apographis et Plauti cet. alio pertinent. Ceterum corrupta lectio est pro Placidi, qui colitur die 5 oct. Usuardinum elogium noster suum fecit, neque perspexit nullum in Thracia fuisse martyrem Plautum nec Heraclaeam, quae civitas est non mulier. — Act. SS., Sept. t. VIII, p. 125 – 26; Comm. martyr. hieron., p. 532.
4. DADAE] Horum martyrum historia non narrata sed conficta fuit eo tempore et loco, ubi Saporianae persecutionis et aetatis genuina memoria iam fabulis penitus obfuscata erat. Dadas quidem non alius videtur a Dado martyre cuius exitum refert fragmentum Passionis syriacae BHO. 240, conscriptae a simulato quodam Iohanne vitaxa, qui cum duce christiano Abagraham in Thamanon Cordyenae vico sanctum se tumulasse mentitur. Syriace item exstat Passio SS. Gubarlāhā (vel Gobdalāhā) Saporis regis filii et Kazoi eius sororis BHO. 325, in qua amborum martyrum certamen cum S. Dado eorum cognati supplicio conexum fuit. Ex quo fonte, sive seorsum accepto sive cum alia quadam narratione commixto, graecanice conscripta est communis trium martyrum Passio SS. Dadae, Gobdelaae et Kazdoes BHG2. 480, parum accurate quidem conversa, non tamen adeo infideliter, ut dicerentur Casdoe uxor fuisse sive Saporis sive S. Dadae, et Gabdelas — sic enim scribit noster — utriusve filius. Etenim in menologio, sive in menaeis quae antestatur Baronius, item in Passione graeca et in liturgicis elogiis quae ex ea fluxerunt, S. Dadas eiusque soror Casdoe, non secus atque in exemplari syriaco Saporis regis filii asseruntur. Erat autem Dado, ita garriente hagiographo, cognatus regis Saporis idemque dux militaris in Media, cum crimine religionis insimulatus est. Eius fortis et portentosi agonis spectaculo Gubralāhā filius Saporis qui cum eo educatus fuerat necdum tamen veram fidem profitebatur, christianus et martyr factus est. Fratris exemplum utrumque secuta est et Qazo puella, a Sapore patre crudeliter trucidata. Passi asseruntur martyres luna 22 mensis elul anno Saporis 23, adeoque die 10 septembris anni 331. Iamvero nemo in persica historia aliquantulum versatus ignorat Saporem Hormizdae filium in cunabulis regem coronatum fuisse: annum igitur ipse vicesimum quartum agebat, eo tempore quo filium suum persici exercitus ducem atrociter excarnificasse fingitur. Qui talibus nugis fidem sibi ereptam nondum sentiat, reliqua legat, simulque recordetur in aliis etiam hagiographicis fabellis alios eiusdem Saporis filios vel consanguineos a christianis martyribus et thaumaturgis conversos occurrere, exempli gratia, in Passione SS. SultanMahducht et sociorum BHO. 1106, in Vita S. Augin BHO. 120 – 121, in Passione SS. Cyriaci, Largi et Smaragdi BHL. 2056 – 2060, et alibi. Haec cum exploratis horum temporum historiis utcumque componat antequam in eius modi commentis umbram aliquam veri captari posse pronuntiet. Inferius notabitur eundem iuvenem qui nunc vocatur S. Gabdelas in alio huiusce diei elogio mutatum fuisse in feminam S. Gudeliam. Gobdelaas, quod in Passione BHG2. 480 et in synaxariis nomen martyris est, a graeculo interprete perperam lectum fuisse videtur pro Gubarlāhā, quod unius apicis inversione cum Gubdalāhā in Passione BHO. 240 passim commutatur. Gubarlāhā satis prope accedit ad Gabrulāhā, i.e. “vir Dei”, quod alicubi legit Bar-'Ali lexicographus (apud R. Payne Smith, Thesaurus syriacus, col. 640). Sed hoc nomine homo in persica gente et religione natus numquam appellatus est, neque appellari potuit. — Act. SS., Sept. t. VIII, p. 127 – 34; Synax. Eccl. CP., p. 89 – 90.
5. GUDELIAE] Qui libros Graecorum adierit quos conferre nos iubet Baronii adnotatio, comperiet S. Gudeliam in aliquot codicibus annuntiari eo die et loco ubi ceteri S. Gobdelaam vel Gobdellam annuntiant. Hic Gobdelaas, qualibus testimoniis commendetur, hoc ipso die, ad superius elogium expendimus. Ex eiusdem Passione contracta vel accommodata videntur quae de Gudeliae confessione et supplicio summatim hic referuntur. Itaque omnia indicia perspicue produnt unam eamdem personam fuisse geminatam. Quod autem vir in feminam mutatus est, fecit sola nominis forma graeca vel latina. Persensit id quidem Stiltingus noster, sed omnibus ultro citroque perpensis, nimia prudentia inhibitus est ne fallacem dubitationem deponeret. — Act. SS., Sept. t. VIII, p. 127 – 35.
6. RIPSIMIS] Sacellum virginum martyrum in urbe Valeroctista (Vałaršapat), quae alio nomine vocabatur Nork'ałak', i.e. “Neapolis”, et postea communius dicta est Edšmiacin, ineunte saec. V iam memorat Faustus Byzantinus in Armeniae historiae l. III, c. 14 (edit. Veneta, p. 36 – 37), ubi tamen de gestis earum prorsus silet. Qui plura resciri posse confidunt, librum legant Agathangeli, BHO. 329, BHG. 712, de quo nonnihil explicatius dicendum erit ad elogium S. Gregorii Armenorum illuminatoris, die proxime sequenti. Longiusculae narrationis summa eius modi est. Rhipsime virgo, in Romano imperio nata, ut Diocletiani libidini simul et impietati se subduceret, in Armeniam aufugit cum Gaiana nutrice atque magistra, et puellis aliquot fidelibus. Virgines extorres prope Valeroctistam consederunt, ubi labore manuum suarum victum sibi comparantes aliquamdiu latuerunt. Sed Armeniae rex Tiridatus, nondum ad christianam fidem conversus, cum de Rhipsimae pulchritudine fando inaudiisset, virginem ad se iussit adduci, eius cupidine exarsit eamque modis omnibus pellicere coepit ut a proposito servandae virginitatis revocaret. Postquam autem iterum iterumque ignominiosam repulsam tulit, Gaianam primum, cuius consiliis et artibus se victum putabat, atrociter excarnificavit, deinde Rhipsimen cum universo sociarum agmine immanibus suppliciis interfecit. Haec narratio, quantumvis manifesto tritissimis hagiographorum artificiis et pigmentis deturpatam se prodat, pluris tamen habita est quam ratione et memoria utentibus licebat. Criticorum aciem occaecasse videtur ementita auctoritas Moysis Chorenensis, qui diu creditus est scripsisse dimidiato saeculo V. Frustra monuerat Victor Langlois ipsum totius fabulae argumentum oculate conferendum esse cum fatis Valeriae, Diocletiani filiae, Galerio quondam nuptae, quam post Galerii mortem, cum Prisca eius matre aliisque non paucis ex eius domo et familia, Licinius refertur a Lactantio (De mortibus persecutorum, cc. 15, 39, 40 – 41, 50 – 51), crudeliter interemisse ut frustratam suam libidinem ulcisceretur (Collection des historiens anciens et modernes de l'Arménie, t. I, p. 137, nota). Accedit quod regnante Diocletiano, Armeniae provincia quo virgines christianae confugerant Romanorum dicioni subdita erat. Id autem sequentibus saeculis, nequiquam refragante rerum evidentia, Armeni pertinaciter dissimularunt (cf. Bulletin de la Classe des lettres de l'Académie royale de Belgique, 1931, p. 35 – 36). Itaque interrogare licet num fortasse Gaiana, Rhipsime earumque sociae, quarum certe cultus Valeroctistae vigebat exeunte saeculo IV, e numero martyrum fuerint quos a Maximino Daia in Armenia romana caesos fuisse colligitur ex Eusebio, Hist. eccl., IX, 8, 2 (cf. Bulletin, t. c., p. 30 – 31, et E. Stein, in Revue belge de philologie et d'histoire, 1938, p. 1030). Scilicet ne fateri cogerentur lictores romanos in Armeniorum urbe regia saevisse, maluerunt hagiographi Armenii poeticam fabulam adornare, in qua illustrium virginum confessio cum S. Gregorii praedicatione conserta erat. Ex Agathangeli narratione defluxit quicquid in litteris et armeniis et peregrinis legitur ad laudem SS. Rhipsimae, Gaianae et sociarum. Encomium et commentarius historicus Moysi Chorenensi supposita, BHO. 1025, 1026, ipso sui auctoris nomine damnantur. In Agathangelum quoque refunduntur Graecorum synaxariorum elogia, in quorum testimonio conquievit Baronius. Saeculo VII, cum Comitas Armeniorum catholicus sanctarum virginum sepulcrum magnificentius instauravit, earum reliquias ab eo elevatas et recognitas fuisse narrat Iohannes catholicus (ed. Emin, p. 43). Instrumentum huius inventionis BHO. 1027, in qua haec contigisse dicitur anno Chosroae Parvez 28 (Christi 618), nullius fidei est. Verum notatu dignum est formam architectonicam pristini sacelli, quatenus hodieque perspici potest, iudicio peritorum valde antiquam videri (cf. J. Strzygowski, Die Baukunst der Armenier, p. 654 – 58). — Act. SS., Sept. t. VIII, pp. 3, 295 – 413.
7. GRIMOALDI] A Baronio in martyrologium illatus est ex auctoritate veterum monumentorum ecclesiae Aquinatis, quae inde acceperat, nobisque ut et decessoribus nostris impervia sunt. In libello Apparitionum et Miraculorum S. Iohannis Baptistae in oppido Pontis Curvi, saec. XII, BHL. 4310, Grimoaldus archipresbyter Pontis Curvi nuncupatur. Cetera quae feruntur paucissima et incerta a nostris collecta sunt. Grimoaldum fratrem fuisse SS. Fulci (22 maii) et Eleutherii (29 maii) otiosi homines somniarunt. — Act. SS., Sept. t. VIII, p. 184 – 85.
8. QUIRIACI] E Graecorum libris desumpta est haec annuntiatio. Duae exstant Cyriaci Vitae, altera a Cyrillo Scythopolitano, aequali et fide dignissimo, conscripta BHG2. 463, altera a Symeone Metaphrasta pro more suo retractata BHG2. 464, quam apud Surium legere potuit Baronius. Per annos circiter nonaginta sub S. Gerasimo primum, deinde in laura S. Euthymii, postea in Veteri Laura atque in S. Charitonis spelunca asperrimam vitam duxit anachoretarum exemplar et pater Cyriacus. Qui etiam pro veritate fidei adversus Origenistarum machinationes fortiter dimicavit. Hymnographis ab aliis accensetur, dissentientibus aliis. — Act. SS., Sept. t. VIII, p. 147 – 58; Synax. Eccl. CP., p. 87 – 89; S. Vailhé, in Revue de l'Orient chrétien, t. IX (1904), p. 347 – 351; F. Diekamp, Die origenistichen Streitigkeiten im sechsten Jahrhundert und das fünfte allgemeine Concil (Münster, 1899), pp. 66, 100 – 106; S. Pétridès, in Échos d'Orient, t. IV (1901), p. 282 – 84; Sophronios (Eustratiadis), in Εἰς μνήμην Σπ. Λάμπρου (Athenis, 1935), p. 255 – 58.

PRID. KAL. OCT.

[1] In Bethlehem Iudae depositio sancti Hieronymi presbyteri et Ecclesiae doctoris, qui omnium studia litterarum adeptus ac probatorum monachorum imitator factus, multa haeresum monstra gladio suae doctrinae confodit, demum cum ad decrepitam usque vixisset aetatem, in pace quievit sepultusque est ad Praesepe Domini; cuius corpus postea Romam delatum in basilica Sanctae Mariae Maioris conditum fuit.

[2] Romae sancti Leopardi martyris ex domesticis Iuliani Apostatae, cui caput amputatum fuit, et corpus eius Aquisgranum postea translatum.

[3] Solodori in Gallia passio sanctorum martyrum Victoris et Ursi ex gloriosa legione Thebaeorum, qui primo sub Maximiano imperatore diris suppliciis cruciati, sed caelesti super eos lumine coruscante ruentibus in terram ministris erepti, deinde in ignem missi, sed in nullo penitus laesi, novissime gladio consummati sunt.

[4] Placentiae sancti Antonini martyris ex eadem legione.

[5] Eodem die sancti Gregorii episcopi Magnae Armeniae, qui sub Diocletiano multa passus tandem in pace quievit.

[6] Cantuariae in Anglia sancti Honorii episcopi et confessoris.

[7] Romae sancti Francisci Borgiae, praepositi generalis Societatis Iesu, vitae asperitate, orationis dono, abdicatis saeculi, recusatis Ecclesiae dignitatibus, memorabilis; cuius festum sexto idus octobris celebratur.

[8] Ibidem sanctae Sophiae viduae, matris sanctarum virginum Fidei, Spei et Charitatis.

SEPTEMBRIS 30

1. HIERONYMI] Dies emortualis S. Hieronymi consignatus est in Prosperi Chronico (M. G., Auct Antiq., t. IX, p. 469) et in martyrologio hieronymiano: in territorio Hierosolimitanae civitatis castello Bethleem depositio Hieronymi presbyteri. A martyrologis sequioris aetatis elogio nunc breviore nunc longiore ornatus est ad Molanum usque, cuius fere sunt verba a nostro usurpata. Praeter Hieronymi narrationem de se ipso, ex ep. 22 excerptam (BHL. 3865 d), nulla exstat S. Hieronymi Vita quae fabulis inquinata non sit (BHL. 3866 – 3878 b). In nonnullis menaeorum graecorum exemplaribus ad diem iun. 15 mentio fit Hieronymi cuiusdam (Ἱερώνυμος ἐν εἰρήνῃ τελειοῦται), qui a recentioribus synaxaristis cum Bethlehemitico asceta idem esse existimatur. Athenis edita est, anno 1925, ἀκολουθία, S. Hieronymi auctore Niphone hagiorita, iun. 15 celebranda (cf. Ἐπετηρὶς ἑταιρείας Βυζαντινῶν σπουδῶν, t. IX, 1932, p. 100 – 101). De corporis translatione dictum est supra, ad diem maii 9. — Act. SS., Sept. t. VIII, p. 418 – 688; Comm. martyr. hieron., p. 533 – 34; Synax. Eccl. CP., pp. 752, 1021; G. Grützmacher, Hieronymus, Leipzig, 1901 – 1908; Miscellanea Geronimiana, Roma, 1920; F. Cavallera, S. Jérôme, Louvain, 1922; Anal. Boll., t. XVIII, p. 260 – 61; t. XL, p. 416 – 20; t. XLII, p. 180 – 184; t. XLIII, p. 420 – 22.

2. LEOPARDI] Inter martyres in coemeterio S. Hermetis sepultos Leopardum quendam recenset Epitome de Locis sanctorum (De Rossi, Roma sotterranea, t. I, p. 176), qui solo nomine notus est christianorum monumentorum peritis. Unum Molanum allegat Baronius. Poterat et Passionem BHL. 4888 adducere, fabulis consutam, qua Leopardus decollatus fertur extra muros Urbis, iussu Iuliani pridie kal. oct. Dein Valentinus quidam corpus eius colligens… duxit eum ultra triginta miliaria in locum qui vocatur Utricola; non enim audebat eum Romae sepelire propter metum Caesaris. Postea vero translatus Aquisgrani ubi usque hodie eius intercessio quaeritur. Altera habetur huius Passionis recensio, BHL. 4888 b, in qua nihil de Aquisgrano, sed in civitate Ocriculana (Otricoli) beneficia fidelibus praestans usque hodie asseritur. S. Leopardi corpus Aquisgranum adductum esse ab Ottone imp. III fertur anno 997. Translationis aliqualis recordatio est in titulo aeri inscripto:

Clauditur hic magnus Leopardus nomine clarus
Cuius in obsequio regnabat tertius Otto.

In kalendariis ecclesiae Aquisgranensis S. Leopardus ad 30 sept. inscriptus est. — Act. SS., Sept. t. VIII, p. 413 – 18; Maii t. III, p. 269; O. Gatzweiler, Die liturgischen Handschriften des Aachener Münsterstifts, in Zeitschrift des Aachener Geschichtsvereins, t. XLVI, p. 216; E. Teichmann, Ueber die heiligen Märtyrer Leopardus et Corona, ibid., t. LI, p. 374 – 81; F. X. Kraus, Die christlichen Inschriften der Rheinlande, t. II, p. 488.

3. VICTORIS] Elogio Usuardino inserta sunt verba sub Maximino imperatore, e Floro, seu Adone, quem Usuardus excerpserat. Passionem quae Floro pro fonte fuit nemini hactenus definite designare contigit. At procul dubio arte conexa est cum libellis BHL. 8584, 8586 – 8588, apprime fabulosis. Diem commemorationis suppeditasse videtur martyrologium hieronymianum, in quo quidem nihil de martyribus Solodori cultis sed cognominis Victoris Mediolanensis translatio memoratur. — Act. SS., Sept. t. VIII, p. 261 – 93; Les martyrologes historiques, p. 280 – 82.
4. ANTONINI] Martyrologium hieronymianum: in Placentia civitate natale sancti Antonini. Reapse S. Antoninum antiquitus Placentini colebant, quem S. Victricius Rotomagensis episcopus computat inter clarissimos martyres virtute miraculorum insignes. Exstiterunt alii Antonini cum quibus martyrem Placentinum hagiographi confuderunt. Fraudatoris impudentia qui libellum conscripsit de inventione reliquiarum BHL. 580, traductus est Antoninus tamquam martyr legionis Thebanae. Saeculo VI se Placentia in Terram Sanctam profectum esse auspice S. Antonino meminit peregrinator innominatus (Geiger, Itinera hierosolymitana, p. 159). Inde ortus communis olim error quo ipse S. Antoninus sacra loca adivisse crederetur, ita ut itineris illius libellus S. Antonini nomine inscriberetur. Eius memoriam Baronius repetiit e Petri de Natalibus Catal., VIII, 133. — Act. SS., Sept. t. VIII, p. 293 – 294; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 567; Comm. martyr. hieron., p. 534; Origines du culte des martyrs2, p. 329; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 814 – 15.
5. GREGORII] Gregorium Armeniorum Illuminatorem communiter narrant auctores Anak patre natum, satrapa de genere Surenae Arsacidae, qui fertur, ab Artasiro filio Sasan regni Parthorum invasore pellectus, Chosroen Armeniae regem dolo malo interfecisse. Anak cum universa domo sui sceleris continuo poenas dedit. Unus tamen ex eius filiis infantulus ex hac caede ereptus Caesaream Cappadociae perlatus est, ubi nutrix eius christiana eum in doctrina fidei simulque in graecis litteris instituendum curavit. Gregorium nomen puer videtur in baptismo accepisse. Haec pars eius historiae criticorum benignam sententiam exspectare non poterat; opportuna tamen defensione non caret. In ea quippe nititur ius hereditarium quo, in Armenia, dignitas pontificia eiusque sedis patrimonium et possessiones inde a principio usque ad Isaac catholicum, dimidiante saeculo quinto, in S. Gregorii sobole perseverarunt. Quae praerogativa si cum plane commenticia origine coniuncta fuisset, multorum invidias et simultates, in populo praesertim inquieto et litigioso, tamdiu non effugisset. Inde etiam satis probabiliter explicatur quare Gregorius cum, Tiridate Chosroae filio a Romanis in regnum patrium restituto, ipse in Armeniam revertit, graves primum regis inimicitias suscepit et non paucas ab eo saevitias perpessus est. De Armenia gente ad christianam fidem a Gregorio conversa scriptores posterioris aetatis multa mirifice fabulati sunt. Certa indicia et satis perspicua testimonia ostendunt ante Gregorii aetatem evangelium in Armenia iam late sparsum fuisse. In regionibus persico imperio subiectis, syri praedicatores a Mesopotamia profecti ecclesias aliquot condiderant quarum praecipua sedem habebat in urbe Aštišat, in provincia Taraun, loco iamdudum ethnicis superstitionibus infami. Videtur Gregorius religioni christianae mira et quasi repentina incrementa dedisse in Armenia romana, ad quam post insignem victoriam quam de Narsete Persiae rege anno 292 reportavit Galerius tres provinciae transtigritanae adiectae fuerant. Offuscata Taraunensis sanctuarii gloria, totius Armeniae metropolis facta est ecclesia Valeroctistae seu Vałaršapat, quae et Neapolis. Ad cuius exsuperantiam evincendam non parum contulit celebritas sanctarum virginum martyrum Rhipsimae, Gaianae et sociarum, quae Valeroctistae in propria basilica quiescebant. Rerum a S. Gregorio gestarum summa capita hodieque quadantenus apparent caute legentibus historias, quales ad sua consilia, studia et odia posteri accommodarunt. Nempe earum antiquissima litteris mandata fuit non modico temporis intervallo postquam vir summus Narses Parthus Armeniorum catholicus suam Ecclesiam ad graecum exemplar composuerat, et ea quidem aetate cum gens Armenia ad politicam unitatem totis viribus conitebatur. S. Gregorii historiam compluribus iam poeticis figmentis ornatam primus persecutus est liber qui inscribitur Agathangelus. Armeniae eius formae quae ad nos pervenerunt BHO. 328 – 331, etsi multiplicis retractationis conspicua indicia prae se ferunt, non tamen admodum dissimiles videntur eius quam exeunte saeculo V legerat historicus Lazarus Pharpensis. E posteriore quadam recensione armenia fluxit graeca versio BHG2. 712, in cuius prooemio vestigia agnita sunt parthici, seu pahlavici, libelli Kārnāmak i Ardašir i Pābagān, de gestis Ardasiri filii Pabak. Reliquae narrationis corpus in elementa solvere parum iuvat quamdiu nos fugit unde ista materia collecta sit. Seorsum pridem exstitisse Martyrium vel Martyria S. Gregorii et SS. Virginum Rhipsimae, Gaianae et sociarum parum veri simile est, cum satis aperte constet hanc narrationis partem compositam esse eodem consilio et fine quae in tota operis ratione se produnt. Ne pigeat hic conferre quae ad SS. Rhipsimae et sociarum elogium die 29 septembris notata sunt. Ex Agathangelo contracta est Vita S. Gregorii BHG2. 713. Praeter libri formam quae apud Armenios Gregorianos auctoritate publica fruebatur, Armenii cum graeca Ecclesia coniuncti proprium sibi Agathangelum providerunt, cuius imago vel umbra superest in recensione arabica BHO. 332, et in hiberica epitome quam edidit Leo Melikset-Bekov, Monumenta Georgica, t. I, Scriptores ecclesiastici, num. 2 (Tiphlis, 1920). Lectu dignus est syriacus commentarius de vita et doctrina S. Gregorii, in epistula Georgii Arabum episcopi ad Iosue inclusum BHO. 334. Ad historiam nihil docent narratiunculae, epitomae, encomia, carmina BHO. 333, 335 – 347. De Agathangelo et de S. Illuminatore, cuius memoria tam arte cohaeret cum eorum gentis, Ecclesiae et regni originibus, scribendi et disserendi finem numquam fecerunt eruditi armenii; quibus operam navarunt et rerum orientalium studiosi, vix umquam cum sobria et prudenti rerum notitia. Putida igitur scioli ostentatio foret infinitum hic scriptorum catalogum appendere quae certissime nemo umquam lecturus est. — Act. SS., Sept. t. VIII, p. 295 – 413; Synax. Eccl. CP., p. 89 – 94; A. von Gutschmidt, Agathangelos, in Kleine Schriften, ed. Fr. Rühl, t. II, p. 339 – 420; B. Sarkisian, Agathangelos eiusque multisaeculare mysterium (armenice), Venetiis, 1890; H. Gelzer, Die Anfänge der armenischen Kirche, in Berichte über die Verhandlungen des kgl. Sächsischen Gesellschaft der Wissenschaften, t. XLVII (1895), p. 109 – 174; Fr. Tournebize, Histoire politique et religieuse de l'Arménie (Paris, 1910), p. 146 – 149, et pass.; Id., Arménie, in Dictionnaire d'Histoire et de Géographie ecclésiastiques, t. II, p. 294 – 96 (ubi fontes praecipui sapienti delectu collecti notantur); J. Dashian, Agathangelos bei Bischof Georg, Wien, 1891; N. Marr, Kreščenie armjan, gruzin, abhazov i alanov svjatym Gregoriem, in Zapiski Vostočnago Otdělenija imp. russk. Arheologičeskago Obščestva, t. XVI (1905), p. 149 – 82; J. Markwart, Die Entstehung der armenischen Bistümer, ed. J. Messina, in Orientalia christiana, t. XXVII, 2 (1932); cf. Anal. Boll., t. LI, p. 149; G. Ǧavakhišvili, Dzveli somhuri saïstorio mdserloba (Tiphlis, 1935), p. 76 – 195; cf. Anal. Boll., t. LIV, p. 399 – 400.
6. HONORII] Honorius, monachus Romanus, S. Augustini archiepiscopi socius, post S. Iustum, qui die 10 novembris 627 obiisse creditur, Cantuariae sedit quintus episcopus et ex hac luce migravit anno ab incarnatione Domini 653, pridie kalendarum octobrium (Beda, Hist. eccl., III, 20). Cultus antiquus videtur, etsi nomen Honorii non paret, post quattuor decessores, in Commemoratione pro defunctis, cuius exemplum continet liber missalis Stowensis, descriptus saec. VIII vel IX; sed coniectura est haud improbabilis, catalogum istum, longe antiquiorem codice Stowensi, confectum esse dum Honorius Cantuariae sedet. Quicquid id est, de die festo nulla unquam perspicitur ambiguitas in kalendariis martyrologiisque, anglicanis praesertim, inter quae nominandum est psalterium Bosworthianum; hoc enim, cum ante annum 1013 descriptum sit, clare ostendit ortum cultui non dedisse translatas reliquias S. Augustini et successorum, die 12 septembris 1091. In recentioribus tamen kalendariis minus saepe comparet Honorius, occurrentibus ad eundem diem Hieronymo et Germano. Gesta litteris mandavit Beda, Hist. eccl., II, 3, 16 – 19, et III, 8, 20; adde Chronicon anglo-saxonicum, ad annos 627, 653, 654. — Act. SS., Sept. t. VIII, p. 698 – 710; F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I, p. 66; Gasquet et Bishop, The Bosworth Psalter, pp. 26, 106 – 107; R. Stanton, A Menology of England and Wales, p. 467; W. Stubbs, apud W. Smith et H. Wace, A Dictionary of Christian Biography, t. III, p. 153 – 55.
7. FRANCISCI] Franciscus de Borja natus est Gandiae in provincia Valentina die 28 oct. anno 1510. Ad aulam Caroli V regis catholici adulescens missus, matrimonium iniit anno 1529 et Catalauniae proregis munere est functus ab anno 1539 ad annum 1543. Uxore orbatus, nomen dedit anno 1546 Societati Iesu, in qua professionem sollemniter emisit die 1 feb. anno 1548. Sacerdotio 23 maii anno 1551 initiatus est, atque 2 iul. anno 1565 in praepositum generalem electus. Obiit ipsa nocte quae lucescit in 1 oct. anno 1572. Dei servum Urbanus p. VIII beatorum catalogo ascripsit die 23 nov. anno 1624; in sanctorum canonem rettulit Clemens p. X, die 12 april. anno 1671. Celebritas annua ad diem 1 oct. concessa, in 3 eiusdem mensis fuit translata a Clemente p. X. Ab Innocentio p. XI collocata ad diem 10 oct. anno 1683 et ab Alexandro p. VIII in universa ecclesia celebrari iussa est decreto dato die 8 nov. anno 1689. Inde ab anno 1913 elogium Francisci, olim insertum ad 10 oct., ubi deinceps nuda festi annuntiatio, hodie ponitur. Vitam Borgiae ineditam conscripsit Dionysius Vázquez, qui ei, Societatis commissarii munere fungenti, fuerat a secretis. Aliam narrationem Ribadeneyra anno 1592 edidit hispanico sermone, quam latine paulo post interpretatus est Andreas Schottus. — Act. SS., Oct. t. V, p. 149 – 291; Auctarium ad Acta SS. tomi V octobris, p. 29 – 32; Anal. Boll., t. V, p. 151; Compendium vitae, virtutum et miraculorum, necnon actorum in causa beatificationis et canonizationis B. Francisci Borgiae, Romae, 1671; Analecta iuris pontificii, ser. VIII, p. 1310; P. de Ribadeneyra, Vida del Padre Francisco de Borja, Madrid, 1592; Sanctus Franciscus Borgia, t. I – V, Matriti, 1894 – 1911 ( = Monumenta historica Societatis Iesu); A. Astrain, Historia de la Compañia de Jesús en la Asistencia de España, t. II, Lainez-Borja, Madrid, 1905; P. Suau, Histoire de S. François de Borgia, Paris, 1910; O. Karrer, Der heilige Franz von Borja, Freiburg i. Br., 1921.
8. SOPHIAE] De filiabus S. Sophiae agitur ad diem 1 aug. Adductis Actis Mombritianis BHL. 2966 Baronius asserit inde sibi constare Sophiam die 30 sept. quievisse. In his autem legimus triduo postquam sepulturae traditae fuerunt virgines, S. Sophiam in eodem loco in pace dormiisse et terrae mandatam fuisse. Dein: sepultae autem sunt sanctae virgines pridie kalendas octubris. Non ergo matris Sophiae sed filiarum hodie natalis celebrandus esset. — Act. SS., Aug. t. VIII, p. 259; W. Hotzelt, in Archiv für Elsässische Kirchengeschichte, t. XIII, p. 35 – 49; L. Pfleger, ibid., p. 53 – 58.

OCTOBER

KAL. OCT.

[1] Sancti Remigii episcopi et confessoris, qui idibus ianuarii obdormivit in Domino et hac die potissimum colitur ob eius corporis translationem.

[2] Romae beati Aretae martyris et aliorum quingentorum quatuor.

[3] Tomis in Ponto sanctorum martyrum Prisci, Crescentis et Evagrii.

[4] Ulyssipone in Lusitania sanctorum martyrum Verissimi, Maximae et Iuliae sororum eius, qui in persecutione Diocletiani passi sunt.

[5] Tornaci sancti Platonis presbyteri et martyris, qui cum beato Quinctino eiusque sociis ab urbe Roma in Galliam praedicationis causa perrexit, ac postea in persecutione Maximiani consummato martyrio migravit ad Dominum.

[6] Thessalonicae sancti Domnini martyris, sub eodem Maximiano.

[7] In portu Gandae sancti Bavonis confessoris.

[8] Urbe Veteri sancti Severi presbyteri et confessoris.

OCTOBRIS 1

1. REMIGII] De festivitatibus S. Remigii brevis habita est tractatio ad diem 13 ian.
2. ARETAE] Verba sunt Usuardi, qui solus ex antiquis hunc martyrem novit. Si quis quaesierit quo e fonte haec hausta sint, cogimur cum Sollerio respondere: “Sudavi affatim ut vel vestigium horum sanctorum alibi invenirem, sed frustra.” Ad diem 24 oct. recolitur Aretas cum sociis trecentis et quadraginta apud Homeritas passus. Dubitat Sollerius num forte Aretas ille cum sociis sit perperam ab Usuardo Romam translatus. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 570; Act. SS., Oct. t. I, p. 29 – 30.
3. PRISCI] Hos tres coniunxit sub uno loci indicio: Thomis civitate Florus, qui hieronymiani alteram recensionem mere exscribit. Crescens, cuius nomen reapse fuit Chrestus, certe inter martyres reponendus est qui Tomis passi sunt; minus certe Evagrius, et minime Priscus, perperam huc advectus ex die 1 septembris, consueto errore kal. sept. pro kal. oct. — Act. SS., Oct. t. I, p. 30 – 32; Comm. martyr. hieron., p. 535 – 36.
4. VERISSIMI] Nuntiantur hi martyres ab Usuardo, nulla addita temporis nota. Acta BHL. 8544, etiamsi deleatur capitulum ultimum dubiae sunt fidei. — Act. SS., Oct. t. I, p. 26 – 29; M. Férotin, Le Liber ordinum, p. 480 – 81.
5. PLATONIS] Imprimis delendum typothetarum mendum, rescribendo Piatonis. Elogium est Usuardi, qui tamen loco Quinctini scribit Dionysii. In Actis BHL. 6845, S. Piaton fertur a S. Dionysio ordinatus apud Tornacenses fidem praedicasse, simulque S. Quintinus Ambianensium civitatem elegisse. Passio S. Piatonis cum aliis similibus arte conexa est, in quibus Rictiovarus praeses crudelitate famosus in martyres saeviens inducitur; quae omnia ficticia esse non uno loco observatum est eritque rursum ad 25 oct. De inventione reliquiarum S. Piatonis a S. Eligio haec habentur in Vita BHL. 2474, post narratam S. Quintini inventionem: Simili modo grandi labore atque instantia invenit in territurio Medenantense (Le Mélantois) vico Sacilinio (Seclin, Nord) sanctum martyrem Piatonem, cui similiter clavos prolixos ex corpore ablatos populis in argumentum monstravit. Corpus denique, sicut martyrem decuit, eleganter composuit atque mausoleum urbane desuper fabricavit. De clavis martyris corpori infixis nihil est in Passione. Similia occurrunt in Actis S. Quintini (31 oct.), unde parum probabile redditur ex deperdita quadam eaque genuina S. Piatonis Passione deprompta esse. — Act. SS., Oct. t. I, p. 7 – 26; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 142; Th. Leuridan, La collégiale de Saint-Piat de Seclin, in Revue d'histoire de l'Église de France, t. II, p. 77 – 88, etc.; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 400; Id., Les bréviaires, t. V, p. 247; Anal. Boll., t. LV, p. 49 – 52.
6. DOMNINI] Duplicatur hodie memoria martyris Thessalonicensis, de quo quaecumque dicenda erant, ad diem mart. 30 iam dicta sunt. — Act. SS., Oct. t. I, p. 3.
7. BAVONIS] Bavo, qui et Allowinus, in martyrologiis saec. IX inscriptus est ad hunc diem. Hrabanus: Ganda monasterio sancti Babonis episcopi. Usuardus iis ipsis verbis utitur quibus hic noster, Wandelbertus hexametro ut solet eius elogium comprehendit, Hrabanus quattuor quos recenset sanctorum nominibus subiungit: Quorum omnium conversationes et gesta miraculis plena conscripta habentur. Et hoc quidem recte. Merito tamen de episcopi dignitate Bavoni asserta dubitatur, cum taceant tum vetera monumenta tum hagiographi quotquot de sancto scripserunt. Vita antiquior BHL. 1049 primis saec. IX decenniis scripta est, nempe multis post res gestas annis; medio enim saec. VII Bavo obiisse traditur. Anonymi vestigiis stricte inhaesit auctor Vitae metricae BHL. 1050. Theodoricus, abbas Sancti Trudonis, saec. XI exeunte, Vitam primam meliori stilo reddidit, sed et multis erroribus conspersit, BHL. 1051. Exstant et Miracula S. Bavonis BHL. 1054, 1059, 1060, et libelli de translatione seu elevatione anno 1010, item anno 1058. — Act. SS., Oct. t. I, p. 198 – 303; B. Krusch, in M. G., Scr. rer. merov., t. IV, p. 527 – 46; Id., in Neues Archiv, t. XXX, p. 502; L. Van der Essen, in Revue d'histoire ecclésiastique, t. V, p. 844 – 46; Id., Étude critique sur les Vitae des Saints mérovingiens (Louvain, 1907), p. 349 – 68; Anal. Boll., t. XXII, p. 356 – 357; t. LIV, pp. 12, 19.
8. SEVERI] Affert Baronius pro testimonio, “antiqua monumenta eius ecclesiae” Urbevetanae, haud scio an Passionem BHL. 7685, quae est de Severo martyre, non procul Urbe Vetere sepulto, verum passo die 1 februarii, cum is, de quo hodie agitur, confessor appelletur. Qua in re permixti creduntur et Severus presbyter, quem laudat Gregorius, Dial., I, 12, et Severus Ravennas, cuius dies est 1 februarii. Fuit quondam prope Urbem Veterem monasterium Sancti Severi, cuius patronum unum eundemque arbitramur qui hodie in martyrologio recolitur; neque tamen inde quis fuerit distincte significatur, quippe qui alienigena esse potuerit longa veneratione inter Urbevetanos sanctos receptus. — Act. SS., Oct. t. I, p. 2; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 361 – 62.

VI NON. OCT.

[1] Festum sanctorum Angelorum Custodum.

[2] In territorio Atrebatensi passio beati Leodegarii Augustodunensis episcopi, quem variis iniuriis et diversis suppliciis pro veritate afflictum Ebroinus maior domus regiae Theodorici interfecit.

[3] Ibidem sancti Gerini martyris, fratris eiusdem beati Leodegarii, qui lapidibus obrutus est.

[4] Nicomediae sancti Eleutherii militis et martyris, cum aliis innumeris, qui, cum Diocletiani regia incendio conflagrasset, falso huius criminis accusati, iubente eodem saevissimo imperatore acervatim necati sunt; quorum alii gladiis obtruncabantur, alii ignibus cremabantur, alii in mare praecipitabantur, sed horum primus Eleutherius, cum diu cruciatus per singula tormenta validior redderetur, martyrium victoriae suae, ignibus velut aurum examinatus, complevit.

[5] Antiochiae sanctorum martyrum Primi, Cyrilli et Secundarii.

[6] Constantinopoli sancti Theophili monachi, qui pro defensione sanctarum imaginum a Leone Isaurico saevissime caesus et in exilium pulsus migravit ad Dominum.

[7] Herfordiae in Anglia sancti Thomae episcopi et confessoris.

OCTOBRIS 2

1. ANGELORUM] Angelum Custodem proprium quem singulos christianos venerari per medium aevum monumenta testantur a saec. IX (A. Wilmart, Auteurs spirituels et textes dévots du moyen âge latin, Paris, 1932, p. 537 – 58), una eademque cum S. Michaelis celebritate liturgica coli coepisse asserit codex Usuardi Hagenoyensis saec. XV, ad 29 sept.: Hac etiam placuit die sanctae matri Ecclesiae ut omnium sanctorum angelorum memoria solemniter agatur, quia unusquisque hominum creditur unum angelum habere sibi a Deo deputatum ad custodiam (Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 565). Festum peculiare, saltem tutelaris civium seu regni, ortum habuisse videtur in Hispania saec. XV. Animae vero tutelarem quod attinet, commemorationem annuam in sua ecclesia instituit B. Franciscus d'Estaing, episcopus Ruthenensis (Rodez), quam Leo p. X anno 1518 ratam habuit (C. Belmon, Le B. François d'Estaing, Albi, 1924, p. 369 – 83); et facile crediderim Tulli Leucorum (Toul) celebrari consuevisse festum angelorum custodum nostrorum, de quo anno 1553 liber horarum Antonii ducis Lotharingiae (V. Leroquais, Les livres d'heures manuscrits de la bibliothèque Nationale, t. II, p. 243); utrobique die 1 martii. Eodem aevo varii pro variis locis dies assignantur angeli custodis memoriae in auctariis ad Usuardum. Ita ad 28 sept. martyrologium anno 1521 Coloniae Agrippinae typis mandatum: festum de proprio angelo hic quidam servant; Molanus autem, anno 1568, ad 1 mart.: festivitas sanctorum angelorum custodum singulorum hominum. Ne tamen putes quae exinde auctoritate apostolica diversis ecclesiis concessa fuerunt officia unum respicere angelum proprium. Quin immo et angelum regni, ecclesiae vel dicionis, pro adiunctis, coluerunt bona venia pontificis Romani. Et quod ipse Paulus p. V, die 27 sept. 1608, omnibus ecclesiis indulsit “tam… Hispaniarum et Germaniae quam etiam omnibus aliis christiani orbis ecclesiis, tam citra quam ultra montes,” ut scilicet festum angeli custodis libere celebraretur “prima die non impedita alio festo novem lectionum post festum dedicationis sancti Michaelis archangeli” (Anal. iuris pontificii, ser. VII, p. 87), utrum tutelarem loci catholicos venerari intenderit, an potius angelum custodem sive loci sive animae indiscrete, addubitare licet. Anno subsequenti 1609, synodali constitutione mandatum est “ut in posterum per dioecesim… Constantiensem sanctis angelis locorum hominumque custodibus singularis cultus festusque dies singulis annis dominica octavam apostolorum Petri et Pauli immediate sequente, iuxta speciale officium … cum solemni coeremonia, utrisque vesperis, officio et concione ad populum tali festo accommodata” celebraretur (Concilia Germaniae, t. VIII, Coloniae, 1769, p. 886). Denique, die 13 sept. 1670 S. Rit. Congregatio “ad preces archiconfraternitatis SS. Angelorum Custodum Urbis censuit ad conservandam et magis augendam devotionem erga dictos angelos custodes in universa Ecclesia summopere auctam, assignari posse diem propriam secundam octobris pro illorum festo cum officio duplici, et de praecepto recitando, tam ab ipsa confraternitate quam universa Ecclesia et in calendario romano apponendo”. Quod decretum Clemens p. X confirmavit die 20 eiusdem mensis (Anal. iuris pontificii, ser. VIII, p. 1166). — Act. SS., Sept. t. VIII, pp. 7 – 8 (n. 20 – 22), 29 – 38 (n. 133 – 84); Anal. Boll., t. XLIV, p. 439; t. XLV, p. 370; t. LIV, p. 451 – 52; Analecta iuris pontificii, ser. VII, pp. 8, 29, 39, 43, 171, 198, 311; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. I, p. 251; t. IV, p. 398.
2. LEODEGARII] Florus: in Atratis villa Syricinio, reliqua ut in nostro. Teste Ursino, in Vita BHL. 4851, c. 20, Leodegarius sepultus est in quadam villa Sarcingo, in parvulo oratorio. Loco nunc nomen est Saint-Léger (Pas-de-Calais). Occisus est Leodegarius anno 679 vel 680, die 3 oct., testante Vitae antiquioris scriptore BHL. 4850 cum codice Bernensi martyrologii hieronymiani; in codice Wissemburgensi pridie signatus est, non tamen prima manu; hoc quoque die ab Ursino, c. 20, sepultus asseritur: haec vero die sexto nonarum octobrium actum esse creditur. Leodegarii Vita antiquior paucis post martyris passionem annis scripta est a monacho Sancti Symphoriani, qui et alios affert testes oculatos. Quamquam Ursinus, qui alteram edidit Vitam, multorum relatione se narrata comperisse asseverat, hinc inde tamen peccasse deprehenditur, ita ut nonnullis visus sit non ante dimidiatum saec. VIII, adhibita Vita priore, scripsisse. Vita tertia BHL. 4853 saec. VIII exeunte vel IX ineunte ex utroque libello anonymo et Ursiniano deprompta est. — Act. SS., Oct. t. I, p. 355 – 491; Comm. martyr. hieron., p. 537 – 38; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 180; B. Krusch, in Neues Archiv, t. XVI, p. 565 – 96; M. G., Scr. rer. merov., t. V, p. 249 – 362; Anal. Boll., t. XI, p. 104 – 110; t. XXIX, p. 447 – 48; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 381; Id., Les bréviaires, t. V, p. 171 – 72.
3. GERINI] Varia nominis scriptio est: Gairenus, Gaerinus, Garinus, Warinus cet. In antiquis martyrologiis praetermissus, in Usuardi auctariis recentioribus una cum germano Leodegario commemoratur, licet nec eodem loco nec eodem die passus sit, ut efficitur tum ex Vita Leodegarii priore BHL. 4850, c. 29, tum ex altera BHL. 4851, c. 13, de quibus superius dictum est. Nihil in his libellis de veneratione ecclesiastica Gerino exhibita. — Act. SS., Oct. t. I, p. 355 – 59; M. G., Scr. rer. merov., t. V, p. 310, not. 2; p. 610 (in Vita S. Lamberti, BHL. 4675, c. 3); F. Zuber, in Archiv für Elsässische Kirchengeschichte, t. XII, p. 83 – 90, et M. Barth, ibid., p. 389 – 91; Anal. Boll., t. LVI, p. 194 – 95.
4. ELEUTHERII] Breviarium Syriacum: in Nicomedia Eleutherius. Item martyrologium hieronymianum, cum hoc addito: cuius gesta habentur. Haec sua fecit Florus, qui praeter morem nullum affert excerptum ex illis gestis, quae tunc temporis iam latitabant. Alio loco collegimus quae huic Eleutherio fortasse accommodari possent (Comm. martyr. hieron., p. 537), omnia e mera coniectura. Certiora proferre videtur noster in elogio ubi Eleutherium antesignanum inducit martyrum illorum anonymorum quorum certamen narrat Eusebius-Rufinus, Hist. eccl., VIII, 6. Verum divinatio haec audax est solius Adonis, cuius verba exscripta sunt. — Act. SS., Oct. t. I, p. 321 – 23; Les martyrologes historiques, p. 615.
5. PRIMI] Baronius: “De his agitur in vet. manuscriptis ex quibus etiam Molanus hac die.” Vetera illa manuscripta intellegenda sunt codices hieronymiani in quibus reperiuntur hodie nomina quibus componitur elogium: Antiochia, Primi, Quirilli (al. Quirini), Secundiani, ea tamen ratione ut minime constet tres martyres ad unam pertinere societatem et exploratum sit nullum eorum Antiochenum esse, cum loci indicium ex alio laterculo perperam advectum sit. — Act. SS., Oct. t. I, p. 320 – 21; Comm. martyr. hieron., p. 537.
6. THEOPHILI] Contractum ex elogio paulo longiore quod e menaeis latine reddidit Sirletus; huius autem interpretationem totis verbis in annotationibus affert Baronius, omisso alio quovis commentario. In Annalibus ad ann. 731 difficul tatibus de Actorum sinceritate utcumque occurrere conatus est. In synaxario Sirmondiano aliisque eiusdem stirpis nonnulla leguntur adiuncta quae in menaeis desiderantur. — Act. SS., Oct. t. I, p. 492 – 94; Synax. Eccl. CP., p. 100.
7. THOMAE] In Etruria, prope Montem Flasconis, obiit Thomas de Cantelupe, Herefordiensis in Anglia episcopus, die 25 augusti 1282, canonizatus a Iohanne p. XXII, litteris datis die 17 aprilis 1320, qui festum diem assignavit 2 octobris. Ex Processu, qui adhuc in codicibus latet, gesta prolixe texuit Suyskenus noster, Act. SS., Oct. t. I, p. 599 – 609, additis Miraculis. Exstant et Vitae breves BHL. 8254, 8255. Thomae Acta supplenda sunt ex regestis ipsius aliisque monumentis bene multis, et cultus quo in universa Anglia celebratus est ex actis episcoporum nuper editis inter Canterbury and York Society fasciculos, praesertim Iohannis Trefnant, Thomae Myllyng, Adae de Orleton, Richardi de Swinfield, Simonis de Gandavo, Iohannis de Halton, Iohannis de Trillek. — Act. SS., Oct. t. I, p. 539 – 705; T. F. Tout, in Dictionary of National Biography, t. VIII, p. 448 – 52; G. Mollat, Jean XXII (1316 – 1334). Lettres communes, t. III (Paris, 1906), p. 86, num. 11249; A. T. Bannister, The Cathedral Church of Hereford (London, 1924), pp. 68 – 72, 167 – 75; Anal. Boll., t. XLIII, p. 442 – 43; L.-H. Labande, in Bibliothèque de l'École des Chartes, t. LIV (1893), p. 55 – 59; L. F. Salzman, in Sussex Archaeological Collections, t. LXVI (1925), p. 75 – 76.

V NON. OCT.

[1] Romae ad Ursum pileatum sancti Candidi martyris.

[2] Eodem die sanctorum martyrum Dionysii, Fausti, Caii, Petri, Pauli et aliorum quatuor, qui primo sub Decio multa passi, demum sub Valeriano ab Aemiliano praeside diu tormentis vexati martyrii palmam meruerunt.

[3] Apud antiquos Saxones sanctorum martyrum duorum Ewaldorum, qui cum essent presbyteri et Christum ibi praedicare coepissent, comprehensi sunt a paganis et occisi; ad quorum corpora noctu multa lux diu apparens, et ubi essent et cuius essent meriti declaravit.

[4] In Africa sancti Maximiani episcopi Bagaiensis, qui a Donatistis iterum atque iterum saevissima passus, ex alta denique turri praecipitatus et pro mortuo derelictus, gloria confessionis illustris postmodum quievit in Domino.

[5] Apud Belgas in dioecesi Namurcensi sancti Gerardi abbatis.

[6] In Palaestina sancti Hesychii confessoris, discipuli sancti Hilarionis et in peregrinatione socii.

OCTOBRIS 3

1. CANDIDI] Baronius: “De eodem Usuardus, et alii recentiores.” Ita omnino. Sed erravit Usuardus, codice hieronymiano depravato deceptus. Vera enim lectio est: Romae ad Ursum pileatum Candidae, optimis comprobata testimoniis. Insigne erat martyrum sepulcris coemeterium ad Ursum pileatum, via Portuensi (De Rossi, Roma sott., t. I, p. 182 – 83). Mirabuntur procul dubio antiquitatum Urbis christianarum periti quae de Urso pileato scribit Baronius in commentario: “Erat hic vicus in Esquiliis, regione quinta, ut constat ex Sex. Rufo. Legitur hactenus restituta vetus memoria incisa lapidi in eadem regione, qua describitur ingens martyrum multitudo posita ad Ursum pileatum. Eum locum fuisse ferunt ubi nunc exstat ecclesia S. Bibianae.” Cetera mittimus, ut producatur titulus in hac ecclesia positus: Haec est via qua it(ur) ad locum quod vocabatur antiquo tempore Ursi pileati et moderno tempore monasterium sancte Bibiane in quo loco fuerunt sepellita quinque milia ducenta sexaginta et sex milia corpora sanctorum martirum absque pu(er)is et mulieribus et ibidem est indulgentia maxima… Haec non sunt ex veteri memoria restituta sed primum incisa saec. XIII (V. Forcella, Iscrizioni delle chiese di Roma, t. XI, n. 228). — Act. SS., Oct. t. II, p. 7 – 8; Comm. martyr. hieron., p. 538.
2. DIONYSII] Leguntur horum nomina in ea parte epistulae S. Dionysii Alexandrini ad Germanum episcopum quam affert Eusebius, Hist. eccl., VI, 40. Omnes cum Dionysio episcopo aerumnas pertulerunt, non tamen interfecti sunt. Ubi dicuntur οἱ τούτων πάντων μάρτυρες, testes intellege, non, ut patet, martyres effuso sanguine. Unus inter eos Faustus, post multos annos sub Diocletiano palmam martyrii meruit (Eusebius, VII, 11, 26). Quinque horum meminerunt synaxaria, ad diem 3 octobris, additis Eusebio et Chaeremone, qui in alia parte eiusdem epistulae ad Germanum memorantur apud Eusebium, VII, 11. Ceterum in nostro, ad diem 17 novembris, iterum separatim nuntiatur Dionysius. Ad diem 4 octobris recurrunt Caius et Faustus, additis Eusebio, Chaeremone, Lucio. — Act. SS., Oct. t. II, pp. 8 – 130, 322; Synax. Eccl. CP., p. 102 – 104.
3. EWALDORUM] Kalendarium S. Willibrordi, codex Parisinus lat. 10837, inter annos 703 et 709, ut apparet, exaratus, ad diem 4 octobris: nat. sanctorum martirum Heuualdi et Heualdi. Cetera martyrologia antiqua in diem 3 octobris consentiunt: Beda, cuius phrasis ab omnibus ad usque nostrum, vix uno verbo transposito, servata est, Florus, Ado, Usuardus, Hrabanus, Notkerus, recentiora fere omnia. His addi potest martyrologium anglo-saxonicum antiquum, et Fuldense breviarium ex codice Lugduno-Batavo, Anal. Boll., t. I, p. 41. Accedit Bedae testimonium in Historia ecclesiastica, V 10: passi sunt… quinto nonarum octobrium die. Ibi gesta Hewaldorum habebis, passionem anno c. 695, miracula, translationem Coloniam BHL. 2803 – 2807, 2807 b. — Act. SS., Oct. t. II, pp. 180 – 207, 322; G. Herzfeld, An Old English Martyrology (London, 1900), p. 184; R. Stanton, A Menology of England and Wales (London, 1887), p. 473 – 74; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 364; Id., Les bréviaires, t. V, p. 105; F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I (London, 1934), pp. 95, 109; Id., English Benedictine Kalendars after A. D. 1100, t. I (London, 1939), p. 93; F. Flaskamp, Die Anfänge friesischen und sächsischen Christentums (Hildesheim, 1929), pp. 27 – 36, 41 – 78.
4. MAXIMIANI] Is in editione martyrologii Romani principe episcopus Sagiensis dictus erat, perperam sane. Emendationem difficilem fecerunt variae codicum lectiones, plurimique Maximiani martyrologiis inscripti. Anno 1586 dictus est Bagaiensis, et recte quidem, cum certo certius significetur ille Maximianus episcopus catholicus Bagaiensis, cuius gesta rettulit S. Augustinus libro III Contra Cresconium, c. 43, unde hodiernum elogium contractum est. Ante martyrologium Romanum nulla usquam apparuit in fastis Maximiani confessoris mentio, nec ulla venerationis antiquae vestigia. Quo die obierit, ignoratur et profecto colligi nequit ex his quae Augustinus c. annum 406 superstite Maximiano scripsit: mirabili curatione sanatus est, vivit, plures in eius corpore cicatrices quam membra numerantur. — Act. SS., Oct. t. II, p. 160 – 63; Tillemont, Mémoires, t. XIII, p. 991 – 93.
5. GERARDI] Conditor monasterii Broniensis in pago Namurcensi (Brogne, Saint-Gérard), Gerardus die 3 octobris 959 obiit. Antiquissimum de Broniensi monasterio monumentum habemus Translationem S. Eugenii BHL. 2689 – 2690, inter annos 935 et 937 compositam. Gerardus in Lotharingia et Flandria monasticae disciplinae instaurandae navavit operam, neque pauca coenobia ad pristinam regulae observantiam revocavit, inter quae memorantur Gandavense Sancti Bavonis, Blandiniense Sancti Petri, Sancti Bertini, Sancti Gisleni, Mosomense (Mouzon), Elnonense Sancti Amandi. Vita BHL. 3422 – 3423, mediocris pretii, saeculo XI conscripta, in Vita antiquiore deperdita nititur, de qua inquirere arduum est. Adeo enim variis quaesitisque ornamentis oratio involvitur, ut quid de suo scriptor addiderit vix agnoscas. Certe res praecipuae haustae sunt e Miraculis S. Eugenii BHL. 2687 – 2690 et Miraculis S. Gisleni a Rainero collectis BHL. 3555. Baronius Vitam Gerardi a Surio rescriptam legerat. — Act. SS., Oct. t. II, p. 220 – 320; Anal. Boll., t. III, p. 29 – 64; t. V, p. 385 – 95; U. Berlière, Monasticon belge, t. I, p. 28 – 31; Id., in Revue bénédictine, t. IX, p. 157 – 72; W. Schulze, in Forschungen zur deutschen Geschichte, t. XXV, p. 243 – 71.
6. HESYCHII] Plura Hieronymus in Vita S. Hilarionis BHL. 3879, unde, nullo alio praeeunte, in nostrum martyrologium assumptus est Hesychius, selecta pro arbitrio hac die. De eodem Sozomenus III, 14 et VI, 32: Ἡσυχᾶς, ὃς εὐδοκιμώτατος ἐγένετο τῶν αὐτοῦ (Hilarionis) μαθητῶν, … ἐφιλοσόφησε, οὗ καὶ ὁ διδάσκαλος. — Act. SS., Oct. t. II, p. 141 – 49.

IV NON. OCT.

[1] Assisii in Umbria natalis sancti Francisci confessoris, fundatoris Ordinis Minorum, cuius vitam sanctitate ac miraculis plenam sanctus Bonaventura conscripsit.

[2] Corinthi natalis sanctorum Crispi et Caii, quorum meminit sanctus Paulus apostolus ad Corinthios scribens.

[3] In Aegypto sanctorum martyrum Marci et Marciani fratrum, et aliorum pene innumerabilium utriusque sexus atque omnis aetatis, quorum alii post verbera, alii post diversi generis horribiles cruciatus flammis traditi, alii in mare praecipitati, nonnulli capite caesi, plurimi inedia consumpti, alii patibulis affixi, quidam etiam capite deorsum verso et pedibus in sublime sublatis, beatissimam martyrii coronam meruerunt.

[4] Damasci sancti Petri episcopi et martyris, qui accusatus apud Agarenorum principem quod fidem Christi doceret, lingua, manibus pedibusque amputatis, cruci affixus martyrium consummavit.

[5] Alexandriae sanctorum presbyterorum et diaconorum Caii, Fausti, Eusebii, Chaeremonis, Lucii et sociorum, ex quibus alii in persecutione Valeriani martyres facti, alii martyribus servientes, mercedem martyrum receperunt.

[6] Athenis sancti Hierothei discipuli beati Pauli apostoli.

[7] Bononiae sancti Petronii episcopi et confessoris, qui doctrina, miraculis et sanctitate claruit.

[8] Lutetiae Parisiorum sanctae Aureae virginis.

OCTOBRIS 4

1. FRANCISCI] Non est hic locus disserendi de gestis vel cultu beati Fratrum Minorum conditoris. Sufficiat in memoriam revocasse Franciscum, anno 1226 vita functum, iam anno 1228 a Gregorio p. IX inter sanctos relatum esse (cf. M. Bihl, De canonizatione S. Francisci, in Archivum franciscanum historicum, t. XXI, 1928, p. 468 – 514). Neque huc afferendae videntur lucubrationes innumerae quas recentiores de Assisiate pauperculo conscripserunt; immo nec veterum scripta omnia recensere iuvat, tum quia quis a quo pendeat non semel ambigitur, tum quia libellorum elenchus in BHL. 3095 – 3136 et Supplemento2, p. 129 – 36, omnibus prostat. Adde Testimonia minora saeculi XIII de S. Francisco Assisiensi non ita pridem a L. Lemmens collecta et in lucem prolata (Quaracchi, 1926); praeterea ibidem eodemque anno 1926 edi coeptae sunt Legendae S. Francisci Assisiensis saeculis XIII et XIV conscriptae (= Analecta franciscana, t. X; cf. Anal. Boll., t. LIII, p. 211 ; t. LVI, p. 236). De corporis translatione, anno 1230 peracta, vide supra ad diem 25 maii; de stigmatum autem festivitate, ad sept. 17. — Act. SS., Oct. t. II, pp. 4, 545 – 1004; Anal. Boll., t. XVIII, p. 81 – 176; t. XIX, pp. 119 – 197, 321 – 40; t. XXI, pp. 148 – 202, 372 – 80; t. XXII, p. 195 – 202; t. XXXI, p. 451 – 62; A. Le Carou, L'office divin chez les Frères Mineurs au XIIIe siècle (Paris, 1928), p. 43 – 55.
2. CRISPI] In Latinorum fastos ambo inducti sunt ab Adone ex uno versiculo S. Pauli I Cor. I 14: Gratias ago Deo quod neminem vestrum baptizavi nisi Crispum et Caium. Crispum silentio premunt Graeci, sed Caium memorant ad diem 4 (5) nov. et cum ceteris discipulis die 30 iun., quem et post Timotheum in cathedra Ephesina sedisse contendunt. — Act. SS., Oct t. II, p. 326 – 29; Synax. Eccl. CP., pp. 194, 196, 786.
3. MARCI] Codices hieronymiani ad dies 3 et 4 octobris: in Aegypto Marci et Marciani, ex pravis lectionibus ad miraculum inter se implicatis, quae si attente perpendantur, perspicitur nec in Aegypto nec alibi usquam fuisse duos martyres Marcum et Marcianum. Exscripsit Florus hieronymianum addiditque: fratrum. Cetera fere, quae in elogio nostro leguntur, subiecit Ado, cui placuit post martyres illos duos Aegypto assignatos reponere martyres Aegyptios, ne nomine quidem notos, de quibus apud Eusebium-Rufinum, Hist. eccl., VIII, 8. — Act. SS., Oct. t. II, p. 391 – 92; Comm. martyr. hieron., pp. 539, 540; Les martyrs d'Égypte, p. 58.
4. PETRI] Huius martyris gesta, aliquanto non perdiuturno tamen tempore post eius passionem, encomio celebrata sunt, cuius nativa forma deperiit. Ex ista narratione contractum est synaxarii graeci elogium ad diem 4 (5) octobris. Eandem minus probe rettulisse videntur epitomae quaedam sive excerpta, quorum fallaci varietate deceptus Theophanes chronographus existimavit duos martyres cognomines eodem tempore, eadem causa, ab Arabibus occisos fuisse, alterum Damasci metropolitam, alterum aerarii publici chartularium in urbe Maiuma. Baronius, Theophanis falsam opinionem cum synaxarii testimonio ita commiscuit, ut die 21 februarii Petrum Maiumenum nullo alio titulo distinctum annuntiaret, hodie autem alteri Petro, quem Damascenum metropolitam appellat, locum daret quem die 4 octobris in Graecorum libris obtinet Petrus Capitoliadis presbyter. Suspiciosam esse hanc geminationem non fugit C. Byeum nostrum, cui tamen certa indicia deerant ut difficultatis nodum perspiceret. Nuper vero ad lucem emersit recensio hiberica deperditi illius encomii S. Petri neomartyris, qua detecta totius quaestionis causa sublata est. Nam luce clarius est S. Petri mentiones, quotquot in libris leguntur, e graeco exemplari huius libelli fluxisse, qui S. Iohannis Damasceni nomine parum probabiliter inscriptus est, et sola interpretum aut breviatorum incuria factum esse ut discrepantes memorias referre viderentur. Nempe unicus martyr nomine Petrus ab Arabum chalifa Valid ad mortem damnatus est. Fuit hic presbyter urbis Capitoliadis in Batanaea; qui, obiurgationibus importunis mohammadanorum odia sibi conscivit, et tandem ab iis crudeliter excarnificatus fuit die 13 ianuarii, anni 713. Eius reliquiae ipsius chalifae mandato summa cum cura concrematae sunt earumque cineres in Hieromacem amnem proiecti, ne quis honor a christianis martyri tribueretur. Eius tamen memoria, postquam in litterarum monumentis aliquamdiu delituit, incertum quo tempore et loco, veluti postliminio revocata est. — Act. SS., Oct. t. II, p. 494 – 98; Synax. Eccl. CP., pp. 105 – 108, 453 (feb. 9); C. Kekelidze, Žitie Petra Novago, mučenika Kapetolijskago, in Hristianskij Vostok, t. IV (1915), p. 1 – 71; Anal. Boll., t. LVII, p. 299 – 333.
5. CAII] Faustus et Caius ex iis sunt quorum meminit Dionysius Alexandrinus in epistula ad Germanum, apud Eusebium, Hist. eccl., VI, 40, in hesterno laterculo iam inscripti. Eusebius, Chaeremon et qui sequuntur ex Eusebii Hist. eccl., VII, 10, advecti sunt. Solum Faustum martyrio coronatum esse monuimus. — Act. SS., Oct. t. II, pp. 8 – 130, 322; Synax. Eccl. CP., p. 102 – 104.
6. HIEROTHEI] Hodie in synaxariis memoratur hic Areopagita, a S. Paulo ad fidem conversus et primus Atheniensium episcopus constitutus; cuius laudes prolixo encomio conscripsit, saeculo XII, Euthymius Zigabenus BHG2. 751. Sed cum omnes de Hierotheo memoriae totae quantae e pseudo-Dionysii operibus ortae sint, inter ficticios sanctos merito numerandus censetur. — Act. SS., Oct. t. II, p. 325; t. IV, pp. 565, 775 – 79; Synax. Eccl. CP., p. 103; L. Petit, Bibliographie des acolouthies grecques (Bruxelles, 1926), p. 104; cui adde K. Dyobouniotes, in Ἀνάπλασις, t. XXXVIII (1925), p. 238 – 41; Anal. Boll., t. LI, p. 407; G. Debbos, Λόγος περὶ τοῦ χρηματίσαντος πρώτου ἐπισκόπου Ἀθηνῶν, Athenis, 1913.
7. PETRONII] Praecipui qui Petronii meminerunt scriptores sunt Eucherius Lugdunensis, in Epistula paraenetica ad Valerianum (P.L., t. L, p. 718 – 19), et Gennadius, De Viris illustribus, XLII, ubi obiisse Petronius legitur Theodosio (408 – 450) et Valentiniano (425 – 455) regnantibus. Quae alicubi Petronio Veronensi affingitur homilia In die ordinationis episcopi, homonymo Bononiensi restituendam esse docet G. Morin, in Revue Bénédictine, t. XIV, p. 3 – 8. Antiquissima Vita BHL. 6641 procul abest ut ab aequali conscripta fuerit. In catalogo episcoporum qui habetur in codice 2251 bibliothecae Universitatis Bononiensis soli titulo sancti salutantur Petronius et Felix. Ante annum 1141 ambo certe habiti sunt ut sancti. Sed quando coli coepti sint nos non docebit vox sanctus, quae recentius addi potuit. — Act. SS., Oct. t. II, p. 422 – 70; F. Lanzoni, San Petronio vescovo di Bologna nella storia e nella leggenda, Roma, 1906; Id., Le fonti della Vita di S. Petronio, in Romagna, t. VII, p. 269 – 77; Id., Cronotassi dei vescovi di Bologna, p. 30 – 33.
8. AUREAE] Usuardus: civitate Parisius sanctae Aureae virginis. Ex Vita BHL. 2474, I, 17 habemus S. Eligium monasterium construxisse ubi districtam regulae constituens disciplinam usque ad trecentarum numero puellarum ex diversis gentibus tam ex ancillis suis quam ex nobilibus Franciae matronis congregavit. Quibus et abbatissam dignam Deo puellam nomine Auream (al. Aureane) filiam scilicet Maurini et Quiriae constituit. De eadem Ionas, in Vita S. Columbani, BHL. 1898, II, 10. Libellis BHL. 814 – 817 eloquentiae potius quam historicae veritati consulitur. — Act. SS., Oct. t. II, p. 472 – 93; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 342; Id., Les bréviaires, t. V, p. 26.

III NON. OCT.

[1] Messanae in Sicilia natalis sanctorum martyrum Placidi monachi, discipuli beati Benedicti abbatis, et fratrum eius Eutychii et Victorini, ac Flaviae virginis eorum sororis; item Donati, Firmati diaconi, Fausti aliorumque triginta monachorum, qui a Manucha pirata pro Christi fide necati sunt.

[2] Apud Smyrnam natalis beati Thraseae episcopi Eumen ae, martyrio consummati.

[3] Treviris sanctorum martyrum Palmatii et sociorum, qui in persecutione Diocletiani sub Rictiovaro praeside martyrium subierunt.

[4] Eodem die passio sanctae Charitinae virginis, quae sub Diocletiano imperatore et Domitio consulari ignibus cruciata et in mare proiecta, cum inde incolumis evasisset, manibus et pedibus abscissis dentibusque convulsis, in oratione posita spiritum emisit.

[5] Antisiodori depositio sanctorum germanorum Firmati diaconi et Flavianae virginis.

[6] Ravennae sancti Marcellini episcopi et confessoris.

[7] Valentiae in Gallia sancti Apollinaris, cuius vita virtutibus fuit illustris et mors signis ac prodigiis decorata.

[8] Eodem die sancti Attilani episcopi Zamorensis, quem Urbanus secundus in sanctorum numerum retulit.

[9] Legione in Hispania sancti Froilani eiusdem civitatis episcopi, monasticae vitae propagandae studio, beneficentia in pauperes ceterisque virtutibus et miraculis clari.

[10] Romae sanctae Gallae viduae, filiae Symmachi consulis, quae, viro suo defuncto, apud ecclesiam Beati Petri multis annis orationi, eleemosynis, ieiuniis aliisque sanctis operibus intenta permansit; cuius felicissimum transitum sanctus Gregorius papa descripsit.

OCTOBRIS 5

1. PLACIDI] Omnes, uno Donato excepto, qui in nostro recensentur, habet hieronymianum ad hunc diem. Verum nec inter se coniuncti fuisse videntur, nec ullo modo ad locum qui indicatur: in Sicilia pertinere. Turmam illam martyrum conscripsit pseudo-Gordianus, qui reapse erat Petrus diaconus Casinensis, et illis primas partes agendas constituit in fabula illa quae sunt Acta Placidi BHL. 6859. Ibi homo mendacissimus Placidum, ceteroquin ignotum martyrem, eundem fuisse asseveravit Placidum, S. Benedicti discipulum. — Act. SS., Oct. t. III, p. 65 – 147; Comm. martyr. hieron., p. 541; E. Caspar, Petrus diaconus und die Monte Cassineser Fälschungen (Berlin, 1909), p. 47 – 72; G. Morin, in Revue Bénédictine, 1910, p. 250 – 51; U. Berlière, Le culte de S. Placide, in Revue Bénédictine, t. XXXIII (1921), p. 19 – 45; M. Amari, Storia dei musulmani di Sicilia, t. I2 (Catania, 1933), p. 219 – 22; L. T. White, Latin Monasticism in Norman Sicily (Cambridge, 1938), p. 8 – 10.
2. THRASEAE] Polycrates Ephesinus apud Eusebium, Hist. eccl., V, 24, 4: Θρασέας καὶ ἐπίσκοπος καὶ μάρτυς ἀπὸ Εὐμενείας, ὃς ἐν Σμύρνῃ κεκοίμηται. Eiusdem paucis meminit Apollonius, ibid., V, 18, 14, et Vita Polycarpi BHG2. 1561, c. 20. Elogium vix non ad verbum ex Usuardo descriptum est; Usuardus autem Adonem sequitur, qui Rufini interpretatione usus est, assignata pro lubitu hac die. In martyrologio hieronymiano et breviario Syriaco, ad diem 27 oct., sub indicio Eumeniae nuntiantur simul Thraseas, Polycarpus et Gaius. — Act. SS., Oct. t. III, p. 7 – 12; t. XII, p. 183 – 85; Comm. martyr. hieron., p. 573 – 74; Origines du culte des martyrs2, pp. 40, 158; Anal. Boll., t. XIV, p. 40.
3. PALMATII] De martyribus Treverensibus ter agit Romanum martyrologium, ad dies 5 et 6 octobris, 12 decembris. Illos dies indicat apertissime titulus quem in crypta Sancti Paulini se vidisse refert qui Historiam conscripsit martyrum Treverensium BHL. 8282, 8283. Hae ultimae voces: Ingressus est autem Treberim Rictiovarus IV nonas octobris et eadem die occidit Thirsum cum sociis, sequenti autem die Palmatium cum aliis principibus civitatis. Tertia vero die cedem exercuit in plebem sexus utriusque. Ex eodem titulo nomina colliguntur martyrum in crypta sepultorum: is qui in dextro sancti Paulini latere est repositus Palmatius vocabatur, qui consul et patricius toti huic civitati principabatur. Legitur eiusdem Palmatii nomen in tabula plumbea quam ad diem 12 decembris proferemus. Verum utervis titulus unde provenisset nemo adhuc rescivit, utrumque a falsario confictum esse pro certo affirmant viri peritissimi. Palmatii, ceterum ignoti, honores et dignitates, quae asseruntur, eiusdem sunt furfuris. S. Palmatius quidam unus ex consulibus memoratur in Actis S. Callisti ad diem 14 oct. Hic tamen Romae non colebatur. Proinde cultus eius cum reliquiis Roma allatis Treveros migrare non potuit. — Act. SS., Oct. t. II, p. 330 – 83; t. III, p. 18 – 20; G. Waitz, in M.G., Scr., t. VIII, p. 111 – 29, 150 – 51, 166 – 67, 220 – 23; O. Holder-Egger, Lamperti monachi Hersfeldensis opera, p. 136; F. X. Kraus, Die christlichen Inschriften der Rheinlande, t. II, p. 330 – 31.
4. CHARITINAE] Bis annuntiatur Charitina in synaxariis, ad hunc diem et ad 20 (al. 15) ian., cum elogio excerpto e Passione quadam deperdita melioris, ut videtur, notae ea quae superest BHG2. 300. Obiisse dicenda est S. Charitina Coryci (Κώρυκος), quod est oppidum in ora maritima Ciliciae. Etenim rem actam esse ἐπὶ Δομετιανοῦ κόμητος τῆς Κωρυκιωτῶν (al. τῶν Κουρικιοτῶν) πόλεως) synaxaria docent. Et re quidem vera in hac eadem, quae hodie Korghoz dicitur, urbe reperti sunt tituli antiqui, in quibus mentio est de aedificiis vel sodalitatibus S. Charitinae sacris. — Act. SS., Oct. t. III, p. 20 – 28; Synax. Eccl. CP., pp. 107 – 111, 393 – 94, 408; Monumenta Asiae minoris antiqua, t. III, p. 118 – 213, passim; Anal. Boll., t. L, p. 383.
5. FIRMATI] Martyrologium hieronymianum: in Galliis civitate Autisiodoro Firmati diaconi et Flavinae (al. Flavianae) virginis Deo sacratae. De his nihil praeterea traditum est in monumentis. Usuardus sanctos germanos eos appellat, insignis autem fabulator qui se Gordianum dicit, martyres et socios S. Placidi. Silent Beda et Ado invito Baronio. — Act. SS., Oct. t. III, p. 163 – 67; Comm. martyr. hieron., p. 542.
6. MARCELLINI] In Libro pontificali Ravennate decimus est Marcellinus a S. Apollinari, primo episcopo. Ex communibus locis Agnellus elogium texuit. Asserit quidem in eius funere suavem odorem e corpore afflatum; verum, quo die et quo loco depositus fuerit, reticet, addens tamen alios quosdam fuisse qui in basilica Probi humatum Marcellinum traderent. Unde perspicitur Ravennae Marcellinum saeculo IX certo die cultum non fuisse. Etenim neque huic neque ceteris episcopis Ravennatibus publicae venerationis indicium est solum verbum sanctus nomini a librariis praefixum in titulis capitulorum. — Act. SS., Oct. t. III, p. 30 – 39; A. Testi-Rasponi, Codex pontificalis Ecclesiae Ravennatis, t. I, p. 41; Anal. Boll., t. XLVII, p. 21 – 30.
7. APOLLINARIS] Martyrologium hieronymianum: in Galliis civitate Valentia Apollinaris episcopi. Aviti episcopi Viennensis germanus interfuit concilio Epaonensi, anno 517, et Lugdunensi concilio in causa Stephani principis fisci sub Sigismundo rege (516 – 523). Vitae BHL. 634 scriptor coaevus haberi vult (v. gr.: quod mundanae vitae propinquante iam ex termino eum egisse recolimus; haec retuli gesta quae memini). His tamen fidem non habendam peritorum nonnulli existimant, et libellum anonymi, qui Eladius vel Claudius non recte nuncupatus est, inter aevi Carolingici scripturas reponendum videri. — Act. SS., Oct. t. III, p. 45 – 65; Comm. martyr. hieron., p. 542; B. Krusch, in Mélanges Julien Havet (Paris, 1895), p. 39 – 56; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, pp. 2, 223.
8. ATTILANI] In civitate Zamorensi, saeculo IX exeunte Arabibus pulsis, primus episcopus sedit Attillanus, de cuius gestis, praeter ea quae leguntur in Vita S. Froilani BHL. 3180, nihil certi traditum est. Attillani Vita BHL. 745, saeculo XII exeunte conscripta, tot fabellis deturpatur ut operam perdidisse videantur quotquot veritatis vestigia istuc persequi voluerint. Nullo fide digno testimonio comprobantur quae ibi de canonizatione habentur: Quem (Attillanum) sanctitate factorum vitaeque divinitus actae laude clarum Urbanus secundus pontifex maximus in sanctorum numero adscripsit. In martyrologiis antiquis nihil de Attillano. Primus hunc commemoravit L. Marineus Siculus, De rebus Hispaniae, ed. Schott, Hispaniae illustratae, t. I, p. 340 – 41, quem secuti sunt Franciscus Tarapha, Molanus, Galesinius. A vero quam longissime abest Athanasius de Lobera, in Historia de las grandezas de la muy antigua e insigne ciudad y Iglesia de León y de su obispo y patrón Sant Froylan con las del glorioso S. Atilano obispo de Camora (Valladolid, 1596). — Act. SS., Oct. t. III, p. 235 – 45; España sagrada, t. XIV, p. 337 – 43; A. Cotárelo y Valledor, Historia critica y documentada de la vida y acciones de Alfonso III el magno (Madrid, 1933), pp. 371 – 74, 441 – 445; L. Barrau-Dihigo, Recherches sur l'histoire politique du royaume asturien (Tours, 1921), p. 32 – 33; M. Gomez-Moreno, Catálogo monumental de España. Zamora (Madrid, 1927), pp. 68, 99, 156, 158; J. Pérez de Urbel, Los monjes españoles en la edad media, t. II (Madrid, 1934), p. 298; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. II, p. 457.
9. FROILANI] Regnante Alphonso III († 910), ex eremita Froilanus factus est episcopus Legionensis. Gesta, si Vitam exceperis BHL. 3180, saeculo X conscriptam (Z. Garcia Villada, Catálogo de los codices y documentos de la Catedral de León, Madrid, 1919, p. 36), nusquam litteris mandata sunt. Errores in immensum congessit Athanasius de Lobera in Historia illa quam supra attulimus. Festum antehac in nullo martyrologio repertum, Sacra Rituum Congregatio die 9 maii 1716 decrevit nostro inserendum ad diem 5 octobris, quo memoratur Attillanus, Froilani comes, I. B. Pittonus, Constitutiones pontificiae, t. II (Venetiis, 1740), p. 136. — Act. SS., Oct. t. III, p. 228 – 35; España sagrada, t. XXXIV, p. 159 – 203; A. López Peláez, San Froilan de Lugo, Madrid, 1910; Id., Vida postuma de un santo, Madrid, 1911; L. Barrau-Dihigo, Recherches sur l'histoire politique du royaume asturien (Tours, 1921), p. 32 – 35; M. Gomez-Moreno, Catálogo monumental de España. Zamora (Madrid, 1927), pp. 68, 186, 193; A. Cotárelo y Valledor, t. c., pp. 12, 13, 371 – 74, 442 – 44; J. Pérez de Urbel, l. c.
10. GALLAE] Ab antiquis martyrologis praetermissa est. Baronius: “Scribit eius vitam et obitum S. Gregorius lib. IV Dialog. c. 13, ex quo ceteri ut Petrus (de Natalibus) in Catalogo lib. IX, c. 25.” De die obitus nihil apud S. Gregorium, qui narrat Gallam a beato Petro ad caelestia regna vocatam, ab eo petiisse ut Benedicta sanctimonialis secum veniret; respondisse Petrum eam secuturam die trigesimo. Haec autem Benedicta non mense novembri sed die 6 maii commemoratur. — Act. SS., Oct. t. III, p. 147 – 63.

PRID. NON. OCT.

[1] In Calabria sancti Brunonis confessoris, Ordinis Carthusianorum institutoris.

[2] Laodiceae beati Sagaris episcopi et martyris, qui fuit unus de antiquis Pauli apostoli discipulis.

[3] Antisiodori sancti Romani episcopi et martyris.

[4] Capuae natalis sanctorum martyrum Marcelli, Casti, Aemilii et Saturnini.

[5] Treviris commemoratio innumerabilium pene martyrum, qui in persecutione Diocletiani sub Rictiovaro praeside ob Christi fidem vario mortis genere necati sunt.

[6] Agenni in Gallia natalis sanctae Fidei virginis et martyris, cuius exemplo beatus Caprasius ad martyrium animatus agonem suum feliciter consummavit.

[7] Item sanctae Erotidis martyris, quae Christi amore succensa ignis superavit incendium.

[8] Opitergii sancti Magni episcopi, cuius corpus Venetiis requiescit.

[9] Neapoli depositio sanctae Mariae Franciscae a quinque vulneribus Domini nostri Iesu Christi, tertii Ordinis Minorum excalceatorum sancti Petri de Alcantara, quae virtutibus et miraculis clara a Pio papa nono sanctis virginibus adscripta fuit.

OCTOBRIS 6

1. BRUNONIS] Natus Coloniae Agrippinae non ante annum 1030 vel 1035, discendo docendoque claruit Bruno Coloniae et Remis. Anno 1083, in Molismensi monasterio a S. Roberto exceptus, mox solitariam vitam eligens ad Siccam Fontanam, haud procul Molismo, primum concessit, dein ad Cartusiae montes, in dioecesi Gratianopolitana, anno 1084, mense iunio vel iulio; quod Cartusianorum Ordinis initium habetur. Romam ab Urbano II accitus anno 1090, interfuit concilio Beneventano anno 1091, et recusato episcopatu Rhegiensi, in solitudinem Turritanam (della Torre), dioecesis Squillacensis, se recepit, ubi monasterium prius condidit Sanctae Mariae in Eremo, deinde alterum Sancti Stephani in Nemore. Obiit die dominica 6 octobris 1101. Exstant tituli funebres ad ducentos fere, quibus qua fuerit sanctitatis ac pietatis fama ubique terrarum abunde probatur. Neque defuere miracula ad sepulcrum aut popularis cultus in Calabriae partibus. Nulla tamen publicae venerationis vestigia deprehenduntur inter ipsos Cartusianos antequam, die 19 iulii 1514, viva voce indulsit Leo X ut in universo Ordine officium recitaretur et sacrum fieret sub sexta octobris die. Cuius concessionis monumentum editum est e tabulario Maioris Cartusiae Gratianopolitanae primum a Benedicto XIV, De Servorum Dei beatificatione, lib. I, cap. 41, num 7, deinde a B. Tromby, Storia critico-cronologica diplomatica del patriarca S. Brunone e del suo Ordine Cartusiano, t. IX (Napoli, 1779), append. II, num. 35. Inde etiam perspicue apparet S. Brunonem nunquam esse canonizatum. Anno insequenti, die 7 maii, Capitulum generale Ordinis Cartusiensis ea decrevit quae opportuna erant ut, quae largitus erat Leo X, quotannis in omnibus domibus sollemni ordine ad exsecutionem mandarentur, apud Benedictum XIV, ibid., ex eodem tabulario; Tromby, num. 40. Die 19 novembris 1622, concessit Sacra Rituum Congregatio ut festum S. Brunonis die 6 octobris missali ac breviario Romano insereretur, et officium semiduplex ab omnibus ubique fidelibus recitaretur (apud Benedictum XIV, ibid., et apud Tromby, num. 36). Anno 1623, die 17 februarii, litteras de eodem argumento dedit Gregorius XV, in forma brevis, Tromby, num. 37. Tandem, anno 1674, die 14 martii, a Clemente X festum de ritu semiduplici ad libitum ad duplicem de praecepto evectum est, Tromby, num. 39. Vita nulla superest ab aequali conscripta, nec unquam fuisse videtur. Quae antiquior vocatur, BHL. 1467, auctore primorum quinque Cartusiae priorum chronologo anonymo, ad saeculum XIII pertinet. Haud pauca tamen aliunde colliguntur luculenta testimonia, e titulis funebribus, quos iam allegavimus, ex opere Guiberti de Novigento de Vita sua, P.L., t. CLVI, p. 853 – 56, e Vita S. Hugonis, Gratianopolitani episcopi, auctore Guigone priore Cartusiae, BHL. 4016, e chronographis, ex ipsius Brunonis scriptis. — Act. SS., Oct. t. III, p. 491 – 777; C. Le Couteulx, Annales Ordinis Cartusiensis, t. I, Monstrolii, 1887; A. Landgraf, Probleme des Schrifttums Brunos des Kartäusers, in Collectanea franciscana, t. VIII, p. 542 – 90.
2. SAGARIS] Haec vix non est littera Adonis qui primus Sagarim fastis inscripsit, ex Eusebii Hist. eccl., IV, 26 et V, 24. Priore quidem loco e libello Melitonis de pascha haec verba describit Eusebius: Sub Sergio Paulo proconsule Asiae, quo in tempore Sagaris martyrio coronatus est, quaestio ingens oborta est apud Laodiciam de pascha. Quem Ado Sergium Paulum eumdem esse ratus cum cognomini, qui in Act. XIII, 7 – 12 audito Apostolo credidisse narratur, martyrem exeunte saec. II passum Pauli socium et discipulum esse voluit. — Act. SS., Oct. t. III, p. 261 – 62; Les martyrologes historiques, p. 609.
3. ROMANI] Martyrologium hieronymianum: in Galliis civitate Autissiodoro Romani episcopi. Sedisse fertur inter Eleutherium et Aetherium saec. VI mediante. Silent tum hagiographi, tum Beda et Ado, quos allegat Baronius. — Act. SS., Oct. t. III, p. 396 – 99; Comm. martyr. hieron., p. 543.
4. MARCELLI] Ita apud Florum et Adonem, ex hodierno laterculo hieronymiano male composito, qui ita restituendus est: Capuae Marcelli; in Apulia Casti, Aemilii, Saturnini. Marcellus postridie colitur cum Apuleio. Nomina tria sub Apulia posita martyrum Afrorum sunt. Casti et Aemilii celebritas agitur die 22 maii. Saturninus est unus ex sescentis quos Africa fastis intulit. — Act. SS., Oct. t. III, p. 329 – 32; Comm. martyr. hieron. p. 542 – 44.
5. MARTYRUM] Innumerabilium martyrum stragem iam memoravimus ad diem 5 oct., ubi de S. Palmatio deque fontibus hagiographorum Treverensium pauca attulimus. Adducatur oportet et Vita S. Agritii BHL. 178, 179, hausta partim e Passione SS. Fusciani, Victorici et Gentiani BHL. 3224, et libellus Vitae S. Hidulphi BHL. 3945 – 3947, a fide historica prorsus alienus. — Act. SS., Oct. t. II, p. 330 – 83; H. V. Sauerland, Trierer Geschichtsquellen des XI. Jahrhunderts (Trier, 1889), p. 80 – 139; P. Miesges, Der Trierer Festkalender, p. 90 – 91; C. Jullian, in Revue des Études anciennes, t. XXV, p. 369.
6. FIDEI] Modice immutatum refertur elogium Flori, e Passione SS. Fidei et Caprasii, cuius non paucae exstant recensiones BHL. 2928 – 2936, et aliae fortasse latitant cum hisce cognatae. In Actis istis nihil reperire est quod testem coaevum prodat, nec saeculo IX antiquiora videntur. In martyrologio hieronymiano hodie memoratur in Galliis civitate Agenno natale sanctae Fedis martyris. Edita sunt historia translationis S. Fidis ad monasterium Conchacense saec. IX BHL. 2938, et libelli Miraculorum BHL. 2942 – 2965. De S. Caprasio agitur ad diem 20 oct. — Act. SS., Oct. t. III, p. 263 – 329; Comm. martyr. hieron., p. 543; Les martyrologes historiques, 261 – 62; Tillemont, Mémoires, t. IV, p. 752 – 753; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 144 – 46; Anal. Boll., t. XXVII, p. 474.
7. EROTIDIS] Hanc quam a Graecis acceptam notat Baronius — intellege e menaeis — non perspexit eamdem esse quae sub nomine Erotheidis cum domina Capitolina in martyrologio nostro iterum annuntiatur ad diem 27 oct. Verbum item cave habeas pro indicio loci Agenni, quod proxime antecedit; constat enim ambas martyres in Cappadocia passas esse. — Act. SS., Oct. t. III, p. 378; t. XII, p. 206 – 219; Synax. Eccl. CP., pp. 115 – 16, 168 – 69.
8. MAGNI] Silent antiqua martyrologia. Baronius: “De eodem Petrus in Catal. in appendice c. 17, refertque translationem hac die factam Venetias anno Domini 1206 in ecclesiam S. Hieremiae.” De sede Opitergina (Oderzo) pauca comperta habemus. Quod haec fertur Opitergio Heracleam (Cittanova) a Magno translata genuinam historiam non resipit. Vita BHL. 5165 locis communibus tota contexta est. — Act. SS., Oct. t. III, p. 416 – 22; Flam. Cornelius, Ecclesiae Venetae, t. VI, p. 417 – 22; Anal. Boll., t. LII, p. 105.
9. MARIAE] Anna Maria Rosa Nicoletta Gallo, die 25 mart. 1715 orta Neapoli in Campania, indidem ad superos transiit die 6 oct. 1791. Patri faustissimas sibi prospicienti nuptias constanter restitit. Die 8 sept. 1731 in tertium Ordinem Minorum excalceatorum admissa nomen assumpsit Mariam Franciscam a Vulneribus D. N. I. C. Stigmata Servatoris ferunt ipsi fuisse impressa. Corpus post mortem sepultum est in templo Neapolitano Sanctae Luciae ad Montem. Ancillam Christi Gregorius p. XVI die 15 oct. 1843 litteris apostolicis beatorum catalogo ascripsit; in sanctorum canonem rettulit Pius IX die 29 iun. 1867. De gestis eius anno 1805 libellum typis mandavit Bernardus Laviosa Congregationis clericorum regularium a Somascha, Mariae coaevus (A. M. Stoppiglia, Statistica dei Padri Somaschi, t. II, Genova, 1932, pp. 64, 79), quam Caietanus Laviosa, germanus et eiusdem Congregationis presbyter, sedecim circiter annos noverat familiaris (op. cit., t. I, Genova, 1931, p. 277; S. R. C. Beatif. et canoniz. Ven. S. D. Sor. Mariae Franciscae a Vulneribus D. N. I. C. Summarium super virtutibus, Romae, 1824, p. 4). — Acta Gregorii p. XVI, ed. A. M. Bernasconi, t. III, Romae, 1902, p. 294 – 96; D. Bartolini, Commentarium actorum omnium canonizationis SS. Iosaphat …, Mariae a Vulneribus D. N. I. C., cet., Romae, 1868; Acta Ordinis Fratrum Minorum, t. XXXV (1916), p. 110 – 16; Analecta iuris pontificii, ser. XX, pp. 268, 798, 951; ser. XXI, p. 82; B. Laviosa, Vita della Ven. Serva di Dio Suor Maria Francesca delle cinque Piaghe di N. S. Gesù Cristo, Pisa, 1805

NON. OCT.

[1] Romae via Ardeatina depositio sancti Marci papae et confessoris.

[2] In provincia quae nuncupatur Augusta Euphratesia, sanctorum martyrum Sergii et Bacchi nobilium Romanorum, sub Maximiano imperatore, quorum Bacchus tamdiu nervis crudis caesus est, quoadusque toto corpore discissus in confessione Christi emi teret spiritum, Sergius vero, clavatis cothurnis pedes indutus, cum in fide fixus maneret, data sententia, iussus est decollari; cuius nomine locus ubi quiescit Sergiopolis appellatus, ob praeclara miracula frequenti christianorum concursu honoratur.

[3] Romae sanctorum martyrum Marcelli et Apuleii, qui primo quidem Simoni mago adhaeserunt, sed videntes mirabilia quae per apostolum Petrum Dominus operabatur, relicto Simone, apostolicae doctrinae se tradiderunt, ac post passionem apostolorum sub Aureliano consulari coronam martyrii reportarunt, sepulti non longe ab Urbe.

[4] Item apud Augustam Euphratesiam sanctae Iuliae virginis, quae sub Marciano praeside martyrium consummavit.

[5] Patavii sanctae Iustinae virginis et martyris, quae a beato Prosdocimo, sancti Petri discipulo, baptizata, cum in fide Christi constanter persisteret, Maximi praesidis iussu gladio transverberata migravit ad Dominum.

[6] Apud Bituricas sancti Augusti presbyteri et confessoris.

[7] In pago Rhemensi sancti Helani presbyteri.

[8] Eodem die commemoratio sanctae Mariae de Victoria, quam beatus Pius quintus pontifex maximus, ob insignem victoriam a christianis bello navali eiusdem Dei Genitricis auxilio hac ipsa die de Turcis reportatam, quotannis fieri instituit; et Gregorius decimus tertius annuam solemnitatem Rosarii eiusdem beatissimae Virginis dominica prima huius mensis ob eamdem causam celebrandam decrevit.

[9] In Suecia translatio corporis sanctae Birgittae viduae.

OCTOBRIS 7

1. MARCI] Depositio episcoporum: non. octob. Marci in Balbinae; de die consentit catalogus Liberianus, non vero Liber pontificalis: qui etiam sepultus est in cymiterio Balbinae via Ardeatina quem ipse insistens fecit pridie non. octob. Diem 7 oct. signant libri liturgici et martyrologium hieronymianum, in quo pridie quoque anticipata est commemoratio. Fecit duas basilicas, ita Liber pontificalis, unam via Ardeatina in qua requiescit, et aliam in urbe Roma iuxta Pallacinis. Ecclesia urbana dicta est titulus Marci, cuius presbyteri duo subscribunt actis synodi anno 499, titulus sancti Marci in subscriptione synodi anni 595. — Act. SS., Oct. t. III, p. 886 – 903; Comm. martyr. hieron., p. 543 – 44; J. P. Kirsch, Die römischen Titelkirchen im Altertum, p. 87 – 90.
2. SERGII] Vix hodie agnoscuntur martyrum nomina in codicibus hieronymianis: Sigibarci. Ad eundem diem, quo et Graeci illos colebant, recte scribunt martyrologi saeculo IX Sergium et Bacchum. Usuardinum est elogium nostrum, una sententia addita de basilica martyrum. Ex ficticia Passione BHG2. 1624, unde derivata est BHG2. 1625 variaeque recensiones latinae BHL. 7599 – 7606, docemur Bacchum martyrium fecisse ἐν κάστρῳ τινὶ Βαρβαλισῷ, Sergium vero postridie ἐν Ῥοσαφὼν τῷ κάστρῳ. Saepius in antiquioribus monumentis disiuncta sunt nomina quam simul exhibentur. Testatur Theodoretus, in Θεραπευτικῇ, VIII, 69, quam celebris fuerit Sergii fama inter orientales martyres; accedunt ecclesiae plurimae in eiusdem honorem dicatae iam a V vel etiam IV saeculo, praesertim in Rosapha, qui locus posthac Sergiopolis dictus est. Haec eadem est basilica de qua Alexander Hierapolitanus episcopus (Concilium universale Ephesinum, ed. E. Schwartz, t. IV, 2, pp. 162, 163, 185); Procopius, De aedif., II, 9; Gregorius Turonensis, in Glor. mart., XCVI; Moschus, Pratum spirituale, CLXXX. Huiusce templi fama ad Chosrois II Persarum regis aures pervenit (Evagrii Hist. eccl., VI, 21), nec Arabibus circumvagantibus christianam fidem modice commendavit. De locis ubi requiescunt Sergius et Bacchus pauca profert anonymus Placentinus, subobscura sed lectu digna, apud P. Geyer, Itinera Hierosolymitana, p. 191. Festum Sergii et Bacchi Constantinopoli celebrabatur ἐν τῷ ναῷ αὐτῶν τῷ ὄντι ἐν ταῖς Σοφίαις. — Act. SS., Oct. t. III, p. 833 – 83; Comm. martyr. hieron., p. 543; Synax. Eccl. CP., pp. 115 – 16, 266, 713, 955; Origines du culte des martyrs2, pp. 92, 209 – 211; F. Sarre-E. Herzfeld, Archäologische Reise im Euphrat- und Tigrisgebiet, t. I, p. 136 – 41; t. II, p. 1 – 45; t. III, tab. LIII – LXII; P. Peeters, in Huschardzan (Wien, 1911), p. 190 – 91; H. Spanner - S. Guyer, Rusāfa, Berlin, 1926 (cf. Anal. Boll., t. XLV, p. 162 – 65); BHO. 1052 – 1055.
3. MARCELLI] Cave ne hieronymianis codicibus deceptus credideris loci indicium Romae ad Marcellum pertinere. Hic enim, ut saepe alias, omnia sunt perturbata, non tamen ita perrupta ut in ordinem restitui nequeant. Lege: in Capua Campaniae Marcelli, quem in illa urbe cultum esse ostendunt kalendaria et varia monumenta. In codicibus plenioribus hieronymianis Apulei nomen non legitur, sed in sacramentario Gelasiano: non. octobres in natali Marcelli et Apulei. Passio exstat horum martyrum BHL. 5251, 5252, fabularum plena, e qua vera eorum historia nunquam eruetur. Marcellum et Apuleium Beda non novit, Florus nominat tantum: sanctorum martyrum Marcelli et Apulei. Elogium concinnavit Ado, quod in nostro, perpaucis immutatis, adhuc habetur, ex Actis SS. Nerei et Achillei BHL. 6058 – 6066, ubi Marcellus quidam comparet, Simonis magi discipulus, mox a S. Petro ad fidem adductus. Nihil in ficticiis istis Actis de morte Marcelli. Ado martyrem eum fecit, eundem cum Marcello qui hodie colebatur, sociumque adiunxit Apuleium, de quo nullum est verbum in SS. Nerei et Achillei Actis. Itaque confidenter rescribi potest: Capuae Marcelli. Apulei nomen ad nos pervenit, praeterea nihil. — Act. SS., Oct. t. III, p. 826 – 32; Comm. martyr. hieron., p. 544; Anal. Boll., t. XLI, p. 279 – 87.
4. IULIAE] Hanc Ado fastis primus inscripsit, vel verius excogitavit et commentus est. Hieronymianum ad hunc diem prorsus corruptum: alibi Tulliae (al. Iuliae) Sigibarci, qua voce significari Sergium et Bacchum superius observavimus. Tulliae vel Iuliae quid sibi velit, ignoratur. Ado, cui praeplacuit lectio Iuliae, quam exhibet codex Wissemburgensis, sibi persuasit Iuliam illam pertinere ad martyres Augustae Euphratesiae, qui proxime sequuntur. Ideo e proprio penu Ado, a quo pendet elogium nostrum: ubi et virgo Iulia, quae sub Marciano praeside martyrium consummavit, sociata martyribus sepulta quiescit. Praesidis nomen subministrasse creditur Passio S. Barbarae BHL. 913 – 916. — Act. SS., Oct. t. III, p. 883 – 85; Comm. martyr. hieron., p. 543; Les martyrologes historiques, p. 572.

5. IUSTINAE] Non desunt antiquae venerationis S. Iustinae Patavii monumenta. Notissimi sunt Fortunati (Vita S. Martini, IV) versiculi:

Si Patavina tibi pateat via, pergis ad urbem:
Huc sacra Iustinae, rogo, lambe sepulchra beatae.

Nulla habentur Acta fide digna sed Passionis fabulosae, e qua haustum est martyrologii elogium, variae recensiones BHL. 4571 – 4574. In his praeses Maximianus plerumque nuncupatur, non Maximus. De Iustina agitur quoque in Vita S. Prosdocimi BHL. 6960, ipsa nec genuina nec sincera. — Act. SS., Oct. t. III, p. 790 – 826; Origines du culte des martyrs2, pp. 327, 330, 333; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 911 – 12.

6. AUGUSTI] Martyrologium hieronymianum: in Galliis civitate Beturicas Agusti presbyteri et confessoris. Creditur abbas Sancti Symphoriani Bituricensis, qui simul cum S. Germano in somnis monitus corpus S. Ursini invenisse et transtulisse narratur a synchrono Gregorio Turonensi, in Gloria confessorum, LXXIX. — Act. SS., Oct. t. III, p. 922 – 24; Nov. t. IV, p. 108; Comm. martyr. hieron., p. 545.
7. HELANI] Inter pseudo-Scottos quos impudenter finxerunt hagiographi, praecipuum locum sibi vindicant qui a S. Remigio, Remensi episcopo, in Galliis excepti feruntur, S. Gibrianus cum fratribus Helano, Tressano, Germano, Verano, Abrano, Petrano, et sororibus Francla, Portia, Promptia, de quibus Vitae BHL. 3526, 3527, 8313, fabularum plenae, saec. X vel XI conscriptae. Cum istis consociata creditur sancta Breaca, inter Cornubios et Armoricanos culta, de qua valde obscure multa passim vel traduntur vel ex aliquot templorum dedicationibus eruuntur. Domicilium collocasse narratur Helanus Buccioli seu Buxioli, prope urbem Remensem (hodie Bisseuil, dép. Marne). Natalem non exprimit Flodoardus, quarto libro Ecclesiae Remensis Historiae, cap. 9; immo, variante codicum lectione, haud perspicitur an Helanum cum ceteris Gibriani fratribus nominaverit, M. G., Scr., t. XIII, p. 573. Ad diem 7 octobris nuntiatur Helanus in martyrologio Remensi ecclesiae Sanctorum Timothei et Apollinaris pervetusto, apud Sollerium, Martyrologium Usuardi, p. 585, cf. p. LXIV; in missali quopiam ad usum Praemonstratensium saeculo XII extremo, hodie Parisino lat. 833, apud V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. I, p. 309. Nusquam praeterea ante Molanum, qui in editione priore se hoc loco martyrologio quodam probato usum esse significat; Galesinius Molanum exscripsisse credendus est, etsi antestatur tabulas sanctorum Ecclesiae Rhemensis; inde nomen in nostrum defluxit. Catalogi Sanctorum Hiberniae et Scotiae, quos profert Byeus noster in Sylloge, num. 5, alii non sunt ab opusculo P. Henrici FitzSimon, S. I., novis curis recens edito, nec ullius auctoritatis, quippe a quo remittamur ad locum Molani, in Natalibus Sanctorum Belgii, die 3 decembris, ubi indicem Scottorum, qui ferebantur, contexuit. — Act. SS., Oct. t. III, p. 903 – 905; J. F. Kenney, The Sources for the Early History of Ireland, t. I (New York, 1929), p. 183 – 84; L. Gougaud, in Revue Bénédictine, t. XLIII (1931), p. 296 – 97; C. Aimond, in Semaine religieuse du diocèse de Verdun, 1934, p. 242 – 44; J. O'Hanlon, Lives of the Irish Saints, t. X, p. 92 – 94.
8. MARIAE] Ut victoriae apud Echinadas insulas (Lepanto) die dominica 7 oct. 1571, de Turcarum classe reportatae, perpetua ageretur memoria, Pius p. V 17 mart. 1572 festum S. Mariae sub titulo de Victoria celebrandum decrevit. A Gregorio XIII, litteris datis 1 april. 1573, pro gratiarum actione indicta est festivitas sub invocatione Rosarii B. Mariae Virginis in primam dominicam octobris, in solis ecclesiis vel capellis Rosarii agenda. Postea autem, anno 1716 Turcis a Carolo VI imperatore in Hungaria profligatis, Clemens p. XI die 3 oct. 1716 hanc festivitatem ad universam extendit Ecclesiam. Postquam die 23 oct. 1913 Pius p. X motu proprio decreverat festa omnia quibus dies dominica attributa fuit, praeter festum sanctissimae Trinitatis, in aliam diem perpetuo transferenda, S. Congregatio Rituum, decreto generali super motu proprio, die 28 eiusdem mensis statuit festa illa deinceps celebranda esse die fixa mensis qua in martyrologio inscribuntur. — Act. SS., Oct. t. III, p. 787 – 788; Benedictus XIV, De festis beatae Mariae Virginis, lib. II, c. XI; L. von Pastor, Geschichte der Päpste, t. VIII, p. 605.
9. BIRGITTAE] De hac agimus postridie.

VIII ID. OCT.

[1] Sanctae Birgittae viduae, quae decimo kalendas augusti in pace quievit.

[2] Eodem die natalis beati Simeonis senis, qui in evangelio Dominum Iesum suis in ulnis suscepisse legitur.

[3] Thessalonicae sancti Demetrii proconsulis qui, cum plurimos ad Christi fidem perduceret, Maximiani imperatoris iussu lanceis confossus martyrium consummavit.

[4] Ibidem sancti Nestoris martyris.

[5] Hispali in Hispania sancti Petri martyris.

[6] Laodiceae sancti Artemonis presbyteri, qui sub Diocletiano per ignem martyrii coronam accepit.

[7] Caesareae in Palaestina passio sanctae Reparatae virginis et martyris quae, cum nollet idolis sacrificare, sub Decio imperatore variis tormentorum generibus cruciata, demum gladio percutitur; cuius anima in columbae specie de corpore egredi caelumque conscendere visa est.

[8] In territorio Lugdunensi sanctae Benedictae virginis et martyris.

[9] Anconae sanctarum Palatiatis et Laurentiae, quae in persecutione Diocletiani sub Dione praeside in exilium deportatae, laboribus et aerumnis confectae sunt.

[10] Rhotomagi sancti Evodii episcopi et confessoris.

[11] Ierosolymis sanctae Pelagiae cognomento poenitentis.

OCTOBRIS 8

1. BIRGITTAE] In editionibus martyrologii Romani anno 1583 et 1586 vulgatis non memoratur Birgitta nisi ad diem 23 iulii. Anno 1630, deleto illo elogio, ad hunc diem visum est scribere: Sanctae Birgittae viduae quae post multas sanctorum locorum peregrinationes divino afflata spiritu Romae quievit decimo kalendas augusti; pridie vero huius diei in Suetiam corpus eius translatum fuit. Saeculo XVII exeunte vel XVIII ineunte, additur ad diem 23 iulii: Ibidem (nempe Romae) transitus sanctae Birgittae viduae, cuius sacrum corpus nonis octobris in Sueciam translatum fuit, et festivitas octavo idus eiusdem mensis celebratur. Tandem anno 1913 in editione typica Romana inseritur mentio ad diem 8 octobris, mutato elogio ad diem 23 iulii (supra, p. 302). Officium et missam in Ecclesia universa concesserat Bonifatius IX, BHL. 1346. Credibile est festum a 7 ad 8 diem octobris sub Urbano VIII dilatum, nam forte acciderat ut caerimoniae canonizationis partim procrastinarentur ad diem 8 octobris 1391 (Act. SS., Oct. t. IV, pp. 472, 482). Recte natalem indicat noster 23 iulii 1373, sed perperam ad diem hesternum refert translationis anniversarium, cum reapse recurrat dies canonizationis, 7 octobris 1391, quem in Suecia feriatum novimus ex monumentis publicis anno 1396 conscriptis (Act. SS., t. c., p. 478). Concesserat Bonifatius IX, litteris datis die 7 octobris 1391, indulgentias utroque die 23 iulii et 7 octobris, et ad octavum diem sequentem lucrandas, itemque eodem die indulgentiis ditavit celebrantes tertium festum, quod Vadstenae quotannis agendum erat die 28 maii, ob anniversariam memoriam reliquiarum in Sueciam translatarum (Act. SS., t. c., p. 474). Hic nobis aqua haeret, ut aiunt, nam reapse pervenerunt reliquiae in Sueciam die 29 iunii 1374, Vadstenam tandem die 4 vel 5 iulii; elevatae sunt Vadstenae die 1 iunii 1393 (Act. SS., t. c., p. 478). Attamen, ut apparet, saeculo XV translatio celebrabatur quotannis die 28 maii (Act. SS., t. c., p. 475; Maii t. VI, p. 733). Exstant Vitae optimae notae et canonizationis processus, BHL. 1334 – 1359. — Act. SS., Oct. t. IV, p. 368 – 560; E. Jørgensen, Helgendyrkelse i Danmark (København, 1909), p. 42 – 44; I. Collijn, Acta et processus canonizacionis beate Birgitte, Uppsala, 1924 – 1931.
2. SIMEONIS] Silet Beda. Ado, in libello de festivitatibus apostolorum: VIII id. oct. Natalis beatissimi senis Simeonis de quo beatus Lucas evangelista refert (Luc. II, 25 – 29). Nihil praeterea de sancto sene compertum est, et quae de loco sepulturae et reliquiis passim feruntur nullo nituntur satis probabili testimonio. Simeonis iusti simul et Annae prophetissae memoria inscripta est in libris Graecorum ad 3 feb., festumque agebatur Constantinopoli in oratorio S. Iacobi fratris Domini quod erat in ecclesia beatae Virginis τῶν Χαλκοπρατείων. — Act. SS., Oct. t. IV, p. 4 – 24; Synax. Eccl. CP., p. 439; BHL. 7950 b, d.
3. DEMETRII] Sollemnissimo cultu S. Demetrium μεγαλομάρτυρα prosequuntur Graeci ad diem 26 oct. A Floro, qui illum Latinorum fastis induxit, incerta de causa natalis dies 8 oct. selectus est. In breviario Syriaco, 9 april., habemus: in Sirmio Demetrius, item in martyrologio hieronymiano: in Sirmia Demetrii diaconi, non ergo proconsulis, ut hagiographis placuit. Coniectura est vix non certa Demetrium Sirmii martyrium fecisse, unde cultus Thessalonicam translatus sit et reliquiae depositae in ornatissima illa basilica a Leontio Illyrici praefecto aedificata, c. ann. 418. De S. Demetrii Vita et Passione nihil traditum est quod fide dignum sit. Acta antiquiora BHG2. 496 a quibus cetera pendent conficta sunt a fabulatore cui vix quicquam de sancto notum erat praeter nomen et perpauca de cultu et basilica. Ut tenuis materia in libellum cresceret, interposita est historia a gestis Demetrii prorsus aliena de Nestore quodam qui cum Lyaeo monomacho singulare certamen iniit, eumque occidit. Erat Lyaeus magna in aestimatione apud Maximianum imperatorem, qui quidem, eius morte audita, ira succensus fuit, non tamen in Nestorem saeviisse legitur. Haec credat qui voluerit, et ipsum Nestorem non esse figmentum. In libellis BHG2. 497, 498, quibus Acta illa retractata sunt et novis ornamentis ditata, Nestori ab hagiographis corona martyrii asserta est. Elogium excerptum est ex Passione BHG2. 498, quam latine redditam apud Lipomanum reppererat Baronius. Lectu multo digniora sunt varia de miraculis a S. Demetrio patratis scripta BHG2. 499 – 532, quibus plurima discimus in historiis illorum temporum omissa. Sunt et laudationes BHG2. 534 – 547 venerationis late sparsae certa monumenta. S. Demetrii festum Constantinopoli agebatur ἐν τῷ μαρτυρείῳ αὐτοῦ τῷ ὄντι ἐν τῷ Δευτέρῳ. — Act. SS., Oct. t. IV, p. 50 – 210; Comm. martyr. hieron., p. 180; Synax. Eccl. CP., p. 163 – 68; Les origines du culte des martyrs2, p. 228 – 29; H. Delehaye, Les légendes grecques des saints militaires, pp. 103 – 108, 259 – 63; C. Diehl, Les monuments chrétiens de Salonique (Paris, 1918), p. 61 – 114; Anal. Boll., t. LV, p. 375 – 77.
4. NESTORIS] Graeci, secus ac nostri, S. Nestorem colunt non eodem quo Demetrium die, id est 26 oct., sed postridie. De eo nihil est in monumentis sinceris ac genuinis. Eius gesta quae feruntur intexta sunt in libellis Passionis S. Demetrii, quorum censuram modo protulimus. — Act. SS., Oct. t. IV, p. 60 – 62; Synax. Eccl. CP., p. 167 – 68; Tillemont, Mémoires, t. V, p. 639.
5. PETRI] Item civitate Hispali sancti Petri martyris. Ita ad hunc diem Usuardus qui profecto de S. Petro inaudivit dum iter in Hispania facit anno 858, quo e fonte incertum. Petrus qua aetate vixisset et in qua persecutione mortem oppetiisset, decessores nostri non rescivere. Commenticia sunt quae edidit Tamayo de Salazar. — Act. SS., Oct. t. IV, p. 273 – 74; España sagrada, t. IX, p. 301; Anal. Boll., t. LV, p. 281; J. A. Morgado, Santoral Hispalense (Sevilla, 1907), p. 12.
6. ARTEMONIS] In martyrologio hieronymiano Artemon annuntiatur ad diem 14 iun.: in Frigia civitate Laodicia natale Artemonis. Graecorum synaxaria eius memoriam agunt hoc die et ad 12 april., cum elogio excerpto e Passione BHG2. 175, in qua praeter pauca hominum locorumque nomina non nisi portentosa et incredibilia referuntur. — Act. SS., Oct. t. IV, p. 41 – 47; Comm. martyr. hieron., p. 318; Synax. Eccl. CP., pp. 121, 597; Abicht - Reichelt, in Archiv für slavische Philologie, t. XX, p. 181 – 97.
7. REPARATAE] Nusquam in antiquis martyrologiis comparet haec sancta virgo, quam Florentia, Neapolis, Theanum aliaeque Italiae civitates praecipuo colunt honore. Nuntiatur tamen ad hanc diem in codice Vaticano Palatino 833 inter additamenta ad Bedae martyrologium, et in nonnullis Usuardi auctariis. Actorum, quae se Baronius legisse testatur, variae exstant recensiones, BHL. 7183 – 7188, 7184 b, quae fidem omnem deterreant. Corporis translatio Theanum narratur libello BHL. 7189, sublestae fidei. — Act. SS., Oct. t. IV, p. 24 – 41; Les martyrologes historiques, p. 21.
8. BENEDICTAE] Usuardus, qui primus eam in martyrologium intulit: in territorio Laudunensi sanctae Benedictae virginis et martyris. Indicium topographicum conservari poterat, etsi Laudunum quondam Lugdunum Clavatum appellatum est. Reapse colebatur Benedicta in coenobio Auriniacensi (Origny, Aisne) haud multum a Quintinopoli distante. Acta BHL. 1087 – 1089, quae in eius tumulo reperta falso asseruntur, fabulis conspersa, plane similia sunt Actis S. Saturninae BHL. 7489. — Act. SS., Oct. t. IV, p. 213 – 22; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 344; Id., Les bréviaires, t. V, p. 34.
9. PALATIATIS] Utrumque nomen Palatiatis et Laurentiae desideratur apud antiquos martyrologos. Harum martyrum res gestas habuit Baronius ex antiquis codicibus acceptas ab ecclesia Anconitana, legitque apud Petrum de Natalibus, Catal., XI, 130, n. 277, Palatiam (sic enim eam vocat) octavo idus oct. Anconae quievisse. Quaecumque de hac sanctarum biga tradita sunt refunduntur in Passionem ficticiam et fabulosam BHL. 6414 ex Actis SS. Christinae et Barbarae accommodatam. — Act. SS., Oct. t. IV, p. 47 – 49; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 383 – 84.
10. EVODII] Nonus est in serie episcoporum Rotomagensium. Fiebat olim eius commemoratio hac die, qua obiisse creditur; translata fuit deinde ad 10 eiusdem mensis quando die 8 celebrari coepta est octava dedicationis ecclesiae. Molanum antestatur Baronius. Vita S. Evodii BHL. 2798, longo post gesta tempore scripta, fide digna non est. — Act. SS., Oct. t. IV, p. 241 – 48; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 207; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 365; Id., Les bréviaires, t. V, p. 105.
11. PELAGIAE] Neglectis Passionibus fabulosis BHG2. 1478, 1479, quae reapse fuerit martyr hodie culta, pro certo affirmare licet e sinceris monumentis. Breviarium Syriacum et hieronymianum martyrologium consentiunt: in Antiochia Pelagiae, quam laudibus in contione ornavit S. Iohannes Chrysostomus BHG2. 1477. Hanc converterunt hagiographi alii in Tarsensem martyrem BHG2. 1480, alii in paenitentem quam Hierosolymis obiisse finxerunt BHG2. 1478, 1479. Ex his pendet elogium nostrum. Pelagia, quae iam obvia fuit ad 4 maii et 9 iunii, quartum occurret ad 19 octobris. — Act. SS., Iun. t. VI, p. 118; Oct. t. IV, p. 248 – 268; Comm. martyr. hieron., p. 546; Synax. Eccl. CP., p. 117 – 193; Les légendes hagiographiques3, p. 186 – 95.

VII ID. OCT.

[1] Lutetiae Parisiorum natalis sanctorum martyrum Dionysii Areopagitae episcopi, Rustici presbyteri et Eleutherii diaconi, ex quibus Dionysius ab apostolo Paulo baptizatus, primus Atheniensium episcopus est ordinatus, deinde Romam veniens, a beato Clemente Romano pontifice in Gallias praedicandi gratia directus est, et ad praefatam urbem deveniens, cum ibi per aliquot annos commissum sibi opus fideliter prosequeretur, tandem a praefecto Fescennino post gravissima tormentorum genera una cum sociis gladio animadversus martyrium complevit.

[2] Eodem die memoria sancti Abrahae patriarchae et omnium credentium patris.

[3] Apud Iuliam in territorio Parmensi, via Claudia, sancti Domnini martyris sub Maximiano imperatore; qui cum vellet persecutionis rabiem declinare, a persequentibus gladio transverberatus gloriose occubuit.

[4] Apud Cassinum sancti Deusdedit abbatis, qui a Sicardo tyranno in carcerem trusus, illic fame et aerumnis confectus reddidit spiritum.

[5] In Hannonia sancti Gisleni episcopi et confessoris, qui, relicto episcopatu, monachi vitam in monasterio a se constructo exercens multis virtutibus claruit.

[6] Valentiae in Hispania Tarraconensi sancti Ludovici Bertrandi, Ordinis Praedicatorum, qui apostolico spiritu clarus, evangelium quod Americanis praedicaverat vitae innocentia multisque editis miraculis confirmavit.

[7] Ierosolymis sanctorum Andronici et Athanasiae eius coniugis.

[8] Antiochiae sanctae Publiae abbatissae quae, transeunte Iuliano apostata, Davidicum illud cum suis virginibus canens: Simulacra gentium argentum et aurum, et: Similes illis fiant qui faciunt ea, imperatoris iussu alapis caesa est et graviter obiurgata.

OCTOBRIS 9

1. DIONYSII] Martyrologium hieronymianum: Parisiis civitate sanctorum Dionysii episcopi, Eleutherii presbyteri et Rustici diaconi, al. Rustici presbyteri et Eleutherii diaconi, in Passione BHL. 2171, archidiaconi, ubi et nihil de Areopagiticis fabulis ab Hilduino excogitatis BHL. 2172 – 2175. Ab his aliquatenus immunes sunt etiam Florus, Ado, Usuardus, qui Dionysium Atheniensem alium a Parisiensi censuerunt. Et hunc quidem ad 9, illum vero ad 3 oct. memorant. Dionysius a Clemente p. in Gallias missus cum aliis sex episcopis asseritur a Gregorio Turonensi, Hist. Franc., I, 30; a praeside Fescennino seu Fescennio animadversus legitur in Passione BHL. 2175. In synaxariis Graecorum ad diem 3 oct. memoratur Dionysius Areopagita episcopus Athenarum, qui sub Domitiano partes Occidentis petierit, martyrium subierit cum Rustico et Eleutherio, visusque sit praecisum caput suis manibus gestasse, ubi nemo non agnoscit celebratissimum Hilduini commentum, in BHL. 2175. — Act. SS., Oct. t. IV, pp. 696 – 855, 865 – 987; Comm. martyr. hieron., p. 548; Synax. Eccl. CP., p. 101 – 102; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 469; Les martyrologes historiques, p. 668 – 72.
2. ABRAHAE] Abraham patriarcham primus inter Latinos fastis recepit Florus, eodem die quo Graeci, qui simul Lot meminerunt. Praeter hunc certum diem, assignatum erat apud Graecos commune festum patriarcharum Abrahae, Isaac et Iacob, κυριακὴ τῶν ἁγίων προρατόρων, dominica dies ante Nativitatem Domini. — Act. SS., Oct. t. IV, p. 571 – 695; Synax. Eccl. CP., pp. 124, 315.
3. DOMNINI] Hieronymiani codices aliquot: natalis sancti Domnini martyris. Usuardus, quem omnibus ferme verbis, his tantum additis: in territorio Parmensi, exscribit martyrologium Romanum, legit Passionis recensionem antiquiorem, ut opinamur, ea, quae superfuit, BHL. 2264, etsi nullum prorsus apparet indicium cur recensio deperdita hac veracior fuerit, aut aliud sincere exhibuerit praeter martyris nomen, natalem diem et locum: XII miliario a Iulia Chrysopoli civitate (Parma). Qualis sit Passio BHL. 2264, ex his patebit: Amputaverunt caput eius; sanctus vero Domninus manibus suis adprehendens caput suum de terra et transivit fluvium Sisterionem, et quantum ad iactum lapidis transtulit caput suum, ibique eum pausavit ubi nunc corpus eius permanet inviolatum. Patronus est S. Domninus civitatis quae ad haec usque tempora Borgo San Donnino dicta erat, in ditione Parmensi. — Act. SS., Oct. t. IV, p. 987 – 93; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 804.
4. DEUSDEDIT] Abbas Casinensis quintus decimus († 834), de quo Erchempertus eius suppar, in Historia Langobardorum Beneventanorum, c. XIII: [Sicardus] spectabilem et Deo dignum virum, sanctitate conspicuum, Deusdedit nomine, beatissimi Benedicti vicarium, a pastorali ministerio monachorum seculari magis potentia quam congrua ratione deposuit ac custodiae mancipavit. Cuiusque nunc usque cineres, quo recubat humatus, nonnullos febre retentos variisque languoribus oppressos ex fide poscentes creberrime curare noscuntur (M. G., Scr. rer. Langob., p. 239). Erchempertum exscripsit Leo Ostiensis, a quo habemus Deusdedit depositum esse VII id. oct. (Chronicon Casinense, I, 22, in M. G., Scr., t. VII, p. 596). Sollemni ritu sanctis ascriptus non est. Angelus de Nuce, abbas Casinensis, in editione principe Chronici (1688), testatur in monasterio recoli memoriam S. Deusdedit die 9 oct. — Act. SS., Oct. t. IV, p. 1042 – 1044.
5. GISLENI] De hoc nihil apud antiquos martyrologos. Legentes amandat Baronius ad Surium, qui Vitam BHL. 3555 typis edidit, et ad Molanum. Gisleni Vitae non minus decem exstant quas alii alio nexu mutuo consertas existimant; consentiunt tamen eruditi viri hac in re, omnes (cf. BHL. 3552 – 3561) a Vita primigenia quadam deperdita effluxisse. Quae aevum tulerunt saeculo X antiquiores non sunt, quibus docemur Gislenum mediante saeculo VII in Belgium advenisse, cum duobus comitibus, et monasterium condidisse in honorem sanctorum Petri et Pauli Ursidongi in Hannonia (hodie Saint-Ghislain). Episcopus fuisse passim a recentioribus traditur, antiquis refragantibus. — Act. SS., Oct. t. IV, p. 1010 – 1037; Anal. Boll., t. V, p. 209 – 294; t. VI, p. 209 – 302; t. XII, p. 412 – 22; O. Holder-Egger, in M. G., Scr., t. XV, pp. 575 – 85, 1315 – 16; L. Van der Essen, Étude critique sur les Vitae des saints mérovingiens (Louvain, 1907), p. 249 – 260; U. Berliére, Monasticon belge, t. I, p. 244 – 47; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits, des bibliothéques publiques de France, t. V, p. 127.
6. LUDOVICI] Valentiae in Hispania anno 1526 natus, Ludovicus Bertrandus Ordini Praedicatorum nomen dedit, et cum aliquamdiu (1562 – 1569) evangelium in terris barbaris Americae meridionalis praedicasset, in Hispaniam redux Valentiae obiit die 9 octobris 1581. Anno insequenti Ludovici gesta litteris mandavit Vincentius Iustinianus Antist, O. P., eius olim familiarissimus amicus, Verdadera relación de la vida y muerte del Padre fray Luís Bertran, de buenaventurada memoria, copiada por el maestro fray Vicente Justiniano Antist (Valencia, 1582). Ludovicus inter beatos relatus est die 29 iulii 1608 a Paulo V, inter sanctos die 12 aprilis 1671 a Clemente X, qui festum die 10 octobris celebrari iussit. — Act. SS., t. V, p. 292 – 488; Anal. Boll., t. V, p. 155; B. Wilberforce, Life of St. Lewis Bertrand, London, 1882; R. Streit, Bibliotheca Missionum, t. II (Aachen, 1924), passim.
7. ANDRONICI] In libris Graecorum commemoratio SS. Andronici et Athanasiae occurrit die 2 mart., 6 et 12 maii, 9 oct. Ad hunc diem ex menaeis proferunt Acta nostra horum historiam quae est duorum coniugum qui vixerunt in matrimonio primum, dein in monasterio, in qua Athanasia, virili induta habitu, cum Andronico annos duodecim, sed ei ignota transegit. Est ea pia fabella, plurimum lecta, saepius descripta et retractata (BHG2. 120, BHO. 59), nec vera nec veri similis. — Act. SS., Oct. t. IV, p. 997 – 1001; Synax. Eccl. CP., pp. 125, 501, 661, 680.
8. PUBLIAE] In synaxariis Graecorum fit memoria hodie τῆς ὁσίας Ποπλίας τῆς διακόνου ἐν Ἀντιοχείᾳ, cum elogio cuius fons est Theodoretus, Hist. eccl., III, 19, et quod a nostro paucis contrahitur. Si Baronio credas, Graeci in menologio profitentur Publiam matrem esse S. Iohannis Chrysostomi. “At vero, ita ille, qui res eiusdem Chrysostomi sunt prosecuti, Anthusam eam dictam esse testantur; fortasse ita nomine et cognomine Publia Anthusa dicta est. Idem sanctus Ioannes Chrysostomus, in libro quem scripsit ad viduam iuniorem, spectatissimae virtutis exemplar matrem suam fuisse testatur.” In libris quos videre potuimus, Publiae filius Iohannes presbyter vocatur, qui oblatam episcopalem dignitatem perpetuo declinavit. Ita et Theodoretus. In uno menologio Sirletiano, id est in interpretatione latina, legimus admirabilem illum Ioannem cognomento Chrysostomum. — Act. SS., Oct. t. IV, p. 995 – 96; Synax. Eccl. CP., p. 123 – 24. De diaconissis, J. Pinius, in Act. SS., Sept. t. I, p. I – XXVIII.

VI ID. OCT.

[1] Sancti Francisci Borgiae confessoris, Societatis Iesu, cuius natalis dies pridie kalendas octobris recensetur.

[2] Coloniae Agrippinae sancti Gereonis martyris cum aliis trecentis decem et octo, qui in persecutione Maximiani pro vera pietate gladiis patienter colla subdiderunt.

[3] In territorio eiusdem urbis sanctorum Victoris et sociorum martyrum.

[4] Bonnae in Germania sanctorum martyrum Cassii et Florentii cum aliis plurimis.

[5] Nicomediae sanctorum martyrum Eulampii et Eulampiae virginis eius sororis, quae cum audisset fratrem pro Christo torqueri, exiliens in mediam turbam eumque amplexata, sociam se illi adiunxit; atque ambo in ollam ferventis olei coniecti sed nulla ex parte laesi, una cum aliis ducentis qui eo miraculo permoti crediderant in Christum, obtruncatione capitis martyrium compleverunt.

[6] In Creta insula beati Pinyti inter episcopos nobilissimi. Hic Gnosiae urbis episcopus sub Marco Antonino Vero et Lucio Aurelio Commodo floruit et in scriptis suis velut in quodam speculo viventem sui reliquit imaginem.

[7] Eboraci in Anglia sancti Paulini episcopi, discipuli beati Gregorii papae, qui cum aliis ad praedicandum evangelium illuc ab eo missus Edwinum regem eiusque populum ad fidem Christi convertit.

[8] Populonii in Tuscia sancti Cerbonii episcopi et confessoris, qui (ut sanctus Gregorius refert) in vita et morte miraculis claruit.

[9] Veronae sancti Cerbonii episcopi.

[10] Capuae sancti Paulini episcopi.

[11] Romae beati Ioannis Leonardi confessoris, fundatoris congregationis Clericorum Regularium a Matre Dei, laboribus ac miraculis clari, cuius opera missiones a propaganda fide institutae sunt.

OCTOBRIS 10

1. FRANCISCI] De S. Francisco diximus ad 30 sept. Festum a die 1 oct. ad 3 eiusdem mensis prius translatum Alexander p. VIII ad hodiernam removit decreto 8 nov. 1689. — Act. SS., Oct. t. V, p. 149 – 291; Auctarium, p. 29 – 82; Analecta iuris pontificii, ser. VIII, col. 1310.
2. GEREONIS] Tria quae post Franciscum sequuntur elogia Gereonis, Victoris, Cassii et Florentii refundenda sunt in Passionem BHL. 3446, Helinando falso assertam, cum saeculo X scripta sit. Ita nempe hagiographus, de ecclesia Coloniensi apud quam consuetudo celebris inolevit ut beatos martyres Gereonem, Victorem, Cassium et Florentium eorumque socios, trino martyrio coronatos ternis locis venerabiliter conditos una die id est sexto idus octobris festivitate congrua veneretur, cum tamen dubium sit, utrum uno die an duobus eorum martyrium compleretur, quia Verona, supremus memorati martyrii locus non minus viginti sex milibus ab elegantissima sancti Victoris basilica distans, aliter hoc uno die nisi per festinum nimis furoris impetum fieri posse, maxime propter moras in locis singulis necessarias credere vetat. In martyrologio hieronymiano S. Gereon cum sociis inscriptus est ad diem 9 oct. his verbis: in Galliis civitate Colonia Agrippina sancti Gereon et aliorum CCCXCII martyrum quorum nomina Deus scit. Postridie vero ita: Coloniae Agrippinae depositio sanctorum martyrum Maurorum CCCXXX. De his rursus ad diem 15 oct. Interim lege quae notata sunt in Comm. martyr. hieron., pp. 547 – 48, 550. De inventione anno 1121 exstat libellus Rudolfi abbatis Sancti Trudonis BHL. 3447, de quo lectu digna scripsit P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. VII, p. 245 – 46. — Act. SS., Oct. t. V, p. 14 – 60; Auctarium, p. 19 – 22; W. Levison, in Brackmann-Festschrift, p. 43 – 47; Les origines du culte des martyrs2, p. 360; G. Zilliken, Der Kölner Festkalender (Bonn, 1910), pp. 18 – 21, 104, 139; P. Miesges, Der Trierer Festkalender, p. 92 – 93.
3. VICTORIS] In codicibus Bernensi et Wissemburgensi martyrologii hieronymiani sanctis CCCXXX Coloniensibus additur memoria Victoris et Mallusi. Gregorius Turonensis, in Gloria mart. LXII, postquam narravit episcopum Eberigisilum repperisse corpus martyris Mallosi apud Bertunensim oppidum (Birten), haec subdit: Ferunt ibidem et Victorem martyrem esse sepultum sed non eum adhuc cognovimus esse revelatum. In loco ab oppido isto non multum dissito, olim dicto Castra Vetera, nunc Xanten (Ad Sanctos), basilica Sancti Victoris condita priscis temporibus, variis casibus solo fere aequata, iterum iterumque restituta, stat usque hodie. Victor a pseudo-Helinando sociis S. Gereonis annumeratus est. Cf. dicta ad elogium S. Gereonis. — Comm. martyr. hieron., p. 550 – 51; Les origines du culte des martyrs2, p. 361; G. Zilliken, Der Kölner Festkalender, p. 141; W. Neuss, Die Anfänge des Christentums im Rheinlande2 (Bonn, 1933), p. 73 – 94; Id., in Römische Quartalschrift, 1934, p. 177 – 82; W. Classen, in Germania sacra, Abt. III, t. I (Berlin, 1938), pp. 59 – 62, 80 – 83; W. Bader, in Germania, Anzeiger, 1934, p. 112 – 17.
4. CASSII] Nullo praemisso loci indicio recensentur hodie in hieronymianis nomina Cassii et Florentii. Hos pseudo-Helinandus turmae sociorum S. Gereonis ascivit. Inde ab anno 691 (692) variis in instrumentis mentio est basilicae Sanctorum Cassii et Florentii sociorumque eorum sub oppido castro Bonna constructae in villa cui vocabulum est Briubach id est super fluvium Reni. In traditione cuiusdam Rungi de Bonna, anno 804: Dono atque trado ad ecclesiam beatorum martyrum Cassii et Florentii vel ad reliquias Christique confessoris scilicet Martini, quae est constructa sub oppido castro Bonnense in villa quae vocatur Basilica ubi ipsi sancti martyres in corpore requiescunt. Bonnam quondam Veronam nuncupatam esse norunt eruditi (P. Clemen, Die Kunstdenkmäler der Stadt Bonn, p. 23), inde saltem ab hagiographo cuius verba ad S. Gereonis elogium exscripsimus. — Comm. martyr. hieron., p. 549 – 50; W. Neuss, Die Anfänge des Christentums im Rheinlande2, p. 79 – 80; W. Levison, Die Bonner Urkunden des frühen Mittelalters, in Bonner Jahrbücher, t. 136 – 137, p. 217 – 70; H. Lehner – W. Bader, in Bonner Jahrbücher, t. c., pp. 71 – 91, 205 – 209.
5. EULAMPII] Elogium synaxariorum Graecorum, nostro consonum, refert compendio Acta BHG2. 616, quae solitis fabulis conserta sunt. Horum recensio 617 metaphrastica est. Eulampius et Eulampia colebantur Constantinopoli in propria ecclesia seu martyrio ἐν τοῖς Ἀδδᾶ. — Act. SS., Oct. t. V, p. 67 – 79; Synax. Eccl. CP., p. 125 – 27.
6. PINYTI] Ex Adone et Usuardo profluxit hoc elogium, quod in Eusebii seu Rufini Hist. eccl., IV, 21, 23, tandem refunditur. Verba tamen Hic Cnosiae urbis episcopus… floruit partim ex Hieronymi libro de Viris illustribus, c. 28, inserta sunt, partim ex eiusdem Chronico, ad annum Marci Aurelii Veri XI (Christi 171). — Act. SS., Oct. t. V, p. 9.
7. PAULINI] Cuius (Osuiu regis) anno secundo (recte: tertio), hoc est ab incarnatione dominica anno 644, reverentissimus pater Paulinus, quondam quidem Eburacensis, sed tunc Hrofensis (Rochester) episcopus civitatis, transivit ad Dominum sexto iduum octobrium die… sepultusque est in secretario beati apostoli Andreae, quod rex Aedilberct a fundamentis in eadem Hrofi civitate construxit. Ita in Historia ecclesiastica, III, 14, Beda, qui Paulini gesta fuse commemorat plurimis locis quos uno conspectu colligit C. Plummer, t. II, p. 507 – 508. Exstant praeterea epitomae recentiores BHL. 6553, 6554. Ad hunc diem Paulinum fastis inscripsit idem Beda, quem sequuntur Ado, Usuardus, ceteri, nec omittitur in kalendario metrico Eboracensi, anno c. 800 composito, quod novis curis nuper edidit A. Wilmart, in Revue Bénédictine, t. XLVI (1934), p. 68. — Act. SS., Oct. t. V, p. 102 – 114; Auctarium, p. 25 – 28.
8. CERBONII] S. Gregorius, Dial., III, 11: Vir quoque vitae venerabilis Cerbonius, Populonii episcopus, magnam diebus nostris sanctitatis suae probationem dedit. Dein candide narrat quae de Cerbonio ferebantur eo tempore quando testes nonnulli supererant, boni viri sed libenter creduli. Haec saltem tuto constant: Cerbonium episcopum Populonii (nunc Massa Marittima) fuisse, Langobardis Italiam vastantibus ad Helvam insulam recessisse, ubi supremum obiit diem; corpus Populonium delatum esse. Vita BHL. 1728 plurimos post annos conscripta est ab anonymo, imprimis ope libri Dialogorum et Vitae S. Reguli BHL. 7102, quam fabulis conspersam esse norunt periti. Quae hagiographus ex usu ecclesiastico didicerat fidem merentur: Migravit autem beatus Cerbonius ex hac vita ad Dominum VI id. octobris. Ea tamen exceptione ut in dubio remaneat sitne hic emortualis an depositionis dies. Ecclesiae cathedralis S. Cerbonii memoria occurrit in charta anno 1099. — Act. SS., Oct. t. V, p. 87 – 102; Auctarium, p. 25; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 555 – 558; P. Kehr, Italia pontificia, t. III, p. 271.
9. CERBONII] Huic aegre omnino locum assignaverunt in catalogo episcoporum Veronensium eruditi viri, nec mirum. Cerbonius quippe ad Veronam minime pertinet, cum alius non sit a Populoniensi episcopo, de quo superius egimus. — Act. SS., Oct. t. V, p. 85 – 87; Auctarium, p. 25; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 929.
10. PAULINI] Baronius: “Tabulae Capuanae ecclesiae de eodem hac die, cuius res gestae describuntur in ipsius breviario.” Vita BHL. 6552 ficticia est, vix non tota rebus communibus et usu tritis constans. Britanniae natale solum Paulino Capuano asseritur. Quod suspectum redditur proximo alterius Paulini, videlicet Eboracensis episcopi, elogio. — Act. SS., Oct. t. V, p. 134 – 35.
11. IOANNIS] Iohannes Leonardi, Decimo (Diecimo, Lucca) oriundus, utrum anno 1541 an 1543 sit natus ambigitur (S. Giovanni Leonardi, fondatore dei chierici regolari della Madre di Dio, Roma, 1938, p. 2). Neque quando sacerdotio fuerit initiatus, certo compertum est (op. cit., p. 16) cum ponant alii annum 1571, alii 1572. Confraternitatem utriusque sexus Lucae instituit Doctrinae christianae nuncupatam qua pueri Dei cognitione bonisque moribus instruerentur. Praecipuum eius opus fuit ab eo condita nova clericorum congregatio, cui die 1 sept. 1574 in templo Lucensi Della Rosa dedit initium. Hanc Paulus p. V Matris Dei titulo insignivit, Gregorius autem p. XV Ordinibus accensuit die 3 nov. 1621. Inter alias ab actuoso viro susceptas, haec ipsi quoque cura etiam auctoritate apostolica commissa fuit querelas componendi religionesque in pristinam disciplinam restituendi. Cum Iohanne B. Vives primum consilium iniit celeberrimi illius seminarii quod anno 1627 ab Urbano p. VIII institutum est Collegium Urbanum de Propaganda Fide. Romae diem supremum obiit 9 (vel 8) oct. 1609 (F. Sarteschi, De scriptoribus congregationis clericorum regularium Matris Dei, Romae, 1753, p. 11). Eius corpus in ecclesia Sanctae Mariae in Porticu conditum est. Vitam parvo libello primus narravit anno 1651 Franciscus Leonardi, Ordinis clericorum regularium Matris Dei, et conditori quamquam non coaevus sanguine propinquus. Dei servus inter beatos relatus est a Pio p. IX die 9 iul. 1861, inter sanctos vero a Pio p. XI die paschatis 17 april. 1938, annua celebritate in diem 9 oct. indicta. Elogium ad hodiernam diem 10 oct. martyrologio inseruerat Leo p. XIII. — Acta apost. Sedis, t. XXX (1938), p. 369 – 80; Pii p. IX Acta, part. I, t. III, Romae, 1864, p. 255 – 61; Anal. Boll., t. V, p. 154; Fr. Leonardi, Breve relazione della vita e morte del Venerabil Padre Gio. Leonardi, Roma, 1651; L. Maracci, Vita del Venerabil Padre Giovanni Leonardi Lucchese, Roma, 1673; S. Giovanni Leonardi, fondatore dei | chierici regolari della Madre di Dio, Roma, 1938; E. Lazzareschi, L'insegnamento della dottrina cristiana in Lucca, Lucca, 1909; Fr. Ferraironi, S. Giovanni Leonardi e Propaganda Fide, Roma, 1938.

V ID. OCT.

[1] Tharsi in Cilicia natalis sanctorum martyrum Tharaci, Probi et Andronici, qui in persecutione Diocletiani longo tempore carceris squalore afflicti et tertio diversis tormentis et suppliciis examinati, in confessione Christi triumphum gloriae abscissis cervicibus sunt adepti.

[2] In pago Vilcassino passio sanctorum martyrum Nicasii episcopi Rothomagensis, Quirini presbyteri, Scubiculi diaconi et Pientiae virginis, sub praeside Fescennino.

[3] Item passio sanctorum Anastasii presbyteri, Placidi, Genesii et sociorum.

[4] Vesontione in Galliis sancti Germani episcopi et martyris.

[5] In Thebaide sancti Sarmatae discipuli beati Antonii abbatis, qui a Saracenis pro Christo necatus est.

[6] Calotii, in dioecesi Astensi, olim Papiensi, sancti Alexandri Sauli episcopi, confessoris, e congregatione Clericorum Regularium sancti Pauli, quem genere, virtutibus, doctrina et miraculis clarum Pius decimus pontifex maximus sanctorum fastis adscripsit.

[7] Ucetiae in Gallia Narbonensi sancti Firmini episcopi et confessoris.

[8] In Scotia sancti Canici abbatis.

[9] Lyrae in Belgio depositio sancti Gummari confessoris.

[10] Apud Rhedones sancti Aemiliani confessoris.

[11] Tarsi in Cilicia sanctarum mulierum Zenaidis et Philonillae sororum, quae beati Pauli apostoli consanguineae et in fide fuerunt discipulae.

[12] Veronae sanctae Placidiae virginis.

OCTOBRIS 11

1. THARACI] Usuardum pauculis vocibus mutatis descripsit noster. Elogii fons est Passio BHL. 7981, ex BHG2. 1574 latine conversa. Critici plerique hanc narrationem faventissimo suffragio dignati sunt. Ruinartius ei inter Acta Sincera locum dedit, praemissa comprobatione in haec verba: “Non opus est ut horum Actorum commendationem proferamus, cum non solum ex ipsa eorum lectione, sed etiam ex omnium eruditorum consensu certum sit nullum fere ex antiquitatis monumentis aut pretiosius aut sincerius haberi.” Hodie tam fervida admiratio prorsus refrixit. In Passione SS. Tarachi et sociorum fabula quasi actionibus quattuor evolvitur. In tribus primis martyres semel, iterum atque tertium in variis urbibus iudici interrogandi sistuntur; in quarta tandem actione referuntur eorum condemnatio, supplicium et exsequiae. Qui martyrum examen narravit formam in Actis proconsularibus usitatam non imperite imitatus est, quo artificio eruditos induxit ut libellum e tabulis publicis descriptum crederent. Verum enimvero praeterquam quod absonum est reos e tribunali ad tribunal circumductos fuisse, litterarum hagiographicarum modice perito facile erit in unaquaque e tribus istius farraginis partibus invenire locos communes in fabulosis Passionibus pervagatos. Nec diverbia tantum iudicum cum martyribus sed ipsa etiam interposita supplicia quippiam exhibent quod non alibi sexcenties legatur. Tres sodales in hieronymianis primo loco nuntiantur ad 11 oct.: in Anazarbo Ciliciae natale Taraci, Probi et Andronici; aliis etiam diebus 5 april., 13 maii, 27 sept., 9, 10, 12 oct. Graeci in synaxariis eos memorant ad 12 oct. Constantinopoli colebantur in propria ecclesia ἐν τοῖς Ναρσοῦ, et in alia ἐν τῇ Πηγῇ. Toto oriente celebratissimi fuerunt. De laudibus eorum orationem habuit Severus Antiochensis. — Act. SS., Oct. t. V, p. 560 – 584; Auctarium, p. 43 – 47; Comm. martyr. hieron., p. 551; Synax. Eccl. CP., p. 132 – 33; Origines du culte des martyrs2, pp. 165, 241.
2. NICASII] Usuardus: in pago Vilcassino passio sanctorum Nigasii presbiteri et sociorum eius Quirini et Pientiae. Nostri martyrologii elogium excerptum est ex Passione BHL. 6081, 6082, vel alia quapiam eiusdem recensione, qua fertur Nicasius a S. Clemente Romae episcopus ordinatus cum Quirino presbytero et Scuviculo diacono, Rotomagensem metropolim petiisse et verbum Domini praedicasse. A praeside Fescennino in foro quod dicitur Scamnis damnati, visi sunt post mortem propria capita manibus gestantes fluvium cui nomen Itta transmeasse. Matrona quaedam Pientia eorum corpora suscepit et honorifice sepelivit. Quid veri crassioribus fabulis et ineptiis involutum subsit quaerere non iuvat. In episcoporum Rotomagensium catalogis saec. XII antiquioribus nulla mentio est Nicasii seu Nigasii, qui deinceps martyr et primus episcopus vel archiepiscopus habitus est et in catalogis principatum tenet. — Act. SS., Oct. t. V, p. 510 – 559; Auctarium, p. 43; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 202 – 203; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 394; Id., Les bréviaires, t. V, p. 203.
3. ANASTASII] Ut saepius, in annotationibus ad vetera manuscripta legentes amandat Baronius, id est, ni fallimur, ad apographa hieronymiana eaque valde corrupta. Ex hisce vel obiter inspectis palam fit hanc martyrum turmam ab ineptis librariis confictam esse. Ubi in codicibus alterius recensionis scriptum erat: Tanasi presbyteri, lectum est Anastasi, cum certa emendatio sit Taraci, martyris qui cum Probo et Andronico hoc ipso die colitur. Placidus inde a 5 ad 14 oct. per laterculos vagatur, ceterum solo nomine notus. Genesii cum sociis nullum in codicibus vestigium reperitur. — Act. SS., Oct. t. V, p. 497 – 502; Comm. martyr. hieron., p. 556.
4. GERMANI] Baronius: “Fuit hic septimus eius sedis episcopus occisus ab Arianis anno Domini trecentesimo septuagesimo secundo ut docent tabulae episcoporum eius ecclesiae.” Nunc vero demonstratum est hasce tabulas non ante saec. XI colligi coepisse easque naevis plenas esse. De Germani episcopatu merito dubitatur, nec cuipiam in mentem veniet adducere Acta BHL. 3483, e quibus per modum censurae hoc unum excerpsisse sufficiat, quod sanctus episcopus ab haereticis decollatus, caput suum arripuerit idque manibus gestans Balmum (Baume-les-Dames) usque perrexerit. Coniectura verisimilis est Germanum abbatem Grandivallensem, qui primum Vesuntione colebatur cum martyris honore (Passio BHL. 3467), episcopi dignitate ab hagiographis cumulatum esse, quod et in aliis ecclesiis factum esse novimus. — Act. SS., Oct. t. V, p. 622 – 26; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 198 – 208; H. Zinzius, in Zeitschrift für Kirchengeschichte, t. XLVI, p. 383 – 84.
5. SARMATAE] Hieronymus in Chronico, ad annum Constantini iunioris, Constantii et Constantis XIX (Christi 356), cui et S. Antonii mortem annectit, huius discipulos insignes nominat Sarmatam, Amatam et Macarium; ad annum vero proxime sequentem haec habet: Saraceni in monasterium beati Antonii inruentes Sarmatam interficiunt. Inde monachum istum, antiquioribus fastis prorsus ignotum, martyribus accensendum duxerunt Romani martyrologii revisores eiusque memoriam huic diei pro arbitrio affixerunt. Apud Coptos, die 18 ian., simul colebantur Pamun et Sarmata, discipuli abbatis Moysis et martyres ceterum ignoti (cf. BHO., p. 182). Inter Apophthegmata Patrum Aegyptiorum (BHG2. 1444) recensentur sententiae quattuor abbatis cuiusdam Sarmatae, qui a nostro veri similiter non est distinguendus. — Act. SS., Oct. t. V, p. 603 – 605.
6. ALEXANDRI] Alexander ortus est Mediolani, die 15 feb. 1534 (non 1535; cf. S. Alessandro Sauli. Note e documenti, Milano, 1905, p. 15 – 17; R. Maiocchi, Documenti inediti riguardanti S. Alessandro Sauli, in Rivista di scienze storiche, Pavia, anno II, 1905, t. I, p. 268 – 69). Congregationem clericorum regularium Sancti Pauli anno 1551 ingressus, initiatus sacerdotio die 21 mart. 1556, ab anno 1567 ad 1570 praepositi generalis munere functus est. Dioecesis Aleriensis in Corsica episcopus consecratus est a S. Carolo Borromaeo die 12 mart., eodem anno 1570. Ad sedem Ticinensem transiit anno 1591. Obiit Calotii (Calosso, Asti) die 11 oct. 1592. Corporis reliquiae in ecclesia cathedrali Papiensi honorifice coluntur. Venerationem publicam, quae nondum indulta Summi Pontificis venia iam increbruerat, Paulus p. V, hortante S. Roberto Bellarmino, non reprimendam censuit. Inito deinde apostolico processu, servum Dei Benedictus p. XIV albo beatorum ascripsit die 23 april. 1741 eiusque festum eodem quotannis recurrente die agendum concessit quibusdam locis. In sanctorum canone Alexandrum Pius p. X collocavit die 11 dec. 1904, natalis annuntiatione ad diem 11 oct. martyrologio inserta. Gesta illius aetati suppar scripto narravit I. A. Gabuzio, cuius Vita B. Alexandri Sauli Aleriensis, tum Ticinensis episcopi, anno iam 1622 ecclesiastica approbatione munita (G. Boffito, Scrittori Barnabiti, t. II, p. 105), lucem exspectavit donec anno 1748, curante O. Branda, Mediolani edita est (transcripsit I. B. Fonson in Act. SS., Oct. t. V, p. 807 – 833). Coaevus quoque I. A. Mazenta concinnavit de viro Dei libellum hactenus ineditum (G. Boffito, t. cit., p. 458). — Act. SS., Oct. t. V, p. 806 – 834; Auctarium, p. 58 – 80; Anal. Boll., t. V, p. 148; Pii X p. m. Acta, t. II, Romae, 1907, p. 211 – 28; G. Boffito, op. cit., t. III, p. 412 – 40; O. M. Premoli, Storia dei Barnabiti nel Cinquecento, Roma, 1913, passim; F. T. Moltedo, Vita di S. Alessandro Sauli, Napoli, 1904.
7. FIRMINI] Usuardus scripserat: civitate Uzetia sancti Firmini episcopi et confessoris, In editione principe martyrologii Romani: Uzeciae in Africa, ita et in sequentibus donec in Baronii editione postuma annotationum (1630) emendatum prodiit elogium quale nunc est. Sedit Firminus in conciliis Aurelianensibus ann. 541, 549 et in Parisiensi anno 552. Cum Cypriano et Viventio Vitae S. Caesarii Arelatensis librum primum scripsit (BHL. 1508). Laudatur ab Aratore in epistula ad Parthenium, 93 – 94 (P.L., t. LXVIII, p. 252). De Actis BHL. 3015 a nostris haec prolata est censura: “Nec auctoris nomen nec fontes e quibus quae narrantur hausta sint exprimunt, neque ullam notam chronologicam continent qua tempus, quo exarata fuerint, determinari queat, atque in quibusdam locis truncata, in aliis vero variis adiunctis, fabulam omnino redolentibus, plurimum sunt adaucta, ita ut haud multum fidei apud eruditos videantur promereri.” De eodem libello mitius quam par est pronuntiavit qui Auctaria ad hunc diem scripsit. — Act. SS., Oct. t. V, p. 635 – 41; Auctarium, p. 51 – 54; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 315.
8. CANICI] Scotia haec est Hibernia, ubi in monasterio Achadh Bo, quod inter alia plura condiderat, anno 599 vel 600, quinto idus octobris migravit ad Dominum (BHL. 1520, ed. Plummer, p. 169) Cainnech abbas, et in patria illustris, et in Scotia Caledonica, quam saepe invisit, solis Patricio et Brigidae in publica veneratione secundus. Ab Usuardo, qui forte Cainnechum Ordinis sui abbatem putavit, fastis inscriptus, a recentioribus omissus est, si pauca tantum kalendaria exceperis, donec ab Hermanno Greven in antiquum honoris locum est restitutus. In Hibernia tamen et Caledonia, nunquam ad 11 oct. nomen Cainnechi tacetur, ut in martyrologiis Tamlachtensi, Oengusiano, Gormaniano, Dublinensi templi cathedralis a Sanctissima Trinitate, Dungallensi. Pauca de Cainnecho habet Adamnanus in Vita Columbae BHL. 1886 – 1889. Vitae primigeniae, qualem antiquis Hibernis non multas legere contigit, lineamenta servaverunt recensiones BHL. 1519, 1520. Mera fabula est quam indicat C. Plummer in Catalogo hagiographico gadelico, Miscellanea hagiographica hibernica, p. 205, num. 91; adde visionem de monasteriis Hiberniae in cod. Musei Britannici Egerton 92, fol. 29v, et laudationem perantiquam a W. Stokes editam in Revue Celtique, t. XX, p. 146 – 48. — Act. SS., Oct. t. V, p. 642 – 46; Auctarium, p. 54 – 55; A. P. Forbes, Kalendars of Scottish Saints (Edinburgh, 1872), p. 295 – 97; J. F. Kenney, The Sources for the Early History of Ireland, t. I (New York, 1929), pp. 305 307, 394 – 95, 409, 437 – 39, 450; L. Gougaud, Les Saints irlandais hors d'Irlande (Louvain, 1936), p. 46; J. O'Hanlon, Lives of the Irish Saints, t. X, p. 134 – 69.
9. GUMMARI] Lira (Lier, Lierre), oppidum in Brabantia ad amnem Netham (olim Ledi, in divisione regni Lotharii II, anno 870), S. Gummaro originem suam debet eiusque nomini magnificum templum excitavit. Saec. VIII exeunte obiit Gummarus. In Gestis episcoporum Cameracensium, l. II, 48, postquam dictum est de monasterio in loco Maslinas (Mechliniae) sequitur: Monasterium sancti Guntmari. Nec procul hinc est monasterium canonicorum quod ex propriis praediis vir Dei Guntmarus illustris laicus exstruxit ibique sepultus diem resurrectionis spectat (M.G., Scr., t. VII, p. 465). Vita BHL. 3694, saec. XII conscripta, e fontibus incertis deducta est nec fabulis vacat. Habetur et Gummari Vita metrica BHL. 3696, 3697, et Miracula BHL. 3698, 3699. In recentioribus tantum martyrologiis, quae require in Usuardi auctariis, inscriptus est. In Hollandia Boreali oppidum Enkhuysen S. Gummarum patronum suum venerabatur, cui ex duabus ecclesiis parochialibus altera dicata erat. — Act. SS., Oct. t. V, p. 674 – 97; Auctarium, p. 57 – 58; P. G. L. Deckers, Leven en eerdienst van den heiligen ridder Gummarus, Lier, 1870; P. Perdrizet, Le calendrier de la nation d'Allemagne de l'ancienne Université de Paris (Paris, 1937), p. 92.
10. AEMILIANI] Baronius: “De eo vetera manuscripta, Maurolycus et Molanus in addit. ad Usuardum.” Aemiliano cuipiam in catalogo Rhedonensium antistitum locum quo eum collocarent varii frustra anquisierunt. Tam parum notus est ut a nostris praetermittendus fuerit. Coniectura est Aemilianum alium non esse a Melanio, qui die 6 ian. colitur. Sed nulla causa apparet quare ad 11 oct. iterum memorari potuerit. — Act. SS., Oct. t. V, p. 490.
11. ZENAIDIS] SS. Zenaidis et Philonillae memoriam agunt Graeci ad hunc diem in synaxariis, addito elogio ex Actis BHG2. 1883. Ficticia sunt omnia, imprimis quae de consanguini tate mulierum illarum cum apostolo Paulo promuntur. Zenaidis nomen ad eumdem diem kalendario marmoreo Neapolitano insculptum est. Haec num eadem sit ac Zenais martyr et thaumaturga quae ad 6 iun. iisdem in monumentis, Graecorum nempe synaxario et kalendario marmoreo, pridie autem in nostro martyrologio inscripta est, interrogari potest. — Act. SS., Oct. t. V., p. 502 – 510; Synax. Eccl. CP., pp. 129 – 30, 733.
12. PLACIDIAE] In lapide cui inscriptae fuerunt saec. XI vel XII reliquiae ecclesiae Sancti Stephani Veronensis recensetur corpus virginis Christi venerabilis Placidiae. Eiusdem habemus epitaphium C.I.L., V, 3897, anno 532 positum: HIC REQVIESCIT IN PACE PLACIDIA INLVSTRIS PVELLA INSTRVCTA LITTERIS QVI VIXIT ANN. X OCTO ET MENS. XI ET SEPVLTA EST SVB D. V ID. OCTVBR. ITER. PC. LAMPADI ET ORESTIS (an. 532). Audiendi non sunt qui Placidiam hanc filiam Valentiniani III opinabantur. Probe notandum quamlibet venerationis ecclesiasticae significationem in titulo desiderari, nosque frustra interrogare quando et quo iure Placidia sanctis annumerari coepta sit. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 24; Oct. t. V, p. 630; Auctarium, p. 50 – 51.

IV ID. OCT.

[1] Romae sanctorum martyrum Evagrii, Prisciani et sociorum.

[2] Ravennae via Lauretina natalis sancti Edistii martyris.

[3] In Africa sanctorum confessorum et martyrum quatuor millium nongentorum sexaginta sex, in persecutione Wandalica sub Hunnerico rege ariano; qui cum essent partim ecclesiarum Dei episcopi, partim presbyteri et diaconi, associatis sibi turbis fidelium populorum, pro defensione catholicae veritatis in horribilis eremi exilium trusi sunt; ex quibus plurimi, dum crudeliter a Mauris ducerentur, hastilium cuspidibus ad currendum impulsi et lapidibus tunsi, alii ligatis pedibus velut cadavera per dura et aspera loca tracti et singulis membris discerpti, ad extremum varie excruciati, martyrium celebrarunt. Erant inter eos praecipui Domini sacerdotes Felix et Cyprianus episcopi.

[4] In Lycia sanctae Domninae martyris sub Diocletiano imperatore.

[5] Celenae in Pannonia sancti Maximiliani episcopi Laureacensis.

[6] Eboraci in Anglia sancti Walfridi episcopi et confessoris.

[7] Mediolani sancti Monae episcopi, qui, cum de episcopo eligendo ageretur, caelesti lumine circumfusus, eo signo mirabiliter in pontificem illius ecclesiae est assumptus.

[8] Veronae sancti Salvini episcopi.

[9] In Syria sancti Eustachii presbyteri et confessoris.

[10] Asculi in Piceno sancti Seraphini confessoris, Ordinis Minorum Capuccinorum, vitae sanctimonia et humilitate conspicui, quem Clemens tertius decimus pontifex maximus sanctorum fastis adscripsit.

OCTOBRIS 12

1. EVAGRII] E densa silva veterum manuscriptorum post Galesinium hos protulit Baronius. Vereor ne caecus caeco ducatum praebuerit. In laterculo hieronymiano hodie est inextricabilis confusio. Loci significatio nec Evagrio nec Prisciano congruit, sed restituenda Edisto vel Callisto. Evagrium illum esse suspicamur qui cum Chresto Tomis colitur ad diem 1 oct., Priscianum non alium ab episcopo Nucerino, de quo in hieronymianis apographis ad diem 16 sept. Incerta quidem haec sunt, sed meliora non occurrunt. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 8 – 9; Comm. martyr. hieron., p. 552 – 53.
2. EDISTII] Haec ex Floro qui alteram hieronymiani recensionem adhibuit, ubi in aliquot codicibus annuntiatur: in Ravenna via Laurentina natale sancti Edisti; in aliis: Roma natale Hedisti. Lege: Romae via Laurentina natale sancti Hedisti. Passio BHL. 3765 ex earum est numero quae de rebus quidem gestis nihil certi referunt, at in locorum indiciis satis accuratae videntur. Martyris nomen alii aliis temporibus aliter scripserunt, adeo perverse ut aliquando factum sit: Orestes (Anal. Boll., t. XLII, p. 315 – 319; t. XLVII, p. 20). — Act. SS., Oct. t. VI, p. 20 – 22; Auctarium, p. 8 – 12; F. Savio, S. Edisto od Oreste, in Römische Quartalschrift, t. XXXI, pp. 29 – 53, 250 – 59.
3. CONFESSORUM] Fastis Latinorum primum inscripti sunt a Floro, cuius elogium, paucis verbis immutatis et ordine hinc inde inverso, transsumptum est. Componitur autem excerptis e Victoris Vitensis Historia persecutionis Wandalicae, II, 1, 26, 33, 35, 36. Martyribus et confessoribus istis ab antiquis cultum ecclesiasticum fuisse delatum neque Victor neque monumentum ullum testatur. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 83 – 96; Auctarium, p. 15 – 17.
4. DOMNINAE] Breve elogium habetur in synaxariis Graecorum ex Passione adhuc latente, ubi Domnina tempore Diocletiani sistitur Λυσίᾳ τῷ ἡγεμονι ἐν τῇ Άναζαρβέων μητροπόλει, varia tormenta patitur et in carcere spiritum Deo reddit. Qui haec perfunctorie legit nomen praesidis Lysia in provinciam Lyciae convertit. Scribatur oportet: Anazarbi in Cilicia. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 19 – 20; Synax. Eccl. CP., p. 134.
5. MAXIMILIANI] Laureacensi ecclesiae praefectum fuisse Maximilianum a Xysto p. II, postea Celeiae, non Celenae, in Norico (Cilli, Steiermark) martyrium subiisse ibique sepultum esse sola testantur Acta BHL. 5811. Haec autem ficticia sunt, partim ex Actis BHL. 6615 S. Pelagii descripta. Saltem inde a saec. VIII ineunte habentur cultus monumenta. De reliquiis sermo erit ad diem 29, ubi eius memoria iterum recolitur, una cum S. Valentino. De Maximiliano silent antiqua martyrologia praeter Monacense 15818 saec. IX. Utramque commemorationem a Molano accepit Baronius. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 23 – 58; E. L. Dümmler, Piligrim von Passau, Leipzig, 1854; A. Hauck, Kirchengeschichte Deutschlands, t. I4, p. 359; Anal. Boll., t. XLV, p. 150 – 51.
6. WALFRIDI] Melius Wilfridi, anno 709 mortui, sed quo die ambiguum, utrum 24 aprilis qui in Bedano natalis dicitur itemque c. ann. 800 signatur in kalendario metrico Eboraci composito (ed. A. Wilmart, in Revue Bénédictine, t. XLVI, p. 68), an 12 octobris, quem alii praeferunt. De argumentis in utramque partem adisis C. Plummer, Baedae Opera Historica, t. II, p. 328; R. L. Poole, in English Historical Review, t. XXXIV, p. 22 – 24; B. Colgrave, The Life of Bishop Wilfrid by Eddius Stephanus (Cambridge, 1927), p. 186. Ceterum in auctariis Usuardi, recentioribus martyrologiis, kalendariis anglicis, passim memoria ad hunc diem indicitur. F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I, London, 1934; Id., English Benedictine Kalendars after A. D. 1100, t. I, London, 1939; R. Stanton, A Menology of England and Wales (London, 1887), p. 491. Gesta primus conscripsit, ut creditur, Eddius Stephanus, BHL. 8889, ante annum 720; Eddium passim adhibet Beda in Hist. eccl., et aliquando sive emendat sive supplet; recentiores sunt Fridegodi versus turgidi BHL. 8891, 8892, anno c. 945, et Eadmeri opera BHL. 8893, 8894. — Act. SS., April. t. III, p. 292 – 312; Oct. t. VI, p. 2.
7. MONAE] Monas Mediolani sedit post Calimerum episcopum. De Vita BHL. 5994 secure iudicabit qui intellexerit ad Datianam historiam pertinere. Mediolanensium episcoporum catalogi obiisse Monam referunt die 25 martii. Cur in hunc diem 12 octobris festum reiectum sit, explanat Liber notitiae sanctorum Mediolani (ed. Magistretti-Monneret de Villard, p. 242): Sanctus Monas obiit anno Domini ducentum quadraginta et sex die septimo ante kl. aprilis quo tempore non fiunt festivitates, et ideo celebratur die duodecimo octubris, quando translatus et inventus est tempore domni Heriberti archipontificis circa annum Domini MXXX. In kalendario ambrosiano saeculo XI (Magistretti, Manuale Ambrosianum, t. II, p. 193), inscribitur Monas ad diem 12 octobris. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 11 – 19; Auctarium, p. 6 – 7; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, pp. 28, 92 – 94.
8. SALVINI] Hunc martyrologio primus inseruisse videtur Galesinius, qui iam Silvinum episcopum Veronensem ad 12 sept. collocaverat. Scilicet idem, modo Silvinus modo Silvanus appellatus, bis inscriptus est, septembris et octobris die 12. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 106 – 107. Cf. quae dicta sunt ad diem 12 sept.
9. EUSTACHII] Silet Beda. Usuardus: in Syria sancti Eustachii presbyteri, procul dubio ex hieronymianis, ubi hodie fit memoria Eustati (al. Eustasi) presbyteri, legunturque verba in provincia Syriae, quae verisimilius cum huius sancti nomine conectenda non sunt. De Eustathio quodam presbytero Syro nihil compertum habemus. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 9 – 10; Comm. martyr. hieron., p. 552 – 53.
10. SERAPHINI] In oppido Montis Granarii Firmanae dioecesis ortus, Seraphinus inter laicos Ordinis Capucinorum virtutibus refulsit ac tandem 12 oct. 1604 Asculi e vita decessit. Beatorum honores a Benedicto XIII, sanctorum vero a Clemente XIII anno 1767 ei decreti sunt. De Vitae fontibus adhuc desideratur critica disquisitio. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 128 – 60; Anal. Boll., t. V, p. 157; t. XXIV, p. 163; t. XLVIII, p. 437 – 38.

III ID. OCT.

[1] Sancti Eduardi regis, qui nonis ianuarii defunctus, hac die potissimum colitur ob eius corporis translationem.

[2] Apud Troadem, Asiae minoris urbem, natalis sancti Carpi discipuli beati Pauli apostoli.

[3] Cordubae in Hispania natalis sanctorum martyrum Fausti, Ianuarii et Martialis, qui primo equulei poena cruciati, deinde superciliis rasis, dentibus evulsis, auribus quoque et naribus praecisis, ignis passione martyrium consummarunt.

[4] Thessalonicae sancti Florentii martyris, qui post varia tormenta igne combustus est.

[5] In Austria sancti Colmanni martyris.

[6] Apud Septam in Mauritania Tingitana passio sanctorum septem martyrum Ordinis Fratrum Minorum, Danielis, Samuelis, Angeli, Domni, Leonis, Nicolai et Hugolini; qui ob evangelii praedicationem et Mahumeticae sectae confutationem, a Saracenis contumelias, vincula et flagella perpessi, demum capitibus abscissis martyrii palmam adepti sunt.

[7] Antiochiae sancti Theophili episcopi, qui sextus post beatum Petrum apostolum eiusdem ecclesiae pontificatum tenuit.

[8] Turonis sancti Venantii abbatis et confessoris.

[9] Apud Sublacum in Latio sanctae Chelidoniae virginis.

OCTOBRIS 13

1. EDUARDI] De hoc fuse egimus ad diem 5 ianuarii, qui emortualis est. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 161 – 62.
2. CARPI] Ut in fastis Carpo locum daret satis esse visum est Adoni quod de eo S. Paulus, II Tim., IV, 13, scripserit: Penulam quam reliqui Troade apud Carpum, veniens affer tecum. Commemorationis diem elegit eam quae apud Graecos cognomini martyri Pergameno sacra est (Synax. Eccl. CP., p. 133). Carpus, S. Pauli discipulus, in synaxariis repositus est ad diem 26 (27) maii, et in laterculo diei 30 iun. tanquam qui Βεροίας τῆς Θρᾴκης episcopus factus sit. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 164 – 65; Synax. Eccl. CP., pp. 709, 712, 787.
3. FAUSTI] Elogium acceptum est a Floro seu a martyrologio Lugdunensi quod Floro praeivit, ordine verborum modice immutato. Excerptum fuit, parum accurate, e Passione BHL. 2841, quam genuinam et a teste coaevo scriptam, qualis habetur, non crediderim. Faustum et socios tres coronas appellat Prudentius, Peristeph., IV, 19 – 20, Domnos tres inscriptio saec. VI posita. De antiquo cultu non ambigitur. Non uno eodemque die in martyrologiis celebrantur, et in hieronymianis codicibus vix non duodecies eorum nomina occurrunt. Hodierna memoria in kalendariis Mozarabum consignata est; concinit Passio et Usuardus. In ceteris saec. IX martyrologiis dies venerationis est 28 sept., non renuente hieronymiano, ubi, in laterculo non parum turbato, pristinae lectionis vestigia detegere est. Ambobus diebus eos laudat Wandelbertus. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 187 – 95; Auctarium, p. 41 – 42; Comm. martyr. hieron., pp. 530, 554; Les origines du culte des martyrs2, pp. 364 – 65, 371; Tillemont, Mémoires, t. V, p. 796.
4. FLORENTII] E Graecorum fastis in Romanum martyrologium illatus est et hic martyr, de quo praeter synaxariorum elogia nihil prorsus repperimus. Mero librarii errore Thessalonicensium episcopis annumeratus est Florentius, in codice Messanensi 103. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 199; Synax. Eccl. CP., p. 136 – 38.
5. COLMANNI] Colmán quidam, id est Columbanus, alias Colmannus, Colomannus, Scotus, sive ut praeplacet ex Hibernia, sive ex Caledonia, cum Ierosolymam per Germanias paenitentiae et religionis causa iter faceret, quasi explorator comprehensus est et suspensus, die incerto, fortasse 17 iulii, anno 1012, Stockeraviae (hodie Stockerau), haud procul Vindobona, ad Danubium. Statim pro martyre cultus, in Mellicense coenobium (Melk) translatus est die 13 octobris 1014, Austriae patronus habitus, lateque per Bavariam et Ungariam vulgi pietate celebris. Vita et Miracula BHL. 1881, 1882, Mellici ad famam augendam conscripta sunt. Ficticia prorsus de Colmanni regio genere praemittuntur. Baronius in annotationibus Surium antestatur, qui ad hunc diem hymnum recentem de Colmanno inserit. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 342 – 62; Auctarium, p. 49 – 53; L. Gougaud, Gaelic Pioneers of Christianity (Dublin, 1923), p. 143 – 45, et passim; Id., Christianity in Celtic Lands (London, 1932), p. 181; Id., Les Saints irlandais hors d'Irlande (Louvain, 1936), p. 47 – 50; H. Bächtold-Stäubli, Handwörterbuch des deutschen Aberglaubens, t. II, p. 95 – 98.
6. DANIELIS] Anno Domini MCCXXVII, sexto idus octobris, … apud Septam (Ceuta), civitatem Marochiorum, … frater Daniel … qui fuerat iam minister Calabriae et alii sex fratres … decollati sunt. Ita Passio BHL. 2094, cuius auctor se oculatum testem fuisse non semel asserit et sane non ita multo post rem gestam scripsit, cum ab hoc fonte pendeat epitome seu Passio brevior quae in codice Florentino saec. XIII legitur et nuper inde edita est (F. Delorme, in La France franciscaine, t. VII, 1924, p. 114 – 16; Nocito, Notizie biografiche su S. Daniele [Cosenza, 1927], p. 11 – 12; E. Palandri, in Studi francescani, t. XXIX, 1932, p. 470 – 71). Similia habent Chronica XXIV Generalium, ad annum 1227 (Analecta franciscana, t. III, 1897, p. 32 – 33) et Bartholomaeus de Pisis, De Conformitate, l. I, fructu VIII, 2 (ibid., t. IV, 1906, p. 296 – 97). Epistula autem BHL. 2093, quae nomen fratris Mariani de Ianua prae se fert et paucis post martyrium diebus, 27 oct. 1227, fratri Eliae missa perhibetur, iamdudum decessoribus nostris suspecta, nunc tandem quasi spuria et a Calabro quodam minorita saec. XVI vel XVII conficta prorsus reicitur (cf. M. Bihl, in Archivum franciscanum historicum, t. XXIII, 1930, p. 390; L. Wadding, Annales Minorum, t. II3, 1931, p. 34); huius tamen auctoritatem tueri conatus est P. Fr. Russo, in Miscellanea francescana, t. XXXIV (1934), p. 113 – 17. Non recte dictitantur hi martyres canonizati a Leone p. X, qui anno 1516 Ordini Minorum concessit ut eorum officium publice celebraretur “donec … ad solemnem canonizationem deventum fuerit” (Wadding, t. c., p. 34 – 35). Festivitas, ob concurrentem octavam S. Francisci in diem 13 oct. dilata, rursum ad diem 10 nuper translata est. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 384 – 92; A. Lopez, La Provincia de España de los Frailes Menores (Santiago, 1915), pp. 61 – 65, 329 – 30; D. Zangàri, I sette SS. Frati Minori … martirizzati a Çeuta nel Marocco, Napoli, 1926.
7. THEOPHILI] In solis Latinorum libris memoratur Theophilus Antiochenus, huc ab Adone inductus: apud Antiochiam beati Theophili, qui sextus ab apostolis ecclesiae pontificatum tenuit, quae totis fere verbis excerpta sunt ex Eusebio-Rufino, Hist. eccl., IV, 20. Addit clausulam, a nostro neglectam: viri eruditissimi. De Theophili eruditione abunde constat ex Eusebii Hist. IV, 24, et Hieronymi De Viris illustribus, XXV. Diem commemorationis Ado ex arbitrio statuit. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 168 – 86.
8. VENANTII] Ita Usuardus. S. Venantius laudatur a Gregorio Turonensi, in Gloria Confessorum, XV, ubi Vitam illius a se scriptam memorat, id est Vitae Patrum, XVI Cuius beatum sepulchrum, ita Gregorius, miraculorum inlustrium effectu plerumque redditur gloriosum. Sancti Venantii monasterium basilicae sancti Martini propinquum idem testatur, postea ecclesiam collegiatam “Saint-Venant”. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 211 – 21; A. Longnon, Géographie de la Gaule au VIe siècle, p. 259.
9. CHELIDONIAE] Nullis in fastis nostris antiquioribus inscripta est Chelidonia quae anno 1152 obiit. Corpus eius, anno 1578 “ex vetusta ecclesia in montibus Simbruinis posita translatum est in basilicam Sanctae Scholasticae apud Sublacum”. Ita Baronius. Scripta est Vita S. Chelidoniae, ultimis saec. XVI decenniis a Gulielmo Capisacchi, qui se usum profitetur antiquo aliquo codice pergameno sine nomine auctoris. Ex rivulo apparet in fonte vix aliud repertum esse praeter communia illa ab hagiographis decantata et miracula. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 362 – 77; Auctarium, p. 53.

PRID. ID. OCT.

[1] Romae via Aurelia natalis beati Callisti papae et martyris, qui Alexandri imperatoris iussu diutius fame in carcere cruciatus et quotidie fustibus caesus, tandem a fenestra domus, in qua custodiebatur, praecipitatus atque in puteum demersus, victoriae triumphum promeruit.

[2] Caesareae in Palaestina sanctorum Carponii, Evaristi et Prisciani fratrum beatae Fortunatae, qui gladio iugulati pariter martyrii coronam perceperunt.

[3] Item sanctorum Saturnini et Lupi.

[4] Arimini sancti Gaudentii episcopi et martyris.

[5] Caesareae in Palaestina sanctae Fortunatae virginis et martyris, quae in persecutione Diocletiani post equuleum, ignes, bestias et alia tormenta superata, spiritum Deo reddidit; cuius corpus postea Neapolim in Campania delatum fuit.

[6] Tuderti sancti Fortunati episcopi, qui (ut beatus Gregorius refert) in effugandis spiritibus immundis immensae virtutis gratia emicuit.

[7] Herbipoli sancti Burchardi primi illius civitatis episcopi.

[8] Brugis Flandrorum sancti Donatiani Rhemensis episcopi.

[9] Treviris sancti Rustici episcopi.

[10] Lugduni in Gallia sancti Iusti episcopi et confessoris, mirae sanctitatis et prophetici spiritus viri. Hic episcopatui cedens et in eremum Aegypti una cum Viatore eius lectore secedens, cum aliquot annis proximam angelis vitam egisset et dignus suorum laborum finis advenisset, coronam iustitiae percepturus migravit ad Dominum; cuius sanctum corpus una cum ossibus beati Viatoris eius ministri Lugdunum postea quarto nonas septembris delatum fuit.

[11] Eodem die depositio beati Dominici Loricati.

[12] In Latio sancti Bernardi confessoris.

