Zugaben Juni II

[Appendix]

DE SANCTIS APOSTOLORUM PRINCIPIBUS PETRO ET PAULO.
PRÆFATIO DE AUCTORE VITARUM.

Petrus Apostol. Romæ (S.)
Paulus Apostolus, Romæ (S.)

C. J.

Multa de Sanctis hisce Apostolis commentati sumus tomo quinto Junii, die XXIX, & Acta quidem dedimus, quæ visa fuerunt antiquiora & multis aliis ejus generis probabiliora; non tamen talia, [Gesta Apostolorum Petri & Pauli,] ut in omnibus firmam fidem ac certitudinem faciant lectori, de illorum gestis, qui præcones veritatis fideique divinæ fuerunt præcipui. Hinc mihi venerat in mentem, ex ipso veritatis fonte divinisque scripturis, quæ multa de utroque Apostolo referunt, haurire atque in unum colligere continuata serie, [e Sacris Scripturis collecta] quæ certo vera sunt. Dum autem hoc meditor, venit mihi in manus liber Pauli Æmilii Sanctorii, qui simili methodo pridem concinnavit Vitas beatorum Apostolorum Petri & Pauli, impressas Romæ anno MDXCVII, typis Antonii Zannetti; visas & approbatas a Fr. Jo. Saragosa, Magistro, & Socio Reverendissimi P. Magistri Sacri Palatii. Illis inspectis perlectisque, ne actum agam, putavi parcendum labori, atque illum ipsum librum, qui non adeo obvius est, hic recudere; atque quod ipse meditabar, ex illo repræsentare.

[2] Fuit Paulus Æmilius Sanctorius, patria Casertanus, anno MDLX natus, [per Paulum Sanctorium,] Julii Antonii Sanctorii Cardinalis eminentissimi, ab eruditione atque magnanimitate & constantia in prosperis æque ac adversis celebrati, nepos ex fratre, studiosus bonarum litterarum ad exemplum patrui, & ab Aldo Manucio, Pauli filio, ob elegantiam styli in his ipsis Sanctorum Apostolorum Vitis laudatus. Merita illum sua, in curia Romana Paulo PP. V probata, sublevarant anno MDCXVII ad archiepiscopatum Consentinum in Calabria; unde post sexennium translatus fuit ab Urbano PP. VIII ad ecclesiam Urbinatem, ab egregiis animi dotibus gestisque ab eodem Papa Urbinatium Duci Francisco Mariæ mirifice commendatus, litteris XI Decembris anno MDCXXIII datis. Ibi inter alia sic memorat Papa.

[3] Urbinatis civitatis archiepiscopum creavimus venerabilem fratrem Paulum Æmilium Sanctorium, [litteris Urbani VIII Papæ] qui Cusentinam ecclesiam singulari cum laude administrabat. Inest in eo animus, ejus gloriæ appetens, quæ divini cultus incremento & crediti gregis felicitate comparatur. Ingenium maximis negotiis par, quod in hac Urbis luce nationum universarum oculos in se convertit litterarum fama, qua universam pene Europam peragravit; & de posteritate meruisse existimatur: proinde quæ ei Urbis plausum & pontificium patrocinium jam pridem compararunt, facile conciliatura sunt benevolentiam Nobilitatis tuæ; ad quam adipiscendam maximum in virtutis & pietatis artibus momentum esse, accepimus….. Cum autem ille arbitretur, ecclesiasticas opes esse pauperum patrimonium, integrum Urbinatis archiepiscopatus censum, nullis pensionibus imminutum, ejus fidei credidimus, quo facilius Alpinos illos populos apostolicæ liberalitatis fructibus alere possit. Obiit Urbini anno Domini MDCXXXV, ætatis suæ LXXV, uti signat epitaphium sane honorificum, quod ei in metropolitana sua erectum conspicitur.

[4] Editor Vitarum, quem dixi, Aldus Manucius, in Nuncupatione sua ad Augustinum Valerium S. R. Ecclesiæ Cardinalem doctissimum, [& Aldi Manucii laudatum,] ita auctorem illarum ipsumque ejus opusculum commendat, postquam de Julio Antonio Sanctorio Cardinali nonnulla commemoraverat cum laude: Vel unus Paulus Æmilius, ejusdem Illustrissimi Cardinalis, fratris filius, cujus ego familiaritate Pisis maxima sum usus, cujusque inexhaustam benignitatem, Familiæ propriam, quotidie Romæ experior, me suis ad omnem laudem directis sermonibus exhilarat. Scripta vero multorum voluminum, inter enarrationem sacrarum profanarumque rerum, quid habent quod illi cum aliis sit commune? Iis ego mirifice capior; [olim Romæ edita, hic recuduntur] & optime tunc mecum agi existimo, cum ea legere datur. Superioribus diebus impetravi, vel potius e manibus ipsius extorsi, beatorum Apostolorum Petri & Pauli Vitas. Eas diu in scamno neglectas, veluti pubescentis partum ætatis, animo majoribus jam voluminibus distento; cum pluries legendo contrivissem, neque umquam e sinu deponerem; ne invidiæ crimen, a quo longe absum, mihi quisquam objiceret; aliis communicare statui, ad reprimendam eorum maxime opinionem atque sententiam, qui futili atque inani prorsus judicio negant, insigni eloquentiæ stylo celebrari posse res sacras. Hæc Aldus.

[5] [cum approbatione Henschenii.] Laudat Henschenius hoc ipsum opus & Auctorem in suo de Apostolis Commentario prævio num. 8, atque aliis ejusdem argumenti scriptis scriptoribusque præfert; ratus etiam, Auctorem (quem Julii Antonii Sanctorii Cardinalis, patruelem vocat, cum ejus ex fratre nepos fuerit) vel ideo in hoc opere nomen mereri, ut de præcipuis istis Sanctis, Petro & Paulo, de quibus Anonymus Græcus (quem Henschenius edidit) succinctius egit, saltem hoc extaret documentum, quo refutarentur qui negant, insigni elegantiæ stylo celebrari posse res sacras. Interea editum ab Henschenioopusculum non fuit, causante prolixitatem: ob quam aliis videbitur fortassis edendum esse; ut explicet Anonymum Græcum, qui succinctius egit. Nec prolixitas tanta est, ut propterea ab hoc Opere excludi debeat, in quo passim prolixiora de Sanctis minus celebribus Acta, eaque non ex sacris Scripturis collecta, leguntur.

[6] [Stylus & veracitas Scriptoris.] Dixi, Acta hæc e Scripturis Sacris concinnata esse: eaque inde continua serie atque ordine ita prosequitur laudatus Auctor, ut ex profana Romanorum historia, sanctorumque Patrum scriptis intermisceat alia, quæ ad elucidandam magis historiam Sacram, ei visa fuerunt opportuna. In his tamen, quamquam ex antiquis scriptis pleraque desumpta, & juxta sensum ætatis, qua Sanctorius hæc composuit, explicata sunt; non ubique tam certa veritas est, ut nunc ei contradici non possit ex sententia virorum eruditorum, qui aliter sentiunt. Sed hæc nolim prosequi, aut etiam in decursu operis annotare quidquam; quia scriptor non antiquus est & per se satis clarus, nisi forte alicubi in elegantia sua per multiplicata verba & longiores periodos obscurus fiat; quod juvenili ætati, qua scripsit hæc, condonandum.

ACTA SANCTI PETRI APOSTOLI
Ex Sacris Scripturis collecta
Auctore Paulo Æmilio Sanctorio, dein Archiep. Urbinate. Ex impresso Romæ.

Petrus Apostol. Romæ (S.)
Paulus Apostolus, Romæ (S.)

A. SANCTORIO.

ISAGOGE.

[Felicitatem Augusti Cæsaris] Nascentis primordia Ecclesiæ, Romana excepit felicitas magnitudoque; siquidem terrarum orbe devicto, gentibusque subactis, Pompeio Cæsareque occisis, deinde Cassio, Brutoque, demum M. Antonio navali ad Actium prælio fugato & Alexandriæ ferro cadente, Octavianus Cæsar, Magni Cæsaris ex sorore nepos, Augusti cognomento honestatus, summa rerum capescit; sedatisque tot procellarum fluctibus, qui paulo ante Romanum nomen civili rabie prope ad interitum agitarant, domi militiæque ita Remp. instituit, ut Populo Romano nequaquam pœnitendus exstiterit. Cujus felicitatem in tam longe lateque fusis opibus, annumque XLI ejus imperii Christi ortus mire auxit illustravitque, cum in censu Romani orbis IIX Kal. Januarii, Cn. Cornelio Lentulo & M. Valerio Messallino Consulibus, ab Urbe condita DCCLI, [auxit nativitas Christi] Olympiadis CXCIV anno II, Bethlehem parvo in oppido in lucem fuerit editus immortalis. Deus, mortali carne vestitus, ut genus humanum, primi parentis scelere funestatum mortuumque, suo mactato corpore, ab interitu vindicaret, inferorumque principem late regnantem, & opimis spoliis cum tropæo deceptæ mulieris tumentem, prosterneret. Igitur, jam grandis, ad confluentem Jordanis a Joanne Baptista lotus aqua (non quod ipse ea expiatione indigeret, quippe integerrimus & Deus; sed tradito nobis præcepto, trinæ in hypostasis nomine, sacra ut aqua ad abluenda crimina, fruendamque simul sempiterni auram ævi abstergeremur) duodecim sibi auditores elegit, quos vocari Apostolos voluit, viles quidem animas, & nullo in terris nobilitatis fuco turgentes, sed cælesti fulgore clarissimas, ita ut ad earum nomen prostratus Cæsarum Regumque fastus inhorresceret, [mundum per Apostolos conversuri.] pieque submissis fascibus veneraretur. Nihil illo ordine præclarius, nihil sanctius, nihil augustius: veluti qui socii Christi in laboribus, comites in itinere, sodalesque fuere. Infirma ante Christi mortem fides; obtusum ingenium; fracti animi; sed ab anastasi lymphati almo spiritu nulla pericula expavere. Quorum insignem cum pietate gloriam Simon Cephas, a Christo Petri cognomine insignitus, longe transscendit, & claritate virtutum, & dignitatis prærogativa: cum ab ipso Jesu, adhuc in humanis agente, omnium Princeps & Pastor sit appellatus. Sed hæc postea suo loco dicentur.

CAPUT I.
Patria, cognatio, vocatio, gesta alia usque ad Resurrectionem Christi Domini.

[Petri patria] Petrus igitur natus est Juliæ, ad lacum Genesarenum (quæ & Bethsaida nuncupatur, a Philippo Dynasta condita) Joanne patre, ex tribu Zabulon, aut Nephtalim, loco humili, veluti qui piscatoriam egerit. Vestitus illi obscurus, nec sordidus tamen; unica substricta contentus tunica pallioque: in victu oleam, lupinos, aut herbas adhibere: & sitim aqua sedabat. [vivendi ratio,] Hæc illi in cibis voluptas, hi mensarum apparatus: & nunc variis irritata gula saporibus, spernit Assyricos luxus & Canopeiam mollitiem, nec Cleopatræ Verique Aurelii cœnis acquiescit: tantum nos a pristina morum sanctitate degeneravimus: at præterita cum præconio celebramus, nec amplexari enitimur; spernimus præsentia, & futura anhelamus. Sed Petrus, simplicitate ciborum commendatus, parem in rebus omnibus abstinentiam servavit.

[2] Habuit & uxorem (quæ præstantissimo animo datis postea cervicibus Christianam gloriam auxit, [uxor,] ipso adhortante videnteque viro) filiam Aristobuli, veteri Hebræorum more, cum cælibatus minime in tanta existimatione esset, ignotaque apud eam gentem tantæ virtutis gloria sordesceret, præterquam apud Essenos, qua mortalis beatarum mentium naturam transcendit. [liberi,] Ex quo matrimonio geminus illi natus est partus: sed Petronilla filia præcipua in fama est, ob insignem corporis formam, miramque suavitatem morum, quæ paternam sanctimoniam imitata, persancte vixit, adamataque a Flacco comite cælebs migravit in cælum. Sic tradidere majores: licet apud peritos antiquitatis suspicio oboriatur, fueritne illi Petronilla filia ex tædis progenita, an ob pietatem in jus filiæ adscita. Nos certe placitis majorum pie insistentes, Petronillam inter cælites adscriptam, ac Christianis Fastis memoratam, illustratamque cœmeterii memoria, sancte religioseque veneramur.

[3] [forma,] Erat Petrus (ut ex imaginibus & signis perspicere licet) corpore haud indecoro, nec tamen exiguo, erecta cervice, ore subpallido & albicanti, atris ac vivacibus oculis, sanguineam tamen redolentibus aciem, evulsis superciliis, prælongo naso & simo pressoque ad extrema, denso crispatoque capillo, animo haud versuto, [religio,] & ante datam terrarum orbi legem, nondum immensa illa Dei magnitudine virgineo restricta utero, Mosaicæ legis non contemptor (cum quota gentis pars spoliata libertate, extero sub Rege vetustos etiam piosque mores abjiceret) discendi avidus, & ingenio pugnaci, ex Galilæorum natura ac moribus, semper arma poscentium; & justi tenax.

[4] [frater,] Fratrem habuit Andream, majorem natu, pari animi candore, parique in quæritando victu studio: sed, cum ille Joannem Baptistam (cujus mira elucebat morum sanctitas, quique postea datis Machærunte cervicibus immanem Antipæ Herodis feritatem testatur) sectaretur, audivissetque a doctore, Jesum esse, de quo vates tam alte cecinerant, quique cruore suo nostra scelera lavaturus erat, statim ad Christum se applicuit, Simonemque fratrem ad illum adducendum curavit, qui, Petri cognomen sortitus, non tamen apud eum tunc remansit; [primus cum Christo congressus,] sed, Genesarenum ad lacum, piscium nobilitate celebrem, quadragintaque stadiis in latitudinem patentem, [alter in piscatione.] centumque excurrentem in longitudinem, tota nocte esset piscatus, nullamque prædam fecisset; Jesus, dimissa populi concione, cum Petro dimittere retia imperasset, paruissetque Petrus, tantam piscium copiam cepit, ut rete pene dirumperetur. Quod alte in pectus demissum cum diu volvisset Petrus cogitassetque, & supra humanas vires reputasset, stricto pietate animo, ad Christi pedes se abjecit, illique ita adhæsit, ut ne cubito postea ab eo discesserit. Quem benigne Christus affatus consolatusque, ait, irretisse eum quondam pisces, tracturum mox ad retia homines, hoc est ad Christi ditionem, precibus ac corporis afflictione.

[5] Hinc, relictis omnibus, Apostoli Christum sequuntur. [Sequitur Christum & baptizatur,] Inter Sacramenta Baptismatis Petrus ad æternum decus Christi manu abluitur, ipse reliquos, jam expiatus, pari beneficio beavit. Inde orta de edendo Eucharistiæ Corpore, hauriendoque Sanguine mentione, cum id perperam nonnulli accepissent, abiissentque, id incredibile prorsus opinantes, divinam haudquaquam metientes potentiam, conversus ad duodecim Christus, percunctatus ab illis est; num & ipsi discedere vellent. [ipsumque confitetur esse Deum,] Tunc Petrus, Domine, ad quem ibimus? confessusque est, illum esse verum Deum. Hinc cum Christus quinque millia hominum, præter parvulos & mulieres, trans mare Galilææ, ad consulatum Tiberii Augusti quintum, & Aelii Seani, quinque panibus & piscibus duobus satiasset, oratumque in montem secessisset, stantibus in scaphis Apostolis, mare gravi atrocique ventorum impulsu tumuisset, Apostolis summum in terrorem conjectis, nec Christo ignotum periculum foret, quarta noctis vigilia ad eos accessit, pedibus mare premens. Quem conspicatus Petrus, [& pedes ambulat super mare.] cum se in undas dejecisset, properabat ad illum, cumque suo pondere in ima traheretur, Christi contacta manu, periculo eximitur, a Doctore castigatus, quod eo in discrimine fide labasset.

[6] Inde, cum Christus Cæsaream accessisset, quæsivissetque a discipulis, quæ de ipso apud mortales opinio esset; [Expressior fidei confessio,] cum respondissent illi, aliis Hieremiam, aliis Eliam, aut Joannem Baptistam videri; rursus Jesus, ii vero quid sentirent expostulat: tamen Petrus, illum filium Dei vivi esse respondit. Quamobrem Christus ipsum beatum esse dixit, quando ei non caro aut sanguis, sed Pater ejus, qui in cælestium domorum solio regnaret, talem de eo opinionem scientiamque aperuisset, [confirmata privilegiis a Christo.] eumque Petrum esse professus, supraque petram illam ædificaturum se Ecclesiam suam, quam nec vis inferorum, nec mortalium invidia labefactare atque convellere posset, pollicitus est. Deinde, cum multa Christus de morte supplicioque suo dissereret, nosceretque Petrus, Hierosolymorum urbem illi in exitium stare, cupiebat avertere magistrum, & discrimini eximere, nescius mortalis & nimio amore obcæcatus, quantum in Christi nece ad salutem gentium momenti staret. Quod Christus indigne ferens, hostem eum appellavit, seque ei ut sequeretur, imperavit.

[7] Sexto post die hominem, cum Jacobo atque Joanne, Itaburium in montem, inter Scythopolim magnumque campum, XXX stadiis se in altitudinem attollentem, Baraci quondam nobilitatum victoria, Sisara infeliciter cadente sub Hebræo mucrone, ad Iabim, [Spectaculum in monte Tabor.] Cananæi Regis infamiam clademque secum duxit, cum repente tantus vultum fulgor, tantusque vestes candor occupavit, ut nihil in terris gloriosius, nihilque augustius conspici posset: eodemque tempore Moses & Elias, duo Judaici populi decora, colloqui cum Christo visi sunt. Tunc Petrus loci amœnitate captus, & eo jucundissimo aspectu mire exhilaratus, rogavit Magistrum, ut ibi commoraretur, statutisque tribus tabernaculis, ibi reliquum ævum degeret. Nullo responso dato, cælo emissa vox intonuit, Christum filium patri carissimum ut audirent, imperans. Quo audito, attoniti, humi strati, procubuere. Ad quos Jesus accedens, ut surgerent, nec paverent, imperavit, remque in præsentia pectoribus occluderent. Illi stupidi, cum circumtulissent oculos, præter Jesum videre neminem. Eo postea in vertice montis (XX quippe stadiorum planities expanditur) tria erecta sunt templa, in clarissimi memoriam mysterii sempiternam.

[8] [Petri favores] At Petri in Christum amor cum fide in dies major pubescebat; summa in Magistrum fiducia, summum studium illius spectabatur; in illum, Joannemque, ceterorum ora atque oculi conjecti; illos fama vehere, & admirari tamquam Christo carissimos adamatosque; illum auctoritate ac canitie venerandum; alterum decora juventa, augusta facie, & in flore roboris ætatisque castimonia singulari, animo atque amore in Christum, supra quam credi potest, constantissimo atque firmissimo, adeo ut illi Christus in dolore cruciatuum tormentorumque matrem commendaret, daretque matri illum in filium. At, post solutum Capharnai Cæsari tributum per Petrum, nummo piscis in ore reperto (quippe Judæa Mithridatico bello in eo cursu victoriarum M. Tullio Cicerone, & C. Antonio Consulibus, Olympiade CLXXIX, infestis illuc cum signis illato Pompeio, [& interrogatio de præmio obtinendo.] abductoque in triumphum Aristobulo cum finitimis Provinciis, Romana jura susceperat) cum sermo apud Christum de contemnendis fortunis esset, exsurgens audacter Petrus, quæsivit ab eo, quæ tandem præmia, abjecta hujus præsentis vitæ cum voluptatibus fortunisque cupidine, apud illum essent consecuturi. Cui Christus, perennem cælestium orbium sedem, ferendamque mortali de genere, novissimo die, sententiam pollicetur.

[9] [Sinistra opinio Judæorum de Christo,] Atrox interea ac dira prorsus in Christi caput conjuratio coquitur, facto initio a potentum invidentia, ac peculiari inveterataque in sanctos viros grassandi consuetudine. Gentem avaram atque nefariam, tot virorum cruore funestam, nullum umquam beneficium pacarat: quippe Isaiam, gravissimum sanctissimumque vatem, crudelissime dissecaverant, Zachariam ferro conciderant, & alios aut lapidibus obruerant, aut alio teterrimo mortis genere affecerant: & tum Christi stupenda ac prorsus divina signa efferatis in animis ambitioneque vastatis, altam irarum jecerant molem. Nam tot mortuos ab inferis excitatos, tot cæcis redditam lucem, paucis cum pane piscibus saturata tot hominum millia, claudos & vario alios morbi genere conflictatos, ad valetudinem revocatos, sui in contumeliam, Mosaicæque obitum legis, fieri interpretabantur. Simul coarguta a Christo diu animis inhærentia scelera ac ficta pietate velata; & palam populo facta, vitæ sanctitas, morum integritas, concursusque gentium (cum jam tantorum fama prodigiorum nequaquam Palæstinæ finibus terminata, trans Euphratem late volitaret) elatos animos obæratosque sceleribus exangebant: vereri simul seditionem, si forte is regiam potestatem, paratis populi ad serviendum animis, cuperet; quasi ablaturus, non daturus regna hominibus, cælo esset delapsus.

[10] Cæca hominum mens & suo commodo prorsus insaniens, [deliberantium de ipso interficiendo.] pavere simul Romana arma, ne Cæsarum majestate abolita funestas aquilas & signa, tot gentium cruore madentia, patria ante mœnia conspicerent. Et hæc in vulgus. Sed altior cogitatio insederat privatas amittendi fortunas, spoliandique dignitate, acerrimoque invidiæ telo transfigi. Itaque in immensum se attollentem Christi gloriam oppressuri, in consilium occidendi hominis descendunt: cumque inter eos dispari animorum motu certaretur (alii enim nequaquam in aperto, præ favore tumultuque populari, interficiendum; alii publice, & in conventu populi accusatum; alii dolo mactandum censere) exsurgens Josephus Caiphas e Principibus unus, auctoritate dignitateque ingens, majorque scelere, acriter in Christum invectus, multa cum elocutus esset, eam in sententiam ceteros oratione traduxit sua, ut Christum omnino occidendum decernerent; addens etiam in cursu orationis, mentis inops & scelere vecors, in morte unius staturam universi populi salutem.

[11] Hoc igitur probato consilio, occasionem opperiundam rati, [Motus animi in his Petri,] tempus locumque circumspectare. Nec fugiebant ea Christum. Itaque multis argumentis firmare auditorum animos, & blandis orationibus mulcere non destitit; necesse, ad salutem humani generis, ipsum occidi; sed triduo post, propria potentia, triumphato cacodæmone morteque devicta, revicturum prædicans: colligerent se modo, & forti animo adversa perferrent, neve timori succumberent: quando sita in arduis summa sit virtus, & periculis ac discriminibus probetur; in prosperis nulla laus, nisi moderationis fama, datumque rerum fastigium, vitæque tranquillitas, ne in fastum, alteriusque versa contemptum. Intremiscere ad hæc auditores, & magno periculi metu circumveniri: amor, reverentia, metusque omnia raptare: sed Petri maxime mens nulla consolatione erigi; tristabaturque, uno ex duodecim, uti prædixerat Christus, hosti magistrum prodituro, & amore amens, & sceleris magnitudine attonitus, instanteque discrimine pavidus animum diversas in partes trahere, variaque moliri, atque incerto vehementique curarum æstu fluctuare, modo Christi Majestatis tam fœde proculcandæ ab inimicis reminisci; modo nefarias manus, & scelestissimum proditorem ante oculos sibi proponere; modo magistri amore flagrare, hiscere, atque mori.

[12] Impatiens ergo & dolore commotus, silentio Joannem precatur, [inquirentis in auctorem proditionis Christi,] ut eum, qui tanti tamque execrandi sceleris (nam omne facinus in homine turpe, sed dolus atrocissimum atque indignissimum) auctor esset futurus, Christi ore excerperet. Igitur Joannes, obsecuturus Petro, a Salvatoris sedens latere, quippe torus, Christum, Joannem, ac Petrum accubantes sustentabat, ex adverso Christi discumbente Juda: noscit proditorem, & summi pariter Dei arcana haurit. Sed Petrus haud quaquam voti compos factus: nam obtegitur impia manus, dum Christi epulas tangit, vesciturque. Hoc Christus signo proditorem notarat, verum occulte, ne notus ceteris, communi furore ad piandum inexpiabile scelus discerperetur.

[13] [& in Cœna ægre obtemperantis lotioni:] In ea sacratissima cœna quisque ex discipulis castitatem vovit, etiam uxoratus: nec epulæ illæ festivo celebratæ sunt carmine, non magno illustres apparatu, sed tristibus exceptæ pectoribus, propter suspicionem facinoris, magnitudinemque discriminis. Ab epulis Christus ita suos ad submissionis charitatisque munia edocens, abjectis vestimentis, cœnatoria dumtaxat opertus (hæc candica sindon erat & demissa ad talos) linteo succinctus, ad abluendos abstergendosque auditorum pedes se accingit, ab Juda (ut nonnulli tradunt) incipiens, si forte furibunda mens tanto favore mitesceret, revocareturque ab infando consilio ad pristina obsequia amoremque Magistri. Sed ubi ad Petrum est ventum, tanti motus ipse dignitate imperantis, exemploque tam immensæ demissionis attonitus, recusare & vehementer obsistere, nec ullo pacto se passurum inclamare. Sed flammatam Petri mentem, & erga Magistrum observantiam compescuit exuitque Salvator, nequaquam illum cælesti potiturum aula, nisi auctoritati pareret, referens. Qua voce perculsus Petrus, non pedes modo, sed manus ac caput ut lavaret, annuit.

[14] [obtestatur, se Christum nusquam deserturum,] His peractis, instante jam mortis hora, iterum Christus apud suos concionatur; & eorum constantem fore neminem in ipso discrimine, sed fuga protinus omnes dilapsuros, prænuntiat. Sed Petrus præsenti animo respondit in vestigio se prius moriturum, quam digito ab ejus latere discessurum: cumque instaret, & bis terque id polliceretur, Christus intuitus hominem, ter, antequam Gallus caneret, se ab illo abnegatum iri asseruit. Inde trajiciens torrentem Cedron, qui ad ima decurrit Oliveti, alte ipsis in saxis pedum impresso vestigio, in ipsum perrexit Olivetum, ab Oriente spectantem Hierosolyma, sexto discreta stadio, subseditque ad ipsius radices, ubi defixa genu vestigia remansere petra cedente (erexere pii, in loci factique memoriam, sacram postea ædem) ac secum abductis Petro, Jacobo & Joanne, & noctem illam insomnem traducere interque preces jussis, ipse stratus humi fundebat Deo preces: pauloque post, tres illos discipulos a somno excitat; & denuo in precationes se effundit; ut hoc suo nos doceret exemplo, a precibus numquam cessandum esse; quando & sæpe peccamus, sæpeque oratione erigendi sumus.

[15] [& negat ipsum ad interrogationem mulierculæ,] At armatorum cohors, circumdato statione loco, multis luminibus accensis, vasto clamore irrupit in hortum, ardensque rabie, Christo, proditoris jam osculo noto, propinquat, jam jamque manus in illum injicere tentat. Non tulit audaciam Petrus, strictoque emicans cultro, Malco, Pontificiæ famulanti aulæ, vim primo inferenti, obtruncat aurem; & inimico sanguine degustato generoseque ferocientem inhibuit Christus, sua se tutum potentia, & innumeris cælestium militum legionibus succinctum, cedere in præsentia inimicorum furori ostendens. Itaque, discipulorum fuga passim facta, devincitur Christus, trahiturque ad Annæ, magno LXXII Seniorum præpositi consilio, quod erat sanctissimum augustissimumque apud Hebræos, unius e Principibus conjuratisque, ædes; non deserit eum Petrus, sequiturque cum Joanne, multo tamen interjecto spatio: intransque demum Pontificis ædes, quid fieret, circumspectabat; quando excelsus ille animus, immensusque amor, nullo antea turbine, nec tot armatorum adspectu quassatus, unius mulierculæ voce infringitur, abnegato Magistro.

[16] Nec multo post ad focum stans (quippe frigente bruma) bis eumdem in errorem delabitur: [& aliorum, iterum ac tertio;] sed ad tertiam vocem galli cantus, intentique in illum Christi oculi, palam homini fecere scelus: recordatusque Magistri vaticinii, rubore perfusus, & gravi simul mœrore anxius, deserta Pontificis domo, lacrymabundus secessit; tantusque mentem horror cum pœnitentia subiit, ut confitendo scelus mori percuperet. Fama etiam tenet, post conceptum illud scelus, infaustamque cæca in nocte vocem, ad galli sonitum, ingentem semper vim lacrymarum effudisse Petrum, adeo ut ora lacrymis rigata semper madescerent.

[17] At Christus, cum stupenda virtute ab inferis excitatus, [resipiscens, resurrectionem Christi cognoscit,] mulieribus sese ostendisset, id Petro nuntiari mandavit, qui statim veloci cursu ad tumulum cum Joanne cucurrit, hærenteque foris Joanne, atque ad secundam non intrante speluncam, intravit audacter ipse, procumbensque ad Aquilonarem partem (quippe sepulturæ locus, tribus in marmore palmis erat excisus, proclinatis nonnisi corporibus in aspectu cadens) adspexit diffusa linteamina ac sudarium. Quibus visis anceps diu stetit, [inspectumque it sepulcrum,] inter spem metumque. Nec multo post, eo ipso die, Christus se illi viventem, & gloriose triumphantem exhibuit, depulso Petri ex pectore angore, & deleto illius noctis erratu, quo pristinæ oblitus reverentiæ, tam impie in Magistrum peccarat. Sed sic sinebant cælestia, ut Princeps Ecclesiæ labaretur, quo facilius ceterorum criminibus indulgeret. At semel jactatus timoris undis animus, nullo postea hostium impetu fuit labefactatus atque convulsus: non Judæorum fraudes, non stricta Romana securis, non crux alte sublata, multiplici virtutum robore firmatam illius a Christo abduxere mentem.

CAPUT II.
Acta post resurrectionem Domini.

[Constituitur Petrus Ecclesiæ caput,] Igitur cum Christus suos persæpe divino aspectu, alloquioque consolatus exhilarasset, uni præsertim Petro divinæ mentis ardores large rorabat, tradito imperio aperiundi claudendique ostia superni Regni, ejusque vigilantiæ atque diligentiæ Ecclesia commendata, adoraturis mox gentibus Numen, & thura laturis in omnem æternitatem. Nec multo post, cum XL dies fuisset in terris commoratus, evolavit ad cælum. Itaque Apostoli, ceteris cum auditoribus ad centum viginti, in unum coivere, cumque illis Maria Deipara. Ingens in illam cunctorum benevolentia, mirum obsequium. Nam decus oris illud eximium, totius corporis dignitas, summa venustas, summa castimonia, mitissimi mores, suave alloquium, uterusque non tactus, elargitus Christo lucem, demissaque cervix nullo fastu præcincta, cunctos in se traxerant.

[19] [ac alium loco Judæ eligendum curat apostolum:] At, cum universi consedissent in Senatu, erectus Petrus, divina afflatus aura, ostendit Collegis, oportere, ut veterum implerentur Patrum vaticinia, & in proditoris locum ex ipso numero sufficeretur aliquis, ne sella inanis illa perenne dedecus sacro in ordine testaretur. Prævidisse Davidem mille & amplius ante annis cum scelere etiam expiationem peccati, abstergendamque communem maculam edocet. Quibus verbis ceteri assensi, duorum nomina in sitellam projecere, ut is sorte duceretur, qui sedem proditoris impleret. Hi fuere Josephus, qui Barsabas dicitur, & Mathias; sed Mathias felicior. Is igitur in duodecim Apostolorum Senatum cooptatur.

[20] [accipit cum reliquis Discipulis Spiritum Sanctum:] Postea, octo consequentibus diebus, unanimes almi Spiritus adventum præstolantur, omnibus corpora afflictantibus, in precesque effusis. Itaque momento temporis quati domus, & vehementer flare aura, & in unumquemque ignitæ linguæ cælo delabi visæ, adeo ut almo omnes Spiritu implerentur, altissimaque intelligerent nudarentque mysteria. Obstupesceres, cuncta illis concessa gentium eloquia, summam dicendi vim, ita ut omnes Athenis natos educatosque crederes. Augebatur admiratio, a personis tam antea insciis ac rudibus, simulque in sonitu vocis multarum linguis gentium auditis, notatisque. Civitas ipsa Hierosolyma, tunc florentissima, Judææque Regina, par quondam Susis Ecbatanisque, & concursu nationum clarissima, stupida, Christi discipulos concionantes & ita subtiliter sacrorum arcana librorum interpretantes, admirari. Par omnium stupor, inæqualis animorum jactatio, & dispares sententiæ erant: laudare alii & cælo factum tribuere; irridere alii, & vino languidos gravatosque ea effutire jactantes: indigena cuncta in deterius, peregrinus pie accipere credereque.

[21] [increpat perversitatem Judæorum] Quod ubi sensit Petrus, eundum arrogantiæ obviam, & premendam Judæorum impietatem ratus, ita in conspectu populi cœpit: Si vobis ad cœtum, viri Judæi, mendacium adornandum esset, ne sim, nisi longius accersita verborum ornamenta, & lenociniis omnibus fucatas sententias exquirere præstaret: nunc, quando pro veritate standum est, quid orationem calamistrem? nudam illam, & sic elegantiorem, nullisque ornamentis phaleratam excipite. Par erat, Auditores, vos in re post homines natos inaudita, & in omnem posteritatem prædicanda, quia supra nostram humanitatem fieret, facti divinitatem agnoscere: non omnia per invidiam obcæcatos in deteriorem partem interpretari.

[22] Modo paullo ante cives vestros, convictores & fratres meos, [& saniora docet] quod ex omnibus gentibus convenæ audientiam fecissent, omnium regionum sermonibus divinitus perceptis, veritatem insinuare videbatis: audiebant singulæ gentes civitatis suæ voces suas. Hierosolymis peregrini, se esse apud suos putabant, &, si fateri vera sineret odium, illi nobis secus rem accipere, quam vos, videbantur, cum unusquisque, attonito similis, locutos profiteretur socios meos humano more majora; divino illa motu fieri, non humanitus illa patrari, cæloque reddebat, quæ mei, afflatu cælestis & præpotentis auræ instincti, dixissent. Furere nos existimabatis, & mustum scilicet exspumare jejunos; eos ipsos, quos suo judicio gentes exteræ collaudassent; eos ipsos, quos divina vobis, dissimilibus quidem vocum sonis, sensu tamen plane simillimo, enuntiare audiebatis; eos ipsos, quos luculentissima sacrarum litterarum testimonia futuros, quos vates divino afflati spiritu cecinissent, quos Joëlis in primis sanctissimi animus numine aperiente vidisset, quos suis omnibus coloribus ad vivum vaticinando expinxisset; vos callidi rerum æstimatores, vino languentes per ludibrium edormire crapulam & exhalare vinum temulentos videbatis.

[23] Quid? Num vobis veri confessio fulminibus excutienda est? [ex prodigiis factis] Num naturæ voces inclamantis exspectatis? Atqui, siquidem vobis liceret per malevolentiam meridie videre, non mutarum rerum voces, non fulmina defuerunt. Quid illa significabant, cum impia nuper efferatissimæ immanitatis exempla apud vos edebantur? Cum magistrum meum, ducem vestrum, vitæ lumen, rerum parentem, mundi moderatorem, per inauditam crudelitatem verberibus divexatum, & in crucem etiam (Præside Romano diu recusante, cum vos, offendi Cæsarum majestatem, [in terra,] & proculcari Romanum nomen vociferabamini) actum, etiamnum verbis lacerabitis? Quid illa lamentantis naturæ fluctuatio? quid diei lumen interdiu vel exstinctum subito, vel in noctem abditum? quid maris, sceleribus vestris irati, concitatio? quid montium nutationes, succussionesque terrarum? quid emota sedibus suis Hierosolyma? quid augustissimi templi tamquam horror, atque jactatio? Quid (infandum dictu) functorum luce corporum e tumulis exsilientium in vulgus, & vobis audientibus, videntibus vobis, ad detestandi facinoris immanitatem ingemiscentium, emissæ voces, quid significabant?

[24] Miserum me, lugebant Solem suum exstinctum pullata sidera, [in sideribus,] atratum cælum Regi suo mortuo parentabat, & tamquam parenti suo funus natura produceret, lamentatrices ad cenotaphii, hoc est mundi luctuosissimi, molem, aquam, terram, res omnes adhibere: &, ut vivorum lacrymas exprimeret, vi propulsos divina ab inferis mortuos excitabat. Vos interea, securi rerum, obsesso, tamquam vallo, præsidiis busto, fulgentibus signis, tessera data, excubantibus cohortibus, tonanteque classico, ad spectaculum sedebatis; &, ne nihil omnino agere videremini, tripudiabatis in luctu rerum omnium; & immanissimi sceleris reliquias exsequentes, Deum infra mortuos amandabatis; eum ipsum, cujus occasu, desiderioque cælum, terra, maria, natura, orbata luce, fluctuare: atque vestræ immanitatis machinamenta in irritum cecidisse, modo saperet, quivis intelligebat; modo oculos haberet, videbat.

[25] Ille scilicet interiret, cujus interitum saxa lamentabantur? [in miraculis antiquitus prædictis.] Ille apud inferos detineretur, qui ad superos inferos expelleret? Non se vivum exhiberet post triumphatam mortem, qui vivere homines a morte jussisset? Luce perfunctos luce donare, quo donarat alios, ipse careret? Quo igitur modo illa vobis toties decantata, audita, & intellecta numquam Dauid vates egregius tueri posset, quæ divinitus edoctus ea de re cecinit? Quoniam (inquit) non derelinques animam meam in inferno. Quis non derelinquet? Deus, & rerum omnium, & ipsius parens. Nec dabis Sanctum tuum videre corruptionem. Quinam Sanctus? Qui mortuus per immanitatem vestram sepulturæ, non corrumpendus, sed paullo post iterum victurus, traditus est. Enimvero libere, quæ novi, dicam, & quanta maxima voce contendam (facit audacem veritas) Illum ipsum, quem vos ex humanis rebus exegistis, quem corpore spoliastis, quem vos interemptum apud inferos esse putatis, illum ipsum vivum spirantemque, & longe diviniore luce renidentem, morte devicta, Deus ad superos revocatum, nobis rursus videndum tractandumque objecit: objectum ipsi inter oculos, interque manus habuimus; supra modum humanitatis nostræ vigentes oculos, vultum, corpus denique totum agnovimus, & incredibili voluptate delibuti exosculati sumus. Itaque deponite istum, quæso, furorem, vosque colligite; confitemini scelus, veniamque deposcite; nullum enim tam grave scelus, quin pœnitentia expietur.

[26] Hac oratione, repressa nobilium arrogantia, & redditus nostris animus, [Tria hominum millia convertit,] simulque ingens fiducia popularibus addita. Quamobrem tria millia hominum, Petri hortatu commota, eo ipso die Christo adhærent. Hinc postea concessa ad speciosam templi januam, quæ ex ære Corinthio mirabili artificio inter fulgorem auri argentique, & operis præstantiam omnibus anteferebatur aliis, sedenti inopi, assiduo membrorum horrore correpto, [paralyticum ad portam templi sanat,] stipem exposcenti valetudine Christi nomine, major terror nobilitatem invasit, quando nec Magistri morte rescissam legem, frenatave ora conspiceret. Fremere igitur, ac tormenta respicere, apprehensumque cum Joanne Petrum (quinque aliis hominum millibus Christianam religionem amplexantibus) in Annæ ædes trahunt, statimque Synedri advocati, Anna, Caipha, Alexandro, Lysimacho, & Joanne Annæ filio præsidentibus consilio, produci Apostolos, rationemque reddere jubent, cujus invocato nomine ea admiranda opera efficerent.