OCTOBRIS 14

1. CALLISTI] Depositio martyrum Romana: Callisti in via Aurelia miliario III; martyrologium hieronymianum: Romae via Aurelia in cimiterio Calepodii Callisti episcopi. Elogium excerptum est ex Passione S. Callisti BHL. 1523, quae licet non in omnibus contemnenda sit, longo tamen post rem gestam tempore scripta videtur ab anonymo qui hagiographorum Romanorum more modoque non pauca inserit artificiose conficta, ut sunt gesta aliorum martyrum qui nullam cum Callisto habuerunt affinitatem si unquam ipsi vixerunt, quales sunt Palmatius consul cum suis, Simplicius senator item cum suis, Felix cum uxore sua Blanda (10 maii) et Privatus miles (28 sept.). Asterius martyr est ad Ostia Tiberina cultus (21 oct.), Calepodius (10 maii) eponymus coemeterii ubi quiescebat Callistus. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 401 – 448; Auctarium, p. 81; Comm. martyr. hieron., p. 555 – 56; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. XCII – XCIII, 141 – 42; H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, pp. 17, 38.
2. CARPONII] Haec in priscis editionibus aptius posita erant paulo inferius post elogium S. Fortunatae. Ex eius enim Actis BHL. 3081 – 3082, de quibus mox dicendum erit, discimus quae de fratribus beatae martyris tradita sunt. Quod ii dicuntur post eam gladio iugulati, id a littera Actorum deflectit, ubi caesis prius tribus fratribus, Fortunata placide exspirat.
3. SATURNINI] Baronius: “Beda tantum de Lupo, sed in vet. manuscript. de utroque agitur; sic et recentiores quidam.” Esto de recentioribus, quorum lectio parum sollicitos nos habet. Neutrum certe hodie nuntiat Beda suntque requirenda nomina in martyrologio hieronymiano. Nomina, inquam, nam praeter nomen nihil de Saturnino docemur. Lupus vero qui velut martyr Cappadox prodit, alius non est a Lupulo, martyre Capuano, cuius effigies depicta cernebatur cum aliis huius ecclesiae sanctis in basilica Sancti Prisci, et qui iterum in codicibus nuntiatur ad 15 oct., quo eius natalis inscriptus est in kalendariis a Michaele monacho editis. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 474 – 75; Comm. martyr. hieron., p. 556 – 57.
4. GAUDENTII] Hic martyrologis antiquis ignotus erat nec auctores alios Baronius habuit ac Petrum de Natalibus, Catal., IX, 63. Exstant Arimini vestigia cultus antiqui, priscum cathedrale templum dictum ecclesia Sancti Gaudentii, ubi corpus sub ipsa ara iacere ferebatur, iamque a saeculo VII ad XIII porta Sancti Gaudentii nuncupata, ea qua ad basilicam ibatur. De Gaudentio agunt varia scripta hagiographica, quae trifariam dispertiuntur. Alia, qualis est Passio BHL. 3276, in magna persecutione martyrium fecisse tradunt. Alia, inter quae est Vita SS. Leonis et Marini BHL. 4830, eum concilio Ariminensi interfuisse volunt anno 359, ab eo excommunicatum fuisse Marcianum presbyterum, eum deinde latere coactum, tandem interfectum a militibus Marciani proconsulis fuisse. Vita BHL. 3275 Gaudentium exhibet ut insignem Nicaenae fidei defensorem in concilio plenario quod Constantius imperator Arimini celebrari fecit; mox urbem relinquere coactus et latebras quaerere, demum reversus interfici iubetur a Marciano praeside imperiali. Ex istis omnibus libellis, quorum nullus ab aequali scriptus est, id saltem colligi videtur, Gaudentium primum episcopum Ariminensem saevientibus persecutionibus sedisse; quod martyrio coronatus fuerit non certo constat. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 458 – 73; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 707 – 710.
5. FORTUNATAE] Ex Passione S. Fortunatae cum sociis Carponio, Evaristo et Prisciano BHL. 3081 – 3082, a presbytero Autperto saec. X scripta. In martyrologio hieronymiano, ad diem 12 oct., nuntiatur in Campania civitate Patria Fortunatae. In eodem laterculo occurrunt nomina Eucaristi et Prisciani, qui martyr Nucerinus est, ad 16 sept. tabulis sacris consignatus. His addidit Autpertus Carponium, ex kalendariis Capuanis ad diem 27 aug., fratres germanos finxit, Caesareae Palaestinae sub Urbano praeside una cum sorore Fortunata morti addictos. Coniectatum est Fortunatam eam esse cuius mentio habetur in epistula XXII, 2, S. Cypriani cum aliis martyribus fame in carcere necatis. Mera divinatio. Nolim tamen negare Fortunatam quae in civitate Patria (Liternum) quievisse traditur, ex iis esse martyribus quorum reliquiae ex Africa in Campaniam advectae sunt tandemque Neapolim translatae, ubi nunc asservari dicuntur. Lege quae de elogio fratrum notata sunt paulo superius in Carponio. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 449 – 57; Comm. martyr. hieron., pp. 553, 557; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 218.
6. FORTUNATI] Elogium est Usuardi, qui Fortunatum Tudertinum primus fastis inseruit, e Gregorii Dial., I, 10, ubi nihil habetur de die natali, quem ad arbitrium suum selegit Usuardus, fortassis ea ratione ductus quod ad eundem diem Neapoli S. Fortunata coleretur. Tuderti, labentibus saeculis, Fortunatus episcopus non alius creditus est a cognomine Pictaviensi, quem Italiam petivisse finxerunt hagiographi et Callisto episcopo qui ferebatur (aug. 16) primum in rebus sacris agendis opitulatum esse, deinde successisse. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 520 – 25; Auctarium, p. 86; t. VII, p. 3.
7. BURCHARDI] Obiit Burchardus 2 feb. 754. De eo Vita S. Bonifatii a. Willibaldo, BHL. 1400, c. 31: Duos bonae industriae viros ad ordinem episcopatus promovit, Willebaldum et Burghardum… Willebaldo suae gubernationis parrochiam commendavit in loco cui vocabulum est Haegsted; Burghardo vero in loco qui vocatur Wirzaburg dignitatis officium delegavit, et ecclesias in confiniis Francorum et Saxonum atque Sclavorum suo officio deputavit et usque ad gloriosum exitus sui diem incessanter artam regni caelestis viam plebibus patefecit. S. Burchardi Vita prior BHL. 1483 plus centum annis post sancti mortem scripta est ab anonymo qui pauca admodum de eius gestis noverat nec de pluribus requirendis sollicitus fuit. Alteram BHL. 1484 saec. XII concinnavit quidam E(…), qui studiose collegit quae de Burchardo tradita erant in Vita S. Bonifatii, in Vitis S. Kiliani, in Chronicis variis et annalibus. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 557 – 94; O. Holder-Egger, in M.G., Scr., t. XV, p. 44 – 47; J. Hefner, in Archiv des historischen Vereins für Unterfranken und Aschaffenburg, t. XLV, p. 1 – 61; F. J. Bendel, Vita S. Burkardi, Paderborn, 1911; Anal. Boll., t. XXIII, p. 503 – 504; t. XXXI, p. 361 – 62.
8. DONATIANI] In catalogo episcoporum Rhemensium septimus ordine est Donatianus, qui saec. IV vixisse censetur. De gestis nihil a coaevis traditum est. Libellos BHL. 2278 – 2282, saec. X vel XI scriptos, ex incorruptis fontibus deductos esse nemo dixerit. Maioris momenti sunt libelli 2283 – 2288, ubi de sancti gloria postuma exponitur inde a tempore quo reliquiae, in Flandriam delatae, Brugis quiescunt. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 487 – 519; Auctarium, p. 83 – 85.
9. RUSTICI] Oscitanter hanc annotationem apposuit Baronius: “In tabulis Rhemensibus, quas descripsit Demochares, numeratur hic XIII eius sedis episcopus; agit de eodem Molanus.” Reapse in catalogo Treverensi vicesimus tertius est; sed quo iure hunc locum teneat quaeritur. Nihil enim de eo tradunt genuina monumenta, videturque ex Vita S. Goaris BHL. 3565, quae dubiae omnino fidei est, huc irrepsisse. Antiqua martyrologia Rusticum praetereunt, qui vix ante saec. XIV in kalendariis comparet. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 532 – 38; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 32 – 37; P. Miesges, Der Trierer Festkalender, p. 92 – 93.
10. IUSTI] Advertimus ad diem 2 septembris, ubi primum obvium habuimus S. Iustum Lugdunensem, quam difficile esset sententiam ferre de variis eiusdem commemorationibus. Quinquies enim in hieronymiano inscriptus est, ter in nostro, nam ad diem 21 octobris coniungitur cum socio suo S. Viatore, cuius proprium festum eodem incidit. Ad 2 septembris meminit noster translationis Iusti et Viatoris, ubi tamen hieronymianum exhibet Iustum tantum, nulla translationis mentione addita. Ad 14 octobris in hieronymiano: Lugduno Galliae translatio corporis sancti Iusti episcopi et confessoris. Quid quoque die reapse acciderit, frustra inquisieris in Vita BHL. 4599, minime contemnenda, quae elogium nostrum subministravit, praeter verba cuius sacrum corpus cet., adiecta ex coniectura. Iustus in omnibus martyrologii Romani editionibus quas ipse Baronius curavit, ad diem 2 septembris insertus est. Deinde elogium a 2 sept. ad 14 oct. translatum est. Apud Adonem die 14 octobris obitus commemoratur, die 2 septembris natale, sive depositio in basilica Machabaeorum; die 4 augusti, adventus corporis S. Iusti, quod ex hieronymiano depromptum est. Id difficultatem affert quod Iustus Lugduni non obiit, sed Lugdunum relatus est et in basilica Macchabaeorum depositus, neque aperte significatur quibus quodque diebus anniversarium in priscis kalendariis Lugdunensis ecclesiae inscriptum fuerit. — Act. SS., Sept. t. I, p. 365 – 76; Oct. t. VI, p. 395; Comm. martyr. hieron., pp. 418, 484, 556, 566 – 67; Les martyrologes historiques, p. 553; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 162.
11. DOMINICI] Asperum vitae genus S. Dominici, qui dictus est Loricatus a lorica ferrea quam pro cilicio induerat, descripsit qui dux eius et magister fuerat S. Petrus Damianus, BHL. 2239. Obiit Dominicus anno 1060, die 14 octobris. Perpauca reperta sunt cultus vestigia. Elogium Romano martyrologio praebuit Molanus, qui Vitam legerat apud Lipomanum. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 611 – 28; Auctarium, p. 88.
12. BERNARDI] Baronius: “Legimus eius res gestas manuscriptas Arpino Romam missas,” nempe Acta BHL. 1202, ubi, praeter partes quas probatus testis conscribere potuit, non pauca addita sunt, adiectis fabulis, quale est istud de campanis sponte sonantibus in sancti translatione, quod nescio quoties de aliis legatur. Arpini mortuus est Bernardus, sed cuias fuerit non traditur, ad numerum accensendus peregrinorum qui in Italia, ex pio itinere reduces, cum sanctitatis fama obiere. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 628 – 632; Auctarium, p. 89.

ID. OCT.

[1] Abulae in Hispania sanctae Teresiae virginis, fratrum ac sororum Ordinis Carmelitarum arctioris observantiae matris et magistrae.

[2] Romae via Aurelia sancti Fortunati martyris.

[3] In Prussia sancti Brunonis episcopi Ruthenorum et martyris, qui evangelium in ea regione praedicans, ab impiis tentus, manibus pedibusque praecisis, capite truncatus est.

[4] Apud Coloniam Agrippinam natalis sanctorum trecentorum martyrum, qui in persecutione Maximiani cursum sui agonis compleverunt.

[5] Carthagine sancti Agilei martyris, in cuius die natali sanctus Augustinus de eo ad populum tractatum habuit.

[6] Lugduni sancti Antiochi episcopi, qui strenue administrato pontificii culmine, ad quod assumptus fuerat, regnum caeleste adeptus est.

[7] Treviris sancti Severi episcopi et confessoris.

[8] Argentorati sanctae Aureliae virginis.

[9] In Germania sanctae Theclae abbatissae.

[10] Cracoviae sanctae Hedwigis ducissae Poloniae, quae pauperum obsequio dedita, etiam miraculis claruit; quam et Clemens papa quartus numero sanctorum adscripsit, et Innocentius undecimus eius festum sexto decimo kalendas novembris celebrari indulsit.

OCTOBRIS 15

1. TERESIAE] Teresia a Iesu mense martio anno 1515 orta est Abulae (Avila de los Caballeros) in Castellae Veteris civitate. Ibidem carmelitanam vestem induit die 2 nov. 1536. Annuente Pio p. IV (7 feb. 1562 et 17 iul. 1565), monasteria condidit artioris observantiae, et, S. Iohanne a Cruce iuvante, initium dedit Congregationi fratrum et monialium Ordinis B. Mariae de Monte Carmelo Excalceatorum, quam Gregorius p. XIII sollemniter approbavit die 22 iun. 1580. Ad superos migravit Teresia Albae (Alba de Tormes), in provincia Salmanticensi, ipsa nocte quae lucescit in diem 5 oct. 1582 (oct. 15, mutato kalendario; cf. praedicti pontificis bullam Inter gravissimas, 24 feb. 1582, § 7). Beatis Paulus p. V die 24 april. 1614, sanctis autem Gregorius p. XV Dei servam annumeravit die 12 mart. 1622, eius memoria ad diem 5 oct. collocata. Festum ab universa Ecclesia quotannis die 15 oct. celebrari iussit Innocentius p. X, die 29 oct. 1644. Vitam eius scripto narravit, praeter alios aequales et ipsam Teresiam, Franciscus de Ribera, cui vivens spiritualia negotia crediderat, et Didacus de Yepes, episcopus Turiassonensis. — Act. SS., Oct. t. VII, p. 109 – 790; Obras de Sta. Teresa de Jesús editadas y anotadas por el P. Silverio de Santa Teresa, Burgos, 1915 seq.; G. Antolín, Los autógrafos de Santa Teresa de Jesús que se conservan en el Real Monasterio del Escorial, Madrid, 1914; F. de Ribera, La vida de la madre Teresa de Jesús, Salamanca, 1590 (e Matthia Martinez latino sermone transcripsit Vandermoere noster, in Act. SS., t. c., p. 538 – 725); D. de Yepes, Vida, virtudes y milagros de la bienaventurada virgen Teresa de Jesús, Çaragoça, 1606; Anal. Boll., t. XLIII, p. 229 – 33.
2. FORTUNATI] Auctores a Baronio afferuntur Usuardus, Ado et vetera manuscripta. Adoo mittendus erat. Exscripsit noster Usuardum qui solus, saec. IX, hunc martyrem e codice hieronymiano eruit, ubi haec legerat: via Aurelia in cimiterio eiusdem Fortunatae. In emendandis laterculis minime exercitatus, non perspexit loco Fortunati legendum esse Fortunatae, cuius memoria agebatur oct. 14, et indicium topographicum, suo loco motum, proprium esse S. Callisti, eodem die. Lectionem martyrologii hieronymiani ita emendandam, adducto laterculo 12 oct., alias ostensum est: in Campania civitate Patria Fortunatae. — Act. SS., Oct. t. VII, p. 5 – 6; Comm. martyr. hieron., pp. 553, 557.
3. BRUNONIS] S. Brunonem episcopum Ruthenorum et martyrem eundem esse S. Bonifatium discipulum S. Romualdi, de quo ad diem 19 iunii, suo loco iam monuimus. Quod nondum explorata fontium multiplici et contorta varietate Baronium et Bollandum nostrum fugere potuit, hodie tam luculenter constat ut in quaestione dirempta tempus terere pigeat. Quod si interrogetur quam ob causam S. Brunoni dies 15 octobris assignatus sit, responsum suggerit Thietmarus Merseburgensis testis ante omnes audiendus. Fuit, inquit, quidam Brun nomine, contemporalis et conscolasticus meus… Huius pater erat Brun senior, egregius et per cuncta laudabilis, amicus mihi consanguinitate… Et post narratam sodalis sui vitam et mortem, ita concludit: Pater autem predicti antistitis longe post infirmatus et, ut ipse michi narravit, precepto filii monachicum habitum suscepit et quarto decimo kalendas novembris in pace quievit (Thietmari Chronicon, VI, 58, 95, ed. R. Holtzmann, M.G., Scr. nov. ser., t. IX, pp. 386, 389). Res igitur enodata est: patris diem anniversariam obtinuit filius eius et equivocus. Vide ad diem 19 iunii, ubi adde: W. Wattenbach-R. Holtzmann, Deutschlands Geschichtsquellen im Mittelalter, t. I, p. 46 – 52.
4. MARTYRUM] Martyrologium hieronymianum: in Galliis Colonia Agrippina natale sanctorum Maurorum. In codicibus secundae recensionis additur de militibus, glossema, si quid videmus, e Gregorii Turonensis in Gloria martyrum, c. XLI: Est apud Agrippinensim urbem basilica in qua dicuntur quinquaginta viri ex illa legione sacra Thebeorum pro Christi nomine martyrium consummasse. Et quia admirabili opere ex musivo quodam modo deaurata resplendet, Sanctos Aureos ipsam basilicam incolae vocitare voluerunt. E simili quadam verborum resonantia Aureorum martyrum in Maurorum plebeio sermone commutatum fuisse vocabulum coniectura est non improbabilis. Horum sanctorum memoria iam occurrit ad diem 10 huius mensis, quo in hieronymianis signatur depositio sanctorum martyrum Maurorum CCCXXX. Demptis ultimis triginta habemus trecentos illos quos quinquaginta Thebaeis post Gregorium in martyrologia inde a Floro insertis supposuerunt Romani correctores. — Act. SS., Oct. t. VII, p. 11 – 16; Comm. martyr. hieron., p. 557; Les origines du culte des martyrs2, p. 360; G. Zilliken, Der Kölner Festkalender, p. 106 – 107; P. Clemen, in Die Kunstdenkmäler der Rheinprovinz, t. VII, 1 (Köln, St. Gereon), p. 1 – 102.
5. AGILEI] In kalendario Carthaginiensi ad diem 25 ian. nuntiatur sancti martyris Agilei; consonat martyrologium hieronymianum. Hodierna commemoratio pro arbitrio electa videtur. In basilica Sancti Agilei, de qua et in Vita S. Fulgentii BHL. 3208, habita est synodus anno 525 (Mansi, Concilia, t. VIII, p. 636). In indiculo Possidii, seu elencho operum S. Augustini, habetur tractatus (n. 139) Per natalem sancti Agilei. — Act. SS., Oct. t. VII, p. 7 – 10; Comm. martyr. hieron., p. 62; A. Wilmart, in Miscellanea agostiniana, t. II, p. 203.
6. ANTIOCHI] Martyrologium hieronymianum ad diem 13 aug.: Lugduno Galliae Antiochi episcopi. Decimus sextus est in serie episcoporum. In Vita S. Iusti BHL. 4599, c. 5; BHL. 4600, c. 8, mentio est S. Antiochi, qui tunc erat presbyter Lugdunensis. Ex eadem depromptum est elogium, post Adonem, qui addit: sepultus est in ecclesia Machabaeorum in qua et sanctus Iustus tumulatus quiescit. Ab eodem S. Antiochi commemoratio translata est ab idibus aug. ad idus oct. — Act. SS., Oct. t. VII, p. 17 – 18; Comm. martyr. hieron., p. 441; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 163; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 16.
7. SEVERI] De eo Constantius in Vita S. Germani Autissiodorensis, ubi de itinere in Britanniam: Adiuncto itaque Severo episcopo totius sanctitatis, mare Christo auctore conscenditur (M. G., Scr. rer. merov., t. VII, p. 269). Haec legerat Beda, Hist. eccl., I, 21: Adiuncto sibi Severo totius sanctitatis viro qui erat discipulus beatissimi patris Lupi Trecasenorum epicopi, et tunc Treviris ordinatus episcopus gentibus primae Germaniae verbum praedicabat, mare conscendit, et consentientibus elementis tranquillo navigio Britannias petit. E Beda hausta sunt quae de Severo habentur in Vita S. Lupi Trecensis, BHL. 5087, c. 11. Duodecimus ordine est in serie episcoporum Treverensium. — Act. SS., Oct. t. VII, p. 31 – 34; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 36; P. Miesges, Der Trierer Festkalender, p. 94 – 95.
8. AURELIAE] Silent martyrologia classica, non vero kalendaria ecclesiae Argentinensis, ubi Aurelia inde saltem a saec. X cultu gaudebat liturgico. Praeter ecclesiam in ea civitate sanctae virgini dicatam, eidem quoque sacrata reputatur ea quam S. Columbanus impie violatam expiavit Brigantii, ut est in Wettini Vita S. Galli BHL. 3246, c. 6: Vir Dei Columbanus aquam benedixit atque sanctificando loca contaminata ecclesiae sanctae Aureliae honorem pristinum restituit. Apud Walahfridum BHL. 3247, c. 6, res ita narratur: Columbanus iussit aquam afferri et benedicens illam aspersit ea templum et dum circuirent psallentes dedicavit ecclesiam. Deinde, invocato nomine Domini, unxit altare et beatae Aureliae reliquias in eo collocavit vestitoque altari missas legitime compleverunt. De S. Aureliae gestis et aetate qua vixerit nihil certi traditum est neque operae pretium est adducere Vitam BHL. 818 ex breviario Argentinensi anno 1489, in qua, praeter alia commenta, Aurelia societati S. Ursulae addicitur. — Act. SS., Oct. t. VII, p. 27 – 31; M. Barth, in Archiv für Elsässische Kirchengeschichte, t. XI, p. 64 – 67; Anal. Boll., t. LV, p. 155.
9. THECLAE] Monialis ex anglico monasterio Wimbornensi a Tetta abbatissa S. Bonifatio in Germaniam auxilio missa, primum sub Leobgytha abbatissa vixit Bischofsheimii, dein praefecta est monasteriis in Kitzingen et Ochsenfurt oppidis ad Moenum fluvium, in Franconia inferiore; de qua Vitae S. Bonifatii BHL. 1402, 1403, ed. Levison, pp. 95, 138. Theclae una cum Leobgytha et Cynehilda epistulam 67 misit Bonifatius, ed. M. Tangl, Die Briefe des heiligen Bonifatius und Lullus (Berlin, 1916), p. 139 – 40. Quo anno obierit, incertum, neque dies festus controversia vacat, cum martyrologi recentiores omnes inter 27, 28 septembris et 15 octobris haesitent. Huic favere videtur librorum liturgicorum, nihilo antiquiorum, probatus usus, nisi tamen hic in solo Romano martyrologio nititur. Baronius in annotationibus affert Trithemium, De Viris illustribus Ordinis Sancti Benedicti, lib. III, cap. 172. — Act. SS., Oct. t. VII, 1, p. 59 – 64.
10. HEDWIGIS] Obiit Hedwigis, quae Henrici I Silesiae ducis coniux et S. Elisabeth Thuringae amita fuit, die 15 oct. 1243, in monasterio Trebnicensi (Trebnitz), quod ipsa condiderat. Ambas eius Vitas, prolixam alteram BHL. 3766, alteram breviorem BHL. 3767, conscripsit ante finem saec. XIV unus idemque auctor anonymus, qui e monumentis fide dignis hausit, ut piarum animarum aedificationi consuleret. Exstat et libellus de genealogia S. Hedwigis BHL. 3768, ab eodem, ut videtur, auctore compositus. Canonizationis processum sub Urbano p. IV inchoatum Clemens p. IV feliciter consummavit, bulla Viterbii die 26 martii 1267 data; quo etiam anno mense augusto sanctae ducissae reliquiae in ecclesiam Trebnicensem sollemniter sunt translatae. Omissa propter concurrentem S. Teresiae festivitatem die obitus 15 oct., et assignata die 17 oct., facultatem recitandi in Ecclesia universali S. Hedwigis officii “ad libitum” indulsit Innocentius p. XI die 17 sept. 1680; celebrationem autem “de praecepto” fieri iussit Clemens p. item XI die 27 martii 1706. In editione martyrologii Romani secunda post typicam (anno 1930), S. Hedwigis festum ad diem 16 oct. remotum est. Collector martyrologii cur Cracoviae potius quam Vratislaviae vel Trebnicii scripserit non perspicitur. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 198 – 270; G. A. Stenzel, Script. rerum Silesiacarum, t. II (Breslau, 1839), p. 1 – 126.

XVII KAL. NOV.

[1] In Africa sanctorum martyrum ducentorum septuaginta pariter coronatorum.

[2] Ibidem sanctorum Martiniani et Saturiani, cum duobus eorum fratribus; qui tempore Wandalicae persecutionis, sub Genserico rege ariano, cum essent servi cuiusdam Wandali, a sancta Maxima virgine, eorum conserva, ad Christi fidem conversi, pro constantia fidei catholicae primum nodosis fustibus caesi sunt et usque ad ossa laniati, sed cum multo tempore talia paterentur, et sequenti die nihilominus semper incolumes redderentur, exilio tandem relegantur; ubi cum multos barbarorum ad fidem Christi convertissent et a Romano pontifice presbyterum aliosque ministros qui eos baptizarent obtinuissent, novissime vinctis pedibus post terga currentium quadrigarum, inter spinosa loca silvarum iussi sunt pariter interire; Maxima vero post multos superatos agones divinitus liberata, in monasterio multarum virginum mater sancto fine quievit.

[3] Item sanctorum Saturnini, Nerei et aliorum trecentorum sexaginta quinque martyrum.

[4] Coloniae sancti Eliphii martyris sub Iuliano apostata.

[5] Item sancti Bercharii abbatis et martyris.

[6] In territorio Bituricensi sancti Ambrosii episcopi Caturcensis.

[7] Moguntiae sancti Lulli episcopi et confessoris.

[8] Treviris sancti Florentini episcopi.

[9] Apud Arbonam in Germania sancti Galli abbatis, discipuli beati Columbani.

[10] Muri in Lucania sancti Gerardi Majella, confessoris, laici professi Congregationis Sanctissimi Redemptoris, quem miraculis clarum Pius decimus pontifex maximus sanctorum albo accensuit.

[11] Cassini beati Victoris papae tertii, qui Gregorii septimi successor Apostolicam Sedem novo splendore illustravit, insignem de Saracenis triumphum divina ope consecutus. Cultum ab immemorabili tempore eidem exhibitum Leo decimus tertius pontifex maximus ratum habuit et confirmavit.

OCTOBRIS 16

1. MARTYRUM] Pro fonte fuit martyrologium hieronymianum. Codices alii in Africa hos martyres collocant, alii, quibus breviarium Syriacum suffragari videtur: in Asia. Perperam ab Adone et Usuardo elogium ita conectitur cum sequenti ut ambo ad unam martyrum catervam referri videantur. — Act. SS., Oct. t. VII, p. 797; Comm. martyr. hieron., p. 558.
2. MARTINIANI] Elogium e Victoris Vitensis Hist. persec. Wandal., I, 10, 11, ita desumptum est ut nihil in eo occurrat quod in eandem non refundatur. A Victore martyrum historia ita concluditur: Itaque orando atque psallendo gaudentibus angelis pias animas emisere. Ubi usque in hodiernum non desinit ingentia mirabilia Iesus Christus noster dominus operari. Nam nobis beatus quondam Faustus Buronitanus episcopus attestatus est, caecam quandam mulierem illuminatam fuisse, ubi ipse aderat praesens. Eosdem memorat Florus ad 24 oct. — Act. SS., Oct. t. VII, p. 825 – 35.
3. SATURNINI] In codicibus hieronymianis Saturninus et Nereus occurrunt aliis admixti, quos Afros esse non negaverim. Sed nobis inania sunt nomina. De cohorte CCCLXV omnes tacent. — Act. SS., Oct. t. VII, p. 798; Comm. martyr. hieron., p. 558.
4. ELIPHII] De quo nec Beda, nec Ado, sed Flori codex Tullensis: in castro territorii Tullensis Solertii sancti Eliphii martyris. Eius reliquiarum pars non exigua, maiora scilicet ossa, a S. Gerardo episcopo Tullensi data est S. Brunoni episcopo Coloniensi et in monasterio Sancti Martini deposita (BHL. 3431, c. 5; BHL. 1468, c. 31). De venerationis in ecclesia Tullensi ini tiis nihil est in monumentis. Nec iuvat legisse S. Eliphii, qui sub Iuliano passus fertur, Passionem BHL. 2481, saec. XI scriptam et plane fabulosam, quam saec. sequenti adornavit Rupertus Tuitiensis, BHL. 2482. S. Anno archiepiscopus Coloniensis in Vita BHL. 507, II, c. 18, reprehensus fertur in somnis a sancto martyre: Eliphius quoque magni meriti martyr, qui post abscissionem capitis cum eodem viae longissimae spatium percucurrit, in visione beato viro assistens, eius erga se negligentiam redarguit, improperans quod eam quam sicut religiosus in ceteros urbis suae patronos mentis devotionem ostentabat, in eo multum infamaret, quo sciens ipsum nulli meritis secundum, hac extremitate post omnes habuerit, ut ne minimis quidem indiciis suam umquam benivolentiam in eius ecclesiae amplificatione prodiderit… At sacerdos a thoro se post quietem excutiens, coenobium Sancti Martini, quo idem patrocinabatur, adiit ad inspiciendum loci situm, habitoque consilio duas turres a fronte sanctuarii consurgentes in aerem subrigi praecepit. — Act. SS., Oct. t. VII, p. 799 – 816; Les martyrologes historiques, p. 242; G. Zilliken, Der Kölner Festkalender, p. 106 – 107; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 58; Id., Les bréviaires, t. V, p. 97.
5. BERCHARII] Primus abbas Altivillariensis coenobii (Hautvillers, dép. Marne) et Dervensis monasterii conditor (Montier-en-Der, dép. Haute-Marne), interfectus est a Daguino monacho anno 696 vel, ut aliis praeplacet, 685, ideoque inter martyres relatus, quod contigit haud raro probis et religiosis viris per iniuriam occisis. Huic in fastis locum non concesserunt martyrologi antiqui. Insertum nomen legitur in codice Usuardino Pratensi, manu multo recentiore, et in aliquot auctariis Usuardi. Vitam BHL. 1178, haud magni pretii, conscripsit Adso, Dervensis abbas († 992), ex Vita Nivardi BHL. 6243, priscis chartis publicis, variis memoriis, quae passim prodebantur. Quod in nostro praeponitur item, id eundem diem non eundem locum significat, cum proxime praecedat mentio Coloniae. — Act. SS., Oct. t. VII, p. 986 – 1031; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 345; Id., Les bréviaires, t. V, p. 37; W. Levison, Die Merowinger-Diplome von Montiérender, in Neues Archiv, t. XXXIII, p. 745 – 62.
6. AMBROSII] Codex Bernensis martyrologii hieronymiani: Beturicas civitate depositio sancti Ambrosii episcopi et confessoris. Usuardi codex Pratensis: in pago Bituricensi sancti Ambrosii Caturcensis episcopi. In catalogo episcoporum Cadurcensium utique inscriptus est, sed neque de gestis neque de tempore quo vixerit quicquam certi traditum est. Vita enim BHL. 369 et quaevis eiusdem recensio commentum est ubi veritatis vestigium, si quod est, non agnoscitur. Fertur Ambrosius episcopus in caverna prope Cadurcum se abscondisse, et in civitatem redux Romam petiisse. Reversusque est ad urbem Bituricam, cumque Ernotro vico advenisset, contigit eum dormire in Domino. Ubi corpus eius requiescit in pace, ubi per eum Dominus virtutes multas ostendere dignatus est. Ernotrum nunc est Saint-Ambroix-sur-Arnon, dép. Cher. In Vita BHL. 371, Ambrosius corrupto nomine Allogiosus nuncupatur. — Act. SS., Oct. t. VII, p. 1031 – 50; Comm. martyr. hieron., p. 557 – 58; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 10.

7. LULLI] Lullus, al. Lul, Lulla, Lullo, Lullonus, discipulus S. Bonifatii eiusque in cathedra Moguntina successor, Hersfeldensis monasterii et Bleidenstadensis fundator, anno 786 obiit. Vita BHL. 5065 non ab aequali sed intra annos 1063 – 1073 scripta est a Lamperto monacho Hersfeldensi nec magni facienda est. Praecipui momenti sunt epistulae a Lullo datae vel acceptae et una cum epistulis Bonifatii in unum corpus collectae (E. Dümmler, in M. G., Epist. t. III, p. 215 – 431; M. Tangl, S. Bonifatii et Lulli epistolae, Berolini, 1916). De discordia inter Lullum et Sturmium abbatem Fuldensem, legenda est huius sancti Vita BHL. 7924. Sturmius autem moriturus, astantibus fratribus, haec pronuntiavit: Ego cunctis ex intimo corde omnia convicia et omnes contumelias meas ignosco; necnon et Lullo, qui mihi semper adversabatur (c. XXIV). Lullus ordinationis suae annum agens tricesimum secundum, in monasterio Hersfeldensi, XVII kal. nov. morbo affectus obiit, ibique sepultus est. Anno autem 852, sexagesimo sexto ab eius obitu, fratribus incidit in animum ut sacra ossa levarent et loco celebriori reponerent. Ita Vitae c. XXII, consentientibus variis huius aetatis annalium scriptoribus. Repertum est in cartis epitaphium Lulli, quod ab ipso compositum esse non inanis coniectura est.

Lul michi nomen erat, famosa Britannia mater,
      Quae me Romanos misit adire patres.
Post sibi me iunxit doctor Bonifacius almus,
      Imposuitque humeris infula sacra meis.
Et dum martirio caelestes scandit ad arces,
      Manensi ecclesiae me iubet esse patrem.
Hic mihi sit requies, donec vox alma reclamet:
      Pulvis, qui dormis, surge iubente Deo.

(E. Dümmler, in Forschungen zur deutschen Geschichte, t. XXV, p. 177). — Act. SS., Oct. t. VII, p. 1050 – 91; Böhmer-Will, Regesta archiepiscoporum Maguntinensium, t. I, p. 34 – 45; W. Wattenbach, Deutschlands Geschichtsquellen, t. II6, p. 100 – 101; H. Hahn, Bonifatius und Lull, Leipzig, 1883; O. Holder-Egger, Lamperti monachi Hersfeldensis opera, Hannover, 1894.

8. FLORENTINI] Florentinum accepit Baronius e tabulis ecclesiae Treverensis seu serie episcoporum in quam Florentinus seu Florentius e catalogo Tungrensi cum aliis septem intrusus est. In kalendariis Treverensibus serioris aetatis inscriptus reperitur ad diem 17 oct. — Act. SS., Oct. t. VII, p. 794; t. VIII, p. 16 – 36; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 32; P. Miesges, Der Trierer Festkalender, p. 94 – 95.
9. GALLI] Nomen apud antiquos varie efformatur, genetivo casu a genetivo germanico deducto, Galluni, Galloni, Gallonis; alibi Gilianus, Calianus, quae formae ad similitudinem nominis S. Kiliani Herbipolitani martyris immutatae videntur. In Genealogia BHL. 3257, quam aliqui venerabiles Scotti … legendo conprobaverunt atque firmaverunt, gadelice vocatur Callech, al. Gallech, Calech. Hoc fortasse rectius, cum prisci Hiberni voce cailech gallum gallinaceum significent. Gallum gadelice dictum Cellach coniecerunt homines philologiae ignari. Igitur Gallus Hibernus, cum inter socios S. Columbani abbatis triennium exsulasset Brigantiae (Bregenz), ad lacum Constantiensem, ceteris in Italiam profectis, anno 612 vel 613, aegrotus remansit Arbore Felici (Arbon), et postquam consanuit, locum sibi delegit ubi orationi vacaret cum discipulis paucis, in vastis silvis, ad torrentem Steinach. Abbas nunquam fuit. Mortuus Arbore Felici, die 16 octobris, anno incerto, inter 627 et 645, posthac ad secessum suum silvestrem est translatus, ubi hodie stat insigne Sancti Galli monasterium. Ad hunc diem inscribitur Gallus in exemplo martyrologii Bedani prope Herbipolim saec. IX exarato, cod. Palatino 833, a Wandalberto, a Notkero, et porro ab aliis. Perspiciuntur tamen vestigia alterius festi, die 20 februarii, haud scio an translationis vel elevationis cuius perierit memoria, apud Adonem, Usuardum, alios recentiores. De hoc silet prorsus Notkerus, Sangallensis usus testis antiquus. Exstant, praeter mentionem in Vita S. Columbani quam Ionas, Galli aequalis, composuit BHL. 1898, Vitae antiquae et Miraculorum fragmenta BHL. 3245, c. ann. 771, rescripta et impleta saec. IX a Wettino BHL. 3246, a Walahfrido Strabone BHL. 3247 – 3251, ab incerto monacho Sangallensi BHL. 3253, a Notkero BHL. 3256 (novis curis edita a Carolo Strecker, M. G., Poet. lat. aevi carolini, t. IV, p. 1093 – 1108). — Act. SS., Oct. t. VII, p. 856 – 909; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 113 – 14; J. O'Hanlon, Lives of the Irish Saints, t. X, p. 271 – 320; J. M. Clark, The Abbey of St Gall (Cambridge, 1926), p. 1 – 24; M. Joynt, The Life of St. Gall, London, 1927; J. F. Kenney, The Sources for the Early History of Ireland, t. I (New York, 1929), p. 206 – 208; L. Gougaud, Les Saints irlandais hors d'Irlande (Louvain, 1936), p. 114 – 19.
10. GERARDI] Gerardus Majella genere Italus in lucem editus est Muri (Muro Lucano, Potenza), mense aprili anno 1726. Capulatorum religionem quominus ingrederetur cum corporis gracilitate fuisset prohibitus, meditatus est aliquamdiu vitam eremiticam. In tirocinium Congregationis SS. Redemptoris Iliceti (Deliceto, Foggia) exceptus, laicorum votis se obligavit anno 1752. Brevem annis at virtutibus meritisque onustam in domesticis ministeriis aetatem absolvit die 16 oct. 1755, Capitisylari (Caposele, Avellino). A Leone p. XIII die 6 dec. 1892 inter beatos, die autem 11 dec. 1904 in sanctorum canonem relatus est a Pio p. X. Gesta Majellae narravit coaevus Antonius Maria Tannoia, parvo libello cui titulus: Vita del servo di Dio Fr. Gerardo Majella laico della Congregazione del SS. Redentore (Napoli, 1811, fortasse 1804). — Leonis XIII p. m. Acta, t. XII, Romae, 1893, p. 314 – 22; Pii X p. m. Acta, t. II, Romae, 1907, p. 229 – 45; Compendium vitae, virtutum et miraculorum necnon actorum in causa canonizationis B. Gerardi Maiella, Romae, 1904; M. De Meulemeester, Bibliographie générale des écrivains Rédemptoristes, t. II (Louvain 1935), pp. 265 – 66, 418.
11. VICTORIS] De hoc, antequam pontifex factus est, dicto Desiderio, abbate Casinensi, habemus Vitam BHL. 8558, in Chronico monasterii Casinensis, quam conscripserunt Leo Marsicanus et Petrus diaconus, M. G., Scr. t. VII, p. 551 – 844. In antiquis martyrologiis nomen non comparet. Festum in Monte Casino agebatur die emortuali, 16 septembris, ut expresse tradit chronicon: XVI kalendas octobris anno dominicae incarnationis 1087. Cultum Victoris III ratum habuii Leo XIII, et concessit “ut a Romano clero tam saeculari quam regulari aliisque kalendario Romano utentibus quotannis die XVI octobris sub ritu duplici minori festum recoli” posset. Ita decrevit Sacra Rituum Congregatio, die 23 iulii 1887, “centenariae octavae commemorationis die XVI mox advenientis mensis octobris solemniter recolendae” causa. Ubi primo quasi aspectu error deprehenditur scribentium: XVI octobris, pro: XVI kal. oct., ob quem collocatus est Victor ad diem 16 octobris pro die 16 septembris. Sphalma adverterunt et correxerunt qui editionem martyrologii Romani primam post typicam curaverunt anno 1922. — Act. SS., Sept. t. V, p. 373 – 435; A. Fliche, La réforme grégorienne, t. III (Louvain, 1937), p. 213 – 311; Rony, in Revue d'histoire de l'Église de France, t. XIV, p. 145 – 60.

XVI KAL. NOV.

[1] Sanctae Hedwigis viduae, Poloniae ducissae, quae idibus octobris obdormivit in Domino.

[2] Antiochiae natalis sancti Heronis, discipuli beati Ignatii, qui post eum factus episcopus, viam magistri pius imitator secutus, pro commendato sibi grege amator Christi occubuit.

[3] Eodem die passio sanctorum Victoris, Alexandri et Mariani.

[4] In Perside sanctae Mameltae martyris, quae a cultu idolorum ad fidem angelico monitu conversa, a gentilibus lapidata est et in profundum lacum demersa.

[5] Constantinopoli sancti Andreae Cretensis monachi, qui ob cultum sacrarum imaginum sub Constantino Copronymo saepius verberatus, tandem amputato altero pede, reddidit spiritum.

[6] Arausicae in Gallia sancti Florentii episcopi, qui multis clarus virtutibus quievit in pace.

[7] Capuae sancti Victoris episcopi, eruditione et sanctitate conspicui.

OCTOBRIS 17

1. HEDWIGIS] De Hedwige deque eius festo ad hunc diem translato iam diximus ad 15 oct.
2. HERONIS] Nihil apud antiquos de Herone narratur praeter ea quae habet Eusebius de initio episcopatus post Ignatium (Hist. eccl., III, 36) et de ordine successionis (ibid., IV, 18). Elogium exscriptum est ex Usuardo, qui Adonem more suo contraxit. Ado autem primus Heronem, de quo silent libri Graecorum, in fastos induxit, eiusque laudes ex pseudo-Ignatio videtur texuisse. Verbis quibus asseritur Heros martyrium subiisse: pro commendato sibi grege amator Christi occubuit, e proprio penu addidit. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 8 – 9; Lightfoot, Apostolic Fathers, vol. II, 2, pp. 369, 453, 463, 827.
3. VICTORIS] A Baronio promuntur Petrus de Natalibus, Catal., XI, et vetera manuscripta, id est, ni fallimur, breviaria hieronymiana. Reapse in codicibus hoc die occurrunt haec nomina, omisso omni indicio topographico, neque constat ea ad unam eandemque societatem pertinere. De ipsis nominibus in laterculo corrupto repertis dubitationes motae sunt, v. g. num reapse Alexander habendus sit pro martyre potius quam pro civitate Alexandria, Victor pro Veturio, uno ex Scillitanis martyribus. Marianus plane ignotus est. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 37 – 38; Comm. martyr. hieron., p. 559.
4. MAMELTAE] In synaxariis Graecorum die oct. 5 vel 4, unde hodierni elogii summa deprompta est, legitur sancta Μαμέλχθα fuisse ἐκ Περσίδος ἱέρεια χρηματίσασα τοῦ ναοῦ τῆς Ἀρτεμίδος, ἧς ἡ ἀδελφὴ ὑπῆρχε χριστιανή. Sliba martyrologus eam non sacerdotem sed psaltriam e Garamaeorum terra appellat, quod sola eius alteriusve neglegentia factum est et in idem recidit (cf. Anal. Boll., t. XXVII, pp. 139, 164). Nec de sancta Mamelchtha nec de qualibet alia muliere persa, a probato teste conscribi potuit narratio non modo commenticia sed plane absurda quae in synaxario excepta est. Verum in probatissimo martyrum Garamaeorum catalogo BHO. 807, qui SS. Narsetis, Ioseph et sociorum Passioni BHO. 806 subiunctus est, postremo loco annuntiantur sanctae Abiath, Hattai et Mamlāchā, moniales e Garamaeorum terra, quae ab ipso Sapore interfici iussae sunt, cum rex in ea provincia adesset (Act. SS., Nov. t. IV, p. 469). Mamlāchā nomen cum Μαμέλχθα nullo negotio commutari iamdudum notatum est. Neque minus liquido agnoscitur in synaxario bibliothecae Ambrosianae ad diem novembris 20, ubi inter sodales S. Boethazat eunuchi (Guhištāzāt), ex eodem catalogo, mire deturpatis nominibus, enumerantur γυναῖκες ἅγιαι ἀσκήτριαι Βαουθᾶ, Θέκλα, Δινάχ, Τέντους, Μάμα, Μαλοχία… (Synax. Eccl. CP., p. 244). Quae cum ita sint, collatis aliis exemplis, perquam probabile videtur S. Mamlachae reliquias sive genuinas sive suppositas Constantinopolim translatas fuisse, et ad sonantiorem crepitum eius sollemnitatis, quae celebrari solita erat ἐν τῷ ἁγιωτάτῳ αὐτῆς μαρτυρείῳ τῷ ὄντι πέραν ἐν τῷ Κέρατι, a graeculo quopiam hagiographo mirificam historiam ei adornatam fuisse. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 53 – 55; Nov. t. IV, pp. 419, 423; Synax. Eccl. CP., pp. 104, 107 – 108, 111 – 12.
5. ANDREAE] Ab hoc Andrea, qui Cretensis origine, Constantinopoli sub iconomachis passus est anno 766 vel 767, sedulo distinguendus est (ut recte monet Baronius) Andreas alter, Cretensis quidem episcopus, ortu vero Hierosolymitanus, inter scriptores ecclesiasticos celebris († c. 730 vel 740), cuius festivitas apud Graecos die 4 iulii recolitur. Huius autem martyris memoria synaxariis inscripta est ad diem 19 vel 20 octobris (rarius 17, 21); antiquiora tamen exempla, sicut et Passio BHG2. 111, die 20 Andream obiisse testantur. Cum aliis martyribus, a Constantino Copronymo in urbe regia ob imaginum cultum interfectis, quorum agmen ducunt Stephanus iunior, Paulus item iunior et Petrus de Blachernis, una commemoratur iterum 28 nov. in synaxariis et in nostro martyrologio. Constantinopoli colebatur Andreas in proprio μαρτυρείῳ, in loco qui dicebatur Κρίσις. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 124 – 49; Synax. Eccl. CP., pp. 147 – 48, 151 – 53; Anal. Boll., t. XXXII, p. 322; J. Pargoire, in Échos d'Orient, t. XIII (1910), p. 84 – 86.
6. FLORENTII] Ex Usuardo. Florentius sedit in concilio Epaonensi anno 517, in Arelatensi anno 524. Nulla habetur Vita ab aequali vel suppari scripta. In Actis S. Florentii BHL. 3040 multa leguntur cum Actis S. Verani (19 oct.) ita communia ut dubitatum sit utri sancto ea velut propria ascribenda sint, utri ascita. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 76 – 80; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 266; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 14; Id., Les bréviaires, t. V, p. 113.
7. VICTORIS] Ex epitaphio C. I. L., X, 4503, constat Victorem episcopum Capuanum die 2 april. 554 obiisse. Vocatur vir beatissimus Victor episcopus, titulo honoris, non venerationis liturgicae. In kalendariis Capuanis apud Michaelem monachum, neque ad 2 april., neque ad hunc diem Victoris memoria occurrit. Scripsit Victor librum De Pascha, de quo Beda in De temporum ratione (P.L., t. XC, p. 502) et in Chronico, ad ann. 520. Alia eiusdem exstant opuscula (P. L., t. CII, p. 1124 – 32; t. LXVIII, pp. 251 – 59, 359 – 60), eique asseritur Epistula ad Constantium, quae olim praefixa erat libro Comitis seu lectionario Romano. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 81 – 83; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 203; G. Morin, in Revue Bénédictine, t. VII, p. 416 – 23.

XV KAL. NOV.

[1] In Bithynia natalis beati Lucae evangelistae, qui multa passus pro Christi nomine obiit Spiritu sancto plenus; cuius ossa Constantinopolim translata sunt, et inde Patavium delata.

[2] Antiochiae sancti Asclepiadis episcopi, qui unus fuit ex praeclaro martyrum numero qui sub Macrino gloriose passi sunt.

[3] Neocaesareae in Ponto sancti Athenodori episcopi, fratris sancti Gregorii thaumaturgi, qui doctrina clarus, in persecutione Aureliani martyrium consummavit.

[4] In territorio Belvacensi sancti Iusti martyris, qui adhuc puer in persecutione Diocletiani sub Rictiovaro praeside caesus est.

[5] Romae natalis sancti Pauli a Cruce confessoris, institutoris Congregationis a Cruce et Passione Domini Nostri Iesu Christi nuncupatae, quem mira innocentia ac poenitentia conspicuum et singulari in Christum crucifixum charitate incensum, Pius papa nonus sanctorum fastis adiunxit, assignato eiusdem festivitati quarto kalendas maii.

[6] In Mesopotamia ad ripam Euphratis sancti Iuliani eremitae.

[7] Arenis, in Hispania, sancti Petri de Alcantara, confessoris, Ordinis Minorum, quem propter admirabilem poenitentiam multaque miracula Clemens nonus sanctorum numero adscripsit. Eius tamen festum sequenti die celebratur.

[8] Romae sanctae Tryphoniae, uxoris quondam Decii caesaris, quae in crypta iuxta sanctum Hippolytum sepulta est.

OCTOBRIS 18

1. LUCAE] Variis quidem diebus Lucae meminit hieronymianum, sed hodierna sola commemoratio rati habenda est: in Oriente natale sancti Lucae evangelistae, quippe quae sola liturgicum usum referat, ceteris sive ex interpolatione sive ex librariorum incuria subortis. Kalendarium Carthaginiense a communi more deflectit: III id. oct. sancti Luce evangelistae et martyris. Lucam martyrio vitam profudisse nemo scripsit ante Gregorium Nazianzenum, Orat. IV in Iulianum, 69, quo loco breviter plurima martyrum nomina persecutus est, et Gaudentium Brixianum, Serm. XVII, 11: Andreas et Lucas apud Patras Achaiae civitatem consummati referuntur. Si Graecis fidendum esset, evangelii lumen intulit Lucas Achaiae et Boeotiae, demum Thebanus episcopus factus: ἐν Θήβαις ταῖς ἑπταπύλαις τῆς Βοιωτίας. Pervenit idem rumor ad Hieronymum, in Matth., praef.: Lucas … in Achaiae Boeotiaeque partibus volumen condidit. Quod apud Latinos et in nostro martyrologio refertur, ex perversa codicum lectione ultimam originem traxisse credendum est, cum Bithyniae pro Boeotiae poneretur. Talia exhibent pseudo-Isidorus, Beda, Ado denique in Libello de festivitatibus apostolorum, neque congruunt cum iis quae scripta sunt de reliquiis S. Lucae Constantinopolim translatis Patra Achaiae; qua de re egimus ad diem 9 maii. De reliquiis Paduam asportatis una exstat narratio, quae certe hagiographiae dignitatem non attollit, Inventio reliquiarum SS. Iustinae, Innocentium, Lucae evangelistae et Matthiae, anno 1177, BHL. 4575. Ibi quo modo Paduae repertae sint docemur; unde, qua, quando Paduam pervenerint, non docemur. Quod asseverat martyrologium Romanum, Constantinopoli Patavium esse delatas, revisorum coniectura est. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 282 – 313; Synax. Eccl. CP., pp. 147 – 48, 783; BHG2. 991 – 993; BHL. 4970 – 4977; BHO. 567 – 571; R. A. Lipsius, Die apokryphen Apostelgeschichten, t. II, 2, p. 354 – 371; Th. Schermann, Propheten- und Apostellegenden (Leipzig, 1907), p. 288 – 90.
2. ASCLEPIADIS] Asclepiadem, qui nonus in cathedra Antiochena sedit obiitque anno 218, praetermittunt libri Graecorum. In Latinorum fastos ingressus est duce Adone, qui haec legerat apud Eusebium seu Rufinum: apud Antiochiam vero defuncto Serapione episcopo, Asclepiades loci illius suscepit sedem, qui et unus ex praeclaro confessorum numero fuit (VI, 11, 4). Ado in usus suos illa convertit scribens: qui unus fuit ex praeclaro confessorum numero qui sub Decio gloriose passi sunt. Iam a Sollerio observatum est verisimiliter ab Adone confusos duos Asclepiades, hunc Antiochenum qui multo ante Decium obiit et alterum S. Pionii socium, cuius certamen ad Decii tempora spectat. Macrinum Decio supposuit Baronius, parum feliciter. Notatu tandem dignum est Asclepiadi nomen confessoris tribuendum, non martyris qui violentam mortem subierit. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 313 – 18; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 609.
3. ATHENODORI] Eusebio teste (Hist. eccl., VI, 30; cf. VII, 14, 28) Gregorius et Athenodorus frater per quinquennium Origenis auditores fuerunt, adeoque in divinis eloquiis profecerunt ut ambo etiamtum iuvenes in Ponto episcopi constituerentur. In synodo anno 264 – 265 Antiochiae habito adversus Paulum Samosatenum, primas partes egisse feruntur Gregorius et Athenodorus, cum illustrioribus huius aetatis episcopis Firmiliano et Heleno. Ita Theodoretus, Haeret. fabularum compendium, II, 8. De martyrio S. Athenodori nullum exstat testimonium, neque de commemoratione die 18 oct. agenda. Colebatur Constantinopoli die 7 nov. ἐν τῷ σεπτῷ ἀποστολείῳ τοῦ ἁγίου Ἰακώβου ἀδελφοῦ τοῦ Κυρίου in templo Deiparae ἐν Χαλκοπρατείοις. — Act. SS., Feb. t. II, p. 288 – 92; Synax. Eccl. CP., p. 201.
4. IUSTI] Ex antiquis martyrologis solus Usuardus: in territorio Belvacensi sancti Iusti martyris; reliqua quae hic leguntur ex Passione hausta sunt, cuius variae exstant recensiones BHL. 4590 – 4593. Ficticia sunt illa Acta, et paucis mutatis aptata S. Iustino Parisiensi (1 aug.), unde multiplex orta est in breviariis perturbatio. Antiqua et sincera de historia et veneratione S. Iusti monumenta desiderantur. Vicus Saint-Just-en-Chaussée (Oise) a S. Iusto nomen habet. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 323 – 42; C. Jullian, in Revue des études anciennes, t. XXV, p. 370; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 379; Id., Les bréviaires, t. V, p. 157.
5. PAULI] Elogio ad diem 28 april. brevem subiecimus commentarium.
6.IULIANI] Baronius: “Agunt de eodem hac die Graeci in Menologio”, id est in menaeis, et die 17 ian. in synaxariis. En tertia vice in nostro martyrologio recurrit memoria S. Iuliani qui ad diem 14 ian. Sabas cognominatur, die 9 iun. monachus, hodie tandem eremita ad ripam Euphratis. Quo mense quo die obierit non constat. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 346 – 58; Synax. Eccl. CP., p. 149.
7. PETRI] Petrus Garavito Norbae Caesareae (Alcantara, Estremadura) natus anno 1499, anno 1515 religionem seraphicam amplexus est. Sacro presbyteratu anno 1524 auctus, functus est variis muneribus et in moderando Ordine partes quoque habuit. Artiorem vivendi formam quam instaurare vir Dei, probante Iulio p. III, meditatus erat, Paulus p. IV sollemniter sanxit, cum die 8 maii 1559 Fratres reformatae vitae Ordinis Minorum sub oboedientia Conventualium confirmavit. Diem supremum obiit Petrus Arenis (Arenas de San Pedro, Avila) 18 oct. 1562. Triumphantem eum in caelis exceptum fuisse praedicavit Teresia a Iesu, cui Dei servus arcana conscientiae credenti animum addiderat, et consilium reformandi Carmeli non modo probaverat, sed ut ad finem perduceretur totis viribus erat enixus (Obras de Santa Teresa de Jesús, anotadas por Silverio de Santa Teresa, t. I, Burgos, 1915, pp. 214 – 216, 237 – 40, 269, 303 – 304, 314; cf. Act. SS., Oct. t. VIII, pp. 626, 629). Petrum beatis accensuit Gregorius p. XV die 18 april. 1622, sanctis vero Clemens p. IX die 28 april. 1669, qui festum ad diem 19 oct. martyrologio inseri iussit die 28 sept. eiusdem anni. Ab universa autem Ecclesia ut sancti reformatoris memoria quotannis recoleretur, Clemens p. X praecepit die 18 iun. 1670. — Act. SS., Oct. t. VIII, pp. 281, 623 – 809; Anal. Boll., t. V, p. 156; Acta canonizationis S. Petri de Alcantara cet., collegit D. Capello, Romae, 1669; Analecta iuris pontif., ser. VIII, pp. 1160, 1162; Fr. Gonzaga, De origine seraphicae religionis franciscanae (Romae, 1587), p. 1137 – 1138; I. B. Moles, Memorial de la provincia de San Gabriel, Madrid, 1592; Juan de Santa Maria, Chronica de la provincia de San Ioseph de los Descalçozs de la Orden de los Menores, t. I, Madrid, 1615, p. 67 – 168 (latine interpretatus est B. Bossue noster, in Act. SS., Oct. t. VIII, p. 657 – 700); Annales Minorum, t. XV, XVIII, XIX, nova edit., Quaracchi, 1933, passim; Michel-Ange, in Études franciscaines, t. XLIX (1937), pp. 92 – 105, 189 – 212.
8. TRYPHONIAE] Elogium Bedae paucis contractum e Passione fabulosa S. Polychronii. Tryphoniae et Cyrillae (oct. 28), eius filiae si hagiographos audias, sepulcra a topographis saec. VII visa sunt in coemeterio viae Tiburtinae. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 318 – 23; Anal. Boll., t. LI, p. 67 – 68; I. B. De Rossi, Roma sotterranea, t. I, p. 178 – 79.

XIV KAL. NOV.

[1] Sancti Petri de Alcantara, confessoris, Ordinis Minorum, cuius natalis pridie huius diei recolitur.

[2] Romae natalis sanctorum martyrum Ptolomaei et Lucii, sub Marco Antonino, quorum prior (ut scribit Iustinus martyr) cum impudicam mulierem ad fidem Christi convertisset et castitatem colere docuisset, ab impuro viro apud praefectum Urbicium accusatus, multo tempore squalore carceris maceratus est, et ad ultimum cum de Christi magisterio publica confessione testaretur, iussus est duci ad mortem. Lucius quoque cum Urbicii sententiam improbaret et se christianum libere fateretur, similem sententiam excepit; quibus et alius tertius adiunctus est, qui etiam eodem supplicio damnatus fuit.

[3] Antiochiae sanctorum martyrum Beronici, Pelagiae virginis, et aliorum quadraginta novem.

[4] In Aegypto sancti Vari militis, qui sub Maximino imperatore, dum sanctos septem monachos in carcere detentos visitaret atque reficeret, uno ex ipsis defuncto, in eius locum subrogari voluit, et cum illis saevissima passus martyrii palmam adeptus est.

[5] Ebroicis sancti Aquilini episcopi et confessoris.

[6] In territorio Aurelianensi depositio sancti Verani episcopi.

[7] Apud Salernum sancti Eusterii episcopi.

[8] In Hibernia sancti Ethbini abbatis.

[9] Oxonii in Anglia sanctae Fredeswindae virginis.

OCTOBRIS 19

1. PETRI] Petri festum ad hunc diem transtulit Clemens p. IX die 28 sept. 1669. — Analecta iuris pontif., ser. VIII, p. 1160.
2. PTOLOMAEI] Nulla apud antiquos vestigia reperta sunt cultus Ptolomaei et sociorum, quos primus fastis inseruit Florus, ad diem 23 augusti, quam, ut credimus, repperit raptim legendo codicem hieronymianum quempiam in quo scriptum erat vigilia BARTOLOMAEI. Commemorationem reposuit Ado ad diem 19 octobris. Elogiorum omnium fons est Eusebius-Rufinus, Hist. eccl., IV, 17, qui Iustinum allegat ἐν τῇ προτέρᾳ ἀπολογίᾳ. De duabus Iustini Apologiis, adisis eruditos, qualis est O. Bardenhewer, Geschichte der altkirchlichen Literatur, t. I 2, p. 215 – 27. His verbis Ado elogium concludit: Passi sunt sub Antonino cognomento Pio et filio eius hi beati martyres, et sepulti apud Alexandriam metropolim Aegypti. Loci indicium falsum esse iam pridem ostensum est; nam Romae passi sunt Ptolomaeus et socii. In editione principe martyrologii Romani et in altera, anno 1586 typis mandata, legitur: sub Antonino Pio; sub M. Antonino posthac Baronio pro emendatione fuit. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 386 – 400; Les martyrologes historiques, pp. 381, 606 – 608.
3. BERONICI] Elogium est Flori, qui hieronymiano usus est, ad hunc diem, ut saepe alias, non parum perturbato. Restituitur tamen: in Antiochia Syriae natale sanctarum Prosdocae et Veronicae virginum, Domninae matris earum et Pelagiae. Priora tria nomina sunt martyrum quae die 14 aprilis coluntur, huc inscitia cuiuspiam scholiastae inducta qui praeterea sanctis Antiochenis quartam addidit ex eiusdem ecclesiae fastis, Pelagiam, cuius festum in diem 8 octobris incidit. Talia in hieronymiano haud raro deteguntur, neque aliunde ortum est quod subiungitur: et aliorum quadraginta novem. In plurimis hieronymianis codicibus legimus: aliorum VIIII, in paucioribus XLVIII vel XLIIII, quod credibile facit, in aliis exemplis deperditis scriptum fuisse XLVIIII. Verum, cui vel quibus nominibus alii isti annexi fuerint, non perspicitur. Unde apparet nullum unquam fuisse S. Beronicum, nec operae pretium esse Beronicam seu Veronicam in istius locum substituere. Neque sociae, neque Pelagia, neque alii quadraginta novem huc pertinent, quorum nullus umquam die oct. 19 Antiochiae commemoratus est. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 421 – 23; Comm. martyr. hieron., pp. 190, 563.
4. VARI] Recolitur a Graecis die 19 vel 25 oct. Nonnihil contractum praebetur compendium synaxariorum e Passione S. Vari, cuius duplex exstat recensio, altera metaphrastica BHG2 1863, altera antiquior, 1862, quae a Metaphraste retractata fuit. His adhibitis subsidiis quaedam emendanda sunt in elogio. Satis infeliciter Maximinum supposuit Baronius Maximiano, ut habent Graeci ubique. Qui hic monachi vocantur, eremitae sunt συλληφθέντων τινῶν ἁγίων ἀπὸ τῆς ἐρήμου, erantque detenti in carcere sex numero non septem; is enim in cuius locum subrogatus fuit Varus in eremo obierat. Acta quidem meris fabulis consuta non sunt. Non ideo tamen inter ea recensenda sunt quae sola phrasi discrepant ab Actis coaevis et sinceris, quae forte interciderint. Talia enim exstitisse non certis testimoniis sed sola coniectura suadetur. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 423 – 36; Synax. Eccl. CP., pp. 149, 161.
5. AQUILINI] Codex Corbeiensis martyrologii hieronymiani ad diem 18 oct.: Ebrocas civitate natale sancti Aquilini episcopi et confessoris. Sedit saec. VII, obiit c. ann. 695. Vita BHL. 655 scripta est saec. XI vel XII, monacho cuidam Hezeloni afficta. Aquilinus subscripsit anno 683 privilegio pro monasterio Cenomannensi Sanctae Mariae (J. Havet, Œuvres, t. I, p. 435), et anno 688 (689?) privilegiis Fontanellensis coenobii (Vita S. Ansberti, BHL. 520, c. 27). — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 489 – 510; Comm. martyr. hieron., p. 560; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 227 – 28; J.-B. Mesnel, S. Aquilin, Évreux, 1909; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 340; Id., Les bréviaires, t. V, p. 19.
6. VERANI] Non Cabilonensis, ut suspicatus est Baronius, sed Cavellicensis episcopus est Veranus, qui concilio Matisconensi anno 585 interfuit. De eo non semel Gregorius Turonensis (Hist. Franc., VIII, 31; IX, 4, 41), qui in itinere ad Cavellicense territorium se cum Verano collocutum testatur (Mirac. S. Martini, III, 60). Vita BHL. 8536 conscripta est seu potius conficta ab homine cui nulla de Verano antiqua testimonia praesto erant, neque ipsi Gregorii Turonensis libri. Non pauca narrat quae communia sunt cum Actis S. Florentii, ut ad diem oct. 17 observatum est. Veranus fertur Iargolium (Jargeau), quod est oppidum dioecesis Aurelianensis, translatus esse et in basilica eius nominis quiescere. Hinc nota topographica: in territorio Aurelianensi. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 452 – 74; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 422; Id., Les bréviaires, t. V, p. 326.
7. EUSTERII] Tabulas ecclesiae Salernitanae ac vetera monumenta eiusdem Romam allata se vidisse testatur Baronius, sed nemo post eum ea inspexit. Legit quoque eiusdem ecclesiae breviarium. Nihil tamen affert de gestis S. Eusterii aut de aetate qua vixisse traditur. His vero doctus fuisse videtur S. Eusterii corpus reconditum esse in ecclesia cathedrali in crypta inferiori sub altaris confessione cum aliorum sanctorum episcoporum reliquiis. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 436 – 39.
8. ETHBINI] De hoc omnia nos ignorare fatemur, praeter nomen, quod celticum non est, sed potius anglo-saxonicum sermonem redolere creditur, reliquiasque Monstrolii (Montreuil) et in Portu Mauri (Pont-Mort, dép. Eure) asservatas. Vitam BHL. 2621, composuit fabulator quidam Monstroliensis, neque fortasse quicquam veri inde effoderis praeter festum diem, qui emortualis fuisse fertur, XIV kal. nov. Obiisse legitur Ethbinus in Hibernia, in Sylva quae Nectensis dicitur. Neque hominis neque loci nomen Hiberni noverunt. Suspicor hagiographum ingenii parum acuti hoc ab urbe Silvanectensi in Gallia (Senlis, dép. Oise) deduxisse, nisi forte in memoriae anfractis reppererit Nechtanum, vulgatum viri nomen inter Pictos Caledoniae incolas. Ante Hermannum Greven, Ethbinum nemo excepit in martyrologiis. Baronius nomen, diem, abbatis dignitatem, loci indicium repperit sive apud Petrum de Natalibus, Catal., IX, 84, sive apud Surium; utrumque enim antestatur in annotationibus. Ethbinum perperam censuerunt recentiores quidam eundem esse cum Iduneto seu Idiuneto. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 474 – 88; S. Baring-Gould et J. Fisher, The Lives of the British Saints, t. II (London, 1908), p. 466 – 67; Largillière, Mélanges d'hagiographie bretonne (Brest, 1925), p. 3 – 30.
9. FREDESWINDAE] Melius latine dixeris Frideswidam vel Fredeswidam. Vix aliquid veri eruitur ex Vitis BHL. 3162 – 3168, quarum antiquiores saltem quadringentis annis post scriptae sunt quam Frideswida obiisse putatur, saeculo VIII paulo ante medium. Sed aliis ex fontibus hauritur Oxonii fuisse monialium coenobium, cuius fundatrix colebatur Frideswida. Nomen ad hunc diem in kalendariis anglicis antiquioribus prorsus non apparet, in recentioribus haud ita rarum est, F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I (London, 1934), p. 165, saec. XIII additum in kal. Wintoniensi; Id., English Benedictine Kalendars after A. D. 1100, t. I (London, 1939), pp. 28, 43, 77, 93, 177, in kalendariis Abingdonensi, Albanensi, Cantuariensi, Chertseiensibus tribus, saec. XIII – XV. Alia recenset R. Stanton, A Menology of England and Wales (London, 1887), p. 507, cum martyrologiis quinque, etiam anglicis, saec. XII exeunte, XIII – XV exaratis; ex his unus ad diem 20 octobris contra omnium consensum Frideswidam exhibet, codex Arundel 68, olim Cantuariensis. Baronius in notis allegat “tabulas ecclesiae Oxoniensis” et Molanum in editione Usuardi. Quae fuerint istae tabulae, coniecturis assequatur qui potest. Molanus vero hic profert fontem, auctarium Usuardi Coloniae editum anno 1521 ex schedis Hermanni Greven. Scribitur in Coloniensi Frideswidae, a Molano Fredeswidae, a Baronio Fredeswindae. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 533 – 90; C. Hole, ap. W. Smith et H. Wace, Dictionary of Christian Biography, t. II, p. 563 – 64; J. Parker, The Early History of Oxford (Oxford, 1885), p. 95 – 101; C. Hutton, in Dictionary of National Biography, t. XX, p. 275 – 76; E. F. Jacob, in The Times, 18 oct. 1935, p. 15 – 16.

XIII KAL. NOV.

[1] Sancti Ioannis Cantii presbyteri et confessoris, qui nono kalendas ianuarii obdormivit in Domino.

[2] Apud Mindam natalis sancti Feliciani episcopi et martyris.

[3] In Aviensi civitate, prope Aquilam in Vestinis, natalis beati Maximi levitae et martyris, qui patiendi desiderio inquirentibus se persecutoribus palam ostendit, et post responsionis constantiam, equuleo suspensus ac tortus, deinde fustibus caesus, ad ultimum e sublimi loco praecipitatus occubuit.

[4] Agenni in Gallia sancti Caprasii martyris, qui cum rabiem persecutionis declinans lateret in spelunca, tandem audiens qualiter beata Fides virgo pro Christo agonizaret, animatus ad tolerantiam passionum, oravit ad Dominum ut, si eum gloria martyrii dignum iudicaret, ex lapide speluncae limpidissima aqua manaret; quod cum Dominus praestitisset, securus ad aream certaminis properavit et palmam martyrii sub Maximiano fortiter dimicando promeruit.

[5] Antiochiae sancti Artemii ducis augustalis, qui sub Constantino magno praeclaris militiae honoribus functus, a Iuliano apostata, quem saevitiae in christianos arguerat, fustibus caedi aliisque tormentis affligi ac demum capite truncari iubetur.

[6] Parisiis sanctorum Georgii diaconi et Aurelii martyrum.

[7] Coloniae passio sanctarum virginum Marthae et Saulae cum aliis pluribus.

[8] In Lusitania sanctae Irenes virginis et martyris.

[9] In pago Rhemensi sancti Sindulphi confessoris.

OCTOBRIS 20

1. IOANNIS] Sanctus presbyter, qui se ipse Ioannem de Kanti vocare solebat, ortum habuit in urbe huius nominis, prope oppidum Osviecium in finibus australibus Poloniae. De anno eius natali argutandi causa prorsus sublata est, postquam in medium allatae sunt notulae quattuor memoriales (sive colophones), quos sanctus sua manu ascripsit annis 1455 – 1457, aetatis suae sexagesimo quinto, sexto et septimo, in opere theologico, cuius exemplar autographum exstat in codice 1216 bibliothecae Universitatis Cracoviensis. Inde liquido constat eum natum esse anno 1390. Minora eius gesta virtutumque exempla longulo post tempore litteris primum mandata sunt, cum sola memoria popularis fidem iis conciliare posset. Constat tamen eum fuisse canonicum ecclesiae Cracoviensis et in eiusdem civitatis Academia theologiae professorem. Paroeciae Olkusiensi aliquamdiu praepositus fuit, cuius cura anno 1340 se abdicavit (J. Fijałek, Study a do dziejów uniwersytetu krakowskiego i jego wydziału teologicznego w xv wieku, in Rozprawy Akademii umiejȩtności, ser. 2, t. XIV, 1899, p. 14). Ad cathedram redux, videtur S. Iohannes docendi munere non sine laude perdiu functus esse. Praeter opus modo memoratum, exstant in codicibus aliquot eius disputationes morales, e quibus specimina edidit I. Fijałek (l. c., p. 152 – 60). Obiit in pervigilio Nativitatis Domini, anno 1473. Opinionem insignis sanctitatis quam moriens sui reliquerat testantur in primis postuma miracula ad eius intercessionem impetrata, quae iam ab anno 1475 tabulis ecclesiasticis consignari coepta sunt, citatis testibus ex ambone per dominum Matthiam decretorum doctorem, apud Sancte Anne Cracovie plebanum. Huius quaestionis instrumentum (BHL. 4359) hodieque asservatur in codice 105 bibliothecae Iagellonianae Cracoviensis, mutilo quidem et partim refecto, cuius tamen non pauca folia manu perscripta sunt huius ipsius Matthiae de Miechovia artium et medicinae doctoris et canonici Cracoviensis (ed. A. Kȩtrzynski, in Monumenta Poloniae historica, t. VI, 1893, p. 481). Venerandi senis corpus in ecclesia Sanctae Annae depositum, sexagesimo post anno in ornatius sepulcrum, conspicuo loco, ibidem conditum fuit, in quo post recognitionem ossium, anno 1603, titulus inscriptus fuit. Ineunte saeculo XVII, Adam Opatovius (Opatowczyk), et ipse theologiae doctor in Academia Cracoviensi et Sanctae Annae plebanus, sibi conitendum esse censuit ut decessori suo sanctorum honores decernerentur. Eius opera et studio Cracoviae prodiit, anno 1628, Vita eximii viri Ioannis Cantii s. theologiae doctoris, cum qua consertus erat libellus Matthiae de Miechovia novis Miraculis locupletatus. Ad popularium pietatem fovendam paulo post auctiori forma edita est ab eodem Żywot i cuda W. Jana Kantego … z manuskryptów Wielkiego Kollegium wybrany (Kraków, 1632). Causa servi Dei, his auspiciis inchoata annuente Urbano p. VIII, videtur non sine labore processisse. Innocentius tamen p. XI, die 17 septembris anni 1680, concessit ut Cracoviae et in toto Poloniae regno, singulis annis, festum B. Iohannis ageretur “die anniversaria obitus eiusdem”; quae cum pervigilio Nativitatis Domini perpetuo esset impedita, anno insequenti 1681, die 9 augusti, decretum est ut B. Iohannis commemoratio transferretur in diem 19 octobris. Dein causa satis diu languit; neque valde mirum est testimoniorum apparatu qualis prostabat Benedicti XIV religioni non ilico fuisse satisfactum. Res tandem ad exitum perducta est auctoritate Clementis p. XIII, qui die 16 iulii anni 1767 B. Iohannem Cantium una cum BB. Iosepho Calasanctio, Iosepho a Cupertino, Hieronymo Aemiliani, Seraphino ab Asculo et Iohanna Francisca Fremiot de Chantal sanctis annumeravit. Dies 19 octobris eius festo in bulla assignatus non videtur umquam in morem Ecclesiae universalis transiisse; siquidem in breviario Romano Antverpiae anno 1781 edito sollemnitas S. Iohannis Cantii die iam 20 octobris indicta est. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 1042 – 1073; A. Arndt, in Anal. Boll., t. VIII, p. 382 – 88; Żywot św. Jana Kantego, a. J. Bukowski (Kraków, 1890), conversa est e libello Eulaliae Benoît, Vie de Saint-Jean de Kanti (Paris, 1862), additis tamen notis lectu dignis.
2. FELICIANI] Martyrologio accessit e Molani auctario ad Usuardum. Alius non est, ut recte coniecit Baronius, a S. Feliciano episcopo Fulginate (ian. 24), cuius reliquiae Mindam translatae sunt anno 965. — Act. SS., Ian. t. II, p. 581 – 89; Oct. t. VIII, p. 810 – 11.
3. MAXIMI] Usuardus: apud Aviensem provinciam natalis beati Maximi levitae et martyris cet., ut in nostro, sed des. ad ultimum obrutus occubuit. Maximi cuiusdam martyris veneratio partes Italiae meridianas late pervasit. Patronum eum agnoscit Aquilana ecclesia; apud Aviensem civitatem sanguinem pro Christo fudisse traditur, quod tamen nullis nititur certis testimoniis. Variae habentur Passionis S. Maximi recensiones BHL. 5829 – 5834, quarum prima, unde ceterae fluxerunt, S. Maximum apud Asiam passum esse narrat. Ex quo lectum est apud Aviam; haec in Vestinis sita ei assignata est palaestra. Inde in Actis omnia promiscua sunt, ita ut merito ancipites simus utrum cultus S. Maximi ex Asia Minore in Italiam invectus sit, an potius huius gesta martyri homonymo accommodata. — Act. SS., April. t. III, p. 732 – 733; Oct. t. VIII, p. 400 – 421; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 365 – 70; Anal. Boll., t. LI, p. 143 – 44.
4. CAPRASII] Vix non ipsis Flori verbis exprimitur elogium e Passione ficticia SS. Fidei et Caprasii de qua egimus ad diem 6 oct., ubi de S. Fide. Agennensis basilicae sancti martyris Caprasii meminit Gregorius Turonensis, Hist. Franc., VI, 12. Recolitur hodie in martyrologio hieronymiano in Galliis civitate Agenno sancti Caprasii martyris memoria. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 815 – 29; Comm. martyr. hieron., p. 564.
5. ARTEMII] Elogium succincte refert quod tradunt Graecorum synaxaria. Nuper edita est Passio S. Artemii satis brevis, e qua partim hausta est Passio longior BHG2. 170, S. Iohanni Damasceno olim asserta, sed perperam, nam a Iohanne, monacho Rhodio, conscripta est, qui se adhibuisse significat et Philostorgii Historiam ecclesiasticam et alia quaedam monumenta. In menologio metaphrastico legitur longioris Passionis recensio BHG2. 172, quam apud Lipomanum repperit Baronius. Favebat Artemius partibus Georgii episcopi Ariani, qui, pulso Athanasio, Alexandrina sede potitus est. Fugientem Athanasium persequens Artemius ad Tabennense monasterium perrexit, ubi latitare Athanasius credebatur. Infestus orthodoxis, Gentilibus non parcebat, quorum templa expilavit et subvertit. Quam ob causam delatus est ad Iulianum et capite damnatus. Corpus Constantinopolim portatum est, et in ecclesia Sancti Iohannis Baptistae ἐν τῇ Ὀξείᾳ cum venerationis significatione conditum. Hunc eundem esse martyrem qui die 20 octobris colitur sine ulla dubitatione asseveravit Baronius, et ne res in dubio relinqueretur, auctores attulit Ammianum Marcellinum, XXII, 11, Theodoretum, Hist., III, 17 (18), Nicephorum, X, 35. Quo in negotio magis sincerae veritati consuluit quam viri eruditi alii, qui, ne forte Arianus publice cultus crederetur, alterum finxerunt Artemium, orthodoxum martyrem, nullis tamen argumentis comprobantes duos fuisse Artemios. Papebrochius piorum hominum anxietatem his verbis compescuit, in annotationibus ad S. Pachomii Vitam: “Artemium, quamvis communicantem cum Arianis et Georgii crudelitates non impedientem, haud tamen omnino impium fuisse apparet ex religioso illo modo quo monachos (Tabennesiotas) tractavit, orari pro se petiit, solus oravit, fortassis et in visu, de quo mox, praesagium accepit sanguinis pro christiana religione fundendi, quemadmodum docebit historia danda 20 octobris” (Act. SS., Maii t. III, p. 331). Editus est liber Miraculorum in templo Sancti Artemii Constantinopoli patratorum, ab A. Papadopoulos-Kerameus, Varia Graeca sacra (Petropoli, 1909), p. 1 – 79; cf. Anal. Boll., t. XLIII, p. 32 – 38. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 847 – 85; Synax. Eccl. CP., p. 151 – 53; J. Bidez, Philostorgius Kirchengeschichte, pp. XLIV – LXVIII, 166 – 175; Tillemont, Mémoires, t. VII, p. 730 – 33; P. Batiffol, in Römische Quartalschrift, 1889, p. 252 – 89.
6. GEORGII] De his martyribus ab Arabibus Cordubae anno 852 trucidatis egimus ad diem 27 iulii. Usuardus, qui reliquias anno 858 Lutetiam Parisiorum asportaverat, translationem fastis inseruit: ipso die exceptio sanctorum martyrum Georgii diaconi et Aurelii. Annales Bertiniani ad annum 858: Interea quidam monachus ex monasterio Sancti Vincentii martyris vel Sancti Germani confessoris, a Corduba civitate Hispaniae rediens, corpora beatorum martyrum Georgii diaconi et Aurelii, caputque Nathaliae secum detulit, atque in villa Acmanto in loculis servanda conlocavit, M. G., Scr. rer. germ. in usum scholarum, p. 51. Etenim Usuardus, cum a Normannis Lutetia obsideretur, reliquias reposuit in villa Acmanto (Esmans), quo recesserant Sangermaniani. Haud multo post annum 858 scripsit Aimoinus monachus de Translatione SS. Martyrum Georgii monachi, Aurelii et Nathaliae ex urbe Cordoba libros tres, BHL. 3409. Incaute noster: Parisiis sanctorum Georgii cet. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 812; Anal. Boll., t. LV, p. 268 – 83.
7. MARTHAE] Ita prorsus Usuardus ad hunc diem, sed nihil reperitur apud Bedam, Florum, Adonem. In antiquioribus virginum Coloniensium, quae die 21 oct. coluntur, laterculis inde saltem a saec. IX inscriptae sunt, nulla monumentorum accedente auctoritate. De iisdem pauca delibabimus die sequenti, ubi de S. Ursula. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 814; t. IX, pp. 145 – 47, 238, 271; G. Zilliken, Der Kölner Festkalender, pp. 26, 29, 108 – 109.
8. IRENES] A Baronio in martyrologium anno 1586 illata ex auctoritate Vasaei, Alphonsi de Villegas et Thomae de Trujillo. In kalendario Antiphonarii mozarabici ecclesiae cathedralis Legionensis, saec. X exarato, ad hunc diem signata est memoria sancte Erene virginis in Scallabi castro, tacentibus aliis libris liturgicis saec. XV antiquioribus. Vitam eius habemus BHL. 4469, quae sunt lectiones breviarii Eborensis. Fabula Milesia est de virgine ob tuendam pudicitiam passa. Res agitur apud Nabantiam insigne Scallabitani conventus oppidum. Fertur sanctae martyris corpus per Nabanem in Ozecharum fluvium et ex eo in Tagum prolapsum … donec pervenit ad montem qui Scallabis castrum nuncupatur. Antiquato Scalabis nomine civitas ista nunc Irenopolis seu Santarem appellatur. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 909 – 912; Antiphonarium mozarabicum de la catedral de León, León, 1928, p. XI – XIII; M. Férotin, Le Liber ordinum, pp. XXXII, 483; España sagrada, t. XIV, p. 193 – 96; J. Perez de Urbel, Los monjes españoles en la edad media, t. I (Madrid, 1933), p. 255 – 57; V. Guimarães, Thomar. Santa Iria, Lisboa, 1927; Anal. Boll., t. LVII, p. 440 – 41; J. A. Ferreira, Estudos historico-liturgicos (Coimbra, 1924), p. 323.
9. SINDULPHI] Eremiticam vitam duxisse fertur Alsontiae in agro Rhemensi (Aussonce, dép. Ardennes). Sindulphum obiisse c. annum 600 coniectura est non reicienda. Vitam eius habemus BHL. 7792, ab Almanno monacho Altivillarensi saec. IX scriptam, qua admodum parce et sine nota chronologica satis definita sancti gesta narrantur. Quibus e fontibus ea hauserit hagiographus non prodit. Exscribit tamen sancti epitaphium tempore incerto super tumbam eius positum, e quo haec iuvat excerpere: Hic cella clausus velut in eremo bene vixit… Tunc regionis erat regina huius Brunechildis. Libellum BHL. 7793 translationis reliquiarum in Altumvillare post medium saec. IX scripsit laudatus Almannus. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 890 – 96; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. I, p. 363; Id., Les bréviaires, t. IV, pp. 58, 59, 60, 63.

XII KAL. NOV.

[1] In Cypro natalis sancti Hilarionis abbatis, cuius vitam virtutibus atque miraculis plenam sanctus Hieronymus scripsit.

[2] Apud Coloniam Agrippinam natalis sanctarum Ursulae et sociarum eius, quae pro christiana religione et virginitatis constantia ab Hunnis interfectae, martyrio vitam consummarunt, et plurima earum corpora Coloniae condita fuerunt.

[3] Apud Ostia Tiberina sancti Asterii presbyteri et martyris, qui (ut in passione beati Callisti papae legitur) sub Alexandro imperatore passus est.

[4] Nicomediae natalis sanctorum Dasii, Zotici, Caii et aliorum duodecim militum, qui post diversa tormenta in mare demersi sunt.

[5] Lugduni sancti Viatoris, ministri beati Iusti Lugdunensis episcopi.

[6] Maroniae in Syria prope Antiochiam sancti Malchi monachi.

[7] In castro Laudunensi sanctae Ciliniae, matris beati Remigii episcopi Rhemensis.

OCTOBRIS 21

1. HILARIONIS] Gazensis in Palaestina anachoretae, in Cypro mortui, celeberrima est Vita BHL. 3879 a S. Hieronymo scripta et mox, ipso Hieronymo teste (De viris illustribus, c. 134), in graecum sermonem translata. Ex hoc fonte profluxisse putandum est quicquid latine, graece, armenice, coptice de S. Hilarione scriptum est (BHL. 3880, cet.; BHG2. 752 – 756; BHO. 380 – 382), si pauca excipias ex iis quae a Sozomeno, III, 14, et V, 10, narrantur. Inde a Beda martyrologiis omnibus inscriptus est Hilarion, et a Graecis memoratur eodem die. Constantinopoli eius festum agebatur in sacello Sancti Epiphanii ἐν τῷ Στρατηγίῳ. De recentiore SS. Barnabae et Hilarionis legenda quae in Cypro circumfertur vid. Anal. Boll., t. LVI, p. 153, et I. A. G. Sykutres, in Κυπριακὰ Χρονικά, t. II (1924), p. 235 – 36. — Act. SS., Oct. t. IX, p. 16 – 59; Synax. Eccl. CP., p. 153 – 54; Anal. Boll., t. XIV, p. 120 – 21; t. XXVI, p. 241 – 42; P. Van den Ven, in Le Muséon, t. XX (1901), pp. 270 – 86, 307 – 326.
2. URSULAE] Unum exstat antiquum monumentum de virginibus martyribus Coloniensibus, titulus qui Clematii dicitur, Divinis flammeis visionibus (editus a F. X. Kraus, Die christlichen Inschriften der Rheinlande, t. I, p. 294, et saepe alias). Hunc falsum esse opinati sunt aliquot viri eruditi, in priscarum inscriptionum notitia egregie versati, refragantibus aliis peritioribus, qui saeculo V vel etiam IV illum incisum censent. Reapse certam aetatem nulla indicia produnt. Ex quo titulo, ceterum subobscuro, haec colliguntur: Clematius quidam, vir senatorii ordinis, iterum iterumque in viso admonitus, in agro suo subversam olim basilicam restituit, quae sanctis virginibus exstructa fuerat eodem, quo passae erant, loco. Virgines quot fuerint aut quibus nominibus vocatae, non docemur. Manet tamen antiquissimae venerationis monumentum, cui post quingentos circiter annos succrevit densa ineptissimarum fabularum silva, BHL. 8427 – 8441. Apparent, antequam contexti sunt longiores virginum catalogi, singula nomina martyrum quae ad illam turmam pertinuerint; verum, unde haec orta sint, ignoratur. In litaniis annos inter 827 et 840, ut existimatur, collectis, inter sanctos Colonienses: Sancta Saula. Apud Usuardum ad diem 20 octobris: Marthae et Saulae cum aliis pluribus. In kalendario sacramentarii Asnidiensi, saeculo X: Saule et Marte. In litaniis ex codice Coloniensi saeculo item X: Martha, Saula, Paula, Brittola, Ursula. In aliis litaniis Coloniensibus: Martha, Saula, Brictola, Gregoria, Saturnina, Sabatia, Pinnosa, Ursola, Sentia, Palladia, Saturia. Sermo in Natali, BHL. 8426, cap. 11: quarum paucissimas … nomine cognoscimus, unaque tantum nominatur: inter quas inclyta et insignis fuisse asseveratur regis Britannorum filia, ab illis Vinnosa, a nostris Pinnosa nuncupata. Advertendum est ipsis initiis principem locum Ursulae non tribui, verum in priscis monumentis Saulae et Marthae, alibi Pinnosae. Attamen, iam ab exeunte saeculo X, in Passione BHL. 8427, primae partes deferuntur Ursulae, cuius nomen nulla scripta tradiderant antiquiora iis quae attulimus. Coloniae in templo Sanctae Ursulae titulus repertus est: (tum)ulo innocis virgo iacet nomine Ursula. vixit annibus octo mensibus duobus diens quattuor, C.I.L., XIII, 8485. Haec procul dubio alia est a martyre. Incredibile tamen non videtur fabulatores istinc filum deduxisse et staminibus suis contorsisse. In nostro elogio voces: ab Hunnis interfectae e commenticiis Passionibus derivantur, qua de re doctissime disputatum est, nullo veritatis et historiae emolumento. Huius loci non est inquirere de portentoso numero undecim milium martyrum, quem silentio praetermittit martyrologium Romanum, ubi breviter memorantur plurima earum corpora. Ceterum, adhuc nulla excogitata esse videtur explanatio quae suffragium omne tolleret. — Act. SS., Oct. t. IX, p. 73 – 303; A. Riese, in Bonner Jahrbücher, t. CXVIII, p. 236 – 45; Klinkenberg, ibid., t. LXXXVIII, p. 79 – 95; t. LXXXIX, p. 105 – 134; t. XCIV, p. 130 – 79; W. Levison, ibid., t. CXXXII, p. 1 – 164; G. Zilliken, Der Kölner Festkalender, p. 108 – 109; A. Poncelet, in The Catholic Encyclopedia, t. XV, p. 225 – 28; Anal. Boll., t. XLVII, p. 89 – 110; P. Clemen, Die Kunstdenkmäler der Stadt Köln, t. III, 3, p. 1 – 105.
3. ASTERII] Martyrologium hieronymianum: XIV kal. nov. in Ostia natale Asteri. Habetur epitaphium Pascasii cuiusdam, qui fuit depositus in coemeterio Commodillae IIII idus octobris VIII ante natale domni Asteri. In Actis S. Callisti BHL. 1523 (supra ad diem 14 oct.) post dies sex (a depositione Callisti) tenuit Alexander Asterium presbyterum quem praecepit per pontem praecipitari. Cuius sanctum corpus inventum est in Ostia et a quibusdam christianis sepultum in eadem civitate sub die XII kalendarum novembris. Alium diem indicant Acta SS. Marii et Marthae BHL. 5543: XV kal. febr. In libello presbyterorum Marcellini et Faustini mentio habetur basilicae martyris Asterii apud Ostia Tiberina. — Act. SS., Oct. t. IX, p. 6 – 11; Comm. martyr. hieron., p. 562; Günther, Epistulae imperatorum pontificum aliorum, p. 29.
4. DASII] Collatis codicibus martyrologii hieronymiani et breviario Syriaco hodie restituitur: in Nicomedia Dasii, Zotici, Gaii. Addunt exempla pleraque: et XII militum, vel XII milium. Ad haec Baronius: “Germana lectio est duodecim militum loco duodecim milium.” Doctissimi viri sententia temere amplectenda non est. Haec martyrum caterva, de qua nihil in monumentis, nullo pacto socianda est S. Dasio et reliquis, ut observatum est in Comm. martyr. hieron., p. 565; ubi memoriae innumerabilium paene martyrum explicationem attulimus, quae probari posse videbatur. Exstat S. Dasii et sociorum brevis Passio graeca BHG2. 492, quae ad diem 19 legenda proponitur. — Act. SS., Oct. t. IX, p. 11 – 14; Synax. Eccl. CP., p. 154; Anal. Boll., t. XX, p. 246 – 48.
5. VIATORIS] In martyrologio hieronymiano hodie S. Viator (identidem Victor nuncupatus) una cum episcopo et magistro Iusto nuntiatur: Lugduno Galliae Iusti et beati Viatoris pueri discipuli sancti Iusti episcopi. In huius Vita BHL. 4599, quam veluti ab auctore suppari scriptam ad diem 2 sept. commendavimus, S. Viatoris gesta narrantur. — Act. SS., Oct. t. IX, p. 70 – 72; Comm. martyr. hieron., p. 566 – 67.
6. MALCHI] Huius Vitam BHL. 5190, quae fabulam sapit, lucubravit S. Hieronymus, ab ipso Malcho, ut refert, singula edoctus. De captivi monachi pia morte aut de eius ecclesiastico cultu ne verbum quidem reperire est in Vita nec in ullo alio aequalium testimonio. Dies obitus a Greveno, qui primus Latinorum Malchum in martyrologium inseruit, assignatus est idem ac S. Hilarionis, cuius gesta, ab eodem Hieronymo conscripta, plerumque simul cum Malchi Vita in codicibus legebantur. Apud Graecos autem latini libelli versio sive integra BHG2. 1015, 1016, sive in compendium redacta BHG2. 1017, saepius quasi διήγησις πάνυ ὠφέλιμος inter γεροντικά nulli diei affixa reperitur; quandoque vero ad diem mart. 26 (rarius mart. 20, ut in codice Mosquensi 296, vel april. 16, ut in Vaticano 1660, anno 916 descripto) in synaxariis et menologiis signatur. Idem forte Malchus in paucis menaeorum exemplaribus nov. 24 commemoratur; hunc tamen potius distinguendum credideris ab altero Malcho, quem Theodoretus, Hist. eccl., IV, 28, 3, in monte prope Antiochiam refulsisse narrat. Nuper edita est curis L. R. Lind (Urbana, 1936) S. Malchi Vita metrica BHL. 5190 b, a Reginaldo Cantuariensi monacho libris 6 concinnata. — Act. SS., Oct. t. IX, p. 59 – 68; Synax. Eccl. CP., pp. 559 – 62, 253; BHO. 585, 586; P. van den Ven, S. Jérôme et la Vie du moine Malchus, in Le Muséon, t. XIX (1900), p. 413 – 55; t. XX, p. 208 – 326.
7. CILINIAE] Nihil in antiquis martyrologiis. E Molano Ciliniam seu Caeliniam in martyrologium Romanum transtulit Baronius. In Vita S. Remigii BHL. 7150 haec habet Fortunatus: Hic itaque primis ortus natalibus parentum nobilitate fulgebat, quem divina pietas non solum priusquam nasceretur sed antequam conciperetur elegit, in tantum, ut Montanus quidam monachus, dum se levissimo sopore quiesceret, tertia fuisset admonitione pulsatus, uti et matri suae benedictae Caeliniae quod masculum conceptum esset veridica relatione praedicaret et nomen eius vel merita designaret. A nonnullis Hucbaldo, monacho Elnonensi, tribuitur Vita S. Ciliniae. Haec vero inventa non est. Sed melius inspectis testimoniis id unum efficitur Hucbaldum de his quae in Vita S. Remigii dabantur unum alterumve hymnum composuisse. Carmina satis exilia et prosa de S. Cilinia reperta sunt in libris Laudunensibus, quibus tamen nullum auctoris praefixum est nomen. — Act. SS., Oct. t. IX, p. 318 – 22; U. Chevalier, Repertorium hymnologicum, 4656, 7086, 16500; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 351; Id., Les bréviaires, t. V, p. 61.

XI KAL. NOV.

[1] Ierosolymis beati Marci episcopi, clarissimi et doctissimi viri, qui primus ex gentibus Ierosolymorum ecclesiam suscepit regendam, ac non multo post sub Antonino imperatore martyrii meruit palmam.

[2] Hadrianopoli in Thracia natalis sanctorum martyrum Philippi episcopi, Severi presbyteri, Eusebii et Hermetis, qui sub Iuliano apostata post carceres et flagella incendio cremati sunt.

[3] Item sanctorum martyrum Alexandri episcopi, Heraclii militis et sociorum.

[4] Firmi in Piceno sancti Philippi episcopi et martyris.

[5] Oscae in Hispania sanctarum virginum Nunilonis et Alodiae sororum, quae a Saracenis ob fidei confessionem capitali sententia punitae martyrium consummarunt.

[6] Apud Coloniam sanctae Cordulae, quae una ex sodalibus sanctae Ursulae, cum aliarum suppliciis et caede perterrita se occultasset, eius rei poenitens, postridie se ultro patefecit et novissima omnium martyrii coronam accepit.

[7] Hierapoli in Phrygia sancti Abercii episcopi, qui sub Marco Antonino imperatore claruit.

[8] Rotomagi sancti Melanii episcopi, qui a sancto Stephano papa ordinatus, illuc ad praedicandum evangelium missus est.

[9] In Tuscia sancti Donati Scoti, episcopi Fesulani.

[10] Veronae sancti Verecundi episcopi et confessoris.

[11] Ierosolymis sanctae Mariae Salome, quae in evangelio legitur circa Domini sepulturam sollicita.

OCTOBRIS 22

1. MARCI] Ab Adone primum in fastos inductus est. Ex Eusebio seu Rufino, Hist. eccl., IV, 7, partim desumptum est elogium, quod ab Usuardo modice immutatum in nostrum transiit martyrologium, cum hoc Baronii additamento: sub Antonino imperatore. Notat Sollerius in Rufino non repertum esse quod Marcus non multo post electionem martyrio consummatus sit. Primum enim falsum est (ita ille), alterum de martyrio, ut minimum saltem dubium. — Act. SS., Oct. t. IX, p. 477 – 84; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 619.
2. PHILIPPI] Florus et Ado, non vero Beda, hodie nuntiant: apud Adrianopolim Thraciae, natale sanctorum Philippi episcopi Eusebii et Hermetis. In breviario Syriaco memorantur Philippus et Hermes, Severus postridie. Concinit martyrologium hieronymianum, in quo male inseritur Eusebius, incertae originis, proin a societate martyrum Hadrianopolitanorum removendus. E Passione BHL. 6834 – 6836, quae licet non intacta ab hagiographis relicta, bonae tamen notae est, habemus S. Philippum episcopum Heracleensem cum Hermete diacono die 22 oct. igni traditum fuisse, Severum presbyterum, in carcere relictum, postero die martyribus sociatum fuisse. Passionis tempus a Baronio assignatur persecutio Iuliani. Sub Diocletiano contigisse nunc iudicant periti, quotquot Acta Philippi penitius inspexerunt. — Act. SS., Oct. t. IX, p. 537 – 53; Comm. martyr. hieron., p. 567 – 68; Anal. Boll., t. XXXI, p. 243.
3. ALEXANDRI] In synaxariis Graecorum profertur elogium SS. Alexandri episcopi et Heraclii militis cum mulieribus quattuor Anna, Elisabeth, Theodota et Glyceria, ubi nihil de Alexandri sede, nihil de palaestra et tempore martyrii. Compendium est Passionis plenioris cuius hoc solum superest vestigium. Festum agebatur Constantinopoli in eorum martyrio prope ecclesiam Sancti Georgii ἐν τῷ Κυπαρισσίῳ. — Act. SS., Oct. t. IX, p. 520 – 22; Synax. Eccl. CP., p. 156.
4. PHILIPPI] Baronius: “De quo etiam tabulae Firmanae ecclesiae quas Romam delatas accepimus.” Praeter has tabulas quas post Baronium nemo inspexit, certiora postulantur monumenta quibus comprobetur Philippus et episcopus et martyr esse. Iteranda forent quae de sanctis Firmanae ecclesiae dicta sunt ad diem 12 april., sub Vissia. — Act. SS., Oct. t. IX, p. 523 – 25; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 396.
5. NUNILONIS] Recoluntur hodie ab Usuardo, qui Nunilonis sororem Elodiam vocat. Harum martyrium scripsit S. Eulogius (Memoriale sanctorum, II, 7), ex iis quae didicerat a Venerio Complutensi episcopo. In urbe Osca, apud oppidum Barbitanum, coram praefecto urbis Christum confitentes et hostem fidei detestantes, sub ictu gladii corruerunt undecimo kalendas novembris. Annum indicat: aera qua supra, id est 889, Christi 851. Kalendariis Mozarabum ad diem 21 oct. inscriptae sunt. His consentit Passio BHL. 6252 b et varia monumenta, ut sunt diplomata Legerensia (Leyre), non vero breviaria quae recenset V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 220. — Act. SS., Oct. t. IX, p. 626 – 47; Anal. Boll., t. LV, p. 275.
6. CORDULAE] Kalendariis Coloniensibus inde a saec. XII hodie inscripta est. Eius historiam primus narrasse videtur auctor libelli de virginibus Agrippinensibus BHL. 8427 archiepiscopo Geroni († 976) inscripti. Quia in gestis virginum non legitur ceterarum, ita ille, ideo minorem inde fidem capere, quod absit, non debemus, cum hoc sit sincerius venerandum quod, divina concedente clementia, nocturnae quietis conticinio voluit pandere per seipsam cuidam retrusae, probabilis vitae, nomine Helintrudae. Haec autem inclusa erat in monasterio Herise vocato in Saxonia. Revelatio eidem facta de S. Cordula etiam Passioni BHL. 8428 – 8430 quasi appendix accedit, neque adest in omnibus exemplis. Exstant libelli BHL. 1951 de inventione anno 1278 et miraculis, BHL. 1953 de miraculis, et Concordantia Cordularum BHL. 1952, de duabus synonymis. — Act. SS., Oct. t. IX, pp. 80 – 81, 162 – 63, 580 – 86; G. Zilliken, Der Kölner Festkalender, p. 108 – 109.
7. ABERCII] Elogium subministraverunt Graecorum synaxaria, contractum ex Vita, cuius tres recensiones legimus BHG2. 2 – 4, tertiam in menologio metaphrastico, sed rebus similes sin minus verbis et stilo. Praecipuus fons est titulus pernotus, Hieropoli (ne legeris: Hierapoli) repertus prope Synnada, in Phrygia Salutari, qui hodie Romae in museo Laterano asservatur. Hoc suum epitaphium versibus ipse confecit Abercius quidam, quem anno 200 obiisse pronuntiant veterum monumentorum studiosi. Se Christi discipulum profitetur, narrat fidei causa Romam adivisse, Syriam, urbes omnes, Nisibim trans Euphratem, et fratres ubique invenisse qui eadem crederent, quae ipse, iisdemque caerimoniis uterentur. Haec expandit libere qui Vitam conscripsit, aliaque affinxit pro arbitrio, haud parum fabulosa. Nihil omnino affert Vita quod historiae fide comprobatum esse videatur, praeter ea quae suppeditat titulus sepulcralis, nihil titulus quod episcopum fuisse Abercium significet. Fuerunt qui conicerent Abercium illum esse montanistis infensum qui ab Eusebio, V, 16, 3 – 5, memoratur Αὐίρκιος Μάρκελλος. Ex temporum rationibus nihil contradicit, nec incredibile videtur istum episcopum fuisse; verum Hieropoli sedisse et pro sancto cultum esse, nullo prorsus argumento stabilitur. Praetermittendus non est Ἀβέρκιος ὁ ἐλάχιστος ἐπίσκοπος τῆς Ἱεραπολιτῶν πόλεως Φρυγίας Σαλουταρίας, qui actis concilii Chalcedonensis subscripsit, E. Schwartz, Concilium universale Chalcedonense, t. I, 3, p. 93 (et passim), ubi supervacaneum est annotare Ἱεραπολιτῶν pro Ἱεροπολιτῶν merum librariorum fuisse lapsum. Hic quidem Abercius unus est quem in priscis monumentis reperiamus Hieropolitanus episcopus. Neque mirum videbitur, illius Vitam aliquando esse conscriptam, si, quod et aliis eiusdem aetatis accidit, in propria ecclesia Abercii memoria viguit, praesertim cum titulus sepulcralis conspiceretur in quo non tantum nomen sed et gesta incisa erant. Quid veri, quid falsi exhiberent inscriptiones, quid in historia opportune doceret titulus, quid peccaret, neque Phryges hagiographi neque alii usquam in orbe terrarum tunc exquirere aut curabant aut poterant. — Act. SS., Oct. t. IX, p. 485 – 519; De Rossi, in Bullettino di archeologia cristiana, 1894, p. 65 – 69; L. Duchesne, in Revue des questions historiques, t. XXXIV, p. 5 – 33; Id., in Mélanges d'archéologie et d'histoire, t. XV, p. 155 – 82; Anal. Boll., t. XVI, p. 74 – 77; t. XXX, p. 476 – 77; Th. Nissen, S. Abercii Vita, Lipsiae, 1912; O. Marucchi, I monumenti del museo cristiano Pio-Lateranense (Milano, 1910), p. 40 – 42; tab. XLIII, 5, 5A.
8. MELANII] Baronius: “Fuit hic secundus eius sedis episcopus subrogatus S. Nicasio… Aliqui hunc Melonem corrupto vocabulo appellant.” Nicasium nullo iure catalogo episcoporum Rotomagensium inscriptum diximus ad diem 11 oct., Melanii autem nomen corruptum esse constat non Melloni sed Malloni, quae recta scriptio est. Mallonus autem, qui saec. IV ineunte vixit, primus signatur in antiquis catalogis. Tantum abest ut Acta BHL. 5899 – 5902 a coaevis testibus scripta sint et fidem mereantur. Vincentium Bellovacensem et Petrum de Natalibus. Catal., IX, 93, allegat Baronius. — Act. SS., Oct. t. IX, p. 554 – 74; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 206; Id., in Bulletin critique, t. VII, p. 4 – 6; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 389; Id., Les bréviaires, t. V, p. 203.
9. DONATI] Qui S. Donati Vitam edidit BHL. 2305, Faesulanus scriptor suppar, epitaphium servavit quod ipsi Donato abiudicandum non videtur, ed. L. Traube, M.G., Poet. lat. aevi carol., t. III, p. 692: Hic ego Donatus Scottorum sanguine cretus cet. Episcopus sedisse dicitur annos quadraginta septem, ut credibile est, inter 826 – 829 et 874 – 877, atque grammaticam et metricam docuisse. Exstat, praeter epitaphium, carmen de laudibus Hiberniae (M.G., t. c., p. 691), carmen editum a d. v. K. Strecker, in Zeitschrift für romanische Philologie, t. XLI, p. 566 – 73, Vita metrica S. Brigidae Kildariensis BHL. 1458, cum prologo BHL. 1459 et Vita BHL. 1459 b, ut significavit d. v. Marius Esposito, in Journal of Theological Studies, t. XXXIII, p. 128 – 30; cf. Hermathena, t. XXIV, p. 29, annot. 37. E Vita BHL. 2305 accipimus Donatum Hibernum, cum patriam Christi causa reliquisset, Romam adivisse peregrinum, Faesulas dein attigisse quando plebs ad episcopum eligendum in templum convenisset, et mox prodigiose campanis pulsantibus lampadibusque accensis in pontificalem cathedram summo omnium consensu quasi coactum esse. Interfuit Romae coronationi Ludovici, Langobardorum regis, anno 844, et concilio Lateranensi, anno 861. Diem festi sine ulla dubitatione colligimus ex eadem Vita BHL. 2305: sepultus vero est … die undecima kalendarum novembris, etsi perraro in kalendariis reperitur; unum enim appellatur sacramentarium saec. XIII vel XIV haud procul Florentia exaratum (L. Gougaud, Les Saints irlandais hors d'Irlande, Louvain, 1936, p. 76), praeter auctaria Florentina Usuardi apud Sollerium, saec. XV, ut videtur. Baronius in annotationibus: “Eius Acta nuper conscripsit Franciscus Cattanius Diacetius episc. Fesulanus,” nec alios fontes memorat. Hae sunt lectiones propriae typis mandatae anno 1568 vel 1569, quas ediderunt decessores nostri, Act. SS., Oct. t. IX, p. 650 – 651. — Act. SS., Oct. t. IX, p. 648 – 62; t. XII, p. 413; J. F. Kenney, The Sources for the Early History of Ireland, t. I (New York, 1929), pp. 362, 601 – 602; T. Olden, in Dictionary of National Biography, t. XV, p. 216.
10. VERECUNDI] Adducuntur a Baronio tabulae ecclesiae Veronensis, ni fallor series episcoporum, et Aug. Valerii commentarius. Quae de Verecundo passim a recentioribus referuntur, non satis probata sunt. Lectus fuisse traditur in basilica Sancti Petri in Arce titulus, quem antiquum et genuinum esse non negaverim: Hic requiescit in pace sanctae memoriae Verecundus episcopus. Meminisse iuvat in episcoporum epitaphiis vocabulum sanctus honoris ac reverentiae vim habere, non cultus liturgici (H. Delehaye, Sanctus, p. 29 – 59). — Act. SS., Oct. t. IX, p. 586 – 88; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 933.
11. MARIAE] Marc. XV, 40; XVI, 1. Huic sanctae feminae nemo ante Adonem in fastis locum dedit. Quot et quantis fabulis huius Mariae memoria obscurata fuerit tum ab hagiographis tum a viris doctioribus non iuvat exponere. — Act. SS., Oct. t. IX, p. 435 – 76; BHL. 5518 – 5521.

X KAL. NOV.

[1] In Hispania, prope Gades ad fundum Ursonianum, sanctorum martyrum Servandi et Germani, qui in persecutione Diocletiani sub Viatore vicario post verbera, squalorem carceris, famis ac sitis iniuriam et longissimi itineris laborem, quem ferro onusti pertulerunt, novissime martyrii sui cursum caesis cervicibus impleverunt; ex quibus Germanus Emeritae, Servandus vero Hispali conditus est.

[2] Antiochiae in Syria natalis sancti Theodori presbyteri, qui in persecutione impii Iuliani comprehensus, post equulei poenam et multos ac durissimos cruciatus, lampadibus etiam circa latera appositis inflammatus, cum in confessione Christi persisteret, occisione gladii martyrium consummavit.

[3] Constantinopoli sancti Ignatii episcopi, qui cum Bardam caesarem ob repudiatam uxorem arguisset, ab eo multis iniuriis affectus in exilium puisus est, sed a Nicoiao Romano pontifice restitutus, tandem in pace quievit.

[4] Burdigalae sancti Severini Coloniensis episcopi et confessoris.

[5] Rotomagi sancti Romani episcopi.

[6] Apud Salernum sancti Veri episcopi.

[7] In territorio Ambianensi sancti Domitii presbyteri.

[8] In pago Pictaviensi sancti Benedicti confessoris.

[9] Apud Vilackum in Pannonia sancti Ioannis de Capistrano confessoris, Ordinis Minorum, vitae sanctitate ac zelo catholicae fidei propagandae illustris, qui Taurinum arcem, validissimo Turcarum exercitu profligato, suis precibus et miraculis ab obsidione liberavit. Eius festum quinto kalendas aprilis recolitur.

OCTOBRIS 23

1. SERVANDI] Anno 662 in oratorio prope locum dictum Alcalá de los Gazules positus est lapis ita inscriptus: In nomine Domini hic sunt recondite reliquie sanctorum Servandi Germani cet. (Hübner, Inscriptiones Hispaniae christ., 88; cf. 110). Elogium illud ipsum est quod martyrologia saec. IX inde a Lugdunensi in cod. Parisino 3879 praebent e Passione BHL. 7608. A nostro inserta sunt verba prope Gades ad fundum Ursonianum, quae suppeditat eadem Passio: ad fundum nomine Ursianus qui est in territorio Gaditano. Addita sunt et illa: in persecutione Diocletiani, e scriptore quopiam recenti, v. g. Vasaeo vel Villegas, ut videtur. Acta, saec. X forsan antiquiora, paraenetica potius quam historica sunt nec magni facienda. Servandus et Germanus hodie in kalendariis Mozarabum inscripti sunt; in Cordubensi, anno 961, hoc cum elogio: In ipso est Christianis festum Servandi et Germani monacorum interfectorum martyrum per manus Viatoris euntis ex Emerita ad terram barbarorum. Et sepulcra eorum sunt in littoribus Cadis. Et festum eorum est in villa Quartus, ex villis Cordube. — Act. SS., Oct. t. X, p. 25 – 31; España Sagrada, t. XIII, p. 307 – 317; M. Férotin, Le Liber Ordinum, p. 484 – 85; Id., Le Liber mozarabicus sacramentorum, pp. 837, 940.
2. THEODORI] A Sozomeno, Hist. eccl., V, 8, vocatur Θεοδώριτος (ubi tamen inter codicum varias lectiones legitur et Θεόδωρος), nec aliter in variis recensionibus latinae Passionis BHL. 8074 – 8076, et in Passione edita nuper a v. cl. Pio Franchi de' Cavalieri. In hieronymiano, ad dies 23, 29 martii, 10 aprilis, legimus: in Antiochia Theodori presbiteri. Ad 23 martii in codice Bernensi scribitur: Theoduli, quam pravam lectionem recepit Baronius: Antiochiae S. Theoduli presbyteri, neque advertit eundem esse quem ad 23 octobris inscripserat. In synaxariis memoratur Theodoretus presbyter ad 2, 3 martii, 6, 12 17, 18 maii. Elogio nostro breviter referuntur ea quae Florum secutus hausit Ado ex aliqua e Passionibus latinis, quales indicavimus. Hae vix creduntur certis auctoribus comperta tradere, etsi usae sunt Passione graeca deperdita, ante Sozomenum conscripta, sed falsa cum veris miscent non sine periculo legentium. Haud incredibile est Passioni originem dedisse merum errorem et Theodoretum non alium esse a iuvene illo Theodoro, qui sub Iuliano diris suppliciis Antiochiae excruciatus, prodigiose tandem morti ereptus est, ut ipse Rufino narravit, Hist. eccl., X, 38; de quo alii passim scriptores ecclesiastici. — Act. SS., Oct. t. X, p. 32 – 47; Comm. martyr. hieron., pp. 156, 166, 182; Synax. Eccl. CP., pp. 502, 503, 661, 679, 689, 694; P. Franchi de' Cavalieri, in Note agiografiche, t. V, p. 59 – 101.
3. IGNATII] Vix quicquam sine ira et studio scriptum est ab aequalibus vel supparibus de Ignatio imperatorum filio ac nepote qui, cum monasticam vitam diu egisset, S. Methodio Constantinopolitano archiepiscopo successit (847), post annos vero undecim a Barda caesare, Michaelis III avunculo, sede pulsus et a Photio, qui ei suffectus erat, depositus et anathemate perculsus, iterum patriarchae munus, a Basilio I Macedone restitutus (867), per decennium obtinuit, donec octogenarius 23 oct. 877 ad aeternam migravit requiem, nedum “in pace quieverit”, cum nec Photii asseclis in Oriente nec Romano pontifici ob missos in Bulgariam episcopos acceptus esset. Praeter synaxariorum elogia ad hunc diem, antestatur Baronius registrum Iohannis p. VIII et Nicolai I, epistulas Ignatii, Acta Romanae synodi anno 863 adversus Photium celebratae, tandem historiae byzantinae scriptores et epistulam Anastasii bibliothecarii ad Hadrianum p. II de Actis concilii illius Constantinopolitani (869 – 70), quod ut synodus universalis octava nuncuparetur ipse Anastasius auctor fuit (M.G., Epistolae, t. VII, p. 410; cf. F. Dvorník, in Bulletins de l'Académie royale de Belgique, 1938, p. 445 – 87). Exstat S. Ignatii Vita BHG2. 817, a Niceta Paphlagone in Photium infensissimo conscripta; Laudationis autem a Michaele quodam concinnatae fragmentum inter Acta concilii VIII servatum est (BHG2. 818). Colebatur Ignatius ἐν τῇ μονῇ αὐτοῦ τῇ οὔσῃ πέραν ἐν τῷ Σατύρου (cf. J. Pargoire, in Bulletin de l'Institut archéol. russe à Constantinople, t. VII, 1902, p. 69 – 78). — Act. SS., Oct. t. X, p. 157 – 205; Aug. t. I, p. 109* – 112*; Synax. Eccl. CP., p. 155 – 60; V. Grumel, Regestes des Actes du Patriarcat de Constantinople, t. I, 2 (Chalcedone, 1936), p. 64 – 129; Id., La succession d'Ignace (858), in Studi bizantini e neoellenici, t. V (1939), p. 177 – 85.
4. SEVERINI] Errore antestatur Baronius Bedam et Adonem. Haec Usuardus: civitate Colonia S. Severini episcopi et confessoris. Gregorius Turonensis, Virtut. S. Martini, I, 4, Severinum Coloniensis civitatis episcopum commendat tanquam virum honestae vitae et per cuncta laudabilem, narratque caelesti visione cognovisse obitum S. Martini (anno 397). Fuerunt qui Severinum Coloniensem confunderent cum Severino Burdigalensi, de quo Gregorius, in Gloria confessorum, XLIV, ubi legimus: Vitam tamen huius postquam haec scripsimus, a Fortunato presbitero conscriptam cognovimus; quam, cum diu deperditam credidissent viri eruditi, agnoverunt esse BHL. 7652, parvi hanc quidem momenti, incipientem his verbis: Beatissimus igitur Severinus Treverorum (al. Agrippinensis) episcopus. Ex qua nihil prorsus docemur nec de Severino Burdigalensi. Neque de Coloniensi ullam notitiam suppeditant Vitae BHL. 7647 – 7651, quae saeculo IX antiquiores non sunt. — Act. SS., Oct. t. X, p. 50 – 66; H. Quentin, La plus ancienne Vie de S. Seurin de Bordeaux, Toulouse, 1902; Anal. Boll., t. XXII, p. 112 – 13; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 60; t. III, p. 179; W. Levison, Die Entwicklung der Legende Severins von Köln, in Bonner Jahrbücher, t. CXVIII, p. 34 – 53; M.G., Script. rer. merov., t. VII, p. 204 – 224.
5. ROMANI] Fuit decimus nonus ordine in sede Rotomagensi, saec. VII mediante. E Molani martyrologio in nostrum transiit. Exiguae fidei sunt tum Vita metrica BHL. 7310, tum Vitae prosae 7312 – 7317. Exstant libelli de translatione capitis BHL. 7319 et de translatione corporis in aliam capsam BHL. 7320. — Act. SS., Oct. t. X, p. 74 – 103; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 207; A. Floquet, Histoire du privilège de S. Romain, Rouen, 1833; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 407; Id., Les bréviaires, t. V, p. 272.
6. VERI] Monumenta ecclesiae Salernitanae allegat Baronius quae de S. Eusterio agens attulerat ad diem 19 oct. Lege quae hoc loco observanda duximus. — Act. SS., Oct. t. X, p. 47 – 48.
7. DOMITII] Vetera manuscripta et Molanus Domitium eremitam martyrologio inserendum Baronio suaserunt. Saec. VIII vixisse censetur. Sed reapse tum de aetate tum de gestis silent monumenta. Vita BHL. 2258 scripta est saec. XIII, inconcinna, qua credere iubemur Domitium ranis S. Ulphiae discipulae quietem turbantibus silentium perpetuum indixisse. — Act. SS., Oct. t. X, p. 143 – 50; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 91.
8. BENEDICTI] Ex Usuardo. Ceterum de eius gestis nihil memoriae proditum est. Alius videtur a Benedicto Maceracensi, qui nunc colitur pridie huius diei, idem vero qui Pictavensis, Quinciacensis (Quinçay), Herbadillicus (Herbange) passim nuncupatur. Quae de Benedicto, qui ante saec. IX vixit, recentioris aetatis hagiographi narrant, Acta fabulosa S. Viventii suppeditarunt nec ullam merentur fidem. — Act. SS., Oct. t. X, p. 150 – 57; A. Oheix, S. Benoît de Macérac, Nantes, 1910; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 345; Id., Les bréviaires, t. V, p. 36.
9. IOANNIS] Ortus Capistrani in Marsis die 24 iun. 1386, fratrum minorum Observantium institutum amplexus est, cui propagando omne studium contulit. Praedicationi verbi Dei naviter incumbens, totam fere Italiam peragravit variisque et gravissimis S. Sedis legationibus functus est. Ad bellum sacrum cum Turcis principum animos qua verbo, qua litteris accendit, eiusque potissimum consilio et virtute, die 22 iul. 1456 ad Taurinum (Beograd) victoria de Turcis relata est. Eodem anno, die 23 oct., Vilacki (Ilok) defunctus est. Praeter eius gesta ab aequalibus conscripta (BHL. 4360 – 4368, 4365 a), exstant plurimae eius epistulae et contiones partim ineditae. S. Iohannis canonizatio ab Alexandro VIII anno 1690 peracta, a Benedicto XIII promulgata est 4 iun. 1724. Eius autem festum die 28 mart. toto orbe celebrandum mandavit Leo XIII die 19 aug. 1890. — Act. SS., Oct. t. X, pp. 269 – 552, 915 – 16; C. Othmer, S. Giovanni da Capistrano ed i suoi viaggi fuori d'Italia, in Studi Francescani, t. XXVI (1929), p. 180 – 214; Annales Minorum3, t. XII, p. 750 – 96; Anal. Boll., t. XXXIX, pp. 139 – 51, 399, 426; t. LVI, p. 213 – 18; J. Hofer, Johannes von Capestrano, Innsbruck, 1936; Id., Die “Legenda Iohannis de Capistrano” des Christophorus von Varese im Codex 2606 der Breslauer Stadtbibliothek, in Franziskanische Studien, 1937, pp. 175 – 82, 383 – 84; Id., Gabriel von Verona O.F.M. als Biograph Kapistrans, ibid., 1938, p. 89 – 93; A. Chiappini, La produzione letteraria di S. Giovanni da Capestrano, in Miscellanea francescana, t. XXIV – XXVII; Id., S. Giovanni di Capestrano e il suo convento, Aquila, 1925.

IX KAL. NOV.

[1] Venusiae in Apulia natalis sanctorum martyrum Felicis episcopi Africani, Audacti et Ianuarii presbyterorum, Fortunati et Septimi lectorum, qui tempore Diocletiani a Magdelliano procuratore multis diu vinculis et carceribus in Africa et Sicilia macerati, cum Felix nullatenus sacros libros iuxta imperatoris edictum tradere voluisset, tandem occisione gladii consummati sunt.

[2] Apud Homeritas, in civitate Nagran, passio sanctorum Aretae et sociorum trecentorum et quadraginta, tempore Iustini imperatoris, sub Dunaan Iudaeo tyranno; post quos christiana mulier incendio tradita est, cuius filius, annorum quinque, cum balbutiendo Christum confiteretur nec blanditiis nec minis retineri posset, in ignem ubi mater ardebat, se praecipitem dedit.

[3] Coloniae sancti Evergisti episcopi et martyris.

[4] Constantinopoli sancti Procli episcopi.

[5] In Britannia minori transitus sancti Maglorii episcopi, cuius corpus Lutetiae Parisiorum requiescit.

[6] In Vertano monasterio sancti Martini abbatis.

[7] In Campania sancti Marci solitarii, cuius praeclara opera sanctus Gregorius scripsit.

OCTOBRIS 24

1. FELICIS] Hanc hodie turmam Ado et Usuardus suo quisque elogio honestarunt. Neutrum exscripsit martyrologium Romanum, sed utriusque adivit fontem, recensionem aliquam Passionis S. Felicis episcopi Thibiucensis (Tubzacensis plerumque in codicibus), BHL. 2894. Legimus in Actis Magnilianum, absente episcopo, in iudicium citavisse Aprum presbyterum, Cyrillum et Vitalem lectores. Mox Carthaginem vinctus deducitur Felix; qui cum libros sacros tradere renueret, capite plectitur et in basilica Fausti sepelitur. Hanc Passionem retractavit hagiographus aliquis Apulus ut patriae suae martyrem Afrum ascisceret. Felicem enim fingit per Siciliam iter fecisse et Venosam advenisse, ubi mortem oppetierit cum sociis Ianuario, Fortunato, Septimo, qui reapse ad Italiam meridionalem pertinent, ut e martyrologio hieronymiano perspicitur ad diem 1 septembris. In primigenia Passione partes agebant Aper, Cyrillus, Vitalis; qui omnes in adulterata recensione ab episcopo separantur nec amplius comparent postquam Felix Carthaginem reliquit. Hic additur Adauctus, confusione orta cum Felice Romano, cuius individuus comes est Adauctus, ad diem 30 augusti. Eadem de causa credendus est Florus Thibiucensem episcopum reposuisse ad diem 30 augusti. Dissensit Ado et maluit diem 24 octobris, etsi e Passione habetur martyrii dies 15 iulii, quo meminit hieronymianum martyrum incertis nominibus in basilica Fausti sepultorum. Quam ob causam electus sit dies 24 octobris, ignoratur. Forsitan notasse iuverit in hieronymiano ad hunc diem ne verbum quidem fieri de Africa, sed Nicomediae, cum aliis aliquot, martyres occurrere Felicem et Vitalem, cognomines Felicis et Vitalis illius lectoris de quo in Actis antiquioribus. — Act. SS., Oct. t. X, p. 618 – 34; Comm. martyr. hieron., pp. 377, 569; Anal. Boll., t. XVI, p. 27 – 29; t. XXXIX, p. 241 – 76; Les martyrologes historiques, p. 522 – 32.
2. ARETAE] Strages quae in elogio satis confuse hic commemoratur contigit anno 523 in Nagran (Naǧrān) urbe Arabiae australis Erythraeo mari finitimae, quae in V. T. dicta est Saba et a Graecis Latinisque, e nomine arabico Himyar, regnum Homeritarum vocitatur. Nefariae caedis testes omnes pariter incusant iudaeum tyrannum, e regia stirpe Homeritarum, quem Syri Masruq appellant, plerique autem alii cognomine arabico Dū Novās, quasi “hominem iuba pendula”, unde graecanicum est Δουναάν. Is, mortuo praefecto Habessino, qui eam partem Arabiae, vice regia, sub Aethiopum dicione tenebat, interregni et hiemis opportunitate arrepta, seditionem movit, urbem Zafār expugnavit, ecclesiam in synagogam convertit plurimosque christianos interemit. Dein urbem Naǧrān obsedit, et deditione facta, foedifraga cum perfidia, ingentem civium multitudinem immaniter trucidavit. Horum antesignanus fuit princeps gentis arabicae quae dicebatur banū 'l-Ḥarith ibn Ka'ab, qui cum contribulibus suis CCCXL urbem defendere frustra voluerat. Is est quem Graeci, contractiore nomine, Aretham (Ḥarith) appellare solent. Cum Aretha eiusque militibus mactata est promiscua multitudo virorum ac mulierum numero amplius quattuor milia. His ad supplicium praeivere CDXXVII sacerdotes, monachi et virgines sacrae, in ardentem foveam proiecti. Foedissimum istud scelus quasi aenigmate significatum esse in Corano Mohammadis (sur. 85, 4 – 10), communiter censent eruditi. De causis huius carnificinae occultis et manifestis non satis constat. Attamen plus quam probabile est christianos Iamenitas invasori iudaeo suspectos fuisse quod eiusdem religionis erant hinc cum Aethiopibus inde cum Romanis, ideoque regnum Homeritarum prodere parati videbantur quod cum persico imperio amicitia sin minus foedere coniunctum erat. Itaque fanaticis odiis simultates etiam politicae accesserint necesse est. Facies tamen rerum immutata est, cum Axumitarum rex Elesbaas (de quo ad diem 27 octobris), hortante et iuvante Iustino imperatore, ad ultionem huius crudelitatis cum classe in regionem Homeritarum transmisit, Dunaan invasorem exstinxit et regnum denuo in suam potestatem redegit. Brevi tamen post tempore, Homeritae peregrinae dominationis pertaesi, duce Abraham christiano rebellarunt. Pace utcumque composita, Iustiniani imperatoris politicis artibus varie sollicitati sunt Homeritae, donec Chosroes rex Persarum eos iugo suo subiecit. Ecclesiae arabicae residuam propaginem islamicum fulmen dispersit aut delevit. Haec scitu necessaria erant ut perspiceretur quanto cum studio partium olim a scriptoribus illius sequentisve aetatis narratae fuissent multiplices rerum vices, in quibus variarum gentium consilia, simultates et odia politica pariter et religiosa tantum momentum habuerunt. Nec mirum est hodieque perplexam obscuramque historiam ab eruditis aliis aliter explicari prout quisque in historia graeca, iudaica, arabica vel aethiopica disquisitionis suae cardinem posuit. E testimoniis quae ad nos pervenerunt, longe praestantissimum est epistula quam ad Symeonem Gabulae archimandritam paucis mensibus post cladem Homeritarum dedit Symeon urbis Beth-Aršam episcopus, cognomine sophista persicus. Huius epistulae variae recensiones exstiterunt, BHO. 102 – 104, unde constat scriptores aequales vel suppares sibi non temperasse quin genuinum documentum arbitratu suo retractarent. In ea forma quae melius Symeonis stilum referre videtur, iam cernuntur plane conspicua hagiographicae facundiae indicia. Nihilo tamen setius summae rerum narratarum fidem detrectare non licet, quas Symeon se legisse asseverat in litteris a Dunaan datis ad Alamundirum (al-Mundīr) Hirae principem, apud quem Symeon mense ianuario vel februario anni 524 legatos Homeritarum tyranni legatus ipse Iustini imperatoris convenit. Multi tamen propensius crediderint Symeonem e legatorum dictis integram narrationem concinnasse, non litteris usum esse, quas profecto Dunaan non quasi ad christianorum martyrum laudem conscripsisset. Symeonis epistulam complevit et digessit alter Syrus, qui putatus est fuisse Sergius Sergiopolis (Rosapha) episcopus. E syriaco exemplari huius recensionis procedit martyrium SS. Arethae et sociorum BHG2. 166, in quo narratio perducitur usque ad christiani regis Aethiopum Elesbaan victoriam, egregia facinora quibus de ecclesia et gente Homeritarum bene meritus est eiusque piissimam mortem. De his iterum ad diem 27 octobris. Nuper vero felici casu detectae sunt laciniae codicis syriaci anno 932 exarati, in quo descripta erat martyrum Homeritarum amplissima historia capitibus constans 49, quorum pleraque singillatim et prolixe passionem referunt multorum virorum et mulierum, certis locis diebusque interemptorum (ed. Axel Moberg, The Book of the Himyarites, Lund, 1924). Non defuere viri docti qui existimarent hunc libellum esse a Sergio Sergiopolis episcopo compositum, unde fluxit martyrium Arethae et sociorum BHG2. 166. Sed salva auctoritate peritorum, nimis manifeste cernitur grandiloqua haec narratio fabulis referta et tumefacta esse e translaticia hagiographorum apotheca (cf. Anal. Boll., t. XLIII, p. 145 – 46). Vix non evidens est a scriptore expilatos fuisse auctores graecos et syriacos. Ut enim alia multa praetermittamus, idem iudaeus tyrannus modo appellatur Masruq, ad Syrorum exemplum, modo Du Iazān, quod quidem nomen Arabibus usitatum fuisse comprobatur sed, ne hoc loco mirifice incongruum sit, neglegentia syri librarii positum esse debuit pro Dū Naān, i.e. Δουναάν. Praeterea nemo prudens intelleget pietatem et venerationem qua martyres homeritae non solum a christianis sed ab ipsis moslemis concelebrati sunt, tam hebetem fuisse ut eorum memoriam a ieiuno et exili fonte confuse repeteret, cum testis aequalis vel etiam oculatus tam perspicuo ordine de variis martyrum manipulis exposuisset qui et unde fuissent, quo loco et die, quibus suppliciis affecti obiissent, ubi et a quo condita corpora eorum quiescerent. Seorsum ab ista farragine, ex epistula Symeonis et martyrio Arethae diversae recensiones prodierunt graece BHG2. 167, armenice BHO. 106, aethiopice BHO. 105, Cultus eorum primas radices egit apud Syros monophysitas, quorum confessionem certissime sectabatur Homeritarum ecclesia. Eorum praeconium cecinisse fertur Iohannes “psaltes”, archimandrita coenobii Beth Aphthoniae, qui e vivis iam excesserat anno 536 (ed. E. Brooks, in Patrologia Orientalis, t. VII, p. 613 – 14). Attamen syriacum hymnarium saeculi VII – VIII, in quod carmen istud insertum est, hymnos aliquot falso nomine inscriptos habet. Nec facile concesseris Aretham ducem, paucis annis post suam mortem inepto doctoris (malpānā) titulo salutatum fuisse (cf. Anal. Boll., t. XLV, p. 366). Nagranenses martyres, in fastis Ecclesiae occidentalis fere ignoratos, arcessivit Baronius e libris Graecorum, ad diem 24 octobris. Eorum tamen elogium ipse contraxit e Passione BHL. 671, quae est Passionis Metaphrasticae BHG2. 167 latina interpretatio. Inde sumpsit quae narrat de puerulo isto annorum quinque, qui … in ignem, ubi mater ardebat, se praecipitem dedit. Hanc narratiunculam, in qua, silentibus aliis auctoribus, Metaphrastes (P. G., t. CXV, p. 1276 – 77), suspiciosa consensione, hinc cum aethiopico synaxario, inde cum moslemicis scriptoribus convenit, profecto excogitavit fraudator aliquis, qui pulchrius sibi facere visus est nobile facinus a Symeone Beth-Arsamiensi traditum. Nempe christianae mulieris, nomine Romae vel Daumae, cui caput praecisum fuit, quinquennis filiolus, matris supplicio minime territus tyranni blanditias fortiter reppulit eumque contumeliis exasperare voluit ut matri suae in morte coniungeretur. Ad totius historiae veritatem aestimandam notare iuvat Dunaan eo crudelitatis non abreptum fuisse. Generosus puer, qui nomen habebat Baisar, a nece servatus fuit eumque Iohannes Ephesinus historicus Constantinopoli obviam habuit. Syrorum martyrologia Arethae et sociorum commemorationem indicunt in diem decembris 31 (Patrologia Orientalis, t. X, pp. 31, 36, 49): quod in gesta quadrat aptius quam dies 24 octobris, siquidem regni Homeritarum invasor tyrannidem capessivit hiemis tempore. S. Arethas erratica mentione salutatur die 1 oct. in kalendario marmoreo Neapolitano, ubi rursus occurrit die 24 eiusdem mensis (Anal. Boll., t. LVII, p. 36). Primo item die octobris, incertum e quo fonte, nuntiat Usuardus: Romae natalis beati Arethae martyris et aliorum quingentorum quatuor (cf. Anal. Boll., t. c., pp. 36, 38). Festum martyrum homeritarum in nostro martyrologio ad diem 27 iulii inscriptum nullo testimonio antiquo commendari, suo loco iam notatum fuit. — Act. SS., Oct. t. X, pp. 661 – 762, 919 – 20; I. Guidi, La lettera di Simeone, vescovo di Beth-Arṣâm sopra i martiri Omeriti, in Atti della Reale Accademia dei Lincei, ser. 3. Memorie, t. VII, 1881; L. Duchesne, Églises séparées (1896), p. 319 – 33; Id., L'Église au VIe siècle (1925) p. 289 – 93; R. Aigrain, i. v. Arabie, in Dictionnaire d'histoire et de géographie ecclésiastiques, t. III, col. 1243 – 47, ubi diligenter collectae sunt lucubrationes aliquot aliae lectu non inutiles.
3. EVERGISTI] Ante omnia emendandus videtur typothetarum error in sancti nomine, rescribendumque Evergisli, ut in primis martyrologii editionibus. Ceterum apud antiquos quaedam variatio est, ut Eberegiselus, Eberigisilus in codicibus Gregorii Turonensis. Ex huius Hist. Franc., X, 15, 16, habemus Evergislum Coloniensem unum fuisse episcoporum quos Childebertus rex II Pictavum misit, qui in coenobio monialium observantiam restituerent. Eodem teste, in Gloria martyrum, LXI, LXII, in basilica Sanctorum Aureorum dicta a dolore capitis liberatus est, et in oppido Bertunensi (Birten, Rheinprovinz) corpus martyris Mallosi repperit. Acta coaeva nulla sunt. Vita BHL. 2365, post medium saec. XI scripta, valde ieiuna est et variis consuta laciniis. Licet a latronibus percussus, ut fertur, occubuerit, martyris tamen titulo gaudet, qui olim tribuebatur etiam iis qui sanctam vitam agentes iniusta morte necati erant. Translationis reliquiarum historia BHL. 2366 nunc seorsum, nunc in Vita S. Brunonis BHL. 1468 legitur. De Evergislo nihil in martyrologiis classicis, quanquam Baronius Adonem allegat. — Act. SS., Oct. t. X, p. 650 – 61; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 179; G. Zilliken, Der Kölner Festkalender, pp. 56, 57, 108; W. Levison, in Brackmann-Festschrift (Weimar, 1931), p. 40 – 63.
4. PROCLI] Non hodie tantum brevi elogio ornatur Proclus († 446) in synaxariis, sed et die 20 nov. simul cum Maximiano, Anatolio et Gennadio patriarchis commemoratur. Ad diem vero 22 dec. nuntiantur in Rabbani Slibae martyrologio Proclus episcopus et Nectarius et Alexander Constantinopoleos (Anal. Boll., t. XXVII, p. 171). Praeter Procli acta et scripta, quorum non pauca ad sanctorum gloriam pertinent (cf. BHG2., p. 297), adeundus est imprimis de eius vita Socrates, Hist. eccl., l. VII, passim. Theodoretus autem, Hist. eccl., V, 36, quem etiam antestatur Baronius, reliquiarum S. Iohannis Chrysostomi relationem a Proclo factam narrat, Procli tamen reticet nomen. — Act. SS., Aug. t. I, p. *41 – *43; Oct. t. X, p. 637 – 49; Synax. Eccl. CP., pp. 160 – 162, 240 – 44; F. X. Bauer, Proklos von Konstantinopel, München, 1919: V. Grumel, Regestes des Actes du Patriarcat de Constantinople, t. I, 1 (Chalcedone, 1932), p. 36 – 43.
5. MAGLORII] Religiose vixerat, aetate incerta, in insula Sargiensi (hodie Sark, Serk, Sercq vel Serq), quae ad Anglos nunc pertinet, in oceano Atlantico, inter Guernseiam insulam et Galliae litus, fortasse cum sociis aliquot, Maglorius quidam, cuius ossa asportarunt saec. IX monachi Lehonenses (Léhon, dép. Côtes-du-Nord); saec. X Lutetiam Parisiorum transvecta, BHL. 5147, hodiedum in templo Sancti Iacobi asservantur. Nihil prorsus praeterea novimus, cum nihil nos doceat fraudator insignis qui Vitam et Miracula BHL. 5139 – 5144 composuit, sive saeculo IX ineunte sive haud multo post dimidiatum saeculum. Dolensem episcopum fuisse Maglorium, a genuina historia alienum est. De cultu sacro ad diem 24 octobris plurima proferuntur testimonia, quorum antiquissima videntur auctarium Bedae saec. IX post medium exaratum, in codice Ottoboniano 313, auctarium Adonis, saec. XI, in codice Reginensi 511, martyrologium anglicum inter annos 1220 et 1224, in codice Londiniensi Regio 2. A. XIII. — Act. SS., Oct. t. X, p. 772 – 93; M. Bateson, in Dictionary of National Biography, t. XXXV, p. 323 – 24; S. Baring-Gould et J. Fisher, The Lives of the British Saints, t. III (London, 1911), p. 407 – 410; F. Duine, Memento des sources hagiographiques de l'histoire de Bretagne, num. 10; R. Stanton, A Menology of England and Wales (London, 1887), p. 512 – 13; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 384; Id., Les bréviaires, t. V, p. 183.
6. MARTINI] Usuardus hunc primum in fastis recepit: Vertavo monasterio S. Martini abbatis (hodie Vertou, dép. Loire-Inférieure, haud procul Namneto). Hunc saeculo IV vixisse parum credibile est, neque assignatur saeculum VI nisi ex Vita et Miraculis BHL. 5667 – 5668, quae incertis ex fontibus, saeculo X extremo, edidit Letaldus monachus Miciacensis. Ab his pendent Vitae BHL. 5669, 5670. Martinus de quo Ado V idus dec. et Gregorius Turonensis, in Gloria conf., LVII, non Vertavensis est, sed Santonensis qui VII id. dec. recolitur. Corrigenda igitur annotatio Baronii. — Act. SS., Oct. t. X, p. 794 – 818; Anal. Boll., t. XVII, p. 245 – 47; Duine, Memento des sources hagiographiques de l'histoire de Bretagne, num. 12, 217; M. G., Scr. rer. merov., t. III, p. 565 – 75; t. IV, p. 771 – 74.
7. MARCI] Martinum illum vocat S. Gregorius, Dial., III, 16, qui solus ex aequalibus de gestis eius quaedam rettulit: Nuper quoque in parte Campaniae vir valde venerabilis, Martinus nomine, in monte Marsico solitariam vitam duxit, multisque annis in specu angustissimo inclusus fuit. Quem multi ex nostris noverunt eiusque actibus praesentes exstiterunt: de quo multa ipse, et beatae memoriae papa Pelagio decessore meo et aliis religiosissimis viris narrantibus, agnovi. De cultus initiis nihil apud Gregorium. Sed habetur libellus BHL. 5602, de translatione reliquiarum Calenum (Carinulam) anno 1094, et Miraculorum manipulus BHL. 5603. His et Gregorio usus est saec. XII Petrus Casinensis in componendo libro BHL. 5604, de vita, translatione et miraculis S. Martini, varia narratis commenta more suo immiscendo, v. gr. quod Martinus priusquam montem Marsicum petivit, montem Casinum incoluerit. De tentata translatione saec. VIII, BHL. 5601 b, non est hic locus disserendi. Auctore Petro diacono, Martinus obiit in monte Marsico sepultusque est in eiusdem montis spelunca tertio nonas augusti, a parte septentrionali. In codice Bodecensi haec addita erant: ne in dubium veniat quando huius sancti viri obitus, immo potius vitae festivitas debeat celebrari, sciatur procul dubio tertio nonas augusti venerari debere (cf. Anal. Boll., t. XXVII, p. 317). Baronius erratica pressit Petri de Natalibus (Catal., IX, 102) vestigia, qui de Martino Marsicano scribit: quievit in pace vir Domini nono kal. novembris. Haec ad synonymum Vertavensem referenda sunt. — Act. SS., Oct. t. X, p. 824 – 41; Anal. Boll., t. XXV, p. 243 – 55; E. Caspar, Petrus diaconus (Berlin, 1909), p. 81 – 93; O. Holder-Egger, in Neues Archiv, t. XXXV, p. 596 – 600. De monasterio in monte Marsico, P. Kehr, Italia pontificia, t. VIII, p. 267.

VIII KAL. NOV.

[1] Romae sanctorum martyrum Chrysanthi et Dariae uxoris eius, qui post multas quas sub Celerino praefecto pro Christo sustinuerunt passiones, iussi sunt a Numeriano imperatore via Salaria in arenario deponi atque illic viventes terra et lapidibus obrui.

[2] Item Romae natalis sanctorum quadraginta sex militum, qui simul baptizati a Dionysio papa, mox iubente Claudio imperatore decollati sunt ac via Salaria sepulti; ubi et alii martyres centum viginti et unus positi sunt, inter quos fuerunt quatuor milites Christi Theodosius, Lucius, Marcus et Petrus.

[3] Suessione in Gallia sanctorum martyrum Crispini et Crispiniani nobilium Romanorum, qui in persecutione Diocletiani sub Rictiovaro praeside post immania tormenta gladio trucidati, coronam martyrii consecuti sunt; quorum corpora postea Romam delata fuerunt atque in ecclesia Sancti Laurentii in pane et perna honorifice tumulata.

[4] Florentiae passio beati Miniatis militis, qui sub Decio principe pro fide Christi egregie certans nobili martyrio coronatur.

[5] Turribus in Sardinia sanctorum martyrum Proti presbyteri et Ianuarii diaconi, qui a sancto Caio papa ad eam insulam missi, tempore Diocletiani sub Barbaro praeside consummati sunt.

[6] Constantinopoli passio sanctorum Martyrii subdiaconi et Marciani cantoris, qui ab haereticis sub Constantio imperatore necati sunt.

[7] Romae sancti Bonifacii papae et confessoris.

[8] Petragoricis in Gallia sancti Frontonis, qui a beato Petro apostolo episcopus ordinatus, cum Georgio presbytero magnam illius gentis multitudinem ad Christum convertit et miraculis clarus in pace quievit.

[9] Brixiae natalis sancti Gaudentii episcopi, eruditione et sanctitate conspicui.

[10] Gavalis sancti Hilarii episcopi.

OCTOBRIS 25

1. CHRYSANTHI] Tum in martyrologio hieronymiano tum alibi Chrysanthi et Dariae memoria variis diebus inscripta est: 12 aug., 25 oct., 29 nov., tandem 1 dec., apud Adonem, qui arbitratu suo martyrum Passionem his verbis concludit: passi sunt autem die kalendarum decembrium. Memorantur apud Graecos 17 oct. et 19 mart. Testimoniorum auctoritate maxime commendatur dies hodierna. Elogium transsumptum est ex Floro ad 29 nov. vel si malueris e martyrologio Lugdunensi codicis Parisini 3879, nonnihil tamen immutatum. Ibi enim loco uxoris eius legebatur virginis quae ad praedicationem eius conversa est, e Passione BHL. 1787; e qua etiam a nostro interpolata sunt verba: a Numeriano imperatore. Haec autem Passio, quam et graece habemus BHG2. 313, fabulosa est. Ex eadem excerpta sunt quae ad diem 17 ian. de SS. Theodoro et Mariano et ad diem 3 dec. de SS. Claudio tribuno et sociis proferuntur. — Act. SS., Oct. t. XI, p. 437 – 95; Comm. martyr. hieron., pp. 437 – 38, 656 – 57; Synax. Eccl. CP., pp. 146, 547; Les martyrologes historiques, pp. 153, 502; Étude sur le légendier Romain, pp. 16, 19, 25, 35, 38, 51; Origines du culte des martyrs2, p. 274.
2. MILITUM] Elogium ipsis Bedae verbis expressum est ex Passione fabulosa S. Polychronii. De hisce martyribus qui variis in Passionibus et non uno loco martyrologii hieronymiani occurrunt quaestio est intricatissima, cuius enodationem alias tentavimus. — Act. SS., Oct. t. XI, p. 432 – 36; Comm. martyr. hieron., p. 570 – 71; Anal. Boll., t. LI, p. 69.
3. CRISPINI] Martyrologium hieronymianum: in Galliis civitate Sessionis Crispini et Crispiniani. Hos saeculo VI Suessione cultos esse comprobat basilicae mentio apud Gregorium Turonensem, Hist. Franc., V, 34; IX, 9. Verum quod Suessione passi sint unum auctorem habemus fabulatorem qui Passionem conscripsit BHL. 1990. Fertur tandem S. Eligius Suessionensium, ut aliorum plurimorum, martyrum invenisse reliquias, his verbis Vitae BHL. 2474, lib. II, c. 7: Suessionis quoque civitate sanctos martyres Crispinum et Crispinianum ex quadam cripta prolatos mirifice composuit, eorumque memoriam insigni ornamento decoravit. Veri simile est Crispinum et Crispinianum Romanos martyres fuisse, quorum reliquiae cum antiquitus Suessiones delatae essent, tandem Suessionenses suos esse sibi persuaserint, quod saepe alias contigit, ut in Remensi provincia de SS. Timotheo et Apollinari (23 aug., BHL. 8296). Occurrunt Crispinus et Crispinianus in fabellis quas concoxerunt hagiographi de martyribus Romanis Bibiana, Pymenio, Iohanne et Paulo, neque sibi quisquam persuadebit genuinos Galliarum martyres istuc esse allatos. Ceterum Gallicani hagiographi, dum Crispinum et Crispinianum tradunt fuisse nobiles Romanos et fidei propagandae causa Gallias adivisse, prodere videntur unde reliquiae illae Suessiones advectae sint. Attamen fatendum est in ceteris Passionibus gallicanis quae cum BHL. 1990 conectuntur, saepius fingi romanam originem martyrum. Nullo testimonio nititur quod in nostro asseritur de corporibus Romam translatis in ecclesiam Sancti Laurentii in Pane et Perna. Si quid veri esset in historiis quas finxerunt hagiographi de martyribus a Rictiovaro trucidatis, novissimi haberentur Crispinus et Crispinianus, in quorum Passione extrema legimus: Tunc se videns Rictiovarus nihil illatis adversus Christi milites praevaluisse suppliciis sese concite furens iniquus praecipitavit in ignem, et ita morte pessima vitam finivit indignam. Ceteri quos sub Rictiovaro praeside passos ferunt hi sunt: Macra (ian. 6), Valerius et Rufinus (iun. 14), Iustus (oct. 18), martyres Trevirenses (oct. 5, 6), Quintinus (oct. 31), Victoricus et Fuscianus (dec 11). Atramentum perdiderunt quotquot conati sunt ut probarent Rictiovarum reapse vixisse, qui potius videtur hagiographorum merum figmentum. — Act. SS., Oct. t. XI, p. 495 – 540; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 141 – 52; H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, p. 126 – 129; C. Jullian, in Revue des études anciennes, t. XXV, p. 367 – 78.
4. MINIATIS] Hunc, Floro et Adoni ignotum, annuntiat Usuardus ad diem 25 octobris, quam indicat Passio BHL. 5965. Elogio Usuardino, quod paulo amplificavit, inseruit Baronius vocem miles, ex responso martyris ad iudicem: Ego sum Minias miles et servus Christi, ubi spiritualis militia potius declarari credenda est. Ceterum omnes, quae exstant, Passionis recensiones BHL. 5965 – 5970 prorsus fabulosae sunt. De cultu tamen Miniati exhibito Florentiae plene constat, ubi antiqua est basilica San Miniato al Monte. In ea, saeculo VIII exeunte, cum veneratione servatas esse martyris reliquias ostendit diploma Caroli Magni, anno, ut videtur, 786 datum, quod memorat basilicam praefati martiris Christi Miniatis sitam Florentiae ubi eius venerabile corpus requiescit (M.G., Diplomata karolin., t. I, p. 210). Quibus verbis illa aetate non semper integrum corpus significabatur. Haud facile probabitur Minias fuisse Florentinus. Potuit exterus esse, fortasse ex Orientis partibus, cuius reliquiae Florentiam incerto tempore advectae essent. Sunt qui eundem esse crediderint Menam, Aegyptium martyrem, toto orbe celebrem. — Act. SS., Oct. t. XI, p. 415 – 32; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 574 – 76.
5. PROTI] Idem fere elogium occurrit in martyrologiis aliquot recentioribus (Act. SS., Oct. t. XI, p. 543). Nonnunquam adiungitur Proto et Ianuario tertius Gabinus, de quo ad diem 30 maii in martyrologio nostro et hieronymiano, iterumque ad diem 25 oct. in hieronymiano. De Proto et Ianuario non exstant nisi fabulae et quidem parum antiquae, quarum vestigia agnoscuntur apud Sardos hagiographos, praesertim in Actis S. Saturnini BHL. 7490, 7491, et in farraginibus qualis est I. Arca, De sanctis Sardiniae. — Act. SS., Oct. t. XI, p. 541 – 69; t. XII, p. 176; B. R. Motzo, Studi Cagliaritani, 1927, p. 129 – 61.
6. MARTYRII] E Graecorum synaxariis in Romanum martyrologium insertum est elogium “ sanctorum notariorum” qui vulgo dicuntur. Horum alter, teste Sozomeno, Hist. eccl., IV, 3, subdiaconus erat, alter vero ψάλτης καὶ ἀναγνώστης. Uterque, S. Pauli ep. Constantinopolitani discipulus et familiaris, paulo post huius gloriosum in exsilio obitum, ab arianis in urbe regia anno c. 351 interfecti sunt. Super eorum sepulchrum ante muros civitatis ecclesiam inchoavit S. Iohannes Chrysostomus, quam Sisinnius exaedificavit. Praeter Acta metaphrastica BHG2. 1029, servantur in codicibus Parisinis Passio inedita (inc. Ἐγένετο μετὰ τὸ τελειωθῆναι τὸν μακαριώτατον Ἀλέξανδρον) atque laudatio verbis quam rebus copiosior (inc. Ἀγώνων ἱερῶν ἀθλῆταί). — Act. SS., Oct. t. XI, p. 569 – 77; Synax. Eccl. CP., p. 161 – 62; Origines du culte des martyrs2, p. 236 – 37; Anal. Boll., t. XXXI, p. 235 – 36; Fr. Maier, Die heiligen Tachygraphen Marcianus und Martyrius, in Archiv für Stenographie, N. F., t. I (1905), p. 56 – 62 (cf. Anal. Boll., t. XXV, p. 190).
7. BONIFACII] De huius die natali assentitur noster Libro Pontificali, in Vita Bonifacii (418 – 422): qui sepultus est iuxta corpus sanctae Felicitatis martyris VIII kal. novemb., sed perperam, nam verum diem servavit hieronymianum: II non. sept. Romae in cymiterio Maximi ad Sanctam Felicitatem via Salaria Bonifatii episcopi. Sepulcrum reppererunt medio aevo topographi. Bonifatium inscripserat Ado ad diem 24 octobris. — Act. SS., Oct. t. XI, p. 615 – 16; Comm. martyr. hieron., p. 487 – 88; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. LXII, 228 – 29; De Rossi, Roma sotterranea, t. I, p. 176 – 77; Id., Bullettino, 1863, p. 43 – 45; 1884, p. 149 – 52.
8. FRONTONIS] Antiquissimum monumentum habemus de S. Frontone seu Fronto in Vita S. Gaugerici BHL. 3286, ubi miraculum narratur quod contigit dum Gaugericus in Petrucoriorum finibus iter facit: Contigit aliquos dies ut curtes quas ecclesia sua in territorio Petrocorico habebat accederet visitandum; et cum ad sepulcrum beati Fronti devotissime ad orationem venisset, ingressus in ecclesiam baculum quem manu assidue deportabat ministris extensa retrorsum manu porrexit cet. Elogium contraxit noster ex eo quod saeculo IX apud martyrologos legitur, ad usque Adonem. Quod cum recensionem Vitae Fronti exprimat antiquiorem (Anal. Boll., t. XLVIII, p. 324 – 60), exscribendum duximus: Petragoricas civitate natale sancti Frontonis: qui Romae a beato Petro ordinatus cum Georgio presbytero ad praedicandum evangelium missus est. Cumque tertio die itineris idem Georgius fuisset mortuus, moerens Fronto reversus ad apostolum, accepto eius baculo et super corpus defuncti posito, socium de morte suscepit. Sicque ad praedictam civitatem veniens, magnam gentis illius multitudinem ad Christum convertit et multis miraculis clarus in pace quievit. Vitae BHL. 3182 – 3187 rebus a Frontone gestis commiscuerunt Acta Frontonii cuiusdam, qui solitariam vitam in Nitria egisse fingitur (BHL. 3189 – 3193), in aliquot martyrologiis ad diem 14 april. commemorati. De Frontone Petragoricensi quae exstant monumenta ineptis fabulis contexta sunt. Natalem eius celebrat ad diem 1 oct. Hrabanus, cum antiquioribus Vitae codicibus. — Act. SS., Oct. t. XI, p. 392 – 414; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, pp. 87, 130 – 34; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 367; Id., Les bréviaires, t. V, p. 117.
9. GAUDENTII] Illustri laude inter aetatis suae praesules conspicuus, Gaudentius varia scripta reliquit quae collecta habentur in P.L., t. XX, p. 827 – 1003, et apud A. Glueck, S. Gaudentii episcopi Brixiensis tractatus, Vindobonae, 1936. De antiqua S. Gaudentii veneratione ambigitur. In kalendario Brixiano saec. XIII ad hunc diem inscriptus reperitur. — Act. SS., Oct. t. XI, p. 587 – 604; Bruneti, Vita o gesta di santi Bresciani, t. I, p. 14; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 963 – 65; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, part. II, t. I, p. 149 – 56.
10. HILARII] In codice hieronymiano Corbeiensi et apud Usuardum ad hunc diem memoratur Hilarus, cuius nomen non raro perperam Hilarius scribitur (cf. Anal. Boll., t. XLVIII, p. 53), anno c. 540 mortuus. Quid episcopus egerit exiliter omnino tradit Vita BHL. 3910, 3911, saec. X vel XI composita. Hilari mentio occurrit in Vita Leobini BHL. 4847. Interfuit concilio Arvernensi, anno 535. Colitur praecipue in locis Galliae ab eius nomine dictis Saint-Chély. — Act. SS., Oct. t. XI, p. 619 – 42; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 54; Anal. Boll., t. LVII, p. 239 – 48.

VII KAL. NOV.

[1] Romae sancti Evaristi papae et martyris, qui Dei Ecclesiam sub Hadriano imperatore suo sanguine purpuravit.

[2] In Africa sanctorum martyrum Rogatiani presbyteri et Felicissimi, qui in persecutione Valeriani et Gallieni illustri martyrio coronati sunt; de quibus etiam scribit sanctus Cyprianus in epistola ad confessores.

[3] Nicomediae sanctorum martyrum Luciani, Florii et sociorum.

[4] Neapoli sancti Quodvultdei episcopi Carthaginensis, qui una cum clero a Genserico rege ariano in navibus fractis absque remigiis et velis impositus, praeter spem Neapolim appulit, ibique in exilio positus confessor occubuit.

[5] Narbone sancti Rustici episcopi et confessoris, qui claruit temporibus Valentiniani et Leonis imperatorum.

[6] Apud Salernum sancti Gaudiosi episcopi.

[7] Papiae sancti Fulci episcopi.

[8] Hildesheimi in Saxonia sancti Bernwardi episcopi et confessoris a Caelestino tertio inter sanctos adnumerati.

[9] Item sancti Quadragesimi subdiaconi, qui et mortuum resuscitavit.

OCTOBRIS 26

1. EVARISTI] Liber pontificalis quando sederit Evaristus ita significat: a consulatu Valentis et Vebeni (96) usque ad Gallo et Bradua consulibus (108). Quod autem subdit: martyrio coronatur, hic, ut in elogiis aliorum aliquot Romanorum pontificum qui temporibus illis vixerunt, comprobari non potuit. Bedam, Usuardum, Adonem se auctores habere asseverat Baronius. Reapse cum nec Beda nec Usuardus Evaristi meminerint, unus superest Ado, qui scribit: sepultus est iuxta corpus beati Petri in Vaticanum VI kal. novemb. Qua in re cur ab Adone dissentiret, Baronius non significavit. Proprium diem in hieronymiano non habet Evaristus, cuius nomen apparet tantum in catalogo pontificum Romanorum inserto ad diem 23 decembris. — Act. SS., Oct. t. XI, p. 799 – 804; t. XII, p. 176 – 77; Comm. martyr. hieron., p. 662 – 63; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. XC – XCI, 126.
2. ROGATIANI] Elogium Flori, ad diem 31 oct., rescissis verbis Cypriani ex Epist. VI, Sergio et Rogatiano et ceteris confessoribus inscripta. Rogatianum cum socio coronatum fuisse in persecutione Decii et Valeriani scripserat Florus; Valerianum et Gallienum substituit Baronius. Neutra designatio probanda est, eo minus quod, ut in Actis nostris ostensum est, constat quidem Rogatianum et Felicissimum, carcerem passos, praeclare decertasse pro Christi nomine, non tamen ad mortem usque; proinde proprio sensu martyres dicendi non sunt sed confessores, cum superstites videantur in pace obiisse. In martyrologio hieronymiano ultima octobris legitur in Africa Rogatiani, et multis interiectis Felicissimi, ita ut consortes eos fuisse nullo pacto significetur. Ceterum ea nomina inter usitatissima sunt apud Afros, nec facile Floro assentiendum est qui hos martyres eos ipsos esse censuit qui a S. Cypriano laudantur. Florum exscripsit Ado, sed ratione ductus nescio qua commemorationem ad diem 26 oct. transtulit. — Act. SS., Oct. t. XI, p. 820 – 26; Comm. martyr. hieron., p. 579; Tillemont, Mémoires, t. III, p. 388 – 89.
3. LUCIANI] Martyrologium hieronymianum hodie meminit in Nicomedia sanctorum Luciani Marciani Flori. Latine habetur Passio SS. Luciani et Marciani BHL. 5015, in qua tempus martyrii indicatur: Passi sunt beatissimi martyres Lucianus et Marcianus VII kal. novembris, sub Decio imperatore et Sabino proconsule. Haec benigna Ruinartii aestimatione inter Acta sincera et selecta reposita est. Ab aliis rectius iudicatur non optimae quidem notae, sed dimidiatae fidei et auctoritatis; solitis quippe fabulis inquinata non est. Graece primum scripta fuit ut colligitur vel ex interpretatione syriaca BHO. 572, in codice antiquissimo reperta. In Passione nulla Flori (non Florii) mentio est. Is tamen est martyr Nicomediensis, cuius propria commemoratio non hodie sed in diem 20 vel 25 ian. incidebat, teste breviario Syriaco. — Act. SS., Oct. t. XI, p. 804 – 819; Comm. martyr. hieron., p. 572.
4. QUODVULTDEI] In elogio modice contractum refertur Victoris Vitensis de Persecutione Wandalica, I, 15, una addita sententia: ibique in exsilio positus confessor occubuit. In kalendario marmoreo Neapolitano ad diem 19 feb. inscriptus est: Depositio Quodvultdei episcopi; in Carthaginiensi vero ad 8 ian.: Depositio Quodvultdeus episcopi. Neutrum diem pro anniversario habuit Baronius. Qua ratione ductus 26 oct. elegerit non aperuit. Quodvultdeum varia scripta reliquisse norunt eruditi, et quaenam illa sint diligenter quaerunt. — Act. SS., Oct. t. XI, p. 845 – 52; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 1093 – 94, 1099; G. Morin, in Revue Bénédictine, 1914, p. 156 – 162; D. Franses, Die Werke des hl. Quodvultdeus, Bischofs von Karthago, München, 1920.
5. RUSTICI] Praeter Usuardum nullus antiquorum Rusticum fastis inscripsit, quamquam insignia habentur monumenta ad eius res gestas spectantia. Rusticus ex iis est ad quos Leo p. I litteras dedit, Jaffé, Regesta2, 434, 479, 480, 544. De eo habentur tituli Narbonenses, C.I.L., XII, 5335, 5337, 5338, quibus collatis efficitur initium episcopatus ad diem 9 oct. anno 427 referendum esse. Obiisse creditur anno 461. — Act. SS., Oct. t. XI, p. 860 – 83; E. Le Blant, In criptions chrétiennes de la Gaule, pp. 617, 618; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, pp. 127 – 29, 303.
6. GAUDIOSI] In serie episcoporum ecclesiae Salernitanae locus Gaudioso concedendus non est, nisi fides habeatur libellis BHL. 3282, 3281, recenti aetate confictis. Gaudiosum hunc alium esse “ab illo eiusdem nominis sancto episcopo qui ex oris Africanis tempore Wandalicae persecutionis Neapolim appulit” et Acta utriusque confusa pronuntiat Baronius, satis infeliciter. Nam omnibus rite perpensis, nihil vetat credere ex uno Gaudioso qui die 27 oct. Neapoli colitur et nostro martyrologio die 28 inscriptus est duos effectos esse — Act. SS., Oct. t. XI, p. 901 – 910; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 250 – 52.
7. FULCI] Nulla quidem exstat S. Fulci Vita antiqua; non tamen desunt testimonia de gestis eius in cathedra Papiensi ab anno 1216 ad 1228. Tenuis fuit apud Papienses S. Fulci cultus ante retectas anno 1567 reliquias. Anno 1578 eius nomen in suo martyrologio inscripsit Galesinius, quem mox Baronius secutus est. — Act. SS., Oct. t. XII, p. 1 – 20; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, Part. II, t. II, p. 453 – 59; A. M. Tommasini-J. F. Scanlan, Irish Saints in Italy (London, 1937), p. 320 – 40.
8. BERNWARDI] Praetermissus in martyrologio Romano ante annum 1748, quo a Benedicto XIV inscriptus est. Habentur litterae 8 ian. 1193 datae quibus Caelestinus p. III episcopo et clero Hildesheimensi nuntiat Bernwardum in sanctorum numerum relatum esse, Jaffé, Regesta2, 16943, et historia canonizationis et translationis BHL. 1259. Vita BHL. 1253, a Tangmaro Bernwardi magistro conscripta, lectu sane dignissima, non tamen uno ore a peritis laudatur, novasque eruditorum curas exspectat. Obiit sanctus vir die 20 nov. 1022. Quam ob causam ad 26 oct. commemoratio relata sit, non aperit Benedictus XIV in Litteris apostolicis martyrologio praefixis. — Act. SS., Oct. t. XI, p. 965 – 1034; J. R. Dieterich, in Neues Archiv, t. XXV, p. 427 – 51; Anal. Boll., t. XII, p. 183; t. XIV, p. 450; t. XV, p. 361; t. XIX, p. 237; H. A. Lüntzel, Der heilige Bernward, Hildesheim, 1856; B. Sievers, in Studien und Mittheilungen aus dem Benedictiner-Orden, t. XIV, pp. 398 – 420, 589 – 627.
9. QUADRAGESIMI] A Baronio in martyrologium inductus est Quadragesimus, e S. Gregorii Dial., III, 17, ubi tamen non Quadragesimus mortuum suscitasse sed hoc miraculum narrasse legitur. Ut patet, nullum exstat cultus ei quondam delati vestigium. Interrogatum est num forte Papiae quiescere censendus sit, cum olim (Bernwardo nondum inscripto) ante Quadragesimum signaretur Papiae sancti Fulci, et voce item eadem indicari civitas videretur. Verum incaute hoc vocabulum usurpatum esse crediderim, puta pro eodem die. Secus enim Baronius tabulas Papienses adducere non omisisset. — Act. SS., Oct. t. XI, p. 888 – 92.

VI KAL. NOV.

[1] Vigilia sanctorum apostolorum Simonis et Iudae.

[2] Abulae in Hispania passio sanctorum Vincentii, Sabinae et Christetae, qui primum in equuleo adeo sunt extenti, ut omnes membrorum compages laxarentur, deinde capita eorum lapidibus superposita, usque ad excussionem cerebri validis vectibus sunt contusa, atque ita martyrium compleverunt, agente praeside Daciano.

[3] Apud Castrum Tyle sancti Florentii martyris.

[4] In Cappadocia sanctarum martyrum Capitolinae et Erotheidis eius ancillae, quae sub Diocletiano sunt passae.

[5] Apud Indos sancti Frumentii episcopi, qui ibi primum captivus, deinde episcopus a sancto Athanasio ordinatus, evangelium in ea provincia propagavit.

[6] In Aethiopia sancti Elesbaan regis qui, Christi hostibus expugnatis, misso regio diademate Ierosolymam tempore Iustini imperatoris, monasticam vitam, ut voverat, agens migravit ad Dominum.

OCTOBRIS 27

2. VINCENTII] In martyrologio ex hieronymianis contracto codicis Scorialensis I, III, 13, saec. IX ineuntis, inscripti sunt ad diem 28 oct., item in kalendariis Mozarabum. Ad diem 27 relati sunt a Floro, cuius est elogium, in nostro assumptum, e Passione BHL. 8619 vel alia eiusdem recensione. Haec autem, quae saec. IX antiquior censetur, ficticia est. Martyrum trium Abulensium obiter mentio est in Passione S. Leocadiae BHL. 4848. Quattuor nomina leguntur in codice Scorialensi: sanctorum Vincenti, Savine et Cristete Sirie (ap. H. Plenkers, Untersuchungen zur Ueberlieferungsgeschichte der ältesten lateinischen Mönchsregeln, p. 98). Verum Siria non martyr sed regio est, ut patet ex codicum pleniorum lectione: in Antiochia Syriae, quos oscitanter excerpsit epitomator. — Act. SS., Oct. t. XII, p. 193 – 206; España sagrada, t. XIV, p. 27 – 35; M. Férotin, Le Liber ordinum, p. 484 – 85; Id., Le Liber mozarabicus sacramentorum, p. 940.
3. FLORENTII] Nihil apud Bedam. Scripserat Florus: Sancti Florentii, addidit Ado: apud Tyle castrum (ni fallor, Thil-Chatel, Côte-d'Or) et martyris titulum. Nec de aetate nec de martyrii genere quicquam traditum est. — Act. SS., Oct. t. XII, p. 185 – 89.
4. CAPITOLINAE] Erotheidem melius dixeris Eroteidem, uti habent Graeci in synaxariis ad hunc diem, ubi compendio referunt Passionem quandam Actis S. Capitolinae BHG2. 292 similem. In elogio sub Diocletiano, in Actis autem sub Licinio imperatore mulieres ambae passae leguntur. Quae quidem Acta vel ex eo suspecta sunt quod in eis concinnandis hagiographus Acta S. Theogenis, quae latine habemus BHL. 8107, passim accommodasse videtur. Colebantur martyres Constantinopoli in propria ecclesia πλησίον τοῦ ἁγίου μάρτυρος Φωκᾶ. Eroteidem die 6 huiusce mensis sub nomine Erotidis occurrere iam dictum est. — Act. SS., Oct. t. XII, p. 206 – 219; Synax. Eccl. CP., p. 168 – 69.
5. FRUMENTII] Frumentius et Aedesius eius condiscipulus, adolescentuli Tyrii, cum Meropio navigatore ad longinquas regiones visendas profecti, in littore orientali maris Arabici ab Aethiopibus comprehensi sunt. A quibus propter teneram aetatem incolumes servati sunt et ad regiam perducti; ubi, qua erant litterarum peritia et acumine ingenii, perutiles administros se praestiterunt reginae quae pro filio suo infantulo res publicas gubernabat. Interea semen evangelii non infeliciter sparserunt; reginam ipsam cum filio ad fidem christianam allexerunt. Postquam autem rex adolevit et regni gubernacula ipse capessivit, ambo iuvenes plurima flagitatione honestam missionem assecuti ad suos remearunt. Aedesius ad urbem patriam rediit ibique presbyter factus aetatem absolvit. Frumentius vero Alexandriam ad S. Athanasium perrexit, qui eum episcopum consecravit et ad barbaros remisit quibus primum fidei magistrum se praestiterat. Itaque Frumentius in Aethiopia christianam Ecclesiam condidit, in qua administranda per multos annos perseveravit. Haec summa historiae quam Tyri ab ipso Frumentii sodali Aedesio Rufinus se accepisse asseverat (Hist. eccl., X, 8 – 9). Neque ad rerum notitiam hoc loco multum interest, utrum eas apud Gelasium Caesariensem legerit Rufinus, sicut nuper eruditi quidam sibi persuaserunt, an potius ipse Rufinus Aedesium sua et sodalis sui gesta memorantem auscultaverit, quod veri multo similius est et narrationis minores aliquot difficultates amovet. Testimonium, utervis id dixit, luculenter comprobant inscriptiones quattuor saeculo IV nondum dimidiato Axum in Habessinorum urbe regia positae, prima graece, altera aethiopico sermone litteris tamen sabaeis, tertia et quarta aethiopica lingua et scriptura. De his titulis eruditi disquisitiones moverunt abstrusissimas, quarum haec una conclusio ad rem nostram conducit. Quattuor inscriptiones eiusdem regis mandato incisae sunt, qui in graeco epigrammate appellatur Ἁειζανᾶς βασιλεὺς Ἀξωμιτῶν καὶ Ὁμηριτῶν καὶ τοῦ Ῥαειδᾶν καὶ Αἰθιόπων καὶ Σαβαειτῶν κτλ. Qui dum in tribus primis titulis religione ethnicum se prodit, in quarto loquitur ut christianus (cf. E. Littmann, in Deutsche Aksum-Expedition, t. IV, Berlin, 1913, pp. 4 – 7, 24 – 42). Unde propemodum certo constat Aizanam istum Axumitam regem esse qui a S. Frumentio fide christiana illuminatus atque baptizatus est, et ad quem Constantius imperator anno 356 per Theophilum episcopum litteras dedit, a S. Athanasio postea insertas in Apologiae ad Constantium c. 31. Quae cum ita sint, videtur Frumentius episcopus consecratus esse sive ante annum 340, sive post autumnum anni 346, citra vel ultra tempus, quo Athanasius a sede sua exsulabat. Solo Philostorgii (V, 3, 46) errore vel improbitate factum est ut nonnulli sibi fingerent duos fuisse Frumentios, quorum posterior a fide Nicaena descivisset; idem quippe Frumentius, Aethiopicae ecclesiae conditor et sedis Alexandrinae assecla, etiamtum superstes erat cum Rufinus Tyri sodalem eius Aedesium convenit. Eius gesta fallaci quadam luce illustrarunt hisiorici posterioris aetatis, qui proprios sibi fontes immerito crediti sunt adhibuisse. A Rufino pendent Socrates (I, 19, 3 – 14) atque Sozomenus (II, 24, 1 – 10), Theodoretus (Hist. eccl., I, 23), et per eos synaxarium Constantinopolitanum. Contra Iohannis Ephesini, Iohannis Malalae et aliorum eiusdem furfuris asserta ad fabulas amandat iudex longe prudentissimus Ignatius Guidi. Aethiopes S. Fremenatum recolunt die 26 mensis hamlē; Graeci 30 novembris. Eius memoriae praesentem diem assignavit Baronius, fortasse quod existimavit Petro de Natalibus (IX, 113) alicunde certum esse S. Frumentium in pace quievisse VI kalendas novembris. — Act. SS., Oct. t. XII, p. 257 – 69; Synax. Eccl. CP., p. 267 – 68; Synaxarium aethiopicum, 26 hamlē (iulii 20), ed. I. Guidi, in Patrologia Orientalis, t. VII, p. 427 – 29; L. Duchesne, Églises séparées (Paris, 1896), p. 309 – 311; I. Guidi, i. v. Etiopia, in Enciclopedia italiana, t. XIV, p. 480 – 81; C. Conti Rossini, Storia d'Etiopia, t. I (Roma, 1928), p. 145 – 154 (ubi afferuntur auctores aliquot aethiopici senioris aetatis).
6. ELESBAAN] Elesbaan Axumitarum regem, neque apud Graecos neque apud Latinos sanctorum honores adeptum, obvium habuit Baronius in postrema parte Passionis BHL. 671, in qua referuntur res gestae post SS. Arethae eiusque sociorum caedem. Vide superius exposita ad diem 24 octobris. Hic veluti epilogus, cui neque in epistula Symeonis Beth-Arsamiensis neque in recensionibus armenia BHO. 106 et aethiopica BHO. 104, 105, ansa parata est, primigeniae narrationi non modico post tempore accessisse videtur, cum Iustinianus imperator Arabes Iamenitas sollicitare iam coeperat, ut eos sibi Romanoque imperio reconciliaret. Profecto non idem hagiographus certamen Homeritarum martyrum litteris consignavit et regem Aethiopum laudibus extulit, cuius Arabiae indigenae etiam christiani dicionem excutere voluerant. Perscriptor huius narrationis, quisquis ille fuit, compendio simplici et veridico, ex graeco fonte, Graecus ipse, rettulit initia belli quod Elesbaas movit, ad ultionem martyrum Nagranensium; de quibus tamen primo loco audiendus est Cosmas Indicopleustes, qui ipse in portu Aduli aderat, cum rex Aethiopum classem ibidem instrueret (Topographia, ed. E. O. Winstedt, Cambridge, 1909, p. 71 – 73). Reliqua narratio de restituta Homeritarum Ecclesia et republica cautius accipienda est et ex aliis auctoribus supplenda vel corrigenda, praesertim ex Procopio (De Bellis, I, 20, ed. J. Haury, p. 106 – 110), cui nunc tituli arabici nuper reperti suffragari videntur (cf. C Conti Rossini, Storia d'Etiopia, t. I, p. 180 et seq.). Incertissima omnium ea pars narrationis cuius summam expressit Baronius his verbis: misso diademate Hierosolymam cet. Elesbaas regis nativum nomen Graeci alii ad alias formas detorserunt, quarum pleraeque neglegi possunt: Ἐλεσβαάν (Martyrium Arethae, Metaphrastes, synaxaria), Ἐλλεσθεαῖος, Ἑλλησθεαῖος (Procopius, loc. c.), Ἐλεσβόας (Nonnosus, Fragmenta historicorum graecorum, ed. C. Müller, t. IV, p. 178), Ἐλεσβώας (Vita S. Gregentii, de qua inferius), Ἐλεσβαᾶς (Theophanes, ed. de Boor, p. 169), et ita porro. Genuinam vocabuli faciem minus depravatam prodit Cosmas Indicopleustes, l. c., Ἐλλατζβάας, in quo glossemate barbaro agnoscitur vox arabica alaşbah, “rubidus”, i.e.: “fuscus simul et rubescens” (vide Lisān ul-'Arab, t. III, p. 337); quo cognomine ad ludibrium regem Axumitarum Arabes designasse videntur. Aethiopibus ipsis Elesbaas unice fuit et dictus est rex Caleb. Numismata hoc nomine excusa fuerunt saec. IV – VI, e quibus duo saltem reperta sunt quae ad christianum regem certe pertinent, nostrumne an alium periti confidenter non decreverunt (vide F. M. Esteves Pereira, Historia dos martyres de Nagran, Lisboa, 1899, p. XLV – XLVIII; cf. Conti Rossini, op. c., tabula LX). Regem suum Caleb Habessini monophysitae in sanctorum numero recolunt die 20 mensis genbot (maii 15), eiusque elogium legunt in suo synaxario, e duabus laciniis consutum. Altera avulsa fuit sive ex aethiopica Passione SS. martyrum Homeritarum, sive ex eiusdem epitome, quae in synaxario Habessinico habetur. Altera desumpta fuit e Vita S. Pantaleonis anachoretae BHO. 838, sive potius ex eiusdem elogio quod exhibetur item in praedicto synaxario ad diem 7 teqemt (octobris 4). In Pantaleone isto quidem, qui et Garima, aethiopica larva personatus agnoscitur Zonaenos ille stylita, ex urbe Aila, quem Elesbaas ad bellum profecturus adiisse fertur in Passione S. Arethae BHG2. 166 (Act. SS., Oct. t. X, p. 748). Utrum is homo fuerit an umbra inanis, inquirere longum est. Tandem qui non nauseet ineptias legat quae de “Elesboa” rege venditantur in Vita S. Gregentii Homeritarum episcopi BHG2. 705 (ed. B. Vassiliev, in Vizantijskij Vremennik, t. XIV, 1908, p. 23 – 67; cf. Anal. Boll., t. XXXI, p. 108 – 109). — Act. SS., Oct. t. XII, p. 296 – 329; Synaxarium aethiopicum, interprete E. A. Wallis Budge, The Book of the Saints of the Ethiopian Church, p. 912 – 14.

V KAL. NOV.

[1] In Perside natalis beatorum apostolorum Simonis Chananaei et Thaddaei, qui et Iudas dicitur; quorum Simon in Aegypto, Thaddaeus in Mesopotamia evangelium praedicavit; deinde in Persidem simul ingressi, cum innumeram gentis illius multitudinem Christo subdidissent, martyrium consummarunt.

[2] Romae sanctae Anastasiae senioris virginis et Cyrilli martyrum; illa in persecutione Valeriani sub Probo praefecto vinculis constricta, colaphis caesa, igne et verberibus cruciata, cum in confessione Christi immobilis permaneret, abscissis mamillis, evulsis unguibus, dentibus comminutis, manibus pedibusque praecisis, truncata capite, tot passionum monilibus ornata migravit ad Sponsum; Cyrillus autem ei petenti aquam propinans, martyrium pro mercede accepit.

[3] Ibidem sanctae Cyrillae virginis, filiae sanctae Tryphoniae, quae sub Claudio principe pro Christo iugulata est.

[4] Apud Comum sancti Fidelis martyris sub Maximiano imperatore.

[5] Moguntiae sancti Ferrutii martyris.

[6] Meldis sancti Faronis episcopi et confessoris.

[7] Neapoli sancti Gaudiosi episcopi Africani, qui ob persecutionem Wandalorum in Campaniam veniens, in monasterio apud eam urbem sancto fine quievit.

[8] Vercellis sancti Honorati episcopi.

OCTOBRIS 28

1. SIMONIS] Martyrologium hieronymianum hodie: in Suanis civitate Persarum natale apostolorum Simonis Cananei et Iudae Zelotis. Iam die 1 iul.: in Perside passio sanctorum apostolorum Simonis Cananaei et Iudae. Elogium martyrologii nostri ex Usuardo depromptum est, ordine sententiarum modice inverso. Cum Sollerio fatendum est ad explicanda dubia, confusa et implexa quae circa horum apostolorum nomina, agnomina, consanguinitatem cum aliis, praedicationem, martyrium cet. non pauca nec levia occurrunt, suntque talia ut breviter expediri omnino non possint, longam requiri tractationem, si tamen post tot doctorum tentamina vel tenuis supersit spes perdifficilem nodum solvendi. — Act. SS., Oct. t. XII, p. 421 – 67; Nov. t. II, 1, p. LXXIX; Comm. martyr. hieron., pp. 346, 575; Anal. Boll., t. LVI, p. 262; F. M. Florentinius, Vetustius occidentalis ecclesiae martyrologium, p. 160 – 76; Tillemont, Mémoires, t. I, p. 399 – 405; R. A. Lipsius, Die apocryphen Apostelgeschichten, t. II, 2, p. 142 – 200; BHL. 7749 – 7753.
2. ANASTASIAE] Remittit Baronius ad Passionem S. Anastasiae metaphrasticam BHG2. 77. Nuper editae sunt Passio paulo antiquior, et versio latina BHL. 404. Subdit Baronius: “Haec senior dicta respectu alterius Anastasiae quae passa est in persecutione Diocletiani, de qua inferius VIII kal. ianuar.” Attamen Graeci, qui huius meminerunt in synaxariis ad dies 12 et 29 octobris, nunquam seniorem nuncuparunt, sed virginem et martyrem, ut discernerent ab homonyma, martyre Sirmiensi, die 25 decembris culta, quae vidua fuisse fertur; alibi etiam dicunt Romanam, τὴν Ῥωμαίαν, quippe cuius passio Romae acta narretur. Verum hic merus contextus est mendaciorum. Romani Anastasiam nullam noverunt praeter Sirmiensem. Ficticium est monasterium Romae vel alibi fuisse imperante Valeriano; ficticia quoque nomina monialium, quae cum Anastasia consociantur, et Cyrilli martyris. In uno codice, his verbis concluditur synaxarii elogium ad diem 29 octobris: τελεῖται δὲ ἡ αὐτῆς μνήμη ἐν τῇ μονῇ τῆς ἁγίας Ἀναστασίας Quod si verum est, significari nequit monasterium aliud ab eo quod Anastasiae Sirmiensi dedicatum erat. — Act. SS., Oct. t. XII, pp. 513 – 29, 776; Synax. Eccl. CP., pp. 133, 171; Étude sur le légendier Romain, pp. 166 – 69, 250 – 58; H. Delehaye, in Studi dedicati alla memoria di Paolo Ubaldi (Milano, 1937), p. 17 – 26.
3. CYRILLAE] In martyrologio Bedae filia Decii Caesaris nuncupatur, ex Actis fabulosis S. Polychronii, ubi et de Tryphonia (oct. 18), quae fuerit Decii uxor. Utriusque martyris sepulcra a topographis visa sunt in coemeterio viae Tiburtinae. — Act. SS., Oct. t. XII, p. 468 – 70; Anal. Boll., t. LI, p. 67 – 68; De Rossi, Roma sotterranea, t. I, p. 178 – 79.
4. FIDELIS] Silet Beda invito Baronio. Acta Fidelis BHL. 2922, 2923, quibus cohaerent Acta S. Alexandri Bergomensis BHL. 276, nullis testimoniis fide dignis munita sunt. Cultus tamen in ecclesia Comensi antiquus est. Beatum Antonium in Larinensem secessum se recepisse, haud procul a beati martyris Fidelis sepulchro, ubi Larius Ionii marmoris minas deponit, auctor est Ennodius in Vita BHL. 584. Basilicae saec. IV exstructae rudera prope lacum reperta sunt. — Act. SS., Oct. t. XII, p. 548 – 69; F. Savio, in Anal. Boll., t. XXI, p. 29 – 39; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 975 – 76.
5. FERRUTII] In Adone Ferrutii nomen hodie se legisse sibi visus est Baronius. Certe non in genuino nec in ceteris huius aetatis martyrologiis, sed forsan in recentioribus Usuardi auctariis. S. Ferrutii martyrium cognoscitur e versibus eius tumulo inscriptis a Riculfo, archiepiscopo Moguntino, anno 812, postquam reliquiae ad Bleidenstadiense monasterium saec. VIII a S. Lullo perlatae fuerant (M.G., Poetae lat., t. I, p. 431). Titulum novae arcae impositum, quo memorat honorem ab archiepiscopis Lullo, Riculfo, Haistulfo et a seipso sancto martyri delatum, scripsit Hrabanus Maurus; qui condidit et aliud epigramma S. Ferrutii laudes continens (M.G., ibid., t. II, p. 225). Habetur et Passio BHL. 2914 saec. IX scripta a Meginhardo monacho Fuldensi. Hic eodem usus adminiculo tractatum composuit de martyrio cui brevem S. Ferrutii historiam inseruit quam didicerat e carmine Riculfi. — Act. SS., Oct. t. XII, p. 530 – 43; F. X. Kraus, Die christlichen Inschriften der Rheinlande, t. II, p. 271; F. Falk, in Der Katholik, 1879, t. II, p. 431.
6. FARONIS] Ex Usuardo ad hunc diem, Faro seu Burgundofaro, sanctae Farae seu Burgundofarae frater, cuius nomen legitur in variis instrumentis intra ann. 637 – 667, vicesimus ordine est episcopus Meldensis, teste Hildegario († 875) in Vita Faronis BHL. 2825. Haec duobus integris post sancti obitum saeculis scripta est, fortasse ex antiquiore libello, sed mendis plena. Auctore Iona, in Vita S. Columbani BHL. 1898, lib. II, 21, Burgundofaro pontifex Meldensis urbis et Waldebertus abba Luxoviensis testes aderant miraculi in monasterio Evoriacensi patrati. — Act. SS., Oct. t. XII, p. 593 – 623; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 477 – 78; B. Krusch, in M.G., Scr. rer. merov., t. V, p. 171 – 203; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 364; Id., Les bréviaires, t. V, p. 107.
7. GAUDIOSI] Neapoli in coemeterio Sanctae Mariae “della Sanità”, quod etiam Sancti Gaudiosi vocatur, ubi sanctus iacebat, inventum est opus tessellatum, quo sepulcrum ornabatur, cum epitaphio C.I.L., X, 1538, unde natalem diem habemus 27 octobris, cui suffragatur kalendarium marmoreum. Pauca de Gaudioso refert libellus miraculorum S. Agnelli, qui abbas praefuerat monasterio Sancti Gaudiosi, BHL. 150, saeculo X conscriptus a Petro subdiacono. Cui si credendum est, Africanus erat Gaudiosus, Abitinensis episcopus, et cum Quodvultdeo, Carthaginiensi episcopo (26 oct.), ad Italiam appulit in Vandalorum persecutione, anno 439; sed de tempore quo vixisset Gaudiosus dubitationem moverunt viri eruditi, rationibus ductis praesertim e stilo quo titulus sepulcralis scriptus est. Sunt qui in VI saeculum amandare velint Gaudiosum, quod novis inquisitionibus dignum est. Adeo enim recens est Petri subdiaconi testimonium ut decretorio iudicio supersedere praestet. A Gaudioso, episcopo Salernitano, non alium esse Gaudiosum, qui hodie colitur, advertimus ad diem 26 octobris. — Act. SS., Oct. t. XII, p. 582 – 86; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 1094; H. Achelis, Die Katakomben von Neapel, pp. 50, 60 – 61; Anal. Boll., t. LVII, pp. 28, 38.
8. HONORATI] Apprime notus est Honoratus, Eusebii Vercellensis (aug. 1) discipulus, qui post magistrum secundus eius sedem obtinuit. De Honorato habemus locum in Vita S. Ambrosii BHL. 377, et titulum sepulcralem C.I.L., V, 6722, solito prolixiorem. Affert Baronius “tabulas ecclesiae Vercellensis”, in quibus certe festum non repperit ad hunc diem 28 octobris, unius Galesinii errore constitutum. Nempe ex antiquo et constanti more ecclesiae Vercellensis, de S. Honorato agitur ad diem 29 octobris. Neque vera est coniectura Honorati festum procrastinatum fuisse ut Simeoni et Iudae dies incederet. — Act. SS., Oct. t. XII, pp. 377 – 82, 776; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Piemonte, p. 421 – 23; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 1039.

IV KAL. NOV.

[1] In Lucania sanctorum martyrum Hyacinthi, Quincti, Feliciani et Lucii.

[2] Sidone in Phoenicia sancti Zenobii presbyteri, qui sub novissimae persecutionis acerbitate alios ad martyrium exhortans, martyrio et ipse dignatus est.

[3] Eodem die sanctorum episcoporum Maximiliani martyris et Valentini confessoris.

[4] Bergomi sanctae Eusebiae virginis et martyris.

[5] Ierosolymis natalis beati Narcissi episcopi, sanctitate, patientia ac fide laudabilis, qui centum et sexdecim annorum migravit ad Dominum.

[6] Augustoduni sancti Ioannis episcopi et confessoris.

[7] Cassiope in insula Corcyrae sancti Donati episcopi, de quo scribit beatus Gregorius papa.

[8] Viennae depositio beati Theodori abbatis.

OCTOBRIS 29

1. HYACINTHI] Quattuor illa martyrum nomina eo ordine recensentur in martyrologio hieronymiano sub indicio in Lucania, quae dubia lectio est. Quis tandem sit Hyacinthus ille, cuius cognomines variis in locis occurrunt 4 aug., 9 et 11 sept., non facile dixeris. Quintus amputatum nomen est Iaquintus seu Hyacinthus iterum. Felicianus non Lucanus habeatur sed Afer, siquidem Carthaginiensi kalendario inscriptus hoc die. Lucius nudum nomen est. — Act. SS., Oct. t. XII, p. 795 – 96; Comm. martyr. hieron., p. 576.
2. ZENOBII] A Floro in martyrologium inductus est ex Eusebii Hist. eccl., VIII, 13, 3 – 4. Elogium est Usuardi, cui inserta est sententia de exhortatione ad martyrium, nescio unde deducta. Iam ad 20 feb. memoratur Zenobius, errore inter martyres Tyrios repositus, quod ad hunc locum observavimus. Emendationem requirit loci indicium Sidone in Phaenicia. Non enim in ea civitate passus est Zenobius Sidoniae ecclesiae presbyter idemque medicus, sed Antiochiae. Baronio asserenti “longe alium” esse hunc Zenobium “ab eo de quo Graeci agunt die sequenti” non incunctanter videtur astipulandum: veri similis enim est coniectura Zenobio nostro ab hagiographo quopiam suffectum esse par martyrum, Zenobium et Zenobiam, fratrem et sororem, ad instar Cosmae et Damiani, fratrum pariter atque medicorum, confictos. In hieronymianis ad diem 24 aug. recolitur memoria Zenovi, sub indicio in Antiochia. Constantinopoli, sedente episcopo Mena (536 – 552), mentio fit alicuius μονῆς τοῦ ἁγίου Ζηνοβίου (Hardouin, Concilia, t. II, p. 1277). — Act. SS., Oct. t. XII, p. 797 – 98; Comm. martyr. hieron., p. 462; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 635; Origines du culte des martyrs2, pp. 166, 193 – 94, 240.
3. MAXIMILIANI] In martyrologium illati sunt ex Molani auctariis ad Usuardum, ubi haec occurrunt: in civitate Pataviensi triumphus S. Maximiliani martyris et S. Valentini confessoris. Maximilianus, dictus episcopus Laureacensis et martyr in Norico, colitur die 12 oct. quo de eo egimus, Valentinus episcopus Pataviensis (Passau), die 7 ian. (BHL. 8462). Utriusque sancti reliquiae, quae in ecclesia cathedrali Pataviensi iacere ferebantur, decentiori loco collocatae sunt anno 1289 ab episcopo Bernardo. Exstant epistulae quibus fideles, parochos et Henricum Bavariae ducem ad sollemnem translationis pompam invitat. — Act. SS., Oct. t. VI, p. 40 – 44; t. XII, p. 775; Ian. t. I, pp. 368 – 72, 1094 – 97.
4. EUSEBIAE] Proferuntur a Baronio “tabulae ecclesiae Bergomensis ex quibus Galesinius hac die”. Quanquam in titulo sepulcrali Domnionis cum nepotibus suis Eusebia et Domnone (C.I.L., V, 5187), quem ad 16 iul. attulimus, nulla est cultus ecclesiastici significatio, ex eo tamen venerationem Domnioni et Eusebiae tributam initium habuisse certum est. De die anniversario Eusebiae difficultas oritur e varietate exemplorum. Ex Uccelliano ectypo legendum est: (deposita) Eusebia IIII novemb. Castellus scripsit: IIII k. novemb.; Mommsen, e recenti exemplo: III novemb.; nos male: III k. novemb., ubi supra. Hodierna memoria cum Castelli lectione consentit. Nec Eusebiae nec ceterorum nomina in kalendariis Bergomensibus quae habemus occurrunt. — Act. SS., Oct. t. XII, p. 817 – 24.
5. NARCISSI] Alexander, Narcissi episcopi coadiutor, Antinoitis epistulam dedit quae his verbis concluditur: Salutat vos Narcissus, … qui centum iam et sexdecim annos vitae suae gerit, qui et ipse vos mecum pariter deprecatur esse concordes, apud Eusebium, Hist. eccl., VI, 11, 3. Unde perspicitur elogium nostrum parum diligenter esse conceptum, quandoquidem haec Alexander scribebat superstite Narcisso. Diem 29 octobris pro lubitu selegit Ado. Desunt enim in antiquis monumentis vestigia venerationis publice Narcisso exhibitae. Recentiora menaeorum exempla, ad diem 7 augusti: Νάρκισσος πατριάρχης Ἱεροσολύμων ἐν εἰρήνῃ τελειοῦται (Synax. Eccl. CP., p. 873), usum antiquitus traditum referre non videntur. Haud improbabile est, diem e Latinorum libris esse receptum; nam S. Afra, ab alio Narcisso ad bonam frugem revocata, BHL. 108, die 5 augusti in martyrologiis nostris recensetur. — Act. SS., Oct. t. XII, p. 782 – 90.
6. IOANNIS] Hunc alium non esse a Iohanne Beverlacensi, de quo fuse egimus ad diem 7 maii, iam perspexit Castellanus, abunde probarunt decessores nostri. Errorem primus admisisse creditur Maurolycus, quem recentiores secuti sunt, dum Iohannem ad hunc diem inserit, cum reapse translatio commemoraretur die 25 octobris, et Augustodunensem episcopum facit qui Hagulstadensis fuerat, dein Eboracensis episcopus. — Act. SS., Oct. t. XII, p. 773 – 74.
7. DONATI] Exstant litterae S. Gregorii M. Alcisoni Corcyrae episcopo datae, quibus praecipit ut corpus S. Donati, quod sacerdotes Euriae civitatis secum detulerunt, in ecclesia beati Iohannis intra castrum Cassiopi vocatum posita, recondere permittat (Reg. XIV, 7, 13). His lectis censuit Baronius Donatum martyrologio inscribendum esse, et reapse inscripsit, anno 1586, omisso episcopi titulo, ei diem pro lubitu assignans, immemor elogii quo Graecorum vestigia secutus die 30 april. Donatum ipse laudaverat. — Act. SS., Oct. t. XII, p. 772 – 73; Origines du culte des martyrs2, p. 227 – 28.
8. THEODORI] Passim Theuderius, Theudarius, Theodarius scribitur. Ado in martyrologio ad hunc diem: in Gallia Vienna civitate depositio sancti ac beatissimi Theodarii abbatis et confessoris et translatio ipsius in loco Vallis Rupianae. Vita BHL. 8130 scripta est tribus circiter post sancti obitum saeculis ab eodem Adone, qui fontes e quibus sua hausit reticet. Libellum inscripsit fratribus in coenobio beati Theudarii consistentibus. Situm erat hoc coenobium ubi hodie exstat oppidum Saint-Chef (Isère), a capite S. Theudarii nomen habens. — Act. SS., Oct. t. XII, p. 832 – 43; B. Krusch, in M.G., Scr. rer. merov., t. III, p. 525 – 26.

III KAL. NOV.

[1] In Africa natalis sanctorum martyrum ducentorum viginti.

[2] Tingi in Mauritania passio sancti Marcelli centurionis, qui capitis abscissione martyrium complevit sub Agricolao agente vices praefecti praetorio.

[3] Alexandriae sanctorum tredecim martyrum, qui cum sanctis Iuliano, Euno et Machario passi sunt sub Decio imperatore.

[4] Caralis in Sardinia sancti Saturnini martyris, qui in persecutione Diocletiani sub Barbaro praeside capite truncatus est.

[5] Apameae in Phrygia sancti Maximi martyris sub eodem Diocletiano.

[6] Legione in Hispania sanctorum martyrum Claudii, Luperci et Victorii, filiorum sancti Marcelli centurionis, qui in persecutione Diocletiani et Maximiani sub Diogeniano praeside iussi sunt decollari.

[7] Aegeae in Cilicia passio sanctorum Zenobii episcopi et Zenobiae sororis eius, sub Diocletiano imperatore et Lysia praeside.

[8] Altini sancti Theonesti episcopi et martyris, qui ab Arianis occisus est.

[9] Parisiis sancti Lucani martyris.

[10] Alexandriae sanctae Eutropiae martyris, quae martyres visitans, cum illis saevissime cruciata, reddidit spiritum.

[11] Antiochiae sancti Serapionis episcopi, eruditione clarissimi.

[12] Capuae sancti Germani episcopi et confessoris, magnae sanctitatis viri, cuius animam in hora obitus eius ab angelis in caelum ferri sanctus Benedictus aspexit.

[13] Potentiae in Lucania sancti Gerardi episcopi.

[14] Palmae in Maiorica sancti Alphonsi Rodriguez confessoris, coadiutoris temporalis formati Societatis Iesu, humilitate ac iugi mortificationis studio insignis, quem Leo duodecimus beatorum, Leo vero decimus tertius sanctorum fastis adscripsit.

OCTOBRIS 30

1. MARTYRUM] Ita Florus et sequaces ex martyrologio hieronymiano: in Africa passi sunt martyres numero CCXX. Sintne hi martyres Vagenses qui pridie in kalendario Carthaginiensi inscripti sunt, in dubio relinquendum. — Act. SS., Oct. t. XIII, p. 242 – 43; Comm. martyr. hieron., p. 578.
2. MARCELLI] Habemus Florum vix immutatum, ex Actis quae quidem sincera sunt, non tamen optime variis recensionibus BHL. 5253 – 5255 tradita, ita ut hinc inde manum emendatricem adhuc postulent. S. Marcelli martyrium referendum videtur ad ann. 298: Fausto et Gallo cos. — Act. SS., Oct. t. XIII, p. 274 – 84; Anal. Boll., t. XLI, p. 257 – 87.
3. MARTYRUM] In synaxariis Graecorum hodie memoria recolitur SS. Iuliani, Cronionis, Macarii, Alexandri et aliorum tredecim ex epistula Dionysii Alexandrini ad Fabium Antiochenum, apud Eusebium, Hist. eccl., VI, 41, ubi binominis est Cronion, Κρονίων ὀνόματι δὲ Εὔνους, Macarius vero Μάκαρ nuncupatur. SS. Iuliani et Euni superius iam meminit martyrologium Romanum, post Adonem, qui eis pro arbitrio diem 27 feb. assignavit. Hic etiam Macarium ad diem 8 dec. removit. — Act. SS., Feb. t. III, p. 673 – 75; Synax. Eccl. CP., p. 178.
4. SATURNINI] Fertur S. Fulgentius Ruspensis, in Vita BHL. 3208, iuxta basilicam sancti martyris Saturnini procul a strepitu civitatis Calaritanae monasterium fabricasse. Passio BHL. 7490 – 7491, e qua elogium decerptum est, nullam meretur fidem, quippe quae conflata sit ex Actis S. Saturnini Tolosani BHL. 7495 – 7499 et Passione S. Sergii BHL. 7598. Saturninum martyrem in Sardinia cultum alium non esse a cognomine Tolosano nonnulli existimant. Verisimile videtur ex Africa, quae tot Saturninos inter suos martyres numerabat, reliquias Calarim allatas esse. Natalis S. Saturnini olim die 23 nov. — Act. SS., Oct. t. XIII, p. 296 – 307; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 658 – 59; Les origines du culte des martyrs2, p. 312.
5. MAXIMI] Affert Baronius Graecorum menaea, ad diem 15 septembris, etsi reapse neque istic neque alibi usquam Graeci meminerint Maximi martyris Apameae in Phrygia. Qui hodie colitur martyr, in australis Italiae partibus notissimus est. Hieronymiano ponitur in Comsa (Conza, in Samnio); Passione BHL. 5845, Apameae; Passione BHL. 5846, Cumis prope Neapolim. Sed neutra Passio ad sincerae historiae monumenta pertinet, neque ullo pacto veri simile est Maximi palaestram Apameae fuisse. Huius reliquiae cum reliquiis S. Iulianae Cumis Neapolim translatae sunt anno 1207, BHL. 4527. Notatu dignum est, Maximum in editione principe martyrologii Romani locum non habuisse. — Act. SS., Oct. t. XIII, p. 308 – 327; Comm. martyr. hieron., p. 578; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 208, 369; Anal. Boll., t. LI, p. 143.
6. CLAUDII] In kalendario Mozarabum ann. 1055, die 19 april. mentio est SS. Claudii et Luperci, in ceteris ad 30 vel 31 oct. SS. Claudii, Luperci et Victorici. In Actis BHL. 1831, nulla fide dignis, ne verbum quidem de cognatione cum S. Marcello. Passio BHL. 1832 aeque fabulosa vel alia similis elogium nostro martyrologio suppeditavit. In exemplo typis impresso praeses Aurelius Agriculanus est non Diogenianus. In Acta S. Marcelli ab interpolatore, praeter alia, inserta sunt verba: credidi ego cum uxore mea et filiis Claudio Lupercio et Victorico quos Legione reliqui (cf. Anal. Boll., t. XLI, p. 266). Sanctorum martyrum monasterii in civitate Legionensi mentio est, cum alibi tum in libello Translationis BHL. 1834. — Act. SS., Oct. t. XIII, p. 286 – 96; M. Férotin, Le Liber ordinum, pp. 460, 484 – 85; Anal. Boll., t. XLI, p. 278 – 79; España sagrada, t. XXXIV, p. 353 – 417; Z. Garcia Villada, Historia eclesiástica de España, t. I, 1 (Madrid, 1929), pp. 265 – 68, 377 – 79.
7. ZENOBII] Summatim exprimuntur quae synaxaria Graecorum promunt ex Actis prolixioribus BHG2. 1884, quae solitis artibus retractata (BHG2. 1885) menologio Metaphrastico accesserunt. Sunt autem plane ficticia. Constantinopoli colebantur Zenobius et Zenobia πέραν ἐν Ἰουστινιαναῖς. Confer ea quae de Zenobio notata sunt heri. — Act. SS., Oct. t. XIII, p. 253 – 69; Synax. Eccl. CP., p. 177 – 78.
8. THEONESTI] Consentiunt in die emortuali assignando 22 novembris duae, quae supersunt, S. Theonesti Passiones, quarum altera BHL. 8110 aequalem facit martyrem Theodosio imperatori (379 – 395), altera BHL. 8111 Hunnerico regi. Illa mera fabula est, quae res complectitur plerumque alienas a Theonesti gestis; haec cum iisdem figmentis commiscet Passionem SS. Florentii et Vindemialis BHL. 3053. Nullo veterum monumentorum testimonio comprobatur locum Theonesto dandum in catalogo episcoporum Altinensium. Credibile est, Theonestum alium non fuisse a martyre cui basilicam exstruxit S. Eusebius Vercellensis (Les origines du culte des martyrs2, p. 339 – 40), quem et in aliis ecclesiis cultum novimus, et praesertim Altini. — Act. SS., Oct. t. XIII, p. 335 – 48; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 907 – 910.
9. LUCANI] Silent antiqua martyrologia. Affert Baronius “vetera manuscripta ex quibus Molanus hac die in additionibus ad Usuardum”. Passio BHL. 4969 admodum recens est et mendis plena. — Act. SS., Oct. t. XIII, p. 244 – 47; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 383; Id., Les bréviaires, t. V, p. 178.
10. EUTROPIAE] His compendio refertur, parum accurate, elogium synaxariorum Graecorum ad hunc vel sequentem diem, ex Passione nunc deperdita. In nonnullis libris graecis memorata est Eutropia die 25 maii. — Act. SS., Maii t. VI, p. 26; Synax. Eccl. CP., pp. 179, 180, 709.
11. SERAPIONIS] Ita Usuardus, post Adonem, qui Serapionem primus in fastos introduxit, ex Eusebio seu Rufino, Hist. eccl., V, 18, 22; VI, 11, 12. De Serapione nihil in libris Graecorum. — Act. SS., Oct. t. XIII, p. 248 – 52.
12. GERMANI] Praetermissus a Floro et Adone, non vero ab Usuardo. In codice Pratensi, prima manu inscripta est memoria sancti Germani Capuani episcopi. De eo S. Gregorius p., Dial., IV, 8, 42, et II, 35, ubi narratur visio S. Benedicti. Inter legatos ab Hormisda p. ad Iustinum imperatorem anno 519 missos nominatur in Libro pontificali Germanus Capuanus episcopus. Verum neque in breviario Feliciano neque in scriptis quibusvis ad eam legationem referendis episcopi sedes exprimitur. Vita BHL. 3465 plurimis post res gestas annis scripta est. Habetur et mentio S. Germani in Actis SS. Placidi et sociorum BHL. 6859, a Gordiano insigni fabulatore confictis. — Act. SS., Oct. t. XIII, p. 358 – 66; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. 270, 273; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 203.
13. GERARDI] De huius Potentini praesulis ortu, rebus gestis et morte nullum nobis notum est documentum antiquum praeter bullam die 28 dec. 1121 Catanzarii datam, cui et Girardus Potentie episcopus subscripsit (U. Robert, Bullaire du pape Calixte II, t. I, Paris, 1891, p. 388), atque Vitam BHL. 3429, cuius se scriptor Manfredum, S. Gerardi in episcopatu successorem, fuisse asserit et a Romano pontifice Calixto II (1119 – 24) impetrasse gloriatur ut ille inter sanctos confessores referretur. Utrum re vera viva voce canonizatus sit Gerardus necne, in dubio relinquendum est, quamdiu de fide Vitae certius non constabit. Non hac die tantum in urbe et dioecesi Potentina celebratur festum praecipui patroni, sed et 12 maii, qua reliquiae ab episcopo Oberto anno 1250 in honestiorem ecclesiae cathedralis locum translatae sunt. — Act. SS., Oct. t. XIII, p. 464 – 72.
14. ALPHONSI] Alphonsus Segoviae in Hispania natus est die 25 iulii, anno, ut videtur, 1533 (P. Dudon, Alphonse Rodriguez, in Dictionnaire de spiritualité, t. I, Paris, 1937, p. 395). Uxore liberisque orbatus, Societatis Iesu religionem amplexus est ineunte anno 1571, cui votis coadiutorum temporalium sese primo obligavit die 5 aprilis 1573. Diem supremum obiit 31 oct. 1617 in collegio Maioricensi (Mallorca), in quo ianitoris officio per multos annos functus erat. Sex ab eius morte nondum expletis mensibus, Simonis Bauza, loci praesulis, bona venia factum est ut servi Dei imago super sepulcrum publice veneranda exponeretur. Cultus post Urbani p. VIII decreta abruptus est anno 1625. Alphonsum beatis Leo p. XII accensuit die 20 maii 1825, sanctis vero, una cum Petro Claver, cui vivus pia necessitudine fuerat coniunctus, Leo p. XIII, die 15 ian. 1888. Illius nomen idem pontifex martyrologio inscripsit ad diem 30 oct. Praeter aliquot pia opuscula, de vitae suae ratione a maioribus iussus libellum scripsit (De Backer-Sommervogel, Bibliothèque de la Compagnie de Jésus. Bibliographie, t. VI, Bruxelles, 1895, p. 1943 – 46). Gesta brevi compendio narravit Michael Julian, Maioricensis collegii rector, litteris ipso die datis quo Alphonsus e corpore migravit (Relacion y carta comun del Padre Miguel Julian… cerca el feliz y dichoso transito desta vida del bendito hermano Alonso Rodríguez…; latine in Act. SS., Oct. t. XIII, p. 601 – 604). Inter suppares quoque I. M. Marimon, cui vir Dei arcana conscientiae credebat, anno 1618 opusculum scripsit: Relacion de la vida y virtudes del hermano Alonso Rodriguez… sacada de sus escritos por un Padre su confessor. — Act. SS., Oct. t. XIII, p. 585 – 657; Anal. Boll., t. V, p. 148; Leonis p. XIII p. m. Acta, t. VIII (Romae, 1889), p. 86 – 104; Compendium vitae, virtutum et miraculorum necnon actorum in causa canonizationis beati Alphonsi Rodriguez, Romae, 1887; F. Colin, Vida, hechos y doctrina del venerabile hermano Alonso Rodriguez, Madrid, 1652; J. Nonell, Obras espirituales del beato Alonso Rodríguez, Barcelona, 1885 – 87; Id., Vida de san Alonso Rodríguez, ibid., 1888; I. Casanovas, San Alonso Rodríguez, Barcelona, 1917.

PRID. KAL. NOV.

[1] Vigilia omnium Sanctorum.

[2] Romae sanctorum Ampliati, Urbani et Narcissi, quorum meminit sanctus Paulus ad Romanos scribens; qui ob evangelium Christi a Iudaeis et gentilibus caesi sunt.

[3] In Gallia apud Augustam Veromanduorum sancti Quinctini civis Romani, ordinis senatorii, qui sub Maximiano imperatore martyrium passus est; cuius corpus post annos quinquaginta quinque, revelante angelo, inventum est incorruptum.

[4] Constantinopoli sancti Stachis episcopi, qui a beato Andrea apostolo primus eiusdem civitatis episcopus ordinatus est.

[5] Mediolani sancti Antonini episcopi et confessoris.

[6] Ratisbonae sancti Wolfgangi episcopi.

[7] Romae translatio beati Nemesii diaconi et Lucillae virginis, filiae eius, qui octavo kalendas septembris decollati sunt.

OCTOBRIS 31

2. AMPLIATI] Rom., XVI, 8, 9: Salutate Ampliatum dilectissimum mihi in Domino. Salutate Urbanum adiutorem nostrum in Christo et Stachyn dilectum meum; 11: Salutate eos qui sunt ex Narcissi, qui sunt in Domino. De Stachy paulo inferius sermo erit; de Narcisso vero, nemo non mirabitur eum in fastos irrepsisse, cum neque christianus fuisse probetur; non ipsum quippe, sed eos qui de eius domo sunt salutari iubet Apostolus. Eosdem ob evangelium Christi caesos esse habuit Baronius e libris Graecorum, ubi de his ad 30 vel 31 oct., quanquam non omnes sanguinem fudisse dicuntur. Ampliatum (Ἀμπλίαν) episcopum Ὀδυσσουπόλεως χώρας Μακεδονίας fuisse, Urbanum Μακεδονίας, Narcissum Athenarum fabulantur Graeci. Cultus hisce sanctis ab antiquis exhibiti nulla sunt vestigia. — Act. SS., Oct. t. XIII, p. 687 – 98; Synax. Eccl. CP., pp. 177, 179, 786; Th. Schermann, Propheten-und Apostellegendem (Leipzig, 1907), p. 299 – 300.
3. QUINCTINI] Varie in codicibus hieronymianis nuntiatur hodie. Codex Epternacensis: Augusta Veromandorum sancti Quintini martyris; cod. Bernensis: in territurio Ambianensium sancti Quintini martyris. Post Bedam ceterosque classicos martyrologos Baronius elogium concinnavit e Passione BHL. 7007 vel alia vix dissimili recensione. Gregorius Turonensis (in Gloria mart., LXXII) praesto habuisse videtur Vitam antiquiorem, cuius si quaedam partes forte supersint, ita depravatae et fabulis immersae sunt ut a nemine agnosci possint. Suspiciosas esse Passiones sanctorum quae sub Rictiovaro praeside aguntur tum alibi, tum ad diem 25 oct. dictum est. Praeter inventionem reliquiarum quinquaginta quinque annis post martyris necem, ab Eusebia pia femina, altera a S. Eligio facta narratur in Vita BHL. 7014. Libello miraculorum BHL. 7017 subiecta est clausula de translatione S. Quintini, anno 835, in templum novum quod Fulradus abbas construxerat. Locus in quo quiescit sanctus martyr, ubi etiamnunc assurgit eius basilica, ab eo nomen accepit, Saint-Quentin (dép. Aisne). — Act. SS., Oct. t. XIII, p. 725 – 820; Comm. martyr. hieron., p. 579 – 80; V. Leroquais Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 404; Id., Les bréviaires, t. V, p. 260.
4. STACHIS] De eo obiter supra, ubi de Ampliato aliisque quorum meminit Apostolus, Rom., XVI. Sicut et reliqui, solo nomine notus est Stachys. Fabula episcopatus a S. Andrea apostolo Byzantii seu Argyropoli constituti, cui Stachys primus praefuerit, saec. VIII exeunte excogitata, ut videtur, a falsariis sub ementitis nominibus Epiphanii, Dorothei, Hippolyti, BHG.2. 150 – 153, in libellis de apostolorum discipulis, indeque a chronographis sparsa fuit. — Act. SS., Oct. t. XIII, p. 687 – 98; Synax. Eccl. CP., pp. 177, 179, 785; Th. Schermann, Propheten- und Apostellegenden, p. 185 – 87.
5. ANTONINI] In vetustis episcoporum catalogis, is nunc Antonius, nunc Antoninus nuncupatur, sed minime ambigitur de die obitus. In kalendario Ambrosiano saec. XI ad 31 oct. signatur Depositio sancti Antonini episcopi (M. Magistretti, Manuale Ambrosianum, t. II, p. 194). De gestis eius nihil traditum est. — Act. SS., Oct. t. XIII, p. 831 – 35; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, pp. 34, 282.
6. WOLFGANGI] S. Wolfkangi, qui anno 994 obiit, gesta conscripta sunt tum ab Arnoldo eius aequali in libro II de Sancto Emmerammo BHL. 2541, tum ab Othlono (Othlo) monacho item Emmerammensi, suppari, qui Vitam S. Wolfkangi BHL. 8990 conscripsit, usus libello anonymi coaevi deperdito et libro Arnoldi. Nonnulla etiam addidit quae e fidelium quorumdam attestatione in suo monasterio discere potuit. Multa praeterea de S. Wolfkangi vita et veneratione in chronicis, variis instrumentis et libris sparsa habentur. — Act. SS., Nov. t. II, 1, p. 527 – 97; J. B. Mehler, Der heilige Wolfgang, Regensburg, 1894; K. Uhlirz, in Mittheilungen des Vereines für Geschichte der Deutschen in Böhmen, t. XXXIX, p. 1 – 10; I. Zibermayr, Die St. Wolfganglegende, Linz, 1924.
7. NEMESII] De translatione Nemesii et Lucillae iam dictum est ad diem 25 aug. Notandum tamen eorum natalem probabilius 25 iul. celebrandum esse, codicesque in assignanda die varias praebere lectiones. — Act. SS., Aug. t. I, pp. 142, 144; Oct. t. XIII, p. 821 – 28.

NOVEMBER

KAL. NOV.

[1] Festivitas omnium sanctorum, quam in honorem beatae Dei Genitricis Virginis Mariae et sanctorum martyrum Bonifacius papa quartus, dedicato templo Pantheon, celebrem et generalem instituit agi quotannis in urbe Roma. Sed et Gregorius item quartus postmodum decrevit, eamdem festivitatem, quae variis modis iam in diversis ecclesiis celebrabatur, in honorem omnium sanctorum solemniter hac die ab universa ecclesia perpetuo observari.

[2] Tarracinae in Campania natalis sancti Caesarii diaconi, qui diebus multis in custodia maceratus, postea cum sancto Iuliano presbytero in saccum missus, in mare praecipitatus est.

[3] In castro Divione sancti Benigni presbyteri, qui a beato Polycarpo missus in Galliam ad praedicandum evangelium, postquam sub Marco Aurelio imperatore a Terentio iudice gravissimis tormentis multipliciter est afflictus, tandem collum eius vecte ferreo tundi et corpus lancea perforari iubetur.

[4] Eodem die sanctae Mariae ancillae, quae christianae religionis nomine accusata, sub Hadriano imperatore diris verberibus afflicta, equulei extensione et ungularum laceratione vexata, martyrium complevit.

[5] Damasci passio sanctorum Caesarii, Dacii et aliorum quinque.

[6] In Persia sanctorum martyrum Ioannis episcopi et Iacobi presbyteri sub Sapore rege.

[7] Tharsi sanctarum Cyreniae et Iulianae sub Maximiano imperatore.

[8] Arvernis sancti Austremonii primi eiusdem civitatis episcopi.

[9] Parisiis depositio sancti Marcelli episcopi.

[10] Baiocis sancti Vigoris episcopi, tempore Childeberti Francorum regis.

[11] Tibure sancti Severini monachi.

[12] In pago Wastinensi sancti Maturini confessoris.

NOVEMBRIS 1

1. SANCTORUM] In Oriente primum sancti omnes seu universi orbis seu cuiusque ecclesiae proprii statuto die simul coli coepti sunt. Meminit S. Ephraem in Carminibus Nisibenis festivitatis “martyrum universae terrae”. In breviario Syriaco, inter diem 6 et 7 aprilis haec leguntur: In parasceve post Pascha, in qua fuit memoria omnium martyrum in urbe Nisibi, Hermas martyr in (ipso) die parasceves post hebdomadam azymorum. Notandum autem anno 413, qui proxime sequitur annum quo descriptum fuerit breviarium Syriacum, festum Paschae in diem 6 aprilis incidisse. Hodieque apud Graecos est κυριακὴ τῶν ἁγίων πάντων dominica prima a Pentecoste. Homiliam de omnibus martyribus ita exorditur S. Iohannes Chrysostomus, P.G., t. L, p. 705: Nondum septem dierum elapsus est numerus ex quo sacram Pentecostes sollemnitatem celebravimus. In lectionario Herbipolensi et Morbacensi, saeculo VIII, dominica proxima a Pentecoste est Dominica in natali sanctorum, quo die idem locus legendus assignatur ex Apocalypsi, quem etiamnum recitamus kalendis novembribus. Constantinopoli exstabat εὐκτήριον τῶν ἁγίων πάντων ἐν τῷ ξενῶνι τῶν Εὐβούλου, cuius ἐγκαίνια, die 20 maii recolebantur (Synax. Eccl. CP., p. 698). Saeculo VIII exeunte vel IX ineunte, codices Bedani alterius stirpis, ad kalendas novembres: natale sancti Caesarii et festivitas omnium sanctorum. Anno, ut videtur, 798, mense augusto, coegit Arno, archiepiscopus Salisburgensis, synodum Ripsacensem, cuius canones perpauci exstant, M. G., Concilia, t. II, p. 197: Festos dies celebrare sancimus, id est diem Paschae, similiter feria secunda, tertia, quarta et quinta… Pentecosten similiter ut in Pascha, sancti Laurentii, kalendas novembris Omnium sanctorum, similiter dedicationes ecclesiarum. Qua de re Alcuinus ad Arnonem, in epistula data anno 800 ineunte, M.G., Epist., t. IV, p. 321: Kalendis novembris sollemnitas omnium sanctorum. Eadem fere aetate, martyrologii hibernici Óengusiani recensio genuina ad kalendas novembres nihil exhibet praeter festa SS. Lonani, Colmani, Cronani, Hilarii, etsi aliud omnino intellexerunt haud pauci recentiores, qui anglicae versioni plus aequo fidebant. Verum ibidem ad diem 17 aprilis vestigium manet communis commemorationis martyrum omnium, ad diem 20 aprilis omnium sanctorum Europae. Suffragatur eadem aetate martyrologium Tamlachtense; ad diem 17 aprilis, in margine: Zephán ocus Lurint ocus Geurgii ocus na naidin i mBethil ocus Petar decoin ocus Donnan Ego co n-ulib martirib in domuin hoc die commemorantur, id est: “Stephanus et Laurentius et Georgius et infantes in Bethleem et Petrus diaconus et Donnanus de Eig cum omnibus orbis martyribus hodie commemorantur,” quae omnium martyrum commemoratio fuisse videtur; ad diem 20 aprilis confessorum et virginum: Communis sollemnitas omnium sanctorum et virginum Hiberniae et Britanniae et totius Europae et specialiter in honorem sancti Martini episcopi (cf. Anal. Boll., t. LI, p. 128 – 29; t. LV, p. 328 – 330). Kalendarium metricum in Anglia, fortasse Wintoniae, saeculo X compositum ex fontibus partim hibernicis, ad diem 20 aprilis: Europae sanctorum festa duodenis, id est XII kal. maias (R. T. Hampson, Medii Aevii Kalendarium, London, 1841, t. I, p. 403). Hieronymiani codices pleniores Omnium Sanctorum festivitatem nusquam proferunt. In breviario Richenoviensi, hodie codice Turicensi Hist. 28, saec. IX exarato, ad kalendas novembres, extremo loco, quasi nuper festum esset invectum, additur: et festivitas omnium sanctorum, Act. SS., Nov. t. II, 1, p. [XXXIV]. Kalendarium in codice Oxoniensi bibliothecae Bodleianae Digby 63, saec. IX in septemtrionali Anglia exaratum, prima manu, ad kal. nov.: Omnium sanctorum, addito in margine signo quo praecipuae festivitates notantur. Florum, qui hic a Bedano Chronico pendet (Mommsen, p. 309 – 310), noster sequitur, sed Florum qualem amplificavit Ado. Ex quibus omnibus fatemur parum omnino lucis refundi in ipsam commemorationis originem. Neque satis probabiliter perspicitur qua ratione ductus Bonifatius IV, qui ab Adone fertur die 13 maii constituisse B. M. Virginis et Omnium sanctorum sollemnitatem, eandem commemorationem iterum indixerit in kal. nov. Difficultatem quoque facessit quod Ado habet de Gregorio IV (827 – 844): Sed et in Galliis, monente sanctae recordationis Gregorio pontifice, piissimus Ludovicus imperator, omnibus regni et imperii sui episcopis consentientibus, statuit ut solemniter festivitas omnium sanctorum in praedicta die annuatim perpetuo ageretur. Quam sanctam constitutionem reverenti amore suscepit omnis ecclesia. Codex Usuardinus Pratensis: Tertius vero Gregorius pontifex postmodum decrevit eandem in honore omnium sanctorum sollemniter observari perpetuo ab omni ecclesia. In aliis codicibus, omisso numero, legitur Gregorius pontifex, in aliis Gregorius quartus. Docet Liber pontificalis, XCII, Gregorium III (731 – 741) iussisse, pro celebranda sollemnia vigiliarum atque missarum Christi Domini Dei nostri sancteque eius Genetricis, sanctorum apostolorum vel omnium sanctorum martyrum ac confessorum, perfectorum iustorum, toto orbe terrarum requiescentium, ut in oratorio nomini eorum dedicato intro ecclesiam beati Petri, sub arco principali, a monachis vigiliae celebrentur et a presbiteris ebdomadariis missarum sollemnia. Ideo fortasse Gregorio III ascripta festivitas quae kalendis novembribus nunc observatur, cuius origines multo obscuriores sunt quam hodiernum elogium legenti videbitur. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 641 – 643; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. 417, 422 – 23; Les martyrologes historiques, p. 636 – 41; G. Morin, in Revue Bénédictine, t. XXVII, p. 58; t. XXX, p. 44; H. Thurston, Butler's Lives of the Saints, November, p. 1 – 8; E. Bishop, The Bosworth Psalter, p. 158.
2. CAESARII] Martyrologium hieronymianum ad hunc diem: in Terracina natale sanctorum Caesarii, Iuliani, Felicis; ad 21 april.: Terracina Campaniae sancti Caesarii. Hodie celebratio signata est in sacramentario Gregoriano et in codice Sangallensi sacramentarii Gelasiani. Elogium suppeditavit Passio S. Caesarii ficticia, cuius variae exstant recensiones et epitomae BHL. 1511 – 1516, BHG2. 284. In libello BHL. 1517, 1518, BHG2. 285 narratur sanatio Gallae Placidiae suffragio S. Caesarii impetrata, et reliquiarum translatio Romam. In menaeis ad diem 7 oct. memorantur Iulianus presbyter et Caesarius diaconus, cum encomio ex Passione BHG2. 284. Ad nov. 1 eorundem nomina saltem larvata occurrunt. — Act. SS., Nov. t. I, p. 84 – 130; t. III, p. 32 – 33; Comm. martyr. hieron., pp. 201, 581 – 82; Synax. Eccl. CP., pp. 115 – 18, 185 – 188; Tillemont, Mémoires, t. II, pp. 132, 573.
3. BENIGNI] Gregorius Turonensis, in Gloria martyrum, L, Hist. Franc., X, 31, agit de S. Benigno, de eius basilica Divionensi et festivitate kal. nov. celebranda, deque eiusdem reliquiis. Elogium martyrologii post Bedam, Florum, Adonem, Usuardum refundendum est in Passionem S. Benigni BHL. 1154 ab eodem falsario conscriptam cui debentur Acta SS. Andochii, Thyrsi et Felicis (24 sept.) et alia eiusdem prosapiae. Sub Aureliano imperatore passus est Benignus, si hagiographo fides habetur. Ad haec quaerit Baronius qui fieri possit ut discipulus Polycarpi pervenerit usque ad tempora Aureliani, putatque veritati historiae consultum iri si Marcum Aurelium Aureliano supposueris. — Act. SS., Nov. t. I, p. 134 – 94; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 51 – 56.
4. MARIAE] In hieronymianis ad hunc diem nuntiatur Maria quaedam martyr, ceterum ignota. Huius nomini collector martyrologii Lugdunensis codicis Paris. 3879 aptavit excerptum Passionis Mariae ancillae. Quem secuti sunt Florus, Ado, Usuardus, Romani denique martyrologii ordinatores. Maria autem ancilla, si unquam in rerum natura exstitit, eadem censenda videtur quae a Graecis sept. 18 sub nomine Ariadnae colitur et nostris fastis sept. 17 inscripta est. Passio enim BHL. 5422 (cf. BHO. 682) nihil aliud est quam interpretatio libelli BHG2. 165, mutato tamen Ἀρεάδνης vocabulo in Mariam et tacita martyrii palaestra. — Act. SS., Nov. t. I, p. 194 – 207; Comm. martyr. hieron., p. 581 – 83; P. Franchi de' Cavalieri, in Studi e Testi, t. VI (1901), p. 92.
5. CAESARII] Martyrum cohors, a Graecis accepta, nomina complectitur Καισαρείου, Δασίου (scribatur proinde Dasii loco Dacii), Σάβα, Σαβινιανοῦ, Ἀγρίππα, Ἀδριανοῦ καὶ Θωμᾶ, quae in Passione quadam deperdita martyrum Damascenorum occurrere vix crediderim. Partim iterantur absque loci significatione ad diem 4 nov. Δασίου, Σευηριανοῦ, Ἀνδρονᾶ (Ἀδριανοῦ?) καὶ Θεοδότου. Caesarius, eorum princeps, martyr est non Damascenus quispiam sed Terracinensis, cuius hodie certa dies est. Sabinianus solus Damasci passus credendus est, si tamen idem est de quo ad diem 25 sept. (in Petro). Ceteros, plane ignotos, cum eo passos esse, nullo comprobatur testimonio. Cum ex synaxario constet eorum omnium festum agi in ecclesia Sancti Theodori πλησίον τοῦ Τετραπύλου, depositionis reliquiarum habendam esse huius diei commemorationem verisimile est. — Act. SS., Nov. t. I, p. 208 – 209; Synax. Eccl. CP., pp. 188, 194.
6. IOANNIS] Iohannis episcopi Arbelorum in Adiabena et Iacobi presbyteri certamen syriaca lingua breviter narravit testis aequalis et fide dignus, BHO. 500. Ambo martyres, anno Saporianae persecutionis quarto (343 – 344) in carcerem coniecti, post annum ad Bethlapat urbem Huzainorum transmissi sunt, atque ibidem gladio agonem consummarunt luna prima mensis tešri posterioris. Recensetur Iohannes Arbelorum episcopus in catalogo martyrum orientalium, qui subiectus est breviario Syriaco. Idem Iohannes agmen ducit metropolitarum Arbelorum, qui in lectionario nestoriano saeculi XI commemorantur tertia feria sexta post pascha. De eius vita et martyrio plura narrantur in famoso illo Chronico Arbelorum, quae in medio relinquere praestat donec de suspicioso hoc libello certius quid constabit. Comparet etiam Iohannes quidam episcopus innominatae sedis in Persia apud Sozomenum (II, 13), qui probabilius a nostro distinguendus non est, cum ex elogio synaxarii Constantinopolitani manifestum sit Iohannis et Iacobi Passionem antiquitus graece fuisse conversam. Memoria eorum a Graecis recolitur die 1 nov., quod, coniventibus mathematicis, luna prima pro die mensis primo accepta fuit. Reapse passi sunt hi martyres die octobris 23, vel fortasse 12, si duodecim menses quos in vinculis transegerunt initium duxerunt vertente iam anno quarto persecutionis. Sed veri similius est Saporem, ut alias contigit, in christianos ultum esse cladem quam Singaris anno 344 acceperat. — Act. SS., Nov. t. I, p. 210 – 11; Synax. Eccl. CP., p. 185 – 88; Anal. Boll., t. XLIII, p. 268 – 271.
7. CYRENIAE] Par martyrum Κυριαίνης καὶ Ἰουλιανῆς, in solis synaxariis Graecorum obvium, ficticium videtur ad instar Καισαρίου καὶ Ἰουλιανοῦ qui hodie coluntur. In laudatione, quae ex Actis prolixioribus, nunc deperditis, contracta censetur, eadem narrantur quae in Passione S. Barbarae, cui et Iuliana quaedam socia adhaeret. — Act. SS., Nov. t. I, p. 209 – 210; Synax. Eccl. CP., pp. 185 – 86, 962.
8. AUSTREMONII] Inter septem viros qui Decii tempore episcopi ordinati ad praedicandum in Galliis missi feruntur, Arvernis Stremonius episcopus a Gregorio Turonensi recensetur (Hist. Franc., I, 30). De eo alibi idem Gregorius: Per sanctum Stremonium, qui et ipse a Romanis episcopis … est directus, primum Arverna civitas verbum salutis accepit; huius autem sepulchrum apud Iciodorensim vicum [Issoire, Puyde-Dôme] habetur (in Glor. Conf., c. 29). Corpus postea ad Vulvicum coenobium (Volvic), dein anno 761 Mauziacum (Mozat) fuit translatum. Gesta Austremonii a S. Praeiecto saec. VII exeunte conscripta hodie desiderantur. Exstant Vitae BHL. 844 – 850 saec. IX et X consarcinatae. De S. Austremonio silent veteres martyrologi. — Act. SS., Nov. t. I, p. 23 – 82; Anal. Boll., t. XIII, p. 33 – 46; t. XXIV, p. 105 – 114; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, pp. 33, 117 – 22; Id., in Bulletin critique, 1888, p. 203 – 207; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 342; Id., Les bréviaires, t. V, p. 26.
9. MARCELLI] Ab Usuardo nuntiatur hoc die, qui S. Marcelli emortualis est. Postea eius memoria ad 3 nov. plerumque reiecta est ob concurrentem festivitatem Omnium Sanctorum. Nonum locum obtinet in serie episcoporum, sed quo tempore vixerit neque conficitur ex Vita BHL. 5248, qua Fortunatus populares memoriolas de Marcello collegit, neque ex Gregorio Turonensi, in Gloria conf., LXXXVII: Marcellus Parisiacae urbis episcopus, qui quondam, ut in eius Vita legitur, serpentem inmensum hoc depellit ab oppido, et nunc in ipsius civitatis vico quiescit. — Act. SS., Nov. t. I, p. 259 – 67; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 470; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 385; Id., Les bréviaires, t. V, p. 186.
10. VIGORIS] In codice hieronymiano Corbeiensi ad hunc diem: Baiocas civitate sancti Vigoris episcopi et confessoris. Ita et in aliis non paucis. Vita BHL. 8608 – 8613 ab aequali scripta non est, neque pauca in ea carpenda sunt, veluti quod Vigor dicatur temporibus Childeberti illustris regis Francorum ortus. Obiit anno incerto ante 538, quo Leucadius successor concilio Aurelianensi interfuit. Eius etiam mentio est in Vita S. Paterni BHL. 6477. Plurimae eius nomini dicatae ecclesiae celebratissimum S. Vigoris cultum fuisse testantur. Iam saec. X, propter concurrentem Sanctorum Omnium celebritatem, ad alios dies 2, 3, 5 festivitas relata est. — Act. SS., Nov. t. I, p. 287 – 306; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 220; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 329.
11. SEVERINI] Apud Bedam, quem sequuntur Florus, Ado, Usuardus: depositio Severini monachi de Tiburtina civitate; neque aliud quicquam de Severino rescivimus. “Vetera monumenta” Tiburtinae ecclesiae, quae post Baronium nemo vidit, id unum nos docent Severini corpus in templo Sancti Laurentii conditum fuisse. — Act. SS., Nov. t. I, p. 270 – 75; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 642.
12. MATURINI] Ita Usuardus. S. Maturini, confessoris Lyricanti in tractu Wastinensi (Larchant, dép. Seine-et-Marne), habentur Acta BHL. 5720, 5721, quae sunt quasi non essent. Fabulis enim horrent dum notitiam de gestis Maturini aut de aetate qua vixerit nullam afferunt. De cultus antiquitate nulla exsurgunt dubia. — Act. SS., Nov. t. I, p. 245 – 59; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 388; Id., Les bréviaires, t. V, p. 198.

IV NON. NOV.

[1] Commemoratio omnium fidelium defunctorum.

[2] Eodem die natalis sancti Victorini Pictaviensis episcopi, qui post multa edita scripta (ut sanctus Hieronymus testatur), in persecutione Diocletiani martyrio coronatus est.

[3] Tergeste passio beati Iusti, qui in eadem persecutione sub Manatio praeside martyrium consummavit.

[4] Sebaste sanctorum Carterii, Styriaci, Tobiae, Eudoxii, Agapii et sociorum martyrum sub Licinio imperatore.

[5] In Perside sanctorum martyrum Acindyni, Pegasii, Aphthonii, Elpidephori et Anempodisti cum plurimis sociis.

[6] In Africa natalis sanctorum martyrum Publii, Victoris, Hermetis et Papiae.

[7] Tharsi in Cilicia sanctae Eustochii virginis et martyris, quae sub Iuliano Apostata. post dira tormenta, in oratione reddidit spiritum.

[8] Laodiceae in Syria sancti Theodoti episcopi, qui non solum verbis, sed rebus et virtutibus fuit ornatus.

[9] Viennae sancti Georgii episcopi.

[10] In monasterio Agaunensi sancti Ambrosii abbatis.

[11] Cyri in Syria sancti Marciani confessoris.

NOVEMBRIS 2

1. DEFUNCTORUM] Commemorationem illam a S. Odilone abbate Cluniacensi († 1049) in suo monasterio primum institutam esse testantur Iotsaldus in Vita BHL. 6281 et Petrus Damianus in Vita BHL. 6282. Habetur decretum de celebratione, prolatum ex vetere manuscripto monasterii Cluniacensis, quod ita exorditur: Decretum est a beatissimo patre Odilone, una cum consensu et rogatu omnium fratrum Cluniacensium, ut, sicut in ecclesiis Dei quae per orbem terrarum longe lateque constructae sunt in die kalendarum novembrium agitur festivitas omnium sanctorum, ita apud nos agatur festivo more commemoratio omnium fidelium defunctorum qui ab initio mundi fuerunt usque in finem, tali modo. Reliqua ad rationem celebrationis referuntur. — Mabillon, Acta SS. Ord. S. Benedicti, t. VI, 1, p. 665 – 67; H. Thurston, Butler's Lives of the Saints, November, p. 16 – 20.
2. VICTORINI] Singulari prorsus via in fastos pervenit hoc elogium. Florus enim, cum ad diem 2 novembris in hieronymiano Victoris nomen legisset nec ad Africam pertinere advertisset, nominum varietatem ceterum parvi pendens, eundem esse asseveravit praeclarum in Pannonia episcopum Victorinum Petabionensem, de quo S. Hieronymus, De viris illustribus, LXXIV, et alibi saepius. Nulla fretus auctoritate, Florus Victorinum martyrem sub Diocletiano fecit. Maurolycus et Galesinius pro Pitabionensi scripserunt Pictaviensem; pravam lectionem suam fecit Baronius, qui et temere appellat Bedam, Usuardum et Adonem. Silet tamen ille; hi vero Florum secuti Petabionensem Victorinum nominant. De hoc fuse Baronius, qui commentariolum suum praeter exspectationem ita concludit: “Vel dicendum, de alio quopiam ignoto homine illic agi et non de Victorino episcopo Pictaviensi: nam in tabulis episcoporum eius ecclesiae unus tantum eius nominis, idemque martyr, ac primus eius sedis episcopus ponitur, de quo hic agitur.” Ex hac oscitanti conclusione satis apparet quales in ambages deductus sit vir clarissimus lectione depravata: Pictaviensis. Nullus enim unquam reapse fuit Victorinus Pictaviensis episcopus. — Act. SS., Nov. t. I, p. 432 – 43; Comm. martyr. hieron., p. 581 – 83; Ioannes Launoius, Opera omnia, t. II, 1, p. 634 – 49.
3. IUSTI] Satis antiquus fuisse Tergeste S. Iusti cultus perspicitur ex titulo in huius basilica musivo opere inscripto saec. VI: SCS IVSTVS. Haud incredibile est Iustum Tergestensem inter alios comparere sine loci indicio ad dies 2, 3, 16 novembris in hieronymiano. Ex Passione BHL. 4604 nihil veri eruet genuina historia. — Act. SS., Nov. t. I, p. 421 – 32; Origines du culte des martyrs2, p. 330
4. CARTERII] In synaxariis Graecorum habetur elogium breve horum quinque martyrum, cum aliis quinque. Omnes ad unum ignoti sunt, et parum iuvat huc arcessere Carterium illum martyrem pariter Cappadocem, qui memoratur in iisdem libris ad diem 8 ian. Acta longiora decem martyrum Sebastenorum exstitisse nemini dubium est. Donec ea e latebris proferentur, coniecturis supersedere praestat. — Act. SS., Nov. t. I, p. 443 – 45; Synax. Eccl. CP., pp. 188, 377 – 79.
5. ACINDYNI] Horum martyrum nulla occurrit mentio apud antiquos scriptores. Passionis prorsus fabulosae exstant recensiones duae BHG2. 21, 22, metaphrastica retractatio BHG2. 23, latina versio inedita in cod. Patavinae universitatis 1622 atque breviora compendia inter legendas Petri Calo (cf. Anal. Boll., t. XXIX, p. 102) et in Catalogo Petri de Natalibus, X, 13. Constantinopoli colebantur Acindynus et socii hac die in proprio μαρτυρείῳ τῷ ὄντι ἐν τῷ Δευτέρῳ. — Act. SS., Nov. t. I, p. 445 – 522; Synax. Eccl. CP., p. 187 – 90.
6. PUBLII] Auctores a Baronio afferuntur Beda et alii recentiores. At Beda silet; recentiores autem procul dubio nomina martyrum e codicibus hieronymianis eduxerunt. Martyres ceterum ignoti ad Africam referendi videntur. Incertae sunt lectiones: Publii, al. Pupliani, Publiae; Papiae, al. Papae. Incertus quoque dies passionis, nam non in hodierno tantum laterculo ea nomina sed et in aliis passim occurrunt. — Act. SS., Nov. t. I, p. 421; Comm. martyr. hieron., p. 583 – 84.
7. EUSTOCHII] Eustachio vel Eustathio, alias Placidae, qui hodie in Usuardo signatur, supposuit Petrus de Natalibus, Catal., X, 10, virginem Eustochium vel Eustochiam, quam Tarsi sub Iuliano die kalendarum novembrium martyrio coronatam asseverat Passio ficticia BHL. 2775, de graeco, ut videtur, in latinum versa. E Catalogo Petri de Natalibus vel e Petri Calo legendario (cf. Anal. Boll., t. XXIX, p. 102) in recentiora martyrologia transiit Eustochii commemoratio. — Act. SS., Nov. t. I, p. 523 – 31.
8. THEODOTI] Elogium Usuardinum, contractum ex Adone, qui Theodotum Laodicenum intromisit, auctore Eusebio, Hist. eccl., VII, 29. Cuius viri sanctitas cum dubia videretur ob eiusdem cum arianis artissimam necessitudinem, causa ad Leonem p. XIII a nostris delata est, qui statim iussit de ea re referri ad S. Congregationem Rituum. Rescripsit S. Congregationis praefectus Card. D. Bartolinius, 24 feb. 1883 : “Causa illa salebrosa de Theodoto Laodiceno severissimo examini subiecta fuit in S. R. C., sententiis etiam requisitis a viris in historiis ecclesiasticis peritissimis. Modo fere omnia documenta ita praesto sunt, ut quam primum haec causa a S. R. C. iudicanda sit in ordinario plenissimo conventu. Itaque Theodoti Laodiceni negocium ad finem properat.” Donec causa finiretur visum est Theodotum inter praetermissos diei 2 nov. reponere. — Act. SS., Nov. t. I, p. 420; Oct. t. XIII, in capite libri; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 645; Tillemont, Mémoires, t. VI, p. 740 – 41.
9. GEORGII] In codice martyrologii Adoniani bibliothecae Nationalis Parisiensis Nouv. Acq. lat. 348: IV non. nov. apud Viennam sancti Georgii eiusdem urbis episcopi. In serie 35us ordine est. Ado in Chronico, sub Tiberio (697 – 703): Post quem (Bobolinum) Georgius magnae virtutis episcopus in eadem urbe constituitur. In Libro episcopali Leodegarii: III non. nov. sancti Georgii Viennensis episcopi cet. — Act. SS., Nov. t. I, p. 565; Les martyrologes historiques, p. 474; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, pp. 196 – 97, 209; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 122.
10. AMBROSII] Operae pretium est proferre elogium quale legitur in codicibus Flori Bononiensi, Epternacensi, Tullensi. IV non. nov. Sancti Ambrosii abbatis monasterii Agaunensis, qui prius apud Lugdunum, monasterii insulae Barbarae pater et magnis vitae atque sanctitatis virtutibus clarus, cum illuc ob egregiae religionis normam translatus fuisset, beato fine quievit. Haec e Vitis abbatum Acaunensium BHL. 142 pendere non videntur (Les martyrologes historiques, p. 371). Consona sunt his gestis, quorum scriptor modo auctor gravis habitus est, modo sincerus quidem sed non aequalis, tandem etiam, immerito certe, homo mendax. In catalogo abbatum signatur IIII nonas novembres depositio sancti Ambrosii. — Act. SS., Nov. t. I, p. 543 – 57; B. Krusch, in M. G., Scr. rer. merov., t. III, p. 171 – 183; t. VII, p. 323 – 36; Anal. Boll., t. XVI, p. 85 – 86; t. XXIII, p. 496; M. Besson, Monasterium Acaunense (Fribourg, 1913), p. 141 – 47.
11. MARCIANI] A Baronio fastis Latinorum illatus est. Vitam habemus BHG2. 1031 a Theodoreto scriptam Historia relig., c. IV. In synaxariis Graecorum laudatur ad diem 18 ian., in menaeis ad 2 nov.; neutra autem anniversaria censenda est, silente Theodoreto de die emortuali. De cultus antiquitate eo minus ambigendum est, quod constet pluribus in locis eo vivente oratoria parata esse quibus reliquiae post mortem honorifice reconderentur. Suos autem familiares iureiurando astrinxerat ut locum sepulturae nemini revelarent. Quinquaginta vel plures post annos, uno ex discipulis superstite sepulcrum ostendente, corpus repertum est, et in sarcophago lapideo depositum. — Act. SS., Nov. t. I, p. 532 – 42; Synax. Eccl. CP., pp. 189, 400; Anal. Boll., t. XIV, p. 420 – 21.

III NON. NOV.

[1] Natalis sancti Quarti apostolorum discipuli.

[2] Caesareae in Cappadocia sanctorum martyrum Germani, Theophili, Caesarii et Vitalis, qui in persecutione Deciana optime duxerunt martyrium.

[3] Caesaraugustae sanctorum innumerabilium martyrum, qui sub Daciano Hispaniarum praeside mirabiliter occubuerunt pro Christo.

[4] Viterbii sanctorum martyrum Valentini presbyteri et Hilarii diaconi, qui in persecutione Maximiani ob Christi fidem cum saxi pondere in Tiberim praecipitati, et inde ab angelo divinitus erepti, demum abscissis cervicibus coronam martyrii perceperunt.

[5] In Anglia sanctae Wenefridae virginis et martyris.

[6] In monasterio Claraevallensi depositio sancti Malachiae episcopi Connerthensis in Hibernia, qui multis virtutibus suo tempore claruit: cuius vitam sanctus Bernardus abbas conscripsit.

[7] Eodem die sancti Huberti Tungrensis episcopi.

[8] Viennae sancti Domni episcopi et confessoris.

[9] Item depositio sancti Pirmini Meldensis episcopi.

[10] Urgellae in Hispania sancti Hermengaudii episcopi.

[11] Romae sanctae Sylviae, matris sancti Gregorii papae.

NOVEMBRIS 3

1. QUARTI] Hunc Ado primus inter Latinos fastis invexit, ex Rom. XVI, 23: Salutat vos Erastus arcarius civitatis et Quartus frater. Ad diem 10 novembris in synaxariis Graecorum comparent haec duo nomina cum aliis apostolorum discipulis, addito ad Quartum titulo episcopi Berytensis, itemque in catalogo ad diem 30 iunii. Occurrit etiam Quartus ad diem 3 augusti in menaeis. — Act. SS., Nov. t. I, p. 585 – 86; Synax. Eccl. CP., pp. 209, 786, 865.
2. GERMANI] Elogium est Adonis. Florus ad hunc diem exscripserat nomina martyrum et palaestrae ex martyrologio hieronymiano. Qui optime duxerunt martyrium sub Deciana persecutione additum est ab Adone e proprio penu. Horum quattuor martyrum nulla reperta sunt Acta, nec mirum. Ficticia enim est turma a Floro primum congregata. Recte quidem in hieronymiano, praeeunte breviario Syriaco, nuntiatur in Caesarea Cappadociae natale Germani Theophili Cyrilli. Cyrillo suppositi sunt Caesarius et Vitalis, quorum prior martyr non est sed civitatis Caesareae nomen iterato scriptum, alter vero martyr Bononiensis, de quo postridie agendum. — Act. SS., Nov. t. I, p. 603 – 604; Comm. martyr. hieron., p. 584.

3. MARTYRUM] Ex Usuardo, qui solus ex antiquis martyrologis innumerabilium martyrum meminit. De his aliquid audisse vel legisse videtur in itinere hispanico. In kalendariis mozarabum nulla est eorum mentio, neque in monumentis fide dignis quicquam reperire est de immani illa strage multorum milium hominum ab hagiographis in Passione ficticia BHL. 1504 – 1507 relata. Si qui afferunt “irrefragabilem Prudentii auctoritatem”, hi Peristeph. IV oscitanter legisse dicendi sunt. Patet enim haec verba quibus Caesaraugustam alloquitur:

Sola in occursum numerosiores
martyrum turbas Domino parasti

ad decem et octo illos referenda esse de quibus modo dixerat. Proinde hodierna commemoratio habenda est geminata sollemnitas martyrum Caesaraugustanorum quorum natalis celebratur die 16 april. — Act. SS., Nov. t. I, p. 637 – 50; Tillemont, Mémoires, t. V, p. 230 – 31; España sagrada, t. XXX, p. 280 – 95.

4. VALENTINI] Horum antiqui non meminerunt. Antestatur Baronius Acta ab ecclesia Viterbiensi ad se missa, quae non alia fuisse videntur a Passione BHL. 8469 – 8470, fabularum plena. Qui martyres fuerint aut quo pacto cum Viterbio sint conexi, nulla monumenta docent. Credibile est sola veneratione Viterbienses fuisse; et proinde Valentinum eundem fuisse Romanum seu Interamnensem (feb. 14), Viterbii fastis exceptum. Hos hagiographus quispiam inquilinos fecerit, ut saepe alias occurrit. In secunda editione commentarii (Antverpiae, 1589) notat Baronius horum sanctorum capita in ecclesia Viterbiensi magna veneratione servari. Ad haec Dominicus Macrus, Latini Latinii Bibliotheca sacra et profana, t. I (Romae, 1677), p. 173: “Non solum capita sed corpora etiam sub ara ipsorum nomini dicata conservat. Et sunt civitatis Viterbiensis protectores.” — Act. SS., Nov. t. I, p. 613 – 36; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 534.
5. WENEFRIDAE] Etsi meris fabulis contextae sunt Vitae BHL. 8847, 8849, 8850, saec. XII, cum epitomis BHL. 8852 – 8854, et locus in Vita S. Beuno saec. XIV cambrice conscripta, ubi Wenefridae mentio occurrit, edd. J. M. Jones et J. Rhŷs, Llyvyr Agkyr Llandewivrevi (Oxford, 1894), p. 122 – 23, inconcussum manet vixisse, fortasse saec. VII, in septemtrionali Cambria feminam Gwenfrewi nomine, cuius corpus in Gwytherin asservatum est. Cultus ad Anglos promanavit, qui lingua sua sanctam Wenefridam dixerunt. Fons sacer in Treffynnon, anglice Holywell, miraculis insignis fuit, quorum antiquissima collecta sunt saec. XII, BHL. 8848. Reliquiae Salopiam (Shrewsbury) sunt translatae anno 1137 vel 1138, BHL. 8851. Diem obitus statuit Vita BHL. 8847 iun. 24, Vita BHL. 8849 nov. 2. Utrumque festum re et usu viguisse, dum Vitae illae litteris mandantur, nemo prudens inficiabitur; alterum decollationis, alterum translationis anniversarium censuerunt viri eruditi, parum certis ex rationibus. Kalendaria pleraque Cambrensium, saec. XII recentiora, meminerunt S. Gwenfrewi ad dies 22 iunii et 3 novembris, aliquot ad 19 et 20 septembris, unum ad 4 novembris, S. Baring-Gould et J. Fisher, The Lives of the British Saints, t. I (London, 1907), pp. 72, 74, 75. Festum in Anglia servari iussum est anno 1398 a Thoma Arundel, Cantuariensi archiepiscopo, iterumque anno 1415 ab Henrico Chicheley, Thomae successore, D. Wilkins, Concilia Magnae Britanniae et Hiberniae (Londini, 1737), t. III, pp. 234, 376, ideoque in recentioribus kalendariis, martyrologiis, menologiis ad diem 3 novembris Wenefridae nomen apparet. — Act. SS., Nov. t. I, p. 691 – 759; R. Stanton, A Menology of England and Wales (London, 1887), p. 524; Baring-Gould et Fisher, op. c., t. IV (London, 1913), p. 185 – 96.
6. MALACHIAE] Gadelice Máel Máedóc Úa Morgair, in civitate Ardmachana natus anno 1094 vel 1095, paulo post annum 1119 Cellachi, Ardmachani episcopi, in rebus sacris administer, anno 1124 factus est abbas monasterii Bennchorensis, quod ad finem vitae rexisse creditur, et Conderensis seu Connorensis episcopus. Anno 1129, die 1 aprilis, mortuus est Cellachus, successore designato Malachia, qui anno 1137 se primatu abdicavit, factus episcopus in parte aliqua dioecesis, quam pridem obtinuerat, Conderensis. Hic ager, cui ex monasterio Bennchorensi praefuit Malachias, postea dictus est Dunensis dioecesis. Malachias, ut erat amicus Bernardi, Cistercienses in Hiberniam introduxit. Obiit in monasterio Clarevallensi inter dies 1 et 2 novembris 1148; sepultus die 2 novembris, in ipsis exsequiis miraculo claruit. Vitam conscripsit S. Bernardus BHL. 5188, paucos post menses, partim ex iis quae viderat et audiverat, partim ex litteris hibernorum testium, in quibus referendis haud pauci errores irrepserunt. Exstant etiam S. Bernardi epistulae tres ad Malachiam (num. 341, 356, 357), litterae ad fratres Cistercienses in Hibernia, datae mense novembri 1148 (num. 374), sermones duo de Transitu Malachiae, habiti, ut videtur, ipso die emortuali et die 2 novembris 1149. Pauca accedunt ex annalibus Hibernorum. Malachiae funus sanctorum honoribus concelebravit S. Bernardus, ut Gaufridus tradit in Vita BHL. 1220, Act. SS., Aug. t. IV, p. 311. E kalendario Clarevallensi transivit S. Malachias in martyrologia bene multa, quae in usus suos scribebant monachi Cistercienses, et passim. Fastis suis gadelicis illum inseruit ad diem 2 novembris Gormanus, inter annos 1166 et 1174, ed. W. Stokes, The Martyrology of Gorman, p. 210. Litteris datis 6 iulii 1190 Clemens III universis abbatibus ad Cisterciense capitulum convenientibus significat se Malachiam sanctorum catalogo duxisse adscribendum, Jaffé, Reg.2, 16516. Ob occurrentem commemorationem omnium defunctorum, dilatus fuit Malachias a 2 ad 3 novembris, cuius consilio et auctoritate, non comperimus; id unum certo asseri potest, nomen saeculo XV occurrere ad diem 2, ut apud Grevenum et in aliquot martyrologiis impressis; saeculo XVI ad diem 3, apud Molanum (in editione priore), Maurolycum, Galesinium, quibus assentitur martyrologium Romanum anno 1583 et deinceps. Passim, ante recentiores illos, indicebatur memoria Malachiae in diem 5 huius, ut ex vicenis locis simul collatis ostendit d. v. V. Leroquais, et Molano praeplacuit in editione altera. Apud Cistercienses ita statutum anno 1191, decreto 60: Festum beati Malachiae fiat tertia die novembris; anno 1192, decreto 1: Nonis novembris in territorio Lingonensi, monasterio Clarevallensi, sancti Malachiae episcopi et confessoris officium… agatur. — Act. SS., Nov. t. II, 1, p. 135 – 66; Statuta Capitulorum generalium Ordinis Cisterciensis, ed. I. M. Canivez, t. I (Louvain, 1933), pp. 143, 146; J. O'Hanlon, The Life of Saint Malachy O'Morgair, Dublin, 1859; H. J. Lawlor, St. Bernard of Clairvaux's Life of St. Malachy of Armagh, London, 1920; J. F. Kenney, The Sources for the Early History of Ireland, t. I (New York, 1929), p. 764 – 67.
7. HUBERTI] Hucbertus, alias Hugbertus, Chugobertus, successit S. Lamberto episcopo Tungrensi et Traiectensi ad Mosam (sept. 17) anno c. 703 – 705, cuius reliquias die 31 maii 716 transtulit Leodium, ubi sedem posuit. Furae seu Vurae (Tervueren), in Brabantiae vico, die 30 maii 727, vita functus, Leodii sepultus fuit. Elevatum est corpus anno 743, die 3 novembris, qui passim festus esse coepit, et die 30 septembris 825 translatum Andagium in pago Arduennensi, nunc Saint-Hubert, BHL. 3995. Usuardus ad diem 30 maii: ipso die sancti Hucberti episcopi et confessoris, cui suffragatur Wandelbertus. Plerique tamen diem 3 novembris maluerunt. Abest Hubertus a genuino Adone (Les martyrologes historiques, p. 477). In margine codicis hieronymiani Bernensis, manu prisca, additur ad diem 30 octobris (perspicuo errore scribentis III kal. nov. pro III non. nov.): et in Galliis vico Leudio depositio Hugoberti episcopi et confessoris. Inter antiquas mentiones ad diem 3 novembris proferimus cod. Palatinum 833, saec. IX exaratum, kalendarium Coloniense saec. IX exeuntis, codicem Londiniensem Musei Britannici Add. 19725, saec. X, codices Adonianos qui saec. XI exarati creduntur, kalendarium monastico-necrologicum in codice Murensi saec. XI descriptum. Huberti commemorationem ex recentioribus auctariis hauserunt Grevenus et Molanus, quem Baronius in annotationibus antestatur, multus in laudibus ecclesiae Leodiensis, parcus et ieiunus de fontibus Vitae S. Huberti. Paulo post annum 743 scriptum est opusculum BHL. 3993, cuius stilum perpolivit annos inter 825 et 831 Ionas episcopus Aurelianensis BHL. 3994, addita Translatione BHL. 3995. Vitae epitome edita est ab Anselmo Leodiensi in Gestis episcoporum Leodiensium BHL. 3998, Vita BHL. 3999 ab Aegidio Aureaevallensi, saec. XIII, et tandem libellus De vita et conversatione S. Huberti ante episcopatum BHL. 4001. Exstant et Miracula BHL. 3996 – 3997 et recentiores Vitae BHL. 4000, 4002 cum narratione de conversione quae in Anal. Boll., t. XLV, p. 84 – 92, edita est. — Act. SS., Nov. t. I, p. 759 – 930; Anal. Boll., t. XXXIII, p. 248 – 49; Th. Réjalot, Le culte et les reliques de S. Hubert, Gembloux, 1928; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 374; Id., Les bréviaires, t. V, p. 139; A. Poncelet, in Revue Charlemagne, t. I, p. 129 – 45; M.G., Scr. rer. merov., t. VI, pp. 429 – 32, 471 – 96.
8. DOMNI] Melius Domnini. In codice martyrologii Adoniani bibliothecae Nationalis Parisiensis 5249: III non. nov. apud Viennam sancti Domnini gloriosi episcopi. In serie episcoporum 19us. Ado in Chronico, sub Iustiniano (527 – 565): Viennensis episcopus Dominus floruit. Hic tam in divinis quam in saecularibus artibus claruit, amator pauperum, redemptor captivorum vitaque probatissimus. Liber episcopalis Leodegarii: IIII non. nov. sancti Domnini Viennensis episcopi cet. Laudatur in epitaphio metrico, quod superest. — Act. SS., Nov. t. I, p. 565; Les martyrologes historiques, p. 474; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, pp. 187 – 88, 206; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 91.
9. PIRMINI] Martyrologii hieronymiani codex Bernensis: Depositio domni Priminii episcopi bone memorie. Nomen sancti altera manu scriptum est, et emendate quidem. Qui enim vulgo Pirminius dicitur, Priminius vel Primenius vocatus esse videtur. Vita antiquior BHL. 6855 a monacho Hornbacensi scripta est saec. IX, septuaginta fere annis post sancti obitum. Haec valde ieiuna est, nec praeter ea quae de exordiis utriusque coenobii Augiensis et Hornbacensis ex domestica traditione refert anonymus, de gestis Pirminii et de ceteris coenobiis quae fundasse perhibetur fere quidpiam compertum habuit. Saec. X exeunte vel ineunte XI ab alio monacho Hornbacensi Vita prior retractata est, sermone elegantiore, multis verbis nullis rebus aucta, BHL. 6856. Haud multo post scripta sunt miracula BHL. 6858. In codicibus nomen civitatis ubi episcopali munere functus est Pirminius varie scriptum reperitur: Melcis, Meldis, Meltis, Mettis. Meldensem alii, alii Mettensem episcopum fuisse Pirminium opinati sunt. Utrumque nunc a peritis, nemine dissentiente, reicitur. Interim frustra quaeritur qua in regione situm sit oppidum nomine Melcis vel simili dictum. — Act. SS., Nov. t. II, 1, p. 2 – 56; G. Morin, in Revue Charlemagne, t. I, pp. 1 – 9, 81 – 89; G. Jecker, in Beiträge zur Geschichte des alten Mönchtums, 13; M. Pfeiffer, in Die Kultur der Abtei Reichenau, t. I, p. 37 – 52; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques de France, t. III, p. 401; Id., Les bréviaires, t. V, p. 249.
10. ERMENGAUDII] Diligenter collegit I. Villanueva monumenta coaeva de rebus gestis S. Ermengaudii, qui Urgelli episcopus sedit annos ferme viginti quinque, tandemque, die 3 nov. anno 1035, cum ipse praesul in pontis fabrica operas iuvaret, praeceps corruit et obiit. Mox publica veneratione coli coeptus est, ut ex instrumentis saec. XI satis constat, etsi a martyrologis receptus esse non videtur ante Molanum, qui ad kalendas novembres elogium mutuatur a Fr. Tarapha, De origine ac rebus gestis regum Hispaniae (Antwerpiae, 1553), p. 135. Ubi haec leguntur: Ermengaudus … episcopus Urgellensis … vir adeo pius ut merito in sanctorum numerum relatus sit. Cuius natale kalendis novembris celebratur. Maluit Baronius discedere, more suo, in sententiam Alphonsi de Villegas (Flos sanctorum, 1583, p. 411) ideoque ad diem 3 novembris Ermengaudium inseruit. Fidem meretur Vita BHL. 2609; Vita plenior BHL. 2610 legitur in breviario de quo P. Pujol i Tubau, El Breviari de Cuixá, in Butlletí de la Biblioteca de Catalunya, t. VI (Barcelona, 1925), p. 329 – 40. — Act. SS., Nov. t. II, 1, p. 77 – 89; I. Villanueva, Viage literario a las iglesias de España, t. X (Valencia, 1821), pp. 129 – 56, 284 – 321; P. Kehr, Papsturkunden in Spanien, t. I, Katalanien (Berlin, 1926), p. 169, in Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen, N. F., XVIII, 2; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, pp. 405 – 407, 412 – 14.
11. SYLVIAE] Praetermissa in primis martyrologii editionibus, inserta est in Baronii editionem postumam ann. 1630, cum hac annotatione: “Antiquissimus fuit Romae cultus eiusdem sanctae Sylviae, cuius ecclesiam fuisse apud Sanctum Sabam testatur Ioannes Diaconus in Vita S. Gregorii lib. I, c. 9, idemque auctor de ipsa ibidem crebrius mentionem facit. Porro iniuria temporum eius memoria pene abolita, auctoritate Clementis papae VIII in ecclesia renovatur.” Verba Iohannis Diaconi apponenda sunt, nonnihil forsitan ambigua, quae suo quisque modo interpretari possit de oratorio matris vel filii nomine dedicato. Gregorius a matre Silvia tunc temporis iuxta portam beati Pauli apostoli, loco qui dicitur Cella Nova, quo hactenus oratorium nomini eius dedicatum est et famosum Sancti Babae (Sabae) confessoris Christi monasterium, cuius laus in sexta et septima synodo, constitutum videtur, degente, crudis leguminibus pascebatur. Quae qui omni praeconcepta opinione seposita legerit, de oratorio S. Gregorii nomine potius quam Silviae interpretabitur. — Act. SS., Nov. t. I, p. 658 – 62.

PRID. NON. NOV.

[1] Mediolani sancti Caroli Borromaei cardinalis et eiusdem civitatis episcopi, quem sanctitate conspicuum et miraculis clarum Paulus quintus in sanctorum numerum retulit.

[2] Bononiae sanctorum martyrum Vitalis et Agricolae, quorum prior posterioris servus antea fuit, postea consors et collega martyrii: in quem persecutores omnia tormentorum genera exercuerunt, ita ut non esset in corpore eius sine vulnere locus; quae constanter perferens, in oratione spiritum Deo reddidit; Agricolam vero plurimis clavis cruci affigentes interemerunt. Eorum translationi sanctus Ambrosius cum interesset, martyris clavos, sanguinem triumphalem et crucis lignum se collegisse refert ac sub sacris altaribus condidisse.

[3] Eodem die natalis sanctorum Philologi et Patrobae, sancti Pauli apostoli discipulorum.

[4] Augustoduni sancti Proculi martyris.

[5] In pago Vilcassino sancti Clari presbyteri et martyris.

[6] Ephesi sancti Porphyrii martyris sub Aureliano imperatore.

[7] Myrae in Lycia sanctorum martyrum Nicandri episcopi et Hermae presbyteri, sub Libanio praeside.

[8] Apud Ruthenos in Gallia beati Amantii episcopi, cuius vita sanctitate et miraculis extitit gloriosa.

[9] In Bithynia sancti Ioannicii abbatis.

[10] Romae natalis sancti Pierii presbyteri Alexandrini, qui in divinis scripturis nobiliter eruditus, vita purissimus et ad christianam philosophiam nudus penitus et expeditus, sub Caro et Diocletiano principibus, regente Alexandrinam ecclesiam Theona, florentissime docuit populum et diversos tractatus edidit: post persecutionem vero omne vitae suae tempus Romae versatus, in pace quievit.

[11] In Pannonia apud Albam Regalem depositio beati Emerici confessoris, filii sancti Stephani Hungarorum regis.

[12] In monasterio Cervi frigidi, territorii Meldensis, sancti Felicis de Valois, fundatoris Ordinis sanctissimae Trinitatis Redemptionis Captivorum, cuius festum celebratur duodecimo kalendas decembris ex decreto Innocentii undecimi.

[13] Treviris sanctae Modestae virginis.

NOVEMBRIS 4

1. CAROLI] Carolus Borromaeus, illustrissimo loco natus, Pii IV ex sorore nepos, adulescens cardinalis et Mediolanensis episcopus creatus est, addito privilegio quo Romae residens ecclesiam suam per vicarios administrare posset. Huic primo concreditur officium et munus quod Secretarii Status dicimus. Huius monitis obtemperans avunculus concilium, bis iam intermissum, Tridentum convocavit. Absoluta feliciter sacra synodo 4 dec. 1563, mox decretis et placitis Patrum exsequendis strenuam operam impendere coepit. Mortuo pontifice, Mediolanum, ad regendam ecclesiam suam se recepit. Ibidem obiit die 3 novembris 1584, boni pastoris virtutibus et meritis ad miraculum insignis. Carolum Paulus p. V sanctis annumeravit die 1 nov. 1610, festumque constituit 4 novembris. Editi sunt Ingolstadii primum anno 1592, De Vita et rebus gestis Caroli, S. R. E. cardinalis tituli S. Praxedis, archiepiscopi Mediolani libri septem, a Carolo Bascapè, sacerdote e congregatione Clericorum Regularium a Sancto Paulo, qui intima cum S. Carolo familiaritate coniunctus fuerat, praeclarum opus cuius editiones recenset G. Boffito in Biblioteca Barnabitica illustrata, t. I (Florentiae, 1933), p. 102 – 105. Haud pauca ex Actis canonizationis deprompsit I. P. Giussani, cuius Vita di S. Carlo Borromeo, prete cardinale del titolo di Santa Prassede, Romae prodiit anno 1610. — Anal. Boll., t. XIV, p. 344 – 46 et passim; A. Sala, Documenti circa la vita di S. Carlo Borromeo, Milano, 1857 – 1861; A. Ratti, Acta Ecclesiae Mediolanensis, t. II et III, Milano, 1890 – 92; L. von Pastor, Geschichte der Päpste, t. VII, p. 80 – 99; t. XII, p. 185 – 86.
2. VITALIS] Potior pars elogii constat verbis S. Ambrosii in libro de Exhortatione virginitatis BHL. 8689 et pseudo-Ambrosii in epistula de inventione reliquiarum BHL. 8690. Eiusdem inventionis testimonium habemus apud Paulinum, in Vita S. Ambrosii BHL. 377. Post reliquias Florentiam et alio delatas, cultus sanctorum martyrum mira celeritate increbruit, cuius testes adsunt Paulinus Nolanus, Victricius Rotomagensis, Gregorius Turonensis, Fortunatus. Plus uno die in martyrologio hieronymiano simul memorantur Vitalis et Agricola, videlicet 29 april., 3 nov., 27 nov., 3 dec., non vero, quod mireris, die 4 nov. qui iamdudum sanctorum proprius est, in antiquissimo kalendario Bononiensi saec. circiter IX inscriptus. Diem 27 nov. selegerunt Florus et Lugdunensis qui Floro praecessit, Ado, Usuardus. Vitalis ab Agricola seiunctus, colitur 28 april. — Act. SS., Nov. t. II, 1, p. 233 – 53; Comm. martyr. hieron., pp. 584 – 85, 623 – 24; Origines du culte des martyrs2, pp. 78, 328 – 29.
3. PHILOLOGI] Patrobam et Philologum, quorum meminit Paulus, Rom., XVI, 14, 15, episcopos fuisse alterum Puteolis, Sinopae alterum finxerunt fabricatores indicis apostolorum BHG2. 150, 152, 153 (cf. Synax. Eccl. CP., ad diem 30 iun., p. 786). Una cum Herma, Lino et Gaio commemorantur Patrobas et Philologus in synaxariis ad hunc diem, die vero sequenti in recentioribus menaeis. — Act. SS., Nov. t. II, 1, p. 222 – 24; Synax. Eccl. CP., p. 194 – 97; Anal. Boll., t. XXVII, p. 167; Th. Schermann, Prophetarum vitae fabulosae (Lipsiae, 1907), pp. 122, 139, 169, 181 – 82; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 7, 212, 220.
4. PROCULI] Martyrologium hieronymianum: Augustoduno Proculi episcopi. Ita et Usuardus. Gesta ignorantur, neque qua vixerit aetate memoriae proditum est. Martyrem illum fuisse a Petro de Natalibus, Catal., XI, 309, didicisse videtur Baronius. — Comm. martyr. hieron., p. 586.
5. CLARI] Ex Usuardo, cui astipulari vetera manuscripta asserit Baronius. Quaenam illa sint, de more non indicat. Colitur a saec. saltem IX in pago Vulcassino, vulgo Le Vexin, distinctius in vico dicto ad Sanctum Clarum prope Eptam fluvium (Saint-Clair-sur-Epte, Seine-et-Oise). Vita antiquior BHL. 1826 diu post saec. IX scripta est ab anonymo auctore, qui de fontibus quos adierit nihil ipse tradit neque indiciis vel tenuissimis innuit. Quae aliis locis de S. Claro promuntur praetermittenda sunt. — Act. SS., Nov. t. II, 1, p. 436 – 55; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 351; Id., Les bréviaires, t. V, p. 62.
6. PORPHYRII] Duplicatum hodie haberi Porphyrium mimum, cuius memoria recolitur ad diem 15 sept., correctores Romani non adverterunt. Elogio ad illum diem, ut suo loco dictum est, subiacet Passionis recensio qua sub Iuliano res gesta narrabatur; in altera, BHG2. 1569, sub Aureliano. Ex hac hausta est hodierna annuntiatio, brevissima nec tamen ab errore immunis. Porphyrius enim passus legitur, non Ephesi, ubi natus est, sed Caesareae in Cappadocia; quae non magis tuta haberi velim quam cetera Porphyrii gesta. — Act. SS., Nov. t. II, 1, p. 227 – 32; t. IV, p. 8; Synax. Eccl. CP., pp. 48, 193 – 94; Anal. Boll., t. XXIX, p. 259.
7. NICANDRI] Haec summa eorum quae leguntur hodie in synaxariis Graecorum. Habetur, in codice Vaticano Graeco 808, saec. XI, μετάφρασις σὺν ἐγκωμίῳ εἰς τοὺς ἁγίους καὶ ἐνδόξους τοῦ Χριστοῦ ἱερομάρτυρας Νίκανδρον καὶ Ἑρμαῖον, hactenus inedita. Tum compendio tum metaphrasi (quae in Symeonis Menologium recepta non est) substrata cernitur Passio amplior, e genere illarum quae totae ex hagiographorum ingenio confictae sunt et quarum iactura deflenda non est. — Act. SS., Nov. t. II, 1, p. 225 – 26; Synax. Eccl. CP., p. 191; Origines du culte des martyrs2, p. 164.
8. AMANTII] Elogium ex Floro depromitur, ad hunc diem. Nuntiatur Amantius (alias Amandus) episcopus Ruthenus (Rodez) in praecipuis codicibus hieronymianis die 1, iterumque die 13 huius; in codicibus aliquot alterius ordinis, die 4. Constat Amantium sedisse ante Quintianum episcopum, de quo Gregorius Turonensis, Vitae Patrum, IV: Auctam beati Amantii antestitis basilicam, sanctum corpus in antea transtulit; sed non fuit sancto acceptabile hoc opus. Quintianus autem Ruthenus episcopus concilio Agathensi (506) et Aurelianensi (511) interfuit. Amantii Vita BHL. 351, Fortunato perperam afficta, ad saeculum c. IX pertinere creditur. — Act. SS., Nov. t. II, 1, p. 270 – 87; Comm. martyr. hieron., pp. 583, 586, 599; A. Longnon, Géographie de la Gaule au VIe siècle, p. 520.
9. IOANNICII] Cum per annos amplius viginti militiae ascriptus esset Ioannicius, solitariam deinde vel monasticam vitam in variis Olympi montis vicinarumque regionum angulis exercuit, tantam virtutum, miraculorum et prophetici spiritus famam adeptus ut Ἰωαννίκιος ὁ μέγας atque ὁ θαυματουργός passim vocaretur. Nonagenario maior, die 3 (non vero 4) nov. 846 obiit in Antidii coenobio, ubi et sepultus est. Eius festum agebatur Constantinopoli ἐν τῇ μονῇ τῶν Καλλιστράτου. In plerisque synaxariis nuntiatur ad diem 3 nov., in quibusdam tamen in hodiernam diem differtur. Vitas antiquiores a monachis Saba et Petro conscriptas BHG2. 935, 936 et nostra primum aetate editas, ignoravit Baronius, qui Metaphrastae retractationem BHG2. 937 apud Lipomanum et Surium latine versam legere potuit. — Act. SS., Nov. t. II, 1, p. 311 – 435; Synax. Eccl. CP., p. 189 – 93; J. Pargoire, in Échos d'Orient, t. IV (1900), p. 75 – 80; Anal. Boll., t. LI, p. 459.
10. PIERII] A martyrologis Adone antiquioribus praetermittitur. Gemino ex fonte coaluit elogium. A Rufino, Hist. eccl., VII, 32, laudatur Hierius (Eusebius: Πιέριος) in divinis scripturis nobiliter eruditus, vita purissimus atque ad christianam filosofiam nudus et penitus expeditus; a Hieronymo, De viris illustribus, LXXVI: Pierius Alexandrinae ecclesiae presbyter sub Caro et Diocletiano principibus, eo tempore quo eandem ecclesiam Theonas episcopus regebat, florentissime populos docuit et in tantam sermonis diversorumque tractatuum, qui usque hodie exstant, venit elegantiam ut Origenes iunior vocaretur. Constat hunc… post persecutionem omne vitae suae tempus Romae fuisse versatum. Cf. Bedae Chron., 397. Neque in his neque in aliis libris indicia habemus ecclesiasticae venerationis Pierio redditae. Unum tamen et praecipuum repperisse sibi visus est Baronius, Annal., ad ann. 285: “Meminit S. Epiphanius ecclesiarum existentium Alexandriae quae dicatae erant nomine Theonae atque Pierii.” Locus Epiphanii, Panar., Haer. 69, 2, non de ecclesiarum patronis tutelaribus intellegendus est sed de conditoribus. Ut patet, dies 4 nov. memoriae Pierii pro lubitu ab Adone assignata est. — Act. SS., Nov. t. II, 1, p. 254 – 64; Anal. Boll., t. XL, p. 34 – 35.
11. EMERICI] Seu Henrici († 1031) Vita BHL. 2528 ab anonymo sub initiis saec. XII scripta est, de qua A. Poncelet noster: “Fatendum est ob scriptoris tum non satis antiquam aetatem, tum credulitatem, tum non omnino liberum ab aliis studiis animum, non praecipuam Vitae S. Emerici ab eo compositae tribuendam esse auctoritatem neque illam inter fontes historicos veri nominis iure posse computari.” Honores cultus publici adeptus est S. Emericus, curante rege Ladislao, anno 1083, non, ut opinatur Baronius, ex decreto Romani pontificis. — Act. SS., Nov. t. II, 1, p. 477 – 99; R. F. Kaindl, in Archiv für österreichische Geschichte, t. XCI, p. 38 – 46.
12. FELICIS] Hunc cum S. Iohanne de Matha, cuius festum agitur die 8 februarii, Ordinis SSmae Trinitatis Redemptionis Captivorum anno 1198 posuisse fundamenta tradunt scriptores saeculo XIV recentiores, parum a suspicione remoti. Quibus si credendum esset, Iohannes, cum Parisiis in Urbem iter faceret, venit per locum quemdam qui vocatur Cervusfrigidus. Ibi quatuor heremite habitabant, qui interrogaverunt assidue quo tenderet (P. Deslandres, L'Ordre des Trinitaires, t. II, p. 142). Felix Valesius, quid Iohannes mente agitaret certior factus, se illi comitem adiungit. Romam simul pergunt, consilium suum Summo Pontifici aperiunt, laudantur, approbantur. Felix in Galliam redux monasterium condit Cervifrigidi, ubi tandem, grandis aevi senex, die 4 novembris 1212 vitam claudit. Haec illi. A priscis scriptoribus ne nominatur quidem Felix. Locum attulit quidam e membranis anno 1208 exaratis, quibus Rufus miles de Castro Novo praedia tradit Felici ministro domus Sanctae Trinitatis de Massilia (P. Antonin de l'Assomption, Les Origines de l'Ordre de la très sainte Trinité d'après les documents, p. 106; cf. pp. 41, 94). Hunc, ceteroquin ignotum, eundem esse Felicem Valesium, nullis omnino argumentis comprobatur. Ineptius etiam alii conati sunt ut Felicem cum regia Valesiorum stirpe conecterent. In liturgicis libris, nihil prorsus. Saeculo XVII, Trinitarii, cum mordicus demonstrare vellent cultum ex omni memoria aetatum Iohanni et Felici exhibitum fuisse, asseruerunt utrumque ab Urbano IV sollemniter in sanctorum canonem relatum sive die 1 maii 1262, sive, ut aliis praeplacebat, die 4 octobris 1263. Litteras ipsas aiunt temporum iniquitate periisse, quas reapse nunquam datas fuisse hodie constat. Sacra Rituum Congregatio, die 14 augusti 1666, cultum confirmavit, quem iam die 31 iulii 1665 Urbis vicarius probaverat. Elogium ut martyrologio Romano insereretur, die 24 ianuarii 1671 decretum est. Innocentius XI, die 6 maii 1679, festum transtulit in diem 20 novembris, quod Innocentius XII universae Ecclesiae servandum praecepit die 19 maii 1694. — Act. SS., Nov. t. II, 1, p. 215 – 16; Anal. Boll., t. XLVI, p. 419 – 20; P. Deslandres, L'Ordre des Trinitaires pour le rachat des captifs, Paris, 1903; Antonin de l'Assomption, Les origines de l'Ordre de la très sainte Trinité, Rome, 1925; Ioseph a Iesu Maria, Bullarium Ordinis Sanctissimae Trinitatis Redemptionis Captivorum (Matriti, 1692), p. 616 – 18; Analecta iuris pontificii, ser. VIII, p. 1221.
13. MODESTAE] De ea libellus de Virtutibus S. Gertrudis BHL. 3495, a suppari conscriptus: Erat quedam abbatissa in monasterio Treverense, cui nomen erat Modesta, et haec ipsa ab infantia sua Deo consecrata fuerat similiterque et sanctae Gertrudae in amicitia divina familiariter constricta videbatur. Ibidem S. Gertrudis legitur ipso sui obitus die (17 mart. 659) in viso Modestam sic allocuta esse: Soror Modesta, certam tene hanc visionem et sine ulla ambiguitate scias me hodie in hac eadem hora absolutam de habitaculo carnis huius. Haec, cum aliis excerptis e libellis de Vita et virtutibus S. Gertrudis, sed et iidem libelli integri, sub lemmate Vita S. Modestae interdum leguntur. Modestam primam fuisse monasterii Horreensis (Öhren) abbatissam probabilis sententia est. In kalendariis Treverensibus, inde saltem a saec. XI, in litaniis a saec. X nomen Modestae inscriptum est. — Act. SS., Nov. t. II, 1, p. 299 – 310; P. Miesges, Der Trierer Festkalender, p. 98; Anal. Boll., t. LV, p. 65.

NON. NOV.

[1] Sancti Zachariae sacerdotis et prophetae, patris beati Ioannis Baptistae.

[2] Item sanctae Elisabeth eiusdem sanctissimi praecursoris matris.

[3] Tarracinae in Campania natalis sanctorum martyrum Felicis presbyteri et Eusebii monachi, qui cum sepelisset sanctos martyres Iulianum et Caesarium, et multos converteret ad fidem Christi, quos sanctus Felix presbyter baptizabat, una cum eo tentus est, et ambo ad forum iudicis ducti nec superati, inde in carcerem inclusi, nocte eadem, cum sacrificare noluissent, decollati sunt.

[4] Emesae in Phaenicia sanctorum martyrum Galationis et Epistemis coniugis, qui in persecutione Decii flagris caesi, manibus pedibusque et lingua insuper mutilati, denique truncato capite, martyrium consummarunt.

[5] Item sanctorum martyrum Domnini, Theotimi, Philothei, Silvani et sociorum sub Maximino imperatore.

[6] Mediolani sancti Magni episcopi et confessoris.

[7] Brixiae sancti Dominatoris episcopi.

[8] Treviris sancti Fibitii ex abbate eiusdem civitatis episcopi.

[9] Aurelianis in Gallia sancti Laeti presbyteri et confessoris.

NOVEMBRIS 5

1. ZACHARIAE] Beda, ad 6 septembris: S. Zachariae prophetae, immo vero patris Iohannis Baptistae, quem pridie recensent synaxaria. Maluit diem 5 novembris Florus, quem ceteri fere Latini secuti sunt. Apud Graecos ad diem 11 februarii memoratur reliquiarum inventio. Die 28 octobris occurrebat dedicatio basilicae S. Zachariae Constantinopoli ἐν τῷ Παραδεισίῳ. — Act. SS., Nov. t. III, p. 5 – 29; Synax. Eccl. CP., pp. 15, 155, 169, 458.
2. ELISABETH] Praetermittitur a martyrologis latinis saec. IX. Neque propriam ei concesserunt commemorationem Graeci in libris suis. — Act. SS., Nov. t. III, p. 5 – 29.
3. FELICIS] Memorantur hodie a Beda, Floro et eius progenie, e Passione S. Caesarii BHL. 1513. Elogium exscriptum est ex Usuardo, omissis verbis tempore Claudii imperatoris. De utroque martyre nullum exstat monumentum praeter Acta Caesarii, quorum censura prolata est ad diem 1 nov. — Act. SS., Nov. t. III, p. 32 – 33.
4. GALATIONIS] Prae manibus habuit Baronius solita excerpta e synaxariis latine reddita et Acta metaphrastica BHG2. 666 ex versione Gentiani Herveti apud Lipomanum, t. V. Horum omnium unus est fons, Passio BHG2. 665, Eutolmio cuidam supposita, qui se sanctorum servum mentitur. Narratiuncula est ad delectandos homines simulque ad virtutis commendationem adornata, cum fabellis amatoriis Graecorum cognata. Ipsorum martyrum nomina ab hagiographis conficta sunt. — Act. SS., Nov. t. III, p. 35 – 45; Synax. Eccl. CP., p. 193; Les Passions des martyrs et les genres littéraires, p. 319.
5. DOMNINI] Martyrologium hieronymianum: in Caesarea Cappadociae Domnini. Delendum nomen Cappadociae, quod cum nomine Palaestinae, ut saepe alias, commutatum est; nam hice Domninus certo ille iuvenis est quem Eusebius refert e sententia Urbani praefecti Caesareae concrematum fuisse, anno persecutionis quinto, sive anno Domini 307. Solo errore syri interpretis BHO. 264 dies agonis eius fuisse dictus est novembris primus; nam in breviore libello haud ambigua formula legitur: Δίου μηνὸς πέμπτῃ, κατὰ δὲ τοὺς Ῥωμαίους νώνναις νοεμβρίαις, quem diem retinuerunt synaxaria graeca. Ante supremum certamen Domninus crudeles aerumnas pertulerat in metallo Phaenensi, ad quod relegatus fuit, ut videtur, a Lysia praefecto, anno persecutionis primo. Domnino in hodierno elogio coniunguntur Theotimus et Philotheus, quibus Graecorum libri addunt et Timotheum. Hi videntur esse tres iuvenes quos, tacitis nominibus, Eusebius passos memorat paucis diebus ante SS. Paulum, Valentinam et Ennatham, de quibus die 25 iulii. Eos non simul cum Domnino coronatos fuisse narrationis ordo satis ostendit. Tandem Silvanus, qui postremo loco in hypomnemate nominatur, idem est cuius memoria die 4 maii Romano martyrologio inscripta est, S. Silvanus Gazae episcopus. Qui eodem die ac S. Domninus ab Urbano praefecto non ad mortem quidem damnatus est sed ad metalla Phaenensia. Ibidem cum sociis XXXIX trucidatus est anno persecutionis octavo. Horum omnium certamen perspicua cum brevitate exposuit Eusebius. — Act. SS., Nov. t. IV, p. 46 – 52; Maii t. I, p. 468 – 69; Synax. Eccl. CP., p. 195 – 96; Comm. martyr. hieron., p. 587; superius, p. 171.
6. MAGNI] Ex antiquis catalogis habemus S. Magnum successisse Eustorgio II et kalendis novembribus obiisse; quae dies, ne quotannis Omnium Sanctorum festo impediretur, cum 5 novembris commutata est. Kalendarium ambrosianum saec. XI etiamtum ad kalendas novembres: Depositio sancti Magni episcopi. Festivitas omnium Sanctorum (M. Magistretti, Manuale Ambrosianum, t. II, p. 194). Inscriptio C.I.L., V, p. 621, n. 10, S. Magni titulus sepulcralis esse videtur, inserta ceterum elogio Libri notitiae sanctorum Ecclesiae Mediolani, ed. Magistretti-Monneret de Villard, p. 272. — Act. SS., Maii t. VII, p. LXIV; Nov. t. III, p. 60 – 61; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, pp. 32, 221 – 24.
7. DOMINATORIS] In catalogo episcoporum Brixiensium quem Translationi S. Filastrii BHL. 6797 praemisit Rampertus episcopus, collocatur Dominator inter Rusticianum et Paulum. Praeterea traditur nomen in kalendario anni 1346. De eius episcopatus tempore et rebus in eo gestis, nihil compertum habemus. — Act. SS., Nov. t. III, p. 65 – 67; Brunati, Vita o gesta di santi Bresciani, t. I, p. 14; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, part. II, t. I, p. 65 – 67.
8. FIBITII] In antiquis episcoporum catalogis inter Maximianum et Aprunculum medium locum obtinet Fibicius. Ita et in Gestis Treverorum: Maximianus post quem Fibicius cui successit Abrunculus. In kalendario psalterii Sancti Simeonis Treverensis (saec. XI) inscripta est ad diem 5 nov. memoria Fibici episcopi T(reverensis). Cum Aprunculus anno 525 obierit, S. Fibicius sub initio saec. VI sedisse censetur. A nonnullis existimatus est idem ac Felicius cuius meminit Vita S. Goaris BHL. 3564, quam in veram historiam plurimum peccare suo loco notatum est. Coniectura proinde incaute accipienda non fuit. Nonnisi recentia documenta tradunt Fibicium abbatiae Sancti Maximini praefuisse. — Act. SS., Nov. t. III, p. 62 – 64; P. Miesges, Der Trierer Festkalender, p. 100.
9. LAETI] Usuardus, ad hunc diem: in territorio Aurelianensi sancti Laeti presbyteri. Vixisse fertur et obiisse ante medium saec. IX in vico qui a sancto appellatus est Saint-Lié (dép. Loiret), unde corpus eius saec. X delatum est in castrum Pitverense (Pithiviers). Vita BHL. 4672 nullam prorsus meretur fidem, cum satis habuerit hagiographus, qui eam saec. XI composuit, Vitam S. Viatoris BHL. 8551, paucissimis mutatis, Laeto aptare. — Act. SS., Nov. t. III, p. 67 – 79; Anal. Boll., t. XXIV, p. 65 – 71; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. II, 1 pp. 50, 242; Id., Les bréviaires, t. V, p. 165.

VIII ID. NOV.

[1] Thinissae in Africa natalis sancti Felicis martyris, qui confessus et ad tormenta dilatus, alio die (ut refert sanctus Augustinus, psalmum in eius festivitate ad populum exponens) inventus est in carcere exanimis.

[2] Theopoli sanctorum decem martyrum, qui a Saracenis passi leguntur.

[3] Barcinone sancti Severi episcopi et martyris, qui ob fidem catholicam clavo capite confosso, martyrii coronam accepit.

[4] In Phrygia sancti Attici.

[5] Apud Bergas depositio sancti Winoci abbatis, qui virtutibus et miraculis clarus, fratribus etiam sibi subditis multo tempore ministravit.

[6] Fundis in Latio sancti Felicis monachi.

[7] Lemovicis in Aquitania sancti Leonardi confessoris, discipuli beati Remigii episcopi; qui nobili genere ortus, solitariam vitam deligens, sanctitate et miraculis claruit, ac praecipue in liberandis captivis eius virtus enituit.

NOVEMBRIS 6

1. FELICIS] Martyrologium hieronymianum: in Toniza Africae Felicis; alibi nihil usquam reperies de hoc Felice, ad quem accommodavit Florus locum ex homilia quam S. Augustinus (Enarrationes in Psalm. CXXVI, 6), habuit occurrente natali cuiusdam Felicis; verum quis dies fuerit, ignoratur. Florum sequitur Ado, Adonem Usuardus, qui hoc loco paulo cautior quam solent martyrologi, priora tantum verba descripsit: in huius solemnitate quendam psalmum beatus Augustinus videtur exponere ad populum. — Act. SS., Nov. t. III, p. 131; Comm. martyr. hieron., p. 589; Origines du culte des martyrs2, p. 396.
2. MARTYRUM] Praeivit Florus quem sequitur Ado, his verbis: in Oriente civitate Theopoli sanctorum decem martyrum qui sub Sarracenis passi leguntur in Gestis sanctorum Quadraginta. Elogii fons satis perspicue indicatur: Passio sanctorum LX (non XL) BHL. 5672 m, ab aequali scripta, anno c. 638. Turma decem martyrum die VI (al. XI) nov. passa est, ceteris quinquaginta ad XVII dec. reservatis. Errore librarii scriptum est Theopoli e lectione [Eleu] theropoli. Theopolis autem usu recepto est Antiochia. Non tamen subrogetur oportet lectio Eleutheropoli. Ex gestis enim habemus hos martyres decem Eleutheropolim primum, dein Hierosolyma in sanctam civitatem abductos, ibique decollatos fuisse. Sophronius patriarcha sepelivit eos in unum locum, ubi et condidit oratorium S. Stephani primi martyris. — Act. SS., Nov. t. III, p. 247 – 50; Anal. Boll., t. XXIII, p. 289 – 307.
3. SEVERI] Hunc primus in fastis recepit Molanus. Elogii materiem praebuit Vita BHL. 7672 b, nullius pretii, saec. XIII vel XIV concinnata ex laciniis aliarum Passionum, praesertim ex Sermone de Vita Severi episcopi Ravennatis BHL. 7683 – 7684. Eandem contractam habes BHL. 7672. Aetas, gesta, genus mortis aeque incerta. Cultus ex variis monumentis, praesertim liturgicis, inde a saec. XI exeunte, satis probatur. Martyrem fuisse Severum nemo asseveranter dixerit. Advertimus tandem sedisse Barcinone Severum quendam episcopum anno 633, cuius vicarius Iohannes presbyter concilio Toletano subscripsit. — Act. SS., Nov. t. III, p. 237 – 47; G. Pujades, Crónica universal del Principado de Cataluña, t. IV (Barcelona, 1832), p. 67 – 81; España sagrada, t. XXIX, pp. 51 – 77, 130 – 33; I. Caresmar, Sanctus Severus episcopus et martyr, Vici, 1764.
4. ATTICI] Nomen eruitur e codicibus hieronymianis, ut observavit Sollerius Florentinium secutus ad hunc diem. Huius autem verba sunt: “Phryges sex martyres sunt nominatim indicati in allatis omnibus codicibus: ex his unicum tantum Atticum refert martyrologium Romanum ex Usuardo.” Haec ita temperanda sunt ut Atticum dicamus cum aliis quinque sub indicio in Phrygia recenseri, quod ad eum solum referendum sit, cum ceteri in Africa reponendi videantur. — Act. SS., Nov. t. III, p. 127; Comm. martyr. hieron., p. 588.
5. WINOCI] Nihil apud Adonem. Nomen Britonem prodit sive ex insulari sive ex Armoricana Britannia. Reperiuntur cognomines aliquot sancti viri, Britones omnes. Unus a Britanniis venit Turonis, quem Gregorius Turonensis presbyterum ordinavit, Hist. Franc., V, 22; VIII, 34. Alterum memorant S. Patricii gestorum scriptores et Gormanus in martyrologio hibernico ad diem 29 augusti, variis sub formis: Vinnoc, Innoch, Indic, Uindic, Unniuc, J. O'Hanlon, Lives of the Irish Saints, t. VIII, p. 409 – 414. In Cornwallia, Cambria, Armorica saepius sanctorum vestigia servant locorum appellationes, inter quos plures latere creduntur Winoci, J. Loth, in Revue celtique, t. XXIX, pp. 295 – 96, 299 – 300; S. Baring-Gould et J. Fisher, Lives of the British Saints, t. IV, p. 352 – 53. Genealogia BHL. 8955, saeculo, ut videtur, XI concinnata, hodiernum Winocum artificiose conectit cum Iudicaele rege et S. Iudoco, cuius discipulus reapse fuit quidam Winnoch, BHL. 4504, in fine. Attamen iure originem britannicam asserere putatur, concinentibus hagiographis, quorum princeps est incertus monachus Sancti Bertini, saec. X ineunte, in BHL. 8952, ubi res perpaucae multis verbis narrantur, neque adeo sinceris. Adiecta posthac Miracula 8953, 8953 b et d. Ascribitur sive Bovoni episcopo Saxoni sive Drogoni Bergensi monacho Vita BHL. 8954, certe Drogoni Miracula BHL. 8956. Adde Vitam BHL. 8955 b, compendium Vitae BHL. 8954. Ex his habes Winocum, tribus cum sociis, quorum nomina traduntur, probe britannica, adivisse S. Bertinum in monasterio Sithiuensi, ubi monasticam vestem induit. Iubentur Britones a Bertino cellam aedificare in Worumholt (hodie Wormhoudt, dép. Nord), quem locum Heremarus quidam Bertino concesserat. Ceteris mortuis, cellae praeficitur Winocus, ut abbas seu prior. Obiisse creditur die 6 novembris anno 716 vel 717. Reliquiae translatae sunt Bergam, hodie Bergues-Saint-Winnoc, die 18 septembris anno 899 vel 900, ad quem in aliquot martyrologiis et kalendariis anniversaria memoria signatur. Praecipuum tamen locum obtinet festum hodiernum, primum, ut apparet, inscriptum in prisco martyrologio anglosaxonico ex fontibus centum fere annis antiquioribus collecto saeculo IX mediante, ed. G. Herzfeld, An Old English Martyrology (London, 1900), p. 200; in kalendario Ambianensi saec. IX, ap. L. Delisle, Mémoire sur d'anciens sacramentaires, p. 342; in kalendario anglicano saec. IX, hodierno codice Oxoniensi Digby 63, ap. F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I, p. 12; in kalendario Corbeiensi saec. X, ap. Martène et Durand, Thesaurus novus anecdotorum, t. III, p. 1603; in anglicanis permultis paulo recentioribus, ap. Wormald, t. c., pp. 26, 40, 96, 110, 208, 250; cf. R. Stanton, A Menology of England and Wales, p. 528. Accedunt auctaria incertae aetatis martyrologii Bedani, Adoniani, Usuardini, inter quae memoro carmen gadelicum Mariani Gormani, ed. W. Stokes, The Martyrology of Gorman, p. 212. Baronius Molanum antestatur in Indiculo sanctorum Belgii, neque alios habuisse auctores videtur praeter Vitam BHL. 8954. — Act. SS., Nov. t. III, p. 253 – 80; M. G., Scr. rer. merov., t. V, p. 729 – 86; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 424; Id., Les bréviaires, t. V, p. 335 – 36; F. Schubel, Die südenglische Legende von den elftausend Jungfrauen (Greifswald, 1938), p. 35 – 53.
6. FELICIS] Huic locum in fastis dedit Petrus de Natalibus fretus, ut sibi videbatur, S. Gregorii Dial., I, 3, quem sane Baronius ipse non contulit. Gregorius enim Felicem, abbatem Fundanum in Latio, inducit narrantem de prodigiis patratis a monasterii hortulano. Petrus de Natalibus perperam, pro hortulano, cuius nomen ignoratur, posuit Felicem abbatem, diemque festum elegit 6 novembris, haud alia de causa, quam quod hodie memoratur alius Felix, Africanus martyr. — Act. SS., Nov. t. III, p. 236.
7. LEONARDI] Leonardum inde a saec. XI pietate populari et cultu ecclesiastico celebratissimum, cum antiquis omnibus ignorarunt Beda et Ado, quos tamen nimis confidenter allegavit Baronius. Vita BHL. 4862, 4862a fabularum plena, anno c. 1030 composita, Leonardum saeculo VI vixisse tradit, et Nobiliaci, hodie Saint-Léonard (dép. Haute-Vienne), prope Lemovices, cellam seu monasterium condidisse. Ne vestigium quidem cultus apparet ante saeculum XI aut in templorum dedicationibus, aut in inscriptionibus sive funeralibus sive votivis, aut in kalendariis et martyrologiis. Verum mox post editam Vitam ubique locorum cultus fuit sanctus confessor die 6 novembris, per Galliam, Italiam, Angliam, maxime tamen in Suevia, Bavaria, Austria. Vitam BHL. 4872, 4872a conscripsit Waleramnus episcopus Numburgensis sub initio saeculi XII multis verbis, paucis rebus, adiectis Miraculis 4872 b c d, 4873. Antiquiora sunt Miracula BHL. 4863 – 4871b, recentiora quae collegerunt saec. XIII – XV Eberhardus monachus et alii BHL. 4879 d. — Act. SS., Nov. t. III, p. 139 – 209; Anal. Boll., t. XXXI, p. 24 – 44; M. G., Scr. rer. merov., t. III, p. 394 – 99; t. VII, p. 818; V. V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 381; Id., Les bréviaires, t. V, p. 172.

VII ID. NOV.

[1] Patavii depositio sancti Prosdocimi primi eiusdem civitatis episcopi, qui a beato Petro apostolo episcopus ordinatus ad praedicandum Dei verbum ad praedictam civitatem missus est: ubi multis virtutibus et prodigiis coruscans beato fine quievit.

[2] Perusiae sancti Herculani episcopi et martyris, qui iussu Totilae Gothorum regis decollatus est; cuius corpus ita capiti unitum atque sanum, quadragesimo post abscissionem die (ut scribit sanctus Gregorius papa) repertum est, ac si nulla ferri incisio illud tetigisset.

[3] Eodem die sancti Amaranthi martyris, qui apud Albigensem urbem exacto agonis fidelis cursu sepultus, vivit in gloria.

[4] Melitinae in Armenia passio sanctorum Hieronis, Nicandri, Hesychii et aliorum triginta, qui in persecutione Diocletiani sub Lysia praeside coronati sunt.

[5] Amphipoli in Macedonia sanctorum martyrum Aucti, Taurionis et Thessalonicae.

[6] Ancyrae passio sanctorum Melasippi, Antonii et Carinae sub Iuliano Apostata.

[7] Coloniae sancti Engelberti episcopi, qui pro defensione ecclesiasticae libertatis et Romanae ecclesiae obedientia martyrium subire non dubitavit.

[8] Alexandriae beati Achillae episcopi, qui eruditione, fide, conversatione ac moribus fuit insignis.

[9] In Frisia depositio sancti Willibrordi episcopi Traiectensis, qui a beato Sergio papa ordinatus episcopus, in Frisia et Dania evangelium praedicavit.

[10] Metis sancti Rufi episcopi et confessoris.

[11] Argentorati sancti Florentii episcopi.

NOVEMBRIS 7

1. PROSDOCIMI] De gestis S. Prosdocimi et aetate nihil memoriae proditum est praeter ea quae leguntur in Vita BHL. 6960, quae Maximo successori falso asseritur, nullamque meretur fidem, etsi eam ope monumentorum antiquorum conscriptam asseverat Baronius. De cultu ecclesiastico certiora habentur inde a saec. XI. — Act. SS., Nov. t. III, p. 350 – 59; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 912 – 15.
2. HERCULANI] Herculanus episcopus Perusinus iubente Totila rege Gothorum, post expugnatam urbem c. ann. 547 capite plexus est, ut refert S. Gregorius Magnus, Dial., III, 13. In martyrologium susceptus est a Floro, inde ab Adone. Memoria translationis celebratur die 1 martii. Geminata festivitas fecit ut geminaretur ipse Herculanus; quae sententia iampridem ab omnibus reiecta est. — Act. SS., Nov. t. III, p. 322; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 427 – 34, 551 – 52.
3. AMARANTHI] Flori elogium est, ultima sententia praecisa, qui Gregorium Turonensem exscripsit, in Gloria martyrum, LVI. Verum, cum diem anniversariam apud Gregorium non legisset, evolvit Florus codicem hieronymianum in quo Amaranthum obviam habuit die 8 novembris, minime apud Albigensem urbem sed inter martyres Afros. Iterum apparet idem Amaranthi nomen in hieronymiano ad diem 28 octobris, item Africae ascribendum, si quid in loco admodum vitioso coniectare licet. Unde liquet arbitratu suo Florum ex Amarantho, de quo Gregorius, et altero, qui VI id. nov. colebatur, unum hominem fecisse. Attamen in hieronymiano legere debuit Florus: VI id. nov., non VII id. Lapsus est igitur uno elemento sive ipse Florus, sive librarius cuius apographo utebatur. — Act. SS., Nov. t. III, p. 323 – 25; Comm. martyr. hieron., pp. 575, 590 – 91.
4. HIERONIS] Antiquum testimonium quo comprobetur SS. martyres Hieronem, Nicandrum et Hesychium cum sodalibus triginta, in persecutione Diocletiani, sub Lysia praeside, Melitinae in Armenia passos esse hactenus non repperimus. Synaxarii byzantini elogium a Baronio allatum contractum est e Passione BHG2. 749 vel 750, vel alia quapiam nihilo meliore, quarum nulla prorsus sibi fidem facit. Verum in breviario Syriaco, die 21 novembris, Melitinae item annuntiantur Plotinus cum sociis XLIX, qui neque in kalendariis neque in litteris hagiographicis alibi usquam comparent. Itaque ratio cogit interrogare num fortasse huic manipulo, cuius memoria utcumque obscurata plane tamen certa est, casu quodam subrogati fuerint SS. Hieron eiusque commilitones, de quibus aliunde nihil constat. Nempe hi tirones fuisse dicuntur in Cappadocia ab Agricolao praefecto conscripti, qui singillatim in Passione appellantur. Iamvero horum nominum series ad triginta omnino pertingit. Synaxarista qui eos triginta tres fuisse asseverat, ex Passione nominum summam ipse subduxit, et neglegenter quidem, quod alias ei accidisse iam comperimus. Errorem, ut videtur, utcumque corrigere voluit, synaxarii retractator aliquis, qui in catalogo Hieronem geminavit et inter martyres computavit iuvenem illum Victorem, qui ab hagiographo dicitur fidem abiurasse; nec tamen martyres amplius quam triginta duos recensuit. Neque praetermittendum est in synaxario codicis hierosolymitani S. Crucis 40 annuntiari certamen μέ μαρτύρων, quod satis ostendit non referri numerum instar nominis pervagatum. Proinde congruenter ipsi narrationi sin minus historicae veritati scribendum erat cum Hierone coronatos fuisse socios viginti novem. In breviario autem Syriaco annuntiatur Plotinus cum sociis quadraginta novem. Atqui pro XXIX lectum fuisse XLIX, aut vicissim XLIX pro XXIX, mendum est in syriacis litteris haud improbabile. Neque difficultatem multum auget quod hodiernae turmae antesignanus est non Plotinus sed Hieron. Comparet enim inter huius sodales, etsi non primo loco, Plotinus aliquis; neque aliunde certum est martyribus nostris ullum fuisse veluti eponymum, quem, exempli gratia, Quadraginta Sebasteni non habuerunt. In Passione Melitinensium Hieroni praecipuae partes idcirco tribuuntur, quod haec scripta fuit ad laudem ecclesiae viculi cuiusdam, cui nomen Κοδεσσάνη, ubi servari dicebatur manus dextera S. Hieronis. Tota narratio ad imitationem Passionis martyrum Quadraginta Sebastenorum impudenter conficta est, intextis fabulis aliquot exsiccato poetae ingenio dignis. Codessane et alia loca in quibus res agitur, aut quorum mentio obiter incidit, sita fuisse videntur in finibus Caesareae Cappadociae. Inter alia, nominatur et πτωχεῖον τῆς Βασιλιάδος, cui cessisse dicitur fundus quidam Basiliadis, curatori a Victore illo apostata donatus. Nimis profecto commodus sit qui non agnoscat hoc ptochium, quod Diocletiani tempore prope Caesaream exstitisse tam stolide asseveratur, illud ipsum esse quod a S. Basilio conditum esse referunt S. Gregorius Nazianzenus (Or. XLIII, 63), Sozomenus (l. VI, 34, 9), alii. Inde patet hagiographum Caesariensem qui S. Hieronis et sociorum eius Passionem lucubravit non certa rerum memoria nec litterarum monumentis fide dignis usum esse. Alia insuper indicia eum non diuturno tempore scripsisse suadent antequam Caesarea metropolis saec. VII a Persis primum dein ab Arabibus pristino suo splendore et opulentia orbata est. Martyres Melitinenses annuntiant synaxaria graeca die 7 novembris. Nonnulla exempla eorum commemorationem indicunt ἐν τῷ σεπτῷ ἀποστολείῳ τοῦ ἁγίου Ἰακώβου τοῦ ἀδελφοῦ τοῦ Κυρίου τῷ ὄντι ἐν τῷ σεβασμίῳ οἴκῳ τῆς ἁγίας Θεοτόκου ἐν τοῖς Χαλκοπρατείοις. Alibi neque in Oriente neque apud Latinos ante Baronium, sive in litteris sive in monumentis certum vestigium ostendit aliquem eorum cultum viguisse. Ipse Gregorius Barhebraeus, natu Melitinensis, in suo Chronico (ed. P. Bedjan, p. 58) eorum non meminit inter martyres a Diocletiano interfectos. — Act. SS., Nov. t. III, p. 325 – 38; Synax. Eccl. CP., p. 199 – 202.
5. AUCTI] In solis Graecorum libris memorantur. Acta unde elogium synaxariorum excerptum est desiderantur. Ea genuina et sincera habenda esse nulla ratio suadet. — Act. SS., Nov. t. III, p. 321; Synax. Eccl. CP., p. 202 – 203.
6. MELASIPPI] In synaxariis Graecorum habetur eorum elogium, procul dubio ex Actis prolixioribus quae adhuc latent, levi cum historicae veritatis detrimento. Nam ea plane ficticia esse abunde comprobant excerpta. Tertio loco legatur Cassina, non vero Carina. — Act. SS., Nov. t. III, p. 321; Synax. Eccl. CP., p. 201 – 202.
7. ENGELBERTI] Engelbertus c. 1185 ortus e genere comitum de Monte (alias de Berge, de Berga), vix 15° aetatis anno ecclesiasticorum honorum cursum ingressus, parum religiose egit iuventutem. Excommunicatus anno 1205 exeunte vel 1206 ineunte et munere privatus, mox tamen in gratiam redit, et in poenam admissi facinoris multam solvit. Ad bellum sacrum adversus Albigenses proficiscitur anno 1212. Exorto civili bello, Friderici imperatoris partes secutus, Coloniensis archiepiscopus eligitur die 29 februarii 1216, confirmatur die 1 maii eodem anno, consecratur die 24 septembris 1217, anno insequenti pallio honoratur, ecclesiam sibi commissam mirum in modum recreat. Totum Germanicum imperium pro rege administravit ab anno 1220, rebus temporalibus magis quam spiritualibus intentus. Dignus tamen visus est qui fastis inscriberetur, cum a Frederico de Isenburgo consanguineo aliisque sicariis, in itinere, loco qui Lindengraben dicitur, prope Gevelsberg, in Westfalia, die 7 novembris 1225, ideo trucidatus sit quod viros potentes, nominatim advocatos ecclesiarum, a vi et iniuria compescebat, ut vere diceretur pro iustitia mortem oppetiisse. Continuo a viris praecipuis veluti martyr celebratus, diu tamen cultu ecclesiastico caruit. Fastis primus Engelbertum inseruisse creditur Hermannus Greven, qui tamen ascribit: non canonisati; ex huius adversariis Cartusiani Colonienses praelo paraverunt Usuardinum auctum annis 1515 et 1521. Inde pervenit nomen ad Molanum aliosque recentiores, anno 1583 editioni principi martyrologii Romani inscriptum. Perperam enim assertum est Engelberto locum in nostro datum non fuisse nisi postquam, anno 1657, iubente Ferdinando Bavaro archiepiscopo, dies natalis 7 novembris ecclesiastico officio Coloniae celebrari coeptus est. Vitam BHL. 2546, adiectis Miraculis BHL. 2547 – 2548, statim a morte Engelberti conscripsit Caesarius monachus Heisterbacensis, nuper iterum typis datam a F. Zschaeck, apud A. Hilka, Die Wundergeschichten des Caesarius von Heisterbach, t. III (Bonn, 1937), p. 223 – 328. Praecipuum historicis fontem aperuit R. Knipping, Die Regesten der Erzbischöfe von Köln im Mittelalter, t. III, 1 (Bonn, 1909), p. 26 – 88, ubi diligenter recensentur chronographi qui de Engelberto egerunt. — Act. SS., Nov. t. III, p. 623 – 84; H. Foerster, Engelbert von Berg der Heilige, Elberfeld, 1925; J. Greven, in Annalen des historischen Vereins für den Niederrhein, t. CII, p. 1 – 39.
8. ACHILLAE] S. Petro Alexandrinae ecclesiae episcopo, qui 25 nov. 311 martyr occubuit, successit Achillas senex, cuius laudes ab Eusebio, Hist. eccl., VII, 32, 30, Gelasio, Hist. eccl., II 1, 14, Athanasio, Socrate, aliis recitatae sunt. Post aliquot mensium episcopatum obiit Achillas anno 312, mense iunio, sive die 13 (pauni 19), ut vult scriptor historiae patriarcharum Coptorum (Patrologia orientalis, t. I, p. 401), sive die 3, qua in perpaucis Graecorum synaxariis commemoratur (Synax. Eccl. CP., p. 725 – 26). In Latinorum fastos invectus est primum ab Adone qui Rufini verba exscripsit et diem hanc ei pro arbitratu assignavit. — Act. SS., Nov. t. III, p. 338 – 40; Iun. t. V, p. 36* – 37*.
9. WILLIBRORDI] Willibrordus, natus in Anglia anno 658, monachus primum in patria et in Hibernia, anno 690 ad Fresones transmisit. Episcopus factus anno 695, obiit Epternaci in coenobio a se condito die 7 novembris 739; et continuo ut videtur, honoribus sanctorum celebratus fuit. In exemplo Epternacensi martyrologii hieronymiani, codice Parisiensi lat. 10837, ad hunc diem annotavit manus saeculi VIII: † Hic domnus apostolicus vir Willibrordus migravit ad Christum; ad diem 10 novembris, eadem manus vel alia vix recentior: Hic translatio eiusdem sancti Willibrordi. Usuardus, quem reliqui sequuntur: in Frisia depositio sancti Willibrordi episcopi. De Willibrordo praecipuos auctores habemus S. Bonifatium, Bedam, Hist. eccl., III, 13; V, 10, 11, 19; Willibaldum, BHL. 1400; Alcuinum, BHL. 8935 – 8939, inter annos 785 et 797; Thiofridum abbatem Epternacensem, BHL. 8940 – 8942, fortasse et 8943, et Eckebertum, BHL. 8939 b, utrumque saec. XII, praeter ea quae ipse Willibrordus in suo kalendario annotavit, citato codice Parisiensi, ed. H. A. Wilson, The Calendar of Saint Willibrord, London, 1918. — Act. SS., Nov. t. III, p. 414 – 500; M. G., Scr., t. XXX, p. 1368 – 71; Anal. Boll., t. LII, p. 436 – 437; C. Wampach, Geschichte der Grundherrschaft Echternach im Frühmittelalter, t. I, 1 (Luxemburg, 1929), p. 1 – 63; G. H. Verbist, Saint Willibrord, Louvain, 1939; W. Lampen, Willibrord en Bonifatius, Amsterdam, 1939.
10. RUFI] Nihil de eo apud Bedam aut Adonem. Rufus nonum obtinet locum in catalogis episcoporum, qui optime conveniunt. Acta desiderantur. Non saec. III, ut nonnullis placuit, sed saec. IV exeunte vel V ineunte eum sedisse probabilis est sententia. De die obitus, VII id. nov., nulla dubitatio. — Act. SS., Nov. t. III, p.383 – 85; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, pp. 48, 54; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothéques publiques de France, t. V, p. 275.
11. FLORENTII] Septimus est, non quartus, ut opinatur Baronius, in serie episcoporum Argentinensium, seditque ante annum 614, et inter sanctos honoratus fuit inde saltem a saec. X. Vita Florentii, varie tractata, BHL. 3043 – 3046, saec. XII conscripta est. De gestis Florentii nihil fide dignum perhibet, neque ex aliis monumentis meliora docemur. In martyrologiis aliquot recentioribus laudatur ad hunc diem. Verum non dies obitus hic esse videtur, sed translationis reliquiarum. — Act. SS., Nov. t. III, p. 395 – 403; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 171; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, pp. 54, 55; Id., Les bréviaires, t. V, p. 113.

VI ID. NOV.

[1] Octava omnium sanctorum.

[2] Romae via Lavicana, tertio ab Urbe milliario, passio sanctorum martyrum Claudii, Nicostrati, Symphoriani, Castorii et Simplicii; qui primo in carcerem missi, deinde scorpionibus gravissime caesi, cum a fide Christi mutari non possent, iussi sunt a Diocletiano in fluvium praecipites dari.

[3] Ibidem via Lavicana natalis sanctorum quatuor coronatorum fratrum, Severi, Severiani, Carpophori et Victorini, qui sub eodem imperatore ictibus plumbatarum usque ad mortem caesi sunt. Horum autem nomina, quae postea interiectis annis, Domino revelante, ostensa sunt, cum minime reperiri tunc potuissent, statutum fuit ut anniversaria dies ipsorum, una cum illis quinque, sub nomine sanctorum quatuor coronatorum recoleretur; qui mos, etiam postquam revelata sunt, in ecclesia perseveravit.

[4] Romae sancti Deusdedit papae, qui tanti meriti fuit, ut leprosum osculo a lepra sanaverit.

[5] Bremae sancti Willehadi primi eius civitatis episcopi, qui una cum sancto Bonifacio, cuius discipulus fuit, in Frisia et Saxonia evangelium propagavit.

[6] Suessione in Gallia sancti Godefridi episcopi Ambianensis, magnae sanctitatis viri.

[7] Apud Virodunum sancti Mauri episcopi et confessoris.

[8] Turonis sancti Clari presbyteri, cuius sanctus Paulinus epitaphium scripsit.

NOVEMBRIS 8

2. CLAUDII] Nihil fortasse pluribus tricis implicuerunt hagiographi, quam memoriam Romanorum martyrum de quibus hodie. Praecipuis adductis fontibus, quid viris eruditis e nuperrimis disputationibus colligendum videatur, paucis perstrinxisse satis erit. Sacramentarium Gregorianum: VI idus novembres id est VIII die mensis novembris natale sanctorum Quatuor coronatorum. Martyres ibidem in collecta recensentur: Claudius, Nicostratus, Simphronianus, Castorius, Simplicius, quorum Passio habetur BHL. 1836, 1837. Hi tamen non Romae, verum in Pannonia passi sunt, sub Diocletiano, et in flumen praecipitati. Inde a christianis corpora posthac excepta fuisse, credibile videtur, quamquam non legitur in Passione Pannonica, quam vocant; verum haec fine mutila est, pro quo supposita est Passio, quae Romana dicitur, penitus ficticia. Inscripti sunt martyres Pannonii in Depositione martyrum Romana ad diem 9 novembris, mero, ut conicere licet, errore librarii, cuius neglegentia haud semel deprehenditur. Pro loci indicio ibi positum est in Comitatum, de cuius vocabuli proprietate alibi diximus. Martyrologium hieronymianum ad diem 8 novembris: Romae ad Caelio monte Simproniani, Claudii, Nicostrati et Castoris. Haec est basilica Quattuor Coronatorum, quae adhuc in Caelio visitur, ubi positae erant reliquiae martyrum Pannoniorum, non quinque sed quattuor tantum; deest enim Simplicius. Inde titulus Quattuor Coronatorum. Coronae vel coronatorum vocabulo, iam saec. IV, martyres denotari solebant. Docent topographi saeculo VII martyres quinque Pannonios iacere in coemeterio viae Lavicanae ad Duas Lauros. Translatos esse martyres Pannonios in coemeterium Romanum, non est quod miremur. Saepe enim saeculo V et VI, prementibus barbaris, profugi partium illarum incolae in exsilium secum asportarunt corpora martyrum quos domi coluerant. Ex horum numero aliquot tandem Romam pervenerunt, S. Quirinus ad viam Appiam, martyres Dalmatae in Lateranum. Haud aliter credendum est in Urbem translata esse S. Claudii et sociorum quattuor corpora ad Duas Lauros, non in basilicam Caelii montis, iam pridem quattuor illorum martyrum nomine notam, quorum ibi reliquiae asservabantur, non ex ossibus, ut videtur, sed brandea potius quibus idem honor exhiberi solebat. Cur inter reliquias illas in Caelio monte quattuor tantum martyrum Pannoniorum reliquiae conditae essent, nempe Claudii, Nicostrati, Simphroniani, Castorii tantum, omisso Simplicio, nondum perspectum est. Penitus enim ignoratur quando et a quibus illa brandea in urbem transmissa sint. Verum ad rem nostram satis est intellexisse quinque martyrum Pannoniorum corpora in coemeterio ad Duas Lauros iacuisse et venerationem habuisse. — Act. SS., Nov. t. III, pp. 323, 748 – 84; Comm. martyr. hieron., p. 590 – 91; L. Duchesne, in Mélanges d'archéologie et d'histoire, t. XXXI, p. 231 – 46; P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. IV, p. 57 – 66; H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, p. 64 – 73.
3. QUATUOR CORONATORUM] Iam ostensum est Quattuor Coronatos eosdem esse martyres Pannonios. Verum quando Romae excepta est una cum corporibus Passio Pannonica, perspectum est quinque martyrum fuisse turmam, non quattuor, uti credebatur. Nodum secuit hagiographus, qui Passionis Pannonicae finem rescidit Passionemque Romanam supposuit, qua ineptior in litteris hagiographicis vix ulla deprehenditur. Tandem, ne qui e difficultate exitus superesset, accessit interpolator qui Quattuor Coronatorum nomina, oblivione, ut asserebatur, deleta, se repperisse iactavit: Severum, Severianum, Carpophorum, Victorinum. Hi autem sunt martyres Albanenses de quibus Depositio martyrum ad diem 8 augusti. Pro Severo lege Secundum. Errori ansam dedit, qui proxime sequitur, Severianus.
4. DEUSDEDIT] Huius pontificis brevis exstat et valde ieiuna Vita in Libro pontificali, ubi narratur die 8 nov. obiisse, sed nihil de leproso sanato. Habetur et eius epitaphium. In annotationibus ad martyrologium remittimur a Baronio ad Annales (an. 617), ubi dolet tanti pontificis facta scriptorum inopia adeo obscura esse relicta, “quae quidem oportuit insignia fuisse, cum ipsum antiquitus Ecclesia Dei coluerit ut sanctum eoque titulo receperit inter sanctos atque annua commemoratione assidue sit venerata”. Atqui de publica veneratione pontifici praestita alte silent monumenta; silent et martyrologia quotquot habemus Romano antiquiora. Profert et eiusdem epistulam ad Gordianum quendam in Hispania episcopum datam (Jaffé, Regesta2, 2003), unicum “tanti viri monumentum”, ut ipse loquitur Baronius, cuius aetate genuina censebatur epistula quae nunc communi consensu velut spuria reicitur. — Act. SS., Nov. t. III, p. 832 – 34; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 318.
5. WILLEHADI] Anglus ex Northumbria Willehadus presbyter ab Alchredo rege facultatem accepit transmittendi ad Germanos, paulo post annum 765. Fidem in Saxonia inferiore propagavit donec, mota seditione adversus Carolum Magnum imperatorem, exsul Romam primum, dein Epternacum confugere compellitur, anno 782. Rediit ad oves anno 785, factus a Carolo primus Bremensis episcopus, templum cathedrale exstruxit, consecravit die 1 novembris 789, mox mortuus est die 8. Illum non diu post obitum a Bremensibus ut sanctum coli coepisse toti libelli duo de Vita BHL. 8898, Bremae conscripti inter annos 838 et 860, et Miracula BHL. 8899, auctore S. Anskario, paulo post annum 866, satis innuunt, atque testis est Anskarius, in Miraculorum libro, c. 38, suo tempore die 8 novembris festum et depositionis Willehadi agi solitum fuisse, et translationis in novum templum cathedrale, sub ipso Anskario, anno 860. Exstat sermo de festivitate BHL. 8899 b, eidem Anskario fortasse ascribendus. Willehadi meminerunt ad hunc diem kalendaria, pleraque recentiora, ex Saxonia inferiore praesertim, Anglia, Dania, itemque martyrologia aliquot; ad diem 6 novembris, incerta de causa, kalendarium Exoniense saec. XI exeunte descriptum, apud F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I, p. 96; cf. R. Stanton, A Menology of England and Wales, p. 532. — Act. SS., Nov. t. III, p. 835 – 51; E. Jørgensen, Helgendyrkelse i Danmark (København, 1909), pp. 9, 155; Regesten der Erzbischöfe von Bremen, t. I, p. 1 – 4.
6. GODEFRIDI] Natus prope Suessiones mediante saeculo XI, Godefridus quinquennis a parentibus oblatus abbati Montis Sancti Quintini, sacerdotio auctus anno aetatis vicesimo sexto, mox abbas Beatae Mariae de Novigento, anno 1104 ecclesiae Ambianensi praefectus est, quam severe omnino rexit. Obiit Suessionibus, in monasterio Sanctorum Crispini et Crispiniani, die 8 novembris 1115; ibidem requiescit, miraculis clarus. In nullis reperitur kalendariis aut martyrologiis ante Grevenum, e cuius adversariis editum Usuardinum auctum Coloniense Molano praesto fuit. Molanum adhibuisse credendus est Baronius. Exstant Godefridi epistulae, P. L., t. CLXII, pp. 683, 731 – 45, monumenta rerum gestarum publica quae summatim recensentur in Act. SS., Nov. t. III, p. 896 – 901. Praeclare de suo decessore egit Guibertus, abbas Sanctae Mariae in Novigento, in libris de Vita sua, II, 2; III, 14. Laudes hagiographorum more texuit, annos inter 1136 et 1138, Nicolaus monachus Suessionensis BHL. 3573, cum appendice de translatione seu elevatione die 4 aprilis 1138 Suessionibus peracta BHL. 3574. — Act. SS., Nov. t. III, p. 889 – 944.
7. MAURI] Secundus est in serie episcoporum Virdunensium. De eius vita nihil relatu dignum ad posteros transmissum est. Indicia venerationis quae colligi potuerunt reperies in Actis nostris ad diem 4 sept., ubi de episcopis eiusdem sedis Salvino, Aratore et simul Mauro tractatum est. In ecclesia Virdunensi Maurus colitur ad diem 10 nov. Dies 8 nov. a solis recentioribus, ut puta Molano, Galesinio, cet. ei assignatur, eosque secutus videtur Baronius, neglectis ecclesiae tabulis, si tamen ea voce kalendaria designantur. — Act. SS., Sept. t. II, p. 221 – 25; Nov. t. III, p. 747.
8. CLARI] S. Martini discipulus laudatur Clarus a Sulpicio Severo in Vita S. Martini et in epistula ad Aurelium. Sepultus est in basilica domestica quam Primuliaci erexerat Severus. Triplex Clari epitaphium concinnavit Paulinus Nolanus, insertum eius epistulae XXXII. Multa in his omnibus de Clari virtutibus et sanctitate, et de cultu privato ei reddito; nihil de veneratione publica. A Baronio primum sanctorum catalogo inscriptus est Clarus, eique tertius ante natalem S. Martini dies assignatus, quia paulo ante magistrum discipulus ad caelos evolasse ferebatur. — Act. SS., Nov. t. III, p. 784 – 86; H. De Prato, Sulpicii Severi opera, t. I, p. 346 – 47.

V ID. NOV.

[1] Romae in Laterano dedicatio basilicae Salvatoris, quae omnium ecclesiarum Urbis et Orbis est mater et caput.

[2] Amaseae in Ponto natalis sancti Theodori militis, qui tempore Maximiani imperatoris pro christianae fidei confessione fortiter caesus et in carcerem missus, deinde Domino sibi apparente ac monente, ut constanter et viriliter ageret, relevatus est; novissime postquam equuleo suspensus et ungulis corrasus est, ita ut eius interiora nuda apparerent, ardentibus ignibus comburendus traditur; cuius laudes sanctus Gregorius Nyssenus praeclaro encomio celebravit.

[3] Tyanae in Cappadocia passio sancti Orestis sub Diocletiano imperatore.

[4] Thessalonicae sancti Alexandri martyris sub Maximiano principe.

[5] Apud Bituricas sancti Ursini confessoris, qui Romae ordinatus a successoribus apostolorum, primus eidem urbi destinatur episcopus.

[6] Neapoli in Campania sancti Agrippini episcopi, miraculis clari.

[7] Constantinopoli sanctarum virginum Eustoliae Romanae, et Sopatrae filiae Mauritii imperatoris.

[8] Beryti in Syria commemoratio imaginis Salvatoris, quae a Iudaeis crucifixa, tam copiosum emisit sanguinem, ut orientales et occidentales ecclesiae ex eo ubertim acceperint.

NOVEMBRIS 9

1. DEDICATIO] Variis nominibus decorata est ecclesia eadem: basilica Sancti Salvatoris, basilica Constantiniana, basilica Lateranensis. De anniversaria dedicationis die haec habet Iohannes diaconus in libro De ecclesia Lateranensis, quem Alexandro p. III obtulit: Quam [ecclesiam] postea aedificatam et consummatam beatus Silvester publice (quod non fiebat antea) sollemniter consecravit quinto idus novembris. Est illa usque hodie celeberrima festivitas in Urbe in qua prima ecclesia publice consecrata est et imago Salvatoris infixa parietibus primum visibilis omni populo Romano apparuit. Commemorationis diem non ex Actis S. Silvestri sed ex usu liturgico basilicae accepit Iohannes. Docte disserit Baronius neque inopportune, de vocabulo salvator quod christianum est. Negabat Cicero (Verr., IV, 63) graecum σωτὴρ latino verbo exprimi posse. Consentit S. Augustinus, De Trinitate, XIII, 10: Hebraice Iesus, graece σωτήρ, nostra autem locutione Salvator. Quod verbum latina lingua antea non habebat, sed habere poterat, sicut potuit quando voluit (P. L., t. XLII, p. 1025); et Sermone CCXCIX, 6: Salvare et salvator non fuerunt haec latina antequam veniret Salvator: quando ad Latinos venit et haec latina fecit (P. L., t. XXXVIII, p. 1371). — Ph. Lauer, Le palais de Latran, Paris, 1911 (p. 392 – 409: Iohannis diaconi liber); Id., in Bulletin de la Société des antiquaires de France, 1924, p. 641 – 65.
2. THEODORI] Inde a Beda inscriptus est fastis Latinorum Theodorus, cuius cultus percelebris est apud Graecos, maxime Euchaitis civitate in Ponto, quae a Zenone imp. Theodoropolis est appellata. Actorum variae sunt formae et recensiones quae Passionem referunt Theodori militis, aliae tironis cuiusdam, aliae militum ducis, unde paulatim creditum est duos fuisse Theodoros. Uterque in fastis Graecorum suam habet commemorationem. Die 17 feb. memoria agitur Θεοδώρου τοῦ τήρωνος, 8 feb. Θεοδώρου τοῦ στρατηλάτου, et huius celebratur translationis recordatio die 8 iun. Recurrunt passim proximis diebus. Ab aequali scripta et sincera, nulla supersunt Acta, si tamen unquam exstiterunt, neque fides habenda est Passioni S. Theodori qualis narratur in laudatione BHG2. 1760, quae vulgo sub nomine S. Gregorii Nysseni circumfertur. Locis enim fere constat qui in Actis martyrum ignotorum ut plurimum adhibentur. Constantinopoli inter oratoria et templa S. Theodoro dicata praecipua est ecclesia quam aedificavit Sphoracius qui consul fuit anno 452. Longum est enumerare ecclesias et monasteria S. Theodori variis Orientis regionibus. Sed et non defuerunt in Occidente. Iam a saec. VI Romae colebatur S. Theodorus, maxime in diaconia ad radices Palatini, cuius dedicationis dies anniversaria hodie recurrere censetur. Plurimi exstant libelli de Passione, Miraculis, translationibus reliquiarum graece BHG2. 1750 – 1753, 1760 – 1773, latine BHL. 8077 – 8082, 8084 – 8086; cetera quae in BHO. recensentur nunc mittimus, ne postquam de Theodoro tirone et Theodoro duce diximus, de tertio Theodoro, quem Orientalem nuncupant, disserere cogamur. — Act. SS., Feb. t. II, p. 23 – 37; Nov. t. IV, p. 11 – 89; Comm. martyr. hieron., p. 592; Synax. Eccl. CP., pp. 451, 469, 735 – 38 et passim; H. Delehaye, Les légendes grecques des saints militaires, pp. 11 – 43, 127 – 201; Id., Les origines du culte des martyrs2, p. 169 – 70.
3. ORESTIS] Passionis S. Orestis duplex habetur recensio BHG2. 1384 – 1385 et 1383, quarum haec altera verbis copiosior est non rebus. Quae quidem inscripta est Μετάφρασις τῆς ἀθλήσεως ἤτοι ὁμολογίας τοῦ ἁγίου μάρτυρος Ὀρέστου, non tamen menologio Symeonis Metaphrastae inserta est. Ad unam reducuntur si historiae summam respicis. Porro iis exclusis quae ad locorum notitiam referuntur, nihil fere in his Actis reperitur, quod centies in similibus libellis non legeris. Cultus ab antiquis prope Tyanam S. Oresti exhibiti testimonium habetur in S. Gregorii Nazianzeni oratione funebri S. Basilii BHG2. 244, et in eiusdem epistula 50, P. G., t. XXXVII, p. 101 – 104. Dies memorialis 10 nov. signatur in Passione, et in synaxariis plerisque, identidem ad 9 nov.; alia in his libris agitur S. Orestis memoria ad diem 9 iul. Constantinopoli celebrabatur festivitas ἐν τῷ ναῷ αὐτοῦ τῷ ὄντι πλησίον τοῦ Λεομακελλίου (10 nov.), et in ecclesia S. Iohannis theologi prope magnam ecclesiam (9 iul.). Martyrologio hieronymiano, librariorum errore a 10 nov. ad 3 iul. translatus, Orestes inscriptus est sub indicio in Tarso Cappadociae, quod facile emendatur. In agro Romano ad Soractis montis radices vicus est quem nunc vocant Sant' Oreste, corrupto vocabulo e Sant' Edisto. S. Hedisto enim ecclesia sacrata est. — Act. SS., Nov. t. IV, p. 391 – 99; Synax. Eccl. CP., pp. 205, 210, 810; Comm. martyr. hieron., p. 349 – 51.
4. ALEXANDRI] Variis diebus in breviario Syriaco, in hieronymianis et in Graecorum synaxariis commemoratur Alexander m., cuius palaestra modo Thessalonicae, modo Pydnae in Macedonia, modo etiam Drusiparae in Thracia vel Dinogetiae in Moesia inferiore collocatur. Unum eundemque Alexandrum diversis in locis veneratione claruisse nonnulla suadent argumenta quae iam alias expensa sunt. Drusiparae antiquitus aedificata erat S. Alexandri basilica, quam Avari incendio destruxerunt, teste Theophylacto Simocatta, Hist., VII, 14, 15. Praeter hoc pristini cultus insigne monumentum, indicandae sunt Passiones quibus triplicatum Alexandrum illustrare sibi visi sunt hagiographi. Thessalonicensis martyris, qui hodie potissimum vel nov. 7 recolitur, inedita servatur Passio in codice acephalo 91, saec. XI, monasterii τῆς Ἁγίας in insula Andro (Sp. Lampros, Κατάλογος …, 1898, p. 88). Pydnensis Alexandri, cuius natalis in diem 14 (13) mart. incidit, exstat Passio latina BHL. 280, nullius fidei. Drusiparensis denique, qui et Romanus dicitur et maii 13 vel 14 ἐν Κεντουκέλλαις Constantinopoli colebatur, Passio fabulosa BHG2. 48, 49 toponymis plus aequo digna visa est cui fiderent. E synaxariis hodiernum elogium eruit noster, neque animadvertit eundem martyrem iam 27 mart. pro Alexandro Caesariensi recensitum esse atque 27 feb. recensendum fuisse, ubi Alexander Alexandrinus perperam inscriptus est. — Act. SS., Nov. t. IV, p. 100; cf. Mart. t. II, p. 344 – 45; Maii t. III, p. 193 – 201; Synax. Eccl. CP., pp. 204, 208, 489, 534 – 36, 680 – 82, 684, 993, 1013; Comm. martyr. hieron., p. 254; cf. pp. 116, 117, 143, 144, 170; Anal. Boll., t. XXXI, pp. 244 – 45, 273; t. LIV, p. 401 – 402.
5. URSINI] Gregorius Turonensis, in Gloria Conf., LXXIX, de initiis episcopatus Bituricensis haec habet: Bituriga vero urbs primum a sancto Ursino, qui a discipulis apostolorum episcopus ordinatus in Galliis distinatus est, verbum salutis accepit atque ecclesiam Biturigis primum instituit rexitque. His usus est Ado in componendo elogio, quod et a nostro assumptum est; pro Ursino tamen scripsit Ursicinum, et ordinationem Romae factam de suo addidit. Quae narrat Gregorius alio loco, Hist. Franc., I, 31, Bituricae civitati evangelium nuntiatum esse a discipulis septem virorum sub Decio in Galliam missorum, cum his aegre componuntur; sed plana sunt et verisimilia neque in incertos testes refundenda. Duplex exstat Vita S. Ursini BHL. 8412, 8413, quae ad unam reducuntur, fabulis et ineptiis plenam. Ursinus fingitur unus fuisse e septuaginta discipulis, Christum docentem audiisse, eius miracula oculis conspexisse, ultimae cenae interfuisse sub qua officio lectoris, more monachorum, functus sit. Cetera mittimus talibus initiis digna. Revelatio reliquiarum, quam pluribus refert Gregorius Turonensis, l. c. in Gloria Conf., principium venerationis S. Ursini fuit. Variae sunt in kalendariis ecclesiae Bituricensis S. Ursini commemorationes, quarum rationem persequi non vacat. Dies natalis videtur 29 dec. haberi, et 9 nov. festum translationis seu inventionis reliquiarum. — Act. SS., Nov. t. IV, p. 101 – 115; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, pp. 26, 122 – 24; G. Kurth, Études franques, t. II, p. 304 – 306; Anal. Boll., t. LV, p. 368.
6. AGRIPPINI] Hodie memoratur in kalendario marmoreo Neapolitano. In libro de Gestis episcoporum, cuius pars prior saec. IX concinnata est, sexto loco recensetur, cum brevi elogio verbis plane communibus expresso, praeter ultimam sententiam: Denique in ecclesia Stephania translatus merito cum honore quiescit. Id est in basilica a conditore Stephanio appellata simul cum aliis episcopis positus est a Iohanne IV. Catalogum episcoporum a Bianchinio editum e Gestis fluxisse constat; at notae temporis temere additae sunt. Agrippinus procul dubio primis Neapolitanae ecclesiae episcopis annumerandus est; quibus annis sederit ignoratur. Praeter aedes sacras S. Agrippino variis temporibus dicatas, praecipuum venerationis monumentum habentur libelli Miraculorum BHL. 174 – 177. Tamquam patronus et defensor civitatis una cum S. Ianuario colitur, teste scriptore Vitae S. Athanasii BHL. 735. — Act. SS., Nov. t. IV, p. 118 – 28; B. Capasso, Monumenta ad Neapolitani ducatus historiam pertinentia, t. I, pp. 239, 322 – 29; Mazochius, De sanctorum Neapolitanae ecclesiae episcoporum cultu, t. I (Neapoli, 1753), p. 38 – 40; H. Achelis, Die Katakomben von Neapel (Leipzig, 1936), pp. 5 – 6, 28 – 29; Anal. Boll., t. LVII, p. 39.
7. EUSTOLIAE] In synaxariis Graecorum hodie compendium habetur Vitae SS. Eustoliae et Sopatrae, cuius fragmentum, quod solum superest, editum est e codice Vaticano 807. Eustolia, Romae piis parentibus orta, Constantinopolim abiit, ubi ecclesias visitare coepit, obviamque habuit Sopatram, quacum, adiunctis aliis virginibus, vitam iniit monasticam. Mortua Eustolia, Sopatra regimen coenobii suscepit. Vita, cuius praecipuam partem habemus, prolixa sed rerum vacua est. De utriusque virginis gestis et quod Sopatra fuerit imperatoris Mauricii filia, silent alia quaevis monumenta. De festi celebratione Constantinopoli haec leguntur in synaxario, cod. Paris. 1594, quae ad solam Sopatram referri videntur: τελεῖται δὲ ἡ αὐτῆς σύναξις ἐν τῇ μονῇ αὐτῆς τῇ οὔσῃ πλησίον τῆς μονῆς τοῦ Παναγίου. — Act. SS., Nov. t. IV, p. 216 – 19; Synax. Eccl. CP., p. 203 – 208.
8. IMAGINIS] Narrationis apocryphae de miraculo imaginis Berytensis quae in concilio Nicaeno secundo, act. IV, nomine S. Athanasii lecta fuit, plurimae exstant recensiones BHG2. 780 – 785, BHL. 4227, 4230, BHO. 440, 441, aliae prolixae, aliae breviores, quae in re gesta consonant. In nonnullis, v. gr. in BHL. 4228, fertur episcopus Berytensis ab ecclesiis flagitasse ut per annos singulos in mense novembri, qui apud Hebraeos est nonus, apud nos vero mensis undecimus, nona die ipsius mensis, id est quinto idus novembris, non minore reverentia quam natalis Domini vel Paschalis ista dies praecipua observatione colatur. — Act. SS., Nov. t. IV, p. 2 – 3; E. von Dobschütz, Christusbilder (Leipzig, 1899), pp. 174, 280** – 283**.

IV ID. NOV.

[1] Neapoli in Campania natalis sancti Andreae Avellini clerici regularis, sanctitate et studio procurandae proximorum salutis praecelebris; quem miraculis clarum Clemens undecimus sanctorum catalogo adscripsit.

[2] Natalis sanctorum martyrum Tryphonis et Respicii ac Nymphae virginis.

[3] In territorio Agathensi sanctorum martyrum Tiberii, Modesti et Florentiae, qui tempore Diocletiani variis tormentis cruciati, martyrium compleverunt.

[4] Antiochiae sanctorum Demetrii episcopi, Aniani diaconi, Eustosii et aliorum viginti martyrum.

[5] Ravennae sancti Probi episcopi, miraculis clari.

[6] Aurelianis sancti Monitoris episcopi et confessoris.

[7] In Anglia sancti Iusti episcopi, qui una cum Augustino, Mellito et aliis a beato Gregorio papa in eam insulam missus ad praedicandum evangelium, ibidem sanctitate celebris obdormivit in Domino.

[8] In oppido Milleduno sancti Leonis confessoris.

[9] Iconii in Lycaonia sanctarum mulierum Tryphennae et Tryphosae, quae beati Pauli praedicatione et exemplo Theclae, in christiana disciplina plurimum profecerunt.

[10] In Paro insula sanctae Theoctistis virginis.

NOVEMBRIS 10

1. ANDREAE] Lancellottus Avellinus, in terra Castri Novi, provinciae Basilicatae, dioecesis Anglonensis, natus anno 1521, anno 1545 sacro sacerdotio initiatus, anno 1556 Neapoli clericis Theatinis se adiunxit, apud quos nomen accepit Andream. Muneribus variis in sua religione summa cum laude administratis, die 10 novembris 1608, ad aram sacra exordiens, apoplexi correptus est, qua creditur sub vespera fuisse confectus, etsi, ut ostendit Herbertus Thurston, in The Month, t. CXLVII, p. 437 – 43, fortasse in tertium diem superstes fuit. Beatis die 4 sept. 1624, sanctis 22 maii 1712 ascriptus est. Ad illustrandam S. Andreae vitam conferunt Acta Capitulorum generalium Theatinorum, scripta Andreae de rebus piis, epistulae, dicta testium in variis processibus iuridicis, tandem libri typis editi a Clericis regularibus, quorum aliqui eius aequales fuerunt. Iohannes Baptista Del Tufo, Historia della Religione de' Padri Chierici Regolari (Roma, 1609), de Andrea disserit in appendice, p. 343 – 57. Litteras P. Alexandri Gargani de morte S. Andreae describit Iohannes Antonius Cagiano, Successi maravigliosi della veneratione del B. Andrea Avellino Chierico Regolare (Napoli, 1627), p. 6 – 13. Sequuntur Iohannes Baptista Castaldo, Della Vita del Padre Don Andrea Avellino Chierico Regolare breve relatione (Napoli, 1613); incerti scriptoris Compendio della Vita e miracoli del beato Andrea Avellino Ch. Reg. (Napoli, 1624); Franciscus Bolvito, Beati Andreae Avellini Clerici Regularis Neapolis et Panormi patroni Vita (Napoli, 1625); Iosephus Silos, Historiarum Clericorum Regularium libri tres (Romae, 1650, 1655; Panormi, 1666). Recentiores non paucas S. Andreae Vitas ediderunt, illis fere usi, quos recensuimus. Latebant in codicibus commentarii Iohannis Antonii Cagiani, qui nullo detrimento neglegi possunt, et Valerii Pagani, nuperrime editi. Elogium Beati martyrologio Romano insertum erat. Post canonizationem additae sunt voces: quem miraculis clarum cet. — Act. SS., Nov. t. IV, p. 609 – 622; Anal. Boll., t. XLI, p. 139 – 48; J. Chiapponi, Acta Canonizationis Sanctorum Pii V Pont. Max., Andreae Avellini, Felicis a Cantalicio et Catharinae de Bononia, Romae, 1720.
2. TRYPHONIS] Haec martyrum trias ad hunc diem a martyrologis classicis ignoratur, kalendariis Urbis et recentioribus nonnullis qui ea excerpserunt propria. Seorsim coluntur Tryphon, a Graecis ad diem 1 feb., Romae in ecclesia ei dicata, Nympha in Portu Romano et in Sicilia. Utriusque habentur Acta, fabulis et mendaciis redundantia. Respicius Romae in honore erat. In missali archivi basilicae Sancti Petri F. 14, saec. XII exarato, in oratione Libera post nomen beati Andreae subiungitur et beatis martyribus Triphone et Respicio. Leo presbyter, qui prologum scripsit ad Passionem SS. Tryphonis et Respicii BHL. 8340 cotidianus erat, ut ipse loquitur, beati triumphatoris Christi Respicii titularius eiusque servitor. Neque de hac ecclesia neque de sancto ipso aliae supersunt memoriae. Nullam unquam fuisse inter Tryphonem martyrem Cappadocem et Respicium quisquis hic est, coniunctionem, omnia clamant. Acta SS. Tryphonis et Respicii a viris doctis quales sunt Ruinartius et Mazochius sincera habita fuisse, non possumus satis mirari. Etenim conficta sunt ex Actis S. Tryphonis ea ratione ut aut Respicius Tryphoni substitueretur aut pro solo Tryphone par martyrum Tryphon cum Respicio succederet, dum reliqua intacta remanent. — Act. SS., Nov. t. IV, p. 318 – 83.
3. TIBERII] Monasterium in Cesserone (Cesarione), nunc Saint-Thibéry (dép. Hérault), S. Tiberio dicatum erat, ut constat e variis saec. IX instrumentis, ibique eius corpus quiescere ferebatur. Ad hunc diem annuntiatur a Floro, indeque ab Adone et Usuardo cum Modesta et Florentia, in territorio Agatensi in Cesarione. Elogium excerptum est e Passione, cuius variae exstant recensiones et epitomae. Nullius momenti est, ne lectu quidem digna, cum exscripta sit ex Actis SS. Viti, Modesti et Crescentiae, qui in Sicilia passi feruntur sub Diocletiano, BHL. 8711 – 8716, mutatis locorum nominibus et personarum. Nullos habuit socios S. Tiberius. Modesta conficta est ex Modesto; Florentia in Passione S. Viti nuncupatur matrona quae martyres sepulturae tradit. De antiqua S. Tiberii veneratione in compluribus ad Galliam Narbonensem pertinentibus ecclesiis nulla exsurgit dubitatio; de gestis et aetate nihil compertum habetur. — Act. SS., Nov. t. IV, p. 402 – 410
4. DEMETRII] Ad fontem ipsum unde haec derivata sunt, nempe martyrologium hieronymianum: in Antiochia Demetri episcopi Amesi (al. Aniesi) diaconi Eustoci et sociorum eius recurrendum est. Adducto laterculo diei 3 iul., operosam satis explicationem tentavimus in commentario ad hunc locum. Hic ea tantum recolenda sunt quibus elogii ratio perspicua fiat. Loco Demetrii scribendum Demetriani. Scilicet desectis ultimis litteris ani, hisque geminatis factum est nomen hominis Aniani, qui nunquam exstitit in terra viventium. Eustosius, al. Eustacius, Eustasius, nobis nudum nomen est. Aliorum XVI, XVII, XVIII, item XX turmae, quae in eodem laterculo signatur, nulla cum ceteris coniunctio apparet. — Act. SS., Nov. t. IV, p. 384 – 91; Anal. Boll., t. XLVII, p. 368 – 75.
5. PROBI] In catalogo episcoporum Ravennatium duo occurrunt Probi, inter Proculum et Datum alter, alter inter Liberium et Florentium. Unum ab altero non satis distinxit Agnellus, neque scriptor Vitae BHL. 6946. Perperam habitus est Probus I pro patrono basilicae Probi, etenim Probus II basilicae cui nomen dedit conditor fuit. Labentibus saeculis, dicta est basilica beati Probi, ut alias saepe accidit, ideoque ex conditore factus est sanctus tutelaris. Haud certum est diem 10 novembris Probi anniversariam fuisse. Dies ista vel dedicationis anniversaria est, vel depositionis ipsius conditoris. — Act. SS., Nov. t. IV, p. 47 – 82; A. Testi-Rasponi, Codex pontificalis ecclesiae Ravennatis, t. I, pp. 36 – 37, 60; Anal. Boll., t. XLVII, p. 24 – 26.
6. MONITORIS] Martyrologium hieronymianum: in Galliis Aurelianis civitate depositio Monitoris episcopi. Omittunt Beda et Ado. Nonum obtinet locum in serie episcoporum qualis tradita est. Antiqua est veneratio apud Aurelianenses, sed ieiuna admodum quae de eo traduntur. Saec. V vixisse censendus est. — Act. SS., Nov. t. IV, p. 482 – 83; Comm. martyr. hieron., p. 593 – 94; L. Duschesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 461; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. II, p. 298.
7. IUSTI] Iustus e monachis fuit quos anno 601 Gregorius Magnus Roma in Angliam misit opem laturos S. Augustino Cantuariensi, qui illum primum episcopum Roffensem (Rochester) constituit. Posthac cum aliquamdiu in Galliis exsul degisset, mox in Angliam reversus, tandem S. Mellito successit, tertio Cantuariensi archiepiscopo († 24 aprilis 624). Obiit die 10 novembris, ex Beda, Hist. eccl., II, 18, anno incerto. Favet Baronius in annotationibus anno 632; verumtamen nullis argumentis, quae solidiora videantur, refragari licet priscis Chronicis anglo-saxonicis, quae annum 627 exprimunt. In diem 10 novembris consentiunt martyrologia et kalendaria anglicana (F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I, passim; Id., English Benedictine Kalendars after A. D. 1100, t. I, p. 61; Gasquet et Bishop, The Bosworth Psalter, pp. 26, 69, 170; R. Stanton, A Menology of England and Wales, p. 534). Mero typographorum errore positus est dies 9 in Act. SS., Nov. t. IV, p. 535. Ob translatas reliquias SS. Iusti, Honorii, Deusdedit, archiepiscoporum Cantuariensium, die 13 septembris 1091 (BHL. 781, num. 21, 25), exorsum est alterum festum in aliquot martyrologiis. Cultus quam antiquus fuerit (certius quam Beda, Iustum ad caelestia regna sublevatum referens), ostendit sanctorum catalogus in prisco illo missali celtico insertus saec. VIII – IX, quem Stowensem appellant (ed. G. F. Warner, The Stowe Missal, t. II, p. 16). Ibi novissimus inter Cantuarienses archiepiscopos Iustus reponitur, cui Honorius successit, ipse sanctorum honoribus decoratus post obitum (anno 653, die 30 septembris, qui ei sacer est). Unde colligere licet, catalogum sanctorum Stowensem vivo Honorio compositum fuisse. Elogium Baronius nec ex recentioribus martyrologiis nec a Molano mutuatus est, sed ipse ex Beda collegit parum accurate. Nempe lapsu manifesto Mellitum et Iustum missos in Angliam scribit una cum Augustino, qui postea, anno 601, advenerunt. De S. Iusto vix quicquam novimus extra Bedae locos, quos uno conspectu commonstrat C. Plummer, t. II, p. 486. Haec amplificat et auget Goscelinus, qui Vitam BHL. 4601 litteris mandavit ut reliquiarum elevationi, anno 1091, de qua diximus, praeluderet. Ceteri fere Goscelinum sequuntur. — Act. SS., Nov. t. IV, p. 533 – 37.
8. LEONIS] Baronius: “De eo vetera manuscripta, sicut in vetere martyrologio Romano”, id est in Belino: Castello Milluduno S. Leonis confessoris, ad hunc diem, vel in alio quopiam Usuardo, ad diem 12: Castello Miliduno sancti Leonii confessoris. Wandelbertus: Leonium Sequanae recolunt quoque littora sanctum, eodem die. In his nota tum nominis scriptionem, tum diem anniversarium. Consonant missalia et breviaria Parisiensia quotquot reperiri potuerunt. S. Leonii Vita et Miracula lecta sunt ab auctoribus Galliae Christianae Novissimae (t. XII, p. 172), ab auctoribus vero historiae litterariae Franco-Gallicae Miracula anno 1136 conscripta. Neutrius libelli hactenus reperta sunt vestigia, ita ut gesta Leonii et tempus quo vixerit penitus ignorentur. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 668 – 69; Act. SS., Nov. t. IV, p. 315; Histoire littéraire de la France, t. XI, p. 630 – 31; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. II, pp. 50, 125; Id., Les bréviaires, t. V, p. 172.
9. TRYPHENNAE] Apostolus in Rom., XVI, 12: Salutate Tryphenam et Tryphosam quae laborant in Domino. Nihil praeterea quod exploratum sit de his traditum est. Baronius: “agitur de iis in Actis S. Theclae, de quorum certa fide superius egimus die 23 septembris.” Tryphena quidem non vero Tryphosa, memoratur in his Actis. De eorum autem fide, nihil tam certum est quam ea nihil prorsus fidei habere. Tryphenam quamdam quae ea aetate vixerit eam esse quam salutari iubet Apostolus suspicantur nonnulli. Sunt autem merae coniecturae, quas enuntiasse sufficiat. — Act. SS., Nov. t. IV, p. 317; R. A. Lipsius, Die apokryphen Apostelgeschichten, t. II, p. 464 – 67.
10. THEOCTISTIS] Historiam S. Theoctistae quae in insula Paro tunc deserta vixisse traditur, scripsit Nicetas magister, saec. X ineunte, BHG2. 1723, 1724. Libellum in suum inseruit menologium Symeon Metaphrastes, BHG2. 1725, 1726. Theoctistae gesta didicit Nicetas a monacho quodam Symeone qui in praedicta insula vitam eremiticam agebat, et ea audierat a venatore quodam qui cum Theoctista collocutus fuerat, eamque manu sua sepelierat. Pium lepidumque libellum multi libenter legerunt, neque de historiae veritate dubitarunt. Utinam Symeon monachus venatori, Nicetas Symeoni credulas aures non praebuissent. Nihil enim in Vita Theoctistae narrari quod confictum non sit nemini dubium erit qui Vitam S. Mariae Aegyptiacae legerit. Cultus in insula Paro S. Theoctistae exhibitus a libello Nicetae initium habuit, sicut et inscriptio in synaxariis ad diem 9 nov. Apud Metaphrastam Vita Theoctistae ad diem 10 legenda proponitur. De cultu in insula Naxo, cf. P. Zerlentes, in Byzantinische Zeitschrift, t. X, p. 159 – 65. — Act. SS., Nov. t. IV, pp. 221 – 33, 317; Synax. Eccl. CP., p. 206 – 208; H. Delehaye, in Revue des questions historiques, 1893, t. II, p. 49 – 85; Id., in Byzantion, t. I, p. 191 – 200; Anal. Boll., t. XXIX, p. 357 – 59.

III ID. NOV.

[1] Turonis in Gallia natalis beati Martini episcopi et confessoris, cuius vita tantis extitit miraculis gloriosa, ut trium mortuorum meruerit esse suscitator.

[2] Cotyaei in Phrygia insignis passio sancti Mennae Aegyptii militis, qui in persecutione Diocletiani, postquam abiecto militiae cingulo, meruit caelesti regi secreta conversatione in eremo militare, procedens in publicum et se christianum libera voce declarans, primo diris cruciatibus examinatur; novissime fixis in oratione genibus, Domino Iesu Christo gratias agens, gladio caesus est ac multis post mortem miraculis claruit.

[3] Ravennae sanctorum martyrum Valentini, Feliciani et Victorini, qui in persecutione Diocletiani coronati sunt.

[4] In Mesopotamia sancti Athenodori martyris, qui sub eodem Diocletiano et Eleusio praeside ignibus cruciatus et aliis suppliciis tortus, demum capitis damnatus, cum carnifex corruisset nec ullus alius gladio illum ferire ausus esset, orans obdormivit in Domino.

[5] Lugduni sancti Verani episcopi cuius vita fide et virtutum meritis fuit illustris.

[6] In monasterio Cryptae Ferratae in agro Tusculano sancti Bartholomaei abbatis, socii beati Nili, cuius vitam ipse conscripsit.

[7] In provincia Samii beati Mennae solitarii, cuius virtutes et miracula sanctus Gregorius papa commemorat.

NOVEMBRIS 11

1. MARTINI] In martyrologio hieronymiano memoria S. Martini primum inscripta fuit, ut videtur, e kalendario Ravennati, cui supposita est haec Gallicana mentio: in Galliis civitate Turonis depositio S. Martini episcopi et confessoris, de qua notasse iuverit S. Martinum non in sua civitate neque eo die spiritum reddidisse, sed Condate, unde sacrum corpus sollemni pompa Turones deductum est, receptum (receptio domni Martini) et tumulatum die 11 nov. In omnibus Occidentis martyrologiis celebratur Martinus; Usuardi elogium a nostro exscriptum est. Nota sunt quaecumque de tanti viri gestis referuntur a Sulpicio Severo et Gregorio Turonensi. Diffusissimum cultum testantur innumera toto orbe terrarum templa Martini nomine dicata, sed et libri plurimi carmine vel soluta oratione scripti, quorum antiquiores recenset BHL. 5610 – 5666. Longa fuit inter doctos de Martini anno emortuali controversia. Nunc plerique in unam sententiam conveniunt S. Martinum anno 397 obiisse. A Graecis et ipsis Aethiopibus non penitus ignoratus est, sed incertae sunt et parum accuratae memoriae synaxariorum, quibus Martinus laudatur tanquam episcopus Φραγγίας vel Ταρακίνης ad dies 10, 11 vel 12 nov. Vita BHG2. 1181, proxime in Actis nostris edenda, fabulis inquinata est. — Comm. martyr. hieron., p. 594 – 595; Synax. Eccl. CP., pp. 209, 211, 216, 217; Anal. Boll., t. XXXVIII, p. 5 – 136, et passim inde a t. III; N. Gervaise, La Vie de S. Martin de Tours, Tours, 1699; Tillemont, Mémoires, t. X, pp. 309 – 357, 771 – 87; Lecoy de la Marche, S. Martin2, Tours, 1890; C. Jullian, Notes Gallo-Romaines, 93 – 99, in Revue des Études anciennes, t. XXIV – XXV; H. Delahaye, La Vie grecque de S. Martin de Tours, in Studi Bizantini e Neoellenici, t. V, p. 428 – 31.
2. MENNAE] Martyrologium hieronymianum: in Alexandria metropoli sancti Minatis. Idem loci nomen certe non casu comparet an. 1041 in Melchitarum kalendario Damasceno (Assemani, Bibliothecae Apostolicae Vaticanae catalogus, t. II, p. 155). De die, summa meliorum auctoritatum consensio est, excepto tamen Oxyrrhynchi kalendario, ubi S. Menas annuntiatur die 12 nov. (Anal. Boll., t. XLII, p. 84). Cum veterum kalendariorum testimonio pari antiquitate commendatur ampullae testaceae, S. Menae nomine inscriptae, quae inde saltem a saec. V, per Aegyptum vicinasque regiones spargi coeptae sunt. Aegre tamen audientiam sibi facient eruditi qui ad saeculum III referunt eius modi eulogiam Scythopoli in Palaestina repertam (cf. A. Rowe, allatum ab I. Hondius, Supplementum Epigraphicum Graecum, t. VIII, p. 12, num. 52). De Mena martyre tacet breviarium Syriacum, quod silentium aegre intellegeretur si aestus quo mareotici thaumaturgi fama saec. V ineunte in partibus Orientis efferbuit, iam anno 411 Edessam commovisset. Utcumque iudicandum est de litterarum figmentis quae S. Menae memoriam adulterarunt, ex iis certo constat martyris sepulcrum non in Alexandriae suburbio, neque in urbis vicinia, sed trans lacum Mareotidem, in tescis locis, situm fuisse, ubi aliquandiu latuit, antequam extremo saeculo IV inclarescere coepit. Illic ab Arcadio imperatore (395 – 408) condita fuit basilica, quae subsequentibus regnis amplificata et variis aedificiis instructa, in civitatulam quandam increvit. S. Menam fabula quasi bipartito choro concinuit. In Aegypto, primum de sancti vita et gestis vulgi credulitas parum aut nihil sollicita fuit, sed sui thaumaturgi prodigia tantum ab hagiographis sibi venditari voluit. Ex eius modi narratiunculis, a quibus non abest scurrilitas interdum satis inverecunda, collectus est libellus BHG2. 1256 – 1269, cuius ratio et consilium aestimata sunt in Anal. Boll., t. XXIX, p. 128 – 35; t. XLIII, p. 46 – 49. Hunc novisse videtur Sophronius ille, qui et ipse non multo elegantiori stilo miracula perscripsit patrata in basilica SS. Cyri et Iohannis apud Canopum Aegypti (BHG2. 477 – 479; cf. cap. 46). Corpus Miraculorum S. Menae, labentibus saeculis, librarioli, interpretes, interpolatores graeci, copti, arabes, armenii, moscovitae, alii aliter retractarunt, truncarunt, contraxerunt, et quandoque novis capitibus auxerunt. Cf. BHO. 748 – 750; et Velikia minej cětii, Nojabŕ, dni 1 – 12 (Petropoli, 1897), p. 447 – 77. Seriem narrationum ex omnibus plenissimam exhibet versio aethiopica, quae e deperdita recensione arabica conversa videtur. Haec typographis iam commissa est in Actis SS., Nov. t. V, edenda cum primum Deo placuerit. Vide interim M. Chaine, apud C. M. Kaufmann, Ikonographie der Menas-Ampullen (Cairo, 1910), p. 48 – 49. Praeterea in codicibus copticis Miracula quaedam S. Menae nuper detecta sunt illi aetati certo posteriora, qua graecum illud corpus conclusum est. Exstat etiam una saltem narratio a ceteris aberrans, nubiano idiomate reddita, cui graeca origo non tam certis indiciis assignata quam iure quodam praerogativo asserta fuit (vide H. Schaefer et F. Ll. Griffith, in Abhandlungen der kgl. Preussischen Akademie der Wissenschaften, Phil.-hist. Kl., 1913, num. 8; E. Zyhlarz, in Abhandlungen für die Kunde des Morgenlandes, t. XVIII, 1, 1928, p. 132 – 54). De his omnibus singillatim exponendum erit suo loco in Actis SS. Nov. E nativo solo, non prorsus obscurata via, cultus S. Menae perlatus est in Phrygiam. Illic Cotyaei in civitate episcopali graecus hagiographus ei texuit historiam ad indigenarum usum accommodatam. Ne dolum suum aperte proderet, Menam Aegyptium fuisse non dissimulavit, sed eum tamen martyrii palaestra Cotyaei civem fecit, in quo oppido eum capitis damnatum fuisse asseverat, cum Diocletiano et Maximiano imperatoribus in romano exercitu militaret. Reliquum Passionis argumentum suffuratus est ex oratione S. Basilii ad laudem S. Gordii martyris Caesariensis BHG2. 703. Fraudem quam Tillemontius suspicatus erat (Mémoires, t. V, p. 758 – 60) in propatula luce exposuit v. d. P. Franchi de' Cavalieri (Hagiographica, in Studi e Testi, t. XIX, p. 9 – 18); qua detecta, corrigenda est nimis officiosa credulitas autumantium duos fuisse SS. Menas, alterum qui Alexandriae,alterum qui Cotyaei martyrium fecisset. Passionis S. Menae forma quaedam antiquior exstitit, cuius certa vestigia comparent in carmine Romani melodi († c. a. 560). Hanc, arte sua elutam, satis tamen fideliter reddidit Metaphrastes BHG2. 1250. Ex eadem stirpe non in graecis tantum sed in latinis et orientalibus litteris plerisque luxuriavit seges libellorum, e quibus nullus quidpiam proprium habet nisi facundiae aut barbariae varietatem (BHG2. 1251 – 1255; BHL. 5921 – 5923; BHO. 745 – 747; cf. Velikia minej četii, t. c., p. 440 – 47). Haec tamen indigesta strues veluti acervatim discriminari potest. Pars longe maior e Graecae hagiographiae suppellectili lucubrata est a rhetoribus qui Aegyptum nec viderant nec curabant. Contra scriptores aliquot Alexandrini vel Copti artem suam intenderunt ut fabulas quae apud Graecos de S. Mena increbruerant, quoquo modo conciliarent cum historia eius basilicae et cum memoriolis quae de vita ipsius sancti in Mareotide supernataverant. Pro omnium istarum lucubrationum compendio, mox, ut confidimus, legentibus prostabit oratio S. Iohanni Eleemosynario mendacissime supposita in codice coptico 540 bibliothecae Pierpont Morgan. Inde contracta fuit, non sine mendis, epitome aethiopica BHO. 746. Constantinopoli, iam saec. V, ut videtur, et certo ante ann. 532 (cf. Anal. Boll., t. XVI, p. 44 – 45), exstitit in Acropoli ecclesia Sancti Menae, cuius dedicatio recolebatur die 9 sept. (Synax. Eccl. CP., p. 68; cf. R. Janin, Échos d'Orient, t. XXXIII, 1934, p. 340 – 42). Regnante Basilio Macedone (867 – 886), S. Menae reliquias in Urbem regiam angelorum ministerio advectas fuisse vulgus audivit et credidit quantum satis erat ut Constantinopoli S. Menae cultus quasi vernaculus innasceretur. Huius inventionis anniversarium festum agebatur die 17 februarii(Synax. Eccl. CP., p. 410). Ipsi sancto fabulator quidam Passionem texuit BHG2. 1270, 1271 (cf. BHO. 751, 752), in qua martyr Alexandrinus SS. Hermogenae et Eugrapho consociatus novam personam induit, de qua agendum erit ad diem 10 decembris. — Anal. Boll., t. XXIX, p. 117 – 45; Comm. martyr. hieron., p. 595 – 96; K. Krumbacher, Miscellen zu Romanos, in Abhandlungen der kgl. Bayerischen Akademie, I. Kl., t. XXIV, 3 (1907), p. 1 – 43; P. Franchi de' Cavalieri, l. c.; C. M. Kaufmann, Die Menasstadt und das Nationalheiligtum der altchristlichen Aegypter, Leipzig, 1910; Id., Ikonographie der Menas-Ampullen, Cairo, 1910; R. Miedema, De heilige Menas, Rotterdam, 1913. De ampullis S. Menae post alios plurimos conferri potest M. Froment, Les eulogies et statuettes de S. Ménas, martyr égyptien, in Cahiers d'histoire et d'archéologie, t. IX (Nîmes, 1935), p. 438 – 444.
3. VALENTINI] Hieronymianum sub loci indicio Ravenna ad hunc diem collocat Valentinum, quem, aliis nominibus interiectis, sequuntur Felix, Felicitas, Felicia, Victorinus; qui omnes sancti Ravennates facti sunt ab hagiographis, etsi reapse alio pertinent. Valentinus est martyr Africanus, kalendario Carthaginiensi inscriptus ad diem 13 novembris, et in hieronymianis iterum nuntiatus Ravennae. De ceteris omnia ignorantur. Auctorem affert Baronius Adonem, qui prorsus silet. — Comm. martyr. hieron., p. 594.
4. ATHENODORI] In synaxariis Graecorum ad diem dec. 7 (al. 8, 18, 19 dec.) laudatur encomio, quod hic paucis contractum habemus, procul dubio e Passione prolixiore quae inedita adhuc latet. — Synax. Eccl. CP., pp. 285, 289, 321, 325; Anal. Boll., t. XLIV, p. 18.
5. VERANI] Elogium est Flori, dies autem signata est in martyrologio hieronymiano: in Lugduno depositio Verani episcopi. Veranum Lugduni mortuum ibidemque sepultum vereor ne inde colligi non possit. Certe episcopus Lugdunensis non fuit. Iam perspexerat Bollandus Lugdunenses tabulas vitiatas esse, et Veranum Vencii sedisse (Act. SS., Feb. t. I, p. 360). Veranus filius erat Eucherii episcopi Lugdunensis; cum fratre Salonio post nomen patris perperam in catalogum insertus est ex glossa, ut videtur, ad oram primum ascripta. Cum Salonio fratre, episcopo Gebennensi, et Ceretio Gratianopolitano ad Leonem papam litteras dedit (P.L., t. LIV, p. 887), eiusque mentio occurrit in epistulis Hilarii papae ad episcopos Galliae, Jaffé, Regesta2, 555, 562. — Comm. martyr. hieron., p. 596; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 294; t. II2, p. 161.
6. BARTHOLOMAEI] In martyrologii editionem quae prodiit anno 1586, insertus est a Baronio, qui se “huius vitae vetera monumenta” in monasterio Cryptae Ferratae asservata nondum vidisse fatetur. Vitam BHG2. 233, antiquam sane, temere tamen Lucae abbati Cryptensi ascriptam, si legisset, Bartholomaeum S. Nili Rossanensis (26 sept.) discipulum et successorem, non socium dixisset, neque ab ipso venerandi magistri Vitam concinnatam esse primus asseruisset. Etiamtum puer e patria Calabria in Campaniam ad B. Nilum adiit Bartholomaeus, eidemque iam morituro in condendo Tusculano coenobio affuit (c. 1004). Fratrum regimen non post annum 1024 suscepit quo a Iohanne p. XIX dedicatum est Cryptense B.M.V. templum (P. F. Kehr, Italia pontificia, t. II, p. 42). Mense aprili 1044, in Romana synodo cum episcopis, presbyteris cet. secundus inter abbates sedit (P.L., t. CXLI, p. 1365). Anno proxime sequenti, ut videtur, Benedictum p. IX monitis et increpationibus induxit ut, relicta sede pontificali, religiosum ipse sibi virum sufficeret. Circa medium tandem saeculum XI ad meliorem vitam transiit, die nov. 11, qua mox singulis annis coli coeptus est, teste menaeo manuscripto Cryptensi Δ. α. 3, quod Nilus hieromonachus anno 1114 exaravit (Th. Toscani, Ad typica Graecorum ac praesertim ad typicum Cryptoferratense S. Bartholomaei abbatis animadversiones, Romae, 1864, p. 80). Ἀκολουθία, seu officium proprium, eaque duplex in codice Β. β. 3, anno 1229 – 1230, iussu Pancratii praepositi descripta est a Iohanne monacho Rossanensi, simul cum encomio, cui dubitanter fidendum est: nonnulla enim ex audita fama narrat, utputa de sancti origine ac genere, de Benedicti IX inter Cryptenses paenitentia ac pio obitu, quae suppari Vitae auctori ignota, Calabro oratori fingere pronum erat. Altera autem laudatio BHG2. 234 non de nostro Bartholomaeo est sed de cognomini conditore Patiriensis in Calabria et Messanensis S. Salvatoris monasterii († 1130; Act. SS., Sept. t. VIII, p. 792 – 826). Extra suam Cryptam Ferratam non nisi recentiore aetate cultum publicum nactus est sanctus abbas, primo apud “monachos ritus latini totius ordinis S. Basilii” (Officia propria sanctorum …, Romae, 1706, p. 74, ad diem 14 nov.), deinde in Tusculana dioecesi, ab anno 1763 (A. Rocchi, De coenobio Cryptoferratensi, Tusculi, 1893, p. 169), in Rossanensi demum archidioecesi, die 13 nov., iuxta S. Rituum Congregationis decreta 15 iul. et 9 dec. 1775. — Act. SS., Sept. t. VII, p. 280 – 83; t. VIII, p. 801 – 802; G. Sciommari, Breve notizia e raccolta della vita di S. Bartolomeo, IV. abate del monastero di Grotta-Ferrata, Roma, 1728 (notandum est nonnulla huius libri exempla alteram prae se ferre inscriptionem: Note ed osservazioni istoriche spettanti all' insigne badia di Grotta-Ferrata ed alla Vita … di S. Bartolomeo …); A. Rocchi, De coenobio Cryptoferratensi, p. 16 – 19.
7. MENNAE] Obiit Mennas, eremita in Samnio, anno c. 583, quo die, incertum. De gestis unum auctorem habemus S. Gregorium, Dial., III, 26, cuius brevem narrationem amplificavit Leo Marsicanus seu Ostiensis BHL. 5926. Sacrum corpus translatum a Monte Sancti Mennatis, prope Vitulanum, ad civitatem Caiacensem primum, hinc ad Sanctae Agathae Gothorum asserunt libelli BHL. 5927, 5928, diligenter trutina examinandi. Anno 1110, 4 sept., ecclesia cathedralis sanctae Agathae Gothorum consecrata fuit in honorem Domini Salvatoris, S. Mariae virginis et sanctae crucis sanctorumque apostolorum Petri et Pauli et sancti Mennae confessoris per manus domini Paschalis II papae (Ughelli, Italia sacra, t. VIII2, p. 346). Dies 11 nov. S. Mennae eremitae anniversaria non est, sed ei assignata fuit propter homonymum martyrem cuius hodie festum agitur. In codice Vaticano lat. 5949, olim Beneventano, memoratur ad diem 10 nov. (Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 665). — F. Procaccini, Gli atti di S. Menna eremita, Napoli, 1833; Fr. Pedicini, La valle Vitulanese e S. Menna solitario, Bari, 1884.