[27] Tunc Petrus, magna animi fiducia, mirari se quidem magnopere aiebat, [suaque, in Synagogam tractus, strenue defendit] quando tam vulgata ex se potius, quam ab aliis, quos publice docuisset, scire mallent. Sed, quoniam sic illis libuisset, haud recusaturum se, quo minus tantarum rerum redderet rationem. Omnia igitur illa prodigia haud exigui stuporis, fieri Jesu nomine atque virtute, quem ipsi immanissime cruciatum, fœdissime interemissent, ac tamen tertia illum die ab inferis ad lucem a Patre revocatum, & cuncta illi tradita, abjectumque modo lapidem apud eos in capite anguli locatum: stare præterea in illo omnem spem, omnia bona, salutemque. Obturbavit Auditores Piscatoris oratio & perculit simul, non clandestina cum magnitudine sceleris veritas, quam ipsi variis involucris circumdare ac supprimere nitebantur, & libera vox elatis sontibusque in animis stomachum cum admiratione movit.

[28] [& absolvitur.] Itaque, amotis consilio aliquantisper Apostolis, quid agendum foret, ipsi consultant: non ultra celari illustrem populo rem, nec se ire inficias; cecidisse in irritum tot labores; frustra susceptas vigilias, aut machinamenta exquisita; concussos Magistri morte iterum vigere animos, sedatosque effervescere; nec pulsum ex hominum memoria exstincti desiderium; abscisso uno capite plura enasci ac pullulare; nec novarum rerum finem umquam futurum; abjectissimæ conditionis hominibus divina concessa eloquia, cunctas disciplinas; contra, sua mutescere & obstrui objecta ora veritate, ingemiscebat. At ne omnino victi viderentur, cum in Gamalielis sententiam, præclari senis, &, licet Christiana pietate insignis, nondum in consessu seniorum Christiani deprehensi, ab universis itum esset, flagris cæsos, proposita gravi pœna, si quis Christum nominaret, aut concionibus, illius facta jactaret, Apostolos minaciter increpitos, nulla in eos inventa acerbius sæviendi causa, dimittunt, haud stratis Apostolorum animis, quin Christi doctrinam populo enudarent, publiceque profiterentur, inter tormenta sua & victorias magnanimi lætique.

[29] Interea Ecclesia mira virtutum indole pubescere, latiusque tot millibus in ejus complexum ruentibus propagari. [Constituit Hierosolymis Episcopum Jacobum justum.] Declaratur a Petro Jacobus, cognomento Justus, Hierosolymorum Antistes, summo omnium assensu, nulla ambitione perturbante suffragia aut Principis mentem, capite consecrati bractea aurea fulgente ad insignia majestatis ac sacerdotalis decoris: assiduæ jam preces, ingens demissio, corpora jejunio fatigata, compressus vestium luxus, quas tam profusis sumptibus parari nostra vidit ætas: non fulgere ostrum, aut fluitare toga, non palmata conspici, non caudis verri humus, non urgeri bombyces, non sollicitari maria, non effodi viscera telluris, non e Panchaia accersiri odores, nihil privata cupiditate possessum: tenues epulæ, communis stratus, communeque domicilium erant.

[30] Sed tam gloriosa religionis exordia, nixa virtutibus, [Ananiam cum uxore punit.] admotis infestissimi hostis machinamentis obtremuere. Enimvero, cum avaritia (ex qua omnia propemodum mala mortalium in animos irrepsere, quamque furibundam victricemque nostro exsultantem sæculo vidimus) virum quemdam Ananiam invasisset, conscia etiam Sapphira uxore, ita ut, diminuto agri pretio, partem surripuisset pecuniæ, Petrus (cui magna ex parte cælestia arcana patebant) fraudem intelligens, accersitum hominem, ac pertinaciter negantem, coarguit (raro quippe mortalis perpetratum contractumque perversitate ingenii scelus gaudet esse in aperto, aut fatetur: fortuitum vero, si non spernit, haud magni æstimat) simulque graviter reprehendit. Quibus auditis Ananias statim corruit, atque animam exhalat, eadem etiam infelici morte subtracta uxore, quæ, par scelere viro, eadem pervicacia agitabatur. Horum inopinata morte tremefacti ceterorum animi, omnem penitus abjecere simulandi artem, lucrique cupidinem. Ita ex metu redintegrata virtus, auctumque obsequium.

[31] At Petri sanctitas, cunctorum præconio celebrata, [Petri sanctitas & miracula.] ac mira in curandis morbis felicitas, ingensque nominis fama, Judæam gentesque finitimas pervagata, summum omnibus videndi hominis desiderium fecerat: ægroti, debilesque in vias passim deferri, ut non tactu, sed umbra illius, valetudini redderentur. Ingens favorum prærogativa, sed digna vertice Apostolorum, omnium ore Petri laudes decantari celebrarique. Lyddæ, ad mediterranei litus id oppidum maris situm, Diospolis inde dictum, Æneas, octo annorum cursu morbo fatigatus, ejus precibus in pristinam valetudinem restituitur; & Joppæ Tabita, multis nominibus commendata mulier, & in egenos satis liberalis, a Petro ad vitam revocatur, ita ut momento temporis scissæ mulierum comæ, flebiles voces luctusque in lætitiam verterentur, tractis etiam illo prodigio quingentis ad Christianam religionem mortalibus.

[32] [Mittit in Gallias discipulos.] Illud quoque miraculum summa in fama est. Nam, cum duos ipse ex discipulis, Gregorium & Martialem (etsi alii Frontonem dicunt, qui Gallicarum victor superstitionum terrorque Druadum, frementes Rhodani ac Isaræ undas compescuit, Christi vexillis prope Oceanum erectis, vel pallente Rheno ac trepidante Mosa) ad enuntiandam populis Christi veritatem dimisisset, vellentque ii & exemplo & verbo docere mortales juxta Apostolica præcepta, Gregorius, cum inediam ferre non posset, itineris labore exanimatus, fato fungitur; tristisque Martialis, carissimo orbatus comite, flensque ad Petrum revertitur, remque illi, ut gesta erat, enarrat; quem Petrus statim repetere iter, scipionemque, cui inniteatur, admovere defuncti cadaveri jubet: qui, nulla rerum tardatus difficultate, libentissime parens, revertitur; factoque ut illi Petrus injunxerat, statim Gregorius jam XL dierum intervallo, e vivis exemptus, lucem solemque adspexit. Tantos Ecclesiæ ejusque Principi Petro cælum favores fuerat elargitum. Enimvero, quid tale umquam Judæus vidit? commemoret licet. Eliæ atque Elisei miracula. Quid? nulla hic circumplicatio manuum, non flatus in ora ingestus, non pectora calcata pectoribus, non præsentia cantusve verborum, nec madefacta lymphis corpora; sed sicca virga vitales in exstinctos afflantur auræ.

[33] [Simonis magi perversitas,] At Sebasten (quæ & Samaria nuncupatur) nobilem urbem, & vetustate illustrem, Simon, ex Gyttho vico quidam magus, ita præstigiis diroque murmurum carmine, sui in admirationem allexerat, ut cælo illum missum plerique venerarentur. Astutus homo & suo tumens ingenio arteque, eloquentia non spernendus, rudes accolas fama nominis eventuque rerum, quo lubebat, circumducere: nam elicere manes, quatere solum, immutare effigiem, cælumque obtegere nubibus, inductisque fulgoribus turbare, aut grandinem superfundere, micante etiam sole. Sed Sebasten accedente Philippo, profugo a Judæa, post Stephani necem grassante in nostros Judæorum crudelitate, confutata ejus doctrina, & ignotis antea præstigiis detectis, multi cum ipso Mago Christum confitentur, & baptisma suscipiunt.

[34] [a Petro castigata] Qua re perlata, Hierosolyma læti Christiani, eo Petrum Joannemque delegarunt: siquidem surgens jam inter infestissimos hostes res Christiana, ad stabilienda Sacramenta, Capite & Principe Christiani dogmatis indigebat; utque Petrus fundamentum æternum in soliditate & duritie petræ attollentem suæ hæresis venena, ac colla serpentem con fringeret, & primus Christiani nominis Imperator, primum hæreseos inventorem auctoremque, detecta & triumphata impietate prosterneret ad reliquorum terrorem atque ignominiam.

[35] Igitur Petrus Sebastenos, post solitas preces injectis capiti manibus, almo Spiritu, quem obstinate negarant, [& correcta ad pœnitentiam:] insignivit. Quod ubi vidit Magus, miratus eo modo concedi almi Spiritus gratiam, ab Apostolis enititur, quod virtute ac sanctimonia nequiret, vi pecuniarum ad tam grande donum accedere, oblato Apostolis pretio. Quod indignissime ferens Piscator, conversus ad hominem, Pecunia, inquit, tua sit tibi exitio, quando Dei immortalis munus pecunia æstimari stareque tibi persuasisti. Nefanda merces detegit impia vota, & male sanus animus impio scelere fœdatur: ficta pietas; exsecrabile scelus. Armari ergo adversus Deum tu postulas, ipsius opibus, ipsius virtute? Commonefecit etiam hominem sceleris, ut pœniteret, rogaretque Deum, si forte precibus lenitus, tam dirum præposterumque judicium remitteret. Ille, mire territus, cælestemque veritus iram, quam assidua scelerum consuetudine irritarat, exoravit Apostolos, uti sui apud Deum meminissent, ne, quod ipsi vaticinati essent, sibi contingeret. Hinc dirus ille mos mercandi ecclesiasticos honores ac commoda, qui universam fere maculavit Europam; nataque hæresis illa, quæ non a Deo, sed a superna quadam virtute provenire humanum genus, simulque gratia, non operibus beatum effici, affirmabat.

[36] At non mediocris animi Magum ea repulsa diu noctuque sollicitum habere; modo artibus suis inflari; [qui mox relapsus, cum scorto Romam tendit,] modo veteres furoris atque arrogantiæ ignes, quibus paulo ante impatientissime deflagrarat, excitare; modo suum eo in solo nomen, paucorum egentissimorumque auctoritate hominum, ad ima prostratum, indignari. Ergo cum cælo mutandam vitam, prius attentatis Judæorum animis, mire in nostros crudescentibus, ratus, Romam adnavigare constituit, maxime lætus Claudii Cæsaris socordia atque inscitia, qui facile cunctas in impietates impellebatur; cum & ignarus rerum, ad nutumque uxoris circumductus, & facilis ad credendum esset. In comitatum insuper sibi Magus societatemque Helenam Tyriam, impurissimum, sed egregia forma mirisque artibus scortum, adsciverat: quam homo levissimus impudentissimusque, abductam a prostibulo, redemptamque a lenonibus, mentem rerum, & genitricem omnium, ac Troici illam belli excidiique decantatam Græcorum paginis, Helenam esse, per corpora vivorum ex Pythagoræorum disciplina transfusam, totque per æva servatam incolumem, inverecunde nefarieque jactabat: ut duabus rebus, audacia astui commista, & efflorescente meretricia gratia, ad facinus aptissimis, mortale genus pronum in voluptatem traheretur mollireturque.

[37] Quid enim simulata adumbrataque veritatis specie doctrina apud imperitos; [gravioraque meditatur scelera.] aut quid gratiosa leporibus Venus in perfricata petulantissimæ mulieris fronte, & in illa quidem erudita scortatoriis lasciviis, excultaque munditiis lubricam æstuantemque sua vi juvenum apud ætatem non assequitur? Aderant apud illum venenata tela, scilicet impuri libri, adversus Christum conscripti: simul præcepta de vitando martyrio, colendisque idolis: cernebantur & impura sacrificia & pollutæ aræ, muliebribus menstruis semini virorum admistis, in diro carminum sonitu, inter infandos amplexus, circumlata effigie Minervæ Jovisque inter vaporem thuris, & profanas voces.

CAPUT III.
Alia Petri opera.

[Petrus Joppæ videt descendens e cælo linteum,] At Petrus, peragrata Judæa, finitimisque aditis gentibus, cum Joppæ apud Simonem sutorem commoraretur, esurienti jam vescique cupienti ad sextam diei horam (quippe nefas apud Judæos ad solennia festorum dierum, prius edere & gulæ indulgere) mirum cælo prodigium visum: videre namque sibi visus est expansum cælum, ex eoque magnum linteum quatuor initiis orisque in terras dimitti, omni bestiarum, quadrupedum, volucrum, atque serpentum copia refertum, insecuta mox voce, seu monentis, seu imperantis, ut ea occideret vescereturque: cumque se attrectaturum immunda negaret, tum vocem audire visus dicentis, quod Deus sacrasset expiassetque, profanum ne duceret. Quod cum iterum ac tertio factum esset, vas illud, specimen lintei præferens, cælo recipitur. Colligenti se Piscatori, versantique animo, quid ostentum illud portenderet, multa occursare.

[39] [mox a Cornelio centurione, viro bono,] Interim Cornelius Romanus, Italicæ cohortis ex sexta legione Centurio, Cæsaream præsidio obtinens urbem insignem Phœniciæ, Joppen inter Doramque secundum pelagus ad Ægyptum vergens, ab Herode Idumæo in Cæsaris honorem conditam Olympiade CXCII; plurimum apud suos, indigenasque auctoritate pollebat, habebaturque cum virtutum concursu eximius, tum liberalitate in inopes vir illustris, tantoque populo gratior, quanto immanior ceterorum Præsidum avaritia exstabat, cum, emergente jam Judaico bello (quod summa pertinacia sumptum, funestissime, cum tot urbium excidio luctuque populorum, desiit) magnæ crebræque cædes Judæam viduarent, certarentque cum Præfectis libidine milites, Alexandrinis Babyloniisque apertam in cædem Judæorum ruentibus, minitante etiam Caio, inter cruorem & stragem læto, & extremum illis moliente excidium clarissimi animi Principe, & omni flagitiorum genere infami, nec inter venerem, & voluptates mitigato ad dedecus penatium, mœroremque clarissimarum familiæ imaginum; jam ex tunc infandi sceleris pœnas vel invita Christo Judæa pendebat, cujus tam miserando crudelissimoque facto indoluerat Cornelius.

[40] [per visionem monito, accersitur Cæsaream,] Huic tam pie viventi, & ad nonam Deo fundenti horam preces, divina juvenis forma, niveo candore præfulgens, visus est, qui & preces ejus, erogatasque pauperibus stipes Deo acceptas fuisse commemorat: proinde accersiret Joppa Petrum, & quidquid ille imperaret, efficeret. Itaque statim tres armigeros Joppen ad evocandum Petrum dimittit, qui ingressi urbem, adstantesque ad Sutoris fores, num ibi Petrus esset, exquirunt. Quibus Piscator, divina præmonitus aura, ultro se illis offert, & quem quærerent, se esse confirmat; cumque his una Cæsaream contendit, excipiturque a Cornelio, obviam illi progresso; magno verborum honore & summa veneratione, adeo ut se ad illius pedes adorans prosterneret. Sed inhibuit hominem Piscator, se quoque mortalem esse demonstrans, edoctusque de ostento Centurioni oblato, suumque in linteo præmonstratum intelligens: [ipsum cum familia gentilem convertit ad Christum;] etsi ipse Judæus lege, cum Ethnicis societatem communicare prohiberetur, parendum Christo, impertiendamque cunctis gentibus gratiam ratus, Cornelium cum universa familia in Christi militiam adsciscit, domumque ejus in templum erigit; multa de Christi signis, multa de virtute, de potentia, de anastasi, adventuque in terras Sancti Spiritus præfatus: concionanteque adhuc Piscatore, alma aura in omnes flavit, magna eorum, qui cum Piscatore venerant, admiratione, quoniam exteræ quoque gentes tam præclaro munere ditarentur.

[41] Revertenti postmodum Hierosolyma Piscatori graviter objurgato succensuere Judæi Christiani, [& ob id indignatos ex Judaismo Christianos] Cerinthio præsertim oblatrante, homine profligatissimo, & post Simonem Magum hæresis inventore, quoniam exteras ad gentes descendisset, usque adeo Apella tumuerat, tantis in illum usque diem immortalis Dei nobilitatus bonis, ut favorem, sanctissimumque roratum in ligno cruorem, aliis cum gentibus communicatum indignaretur, quasi Juææ angusto in angulo, & in solo tot sanctissimorum sanguine virorum funesto, servientibusque Hierosolymis, & non in Vaticano, æternaque Urbe, statura habituraque perennem imperii sedem, Christi nomen, atque majestas, & non in luce triumphisque Martiæ gentis, aut in tam latis opibus, terroreque fascium tam sublimis, excelsique Dei humano cum genere fœderis pignus servandum foret. [facile pacat.] Sed Piscator (cujus cruore æternum stabilienda in ævum Pontificia Romæ majestas erat) reddita ratione, quoniam Christus pro omnium gentium nationumque salute mortem objisset, continuo mitigavit.

[42] Sed ad Consulatum Claudii Augusti secundum, & C. Licinii Largi, Ecclesia Judæorum, scelere turbata, [Digressio de Herodianis,] grave vulnus accepit; Hierosolymis, sub Herodis ditione, occiso Jacobo, Joannis fratre, & Piscatore in dubio versato capitis discrimine. Sed quoniam ad hunc locum est deventum, quot fuerint Herodes, ad claritatem historiæ pauca facere, non abs re fuerit. [Antipatro Idumæo,] Antipater Idumæus, inter suos nobilissimus, commendatusque propter egregii nominis opinionem a Cæsare Dictatore, occiso jam Ptolomæo, profligatoque Alexandrino bello, lustrante Asiam; Cyprim Arabum Regis filiam matrimonio sibi junxit, ut per paternas ejus opes clarius enitesceret, potireturque Judæa, cum jam diu in eam conjecisset oculos, socordia Hircani & gentis pervicacia levitateque adductus.

[43] Huic inter alios Herodes filius nascitur, insignis virtutis prudentiæque haud spernendæ, [Herode Ascaonita, ejus filio.] veluti qui in robore juventæ constitutus, Parthicis Euphratem Romanas in Provincias [transgressis] Junioris Labieni auspiciis, effusi & late Judæam vastantis, frustratus iram; civiliumque inter armorum fragorem, in colluctatione Asiæ Europæque, evitatis Cleopatræ insidiis (quæ famosa illa pulchritudine venustateque & Canopeis illecebris evertere hominem nitebatur) ab Antonio in Cyrrhestica regione, ductu L. Ventidii legati, vilissimi quidem hominis, sed ad illam diem unici Parthicarum stratoris opum fastusque, & Crassorum non ignobilis cinerum ultoris; profligato Partho occisoque insuper Pacoro, Orodis regis filio præstantissimo, juvene haud infelici, jam antea Marte Romanæ virtuti luctato; Judææ regnum accepit, confirmatumque illi postea ab Augusto in præmium transitionis, terribile finitimis & eventu & virtute reddiderit sua, stratis sæpe latronibus, & Arabe obtrito, Judæorumque fastu (qui, nulla prope in Deum reverentia obstricti, beneficiorum immemores, conculcatisque patriis legibus, postquam Romana sub arma servitum ierant, pervicacia animorum, & multo odiorum incendio vastabantur) compresso; sed, domestico dissidio infelix & multorum cruore saginatus, penitus exsecrandus. Nam Mariamnem, nobilissimam pulcherrimamque totius Orientis feminarum, fulmine suspicionis irritatus, cum tot liberis, totque millibus insontium occidit; sustulissetque pari immanitate Judæorum nobilissimos, nisi peracerbe sibimet infestus exosusque periisset.

[44] [Successit ei Herodes Antipas,] Huic Herodes Antipas successit, pari crudelitatis nota infamis, sed virtutibus inferior, cujus scelus, & atrocem detestandamque feritatem Joannis Baptistæ in flore juventæ detruncata cervix ostendit, quando incesto pudendoque Herodiadis, Philippi fratris quondam conjugis, amore inflammatus, ad exsaturandam scelestissimæ nuptæ pruriginem, in puellæ saltu obligata temere dextera, inter pocula, [illusor Christi Domini:] ac feralem mensam sanctissimi Vatum principis cruorem exsorbuit, elusa quoque in Christi divinitate inter ludicra purpuræ, & dedecorosum sceptrum inter cachinnum aulæ exercitusque. Sed, in eum brevi post tempore justa fulminante Superum ira, magnis Arabe ab hoste incommodis affectus, dejectusque regno ab Romano, tamquam Sejani consiliorum particeps, Parthique fautor Artabani; Lugduni in Gallia emoritur.

[45] [huic vero Herodes Agrippa,] Tertius Agrippa dicitur Romæ diu Tiberio imperante catenis oneratus, sed mox, re Romana in Caii, Germanici Drusi filii, nutum translata, in Judæam cum sceptro dimittitur, addita Lysaniæ etiam Tetrarchia, in bubone facta illi quondam spe regni, cui per septennium imperio grassato, Agrippa, Berenices, nuptiis Herodi patruo juncta, & Mariamne, [qui occidit Jacobum, fratrem Joannis,] & Drusilla liberi fuere. Drusilla a patre septennis desponsata Julio Archelao, Chelsiæ filio; Mariamne decennis Epiphani, Comageni Antiochiæ Regis filio, nupserat. Igitur Agrippa cum occidisset Jacobum (quamquam ea cædes non omnibus grata fuisset) tamen ad mulcendos nobilium animos, quos Christianis iratos infestosque intelligebat, & ad comprimenda novæ religionis incrementa, uti terrore, & aliis bacchari cædibus statuit.

[46] [& Petrum carceri inclusit:] Quamobrem in celebritate panis, fermento discreti (Pascha Judæi nuncupant) comprehendi Piscatorem, & stringi vinculis jubet, ut illius cruciatu corporis Judæorum ora oculosque exsaturaret: nec in vinculis piorum preces destitutum apud Deum Piscatorem sinebant, cum nocte quam spectaculi dies subsequebatur, duobus militibus septus, geminaque revinctus catena Piscator dormiret, seu malorum oblitus, seu in Deo spem collocans suam, seu anxia periculo mente victus torpore futuros angores leniret, custodesque alii carceris ostia observarent, mens e beatis una cælo missa experrectum Piscatorem surgere, vesteque circumdare, & se sequi jubet: ille, decidentibus catenis (quas nunc pietatis ergo tangimus ore, veneramurque insigne donum Eudoxiæ Augustæ, doctissimæ sapientissimæque feminæ, [sed hic inde per Angelum eductus] Theodosii junioris conjugis, Romam transmissum, concessaque illis in Exquiliis augustalia, deleto auctoris nomine) libera dextera veluti objectum oculis ostentum sequi cœpit, nec prius illi eximitur dubitationi, quam, primis secundisque præteritis excubiis, portaque ferrea, quæ ultro se illis expandit, tuto in loco, abeunte jam Angelo, constitit.

[47] Quamobrem, recollecto animo, summas Deo gratias agens, [ad suos incolumis redit.] quod se ab Herodis impietate, Judæorumque exspectatione eripuisset, domum Mariæ Joannis (qui Marcus dictus est, ipsi Apostolorum Principi perquam carus) petit, in qua pia familia subsedens in precationibus afflictabatur: nec pulsanti ostia nota voce, Rhode puella e fenestra prospectans, adaperuit, sed elata gaudio, rem ceteris enuntiat, nequaquam habita illi fide: nam id mortalibus insitum, ut, cum maximo alicujus desiderio tenemur, præ potiundi libidine minime nos assecuturos procul a spe positos credamus, animusque in plura distractus metu, spe, ac cupidine agitur, nec uni umquam firmiter inhæret. Lugebant nostri Piscatorem, nec illius tantum, sed suam quoque vicem dolebant, quoniam, in ea enascentis furoris acie, amisso Pricipe, summa virtute, efferatissimis cum hostibus res futura esset. Passim lacrymæ, & squalor cernebantur: quisque puellam insanire, & sopore perfusam objurgare, cum, expansis demum foribus, in medium incolumis illatus Piscator, dubium mœroremque pepulit, simul læta plaudente turba, Christumque pio cantu concelebrante nam, quo propior periculo metus, eo major lætitia fuit, illuso Herode cum impia Judæorum libidine.

[48] At nostri, cum Antiochiæ ad Orontem (quippe duodecim sunt hujus nominis urbes) Christianorum sibi cognomen adscivissent, [Antiochiæ fideles appellati Christiani.] cum antea Nazaræi dicerentur, ingens sibi peperere nomen: quippe florens opibus & pietate illustris civitas per plures annos Pontificia insignita sede, nostros benigne fovit, profugo extorreque Simone Mago, qui, antequam Romam contendisset, incredibili versutia usus, diu mortalium mentes obsederat, multisque scelerum portentorumque machinis quassarat, affecto injuriis Piscatore, ad ludibrium abraso circa verticem in orbem crine; seu ad lugubrem mœrentis animi statum id pertinere, seu in usu fuerat apud veteres in Sacerdotali ministerio, profecto apud nos venerationi datum, & sanctum ac venerabile visum, ad decorem, gloriamque Sacerdotalis dignitatis. Cum interim per Asiam reboante Christi classico, Romanam ad Urbem Religionis imperiique gradus fierent, quando, ea perdomita, explicatoque Tarpeia in rupe Crucis vexillo, ceteræ orbis gentes haud cunctanter Christiana amplexaturæ jura forent.

[49] Jamque Apostoli sortiti inter se Provincias erant; [Apostoli quas provincias sortiti ad prædicandum.] Petro, Gallogræcia, Pontusque, Bithynia, Cappadocia, cum Catanoum gentibus; Andreæ, Scythia Europæa; Asiatica, Philippo; Palæstina, Jacobo; Asia, Joanni; Hispania, alteri Jacobo; Thomæ, Parthia, Arriana, Persis, Margiana, Susiana, quæque introrsus ad Bactra, ortumque Gangis extenduntur nationes; Matthæo, Regia solis, & ultima Æthiopum; Bartholomæo, India, ad Sapolum usque urbem, radicesque Imavi; Simoni Chananæo, Ægyptus, Thebes, & quæ illi proxima; Thadæo, Mesopotamia, Pontusque; Mathiæ, gentes Macedonum, Dardanorum, Triballorum, Bastarnarumque, & aliis aliæ obvenerant Provinciæ. Itaque divulgando passim Euangelio, mirisque ostentandis signis terrarum orbem implere, associante se illis præsertim Paulo Tarsensi (de quo suo loco memorabimus) viro clarissimo eloquentissimoque, paullo ante Damasci Judæorum ritu damnato, sese ad Christiana sacra conferente, cujus eloquentia, Judæis ingens terror, cunctorum ore celebrabatur.

[50] [Sententia Petri in concilio Hierosol. probata;] Hunc una cum Barnaba Antiocheni Christiani (exorta dubitatione, num Ethnici, qui in Christi complexum venirent, præputio mutilandi forent) Hierosolyma ad Petrum ceterosque Apostolos miserant, ut hac de re controversia, eorum judicio tolleretur: cumque in consilio diu disceptatum esset, vicerat Petri sententia, stante pro Ethnicis Paulo, qui nequaquam Ethnicos Judaico non necessario onere premendos afferuerat, quando Christus morte sua Moseos legi finem attulerit. In hanc igitur sententiam pedibus frequenti ordine, multa post Petrum elocuto Jacobo, itum erat: atque ita scribi Antiochenis placuerat.

[51] [eidem Antiochiæ contradictum.] Inde Piscator, Cœlesyria, Ponto, Asia, Bithyniaque lustratis, multisque creatis Episcopis, Antiochiam accessit, ubi acriter est a Paulo objurgatus, tamquam callide modo cum Ethnicis, jam ad Christi ductum applicitis, modo cum Judæis versaretur & modo hos modo illos auctoritate foveret sua, non quod ipse fide labaret, aut diversos mores imbiberet, ad jacturam nascentis dogmatis, fundamentum, & petra Ecclesiæ firmissima, atque Apostolici Senatus Princeps, rectorque terrarum; sed miti natura Christianorum mores tacito judicio arguere malebat, quam Principis in corrigendo locum implere; simul ad tollendas discordias, inter Judæum Ethnicumque suborituras, firmandamque sobolescentem in tironum pectoribus religionem auctis incrementis, augendaque Rep serviendum tempori judicabat: quæ Paulo ingentissimi animi viro haudquaquam probabantur.

[52] [Petrus Romam cogitat,] At Piscatorem novus ardor videndæ Urbis, infandoque idolorum abraso cultu ad piam religionem traducendæ, incessit, subsecuturus simul Magum Simonem, quem fictis ingentem signis jam Romæ esse fama vulgarat; tanta Petro fiducia in Deo pari cum animi celsitudine inerat, ut vilis homo, & nullo virium robore munitus, clarusve nomine, Romanos fasces moliretur, contemneretque Romani nominis majestatem, cujus fulgur fragoremque, trans Hydaspem Gangemque vulgata, Indorum gentes horrebant, subactusque cum Oceano Rhenus demississime venerabatur. Itaque, quod necarmatæ consensus Italiæ, nec feritas Germanorum, non Gallorum ferocia, non Punici doli sexdecim per annos Italiæ visceribus in stratarum cinere urbium, strageque exercituum bacchati sperarunt, ausus est, vicitque Piscator, adeo ut Romanam civitatem, tot impietatum nubibus offusam, elatissimeque gentibus imperitantem, cruore suo expiatam, Christo æternam in terris fecerit sedem, ejectis procul superstitionibus, calcataque prætumida fastu cervice.

[53] Hac igitur spe concepta Piscator in Europam enavigat, [gestisque per viam multis,] passim Græcis gentibus Christi nomen enuntians: traductoque Athenis ad Christum Clemente, Faustini filio, insigni viro, illuc antea tempestate delato, provectus Tyrrheno freto, invisa Sicilia, in Campaniam, Italicarum omnium regionum situ cæloque clarissimam, Neapolim accedit, mediocre olim oppidum, quod nunc, magnitudine sua Memphim ac Babylona æmulatum, transgressumque Carthaginis Corinthique magnificentiam, triumphanti victricique gentium vix cedit Urbi, par fortasse, si libertate sua frueretur, opulentis bellicosisque in Italia regionibus imperitans. Quam Piscator civitatem sacro adspectu honestavit, & plurimo splendoris ibi relicto, Asprenatem in Episcopum urbis consecravit; operatusque sacra, stupendis cum signis suum in illam civitatem ostendit studium benevolentiamque. Cujus recordationem beneficii venerata posteritas, ipsum præcipuo in honore peculiari studio habet, nequaquam Romæ in illo percolendo, pietate officioque concedens.

[54] Inde Piscator Urbem anno Imperii Claudii secundo ingreditur. [Romam ingreditur anno 2 Claudii Imp. 18 Ian.] Patruus hic Caii, in ejus locum, milite nitente, suffectus est contra Senatus auctoritatem, cum percupide veterem libertatem respiceret, qua magni Cæsaris virtute astuque spoliatus; Augusti primum, deinde Tiberii sævitiam, & Caji mox infame nomen & diram Reip. pestem fuerat perpessus. Igitur Piscator XV Kal. Februarii Urbem intrat, qui dies apud posteros celebris exstitit, quo Roma patronum suum tutelaremque, fugando mox dæmonum cultu, vidit, supraque trabeam curulemque & Augustorum tremendam majestatem veneratura erat: datum id Romanæ pietati, etsi non immortali Deo exhibitæ, ut Capitolia, præter armorum terrorem gloriamque, cruore magni Petri expiata, Christiana augustius majestate insignirentur, neque Calvariæ inviderent, cujus in cacumine signum salutis effulserat, sanctissimumque bustum cernebatur.

[55] Quamobrem Piscator, cum divertisset ad contribules suos in regionem Transtiberinam, [ubi aram in domo Pudentis Senatoris consecrat.] & inde in ædes Pudentis Senatoris ad Viminalem in vico Patricio, ubi postea erexere pii aras, inter sacrificiorum solennia ab ipso Petro sacratas, magno studio, assidua diligentia, miroque ardore, Christi nomen religionemque Romæ prædicat, instituitque duos episcopos Linum & Cletum, quorum clarissimum nomen exstitit, ut unus in Urbe, alter extra Urbem in administranda Rep. ipsum adjuvaret: quando tanta rerum moles, unius nixa humeris, nutaret, tantique labores æque cum aliis communicandi partiundique forent, pluresque in eo rerum exordio desiderarentur Atlantes, qui non cælum (ut Poëtarum fabulæ voluere) natura sua perenne, nec humanis adminiculis egens, sed prolabantem atrocitate scelerum, fugatisque virtutibus, terrarum orbem sustinerent, mundumque alterum, juxta Christi imperium condendum, sanctimonia ac pietate attollerent.

[56] At Petrus, non modo Romæ Christi ipse nomen enuntiare, [Mittit suos, ipseque tendit, ut fertur,] sed per universam Italiam, destinatis etiam ad ultimas Ponti oras marginesque Cappadocum, & ad ipsam Meroëm Alexandriamque Legatis atque Episcopis summæ sanctitatis summæque prudentiæ; inde, exactis ad Claudii Augusti nonum annum, C. Pompeio & Q. Veranio Consulatum capessentibus, ab Urbe Judæis (quorum contumaces animi multa rixarum materia alebantur) in Hispanias Britanniamque transmisisse fertur, ut eas gentes, feritate barbaras, diris erroribus imbutas, & majora sidera venerantes, armorumque aviditate truces, prorsusque ab omni humanitate remotas, ad veræ cultum religionis traduceret. [in extimas mundi plagas,] Nec ingentem animum & Christi amore flagrantia pectora, locorum difficultates, nec alta alpium glacies, vix olim pervia Romanis, multum prius eluctato difficultatibus Hannibale Pœnorum maximo; aut asperitas Pyrenæi saltus cautesque horrendæ; non regiones frigoribus infames ipsoque situ terrarum enormes; marique gentium discreta nomina, vix mortalibus nota, fregere, quin non illas adiret, & intuta lustraret Oceani.

[57] [Britanniam,] Itaque in Britannia multos labores sustinet: nam ea Provincia, circumflua Oceano, & ferocia accolarum terribilis, Romanorum avaritia atque libidine plusquam immodica, concitata in arma, veterem libertatem volvere, proculque secures & fasces depellere parata, atrox bellum Romanis moliri, Claudioque Augusto tertium, & Vitellio Consulibus, ingentes adierat calamitates. At Piscator, [Hispaniam,] Britannia Hispaniisque remeans, trajecit in Africam; passimque Numidis Massæsulisque enuntiata veritate, Carthaginem devenit, [Africam,] Africæ quondam Reginam, Urbis æmulam, & terrorem Italiæ, femineum opus, sed celebre memoratumque, cum sua, tum victorum pernicie; inde in Ægyptum, [Ægyptum,] servientem Legææ olim familiæ, provinciam Nili beneficio fertilissimam, structuraque pyramidum, Cariæ fastum æmulantium, Memphi Alexandriaque urbibus clarissimam, sed prodigiosis cæremoniis diisque prorsus infamem, atque ridendam; mox Thebas, [Æthiopiam,] nobilissimam illam urbem centum portis & tam numeroso populo acervatisque divitiis, scriptorum tot vocibus præconiisque decoratam, accessit; visurus etiam Memnonis domum & secreta Auroræ extremaque Æthiopum.

[58] [atque in Italiam redit.] Sed retro, gravioribus urgentibus rebus, revocatus, mox per Paretonium (qua Africa tellus prospicitur) in Libyam regreditur, & ea, circumjectisque insulis invisis, egregiisque Episcopis commendata gregis cura, in Italiam adnavigavit, Pisarum ora pressa, ubi nunc pervetustum sacellum adspicitur, in quo sacrificasse illum indigenæ perantiqua traditione accepere, consecratum a Clemente, dum Romæ litaret ad Vaticana, eo rapto per spiritum. Rursusque inde Romam concessit, majorem periculi molem adversus crudelissimum monstrum subiturus. Etsi non sum inscius, fuisse multos haud spernendæ auctoritatis scriptores, qui asseruerunt, Petrum cum universo Apostolorum Senatu ad decorandum Mariæ Deiparæ funus iterum accessisse Hierosolyma, prodigioseque hominem ex Europæo solo sublatum, nulla contacta Asiaticæ telluris (quæ Europam prospectat) arena, aut calcatis undarum fluctibus, nascenti redditum soli: satis id creditum, & posteritati transmissum.

CAPUT IV.
Congressus Petri cum Simone Mago Romæ.

[Simonis Magi artes ac veneratio Romæ] Interea Juliæ Agrippinæ, Drusi Germanici clarissimi Imperatoris filiæ, dolis sublato Claudio, qui per XIV annos rem Romanam obtinuit, potitur rerum Domitius Nero privignus, inclyta familia, modesta juventa, & quinquennio tolerabilis Princeps; deinde, plurimis inauditisque sceleribus infamis, Romano nomini sempiternum dedecus. Hunc, sæve regnantem, vanitate ventosum, incredibilium cupitorem, socordem & plurimis illecebris turgentem, Simon Samarita (de quo superius docuimus) aggressus, ita ad sui venerationem convertit, ut Nero, hominem adorans, jam aras illi erigeret, cæderet victimas, litaretque consecratis flaminibus, Claudii vitrici levitatem æmulatus. Auget sui admirationem spectris Samarita, varias in formas suam mutando effigiem; &, modo Neroni inopinato se ostendendo, modo divinam sibi asserendo naturam, fictis signis.

[60] Nihil non creditum apud ignavum Principem, & majus augeri illius in Simonem cum veneratione studium: [apud ipsum Neronem Imp.] illum Jove natum præsidere Capitolio, nobilitare Palatium, tueri fasces, servare aquilas, & Romanum fovere nomen; incolumitatem mortemque ab illo pendere asserebat. Cæsaris impudentiam sequuntur Romani: nam, quibus moribus Principem videris, iisdem addictam civitatem propone. Nec pudebat nobilissimas animas, mortalium contemptrices, & ab innato fastu terribiles, humilem, abjectumque Sebastenum, e latebris Judææ erumpentem, & magicis artibus famosum, tanto studio venerari celebrareque, ut nihil supra; vel invidente Jove in tantis spoliorum acervis ad externi hominis coalescentem favorem apud mortales, vel usurpato nomine. Helena quoque socia, in Minervæ transfusa numen, erectis simulacris post Troica funera ac cineres, Tritonide virginale decus lugente, sibi ereptum in Virginum pugna, ad Libyæ mœrorem atque justitium.

[61] Hanc impietatem, latius serpentem extollentemque non tulit Piscator; [Petrus & Paulus Neronem aggrediuntur super Mago,] sed confirmato animo, adveniente ad Urbem Paulo (quem in laboribus & in summo cruentissimorum certaminum æstu socium adjutoremque Petro spoponderat Deus; brevique triumphata Cæsaris impietate, stratisque magicis præstigiis ad cælum evolaturum prædixerat) Neronem adiit, gravissimeque hominem objurgavit, quoniam Simonis infatuatus fallaciis, oblitus nominis majestatisque, tam sceleste illius jussa capesseret; simulque in Magum invectus, ejus fucos artesque nefarias enudat. Angunt ea verba Neronem, & non visus antea Piscator obturbat, quoniam tanta animi fiducia loqueretur, ut Cæsarem ipsum, & Romanos fasces moderantem oblivisceretur. At notus fama ac litteris Paulus in admirationem hominem conjecerat: siquidem Pauli nomen; late gentibus illustre, Romæ etiam extollebatur, cum admiratione Augusti ac Senatus. Pie fabulatur antiquitas, Paulum junctum Annæo Senecæ, cum Afranio Burrho, juventæ Principis moderatore amicitia, ejus auctoritate innotuisse Augusto, sæpe in Senatu ejus litteris recitatis, modo probante, modo mussitante Nerone; recitat & epistolas ultro citroque missas.

[62] [qui trepidans ad conspectum Apostolorum,] At Magum gravior cura premere, & notam Petri sanctimoniam & victricia eadem arma formidare: cessisse illius virtuti in Judæa, cessurum etiam Romæ; casuras in irritum artes, nec fucos valituros: non Neronem Poppææ Sabinæ, pulcherrimi scorti, crispantem cæsariem, legentemque capillum, ac per magicos amfractus, & nefanda secreta provolutum in omne flagitium, aut Romanos cunctis superstitionibus in funestissimo deorum cultu servientes; sed duo illa Christiani nominis decora, duo clarissima sidera, duo fulgura virtutum, duas victrices animas & cælo selectas augurabatur, & stare ante oculos conspiciebat, metu simul & vecordia agitari. Itaque, audaciam vultu præferens, & quasi nihili Apostolus faciens, dicendi mora cuncta in longinquum tempus trahere, modo sepulturum injurias, modo se miserescere illorum conditionis, aiebat.

[63] [pasciscitur tamen, de mortuo ad vitam revocando,] Sed, urgente Petro & aciem ostentante, commotus Magus (ne apud Cæsarem infamiæ notam subiret, duorum hominum verbis convictus cum paulo ante se naturæ parentem, se Dei filium, se custodem terrarum jactasset) in eam conditionem cum Petro descendit, ut, si quis mortuum ex inferis excire nequiret; morte multaretur. Placet Petro conditio; lætatur & Paulus. Quamobrem, cum nobilis quidam adolescens, gentilis Neronis, funere efferretur, ad eum excitandum ambo conveniunt: adest & Nero pronus in favorem venefici (quippe similitudo morum scelerumque arctaverat amicitiam) concurrunt & nobiles, tota denique civitas in spectaculum ruit: dispares animorum motus, incertæ spes & diversus vulgi favor, dissonum murmur, & nusquam silentium erant: cerneres tumido gressu Magum, elata cervice, & mortalia prorsus fastidientem; e contra, Petrum, ipsa canitie venerandum, hilari ore, & moderata animi æquabilitate ac submissione conspicuum, & nescio quo divino fulgore micantem: hæc eadem & Paulum honestare.

[64] [quod frustra conatus est præstigiator,] Accedentes cadaveri, princeps Simon suas experitur artes, admotoque auri adolescentuli ore, cum profana carmine & diro murmure insonuisset, qui defunctus jacebat, tollere & quatere simul caput incepit. Tunc, exorto cum clamore circumstantium fremitu, quisque ad astra Simonem evehit; vivere adolescentem vociferatur; poscit ad supplicia Piscatorem, & irarum flammis ebullit: strepunt animi & dira minantur. Inflatur ea, ad breve tempus duratura aura, Magus: jam manu astra tangit; jam despectat Apostolos. Non obruitur ea tumentis undæ procella Piscator, & impavidus manu silentium (cum incalerent geminarenturque populi voces) exposcit. Ubi vero, sedato populi clamore, universi silentium tenuere; nequaquam, ait Petrus, illud, quod omnium oculis magicis superstitionibus subjiceretur, veritate niti, sed fucatum esse, & speciem veri imitari. Quod si certum esset adolescentem spiritum ducere & hac communi aura frui, surgeret, ambularet, loquereturque. Sed, quo facilius Simonis artes deprehendatis (inquit) quam sint fallaces, quam vanæ, quam ineptæ, secedere illum paulisper a cadavere sinite; & tunc innotuerit, utrum adolescens vivat. Quo facto, adolescens numquam moveri visus est.

[65] Tunc Petrus, aliquamdiu precatus Deum, adolescentulo, [Petrus vero, fusis ad Deum precibus, præstat.] nomine Jesu Christi surgere imperavit. Reddita luce, adolescentulus loqui, cibum capere & deambulare incepit. Quo miraculo attonita Civitate, mutata sententia (ut sunt mobiles vulgi animi) omnes laudare, extollere, admirari, percolereque Petrum; contra, Simoni maledicere & dira precari: arreptisque saxis obrutura illum concitata multitudo erat, nisi obstitisset Petrus, hoc ex devicto hoste trophæum referens, ut invitus ille Christianæ religionis incrementa diffundi latius, cæloque attolli conspiceret. Lætis animis Christiani eam victoriam celebravere: contra, Simon, dolore ignominiæ, & Petri gloria insaniens mœrensque, cessit Urbe, multa de sorte conquestus; quoniam ad illum usque diem semper victorem, & artibus suis mirificum, Martiæque gloriam gentis majestatemque calcantem, momento temporis obscuro ab homine funditus everti sivisset, & non nisi in latebris ac fuga locum sibi reliquisset.

[66] Et Neronem pares irarum stimuli & hauriendi cruoris sitis vecordem agebant, [Hinc in illum] nec impurum illum animum, maternisque furiis exagitatum, tot peremptorum virorum funestus adspectus, facies Urbis diro incendio fœdatæ atque convulsæ, non conscientia quietum sinebant: modo furore quati, modo ira turgere, & Petri admirandis signis absterrebatur; modo in vindictam procul fugientis Simonis inardescere, quem sibi carissimum, & salutis auspicem suæ, Petri virtus Romanis penatibus extruserat; temeratam simul religionem, offensos patrios deos, & Romana templa polluta Apostolorum præsentia credere. Ideo, ne Statoris ædem, ab Romulo Urbis conditore fundatam, & subacti orbis trophæis nobilitatam aut Junonis Capitolinæ custodis Arcis ignotorum hominum verbis exscindi atque aboleri; simul Martis Dianæque numen, quo stare militiam, stare Aquilas, & cuncta in terrorem hostium versa putarat; aut bellantem pro mœnibus Palladem Urbe pelli; & Christum Romana sub securi cadentem & Crucis supplicio mactatum, in Capitolio adspicere calcantem Romanas opes, & in se cuncta trahentem, aut vilem hominem in excelsissimo Cæsarum solio sedentem, gravissime indignari tristarique, quando id Patroclus, Pauli virtute ad vitam revocatus, ei nuntiasset.

[67] Nec minor hominem a Pauli concionibus cum terrore admiratio circumsederat: [& in Paulum] stupebat magnitudinem animi, & eximiam doctrinam, ac tonantem fulgurantemque eloquentiam: nam universa fere Asia lustrata, & invisis, si non præsentia, attamen fama, Ecbatanis, Canopi enascentisque gustato Nili principio, & per magnam Europæ partem evagatus, cunctis gentibus admirabilis exstiterat; Academiæ doctrina confutata; Areopagi fracta pertinacia, & ipsis Athenis, rerum ac sapientiæ inventricibus, doctrinæ illius fulgore perstrictis: & tunc in togato terrore, illius voce Romana rostra circumsonabant, admirante Curia, obstupescente foro.

[68] His de causis Nero acriter Apostolorum imminebat exitio, atrox ipse, & assentatores perpetuum aulæ malum, gravius inhumanam illam feritatem, ingeniumque etiam in voluptatibus ac Venere præceps, [indignatio Neronis,] in cædem stragemque inflammantes, præcipue Agrippa Urbis Præfectus, divitiis potens, dicendi artifex, astutus & apud Principem gratiosus, cum ignominiæ ac repulsæ dolore cruciatus infestissime in Apostolos inveheretur: nam nonnullæ illius pellices Petri cohortationibus illius amplexus respuerant; nec minis, aut promissis, aut blanditiis lacrymisve (quibus maxime muliebris animus tunditur frangiturque) flecti potuerant: simul multorum scelera patefacta, & reprehensi lascivientis civitatis mores, magnam equitum manum in Apostolos armaverant, sociatisque arrogantia cum prurigine armis,infensissime crudelissimeque adversus Apostolos dimicare, nam tota fere nobilitas, selecta ex pube Romana, assueta Neronis illecebris, a pristina integritate degenerans, & in omnem provoluta libidinem, abduci a complexu scorta pellicesque, peracerbe ferebat.

[69] [aucta ex odio Judæorum,] Enimvero Petrus, etsi antea uxoratus, castimoniam tamen præcipue amplexandam colendamque assiduis concionibus persuaserat laudaveratque; & Paulus cælibi vita se ipso major augustiorque apparebat, quando plus exemplo, quam verbis auctoritatis insit: multum insuper Petro officere, quod Judæus esset, quando illorum nomen vile semper apud Romanos maximeque exosum, flagrante tunc Judaico bello, ubique terrarum explodebatur. Quare Judæi gravissima mala & inexplebilem Præfectorum avaritiam, intolerandamque libidinem perpessi, illatis nocturno tempore intra mœnia Romanis aquilis, & ipsa Cæsarum effigie, mirum in modum exacerbati (Divino numine atrocissimas, & jamdiu debitas tot scelerum pœnas repetente) adversus Romanos ceperant arma.

[70] [armis Romanos lacessentium.] Itaque summis viribus, summa contentione, apertoque Marte bellari cœptum, adeo, ut pulsus Cestius Dux Romanarum copiarum, belli ignarus, pecuniis inhians, & suis ac hostibus juxta despiciendus, terga dederit. Nec multo post missus a Nerone ex Urbe Flavius Vespasianus, insignis nominis Imperator, diuque Britannico exercitus bello, advenit; qui veteri Romana disciplina, patriaque virtute, contundere Judæorum audaciam (qui ex prosperis successibus, ac tumultuariis feliciter concertatis præliis arrogantissime intumuerant) aggressus, pulso sæpe hoste, expugnatis excisisque oppidis, devastataque provincia, victoriæ jam prope compos, crudescente civili seditione, tribus Cæsaribus occisis, ad Romana bella, Tito filio, egregiæ indolis virtutisque adolescentulo, ad profligandas Judaici belli reliquias, in Asia relicto, descendit. Sed hæc postea obvenere.

[71] [Magus Romam redit] At Simonem Magum, annuo exsilio multatum, nudatumque caterva auditorum, veterem refricantem injuriam, & in fuga terribilem impatientemque, & Petri gloria anxium, repetendæ Urbis, alloquendique Cæsaris (quem facilem promptumque ad omne nefas haudquaquam pristinæ consuetudinis oblitum existimabat) ingens occupat libido. Quamobrem, Romam reversus, iterata familiaritate Neroni jungitur, gratus illi acceptusque. Enimvero Magus, mira calliditate, & variis gentium moribus edoctus, Neronis ingenium rimatus, ita adulatione illud assequi insinuareque se illi, ut Cæsari & terribilis & gratus, ac mirificus appareret, videbaturque Neronianæ crudelitatis victor post domestica funera crematamque patriam unicus ac singularis, cum invidia multorum ad nobilitatis aulæque ludibrium, inter aggestos cæsorum Magistratuum cumulos, & fumantes templorum ruinas, in publico squalore diroque excidio.

[72] Quamobrem Magus, Neronis totus, advocato in concionem Populo Romano, [seque, ait, volaturum in cælum statuto die & loco.] permittente Cæsare, luculentam orationem exorsus, ait, se multis & gravissimis Galilæorum (sic enim nostros vocitabat) injuriis offensum, nullam posthac tuendi Romani orbis conservandæque Urbis curam suscepturum; sed sordescentibus sibi terris in cælum evolaturum, sessurumque in Jovis curuli in concilio deorum, cœtuque felicium animarum, calcata siderum pulchritudine, & penetralibus Olympi ad æternam quietem. Proinde statuturum diem locumque, quando id faciendum esset, stupente populo & ipso Cæsare Simonem supra cælestia reputante. Statuitur igitur simul dies locusque: theatrum nonnulli, Capitolium alii, ad id electum referunt; seu propter celsitudinem Capitolini clivi, seu propter loci nobilitatem, cum nihil in terris fuerit augustius: nam totius orbis manubiæ & stratorum opes regum ibi suspensæ cernebantur, rupesque illa sæpissime regio cruore maduerat, videratque catenatos reges, calcatam purpuram, & nobilissimarum arma gentium, victorum pedibus substrata; penatesque demum dii deæque, & quidquid cæremoniarum superstitiosa vetustas venerabatur, ibi, tamquam in tutissima arce, in signum æterni imperii persancte religioseque servari.

[73] At Petrum ferunt, præscium jam mortis, in Clementis favorem animum vertisse, [Incipit volatum e Capitolio] cedenda illi curuli rerumque fastigio, & Clementem tantæ exstitisse demissionis, ut se indignum hoc munere prædicarit & alteri cesserit. Quod posteriores Principes admirati sunt potius, quam imitati. Nos, Clementem sedisse tertium a Petro, scimus, adoratis in Ecclesiasticis Fastis Lino ac Cleto. Sic majorum firmavit auctoritas, consensusque clariorum virorum. Interim Simon jactantia prætumidus, laurea redimitus, ne forte Jovi aut Apollini inferior Romanæ superstitioni videretur, & quasi superna vectus ad regna, ibi triumphaturus, Capitolina in culmina adscendit, expansisque lacertis, se præcipitem dedit, & secare auras, seque altius cælum versus sustollere incepit. Cachinnari ad Apostolos Nero, miro perfundi gaudio, affirmareque, Simonem divinum hominem; eos vero veneficos & seductores: plaudere nobilitas, quisque hiscere & obstupescere, volitantemque per aëra Simonem intueri contemplarique: quis tantum mortali concessum crederet? Versa naturæ jura: non minus hominem gloriari pennis, quam aves: nihil illi arduum: nec plus licere Jovi. Casum Icari & Dædala ingenia, vulgata olim fabulis, in memoriam revocare, & pro veris habere.

[74] Vulgus in tanta inopinataque re attonitum concussumque, [tolliturque in aëra stupentibus turbis;] intentis hominem oculis prosequi, solem illi brevi cessurum, aut laxatum iri cæli claustra exspectare: nulla vox strepitusve in tanta multitudine exaudiri; nec frequentiorem umquam, nec ex omni mistam ætate antea viderat Capitolium tantam mortalium copiam. Adscenderat Scipio Africanus insigni antea curru, confecto secundo Punico bello; Macedonica, Gallica, ac Pontica trophæa, sexcentaque carpenta, victarum gravata manubiis gentium, honestarant; mille duces lauream Jovi tulerant: & Simon tantos labores, egregiique nominis existimationem gloriamque, una hora tenebris obduxerat, & vilem Romanis oculis fecerat, unicumque pro tot triumphis æterni nominis monumentum, Romanorum in mentibus fixerat.

[75] [cum Petri jussu fugientibus dæmonibus,] Sed Petrus, tempus adesse ratus, quo Christi Dei magnitudo ostenderetur, altaque Romanorum ex oculis caligo pelleretur, & magica scelera cunctis patescerent, ac nemo in posterum divinos sibi honores arrogaret; alta voce cum orasset, respexissetque bis cælum Paulus; Jubeo vos (inquit) ministros inferos, qui Simonem per auras avehitis, nomine Jesu Christi filii Dei vivi, Simonem in terras dejicere: cum subito magus gravi pondere (cessante inferorum auxilio) labitur fractoque crure, [præceps cadit fractus crure,] summa ignominia affectus, vehementissimoque cruciatus angore, Ariciam concessit, ibique moritur, homo certe suis artibus ingens & Zoroastris gloriæ non cedens, Asiæ quondam victor, & in Neronis comitatu Princeps, illusorque populi Romani, vix orbe contentus, solumque dedignatus, ac cæli mensor & siderum, ad pœnam sceleris & arrogantiæ, claudus incesserat, [ac moritur.] videntibus populis, nec jam admirantibus Phaëthontis exitum & decantatas ore Poëtico fabulas, prospecto infelicis excidio. Simone hoc pacto e vivis exempto, perculsus Nero, amici casum indigne ferens, cum se quoque illa victoria victum spretumque crederet, exoptatam jamdiu in Apostolos occasionem arripit, simul & ut crematæ patriæ & funestorum ignium infamiam a se averteret, supra insitum odium sitimque cruoris in nostros exsurgere.

CAPUT V.
Comprehensio Petri, condemnatio & Martyrium.

[Oratio Neronis ad Apostolos,] Quamobrem prehendi homines, vinctosque ante tribunal statui jubet: quos elato gestu trucique vultu sic affatur: Si scelerata vestra audacia, & acerbissimus amici interitus, nos uti clementia & respicere mortales casus sinerent, nequaquam in cruciatu vestrum atrocissimisque suppliciis, communem dolorem communemque civitatis gemitum leniremus: verum in tot criminum atrocitate sordesceret clementiæ laus, & concessus vobis spiritus summa crudelitas haberetur, quando effrenata ista ora, supra mortalia transgressa veterum sacra, cælo auspicata, temeraverint; inductaque vos hac exitiabili superstione, Cæsarum majestatem contempsistis; maledictis Romanum nomen proscidistis; tot nobilissimorum virorum geniales toros abductis uxoribus viduastis; & modo in conspectu populi Romani, videntibus nobis, ante deos penates vestris maleficiis occidistis Præsidem Capitolii, auspicem vitæ nostræ, salutem civitatis, & Romani nominis soterem.

[77] Superbas animas [vestras] & egestate confectas, sceleribus efferatas, communique gentium dissidio gaudentes, & machinatas modo (si mortali ope staret) interitum Urbis, [quos verbis castigat] jam morti destinatas, num ex manu nostra Deus ille vester eripiet? Ubi nunc, Petre Pauleque, arrogantes illæ voces, ubi jactantia, ubi numeratæ Dei vestri maximæ perennesque opes? en teterrima superstitionis capita, terrarum orbis dedecora, & in cœtu illo nefario perditissimorum hominum principes, quibus nunc auxiliis mens ista vestra confidit? nulla vos vota, non Deus ille vester, nec magicæ fallaciæ juverint: decepistis atque infatuastis Asiaticas gentes, natas servituti; præbuistis admirationem rudibus, atque insciis Africæ populis; & Europæos eadem sceleris macula polluistis; Sed Romanis nota Galilæorum ignobilissimæ gentis veneficia, nota piacula, noti errores impietatesque.

[78] Testor, Quirites, illum diem populo Romano funestum, [ac mortis damnat.] & illum ipsum divinum cælo labentem hominem (qui mihi summi numinis instar erit) nihil hac superstitione, nihil hoc contaminatissimorum hominum grege in toto terrarum orbe aut turpius aut scelestius reperiri, aut dari fœdius atque miserius. Moriendum nunc vobis, Galilæi, est & morte vestra piandum, ne quis in cruce laniatum hominem adoret, aut ultricia Romana numina contemnat: nullum hinc effugium. Nec enim dira vestra murmura aut magica carmina, quibus ad terrorem utimini, pavet Romana securis. Itaque, lictores, abripite istos nefarios, sentinam Urbis, deceptores hominum; & dignis cruciatibus mactate.

[79] Ut subticuit Tyrannus, catenati Apostoli Mamertinum in carcerem, [Includuntur carcere Mamertino] ad ima Capitolinæ arcis defossum, truduntur. Haud terruit invictos animos, & jamdiu pro Christi amore neci devotos, Neronis immanitas mortisve horror: sed admirareris animi celsitudinem & Divinam prorsus constantiam; & hilara illa ora conspiceres non secus, acsi curru, sexcentis hostibus stratis, Capitolia scanderent. Ita piis justisque haud ingrata mors, scelestis tremenda ac formidanda; illis felicitatem, istis sempiternos cruciatus mœroresque parit. [& baptizant ejus custodes.] Igitur Apostoli, traditi in custodiam Paulino, clarissimo viro; mox Mamertino, sub duorum ductu Tribunorum, Processi & Martiniani, præsenti animo mortem exspectare: sed ambo Tribuni, Apostolorum concionibus ad Christi religionem traducti expiatique sacra unda, quæ repente ex imis humi visceribus eruperat, eos incolumes dimisere, haud veriti Cæsaris immanitatem; quem a perforandi Isthmi incepto, difficultatibus natura revocans, in ipsis Olympiis projecerant in omne ludibrium, principem mimorum cytharœdorumque, ac aurigarum magistrum, non Romanæ moderatorem Reip., miserante orbe ac lugentibus manibus Majorum.

[80] Igitur piorum turba Petrum circumfusa orare obsecrareque, [Petrus rogatus exire carcere,] ne cruciatibus, ne morte sua Neronis feritatem satiaret. Repugnat Petrus & excessurum se Urbe negat; versusque ad eos: Num, inquit, turpi me pavore consternatum capessere fugam, Romana tecta deserere, alias adire gentes, & Neronem meo in tergo ludentem vultis adspicere? Siccine Petrus tot laboribus perfunctus, jam senio gravis, dux Christianæ militiæ, commissa ab Imperatore vexilla, in ipso prælii ardore terroreque minarum, deseruerit; nec Imperatoris reverentia, nec communicata virtus, nec traditæ bellandi artes, ingensque in illo fiducia, mihi vadenti in aciem adversus flammarum globos, crepitusque virgarum, horrentesve mucrones, fecerint animos?

[81] [generose id negat facturum se;] Quantum profecto a commilitonibus degenerarem, si immortali illorum virtuti cederem, egregiaque facinora imitari desisterem? Ideone flos ille eximius, Christiani nominis gloria, & prima Christo victima data, Stephanus, in florentissima ætate præstantissime pugnans, occiditur, ut Petrus, jam senex in Christi contubernio factus, abjectis turpiter signis, frementi Neroni cedat? Turpe exemplum, gravi pœna puniendum; breves dolores cruciatusve perenne gaudium, & ingentia præmia subsequuntur: nulla umquam sine cruore victoria, & ea pernobilis, quæ ex ancipiti pugna. Itaque fratres, de fuga cogitare desinite: omne animi robur, omnis virtus, in discrimen danda; decoro exitu vitam honestabo: nam nasci cum laude, nemini; cum decore mori, paucis a natura concessum. Plura dicere volentem prohibuere cum obortis lacrymis circumstantium ejulatus clamorque.

[82] [tandem lacrymis suorum coactus, exit,] Etenim, si vitam ipse nihili faceret, & cælesti desiderio teneretur, ac in tironum solatium tutaretur eam, quorum infirmi imbellesque animi tot in fluctibus tempestatum, & instanti periculorum mole nutarent sternerenturque, instantem teterrimum gladiatorem humano sanguine bacchatum, imminentesque Judæorum dolos, & lætos cædibus animos, & se undique periculis cinctos circumspectare: & una eademque toto consilio personabat vox, ex Petri spiritu pendere ceterorum animas. Quibus diu obluctatus Petrus, cessit tandem fratrum pertinaciæ. [at Christo sibi obviam facto,] Quamobrem fausta omnibus precatus, collucentibus stellis, ad vastum noctis silentium ab Urbe proficiscitur: cumque haud multo interjecto itineris spatio, Capenam extra portam processisset, ubi nunc est sacellum sub scriptione S. Mariæ ad transitum; Christum obvium habet; provolutusque ad ejus genua, ait: Domine, quo vadis? Romam (inquit ille) iterato Crucis supplicio afficiendus. Ergone, iterum Petrus, tu in Cruce passurus venis? Et ille dictum Petri confirmat. Tunc Petrus, intelligens, oraculum illud ad se pertinere; Regrediar ipse & Cruci affigar. His dictis, Christus evanuit.

[83] [mox regreditur] Tum Petrus, repetita Urbe, reque fratribus nuntiata, iterum a Cæsaris satellite capitur, & ad Agrippam Præfectum adducitur: quem his Præfectus, ira fervens, compellat: Tune ille, quem popularis aura vehit, & abstractæ toris puellæ decantant? Tune ille veneficus, & maleficiis gloriabundus elatusque? Sed Petrus, interrito vultu, retusa hominis vesania, sola se Cruce gloriari, aiebat; [damnaturque Crucis,] eamque sibi trabeam, eam sibi fasces, eam sibi curulem esse. Quapropter Præfectus, magis magisque irritatus, Petrum, tamquam alienigenam ac barbarum, prius fustibus cæsum, in Crucem agi; Paulum vero, civitate Romana donatum, capite plecti jubet, lege Valeria ac Porcia; Romanorum civium præsidiis, propter impietatis crimen (id nostris adscribebatur, illudentibus deos) per centuriata comitia sublatis, in exitium hominis.

[84] Jam Nerone inter ludibria Magorum eluso, non nisi cædes & strages meditante, recitata ex tabella sententia, sublatum est ab Ethnicis Judæisque murmur, festæ voces, plaususque; ovans acerbius volitabat Judæorum impietas, [varii inde variorum sensus,] conviciisque in Apostolos grassabatur; & nondum Romano mucrone disruptis Apostolorum venis, cruorem anhelare: contra, apud Christianos lacrymæ in oculis, tremor in corpore, hæsitatio in lingua cerni, mœstissimos animos, præter Principum supplicium metumque sui, Judæorum lætitia ac tripudia atrocius fodere. Enimvero Judæi Ethnicique, demptis duobus illis Christiani nominis fulminibus, rem nostram infirmam, quassatam atque exsanguem futuram sperare; nec litatis imperatoribus, imbelle vulgus timendum asserere.

[85] At in Apostolorum vultu videre licebat summam gravitatem, [at in Apostolis æquabilitas vultus,] summam sanctimoniam, summam majestatem, nihil de pristina hilaritate mutatum; idem decus, eumdem colorem, eamdemque vocem. Itaque diu complexui mutuo inhæsere: cumque jam segregarentur (accelerante supplicium satellite) Paulus ad Petrum versus, Salve, inquit, templorum fundator, Christiani populi pastor, & summe gentium parens. Ad quem Petrus, Tu quoque, buccina Christi, decus militiæ sidusque populorum, lætus ad superna proficiscere. Hac die ingens nobis merces parata; æternoque una simul gaudebimus ævo. Ita se invicem cohortati, segregantur.

[86] Cernitur locus hodie, in sacellum erectus, extra Tergeminam portam, [inter sese valedicentibus] ubi ambo Apostoli novissimam sibi pacem salutemque dedere: quem locum indigena exterusque mira pietate adit veneraturque. At Petrus in Janiculum, Naumachiæ, deorsum juxta amnem positæ, imminentem (Paulo ad Salvias aquas ferro occidente) ductus, contemplatusque Crucem, Ave, inquit, salus gentium, Christi vexillum, carissima Crux, & nostro generi favens: per te patefactum est ad sidera iter, apertumque cæli limen, tu, quam nuper Integerrimi cruore madentem vidi, occumbenti hodie mihi ad salutem salutaris existe. [atque generose occumbentibus.] Inde rogavit ministros, ut inverso se corpore in Crucem agerent, ne servus Principi æquaretur. His libenter paruere carnifices. Quamobrem, multa de Cruce concionatus, totus cruore madens, commendata Deo auditoribusque Ecclesia, tertio Kal. Julii feliciter exspiravit, Fonteio Capitone & C. Julio Rufo Consulibus, post Christum natum anno LXIIX, Imperii Neronis XIII.

[87] Sed brevi subsequitur in monstrum ultio, erumpente enim ex Hispania Sergio Galba, [Cædes Neronis.] Augustoque, ab exercitu ac Senatu acclamato, Nero conscientia scelerum pavidus, abjecto Cæsarum cultu fugiens, semet interemit. At, si de Petri ætate conjectari licet, [Petri ætas:] octogesimum, aut paullo minus, illum attigisse annum crederem; quando vergente jam ætate, Christo se junxerit, vixeritque triginta & sex annos ab excessu Christi. Undecim enim Antiochenam, quinque & viginti (mensibus sex & diebus XIX detractis) Romanam rexit Ecclesiam. Corpus ejus, a Marcello Appuleioque fratribus, magna veneratione & piis lacrymis decoratum, multoque unguentorum delibutum odore, [templum ei structum a Constantino Magno,] in Vaticano, haud procul via Triumphali, ad Neronianos hortos circumque sepelitur: ubi Constantino Magno imperante, sedatis jam Ecclesiæ fluctibus (qui per XXX Cæsares religionem nostram sævissime exagitarant) ingens illi templum construitur, bidente ligoneque ipsa Augusta solum fodiente manu. Sed recentiores Pontifices, sordescente illis veteri illa structura, longe majorem augustioremque, & tanto dignam Principe attollunt ædem. Cœpta stupendi operis moles a magno Julio II, cujus invicta admirandaque prorsus animi magnitudo, præter armorum gloriam restitutumque amplissimæ majestatis, fœde antea conculcatæ obscuratæque scelere Tyrannorum, decus; pacis etiam artibus nobilitata est.

[88] [ossaque ibidem condita.] At, ut ad rem revertamur, Petri ossa una cum Pauli mista fuerunt, seu quia Superis id cordi erat, ut qui hanc captantes auram, familiarissime simul vixerant seque adamaverant unice, mortui eodem busto clauderentur; seu Asiaticorum invidia factum. Enimvero Asiatici, eo ipso anno, seu recurrente festi anniversaria die, pietate erga suos adducti, ac tanto Italiæ bono, tantæque felicitati invidentes, cum surripuissent illa corpora, detectique fuissent, concurrentibus ad arma indigenis perculsi, in puteum quendam ad Catacumbas (duobus aut paullo minus, passuum millibus extra portam Capenam locus hic est) dejecere; inde cælesti voce monstrata, grandiora Concionatoris, minora autem Piscatoris, attestante; mox a Silvestro Summo Pontifice (in Thraciam, ad occasum Romanæ magnitudinis, abscedente ad incolendum Byzantium Constantino) æque ponderata anno a Christi ortu CCCXIX supra porphyreticum lapidem divisaque, partim Vaticana, partim Pauli delubra habent: amborum autem capita, quæ surripere olim ausa feminea manus, mactatis sontium corporibus, diram exsecrandamque audaciam testata est; in nobilem ac celebrem locum translata, summo cultu Laterano in templo asservari videmus.

ACTA SANCTI PAULI APOSTOLI
Ex Sacris Scripturis collecta
Auctore Paulo Æmilio Sanctorio dein Archiepiscopo Urbinate ex impresso Romæ.

Petrus Apostol. Romæ (S.)
Paulus Apostolus, Romæ (S.)

A. SANCTORIO.

CAPUT I.
Pauli patria, statura, magistri, conversio, insidiæ a Judæis.

[Genus Pauli] Paulus Pharisæus, familia Benjamin illustri ac clara; quippe primo Judæorum Rege, ex ea progenito, enascitur, Cosso Cornelio Lentulo & L. Calpurnio Pisone Consulibus. Ipsius vero parentes jus Romanæ civitatis (quo nihil florente re Romana insignius habebatur) obtinuere, incoluereque Tarsum, urbem in Cilicia campestri nobilissimam: quippe Cilicia duas in partes scinditur, campestram acmontanam. Urbs ipsa Tarsus parvulo in tumulo exsurgens, Cyndo lavatur amne. Auctor illi originis Perseus, Danaës filius, vel (ut aliis placet) Sardanapalus, Assyricum dedecus, opere unius cum Anchialon diei. Tantæ quondam Assyriæ fuere opes, ut per XXXVI Reges late Asiam inumbraverint, pluresque condiderint urbes; [& statura,] demum, epulis ac Venere flagrante in rogo semiviro, corruere. Erat Saulus corpore mediocri, alii brevi fuisse scribunt & incurvo; naso, ad votum Persarum, quod augustum in Regibus credunt, adunco & longiori, albo colore, hilari oculo, supercilio humi demisso, raro capillo, barba densiori & promissa, pulchra & decora facie, & in se unumquemque trahente: ad hæc acri vehementique ingenio, præclaro animo & in ardua prono. [Magistri,] Cum hac virtutum indole a parentibus Hierosolymam perdiscendi causa mittitur, in Ethnicorum disciplinis non mediocriter versatus; ubi diu audiendo Gamaliele, singulari modestia & præstanti doctrina viro, & Moseos peritissimo legis, commoratur, tantumque vivido ingenio ediscendique ardore in disciplinis profecit, ut longe multumque contubernalibus superatis, appareret omnibus illius doctrinam vimque in dicendo, Asiæ terminis haudquaquam contentam fore, afferebatque parem ad patrios ritus defendendos animum atque audaciam.

[2] Quamobrem juventa & moribus terribilis, Stephano, [ardor animi,] condiscipulo suo, perniciem non obscure machinatur, reliquorum ipse incitator & antesignanus. Itaque, cum Judæi, mira Stephani contusi virtute, hominem, patriis a legibus desciscentem convellentemque vetera dogmata, lapidibus ad Aquilonarem portam, Cn. Domitio Ahenobarbo & M. Furio Camillo Scriboniano Consulibus mactarent, illorum vestimenta custodiens, suorum ictus oculis juvare, saxorumque in crepitu exsultabat, ipsius innocentissimi eludens cum risu, precantis voces. Hinc gustata sæviendi in nostros licentia, & tactis pollutisque semel cruore faucibus, non quiescere, sed dirissimo odii telo saucius, furere, omnia agitare, omnia quatere, globoque æqualium facto, nostrorum in ædes irrumpere evastareque, miseros in publicum trahere & gravissimis affectos contumeliis diverberare & tradere suppliciis. In imbellem quoque sexum, vel tutum contemptu sui, apud hostem ferox; nihil denique illis pacatum sinere, cælum illis crudele, infensam terram exoptare, in gladiorum summa impunitate pulsatis ariete mœnibus, aut foribus ferro stratis, inter gemitus cadentum & cruorem acerbus immitisque.

[3] Magnum vulnus Ecclesiæ per hos dies illatum: vulnerantur alii, [persecutio mota] in fugam alii vertuntur, alii fortunis spoliantur, post acerbitatem verberum & squalorem penatium. Quippe juvenis, gloriæ avidus, & nondum adversis rebus jactatus, patriis in defendendis ritibus veram laudem se adepturum, & immortalitati nomen commendaturum credere sperareque: nam immoderata vasto præfervidoque in animo virtus, nequaquam solidæ aura laudis contenta, late ultra modestiæ decorisque fines evagatur, rerumque pervertit ordinem, & Principes gentis & æmula nobilium cohors laudando adulandoque ferociam attollere, prorsusque indomitis juvenem animis contumaci pugnacique ingenio, insuescere cædibus gaudebant, ac veluti nostrorum in exitium natum admirari. Sed concepta non diu illis spes arrisit, multa cogitante mortali, & alio ea Deo vertente.

[4] At Saulus, cum propagari latius religionem nostram, nec ullo pœnarum metu coërceri videret, impetravit a Principe Sacerdotum, Damascenorum ad conventus litteras, quibus fieret illi facultas cujusque mortalis, [contra discipulos Christi,] Christi numen venerantis, devinciundi attrahendique Hierosolyma. Hoc consilio auctoritateque munitus (eodem etiam tempore Cajo dirissimo monstro, Romanos penates infandis cædibus depascente) nulla interposita mora, festinus, nostrorum in excidium Damascum properabat. Qua divulgata fama, ingens nostris terror incutitur: noverant enim, juvenem per se ferocem, inhiantem cædibus, sæpe noxium, & jamdiu vincula ac strages, cruoremque machinatum, & supra pervicaciam atque insitum odium, acerrimum adversarium, publicisque nunc vallatum opibus horrendum, non ætati, non sexui parsurum, sed omnia immani rabie evastaturum.

[5] [cælitus tangitur] At Saulus, Christianum sanguinem anhelans, scelere amens, & furore vecors, jam magnam itineris partem confecerat, cum subito (Paullo Fabio Persico & L. Vitellio Nepote Consulibus, IIX Kal. Februarii, a Stephani cæde recurrente anno ac mense) scindi cælum & ingens micare fulgur, obductaque face, Sauli in ora vibrare; adeo ut perstricta oculorum acie animoque deficiens, equo decideret, insecuta mox voce, Saule, Saule, quid me persequeris? Cumque pavidus ille quæsisset, Quis es Domine? & ille dixisset, se Jesum esse, quem oppugnaret persequereturque, durumque ac grave illi esse, stimulo calces opponere: tunc Saulus quærere incepit, quid sibi facere imperaret. At ille, ut Damascum contenderet, admonuit: ibi enim, quid faciendum foret, auditurum. Comites vero Sauli par terror stuporque pervaserat, concrepante voce, viso nemine, stratum ante se cernentes Ducem.

[6] [atque Damascum cæcus deducitur,] Quamobrem cum diu hæsissent, recollecto demum animo, hominem Damascum perduxere; ibique triduo, nullo gustato cibo, luceque carentem, Ananias, a Christo præmonitus confirmatusque, in pristinum redigit robur, sacraque lavat aqua, trepida etiam manu: tantum sibi fecerat nomen Sauli ferocitas, ut etiam corpore languens, & luminibus orbatus, aspicientibus terrori foret. Sed ingens ille bellator, usque adeo Christiano nomini infestus, sexcenta pericula pro Christo subiturus erat, nomenque ejus Regibus coram, ac Cæsaribus intrepide tutaturus, vas electionis, decus Christianæ militiæ, terror hostium, victorque gentium. Hoc pacto Saulus, Christi signis mancipatus, omnes ingenii vires ad amplificandam Imperatoris gloriam, omnemque animum ad abolendam impietatis notam convertit; palam jam Christum confitetur; manasse jam bona, effulsisse numen, non ultra evolvendis libris terendum tempus esse, prædicat. Quare repentina mutatio summa omnes admiratione affecit.

[7] [conversusque insidias patitur a Judæis,] Enimvero increbuerat jam fama, armatum minis & peculiari odio sævum, ad Christi delendum nomen Damasco appropinquare; & tunc, non illud non persequentem modo, sed ultro laudantem attollentemque audiebant; sævum murmur, dissonus cantus, incertæque voces exaudiri, & non dubius metus, acrius odium cum rabie, Judæorum pectora quassare. Fervere igitur animi insontisque in cædem impelli, florentemque ætate juvenem, promptumque manu, ea ingenii præstantia, ea facundia, abnegato patrio turpissime ritu, externa ad sacra prolapsum, acerrimeque pro his stare indignabantur, ideone hausisse dogmatum mysteria, ita insudasse disciplinis, ad hæc tradita arma, patrias ut ea in leges diffulminaret abutereturque? Vociferari itaque, structis insidiis, ne posset elabi; faxque illa ingens, brevi excitatura incendium, ipso in ortu exstingueretur, Dineam, Arabum Regis Præfectum, illuc ab Rege delegatum, ad Romanam mitigandam ferociam (cum haud dubie Romani ipse belli metu quateretur, addictusque siderum scientiæ, non nisi ex cæli benignitate salutem speraret) adeunt, obtestanturque, ut vigiles portarum ad limina stare, cauteque custodire juberet, cum transcendere mœnia nefas apud Romanos, & semper morte piatum ipso Urbis conditoris fratre cruore suo jura sanciunte.

[8] Sed Sauli auditores, præcognitis insidiis cum fallere excubias nequirent, [quibus elusis evadit] hominem intempesta nocte e specula in sporta dimittunt, qui statim in Arabiam evulgandi Euangelii gratia proficiscitur: quamquam id Lucas memoriæ non mandarit: sed ipse Saulus in Epistola ad Gallogræcos se alio intendisse ab illa fuga iter, invisisseque triennio post Hierosolyma, rediisseque Damascum, affirmat, Arabum gentes, feritate barbaras, & corporum animorumque mollitie infames, soli fertilitate, odorum copia, cælique salubritate beatas, partim Romana potentia, partim indigenæ Reges, & ipsi socii, vectigalesque Romanorum imperio frenabant, Nabathæi, Agræi, Sceniti & Chaulotei multas colunt urbes, sed plerumque vastis campis inerrant, & sub dio, Scythico more degunt, incondita multitudo, certis parens Ducibus, discors ac contumax, quorum crescente sobole ac colluvione, nostro seculo ab Euphrate, qua Palmyreorum termini rigantur, usque ad Atlanticum Oceanum, Ægyptum, Africamque, occupata videmus.