PRID. ID. NOV.

[1] Natalis sancti Martini papae et martyris, qui Romae coacta synodo, cum Sergium, Paulum et Pyrrhum haereticos damnasset, iussu Constantis imperatoris haeretici per fraudem captus, et Constantinopolim perductus, in Chersonesum relegatus est; ubi ob catholicam fidem aerumnis confectus vitam finivit multisque miraculis claruit; cuius corpus postea Romam translatum, in ecclesia Sanctorum Silvestri et Martini conditum fuit.

[2] In Asia passio sanctorum Aurelii et Publii episcoporum.

[3] In territorio Senonensi sancti Paterni martyris.

[4] In portu Gandensi sancti Livini episcopi et martyris.

[5] In Polonia sanctorum martyrum Benedicti, Ioannis, Matthaei, Isaac et Christini eremitarum.

[6] Vitepsci in Polonia passio sancti Iosaphat ex Ordine sancti Basilii, archiepiscopi Polocensis, qui a schismaticis in odium catholicae unitatis et veritatis crudeliter interfectus, a Pio papa nono inter sanctos martyres adscriptus est. Eius tamen festivitas decimooctavo kalendas decembris recolitur.

[7] Avenione sancti Rufi, primi eiusdem urbis episcopi.

[8] Coloniae depositio sancti Cuniberti episcopi.

[9] Turiasone in Hispania Tarraconensi beati Aemiliani presbyteri, qui innumeris miraculis claruit; cuius admirabilem vitam sanctus Braulio Caesaraugustanus episcopus descripsit.

[10] Constantinopoli sancti Nili abbatis, qui ex praefecto Urbis factus monachus, sub Theodosio Iuniore doctrina et sanctitate claruit.

[11] Item Constantinopoli sancti Theodori Studitae, qui pro fide catholica adversus iconoclastas strenue pugnans, factus est in universa ecclesia catholica celebris.

[12] Compluti in Hispania sancti Didaci confessoris, Ordinis Minorum, humilitate celebris, quem Sixtus quintus sanctorum catalogo adscripsit; cuius festum agitur die sequenti.

NOVEMBRIS 12

1. MARTINI] S. Martini gestorum memoriam satis perspicuam servarunt documenta varia pro variis eius aetatis temporibus. Tuderti eum natum esse refert Liber pontificalis, LXXVI, BHL. 5595. Legationes quas Constantinopoli gessit ut Romanae sedis apocrisiarius breviter attingunt idem Liber pontificalis, LXXV, in Vita Theodori papae (ed. L. Duchesne, t. I, p. 333), et alia documenta ad huius pontificis administrationem pertinentia (ibid., p. 334 – 35). Theodoro successit Martinus anno 549. Initia eius pontificatus artissimo vinculo conserta sunt cum Gestis S. Maximi Confessoris et politicis machinationibus sectae monotheletarum, adeoque ex iisdem fontibus perdiscenda de quibus ad diem 13 aug. breviter dictum est. Anno 653, die 17 iulii, S. Martinus ab exarcho Calliopa, impetu facto in basilicam Lateranensem, e sede sua abreptus est atque Constantinopolim directus. Causa huius comprehensionis videtur fuisse non modo quod Romanus pontifex superiori anno in synodo Lateranensi damnaverat haeresim monotheletarum, cui publice patrocinabatur Typus a Constante II imperatore editus, sed maxime quod conscius existimabatur in seditione quam moverat Olympius exarchus (vide L. M. Hartmann, Geschichte Italiens im Mittelalter, t. II, 1, pp. 225 – 31, 236 – 37). Captivus Constantinopolim appulit die 17 septembris eiusdem anni; et postquam per dies 93 in Prandiara ergastulo artissima custodia iacuit, simulato iudicio coram sacellario et senatu, perduellionis damnatus est, die 20 decembris. Interea Paulus Constantinopolitanus patriarcha, morti proximus et imminenti Dei vindicta perterritus, imperatori suasit ut summi pontificis saltem vitae parceret. Itaque S. Martinus aliquamdiu in carcere qui Diomedis vocabatur minus crudeliter detentus est. Sed tandem, recrudescente Constantis odio, inde rursum eductus est mense aprili anni 654 et in Chersonesum relegatus, ubi post annos circiter duos vitae et aerumnarum finem assecutus est. Haec omnia articulatim et distincte exponuntur in commentario qui dicitur Theodori Sanctae Sophiae Spudaei BHL. 5593, et in “Commemoratione afflictionum” S. Martini in exsilio BHL. 5594. Utrumque documentum sola nobis servavit latina interpretatio Anastasii Bibliothecarii, cuius profecto auctoritas non nisi dubiam cautionem praestat. Nihilo tamen setius ipsa narratio apud omnes meritissimam fidem sibi fecit. Certe genuinae sunt duae S. Martini epistulae e Chersona scriptae, Jaffé2, 2080 et 2081, quae in extrema Commemoratione insertae sunt. Neque minus evidenter ipsum Martinum verba facientem audimus in binis litteris, quas Theodorus ille Spudaeus ad se datas profitetur, Jaffé2, 2078 et 2079. Verum indicia multa et rectissime collineata praefracte obstant ne istae litterae credantur eo tempore, ea forma eoque ordine scriptae fuisse, quibus in Theodori libello referuntur. Praeterea ipsius Theodori narrationes, quibus Martini epistulae veluti marginantur, manifeste fictae sunt a latino scriptore sequioris aetatis. Scilicet Anastasius, nullo quod perspiciamus maligno consilio, sed probabilius ut mutilum apographum utcumque sarciret, laciniosam partem narrationis suo marte refecit atque complevit. Reapse ambo libelli BHL. 5593 et 5594 ad unum idemque documentum pertinent, quale fuisse videtur amplior illa S. Martini Vita quam se legisse ostendit hibericus interpres Vitae S. Maximi Confessoris (vide Anal. Boll., t. LI, p. 225). Periit illa quidem, sed eius aliquam epitomen feliciter excepit codex 254 bibliothecae Patmiacae Sancti Iohannis Evangelistae, saec. XI exaratus. Quae nuper edita fuit in Analectis nostris, t. c., p. 253 – 62, ex imagine photographica infelicem casum passa, et castigatius, si Deus faverit, recudetur in Act. SS., t. V Novembris. Ex Vitae graecae plano et continuo tenore luculenter constat iniuria temporum subortos esse obices qui Theodori libellum et Commemorationis prooemium legentem offendunt in latina interpretatione Anastasii Bibliothecarii. Scholion sive Hypomnesticum, nominibus inscriptum Theodosii et Theodori, BHL. 5844, cuius graecum exemplar non ita pridem luci restitutum est, exilis esse momenti non est cur denuo moneamus (vide superius dicta ad diem 13 augusti). Ex testimonio perquam probabili Vitae graecae S. Martinus exspiravit anno 654, die 13 aprilis, ad quem diem eius Vita inserta est menologio Patmiaco inter Passionem S. Tryphaenae (12 apr.) et Passionem SS. Aristarchi, Pudentis et Trophimi (14 apr.). Causa cur 16 sept. commemoretur vix aliquid habet quaestionis. Ad Deum migravit S. Martinus in festo S. Euphemiae virginis et martyris. Iamvero in martyrologio hieronymiano et in sacramentario Gelasiano, quae morem antiquum referre videntur, natale S. Euphemiae agendum indicitur idibus aprilibus. Postquam autem S. Euphemiae festum ad diem 16 septembris translatum est, S. Martinus quoque suo loco mutatus est, ne eius Vitae testimonium pugnantia loqueretur. In synaxariis usus recentior veterem non penitus interclusit; nec desunt recensiones, ut est, exempli gratia, synaxarium Sirmondianum, in quibus S. Martinus utroque die commemoretur. Librum Pontificalem sectatus est Florus, qui S. Martinum papam annuntiat XVI kal. octobres. Sed inde ab Adone, sancto martyri dies assignatus est quem nunc obtinet, prope suum illustrem cognominem, Martinum Turonensem. Quod notat Baronius, ecclesiam romanam, a S. Silvestro papa conditam, “quae Equitii titulus dicitur”, et in qua S. Martini Turonensis memoria recolebatur, alterius S. Martini honori atque memoriae cessisse, “postquam … huius sanctissimi papae et martyris corpus in eandem ecclesiam illatum est”, multifariam correctioni obnoxium est. — L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 336 – 40; Id., L'Église au VIe siècle, p. 443 – 53; Synax. Eccl. CP., pp. 47 – 50, 64, 598 – 602; W. Peitz, Martin I. und Maximus Confessor, in Historisches Jahrbuch, t. XXXVIII (1917), pp. 213 – 36, 429 – 58; Anal. Boll., t. LI, p. 225 – 62. Cf. supra, ad 13 aug., in Maximo.
2. AURELII] Baronius: “Agit de his Beda, licet male in Africa, pro Asia, ponantur. Nam hi fuerunt Asiani episcopi, qui scripserunt contra haeresim Cataphrygarum, ut patet ex epistola Serapionis, quam refert Eusebius, Hist. lib. V, c. 18 [lege V, 19, 3].” Non ex Beda sed ex hieronymiano quodam codice haec accepit, in quo primum nomen luxatum repperit, nisi proprio marte manum emendatricem adhibendam et Aurelium Maurilio supponendum censuerit. Nam certa est codicum lectio Maurili, Pupli. Praemissum est indicium in Africa; et quamquam de Maurilio et Puplio praeter nomina nihil traditum est, temerario quodam ausu in Asia collocantur et episcopali dignitate ornantur, quae omnia coniectura Baronii nituntur. — Comm. martyr. hieron., p. 597; Les origines du culte des martyrs2, p. 206 – 207.
3. PATERNI] Usuardus: in territorio Senonico sancti Paterni martyris. Verum, diem 13 novembris diserte significat Vita BHL. 6479, quam saec. XII ineunte rescripsit et polivit ignotus monachus Sancti Petri Vivi Senonensis, ubi praecipua veneratione colebatur Paternus, Sancti Petri Vivi quondam monachus: Passus est… Paternus martyr in idibus novembribus Senonico comitatu villa Serginia (Sergines, dép. Yonne). Eidem diei favent martyrologium Senonense in codice Reginensi 567, saec. X (Geoffroy de Courlon, Le Livre des Reliques de l'Abbaye de Saint-Pierre-le-Vif de Sens, edd. G. Julliot et M. Prou, Sens, 1887, p. 151); kalendarium Sancti Petri Vivi, saec. XIII exeunte exaratum (ibid., p. 144); kalendarium Carnutense, saec. XIII – XIV (V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. I, p. 290). Praeterea martyrologium Lobiense, incerto tempore scriptum, a Sollerio profertur; et auctaria quattuor ex propagine Adonis Sangermanense, Reginensia 511 (saec. XI), 512 (saec. XII), 514 (saec. XII), Usuardinum elogium, nihil mutatum, exhibent ad diem 13 novembris. Uter dies verior sit, tunc fortasse apparebit cum de Vitae BHL. 6479 fide constabit, etsi in idus novembres propendemus, quae apud Senones Paterno festae erant. Si Vitae credendum est, Paternus, Armoricana regione, civitate Constantia oriundus, primum monasterio Saxiaco (alias Scisciaco, gallice olim Scissy, hodie Saint-Pair-sur-Mer, dép. Manche) traditur a parentibus divinis dogmatibus imbuendus, angelico monitu discessit ad Senonicum … comitatum, ad portum qui Ionnensis vocatur tractus a villa Ionna (Jaulnes, dép. Seine-et-Marne), in monasterium Sancti Petri, posthac ire perrexit ad moenia Senonensis urbis, ubi monachus fuit Sancti Petri Vivi, sub Crodolino seu Chrodolino abbate, ineunte, ut videtur, saec. VIII, tandem a latronibus occisus est Serginiae. Ibi corpus aliquandiu iacuisse credibile est, dein translatum Braiacum (Bray-sur-Seine, dép. Seine-et-Marne), anno, ut fertur, 959, mox in urbem Senonensem, iterumque Braiacum, ubi reliquiae elevatae sunt die 23 septembris 1685. Serginiae fuit prioratus Sancti Paterni, ubi festum saec. XIX die 12 novembris celebrari solitum legimus. — E.-A. Pigeon, Vies des saints du diocèse de Coutances et Avranches, t. II (Avranches, 1898), p. 207 – 231.
4. LIVINI] Ipsi Gandenses, ante saec. XI, ne nomine quidem noverant Livinum, cuius primus meminit Othelboldus, abbas Sancti Bavonis (1019 – 1024), ad Odgivam comitissam, Balduini Barbati uxorem, scribens de reliquiis quae in suo monasterio asservabantur: Octavus sanctus Livinus episcopus de Scottia causa orationis veniens et apud villam quandam Sancti Bavonis hereditariam a viris malignis interfectus, palmam est a Christo martyrii adeptus (in Neues Archiv, t. VIII, p. 371). Comparasse sibi Bavonianos anno 976 villam Holthem dictam, hodie Sint-Lievens-Houtem, constat ex diplomate Ottonis II, in quo nulla S. Livini mentio, M. G., Dipl., t. II, p. 143. Inde Gandam anno 1007 allatas Livini reliquias tradit libellus BHL. 4962, dubiae fidei. Anno c. 1050 Vitam BHL. 4960, qua portentosiorem aegre finxeris, consarcinavit monachus Sancti Bavonis, incerti nominis, qui sibi visus est coenobii sui adversus monachos Blandinienses Sancti Petri iura tueri. Huic si credideris, Livinus, regio sanguine clarus et a S. Augustino Anglorum apostolo ordinatus, ex archiepiscopo Hibernorum mediante saec. VII Flandrorum apostolus factus est et in vico Esca (Sint-Lievens-Essche) cum Brictio puero pro fide sanguinem fudit. Quas fabulas, innumeris miraculis intermixtas, sub ementito nomine S. Bonifatii editas, olim respuit Papebrochius noster, Act. SS., Iun. t. I, p. 494. Carmen quod Florberto abbati Livinus, cruentae mortis praescius, inscripsisse traditur, re vera fetus est saeculi XI. Ex quibus omnibus perspicue apparet mera figmenta Gandae narrari de Livino, episcopo Hiberno et martyre. Coniectura est haud improbabilis, cultum quondam fuisse in Holthem Liafwinum seu Lebuinum, presbyterum anglo-saxonem, Frisonum apostolum, qui in fastis hoc ipso die 12 novembris memoratur. Hunc creduntur Gandenses immutasse in Livinum, cuius gesta pro lubitu commenti sunt, haud semel tamen adhibita Lebuini Vita antiquiore BHL. 4810b. Brictium puerum merum nomen esse ex martyrologio assumptum, ubi postridie memoratur Brictius episcopus Turonensis, nemo non videt. Ex Vita BHL. 4960 sensim Livini memoria in kalendaria permeavit, neque Gandae tantum sed in finitimis agris viguit, immo etiam maria transmisit. Saec. XII inscribitur Livinus in tribus codicibus Monacensibus martyrologii Hermanni Contracti; saec. XV festum indicitur in breviario Aberdonensi. Molanus, Grevenum secutus, Livinum annuntiat. — Act. SS. Belgii, t. III, p. 96 – 140; O. Holder-Egger, in Historische Aufsätze dem Andenken an Georg Waitz gewidmet (Hannover, 1886), p. 644 – 59; L. Van der Essen, Étude critique sur les Vitae des saints mérovingiens de l'ancienne Belgique, p. 368 – 75; J.F. Kenney, The Sources for the Early History of Ireland, t. I, p. 509; Anal. Boll., t. IV, p. 199 – 201; t. XXXIV – XXXV, p. 306; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 383; Id., Les bréviaires, t. V, p. 176; A. P. Forbes, Kalendars of Scottish Saints (Edinburgh, 1872), pp. 122, 136, 167; H. Grotefend, Zeitrechnung des deutschen Mittelalters, t. II: Kalender, p. 130.
5. BENEDICTI] Benedictus, natu Beneventanus, nondum adultus non tam sua quam parentum culpa presbyteratus ordinem mercatus est. Intra paucos annos loca et vivendi genera subinde mutavit, canonicus, monachus in coenobio Sancti Salvatoris in Calabria, eremita in monte Soracte. Inde S. Romualdum in monte Cassino devertentem convenit; cuius admiratione captus in eius disciplinam se tradidit, et eo magistro in vitae asceticae laboribus se exercuit Romae primum et in Pereo insula prope Ravennam. Anno 1001 sodalis eius et condiscipulus S. Bruno, qui futurus erat episcopus Querfurtensis et martyr, cum Ottonis III imperatoris rogatu ad fidem christianam in Poloniae partibus disseminandam se accingeret, Benedicto persuasit ut operis evangelici ei se socium adiungeret, et S. Romualdum inflexit ut electum hunc discipulum dimitteret. Benedictus igitur et monachus alter nomine Iohannes anno eodem, S. Brunonem antegressi, in Polonia maiore consederunt non procul ab urbe Poznań, in silvestri solitudine, ubi Boleslavus Chrobry dux oratorium et cellas iis condidit. Iam discipuli aliquot iis adhaeserant, cum incepto labori periculum imminere visum est praesertim ob discidium quod, mortuo Ottone imperatore († 24 ian. 1002), inter eius successorem Henricum II et Poloniae ducem subortum est. Benedictus igitur diutius moranti Brunoni occurrere et, si opus foret, Romam usque pergere constituit. Sed Boleslavus, cui in urbe Praga occurrit, eum retro iter convertere iussit. Non multo post tempore, in pervigilio S. Martini, cui eorum ecclesiola sacrata erat, nocte concubia, Benedictus, Iohannes et duo poloni monachi Isaac et Matthaeus, fratres germani, a latronibus iugulati sunt. Cum iis famulus nomine Christianus, qui iis auxiliatum accurrerat, in area sacelli oppressus fuit. Ungerus autem Poznensis episcopus tertio post necem die, eorum funus sollemni pompa circumdatus curavit, cum honoribus et caerimoniis quae martyribus tribui solent. Sanctorum corpora … bis bina in uno monumento secundum ordinem posita ea die sepulta sunt, qua redemptio nostra Filius Dei in sepulchro requievit… Puerum vero Christinum, ministrum sanctorum, quia talem sanctitatem non habuit et cum ligno se defendere voluit, foras in claustro posuere … (BHL. 1147, c. 13). Huius tamen corpus, a corruptione illaesum, paulo post elevatum est et in ipsa ecclesia conditum fuit. Ex qua narratione, nisi res aperta quaesitis difficultatibus obscuratur, constat Benedicto eiusque sociis quattuor die 10 nov. occisis funus factum esse perendie, die 12 nov., in sabbato: quae temporis notatio apte quadrat in annum 1003. Eorum depositio in ipsa ecclesia ab episcopo loci ritu sollemni celebrata habita fuit pro legitima cultus publici institutione. Quam anno 1508 Iulium p. II a Petro Delphinio abbate generali Ordinis Camaldulensis exoratum decretoria sententia confirmasse somniavit saeculo XVII Thomas Mini. Passionem quinque Fratrum BHL. 1147, grandiloqua et subobscura oratione, sincere tamen et interrogatis coram testibus, conscripsit, in ipso eorum monasterio, S. Bruno Querfurtensis extremo, ut videtur, anno 1008. Locorum notitiam ab eo tacite anticipatam fuisse non mirum est in laudatione, quae veluti ad usum domesticum destinata erat. Ex Brunone aliisque fontibus partim ornatius partim tamen minus cauta cum reverentia Boleslavi ducis, agonem quinque Fratrum attigit S. Petrus Damianus in Vita S. Romualdi BHL. 7324, cc. 48 – 52. Minorem fidem meretur Cosmae Pragensis narratio in Chronica Boemorum, I, 38, BHL. 1148; nullam propemodum Petrus de Natalibus, V, 129, et reliqui historiarum sarcinatores allegati a Baronio; quibus saeculo XVII accesserunt paris meriti hagiographi, Thomas Mini, Le vite de' santi Giovanni e Benedetto, discepoli del padre S. Romualdo (Florentiae, 1605), et Martinus Baronius, Vitae, gesta et miracula sanctorum quinque fratrum (Cracoviae, 1610). Attamen sapienter monet V. Kȩtrzyńsky non recedendum esse ab auctoritate veterum scriptorum quibus ex memoriis nondum obsoletis notum erat monasterium a rege Poloniae conditum prope sanctorum martyrum tumulos (Monumenta Poloniae historica, t. VI, p. 386). Iis igitur fides esto qui S. Benedictum eiusque socios passos referunt Casimiriae (Kazimierz) ad Vartam fluvium, non procul ab urbe Poznań, inter occidentem et septemtrionem. Illic pietas popularis sacella quinque singulis martyribus dicata venerari perseveravit postquam anno 1038 Bretislavus Bohemiae dux ossa eorum in Moraviam asportata Olomutii ecclesiae donavit. Quid intersit inter Casimiriae monasterium illud et abbatiam Mesericum (Meseritz), S. Adalberti gloria claram, ex obmutescentibus documentis parum feliciter extundere voluerunt eruditi. Posteriores vices reliquiarum Quinque Fratrum et cultus eorum propagationem sobrio conspectu exhibet A. M. Zimmermann, Kalendarium Benedictinum, t. III, p. 294. — H. G. Voigt, Brun von Querfurt (Stuttgart, 1907), pp. 117 – 20, 282 – 83, 377 – 436; P. David Les sources de l'histoire de Pologne à l'époque des Piasts (963 – 1386) (Paris, 1934), p. 106 – 110; Zimmermann, t. c., p. 291 – 294.
6. IOSAPHAT] Iohannes Kuncewicz, qui monastico nomine appellatus est Iosaphat, Vladimiriae in Volhynia natus est anno, ut videtur, 1580 (vel 1584, si probatam auctoritatem secutus est) I. Martinov, Annus eccl. graeco-slavicus, ad d. 12 nov.). Anno 1604, Vilnae monachus factus est in coenobio Sanctae Trinitatis, tunc neque numero alumnorum neque observantiae laude conspicuo, de quo non satis constat num ad unionem cum Romana sede Brestae Lithuanorum synodo nuper decretam re et facto se flexisset. Brevi tempore, per omnes gradus ecclesiasticos et monastica officia, multiplex curriculum emensus est. Interea cum Iohanne Rutscio, qui anno 1613 Kioviensis metropolita creatus est, et aliquot viris egregiis, Basilianam observantiam inter monachos redintegravit et ad Ecclesiam Ruthenicam cum Latina coniungendam naviter allaboravit. Anno 1614 Vilnensi monasterio praefectus est; dein, post triennium episcopus consecratus et Gedeoni Brolnicki archiepiscopo Polocensi coadiutor datus; cui vita functo in pontificalem cathedram an. 1619 successit. Gregem suum ad catholicam unitatem constanti studio impulit, fortius tamen quam prudentius. Nec mirum est in gente cerebrosa et religiosis simul civilibusque odiis exacerbata episcopi vehementiae passim repugnatum fuisse. Eius adversariorum querelas probabili fundamento niti haud infitiatus est ipse Lithuaniae cancellarius Leo Sapieha in litteris ad S. Iosaphat datis die 12 martii 1622 (has vide gallice redditas apud A. Guépin, Un apôtre de l'union des Églises au XVIIe siècle. Saint Josaphat, 2e éd., 1898, t. I, Pièces justificatives [2], p. 1 – 10; et duas S. Iosaphat defensiones, ibid., p. 11 – 18; cf. t. II, p. 30 – 45). Nec videtur vir sapiens et pius sancto archiepiscopo admonitionem a se indignanter depellenti causam adiudicasse. Nihilo tamen setius, cum die 12 nov. anno 1623, Vitebsci in domo episcopali a tumultuante plebe crudeliter oppressus fuit eiusque corpus exanime infami ludibrio violatum, populus universus, rex, proceres et ipse Sapieha certo cognoverunt generosum pastorem pro grege sanctisque Ecclesiae legibus occubuisse. Idem sensit summus pontifex Urbanus VIII, quo annuente et hortante de servi Dei virtutibus et martyrio quaestio iudicibus ecclesiasticis commissa est. Die 15 sept. 1625 S. Congr. Rituum ad archiepiscopum Polocensem et archimandritas Polocensem et Vitebscensem litterae remissoriales datae fuerunt. Non tamen ante 20 mart. 1628 testes interrogari coepti sunt. Novam moram interposuerunt, ut videtur, dissensiones quibus Ruthenorum Ecclesia tunc agitata fuit. Verum post alteram inquisitionem Poloci habitam et reliquiarum iteratam recognitionem, decretum, quod vocunt, de tuto latum est die 14 dec. 1642. Itaque Urbanus p. VIII die 6 maii 1643 annuit ut cultus B. Iosaphat archiepiscopi et martyris in omnibus ecclesiis Ordinis sancti Basilii celebraretur et eiusdem festum ageretur quotannis die 12 novembris. De gestis eius miraculisque illustrandis primus, quem noverimus, curavit Stan. Kosiński S.I. († 22 apr. 1657), cuius prolixa narratio, post eius mortem, in compendium redacta est, quod Vilnae editum fuit an. 1665 (Żywot i mȩczenstwo Bł. Josafata Biskupa i Mȩczȩnika szerze zebrane przez X. Stanisława Kosiń skiego Soc. Iesu, teraz… krótko do druku podane przez jednego kapłana tejeż Societatis). Hoc aliisque fontibus usus Iacobus Susza episcopus Chelmensis De vita, martyrio et miraculis B. martyris Iosaphat Kuncevicii oratorio stilo librum conscripsit, quem Alexandro p. VII dedicavit (Romae, 1665). In qua lucubratione meritissimas servi Dei laudes, trito hagiographorum apparatu non tam ornatas quam obfuscatas fuisse nimis manifestum est (editio nova, emendatior et auctior, curante Ioanne Martinov S. I., Cursus vitae et certamen martyrii B. Iosaphat Kuncevicii, Parisiis, 1865). Cum autem in Lithuania autumnali tempestate concursus advenarum praepediretur, Cyprianus Zochowski metropolita Polocensis Innocentium p. XI flagitavit ut B. Iosaphat festum ad diem 25 sept. transferretur (A. Theiner, Vetera monumenta Poloniae, t. III, p. 672); quod S. Congr. Rit. decreto 2 sept. 1679 indultum fuit. Sed Benedictus p. XIV, cum B. Iosaphat archiepiscopum Polocensem nondum rite sanctis annumeratum, Romano martyrologio inscribi iussit, eius commemorationem ad d. 12 novembr. reduxit, a qua deinde non dimota fuit (Litterae apostolicae de nova martyrologii editione, VIII). Rutheni tamen decreto synodi Zamoscenae an. 1721, die 26 sept. feriari iussi sunt, quae in latinis quoque ecclesiis Poloniae S. Iosaphat sollemnis habetur. Tandem Pius p. IX, die 29 iun. 1867, beatum Iosaphat consuetis caerimoniis inter sanctos colendum decrevit. Leo autem p. XIII, die 28 iun. 1882, eius officium et missam ad universam Ecclesiam extendit (14 nov.). S. Iosaphati reliquias post multiplices et adversas locorum temporumque vices, insperato Dei numine Bialae in Alba Russia anno 1915 ab interitu et oblivione vindicatae sunt et Vindobonam translatae, ubi post iuridicam recognitionem in sacello Sanctae Barbarae Ruthenorum reconditae fuerunt. — Annus graeco-slavicus, in Act. SS., Oct. t. XI, p. 277 – 79; D. Bartolini, Commentarium actorum omnium canonizationis sanctorum Iosaphat Kuncewicz … cet., Romae, 1868; Benedictus, XIV, De servorum Dei beatificatione, t. I, Appendix III ad lib. 3; D. Doroźynsky, Ex Actis processus canonizationis gloriosi martyris Iosaphat Kuncevicii, archiep. Polocensis, in Opera theologicae Societatis Ucrainorum, (Leopoli, 1925), p. 111 – 230; G. Hofmann, S. I., Der hl. Josaphat, Erzbischof von Polozk und Blutzeuge. Quallenschriften in Auswahl, I: Zu Josaphats Blutzeugnis, in Orientalia Christiana, t. I, num. 6, 1923; J. Skruteń, Relacya o Zamordo: bł. Józafata, in Analecta Ordinis S. Basilii Magni, t. III (1930), p. 403 – 431; J. Bocian, Vidnajdennja i rozpiznannja moščiv. sv. svščm Josafata Kuncevič a 1915 – 1917, in Opera theolog. Soc. Ucrainorum, t. c., p. 51 – 85.
7. RUFI] Baronius: “De eodem vetera manuscripta hac die, ex quibus etiam recentiores.” Haec nimium incerta sunt, immo, ut aperte loquamur, falsa. Antiqua episcoporum Avenionensium series suppositicia est, nec de Rufo, episcopi dignitate ornato, ullum est vestigium in monumentis. In martyrologio, saec. XI Avenione exarato, ad diem 14 nov. recolitur memoria S. Rufi confessoris. In tabulario publico inter monumenta episcopatus Avenionensis servatur instrumentum die 18 aug. 917 (918?) confectum quo ecclesiae cathedrali restituitur abbatiola Sancti Rufi, quae temporibus priscis una cum ecclesia Sancti Iuliani a viris religiosis episcopo tradita fuerat. — L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 266 – 67.
8. CUNIBERTI] In pago Mosellano sub finem saec. VI nobili genere natus et in palatio Chlotarii II enutritus, Coloniae in episcopatu successit Remedio. Subscripsit actis synodi Clippiacensis anno 626 (aut 627). Tum in consiliis Dagoberti I et Sigiberti III, tum apud Francorum optimates plurimum valuit, testante haud semel scriptore aequali Chronicorum quae dicuntur Fredegarii scholastici (lib. IV, c. 75): Dagobertus… Sigybertum filium suum in Auster regem sublimavit; Chunibertum Coloniae urbis pontevecem et Adalgyselum ducem palacium ad regnum gobernandum instetuit; cf. c. 58 et 86). Mentio eius etiam occurrit in variis instrumentis et praeceptis regiis, de quibus nuper in Analectis nostris, t. LVI, p. 370 – 82 (cf. J. Halkin et C.-G. Roland, Recueil des chartes de l'abbaye de Stavelot-Malmédy, t. I, p. 1 – 8). Vitae BHL. 2014 – 2017, non ante saec. X conscriptae, valde ieiunae sunt et exiguae auctoritatis. Obiit Cunibertus anno c. 660, sepultusque est Coloniae in ecclesia ad Rhenum eius nomini nunc dicata. Memoria eius inde a saec. IX in martyrologiis, ut apud Wandelbertum et Usuardum, et in vetustis kalendariis et sanctorum litaniis, frequenter signata est. — Anal. Boll., t. XLVII, p. 338 – 67; t. LIV, p. 13; t. LV, p. 69; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 179; G. Zilliken, Der Kölner Festkalender, p. 114; P. P. Clemen Die Kunstdenkmäler der Rheinprovinz, t. VI, 4, p. 231 – 313.
9. AEMILIANI] Aemilianus, eremita primum sub magistro S. Felice Bilibiensi (BHL. 2861), posthac a Didymo, Turiasonensi episcopo, sacerdotio initiatus, in ecclesia Bergegii (Vergegii) presbyteri est functus officio. Deinde, cum ex invidia insimularetur de pecuniis ecclesiae repertundis, quod vitae supererat, omisso munere, in solitudine egit obiitque anno 574. Ut Fronimiani fratris precibus faceret satis, S. Braulio Caesaraugustanus episcopus († 651), auditis testibus qui Aemilianum vivum noverant, sub testificatione Cythonati abbatis venerabilis, Sofronii et Gerontii presbyterorum atque sanctae memoriae Potamiae religiosae feminae, Vitam litteris mandavit quae possit in missae eius celebritate quantocius legi (BHL. 100). Subdit Braulio: Hymnum quoque de festivitate ipsius sancti, ut iussisti, iambico senario metro compositum transmisi… De eadem quoque solemnitate ut missa recitaretur communis iniunxi dilecto filio meo Eugenio diacono. In kalendariis mozarabicis commemoratur Aemilianus die 12 novembris, qui emortualis creditur. In itinere hispanico, anno 858, Braulionis libellum evolvisse credendus est Usuardus, qui scribit: apud provinciam Tarraconensem, civitate Tirassona, beati Emiliani presbiteri et confessoris, cuius admirabilem vitam Braulio Caesaraugustanus episcopus simplici sermone descripsit. Re tamen vera Aemilianus non Turiasone sed Vergegii mortuus et sepultus est; errori ansam fortasse dedit quod in Vita legerat Usuardus de Didymo episcopo Turiasonensi, a quo S. Aemilianus sacros ordines susceperat. — M. Férotin, Le Liber Ordinum, p. 486 – 87; Id., Le Liber mozarabicus sacramentorum, pp. 603, 608, 838, 900; J. Perez de Urbel, Los monjes españoles en la edad media, t. I (Madrid, 1933), p. 171 – 177; C. H. Lynch, Saint Braulio, Bishop of Saragossa (Washington, 1938), p. 219 – 40; Anal. Boll., t. LI, p. 293 – 317; t. LIII, p. 90 – 100; U. Chevalier, Repertorium Hymnologicum, 13169; J. Perez de Urbel, in Bulletin hispanique, t. XXVIII, p. 232.
10. NILI] Vix non omnia quae in synaxariis ad hunc diem (vel etiam nov. 10) et in Nicephori Callisti Hist. eccl., l. XIV, cc. 30, 53, 54 narrantur, hausta sunt e libello BHG2. 1301 – 1307 de caede monachorum in Sina monte, quem ab ipso Nilo conscriptum finxit hagiographus quidam saeculo incerto (cf. supra, ad 14 ian.). Reapse Nilus, cuius epistulae plus mille et ascetica opuscula nonnulla servata sunt, neque Constantinopoli praefectum Urbi aut praetorio egisse neque inter Sinaiticos anachoretas unquam vixisse credendus est. S. Iohannis Chrysostomi discipulis a Georgio monacho annumeratus, virorum coenobio haud procul Ancyra Galatiae diu praefuisse diemque supremum c. ann. 430 obiisse putatur. Teste synaxario corpus eius ad Sancti Pauli in orphanotrophio depositum esse vulgo censebatur (ὥς φασιν); quae fama inde ortum habuisse videtur quod in illam ecclesiam a Iustino imp. translatae fuerant reliquiae Sinaitarum martyrum. In codice Athonensi Batopedino 243 inedita iacet Vita S. Nili quae inc. Νεῖλος ὁ τρισμακάριος ὡρμᾶτο μὲν ἀπὸ Ἀγκύρων τῆς Γαλατίας. — Synax. Eccl. CP., p. 217; cf. p. 209, 389 – 91; Fr. Degenhart, Der hl. Nilus Sinaita, Münster i. W., 1915; Id., Neue Beiträge zur Nilusforschung, ibid., 1918; K. Heussi, Untersuchungen zu Nilus dem Asketen, Leipzig, 1917; Id., Das Nilusproblem, ibid., 1921; Anal. Boll., t. XXXVIII, p. 420 – 23.
11. THEODORI] A Baronio in recognitione martyrologii praetermissus, iussu tandem Urbani p. VIII fastis nostris ascriptus est Theodorus Constantinopolitanus, filius S. Theoctistae, qui primo sub avunculo S. Platone in Saccudii coenobio monachus, celeberrimum postea S. Iohannis Baptistae in urbe regia monasterium instauravit et gubernavit, quod a Studio conditore tribus ante saeculis nomen acceperat. Ter ab imperatoribus in exsilium pulsus, tanta constantiae simul et doctrinae laude claruit, ut quasi alter post S. Basilium monasticae vitae pater atque legifer passim haberetur. Obiit in Principis insula anno 826, die nov. 11 (non 12), qua eius memoria a Graecis recolitur. Anno denique 844 sanctum corpus Constantinopolim translatum est a S. Methodio patriarcha et simul cum reliquiis germani fratris Iosephi, Thessalonicensis olim episcopi, in sepulcro S. Platonis depositum. Huius translationis annua commemoratio nonnullis synaxariis et kalendariis inscripta est ad diem ian. 26 (v. g. in cod. Veneto Naniano 170, de quo Mingarelli in catalogo, p. 381; et in ms. Mosquensi, unde μηνολόγιον edidit C. F. de Matthaei, Novum Testamentum graece, t. I, 1803, p. 760) vel 25 (ita in synaxario bibliothecae Ambrosianae, cuius elogium protulit Sirmondus inter Veterum testimonia de S. Theodoro; inde P. G., t. XCIX, p. 104). Ex epistulis quas ipse monachis aliisque innumeras dedit, item ex utraque Catechesi seu homiliarum ad discipulos corpore, e Testamento BHG2. 1759 et ceteris scriptis, qualis quantusve fuerit Theodorus, potissimum innotescit. Legendi sunt praeterea Theophanes chronographus, Naucratii Studitae encyclica BHG2. 1756, anonymi Translatio SS. Theodori et Iosephi (Anal. Boll., t. XXXII, p. 50 – 61) et Vitae duae iam pridem editae, quarum alteram BHG2. 1754 Michael monachus concinnavit, altera vero BHG2. 1755 Theodoro Daphnopatae tribuitur. His nuper accessit Vita tertia, quae iisdem quidem verbis ac secunda incipit et desinit, multo tamen auctior adductis Vitae primae excerptis facta est (ed. A. Dobroklonskij, Prepodobnyj Theodor, t. I, Odessa, 1913, p. XXXIV – XC; cf. Anal. Boll., t. XXXVIII, p. 203 – 206). — Act. SS., Mai t. I, p. LIII; Nov. t. IV, p. 317; Synax. Eccl. CP., pp. 209, 214 – 16, 421; C. Van de Vorst, in Anal. Boll., t. XXXII, pp. 27 – 62, 439 – 47; t. XXXIII, p. 31 – 51; J. Pargiore, in Vizantijski Vremennik, t. IX (1902), p. 31 – 102; E. von Dobschütz, in Byzantinische Zeitschrift, t. XVIII (1909), p. 60 – 72; V. Grumel, in Échos d'Orient, t. XX (1921), p. 257 – 268, et t. XXXVI (1937), p. 181 – 89; Sophronius Eustratiades in Ῥωμανὸς ὁ Μελῳδός, t. I (Paris, 1933), p. 372 – 410; Anal. Boll., t. XII, p. 316; t. XLVI, p. 212; P. Franchi de' Cavalieri, ibid., t. XXXII, p. 230 – 35.
12. DIDACI] Natus anno c. 1400 in Sancti Nicolai de Portu oppido dioecesis Hispalensis, et Minoribus de Observantia ascriptus, cum in Canariis insulis, tum Romae ad Sanctae Mariae de Aracaeli Didacus insignia virtutis exempla praebuit. Mox in Hispaniam redux, obiit Compluti die 12 novembris 1463. Philippus II Hispaniarum rex, qui Didaci meritis Carolo filio valetudinem restitutam referebat, postquam a Pio IV itemque a Pio V et Gregorio XIII iteratis precibus petiit ut Didacum sanctis annumerarent, id tandem a Sixto V consecutus est die 2 iulii 1588. Festus dies designatus fuit 12 novembris, quem in posterum diem transtulit Innocentius XI die 19 iulii 1681. — P. Galesinius, Sancti Didaci Complutensis canonizatio, Romae, 1588; Relatione della canonizatione di san Diego di Alcala di Henares, Roma, 1588; Fr. Pegna, De vita, miraculis et actis canonizationis sancti Didaci libri tres, Romae, 1589; Annales Minorum, t. XIII3, p. 323 – 73; t. XXII2, p. 209 – 210; L. M. Nuñez, Documentos sobre la cuaración del principe D. Carlos y la canonización de S. Diego de Alcalá, in Archivo ibero-americano, t. II, p. 424 – 46; P. Saura, Documentos sobre la canonización de san Diego de Alcalá, ibid., t. XXIII, p. 410 – 413; Analecta iuris pontificii, ser. VIII, p. 1236.

ID. NOV.

[1] Sancti Didaci confessoris, Ordinis Minorum, cuius natalis pridie huius diei recolitur.

[2] Ravennae natalis sanctorum martyrum Valentini, Solutoris et Victoris, qui sub Diocletiano imperatore passi sunt.

[3] Aquis in provincia Narbonensi beati Mitrii clarissimi martyris.

[4] Caesareae in Palaestina passio sanctorum Antonini, Zebinae, Germani et Ennathae virginis, quae sub Galerio Maximiano verberibus caesa, igne cremata est; illi vero, cum libera voce Firmilianum praesidem diis immolantem impietatis arguerent, capite caesi sunt.

[5] In Africa sanctorum martyrum Arcadii, Paschasii, Probi et Eutychiani Hispanorum, qui cum in persecutione Wandalica in arianam perfidiam nullatenus declinare paterentur, a Genserico rege ariano primum proscripti, deinde in exilium acti atque atrocissimis suppliciis cruciati, postremo diverso mortis genere interempti sunt. Tunc et Paulilli pueruli germani sanctorum Paschasii et Eutychiani constantia enituit; qui cum a fide catholica divelli non posset, fustibus diu caesus et ad infimam servitutem damnatus est.

[6] Romae sancti Nicolai papae vigore apostolico praestantis.

[7] Turonis sancti Britii episcopi, discipuli beati Martini episcopi.

[8] Toleti sancti Eugenii episcopi.

[9] Arvernis sancti Quinctiani episcopi.

[10] Cremonae sancti Homoboni confessoris, quem miraculis clarum Innocentius tertius in sanctorum numerum retulit.

NOVEMBRIS 13

1. DIDACI] De hoc et de translato festo heri actum est.
2. VALENTINI] Tria haec martyrum nomina simul profert hieronymianum. Nihil addunt Florus, Ado, Usuardus. Ubi repertum fuerit illud: qui sub Diocletiano imperatore passi sunt, frustra inquisieris. Adverte neminem horum pertinuisse ad ecclesiam Ravennatem. Valentinus Africanus est, martyr ad hunc diem kalendario Carthaginiensi inscriptus, quem ad diem 11 novembris iam obvium habuimus. Solutor unus est ex tribus martyribus Augustae Taurinorum passis, de quibus agetur ad diem 20 novembris. Victor tandem tam ignotus est quam plurimi cognomines. — Comm. martyr. hieron., pp. 598 – 99, 611.
3. MITRII] Iisdem paene verbis ab Adone quem secutus est Usuardus recensetur. Gregorius Turonensis, in Gloria confessorum, LXX: Aquinsibus igitur est concessus inclitus adleta Mitrias, vir in corpore iuxta historiam actionis magnificae sanctitatis, et licet conditione servus, liber tamen iustitiae. Qui, ut ferunt legentes certaminis eius textum, peracto cursu boni operis a saeculo victor abscessit, saepius se in caelis degere virtutibus manifestis ostendens. Sequitur narratio miraculi tempore Franconis episcopi a sancto patrati. Vita BHL. 5973, quam etsi nimiis fabulis non horret, ab aequali tamen compositam non facile dixerim, Gregorio Turonensi praesto fuisse videtur, non vero Adoni, qui Mitriam martyris titulo decoravit. Nisi ea ratione rem intellexerit ut non alius ei fuerit persecutor praeter dominum nec alii carnifices praeter conservos. De sanguinis effusione et morte violenta nihil traditum est. — Anal. Boll., t. VIII, pp. 9 – 15, 432; Gallia christiana novissima, t. I, p. 139; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. II, p. 278; Id., Les bréviaires, t. V, p. 207.
4. ANTONINI] Ex Eusebii libello De martyribus Palaestinae, 9, 4 – 8, concinnatum est elogium martyrum quattuor, quibus quintum, nomine Nicephorum, addunt synaxaria ad hunc diem (al. 12, 14 nov.). In his praeterea non Ennathas vocatur virgo Scythopolitana, Caesareae igni tradita, sed Μαναθᾶ vel Μανεθώ, Μαραθώ. De iisdem martyribus exstat et prolixior Eusebii narratio in syriaca interpretatione BHO. 65. — Synax. Eccl. CP., pp. 218, 221 – 22, 965; B. Violet, Die Palästinischen Märtyrer des Eusebius von Cäsarea (Leipzig, 1896), pp. 66 – 70, 143 – 44.
5. ARCADII] Martyres fastis primus invexit Florus, ad nov. 12. Usuardo praeplacuit hic dies 13 novembris. Refunditur elogium in Prosperi Tironis Chronicon, ad annum 437, M. G., Auct. antiq., t. IX, p. 475. Haec Gennadius, De Viris illustribus, XCVI: Honoratus Constantinae Africae civitatis episcopus scripsit ad Arcadium quendam qui pro confessione fidei catholicae in partes Africae exulabat epistulam ad labores pro Christo ferendos hortatoriam. Alii Antonino cuidam ascribunt epistulam. Ostendit Ruinartius, apud quem epistula legitur, in Historia persecutionis Vandalicae, p. 433 – 39, episcopo nomen reapse fuisse Honoratum Constantinum. — Tillemont, Mémoires, t. XVI, p. 500 – 502.
6. NICOLAI] Extra Librum pontificalem, ed. L. Duchesne, t. II, p. 151 – 72, nulla exstat Vita S. Nicolai I papae (858 – 867). Ibi habemus: Postquam autem sedem apostolicam victoriosissime et ut verus Dei athleta catholice et principaliter rexit, ex hac luce idus novembris indictione prima migravit ad Dominum… Quo defuncto, corpus eius sepultum est ante fores basilicae beati Petri. Diem certum facit Anastasius bibliothecarius in epistula ad Adonem Viennensem, M. G., Epist. t. VII, p. 400: Papa noster Nicolaus ab hac misera vita idibus novembris ad caelestem beatitudinem, ut credimus, ductus nos miseros et valde desolatos reliquit. Nomen apud veteres martyrologos non apparet, nec in Romani martyrologii editionibus ante eam quae, mortuo Baronio, prodiit anno 1630. Antiquiore testificatione carere cultum S. Nicolai papae, inde ostenditur quod qui Romano martyrologio praeiverunt, veluti Petrus de Natalibus, Catal., I, 34, festum assignarunt diem, quo cognominis colitur Nicolaus Myrae episcopus, 6 decembris. Nicolai papae celebritatem in diem 5 decembris transtulit Sacra Rituum Congregatio die 6 maii 1850, et inde rursus in diem 13 novembris restituit die 8 iulii 1883 (Analecta iuris pontificii, ser. XXIII, p. 380). Baronius in Annalibus, ad annum 869, num. XXIV, locum adducit ex libello patribus oblato qui in concilio octavo sedebant, Act. II (Mansi, Concilia, t. XVI, p. 38 – 44): Ipse Deus testis est qui etiam vades est noster: sed ex sinceritate ac munditia sperantes in miseratione Dei nostri, qui hominem amat et intercessiones sanctorum ac intemeratae Dei Genitricis Mariae et sanctorum apostolorum et beatissimi ac sanctissimi papae Nicolai atque sancti patris nostri et summi sacerdotis Ignatii vestraeque beatitudinis orationes necnon et sanctissimorum vicariorum Orientis, iam non taliter nos expavescere. Subdit Baronius: “Ita plane post eius [Nicolai] obitum Orientales coluerunt eum ut sanctum cum sanctis a Deo receptum in caelum.” Quod fortasse paulo fidentius dictum est, nam post Nicolaum memoratur Ignatius, etiamtum vivus, nec aliud significat vox sanctissimus nisi praecipuum episcopi honorem.
7. BRITII] Martyrologium hieronymianum: in Turonis civitate Galliae depositio sancti Brictionis episcopi et confessoris. A Sulpicio Severo quoque Brictio appellatur, a Gregorio Turonensi Bricius, Brictius. S. Martino in cathedra Turonensi successit. Quae passim in codicibus occurrit eius Vita exscripta est e Gregorii Hist. Franc., II, 1, cui non raro inserta est narratio Sulpicii, Dial. III, 15. Exstant Zosimi p. litterae, 21 et 22 sept. 417 datae, quibus eius fama adversus Lazari Aquensis calumnias vindicatur: Per multa concilia in sanctum Britium coepiscopum nostrum Turonicae civitatis diabolicus accusator inventus est (Jaffé, Regesta2, 330); Lazarus dudum in Taurinensi concilio gravissimorum episcoporum sententiis pro calumniatore damnatus, cum Brictii innocentis episcopi vitam falsis obiectionibus appetisset… (ibid. 331). Annos episcopatus eius numerat Gregorius quadraginta septem. Sepultus est in basilica quam super sanctum Martinum ipse aedificavit. In ordine ieiuniorum et vigiliarium seu kalendario ecclesiae Turonensis, quod constituit Perpetuus († 491), natale sancti Bricii ad domni Martini basilicam celebrandum indicitur inter natale S. Martini et natale S. Hilarii. — L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 303; Tillemont, Mémoires, t. X, pp. 333, 687 – 91; Anal. Boll., t. XXX, p. 88 – 89; t. XXXVIII, p. 124 – 25; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 347; Id., Les bréviaires, t. V, p. 43 – 44.
8. EUGENII] Vitam S. Eugenii II (alias III), qui regnantibus Chindasvintho (641 – 52) et Reccesvintho (649 – 72) Toletanae ecclesiae praefuerat, litteris mandavit qui in munere successit S. Ildephonsus, ubi praecipua Eugenii scripta diligenter stilo recensentur (De virorum illustrium scriptis, c. 14). Ad diem 13 novembris, quem emortualem credunt, Usuardus: civitate Toleto sancti Eugenii episcopi et confessoris. — España sagrada, t. V, pp. 274, 402; Anal. Boll., t. LIII, p. 97 – 98; t. LV, p. 282 – 83; G. von Działowski, Isidor und Ildefonsus als Litterarhistoriker ((Münster i. W., 1898), p. 145 – 47; M. G., Auct. antiq., t. XIV, pp. XXXVIII – XLIX, 229 – 91; A. Lambert, in Revista Zurita, t. I (1933), p. 66 – 67.
9. QUINCTIANI] Baronium fugit Quinctianum iam ad diem 14 iunii commemorari, episcopum apud Ruthenos, qui concilio Agathensi interfuit anno 506, concilio Aurelianensi priori anno 511, postea Arvernorum factus episcopus. De illo Gregorius Turonensis in Historia Francorum, II, 36; III, 2, 12, 13; IV, 5, 35; qui gesta Quinctiani conscripsit in Vitis Patrum, IV. In eodem libro, VI, legimus quomodo sibi S. Gallum in discipulum asciverit, qui in sede Arvernensi successit; vide et Galli epitaphium inter Fortunati Carmina, IV, 4. Neque diem emortualem, neque annum significat Gregorius: Obiit autem perfectus in sanctitate et sepultus est in basilica Sancti Stephani ad levam altaris; ad cuius nunc tumulum plerumque quartanorum febris melancolia compressa restinguitur. In quem locum Ruinart: “Hanc ecclesiam construxisse dicitur S. Namatii uxor, supra, Hist. Franc., II, 17. S. Quintini in ea quiescentis meminit libellus de ecclesiis Claromont., c. 13, ibique etiam nunc visitur eius sepulcrum. Sed sacrum corpus inde translatum est in ecclesiam SS. Symphoriani et Genesii in urbem, ubi hodieque quiescit.” Ex gestis S. Galli deducitur obiisse S. Quinctianum anno 525 vel 526. — BHL. 6997; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 35 – 36.
10. HOMOBONI] Homobonus, Cremonensis negotiator, aetatem pietati in Deum et beneficentiae in homines deditam emensus, sic sancte obiisse refertur ab Innocentio p. III: Cum ad matutinale officium… in festivitate sancti Brictii (13 novembris 1197) surrexisset, circa missae primordia idem se ante crucem dominicam more solito in oratione prosternens, dum cantaretur hymnus angelicus, beato fine quievit (Potthast, Regesta, 573). Sicardus, Cremonensis episcopus († 1215): His quoque temporibus fuit quidam Cremone vir simplex, fidelis plurimum et devotus, nomine Homobonus; a cuius obitu et ad cuius intercessionem Dominus huic mundo multa miracula declaravit. Eapropter Romam peregre proficiscens praesentiam summi pontificis adii et canonizationem quam petebam obtinui (M. G., Scr., t. XXXI, p. 176). Innocentius III, precibus Sicardi episcopi annuens, Homobonum rettulit in sanctorum album statuitque ut in die depositionis ipsius, eiusdem festivitas devote a vobis (Cremonensibus) et aliis Christi fidelibus annis singulis de caetero celebretur (Potthast, Regesta, l. c.) Supplementum Annalium Cremonensium ad annum 1202: Corpus sancti Homoboni supradicti confessoris translatum fuit atque deductum ad ecclesiam maiorem Cremonensem ab ecclesia Sancti Egidii de Cremona de mense iunii, et super altare maioris ecclesie publice ostensum in festo predicti sancti Homoboni XIII intrante novembri (M. G., t.c., p. 187). Vita si umquam a Sicardo conscripta est, periit. De Vita BHL. 3971, quam ex codice Regiensi in Aemilia saec. XV exarato vulgavit Al. Maini, iudicium ferant quibus eam legere contigerit. Ineditae adhuc latent Vitae in Legendario Petri Calo et in codicibus Monacensi lat. 434, Veneto Marcianae bibliothecae IX, 28, quanto cum historiae dispendio ignoramus. — Magistretti -Monneret de Villard, Liber notitiae sanctorum Mediolani, p. 290; Anal. Boll., t. XIX, p. 56; t. XXIX, pp. 52, 104; E. A. Stückelberg, in Denkmäler zur Basler Geschichte, t. II (Basel, 1913); Divi Homoboni vita, Cremona, 1570; G. Balladori, Il trafficante celeste, Cremona, 1674; U. Chevalier, Repertorium Hymnologicum, nn. 2373, 3975, 12135, 19733.

XVIII KAL. DEC.

[1] Sancti Iosaphat, archiepiscopi Polocensis et martyris, cuius natalis dies agitur pridie idus novembris.

[2] Heracleae in Thracia natalis sanctorum martyrum Clementini, Theodoti et Philomeni.

[3] Alexandriae sancti Serapionis martyris, quem persecutores sub Decio principe crudelissimis affecerunt suppliciis, ita ut omnes ei iuncturas membrorum prius solventes de superioribus domus suae eum praecipitarent et sic Christi martyr efficeretur.

[4] Trecis in Gallia sancti Venerandi martyris sub Aureliano imperatore.

[5] Gangris in Paphlagonia sancti Hypatii episcopi, qui a magna Nicaena synodo rediens, a Novatianis haereticis in via lapidibus impetitus, martyr occubuit.

[6] Algariae in Africa beati Serapionis, qui primus ex Ordine beatae Mariae de Mercede pro captivis fidelibus redimendis et christianae fidei praedicatione actus in crucem et membratim dissectus, martyrii palmam meruit obtinere.

[7] Item in Gallia sanctae Venerandae virginis, quae sub Antonino imperatore et Asclepiade praeside, martyrii coronam accepit.

[8] Emessae passio plurimarum sanctarum mulierum, quae sub saevissimo Arabum duce Mady ob Christi fidem crudelissime tortae atque necatae sunt.

[9] Bononiae sancti Iucundi episcopi et confessoris.

[10] In Hibernia sancti Laurentii episcopi Dublinensis.

NOVEMBRIS 14

1. IOSAPHAT] Iis quae de historia et cultu S. Iosaphat ad diem 12 nov. attulimus nihil quod addatur habemus.
2. CLEMENTINI] Ex Floro qui haec repperit in martyrologio hieronymiano: in Eraclea civitate Traciae natale sancti Clementini Theodoti Filomomeni al. Filomini. Solus Theodotus Heracleae seu Perinthi passus comprobatur adducto breviario Syriaco. Clementinus etiam 11 nov. cum aliis recensetur Africae non improbabiliter referendis. Philomeni neque ipsa nominis scriptio certo tradita est. — Comm. martyr. hieron., pp. 594, 599.
3. SERAPIONIS] Elogium ipsis paene verbis Rufini, Hist. eccl., VI, 41, expressum est. Serapion nempe e numero martyrum est, quos memorat Dionysius Alexandrinus in epistula ad Fabium Antiochensem, et primum in martyrologium induxit Florus, qui eis diem 20 feb. assignavit. Proprium cuique diem tribuendum decrevit sponte sua Ado. Hinc Serapioni dies 14 nov. obtigit. Ecclesiam S. Serapionis Alexandriae fuisse colligit Baronius ex Epiphanio, Panar., 69, 2, non recte. Illa enim ecclesia Serapioni non asseritur dicata fuisse, sed ab eo vel conditore vel fautore nomen accepisse censenda est.
4. VENERANDI] In omnibus martyrologiis antiquis Venerandus ille praetermittitur, nec immerito. Solus enim eum novit Petrus de Natalibus, e cuius Catalogo, X, 60, exceptus est in martyrologium Romanum. Elogium, quale est apud Petrum, ineptiarum congeries est quas vel compendio referre pudet. Eiusdem omnino furfuris sunt quae ab eodem c. 61 narrantur de Veneranda. Vide paulo inferius.
5. HYPATII] Concilio Gangrensi c. ann. 340 interfuit Hypatius quidam episcopus, cuius sedes non indicatur (C. H. Turner, Ecclesiae occid. monumenta iuris antiquissima, t. II, 2, pp. 146, 153, 172, 173). Fueritne is celeberrimus Paphlagoniae metropolis antistes, certo definiri nequit. Nicaenae autem synodi Patribus nonnisi sero annumeratus est Hypatius (H. Gelzer, Patrum Nicaenorum nomina, p. LXIX; D. Lebedev, in Mémoires de l'Acad. de Russie, 8e s., t. XIII, 1 (1916), p. 104, n° 282; E. Honigmann, in Byzantion, t. XIV, 1939, p. 60). In synaxariis et lectionariis Graecorum variis diebus commemoratur, ian. 8, 9, 18, 19, feb. 25, mart. 5, 30, 31, iun. 28, nov. 14, 15, fortasse etiam iun. 1; hodie tamen praecipuo colitur honore. Praeter Vitam BHG2. 759, nuper edita sunt compendium (B. Latyšev, Menologii anonymi byzantini quae supersunt, t. I, p. 184 – 90), Vita altera (S. Ferri, in Studi bizantini, t. III, 1931, p. 75 – 87), Passio fusior (ibid., p. 87 – 102) et laudationis fragmenta (ibid., pp. 75, 84 – 86): quae utinam tam sincera essent quam copiosa. Fabulis enim scatent quibus quid veri subsit nemo dixerit. — Synax. Eccl. CP., pp. 222 – 24, 228, 489, 573, 575 – 76; Anal. Boll., t. LI, p. 392 – 95; V. Schultze, Altchristliche Städte und Landschaften, t. II, 1 (Gütersloh, 1922), p. 202 – 204.
6. SERAPIONIS] Cultum S. Serapionis, quem saec. XIII Algariae a Moslemis fidei causa occisum ferunt, probavit ineunte saeculo XVIII episcopus Barcinonensis. Barcinonensium Gerundensiumque iudicum sententiae annuit Sacra Rituum Congregatio, quae die 20 martii 1728 venerationem post hominum memoriam Serapioni exhibitam rati habuit. Verum cum adhuc in codicibus lateant quae tunc in tabulis relata sunt, disputatio nunc intempestiva est. Immatura autem esse quae inde scriptores Ordinis B. M. V. de Mercede prompserunt, vix est cur moneamus. — Anal. Boll., t. V, p. 157; Benedictus XIV, De servorum Dei beatificatione, lib. II, c. XXIV, n. 167 – 69; Boletin de la Orden de la Merced, t. XIV, p. 129 – 30; t. XVII, p. 44; J. A. Gari y Siumell, Biblioteca Mercedaria Barcelona, 1875), n. 180, 215, 292, 309, 609, 676, 768.
7. VENERANDAE] De hac nihilo melius sentiendum atque de Venerando de quo mox dictum est. Venerandae elogium habetur apud Petrum de Natalibus, Catal., X, 61. Inanis est coniectura quorundam qui Venerandam aliam non esse opinantur a Parasceve illa, apud Graecos celebratissima, a Latinis quandoque Venera appellata.
8. MULIERUM] Harum martyrum memoriam, per Miscellam historiam, repetiit Baronius e chronographia Theophanis ad annum quintum Leonis IV imperatoris. Georgius Cedrenus, cuius etiam auctoritas affertur, fortasse quod de iisdem silere eum non decebat, silet tamen, nec, si locutus esset, Theophanis testimonio quidpiam additurus erat. Ipse Theophanes prae manibus habuit narrationem sive syriacam sive probabilius arabicam ab imperito interprete graece conversam. Ex isto testimonio partim oblitterato colligitur mulieres illas ad fidem christianam recens fuisse conversas et quidem ex islamica religione, qua deserta perduellionis crimen sibi fecerant. Ceterum non satis accurate hic annuntiatur passio plurimarum sanctarum mulierum. Si chronographi verba presse intelleguntur, Emesae a legato Mahdi chalifae interfecti fuerunt christianorum servi non pauci, in quorum numero fuerunt et feminae duae, καὶ αὐταὶ νουβίτισσαι, ἡ τοῦ ἀρχιδιάκονος Ἐμέσης καὶ ἡ τοῦ υἱοῦ τοῦ Ἡσαΐου; in quo loco haerens quoque Anastasius bibliothecarius scripsit eas fuisse nubitenses archidiaconi Emesae ac filii Esaiae. Scilicet graecus interpres in arabico vestitu non agnovit usitatam vocem νεοφώτιστος. Harum martyrum et reliquae catervae ad quam pertinebant memoria neque apud Orientales neque apud Latinos in sanctorum fastos ante Baronium umquam excepta est. Ad rem ipsam quod attinet, confirmant Arabum annales anno 779, aestivo tempore, a chalifa al-Mahdi in Graecorum terras immissum fuisse ducem nomine Hasan ibn-Qaḥṭaba, qui christianos compluribus saevitiis vexavit (Ia'qubi, Historiae, ed. M.-Th. Houtsma, t. II, p. 468; Tabari, Annales, t. III, ed. M.-Th. Houtsma et S. Guyard, p. 493; Ibn al-Athir, Ta'rīkh al-Kāmil, ed. Qāhirens., t. VI, p. 24). Sed huius historiae commissuras resarcire longioris est operis quam hic locus capere potest. De eadem pluribus alias. — Theophanis Chronographia, ed. C. De Boor, t. I, p. 452 – 453; cf. Anastasii Chronographia tripartita, ibid., t. II, p. 300.
9. IUCUNDI] In catalogo qui Renanus dicitur Iocundus occurrit, perperam scriptus Locundus, Tertullianum inter et Theodorum. Iocundo episcopo inscripsit Gelasius papa epistulam datam anno 496 (Jaffé, Regesta2, 714), quem eundem esse Bononiensem episcopum quidam autumaverunt. In Vita S. Petronii BHL. 6641 memorantur S. Iocundi reliquiae. — F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 789; Id., Cronotassi dei vescovi di Bologna, p. 37.
10. LAURENTII] Lorcán Úa Tuathail seu Ó Tuathail gadelice dictus, anglice et corrupte Laurence O'Toole, claro principum sanguine natus anno, ut videtur, 1128, abbas in Glenn Dá Locha (anglice Glendalough) anno 1153, archiepiscopus Dublinensis anno 1162, legatus apostolicus in Hiberniam missus anno 1179 ab Alexandro III, obiit anno 1180, die 14 novembris, feria sexta, dum hospes degit Augae (Eu, dép. Seine-Inférieure) apud Victorinos. De canonizatione actum est sub Caelestino III, Innocentio III, Honorio III, qui rem tandem absolvit Reate die 5 decembris 1225 (BHL. 4745, ed. C. Plummer, in Anal. Boll., t. XXXIII, p. 121 – 86, c. 30 = BHL. 4748). Exstant litterae datae die 11 decembris 1225 (Potthast, Regesta, num. 7505), quibus universis Christi fidelibus in Rotomagensi provincia constitutis Honorius III se Laurentium canonizasse significat et festum diem statuit 14 novembris. Reliquiae elevatae sunt die 10 maii 1226. Ad utrumque diem in kalendariis et martyrologiis nomen inscriptum est, V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 380; Id., Les bréviaires, t. V, p. 168. Inter sanctos nuper canonizatos, saec. XIII inscriptus est Laurentius Romae in kalendario depicto in pariete basilicae Quattuor Coronatorum (T. Klauser, Ein Kirchenkalender aus der römischen Titelkirche der heiligen Vier Gekrönten, in Scientia Sacra, Köln, 1935, p. 11 – 40). Vitae et Miracula edita sunt lectu digna, saec. XIII ineunte Augae conscripta, BHL. 4743 – 4747, ex domesticis Hibernorum Anglorumque annalibus supplenda. — J. O'Hanlon, The Life of St. Laurence O'Toole, Dublin, 1857; Saint Laurent O'Toole, Paris, 1903; A. Legris, Saint Laurent O'Toole, Eu, 1908; M. V. Ronan, St. Laurentius, Archbishop of Dublin. Original Testimonies for Canonization, in Irish Ecclesiastical Record, 1926, t. I, p. 347 – 64; t. II, p. 246 – 56, 467 – 80; Id., St. Lorcan Ua Tuathail, ibid., 1936, t. I, p. 369 – 86, 486 – 509; J. F. O'Doherty, Laurentius von Dublin und das irische Normannentum, München, 1933.

XVII KAL. DEC.

[1] Sanctae Gertrudis virginis, cuius natalis memoria agitur quintodecimo kalendas decembris.

[2] Eodem die natalis sancti Eugenii episcopi Toletani et martyris, beati Dionysii Areopagitae discipuli, qui in territorio Parisiensi consummato martyrii cursu, beatae passionis coronam percepit a Domino; cuius corpus Toletum postea fuit translatum.

[3] Nolae in Campania beati Felicis episcopi et martyris, qui a quintodecimo aetatis suae anno miraculorum gloria claruit et sub Marciano praeside cum aliis triginta agonem martyrii complevit.

[4] Edessae in Syria sanctorum martyrum Guriae et Samonae sub Diocletiano imperatore et Antonino praeside.

[5] Ibidem passio sancti Abibi diaconi, qui sub Licinio imperatore et Lysania praeside unguibus laceratus, in ignem coniectus est.

[6] In Africa sanctorum martyrum Secundi, Fidentiani et Varici.

[7] In Britannia natalis sancti Machuti episcopi, qui a primaevo aetatis suae tyrocinio miraculis emicuit.

[8] Veronae sancti Luperii episcopi et confessoris.

[9] In Austria sancti Leopoldi eiusdem provinciae marchionis, quem Innocentius octavus sanctorum numero adscripsit.

NOVEMBRIS 15

1. GERTRUDIS] De festo a 17 ad 15 novembris relato dicetur ad diem 17 novembris.
2. EUGENII] Eius meminit Wandelbertus in martyrologio metrico: Septena Eugenius martyr denaque nitescit (M. G., Poetae Latini aevi carolini, t. II, p. 599). Eodem die Usuardus: sancti Eugenii qui apud pagum Parisiacensem consummato martyrii cursu beatae Passionis coronam percepit a Domino. Nullum de eo antiquius testimonium habemus. A neutro episcopus vocatur, neque cum Hispania coniungitur, quod certe Usuardus non omisisset, qui Hispaniam invisit et de sanctis Hispanorum anquisivit. Eugenius ille e kalendario Parisiensi assumptus est. Et re quidem vera Sandionysiani eius corpus se possidere gloriabantur. Ab iis enim S. Gerardus (3 oct.) eius reliquias accepit quas inter annos 914 et 918 Bronium asportavit in pagum Namurcensem ad monasterium quod condiderat (BHL. 2689 – 2692), ubi S. Eugenii cultus deinceps inclaruit, favente Stephano episcopo Leodiensi. Hic accersito… Flodino decano, praecepit ei ut per omnem decaniam suae curae commissam eius ex nomine sancti Eugenii martyris atque pontificis Christi iuberet solemnitatem celebrari. Hinc martyrologium Epternacense, hodie codex Parisiensis 10158, ad hunc diem: in Bronio sancti Eugenii Toletanae sedis episcopi et martyris (Les martyrologes historiques, p. 236). Ab auctore Passionis BHL. 2685, cuius compendium in hodierno elogio agnoscitur, Eugenius martyr confunditur cum cognomine episcopo Toletano cuius festum incidit in diem 13 huius mensis. Eumdem Areopagitae discipulum fuisse comminisci potuit hagiographus Sandionysianus vel alius quispiam qui fabulosam historiam noverat patroni loci ubi Eugenius quiescebat. In Hispania nullum venerationis indicium, cum Raymundus, Toletanus archiepiscopus († 1152), tradatur a Gallia rettulisse S. Eugenii brachium, Hispanis tunc prorsus ignoti. Longe aliter se res habuit postquam Philippus II rex Hispaniarum sollemniter reliquias Toletum convexit, anno 1565. — Act. SS., Oct. t. IV, p. 730 – 32; Anal. Boll., t. LIII, p. 97 – 98; t. LV, p. 282 – 83; P. B. Gams, Die Kirchengeschichte von Spanien, t. III, p, 35 – 36; M. Buchner, in Historisches Jahrbuch, t. LVII (1937), p. 51 – 55; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 363; Id., Les bréviaires, t. V, p. 102.
3. FELICIS] Elogium subministravit Usuardus, Passione usus BHL. 2869, adhuc inedita praeter paucos locos apud H. Quentin, Les martyrologes historiques, p. 166 – 67. Primus inter martyrologos Passionem illam adhibuisse videtur Lugdunensis, cuius opus servavit codex Parisinus 3879; ibi ad diem 27 augusti Felix fastis inseritur. Hic, si hagiographis credendum esset, sub Domitiano martyr occubuit. Re tamen vera Nolae Felix episcopus nullus sedit praeter eum cuius exstat titulus sepulcralis C.I.L., 1344, qui die 9 februarii obiit, anno 484. Iste autem Felix, quem inducit Passio BHL. 2869, idem est Felix martyr (feb. 14) ab hagiographo factus episcopus. Quod autem S. Paulinus in carminibus scripsit: O felix Felice tuo tibi praesule Nola, ad rem non pertinet, cum episcopum hoc loco minime significet vox praesul, sed tutelarem martyrem. Diem 15 novembris ideo fortasse martyrologus ut eligeret impulsus est, quod Liber pontificalis XVII kal. decembres homonymum mortuum refert, scil. Felicem II papam. — F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 234 – 35.
4. GURIAE] Breviarium Syriacum hodie, post mentionem SS. Secundi et Orentis: et hace die decima quinta in urbe Edessa Samonas (Šmonā) et Guria confessores. Tam forma nominum quam inaniter geminata diei notatio suadent hic ab edesseno librario vel interprete in graeco exemplari martyrum indigenarum mentionem intercalatam fuisse. Simile additamentum produnt ad diem 2 septembris, supervacuo iteratum mensis nomen atque insolita forma elogii: et die secunda mensis septembris in urbe Edessa, Habib, confessio per ignem. SS. Guriam, Samonam et Habibum eorum cives Edesseni sanctorum Confessorum titulo quasi per excellentiam salutabant. Inclinante saeculo IV a Syro quodam sermone vernaculo eorum Acta conscripta sunt, quae postea multifariam retractata fuisse videntur. Etenim eorundem recensio armenia BHO. 364 syriacum exemplum utcumque reddit certo antiquius et melius quam Passionem syriacam BHO. 363 aliasve quarum vestigia supersunt. Ex Passione ista syriaca vel deperdita quadam huius recensione non multum dissimili, fluxerunt sua quaeque via, duae versiones graecae BHG2. 731 et BHG2. 733, 735; unde rursus procedit metaphrasis BHG2. 736. Harum omnium stemma erudite concinnavit O. von Gebhart (Texte und Untersuchungen, t. XXXVII, 2, p. XXVIII – XXXVII; cf. p. XLII – XLIV). Huic catalogo digna est quae adiciatur, antiquae originis causa, versio hiberica cuius apographum exstat in codice saec. XI, olim Musaei archaeologici Tiphlisiensis 95(Th. D. Žordanija, Opisanie rukopisej Tiflisskago Cerkovnago Muzeja, t. I, p. 110). SS. Guriae, Samonae et Habib fama celebrata quoque fuit syriace et graece in variis libellis qui ad historiam nihil conferunt (BHO. 365 – 366, BHG2. 740. Ex Actis antiquioribus, qualia prostant, colligi potest S. Guriam ascetam fuisse in finibus Edessae incolentem, Samonam vero hominem saecularem eiusdem regionis. Utriusque pagus nativus hagiographo notus erat, sed locorum nomina, ut tradita sunt, hactenus peritorum sagacitatem eluserunt. Ambo sancti, regnante Diocletiano, post diuturnos saevosque cruciatus a Mysiano praefecto ad mortem damnati fuerunt die 15 novembris. Caput iis noctu praecisum fuit extra portam occidentalem urbis, in colle qui dicitur Bēthalāhqiqlā, graecanice Βηθελακίκλα: quod nomen ab armenio interprete semel iterumque significanter redditur “locus (falsi) numinis Kikla”. Ibidem eorum corpora ipsa Samonae filia cum piis fidelibus humi condidit. Mori christiano consentaneum est in eorum sepulcro exstructum fuisse sacellum quod eorum memoriae dedicavit Abraham episcopus c. ann. 350 (Chronicon Edessenum, interprete L. Hallier, in Texte und Untersuchungen, t. IX, 1, p. 96). De situ testimonia discrepare visa sunt. Syrus collem Bẽthalãhqiqlã assurgere scribit ad septemtrionem Edisae; Armenius autem: ad septemtrionem urbis Romanae. Nostro quidem iudicio perlucet hic vestigium authenticum pristini temporis quo “Edissa Parthorum” dicebatur ea sola pars oppidi Urhaï, in qua Seleucidarum aetate graeca colonia constituta fuerat, ut videtur, in arcis regione. Neque erat cur eruditi mirarentur Syrum hoc uno loco nomine Edisa usum esse cum alias urbem ipsam aramaeo vocabulo semper Urhai appellet. Postquam autem a Cabade rege Persarum anno 503, in irrita obsidione oppidi incendio deletum fuit suburbanum illud Confessorum sacellum (vide Chronicon quod dicitur Iosue stylitae, cc. LX, LXII, ed. W. Wright, pp. 51, 54), altera illis intra muros basilica aedificata fuit prope portam Horarum, e regione collis speculae, in parte boreali urbis (cf. A. Baumstark, Oriens christianus, t. IV, 1904), p. 171 – 72). Itaque posterioris aetatis hagiographi primitivam narrationem corrigendam duxerunt ut immutatae locorum condicioni concineret. Sed haec explicatius disputandi alias, si Deus dabit, aderit opportunitas. SS. Guriae et Samonae in Edessenorum veneratione nexu individuo conexus est S. Habib diaconus, qui regnante Licinio a Lysania praefecto, die 2 septembris, feria sexta, vivicomburio egregium certamen absolvit et in Bēthalāhqiqlā in tumulo SS. Guriae et Samonae conditus fuit. Eius martyrium narravit idem vir facundus qui se diaconum Theophilum appellari voluit et SS. Guriae et Samonae acta litteris se mandasse profitetur (BHO. 367; graece BHG2. 732, 734) S. Habib seorsum atque SS. Guriam et Samonam duobus historicis carminibus celebravit Iacobus Sarugensis BHO. 368, 366. Trium confessorum Edessenorum commune miraculum narravit syrus aliquis hagiographus incertae, satis tamen antiquae aetatis (ed. F. C. Burkitt, Euphemia and the Goth, London, 1913; eadem narratio graece BHG2. 739). Theophilus quidem ille, qui se testem ocularem fuisse mentitur et fingendi licentia perquam intemperanter se usum esse prodit, ostentatione quadam peritiae in rebus romanis, prudentes etiam criticos allexit ut ex eius dictis certam temporum notationem erui posse confiderent. Verum desperatam esse eius modi indagationem prope evidenter constat. Vetus kalendarium coenobii Qennešre iam saeculo VI confessorum Edessenorum memoriam coniunctim annuntiat die 15 septembris (Patrologia orientalis, t. X, p. 34); aliud saeculo VIII eandem iterat die 15 novembris (ibid., p. 15). Utraque commemoratio apud Syros passim in more perseveravit (cf. ex. gr. Sliba Hachensis, Anal. Boll., t. XXVII, pp. 167, 194). Exstant et Syrorum kalendaria quae SS. confessores Edessenos cum Abgar rege praeconantur in die “serpentis aenei”, quae est feria IV mediae quadragesimae (I. E. Rahmani, Acta sanctorum confessorum Guriae et Shamonae exarata syriaca lingua a Theophilo Edesseno a. Chr. 297, Romae, 1899, p. VIII). SS. Guriae, Samonae et Habib locus nondum datus est in antiquo exemplo kalendarii Hierosolymitani, quod servatum est in vetustissima versione hiberica (cf. Anal. Boll., t. XLVI, p. 385, et C. Kekelidze, Ierusalimskij Kanonar', Tiflis, 1912, p. 143). Synaxarium Constantinopolitanum eorum festum indicit, die 15 nov., ἐν τῷ μαρτυρείῳ αὐτῶν τῷ ὄντι πλησίον τοῦ Φόρου, praemisso elogio quod refunditur in aliquem codicem non ex melioribus primae versionis graecae. Baronius auctoritates affert, praeter Graecorum “menologium”, Passionem metaphrasticam BHG2. 736 et orationem Arethae Caesariensis BHG2. 740, quas legere potuit interprete Lipomano. Non tamen his exemplis inductus est ut eodem die seorsim annuntiaret hinc Guriam et Samonam, inde Habib diaconum. Ceterum in paucis quae profert non recedit a synaxario nisi quod addit S. Habibum unguibus laceratum fuisse. — Synax. Eccl. CP., pp. 225 – 28, 271 – 72; O. von Gebhardt, postumam editionem curante E. von Dobschütz, Die Akten der edessenischen Bekenner Gurjas, Samonas und Abibos, in Texte und Untersuchungen, t. c., ubi diligenter notatum prostat quicquid lectu dignum de universa quaestione scriptum fuit ante an. 1911; cf. Anal. Boll., t. XXXI, p. 333 – 34; F. C. Burkitt, op. c., pp. 1 – 153, 163 – 85, [1 – 64]; cf. Anal. Boll., t. XXXIII, p. 67 – 70.
5. ABIBI] Eius Acta simul iuncta sunt cum rebus gestis praedictorum martyrum Guriae et Samonae.
6. SECUNDI] Ita prorsus in codicibus hieronymianis, qui hoc quoque loco emendationem requirunt. Fidentianus, seu Fidentius, martyr est Hipponensis, de quo S. Augustinus in sermone 325. Varicus seu Baric, qui postridie iteratur, punicum gerit nomen ideoque inter Afros retinendus est. Non ita Secundinus, seu Secundus, martyr Antiochenus, hodie breviario Syriaco inscriptus. — Comm. martyr. hieron., p. 600.
7. MACHUTI] Alias Machutis, Maclovii (gallice Malo), nomen, aetas, gesta pariter incerta. Existimatur episcopus fuisse et ecclesiam Aletensem condidisse, cuius sedes nunc in urbe Saint-Malo locatur, saeculo sive VI sive VII. Cultus in ipsa Armorica parum celebris ante saeculum IX. Festum summo omnium consensu in hunc diem reponitur, ubi codex hieronymianus Corbeiensis habet: Firmi depositio sancti Machuti episcopi, cum in libris liturgicis tum in aliquot Usuardi auctariis, iterumque ad diem 11 iulii; sed hanc translationis cuiusdam esse anniversariam memoriam ostendit missale propriae ecclesiae, saec. XV exaratum F. Duine, Inventaire liturgique de l'hagiographie bretonne, n. CCXLIII. Periit Vita primigenia, non antiqua, unde profluxerunt saeculo IX Vitae duae, altera BHL. 5116, auctore Bili, clerico Aletensi, impudenti falsario, altera BHL. 5117 – 5118, auctore incerto, quae ad historiam vix quidpiam affert. Ceterae in his nituntur. Wintoniae in Anglia cultus est Machutus inter Wintonienses episcopos, confusione orta inter Wintoniam et regionem Wenti de qua BHL. 5116, c. 1; haec in Cambria sita est, Gasquet et Bishop, The Bosworth Psalter, p. 56. — Act. SS., Iul. t. III, p. 178; F. Duine, Memento des sources hagiographiques de l'histoire de Bretagne, n. 11; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 384; Id., Les bréviaires, t. V, p. 182; R. Stanton, A Menology of England and Wales (London, 1887), p. 542 – 44; S. Baring-Gould et J. Fisher, The Lives of the British Saints, t. III (London, 1911), p. 411 – 34.
8. LUPERII] Tabulas ecclesiae Veronensis allegat Baronius. In catalogis episcoporum, quales ex incertis fontibus compositos habemus, praeter Luperium occurrunt Lupus (2 dec.), Lupicinus (31 maii). Unum eundem, de quo ceterum nihil compertum habemus, tribus nominibus designari opinio nonnullorum est non prorsus reicienda. — F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 926, 929.
9. LEOPOLDI] Annalium Mellicensium continuatio quae dicitur Claustroneoburgensis Ia, ad annum 1096: Liupoldus [II] marchio obiit; filius eius Liupoldus [III] successit. Ad annum vero 1114: Hoc anno dominicae incarnationis incepta est fundari Niwenburgensis basilica [Klosterneuburg]. Marchio Liupoldus, eiusdem loci fundator… Hic est ille Liupoldus marchio Austriae, qui cogonminabatur Pius. Sequitur elogium (M. G., Scr. t. IX, pp. 609, 610). Obiit S. Leopoldus anno 1136, die 15 nov., sepultusque est in coenobio Claustroneoburgensi. Uxor quam duxerat, Agnes, Henrici IV imperatoris filia, decem et octo liberos ei peperit; hos inter Otto ep. Frisingensis, qui patrem suum pie memoravit in Chronico, lib. VII, c. 21: Leopaldus, orientalis marchio, vir christianissimus ac clericorum et pauperum pater. Supplicante Rudolfo IV, duce Austriae, anno 1358 Innocentius p. VI mandavit ut de vita et meritis Leopoldi inquireretur. Ad canonizationem tamen causa non perducta fuit ante saec. XV, cum post novas instantias inde ab anno 1465, Innocentius p. VIII die 6 ian. 1485 bullam edidit Sacrosanctam matrem Ecclesiam. Plurimum ad rem promovendam contulerat Iohannes Franciscus de Pavinis, advocatus consistorialis, cuius Relatio BHL. 4890, seu Defensorium canonizationis S. Leopoldi, et Oratio BHL. 4889, in consistorio habita, saec. XV nondum expleto typis expressae sunt (Hain, 12533, 12536). Elogium e Molano exscriptum est. — V. O. Ludwig, Der Kanonizationsprozess des Markgrafen Leopold III des Heiligen (= Jahrbuch des Stiftes Klosterneuburg, t. IX, Wien, 1919); St. Leopold. Festschrift des Augustiner-Chorherrenstiftes Klosterneuburg zur 800-jährigen Gedenkfeier des Todes des Heiligen, 1936; H. Maschek,, in Mitteilungen des österreichischen Instituts für Geschichtsforschung, t. XLVII, p. 186 – 211; Anal. Boll., t. LVI, p. 197 – 201; L. von Pastor, Geschichte der Päpste, t. III, 15, p. 304 – 305.

XVI KAL. DEC.

[1] In Africa sanctorum martyrum Rufini, Marci, Valerii et sociorum.

[2] Eodem die sanctorum martyrum Elpidii, Marcelli, Eustochii et sociorum; ex quibus Elpidius, cum esset ordinis senatorii et coram Iuliano Apostata christianam fidem constantissime profiteretur, primum equis indomitis una cum sociis alligatus atque pertractus, deinde in ignem coniectus, gloriosum martyrium consummavit.

[3] Lugduni natalis sancti Eucherii episcopi et confessoris, viri admirandae fidei et doctrinae, qui ex nobilissimo senatorum ordine ad religiosam vitam habitumque conversus, diu intra septa speluncae sponte conclusus in orationibus et ieiuniis Christo servivit; deinde apud praefatam urbem in pontificali cathedra, revelante angelo, solemniter collocatus est.

[4] Patavii sancti Fidentii episcopi.

[5] Cantuariae in Anglia sancti Edmundi archiepiscopi et confessoris, qui pro ecclesiae suae iuribus tuendis in exilium actus apud Provinum Senonum oppidum sanctissime obiit et ab Innocentio quarto sanctorum canoni adscriptus est.

[6] Eodem die depositio sancti Othmari abbatis.

NOVEMBRIS 16

1. RUFINI] Horum trium nomina, cum aliis aliquot, simul exhibet hieronymianum sub loci indicio: in Africa, verum adeo inter se discrepantibus codicibus ut peraegre dignoscatur qui sancti fuerint. Haud incredibile apparet, Rufinum, in hieronymiano scriptum Rufianum, eundem esse Ῥουφῖνον qui in Passione S. Codrati BHG2. 359 occurrit, et ad diem 8 maii signatur, ut in commentario notatum est. Alii pro Marco scripserunt Marciam. Valerius vero ponitur pro Valeriana, martyre Hipponensi (nov. 15). Huc adducendum non est elogium quod in nostro legitur ad diem 21 iunii: Syracusis… Rufini et Marciae. Istud enim et emendatione indiget et cum hodierna annuntiatione nihil prorsus habet commune. — Comm. martyr. hieron., pp. 240, 600, 602.
2. ELPIDII] In synaxariis Graecorum ad diem 15 vel 16 nov. memoratur haec martyrum cohors cum elogio hoc nostro multo prolixiore, breviore tamen, ut opinamur, Passione deperdita cuius excerpta ibi praebentur. Quicquid id est, Acta illa commenticia esse non est quod multis demonstretur. — Synax. Eccl. CP., pp. 226 – 28, 230.
3. EUCHERII] Martyrologium hieronymianum: Lugduno Galliae Eucherii episcopi. Ex Adone, servata plerumque eius phrasi, contractum est elogium, ultimo refundendum in martyrologium Lugdunense codicis Parisiensis. In hoc autem praeter alia inserta sunt excerpta Vitae S. Consortiae, filiae S. Eucherii, BHL. 1925. Paucis laudatur a Gennadio, De viris illustribus, LXIV. Domino beatissimo Eucherio episcopo laterculum dedicavit Polemius Silvius (C.I.L., I2, p. 254). Sancti fratris Eucherii, nondum episcopi, mentio est in Cassiani Collat., praefat. partis II, et Collat. XVIII, 1. Consilio Arausicano anno 441 interfuit. Obiit anno 449 (M. G., Chronica minora, t. I, p. 662; t. II, p. 86). Filii Salonius episcopus Genavensis et Veranus Venciensis hisce fastis inscripti sunt ille ad 28 sept., hic ad 11 nov. Filia Consortia, ad 22 iun. Eucherii scriptis annumeratur Passio Acaunensium martyrum BHL. 5737 – 5740. — Comm. martyr. hieron., pp. 601, 603; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 163; O. Bardenhewer, Geschichte der altkirchlichen Literatur, t. IV, p. 567 – 70; Tillemont, Mémoires, t. XV, p. 848 – 57.
4. FIDENTII] Profert Baronius “tabulas Patavinas”, nempe kalendarium Patavinum, ubi Fidentius confessor nuncupatur, et Petrum de Natalibus, Catal., X, 66, qui eundem dicit martyrem. Ceterum Petrus a genuina historia vagatur longius. Nihilo certiora sunt quae ad extremum narrat de reliquiis saeculo X repertis. Fabulosa pariter est altera eiusdem Inventionis recensio quae seorsim in codicibus legitur BHL. 2927. Nullus apparet Fidentius in catalogo episcoporum qui Patavii sederunt. Tuderti die 27 septembris coli traditur quidam Fidentius martyr (cf. BHL. 2927 b, d), quem Patavina ecclesia nullo iure sibi vindicare umquam potuit. — F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 914 – 15.
5. EDMUNDI] Anno 1240, sive exeunte aestate sive sub autumni initiis, Edmundus Rich, archiepiscopus Cantuarienis, quia Henrico III, Angliae regi, fortiter restiterat, e patria pulsus concessit Pontiniacum, in Galliam, ad monachos Cistercienses. Obiit die 16 novembris, in domicilio canonicorum regularium, quod a monasterio Sancti Iacobi Provinensi pendebat, in loco qui dicitur Soisy (Seine-et-Marne). Litteris Novum matris Ecclesiae, BHL. 2406 (Potthast, Regesta, 12392), datis die 11 ianuarii 1247, significavit Innocentius IV se Edmundum sanctorum canoni ascripsisse die 16 decembris 1246, festumque celebrari iussit die 16 novembris, mortis anniversario. Scripserat Baronius: Cantuariae in Anglia sancti Edmundi episcopi, cuius sanctitatem Deus miraculorum magnitudine declaravit. Errorem in loci indicio, cum obierit Edmundus in Soisy, perspexit Benedictus XIV et correxit, penitus immutato elogio. Videtur Baronius emendare ipse voluisse recentiora martyrologia, in quibus passim legitur, non sine variis vocum corruptionibus: in territorio Antisiodorensi monasterio Pontiniacensi. Exstant Vitae et Miracula BHL. 2404 – 2417, et Vita gallica antiqua, ed. A. T. Baker in Romania, t. LV, p. 332 – 81. — R. Stanton, A Menology of England and Wales, p. 550; W. Wallace, Life of St. Edmund of Canterbury from Original Sources, London, 1893; F. de Paravicini, Life of St. Edmund of Abingdon, Archbishop of Canterbury, London, 1898; M. R. Newbolt, Edmund Rich, Archbishop and Saint, London, 1928.
6. OTHMARI] Depositio beati Otmari confessoris nuntiatur hodie in breviario hieronymiano Sangallensi 915 et in Richenoviensi. Item, inter additamenta ad Florum in codicibus olim Epternacensi et Tullensi. Otmarus (Audemarus, Autmarus), ortus ex Alamannia, anno 720 cellam Sancti Galli regere coepit; in qua monasticam observantiam ad normam regulae Benedictinorum instauravit. Sed a comitibus Warino et Ruodhardo, quorum in defendendis coenobii iuribus invidiam contraxerat, custodiae traditus est in insula Rheni Werd bei Stein, ubi exsul obiit 16 nov. 759. Elevatio reliquiarum anno 864 facta est; anno vero 867, translatio in basilicam eius nomini sacram. Vitam a Gozberto diacono anno c. 830 conscriptam, quam tempus edax nobis invidit, retractatam habemus a Walafrido Strabone, BHL. 6386, de qua iudicium esto apud legentes. Miracula BHL. 6387 collecta sunt ab Isone monacho Sangallensi. — Act. SS., Nov. t. II, 1, p. [143]; Les martyrologes historiques, pp. 236, 239; Anal. Boll., t. LIV, pp. 16, 20; O. Scheiwiller, in Zeitschrift für schweizerische Kirchengeschichte, t. XIII, p. 1 – 32; E. A. Stückelberg, Die schweizerischen Heiligen des Mittelalters, p. 91 – 94; M. G., Scr. rer. merov., t. IV, p. 238.

XV KAL. DEC.

[1] Neocaesareae in Ponto natalis sancti Gregorii episcopi, qui doctrina et sanctitate illustris, propter signa atque miracula, quae cum multa ecclesiarum gloria perpetravit, Thaumaturgus est appellatus.

[2] In Palaestina sanctorum martyrum Alphaei et Zachaei, qui primo anno persecutionis Diocletiani post multa tormenta capitalem sententiam subiere.

[3] Cordubae sanctorum martyrum Aciscli et Victoriae germanorum, qui in eadem persecutione iussu Dionis praesidis saevissime cruciati, coronas a Domino illustri passione meruerunt.

[4] Alexandriae sancti Dionysii episcopi, summae eruditionis viri, qui multis confessionibus clarus et pro passionum tormentorumque diversitate magnificus, plenus dierum confessor quievit, Valeriani et Gallieni imperatorum temporibus.

[5] Aurelianis sancti Aniani episcopi, cuius mortem in conspectu Domini pretiosam miracula crebra testantur.

[6] In Britannia sancti Hugonis episcopi, qui ex monacho Carthusiano ad ecclesiam Lincolniensem regendam vocatus, multis claruit miraculis et sancto fine quievit.

[7] Turonis sancti Gregorii episcopi.

[8] Florentiae sancti Eugenii confessoris, diaconi beati Zenobii eiusdem civitatis episcopi.

[9] In Germania sanctae Gertrudis virginis, Ordinis sancti Benedicti, quae dono revelationum clara extitit; cuius festivitas decimoseptimo kalendas decembris celebratur.

NOVEMBRIS 17

1. GREGORII] Theodori, quem, anno circiter 240, Origenes ad eum scribens iam Gregorium appellat, vitam et gesta dispersis quasi igniculis illustrant inprimis panegyricum εὐχαριστίας, quod convocata grandi frequentia ipso quoque Origene praesente recitavit (Hieronymus, De viris illustribus, 65), dein Eusebius, Hist. eccl., VI, 30; VII, 14; 28, 1; 30, 2; S. Basilius, De Spiritu Sancto, c. 29, num. 74; Id., ep. XXVIII, 1 – 2; CCIV, 2; CCVII, 4; CCX, 3, 5; Hieronymus, ep. LXX, 4; Commentarius in Eccles., c. 4 (cf. P. Koetschau, Des Gregorios Thaumaturgos Dankrede an Origenes, Freiburg i. B. und Leipzig, 1894, pp. V – VI, 40). Temperatiorem fidem meretur oratio panegyrica S. Gregorii Nysseni BHG2. 715, in qua sive e vulgi auditiunculis sive aliunde portentosae aliquot narrationes admixtae sunt. A Nysseni encomio nimis prope absunt Vita armenia BHO. 355 et syriaca BHO. 356, ut, sponte, sine eius exemplo, sic creatae fuisse existimentur. Apud quempiam auctorem alium ab istis Rufinus legerit necesse est quae in Eusebii Historia eccl., l. VII, c. 28 (al. 25), intercalavit. Vitam BHL. 3678 ex oratione Gregorii Nysseni satis licenter accommodatam fuisse ab interprete qui Rufino usus sit, contra b. m. collegam nostrum A. Poncelet demonstravit W. Telfer. Reapse hanc recensionem non adeo antiquam esse satis prodit latini stili rudis tumidaque inconcinnitas. Fontem ullum antiquum praeter modo recensitos novisse non videntur scriptores qui sequentibus saeculis Gregorii nostri memoriam attigerunt, Socrates, Hist. Eccl., IV, 37; Sozomenus, VII, 27; Theodoretus, Haereticarum fabularum compendium, II, 27; Beda, Commentarius in Marcum, III, 11, et reliqui porro usque ad historicos sequioris aevi, quorum nomina congessit Baronius. Narrationum quae nobis traditae sunt intricatam propaginem alii aliter discribendam iudicarunt. Nec mirum est viros doctos in diversas abiisse sententias, cum plane constet in serie testimoniorum non paucos anulos abruptos fuisse. De vita et gestis S. Gregorii haec pauca satis probabiliter colliguntur. Natus est Neocaesareae in Ponto e parentibus ethnicis, c. a. 213. Anno aetatis decimo quarto patre orbatus ad christianam religionem affici coeptus est. Cum Athenodoro fratre Berytum se contulit, ubi litteris et iurisprudentiae aliquamdiu operam dedit. Eusebius, et post eum Hieronymus, conceptis verbis testantur eum per quinque annos Caesareae Origenis auditorem et discipulum fuisse. Quod quinquennium certo intervallo inter ann. 331 et 338 definiri nequit. Quid praeterea complectantur anni octo, quos de studiis suis agens, ipse Gregorius obiter computat in oratione gratulatoria ad Origenem, n. 3 (ed. Koetschau, p. 1 – 2), non liquet. In Pontum redux, nondum iuventutem praetergressus, a Phaedimo Amaseae episcopo episcopus Neocaesareae consecratus fuit, cuius ecclesiae conditor vere dicendus est. Doctrina, virtutibus apostolicisque laboribus latam sibi famam conciliavit. Cum Athenodoro fratre, qui una cum eo episcopali dignitate auctus fuerat, anno 265, in prima synodo Antiochensi, contra Paulum Samosatenum conspicuas partes egit. Alteri synodo, anno 269, interfuisse non videtur (cf. G. Bardy, Paul de Samosate2, 1929, p. 299). Hieronymi testimonium de Gregorio referens Suidas in Lexico subdit: ἐτελεύτησεν ἐπὶ Αὐρηλιανοῦ (A. Adler, n. 452, t. I, p. 543). Huic conferenda Vita armenia BHO. 355 et synaxaria graeca ubi Gregorius vixisse dicitur temporibus Aureliani imperatoris (270 – 275). Utrique loco subesse perspicitur testimonium aliquod fide non indignum. S. Gregorii dies emortualis esse videtur is quem usu constanti retinuerunt libri Graecorum, 17 nov., quo Constantinopoli festum eius agebatur in Maiore ecclesia. Vita graeca unde contractum fuit synaxarii elogium propius aberat a latina recensione BHL. 3678 quam ab oratione Gregorii Nysseni. Hierosolymitano typico inscriptus est Thaumaturgus die 15 nov. (Anal. Boll., t. XLVI, p. 385). Diem a Graecis traditum retinuerunt Beda et martyrologi latini antiquiores, quos deserens Ado S. Gregorium transtulit ad diem 3 iulii; simulque elogium, quod ex Hieronymo et Rufino sobrius concinnaverat Florus, transfuso largius Ecclesiasticae Historiae, l. VII, c. 25, dilatavit. Baronius ad diem antiquitus indictum rediit et ex Adonis additamentis pleraque resecuit. — Synax. Eccl. CP., p. 229 – 31; V. Ryssel, Gregorius Thaumaturgus. Sein Leben und seine Schriften, Leipzig, 1880; Id., Eine syrische Lebensgeschichte des Gregorius Thaumaturgus, in Theologische Zeitschrift aus der Schweiz, t. XI (1894), p. 228 – 54; P. Koetschau, Zur Lebensgeschichte Gregors des Wunderthäters, in Zeitschrift für wissenschaftliche Theologie, t. XLI (1898), p. 221 – 50; A. Poncelet, La Vie latine de saint Grégoire le Thaumaturge, in Recherches de science religieuse, t. I (1910), pp. 132 – 60, 567 – 69; W. Telfer, The Latin Life of St. Gregory Thaumaturgus, in Journal of Theological Studies, t. XXXI (1930), pp. 142 – 155, 354 – 62; Id., The Cultus of St. Gregory Thaumaturgus, in The Harvard Theological Review, t. XXIX (1936), p. 225 – 344.
2. ALPHAEI] Testatur Eusebius, Mart. Palaest., I, 5, Alphium et Zachaeum primo persecutionis anno passos mensis Dii decimo septimo, qui est Romanis quinto decimo kalendas decembres. Martyrologio hieronymiano hodie inscripti sunt. In synaxariis Graecorum quorum excerpta habuit Baronius memorantur die 18 nov., et iterum errore librariorum 18 dec. — Synax. Eccl. CP., pp. 236, 324; Comm. martyr. hieron., p. 604 – 605; B. Violet, Die Palästinischen Märtyrer des Eusebius von Cäsarea, p. 7 – 11.

3. ACISCLI] A Prudentio, Perist. IV, 19 – 20, laudatus est:

Corduba Acisclum dabit et Zoillum tresque coronas.

In kalendariis mozarabum plerisque, ad diem 17: sancti Aciscli et comitum. In Cordubensi ad 18: in ipso (die) est christianis festum Aciscli, interfecti per manus Dionis prefecti Cordube. Et sepultura eius est in ecclesia Carceratorum: et per illud nominatur ecclesia. Et festum eius est in ecclesia facientium pergamena in Corduba et in monasterio Armilat. Neque in hoc elogio neque apud Prudentium memorantur comites. Sed neque in hieronymianis, ad 18: in Spaniis Cordoba civitate Aciscli martyris. Hac die rosae ibidem colliguntur. Martyrologium Lugdunense (codicis Parisini 3879) ad 17: Cordubae in Hispania sanctorum martyrum Aciscli et Victoriae cet. (de rosis); ita et Ado. Prima S. Victoriae mentio occurrit in prologo Antiphonarii Legionensis saec. X descripti ex antiquiore exemplo. Utrum in hieronymianis ad 17 nov. Victoria Cordubensis an cognominis Africana recenseatur, ambigi potest. Basilica S. Aciscli nominatur a S. Eulogio in Memoriali SS., III, 8; DOMNI ACISCLI reliquiae in titulo saec. VI (Hübner, Inscriptiones Hispaniae christ., 374). De passione SS. Aciscli et Victoriae BHL. 26, 27, deterioris notae, silere praestat. — Comm. martyr. hieron., pp. 604, 606 – 607; Florez, España sagrada, t. X, p. 288 – 303; M. Férotin, Le Liber ordinum, p. 486 – 487; Id., Le Liber mozarabicus sacramentorum, p. 916 – 17; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 355; Id., Les bréviaires, t. V, p. 2.

4. DIONYSII] Ipsis paene Eusebii seu potius Rufini, Hist. eccl., VI, 40, verbis contextum est elogium. Apud Latinos a Floro memoratur cum martyribus Alexandrinis ad diem 20 feb., ab Adone distinctam nactus est commemorationem ad 17 nov. A Graecis ad diem 3, 4 vel 5 oct. synaxariis inscriptus est, a Coptis ad 8 april. (pharmuthi 13). Notat Baronius eius nomine erectam fuisse ecclesiam, cuius meminit S. Epiphanius in Panario, Haer. 69. Hic autem ecclesias Alexandriae exstantes recenset: Διονυσίου καλουμένη ἐκκλησία καὶ ἡ τοῦ Θεωνᾶ καὶ ἡ Πιερίου καὶ Σεραπίωνος καὶ ἡ τῆς Περσαίας καὶ ἡ τοῦ Διζύας καὶ ἡ τοῦ Μενδιδίου καὶ ἡ Ἀννιανοῦ καὶ ἡ τῆς Βαυκάλεως καὶ ἄλλαι (Holl, t. III, p. 153). Porro harum ecclesiarum eponymos patet non esse sanctos quibus dicatae erant, sed conditores, ut huius aetatis usus ferebat. Non a solo Baronio sed et a decessoribus nostris plurima, quibus vindicatur S. Dionysii recta fides, congesta sunt, vix non superflua. — Act. SS., Oct. t. II, p. 8 – 130; Synax. Eccl. CP., pp. 102, 104, 108; I. Forget, Synaxarium Alexandrinum (interpretatio), t. II, p. 26.
5. ANIANI] Melius: Anniani. Martyrologium hieronymianum, ad hunc diem: in Galliis Aurelianis depositio sancti Aniani episcopi et confessoris; ad diem 14 iun.: Aurilianis translatio sancti Aniani episcopi. In altera recensione additur: et liberatio civitatis ipsius a Chunis. De civitate a S. Aniano liberata habetur narratio Gregorii Turonensis, Hist. Franc., II, 17. Ea usus est, item Libro Historiae Francorum anonymus qui scripsit Vitam S. Aniani priorem BHL. 473. Interrogatum est num etiam prae manibus habuerit Vitam quam hortante Prospero ep. Aurelianensi se scribere coepisse testatur Sidonius Apollinaris, Epist., VIII, 15. Hic autem fatetur se taedio captum opus imperfectum reliquisse. Utrum illud resumpserit et ad finem perduxerit, divinare non licet. Priorem Vitam retractavit saec. XI alter anonymus, BHL. 474. De Aniano meminit et scriptor Vitae S. Genovefae, BHL. 3334, 3335: Aurilianorum urbem ab exercitu Hunorum circumseptam auxiliantibus Gotis meritis orationum suarum ne periret promeruit. De his quae ad historiam horum temporum pertinent, non est hoc loco disserendum. — Comm. martyr. hieron., pp. 318, 603 – 605; B. Krusch, in M.G., Scr. rer. merov., t. III, p. 104 – 117; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 460; Tillemont, Mémoires, t. VI, p. 152 – 59; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 339; Id., Les bréviaires, t. V, p. 14.
6. HUGONIS] Anno c. 1135 natus in Burgundia, ex monasterio canonicorum Villae Benedictae (Villard-Benoît, commune de Pontcharra, dép. Isère), quod octennis fere ingressus erat, Hugo se monachis Cartusianis adiunxit anno 1160. In Angliam vocatus ab Henrico II rege ut primordiis praeesset Cartusiae Sanctae Mariae apud Witham, anno 1175 vel 1176, episcopus Lincolniensis factus est anno 1186. Londini obiit, anno… millesimo ducentesimo, sexto octavarum beati Martini die (16 novembris), brevi intervallo post solis occasum (BHL. 4018, lib. V, c. 18). Litteris datis Viterbio die 17 februarii 1220 (Potthast, Regesta, 6195), universos Christi fideles certiores facit Honorius III se Hugonem sanctis ascripsisse, et festum celebrari iubet die depositionis ipsius, nempe 17 novembris, quo in plerisque kalendariis martyrologiisque recentioribus nomen legitur. Translatae et elevatae reliquiae Lincolniae die 6 octobris 1280 alteri festo originem dederunt (BHL. 4023 – 4025). Haud scio an canonizationis anniversariam memoriam referat dies 7 februarii, quo annuntiatur Hugo in kalendariis Romae descriptis saec. XIII (Th. Klauser, Ein Kirchenkalender aus der römischen Titelkirche der heiligen Vier Gekrönten, in Scientia Sacra, Köln, 1935, p. 11 – 40; Catal. Lat. Paris., t. III, pp. 618, 620; M. Andrieu, in Studi e Testi, 38, p. 355). Vitam BHL. 4018 conscripsit Adamus de Eynsham, qui Lincolniensi episcopo familiarissime usus erat, adeo accurate ut neminem qui illis temporibus vixerit melius cognoscerent posteri quam Hugonem. Ex Adami scriptis, quibus pauca addidit de canonizatione, Vitam metricam BHL. 4021 composuit anno 1220 Henricus Abrincensis, J. C. Russell et J. P. Heironimus, The Shorter Latin Poems of Master Henry of Avranches relating to England (Cambridge, Mass., 1935), p. 79 – 80. Lectu haud indigna est lucubratio Giraldi Cambrensis, BHL. 4020. — R. Stanton, A Menology of England and Wales, p. 554; H. Thurston, The Life of Saint Hugh of Lincoln, London, 1898; R. M. Woolley, St. Hugh of Lincoln, London, 1927; E. M. Thompson, The Carthusian Order in England, London, 1930; J. Clayton, St. Hugh of Lincoln, London, 1931.
7. GREGORII] Clarissimus episcopus, qui Euphronio proxime successit in sede S. Martini, de gestis suis ipse exposuit praesertim in Historia Francorum, X, 31, et in compluribus locis aliis scriptorum suorum. Inde sumpta materies prope omnis Vitae BHL. 3682, Odoni Cluniacensi gratuito, ut videtur, affictae, ubi in fine legimus: Pauca haec de nostro praesule dicta sint. Non enim eum miraculorum, quae etiam reprobis dari solent, copia commendamus, sed ne hanc quidem gratiam illi defuisse demonstremus… Nec praetereundum quomodo consuetam sibi humilitatem etiam in ipsa sepultura sua servaverit. Nam in tali loco se sepeliri fecit ubi semper omnium pedibus conculcaretur et ipsa loci necessitas cogeret ne unquam in aliqua reverentia haberi posset; sed grex beati Martini talia non ferens, amicum Domini sui de loco levavit et edito pulchro mausoleo ad laevam sancti sepulchri digna reverentia collocavit. Obiit autem decimo quarto kalendas decembris, videlicet infra Martinianam hebdomadam. Diem emortualem 17 novembris comprobant kalendarium in sacramentario ecclesiae cathedralis Turonensis, kalendarium Maioris Monasterii, martyrologium Claromontanum in codice Parisiensi bibliothecae Nationalis 9085. In annum 594 plerique consentiunt. — I. W. Löbell, Gregor von Tours2, Leipzig, 1868; G. Monod, Études critiques sur les sources de l'histoire mérovingienne (Paris, 1872), p. 25 – 38; W. Arndt, in M. G., Scr. rer. merov., t. I, p. 1 – 23; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 307; Les martyrologes historiques, p. 230; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 371; Id., Les bréviaires, t. V, p. 129.
8. EUGENII] Nihil apud priscos scriptores de hoc Eugenio, qui cum S. Crescentio (aug. 19) occurrit in Vitis S. Zenobii BHL. 9015, 9017, 9018, recentioribus omnino quam quae in numero testium habeantur. Nihilo antiquior neque gravior S. Eugenii Vita BHL. 2682, 2683. Nomen receperunt qui catalogos episcoporum Florentinorum instruxerunt, homines creduli de quorum auctoritate hic iudicium ferre non vacat. — F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 580; R. Davidsohn, Geschichte von Florenz, t. I (1896), p. 296.
9. GERTRUDIS] Monasterium Helpede (Helffede, Helfta) iuxta Islebium, in Saxonia, Gertrudis, quam posteri Magnam dixerunt, puellula ingressa est. De qua, si quid novimus, id totum expressum fuit ex ipsius Legato divinae pietatis et e Libro specialis gratiae, quem collegit S. Mechtildis de Hackeborn, BHL., p. 520, ubi ad pietatem animi pleraque, perpauca ad res gestas pertinent. Diem emortualem 17 novembris fuisse, coniectura est haud improbabilis. In fastis antiquioribus nusquam inserta est Gertrudis, sed anno 1536 typis mandatae a Lanspergio Revelationes paulatim ingesserunt eius sanctitatis famam, quae cultum sensim invexit. Attamen, cum de Gertrude martyrologio Romano inscribenda ageretur, “fidei promotor in suis oppositionibus non tacuit quod de illius canonizatione, immo de beatificatione, saltem formali, nullum daretur decretum” (Benedictus XIV, De servorum Dei beatificatione, lib. I, c. 41). Tandem, cum afferretur breve quo quotannis in die festo plena indulgentia fidelibus concedebatur, Gertrudis martyrologio Romano inserta est die 22 ianuarii 1678. Die 20 iulii 1738, ut regis Poloniae et ducis Saxoniae precibus satis faceret, iussit Clemens p. XII officium et missam universim celebrari. Die 9 maii 1739, decretum est ut festum ad diem 15 novembris referretur, iterumque die 6 ianuarii 1932, ad diem 16, ut S. Alberto Magno daretur locus (Acta apostolicae Sedis, t. XXIV, 1932, pp. 16, 169). — Revelationes Gertrudianae ac Mechtildianae, Poitiers, 1875; G. Ledos, Sainte Gertrude, Paris, 1901; R. Medici, in Rivista storica benedettina, t. XV, p. 256 – 63; A. Wilmart, in Bulletin de S. Martin et de S. Benoît, 1927, p. 291 – 94.

XIV KAL. DEC.

[1] Romae dedicatio basilicarum Sanctorum Apostolorum Petri et Pauli, quarum primam in ampliorem formam restitutam Urbanus octavus hac ipsa recurrente die, alteram vero miserando incendio penitus consumptam ac magnificentius reaedificatam Pius nonus die decima decembris, translata tamen in praesentem diem anniversaria commemoratione, solemni ritu consecravit.

[2] Antiochiae natalis sancti Romani martyris, qui tempore Galerii imperatoris, cum Asclepiades praefectus in ecclesiam irrumperet eamque funditus conaretur evertere, ceteros christianos hortatus ut ei contradicerent, post dira tormenta et linguae abscissionem (sine qua tamen Dei praeconia loquebatur) in carcere laqueo strangulatus, celebri martyrio coronatur. Passus est etiam ante ipsum puerulus nomine Barula, qui ab eo interrogatus utrum melius esset unum Deum colere an plures deos, cum in unum Deum, quem christiani colunt, credendum esse respondisset, verberibus caesus, iussus est decollari.

[3] Item Antiochiae sancti Hesychii martyris, qui cum esset miles et praeceptum audisset, ut quisquis non sacrificaret idolis, cingulum militiae deponeret, repente cingulum solvit; ob quam causam ligato in dextera eius ingenti saxo, in fluvium praecipitari iussus est.

[4] Eodem die sanctorum Oriculi et sociorum, qui in persecutione Wandalica pro fide catholica passi sunt.

[5] Moguntiae sancti Maximi episcopi, qui tempore Constantii multa passus ab Arianis confessor occubuit.

[6] Turonis transitus beati Odonis abbatis Cluniacensis.

[7] Antiochiae sancti Thomae monachi, quem Antiocheni, ob pestem eius precibus sedatam, solemnitate annua coluerunt.

[8] Lucae in Tuscia translatio sancti Frigdiani episcopi et confessoris.

NOVEMBRIS 18

1. DEDICATIO] In primis martyrologii editionibus his verbis nuntiabatur commemoratio: Romae dedicatio basilicarum sanctorum apostolorum Petri et Pauli, e quibus minime inferendum est unam eandemque fuisse utriusque dedicationis anniversariam diem. Cum hodierna annuntiatio plane perspicua sit, id unum addatur Urbanum p. VIII, 18 nov. anni 1626 basilicam Vaticanam, Pium p. IX 10 dec. anni 1854 basilicam Sancti Pauli extra muros consecrasse.
2. ROMANI] Martyrium S. Romani, ecclesiae Caesariensis diaconi et exorcistae, refert Eusebius, De mart. Palaest., II. Res easdem plurimi scriptores auxerunt narrando et ornaverunt, inter quos eminet Prudentius, Peristephanon hymno X, et auctor homiliae de resurrectione quam alii Eusebio Caesariensi ascribunt, alii verius, ut videtur, Eusebio Emeseno; exstat etiam Passio graeca anonyma (Anal. Boll., t. L, p. 249 – 60) et latina, cuius plurimae leguntur recensiones, partim adhuc ineditae, quarum aliqua procul dubio hodierni elogii materiem subministravit (BHL. 7298 – 7304, 7299 b, Anal. Boll., t. L, p. 261 – 70). In Graecorum synaxariis ex uno Romano duo effecti sunt. Nam elogium prius meminit Romani καὶ τοῦ σὺν αὐτῷ νηπίου, quod in Passionem refunditur; alterum breviter complectitur Eusebii narrationem, ubi socius ille non comparet, qui in nostro Barulas appellatur. Baronius: “Arbitrati sunt nonnulli unum eundemque esse Romanum et non duos; cum praesertim nomen, locus passionis, tempus denique ac genus martyrii in utrisque conveniant. Ego vero opinor idipsum factum esse a Prudentio de Romano quod de Hippolytis fecisse compertum est; plures scilicet in unum acervando atque confundendo: adstipulorque libentius Graecorum menologiis, qui duos diversosque Romanos martyres celebrant: quod et ratio persuadet, dum diversa martyrii utriusque causa conspicitur. Nam ille Romanus Eusebii idcirco martyrium subiisse scribitur, quod ad idolorum delubra properantes libera voce redarguit; hic autem, eo quod praefectum in christianorum ecclesiam irrumpentem avertere conatus est; ille insuper solus, hic autem una cum puero passus est: cuius admirandam confessionem nequaquam verisimile est ab Eusebio fuisse praetermissam, cum tam egregio exemplo magis magisque suam nobilitasset historiam.” His controversiam diiudicari nemo censebit, neque facile intellegitur cur talibus argumentis commotus sit Florentinius in commentariis de martyrologio hieronymiano. Inconcussum est nunquam exstitisse duos Romanos martyres, sed tantum duas de martyrio narrationes quae, ut alias accidit, inter se aegre componuntur. Neque de commemorationis die plane consentiunt testimonia. Eusebius definite scribit Romanum passum esse eodem die quo SS. Alphius et Zachaeus, 17 novembris, quo die tria horum nomina simul refert hieronymianum, sub loci indicio: in Caesarea, quae Alphii et Zachaei palaestra fuit, cum Romanus Antiochiae sanguinem fuderit. In breviario autem syriaco et plerisque syriacis kalendariis, inscribitur Romanus ad diem 18 novembris, ubi hieronymianum habet: in Antiochia natale Romani monachi Barili et Isicii martyrum. Alibi ostendimus (Comm. martyr. hieron., p. 606) socium Romani, qui hic Barulas vocatur, eundem esse Barlaam, de quo ad diem 19 novembris fusius agemus. Pernota est S. Iohannis Chrysostomi homilia de S. Romano BHG2. 1601. Antiochiae templum exstructum erat in Romani honorem, in quo Severus haud semel de martyris laudibus publice dixit, itemque Constantinopoli ἐν τοῖς Ἐλεβίχου. — Comm. martyr. hieron., p. 604 – 605; F. M. Florentinius, Vetustius occidentalis ecclesiae martyrologium, p. 975 – 76; Synax. Eccl. CP., p. 235 – 36; Les martyrologes historiques, p. 183 – 85; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 683; Anal. Boll., t. L, p. 241 – 83; Origines du culte des martyrs2, p. 200 – 201.
3. HESYCHII] Elogium, si unam sententiam exceperis, idem est quod Florus et Ado collegerunt e Passione BHL. 3861. In hieronymiano Isicius, idem atque Hesychius, comparet hodie cum Romano et Barlaam, ut superius advertimus, et praeterea aliis diebus, praesertim 29 maii, concinente breviario Syriaco. Hesychii meminerunt Graecorum synaxaria ad 4 martii et 10 maii. — Comm. martyr. hieron., pp. 281, 282, 606; Synax. Eccl. CP., pp. 505, 674; Les origines du culte des martyrs2, p. 194; Anal. Boll., t. L, p. 280 – 81.
4. ORICULI] Baronius: “De eo vetera manuscripta ex quibus Molanus apud Usuardum.” Flodoardus, Historia ecclesiae Remensis, I, 8, compendio refert passionem S. Oriculi et sororum eius. Sub eadem Wandalorum vel Hunnorum persecutione quidam Dei servus, Oriculus nomine, Deo vacabat cum sororibus suis Oricula et Basilica in hoc eodem episcopatu Remensi, in pago Dulcumensi vico Sinduno, in ecclesia quam construxerat; ubi fertur quoque peremptus a barbaris cum praedictis sororibus suis. Traditur deinde caput suum postquam decollatus est in fonte lavisse et manibus suis ad sepulcrum portasse. Apage ineptias. His subicit Flodoardus: Quorum sanctorum corpora uno dudum sarcofago recondita tempore Seulfi archiepiscopi (922 – 925) levantur e terra, humo prius sponte patefacta et loculo in quo iacebant ultro sursum mirabiliter elevato. G. Marlot Vitam manuscriptam S. Oriculi “ab auctore qui ante septingentos vixit annos”, ut ipse opinatur, exaratam se legisse testatur, qua Oriculus S. Nicasii discipulus fertur. Quis non perspiciat de historia S. Oriculi nihil quod exploratum sit superesse. Certiora sunt cultus S. Oriculi vestigia. Vicus Sindunum nunc est Senuc (dép. Ardennes). Anno 1358 Yolanda comitissa Barrensis capellam S. Oriculi condidit in castello Clari Montis (Clermont-en-Argonne), quam monachis Belli Campi (Beauchamps, dép. Meuse) tradidit. — G. Marlot, Metropolis Remensis historia, t. I, p. 120 – 21; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. IV, p. 63; Id., Les sacramentaires, t. I, p. 363; V. Roussel, Histoire ecclésiastique et civile de Verdun, t. II, pp. 266, 293.
5. MAXIMI] Quo iure inter Aureum et Sidonium episcopos Moguntinos a nonnullis insertus sit Maximus frustra interrogatum est. Nihil de eo traditum est praeter ea quae in eius Vita, anno 1516 scripta, affert Trithemius. Suspectas esse Trithemii lucubrationes nemo non novit. Meginfredi monachi Fuldensis, quem hic et alias auctorem adducit velut certum fixum et solidum scriptorem et omnium Germanorum diligentissimum compilatorem historiarum, qui libros viginti quattuor historiarum de temporibus gratiae reliquerit, nemo hactenus opera reperire potuit. — J. F. Böhmer, Fontes rerum germanicarum, t. III, pp. XXXII, 137; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, pp. 153, 157.
6. ODONIS] Primi abbatis Cluniacensis, qui obiit anno 942, Vita BHL. 6292 – 6295 scripta est a Iohanne monacho eius discipulo et itinerum socio. Saec. XII ineunte, Nalgodus, item Cluniacensis, Iohannis librum valde sibi displicuisse testatur, BHL. 6299: Tanta erat verborum confusio, tam dispersa prolixitas, ita inordinatus et praeposterus ordo narrandi ut ipsa series relationis vix sibi aut ratione aut tempore cohaereret… Scribam igitur meo domestico modo loquendi et ex multiplici agmine illo verborum puram et simplicem conabor eruere veritatem. Scilicet Vitam antiquam retractavit, pauca addidit, forsan ex coniectura. “Certius est, ita Mabilionius, quod subdit sepultum fuisse Odonem Turonis in ecclesia Beati Iuliani, quam ipse a fundamentis construxerat, id est restituerat, sumptus suppeditante Teotolone archiepiscopo.” Annum emortualem signat Nalgodus 945; verum, monente item Mabilionio, praeferenda est Flodoardi scriptoris aequalis auctoritas, qui Odonem biennio ante decessisse affirmat. Plurima reliquit scripta, quae recenset M. Manitius, Geschichte der lateinischen Literatur des Mittelalters, t. II, p. 20 – 27. — Mabillon, Acta Sanctorum ordinis S. Benedicti, saec. V, p. 122 – 83; Histoire littéraire de la France, t. VI, p. 265 – 271; t. XI, p. 167 – 68; E. Sackur, Die Cluniacenser, t. I, p. 36 – 120; t. II, p. 330 – 45; P. L., t. CXXXIII, p. 9 – 856; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 395; Id., Les bréviaires, t. V, p. 222.
7. THOMAE] S. Thomae historiam legit Baronius apud Nicephorum Callistum, Hist. eccl., XVII, 23, et Iohannem Moschum, Pratum spirituale, c. 88. Reapse Nicephorus Evagrium, Hist. eccl., l. IV, c. 35, non admodum fideliter exscripsit. Ambae narrationes, quarum discrepantiae perfacili negotio componuntur, pariter referunt hunc Thomam fuisse agentem in rebus coenobii cuiusdam in Coelesyria. Qui dum Antiochia domum revertitur, pestilentia enectus est in nosocomio Daphnae et in peregrinorum sepulcro depositus, quod “Pandectes” vocabatur (de quo nomine cf. Severi Antiocheni hom. 76, Assemani, Bibliothecae apost. Vaticanae catalogus, t. III, p. 238). Sed cum biduo sequenti duae feminae ibidem sepultae foris iacentes repertae fuissent, miraculum conclamatum est. Thomas igitur ex mandato patriarchae Antiochiam translatus et honorifice depositus fuit in martyrio quod Coemeterium vocitabatur (cf. P. Franchi de' Cavalieri, in Studi e Testi, t. XLIX, p. 3 – 64; Anal. Boll., t. XLVII, p. 413). Hanc narrationem legenti, ea cum veri similitudine qua probabilior in eius modi quaestionibus exspectari non potest, hic Thomas comperitur idem esse μακάριος καὶ ἅγιος Θωμᾶς, in cuius sepulcro ἐν τῷ πανδέκτῳ Δάφνης, per duos dies iacuerunt exuviae S. Marthae matris Symeonis stylitae iunioris. Tota rerum narratarum consequentia satis aperte prodit ipsam S. Martham alteram fuisse e duabus mulieribus quas sanctus e suo tumulo arcuisse creditus est. Obiit igitur Thomas paucis diebus ante 5 iul. anni 531, qui fuit extremus dies aetatis S. Marthae. Neque praepostere Ianningus noster S. Thomae hypomnema cum Actis S. Marthae coniunxisset, si de ipsa Martha agendi locus fuisset ad d. 24 maii. Antiochiae pestem eius precibus sedatam fuisse auctores non testantur, qui tamen audierunt in eius exsequiis luem conquievisse. Ob cuius beneficii memoriam in eius sacello festum annuum celebrari solitum fuisse refert Evagrius. Huius sollemnitatis aliud vestigium in fastis Antiochenis non cernitur; neque ullo testimonio antiquo comprobatur dies ad quam Thomas noster in nostro martyrologio inde ab editione principe anno 1583 inscriptus est. Anno demum 1902 prope Emesam repertum fuit sarcophagum lapideum in quo, manu certo antiqua, incisum erat graece et syriace nomen sancti cuiusdam Thomae, ceterum ignoti. Unde causa non arcessita suboritur interrogandi num fortasse monachi eius coenobii Coelesyriae ad quod pertinebat S. Thomas sui thaumaturgi ossa recuperare voluerint. Sola sponte librarii cuiuspiam, qui indicem capitum Evagrianae historiae retractavit, factum est ut recentiori aetate S. Thomas appellari coeptus sit σαλός, quasi ad exemplum S. Symeonis Emeseni stultitiam Christi causa simulasset. — Act. SS., Maii t. V, p. 433 – 34; Anal. Boll., t. XLV, p. 262 – 96.
8. FRIGDIANI] Breviter de illa translatione Vita BHL. 3176, sub fine, plenius Vita BHL. 3175, quae in codice Ambrosiano B. 55 Inf., saec. XI exarato, adhuc latet, praeter hunc ipsum locum editum in Anal. Boll., t. XI, p. 263, unde habes elevatas reliquias a Iohanne, Lucensi episcopo (780 – 803); Statuit namque ipse praesul Ioannes agi sollemnitatem et celebrationem huius diei omnibus commorantibus in Lucana civitate pro veneratione beati Frigiani episcopi et confessoris, quod est quarta decima calendas decembris. Huc autem dilata opportunitate paucis complenda videntur quae superius exposita sunt ad diem 18 mart., qui S. Frigdiani natalis est. Inter eruditos quippe controversia exarsit de catalogo episcoporum Lucensium et nominatim de loco quem in eorum serie obtinet S. Frigdianus. Alii saec. III eum sedisse contendunt, ratiunculis freti futtilibus nimis, alii autem nullum ei spatium concedunt ante saec. VI. His autem priores deferent qui haec legent sine studio partium. — P. Guidi, in A. Guerra, Compendio di storia ecclesiastica Lucchese, Lucca, 1924, p. 101* – ;114*; Id., in Archivio stor. italiano, ser. VII, t. XVIII, p. 161 – 64; M. Giusti, in Bollettino stor. Lucchese, t. XI, p. 1 – 27.

XIII KAL. DEC.

[1] In oppido Marpurg in Germania depositio sanctae Elisabeth viduae, Andreae regis Hungarorum filiae, tertii Ordinis sancti Francisci, quae pietatis operibus assidue intenta, miraculis clara migravit ad Dominum.

[2] Eodem die natalis sancti Pontiani papae et martyris, qui ab Alexandro imperatore cum Hippolyto presbytero in Sardiniam deportatus ibique fustibus mactatus martyrium consummavit; corpus vero eius a beato Fabiano papa Romam delatum atque in coemeterio Callisti sepultum est.

[3] Samariae sancti Abdiae prophetae.

[4] Romae via Appia natalis sancti Maximi presbyteri et martyris, qui in persecutione Valeriani passus, positus est ad sanctum Xystum.

[5] In civitate Astiagensi beati Crispini episcopi, qui capite amputato martyrii gloriam adeptus est.

[6] Caesareae in Cappadocia sancti Barlaam martyris, qui agrestis licet et rudis, Christi sapientia munitus, tyrannum vicit et ignem ipsum fidei constantia superavit; in cuius die natali sanctus Basilius Magnus celebrem habuit orationem.

[7] Viennae sanctorum martyrum Severini, Exuperii et Feliciani; quorum corpora post multa annorum curricula, ipsis revelantibus inventa, et a pontifice, clero et populo illius urbis honorifice sublata, condigno honore condita sunt.

[8] Eodem die sancti Fausti diaconi Alexandrini, qui primum in persecutione Valeriani cum sancto Dionysio in exilium missus, deinde in persecutione Diocletiani aetate longaevus gladio animadversus martyrium consummavit.

[9] In Isauria passio sanctorum Azae et sociorum centum quinquaginta militum sub Diocletiano imperatore et Aquilino tribuno.

NOVEMBRIS 19

1. ELISABETH] Elisabeth, anno 1207 genita ex Andrea II rege Ungarorum, matrimonio iuncta est anno 1221 Ludovico IV, Thuringiae lantgravio, qui in sacra expeditione die 12 septembris 1227 obiit. Inde, post graves aerumnas fortiter toleratas, in nosocomium se recepit quod condiderat, infirmis inopibusque curandis addicta ad ultimum vitae spiritum (16 nov. 1231). Sanctis annumerata est die 27 maii 1235 a Gregorio p. IX, cuius litterae exstant datae die 1 iunii (Potthast, Regesta, 9929). E quibus haec excerpta sint: precipiendo mandantes, quatinus XIII kalendas decembris, die videlicet quo eadem mortis absoluta vinculis victura perempniter ad fontem superne prodiit voluptatis, festum eiusdem, prout miranda ipsius meritorum magnitudo exigit, celebretis et faciatis sollempniter celebrari… Reapse, ut monuimus, obiit Elisabeth die 16 novembris, die 19 sepulta est. Clemens p. X, die 29 maii 1671, festum ab universa ecclesia celebrari praecepit. Primus anno 1236 vel 1237 Caesarius Heisterbacensis Vitam composuit, auditis testibus sane probis, adhibitaque recensione breviore libelli de dictis quattuor ancillarum, BHL. 2493 m. Cetera vide in BHL. 2488 – 2514, 2488 a-2514 b. — A. Huyskens, Quellenstudien zur Geschichte der hl. Elisabeth, Marburg, 1908; Id., Die Schriften des Caesarius von Heisterbach über die heilige Elisabeth von Thüringen, Bonn, 1937, p. 327 – 90; H. Auer, Die heilige Elisabeth in der Literatur, in M. Otto, Elisabethgeist und Elisabetharbeit (Freiburg i. Br., 1931), p. 40 – 48; Melchior a Pobladura, in Collectanea Franciscana, t. IV (1934), p. 651 – 75; H. Hermelink, in Theologische Rundschau, N. F., t. IV (1932), p. 21 – 38; G. Menge, in Franziskanische Studien, t. XIX (1932), p. 292 – 314; O. Schneider, in Zeitschrift für Aszese und Mystik, t. VIII (1933), p. 309 – 322.
2. PONTIANI] Elogium excerptum est e Libro pontificali, XIX, cuius hoc loco fons est catalogus Liberianus. Pontianus episcopus et Hippolytus presbyter exsules deportati sunt in Sardiniam Severo et Quintiano cons. [235]. In ea insula Pontianus IIII kal. oct. non quidem obiit, sed discinctus est, id est a pontificatu se abdicavit. Non plane certum est ab ipso Alexandro in exsilium missum fuisse Pontianum, et fustibus mactatum martyrium consummasse. A Floro dies 20 nov. Pontiano assignatus est; errat autem Baronius asserens Usuardum die proxime praecedenti de eo agere. Martyrologii Romani reformatores Belinum potius quam Usuardum secuti sunt, ut notat Sollerius. Natalis dies Hippolyti et Pontiani est 13 aug., quo ex Depositionis martyrum testimonio conditi feruntur hic in coemeterio Callisti, ille via Tiburtina. — Comm. martyr. hieron., p. 439 – 40; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 687; Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. XCIV – XCV, 4, 145 – 56.
3. ABDIAE] Praetermittitur ab antiquis Latinorum martyrologis. In Graecorum synaxariis memoratur cum elogio ex libellis de Vita Prophetarum. De loco sepulturae ita Hieronymus, Comm. in Abdiam, 1: sepulchrumque eius hodie cum mausoleo Elisaei prophetae et Baptistae Ioannis in Sebaste venerationi habetur, quae olim Samaria dicebatur (P. L., t. XXV, p. 1099). Lege quae ad 14 iun., in Elisaeo, notata sunt. — Synax. Eccl. CP., p. 235; Th. Schermann, Prophetenund Apostellegenden (Leipzig, 1907), p. 53 – 55.
4. MAXIMI] Elogium est Flori modice immutatum. Scripserat ille: persecutione Maximini; Usuardus: Maximiani; Baronius ponit: Valeriani, quamvis se ignorare fateatur quis fuerit hic Maximus. Subdit ilico: “compertum illud tantum habeo ex manuscripto cod. S. Mariae ad Martyres, Romae hac die passum esse Maximum commentariensem, qui baptizatus a S. Stephano papa et martyre, in persecutione Decii e ponte praecipitatus in Tiberim XIII kal. decemb. martyrium consummavit.” Haec excerpta sunt ex Actis martyrum qui Graeci nuncupantur, BHL. 3970, quae legerat Florus; sed e commentariensi presbyterum fecit. Ceterum fabulosa sunt Acta illa; unde patet nullam esse habendam rationem nominis Valeriani persecutoris quod in his repperit Baronius. Notari velim eodem die 19 nov. in martyrologio hieronymiano memorari Maximum martyrem Caesariensem, in breviario Syriaco Maximum chorepiscopum. Hinc oriuntur de hodierno Maximo et aliis synonymis quaestiones intricatissimae, quas aliis locis tetigimus, sed, heu, non solvimus. — Act. SS., Nov. t. IV, p. 92 – 93; Comm. martyr. hieron., p. 608; H. Delehaye, Étude sur le légendier romain, p. 44 – 45.
5. CRISPINI] Ex laterculo hieronymiano ad diem 20 eruitur: in Spaniis in civitate Astis Crispini. Astis est pro Astigi, nunc Ecija. Kalendaria mozarabica pleraque habent eodem die: sancti Crispini episcopi (et martyris) Astigi; Cordubense ann. 961: in ipso (die) est christianis festum Crispini sepulti in monasterio quod est in sinistro civitatis Astige. Usuardus die 19 S. Crispini elogium profert iis verbis quae et noster adhibuit. Acta nulla exstant. — Comm. martyr. hieron., p. 609 – 610; M. Férotin, Le Liber ordinum, p. 486 – 87.
6. BARLAAM] Remittit Baronius ad menologium Graecorum, nov. 16, quo die vel nov. 19 elogium breve S. Barlaam synaxaria praebent ex Passione BHG2. 221. Eiusdem summarium tradit noster, naevo utrimque deturpatum, nam primum palaestra Antiochia fuit, non Caesarea Cappadociae, deinde perperam S. Basilio assignatur laudatio BHG2. 223, quae haud secus ac laudatio BHG2. 222 Antiochiae habita est a S. Iohanne Chrysostomo. Baronius ideo martyrem Caesareae collocavit quod S. Basilii esse putaverat laudationem BHG2. 223. Passio S. Barlaam nec a coaevo nec a subaequali conscripta est. Praecipua gesta quae ibi narrantur lege apud Eusebium, Hist. eccl., VIII, 12, 2, qui ea refert de martyre quodam Antiocheno, cuius nomen non tradit. Neque difficultatibus vacat commemorationis anniversariae dies. Ad diem 14 augusti in breviario Syriaco Antiochiae nuntiatur S. Barlaam, Βαραλαᾶ; in hieronymiano, ad eundem diem Gendarae, rursus ad diem 14 februarii Antiochiae, tertiumque tandem ad diem 5 martii. Veri simillimum est eundem martyrem recurrere ad diem 18 novembris, ubi scribitur Barilis seu Baralas, S. Romani socius. Exstat martyris laudatio habita a Severo. Fuerunt Antiochiae et Edessae basilicae Sancti Barlaam. — Comm. martyr. hieron., pp. 97, 129, 442, 605 – 606; Synax. Eccl. CP., pp. 228, 236 – 37; Anal. Boll., t. XXII, p. 129 – 45; Origines du culte des martyrs2, p. 196 – 97.
7. SEVERINI] Antiquissimum de his sanctis testimonium habetur in martyrologio Lugdunensi codicis Parisini 3879, cuius verba referre iuvat: XIV kal. dec. Translatio sanctorum martyrum Severini, Exuperii et Feliciani: qui in Viennensi suburbano passi, loco Brennaco, multis annorum circulis latuerunt, postea sub Pascasio eiusdem urbis episcopo, cuidam sancto subdiacono Tertio revelati, reverenter sublati et in orientali urbis parte sub ara beatissimi Romani martyris conditi sunt. Contracta ea exhibet Florus, unde Ado et Usuardus, ad diem XIII kal. dec., omissa voce translatio, quasi haec dies natalis passionis esset. Acta BHL. 7665 – 7666 ficticia sunt et nulla fide digna. In praecepto Lotharii imperatoris 30 dec. 842 emisso pro Romanensi monasterio (Romans) haec habentur: Egilmarus venerabilis ecclesiae Viennensis archiepiscopus obtulit coram sacris obtutibus nostris scriptum, in quo continebatur qualiter Barnardus quondam eiusdem urbis antistes beatissimos martyres Severinum, Exuperium et Felicianum, iuxta introitum eiusdem civitatis in vico Brenniaco in indigno loco iacentes reverenter sustulit et in monasterio Viennensis territorii, in loco qui Romanus dicitur sito, solemniter tumulavit. E. Mühlbacher, Regesten des Kaiserreichs unter den Karolingern2, 1095. — P. E. Giraud - U. Chevalier, Le mystère des trois Doms joué à Romans en MDIX (Lyon, 1887), p. LXXXVII – CVI; Les martyrologes historiques, pp. 187, 389 – 90.
8. FAUSTI] Elogii fons est Rufinus, Hist. eccl. VII, 11, 26. Diem commemorationis assignavit Ado. A Tillemontio interrogatum est num Faustus diaconus grandaevus sacerdotio forte ornatus fuerit idemque dici possit ac Faustus presbyter qui cum Petro Alexandrino aliisque, quorum die 26 nov. memoria agitur, martyrium consummavit. Coniectura certe non inanis singulorum iudicio relinquenda. A Graecis Faustus diaconus una cum S. Dionysio eiusque comitibus recensetur ad diem 3 oct. (item a nostro), suppressa alia quavis distincta commemoratione. — Act. SS., Oct. t. II, p. 8 – 14; Synax. Eccl. CP., p. 102 – 103; Tillemont, Mémoires, t. IV, p. 249; Les martyrs d'Égypte, pp. 16, 84.
9. AZAE] Acta S. Azae et sociorum (in cod. Vaticano 807) hactenus inedita sunt. Compendio referuntur in synaxariis ad hunc diem. Elogium in Sirletiana versione legerat Baronius, idque paucis contractum praebet. Quid his veri subsit ab iis quaerendum erit qui Passionem integram prae manibus habuerint. — Synax. Eccl. CP., p. 237 – 238; cf. p. 226 – 27 (nov. 15).

XII KAL. DEC.

[1] Sancti Felicis de Valois confessoris, cuius natalis dies agitur pridie nonas novembris.

[2] In Perside passio sanctorum Nersae episcopi et sociorum.

[3] Messanae in Sicilia sanctorum martyrum Ampeli et Caii.

[4] Taurini sanctorum martyrum Octavii, Solutoris et Adventoris, Thebanae legionis militum, qui sub Maximiano imperatore egregie decertantes martyrio coronati sunt.

[5] Caesareae in Palaestina sancti Agapii martyris, qui sub Galerio Maximiano imperatore damnatus ad bestias et ab iis nil laesus, lapidibus ad pedes appensis in mare demergitur.

[6] Dorostori in Mysia sancti Dasii martyris, qui cum nollet in festo Saturni impudicitiis eius consentire, sub Basso praeside caesus est.

[7] Nicaeae in Bithynia sanctorum martyrum Eustachii, Thespesii et Anatolii in persecutione Maximini.

[8] Heracleae in Thracia sanctorum martyrum Bassi, Dionysii, Agapiti et aliorum quadraginta.

[9] In Anglia sancti Eadmundi regis et martyris.

[10] Constantinopoli sancti Gregorii Decapolitae, qui ob cultum sanctarum imaginum multa passus est.

[11] Mediolani sancti Benigni episcopi, qui in magna barbarorum perturbatione ecclesiam sibi commissam summa constantia et religione administravit.

[12] Cabilone sancti Silvestri episcopi, qui quadragesimosecundo sui sacerdotii anno plenus dierum atque virtutum migravit ad Dominum.

[13] Veronae sancti Simplicii episcopi et confessoris.

NOVEMBRIS 20

1. FELICIS] De S. Felice et de festo ad hunc diem translato actum est ad diem 4 huius.
2. NERSAE] Elogium S. Narsae et sociorum, quod accepit Baronius a libris Graecorum, contractum fuit e deperdita Passione graeca, cuius lineamenta alibi aliter deformata fuerunt, ut patet conferenti varias lectiones synaxariorum ad diem 20 nov. Hagiographi facundiae argumentum subministravit Passio BHO. 806, certe perantiqua, siquidem iam exstat in codice Vaticano syr. 160, quem iudex apprime consultus, Em. Card. E. Tisserant exaratum censet exeunte saeculo V (Anal. Boll., t. XXXIX, p. 336 – 38). Narratio, non veneranda tantum aetate sed stili etiam ingenua probitate commendatur. Eius summa haec est. Anno Saporianae persecutionis quarto, Narses episcopus urbis Šahrqart in Garamaea, annos natus octoginta, et discipulus eius Ioseph florenti aetate iuvenis, cum rex Sapor in provincia adesset, ad eius castra perducti sunt; a quo capitis damnati, ilico in mansione Saphtha gladio caesi fuerunt luna decima mensis tešrin posterioris. Inde constat SS. Narsen et Ioseph die 12 nov. anni 343 coronam martyrii adeptos fuisse. Quod in fastis Graecorum et exinde in nostris ad diem 20 novembris inscripti sunt, efficere potuit fallax opinio graeculi correctoris, quartum persecutionis annum cum anno 345 componentis; sive probabilius perfacilis nec infrequens error interpretis, qui in syriaca narratione pro luna decima, vicesimam legere sibi visus est, quam, impunito hagiographorum peccato, diei mensis solaris aequiparavit. Passioni BHO. 806 subiunctus est accuratus et argutus index martyrum qui regnante Sapore in Garamaea passi sunt (BHO. 807). Hos synaxarista, quem secutus est noster, S. Narsae socios dedit. Reapse simul cum eo non interfectus est nisi Ioseph eius discipulus. In appendice breviarii syriaci seorsum collocatur Narses episcopus urbis Šahrqart. Ioseph autem in censu nec presbyterorum nec diaconorum comparet. Multiplici igitur correctioni obnoxius est synaxarista, sive hagiographus ab eo expilatus, qui hunc Iosephum, quem testis fide dignissimus, nullo addito dignitatis titulo iuvenem appellat, episcopum octoginta quinque annos natum esse voluit. — Synax. Eccl. CP., p. 241 – 42; Act. SS., Nov. t. IV, pp. 411 – 23, 425 – 29.
3. AMPELI] Elogium est Usuardinum, post Florum et Adonem, ultimo refundendum in martyrologium hieronymianum. Sed hoc loco omnia adeo tenebricosa sunt ut nemo prudens hieronymiano fidem habeat. Errorem in loci indicium irrepsisse credideris, cum frustra requiratur martyrum commemoratio in libris ecclesiae Messanensis, quin etiam in kalendario quod martyrologio praemisit Maurolycus. — Comm. martyr. hieron., pp. 201, 610; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 614 – 15.
4. OCTAVII] Hieronymianum: Taurinis civitate sanctorum Octavii, Solutoris, Adventoris. A Maximo Taurinensi laudantur insigni homilia martyres qui in nostris domiciliis sanguinem profuderunt; specialiter ii venerandi sunt a nobis quorum reliquias possidemus, P.L., t. LVII, p. 427 – 28. Basilicam martyrum vidit Ennodius, Opera, ed. Fr. Vogel, p. 194. Nusquam meminit Maximus Thebanae legionis, in qua martyres stipendia fecisse narrat Passio BHL. 85. Sed hoc ad propriam hagiographorum supellectilem pertinet qui in septentrionali Italia scripserunt, uti et beata illa Iuliana quam fingunt Taurinum detulisse martyrum corpora. — F. Alessio, I martiri Tebei in Piemonte (Pinerolo, 1902), p. 34 – 40; Anal. Boll., t. XXII, p. 493; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Piemonte, p. 283 – 285; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 1044 – 45; Comm. martyr. hieron., pp. 146, 611.
5. AGAPII] Teste Eusebio, quarto ultimae persecutionis anno, πρὸ δώδεκα καλανδῶν δεκεμβρίων, Caesareae in Palaestina coram ipso Maximino (non Galerio Maximiano) urso vorandus traditus est Agapius, qui iam saepius tormenta perpessus, sed ad maiora semper certamina dilatus die tandem sequenti (nov. 21) martyrium consummavit (De martyribus Palaestinae, c. VI; cf. c. III, 1 et libellum prolixiorem syriace servatum BHO. 31). In Graecorum synaxariis die nov. 19 proponitur elogium; bis praeterea simul cum Timotheo et Thecla, aug. 19 et sept. 19, commemoratur Agapius. Vide quae supra, ad diem 19 aug., de Timotheo, Thecla et Agapio dicta sunt. — Synax. Eccl. CP., pp. 60, 238 – 40, 910, 967.
6. DASII] Elogium S. Dasii legerat Baronius in compendio quale est in synaxariis Graecorum, ex Passione BHG2. 491, quae a nonnullis genuina censetur quod de Saturnalium celebratione quaedam non improprie attingit. Profecto haec antiquariis placuisse non miramur. Sed aliunde advecta sunt et ficte cum historia martyris conserta. Ceterum de antiqua S. Dasii veneratione non ambigitur. In martyrologio hieronymiano nuntiatur hodie, sed et 5 aug. et 21 dec., variisque Moesiae locis assignatur: Heracleae, Axiopoli. Eius tamen palaestra retinenda est Durostorum (utique urbs Moesiae, non Mysiae ut scribit Baronius) cum Passione et inscriptione sarcophagi in quo nunc eius reliquiae Anconae servantur: Ἐνταῦθα κατάκειται ὁ ἅγιος μάρτυς Δάσιος ἐνεχθεὶς ἀπὸ Δοροστόλου. — Synax. Eccl. CP., p. 241; Comm. martyr. hieron., pp. 419, 604 – 610; H. Delehaye, Les Passions des martyrs et les genres littéraires, p. 321 – 28; Anal. Boll., t. XVI, p. 5 – 16; t. XXXVII, p. 369 – 72.
7. EUSTACHII] S. Eustachii (Εὐσταθίου) et sociorum Passio in compendium redacta, procul dubio ex longiore, in synaxariis Graecorum hodie prostat. Haec quantumvis evidenter figmentis accenseri debeat, non omittendum tamen littera codicum non Maximinum designari sed Maximianum. — Synax. Eccl. CP., p. 241 – 42.
8. BASSI] Ex latebris codicum hieronymianorum peioris notae, haec adeo imperite consuta fuerunt ut neque elogium nec quaevis elogii pars emendationem patiantur. Bassus, vel Dassus, alius non est a Dasio, paulo superius laudato; Agapitus item iam prodiit sub nomine Agapii, martyris Palaestinensis; Dionysius solo nomine notus est. Quod additur: aliorum quadraginta, remandetur oportet ad diem 19 nov., quo in martyrologio hieronymiano recensentur mulieres XL martyres Heracleae. — Comm. martyr. hieron., pp. 607, 610.
9. EADMUNDI] Natus anno c. 841, regnavit Eadmundus inter Anglos Orientales ab anno 854. De eius interitu in acie haec referunt prisca Anglorum chronica: “870. Hoc anno prodierunt (Dani) per Merciam in Orientalem Angliam et hiberna habuerunt Thetfordiae. Ea hieme commisit Eadmundus rex praelium cum illis. Vicerunt Dani et regem occiderunt, universosque sibi subiecerunt.” Ita latine reddimus ex praecipuo codice qui Cantabrigiae asservatur, ed. C. Plummer, Two of the Saxon Chronicles Parallel (Oxford, 1892), p. 70. Ne temporibus erretur, statim advertemus annos in illis chronicis initium sumere mense septembris, ideoque, consentientibus omnibus de die 20 novembris, annum fuisse 869. Ficta videntur quaecumque addiderunt hagiographi, etsi Abbo Floriacensis († 1004) qui S. Dunstano († 988) inscribit Passionem BHL. 2392 pluribus ignotam, a nemine scriptam, ab eodem Dunstano ea audisse significat quae Dunstanus iunior didicerat a quodam sene decrepito, qui eam (Passionem) simpliciter et plena fide referebat gloriosissimo regi Anglorum Adelstano († 940), iureiurando asserens quod eadem die fuisset armiger beati viri qua pro Christo martyr occubuit. Ubi occiderit, inter historicos adhuc disceptatur, item de loco ubi corpus aliquandiu humatum iacuit. Cum miracula edere crederetur, saeculo X ineunte, translatum est ad Beaduricesworth, hodie Bury St. Edmunds. Iam tum, incerto anno inter 870 et 905, in Orientali Anglia nummi cusi sunt, inscripti: SC EADMVND REX, quod primum apparet venerationis vestigium. Celeberrima fama fuit Eadmundus inter Angliae patronos, faventibus tum Anglorum regibus tum abbatibus insignis monasterii Buriensis. Ad diem 20 novembris memoratur in kalendariis et martyrologiis anglicanis omnibus, perpaucis exceptis antiquioribus, qualia sunt, apud F. Wormald, English kalendars before A.D. 1100, t. I, unum ex Anglia septentrionali saec. IX exarato, duo ex occidentalibus partibus (alterum ann. 968 – 978, alterum saec. XI), unum Glastoniense (ann. 970), unum Cantuariense (ann. 988 – 1012). Passiones et Miracula BHL. 2392 – 2403, 2403 b, conscripserunt Hermannus archidiaconus anno c. 1100, Gaufridus quidam de Fontibus et Osbertus Clarensis saec. XII, tandem Samson abbas Sancti Edmundi et Henricus Abrincensis, saec. XIII ineunte. Habetur et Vita gallice edita a Dionysio Piramo saec. XII, La Vie Seint Edmund le Rei, ed. H. Kjellman, Göteborg, 1935. Multi sunt in Eadmundo laudando qui de rebus gestis Anglorum scripserunt, e quibus nihil prorsus eruitur aut serii aut certi. — T. Arnold, Memorials of St. Edmund's Abbey, London, 1890 – 1896; F. Hervey, Corolla Sancti Eadmundi, London, 1907; Id., The History of King Eadmund the Martyr, Oxford, 1929; R. H. Hodgkin, A History of the Anglo-Saxons (Oxford, 1935), t. II, pp. 523 – 24, 531 – 32, 651.
10. GREGORII] E solito Graecorum fonte haec hausit Baronius, quorum synaxaria compendio referunt Vitam BHG2. 711, ab Ignatio diacono, suppari scriptore, concinnatam. Huic si fides habenda est, Gregorius, Irenopoli in Isauriae Decapoli natus, monasticam primo atque anachoreticam vitam professus est, deinde ξενιτείας cupidus, non orientales modo sed et occidentales provincias peregrinus visitavit, Thessalonicae diutius consedit, ubi innumeris claruit miraculis, donec tandem Constantinopoli die 20 nov. 842 pretiosam animam Deo restituit. Gregorii haud semel meminit Theophanes monachus in Vita Iosephi hymnographi BHG2. 944. — Synax. Eccl. CP., pp. 239 – 40, 581 – 84; E. von Dobschütz, in Byzantinische Zeitschrift, t. XVIII (1909), p. 76 – 77; Anal. Boll., t. XXXVIII, p. 151 – 52; F. Dvornik, La Vie de S. Grégoire le Décapolite et les Slaves macédoniens au IXe siècle, Paris, 1926; S. G. Mercati, in Studi bizantini, t. III (1931), p. 295 – 97.
11. BENIGNI] Sedit Benignus Mediolani, si priscis episcoporum catalogis fidendum est, inter Gerontium et Senatorem. Obiit die 22 novembris. In Libro notitiae sanctorum Mediolani, edd. Magistretti et Monneret de Villard, p. 79, legitur dies 21 vel 23: De sancto Benigno confessore est festum ad Sanctum Simplicianum die nono vel XI ante kalendas decembris. Ieiuni omnino de Benigni gestis sunt Ennodii versus. — Act. SS., Maii t. VII, p. LXIII; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia, Milano, pp. 32, 176 – 80.
12. SILVESTRI] Reperitur apud Adonem cuius elogium hic exscriptum est, ipsis verbis Gregorii Turonensis, in Gloria confessorum, LXXXIV, conceptum. S. Caesarium Arelatensem tonsis capillis et mutato habitu clericum fecit (BHL. 1508). Interfuit concilio Epaonensi an. 517 et Lugdunensi an. 516/23 Infirmos Silvestri ope sanatos testatur Gregorius. — L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 193.
13. SIMPLICII] Nomen inscriptum est catalogo reliquiarum in titulo saec. XI vel XII posito in ecclesia Sancti Stephani Veronensi: in hac ecclesia sanctorum confessorum huius civitatis corpora episcoporum requiescunt. Item in velo acu picto, quod appellant velo di Classe. — Act. SS., Sept. t. VI, p. 24; C. Cipolla, in Le gallerie nazionali italiane, t. III, p. 210; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 924, 931.

XI KAL. DEC.

[1] Ierosolymis Praesentatio beatae Dei Genitricis Virginis Mariae in Templo.

[2] Eodem die natalis beati Rufi, de quo sanctus Paulus apostolus ad Romanos scribit.

[3] Romae passio sanctorum Celsi et Clementis.

[4] Apud Ostia Tiberina sanctorum martyrum Demetrii et Honorii.

[5] Rhemis sancti Alberti episcopi Leodiensis et martyris, qui pro tuenda ecclesiastica libertate necatus est.

[6] In Hispania sanctorum martyrum Honorii, Eutychii et Stephani.

[7] In Pamphylia sancti Heliodori martyris, in persecutione Aureliani sub Aetio praeside; post quem ipsi tortores conversi ad fidem, in mare demersi sunt.

[8] Romae sancti Gelasii papae, doctrina et sanctitate conspicui.

[9] Veronae sancti Mauri episcopi et confessoris.

[10] In monasterio Bobiensi depositio sancti Columbani abbatis, qui multorum coenobiorum fundator, plurimorum monachorum extitit pater, multisque virtutibus clarus in senectute bona quievit.

NOVEMBRIS 21

1. PRAESENTATIO] De beatae Virginis praesentatione nihil, ut satis notum est, in sacris libris reperire est. Quaecumque hac de re scripta sunt refunduntur in pseudo-Iacobi Protevangelium BHG2. 1046; e quo excerptum est elogium synaxariis insertum a Graecis, qui primum talem observarunt festivitatem et quidem religiosissime, ut patet tum ex Manuelis Comneni Constitutione, tum ex homiliis ea die recitari solitis (BHG2., p. 162). Quod Occidentalem ecclesiam attinet, ea celebritas in Gallia refertur ad annum 1374. Id colligitur ex litteris datis a Carolo V rege ad magistros et scholares domus Navarricae Parisiis in monte S. Genovefae fundatae, quibus nuntiat Philippum de Maseriis, Cypri cancellarium, in sua praesentia recitasse qualiter in partibus orientalibus, ubi per multa tempora moram traxit, festum Praesentationis B. Mariae V. in templo a suis parentibus, dum ipsa adhuc in triennio existeret, XXI mensis novembris anno quolibet celebratur solenniter: ipseque perpendens, quod in ecclesia occidentali lateret tanta solennitas, dum certo tempore ad summum pontificem ambasiator … existeret, solennitatem huiusmodi eidem summo pontifici narravit, officium de ipsa solennitate musice notatum, humilitate qua decuit, specialiter offerendo. Re mature perpensa, summus pontifex, qui erat Gregorius XI, celebrare officium in Curia permisit. Fuit etiam in capella sua celebratum iussu regis, qui haec subdit: Et idem proponimus facere dicta die, annis etiam singulis, Deo auxiliante, durante curriculo nostrae vitae, et regni nostri excitare fidelem populum ad solennizationem huius festi. Eandem celebrationem ratam habuerunt pontifices Pius II et Paulus II, sustulit Pius V, utpote cum apocryphis libris consertam, restituit Sixtus V. De qualicumque Praesentationis commemoratione nonnullis in locis Occidentis ante saec. XIV habita, lege quae collegerunt H. Thurston et M. Zalan, locis infra cit. — Synax. Eccl. CP., p. 243 – 44; A. Gasquet - E. Bishop, The Bosworth Psalter (London, 1908), p. 43 – 53; A. Butler - H. Thurston, The Lives of the Saints, t. XI, p. 262; J. Launoius, Regii Navarrae Gymnasii Parisiensis historia (Opera omnia, t. IV, 1), p. 326 – 27; Benedictus XIV, De festis beatae Mariae virginis, c. XIV; M. Zalan, in Ephemerides liturgicae, t. XLI, p. 188 – 89.
2. RUFI] Ab Adone fastis insertus est Rufus, de quo S. Paulus, Rom., XVI, 13: Salutate Rufum electum in Domino, et matrem eius et meam. In synaxariis Graecorum inducitur ad diem 8 aprilis cum aliis aliquot apostolorum discipulis, et Thebanus episcopus dicitur. Ibidem ad diem 26 iunii: ἄθλησις τοῦ ἁγίου ἀποστόλου Ῥούφου; in catalogo apostolico, ad diem 30 iunii, factus est Atheniensis episcopus. Haec omnia ad libidinem, ut probe notum est, finxerunt hagiographi. — Synax. Eccl. CP., pp. 591, 774, 786; Th. Schermann, Propheten- und Apostellegenden, p. 345.
3. CELSI] Clementis papae mentio ad hunc diem in apographis hieronymianis anticipatio quaedam est a 23 nov.; Celsi autem nulla est mentio. Ambos repperit Baronius in vetere manuscripto monasterii Sancti Cyriaci in Urbe, quem deterioris notae esse nemo dubitet. — Comm. martyr. hieron., p. 611 – 12; H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, p. 45.
4. DEMETRII] Horum martyrum nomina variis sub locorum indiciis vel sine loci significatione vagantur per laterculos hieronymianos, praecipue ad dies 14 sept., 21, 22 nov., 22 dec. Quaenam utrique vel singulis asserenda sit palaestra nullis ex monumentis definiri potest. In fastis ecclesiae ad Ostia Tiberina, Demetrio et Honorio, solo nomine notis, locus non est. — Comm. martyr. hieron., pp. 506, 611 – 12, 614, 661; Origines du culte des martyrs2, p. 293 – 94.
5. ALBERTI] Albertus de Lovanio, filius Godefridi III ducis Lotharingiae, Henrici I Brabantiae ducis frater minor natu, anno c. 1166 ortus est. A capitulo ecclesiae Leodiensis in episcopum electus die 8 sept. 1191, declinandae invidiae causa Henrici VI imperatoris, qui partibus Lotharii Hochstadensis favebat, Romam profectus est, ubi Caelestinus p. III eum honorifice excepit eiusque electionem confirmavit. Remis die 19 sept. 1192 consecratus est. Sed, eodem anno mense novembri, dum exsul per agrum Remensem equitat, in insidias deductus a septem militibus Alemannis crudeliter interfectus est. De die emortuali non est ambigendi locus. In Vita BHL. 223, ab aequali conscripta et fide prorsus digna, legitur, c. 35: Erat dies festus sancti Grisogoni martyris, qui inter electos Dei meruit simul invocari infra canonem sacrificium divinum praecedentem; qui dies est 24 nov. Sepultus est Albertus Remis in choro maioris ecclesiae. Venerationem ei passim exhibitam Paulus p. V, petente Alberto archiduce Austriae et Belgicarum provinciarum principe, die 9 aug. 1613, ratam habuit, festumque celebrari iussit cum Bruxellis tum Remis die 21 novembris, quo iam inscriptus erat apud Molanum e martyrologio ecclesiae Bruxellensis. Anno 1602, archiduci Alberto Belgarum principi et Isabellae uxori corpus S. Alberti concesserat archiepiscopus Ludovicus de Lotharingia. At, reliquiae quae de solo chori tunc levatae sunt et bona fide Bruxellas missae ut a monialibus Carmelitis perpetuo custodirentur, re vera exuviae erant Odalrici Remensis episcopi († 971), non Alberti Leodiensis. Quod tandem post tria saecula compertum est, et mandante Em. Cardinali Luçon per litteras diei 18 aug. 1921 publice declaratum, postquam in choro ecclesiae metropolitanae integrum S. Alberti sepulcrum die 26 sept. 1919 detectum est. — M. G., Scr. t. XXV, p. 135 – 68; S. Balau, Les sources de l'histoire du pays de Liége (Bruxelles, 1903), p. 394 – 99; J. David, Geschiedenis van den H. Albertus van Leuven, Leuven, 1844; L. Vervaeck, in Anal. Boll., t. XXVI, p. 393 – 422 et t. XL, p. 155 – 70; J. Laenen, in La Vie diocésaine, Louvain, janvier 1921.
6. HONORII] Nomina reperiuntur singula in laterculis hieronymianis ad 20 et 21 nov., sed male in nostro martyrologio coniuncta sunt. Sancti tres nec uno die nec uno loco passi sunt. Honorius ille est qui paulo superius recensetur sub Ostia Tiberina, ceterum non recte, ut dictum est. Eutychius, seu Eutices martyr Heracleensis, non hodie tantum sed et 29 sept. memoratur. De Stephano, praeter nomen nihil occurrit notandum. Lectio in Spanis in civitate Astis (Astigi) restituitur ex membris disiectis, pertinetque ad S. Crispinum qui pridie colitur. Nequaquam igitur sancti hodierni consortes haberi possunt, neque unus ex illis hispanus est. Baronius in annotatione solos affert auctores quos famosos paene dixerim. Unus pro ceteris audiatur Thomas de Trujillo: “De beato Honorico, Euthychio et Stephano. In Bethica civitate Astensi olim nobilissima, Romanorum, tempore, ut referunt archidiaconus de Ronda et Vaseus, passi sunt olim hi tres gloriosi martyres quorum festum celebratur die 21 novembris.” — Comm. martyr. hieron., p. 609 – 612.
7. HELIODORI] Contracta sunt haec ex elogio menaeorum ad diem 19 nov., quod ipsum prolixioris historiae, seu potius fabulae compendium esse credendum est. — Synax. Eccl. CP., p. 239.
8. GELASII] Res gestas Gelasii papae (492 – 496) narrat Liber pontificalis, in quo legimus: Sepultus est in basilica beati Petri apostoli XI kal. decemb. Titulum sepulcralem, nunc deperditum, vidit saeculo IX Iohannes Diaconus: In extrema porticu beati Petri apostoli ante secretarium quo videlicet Leo, Simplicius, Gelasius atque Symmachus, apostolicae sedis episcopi, cum nonnullis aliis tumulati suis hactenus epitaphiis praedicantur (BHL. 3641, IV, 68). Gelasium ad diem 19 novembris apud Bedam et Usuardum commemoratum scribit Baronius. Reapse apud neutrum, cum ab Adone electus sit dies ille 19, suo arbitrio. Huius loci non est disserere de epistulis Gelasii (Jaffé, Regesta2, 620 – 743), aut de scriptis quae ei passim ascribuntur. Decretum de libris recipiendis et non recipiendis illustravit E. von Dobschütz, Das Decretum Gelasianum, in Texte und Untersuchungen, t. XXXVIII, 4. — L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. CXIII, CCXII, 255, 257; Id., L'Église au VIe siècle (Paris, 1925), p. 12 – 14.
9. MAURI] Huius episcopi nomen praebet titulus in ecclesia Sancti Stephani Veronae saec. XI vel XII insculptus: in hac ecclesia sanctorum confessorum huius civitatis corpora episcoporum requiescunt (Act. SS., Sept. t. VI, p. 24), itemque in Versibus de Verona (M. G., Poet. lat., t. I, 1, p. 119 – 22), et in Velo Classensi (C. Cipolla, Le gallerie nazionali italiane, t. III, p. 210). Virorum eruditorum opinio est Maurum re vera martyrem esse Parentinum, qui eodem die 21 novembris colitur, apud Usuardum: in Histria passio sancti Mauri (Anal. Boll., t. XVIII, p. 369 – 411). Huius reliquiae in ecclesia Sancti Stephani asservabantur, aliquot episcopis Veronensibus sociatae, in quorum catalogum Maurus saeculis labentibus perperam intromissus est. — F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 925, 928, 934.
10. COLUMBANI] Martyrologium hieronymianum, ad diem 23 novembris: in Italia monasterio Bobio depositio sancti Columbani abbatis. Consentit testis optimus Ionas, cuius Vita Columbani habetur BHL. 1898: animam membris solutam caelo reddidit VIIII (al. VIII) kalendas decembris. Ostendit v. d. B. Krusch perspicuis argumentis annum fuisse 615. A Wettino, qui S. Galli Vitam conscripsit BHL. 3246, comperimus Columbanum die dominico mortuum, quod apprime cum ceteris quadrat et diem 23 novembris 615 definite signat. Florus tamen, incerta de causa, ad 21 novembris natale annuntiat, quem sequuntur Ado, Usuardus, ceteri; immo ipsi monachi Luxovienses conditoris sui festum die 21 novembris celebraverunt, cum tamen liturgici codices non desint a saeculo IX ad XIII in quibus dies 23 servatur. Elogium in nostro, si pauca omnino excipias, a Floro promanavit; pro natali, maluit Baronius depositionem scribere. Exstant Columbani epistulae, carmina, alia scripta. Inter antiquissima cultus monumenta, memoramus altare in templo Gemmeticensi, de quo Vita S. Philiberti BHL. 6805, saec. VIII post medium, M. G., Scr. rer. merov., t. V, p. 589. Cetera require apud L. Gougaud, in Revue Mabillon, t. XXV, p. 176. — E. Martin, Saint Colomban, Paris, 1905; J. F. Kenney, The Sources for the Early History of Ireland, t. I (New York, 1929), p. 186 – 205; L. Gougaud, Les Saints irlandais hors d'Irlande (Louvain, 1936), p. 51 – 62.

X KAL. DEC.

[1] Romae sanctae Caeciliae virginis et martyris, quae sponsum suum Valerianum et fratrem eius Tiburtium ad credendum in Christum perduxit et ad martyrium incitavit. Hanc Almachius Urbis praefectus post eorum martyrium teneri atque illustri passione post ignem superatum gladio fecit consummari, tempore Marci Aurelii Severi Alexandri imperatoris.

[2] Colossis in Phrygia sanctorum Philemonis et Apphiae, sancti Pauli discipulorum, qui sub Nerone imperatore, cum Gentiles in die festo Dianae invasissent ecclesiam, ceteris fugientibus tenti, iussu Artoclis praesidis verberibus caesi et in foveam usque ad renes inclusi, lapidibus opprimuntur.

[3] Item Romae sancti Mauri martyris, qui ex Africa veniens ad sepulchra apostolorum sub Numeriano imperatore et Celerino Urbis praefecto agonizavit.

[4] Antiochiae Pisidiae passio sanctorum Marci et Stephani sub Diocletiano imperatore.

[5] Augustoduni sancti Pragmatii episcopi et confessoris.

NOVEMBRIS 22

1. CAECILIAE] Elogium excerptum est ex Actis BHL. 1495, omni ex parte cum historica veritate pugnantibus, quibus etiam gesta martyrum inserta sunt qui cum S. Caecilia nullam habuerunt affinitatem, Tiburtii, Valeriani, Maximi (14 april.), Urbani papae (25 maii). Ceterum cultus S. Caeciliae certissima sunt monumenta, titulus Transtiberinus, sepulcrum in coemetrio Callisti, dies natalis X kal. decembris libris Sacramentorum inscriptus et iam saec. VI mediante observatus. — Comm. martyr. hieron., p. 612 – 13; Étude sur le légendier romain, pp. 73 – 96, 194 – 220; H. Quentin, in Dictionnaire d'archéologie chrétienne, t. II, p. 2712 – 38; P. Franchi de' Cavalieri, Note agiografiche, t. IV, p. 3 – 38.
2. PHILEMONIS] Ad eum et ad uxorem Apphiam scripta est epistula S. Pauli ad Philemonem. Utrumque Colossis vel Chonis in Phrygia martyrio coronatum finxerunt hagiographi, quorum fabulas in synaxariis contractas legimus ad diem nov. 23 (22) et feb. 20 (19). Colossensium ecclesiae praefuisse Philemonem somniatus est scriptor Apost. Constit., VII, 46. Gazae autem episcopum sedisse licenter asseverat pseudo-Epiphanius in Indice apostolorum BHG2. 150 eiusque sequaces; inde tertia synaxariis inscripta est memoria Philemonis, ad diem feb. 14. Die tandem 6 iul., una cum Archippo de quo supra (mart. 20) dictum est, in proprio colebatur μαρτυρείῳ, πέραν ἐν τῇ Ἐλαίᾳ vel ἐν τῷ Πτωχίῳ. — Synax. Eccl. CP., pp. 245 – 50, 466, 475 – 78, 787, 801 – 804; Th. Schermann, Prophetarum vitae fabulosae (Lipsiae, 1907), pp. 125, 142, 170, 183; B. Latyšev, Menologii byzantini … quae supersunt, t. I, p. 118 – 19; BHO. 97.
3. MAURI] Neque hodie neque proximis diebus Mauri meminit Beda. Silet quoque Ado. Usuardus ad diem 21: in Histria passio S. Mauri martyris; ad diem 22: Romae S. Mauri martyris. Manavit elogium nostrum ex Passione BHL. 5786. Huius et aliae exstant recensiones BHL. 5787 – 5791, 5791 b, d, f, in quibus quaedam varie omnino traduntur, haud levis momenti. Praeter cetera, discrepant hagiographi illi in assignanda palaestra. Duo tantum locorum nomina digna sunt quae attente perpendantur, Parentium et Roma. Maurus martyr Romanus in hieronymiano occurrit ad diem 10 decembris. Ex tanta auctorum dissensione, nullo satis probabili indicio distinguitur martyr Maurus hodie fastis inscriptus. — Anal. Boll., t. XVIII, p. 369 – 84; Comm. martyr. hieron., p. 642; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 158 – 62.
4. MARCI] Excerptum ex elogio synaxariorum ad hunc diem, quo feruntur Marcus et Stephanus sub Diocletiano imperatore et praeside Magno Antiochiae Pisidiae comprehensi et cum altero Marco, qui unus erat ex martyribus Calytenis, capite plexi. Calytenorum memoria agitur ad diem 28 sept. — Synax. Eccl. CP., pp. 86 – 88, 246.
5. PRAGMATII] Martyrologium hieronymianum: Augustoduno Galliae Pragmatii episcopi. De gestis eius nihil compertum est praeterquam quod interfuit concilio Epaonensi, anno 517. Hodie quoque memoratur ab Usuardo, pridie vero in breviariis. — Comm. martyr. hieron., p. 613 – 14; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 178; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 252.

IX KAL. DEC.

[1] Natalis sancti Clementis papae, qui tertius post beatum Petrum apostolum pontificatum tenuit, et in persecutione Traiani apud Chersonesum relegatus, ibi alligata ad collum eius anchora in mare praecipitatus martyrio coronatur; cuius corpus Nicolao primo pontifice Romam translatum, in ecclesia, quae eius nomine antea fuerat extructa, honorifice reconditum est.

[2] Romae sanctae Felicitatis, matris septem filiorum martyrum, quae post eos, iubente Marco Antonino imperatore, decollata est pro Christo.

[3] Cyzici in Hellesponto sancti Sisinii martyris, qui in persecutione Diocletiani post multa tormenta gladio caesus est.

[4] Emeritae in Hispania sanctae Lucretiae virginis et martyris, quae in eadem persecutione sub Daciano praeside martyrium consummavit.

[5] Iconii in Lycaonia sancti Amphilochii episcopi, qui sanctorum Basilii et Gregorii Nazianzeni in eremo socius et in episcopatu collega, post multa certamina pro catholica fide suscepta, sanctitate et doctrina clarus quievit in pace.

[6] Agrigenti depositio sancti Gregorii episcopi.

[7] In oppido Hasbaniae sancti Trudonis presbyteri et confessoris.

[8] Mantuae beati Ioannis Boni, Ordinis Eremitarum sancti Augustini, cuius praeclaram vitam sanctus Antoninus scripsit.

NOVEMBRIS 23

1. CLEMENTIS] Martyrologium hieronymianum: Romae sancti Clementis episcopi et martyris. Recolitur hodie et in kalendario Carthaginiensi, in kalendariis mozarabum, in martyrologiis classicis inde a Beda. Martyrem obiisse scribit Liber pontificalis, quod Irenaeus, Eusebius, Hieronymus ignorasse videntur. De apocryphis quibus S. Clementis gesta referuntur non est hoc loco disserendum. Passionem BHL. 1848, e qua excerptum est elogium martyrologii, fabulosam esse nunc apud omnes in confesso est. De translatione reliquiarum Romam legendus est libellus BHL. 2073, cui tamen omnimoda fides adhibenda non est. Quod dicitur ecclesiam in qua reconditae sunt reliquiae nomine S. Clementis fuisse exstructam, sententia est ex S. Hieronymo, De viris ill., XV, accepta. E qua id unum efficitur titulum Clementis, cuius conditor solo nomine notus est, iam ea aetate titulum Sancti Clementis nuncupari coepisse. In libris Graecorum S. Clemens memoratur plerumque ad diem 25 nov., sed et in variis exemplis ad 23, vel 24. — Comm. martyr. hieron., p. 615 – 16; Synax. Eccl. CP., pp. 249, 255, 256, 781; BHG2. 319 – 351; BHL. 1848 – 1857, 6644 – 6647; P. Franchi de' Cavalieri, in Note agiografiche, t. V, p. 3 – 40; H. Delehaye, Origines du culte des martyrs2, pp. 254 – 55, 296; Id., Étude sur le légendier Romain, p. 96 – 116; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. LIX – LXXIII, 123.
2. FELICITATIS] Elogium Bedanum uno verbo addito: Marco. Hieronymianum: Romae in cimiterio Maximi Felicitatis. Loci indicium comprobant topographi, diem liturgica monumenta. Quaecumque adicit noster, ex Passione BHL. 2853 – 2855 promanant, fabulosa prorsus, quae Felicitatem inducit matrem martyrum septem de quibus die 10 iulii Depositio martyrum et martyrologium hieronymianum. Nihil hi ad Felicitatem, nisi in hagiographi illius figmentis. — Act. SS., Iul. t. III, p. 5 – 28; Comm. martyr. hieron., pp. 362 – 64, 616; H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, p. 116 – 23.
3. SISINII] Periisse videntur Passiones seu Vitae, quarum varia compendia hodie (rarius nov. 22, 24) in synaxariis et menaeis exhibentur. Modo enim martyr nuncupatur Sisinnius Cyzicenus, modo ἱερομάρτυς, i. e. episcopus et martyr; modo etiam confessor ἐν βαθεῖ γήρᾳ καὶ πίονι ad Dominum migrasse traditur. Praeter lapidem qui nuper apud Dorylaeum in Phrygia repertus est et his inscriptus est verbis, saeculo fortasse V: ὅρος τοῦ ἁγίου Σησηνήου (C. W. M. Cox et A. Cameron, Monuments from Dorylaeum and Nacolea, Manchester, 1937, p. 30; cf. Anal. Boll., t. LVI, p. 394), nullum exstat antiqui cultus vestigium. Haud scio an idem Sisinnius in utraque martyrologii hieronymiani recensione ad diem nov. 21 signatus sit. — Synax. Eccl. CP., p. 250 – 252; cf. pp. 247 – 48, 253 – 54; Comm. martyr. hieron., p. 611 – 12.
4. LUCRETIAE] Usuardus: in civitate Emerita sanctae Lucretiae virginis, de cuius vita nihil traditum est, etsi cultus vestigia antiqua deprehenduntur, ut in Vitis et miraculis patrum Emeritensium BHL. 2530, saeculo VII ineunte collectis, quae referunt Emeritae fuisse basilicam sanctae Lucretiae (Act. SS., Nov. t. I, p. 325). Accedit titulus saeculo, ut videtur, VI insculptus, ubi de reliquiis S. Lucretiae (Aem. Hübner, Inscriptiones Hispaniae christianae, p. 19, num. 57; Id., Supplementum, p. 41). Quod in persecutione Diocletiani martyrium consummaverit, mera coniectura est. — H. Delehaye, Les origines du culte des martyrs2, p. 370; Anal. Boll., t. LV, p. 283.
5. AMPHILOCHII] In Graecorum libris, unde huc advectus est, non hodie tantum, sed et nov. 19, 20, 22, 24, oct. 19 et dec. 12, commemoratur Amphilochius Cappadox, Libanii discipulus, dein Constantinopoli causidicus, demum Iconii metropolita, de cuius pro orthodoxa fide gestis ac scriptis plurima exstant testimonia aequalium, puta Hieronymi, De viris illustr., c. 133, Basilii ep. Caesariensis, Gregorii Nazianzeni, vel supparium, ut Sozomeni et Theodoreti. Falso illi ascripta sunt oratio in Circumcisionem et in S. Basilium BHG2. 261 atque S. Basilii Vita et Miracula BHG2. 247 – 260. Fabulam sapiunt Amphilochii Vitae quotquot sunt: Historia scilicet adversus Arianos Eunomiumque et Macedonium (BHG2. 73), eiusdem altera recensio inedita (BHG2, 74), metaphrastica retractatio (BHG2. 72), cuius hiberica versio in codice quodam Tiphlisiensi latet, Vita denique BHG2. 75 quam latine legit Baronius in recentiore interpretatione, dum antiquior in codice Monacensi latino 19164 servatur. — Synax. Eccl. CP., pp. 149 – 52, 244, 248 – 50, 253, 303 – 306; K. Holl, Amphilochius von Ikonium in seinem Verhältnis zu den grossen Kappadoziern, Tübingen, 1904; cf. Anal. Boll., t. XXIV, p. 143 – 44; V. Schultze, Altchristliche Städte und Landschaften, t. II, 2 (Gütersloh, 1926), p. 334 – 42.
6. GREGORII] Postridie, ut plurimum, sed et hodie a Graecis recolitur Gregorius Agrigentinus, Latinorum fastis ante Molanum et Baronium ignotus. Acta prolixissima BHG2. 707, a Leontio presbytero, Romani Sancti Sabae monasterii hegumeno, conscripta, tanquam “haud parum fabulosa” a Papebrochio reiecta sunt (Act. SS., Maii t. I, p. LI). Vita altera BHG2. 708, brevior utique, non verior, a Metaphrasta in suum menologium recepta, Nicetae Paphlagoni ascribenda putatur utpote quae iam ineunte saec. X inter alia illius oratoris encomia descripta legitur in codice Parisino 1180 (cf. A. Ehrhard, Ueberlieferung und Bestand der hagiogr. Literatur der griech. Kirche, t. II, 1938, pp. 241 – 42, 470). Tertia denique Vita, quam codex Vindobonensis Hist. 11 (olim 20), saec. XI – XII, fol. 49 – 70v, exhibet, e prima videtur excerpta esse. Aequalium testimonia adhuc desiderantur ab iis praesertim qui Gregorium Agrigentinae sedis episcopum, in S. Gregorii Magni epistulis saepius nominatum, a nostro distinguendum censent; quorum opinionem nuper validis argumentis refellit L. White, in American Historical Review, t. XLII (1936 – 37), p. 2 – 7. Agrigentinae igitur ecclesiae praefuit S. Gregorius, ab anno saltem 591, quo ad Petrum, Siciliensis sanctae Sedis patrimonii rectorem, ante hiemem proficisci iussus est (M. G., Epist., t. I, p. 90), ad annum 603, quo ultima illi inscripta est Romani pontificis epistula (ibid., t. II, p. 388). — Synax. Eccl. CP., p. 250 – 54; O. Caietanus, Vitae sanctorum Siculorum, t. I (Panormi, 1657), Animadversiones, p. 167 – 77.
7. TRUDONIS] Codex hieronymianus Wissemburgensis: In villa Sarchynio depositio beati Trudoni presbyteri et confessoris. Huius Vitam BHL. 8321 sub finem saec. VIII conscripsit Donatus, clericus, ut videtur, Mettensis. Donato prae oculis erat charta, nunc deperdita, qua Trudo, e pago Hasbaniensi ortus, bona sua ecclesiae Mettensi, tempore Chlodulfi episcopi († c. 660), tradidit. Cap. 10: Devotissimo mentis affectu omnem possessionem meam, hereditatem scilicet parentum meorum, quidquid habeo in pago Hasbanio in loco qui vocatur Sarchinio [Zerkingen, in suburbio oppidi Sancti Trudonis] super fluvium Cysindria, a praesentis articulo diei sancto Stephano rectoribusque huius sanctae ecclesiae incommutabili traditione condono. Presbyter factus, Trudo Sarchinii ecclesiam aedificavit, discipulos congregavit. Obiit anno c. 690, die 23 nov., ut refert Theodericus abbas Santrudonianus († 1107), qui Donati libellum retractavit (BHL. 8323, lib. II, c. 7). Ecclesia coenobii, in qua sepultus est, a Trudone mox nomen accepit, ut colligitur e Vita S. Eucherii ep. Aurelianensis († 738), a subaequali composita (BHL. 2660, c. 9: ecclesia beati confessoris Trudonis). Neque desunt alia cultus ei antiquitus exhibiti documenta. — Comm. martyr. hieron., p. 617; Act. SS. Belgii, t. V, p. 1 – 69; M. G., Scr. rer. merov., t. VI, p. 264 – 98; L. Van der Essen, Étude critique sur les Vitae des saints mérovingiens de l'ancienne Belgique, p. 91 – 96; Anal. Boll., t. LIV, pp. 12, 19; t. LV, p. 51; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 420; Id., Les bréviaires, t. V, p. 319; A. et J. Paquay, Sint Trudo's leven en vereering, Tongeren, 1933.
8. IOANNIS] Iohannes Bonus, Mantuae natus anno c. 1168, Italiam oberravit, circulator et facetiarum narrator. Quadragenarius ad bonam frugem se recepit, in eremo Caesenate aliquandiu vixit, posthac coenobia aliquot constituit et ad regulam S. Augustini direxit. Obiit Mantuae die 23 oct. 1249. Corpus, in templo Sanctae Agnetis conditum, elevatum est anno 1251, quando causa canonizationis suscepta est. Sed negotium longissime protractum est post Innocentii IV mortem (7 decembris 1254), qui datis litteris die 15 april. 1253 (Potthast, Regesta, 14945), monasteriorum a Iohanne conditorum instituta laudaverat. Concessit Sixtus IV ut S. Iohannis Boni nondum canonizati memoria toto orbe recoleretur. Tandem Eremitarum Sancti Augustini perseveranti flagitationi concedens Clemens p. IX elogium martyrologio Romano inseruit 6 feb. 1672, non tamen ad diem 23 oct., quo Iohannes e vita cessit, sed ad diem 23 nov. Anno 1922 positum est ad 23 oct. Processus canonizationis, ann. 1251, 1253 et 1254 exactos, ediderunt decessores nostri. S. Antoninus, episcopus Florentinus, breviter Iohannis gesta perstrinxit, BHL. 4352. — Act. SS., Oct. t. IX, p. 693 – 886; Benedictus XIV, De servorum Dei beatificatione, lib. I, c. 39, n. 8, 9; C. Ferrarini, in Accademie e biblioteche d'Italia, t. X (1936), p. 263 – 66.

VIII KAL. DEC.

[1] Sancti Ioannis a Cruce confessoris, cuius natalis memoria decimo nono kalendas ianuarii recensetur.

[2] Eodem die natalis sancti Chrysogoni martyris, qui post longa vincula et carceres pro constantissima Christi confessione toleratos, iubente Diocletiano, Aquileiam perductus, ibidem capite caesus et in mare proiectus martyrium consummavit.

[3] Romae sancti Crescentiani martyris, qui in passione beati Marcelli papae legitur.

[4] Apud Corinthum sancti Alexandri martyris, qui sub Iuliano apostata et Sallustio praeside pro Christi fide certavit usque ad mortem.

[5] Perusiae sancti Felicissimi martyris.

[6] Ameriae in Umbria sanctae Firminae virginis et martyris, quae in persecutione Diocletiani varie cruciata, demum suspensa et lampadibus ardentibus adusta, spiritum redidit.

[7] Cordubae sanctarum virginum et martyrum Florae et Mariae, quae post diuturnos carceres in persecutione Arabica gladio interemptae sunt.

[8] Mediolani sancti Protasii episcopi, qui apud Constantem imperatorem in concilio Sardicensi causam Athanasii defendit, ac pro ecclesia sibi commissa et pro religione multis perfunctus laboribus, migravit ad Dominum.

[9] In territorio Arvernensi sancti Portiani abbatis, qui sub Theodorico rege miraculis claruit.

[10] In castro Blavio sancti Romani presbyteri, cuius sanctitatis praeconium miraculorum gloria declarat.

NOVEMBRIS 24

1. IOANNIS] Die 15 mart. 1732 S. Rituum Congregatio decrevit ut ab omnibus religiosis et monialibus totius Ordinis Carmelitarum festivitas S. Iohannis a Cruce, cuius natalis in diem 14 dec. incidebat, deinceps die 24 nov. recoleretur. Die 20 sept. 1738 praeceptum est ut in universa ecclesia ageretur. — I. B. Pittonus, Constitutiones pontificiae, t. II (Venetiis, 1740), pp. 306, 311, 325, 344, 381, 392.
2. CHRYSOGONI] Hunc Beda, Florus eorumque sequela omnes statuunt Romae; codices hieronymiani alii Romae, alii Aquileiae. Reapse Aquileiensis est Chrysogonus martyr, uno ferme nomine notus, idemque Romae patronus factus tituli presbyteralis quem alius quidam Chrysogonus condiderat. Festum ad diem 24 novembris sacramentariis Leoniano, Gregoriano, Gelasiano et kalendario Carthaginiensi insertum, anniversarium est dedicationis tituli Chrysogoni. Ultimo tandem refunditur elogium in Passionem S. Anastasiae, in codicibus saepe inscriptam Passionem S. Chrysogoni, BHL. 1795. Usuardi ipsa verba servavit noster, deleto loci indicio Romae, additis illis: Aquileiam perductus. — Comm. martyr. hieron., p. 618 – 19; H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, pp. 48, 151 – 71; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 870.
3. CRESCENTIANI] In Actis S. Marcelli BHL. 5234 (vid. ad diem 16 ian.) haec de S. Crescentiano leguntur: venit Ioannes presbyter et collegit corpus eius et sepelivit in coemeterio Priscillae in Arenario via Salaria vetere (lege nova), sub die VIII kal. decembris. Utique Crescentianus aliquis a topographis annumeratur martyribus in Via Salaria quiescentibus eiusque natalem diem in Actis Marcelli utcumque ficticiis rite notari potuisse non negamus. Difficultas in eo est quod Crescentianus unus est ex iis qui die 8 aug. via Ostiensi cum Cyriaco, Largo et Smaragdo coluntur. Hos autem ab hagiographo per fas et nefas S. Marcello sociatos fuisse observatum est ad diem 16 mart. — Act. SS., Aug. t. II, p. 327 – 41; H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, p. 48.
4. ALEXANDRI] In synaxariis nonnullis hodie nuntiatur ἄθλησις τοῦ ἁγίου μάρτυρος Ἀλεξάνδρου τοῦ ἐν Κορίνθῳ (vel τοῦ Κορινθίου); (similiter et in menaeis: μνήμη τοῦ ἁγίου), cet., utrobique sine elogio. Sitne idem Alexander m. Thessalonicae vel Driziparae, de quo ad 9 nov. dictum est, in dubio reliquendum videtur. In codice 35 Patriarchatus Alexandrini servatur inedita ἀκολουθία huius martyris (Anal. Boll., t. XXXIX, p. 347). Quae affert Baronius de Iuliano imp. et Sallustio praeside non ad Alexandrum, sed ad Theodorum Antiochensem (oct. 23) pertinent, qui hodie in menaeis cum Alexandro Corinthio et Gregorio in Aurea petra commemoratur. — Synax. Eccl. CP., p. 254.
5. FELICISSIMI] Codices hieronymiani alii: in Perusio Tusciae Felicissimae; alii minus accurate: Felicissimi. Redit eadem martyr ad diem 25 maii. Sunt qui eam ipsam putent Firminam, de qua statim dicemus, in Tuscia et Umbria pia veneratione celebratam. — Comm. martyr. hieron., pp. 275, 620; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 419 – 23.
6. FIRMINAE] Promanat elogium ex Passione S. Firminae BHL. 3001 b, d, surreptis aliunde laciniis et propriis hagiographi commentis consuta. Praeter alios homines ab hagiographis memoratos, inducitur et consularis Olympiades quem ad christianam fidem a Firmina conversum legimus et martyrium fecisse kalendis decembribus, quo die in fastis reapse annuntiatur Olympiades. Exstat Translatio SS. Firminae et Olympiadis BHL. 3001 f. Etsi in variis sanctorum catalogis nomen occurrit Firmina seu Firma, nusquam tamen hodierna martyr significari videtur, nec ullis certis documentis docemur quae fuerit. Superius rettulimus eruditorum coniecturam qui eandem esse opinantur Firminam et Felicissimam, cuius gesta paribus involvuntur tenebris. — Comm. martyr. hieron., p. 275; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 417 – 18.
7. FLORAE] Saeviente persecutione arabica, cum S. Eulogius Cordubensis episcopus carcere includeretur, Documentum Martyrii (P. L., t. CXV, p. 819 – 34) inscripsit sacris virginibus Florae et Mariae, secum in custodiam coniectis, quae paulo post martyres occubuerunt die 24 novembris 851. Praeclarum certamen litteris mandavit idem Eulogius. — España sagrada, t. IX, p. 296 – 301; Fr. J. Simonet, Historia de los mozárabes de Espaãna, p 413 – 25.
8. PROTASII] Protasius Materno successit, Eustorgius Protasio, qui die 24 novembris obierat, ex antiquis episcoporum catalogis. Diem 27 novembris praefert Liber notitiae sanctorum Mediolani (edd. Magistretti et Monneret de Villard, p. 324), in Protasii elogio ceterum plurimis erroribus depravatus. Suppositicia est inscriptio C.I.L., V, p. 623, 14, ubi de Protasio. S. Athanasius, quando Constantio imperatori se stitit, secum habebat Protasium episcopum (Apologia ad Constantium imperatorem, P. G., t. XXV, p. 599), qui in concilio Sardicensi sedit. — Act. SS., Maii t. VII, p. LIX-LX; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, p. 103 – 108.
9. PORTIANI] Eius Vitam scripsit Gregorius Turonensis, Vitae Patrum, V. Servus primum cuiusdam barbari, monachus factus, tanto virtutis cumulo est praelatus ut, decedente abbate, ipse succederet. A Portiano monasterium nomen accepit unde postea oppidum Saint-Pourçain (dép. Allier). Senuit autem vir beatus et impleto boni operis cursu migravit ad Dominum; cuius nunc tumulum saepius divinis glorificatur virtutibus. His narratis finem imponit Gregorius, qui variis in libris regionem Arvernorum his temporibus a Theodorico rege vastatam memorat (Hist. Franc., III, 12; Virt. S. Iuliani, 13, 23; Vitae Patrum, IV, 2; V, 2). Praetermittitur Portianus ab antiquis martyrologis. Solum Molanum antestatur Baronius. — V. Leroquais, Les sacramentaires des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 401; Id., Les bréviaires, t. V, p. 251.
10. ROMANI] Elogium est Usuardi. Praeluxit Gregorius Turonensis, in Glor. Conf., c. 45: Habetur in hoc [Burdigalensi] terreturio et sanctus Romanus presbiter quem, ut scripta vitae eius edocent, Martinus eum noster sepulturae locavit. Est autem sepulchrum eius contigum Blaviensi castello super litus amnis Garonnae (Blaye, Gironde). Vita quam legerat Gregorius ea esse censetur quae haud ita pridem edita est BHL. 7305 g. Vita altera BHL. 7306 paulo ornatior est et procul dubio recentior. Romanum patronum navigantium se feliciter invocasse ipse Gregorius testatus est; qui addit: Nec fas est ullum perire naufragio qui eius basilicam amnis de medio contemplari meruerit. — Anal. Boll., t. V, p. 177 – 91; t. XXVI, p. 52 – 56; A. Longnon, Géoraphie de la Gaule au VIe siècle, p. 547; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 407; Id., Les bréviaires, t. V, p. 273.

VII KAL. DEC.

[1] Alexandriae sanctae Catharinae virginis et martyris, quae ob fidei christianae confessionem sub Maximino imperatore in carcerem trusa et postmodum scorpionibus diutissime caesa, tandem capitis obtruncatione martyrium complevit; cuius corpus in montem Sinai ab angelis mirabiliter delatum, ibidem frequenti christianorum concursu pia veneratione colitur.

[2] Romae sancti Moysis presbyteri et martyris, quem cum aliis detentum in carcere sanctus Cyprianus per litteras saepe est consolatus. Is cum non tantum adversus gentiles sed etiam adversus schismaticos et haereticos Novatianos infracto animo stetisset, demum (ut sanctus Cornelius papa testatur) in persecutione Decii eximio et admirabili martyrio decoratus est.

[3] Antiochiae sancti Erasmi martyris.

[4] Caesareae in Cappadocia passio sancti Mercurii militis, qui custodientis se angeli patrocinio et barbaros vicit et Decii saevitiam superavit, multisque auctus tormentorum trophaeis, martyrio coronatus migravit in caelum.

[5] In Aemilia Italiae provincia sanctae Iucundae virginis.

NOVEMBRIS 25

1. CATHARINAE] De S. Catharina, cuius nominis veriloquium est Aecaterina, Beda huc ad testimonium vocatus, ne consueto loco deesset, dicere nihil potuit: silent enim Eusebius et reliqui ad unum auctores a quibus ipse docendus erat. Mutus est pariter et Àdo. Neque eorum reticentiam sarciunt vetera christianae artis monumenta. Nempe ex imaginibus et picturis, ad quas non numquam provocatum est, nunc, iudicio peritorum, aliae ab eo antiquitatis gradu qui arrogatus iis fuerat depulsae sunt, aliae cum S. Aecaterina non nisi fallacem similitudinem habere comperiuntur. Martyris Alexandrinae mentio prima eo tempore emergit quo illius sepulcrum in monte Sinai ostendi coeptum est. Iamvero ipsi monachi, quorum praesertim hunc thesaurum commendare intererat, saeculo XV ex., testimonio freti nescio quo, dictitabant corpus sanctae, postquam ab angelis in montem Sinai mirabiliter delatum fuisset, ibi latuisse donec trecentis post annis senex quidam in faucibus montis Horeb incolens, illud Deo manifestante repperisset. Itaque haec inventio, quoquo modo patrata est, contigisse ferebatur ineunte saec. VII; at falsissime, nam S. Catharinae sepulcrum eiusque prodigiosa celebritas Epiphanii peregrinatoris credulam curiositatem non effugissent, qui paulo ante ann. 820 Sinaiticum monasterium invisit (cf. B. G. Vasilievskij, in Pravoslavnyj Palestinskij Sbornik, t. IV, 2, p. XIV; Anal. Boll., t. XXVI, p. 11, annot. 1). Brevi tamen postea, in indiculo legendarii latini Monacensis 4554, numero 81, inscripta fuit Passio Ecaterine virginis Dei. Quae quidem Passio abest a corpore libri; sed libellus sic in elencho designatus alius esse non potest atque Passio BHL. 1657. Codex Monacensis, etsi non adeo antiquus quam nonnullis visus est, valde tamen probabiliter iam descriptus fuerat anno 840 P. Ruf, in Studien und Mitteilungen aus der Geschichte des Benediktinerordens, t. XLVII, 1929, p. 475). Proinde huic metae aliquot saltem annis anterius fuit graecum exemplar Passionis S. Aecaterinae. Cultor tamen sanctae martyris qui eius Acta legerit, nullus notus est ante S. Paulum Latrensem (Vita BHG2. 1474, c. 39). Passionis exstant recensiones non paucae, aliae aliis pleniores, rebus autem parum dissimiles, BHG2. 30 – 32, BHL. 1658 – 1666, BHO. 26 (arabica lingua), ad quas adiungenda est antiqua versio hiberica, hactenus inedita. Ex his omnibus a nativa forma totius fabulae propius abesse videtur Passio BHG2. 31, stilo prorsus barbaro, in qua sancta virgo, cum philosophis disputans, eis os occludit fragore plane inanium glossematum. De narrationis argumento vix opus est inquirere, cum iudices prope omnes, etiam benignissimi, eam haud ambigua censura notaverint. Baronius quidem in Annalibus ecclesiasticis (ad ann. 307, n. 33), ut alicui saltem fulcro applicaret haec Acta, quae fumo et umbra constare videntur, coniectavit S. Catharinae Passionem veluti appendicem fuisse confessionis sanctae Dorotheae virginis Alexandrinae, quae ab Eusebio et Rufino laudata fuit (vide ad d. 6 februarii, in Dorothea). Forsitan hoc consilio inductus fuerit ut in Passione Metaphrastica BHG2. 32, quam latine legit apud Lipomanum, Maxentio tyranno, in persona prorsus fabulosa, subrogaret Maximianum. Sed difficultatis exitum hunc fallacem esse perspexit Bollandus noster (Act. SS., Febr. t. I, p. 777), cui modeste simul et erudite, ut solet, adstipulatus est Tillemontius (Mémoires, t. V, pp. 447 – 48, 761). Utique hagiographus qui Aecaterinae gesta primus commentus est, e S. Dorotheae historia sumpsisse videtur figuram nobilis virginis, quae ingenii acumine et sapientia non minus quam robore animi tyrannum superavit. Verum haec litteraria fraus est imitatoris qui aliunde etiam surrepta ornamenta narrationi suae intexuit. Sic, ut alia omittamus, expilasse videtur Passionem sive S. Artemii, sive S. Pansophii, sive quamlibet ex iis in quas inducitur Vergilius poeta (Anal. Boll., t. XLIX, p. 314 et seq.). Ipsa rota tormentaria ad supplicium S. Aecaterinae adhibita, quae in arte christiana proprium quoddam huius virginis insigne facta est, iam describitur in Passione S. Charitinae BHG2. 300, c. 4 (Act. SS., Oct. t. III, p. 25 – 26), cuius nomen quoque cum Aecaterina non fortuito consonare suspicamur. Ne multa, maluissemus cum reverenti silentio nimis decantatam historiam praeterire, cuius contextus ubique specillum fallit. Utinam alii doctiores cum certa quadam et antiquitus tradita memoria conectere possint pervagatissimum cultum sanctae martyris, cuius corpus in monte Sinai frequenti christianorum veneratione colitur. Quam late increbuerit haec veneratio, satis colligitur ex BHL. 1657 – 1700; Suppl.2, p. 70 – 72. — Synax. Eccl. CP., ad d. 24 nov., p. 253 – 54; cf. pp. 243 – 46, 256 – 57, 968; H. Delehaye, Les légendes hagiographiques3, pp. 54, 105; Anal. Boll., t. XXII, p. 423 – 38; t. XXVI, p. 5 – 32; t. XL, p. 124; t. XLI, p. 357 – 68; E. Weigand, Zu den ältesten abendländischen Darstellungen der Jungfrau und Märtyrin Katharina von Alexandrien, in Pisciculi, Studien… Franz Joseph Dölger dargeboten (Münster in W., 1939), p. 279 – 90, ubi pleraeque disputationes sive memoratu dignae sive antiquatae afferuntur.
2. MOYSIS] De Moyse sacris tabulis inferendo nemo ante Baronium cogitasse videtur, licet de illustri eius martyrio constet certissimis testimoniis. S. Cyprianus, in epistula LV ad Antonianum: Additum est etiam, Novatiano tunc scribente et quod scripserat sua voce recitante et presbytero Moyse tunc adhuc confessore nunc iam martyre subscribente, ut lapsis infirmis et in exitu constitutis pax daretur. S. Cornelius, in epistula ad Fabium Antiochenum, apud Eusebium, Hist. eccl., VI, 43, 20: Μωσῆς, ὁ μακάριος μάρτυς, ὁ παρ᾽ ἡμῖν ἔναγχος μαρτυρήσας καλήν τινα καὶ θαυμαστὴν μαρτυρίαν. Moysi et Maximo presbyteris et ceteris confessoribus fratribus inscripta est epistula Cypriani XXXVII; Moysis etiam mentio est in Cyprianicis XXVII, XXVIII, XXXII, in Catalogo Liberiano et in Libro pontificali (Duchesne, t. I, pp. 6, 150 – 52). Martyrii anniversaria dies ignoratur. Dies natalis Moysi assignatus est a Baronio. — Tillemont, Mémoires, t. III, p. 420 – 424; L. Duchesne, Histoire ancienne de l'Église, t. I, p. 407 – 418; H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, p. 49.
3. ERASMI] De eo solus Usuardus, ex ignoto fonte. De Erasmo martyre Antiochiae silent huius ecclesiae monumenta et cetera quotquot habemus. Suspicamur, cum Sollerio, eumdem esse cum Erasmo martyre celeberrimo Formiis in Campania culto, ad diem 2 iun. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 699; Comm. martyr. hieron., p. 297; Les origines du culte des martyrs2, p. 302 – 307.
4. MERCURII] Baronius remittit ad Graecos, qui eadem fere habent quae noster, in synaxariis ad diem 25 vel 26 novembris, ex Passione S. Mercurii BHG2. 1274 – 76, ficticia omnino. Megalomartyrem Mercurium, sub eo nomine et in ea persona quae inde a saec. VI in Oriente passim concelebrata sunt, nullus memorat ex antiquioribus scriptoribus ecclesiasticis. Primum testimonium quod ad eum satis distincte referatur, dimidiato saec. V vel etiam paulo antiquius occurrit in Vita S. Eusebii Samosatae episcopi BHO. 294, in quam obiter inducitur Mār Qurios, i.e. “domnus meus Qurios”, unus e martyribus Sebastenis, Iuliani imperatoris interfector (Bedjan, Acta martyrum et sanctorum, t. VI, p. 360). Eandem memoriolam referre videtur Michael Syrus, l. VII, c. 5, ubi scribit fuisse qui crederent Iulianum apostatam periisse manu alicuius e Quadraginta Martyribus. Enascentis figurae lineamenta iam apertius exhibet fabulosa illa historia Iuliani imperatoris, quam syriaco sermone inter annos 502 – 532 commentus est praestigiator aliquis Edessenus. In quo veluti simulacrorum lusu, Ioviano imperatori S. Marqur, unus e martyribus Quadraginta, semel iterumque se ostendit eique se Iuliano exitium parare significat. Ad huius figmenti originem quod spectat, Kyrion aliquis nominatur in Passione Martyrum Sebastenorum BHG2. 1201, 1202, et in eorum Testamento BHG2. 1203, cum suis commilitonibus novissima verba facit. Profecto huius Kyrionis nomine uti potuit syrus narrator qui Iulianum interfectum esse voluit a S. Mār Qurios uno e martyribus Quadraginta. A Mār Qurios parum aut nihil differt modo memoratus S. Marqur. Cum utroque nomine ultro se componit opinio nonnullorum auctorum qui sibi persuaserunt Iuliani confectorem fuisse S. Mercurium. Quae fabula videtur primum invaluisse apud Leucosyros Tauri montis in Cappadocia. Et re quidem vera scriptores qui eam referunt, Iohannes Malalas, Chronicon Paschale, Iohannes episcopus Nikiu, Iohannes Damascenus, omnes cum S. Mercurii facinore quoquo modo memoriam coniungunt S. Basilii Magni. Accedit quod c. an. 530 S. Mercurii martyris sepulcrum Caesareae sibi ostensum fuisse refert Theodosius peregrinator (P. Geyer, Itinera Hierosolymitana, p. 144). Itaque haec omnia indicia accommodatione minime violenta sic coagmentari videntur: cum nomine S. Kyrionis, unius e martyribus Sebastenis, sensim agglutinatus est titulus honoris, quo eum Syri salutare solebant. Inde, ut non raro accidit, concrevit vocabulum, in quo Graeci agnoscere sibi visi sunt pervagatum nomen Mercurium. Cf. Anal. Boll., t. XXXIX, p. 78 – 88. Reliquiae Aeclanum primum in Apulia, hinc Beneventum translatae sunt. — Synax. Eccl. CP., pp. 255, 258; H. Delehaye, Les légendes grecques des saints militaires, p. 91 – 101; Les origines du culte des martyrs2, pp. 176, 309; Comm. martyr. hieron., p. 468; S. Binon, Essai sur le cycle de saint Mercure, martyr de Dèce et meurtrier de l'empereur Julien, Paris, 1937; Id., Documents grecs inédits relatifs à S. Mercure de Césarée, Louvain, 1937.
5. IUCUNDAE] Huius reliquiae Regii in Aemilia repertae sunt anno 1144, cum SS. Prosperi et Venerii, BHL. 6969. Etsi de gestis nullum prorsus certum auctorem habemus, non pauca tamen narraverunt hagiographi, veri parum similia quae digito monstravit L. Affarosi, (Memorie istoriche del monastero di S. Prospero di Reggio Padova, 1727, t. II, p. 72 – 73). Exstat de S. Iucunda hymnus anonymus (Chevalier, Répertoire, num. 9831). Nomen in aliquot kalendariis repertum est. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 700.

VI KAL. DEC.

[1] Apud Fabrianum in Piceno beati Silvestri abbatis, institutoris Congregationis monachorum Silvestrinorum.

[2] Alexandriae natalis sancti Petri eiusdem urbis episcopi, qui cum esset omnibus virtutibus exornatus, Galerii Maximiani praecepto capite obtruncatur.

[3] Passi sunt etiam Alexandriae in eadem persecutione sancti martyres Faustus presbyter, Didius et Ammonius; itemque Phileas, Hesychius, Pachomius et Theodorus episcopi Aegyptii, cum aliis sexcentis sexaginta, quos persecutionis gladius evexit ad coelos.

[4] Patavii sancti Bellini episcopi et martyris.

[5] Nicomediae sancti Marcelli presbyteri, qui Constantii tempore ab Arianis e rupe praecipitatus martyr occubuit.

[6] Romae sancti Siricii papae et confessoris, doctrina, pietate et religionis zelo praeclari, qui varios damnavit haereticos et disciplinam ecclesiasticam saluberrimis decretis instauravit.

[7] Augustoduni sancti Amatoris episcopi.

[8] Constantiae sancti Conradi episcopi.

[9] In territorio Rhemensi natalis sancti Basoli confessoris.

[10] Hadrianopoli in Paphlagonia sancti Styliani anachoretae, miraculis clari.

[11] In Armenia sancti Niconis monachi.

[12] Romae sancti Leonardi a Portu Mauritio confessoris ex Ordine Minorum strictioris observantiae, zelo animarum et sacris per Italiam expeditionibus conspicui, quem Pius nonus pontifex maximus in sanctorum canonem retulit.

NOVEMBRIS 26

1. SILVESTRI] Silvester Guzolinus (Guzzolini), Auximi in Piceno natus anno 1177, primum philosophiae et theologiae Bononiae operam dedit. Inter Auximanae ecclesiae canonicos cooptatus, cum, ante apertum sepulcrum amici paulo ante defuncti, omnia fluxa esse intellexisset, secessit in eremum. Mox cum sociis aliquot coenobium in Monte Fano prope Fabrianum constituit, ad S. Benedicti regulam, et fundamenta iecit instituti quod a Monte Fano nuncupant seu Silvestrinorum, ab Innocentio p. IV die 27 iun. 1247 laudati et probati. Obiit die 26 nov. 1267. Gesta conscripsit anno c. 1280 quartus a Silvestro Congregationis moderator, Andreas Iacobi, testibus coaevis adhibitis, BHL. 7744. In agrum Picenum iam a saeculo XIII exeunte cultus disseminatus est. Elogium anno 1598 martyrologio Romano inseruit Clemens VIII. Arripuit Paulus V opportunitatem quam offerebat novum Silvestrinorum coenobium Auximi conditum, ut litteris die 23 sept. 1617 datis, beati conditoris laudes texeret. Festum universim observari iussit die 19 aug. 1890 S. Rituum Congregatio. — Anal. Boll., t. V, p. 157; t. XXVI, p. 369; BHL. 7745; A. Bolzonetti II monte Fano e un grande anacoreta, Roma, 1906; U. Policari, in Rivista storica benedettina, t. II (1907), p. 221 – 29; Acta sanctae sedis, t. XXIII (1891), p. 256; Pl. Lugano, L'Italia benedettina (Roma, 1929), p. 441 – 84.
2. PETRI] Sancto Theonae (aug. 23) in Alexandrina sede successit Petrus, qui ecclesiae illi per annos duodecim praefuit et in magna persecutione die 24 vel 25 nov. 311 ultimus in Aegypto passus est, unde ei nomen “sigillum martyrum”. Breviario syriaco ad diem 24 nov. inscriptus, in hieronymianis diebus 23, 25 et 26 nov. occurrit. Bedae elogium, Eusebii-Rufini verbis (l. IX, c. 6) ferme conceptum et ab Usuardo postea descriptum, in nostro martyrologio vix immutatum reperitur; sed a 25 ad 26 nov. translatum est festum apud Latinos, cum “accrescens Catharinae gloria ita Petrum obumbravit ut in sequentem diem recesserit” (Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 699). In Graecorum vero synaxariis et menologiis die 24 et saepius 25 signatur hieromartyris memoria, addita etiam ἐν ἡμέρᾳ κυριακῇ sollemniore commemoratione. Coptitae tandem mense athor die 29 (nov. 25) gloriosum Petri obitum recolunt. Actis quotquot exstant graece BHG2. 1502, 1503, latine BHL. 6692 – 6698 f, coptice, syriace, armenice BHO. 929 – 932, nulla fides adhibenda est. Adire praestat veteres historicos, Eusebium imprimis, Hist. eccl., VII, 32, 31; VIII, 13, 7, et ceteros quorum testimonia recenset R. Helm, in Eusebius Werke, t. VII, 2 (1926), p. 709 – 710. — Act. SS., Iun. t. V, p. 34* – 36*; Comm. martyr. hieron., p. 620 – 21; Synax. Eccl. CP., p. 253 – 58; Origines du culte des martyrs2, pp. 217, 219, 220; Les martyrs d'Égypte, pp. 24 – 26, 96; Tillemont, Mémoires, t. V, pp. 336 – 365, 755 – 65; G. Millet, La vision de Pierre d'Alexandrie, in Mélanges Ch. Diehl, t. I (Paris, 1930), p. 99 – 115; F. H. Kettler, Der melitianische Streit in Aegypten, in Zeitschrift für die neutestamentliche Wissenschaft, t. XXXV (1936), p. 155 – 93; A. Zikri, Un fragment copte inédit sur le patriarche Pierre d'Alexandrie, in Annales du Service des Antiquités de l'Égypte, t. XXIX (1929), p. 71 – 75; Patrologia Orientalis, t. I, p. 383 – 400; L. B. Radford, Three Teachers of Alexandria (Cambridge, 1908), p. 58 – 86; Anal. Boll., t. XIX, p. 12 – 13; t. XX, p. 101 – 103; t. XXVII, pp. 166, 168, 171, 184; t. XLVI, p. 385; t. LVII, pp. 39, 41.
3. FAUSTI] S. Petri episcopi Alexandrini, de quo modo diximus, sacerdotes tres, Faustus, Dius (non Didius) et Ammonius, ab Eusebio τέλειοι Χριστοῦ μάρτυρες appellantur (Hist. eccl., VIII, 13, 7). Horum natalis ex breviario Syriaco et hieronymianis in sept. 8 incidisse videtur, quanquam et hodie Ammonius in hieronymiano comparet. Primus inter saec. IX martyrologos Florus elogium Fausti presbyteri et Dii et Ammonii ad hunc diem inseruit, quos cum beato Petro eiusdem urbis episcopo trucidatos temere affirmavit, “quamvis fortasse magno dierum, imo mensium, quidni et annorum intervallo passi sint” (Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 701). Prolixiori suae de Petro Alexandrino narrationi BHL. 6694 addidit Ado hanc clausulam: Cum quo simul et alii plures ex Aegypto episcopi trucidantur cum clericis et laicis fere sexcentis sexaginta, quam intactam recepit Usuardus, revisores vero martyrologii Romani ita immutarunt ut Phileae, Hesychii, Pachomii et Theodori mentionem ex eodem Eusebii loco ingererent, neque adverterunt Phileam die 4 feb. cum Philoromo iam commemoratum esse. Sed et Faustus Alexandrinus martyr, sive noster sive cognominis, iam ter in martyrologio signatus est: 3 et 4 oct., 19 nov. — Comm. martyr. hieron., pp. 495, 622; Synax. Eccl. CP., pp. 22 (sept. 6), 102 – 103 (oct. 3); Origines du culte des martyrs2, p. 217 – 19; Les martyrs d'Égypte, pp. 25, 34, 62 – 64, 83; Les martyrologes historiques, pp. 298, 379.
4. BELLINI] Episcopus Patavinus Bellinus anno 1147 occisus, ab Eugenio p. III sanctorum albo ascriptus esse traditur. F. S. Dondi dall' Orologio, qui et ipse in cathedra Patavina sedit, de gestis eius edidit varia monumenta: Memorie sopra la vita di san Bellino vescovo e martire (Padova 1808), cum Vita BHL. 1086.
5. MARCELLI] Si quaesieris unde haec in Romanum martyrologium irrepserint, reperies Baronium ex aliquo Usuardi auctario, illud autem ex Hrabano Mauro (P. L., t. CX, p. 1181 – 82) hausisse, qui tandem Passionem benedicti martyris Marculi BHL. 5271 excerpserat, non advertens in hoc libello pseudo-martyrem Donatistam a schismatico laudibus extolli. Emendatione igitur indigent singula paene verba huius elogii, ut legendum sit: In Numidia (non Nicomediae), sancti Marculi (non Marcelli) sacerdotis (episcopi scilicet, non presbyteri), qui Constantis (non Constantii) tempore a Macario (non ab Arianis) a rupe praecipitatus martyr occubuit. Duo praeterea notanda sunt: primo, incertum esse utrum se ipsi (Marculus et Donatus) praecipitaverint … an vero alicuius potestatis iussu praecipitati sint (S. Augustinus, Contra litteras Petiliani, II, 46); secundo, de die natali inter Passionis apographa minime constare, cum nov. 29 alia, alia nov. 24 indicent, Hrabanus autem diem 25, recentiores denique 26 assignaverint. — Comm. martyr. hieron., p. 623, ad diem 27 nov.; Domnus Marculus, in Anal. Boll., t. LIII, p. 81 – 89; Sollerius, Martyrologium Usuardi, pp. 700, 703; Molanus, De martyrologiis, in Usuardi martyrologio2 (Lovanii, 1573), p. 234; U. Koch, in Ricerche religiose, t. VIII (1932), p. 6 – 15.
6. SIRICII] Martyrologium hieronymianum: Romae depositio Sirici episcopi, hodie, quando testante Libro pontificali, sepultus est in cymiterio Priscillae via Salaria VIII kal. mart., recte quidem de loco sepulturae, qui comprobatur topographorum testimoniis, non ita de die obitus. Siricii nomine caruit martyrologium Romanum ad annum usque 1748, quo Benedictus XIV inscripsit. In litteris autem apostolicis novae editioni praemissis amplam inseruit dissertationem (n. XLIX – XCIV) de controversia in causa Siricii, eiusque sanctitatem post Florentinium et Norisium multis vindicare aggreditur. — Act. SS., Feb. t. III, p. 282; Comm. martyr. hieron., p. 621 – 622; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 216 – 17; F. M. Florentinius, Vetustius occidentalis ecclesiae martyrologium, p. 1001 – 1010; Tillemont, Mémoires, t. X, pp. 357 – 67, 787 – 94.
7. AMATORIS] Ita martyrologium hieronymianum. Adverte vocem episcopi in codice Epternacensi esse omissam, quae difficultatem affert, cum in catalogis episcoporum Augustodunensium nullus Amator reperiatur. Creditum est pro loci indicio Augustoduni rescribendum esse Autissiodori, quasi idem esset Amator qui ad kalendas maias iisdem verbis annuntiatur: Autissiodori depositio sancti Amatoris episcopi, quae coniectura, a nobis adumbrata, aliis subsidiis egere videtur. Quicquid id est, certo apparet hieronymianum hic mendosum esse, neque ullo pacto ita restitui posse ut demonstret reapse Augustoduni sedisse Amatorem episcopum. Affert Baronius in Annalibus, ad annum 539, epistulam datam ad Silverium pontificem Romanum: Beatissimo Silverio Amator episcopus. A quibusdam, pater dilectissime. Ad haec observat: “quem puto Augustodunensem illum qui hoc tempore claruit sanctitate”, et ad martyrologium Romanum, nov. 26, legentes remittit. Verum commenticia est epistula haud minus quam illa: Dilectissimo atque amantissimo Amatori episcopo Silverius. O quam bona (Jaffé, Regesta2, 901), quam ipse Baronius adulterinam esse perspexit. — Comm. martyr. hieron., p. 622.
8. CONRADI] Martyrologium Notkeri: Chuonradi Constantiensis episcopi de cuius veneratione extat sinodale decretum secundi in apostolica sede Kalisti. Episcopus Constantiensis ab anno 934 ad 975, die 28 mart. anno 1123 in concilio generali Lateranensi a Calixto p. II sanctorum numero ascriptus est (Jaffé, Regesta2, 7028). Vita prior Conradi BHL. 1917 ab Oudascalcho monacho augustano scripta est, centum et quinquaginta fere annis a sancti obitu, rogatu Oudalrici Constantiensis episcopi, eo fine ut in concilio coram papa recitaretur eaque comprobata caelitum honores Conrado tribuerentur. Qui Vitam alteram BHL. 1918 scripsit, priorem in meliorem ordinem redegit, et praeter alia quaedam, translationis anno 1123, 26 nov. peractae historiam adiecit. — P. Ladewig - Th. Müller, Regesten zur Geschichte der Bischöfe von Constanz, t. I, p. 44 – 48; F. Dümmler, in Forschungen zur deutschen Geschichte, t. XXV, pp. 211, 220; J. Mayer Der heilige Konrad, Freiburg. i. B., 1898; F., von Weech, in Freiburger Diöcesan-Archiv, t. XXIII, p. 49 – 60.
9. BASOLI] Exstant S. Basoli, qui primis saec. VII decenniis vixit, duae Vitae, quarum antiquior, BHL. 1030, ab anonymo monacho Sancti Basoli post annum 872 composita est; altera, BHL. 1034, ab Adsone, Dervensi abbate (Montiérender), extremo saec. X. Hic Vitam priorem prae oculis habuit, iisdemque verbis saepius utitur. Unde pressius intellegenda non sunt quae profitetur in praefatione: Quaedam igitur tradita ex antiquorum memoria copiosius retulimus, quaedam vero ab ore fidelium relata stilo proprio commendavimus, nonnulla quoque addere libuit quibus et ipsi interfuimus, sed et illa breviter exsecuti sumus quae rebus testimonio praesentium adstipulante didicimus. Fertur Basolus, Aquitania relicta, ab Aegidio episcopo Remensi exceptus in Viriziacensi monasterio (Verzy) se abdidisse, tandemque in eremo, diu noctuque orationi et lectioni vacans, reliquam aetatem decurrisse. Decessit autem B. patronus noster Basolus ab hac luce VI kal. decemb. Eius autem celebrior festivitas, quia propter confluentiam populi famosior, celebratur idus octobris, quo etiam die sanctissimum eius corpus translatum est ab Hincmaro venerabili Remorum archiepiscopo, in quo loco ex die sui obitus plurimae virtutes patratae sunt quae per negligentiam non sunt scriptae. Ita in Vita priore. Adsoni asseritur libellus de translatione et miraculis S. Basoli BHL. 1035. Late disseminatam venerationem testantur loca plurima quae Sancti Basoli nomine designantur, Saint-Basle, Saint-Bale, Saint-Baslemont, Dombasle, Domfessel. A. Longnon, Les noms de lieu de la France, n. 1633; F. Cuny, Reformation und Gegenreformation im Bereiche des früheren Archipresbyterates Bockenheim, t. I, p. 30 – 31. — Mabillon, Acta SS. ordinis S. Benedicti, saec. II, p. 64 – 75; saec. IV, 2, p. 137 – 42; Histoire littéraire de la France, t. VI, p. 89 – 90; U. Chevalier Sacramentaire et martyrologe de l'abbaye de Saint-Remy (Paris, 1900), p. 89; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 344; Id., Les bréviaires, t. V, p. 31.
10. STYLIANI] Graeci memoriam agunt τοῦ ὁσίου Στυλιανοῦ τοῦ Παφλαγόνος eodem die quo Ἀλυπίου τοῦ κιονίτου seu στυλίτου ἐξ Ἀδριανουπόλεως τῆς Παφλαγόνων χώρας. S. Alypii stylitae Acta BHG2. 64 – 65 edita sunt, de Styliano autem nonnisi breve encomium in synaxariis et Vitam recentissime scriptam in libellis Ἀκολουθίαις ita dictis habemus. Stylianum Paphlagonem a stylita Paphlagone alium non esse omnia suadent. — Synax. Eccl. CP., p. 257 – 259; L. Petit, Bibliographie des acolouthies grecques, p. 268 – 70; H. Delehaye, Les saints stylites, pp. LXXVI – LXXXV, 148 – 94.
11. NICONIS] Non in Armenia sed Lacedaemone signandus erat Nicon, cognomento ὁ Μετανοεῖτε, qui circa 930 in finibus Ponti Polemoniaci haud procul a Trapezunte natus, monasticam et anachoreticam vitam in Asia minore diu exercuit, Cretam deinde Arabum iugo liberatam ad christianos mores apostolico zelo reducere sategit. Graecia denique quaquaversus peragrata, in Spartano quod condiderat coenobio supremum diem obiit, anno ut videtur 998, die vero 26 novembris, qua menaeis nonnullis indeque nostro martyrologio inscriptus est. Non ita pridem a Sp. Lampros edita est primigenia S. Niconis Vita BHG2. 1366, cuius altera recensio BHG2. 1367 e Sirmondi latina interpretatione iamdudum innotuerat. Praeterea lectu dignum est sancti monachi Testamentum BHG2. 1368. — Synax. Eccl. CP., pp. 259 – 60, 969 – 70; L. Petit, Bibliographie des acolouthies grecques (Bruxelles, 1926), p. 220 – 21; St. Xanthoudides, in Χριστιανικὴ Κρήτη, t. II (1915), p. 319 – 22; M. E. Galanopoulos, Βίος, πολιτεία, εἰκονογραφία, θαύματα καὶ ᾀσματικὴ ἀκολουθία τοῦ ὁσίου… Νίκωνος τοῦ &ldquogr;Μετανοεῖτε&rdquogr;, Athenis, 1933; Anal. Boll., t. XXVI, p. 319; t. LIII, p. 381.
12. LEONARDI] Paulus Hieronymus Casanuova, ortus in oppido Porto Maurizio, haud procul a Nicia urbe, die 20 decembris 1676, anno 1697 dum Romae studet se Fratribus Minoribus adiunxit “della Riformella”, apud quos dictus est Leonardus. Totam paene aetatem dedit contionibus dicendis, libris piis conscribendis, et praesertim sacris missionibus trecentis amplius in Urbe, in insula Corsica, per universam Italiam septemtrionalem, etiamtum vivus communi et publica sanctitatis opinione celeberrimus. Obiit Romae die 26 novembris 1751, a Pio VI die 19 iunii 1796 beatis ascriptus, a Pio IX sanctis die 29 iunii 1867. Vitae editae sunt plurimae, quarum antiquissima est Raphaelis a Roma, O.F.M., Vita del Padre Leonardo da Porto Maurizio, Romae typis data anno 1754. Successit anno 1781 Summarium processus beatificationis venerabilis servi Dei Leonardi a Portu Mauritio, et Iosephi Mariae de Masserono, postulatoris, Ristretto della Vita del B. Leonardo da Porto Maurizio, Romae, anno 1796; Leonardo da Porto Maurizio, ibid., eodem anno. Exstant epistulae in variis Italiae tabulariis, partim editae in Operum tomis XIII, Romae, 1853 – 1872, partim a B. Innocenti, libris tribus (1915 – 1929; cf. Anal. Boll., t. XLI, p. 460; t. XLV, p. 469; t. XLVIII, p. 463). In Archivo franciscano historico, Studi francescani, Miscellanea francescana haud paucae vulgatae sunt de S. Leonardo eruditae commentationes. — Léopold de Chérancé, Saint Léonard de Port-Maurice, Paris, 1903; D. Bartolini, Commentarium actorum omnium canonizationis sanctorum Iosaphat Kuncewicz, Petri de Arbues cet., Romae, 1868, duobus tomis.

V KAL. DEC.

[1] Antiochiae sanctorum martyrum Basilei episcopi, Auxilii et Saturnini.

[2] In Persia sancti Iacobi intercisi, martyris conspicui, qui tempore Theodosii iunioris, cum in gratiam Isdegerdis regis Christum negasset et propterea mater eius et uxor ab ipsius se consuetudine subtraxissent, in se reversus, pro Christi confessione regem adiit, a quo irato condemnatus membratim iussus est concidi et capite obtruncari; quo tempore innumeri alii martyres ibidem passi sunt.

[3] Sebaste in Armenia sanctorum martyrum Hirenarchi, Acacii presbyteri ac septem mulierum, quarum constantia Hirenarchus commotus, ad Christum conversus, sub Diocletiano imperatore et Maximo praeside una cum Acacio securi percutitur.

[4] In Gallaecia apud Caeam fluvium sanctorum Facundi et Primitivi, qui sub Attico praeside passi sunt.

[5] Aquileiae sancti Valeriani episcopi.

[6] Apud Regium in Gallia sancti Maximi episcopi et confessoris, qui a primaeva aetate omni gratia virtutum praeditus, primum Lirinensis coenobii pater, deinde Regiensis ecclesiae episcopus, signis et prodigiis inclytus extitit.

[7] Salisburgi in Norico sancti Virgilii episcopi et Carinthiorum apostoli, a Gregorio nono pontifice maximo sanctis adscripti.

[8] Apud Indos Persis finitimos sanctorum Barlaam et Iosaphat, quorum actus mirandos sanctus Ioannes Damascenus conscripsit.

[9] Lutetiae Parisiorum depositio sancti Severini monachi et solitarii.

NOVEMBRIS 27

1. BASILEI] Fontes indicat Baronius vetus martyrologium Romanum et antiqua manuscripta. Intellege martyrologium hieronymianum, non tamen ad hunc diem sed ad 21 nov., ubi tria nomina hoc ordine recensentur, quanquam ad unam societatem minime pertinent. Basileus seu Basilius huc advectus est e laterculo diei praecedentis 20 nov.: in Antiochia Basili, praeeunte breviario Syriaco cum hoc addito ex antiquis martyribus, id est ex iis qui ante Diocletianam insectationem coronati sunt. De episcopi dignitate neutrubi mentio. Auxilius plane ignotus est. Sed lectio non adeo certa. Non displicet coniectura qua Auxilio supponitur Aurelius, episcopus Carthaginiensis, tum aliis diebus, tum XI kal. aug. in codicibus inscriptus, unde ad XI kal. dec. amanuensium oscitantia relatus fuerit. Inter innumeros paene synonymos, quis hodiernum Saturninum solo nomine designatum discernet? — Comm. martyr. hieron., pp. 610, 611.
2. IACOBI] De S. Iacobo Persa, si quid novimus aut novisse nobis videmur, id totum refunditur in eius Passionem, cuius variae formae exstant syriace BHO. 394, graece BHG2. 772, 773, armenice BHO. 395, coptice 396, 397, latine BHL. 4100, 4101. Ex his omnibus, quae praerogativam antiquitatis hactenus habuit BHO. 394, pertinet ad corpus illud hagiographicum, in codice Vaticano syro 161 exhibitum, cuius originem auctoritatemque suspicione non vacare iam plus semel notavimus (vid. superius, ad elogium SS. Ionae et Barachisii, die 29 martii). Narrationis summa capita omnibus recensionibus fere communia sunt. Quae si rationibus non dispunctis acceperis, fuit Iacobus vir nobilis e christiana gente regiae urbis Betlapat, in Huzaina. Mortuo Isdegerde, cui apprime carus erat, illius filio Vararani morem gerens, a patria religione descivit et magorum superstitioni se addixit. Sed uxoris matrisque obiurgationibus ad officium revocatus est. Quapropter ex lege persica sacrilegii reus a rege habitus est; qui, ut insigne exemplum ederet, eum membratim comminui iussit: unde S. Iacobi Intercisi cognomine appellatus fuit. Eius confessionis Acta suspiciosam profecto similitudinem habent partim cum Passione S. Perozis BHO. 921, partim cum gestis S. Iacobi Notarii BHO. 412; ideoque addubitatum fuit num fortasse S. Iacobi Persae historia ad illorum exemplum accommodata esset. Sed aequo iure interrogatio reciprocari potest, cum pariter veri simile sit Acta S. Iacobi Notarii et S. Perozis multo celebratioris S. Iacobi nostri facinoribus simulata fuisse. In ipsa narratione nihil offenditur quod praefracte fidem deterreat, etsi modum omnem excedit facundia prope arrogans, qua sanctus martyr in atrocissimis cruciatibus carnifices velut illudens inducitur. Verum difficultatem ingerit testificationis infirmitas. Syrus hagiographus S. Iacobum coronatum asseverat mensis tesri posterioris (i. e. novembris) die 27, in feria sexta. Annus ancipiti notatione vacillat: in exordio legitur annus Alexandri 732, Vararanis regis Persarum secundus, in extrema autem narratione annus Alexandri 762, Vararanis primus, etsi utrobique videtur idem temporis punctum significari. Sexaginta pro triginta librarius reposuit imprudens. Sed mendum correxisse parum iuvat. Omnes istae temporis notae, quocumque modo eas coagmentare volueris, se mutuo excludunt. Praeterea scite notavit Theodorus Nöldeke hagiographum in computandis Alexandri annis eodem errore delusum esse qui in aliis quibusdam martyrum persarum Passionibus syriacis deprehenditur. Nodus, quem tanti viri eruditio et acumen, intacta codicis littera, commode explicare non potuerunt, nostro quidem iudicio non solvendus est sed praecidendus. In Actis syriacis S. Iacobi, annum graeco stilo signatum fuisse a scriptore indigena coaevo vel suppari prorsus improbabile est. Nisi igitur ipsa Passio tota ficticia est, hic numerus postea fuit additus. Quod, collatis omnibus indiciis, non videmus fieri potuisse nisi a sciolo quopiam e Mesopotamia romana, qui satis diuturno tempore post res gestas, pristinam narrationem interpolaverit. Huc conferenda est recensio armenia BHO. 395, quae sermone nonnihil degeneri syriacum quoddam exemplum reddere videtur, non multo quidem sed tamen aliquanto sobrius, quam vulgatam Passionem BHO. 394, et probabiliter antiquius. Syriacam eius originem prodit, vel solum nomen sancti, qui hypocorismate appellatur Iacovic, quasi diceres: “pusillus Iacobus.”. Interpres quippe, pro mfasqā, “intercisus”, legere sibi visus est vocabulum quoddam ductum a qfas, “contraxit” vel “breviavit”. In hac porro versione armenia, sicut in syriaco exemplo BHO. 394, annus Persarum ambigue signatus est, sed non iisdem numeris. In exordio quidem legitur: anno secundo Vararanis regis, in fine autem: Vararanis regis anno tertio, mensis qalotz (sive: novembris) die 27, in sabbato. Haec cum syriacis formulis conferenti manifeste perspicitur alterutrum exemplum consulto fuisse adulteratum. Iamvero anno 420, dies 27 novembris reapse incidit in sabbatum, quod satis est ut notatio armenia aliquam sibi fidem faciat. Utique communiter censetur Vararanes regnum capessivisse autumno anni 420. Sed de Isdegerdis interitu ipsi Persae nihil certi rescivisse videntur. Neque ad liquidum perducta est historia turbidi illius interregni quod eius mortem consecutum est. Itaque officiosa quadam dissimulatione in annalibus regni Vararanis initia eius imperii anticipari potuerunt, ut alias factum esse videtur (cf. Anal. Boll., t. LVI, p. 122). Attamen malumus ingenue confiteri totam quaestionem perobscuram esse. Ineunte saeculo V, in Persia signatum fuisse non diem lunae sed mensis solaris, a communi syro-persarum hagiographorum more abhorret. Multo magis suspiciosum est legatos Theodosii imperatoris, qui anno 422 Vararanem de pace convenerunt et regni persici christianos in libertatem vindicarunt, recens S. Iacobi martyrium prorsus latuisse; adeo ut de facinore omnium praeclarissimo nihil inaudirent Socrates, S. Augustinus, Sozomenus, Theodoretus et reliqui scriptores, qui martyres sua aetate coronatos in Oriente laudibus prosecuti sunt. Neque Graeci modo et Latini S. Iacobum perdiu ignorarunt. Syri quoque veteres eius Acta legisse non videntur. In prisca forma martyrologii Qennesrinensis, S. Iacobus Intercisus nondum evocatur. Eius nomenclatio primum notatur saec. IX, in martyrologio Musei Britannici Add. 14504 ad diem 27 novembris (Patrologia Orientalis, t. X, p. 48). Ex Passione syriaca contractum est caput 75 chronici Seertensis, arabica lingua, in quo S. Iacobus passus narratur mense novembri, feria VI, anno Alexandri 734 (ibid., t. V, p. 332 – 33). Graecam recensionem nescio quam, suo quoque modo referunt synaxarium Byzantinum et Nicephorus Callistus, XIV, 20; latinam, Auctaria Usuardi, Petrus de Natalibus et tandem noster. Constantinopoli festum S. Iacobi Persae agebatur die 27 nov., ἐν τοῖς Ῥουστικίου. Anno 1103, in coenobio Cormaricensi (Cormarey) dioecesis Turonensis sollemniter depositum fuit caput S. Iacobi Persae Constantinopoli nuper allatum, ubi monachus aliquis Guillermus nomine, cognomine Ludovicus, postea Salpinae civitatis episcopus, id mercatus erat ab archimandrita Turris Sancti Diomedis Nicomediensis. Cuius depositionis instrumentum exstat, BHL. 4102. Sponsorem haud praestantioris auctoritatis habet alia translatio de qua breviarium proprium Basilicae Vaticanae, Clementis p. X auctoritate editum anno 1674, ad diem 27 nov., lectione VI: S. Iacobi Intercisi corpus a christianis primum occulte sepultum, a Cyrillo deinde nobili Romano clam subductum in Italiam deportatum est, et caput tandem sub Eugenio quarto [1431 – 1447] a Iordano Ursino cardinale Sabinensi Vaticanae basilicae archipresbytero eidem ecclesiae donatum est. — Synax. Eccl. CP., p. 259 – 60; Ev. Assemani, Acta martyrum orientalium, p. 237 – 42; J. Labourt, Le christianisme dans l'empire perse sous la dynastie Sassanide (Paris, 1905), p. 112 – 13; Th. Nöldeke, Geschichte der Perser und Araber zur Zeit der Sasaniden, p. 420 – 22.
3. HIRENARCHI] Irenarchus, Εἰρήναρχος, in synaxariis Graecorum memoratur ad diem 28 vel 26 nov., Acacius ad 27 vel 26; uterque cum proprio elogio. Acacius martyr non est, sed monachus virtute obedientiae clarus, laudatus a scriptore Scalae Paradisi, unde ei nomen apud Graecos Ἀκάκιος ὁ ἐν τῃ Κλίμακι. Exstat Passio S. Irenarchi adhuc inedita. Synaxariorum compendium e latina versione Sirleti Baronius in annotationibus exscribit ceterum nihil conscius errorum quibus martyrologii enuntiatum deturpatur. Acacius perperam tanquam presbyter prodit, in Passionem S. Irenarchi intrusus et cum eo capite plexus; mulieres, quarum numerus in Graeco indefinitus est, septem computantur. Constantinopoli colebatur Irenarchus ἐν τῷ μαρτυρείῳ αύτοῦ τῷ ὄντι ἐν τῷ Ῥάβδῳ. — Synax. Eccl. CP., pp. 259, 260, 261, 264.
4. FACUNDI] Antiquissimum editur venerationis testimonium titulus saeculo VII insculptus: Sanctorum Facundi, Primitivi (Aem. Hübner, Inscriptiones Hispaniae christianae, num. 175, p. 56 – 57; Id., Supplementum, p. 74 – 75). Martyrum meminerunt ad diem 27 novembris kalendaria mozarabica, inter quae haec habet kalendarium Cordubense anno 961 exaratum: in ipso Latinis est festum Facundi et Primitivi, sepultorum in eo quod est circa Legionem (M. Férotin, Le Liber ordinum, p. 488 – 89). Haud longe a civitate Legionensi exstructum est saec. IX monasterium Facundo et Primitivo dicatum, hodie Sahagun (R. Escalona, Historia del real monasterio de Sahagun, Madrid, 1782). Passionem BHL. 2820 – 2821 iam saeculo XII parvi pendendam esse intellegebat Godinus, Bracarensis episcopus, cui cum apud iudices testimonii loco Passio produceretur, respondit dominus Bracarensis de passione quod est apocrifa (C. Erdmann, Papsturkunden in Portugal, Berlin, 1927, pp. 279, 320, in Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen, N. F., Bd. XX, 3). Facundi et Primitivi nomina, antiquis martyrologis ignota, Molano subministrarunt Usuardi auctaria recentiora. Anno 1583 martyrologium Romanum: in Gallecia apud Ceam fluvium sanctorum Facundi et Primitivi, filiorum sancti Marcelli martyris, qui sub Diocletiano imperatore et Attico praeside passi sunt, ex ineptis fabellis Iohannis Vasaei, in Chronico Hispaniae (ed. A. Schott, Hispaniae illustratae, t. I, p. 650). Baronius, expunctis aliquot vocibus, elogium effecit quale supra ab anno 1630 legitur. — España sagrada, t. XXXIV, p. 314 – 36; Les origines du culte des martyrs2, p. 370; M. Gomez-Moreno, Catálogo monumental de España. Provincia de León (Madrid, 1925), p. 343 – 61; Id., Iglesias mozárabes (Madrid, 1919), p. 202 – 206; J. Perez de Urbel, Los monjes españoles en la edad media, t. I et II (Madrid, 1933), passim; Cl. Blume, Die mozarabischen Hymnen des alt-spanischen Ritus (Leipzig, 1897), p. 171 – 74), in Analecta hymnica medii aevi, t. XXVII.
5. VALERIANI] Ad diem hesternam hieronymiani codices alii: in Aquileia Valentini episcopi et confessoris; alii verius: Valeriani. Nunquam enim Valentinus cultus est Aquileiae, ubi celeberrimus sedit episcopus Valerianus, qui synodis aliquot interfuit et Romae et Aquileiae. — Comm. martyr. hieron., p. 622; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 886 – 87.
6. MAXIMI] Martyrologii hieronymiani codex Corbeiensis: in civitate Regiensi depositio sancti Maximi episcopi. Exstat eius laudatio BHL. 5852 a Fausto, qui ei in cathedra Reiensi c. ann. 460 successit, et Vita BHL. 5853 a Dynamio patricio saec. VI conscripta. In Lirinensi monasterio Honorato abbati successit. Episcopus factus anno 433, interfuit conciliis Reiensi (an. 439), Arausicano (441), Vasionensi (442), Arelatensi (445). Subscripsit epistulae episcoporum Galliae ad S. Leonem p., cuius responsio est in litteris 27 ian. 452 (Jaffé, Regesta2, 479). De Maximo mentio est in Vita S. Hilarii Arelatensis BHL. 3822, in Sidonio Apollinari, Carm. XVI, 112, 128, et Gregorio Turonensi, in Gloria conf., LXXXII, qui haec refert de veneratione ei exhibita: saepius se incolis in multis virtutibus manifestat; ad cuius sepulchrum non solum caeci inluminantur, sed etiam et alia morborum genera eius virtutibus depelluntur. Sepultus est Maximus in ecclesia beati Petri, ab eo condita, quae postea eius nomini dicata est. A nostro martyrologio assumptum est elogium Usuardi, quod is contraxit ex Adone, refundendum denique in BHL. 5853. — Comm. martyr. hieron., p. 623 – 24; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 283 – 84.
7. VIRGILII] Fergal seu Ferghil, abbatem in Achadh Bó Cainnigh, Hiberniae monasterio, quem anno 789 obiisse legimus in Annalibus Ultoniensibus, vix credibile est eundem fuisse Hibernum mathematicum, qui anno c. 742 Hiberniam reliquit, anno 743 Bavariam adivit, factus est abbas Sancti Petri Salisburgensis, ecclesiam rexit primum per Dobdagrecum (Dub Dá Chrich), Hibernum episcopum, donec ipse episcopus consecratus est. Obiit die 27 novembris 784. Annales Iuvavenses maiores, M. G., Scr. t. I, p. 87; Annales Salisburgenses, ibid., p. 89; ad annum 785 in Annalibus Sancti Emmerami Ratisponensibus maioribus, ibid., p. 92. Meminerunt Virgilii Zacharias papa in litteris ad S. Bonifatium, Jaffé, Regesta2, 2276, 2286, Arno, archiepiscopus Salisburgensis, in Indiculo, anno 798, Liber confraternitatum ecclesiae Sancti Petri Salisburgensis, M. G., Necrol., t. II, p. 6 – 56. Exstat Adalberti abbatis, ut creditur, ad Virgilium epistula, M. G., Epist. karol., t. II, p. 497; Virgilii epitaphium, M.G., Poet. lat., t. II, p. 639; Alcuini carmen de Virgilii laudibus, ibid., t. I, p. 340, cuius eo maius momentum esse apparebit, quod Vita antiqua nusquam reperta est. Anno c. 871 scriptus est Libellus de conversione Bagoariorum et Carantanorum, M.G., Scr. t. XI, p. 4 – 14, ubi primum litteris mandantur gesta Virgilii. Post annum 1181, repertis reliquiis, edita sunt Vita, Inventio, Miracula BHL. 8680 – 8685, haud magni pretii. Anno 1233, sanctus Virgilius a papa Gregorio IX canonizatus est IV idus iunii (Annales Sancti Rudberti Salisburgenses, M. G., Scr., t. IX, p. 785). Litteris datis die 18 iunii 1233 significavit Gregorius IX se Virgilium sanctis ascripsisse, festumque diem in universa Ecclesia constituit 27 novembris (Potthast, Regesta, 9237, 9238). Nomen in martyrologiis recentioribus vix usquam apparet, et quod mireris de sancto Romae saec. XIII canonizato, a Baronio praetermissus est, sed a Benedicto XIV tandem inscriptus. Genealogia cuiusdam Fergil, cognomento Dergeanach, gadelice exstat in collectaneis Michaelis O'Clery, Genealogiae regum et sanctorum Hiberniae, ed. P. Walsh ((Maynooth) 1918, p. 51, cui ascripsit quispiam saec. XVII: “Salisburgi, 1 Decemb. vel 27 Nov.” quibus auctoribus, incertum. — J. F. Kenney, The Sources for the Early History of Ireland, t. I, p. 523 – 26; L. Gougaud, Les Saints irlandais hors d'Irlande ((Louvain, 1936), p. 170 – 72; M. Esposito, in Hermathena, 1937, p. 157 – 58; Anal. Boll., t. XLVI, p. 203.
8. BARLAAM] Horum sanctorum historiam indicae fabulae affinem esse anno 1446 et fortasse antea iam perspexit librarius ignotus, qui celeberrimi peregrinatoris Marci Polo Itinerarium veneto idiomate describens, in capite de insula Taprobane (Ceylon), eo loco ubi memorantur sapientis Šākyamuni gesta, virtutes et gloria postuma, sagaciter notavit haec similia esse Vitae S. Iosaphat, regis Avenir filii, ex illis partibus Indiae, qui ad fidem christianam conversus est a S. Barlaam, prout narratur in Vitis Patrum (A. C. Moule and P. Pelliot, Marco Polo, Description of the World, t. I, London, 1938, p. 410; locum e libro nondum edito nobiscum perhumaniter communicavit v.d. P. Pelliot, litteris datis d. 11 sept. 1938). Quod homo acutus obiter et nemine curante monuerat, inde ab anno 1859 critici complures proprio quisque instinctu admoniti ad manifestam conclusionem persecuti sunt: Vitam SS. Barlaam et Ioasaph buddhicae fabulae non modo similem esse sed ex ea recoctam fuisse, hodie iudicata res est. In hac mutatione explicanda eruditi coniecturis et comparationibus digladiati sunt, plerumque non parum tumultuariis, quae proprie ad litterarum historiam unice pertinent. Inde satis erit pauca colligere quae hodierni elogii fontes attingunt. Libellus indicus, in erratica migratione qua ad varias gentes regionesque pervenit, nativam formam non gradatim mutavit, ita ut christianus quispiam eum in graecanico vel orientali habitu legens, peregrinum quoddam hagiographiae monasticae specimen prae manibus habere sibi videretur. Eius transfigurationem sola perfecit fraus pia, si haec pietas est, nimis litterati interpretis. Nempe, quod iam perspexerat b.m. Carolus Krumbacher, novae inquisitiones plane confirmarunt: Vitam SS. Barlaam et Ioasaph primo incessu talem prodiisse statura, compage et stili haud invenusta lepiditate, qualem eam exhibent codices plenissimi et emendatissimi (Geschichte der byzantinischen Literaturgeschichte2, p. 888). Prima eademque maxime perfecta eius forma comparet paulo ante dimidiatum saec. XI. Profecto qui eam creavit, scriptam aliquam buddhici exemplaris versionem ante oculos habuerit necesse est. Sed ex ea vix aliud quid desumere potuit quam narrationis argumentum et summa lineamenta, quae marte suo exornavit, seu potius adulteravit; nisi forte quis rationi congruentius existimet, buddhicam fabulam a scriptore persico vel mohammadano christianae philosophiae et hellenico ingenio iam fuisse accommodatam. Verum ante istam veluti chrysalidem graeci libelli, nusquam in codicibus monumentisve, non modo apud Graecos sed etiam apud Orientales, minime omnium apud Syros, sanctorum Barlaam et Ioasaph ne furtiva quidem mentio reperiri potuit. Eorum ἱστορία ψυχωφελής, — sic enim a falsario inscripta fuit, — asseritur Hierosolyma ex interiore Aethiopia (i.e. India) allata fuisse a Iohanne quodam monacho laurae Sancti Sabae. Qui Iohannes idem erro videtur esse, qui in Vita S. Theodori Edesseni BHG2. 1744 narratur in Indiam peregrinatus esse (cf. Anal. Boll., t. XLIX, p. 296 – 97). Inde ortam esse suspicamur non paucorum opinionem, quam secutus Petrus de Natalibus Baronio persuasit Vitam SS. Barlaam et Ioasaph a S. Iohanne Damasceno conscriptam fuisse. Sed haec assertio vel sola ratione temporum tam evidenter excluditur ut in ea refellenda pigeat immorari. Interpretem a quo Indici sapientes in christianos ascetas mutati sunt nominatim designat codex graecus bibliothecae Sancti Marci Venetiarum VII. 26, Euthymium Hiberum, consonante cum teste illo omnium optimo ipsa Vita hiberica S. Euthymii Hagioritae. Utriusque auctoritati, praeiudicata exceptione, diu refragati sunt critici qui nesciebant hunc Euthymium in hellenica etiam eruditione versatissimum fuisse. Nunc vero testes postliminio reduces tanta consensione et congruentia leviculam hanc dubitationem praeponderant ut fidem habere debeat latinus interpres nomine Leo, Euthymii aequalis, qui anno 1048, non amplius viginti annis post huius mortem, Vitam SS. Barlaam et Ioasaph, Constantinopoli, latine convertit. In cuius principio et apertius in extrema narratione, id asseveranter confirmat: Hunc autem libellum ex indico sermone in argolico transtulit primum quidam Eufimius monachus abasgo genere stilo (R. Lee Wolff, in The Harvard Theological Review, t. XXXII, 1939, p. 137, e codice de quo Anal. Boll., t. XXX, p. 173 – 77). Hibericus libellus unde Euthymius narrationis suae argumentum accepit iam exstabat exeunte saeculo X; multo tamen antiquior esse non videtur. Ex Vita BHG2. 224, quae libelli nostri forma prima est, ut supra notavimus, infinita versionum et recensionum silva repullulavit, non modo apud Latinos et Orientales omnes vide BHL. 979 – 982, 979 b; BHO. 140 – 145), sed apud gentes omnes litteratas, qua late patet orbis christianus, quae suo quaeque nativo idiomate SS. Barlaam et Ioasaph celebrarunt. Sed de quaestione maximam partem antiquata et a nostro proposito aliena, satis superque dictum est ut intellegatur inani prorsus titulo munitam esse amborum sanctorum memoriam. Proprium diem natalem non habuisse confessores qui omni cultu caruerunt, nimis manifestum est. In libris ecclesiasticis Graecorum locum nullum habuerunt donec saec. c. XIV in menaea haec umbra timide obrepsit, ad d. 26 augusti: Ἰωάσαφ ὁ τοῦ βασιλέως Ἀβενὴρ υἱὸς ἐν εἰρήνῃ τελειοῦται (Synax. Eccl. CP., p. 925 – 26). Armenii SS. Barlaam et Ioasaph inscripserunt ad diem intercalarem 5 (aug. 10), annui circuli postremum. Diem 27 novembrem iisdem selegit Petrus de Natalibus, lib. X, cap. 113, e cuius initio Baronius eorum elogium confecit. Monachos martyres, cum aliis fidelibus a rege Abenner interfectos, e solius Ἱστορίας ψυχωφελοῦς testimonio notos esse, supra monuimus ad diem 3 aug. — Anal. Boll., t. XLIII, p. 146 – 49; t. XLIX, p. 276 – 312 (de disquisitionibus vv. dd. V. Rosen et N. Marr, qui tandem novam melioremque viam ostenderunt, vid. t. XL, p. 297); Rob. Lee Wolff, The Apology of Aristides, a Re-Examination, in The Harvard Theological Review, t. XXX (1937), p. 233 – 47; Id., Barlaam and Ioasaph, ibid., t. XXXII (1939), p. 131 – 39: Sirarpie Der Nersessian, L'illustration du Roman de Barlaam et Joasaph, Paris, 1937. Disputationes quae de SS. Barlaam et Ioasaph mole prope infinita congestae sunt recensuit non satis oculato discrimine E. A. Wallis Budge, Baralâm and Yĕwâsĕf, t. II (Cambridge, 1923), p. XI – CXXII; sobrius et accuratius Jan Janów, Sebastjan Piskorski, Żywot Barlaama i Jozafata Lwów, 1935), p. I — CCVIII; cf. Anal. Boll., t. LV, p. 126 – 28.
9. SEVERINI] Verba sunt Usuardi, qui Severinum annuntiat ad diem 23 nov. In libris autem liturgicis qui supersunt, potissimum commemoratur die 24. Baronius vetera manuscripta, Maurolycum et Molanum allegat. Severinus eremita vixit saec. VI. De eo in Vita S. Chlodoaldi BHL. 1732 (quam attulimus ad 7 sept.): [Chlodoaldus] abiit ad beatum Severinum, qui in cella reclusus contemplationi divinae pro viribus fervere plurimorum vociferabatur, poscens ab eo sibi habitum sacrae religionis imponi, in vultu quoque manu eius immutari per tonsionem capillorum c. 9). Antiqua est ecclesia Sancti Severini Parisiensis. — Act. SS., Sept. t. III, pp. 96, 102; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 294; Id., Le bréviaire de Philippe le Bon (Bruxelles, 1929), p. 109; A. Démy, Essai historique sur l'église Saint-Séverin, Paris, 1903.

IV KAL. DEC.

[1] Romae sancti Rufi, quem cum omni familia sua Diocletianus Christi martyrem fecit.

[2] Apud Corinthum natalis sancti Sosthenis discipuli beati Pauli apostoli, cuius mentionem facit idem apostolus Corinthiis scribens. Hic ex principe synagogae conversus ad Christum, ante Gallionem proconsulem acriter verberatus praeclaro initio fidei suae primordia consecravit.

[3] In Africa sanctorum martyrum Papiniani et Mansueti episcoporum, qui tempore Wandalicae persecutionis sub Genserico rege ariano pro fidei catholicae defensione candentibus ferri laminis toto corpore adusti, gloriosum agonem consummarunt. Quo etiam tempore alii sancti episcopi, Valerianus, Urbanus, Crescens, Eustachius, Cresconius, Crescentianus, Felix, Hortulanus et Florentianus, damnati exilio, cursum vitae suae impleverunt.

[4] Constantinopoli sanctorum martyrum Stephani iunioris, Basilii, Petri, Andreae et sociorum trecentorum et triginta novem monachorum, qui sub Constantino Copronymo pro sanctarum imaginum cultu variis excruciati suppliciis, veritatem catholicam effuso sanguine confirmarunt.

[5] Romae beati Gregorii papae tertii, qui sanctitate meritisque praeclarus migravit in caelum.

[6] Neapoli depositio sancti Iacobi Piceni confessoris, Ordinis Minorum, vitae asperitate, apostolica praedicatione ac pluribus pro re christiana obitis legationibus praeclari, quem Benedictus decimustertius pontifex maximus sanctorum fastis adiunxit.

NOVEMBRIS 28

1. RUFI] Nullus Adone prior Rufum inter sanctos reposuit. Ex Actis SS. Chrysogoni et Anastasiae BHL. 1795 assumpsit Rufum quemdam vicarium quem Dominus Iesus Christus cum omni domo sua per Chrysogonum lucratus est, de quo deinceps in his Actis altum silentium. Martyrem illum fecit non Diocletianus sed Ado ipse. — H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, pp. 49, 223.
2. SOSTHENIS] De hoc I Cor., I, 1: Paulus vocatus apostolus Iesu Christi per voluntatem Dei et Sosthenes frater; et Act., XVIII, 17, ubi demonstrantur Iudaei apprehendentes… omnes Sosthenem principem synagogae, Corinthi coram Gallione proconsule. Duos Sosthenes cognomines intellexisse videtur Ado, qui nomen Latinorum fastis inseruit. Ad diem 11 iunii: apud Corinthum sancti Sosthenis, discipuli sancti Pauli apostoli, qui ex epistula ad Corinthios desumptus creditur; ad diem 28 novembris: natale sancti Sosthenis apostolorum discipuli, ex Actibus arcessitus. Utrobique eundem virum significari opinatus est Baronius, haud scio an recte, etsi mera coniectura est, quod statim additur, tunc primum coram Gallione Sosthenem venisse ad fidem, immo verbera illa Christi praedicandi causa suscepisse et in hunc modum confessorem esse factum. Neutrum affirmant Actus apostolorum, neutrum negant, nec alii usquam praesto sunt auctores. Graecorum synaxaria unius Sosthenis bis meminerunt, ad 8 vel 9 decembris, iterumque ad 29 vel 30 martii, cum aliis discipulis. Ibi, et in catalogo apostolorum et discipulorum (iun. 30), tacentibus antiquis, dicitur ἐπίσκοπος Κολοφῶνος vel Κολοφωνίας. — Synax. Eccl. CP., pp. 289, 292, 558, 573, 786.
3. PAPINIANI] A Floro in fastos introducti sunt Pampinianus (non Papinianus) episcopus Vitensis et Mansuetus Uricitanus e Victoris Vitensis Historia persecutionis Wandalicae, I, 10; et pro arbitrio assignatus dies natalis kal. dec., eodem iure ab Adone ad 28 nov. translatus. Elogium est Usuardi. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 706; Les martyrologes historiques, pp. 351, 456.
4. STEPHANI] Celebratissimus totius Copronymianae persecutionis martyr († 764) hodie a Graecis colitur, interdum etiam oct. 20 vel 21, una cum Andrea (de quo ad 17 oct. diximus), Petro et aliis monachis numero circiter trecentis et quadraginta. Constantinopoli natus, in Bithyniae monte Sancti Auxentii asceticam vitam diutissime exercuit, donec iconophilorum quasi antesignanus effectus, a Constantino V comprehensus, in exsilium primo, deinde in carcerem trusus est; saevissime tandem cruciatus morti traditur die 20 (non 28) nov., si Theophani fides habenda est (Chronographia, ed. C. de Boor, t. I, p. 436 – 37). Vita seu Passio, a Stephano diacono initio saeculi IX conscripta (BHG2. 1666), etsi naevis non caret, minime tamen spernenda est. Solitis artificiis retractata in Metaphrastae menologium inserta est (BHG2. 1667). Annua S. Stephani iunioris festivitas agebatur Constantinopoli ἐν τῷ αὐτοῦ μαρτυρείῳ τῷ ὄντι εἰς τὰ Κώνστα. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 131; Synax. Eccl. CP., pp. 151 – 154, 261 – 64; Anal. Boll., t. XXXII, pp. 321, 322; t. XXXVI, p. 34; A. Lombard, Constantin V (Paris, 1902), pp. 6 – 9, 156 – 60; Ch. Diehl, in Comptes rendus des séances de l'Académie des Inscriptions, 1915, p. 134 – 50.
5. GREGORII] Gesta Gregorii p. III (731 – 741) narrantur in Libro pontificali, quae his absolvuntur: sepultus est in ecclesia beati Petri apostoli IIII kal. decemb. per indict. X. De eo nec Beda nec Usuardus agunt, ut opinatur Baronius, sed Ado qui primus hunc pontificem fastis intulisse videtur. — L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 415 – 25.
6. IACOBI] Monte Prandone in oppidulo Marchiae Anconitanae, unde ei nomen Iacobus de Marchia, anno 1394 natus, in Ordinem Minorum Observantium cooptatus, S. Bernardino Senensi magistro usus est, Iohanne Capistranensi amico et collega. Concionator potens verbo et opere, adversus haereticos, Fraticellos praesertim et Hussitas, in Italia, Germania, Ungaria, Bohemia, Polonia utilem operam navavit, inquisitoris fidei munere non semel functus. Neapoli die 28 nov. 1476 ad superos evocatus, ab Urbano p. VIII anno 1624 inter beatos, inter sanctos vero a Benedicto XIII anno 1726 relatus est et in martyrologium iussu Benedicti p. XIV anno 1748 insertus. Miracula quae invocato Iesu nomine operabatur, sua ipse manu et latino sermone in codice describebat, qui nuper editus est (G. Caselli, Studi su S. Giacomo della Marca, t. I, 1926, p. 48 – 78). Eandem Miraculorum seriem paululum retractatam auxit frater Venantius de Fabriano, Iacobi per annos tredecim comes individuus, additis lingua vulgari prodigiis numero 1267 inter ann. 1477 et 1489 patratis (cf. BHL. 4109 b). Sancti viri res gestas primus narravit idem Venantius, libello italico, cuius brevior recensio non ita pridem in lucem prodiit (ed. T. Somigli, in Archivum franciscanum historicum, t. XVII, 1924, p. 403 – 414); longior vero et, ut videtur, antiquior Vitae forma recens inventa est a P. M. Sgattoni (cf. L. Oliger, in Studi francescani, t. XXXVI, 1939, p. 17, in annot.). Mox “carmine heroico” libros quinque de virtutibus ac miraculis S. Iacobi conscripsit eius familiaris, Iohannes Baptista Petruccius, archiepiscopus Tarentinus (BHL. 4109). Anno 1490, Vitam composuit Aurelius Symmachus de' Jacobiti, cantibus viginti, e quibus aliquot specimina vulgavit P. L. Oliger, t. c., p. 40 – 50 (cf. Anal. Boll., t. LVII, p. 458 – 59). Ampliorem haud multo post praedictus Venantius concinnavit librum, qui in codice Vaticano lat. 10501 ita inscriptus est: Miraculi facti per li meriti et orationi del B. Iacobo de la Marchia; Miraculis, quae ad annos 1490 – 1502 referuntur, praeeunt capitula 57 de Vita thaumaturgi (cf. Caselli, t. c., p. 118 – 25). — G. Caselli, Studi su S. Giacomo della Marca, t. I, Ascoli Piceno, 1926 (Fonti, documenti, storiografia); t. II, Offida, 1926 (Discussioni varie), ubi quaecumque de S. Iacobo ante annum 1925 scripta sunt recensita reperias; cf. etiam T. Somigli, in Archivum franciscanum historicum, t. XVII (1924), p. 378 – 403; A. Chiappini, ibid., t. XX (1927), p. 325 – 27; Id., in Annales Minorum, t. XXVI (1933), pp. 138 – 39, 467 – 68; Anal. Boll., t. V, p. 153; t. XLVI, p. 448 – 49; t. LIII, p. 453; t. LV, p. 193 – 94.

III KAL. DEC.

[1] Vigilia sancti Andreae apostoli.

[2] Romae via Salaria natalis sanctorum martyrum Saturnini senis et Sisinii diaconi, sub Maximiano principe; quos diu in carcere maceratos iussit praefectus Urbis in equuleum levari et attrahi nervis, fustibus ac scorpionibus caedi, deinde eis flammas apponi et depositos de equuleo capite truncari.

[3] Tolosae sancti Saturnini episcopi, qui temporibus Decii in capitolio eiusdem urbis a paganis tentus atque a summa capitolii arce per omnes gradus praecipitatus, capite colliso excussoque cerebro et toto corpore dilaniato, dignam Christo animam reddidit.

[4] Item passio sanctorum Paramonis et sociorum trecentorum septuaginta quinque sub Decio imperatore et Aquilino praeside.

[5] Ancyrae sancti Philomeni martyris, qui in persecutione Aureliani imperatoris sub Felice praeside igne probatus, manibus pedibusque ac demum capite clavis confixo, martyrium consummavit.

[6] Verulis sanctorum martyrum Blasii et Demetrii.

[7] Tuderti sanctae Illuminatae virginis.

NOVEMBRIS 29

1. VIGILIA] Inde a Beda (in altera codicum stirpe) a martyrologis nuntiatur vigilia S. Andreae, quae et in sacramentario Gelasiano memoratur.
2. SATURNINI] Depositio martyrum Romana: Saturnini in Trasonis. Consonat martyrologium hieronymianum. Celebrem fuisse S. Saturnini venerationem multa testantur monumenta, imprimis eius basilica via Salaria, commemoratio liturgica in sacramentariis. Ex carmine Damasiano (Ihm, n. 45) habemus Saturninum fuisse civem Carthaginiensem Romae a iudice Gratiano morti traditum. In societatem S. Marcelli eum induxit fabulator qui huius pontificis Acta conscripsit BHL. 5234, et cum eo Sisinnium diaconum, ceterum ignotum, de quo merito dubitatur fueritne aliquando in vivis. — Comm. martyr. hieron., p. 626 – 27; Étude sur le légendier Romain, pp. 17, 23, 29, 49 – 50.
3. SATURNINI] Martyrologium hieronymianum: in Spaniis civitate Tolosa natale sancti Saturnini episcopi et martyris. Elogium a nostro excerptum est ex aliquo ex iis qui Usuardum praecesserunt; his autem praeluxit Passio S. Saturnini BHL. 7495, quae licet inter Acta sincera a nonnullis reposita, nequaquam ab aequali vel suppari scripta sunt. Quae de gestis sancti referunt, incerta habeantur oportet. Veri tamen simile est de tempore episcopatus assertum: Decio et Grato consulibus [251] sicut fideli recordatione retinetur primum et summum Christi Tolosa civitas sanctum Saturninum habere coeperat sacerdotem. Haec legerat Gregorius Turonensis, Hist. Franc., I, 30, qui et passim de S. Saturnino agit. Certo certius commenticia sunt, neque recordatione digna quae deinde spargi coepta sunt de Saturnino, quasi fuerit apostolorum discipulus. In Passione dies natalis non signatur. Ficticia videtur commemoratio 29 nov., quae propria est synonymi martyris, Romae passi, de quo modo diximus. De basilicae Tolosanae historia quaedam notatu digna referuntur in Passione. Illationis reliquiarum in basilicam memoria censenda est quae habetur in hieronymiano ad diem 30 oct.: in Tolosa civitate translatio corporis sancti Saturnini episcopi et confessoris. In kalendariis mozarabum omnibus inscripta est S. Saturnini festivitas ad nov. 29, translatio vero ad 1 nov. Sancti martyris cultum plurimas pervasisse ecclesias monumenta testantur. — Comm. martyr. hieron., pp. 557 – 58, 626 – 27; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, pp. 26, 306; Tillemont, Mémoires, t. III, p. 297; H. Delehaye, Les origines du culte des martyrs2, pp. 67, 340, 345 – 46, 358; L. Saltet, in Bulletin de littérature ecclésiastique, 1922, p. 30 – 60.
4. PARAMONIS] Elogium S. Paramoni (Παραμόνου) excerptum est e synaxariis ad diem 27 vel 29 nov., ubi trecenti septuaginta tantum socii cum eo passi leguntur. Quo ex fonte horum martyrum historia fluxerit ignoratur. — Synax. Eccl. CP., pp. 260 – 61, 264.
5. PHILOMENI] Φιλούμενος in synaxariis hodie ornatur elogio cuius excerpta hic praebentur. Passio prolixior, quae exstitisse censetur, adhuc latet. Philumenus quidam, cuius nec gesta nec patria nota sunt, cum Eugenio et Christophoro in iisdem libris memoratur ad diem 24 huius mensis. — Synax. Eccl CP., pp. 255, 263 – 65.
6. BLASII] Baronius: “Vetera manuscripta et antiqua Verulanae ecclesiae monumenta”, sat obscure. Reapse nulli certi auctores de his martyribus afferuntur. Exstat Passio BHL. 1380 m, multo recentior, et Inventio Verulis anno 1196, BHL. 1380 n, quando credibile est repertas fuisse reliquias S. Blasii, Sebasteni episcopi, et S. Demetrii Thessalonicensis, qui cum a Verulanis inter suae civitatis martyres relati essent, ab hagiographo quopiam Passione consuetisque ornamentis aucti sunt. — F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 170.
7. ILLUMINATAE] Variae leguntur recensiones Passionis S. Illuminatae BHL. 4267, 4267 b, prorsus fabulosae. Quae tandem illa fuerit et quando vixerit, monumenta antiqua nulla testantur. Opinati sunt viri eruditi Illuminatam hodie dici novo nomine martyrem in Umbria et Tuscia celeberrimam, quae variis diebus sub variis nominibus colitur, Tuderti Felicissima (in hieronymiano ad diem 26 maii), Ameriae Firmina (nov. 24). — Comm. martyr. hieron., pp. 275, 620; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 421 – 22, 732 – 33.

PRID. KAL. DEC.

[1] Apud Patras Achaiae natalis sancti Andreae apostoli, qui in Thracia et Scythia Christi evangelium praedicavit. Is ab Aegea proconsule comprehensus, primo in carcere clausus est, deinde gravissime caesus, ad ultimum in cruce suspensus, in ea populum docens biduo supervixit; et rogato Domino ne eum sineret de cruce deponi, circumdatus magno splendore de coelo, abscedente postmodum lumine, emisit spiritum.

[2] Romae passio sanctorum Castuli et Euprepitis.

[3] Constantinopoli sanctae Maurae virginis et martyris.

[4] Item sanctae Iustinae virginis et martyris.

[5] Apud Santonas sancti Troiani episcopi, magnae sanctitatis viri, qui sepultus in terris, in caelo se vivere multis virtutibus manifestat.

[6] Romae sancti Constantii confessoris, qui fortiter Pelagianis resistens, eorum factione multa pertulit, quae illum sanctis confessoribus sociarunt.

[7] In Palaestina beati Zosimi confessoris, qui sub Iustino imperatore sanctitate et miraculis fuit insignis.

NOVEMBRIS 30

1. ANDREAE] Martyrologium hieronymianum: in provincia Achaia civitate Patras natale sancti Andreae apostoli. Quando credi coeptum sit ibi sepultum esse S. Andream, adhuc latet. Testem habemus S. Iohannem Chrysostomum, In Epist. ad Hebraeos, XXVI, 2, temporibus illis nesciri ubi apostolus iaceret. Eusebius, Hist. eccl., III, 1, qui auctorem nominat Origenem in Explanatione Genesis, tomo III, refert Scythiam Andreae obtigisse in decantata illa sortitione provinciarum inter Apostolos. Si paulo recentioribus scriptoribus fidendum esset, Scythiae accessissent postea et aliae regiones, inter quas memoratur Thracia. Festum kalendaria omnia inde a saeculo VI summo consensu indicunt in diem 30 novembris. Additur in codicibus hieronymianis ad diem 5 februarii: ordinatio episcopatus sancti Andreae apostoli, quod additamentum incertae aetatis antiquitatem sane non redolet. Acta S. Andreae tam varia exstant quam fabulosa BHG2. 93 – 102, 109 – 110, BHL. 428 – 429, BHO. 48 – 57, quae gravi censura notaverunt vel prisci iudices. Elogii nostri materiem subministravit narratio BHL. 428, quae se a presbyteris diaconisque Achaiae conscriptam mentitur. Cultus S. Andreae non Romae tantum et Constantinopoli sed ubique terrarum late floruit. — Comm. martyr. hieron., pp. 78, 628; Synax. Eccl. CP., p. 265 – 66; J. Flamion, Les Actes apocryphes de l'apôtre André, Louvain, 1911; R. A. Lipsius, Die apokryphen Apostelgeschichten, t. I, p. 543 – 622; Th. Schermann, Propheten- und Apostellegenden (Leipzig, 1907), p. 247 – 53.
2. CASTULI] Haec nomina casu coniuncta esse videntur in martyrologio hieronymiano sub una loci notatione. Castulus quidam inter martyres Romae quiescentes via Lavicana recensetur ad diem 26 mart, idemne cum hodierno an synonymus non liquet. Loco Euprepitis probabilius Eucarpionis legatur oportet. Hic tamen Romanus non est sed Nicomediensis. — Comm. martyr. hieron., p. 629; H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, p. 50 – 51.
3. MAURAE] Nullo iure martyrologio ad hunc diem inseritur Maura. Scribit Baronius: “De eadem agunt Graeci, eiusque nomine nobilitata est insula in mari Ionio quae S. Maura nuncupatur.” Qui Baronii adnotationes lectitavit, intelliget ab eo allegari mentionem aliquam in Graecorum libris ad hunc diem appositam. At Graeci de Maura non agunt neque 30 novembris neque proximis diebus. Apud eos colitur cum S. Timotheo Maura illa quam martyrii sociam hagiographi esse voluerunt, die 3 maii, iterumque nominatur quasi in transitu ad diem sive 9 sive 10 novembris. Hieronymianum ad nov. 30 Mauri meminit, qui paret etiam ad aug. 12, nov. 29, dec. 10. Hic proprius est dies Mauri, martyris Romani, in coemeterio Trasonis, via Salaria. Conicere licet in codice aliquo hieronymiano deperdito Mauram fuisse positam pro Mauro, quod mendum noster receperit. Addimus nullam unquam vixisse Constantinopoli S. Mauram, et nihil prorsus esse commune inter insulam Sanctae Maurae et hodiernam mentionem. — Comm. martyr. hieron., p. 628 – 29; cf. pp. 437, 626, 641.
4. IUSTINAE] Baronius: “Agitur de ea in veteribus manuscriptis sicut et in veteri Romano martyrologio aliisque recentioribus.” Satis erat recentiora illa afferre, quae sunt auctaria Usuardi. Nam de Iustina quae sit alia ab homonyma, ad diem 7 oct. fastis inscripta, nullum habetur antiquum testimonium. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 711 – 12; [Cl. Chastelain], Martyrologe universel, p. 608.
5. TROIANI] Martyrologium hieronymianum ad diem 10 feb.: Sanctonas civitate depositio S. Troiani episcopi et confessoris. Ad 30 nov. commemoratio remota est ab Adone, cuius assumptum est elogium e Gregorio Turonensi in Gloria confessorum, LVIII, ipsissimis ferme eius verbis compositum. Habetur epistula (P. L., t. LXVII, p. 965 – 66) cuius haec inscriptio est: Domno semper suo Eumerio episcopo Troianus episcopus. Nomina civitatum ex coniectura minime improbabili supplevit Sirmondus: Eumerio Namnetensi Troianus Sanctonensis. — Comm. martyr. hieron., p. 86; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 73.
6. CONSTANTII] Prosper tiro in Epitoma chronicon, ad ann. 418 (Honorio XII et Theodosio VIII consulibus): Hoc tempore Constantius servus Christi ex vicario Romae habitans et Pelagianis pro gratia Dei devotissime renitens, factione eorundem multa pertulit, quae illum sanctis confessoribus sociaverunt (Th. Mommsen, Chronica minora, t. I, p. 468). Inde Baronius elogium paucis resectis exscripsit et in martyrologium pridie kal. dec. inserendum duxit, quamquam nullum ipsi vel indicium de die obitus vel cultus ecclesiastici vestigium suppetiisse videtur: manuscripta enim quae praeter Prosperum in annotatione antestatur, nusquam reperire contigit.
7. ZOSIMI] Ex solo Evagrio, Hist. eccl., IV, 7, notus est hic Ζωσιμᾶς, non Zosimus, de cuius beato fine vel cultu liturgico nihil prorsus traditum comperimus, nisi forte ad hunc referenda est quorundam menaeorum annuntiatio, die 27 april. legenda: Ζωσιμᾶ τοῦ εὐλαβοῦς μοναχοῦ (Synax. Eccl. CP., p. 632). Recte monet Baronius alterum in martyrologio ad diem 4 april. commemorari Zosimum, quem Mariae Aegyptiacae funus curasse fabulator finxit.

DECEMBER

KAL. DEC.

[1] Nahum prophetae in Begabar quiescentis.

[2] Romae sanctorum martyrum Diodori presbyteri et Mariani diaconi, cum aliis pluribus, qui, iubente Numeriano principe, martyrii gloriam meruerunt.

[3] Ibidem passio sanctorum Lucii, Rogati, Cassiani et Candidae.

[4] Narniae sancti Proculi episcopi et martyris, qui post multa egregia opera a Totila Gothorum rege iussus est decollari.

[5] In civitate Casalensi sancti Evasii episcopi et martyris.

[6] Eodem die sancti Ansani martyris, qui sub Diocletiano imperatore Romae Christum confessus et in carcerem trusus, deinde Senas in Tuscia perductus, ibidem capitis obtruncatione martyrii cursum perfecit.

[7] Ameriae in Umbria sancti Olympiadis viri consularis, qui a beata Firmina ad fidem conversus, sub Diocletiano in equuleo tortus martyrium consummavit.

[8] Arbele in Persia sancti Ananiae martyris.

[9] Mediolani sancti Castritiani episcopi, qui maxima ecclesiae perturbatione virtutum meritis ac rerum pie religioseque gestarum laude enituit.

[10] Brixiae sancti Ursicini episcopi.

[11] Noviomi in Belgio sancti Eligii episcopi, cuius vitam admirandam multiplex signorum numerus commendat.

[12] Apud Virodunum sancti Agerici episcopi.

[13] Eodem die sanctae Nataliae, uxoris beati Hadriani martyris, quae sub Diocletiano imperatore sanctis martyribus Nicomediae in carcere detentis multo tempore ministravit, impletoque eorum certamine Constantinopolim profecta, ibidem in pace quievit.

DECEMBRIS 1

1. NAHUM] De eo nihil in Latinorum antiquis martyrologiis. Memoratur in synaxariis Graecorum, cum elogio ex libellis de Vita prophetarum. Codex Sirmondianus: ἦν ἀπὸ Ἐλκεσεὶμ πέραν εἰς Βαθαρείμ… ἐτάφη ἐν τῇ γῇ αὐτοῦ. In libellis cum nostro: πέραν τοῦ Ἰορδάνου εἰς Βηγαβάρ, al. Βηθγαβρή. — Synax. Eccl. CP., p. 269; Th. Schermann, Prophetenb- und Apostellegenden (Leipzig, 1907), p. 61 – 62.
2. DIODORI] Diodorus et Marianus ex sola Passione fabulosa SS. Chrysanthi et Dariae BHL. 1787 noti sunt, qua feruntur cum christianis compluribus qui die natali sanctorum martyrum ad eorum sepulcra veneranda convenerant iussu Numeriani arena et lapidibus obruti corruisse. Quicquid de fide Actorum censendum est, Diodoro et Mariano communis cum sanctis Chrysantho et Daria anniversarius dies assignandus erat. Quod scite perspexit Ado cum hunc diem 1 dec. fore decrevit. Quando autem in nostro martyrologio Chrysantho et Dariae natalis dies 25 oct. restitutus est, eos Diodoro et Marciano stipandos esse nullus revisorum meminit. Proinde locum quem iubente Adone usurpaverant retinuerunt. Horum translatio celebrata est die 17 ian. — Étude sur le légendier Romain, p. 51.
3. LUCII] Vetera manuscripta quae affert Baronius intellege codices hieronymianos, in quibus reperiuntur tumultuarie congesta cum aliis haec nomina quattuor, quae nequaquam ad unam martyrum turmam eodem die et loco passorum pertinent. Horum nullus Romanus est. Candida, quae ad diem 3 oct. colitur, arbitrio scholiastae cuiusdam ad 1 dec. iterum comparet. Cassianus Tingitanus est, fastis inscriptus ad diem 3 dec. De Lucio et Rogato nihil quidem traditum habemus. Sed tota laterculi compages clamat eos Afros esse. — Comm. martyr. hieron., p. 630; H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, p. 51 – 52.
4. PROCULI] Nomen apud antiquos martyrologos non legitur, Usuardo excepto, qui haec tantum habet: Civitate Narnia sancti Proculi presbiteri. Unde accepisset Usuardus Proculum presbyterum Narniensem, Baronius episcopum et martyrem sub Totila passum, sibi incertissimum videri scripsit Sollerius (Martyrologium Usuardi, p. 713). Utrum plures discernendi videantur Proculi an unus credatur passim cultus, optio datur. Quis autem inter cognomines qui alii aliis diebus in fastis occurrunt eligendus sit, non liquet. Fuit quidam Proculus in Umbria variis locis celebris, meminitque Paulinus Nolanus Proculi Bononiensis. Episcopum nomine Proculum Narniae sedisse nullum testimonium ostendit. — BHL. 6955 – 6957; Origines du culte des martyrs2, pp. 316, 328; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 407 – 408, 413 – 14.
5. EVASII] Baronius adducit “Vetus martyrologium Romanum et manuscripta.” Repperimus Belinum, a quo profertur memoria sancti Evasii episcopi et confessoris absque ulla loci significatione, item Usuardi auctarium Florentinum, tandem Grevenum his utentem verbis: in Italia in suburbio Cassali natalis sancti Evasii episcopi et martyris. Appellatur quoque Galesinius, qui Belinum exscribit additque in notationibus: “De quo et in monumentis ecclesiae Casalensis et in codicibus pervetustis ecclesiae tum Vercellensis tum Bergomensis scriptum est: prout nos etiam vidimus.” Haec refert Baronius, addita glossa: “quae non vidimus.” Nemo non mirabitur nullam fieri mentionem Evasii qui primus Astensis episcopus et martyr habetur, ex Passione fabulosa BHL. 2792, cuiusque memoria item hac ipsa die agitur. Ex his unum legitime colligi posse videtur Evasii cuiuspiam, aliunde ignoti, in ecclesia Astensi et finitimis regionibus celebrem viguisse cultum. De Evasio inter Brixianos episcopos computato dicemus ad diem 2 dec. — I. A. Iricus, De sancto Evasio Astensium primo episcopo et martyre, Mediolani, 1748; G. Deconti, Notizie della vita e del culto di Sant' Evasio, Torino, 1808; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 833 – 35, 961 – 62.
6. ANSANI] Silent martyrologia classica. Baronius: “Tabulae etiam Senensis ecclesiae unde et eius Acta manuscripta Romam missa accepimus; de eodem Petrus de Natalibus.” Acta illa BHL. 515 – 516 SS. Ansani et Maximae (2 sept.) commenticia sunt. De cultu apud antiquos Senenses non ambigitur. Iam saec. VII mediante ecclesiae Sancti Ansani mentio est; item, in diplomate Caroli Magni anno 801, monasterii Sancti Ansani, ubi ipse corpore requiescit. — F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 564 – 65.
7. OLYMPIADIS] Partes agit hic Olympias, vir consularis, in Passione S. Firminae BHL. 3001 b, d, de qua ad diem 24 novembris diximus, adeo parvi facienda ut merito dubitetur utrum vixerint annon qui ab hagiographo inducuntur. Ibi martyrium fecisse Olympias legitur kalendis decembribus. Exstat Translatio reliquiarum S. Firminae et S. Olympiadis BHL. 3001 f, hoc exordio: Tempore Hadriani secundi papae, de qua nemo adhuc eruditus critice disputavit. — Comm. martyr. hieron., p. 275; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 417 – 18.
8. ANANIAE] “Graeci etiam de eodem hac die in Menologio, eiusque martyrii seriem paucis narrant.” Haec Baronius, quasi translaticia formula; ad quam ex Actis martyrum persarum nonnulla iuvat addere. Synaxarium byzantinum paucis utique refert, e graeca versione deperdita, summam rerum quae breviter item exponit Passio BHL. 372; cuius similes utinam in litteris hagiographicis plures occurrerent. E simplici sobriaque narratione haec accipimus. S. Ananias, laicus ex Arbelis urbe Adiabenae, anno sexto Saporianae persecutionis, iubente archimago Ardišag vel Adhuršag, comprehensus atque fustibus ter caesus est tanta saevitia, ut carnifices eum iam interiisse rati iacentem in platea relinquerent. Nocte insequenti a christianis domum suam delatus est, ubi animam efflavit luna decima mensis cānun, prioris vel posterioris. Collata versione graeca, satis aperte constat in archetypo scriptum fuisse nomen mensis cānun prioris, i. e. decembris. Quod autem S. Ananias in libris Graecorum inscriptus est ad d. 1 mensis, efficere potuit levitas interpretis, qui, praetermissa aetate lunae quam indicabat numerus XII, adiectivum qadmāiā, “primum”, falso rettulit ad diem mensis. Quicquid id est, comperitur S. Ananias die 22 novembris an. 345 obiisse. Haec oppido plana sunt, dummodo ne intricentur quisquiliis ex insidioso illo Chronico Arbelensi quaesitis. — Synax. Eccl. CP., p. 269 – 70; Anal. Boll., t. XLIII, p. 273 – 74; cf. t. LVI, p. 130 – 31 sqq.
9. CASTRITIANI] Tertius est in serie episcoporum Mediolanensium, inter Gaium et Calimerum. De die depositionis ad 1 dec. nulla inter antiquos catalogos dissensio. Vita BHL. 1646 excerpta est e Datiana historia haud levibus obnoxia suspicionibus. — F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia, Milano, pp. 28, 73 – 77.
10. URSICINI] Desideratur Ursicinus in catalogo Ramperti. Legatur Ursacius. Quippe interfuit concilio Sardicensi (343 – 344) Ursacius ab Italia de Brixa (Feder, S. Hilarii Pictaviensis opera, t. IV, p. 138). — Brunati, Vita o gesta di santi Bresciani, t. I, pp. 14, 78 – 79; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia, Lombardia, part. II, t. I, p. 141 – 42; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 962.
11. Eligii] In codice hieronymiano Wissemburgensi et in aliis eiusdem recensionis exemplis hodie annuntiatur: In Gallia civitate Noviomo depositio sancti Eligii episcopi et confessoris. Item apud Adonem et Usuardum, non tamen apud Bedam. Eligii, fabri aurificis, qui Dagoberto regi familiaris anno 641 episcopus Noviomensis factus est, in plurimis huius aetatis monumentis mentio occurrit. De eo in Vita Columbani, lib. II, c. 10, Ionas: Inluster vir Elegius, qui modo Vermandensi ecclesiae pontifex praeest. Subscripsit concilio Cabillonensi anno 650. Praeter alia, Solemniacense monasterium condidit. Obiit anno 660, die 1 decembris. Vita BHL. 2474, sub nomine S. Audoeni saepius edita, non ante saec. XI conscripta est. Ex sinceris tamen fluxit fontibus, quos inter libellus ipsius Audoeni, cuius sola epistula dedicatoria BHL. 2475 servata est, cum responso Rodoberti episcopi BHL. 2476. — Act. SS. Belgii, t. III, p. 194 – 331; M. G., Scr. rer. merov., t. IV, p. 634 – 761; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 103 – 104; L. Van der Essen, Étude critique sur les Vitae des saints mérovingiens de l'ancienne Belgique, p. 324 – 36; P. Morel, Étude critique de la Vie de S. Éloi, in Positions des théses de l'École nationale des Chartes, 1930, p. 129 – 33; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. I, p. 361; Id., Les bréviaires, t. V, p. 96 – 97.
12. AGERICI] Decimum locum in serie episcoporum Virdunensium obtinet Agericus, qui medio saec. VI Desiderato successit. Obiit anno 588. Non semel de eo mentionem fecit Gregorius Turonensis in Hist. Franc., III, 35; VII, 44; IX, 8, 10, 12, 23. Carmina duo de domno Agerico episcopo de Vereduno scripsit Venantius Fortunatus (III, 23, 23 a). Pietatis alimentum, non historicae eruditionis subsidium sunt Vitae BHL. 143 et 144, quarum prior, eademque antiquior et prolixior, olim Stephano asserta est, qui saec. XI monasterium rexit Sancti Agerici (Saint-Airy). Agericum fastis inscriptum non apud Adonem repperimus, sed in tribus Flori exemplis Tullensi, Epternacensi et Romarici Montis. — L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 70; Histoire littéraire de la France, t. VIII, p. 39; Les martyrologes historiques, p. 243; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 336; Id., Les bréviaires, t. V, p. 5.
13. NATALIAE] Exceperunt nostri verba Adonis in extremo elogio S. Hadriani ad diem 8 septembris scribentis: Natalia … iuxta sanctorum corpora sepulta est kalendis decembris, qui dies neque in Actis graecis BHG2. 27 – 29 neque in latinis BHL. 3744, 3745 significatur. Ex martyrologio hieronymiano, in loco admodum intricato quem codices alii aliter proferunt, Ado sibi intellexisse visus est, si quid perspicimus, Nataliam hodie memorari. Haud magnum interesset discrimen, si diem elegisset suo ipse arbitrio. — Act. SS., Sept. t. III, p. 209 – 255; Comm. martyr. hieron., p. 630.

IV NON. DEC.

[1] Romae passio sanctae Bibianae virginis, quae sub Iuliano imperatore sacrilego ob Christum tamdiu plumbatis caesa est donec redderet spiritum.

[2] Ibidem sanctorum martyrum Eusebii presbyteri, Marcelli diaconi, Hippolyti, Maximi, Adriae, Paulinae, Neonis, Mariae, Martanae et Aureliae, qui in persecutione Valeriani sub Secundiano iudice martyrium compleverunt.

[3] Item Romae sancti Pontiani martyris cum aliis quatuor.

[4] In Africa natalis sanctorum martyrum Severi, Securi, Ianuarii et Victorini qui ibidem martyrio coronati sunt.

[5] Aquileiae sancti Chromatii episcopi et confessoris.

[6] Apud Forum Cornelii sancti Petri episcopi Ravennatis, cognomento Chrysologi, doctrina et sanctitate celebris, cuius festum pridie nonas decembris recolitur.

[7] Veronae sancti Lupi episcopi et confessoris.

[8] Edessae sancti Nonni episcopi, cuius precibus Pelagia paenitens ad Christum conversa est.

[9] Troade in Phrygia sancti Silvani episcopi, miraculis clari.

[10] Brixiae sancti Evasii episcopi.

[11] In Sanciano Sinarum insula sancti Francisci Xaverii e Societate Iesu, Indiarum apostoli, gentium conversione, donis et miraculis clari, qui plenus meritis et laboribus obdormivit in Domino. Ipsum beatum virum Pius decimus pontifex maximus sodalitati et operi Propagandae Fidei caelestem patronum elegit atque constituit. Eius tamen festum iussu Alexandri septimi sequenti die celebratur.

DECEMBRIS 2

1. BIBIANAE] Bibiana quandoque scribitur Vibiana, quam lectionem fortasse veriorem existimat Baronius, ut Romanum nomen sit a Vibio. Quicquid id est, nominis utraque forma desideratur in martyrologio hieronymiano, ubi S. Bibianae loco hac die commemoratur S. Pimenius, cuius Acta leguntur tum sub eius nomine tum sub nomine Bibianae BHL. 1322, 1323. Sunt autem insigniter fabulosa, et iis immista sunt gesta aliorum sanctorum, Flaviani (22 dec.), Fausti, Dafrosae, (4 ian.), Demetriae (21 iun.), Prisci, Priscilliani et Benedictae (4 ian.), quae nobis sunt nuda nomina antiquis fastorum collectoribus incognita. De cultu S. Pimenii Romae in coemeterio Pontiani, via Portuensi, diximus ad diem 24 mart. Sanctae Bibianae basilica intra urbe Roma iuxta palatium Licinianum dedicata est a papa Simplicio (468 – 483), teste Libro pontificali; ubi additur corpus martyris ibi requiescere. A pontificibus saepius renovata fuit et adhuc exstare conspicitur. — Comm. martyr. hieron., p. 631 – 32; Étude sur le légendier Romain, pp. 124 – 43, 259 – 68; E. Donckel, Studien über den Kultus der hl. Bibiana, in Römische Quartalschrift, t. XLIII, p. 23 – 33; Id., Der Kultus der hl. Bibiana in Rom, in Rivista di archeologia cristiana, t. XIV, p. 125 – 35.
2. EUSEBII] Hi sunt quos martyres graecos nuncupare apud recentiores mos inolevit, quorum Acta BHL. 3970 legit Baronius. “Praedicti autem martyres,” ita Baronius, “licet diversis diebus passi reperiantur, tamen una simul de omnibus eadem hac die agitur.” Quibusnam in libris commemorationem illam invenerit indicare omisit. SS. Hippolyti, Valeriae et Marcelli in hieronymianis mentio est die 19 iun. Acta “legitima” pronuntiat Baronius, quod habeant diem et consules. Ut alio loco ostendisse nobis videmur, haec minime obstant quominus Acta ficticia sint et reicienda. — Act. SS., Nov. t. IV, p. 90 – 99; Comm. martyr. hieron., p. 326; Étude sur le légendier Romain, p. 143 – 51. Nuper repertae sunt reliquiae quae asservabantur Romae in ecclesia S. Agathae in Suburra. P. Franchi de' Cavalieri, in Rivista di archeologia cristiana, 1933, p. 235 – 60; Anal. Boll., t. LII, p. 78 – 80.
3. PONTIANI] Ita Baronius: “De eodem Beda et vetera manuscripta quorum nuper meminimus. Pontianum ab Eusebio curatum paralysi eadem Acta testantur.” Atque de Pontiano nihil apud Bedam, et in veteribus manuscriptis, quae requirere non vacat, Pontianus certo certius erat eponymus ille coemeterii Pontiani ubi depositus erat S. Pimenius hodie in hieronymianis inscriptus. In Actis S. Eusebii et sociorum BHL. 3970, de quibus modo dictum est, Pontianum quendam paralysi curatum legimus, minime vero martyrio coronatum. — Act. SS., Nov. t. IV, p. 95; Comm. martyr. hieron., p. 631.
4. SEVERI] Martyrologium hieronymianum: in Mauritania Veri, Securi, Ianuarii, Victurini. In codice Corbeiensi primum nomen legitur Severi. Sequuntur alia nomina a nostro praetermissa. Delectus arbitrarius videtur. Usuardus solos Verum et Securum recolit, eosque fratres nominat; item Petrus de Natalibus, Catal. I, 21, eosdem praeterea sub Wandalica persecutione passos esse asserens. Deficientibus Actis, frustra, cum Sollerio, lucem quaerimus. — Comm. martyr. hieron., p. 631; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 716.
5. CHROMATII] Clero Aquileiensi primum ascriptus, anno circiter 388 episcopus consecratus, huic ecclesiae praefuit ad annum usque 407 vel 408. Vir fuit sanctitate et doctrina insignis, amicitiae necessitudine coniunctus cum Ambrosio, Hieronymo, Iohanne Chrysostomo, Rufino aliisque huius aetatis summis viris. Veterum testimonia eius scriptis genuinis praemiserunt editores, reiectis spuriis libellis qui ei a falsariis suppositi fuerunt. — F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 887 – 89; Tillemont, Mémoires, t. XI, pp. 534 – 39, 646 – 47; Opera in P. L., t. XX, p. 247 – 436.
6. PETRI] Hoc nomine tres homines evocantur in catalogo episcoporum Ravennatum: primus, qui hodie memoratur, mortuus anno c. 450; alter Theodorici aequalis; tertius sub Iohanne III pontifice Romano. Quid ad quemque Petrum pertineret Agnellus in Libro pontificali non discrevit; ubi haud pauca Petri prioris gesta ad alterum Petrum transtulit. Quod tamen refert eum Forocornelii (Imola) mortuum et in basilica Sancti Cassiani sepultum, in Petrum I quadrant. Communis eruditorum opinio erat anniversarium diem 3 decembris, quo Agnellus Petrum II obiisse tradit, reapse item pertinere ad Petrum I; verum, Codicis pontificalis Ravennatis novissimus editor pro certo affirmat mortuum esse Petrum I die 31 iulii, ut profert Agnellus. De festo ad diem 2 dec. agi solito, nihil habet Baronius, qui solas tabulas ecclesiae Ravennatis allegat, sed et Petrum de Natalibus, Catal., I, 20, legisse credendus est. Chrysologum cognomen, quo Petrum I appellatum fuisse refert Agnellus, ei additum est saeculo VII, postquam Iohannes Constantinopolitanus Chrysostomus vocitatus fuit. Qui S. Petri Chrysologi gesta doceri cupierit, imprimis ipsius homilias legat P. L., t. LII. Ecclesiae doctor a Benedicto p. XIII renuntiatus est S. Petrus, decreto diei 10 feb. 1729. — A. Testi-Rasponi, Codex pontificalis ecclesiae Ravennatis, t. I, pp. 70 – 76, 138 – 154; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 749 – 53; Id., I sermoni di S. Pier Crisologo, in Rivista di scienze storiche, an. VII (1910); C. Jenkins, Aspects of the Theology of St. Peter Chrysologus, in The Church Quarterly Review, t. CIII, p. 233 – 59.
7. LUPI] In catalogis episcoporum Veronensium, quos eruditorum industriae debemus, occurrunt Lupus (2 dec.), Lupercius (15 nov.), Lupicinus (31 mai). Unus idemque variatis nominibus designari probabile videtur, de quo ceterum nihil praeterea compertum est. — F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 926, 929.
8. NONNI] A Baronio primum in fastos invectus est Nonnus, qui, teste pseudo-Iacobo diacono in libello Vitae S. Pelagiae BHG2. 1478, BHL. 6605 – 6609, antea monachus Tabennensis, episcopus factus, synodo Antiochenae in templo Sancti Iuliani interest, Pelagiam meretricem conversam baptizat ceterisque sacramentis reficit. Cuiusnam sedis fuerit episcopus Nonnus, Iacobus indicare omisit. Edessenum fuisse scripsit Theophanes (Chronogr., ad. ann. 5925, De Boor, p. 91), nullo alio adhibito fonte praeter commenticiam Pelagiae historiam. Theophanem exscripsit Nicephorus Callistus, Hist. XIV, 30. Nonnus episcopus nullius loci est ab hagiographo confictus, nec pauci sunt qui anquirendo de gestis et aetate qua vixerit Nonnus Edessenus, Pelagiae illuminator, operam et oleum perdiderint. Dies commemorationis non acceptus est a Graecis, qui hunc Nonnum in suis libris praetermiserunt. Videtur tamen Baronius, in assignando Nonno suo diem 2 dec., prae oculis habuisse Nonnum quendam cuius nudum nomen occurrit in menaeis ad 4 dec. (τῶν ὁσίων Γράτου καὶ Νόννου) vel ad 5 dec. (Νόννος ἐν εἰρήνῃ τελειοῦται). — Act. SS., Oct. t. IV, p. 252 – 56; Synax. Eccl. CP., pp. 279, 282; H. Delehaye, Les légendes hagiographiques3, p. 190 – 92; H. Usener, Legenden der hl. Pelagia, Bonn, 1879; Tillemont, Mémoires, t. XII, p. 664 – 66.
9. SILVANI] Baronius: “Graeci etiam; eiusque miracula edita vitamque conspicuam scribit Sozomenus VII, 26, Nicephorus XIV, 39”. Re autem vera numquam a Graecis nec a Latinis cultu ecclesiastico honoratus esse videtur hic Silvanus episcopus, e Philippopoli Thraciae ad sedem Troadensem in Hellesponto (non in Phrygia) sub Attico Constantinopolitano (406 – 425) translatus. De cuius gestis unum habemus auctorem supparem Socratem (non Sozomenum), VII, 36, 37, quem Nicephorus Callistus vix non ad litteram exscripsit. De obitu nihil traditum est. Quae in BHG2. 371, c. 13 – 17, narrantur, S. Cornelii centurionis reliquias a Silvano Troadis episcopo inventas, elevatas et in nova basilica conditas esse, quo e fonte hausta sint non apparet. Haud scio an idem sit Silvanus, ignotae ecclesiae praesul, exsilio cum aliis multis damnatus, qui a Palladio in Dialogo de Vita S. Iohannis Chrysostomi his verbis memoratur: Σιλβανὸς δὲ ὁ ἅγιος ἐπίσκοπος ἐν Τρῳάδι ἐστὶν ἁλιεύων καὶ ζῶν. — Anal. Boll., t. XXV, p. 160; Origines du culte des martyrs2, p. 84; Tillemont, Mémoires, t. XII, p. 426 – 28.
10. EVASII] Tabulae ecclesiae Brixiensis quas allegat Baronius certo certius nec antiquae nec genuinae sunt. Anno 1453 repertae sunt reliquiae S. Evasii cuiusdam simul cum reliquiis SS. Cypriani, Pauli et Deodati, qui sunt episcopi Brixienses. Hinc creditum est Evasium quoque ex illis esse, refragantibus eius ecclesiae monumentis. Veri simile videtur Evasii, de quo heri, quisquis ille est, reliquias Brixiae inventas fuisse. — Brunati, Vita o gesta di santi Bresciani, t. I, pp. 18, 103 – 104; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia, Piemonte, p. 123 – 24; Lombardia, part. II, t. I, p. 141.
11. FRANCISCI] Franciscus de Jasso (Jassu) ortum habuit in castello Xaverio (Xavier, Javier) prope Sangüesa Navarrae oppidum, die 7 april. 1506 (Monumenta Xaveriana, t. II, Matriti, 1912, p. 88 – 114). Cum Ignatio Loyola, Lutetiae Parisiorum, anno 1533, artissima consuetudine se coniunxit; a quo, post conditam Societatem Iesu, in Indias missus est. Ulyssipone solvit die 7 april. 1541, Goam appulit 6 maii 1542; et vixdum integro decennio exacto obiit in insula Sanciano (Sanchoan, San Tchao, Chang-Tchoan) ante primam lucem diei 3 dec. 1552 (Monumenta Xaveriana, t. c., p. 791 – 94, not.; Anal. Boll., t. XL, p. 171). In evangelii praedicatione ad miraculum strenuus et audax, ingenti cum animarum fructu, amplissimos tractus orae maritimae Indiae occidentalis et insulas etiam Asiae australis perlustravit, terra marique itineribus relectis, de quibus tamen postea fama increbuit partim corrigenda (G. Schurhammer, Die Reisewege des hl. Franz Xaver, in Ibero-Amerikanisches Archiv, t. III, 1930, p. 234 – 53). In Iaponiam quoque fidem intulit, tanta in periculis ac difficultatibus superandis virtute et efficientia, ut dono miraculorum praeditus crederetur ultra quam certis testimoniis constat. Inter alia passim narratum est S. Xaverium divinitus charismate donatum fuisse quo nativa sua lingua loquens ab alienigenis intellegeretur. Ipse tamen sanctus satis aperte questus est linguarum inscitia se graviter impeditum fuisse: quod candide confirmarunt cum alii, tum testis gravissimus B. Camillus Constantius martyr (G. Schurhammer, Das kirchliche Sprachproblem in der japanischen Jesuitenmission des 16. u. 17. Jahrhunderts, Tokyo, 1928; Anal. Boll., t. XLVIII, p. 441 – 45). Dei servum Paulus p. V beatis accensuit die 25 oct. 1619, sanctorum albo ascripsit die 12 mart. 1622 Gregorius p. XV, qui morte praeventus canonizationis bullam promulgandam reliquit Urbano p. VIII (6 aug. 1623). Annuam commemorationem a die 2 dec., qua ferebatur Xaverius vitae cursum confecisse, Alexander p. VII in sequentem 3 dec. removit die 28 april. 1663. Benedictus p. XIV Franciscum Indiarum caelestem patronum constituit die 24 feb. 1748, operis Propagandae Fidei, Pius p. X, die 25 mart. 1904. Missionariorum tandem omnium necnon missionum ubique terrarum exsistentium Xaverio simul et S. Teresiae a Iesu Infante tutelam commisit Pius p. XI, die 14 dec. 1927. Corpus post mortem in Sanciano insula prius sepultum, inde Malaccam, Goam denique delatum, ibidem in ecclesia Boni Iesu honorifice colitur; asservatur brachium eius dextrum in templo Romano Societatis Iesu quod Gesù vocant. — Acta sanctae sedis, t. XXXVI (1903 – 1904), p. 580 – 582; Acta apostolicae sedis, t. XX (1928), p. 147 – 48; t. XXI (1929), p. 165; Anal. Boll., t. XXI, p. 395; t. XL, p. 171 – 78; t. XLVIII, p. 441 – 45; Monumenta Xaveriana, Matriti, 1899 – 1912, in Monumenta historica Societatis Iesu; A. Brou, Saint François Xavier, Paris, 1912; G. Schurhammer, Der heilige Franz Xaver, der Apostel von Indien und Japan, Freiburg i. Br., 1925; Id., Die zeitgenössischen Quellen zur Geschichte Portugiesisch-Asiens und seiner Nachbarländer zur Zeit des hl. Franz Xaver (1538 – 1552), Leipzig, 1932; R. Streit-J. Dindinger, Bibliotheca missionum, Münster i. W.-Aachen, 1916 – 1934, passim.

III NON. DEC.

[1] Sancti Francisci Xaverii confessoris e Societate Iesu, qui pridie huius diei in pace quievit.

[2] In Iudaea sancti Sophoniae prophetae.

[3] Romae sanctorum martyrum Claudii tribuni et uxoris eius Hilariae ac filiorum Iasonis et Mari cum septuaginta militibus; ex quibus Claudium iussit Numerianus imperator ingenti saxo alligatum in flumen praecipitem dari, milites vero et filios ipsius Claudii capitali sententia puniri. Beata autem Hilaria, cum filiorum corpora sepelisset, ad eorum sepulchrum orans paulo post a paganis tenta migravit ad Dominum.

[4] Tingi in Mauritania passio sancti Cassiani martyris, qui exceptoris diu gerens officium, tandem caelitus inspiratus execrabile duxit christianorum neci deservire; unde renuntians eidem officio, sub christiana confessione triumphum meruit obtinere martyrii.

[5] Item in Africa sanctorum martyrum Claudii, Crispini, Maginae, Ioannis et Stephani.

[6] In Pannonia sancti Agricolae martyris.

[7] Nicomediae passio sanctorum Ambici, Victoris et Iulii.

[8] Mediolani sancti Mirocletis episcopi et confessoris, cuius aliquando sanctus Ambrosius meminit.

[9] In Anglia sancti Birini primi episcopi Dorcestriensis.

[10] Curiae in Germania sancti Lucii Britannorum regis, qui primus ex iis regibus Christi fidem suscepit, tempore Eleutherii papae.

[11] Senis in Tuscia sancti Galgani eremitae.

DECEMBRIS 3

1. FRANCISCI] Ita ex decreto 22 sept. 1663. Elogium prolixius cum annotatione pridie prolatum est.
2. SOPHONIAE] Omittitur in martyrologiis Latinorum antiquis. In synaxariis Graecorum inscriptus est cum elogio ex libellis de Vitis prophetarum. — Synax. Eccl. CP., p. 275; Th. Schermann, Propheten- und Apostellegenden, p. 67.
3. CLAUDII] Ab Adone primum in martyrologium invecti sunt e Passione apocrypha SS. Chrysanthi et Dariae BHL. 1787. Elogium est Usuardi, addita ex eodem fonte sententia de martyrio S. Hilariae. De huius et Iasonis sepulcro via Salaria testimonia habemus topographorum. Maurus (non Marus) inscriptus est martyrologio hieronymiano ad diem 10 dec.: in cimiterio Trasonis Mauri, eiusque tumulus carmine Damasiano (Ihm, n. 44) exornatus fuit. Martyres autem LXX, qui milites vocantur in Passione, ii ipsi sunt quos numero LXII Damasus laudavit (Ihm, n. 43). — Étude sur le légendier Romain, p. 53 – 54.

4. CASSIANI] Martyrologium hieronymianum: in Tingi Cassiani. Laudatur a Prudentio, Peristeph., IV, 45 – 49:

Ingeret Tingis sua Cassianum
festa Massylum monumenta regum,
qui cinis gentes domitas coegit
      ad iuga Christi.

Elogium mutuatus est Baronius a Petro de Natalibus, Catal., I, 22, contractum ex Passione BHL. 1636, Actis S. Marcelli centurionis (30 oct.) subnexa, maximam partem ficticia et hisce Actis accommodata. Opportune rescissa sunt quae subicit Petrus: “Cuius corpus in praefata civitate [Tingitana] tumulatum inde processu temporis ad civitatem Imolensem translatum est, ubi et quiescit miraculis clarens.” Petrus nempe Cassianum Forocorneliensem (aug. 13) in mente habuit una cum Tingitano. — Act. SS., Oct. t. XIII, p. 274 – 84; Comm. martyr. hieron., p. 633 – 34; Anal. Boll., t. XLI, p. 276 – 78.

5. CLAUDII] Descripta sunt haec nomina ex laterculo admodum implicato et corrupto codicis martyrologii hieronymiani, nullo adhibito delectu. Pro Claudii, legunt alii Claudici, Laudici; hoc autem nomen loci est (Laodicea), non martyris. Pro Crispini, pone Crispinae, cuius martyris meminit die 5 decembris kalendarium Carthaginiense. Maginae, ut credibile est, subest Meggin seu Miggin, africanum nomen in hieronymiano non infrequens, maxime ad dies 2 et 4 decembris. Ioannes alibi, nusquam hodie in fastis reperitur. Stephanum tandem referendum esse ad protomartyrem suadent indicia quae alias exposuimus. Loci indicium: in Africa, ad duo tantum nomina pertinere potest, Crispinae et Meggini. — Comm. martyr. hieron., p. 633.
6. AGRICOLAE] Frustra antestatur Baronius Bedam, vetera manuscripta et recentiores. Certo certius nullus fuit in Pannonia S. Agricola, ut cuivis martyrologium hieronymianum ad hunc diem inspicienti manifestum erit. Nuntiatur enim Agricola martyr Bononiensis. A Romanis correctoribus lectum est in Pannonia pro Bononia. — Comm. martyr. hieron., p. 633.
7. AMBICI] Qui hoc aenigma solvere volet adeat hieronymianos codices. Primum quidem advertendum est, loci indicium Nicomediae minime pertinere ad sequentia nomina, cum huc lapsum sit ex elogio sanctorum aliquot, qui die 5 decembris in hieronymianis, non autem in martyrologio romano evocantur. Nominis umbra est Ambici, alias Umbuci, Umboni, incertae ceteroquin originis. Victor iterum in hieronymiano apparet die 4 decembris, tertium die 5, merum utrobique nomen. Tandem Iulius alius non est ab illo qui nomine Bili in kalendario Carthaginiensi legitur die 5 decembris. — Comm. martyr. hieron., pp. 633 – 34, 636.
8. MIROCLETIS] Sedit Mirocles seu Merocles Mediolani medius inter Monam et Maternum. Consanguineum eum fuisse S. Epiphanii Ticinensis episcopi, in huius Vita BHL. 2570, ex Ennodio, habetur: Epifanius oriundo Ticinensis oppidi indigena fuit, patre Mauro generatus et matre Focaria editus, quae sancti etiam Mirocletis confessoris et episcopi tangebat prosapiam. Laudat S. Ambrosius Mirocletem inter fideles episcopos, decessores suos, quorum se hereditatem negat traditurum, P. L., t. XVI, p. 1012. Interfuit Mirocles concilio Romano anno 313, Arelatensi anno 314. Obiisse die 30 novembris signatur in antiquis episcoporum catalogis. Consentit Liber notitiae sanctorum Mediolani (ed. Magistretti-Monneret de Villard, p. 242): Festum sancti Mirocletis colitur in die sancti Andree. Ne festa apostoli et episcopi perpetuo se impedirent, remissus est Mirocles ad diem 3 decembris. — F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia, Milano, pp. 30, 94 – 98.
9. BIRINI] Vitae BHL. 1361 – 1363, cum Vita metrica BHL. 1364 quam ineunte saec. XIII composuit Henricus Abrincensis, nihil addunt praeter fabulas iis quae sobrie et breviter referunt prisci chronographi Anglo-Saxonum et Beda, Hist. eccl., III, 7, IV, 12: Birinus per Asterium Genuensem (recte Mediolanensem) episcopum in episcopatus consecratus est gradum et cum consilio papae Honorii venit in Britanniam, ad Gevissorum gentem, alias dictam Occidentalium Saxonum, quorum Birinus regem Cynegils baptizavit, sedem suam constituit in civitate Dorcic (Dorchester-on-Thames), ubi factis dedicatisque ecclesiis, multisque ad Dominum pio eius labore populis advocatis, migravit ad Dominum sepultusque est in eadem civitate, et post annos multos (inter 676 et 703 vel 705), Haedde episcopatum agente, translatus inde in Ventam civitatem atque in ecclesia beatorum apostolorum Petri et Pauli positus est. Annum emortualem statuunt historici sive 648 sive 651, diem 3 decembris, summo consensu martyrologiorum et kalendariorum omnium, praeter aliquot breviaria recentiora Sarisberiensia (R. Stanton A Menology of England and Wales, p. 583; F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I; Id., English Benedictine Kalendars after A. D. 1100, t. I; W. Stokes, The Martyrology of Gorman, p. 230). Praecipue tamen colebatur Birinus die 4 septembris, ob memoriam elevatarum reliquiarum Wintoniae, anno c. 980, a S. Aethelwoldo episcopo, quam anno 1308 synodus Wintoniensis tota Anglia celebrem esse decrevit. Memoratur et tertia translatio seu elevatio anno 1150. — W. Stubbs et A. P. Forbes, apud W. Smith et H. Wace, A Dictionary of Christian Biography, t. I, p. 318; E. M. Thompson, in Dictionary of National Biography, t. V, p. 80; Anal. Boll., t. LIII, p. 417.
10. LUCII] De Lucio rege, quem perperam Britannum crediderunt antiqui, ab Eleutherio papa litteris ad fidem adducto, superius dictum est ad diem 26 mai. Ne acta agamus, monemus tantum fabulam primum deprehendi anno c. 530 in Libri pontificalis breviario Feliciano, unde recepta est a Beda in Chronicis, M. G., Auct. antiq., t. XIII, p. 288, et Hist. eccl., I, 4, V, 24. Haec noverat hagiographus Curiensis qui saec. IX Vitam confecit BHL. 5024 ex narratiunculis undique collectis. Cui si fidas, Lucius rex, docente in Britannia S. Timotheo, Pauli discipulo, fit christianus, regnum relinquit, fidem in Raetia praedicat, Curiam advenit, miracula patrat, tandem, ut ex inscriptione libelli apparet, confessor in pace quiescit. Recentiores episcopum primum Curiensem voluerunt eum fuisse et martyrem. Reapse conditae erant Curiae reliquiae Lucii, de quo primum auctorem habemus Victorem Curiensem episcopum ad Ludovicum imperatorem scribentem anno c. 821 – 823: nec etiam illud sacratissimum corpus beati Lucii confessoris nobis reliquerunt, qui ipsam civitatem de diabolico errore ad cultum veri Dei praedicando convertit (M.G., Scr. rer. merov., t. III, p. 1). Hic fortasse eremita fuit in monte quem Mittenberg appellant, haud procul Curia, saec. VI vel VII. Cetera ignorantur. E martyrologis, Lucii primus meminit Notkerus, in elogio Eleutherii papae, ad diem 25 maii, ubi breviter refert figmenta BHL. 5024, et subdit: cuius sepulcrum, id est qui in Rhetia requiescit, sive rex quondam ille sive quicunque servus Dei fuerit, creberrimis virtutibus illustratur. Nec natalem diem significat Vita BHL. 5024. Sed kalendarium Sangallense saec. X quod exhibet codex huius monasterii 566: Lucii confessoris, ad diem 3 decembris; itemque Turicense eiusdem aetatis in codice bibliothecae publicae Turicensis 176, haec habent: in Curia depositio Lucii conf. Necrologium Curiense, ante annum 1150, haec festa recenset: 2 dec. vigilia S. Lucii; 3 dec. Lucii regis et conf.; 10 dec. octava B. Lucii; 30mart. inventio S. Lucii confessoris anno dominicae incarnationis MCVIII; 29 iun. translatio S. Lucii conf. Addit kalendarium Maienfeldense, saec. XV exeunte, ad 9 oct.: Elevatio sancti Lucii regis, ea nempe quae anno 1252 facta est ab Henrico Curiensi episcopo, ap. F. Jecklin, Jahrzeitbuch der St. Amandus-Kirche zu Maienfeld (Chur, 1913), p. 59. — V. Berther, in Zeitschrift für Schweizerische Kirchengeschichte, t. XXXII (1938), pp. 20 – 38, 103 – 124.
11. GALGANI] Anno sive 1181 sive 1183, die 3 decembris, post unum ferme annum in voluntaria corporis castigatione exactum, obiit in eremitorio suo ad montem Sebium (Monte Siepi), in Tuscia, Galganus Guidotti, ante annos triginta tres ortus in proximo oppidulo Chiusdino. Sanctorum catalogo inscriptus fertur a Lucio III (1181 – 1185), cuius litterae de illo negotio, si unquam datae sunt, adhuc latent. De cultu non ambigendum est, cum monumentum a publico notario exaratum anno 1196 meminerit ecclesie beati S. Galgani que constructa est et hedificatur in podium de monte Sebio super flumen Mersis (L. Bianchi, in Rivista del R. Istituto d'archeologia e storia dell' arte, t. VI, p. 230). Ibi postea exstructum est insigne Cisterciensium coenobium, qui Galgani reliquias pie custodierunt. Tum Cistercienses tum Eremitae a Sancto Augustino sibi olim Galganum vindicaverunt, qui reapse neutrius ordinis fuisse comprobatur. Vita exstat latine BHL. 3233, fabularum non expers, saec. XIII conscripta in codicibus bibliothecae Senensis K. VII. 24, fol. 399 – 405, et G.I.2, fol. 195 – 96v; altera item latina in Laurentiana, Plut. XX cod. VI, fol. XIX – XXI, cuius italica recensio esse videtur in codice Senensi C. VI. 8, p. 179 – 90; tertiam tandem memorat Bandinius in Catalogo, t. III, p. 622. — Vita del gloriosissimo San Galgano Senese da Chiusdino scritta dal R. P. F. Gregorio Lombardelli, Siena, 1577; Kehr, Italia pontificia, t. III, p. 299; A. Canestrelli, L'abbazia di San Galgano, Firenze, 1896; Rivista storica benedettina, t. VIII (1913), p. 246 – 47; t. IX, p. 9 – 11.

PRID. NON. DEC.

[1] Sancti Petri Chrysologi episcopi et confessoris, cuius memoria quarto nonas decembris recensetur.

[2] Nicomediae passio sanctae Barbarae virginis et martyris, quae in persecutione Maximini, post diram carceris macerationem, lampadarum adustionem, mamillarum praecisionem atque alia tormenta, gladio martyrium consummavit.

[3] Constantinopoli sanctorum Theophanis et sociorum.

[4] In Ponto beati Meletii episcopi et confessoris, qui cum esset eruditionis praerogativa praecipuus, virtus tamen animi et vitae sinceritas in eo longe magnificentior extitit.

[5] Bononiae sancti Felicis episcopi, qui antea Mediolanensis ecclesiae sub sancto Ambrosio diaconus fuerat.

[6] In Anglia sancti Osmundi episcopi et confessoris.

[7] Coloniae sancti Annonis episcopi.

[8] In Mesopotamia sancti Maruthae episcopi, qui collapsas in Persia Dei ecclesias ob persecutionem Isdegerdis regis reparavit, multisque miraculis clarus apud hostes etiam meruit honorari.

[9] Parmae sancti Bernardi cardinalis et eiusdem civitatis episcopi, congregationis Vallisumbrosae ordinis Sancti Benedicti.

DECEMBRIS 4

1. PETRI] Benedictus p. XIII, decreto 10 feb. 1729 edito, iussit ut die 4 dec. in universali ecclesia celebraretur officium S. Petri Chrysologi iuxta approbationem a Sacra Rituum Congregatione sub die 19 aug. pro ecclesia Imolensi factam. — Gavantus-Merati, Thesaurus sacrorum rituum, t. II, p. 219.
2. BARBARAE] A Graecis hodie colitur S. Barbara, et consignata est a Rhabano (c. 840), ad diem 16 translata ab Adone, quem sequitur Usuardus. Huius elogium, modice immutatum, a nostro receptum est. Acta eius a quibuscumque auctoribus graecis, latinis, orientalibus scripta eius modi sunt, ut nemo sapiens viderit quomodo sic expurgari possint ut ad formam tolerabilem reduci queant. Notae temporis gravissimis difficultatibus implexae sunt, quas neque Sollerius nec qui post eum de S. Barbara scripserunt solvere potuerunt; quod peius, de loco ubi passa sit summa est dissensio, aliis eam Nicomediae, aliis Heliopoli vel etiam in Tuscia, immo Romae collocantibus. — Synax. Eccl. CP., p. 277 – 78; Comm. martyr. hieron., p. 634 – 35; BHG2. 213 – 218; BHL. 913 – 971, Suppl., p. 40 – 41; BHO. 132 – 134; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 746 – 47; F. A. Zaccaria, in Dissertationes Latinae, t. I (Fulginiae, 1781), p. 126 – 69.
3. THEOPHANIS] Anastasius bibliothecarius in Chronographia tripertita, ad annum quintum Leonis imp. IV (775 – 780): Media vero ebdomade ieiuniorum tentus est Iacobus protospatharius et Papias ac Strategius et Theophanes cubicularii et paracoemomeni … una cum aliis religiosis viris, eo quod venerabiles imagines adorarent. Tunc denudans absconditam malitiam suam Leo, persecutoris filius, hos immisericorditer caesos et tonsos perque medium urbis vinctos pompari fecit et in praetorio inclaudi mandavit; inter quos etiam dictus moritur Theophanes, confessor effectus et coronam martyrii consecutus. Reliqui autem omnes post huius obitum probati monachi sunt ostensi. Ex hoc loco, quem in Historia Miscella, id est in Landolfi Sagacis Historia Romana, l. XXV, c. 7, legerat, Theophanem et socios sanctis martyribus accensendos existimavit in annotatione Baronius, silentibus Graecorum libris, diemque pro arbitrio assignavit. — Theophanis Chronographia, ed. C. De Boor, t. I, p. 453; t. II, p. 300; Landolfi Sagacis Historia Romana, ed. A. Crivellucci, t. II (Roma, 1913), p. 242 – 43; G. Cedrenus, ed. I. Bekker, t. II, p. 19 – 20.
4. MELETII] Scribatur potius Melitius, graece Μελίτιος (E. Schwartz, Eusebius Werke, t. II, 3, p. LXX), de quo Eusebius: τὸ μέλι τῆς Ἀττικῆς ἐκάλουν αὐτὸν οἱ πρότεροι. Elogium commodavit Usuardus, ipsis fere Rufini verbis expressum. Episcopum Σεβαστουπόλεως Melitium dicit Philostorgius, Hist. eccl., I, 8, et Arianum, a qua calumnia facile vindicatur homo quem laudant S. Athanasius in Epistula ad episcopos Aegypti et Libyae, 8 (P. G., t. XXV, p. 557), et S. Basilius in libro De Spiritu sancto, 74 (P. G., t. XXIX, p. 208). De cultu ecclesiastico ei aliquando concesso nihil est in antiquis scriptoribus. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 720; Tillemont, Mémoires, t. VI, p. 641.
5. FELICIS] S. Ambrosius, in epistula LXII, anno 394 ad Theodosium data, haec habet de Felice: Ad perferendam epistolam meam filium meum Felicem diaconum misi. Paulinus vero in Vita S. Ambrosii BHL. 377, c. 46, quae anno c. 422 scripta est, Ambrosio mox morituro astitisse narrat Felicem diaconum, quem distinctius ita designat: Felix vero nunc usque Bononiensem regit ecclesiam. Felicis in locum subrogatus est Petronius anno 431 vel 432. Utrique, non vero ceteris episcopis in catalogo Romano, sancti titulus conceditur. Reliquiarum S. Felicis mentio est in Vita S. Petronii BHL. 6641. — F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 787; Id., Cronotassi dei vescovi di Bologna, p. 27 – 30.
6. OSMUNDI] Osmundus ex Gallia in Angliam cum Normannis appulit, moxque anno 1077 a Willelmo rege factus est Sarisberiensis episcopus. Florentius Wigorniensis, aequalis chronographus, fide omnino dignus, ad annum 1099: Osmundus, Searesbyriensis episcopus, III non. dec., feria VI, obiit (ed. B. Thorpe, Londinii, 1849, t. II, p. 44), verius nocte intercedente inter dies 3 et 4. Sanctorum fastis ascriptus est a Calixto III, die 1 ianuarii 1457, festo constituto die 4 decembris; qua de re exstant litterae apud I. Fontaninum, Codex Constitutionum, p. 169 – 74. Parum prosunt Vitae nimis recentes BHL. 6358 – 6360. De Osmundi gestis adeantur chronographi, praesertim Willelmus Malmesbiriensis, Simeon Dunelmensis, Eadmerus Cantuariensis, alii qui de rebus anglicanis saeculo XI scripserunt. — C. L. Kingsford, in Dictionary of National Biography, t. XLII, p. 313 – 15; A. R. Malden, The Canonization of St. Osmund, Salisbury, 1901.
7. ANNONIS] In Suevia natus, ex praeposito Goslariensi factus est archiepiscopus Coloniensis Anno (II), 3 martii 1056. Regnante Henrico IV, cum in Ecclesia tum in re publica, strenuo ut erat ingenio, plurimum valuit; nec tamen effugit invidiam multorum, quae pervicit ut a civibus suis Colonia extruderetur. Inter alia quae condidit monasteria, abbatia Sigebergensis, in qua obiit die 4 dec. 1075 et sepultus est, memoriam eius praecipue celebravit. Vita BHL. 507, quam laudationem melius appellaveris, a monacho Sigebergensi anno 1105 conscripta est; Translatio vero BHL. 512, anno 1183. De intricato canonizationis negotio, a Lucio p. III inchoato (Jaffé, Regesta2, 14890), iam adeundus est A. Brackmann, in Neues Archiv, t. XXXII, p. 151 – 65. — R. Köpke, in M.G., Scr. t. XI, p. 462 – 515; A. Hauck, Kirchengeschichte Deutschlands, t. III, p. 712 – 51; G. Bauernfeind, Anno II, Erzbischof von Köln, Diss., München, 1929; G. Zilliken, Der Kölner Festkalender, p. 120.
8. MARUTHAE] S. Marutham iis laudibus claruisse quas breviter attingit eius elogium didicit Baronius ex Socrate, VII, 8, sive etiam ex Nicephoro, qui eius dicta recinit, l. XIV, 18. Eorum testimonia ex aliis fontibus partim complenda sunt, partim explicanda. Anno 383 apud Flavianum archiepiscopum Antiochiae cum adversus Messalianos synodum habuit, aderat et Maruthas episcopus τοῦ Σουφαρηνῶν ἔθνους, sive gentis Sophenen, Armeniam provinciam incolentis. Idem procul dubio Maruthas ἐπίσκοπος Μεσοποταμίας anno 403 conventiculo ad Quercum interfuit (Socrates, VI, 15, 10; Sozomenus, VIII, 16, 4 – 6). Videtur tamen Theophili Alexandrini et S. Epiphanii odiis in S. Iohannem Chrysostomum fronte magis quam mente obsecundasse; nam anno insequenti S. Iohannes Cucusi exsulans S. Olympiadi diaconissae Marutham episcopum in Persico imperio pro Ecclesia Dei laborantem litteris commendavit (ep. XIV, 5; P. G., t. LII, p. 618; de S. Olympiade dicetur inferius ad 17 dec.); in qua etiam epistula, de binis litteris quas ipse ad Marutham dederat, sollicite inquirit. Itaque, anno illo 404, agebat Maruthas in regno Persico. Existimant nonnulli eum antehac anno 399 ab imperatore Arcadio missum fuisse qui Isdegerdem regnum ineuntem salutaret. Verum nec Socrates, nec Sozomenus, nec Theophanes, qui Maruthae primum meminit ad ann. 5900 (Christi 408) et iterum ann. 5916, de hac legatione satis definite loquuntur ut haec quaestio hic breviter expediri possit (Chronographia, ed. C. De Boor, p. 80; cf. pp. 82, 85). Reddita pace Ecclesiae persicae, Maruthas, quasi ex mandato “Patrum Occidentalium”, anno 410, cum Isaac catholico, concilio Seleuciensi praefuit, in quo eius praesertim opera et auctoritate, ad instaurandam in persica Ecclesia disciplinam diuturna persecutione misere collapsam, multa praeclare constituta sunt (vide Synodicon Orientale, ed. I. B. Chabot, Paris, 1902, p. 253 et seq.) Diuturniorem in vulgi memoria famam sibi comparavit Maruthas, quod annuente Isdegerde, Persarum martyrum corpora permulta transtulit in urbem Sophenae, syriaco nomine dictam Maip'erqa, latine Mefanacartha (fortasse pro Mefaracartha), armenice Np'rkerṭ, quae admodum probabiliter putatur esse antiquum oppidum Tigranocerta (vide J. Markwart, Südarmenien und die Trigrisquellen, Wien, 1930, p. 86 – 132; de nomine tamen audiatur E. Honigmann, Die Ostgrenze des Byzantinischen Reiches von 363 bis 1071, Bruxelles, 1935, p. 7 – 8, annot. 5). Urbem ipsam aedibus sacris auxit, moeniis circumdedit, in eamque sedem episcopalem transtulit, quae deinceps Martyropolim nomen accepit et a dioecesi Sophenae distincta fuit (Honigmann, op. c., p. 8; cf. Markwart, l. c., p. 550 – 51). Ne quem tamen fugiat “Martyrum civitatem” ab Arabibus ex priori nomine, Maiāfāriqīn semper appellatam fuisse. Eius origines Syrus aliquis indigena, certe non aequalis nec suppar, hagiographico stilo exornavit. Cuius narratio excerpta est in armenia Vita S. Maruthae BHO. 720. Eadem usus est, christiano melchita interpretante, moslemus scriptor Ibn al-Azraq al-Fāriqi, in historia urbis Maiāfāriqīn. Hanc rursus versionem exscripserunt Iāquūt geographus (Mo'ǧam al-buldān, ed. F. Wüstenfeld, t. IV, p. 703 – 708) et alii auctores mohammedani, quorum asserta enucleare huius non est nec operis nec temporis. Adeantur, si placet, H. F. Amedroz, Three Arabic MSS. on the History of the City of Mayyafāriqīn, in The Journal of the Asiatic Society, 1902, p. 796 – 812; Markwart, Südarmenien, p. 185 – 99. A Marutha liber de gestis martyrum Persarum antiquiorum compositus fuisse satis communiter creditur. Sed harum Passionum corpus quale in codicibus aliquot exhibetur prope manifesto collectum se prodit ex operibus variorum scriptorum non eiusdem aetatis nec auctoritatis. Quaestionem iterata disputatione non egentem hic obiter commemorasse satis erit (vide Anal. Boll., t. LVI, p. 121 – 22). Nemo tamen non probabile censebit a Marutha e Perside secum allatos fuisse commentarios pertinentes ad historiam persecutionum, quarum incendia vixdum restincta suis oculis conspexerat. Certe notatu dignum est catalogum martyrum orientalium, quo breviarium Syriacum quasi appendice concluditur, Edessae exaratum fuisse prope ipso anno quo Maruthas, post concilium Seleuciense, e Persica legatione rediens illac pertransiit. Alia opera eius nomine inscripta habentur, quorum originem, ut in re non parum ambigua, criticis explorandam relinquimus. Ab aequalium testimoniis secludere praestat quae de Marutha scriptitarunt historici orientales a probatis fontibus longius dissiti: quorum levitas eo usque processit ut episcopus Martyropoleos inter Patres concilii Nicaeni recenseretur. Horum asserta, maiore quam merebantur diligentia, collegit Anscharius Braun, De sancta Nicaena synodo, in Kirchengeschichtliche Studien, t. IV, 3, pp. 1 – 2, 52. Ceterum tanta fuit testium futtilitas, ut ipse Ioseph Simon Assemanus, syriacae eruditionis quondam oraculum, Marutham episcopum Martyropoleos non discriminaret a Marutha Tagritensi, Iacobitarum metropolita, qui obiit anno 649 (de quo Vita BHO. 719). Maruthas noster, sive iam obierat, sive senio ab itinere prohibitus erat, concilio non interfuit quod anno 420 Seleuciae habuit catholicus Iahbalāhā, praesente S. Acacio Amidae episcopo (Synodicon Orientale, l. c., pp. 287, 293), de quo superius ad d. 9 aprilis. Synaxarium byzantinum, ad d. 16 (alias 17) februarii, ex auctore incerto refert S. Marutham aliquot annis post conditam civitatem Martyrum in ea requievisse ipso die in quo eam dedicaverat, ideoque eius memoriam in martyrum festo panegyrico celebrari solitam esse (Synax. Eccl. CP., p. 470). Vita armenia diem indicat alium in aliis exemplis: iunii 1, ian. 11, iun. 21. Inde satis patet, nullo cogente testimonio, diem hodiernum electum fuisse. — J. Labourt, Le christianisme dans l'empire perse sous la dynastie Sassanide (224 – 632), p. 87 – 99; O. Bardenhewer, Geschichte der altkirchlichen Literatur, t. IV, p. 381; Ensslin, in v. Maruthas, apud Pauly-Wissowa, Real-Encyclopädie, t. XIV, p. 2054 – 56.
9. BERNARDI] Bernardum e nobili Ubertorum genere Florentiae ortum, monachum congregationis Vallisumbrosae ad Sancti Salvii, dein Vallisumbrosanorum abbatem generalem, Urbanus p. II in Urbem arcessivit, in suum adsumpsit adiutorium cardinalemque presbiterum instituit (BHL. 1246). Ad expurgandam Italiam septemtrionalem ab erroribus quibus inficiebatur, iubente Paschali p. II, varias suscepit legationes, assiduoque consilio et opera Mathildam comitissam († 1115) iuvit, de quo Donizo presbyter in Vita Mathildis anno 1115 conscripta, l. II, c. 14 (ed. L. Simeoni, in Rerum Italicarum scriptores, t. V, part. II, p. 87 – 89). Anno 1106, Bernardum praefecit Paschalis p. ecclesiae Parmensi, saevis factionibus dilaniatae, ubi obiit die 4 dec. 1133. Corpus, in maiori ecclesia in monumento reverenter iuxta tanti pontificis honorem sepultum, elevavit anno 1139 qui in episcopali munere proxime successerat Lanfrancus (M.G., Scr., t. XXX, p. 1320). Saec. XII conscriptae sunt Vitae BHL. 1246, 1248, quarum alteram altera complet. Quae fides adhibenda sit ceteris Vitis, partim ineditis, non constat. Antiqua exstant cultus testimonia. Affert Irenaeus Affó ex tabulario ecclesiae Parmensis kalendarium an. 1250 descriptum, ubi ad diem 4 decembris: Sancti Bernardi episcopi et confessoris, IIII custodes. Antestatur Baronius breviarium monachorum Vallisumbrosae. Elogium desumpsit ex auctario quopiam Usuardino Molanus in editione altera, anno 1573, quam secutum est martyrologium Romanum. — Anal. Boll., t. V, p. 150; t. XXVI, pp. 136, 360; t. XLVIII, p. 414; M.G., Scr., t. XXX, pp. 1314 – 27, 1496; I. Affó, Vita di San Bernardo degli Uberti, Parma, 1788; N. Pelicelli, I vescovi della Chiesa Parmense, t. I (Parma, 1936), p. 137 – 54.

NON. DEC.

[1] Mutalae in Cappadocia sancti Sabbae abbatis, qui in Palaestina miro sanctitatis exemplo refulsit et pro fide catholica adversus impugnantes sanctam synodum Chalcedonensem strenue laboravit.

[2] Niciae apud Varum fluvium sancti Bassi episcopi, qui in persecutione Decii et Valeriani a Perennio praeside ob Christi fidem equuleo tortus, laminis candentibus ustus, fustibus et scorpionibus caesus, in ignem iniectus, cum evasisset illaesus, duobus clavis confixus illustre martyrium consummavit.

[3] Papiae sancti Dalmatii episcopi et martyris, qui in persecutione Maximiani passus est.

[4] Corfinii in Pelignis sancti Pelini episcopi Brundusini, qui sub Iuliano apostata, cum eius oratione Martis templum corruisset, a templorum pontificibus dirissime caesus atque octoginta et quinque vulneribus confossus martyrii coronam promeruit.

[5] Item sancti Anastasii martyris, qui ardore martyrii sponte se persecutoribus obtulit.

[6] Thagurae in Africa sanctorum martyrum Iulii, Potamiae, Crispini, Felicis, Grati et aliorum septem.

[7] Thebaste in Africa sanctae Crispinae nobilissimae feminae, quae temporibus Diocletiani et Maximiani cum sacrificare nollet, iussu Anolini proconsulis decollata est; quam sanctus Augustinus saepe laudibus celebrat.

[8] Treviris sancti Nicetii episcopi, mirae sanctitatis viri.

[9] Polyboti in Asia sancti Ioannis episcopi, cognomento Thaumaturgi.

DECEMBRIS 5

1. SABAE] Mutalascae (Μουταλάσκα) in Cappadocia natus est S. Sabas, obiit vero Hierosolymis die 5 dec. anno 532. Vitam BHG2. 1608 habemus a Cyrillo Scythopolitano, hagiographorum huius aetatis facile principe, conscriptam. Hic multorum testimonia qui cum Saba convixerunt sedulo collegit et apte composuit, temporum ratione accurate observata. Non pauca de S. Saba in aliis libellis, praecipue in Vita S. Euthymii BHL. 648 et in Vita S. Iohannis hesychastae BHL. 897 rettulit. In menologium Metaphrasticum Vita S. Sabae BHG2. 1609 more solito retractata seu adornata transiit. Quam latine redditam legere potuit Baronius apud Lipomanum vel Surium. Constantinopoli colebatur S. Sabas ἔνδον τοῦ ἁγίου Φιλήμονος, ἐν τῷ Στρατηγίῳ. Romae, in Aventino, ei dicata est ecclesia cum monasterio. Non procul Hierosolymis, monasterium eius nomine Mār Saba dictum exstat in convalle ubi fuit Λαύρα a sancto condita. — Synax. Eccl. CP., p. 281 – 82; E. Schwartz, Kyrillos von Skythopolis, Leipzig, 1939; F. Diekamp, in Historisches Jahrbuch, t. XXI, p. 742 – 57; F. Loofs, Leontios von Byzanz (Leipzig, 1887), p. 274 – 97; I. Phocylides, Ἡ ἱερὰ λαύρα Σάβα τοῦ ἡγιασμένου, Alexandriae, 1927; Chr. Huelsen, Le chiese di Roma nel medio evo, p. 429 – 30.
2. BASSI] Baronius: “De quo tabulae eius ecclesiae, unde et Acta eius manuscripta accepimus: quae paucis restricta recenset Petrus in Catalogo lib. I, c. 30.” De Basso nihil est in tabulis ecclesiae Niciensis antiquioribus, Acta autem nulla reperta sunt praeter illa quae habentur, adhuc inedita, in codice Veneto bibliothecae Sancti Marci, quibus usus esse videtur Petrus Calo, e quo tandem fluxit compendium a Petro de Natalibus Catalogo insertum. Bassus dicitur episcopus ex Nicea provincia, a christianis in Nicea civitate sepultus. Acta illa sunt plane ficticia, et ubinam terrarum sita sit provincia seu civitas Nicea nemo hactenus invenire potuit. Niceae in Bithynia sola coniectura ductus scripsit Galesinius; divinatione usus est corrector Romanus, cum Bassum episcopum esse voluit Niceae apud Varum fluvium. S. Bassus solo fere nomine notus, ceu martyr vel episcopus in ecclesiis non paucis Italiae ad litus Adriatici maris colitur. — Anal. Boll., t. L, p. 295 – 310.
3. DALMATII] A Baronio afferuntur Beda, Ado, Usuardus, Petrus de Natalibus (Catal., I, 32). Dalmatium omittit Beda. Ado autem, itemque Florus nihil habent praeter haec verba: natale sancti Dalmatii martyris, quibus subiungit Usuardus: in Italia. Civitatem suppeditavit Petrus, tempus Passionis corrector Romanus. Neutra Passio BHL. 2082, 2083 ab auctore coaevo vel suppari scripta est. Ex antiquiore libello, qui saec. VII vel VIII exaratus est, infertur in civitate Pedona (nunc Borgo San Dalmazzo) fuisse basilicam et S. Dalmatii sepulcrum, quod in die anniversario 5 dec. fideles frequentes adire solebant. Sunt qui, cum Ughellio, Dalmatium inter episcopos Ticinenses reponant. Non recte. Sed aedes sacrae eius nomine dicatae Papiae exstabant, de quibus Liber de laudibus civitatis Ticinensis (ed. Maiocchi, p. 7): Ecclesia sancti Dalmatii martiris: qui beatus vir aliquando per civitatem cum angelo transiens iussu ipsius angeli, duo ydola, quae colebantur in abscondito, destrui mandavit. — Tillemont, Mémoires, t. V, pp. 136, 637; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 831 – 33, 991; A. M. Riberi, S. Dalmazzo di Pedona e la sua abazia, Torino, 1929; Anal. Boll., t. XLVIII, p. 381 – 83.
4. PELINI] Diximus ad diem 28 aprilis, ubi de S. Pamphilo, antiquum Corfinium fuisse in hodierna dioecesi Valvensi et Sulmonensi, fere ipso loco ubi erectum est cathedrale templum Sancti Pelini (San Pelino). Elogium paucioribus verbis refert nugas quas saeculo XI in Passione S. Pelini BHL. 6620 – 6621 homo vafer saeculo IV se conscribere tam inepte mentitus est, ut eruditi nonnulli dubitarent num quis omnino exstitisset S. Pelinus, de quo praeterea nullum exstat antiquum monumentum. — G. Celidonio, Le diocesi di Valva e Sulmona, t. I (Casalbordino, 1909), p. 8 – 81; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 308, 372; Anal. Boll., t. XXIX, p. 178 – 80.
5. ANASTASII] Paulo fusius legitur elogium in menaeis ad hunc diem sed et ad 25 oct. Nihil ibi de loco nec de tempore quo passus sit Anastasius iste, et vulgaria sunt quae de eo referuntur. Acta prolixiora unde haec hausta sunt non habentur. Anastasium fullonem seu Salonitanum (12 aug., 7 sept.) hodie memorari primus opinatus est Tillemontius, cuius coniecturae satis improbabili nolumus immorari. — Tillemont, Mémoires, t. V, p. 148 – 49; Act. SS., Sept. t. III, p. 21 – 22.
6. IULII] Kalendarium Carthaginiense: Sanctorum martyrum Bili, Felicis, Potamiae, Crispinae et comitum. Recte scriptum est Iuli loco Bili; non vero Crispini. De Crispina mox agendum erit. In codice hieronymiano Epternacensi et aliis eiusdem stirpis signatur: civitate Tagora natale Iuli, Potamiae, Crispinae et aliorum VII. Codex Cambrensis addit Gnati, consentiente Hrabano, qui emendatius, ut videtur, habet Grati. Loci indicium e Passione S. Crispinae repetendum est, sed perperam cum Iulio ceterisque coniungitur cum sit haec patria Crispinae. — Comm. martyr. hieron., p. 635 – 36.
7. CRISPINAE] De martyribus quos hodie profert kalendarium Carthaginiense supra summatim diximus. Nunc de Crispina, quam solam nuntiant martyrologi saec. IX, inde a Lugdunensi, in codice Parisino 3870, cuius verba modice immutata a nostro exscripta sunt, addita sententia de S. Augustini praeconio. Pro fonte fuit Passio S. Crispinae BHL. 1989, quae optimo iure Actis sinceris annumeratur. Non tantum in sermonibus ipso die natali habitis (Enarr. in Psalm., 120, 137) sed et in aliis orationibus (Serm. 286, 354, de S. Eulalia) et in libro de Sancta virginitate, 44, S. Crispinam laudibus extollit Augustinus. Lectionem codicis hieronymiani Epternacensis ad hunc diem paulo superius (n. 6) adduximus, ubi et notatum est loci indicium Tagora in Passione S. Crispinae repertum esse. Sed est haec patria Crispinae, non palaestra, quae Theveste fuit. In eadem Passione nihil est de comitibus, et quinam fuerint alii VII e laterculo hieronymiano, in quo et nomina luxata referuntur, nonnisi ex incertis coniecturis resciscere non iuvat. — Comm. mart. hieron., p. 635 – 36; P. Franchi de' Cavalieri, Nuove note agiografiche, p. 23 – 31; Origines du culte des martyrs2, pp. 327, 372, 394.
8. NICETII] Ado ad hunc diem transtulit Nicetium, qui die 1 oct. recolitur tum in codice hieronymiano Corbeiensi, tum in exemplo Flori Epternacensi, in antiquo martyrologio Treverensi (Anal. Boll., t. II, p. 28), in kalendariis Treverensis ecclesiae compluribus. De Nicetio, qui favente Theoderico I factus est episcopus, varia praesto sunt monumenta coaeva. Subscripsit concilio Claromontano ann. 535 et Aurelianensi ann. 549. Praeter epistulas ab ipso Nicetio datas vel acceptas (M.G., Epist. t. III, p. 116 – 38, n. 5 – 8, 11, 20, 24), habemus Venantii Fortunati carmina (III, 11, 12). De vita et miraculis exstant narrationes Gregorii Turonensis in Vit. Patr., XVII et in Glor. conf., XCII. — Les martyrologes historiques, pp. 236, 480; P. Miesges, Der Trierer Festkalender, p. 88; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 37 – 38; E. Winheller, Die Lebensbeschreibungen der vorkarolingischen Bischöfe von Trier (Bonn, 1935), p. 3 – 9.
9. IOANNIS] Non sub Leone Isaurico (717 – 741), ut vult Baronius cum in annotationibus ad hunc locum, tum in Annalibus ad annum 731, sed sub Leone Armenio (813 – 820) floruisse Iohannem Polyboti in Phrygia episcopum narrabat eius Vita deperdita, cuius summam referunt synaxaria die 4 dec. (rarius 5 dec., vel etiam 13 feb.). Duo prae aliis memoriae mandata sunt huius thaumaturgi miracula postuma, alterum de Arabibus post direptum Amorium (anno 838) eius tumulum violantibus, qui aliis alii perculsi infirmitatibus, implorata tandem sancti venia, liberati sunt; alterum de incorrupto corpore, quod singulis annis die festo Pentecostes pontificalibus indutum vestibus ad altare templi et in episcopali throno erectum sistebatur nec corruebat. — Synax. Eccl. CP., pp. 277 – 80, 464.

VIII ID. DEC.

[1] Myrae quae est metropolis Lyciae, natalis sancti Nicolai episcopi et confessoris, de quo inter plura miraculorum insignia illud memorabile fertur, quod imperatorem Constantinum ab interitu quorumdam se invocantium, longe constitutus ad misericordiam per visum monitis deflexit et minis.

[2] In Africa sanctarum mulierum Dionysiae, Dativae, Leontiae, et religiosi viri nomine Tertii, Aemiliani medici et Bonifacii cum aliis tribus, qui omnes in persecutione Wandalica sub Hunnerico rege ariano pro defensione catholicae fidei gravissimis et innumeris suppliciis cruciati, confessorum Christi numero sociari meruerunt.

[3] Ibidem sancti Maiorici filii sanctae Dionysiae, qui cum esset adolescentulus ac tormenta pavesceret, matris obtutibus verbisque corroboratus, ceteris fortior factus in tormentis reddidit spiritum; quem amplexata mater domi sepelivit et ad eius sepulchrum assidue orare consuevit.

[4] Eodem die sancti Polychronii presbyteri, qui tempore Constantii imperatoris cum ad altare missas ageret, invasus est ab Arianis et iugulatus.

[5] Granatae in Hispania passio beati Petri Paschasii martyris, Ordinis beatae Mariae de Mercede redemptionis captivorum et episcopi Giennensis.

[6] Romae sanctae Asellae virginis, quae, ut beatus Hieronymus scribit, ab utero matris benedicta, vitam in ieiuniis et orationibus usque ad senectam produxit.

DECEMBRIS 6

1. NICOLAI] S. Nicolai celebritas quae iam saec. VI apud Graecos increbrescere coepit tanta ubique incrementa accepit ut in Oriente pariter et Occidente S. Nicolaus fama et veneratione nulli secundus evaderet. De eo libelli scripti sunt quorum mole ne hic commentarius obruatur, praestat remittere ad eximiam lucubrationem G. Anrich, Hagios Nikolaos. Der heilige Nikolaus in der griechischen Kirche (Leipzig, 1913 – 1917), qui plenissime complexus esse creditur quae de illo argumento possunt colligi. Antiquissimam de Nicolao narrationem habemus quae Praxis de Stratelate nuncupatur, ubi a sancto episcopo tres militum praefecti sub Constantino e morte erepti traduntur. Hanc, Iustiniano, ut putant, regnante, litteris mandatam paucis refert elogium nostrum. Vita nulla exstat ab aequali vel suppari composita neque in iis quae multo recentius conscriptae sunt discernitur fons communis, qui fidem mereatur. Immo, quod mireris, hagiographi ad Nicolaum Myrensem magnam partem accommodarunt Vitam alterius Nicolai, Sionitae dicti quod Sion monasterium haud procul Myra saeculo VI condiderat; qui postea episcopus Pinarensis factus est, in historiis non ignotus. Itaque de gestis praeclari thaumaturgi nihil novimus. Priscum tamen cultum significat ipsius Sionitae Vita, cum basilicae Sancti Nicolai Myranae meminerit. Constantinopoli festum in Magna Ecclesia agebatur (Synax. Eccl. CP., p. 284). Saeculo IX cultus radices agere coepit in Occidente moxque in immensum crevit, praesertim post translatas reliquias anno 1087 Barium in Apulia (cf. mai 9, n. 8). Innumerabilia sunt templa S. Nicolao dicata, aliaque venerationis monumenta, de quibus fuse disseruit K. Meiser, Nikolauskult und Nikolausbrauch im Abendlande, Düsseldorf, 1931. Vitas, Miracula, Translationes recenset BHL. 6104 – 6221. Inter antiquiores scriptores hodieque lectu digni sunt: N. C. Falconius, S. Nicolai Acta primigenia, Neapoli, 1751; A. Beatillo, Historia della vita, miracoli… di San Niccolò, Napoli, 1620; Tillemont, Mémoires, t. VI, pp. 688 – 91, 823 – 25.
2. DIONYSIAE] Elogium est Usuardi qui Florum seu Adonem contraxit, verba omittens quae hic restituta sunt: qui omnes… ariano. Fons est Victoris Vitensis Historia persecut. Wandalicae, III, 22 – 24, ubi laudantur Dionysia, Dativa eius germana, Leontia filia Germani episcopi, cognatusque Dativae, venerabilis Emilius medicus, religiosus quoque Tertius, Sibidensis Bonifatius et Maioricus, Dionysiae filius. Hic autem unus est ex aliis tribus de quibus Usuardus. Etenim eorum nomina exprimunt Florus et Ado: Servii, Victricis et Maiorici adolescentis. Servii seu melius Servi meminit Victor, III, 25, noster vero die 7 dec.; Victrix nomen ficticium est matronae quae a Victore, III, 26, appellatur auctrix sui nominis Victoria. Notat Baronius Graecos de iisdem annuam commemorationem celebrare postridie. Reapse in synaxariis ad 7 vel 8 dec. agunt de martyribus in Africa sub Hunnerico ariano passis, non de illis tamen quorum hodie meminit martyrologium nostrum. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 725; Synax. Eccl. CP., pp. 283, 287 – 89.
3. MAIORICI] De eo obiter dictum est supra, ubi de eius matre Dionysia ceterisque martyribus persecutionis Wandalicae.
4. POLYCHRONII] Baronius: “Graeci in menologio de eodem hac item die agunt his verbis: Commemoratio sancti martyris Polychronii…” Reapse in Graecorum libris non hodie sed octobris 7 elogium legitur quod noster paucis refert. Fons ultimus est Passio graeca deperdita, ex qua pendet etiam ἐγκώμιον S. Polychronii quod Cyprius hagiographus composuit, Neophytus Inclusus, editum in Anal. Boll., t. XXVI, p. 175 – 78. Ex rivulis, de fonte iudicium ferendum est vix non damnatorium: gesta confusa sunt, ex vagis popularium narratiunculis manifesto collecta, in quibus quid veri insit iam discerni non potest. Iterum Polychronii meminerunt aliquot synaxariorum exempla die 27 ianuarii. — Anal. Boll., t. XXVI, p. 282 – 83; Synax. Eccl. CP., pp. 116, 117 – 18, 425.
5. PETRI] De S. Petro e documentis pontificiis haec certo constant. Cum anno 1296 abbatiam secularis ecclesie sancti Michaelis de Transmuris Bracharensis dioceseos regeret, factus est a Bonifacio p. VIII die 7 februarii 1296 episcopus Giennensis (Jaén). Duobus circiter post annis, a Saracenis captus est. Die 15 martii 1298, ad episcopum captivum haec scribebat Pontifex: Nuper ex parte tue fraternitatis accepimus, dum pridem visitares diocesim predicando populo ac eum ad defensionem fidei et patrie informando et corroborando fideles, Sarracenorum inmanitas te ac quosdam alios de comitiva tua, clericos et laicos, cactialiter comprehendit, qui te ac illos ad regem Granate aduxere captivos, sub cuius estis carcere miserabiliter mancipati. Petrus, pro liberatione sua quinque millia duplarum auri se … soluturum promisit; quae pecunia a fidelibus non videtur soluta, nam die 3 martii 1301 ad archiepiscopum Toletanum decanus et capitulum ecclesiae Giennensis scribebant: Defuncto … anno ab incarnatione Domini M.CCC, VIII idus decembris, prout per fidedignas personas nobis constitit, bonae memoriae domino P[etro], quondam episcopo Giennensi, apud Granatam in captivitate sub rege Granatae detento, ipsiusque corpore ibidem a Christi fidelibus cum reverentia tradito sepulturae… (Boletin de la real Academia de la Historia, t. XX, p. 47). Nulla testium auctoritate constat de nomine dato Ordini Beatae Mariae virginis de Mercede redemptionis captivorum. Sibi tamen persuaserunt Mercedarii qui de domesticis historiis scripserunt, adhibitis ficticiis monumentis, Petrum inter discipulos S. Petri Nolasci esse adnumerandum, ideoque enixe causam canonizationis provexerunt. Itidem prorsus contenderunt alumni Ordinis Sanctissimae Trinitatis redemptionis captivorum suum fuisse Petrum Giennensem episcopum, quapropter eum religiosa sua veste indutum curavere depingendum. Lite orta inter Mercedarios et Trinitarios, Sacra Rituum Congregatio die 30 martii 1675 decrevit “picturas dicti B. Petri Paschasii depictas et sculptas a praedictis fratribus Trinitariis in eorum habitu esse delendas.” Die 14 augusti 1670 S. Petri cultum, cuius vestigia operose Mercedarii collegerant, confirmaverat Clemens p. X. — Act. SS., Oct. t. X, p. 9; Anal. Boll., t. XX, p. 233 – 34; t. XXIII, p. 507 – 508; G. Digard, M. Faucon, A. Thomas, R. Fawtier, Les Registres de Boniface VIII (Paris, 1907 – 1939), pp. 958, 976, 990, 2470, 3448 – 3451; F. Fita, in Boletín de la real Academia de la Historia, t. XX (1892), p. 32 – 61; A. Bellino, ibid., t. XLI (1902), p. 345 – 47; R. Rodríguez de Gálvez, San Pedro Pascual, obispo de Jaén y martir, Jaén, 1900; Id., Estudios críticos, Jaén, 1903; Fr. J. Simonet, Historia de los mozarabes de España (Madrid, 1903), p. 783 – 95; I. B. Pittonus, Constitutiones Pontificiae, t. I (Venetiis, 1740), p. 353; Analecta Iuris Pontificii, ser. VIII, pp. 1192, 1240; ser. XIX, p. 643.
6. ASELLAE] Virginis Romanae, tunc temporis quinquagenariae, encomium scripsit anno 384 S. Hieronymus in epistula 24 (olim 15) ad Marcellam (BHL. 723). Antestatur praeterea Baronius eiusdem Hieronymi epistulas 45 (olim 99) ad ipsam Asellam et 65 (olim 140) ad Principiam, atque Historiam Lausiacam, c. 41 (olim 29), ubi se Palladius Romae τὴν καλὴν Ἀσέλλαν τὴν παρθένον γεγηρακυῖαν ἐν τῷ μοναστηρίῳ anno c. 405 vidisse refert. De huius sanctae obitu nihil prorsus traditum est, ita ut suo lubitu diem 6 dec. Asellae assignasse censendi sint recentiores martyrologi qui hanc nullo antiquorum praeeunte in fastos inseruerunt saeculo XV ad finem iam vergente. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 725 – 26; Iacobus Philippus Bergomensis, De claris selectisque plurimis mulieribus (Ferrariae, 1497), c. 121; F. Cavallera, S. Jérôme, t. I et II (Louvain, 1922), passim; C. Butler, The Lausiac History of Palladius, t. II (Cambridge, 1904), pp. 129, 219.

VII ID. DEC.

[1] Vigilia Immaculatae Conceptionis beatae Mariae Virginis.

[2] Sancti Ambrosii episcopi et ecclesiae doctoris, qui pridie nonas aprilis obdormivit in Domino et hac die Mediolanensem ecclesiam gubernandam suscepit.

[3] Alexandriae natalis beati Agathonis militaris, qui in persecutione Decii cum prohiberet quosdam volentes illudere cadaveribus martyrum, clamor repente totius vulgi adversus eum extollitur; oblatus autem iudici cum in confessione Christi persisteret, capite pro pietate damnatus est.

[4] Antiochiae sanctorum martyrum Polycarpi et Theodori.

[5] Tuburbi in Africa sancti Servi martyris, qui in persecutione Wandalica sub Hunnerico rege ariano fustibus diutissime caesus, trochleis frequenter in sublime elevatus atque ictu celeri super silices pondere corporis dimissus et lapidibus acutissimis perfricatus, martyrii palmam adeptus est.

[6] Theani in Campania sancti Urbani episcopi et confessoris.

[7] Apud Santonas in Gallia sancti Martini abbatis, ad cuius tumulum creberrima divinitus fiunt miracula.

[8] In pago Meldensi sanctae Pharae virginis.

DECEMBRIS 7

2. AMBROSII] Auctore Paulino in Vita S. Ambrosii BHL. 377, c. 9, baptizatus est Ambrosius atque octava die episcopus ordinatus. In kalendario Ambrosiano saec. XI legitur ad diem 30 novembris: baptisma sancti Ambrosii; ad 7 decembris: ordinatio sancti Ambrosii (Magistretti, Manuale Ambrosianum, p. 195 – 96). Haud aliter Beroldi kalendarium (Magistretti, Beroldus, pp. 13, 14). Hieronymiani martyrologii recensio altera baptisma consignat, omissa anniversaria commemoratione et ordinationis et mortis (Comm. martyr. hieron., p. 629). Haec (supra, 4 april.) cum perpetuo impediretur quadragesimali ieiunio, praecipua S. Ambrosii festivitas facta est hodierna, etiam apud Graecos, qui die 7 decembris Constantinopoli conveniebant in Magnam ecclesiam (Synax. Eccl. CP., p. 283). Consecratus creditur Ambrosius anno 374, etsi nuper praeplacuit cuidam annus 373. — Act. SS., April. t. I, p. XXXVIII – XLI; Tillemont, Mémoires, t. X, p. 732 – 33; M. Ihm, Studia Ambrosiana, p. 5; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, p. 128; H. von Campenhausen, Ambrosius von Mailand als Kirchenpolitiker, p. 90 – 92.
3. AGATHONIS] Elogium est Usuardi modice contractum ex Adone. Hic autem descripsit Rufinum, Hist. Eccl., VI, 41, militem anonymum propria auctoritate Agathonem nuncupavit, et 7 dec. colendum voluit, audacter scribens: passus VII id. dec. Ab Eusebio vero, seu potius a Dionysio Alexandrino in epistula ad Fabium Antiochenum, vocatur martyr ille Βησᾶς, sub hoc nomine iam inscriptus martyrologio Romano ad diem 27 feb. Hodie Baronius in annotatione: “Diversum nomen et dies natalis alium ab alio esse persuadet. Eiusmodi enim causa subeundi martyrium communis multis facile esse potuit.” Argumentum imbelle nemini non videbitur. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 726.
4. POLYCARPI] Est ipsa martyrologii hieronymiani ad hunc diem littera. Sed neuter e duobus martyribus Antiochiae assertis notus est. Theodorum qui iam 23 oct. nuntiatus est, hodie iterum commemorari, ut obvia, ita inanis est coniectura. — Comm. martyr. hieron., p. 638.
5. SERVI] A Baronio primum in fastos inserta est memoria Servi Tuburbitanae civitatis Maioris generosi et nobilis viri, ut loquitur Victor Vitensis. Ex huius persecutionis Wandalicae historia, III, 25, exscriptum est elogium. Duo tamen in ea desiderantur. Primum est Servum in tormentis animam reddidisse, et proin martyrii palmam adeptum esse; alterum, eum coli coepisse in propria ecclesia. (Cf. d. 5 dec. n. 2).
6. URBANI] S. Urbanum anno 1586 martyrologio inscripsit Baronius ex tabulis ecclesiae Teanensis. Iuvat audire quae subiungit: “Porro eius Vitae Acta antiquitus scripta collecta esse una cum aliis multis ab illustr. et reverend. D. Iulio Sanctorio S. R. E. cardinali eruditione et vitae moribus clarissimo eademque in lucem edenda percepimus. Faxit Deus ut diebus nostris sollertissimi ingenii mereamur frui laboribus.” Praeter Acta illa quae Baronius a cardinali Iulio Sanctorio mox editum iri sperabat, illa sola exstant quae anno 1533 Neapoli edita sunt, BHL. 8408, ab auctore incertae aetatis concinnata, certe non antiquo. In his legitur S. Urbanus post S. Paridem et S. Amasium saec. IV Teanensem rexisse ecclesiam. Recentiora quoque sunt Acta S. Paridis (5 aug.) BHL. 6466, et S. Amasii, BHL. 355, in quibus nonnulla de S. Urbano. — Act. SS., Ian. t. II, p. 485; Aug. t. II, p. 76; Fr. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 186; P. Kehr, Italia pontificia, t. VIII, p. 255.
7. MARTINI] Ita hodie Usuardus ex Adone, qui sequitur Gregorium Turonensem, BHL. 5605. Hic tamen diem emortualem non significat, pro lubitu, ut videtur, ab Adone assignatum. In annotationibus Baronius asserit de S. Martino Santonensi agi lib. VII, c. 10, Historiae Francorum, sed perperam, ut iam monuit Tillemont, cum ibi de cognomini Brivatensi (aug. 9) sermo habeatur. — Tillemont, Mémoires pour servir à l'histoire ecclésiastique, t. X, p. 353; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 726.
8. PHARAE] Eadem est Fara seu Burgundofara, de qua supra egimus ad diem 3 aprilis.