[9] Has gentes concionibus Saulus aggressus, fracta sæpe impietate, [& Christum prædicat,] multisque acquisitis Christo militibus, Damascum repetit, moxque Hierosolyma, Apostolorum videndorum gratia, Petri præcipue: cujus fama sanctitatis finitimas gentes occuparat, ad exhibendum Principi Ecclesiæ obsequium, & quodammodo ad accipiendum præstandumque juramentum, apud signa summumque militiæ Ducem, petiit; sed eo desiderio fraudatur; nam præter Petrum Jacobumque fratrem Domini, vidit neminem. Quintodecimo post die, in Syriam Ciliciamque descendit, frustratus inimicorum insidias, & rabidas animas, uni ipsi præcipue truces, ubique Christi nomen enuntians, duciturque a Barnaba (quicum vetus intercedebat consuetudo, amboque sub uno eodemque instituti fuerant præceptore, & sæpe inter se de religione disceptarant) Antiochiam, nondum ex omnium Apostolorum ceterorumque animis depulso pavore: sed Barnabæ auctoritate omnibus carus exstitit. Tanta enim Saulo ad conciliandum sibi mortalium favorem captandosque animos, dexteritas inerat, ut nihil supra: quisque hominem celebrare, stupebatque cum oris dignitatem, tum suaves mores, procul scurrilitate & risu atque facetiis, & quanto truculentiorem sibi animo vultuque effinxerat, tanto leniorem mitioremque expertus, carius diligebat. [Antiochiam tendit.] Igitur Saulus una cum Barnaba integro anno Antiochiæ commoratur, ibiq. nostri Christiano cognomine, cum antea Nazareni nuncuparentur, honestantur: deinde, cum maxima rerum penuria, Agabi ex ore multo antea denuntiata, anno secundo Claudii Cæsaris, quo rebellionem, stragem, & pugnas Romana res sensit, Judæam finitimasque Provincias urgeret, eaque mire Christiani in his Provinciis versantes afflictarentur, Antiochensis conventus in medium pro rata facultatibus prolatis occursavit piorum necessitati, munusque Saulo ac Barnabæ id injunctum, quos universo in conventu virtutum concursu admirandaque pietate præcellentes intelligebant. Re feliciter pieque expleta, ambo Antiochiam, Joanne (quem & Marcum appellari alias diximus) adscito repetunt.

CAPUT II.
Itinera varia, persecutio continuata & lapidatio a Judæis.

[2] [Inde alio] Florebat illa civitas multis ac præstantibus viris, & Christianæ disciplinæ observantissimis: hi multis fusis ad Deum antea precibus, Saulum & Barnabam ad opus, ad quod vocati erant, implendum dimiserant: qui almo ducti spiritu, Seleuciam Ciliciensem, ad Calycandum sitam amnem, venerunt; deinde in Cyprum, uno adjuncto comite Joanne trajecere, insulam miræ fertilitatis, cælo felicem & amœnitate illustrem, adeo ut Poëtæ in illa Veneris domicilium finxerint. Paphus inclitum templum habet, condente Aëria, seu Cynara sacrante, nulla Deæ humanæ corporis effigies, perpetuo ambitu formam in metæ turget; thure ac precibus numen exposci credebant, nec cruore madescere ara, hædorum fibris haud incerta fides, nec ulla superrorantis vis imbris in ignem sub dio flagrantem ratio occulta, fœdi mores, crebra stupra, succumbente exteris passim advenisque muliere, nullus pudor, nulla modestia, quo forma augustior, eo in libidinem & obscœna profusior mulier; summa laus in stupri patientia.

[12] [usque in Cyprum,] Igitur Saulus, Cypro, Papho tenus peragrata, a Sergio Paulo, insulæ procuratore, audiendi verbi Dei percupido, accersitur, multum contradicente Elyma Mago, qui, obscurus genere, malitia notus, dolis ac fallaciis creverat, verebaturque Apostolorum adventum, ne detectis maleficiis, eo deceptorum opimo animorum spolio nudaretur, & lueret simul pœnas. Quod intelligens Saulus, in conspectu Præsidis in hominem invectus, ita oratione perstrinxit sua, ut mutesceret ille, & cælesti ira punitus, omnem videndi usum amiserit. Quo miraculo adductus Sergius, cum multis accolis ac tota familia, sacro baptismate abluitur, vir bellica laude insignis, & in administranda Rep. justus, nec animi aut consilii inops, non minus Saulo carus, quam illius ipse cupidus. Hinc Saulo inditum Pauli nomen ferunt: & sic deinceps vocitabitur.

[13] [Antiochiam Pisidiæ,] His igitur Paulus gestis, una cum Barnaba, relicta Papho, Pergen Pamphiliæ urbem, Dianæ Pergeæ delubro memoratam, Cestro flumine subvehitur: inde Antiochiam in Pisidia (revertente Joanne Hierosolyma) accessit, ibique dies noctesque Christianam religionem prædicabat: tantumque erat ingenii illius acumen, tanta vis dicendi, tanta ubertas summo cum in Christum amore, ut nec umquam illi verba defecerint, aut exaruerit oratio, nec corpus ullo labore fuerit devictum: a gallicinio usque ad quintam horam manibus opus facere, ad nonam usque in docendis instruendisque populis, aut curando corpore, fovendisque egentibus defatigari: magnificus illi animus, excelsus & numquam a rationis sede dejectus: mira submissio, & ad brevissimum tempus ira (quod plerumque in alti animi viro reperies) nulla morositas, nulla elatio inerat; acerrimo, in ipso juventæ robore, jactari æstuareque fervore pruriginis: sed creberrimis ad Deum precibus, miraque corporis afflictatione tundere effervescentem venerem, ancipitique in discrimine sæpe triumphare.

[14] Igitur in Pisidia Antiochiæ commorans, cum in Judæorum conventum intrasset, [ubi docet ex Scripturis,] lectisque sacrorum capitibus librorum, rogatur ab Optimatibus, num quid effari vellet. Tunc Paulus, gravem exorsus orationem, cuncta, quæ a Deo ipsi, Patresque beneficia accepissent, commemorat: Abrahamum, virum integerrimum, gentis patrem, eductum Chaldæorum e regione, multis periculis exemptum, illustrique sobole nobilitatum; ejusque posteritatem Canopum Nilumque moderatam, mox a summa dignitate, fractis fascibus, in ima miseriarum dejectam, rursusque spreta Memphitici populi arrogantia, depulsaque servitute; fertilissima Provincia septem deletis gentium nominibus, scisso bifariam mari, obrutis ac fluitantibus hostium corporibus, sepultis aquarum mole Ægyptiorum iris, sepultisque furoribus, micante illis nocturna solis instar face, roratis in solitudine desuper cibariis, curatis vulneribus, enatis mirabiliter fontibus, [& conversis multis,] interrupto perenni in cursu solis itinere, potitam, illatamque ad uber beatumque solum, per populorum ruinam stragesque ferrum tepuisse cruore, irrorasse saxa, maduisse solum, exundasse amnes, bellicoque strepente, concussos prolapsosque urbium muros, oppidaque arte ac natura munitissima, circumvallata, oppugnata, excisa, populataque flammis, versaque in cineres strata armatorum agmina, stratasque phalanges, ostentata simul judicum jura, regale ostrum, Euphratemque plus æquo tumentem atque immodicos evibrantem fluctus irarum, ad unius oculorum ictum puellæ expalluisse, adorasse majestatem Susa, horruisse femineos ausus Ecbatana, Persidaque contremuisse, referebat: & tamen nullo supplicio mitigatam eorum rabiem exsaturatamve libidinem, occisum ab illis Christum, a Davide ducentem genus, tot vaticiniis designatum atque promissum, passim æmulatione ad illum mactandum Optimates certasse, pro concessa vita mortem, pro beneficio iniuriam, pro gloria infamiam ac teterrimum supplicium retulisse ab illis, gravissime concionari.

[15] Cum dicendo finem imposuisset, dimissaque concione, ipse, una cum Barnaba, exiret, Judæi eum orant, [inde ejicitur a Judæis;] ut proximo die, qui solennis apud illos habendis concionibus erat (Sabbatum ipsi nuncupant) iisdem de rebus verba faceret. Multi se Paulo a concione associavere, moti cum viri doctrina, tum percepta veritate. Insequentibus diebus, cum tota civitas ad audiendam Pauli orationem convenisset, Judæi, id indigne ferentes, obsistere, miscere seditionem, & vastis undique clamoribus, huc illuc concursare, modo in concione Paulo ob strepere, modo jactare maledicta, modo ambages proponere: victa tamen ab Apostolo pervicacia, ad dolos viresque vertebatur, incitantando populo, & aptam seditioni subito miscendæ in medium producendo mulierem. Itaque gliscente tumultu, Paulus multa elocutus, se Iconium, Lycaoniæ urbem præcipuam, [idem fit Iconii.] & ætate nostra duabus funestissimam pugnis, proripuit, ubi par illum seditio, Judæorum dolo conflata, excepit, affectusque calamitate oppidoque ejectus, traducta ad Christi cultum Thecla nobilissima puella, Lystras Derbamque, eadem in Provincia oppida, se contulit; jacentique [Lystris] ad portæ limen inopi pedibus debilitato & curari magnopere cupienti, valetudinem impertitur, ita ut valens ille ac vegetus surgeret ambularetque.

[16] [Lystris sanato claudo habetur pro deo a gentibus,] Quo prodigio stupida civitate, maxima omnium in Paulum ac Barnabam veneratio cultusque, adeo ut Lycaonice inclamaretur, advenisse deos, Jovem in Barnaba, Mercurium in Paulo designatos, jam datam genti salutem, jam terras numinibus lustratas credere. Stabat vittatus interim sacerdos, sacra canens, thure fumare aræ, & mugire juvenci, spectari coronæ infulæque, & omnia holocausti in modum parata erant; sed prohibetur non debitus mortali cultus ab Apostolis; & Deo exhiberi (cujus clementia funduntur imbres, omniaque bona rorantur) jubetur: sed Judæorum non quievere doli, aut cessavit invidia. Nam quanto in clariori fama, propter virtutes & ingentia prodigia, Christianos videbant, eo acrius eorum in animis exardebat incendium: ea præcipua gentem cura angebat, cum Christianum nomen adeo brevi tempore in immensum attolli, ex Cruce ortum, & Crucis nomine fundi, & Moseos dogmata tantis nobilitata miraculis, tot annorum cursibus Palæstinæ terminis coërcita, ceterisque gentibus exsecranda, conspiceret.

[17] [lapidatur a Judæis.] Itaque consternata multitudine in Paulum ruunt & multo saxorum ictu convulnerant, adeo ut diu intermortuus jacuerit: quem sublatum cum Barnaba discipuli Derbam perduxerunt: qui, brevi recepta valetudine, obductoque vulnere, haud quaquam periculis deterritus, iterum Antiochiam, Lystras, Iconiumque lustravit; confirmatisque Christianorum animis, lætus jam Theclæ pernobili fama, in flammarum globis, tormentorumque atrocitate victricis, peragrata Pisidia, Pamphiliam tenuit; [Redit Antiochiam & Hierosolymam] inde in Attaliam, mox Antiochiam ad Orontem cum Barnaba devenit, benigneque e cunctis excipitur: quid ipse ac Barnabas effecissent in Asia, Concilium edocent. Mittitur inde Hierosolyma, per Phœnicem Samariamque iter faciens, enata quæstione inter Ethnicos, jam Christi militiæ adscriptos, ac Judæos; Cerinthio antesignano, sceleratissimo homine, quæstionem movente, num ad Ecclesiam accedentibus pellem (quod præputium Judæi dicunt) abscindi oporteret. Vicit Pauli sententia (multa concionantibus Petro atque Jacobo hac super re) qui nequaquam eo onere premendos Christianos judicabat.

[18] Ita cum hoc decreto Antiochiam remissus, & aliquamdiu ibi moratus, repudiato Joanne, [ac denuo Lystras,] multum obsistente Barnaba, & exorta dissensione, adjuncto sibi Syla, invisere Christianos, & confirmare eorum animos aggressus, Lystras devenit, ibique Timotheum, insigni florentem fama, semijudæum (quippe Ethnico patre, Judæa Christiana matre, Eunice nomine, erat ortus) in comitatum adscivit, [ubi assumit Timotheum.] præputioque mutilandum curavit ad captandam Judæorum benevolentiam: qui Ephesinorum Antistes declaratus, in infandis Dianæ sacris a furente populo postea occiditur, dira in impietate, sacra atque illustris Deo victima litata. At Paulus hoc comite, peragratis Phrygibus ac Gallogræcis gentibus, in Mysiam contendit, prohibitusque Bithynia in Troadem descendit, ubi ad vastum noctis silentium mira illa species visa: vir quidam Macedo ejus oculis objicitur, qui illum demisse precabatur, ut in Macedoniam transiret seque adjuvaret. Movit Paulum cum species viri & justa petitio, tum claritas gentis. Nam triginta Regibus & CLIV annorum imperio, fractis Thracibus, frenata Græcia, stratis Persarum opibus, victoriis India Æthiopiaque percursis, inclytum nomen astris terminarat: sed Asiæ Europæque ingens terror, nulla majestate tutus, Romanæ virtuti succubuit: ita rerum vicissitudine ferente, modo Assyriorum per M & CCC annos evehente imperium; modo Medorum per CCCL, modo Persarum per CCXXX extollente prostranteque.

[19] Igitur Paulus relicta Troade, apud Cyzycum teterrimo carcere afflictus per aliquot dies, [Paulus in carcere apud Cyzicum,] si recte intelligamus ipsius sententiam epistolæ, in qua infortunia commemorat, de triduanis in imo pelagi tenebris reminiscens; recto cursu Samothraciam, adjacentem Thraciæ (qua Hebrus in pontum evolvitur) insulam, applicuit, deinde Neapolim, mox Philippos tenuit urbem, prærupto in tumulo sitam, Crenidem olim & postea Datum appellatam, illustrem muniente Philippo Amyntæ filio, & duarum Romanarum cladium cruore luctuque memorabilem. Itaque per aliquot ibi dies Euangelium concionatus, Zygastem ad flumen (ibi olim post raptam legentem Proserpinam flores, jugum fregisse currus Plutonem, fabulantur) oratum descendit; Lydiæque mulieris, purpurarum venditricis ex civitate Thyatirenorum, quæ Pauli doctrinam secuta erat, precibus fatigatus in ædes divertit.

[20] Cum progrederetur, fit illi obviam haud indecoro adspectu puella, Apollinis devota sacris (cujus inclytum Delphis templum ea tempestate conspiciebatur) quæ & dare responsa, [ministram Apollinis dæmone liberat;] & affari mortales, futuraque prædicere tripode percusso solebat, & dominis ingens vectigal: quæ conspicata Paulum comitesque, illos Dei servos, & salutis monstrantes iter, prædicabat: cujus ex corpore Paulus cacodæmonem ejecit, magno dominorum mœrore Quamobrem quotidiano redditu fraudati, [accusatur] coorti in Paulum sociosque, ad Magistratus pertraxere, accusantes, quod civitatem turbarent & sacra veterum, recenti superstitione inducta, convellerent, deorumque simulacra polluerent. Quorum vocibus instigata multitudo, detractis Paulo ac sociis vestibus, gravissime illos virgis contudere, & sic male habitos cæsosque in vincula conjecere; [ac cæditur.] sed intempesta nocte, precantibus illis, adeo ut verborum sonus custodis ad aures perveniret, tantus exstitit repente terræ motus, ut plurimis convulsis ædificiis, ipsius carceris fundamenta vehementissime quaterentur, expansis foribus laxatisque nexorum vinculis.

[21] Eo tremore excitus carceris custos, cum patefactas carceris januas conspiceret, [Carceris custodem cum suis baptizat.] vinctos abiisse ratus, pœnam veritus, enudatum ferrum in se convertit; cum statim Paulus, magna edita voce, damnare facinus & inhibere manus jubet, neminem fugisse testatus. Ille ad Pauli vocem, abjecto ferro accensaque face, carcerem ingressus, cum vinculis solutos illos videret, miratus magnitudinem animi, perculsus, ad illorum se pedes abjecit, salutemque precatus, dimittit; qui in illius domum se recipiunt, ubi expiato sacra aqua cum universa familia custode carceris, curandis ictibus curam adhibent, quando Magistratus, missis lictoribus, ut dimitteret vinctos, custodi imperarunt, qui se cum indigne virgis cæsos, seq. Romanos esse inclamarent, injecto Magistratibus civibusque (recenti ante oculos Rhodiorum obversante calamitate, per scelus injuriamque contracta) terrore, extra urbem liberi emittuntur.

[22] [Thessalonicæ prædicat ter in hebdomade.] Inde, salutatis fratribus, percursisque Amphipoli, Dianæ Tauropolon clara delubro; Apolloniaque, Thessalonicam insignem urbem, Achedori haud procul ostio amnis, ad Thermiacum sinum, calcata Thessalorum gentis gloria, virtute Amyntæi Philippi percelebrem, tenuere. Ibi multi nobiles Judæi negotiabantur, nec obscuri eorum conventus visebantur. Usque adeo creverat numero ac sobole dira ista natio, ut per universam Asiam, magnamque Europæ partem sese effunderet. Ibi Paulus ter in hebdomada disputare, luctarique Judæis, eo totam ingenii vertens vim, docendo, Christum esse Deum, morique oportuisse nostra supplicio suo ad delenda scelera. Non intellectum id apud Judæos, & alienum penitus ab eorum animo cogitationeque, credere vecors illa gens, Christum regio fastu armataque manu venturum, Romanum ad depellendum Hierosolymis nomen, & gloriose in terris triumphaturum; &, quantum supplicia crucesque dedignari regale fastigium, tantum abesse Christum a Deo, quem in humanis abjecte viventem, vulgari vestitu, vulgari parente, vili familiaritate usum novissent, etsi stupenda illa, ac supra naturam prodigia, omnem penitus cæcis ex animis depellere caliginem potuissent. Sed Judæi mori potius ini erratu malunt, quam cedere vel cum dignitate, aliorum voluntati. Nulla gens toto in terrarum orbe crudelitate sævior, aut luxuria fœdior, aut avaritia scelestior, aut pervicacia obstinatior, aut ingrato animo tetrior.

CAPUT III.
Alia itinera; peroratio Athenis in Areopago, & nonnullorum conversio: adit Corinthum.

At Paulus cum multos Christo milites adjunxisset, commorareturque apud Jasonem, [Apud Jasonem diversatur;] præpotentem urbis civem, Judæi qui in errore ac pervicacia permanserant, manu facta communicatoque cum nonnullis sicariis consilio, qui turbatum potius quam pacatum civitatis statum malebant, in Jasonis domum irrumpunt, ut Paulum sociosque ad Magistratus ducerent. Quibus non inventis, [ideo accusatum a Judæis.] Jasoni nonnullisque aliis epia familia manus injicere, clamareque cœperunt, Jasonem præbere domicilium rerum novarum cupidis, fovere divitiis, & complecti auctoritate, fascium terrorem obliterari, sperni majestatem, & Divalia rescindi decreta, ac labefactari Cæsaris nomen, Jesumque ab illis regale in fastigium attolli. Excitur his vocibus civitas, Cæsaris majestati obstricta: jam vaga volitat, incertoque fremitu turget, ruit, ac ante tribunal Jasonem sistit, Paulo, Syla, ac Thimotheo aufugientibus; quando in eos tota effusura vis popularis fuisset. Sed Jason perorata summa fiducia causa, deprehensoque Judæorum dolo, liberatur.

[24] Itaque Christiani Paulum cum Syla Berrhœam misere; [Mittitur Berrhœam & Athenas,] ubi Paulus, multis concionibus habitis, nusquam periculis concussus fractusve labore, multos ex Judæis, plures ex Ethnicis ad Christiana juga mittit. Quæ res Thessalonica Judæos Berrhœam ad perturbandam religionem nostram excivit; statimque impleta seditionibus urbe, nostri evitandi tumultus causa, Athenas Paulum dimittunt: qui ut Atticam attigit, properare ad se Sylam ac Timotheum jubet. Enimvero ingens instare discrimen, nec rudi cum gente pugnandum erat. Hinc Athenas intrat: cepit hominem primo occursu cum magnitudo sceleris, tum urbis reputatio nobilitatis; stantem quippe cum titulo vel ignoto Deo cernebat aram, cuncta Minervæ arcis præsidis in venerationem concessa, victimas torreri flammis, idolorumque nomina passim vario sonitu cani. Hinc postea subibat animum, inclytam illam urbem Solonis legibus, Græciæ quondam lumen, Marathonia ac Salamina laurea clarissimam, tot molitam classes, Asiæ terrorem, Europæque ornamentum, amputatis lacertis, sublatisque opibus, tremere secures, horrere togam, curulemque, & servire fascibus, solaque tantum lingua ferocientem contemplari.

[25] His agitatus Paulus, non terendum tempus, aut cunctandum ratus, [ubi multa disputat] magno studio Christi doctrinam edocet. Multa illi cum Stoicis, multa cum Epicureis luctatio: illos magno, sed falso virtutis amore flagrantes, & dempta superstitione, haud abhorrentes a Christiana disciplina; hos non divinam naturam, non immortales animos, sed cuncta occasu sempiterno tolli existimantes, veneri addictos, cibis, somno cunctisque illecebris pollutos, ad bonam frugem revocare Christi miles conabatur. Crebra disputatio, eædem artes; par in disserendo cerni acumen ingenii; res summam in contentionem deducitur. Philosophi, innato fastu prætumidi, & sua doctrina ventosi, in animum inducunt, ignoto homini, & nova prorsus in medium afferenti, non cedere: & Paulum, verissima sentientem, nulli syllogismi, nulla cavillatio, vulgatæque fabulæ, aut acuta ratiocinatio absterrent. Ergo ad Areopagum decurritur, gravissimum sanctissimumque apud Athenienses consilium: ubi Paulus dicere jussus, in hanc sententiam locutus fertur.

[26] Multa sane, atque ea præclara de Athenarum urbe vel legeram ante, [& in Ariopago perorat] viri Athenienses, vel auditione acceperam, quibus veneram in eam mentem, ut hanc ipsam urbem lumen esse Græciæ arbitrarer: quod quanti sit, illi profecto intelligent, qui de ipsius Græciæ laudibus vere atque integre judicare potuerunt. Nam maria tot adita classibus, vestris exercitibus exteræ edomitæ nationes, tot singulares partæ victoriæ, vestris a cervicibus parva sæpe manu depulsa Persarum vis, quorum innumerabilibus copiis angustum solum, quorumque volantibus telis angustus aër videbatur, simul & Thebana ferocitas, duritiesque evicta Spartana, vestram cumulate gloriam extollunt. Sed tamen, cum primum videre licuit, quæ prius me vel fama vel lectione in admirationem rapiebant, cum illis prope omnibus res ac facta consentire animadverti: ita enim sunt recte apud vos pleraque digesta, atque eo ordine descripta, ut nulla sit mirandi causa, cur a vobis leges dicantur ac jura ortum habuisse. Unum tamen (ut fatear) admirari non potui, quid sit, cur Deum aliquem veneremini, quem vobis ignotum esse dicitis? Quo ergo tot philosophorum disciplinæ, quo monumenta, quo disputationes, quo acumen versa ingeniorum? juvat lustrare terras, metiri cælum, recensere astra, cursusque indagare, & illorum omnium opificem non pudet ignorare? Cum enim vestrorum imagines & simulacra præterirem modo, & perlegerem oculis, incidi in quamdam inscriptionem, quæ aram positam esse indicabat Ignoto Deo.

[27] [de ignoto ipsis Deo,] Mitto jam, fueritne id effectum opera alicujus Atheniensis, an (ut fert multorum opinio) Cretensis Epimenidæ: illud tamen dico, nec vereor suspicionem temeritatis, posse me vobis indicare, quis sit Deus, quem vos ignari veneramini, si modo non anticipatam illam in animo habeatis sententiam, ut rebus etiam veris obsistere ac repugnare velitis. Deus igitur, quem vos ignoratis, & quem non ignorare debetis, [quem docet, conditorem rerum omnium,] is est, qui e nihilo totum hunc terrarum orbem condidit, qui terram suo stabilivit pondere, & circum eam fudit aquam, aëra tenuem fecit ac spirabilem, cælum denique explicavit, pulcherrimo cujus quasi amictu omnia tegerentur. Hic autem rerum omnium procreator & dominus, non templis ullis, quæ hominum sit architectata manus, continetur, nec opere comprehenditur humano, cum rei nullius indigens, vitam per sese ducat felicissimam beatissimamque: ab eo potius omnia quasi apta pendent ipsius opis indigentia: ab eo enim spiritum ducunt omnia, ex quo fit ut hoc cæli adspectu & vita fruantur: procreavit ipse stirpem ipsam & progeniem hominum, quos immisit in terram universam, eisque certa quædam vivendi tempora ac spatia, suo ipse arbitratu nutuque præscripsit. Quæ omnia fecit incredibili quadam permotus voluntate, ut cognosci posset ab omnibus. Incurrit in oculos omnium etiam aliud agentium (si modo agant aliquid) tanta Dei liberalitas, tanta magnificentia, ut manibus prope tangatur, non tantum oculis videatur: ita sunt ipsius omnia plena.

[28] Nec vero id latuit quemdam vestrorum Poëtarum, [non simulacrum esse,] quos magno vos interdum honore dignamini, cum illud quasi oraculum edidit ac responsum; Dei genus sumus: nimirum quod vivimus, quod movemur, quod sumus, id uni Deo acceptum referri debet, quod si effatum illud verum esse intelligitis, quod prædicat, nos esse Dei genus, illud profecto sequitur, ut intelligatis, non quod e lapide cæditur, aut cælatur auro atque argento, quod elaborant manus, fingendi cælandique artifices, id esse divinum, aut Dei simile: tenui namque filo Dei apud vos auctoritas pendet, si tam infirmis nititur adminiculis: quin vos ipsi expergefacitis, mentemque extollitis ad majora Pellantur tandem istæ tenebræ, quæ vos obsederunt nimium diu: cedant aliquando luci tenebræ, nox diei, ignoratio scientiæ, umbra soli: Deum sequamini: quod unus e vestris dixit Sapientibus, turpe esset, Athenienses, si, cum discere possitis, quod est maximum, pulchrrimum, utilissimumque in vita, id addiscere defugeritis, aut ignorantia quadam aut pudore: nec enim Ægypti portenta, aut Syrorum miracula ac fabulas canimus, non Apim aut Anubim, fœda animalia, velut numina exculta; non Babylonis fœditates in medium adducimus: absint ista a vestra doctrina, a vestro ingeniorum acumine: loquimur Athenis, & in gravissimo isto consilio apud sapientissimos homines.

[29] Itaque audite, audite, quid Deus, Deus, inquam, [judicaturumque munaum.] ipse, qui, cum sit summa veritas, neminem potest fallere, quasi vociferans admonet, nobisque denuntiat: Corrigite, mortales, si quid est in vobis pravum, emendate pererratum, fugite nefarium, abigite vitia virtutibus, maleficia obruite benefactis Veniet dies aliquando, quam solus ipse constituit ab omni æternitate, qua die omnium hominum, qui sunt, erunt, fuerunt, disceptabuntur causæ jure æquissimo; dabit judicem virum summæ integritatis, summæ innocentiæ, incredibilis sapientiæ, quem nec prece inflectere possis, nec pretio labefactare; quem quidem ipse delegit ex omnibus sibi carissimum: atque hujus egregiæ erga eum voluntatis hoc nimirum voluit esse argumentum, quod eum, crudelissimos acerbissimosque perpessum cruciatus, mortuumque suscitavit, atque e sepulcro reduxit. Quid tumultuamini, quid strepitis, viri Athenienses, cum auditis excitatum aliquem ab inferis? Non vobis Platonicæ alicujus fabulæ veniat in mentem, sed summæ & divinæ potestatis: quid enim non potest Deus, qui quæ ipse voluit, fecit omnia? Rerum est omnium præpotens Deus, & nihil est, quod si velit efficere, non possit: quin vos ita vitam instituite, ut Deum agnoscentes, recte pieque vivatis: quod cum feceritis, illud sequitur, ut præclare moriamini, & spes erit postea, cum redieritis ad vitam, non pro sceleribus, pro maleficiis, ignominias, supplicia & ignem perpetuum ac sempiternum; sed pro benefactis, pro virtutibus, honores & illustria præmia consequamini, quæ ad memoriam exstabunt sempiternam.

[30] Ut Paulus dicendi finem fecit, movit admirationem audientibus: [Convertitur Dionysius ac Damaris.] nemoque ex Senatu præter Dionysium Paulo est assensus: is excellenti doctrina, magnoque ingenio, in Ægypto apud Heliopolim sedem quondam Philosophorum, cælestia perscrutantium, Apollophanis auditor; quo die Christus mortem subiit, ingenti inusitatoque mundo tremore quassato, omniumque animis mortalium panico terrore concussis, ac tacito mœrore occupatis, cæloque abscedente sole, & vasta nubium mole tellure operta, eam in sententiam descenderat, ut diceret, aut naturæ pati Deum, aut machinam disrumpi solvique terrarum. Hujus postea insigne nomen fuit Gallicanis gentibus tutelare. Credidit etiam eodem die Damaris, non ignobilis femina, ipsius uxor Dionysii. Memorant etiam, in eo certamine a Paulo ad religionem, Apollinem clarissimum juvenem fuisse attractum, cæci cujusdam ex oculis demptis tenebris, cum insigni intuentium admiratione.

[31] [Corinthum adit vitiis immersam,] Hinc, relictis Athenis, Corinthum accessit, Achaiæ lumen, urbem clarissimam magnificentia ædificiorum & elegantioris supellectilis. Sed postquam Romana arma Mummio imperatore eo illata sunt, tunc Corinthus, ingemiscente Græcia, denudata ornamentis, ferre jugum coacta est: sed illa victoria victori, quam victo, funestior fuit, peregrinis illecebris emollita Romana ferocia, & contusa virtute; adeo pronum in voluptates humanum ingenium. Sed Corinthus in adventum Pauli omnis penitus decoris oblita, cunctas in impietates ac turpitudines effusa, non indigenis modo, sed peregrinis etiam moribus sacrisque fœdabatur, famosa non secus, ac Oriens, in sacrorum Anaitidis scelere, quæstum corporibus muliere Deæ faciente, adeo ut mille quondam scorta famulata ei fuerint. En celebrata apud veteres Græcorum prudentia atque integritas, quid Academia, quid Lyceo, quid Areopago, quid Prytaneo, quid Ephororum consilio profectum? gens levissima atque obscena, ceterarum gloriam nationum carpit; dum fœditates suas non conspicit. Sed semper id mortali insitum, scelerato præsertim, aliena perscrutari, nescire sua.

[32] [docetque meliora ad salutem.] Hos igitur scelestos mores diraque scelera, atque impietates retundere Paulus aggressus, variis artibus, miroque uti ingenio, & quotidie in foro, & Judæorum in conventibus, de virtute nostraque religione disserere; auctusque Timothei Sylæque adventu, acrius perstringere civitatis mores. Græcum insita ignavia, inveterata debacchandi licentia, intolerandus ille fastus; Judæum acre odium, summa invidia ac insita pervicacia, angebant. Sed in crebris iliis quotidianisque pugnis semper Paulus victor, fracta Judæorum audacia, hisque gravissime castigatis, Crispum illustrem genere auctoritateque inter Judæos, cum universa familia, multosque Corinthios ad Christianam religionem pertraxit: noctu autem Christus Paulum visus admonere, ne mortalium perturbaretur insidiis: stare se pro illo, & multos etiam eadem in urbe sibi militare confirmat. Quo ostenso terribilior hostibus Paulus, integro anno sexque mensibus in Achaia commoratur.

[33] [Frustra accusatur æpud consulem a judæis] Præerat tum Achaiæ, demptæ a Tiberio Senatui, & rursus illi a Claudio restitutæ, Proconsul L. Junius Gellio, Senecæ Annæi germanus, vir interitu major, quam vita, funestis in familia ominibus ad excidia virtutum per alienum flagitium: ad cujus suggestum Judæi Paulum attraxere tamquam legis Mosaicæ dogmata evertentem, novamque persuadentem religionem: quibus Paulus respondere paratus, prohibetur a Proconsule: nam de facinore injuriisve; non de lege patria ritibusve Judæorum se laturum sententiam; Romanam non illis offendi majestatem, nec summa peti, pulsarique fasces, annuit. Quo responso illusi Judæi, omisso Paulo, in Sosthenem toto impetu feruntur, eumque vidente Gellione cædere cœperunt, nullo Proconsuli, segni viro, stomacho facto: tanta homini socordia atque ignavia inerat, ut seu fascium dignitatis, terrorisque oblivisceretur, seu injustum existimaret de aliena religione judicare, Hebraicarum traditionum ignarus; & Judæos tanta, cum impudentia, ceperat arrogantia, ut in conspectu Proconsulis ante tribunal Cæsaris vilissima ipsi servitia indemnatum verberare ausi fuerint. Refert Joannes Chrysostomus, Pauli studiosissimus, eodem etiam furore illum a Judæis fuisse virgis contusum ac affectum injuria.

[34] At Paulus multis ibi absumptis diebus, Aquila & Priscilla Synopensibus civibus, [apud Aquilam & Priscillam commoratur.] ex Italia decedere coactis ex edicto Claudii, Judæis subinfensi ob contumaciam & rixas; comitibus adjunctis; in Syriam (ad Cenchreas, prius navale Corinthiorum ad orientem, ex voto deposita coma, sanctum id olim apud Nazaræos, & religiosissimum) adnavigare constituit. Corinthi apud eos fuerat benigne susceptus, unaque cum illis opus facere assuetus ex vetusta Rabbinorum consuetudine, qua addiscentes sacras litteras mechanicis etiam assuescere opificiis jubebantur, ad otii pestem vitandam, & jam semper sub pellibus erat confector earum, qui, nulla habita stationum vice, perpetuo degebat armatus, hostium complexus & ora anhelans.

CAPUT IV.
Ephesi ac Troade gesta atque miracula: Hierosolymis Paulo obventuræ calamitates prædicuntur.

[Proficiscitur Ephesum, Cæsaream, Antiochiam &c.] Igitur Ephesum pervenit, sæpeque cum Judæis conflictatus, Cæsaream, invitis etiam Christianis, discessit, quamquam brevi se reversurum pollicitus esset: inde Antiochiam applicuit: mox Phrygas, Gallogræcosque obivit, eo consilio, ut Christianos in religione confirmaret, ingenti a cunctis hilaritate exceptus, ovansque veluti urbes intrans; peragratisque superioribus Provinciis, rursus Ephesum contendit: ibique repertis quibusdam Christianis, quæsivit ab eis, num Spiritum sanctum credentes accepissent. [docens & baptizans,] Cumque respondissent, ne auditione quidem accepisse, num almus Spiritus reperiretur; rogavit iterum illos Paulus, cujus igitur nomine essent baptismate loti: responsum, Joannis se baptismate expiatos esse. Tum Paulus addidit, Joannem quidem pœnitentiæ lavacro expiasse populos, eos admonentem, ut in eum, qui ipsum subsequeretur, id est in Jesum, crederent. Tunc omnes, duodecim numero, Jesu nomine baptizantur, ditanturque almo Spiritu, concessis gentium linguis & vaticinandi munere: ibique Paulus per trimestre cum Judæis disputavit, [etiam feris objectus.] multa ac peracerba ob religionem perpessus, & objectus etiam feris, nisi ferarum nomine immitis homines ingenii & efferati intelligamus: biennioque Asiam Græciamque multis ad illum confluentibus edocuit, non verbis modo sed operibus, cum nihil in eo Christiana disciplina indignum reperiri potuisset: adeo diligens solicitusque Magistri vestigia pressit.

[36] Ejus interim fama ac sanctitas stupendis prodigiis crescebat, [Miracula ad Christi nominis gloriam declarandam.] tractis in venerationem admirationemque agminibus populorum inter ignominiam Cybelis & Phrygum Vatum ac dolorem Flaminum in cultu deorum; siquidem baltea ac lintea, illius tactu oris sacrata, & debilibus atque ægrotis admota, valetudinem impertiebantur, lateque dæmones fugabant, mugientibus simulacris in ararum squalore. Movit miraculum invidiam & cupidinem simul septem Scævæ sacerdotis filiis ad experiunda arcana. Adstabat Apella, indignatus & ægerrime ferens, occulta Salomonis hæsisse ad famam inimici hominis pectori. Placet juvenibus tentari secreta ac revolvi, facto periculo, num id quoque sibi liceret in gloriam sui. Itaque Jesu nomen in eos (qui inferno spiritu agitabantur) invocare his verbis: Adjuro vos per Jesum, quem Paulus adorat ac prædicat. Responsum ab inferis, Se & Jesum & Paulum nosse; illos qui essent, ignorare; ruenteque in eos homine tetro spiritu exagitato, multis icti vulneribus domum profugiunt. Hinc ingenti terrore incolis Judæisque injecto, omnes Christi nomen ad astra tollunt; multi Christianæ militiæ mancipantur; multi anteacta scelera flebiliter confitentur; alii in investigandis naturæ arcanis, in multa librorum farragine diu distenti, libros in conspectu populi comburunt, quinquaginta millibus in pretio denariis jam olim absumptis.

[37] [Turbæ Ephesi contra Paulum,] His ita Paulus gestis, divino numine præmonitus, Macedonia atque Achaia lustratis, ire decreverat Hierosolyma, quod intelligeret, cum eo accessisset, Romam sibi eundum fore: sed in hoc decreto, orbata Asia Proconsulari auctoritate, jussu Agrippinæ, Junio Silano interempto, duobusque grassatoribus, P. Celere & P. Ælio, res Cæsaris procurantibus in detrimentum ac perniciem Provincialium, nostros ingens Ephesi terror circumvenit, stimulata petulantium civium audacia, ac concitata per Demetrium quemdam Argentarium, vilem quidem hominem, sed truci eloquentia præcipitem & avaritia infamem. Itaque tota urbe proclamari cœptum, a Paulo quotidiano redditu exui inopes, improbante simulcra deorum mortali fabricata manu, revocari ab Dianæ cultu non Ephesinos modo, sed universam Asiam: nihil hoc Asiæ gravius, nihil luctuosius, privari vetustissimo numine nobilissimam urbem, virginea fundatam manu, emporiumque populorum cis Taurum incolentium Asiam, conculcari Ortygiam, fœdari Cenchrium amnem, nudarique gemino splendore Asiam, non aquam partus ad dolores pellendos, non oleam incumbente Latona sacram, non Curetum cantum in honore futura; corruisse quondam inclitum templum, Chersiphori opus, insania Herostrati; rursus majori magnificentia cuncta ab Asia D & XX annorum spatio restitutum Chrimocratis ingenio, ad illam usque diem tot in bellis, in commotione rerum inviolatum, & nunc unius hominis scelere ac voce dehonestari, pollui, temerari, exscindique.

[38] [quod Dianæ simulacra damnaret,] Phæbo gloriari Delphos, Junone Samum, Venere Paphum, Marte Æmum, Osyride Memphim, Cretam Jove, Sole Persepolim, Pallade Athenas, Hercule Tyrum, nulla Dei effigie Hierosolyma, Æsculapio Pergamum, Quirino Romam; se vero tantam injuriam Dianæo numini inferri, Persarum quondam tuto a majestate, intactoque Macedonum inter Romanaque arma, ignoto ab homine passuros fremere. Quibus vocibus exarsere audientium animi, vastoque murmure, magna Diana Ephesinorum invocata, consternati proruere; factoque impetu, Cajum atque Aristarchum Macedones, Pauli comites, in theatrum attraxere: quorum infortunium graviter ferens Paulus, indignitateque permotus, prodire in publicum & alloqui populum voluit, sed non tulere auditores & nota multorum nobilium auctoritas, qui juncti Paulo familiaritate, popularem impetum extimescebant; trahendam moram, & injiciendam cunctationem, dum concitata rudibus in animis rabies languesceret, judicare: contra nonnulli, eundum obviam furori, & devoto pectore excipienda tela, nec inermem plebem timendam sentire: plures, rem ignorantes, fluctuare animis; universos ingens metus occuparat: cum in medium tractus quidam Alexander & silentium manu poscens, rationem facti reddere enititur: quem ut Judæum esse comperere, iterato per duas horas clamore vociferari, Magna Diana Ephesinorum.