VI ID. DEC.

[1] Immaculata Conceptio gloriosae semper Virginis Genitricis Dei Mariae, quam singulari Dei privilegio ab omni originalis culpae labe fuisse praeservatam immunem Pius nonus pontifex maximus hac ipsa recurrente die solemniter definivit.

[2] Romae beati Eutychiani papae, qui per diversa loca trecentos quadraginta duos martyres manu sua sepelivit; quibus et ipse sociatus sub Numeriano imperatore martyrio coronatus est et in coemeterio Callisti sepultus.

[3] Alexandriae sancti Macarii martyris, qui tempore Decii cum a iudice multis verbis ad negandum Christum suaderetur et eo maiori constantia fidem suam profiteretur, vivus ad ultimum iubetur exuri.

[4] Treviris sancti Eucharii, discipuli beati Petri apostoli et primi eiusdem civitatiepiscopi.

[5] In Cypro sancti Sophronii episcopi, qui pupillorum, orphanorum ac viduarum defensor mirificus et pauperum atque oppressorum omnium adiutor fuit.

[6] In monasterio Luxoviensi sancti Romarici abbatis, qui cum in aula Theodoberti regis primus esset, renuntians saeculo monastica etiam observantia ceteris antecelluit.

[7] Constantinopoli sancti Patapii solitarii, virtutibus et miraculis clari.

[8] Romae inventio sanctorum martyrum Nemesii diaconi, Lucinae virginis filiae eius, Symphronii, Olympii tribuni, Exuperiae eius uxoris et Theoduli filii, quorum memoria octavo kalendas septembris recensetur.

[9] Veronae ordinatio sancti Zenonis episcopi.

DECEMBRIS 8

1. CONCEPTIO] Die 9 huius in Graecorum synaxariis ἡ σύλληψις τῆς ἁγίας Ἄννης μητρὸς τῆς Θεοτόκου, Synax. Eccl. CP., p. 289. Inter canones S. Andreae Cretensis († 740), P. G., t. XCVII, p. 1305 – 16, prima reperta est festi mentio, quod eodem fere tempore nondum ubique receptum significat Iohannes monachus Euboeensis, in oratione de Conceptione BHG2. 1117; quo festo, in prima eius institutione commemoratum fuisse creditur Annae praeconium. Nempe, sicut ex Lucae Evangelio deprompserant Annuntiationem, ita prorsus ex Protevangelio Iacobi angeli missionem ad Annam. Mox ubique apud Graecos in menaeis, homiliis, constitutionibus de festis servandis ad 9 decembris Conceptio indicitur. Quamquam in kalendario marmoreo Neapolitano saec. IX eodem die signatur: Conceptio S. Anne Marie virginis, festum nunquam Neapoli est observatum die 9 decembris; neque enim inter liturgica monumenta kalendarium istud est reponendum, Anal. Boll., t. LVII, pp. 43, 51 – 59. Primum apud Hibernos fastis insertam Conceptionem reperimus ad dies 3 et 7 maii, in Tamlachtensi breviario et in annotationibus saeculo XI vel recentius adiectis Óengusiano carmini martyrologico (Comm. martyr. hieron., pp. 228, 237); verum commemoratio illa nunquam reapse celebrata videtur, sed in codicibus tantum inscripta, ab oscitantibus librariis, qui, pro Mariani, martyris in Numidia (mai 6), Mariae nomen posuerunt; quorum errorem saeculo IX corrector quispiam emendasse sibi visus est. In anglicanis libris primum reperitur Conceptionis memoria ad diem 8 decembris in martyrologio Cantuariensi Sancti Augustini anno c. 1050 scripto, hodie codice Londiniensi Cottoniano Vitellius C. XII (apud H. Thurston et T. Slater, Eadmeri monachi Cantuariensis tractatus de Conceptione sanctae Mariae, Friburgi Brisgoviae, 1904, p. XXXVII); in kalendario Wintoniensi an. c. 1060, in Wigorniensi eiusdem ferme aetatis, tandem, saec. XI addita, in Wintoniensi antiquiore, ann. 1023 – 1035 (apud F. Wormald, English Kalendars before A.D. 1100, t. I, pp. 125, 167, 223); in pontificali Exoniensi, ante medium saeculum XI, ut videtur, exarato, Musei Britannici Add. 28188; in pontificali Cantuariensi ante annum 1066 descripto, Harleiano 2892; in libro missali Leofrici episcopi Exoniensis, eiusdem aetatis, Bodleiano 579 (Thurston et Slater, op. c., p. 84 – 87). Verum mox abolitum est festum, et id quod Anglo-Saxones constituerant, Normanni clerici, qui cum Gulielmo duce appulerant, suppresserunt. Iterum apparet saeculo XII, favente narratione quae circumferebatur de Helsino (Aethelsige, Aielsino, Elsino, Elsi), Rameseiensi abbate, sollemnitatem instituere seu verius restituere per visum iusso (Thurston et Slater, op. c., pp. XXXVIII – XXXIX, 88 – 98). Diuturnam et acerrimam inter summos theologos ortam controversiam et varia ad rem referenda scripta, v. gr. S. Bernardi epistulam ad canonicos Lugdunenses (P. L., t. CLXXXII, p. 332), obiter memorasse sufficiat. Saeculo XIV ineunte vix non ubique celebratur Conceptio Mariae die 8 decembris. Decrevit concilium Basileense, in sessione XXXVI, die 17 septembris 1439, eandem celebritatem praefata die (8 decembris) in omnibus ecclesiis, monasteriis et conventibus christianae religionis sub nomine Conceptionis festivis laudibus colendam esse (Mansi, Concilia, t. XXIX, p. 183). Decreto vis accessit ex litteris Cum praeexcelsa, quibus die 27 februarii 1477 Sixtus IV indulgentiam concessit omnibus qui missam et officium Conceptionis eiusdem Virginis gloriosae, iuxta piam, devotam et laudabilem ordinationem dilecti filii magistri Leonardi de Nogarolis, clerici Veronensis, notarii nostri, et quae desuper a nobis emanavit, missae et officii huiusmodi institutionem, in die festivitatis Conceptionis eiusdem Virginis Mariae et per octavas eius devote celebraverint et dixerint (inter Extravagantes communes, lib. III, tit. XII, cap. 1, De reliquiis et veneratione sanctorum). Exstant eiusdem pontificis similes litterae Libenter ad ea, quibus die 4 octobris 1480 officium Conceptionis laudat a Bernardino de Bustis in usum Fratrum Minorum conscriptum; et Grave nimis, anno 1482 primum, dein paulo aliter anno 1483 editae (Extrav. comm., ut supra, cap. 2). Pius V litteris Quod a nobis postulat, die 9 iulii 1568, de breviario reformando, pro prioribus officiis substituit officium de B. Mariae Virginis Nativitate, hac una voce, quoties occurrebat, in Conceptionem immutata; ibi festum duplex signatur, sine octava. A Clemente VIII, litteris Cum in Ecclesia, die 10 maii 1602, fit duplex maius; ab Innocentio XI, anno 1693, restituitur octava; a Clemente XI, litteris Commissi nobis, die 6 decembris 1708, dies ponitur inter feriatos qui in universo orbe celebrantur. A Pio IX, litteris Ineffabilis Deus, die 8 decembris 1854, dogma de Immaculata beatae Mariae virginis Conceptione definitur, et die 25 septembris 1863, novum officium editur; a Leone XIII tandem, die 30 novembris 1879,fit duplex primae classis cum octava. — Benedictus XIV, De festis Domini Nostri Iesu Christi et Beatae Mariae Virginis, lib. II, cap. 15; E. Bishop, Liturgica Historica (Oxford 1918), p. 238 – 59; Gasquet et Bishop, The Bosworth Psalter (London, 1908), pp. 43 – 53, 117 – 19; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 353; Id., Les bréviaires, t. V, p. 67.
2. EUTYCHIANI] Depositio episcoporum Romana: VI id. decemb. Eutychiani in Callisti. Consonant codices hieronymiani Epternacensis et alii eiusdem stirpis. In omnibus memoratur Eutychianus († 283) ad diem 25 iul., praeeunte Libro pontificali, XVIII: sepultus est in cymiterio Calisti via Appia VIII kal. aug. Modice contractum iteratur a nostro elogium Flori, qui eodem usus est Libro, sed pontificis memoriam emendate ad diem VI id. dec. reportavit. Eutychianum martyrio coronatum non esse, ex eo constat quod in Depositione episcoporum, non vero martyrum consignatus est. Supersedendum igitur quaestioni uter potiori iure fidem habeat Florus eum sub Aureliano an Baronius sub Numeriano passum scribens. De trecentis quadraginta duobus martyribus eius manu sepultis nihil reperitur in libellis hagiographorum adeoque haud scio an huc adducenda sint quae referunt antiqui topographi de martyribus CCCLXII (al. CCCLXV) via Salaria in una sepultura conditis. Exigua est in numerorum scriptura discrepantia; sed tenue cum Eutychiani historia vinculum. — Comm. martyr. hieron., pp. 395 – 96, 639; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 159; De Rossi, Roma sotterranea, t. I, p. 176 – 77.
3. MACARII] Macarius e numero martyrum est quos memorat Dionysius Alexandrinus in epistula ad Fabium Antiochenum, apud Eusebium, Hist. eccl., VI, 41. Hos qui primus in martyrologium invexit, Florus, sua item auctoritate die feb. 20 collocavit. Eorum catervam solvere maluit Ado et proprium cuique diem lubitu suo assignavit; eius igitur unius arbitratu factum est ut S. Macarius hodie occurreret. In huius elogio usus est verbis Rufini. A Dionysio vocatur Macarius: τὸ γένος Λίβυς… Μάκαρ. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 729.

4. EUCHARII] Saeculo III sedisse censentur Eucharius et Valerius, a quibus initium sumit catalogus episcoporum Treverensium. Celebrantur ambo in titulo quem saeculo V posuit Cyrillus successor:

Quam bene concordes divina potentia iungit
Membra sacerdotum quae ornat locus iste duorum
Eucharium loquitur Valeriumque simul.
Sedem victuris gaudens componere membris
Fratribus hoc sanctis ponens altare Cirillus
Corporis hospitium sanctus metator adornat

(F. X. Kraus, Die christlichen Inschriften der Rheinlande, t. I, n. 77). A Gregorio Turonensi, Vit. Patr. XVII, 4, memoratur Eucharius, Trevericae civitatis, saeviente peste, defensor. Vitae BHL. 2655 – 2659, sequioris aetatis, fabulosae sunt. Quod in his narratur de Euchario S. Petri discipulo, refert Hrabanus e Vita S. Memmii BHL. 5907, c. 1. Eucharius annuntiatur ad hunc diem in kalendario S. Willibrordi quod vocant, et in martyrologio antiquo Treverensi (Anal. Boll., t. II, p. 33). — L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 34; W. Levison, in Annalen des historischen Vereins für den Niederrhein, t. 116, p. 5 – 28; E. Winheller, Die Lebensbeschreibungen der vorkarolingischen Bischöfe von Trier (Bonn, 1935), p. 28 – 45; P. Miesges, Der Trierer Festkalender, p. 108.

5. SOPHRONII] De eo nihil traditum est praeter pauca illa quae referuntur in elogio synaxariorum graecorum cuius in martyrologio excerptum habetur. Haec autem trita sunt et communia, praeter unam sententiam, nobis plane obscuram, qua nec nomen civitatis cui Sophronius episcopus praefuit docemur: μετὰ θάνατον Δαμιανοῦ τοῦ ἁγιωτάτου ἐπισκόπου Κύπρου ὑπὸ τοῦ λαοῦ παντὸς καὶ τῶν ἐπισκόπων προχειρίζεται ἀρχιεπίσκοπος τῆς ἐν Κύπρῳ ἁγιωτάτης ἐκκλησίας. — Synax. Eccl. CP., p. 290; Anal. Boll., t. XXVI, p. 258.
6. ROMARICI] De Romarico testem aequalem habemus Ionam, in Vita Columbani, lib. II, c. 10: Coepit deinde monasteria Agrestius temptare et sub specie discipuli pretium proditionis taxare, ad quendam virum venerabilem Romaricum veniens, qui primis nobilitatibus fuerat apud Theudebertum habitus, postque per beati Columbae exemplum ac Eusthasii praedicatione monitus, ad Luxovium veniens, monarchiae institutis se subdidit. Postquam Luxovium reliquit Romaricus, apud Castellum Habendum in fundo suo coenobium condidit, quod primus rexit S. Amatus, dein, Amato mortuo, ipse Romaricus. Anno 629, S. Arnulfo Mettensi, qui episcopatu se abdicaverat, praeparavit locum in quo ille solitariam vitam ageret (Vita Arnulfi BHL. 689, cc. 6 et 19 – 20). Obiit Romaricus anno 653 in suo monasterio, quod postea appellatum est Romarici Mons (Remiremont, Vosges). Proinde nota topographica in elogio hodierno emendanda est. Libellus antiquus BHL. 7322, inter Vitas abbatum Habendensium, laudatio est potius quam historia; Vita BHL. 7323 prorsus fabulosa. De Romarico silent veteres martyrologi. Festum annuntiatur die 8 dec. in exemplo Flori quod Romarici Montis fuit, die vero 13 nov. elevatio reliquiarum SS. Amati, Romarici et Adelphii. — B. Krusch, in M. G., Scr. rer. merov., t. IV, p. 208 – 228; Didier-Laurent, in Bulletin de la Société philomatique Vosgienne, t. XXVII (1902), p. 160 – 266; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 407; Id., Les bréviaires, t. V, p. 273.
7. PATAPII] Hac vel sequenti die Graecorum libris consignata est memoria S. Patapii solitarii qui, Thebaide oriundus, Constantinopoli apud Blachernas conversatus et in Aegyptiorum monasterio mortuus ibidem sepultus est. Huius Vitam, de qua vix quicquam certi noverat, sed et miracula non pauca tribus encomiis BHG2. 1425 – 1428 exornavit S. Andreas, Cretensis archiepiscopus († 740). Exstat et in menologio metaphrastico Vita S. Patapii BHG2. 1424, retractata ut videtur ex antiquiore narratione quae a Iohanne Euchaitensi in encomio S. Barae BHG2. 212 et ab Andrea Cretensi (P. G., t. XCVII, p. 1237) subobscure indicatur. — Synax. Eccl. CP., pp. 287 – 94, 972.
8. NEMESII] De reliquiarum horum sanctorum inventione et depositione dictum est ad diem 25 aug., ubi tamen Nemesii filia non Lucina, sed Lucilla nuncupatur, ut in Passione S. Stephani p. BHL. 7845 legitur. — Act. SS., Aug. t. I, p. 142.
9. ZENONIS] Natalis S. Zenonis celebratur die 12 april. Editae sunt ex codice Monacensi orationes duae, quarum prior inscribitur: Sermo Petronii episcopi Veronensis in natale S. Zenonis; altera: item sermo cuius supra in die ordinationis vel natale episcopi. In qua etsi neque nomen Zenonis exprimitur nec quoto mensis die oratio habita sit, creditum est idem fere esse argumentum quod prioris, quae proxima est in codice, ideoque sive ad commemorationem anniversariam consecrationis S. Zenonis relata est sive ad basilicae Zenonis dedicationem. Parum nobis placere coniecturam iam dictum est ad diem 6 sept., in Petronio. Ordinatio, de qua agitur, ipsius est episcopi qui homiliam composuit.

V ID. DEC.

[1] Carthagine sancti Restituti episcopi et martyris, in cuius solemnitate sanctus Augustinus de eo ad populum sermonem habuit.

[2] Item in Africa sanctorum martyrum Petri, Successi, Bassiani, Primitivi et aliorum viginti.

[3] Toleti in Hispania natalis sanctae Leocadiae virginis et martyris, quae in persecutione Diocletiani imperatoris a praefecto Hispaniarum Daciano dira carceris custodia macerata, cum gravissimos beatae Eulaliae et reliquorum martyrum cruciatus audisset, genibus in oratione positis, impollutum spiritum Christo reddidit.

[4] Lemovicis in Gallia sanctae Valeriae virginis et martyris.

[5] Veronae sancti Proculi episcopi, qui in persecutione Diocletiani colaphis ac fustibus caesus et civitate pulsus, tandem in ecclesiam suam restitutus quievit in pace.

[6] Papiae sancti Syri primi eiusdem civitatis episcopi, qui apostolicis signis et virtutibus claruit.

[7] Apameae in Syria beati Iuliani episcopi, qui tempore Severi sanctitate refulsit.

[8] Graii in Burgundia sancti Petri Fourier canonici regularis Salvatoris Nostri, canonissarum regularium Dominae Nostrae edocendis puellis institutoris, quem virtutibus ac miraculis clarum Leo decimus tertius sanctorum catalogo adiunxit.

[9] Petragoricis in Gallia sancti Cypriani abbatis, magnae sanctitatis viri.

[10] Nazianzi sanctae Gorgoniae sororis beati Gregorii Theologi, cuius ipse virtutes et miracula conscripsit.

DECEMBRIS 9

1. RESTITUTI] Apud Possidium in elencho operum S. Augustini inter tractatus diversos LIIus est De depositione episcopi Restituti Carthaginiensis (Wilmart, in Miscellanea Agostiniana, t. II, p. 195). Sermo desideratur, dies depositionis siletur. In kalendario Carthaginiensi non hodie sed die IIII kal. sept. depositio Restituti et Agustini episcopi inscripta est.
2. PETRI] In martyrologio hieronymiano hodie agitur memoria in Africa Petri Successi, cum aliis qui a Baronio praetermissi sunt. Horum loco addidit Bassiani, Primitivi a recentioribus nescio quibus acceptos. In hieronymiano Successus iam pridie comparet cum titulo episcopi. Horum omnium gesta ignorantur. In codicibus etiam mentio est aliorum XX cum hac varietate: aliorum XII. Ex laterculi verbis non apparet quibuscum martyribus coniungendi sint. — Comm. martyr. hieron., p. 639 – 40.
3. LEOCADIAE] Eius memoriam hodie agunt Hispani, in omnibus kalendariis mozarabicis inscriptam. In codicibus hieronymianis nullam esse eius mentionem multi cum Sollerio opinantur. Nec mirum. Silent enim omnes ad 9 dec. Verum ad 12 huius mensis in plerisque legitur Leocadi confessoris, in Cambrensi: Leocadi confessoris sive martyris. Hinc certa ostenditur emendatio Leocadiae nedum prohibeatur, cum confessoris vocabulum veluti proprium eius nomini apponi soleat. Ita in kalendario anni 1072: sanctae Leocadiae virginis et confessoris Christi; et patres Concilii Toletani tum IV, tum V in basilica sanctae confessoris Leocadiae congregatos legimus. Basilica anno 618 a Sisebuto aedificata est, miro opere teste S. Eulogio (Liber apologeticus martyrum, XVI). Dedicationis anniversaria dies in diem 29 oct. incidebat. Elogium modice immutatum iam legitur in martyrologio Lugdunensi codicis Parisini 3879, ex Passione BHL. 4848, Actis sinceris nequaquam annumeranda. — Comm. martyr. hieron., p. 643; Origines du culte des martyrs2, pp. 325, 369 – 70; Sanctus, p. 95; Anal. Boll., t. XLVII, p. 15 – 18; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 381; Id., Les bréviaires, t. V, p. 171.
4. VALERIAE] In crypta ecclesiae Sancti Petri Lemovicensis (Saint-Pierre du Sépulcre) condita erat haud procul a S. Martiali Valeria quaedam, de qua nihil certi traditum est; immo etiam iure dubitatur sitne sanctis accensenda. Sensim sine sensu Valeriae memoria cum Martiali coniuncta est, ut in Vita S. Martialis BHL. 5551, saec. IX ineunte conscripta. Paulo postquam sub finem saeculi X translata est Valeria (BHL. 8477) in monasterium Cambonense (Chambon-Sainte-Valérie, nunc Chambon-sur-Voueize), concinnavit monachus quidam Cambonensis Vitam BHL. 8476, in qua nova inauditaque proferuntur. Haud multo post Acta S. Valeriae retractavit una cum Vita S. Martialis pseudo-Aurelianus BHL. 5552, qui alius non esse putatur ab Aldemaro Cabannensi († 1034). In libris liturgicis festum indicebatur die vel 10 vel 2 decembris. Bellinus et Molanus ad diem 9 inscripserunt, quibus astipulatus est Baronius. — L. Duchesne, in Annales du Midi, t. IV (1892), p. 289 – 330; Id., Fastes épiscopaux, t. II2, p. 104 – 117; Ch. de Lasteyrie, L'abbaye de Saint-Martial de Limoges (Paris, 1901), pp. 17 – 20, 97 – 98, 363 – 65; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques de France, t. III, p. 421; Id., Les bréviaires manuscrits, t. V, p. 323.
5. PROCULI] Is partes agit in Passione SS. Firmi et Rustici BHL. 3020, nimis fabulosa ut ex eius testimonio martyres illi Veronae passi esse credantur. Nihil certi habebat hagiographus quod proferret de Proculo, cuius nomen in catalogo quopiam inter primos Veronenses episcopos legisse putandus est. — Act. SS., Mart. t. III, p. 450 – 455; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 931.
6. SYRI] Ad diem 12 septembris diximus de Vita S. Syri BHL. 7976, cui appenditur Vita S. Iventii BHL. 4619. Creditum est die 12 septembris recoli consecrationem S. Syri, qui saec. IV vixit, die 9 decembris mortem. Sed multo perplexius esse negotium supra demonstravimus. — F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. La Lombardia, parte II, vol. II, p. 340 – 45; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 982 – 86.
7. IULIANI] Baronius: “De quo et Graeci. Eius certamina pro fide catholica suscepta adversus Cataphrygas eum illustriorem reddidere, ut constat ex epistola Apollinaris Hierapolitani episcopi apud Eusebium Hist. l. V, c. 15.” At vero Iulianum prorsus reticent Graeci in suis fastis. In Eusebii-Rufini l. c. laudantur sancti episcopi probatissimi viri qui per idem tempus fuerunt Zoticus de Cumana et Iulianus de Apamia. De Iuliano eadem observanda sunt quae de Zotico, ad 21 iul., tum memoriam ad certam diem tum ipsam in sanctorum catalogo inscriptionem solius Baronii auctoritate inniti.
8. PETRI] Petrus Fourier, Mercurii Curte (Mirecourt, Vosges) in lucem editus die 30 nov. 1565, anno 1585 exeunte dedit nomen canonicis regularibus Sancti Augustini Calmosiaci (Chaumousey). Sacerdotio Treveris initiatus die 25 feb. 1589, paroeciae Mataincurianae (Mattaincourt) praefectus est anno 1597. Instituit, cooperante Alexia Le Clerc († 1622), Congregationem Dominae Nostrae, quam, cum primum monasterium Paulus p. V Nanceii (Nancy) die 1 feb. 1615 erexisset et die 6 oct. 1616 puellas docendi facultate instruxisset, Urbanus p. VIII die 8 aug. 1628 sollemniter approbavit et canonissarum ordinibus accensuit. Ipse Petrus et canonicos regulares, quorum reformationem in Lotharingia, sub vocabulo Congregationis Salvatoris Nostri apostolica auctoritate confirmatam, promoverat, post Nicolaum Guinet moderator generalis gubernavit. Diem supremum obiit 9 dec. 1640, Graii (Gray, Haute-Saône), unde corpus anno subsequenti Mataincuriam translatum est. Dei servum beatorum catalogo ascripsit Benedictus p. XIII, die 10 ian. 1730; in sanctorum canonem rettulit Leo p. XIII die 27 maii 1897. S. Petri Vitam primus edidit Iohannes Bedel, coaevus et familiaris. — D. Panici, Acta sacr. sollemnium quibus SS. D. N. Leo p. XIII BB. Antonio Mariae Zaccaria et Petro Fourier SS. coelitum honores decrevit, Romae, 1898; Anal. Boll., t. V, p. 156; Lettres du B. Pierre Fourier, Verdun, 1878 – 1889; J. Bedel, La Vie du Révérend Père Pierre Fourier, dit vulgairement le Père de Mataincour, Paris, 1645; J. Rogie, Histoire du B. Pierre Fourier, Verdun, 1887; E. Renard, La Mère Alix Le Clerc, Paris, 1935.
9. CYPRIANI] Cyprianum in fastos primus invexit Ado, cuius verba e Gregorio Turonensi fere hausta sunt, in Glor. conf., c. XCVIII (Cyprianus, abba Petrocorici oppidi, magnificae sanctitatis vir fuit…). Eadem apud Usuardum. Neque de Cypriano plura docemur, praeterquam quod in Vitis Amandi et Sori eremitarum (BHL. 330, 7824) socius ipsorum quondam fuisse fertur, regnante Chlotario I, in loco qui dicebatur Genuliacus. Nomen Cypriani servat oppidum Saint-Cyprien (dép. Dordogne). — Les martyrologes historiques, pp. 480, 629; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 731; A. Longnon, Géographie de la Gaule au VIe siècle, p. 588.
10. GORGONIAE] Non hac die, quae pro arbitrio selecta est, neque Nazianzi, ut videtur, obdormivit sancta matrona, recens baptismo regenerata, cuius laudes frater eius Gregorius Nazianzenus oratione panegyrica BHG2. 704 anno c. 370 prosecutus est (cf. eiusdem Carmina, l. II, sect. I, 90; sect. II, 22 – 24). In Graecorum menaeis aliquot S. Gorgoniae memoria feb. 23 recolitur; in martyrologio autem Rabbani Slibae, ad diem ian. 25, post Gregorium theologum una commemorantur eius pater Gregorius, mater Nonna, frater Caesarius et soror Gorgonia. — Synax. Eccl. CP., p. 485 – 86; Act. SS., Feb. t. III, p. 360; Sept. t. III, pp. III – V, XII; Tillemont, Mémoires, t. IX, pp. 379 – 81, 692 – 693, 703 – 704; X. Hürth, De Gregorii Nazianzeni orationibus funebribus (Argentorati, 1907), p. 46 – 47; Anal. Boll., t. XXVII, p. 174; H. Thurston, in Journal of Theological Studies, t. XI (1909 – 1910), p. 275 – 79; H. Delehaye, Sanctus (1927), p. 155 – 56.

IV ID. DEC.

[1] Romae sancti Melchiadis papae, qui in persecutione Maximiani multa passus, reddita Ecclesiae pace quievit in Domino.

[2] Eodem die sanctorum martyrum Carpophori presbyteri et Abundii diaconi, qui in persecutione Diocletiani primo fustibus crudelissime caesi, deinde in carcerem negato cibo et potu retrusi et rursum in equuleo torti, et post haec diu in carcere macerati, novissime gladio percussi sunt.

[3] Alexandriae sanctorum martyrum Mennae, Hermogenis et Eugraphi, qui sub Galerio Maximiano passi sunt.

[4] Apud Leontinos in Sicilia sanctorum martyrum Mercurii et sociorum militum, qui sub Tertyllo praeside tempore Licinii imperatoris gladio caesi sunt.

[5] Ancyrae in Galatia sancti Gemelli martyris, qui post dira tormenta sub Iuliano apostata crucis supplicio martyrium consummavit.

[6] Emeritae in Hispania passio sanctae Eulaliae virginis, quae sub Maximiano imperatore, cum esset annorum duodecim, iussu Daciani praesidis pro confessione Christi plurima tormenta perpessa est; novissime in equuleo suspensa et exungulata, faculis ardentibus ex utroque latere appositis hausto igne spiritum reddidit.

[7] Item ibidem sanctae Iuliae virginis et martyris, quae beatae Eulaliae socia fuit et illi ad passionem properanti comes individua adhaesit.

[8] Viennae sancti Sindulphi episcopi et confessoris.

[9] Brixiae sancti Deusdedit episcopi.

[10] Laureti in Piceno translatio sacrae domus Dei Genitricis Mariae, in qua Verbum caro factum est.

DECEMBRIS 10

1. MELCHIADIS] Alias Miltiadis (311 – 314). Elogium in Libro pontificali his concluditur: sepultus est in cymiterio Callisti via Appia IIII id. dec. In Depositione episcoporum Romana et in martyrologio hieronymiano reponitur ad diem IIII id. ian.; in Catalogo Liberiano, errore III id. ian.; in Libri pontificalis prima editione, item errore IIII id. feb. Antiquiora secutus testimonia, Beda 10 ian. Miltiadem commemorat, Ado et ceteri eius prosapiae 10 dec. Ad diem 2 iul. in hieronymianis iterum nuntiatur Miltiadis depositio. Sed legatur oportet ordinatio. De cruciatibus seu molestiis quas passus sit in persecutione Maximiani silent monumenta. — L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 168 – 69; Comm. martyr. hieron., pp. 334, 348; De Rossi, Roma sotterranea, t. II, pp. 113, 189 – 90.
2. CARPOPHORI] Compendio refertur elogium Flori ex Passione S. Anastasii et undecim fratrum BHL. 1620, insigniter fabulosa. Prudenti consilio omisit Baronius hoc initium: apud Hispolitanam civitatem, quod levi opera ex Passione emendare poterat in Spoletanam civitatem. Hispanos a prava lectione occasionem arripuisse ut sibi Carpophorum et Abundium asciscerent, nemo mirabitur. Satis incondita est tractatio Baronii in commentario, ubi et asserit eos martyres, teste Beda, Hispali coronatos esse, cum eos Beda silentio praetereat. — Act. SS., Iul. t. I, p. 1 – 47.
3. MENNAE] Baronius: “De his Graeci etiam agunt hac die eorunque Acta recolunt in Menologio.” Quasi eorumdem meminissent Latini ante conditum martyrologium Romanum, quo reapse inducti sunt ab ipso Baronio. Hic autem prosequitur: “Alius hic Mennas ab eo de quo supra tertio idus novembris; licet nonnulli hunc Mennam illum esse dicant.” Si quis hos recte sensisse contendat, non video quibus rationibus eos coarguam. De tribus martyribus quorum hodie memoria recolitur nihil traditum est, praeter illa quae narrantur in Passione BHG2. 1270 (BHO. 752), quae ineptiarum congeries est, S. Athanasio Alexandrino a scriptore impudenter afficta. Eiusdem recensio more solito retractata habetur in menologio metaphrastico BHG2. 1271. Ex his id unum docemur reliquias Byzantium miraculo deductas in ecclesia παρὰ τῷ τείχει τῆς Ἀκροπόλεως depositas esse. Inventionem S. Menae, τοῦ Καλλικελάδου, ut ipsum nuncupant Graeci, tempore Basilii imperatoris factam memorant synaxaria ad diem 17 feb. Alia Inventionis narratio adiectis miraculis sublestae fidei, in Analectis nostris edita est. Quae de Hermogene et Eugrapho hinc inde prolata sunt, meris nituntur coniecturis. — Anal. Boll., t. XXIX, p. 117 – 50; Origines du culte des martyrs2, p. 256.
4. MERCURII] A martyrologis omnibus omissus ante Baronium, cui praesto fuerunt Acta ab ecclesia Leontina accepta sanctorum Alphii, Philadelphii et Cyrini BHG2. 57 – 62, fabulosa admodum. Audire iuvat doctissimum Cl. Cha(s)telain, (Martyrologe universel, p. 626), ad elogium S. Mercurii et sociorum: “Article fondé sur de faux Actes; accordé aux pressantes sollicitations de Paul Bellardive, chapelain de Grégoire XIII, natif de Lentini.” — Act. SS., Maii t. II, p. 502 – 506.
5. GEMELLI] Acta eius integra non supersunt, sed compendio leguntur hodie in synaxariis, unde constat ea non coaeva nec genuina sed conficta fuisse. De templo S. Gemelli mentio est in Actis S. Theodori Siceotae BHG2. 1748. — Synax. Eccl. CP., p. 294 – 98; Origines du culte des martyrs2, p. 156.

6. EULALIAE] Martyrologium hieronymianum: in Spaniis civitate Emerita sanctae Eulaliae virginis et martyris. Kalendarium Carthaginiense: IIII id. dec. sanctae Eulaliae. Eodem die inscripta est omnibus kalendariis mozarabum. De Eulalia, quae Barcinone praecipue colitur nec alia comprobatur a cognomini Emeritensi, diximus ad diem 12 feb. Antiquissimum de passione et cultu S. Eulaliae monumentum habemus hymnum Prudentii, Peristeph. III, quem legit Gregorius Turonensis, in Gloria martyrum, XC. Post Prudentium Fortunatus, Carm., VIII, 3, 170:

Eulalia Emerita tollit ab urbe caput.

Praeter nomen Daciani praesidis, quod subministrasse videtur Passio S. Eulaliae Barcinonensis BHL. 2693, elogium excerptum est ex Passione S. Eulaliae Emeritensis BHL. 2700, quae nec sincera nec valde antiqua est. Ab hagiographo comes Eulaliae Iulia convirginalis eius sociatur, male omnino, ut ex dicendis ad sequens elogium palam fiet. Basilicam Emeritensem splendide ornatam extollit Prudentius. Venerationis late disseminatae plurima exstant monumenta. S. Augustinus in natali S. Eulaliae sermonem ad populum habuit (G. Morin, in Miscellanea Agostiniana, t. I, p. 594). — Comm. martyr. hieron., p. 642 – 43; P. Franchi de' Cavalieri, Hagiographica, p. 134; Tillemont, Mémoires, t. V, pp. 320 – 23, 712 – 13; Z. Garcia Villada, Historia eclesiástica de España, t. I, 1, p. 283 – 91; Origines du culte des martyrs2, pp. 327, 342, 363, 371; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 363; Id., Les bréviaires, t. V, p. 102.

7. IULIAE] Martyrologii hieronymiani codex Epternacensis: In Spanis Iuliae. Hac nixus lectione Iuliam S. Eulaliae comitem finxit anonymus qui scripsit Passionem BHL. 2700. Ex ea Iuliae elogium texuit Florus, cuius in nostro excerptum habemus. Verum Iulia nihil aliud est quam depravatum ab amanuensibus nomen Eulaliae, de qua modo. — Comm. martyr. hieron., pp. 641, 642; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 734; Z. Garcia Villada, Historia eclesiástica de España, t. I, 1, p. 288 – 89.
8. SINDULPHI] S. Sindulphus, qui et Landolenus sive Landalenus, ann. 627 – 650 Viennensem rexit ecclesiam. Interfuit conciliis Clippiacensi anno 626 – 27, et Cabilonensi 650. Memoratur ab Adone tum in martyrologio: IV id. dec. Viennae, sancti Sindulfi episcopi, tum in Chronico: Sindulphus, Viennensis ecclesiae episcopus clarus habetur (M. G., Scr., t. II, p. 318). — L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, pp. 148, 162, 208; M. G., Leg. Sect. III: Concilia, t. I, pp. 201, 203, 213.
9. DEUSDEDIT] Rampertus in serie episcoporum Brixiensium quam libello de translatione et miraculis S. Filastrii BHL. 6797 inseruit, locum post Felicem (23 feb.) assignavit episcopo Deusdedit, qui tertio concilio Constantinopolitano, anno 680, interfuit (Mansi, Concilia, t. XI, p. 307). Quandonam et qua ratione coli coeptus sit in quaestionem vocatur. — F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 960, 969; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, part. II, t. I, p. 175 – 76.
10. TRANSLATIO] Multo ante ann. 1294, quo translata narratur Lauretana domus, certa monumenta significant ibi templum seu sacellum B. Mariae Virginis fuisse. Die 4 ian. 1193 (1194 n.s.) Marco priori Camaldulensium in Fonte Avellana tradit Iordanus, episcopus Umanensis, ecclesiam Sancte Marie que sita est in fundo Laureti. Die 11 mart. 1285, in mensuratione agrorum qui ad episcopos Recanatenses pertinuerant, haec legimus: Item habet in fundo Laureti, iuxta ecclesiam Sanctae Mariae de Laureto et viam, m(odiolos) III, stavia VII. De historia huius ecclesiae, per multas regiones pervulgata, severius iudicant qui non satis attendunt quibus initiis et incrementis eius modi prodigiorum opiniones, in locis praesertim fervida convenarum innumerabilium pietate ardentibus, radices agant. Auditiunculae, quondam a pueris exceptae, cum iis senescunt, perfacili memoriae fallacia, quasi antiquitus traditae ad posteros transmittuntur, et post generationes aliquot, sine proprie dicto artificio, vetustatis auctoritatem sibi conciliant. Complura exempla huius ingenuae credulitatis reperiuntur in popularibus historiis locorum pia frequentatione insignium. Qualem indulgentiam mereantur defensiones, quibus nonnulli scriptores historicorum argumenta dissolvere sibi visi sunt, prudentium aestimationi relinquimus. Festum Translationis in martyrologium relatum est ex decreto S. Congregationis Rituum die 31 aug. 1669. — J. A. Vogel, De ecclesiis Recanatensi et Lauretana, Recanati, 1859; Benedictus XIV, De servorum Dei beatificatione, l. IV, c. 10, n. 11 – 16; L. De Feis, La santa Casa di Nazareth ed il santuario di Loreto2, Firenze, 1905; M. A. Boudinhon, La sainte maison de Lorette, Paris, 1905; U. Chevalier, Notre-Dame de Lorette, Paris, 1906; Anal. Boll., t. XXV, p. 478 – 94; G. Hüffer, Loreto, Münster in Westfalen, 2 vol., 1913 – 1921.

III ID. DEC.

[1] Romae sancti Damasi papae et confessoris, qui Apollinarem haeresiarcham damnavit et Petrum episcopum Alexandrinum fugatum restituit; multa etiam sanctorum martyrum corpora invenit eorumque memorias versibus exornavit.

[2] Item Romae passio sancti Trasonis, qui cum christianos laborantes in thermis aliisque operibus publicis fatigatos et in carcere positos de suis facultatibus aleret, iubente Maximiano tentus cum aliis duobus, Pontiano et Praetextato, martyrio coronatus est.

[3] Ambiani sanctorum martyrum Victorici et Fusciani sub eodem imperatore, in quorum naribus et auribus iussit Rictiovarus praeses immitti tarinchas et clavis ardentibus tempora transfigi, deinde oculos evelli ac postmodum eorum corpora iaculari; sicque una cum sancto Gentiano eorum hospite, capitibus amputatis, migraverunt ad Dominum.

[4] In Perside sancti Barsabae martyris.

[5] In Hispania sancti Eutychii martyris.

[6] Placentiae sancti Sabini episcopi, miraculis clari.

[7] Constantinopoli sancti Danielis stylitae.

DECEMBRIS 11

1. DAMASI] In optimo codice Epternacensi hodie memoratur Romae depositio Damasi episcopi; in reliquis ad diem 10 anticipatum. Liber pontificalis, XXXVIIII: Damasus natione Spanus ex patre Antonio sedit ann. XVIII m. III d. XI… Hic multa corpora sanctorum requisivit et invenit, quorum etiam versibus declaravit… Qui etiam sepultus est via Ardeatina in basilica sua III id. decemb. iuxta matrem suam et germanam suam. Quaecumque ad S. Damasi gesta, venerationem et scripta referuntur pernota sunt et alibi collecta, nec iuvat in iis immorari. — Comm. martyr. hieron., pp. 641, 643 – 44; L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, pp. CIV, 84 – 85, 212 – 15; Id., Histoire ancienne de l'Église, t. II, p. 447 – 85; M. Ihm, Damasi epigrammata (Lipsiae, 1895), p. XXXI – XLVIII (Testimonia).
2. TRASONIS] In hodierno laterculo hieronymiano occurrunt nomina quattuor, quae non sunt martyrum sed hominum qui coemeteriorum Romanorum eponymi noscuntur: Trasonis, via Salaria nova, Pontiani, via Portuensi, Praetextati, via Appia, Calepodii via Aurelia. Quo consilio hoc die congregati sint non perspicitur. Martyres eos habuit Florus (omisso Calepodio): natale sanctorum martyrum Thrasonis, Pontiani, Praetextati et aliorum multorum. “Alios multos” delevit Ado, addidit vero: Qui Thraso cum esset potens et locuples ac christianissimus, de facultatibus suis sanctis martyribus in carceribus et metallis damnatis victum ministrabat per beatum Sisinnium et Cyriacum, quos beatus Marcellus ad hoc opus diacones consecrarat. Haec assumpta sunt ex Actis fabulosis S. Marcelli (16 ian.). Quanquam nihil in iisdem nec alibi legitur de Trasonis martyrio, subiungit Ado: Non multo post et ipse tentus a Maximino martyribusque sociatus, palmam martyrii cum duobus aliis praenominatis percipere meruit. Nostri proinde martyrologii elogium totum erroribus et mendaciis Adonianis contextum est. — Comm. martyr. hieron., p. 644; H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, p. 55 – 56.
3. VICTORICI] Martyrologium hieronymianum: in Gallia Ambianis Victorici et Fusciani. In nostro referuntur ipsa Usuardi verba, addita mentione imperatoris et Rictiovari praesidis. Huius elogii fons est Passio, cuius varias habemus recensiones BHL. 3224 – 3228, commenticia tota, sicut et ceterae in quibus iudicis partes agit Rictiovarus et ipse ab hagiographis confictus (25 oct. in Crispino). Antiqua nihilominus habenda est sanctorum Fusciani et Victorici veneratio. S. Ebrulfus praefectus fuit monasterio in suburbanis Ambianensium ubi Fuscianus et Victoricus glorioso certaverunt martyrio (BHL. 2372, c. 5). Locus nunc est Saint-Fuscien (Somme). — Act. SS. Belgii, t. I, p. 153 – 72; Comm. martyr. hieron., p. 645; Tillemont, Mémoires, t. IV, p. 454 – 56; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 143 – 52; Act. SS., Iul. t. VI, p. 193 – 94; C. Jullian, in Revue des études anciennes, t. XXV, p. 367 – 378; H. V. Sauerland, Trierer Geschichtsquellen (Trier, 1889), p. 118 – 24.
4. BARSABAE] Prima fronte, hic utcumque noscitari posse videtur S. Barsabias archimandrita, cuius exstat Passio BHO. 146. Hic Barsabias, syriace Baršābiā, fertur cum discipulis X et mago, qui eorum exemplo ad fidem conversus erat, interemptus fuisse die 7 (al. 17) mensis ḥazirān, sive iunii, anno regni Saporis 32 (Christi 342), extra muros urbis Istahr (Isṭahr), prope antiquam Persepolim, in proprie dicta Perside, ubi martyrum capita in delubro feminei numinis Anahid, ad contumeliam religionis christianae exposita fuerunt. Narratio, in qua non pauca eiusdem modi, contra omnem historiae fidem, congeruntur, Passioni S. Milis, Susae episcopi, de qua dictum est ad d. 22 martii, affinis est nec pluris facienda. Sed in his commentis explicatius aestimandis immorari supervacaneum est; nam ex iis nullum usquam vestigium in libris Graecorum comparet, quod satis definite agnosci possit. S. Barsabam hodiernum merus error huc induxit. Nempe in synaxariis aliquot ad d. 10 decembris (Synax. Eccl. CP., p. 298) comparet S. Bebaia martyr Edessena, quae istuc aberravit, a die 29 ianuarii, qui eius natalis est. Bebaia martyrium fecit cum S. Sarbelio (Šarbil), qui sive nomen, sive personam commutavit cum S. Thuthael, de quo Graeci ad d. 5 septembris. Cum eorum Actis BHO. 1049 proxime cohaeret hypomnema S. Barsamiae martyris et episcopi Edesseni BHO. 1050 (cf. BHO. 150, 151), qui cum eis communiter recolitur. Itaque perquam veri simile est librarii cuiusdam incuria Barsamiam, detorto insuper nomine, cum Bebaia huc palatum esse. Graeculo synaxaristae leve negotium fuit ignoto martyri e Syrorum dicione elogium conficere, quale Baronius e menaeis accepit (dec. 11): Οὗτος παρρησίᾳ τὸν Χριστὸν Θεὸν ὁμολογῶν ἀληθῆ ὑπὸ τοῦ τῆς Περσίδος ἄρχοντος ἀπετμήθη τὴν κεφαλήν. Vide igitur ad d. 29 ianuarii. — Synax. Eccl. CP., p. 304.
5. EUTYCHII] Inde a Floro ad Usuardum elogium his verbis conceptum habemus: In Hispaniis sancti Euticii cuius gesta habentur. Cavendum igitur ne Euticius ille existimetur ab Usuardo ex Hispania reduce huc allatus. Repertus enim fuit cum elogio a Floro in martyrologii hieronymiani codice Wissemburgensi, ita incomposito ut satis firma suspicio sit elogii elementa casu coaluisse. In Hispaniis enim pertinere videtur ad S. Eulaliam quae eo die eodem in codice memoratur: Emeritae in Spanis Eulaliae; eo quoque referendam esse sententiam cuius gesta habentur nobis persuasum est. De Eutychio tandem, quod nudum nobis nomen est, praestat coniecturis temperare. — Comm. martyr. hieron., p. 645.
6. SABINI] In Placentina urbe fuisse Sabinum mirae virtutis episcopum ac thaumaturgum narrat S. Gregorius, Dial. III, 10. Sedit in concilio Aquileiensi anno 381. Ad eum datae sunt S. Ambrosii epistulae sex. Creditur alius non esse a Sabino diacono Mediolanensi qui concilio Romano subscripsit anno 372; idem cuius in epistulis S. Basilii non semel mentio est. Sepultus est S. Sabinus in basilica suburbana Sanctis Apostolis dicata, qua ab Hungaris saec. X destructa, translatus est in ecclesiam via Aemilia extra muros civitatis ad orientem aedificatam. — F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 815 – 16.
7. DANIELIS] In Mesopotamia natus, cum annos duodecim ageret, monasterium clam ingreditur. Ad Symeonem stylitam in columna stantem ascendit et ab eo benedicitur. Postea, coenobii hegumenus factus, cum Symeone duas commoratur hebdomadas. Byzantium profectus, Anaplum petiit ubi in idolorum fano se inclusit multas a daemoniis molestias perpessus. Tandem et ipse columnam ascendit, stetitque, ad magni Symeonis exemplum, nulla frigoris, aestus vel ventorum vi fractus annis triginta tribus tribusque mensibus, ad obitum usque, anno 493, die 11 dec. Titulum metricum, qui superest, columnae inscripsit Cyrus exconsul (Anthologia graeca, I, 99). A Gennadio, reluctans, absque manuum impositione, sacerdos ordinatur. Vitam habemus BHG2. 489 accurate scriptam ab anonymo, qui ea refert quae tum suis oculis vidit tum a discipulis antiquioribus audivit, quibus plurima interserit ad horum temporum historiam cognoscendam utilia. Exstat et Vita BHG2. 490 in menologio metaphrastico solitis artibus a Symeone retractata. — Anal. Boll., t. XXXII, p. 121 – 229; Synax. Eccl. CP., p. 299 – 300; H. Delehaye, Les saints stylites (Bruxelles, 1923), pp. XXXV – LVIII, 1 – 147.

PRID. ID. DEC.

[1] Romae sancti Synesii martyris, qui tempore beati Xysti Papae lector ordinatus, cum multos convertisset ad Christum apud Aurelianum imperatorem accusatus, gladio percussus martyrii coronam accepit.

[2] Alexandriae sanctorum martyrum Epimachi et Alexandri, qui sub Decio imperatore cum fuissent multo tempore in vinculis et diversis suppliciis affecti ac perdurassent in fide, ignibus tandem consumpti sunt.

[3] Eodem die sanctorum martyrum Hermogenis, Donati et aliorum viginti duorum.

[4] Treviris sanctorum martyrum Maxentii, Constantii, Crescentii, Iustini et sociorum qui in persecutione Diocletiani sub Rictiovaro praeside passi sunt.

[5] Alexandriae sanctarum Ammonariae virginis, Mercuriae, Dionysiae et alterius Ammonariae; quarum prima in persecutione Decii, inauditis tormentorum generibus superatis, ferro caedente beatum vitae finem percepit; tres vero aliae, cum iudex a feminis superari erubesceret ac dubitaret ne eadem in illas exercens cruciamenta earum etiam constantia vinceretur, statim iussae sunt decollari.

DECEMBRIS 12

1. SYNESII] Audiendus Baronius: “Celebris inter martyres, Graecis etiam notissimus fuit, qui de eodem agunt hac die in Menologio ubi et certaminis eius Acta describunt, prout hic narrantur.” Qui scire volet quis tandem sit martyr ille apud Graecos et Latinos aeque celebris, anceps haerebit. De duobus enim reipsa agitur, altero Latinis, altero Graecis plane incognito. Prior ille est cuius profertur elogium quale paulo fusius legitur in synaxariis ad hunc diem, neque ipsum nomen referunt monumenta ecclesiae Romanae; non enim Synesius vocatur, sed Συνετός. Quibusnam ex Actis, certe ficticiis, excerptum sit eius historiae compendium nescimus. De altero, cui nomen Synesius, haec subiungit Baronius: “De eius translatione in insulam Augiensem anno Domini 830 facta meminit Hermannus Contractus in Chron. eo anno.” Ita plane, sed Genesius ab Hermanno vocatur (M. G., Scr. t. V, p. 103), Centzius in continuatione Annalium Alemannicorum Augiensi (M. G., Scr. t. I, p. 49), Senesius tandem in libello Miraculorum S. Marci BHL. 5285 (M. G., Scr. t. IV, p. 450) et in Annalibus Augiensibus (M. G., Scr. t. I, p. 67). Narratur quoque reliquias sanctorum martyrum Genesii et Eugenii de Hierosolimis a negotiatoribus adportatas in Venetiarum partes et in Alemanniam post ann. 800 translatas esse (BHL. 3314). Quamvis omnia incerta sint quae de aetate, patria, gestis Sinesii seu Genesii coniectando assequi possumus, nihil prorsus cum Συνετῷ, neque ipsum nomen commune habet. A Graecis profecto ignoratur. — Synax. Eccl. CP., pp. 303 – 306, 484; Anal. Boll., t. XLVIII, p. 409.
2. EPIMACHI] Non a Beda in martyrologium inducti sunt sed a Floro qui eos cum ceteris Alexandrinis ad diem 20 feb. commemorat. Ad 12 dec. eos transtulit Ado. Cf. dicta ad 8 dec., in Macario. Elogium est Usuardi, repetendum e Dionysii Alexandrini litteris ad Fabium Antiochenum, apud Eusebium, Hist. Eccl., VI, 41, 17, seu potius Rufinum, cuius ipsa verba mutuatur martyrologus. Epimachus aliquis colitur apud Graecos die 31 octobris; cuius si standum est Actis BHG2. 593, alius a socio Alexandri habendus est. Cum tamen haec nullam mereantur fidem, res in aperto est. — Les martyrs d'Égypte, pp. 30, 84 – 85 et passim; Synax. Eccl. CP., p. 181; Act. SS., Oct. t. XIII, p. 704 – 725; Origines du culte des martyrs2, p. 219 – 20.
3. HERMOGENIS] Hodie martyrologium hieronymianum: et alio loco Ermogenis, Donati et aliorum XXII. Martyrum haec turma ad arbitrium collecta est. Nam Hermogenes hodie, ut saepe fit in hieronymiano, occurrit iam tertio, idem qui diebus 6 et 9 decembris memoratur. Coniectura est haud improbabilis, eiusdem meminisse Graecos die 10 decembris cum Mena et Eugrapho. Donatus dehinc ipso nomine se Africanum prodit, quem cum Graeco martyre passum esse nemo non mirabitur. Tandem XXII qui in codicibus appenduntur socii, alii non sunt a martyribus LXII Romae in coemeterio Trasonis, de quibus heri. Baronius Thomam de Trujillo affert in Thesauro concionatorum, praeclaro, ut omnes norunt, inconditarum fabellarum aerario: “Ex traditione autem antiqua habetur quod suffocati fuerint in palude quadam atque demersi prope flumen; quae palus idcirco vocata est locus sive palus sanctorum martyrum.” — Comm. martyr. hieron., pp. 644, 645; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 738.
4. MAXENTII] De martyribus Treveris sub Rictiovaro peremptis mentio est in martyrologio die 5 et 6 oct., ubi paucis exposuimus quae de elogiorum fontibus comperta sunt et de rationibus utriusque commemorationis. De hodierna nihil superest quod afferamus. Notat quidem Baronius se legisse Sigeberti Chronicon, non tamen causam aperit cur Maxentio et sociis diem 12 dec. potius quam 5 oct., cum Palmatio et sociis assignaverit. Hanc unam suspicamur, proximam SS. Victorici et Fusciani memoriam, qui sub eodem Rictiovaro martyrium fecerunt et pridie coluntur. Nomina sunt eorum qui in crypta S. Paulini cum aliis iacebant, et scripta erant in tabula plumbea in hunc modum: In hac cripta iacent corpora sanctorum quorum nomina haec sunt Palmacius, Maxentius, Constantius, Crescentius, Iustinus, Leander, Alexander, Sother, Hormisda, Papirius, Constans, Iovianus. Ita in Gestis Treverorum (M. G., Scr. t. VIII, p. 166 – 67). Spuriam esse inscriptionem nunc peritorum sententia est. — Act. SS., Oct. t. III, p. 18 – 20; F. X. Kraus, Die christlichen Inschriften der Rheinlande, t. II, p. 330 – 31.
5. AMMONARIAE] Cum Epimacho et Alexandro, de quibus superius, passae sunt teste Dionysio Alexandrino, l. cit., quattuor mulieres quas vocat Ammonarium, Mercuriam, Dionysiam, quartae autem nomen excidit. Supplevit Rufinus interpres, cuius excerptum habemus in elogio: et alia Ammonaria, sive ex ingenio sive e male intellecta sententia quae mox sequitur in graeco: τὰς ὑπὲρ πασῶν ἡ πρόμαχος Ἀμμωνάριον κτλ., ubi iam dicta Ammonarium designatur non alia.

ID. DEC.

[1] Syracusis in Sicilia natalis sanctae Luciae virginis et martyris in persecutione Diocletiani; quam cum lenones, quibus iubente Paschasio consulari tradita erat ut a populo castitati eius illuderetur, ducere vellent, nullatenus eam movere potuerunt nec funibus additis nec boum iugis plurimis; deinde vero picem, resinam, fervens oleum nil laesa superans, tandem gladio in gutture percussa martyrium consummavit.

[2] In Armenia passio sanctorum martyrum Eustratii, Auxentii, Eugenii, Mardarii et Orestis in persecutione Diocletiani; ex quibus Eustratius primo sub Lysia, deinde Sebaste sub Agricolao praeside una cum Oreste exquisitis tormentis cruciatus, in fornacem missus reddidit spiritum; Orestes autem in stratum ferreum ignitum positus migravit ad Dominum; ceteri apud Arabracos saevissimis agitati suppliciis sub Lysia praeside diversimode martyrium consummarunt. Eorum corpora postea Romam translata, in ecclesia sancti Apollinaris honorifice sunt collocata.

[3] Apud Sardiniam in Sulcitana insula passio sancti Antiochi sub Hadriano imperatore.

[4] Cameraci in Gallia sancti Authberti episcopi et confessoris.

[5] In pago Pontino sancti Iudoci confessoris.

[6] In territorio Argentoratensi sanctae Othiliae virginis.

[7] Molini in Gallia, natalis sanctae Ioannae Franciscae Frémiot de Chantal sanctimonialium Visitationis sanctae Mariae fundatricis, nobilitate generis, sanctimonia vitae quam in quadruplici statu constanter duxit et miraculorum gratia conspicuae, a Clemente decimotertio in sanctarum numerum relatae. Sacrum eius corpus Annesium in Sabaudia translatum in prima sui Ordinis ecclesia solemni pompa tumulatum fuit. Eius autem festum diem duodecimo kalendas septembris ab universa ecclesia Clemens quartusdecimus celebrari mandavit.

DECEMBRIS 13

1. LUCIAE] Martyrologium hieronymianum: Siracusa civitate Siciliae natale sanctae Luciae virginis. Natalis eius celebratur in sacramentario Gregoriano et in Gelasiano Sangallensi, item in synaxariis Graecorum; in Romano et Ambrosiano canone eius nomen recitatur. Venerationis ipsi praestitae innumera exstant monumenta. Monasterii S. Luciae in Syracusana civitate mentio est in litteris S. Gregorii anno 597 datis. Ecclesiarum S. Luciae nomini sacratarum tum in Urbe tum in toto orbe paene infinitus est census. Elogium post Bedam depromptus est ex Passione BHL. 4992 vel alia quadam simili recensione, in qua gladio in gutture percussa martyrium consummasse dicebatur, non gladio in viscera merso, ut in aliis legitur, etiam in Aldhelmo, BHL. 4993, v. 1832, ubi Pascasius consul:

Candida sed rigido violavit viscera ferro.

Fabulosa sunt quaecumque de vita et passione S. Luciae scripta habentur. — Comm. martyr. hieron., p. 647; Synax. eccl. CP., p. 306; BHL. 4992 – 5003; BHG2. 995, 996; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 740.

2. EUSTRATII] Non aliunde noti sunt hi martyres quinque ac e Passione fabulosa BHG2. 646, quam ex antiquioribus libris in suum menologium immutatam inseruit Metaphrastes. Nec veri simile est aliquid lucis nobis affulgere posse ex ineditis laudationibus quarum altera Michaeli monacho ascribitur (cf. Anal. Boll., t. XLVI, p. 159), Nicetae Paphlagoni altera (in codice Hierosolymitano S. Crucis 41, saec. X). Praeter armeniacam Passionis interpretationem BHO. 300, et hibericam (cf. Anal. Boll., t. XXXVI, p. 35), exstant duae latinae versiones BHL. 2778, 2778 b, in quarum epilogo Eusebius monachus degens in civitate Sebastinorum S. Eustratii memorias edidisse perhibetur in gratiam incolarum urbis Arauracae in Armenia minore, eo quod martyrium eius in Araucenis positum esset multaeque inibi virtutes curationum fierent (Florilegium Casinense, t. III, 1877, p. 204); in prioris autem prologo Guarimpotus Vitam sanctissimi Eustratii de graeca in latinam vocem iussu Athanasii iunioris, Parthenopensis ecclesiae praesulis (782 – 895) se transfudisse asserit (ibid., p. 193). Paulo antea, probabilius sub Athanasio I (849 – 872), item Neapoli kalendario marmoreo bis inscriptus est Eustratius, 10 et 13 dec. (Anal. Boll., t. LVII, p. 42 – 43). In Bedano martyrologio codicis basilicae Vaticanae H. 58 (saec. X – XI), posteriore manu superadditum est ad calcem diei 13 dec.: et sancti Eustratii martiris (Anal. Boll., t. XLIX, p. 95). Huius et sociorum nomina in paucis Usuardi auctariis leguntur. Constantinopoli colebatur sanctorum quinque caterva, ἡ ἁγία πεντὰς dictitata, in templo S. Iohannis apostoli πλησίον τῆς μεγάλης ἐκκλησίας. Romae tandem in ecclesia S. Apollinaris eorum corpora sub ara maxima condita putantur, a graecis monachis temporibus Hadriani papae (772 – 795) ex Oriente advecta (cf. I. Cordara, Collegii Germanici et Hungarici historia, Romae, 1770, p. 67). — Synax. Eccl. CP., pp. 305 – 306, 973; H. Delehaye. Les Passions des martyrs et les genres littéraires, p. 266 – 68; L. Petit, Bibliographie des acolouthies grecques (Bruxelles, 1926), p. 81; Anal. Boll., t. XVII, p. 468 – 69 (de testamento S. Eustratii ad imaginem testamenti XL martyrum Sebastenorum ficto); t. LIV, p. 178; t. LVI, pp. 245, 253, 255; F. Cumont, in Studia Pontica, t. II, p. 328 – 29.
3. ANTIOCHI] In Sardinia cultum viguisse S. Antiochi monumenta comprobant, etsi comperiri non potest quando huc invectus sit. Passio BHL. 566d multa hausit ex Passione graeca deperdita Antiochi, S. Platonis Ancyrani fratris, cuius aliqua lineamenta in epitomis perspiciuntur. Antiochi martyris, qui reapse in insula Sulcitana passus esset, gesta conscripsisse hagiographum ex iis quae de cognomini rescivisset, haud improbabilis est coniectura; nisi tamen malueris eundem esse Galatam martyrem, cuius cultus, cum reliquiis, ut saepe accidit, in Sardiniam pervenerit. — Origines du culte des martyrs2, p. 312 – 313; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 667 – 70.
4. AUTHBERTI] Autberti sive Audoberti episcopi gesta parum nota sunt, etsi variis instrumentis eum subscripsisse comperimus, ex. gr. intra annos 660 – 667 pro monasteriis Sanctae Columbae Senonensi, Sancti Bertini, Corbeiensi, Suessionensi (Pardessus, Diplom., II, 333, 344, 345, 355). Autberti meminit scriptor aequalis, ubi de translatione S. Fursei Peronam anno c. 650: immaculatum corpus reverentissimis subvectum episcopis Eligio et Audopertho transfertur (BHL. 3209, c. 10). Nomen eius interponunt nonnullae Vitae sanctorum Belgii, agentes de coenobiis quibus condendis operam navavit. Ipsius Vita BHL. 861, Fulberto Carnotensi dubie ascripta, non ante composita est quam a Gerardo ep. Cameracensi sacrae exuviae anno 1015 translatae sunt. Autbertus ab Usuardo annuntiatur ad hunc diem, quo obiisse credendus est, anno, ut videtur, 669. — Acta SS. Belgii, t. III, p. 529 – 65; Anal. Boll. t. XIX, p. 198 – 212; t. XXVII, p. 384 – 90; t. LV, p. 63; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 110 – 11; L. Van der Essen, Étude critique sur les Vitae des saints mérovingiens de l'ancienne Belgique, p. 273 – 76; H. Delehaye, Sanctus, p. 203 – 204; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 341; Id., Les bréviaires, t. V, p. 23.
5. IUDOCI] Iudocus, alias Iodocus, quod nomen britannicum sonat, filius Iuthaelis, Armoricae regis, et frater S. Iudicaelis, cui ne succedere cogeretur patriam reliquit anno 636, Pontivum (non Pontinum) petivit, ubi, si hagiographo fidendum est, presbyter factus Runiaci primum commoratus est; dein Romam perrexit, mox Runiacum redux, multis postea usque ad obitum annis vixit eo loco, quem esse coniciunt Sanctum Iudocum supra Mare (Saint-Josse-sur-Mer). Annum emortualem 668 – 669 statuit Mabilionius, quem alii exscribunt, parum certe. Ann. c. 901 – 903, praedantibus regionem Normannis, delatae sunt reliquiae Hydam, prope Wintoniam, in Anglia, quare Translatio sancti Iudoci, ad diem 9 ianuarii annuntiatur in kalendariis Wintoniensibus quattuor saec. XI, apud F. Wormald, English Kalendars before A. D. 1100, t. I, pp. 114, 128, 142, 156. Verum contenderunt alii integrum corpus repertum esse, ubi primum sepultum erat, in Sancti Iudoci monasterio, die 25 iulii 977, BHL. 4506 – 4509. Quicquid est, cultus late increbuit per Galliam septentrionalem, Armoricam, Angliam, Cambriam, Hiberniam, Germaniam. Iam saec. IX apud Treverenses et Prumienses notus erat Iudocus, quem martyrologorum primus memorat ad diem 13 decembris Wandelbertus Prumiensis. Nuper editus est Lupi Ferrariensis abbatis Sermo in festivitate S. Iudoci confessoris, paulo post annum 850, vel potius anno c. 860 habitus (W. Levison, Eine Predigt des Lupus von Ferrières, in Kultur-und Universal Geschichte in honorem W. Goetz, Leipzig, 1927). Paulo recentior videtur Vita BHL. 4504, Alcuino olim perperam ascripta, cui cellam Sancti Iudoci supra Mare cum abbatia Ferrariensi concrediderat Carolus Magnus. Scripsit Vitam, Inventionem, Miracula, BHL. 4505 – 4510, Isembardus monachus Floriacensis, saec. XI; Vitam BHL. 4511 Florentius abbas Sancti Iudoci supra Mare, saec. eodem. — J. Gammack apud W. Smith et H. Wace, Dictionary of Christian Biography, t. III, p. 467 – 68; F. Duine, Memento des sources hagiographiques de l'histoire de Bretagne, num. 9; R. Stanton, A Menology of England and Wales, pp. 9, 599; W. Stokes, The Martyrology of Gorman, p. 238; J.-B. J., Vie de Saint-Josse, Boulogne-sur-Mer, 1883; S. Décobert, Vie de Saint Josse, Lille, 1909; P. Hänseler, La vie Saint Joce, Greifswald, 1915 (= Romanisches Museum, t. IV); J. Trier, Der heilige Jodocus, Breslau, 1924 (= Germanistische Abhandlungen, t. LVI); V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 378; Id., Les bréviaires, t. V, p. 154.
6. OTHILIAE] E Vita BHL. 6271, non multum ante metam saec. IX conscripta, magna ex parte fabulis contexta, id solum colligi potest, saec. VII a duce Adalrico conditum fuisse monasterium sanctimonialium Hohenburgense, quod prima regendum suscepit Odilia, Adalrici, ut fertur, filia. Vitae antiquioris fragmenta quae olim afferebantur spuria sunt, a falsario Hieronymo Vignier conficta (BHL. p. 907). Locus Hohenburg, postea dictus Mons Sanctae Odiliae, situs est in dioecesi Argentoratensi. Leo p. IX, qui quondam Tullensis episcopus S. Odiliam devoto cultu prosequebatur, anno 1050 bona confirmavit ecclesiae Dei genitricis Mariae, ubi requiescit corpus sanctae Odiliae, quae dicitur Hohenburch (Jaffé, Regesta2, 4244). S. Odiliae nomen occurrit in litaniis Ratisbonensibus saec. IX, Frisingensibus et Ultraiectinis saec. X (Anal. Boll., t. LIV, pp. 20, 27, 68), et in Flori codicibus Epternacensi et Tullensi (Les martyrologes historiques, pp. 237, 239), non vero in Adone, quem antestatur Baronius. — W. Levison, in M. G., Scr. rer. merov., t. VI, p. 24 – 50; C. Pfister, in Anal. Boll., t. XIII, p. 1 – 32; Id., Le duché mérovingien d'Alsace et la légende de Ste Odile, Paris, 1892; Id., Pages alsaciennes (Paris, 1927), p. 87 – 119; A. Brackmann, Germania pontificia, t. III, p. 32 – 36; H. Büttner, in Zeitschrift für die Geschichte des Oberrheins, N. F., t. LII (1938), p. 103 – 138.
7. IOANNAE] Iohanna Francisca Frémyot Divione (Dijon) in lucem edita est die 23 ian. 1572. Christophoro de Rabutin-Chantal, cui nupserat anno 1592, postquam, ab ipso sex liberis susceptis, anno 1600 orbata est, instituit Annecii (Annecy), anno 1610, S. Francisco Salesio promovente, Congregationem Visitationis sanctae Mariae, quam Paulus p. V monialium ordinibus accensuit die 23 april. 1618. Obiit in monasterio Molinensi (Moulins), die 13 dec. 1641. Christi ancillam Benedictus p. XIV beatorum catalogo ascripsit die 13 nov. 1751; in sanctorum canonem rettulit Clemens p. XIII die 16 iul. 1767, annua commemoratione in 21 aug. indicta. S. Iohannae corpus, quod die 30 dec. 1641 translatum fuerat Annecium, ibidem in crypta novi monasterii Visitationis depositum est die 14 iun. 1912. Gesta vero illius aequales inter Francisca Magdalena de Chaugy, quae ipsi fuerat a secretis (E. Lecouturier, Françoise-Madeleine de Chaugy et la tradition salésienne au XVIIe siècle, Paris, 1933), conscripsit anno 1642: Mémoires sur la vie et les vertus de sainte Jeanne-Françoise Frémyot de Chantal (editio authentica prodiit Parisiis, anno 1874). — Anal. Boll., t. V, p. 153; Acta canonizationis SS. Iohannis Cantii… Seraphini ab Asculo et Iohannae Franciscae Frémiot de Chantal, collegit I.-A. Mariotti, Romae, 1769; Sainte Jeanne-Françoise Frémyot de Chantal, sa vie et ses œuvres, édition authentique publiée par les religieuses de la Visitation-Sainte-Marie d'Annecy, Paris, 1874 – 1879.

XIX KAL. IAN.

[1] Rhemis passio sanctorum Nicasii episcopi, Eutropiae virginis sororis eius et sociorum martyrum, qui a barbaris Ecclesiae hostibus caesi sunt.

[2] Alexandriae sanctorum martyrum Heronis, Arsenii, Isidori et Dioscori pueri; quorum tres primos iudex in persecutione Deciana variis tormentis dilanians, cum pari constantia videret armatos, tradi ignibus iubet; Dioscorus vero multipliciter flagellatus divino nutu ad consolationem fidelium dimissus est.

[3] Antiochiae natalis sanctorum martyrum Drusi, Zosimi et Theodori.

[4] Eodem die passio sanctorum Iusti et Abundii, qui sub Numeriano imperatore et Olybrio praeside in ignem iniecti, cum evasissent illaesi, gladio percussi sunt.

[5] In Cypro insula natalis beati Spiridionis episcopi, qui unus fuit ex illis confessoribus quos Galerius Maximianus dextro oculo effosso et sinistro poplite succiso ad metalla damnaverat. Hic prophetiae dono et signorum gloria inclytus fuit et in Nicaeno concilio philosophum ethnicum christianae religioni insultantem devicit et ad fidem perduxit.

[6] Bergomi sancti Viatoris episcopi et confessoris.

[7] Papiae sancti Pompeii episcopi.

[8] Neapoli in Campania sancti Agnelli abbatis gratia miraculorum illustris, qui obsessam urbem saepe visus est Crucis vexillo ab hostibus liberare.

[9] Ubedae in Hispania sancti Ioannis a Cruce confessoris, in Carmelitarum reformatione sanctae Teresiae socii, cuius festum agitur octavo kalendas decembris.

[10] Mediolani sancti Matroniani eremitae.

DECEMBRIS 14

1. NICASII] Martyrologium hieronymianum: Remus natale Nicati (al. Nicasi) episcopi. Usuardus, silente Adone: Remis passio sancti Nicasi episcopi et Eutropiae virginis sororis eiusdem. Nomina sociorum leguntur apud Flodoardum, BHL. 6075, Florentius diaconus et Iocundus, nulla in Passione BHL. 6079. Variae Passionis recensiones ex uno eodemque libello fluxerunt, non quidem undequaque spernendo, minime tamen ab aequali conscripto. Alii hos martyres sub Hunnis passos tradunt, alii tempore Wandalicae cladis, quod veri similius videtur. De martyris sepultura haec tradunt Acta BHL. 6078, c. 11: Beatissimi vero Nychasii atque sanctae Eutropiae corpora in coemeterio sancti Agricolae via orientali in glorioso templo quondam a Iovino christianissimo praefecto mirabiliter a fundamentis fundato sepelierunt. Et in additamentis recensionis amplioris Testamenti S. Remigii, BHL. 7160, mentio est ecclesiae Iovinianae tituli beati Agricolae, ubi ipse vir christianissimus Iovinus et sanctus martir Nicasius cum plurimis societatis suae Christi martiribus requiescunt, ubi etiam quinque confessores proximi antecessores domni Nicasii cum sanctissima virgine et martire Eutropia conditi sunt. Nicasius decimus est in serie episcoporum, seditque post Severum. — Comm. martyr. hieron., p. 648; Tillemont, Histoire des empereurs, t. VI, pp. 167 – 68, 618 – 20; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 81; V. Leroquais, Les sacramentaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 394; Id., Les bréviaires, t. V, p. 215.
2. HERONIS] Sunt hi ex illis martyribus quos laudat Dionysius Alexandrinus ad Fabium Antiochensem scribens. Lege quae annotata sunt ad 8 dec., in Macario. Elogium contractum est ex Adone, qui Rufinum exscripsit. Arsenius in graeco est Ἀτήρ, Arsinus apud Rufinum.
3. DRUSI] Drusum et socios protulit Florus, corrupto codice hieronymiano deceptus. Melius Epternacensis: in Antiochia Drusinae et sociorum eius numero III Zosimi et Theodori. Meliorem dicimus lectionem, dummodo in primo nomine sistamus. Drusina illa Graecis est Δρόσις, cuius memoriam agunt in synaxariis 22 mart., 28 iul. et 22 sept. (Δρουσίλλα). Antiquior certe est memoria huius diei, qua et colitur ab Orientalibus (F. Nau, in Patrologia Orientalis, t. X, p. 140). Drosidem laudibus extulit S. Iohannes Chrysostomus, BHG2. 556, qui eam vivicomburio martyrium fecisse scribit, nihil addens de sociis. Exstant et Severi Antiocheni laudationes duae, hactenus ineditae, et carmen (Patrologia Orientalis, t. VII, p. 621) de Droside, filia Traiani imperatoris, praesente patre martyrium passa. Eadem fabula narratur in elogio menaeorum graecorum ad diem 22 mart., ex Passione, quae syriace superest, BHO. 265. De sociis numero III silere praestat, neque enim certo asseri potest Zosimum et Theodorum ex illis esse. — Comm. martyr. hieron., p. 648; Synax. Eccl. CP., pp. 70, 553 – 55, 854.
4. IUSTI] In kalendariis mozarabum saec. XI hodie agitur memoria sanctorum Iusti et Habundi martyrum Christi. In exemplo Cordubensi, anni 961: in ipso (die) est Latinis festum Iusti et Habundi martyrum interfectorum in Ierusalem. Acta BHL. 4596 ficticia sunt et stilo barbaro scripta. Passi dicuntur apud Hierosolymam sub Numeriano imperatore et Olybrio praefecto. Non ita apud Tamayum, qui eorum palaestram in Beacia Hispaniae (Baeza) constituit. — M. Férotin, Le Liber ordinum, p. 490 – 91; Florez, España sagrada, t. VII, p. 111 – 22.
5. SPIRIDIONIS] S. Spyridon (Σπυρίδων) inter episcopos Cypri a S. Athanasio nominatur qui cum aliis bene multis Sardicensi concilio, anno 343, ipsi quidem non interfuerunt, sed eius Actis postea subscripserunt (Apologia secunda, 50, 2; Athanasius Werke, t. II, 1, ed. H.-G. Opitz, Berlin, 1938, p. 131, num. 267). Huius orthodoxi praesulis fama mox ita percrebruit ut, in eius gestis mirabilibus quae ore omnium celebrabantur, verum a falso discernere iam nequiret Rufinus, qui suam de illo narrationem sic exorditur: Ex eorum numero (ex illis nempe quos Maximianus dextris oculis effossis et sinistro poplite succiso per metalla damnaverat) et si quid adhuc eminentius, fuisse dicitur etiam Spyridon Cyprius episcopus (Hist. eccl., X, 5; cf. 4). Ultimae persecutionis confessoribus a Socrate, I, 21, et Sozomeno, I, 11, minime annumeratur. Quae autem a Rufino paulo superius (Hist. eccl., X, 3) afferuntur de anonymo quodam episcopo seniore, simplicissimae naturae viro, qui philosophum in Nicaena synodo redarguerit et converterit, manifeste ad Spyridonem non erant referenda, quicquid hagiographi, duce Theodoro Paphensi (saec. VII), somniati sunt. Integrum igitur sancti nostri elogium in Rufinum denique tandem refunditur, non tamen una rectaque via: dum enim postremam sententiam e Lipomano vel Surio hauserunt martyrologii revisores, cetera a Floro, Adone, Usuardo acceperunt. Periisse videntur Vita et miracula quae S. Triphyllio (iun. 13), Spyridonis aequali, temporibus Theodori Paphensis et Suidae lexicographi vulgo ascribebantur. Exstant vero tum Vitae plures ineditae, v.g. in codice Parisino 1458, saec. XI, et in Florentino Laurentiano XI. 9, anni 1021, tum laudatio BHG2. 1647, a Theodoro Paphi episcopo die 12 dec. 655 Trimithunte prolata, atque huius retractatio metaphrastica BHG2. 1648. A Graecis colitur S. Spyridon die 12, non 14, huius mensis; Constantinopoli σύναξις agebatur ad Sancti Petri apud Magnam Ecclesiam et in mulierum monasterio, ubi corpus eius asservari credebant. Anno 1460 Corcyram delatae sunt thaumaturgi reliquiae, ibique magno habentur in honore. — Act. SS., Maii t. I, p. LV; Synax. Eccl. CP., pp. 303 973; Anal. Boll., t. XXVI, p. 239 – 41; t. XXXIII, p. 77; Tillemont, Mémoires, t. VII, pp. 242 – 47, 693 – 94; P. Van den Ven, in Le Muséon, t. XXXIII (1915), p. 92 – 105; P. Heseler, in Byzantinisch-neugriechische Jahrbücher, t. IX (1932), p. 113 – 28; L. Petit, Bibliographie des acolouthies grecques (Bruxelles, 1926), p. 255 – 67.
6. VIATORIS] Hic catalogo Bergomensium episcoporum secundus inscribitur. Baronius cum legentes ad Bedam remittat, Viatorem Bergomensem ab homonymo Lugdunensi (oct. 21) se non discernere prodit. Nihil certi praebebunt unquam, quae dehinc allegantur “Tabulae ecclesiae Bergomensis”, quibus se usum esse scribit Galesinius. Viatorem nominant kalendaria Bergomensia saec. XI saltem, et recentiora (G. Finazzi, in Miscellanea di storia italiana, t. XIII, pp. 408, 429). Si credideris Inventioni reliquiarum, in Act. SS., Oct. t. XII, p. 817, edita, SS. Viatoris et Narni corpora reperta sunt anno 1401 in templo Sancti Andreae. Memoratur a S. Athanasio, in Apologia contra Arianos, P. G., t. XXV, p. 540, episcopus Βιάτωρ, quem eundem fuisse Viatorem Bergomensem coniecit F. Savio, in Archivio storico Lombardo, Ser. 3, t. XVII, p. 238; Id., Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, part. II, t. I, p. 6, refragante F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 972 – 73.
7. POMPEII] De Pompeio, qui S. Syro in cathedra Ticinensi successit, ita in huius Vita BHL. 7976: paucos atque pacificos annos agens migravit ad Dominum. Auctore Libro anonymi Ticinensis (Maiocchi, p. 11), in antiquissima ecclesia Sanctorum Gervasii et Protasii, non S. Syrus tantum sepultus est, sed et ibi iacet corpus Pompeii qui fuit secundus episcopus Papiensis. Neque in Chronica brevi neque in libello De laudibus inter sanctos recensetur Pompeius. Unde dubitatum est de cultus antiquitate. — F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 986; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, part. II, vol. II, p. 345.
8. AGNELLI] Antiqua Vita S. Agnelli abbatis monasterii Sancti Gaudiosi nulla exstat, et unam allegat Baronius quam saec. XVI exaravit Paulus Regius. Legit et Miracula saec. X ineunte a Petro subdiacono Neapolitano litteris mandata, BHL. 150. Ex iis quae Petrus proloquitur haec pauca excerpere iuvat: Abbas electus est in monasterio quod beatus Gaudiosus, cognomento Septimius Caelius, sanctae Abitinensis et Africanae ecclesiae pontifex, condere studuit in hac Parthenope civitate eo tempore quo ex Africae partibus advenit cum sancto Quodvultdeo ac ceteris praesulibus fugiens scilicet persecutionem Guandalorum qui Africam invaserant… Peracto debiti sui cursu anno videlicet sexagesimo primo, regnante Mauricio Tiberio Augusto et beato Gregorio Romanae praesidente sedis pontifice, et Fortunato Neapolitano episcopo nono decimo kalendas ianuarias ad coelestia regna gloriosus migravit. Mauritii anni sunt 582 – 602, S. Gregorii 590 – 604, Fortunati 593 – 600; Agnellus proinde intra 593 – 600 obiisse censendus est, forsitan anno 596 ut passim traditur. Nihil habet hagiographus de civitatis obsidione et barbaris fugatis ope S. Agnelli, quae a recentioribus scriptoribus enarrantur. In kalendario marmoreo S. Agnellus praetermissus est, sed de cultus antiquitate non ambigitur; ceteris eiusdem ecclesiae kalendariis inscriptus est, et in quattuor kalendariis Capuanis a Michaele Monacho editis ad hunc diem consignatur. Inter tutelares Neapolitanae urbis publice ascitus fuit, saec. XV ineunte, quod comprobat Mazochius ex Actis visitationis ecclesiae S. Agnelli an. 1418 et ex Chronico Rogerii Pappansonii per idem tempus conscripto. Patronus quoque colitur in oppido Guarcino (in Latio), ubi ecclesia et monasterium eius nomine dicata fuerunt (P. Kehr, Italia pontificia, t. II, p. 151 – 152). — B. Capasso, Monumenta ad Neapolitani ducatus historiam pertinentia, t. I, pp. 22 – 23, 307 – 322; A. S. Mazochius, In vetus marmoreum sanctae Neapolitanae ecclesiae kalendarium commentarius, t. I, p. 7 – 9; G. De Miranda, in Rivista di scienze e lettere 1931, p. 54 – 58.
9. IOHANNES] Natus est Iohannes de Yepes die 24 iunii 1542 in oppido Fontiveros, dioecesis Abulensis. Patre mortuo, litteris operam dedit Metymnae campi, ubi pauperibus et infirmis in nosocomio inservivit. Anno aetatis vigesimo primo Ordinem beatae Mariae Virginis a Monte Carmelo ingressus est. Ab anno 1568, exemplo et consiliis S. Teresiae a Iesu accensus, totis viribus redintegrandae antiquae Ordinis disciplinae incubuit; verum, nonnullis fratribus id moleste ferentibus, graves perpessus est aerumnas adeoque in carcerem coniectus fuit. Dimissus tandem e custodia, susceptum negotium incunctanter perfecit. In caelum migravit die 14 decembris 1591. Saeculi insequentis initio in aliquot Hispaniae locis de beatificatione agi coeptum est. Inter beatos a Clemente p. X die 25 ianuarii 1675, inter sanctos a Benedicto p. XIII die 26 decembris 1726 relatus est, doctor Ecclesiae renuntiatus a Pio p. XI, die 24 augusti 1926. De festo translato in diem 24 novembris, require quae ibi annotavimus. — Anal. Boll., t. V, p. 153; t. XLIV, p. 451 – 55; t. XLIX, p. 462 – 65; Silverio de S. Teresa, Obras de S. Juan de la Cruz, Burgos, 1929 – 31; Louis de la Trinité, in Revue des sciences philosophiques et théologiques, t. XVI, pp. 39 – 50, 165 – 87; J. Baruzi, S. Jean de la Croix2, Paris, 1931; Bruno de Jésus-Marie, S. Jean de la Croix, Paris, 1929; Acta Apostolicae Sedis, 1926, p. 379 – 81.
10. MATRONIANI] Allegat Baronius tabulas ecclesiae Mediolanensis “ex quibus Galesinius.” Matronianum memorat Liber notitiae sanctorum Mediolani (ed. Magistretti-Monneret de Villard, p. 269): De sancto heremita Matroniano est festum die XIIII decembris in altari sancte Margarite ubi ipse iacet a sancto Ambroxio conditus, scilicet in basilica Sancti Nazarii. — C. M. Rota, in Archivio storico lombardo, 1938, p. 163 – 169.

XVIII KAL. IAN.

[1] Octava Immaculatae Conceptionis beatae Mariae Virginis.

[2] Romae sanctorum martyrum Irenaei, Antonii, Theodori, Saturnini, Victoris et aliorum decem et septem qui in persecutione Valeriani pro Christo passi sunt.

[3] In Africa passio sanctorum Faustini, Lucii, Candidi, Caeliani, Marci, Ianuarii et Fortunati.

[4] Ibidem sancti Valeriani episcopi, qui cum esset annorum plus octoginta, in persecutione Wandalica sub Genserico rege ariano, conventus ab eo ut traderet ecclesiae utensilia idque constanter renuisset, extra civitatem singularis iussus est pelli; cumque praeceptum esset ut nullus eum neque in domo neque in agro dimitteret habitare, multo tempore in strata publica nudo sub aere iacens, in confessione et defensione catholicae veritatis cursum beatae vitae complevit.

[5] In territorio Aurelianensi sancti Maximini confessoris.

[6] Apud Iberos trans Pontum Euxinum sanctae Christianae ancillae, quae virtute miraculorum gentem illam tempore Constantini ad fidem Christi perduxit.

[7] Vercellis ordinatio sancti Eusebii episcopi et martyris.

DECEMBRIS 15

2. IRENAEI] Baronius: “De his vetera manuscripta ex quibus et recentiores hodie.” Significantius designari poterant hieronymiani martyrologii breviaria quaepiam. In plenioribus codicibus diebus 18 et 19 decembris horum martyrum nomina cum aliis leguntur, quibus praemittitur: Romae Luciae virginis et Auceiae regis. Sexies in hieronymiano eadem turma comparet, ubi alii codices socios plures, alii pauciores nominant, diebus 1, 24, 25, 26 iunii, 1 iulii, 18 (19) decembris. Non perspexerunt martyrologii Romani correctores, huius turmae signiferos cum aliquot sociis iam superius fastis esse receptos, die 6 iulii, quo apud Graecos coluntur. Ex iis quae breviter in Actis nostris ad diem 25 iunii observata sunt de Passione BHL. 4980 satis intellegitur quam arduum fuerit resciscere et unde repetenda sit horum martyrum historia et quanti facienda. Nodum non expedierunt quotquot recentius Passionem istam rimati sunt. — Comm. martyr. hieron., p. 651 – 654; Synax. Eccl. CP., p. 801; H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, p. 56.
3. FAUSTINI] Hausta sunt haec nomina ex hieronymianis ad hunc diem. Dubitari potest num pro Faustino legendum sit Fausti, pro Fortunati Fortunatae. Nihil praeterea notatu dignum occurrit. — Comm. martyr. hieron., p. 649.
4. VALERIANI] Elogium Valeriani Abensae civitatis episcopi contractum est ex Floro seu Adone, quibus praeluxit Victor Vitensis, Historia persecut. Wandalicae, I, 40, cuius haec verba afferre iuvat: Qui in strata publica multo tempore nudo iacuit sub aere: annorum erat plus LXXX, quem nos tunc indigni in tali exilio meruimus salutare. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 744.

5. MAXIMINI] Hic primus, ut fertur, abbas Miciacensis (Saint-Mesmin de Micy) obiit anno c. 520. Vitarum quae supersunt nulla saec. IX antiquior. Primam, BHL. 5817, inscripsit Bertoldus monachus Miciacensis Ionae Aurelianensi episcopo († 843). Ceterae, BHL. 5814 – 5816, 5818 – 5820, ex illa pendent. Maximinum laudat Ermoldus Nigellus, inter Aurelianenses sanctos:

Heburti felix, qui primo hanc perficis arcem,
seu, Maximine, sancteve Avite, micas.

(M. G., Poet. lat., t. II, p. 28). Festum diem 15 decembris significat Wandelbertus:

Octavum cum deno, Maximine, retentas,
Aureliana ferax praebent cui rura Liaeum.

(Ibid., p. 601). Hodie ab Adone commemoratur, quem ceteri secuti sunt. — Anal. Boll., t. XXIV, p. 5 – 104; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 201; Id., Les sacramentaires, t. III, p. 389; J. Thillier et E. Jarry, Cartulaire de Sainte-Croix d'Orléans, in Mémoires de la Société archéologique et historique de l'Orléanais, t. XXX (1906), p. XXXVIII – XL et passim.

6. CHRISTIANAE] Gesta sanctae mulieris quae Hiberos ad Christi fidem convertit apposite subiecit Rufinus Hist. Eccl., l. X, 11, haud absimili narrationi de SS. Frumentio et Aedesio, quae superius allata est ad d. 27 octobris. Hiberi, hoc loco, intellegendi sunt sola pars huius gentis quae trans Cyrum fluvium fines incolebat, Romanae dicioni tum subiectos. Ad eorum urbem regiam, tempore Constantini imperatoris, adducta fuit captiva christiana, quae propter vitae sanctimoniam, miraculis etiam comprobatam, vulgi reverentia et admiratione potita est. Reginam, cuius filiolum suis precibus sanaverat, ad fidem allexit. Dein iuvante regina et propitio Dei numine, regem ipsum eiusque regnum Christo subdidit. Haec omnia Rufinus narratione non nihil ornatiori sed arguta et vivida rettulit, qualia nobis, inquit, fidelissimus vir Bacurius, gentis ipsius rex et apud nos domesticorum comes… exposuit cum nobiscum Palaestini tunc limitis dux in Hierusolymis satis unanimiter degeret. Praeclarum hoc testimonium non sine praeiudicata quadam diffidentia exceperunt critici Rufinum allatrare soliti. Nunc alii prodierunt qui in ea re Rufinum furti insimularent, quasi laudem Gelasio Caesariensi propriam sibi surripuisset. Nostrum non est hoc loco Rufini vindicias postulare (controversiam dedita opera scite expedivit F. Diekamp, Analecta Patristica, in Orientalia Christiana, fasc. 117, Romae, 1938, p. 16 – 19). Eius autem narratio fidem suam ipsa defendit, ut certo comperiet quicumque ab incommodo fontium hibericorum aditu deterritus non fuerit. Legitime igitur ex ea refert Baronius gentem illam tempore Constantini ad fidem Christi perductam fuisse; quamquam nuper b. m. Ioseph Markwart, doctissimus homo, cui sententiae passim receptae raro placebant, maluit conversionem Hiberorum incidisse in annos 355 – 356, quam sane mirabilius contigisse dixeris, languente bello quod Constantius II cum Persis parum feliciter tunc gerebat (J. Markwart, Die Bekehrung Iberiens und die beiden ältesten Dokumente der iberischen Kirche, in Caucasica, fasc. 7; cf. Anal. Boll., t. L, p. 39 – 42; t. LI, p. 23 – 24). Rufini narrationem in suos usus converterunt, praeter Gelasium Caesariensem, Socrates, Hist. eccl., I, 20; Sozomenus, II, 7; Theodoretus, Hist. eccl., I, 24; Gelasius Cyzicenus, III, 10, 1 – 21 (ed. G. Loeschcke et M. Heinemann, Leipzig, 1918, p. 150 – 54), Theophanes, Chronographia, ed. de Boor, p. 24, alii, quorum longum agmen hic perlustrare prorsus inutile est, quandoquidem de conversione Hiberiae nullus eorum quidpiam discere potuit quod in Rufini narrationem non refunderetur. Si quid novi aut antea inauditi in aliquo ex eorum testimoniis erumpit, id sola fecit fingendi licentia vel librariorum socordia. Ipsis Hiberis, qui saec. IV, et diu etiam postea proprias litteras non habebant, a Rufino rerum suarum memoria reddita est, ea via de qua ambigi non potest. Nempe Socrates, l. c., de conversione Hiberorum compendio refert narrationem quam conceptis verbis asseverat Rufino factam a Bacurio. Eius historia anno 696 in armeniam linguam translata fuit a Philone Tiracensi, uno ex iis Armeniis qui illa aetate cum Ecclesia graeca coniuncti erant (P. Peeters, A propos de la version arménienne de l'historien Socrate, in Mélanges Bidez, p. 647 – 75). Ex armenia recensione Socratis, testimonium Bacurii a Rufino perscriptum pervenit ad ementitum illum Moysen Chorenensem, qui non ante extremum saeculum VIII vel etiam initio saec. IX, illud inseruit in lib. II, c. 86, suae historiae Armeniae, artificiose contextum cum Actis parum sinceris SS. virginum Rhipsimae et sociarum, quarum memoria superius evocata est ad diem 29 septembris. Rursus haec mixtura historiae et fabulae a pseudo-Moyse temperata argumentum praebuit bipartitae narrationis de conversione Hiberiae et de Vita sanctae Nino, cuius hibericum exemplar, aut certe apographum ab eo non longe dissitum, descriptum fuit anno 973 in Šaṭberd monasterio armeno-georgico Calarzenae (ed. E. Thaqaïšvili, Sami isṭoriuli kronika, Tiphlisii, 1890; Id., Ahli varianti dsm. Ninos tzhovrebisa anu meore nadsili K'artlis mok'tzevisa, ibid., 1891). Poetici huius libelli, quo in litteris hagiographicis Hiberiae nullus celebratior, exstant et seorsim et in Annalibus regni recensiones variae, quarum praecipuae indicatae sunt Anal. Boll., t. LI, p. 49 – 50. Eiusdem historiae sinceriorem formam, quam exeunte saec. X ex Theodoreto transtulit Ephraem Mtzire, Hiberi satis incuriose accepisse videntur (de qua versione Anal. Boll., t. XLVI, p. 241 – 42). Ne quis tamen existimet summam rerum quarum notitia apud eos, post tot saecula, peregrino libello innovata est, in ipsa Hiberia tam inauditam fuisse ut tunc primum inventa fuisse crederetur. Silentibus enim litteris, antiqui lapides clara voce loquebantur. Exstant hodieque in Hiberia vetustissima fidei christianae monumenta, inter quae primum locum obtinent ecclesia minor Sanctae Crucis Meschithensis et ei contigua metropolitana ecclesia, quae inde a priscis temporibus vocitatur Columna Vitalis (vide G. Tschubinaschwili, Untersuchungen zur Geschichte der georgischen Baukunst, t. I, 1: Die kleine Kirche des heiligen Kreuzes von Mzcheta, Tiflis, 1921; Id., Ramodenime tavi k'artuli helovanebis istoriidan, ibid., 1926, p. 34 et seqq.). Utrum altera ex his duabus ecclesiis reapse condita fuerit saec. IV, altera saec. VII, architectonum est decernere. Prorsus tamen certo constat, historiarum etiam testimoniis, utramque saeculis aliquot iam exstitisse, antequam de Moysis Chorenensis libro quippiam Hiberis innotesceret. Neque bona fide licet infitiari his aliisque Hiberiae sanctuariis antiquitus adhaesisse populares memorias quae cum Rufini narratione haud ambigua consonarent. Ad nomen Christianam haec notat Baronius: “eo quod nomen eius incognitum haberetur, non proprio sed appellativo potius nomine Christiana ancilla dicta videtur.” Utinam addidisset quis primus noluerit nobilem feminam esse innominatam. Nativum eius nomen, quod Rufinus certe a Bacurio audierat, ex eius memoria excidit: quam oblivionem ipse et qui eius narrationem exscripserunt satis aequo animo tulisse videntur. Graeco tamen hagiographo in mentem venit ut sanctae nomen faceret Θεόγνωστον, scilicet “soli Deo notam”. Huius agnominis ansa etiam esse potuit libellus περὶ τῶν Ἰβήρων ὅπως ἦλθον εἰς θεογνωσίαν, cui graeca menaea locum dederunt ad d. 27 octobris. Excogitatae appellationis hic effectus fuit ut Copti (BHO. 811), Arabes, Aethiopes, et, inopinato sane exemplo, eruditi quidam recentiores sibi persuaderent Hiberos ad fidem adductos fuisse a S. Theognosta (cf. Anal. Boll., t. XXVI, p. 120 – 22; t. L, p. 44). In hac tamen re auctoritas esto testium indigenarum. Moyses Chorenensis Hiberiae illuminatrici nomen Nune fuisse refert. Iamvero Abraham catholicus Armeniorum, extremo saec. VI vel ineunte VII, in litteris ad Cyrionem Meschithae archiepiscopum asseverat iugem semper fuisse piorum fidelium commeatum hinc ex Hiberia ad sanctam metropolim Edšmiadsin, inde vero ex Armenia ad Sanctam Crucem Meschithensem (cf. Anal. Boll., t. LIII, pp. 262, 305 – 306). Proinde plus quam probabile est nomen Nune a Moyse Chorenensi traditum, formam esse armeniis auribus accommodatam nominis Nino, quo Hiberi gentis suae patronam usu constantissimo vocare consueverunt. Peregrinum hoc vocabulum ei notum non fuisse qui S. Christianam in latinorum fastis primus inscripsit, satis probabile videtur. Hic tamen memoriam subit exemplum alterius S. Christinae, quam certa indicia suadent sic appellatam fuisse ab hagiographo, qui verum eius nomen Siram autumaverit positum esse pro Syra, quasi nomine gentis (vide ad d. 15 martii). S. Nino sepulta fuisse credita est in Bodbe, non procul ab urbe Signakh, in antiquo tractu Balasakan, ad orientem Cachethiae (Anal. Boll., t. LI, p. 32). De die obitus nihil traditum est. Antiquissimus indiculus sanctorum Hiberorum, S. Nino festum indicit in sabbatum alterum post Pascha (H. Goussen, Ueber georgische Drucke und Handschriften die Festordnung und den Heiligenkalender des altchristlichen Jerusalem betreffend, München, 1923, p. 40). Sed proprie videtur hac die commemorata fuisse Sanctae Crucis Meschithensis dedicatio (Tschubinaschwili, Untersuchungen, t. c., p. 6 – 7). Ipsi S. Nino apud Hiberos hodie sacer est dies 14 ianuarii. Armeni eam recolunt die mensis sahmi 20, sive octobris 29. Biduo ante hunc diem, fortuito vel aliter, in Graecorum menaeis posita est modo memorata narratiuncula de Hiberorum conversione. Sanctae Nino gesta Hiberis semper fuerunt perenne et inexhaustum disserendi argumentum. Simul enim cum accepto baptismate gens eorum avitam fatorum viam mutavit atque e sublustri umbra originum ad orbis christiani lucem emersit. Itaque de sancta Nino tot libri, libelli et disquisitiones sunt quotquot agunt de antiqua Hiberiae historia. — Synax. Eccl. CP., p. 167 – 70, ad d. 27 oct.; I. Ǧavakhov (Ǧavaḫišvili), Propovědničeskaia dějatelnost' ap. Andreja i sv. Niny v' Gruzii, in Žurnal Ministerstva Narodnago Prosvěščenija, t. CCCXXXIII (1901), p. 77 – 113; vide etiam eiusdem Historiam Hiberiae, georgice scriptam (cuius recentiorem formam non assecuti sumus); Marjory Wardrop et J. O. Wardrop, Life of St. Nino, in Studia biblica et ecclesiastica, t. V, 1, Oxford, 1900 (cf. Anal. Boll., t. XX, p. 339); E. Taqaïšvili. Obraščenie Gruzija (v' hristianstvo), in Zbornik materialov dlja opisania městnostej i plemen Kavkaza, t. XXVIII, 1900, p. 1 – 116; C. Kekelidze, Die Bekehrung Georgiens zum Christentum, in Morgenland, Heft 18, 1928; Anal. Boll., t. LI, p. 5 – 58.
7. EUSEBII] De eo diximus ad 1 aug., qui est dies depositionis. Sed cum eodem die fiat commemoratio SS. Machabaeorum, Clemens VIII assignavit hunc diem 15 dec., Iohanne Stephano episcopo Vercellensi procurante. Ita Gavantus-Merati, Thesaurus sacrorum rituum, t. II, p. 220. Ordinatio S. Eusebii nec in hieronymiano nec in martyrologiis classicis recolitur. Huius memoriam servasse credenda est ecclesia Vercellensis. De translata iterum festivitate pauca notata sunt ad diem sequentem. — Act. SS., Aug. t. I, p. 3.

XVII KAL. IAN.

[1] Sancti Eusebii episcopi Vercellensis et martyris, de quo kalendis augusti, et pridie huius diei eius refertur memoria.

[2] Trium puerorum Ananiae, Azariae et Misaelis, quorum corpora apud Babyloniam sub quodam specu sunt posita.

[3] Ravennae sanctorum martyrum Valentini magistri militum, Concordii eius filii, Navalis et Agricolae, qui in persecutione Maximiani pro Christo passi sunt.

[4] Formiis in Campania sanctae Albinae virginis et martyris sub Decio imperatore.

[5] In Africa passio plurimarum sanctarum virginum, quae in persecutione Wandalica sub Hunnerico rege ariano suspendia, pondera, laminasque ignitas tolerantes, martyrii agonem feliciter consummarunt.

[6] Viennae beati Adonis episcopi et confessoris.

[7] Aberdone in Hibernia sancti Beani episcopi.

[8] Gazae in Palaestina sancti Irenionis episcopi.

DECEMBRIS 16

1. EUSEBII] Occurrente octava Conceptionis B. Mariae Virginis ad diem 15 dec., quae a Clemente VIII festivitati S. Eusebii assignata fuerat, hanc postridie celebrandam mandavit Benedictus XIII, decreto edito die 7 iul. 1728. — Gavantus-Merati, Thesaurus sacrorum rituum, t. II, p. 220.
2. PUERORUM] Usuardi est elogium, qui diem et nomina a Floro et Adone accepit, cetera autem a libello de Vita et obitu sanctorum Patrum BHL. 6544, c. 59, mutuatus est. In hieronymiani martyrologii codice Epternacensi ad diem 24 april. haec leguntur: Babilonia magna Ananiae, Azariae, Misael egressio de igne, quae in altera recensione paulo fusius exhibentur. Apud Graecos non hodie sed dec. 17 (interdum 18, 20), vel etiam die dominica quae Natale Domini proxime antecedit, simul commemorantur tres Pueri cum propheta Daniele (de quo supra, ad diem 21 iul.). Temporibus Leonis I imperatoris (457 – 474) Babylone Constantinopolim advectae sunt reliquiae τῶν παναγίων τριῶν παίδων Ἀνανίου, Ἀζαρίου, Μισαήλ, quae paulo post sub Anastasio ab Euphemio archiepiscopo (491 – 496) ad sepulcrum S. Danielis stylitae († 493) compositae sunt (Vita BHG2. 489, c. 92). Unius e tribus manum, Babylone non sine portento allatam, Alexandriae ab Apollinare patriarcha (551 – 570) in basilica eorum nomini dicata honorificentissime conditam esse narrant Acta SS. Cyri et Iohannis BHG2. 469, c. 2 – 5 (editionum lacunam nuper explevit Th. Nissen in Anal. Boll., t. LVII, p. 69 – 70). Sed et in Africa trium puerorum reliquiae depositae reperiuntur. Praeter ὑπόμνημα menologio metaphrastico insertum BHG2. 485, editae sunt orationes a S. Ephraem Syro, a Cyrillo Alexandrino, ab Eustathio Thessalonicensi BHG2. 486 – 488 et a Germano Constantinopolitano conscriptae (S. N. Lagopates, Γερμανὸς ὁ Β᾽, Tripoli, 1914, p. 301 – 309). In codicibus latent laudationes aliae, auctoribus Michaele monacho, Niceta Paphlagone, cet., atque narratio satis antiqua, S. Athanasio Alexandrino supposita, quae ἄθλησις vel ἀνδραγαθήματα passim inscribitur (inc. Βούλομαι τοίνυν ὑφήγησιν). — Synax. Eccl. CP., pp. 317 – 22, 325, 329; Comm. martyr. hieron., p. 208; H. Delehaye, Les saints stylites (Bruxelles, 1923), pp. LIII, 87, 102; Les origines du culte des martyrs2, p. 215; Anal. Boll., t. XXVII, p. 171; t. XXXII, p. 207; L. Petit, Bibliographie des acolouthies grecques (Bruxelles, 1926), p. 56.
3. VALENTINI] Hodie sub loci indicio Ravenna, meminit martyrologium hieronymianum Valentini, Novalis, Agricolae, Concordiae. Priora tria nomina iam agnovimus. Valentinus alius non est ab Africano martyre de quo noster, die 13 nov., item falso sub: Ravennae. Novalis, hic Navalis dictus, Agricolae coniunctus, corrigendus videtur: Vitalis. Concordia, seu, ut alii codices habent, Concordius, unde ortus sit nescimus. Antestatur Baronius Bedam et Adonem, qui de his martyribus ne verbum quidem proferunt. Usuardus trium meminit: Valentini, Naulis et Agricolae. Nulla exstat Passio antiqua. Fontem elogii sui Baronius nominat Hieronymum Rubeum (Girolamo Rossi) in Historiarum Ravennatum libro II, qui anno 1572 primum in lucem prodiit. — Comm. martyr. hieron., p. 650; Anal. Boll., t. XLVII, p. 17 – 18.
4. ALBINAE] Hanc fastis inseruit Baronius, qui “ex antiquis monumentis ecclesiae Caietanae” acceperat Passionem BHL. 233, sequiore aetate conscriptam ad exemplum Passionis ficticiae S. Reparatae martyris Caesareae BHL. 7183 – 7186. Palaestra Albinae assignatur Caesarea Palaestinae, cuius corpus primum delatum narratur in locum qui dicitur Scauri, haud procul Formiis, inde Caietam (BHL. 233a). — F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 163 – 64.
5. VIRGINUM] Nunc primum fastis inscriptae sunt ex Victoris Vitensis Historia persec. Wandalicae, II, 24 – 25. Hic postquam earum certamen descripsit ita pergit: quarum acerbitate poenarum plurimas tunc scimus extinctas; aliae, quae remanserunt, cutibus arescentibus factae sunt curvae. De ecclesiastica qualibet veneratione nihil apud Victorem.
6. ADONIS] Liber episcopalis Leodegarii: XVII kal. ian., sancti Adonis Viennensis episcopi mirae sanctitatis viri anno ab incarnatione Domini DCCCLXXV, indictione VIII. Rexit autem ecclesiam suam XVI annos et sepultus est in ecclesia apostolorum Viennae. Ad quae Baronius oscitanter haec scripsit in commentario: “De eo hic Bedae martyrologium. Hic ille ipse qui chronicon scripsit perduxitque usque ad annum Domini 880.” Neque agnovit collectorem martyrologii, quem existimabat cognominem Treverensem. Monachus fuit, discipulus Lupi Ferrariensis (M. G., Epist., t. VI, p. 102). Anno 869 litterae ad eum datae sunt a Ludovico II imp. et a Karolo rege (ibid., p. 175 – 76), et inde ab anno 863 ad 867 complures accepit a Nicolao I et ab Hadriano II (ibid., p. 284 – 714). Interfuit concilio Tullensi II apud Tusiacum (Thuzey) 22 oct. 860. Anno 875 subscripsit litteris pro monasterio Trenorchiensi (Tournus). Antiquae non sunt neque lectu dignae Vitae BHL. 82, 83. — L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, pp. 201, 210; Mabillon, Acta SS. Ordinis S. Benedicti, saec. IV, 2, p. 261 – 75; W. Kremers, Ado von Vienne, Steyl, 1911; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. V, p. 3.
7. BEANI] Huc congestus est errorum acervus, quos pro viribus singillatim dispellemus. Baronius in annotationibus: “Vet. manuscr. ex quibus Molanus hac die. Fuit hic episc. Aberdonensis, ut idem testatur.” Unde clarum est Baronium unum auctorem habuisse Molanum, qui tamen Aberdonam, insignem Caledoniae septemtrionalis urbem, caverat ne in Hibernia, ut noster, collocaret, sed scripserat: in Hybernia Beani episcopi primi Aberdonensis et confessoris, nempe quasi episcopus Aberdonensis in Hibernia sive diem clausisset ultimum sive cultus esset. Praemissa littera c significat Molanus sibi pro fonte fuisse Cartusianorum Coloniensium editionem Usuardi, qui adhibitis collectaneis Hermanni Greven accurate scripserant: in Hybernia Beani episcopi et confessoris. Hunc fuisse qui saeculo XI vixit primum episcopum Aberdonensem, seu verius Murthlacensem, cum sedes Murthlacho Aberdoniam translata sit regnante Malcolmo II, sibi persuaserat Molanus ex Hectoris Boethii Scotorum Historiis, lib. XI, Lutetiae editis anno 1526. In quo tamen erravit, nam ad diem 16 decembris memoratur Mo-Beóóc, quae alia est forma nominis Beani in martyrologio gadelico quod saeculo IX ineunte composuit Óengusius (ed. W. Stokes, The Martyrology of Óengus the Culdee2, p. 252). Eundem memorant ad 16 decembris et Gormanus, ed. W. Stokes, The Martyrology of Gorman, p. 240, ubi vocatur Mo-Phioc, et Michael O'Clery, The Martyrology of Donegal, ed. J. O'Donovan, p. 336. Neque meliori iure sibi persuaserunt decessores nostri, Act. SS., Oct. t. XI, p. 1034 – 38, Beanum Murthlacensem episcopum die 26 octobris cultum fuisse, cum ad eum diem martyrologium Tamlachtense, saec. IX ineunte, meminerit Beoain, cuius reliquiae servabantur in Ulb Echach Ulad i Tamlachtain Umail ic Loch Bricrenn, in Hibernia (ed. R. I. Best et H. J. Lawlor, The Martyrology of Tallaght, p. 84; cf. Óengus, ed. cit., p. 218; Gorman, ed. cit., p. 204; O'Clery, ed. cit., p. 284). Verum, omisso episcopo Murthlacensi, qui huc omnino non pertinet, recta adeundae sunt priscorum carminum gadelicorum annotationes. Haerent dubii commentatores Óengusii, ed. cit., p. 560, utrum Beanus seu Mo-Beoc, qui hodie colitur, ex Loch Garman, hodie Wexford, fuerit an ex Loch Gerg, vulgo Lough Derg, toto orbe celebri ob S. Patricii Purgatorium. Si annotationibus credere malueris Gormanianis, ed. cit., p. 240, vixit Beanus, alias Mo-Bióc, Mo-Phióc, recte Beó-Aed seu Áed-Beó, ad oras sinus Wexfordiensis, loco dicto Ard Camrois, vel in Ros Cáin, quod forte legendum est Ros Camm, Connaciae loca prope Gaillim, anglice Galway. Ceterum, Beani illius Hiberni gesta prorsus ignorantur, nisi tamen idem est ille qui vixit in insula lacus Gerget colitur die 1 ianuarii (die 25 iulii secundum alios) sive Aidus mac Bric, de quo Act. SS., Nov. t. IV, p. 495 – 531; Anal. Boll., t. LV, p. 290. — A. P. Forbes, Kalendars of Scottish Saints (Edinburgh, 1872), p. 277; W. Reeves, ap. J. O'Donovan, The Martyrology of Donegal, p. 337 – 39.
8. IRENIONIS] Hunc adduxit Baronius non e solitis libris Graecorum sed e Vita S. Porphyrii Gazensis auctore Marco diacono BHG2. 1570, quam latine legerat apud Lipomanum. Praetereundo virum inclutum laudat Marcus, sed fatetur opus esse libro separato ut plene conscribatur eius vita (c. 11). Aeneam ei successisse narrat, post quem sedit Porphyrius. De cultu liturgico ipsi habito apud Gazenses desunt indicia quaecumque. Ecclesia Irene nomen habebat ab Irenione conditore non sancto tutelari (c. 18). Inter patres concilii Antiocheni anno 363 sedit Εἰρηνίων Γάζης, teste Socrate, Hist. eccl., III, 25.

XVI KAL. IAN.

[1] Eleutheropoli in Palaestina sanctorum martyrum Floriani, Calanici et sociorum quinquaginta et octo, qui tempore Heraclii imperatoris a Saracenis ob Christi fidem occisi sunt.

[2] Massiliae in Gallia beati Lazari episcopi, quem Dominus in evangelio a mortuis suscitasse legitur.

[3] Romae sancti Ioannis de Matha, fundatoris Ordinis sanctissimae Trinitatis redemptionis captivorum, cuius festivitas agitur sexto idus februarii ex decreto Innocentii undecimi.

[4] In monasterio Fuldensi sancti Sturmii abbatis et Saxoniae apostoli, quem Innocentius secundus in concilio Lateranensi secundo in sanctorum numerum retulit.

[5] Bigardis prope Bruxellam sanctae Wivinae virginis, cuius egregiam sanctitatem miracula crebra testantur.

[6] Constantinopoli sanctae Olympiadis viduae.

[7] Andaniae apud Septem Ecclesias beatae Beggae viduae, sororis sanctae Gertrudis.

[8] Eodem die translatio sancti Ignatii episcopi et martyris, qui tertius post beatum Petrum apostolum Antiochenam rexit ecclesiam; cuius corpus ab urbe Roma, ubi ipse sub Traiano passus fuerat, Antiochiam delatum, extra portam Daphniticam in coemeterio ecclesiae positum fuit; in qua celebritate sanctus Ioannes Chrysostomus concionem ad populum habuit; postmodum vero eius reliquiae rursus Romam translatae sunt et in ecclesia sancti Clementis una cum corpore eiusdem beatissimi papae et martyris summa veneratione reconditae.

DECEMBRIS 17

1. FLORIANI] Florum secutus haec scribit Ado: in Oriente apud Eleutheropolim civitatem sanctorum martyrum quinquaginta qui sub Sarracenis passi sunt. Excerpta sunt ex Passione sexaginta martyrum BHL. 5762 m, de qua iam ad 6 nov., ubi de martyribus decem qui Hierosolymis necati sunt. Quinquaginta ex eadem turma residui Eleutheropoli martyrium fecisse narrantur mense decembris die septima decima. Calanicum et Florianum suppeditavit Petrus de Natalibus, Catal., I, 73 ex Passione S. Floriani et sociorum, BHL. 3053 b, quae eorumdem martyrum Palaestinensium historiam refert, a Bononiensibus Floriano male aptatam. Huius quippe reliquias illi se habere arbitrati sunt. Calanicus seu Callinicus unus est ex decem martyribus de quibus modo diximus. — Act. SS., Nov. t. III, p. 247 – 50; Anal. Boll., t. XXIII, p. 289 – 307.
2. LAZARI] Ab Adone primum in fastis latinis locus datus est Lazaro antequam fabulis Massiliensium initium factum fuit; nullum proinde profert indicium loci, neque de quovis episcopatu quicquam scivit. Episcopum Massiliensem eum fingendi ansam fortasse dedit sepulcrum Lazari episcopi Aquensis saec. V, qui ultimos vitae annos Massiliae transegit et in crypta monasterii Sancti Victoris depositus fuit. In synaxariis Graecorum ad diem 4 (5) mai. (in codicibus nonnullis et 17 vel 16 oct.) memoria agitur translationis reliquiarum Lazari ab insula Cypro Constantinopolim mandante imperatore Leone VI, conditore monasterii eius nomini dicati. Sunt et exemplaria ubi ad 17 (18) martii legatur: ἡ ἀνάστασις τοῦ δικαίου Λαζάρου τοῦ φίλου τοῦ Χριστοῦ. De Vita Lazari BHL. 4802 – 4804 variisque libellis apocryphis quorum mentio est ad dies 22 et 29 iul., tempus et oleum perdere non iuvat. — Synax. Eccl. CP., pp. 144, 146, 544, 548, 658, 660; Saints de Chypre, in Anal. Boll., t. XXVI, p. 257 – 58; Th. Zahn, Forschungen zur Geschichte des Neutestamentlichen Kanons, t. VI (Leipzig, 1900), p. 51 – 52; G. Morin, S. Lazare et S. Maximin, Paris, 1897; Anal. Boll., t. XVI, p. 517.
3. IOANNIS] Nulla exstat S. Iohannis de Matha Vita ab aequali scripta. Eius gesta divelli non possunt ab originibus Ordinis Sanctissimae Trinitatis, quae quam obscurae sint satis constat ex dictis ad d. 4 nov. (in S. Felice de Valois). Rem satis intricatam inenodabilem fecerunt inverecundi scriptores qui cum Trinitariorum historiis historias commiscuerunt Mercedariorum. Harum falsitatum vestigia servaverunt editiones duae martyrologii Romani, Veneta ann. 1683 et Bononiensis ann. 1685. Die 10 februarii 1685, petentibus Mercedariis, praecepit S. Congregatio Rituum ut delerentur verba illa pro diebus translationis festi sanctorum Ioannis de Matha et Felicis de Valois: “Die 8 februarii, sancti Ioannis de Matha confessoris, qui fuit unus de primis fundatoribus Ordinis sanctae Mariae de Mercede redemptionis captivorum; et die 20 novembris, sancti Felicis de Valois confessoris qui fuit unus de primis fundatoribus Ordinis sanctae Mariae de Mercede Redemptionis Captivorum.” (Benedictus XIV, De servorum Dei beatificatione, l. IV, 2, c. 17). Huius commentarii non est paucis verbis iudicare causam quam ex integro adhuc nullus iudex serio cognovit. Ius dicent nostri in Actis Sanctorum, sub die 17 decembris, postquam ad criticae disciplinae leges quaesierint de litteris Innocentii p. III quae Ordinis ortum tangunt (cf. Act. SS., Nov. t. II, 1, p. 215 – 16), de publicis instrumentis, de annalium scriptoribus quorum praecipui sunt Iacobus de Vitriaco († 1240), Libri duo quorum prior Orientalis sive Hierosolymitanae alter Occidentalis historiae nomine inscribitur (Duaci, 1597, lib. II, c. XXV), Albericus Trium Fontium, ad ann. 1198 (M. G., Scr. t. XXIII, p. 875), Thomas de Eccleston (c. 1258), Tractatus de adventu Fratrum Minorum in Angliam (ed. Little, p. 130), alii recentiores. Nec multo clariora sunt quae ad cultum pertinent. Affirmat Antonius Lupianus Zappata se suis oculis anno 1635 “vidisse processum, in quo testis asserebat se authenticam bullam canonizationis legisse occasione asportationis quarumdam scripturarum quam fecerunt religiosi Ordinis sanctissimae Trinitatis Redemptionis captivorum ab Hispaniis in Gallias;” verum, cum bulla canonizationis “nec inveniatur nec unquam fuerit reperta, licet maximis adhibitis diligentiis perquisita, non videtur tuto asseri posse eos per sollemnem canonizationem fuisse ab Urbano IV in sanctorum album relatos, et multo minus, cum eadem formalis canonizatio dicto innitatur et fidei memorati Antonii Lupiani Zappatae, quem insignem fuisse falsitatum inventorem et propagatorem, confictoremque historiarum, privilegiorum et bullarum, sibi assumpto titulo notarii apostolici et etiam aliquando monachi benedictini, latissime ostendunt Nicolaus Antonius in Bibl. Hispan. vet.,” cet. Ita Benedictus XIV, op. c., l. I, c. 41. Alio loco idem Benedictus pauca habet de reliquiis S. Iohannis quae Romae iacuerunt in templo Sancti Thomae in Formis ad annum 1655, quo “sub obtentu quod sacrum Fundatoris corpus conservaretur in ecclesia dissita …, ita ut debitum in ea cultum, qualis sanctum Fundatorem religionis decet, nullatenus obtineret, in mentem venit … duobus religiosis Trinitariis conversis calceatis … illud surripere et in Hispanias transferre; et res se habuit modo qui sequitur. Noctis tempore praedicti duo religiosi clam ad ecclesiam Sancti Thomae de Formis accesserunt, habitoque per fenestram ingressu, sepulcrum aperuerunt; et, cum in eo invenissent ossa S. Ioannis in superiori et eminentiori parte collocata, una cum oratione in eius honorem super illis apposita …, secum asportaverunt.” Ea dein in conventum Matritensem Patrum Trinitariorum discalceatorum detulerunt. De servorum Dei beatificatione, l. IV, part. II, c. 25, 12, 13. Die 21 oct. 1666 Alexander p. VII approbavit cultum ab immemorabili exhibitum sanctis Ioanni de Matha et Felici de Valois; die vero 24 ian. 1671, S. Rituum Congregatio decrevit eosdem sanctos in martyrologio Romano apponendos esse. — Anal. Boll., t. V, p. 154; P. Deslandres, L'Ordre des Trinitaires pour le rachat des captifs, Paris, 1903; Antonin de l'Assomption, Les origines de l'Ordre de la très sainte Trinité, Rome, 1925; Antonino dell' Asunta et Romano di S. Teresa, S. Tommaso in Formis sul Celio, Isola del Liri, 1927.
4. STURMII] Natus in Bavaria, Sturmi seu Styrme monachus factus est Friteslariensis, discipulus S. Bonifatio apprime carus (S. Bonifatii et Lulli epistolae, ed. Tangl, p. 65). Anno 744, Fuldense monasterium condidit, in quo post varios casus mortuus est anno 779 et sepultus (Annales Fuldenses antiquissimi, ed. Kurze, p. 137: Obit Sturmi abbas). De diutina contentione inter Sturmium et Lullum episcopum Moguntinum iam superius dictum est, ad diem 16, oct., ex Vita ipsa Sturmii BHL. 7924. Haec conscripta est ab Eigile, abbate Fuldensi quarto, qui cum Sturmio familiariter vixerat. Sturmium, tempore concilii Lateranensis II (1139) sanctis annumeratum, martyrologio inscribi voluit Benedictus p. XIV, anno 1748. — M. G., Scr. t. II, p. 365 – 77; E. E. Stengel, Urkundenbuch des Klosters Fulda, Marburg, 1913; M. Tangl, Bonifatiusfragen (Berlin, 1919), p. 27 – 41; F. Flaskamp, Sturm, in Westfälische Lebensbilder, t. II (Münster i. W., 1931), p. 1 – 14; M. Lintzel, in Sachsen und Anhalt, t. VIII (1932), p. 6 – 16.
5. WIVINAE] Monasterium Beatae Mariae de Bigardis, prope Bruxellas, quod recentiores Bigardiam Maiorem dixerunt, S. Wivina prima gubernavit. Fulgentio abbati Affligemensi († 1122) nota erat, si Balduino Ninovensi fidere fas est, qui in Chronico haec rettulit: Claruit plane hoc tempore sancta Wivina de Bigardis, eidem abbati [Fulgentio] tam pro religione quam pro castimonia familiaris (M. G., Scr. t. XXV, p. 525). Anno 1133, a Godefrido Lotharingiae duce privilegium obtinuit, quo sibi et sodalibus praedia et possessiones firmarentur (E. de Marneffe, Cartulaire de l'abbaye d'Afflighem, p. 79 – 81). Wivinam die 17 decembris 1170 obiisse communis est opinio, nullo tamen certo testimonio comprobata. Vitam BHL. 8982, inter Anecdota Iohannis Gielemans editam, ad monialium pios sensus mulcendos concinnasse videtur monachus aliquis Affligemensis paulo ante annum 1243, quo ab Affligemia Bigardia disiuncta est. Martyrologio et kalendario Bigardiensi saec. XIV natalis S. Wivinae die 17 decembris inscripta est, et die 25 septembris translatio seu elevatio ab Arnulpho abbate Affligemensi iussu Alardi episcopi Cameracensi anno 1177 facta. Suppresso monasterio sub fine saeculi XVIII, corpus S. Wivinae die 5 iunii 1805 Bruxellas in ecclesiam B. M. V. in Sabulo delatum est, ubi nunc gemino festo honoratur, diebus 17 decembris et 5 iunii. Editum est Officium cum Missa proprium in utraque festivitate Sanctae Wivinae virg. pro clero ecclesiae parochialis B. Mariae V. in Sabulone Bruxellis, in archidioec. Mechlinien., die 21 aprilis 1903 a S. Rit. Congregatione approbatum et die 22 aprilis 1903 a SS. Dno Leone p. XIII concessum, Romae-Tornaci, 1903. “Tabulas eius ecclesiae” ex Molano allegat Baronius. De psalterio saec. XII quod S. Wivinae usui fuisse fertur, dixit G. Morin, Le Psautier de Sainte Wivine, manuscrit conservé à Orbais, in Mélanges Godefroid Kurth, t. II, p. 139 – 44. In kalendario, ad diem 17 decembris, ascriptum est: Ob(iit) Vuivina.
6. OLYMPIADIS] Nicomediae non vero Constantinopoli, nec dec. 17 sed iul. 25, anno 408, exsul e vita decessit S. Olympias; quae cum iunior marito orbata esset virgo simul et vidua inter diaconissas et Deo sacratas virgines reliquum vitae tempus piissime transegit. S. Iohanni Chrysostomo addictissima, ab ipso sede pulso epistulas septemdecim accepit, quarum prima quandoque in menologiis post Vitam Chrysostomi (nov. 13) pro commemoratione S. Olympiadis (nov. 14) legenda proponitur; ita v. g. in codice Alexandrino 31 saec. XI, de quo Anal. Boll., t. XXXIX, p. 346 – 47. Alii fontes e quibus sanctae viduae constat historia hi sunt praecipui: Palladii Dialogus de Vita S. Iohannis Chrysostomi, c. 16, 17; Historiae Lausiacae, c. 56; Sozomeni Hist. eccl., l. VIII, c. 9, 24, 27; Vita denique BHG2. 1374 – 75, saeculo ut videtur V vel ineunte VI conscripta, et Translatio BHG2. 1376, a Sergia hegumena temporibus Sergii patriarchae (610 – 638) concinnata. Graecorum synaxariis inscripta est Olympias iul. 24 vel 25, rarius 26; in Slibae autem martyrologio una cum S. Iohanne Chrysostomo ad diem 12 sept. signatur (Anal. Boll., t. XXVII, p. 194). — Act. SS., Iul. t. VI, p. 5; Synax. Eccl. CP., pp. 841 – 42, 844; Anal. Boll., t. XV, p. 400 – 423; t. XVI, p. 44 – 51; Tillemont, Mémoires, t. XI, pp. 416 – 40, 629 – 31; G. Tiraboschi, Vita di S. Olimpia vedova e diaconessa, Parma, 1775; J. Bousquet, in Revue de l'Orient chrétien, t. XI (1906), p. 225 – 50; t. XII, p. 255 – 68.
7. BEGGAÈ] De Begga, Pippini I et Ittae seu Idubergae filia, uxore Ansegiseli, narrat scriptor suppar libelli de Virtutibus S. Geredrudis BHL. 3495: Anno autem trigesimo tertio post obitum beate Geredrude, inspirante Domino, venit in corde sue germane, nomine Becgane, ut sibi ipsa velit monasterium construere (c. 10). Hoc autem condidit Begga, post mariti sui necem, anno 691, apud Andanam (Andenne, prov. Namur). Obiit anno 693, testante eodem scriptore: Anno autem secundo, perfectis omnibus et bene dispositis, matrona illa migravit ad Dominum (ibid.). Vita Beggae BHL. 1083 variis fabulis inquinata saec. XII ineunte composita creditur. Fama est S. Beggam in honorem septem ecclesiarum Romanarum Andanae totidem oratoria fundasse. Hinc Henricus IV imp. in diplomate an. 1101: Villam Andanam quae ad septem ecclesias dicitur (L. Lahaye, Cartulaire de la commune d'Andenne, t. I, p. 1). De Begga silent vetera martyrologia, secus atque kalendaria quae supersunt inde a saec. XI (Anal. Boll., t. LVIII, p. 78). — Act. SS. Belgii, t. V, p. 70 – 125; L. Van der Essen, Étude critique sur les Vitae des saints mérovingiens de l'ancienne Belgique, p. 182 – 86; U. Berlière, Monasticon belge, t. I, p. 61 – 63; Misson, Le chapitre noble de Sainte-Begge à Andenne, 2e éd., Namur, 1889; V. Leroquais, Les bréviaires manuscrits des bibliothèques de France, t. II, p. 70.
8. TRANSLATIO] Ad diem 1 februarii dictum est de variis commemorationibus S. Ignatii, ubi et de ratione qua Beda motus fuisse videtur ut diem 17 dec. sancto martyri sacram haberet. Sane in Bedae elogio, non omissa mentione translationis reliquiarum Antiochiam, natalis Ignatii potius celebrabatur. Postquam kalendas februarias ceteris diebus anteponendas iudicavit Ado, die 17 dec. solam translationem nuntiavit, verbis usus S. Hieronymi, in libro De viris illustribus, XVI. Contio quae inter opera S. Iohannis Chrysostomi legitur BHG2. 816, habita quidem fuit in die susceptionis sacrarum reliquiarum, 17 octobris, ut videtur, non vero die 17 decembris, qui ad Adonis arbitrium inductus est. A quonam acceperit clausulam de translatione Romam Baronius notare omisit, et nihil de re sibi compertum haberi ingenue fatetur. In Annalibus ad annum 637 eam refert, cum a Saracenis Antiochia capta est, subditque: “Romam autem translatas tunc fuisse venerandas reliquias Ignatii martyris Antiochia constans fama vetusque traditio potius quam scripta significant.” — Act. SS., Feb. t. I, pp. 33, 37; Comm. martyr. hieron., p. 756; Origines du culte des martyrs2, p. 199.

XV KAL. IAN.

[1] Philippis in Macedonia natalis sanctorum martyrum Rufi et Zosimi, qui ex numero discipulorum fuerunt, per quos primitiva ecclesia in Iudaeis et Graecis fundata est; de quorum etiam felici agone scribit sanctus Polycarpus in epistola ad Philippenses.

[2] Laodiceae in Syria passio sanctorum Theotimi et Basiliani.

[3] In Africa sanctorum martyrum Quincti, Simplicii et aliorum, qui sub Decii et Valeriani persecutione passi sunt.

[4] Ibidem sancti Moysetis martyris.

[5] Item in Africa sanctorum martyrum Victuri, Victoris, Victorini, Adiutoris, Quarti et aliorum triginta.

[6] Mopsuestiae in Cilicia sancti Auxentii episcopi, qui olim sub Licinio miles, potius elegit cingulum exuere, quam uvas Baccho offerre; factusque episcopus, praeclarus meritis in pace quievit.

[7] Turonis sancti Gratiani episcopi, qui a sancto Fabiano papa eiusdem civitatis primus episcopus ordinatus, multis clarus miraculis obdormivit in Domino.

DECEMBRIS 18

1. RUFI] Usuardinum est elogium, ex Adonis libello de Festivitatibus apostolorum et eiusdem martyrologio compositum. Adoni autem nullus Graecorum et inter Latinos unus praeivit Florus, qui ad diem dec. 17 S. Polycarpi epistulae ad Philippenses, c. 9, locum ab Eusebio seu Rufino, Hist. eccl., III, 36, 13, descriptum excerpserat. Cetera de suo addidit Ado parum feliciter. Non enim Philippis martyrio coronati censendi sunt Rufus et Zosimus, quos S. Ignatio dum ex Asia Romam perducitur, quasi socios et comites adnumerat Polycarpus. Neque de primis discipulis per quos primitiva ecclesia in Iudaeis et Graecis fundata est dicendus erat sive Zosimus, de quo praeterquam in allata epistula ad Philippenses nihil prorsus traditum est, sive Rufus, nisi is cum cognominibus confundatur quos Marc., XV, 21, et Apostolus, Rom. XVI, 13, commemorant. Utrumque martyrem simul cum Ignatio dec. 17 fastis inscripserat Florus; in diem sequentem transtulit Ado. — Th. Zahn, Ignatius von Antiochien (Gotha, 1873), p. 291 – 293; J. B. Lightfoot, The Apostolic Fathers, Part II (London, 1885), pp. 575, 921; Sollerius, Martyrologium Usuardi, pp. 749, 751; Anal. Boll., t. XXIX, p. 52; P. Collart, Philippes, ville de Macédoine (Paris, 1938), p. 465.
2. THEOTIMI] De more allegat Baronius Bedam, qui silet, recentiores quorum nomina reticet et vetera manuscripta, quae procul dubio intellegenda sunt apographa hieronymiana, ubi haec repperit: in Laodicia civitate natale Theotecni et Basiliani. Oscitanter lectum est Theotimi pro Theotecni, de quo ceterum nihil memoriae proditum est. Id unum notatu dignum videtur, ad 4 oct. in breviario Syriaco inscriptum esse nomen Θεότεκνος sine notatione geographica. Item eodem die in synaxariis Graecorum, ubi ἱερομάρτυς praedicatur, et Diogeni cuidam sociatur. In hieronymiano elogio Theotecnus et Basilianus hodie velut socii in martyrio producuntur; postridie iterum inscripti sunt: Laodacia civitate Theoticni et plurimis interiectis nominibus: Bassiliani. Laodiceam in Syria scripsit Baronius. — Comm. martyr. hieron., p. 651 – 53; Synax. Eccl. CP., p. 107.
3. QUINCTI] Vereor ne Quinctus seu Quinctius et Simplicius nuda nomina sint, ex laterculis hieronymianis dierum 18 et 19 dec. selecta. Silent enim monumenta. A Baronio subiuncta est sententia: qui sub Decii et Valeriani persecutione passi sunt, ex coniectura seu potius ex divinatione. Ita enim scribit in annotatione: “Fuit Quinctus episcopus in Mauritania temporibus Decii imp., ad quem exstat S. Cypriani epistola 71; inscribitur nomen eius in epistola ad Cornelium papam 54. An autem hic ille idem sit, non satis exploratum habeo.” — Comm. martyr. hieron., p. 651 – 54.
4. MOYSETIS] Martyrologiis omnibus inscriptus est inde a Floro qui illum repperit in codicibus hieronymianis cum aliis sub indicio in Africa. Nudum nomen nobis est. — Comm. martyr. hieron., p. 651.
5. VICTURI] Ea omnia requirenda sunt in hieronymianis ad dies 17, 18, 19 dec. E laterculis mirum in modum incompositis ad arbitrium coacta est manus quinque martyrum cum sequela aliorum XXX, XXXIII, XL cet.; discrepantium codicum varietatem totam persequi non iuvat. Esto ii omnes Afri sint martyres. De loco quo passi sunt, de genere mortis et tempore nihil traditum est. — Comm. martyr. hieron., p. 650 – 54.
6. AUXENTII] In fastos primum inductus est a Baronio, cum elogio ex Suida quod legerat latine redditum a Gentiano Herveto, apud Lipomanum, t. IV. Nihil ibi de die obitus, neque de veneratione ecclesiastica Auxentio tributa. — A. Adler, Suidae Lexicon, t. I, p. 415; J. Bidez, Philostorgius Kirchengeschichte, p. 67 – 68.
7. GRATIANI] Lege: Gatiani, al. Catiani. Silet Beda. Elogium Adonianum est paene ad verbum, inserta mentione Fabiani pontificis. Gregorius Turonensis, in Gloria conf., IV: Catianum enim episcopum a Romanis episcopis ad urbem Turonicam transmissum primumque Turonicis pontificem datum fama ferente cognovimus. Idem Gregorius Catianum cum aliis sex anno 250 ordinatum et in Gallias missum contendit Hist. Franc., I, 30. De eo iterum ibid. X, 31, cum elogio. Desinit: Obiit in pace et sepultus est in ipsius vici cimiterio qui erat christianorum. S. Martinus ad eius tumulum orasse fertur, vocemque sancti viri audisse benedictionem sibi reddentis (in Gloria conf., IV L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, p. 1 – 62; t. II2, p. 302; L. Levillain, in Revue d'histoire de l'Église de France, t. XIII, p. 173 – 86.

XIV KAL. IAN.

[1] Alexandriae in Aegypto beati Nemesii martyris, qui primo per calumniam quasi latro iudici delatus eoque crimine absolutus, mox in persecutione Decii christianae religionis nomine Aemiliano iudici accusatur; a quo geminatis suppliciis excruciatus cum latronibus iussus est incendi, Salvatoris deferens similitudinem qui una cum latronibus pertulit crucem.

[2] Nicaeae sanctorum Darii, Zosimi, Pauli et Secundi martyrum.

[3] Nicomediae sanctorum martyrum Cyriaci, Paulilli, Secundi, Anastasii, Sindimii et sociorum.

[4] In Mauritania sancti Timothei diaconi, qui ob Christi fidem post diros carceres in ignem coniectus martyrium consummavit.

[5] Gazae in Palaestina passio sanctorum Meuris et Theae.

[6] Antisiodori sancti Gregorii episcopi et confessoris.

[7] Aurelianis sancti Adiuti abbatis, prophetiae spiritu illustris.

[8] Romae sanctae Faustae matris sanctae Anastasiae, nobilitate et pietate insignis.

[9] Avenione beati Urbani papae quinti, qui sede apostolica Romae restituta, Graecorum cum Latinis coniunctione perfecta, infidelibus coercitis, de Ecclesia optime meritus est. Eius cultum pervetustum Pius nonus pontifex maximus ratum habuit et confirmavit.

DECEMBRIS 19

1. NEMESII] Nemesius e numero martyrum est quos recenset Dionysius Alexandrinus in epistula ad Fabium Antiochensem, apud Eusebium, Hist. eccl., VI, 41. De eorum commemoratione egimus ad diem 8 dec., in Macario. Elogium modice immutata refert verba Rufini interpretis. Inserta est mentio Aemiliani iudicis ex alio loco Historiae eccl., VII, 11. Nemesius aliquis cum aliis martyribus Alexandrinis recolitur in martyrologio hieronymiano ad 8 et 10 sept. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 753; Comm. martyr. hieron., pp. 495, 499; cf. p. 106.
2. DARII] Rursus ad laterculos hieronymianos, qui hisce diebus 18, 19, 20, 21 dec. non parum implicati sunt, recurrendum. Darius ibi non occurrit sed Daria, quae cum Chrysantho non Nicaeae sed Romae colitur in coemeterio Thrasonis (oct. 25). Horum multiplex est memoria in hieronymianis, praeter 19 et 20 dec. De Zosimo, ceterum ignoto, agitur 19, 20, 21 dec.; de Paulo item ignoto, 18, 19, 20 aug.; de Secundo non minus ignoto 19, 20, 21 aug. Hodie Paulus (Paulillus) et Secundus iterum recurrunt velut martyres Nicomedienses. — Comm. martyr. hieron., p. 651 – 60.
3. CYRIACI] Eodem ex fonte turbido haec hausta sunt, unde martyres quattuor Nicaeenses modo descripti. Si codicum litterae standum est, Cyriacus et socii non Nicomediae sed Nicaeae quoque passi sunt. Neutram commendant monumenta palaestram, eo minus quod Paulus (Paulillus) et Secundus, qui bis eodem die inscripti sunt, ad utramque pertinere censentur. De his nihil traditum esse iam dictum est, nihil quoque de Cyriaco. Syndimii loco scribendum Siddini, cui in codicibus passim episcopi dignitas tribuitur. Item Anastasio, et huic quidem recte. Fuit enim pontifex Romanus (399 – 401), qui in coemeterio Pontiani depositus est. — Comm. martyr. hieron., ll. cit., praesertim p. 654.
4. TIMOTHEI] Pluribus intenti non adverterunt martyrologii correctores de Timotheo Caesariensi iam actum esse ad diem 21 maii.
5. MEURIS] Excerpta sunt haec martyrum nomina ex Actis S. Porphyrii Gazensis episcopi BHG2. 1570: ἐπορεύθημεν ἐπὶ τὸ ἅγιον μαρτύριον τοῦ ἐνδόξου μάρτυρος Τιμοθέου ἐν ᾧ ἀπόκεινται καὶ ἄλλα τίμια λείψανα Μαίουρος μάρτυρος καὶ Θεῆς ὁμολογητρίας (c. 20). Unde statim perspicitur corruptum esse prius nomen, Meuris pro Μαΐουρ, seu, ut in synaxariis habetur, Μαΐωρ, latine potius Maior. Vidit Baronius Vitam Porphyrii in latina interpretatione Gentiani Herveti apud Lipomanum, t. V, ubi scribitur Meuris. Ex iis quae mox in annotationibus subdit: “Graeci itidem de his agunt,” cave ne intellexeris eodem die commemorari martyres. Fugisse Baronium videtur mentio Μαΐωρος in synaxariis die 15 (16) feb., Θεῆς die sive 26 sive 23 feb. Ambo illi hodie martyrologio Romano idcirco inscripti sunt, quod in Vita S. Porphyrii eorum nomina proxime sequuntur mentionem S. Timothei Gazensis (19 aug.), qui hodierna commemoratione S. Timothei diaconi in mentem Baronii revocatus est et secum traxit Maiorem et Theam. — Synax. Eccl. CP., pp. 467 – 468, 485, 492.
6. GREGORII] In altera martyrologii hieronymiani recensione legitur hodie: Autisiodoro beati Gregorii episcopi. Sedit inter Theodosium et Optatum, saec. VI, anno incerto. Eius gesta ignorantur. Baronius: “Apud Bedam depravate legitur Gregorius papa.” Nihil tale, ut patet, in Beda genuino sed in codice quodam corruptissimo. — Comm. martyr. hieron., pp. 653, 655; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 753; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 445.
7. ADIUTI] Lege: Aviti. Eius natalem habuimus ad 17 iun. Commemorationem transtulit Ado, proprio marte, ad dec. 19, cum elogio quod a nostro exscriptum est, omissa clausula et honorifice in eadem urbe tumulatus est. Depravatam nominis formam repperit Baronius inter auctaria Usuardina, nec advertit Adiuti sub vero nomine Aviti memoriam mense iunio iam admissam esse. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 753; Anal. Boll., t. XXIV, p. 84.
8. FAUSTAE] Baronius Faustae locum primus concessit in fastis, cuius nomen legerat in Actis S. Anastasiae BHL. 1795, ubi inter fictas epistulas ab Anastasia datas ad Chrysogonum, haec reppererat: Licet pater mihi cultor fuerit idolorum, mater tamen Fausta christianissima semper fuit. Haec me inter ipsa cunabula fecit fieri christianam (c. 4). Satis luculentum visum est testimonium a filia dictum pro Fausta ut sanctis haec ascriberetur, cuius ne mentio quidem ulla in reliquis Actis S. Anastasiae inicitur, nedum his genus mortis doceamur quo diem clauserit. Ceterum in Actis S. Anastasiae, praeter nomina aliquot martyrum quae hagiographo innotescere potuerunt, reliqua omnia licenter conficta sunt. Matris S. Anastasiae ne nomen quidem notum erat; certo certius inter hagiographi figmenta reponendum. — H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, pp. 58, 151 – 70, 222 – 49.
9. URBANI] Willelmus, qui pontifex Urbanum, nomen sibi elegit, ex nobili gente de Grimoard anno c. 1310 natus est in castro Grisaco, dioecesis Mimatensis. Ex monacho in prioratu Chiriaco primum, dein in monasterio Sancti Victoris Massiliensi O.S.B., anno 1352 abbas Sancti Germani Autisiodorensis factus est, anno 1361 coenobio Sancti Victoris Massiliensi praefectus. Variis legationibus per Italiam gestis, mortuo Innocentio V, anno 1362, sufficitur. Avenione in Urbem reversus anno 1367, post triennium, tumultuantibus Romanis, Avenionem redire cogitur, ubi mox obiit, die 19 decembris 1370. In ecclesia maiore primum depositus, dein Massiliam translatus est in monasterium Sancti Victoris. Postquam sedente Clemente VII antipapa, causa canonizationis instituta est, litteris mandata sunt innumerabilia miracula ad sepulcrum patrata (BHL. 8397). Verum, orto schismate, et christiana re publica prorsus turbata, negotium intermissum est saeculis ferme quinque. Tandem anno 1870, confirmatus est cultus ab immemorabili exhibitus et elogium martyrologio Romano insertum. Vitam BHL. 8399 – 8402 scripsit c. annum 1375 Wernerus de Haselbeck, qui Urbano p. V ab epistulis fuerat. De tempore quo Vita BHL. 8398 prodierit, non consentiunt eruditi. Certe non scripta fuit ante 1390, cum nitatur inquisitionibus quae annis 1376, 1379, 1390 peractae fuerant. — J.-H. Albanès et U. Chevalier, Actes anciens et documents concernant le bienheureux Urbain V pape, Paris, 1897; G. Schmidt, Der historische Wert der vierzehn alten Biographien des Papstes Urban V, Breslau, 1905, in Kirchengeschichtliche Abhandlungen, t. III; Anal. Boll., t. XXVI, p. 305 – 316; Anal. iuris pontificii, Ser. XIV, pp. 389 – 408, 517 – 42.

XIII KAL. IAN.

[1] Vigilia sancti Thomae apostoli.

[2] Romae sanctorum martyrum Liberati et Baiuli.

[3] Alexandriae sanctorum martyrum Ammonis, Zenonis, Ptolomaei, Ingenis et Theophili militum, qui tribunalibus astantes, cum quidam christianus in suppliciis positus trepidaret et iam pene ad negandum declinaret, vultu, oculis ac nutibus illum conabantur erigere; cumque hac de causa totius populi clamor in eos prosiliret, prorumpentes in medium christianos se esse testati sunt; per quorum victoriam Christus, qui suis eam animi constantiam dederat, gloriosissime triumphavit.

[4] Geldubae sancti Iulii martyris.

[5] In Arabia sanctorum martyrum Eugenii et Macarii presbyterorum, qui a Iuliano apostata, cum ipsius impietatem arguissent, saevissimis plagis affecti atque in vastissimam eremum relegati, gladio caesi sunt.

[6] Antiochiae natalis sancti Philogonii episcopi, qui ex causidico ad eam ecclesiam regendam Dei nutu accersitus, adversus Arium una cum sancto Alexandro episcopo et sociis primum pro fide catholica certamen iniit clarusque meritis quievit in Domino; cuius annuam festivitatem sanctus Ioannes Chrysostomus praeclaro encomio celebravit.

[7] Brixiae sancti Dominici episcopi et confessoris.

[8] In Hispania depositio sancti Dominici de Sylos abbatis Ordinis sancti Benedicti, miraculis in captivorum liberatione celeberrimi.

DECEMBRIS 20

2. LIBERATI] Liberatus, cuius nomen e laterculis martyrologii hieronymiani ad d. 20 et 21 dec. acceptum est, Romanis martyribus aliter accenseri non potest, quam coniectura, eaque nonnihil audaciori qua idem censeatur ac quasi cognominis ille Liberalis in coemeterio viae Salariae veteris sepultus (april. 24). Scribit Usuardus: item in Amphitrea Liberati, quae verba quaestionem obscuriorem faciunt nedum tenebras dispellant. Baiulus nec martyr est nec homo, sed glossema ex duabus vocibus editum: in civitate GildoBA IULI. — Comm. martyr. hieron., pp. 655, 659 – 60; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 755.
3. AMMONIS] Elogium Usuardi, qui paulo contractum refert Adonem, ex Rufino, Hist. eccl., VI, 41. Sunt enim Ammon et socii ex martyribus quos recenset Dionysius Alexandrinus in epistula ad Fabium Antiochensem, apud Eusebium. Qua ratione in martyrologio anniversarium nacti sint diximus superius ad diem 3 dec., in Macario. Ingenis graece est Ἰγγένης, Ingenuus apud Rufinum. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 754 – 55.
4. IULII] In codicibus hieronymianis tum ad hunc diem tum ad sequentem legimus in Thracia civitate Gildoba Iuli. Hactenus a geographis in Thracia nulla reperta est Gildoba. Interim certa est veterum codicum lectio. Paulo superius notatum est ex truncatis nominibus civitatis et martyris coaluisse Baiulum qui in sanctorum catalogum irrepsit. — Comm. martyr. hieron., pp. 655, 660; Origines du culte des martyrs2, p. 242.
5. EUGENII] Baronius auctores invocat Graecos in menologio, scilicet menaeis seu synaxariis, item Passionem S. Artemii in latina interpretatione apud Lipomanum, tandem Acta S. Patermuthii “in codice manuscripto bibliothecae Sancti Petri” in Vaticano, de quo mox dicemus. Ex Passione S. Artemii BHG2. 172 habemus sanctos a Iuliano in exsilium actos: Emisit eos Oasim, qui est pestilens locus in Arabia ut in quo venti spirant exitiosi. Unde etiam nullus ex eis qui illuc mittuntur duravit usque ad annum, sed gravibus morbis correpti omnes pereunt celerrime. Cum ergo illuc relegasset sanctos Eugenium et Macarium tyrannus ibi etiam iussit eorum amputari capita. Itaque post aliquot dies vigesimo decembris acceperunt beatum finem (Lipomanus, t. VI, p. 355). Eadem refert Passio BHG2. 171, c. 39, ubi distinctius exprimitur tempus: μετὰ τεσσαράκοντα ἡμέρας. Passio antiqua (Bidez, p. 171) exsules collocat ἐν Αὐγάσει (simillima vox est Ὀάσει), καὶ ποιήσαντες ἐκεῖσε ἡμέρας τεσσαράκοντα ἐτελειώθησαν ἐν Κυρίῳ μηνὶ Δεκεμβρίῳ εἰκάδι, nulla supplicii mentione interiecta. Synaxaria rem aliter omnino referunt ac Baronius, cui Passio BHG2. 172 fidem fecit: relegati martyres εἰς Μαυρετανίαν εἰς πόλιν λεγομένην Ἀνθηδόνα, incolas christianam religionem docent, miracula patrant, liberant regionem a funesto dracone, tandem in pace Domini quiescunt. Subdit Baronius non satis explicate: “Memini me legisse eorundem certamen in codice manuscripto bibliothecae Sancti Petri in Actis S. Patermuthii.” Scilicet hic codex est A. 5 bibliothecae capituli (Catal. Lat. Rom., p. 19), in quo Eugenius et Macarius sub Iuliano fidem confessi leguntur ideoque in Mauritaniam relegati fuisse; plura tamen de eorum martyrio mortisque genere non referuntur. — Act. SS., Oct. t. VIII, p. 871; Synax. Eccl. CP., pp. 330 – 31, 475; J. Bidez, Philostorgius Kirchengeschichte, pp. 167, 171, 176; Tillemont, Mémoires, t. VII, p. 730 – 31.
6. PHILOGONII] E Graecorum libris, ubi hac vel sequenti die recolitur, in Romanum martyrologium insertus est S. Philogonius, qui, teste S. Hieronymo, in Chronico, ad annum Constantini imperatoris XXII (Christi 328), post Vitalem vicesimus primus Antiochiae ordinatus est episcopus et, ut refert Theodoretus, Hist. eccl., I, 3, 2 (cf. I, 4, 62; 5, 2, et 6; 7, 10), perfecta ecclesiae ἐν τῇ Παλαιᾷ instauratione, τὸν ὑπὲρ τῆς εὐσεβείας ἐν τοῖς Λικιννίου καιροῖς ἐπεδείξατο ζῆλον atque ab Ario haeresiarcha, cui strenue restiterat, αἱρετικὸς ἀκατήχητος meruit appellari. Obiit die 20 decembris anno 324, fortasse 323, certe paulo ante Nicaenum concilium. In eius natali a S. Iohanne Chrysostomo anno 386 paucis post susceptum sacerdotium mensibus dicta est homilia BHG2. 1532. — Act. SS., Iul. t. IV, p. 30* – 31*; Synax. Eccl. CP., pp. 331 – 34, 975; Tillemont, Mémoires, t. VI, pp. 201 – 202, 726.
7. DOMINICI] In catalogo episcoporum Brixiensium, apud Rampertum, Translatio S. Filastri, BHL. 6797 locus datur Dominico inter Anastasium (20 maii) et Felicem (23 feb.). De gestis eius nihil traditum est. — F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 960, 969; F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Lombardia, part. II, t. I, p. 174.
8. DOMINICI] Dominicus in pago Cannas (Cañas) prope Najera saec. XI ineunte ortus, post aliquot annos in solitudine exactos, in coenobium Sancti Aemiliani de la Cogolla, Ordinis sancti Benedicti, admissus est. Prior electus, cum Garciae regi bona monasterii acerbe exigenti concedere negasset, e coenobio discedere coactus est. Annuente rege Castellae Ferdinando, se recepit anno 1041 in monasterium Sancti Sebastiani Exiliensis (de Silos), ubi aedificia propemodum dilapsa restituit, disciplinam redintegravit, tantaeque prudentiae fuit in gubernando ut mox Exiliensis domus ceteris in illa provincia virtutum doctrinaeque exemplo esset. Ibidem obiit die 20 decembris 1073. Elevato corpore anno 1076 ab episcopo Burgensi, cultus per Hispanias disseminatus est, iamque ab anno 1076 Exiliense monasterium Sancti Sebastiani a Sancto Dominico dici coeptum est. Vitam BHL. 2238, a Fortunio abbate iussus litteris mandavit, anno c. 1088, Grimoaldus, qui discipulus sancti viri fuerat, non tam gestis narrandis intentus quam miraculis patratis ad captivos liberandos. Sacra Rituum Congregatio diebus 10 decembris 1720 et 9 maii 1733 fastis inserere decrevit Dominicum, qui tamen primum comparuit in martyrologio a Benedicto p. XIV edito, anno 1748. — M. Férotin, Histoire de l'abbaye de Silos, Paris, 1897; Id., Recueil des chartes de l'abbaye de Silos, Paris, 1897; J. Pérez de Urbel, Los Monjes españoles en la edad media, t. II (Madrid, 1933), pp. 434 – 40, 470, 473; L. Serrano, El Obispado de Burgos y Castilla primitiva, t. I (Madrid, 1935), pp. 296, 324; t. II, pp. 258 – 69, 406 – 407; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. II, p. 34 – 36; Id., Les bréviaires, t. V, p. 90.

XII KAL. IAN.

[1] Calaminae natalis beati Thomae apostoli, qui Parthis, Medis, Persis et Hyrcanis evangelium praedicavit ac demum in Indiam perveniens, cum eos populos in christiana religione instituisset, regis iussu lanceis transfixus occubuit; cuius reliquiae primo ad urbem Edessam, deinde Ortonam translatae sunt.

[2] Antiochiae sancti Anastasii episcopi et martyris, qui Phoca imperante a Iudaeis saevissime necatus est.

[3] In Tuscia sanctorum martyrum Ioannis et Festi.

[4] In Lycia sancti Themistoclis martyris, qui sub Decio imperatore pro sancto Dioscoro qui quaerebatur ad necem se offerens, equuleo tortus, raptatus ac fustibus caesus martyrii coronam adeptus est.

[5] Nicomediae sancti Glycerii presbyteri, qui in persecutione Diocletiani multis tormentis vexatus, in ignem demum coniectus martyrium consummavit.

[6] Treviris sancti Severini episcopi et confessoris.

DECEMBRIS 21

1. THOMAE] Martyrologium hieronymianum: Passio Thomae apostoli in India et in Mesopotamia civitate Edessae translatio corporis eiusdem. De translatione iam dictum est ad diem 3 iul. Cetera requirenda sunt in libellis qui notitiae, breviaria, indices apostolorum nuncupantur BHL. 648 – 653, BHG2. 150 – 156, et in mente habendum praeter ea quae in evangeliis scripta sunt, nihil de vita et morte S. Thomae traditum esse nisi in libris apocryphis BHO. 1186 – 1203, BHG2. 1800 – 1844, BHL. 8136 – 8149. Si quid forte in eis latitat quod ab historiae cultoribus contemnendum non sit, id operose eruere artis criticae est. A Graecis S. Thomae memoria agitur die 6 oct. In eorum synaxariis ad diem 20 iun. mentio est depositionis reliquiarum, id est vestimentorum S. Thomae et aliorum quorumdam, in ecclesia SS. Apostolorum Constantinopoli. — Comm. martyr. hieron., p. 758 – 59; Synax. Eccl. CP., pp. 113 – 15, 759; A. Lipsius, Die apokryphen Apostelgeschichten, t. I, p. 225 – 347.
2. ANASTASII] Nemo non mirabitur Anastasium patriarcham Antiochenum referri in nostris fastis hodie, quem nullus Graecorum liber die 21 dec. obiisse memoret, neque ullus ex latinis martyrologis ante Baronium inter sanctos admiserit. Ad diem 21 aprilis, ubi de S. Anastasio Sinaita, notavimus in aliquot synaxariis die 20 aprilis memoriam agi Anastasii Antiocheni episcopi, primi an secundi, incertum. Unde credibile fit, hodiernum elogium pertinere ad Anastasium II (599 – 609). De die 21 dec., in qua recolitur, haec conici possunt: Baronium recordatio delusit alicuius ex Anastasiis qui proximis diebus fastis inserti sunt et difficile agnosci possunt; qualis est Athanasius, al. Anastasius episcopus in hieronymiano diebus 19 et 20, haud alius ab Anastasio papa (399 – 401), Comm. martyr. hieron., p. 654 – 56. Quicquid id est, ex antiquis fontibus non profluit hodierna mentio Anastasii Antiocheni patriarchae, sed a correctoribus martyrologii Romani e suo penu illata est.
3. IOANNIS] Florus, non vero Beda, hos assumpsit ex martyrologio hieronymiano cuius verba his exscripta habemus. Falsum est Iohannem et Festum in Tuscia passos esse. Sunt enim martyres Romae in coemeterio ad Septem Palumbas via Salaria depositi die 24 iun. De Iohanne diximus ad diem 23 iun., quo in hoc martyrologio celebratur. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p.757; Comm. martyr. hieron., pp. 334, 659; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 505.
4. THEMISTOCLIS] Breviter refert noster quae excerpserunt Graecorum synaxaria ex Passione S. Themistoclis cuius exemplum Lutetiae Parisiorum habetur in bibliotheca Nationali, cod. gr. 1491. Pro Dioscoro legatur Dioscoride, cuius meminit martyrologium Romanum diebus 10 et 28 maii. Andreas Cretensis in laudatione S. Nicolai tres Lyciae martyres nominat: Κρίσκεντα καὶ Διοσκορίδην καὶ Νικοκλέα. Duo priores optime noti sunt, tertius autem prorsus ignotus; quam ob rem haud sine similitudine veri coniectatum est pro Νικοκλέα restituendum esse Θεμιστοκλέα. — Synax. Eccl. CP., p. 334; G. Anrich, Hagios Nikolaos, t. I, p. 427; t. II, p. 513.
5. GLYCERII] Nititur elogium in Actis SS. Indae et Domnae BHG2. 823, c. 15, quae apud Lipomanum et Surium Baronio latine praesto erant. Plura de his ad 28 huius. Diem pro lubitu selegit Baronius. In synaxariis Glycerius sociatur martyribus Nicomediae passis ad sept. 30, dec. 3 et 10. — Synax. Eccl. CP., pp. 94, 275, 358.
6. SEVERINI] Treveris numquam sedit hic Severinus. Nomen in catalogum episcoporum Treverensium cum aliis bene multis intromissum, ad Coloniensem metropolim pertinere prona est coniectura. In antiquioribus kalendariis Treverensibus Severinus episcopus inscriptus est die 23 octobris, qui Coloniensis Severini reapse natalis est; in recentioribus, post saeculum XIII, die sequenti: Severinus episcopus Treverensis, cui, cur a Greveno, Molano, nostro tandem dies 21 decembris assignetur, non liquet. — L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. III, p. 32; P. Miesges, Der Trierer Festkalender, p. 96; W. Levison, in M. G., Scr. rer. merov., t. VII, p. 209 – 210.

XI KAL. IAN.

[1] Romae via Lavicana inter duas Lauros natalis sanctorum triginta martyrum, qui omnes una die in persecutione Diocletiani martyrio coronati sunt.

[2] Ibidem sancti Flaviani expraefecti, qui sub Iuliano apostata pro Christo inscriptione damnatus et ad Aquas Taurinas in exilium missus, illic orans spiritum Deo reddidit.

[3] Apud Ostia Tiberina sanctorum martyrum Demetrii, Honorati et Flori.

[4] In Aegypto sanctorum Chaeremonis episcopi Nilopolis et aliorum plurimorum martyrum, quorum alii, saeviente Decii persecutione, fuga dispersi, in solitudinibus errantes a bestiis interempti sunt; alii fame, frigore ac languore consumpti, alii a barbaris et latronibus necati, martyrii gloria coronati sunt.

[5] Alexandriae sancti Ischyrionis martyris, qui cum ad sacrificandum conviciis et iniuriis cogeretur atque contemneret, praecuta sude per media viscera transverberatus neci traditur.

[6] Nicomediae sancti Zenonis militis, qui cum Diocletianum Cereri immolantem derisisset, maxillis confractis dentibusque excussis capite truncatus est.

DECEMBRIS 22

1. MARTYRUM] Elogium excerptum est e martyrologio hieronymiano, praeter verba in persecutione Diocletiani, quae Ado ex ingenio addidit. Horum martyrum meminerunt topographi antiqui qui viam Lavicanam perlustrarunt. Ceterum de eorum gestis nihil compertum habemus. — Comm. martyr. hieron., p. 661.
2. FLAVIANI] De Flaviano ex praefecto Urbis prorsus silent probatae fidei monumenta. Elogium excerptum est e commenticia Passione S. Bibianae (vel Pimenii) BHL. 1322, cuius plurima exstant exempla seu recensiones. De Flaviano inscriptione damnato et Aquis Taurinis (locus qui Tauriana dicitur apud S. Gregorium, Dial., IV, 57) docte disserit Baronius, sed nihil affert quo suadeat in nonnullis saltem hagiographo fidendum, et Flavianum illum reapse XI kal. decembris obiisse vel unquam vixisse. — Catal. Lat. Paris., t. II, p. 95; H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, pp. 59, 130, 260.
3. DEMETRII] Ad diem 21 nov. iam nuntiati sunt Demetrius et Honorius cum eadem loci significatione incerta et probabilius falsa. Lege quae ad illam diem annotata sunt. Qui hodie adiungitur Florus, item ex hieronymiano, ubi et hesterna die signatus est, aeque ignotus. Ibidem eadem die mentio est Honorati episcopi et confessoris, cuius ignoratur sedes. Num aliquid praeter nominis elementa quicquam cum Honorio commune habeat interrogari potest. — Comm. martyr. hieron., pp. 605 – 606, 611, 660 – 661; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 759; H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, p. 59.
4. CHAEREMONIS] Post Adonem et ordine non nihil inverso haec promanant ex Rufini interpretatione Eusebii, Hist. eccl., VI, 42, ubi exscripta est Dionysii Alexandrini epistula ad Fabium Antiochenum. De martyribus qui hoc loco laudantur simul et de commemoratione singulis ab Adone assignata, legantur quae ad diem 8 dec. annotata sunt in Macario.
5. ISCHYRIONIS] Elogium Usuardinum assumptum est, commutato vocabulo blanditiis cum conviciis, non recte et contra litteram Rufini, Hist. eccl., VI, 42. Namque de fonte laudationis et de die commemorationis ab Adone selecto iteranda sunt quae de Chaeremone et aliis vario mortis genere interemptis modo diximus. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 758 – 59.
6. ZENONIS] Elogii materiem subministraverunt Acta SS. Indae et Domnae BHG2. 823, c. 29, 30, quorum versionem latinam legit Baronius apud Lipomanum vel Surium. De his fusius ad 28 huius. Dies pro lubitu assignatur. Nusquam in Graecorum synaxariis seorsum commemoratur Zeno, inter martyres Nicomedienses semel ad dec. 30. — Synax. Eccl. CP., p. 358.

X KAL. IAN.

[1] Romae sanctae Victoriae virginis et martyris, quae in persecutione Decii imperatoris, cum esset desponsata Eugenio pagano et nec nubere vellet neque sacrificare, post multa facta miracula, quibus plurimas Deo virgines aggregaverat, a carnifice percussa est gladio in corde rogatu sui sponsi.

[2] Nicomediae natalis sanctorum viginti martyrum, quos Diocletiana persecutio gravissimis tormentis cruciatos martyres Christi fecit.

[3] Ibidem passio sanctorum Migdonii et Mardonii, quorum alter in eadem persecutione igne crematus, alter in fossam proiectus occubuit; tunc etiam passus est diaconus sancti Anthimi episcopi Nicomediensis, qui cum litteras perferret ad martyres, a gentilibus tentus et lapidibus obrutus migravit ad Dominum.

[4] In Creta sanctorum martyrum Theoduli, Saturinini, Eupori, Gelasii, Euniciani, Zetici, Cleomenis, Agathopi, Basilidis et Evaristi, qui in persecutione Decii crudelia passi capite caesi sunt.

[5] Romae beati Servuli, de quo sanctus Gregorius scribit, quod a primaeva sui aetate usque ad finem vitae paralyticus iacuit in porticu prope ecclesiam Sancti Clementis, et demum angelorum cantibus invitatus transivit ad gloriam paradisi; ad cuius tumulum Deus miracula creberrime ostendit.

DECEMBRIS 23

1. VICTORIAE] Martyrologium hieronymianum, ad diem 19 dec.: in Savinis civitate Tribulana Victoriae; ad 10 iul. cum Anatolia, ei consociari solita (v.gr. in musivo Ravennate): in Savinis natale virginum Anatoliae Victoriae. A nostro exscriptum est elogium Usuardi; sed pro quodam pagano scriptum est Eugenio. Pendet ab Actis BHL. 8591, antiquis quidem, quippe quibus usus sit Aldhelmus († 709) in componendis libris De virginitate, tum prosa (c. LII), tum carmine (vv. 2350, 2445), non tamen probatae fidei. — Comm. martyr. hieron., pp. 364, 653 – 54; P. Paschini, La Passio delle martiri Sabine Anatolia e Vittoria, Roma, 1919; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 347 – 50; H. Delehaye, Origines du culte des martyrs2, pp. 314, 327; Id., Étude sur le légendier Romain, p. 60.
2. MARTYRUM] Florus hodie: X kal. ian. apud Nicomediam sanctorum martyrum viginti; subdit Ado: quos Diocletiana persecutio gravissimis cruciatos tormentis, martyres Christi fecit et beatos sanctorum numero in caelis coniunxit, e proprio penu. Quo ex fonte nomina hausta sint, ipse commemorationis dies significat, cum in codice hieronymiano Wissemburgensi legamus: in civitate Nicomedia natale sanctorum XXX martyrum simul quorum nomina Deus scit. Quam saepe in numeris exscribendis peccaverint librarii nemo nescit qui antiqua martyrologia pervolutaverit. In Epternacensi pro XXX habetur XXXV, in codice quo Florus utebatur procul dubio XX. Neque de palaestra consentiunt codices. Pro Nicomedia habetur in Epternacensi: Antiochia. Neutra melius in hodiernum elogium quadrare comperitur; omnibusque perpensis utrique praeferenda videtur quae pridie occurrit: Romae via Lavicana inter duas Lauros natale sanctorum XXX martyrum. Sunt qui legendum putent: Nicomediae natalis sanctorum viginti milium, eorum scilicet quos ad 28 dec. memorant synaxaria: τῶν ἁγίων δισμυρίων μαρτύρων τῶν ἐν Νικομηδείᾳ καέντων, de quibus ad 25 dec. sermo erit. Superflua videtur coniectura seu potius divinatio. — Comm. martyr. hieron., p. 661 – 62; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 761.
3. MIGDONII] Haec profecto ex Actis SS. Indae et Domnae, ad quem fontem superioribus diebus bis appellavit Baronius. In synaxariis comparent Mygdonius et Mardonius cum aliis Nicomediensibus martyribus ad sept. 30 et dec. 30; in hieronymiano martyrologio et breviario syriaco ad mart. 12. — Comm. martyr. hieron., p. 138 – 139; Synax. Eccl. CP., pp. 94, 357 – 58.
4. THEODULI] Martyres hos decem, τοὺς δεκὰ μάρτυρας, noverat Baronius, e “Menologio” et Actis metaphrasticis BHG2. 1197, quibus antiquiora se visurum desperabat Papebrochius dum Ephemerides graeco-moscas illustrat in Act. SS., Maii t. I, p. LVI. Nuper autem felici fortuna contigit erudito viro A. Papadopoulus-Kerameus primigeniam Passionis formam in codice Sabaitico 181 reperire, quam in lucem protulit BHG2. 1196. Exstat tertia Passio in codice Atheniensi 1048 et in Chalcensi τῆς Μονῆς 88 laudatio ab Andrea Cretensi (cf. Anal. Boll., t. XLIV, p. 19). Decem martyrum provincialium famam iam inde a temporibus Leonis imperatoris (457 – 474) tota Creta celebratam fuisse testatur episcoporum insulae epistula in Codicem encyclium inserta (Concilium universale Chalcedonense, ed. Ed. Schwartz, vol. V, 1936, p. 97). Constantinopoli colebantur Theodulus eiusque socii in ecclesia Sancti Stephani πλησίον τῶν Πλακιδίας. Sexti martyris nomen Zeticus nullo negotio corrigitur in Zoticum; septimus autem non Cleomenes vocatus erat sed Πόντιος oriundus ἀπὸ τοῦ ἐπινείου Λεομένης, ut habent synaxaria (Πόντιος ἀπὸ Ὀβίνης in antiqua Passione, Πόμπιος vero in ἀκολουθίᾳ recens edita a St. Alessiou in Νέα πλήρης ἱερὰ Σύνοψις … ἀκολουθιῶν, Heraclii Cretae, 1914, p. 308 – 313). — Synax. Eccl. CP., p. 337 – 40; A. E. Kopasis et E. Alexandrides, in Ἐκκλησιαστικὴ Ἀλήθεια, t. XVIII (1898), p. 180 – 83; t. XIX, p. 131 – 33 (cf. Anal. Boll., t. XVIII, p. 280); L. Petit, Bibliographie des Acolouthies grecques (Bruxelles, 1926), p. 184.
5. SERVULI] Fons elogii quaerendus in S. Gregorii Dial. IV, 15 et Homil. in Evang. I, 15. Fastis insertus est Servulus ab Adone, qui Gregorium exscripsit, non admodum accurate, cum de suo asserat sanctum virum in ecclesia Sancti Clementis, ubi paralyticus usque ad finem vitae iacuerat, sepultum esse. Anno 1702, die 9 dec., referente cardinali Thoma Maria Ferrario Sacra Rituum Congregatio probavit officium S. Servuli a fratribus Ordinis Praedicatorum Hibernis Sancti Clementis coenobii alumnis die 23 dec. singulis annis recitandum. Ita Ph. Rondininus, De sancto Clemente eiusque basilica (Romae, 1706) p. 252 – 53. Subdit autem: “Sacellum olim, Ugonio teste, in hac basilica sancto paralytico sacrum fuit, ibique, ut observat cardinalis Baronius in notationibus martyrologio ad eandem diem vicesimam tertiam decembris, visa est eius vita picturis descripta: quod tamen ego arbitror fuisse non intra basilicam, sed extra in illa porticu, quam picturis, etsi hodie diuturnitate deformatis, adhuc ornatam intuemur, ubi scilicet sub veteri sacello eiusdem corpus requiescere alii scripserunt.” Oblata opportunitate ab eo qui paene ultimus in fastis occurrit sanctorum Italiae e Dialogis S. Gregorii, Baronius, homo ceterum mitissimus et censor modestus, Melchiorem Canum, episcopum Canariensem, virum praestantis ingenii, durioribus excipit verbis, quasi qui in pontificem iniurius fuerit, quia emunctiorem in eo narem desideravit. Cani vindicationem scripsit Hyacinthus Serry in proloquio ad eius operum novam editionem.

IX KAL. IAN.

[1] Vigilia Nativitatis Domini nostri Iesu Christi.

[2] Apud Spoletum sancti Gregorii presbyteri et martyris, qui temporibus Diocletiani et Maximiani imperatorum primo nodosis fustibus caesus, ac deinde post craticulam et carcerem carduis ferreis in genibus percussus, sed et ardentibus lampadibus per latera incensus, tandem est decollatus.

[3] Tripoli sanctorum martyrum Luciani, Metrobii, Pauli, Zenobii, Theotimi et Drusi.

[4] Nicomediae sancti Euthymii martyris, qui in persecutione Diocletiani, cum multos ad martyrium praemisisset, ipse ense transfixus eos secutus est ad coronam.

[5] Antiochiae natalis sanctarum virginum quadraginta, quae in Deciana persecutione per diversa tormenta martyrium consummarunt.

[6] Burdigalae sancti Delphini episcopi, qui Theodosii tempore claruit sanctitate.

[7] In Polonia sancti Ioannis Cantii, presbyteri saecularis, confessoris, quem doctrina, propagandae fidei zelo, virtutibus ac miraculis clarum, Clemens tertiusdecimus pontifex maximus sanctorum numero adscripsit. Eius tamen festivitas tertiodecimo kalendas novembris celebratur.

[8] Romae natalis sanctae Tharsillae virginis, amitae sancti Gregorii papae, de qua ipse testatur quod in hora exitus sui Iesum ad se venientem viderit.

[9] Treviris sanctae Irminae virginis, filiae Dagoberti regis.

DECEMBRIS 24

1. VIGILIA] Rariores esse in antiquis martyrologiis vigiliarum commemorationes notat Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 763.
2. GREGORII] Hoc elogium contraxit Usuardus e compendio quod apud Adonem repperit qui mutavit diem ab hagiographo in Passione BHL. 3677 notatum: X kal. ian. (Anal. Boll., t. XXVII, p. 378; Catal. Lat. Rom., p. 19). Hrabanus etiam in martyrologio Gregorii Spoletani meminit die 23 decembris. Ceterum vix aliud in Passione illa reperies praeter lacinias undique avulsas et oratoriam hagiographorum supellectilem. Aliud documentum historicum de Gregorio nullum exstat. Coniectura est, quae certiora postulat adminicula, hunc Gregorium alium non esse a Gregorio episcopo Lilibaei, a Spoletanis cultum. — Anal. Boll., t. XXVII, p. 376 – 78; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, pp. 440, 643.
3. LUCIANI] Baronius: “De his Beda, Usuardus et Ado, consentiuntque vetera manuscripta.” Silent Beda et Ado; solus Usuardus, succincte admodum: civitate Tripoli sancti Luciani, quae e martyrologio hieronymiano exscripta sunt, quanquam difficultate non carent. Tripolitanum martyrem Lucianum ignorant vetera monumenta, non vero Leontium, cuius in hac civitate exstabat basilica celeberrima. Coniecturam qua Leontius Luciano supponeretur urgere nolumus. Cetera nomina: Metrobi, Pauli, Zenobii (Genoti), Theotimi (Theutini), referunt codices hieronymiani sub indicio Romae, perperam; namque nullum horum kalendario Romano inscriptum fuit. Quorsum pertineant hi martyres, quibus Drusus additus est, nemo dixerit. — Comm. martyr. hieron., p. 664; Origines du culte des martyrs2, p. 180 – 81.
4. EUTHYMII] Miro Baronii sphalmate locus hodie in fastis concessus est Euthymio Nicomediensi homini ceterum prorsus ignoto. Erroris causam prodit Annotatio Baronii: “De eodem in iisdem Actis SS. Indes et Domnae habetur mentio apud Metaphrast. die 26 dec.”. In Actis autem Metaphrasticis BHG2. 823, quae non hodie sed die 28 dec. legenda proponuntur, nullus comparet Euthymius, sed Anthimus, praeclarus Nicomediensis episcopus et martyr (april. 27), qui in Actis illis pluries Anthimus episcopus nominatur, cc. 9, 13, 30, semel sapiens Anthimus, c. 36, martyrium passus postquam doctrina et monitis multos prius Christo martyres obtulerat. Idem omnino refert hodiernum elogium. Unde, si in hisce Actis sistendum sit, scribatur Anthimus pro Euthymio. Verum, Anthimus non hodie sed ad diem 27 april. propriam habet memoriam, de qua suo loco dictum est. Si quaeras qua de causa Euthymius Anthimo suppositus fuerit, obvia est responsio. Prae oculis habuit corrector martyrologii Euthymium illum qui a Graecis proximo in fastis loco, 26 dec., commemoratur: Εὐθύμιος ἐπίσκοπος Σάρδεων (Synax. Eccl. CP., p. 345 – 346); de hoc noster ad diem 11 martii.
5. VIRGINUM] Martyrologium hieronymianum: in Antiochia Syriae natale sanctarum virginum XL canonicarum. De his nihil referunt monumenta nec historica nec liturgica ecclesiae Antiochenae. Eas in Deciana persecutione passas esse solus Ado subiunxit e proprio penu. — Comm. martyr. hieron., p. 664; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 763.

6. DELPHINI] Delphinus, Burdigalensis episcopus, interfuit concilio Caesaraugustano anno 380 strenuamque operam dedit arcendis Priscilliani erroribus (Sulpicius Severus, Chron., II, 48). Intima familiaritate coniunctus est cum S. Paulino Nolano, cuius exstat epistula XX beatissimo et merito venerabili patri Delphino. Ab eodem Paulino laudatur in carmine XIX, v. 154:

Ambrosius Latio, Vincentius exstat Hiberis;
Gallia Martinum, Delphinum Aquitania sumpsit.

Silent martyrologia antiqua. — L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 60; Anal. Boll., t. XII, p. 460 – 62.

7. IOANNIS] Cum dies obitus S. Iohannis incideret in pervigilium Nativitatis Domini, commemoratio in diem 20 oct. relata est, ut suo loco notatum est.
8. THARSILLAE] Ex tribus amitis S. Gregorii Tarsilla, Gordiana, Aemiliana, duae fastis insertae sunt: S. Aemiliana ad diem 5 ianuarii, ubi de ea actum est, et hodie S. Tarsilla, cuius beatum exitum narrat ipse Gregorius, Dial., IV, 16; Homiliae in evangelia, II, 38. In martyrologio Sanctae Mariae trans Tiberim, saec. XI exeunte, ad diem 23 decembris additum est: Rome sancte Tarsille virginis (Les martyrologes historiques, p. 44). Reapse S. Gregorius de obitu id tantum habet: Haec autem gesta sunt ante dominici Natalis diem, P.L., t. LXXVI, p. 1291. Grevenus, quem Molanus sequitur, hodie Tarsillam annuntiat.
9. IRMINAE] Ermina, Ymena, Irmina matrona, dein Deo sacrata, semel atque iterum de bonis suis S. Willibrordo, monasterii Epternacensis conditori, largita est. Ex genuinis diplomatibus id satis constat. Ab iis seiungendum est diploma adulterinum, saec. XI confictum, in quo a Dagoberto I Irmina filia nostra nuncupatur. Quod nuper coniectatum est eam fuisse uxorem Hugoberti senescalci Chlodovei III, matrem Plectrudis et Adelae abbatissae Palatiolensis, e monumentis certo colligi non potest. Obiit Irmina paulo ante annum 710, cum coenobium Horreense (Oeren) regendum suscepisset. Vita BHL. 4471, a Thiofrido Epternacensi anno c. 1104 composita, tota pendet a fontibus iam aliunde notis, quos olim recensuit Albertus Poncelet, Anal. Boll., t. VIII, p. 285 – 86. Kalendariis Treverensibus quae supersunt Irmina inserta est inde a saec. XI, non vero apud Adonem, ut opinatur Baronius. — M. G., Scr. t. XXIII, p. 48 – 50; Scr. rer. merov., t. VII, pp. 88, 132, 857; C. Wampach, Geschichte der Grundherrschaft Echternach, t. I, 1, p. 113 – 135; t. I, 2, p. 17 – 37; Id., in Trierer Zeitschrift, t. III (1928), p. 144 – 54; W. Lampen, Thiofrid von Echternach (Breslau, 1920), p. 5 – 7; P. Miesges, Der Trierer Festkalender, p. 112.

VIII KAL. IAN.

[1] Anno a creatione mundi, quando in principio Deus creavit caelum et terram, quinquies millesimo centesimo nonagesimo nono; a diluvio vero anno bis millesimo nongentesimo quinquagesimo septimo; a nativitate Abrahae anno bis millesimo quinto decimo; a Moyse et egressu populi Israel de Aegypto anno millesimo quingentesimo decimo; ab unctione David in regem anno millesimo trigesimo secundo; hebdomada sexagesima quinta, iuxta Danielis prophetiam; olympiade centesima nonagesima quarta; ab urbe Roma condita anno septingentesimo quinquagesimo secundo; anno imperii Octaviani Augusti quadragesimo secundo, toto orbe in pace composito, sexta mundi aetate, Iesus Christus aeternus Deus aeternique Patris Filius, mundum volens adventu suo piissimo consecrare, de Spiritu Sancto conceptus novemque post conceptionem decursis mensibus, in Bethlehem Iudae nascitur ex Maria Virgine factus homo. Nativitas Domini nostri Iesu Christi secundum carnem.

[2] Eodem die natalis sanctae Anastasiae, quae tempore Diocletiani primo diram et immitem custodiam a viro suo Publio perpessa est, in qua tamen a Chrysogono confessore Christi multum consolata et confortata fuit; deinde a Floro praefecto Illyrici diutina custodia macerata, ad ultimum manibus et pedibus extensis ligata est ad palos, et circa eam ignis accensus, in quo martyrium consummavit in insula Palmaria, ad quam cum ducentis viris et septuaginta feminis deportata fuerat, qui variis interfectionibus martyrium celebrarunt.

[3] Romae in coemeterio Aproniani sanctae Eugeniae virginis, quae tempore Gallieni imperatoris post plurima virtutum insignia, post sacros virginum choros Christo aggregatos, sub Nicetio Urbis praefecto diu agonizans novissime gladio iugulata est.