[39] Ceterum ad populi conspectum descendente apparitore, [quæ modestia sedantur.] Romana gestante insignia, languentibus jam multitudinis animis, defervescenteque tumultu, rursus Alexander, permodeste locutus, nostros nihil in Dianam peccasse, præsidem urbis, Jovisque prolem, nec ullo eos attineri piaculo, ait: atque ita frenatis populi motibus, nostri haud incerto discrimini eximuntur: quos ad se evocatos Paulus, cum ad bene vivendum esset adhortatus; in Macedoniam proficiscitur: qua lustrata, confirmatisque Christianorum animis, [Alia peregrinatur;] per Ægeum mare, invisis Cycladibus, in Cretam primum, ubi relicto Tito, in Græciam inde descendit, tresque ibi menses demoratus, cum Syriam cogitaret, structæ illi a Judæis insidiæ, commutato consilio in Macedoniam avertere. Quamobrem Philippos accessit & paucis post diebus Sosipatre, Aristarcho, Secundo, Caio, Berbeo, Timotheo, Tychico Trophimoque sibi adjunctis, Troademque præmissis, uno secum Luca (cujus magna conscribendo in Euangelio Apostolorumque rebus gestis exstitit, [Troade mortuum revocat in vitam.] præter sanctitatem, gloria) retento, Philippis solvens, Troadem, Hellesponto adjacentem, insignem urbem, pervenit: septemque ibi dies commoratus, ut oppidanorum ardori satisfaceret, cum sodalibus a cœna cum disputasset, in longum protracto sermone, Eutychium adolescentem, oppressum somno, prolapsumque e celso in terram loco, exanimatumque complexus medium, a morte revocavit, viventemque sociis reddidit.

[40] Tanta Paulo dicendi majestas atque suavitas inerat, ut vel invitos atque nolentes ad sese audiendum mortales raperet; [Pauli gratia dicendi] adeo ut optime ei, quæ de Nestore Græcæ fabulæ retulerunt, conveniant. Erat enim Pauli oratio gravis, ac vehemens illa quidem, non asoto ac pingui Asiatico dicendi genere, nec Spartana brevitate substricta, sed Christiana eloquentia effulgens, dicendi persuadendique dignitate, nulli gentium ipse oratori comparandus; castimonia omnibus insignior, religione præstantior, sanctimonia ac moribus augustior. Igitur Antigoniæ pænula librisque, [atque alia itinera] ad leniundum oppidanorum dolorem ex discessu suo, relictis, tamquam brevi reversurus, Luca sociisque Jasson appulsis, cum pedibus ipse iter fecisset, navim conscendit, rectoque cursu Mitylenem contendit, Pythaci ortu, ac Sapphi, nobilissimæ pulcherrimæque puellæ illustrem carmine; inde Chium, e regione, quadringentis fere stadiis a Lesbo distantem, prætervectus; Samum in Insulam ambitu sexcentorum stadiorum, Neptuni Junonisque claram delubris, attigit; inde Trogillium ad insulam, in Trogillio sitam promontorio, adversus Samum quadraginta dissitam stadiis; mox Miletum (cum Paulus præterire Ephesum, ne qua ei mora in Asia afferretur, quo minus ante Pentecostes diem Hierosolyma devenire posset, statuisset) itum est, urbem nobilem Didymæi Apollinis fano.

[41] [ejusque oratio Mileti ad suos,] Eo accersiri Ephesinos majores natu placuit, qui ubi ad eum convenere, multa de discessu, multa etiam de caritate, qua per tot in Asia moratus annos, usus fuisset, verba fecit, commemoratis passim insidiis, ab Judæis vitæ suæ paratis, totque laboribus susceptis; prædicasse ubique Christi nomen, docuisse Judæos Ethnicosque, nec in alterius fortunas umquam conjecisse oculos, aut aliquid abstulisse; ita cunctis se exhibuisse, ut nemo jure de eo queri possit: modo petiturum Hierosolyma; etsi probe nosceret infestissimos sibi Judæorum animos, nihil tamen se formidare illorum insidias aut cruciatus: scire etiam se, post discessum suum ruituros in gregem lupos rapaces, & non mediocre discrimen piis mentibus allaturos: cernere etiam futuram tempestatem, exsurgentemque ambitionem: [consternatos quod eum amplius non essent visuri.] proinde excubare eos & communi saluti prospicere, submisseque Deo servire oportere referebat, adhortarique: nec se umquam posthac ab eis visum iri confirmat: moxque humi prostratus, fusis ad Deum precibus, fausta Ecclesiæ precatur. Tunc sublato circumstantium gemitu, obortisque lacrymis (in ima quippe pectoris Pauli verba penetrarant, illaque præcipue vox audientium animos veluti telum perstrinxerat, cum se numquam ab illis visum iri confirmasset) ire omnes in amplexus, exosculari, & se demisse commendare.

[42] [Iter Hierosolymam instituit:] At Paulus, nequaquam lacrymantibus illis motus, cum sociis conscensa navi, Coum devenit; non magnam quidem urbem, sed opportuno in loco & fertili ora sitam, appellentibus jucundissimam. Ibi e mari emersisse Venerem fabulantur, seu ob loci amœnitatem, seu lascivos ob accolarum mores. Relicta Coo, Rhodum, insignem cum insula urbem, Demetrio & Mithridate oppugnantibus, solisque Colosso centum viginti sex pedum, septem inter miracula mundi ingenti, quem Chares Lyndii quondam opus post quingentos & sex annos motu terræ divulsum prostratumque, Constante Constantini junioris filio regnante, Saracenorum rapacitas in Asiam nongentis camelis onustis abstraxit. Inde Arsinoen, quæ & Patera, post Xanthum nobilissima, appellit: ibique inventa navi, quæ in Phœniciam cursum habebat, in Syriam discessit, applicuitque Tyrum, cum Sydone, gloria vetustatis & magnitudine, tot in Africa Europaque gentium matre, contendentem; ibique septem absumptis diebus (cum a discipulis propter haud incertum mortis metum Hierosolymis prohiberetur) Ptolemaida, inde Cæsaream devenit, habitavitque apud Philippum Euangelistam.

[43] [pericula ipsum illic manentia prædicente Agabo,] Eo Agabus, insigni fama & vaticinandi munere illustris vir, ex Judæa accessit; detractaque Pauli zona, pedes ac manus alligavit, dixitque, Spiritum sanctum hoc prædicere prænuntiareque, virum cujus zona illa esset, ita Hierosolymis a Judæis vinctum, Ethnicis tradendum esse. Qua periculi denuntiatione absterriti amici, obniti illi, exorare obtestarique, ne Hierosolyma peteret, ne Judæorum furorem cruciatibus expleret; cunctandum, & dandum præfervidis animis intentisque in vindictam, languendi spatium; multa impetu, plura consilio agi dicunt. Sed Pauli invicta animi magnitudo nullo periculo frangitur: sed, læta discrimine, mortem contemnere, quis enim mortalium manus, & non longum ad tempus duratura tormenta extimuisset, quem supplicio excarnificatum æterna felicitas exceptura erat? Viderat Paulus non orbem lacteum, nec se perenni in cursu vertentia sidera, sed polum empyreum in ipsa trini Dei incomprehensibili majestate, hauseratque oculis perenne decus beatarum agmina mentium, totque fulgentia patrum ora, & quæ nefas humanis auribus ingeri, propter claritatem majestatemque mysterii.

[44] Quamobrem flentibus amicis, Hierosolyma accedit, [nihilominus pergit fiducia plenus.] excipiturque a Jacobo ceterisque Apostolis, magna gratulatione: omnium voce illius virtus effertur; vicit præsentia exspectationem; vicere res gestæ famam; & trophæa, tot devictis ex gentibus detracta, Crucisque ad pedes dejecta, hominis dignationem augebant. Postero die Paulus, quatuor cum comitibus expiatus, ne eludere Judæorum cærimonias videretur, & antiqua sacra, tamquam æternus hostis osorque gentis, Templum Salomonis intrat, ingens ac stupendum opus, magnificentia ædificii donorumque opulentia, quod nec Assyricus late pollens in terris horror, nec Persarum luxuria, Græcorumque invidia temeratum sæpe sivere; demum in cinere deflagratæ urbis plus civili rabie ac scelere, quam vi Romana, solo æquatum, Pompeius, Romanorum Imperatorum princeps, captis Hierosolymis, intravit, adspexitque perscrutatus adyta arcanorum; spoliavit pecunia; ac ornamentorum parte M. Crassus, bello Parthos petiturus, horum infelicissimus exitus fuit, nullo busto cadavera tegente, Herodes Idumæus splendidissime restituerat, hoc opere Romanæ magnitudini non inferior, appetentissimus famæ & nominis apud posteros, ad claritudinem penatium.

CAPUT V.
Quæsitus Hierosolymis ad mortem a Judæis, defenditur a Tribuno militum ac mittitur Cæsaream ad Festum Provinciæ Præsidem.

[A Judæis ad mortem quæsitus,] At Paulum Asiani Judæi, captata loci temporisque occasione, factisque insidiis, circumvenere, tamquam Trophimum Ephesinum in templum induxisset; quippe arcebantur aditu peregrini. Itaque perstrepere & incitare plebem, asserentes templum jam esse pollutum, temeratam Religionem, & fœdata sacra majorum, instare universæ genti ruinam: sic patres majoresque ex contempta Religione inexpiabiles sensisse clades, pertulisse Assyricum jugum, Medorum rabiem, & finitimorum incursiones populationesque: fugiendam Superum iram, & auctorem diri exempli mactandum inclamare. Ingens statim credulam civitatem, internis concussam odiis, in alteriusque cædem præproperam, occupat cum rumore indignatio: incertæ trucesque passim jactari voces; magna perturbatio, concursus, iræque in vultibus cerni; ruere omnes in Paulum, ac calcibus pugnisque contudere. Sed Tribunus civitatis, incalescente tumultu, cum jam ad arma iretur, armari cohortes (valido enim præsidio discors civitas, & avida novarum rerum, [salvatur per Romanos;] ab Romanis obtinebatur) proferri signa, & classicum cani jubet, princeps ipse in furentis globum se multitudinis injecit, Paulumque jam male habitum invenit. Romanis conspectis signis, Tribunique præsentia, Judæis cecidere spiritus, haudquaquam desistente ira. Tunc Tribunus, per apparitores submota turba, Paulum, gemina catena revinctum, rogat, quisnam esset, quidve fecisset, sed, perstrepentibus terribili atque incerto sonitu populi vocibus, nihil certi cognoscens, ad castra duci mandat, non cessante Judæorum multitudine, quo minus a tergo vociferaretur, ut Paulus omnino occideretur: tantaque ad gradus vis est orta, ut a militibus portari cogeretur.

[46] [quibus rationem reddit factorum suorum,] Paulus vero, cum jam in castra abduci cœpisset, rogavit Tribunum, num cum eo paucis agere liceret: cumque quæsivisset ab eo Tribunus, Græcene sciret, an num is Ægyptius esset, qui paucis ante diebus tumultum concivisset, abduxissetque in solitudinem quatuor millia sicariorum; Paulus respondit, Judæum se esse Tarsi genitum, quod esset non ignotum Ciliciæ oppidum: rogare autem Tribunum, ut populum sibi alloqui liceret. Permittente Tribuno, viri fortasse constantia moto, gravissimam Hebraice orationem exorsus, retulit, se Judæum esse, Tarsi natum; studuisse Hierosolymis, docente Gamaliele; noscere inter ipsos multorum ora habitusque commilitonum; mactati saxorum deinde ictibus Stephani oculis gustasse spectaculum; persecutum Christianum nomen, armasse in illud animos ac manus, exacuisse mucronem; ad hoc epistolas a principibus Sacerdotum impetrasse; attamen in itinere, volventem animo Christianorum strages, attollentemque iras, ingenti statim offusum splendore, equo prostratum, audivisse e cælo Jesum præcipientem sibi, quid faciundum foret; expiatum salutari ab Anania aqua, alias invisisse Hierosolyma, prævidisse cruciatus ac persecutiones, quæ ei evenissent: præcepisse præterea sibi Christum, exteras ut ad gentes iret, non recipiente gratiam Judæo, ajebat.

[47] [& virgis cædendus, ipsos monet, civem Romanum esse se;] Ad hanc vocem (cum modeste antea siluisset, seu verecundia Tribuni, seu quod hominem susceptæ religionis pertæsum, fractumque calamitate, rediturum ad Judaica crederet speraretque sacra) concitata multitudo, ingeminatis clamoribus, Tolle, tolle hominem, vociferatur, scindi vestimenta, simul offensari ora, in altumque pulveris jactatio (haud dubium acris mœroris signum) cerni. Quod cum Tribunus animadvertisset, ad castra raptum jubet torqueri, ut sciret, quam ob causam tanto illi clamore Judæi obstreperent. Jam capessere miles jussa, jam expediri virgæ, & prope intentari ictus, cum adstantem Paulus Centurionem interrogat, num civem Romanum indicta causa atque indemnatum, illis virgis cædi liceret? Perculsus ad insperatam vocem Centurio, illico admonet Tribunum, ut etiam atque etiam videret, quid faceret: eum enim hominem, quem stare ad palum virgisque contundi jussisset, Romanum esse. Tunc accedens Tribunus sciscitatur ab eo, num Romanus esset? Quod cum Paulus annuisset; Ego (inquit Centurio) grandi pecunia jus Civitatis sum adeptus. Ego vero (Paulus inquit) & natus civis sum. Ita ea ignominia periculoque Paulus liberatur, haud mediocriter conterrito Tribuno, deprehensa veritate. Itaque solvit hominem; &, quo certius aliquid de illo cognosceret, satisfacturus etiam Judæis, producit in publicum.

[48] Paulus autem, cum oculos in circumspectantes conjecisset, [productusque ad Judæeos, causam suam defendit.] retulit, ad illum usque diem sincere se egisse, Deique ab legibus non retorsisse iter. Quo verbo offensus Ananias Pontifex, ut erat contumaci elatoque ingenio, quique submisse deprecaturum supplicium, & haudquaquam tantos inesse homini spiritus credere, circumstantibus præcepit, ut ei os affligerent. Tunc Paulus, indignitatem rei non ferens, percutiet te Deus, paries dealbate, qui, cum sedens, ex lege me judices, tamen os meum contra patria jura tundi jubes. Tum qui aderant, objurgare Paulum, quod summo Sacerdoti malediceret. Ille vero, nescire se, illum Sacerdotum principem esse, ait: traditum a majoribus, Principi populi tui ne maledicito. Sed cum animadverteret, in se Judæorum atrocitatem non mollescere, sed acrius furere, intelligens audientes duplici hominum genere distinctos (quippe pars Pharisæorum, pars Sadducæorum erat) clamare in consilio, se Pharisæum Pharisæi filium, insontem circumveniri, quod spem vitamque mortuorum poneret tuereturque.

[49] Etenim apud Judæos triplex mortalium genus inter patricios fuisse legimus, Essenorum, Pharisæorum, [Triplex Judæorum secta, diversæ opinantium,] Sadducæorumque. Præstant vitæ integritate, religione, ac castimonia Esseni. Pharisæorum simulata religio, cuncta fucosa, astutiæ, fraudes, elata jactantia, incerti mores, patriis in discutiendis declarandisque legibus, plurima auctoritas, & acumen, procacitas, dominandique haud modica libido sunt, fato & Deo cuncta tribuunt, animos immortales credunt, quisque nobilis, aut potens opibus illi præcipue ordini adscribitur. [quarum una contra aliam, dictis Pauli assentitur,] Sadducæi vero mortalem animam existimant, nullas præter jura patria observationes custodiunt, adversus ipsos suæ philosophiæ doctores contumaces, inter se discordes, adversus exteros tetri ferique. Igitur, hoc astu Paulo grassato, Pharisæi dimissa multitudine prona in malum, adversari Sadducæis, & minaciter fremere, nihil sceleris in Paulo compertum asserentes. Quid (inquiunt) si almus Spiritus, aut mens aliqua beata cum eo sint locuta?

[50] At Tribunus, veritus, ne Paulus in concione furenti a populo discerperetur, quippe truces vultus, [quem, vitæ ejus in tumultu timens Tribunus, abducit in castra] infesta ora, & diros animos cernebat, jamque dissonum clamorem, & poscentem arma exaudire cunctaque in exitium innocentis parata apud adversarios animadvertebat, militibus imperat, ut eum de medio raptum Romana in castra perducant, tuta vallo & ferro tremenda. Proxima nocte Paulum Deus visus est admonere, uti bono præsentique animo foret: sicut Hierosolymis ipsius propugnator defensorque nominis fuisset, sic fore, ut Romæ etiam existeret. Digna quidem illa Pauli eloquentia ac magnitudine sedes erat, ut eo funesto seculo, potito jam opibus Nerone, tot luminibus orbata civitate, & obscurata veterum gloria Oratorum, in eo vasto fori silentio, conticentibus rostris, & muta terrore Curia, Pauli claritas emicaret, concreparetque oratio. Sed Judæi usque adeo fuerant exacerbati, ut vel devotione quadraginta & eo amplus capitum, in perniciem hominis conjurarint. Nusquam enim acrius, aut amarius, atrociusve in quemquam nostrorum, quam in Paulum, Judæorum exarserat odium: tantam homini invidiam insignes virtutes, & dispares mores propugnatori quondam Judæorum, & tunc acerrimo hosti, conflarant, ut morte illius sublatum iri Christi nomen putarent.

[51] [Conjurant Judæi 40 in necem Pauli;] Igitur amplius quadraginta juvenes, electa pubes & avida cruoris & spiritibus ingentibus, in Pauli caput animos ferrumque devovent, nihil cibi potionisque se antea capturos, quam, trucidato Paulo, vulneribus cruoreque pavissent oculos, jurejurando affirmant. Rem statim ad Pontificem natuque seniores deferunt; rogantque, ut Tribunum ad producendum in concionem Paulum inducant, se statim facta exsecuturos, pollicentur. Probant facinus illi, & ferali exsultant audacia, multoque verborum honore collaudant juvenes & immoderatos eorum spiritus efferunt: non adeo vilem nudatamque auxiliis rem Judaicam esse, ut abjectissimorum hominum verba disputationesque pertimescat: satis jam in his perferendis audiendisque ignominiæ toleratum: adesse nunc adversus rebelles Superum iram, conjurasse in illos astra, habere patria jura insperatos ultores; arma in manibus esse; victam jam patientiam, victam seniorum socordiam atque ignaviam juvenili virtute: omnesque in adversariorum excidium sentire gloriantur.

[52] [quare Pauli nepote ad Tribunum delata,] At Pauli ex sorore nepos, egregiæ indolis adolescens, rem rimatus, Paulo dolum enudat: ille accersitum Centurionem multis verbis obsecrat, ut adolescentem ad Tribunum ducendum curaret: habere aliquid, quod ei nuntiaret. Introductum adolescentem, apprehensum dextera interrogat Tribunus, quidnam indicare sibi vellet? Ille insidiarum ordinem aperit, & a quibus parantur, edocet, obtestaturque Tribunum, uti dolos averteret, neve pateretur tantum facinus Romanis in castris ante signa, temeratis auspiciis, committi in altissima pace, a petulantissima juventute: functum se optimo jam officio; satisfecisse caritati gentilis ac patriæ: ipsum jam, præcognita vecordia Judæorum, sapere debere ac prævidere, quid opus sit in tanto discrimine, nec incerta Pauli cæde convelli civitatis statum, & trahi in discrimen Remp. patefactis bellorum initiis; obtendi interim religionis prætextum, & jura patria, sacraque perpetua, quo scelerata vota innoxii cruore expleantur, occupetque impia pectora Romani amor belli, rerumque commotio, animose præfatur.

[53] [hic vinctum suum cum tuto comitatu ac litteris] Tribunus, dimisso perhumaniter adolescente, jussoque cuncta quæ acta essent, silentio obvolvere, duos confestim Centuriones ad se vocat; quibus imperat, ut duas centurias, equites galeatos LXX, hastatosque CC contrahant, & jumenta, in quæ impositum Paulum ad tertiam buccinam, salvum incolumemque ad Antonium Felicem, Provinciæ Rectorem, Cæsaream perducerent (verebatur enim, ne vita interceptus Paulus sibi in crimen atque infamiam verteretur, tamquam pecunia labefactatus fuisset) deditque equitibus ad Prætorem epistolam, in hanc sententiam. Virum, quem ad te mitto, [mittit Cæsaream ad Proconsulem,] a Judæis comprehensum, cum jam interficeretur, adventu meo vix periculo exemi, cum Romanum eum esse comperissem. Cum vero scire cupiens, quid ei adversarii objicerent, illum in eorum consilium perduxissem, ei objectari comperi, quæ ad gentiles Judæorum ritus pertinerent, quæ nec vinculis nec morte essent pianda. Quoniam autem cognovi hominem, propter præpotentum insidias, in non vero versari capitis discrimine, eum ad te misi, ut accusatores apud te agant, si quid in eum velint dicere.

[54] Equites noctu Paulum Antipatridem, postera vero die Cæsaream (repetentibus castra cohortibus) ad Felicem perduxerunt; [quo etiam ipsum sequuntur Judæi,] reddunt & illi epistolam: quam cum ille perlegisset, Paulum, cujus provinciæ esset, rogavit; cumque Cilicem illum esse deprehendisset, illius causam accusatoribus coram ab se auditum iri, dixit: interim asservari eum in Herodis Prætorio, jubet. Quinto post die, [ac denuo accusant] Ananias Pontifex, gravi mœrore animi exulceratus, atrocissimeque in vindictam exardescens, cum manu nobilium, Cæsaream accessit, cumque eo Tertullus quidam orator, haud spernendæ facundiæ, qui facta dicendi a Præside potestate, in hanc sententiam locutus. Maximas tibi gratias agimus, optime Felix, quod benignitate tua summaque virtute, bellico procul terrore depulso, omnique compresso tumultu, læti pacatique vivimus, proque incredibili tua sapientia multa, quæ superiores Præsides, quibus successisti, neglexerant, correctione adhibita, feliciter geruntur. Nam jura, ancipitis inter belli metum silentia, prostrataque justitia, atque æquitate revaluere tua; disjectisque latronum globis, & retusa sicariorum audacia, cuncta Judæa, cum soli mira ubertate, tranquillo otio potitur, tibique uni excussum manibus ferrum, conservatos lares, patria jura, templum, & carissimos liberos conjugesque ex vastitate belli, a fortunarum direptione, a flammis excidioque refert; plusque ipse clementia, quam ceteri minis ferroque profecisti, novisti animos nostros, majestatem populi Romani venerantes, Cæsaris nomen maximo applausu prosequentes & felicissima precantes.

[55] Itaque tantam de te spem universa Judæorum natio concepit, [longa oratione,] ut propter tuam insignem nobilitatem, sapientiam, animi magnitudinem humanitatemque, te gubernante, felicem se beatamque fore existimet: jamque hujus nostri voti obsidem ac vadimonium habemus mansuetudinem tuam, qua maxime fidelium pacatorumque sociorum animi evinciundi fovendique sunt. Sed non hic locus tuarum laudum est. Obruerer profecto magnitudine, & numerando percensendoque deficerem. Quamobrem, ne te longa oratione traham, a te peto majorem in modum, ut nos breviter dicentes, ut facis, benigne attenteque audias. Non ignotam tibi esse arbitror Nazareorum sectam, qui novis quibusdam inusitatisque religionibus atque insomniis, mentes hominum imbuere vexareque, ac in nostros ritus armare non desistunt; utunturque multis fallaciis, multisque maleficiis. Crescit scelere superstitio (plerisque mortalium semper in deteriora labantibus, seu vitio naturæ, seu ampliori laxiorique vivendi licentia) & malis artibus clarescit. Itaque vereor, ne aliquando in omnium exitium perniciemque redundet: quippe semper enascentia mala in ipso exordio opprimenda sunt: nam incredibili & nonnumquam irrito labore, cum sese effuderint, cum evastarint hominum animos, cumque radices fixerint, evelluntur. Hic igitur, quem vides, adstantem ea oris contumacia, eo truci silentio, homo nefarius, id præteritis diebus est ausus, quod improbissimorum hominum refugisset audacia. Templum enim nostrum, tantis ornamentis, tanto nomine, tantaque sanctimonia vel exteris gentibus venerandum, polluere ac violare est aggressus.

[56] [inspeciem compta.] Pepercistis vos illi, Romani, expugnatis Hierosolymis, in tanta victoria, in eaque dira calamitate (quam revocare in memoriam perhorresco) & ad præsentem usque diem mirificis, ut par est magnitudini vestræ, donis auxistis, ubi litantur victimæ, ubi thura adolentur, ubi vota pro Romani nominis felicitate amplitudineque quotidie nuncupantur; & iste nullo Dei metu, nulla religione (sed quæ scelerato in homine potest esse religio?) nullis pœnis, quæ vel nefarios profligatissimosque mortales a scelere absterrent, contaminare voluit: nec stetit per eum, quo minus verenda sacra, adytis occlusa, & vetustate ævi augusta, corruerent. Quid præterita istius scelera commemorem? Solum, tecta, cælum, & quidquid inanimum est, istius infecta veneno horrenda scelera eloquuntur. Doluimus, tot in Syria seditiones conflatas? Istius exarsere dolo. Vidimus, & quanto cum dolore, tot per oppida eductos gladios? Isto impulsore micuere. Omnes denique rapinas, omnem agrorum populationem, & cetera funestæ pacis mala, iste consilio, manu & opera excitavit, impulit, juvit ac fovit. Obtinet non modicam apud sceleratos auctoritatem: princeps est in audacia, princeps in furore, princeps in cohortibus grassatorum. Itaque, optime Felix, hæc hominem patrantem, tanta obrutum mole scelerum, nefario piaculo obstrictum, & violatæ religionis reum, punire e patriæ instituto voluimus: sed prohibuit Lysias, magnaque eum nobis vi eripuit, jussitque ejus accusatores ad te venire: ex quo facile tu poteris ea crimina cognoscere, quibus eum in judicium adducimus.

[57] [Respondet Paulus, seque purgat.] Subticente Tertullo, a cunctis qui adstabant Judæis, confirmatur oratio. Paulus dicere ac respondere jussus, præsenti animo ac gravi & luculenta oratione, Judæorum maledictis occurrit, docendo, se compotem brevi a Felice propter æquissimam causam, & ejus benignitatem, factum iri; nec se peccasse in Cæsarem, patriave jura; confiteri tamen, in religione cultuque, quem sectam Judæi nuncuparent, se non negligentem esse, & omni studio Deo inservire, attamen nullam ab se excitatam seditionem, non pollutum templum, non Augustorum nomen offensum; sed Judæos invidia obcæcatos, & resurrectionis mentione gravatos, adeo infeste truculenterque in se coortos esse, asserebat. His dictis, rejecta ad Lysiæ adventum Judæorum querimonia, Felix custodiendum Centurioni Paulum attribuit, satis laxamenti dato. Interjectis aliquot diebus, cupido hominem incessit audiendi Pauli, una cum Drusilla uxore, quæ M. Antonii Cleopatræque neptis, senioris Agrippæ filia, juniorisque soror, formæ eximiæ, nec moribus inculta, projectæ libidinis, primoque a toro Azizi Emessenorum regis profuga, in Romani hominis complexus, Simone Cyprio Judæo suadente, sese conjecerat. Itaque, cum lucelenter Paulus perorasset, injecto Felici tremore, cum novissimum judicium & funestum diem repetiisset, dimittitur; sæpe postea a Prætore accersitus ac liberaliter tractatus.

[58] [Felicis proconsulis mores] Enimvero Felix, Pallantis fratris (qui Julia Agrippina, vetus ob meritum adactæ ad necem Claudiæ Messallinæ, Claudii Cæsaris quondam uxoris, cunctis illecebris notatissimæ, simulque propter stupri consuetudinem, perample fovebatur) fretus opibus, cunctis late impietatibus grassari, fœdus libidine, avaritia exsecrandus, crudelitate immanis, nihil apud eum fas, mutæ leges, & cuncta in libidine sita, alterius fortunarum depeculator, ac veluti Judaicæ gentis in exitium ab Urbe missus: nam deflagrasset haud dubie Romano bello Provincia, paribus sceleribus illi juncto Ventidio Cumano, nisi Numidius Quadratus labantibus rebus succurrisset; & stricta jam tela e partium manibus extorsisset inhibuissetque virtute atque industria ad eam deletæ Judaicæ gentis palmam, orbisque imperium Vespasianum vocantibus, qui in Occidente multo sudore, & imperatoriis virtutibus Principatus inchoabat initia, quæ, fota deinde Oriente, ad fastigium summæ majestatis coaluere.

[59] Igitur Felix, etsi virtutem Pauli fortasse admiraretur, [& avaritia.] avaritia ad bene illum tractandum agebatur. Nam grande donum ab illo sperabat, quem Hierosolymis ingentem pecuniarum vim in pauperes prodegisse cognorat. Interim exacto biennio, Felici Romam revocato Porcius Festus succedit, haud Felice innocentior, virtutumve claritate insignior. Huic Felix, gratificaturus Judæis (quos atroci in se odio inardescentes, & graves in Urbe aliquando futuros hostes, suspicabatur) Paulum vinctum reliquit. At Festus, triduo postquam iniit Provinciam, victimis Jovi litatis votisque rite nuncupatis, Cæsarea accedit Hierosolyma, nondum spiritibus pacata, & haud dubium agitantia bellum, prorsusque ab Romana societate aversa, scissa in seditionem partesque plebe, atque optimatibus infensa; optimatibusque justo fere servitio plebem opprimentibus, utriusque iras exasperante militari Romanorum licentia atque avaritia.

CAPUT IV.
Gesta Pauli coram Festo Præside & Agrippa Rege. Navigatio Romana: tempestates: appulsus in Melitam.

[Illi succedit Festus] Audito Hierosolymis adventu Præsidis, statim ad illum fit hominum concursus: pars ruere in servitium, pars suo commodo consulere, pars adulatione gratari Præsidi, nemo publicum decus salutemque civitatis, quæ jam jam in excidium trahebatur, respicere; omnes tamen Pauli perniciem anhelare: illum circumfusa Prætori caterva criminibus onerare deposcereque ad supplicium, & ut Hierosolyma perduceretur, deprecari prehensareque Festum, certi jam de nece illi in itinere inferenda, cum haudquaquam refrixissent animi, dextræque sceleri assuetæ, sæpeque innocentium sanguine cruentatæ, obtorpuissent, ultoresque trucidatorum manes infanda pectora assidue obturbarent, in certumque exitium impellerent. Sed Festus, Cæsareæ Paulum asservari, dixit: si quid de eo quererentur, eo illis accedendum esse: quo propediem ipse venturus esset.

[61] Hoc adverso inexpectatoque responso, elusa Judæorum fraus; [æque lentus in liberationem Pauli,] occluditur tamen pectore dolor, & adulatione, & vindictæ spe lenitur. At Festus, octo aut decem non amplius Hierosolymis dies moratus, Cæsaream repetit, subsequente Judæorum turba, peracerbius in ipsa repulsa in Paulum conjurata. Eum igitur Festus, pro suggestu sedens, in conspectum produci jubet: vetera crimina in illum Judæi ingerunt, quorum tortuosos animos & invidiam, sapientissima Paulus oratione reprimit, tanto cum ipsorum dolore, ut prope insanirent. Tum Festus, aucupaturus popularem auram, quæsivit a Paulo, num Hierosolyma ire, atque illic de his criminibus apud ipsum judicari vellet? Paulus, se ad Cæsaris tribunal, ubi judicandus esset, stare dixit: Judæis nullam se intulisse injuriam, quod melius ipse intelligeret, si quid in eos peccasset, se quo minus morte afficeretur, non recusaturum: sed e contra, nullo reperto scelere, neminem esse, qui illorum furori posset dedere. Quamobrem Cæsarem, inquit, appello.

[62] [ipsum ire ad Cæsarem jubet.] Tunc Festus, miratus constantiam hominis, de consilii sententia; Cæsarem, inquit, appellasti, ad Cæsarem ibis Ea quippe ratione eversum iri ab se Judæorum dolos, & mitius secum acturam Romanam lenitatem, ab excelso quodam, augustoque nascentem animo, fortasse ipse opinari; etsi fœdi mores, & a veteri illa, laudataque disciplina degenerantes, in Græcorumque ignaviam mollitiemque Asiaticam prolapsi, nobilissimum imperium moderatione olim terribilius, quam armis, paullatim everterent, principibus, expulsa virtute; libidine, avaritia, fastu, ac venere turpissime grassantibus, & milite nulla modestia, nulla disciplina, in exteros segni, feroci in suos, illecebrisque enervato, plus in excidium, quam in salutem dignitatemque imperii opimis alito stipendiis: jam frugalitas Cincinnati, Fabricii, Coruncanii, Catonum, Tuberonumque excesserat memoria, nec Duillii aut Fabii, aut quatuor victrices Scipionum animæ, aut Marcelli Æmiliique memorabantur: crescere vitia & usurpari; passimque pro virtutibus haberi: nulla umquam toto in orbe terrarum civitas adeo primis imperiis in ortu splendoris pluribus vallata virtutibus, aut consilio, continentia, morumque integritate insignior fuit; adulto demum imperio & latissime propagato, cuncta omnium gentium vitia ac turpitudines, avidissime hausit, ita ut non de imperio ac gloria, sed de adsciscendis sceleribus pugnasse cum gentibus videretur: & his moribus Romana tunc aula stare, egereque profecto Pauli virtutibus, cujus una in Deo fiducia, ac spes erat, non quod cruciatus subterfugeret, quippe mori & esse cum Christo cupiebat; sed ut Deo in evastandis idolorum impietatibus operam quam diligentissime navaret, notus ipse Romanæ aulæ multis disciplinis & fama sanctitatis vel apud Domitium Neronem.

[63] [Interea Rex Agrippa cum uxore, salutaturus Festum supervenit,] Etenim Agrippina, indomitis animis & inflammata prorsus imperitandi libidine mulier, sublata Messallina, Claudii torum implerat, evictoque illecebris viro, cuncta ad se trahens, imperium Neroni filio miris artibus struere, mox accelerata veneno Principi morte, filium ad imperium evexit, infausto exitu. Eodem ferme tempore Herodes Agrippa, Aristobuli filius & Berenices uxor neptisque, magna opum ostentatione, magnoque rerum apparatu, Cæsaream Festi salutandi gratia, accedunt: etenim muneribus mulcebantur Præfecti, mitigabaturque immanis illa avaritia, deprædandique gentes ac fana libido: comitabantur Reges lectissima juvenum corpora, & nobilissimus quisque. Sed Regina, cultu corporis, gemmata cæsarie, augusta forma, artibusque plusquam scortatoriis, licet a prioris obitu viri Polemoni, Cilicum Regi nupta, prætextu laterum atque immodicæ veneris, cum illo divortium fecerit, quasi casta, in Titi Cæsaris postea effusa amplexus, Oriente mirante, inter funera sui interitumque Judææ, supra ceteros conspicua, omnium ora oculosque in se rapuerat. Itum a Prætore Regibus in occursum, adstante circum legionum agmine, & fulgentibus signis, juncta dextera: cessere statim sceptra securibus, curuli solium. Exinde humanitate (postquam Romanus fastum explerat) certatur. Plus in Reginæ vultum, quam in fasces ornatumque Regium, cunctorum exstitit veneratio. Tanta vis formæ inest ad alliciendos promerendosque spectantium animos.

[64] Post hæc Festus, cum lautis epulis Reges excepisset, casu facta de Paulo mentione, [cupidus alloquendi Paulum,] narrat insontem illum, quantaque invidiæ procella fuisse jactatum, quæve illi crimina fuisse objecta: sed nihil certe sceleris in eo deprehensum & quo modo ad Cæsarem provocasset; & ideo non dimitti ab se; cupere tamen, cum nihil haberet, quod ad Cæsarem scriberet de illo, ut ipsi hominem audirent, quo certius aliquid Cæsari significaret. Grata Regibus Festi voluntas fuit, quippe qui non mediocri audiendi hominis desiderio tenebantur, fama & præconio gentium cognitis Pauli virtutibus. Quæ enim gens, aut quæ natio tam citima soli, aut tam ab illo remota exstabat, cujus aures non Pauli vox famave percusserat? Siquidem nec fervens cælum, aut exusta perenni sole humus Æthiopas, nec Caucasus vastitate sua & cacumine, perpetuo nivium rigore possesso, Indos; nec Parthorum regna rapido cursu Tygris Euphratesque; aut suo Ægyptios, & introrsus Africanam barbariem sonitu Nilus; nec felicia Sabæos ac Nabathæos cælum terræque sunt tutata, prohibuereque, quin Pauli bellico intremuerint.

[65] Postera igitur die exstructus suggestus Prætorem Regesque sessum accepit, [quem & audit prose præclare dicentem,] adstante Centurionum Tribunorumque ordine, tutaque sex fascibus concione. Tunc Paulus, annuente Rege, orationem orsus, beatum se primum dixit, quod apud eum esset verba facturus, qui omnem Judæorum disciplinam, omnia instituta, omnes ritus teneret, eademque sacra veneraretur: deinde ea exposuit, quæ paullo ante de Judæorum obtrectationibus, & de causæ æquitate commemoravimus, initio longe petito ab eo tempore, cum primum a Christo e cælo vocatus sit, eoque superiore, cum Mosaicæ legi parendum esse censeret. Quæ cum Paulus concionaretur, magna voce Romanus, insito fastu cuncta despiciens, & diris deditus superstitionibus, haud quaquam angusto pectore veritatem amplectens, insanire hominem, multasque (quibus esset præditus) disciplinas ad insaniam adigere, dixit. Paulus vero, delirare se negat, sed verba veritatis ac pludentiæ plenissimaa eloqui, nec ea Regem, ad quem verba faceret, subterfugere: rogavitque Agrippam, num Vatibus fidem haberet? Qua de re nullum apud se dubitationi locum relinqui, annuit. Tunc Rex modicum sibi restare, illius suasu, ad sacra suscipienda, fassus est. At vero Paulus optabat & modicum, & immensum non tantum Regem, sed omnes, qui audiebant, tales evadere, qualis ipse erat, exceptis vinculis suis.

[66] Quam constantiam Prætor Regesque admirati, dimissa concione, summum virum, & insontem judicant: potuissetque dimitti, [mirantibus constantiam ejus Rege ac Festo.] nisi ad Cæsarem provocasset. Paucis post diebus, æstuante jam Parthico bello Asia; magnaque apparatus fama Armeniam quatiente Tiridate; Syriæque minitante Vologeso fratre, Parthorum Rege; Agrippa cum conjuge Hierosolyma abscessit. Enimvero descendente Armeniorum rege Artaxa, jussu Cæsaris Tigranes Armeniis præficitur: quæ res anhelantem Romanas Provincias Vologesum ad arma excivit, quando Armeniacam ditionem sibi convenire, Arsacidarumque fastigio addictam judicaret. Itaque in conspectu Satraparum Tiridatis fratris capite evincto diademate, magnam equitum manum pergere in Armeniam, ad exturbandum Tigranem, & cuncta depopulari jubet; ipse cum exercitus mole transire Euphratem, & invadere Syriam decrevit, ut duplici maximoque bello distentæ Romanæ vires facilius obtererentur: sed, singulari Domitii Corbulonis, Syriæ Proconsulis, virtute atque præstantia deterrito Partho, ab eoque itinere avocato, omnis belli vis impetusque in Armeniam versus, & vario belli eventu, multis invicem illatis acceptisque cladibus, inter Romanum Parthumque certatum: demum Tiridate, Cæsaris effigiem & Romana signa venerante, bellum pactione dirimitur. Quæ omnia haud multo post evenere.