[4] Nicomediae passio multorum millium martyrum, qui cum in Christi natali ad dominicum convenissent, Diocletianus imperator ianuas ecclesiae claudi iussit et ignem circumcirca parari, tripodemque cum thure prae foribus poni, ac praeconem magna voce clamare ut qui incendium vellent effugere foras exirent et Iovi thus adolerent; cumque omnes una voce respondissent pro Christo se libentius mori, incenso igne consumpti eo die nasci meruerunt in caelis, quo Christus in terris pro salute mundi nasci dignatus est.

[5] Barcinone in Hispania natalis sancti Petri Nolasco confessoris ac fundatoris Ordinis beatae Mariae de Mercede redemptionis captivorum, virtute et miraculis clari, cuius festum colitur iussu Alexandri septimi pridie kalendas februarii.

DECEMBRIS 25

1. NATIVITAS] Imbrem in cribro gerat, qui haec omnia ad temporum rationem revocare velit, cum error sit in ipso principio. A proposito nostro alienum non erit inquirere unde elogium ortum sit, quod editione martyrologii Romani principe, anno 1583, primum habetur, idemque adhuc legitur nulla voce nec addita, nec dempta, nec immutata. Audi Baronium: “Ita antiquae tabulae ecclesiarum, secundum supputationem septuaginta duorum interpretum, ex Eusebii chronico… Satis tibi sit, candide lector, nos hic demonstrare eiusmodi annorum supputationem positam esse more maiorum, simulque ostendere catholicam Dei Ecclesiam in supputando annorum numero septuaginta interpretes sequi consuevisse.” Satius fuisset fateri, antiquas illas tabulas subministrasse Belinum, quem Molanus fere sequitur in editione priore, in margine addens: “Haec calculatio est valde mendosa usque ad calculum ab urbe condita.” Totum tandem refunditur in Hieronymi Chronicon latine ex Eusebio, ubi codices plerique, anno 42 Augusti: Iesus Christus filius Dei in Bethleem Iudae nascitur. Quirinus ex consilio senatus Iudaeam missus census hominum possessionumque describit. Colliguntur omnes ab Abraham usque ad nativitatem Christi anni bis mille quindecim. Ibidem anno Tiberii 15: A Moyse et egressu Israhelis ex Aegypto anni MDXXXIX, ab Abraham anni MMXLIV, a diluvio usque ad Abraham anni DCCCCXLII, ab Adam usque ad diluvium anni MMCCXLII. Locos antiqui martyrologi descripserunt, alii alias temporum notas addiderunt, plurimas Belinus, quas singulatim excutiendas peritioribus relinquimus. Aliorum esto indagare qua de causa anniversaria Christi nativitatis dies, de qua nihil ab apostolis traditum est, die 25 decembris celebrari coepta sit. Nobis satius erit prisca de hodierno festo monumenta ordine collocare. Romae primum annuntiatur in Depositione martyrum: VIII kal. ian. natus Christus in Betleem Iudeae, qua constat festum in Urbe observatum fuisse ante annum 336. Idem de Africa saeculo IV mediato pronuntiandum est, ex homilia nuper edita S. Optati episcopi Milevitani, A. Wilmart, in Revue des sciences religieuses, t. II, p. 271 – 302; de Italia anno c. 383, ex Filastrio Brixiano, P. L., t. XII, p. 1273; de Hispania ante annum 384, ex litteris Siricii pontificis Romani ad Himerium episcopum Caesaraugustanum, P. L., t. XIII, p. 1134. Festum Antiochiae anno c. 375 primum receptum esse tradit S. Iohannes Chrysostomus, P. G., t. XLIX, p. 355. Mox secutae sunt non Asiae minoris tantum ecclesiae, sed et Constantinopolitana et Aegyptiae, non vero Palaestinenses, ubi saeculo VI exeunte vel VII intrante Hierosolymis ad diem 25 decembris relatum est festum Nativitatis Domini. Martyrologium hieronymianum festum toto orbe iam divulgatum his verbis annuntiat: in Bethleem nativitas salvatoris domini nostri Iesu Christi secundum carnem, quae apud recentiores martyrologos alios aliter leguntur. — Comm. martyr. hieron., p. 7 – 8; L. Duchesne, Les origines du culte chrétien5, p. 271 – 81; H. Usener, Das Weihnachtsfest2, Bonn, 1911; P. A. Prokošev, Didascalia apostolorum (Tomsk, 1913), in Prolegomenis; B. Botte, Les origines de la Noël et de l'Épiphanie, Louvain, 1932.
2. ANASTASIAE] Martyrologium hieronymianum: Sirmi Anastasiae quae de Roma sanctos secuta qui ad martyrium ducebantur gloriosam pertulit passionem. Ibidem in eodem laterculo: Constantinopoli sanctae Anastasiae, ubi errore scriptum est in codicibus sancti Anastasi. Sirmii passa est Anastasia, indeque reliquiae in Urbem regiam allatae sunt a Gennadio patriarcha (458 – 471) et depositae ἐν τοῖς Δομνίνου ἐμβόλοις (Theodorus Lector, II, 65). Ibi in propria ecclesia celebrari consuevit festum S. Anastasiae die 22 dec. Eidem nunc sacra est ecclesia Romae ad radices montis Palatini, quae olim titulus Anastasiae, a matrona synonyma quae illum condiderat, appellabatur. Elogium a Beda acceptum est, modice immutatum, refundendum in prolixam illam S. Anastasiae Passionem BHL. 400 – 401 quae complectitur Acta SS. Chrysogoni, Agapes, Chioniae et Irenes, Theodotae, estque tota fabulis consuta. — Comm. martyr. hieron., p. 9; Synax. Eccl. CP., p. 333 – 36; Tillemont, Mémoires, t. V, p. 713 – 19; H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, p. 151 – 66; L. Duchesne, in Mélanges d'archéologie et d'histoire, t. VII, p. 387 – 413; J. P. Kirsch, Die römischen Titelkirchen im Altertum, p. 18 – 23.
3. EUGENIAE] Martyrologium hieronymianum: Romae via Latina in cimiterio Aproniani passio sanctae Eugeniae virginis. Sepulcrum eius et basilicam notant antiqua itineraria; Passionem eius BHL. 2666, e qua, post Florum, excerptum est nostri martyrologii elogium, insigniter fabulosam iam diximus. Nihilo melior recensio BHL. 2667. In synaxariis, ad diem 24 dec., compendio exhibetur Passio BHG2. 608. — Comm. martyr. hieron., p. 8 – 9; D. Papebroch, in Acta SS. Bollandiana apologeticis libris vindicata, p. 561 – 62; H. Delehaye, Étude sur le légendier Romain, p. 171 – 86.
4. MARTYRUM] Resumit Baronius Acta SS. Indis et Domnae BHG2. 823, quibus et superioribus diebus usus erat et lutimo utetur die 28 decembris ubi paulo fusius de istis agemus. Quae in elogio narrantur ex capitibus 26 – 28 deprompta sunt. Horum martyrum ad diem 25 decembris Graeci non meminerunt, sed ad 28 ubi inscribitur ἄθλησις τῶν ἁγίων δισμυρίων μαρτύρων τῶν ἐν Νικομηδείᾳ καέντων. — Synax. Eccl. CP., p. 349 – 52.
5. PETRI] Densissimis tenebris obvoluta sunt gesta S. Petri Nolasci, qui saeculo XII exeunte Recaudi (hodie Mas-Saintes-Puelles, dép. Aude) in Gallia meridionali natus est. Una cum S. Raymundo de Peñafort Ordinem B. Mariae Virginis de Mercede redemptionis captivorum Barcinone instituisse creditur, ibique media nocte inter 24 et 25 decembris, anno, ut veri simile est, 1258, obiisse. Quotquot de Ordinis origine disputarunt, non tam veritatem historicam anquisivisse, quam pro domo causam non sine contentione egisse videntur. Neque adhuc ad obrussam exactum quod superest e priscis Ordinis monumentis. Cultum autem, cuius perrara deprehenduntur vestigia, ratum habuit Urbanus p. VIII, qui S. Petri festum die 29 ianuarii Mercedarios celebrare iussit. Elogium martyrologio Romano hodie inserendum probavit Sacra Rituum Congregatio die 19 iunii 1655, (Act. SS., Aug. t. VI, p. 735). De festo translato in diem 31 ianuarii, ibi egimus. — Act. SS., Ian. t. II, p. 980 – 90; Anal. Boll., t. XL, p. 444; t. LV, p. 410 – 15; E. Vacas Galindo, San Raimundo de Peñafort, fundador de la Orden de la Merced, Roma, 1919; F. D. Gazulla, La Orden de Nuestra Señora de la Merced. Estudios histórico-criticos (1218 – 1317), Barcelona, 1934.

VII KAL. IAN.

[1] Ierosolymis natalis sancti Stephani protomartyris, qui a Iudaeis non longe post Ascensionem Domini lapidatus est.

[2] Romae sancti Marini ordinis senatorii, qui sub Numeriano imperatore et Marciano praefecto christianae religionis causa comprehensus, equuleo et ungulis servili more punitus, in sartaginem deinde coniectus sed igne in rorem converso liberatus, feris quoque obiectus et ab illis servatus illaesus, tandem ad aram iterum ductus, cum idola oratione eius corruissent, percussus gladio martyrii triumphum adeptus est.

[3] Item Romae via Appia depositio sancti Dionysii papae, qui multis pro ecclesia impensis laboribus fidei documentis clarus effulsit.

[4] Ibidem sancti Zosimi papae et confessoris.

[5] In Mesopotamia sancti Archelai episcopi, doctrina et sanctitate celebris.

[6] Maiumae sancti Zenonis episcopi.

[7] Romae sancti Theodori mansionarii ecclesiae Sancti Petri, cuius meminit beatus Gregorius papa.

DECEMBRIS 26

1. STEPHANI] Breviarium Syriacum: ὁ πρῶτος μάρτυς ἐν Ἱεροσολύμοις Στέφανος ὁ ἀπόστολος, ἡ ἀρχὴ τῶν μαρτύρων. Martyrologium hieronymianum: in oppido Hierosolymitano passio sancti Stephani diaconi primi martyris qui lapidatus est a Iudaeis. S. Gregorius Nyssenus, in laudatione S. Basilii BHG2. 244, festa recensens quae diem Nativitatis Christi excipiunt, primo loco ponit S. Stephani memoriam. In kalendario Carthaginiensi signata est ad hunc diem 26 dec.; in synaxariis vero Graecorum ad 27, quo Constantinopoli synaxis agebatur in ecclesia S. Stephani πλησίον Κωνσταντιανῶν. — Comm. martyr. hieron., p. 10; Synax. Eccl. CP., p. 349 – 50.
2. MARINI] In martyrologio hieronymiano ad hunc diem S. Marino celebritatis locus non Roma sed Antiochia assignatur: Antiochiae in ecclesia Sancti Iuliani Marini. In qua basilica reliquiae in Syria repertae depositae fuerunt anno circiter 529, teste Malala, Chronogr., XVIII. Antiochiae quoque in iisdem fastis nuntiatur Marinus ad 22 aug. et 16 nov. Aliter hodie Usuardus: sancti Marini clarissimi viri qui martyrii triumphum sub imperatore Martiano Romae adeptus est. Unde haec notitia ad Usuardum pervenerit ignorare se fatetur Sollerius; impurum et lutosum fontem recte suspicatur, quandoquidem quaecumque de Marino qui Romae passus sit sub Marciano imperatore tradita sunt, in unam refunduntur Passionem cuius variae prostant recensiones: graeca, edita a v. d. Pio Franchi de' Cavalieri (Note agiografiche, t. V, p. 85 – 93), e qua synopsis in synaxariis ad diem 16 (17) dec.; latina, BHL. 5538. Cum pauci ignorent nullum fuisse Marcianum imperatorem qui christianos insectatus fuerit, varie tentatum est hanc saltem pravam lectionem tollere. Macrinum scribunt synaxaria; Carinum imperatorem cum Marciano praefecto Romani martyrologii correctores. Nequicquam. Marini enim martyris Romae passi Acta cum graeca tum latina ad nauseam fabulosa sunt nec ullam patiuntur emendationem. Gesta Marini Antiochensis penitus ignorantur. Neutrius autem in ecclesia Romana priscis temporibus facta est commemoratio. — Comm. martyr. hieron., pp. 11, 458, 602; Synax. Eccl. CP., pp. 313 – 14, 321; Anal. Boll., t. XXIII, p. 183; Origines du culte des martyrs2, pp. 86, 193 – 94; Tillemont, Mémoires, t. IV, p. 568.
3. DIONYSII] Exhibetur pars elogii ab Usuardo ex ignorato fonte collecti. Dionysium papam (259 – 268) fastis invexit Ado die 27 decembris, qui in Depositione episcoporum assignatur, consentiente Libro pontificali: Sepultus est in cymiterio Callisti via Appia VI kal. ianuar. Diem 26 decembris praeferunt Catalogus Liberianus et martyrologium hieronymianum, in quo perperam sepultus dicitur in coemeterio Priscillae. — L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 157; Comm. martyr. hieron., p. 11; Tillemont, Mémoires, t. IV, p. 341.
4. ZOSIMI] Liber pontificalis: Sepultus est via Tiburtina iuxta corpus beati Laurentii martyris VII kal. ianuar. Corrigendus videtur numerus et legendus VI. Silente hieronymiano, Ado primus Zosimum (417 – 418) fastis inscripsit. Baronius in annotatione: “De eodem Beda; sed per errorem confusus habetur cum alio Zosimo de quo idem supra XV kal. ianuarii.” Nihil apud Bedam genuinum aut de Zosimo papa aut de Zosimo alio qui pro papa supponeretur. Florus XVI kal. ian. Rufi et Zosimi martyrum meminit ex Eusebio. — L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. I, p. 225 – 26.
5. ARCHELAI] Neque apud S. Cyrillum Hierosolymitanum, neque apud S. Epiphanium, quorum auctoritate se tuetur, legere potuit Baronius Archelaum Cascharorum episcopum ab Ecclesia sive persica sive graeca in numero sanctorum umquam habitum fuisse. Neuter enim, locis allatis (Cyrillus, Catechesis VI, n. 27 – 30, P.G., t. XXXIII, p. 584 – 93; Epiphanius, Haeres., LXVI, passim (ed. Holl, t. III, a p. 13); De mensuris et ponderibus, c. 20, P. G., t. XLIII, p. 269), quidpiam promit, praeter specimina vel excerpta libelli, in quo Archelaus cum Manete disputans inducitur. Nempe saeculo IV nondum dimidiato, Hegemonius quidam, aliam apud antiquos notitiam nec sortitus nec meritus, graeca lingua manichaeorum confutationem lucubravit, quae non multo post a subagresti interprete latine conversa est. E graeco exemplari non supersunt nisi fragmenta ab Epiphanio, l. c., descripta; versio latina fatum effugit (Hegemonius, Acta Archelai, ed. Ch. H. Beeson, Leipzig, 1906). Hegemonius quidem ille commentarios se perscribere profitetur duarum disputationum, in quibus Manes ab Archelao urbis Carcharorum (vel Carcharae) in Mesopotamia episcopo ad theologicum certamen provocatus, semel iterumque turpiter fugatus est. Iamdudum inter eruditos liquido constat huius altercationis compositionem scaenicam et diverbia prorsus commenticia esse. Minores dramatis personas e vita et historia sumptas fuisse nemo spoponderit. Num et ipse Archelaus ad umbras amandari oporteat, non adeo nobis evidens est. Et re quidem vera illa aetate quam indicat Hegemonius, ab exsulibus Antiochenis in Babylonia recens conditae fuerant sedes aliquot episcopales, quarum una vocabatur Karkhā de Maišān, in persica urbe Šādh-i Šahpur, Graecis quondam dicta Σπασίνου Χάραξ (de qua vide Marquart, Erānšahr, nach der Geographie des Ps. Moses Xorenac'i, p. 41). Neutiquam absurdum est, tempore Probi imperatoris, in ea sedisse graecum episcopum nomine Archelaum, huiusque saeculo IV aliquam memoriam superfuisse, quam Hegemonius intemperanti cum facundia exornaverit. Malunt alii, nec veri dissimilius, formam retinere nominis Κασχάρων quae legitur apud Socratem, I, 22, 13, adeoque Archelaum episcopum facere sedis Kaškar, quae in hierarchia syro-persica prima erat post metropolim Seleuciam et Ctesiphontem (J. Labourt, Le christianisme dans l'empire Perse sous la dynastie Sassanide [224 – 632], p. 20). Sed plerique deterriti sunt auctoritate summi viri Theodori Nöldeke, qui asseveranter pronuntiat hic significari non posse nisi urbem Ḥarrān, cum Archelaus episcopus fuisse dicatur in romana dicione (Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft, t. XLIII, 1889, p. 537 – 42). Quod si presse urgendum esset, tota Archelai historia in fabulam verteretur. Nostra quidem sententia, error alibi detegendus est. Profecto Hegemonius ea erat inscitia, ut forte legens aramaicum nomen Harrān urbis, quam Graeci Κάρρας (Latini Charras) appellare solebant, pro barbaro vocabulo impavide Κάσχαρα reponeret. Sed numquid Cyrillus Hierosolymitanus, Epiphanius, Socrates, Hieronymus (De viris illustribus, c. 72), et alii quorum testimonia vide apud Beeson (t. c., p. XII – XIII), tam stolide alucinari potuerunt, ut Mesopotamiam urbem Ḥarrān significantes, Κάσχαρα scriberent, quasi in Veteri Testamento non legissent Abraham et Iacob patriarcharum historiam? Creditu facilius est, ac tantorum virorum auctoritati congruentius, Hegemonium de situ urbis Carcharum, sibi et illis ignotae, infeliciter hariolatum esse. Quod autem in peregrina geographia erravit, non satis est ut omne narrationis eius argumentum funditus eversum dicatur. Utcumque se res habet, certum est Archelao sanctorum honores numquam exhibitos fuisse. De die quo eius memoria inscripta est, nugatorium foret vel quaestionem movere. — Act. SS., Nov. t. IV, p. 389 – 90; Beeson, op. c., p. IX – XVI; K. Kessler, Mani. Forschungen über die manichäische Religion, t. I (Berlin, 1889), p. 87 – 171; O. Bardenhewer, Geschichte der altkirchlichen Literatur, t. III, p. 266 – 68.
6. ZENONIS] Sanctorum martyrum Eusebii, Nestabi et Zenonis reliquias consobrinus Zeno, Maiumae apud Gazam episcopus, in basilica a se aedificata condidit, ut dictum est ad diem 8 sept. Quicquid de ipso novimus in Sozomenum V, 9 et VII, 28 (non 27) tandem refunditur. Antiquae venerationis nullum est indicium, nec dies emortualis usquam signatus fuit ante martyrologii Romani revisionem. — M. Le Quien, Oriens christianus, t. III, p. 621 – 24.
7. THEODORI] Silent antiqua martyrologia. De eius gestis meritisque id unum refertur ei nocte quadam oleum in basilicae lampadibus instillanti adstitisse S. Petrum qui ei dixit: “Conliberte, quare tam citius surrexisti?” Hinc tanto pavore correptus est ut per dies multos de strato suo surgere non valeret. Haec paucis narrat S. Gregorius, Dial., III, 24. Ad hunc diem Theodorus memoratur a Molano in editione principe anno 1568, sed anno 1573 expunctus est in altera.

VI KAL. IAN.

[1] Apud Ephesum natalis sancti Ioannis apostoli et evangelistae, qui post evangelii scriptionem, post exilii relegationem et apocalypsim divinam, usque ad Traiani principis tempora perseverans, totius Asiae fundavit rexitque ecclesias; et confectus senio, sexagesimo octavo post passionem Domini anno mortuus, iuxta eamdem urbem sepultus est.

[2] Alexandriae sancti Maximi episcopi, qui satis clarus et insignis titulo confessionis effectus est.

[3] Constantinopoli sanctorum confessorum Theodori et Theophanis fratrum, qui a pueritia in monasterio Sancti Sabbae nutriti, cum postea pro sanctarum imaginum cultu adversus Leonem Armenum strenue decertarent, eius iussu verberibus affecti exilio relegantur; sed eo mortuo, rursus Theophilo imperatori qui eadem impietate detinebatur constanter resistentes, verberibus iterum caesi in exilium pulsi sunt, ubi Theodorus in carcere expiravit; Theophanes vero, pace demum ecclesiae reddita factus Nicaenus episcopus, quievit in Domino.

[4] Ibidem sanctae Niceratis virginis, quae sub Arcadio imperatore claruit sanctitate.

DECEMBRIS 27

1. IOANNIS] Non Ephesi sed Hierosolymis Iohannes apostolus cum Iacobo nuntiatur ad hunc diem in breviario Syriaco. Kalendarium Carthaginiense: sancti Iohannis Baptistae et Iacobi apostoli, quem Herodes occidit; ubi errore manifesto ab amanuensi Baptista pro Evangelista inscriptus est. Martyrologium hieronymianum: Adsumptio sancti Iohannis evangelistae apud Ephesum, quae refunduntur in Acta apocrypha BHG2. 915, n. 115: καὶ ἐλθόντες μετὰ τὴν τρίτην ἡμέραν καὶ ὀρύξαντες οὐχ εὗρον τὸ σῶμα αὐτοῦ. Eodem die ordinatio episcopatus S. Iacobi fratris Domini. S. Iohannis commemoratio in libris Graecorum signatur die 26 sept., quo eius festivitas agebatur Constantinopoli ἐν ἀποστολείῳ prope Magnam ecclesiam. Elogium ipsis Usuardi verbis exprimitur, partim ex Hieronymi De viris illustribus, IX. — Comm. martyr. hieron., p. 11; Synax. Eccl. CP., p. 79 – 82; BHG2. 899 – 932; BHL. 4316 – 4323; L. Duchesne, Origines du culte chrétien5, p. 79 – 82; R. A. Lipsius, Die apokryphen Apostelgeschichten, t. I, p. 348 – 542; Tillemont, Mémoires, t. I, pp. 330 – 355, 600 – 12.
2. MAXIMI] Hieronymi Chronicon (anno 265): Alexandrinae ecclesiae XIIII episcopus ordinatur Maximus ann. XVIII. A Dionysio Alexandrino, cui postea successit, vocatur presbyter et compresbyter, eiusque exsilii et confessionis socius fuit. De his Eusebius, Hist. eccl., VII, 11 – 28. Ad Maximum episcopum et clerum Alexandrinum Felix p. I scripsit epistulam adversus tunc emergentem haeresim Pauli Samosateni. (Jaffé, Regesta2, 140). In martyrologio hieronymiano praetermittitur, non vero ab Usuardo cuius elogium in nostro martyrologio exscriptum est. Qua ratione ductus fuerit ut Maximi memoriam die 27 dec. faceret, ignoratur. E Coptorum et Habessinorum kalendariis recte collegit Sollerius Maximum die 9 april. vita functum esse. — R. Helm, Die Chronik des Hieronymus, t. I, p. 221; t. II, p. 677 – 78; Sollerius, De patriarchis Alexandrinis, in Act. SS., Iun. t. IV, p. 31* – 32*; E. Tisserant-G. Wiet, in J. Maspero, Histoire des patriarches d'Alexandrie, p. 364.
3. THEODORI] Elogium solito prolixius compendio refert Vitam Theodori et Theophanis BHG2. 1746, quae in menologio metaphrastico hodie legenda proponitur. In synaxariis hac vel crastina die solius Theodori memoria recolitur, Theophanes autem, sive seorsim sive cum fratre, oct. 11 vel 12 signatur. In Vita S. Michaelis syncelli (BHG2. 1296) obiisse asseritur Theodorus post instauratam orthodoxiam die 27 dec. 844, Theophanes anno insequenti oct. 11 e vivis cessisse. Hoc alterum ab omnibus facile admittitur; sed primae sententiae praeferenda videtur chronotaxis quae in allata Vita et in Vita Theophanis a. Theodora Cantacuzena BHG2. 1793 indicatur, ambos nempe fratres Apameam in Bithynia relegatos esse ibique Theodorum prius in carcere quievisse quam Theophilus imperator moreretur (20 ian. 842). Γραπτοὶ ideo dicuntur germani confessores quia frontibus eorum barbaro more notis impressis iambos inscribi iussit persecutor, quos Cedrenus, Zonaras et alii multi afferunt. Inedita S. Theodori laudatio, Theophani Caesareae in Cappadocia episcopo ascripta, in codice Chalcensi τῆς Μονῆς 88, saec. IX – X, fol. 255 – 279v, servata est, praeter finem, qui periit (Anal. Boll., t. XLIV, p. 19). — Synax. Eccl. CP., pp. 130 – 34, 349 – 54; S. Vailhé, in Revue de l'Orient chrétien, t. VI (1901), pp. 314 – 32, 610 – 42; Chr. Loparev, in Vizantijskij Vremennik, t. XVII (1910), p. 212 – 224; Sophronios (Eustratiades), in Νέα Σιών, t. XXXI (1936), pp. 339 – 44, 403 – 406.
4. NICERATIS] Non Niceras, quod et in editione principe legebatur, neque Nicerata, quemadmodum emendatius scripsisse sibi videbatur Baronius, sed Νικαρέτη vocabatur virgo Bithynia, de qua unum exstat Sozomeni testimonium, Hist. eccl., VIII, 23. Quae, cum S. Iohannes Chrysostomus in exsilium pulsus esset, Urbem regiam et ipsa reliquit. Humilitate, divitiarum contemptu et caritate in pauperes ad senectutem usque claruit; sed ubi vel quando obierit et utrum ecclesiasticam venerationem nacta sit necne a nemine traditum est. Coniecit Baronius eandem artis medicae peritam a Chrysostomo, epistula 4, memorari; sed huic nomen erat Συγκλήτιον. — Tillemont, Mémoires, t. XI, p. 133 – 34.

V KAL. IAN.

[1] In Bethlehem Iudae natalis sanctorum Innocentium, qui ab Herode rege pro Christo interfecti sunt.

[2] Ancyrae in Galatia sanctorum martyrum Eutychii presbyteri et Domitiani diaconi.

[3] In Africa natalis sanctorum martyrum Castoris, Victoris et Rogatiani.

[4] Nicomediae sanctorum martyrum Indes eunuchi, Domnae, Agapis et Theophilae virginum, et sociorum, qui in persecutione Diocletiani post longa certamina diverso mortis genere coronam martyrii sunt assecuti.

[5] Neocaesareae in Ponto sancti Troadii martyris, in persecutione Decii, cui agonizanti sanctus Gregorius Thaumaturgus in spiritu adfuit eumque ad subeundum martyrium roboravit.

[6] Arabissi in Armenia inferiori sancti Caesarii martyris, qui sub Galerio Maximiano passus est.

[7] Lugduni in Gallia natalis sancti Francisci Salesii episcopi Gebennensis, propter flagrantissimum zelum in convertendis haereticis ab Alexandro septimo in sanctorum numerum relati; eius festus dies agitur de mandato eiusdem pontificis quarto kalendas februarii, quando illius sacrum corpus inde Annesium translatum fuit. Quem Pius nonus ex sacrorum rituum congregationis consulto universalis ecclesiae doctorem declaravit.

[8] Romae sancti Domnionis presbyteri.

[9] In Aegypto sancti Theodori monachi, discipuli sancti Pachomii.

[10] In monasterio Lirinensi sancti Antonii monachi, miraculis clari.

DECEMBRIS 28

1. INNOCENTIUM] Martyrologium hieronymianum: Bethleem natale sanctorum infantium et lactantium qui sub Herode pro Christo passi sunt. Qua aetate memoria haec celebrari coepta sit non liquet. Kalendario Carthaginiensi antiquius nullum habetur testominium: V. kal. ian. sanctorum infantium quos Herodes occidit. Ad diem 4 ian. observatum est S. Augustini sermones de die octavarum infantium, de octavis infantium non in octava hodierni festi habitos esse sed in octava die a baptismo neophytorum. A Graecis festum τῶν ἁγίων νηπίων agitur die 29 dec., a Mozarabibus 8 ian. — Comm. mart. hieron., p. 13; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 772; Synax. Eccl. CP., p. 353; M. Férotin, Le Liber ordinum, p. 450.
2. EUTYCHII] Ita prorsus legitur in martyrologio hieronymiano. Sed hodie, ut alias saepius, laterculum habemus incompositum, cuius membra disiecta utcumque coagmentanda sunt. Ancyra in Galatia locus est passionis S. Gaiani, ei proinde restituendus, sed et ab eo repetendum indicium in Tracia quod ei male adhaeret. Ad diem 29 sept. in hieronymianis iterum memoratur solus Eutychius: in Thracia civitate Eraclea Euticii, cum breviario Syriaco (in Perintho). Quamquam desunt Acta, et in syriaco, nonnihil quoque luxato, Eutychius episcopi dignitate ornatur, tuto accipienda videtur hodierna lectio: in Tracia Eutici presbyteri, Domitiani diaconi. Domitianus sub nomine Domici vel Dominici cum martyribus Afris in laterculo diei 29 dec. recurrere videtur. — Comm. martyr. hieron., pp. 13, 14, 532.
3. CASTORIS] In codicibus hieronymianis sub indicio in Africa hodie ponuntur varia nomina apud Afros usitatissima sed martyrum ignotorum. Ex his delectus factus est a recentioribus illis quibus plurimum fidit Baronius. Castoris et Victoris lectio proba videtur; pro Rogatiani legitur et Rogatiae vel Rogati. — Comm. martyr. hieron., p. 13; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 772 – 73.
4. INDES] Ex Actis SS. Indis et Domnae deprompserunt synaxaria ad dies 30 sept., 3 et 30 dec. elogium martyrum Nicomediae passorum in magna persecutione. Legit Baronius latinam interpretationem Actorum BHG2. 823, nomina excerpsit et fastis inseruit diebus plerumque arbitratu suo selectis: 21 dec. (Glycerium), 22 dec. (Zenonem), 23 dec. (Mygdonium et Mardonium), 24 dec. (Euthymium; lege: Anthimum). Hodiernos martyres Nicomedienses arcessivit ex eadem Passione ficticia quae, praeter martyrum nomina et loci significationem, vix quicquam veri continere existimatur. Domnae meminit martyrologium hieronymianum, cum Mygdonio et Mardonio, ad 12 martii, omisso Inde. — Comm. martyr. hieron., p. 138 – 39; Synax. Eccl. CP., pp. 94, 275, 357.
5. TROADII] Troadium martyrem laudat S. Gregorius Nyssenus in encomio S. Gregorii thaumaturgi, BHG2. 715, quod quidem legit Baronius sed parum accurate excerpsit. Ibi enim fertur Gregorius S. Troadii certamen in viso spectasse, non vero ita martyri agonizanti adfuisse ut eum roboraret. Dies anniversaria 28 dec. a Baronio pro lubitu selecta est. De S. Troadio qui in synaxariis memoratur ad diem 2 mart. nihil compertum est praeter hoc breve elogium: τῶν ἁγίων Τρωαδίου καὶ τῆς συνοδίας αὐτοῦ μαρτυρήσαντος ἐπὶ Δεκίου τοῦ βασιλέως. — Origines du culte des martyrs2, p. 170; Synax. Eccl. CP., p. 501; cf. pp. 661, 680 (mai. 6, 12).
6. CAESARII] Ad hoc nomen Baronius: “Graeci de eodem.” Qui Graeci et quibus in libris, verbulo addere poterat qui hos legisset. Illorum auctoritatem in vacuum hic proiectam esse reverenti cum modestia iam questus est Bollandus noster. Hactenus in neutra quaestionis parte inquirentibus satisfactum est. Arabissus, de quo Baronius in adnotatione multo plura quam de ipso sancto, non Armeniae civitas est, sed oppidum Cataoniae, Cappadociae australis pagi, in litteris hagiographicis non ignorati. Ibi tamen viguisse cultum S. Caesarii martyris, nullum testimonium hactenus ostendit. — Act. SS., Iul. t. V, p. 246.
7. FRANCISCI] Franciscus ortum habuit in castello Salesio (Thorens, Haute-Savoie), die 21 aug. 1567 (J. F. Gonthier, Œuvres historiques, t. I, p. 343 – 45). Postquam die 18 dec. 1593 sacerdotio fuit initiatus, Claudio de Granier in ecclesia Gebennensi regenda successit die 17 sept. 1602 et 8 dec. anni eiusdem episcopus est consecratus. Instituit anno 1610, cum S. Iohanna Francisca Fremyot de Chantal, religionem Visitationis Sanctae Mariae nuncupatam, quam Paulus p. V die 23 april. 1618 monialium Ordinibus accensuit. Diem supremum obiit Lugduni 28 dec. 1622. Corpus, quod exinde Annesium (Annecy) mense ian. 1623 delatum, in ecclesia sororum Visitationis die 24 eiusdem (non vero 29: J. M. Lavorel, Itinéraire des reliques de saint François de Sales, in Mémoires et documents publiés par l'Académie salésienne, t. XXXV, 1912, p. XIX) depositum est, in monasterii novi cryptam fuit translatum die 14 iun. 1912. Servum Dei Alexander p. VII beatorum catalogo ascripsit die 28 dec. 1661, in sanctorum canonem rettulit die 19 april. 1665, annua commemoratione in 29 ian. indicta. Ipsum universalis ecclesiae doctorem pronuntiavit Pius IX die 7 iul. 1877; Pius denique XI patronum dedit catholicis “quotquot vel diariis vel aliis scriptis in vulgus edendis christianam sapientiam illustrant, provehunt, tuentur”, litteris encyclicis “Rerum omnium perturbationem” 26 ian. 1923. De S. Francisco aequales inter scripserunt oculati testes Carolus Augustus Salesius, fratris eius filius, qui et ipse ecclesiae Gebennensi praefuit (1645 – 60), L. de La Rivière, Ordinis Minimorum (Œuvres de S. François de Sales, t. XVII, Annecy, 1901, p. 145 – 46, not.), et I. P. Camus, episcopus Bellicensis (op. cit., t. XIV, Annecy, 1906, p. 139 – 41, not.). — Acta apost. sedis, t. XV (1923), p. 49 – 63; Anal. Boll., t. V, p. 152; Analecta iuris pontificii, ser. XVI (1877), p. 1131 – 33; ser. XVII (1878), pp. 115 – 20, 141 – 80, 348 – 434; Œuvres de saint François de Sales, Annecy, 1892 seq.; L. de la Rivière, La vie de l'illustrissime et révérendissime François de Sales, Lyon, 1625; Ch.-Aug. de Sales, De vita et rebus gestis servi Dei eximiae sanctitatis viri, patris ac patrui sui, Francisci Salesii, Lugduni, 1634; J.-P. Camus, L'esprit du bien-heureux François de Sales, Paris, 1639 – 41; A. Hamon-J.-F. Gonthier-G. Letourneau, Vie de saint François de Sales, Paris, 1909 (cf. Anal. Boll., t. XXXII, p. 353); J.-F. Gonthier, Œuvres historiques, t. I, Thonon-les-Bains, 1901, p. 177 – 659.
8. DOMNIONIS] Quem Paulinus, in epistula III, 3 ad Alypium, parentem nostrum vere sanctissimum Domnionem appellat, et Hieronymus, ad Desiderium scribens (ep. 47, olim 154), Loth temporis nostri Domnionem virum sanctissimum dicit, ideo fastis nostris inserendum censuit Baronius, nullo unquam martyrologorum praeeunte. Dies natalis pro arbitrio assignatus est. Eidem Domnioni S. Hieronymus epistulam 50 (alias 51) dedit atque Esdrae versionem inscripsit (P. L., t. XXVIII, p. 1403).
9. THEODORI] Cur hodie Romano martyrologio inscriptus sit Theodorus ὁ ἡγιασμένος, nemo non mirabitur, cum huius nomen nullis antea in fastis sive latinis sive graecis sive orientalibus mense decembri compareat. In Graecorum enim synaxariis et recentius in latinis operibus aliquot collecticiis ad diem 14, 15 vel 16 maii, simul cum patre suo ac magistro Pachomio commemoratur; a Coptis vero die 2 mensis pašons (april. 27), colitur, qui eius natalis est, ut e S. Pachomii Vitis graecis et copticis indubitate constat. S. Theodori Vitam olim exstitisse colligitur e fragmentis sahidicis nuper a v. cl. L. Th. Lefort magna cum diligentia editis. De eodem Theodoro, qui Thebaeus non raro dicitur, ut ab homonymo Pachomii discipulo qui Alexandrinus erat probe distinguatur, plura supersunt testimonia in variis de sancto coenobitarum patre narrationibus et praecipue in Ammonis episcopi ad Theophilum epistula BHG2. 1397. Antestatur Baronius S. Pachomii Vitam BHL. 6410, a Dionysio Exiguo latinitate donatam et in Vitas Patrum inseri solitam, Gennadii Catalogum virorum inlustrium, c. 8, S. Nili qui fertur libellum de Oratione, c. 108 (P. G., t. LXXIX, p. 1192). — Act. SS., Maii t. III, p. 287 – 357; Synax. Eccl. CP., p. 683 – 89; Synaxarium Alexandrinum, ed. et interpret. I. Forget, t. II, p. 99; S. Pachomii Vitae sahidice scriptae, ed. L. Th. Lefort, Paris, 1933 – 34; S. Pachomii Vita bohairice scripta, ed. Id., ibid., 1925 (versio latina prodiit Lovanii, 1936); S. Pachomii Vitae graecae, Bruxellis, 1932; Anal. Boll., t. LII, p. 286 – 320.
10. ANTONII] Saeculo V in civitate Valeria ad Danubium natus est S. Antonius. In teneris annis, patre mortuo, ductus est ad illustrissimum virum Severinum, dein, ad Constantium Lauriacensem episcopum, eius patruum. Posthac vitam solitariam egit, miraculis clarus. Senex tandem in monasterium Lirinense se recepit, ubi post biennium, anno circiter 520 obiit. Rogatu Leontii abbatis Lirinensis, Ennodius († 521) Antonii gesta litteris mandavit BHL. 584. Cultus vestigia, si unquam fuerunt, exoleverunt. Fastis nostris Antonius invectus est, die, ut videtur, ad arbitrium assignato.

IV KAL. IAN.

[1] Cantuariae in Anglia natalis sancti Thomae episcopi et martyris, qui ob defensionem iustitiae et ecclesiasticae immunitatis impiorum hominum factione in basilica sua gladio percussus migravit ad Christum.

[2] Ierosolymis sancti David regis et prophetae.

[3] Arelatae natalis sancti Trophimi, cuius meminit sanctus Paulus ad Timotheum scribens; qui ab eodem apostolo episcopus ordinatus praefatae urbi primus ad Christi evangelium praedicandum directus est; ex cuius praedicationis fonte, ut sanctus Zosimus papa scribit, tota Gallia fidei rivulos accepit.

[4] Romae sanctorum martyrum Callisti, Felicis et Bonifacii.

[5] In Africa passio sanctorum martyrum Dominici, Victoris, Primiani, Lybosi, Saturnini, Crescentii, Secundi et Honorati.

[6] Viennae in Gallia sancti Crescentis, discipuli beati Pauli apostoli et primi eiusdem civitatis episcopi.

[7] Constantinopoli sancti Marcelli abbatis.

[8] In pago Oxymensi sancti Ebrulphi abbatis et confessoris tempore Childeberti regis.

DECEMBRIS 29

1. THOMAE] Tertio anno postquam occubuerat (29 decembris 1170), Thomas Cantuariensis ab Alexandro III sanctis ascriptus est, anno 1173, die 2 februarii, si fides habeatur Bosoni cardinali, haec scribenti: Romanus pontifex ad instantiam cleri et populi gallicani eundem martyrem canonizavit auctoritate apostolica et inter ceteros sanctos conscribi praecepit. In die namque Purificationis B. Mariae, convocatis episcopis abbatibusque Campaniae, apud Signiam in honore ipsius specialiter missarum solemnia celebravit et passionis eius diem IV kalendas ianuarii perpetuo agi constituit (L. Duchesne, Le Liber pontificalis, t. II, p. 426). Verum error est in die. Etenim in aliquot litteris datis mense martio anno 1173 (Jaffé, Regesta2, 12199, 12201, 12203, 12204), significat pontifex se Thomam canonizasse in capite ieiunii. Atqui anno 1173 incidit feria quarta Cinerum in diem 21 februarii. Tribus litteris, quas ultimo posuimus, festum die 29 decembris celebrare iubentur; Angli qui quam prompte libenterque paruerint satis perspicitur ex ecclesiarum monasteriorumque omnium kalendariis et martyrologiis anglicanis (ut alia plurima litterarum monumenta taceamus), donec die 16 nov. 1538, festum deleri constituit Henricus VIII, J. Gairdner, Letters and Papers, Foreign and Domestic, of the Reign of Henry VIII, t. XIII, 2, p. 353 – 54, num. 848. Elogium sancti martyris Thomae Anglorum episcopi, ex latino fonte depromptum, saec. iam XIII comparet in synaxario Armeniorum Ciliciae, ad diem 21 mensis qałotz, sive decembris 29 (Patrologia Orientalis, t. XVIII, p. 137 – 40; cf. Anal. Boll., t. XXX, p. 374). In aliis exemplis, incertum qua causa, translatum fuit ad d. hrotiz 18, i. e. iulii 24 (V. N. Beneševič, in Izvestija Otdělenija russk. jazyka i slovesnosti, t. XIV, 1909, p. 215 – 16). In aliarum regionum martyrologiis aliquot memoratur Thomas, quibus, per Molanum, usus est Baronius in elogio concinnando. Vitae exstant plurimae antiquae latine BHL. 8170 – 8248, gallice, islandice. — J. C. Robertson et J. B. Sheppard, Materials for the Life of Thomas Becket, London, 1875 – 1885; E. Magnússon, Thómas Saga Erkibyskups, London, 1875; J. Morris, The Life and Martyrdom of Saint Thomas Becket, ed. 2, London, 1885; A. L'Huillier, Saint Thomas de Cantorbéry, Paris, 1891 – 92; T. Borenius, Saint Thomas in Art, London, 1932; L. Halphen, Les biographes de Thomas Becket, in Revue historique, t. CII, p. 35 – 45; E. Walberg, La tradition hagiographique de S. Thomas Becket avant la fin du XIIe siècle, Paris, 1929; Anal. Boll., t. L, p. 457 – 60.
2. DAVID] Latinorum fastis inscriptus sine elogio a Floro, quem sequuntur Ado et Usuardus; hic autem praemittit: Hierosolimis. Graeci memoriam agunt S. David regis simul cum S. Ioseph et Iacobo fratre Domini, dominica post Nativitatem. — Synax. Eccl. CP., p. 347.
3. TROPHIMI] Nihil apud Bedam. Florus: apud Arelatem Trophimi episcopi et confessoris qui Romae a sanctis apostolis ordinatus primus ad eamdem urbem ob Christi evangelium praedicandum directus est. Ex cuius fonte, ut beatus Zosimus scripsit, totae Galliae fidei rivulos acceperunt. Ado in martyrologio Trophimum dicit discipulum apostolorum Petri et Pauli; in Libello de festivitatibus apostolorum primus omnium Trophimum Arelatensem affirmavit eundem esse S. Pauli discipulum de quo 2 Tim. IV, 20 (et Act., XX, 4; XXI, 29). De missione Trophimi Arelatem haec habet Gregorius Turonensis, qui annum statuit 250: Hi ergo missi sunt: Turonicis Catianus episcopus, Arelatensibus Trophimus episcopus cet. Litteras, quae adducuntur, Zosimus papa dedit die 22 martii 417 ad universos episcopos per Gallias et septem provincias constitutos, ex quibus haec excerpimus: Quoniam metropolitanae Arelatensium urbi vetus privilegium minime derogandum est, ad quam primus ex hac sede Trophymus summus antistes, ex cuius fonte totae Galliae fidei rivulos acceperunt, directus est (Jaffé, Regesta2, 328). Eadem significavit, litteris eodem anno datis, die 26 septembris, Hilario Narbonensis primae provinciae episcopo: Nam sanctae memoriae Trophymus sacerdos quondam Arelatensi urbi ab apostolica sede transmissus ad illas regiones et tanti nominis reverentiam primus exhibuit et in alias non immerito ea quam acceperat auctoritate transfudit atque hanc ordinandi consuetudinem et pontificatum loci illius quem obtinuerat primus et iuste custoditum usque in proximum tempus, gestis apud nos habitis, multorum sacerdotum testimoniis adprobatur (Jaffé, Regesta2, 332). Litem inter historicos dirimere pontifex noluit, sed ea tantum rettulit quae legerat in commentariis (gestis apud nos habitis), quos a Patroclo episcopo ei traditos fuisse, coniectura est probabilis: hic enim et in Urbe tunc degebat et suum negotium agi intellegebat. Graeci nusquam meminerunt Trophimi episcopi Arelatensis, sed tantum, diebus 14 april. et 30 iun., in synaxariis, Trophimi S. Pauli discipuli, cum aliis multis, quibus plerumque sedes episcopalis ascribitur apud hagiographos, Trophimo nunquam. Conatus est quidam ut astrueret, ex martyrologio hieronymiano et breviario Syriaco, eundem esse Trophimum Arelatensem cum Serapione Alexandrino (G. de Manteyer, Les origines chrétiennes de la IIe Narbonnaise, Gap, 1924), fragili prorsus argumentatione nec lectu digna. — BHL. 8318 b, d, f, 8319; Synax. Eccl. CP., pp. 601, 787; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, pp. 95 – 111, 253; L. Levillain, in Revue d'histoire de l'Église de France, t. XIII, p. 145 – 89.
4. CALLISTI] Apud Bedam et in veteribus manuscriptis se haec repperisse asserit Baronius. Silet autem Beda. Nomina in hieronymianis plenioribus ita referuntur: Romae in cimiterio Callisti Felicis et Bonifatii episcopi de ordinatione. Haec plana sunt. Nullus hodie martyr Romae memoratur. Callistus locum sepulturae Felicis papae indicat, de quo postridie in Depositione episcoporum: III kal. ianuar. Felicis in Callisti. Bonifatius p. ordinatus est anno 418. — Comm. martyr. hieron., pp. 14, 15.
5. DOMINICI] Collecta sunt nomina ex martyrologio hieronymiano. Loco Dominici scribendum est Domici, pro Crescentii Crescentis. Domicium alium non esse crediderim a Domitiano, de quo heri, proindeque ad Africam non pertinet; cetera nomina apud Afros usitata sunt. Nihil de horum martyrum gestis traditum est, neque eos uno die passos esse constat. Liboso restituenda est ex codicibus dignitas episcopi et ex concilio Carthaginiensi, cui anno 256 interfuit, cathedra Vagensis. Cum Cypriano aliisque scripsit epistulam (LXVII inter Cyprianicas) Felici presbytero et plebibus consistentibus ad Legionem et Asturicae. Martyr fuit, et Carthagine in novis areis positus. Libosus aliquis inter martyres Afros die 1 feb. recensetur. Unum esse Libosum de quo variis in locis modo allatis suadet ipsum nomen infrequens et paene insolitum. De ceteris martyribus nihil traditum est. — Comm. martyr. hieron., p. 14; Les origines du culte des martyrs2, p. 382.
6. CRESCENTIS] De Crescente diximus ad diem 27 iun. quo ab Adone commemoratur. Hic autem hodie quoque meminit Crescentis, apostoli Pauli discipuli, Viennensis ecclesiae primi doctoris. Hodie eiusdem translationem celebrari putat Baronius. Inanis est coniectura, cum S. Crescentis natalis in III kal. ian., ut est in libro episcopali Leodegarii, usu recepto incideret, et geminatam memoriam Adoniana licentia sola induxerit. — L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. I2, pp. 147 – 152, 169, 178 – 79; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 355; Id., Les bréviaires, t. V, p. 73.
7. MARCELLI] Per annos amplius quadraginta monasterio τῶν Ἀκοιμήτων praefuit quod, ad oram Bospori contra Constantinopolim situm, e continuata diu noctuque sine ulla unquam intermissione psalmorum decantatione nomen sortitum est. Eutychis damnationi post Flavianum patriarcham, episcopos et abbates ultimus subscripsit Μάρκελλος ὁ ἐλάχιστος πρεσβύτερος καὶ ἀρχιμανδρίτης (Concilium universale Chalcedonense, ed. Ed. Schwartz, vol. I, p. 147). Synodi Chalcedonensis actioni quartae interfuit et cum ceteris archimandritis libellum supplicem ad Marcianum imperatorem dedit (ibid., pp. 310, 315). Monasticam disciplinam mirifice propagavit, incendium quo urbs anno 465 vastata est restinxisse fertur, et illorum antesignanus fuit qui anno 469 Leonem imperatorem, ne Patricius Asparis filius, donec ab Arianis descisceret, Caesar crearetur, obiurgationibus deterruerunt. S. Marcelli Vitam, quae in codice Parisino 1491, saec. X, servata est, solita paraphrasi retractavit Metaphrastes BHG2. 1028. In synaxariis ad hunc diem elogio ornatur celeberrimus Acoemetorum hegumenus, σύναξις tamen nusquam agenda indicitur. De coenobii primordiis legenda est Vita conditoris Alexandri, latine primum edita in Actis nostris (Ian. t. I, p. 1020 – 1029), graece ab E. De Stoop, in Patrologia Orientalis, t. VI, p. 658 – 701, et Vita S. Hypatii (BHG2. 760). Alexandro in regimine monasterii successit Iohannes, Iohanni Marcellus noster. — Synax. Eccl. CP., p. 353 – 54; Tillemont, Mémoires, t. XVI, p. 51 – 55; J. Pargoire, in Revue des questions historiques, t. LXV (1899), p. 73 – 79; Id., in Échos d'Orient, t. II (1898 – 99), pp. 304 – 308, 365 – 72.
8. EBRULPHI] Ita Usuardus, praeter indicium chronologicum ex Vita BHL. 2374 – 2376, quam mutato stilo Surius protulit; incertae aetatis, illa quidem, ubi tamen subaequalis auctoris manum nonnullis locis agnoscere credideris. Vita retractata BHL. 2377 ab Orderico Vitali in Hist. eccl. VI, 6 – 9, inserta est, nonnullis additis (BHL. 2378). Ebrulfus, e civitate Baiocensi ortus, factus est abbas Uticensis (Ouche) in pago Oximensi (Exmes, dép. Orne). Inscriptus est Ebrulfus in exemplo Bedano Barberiniano saec. X – XI: In pago Oxomense, Otico monasterio, depositio sancti Ebrulfi confessoris (cf. Les martyrologes historiques, p. 33). Item in kalendario sacramentarii Sancti Ebrulfi, saec. XI – XII, ad hunc diem. Edita est Translatio S. Ebrulfi eiusque discipuli Ansberti Resbacum (BHL. 2379) saec. X. De qua notandum hanc historiam prorsus aliter narrari ab Orderico Vitali. — L. Delisle, in Orderic Vital et l'abbaye de Saint-Évroul (Alençon, 1912), p. 52 – 55; Histoire littéraire de la France, t. III, p. 640 – 41; A. Baedorf, Untersuchungen über Heiligenleben der westlichen Normandie (Bonn, 1913), p. 111 – 24; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 360; Id., Les bréviaires, t. V, p. 94.

III KAL. IAN.

[1] Spoleti natalis sanctorum martyrum Sabini episcopi, Exuperantii et Marcelli diaconorum ac Venustiani praesidis cum uxore et filiis, sub Maximiano imperatore; ex quibus Marcellus et Exuperantius primum equuleo suspensi, deinde fustibus graviter mactati, postea ungulis abrasi et laterum exustione assati martyrium compleverunt; Venustianus autem non multo post una cum uxore et filiis gladio necatus est; sanctus vero Sabinus post manuum detruncationem et diutinam carceris macerationem ad mortem usque caesus est. Horum martyrium, licet diverso extiterit tempore, una tamen die recolitur.

[2] Alexandriae sanctorum Mansueti, Severi, Appiani, Donati, Honorii et sociorum martyrum.

[3] Thessalonicae sanctae Anysiae martyris.

[4] Ibidem sancti Anysii eiusdem civitatis episcopi.

[5] Mediolani sancti Eugenii episcopi et confessoris.

[6] Ravennae sancti Liberii episcopi.

[7] Aquilae in Vestinis sancti Rainerii episcopi.

DECEMBRIS 30

1. SABINI] Haec ex Usuardo, qui summarium praebet Adoniani elogii, ultimo refundendi in Passionem BHL. 7451 – 7453. Die septimo idus dec. obiisse martyres ex Passione tradit Ado, sed proprio marte alium statuit commemorationis diem: Festivitas tamen eius et supranominatorum martyrum tertio kalendas ianuarii agitur. Haud illepida narratio apud multos audientiam sibi fecit; cui faverunt Baronius, Baluzius, alii, non tamen indiscrete; paulo severiorem se exhibuit Tillemontius. Evicit tandem Lanzonius hanc meram esse fabulam ex qua nihil prorsus haurias de veris Sabini gestis. Cultus tamen et antiquus est et latissime sparsus. Prodit Sabinus Ravennae inter martyres in musivo opere insignis basilicae Sancti Apollinaris Novi. Non semel memorat Gregorius Magnus in epistulis oratoria S. Sabino dicata et reliquias, seu, ut dicebant, sanctuaria huc et illuc missa. A Paulo diacono, in Historia Langobardorum, nominatur Spoletium ubi basilica beati martyris Savini episcopi sita est (IV, 16), et basilica Patavii a Petro episcopo erecta (VI, 58). Neque Spoletanum episcopum fuisse constat Sabinum, neque alibi in Umbria, neque vere martyrem. Venustianus Tuderti colitur die 18 april. (Act. SS., April. t. II, p. 541 – 42). Eius memoria nihilo commendatior est quod comparet in Passione S. Cassiani episcopi Tudertini (BHL. 1637), umbra inter umbras. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 776; Tillemont, Mémoires, t. V, p. 41 – 42; F. Lanzoni, La Passio S. Sabini, in Römische Quartalschrift, t. XVII, p. 1 – 26 (cf. Anal. Boll., t. XXIII, p. 95 – 96); Id., in Raccolta degli storici italiani, t. XXVIII, 3, p. 315 – 25; Id., Le diocesi d'Italia, p. 438 – 40.
2. MANSUETI] Solum Mansueti nomen inscripsit hodie Wandelbertus, Usuardus vero Mansuetum martyrem Alexandriae cum aliis decem. In martyrologio hieronymiano scripta sunt nomina quae in nostro promuntur male conexa. De Mansueto martyre inter Alexandrinos nusquam mentio est, neque de Severo, nisi Serenus designetur, qui fuit discipulus Origenis. Appianum temere effictum existimamus ex indicio topographico via Appia, ad S. Felicem pertinente. Donatum et Honorium, al. Honoratum, Afros esse probabile videtur, non Alexandrinos. Sed nobis nuda sunt nomina. — Comm. martyr. hieron., p. 15 – 17; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 776.
3. ANYSIAE] E Passione fabulosa BHG2. 144, non ita pridem edita, profluxerunt tum synaxariorum elogia ad hunc diem, tum altera Passio BHG2. 145, quae olim nec merito Metaphrastae tribuebatur et in uno codice Athonensi τοῦ Πρωτάτου 1, saec. XII, Gregorio diacono et referendario ascripta, postridie legenda signatur. Si hagigorapho fidere licet, martyrem sepelierunt christiani ἔξω τῆς Κασανδριωτικῆς πύλης ὡς ἀπὸ σταδίων δύο ἐξ ἀριστερᾶς τῆς λεωφόρου, εὐκτήριον οἶκον ἐπιδομησάμενοι (J. Viteau, Passions des saints Écatérine et Pierre d'Alexandrie, Barbara et Anysia, Paris, 1897, p. 119). Quaelibet alia venerationis antiquae documenta desiderantur. S. Anysiae laudationem BHG2. 146 conscripsit Philotheus patriarcha Constantinopolitanus († 1379). — Synax. Eccl. CP., p. 355 – 57; Tillemont, Mémoires, t. V, p. 151.
4. ANYSII] In priore Romani martyrologii editione praetermissus, anno 1586 a Baronio inscriptus est Anysius, Acholii vel Ascholii Thessalonicensis episcopi successor, qui temporibus Theodosii imperatoris claruit et a Romanis pontificibus Damaso, Siricio, Anastasio et Innocentio eorum vicarius in Illyrico constitutus est (Jaffé, Regesta2, 257, 259, 261, 275, 285). A S. Ambrosio laudibus cumulatus (ep. 16), S. Iohannis Chrysostomi partibus favit, ut constat ex ipsius archiepiscopi ad ipsum epistulis 162, 163, et e Palladii Dialogo, c. 3, 4. Deficiente quolibet de tempore obitus vel antiqua veneratione testimonio, diem hunc ideo selegisse videtur Baronius, quia memoriae sacer esset S. Anysiae, huius concivis et fere cognominis. — Tillemont, Mémoires, t. X, pp. 156 – 58, 829; L. Petit, in Échos d'Orient, t. IV, p. 141.
5. EUGENII] Kalendarium Ambrosianum saec. XI, apud M. Magistretti, Manuale Ambrosianum, t. II, p. 196, die 30 decembris: Trans. S. Eugenii. Translatio in isto kalendario vox est certe communior quam transitus, nescio an hic verior. In Beroldi kalendario: Depositio S. Eugenii episcopi ad Sanctum Eustorgium (Magistretti, Beroldus, p. 14). In Libro notitiae sanctorum Mediolani (ed. Magistretti-Monneret de Villard, p. 123): eius festum die secundo ante kalendas ianuarii, id est, ut ex aliis libri locis perspicitur, III kal. ian. Hic dicitur Eugenius episcopus transmontanus et confessor. Nusquam traditum legimus ubi sedisset episcopus. Hunc ferunt ambrosianorum rituum propugnatorem sub Carolo Magno fuisse. Vita BHL. 2684, fabularum plena, excerpta est ex Landulfi senioris Historia Mediolanensi, in M. G., Scr. t. VIII, p. 49 – 51. — F. Savio, Gli antichi vescovi d'Italia. Milano, pp. 302, 305 – 306.
6. LIBERII] Hoc nomine in Libro pontificali Ravennate occurrunt episcopi tres, de quibus nihil ferme certi traditur. Primum Agnellus, post communes apud hagiographos laudes, refert cum Dato decessore (3 iul.) sepultum sicut quidam suspicantur. Alter quo die obierit, ubi conditus sit, ignorat; Liberii III sepulcrum in monasterio Sancti Pulionis esse novit, diem anniversarium reticet, etsi in codicis margine ascriptus est recentius: III kal. ianuari., incerto ex fonte, haud scio an de reliquiarum translatione quae in basilicam Apostolorum advectae sunt. Ex Vita S. Liberii BHL. 4908, quae saec. XII conscripta putatur, nihil erues, cum pro Liberio III suppositus sit Liberius I. Apud Agnellum, qualis in codicibus exstat, sancti titulus tribus Liberiis defertur, in capitulorum inscriptione tantum, non in ipsa Agnelli narratione; sed hac sola voce cultus publicus minime significatur. — A. Testi Rasponi, Codex pontificalis ecclesiae Ravennatis, pp. 39, 57, 63; F. Lanzoni, Le diocesi d'Italia, p. 749; Anal. Boll., t. XLVII, p. 21 – 30.
7. RAINERII] Rexit Rainerius ecclesiam Furconensem (Aquila) tempore Alexandri p. II (1061 – 1073), ut constat e litteris pontificiis die 18 ianuarii 1072 datis (Jaffé, Regesta2, 1072). Cultus nullum exstat antiquum testimonium. Elogium anno 1586 martyrologio nostro inseruit Baronius, qui “vetera monumenta eius ecclesiae, quae manuscripta Romam missa” acceperat, antestatur. — P. F. Kehr, Italia pontificia, t. IV, p. 235 – 36; V. Federici, in Bullettino della regia Deputazione Abruzzese di storia patria, ser. III, t. I (1910), pp. 31, 36.

PRID. KAL. IAN.

[1] Romae natalis sancti Silvestri papae, qui Magnum Constantinum imperatorem baptizavit et Nicaenam synodum confirmavit; multisque aliis rebus sanctissime gestis quievit in pace.

[2] Item Romae via Salaria in coemeterio Priscillae, sanctarum martyrum Donatae, Paulinae, Rusticae, Nominandae, Serotinae, Hilariae et sociarum.

[3] Apud Senonas beatorum Sabiniani episcopi et Potentiani, qui a pontifice romano illuc ad praedicandum directi, eamdem metropolim confessionis suae martyrio illustrarunt.

[4] Catanae in Sicilia passio sanctorum Stephani, Pontiani, Attali, Fabiani, Cornelii, Sexti, Floris, Quinctiani, Minervini et Simpliciani.

[5] Apud Senonas sanctae Columbae virginis et martyris, quae igne superato in persecutione Aureliani imperatoris gladio caesa est.

[6] Eodem die sancti Zotici presbyteri Romani, qui Constantinopolim profectus alendorum orphanorum curam suscepit.

[7] Ravennae sancti Barbatiani presbyteri et confessoris.

[8] Rhaetiariae sancti Hermetis exorcistae.

[9] Eodem die sanctae Melaniae iunioris, quae cum viro suo Piniano Roma abscedens et Ierosolymam proficiscens, ipsa inter feminas Deo sacras, vir inter monachos religiosam vitam exercuit, et ambo sancto fine quieverunt.

DECEMBRIS 31

1. SILVESTRI] Depositio episcoporum: Prid. kal. ianuar. Silvestri in Priscillae. Liber pontificalis: Hic sepultus est in cymiterio Priscillae via Salaria ab urbe Roma miliario III prid. kal. ianuar. In ecclesia graeca colitur S. Silvester die 2 ian. Licet annos viginti unum (314 – 335) in cathedra Petri sederit Silvester et pontificis vere magni memoriam reliquerit, eius tamen gesta ab aequalibus conscripta non sunt. Acta suppositicia quae latina, graeca, armenia, syriaca habemus plurimum lecta sunt et horum temporum non parum inquinaverunt historiam. Nunc tandem ab omnibus respuuntur. Ex his hausta sunt, spretis monumentis genuinis, quae de baptizato manu Silvestri Constantino imperatore narrata sunt. Apocryphae quoque sunt epistulae quibus episcopi CCCXVIII precantur pontificem ut Acta concilii Nicaeni confirmare ei placeat, et Silvester eis morem gerens rescribit (P. L., t. VIII, p. 822 – 23). In Depositione episcoporum Romana non integro post obitum anno inscriptus est Silvester, sed et postmodum in sacramentariis et kalendariis omnibus. Cimiterium Priscillae ad sanctum Silvestrum via Salaria in indice coemeteriorum antiquo signatur (De Rossi, Roma sotterranea, t. I, p. 176). De titulo Silvestri haec colligimus ex Libro pontificali, XXXIIII: Fecit in urbe Roma ecclesiam in praedium cuiusdam presbiteri sui, qui cognominabatur Equitius, quem titulum Romanum constituit iuxta termas Domitianas, qui usque in hunc diem appellatur titulus Equitii. Et iterum: constituit beatus Silvester in urbe Roma titulum suum in regione III iuxta termas Domitianas qui cognominantur Traianas titulum Silvestri. Ibidem, LIII, de Symmacho: intra civitatem Romanam basilicam sanctorum Silvestri et Martini a fundamentis construxit iuxta Traianas. Notatu dignum est hoc loco unam memorari ecclesiam, dum ex Vita Symmachi, qualis est in fragmento quod Laurentianum appellare consuevimus, patet duas primum exstitisse ecclesias alterutri tutelari patrono dicatas: Hic beati Martini ecclesiam iuxta Sanctum Silvestrum Palatini inlustris viri pecuniis fabricans et exornans eo ipso instante dedicavit. De corona argentea medio c. saec. V fabricata, cum hac inscriptione Sancto Silvestrio ancilla sua posuit, disseruit De Rossi, in Bullettino, 1872, p. 38. — BHL. 7725 – 7743; BHG2. 1628 – 1634; BHO. 1066 – 1072; Synax. Eccl. CP., p. 365 – 66; L. Duchesne. Le Liber pontificalis, t. I, pp. CIX – CXX, CXXXIII – CXL, 170 – 201, 262, 267 – 68; C. De Smedt, Principes de la critique historique, p. 137 – 59; F. X. Funk, Kirchengeschichtliche Abhandlungen, t. I, p. 87 – 99; W. Levison, in Studi e Testi, t. XXXVIII, p. 159 – 247; J. P. Kirsch, Die römischen Titelkirchen, pp. 41 – 45, 140 – 42; R. Vielliard, Les origines du titre de Saint-Martin-aux-Monts, Roma, 1931.
2. DONATAE] Haec emendanda sunt adducto martyrologio hieronymiano ubi septem martyres numerantur in coemeterio Iordanorum, non Priscillae depositae, cum aliqua nominum varietate. Est ubi legatur pro Rusticae Rogatae vel Rusticianae, pro Nominandae Dominandae, additur et Saturnina a nostro omissa. Verum sola nomina nobis nota sunt. — Comm. martyr. hieron., p. 16 – 17; Étude sur le légendier Romain, p. 62.

3. SABINIANI] Ita Usuardus, ex Adone, quo antiquiorem in martyrologis nullum testem habemus. Nota tamen Adonem scripsisse: qui a beatis apostolis ad praedicandum directi. Cum Usuardo consentit additamentum Senonense ad codicem hieronymianum Parisiensem Nouv. Acq. 1604. De utroque episcopo iam Wandelbertus (anno 848), una cum S. Columba:

Virgo Columba, simul palmam virtute perennem
percipis effuso Christum comitata cruore:
cumque Potentiano Sabinianus eodem
occurrit festo, aequales ara atque triumpho,
urbem qui Senonum primi docuere patroni.

Utique primi sunt in serie episcoporum. Sed licet non pauca de iis scripta sint BHL. 7413 – 7437, nihil de gestis habemus quod exploratum sit ac tutum. Nihil nec de ecclesiastica veneratione ante ann. 847, quo feruntur eorum reliquiae in coemeterio repertae et in monasterium Sancti Petri Vivi delatae. Natalis eorum ea aetate ignorabatur, eisque dies assignatus est quo S. Columbae festivitas iamdudum in ecclesia Senonensi observari consueverat. — Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 778; Comm. martyr. hieron., pp. 16, 18; L. Duchesne, Fastes épiscopaux, t. II2, p. 395 – 415; Anal. Boll., t. XII, p. 463 – 64; t. XIV, p. 441 – 42; A. Fliche, Les Vies de S. Savinien, Paris, 1912; Tillemont, Mémoires, t. IV, pp. 482 – 83, 727; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 412; Id., Les bréviaires, t. V, p. 289.

4. STEPHANI] Baronius: “De his tabulae ecclesiae Catanensis, ubi celebris est eorum memoria.” Haec hariolando scripsisse videtur cum sibi persuasisset hos martyres Catanenses esse, ex apographis hieronymianis, qualia nunc sunt inordinata et mendosa. Codicibus autem attentius inspectis facile discernitur notam topographicam a Stephano ceterisque, qui veluti martyrii comites inducuntur, removendam esse, quippe quae pertineat ad S. Agatham, et ita legndum: in provincia Siciliae civitate Cathiniensium Agathae. Reliqui autem, a Stephani ad Sexti, Siculi non sunt sed Romani pontifices; pro Attali enim legatur oportet Anteri, pro Sexti, Sixti. Qua de causa laterculus iste hodie insertus sit martyrologio nos ignorare fatemur. Similem habes ad 9 aug. et 23 dec. Floris (Floridi), Quintiani nomina sunt incertae originis, pariter Minervini, Simpliciani, quae in hieronymiano omissa sunt. De celebri memoria martyrum quos veluti suos coluerit ecclesia Catanensis die 31 dec., nullum est indicium in antiquis officiorum ordinibus neque in recentioribus quos videre potuimus ann. 1628, 1831, 1845, 1855. Franciscus Maurolycus, martyrologus Siculus, ne nomina quidem martyrum Catanensium novisse videtur. — Comm. martyr. hieron., p. 16 – 18.
5. COLUMBAE] Martyrologium hieronymianum: Senonas passio sanctae Columbae virginis; in Romano exscriptum est elogium Bedae. Varia exstant S. Columbae Acta BHL. 1892 – 1896, in quibus cum Sollerio mitissime dicemus sinceritatis notas desiderari. In diplomate anni 660 mentio est basilicae ubi sancta Columba et beatus Lupus pontifex sub opidum Senonis civitatis requiescunt in corpore (Pardessus, Diplomata, t. II, p. 109). Cultus S. Columbae late vulgatus est; in omnibus libris mozarabicis memoratur. — Comm. martyr. hieron., pp. 17, 18; Sollerius, Martyrologium Usuardi, p. 778; V. Leroquais, Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. III, p. 352; Id., Les bréviaires, t. V, p. 65.
6. ZOTICI] Anno 472, in pragmatica sanctione Leonis imp. et Anthemii augg. qua omnia privilegia orphanotrophio praestita confirmantur, mentio inicitur Zotici beatissimae memoriae qui prius (an primus?) huiusmodi pietatis officium invenisse dicitur (Codex Iustinianus, I, 3, 34). Huius φιλανθρώπου viri historiam fabulis licenter adornaverunt vel potius deturpaverunt hagiographi qui illum Roma cum aliis senatoribus a Constantino magno adductum finxerunt et sub Constantio martyrio coronatum, atque fontem in loco quo passus esset statim emanasse: παραυτίκα πήγη ἀνεδόθη καθαροῦ καὶ ποτίμου ὕδατος ἥτις καί ἰᾶται πᾶσαν νόσον καὶ πᾶσαν μαλακίαν. Ita narratio solito prolixior quae in synaxariis legitur ad diem 31 (30) dec. vel 8 ian. Passionis deperditae compendium alterum in codice Baltimorensi, olim Cahirensi 33, saec. XI, servatum est (Anal. Boll., t. LVII, pp. 229, 231, 233), eiusdemque vestigium in Vita S. Georgii Hagioritae, item saec. XI, comparet (Anal. Boll., t. XXXVI, p. 128). Exstat praeterea Constantini Acropolitae Λόγος εἰς τὸν ὅσιον καὶ θαυματουργὸν (non μάρτυρα) Ζωτικόν, de quo ipse scriptor in epistula 66 (Anal. Boll., t. LI, pp. 264, 274). Constantinopoli colebatur Zoticus ad Sancti Pauli ἐν τῷ ὀρφανοτροφείῳ vel πέραν ἐν Ἐλεαναῖς. — Synax. Eccl. CP., pp. 358 – 62, 375 – 76, 977; Tillemont, Mémoires, t. VII, pp. 38, 659.
7. BARBATIANI] Vita BHL. 972 Ravennae scripta est non paucis post obitum S. Barbatiani annis; is enim saec. V vixisse creditur, hagiographus autem vel saec. IX mediante vel ineunte circiter XI. Libellus totus quantus confictus est, magnam partem aptatus ex libro Miraculorum SS. Cyri et Iohannis, a Bonifatio et Anastasio latine reddito, BHL. 2080. — F. Lanzoni, in Rivista di scienze storiche, t. VI (1909), pp. 635, 712; Anal. Boll., t. XXIX, p. 167.
8. HERMETIS] Solus e martyrologis classicis Usuardus haec profert ex hieronymiano ad hunc diem exscripta. In breviario Syriaco ad diem 30 dec. signatur Hermes exorcista, martyr in Bononia, civitate Moesiae superioris, nunc Vidin; in colonia Retiaria seu Ratiaria, quae Bononia haud multum dissita est, eundem ponunt hodie codices alterius recensionis, postridie codices omnes. S. Hermetis gesta desiderantur. — Comm. martyr. hieron., pp. 17, 20; Anal. Boll., t. XXXI, p. 257 – 258.
9. MELANIAE] Additamentum ad Usuardum crediderim, manu tamen prima in codice Pratensi scriptum: item Ierosolymis sanctae Melaniae Deo sacratae, ubi notandum est istud item non referri ad proximam nomenclationem (in pago Oximensi sancti Ebrulfi) sed ad eam quae ponitur primo loco in hodierno laterculo (Ierosolimis David). Neque ulla perspicitur causa cur ibidem Melania ad diem 29 dec. potius quam ad 31 memoretur, cum synaxariis et menologio Metaphrastico. Eius Vita scripta est a Gerontio, monacho monophysita, familiari, qui post eius mortem coenobiorum ab ea conditorum regimen suscepit (ita Cyrillus Scythopolitanus, in Vita Euthymii, BHG2. 647). Variae post antiquissimam, quae desideratur, huius Vitae supersunt recensiones, graecae BHG2, 1241 et altera BHG2. 1242 quae metaphrastica est, latina quoque BHL. 5885. De Melania cum Piniano habetur praecipui momenti testimonium apud Palladium, Hist. Lausiaca, c. LXI. Variis locis de eadem agunt Hieronymus, Augustinus, Paulinus. Sanctae nomen non uno modo scriptum reperitur: Μελάνια, Μελάνη, Μελάνιον, Melania, Melanius, Melanium. In martyrologium Romanum inducta est ex Lipomano, qui Vitam BHG2. 1242 latine redditam vulgavit. Die 11 dec. 1907 Pius p. X, postulantibus Clericis Regularibus a Somascha, probavit officium proprium cum missa de S. Melania iuniore pro ecclesia Sancti Hieronymi a Caritate de Urbe et aliis ob peculiaria adiuncta petentibus, assignata recolendae festivitati die 30 decembris (Acta S. Sedis, t. XLI, p. 161 – 63. — Anal. Boll., t. VIII, p. 16 – 63; t. XXII, p. 550; Synax. Eccl. CP., p. 359; Tillemont, Mémoires, t. XIV, pp. 232 – 53, 745 – 47; Card. Rampolla, Santa Melania giuniore, Roma, 1905; C. Butler, The Lausiac History of Palladius, t. II, pp. 155 – 57, 222 – 23, 231 – 33; A. d'Alès, in Anal. Boll., t. XXV, p. 401 – 450; G. Goyau, Sainte MÉlanie, Paris, 1908.

INDEX SANCTORUM

[A]

Aaron primus sacerdos ordinis Levitici, in monte Hor. 1 iul.

Aaron m. in Britannia, infra cum Iulio. 1 iul.

Abachum m. Romae, infra cum Mario. 19 ian.

Abdechalas pr. m. in Perside, infra cum Simeone. 21 april.

Abdias propheta, Samariae. 19 nov.

Abdiesus diac. m. in Perside. 22 april.

Abdon et Sennen mm. Romae. 30 iul.

Abercius ep. Hierapolitanus. 22 oct.

Abibo. Inventio. 3 aug.

Abibus diac. m. Edessae. 15 nov.

Abilius ep. Alexandrinus. 22 febr.

Abraham eremita in Syria. 16 mart.

Abraham, Arvernis. 15 iun.

Abraham patriarcha. 9 oct.

Abrahamitae monachi mm. Constantinopoli. 8 iul.

Absalon m. Caesareae, infra cum Lucio. 2 mart.

Abudemius m. in Tenedo. 15 iul.

Abundantius m., infra cum Leone. 1 mart.

Abundantius diac. m. Romae, infra cum Abundio. 16 sept. et 29 iul.

Abundius m. Romae, infra cum Alexandro. 27 feb.

Abundius ep. Comensis. 2 april.

Abundius mansionarius ecclesiae Sancti Petri, Romae. 14 april.

Abundius pr. m. Cordubae. 11 iul.

Abundius m. Romae, infra cum Irenaeo. 26 aug.

Abundius pr., Abundantius diac., Marcianus et Ioannes mm. Romae. 16 sept. Eorumdem inventio Romae, infra cum Felice. 29 iul.

Abundius diac. m., infra cum Carpophoro. 10 dec.

Abundius m., infra cum Iusto. 14 dec.

Acacius pr. m. Sebaste, infra cum Hirenarcho. 27 nov.

Acathius centurio m. Constantinopoli. 8 mai.

Acatius ep. Amidae. 9 april.

Acatius m. Prusae, infra cum Patritio. 28 april.

Acatius m. Mileti. 28 iul.

Accurtius, ordinis Minorum, m. Marochii, infra cum Berardo. 16 ian.

Acepsimas ep. m. in Perside. 22 april.

Achillas ep. Alexandrinus. 7 nov.

Achilleus diac. m. Valentiae in Gallia, infra cum Felice. 23 april.

Achilleus m. Romae, infra cum Nereo. 12 mai.

Acindynus m. Nicomediae, infra cum Victore. 20 april.

Acindynus, Pegasius, Aphthonius, Elpidephorus, Anempodistus et socii mm. in Perside. 2 nov.

Acisclus et Victoria mm. Cordubae. 17 nov.

Acutius m. Puteolis, infra cum Ianuario. 19 sept.

Acyllinus m. Carthagine, infra in Scillitanis mm. 17 iul.

Adalbertus ep. Pragensis, m. in Prussia. 23 april.

Adauctus m. Romae, infra cum Felice. 30 aug.

Adaucus m. in Phrygia cum aliis plurimis. 7 feb.

Adelbertus, in Hollandia. 25 iun.

Adelphus ep. Metensis. 29 aug.

Aderitus ep. Ravennae. 27 sept.

Adiutor, in Campania, infra cum Prisco. 1 sept.

Adiutor m. in Africa, infra cum Victuro. 18 dec.

Adiutus, ordinis Minorum, m. Marochii, infra cum Berardo. 16 ian.

Adiutus ab. Aurelianis. 19 dec.

Ado ep. Viennensis. 16 dec.

Adria m. Romae, infra cum Eusebio. 2 dec.

Adrio, Victor et Basilla mm. Alexandriae. 17 mai.

Adulphus et Ioannes mm. Cordubae. 27 sept.

Adventor m. Taurini, infra cum Octavio. 20 nov.

Aedesius m. Alexandriae. 8 april.

Aegidius ab. in provincia Narbonensi. 1 sept.

Aemiliana v. Romae. 5 ian.

Aemiliana m. Romae. 30 iun.

Aemilianus m. in Armenia, infra cum Dionysio. 8 feb.

Aemilianus miles m. Cirthae, infra cum Agapio. 29 april.

Aemilianus m. Dorostori. 18 iul.

Aemilianus ep. Cyzici. 8 aug.

Aemilianus ep. Vercellensis. 11 sept.

Aemilianus, Rhedonis. 11 oct.

Aemilianus pr. Turiasonensis. 12 nov.

Aemilianus m. in Africa, infra cum Dionysia. 6 dec.

Aemilius m. in Africa, infra cum Casto. 22 mai.

Aemilius, Felix, Priamus et Lucianus mm. in Sardinia. 28 mai.

Aemilius m. Capuae, infra cum Marcello. 6 oct.

Aetherius ep. m. in Chersoneso, infra cum Basilio. 4 mart.

Aetherius ep. Viennensis. 14 iun.

Aetherius m. 18 iun.

Aetherius ep. Autisiodorensis. 27 iul.

Afra m. Brixiae. 24 mai.

Afra m. Augustae Vindelicorum. 5 aug.

Africanus m. in Africa, infra cum Terentio. 10 april.

Agabius ep. Veronae. 4 aug.

Agabus propheta, Antiochiae. 13 feb.

Agape et Chionia vv. mm. Thessalonicae. 3 april.

Agape m., infra cum Donato. 25 ian.

Agape v. m. Interamnae. 15 feb.

Agape v. m. Nicomediae, infra cum Inde. 28 dec.

Agapitus ep. Ravennae. 16 mart.

Agapitus ep. Synnadae. 24 mart.

Agapitus diac. m. Romae, infra cum Xysto. 6 aug.

Agapitus m. Praeneste. 18 aug.

Agapitus m. Romae, infra cum Eustachio. 20 sept.

Agapitus p. Romae. 20 sept.

Agapitus m. Heracleae, infra cum Basso. 20 nov.

Agapius m. Caesareae, infra cum Timolao. 24 mart.

Agapius m., infra cum Aphrodisio. 28 april.

Agapius et Secundinus epp., Aemilianus miles, Tertulla et Antonia vv. et tres alii mm. Cirthae. 29 april.

Agapius m. in Palaestina, infra cum Timotheo. 19 aug.

Agapius m. Edessae, infra cum Bassa. 21 aug.

Agapius ep. Novariensis. 10 sept.

Agapius m. Sebaste, infra cum Carterio. 2 nov.

Agapius m. Caesareae. 20 nov.

Agatha v. m. Catanae. 5 feb.

Agathangelus m. Ancyrae. 23 ian.

Agatho p. Romae. 10 ian.

Agatho exorcista m. Alexandriae, infra cum Cyrione. 14 feb.

Agatho et Triphina mm. in Sicilia. 5 iul.

Agatho m. Alexandriae. 7 dec.

Agathoclia ancilla m. 17 sept.

Agathodorus ep. m. in Chersoneso, infra cum Basilio. 4 mart.

Agathodorus m. Pergami, infra cum Carpo. 13 april.

Agathonica m. Pergami, infra cum Carpo. 13 apr.

Agathonica v. m. Carthagine, infra cum Bassa. 10 aug.

Agathonicus, Zoticus et socii mm. Nicomediae. 22 aug.

Agathopodes diac. et Theodulus lector mm. Thessalonicae. 4 april.

Agathopodes diac. Antiochiae, infra cum Philone. 25 april.

Agathopus m. in Creta, infra cum Theodulo. 23 dec.

Agericus ep. Virodunensis. 1 dec.

Aggaeus m. Bononiae, infra cum Hermete. 4 ian.

Aggaeus propheta, infra cum Osee. 4 iul.

Agileus m. Carthagine. 15 oct.

Aglibertus m. Parisiis, infra cum Agoardo. 24 iun.

Agnellus ab. Neapoli. 14 dec.

Agnes v. m. Romae. 21 ian. Eadem secundo. 28 ian.

Agnes v. Politianensis. 20 april.

Agoardus, Aglibertus et alii innumeri mm. Parisiis. 24 iun.

Agricola ep. Cabillonensis. 17 mart.

Agricola m. Bononiae, infra cum Vitale. 4 nov.

Agricola m. in Pannonia. 3 dec.

Agricola m. Ravennae, infra cum Valentino. 16 dec.

Agrippina v. m. Romae. 23 iun.

Agrippinus ep. Neapolitanus. 9 nov.

Agritius ep. Trevirensis. 13 ian.

Aichardus ab. 15 sept.

Aidanus ep. Lindisfarnensis. 31 aug.

Aigulphus ab. Lirinensis et socii monachi mm. 3 sept.

Aithalas pr. m. in Perside. 22 april.

Albanus m. Moguntiae. 21 iun.

Albanus et miles quidam mm. Verolamii. 22 iun.

Albertus, ordinis Carmelitarum, Messanae. 7 aug.

Albertus ep. Leodiensis, m. Rhemis. 21 nov.

Albina v. m. Formiis. 16 dec.

Albinus ep. Brixinone, infra cum Genuino. 5 feb.

Albinus ep. Andegavensis. 1 mart.

Albinus ep. Lugdunensis. 15 sept.

Aldegundes v. in Hannonia. 30 ian.

Aldelmus ep. Schireburgensis. 25 mai.

Alexander ep. Firmanus m. 11 ian.

Alexander senex m. Edessae. 30 ian.

Alexander et alii XXXVIII mm. Romae. 9 feb.

Alexander m. Soli, infra cum Ammonio. 9 feb.

Alexander m. Ostiae, infra cum Maximo. 18 feb.

Alexander ep. Alexandrinus. 26 feb.

Alexander, Abundius, Antigonus et Fortunatus mm. Romae. 27 feb.

Alexander m. Apameae, infra cum Caio. 10 mart.

Alexander et Theodorus mm. Romae. 17 mart.

Alexander ep. m. Caesareae. 18 mart.

Alexandri duo mm. Caesareae, infra cum Timolao. 24 mart.

Alexander miles m. Driziparae. 27 mart.

Alexander m. Caesareae, infra cum Prisco. 28 mart.

Alexander et alii XXXIV mm. Lugduni. 24 april.

Alexander p., Eventius et Theodulus pr. mm. Romae. 3 mai.

Alexander miles et Antonina, v., mm. Constantinopoli. 3 mai.

Alexander m. Edessae, infra cum Thalalaeo. 20 mai.

Alexander m. Anauniae, infra cum Sisinio. 29 mai.

Alexander m. Lugduni, infra cum Photino. 2 iun.

Alexander ep. Veronensis. 4 iun.

Alexander m. Novioduni, infra cum Amantio. 6 iun.

Alexander ep. Fesulanus m. 6 iun.

Alexander m. Alexandriae, infra cum Patermuthio. 9 iul.

Alexander m. Romae, infra in septem Fratribus. 10 iul.

Alexander miles m. Massiliae, infra cum Victore. 21 iul.

Alexander m. Perge, infra cum Leontio. 1 aug.

Alexander Carbonarius, ep. Comanae m. 11 aug.

Alexander miles m. Bergomi. 26 aug.

Alexander ep. Constantinopolitanus. 28 aug.

Alexander m. in Sabinis, infra cum Hyacintho. 9 sept.

Alexander ep. m. Romae. 21 sept.

Alexander m. Antiochiae Pisidiae, infra cum Marco. 28 sept.

Alexander Sauli, ep. Calotii. 11 oct.

Alexander m., infra cum Victore. 17 oct.

Alexander ep., Heraclius miles et socii mm. 22 oct.

Alexander m. Thessalonicae. 9 nov.

Alexander m. Corinthi. 24 nov.

Alexander m. Alexandriae, infra cum Epimacho. 12 dec.

Alexandra, Claudia, Euphrasia, Matrona, Iuliana, Euphemia, Theodosia, Derphuta et eius soror, mm. Amisi. 20 mart.

Alexandra v. m. Ancyrae, infra cum Theodoto. 18 mai.

Alexius Falconerii, ordinis Servorum beatae Mariae Virginis, Florentiae. 17 feb.

Alexius, Romae. 17 iul.

Alipius ep. Tagastensis. 15 aug.

Almachius m. Romae. 1 ian.

Alodia v. m. Oscae, infra cum Nunilone. 22 oct.

Aloysius Gonzaga, Societatis Iesu, Romae. 21 iun.

Alphaeus et Zachaeus mm. in Palaestina. 17 nov.

Alphius, Philadelphus et Cyrinus mm. apud Leontinos. 10 mai.

Alphius m. Antiochiae Pisidiae, infra cum Marco. 28 sept.

Alphonsus Maria de Ligorio, ep. Sanctae Agathae Gothorum et Ecclesiae doctor, Nuceriae Paganorum. 2 aug.

Alphonsus Rodriguez, Societatis Iesu, Palmae. 30 oct.

Alpinianus pr. Lemovicis, infra cum Martiale. 30 iun.

Amandus ep. Traiectensis. 6 feb.

Amandus ep. Burdigalensis. 18 iun.

Amantius m. Romae, infra cum Zotico. 10 feb.

Amantius diac. Gandavensis, infra cum Landoaldo. 19 mart.

Amantius ep. Comensis. 8 april.

Amantius, Alexander et socii mm. Novioduni. 6 iun.

Amantius m. Romae, infra cum Getulio. 10 iun.

Amantius pr. Tiferni. 26 sept.

Amantius ep. Ruthenorum. 4 nov.

Amaranthus m. Albingauni. 7 nov.

Amator pr., Petrus monachus et Ludovicus mm. Cordubae. 30 april.

Amator ep. Autisiodorensis. 1 mai.

Amator ep. Augustodunensis. 26 nov.

Amatus ep. Nusci. 31 aug.

Amatus ep. Senonensis. 13 sept.

Amatus pr. ab. monasterii Romarici. 13 sept.

Ambicus, Victor et Iulius mm. Nicomediae. 3 dec.

Ambrosius, ordinis Praedicatorum, Senis. 20 mart.

Ambrosius ep. Mediolanensis et Ecclesiae doctor. 4 april. Eiusdem ordinatio. 7 dec.

Ambrosius centurio m. Ferentini. 16 aug.

Ambrosius ep. Caturcensis, in territorio Bituricensi. 16 oct.

Ambrosius ab. monasterii Agaunensis. 2 nov.

Amelberga v. Gandavi. 10 iul.

Amidaeus, ordinis Servorum beatae Mariae Virginis, in monte Senario. 18 april.

Ammia, Caesareae, infra cum Theodoto. 31 aug.

Ammianus m., infra cum Theodoro. 4 sept.

Ammon diac. et XL vv. mm. Heracleae. 1 sept.

Ammon, Theophilus, Neoterius et alii XXII mm. Alexandriae. 8 sept.

Ammon, Zeno, Ptolomaeus, Ingen et Theophilus milites mm. Alexandriae. 20 dec.

Ammonaria v., Mercuria, Dionysia et altera Ammonaria mm. Alexandriae. 12 dec.

Ammonius miles m. in Ponto, infra cum Moseo. 18 ian.

Ammonius et Alexander mm. Soli. 9 feb.

Ammonius infans m. Alexandriae, infra cum Modesto. 12 feb.

Ammonius m. Alexandriae, infra cum Dionysio. 14 feb.

Ammonius lector m. Pentapoli, infra cum Theodoro. 26 mart.

Ammonius m. Alexandriae, infra cum Fausto. 26 nov.

Amos propheta m. Thecuae in Palaestina. 31 mart.

Ampelius m. in Africa, infra cum Saturnino. 11 feb.

Ampelus et Caius mm. Messanae. 20 nov.

Amphianus m. Caesareae. 2 april.

Amphilochius m., infra cum Phileto. 27 mart.

Amphilochius ep. Iconii. 23 nov.

Amphion ep. in Cilicia. 12 iun.

Ampliatus, Urbanus et Narcissus mm. Romae. 31 oct.

Anacharius ep. Autisiodorensis. 25 sept.

Anacletus p. m. Romae. 13 iul.

Ananias m. Damasci. 25 ian.

Ananias pr. m. in Perside, infra cum Simeone. 21 april.

Ananias m. Arbele in Persia. 1 dec.

Ananias, Azarias et Misael, in Babylonia. 16 dec.

Anastasia m. Romae, infra cum Basilissa. 15 april.

Anastasia senior v. et Cyrillus mm. 28 oct.

Anastasia et CCLXX mm. in insula Palmaria. 25 dec.

Anastasii duo confessores Constantinopoli, infra cum Maximo. 13 aug.

Anastasius m. Antiochiae, infra cum Iuliano. 9 ian.

Anastasius monachus et socii Suppentoniae. 11 jan.

Anastasius Persa monachus et LXX socii mm. 22 ian.

Anastasius Sinaita, ep. Antiochenus. 21 april.

Anastasius p. Romae. 27 april.

Anastasius et socii mm. Camerini. 11 mai.

Anastasius ep. Brixiensis. 20 mai.

Anastasius ep. Papiensis. 30 mai.

Anastasius pr., Felix monachus et Digna mm. Cordubae. 14 iun.

Anastasius miles m. Argentomachi, infra cum Marcello. 29 iun.

Anastasius ep. Interamnensis. 17 aug.

Anastasius cornicularius, m. Salonae. 21 aug.

Anastasius m. Aquileiae. 7 sept.

Anastasius pr., Placidus, Genesius et socii mm. 11 oct.

Anastasius m. 5 dec.

Anastasius m. Nicomediae, infra cum Cyriaco. 19 dec.

Anastasius ep. Antiochenus m. 21 dec.

Anathalon ep. Mediolanensis. 25 sept.

Anatolia v. et Audax mm. Thorae. 9 iul.

Anatolius m., infra cum Photina. 20 mart.

Anatolius ep. Laodiceae. 3 iul.

Anatolius m. Nicaeae, infra cum Eustachio. 20 nov.

Andeolus subdiac. m. in territorio Vivariensi. 1 mai.

Andochius pr., Thyrsus diac. et Felix mm. Augustoduni. 24 sept.

Andreas Corsinus, ordinis Carmelitarum, ep. Fesulanus. 6 ian. et 4 feb.

Andreas ep. Florentinus. 26 feb.

Andreas m. Lampsaci, infra cum Petro. 15 mai.

Andreas tribunus et socii milites mm. in Cilicia. 19 aug.

Andreas pr. m. Constantinopoli, infra cum Hypatio. 29 aug.

Andreas, Ioannes, Petrus et Antonius mm. in Africa. 23 sept.

Andreas Cretensis, monachus m. Constantinopoli. 17 oct.

Andreas Avellinus, Clericus Regularis, Neapoli. 10 nov.

Andreas monachus m. Constantinopoli, infra cum Stephano. 28 nov.

Andreas ap. m. apud Patras. 30 nov. Eiusdem et Lucae evang. translatio Constantinopoli. 9 mai.

Andronicus et Athanasia, Hierosolymis. 9 oct.

Andronicus m. Tarsi, infra cum Tharaco. 11 oct.

Anectus m. Corinthi, infra cum Codrato. 10 mart.

Anectus m. Caesareae. 27 iun.

Anempodistus m. in Perside, supra cum Acindyno. 2 nov.

Anesius m. in Africa, infra cum Theodulo. 31 mart.

Angela Merici, fundatrix monialium Sanctae Ursulae, Brixiae. 27 ian. et 31 mai.

Angeli Custodes. 2 oct.

Angelus, pr. ordinis Carmelitarum, m. Leocatae 5 mai.

Angelus, ordinis Minorum, m. Septae, infra cum Daniele. 13 oct.

Anianus ep. Alexandrinus. 25 april.

Anianus diac. m. Antiochiae, infra cum Demetrio. 10 nov.

Anianus ep. Aurelianensis. 17 nov.

Anicetus p. m. Romae. 17 april.

Anicetus, Photinus et alii plures mm. Nicomediae. 12 aug.

Anna mater beatae Mariae Virginis. 26 iul.

Anna prophetissa, Hierosolymis. 1 sept.

Anno ep. Coloniensis. 4 dec.

Ansanus m. Senis. 1 dec.

Ansbertus ep. Rothomagensis. 9 feb.

Anscharius ep. Bremensis. 3 feb.

Anselmus ep. Mantuanus. 18 mart.

Anselmus ep. Cantuariensis. 21 april.

Ansovinus ep. Camerini. 13 mart.

Anterus p. m. Romae. 3 ian.

Anthelmus ep. Bellicensis. 26 iun.

Anthes m. Salerni, infra cum Fortunato. 28 aug.

Anthia m. Messanae, infra cum Eleutherio. 18 april.

Anthimus ep. Nicomediensis, m. cum universo fere grege suo. 27 april.

Anthimus pr. m. Romae. 11 mai.

Anthimus m. Aegeae, infra cum Cosma. 27 sept.

Antholianus m. Arvernis. 6 feb.

Anthusa v. Constantinopoli. 27 iul.

Anthusa senior m. Tarsi, infra cum Athanasio. 22 aug.

Anthusa iunior m. 27 aug.

Antidius ep. Vesontinus m. 25 iun.

Antigonus m. Romae, supra cum Alexandro. 27 feb.

Antinogenes m. Emeritae, infra cum Victore. 24 iul.

Antiochus tribunus m. Caesareae, infra cum Nicostrato. 21 mai.

Antiochus medicus et Cyriacus mm. Sebaste. 15 iul.

Antiochus ep. Lugdunensis. 15 oct.

Antiochus m. in insula Sulcitana. 13 dec.

Antipas m. Pergami. 11 april.

Antonia v. m. Cirthae, supra cum Aemiliano. 29 april.

Antonia m. Nicomediae. 4 mai.

Antonina m. in urbe Cea. 1 mart.

Antonina v. m. Constantinopoli, supra cum Alexandro milite. 3 mai.

Antonina m. Nicaeae. 12 iun.

Antoninus ab. Cassinensis, Surrenti. 14 feb.

Antoninus m. Nicomediae, infra cum Victore. 20 april.

Antoninus m. Romae, infra cum Marcellino. 26 april.

Antoninus, ordinis Praedicatorum, ep. Florentinus. 2 et 10 mai.

Antoninus m., infra cum Lucia. 6 iul.

Antoninus m. Romae, infra cum Lucilla. 29 iul.

Antoninus m. Romae. 22 aug.

Antoninus m. Pamiae. 2 sept.

Antoninus puer m. Capuae, infra cum Aristaeo. 3 sept.

Antoninus miles m. Placentiae. 30 sept.

Antoninus ep. Mediolanensis. 31 oct.

Antoninus, Zebina, Germanus et Ennatha v., mm. Caesareae. 13 nov.

Antonius pr. m. Antiochiae, infra cum Iuliano. 9 ian.

Antonius ab. in Thebaide. 17 ian.

Antonius, Merulus et Ioannes monachi Romae. 17 ian.

Antonius ep. Constantinopoli. 12 feb.

Antonius m. Alexandriae, infra cum Basso. 14 feb.

Antonius Lusitanus, ordinis Minorum, Patavii. 13 iun.

Antonius Maria Zaccaria, fundator Clericorum Regularium Sancti Pauli, Cremonae. 5 iul.

Antonius m. in Africa, supra cum Andrea. 23 sept.

Antonius m. Ancyrae, infra cum Melasippo. 7 nov.

Antonius m. Romae, infra cum Irenaeo. 15 dec.

Antonius monachus Lirinensis. 28 dec.

Anysia m. Thessalonicae. 30 dec.

Anysius ep. Thessalonicensis. 30 dec.

Apelles et Lucius, Smyrnae. 22 april.

Apellius, Lucas et Clemens mm. 10 sept.

Aphraates anachoreta in Syria. 7 april.

Aphrodisius m. in Africa, infra cum Petro. 14 mart.

Aphrodisius, Caralippus, Agapitus et Eusebius mm. 28 april.

Aphrodisius pr. et alii XXX mm. Alexandriae. 30 april.

Aphthonius m. in Perside, supra cum Acindyno. 2 nov.

Apodemius m., infra in Caesaraugustanis mm. 16 april.

Apollinaris v. in Aegypto. 5 ian.

Apollinaris ep. Hierapolitanus. 8 ian.

Apollinaris m. in Africa, infra cum Cyriaco. 21 iun.

Apollinaris ep. m. Ravennae. 23 iul.

Apollinaris m. Rhemis, infra cum Timotheo. 23 aug.

Apollinaris ep. Valentiae in Gallia. 5 oct.

Apollo, Isacius et Crotates mm. Nicomediae. 21 april.

Apollonia v. m. Alexandriae. 9 feb.

Apollonius m. Interamnae, infra cum Proculo. 14 feb.

Apollonius diac. m. Antinoi, infra cum Philemone. 8 mart.

Apollonius et Leontius epp. 19 mart.

Apollonius m. in Aegypto, infra cum Marciano. 5 iun.

Apollonius pr. et alii quinque mm. Alexandriae. 10 april.

Apollonius senator m. Romae. 18 april.

Apollonius ep. Brixiensis. 7 iul.

Apollonius m. Iconii. 10 iul.

Apollonius et Eugenius mm. 23 iul.

Apphias m. Colossis, infra cum Philemone. 22 nov.

Appianus m. Alexandriae, infra cum Mansueto. 30 dec.

Apronianus m. Romae. 2 feb.

Aprus ep. Tullensis. 15 sept.

Apuleius m. Romae, infra cum Marcello. 7 oct.

Aquila m. Caesareae in Mauritania, infra cum Severiano. 23 ian.

Aquila m., infra cum Domitio. 23 mart.

Aquila m. in Thebaide. 20 mai.

Aquila et Priscilla uxor eius mm. in Asia. 8 iul.

Aquila m. Philadelphiae, infra cum Cyrillo. 1 aug.

Aquilina v. m. Bybli. 13 iun.

Aquilina m. in Lycia, infra cum Niceta. 24 iul.

Aquilinus, Geminus, Eugenius, Marcianus, Quinctus, Theodotus et Tryphon mm. in Africa. 4 ian.

Aquilinus pr. m. Mediolani. 29 ian.

Aquilinus, Geminus, Gelasius, Magnus et Donatus mm. Forosempronii. 4 feb.

Aquilinus et Victorianus mm. in Isauria. 16 mai.

Aquilinus m. Novioduni, infra cum Heradio. 17 mai.

Aquilinus ep. Ebroicensis. 19 oct.

Arabia m. Nicaeae, infra cum Theuseta. 13 mart.

Arator pr., Fortunatus, Felix, Silvius et Vitalis mm. Alexandriae. 21 april.

Arbogastus ep. Argentoratensis. 21 iul.

Arcadius m. 12 ian.

Arcadius ep. m. in Chersoneso, infra cum Basilio. 4 mart.

Arcadius, Paschasius, Probus et Eutychianus mm. ac Paulillus puer in Africa. 13 nov.

Archelaus, Cyrillus et Photius mm. 4 mart.

Archelaus diac. m. Ostiae, infra cum Quiriaco. 23 aug.

Archelaus ep. in Mesopotamia. 26 dec.

Archippus beati Pauli commilito. 20 mart.

Arcontius m. Capuae, infra cum Quinctio. 5 sept.

Ardalion mimus m. 14 april.

Aresius, Rogatus et alii XV mm. in Africa. 10 iun.

Aretas et alii DIV mm. Romae. 1 oct.

Aretas, socii CCCXL et mulier cum filio parvulo mm. in civitate Nagran. 24 oct.

Aretius et Dacianus mm. Romae. 4 iun.

Argeus, Narcissus et Marcellinus mm. Tomis. 2 ian.

Argymirus monachus m. Cordubae. 28 iun.

Ariadna m. in Phrygia. 17 sept.

Arianus praeses, Theoticus et alii tres mm. Antinoi. 8 mart.

Aristaeus ep. et Antoninus puer mm. Capuae. 3 sept.

Aristarchus ep. Thessalonicensis m. 4 aug.

Aristides Atheniensis. 31 aug.

Aristion, discipulus de LXXII, Salaminae. 22 feb.

Aristobulus, apostolorum discipulus et m. 15 mart.

Ariston, Crescentianus, Eutychianus, Urbanus, Vitalis, Iustus, Felicissimus, Felix, Marcia et Symphorosa mm. in Campania. 2 iul.

Aristonicus m. Melitinae, infra cum Hermogene. 19 april.

Armentarius ep. Papiensis. 30 ian.

Armogastes comes, Mascula et Saturus mm. in Africa. 29 mart.

Arnulphus ep. Metensis. 18 iul.

Arnulphus ep. Suessionensis. 15 aug.

Arsacius Nicomediae. 16 aug.

Arsenius diac. eremita Sceti in Aegypto. 19 iul.

Arsenius m. Alexandriae, infra cum Herone. 14 dec.

Artemius, Candida et Paulina mm. Romae. 6 iun.

Artemius dux, martyr Antiochiae. 20 oct.

Artemon pr. m. Laodiceae. 8 oct.

Asaphus ep. et Walburga v. in Anglia. 1 mai.

Asclas m. Antinoi. 23 ian.

Asclepiades ep. Antiochensis m. 18 oct.

Asclepiodotus m. Hadrianopoli, infra cum Maximo. 15 sept.

Asella v. Romae. 6 dec.

Aspren ep. Neapolitanus. 3 aug.

Asteria v. m. Bergomi. 10 aug.

Asterius senator m. Caesareae, infra cum Marino. 3 mart.

Asterius m. Edessae, infra cum Thalalaeo. 20 mai.

Asterius ep. Petrae conf. 10 iun.

Asterius m. Aegeae, infra cum Claudio. 23 aug.

Asterius pr. m. Ostiae. 21 oct.

Astius ep. m. Dyrrachii, infra cum Peregrino 7 iul.

Asyncritus, apostolorum discipulus, infra cum Herodione. 8 apr.

Athanasia vidua, in Aegina. 14 aug.

Athanasia, Hierosolymis, supra cum Andronico. 9 oct.

Athanasius commentariensis, m. in Cilicia, infra cum Zosimo. 3 ian.

Athanasius ep. Alexandrinus. 2 mai.

Athanasius diac. m. Hierosolymis. 5 iul.

Athanasius ep. Neapolitanus, Verulis. 15 iul.

Athanasius ep. et Anthusa cum duobus servis, mm. Tarsi. 22 aug.

Athenodorus ep. Neocaesareae m. 18 oct.

Athenodorus m. in Mesopotamia. 11 nov.

Athenogenes theologus m. in Ponto. 18 ian.

Athenogenes ep. et decem discipuli mm. Sebaste. 16 iul.

Attalas ab. Bobiensis. 10 mart.

Attalus m. Lugduni, infra cum Photino. 2 iun.

Attalus m. Catanae, infra cum Stephano. 31 dec.

Attho, Pistorii. 22 mai.

Atticus in Phrygia. 6 nov.

Attilanus ep. Zamorensis. 5 oct.

Attus m. Perge, infra cum Leontio. 1 aug.

Auctus, Taurio et Thessalonica mm. Amphipoli. 7 nov.

Audactus pr. m. Venusiae, infra cum Felice. 24 oct.

Audas ep., VII presb., IX diac. et VII vv. mm. in Perside. 16 mai.

Audax m. Thorae, supra cum Anatolia. 9 iul.

Audifax m. Romae, infra cum Mario. 19 ian.

Audoenus ep. Rothomagensis. 24 aug.

Audomarus ep. in territorio Tarvanensi. 9 sept.

Augulus ep. m. Augustae in Britannia. 7 feb.

Augurius diac. m. Tarraconae, infra cum Fructuoso. 21 ian.

Augustalis ep. in Gallia. 7 sept.

Augustinus m. Nicomediae, infra cum Flavio. 7 mai.

Augustinus ep. Cantuariensis. 26 et 28 mai.

Augustinus ep. Hipponensis et Ecclesiae doctor. 28 aug. Eiusdem conversio. 5 mai. Translatio, Papiae. 28 feb.

Augustus m. Nicomediae, infra cum Flavio. 7 mai.

Augustus in Campania, infra cum Prisco. 1 sept.

Augustus pr. Bituricensis. 7 oct.

Aura v. m. Cordubae. 19 iul.

Aurea v. m. Ostiae. 24 aug.

Aurea v. Parisiis. 4 oct.

Aurelia et Neomisia vv. Anagniae. 25 sept.

Aurelia v. Argentorati. 15 oct.

Aurelia m. Romae, infra cum Eusebio. 2 dec.

Aurelianus ep. Arelatensis, Lugduni. 16 iun.

Aurelius m. Cordubae, infra cum Georgio. 27 iul.

Aurelius m. Parisiis, infra cum Georgio. 20 oct.

Aurelius et Publius epp. mm. in Asia. 12 nov.

Aureus, Iustina et alii mm. Moguntiae. 16 iun.

Auspicius ep. Trevirensis. 8 iul.

Austreberta v. Rothomagensis. 10 feb.

Austregisilus ep. Bituricensis. 20 mai.

Austremonius ep. Arvernensis. 1 nov.

Austriclinianus pr. Lemovicis, infra cum Martiale. 30 iun.

Authbertus ep. Cameracensis. 13 dec.

Autonomus ep. m. in Bithynia. 12 sept.

Auxanus ep. Mediolanensis. 3 sept.

Auxentius ab. in Bithynia. 14 feb.

Auxentius m. in Armenia, infra cum Eustratio. 13 dec.

Auxentius ep. Mopsuestiae. 18 dec.

Auxibius ep. Soliis. 19 feb.

Auxilius m. Antiochiae, infra cum Basileo. 27 nov.

Aventinus, Trecis. 4 feb.

Avitus m. in Africa. 27 ian.

Avitus ep. Viennensis. 5 feb.

Avitus pr. Aurelianensis. 17 iun.

Azadanes diac. m. in Perside. 22 april.

Azades eunuchus m. in Perside. 22 april.

Azarias in Babylonia, supra cum Anania. 16 dec.

Azas et CL milites mm. in Isauria. 19 nov.

B

Babilas ep., Urbanus, Prilidianus et Epolonius pueri mm. Antiochiae. 24 ian.

Bacchus m. Augustae Euphratesiae, infra cum Sergio. 7 oct.

Baiulus m. Romae, infra cum Liberato. 20 dec.

Balbina v. Romae. 31 mart.

Baldomerus, Lugduni. 27 feb.

Barachisius m. in Persia, infra cum Iona. 29 mart.

Barbara v. m. Nicomediae. 4 dec.

Barbatianus pr. Ravennae. 31 dec.

Barbatus ep. Beneventanus. 19 feb.

Barbea m. Edessae, infra cum Sarbelio. 29 ian.

Bardomianus, Eucarpus et alii XXVI mm. in Asia. 25 sept.

Barlaam m. Caesareae. 19 nov.

Barlaam et Iosaphat, in India. 27 nov.

Barnabas ap. m. Salaminae in Cypro. 11 iun.

Barontius et Desiderius, Pistorii. 25 mart.

Barsabas m. in Perside. 11 dec.

Barsanuphius anachoreta Gazae. 11 april.

Barsen ep. Edessae. 30 ian.

Barsimaeus ep. m. Edessae. 30 ian.

Bartholomaeus ap. m. in Armenia. 24 vel 25 aug.

Bartholomaeus ab. Cryptae Ferratae. 11 nov.

Barula puer m. Antiochiae, infra cum Romano. 18 nov.

Basileus m. Romae, infra cum Iovino. 2 mart.

Basileus ep. m. Amaseae. 26 april.

Basileus m. in Hispania, infra cum Epitacio. 23 mai.

Basileus ep., Auxilius et Saturninus mm. Antiochiae. 27 nov.

Basilianus m. Laodiceae, infra cum Theotimo. 18 dec.

Basilides, Tripos, Mandal et alii XX mm. Romae. 10 iun.

Basilides, Cyrinus, Nabor et Nazarius milites mm. Romae. 12 iun.

Basilides m. Alexandriae. 30 iun.

Basilides m. in Creta, infra cum Theodulo. 23 dec.

Basiliscus m., infra cum Cleonico. 3 mart.

Basiliscus m. Comanae. 22 mai.

Basilissa v. m. Antiochiae, infra cum Iuliano. 9 ian.

Basilissa m. in Galatia, infra cum Callinica. 22 mart.

Basilissa et Anastasia mm. Romae. 15 april.

Basilissa v. m. Nicomediae. 3 sept.

Basilius ep. Caesariensis et Ecclesiae doctor. 1 ian. Eiusdem ordinatio. 14 iun.

Basilius pr. m. Ancyrae. 22 mart.

Basilius et Procopius confessores Constantinopoli. 27 feb.

Basilius, Eugenius, Agathodorus, Elpidius, Aetherius Capito, Ephrem, Nestor et Arcadius epp. mm. in Chersoneso. 4 mart.

Basilius ep. Bononiensis. 6 mart.

Basilius et Emmelia, Caesareae. 30 mai.

Basilius monachus m. Constantinopoli, infra cum Stephano. 28 nov.

Basilla m. Alexandriae, supra cum Adrione. 17 mai.

Basilla v. m. Romae. 20 mai.

Basilla, Smyrnae. 29 aug.

Basolus, Rhemis. 26 nov.

Bassa m. Nicomediae, infra cum Victore. 6 mart.

Bassa, Paula et Agathonica vv. mm. Carthagine. 10 aug.

Bassa, Theogonius, Agapius et Fidelis mm. Edessae. 21 aug.

Bassianus ep. Laudensis. 19 ian.

Bassianus lector m. Alexandriae, infra cum Cyrione. 14 feb.

Bassianus m. in Africa, infra cum Petro. 9 dec.

Bassus, Antonius et Protolicus mm. Alexandriae. 14 feb.

Bassus m. Romae, infra cum Maximo. 11 mai.

Bassus, Dionysius, Agapitus et alii XL mm. Heracleae. 20 nov.

Bassus ep. m. Niciae. 5 dec.

Bathildis regina, Parisiis. 26 ian.

Baudelius m. Nemausi. 20 mai.

Bavo, in portu Gandae. 1 oct.

Beanus ep. Aberdonensis. 16 dec.

Beata m. in Africa, infra cum Cyrillo. 8 mart.

Beatrix m. Romae, infra cum Simplicio. 29 iul.

Beatus, in castro Vindecino. 9 mai.

Beda pr. Anglus, Ecclesiae doctor. 27 mai.

Begga vidua, Andaniae. 17 dec.

Bellinus ep. Patavinus. m. 26 nov.

Benedicta m. Romae, infra cum Prisco. 4 ian.

Benedicta v. Romae. 6 mai.

Benedicta v. Senonensis. 29 iun.

Benedicta v. m. Lugduni. 8 oct.

Benedictus ab. in Anglia. 12 ian.

Benedictus ep. Mediolanensis. 11 mart.

Benedictus ab. Cassinensis. 21 mart.

Benedictus monachus in Campania. 23 mart.

Benedictus a Sancto Philadelpho, cognomento Niger, ordinis Minorum, Panormi. 4 april.

Benedictus Iosephus Labre, Romae. 16 april.

Benedictus p. Romae. 7 mai.

Benedictus p. XI Perusiae. 7 iul.

Benedictus, Pictavi. 23 oct.

Benedictus, Ioannes, Matthaeus, Isaac et Christinus eremitae mm. in Polonia. 12 nov.

Benignus m. Tuderti. 13 feb.

Benignus m. Tomis, infra cum Evagrio. 3 april.

Benignus ep. Traiectensis m. 28 iun.

Benignus pr. m. Divione. 1 nov.

Benignus ep. Mediolanensis. 20 nov.

Benildes m. Cordubae. 15 iun.

Beniamin diac. m. in Perside. 31 mart.

Benno ep. Misnensis. 16 iun.

Benvenutus ep. Auximanus. 22 mart.

Berardus, Petrus, Accursius, Adiutus et Otho, ordinis Minorum, mm. Marochii. 16 ian.

Bercharius ab. m. 16 oct.

Bernardinus Senensis, ordinis Minorum, Aquilae. 20 mai.

Bernardus ep. Capuanus. 12 mart.

Bernardus a Menthone, Valesiae. 15 iun.

Bernardus ab. Claraevallensis, Ecclesiae doctor, Lingonis. 20 aug.

Bernardus Ptolomaeus, ab. Olivetanus, Senis. 21 aug.

Bernardus, in Latio. 14 oct.

Bernardus, congregationis Vallisumbrosae, ep. Parmensis. 4 dec.

Bernwardus ep. Hildesheimi. 26 oct.

Beronicus, Pelagia v. et alii XLIX mm. Antiochiae. 19 oct.

Bertinus ab. Tarvanii. 5 sept.

Besa miles m. Alexandriae. 27 feb.

Bessarion anachoreta. 17 iun.

Bianor et Silvanus mm. in Pisidia. 10 iul.

Bibiana v. m. Romae. 2 dec.

Biblides m. Lugduni, infra cum Photino. 2 iun.

Bicor ep. m. in Perside. 22 april.

Birgitta vidua, Romae. 23 iul. et 8 oct. Eiusdem translatio, in Suecia. 7 oct.

Birillus ep. Catanensis. 21 mart.

Birinus ep. Dorcestriensis. 3 dec.

Blanda m. Romae, infra cum Calepodio. 10 mai.

Blandina m. Lugduni, infra cum Photino. 2 iun.

Blasius ep., duo pueri et septem mulieres mm. Sebaste. 3 feb.

Blasius et Demetrius mm. Verulis. 29 nov.

Bona et Doda vv. Rhemis. 24 april.

Bonaiuncta, ex septem fundatoribus Servorum beatae Mariae Virginis. 31 aug.

Bonaventura ep. cardinalis Albanensis, Ecclesiae doctor, Lugduni. 14 iul.

Bonfilius in Monte Senario, ex septem fundatoribus Servorum beatae Mariae Virginis. 1 ian.

Bonifacius m. Tarsi. 14 mai.

Bonifacius ep. Ferentinus. 14 mai.

Bonifacius p. IV Romae. 25 mai.

Bonifacius ep. Moguntinus, cum Eobano et aliis, mm. in Frisia. 5 iun.

Bonifacius m. in Russia. 19 iun.

Bonifacius diac. m. Carthagine, infra cum Liberato. 17 aug.

Bonifacius et Thecla, Adrumeti. 30 aug.

Bonifacius p. Romae. 25 oct.

Bonifacius m. in Africa, infra cum Dionysia. 6 dec.

Bonifacius m. Romae, infra cum Callisto. 29 dec.

Bonitus ep. Arvernis. 15 ian.

Bononius ab. Bononiae. 30 aug.

Bonosa m. in Portu Romano, infra cum Eutropio. 15 iul.

Bonosus et Maximianus mm. 21 aug.

Bonus pr., Faustus, Maurus et alii IX mm. Romae. 1 aug.

Brandanus ab. in Scotia. 16 mai.

Braulius ep. Caesaraugustae. 26 mart.

Bretannion ep. Tomis. 25 ian.

Brictius ep. Martulae. 9 iul.

Brigida v. in Scotia. 1 feb.

Britius ep. Turonensis. 13 nov.

Bruno ep. Herbipolensis. 17 mai.

Bruno ep. Signinus. 18 iul.

Bruno, fundator congregationis Carthusianae, in Calabria. 6 oct.

Bruno ep. Ruthenorum, m. in Prussia. 15 oct.

Burchardus ep. Herbipolensis. 14 oct.

Burgundofora v. abb. in Anglia. 3 april.

C

Caecilia v. m. Romae. 22 nov.

Caecilianus m., infra in Caesaraugustanis mm. 16 apr.

Caecilius ep. Illiberi, infra cum Torquato. 15 mai.

Caecilius pr. Carthagine. 3 iun.

Caelestinus p. Romae. 6 april.

Caelestinus m. Romae, infra cum Saturnino. 2 mai.

Caelianus m. in Africa, infra cum Faustino. 15 dec.

Caerealis, Pupulus, Caius et Serapion mm. Alexandriae. 28 feb.

Caerealis m. Romae, infra cum Getulio. 10 iun.

Caerealis miles cum Sallustia uxore, mm. Romae, infra cum Cornelio. 14 sept.

Caesaraugustani mm. XVIII, nempe: Optatus, Lupercus, Successus, Martialis, Urbanus, Iulia, Quinctilianus, Publius, Fronto, Felix, Caecilianus, Eventius, Primitivus, Apodemius et quatuor Saturnini. 16 april.

Caesareus m. Nicomediae, infra cum Victore. 20 april.

Caesarius, Nazianzi. 25 feb.

Caesarius ep. Arelatensis. 27 aug.

Caesarius diac. et Iulianus pr. mm. Tarracinae. 1 nov.

Caesarius, Dacius et alii V mm. Damasci. 1 nov.

Caesarius m. Caesareae, infra cum Germano. 3 nov.

Caesarius m. Arabissi. 28 dec.

Caesidius pr. et socii mm. Transaquis. 31 aug.

Caietanus Thienaeus, fundator Clericorum Regularium, Neapoli. 7 aug.

Caius m. Bononiae, infra cum Hermete. 4 ian.

Caius m. Alexandriae, supra cum Caereale. 28 feb.

Caius palatinus et alii XXVII mm. 4 mart.

Caius et Alexander mm. Apameae. 10 mart.

Caius et Crementius mm. Caesaraugustae. 16 april.

Caius m. Melitinae, infra cum Hermogene. 19 april.

Caius p. m. Romae. 22 april.

Caius pr. et Leo subdiac. mm. 30 iun.

Caius m. Salerni, infra cum Fortunato. 28 aug.

Caius ep. Mediolanensis conf. 27 sept.

Caius m., infra cum Dionysio. 3 oct.

Caius, Corinthi, infra cum Crispo. 4 oct.

Caius, Faustus, Eusebius, Chaeremon, Lucius et socii mm. Alexandriae. 4 oct.

Caius miles m. Nicomediae, infra cum Dasio. 21 oct.

Caius m. Messanae, supra cum Ampelo. 20 nov.

Calanicus m. Eleutheropoli, infra cum Floriano. 17 dec.

Calepodius pr., Palmatius consul, Simplicius senator, Felix, Blanda et alii mm. Romae. 10 mai.

Calimerius ep. Mediolanensis m. 31 iul.

Callinica et Basilissa mm. in Galatia. 22 mart.

Callinicus m. Apolloniae, infra cum Thyrso. 28 ian.

Callinicus m. Gangrae. 29 iul.

Calliopa m. 8 iun.

Calliopius m. in Cilicia. 7 april.

Callista m., infra cum Evodio. 2 sept.

Callistratus et alii XLIX milites mm. Romae. 26 sept.

Callistus, Charisius et alii VII mm. Corinthi. 16 april.

Callistus m. Syracusis, infra cum Evodio. 25 april.

Callistus ep. Tudertinus m. 14 aug.

Callistus p. m. Romae. 14 oct.

Callistus, Felix et Bonifacius mm. Romae. 29 dec.

Calocerus ep. Ravennae. 11 feb.

Calocerus m. Brixiae. 18 april.

Calocerus et Parthenius mm. Romae. 19 mai.

Calogerus eremita Saccae in Sicilia. 18 iun.

Camerinus m. in Sardinia, infra cum Luxorio. 21 aug.

Camillus de Lellis, fundator Clericorum Regularium infirmis ministrantium, Romae. 14 et 18 iul.

Candida m. Romae, supra cum Artemio. 6 iun.

Candida v. m. Romae. 29 aug.

Candida beati Petri discipula, Neapoli. 4 sept.

Candida iunior, Neapoli. 4 sept.

Candida v. m. Carthagine. 20 sept.

Candida m. Romae, infra cum Lucio. 1 dec.

Candidus m. Romae, infra cum Fortunato. 2 feb.

Candidus miles m. Sebaste, infra in XL mm. 9 mart.

Candidus, Piperion et alii XX mm. Alexandriae. 11 mart.

Candidus m. Seduni, infra cum Mauritio. 22 sept.

Candidus m. Romae. 3 oct.

Candidus m. in Africa, infra cum Faustino. 15 dec.

Canicus ab. in Scotia. 11 oct.

Canion in Campania, infra cum Prisco. 1 sept.

Cantianilla m. Aquileiae, infra cum Cantio. 31 mai.

Cantianus m. Aquileiae, infra cum Cantio. 31 mai.

Cantidianus m., infra cum Cantidio. 5 aug.

Cantidius, Cantidianus et Sobel Aegyptii mm. 5 aug.

Cantius, Cantianus, Cantianilla et Protus mm. Aquileiae. 31 mai.

Canutus rex Daniae m. 7 et 19 ian.

Capito ep. m. in Chersoneso, supra cum Basilio. 4 mart.

Capito m., infra cum Meneo. 24 iul.

Capitolina et Eroteis mm. in Cappadocia. 27 oct.

Caprasius ab. Lirinensis. 1 iun.

Caprasius m. Agenni. 20 oct.

Caralippus m., supra cum Aphrodisio. 28 april.

Caraunus m. Carnuti. 28 mai.

Carina m. Ancyrae, infra cum Melasippo. 7 nov.

Caritas v. m. Romae, infra cum Fide. 1 aug.

Carolus Borromaeus, cardinalis, ep. Mediolanensis. 4 nov.

Carponius, Evaristus et Priscianus mm. Caesareae. 14 oct.

Carpophorus, Exanthus, Cassius, Severinus, Secundus et Licinius mm. Novocomi. 7 aug.

Carpophorus m. Capuae, infra cum Rufo. 27 aug.

Carpophorus m. Romae, infra in Coronatis IV mm. 8 nov.

Carpophorus pr. et Abundius diac. mm. 10 dec.

Carpus ep. Thyatirensis, Papylus diac., Agathonice, Agathodorus et alii mm. Pergami. 13 april.

Carpus discipulus beati Pauli, Troade. 13 oct.

Carterius, Styriacus, Tobias, Eudoxius, Agapius et socii mm. Sebaste. 2 nov.

Casdoa m. in Perside, infra cum Dada. 29 sept.

Casimirus regis Lithuaniae filius, Vilnae. 4 mart.

Cassia m. Damasci, infra cum Sabino. 20 iul.

Cassianus m. Romae, infra cum Petro. 26 mart.

Cassianus ep. Augustodunensis. 5 aug.

Cassianus m. in Foro Syllae. 13 aug.

Cassianus ep. Tudertinus m. 13 aug.

Cassianus m. Romae, infra cum Lucio. 1 dec.

Cassianus m. Tingi. 3 dec.

Cassius, Victorinus, Maximus et socii mm. Arvernis. 15 mai.

Cassius ep. Narniensis. 29 iun.

Cassius m. Novocomi, supra cum Carpophoro. 7 aug.

Cassius, Florentius et alii plurimi mm. Bonnae. 10 oct.

Castor et Dorotheus mm. Tarsi. 28 mart.

Castor et Stephanus mm. Tarsi. 27 april.

Castor, Victor et Rogatianus mm. in Africa. 28 dec.

Castorius m. Romae, infra cum Claudio. 7 iul. et 8 nov.

Castrensis ep. Capuanus. 11 feb.

Castrensis in Campania, infra cum Prisco. 1 sept.

Castritianus ep. Mediolanensis. 1 dec.

Castulus m. in Africa, infra cum Zotico. 12 ian.

Castulus m. Interamnae, infra cum Saturnino. 15 feb.

Castulus m. Romae. 26 mart.

Castulus et Euprepis mm. Romae. 30 nov.

Castus et Aemilius mm. in Africa. 22 mai.

Castus et Secundinus epp. mm. Sinuessae. 1 iul.

Castus m., infra cum Magno. 4 sept.

Castus m. Capuae, infra cum Marcello. 6 oct.

Cataldus ep. Tarentinus. 10 mai.

Catharina de Ricciis, v. Florentina, ordinis Praedicatorum, Prati. 2 feb.

Catharina v. Bononiensis, ordinis Sanctae Clarae. 9 mart.

Catharina v. in Suecia. 22 mart.

Catharina vidua Ianuensis. 22 mart.

Catharina v. Senensis, ordinis Sancti Dominici, Romae. 30 april.

Catharina v. m. Alexandriae. 25 nov.

Catulinus diac., Ianuarius, Florentius, Iulia et Iusta mm. Carthagine. 15 iul.

Catus m. in Africa, infra cum Paulo. 19 ian.

Ceadda ep. in Anglia. 2 mart.

Celerina m. in Africa, infra cum Laurentino. 3 feb.

Celerinus diac. m. in Africa. 3 feb.

Celsus puer m. Antiochiae, infra cum Iuliano. 9 ian.

Celsus ep. in Hibernia. 6 april.

Celsus puer m. Mediolani, infra cum Nazario. 28 iul. et 10 mai.

Celsus et Clemens mm. Romae. 21 nov.

Censurius ep. Autisiodorensis. 10 iun.

Centolla et Helena mm. Burgis. 13 aug.

Cerbonius ep. Populonii. 10 oct.

Cerbonius ep. Veronensis. 10 oct.

Chaeremon m. Alexandriae, supra cum Caio. 4 oct.

Chaeremon ep. Nilopolis et alii plurimi mm. in Aegypto. 22 dec.

Charisius m. Corinthi, supra cum Callisto. 16 april.

Charitina v. m. 5 oct.

Chariton m., infra cum Zenone. 3 sept.

Cheledonius m. in Hispania, infra cum Hemiterio. 3 mart.

Chelidonia v. Sublaci. 13 oct.

Chilianus ep., Colomannus pr. et Totnanus diac. mm. Herbipoli. 8 iul.

Chionia v. m. Thessalonicae, supra cum Agape. 3 april.

Christeta m. Abulae, infra cum Vincentio. 27 oct.

Christiana ancilla, apud Iberos. 15 dec.

Christina v. m. in Perside. 13 mart.

Christina v. m. Tyri in Tuscia. 24 iul.

Christinus eremita m. in Polonia, supra cum Benedicto. 12 nov.

Christophorus m. in Lycia. 25 iul.

Christophorus monachus m. Cordubae, infra cum Leovigildo. 20 aug.

Chromatius ep. Aquileiensis. 2 dec.

Chronidas commentariensis m., infra cum Phileta. 27 mart.

Chrysanthus et Daria mm. Romae. 25 oct.

Chrysogonus m. Aquileiae. 24 nov.

Chrysophorus m. Nicomediae, infra cum Victore. 20 april.

Chrysotelus pr. m. in Perside, infra cum Parmenio. 22 april.

Cilinia, in castro Laudunensi. 21 oct.

Cindeus pr. m. Sidae. 11 iul.

Cisellus m. in Sardinia, infra cum Luxorio. 21 aug.

Clara v., ordinis Minorum, Assisii. 12 aug.

Clara v, ordinis Eremitarum Sancti Augustini, in Montefalco. 18 aug.

Clarentius ep. Viennensis. 26 april.

Clarus pr. m. in pago Vilcassino. 4 nov.

Clarus pr. Turonensis. 8 nov.

Classicus m. in Africa, infra cum Lucio. 18 feb.

Clateus ep. Brixiensis m. 4 iun.

Claudia m. Amisi, supra cum Alexandra. 20 mart.

Claudia v. m. Ancyrae, infra cum Theodoto. 18 mai.

Claudianus m. in Aegypto, infra cum Victorino. 25 feb.

Claudianus m. Perge, infra cum Papia. 26 feb.

Claudianus m. Nicomediae, infra cum Victore. 6 mart.

Claudius m. Ostiae, infra cum Maximo. 18 feb.

Claudius m. Romae, infra cum Marcellino. 26 april.

Claudius m. Constantinopoli, infra cum Lucilliano. 3 iun.

Claudius ep. Vesontinus. 6 iun.

Claudius commentariensis, Nicostratus, Castorius, Victorinus et Symphorianus mm. Romae. 7 iul.

Claudius, Iustus, Iucundinus et alii V mm. Trecis. 21 iul.

Claudius, Asterius, Neon, Donvina et Theonilla mm. Aegeae. 23 aug.

Claudius, Lupercus et Victorius mm. Legione. 30 oct.

Claudius, Nicostratus, Symphorianus, Castorius et Simplicius mm. Romae. 8 nov.

Claudius tribunus, Hilaria, Iason, Marus et LXX milites mm. Romae. 3 dec.

Claudius, Crispinus, Magina, Ioannes et Stephanus mm. in Africa. 3 dec.

Clemens ep. m. Ancyrae. 23 ian.

Clemens Maria Hofbauer pr., Vindobonae. 15 mart.

Clemens m., supra cum Apellio. 10 sept.

Clemens m. Romae, supra cum Celso. 21 nov.

Clemens p. m. in Chersoneso. 23 nov.

Clementinus, Theodotus et Philomenus mm. Heracleae. 14 nov.

Cleomenes m. in Creta, infra cum Theodulo. 23 dec.

Cleonicus, Eutropius et Basiliscus mm. 3 mart.

Cleophas Christi discipulus, m. Emmaus. 25 sept.

Clerus diac. m. Antiochiae. 7 ian.

Cletus p. m. Romae. 26 april.

Clicerius ep. Mediolanensis. 20 sept.

Clinius Aquini. 30 mart.

Clodoaldus pr. Parisiis. 7 sept.

Clodulphus ep. Metensis. 8 iun.

Clotildis regina, Parisiis. 3 iun.

Codratus, Dionysius, Cyprianus, Anectus, Paulus et Crescens mm. Corinthi. 10 mart.

Cointha m. Alexandriae. 8 feb.

Coleta v. Gandavi. 6 mart.

Colmannus m. in Austria. 13 oct.

Colomannus pr. m. Herbipoli, supra cum Chiliano. 8 iul.

Columba v. m. Cordubae. 17 sept.

Columba v. Senonensis m. 31 dec.

Columbanus ab. Bobiensis. 21 nov.

Columbus pr. in Scotia. 9 iun.

Concessa m. Carthagine. 8 april.

Concessus m. Romae, infra cum Demetrio. 9 april.

Concordia m. Romae, infra cum Hippolyto. 13 aug.

Concordius pr. m. Spoleti. 1 ian.

Concordius m. Nicomediae, infra cum Zenone. 2 sept.

Concordius m. Ravennae, infra cum Valentino. 16 dec.

Conon m. Perge, infra cum Papia. 26 feb.

Conon m. in Cypro. 6 mart.

Conon cum filio, mm. Iconii. 29 mai.

Conradus ep. Constantiensis. 26 nov.

Consortia v. Cluniacensis. 22 iun.

Constantia m. Nuceriae, infra cum Felice. 19 sept.

Constantinus, Carthagine. 11 mart.

Constantinus ep. Vapingi. 12 april.

Constantinus, Ephesi, infra in septem Dormientibus. 27 iul.

Constantius ep. Perusinus et socii mm. 29 ian.

Constantius m. apud Marsos, infra cum Simplicio. 26 aug.

Constantius ep. Aquinas. 1 sept.

Constantius mansionarius, Anconae. 23 sept.

Constantius, Romae. 30 nov.

Constantius m. Treviris, infra cum Maxentio. 12 dec.

Copres m. Alexandriae, infra cum Patermuthio. 9 iul.

Corbinianus ep. Frisingensis. 8 sept.

Cordula m. Coloniae. 22 oct.

Corebus praefectus m. Messanae. 18 april.

Cornelia m. in Africa, infra cum Theodulo. 31 mart.

Cornelius centurio ep. Caesareae. 2 feb.

Cornelius p., Caerealis, Sallustia et alii XXI mm. Romae. 14 et 16 sept.

Cornelius m. Catanae, infra cum Stephano. 31 dec.

Corona m. in Syria, infra cum Victore. 14 mai.

Coronati IV mm.: Severus, Severianus, Carpophorus et Victorinus, Romae. 8 nov.

Cosmas, Damianus, Anthimus, Leontius et Euprepius fratres, mm. Aegeae. 27 sept.

Cottidus diac., Eugenius et socii mm. in Cappadocia. 6 sept.

Craton cum uxore et familia, mm. Romae. 15 feb.

Crementius m. Caesaraugustae, supra cum Caio. 16 april.

Crescens m. Corinthi, supra cum Codrato. 10 mart.

Crescens m. Myrae. 15 april.

Crescens, Dioscorides, Paulus et Helladius mm. 28 mai.

Crescens ep. Viennensis, m. in Galatia. 27 iun. et 29 dec.

Crescens m. Tibure, infra cum Symphorosa. 18 iul.

Crescens m. Tomis, infra cum Prisco. 1 oct.

Crescens ep. in Africa, infra cum Valeriano. 28 nov.

Crescentia m. in Lucania, infra cum Vito. 15 iun.

Crescentiana m. Romae. 5 mai.

Crescentianus m. Turribus. 31 mai.

Crescentianus miles m. Tiferni. 1 iun.

Crescentianus m. in Campania, supra cum Aristone. 2 iul.

Crescentianus m. Augustae Vindelicorum, infra cum Hilaria. 12 aug.

Crescentianus, Victor, Rosula et Generalis mm. in Africa. 14 sept.

Crescentianus m. Romae. 24 nov.

Crescentianus ep. in Africa, infra cum Valeriano. 28 nov.

Crescentio m. Romae, infra cum Narcisso. 17 sept.

Crescentius, Florentiae. 19 april.

Crescentius puer m. Romae. 14 sept.

Crescentius m. Treviris, infra cum Maxentio. 12 dec.

Crescentius m. in Africa, infra cum Dominico. 29 dec.

Cresconius ep. in Africa, infra cum Valeriano. 28 nov.

Crispina m. Thebaste. 5 dec.

Crispinianus m. Suessione, infra cum Crispino. 25 oct.

Crispinus ep. Papiensis. 7 ian.

Crispinus et Crispinianus mm. Suessione. 25 oct.

Crispinus ep. Astiagensis m. 19 nov.

Crispinus m. in Africa, supra cum Claudio. 3 dec.

Crispinus m. Thagurae, infra cum Iulio. 5 dec.

Crispulus m. Turribus, infra cum Gabino. 30 mai.

Crispulus et Restitutus mm. in Hispania. 10 iun.

Crispus pr. m. Romae, infra cum Ioanne. 18 aug.

Crispus et Caius, Corinthi. 4 oct.

Crotates m. Nicomediae, supra cum Apolline. 21 april.

Ctesiphon ep. Vergii, infra cum Torquato. 15 mai.

Cucuphas m. Barcinone. 25 iul.

Culmatius diac. m. Aretii, infra cum Gaudentio. 19 iun.

Cunegundis augusta v. Bambergae. 3 mart.

Cunibertus ep. Coloniensis. 12 nov.

Curcodomus diac. Autisiodori. 4 mai.

Curonotus ep. Iconii m. 12 sept.

Cuthbertus ep. Lindisfarnensis. 20 mart.

Cutias m. Ostiae, infra cum Maximo. 18 feb.

Cyprianus m. Corinthi, supra cum Codrato. 10 mart.

Cyprianus m. Brixiae, infra cum Savino. 11 iul.

Cyprianus ep. Carthaginiensis, m. in Africa. 14 et 16 sept.

Cyprianus et Iustina v., mm. Nicomediae. 26 sept.

Cyprianus ep. m. in Africa, infra cum Felice. 12 oct.

Cyprianus ab. Petragoricis. 9 dec.

Cyra, Beroeae, infra cum Marana. 3 aug.

Cyrenia et Iuliana mm. Tarsi. 1 nov.

Cyria m. Caesareae, infra cum Zenaide. 5 iun.

Cyriaca m., infra cum Photina. 20 mart.

Cyriaca et aliae V vv. mm. Nicomediae. 19 mai.

Cyriaca vidua m. Romae. 21 aug.

Cyriacus m. Alexandriae, infra cum Tharsicio. 31 ian.

Cyriacus m. Romae, infra cum Paulo. 8 feb.

Cyriacus diac., Largus, Smaragdus et alii XX mm. Romae. 16 mart. Eorum translatio. 8 aug.

Cyriacus et alii X mm. Nicomediae. 7 april.

Cyriacus m. Attaliae, infra cum Exuperio. 2 mai.

Cyriacus ep. m. Hierosolymis. 4 mai.

Cyriacus m. Perusiae, infra cum Florentio. 5 iun.

Cyriacus et Paula mm. Malacae. 18 iun.

Cyriacus m. Tomis, infra cum Paulo. 20 iun.

Cyriacus et Apollinaris mm. in Africa. 21 iun.

Cyriacus m. Satalis, infra cum Orentio. 24 iun.

Cyriacus m. Sebaste, supra cum Antiocho. 15 iul.

Cyriacus, Paulillus, Secundus, Anastasius, Sindimius et socii mm. Nicomediae. 19 dec.

Cyrilla m. Cyrenae. 5 iul.

Cyrilla v. m. Romae. 28 oct.

Cyrillus ep. Alexandriae, Ecclesiae doctor. 28 ian. et 9 feb.

Cyrillus ep. Moravus, Romae. 14 feb. Idem cum Methodio fratre. 7 iul.

Cyrillus m., supra cum Archelao. 4 mart.

Cyrillus ep., Rogatus, Felix, alter Rogatus, Beata, Herenia, Felicitas, Urbanus, Silvanus et Mamillus mm. in Africa. 8 mart.

Cyrillus ep. Hierosolymitanus, Ecclesiae doctor. 18 mart.

Cyrillus m. in Syria, infra cum Paulo. 20 mart.

Cyrillus diac. m. Heliopoli. 29 mart.

Cyrillus ep. Gortynae m. 9 iul.

Cyrillus ep. Antiochenus. 22 iul.

Cyrillus, Aquila, Petrus, Domitianus, Rufus et Menander mm. Philadelphiae. 1 aug.

Cyrillus m. Antiochiae, infra cum Primo. 2 oct.

Cyrillus m. Romae, supra cum Anastasia. 28 oct.

Cyrinus, Primus et Theogenes mm. in Hellesponto. 3 ian.

Cyrinus m. Romae, infra cum Marcellino. 26 apr.

Cyrinus m. apud Leontinos, supra cum Alphio. 10 mai.

Cyrinus m. Romae, supra cum Basilide. 12 iun.

Cyrion pr., Bassianus lector, Agatho exorcista et Moyses mm. Alexandriae. 14 feb.

Cyrion et Candidus milites mm. Sebaste, infra in XL mm. 9 mart.

Cyrus et Ioannes mm. Romae. 31 ian.

Cyrus ep. Carthaginiensis. 14 iul.

Cythinus m. Carthagine, infra in Scillitanis mm. 17 iul.

D

Dacianus m. Romae, supra cum Aretio. 4 iun.

Dacius m. Damasci, supra cum Caesario. 1 nov.

Dadas, Casdoa et Gabdelas mm. in Perside. 29 sept.

Dadas m. Dorostori, infra cum Maximo. 13 april.

Dafrosa m. Romae. 4 ian.

Dalmatius ep. Papiensis m. 5 dec.

Damasus p. Romae. 11 dec.

Damianus miles m. in Africa. 12 feb.

Damianus ep. Papiensis m. 12 april.

Damianus m. Aegeae, supra cum Cosma. 27 sept.

Daniel m. Patavii. 3 ian.

Daniel m. Caesareae, infra cum Elia. 16 feb.

Daniel m. Nicopoli, infra cum Leontio. 10 iul.

Daniel propheta, Babylone. 21 iul.

Daniel, Samuel, Angelus, Domnus, Leo, Nicolaus et Hugolinus, ordinis Minorum, mm. Septae. 13 oct.

Daniel stylita, Constantinopoli. 11 dec.

Daria m. Romae, supra cum Chrysantho. 25 oct.

Darius, Zosimus, Paulus et Secundus mm. Nicaeae. 19 dec.

Dasius, Zoticus, Caius et alii XII milites mm. Nicomediae. 21 oct.

Dasius m. Dorostori. 20 nov.

Dathus ep. Ravennae. 3 iul.

Datius ep. Mediolanensis. 14 ian.

Datius, Reatrius et socii mm. in Africa. 27 ian.

Dativa in Africa, infra cum Dionysia. 6 dec.

Dativus, Iulianus, Vincentius et alii XXVII mm. in Africa. 27 ian.

Dativus m. in Africa, infra cum Saturnino. 11 feb.

Dativus ep. m. in Africa, infra cum Nemesiano. 10 sept.

David eremita Thessalonicae. 26 iun.

David rex et propheta, Hierosolymis. 29 dec.

Davinus, Lucae. 3 iun.

Decorosus ep. Capuanus. 15 feb.

Deicola ab. in Britannia. 18 ian.

Delphinus ep. Burdigalensis. 24 dec.

Demetria v. m. Romae. 21 iun.

Demetrius, Concessus, Hilarius et socii mm. Romae. 9 april.

Demetrius m. in Africa. 14 aug.

Demetrius proconsul m. Thessalonicae. 8 oct.

Demetrius ep., Anianus diac., Eustosius et alii XX mm. Antiochiae. 10 nov.

Demetrius et Honorius mm. Ostiae. 21 nov.

Demetrius m. Verulis, supra cum Blasio. 29 nov.

Demetrius, Honoratus et Florus mm. Ostiae. 22 dec.

Democritus, Secundus et Dionysius mm. Synnadae. 31 iul.

Deogratias ep. Carthaginiensis. 22 mart.

Derphuta m. Amisi, supra cum Alexandra. 20 mart.

Desiderius ep. Viennensis, m. Lugduni. 11 feb. et 23 mai.

Desiderius, Pistorii, supra cum Barontio. 25 mart.

Desiderius ep. et alii plurimi mm. Lingonis. 23 mai.

Desiderius lector m. Puteolis, infra cum Ianuario. 19 sept.

Deusdedit, Romae. 10 aug.

Deusdedit ab. Cassinensis m. 9 oct.

Deusdedit p. Romae. 8 nov.

Deusdedit ep. Brixiensis. 10 dec.

Didacus, ordinis Minorum, Compluti. 12 et 13 nov.

Didius m. Alexandriae, infra cum Fausto. 26 nov.

Didymus m. Alexandriae, infra cum Theodora. 28 april.

Didymus m. Laodiceae, infra cum Diodoro. 11 sept.

Digna v. m. Cordubae, supra cum Anastasio. 14 iun.

Digna v. Tuderti. 11 aug.

Digna m. Augustae Vindelicorum, infra cum Hilaria. 12 aug.

Digna et Emerita vv. mm. Romae. 22 sept.

Diocles m. in Istria, infra cum Zoello. 24 mai.

Diocletius m. Auximi, infra cum Sisinio. 11 mai.

Diodorus m. Perge, infra cum Papia. 26 feb.

Diodorus et Rodopianus mm. Aphrodisiae. 3 mai.

Diodorus m., infra cum Lucia. 6 iul.

Diodorus, Diomedes et Didymus mm. Laodiceae. 11 sept.

Diodorus pr., Marianus diac. et alii plures mm. Romae. 1 dec. Eorum inventio Romae. 17 ian.

Diogenes m. in Macedonia, infra cum Timotheo. 6 april.

Diomedes medicus m. Niceae. 16 aug.

Diomedes, Iulianus, Philippus, Eutychianus, Hesychius, Leonides, Philadelphus, Menalippus et Pantagapes mm. 2 sept.

Diomedes m. Laodiceae, supra cum Diodoro. 11 sept.

Dion m., infra cum Lucia. 6 iul.

Dionysia m. Lampsaci, infra cum Petro. 15 mai.

Dionysia, Dativa, Leontia, Tertius, Aemilianus, Bonifacius et alii III mm. in Africa. 6 dec.

Dionysia m. Alexandriae, supra cum Ammonaria. 12 dec.

Dionysius, Aemilianus et Sebastianus mm. in Armenia. 8 feb.

Dionysius et Ammonius mm. Alexandriae. 14 feb.

Dionysius m. Corinthi, supra cum Codrato. 10 mart.

Dionysius m. Aquileiae, infra cum Hilario. 16 mart.

Dionysii duo mm. Caesareae, infra cum Timolao. 24 mart.

Dionysius ep. Corinthi. 8 april.

Dionysius m., infra cum Socrate. 19 april.

Dionysius ep. Viennensis. 8 mai.

Dionysius, Romae. 12 mai.

Dionysius ep. Mediolanensis conf. 25 mai.

Dionysius m. Constantinopoli, infra cum Lucilliano. 3 iun.

Dionysius, Ephesi, infra in septem Dormientibus. 27 iul.

Dionysius m. Synnadae, supra cum Democrito. 31 iul.

Dionysius et Privatus mm. in Phrygia. 20 sept.

Dionysius, Faustus, Caius, Petrus, Paulus et alii IV mm. 3 oct.

Dionysius areopagita ep., Rusticus pr. et Eleutherius diac. mm. Parisiis. 9 oct.

Dionysius ep. Alexandrinus conf. 17 nov.

Dionysius m. Heracleae, supra cum Basso. 20 nov.

Dionysius p. Romae. 26 dec.

Dioscorides m. Smyrnae. 10 mai.

Dioscorides m., supra cum Crescente. 28 mai.

Dioscorus m. in Aegypto, infra cum Victorino. 25 feb.

Dioscorus lector m. in Aegypto. 18 mai.

Dioscorus puer conf. Alexandriae, infra cum Herone. 14 dec.

Doda v. Rhemis, supra cum Bona. 24 april.

Dometius Persa, monachus, cum duobus discipulis, mm. Nisibi. 7 aug.

Dominator ep. Brixiensis. 5 nov.

Dominica v. m. in Campania. 6 iul.

Dominicus ab. Sorae. 22 ian.

Dominicus Calciatensis. 12 mai.

Dominicus, fundator ordinis Praedicatorum, Bononiae. 6 et 4 aug. Eiusdem translatio, Bononiae. 24 mai.

Dominicus Loricatus. 14 oct.

Dominicus ep. Brixiensis. 20 dec.

Dominicus de Sylos, ab. ordinis sancti Benedicti, in Hispania. 20 dec.

Dominicus, Victor, Primianus, Lybosus, Saturninus, Crescentius, Secundus et Honoratus mm. in Africa. 29 dec.

Domitianus ab. Lugduni. 1 iul.

Domitianus m. Philadelphiae, supra cum Cyrillo. 1 aug.

Domitianus ep. Catalaunensis. 9 aug.

Domitianus diac. m. Ancyrae, infra cum Eutychio. 28 dec.

Domitius, Pelagia, Aquila, Eparchius et Theodosia mm. 23 mart.

Domitius m. in Syria. 5 iul.

Domitius pr. Ambianensis. 23 oct.

Domna v. m. Nicomediae, infra cum Inde. 28 dec.

Domnina et sociae vv. mm. Interamnae. 14 april.

Domnina m. in Lycia. 12 oct.

Domninus m., infra cum Philemone. 21 mart.

Domninus, Victor et socii mm. Thessalonicae. 30 mart.

Domninus, Ebreduni, infra cum Marcellino. 20 april.

Domninus m. Thessalonicae. 1 oct.

Domninus m. Iuliae. 9 oct.

Domninus, Theotimus, Philotheus, Silvanus et socii mm. 5 nov.

Domnio m. Bergomi. 16 iul.

Domnio ep. et milites octo mm. Salonae. 11 april.

Domnio pr. Romae. 28 dec.

Domnolus ep. Cenomanensis. 16 mai.

Domnus, ordinis Minorum, m. Septae, supra cum Daniele. 13 oct.

Domnus ep. Viennensis. 3 nov.

Donata m. Carthagine, infra in Scillitanis mm. 17 iul.

Donata, Paulina, Rustica, Nominanda, Serotina, Hilaria et sociae mm. Romae. 31 dec.

Donatianus et Rogatianus mm. Nannete. 24 mai.

Donatianus ep. Catalaunensis. 7 aug.

Donatianus, Praesidius, Mansuetus, Germanus, Fusculus et Laetus episcopi mm. in Africa. 6 sept.

Donatianus ep. Rhemensis, Brugis. 14 oct.

Donatilla v. m. Tuburbi, infra cum Maxima. 30 iul.

Donatus, Sabinus et Agape mm. 25 ian.

Donatus m. Forosempronii, supra cum Aquilino. 4 feb.

Donatus diac. m. in Africa, infra cum Primo. 9 feb.

Donatus, Secundianus, Romulus et alii LXXXVI mm. Concordiae. 17 feb.

Donatus, Iustus, Herena et socii mm. in Africa 25 feb.

Donatus m., infra cum Leone. 1 mart.

Donatus m. in Africa, infra cum Epiphanio. 7 april.

Donatus ep. Euroeae. 30 april.

Donatus m. Caesareae, infra cum Polyeucto. 21 mai.

Donatus ep. et Hilarinus monachus mm. Aretii. 7 aug.

Donatus pr. Sigisterici. 19 aug.

Donatus m. Antiochiae, infra cum Restituto. 23 aug.

Donatus m. Capuae, infra cum Quinctio. 5 sept.

Donatus monachus m. Messanae, infra cum Placido. 5 oct.

Donatus Scotus, ep. Fesulanus. 22 oct.

Donatus ep. Cassiope in Corcyra. 29 oct.

Donatus m., infra cum Hermogene. 12 dec.

Donatus m. Alexandriae, infra cum Mansueto. 30 dec.

Donvina m. Aegeae, supra cum Claudio. 23 aug.

Dorimedon m. Synnadae, infra cum Trophimo. 19 sept.

Dormientes Ephesi septem: Maximianus, Malchus, Martinianus, Dionysius, Ioannes, Serapion et Constantius. 27 iul.

Dorothea v. et Theophilus mm. Caesareae. 6 feb.

Dorothea v. m. Aquileiae, infra cum Euphemia. 3 sept.

Dorotheus m. Tarsi, supra cum Castore. 28 mart.

Dorotheus pr. m. Tyri. 5 iun.

Dorotheus et Gorgonius mm. Nicomediae. 9 sept.

Droctoveus ab. Parisiis. 10 mart.

Drogo, Valencenis. 16 april.

Drusus, Zosimus et Theodorus mm. Antiochiae. 14 dec.

Drusus m. Tripoli, infra cum Luciano. 24 dec.

Dula ancilla m. Nicomediae. 25 mart.

Dulas m. Zephyrii in Cilicia. 15 iun.

Dunstanus ep. Cantuariensis. 19 mai.

Dympna v. m. in Brabantia. 15 mai.

E

Eadbertus ep. Lindisfarnensis. 6 mai.

Eadmundus Angliae rex m. 20 nov.

Ebrulphus ab. in pago Oximensi. 29 dec.

Edilbertus rex Cantiorum, in Anglia. 24 feb.

Edilburga v. in Anglia. 7 iul.

Ediltrudis v., regina in Britannia. 23 iun.

Edistius m. Ravennae. 12 oct.

Editha v. in Anglia. 16 sept.

Edmundus ep. Cantuariensis. 16 nov.

Eduardus Angliae rex. 5 ian. Eiusdem translatio. 13 oct.

Eduardus Angliae rex m. 18 mart.

Egbertus monachus pr. in Hibernia. 24 april.

Egdunus pr. et alii VII mm. Nicomediae. 12 mart.

Eleazarus m. Lugduni, infra cum Minervo. 23 aug.

Eleazarus comes, Parisiis. 27 sept.

Elesbaan rex Aethiopiae. 27 oct.

Eleuchadius ep. Ravennae. 14 feb.

Eleusippus m. Lingonis, infra cum Speusippo. 17 ian.

Eleutherius ep. m. Constantinopoli. 20 feb.

Eleutherius ep. Tornacensis. 20 feb.

Eleutherius ep. Illyrici et Anthia, mm. Messanae. 18 april.

Eleutherius p. m. Romae. 26 mai.

Eleutherius, Arcani. 29 mai.

Eleutherius m. Constantinopoli. 4 aug.

Eleutherius et Leonides mm. 8 aug.

Eleutherius ep. Autisiodorensis. 16 aug.

Eleutherius ab. Romae. 6 sept.

Eleutherius miles m. Nicomediae, cum aliis innumeris. 2 oct.

Eleutherius diac. m. Parisiis, supra cum Dionysio. 9 oct.

Elias, Ieremias, Esaias, Samuel et Daniel mm. Caesareae. 16 feb.

Elias pr., Paulus et Isidorus monachi mm. Cordubae. 17 april.

Elias ep. Hierosolymitanus, conf., infra cum Flaviano. 4 iul.

Elias propheta, in monte Carmelo. 20 iul.

Elias ep. Aegyptius, m. in Palaestina, infra cum Peleo. 19 sept.

Eligius ep. Noviomensis. 1 dec.

Eliphius m. Coloniae. 16 oct.

Elisabeth v. Sconaugiae. 18 iun.

Elisabeth vidua, Portugalliae regina, Ulyssipone. 4 et 8 iul.

Elisabeth mater S. Ioannis Baptistae. 5 nov.

Elisabeth vidua, in Marpurg. 19 nov.

Eliseus propheta, Samariae. 14 iun.

Elphegus ep. Cantuariensis m. 19 april.

Elpidephorus m. in Perside, supra cum Acindyno. 2 nov.

Elpidius ep. m. in Chersoneso, supra cum Basilio. 4 mart.

Elpidius in Campania, infra cum Prisco. 1 sept.

Elpidius ep. Lugdunensis. 2 sept.

Elpidius ab. in Piceno. 2 sept.

Elpidius, Marcellus, Eustochius et socii mm. 16 nov.

Emerentiana v. m. Romae. 23 ian.

Emericus Hungarorum regis filius, Albae. 4 nov.

Emerita v. m. Romae, supra cum Digna. 22 sept.

Emilas diac. et Ieremias mm. Cordubae. 15 sept.

Emmanuel m., infra cum Quadrato. 26 mart.

Emmelia Caesareae, supra cum Basilio. 30 mai.

Emmeramus ep. Ratisbonensis m. 22 sept.

Emygdius ep. Asculanus m. 5 aug.

Encratis v. m. Caesaraugustae. 16 april.

Eneco, ab. ordinis Sancti Benedicti, Burgis. 1 iun.

Engelbertus ep. Coloniensis m. 7 nov.

Ennatha v. m. Caesareae, supra cum Antonino. 13 nov.

Ennodius ep. Papiensis. 17 iul.

Eobanus m. in Frisia, supra cum Bonifacio. 5 iun.

Epagathus m. Lugduni, infra cum Photino. 2 iun.

Epaphras ep. Colossensis m. 19 iul.

Epaphroditus ep. Terracinae. 22 mart.

Eparchius m., supra cum Domitio. 23 mart.

Eparchius ab. Engolismensis. 1 iul.

Ephebus m. Interamnae, infra cum Proculo. 14 feb.

Ephesius m. Caralis. 15 ian.

Ephraem diac. conf. Edessae. 1 feb.

Ephrem ep. m. in Chersoneso, infra cum Basilio. 4 mart.

Epicharides m. Romae. 27 sept.

Epictetus, Iucundus, Secundus, Vitalis, Felix et alii VII mm. in Africa. 9 ian.

Epictetus m. in Portu Romano, infra cum Martiale. 22 aug.

Epigmenius pr. m. Romae. 24 mart.

Epimachus et Alexander mm. Alexandriae. 12 dec. Idem Epimachus, infra cum Gordiano. 10 mai.

Epiphana m. apud Leontinos. 12 iul.

Epiphanius ep. Papiensis. 21 ian.

Epiphanius ep., Donatus, Rufinus et alii XIII mm. in Africa. 7 april.

Epiphanius ep. Salaminae. 12 mai.

Epipodius m. Lugduni. 22 april.

Epistemis m. Emesae, infra cum Galatione. 5 nov.

Epitacius ep. et Basileus mm. in Hispania. 23 mai.

Epolonius puer m. Antiochiae, supra cum Babila. 24 ian.

Equitius ab. in provincia Valeriae. 11 aug.

Erasma v. m. Aquileiae, infra cum Euphemia. 3 sept.

Erasmus ep. m. in Campania. 2 iun.

Erasmus m. Antiochiae. 25 nov.

Erastus ep. Philippensis m. 26 iul.

Erconvaldus ep. Londinensis. 30 april.

Erhardus ep. Ratisbonensis. 8 ian.

Ericus rex Sueciae, m. Upsali. 18 mai.

Erminus ep. Laubiensis. 25 april.

Eroteis m. in Cappadocia, supra cum Capitolina. 27 oct.

Erotis m. 6 oct.

Esaias m. Aegyptius, Caesareae, supra cum Elia. 16 feb.

Esaias propheta m., in Iudaea. 6 iul.

Esdras propheta, in Palaestina, infra cum Ioele. 13 iul.

Ethbinus ab. in Hibernia. 19 oct.

Ethelwoldus ep. Wintoniensis. 1 aug.

Eubulus m. Caesareae. 7 mart.

Eucarpius m. Nicomediae, infra cum Trophimo. 18 mart.

Eucarpus m. in Asia, supra cum Bardomiano. 25 sept.

Eucharius ep. Trevirensis. 8 dec.

Eucherius ep. Aurelianensis. 20 feb.

Eucherius ep. Lugdunensis. 16 nov.

Eudocia m. Heliopoli. 1 mart.

Eudoxius, Zeno, Macarius et socii MCIV milites mm. Melitinae. 5 sept.

Eudoxius m. Sebaste, supra cum Carterio. 2 nov.

Eugendus ab. in territorio Lugdunensi. 1 ian.

Eugenia v. m. Romae. 25 dec.

Eugenianus m. Augustoduni. 8 ian.

Eugenius m. in Africa, supra cum Aquilino. 4 ian.

Eugenius m. Neocaesareae, infra cum Mardonio. 24 ian.

Eugenius ep. m. in Chersoneso, supra cum Basilio. 4 mart.

Eugenius m. in Syria, infra cum Paulo. 20 mart.

Eugenius ep. m., infra cum Vindemiale. 2 mai.

Eugenius p. Romae. 2 iun.

Eugenius p. III, Romae. 8 iul.

Eugenius ep. Carthaginiensis, Salutaris et Muritta diac. et alii mm. in Africa. 13 iul.

Eugenius m. Tibure, infra cum Symphorosa. 18 iul.

Eugenius m., supra cum Apollonio. 23 iul.

Eugenius m. Romae, infra cum Lucilla. 29 iul.

Eugenius m. in Cappadocia, supra cum Cottido. 6 sept.

Eugenius m. Damasci, infra cum Paulo. 25 sept.

Eugenius ep. Toletanus. 13 nov.

Eugenius ep. Toletanus, m. Parisiis. 15 nov.

Eugenius diac. Florentiae. 17 nov.

Eugenius m. in Armenia, infra cum Eustratio. 13 dec.

Eugenius et Macarius presb. mm. in Arabia. 20 dec.

Eugenius ep. Mediolanensis. 30 dec.

Eugraphus m. Alexandriae, infra cum Menna. 10 dec.

Eulalia v. m. Barcinone. 12 feb.

Eulalia v. m. Emeritae. 10 dec.

Eulampia v. m. Nicomediae, infra cum Eulampio. 10 oct.

Eulampius, Eulampia v. et alii CC mm. Nicomediae. 10 oct.

Eulogius m. Tarracone, infra cum Fructuoso. 21 ian.

Eulogius pr. m. Cordubae. 11 mart.

Eulogius ep. Edessae. 5 mai.

Eulogius et socii mm. Constantinopoli. 3 iul.

Eulogius ep. Alexandrinus. 13 sept.

Eumenes ep. Gortynae. 18 sept.

Eunicianus m. in Creta, infra cum Theodulo. 23 dec.

Eunomia m. Augustae Vindelicorum, infra cum Hilaria. 12 aug.

Eunus m. Alexandriae, infra cum Iuliano. 27 feb.

Eunus m. Alexandriae, infra cum Iuliano. 30 oct.

Euphebius ep. Neapolitanus. 23 mai.

Euphemia m. in Paphlagonia, supra cum Alexandra. 20 mart.

Euphemia, Dorothea, Thecla et Erasma vv. mm. Aquileiae. 3 sept.

Euphemia v. m. Chalcedone. 16 sept.

Euphrasia v. in Thebaide. 13 mart.

Euphrasia m. in Paphlagonia, supra cum Alexandra. 20 mart.

Euphrasia v. m. Ancyrae, infra cum Theodoto. 18 mai.

Euphrasius ep. in Africa. 14 ian.

Euphrasius ep. Illiturgi, infra cum Torquato. 15 mai.

Euphronius ep. Augustodunensis. 3 aug.

Euphronius ep. Turonensis. 4 aug.

Euphrosyna v. Alexandriae. 1 ian.

Euphrosyna v. m. Terracinae, infra cum Flavia Domitilla. 7 mai.

Euplius diac. m. Catanae. 12 aug.

Euporus m. in Creta, infra cum Theodulo. 23 dec.

Euprepia m. Augustae Vindelicorum, infra cum Hilaria. 12 aug.

Euprepis m. Romae, supra cum Castulo. 30 nov.

Euprepius ep. Veronensis. 21 aug.

Euprepius m. Aegeae, supra cum Cosma. 27 sept.

Eupsychius m. Caesareae. 9 april. et 7 sept.

Eusebia v. m. Bergomi. 29 oct.

Eusebius palatinus et alii IX mm. 5 mart.

Eusebius, Neon, Leontius, Longinus et alii IV mm. Nicomediae. 24 april.

Eusebius m., supra cum Aphrodisio. 28 april.

Eusebius ep. Samosatenus m. 21 iun.

Eusebius ep. Vercellensis m. 1 aug. et 16 dec. Eius ordinatio. 15 dec.

Eusebius ep. Mediolanensis. 12 aug.

Eusebius pr. conf. Romae. 14 aug.

Eusebius, Pontianus, Vincentius et Peregrinus mm. Romae. 25 aug.

Eusebius, Nestabus et Zeno mm. Gazae. 8 sept.

Eusebius m. in Phoenicia. 21 sept.

Eusebius p. Romae. 26 sept.

Eusebius ep. Bononiensis. 26 sept.

Eusebius m. Alexandriae, supra cum Caio. 4 oct.

Eusebius m. Hadrianopoli, infra cum Philippo. 22 oct.

Eusebius monachus m. Tarracinae, infra cum Felice. 5 nov.

Eusebius pr., Marcellus diac., Hippolytus, Maximus, Adria, Paulina, Neon, Maria, Martana et Aurelia mm. Romae. 2 dec.

Eusignius miles m. Antiochiae. 5 aug.

Eustachius, Theopiste, Agapitus et Theopistus mm. Romae. 20 sept.

Eustachius pr. in Syria. 12 oct.

Eustachius, Thespesius et Anatolius mm. Niceae. 20 nov.

Eustachius ep. in Africa, infra cum Valeriano. 28 nov.

Eustachius ep. Antiochenus. 16 iul.

Eustasius ab. Luxoviensis. 29 mart.

Eustathius m. Ancyrae. 28 iul.

Eusterius ep. Salernitanus. 19 oct.

Eustochium v. in Bethlehem. 28 sept.

Eustochium v. m. Tarsi. 2 nov.

Eustochius ep. Turonensis. 19 sept.

Eustochius m., supra cum Elpidio. 16 nov.

Eustolia et Sopatra vv. Constantinopoli. 9 nov.

Eustorgius pr. Nicomediae. 11 april.

Eustorgius II, ep. Mediolanensis. 6 iun.

Eustorgius I, ep. Mediolanensis. 18 sept.

Eustosius m. Antiochiae, supra cum Demetrio. 10 nov.

Eustratius, Auxentius, Eugenius, Mardarius et Orestes mm. in Armenia. 13 dec.

Euthalia v. m. Leontini. 27 aug.

Euthymius ab. in Palaestina. 20 ian.

Euthymius ep. Sardicensis m. 11 mart.

Euthymius diac. m. Alexandriae. 5 mai.

Euthymius Romanus, Perusiae. 29 aug.

Euthymius m. Nicomediae. 24 dec.

Eutropia v. m. Palmyrae, infra cum Libya. 15 iun.

Eutropia vidua, in Gallia. 15 sept.

Eutropia m. Alexandriae. 30 oct.

Eutropia v. m. Rhemis, infra cum Nicasio. 14 dec.

Eutropius lector m. Constantinopoli, infra cum Tigrio. 12 ian.

Eutropius m., supra cum Cleonico. 3 mart.

Eutropius ep. Santonensis m. 30 april.

Eutropius ep. Arausicanus. 27 mai.

Eutropius, Zosima et Bonosa mm. in Portu Romano. 15 iul.

Eutyches m. infra cum Marone. 15 april.

Eutychianus m. in Campania, supra cum Aristone. 2 iul.

Eutychianus m. Nicomediae, infra cum Stratone. 17 aug.

Eutychianus m., supra cum Diomede. 2 sept.

Eutychianus m. in Africa, supra cum Arcadio. 13 nov.

Eutychianus p. m. Romae. 8 dec.

Eutychius m. Romae. 4 feb.

Eutychius patricius et socii mm. Carrhis. 14 mart.

Eutychius et socii mm. Alexandriae. 26 mart.

Eutychius m. Ferentini. 15 april.

Eutychius diac. m. in Mauritania, infra cum Timotheo. 21 mai.

Eutychius et Florentius monachi Nursiae. 23 mai.

Eutychius discipulus beati Ioannis evangelistae. 24 aug.

Eutychius m. Puteolis, infra cum Ianuario. 19 sept.

Eutychius, Plautus et Heraclea mm. in Thracia. 29 sept.

Eutychius m. Messanae, infra cum Placido. 5 oct.

Eutychius m. in Hispania, infra cum Honorio. 21 nov.

Eutychius m. in Hispania. 11 dec.

Eutychius pr. et Domitianus diac. mm. Ancyrae. 28 dec.

Evagrius ep. Constantinopoli. 6 mart.

Evagrius et Benignus mm. Tomis. 3 april.

Evagrius m. Tomis, infra cum Prisco. 1 oct.

Evagrius, Priscianus et socii mm. Romae. 12 oct.

Evaristus m. Caesareae, supra cum Carponio. 14 oct.

Evaristus p. m. Romae. 26 oct.

Evaristus m. in Creta, infra cum Theodulo. 23 dec.

Evasius ep. Casalensis m. 1 dec.

Evasius ep. Brixiensis. 2 dec.

Evellius m. Romae. 11 mai.

Eventius m., supra in Caesaraugustanis mm. 16 april.

Eventius pr. m. Romae, supra cum Alexandro p. 3 mai.

Evergistus ep. Coloniensis m. 24 oct.

Evilasius m. Cyzici, infra cum Fausta. 20 sept.

Evodius, Hermogenes et Callistus mm. Syracusis. 25 april.

Evodius ep. Antiochenus m. 6 mai.

Evodius m. Niceae, infra cum Theodota. 2 aug.

Evodius, Hermogenes et Callista mm. 2 sept.

Evodius ep. Rothomagensis. 8 oct.

Evortius ep. Aurelianensis. 7 sept.

Exanthus m. Novocomi, supra cum Carpophoro. 7 aug.

Expeditus m. Melitinae, infra cum Hermogene. 19 april.

Exuperantia v. Trecis. 26 april.

Exuperantius, Cinguli. 24 ian.

Exuperantius ep. Ravennas. 30 mai.

Exuperantius diac. m. Spoleti, infra cum Sabino. 30 dec.

Exuperia m. Romae, infra cum Symphronio. 26 iul., 25 aug. et 8 dec.

Exuperius, Zoe, Cyriacus et Theodulus mm. Attaliae. 2 mai.

Exuperius m., infra cum Mauritio. 22 sept.

Exuperius ep. Tolosanus. 28 sept.

Exuperius m. Viennae, infra cum Severino. 19 nov.

Ewaldi duo presb. mm. apud Saxones. 3 oct.

Ezechiel propheta m., in Babylonia. 10 april.

F

Fabianus p. m. Romae. 20 ian.

Fabianus m. Catanae, infra cum Stephano. 31 dec.

Fabius m. Romae, infra cum Maximo. 11 mai.

Fabius m. Caesareae. 31 iul.

Fabricianus et Philibertus mm. in Hispania. 22 aug.

Facundus et Primitivus mm. in Gallaecia. 27 nov.

Faina v. m. Ancyrae, infra cum Theodoto. 18 mai.

Fandila monachus, pr. m. Cordubae. 13 iun.

Fantinus monachus, Thessalonicae. 30 aug.

Faro ep. Meldensis. 28 oct.

Fausta v. et Evilasius mm. Cyzici. 20 sept.

Fausta, Romae. 19 dec.

Faustinianus ep. Bononiensis. 26 feb.

Faustinus et Iovita mm. Brixiae. 15 feb.

Faustinus ep. Brixiensis. 16 feb.

Faustinus et alii XLIV mm. Romae. 17 feb.

Faustinus, Timotheus et Venustus mm. Romae. 22 mai.

Faustinus m. Perusiae, infra cum Florentio. 5 iun.

Faustinus m. Romae, infra cum Simplicio. 29 iul.

Faustinus, Tuderti. 29 iul.

Faustinus, Lucius, Candidus, Caelianus, Marcus, Ianuarius et Fortunatus mm. in Africa. 15 dec.

Faustus et alii XXIII mm. Romae. 24 iun.

Faustus m. 16 iul.

Faustus m. Romae, supra cum Bono. 1 aug.

Faustus miles m. Mediolani. 7 aug.

Faustus pr., Macarius et alii X mm. Alexandriae. 6 sept.

Faustus m. Antiochiae, infra cum Timotheo. 8 sept.

Faustus m., supra cum Dionysio. 3 oct.

Faustus m. Alexandriae, supra cum Caio. 4 oct.

Faustus monachus m. Messanae, infra cum Placido. 5 oct.

Faustus, Ianuarius et Martialis mm. Cordubae. 13 oct.

Faustus diac. Alexandrinus m. 19 nov.

Faustus pr., Didius et Ammonius, itemque Phileas, Hesychius, Pachomius et Theodorus epp. Aegyptii et alii DCLX mm. Alexandriae. 26 nov.

Febronia v. m. Sibapoli. 25 iun.

Felicianus ep. Fulginas m. 24 ian.

Felicianus, Philippianus et alii CXXIV mm. in Africa. 30 ian.

Felicianus m. Romae, infra cum Fortunato. 2 feb.

Felicianus m. Romae, infra cum Primo. 9 iun.

Felicianus miles m. Massiliae, infra cum Victore. 21 iul.

Felicianus ep. m. Mindae. 20 oct.

Felicianus m. in Lucania, infra cum Hyacintho. 29 oct.

Felicianus m. Ravennae, infra cum Valentino. 11 nov.

Felicianus m. Viennae, infra cum Severino. 19 nov.

Felicissima v. m. Faleriae, infra cum Graciliano. 12 aug.

Felicissimus, Heraclius et Paulinus mm. Tuderti. 26 mai.

Felicissimus m. in Campania, supra cum Aristone. 2 iul.

Felicissimus diac. m. Romae, infra cum Xysto. 6 aug.

Felicissimus m. in Africa, infra cum Rogatiano. 26 oct.

Felicissimus m. Perusiae. 24 nov.

Felicitas m. Tuburbi, infra cum Perpetua. 6 et 7 mart.

Felicitas m. in Africa, supra cum Cyrillo. 8 mart.

Felicitas m. Romae. 23 nov.

Felicula m. Romae, infra cum Vitale. 14 feb.

Felicula v. m. Romae. 13 iun.

Felinus et Gratinianus milites mm. Perusiae. 1 iun.

Felix et Ianuarius mm. Heracleae. 7 ian.

Felix m. in Africa, supra cum Epicteto. 9 ian.

Felix pr. Nolanus. 14 ian.

Felix p. Romae. 30 ian.

Felix, Symphronius, Hippolytus et socii mm. in Africa. 3 feb.

Felix ep. Lugdunensis, infra cum Lupicino. 3 feb.

Felix m. in Africa, infra cum Saturnino. 11 feb.

Felix m. Adrumeti, infra cum Verulo. 21 feb.

Felix ep. Metensis. 21 feb.

Felix ep. Brixiensis. 23 feb.

Felix p. III, Romae. 25 feb.

Felix m., infra cum Fortunato. 26 feb.

Felix, Luciolus, Fortunatus, Marcia et socii mm. 3 mart.

Felix m. in Africa, supra cum Cyrillo. 8 mart.

Felix ep. in Anglia. 8 mart.

Felix m. Aquileiae, infra cum Hilario. 16 mart.

Felix diac. m. Gerundae, infra cum Narcisso. 18 mart.

Felix et alii XX mm. in Africa. 23 mart.

Felix ep. Trevirensis. 26 mart.

Felix m. in Africa, infra cum Theodulo. 31 mart.

Felix m., supra in Caesaraugustanis mm. 16 april.

Felix m. Alexandriae, supra cum Aratore. 21 april.

Felix pr., Fortunatus et Achilleus diac. mm. Valentiae in Gallia. 23 april.

Felix diac. m. Hispali. 2 mai.

Felix m. Romae, supra cum Calepodio. 10 mai.

Felix et Gennadius mm. Uzali. 16 mai.

Felix ep. Spoletanus m. 18 mai.

Felix, ordinis Minorum Capuccinorum, Romae. 18 mai.

Felix m. in Istria, infra cum Zoello. 24 mai.

Felix m. in Sardinia, supra cum Aemilio. 28 mai.

Felix p. m. Romae. 30 mai.

Felix et Fortunatus fratres mm. Aquileiae. 11 iun.

Felix monachus m. Cordubae, supra cum Anastasio. 14 iun.

Felix m. Apolloniae, infra cum Isauro. 17 iun.

Felix pr. m. Sutrii. 23 iun.

Felix m. in Campania, supra cum Aristone. 2 iul.

Felix m. Romae, infra in septem Fratribus. 10 iul.

Felix m. in Africa, infra cum Ianuario. 10 iul.

Felix m. Mediolani, infra cum Nabore. 12 iul.

Felix ep. Novocomensis. 14 iul.

Felix ep. Papiensis m. 15 iul.

Felix m. Carthagine, infra in Scillitanis mm. 17 iul.

Felix ep. Veronensis. 19 iul.

Felix m. Furconii, infra cum Florentio. 25 iul.

Felix, Iulia et Iucunda mm. Nolae. 27 iul.

Felix m. Cordubae, infra cum Georgio. 27 iul.

Felix p. II m., Romae, eiusque Inventio cum Marco, Marcelliano, Tranquillino, Abundio et Abundantio mm. 29 iul.

Felix m. Gerundae. 1 aug.

Felix m. in Portu Romano, infra cum Martiale. 22 aug.

Felix pr. Pistorii. 26 aug.

Felix pr. et Adauctus mm. Romae. 30 aug.

Felix ep. m. in Africa, infra cum Nemesiano. 10 sept.

Felix alter item ep. m., ut supra. 10 sept.

Felix et Constantia mm. Nuceriae. 19 sept.

Felix m. Augustoduni, supra cum Andochio. 24 sept.

Felix et Cyprianus epp. mm. in Africa. 12 oct.

Felix ep. Africanus, Audactus et Ianuarius presb., Fortunatus et Septimius lectores mm. Venusiae. 24 oct.

Felix de Valois, fundator ordinis Sanctissimae Trinitatis, in monasterio Cervi Frigidi. 4 et 20 nov.

Felix pr. et Eusebius monachus mm. Tarracinae 5 nov.

Felix m. Thinissae. 6 nov.

Felix monachus Fundanus. 6 nov.

Felix ep. et alii XXX mm. Nolae. 15 nov.

Felix ep. in Africa, infra cum Valeriano. 28 nov.

Felix ep. Bononiensis. 4 dec.

Felix m. Thagurae, infra cum Iulio. 5 dec.

Felix m. Romae, supra cum Callisto. 29 dec.

Ferdinandus III, rex Hispaniarum, Hispali. 30 mai.

Ferreolus pr. et Ferrutio diac. mm. Vesontione. 16 iun.

Ferreolus tribunus m. Viennae. 18 sept.

Ferrutio diac. m. Vesontione, supra cum Ferreolo. 16 iun.

Ferrutius m. Moguntiae. 28 oct.

Festus diac. m. Puteolis, infra cum Ianuario. 19 sept.

Festus m. in Tuscia, infra cum Ioanne. 21 dec.

Fiacrius, apud Meldenses. 30 aug.

Fibitius ep. Trevirensis. 5 nov.

Fidelis m. in Africa. 23 mart.

Fidelis a Sigmaringa, ordinis Capuccinorum, m. Sevisii in Rhaetia. 24 april.

Fidelis m. Edessae, supra cum Bassa. 21 aug.

Fidelis m. Comi. 28 oct.

Fidentianus m. in Africa, infra cum Secundo. 15 nov.

Fidentius et Terentius mm. Tuderti. 27 sept.

Fidentius ep. Patavinus. 16 nov.

Fides, Spes et Caritas vv. mm. Romae. 1 aug.

Fides v. m. Agenni. 6 oct.

Fidolus, Trecis. 16 mai.

Fintanus pr. in Scotia. 17 feb.

Firmatus monachus m. Messanae, infra cum Placido. 5 oct.

Firmatus diac. et Flaviana v., Autisiodori. 5 oct.

Firmina v. m. Ameriae. 24 nov.

Firminus ab. Ambiani. 11 mart.

Firminus m. Satalis, infra cum Orentio. 24 iun.

Firminus ep. Metensis. 18 aug.

Firminus ep. Ambianensis m. 25 sept.

Firminus ep. Ucetiae. 11 oct.

Firminus m. Romae, infra cum Fortunato. 2 feb.

Firmus, infra cum Gorgonio. 11 mart.

Firmus m. 1 iun.

Firmus m. Satalis, infra cum Orentio. 24 iun.

Firmus ep. Tagastensis. 31 iul.

Firmus et Rusticus mm. Veronae. 9 aug.

Flavia Domitilla, Euphrosyna et Theodora vv. mm. Tarracinae. 7 mai. Eadem Flavia cum Nereo et Achilleo. 12 mai.

Flavia v. m. Messanae, infra cum Placido. 5 oct.

Flaviana v. Autisiodori, supra cum Firmato. 5 oct.

Flavianus m. Romae. 28 ian.

Flavianus ep. Constantinopolitanus. 18 feb.

Flavianus m. in Africa, infra cum Montano. 24 feb.

Flavianus ep. Antiochenus et Elias ep. Hierosolymitanus. 4 iul.

Flavianus ep. Augustoduni. 23 aug.

Flavianus m. ad Aquas Taurinas. 22 dec.

Flavius, Augustus et Augustinus fratres mm. Nicomediae. 7 mai.

Flavius Clemens m. Translatio, Romae. 22 iun.

Flocellus puer m. Augustoduni. 17 sept.

Flora v. m. Romae, infra cum Lucilla. 29 iul.

Flora et Maria vv. mm. Cordubae. 24 nov.

Florentina v. Hispali. 20 iun.

Florentia m. Agathensis, infra cum Tiberio. 10 nov.

Florentianus ep. in Africa, infra cum Valeriano. 28 nov.

Florentinus et Hilarius mm. Seduni. 27 sept.

Florentinus ep. Trevirensis. 16 oct.

Florentius ep. Viennensis m. 3 ian.

Florentius, Hispali. 23 feb.

Florentius m. Auximi, infra cum Sisinio. 11 mai.

Florentius monachus Nursiae, supra cum Eutychio. 23 mai.

Florentius, Iulianus, Cyriacus, Marcellinus et Faustinus mm. Perusiae. 5 iun.

Florentius m. Carthagine, supra cum Catulino. 15 iul.

Florentius et Felix mm. Furconii. 25 iul.

Florentius pr. Pictaviensis. 22 sept.

Florentius m. Bonnae, supra cum Cassio. 10 oct.

Florentius m. Thessalonicae. 13 oct.

Florentius ep. Arausicanus. 17 oct.

Florentius m. in castro Tyle. 27 oct.

Florentius ep. Argentoratensis. 7 nov.

Florianus m. Lauriaci. 4 mai.

Florianus, Calanicus et alii LVIII mm. Eleutheropoli. 17 dec.

Florius m. Nicomediae, infra cum Luciano. 26 oct.

Florus, Laurus, Proculus et Maximus mm. in Illyrico. 18 aug.

Florus m. Ostiae, supra cum Demetrio. 22 dec.

Flos m. Catanae, infra cum Stephano. 31 dec.

Flosculus ep. Aurelianensis. 2 feb.