[67] [Paulus Julio centurioni commissus,] Igitur Paulus, a discessu Regum constituta navigationis die, Julio, Augustæ cohortis Centurioni, cum multis aliis nexis traditur: qui Hadrumetina navi vectus, Sidonem oppidum, totius Phœniciæ longe maximum clarissimumque, applicuit; illectusque Pauli virtute ac comitate, adire & consalutare amicos homini permittit: quos ad bene sancteque vivendum Paulus cohortatus, in navim regreditur, quæ Cypro, [navigare incipit Italiam versus;] propter adversos ventos, prohibita, prætervectaque Lyciæ Pamphiliæque oras, Myram Lyciæ oppidum tenuit: ibique Centurio, Alexandrinam navim cursu Italiam petentem nactus, in eam omnes vinctos traducit: cumque satis multis diebus tarda navigatione vix Cnidum, quod ventus non sineret, tenuisset, Cretam per Salmonem, ad Orientem Cretæ Promontorium, præternavigavit Insulam, centum florentem oppidis, & arcu ac telo minacem, sed avaro, sævo, mendacique accola frequentem; tenuitque locum, qui Boniportus dicitur, Thalassia haud multum distans ab urbe. Ibi Paulus cohortatur Centurionem, [tempestatens prædicit,] nautasque, ne altum petant; prospicere se ingruentem tempestatem; & non dubium capitis rerumque discrimen instare affirmat: sed portus minime ad hiemandum idoneus, spesque in propinquo potiundi per hiemen Phœnice Cretæ portu, ad Africum Corumque spectante, Paulo fidem abrogarunt.

[68] [mox graviter navi incumbentem] Itaque Centurio, explicatis ad auram velis, altum petit, cum subito desistente Austro, incumbenteque Euro Aquilone, tumescere mare, attollique undis, vastisque spumis canescere incepit, & navis huc illuc jactari, nec sisti anchoris, aut arte regi; cælum insuper atrox, & nubium mole suffusum, crebrisque ignibus fulgens, reboanteque interdum fulmine minax, ingeminare terrores. Ergo squalenti ore, trepidis animis, nulla salutis spe, non consilia, non vires, sed tumultum pavoremque in medium afferre, quisque ingemiscere, & infanda vota Neptuno concipere, Jovemque invocare, jactatisque in mare mercibus, & abruptis armamentariis, omnia truci murmure & lamentatione repleri; [promittitque divinitus,] cum Paulus in corona ait, Deum sibi visum, cæloque promissum, incolumibus omnibus se sisti ante Cæsarem oportere. Data in summa desperatione certoque discrimine homini fides, [neminem vehentium periturum;] factusque unicuique animus: nam tempestas multo antea denuntiata, prævisumque periculum, ipsaque morum sanctitas divinum apud illos Paulum effecerant. Hinc Hadriaticum in mare illata ventorum procellis navis, crispantibus mugientibusque adhuc horribili sonitu undis, veriti nautæ ne violentia pelagi in scopulos impingerent, quatuor ex puppi jactis anchoris, lucem exspectare: cumque densissimis illis tenebris scapha confiderent, & fugere e navi constituerent, Paulus Centurionem commonefecit, in navi nisi manerent, salvos esse non posse. Itaque milites, illico scaphæ funibus abscissis, eam obrui passi sunt undis.

[69] Adhortator cunctis Paulus lucis in exspectatione adest, [qui salvi ex naufragio omnes terram attingunt] non verbis modo, sed cibo languentes fovere (quorum corpora, enervatis animis ipsaque maris procellarumque atrocitate stomachum ciente, intermortua jacebant) & omnia magni in adversitate viri munia implere. Illucescente demum sole, cum nec continentem cognoscerent, animadvertunt sinum quemdam litus habentem, in quem constituebant impellere, si possent, navim. Itaque sublatis anchoris, mari se committunt; laxatisque gubernaculorum funibus, flante aura in litus contendunt: sed cum prope continentem applicarent, hæret navis, & prora fixa immobilis stat, puppi undarum vi eluctante. Qua re animadversa, miles sceleratum ex temeritate, insitaque crudelitate mutuatur consilium, trucidandi nexos, ne litore potiti diffugerent: sed centurionis prudentia, & erga Paulum humanitas, [insulam Melitam,] prohibet facinus. Itaque pars, nandi perita, se in mare dejicit, vique lacertorum terram tenet; pars tabulatis vehitur: major extra discrimen, quam in ipsa fuerat desperatione, trepidatio: redditur clamor & confusio cernitur; nec minus æmulationis, si qui primi solum apprehenderent, omnes incolumes (cum CCLXX essent) solum attigere. Chersonessus locus fuit, qui nunc Pauli nomen habet, sacellumque illius in honorem erectum adspicimus: cognitumque, Melitam eam insulam nuncupari, a Poenis cultam, inter Siculum Libycumque jacentem mare, milliariisque LX in circuitum patentem.

[70] Igitur frigus minante cælo, instanteque imbre (quippe ea Insula, [& ab incolis humaniter foventur.] flantibus Aquilonibus, non tam algores, quam pluvias sentit) passim a barbaris ad fovendos artus excitantur flammæ: & Paulus, cum vim magnam sarmentorum collegisset conjecissetque in ignem, vipera, occlusa vepribus, torpida algore, cum sensisset flammam, egreditur, manumque Pauli morsu arripit: [Hic Paulus a vipera morsus absque noxa,] quam ut barbari e manu illius pendentem viderunt, colloqui inter se, plane illum sanie, haud incertaque morte contaminatum esse, quem maris rabiem effugientem dii non sinerent vivere, communique aura frui, nullamque inesse haud dubie pectori religionem, jactare. At Paulus excusso in ignem serpente, nihil omnino mali sensit: sed barbari tumorem livoremque in corpore exspectare, ociusque collapsurum credere. Quod cum diu frustra exspectassent, mutata sententia, Deum esse hominem existimarunt, cum retundere rabiem, supprimere vim veneni, non nisi cælitus dari crederent, Psyllorum elusis miraculis, & arte famosa curandi veneni.

[71] Itaque, Paulus multis concionibus cum eos doceret, multi salutari lavacro expiantur: [prædicat insulanis Christum cum fructu.] confitetur & Christum Publius, Insulæ primarius, recipiente illius patre valetudinem Pauli virtutibus, cum febre & alvci profluvio diu laborasset. Hinc nulla posthac Junoni aut Herculi (quorum vetustissima fana in Insula cernebantur) habita fides; in Christum mira religio; & ex cælitibus in Paulum summum studium; illum Insulæ patronum, illum tutelarem habent; illius virtuti cuncta tribuunt. Ex eo enim tempore exarmatos veneno serpentes ferunt, &, sicut aliis in terris crudescere atque mordere; contra in Melita mitescere, puerorumque manibus attrectari mulcerique: & Insulani passim per Europam lapillorum fragmenta, Pauli calcata vestigiis, ad depellenda venena circumferunt. Paulus Melita in Insula tribus moratus mensibus, insigni fama sanctitatis apud accolas relicta, exoriente Pleiadum sidere felici navigantibus, conscendit Alexandrinam navim, Castoris Pollucisque fratrum præferentem insignia, sueta navigantibus; quæ in Insula hiemarat, solvensque Syracusas devenit, opus olim ante Marcelli victoriam ingens memoratumque, quod nunc prostratum ruinis adspicitur: tantum cuilibet rei mortali tempus officit.

[72] Triduo moratus in oppido, navigavit inde Rhegium, in Calabria sitam urbem, [Venit Regium ac Puteolos,] Siciliam respectantem; mox Puteolos, Campaniæ oppidum, Cumis Neapolique interjacens, aquarum salubritate, amœnitateque loci pernobile, sed crebris quotidianisque terræ motibus intutum, defertur. Nihil illo sinu, qua Misenum promontorium, Bajas, Cumas, Neapolimque Surrento tenus mare lambit, in Italia amœnius salubriusve. Ergo cum septem Paulus diebus Puteolis, nostræ religionis hominibus gratificatus, desedisset, tandem Romam accessit. Sed B. Hieronymus scriptor præstantissimus, auctor est, Paulum nondum adulto Neronis imperio (quod primis imperii mensibus, agente adhuc in humanis Britannico fratre, contigisse par est) invisisse Urbem, & a Nerone liberatum, Occidentalem orbem concionibus implesse, adita Provincia Hispaniisque peragratis. A primo dissentiunt ceteri, secundum amplexantur, & prodigia in illis terris stupenda admirandaque famam hominis extollunt testanturque. Et re vera decebat illam Pauli divinam virtutem, atque incredibilem animi magnitudinem; calcato Orientis fastu, obtritaque ab Euphrate Thracia, Illyrioque tenus gentium gloria, Euphratem Bæti, & Hircanum commiscere Oceano, tantaque trophæa ad Orcadum, Pictonumque conspectum in ultima figere Europa.

CAPUT VII.
Acta Romæ a Paulo cum Judæis & cum Nerone, resuscitato Patroclo. Martyrium.

At vero in Urbem ut adventare Paulum nuntiatum est, [Romam occurrentibus Christianis ingreditur;] effusa piorum turba, ad Appii forum in Setino agro, tresque Tabernas, tertio & trigesimo lapide ab Urbe discretas, in conspectu Antii obviam procedit. Mira lætitia omnium mentes perstrinxit, auctam jam robore & auctoritate Christianam militiam, jam nobilissimos duces præstantissimosque imperatores, tanto victoriarum fulgore micantes, Occidentis Orientisque victores, coivisse in unum: recensere triumphos, & fusas prostratasque hostium acies memoria repetere, simulque augustiora animo concipere: adesse jam extremum discrimen; & totis viribus certandum. Ingens omnium in Paulo fiducia, quem modo per Orientem, veluti fulmen, evagatum tanta sanctitatis fama, tantoque virtutis nomine florentem, sanctimonia æqualem Petro, inferiorem dignitate, electione superiorem, oculis contemplari, quisque haud incertam sibi victoriam polliceri. Igitur Paulus, uno cum milite tantum dimissus, Urbem ingreditur, anno a Christi ortu LIX, imperii Neronis secundo, ab Urbe vero condita DCCCIX, Q. Volusio Saturnino, & P. Cornelio Scipione Consulibus, Julio mense: datum illi, ut quidam volunt, ad Mariæ in via lata hospitium. In somniis jam illum Deus Petro adjutorem spoponderat, acerrime jam cum Simone Sebasteno dimicanti, qui infamia Neronis & flagrantissimis libidinibus crescens, populum Romanum variis præstigiis ac cantaminibus infatuarat.

[74] Sed Paulus, triduo post, quam Urbem intravit, [primarios Judeorum ibi accersit & comiter alloquitur,] nobilissimos Judæorum accitos, quorum effrenata rabies in Petrum mire ignescere, cum sæpe certamine fracti accisique fuissent, leniter affatur: nequaquam ab se gentem Judæorum accusatum iri, aut se deprecaturum injurias, quas omni tempore sibi Judæi intulissent; non ita raptari ultionis cupidine, aut ita iratos sibi animos esse; longeque id alienum a Christi præcepto, ait. Responsum a Judæis; nihil litterarum his de rebus ab Judæa sibi allatum, eum tamen propter claritudinem nominis a se libenter auditum iri; etsi intelligerent, sectam, quam ipse sequeretur, ubique explodi atque ejici. Constituta disputationis die, Pauli oratio cum murmure excipitur. Sed Paulus, legatione Judæorum ab Hierosolymis nuper adversus se missa, & infeste, per Aliturum mimorum actorem, Poppæamque Sabinam, potentissimam apud Principem per meretriciam procacitatem & oscula, convulsis tori decore atque concordia; exulcerato Augusti animo; haud trepide ipsum adiit Neronem, nec Poppææ conspectum refugit, ad mitigandos mulieris spiritus adorato fastigio, non benigne exceptus ab Augusto, dimissus tamen per Urbem. Ferunt etiam, eum in Senatu & apud Collegium Pontificum causam gravissime perorasse, monstratis Christi cunabulis & occultis mysteriorum, non sine insigni audientium stupore, revocatis in memoriam Sibyllinis carminibus, & veterum ambagibus.

[75] Interim Paulus absentes socios litteris cohortari, cælestem gratiam præsentibus impertiri: [multos gentilium baptizat.] sed surdis Judæorum auribus crescebat in religione gentilium numerus; confluebantque ad baptisma externorum greges. Siquidem non solum ipsa veritas, magnis semper pectoribus accepta, & improbis gravis; verum etiam illa divina Pauli facundia, illa morum integritas, illa comitas, illa denique oris majestas cum summa hilaritare ac submissione, omnes in se trahebant. Itaque magnum statim in Urbe nomen, majus per Italiam, implente aures fama concilianteque benevolentiam, volitare; quisque pius ad Urbem videndi hominis studio properare; defixisque in illum oculis obstupescere: non alloquio adspectuque satiari: sublevatæ ærumnæ ac hominis miseriæ, inter sævas Principis iras gentisque odium, largitate Philippensium Epaphrodito legato cum pecunia misso, simulque Onesiphori, multorumque discipulorum adventu, qui ad Paulum, tamquam ex naufragio evadentes, veluti ad tutum portum decurrebant.

[76] [Neronis zelus in supplicia Christianorum,] At Paulus semper docere domi, disputare, nostramque religionem per celeberrimos frequentissimosque Urbis locos evulgare, tanta animi fiducia, tanta vultus constantia, tantaque libertate dicendi, ut miserrimas truculentissimasque temporum conditiones minime perhorresceret. Nam Nero in infanda quæque prorumpens, tanta scelerum mole eam ætatem deturparat, ut satius fuisset (si dici fas) mortalibus, non nasci, quam ea conspicere. Siquidem Julia Agrippina mater apud Bajas, intuentibus facinus sideribus, occiditur, teterrimo gladiatore nec utero, nec uberi, maternæque parcente majestati, ad ipsa Festa quinquatria. Trucidantur passim tot millia nobilium; vastantur Provinciæ; diripitur Urbs, & ad XIV Kal. Sextiles sævo incendio universa fere absumitur, ne tanta immanitas in mortales dumtaxat grassaretur. Tales infandi partus, infaustæque monstro datæ lucis pœnas altrix patria luit. Sed Nero sumpta hinc crudescendi libidine, in Christianos omnem furorem effudit suum, illis incensam Urbem attribuens. Itaque atrocissimis pœnis Christiani affligi atque interimi: pars in crucem agitur, pars capite mulctatur, pars flammis torretur, pars bestiarum dentibus laniatur, gemente populo execranteque teterrimum Principis ingenium: fessi tortores, fessæ in constantia martyrum & in delicatulis puellarum corporibus iræ. Nihil nostrorum in mentibus pavoris, cohortantibus Petro Pauloque. Stabant quippe ingentes animæ, paratæ neci, adversus pericula impavidæ, non tela, non faces horrentes: quarum in conspectu non modo lacryma, sed ne gemitus quidem morientium exaudiebatur.

[77] [glorioso martyrio ementium cælum.] Jactet modo ventosa Græcorum dicacitas puerili in patientia nocentem cruore Spartam, dum templorum ad aras Eurotamque tenellos artus edurat. Nulla illis certe laus, quippe sine sensu enatis; & nondum cæli serenitate fruentibus: at martyrum in flore juventæ trucidatorum constantia, quibus est celebranda præconiis? Etenim fuit incredibilis, gloriosa atque divina, non pro levi aura moriturove extemplo rumore; sed ad decus sempiternum & numquam quam finitura gaudia contendens. Torquebatur his igitur Nero: & se illudi ratus, acriora tormenta moliri, multum excitante stimulanteque hominem Simone, qui suapte libidine & perversitate animi, vecors amensque, totus in Apostolos ferebatur: quorum si disjecisset vires (quas tremendas & invictas judicabat) absque dubio terrarum victorem se fore, & jura gentibus daturum, sua jam Nerone jussa amplexante, depulsurumque ex arce rerum Statorem sperare Jovem. Igitur omnia miscere, omnia instigare, tentare nobilium animos, accusare Apostolos, inflammareque Neronem ad evertendam Christianam religionem: sed duplici fractus acie, cum summa ignominia sceleratam vitam turpissimo exitu clausit.

[78] Sed Paulo tantæ, sed invisæ sceleratissimo Principi virtutes; [Patrocli Neroni familiaris resuscitatio;] & Patroclus ad vitam revocatus, acceleravere exitium. Siquidem concionante Paulo, occupato multitudine foro, Patroclus a Cæsaris poculis, illique percarus, tractus fama Pauli & audiendi hominis cupidus, superiorem in locum adscendit, ut commodius & sonitum vocis corpusque aure oculisque hauriret. Qui suavitate orationis diu delectatus, somno corripitur prolabiturque, & spiritum exhalat: nam locus, quem corpore occuparat, alte assurgebat; quod præmonstrante Deo statim Paulus cognovit. Igitur attollente gemitum populo, introferri ad se cadaver jubet; cohortaturque omnes, ut in commune id a Deo precarentur: excitat ex inferis, statimque ad Neronem dimittit, si forte eo admirando prodigio sese ad bonam frugem recipiens, infandam superstitionem ex animo demeret, Christumque Dominum fateretur.

[79] Mœstam interea infortunio lugubremque aulam (quippe haud incerte Patrocli de morte fuerat allatum) vagus pervadit rumor, [ex qua major indignatio Principis in Paulum,] vivere Patroclum & exsultantem ad Cæsarem properare: mox festini nuntii (cum haud mediocriter adolescens ab omnibus amaretur, virtute pulchritudinem, decusque oris ac corporis comitante) accedunt: ipseque demum in medium Patroclus invectus, dubium exemit, cuncta in gaudium vertentibus amicis. Quem Cæsar accitum, perculsus atque attonitus, adspicere, totumque legere oculis, & tantum inopinatumque miraculum vix ad animum transmittere: scortum impurissimum, cunctis coopertum illecebris, cruore civium saginatum, moribus infame, alteriusque prodigum animæ hiscere, nec Dei magnitudinem metiri, cujus potentia insigne prodigium evenisset, & veluti in toro accubans insomnia agitare. Detruso demum stupore, quærit a Patroclo, num viveret, & cujus benignitate & opera, qui mortuus fuisset? Ille, se Jesu Christi Domini sui, Regis seculorum omnium, beneficio ac munere, & captare auras, & intueri solem, respondit. Cæsar, cum Christum seculorum omnium Regem dici audivisset, conturbatus est, auxitque animi angorem, accedente tacito & haudquaquam spernendo timore. Id quod deinceps Patroclus addidit, fore, ut Christus omnia orbis imperia deleret, ejusque voluntati, quidquid hæc universitas rerum amplecteretur, subjiceret, cum omnium ipse Regum maximus atque opulentissimus esset.

[80] Tunc Nero expansa dextra, genam illi contundit cum exprobratione: Ei ergo nomen dedisti? Quod cum annuisset, nonnulli, qui aderant ex suis, graviter obliti dedecoris, [quem increpat,] & Romanæ memores generositatis, pristinos jam dudum spiritus, fœdo oppressos servitio, in libertatem vindicantes, urgere oratione & animi fortitudine Augustum cœpere, quod sapienter loquentem adolescentem intempestiva severitate ultus esset, ad veritatis injuriam: nimis sibi hoc acerbum, nimis crudele visum: ideoque, devotis animis se illi quoque Regi parere dixerunt. Tunc Nero tumens ira, fremere, minitari, ostentareque terrorem, & ire ultum arrogantiam. Itaque omnes Christiani conquisiti una cum Paulo, ad Neronis conspectum rapiuntur: omnium grave silentium & in Paulum versa ora, adeo ut facile intelligeret Nero, illum omnium Imperatorem esse. Ad quem versus, interrogat; qua fronte animorumque fiducia adversus Romanas opes, & in ipsam rerum arcem irrepere ausus esset, ut agmina populorum Christo, quem Regem suum attolleret venerareturque, inde avulsa conciliaret, ad dedecus penatium, conturbato Reipublicæ statu.

[81] [timensque progressum Religionis majorem,] Paulus non ex illo dumtaxat fere orbis angulo, sed ex omnibus provinciis gentibusque, centuriari ab se militem, & pro Christo evocari ad signa, respondit: sic imperatum, sic placitum, neminem a signis, & a prætorio, castrisque avelli, præbito militari sacramento, depulsisque piaculis per pœnitentiæ lavacrum; nec jam interclusum illi aditum a tam præstanti generosissimorum virorum militia, sacratisque vexillis, præclarissima spolia relaturo cum sempiterno gaudio in conspectu regnantis æterna in æva, orbemque terrarum disceptatis libratisque scelerum meritorumque causis judicaturi, vel ambiente hanc molem flamma & sæve depascente cum excidio rerum omnium interituque. Qua denuntiatione, veluti facibus admotis, geminata amittendorum fascium formidine, sæva regnantium peste; ad æternas ærumnas rursus furere & inardescere animo Augustus; turgentibusque venis, & rigente coma horrendus: Ergone (inquit) terrarum orbem, cum tot clarissimorum virorum insignibus divulsum ruentemque, & depasta flammis Capitolia, ustosque cum toga fasces fractasque curules, adspiciam? Tot Cæsarum decora, tot trophæa, totque monumenta rerum, tuta fulmine Jovis, Martisque terrore, ignotus homo vastabit? Pro dolor! [sententiam mortis in illum fert.] Eone miseriarum terribilis etiam cælo pubes, & vere Romana progenies devenit, ut vilis laniatique in Cruce hominis inanes minas & dira vota pavescat? Tantumne, Paule, Deus iste tuus in nos audebit? Desine, miser, has jactare nugas. Cessabunt statim verba anilesque fabulæ ac stolida ferocia, ubi virgarum crepitus, & horridam in necem securim adspexeris; quantumque inter me tuumque Deum intersit, intelliges. Itaque, lictores, istius cervicem, abscindite, in contumeliam illius magni Dei, suo cruore offensa Romana numina placabit, & altera mactabitur digna Simoni victima.

[82] [Exultat inter hæc Paulus] Cui Paulus: Pœnæ, Cæsar, quas nobis minaris, quasque atrocissimas credis, perexiguæ ac summopere jucundæ acceptæque apud nos sunt; quippe quæ non incertam nobis, præcellentemque æterni triumphi materiam gignunt. Tuam equidem vicem doleo, quem sempiterno interiturum occasu intelligo; & ne pro inani fabula (sic enim tu veritatem nuncupas) quæ antea protulimus, videantur; simulque intelligas, Christi potentiam nec morte, nec vita finiri; etiam post datam cervicem me tibi viventem ostendam. Excepta inter risum admirationemque Pauli a Cæsare oratio: inde Megisto & Aresto (liberatus enim una cum Petro a Processo Martinianoque fuerat, quos enato mirabiliter scaturientis aquæ fonte, in ipso carcere baptismate expiarat) traditur, ut quamprimum extra Urbem securi feriretur, eo illi supplicii genere irrogato, propter jus Romanæ civitatis. [& milites aliquot convertit;] Tractus ad necem Paulus, haudquaquam pristinæ virtutis ac consuetudinis obliviscitur: nam præclara oratione Cæsarianos armigeros aggressus, eo flexit, ut hi Christianam religionem ocissime amplecterentur.

[83] Cumque nuntius ejus mortis ac supplicii serius, [aliis supplicium urgentibus dicit fore] quam Nero optaret (expavebat quippe viventem, ingentiaque exspectabat) veniret, duos iterum e Prætorianis, Feregam atque Partemium mittit, qui viderent, an securi concidisset. Hi Paulum, incredibili ardore in magna populi frequentia, de Christi virtutibus operibusque disserentem, reperere. Quos, aulæ insignibus notos, ut vidit Paulus, Venite (inquit) & vos filii: credite in Deum unum, filiumque ejus Jesum Christum, ut animorum vestrorum salus statusque æterna, permaneant in perenni felicitate locata. Responsum a Prætorianis, de religione ac numinibus non ultra disceptandum: spectatores mortis ipsius se a Principe missos; id sibi nunc curæ esse; cæterum ad ignota numina, & cælestia externæ disciplinæ arcana, a morte ejus resurrecturi ab inferis, tunc studium curamque applicaturos, [ut postridie ipsos reviseret vivus.] referunt: seu id ab insito aulæ fastu ac militari derisu, pronuntiatum, seu quod ita sentirent, & incredibile his videretur, ut mortuus ad vitam revocaretur, exoptarentque religionem, quam essent culturi, hoc singulari confirmari prodigio. Paulus, eorum voces benigne excipiens, annuit, non ultra miraculum fore, quæ vellent: postera die visuros spectaculum, auditurosque ex duorum virorum Titi & Lucæ ore haud incertæ rei seriem, reticendumve arcanum.

[84] Vix ista elocuto alii duo a Cæsare missi superveniunt, qui raptum hominem extra Tergeminam portam educunt, [Iens ad locum martyrii. linteum velandis oculis a pia femina accipit,] vadentique ad supplicium Paulo fit obviam Plantilla, matrona illustris & castitate morum, & specie corporis, & natalium dignitate, & felix simul utero, quæ jam tota, Petri & Pauli opera addicta Christo, graviter dolore vexari, cum passim tot Christianorum corpora ferro sternerentur, nullusque cædium terminus fieret Hanc muliebriter flentem placide consolatus Paulus, velum ab ea, quo obtegebatur capillus, ad substringendos operiendosque oculos, more majorum, petit: idem se illi velum redditurum confirmans. Inde ad Salvias aquas (tertio ab Urbe lapide locus dissitus) est deventum, ubi satelles Paulum, aptare cervicem & protendere collum jubet. [cæsusque sanguinem lacteum fundit:] Igitur, extremam horam præsentiens, spectansque Orientem, expansis ad auras cælumque manibus, cum lacrimis diu orasse perhibetur: inde salutatis fratribus qui prosecuti eam fuerant, dataque his pace, ad genua procumbens, salutari Crucis signo effulgens munitusque, adigente satellite ferrum, cervicibus orbatur, sanguine lacti misto carnificis vestem irrorante ad certum haud tactæ signum castimoniæ integritatisque, qua in omni vitæ cursu supra ceteros excelluit. Abscisso autem Pauli capite, triplici saltu sese sustollente, tres statim perennis aquæ fontes emersere, quam religionis ergo hodie potamus.

[85] Ita & Pauli vita & mors illustrata miraculis. Corpus ejus Lucina, [corpus nobilis matrona in suo prædio honorifice condit.] Senatorii ordinis matrona nobilissima, honorificentissime suo in prædio via Ostiensi tumulavit. Templum vero propius ad Urbem, illi, ingenti opere ac laxitate, digna Romanis animis, pietateque Constantini, Cæsarum Augustissimi; & Honorii ac Valentiniani III, erigitur, quo in loco caput, micanti super illud face monstratum est. Corpus autem & ipsum caput ubi asserventur, in Petro explicavimus: qui eo ipso die ad Janiculum Crucis supplicio fuit affectus. Ambo præfulgenti corona nobilitati, junctis complicatisque dextris Romam intrare visi sunt, ut quam viventes non obtinuerant, e corporum vinculis relaxati, obtererent; pulsisque procul superstitionibus disjectisque inanium deorum simulacris, ibi tutelares haberentur.

[86] [Apostrophe ad Romani.] Inclita profecto ac summopere fortunata Roma, quæ duorum sanctissimorum virorum cæde cruenta, bustisque sacrata, illorum auspiciis ac patrocinio tuta consedis, tantisque pressa ærumnis, in tanta seditionum sue prope ad occasum prolabens, invicta illorum virtute permanens, hostibus tremenda, Oceanique transgressa undas, jam ad Antipodas; quos tuorum non viderant arma Cæsarum, nec illa, funesta populorum cruore, perque barbariem circumlata gentium signa aquilæque, imperium ac jura extendisti. At Paulus abstersis Plautillæ lacrymis mitigatoque angore, & simul tradito, recenti adhuc sanguine perfuso velamine, cujus ergo a Cæsaris equitibus diu in contemptum Pauli irrisa matrona fuerat; occlusis foribus Neroni se inopinato ostentasse dicitur, Cæsare summum in terrorem conjecto exanimatisque amicis, quorum consilio Patroclus multique alii Christiani a tyranno dimittuntur.

[87] [Ætas Pauli,] Et hæc de magno Paulo referuntur. Vixit annos sexaginta octo ex auctoritate Joannis Antiocheni, cognomento Chrysostomi, sapientissimi eloquentissimique Doctoris. Alii scribunt sexaginta duos; tres & triginta postquam a Christo vocatus fuit: quinque autem & triginta annorum erat, quando Christo se adjunxit; etsi adolescens a sacra nuncupetur historia. Scripsit quatuordecim quæ exstant epistolas, in quibus mira pietas sententiarumque ubertas, [& Epistolæ.] in stricto incitatoque dicendi genere elucent: quarum Ecclesia fulta præsidio effervescentes desciscentium impetus compescit, totque per orbem grassatas impietates, dirissimosque per Europam novissime hæreseos volitantes errores contundit. Itaque furentes Arii, Sabellii, ceterorumque perditissimorum hominum impietates Pauli doctrina & mirificis scriptis stratas adspicimus; Lutheri vero ac Calvini brevi ruituras speramus, quibus Germania internis concussa dissidiis, multis a barbaris fracta cladibus, obscurataque veteri gentis gloria, quæ quondam terribilis populo Romano exstitit, prope interitum devenit; & Gallia tantis quondam clara nominibus, cum Britannia tetrum bellum & feralia arma, sua in viscera torquet, vel cum timore exteri servitii. Quapropter merito & divinitus a pictoribus sculptoribusque pictum fictumque cum nudato ferro Paulum contemplamur, cujus mucro nullo opposito ære ferroque hebescit retunditurque, nec hostium rebelliumque sanguine exsaturatur atque mitescit.

ADMONITIO
De sublatis in Acta Sanctorum censuris, quondam a sacra Inquisitione Generali Hispaniæ latis.

C. J.

Terminamus hic Acta Sanctorum (quamvis alia nonnulla eo spectantia, hoc ipso tomo Supplementorum sequantur) terminamus, inquam, hic Acta Sanctorum mensis Iuni, [Solennes censuræ, an. 1695 in Acta Sanctorum editæ,] atque ades totius primi Semestris Anni sacri, Tomos universim viginti quinque prægrandes complexi; e quibus cum nonnullorum æmulatione & accusatione Tomi omnino quatuordecim, nomen P. Danielis Papebrochii præferentes, simul uno Decreto sacræ Inquisitionis per Hispanias generalis, anno MDCXCV, die XXV Octobris, proscripti, & qua patet amplissima illius jurisdictio, prohibiti fuerint a piis subditis legi: quæ etiam decreta cum mox per reliquas universæ Europæ & extra eam, provincias summa æmularum contentione, sparsa & divulgata fuerint, ut passim notum est: indoluimus quidem, non tam Papebrochii scriptorumve aliorum causa, quam artificum proscriptionis, ac præcipue tot Catholicorum populorum, quibus Acta Sanctorum ad animæ suæ salutem & imitatonem virtutum, vetabantur legi.

Hinc, ut prioris Decreti memoria oblitteretur, suaque justitiæ gloria sacræ Inquisitioni integra sit, ac simul norint ei subditi populi, [tolluntur per præsens Decretum Inquisitionis generalis Hispaniæ] quid tandem in lectione Actorum evitare debeant, juvabit Decretum illa de re ejusdem Inquisitionis Generalis ab anno circiter uno, videlicet millesimo septingentesimo decimo quinto, die XX Decembris, publicatum, hic ad perpetuam memoriam & legentium instructionem apponere, lingua qua scriptum & impressum fuit Hispana, Hispanorum enim præcipue interest id scire.

DON FRANCISCO JUDICE
Por la divina Misericordia, Presbytero Cardenal del titulo de santa Sabina, arçobispo de Monreal, Protector del Reyno de Sicilia, Inquisidor General en todos los Reynos, y Señorios de su Magestad, y de su Consejo de Estado &c.

Aviendose visto y considerado con todo estudio y reflexion las Obras del Padre Godofrido Henschenio y Daniel Papebrochio, de la Compañia de Jesus, interviniendo para su expurgacion personas de literatura e integridad, con nombramiento de los señores Inquisidores Generales nuestros antecessores y nuestro: Hemos acordado levantar la prohibicion absoluta de dichas Obras, que se hizo por Edicto del Señor Arçopispo de Valencia, Inquifidor General, de 25 del mes de Octubre del año passado de mil seiscientos y noventa y cinco, con tal, que en el Tomo 3 de Março, pag. 10, col. 2, num. 27, lin. penult. donde dize Temere, se borre esta palabra, y en su lugar se ponga facile. Y en el Propileo de Mayo Tom. 8 in Apparatu, fol. 29, n. 16, col. 2, lin. 1, se borren las palabras, sed perfuntorio prorsus ratiocinio. En el mismo Tomo 8 y Apparatu, fol. 33, col. 1, § 5, n. 27, lin. 6, se borre la palabra Temere, y en su lugar se ponga Facile. En dicho Tomo 8 del Propileo de Mayo se prohibe todo el Tratado, que se intitula, Conatus Chronici Historici ad Catalogum Romanorum Pontificum pars secunda a Jelasio Papa II, ad Santun. D. N. Innocentium XI. En el Tom. 3. de Março, fol. 10, col. 2, n. 27, lin. 6, se borre la palabra Temere, y en su lugar se ponga Facile. En el Tom. 1 de Abril, fol. 903, en la Dissertacion, que se intitula, Appendix de Officio Venerabilis Sacramenti, en que niega, que santo Thomas compuso el Oficio del Corpus; se ponga al margen la nota de averse retratado Papebrochio deste sentir. En el mismo Tomo 1 de Abril, fol. 776, col. 2, n. 38, en que niega, que san Alberto Patriarca de Jerusalen, huviesse tenido culto entre los Canonigos de su Iglesia; se ponga al margen la nota, que el Autor se retrato de esta opinion. En el Tomo 1 de Mayo, fol. 245, num. 381, se borre desde la palabra Hanc vitam, quam periisse credebat Baronius, hasta el fin del numero. En el Tomo 2 de Mayo fol. 461, col. 2, num. 2. despues de la palabra Martyrem dici, se añada inmediatamente Minus proprie. En el Tomo 2 de Mayo, fol. 626, col. 1 num. 1, en que habla del Arçopispo Senonense, se ponga al margen la nota, de que el Autor se retrato de lo que dize en orden ha aver sido sospechoso en la Fe, y Jansenista. En el Tomo 7 de Mayo, fol. 8 del Paralipomena addendorum, col. 2, num. 35, se borre desde las palabras Non sine apocryphis, hasta el fin del numero. Y para que conste, mandamos despachar el presente Edicto, firmado de nuestro nombre, sellado con nuestro Sello, y refrendado del infraescripto Secretario del Rey nuestro Señor, y de su Consejo de la Santa y General Inquisicion. Dado en Madrid a veinte de Diziembre de mil setecientos y quinze años.

COMMENTARIUS DE BASILICA S. PETRI APOSTOLI ANTIQUA IN VATICANO EJUSQUE SIGILLATIM ALTARIBUS.
Præmittuntur opuscula duo, eodem spectantia, hactenus non edita,
PETRI MANLII ET MAPHÆI VEGII.

PRÆFATIO.

C. J.

Coeperam pridem colligere Commentarium de Basilica S. Petri Apostolorum Principis antiqua, per Constantinum Magnum ædificata Romæ in Vaticano; ac sigillatim de altaribus, variis deinde temporibus ibi Deo in honorem Sanctorum ejus erectis atque ornatis. [An codex impressus Romani Canonici] In his frequenter usus fui Descriptione Basilicæ veteris Vaticanæ, auctore Romano, ejusdem Basilicæ Canonico, edita Romæ annoMDCXLVI a Reverendissimo viro Paulo de Angelis, cum ejusdem Notis qualibuscumque; in quibus Editor Auctorem passim nominat Romanum canonicum, non appellativo aut gentili nomine Romanum, sed proprio. Dum vero alios quoque scriptores, de eadem basilica tractantes, lustrabam, comperi sæpius citari Codicem Ms. de illo ipso argumento sub nomine Petri Mallii, aliis Manlii, qui etiam ipse indicabatur canonicus basilicæ Vaticanæ fuisse. Hæsitabam dubius, idemne Romanus & Petrus Manlius forent, ac utriusque codex, idem an diversus. Contuli citatos descriptosque ab Auctoribus ex Manlio textus, cum editis a Paulo de Angelis; & observavi, plerosque totidem verbis utrobique legi. Nondum tamen judicare potui, codices illos per omnia similes esse & unius Auctoris

[2] Accurri igitur per litteras Romam ad amicum meum virum eruditum, [& Petri Manlii Ms.] rerumque nostrarum studiosum, Justum Fontaninum, Eminentiss. Cardinalis Imperialis Bibliothecarium; qui primis litteris suis ad propositam a me quæstionem non satis certa respondebat. At mox superaddidit alteras, quibus conceptus meos de unico Auctore, non vanos fuisse ostendit, in hæc verba scribens: Vixdum postremam epistolam ad te miseram, cum incidi in exemplar Canonici Romani de basilica Vaticana, quod olim fuerat Felicis Contelorii, scriptis editis satis conspicui. Is autem in fronte libri (quem nunc possidet D. Martorellus, celebris hic in Urbe Jurisconsultus hæc manu sua adnotaverat: [Hic liber non est Romani, sed Petri Mallii, in cujus principio desideratur epistola seu præfatio ad Alexandrum III Papam.] Apparet insuper ex variis Notis marginalibus, idem exemplar a Contelorio diligenter collatum fuisse cum codice Ms Petri Mallii. Qua de re operæ pretium duxi te statim admonere, ne pro duobus auctoribus Romanum & Mallium accipias: quemadmodum ego quoque putaveram accipiendos, dum unum tamquam ab alio diversum tibi indicavi. Hæc Fontaninus.

[3] Sed salva ejus pace necdum satis secure acquiescebam; quia responsurus esset, [ejusdem auctoris sint,] si viveret, Paulus de Angelis, quod suo tempore respondit aliis, ei objicientibus sui Romani canonici Historiam fuisseopus Petri Manlii, basilicæ Vaticanæ canonici, qui vixit tempore Eugenii PP. III; illudque dedicavit Alexandro, item Papæ III, qui assumptus fuit ad summum Pontificatum anno MCLIX. His enim ad calcem editi a se codicis respondens Paulus, ita scribit: Nos autem dicimus, hanc Historiam fuisse scriptam a Canonico Romano, qui tempore Cælestini III floruit, ipsomet in hæc verba attestante [Ego presbyter Romanus hujus sacrosanctæ basilicæ canonicus, scribo ad posteritatis memoriam.] In fine autem capituli hæc habet [Sic vidi tempore Domini Cælestini III Papæ fieri; sic etiam secundo anno ejusdem Pontificis, Indictione decima, mensis Martii die XXX, quæ fuit tunc Feria secunda ante Pascha.] Tum pergit De Angelis & concludit: Creatus autem fuit Cælestinus III anno MCXCI Itaque maxima differentia est inter scriptionem Romani & Mallii, qui suam Historiam, Alexandro III dicatam, scripsit circa annum MCLIX. At Romanus suam, ut ipse fatetur, ad posteritatis memoriam exaravit tempore Cælestini III, currente anno MCXCI … Ut nihil sit certius, quam historiam hanc, quam edebat Paulus, non esse Petri Mallii, quod quidam falso existimant; sed canonici Romani; quod nos vere asserimus. Et hoc satis est.

[4] Verba hæc Editoris plane sunt confidentiæ plena, jubentque opinari, ipsum, [an diversorum.] exemplar sui Romani cum codice Ms. Manlii, qui Romæ existit, ac passim ab aliis ibi scribentibus citatur, contulisse.Si id fecit diligenter, & singula utriusque scriptoris capitula attente contulerit; mirum, quod manserit in eadem opinione, opusculum suum Romani quod impressit, non esse Petri Manlii. Nihil interea judicare ego de illo argumento volui aut potui prudenter, quamdiu solum Romanum impressum præ oculis habui, in contradictione tot scriptorum, Manlium pro auctore citantium.

[5] [Accepto Parisiis codice Ms. Manlii,] Accidit casu, ut inciderem in Programma, quod olim Labbeus noster vulgavit Parisiis, enumerans in illo Scriptores, quos tomo tertio Novæ bibliothecæ suæ librorum Mss. editurus esset; & in illis recensentur opera Petri Manlii & Maphæi Vegii de ecclesia Vaticana. Cœpit imprimi tomus ille, sed vix cœperat, cum steterunt præla, nescio cur. Inquisivi igitur apud P. Harduinum bibliothecarium Collegii Claromontani, ut, si superessent codices duo prædicti, ad me mittere vellet; iis in re præsenti usurum; misitque non multo post gratiosissime.

[6] [collatoque cum Romano impresso;] Nactus Manlii codicem Ms contuli cum impressa a Paulo de Angelis editione Romani canonici, ac facile deprehendi, ubi aqua hæreret, & cur Paulus induxerit in animum credere, totum opusculum, quod imprimebat, esse Romani canonici; hujusque nomen in fronte præfixerit. Legerat nempe pag. sua 5 sub hoc titulo, Quod in B. Petri Basilica tantum vigilantur Pallia, quæ Dominus Papa mittit archiepiscopis, in medio capituli hæc verba, quæ ipsemet supra etiam pro parte citavit: Qualiter debemus pannos laneos, unde fiunt Pontificalia, ad B. Petri corpus vigilare; sicut vidi ego presbyter Romanus, hujus sacrosanctæ basilicæ canonicus, ad posteritatis memoriam scribo. Acceptis de altari faculis, &c. Et finita narratione, superaddit; Sic vidi tempore Domini Cælestini III Papæ fieri. Sic scio factum per Socios & Dominos meos tempore Domini Clementis III Papæ. Sic etiam in secundo anno ejusdem Pontificis, videlicet Cælestini, Indictione decima, mensis Martii die XXX, quæ fuit tunc Feria secunda ante Pascha. Notant hæc annum Christi vulgaris æræ MCXCII, quamquam annus secundus Cælestini tunc, die XXX Martii, nondum erat proprie loquendo inchoatus, utpote electi anno MCXCI die XIV Aprilis. Ex quo concluditur, Scriptorem illum annos Cælestini numerare non a die electionis suæ, sed ab obitu decessoris Clementis III, qui incidit in diem XXV Martii. Sed hæc ad rempræsentem non magnopere faciunt: satis est constare e textu, auctorem ejus scripsisse illa anno MCXCII.

[7] Fatetur id quoque Editor Paulus, & totius operis Auctorem ex eodem hoc textu Romanum Canonicum facit. [dignoscitur, Manlium vere auctorem esse] Sed debuisset simul considerasse, Auctorem Codicis paulo post in sua ipsius editione pag. 15 dicere, se cum aliis Canonicis tempore Domini Eugenii III Papæ, ejus præcepto erexisse ibi altare. Ac rursum pag. 17 sic loqui: In quo etiam sepulcro, Gregorii III Papæ, desuper recondimus venerabile corpus Domini Eugenii III Papæ, octavo Idus Julii; & fecimus ei sepulcrum ex diversis lapidibus. Uterque textus invenietur in hac nostra editione num. 11 & 12. [tum ex ipsiusmet verbis,] Creatus fuit Papa, Eugenius III anno MCXLV, obiit vero MCLIII. Hoc igitur Pontifice vivente, Auctor iste fuit Canonicus basilicæ Vaticanæ, & mortuum sepelivit, sepulcrumque ejus ornavit: ut facile credi non possit, illum exinde super vixisse usque ad annum MCXCII, & tunc scripsisse historiam suam, eumdemque esse cum Romano canonico, quise fatetur anno demum MCXCII sua scripsisse; atque innuit, se tunc non diu canonicum fuisse, dum ait se vidisse, tamquam canonicum, quæ a canonicis fierinarraverat tempore Cælestini, quæ autem eadem in re a canonicis facta fuerant sub decessore Cælestini Clemente, non ait se vidisse, sed scivisse per socios & Dominos suos, videlicet canonicos, qui sub Clemente sacras cæremonias illas ex officio obierant.

[8] Hinc, & ex longo temporis intervallo, quod intercessit inter utrumque Auctorem citatum (Alter enim se declarat Canonicum fuisse tempore Eugenii III; [tum ex differentia temporis, quo uterque scripsit.] alter vero, se etiam Canonicum, scripsisse tempore Cælestini III, intercurentibus a morte unius ad creationem alterius Pontificis annis triginta octo) censeri vix potest, illos unum eumdemque esse. Adde quod Codex, quem de Angelis in sua ad lectorem Præfatione ait, a se Messanæ repertum esse, caruerit inscriptione seu dedicatione Auctoris. Unde in ejus nomen inquirens, & toto opusculo aliud non inveniens velut auctoris, quam Romani canonici uno quem citavi loco (quamquam in memorata Præfatione fateatur, parum conformiter loquens, Opusculum Eugenii III Pontificis tempore editum fuisse) illud præpopere assumpsit & in frontispicio suæ editionis præfixit tamquam veri auctoris totius opusculi.

[9] Veritas ita se habet. Auctor opusculi censeri debet atque est Petrus Manlius, basilicæ VaticanæS. Petri jam tum canonicus, quando Eugenius III præsidebat Apostolicæ Sedi, ipsumque dedicavit Alexandro III Papæ, [Romanum vero interpolasse nonnulla.] anno MCLIX creato; diu ante quam Romanus, Pauli de Angelis canonicus basilicæ Vaticanæ, ibi canonicus fuerit. Et ne locus dubitandi relinquatur, comperi ex collatione Manlii nostri Ms. cum Codice Pauli de Angelis impresso, totum illum textum, ex quo solo Paulus, Romanum canonicum totius Opusculi auctorem fuisse concepit, deesse in Manlio Ms. Uti nonnulla alia, quæ ex impresso Romano curavimus Manlio addenda, nequid desideretur in hac editione, sed hisce signis [ ] inclusa, ut a textu Auctoris nostri discernantur; & manifestius dignoscantur post editum Manlium adjecta esse, ab illo utique, qui in primo additamento narrans quæ vidit suo tempore in basilica Vaticana fieri, se ipsum vocat Romanum Canonicum, quod plane nihil attinebat ipsum facere, si totius operis fuisset auctor, & non interpolator tantum. Sunt tamen nonnulla, uno, alterove aut pauculis verbis constantia, prædictis signis dispertita; non quod addita ab interpolatore fuerint; sedquod rectius legebantur in impresso quam in Ms.

[10] [Dedicatio & ordo operis.] Tota Dedicatio Operis ad Alexandrum PP. III desideratur in editione Pauli, unde facile ei fuit halucinari in nomine veri auctoris: præfigitur autem tota in Ms. sub nomine proprii auctoris, hoc titulo: Præfatio Petri Mallii in opusculum historiæ sacræ ad beatissimum Patrem Alexandrum III Pont. Max. Ita formatur nomen auctoris Mallius in Ms. quod alii, & nos quoque in hac Præfatione nostra maluimus Manlius scribere, quia latinius videtur & originale. Ordo utriusque codicis non ubique idem est, præsertim versus finem, præpositis in uno, quæ in altero postponuntur; additis etiam utrobique nonnullis, quæ in altero plane desiderantur; de quibus suis locis lector monebitur inter annotata. Sequimur in hac editione Manlii, ordinem codicis Ms. Et titulos Capitulorum ejus, subinde brevium, e medio transferimus ad marginem totidem verbis, quot scripti fuerunt, sed litteris Romanis, ut distinguantur ab additionibus nostris, quæ Italico charactere formantur. Capita, quæ in hac editione nostra totum Opusculum dividunt, eorumque titulos, e nostro genio addidimus, ut ordinatior & æqualior operis totius divisio fieret, quam est in codice Ms. atque etiam in impresso.

[11] [An catalogus Pontificum in fine codicis etiam Manlii sit.] Inter illa autem, quæ ab altero codice absunt, in altero insunt, reperiuntur in Ms. nostro textus duo logiusculi, alter de Stationibus per anni circulum, a num. 140; alter de Pontificibus Romanis eorumque successione, a num. 167 usque ad finem codicis. De priori textu Stationum, nihil habeo cur suspicer, Manlii non esse; cum alia sequantur, quæ ipsi abjudicari non possunt, quia etiam in impresso leguntur. Est cur suspicer, textum secundum, de successione Pontificum Romanorum posse alterius esse Collectoris. Certe integer, ut jacet, Manlii non est: quia extendit se ad sesqui seculum ultra Manlii ætatem, desinens in Benedicto XI, ex ordine Prædicatorum assumpto anno MCCCIII. Si quis velit Manlii esse, usque ad Alexandrum PP. III, cujus tempore certo vixit: & reliqua ad Benedicti XI pontisicatum ab alio deinde sub finem codicis adjuncta fuisse, non refragor. Utut est, dabo totum Catalogum ut in eodem codice extat, nequid ejus lectores defraudem. Suum de illo cuique judicium & usus, quem velit, esto. Atque hæc de codice Ms. Petri Manlii. Subsequetur codex, item Ms. Maphæi Vegii de eodem argumento, in quem si quid animadvertendum veniat, notabimus in principio ejus.

[P. Manlii Historia]

PETRI MALLII IN OPUSCULUM HISTORIÆ SACRÆ
AD BEATISSIMUM PATREM ALEXANDRUM III PONT. MAX.
PRÆFATIO AUCTORIS.
Sanctæ & Apostolicæ Sedis Alexandro, Dei gratia summo Pontifici & universali Papæ, Petrus Mallius, sola Dei pietate beati Petri basilicæ presbyter qualiscumque, libellum ex archivo ejusdem sacrosanctæ basilicæ compilatum. a

Licet hæc quæ sequuntur in sanctorum libro Pontificum & in eorum quoque sepulcris plenissime scripta reperiantur; quia tamen Dominis & fratribus meis idoneum & utile visum est, hæc me breviter in unum colligere, ut ad quorumlibet notitiam facilius pervenirent; quod fraterna mihi charitas imperavit, fideliter adimplere proposui. Non quod ingenii vires mihi suppeterent, sed quia me ad hoc illa virtus obedientiæ provocaret, quæ (sicut venerando Samuelis testimonio dicitur) holocaustis & victimis antefertur. Et quidem sæpe corporis in me perpendens invaletudinem, & scientiæ considerans parvitatem, diu diffidendo factus sum ut homo non audiens, dum me ad hoc opus sufficere, non viderem.

[2] Sed quia, teste Apostolo, dilectio proximi plenitudo est legis, fraternæ dilectionis auctoritate compulsus, percepi confidentiam injunctorum; ne occasione meæ invaletudinis arbitrium propriæ sequerer voluntatis, & ita cum apostata Angelo & vetere homine, non Christi, sed proprio placendo sensui, sortitus essem [locum ^b;] factusque ut membrum corporis absque capite, lucis ac vitæ participatione carerem. Quoniam igitur Deus dissipat ossa hominum, sibi placentium; duxi non in hoc mihi, sed charitati, quæ Deus est, potius complacendum; quatenus opus, ad Apostolatus vestri judicium perventurum, tanto benigniorem in se reddat vestræ majestatis intuitum, quanto de purioris intentionis fonte primum apparuit derivatum. Suscipite itaque, Pater sanctissime, suscipite a me famulatum hujus opusculi, vestro ad divinam gloriam nomini dedicati. Ut de hoc nulli restet aliud sentiendum, nisi quod probabitur ex vestri beneplaciti significatione firmatum ^c.

ANNOTATA.

a Obtinuit Sedem Pontificiam Alexander PP. III ab anno 1159 ad 81, annorum fere viginti duorum Pontifex.

b Deficit hic quidpiam in codice nostro Ms. Supplevi per τὸ locum.

c Et hæc quidem Præfatio abest ab impresso Pauli de Angelis, uti jam monuimus.

HISTORIA

CAPUT I.
De sanctorum Petri & Pauli Apostolorum corporibus, Basilicis, harum dedicatione & excellentia.

[A quo & quomodo corpora Apostolorum Petri & Pauli de Catacumbis levata sunt.] Sicut itaque in libro pontificali scriptum inveni, beatus Cornelius rogatus a quadam matrona, nomine Lucina, corpora sanctorum Apostolorum Petri & Pauli de Catacumbis noctu levavit: & primum quidem corpus beati Pauli Apostoli prædicta Lucina in prædio suo posuit via Hostiensi, ad latus ubi decollatus est: beati vero Petri Apostoli corpus accepit beatus Cornelius Papa, & cum magna devotione & reverentia posuit illud prope locum ubi crucifixus est; inter corpora sanctorum episcoporum; in templo scilicet Apollinis in monte Aureo in Vaticano palatii Neronis.

[4] [A quo basilica beati Petri ædificata & dedicata sit.] Postea vero tempore beati Silvestri Papæ Constantinus Christianissimus imperator rogatu ejusdem sanctissimi Pontificis, cum magna devotione & diligentia( ut res ipsa docet)fecit ecclesiam beato Petro Apostolorum principi ante templum Apollinis [in Vaticano] Cujus fundamentum ipse Imperator prius fodit & asportavit inde duodecim cophinos ad honorem duodecim Apostolorum; cujus venerabile corpus una cum beato Silvestro Papa ita recondidit. Loculum argenteum, continentem sanctissimum corpus, omni parte ex ære & cupro ^a conclusit, quod est immobile; ad caput, pedes quinque; ad pedes, [pedes] quinque; [ad dextrum, pedes quinque ^b;] ad sinistrum, pedes quinque; subtus, pedes quinque; super, pedes quinque.

[5] Sic inclusit corpus beati Petri & Pauli; & exornavit superius altare ejus, & arcam ex auro fulvo, & fecit cyburrium ^c ex columnis porphireticis, & auro mundissimo; posuitque ibi ante venerabile altare ejus, ad ornatum ejusdem basilicæ, duodecim columnas vitineas ^d, quas de Græcia portari fecit, quæ fuerunt de templo Apollinis Troiæ ^e. Posuit & super corpus beati Petri crucem ex auro puro, habentem centum quinquaginta libras auri in qua est scriptum: Constantinus Augustus, & Helena Augusta ^f. Fecit & basilicam beato Paulo Apostolo via Hostiensi & recondidit corpus ejus sicut corpus beati Petri in ære & cupro. Quas itaque basilicas beatus Silvester Papa una die (quia una die coronati sunt) ad honorem Jesu Christi filii Dei vivi, & ejus Genitricis, & beatorum principum Apostolorum Petri & Pauli, solenniter consecravit, convocatis episcopis & sacerdotibus & turbis fidelium per universum orbem.

[6] Et quia solennitas maxima est, maximam remissionem [Apostolica] prudentia omnibus ad eam devote venientibus condonavit. [De remissione dedicationis basilicæ beati Petri.] [Quæ videlicet remissio, Apostolica providentia sic tripartita distinguitur, ut Romanis & circum jacentibus, unius anni; Tuscis, Lombardis & Apulis, & ceteris mare non transeuntibus, duorum annorum; sed & his qui maria transmeare noscuntur, trium annorum maneat remissio peccatorum. Similis eademque remissio facta probatur in hac beati Petri basilica, in Cœna Domini, quando consecratur ibi sanctum Chrisma; in Ascensione Domini similiter.]

[7] Et quoniam hæc sancta Dei & beati Petri basilica est fundamentum & caput omnium ecclesiarum (dicente Domino beato Petro; [Quod in B. Petri basilica tantum vigilantur pallia, quæ Dominus Papa mittit archiepiscopis.] Tu es Petrus & super hanc Petram ædificabo Ecclesiam meam; &, Tu vocaberis Cephas; id est caput) Quadam prærogativa in ea tantum vigilantur pallia, quæ Romanus Pontifex mittit patriarchis & archiepiscopis, per universum orbem constitutis; & inde est, quod legatus sanctæ Romanæ Ecclesiæ dicit: Accipe pallium, de corpore beati Petri sumptum, in plenitudinem officii tui. Itaque cum vigilamus pallia, facimus solemnes vigilias in Confessione beati Petri, cantantes vigilias, quas consuevimus cantare in festis ejusdem Apostoli, & de antiqua consuetudine habemus de Confessione ad bibendum abundanter optimum claretum ^g.

[8] [Qualiter debemus pannos laneos, unde fiunt Pontificalia, ad beati Petri corpus vigilare ^h. Sicut vidi ego presbyter Romanus ⁱ; hujus sacrosanctæ basilicæ canonicus, ad posteritatis memoriam scribo. Acceptis de altari faculis & cereis ad legendas lectiones & orationes Vigiliarum, nec non incenso; circa sero conveniunt canonici ad altare S. Leonis Papæ; & presbyter Hebdomadarius accipit ipsos pannos complicatos & involutos in sindone, præcedentibusque tam mansionariis cum incenso & faculis accensis, quam canonicis, intrat ad corpus beati Petri, & ponit eos supra altare, & faculæ ante altare ponuntur. Tunc chorus, cujus est cantus, incipit antiphonam; Si diligis me Simon Petre, & reliqua cum suis psalmis. Versic. Tu es pastor ovium. Tres lectiones leguntur in libro stationali; Petrus & Joannes ascendebant in templum. Et cantatis duobus Responsoriis, quæ volvuntur de S. Petro; deinde sequitur, Te decet laus; & oratio, Deus qui beato Petro Apostolo tuo collatis clavibus. Sic reportantur sicut allata fuerunt. Si altero die cantatur Missa super majori altari, ponantur ibi; & post completam Missam tollantur. Sin autem, reddantur Misso Domini Papæ: & dantur canonicis, quoties has Vigilias celebrant, tres solidi Provinienses ^k pro clareto: faculæ vero Camerario canonicorum remanent, quæ de altari communi cum cereis & incenso & Proviniensibus dantur. Sic vidi tempore Domini Cælestini III Papæ ^l fieri: sic scio factum per socios & Dominos meos tempore Domini Clementis III Papæ ^m: sic etiam in secundo anno ejusdem ⁿ Pontificis, Indictione decima, mensis Martii die XXX, quæ fuit tunc Feria secunda ante Pascha.]

[9] [De excellentia hujus basilicæ.] Quia igitur totus orbis terrarum huic sanctissimæ Dei & beati Petri Apostoli basilicæ; cui Christus commisit oves suas, dicens: Pasce oves meas; &, Tu vocaberis Cephas; debitæ subjectionis exhibet obsequium; multi ex diversis mundi partibus ob reverentiam ejusdem Apostoli hic conveniunt oratores, in tantum siquidem, quod multoties vix ad altare possumus accedere, quibus nescientibus, vel ignorantibus, quot & quam pretiosæ reliquiæ in hac sancta [beati Petri] basilica requiescunt, per istarum litterarum insinuationem cognitum esse volumus. Saltem quando hic conveniunt ad exorandum Dei filium Dominum nostrum Jesum Christum & ejus beatam genitricem semper virginem Mariam, & sanctos Apostolos Christi, & alios sanctos & sanctas pro remissione peccatorum suorum; pro societate supernorum civium & sanctarum animarum, eos devote exorent.

ANNOTATA.

a Impressus codex, cypro, tum hic, tum alibi, Eodem redit, seu cuprum seu cyprum legas. Metallum est in Cypro insula primitus inventum. Unde Plinio æs cyprium, aliis cyprinum: & Spartiano, ex ære & cupro cancelli.

b Hi duo loci [] per socordiam librarii, ut patet, desunt: sunt in impresso & apud Anastasium in Sylvestro Papa.

c In impresso rectius, ciborium; uti aliis quoque passim scribitur.

d Sic etiam Anastasius. Impr. cod. Vittineas.

e Cod. impressus, Trogæ.

f Legebatur absque interpunctione Constantinus Augustus & Helena Augusta fecit. Et pejus in cod. impresso,… Augusta fecerunt Patet ex contextu, τὸ fecit præmissa interpunctione ad sequentia referendum esse, ut probus sit sensus. Eodem modo apud Anastasium in Silvestro, locus iste legendus erit prout hic adscribo; alioquin uti nuncquidem est, non intelligibilis; Constantinus Augustus & Helena Augusta. Hanc domum regali simili fulgore coruscans aula circumdat.

g Claretum, vinum melle & aromatibus conditum aut decoctum, Aromatites.

h Quamvis hæc continua serie impressa sint a Paulo de Angelis editore; credidero tamen, huc usque pro titulo debere reputari; & hinc initium narrationis duci.

i Hinc videri potest de Angelis auctorem operis quod edidit, baptizasse Romanum nomine proprio, cum appellativum sumi possit a patria aut presbyteratu Romano.

k Monetægenus. Italis scriptoribus passim, solidus Provisinus aut Provisinorum. Cangius in Glossario reducit ad monetam Pruvinensem, quam ait, Comitum Campaniæ Gallicæ fuisse, sic dictam, quod in oppido Pruvinensi dictæ Campaniæ cuderetur. Sit ita. Sed quod Provisina moneta seu Provisinorum in Italia inde appelletur, non tam facile assentior. Malim opinari, a provisionibus seu redditibus ecclesiarum aut altarium, quibus ecclesiastici inserviebant, & pro sua quisque opera stipendium accipiebant, derivatum nomen fuisse.

l Creatus fuit Cælestinus ille anno 1191, mense Aprili.

m Clemens decessor fuit Cælestini, mortuus post triennii pontificatum anno eodem 1191 in Martio.

n Ejusdem Pontificis, referendum non est ad proxime nominatum Clementem, sed ad Cælestinum, cujus annus secundus in decima Indictione cœpit anno 1192; attamen die trigesima Martii, quæ tunc vere incidit in Feriam secundam ante Pascha, nondum inchoatus erat annus Cælestini secundus; ut hujus pontificatum non a creatione ejus, sed ab obitu decessoris videatur computasse scriptor.

CAPUT II.
Altaria, oratoria, reliquiæ, & dona variorum.

[De sanctis, qui in beati Petri basilica requiescunt.] Sunt itaque in hac sancta Dei & beati Petri Apostoli basilica, præter sanctissimum altare ejus, in quo ipse requiescit, quorumdam Sanctorum altaria, vel potius oratoria, quorum ista sunt nomina. In choro canonicorum est altare vel potius oratorium beatæ Mariæ matris Domini nostri Jesu Christi, [Altare B. Mariæ.] in quo [oratorio] beatæ recordationis Gregorius Papa III recondidit in honorem Salvatoris sanctæque ejus genitricis, reliquias sanctorum Apostolorum & multorum sanctorum martyrum ac confessorum, perfectorum justorum, toto orbe terrarum requiescentium: [corpus S Gabinii presb.] inter quas, ut a majoribus nostris accepimus, recondidit corpus S. Gabinii presbyteri, cujus altare mansit ibi usque ad tempora nostra.

[11] Nam tempore Domini Eugenii III Papæ, quando ejus præcepto ereximus ibi istud altare, duo altaria ibi erant: altare videlicet S. Gabinii presbyteri, ad quod Sardinia & Corsica tributum annualiter mittebant, & altare beatæ Mariæ semper virginis, quod prænominatus Dominus Gregorius Papa III fecerat & consecraverat: sub quibus altaribus invenimus tres sepulturas ferro & plumbo optime ligatas; quæ etiam altaria cancellis æreis circumdedit. In quo etiam oratorio imaginem beatæ Mariæ semper virginis, filium amplexantis, posuit. Super quam imaginem fecimus loculum, [tempore Domini Alexandri tertii Papæ]; in quo honorifice cum Romano clero posuimus dextrum armum beati Stephani protomartyris, quod Dominus Pelagius Papa huic basilicæ donavit; sicut in translatione ejus, de Constantinopoli Romam facta, habetur.

[12] Hic itaque sanctissimus Papa Gregorius III requiescit in loco illo, [In quo loco requiescat Gregorius 3 Papa.] ubi modo felicis memoriæ beatus Eugenius III Papa requiescit: ubi etiam ad honorem ejusdem Gregorii fuit erectus arcus, optimo mosibo depictus, & permansit ille arcus usque ad tempora Domini Eugenii III Papæ; de quo habemus in epitaphio ejus hunc versum.

Tertius hic Papa Gregorius est tumulatus. In quo etiam sepulcro desuper recondidimus venerabile corpus Domini Eugenii III Papæ, VIII Idus Julii; & fecimus ei sepulcrum ex diversis lapidibus. Requiescit etiam eodem sepulcro (ut audivimus) Petrus diaconus beati Gregorii I Papæ, ad quem fecit librum Dialogorum.

[13] Hic sanctissimus præsul Eugenius III, quando celebravit primam Missam in ecclesia beati Petri, [De beato Eugenio Papa.] obtulit super venerabile ejus altare optimum saratasmum ^* ad altaris ornatum, & pastorale ornamentum: & semper cum veniebat celebrare solemnia Missarum in hanc sanctam Dei & beati Petri basilicam, non vacua manu veniebat, sed satis devote offerebat, vel vestem super altare, vel optimam Casisam ^a, vel aliud papale donum. Condidit quoque privilegium, in quo concessit canonicis hujus venerabilis basilicæ quartam partem totius oblationis, quæ venit in ecclesia beati Petri, præter oblationem S. Leonis IX Papæ.

[14] [Adriani 4,] Juxta sepulcrum Domini Eugenii requiescit bonæ recordationis Dominus Adrianus IV Papa in optima conca. Hic benignissimus præsul donavit canonicis hujus venerabilis basilicæ castrum Valeranum in perpetuum, in episcopatu civitatis Castellanæ positum. Condidit & privilegium canonicorum de confirmatione Confessionis: nec non & privilegium de libertate omnium nostrarum ecclesiarum, tam in urbe, quam extra urbem positarum. Hic sanctissimus Papa semper cum veniebat celebrare Missam ad S. Petrum, offerebat super venerabile altare ejus, vel optimum pallium ad ornatum altaris, vel candelabra argentea; vel aliud papale donum. Ante hujus sepulcrum invenimus duo corpora hominum in Christo quiescentium, quorum nomina Deus scit.

[15] [Silvestri,] Juxta sepulcrum Domini Adriani [quarti] est altare S. Silvestri Papæ, in quo (sicut accepimus) brachium ejus est reconditum Requiescit etiam ibidem Vigilius Papa, sicut a majoribus nostris accepimus, & etiam in pariete scriptum invenimus.

[16] [Mauritii,] Juxta hoc altare per directum est altare S. Mauritii martyris, ad quod scilicet altare de antiqua consuetudine Romanorum imperator a Dominis episcopis cardinalibus benedicitur & ungitur, ad altare vero majus beati Petri a Domino Papa benedicitur & coronatur, & de sacrosancto altari ejus, per manus Romani Pontificis, ad defendendam Ecclesiam, gladium accipit.

[17] [Leonis 4] Ante altare S. Mauritii juxta aditum, qui vadit ad S. Martinum post S. Petrum, est oratorium S. Leonis IV Papæ; in quo (sicut sæpe accepimus a majoribus nostris, videlicet præsbitero Cencio priore: & Domino Petro Christiano) sanctæ recordationis Paschalis II Papa, corpus beati Leonis Papæ I & II & III & IV recondidit; sicut etiam multi nostrorum viderunt. Hic videlicet Leo Papa IV in monachali proposito vixit longo tempore in monasterio S. Martini post sanctum Petrum, ad servitium ejusdem Apostoli. At hinc assumptus, Presbyter Cardinalis est ordinatus de ecclesia sanctorum quatuor Coronatorum. Post non multum tempus Apostolicus factus, ecclesiam beati Petri, quæ nutriverat eum a lacte, per omnia dilexit, magnisque beneficiis honoravit.

[18] Nam [optimum ciborium de argento super sacrosancto altari ejus ex columnis argenteis fieri fecit. Arcam quoque altaris intus & extra deargentavit: & non tantum sacram B. Perri Confessionem, verum etiam frontem prædicti altaris satis decenter & honorifice perornavit. Nam tabulam de auro & smalto, pensantem ducentas & sexdecim libras auri, fecit fieri, in qua vetus & novum Testamentum continebatur; & posuit eam in fronte altaris; quam etiam & nos vidimus.] Crucem quoque de auro purissimo, ex diversis gemmis, jacintis scilicet, & albis smaragdis ornatam, miræ magnitudinis; & posuit eam juxta sanctissimum altare B. Petri parte dextra, pensantem mille libras optimi auri: & permansit ibi usque ad tempora nostra. [Fecit & imaginem Salvatoris Domini nostri Jesu Christi in throno sedentis cum duobus Angelis circa se; nec non & viginti alias imagines de argento circa eam: & posuit eas ante altare super columnas vittineas. Fecit quoque quadraginta canistra argentea, id est coronas argenteas, in quibus lampades appenderentur, a pectoralibus scilicet ante altare usque ad Crucifixos Nec non & crucem auream magnam ad altare sanctorum Apostolorum Symonis & Judæ, pensantem ducentas libras. At alia parte ecclesiæ, ad altare, videlicet sanctorum Apostolorum Philippi & Jacobi, magnam crucem de argento, pensantem ducentas libras. Portam quoque mediam tabulis argenteis totam decoravit: unde usque hodie dicitur porta Argentea; quam etiam & nos vidimus.]

[19] Et præter alia bona, quæ ipse devotus obtulit beato Petro ad ornatum venerabilis ejus altaris, fecit fieri tabulam de auro & smaragdo, pensantem ducentum sexdecim auri libras, & posuit eam in fronte altaris, quam etiam nos vidimus. Donavit etiam canonicis B Petri castrum Buccegiam ^b de suo patrimonio. [Condidit quoque magnum privilegium carticinium [donans] canonicis in perpetuum ecclesiam Salvatoris, quæ est posita in Turrione: quam siquidem ecclesiam beatus Pontifex ad sepulturam omnium peregrinorum ultramontanorum fecerat: & ecclesiam S. Justini, positam in monte Saccorum, quam fecerat ad sepulturam omnium peregrinorum latinorum: nec non & ecclesiam S. Peregrini extra civitatem Leoninam positam, cum tenimentis suis: & ecclesiam beatæ Mariæ in Palazolo positam: & ecclesiam S. Georgii martyris, post S. Petrum positam.] Multa quoque alia, quæ in præfata B. Petri basilica idem sanctissimus Papa fecit, possumus scriptis mandare; sed non oportet, quoniam liber pontificalis manifestissime indicat. Hujus sanctissimi Papæ corpus requiescit in altari suo, quod est (sicut supra diximus) juxta aditum, qui exit foras ad S. Martinum [post S. Petrum]; in quo etiam altari [ut a nostris majoribus sæpe accepimus,] quiescit Leo I, II, & III [& IV.]

[20] Juxta hoc oratorium sancti Leonis IV Papæ est oratorium [& fuit altare S. Adriani martyris & est sepulcrum] beatæ recordationis Domini Adriani I Papæ, [Adriani 4.] de quo habetur hoc Epitaphium.

Hic pater ecclesiæ, Romæ decus, inclitus auctor
      Adrianus requiem Papa beatus habet.
Vir cui, vita, Deus; pietas, lex; gloria, Christus;
      Pastor Apostolicus, promptus ad omne bonum
Nobilis ex magna genitus jam gente parentum,
      Sed sacris longe nobilior meritis,
Exornare studens devoto pectore pastor
      Semper ubique suo templa sacrata Deo.
Ecclesias donis, populos & dogmate sancto
      Imbuit & cunctis pandit ad astra viam.
Pauperibus largus, nulli pietate secundus;
      Et pro plebe sacris pervigil in precibus.
Doctrinis, opibus, muris erexerat arces,
      Urbs caput orbis, honos, inclita Roma, tuus.

Hic sanctissimus Præsul, præter multa alia bona, quæ fecit, donavit canonicis hujus ecclesiæ castrum Capracorum & a novo restauravit tectum tituli S. Clementis Papæ, in regione tertia positi.

[21] [Urbani 2.] Juxta hujus oratorium est sepulcrum Domini Urbani II Papæ, satis pulcrum in Vaticano. Juxta sepulcrum Domini Urbani est oratorium beatæ Mariæ matris Domini, [B. Mariæ.] quod construi fecit Paulus I Papa, cujus parietes optimo mosibo ex diversis metallis depinxit; ubi & effigiem sanctæ Dei Genitricis in statu ex argento deaurato depinxit. In quo oratorio etiam sepulcrum sibi construxit; quod scilicet oratorium propter multa corpora sanctorum, quæ ibi sepulta sunt [& quæ ipse, sicuti in translatione sanctarum Dignæ & Emeritæ legi, de cimiteriis levans, ibi posuit] (nam Vaticanum locus ille dicitur) æneis cancellis clausit. Inde usque ad tempora nostra locum illum mulieres non intrabant.

[22] [Mors Pauli I Papæ.] Hic prænominatus Papa Paulus, dum in ecclesia beati Pauli æstivo tempore [demoraretur,] præccupatus corporali ægritudine, illic vitam finivit; ubi etiam sepultus est: illicque fere trium mensium spatio ejus funus humatum permansit. Postmodum vero congregati Romani cives, & aliæ nationes, ejus corpus per fluvium Tyberis navigio transfretantes ad beatum Petrum cum psalmodiæ honore deportaverunt, & in præfato, ab eo constructo oratorio, eum sepelierunt: super cujus sepulcrum est scriptum; Hic requiescit Paulus Papa. Qui locus usque hodie dicitur sancta Maria in oratorio.

[23] [Joannis Cardinalis,] Ante hoc oratorium, beatæ Mariæ scilicet in Vaticano, est quoddam sepulcrum Joannis [Cardinalis S. Anastasiæ ^c] cujus epitaphium est istud.

Clauditur hoc tumulo venerabilis ille Joannes,
Qui legis sacræ diffundere noverat annos;
Egregius doctor, verbo quæcumque docebat,
Moribus & vita, tribuens exempla, gerebat.
Hunc a canonici districto jure rigoris,
Non timor, aut lucrum, non gratia flexit amoris.
Det Deus æternus cælorum lumine pasci:
Cui dat Roma mori, dederat [Burgundia ^d] nasci,
Quando vir iste obiit, si vis cognoscere verum,
Septima lux Martis fuit illi meta dierum.

[24] [Processi & Martiniani,] Ab alia parte juxta portam æneam, quæ vadit ad S. Petronillam, & ad S. Andream, est oratorium SS. Processi & Martiniani martyrum, mosibo & diversis lapidibus decoratum: quod siquidem oratorium construi fecit beatæ recordationis Paschalis Papa primus, ad eorum honorem; in quo siquidem oratorio honorifice recondidit eos in conca porphiretica ut apparet. Et pro reverentia eorum, locum illum cancellis æneis circumdedit. Qui locus in tanta veneratione est habitus, quod usque ad nostra tempora locum illum mulieres non intrabant. Nam & in loco illo sunt sepulturæ sanctorum Pontificum. Et deinde per directum, scilicet per porticum Pontificum, & usque ad portam Argenteam, sunt sepulturæ sanctorum Pontificum. [Martialis,] Est etiam ibi post chorum canonicorum altare S. Martialis discipuli beati Petri Apostoli.

[25] [Petronillæ,] Infra Palatium vero Neronis est templum Apollinis, quod nunc vocatur S. Petronilla, in quo est reconditum corpus ejusdem Virginis, ante quod est basilica sancti Angeli, quæ vocatur Vaticanum, mirifico musibo laqueata auro & vitro. [quid vocetur Vaticanum.] Ideo vero dicitur Vaticanum, quia vates, id est sacerdotes, antiquitus canebant ibi sua officia ante templum Apollinis; & ideo tota illa pars dextra basilicæ beati Petri, quæ vadit per porticum Pontificum & usque ad portam Argenteam, vocatur Vaticanum; ibique est aliud templum, quod fuit vestarium Neronis, quod modo vocatur Sanctus Adreas: in cujus altare beatus Gregorius Papa (ut a majoribus nostris accepimus) recondidit brachium S. Andreæ apostoli & beati Lucæ euangelistæ, [SS. Andreæ ap & Lucæ euang.] quæ cum magna devotione detulit Constantinopoli.

ANNOTATA.

a Codex impr. Casulam, Forte Camisam legi debet, quæ est alba sacerdotalis.

b Cod impr. Buvegiam.

c Noster hic legebat, Joannis Papæ.

d Item hic, bene gaudia, nullo sensu.

* Cod. Impr. serantasmum

CAPUT III.
Sepulcra Pontificum in parte dextera basilicæ, quæ meridiem respicit.

[Sepulcra summorum Pontificum in Vaticano,] In hac dextra parte basilicæ beati Petri, scilicet in Vaticano, & per directum per porticum Pontificum, quæ vadit ad S. Gregorium Papam, egregium doctorem, & usque ad portam Argenteam, sunt sepulturæ sanctorum Pontificum. In quibus nimirum sepulturis (sicut in libro Pontificum & in eorum quoque sepulcris scriptum inveni, vel a majoribus nostris sæpe accepi) requiescunt isti venerabiles subscripti Pontifices, videlicet.

[27] Linus Papa & martyr. Hic ex præcepto beati Petri constituit, [Lini,] ut mulier in ecclesiam velato capite introiret; sepultus juxta corpus beati Petri in Vaticano; nam multa corpora sanctorum episcoporum & sanctorum virorum ob reverentiam beati Petri ibidem sepulta sunt.

[28] Cletus Papa & martyr. Hic tertius post Apostolum Petrum, [Cleti,] cum rexisset ecclesiam annis XII, persecutione Domitiani martyrio coronatus est, & sepultus est in Vaticano.

[29] Anacletus Papa, qui fuit ordinatus presbiter a beato Petro Apostolo, [Anacleti,] & sepultus fuit in Vaticano.

[30] Euaristus Papa. Hic constituit septem diaconos, [Evaristi,] qui custodirent Romanum Pontificem.

[31] Sixtus Papa & martyr, natione Romanus. Hic fuit sepultus juxta ferratam prope corpus beati Petri, [Sixti,] ubi adhuc est arcus de mosibo, quem fecit fieri Paschalis Papa primus.

[32] Telesphorus Papa & martyr. Hic constituit, septem hebdomadas ante Pascha jejunium celebrari; [Telesphori,] & in nocte Natalis Domini Missas celebrari, & Gloria in excelsis Deo, ante sacrificium dici.

[33] Iginus Papa & martyr. Hic composuit clerum & distribuit gradus. [Higini,]

[34] Pius Papa, frater beati Pastoris presbiteri. Sub hujus tempore Hermes librum scripsit, [Pii,] qui appellatur Pastor; quia in habitu Pastoris Angelus ei apparuit.

[35] [Eleuterii,] Eleuterius Papa. Firmavit, ut nulla esca usualis a Christianis repudiaretur.

[36] [Victoris,] Victor Papa & martyr. Hic constituit, ut sanctum Pascha die Dominico celebraretur. Hi omnes (sicut in Pontificali legitur) in Vaticano quiescunt.

[37] [Leonis 1,] Leo Papa I, qui misit epistolam Flaviano episcopo de incarnatione Domini, & fecit sermones contra hæreticos Hic jacet in altari S. Leonis IV Papæ, sicut supradictum est.

[38] [Simplicii,] Simplicius Papa. Hic constituit ad S. Petrum, & ad S. Paulum, & ad S. Laurentium, & ad S. Mariam Majorem, ut per hebdomadas presbiteri cardinale ibi manerent, propter pœnitentes & baptismum.

[39] [Gelasii,] Gelasius Papa I. Hic fuit amator cleri & pauperum.

[40] [Anastasii 2,] Anastasius Papa II. Hic fecit confessionem beati Laurentii ex argento.

[41] [Hormisdæ,] Hormisda Papa. Hic composuit clerum & Psalmis erudivit.

[42.] [Simmachi,] Simachus Papa. Hic fecit basilicam S. Andreæ Apostoli ad sanctum Petrum, [in qua & altaria statuit, ubi plura Sanctorum corpora, sicut carmina indicant, posuit;] & juxta fontem oratorium sanctæ Crucis, & recondidit in ejus confessione Crucem ex auro & gemmis, ubi inclusit lignum Crucis Domini, pensans decem libras. [Posuit & super Altare ejus, ut a nostris majoribus accepimus, in columnis scilicet porfireticis, venerabilem imaginem Apostolorum Petri, & Pauli, quam beatus Silvester Papa ostenderat Constantino ad repræsentandam formam eorum, quos ante baptisma in visione viderat.] Hic basilicam S. Petri marmoribus ornavit. Cantarum pulcrum in paradiso cum pinea ænea, cum quadriporticu marmoribus & musibo fecit; agnos & cruces & palmas decenter pinxit; gradus construxit, & cantarum in medio cortinæ composuit ad Chrismatis unctionem in Feria secunda post Pascha.