Fortunata v. m. Caesareae. 14 oct.

Fortunatus m. Smyrnae, infra cum Vitale. 9 ian.

Fortunatus, Felicianus, Firmus et Candidus mm. Romae. 2 feb.

Fortunatus m. Adrumeti, infra cum Verulo. 21 feb.

Fortunatus, Felix et alii XXVII mm. 26 feb.

Fortunatus m. Romae, supra cum Alexandro. 27 feb.

Fortunatus m., supra cum Felice. 3 mart.

Fortunatus et Marcianus mm. in Africa. 17 april.

Fortunatus m. Alexandriae, supra cum Aratore. 21 april.

Fortunatus diac. m. Valentiae, supra cum Felice. 23 april.

Fortunatus pr. in Umbria. 1 iun.

Fortunatus m. Aquileiae, supra cum Felice. 11 iun.

Fortunatus et Lucianus mm. in Africa. 13 iun.

Fortunatus diac. m. Aquileiae, infra cum Hermagora. 12 iul.

Fortunatus, Caius et Anthes mm. Salerni. 28 aug.

Fortunatus ep. Tuderti. 14 oct.

Fortunatus m. Romae. 15 oct.

Fortunatus lector m. Venusiae, supra cum Felice. 24 oct.

Fortunatus m. in Africa, supra cum Faustino. 15 dec.

Francisca vidua, Romae. 9 mart.

Franciscus de Paula, fundator ordinis Minimorum. 2 april.

Franciscus de Hieronymo, Societatis Iesu, in oppido Cryptalearum. 11 mai.

Franciscus Caracciolo, fundator Clericorum Regularium Minorum, Agnoni. 4 iun.

Franciscus Solanus, ordinis Minorum, Limae. 14 iul.

Franciscus Borgia, Societatis Iesu, Romae. 30 sept. et 10 oct.

Franciscus, fundator ordinis Minorum, Assisii. 4 oct. Eiusdem translatio, Assisii. 25 mai. Eiusdem stigmata, apud montem Alverniae. 17 sept.

Franciscus Xaverius, Societatis Iesu, in Sanciano. 2 et 3 dec.

Franciscus Salesius, ep. Gebennensis et Ecclesiae doctor, Lugduni. 28 dec. et 29 ian.

Fraternus ep. Autisiodorensis m. 29 sept.

Fredeswinda v. Oxonii. 19 oct.

Fridericus ep. m. Traiecti. 18 iul.

Frigdianus ep. Lucensis. 18 mart. Eiusdem translatio, Lucae. 18 nov.

Froilanus ep. Legionensis. 5 oct.

Fronto ab. Alexandriae. 14 april.

Fronto m., supra in Caesaraugustanis mm. 16 april.

Fronto ep. et Georgius pr. Petragoricis. 25 oct.

Fructulus m. in Africa, infra cum Lucio. 18 feb.

Fructuosa m. Antiochiae, infra cum Restituto. 23 aug.

Fructuosus ep., Augurius et Eulogius diac. mm. Tarraconae. 21 ian.

Fructuosus ep. Bracarensis. 16 april.

Frumentii duo mm. in Africa, infra cum Victoriano. 23 mart.

Frumentius ep. in India. 27 oct.

Fulcus, Aquini. 22 mai.

Fulcus ep. Papiensis. 26 oct.

Fulgentius ep. Ruspensis. 1 ian.

Furseus, in monasterio Peronae. 16 ian.

Fusca v. et Maura mm. Ravennae. 13 feb.

Fuscianus m. Ambiani, infra cum Victorico. 11 dec.

Fusculus ep. m. in Africa., supra cum Donatiano. 6 sept.

G

Gabdelas m. in Perside, supra cum Dada. 29 sept.

Gabinus pr. m. Romae. 19 feb.

Gabinus et Crispulus mm. Turribus. 30 mai.

Galatas m. Melitinae, infra cum Hermogene. 19 april.

Galation et Episteme mm. Emesae. 5 nov.

Galdinus cardinalis ep. Mediolanensis. 18 april.

Galganus eremita, Senis. 3 dec.

Galla vidua, Romae. 5 oct.

Gallicanus m. Alexandriae. 25 iun.

Gallus ep. Arvernensis. 1 iul.

Gallus ab. Arbone. 16 oct.

Gamaliel. Inventio Hierosolymis. 3 aug.

Gangulphus m. Varennis. 11 mai.

Gaudentia v. m. Romae, cum aliis tribus. 30 aug.

Gaudentius ep. Novariensis. 22 ian.

Gaudentius ep. Veronensis. 12 feb.

Gaudentius ep. et Culmatius diac. mm. Aretii. 19 iun.

Gaudentius ep. Ariminensis m. 14 oct.

Gaudentius ep. Brixiensis. 25 oct.

Gaudiosus ep. Brixiensis. 7 mart.

Gaudiosus ep. Salernitanus. 26 oct.

Gaudiosus ep. Africanus, Neapoli. 28 oct.

Gaugericus ep. Cameracensis. 11 aug.

Gedeon in Palaestina, infra cum Iosue. 1 sept.

Gelasius m. Forosempronii, supra cum Aquilino. 4 feb.

Gelasius p. Romae. 21 nov.

Gelasius m. in Creta, infra cum Theodulo. 23 dec.

Gemellus m. Ancyrae. 10 dec.

Geminianus ep. Mutinensis. 31 ian.

Geminianus m. Romae, infra cum Lucia. 16 sept.

Geminus m. in Africa, supra cum Aquilino. 4 ian.

Geminus m. Forosempronii, supra cum Aquilino. 4 feb.

Generalis m. in Africa, supra cum Crescentiano. 14 sept.

Generosa m. Carthagine, infra in Scillitanis mm. 17 iul.

Generosus m. Tibure. 17 iul.

Genesius m. Romae. 25 aug.

Genesius m. Arelate. 25 aug.

Genesius m. supra cum Anastasio. 11 oct.

Gennadius m. Uzali, supra cum Felice. 16 mai.

Genovefa v. Parisiis. 3 ian.

Gentianus m. Ambiani, infra cum Victorico. 11 dec.

Genuinus et Albinus epp. Brixinone. 5 feb.

Georgia v. Arvernis. 15 feb.

Georgius ep. Antiochiae Pisidiae. 19 april.

Georgius m. 23 april.

Georgius diac., Felix, Aurelius, Natalia et Liliosa mm. Cordubae. 27 iul.

Georgius Limniota, monachus m. 24 aug.

Georgius diac. et Aurelius mm. Parisiis. 20 oct.

Georgius pr. Petragoricis, supra cum Frontone. 25 oct.

Georgius ep. Viennensis. 2 nov.

Gerardus ep. Tullensis. 23 april.

Gerardus ep. m. in Pannonia. 24 sept.

Gerardus ab. Namurcensis. 3 oct.

Gerardus Majella, congregationis Sanctissimi Redemptoris. 16 oct.

Gerardus ep. Potentiae. 30 oct.

Gerasimus anachoreta in Palaestina. 5 mart.

Geremarus ab. Belvacensis. 24 sept.

Gereon et alii CCCXVIII mm. Coloniae Agrippinae. 10 oct.

Gerinus m. Atrebati. 2 oct.

Germana m. in Africa, infra cum Paulo. 19 ian.

Germana Cousin, v. Pibraci. 15 iun.

Germanicus m. Smyrnae. 19 ian.

Germanus m. Romae, infra cum Saturnino. 2 mai.

Germanus ep. Constantinopolitanus. 12 mai.

Germanus ep. Parisiensis. 28 mai.

Germanus m. Dyrrachii, infra cum Peregrino. 7 iul.

Germanus ep. Autisiodorensis, Ravennae. 31 iul.

Germanus ep. m. in Africa, supra cum Donatiano. 6 sept.

Germanus ep. Vesontinus m. 11 oct.

Germanus m. in Hispania, infra cum Servando. 23 oct.

Germanus ep. Capuanus. 30 oct.

Germanus, Theophilus, Caesarius et Vitalis mm. Caesareae. 3 nov.

Germanus m. Caesareae, supra cum Antonino. 13 nov.

Gerontius m. in Africa, infra cum Paulo. 19 ian.

Gerontius ep. Ficoclensis, Callii. 9 mai.

Gertrudis v. in Brabantia. 17 mart.

Gertrudis v. in Germania. 15 et 17 nov.

Geruntius ep. Mediolanensis. 5 mai.

Geruntius ep. Italicensis m. 25 aug.

Gervasius et Protasius mm. Mediolani. 19 iun.

Getulius, Caerealis, Amantius et Primitivus mm. Romae. 10 iun.

Gilbertus. 4 feb.

Gildardus ep. Rothomagensis. 8 iun.

Gislenus ep. in Hannonia. 9 oct.

Glaphyra v. Amaseae. 13 ian.

Glyceria m. Romana, Heracleae. 13 mai.

Glycerius pr. m. Nicomediae. 21 dec.

Goar pr. Trevirensis. 6 iul.

Godefridus ep. Ambianensis, Suessione. 8 nov.

Gordianus, Romae, et Epimachus mm. 10 mai.

Gordianus m. Novioduni, infra cum Valeriano. 17 sept.

Gordius centurio m. Caesareae. 3 ian.

Gorgonia, Nazianzi. 9 dec.

Gorgonius et Firmus. 11 mart.

Gorgonius m. Nicomediae, supra cum Dorotheo. 9 sept.

Gracilianus et Felicissima mm. Faleriae. 12 aug.

Grata vidua, Bergomi. 1 mai.

Gratianus ep. Turonensis. 18 dec.

Gratinianus m. Perusiae, supra cum Felino. 1 iun.

Gratus m. Thagurae, infra cum Iulio. 5 dec.

Gregorius ep. Lingonensis. 4 ian.

Gregorius p. X, Aretii in Etruria. 10 ian.

Gregorius p. II, Romae. 13 feb.

Gregorius ep. Nyssenus. 9 mart.

Gregorius p. Magnus, Ecclesiae doctor, Romae. 12 mart. Eiusdem ordinatio. 3 sept.

Gregorius ep. Illiberi. 24 april.

Gregorius Theologus, ep. Nazianzenus. 9 mai. Eiusdem translatio, Romae. 11 iun.

Gregorius p. VII, Salerni. 25 mai.

Gregorius ep. Traiectensis. 25 aug.

Gregorius ep. magnae Armeniae, conf. 30 sept.

Gregorius Thaumaturgus, ep. Neocaesariensis. 17 nov.

Gregorius ep. Turonensis. 17 nov.

Gregorius Decapolita, Constantinopoli. 20 nov.

Gregorius ep. Agrigenti. 23 nov.

Gregorius p. III, Romae. 28 nov.

Gregorius ep. Autisiodorensis. 19 dec.

Gregorius pr. m. Spoleti. 24 dec.

Grimoaldus pr. in Pontecurvo. 29 sept.

Guarinus ep. cardinalis Praenestinus, Bononiae. 6 feb.

Gudelia m. in Perside. 29 sept.

Guido, Anderlaci. 12 sept.

Gulielmus eremita, in Stabulo Rhodis. 10 feb.

Gulielmus ab. in Dania. 6 april.

Gulielmus eremita, in territorio Guleti. 25 iun.

Gulielmus ep. Briocensis. 29 iul.

Gumesindus pr. et Servusdei monachus mm. Cordubae. 13 ian.

Gummarus, Lyrae. 11 oct.

Gundenes v. m. Carthagine. 18 iul.

Gundulphus ep. in pago Bituricensi. 17 iun.

Gunifortus m. Papiae. 22 aug.

Gunthramnus rex Francorum, Cabillone. 28 mart.

Gurias et Samonas mm. Edessae. 15 nov.

H

Habacuc et Michaeas prophetae, in Iudaea. 15 ian.

Habentius monachus m. Cordubae, infra cum Petro. 7 iun.

Hadrianus m. Massiliae, infra cum Hermete. 1 mart.

Hadrianus et alii XXIII mm. Nicomediae. 4 mart. Eiusdem Hadriani translatio, Romae. 8 sept.

Hadrianus m. Caesareae. 5 mart.

Hadrianus m. Nicomediae. 26 aug.

Hadrianus p. III, Spinae Lamberti. 8 iul.

Hedda ep. in Anglia. 7 iul.

Hedwigis ducissa Poloniae, Cracoviae. 15 et 17 oct.

Hegesippus, Romae. 7 april.

Helanus pr. Rhemensis. 7 oct.

Helena v. Autisiodori. 22 mai.

Helena m. Burgis, supra cum Centolla. 13 aug.

Helena augusta, Romae. 18 aug.

Heliconis m. Corinthi. 28 mai.

Helimenas pr. m. in Persia, infra cum Parmenio. 22 april.

Heliodorus, Venustus et alii LXXV mm. in Africa. 6 mai.

Heliodorus ep. Altini. 3 iul.

Heliodorus m. Antiochiae Pisidiae, infra cum Marco. 28 sept.

Heliodorus et alii mm. in Pamphylia. 21 nov.

Helladius m. in Lybia, infra cum Theophilo. 8 ian.

Helladius ep. Toletanus. 18 feb.

Helladius ep. Autisiodorensis. 8 mai.

Helladius m., supra cum Crescente. 28 mai.

Hemiterius et Cheledonius mm. Calagurri. 3 mart.

Henedina m. in Sardinia, infra cum Iusta. 14 mai.

Henricus I imp., Bambergae. 14 et 15 iul.

Heraclas ep. Alexandrinus. 14 iul.

Heracleas m. in Thracia, supra cum Eutychio. 29 sept.

Heraclides catechumenus m. Alexandriae, infra cum Plutarcho. 28 iun.

Heraclius m. in Portu Romano, infra cum Paulo. 2 mart.

Heraclius et Zosimus mm. Carthagine. 11 mart.

Heraclius m. Tuderti, supra cum Felicissimo. 26 mai.

Heraclius ep. Senonensis. 8 iun.

Heraclius in Campania, infra cum Prisco. 1 sept.

Heraclius miles m., supra cum Alexandro. 22 oct.

Heraclius, Paulus, Aquilinus et alii II mm. Novioduni. 17 mai.

Herculanus ep. Brixiensis. 12 aug.

Herculanus m. in Portu Romano. 5 sept.

Herculanus miles m. Romae. 25 sept.

Herculanus ep. Perusinus m. 7 nov. Eiusdem translatio, Perusiae. 1 mart.

Herena m. in Africa, supra cum Donato. 25 feb.

Herenia m. in Africa, supra cum Cyrillo. 8 mart.

Heribertus ep. Coloniensis. 16 mart.

Hermagoras ep. et Fortunatus diac. mm. Aquileiae. 12 iul.

Hermas discipulus beati Pauli, Romae. 9 mai.

Hermas, Serapion et Polyaenus mm. Romae. 18 aug.

Hermas pr. m. Myrae, infra cum Nicandro. 4 nov.

Hermelandus ab. in Antro insula. 25 mart.

Hermellus m. Constantinopoli. 3 aug.

Hermenegildus m. Hispali. 13 april.

Hermengaudius ep. Urgellensis. 3 nov.

Hermes, Aggaeus et Caius mm. Bononiae. 4 ian.

Hermes et Hadrianus mm. Massiliae. 1 mart.

Hermes m., cum aliis pluribus, Romae. 28 aug.

Hermes m. Hadrianopoli, infra cum Philippo. 22 oct.

Hermes m. in Africa, infra cum Publio. 2 nov.

Hermes exorcista, Rhaetiariae. 31 dec.

Hermias miles cum suo carnifice, mm. Comani. 31 mai.

Hermippus m. Nicomediae, infra cum Hermolao. 27 iul.

Hermocrates m. Nicomediae, infra cum Hermolao. 27 iul.

Hermogenes m. Antiochiae, infra cum Petro. 17 april.

Hermogenes, Caius, Expeditus, Aristonicus, Rufus et Galatus mm. Melitinae. 19 april.

Hermogenes m. Syracusis, supra cum Evodio. 25 april.

Hermogenes m., supra cum Evodio. 2 sept.

Hermogenes m. Alexandriae, infra cum Menna. 10 dec.

Hermogenes, Donatus et alii XXII mm. 12 dec.

Hermolaus pr., Hermippus et Hermocrates mm. Nicomediae. 27 iul.

Hermylus et Stratonicus mm. Singiduni. 13 ian.

Herodion, Asyncritus et Phlegon, apostolorum discipuli. 8 april.

Heron m. Alexandriae, infra cum Plutarcho. 28 iun.

Heron ep. Antiochenus m. 17 oct.

Heron, Arsenius, Isidorus et Dioscorus puer mm. Alexandriae. 14 dec.

Heros m. Satalis, infra cum Orentio. 24 iun.

Herundo v. Romae, infra cum Romula. 23 iul.

Hesychius ep. Carteiae, infra cum Torquato. 15 mai.

Hesychius m. Dorostori. 15 iun.

Hesychius m. Dyrrachii, infra cum Peregrino. 7 iul.

Hesychius m., supra cum Diomede. 2 sept.

Hesychius, in Palaestina. 3 oct.

Hesychius m. Melitinae, infra cum Hierone. 7 nov.

Hesychius miles m. Antiochiae. 18 nov.

Hesychius ep. m. Alexandriae,supra cum Fausto. 26 nov.

Hieron, Nicander, Hesychius et alii XXX mm. Melitinae. 7 nov.

Hieronides, Leontius, Serapion, Salesius, Valerianus et Straton mm. Alexandriae. 12 sept.

Hieronymus Aemiliani, fundator Congregationis Somaschae. 8 feb. et 20 iul.

Hieronymus pr., Ecclesiae doctor, in Bethlehem. 30 sept. Eiusdem translatio, Romae. 9 mai.

Hierotheus discipulus beati Pauli, Athenis. 4 oct.

Hilaria, Digna, Euprepia, Eunomia, Quiriacus, Largio, Crescentianus, Nimmia, Iuliana et alii XX mm. Augustae. 12 aug.

Hilaria m. Romae, supra cum Claudio. 3 dec.

Hilaria m. Romae, supra cum Donata. 31 dec.

Hilarinus monachus m. Aretii, supra cum Donato. 7 aug. Eius translatio ad Ostia Tiberina. 16 iul.

Hilarion m., infra cum Proclo. 12 iul.

Hilarion ab. in Cypro. 21 oct.

Hilarius ep. Pictaviensis et Ecclesiae doctor. 13 et 14 ian.

Hilarius ep., Tatianus diac., Felix, Largus et Dionysius mm. Aquileiae. 16 mart.

Hilarius m. Romae, supra cum Demetrio. 9 april.

Hilarius ep. Arelatensis. 5 mai.

Hilarius m. Seduni, supra cum Florentino. 27 sept.

Hilarius ep. Gavalitanus. 25 oct.

Hilarius diac. m. Viterbii, infra cum Valentino. 3 nov.

Hilarus p. Romae. 10 sept.

Hildegardis v. Bingiae. 17 sept.

Hiltrudis v. in Hannonia. 27 sept.

Himerius ep. Ameriae. 17 iun.

Hippolytus pr. m. Antiochiae. 30 ian.

Hippolytus m. in Africa, supra cum Felice. 3 feb.

Hippolytus, Concordia et alii XIX mm. Romae. 13 aug.

Hippolytus ep. Portuensis, m. Romae. 22 aug.

Hippolytus pr., infra cum Pontiano. 19 nov.

Hippolytus m. Romae, supra cum Eusebio. 2 dec.

Hirenarchus, Acacius pr. et septem mulieres mm. Sebaste. 27 nov.

Homobonus, Cremonae. 13 nov.

Honorata v. Papiae. 11 ian.

Honoratus ep. Arelatensis. 16 ian.

Honoratus ab. Fundis. 16 ian.

Honoratus ep. Mediolanensis. 8 feb.

Honoratus ep. Ambianensis. 16 mai.

Honoratus ep. Vercellensis. 28 oct.

Honoratus m. Ostiae, supra cum Demetrio. 22 dec.

Honoratus m. in Africa, supra cum Dominico. 29 dec.

Honorius ep. Brixiensis. 24 april.

Honorius ep. Cantuariensis. 30 sept.

Honorius m. Ostiae, supra cum Demetrio. 21 nov.

Honorius, Eutychius et Stephanus mm. in Hispania. 21 nov.

Honorius m. Alexandriae, infra cum Mansueto. 30 dec.

Hormisda p. Romae. 6 aug.

Hormisda m. in Persia. 8 aug.

Horres m. Nicaeae, infra cum Theuseta. 13 mart.

Hortulanus ep. in Africa, infra cum Valeriano. 28 nov.

Hospitius, Niciae. 21 mai.

Hubertus ep. Tungrensis. 3 nov.

Hugo ep. Gratianopolitanus. 1 april.

Hugo ep. Rothomagensis. 9 april.

Hugo ab. Cluniacensis. 29 april.

Hugo carthusianus, ep. Lincolniensis. 17 nov.

Hugolinus, ordinis Minorum, m. Septae, supra cum Daniele. 13 oct.

Hyacintha de Mariscottis v., Viterbii. 30 ian.

Hyacinthus m. Romae, infra cum Zotico. 10 feb.

Hyacinthus m. Caesareae. 3 iul.

Hyacinthus m. Amastride. 17 iul.

Hyacinthus m. in Portu Romano. 26 iul.

Hyacinthus, ordinis Praedicatorum, Cracoviae. 15 et 16 aug.

Hyacinthus, Alexander et Tiburtius mm. in Sabinis. 9 sept.

Hyacinthus m. Romae, infra cum Proto. 11 sept.

Hyacinthus, Quinctus, Felicianus et Lucius mm. in Lucania. 29 oct.

Hyginus p. m. Romae. 11 ian.

Hypatius m. Constantinopoli, infra cum Lucilliano. 3 iun.

Hypatius, in Phrygia. 17 iun.

Hypatius tribunus m. Tripoli in Phoenicia, infra cum Leontio. 18 iun.

Hypatius ep. Asianus et Andreas pr. mm. Constantinopoli. 29 aug.

Hypatius ep. Gangrensis m. 14 nov.

I

Ia et sociae cum novem millibus Christianis mm. in Persia. 4 aug.

Iacobus eremita, in Palaestina. 28 ian.

Iacobus pr. m. in Persia. 22 april.

Iacobus diac. m. Lambesae, infra cum Mariano. 30 april.

Iacobus ap., frater Domini, m. Hierosolymis, infra cum Philippo. 1 mai.

Iacobus ep. Nisibi, conf. 15 iul.

Iacobus ap., frater Ioannis, Hierosolymis. 25 iul.

Iacobus eremita, Amidae. 6 aug.

Iacobus pr. m. in Persia, infra cum Ioanne. 1 nov.

Iacobus intercisus et alii innumeri mm. in Persia. 27 nov.

Iacobus Picenus, ordinis Minorum, Neapoli. 28 nov.

Iader ep. m. in Africa, infra cum Nemesiano. 10 sept.

Ianuaria m. in Portu Romano, infra cum Paulo. 2 mart.

Ianuaria m. Carthagine, infra in Scillitanis mm. 17 iul.

Ianuarius m. Heracleae, supra cum Felice. 7 ian.

Ianuarius m. in Africa, infra cum Paulo. 19 ian.

Ianuarius, Maxima et Macaria mm. in Africa. 8 april.

Ianuarius m. Romae, infra in septem Fratribus. 10 iul.

Ianuarius, Marinus, Nabor et Felix mm. in Africa. 10 iul.

Ianuarius et Pelagia mm. Nicopoli. 11 iul.

Ianuarius m. Carthagine, supra cum Catulino. 15 iul.

Ianuarius subdiac. m. Romae, infra cum Xysto. 6 aug.

Ianuarius ep. Beneventanus, Festus, Sosius et Proculus diac., Desiderius lector, Eutychius et Acutius mm. Puteolis. 19 sept.

Ianuarius m. Cordubae, supra cum Fausto. 13 oct.

Ianuarius pr. m. Venusiae, supra cum Felice. 24 oct.

Ianuarius diac. m. Turribus, infra cum Proto. 25 oct.

Ianuarius m. in Africa, infra cum Severo. 2 dec.

Ianuarius m. in Africa, supra cum Faustino. 15 dec.

Iason Christi discipulus, in Cypro. 12 iul.

Iason m. Romae, supra cum Claudio. 3 dec.

Ieremias m. Caesareae, supra cum Elia. 16 feb.

Ieremias propheta m. in Aegypto. 1 mai.

Ieremias monachus m. Cordubae, infra cum Petro. 7 iun.

Ieremias m. Apolloniae, supra cum Isauro. 17 iun.

Ieremias m. Cordubae, supra cum Emila. 15 sept.

Iesus Christus. Nativitas. 25 dec. Circumcisio. 1 ian. Epiphania. 6 ian. Relatio de Aegypto. 7 ian. Transfiguratio in monte Thabor. 6 aug. Dedicatio basilicae sub titulo Salvatoris. 10 nov. Sanctae Crucis Inventio. 3 mai. Item Exaltatio. 14 sept. Imaginis a Iudaeis crucifixae commemoratio Beryti. 9 nov.

Ignatius ep. Antiochenus, m. Romae. 1 feb. Eiusdem translatio. 17 dec.

Ignatius m. in Africa, infra cum Laurentino. 3 feb.

Ignatius, fundator Societatis Iesu, Romae. 31 iul.

Ignatius ep. Constantinopolitanus. 23 oct.

Ildefonsus ep. Toletanus. 23 ian.

Illidius ep. Arvernensis. 7 iul.

Illuminata v. Tuderti. 29 nov.

Illuminatus, in Piceno. 11 mai.

Indaletius ep. Urcensis, infra cum Torquato. 15 mai.

Indes eunuchus, Domna, Agape et Theophila vv. et socii mm. Nicomediae. 28 dec.

Ingenes miles m. Alexandriae, supra cum Ammone. 20 dec.

Innocentius ep. Terdonensis. 17 april.

Innocentius m. Apolloniae, infra cum Isauro. 17 iun.

Innocentius p. V, Romae. 22 iun.

Innocentius, Sebastia et alii XXX mm. Sirmii. 4 iul.

Innocentius p. Romae. 28 iul.

Innocentius m. Seduni, infra cum Mauritio. 22 sept.

Ioachim pater beatae Virginis Mariae, in Iudaea. 20 mart.

Ioachim, ordinis Servorum beatae Mariae Virginis, Senis. 16 april.

Ioanna uxor Chuzae. 24 mai.

Ioanna Francisca Fremiot de Chantal vidua, fundatrix sanctimonialium Visitationis, Molini. 13 dec. et 21 aug.

Ioannes Bonus, ep. Mediolanensis. 10 ian.

Ioannes ep. Ravennae. 12 ian.

Ioannes Calybita, Romae. 15 ian.

Ioannes monachus, Romae, supra cum Antonio. 17 ian.

Ioannes Eleemosynarius, ep. Alexandrinus. 23 ian.

Ioannes Chrysostomus, ep. Constantinopolitanus et Ecclesiae doctor. 14 sept. Eius translatio, Constantinopoli. 27 ian.

Ioannes pr. Rhemensis. 28 ian.

Ioannes m. Romae, supra cum Cyro. 31 ian.

Ioannes de Matha, fundator ordinis Sanctissimae Trinitatis, Romae. 8 feb. et 17 dec.

Ioannes Iosephus a Cruce, ordinis Minorum, Neapoli. 5 mart.

Ioannes de Deo, fundator ordinis Fratrum Hospitalitatis infirmorum, Granatae in Hispania. 8 mart.

Ioannes ep. Pinnensis. 19 mart.

Ioannes eremita in Aegypto. 27 mart.

Ioannes de Capistrano, ordinis Minorum, apud Vilackum. 28 mart. et 23 oct.

Ioannes Climacus, ab. in monte Sina. 30 mart.

Ioannes Baptista de la Salle, fundator Fratrum Scholarum Christianarum, Rothomagi. 7 april. et 15 mai.

Ioannes ab. Constantinopoli. 27 april.

Ioannes Damascenus, Ecclesiae doctor. 6 mai et 27 mart.

Ioannes ep. Eboracensis. 7 mai.

Ioannes Silentiarius, in Palaestina. 13 mai.

Ioannes Nepomucenus, m. Pragae. 16 mai.

Ioannes Baptista De Rossi, Romae. 23 mai.

Ioannes de Prado, ordinis Minorum, m. Marochii. 24 mai.

Ioannes p. m. Ravennae. 27 mai.

Ioannes ep. Veronensis. 6 iun.

Ioannes a S. Facundo, ordinis Eremitarum Sancti Augustini, Salmanticae. 12 iun.

Ioannes Franciscus Regis, Societatis Iesu, in pago Lalovesci. 16 iun.

Ioannes ep. Neapolitanus. 22 iun.

Ioannes pr. m. Romae. 23 iun.

Ioannes Baptista, praecursor Domini. Nativitas. 24 iun. Decollatio. 29 aug. Inventio prima capitis, Hierosolymis. 24 feb.

Ioannes Theristes monachus, Styli. 24 iun.

Ioannes et Paulus mm. Romae. 26 iun.

Ioannes pr. Turonicus. 27 iun.

Ioannes ep. Bergomensis m. 11 iul.

Ioannes Gualbertus ab., fundator congregationis Vallis Umbrosae, in monasterio Passiniano. 12 iul.

Ioannes monachus in Syria. 21 iul.

Ioannes, Ephesi, infra in septem Dormientibus. 27 iul.

Ioannes Columbinus, fundator ordinis Iesuatorum, Senis. 31 iul.

Ioannes Berchmans, Societatis Iesu, Romae. 13 aug.

Ioannes et Crispus presbyteri mm. Romae. 18 aug.

Ioannes m. Tomis, infra cum Marcellino. 27 aug.

Ioannes ep. Papiensis. 27 aug.

Ioannes m. Nicomediae. 7 sept.

Ioannes m. Romae, supra cum Abundio. 16 sept.

Ioannes m. in Africa, supra cum Andrea. 23 sept.

Ioannes m. Cordubae, supra cum Adulpho. 27 sept.

Ioannes Leonardi, fundator Clericorum Regularium a Matre Dei, Romae. 10 oct.

Ioannes ep. Augustodunensis. 29 oct.

Ioannes ep. et Iacobus pr. mm. in Persia. 1 nov.

Ioannes eremita m. in Polonia, supra cum Benedicto. 12 nov.

Ioannes Bonus, ordinis Eremitarum Sancti Augustini, Mantuae. 23 nov.

Ioannes m. in Africa, supra cum Claudio. 3 dec.

Ioannes thaumaturgus, ep. Polyboti. 5 dec.

Ioannes a Cruce, ordinis Carmelitarum, Ubedae. 14 dec. et 24 nov.

Ioannes et Festus mm. in Tuscia. 21 dec.

Ioannes Cantius pr. in Polonia. 24 dec. et 20 oct.

Ioannes ap. et evang., Ephesi. 27 dec. Idem, Romae ante portam Latinam. 6 mai.

Ioannicius ab. in Bithynia. 4 nov.

Iob propheta in terra Hus. 10 mai.

Ioel et Esdras prophetae in Palaestina. 13 iul.

Ionas monachus in Aegypto. 11 feb.

Ionas et Barachisius mm. in Persia. 29 mart.

Ionas propheta in terra Saar. 21 sept.

Ionas pr. m. in pago Castrensium. 22 sept.

Iosaphat, ordinis Sancti Basilii, archiep. Polocensis, m. Vitepsci. 12 et 14 et nov.

Iosaphat, in India, supra cum Barlaam. 27 nov.

Ioseph Iustus, in Iudaea. 20 iul.

Ioseph ab Arimathea, discipulis Domini, Hierosolymis. 17 mart.

Ioseph beatae Virginis Mariae sponsus. 19 mart.

Iosephus a Leonissa, ordinis Minorum Capuccinorum, in oppido Amatricis. 4 feb.

Iosephus diac. Antiochiae. 15 feb.

Iosephus m., infra cum Photina. 20 mart.

Iosephus Oriol pr., Barcinone. 23 mart.

Iosephus pr. m. in Perside. 22 april.

Iosephus comes, Scythopoli. 22 iul.

Iosephus Calasanctius, fundator Clericorum Regularium Pauperum Matris Dei Scholarum Piarum, Romae. 27 aug.

Iosephus a Cupertino, ordinis Minorum Conventualium, Auximi. 18 sept.

Iosue et Gedeon, in Palaestina. 1 sept.

Iovinianus lector m. Autisiodori. 5 mai.

Iovinus et Basileus mm. Romae. 2 mart.

Iovinus m. Romae, infra cum Petro. 26 mart.

Iovita m. Brixiae, supra cum Faustino. 15 feb.

Iphigenia V. in Aethiopia. 21 sept.

Irais V. Alexandrina et alii mm. Antinoopoli. 22 sept.

Irenaeus m. Romae, infra cum Zotico. 10 feb.

Irenaeus ep. m. Sirmii. 25 mart.

Irenaeus diac. m. in Pentapoli, infra cum Theodoro. 26 mart.

Irenaeus m. in Armenia, infra cum Quinctiano. 1 april.

Irenaeus, Peregrinus et Irene mm. Thessalonicae. 5 mai.

Irenaeus ep. Lugdunensis, m. cum omni fere populo suo. 28 iun.

Irenaeus diac. et Mustiola mm. Clusii. 3 iul.

Irenaeus et Abundius mm. Romae. 26 aug.

Irenaeus, Antonius, Theodorus, Saturninus, Victor et alii XVII mm. Romae. 15 dec.

Irene v. m. Thessalonicae. 5 april.

Irene m. Thessalonicae, supra cum Irenaeo. 5 mai.

Irene m., infra cum Sophia. 18 sept.

Irene v. m. in Lusitania. 20 oct.

Irenion ep. Gazae. 16 dec.

Irmina V. Treviris. 24 dec.

Isaac monachus Spoleti. 11 april.

Isaac monachus M. Cordubae. 3 iun.

Isaac eremita, m. in Polonia, supra cum Benedicto. 12 nov.

Isacius m. Nicomediae, supra cum Apolline. 21 april.

Isacius ep. m. in Cypro. 21 sept.

Isaurus diac., Innocentius, Felix, Ieremias et Peregrinus mm. Apolloniae. 17 iun.

Ischyrion et alii quinque milites mm. in Aegypto. 1 iun.

Ischyrion m. Alexandriae. 22 dec.

Isidorus ep. Antiochiae m. 2 ian.

Isidorus ep. Nitriae. 2 ian.

Isidorus, Alexandriae. 15 ian.

Isidorus monachus Pelusii. 4 feb.

Isidorus m. Alexandriae. 5 feb.

Isidorus ep. Hispalensis. 4 april.

Isidorus monachus m. Cordubae, supra cum Elia. 17 april.

Isidorus agricola, Matriti. 10 mai.

Isidorus m. in Chio insula. 15 mai.

Isidorus m. Alexandriae, supra cum Herone. 14 dec.

Ismael m. Chalcedone, infra cum Manuele. 17 iun.

Iucunda m. Nolae, supra cum Felice. 27 iul.

Iucunda v. in Aemilia. 25 nov.

Iucundianus m. in Africa. 4 iul.

Iucundinus m. Trecis, supra cum Claudio. 21 iul.

Iucundus m. in Africa, supra cum Epicteto. 9 ian.

Iucundus ep. Bononiae. 14 nov.

Iudas ap. m. in Perside, infra cum Simone. 28 oct.

Iudocus, in pago Pontivo. 13 dec.

Iulia m., supra in Caesaraugustanis mm. 16 april.

Iulia v. m. in Corsica. 22 mai.

Iulia m. Carthagine, supra cum Catulino. 15 iul.

Iulia v. m. Trecis. 21 iul.

Iulia m. Nolae, supra cum Felice. 27 iul.

Iulia m. Ulyssipone, infra cum Verissimo. 1 oct.

Iulia v. m. Augustae Euphratesiae. 7 oct.

Iulia v. m. Eremitae. 10 dec.

Iuliana vidua Bononiae. 7 feb.

Iuliana v. m. Nicomediae. Translatio, Cumis. 16 feb.

Iuliana m. Amisi, supra cum Alexandra. 20 mart.

Iuliana Falconeria v., Florentiae. 19 iun.

Iuliana m. Augustae Vindelicorum, supra cum Hilaria. 12 aug.

Iuliana m. Ptolemaide, infra cum Paulo. 17 aug.

Iuliana m. Myrae, infra cum Leone. 18 aug.

Iuliana m. Tarsi, supra cum Cyrenia. 1 nov.

Iulianus m. 7 ian.

Iulianus m. Bellovaci, infra cum Luciano. 8 ian.

Iulianus, Basilissa, Antonius, Anastasius, Celsus, Marcionilla et alii mm. Antiochiae. 9 ian.

Iulianus Sabas senior, in Syria. 14 ian.

Iulianus m. Sorae. 27 ian.

Iulianus m. in Africa, supra cum Dativo. 27 ian.

Iulianus ep. Cenomanensis. 27 ian.

Iulianus ep. Conchensis. 28 ian.

Iulinus m. Carthagine, infra cum Modesto. 12 feb.

Iulianus m. Lugduni. 13 feb.

Iulianus m., cum aliis quinqeu millibus, in Aegypto. 16 feb.

Iulianus Cappadox, m. Caesareae. 17 feb.

Iulianus m. in Africa, infra cum Publio. 19 feb.

Iulianus m. in Africa, infra cum Montano. 24 feb.

Iulianus et Eunus mm. Alexandriae. 27 feb.

Iulianus ep. Toletanus. 8 mart.

Iulianus m. Anazarbi. 16 mart.

Iulianus, Caesareae. 23 mart.

Iulianus m. in Africa, infra cum Quinctiano. 23 mai.

Iulianus m. Perusiae, supra cum Florentio. 5 iun.

Iulianus monachus Edessae. 9 iun.

Iulianus m. Tibure, infra cum Symphorosa. 18 iul.

Iulianus m. Damasci, infra cum Sabino. 20 iul.

Iulianus m. Romae, infra cum Petro. 7 aug.

Iulianus, Marcianus et alii VIII mm. Constantinopoli. 9 aug.

Iulianus m. in Syria, infra cum Macario. 12 aug.

Iulianus m. in Syria. 25 aug.

Iulianus m. Brivate. 28 aug.

Iulianus m., supra cum Diomede. 2 sept.

Iulianus m., infra cum Theodoro. 4 sept.

Iulianus m., infra cum Macrobio. 13 sept.

Iulianus eremita, in Mesopotamia. 18 oct.

Iulianus, Eunus, Macarius et alii XIII mm. Alexandriae. 30 oct.

Iulianus pr. m. Tarracinae, supra cum Caesario. 1 nov.

Iulianus ep. Apameae. 9 dec.

Iulitta v. m. Ancyrae, infra cum Theodoto. 18 mai.

Iulitta m. Tarsi, infra cum Quirico. 16 iun.

Iulitta m. Caesareae. 30 iul.

Iulius m. in Africa, infra cum Paulo. 19 ian.

Iulius pr. in provincia Mediolanensi. 31 ian.

Iulius p. Romae. 12 april.

Iulius m. Dorostori. 27 mai.

Iulius et Aaron et alii plurimi mm. in Britannia. 1 iul.

Iulius senator m. Romae. 19 aug.

Iulius m. Nicomediae, supra cum Ambico. 3 dec.

Iulius, Potamia, Crispinus, Felix, Gratus et alii VII mm. Thagurae. 5 dec.

Iulius m. Geldubae. 20 dec.

Iusta, Iustina et Henedina mm. in Sardinia. 14 mai.

Iusta m. Carthagine, supra cum Catulino. 15 iul.

Iusta et Rufina vv. mm. Hispali. 19 iul.

Iustina m. in Sardinia, supra cum Iusta. 14 mai.

Iustina m. Moguntiae, supra cum Aureo. 16 iun.

Iustina v. m. Nicomediae, supra cum Cypriano. 26 sept.

Iustina v. m. Patavii. 7 oct.

Iustina v. m. 30 nov.

Iustinus ep. Theatinus. 1 ian.

Iustinus philosophus m. Romae. 13 et 14 april.

Iustinus m. Tibure, infra cum Symphorosa. 18 iul.

Iustinus m. Parisiis. 1 aug.

Iustinus pr. m. Romae. 17 sept.

Iustinus m. Treviris, infra cum Maxentio. 12 dec.

Iustus m. in Africa, supra cum Donato. 25 feb.

Iustus m. Romae, infra cum Macario. 28 feb.

Iustus ep. Urgellensis. 28 mai.

Iustus m. in Campania, supra cum Aristone. 2 iul.

Iustus miles m. Romae. 14 iul.

Iustus m. Trecis, supra cum Claudio. 21 iul.

Iustus et Pastor mm. Compluti. 6 aug.

Iustus ep. Lugdunensis, in Aegypto. 14 oct. Eiusdem et Viatoris translatio. 2 sept.

Iustus m. Belvacensis. 18 oct.

Iustus m. Tergeste. 2 nov.

Iustus ep. in Anglia. 10 nov.

Iustus et Abundius mm. 14 dec.

Iuvenalis ep. Narniensis. 3 mai.

Iuvenalis m. 7 mai.

Iuventinus et Maximus mm. Antiochiae. 25 ian.

Iuventius ep. Papiensis. 8 feb. Idem, infra cum Syro. 12 sept.

Iuventius m. Romae. 1 iun.

Ivo pr. in Britannia minore. 19 mai.

L

Ladislaus rex Hungariae, Varadini. 27 iun.

Laetantius m. Carthagine, infra in Scillitanis mm. 17 iul.

Laetus m. in Hispania, infra cum Vincentio. 1 sept.

Laetus ep. m. in Africa, supra cum Donatiano. 6 sept.

Laetus pr. Aurelianensis. 5 nov.

Lambertus ep. Lugdunensis. 14 april.

Lambertus m. Caesaraugustae. 16 april.

Lambertus ep. Traiectensis, m. Leodii. 17 sept.

Landelinus ab. Valencenis. 15 iun.

Landoaldus pr. et Amantius diac. Gandavi. 19 mart.

Largio m. Augustae Vindelicorum, supra cum Hilaria. 12 aug.

Largus m. Romae, supra cum Cyriaco. 16 mart. et 8 aug.

Largus m. Aquileiae, supra cum Hilario. 16 mart.

Latinus ep. Brixiensis. 24 mart.

Laurentia m. Anconae, infra cum Palatiate. 8 oct.

Laurentinus, Ignatius et Celerina mm. in Africa. 3 feb.

Laurentinus m. Aretii, infra cum Pergentino. 3 iun.

Laurentius Iustinianus, patriarcha Venetiarum. 8 ian. Eius ordinatio. 5 sept.

Laurentius ep. Cantuariensis. 2 feb.

Laurentius pr. et aliquot pueri mm. Novariae. 30 april.

Laurentius a Brundusio, ordinis Minorum Capuccinorum, Ulyssipone. 22 iul.

Laurentius archidiac. m. Romae. 10 aug.

Laurentius m. in Africa, infra cum Martiale. 28 sept.

Laurentius ep. Dublinensis. 14 nov.

Laurianus ep. Hispalensis, m. in territorio Bituricensi. 4 iul.

Laurus m. in Illyrico, supra cum Floro. 18 aug.

Lauto ep. Constantiae. 22 sept.

Lazarus ep. Mediolanensis. 11 feb.

Lazarus monachus, Constantinopoli. 23 feb.

Lazarus m. in Perside, infra cum Zanita. 27 mart.

Lazarus Christi discipulus, ep. Massiliensis. 17 dec.

Lea vidua, Romae. 22 mart.

Leander ep. Hispalensis. 27 feb.

Leo ep. Catanensis. 20 feb.

Leo, Donatus, Abundantius, Nicephorus et alii IX mm. 1 mart.

Leo ep. m. Romae. 14 mart.

Leo p. Magnus et Ecclesiae doctor, Romae. 11 april.

Leo p. IX, Romae. 19 april.

Leo ep. Senonensis. 22 april.

Leo, in territorio Tricassino. 25 mai.

Leo p. III, Romae. 12 iun.

Leo p. II, Romae. 28 iun.

Leo subdiac. m., supra cum Caio. 30 iun.

Leo p. IV, Romae. 17 iul.

Leo et Iuliana mm. Myrae. 18 aug.

Leo, ordinis Minorum, m. Septae, supra cum Daniele. 13 oct.

Leo, Milleduni. 10 nov.

Leobardus reclusus Turonis. 18 ian.

Leobinus ep. Carnutensis. 15 sept.

Leocadia v. m. Toleti. 9 dec.

Leocritia v. m. Cordubae. 15 mart.

Leodegarius ep. Augustodunensis, m. in territorio Atrebatensi. 2 oct.

Leonardus, Lemovicis. 6 nov.

Leonardus a Portu Mauritio, ordinis Minorum, Romae. 26 nov.

Leonides et socii mm. in Thebaide. 28 ian.

Leonides m. Alexandriae. 22 april.

Leonides m. Palmyrae, infra cum Libya. 15 iun.

Leonides m., supra cum Eleutherio. 8 aug.

Leonides m., supra cum Diomede. 2 sept.

Leonilla m. Lingonis, infra cum Speusippo. 17 ian.

Leontia m. in Africa, supra cum Dionysia. 6 dec.

Leontius ep. Caesariensis. 13 ian.

Leontius ep., supra cum Apollonio. 19 mart.

Leontius m. Nicomediae, supra cum Eusebio. 24 april.

Leontius, Hypatius et Theodulus mm. in Phoenicia. 18 iun.

Leontius, Mauritius, Daniel et socii mm. Nicopoli. 10 iul.

Leontius, Attus, Alexander et alii sex agricolae mm. Perge. 1 aug.

Leontius m. Alexandriae, supra cum Hieronide. 12 sept.

Leontius m. Aegeae, supra cum Cosma. 27 sept.

Leopardus m. Romae. 30 sept.

Leopoldus marchio Austriae. 15 nov.

Leovigildus et Christophorus monachi mm. Cordubae. 20 aug.

Leucius m. Alexandriae, infra cum Petro. 11 ian.

Leucius ep. Brundusinus. 11 ian.

Leucius m. Apolloniae, infra cum Thyrso. 28 ian.

Leutfridus ab. in pago Ebroicensi. 21 iun.

Liberata v. Novocomi. 18 ian.

Liberatus ab., Bonifacius diac., Servus et Rusticus subdiac., Rogatus et Septimus monachi et Maximus puer mm. Carthagine. 17 aug.

Liberatus et Baiulus mm. Romae. 20 dec.

Liberius ep. Ravennae. 30 dec.

Liborius ep. Cenomanensis. 23 iul.

Libya, Leonides et Eutropia mm. Palmyrae. 15 iun.

Licarion m. in Aegypto. 7 iun.

Licerius ep. Ilerdensis. 27 aug.

Licinius m. Novocomi, supra cum Carpophoro. 7 aug.

Ligorius eremita m. 13 sept.

Liliosa m. Cordubae, supra cum Georgio. 27 iul.

Linus p. m. Romae. 23 sept.

Lioba v. in Germania. 28 sept.

Liphardus pr. Aurelianensis. 3 iun.

Litteus ep. m. in Africa, infra cum Nemesiano. 10 sept.

Livinus ep. m. in portu Gandensi. 12 nov.

Longinus miles m. Caesareae. 15 mart.

Longinus m. Nicomediae, supra cum Eusebio. 24 april.

Longinus ep. m., infra cum Vindemiale. 2 mai.

Longinus m. Satalis, infra cum Orentio. 24 iun.

Longinus miles m. Massiliae, infra cum Victore. 21 iul.

Lorgius m. Caesareae, infra cum Lucio. 2 mart.

Lucanus m. Parisiis. 30 oct.

Lucas diac. m. in Persia, infra cum Parmeno. 22 april.

Lucas m., supra cum Apellio. 10 sept.

Lucas evang. in Bithynia. 18 oct. Eiusdem translatio, Constantinopoli, supra cum Andrea ap. 9 mai.

Lucia v. m., cum aliis XXII, Romae. 25 iun.

Lucia, Antoninus, Severinus, Diodorus, Dion et alii XVII mm. 6 iul.

Lucia et Geminianus mm. Romae. 16 sept.

Lucia v. m. Syracusis. 13 dec.

Lucianus pr. Antiochenus, m. Nicomediae. 7 ian.

Lucianus pr., Maximianus et Iulianus mm. Bellovaci. 8 ian.

Lucianus m. in Sardinia, supra cum Aemilio. 28 mai.

Lucianus m. in Africa, supra cum Fortunato. 13 iun.

Lucianus m. Dyrrachii, infra cum Peregrino. 7 iul.

Lucianus, Florius et socii mm. Nicomediae. 26 oct.

Lucianus, Metrobius, Paulus, Zenobius, Theotimus et Drusus mm. Tripoli. 24 dec.

Lucidius ep. Veronensis. 26 april.

Lucilla et Flora vv., Eugenius, Antonius, Theodorus et alii XVII mm. Romae. 29 iun.

Lucilla v. m. Romae, infra cum Nemesio. 25 aug., 31 oct. et 8 dec.

Lucillianus, Claudius, Hypatius, Paulus et Dionysius mm. Constantinopoli. 3 iun.

Lucina apostolorum discipula, Romae. 30 iun.

Lucinius ep. Andegavensis. 13 feb.

Luciolus m., supra cum Felice. 3 mart.

Lucius m. Romae, infra cum Paulo. 8 feb.

Lucius ep. et socii mm. Hadrianopoli. 11 feb.

Lucius m. Interamnae, infra cum Saturnino. 15 feb.

Lucius, Silvanus, Rutulus, Classicus, Secundinus, Fruct ilus et Maximus mm. in Africa. 18 feb.

Lucius m. in Africa, infra cum Montano. 24 feb.

Lucius ep., Absalon et Lorgius mm. Caesareae. 2 mart.

Lucius p. m. Romae. 4 mart.

Lucius Christi discipulus, Smyrnae, supra cum Apelle, 22 april.

Lucius ep. Cyrenensis. 6 mai.

Lucius m. in Africa, infra cum Quinctiano. 23 mai.

Lucius senator et alii mm. in Cypro. 20 aug.

Lucius ep. m. in Africa, infra cum Nemesiano. 10 sept.

Lucius m. Alexandriae, supra cum Caio. 4 oct.

Lucius m. Romae, infra cum Ptolomaeo. 19 oct.

Lucius m. Romae, infra cum Theodosio. 25 oct.

Lucius m. in Lucania, supra cum Hyacintho. 29 oct.

Lucius, Rogatus, Cassianus et Candida mm. Romae. 1 dec.

Lucius Britannorum rex. 3 dec.

Lucius m. in Africa, supra cum Faustino. 15 dec.

Lucretia v. m. Emeritae. 23 nov.

Ludgerus ep. Monasteriensis. 26 mart.

Ludovica Albertonia vidua, tertii ordinis Sancti Francisci, Romae. 31 ian.

Ludovicus m. Cordubae, supra cum Amatore. 30 april.

Ludovicus ep. Tolosanus, ordinis Minorum. 19 aug.

Ludovicus rex Francorum, Parisiis. 25 aug.

Ludovicus Bertrandus, ordinis Praedicatorum, Valentiae in Hispania. 9 oct.

Lullus ep. Moguntinus. 16 oct.

Lupercus m., supra in Caesaraugustanis mm. 16 april.

Lupercus m. Legione, supra cum Claudio. 30 oct.

Luperius ep. Veronensis. 15 nov.

Lupicinus et Felix epp. Lugduni. 3 feb.

Lupicinus ab. Lugduni. 21 mart.

Lupicinus ep. Veronensis. 31 mai.

Luppus m. 23 aug.

Lupus ep. Trecensis. 29 iul.

Lupus ep. Senonensis. 1 sept.

Lupus ep. Lugdunensis. 25 sept.

Lupus m., infra cum Saturnino. 14 oct.

Lupus ep. Veronensis. 2 dec.

Lutgardis v. in Brabantia. 16 iun.

Luxorius, Cisellus et Camerinus mm. in Sardinia. 21 aug.

Lybosus m. in Africa, supra cum Dominico. 29 dec.

Lydia m., infra cum Phileto. 27 mart.

Lydia purpuraria, Philippis. 3 aug.

M

Macaria m. in Africa, supra cum Ianuario. 8 april.

Macarius Alexandrinus, ab. in Thebaide. 2 ian.

Macarius ab. in Aegypto. 15 ian.

Macarius, Rufinus, Iustus et Theophilus mm. Romae. 28 feb.

Macarius ep. Hierosolymitanus. 10 mart.

Macarius, Constantinopoli. 1 april.

Macarius ep. Antiochenus, Gandavi. 10 april.

Macarius ep. Petrae. 20 iun.

Macarius et Iulianus mm. in Syria. 12 aug.

Macarius m. Melitinae, supra cum Eudoxio. 5 sept.

Macarius m. Alexandriae, supra cum Fausto. 6 sept.

Macarius m. Alexandriae, supra cum Iuliano. 30 oct.

Macarius m. Alexandriae. 8 dec.

Macarius pr. m. in Arabia, supra cum Eugenio. 20 dec.

Macedon m., infra cum Phileto. 27 mart.

Macedonius, Patritia et Modesta mm. Nicomediae. 13 mart.

Macedonius, Theodulus et Tatianus mm. Meri. 12 sept.

Machutus ep. in Britannia. 15 nov.

Macra v. m. in territorio Rhemensi. 6 ian.

Macrina, Neocaesareae. 14 ian.

Macrina v. in Cappadocia. 19 iul.

Macrinus m. Novioduni, infra cum Valeriano. 17 sept.

Macrobius m. Damasci, infra cum Sabino. 20 iul.

Macrobius et Iulianus mm. 13 sept.

Magina m. in Africa, supra cum Claudio. 3 dec.

Maginus m. Tarracone. 25 aug.

Maglorius ep. in Britannia minore. 24 oct.

Magnericus ep. Trevirensis. 25 iul.

Magnus m. 1 ian.

Magnus m. Forosempronii, supra cum Aquilino. 4 feb.

Magnus m. Interamnae, infra cum Saturnino. 15 feb.

Magnus subdiac. m. Romae, infra cum Xysto. 6 aug.

Magnus ep. Anagninus m. 19 aug.

Magnus, Castus et Maximus mm. 4 sept.

Magnus ep. Opitergii. 6 oct.

Magnus ep. Mediolanensis. 5 nov.

Maiolus ab. Cluniacensis. 11 mai.

Maioricus m. in Africa. 6 dec.

Malachias propheta, in Iudaea. 14 ian.

Malachias ep. Connerthensis. 3 nov.

Malchus m. Caesareae, infra cum Prisco. 28 mart.

Malchus, Ephesi, supra in septem Dormientibus. 27 iul.

Malchus monachus, Maroniae. 21 oct.

Mamas m. Caesareae. 17 aug.

Mamelta m. in Perside. 17 oct.

Mamertus ep. Viennensis. 11 mai.

Mamilianus m. Romae. 12 mart.

Mamillus m. in Africa, supra cum Cyrillo. 8 mart.

Manahen, Antiochiae. 24 mai.

Mancius m. Eborae. 15 mai.

Mandal m. Romae, supra cum Basilide. 10 iun.

Manetius, ex septem fundatoribus Servorum beatae Mariae Virginis, in monte Senario. 20 aug.

Mannea m. Tomis, infra cum Marcellino. 27 aug.

Mansuetus ep. Mediolanensis. 19 feb.

Mansuetus ep. Tullensis. 3 sept.

Mansuetus ep. m. in Africa, supra cum Donatiano. 6 sept.

Mansuetus ep. m. in Africa, infra cum Papiniano. 28 nov.

Mansuetus, Severus, Appianus, Donatus, Honorius et socii mm. Alexandriae. 30 dec.

Manuel, Sabel et Ismael mm. Chalcedone. 17 iul.

Mappalicus et alii plurimi mm. in Africa. 17 april.

Maprilis m. in Portu Romano, infra cum Martiale. 22 aug.

Marana et Cyra, Beroeae. 3 aug.

Marcella vidua Romae. 31 ian.

Marcella m. Alexandriae, infra cum Plutarcho. 28 iun.

Marcellianus m. Romae, infra cum Marco. 18 iun. et 29 iul.

Marcellianus m. in Tuscia, infra cum Secundiano. 9 aug.

Marcellina v. Mediolani. 17 iul.

Marcellinus puer m. Tomis, supra cum Argeo. 2 ian.

Marcellinus ep. Anconitanus. 9 ian.

Marcellinus m. Carthagine. 6 april.

Marcellinus ep., Vincentius et Domninus, Ebreduni. 20 april.

Marcellinus p., Claudius, Cyrinus, Antoninus et alii XVII milia mm. Romae. 26 april.

Marcellinus pr. et Petrus exorcista mm. Romae. 2 iun.

Marcellinus m. Perusiae, supra cum Florentio. 5 iun.

Marcellinus pr. Daventriae. 14 iul.

Marcellinus tribunus, Mannea, Ioannes, Serapion et Petrus mm. Tomis. 27 aug.

Marcellinus ep. Ravennae. 5 oct.

Marcellus p. m. Romae. 16 ian.

Marcellus m. in Africa, infra cum Publio. 19 feb.

Marcellus ep. Diensis. 9 april.

Marcellus et Anastasius mm. Argentomachi. 29 iun.

Marcellus ep. Apameae m. 14 aug.

Marcellus ep. Trevirensis m. 4 sept.

Marcellus m. Cabillone. 4 sept.

Marcellus, Castus, Aemilius et Saturninus mm. Capuae. 6 oct.

Marcellus et Apuleius mm. Romae. 7 oct.

Marcellus centurio m. Tingi. 30 oct.

Marcellus ep. Parisiensis. 1 nov.

Marcellus m., supra cum Elpidio. 16 nov.

Marcellus pr. m. Nicomediae. 26 nov.

Marcellus diac. m. Romae, supra cum Eusebio. 2 dec.

Marcellus ab. Constantinopoli. 29 dec.

Marcellus diac. m. Spoleti, infra cum Sabino. 30 dec.

Marcia m., supra cum Felice. 3 mart.

Marcia m. Caesareae, infra cum Zenaide. 5 iun.

Marcia m. in Campania, supra cum Aristone. 2 iul.

Marciana v. m. in Mauritania. 9 ian.

Marciana m., infra cum Susanna. 24 mai.

Marciana v. m. Toleti. 12 iul.

Marcianus m. in Africa, supra cum Aquilino. 4 ian.

Marcianus pr. Constantinopoli. 10 ian.

Marcianus ep. Terdonensis m. 6 mart.

Marcianus m. Romae, infra cum Petro. 26 mart.

Marcianus m. in Africa, supra cum Fortunato. 17 april.

Marcianus pr. Autisiodorensis. 20 april.

Marcianus ep. Ravennae. 22 mai.

Marcianus, Nicanor, Apollonius et alii mm. in Aegypto. 5 iun.

Marcianus ep. Syracusanus m. 14 iun.

Marcianus m. Venafri, infra cum Nicandro. 17 iun.

Marcianus m. Iconii. 11 iul.

Marcianus m. Constantinopoli, supra cum Iuliano. 9 aug.

Marcianus m. Romae, supra cum Abundio. 16 sept.

Marcianus m. in Aegypto, infra cum Marco. 4 oct.

Marcianus cantor m. Constantinopoli, infra cum Martyrio. 25 oct.

Marcianus, Cyri. 2 nov.

Marcionilla m. Antiochiae, supra cum Iuliano. 9 ian.

Marcus m. Nicaeae, infra cum Theuseta. 13 mart.

Marcus m Surrenti, infra cum Quincto. 19 mart.

Marcus et Timotheus mm. Romae. 24 mart.

Marcus evang. m. Alexandriae. 25 april. Eiusdem translatio, Venetiis. 31 ian.

Marcus ep. Atinae m. 28 april.

Marcus et Marcellianus mm. Romae. 18 iun. Eorumdem et Tranquillini inventio, Romae, supra cum Felice. 29 iul.

Marcus, Mucianus, puerulus quidam et Paulus mm. 3 iul.

Marcus m., infra cum Robustiano. 31 aug.

Marcus in Campania, infra cum Prisco. 1 sept.

Marcus ep. Bybli. 27 Sept.

Marcus, Alphius, Alexander et Zosimus fratres, Nicon, Neon, Heliodorus et triginta milites mm. Antiochiae Pisidiae. 28 sept.

Marcus, Marcianus et pene innumerabiles alii mm. in Aegypto. 4 oct.

Marcus p. Romae. 7 oct.

Marcus ep. Hierosolymitanus m. 22 oct.

Marcus solitarius, in Campania. 24 oct.

Marcus m. Romae, infra cum Theodosio. 25 oct.

Marcus m. in Africa, infra cum Rufino. 16 nov.

Marcus et Stephanus mm. Antiochiae. 22 nov.

Marcus m. in Africa, supra cum Faustino. 15 dec.

Mardarius m. in Armenia, supra cum Eustratio. 13 dec.

Mardonius, Musonius, Eugenius et Metellus mm. Neocaesareae. 24 ian.

Mardonius m. Nicomediae, infra cum Migdonio. 23 dec.

Mareas ep. m. in Perside. 22 april.

Margarita, tertii ordinis Sancti Francisci, Cortonae. 22 feb.

Margarita regina Scotiae. 10 iun.

Margarita v. m. Antiochiae. 20 iul.

Margarita vidua, apud Septempedanos. 27 aug.

Maria Virgo Dei Genitrix. Conceptio Immaculata. 8 dec. Nativitas. 8 sept. Praesentatio in templo. 21 nov. Annuntiatio. 25 mart. Visitatio ad Elisabeth. 2 iul. Purificatio. 2 feb. Assumptio in caelum. 15 aug. Apparitio, Lapurdi. 11 feb.; in Hispania. 10 aug. Commemoratio de Monte Carmelo. 16 iul. Commemoratio ob victoriam navalem. 7 oct. Domus translatio, Laureti. 10 dec. Ecclesiae ad Martyres dedicatio. 13 mai. Ecclesiae ad nives dedicatio. 5 aug. Festum Sanctissimi Nominis. 12 sept. Festum de Mercede. 24 sept.

Maria Aegyptiaca, in Palaestina. 2 april.

Maria Cleophae, in Iudaea. 9 april.

Maria Magdalena v., ordinis Carmelitarum, Florentiae. 25 et 29 mai.

Maria Iacobi. Translatio, Verulis. 25 mai.

Maria, in Cypro. 29 iun.

Maria Magdalena, Massiliae. 22 iul.

Maria de Cervellione v., ordinis Sanctae Mariae de Mercede, Barcinone. 19 sept.

Maria Francisca a quinque Vulneribus v., tertii ordinis Sancti Francisci, Neapoli. 6 oct.

Maria Salome, Hierosolymis. 22 oct.

Maria ancilla m. 1 nov.

Maria v. m. Cordubae, supra cum Flora. 24 nov.

Maria m. Romae, supra cum Eusebio. 2 dec.

Marianus lector, Iacobus diac. et alii multi mm. Lambesae. 30 april.

Marianus, Bituricis. 19 aug.

Marianus m., infra cum Victore. 17 oct.

Marianus diac. m. Romae, supra cum Diodoro. 1 dec. et 17 ian.

Marina v. m. Alexandriae. 18 iun. Eiusdem translatio, Venetiis. 17 iul.

Marina v. m. Gallaeciae. 18 iul.

Marinus m. Arvernis, infra cum Proiecto. 25 ian.

Marinus miles et Asterius senator mm. Caesareae. 3 mart.

Marinus, Theodorus et Sedopha mm. Tomis. 5 iul.

Marinus m. in Africa, supra cum Ianuario. 10 iul.

Marinus senex m. Anazarbi. 8 aug.

Marinus diac. Arimini. 4 sept.

Marinus m. Romae. 26 dec.

Marius, Martha, Audifax et Abachum mm. Romae. 19 ian.

Maro, Eutyches et Victorinus mm. 15 april.

Marolus ep. Mediolanensis. 23 april.

Marotas m. in Perside, infra cum Zanita. 27 mart.

Martana m. Romae, supra cum Eusebio. 2 dec.

Martha m. Romae, supra cum Mario. 19 ian.

Martha v. Asturicensis m. 23 feb.

Martha v., hospita Salvatoris, Tarasci. 29 iul.

Martha m., infra cum Susanna. 20 sept.

Martha et Saula vv. mm. Coloniae, cum aliis pluribus. 20 oct.

Martia m. Syracusis, infra cum Rufino. 21 iun.

Martialis m., supra in Caesaraugustanis mm. 16 april.

Martialis ep., Alpinianus et Austriclinianus presb. Lemovicis. 30 iun.

Martialis m. Romae, infra in septem Fratribus. 10 iul.

Martialis, Saturninus, Epictetus, Maprilis, Felix et socii mm. in Portu Romano. 22 aug.

Martialis, Laurentius et alii XX mm. in Africa. 28 sept.

Martialis m. Cordubae, supra cum Fausto. 13 oct.

Martina v. m. Romae. 1 et 30 ian.

Martinianus ep. Mediolanensis. 2 ian.

Martinianus m. Romae, infra cum Processo. 2 iul.

Martinianus, Ephesi, infra in septem Dormientibus. 27 iul.

Martinianus et Saturianus cum duobus fratribus, mm., et Maxima v., in Africa. 16 oct.

Martinus ep. Tungrensis. 21 iun.

Martinus ep. Viennensis. 1 iul.

Martinus ep. Trevirensis m. 19 iul.

Martinus ab. in monasterio Vertano. 24 oct.

Martinus ep. Turonensis. 11 nov. Eiusdem translatio et basilicae ipsius dedicatio. 4 iul.

Martinus p. m. in Chersoneso. 12 nov.

Martinus ab. Santonensis. 7 dec.

Martyres IV Coronati, Romae. 8 nov.

— V in Lesbo insula. 5 april.

— VII virgines, Sirmii. 9 april.

— VII latrones, Corcyrae. 29 april.

— VII fratres, Romae. 10 iul.

— VII fratres Machabaei, Antiochiae. 1 aug.

— X Theopoli. 6 nov.

— XII fratres, Beneventi. 1 sept.

— XVIII Caesaraugustae. 16 april.

— XIX Gorcomienses, Brielae. 9 iul.

— XX Tarsi. 6 iun.

— XX Nicomediae. 23 dec.

— XXIII Romae. 5 aug.

— XXVI in regno Iaponiae. 5 feb.

— XXX Romae. 22 dec.

— XXXIII in Palaestina. 16 aug.

— XXXVII in Thracia. 20 aug.

— XXXIX Hierosolymis. 4 mai.

— XL milites, Sebaste. 9 et 10 mart.

— XL virgines, Antiochiae. 24 dec.

— XLII in Syria. 6 mart.

— XLII in Perside. 10 mart.

— XLVII Romae. 14 mart.

— XLIX Chalcedone. 24 sept.

— L milites, in Portu Romano. 8 iul.

— LX Coloniae Suffetulanae. 30 aug.

— LXXII Sirmii. 23 feb.

— LXXIX in Sicilia. 21 feb.

— LXXX in Campania. 2 mart.

— CXX in Perside. 6 april.

— CLXX milites, Romae. 10 aug.

— CC Sinope in Ponto. 7 april.

— CCXX in Africa. 30 oct.

— CCLX Romae. 1 mart.

— CCLXII Romae. 25 mart.

— CCLXII Romae. 17 iun.

— CCLXX in Africa. 16 oct.

— CCC Massa Candida dicti, Carthagine. 24 aug.

— CCC Coloniae. 15 oct.

— CCCX in Perside. 9 mai.

— CM Romae. 4 mart.

— MCCCCLXXX Samariae. 22 ian.

— MDXXV in Umbria. 29 mai.

— ĪV̄DCCCCLXVI in Africa. 12 oct.

— X̄ Nicomediae. 18 mart.

— X̄ crucifixorum, in monte Ararath. 22 iun.

— in Arabia. 22 feb.

— in Bulgaria. 23 iul.

— Caesaraugustae. 3 nov.

— Scillitani, Carthagine. 17 iul.

— plurimae mulieres, Emessae. 14 nov.

— plurimae virgines, in Africa. 16 dec.

— plurimi, Caesareae. 23 mai.

— plurimi, apud Homeritas. 27 iul.

— plurimi, in Numidia. 11 feb.

— plurimi, in Phrygia, unius urbis cives. 7 feb.

— plurimi, in Ponto. 5 feb.

— plurimi, Romae. 2 ian.

— plurimi, Romae. 2 mart.

— plurimi, Romae. 10 april.

— plurimi, Romae. 24 iun.

— plurimi, in Thebaide. 5 ian.

— plurimi, in Thebaide. 28 iul.

Martyres plurimi, Treviris. 6 oct.

— plurimi, Tyri. 20 feb.

Martyrius monachus in provincia Valeriae. 23 ian.

Martyrius m. Anauniae, infra cum Sisinio. 29 mai.

Martyrius subdiac. et Marcianus cantor mm. Constantinopoli. 25 oct.

Marus m. Romae, supra cum Claudio. 3 dec.

Marutha ep. in Mesopotamia. 4 dec.

Masculas archimimus, conf. in Africa, supra cum Armogaste. 29 mart.

Maternus ep. Mediolanensis. 18 iul.

Maternus ep. Trevirensis. 14 sept.

Mathias ep. Hierosolymitanus. 30 ian.

Mathias ap. m. in Iudaea. 24 feb.

Mathildis regina, Halberstatti. 14 mart.

Matrona ancilla m. Thessalonicae. 15 mart.

Matrona m. Amisi, supra cum Alexandra. 20 mart.

Matrona v. m. Ancyrae, infra cum Theodoto. 18 mai.

Matronianus eremita, Mediolani. 14 dec.

Matthaeus ap. evang. in Aethiopia. 21 sept. Eiusdem translatio, Salerni. 6 mai.

Matthaeus eremita m. in Polonia, supra cum Benedicto. 12 nov.

Maturinus, in pago Wastinensi. 1 nov.

Maturus m. Lugduni, infra cum Photino. 2 iun.

Maura m. Ravennae, supra cum Fusca. 13 feb.

Maura v. in Thebaide, infra cum Timotheo. 3 mai.

Maura v. m. Constantinopoli. 30 nov.

Maurilius ep. Andegavensis. 13 sept.

Maurinus ab. m. Coloniae. 10 iun.

Mauritius m. Nicopoli, supra cum Leontio. 10 iul.

Mauritius, Exuperius, Candidus, Victor, Innocentius, Vitalis et socii legionis Thebaeorum, mm. Seduni. 22 sept.

Maurus ab. in territorio Andegavensi. 15 ian.

Maurus ep. Caesenatensis. 20 ian.

Maurus ab. Bobacensis. 27 ian.

Maurus miles m. Romae, infra cum Papia. 29 ian.

Maurus ep., Panteleemon et Sergius mm. Vigiliis. 27 iul.

Maurus m. Romae, supra cum Bono. 1 aug.

Maurus et socii mm. Rhemis. 22 aug.

Maurus ep. Virodunensis. 8 nov.

Maurus ep. Veronensis. 21 nov.

Maurus m. Romae. 22 nov.

Mavilus m. Adrumeti. 4 ian.

Maxentius m. Pictaviensis. 26 iun.

Maxentius, Constantius, Crescentius, Iustinus et socii mm. Treviris. 12 dec.

Maxima m. Sirmii, infra cum Montano. 26 mart.

Maxima m. in Africa, supra cum Ianuario. 8 april.

Maxima v. in Foro Iulii. 16 mai.

Maxima, Donatilla et Secunda vv. mm. Tuburbi. 30 iul.

Maxima m. Romae. 2 sept.

Maxima m. Ulyssipone, infra cum Verissimo. 1 oct.

Maxima v. in Africa, supra cum Martiniano. 16 oct.

Maximianus m. Bellovaci, supra cum Luciano. 8 ian.

Maximianus ep. Ravennae. 21 feb.

Maximianus ep. Syracusanus. 9 iun.

Maximianus Ephesi, infra in septem Dormientibus. 27 iul.

Maximianus m., supra cum Bonoso. 21 aug.

Maximianus ep. Bagaiensis. 3 oct.

Maximilianus ep. Laureacensis, Celenae. 12 oct.

Maximilianus ep. m. 29 oct.

Maximinus ep. Trevirensis. 29 mai.

Maximinus ep. Aquensis. 8 iun.

Maximinus, Aurelianis. 15 dec.

Maximus ep. Papiensis. 8 ian.

Maximus ep. Nolanus. 15 ian.

Maximus m. Antiochiae, supra cum Iuventino. 25 ian.

Maximus, Claudius, Praepedigna, Alexander et Cutias mm. Ostiae. 18 feb.

Maximus m. in Africa, supra cum Lucio. 18 feb.

Maximus, Quinctilianus et Dadas mm. Dorostori. 13 april.

Maximus m. Romae, infra cum Tiburtio. 14 april.

Maximus et Olympiades mm. in Perside. 15 april.

Maximus m. Ephesi. 30 april.

Maximus ep. Hierosolymitanus. 5 mai.

Maximus, Bassus et Fabius mm. Romae. 11 mai.

Maximus m. Arvernis, supra cum Cassio. 15 mai.

Maximus ep. Veronensis. 29 mai.

Maximus ep. Neapolitanus m. 10 iun.

Maximus ep. Taurinensis. 25 iun.

Maximus m. Damasci, infra cum Sabino. 20 iul.

Maximus ep. Patavinus. 2 aug.

Maximus monachus, duo Anastasii et alii plures mm. Constantinopoli. 13 aug.

Maximus puer m. Carthagine, supra cum Liberato. 17 aug.

Maximus m. in Illyrico, supra cum Floro. 18 aug.

Maximus in castro Cainone. 20 aug.

Maximus pr. m. Ostiae, infra cum Quiriaco. 23 aug.

Maximus m., supra cum Magno. 4 sept.

Maximus, Theodorus et Asclepiodotus mm. Hadrianopoli. 15 sept.

Maximus m. Damasci, infra cum Paulo: 25 sept.

Maximus m. 28 sept.

Maximus levita m. in civitate Aviensi. 20 oct.

Maximus m. Apameae. 30 oct.

Maximus ep. Moguntinus. 18 nov.

Maximus pr. m. Romae. 19 nov.

Maximus ep. Regii in Gallia. 27 nov.

Maximus m. Romae, supra cum Eusebio. 2 dec.

Maximus ep. Alexandrinus. 27 dec.

Medardus ep. Noviomensis. 8 iun.

Medericus pr. Parisiis. 29 aug.

Meinardus eremita m. in monasterio Augiensi. 21 ian.

Melania iunior et Pinianus, Hierosolymis. 31 dec.

Melanius ep. Rhedonensis. 6 ian.

Melanius ep. Rothomagensis. 22 oct.

Melas ep. Rhinocolurae. 16 ian.

Melasippus, Antonius et Carina mm. Ancyrae. 7 nov.

Melchiades p. Romae. 10 dec.

Meletius ep. Antiochenus. 12 feb.

Meletius dux et socii CCLII mm. 24 mai.

Meletius ep. in Cypro. 21 sept.

Meletius ep. in Ponto. 4 dec.

Meleusippus m. Lingonis, infra cum Speusippo. 17 ian.

Melitina m. Marcianopoli. 15 sept.

Mellitus ep. in Anglia. 24 april.

Memmius ep. Catalaunensis. 5 aug.

Memnon centurio m. in Thracia, infra cum Severo. 20 aug.

Menalippus m., supra cum Diomede. 2 sept.

Menander m. Prusae, infra cum Patritio. 28 april.

Menander m. Philadelphiae, supra cum Cyrillo. 1 aug.

Menedemus m. Constantinopoli, infra cum Urbano. 5 sept.

Meneleus ab. Arvernis. 22 iul.

Meneus et Capito mm. 24 iul.

Menignus fullo m. in Hellesponto. 15 mart.

Mennas ep. Constantinopolitanus. 25 aug.

Mennas Aegyptius, miles m. Cotyaei. 11 nov.

Mennas solitarius, Samii. 11 nov.

Mennas, Hermogenes et Eugraphus mm. Alexandriae. 10 dec.

Menodora, Metrodora et Nymphodora sorores, vv. mm. in Bithynia. 10 sept.

Mercuria m. Alexandriae, supra cum Ammonaria. 12 dec.

Mercurialis ep. 23 mai.

Mercurius miles m. Leontini. 25 nov.

Mercurius et socii milites mm. 10 dec.

Merulus monachus Romae, supra cum Antonio. 17 ian.

Metullus m. Neocaesareae, supra cum Mardonio. 24 ian.

Methodius ep. in Moravia. 7 iul.

Methodius ep. Constantinopolitanus. 14 iun.

Methodius ep. Tyri, m. in Chalcide. 18 sept.

Metranus m. Alexandriae. 31 ian.

Metrobius m. Tripoli, supra cum Luciano. 24 dec.

Metrodora v. m. in Bithynia, supra cum Menodora. 10 sept.

Metrophanes ep. Constantinopolitanus. 4 iun.

Meuris et Thea mm. Gazae. 19 dec.

Michaeas propheta, in Iudaea, supra cum Habacuc. 15 ian.

Michael de Sanctis, ordinis Discalceatorum Sanctissimae Trinitatis redemptionis captivorum, Vallisoleti. 10 april.

Michael archangelus. Apparitio in monte Gargano. 8 mai. Eiusdem dedicatio, ibidem. 29 sept.

Michael ep. Synnadae. 23 mai.

Migdonius, Mardonius et quidam diac. mm. Nicomediae. 23 dec.

Milburgis v. in Anglia. 23 feb.

Milles ep. m. in Perside. 22 april.

Minervinus m. Catanae, infra cum Stephano. 31 dec.

Minervus et Eleazarus cum filiis octo, mm. Lugduni. 23 aug.

Minias miles m. Florentiae. 25 oct.

Mirocles ep. Mediolanensis. 3 dec.

Misael in Babylonia, supra cum Anania. 16 dec.

Mitrius m. Aquis. 13 nov.

Modesta m. Nicomediae, supra cum Macedonio. 13 mart.

Modesta v. Treviris. 4 nov.

Modestus m. in Africa, infra cum Zotico. 12 ian.

Modestus et Iulianus mm. Carthagine. 12 feb.

Modestus levita m. Beneventi. 12 feb.

Modestus et Ammonius infantes mm. Alexandriae. 12 feb.

Modestus ep. Trevirensis. 24 feb.

Modestus m. in Lucania, infra cum Vito. 15 iun.

Modestus m. Agathensis. infra cum Tiberio. 10 nov.

Modoaldus ep. Trevirensis. 12 mai.

Monas ep. Mediolanensis. 12 oct.

Monegundis, Turonis. 2 iun.

Monica, Ostiae. 4 mai. Eiusdem translatio, Romae. 9 april.

Monitor ep. Aurelianensis. 10 nov.

Montanus, Lucius, Iulianus, Victoricus, Flavianus et socii mm. in Africa. 24 feb.

Montanus pr. et Maxima mm. Sirmii. 26 mart.

Montanus miles m. Tarracinae. 17 iun.

Moseus et Ammonius milites, mm. in Ponto. 18 ian.

Moyses ep. in Aegypto. 7 feb.

Moyses m. Alexandriae, supra cum Cyrione. 14 feb.

Moyses Aethiops anachoreta. 28 aug.

Moyses legislator et propheta, in monte Nebo. 4 sept.

Moyses presb. m. Romae. 25 nov.

Moysetes m. in Africa. 18 dec.

Mucianus m., supra cum Marco. 3 iul.

Mucius diac. m. in Perside, infra cum Parmenio. 22 april.

Mucius pr. m. Constantinopoli. 13 mai.

Muritta diac. Carthagine, supra cum Eugenio. 13 iul.

Musonius m. Neocaesareae, supra cum Mardonio. 24 ian.

Mustiola m. Clusii, supra cum Irenaeo. 3 iul.

Myron ep. in Creta. 8 aug.

Myron pr. m. in Achaia. 17 aug.

Myrops m. in Chio. 13 iul.

N

Nabor m. Romae, supra cum Basilide. 12 iun.

Nabor m. in Africa, supra cum Ianuario. 10 iul.

Nabor et Felix mm. Mediolani. 12 iul.

Nahum propheta, in Begabar. 1 dec.

Namphanion et socii mm. Madauri. 4 iul.

Narcissus m. Tomis, supra cum Argeo. 2 ian.

Narcissus ep. Augustae et Felix diac., mm. Gerundae. 18 mart.

Narcissus et Crescentio mm. Romae. 17 sept.

Narcissus ep. Hierosolymitanus. 29 oct.

Narcissus m. Romae, supra cum Ampliato. 31 oct.

Narnus ep. Bergomensis. 27 aug.

Narses m. in Perside, infra cum Zanita. 27 mart.

Narseus m. Alexandriae, infra cum Philippo. 15 iul.

Narzales m. Carthagine, infra in Scillitanis mm. 17 iul.

Natalia m. Cordubae, supra cum Georgio. 27 iul.

Natalia, Constantinopoli. 1 dec.

Navalis m. Ravennae, infra cum Valentino. 16 dec.

Nazarius m. Romae, supra cum Basilide. 12 iun.

Nazarius et Celsus mm. Mediolani. 28 iul. Eorum inventio, Mediolani. 10 mai.

Nemesianus, Felices duo, Lucius, Litteus, Polyanus, Victor, Iader, Dativus et alii epp. mm. in Africa. 10 sept.

Nemesius m. in Cypro, infra cum Pothamio. 20 feb.

Nemesius m. Tibure, infra cum Symphorosa. 18 iul.

Nemesius, in pago Lisuino. 1 aug.

Nemesius diac. et Lucilla v. mm. Romae. 25 aug. Eorumdem atque Symphroniae, Olympii, Exuperiae et Theoduli inventio. 8 dec. Eorumdem translatio. 31 oct.

Nemesius m. Alexandriae. 19 dec.

Nemorius diac. et socii mm. Trecis. 7 sept.

Neomisia v. Anagniae, supra cum Aurelia. 25 sept.

Neon m. Nicomediae, supra cum Eusebio. 24 april.

Neon m. Aegeae. supra cum Claudio. 23 aug.

Neon m. Antiochiae Pisidiae, supra cum Marco. 28 sept.

Neon m. Romae, supra cum Eusebio. 2 dec.

Neophytus m. Nicaeae. 20 ian.

Neopolus m. Romae, infra cum Saturnino. 2 mai.

Neoterius m. Alexandriae, supra cum Ammone. 8 sept.

Nereus et Achilleus mm. Romae. 12 mai.

Nereus m., infra cum Saturnino. 16 oct.

Nersas ep. et socii mm. in Perside. 20 nov.

Nestabus m. Gazae, supra cum Eusebio. 8 sept.

Nestor ep. m. Perge. 26 feb.

Nestor ep. m. in Chersoneso, supra cum Basilio. 4 mart.

Nestor m. Gazae. 8 sept.

Nestor m. Thessalonicae. 8 oct.

Nicaeas et Paulus mm. Antiochiae. 29 aug.

Nicander m. in Aegypto. 15 mart.

Nicander et Marcianus mm. Venafri. 17 iun.

Nicander ep. et Hermas pr. mm. Myrae. 4 nov.

Nicander m. Melitinae, supra cum Hierone. 7 nov.

Nicanor diac. de VII primis, in Cypro. 10 ian.

Nicanor m. in Aegypto, supra cum Marciano. 5 iun.

Nicasius ep. Rothomagensis, Quirinus, Scubiculus et Pientia v. mm. in pago Vilcassino. 11 oct.

Nicasius ep., Eutropia v. et socii mm. Rhemis, 14 dec.

Nicephorus m. Antiochiae. 9 feb.

Nicephorus m. in Aegypto, infra cum Victorino. 25 feb.

Nicephorus m., supra cum Leone. 1 mart.

Nicephorus ep. Constantinopolitanus m. 13 mart.

Niceras v. Constantinopoli. 27 dec.

Niceta et Aquilina mm. in Lycia. iul.

Nicetas ep. in Dacia. 7 ian.

Nicetas ep. Apolloniae. 20 mart.

Nicetas ab. monasterii Medicii. 3 april.

Nicetas ep. Romatianae civitatis. 22 iun.

Nicetas Gothus m. 15 sept.

Nicetius ep. Lugdunensis. 2 april.

Nicetius ep. Trevirensis. 5 dec.

Nicetus ep. Viennensis. 5 mai.

Nicodemus. Inventio Hierosolymis, infra cum Stephano. 3 aug.

Nicolaus Albergati. Carthusianus, cardinalis et ep. Bononiensis. 10 mai.

Nicolaus Peregrinus, Trani in Apulia. 2 iun.

Nicolaus Tolentinas, ordinis Eremitarum Sancti Augustini. 10 sept.

Nicolaus, ordinis Minorum, m. Septae, supra cum Daniele. 13 oct.

Nicolaus p. Romae. 13 nov.

Nicolaus ep. Myrae. 6 dec. Eiusdem translatio, Barii. 9 mai.

Nicomedes pr. m. Romae. 15 sept.

Nicon et alii XCIX mm. Caesareae. 23 mart.

Nicon m. Antiochiae Pisidiae, supra cum Marco. 28 sept.

Nicon monachus in Armenia. 26 nov.

Nicostratus et Antiochus tribuni cum aliis militibus, mm. Caesareae. 21 mai.

Nicostratus m. Romae, supra cum Claudio. 7 iul.

Nicostratus m. Romae, supra cum Claudio. 8 nov.

Nilammon reclusus, Geris. 6 ian.

Nilus ep. Tyri in Phoenicia m., infra cum Tyrannione. 20 feb.

Nilus ep. Aegyptius, m. in Palaestina, infra cum Peleo. 19 sept.

Nilus ab. in monasterio Cryptae Ferratae. 26 sept.

Nilus ab. Constantinopoli. 12 nov.

Nimmia m. Augustae Vindelicorum, supra cum Hilaria. 12 aug.

Ninianus ep. in Scotia. 16 sept.

Nominanda m. Romae, supra cum Donata. 31 dec.

Nonna. 5 aug.

Nonnosus ab. in monte Soracte. 2 sept.

Nonnus ep. Edessae. 2 dec.

Norbertus ep. Magdeburgensis, fundator ordinis Praemonstratensis. 6 iun.

Nostrianus ep. Neapolitanus. 14 feb.

Novatus, Romae. 20 iun.

Numerianus ep. Trevirensis. 5 iul.

Numidicus pr. et alii plurimi in Africa. 9 aug.

Nunilo et Alodia vv. mm. Oscae. 22 oct.

Nympha v., infra cum Tryphone. 10 nov.

Nymphodora m. Nicaeae, infra cum Theuseta. 13 mart.

Nymphodora v. m. in Bithynia, supra cum Menodora. 10 sept.

O

Obdulia v. Toleti. 5 sept.

Oceanus m., infra cum Theodoro. 4 sept.

Octavianus archidiac. et multa milia martyrum, Carthagine. 22 mart.

Octavius, Solutor et Adventor mm. Taurini. 20 nov.

Odilo ab. Cluniacensis, Silviniaci. 1 ian.

Odo ep. Urgellensis. 7 iul.

Odo ab. Cluniacensis, Turonis. 18 nov.

Olavus rex Norvegiae m. 29 iul.

Oliva v. Anagniae. 3 iun.

Ollegarius archiep. Tarraconensis, Barcinone. 6 mart.

Olympiades m. in Perside, supra cum Maximo. 15 april.

Olympiades m. Ameriae. 1 dec.

Olympias vidua, Constantinopoli. 17 dec.

Olympius ep. conf. in Thracia. 12 iun.

Olympius tribunus m. Romae, infra cum Symphronio. 26 iul., 25 aug. et 8 dec.

Onesimus ep. Ephesinus, m. Romae. 16 feb.

Onesiphorus, apostolorum discipulus, et Porphyrius mm. in Hellesponto. 6 sept.

Onuphrius anachoreta, in Aegypto. 12 iun.

Optatianus ep. Brixiensis. 14 iul.

Optatus m. supra in Caesaraugustanis mm. 16 april.

Optatus ep. Milevitanus. 4 iun.

Optatus ep. Autisiodorensis. 31 aug.

Orentius et Patientia mm. Oscae. 1 mai.

Orentius, Heros, Pharnacius, Firminus, Firmus, Cyriacus et Longinus milites, mm. Satalis in Armenia. 24 iun.

Orestes m. Tyanae. 9 nov.

Orestes m. in Armenia, supra cum Eustratio. 13 dec.

Oriculus et socii mm. 18 nov.

Orientius ep. Auscii. 1 mai.

Orontius m. Ebreduni, infra cum Vincentio. 22 ian.

Osee et Aggaeus prophetae. 4 iul.

Osmundus ep. in Anglia. 4 dec.

Ostianus pr. Vivariensis. 30 iun.

Oswaldus rex Angliae. 5 aug.

Othilia v. Argentoratensis. 13 dec.

Othmarus ab. 16 nov.

Otho, ordinis Minorum, m. Marochii, supra cum Berardo. 16 ian.

Otho ep. Bambergensis. 2 iul.

P

Pachomius ab. in Aegypto. 14 mai.

Pachomius ep. m. Alexandriae, supra cum Fausto. 26 nov.

Pacianus ep. Barcinonensis. 9 mart.

Pacificus, ordinis Minorum, Septempedae. 25 sept.

Palaemon ab. in Thebaide. 11 ian.

Palatias et Laurentia mm. Anconae. 8 oct.

Palatinus m. Antiochiae, infra cum Syco. 30 mai.

Palladia m., infra cum Susanna. 24 mai.

Palmatius consul cum uxore, filiis et XLII de domo sua, mm. Romae, supra cum Calepodio. 10 mai.

Palmatius et socii mm. Treviris. 5 oct.

Pammachius pr. Romae. 30 aug.

Pamphilus ep. Valvensis, Corfinii. 28 april.

Pamphilus pr. et alii mm. Caesareae. 1 iun.

Pamphilus ep. Capuanus. 7 sept.

Pamphilus m. Romae. 21 sept.

Pancharius m. Nicomediae. 19 mart.

Pancratius ep. Tauromenii m. 3 april.

Pancratius m. Romae. 12 mai.

Pantaenus, Alexandriae. 7 iul.

Pantagapes m., supra cum Diomede. 2 sept.

Pantagathus ep. Viennensis. 17 april.

Pantaleon medicus, m. Nicomediae. 27 iul.

Panteleemon m. Vigiliis, supra cum Mauro. 27 iul.

Papa m. in Lycaonia. 16 mart.

Paphnutius m. Hierosolymis. 19 april.

Paphnutius ep. in Aegypto. 11 sept.

Paphnutius et socii mm. in Aegypto. 24 sept.

Papias et Maurus milites mm. Romae. 29 ian.

Papias ep. Hierapolitanus. 22 feb.

Papias m. in Aegypto, infra cum Victorino. 25 feb.

Papias, Diodorus, Conon et Claudianus mm. Perge. 26 feb.

Papias m. in Africa, infra cum Publio. 2 nov.

Papinianus et Mansuetus epp. mm. in Africa. 28 nov.

Papius m. 28 iun.

Papius m. Dyrrachii, infra cum Peregrino. 7 iul.

Papylus diac. m. Pergami, supra cum Carpo. 13 april.

Paramon et socii CCCLXXV mm. 29 nov.

Parasceve m., infra cum Photina. 20 mart.

Paris ep. Theani. 5 aug.

Parisius mon. Camaldulensis Bononiae. 11 iun.

Parmenas, unus ex VII diaconis, m. Philippis. 23 ian.

Parmenius, Helimenas et Chrysotelus presb., Lucas et Mucius diac. mm. in Persia. 22 april.

Parthenius m. Romae, supra cum Calocero. 19 mai.

Paschalis p. Romae. 14 mai.

Paschalis, ordinis Minorum, Valentiae. 17 mai.

Paschasius ep. Viennensis. 22 feb.

Paschasius diac. Romae. 31 mai.

Paschasius m. in Africa, cum Arcadio. 13 nov.

Pasicrates, Valentio et alii II mm. Dorostori. 25 mai.

Pastor, Victorinus et socii mm. Nicomediae. 29 mart.

Pastor ep. Aurelianensis. 30 mart.

Pastor pr. Romae. 26 iul.

Pastor m. Compluti, supra cum Iusto. 6 aug.

Patapius solitarius, Constantinopoli. 8 dec.

Paterius ep. Brixiensis. 21 feb.

Patermuthius, Copres et Alexander mm. Alexandriae. 9 iul.

Paternianus ep. Bononiensis. 12 iul.

Paternus ep. Abricensis. 16 april.

Paternus m. Fundis. 21 aug.

Paternus ep. Constantiensis m. 23 sept.

Paternus m. Senonensis. 12 nov.

Patiens ep. Metensis. 8 ian.

Patiens ep. Lugdunensis. 11 sept.

Patientia m. Oscae, supra cum Orentio. 1 mai.

Patritia m. Nicomediae, supra cum Macedonio. 13 mart.

Patritia v. Neapoli. 25 aug.

Patritius ep. Arvernensis. 16 mart.

Patritius ep. in Hibernia. 17 mart.

Patritius ep., Acatius, Menander et Polyaenus mm. Prusae. 28 april.

Patritius ab. Nivernis. 24 aug.

Patrobas discipulus B. Pauli, infra cum Philologo. 4 nov.

Patroclus m. Trecis. 21 ian.

Paula vidua Romana, in Bethlehem. 26 ian.

Paula v. m. Constantinopoli. 3 iun.

Paula v. m. Malacae in Hispania, supra cum Cyriaco. 18 iun.

Paula m. Damasci, infra cum Sabino. 20 iul.

Paula v. m. Carthagine, supra cum Bassa. 10 aug.

Paulillus puer in Africa, supra cum Arcadio. 13 nov.

Paulillus m. Nicomediae, supra cum Cyriaco. 19 dec.

Paulina m. Romae, supra cum Artemio. 6 iun.

Paulina m. Romae, supra cum Eusebio. 2 dec.

Paulina m. Romae, supra cum Donata. 31 dec.

Paulinus ep. Brixiensis. 29 april.

Paulinus m. Coloniae. 4 mai.

Paulinus m. Tuderti, supra cum Felicissimo. 26 mai.

Paulinus ep. Nolanus. 22 iun.

Paulinus ep. Lucensis et socii mm. 12 iul.

Paulinus ep. Trevirensis, m. in Phrygia. 31 aug.

Paulinus ep. Eboracensis. 10 oct.

Paulinus ep. Capuanus. 10 oct.

Paulus eremita, in Thebaide. 10 et 15 ian.

Paulus, Gerontius, Ianuarius, Saturninus, Successus, Iulius, Catus, Pia et Germana mm. in Africa. 19 ian.

Paulus ep. Tricastinorum. 1 feb.

Paulus, Lucius et Cyriacus mm. Romae. 8 feb.

Paulus ep. Virodunensis. 8 feb.

Paulus, Heraclius, Secundilla et Ianuaria mm. in Portu Romano. 2 mart.

Paulus ep. Pelusii. 7 mart.

Paulus cognomento simplex, in Thebaide. 7 mart.

Paulus m. Corinthi, supra cum Codrato. 10 mart.

Paulus m. Constantinopoli. 17 mart.

Paulus, Cyrillus, Eugenius et alii IV mm. in Syria. 20 mart.

Paulus ep. Narbonensis. 22 mart.

Paulus monachus m. Cordubae, supra cum Elia. 17 april.

Paulus m. Lampsaci, infra cum Petro. 15 mai.

Paulus m. Novioduni, supra cum Heradio. 17 mai.

Paulus m., supra cum Crescente. 28 mai.

Paulus m. Caesareae, infra cum Valente. 1 iun.

Paulus pr. et alii mm. Augustoduni, infra cum Reveriano. 1 iun.

Paulus m. Constantinopoli, supra cum Lucilliano. 3 iun.

Paulus ep. Constantinopolitanus, m. Cucusi. 7 iun.

Paulus et Cyriacus mm. Tomis. 20 iun.

Paulus m. Romae, supra cum Ioanne. 26 iun.

Paulus p. Romae. 28 iun.

Paulus ap. m. Romae, infra cum Petro. 29 iun. Eiusdem Conversio. 25 ian. Item Commemoratio. 30 iun.

Paulus m., supra cum Marco. 3 iul.

Paulus diac. m. Cordubae. 20 iul.

Paulus m. in Palaestina. 25 iul.

Paulus et Iuliana mm. Ptolemaide. 17 aug.

Paulus m. Antiochiae, supra cum Nicaea. 29 aug.

Paulus, Tatta, Sabinianus, Maximus, Rufus et Eugenius mm. Damasci. 25 sept.

Paulus m., supra cum Dionysio. 3 oct.

Paulus a Cruce, fundator Congregationis a Cruce et Passione Domini, Romae. 18 oct. et 28 april.

Paulus m. Nicaeae, supra cum Dario. 19 dec.

Paulus m. Tripoli, supra cum Luciano. 24 dec.

Pausides m. Caesareae, infra cum Timolao. 24 mart.

Pausilippus m. in Thracia, infra cum Theodoro. 15 april.

Pegasius m. in Perside, supra cum Acindyno. 2 nov.

Pelagia m., supra cum Domitio. 23 mart.

Pelagia v. m. Tarsi. 4 mai.

Pelagia v. m. Antiochiae. 9 iun.

Pelagia m. Nicopoli, supra cum Ianuario. 11 iul.

Pelagia paenitens, Hierosolymis. 8 oct.

Pelagia v. m. Antiochiae, supra cum Beronico. 19 oct.

Pelagius ep. Laodicensis. 25 mart.

Pelagius m. Cordubae. 26 iun.

Pelagius m. Constantiae. 28 aug.

Peleus ep. m. Tyri in Phoenicia, infra cum Tyrannione. 20 feb.

Peleus, Nilus et Elias epp. Aegyptii cum mm. plurimis clericis, in Palaestina. 19 sept.

Peleusius pr. m. Alexandriae. 7 april.

Pelinus ep. Brundusinus, m. Corfinii. 5 dec.

Peregrinus m. Thessalonicae, supra cum Irenaeo. 5 mai.

Peregrinus ep. Autisiodorensis m. 16 mai.

Peregrinus ep. m. in Pelignis. 13 iun.

Peregrinus m. Apolloniae, supra cum Isauro. 17 iun.

Peregrinus, Lucianus, Pompeius, Hesychius, Papius, Saturninus, Germanus et Astius ep., mm. Dyrrachii. 7 iul.

Peregrinus pr. Lugduni. 28 iul.

Peregrinus m. Romae, supra cum Eusebio. 25 aug.

Peregrinus, ordinis Servorum beatae Mariae Virginis, Forolivii. 1 mai.

Perfectus pr. m. Cordubae. 18 april.

Pergentinus et Laurentinus mm. Aretii. 3 iun.

Perpetua et Felicitas mm. Tuburbi. 6 mart. Eadem cum Revocato, Saturnino et Secundolo. 7 mart.

Perpetua beati Petri discipula, Romae. 4 aug.

Perpetuus ep. Turonensis. 8 april.

Perseveranda v. 26 iun.

Petronilla v. Romae. 31 mai.

Petronius ep. Veronensis. 6 sept.

Petronius ep. Bononiensis. 4 oct.

Petrus m. Aulonae. 3 ian.

Petrus ep. Sebastensis. 9 ian.

Petrus Urseolus, in monasterio Cuxanensi. 10 ian.

Petrus, Severus et Leucius mm. Alexandriae. 11 ian.

Petrus, ordinis Minorum, m. Marochii, supra cum Berardo. 16 ian.

Petrus Igneus cardinalis ep. Albanensis, in monasterio Vallis Umbrosae. 8 feb.

Petrus Maiumenus m. Damasci. 21 feb.

Petrus Damiani cardinalis ep. Ostiensis et Ecclesiae doctor, Faventiae. 23 feb.

Petrus, Babuci. 11 mart.

Petrus m. Nicomediae. 12 mart.

Petrus et Aphrodisius mm. in Africa. 14 mart.

Petrus, Marcianus, Iovinus, Thecla, Cassianus et alii mm. Romae. 26 mart.

Petrus diac. et Hermogenes mm. Antiochiae. 17 april.

Petrus ep. Bracarensis m. 26 april.

Petrus Armengaudius, ordinis beatae Mariae de Mercede, Tarraconae. 27 april.

Petrus, ordinis Praedicatorum, m. Mediolani. 29 april.

Petrus monachus m. Cordubae, supra cum Amatore. 30 april.

Petrus ep. Papiensis. 7 mai.

Petrus ep. Bisuntinus. 8 mai.

Petrus Regalati, ordinis Minorum, Vallisoleti. 13 mai.

Petrus, Andreas, Paulus et Dionysia mm. Lampsaci. 15 mai.

Petrus de Morono, qui fuit Caelestinus p. V. 19 mai.

Petrus exorcista, m. Romae, supra cum Marcellino. 2 iun.

Petrus pr., Wallabonsus diac., Sabinianus, Wistremundus, Habentius et Ieremias monachi, mm. Cordubae. 7 iun.

Petrus et Paulus apost. mm. Romae. 29 iun. Eorumdem basilicarum dedicatio, Romae. 18 nov. Petri Cathedra, Romae. 18 ian. Antiochiae. 22 feb. Eiusdem dedicatio ad Vincula. 1 aug.

Petrus m. Philadelphiae, supra cum Cyrillo. 1 aug.

Petrus ep. Anagninus. 3 aug.

Petrus, Iulianus et alii VIII mm. Romae. 7 aug.

Petrus m. Tomis, supra cum Marcellino. 27 aug.

Petrus, Trebis. 30 aug.

Petrus Claver, Societatis Iesu, Carthagine nova. 9 sept.

Petrus ep. Compostellanus. 10 sept.

Petrus de Arbues m., Caesaraugustae in Hispania. 17 sept.

Petrus m. in Africa, supra cum Andrea. 23 sept.

Petrus m., supra cum Dionysio. 3 oct.

Petrus ep. Damascenus m. 4 oct.

Petrus m. Hispali. 8 oct.

Petrus de Alcantara, ordinis Minorum, Arenis. 18 et 19 oct.

Petrus m. Romae, infra cum Theodosio. 25 oct.

Petrus ep. Alexandrinus m. 26 nov.

Petrus monachus m. Constantinopoli, infra cum Stephano. 28 nov.

Petrus Chrysologus, ep. Ravennae et Ecclesiae doctor. 2 et 4 dec.

Petrus Paschasius, ordinis beatae Mariae de Mercede, ep. Giennensis m., Granatae. 6 dec.

Petrus Fourier, Graii. 9 dec.

Petrus, Successus, Bassianus, Primitivus et alii XX mm. in Africa. 9 dec.

Petrus Nolascus, fundator ordinis beatae Mariae de Mercede, Barcinone. 25 dec. et 31 ian.

Phara v. Meldensis. 7 dec.

Pharnacius m. Satalis, supra cum Orentio. 24 iun.

Philadelphus m. Leontini, supra cum Alphio. 10 mai.

Philadelphus m., supra cum Diomede. 2 sept.

Philappianus m. in Africa, supra cum Feliciano. 30 ian.

Philastrius ep. Brixiensis. 18 iul.

Phileas ep., Philoromus tribunus et innumeri alii mm. Thmuis. 4 feb.

Phileas ep. m. Alexandriae, supra cum Fausto. 26 nov.

Philemon et Apollonius mm. Antinoi. 8 mart.

Philemon et Domninus mm. 21 mart.

Philemon et Apphias mm. Colossis. 22 nov.

Philetus senator, Lydia, Macedo, Theoprepides, Amphilochius et Chronides mm. 27 mart.

Philibertus ab. in Herio insula. 20 aug.

Philibertus m. in Hispania, supra cum Fabriciano. 22 aug.

Philippa m. Perge, infra cum Theodoro. 20 sept.

Philippus ep. Gortynae. 11 april.

Philippus et Iacobus apost. mm. Hierapoli et Hierosolymis. 1 mai.

Philippus Argyriensis, in Sicilia. 12 mai.

Philippus Nerius, fundator congregationis Oratorii, Romae. 26 mai.

Philippus diac. de VII primis et quatuor eius filiae, Caesareae et Ephesi. 6 iun.

Philippus m. Romae, infra in septem Fratribus. 10 iul.

Philippus, Zeno, Narseus et decem infantes mm. Alexandriae. 15 iul.

Philippus m. Nicomediae, infra cum Stratone. 17 aug.

Philippus Benitius, ordinis Servorum beatae Mariae Virginis, Tuderti. 23 aug.

Philippus m., supra cum Diomede. 2 sept.

Philippus m. Alexandriae. 13 sept.

Philippus ep., Severus pr., Eusebius et Hermes mm. Hadrianopoli. 22 oct.

Philippus ep. Firmi m. 22 oct.

Philo et Agathopus diac. Antiochiae. 25 april.

Philogonius ep. Antiochenus. 20 dec.

Philologus et Patrobas, beati Pauli discipuli. 4 nov.

Philomena v. Septempedana. 5 iul.

Philomenus m. Heracleae, supra cum Clementino. 14 nov.

Philomenus m. Ancyrae. 29 nov.

Philonilla beati Pauli discipula, Tarsi, infra cum Zenaide. 11 oct.

Philoromus tribunus m. Thmuis, supra cum Philea. 4 feb.

Philoterus m. Nicomediae. 19 mai.

Philotheus m., supra cum Domnino. 5 nov.

Phlegon apostolorum discipulus, supra cum Herodione. 8 aprilis.

Phocas m. Antiochiae. 5 mart.

Phocas ep. m. Sinope. 14 iul.

Phoebe, Corinthi. 3 sept.

Photides m., infra cum Photina. 20 mart.

Photina samaritana, Ioseph et Victor filii, Sebastianus, Anatolius, Photius, Photides, Parasceve et Cyriaca mm. 20 mart.

Photinus ep., Sanctus diac., Vetius Epagathus, Maturus, Ponticus, Biblis, Attalus, Alexander, Blandina et alii mm. Lugduni. 2 iun.

Photinus m. Nicomediae, supra cum Aniceto. 12 aug.

Photius m., supra cum Archelao. 4 mart.

Photius m., supra cum Photina. 20 mart.

Pia m. in Africa, supra cum Paulo. 19 ian.

Piato pr. m. Tornaci. 1 oct.

Pientia v. m. in pago Vilcassino, supra cum Nicasio. 11 oct.

Pierius pr. Alexandrinus, Romae. 4 nov.

Pigmenius pr. m. Romae. 24 mart.

Pinianus, Hierosolymis, supra cum Melania. 31 dec.

Pinytus ep. Gnosiae. 10 oct.

Pionius pr. et alii XV mm. Smyrnae. 1 feb.

Piperion m. Alexandriae, supra cum Candido. 11 mart.

Pirminus ep. Meldensis. 3 nov.

Pius p. V, ordinis Praedicatorum, Romae. 1 et 5 mai.

Pius p. m. Romae. 11 iul.

Placidia v. Veronae. 11 oct.

Placidus monachus, Eutychius, Victorinus. Flavia v., Donatus, Firmatus diac., Faustus et alii triginta monachi, mm. Messanae. 5 oct.

Placidus m., supra cum Anastasio. 11 oct.

Plato monachus Constantinopoli. 4 april.

Plato m. Ancyrae. 22 iul.

Platonides et alii II mm. Ascalone. 6 april.

Plautilla, Romae. 20 mai.

Plautus m. in Thracia, supra cum Eutychio. 29 sept.

Plutarchus, Serenus, Heraclides, Heron, Serenus, Rhais, Potamiaena et Marcella mm. Alexandriae. 28 iun.

Podius ep. Florentinus. 28 mai.

Poemen anachoreta in Thebaide. 27 aug.

Polius diac. m. in Mauritania, infra cum Timotheo. 21 mai.

Pollio m. in Pannonia. 28 april.

Polyaenus m. Prusae, supra cum Patritio. 28 april.

Polyaenus m. Romae, supra cum Herma. 18 aug.

Polyanus ep. m. in Africa, supra cum Nemesiano. 10 sept.

Polycarpus ep. et alii XII mm. Smyrnae. 26 ian.

Polycarpus pr. Romae. 23 feb.

Polycarpus et Theodorus mm. Antiochiae. 7 dec.

Polychronius ep. Babylonis, m. in Perside. 17 feb.

Polychronius pr. m. 6 dec.

Polyeuctus m. Melitinae. 13 feb.

Polyeuctus, Victorius et Donatus mm. Caesareae. 21 mai.

Polyxena apostolorum discipula, in Hispania, infra cum Xantippe. 23 sept.

Pompeius m. in Africa, infra cum Terentio. 10 april.

Pompeius m. Dyrrachii, supra cum Peregrino. 7 iul.

Pompeius ep. Papiensis. 14 dec.

Pomponius ep. Neapolitanus. 14 mai.

Pomposa v. m. Cordubae. 19 sept.

Pontianus m. Spoleti. 19 ian.

Pontianus m. Romae, supra cum Eusebio. 25 aug.

Pontianus p. et Hippolytus pr. mm. in Sardinia. 19 nov.

Pontianus et alii IV mm. Romae. 2 dec.

Pontianus m. Romae, infra cum Trasone. 11 dec.

Pontianus m. Catanae, infra cum Stephano. 31 dec.

Ponticus m. Lugduni, supra cum Photino. 2 iun.

Pontius diac. Carthagine. 8 mart.

Pontius m. in Gallia. 14 mai.

Poppo ab. Atrebati. 25 ian.

Porcarius ab. et alii quingenti monachi Lirinenses mm. 12 aug.

Porphyrius et Seleucus mm. Caesareae. 16 feb.

Porphyrius ep. Gazae. 26 feb.

Porphyrius m. in Umbria. 4 mai.

Porphyrius, Romae. 20 aug.

Porphyrius m. in Hellesponto, supra cum Onesiphoro. 6 sept.

Porphyrius mimus m. 15 sept.

Porphyrius m. Ephesi. 4 nov.

Portianus ab. Arvernis. 24 nov.

Possidius ep. Calamensis, Mirandulae. 16 mai.

Potamia m. Thagurae, supra cum Iulio. 5 dec.

Potamiaena v. m. Alexandriae, supra cum Plutarcho. 28 iun.

Potamion ep. m. in Aegypto. 18 mai.

Potamius et Nemesius mm. in Cypro. 20 feb.

Potentianus m. Senonis, infra cum Sabiniano. 31 dec.

Potitus m. in Sardinia. 13 ian.

Praepedigna m. Ostiae, supra cum Maximo. 18 feb.

Praesidius ep. m. in Africa, supra cum Donatiano. 6 sept.

Praetextatus ep. Rothomagensis m. 24 feb.

Praetextatus m. Romae, infra cum Trasone. 11 dec.

Pragmatius ep. Augustoduni. 22 nov.

Praxedes v. Romae. 21 iul.

Priamus m. in Sardinia, supra cum Aemilio. 28 mai.

Prilidianus puer m. Antiochiae, supra cum Babila. 24 ian.

Primianus m. in Africa, supra cum Dominico. 29 dec.

Primitiva m. Romae. 24 feb.

Primitiva v. m. Romae. 23 iul.

Primitivus m., supra in Caesaraugustanis mm. 16 april.

Primitivus m. Romae, supra cum Getulio. 10 iun.

Primitivus m. Tibure, infra cum Symphorosa. 18 iul.

Primitivus m. in Gallaecia, supra cum Facundo. 27 nov.

Primitivus m. in Africa, supra cum Petro. 9 dec.

Primus m. in Hellesponto, supra cum Cyrino. 3 ian.

Primus et Donatus diac. mm. in Africa. 9 feb.

Primus et Felicianus mm. Romae. 9 iun.

Primus, Cyrillus et Secundarius mm. Antiochiae 2 oct.

Principius ep. Suessionensis. 25 sept.

Prisca v. m. Romae. 18 ian.

Priscianus m. Romae, supra cum Evagrio. 12 oct.

Priscianus m. Caesareae, supra cum Carponio. 14 oct.

Priscilla, Romae. 16 ian.

Priscilla in Asia, supra cum Aquila. 8 iul.

Priscillianus clericus m., infra cum Prisco. 1 ian.

Priscus pr., Priscillianus et Benedicta mm. Romae. 4 ian.

Priscus, Malchus et Alexander mm. Caesareae. 28 mart.

Priscus et alii plurimi mm. Autisiodori. 26 mai.

Priscus Christi discipulus, m. Capuae. 1 sept.

Priscus ep. Capuae, Castrensis, Tammarus, Rosius, Heraclius, Secundinus, Adiutor, Marcus, Augustus, Elpidius, Canion et Vindonius, presb. in Campania, conf. 1 sept.

Priscus m. 20 sept.

Priscus, Crescens et Evagrius mm. Tomis. 1 oct.

Privatus ep. m. Gavali. 21 aug.

Privatus m. in Phrygia, supra cum Dionysio. 20 sept.

Privatus m. Romae. 28 sept.

Probus ep. Veronensis. 12 ian.

Probus ep. Reatinus. 15 mart.

Probus m. Tarsi, infra cum Tharaco. 11 oct.

Probus ep. Ravennae. 10 nov.

Probus m. in Africa, supra cum Arcadio. 13 nov.

Processus et Martinianus mm. Romae. 2 iul.

Prochorus diac. de VII, m. Antiochiae. 9 april.

Proclus et Hilarion mm. 12 iul.

Proclus ep. Constantinopolitanus. 24 oct.

Procopius conf. Constantinopoli, supra cum Basilio. 27 feb.

Procopius m. Caesareae. 8 iul.

Proculus, Ephebus et Apollonius mm. Interamnae. 14 feb.

Proculus ep. Interamnae m. 14 april.

Proculus m. Bononiae. 1 iun.

Proculus m. in Illyrico, supra cum Floro. 18 aug.

Proculus diac. m. Puteolis, supra cum Ianuario. 19 sept.

Proculus m. Augustoduni. 4 nov.

Proculus ep. m. Narniensis. 1 dec.

Proculus ep. Veronensis. 9 dec.

Proiectus m., infra cum Thyrso. 24 ian.

Proiectus ep. et Marinus mm. Arvernis. 25 ian.

Prosdocimus ep. Patavinus. 7 nov.

Prosper Aquitanus, ep. Rhegiensis. 25 iun.

Prosper ep. Aurelianensis. 29 iul.

Protasius m. Mediolani, supra cum Gervasio. 19 iun.

Protasius m. Coloniae. 4 aug.

Protasius ep. Mediolanensis. 24 nov.

Protogenes ep. Carrhis. 6 mai.

Protolicus m. Alexandriae, supra cum Basso. 14 feb.

Protus m. Aquileiae, supra cum Cantio. 31 mai.

Protus et Hyacinthus mm. Romae. 11 sept.

Protus pr. et Ianuarius diac. mm. Turribus. 25 oct.

Prudentius ep. Turiasonensis. 28 april.

Ptolomaeus ep. Nepesinus m. 24 aug.

Ptolomaeus, Lucius et alius tertius mm. Romae. 19 oct.

Ptolomaeus miles m. Alexandriae, supra cum Ammone. 20 dec.

Publia abb. Antiochiae. 9 oct.

Publius ep. Atheniensis m. 21 ian.

Publius, Iulianus, Marcellus et alii mm. in Africa. 19 feb.

Publius m., supra in Caesaraugustanis mm. 16 april.

Publius, Victor, Hermes et Papias mm in Africa. 2 nov.

Publius ep. m. in Asia, supra cum Aurelio. 12 nov.

Pudens senator, Romae. 19 mai.

Pudentiana v. Romae. 19 mai.

Pulcheria augusta v. Constantinopoli. 10 sept.

Pupulus m. Alexandriae, supra cum Caereale. 28 feb.

Pusicius m. in Perside, infra cum Simeone. 21 april.

Q

Quadragesimus subdiac. 26 oct.

Quadratus, Theodosius, Emmanuel et alii XL mm. 26 mart.

Quadratus m. Nicomediae. 7 mai.

Quadratus, apostolorum discipulus, Athenis. 26 mai.

Quadratus m. in Africa. 26 mai.

Quadratus ep. 21 aug.

Quartilla m. Surrenti, infra cum Quincto. 19 mart.

Quartus et Quinctus mm. Romae. 10 mai.

Quartus m. Romae, infra cum Xysto. 6 aug.

Quartus apostolorum discipulus. 3 nov.

Quartus m. in Africa, infra cum Victurio. 18 dec.

Quatuor Coronati: Severus, Severianus, Carpophorus et Victorianus mm. Romae. 8 nov.

Queranus ab. in Scotia. 9 sept.

Quinctianus et Irenaeus mm. in Armenia. 1 april.

Quinctianus, Lucius et Iulianus mm. in Africa. 23 mai.

Quinctianus ep. Ruthenorum. 14 iun.

Quinctianus ep. Arvernensis. 13 nov.

Quinctianus m. Catanae, infra cum Stephano. 30 dec.

Quinctilianus m. Dorostori, supra cum Maximo. 13 april.

Quinctilianus m., supra in Caesaraugustanis mm. 10 april.

Quinctilis ep. Nicomediensis m. 8 mart.

Quinctilla m. Surrenti, infra cum Quincto. 19 mart.

Quinctinus m. Augustae. 31 oct.

Quinctius, Arcontius et Donatus mm. Capuae. 5 sept.

Quinctus m. in Africa, supra cum Aquilino. 4 ian.

Quinctus, Quinctilla, Quartilla, Marcus et alii IX mm. Surrenti. 19 mart.

Quinctus m. Romae, supra cum Quarto. 10 mai.

Quinctus m. in Lucania, supra cum Hyacintho. 29 oct.

Quinctus, Simplicius et alii mm. in Africa. 18 dec.

Quinidius ep. Vasionensis. 15 feb.

Quiriacus m. Augustae Vindelicorum, supra cum Hilaria. 12 aug.

Quiriacus ep., Maximus pr., Archelaus diac. et socii mm. Ostiae. 23 aug.

Quiriacus anachoreta in Palaestina. 29 sept.

Quiricus et Iulitta mm. Tarsi. 16 iun.

Quirinus m. Romae. 25 mart.

Quirinus tribunus m. Romae. 30 mart.

Quirinus ep. Sisciensis m. 4 iun.

Quirinus m. Tibure. 4 iun.

Quirinus pr. m. in pago Vilcassino, supra cum Nicasio. 11 oct.

Quiteria v. m. in Hispania. 22 mai.

Quodvultdeus ep. Carthaginiensis, conf. Neapoli. 26 oct.

R

Radegundis regina, Pictavis. 13 aug.

Raineldis v. et socii mm. Santis. 16 iul.

Rainerius, Pisis. 17 iun.

Rainerius ep. Aquilanus. 30 dec.

Ranulphus m. Atrebatensis. 27 mai.

Rasyphus m. Romae. 23 iul.

Raymundus, ordinis Praedicatorum, Barcinone. 7 et 23 ian.

Raymundus Nonnatus, cardinalis, ordinis beatae Mariae de Mercede, Cardone. 26 et 31 aug.

Reatrius m. in Africa, supra cum Datio. 27 ian.

Redempta v. Romae, infra cum Romula. 23 iul.

Redemptus ep. Ferentini. 8 april.

Regina v. m. Augustodunensis. 7 sept.

Regulus ep. Arelatensis. 30 mart.

Regulus m. Populonii. 1 sept.

Rembertus ep. Bremensis. 4 feb.

Remedius ep. Vapingi. 3 feb.

Remigius ep. Rhemensis. 13 ian. Eius translatio. 1 oct.

Reparata v. m. Caesareae. 8oct.

Respicius m., infra cum Tryphone. 10 nov.

Restituta v. m. Neapoli. 17 mai.

Restituta v., m. cum aliis multis, Sorae. 27 mai.

Restitutus m. Romae. 29 mai.

Restitutus m. in Hispania, supra cum Crispulo. 10 iun.

Restitutus, Donatus, Valerianus, Fructuosa et alii XII mm. Antiochiae. 23 aug.

Restitutus ep. Carthaginiensis m. 9 dec.

Reverianus ep., Paulus pr. et alii X mm. Augustoduni. 1 iun.

Revocata m., infra cum Saturnino. 6 feb.

Revocatus m. Smyrnae, infra cum Vitale. 9 ian.

Revocatus m. Tuburbi, supra cum Perpetua. 7 mart.

Rhais catechumena, m. Alexandriae, supra cum Plutarcho. 28 iun.

Richardus rex Anglorum, Lucae. 7 feb.

Richardus ep. Cicestrensis, in Anglia. 3 april.

Richardus ep. Andriae. 9 iun.

Richarius pr. in monasterio Centula. 26 april.

Rigobertus ep. Rhemensis. 4 ian.

Ripsimis et sociae vv. mm. in Armenia. 29 sept.

Rita vidua, ordinis Eremitarum Sancti Augustini, Cassiae. 22 mai.

Rixius Varus m., supra cum Lucia. 6 iul.

Robertus ab. monasterii Casae Dei. 17 april.

Robertus primus ab. Cistercii, in monasterio Molismensi. 29 april.

Robertus ab. Cisterciensis, in Anglia. 7 iun.

Robustianus m. Mediolani. 24 mai.

Robustianus et Marcus mm. 31 aug.

Rochus, in Monte Pessulano. 16 aug.

Rodopianus m. Aphrodisiae, supra cum Diodoro. 3 mai.

Rogatianus m. Nannete, supra cum Donatiano. 24 mai.

Rogatianus pr. et Felicissimus mm. in Africa. 26 oct.

Rogatianus m. in Africa, supra cum Castore. 28 dec.

Rogatus m. in Africa, infra cum Zotico. 12 ian.

Rogati duo mm. in Africa, infra cum Cyrillo. 8 mart.

Rogatus, Successus et alii XVI mm. in Africa. 28 mart.

Rogatus m. Africa, supra cum Aresio. 10 iun.

Rogatus monachus m. Carthagine, supra cum Liberato. 17 aug.

Rogatus m. Romae, supra cum Lucio. 1 dec.

Rogellus et Servusdei mm. Cordubae. 16 sept.

Romana v. Tuderti. 23 feb.

Romanus ab. Lugduni. 28 feb.

Romanus ab. in pago Autisiodorensi. 22 mai.

Romanus miles m. Romae. 9 aug.

Romanus ep. Autisiodorensis m. 6 oct.

Romanus ep. Rothomagensis. 23 oct.

Romanus et puer Barula mm. Antiochiae. 18 nov.

Romanus pr. in castro Blavio. 24 nov.

Romaricus ab. Luxoviensis. 8 dec.

Romualdus anachoreta, pater monachorum Camaldulensium, Ravennae. 19 iun. et 7 feb.

Romula, Redempta et Herundo vv. Romae. 23 iul.

Romulus m. Concordiae, supra cum Donato. 17 feb.

Romulus m. Caesareae, infra cum Timolao. 24 mart.

Romulus et Secundus fratres, mm. in Mauritania. 24 mart.

Romulus ep. et socii mm. Fesulis. 6 iul.

Romulus m. 5 sept.

Rosa a Sancta Maria v., Limae. 26 et 30 aug.

Rosa v. Viterbii. 4 sept.

Rosalia v. Panormi. 4 sept. Eius inventio. 15 iul.

Rosius in Campania, supra cum Prisco. 1 sept.

Rosula m. in Africa, supra cum Crescentiano. 14 sept.

Rudericus pr. et Salomon mm. Cordubae. 13 mart.

Rufillus ep. Foropompilii. 18 iul.

Rufina et Secunda vv. mm. Romae. 10 iul.

Rufina v. m. Hispali, supra cum Iusta. 19 iul.

Rufina, Caesareae, infra cum Theodoto. 31 aug.

Rufinianus m., infra cum Rufino. 9 sept.

Rufinus m. Romae, supra cum Macario. 28 feb.

Rufinus m. in Africa, supra cum Epiphanio. 7 april.

Rufinus m. Suessione, infra cum Valerio. 14 iun.

Rufinus et Martia mm. Syracusis. 21 iun.

Rufinus m. Assisii. 30 iul.

Rufinus ep. Marsorum et socii mm. 11 aug.

Rufinus, Mantuae. 19 aug.

Rufinus ep. Capuanus. 26 aug.

Rufinus, Silvanus et Vitalicus pueri mm. Ancyrae. 4 sept.

Rufinus et Rufinianus mm. 9 sept.

Rufinus, Marcus, Valerius et socii mm. in Africa. 16 nov.

Rufus m. Melitinae, supra cum Hermogene, 19 april.

Rufus m. Philadelphiae, supra cum Cyrillo. 1 aug.

Rufus ep. Capuanus m. 27 aug.

Rufus et Carpophorus mm. Capuae. 27 aug.

Rufus m. Damasci, supra cum Paulo. 25 sept.

Rufus ep. Metensis. 7 nov.

Rufus ep. Avenionensis. 12 nov.

Rufus apostolorum discipulus. 21 nov.

Rufus, m. cum sua familia, Romae. 28 nov.

Rufus et Zosimus mm. Philippis. 18 dec.

Rumoldus ep. Dublinensis, m. Mechliniae. 1 iul.

Rupertus ep. Salisburgensis. 27 mart.

Rustica m. Romae, supra cum Donata. 31 dec.

Rusticus m. Veronae, supra cum Firmo. 9 aug.

Rusticus subdiac. m. Carthagine, supra cum Liberato. 17 aug.

Rusticus ep. Arvernensis. 24 sept.

Rusticus pr. m. Parisiis, supra cum Dionysio. 9 oct.

Rusticus ep. Trevirensis. 14 oct.

Rusticus ep. Narbonensis. 26 oct.

Rutilius m. in Africa. 2 aug.

Rutilus et socii mm. in Pannonia. 4 iun.

Rutulus m. in Africa, supra cum Lucio. 18 feb.

S

Sabas et alii plures Gothi mm. in Cappadocia. 12 april.

Sabas dux militum et LXX socii mm. Romae. 24 april.

Sabbas ab., Mutalae. 5 dec.

Sabbatius m. Antiochiae, infra cum Trophimo. 19 sept.

Sabel m. Chalcedone, supra cum Manuele. 17 iun.

Sabina m. Romae. 29 aug.

Sabina v. in pago Tricassino. 29 aug.

Sabina m. Abulae, infra cum Vincentio. 27 oct.

Sabinianus m. in territorio Tricassino. 29 ian.

Sabinianus monachus m. Cordubae, supra cum Petro. 7 iun.

Sabinianus m. Damasci, supra cum Paulo. 25 sept.

Sabinianus ep. et Potentianus mm. Senonis. 31 dec.

Sabinus m., supra cum Donato. 25 ian.

Sabinus ep. Canusii. 9 feb.

Sabinus m. Hermopoli. 13 mart.

Sabinus Pictaviensis. 11 iul.

Sabinus, Iulianus, Maximus, Macrobius, Cassia, Paula et alii X mm. Damasci. 20 iul.

Sabinus ep. Placentinus. 11 dec.

Sabinus ep., Exuperantius et Marcellus diac., Venustianus et alii mm. Spoleti. 30 dec.

Sacerdos ep. Lemovicensis, in territorio Petragoricensi. 4 mai.

Sacerdos ep. Saguntinus. 5 mai.

Sacerdos ep. Lugdunensis. 12 sept.

Sadoth ep. et alii CXXVIII mm. in Perside. 25 feb.

Sagar ep. Laodiceae m. 6 oct.

Salaberga abb. Lauduni. 22 sept.

Sallustia m. Romae, supra cum Caereale. 14 sept.

Sallustianus, in Sardinia. 8 iun.

Salomon m. Cordubae, supra cum Ruderico. 13 mart.

Salomon ep. Genuensis. 28 sept.

Salutaris archidiac. m. Carthagine, supra cum Eugenio. 13 iul.

Salvinus ep. Veronensis. 12 oct.

Salvius m. in Africa. 11 ian.

Salvius ep. Ambianensis m. 11 ian.

Salvius ep. Engolismensis et Superius mm. Valencenis. 26 iun.

Salvius ep. Albigensis. 10 sept.

Samonas m. Edessae, supra cum Guria. 15 nov.

Sampson pr. Constantinopoli. 27 iun.

Sampson ep. in Britannia minore. 28 iul.

Samuel m. Caesareae, supra cum Elia. 16 feb.

Samuel propheta in Iudaea. 20 aug.

Samuel, ordinis Minorum, m. Septae, supra cum Daniele. 13 oct.

Sancius m. Cordubae. 5 iun.

Sanctinus ep. Meldensis. 22 sept.

Sanctus diac. m. Lugduni, supra cum Photino. 2 iun.

Sandalus m. Cordubae. 3 sept.

Sarbelius et Barbea mm. Edessae. 29 ian.

Sarmata m. in Thebaide. 11 oct.

Saturianus m. in Africa, supra cum Martiniano. 16 oct.

Saturnina v. m. Atrebati. 4 iun.

Saturninus m. in Africa, supra cum Paulo. 19 ian.

Saturninus, Thyrsus et Victor mm. Alexandriae. 31 ian.

Saturninus, Theophilus et Revocata mm. 6 feb.

Saturninus pr., Dativus, Felix, Ampelius et socii mm. in Africa. 11 feb.

Saturninus, Castulus, Magnus et Lucius mm. Interamnae. 15 feb.

Saturninus m. Adrumeti, infra cum Verulo. 21 feb.

Saturninus m. Tuburbi, supra cum Perpetua. 7 mart.

Saturninus et alii IX mm. in Africa. 22 mart.

Saturninus ep. Veronensis. 7 aprilis.

Saturnini quatuor, supra in Caesaraugustanis mm. 16 april.

Saturninus, Neopolus, Germanus et Caelestinus mm. Romae. 2 mai.

Saturninus m. Dyrrachii, supra cum Peregrino. 7 iul.

Saturninus m. in Portu Romano, supra cum Martiale. 22 aug.

Saturninus m. Capuae, supra cum Marcello. 6 oct.

Saturninus et Lupus mm. 14 oct.

Saturninus, Nereus et alii CCCLXV mm. 16 oct.

Saturninus m. Caralis. 30 nov.

Saturninus m. Antiochiae, supra cum Basileo. 27 oct.

Saturninus senex et Sisinius diac. mm. Romae. 29 nov.

Saturninus ep. Tolosanus m. 29 nov.

Saturninus m. Romae, supra cum Irenaeo. 15 dec.

Saturninus m. in Creta, infra cum Theodulo. 23 dec.

Saturninus m. in Africa, supra cum Dominico. 29 dec.

Saturus m. in Africa, supra cum Armogaste. 29 mart.

Satyrus m. in Achaia. 12 ian.

Satyrus, Mediolani. 17 sept.

Saula v. m. Coloniae, supra cum Martha. 20 oct.

Savina matrona Mediolani. 30 ian.

Savinus et Cyprianus mm. Brixiae. 11 iul.

Scholastica v. in monte Cassino. 10 feb.

Scillitani mm., Carthagine: Speratus, Narzales, Cythinus, Veturius, Felix, Acyllinus, Laetantius, Ianuaria, Generosa, Vestina, Donata et Secunda. 17 iul.

Scubiculus diac. m. in pago Vilcassino, supra cum Nicasio. 11 oct.

Sebastia m. Sirmii, supra cum Innocentio. 4 iul.

Sebastiana m. Heracleae. 16 sept.

Sebastianus m. Romae. 20 ian.

Sebastianus m. in Armenia, supra cum Dionysio. 8 feb.

Sebastianus m., supra cum Photina. 20 mart.

Sebbus rex Angliae. 29 aug.

Secunda v. m. Romae, supra cum Rufina. 10 iul.

Secunda m. Carthagine, supra in Scillitanis mm. 17 iul.

Secunda v. m. Tuburbi, supra cum Maxima. 30 iul.

Secundarius m. Antiochiae, supra cum Primo. 2 oct.

Secundianus m. Concordiae, supra cum Donato. 17 feb.

Secundianus, Marcellianus et Verianus mm. in Tuscia. 9 aug.

Secundilla m. in Portu Romano, supra cum Paulo. 2 mart.

Secundina v. m. Anagniae. 15 ian.

Secundinus m. in Africa, supra cum Lucio. 18 feb.

Secundinus m. Adrumeti, infra cum Verulo. 21 feb.

Secundinus ep. m. Cirthae, supra cum Agapio. 29 april.

Secundinus m. Cordubae. 21 mai.

Secundinus ep. m. Sinuessae, supra cum Casto. 1 iul.

Secundinus in Campania, supra cum Prisco. 1 sept.

Secundolus m. Tuburbi, supra cum Perpetua. 7 mart.

Secundus m. in Africa, supra cum Epicteto. 9 ian.

Secundus m. in Mauritania, supra cum Romulo. 24 mart.

Secundus m. Astensis. 29 mart.

Secundus ep. Abulensis, infra cum Torquato. 15 mai.

Secundus pr. et alii mm. Alexandriae. 21 mai.

Secundus m. Ameriae. 1 iun.

Secundus m. Synnadae, supra cum Democrito. 31 iul.

Secundus m. Novocomi, supra cum Carpophoro. 7 aug.

Secundus miles m. Albintimelii. 26 aug.

Secundus, Fidentinus et Varicus mm. in Africa. 15 nov.

Secundus m. Nicaeae, supra cum Dario. 19 dec.

Secundus m. Nicomediae, supra cum Cyriaco. 19 dec.

Secundus m. in Africa, supra cum Dominico. 29 dec.

Securus m. in Africa, infra cum Severo. 2 dec.

Sedopha m. Tomis, supra cum Marino. 5 iul.

Selesius m. Alexandriae, supra cum Hieronide. 12 sept.

Seleucus m. Caesareae, supra cum Porphyrio. 16 feb.

Seleucus, in Syria. 24 mart.

Senator ep. Mediolanensis. 28 mai.

Senator, Albani. 26 sept.

Sennen m. Romae, supra cum Abdon. 30 iul.

Septem Dormientes, Ephesi: Maximianus, Malchus, Martinianus, Dionysius, Ioannes, Serapion et Constantinus. 27 iul.

Septem Fratres, Romae: Ianuarius, Felix, Philippus, Silvanus, Alexander, Vitalis et Martialis. 10 iul.

Septimus monachus m. Carthagine, supra cum Liberato. 17 aug.

Septimus lector m. Venusiae, supra cum Felice. 24 oct.

Sequanus pr. Lingonensis. 19 sept.

Seraphina, in civitate Mamiensi. 29 iul.

Seraphinus, ordinis Minorum Capuccinorum, Asculi. 12 oct.

Serapia v. m. Romae. 29 iul. Eiusdem translatio, Romae. 3 sept.

Serapion m. in Aegypto, infra cum Victorino. 25 feb.

Serapion m. Alexandriae, supra cum Caereale. 28 feb.

Serapion ep. Thmueos, Alexandriae. 21 mart.

Serapion lector m. Pentapoli, infra cum Theodoro. 26 mart.

Serapion m. 13 iul.

Serapion, Ephesi, supra in septem Dormientibus. 27 iul.

Serapion m. Romae, supra cum Herma. 18 aug.

Serapion m. Tomis, supra cum Marcellino. 27 aug.

Serapion m. Alexandriae, supra cum Hieronide. 12 sept.

Serapion ep. Antiochenus. 30 oct.

Serapion m. Alexandriae. 14 nov.

Serapion, ordinis beatae Mariae de Mercede, m. Algariae. 14 nov.

Serena, Romae. 16 aug.

Sereni duo mm. Alexandriae, supra cum Plutarcho. 28 iun.

Sergius m. Caesareae. 24 feb.

Sergius m. Vigiliis, supra cum Mauro. 27 iul.

Sergius p. Romae. 9 sept.

Sergius et Bacchus mm. Augustae Euphratesiae. 7 oct.

Serotina m. Romae, supra cum Donata. 31 dec.

Servandus et Germanus mm. in Hispania. 23 oct.

Servatius ep. Tungrensis, Traiecti. 13 mai.

Servilianus m. Romae, infra cum Sulpicio. 20 april.

Servilius m. in Istria, infra cum Zoello. 24 mai.

Servulus m. Adrumeti, infra cum Verulo. 21 feb.

Servulus, Romae. 23 dec.

Servus subdiac. m. Carthagine, supra cum Liberato. 17 aug.

Servus m. Tuburbi. 7 dec.

Servusdei monachus m. Cordubae, supra cum Gumesindo. 13 ian.

Servusdei m. Cordubae, supra cum Rogello. 16 sept.

Severa v. Treviris. 20 iul.

Severianus et Aquila mm. Caesareae. 23 ian.

Severianus ep. Scythopoli m. 21 feb.

Severianus m. Nicomediae, infra cum Victore. 20 april.

Severianus miles m. Sebaste. 9 sept.

Severianus m. Romae, supra in quatuor Coronatis. 8 nov.

Severinus ep. Neapolitanus. 8 ian.

Severinus ab. in Norico. 8 ian.

Severinus ab. Agaunensis, in castro Nantoniensi. 11 feb.

Severinus ep. Septempedanus. 8 iun.

Severinus m., supra cum Lucia. 6 iul.

Severinus m. Novocomi, supra cum Carpophoro. 7 aug.

Severinus ep. Coloniensis, Burdigalae. 23 oct.

Severinus monachus Tibure. 1 nov.

Severinus, Exuperius et Felicianus mm. Viennae. 19 nov.

Severinus monachus Parisiis. 27 nov.

Severinus ep. Trevirensis. 21 dec.

Severus m. Alexandriae, supra cum Petro. 11 ian.

Severus ep. Ravennae. 1 feb.

Severus pr. in provincia Valeriae. 15 feb.

Severus ep. Neapolitanus. 30 april.

Severus pr. Viennensis. 8 aug.

Severus et Memnon centurio mm. in Thracia. 20 aug.

Severus pr. Urbeveteri. 1 oct.

Severus ep. Trevirensis. 15 oct.

Severus pr. m. Hadrianopoli, supra cum Philippo. 22 oct.

Severus ep. Barcinonensis m. 6 nov.

Severus m. Romae, supra in quatuor Coronatis. 8 nov.

Severus, Securus, Ianuarius et Victorinus mm. in Africa. 2 dec.

Severus m. Alexandriae, supra cum Mansueto. 30 dec.

Sextus m. Catanae, infra cum Stephano. 31 dec.

Sidonius ep. Arvernensis. 23 aug.

Sidronius m. Senonensis. 11 iul.

Sigismundus rex Burgundiae, m. Seduni. 1 mai.

Silas apostolorum discipulus, in Macedonia. 13 iul.

Silvanus ep. et alii II mm. Emesae in Phoenicia. 6 feb.

Silvanus ep. in Campania. 10 feb.

Silvanus m. in Africa, supra cum Lucio. 18 feb.

Silvanus ep. Tyri in Phoenicia m., infra cum Tyrannione. 20 feb.

Silvanus m. in Africa, supra cum Cyrillo. 8 mart.

Silvanus ep. Gazae et alii mm. 4 mai.

Silvanus m. Romae. 5 mai.

Silvanus m. in Istria, infra cum Zoello. 24 mai.

Silvanus m. Romae, supra in septem fratribus. 10 iul.

Silvanus m. in Pisidia, supra cum Bianore. 10 iul.

Silvanus puer m. Ancyrae, supra cum Rufino. 4 sept.

Silvanus, Bituricis. 22 sept.

Silvanus m., supra cum Domnino. 5 nov.

Silvanus ep. Troade. 2 dec.

Silverius p. m. in insula Pontia. 20 iun.

Silvester ep. Cabillonensis. 20 nov.

Silvester ab., pater monachorum Silvestrinorum, Fabriani. 26 nov.

Silvester p. Romae. 31 dec.

Silvinus ep. Tolosanus, in pago Tarvanensi. 17 feb.

Silvinus ep. Veronensis. 12 sept.

Silvinus ep. Brixiensis. 28 sept.

Silvius m. Alexandriae, supra cum Aratore. 21 april.

Simeon stylita, monachus Antiochiae. 5 ian.

Simeon ep. Hierosolymitanus m. 18 feb.

Simeon puer m. Tridenti. 24 mart.

Simeon ep. Seleuciae, centum epp. et clerici, Abdechalas et Ananias presb., Usthazanes, et Pusicius cum filia sua v., mm. in Perside. 21 april.

Simeon monachus, Treviris. 1 iun.

Simeon cognomento salus, Emesae. 1 iul.

Simeon monachus in agro Mantuano. 26 iul.

Simeon stylita iunior. 3 sept.

Simeon senex propheta. 8 oct.

Similianus ep. Nannetensis. 16 iun.

Simitrius pr. et alii XXII mm. Romae. 26 mai.

Simon et Thaddaeus apost. mm. in Perside. 28 oct.

Simplicianus ep. Mediolanensis. 16 aug.

Simplicianus m. Catanae, infra cum Stephano. 31 dec.

Simplicius p. Romae. 2 mart.

Simplicius senator et LXIX de familia sua, mm. Romae, supra cum Calepodio. 10 mai.

Simplicius ep. Fausinae m. 15 mai.

Simplicius ep. Augustodunensis. 24 iun.

Simplicius, Faustinus et Beatrix mm. Romae. 29 iul.

Simplicius, Constantius et Victorinus mm. apud Marsos. 26 aug.

Simplicius m. Romae, supra cum Claudio. 8 nov.

Simplicius ep. Veronensis. 20 nov.

Simplicius m. in Africa, supra cum Quincto. 18 dec.

Sindimius m. Nicomediae, supra cum Cyriaco. 19 dec.

Sindulphus, Rhemis. 20 oct.

Sindulphus ep. Viennensis. 10 dec.

Sirenus monachus m. Sirmii. 23 feb.

Siricius m. Adrumeti, infra cum Verulo. 21 feb.

Siricius p. Romae. 26 nov.

Siridion ep. 2 ian.

Sisenandus levita m. Cordubae. 16 iul.

Sisinius diac., Diocletius et Florentius mm. Auximi. 11 mai.

Sisinius, Martyrius et Alexander mm. in agro Tridentino. 29 mai.

Sisinius m. Cyzici. 23 nov.

Sisinius diac. m. Romae, supra cum Saturnino. 29 nov.

Siviardus ab. apud Cenomanos. 1 mart.

Smaragdus m. Romae, supra cum Cyriaco. 16 mart. et 8 aug.

Sobel Aegyptius m., supra cum Cantidio. 5 aug.

Socrates et Dionysius mm. 19 april.

Socrates et Stephanus mm. in Britannia. 17 sept.

Solemnius ep. Carnutensis. 25 sept.

Solochanus et socii milites mm. Chalcedone. 17 mai.

Solutor m. Ravennae, infra cum Valentino. 13 nov.

Solutor miles m. Taurini, supra cum Octavio. 20 nov.

Sopatra v. Constantinopoli, supra cum Eustolia. 9 nov.

Sophia v. m. Firmi. 30 april.

Sophia et Irene mm. 18 sept.

Sophia vidua, Romae. 30 sept.

Sophonias propheta, in Iudaea. 3 dec.

Sophronius ep. Hierosolymitanus. 11 mart.

Sophronius ep. in Cypro. 8 dec.

Sosipater, beati Pauli discipulus, Beroeae. 25 iun.

Sosius diac. m. Puteolis. 23 sept. Idem, supra cum Ianuario. 19 sept.

Sostenaeus et Uguccio, ex septem fundatoribus Servorum beatae Mariae Virginis, in monte Senario. 3 mai.

Sosthenes et Victor mm. Chalcedone. 10 sept.

Sosthenes, beati Pauli discipulus, Corinthi. 28 nov.

Soter p. m. Romae. 22 april.

Soteris v. m. Romae. 10 feb.

Sozon m. Pompeiopoli. 7 sept.

Speciosus monachus Romae. 15 mart.

Speratus m. Carthagine, supra in Scillitanis mm. 17 iul.

Spes ab. Nursiae. 28 mart.

Spes v. m. Romae, supra cum Fide. 1 aug.

Speusippus, Eleusippus, Meleusippus et Leonilla mm. Lingonis. 17 ian.

Spiridion ep. in Cypro, conf. 14 dec.

Stachis ep. Constantinopolitanus. 31 oct.

Stacteus m. Tibure, infra cum Symphorosa. 18 iul.

Stacteus m. Romae. 28 sept.

Stanislaus ep. Cracoviensis m. 7 mai.

Stanislaus Kostka, Societatis Iesu, Romae. 15 aug.

Stephanus ab. Mureti. 8 feb.

Stephanus ep. Lugdunensis. 13 feb.

Stephanus ab. Reate. 13 feb.

Stephanus m. in Aegypto, infra cum Victore. 1 april.

Stephanus ab. Cisterciensis. 17 april.

Stephanus ep. Antiochenus m. 25 april.

Stephanus m. Tarsi, supra cum Castore. 27 april.

Stephanus p. m. Romae. 2 aug.

Stephanus subdiac. m. Romae, infra cum Xysto. 6 aug.

Stephanus ab. m. una cum ducentis monachis, Burgis. 6 aug.

Stephanus Hungarorum rex, Albae. 15 aug. et 2 sept.

Stephanus m. in Britannia, supra cum Socrate. 17 sept.

Stephanus m. in Hispania, supra cum Honorio. 21 nov.

Stephanus m. Antiochiae, supra cum Marco. 22 nov.

Stephanus iunior, Basilius, Petrus, Andreas, et socii CCCXXXIX monachi mm. Constantinopoli. 28 nov.

Stephanus m. in Africa, supra cum Claudio. 3 dec.

Stephanus protomartyr, Hierosolymis. 26 dec. Eius translatio, Romae. 7 mai. Eiusdem et Gamalielis, Nicodemi atque Abibonis inventio. 3 aug.

Stephanus, Pontianus, Attalus, Fabianus, Cornelius, Sextus, Flos, Quinctianus, Minervinus et Simplicianus mm. Catanae. 31 dec.

Stercatius m. Emeritae, infra cum Victore. 24 iul.

Straton, Philippus et Eutychianus mm. Nicomediae. 17 aug.

Straton m. 9 sept.

Straton m. Alexandriae, supra cum Hieronide. 12 sept.

Stratonicus m. Singiduni, supra cum Hermylo. 13 ian.

Sturmius ab. Fuldensis. 17 dec.

Stylianus anachoreta Hadrianopoli. 26 nov.

Styriacus m. Sebaste, supra cum Carterio. 2 nov.

Successus m. in Africa, supra cum Paulo. 19 ian.

Successus m. in Africa, supra cum Rogato. 28 mart.

Successus m., supra in Caesaraugustanis mm. 16 april.

Successus m. in Africa, supra cum Petro. 9 dec.

Suitbertus ep. Werdensis. 1 mart.

Sulpicius Pius, ep. Bituricensis. 17 ian.

Sulpicius Severus, ep. Bituricensis. 29 ian.

Sulpicius et Servilianus mm. Romae. 20 april.

Superius m. Valencenis, supra cum Salvio. 26 iun.

Suranus ab. 24 ian.

Susanna, Marciana et Palladia mm. cum filiis. 24 mai.

Susanna v. m. Romae. 11 aug.

Susanna et Martha mm. 20 sept.

Swithunus ep. Wintoniensis. 2 iul.

Syagrius ep. Augustodunensis. 27 aug.

Sycus et Palatinus mm. Antiochiae. 30 mai.

Sylvia, Romae. 3 nov.

Symmachus p. Romae. 19 iul.

Symphorianus m. Romae, supra cum Claudio. 7 iul.

Symphorianus m. Augustoduni. 22 aug.

Symphorianus m. Romae, supra cum Claudio. 8 nov.

Symphorosa m. in Campania, supra cum Aristone. 2 iul.

Symphorosa et septem eius filii, Crescens, Iulianus, Nemesius, Primitivus, Iustinus, Stacteus et Eugenius, mm. Tibure. 18 iul.

Symphronius m. in Africa, supra cum Felice. 3 feb.

Symphronius, Olympius, Theodulus et Exuperia mm. Romae. 26 iul. Eorum translatio, Romae, supra cum Nemesio. 25 aug. Itemque inventio, Romae. 8 dec.

Syncletica, Alexandriae. 5 ian.

Synesius et Theopompus mm. 21 mai.

Synesius, lector m. Romae. 12 dec.

Syntyche, Philippis. 22 iul.

Syrus ep. Genuensis. 29 iun.

Syrus ep. Papiensis. 8 dec.

T

Tammarus in Campania, supra cum Prisco. 1 sept.

Tarbula m. in Perside. 22 april.

Tatiana m. Romae. 12 ian.

Tatianus diac. m. Aquileiae, supra cum Hilario. 16 mart.

Tatianus m. Meri, supra cum Macedonio. 12 sept.

Tatio m. in Isauria. 24 aug.

Tatta m. Damasci, supra cum Paulo. 25 sept.

Taurinus ep. Ebroicensis. 11 aug.

Taurion m. Amphipoli, supra cum Aucto. 7 nov.

Telesphorus p. m. Romae. 5 ian.

Terentianus ep. Tudertinus m. 1 sept.

Terentius, Africanus, Pompeus et socii mm. in Africa. 10 april.

Terentius ep. Iconii m. 21 iun.

Terentius m. Tuderti, supra cum Fidentio. 27 sept.

Teresia v., ordinis Carmelitarum, Abulae. 15 oct.

Tertius, in Africa, supra cum Dionysia. 6 dec.

Tertulla v. m. Cirthae, supra cum Aemiliano. 29 april.

Tertullianus ep. Bononiensis. 27 april.

Tertullinus pr. m. Romae. 4 aug.

Thaddaeus ap. in Perside, supra cum Simone. 28 oct.

Thalalaeus, Asterius, Alexander et socii mm. Edessae. 20 mai.

Thalus m. Laodiceae, infra cum Trophimo. 11 mart.

Thamel et socii mm. 4 sept.

Tharacus, Probus et Andronicus mm. Tarsi. 11 oct.

Tharasius ep. Constantinopolitanus. 25 feb.

Tharsicius, Zoticus, Cyriacus et socii mm. Alexandriae. 31 ian.

Tharsicius acolytus m. Romae. 15 aug.

Tharsilla v. Romae. 24 dec.

Thea m. Gazae, supra cum Meuri. 19 dec.

Thecla m. Romae, supra cum Petro. 26 mart.

Thecla m. in Palaestina, infra cum Timotheo. 19 aug.

Thecla, Adrumenti, supra cum Bonifacio. 30 aug.

Thecla v. m. Aquileiae, supra cum Euphemia. 3 sept.

Thecla v. m. Iconii. 23 sept.

Thecla abb. in Germania. 15 oct.

Thecusa v. m. Ancyrae, infra cum Theodoto. 18 mai.

Themistocles m. in Lycia. 21 dec.

Theobaldus eremita, Vicentiae. 1 iul.

Theoctiste v. in Paro insula. 10 nov.

Theodardus ep. Leodiensis m. 10 sept.

Theodemirus monachus m. Cordubae. 25 iul.

Theodora m. Nicaeae, infra cum Theuseta. 13 mart.

Theodora m. Romae. 1 april.

Theodora v. et Didymus mm. Alexandriae. 28 april.

Theodora v. m. Tarracinae, supra cum Flavia Domitilla. 7 mai.

Theodora paenitens, Alexandriae. 11 sept.

Theodora matrona, Romae. 17 sept.

Theodoricus pr. Rhemensis. 1 iul.

Theodorus monachus in Aegypto. 7 ian.

Theodorus m. Heracleae. 7 feb.

Theodorus m. Romae, supra cum Alexandro. 17 mart.

Theodorus ep., Irenaeus diac., Serapion et Ammonius lectores mm. Pentapoli. 26 mart.

Theodorus et Pausilippus mm. in Thracia. 15 april.

Theodorus Trichinas, Constantinopoli. 20 april.

Theodorus ep. Anastasiopoli. 22 april.

Theodorus ep. Bononiensis. 5 mai.

Theodorus ep. Papiensis. 20 mai.

Theodorus ep. Cyrenensis, conf. 4 iul.

Theodorus m. Romae, supra cum Lucilla. 29 iul.

Theodorus m. Nicomediae, infra cum Zenone. 2 sept.

Theodorus, Oceanus, Ammianus et Iulianus mm. 4 sept.

Theodorus m. Constantinopoli, infra cum Urbano. 5 sept.

Theodorus m. Hadrianopoli, supra cum Maximo. 15 sept.

Theodorus ep. Cantuariensis. 19 sept.

Theodorus cum matre Philippa et sociis, mm. Perge. 20 sept.

Theodorus pr. m. Antiochiae. 23 oct.

Theodorus ab. Viennae. 29 oct.

Theodorus miles m. Amaseae. 9 nov.

Theodorus studita, Constantinopoli. 12 nov.

Theodorus ep. m. Alexandriae, supra cum Fausto. 26 nov.

Theodorus m. Antiochiae, supra cum Polycarpo. 7 dec.

Theodorus m. Antiochiae, supra cum Druso. 14 dec.

Theodorus m. Romae, supra cum Irenaeo. 15 dec.

Theodorus mansionarius, Romae. 26 dec.

Theodorus monachus et Theophanes ep. Nicaenus, Constantinopoli. 27 dec.

Theodorus monachus in Aegypto. 28 dec.

Theodosia m. Amisi, supra cum Alexandra. 20 mart.

Theodosia m., supra cum Domitio. 23 mart.

Theodosia v. Tyria, m. Caesareae. 2 apr.

Theodosia et aliae duodecim matronae, mm. Caesareae. 29 mai.

Theodosius coenobiarcha, in Cappadocia. 11 ian.

Theodosius m., supra cum Quadrato. 26 mart.

Theodosius ep. Autisiodorensis. 17 iul.

Theodosius, Lucius, Marcus et Petrus milites mm. Romae, supra in CXXI mm. 25 oct.

Theodota m. Constantinopoli. 17 iul.

Theodota cum Evodio et aliis duobus filiis, mm. Nicaeae. 2 aug.

Theodotus m. in Africa, supra cum Aquilino. 4 ian.

Theodotus ep. Cyriniae, conf. in Cypro. 6 mai.

Theodotus m., Thecusa, Alexandra, Claudia, Faina, Euphrasia, Matrona et Iulitta vv. mm. Ancyrae. 18 mai.

Theodotus m. Tomis, supra cum Marino. 5 iul.

Theodotus, Rufina et Ammia, Caesareae. 31 aug.

Theodotus ep. Laodiceae. 2 nov.

Theodotus m. Heracleae, supra cum Clementino. 14 nov.

Theodulphus ep. Laubiensis. 24 iun.

Theodulus senex m. Caesareae. 17 feb.

Theodulus pr. Antiochiae. 23 mart.

Theodulus, Anesius, Felix, Cornelia et socii mm. in Africa. 31 mart.

Theodulus lector m. Thessalonicae, supra cum Agathopode. 4 april.

Theodulus m. Attaliae, supra cum Exuperio. 2 mai.

Theodulus pr. m. Romae, supra cum Alexandro p. 3 mai.

Theodulus m. Tripoli, supra cum Leontio. 18 iun.

Theodulus m. Romae, supra cum Symphronio. 26 iul., 25 aug. et 8 dec.

Theodulus m. Meri, supra cum Macedonio. 12 sept.

Theodulus, Saturninus, Euporus, Gelasius, Eunicianus, Zeticus, Cleomenes, Agathopus, Basilides et Evaristus mm. in Creta. 23 dec.

Theogenes m. in Hellesponto, supra cum Cyrino. 3 ian.

Theogenes ep. Hipponensis et alii XXXVI mm. 26 ian.

Theogonius m. Edessae, supra cum Bassa. 21 aug.

Theonas m., infra cum Theopempto. 3 ian.

Theonas m. Nicomediae, infra cum Victore. 20 april.

Theonas ep. Alexandrinus. 23 aug.

Theonestus ep. Altini m. 30 oct.

Theonilla m. Aegeae, supra cum Claudio. 23 aug.

Theopemptus et Theonas mm. 3 ian.

Theophanes mon., conf. Constantinopoli. 12 mart.

Theophanes et socii, Constantinopoli. 4 dec.

Theophanes ep. Nicaenus, supra cum Theodoro. 27 dec.

Theophila v. m. Nicomediae, supra cum Inde. 28 dec.

Theophilus diac. et Helladius mm. in Libya. 8 ian.

Theophilus scholasticus, m. Caesareae, supra cum Dorothea. 6 feb.

Theophilus m., supra cum Saturnino. 6 feb.

Theophilus m. Romae, supra cum Macario. 28 feb.

Theophilus ep. Caesariensis. 5 mart.

Theophilus ep. Nicomediensis. 7 mart.

Theophilus ep. Brixiensis. 27 april.

Theophilus praetor m. in Cypro. 22 iul.

Theophilus m. sub Diocletiano, infra cum Trophimo. 23 iul.

Theophilus m. Alexandriae, supra cum Ammone. 8 sept.

Theophilus mon., conf. Constantinopoli. 2 oct.

Theophilus ep. Antiochenus. 13 oct.

Theophilus m. Caesareae, supra cum Germano. 3 nov.

Theophilus miles m. Alexandriae, supra cum Ammone. 20 dec.

Theopiste m. Romae, supra cum Eustachio. 20 sept.

Theopistus m. Romae, supra cum Eustachio. 20 sept.

Theopompus m., supra cum Synesio. 21 mai.

Theoprepius m., supra cum Phileto. 27 mart.

Theoticus m. Antinoi, supra cum Ariano. 8 mart.

Theotimus ep. Tomis. 20 april.

Theotimus m., supra cum Domnino. 5 nov.

Theotimus et Basilianus mm. Laodiceae. 18 dec.

Theotimus m. Tripoli, supra cum Luciano. 24 dec.

Thespesius m. in Cappadocia. 1 iun.

Thespesius m. Nicaeae, supra cum Eustachio. 20 nov.

Thessalonica m. Amphipoli, supra cum Aucto. 7 nov.

Theuseta, Horres, Theodora, Nymphodora, Marcus et Arabia mm. Nicaeae. 13 mart.

Thomais m. Alexandriae. 14 april.

Thomas Aquinas, in monasterio Fossaenovae. 7 mart.

Thomas a Villanova, ep. Valentiae. 8 et 22 sept.

Thomas ep. Herfordiensis. 2 oct.

Thomas monachus Antiochiae. 18 nov.

Thomas ap. m. Calaminae. 21 dec. Eiusdem translatio, Edessae. 3 iul.

Thomas ep. Cantuariensis m. 29 dec.

Thraseas ep. Eumeniae, m. Smyrnae. 5 oct.

Thyrsus et Proiectus mm. 24 ian.

Thyrsus, Leucius et Callinicus mm. Apolloniae. 28 ian.

Thyrsus m. Alexandriae, supra cum Saturnino. 31 ian.

Thyrsus diac. m. Augustoduni, supra cum Andochio. 24 sept.

Tiberius, Modestus et Florentia mm. in territorio Agathensi. 10 nov.

Tiburtius, Valerianus et Maximus mm. Romae. 14 april.

Tiburtius m. Romae. 11 aug.

Tiburtius m. in Sabinis, supra cum Hyacintho. 9 sept.

Tigides et Remedius epp. Vapingi. 3 feb.

Tigrius pr. et Eutropius lector mm. Constantinopoli. 12 ian.

Timolaus, duo Dionysii, Pausides, Romulus, duo Alexandri et Agapius mm. Caesareae. 24 mart.

Timon diac. de VII primis, m. Corinthi. 19 april.

Timotheus ep. Ephesinus m. 24 ian. Eiusdem translatio, Constantinopoli, supra cum Andrea ap. 9 mai.

Timotheus m. Romae, supra cum Marco. 24 mart.

Timotheus et Diogenes mm. in Macedonia. 6 april.

Timotheus et Maura mm. in Thebaide. 3 mai.

Timotheus, Polius et Eutychius diac. mm. in Mauritania. 21 mai.

Timotheus m. Romae, supra cum Faustino. 22 mai.

Timotheus ep. Prusiadis m. 10 iun.

Timotheus, Thecla et Agapius mm. in Palaestina. 19 aug.

Timotheus m. Romae. 22 aug.

Timotheus et Apollinaris mm. Rhemis. 23 aug.

Timotheus et Faustus mm. Antiochiae. 8 sept.

Timotheus diac. m. in Mauritania. 19 dec.

Titianus ep. Opitergii. 16 ian.

Titianus ep. Brixiensis. 3 mart.

Titus Cretensium ep. 4 ian. et 6 feb.

Titus diac. m. Romae. 16 aug.

Tobias m. Sebaste, supra cum Carterio. 2 nov.

Torpes m. Pisis. 29 april.

Torquatus ep. Accitanus, Ctesiphon, Secundus, Indaletius, Caecilius, Hesychius et Euphrasius epp. in Hispania. 15 mai.

Totnanus diac. m. Herbipoli, supra cum Chiliano. 8 iul.

Tranquillinus m. Romae. 6 iul.

Trason, Pontianus et Praetextatus mm. Romae. 11 dec.

Tres pueri: Ananias, Azarias et Misael, in Babylonia. 16 dec.

Triphene m. Cyzici. 31 ian.

Triphina m. in Sicilia, supra cum Agathone. 5 iul.

Triphyllius ep. in Cypro. 13 iun.

Tripos m. Romae, supra cum Basilide. 10 iun.

Troadius m. Neocaesareae. 28 dec.

Troianus ep. Santonensis. 30 nov.

Trophimus et Thalus mm. Laodiceae. 11 mart.

Trophimus et Eucarpius mm. Nicomediae. 18 mart.

Trophimus et Theophilus mm. 23 iul.

Trophimus, Sabbatius et Dorymedon mm. Antiochiae et Synadae. 19 sept.

Trophimus, discipulus beati Pauli, ep. Arelatensis. 29 dec.

Trudo pr. Hasbaniae. 23 nov.

Tryphenna et Tryphosa, Iconii. 10 nov.

Tryphon m. in Africa, supra cum Aquilino. 4 ian.

Tryphon et alii XII mm. Alexandriae. 3 iul.

Tryphon, Respicius et Nympha v. mm. 10 nov.

Tryphonia, Romae. 18 oct.

Tryphosa, Iconii, supra cum Tryphenna. 10 nov.

Turianus ep. in Britannia minore. 13 iul.

Turibius ep. Limae in regno Peruano. 23 mart.

Turibius ep. Asturicensis, Palentiae. 16 april.

Tychicus, beati Pauli discipulus, Paphi. 29 april.

Tychon ep. Amathuntis. 16 iun.

Tyrannio, Silvanus, Peleus et Nilus epp. et Zenobius pr. mm. Tyri in Phoenicia. 20 feb.

U

Ubaldus ep. Eugubinus. 16 mai.

Uguccio, ex septem fundatoribus Servorum beatae Mariae Virginis, in monte Senario, supra cum Sostenaeo. 3 mai.

Uldaricus ep. Augustae. 4 iul.

Urbanus puer m. Antiochiae, supra cum Babila. 24 ian.

Urbanus m. in Africa, supra cum Cyrillo. 8 mart.

Urbanus ep. Lingonensis. 2 april.

Urbanus m., supra in Caesaraugustanis mm. 16 april.

Urbanus p. m. Romae. 25 mai.

Urbanus m. in Campania, supra cum Aristone. 2 iul.

Urbanus p. II, Romae. 29 iul.

Urbanus, Theodorus, Menedemus et e clero socii LXXVII mm. Constantinopoli. 5 sept.

Urbanus m. Romae, supra cum Ampliato. 31 oct.

Urbanus p. V, Avenione. 19 dec.

Urbanus ep. in Africa, infra cum Valeriano. 28nov.

Urbanus ep. Theani. 7 dec.

Urciscenus ep. Papiensis. 21 iun.

Ursicinus m. Ravennae. 19 iun.

Ursicinus ep. Senonensis. 24 iul.

Ursicinus ep. Brixiensis. 1 dec.

Ursicius m. in Illyrico. 14 aug.

Ursinus ep. Bituricensis. 9 nov.

Ursmarus ep., in coenobio Laubiensi. 19 april.

Ursula et sociae vv. mm. Coloniae. 21 oct.

Ursus ep. Ravennae. 13 april.

Ursus ep. Autisiodorensis. 30 iul.

Ursus m. Solodori, infra cum Victore. 30 sept.

Usthazanes m. in Perside, supra cum Simeone. 21 april.

V

Valens ep. cum tribus pueris, mm. 21 mai.

Valens diac., Paulus et alii IX mm. Caesareae. 1 iun.

Valens ep. Veronensis. 26 iul.

Valentina v. m. cum socia in Palaestina. 25 iul.

Valentinus pr. m. Romae. 14 feb.

Valentinus ep. Interamnensis m. 14 feb.

Valentinus ep. Trevirensis m. 16 iul.

Valentinus ep. 29 oct.

Valentinus pr. et Hilarius diac. mm. Viterbii. 3 nov.

Valentinus, Felicianus et Victorinus mm. Ravennae. 11 nov.

Valentinus, Solutor et Victor mm. Ravennae. 13 nov.

Valentinus, Concordius, Navalis et Agricola mm. Ravennae. 16 dec.

Valentio m. Dorostori, supra cum Pasicrate. 25 mai.

Valeria m. Mediolani. 28 april.

Valeria m. Caesareae, infra cum Zenaide. 5 iun.

Valeria v. m. Lemovicis. 9 dec.

Valerianus m. Romae, supra cum Tiburtio. 14 april.

Valerianus m. Antiochiae, supra cum Restituto. 23 aug.

Valerianus m. Alexandriae, supra cum Hieronide. 12 sept.

Valerianus m. Cabillonensis. 15 sept.

Valerianus, Macrinus et Gordianus mm. Novioduni. 17 sept.

Valerianus ep. Aquileiensis. 27 nov.

Valerianus, Urbanus, Crescens, Eustachius, Cresconius, Crescentianus, Felix, Hortulanus et Florentianus epp. conf. in Africa. 28 nov.

Valerianus ep. in Africa. 15 dec.

Valerius ep. Caesaraugustanus. 28 ian.

Valerius ep. Trevirensis. 29 ian.

Valerius et Rufinus mm. Suessione. 14 iun.

Valerius m. in Africa, supra cum Rufino. 16 nov.

Varicus m. in Africa, supra cum Secundo. 15 nov.

Varus miles et septem monachi mm. in Aegypto. 19 oct.

Vedastus ep. Atrebatensis. 6 feb.

Venantius ep. m. 1 april.

Venantius et alii X mm. Camerini. 18 mai.

Venantius ab. Turonis. 13 oct.

Veneranda v. m. in Gallia. 14 nov.

Venerandus m. Trecis. 14 nov.

Venerius ep. Mediolanensis. 4 mai.

Venerius eremita in insula Palmaria. 13 sept.

Venustianus praeses, cum uxore et filiis, mm. Spoleti, supra cum Sabino. 30 dec.

Venustus m. in Africa, supra cum Heliodoro. 6 mai.

Venustus m. Romae, supra cum Faustino. 22 mai.

Veranus ep. Aurelianensis. 19 oct.

Veranus ep. Lugdunensis. 11 nov.

Verecundus ep. Veronensis. 22 oct.

Verena v. ad Aquas duras. 1 sept.

Verianus m. in Tuscia, supra cum Secundiano. 9 aug.

Veridiana v. apud Castrum Florentinum in Etruria. 1 feb.

Verissimus et sorores eius Maxima et Iulia mm. Ulyssipone. 1 oct.

Veronica de Binasco v., ordinis Sancti Augustini. 13 ian.

Veronica de Iulianis v., ordinis Minorum Capuccinorum, Tiferni. 9 iul.

Verulus, Secundinus, Siricius, Felix, Servulus, Saturninus, Fortunatus et alii XVI mm. Adrumeti. 21 feb.

Verus ep. Viennensis. 1 aug.

Verus ep. Salernitanus. 23 oct.

Vestina m. Carthagine, supra in Scillitanis mm. 17 iul.

Vetius Epagathus m. Lugduni, supra cum Photino. 2 iun.

Veturius m. Carthagine, supra in Scillitanis mm. 17 iul.

Viator, Lugduni. 21 oct. Eiusdem translatio, supra cum Iusto. 2 sept.

Viator ep. Bergomensis. 14 dec.

Victor m. Ebreduni, infra cum Vincentio. 22 ian.

Victor m. Alexandriae, supra cum Saturnino. 31 ian.

Victor m. in Aegypto, infra cum Victorino. 25 feb.

Victor, in territorio Archiacensi. 26 feb.

Victor, Victorinus, Claudianus et Bassa mm. Nicomediae. 6 mart.

Victor m. in Africa. 10 mart.

Victor m., supra cum Photina. 20 mart.

Victor m. Thessalonicae, supra cum Domnino. 30 mart.

Victor et Stephanus mm. in Aegypto. 1 april.

Victor m. Bracari. 12 april.

Victor, Zoticus, Zeno, Acindynus, Caesareus, Severianus, Chrysophorus, Theonas et Antonius mm. Nicomediae. 20 april.

Victor m. Mediolani. 8 mai.

Victor et Corona mm. in Syria. 14 mai.

Victor m. Alexandriae, supra cum Adrione. 17 mai.

Victor, Alexander, Felicianus et Longinus milites mm. Massiliae. 21 iul.

Victor, Stercatius et Antinogenes fratres, mm. Emeritae. 24 iul.

Victor p. m. Romae. 28 iul.

Victor ep. Uticensis. 23 aug.

Victor m. in Hispania. 26 aug.

Victor ep. m. in Africa, supra cum Nemesiano. 10 sept.

Victor, m. Chalcedone, supra cum Sosthene. 10 sept.

Victor m. in Africa, supra cum Crescentiano. 14 sept.

Victor m. Seduni, supra cum Mauritio. 22 sept.

Victor et Ursus mm. Solodori. 30 sept.

Victor et socii mm. Coloniae. 10 oct.

Victor p. III, Cassini. 16 oct.

Victor, Alexander et Marianus mm. 17 oct.

Victor ep. Capuanus. 17 oct.

Victor m. in Africa, supra cum Publio. 2 nov.

Victor m. Ravennae, supra cum Valentino. 13 nov.

Victor m. Nicomediae, supra cum Ambico. 3 dec.

Victor m. Romae, supra cum Irenaeo. 15 dec.

Victor m. in Africa, infra cum Victuro. 18 dec.

Victor m. in Africa, supra cum Castore. 28 dec.

Victor m. in Africa, supra cum Dominico. 29 dec.

Victoria m. Cordubae, supra cum Acisclo. 17 nov.

Victoria v. m. Romae. 23 dec.

Victorianus proconsul, duo germani Aquisregienses et duo Frumentii, mm. in Africa. 23 mart.

Victorianus m. in Isauria, supra cum Aquilino. 16 mai.

Victorianus m. apud Marsos, supra cum Simplicio. 26 aug.

Victoricus m. in Africa, supra cum Montano. 24 feb.

Victoricus, Fuscianus et Gentianus mm. Ambiani. 11 dec.

Victorinus, Victor, Nicephorus, Claudianus, Dioscorus, Serapion et Papias mm. in Aegypto. 25 feb.

Victorinus m. Nicomediae, supra cum Victore. 6 mart.

Victorinus m. Nicomediae, supra cum Pastore. 29 mart.

Victorinus m., supra cum Marone. 15 april.

Victorinus m. Arvernis, supra cum Cassio. 15 mai.

Victorinus, Camerini. 8 iun.

Victorinus m. Romae, supra cum Claudio. 7 iul.

Victorinus ep. Amiterni, m. Romae. 5 sept.

Victorinus m. Messanae, supra cum Placido. 5 oct.

Victorinus ep. Pictaviensis m. 2 nov.

Victorinus m. Romae, supra in quatuor Coronatis. 8 nov.

Victorinus m. Ravennae, supra cum Valentino. 11 nov.

Victorinus m. in Africa, supra cum Severo. 2 dec.

Victorinus m. in Africa, infra cum Victuro. 18 dec.

Victorius m. Caesareae, supra cum Polyeucto. 21 mai.

Victorius ep. Cenomanensis. 4 sept.

Victorius m. Legione, supra cum Claudio. 30 oct.

Victricius ep. Rothomagensis, conf. 7 aug.

Victurius, Victor, Victorinus, Adiutor, Quartus et alii XXX mm. in Africa. 18 dec.

Vigilius ep. Tridentinus m. 26 iun.

Vigilius ep. Brixiensis. 26 sept.

Vigor ep. Baiocensis. 1 nov.

Vincentius levita m. Valentiae. 22 ian.

Vincentius, Orontius et Victor mm. Ebreduni. 22 ian.

Vincentius m. in Africa, supra cum Dativo. 27 ian.

Vincentius Ferrerius, ordinis Praedicatorum, in Britannia minore. 5 april.

Vincentius m. Caucoliberi. 19 april.

Vincentius conf. Ebreduni, supra cum Marcellino. 20 april.

Vincentius m. in Portu Romano. 24 mai.

Vincentius pr. Lirinensis. 24 mai.

Vincentius levita m. Agenni. 9 iun.

Vincentius m. Romae. 24 iul.

Vincentius subdiac. m. Romae, infra cum Xysto. 6 aug.

Vincentius m. Romae, supra cum Eusebio. 25 aug.

Vincentius et Laetus mm. in Hispania. 1 sept.

Vincentius ab. m. Legione. 11 sept.

Vincentius a Paulo, fundator congregationis Missionis, Parisiis. 27 sept. et 19 iul.

Vincentius, Sabina et Christeta mm. Abulae. 27 oct.

Vindemialis, Eugenius et Longinus epp. mm. 2 mai.

Vindonius in Campania, supra cum Prisco. 1 sept.

Virgilius ep. Salisburgensis. 27 nov.

Vissia v. m. Firmi. 12 april.

Vitalianus p. Romae. 27 ian.

Vitalianus ep. Capuanus. 16 iul.

Vitalicus m. Ancyrae, supra cum Rufino. 4 sept.

Vitalis, Revocatus et Fortunatus mm. Smyrnae. 9 ian.

Vitalis m. in Africa, supra cum Epicteto. 9 ian.

Vitalis, Felicula et Zeno mm. Romae. 14 feb.

Vitalis m. Alexandriae, supra cum Aratore. 21 april.

Vitalis m. Ravennae. 28 april.

Vitalis m. in Campania, supra cum Aristone. 2 iul.

Vitalis m. Romae, supra in septem Fratribus. 10 iul.

Vitalis m. Seduni, supra cum Mauritio. 22 sept.

Vitalis m. Caesareae, supra cum Germano. 3 nov.

Vitalis et Agricola mm. Bononiae. 4 nov.

Vitus, Modestus et Crescentia mm. in Lucania. 15 iun.

Viventiolus ep. Lugdunensis. 12 iul.

Viventius, in monasterio Versiaco. 13 ian.

Vivianus ep. Santonensis. 28 aug.

Volusianus ep. Turonensis. 18 ian.

Vulmarus ab. in pago Bononiensi. 20 iul.

Vulpianus m. Tyri. 3 april.

W

Walburga v. in Anglia, supra cum Asapho. 1 mai.

Waldetrudis, Montibus in Hannonia. 9 april.

Walericus ab. Ambiani. 1 april.

Walfridus ep. Eboracensis. 12 oct.

Wallabonsus diac. m. Cordubae, supra cum Petro. 7 iun.

Wandregisilus ab. in monasterio Blandino. 22 iul.

Wenceslaus dux Bohemiae m. 28 sept.

Wenefrida v. m. in Anglia. 3 nov.

Wigbertus pr. in Germania. 13 aug.

Wilgefortis v. m. in Lusitania. 20 iul.

Wilhelmus archiep. Bituricensis. 10 ian.

Wilhelmus archiep. Eboracensis. 8 iun.

Willebaldus ep. Eistetensis. 7 iul.

Willehadus ep. Bremensis. 8 nov.

Willibrordus ep. Traiectensis. 7 nov.

Winocus ab. apud Bergas. 6 nov.

Wiro ep. in Scotia. 8 mai.

Wistremundus monachus m. Cordubae, supra cum Petro. 7 iun.

Wivina v. Bigardis. 17 dec.

Wolfgangus ep. Ratisbonensis. 31 oct.

Wulfrannus ep. Senonensis. 20 mart.

Wulstanus ep. Wigorniensis. 19 ian.

X

Xantippe et Polyxene, apostolorum discipulae, in Hispania. 23 sept.

Xystus p. m. Romae. 6 april.

Xystus p. II, Felicissimus et Agapitus diac., Ianuarius, Magnus, Vincentius et Stephanus subdiac. et Quartus mm. Romae. 6 aug.

Xystus p. III, Romae. 28 mart.

Xystus ep. Rhemensis m. 1 sept.

Z

Zacharias p. Romae. 15 mart.

Zacharias ep. Viennensis m. 26 mai.

Zacharias m. Nicomediae. 10 iun.

Zacharias propheta, in Palaestina. 6 sept.

Zacharias sacerdos et propheta. 5 nov.

Zachaeus ep. Hierosolymitanus. 23 aug.

Zachaeus m. in Palaestina, supra cum Alphaeo. 17 nov.

Zamas ep. Bononiensis. 24 ian.

Zambdas ep. Hierosolymitanus. 19 feb.

Zanitas, Lazarus, Marotas, Narses et alii V mm. in Perside. 27 mart.

Zebinas m. Caesareae, supra cum Antonino. 13 nov.

Zenais, Cyria, Valeria et Marcia mm. Caesareae. 5 iun.

Zenais et Philonilla, beati Pauli discipulae, Tarsi. 11 oct.

Zenas m. Philadelphiae, infra cum Zenone. 23 iun.

Zeno m. Romae, supra cum Vitale. 14 feb.

Zeno m. 5 april.

Zeno ep. Veronensis m. 12 april. Eiusdem ordinatio. 8 dec.

Zeno m. Nicomediae, supra cum Victore. 20 april.

Zeno et Zenas mm. Philadelphiae. 23 iun.

Zeno et X̄CCIII alii mm. Romae. 9 iul.

Zeno m. Alexandriae, supra cum Philippo. 15 iul.

Zeno, Concordius et Theodorus mm. Nicomediae. 2 sept.

Zeno et Chariton mm. 3 sept.

Zeno m. Melitinae, supra cum Eudoxio. 5 sept.

Zeno m. Gazae, supra cum Eusebio. 8 sept.

Zeno miles m. Alexandriae, supra cum Ammone. 20 dec.

Zeno miles m. Nicomediae. 22 dec.

Zeno ep. Maiumae. 26 dec.

Zenobia m. Aegeae, infra cum Zenobio. 30 oct.

Zenobius pr. m. Tyri in Phoenicia, supra cum Tyrannione. 20 feb.

Zenobius ep. Florentinus. 25 mai.

Zenobius pr. m. Sidone. 29 oct.

Zenobius ep. et Zenobia eius soror mm. Aegeae. 30 oct.

Zenobius m. Tripoli, supra cum Luciano. 24 dec.

Zephyrinus p. m. Romae. 26 aug.

Zeticus m. in Creta, supra cum Theodulo. 23 dec.

Zita v. Lucae. 27 april.

Zoe m. Attaliae, supra cum Exuperio. 2 mai.

Zoe m. Romae. 5 iul.

Zoellus, Servilius, Felix, Silvanus et Diocles mm. in Istria. 24 mai.

Zoilus et alii XIX mm. Cordubae. 27 iun.

Zosima m. in Portu Romano, supra cum Eutropio. 15 iul.

Zosimus et Athanasius mm. in Cilicia. 3 ian.

Zosimus m. Carthagine, supra cum Heraclio. 11 mart.

Zosimus ep. Syracusanus. 30 mart.

Zosimus anachoreta, in Palaestina. 4 april.

Zosimus m. Sozopoli. 19 iun.

Zosimus m. Antiochiae Pisidiae, supra cum Marco. 28 sept.

Zosimus, in Palaestina. 30 nov.

Zosimus m. Antiochiae, supra cum Druso. 14 dec.

Zosimus m. Philippis, supra cum Rufo. 18 dec.

Zosimus m. Nicaeae, supra cum Dario. 19 dec.

Zosimus p. Romae. 26 dec.

Zoticus, Rogatus, Modestus, Castulus et quadraginta milites mm. in Africa. 12 ian.

Zoticus m. Tibure. 12 ian.

Zoticus m. Alexandriae, supra cum Tharsicio. 13 ian.

Zoticus, Irenaeus, Hyacinthus et Amantius mm. Romae. 10 feb.

Zoticus m. Nicomediae, supra cum Victore. 20 april.

Zoticus ep. Comanae m. 21 iul.

Zoticus m. Nicomediae, supra cum Agathonico. 22 aug.

Zoticus m. Nicomediae, supra cum Dasio. 21 oct.

Zoticus pr. Constantinopoli. 31 dec.

FACULTAS R. P. PRAEPOSITI PROVINCIAE BELGICAE S. I.

Ego Victor Le Cocq, Praepositus Provinciae Belgicae Meridionalis Societatis Iesu, potestate ad hoc mihi facta ab admodum Reverendo Patre Wlodimiro Ledóchowski, eiusdem Societatis Praeposito Generali, facultatem concedo ut opus cui titulus Propylaeum ad Acta Sanctorum Decembris, a PP. Hippolyto Delehaye, Paulo Peeters, Mauritio Coens, Balduino de Gaiffier, Paulo Grosjean et Francisco Halkin editum et a deputatis censoribus rite recognitum et approbatum, typis mandetur. In quorum fidem has litteras manu mea subscriptas et sigillo meo munitas dedi Bruxellis, die prima decembris MCMXL.

L. S. V. LECOCQ, S. I.

APPROBATIO ORDINARII

Imprimatur.

Mechliniae, die 17 decembris 1940.

† I. E. Card. VAN ROEY,
Arch. Mechlinien.

PROTESTATIO AUCTORUM

Quod olim protestati sunt decessores nostri, in hoc de Actis Sanctorum opere se servatas velle Urbani papae VIII constitutiones, neque suis aliorumve hic relatis commentariis aliud pondus tribui quam sit historiae ab hominibus errori obnoxiis scriptae, idem nos etiamnum protestamur.