[43] [Joannis 1,] Joannes Papa I. Hic ob Catholicam fidem Ravennæ in custodia defunctus est martyr XV Kalend Junias: cujus corpus translatum est de Ravenna, & sepultum est in basilica beati Petri in Vaticano.

[44] [Felicis,] Felix Papa, qui fecit ecclesiam SS. Cosmæ & Damiani, & constituit, super sepulcrum martyrum Missas celebrari.

[45] [Bonifacii 1,] Bonifacius Papa I. Hic requiescit in porticu Pontificum, de quo habetur hoc epitaphium. Atria magnifici sunt membris plena sepulchri Sedis Apostolicæ Bonifaci præsulis almi ^a.

[46] [Joannis 2,] Joannes Papa II, qui & Mercurius appellatus est; de quo habetur hoc epitaphium.

Hic tumulus vatis conservat membra Joannis,
      Ordine Pontificum qui fertur jure secundus.
Licet ^b in extremis solers fidusque minister
      Claruit, & primus jure levita fuit:
Missus ad Imperium vice præsulis, extitit auctor.
      Hunc memorant Synodus, Pontificisque tomus ^c.
Cum titulus fidei vigilantia quanta regendi
      Commissas animas, ne lupus hostis oves
Carperet ammixtus, premeretve potentior unam,
      Justitiam cunctos nixus habere parem.
Providus humanis ^d, summus verusque sacerdos,
      Nil temere, atque nimis pondere cuncta gerens.

[47] Agapitus Papa I. Hic sanctissimus Papa convicit Antemium Patriarcham Constantinopolitanum, [Agapiti 1,] duas naturas in uno Domino nostro Jesu Christo esse negantem, & in loco ejus Mennam Catholicum consecravit; cujus corpus de Constantinopoli translatum est in loculo plumbeo, & sepultus est in basilica beati Petri Apostoli: de quo beatus Gregorius in Dialogo magna refert.

[48] Pelagius Papa I. Hic cœpit construere ecclesiam SS. Philippi & Jacobi. [Pelagii 1,] Hic sepultus est ante Secretarium beati Petri; cujus epitaphium est istud.

Terrenum corpus claudant hæc forte sepulcra,
      Nil sancti meritis derogatura viri.
Vivit in arce poli, cælesti luce beatus;
      Vivit & hic cunctis per pia facta locis.
Surgere judicio certus, dextramque tenentem
      Angelica ^e partem se rapiente manu.
Virtutum numeret titulos Ecclesia Dei,
      Quos ventura ut ^f secula ferre queant.
Rector ^g Apostolicæ fidei veneranda retexit
      Dogmata, quæ clari constituere Patres.
Eloquio curans errorum schismate lapsos,
      Ut veram teneant corda placata fidem.
Sacravit multos divina lege ministros,
      Nil pretio faciens immaculata manus.
Captivos redimens, miseris succurrere promptus,
      Pauperibus nunquam parta negare sibi.
Tristia participans, læti moderator opimus;
      Alterius gemitus credidit esse suos.

Hic requiescit Pelagius Papa, qui sedit annos IV, menses X, dies XVIII. Depositus IV Nonas Martii.

[49] Joannes Papa III, qui complevit ecclesiam Philippi & Jacobi, [Joannis 3,] sicut habetur in hoc sequenti versu.

Pelagius cœpit; complevit Papa Joannes.

[50] Benedictus Papa I. Hic sepultus est in Secretario ad sanctum Petrum. [Benedicti 1,]

[51] Bonifacius Papa IV. ^h Hic requiescit in porticu Pontificum; cujus epitaphium est istud.

Vita hominum brevis est; certa hanc determinat hora; [Bonifacii 4,]
      Sed vitæ æternæ inde ⁱ paratur iter;
Quo non indecora aut rursum peritura videtur:
      Sed pulchrum atque decens jam ^k sine fine manet.
Sic igitur quid mors stimulis agitaris iniquis?
      Quid feris incassum, quid furibunda geris?
Commoda nulla tibi poterunt tua facta referre,
      Nec prodesse potest impetus iste tibi
Gregorii semper monita, atque exempla magistri,
      Vita, opere, ac dignis moribus iste sequens.
Quo hc terre reputans ^l sunt hujus maxima vota
      Mittere ad astra animam; reddere corpus humo.
Saucia multiplici siquid nam membra dolore,
      Rursus in antiquo pulvere versa manent
Quæ conjuncta animæ stabilito in corpore surgant
      Ad vitam æternam, te pereunte magis.
Sancta fides merito vitæ, clementia patris,
      Spem certam hanc famulos jussit habere suos.

Hic requiescit Bonifacius junior ^m, qui sedit annos VI, menses VIII, dies XII. Depositus est VIII Idus Maii ⁿ, imperante Domino Eraclio anno ejus secundo ^o.

ANNOTATA.

a Monet Aringus, hoc Epitaphium non esse Bonifacii primi, utpote qui in Vaticano sepultus non fuit, sed esse secundi.

b Fortassis, Hic & in extremis.

c Cod. impr. habet thronus.

d Cod. impr. Providus, humanus &c.

e Idem Cod. Angelicam &c.

f Ita Cod. ms. Impressus legit velut. Forsitan pro ut, debet utinam legi.

g Pro Rector, invenitur in Cod. impr. Doctor.

h Habet hic Cod. impr. Bonifacius Papa secundus, cui subjunctum epitaphium aptari non potest. Cum ei tempus sedis, dies depositionis & imperium Heraclii, epitaphio subnotata, neutiquam conveniant. Conveniunt propius Bonifacio quarto; quorum hic facit Mallius noster ms. Neque potest de Bonifacio secundo dici, quod Gregorii, nempe Magni, semper monita atque exempla magistri fuit secutus; cum tempore prior fuerit: potest dici de Bonifacio quarto, qui Gregorium post Sabinianum & Bonifacium tertium, proxime secutus est.

i Pro inde, scribit cod. impr. idem. Baronius tomo 9 pag. 907 idem epitaphium describens ex Manlio, deinde fecit.

k Cod. impr. hic pro jam, legit &. Atque mox pro, Sic igitur, habet, Dic igitur. Et versu sequenti pro Quid feris; Quid fremis.

l Ita quidem versus iste in Manlio nostro ms. Cod. impr. sic incipit, Quo hoc terræ reputas &c. Quid si legatur, Quo hunc terrere putas, sunt hujus maxima vota.

m Junior hic dictus sit Bonifacius quartus, respectu decessoris sui Bonifacii tertii, qui proxime præcessit.

n Pro Maii habet Cod. impressus Martii, minus recte, uti quidem videtur.

o Baronius, quia observavit, mortem Bonifacii, in anno secundo Heraclii, aberrare a vera chronologia, substituit, quinto.

CAPUT IV.
Sepulcrum & gesta Gregorii Magni aliorumque Pontificum.

[Ubi requiescit B. Gregorius Papa primus.] Juxta hoc sepulcrum est oratorium beati Gregorii Papæ primi. Hic almificus præsul fuit sepultus ante Secretarium inter columnas porticalium, cujus epitaphium est istud.

Suscipe terra tuo corpus de corpore sumptum,
      Reddere quod valeas vivificante Deo.
Spiritus astra petit; leti nil jura nocebunt,
      Cui vitæ alterius, mors magis ipsa via est.
Pontificis summi [hoc] clauduntur membra sepulcro,
      Qui innumeris semper vixit ubique bonis.
Esuriem dapibus superavit, frigora veste:
      Atque animas monitis texit ab hoste sacris.
[Implebatque actu quidquid sermone docebat,] ^a
      Esset ut exemplum, mystica verba loquens.
Ad Christum Anglos convertit pietate magistra,
      Acquirens fidei agmina gente nova.
Hic labor, hoc studium, hæc tibi cura, hoc pastor agebas,
      Ut Domino offerres plurima lucra gregis.
Hisque Dei consul factus, lætare triumphis;
      Nam mercedem operum jam sine fine tenes.

Hic requiescit Gregorius Papa I, qui sedit annos XIII, Menses VI, dies X; depositus IV Idus Martii.

[53] Hic constituit toto orbe terrarum Missarum solennia Domini nostri Jesu Christi, [Ejus statuta de celebratione Missarum.] sanctæque ejus Genitricis, sanctorum Apostolorum, & omnium sanctorum martyrum ac confessorum, perfectorum justorum, toto orbe terrarum requiescentium, memoriam agere. Hic augmentavit prædicationem canonum fieri; Diesque nostros in tua pace disponas &c. Hic constituit super corpus beati Petri & beati Pauli a cardinalibus Missas jugiter celebrari. Hic fecit Romanum cantum & ordinavit primicerium & scholam cantorum, & docuit. Ordinavit etiam stationes propter pœnitentes; quas cum primicerio, & cantoribus, & regionariis, & acolitis, cruce stationali præcedente, faciebat. Nam aliter in Quadragesima usque ad Pascha, & aliter in Albis & in Dominicis diebus, & festivitatibus sanctorum: & statuit has antiphonas processionales in quatuor tempora ^b cantari; scilicet deprecamur te, Domine; multa sunt Dominepeccata nostra; parce, Domine, parce populo tuo. Et in litanias majores has alias antiphonas; Domine Deus noster, & ceteras.

[54] Et fecit S. Stephanum orphanotrophium, ubi primicerius & cantores manerent; [de assistentibus Pontifici Rom.] de quibus jugiter essent cum Pontifice; & de episcopis, cardinalibus, diaconibus, regionariis, & de acolitis, & cubiculariis, qui eum custodirent, & essent ei bonum testimonium. Et constituit, sicut beatus Papa Gelasius I ordinaverat, ut essent per regiones de diaconibus cardinalibus, & subdiaconibus regionariis, ut siquod ecclesiasticum negotium in regione oriretur, quod diffiniri non posset, archidiacono repræsentaretur, ut ipse finem imponeret. Hic scripsit ordinem, qualiter ecclesia regeretur; & statuit, ut quando Pontifex extra Urbem iret vel esset; archidiaconus, & archipresbiter cardinalis, & primicerius repræsentarent vicem ejus: & fecit xenodochium S. Gregorii juxta gradus B. Petri: & constituit ibi tres cantores cum primicerio, qui jugiter officiaret ^c Missam ad altare B. Petri, indutus pluviali, & mitra, & virga; staretque juxta altare cum II & III & IV; & pro beneficio haberent, sicut in privilegio ejus legitur.

[55] Statuit etiam quatuor cantores ad S. Paulum, & quatuor ad S. Mariam Majorem, [& cantoribus.] & quatuor ad S. Laurentium foris muros, pro servitio Missarum cardinalium cum beneficiis harum ecclesiarum. Et præcepit primicerio & cantoribus, ut nullo modo deviarent ab ordine, quem ipse docuit in Romana ecclesia. Præcepit quoque, ut ad altare majus B. Petri nulla consecratio fieret nisi Romani Pontificis, & quando Dominus Pontifex facit consecrationem ibi, descendat ad S. Andream, & faciat ibi consecrationem; qua expleta revertatur ad altare maius & expleat Missam. Et constituit quatuor diaconos cardinales ad S. Petrum, qui legerent Euangelium ad Missam & prædicaret unusquisque in hebdomada sua. Et cardinalis hebdomadarius similiter esset ibi propter pœnitentes, & baptismum, & propter Missas peregrinorum ad altare B. Petri. Similiter & ad S. Paulum statuit.

[56] [^d Hic sanctissimus præsul Gregorius quantum dilexerit, & ditaverit Ecclesiam istam, [Privilegium Gregorii 1,] in Privilegio, quod est scriptum in tabulis marmoreis, in pariete ante Ecclesiam fixis, ex parte habetur; quod sic incipit: Dominis sanctis & beatissimis, Petro & Paulo Apostolorum Principibus, Gregorius indignus servus. Quoties laudis vestræ usibus servitura quædam, licet parva conquirimus, vestra vobis reddimus, non nostra largimur: ut hæc agentes, non simus elati de munere, sed de salvatione securi. Nam quid unquam sine vobis nostrum est? Qui non possumus accepta reddere, nisi quoniam per vos iterum & ipsum hoc, ut redderemus, accepimus. Unde ego vester servus reducens ad animum, multum me vobis, beati Apostoli Petre & Paule, esse debitorem; propter quod ab uberibus matris meæ, divinæ potentiæ gratia protegente, intra gremium Ecclesiæ vestræ aluistis, & ad incrementum per singulos gradus, usque ad summum apicem Sacerdotii, licet immeritum, perducere estis dignati: ideoque hoc privilegii munusculum humili interim offerre devotione prævidi.

[57] [fundantis pro lampadibus alendis,] Statuo enim, & a meis successoribus servandum sine aliqua refragatione, constituo, ut loca vel prædia cum olivetis, quæ inserius describuntur, quæ pro concinnatione luminariorum vestrorum, a diversis, quibus detinebantur, recolligens, vestra vobis dicavi immutilata permanere, id est, in patrimonio Appiæ massas victoriolas. Olivetum in fundo Rumeliano in integro. Olivet. in fundo Octaviano, in integro. Massa Trabatiana. Olivet. in fundo Burregano, ut supra. Olivet. in fundo Appiano, ut supra Olivet. in fundo Juliano in integro: Olivet. in fundo Biviano, ut supra. Olivetum in fundo Cattiano. Olivet. in fundo Solificiano, ut supra. Olivetum in fundo Palmis, ut supra Olivetum in fundo Sagaris, ut supra. Olivet in fundo Marano, ut supra. Olivetum in fundo Viliano, ut supra. Olivetum in fundo Cagnano & Carbonaria, ut supra. Massa Cæsariana. Olivet. in fundo Norano ut supra. Olivet. in fundo Prisciano, & Grassiano, ut supra. Olivet. in fundo Pascurano, ut supra. Olivetum in fundo Mariniano, ut supra. Olivetum in fundo Cæsariano, ut supra. Massa Pontiana ad Ponzanum. Olivetum in fundo Pontiano, ut supra. Olivetum in fundo Casaromaniana, ut supra. Massa Steiana. Olivetum in fundo Beriano, ut supra. Olivetum in fundo Cacclano, ut supra. Olivetum in fundo Aquiliano, ut supra. Olivetum in fundo Steiano, ut supra. Olivetum in fundo Cassi, ut supra. Massa Tertiana. Olivetum in fundo Camelliano & fundo Tortiliano, ut supra. Olivetum in fundo Casacucul, ut supra. Massa Neviana. Olivetum in fundo Arcipiano, ut supra.

[58] [multa oliveta.] Olivetum in fundo Correliano, ut supra. Olivetum in fundo Ursano, ut supra. In Patrimonio Lambicanensi, Massa Algistas. Olivetum, quod est ad tufum juxta Anagnia, in integro. Olivetum quod est in silvula, & modicas talias catagemulum a commiliti. Olivetum in Apineas, in integro. Olivetum quod est in Claviano, quod tenet Franculus colonus. Olivetum in fundo Ordiniano, in integro. Massa Pelagiana. Olivetum in fundo Casamutis juxta Anagnias. Massa Pontiana. Olivetum in fundo Pacciano. Olivetum in fundo Ricianis. Massa Ruscellens. Olivetum juxta Signias in fundo Perpiniano, in integro. Massa Hecteriana. Olivetum in fundo Rasiniano. Olivetum in fundo Cornatiano. Massa Fistis. Olivetum ibidem. Olivetum in Massa Silanis, in fundo Siliano cum factorio suo, in integro, cata Petrum Vestararium in Patrimonio Tyburtino, Massa Alliana. Olivetum in fundo in Casa Simiana; in vico Passiano, quod tenuere heredes Sergii Scriniarii. Olivetum in fundo Junianiello, quod Simon Abbas…. Massa Pollonis. Olivetum in fundo Tana & Prandiaria. Massa Cornutis. Olivetum in fundo Plautiano &c Olivetum in fundo Statiano, quod tenuit Claudius nepos Demetrii. Olivetum in fundo Surrio. Olivetum in fundo sacrosancto, quod tenet Sergius gener Petri. Olivetum in fundo sacrosancto, quod tenet familia &c. Olivetum in fundo paterno, quod tenet familia &c. Si quis autem temerario ausu infringere præsumpserit &c. Datum Idibus Novembris. Imperante piissimo Leone.]

[59] Juxta sepulchrum, in quo beatus Gregorius Papa I, [S. Ægidii,] primo loco positus fuit, est venerabile altare S. Egidii abbatis.

[60] Sabinianus Papa I. Sub hujus tempore fuit fames gravis in civitate Romana; [Sabiniani,] sed facta pace cum gente Longobardorum, jussit aperiri horrea ecclesiæ, & venumdari frumentum populo per unum solidum triginta modios tritici: cujus epitaphium est istud.

Hic hominum vitia blando sermone removit;
      Nec culpis judex, sed medicina fuit.

Misericordiæ enim visceribus ultra quam dici possit, affluebat, & quantum in se, nullum a beneficio misericordiæ excludebat.

[61] Bonifacius III Papa. Hic requiescit [in porticu Pontificum] ad S. Gregorium. [Bonifacii 3,]

[62] Bonifacius IV Papa, qui petiit templum Pantheon a Phoca Cæsare, [Bonifacii 4,] & dedicavit illud in honorem B. Mariæ semper virginis & omnium sanctorum, Kalendis Novembris. Hic sepultus intra ecclesiam B. Petri juxta portam Ravinianam: cujus epitaphium est istud.

Gregorio ^e quartus jacet hic Bonifacius almus,
Hujus qui sedis fuit æquus rector & ædis:
Tempore qui Focæ [cernens ^f] templum fore Romæ,
Delubra cunctorum fuerant quæ dæmoniorum,
Hoc expurgavit Sanctis cunctisque dicavit,
Cujus natalis solennia qui celebratis,
Primis Septembris fert hoc lux quarta Kalendis.

[63] Deusdedit Papa. Hic benignissimus Pater clerum valde dilexit & ad pristina loca revocavit. [Deusdedit,]

[64] Bonifacius Papa V. Hic beatissimus præsul, fuit (ut in Pontificali legitur) mitissimus & misericors super omnes qui fuerunt tempore suo. [Bonifacii 5,]

[65] Honorius Papa I. Hic cooperuit totum tectum basilicæ B. Petri ex tabulis æneis, [Honorii 1,] quas levavit de templo, quod appellatur Romuli, ex consensu Eraclei piissimi imperatoris. Fecit etiam ecclesiam in honorem S. Apollinaris martyris in urbe Romana in porticu B. Petri Apostoli, quæ appellatur Palmata. Hic fecit constitutum in ecclesia & decrevit, ut omni Sabbato exeat litania ab ecclesia S. Apollinaris ad sanctum Petrum, nisi festum interveniat.

[66] Severinus Papa I. Hic renovavit absidem B. Petri Apostoli ex optimo mosibo, [Severini,] quod dirutum erat [sepultus est in ecclesia B. Petri in porticu Pontificum.]

[67] Joannes Papa IV. Hic dimisit in clerum rogam integram. [Joannis 4,] [Sepultus in basilica B. Petri in porticu Pontificum.]

[68] [Theodori,] Theodorus I. Hic levavit corpora sanctorum martyrum Primi & Feliciani de arenario via Numentana, & honorifice recondidit ea in ecclesia B. Stephani protomartyris in monte Cælio. Hic sepultus est in porticu Pontificum, cujus epitaphium est istud.

Incubat egregii Theodori præsulis almi
      Hoc tumulo corpus ^g & cetera.

[69] [Eugenii 1,] Eugenius Papa I. Hic fuit benignus, mitis, & omnibus affabilis & indigentibus eleemosynam sæpissime ministravit. [Sepultus est in ecclesia B. Petri.]

[70] [Vitaliani,] Vitalianus Papa I. Hic regulam ecclesiasticam atque vigorem, ut mos erat, omni modo conservavit.

[71] [Adeodati,] Adeodatus Papa. Hic fecit monasterium S. Erasmi, situm in monte Cælio.

[72] [Doni,] Donus Papa. Hic atrium basilicæ B. Petri Apostoli, quod est ante ecclesiam, magnis marmoribus stravit.

[73] [Agatonis,] Agato Papa. Hic in tantum benignus & mansuetus fuit, ut etiam omnibus hilaris & jucundus comprobaretur.

[74] [Leonis 2,] Leo Papa II. Hic sanctissimus vir in divina scriptura eloquentissimus fuit: [sepultus in Vaticano juxta corpus Apostoli.]

[75] [Benedicti 2,] Benedictus Papa II. Hic ab ineunte ætate in ecclesia militavit, paupertatis semper amator, sepultus apud S. Petrum.

[78] [Joannis 5,] Joannes Papa V. Hujus temporibus regnavit Justinianus sanctissimus imperator.

[79] [Cononis,] Conon Papa. Hic dimisit clero, monasteriis videlicet, diaconis & mansionariis benedictionem in auro, sicut prædecessor ejus Benedictus Papa II fecerat.

[80] [Sergii 1,] Sergius Papa I. Hic constituit, ut in Nativitate beatæ Mariæ, Annuntiatione & Purificatione, litania exeat a sancto Adriano & ad sanctam Mariam in præsepe populus occurrat. Hic sepultus est in ecclesia B Petri inter portam Argenteam & portam Ravinianam, cujus epitaphium est istud.

Limina quisquis adis Petri ^h metuenda beati,
      Cerne pii Sergii excubiasque Petri.
Culmen Apostolicæ sedis is, jure paterno
      Electus, tenuit, ut Theodorus obit.
Pellitur urbe Pater, pervadit sacra Joannes,
      Romuleosque greges dissipat ipse lupus.
Exul erat patria septem volventibus annis,
      Post multis populi urbe redit precibus.
Suscipitur Papa, sacrata sede recepta
      Gaudet, amat Pastor agmina cuncta simul.
Hic invasores sanctorum falce subegit
      Romanæ ecclesiæ judiciisque Patrum.

ANNOTATA.

a Desideratur totus hic versus in Ms. nostro, suppletus ex impresso.

b Cod. impr. hic addit, in Quadragesima.

c Legebatur in Ms. nostro, officiarent. Non convenit cum sequentibus vocibus, indutus, staretque. Mihi placuit τὸ qui referre ad solum Primicerium: τὸ autem (quod sequitur) haberent referri ad tres Cantores cum Primicerio. In Cod. impresso ita legitur; constituit ibi tres Cantores cum Primicerio, qui jugiter officiarent Missam ad altare B Petri, induti pluviali & mitra & virga (an hæc conveniant Cantoribus?) starentque juxta altare &c.

d Totus sequens textus deficit in Ms. nostro Manlii; habetur in impresso Romani, a quo fuerit Manlio adjunctus.

e Gregorio, id est a Gregorio quartus, uti vere fuit hic Bonifacius, intercedentibus nempe Sabiniano & Bonifacio tertio. At vero cum supra locutus sit Noster de Bonifacio quarto, quem Codex impressus, ut ibi notavimus, secundum vocat; cur hic Noster denuo agat de quarto, atque aliud hic, aliud illic epitaphium subnectat? Potest utrumque habuisse, non nego. Sed cum ille, Nostro quartus, Romano impresso secundus sit, & ab utroque dicatur requiescere in porticu Pontificum: hic vero Bonifacius quartus sepultus sit intra ecclesiam B. Petri juxta portam Ravinianam seu Ravennatem, videri possit ex loco sepulturæ non eumdem supra atque hic Bonifacium esse: nisi porticus Pontificum concipiatur se extendisse ad portam usque Ravinianam. Interim utrumque epitaphium uni Bonifacio quarto recte competit.

f Noster legebat cineres.

g

Cur Auctor noster, atque etiam Romanus, qui epitaphia describere integra consueverunt, hoc loco, atque iterum infra in Stephano secundo, mutilumdederint? Opinor, quia reliqua legi non potuerint. Hujus igitur defectum aliquatenus suppleat alia inscriptio de Theodoro, quæ in ecclesia rotunda S. Stephani protomartyris, cujus tectum renovasse dicitur, inventa, apud Janum Gruterum pag. 1164. num. 18. sic legitur:

Exquirens pietas tectum decorare sacratum
Pastoris summi Theodori corda direxit,
Qui studio magno Sanctorum corpora cultu
Hoc dedicavit, non patris neglecta reliquit.

Per Sanctorum corpora intelligas licet SS. Primi & Feliciani martyrum, quæ in arenariis inventa, Theodorus in dicta S. Stephani ecclesia honorifice condidit, uti habet Anastasius.

h Petri Cod. impr. Papæ.

CAPUT V.
Aliorum Pontificum sepulcra & elogia.

[Joannis 6,] Joannes Papa VI. Hic fecit in ecclesia B. Andreæ ad S. Petrum ambonem noviter constructum.

[82] Joannes Papa VII, vir eloquentissimus. Hic fecit oratorium, [Joannis 7,] infra ecclesiam B. Petri, sanctæ Dei genitricis virginis Mariæ in parte sinistra juxta portam Guidaniam, cujus parietes musibo depinxit: qui etiam sepultus est ad B. Petrum juxta altare oratorii, quod ipse construxit, sub die XV Kalendas Novembris: ante quod oratorium est etiam Sudarium Christi, quod vocatur Veronica.

[83] [Sisinnii 1,] Sisinnius papa I. Hic fuit constans animo, & curam agens pro clero & habitationibus hujus civitatis

[84] Constantinus Papa I. Hic vir valde mitis fuit (ut in Pontificali habetur) cujus temporibus in urbe Roma fames magna facta est per annos tres: [Constantini,] sed postea per misericordiam Dei tanta fertilitatis ubertas sequuta est, ut sterilitatis inopiam oblivioni mandaret.

[85] Gregorius Papa II. Hic sanctissimus præsul in divina scriptura valde eruditus fuit, [Gregorii 2,] facundus loquela, & constans animo; sepultus apud B. Petrum Apostolum II Idus Februarii in porticu Pontificum.

[86] Gregorius Papa III. Hic requiescit in illo loco, [Gregorii 3,] ubi Dominus Papa Eugenius III requiescit.

[87] Zacharias Papa. Hic in patriarchio Lateranensi ^a B. Georgii martyris caput reperit in capsa reconditum; [Zachariæ,] sepultus apud B. Petrum in porticu Pontificum.

[88] [Stephani 2,] Stephanus Papa II. Hic sanctissimus præsul in sua propria domo construxit a fundamentis monasterium in honorem S. Stephani Papæ & martyris atque pontificis: nec non & B. Silvestri Papæ in regione columnæ. Hic sepultus est in porticu Pontificum, cujus epitaphium est istud.

Subjacet hic Stephanus Romanus Papa secundus. & cet.

[89] [Pauli,] Paulus Papa. Hic fuit germanus hujus prædicti Stephani Papæ. Hic jacet in Vaticano juxta altare beatæ Mariæ.

[90] [Stephani 3,] Stephanus Papa III. Hic vir strenuus fuit & scripturis divinis eruditus & in earum observationibus constantissimus perseverator.

[91] [Leonis 3,] Leo Papa III. Hic beatus præsul constituit, ut ante tres dies Ascensionis Domini litaniæ celebrarentur; sepultus in ecclesia B. Petri II Idus Junii.

[92] [Stephani 4,] Stephanus Papa IV. Hic præter multa bona, quæ fecit, fecit & in ecclesia B. Petri ad Vincula optimam vestem de chrisoclabo cum gemnis.

[93] [Paschalis 1,] Paschalis Papa I. Hic beatissimus præsul detulit corpora sanctorum Processi & Martiniani martyrum de cimiterio S. Agathæ in ecclesiam B. Petri; in quorum honorem construxit oratorium summæ pulchritudinis, in quo satis honorifice corpora eorum recondidit in conca porphyretica, sepultus in Vaticano.

[94] [Gregorii 4,] Gregorius Papa IV. Hic igne divini amoris succensus, corpus B. Gregorii Papæ primi, egregii doctoris, de loco in quo prius sepultus fuit, abstulit, & non longe ab eo in alium locum noviter constructum intra ecclesiam B. Petri Apostoli summo honore perduxit: ejusque sacrum altare, vel potius oratorium, suo nomine titulavit. In quo nimirum oratorio sanctorum corpora, beatorum martyrum Sebastiani, Gorgonii, & Tiburtii, filii Chromatii præfecti, ex cimiteriis, quibus ante jacuerant (sicut in Pontificali legitur) honorifice perduxit, & unumquodque eorum separatis altaribus collocavit.

[95] [In ^b atrio vero ecclesiæ ad Crucem, est venerabile altare sanctorum Apostolorum Symonis & Judæ: ubi, ut a nostris majoribus accepimus, eorum corpora preciosa requiescunt.]

[96] [Sergii 2,] Sergius Papa II. Hic renovavit a fundamentis ecclesiam sanctorum Silvestri & Martini Papæ, de quibus fuit presbyter cardinalis ordinatus; sepultus in ecclesia B. Petri cum Sixto I Papa & martyre, & Fabiano pontifice, ut dicit ejus epitaphium.

Sergius en junior, præsul & plebis amator,
      Hoc tegitur tumulo, qui bene pavit oves.
Spes patriæ, mundique decus, moderator opimus,
      Divinis monitis non fuit ille piger,
Romanos proceres non tantum famine verbi,
      Rebus & humanis nocte dieque favens.
Utque Leo sanctus, Damasus quoque ipse ^c benignus:
      Hic ritum tenuit, instituitque gregem.
Egentum semper studuit recreare catervam.
      Proque ^d poli ut caperet cælica regna libens.
Jam jam pro tanto tundamus pectora pugnis
      Pastore amisso, vivat ut axe poli.
Nectitur ecce piis, Flaviano & corpore Sixto
      Præsulibus, quorum spiritus astra micant ^e.

Hoc epitaphium inventum fuit in altari B. Sixti I, quod est in introitu basilicæ B. Petri juxta ferratam, super quod altare est arcus ex mirifico musibo; sicut legitur in vita Paschalis I Papæ. Posuit, inquit, corpus B. Sixti martyris ante corpus B. Petri juxta ferratam, super quod fecit altare ex lapidibus ornatum, & super altare arcum mirifico musibo.

[97] Leo Papa IX. Hic requiescit infra ecclesiam B. Petri in pilo marmoreo prope portam Ravinianam, [Leonis 9,] de quo sunt apud nos multa & magna miracula. Hic condidit privilegium canonicorum B. Petri, de libertate ^f suarum ecclesiarum.

[98] [Stephani 5,] Stephanus Papa V, de quo est istud epitaphium.

Accedis quisquis, magni suffragia Petri
      Cælestis regni poscere clavigeri;
Intentis oculis, compuncto corde, locellum
      Conspice perspicuum, quo pia membra jacent.
Hic tumulus quinti sacratos continet artus
      Præsulis eximii Pontificis Stephani.
Bis ternis annis populum qui rexit & Urbem,
      Et gessit, Domino quæ fuerant placita.
Suscepit tellus consumptum pulvere corpus,
      Æthera sed scandit spiritus almus ovans.
Unde peto, cuncti venientes, dicite, fratres;
      Arbiter omnipotens, da veniam Stephano.

Hic prædictus Stephanus V requiescit ante ecclesiam B. Petri.

[99] Benedictus Papa III. Hic requiescit juxta portam Argenteam deforis; [Benedicti 3,] cujus epitaphium est istud.

Quisquis huc properas, Christum pro crimine poscens,
      Quam lacrymis dignus sit, rogo, disce locus.
Hæc gelida præsul Benedictus membra quiete
      Tertius en claudit, quæ sibi reddat humus.
Quodque fores tectus servat sub tegmine saxi,
      Indignum sanxit se sociare piis.

[100] Inter portam Argenteam & portam Romanam, [Joannis,] videlicet in porticali, fuit ^g sepulcrum cujusdam Joannis Papæ, bonæ memoriæ, cujus epitaphium est istud.

Quam solers Domino placuit, qui ^h mente modesta
      Præsul Apostolicus, orbis & omne decus.
Hic statuit tumulo claudi sua membra sub isto;
      Hæc eadem, sperans, ut sibi reddat humus.
Ardua qui fulsit cunctis per ⁱ sydera cæli;
      Augusti charus gentibus & tribubus,
Doctrinis comptus sacris, & dogmate claro,
      Per patrias sancta semina fudit oras.
Nam Graios superans, Eois partibus unam,
      Schismate pellendo, reddidit ecclesiam.
Principis hinc Petri sed quisquis tendis ad aulam,
      Dic supplex, isdem regnet ut arce poli.

[101] Nicolaus Papa II. Hic requiescit juxta portam Judicii; [Nicolai,] cujus epitaphium est istud.

Conditur hoc antro sacræ substantia carnis
Præsulis egregii Nicolai dogmate sancto:
Qui fulsit cunctis, mundum replevit & orbem;
Intactis nituit membris, castoque pudore.
Quæ docuit verbis, actuque peregit opimo,
Sidereæ plenus mansit splendore Sophiæ,
Cælorum claris quem servant regna triumphis,
Ut veneret soliis procerum per sæcula Natum ^k.

[102] Stephanus Papa VI. Hic requiescit ante ecclesiam, [Stephani 6,] cujus epitaphium est istud.

Hoc Stephani Papæ clauduntur membra sacello ^l
      Sextus dictus erat ordine quippe Patrum.
Hic primum repulit Formosi spurca superbi,
      Culmina qui invasit sedis Apostolicæ.
Consilium instituit, præsedit Pastor & ipsi,
      Lege satis fessis jura dedit famulis.
Cumque Pater multum certaret dogmate sancto,
      Captus, & a sede pulsus in ima fuit.
Carceris interea vinclis constrictus in imo,
      Strangulatus nervo exuit & hominem ^m.
Post decimumque Deo regnantis ^* transtulit annum
Sergius huc Papa, funera sacra colens.

[103] [Joannis 8,] Joannes VIII Papa. Hic requiescit ante ecclesiam juxta portam Judicii, cujus epitaphium est istud.

Præsulis octavi requiescunt membra Joannis
      Tegmine sub gelido marmorei tumuli.
Moribus, ut paret, fulsit qui nempe beatus ⁿ,
      Altisonis comptus actibus & meritis.
Judicii custos mansit, pietatis amator,
      Dogmatis & varii plurima verba docens.
De segete Christi pepulit zizania sæpe;
      Multaque per mundum semina fudit ovans.
Doctrina prudens, verbo linguaque peritus,
      Solertem sese omnibus exhibuit.
Et nunc cælicolas cernit super astra falanges.

[104] [Joannis 9,] Joannes nonus Papa. Hic requiescit ante ecclesiam prope portam Guidaneam, cujus epitaphium est istud.

Ecclesiæ specimen, clarissima gemma bonorum,
      Et mundi Dominus, hic jacet eximius
Joannes meritis, qui fulsit in ordine nonus,
      Inter Apostolicos quem vehit ^o Altitonans.
Conciliis docuit ternis, quid dogma salutis
      Observare, Deo munera sacra ferens.
Temporibus cujus novitas abolita mali est ^p,
      Et firmata fides, quam statuere Patres.
Qui moriturus eris, lector, dic, Papa Joannes
      Cum Sanctis capiat regna beata Dei.

[105] [Joannis 10,] Joannes X Papa. Hic requiescit ante ecclesiam juxta Joannem octavum; cujus epitaphium est istud.

Præsulis eximii requiescunt membra Joannis,
Qui Petrus antea exstiterat: quippe
Sedem Papiæ ^q blando moderamine rexit,
Imperatori Othoni dulcis fuit atque præclarus.
Commissum populum Romanum moribus instruens
Dulcis in eloquio, cunctis præclarus amicis,
      Subjectis placidus, pauperibusque pius.

Defunctus est Joannes Papa Romanus mense Augusti, die XX.

[106] [Benedicti 4,] Benedictus Papa IV. Hic sepultus fuit juxta aditum, qui vadit ad S. Gregorium de palatio, cujus epitaphium est istud,

Membra Benedicti [hic] quarti sacrata quiescunt
      Pontificis magni, præsulis eximii.
Qui merito dignus, Benedictus nomine dictus;
      Cum fuerit largus omnibus atque bonus.
Huic generis decus, ac pietatis splendor opimus:
      Ornat opus cunctum, jussa Dei meditans.
Prætulit hic generale bonum lucro speciali:
      Mercatus cælum cuncta sua tribuit.
Despectas viduas, nec non inopesque pupillos,
      Ut natos proprios, assidue refovens.
Inspector tumuli, compuncto dicito corde:
      Cum Christo regnes, o Benedicte, Deo.

[107] [Christophori,] Christophorus Papa. Hic requiescit in ecclesia B. Petri, de quo habetur hoc epitaphium.

Hic pia Christophori requiescunt membra sepulti ^r.

[108] Anastasius Papa III. Cujus epitaphium est istud. [Anastasii 3,]

Vatis Anastasii requiescunt membra sepulchro;
      Sed nunquam meritum parvula claudit humus.
Sedem Apostolicam blando moderamine rexit
      Tertius existens ordine Pontificum.
Ad Christum pergens, peccati vincula sperat
      Solvere clementer omnia posse sibi.
Limina currentes ad templi undique hujus ^s,
      Ut præstet requiem, poscite corde Deum.

[109] Gregorius Papa V. Hic requiescit in ecclesia B. Petri ante Secretarium, [Gregorii 5,] juxta Pelagium Papam, cujus epitaphium est hoc.

Hic, quem claudit humus, oculis vultuque decorus,
      Papa fuit, quintus nomine Gregorius:
Ante tamen Bruno, Francorum regia proles,
      Filius Othonis, de genitrice Judith.
Lingua Theutonicus, Wangia doctus in urbe,
      Sed juvenis cathedram sedit Apostolicam
Ad binos annos & menses circiter octo,
      Ter senos Februo connumerante dies.
Pauperibus dives per singula sabbata vestes
      Divisit numero cautus Apostolico.
Usus Francisca vulgari, & voce Latina,
      Instituit populos eloquio triplici ^t.
Tertius Otto sibi Petri commisit ovile,
      Cognatis manibus unctus in imperium.
Exuit & postquam terrenæ vincula carnis,
      Æquivoci dextro substituit lateri.

[110] Requiescit etiam ante portam Argenteam sub rota scilicet porphiretica (ut a majoribus nostris accepimus) venerabilis Beda presbyter, [In quo loco requiescit Beda presbyter.] qui fecit homilias, & ejus ob reverentiam, antiqui nostri penitus non transibant per eam, nec nobis transire permittebatur.

ANNOTATA.

a Hæc in impresso sic leguntur: Hic in patriarchivo, scilicet sub sancto Laurentio de Palatio Lateranensi-

b Hæc uti ex appositis signis [] datur intelligi, adjuncta putari possunt a Romano; a quo & titulus fuerit præfixus; De altare Apostolorum Simonis & Judæ.

c Pro ipse, scribit Codex impressus, Papa.

d Ita etiam Baronius ad annum 847. pag. 47. Cod. impr. Perque.

e Concordat hoc distichon cum Cod. impresso. Baronius loco citato pro corpore, habet compare; pro micant vero, tenent.

f Legit Cod. imp. de confirmatione suarum ecclesiarum.

g In Cod. impr. fuit sepultus quidam Papa bonæ memoriæ.

h Cod. impr. & alii, pro qui, legunt quam.

i Cod. impr. loco ut, scribit per. Idem tertio abhinc versu scribit seminans, pro semina; & in fine, oras, pro nostro ovans. Atque mox Græcos, pro nostro Grajos.

k

Tres postremos versus, ex Cod. impr. hic apposui, qui in nostro Ms. leguntur hoc modo,

Sidereo plenus mansit doctusque Sophiæ,
Cælorum claris quæ servant regna triumphis,
Ut vernet soliis procerum per secula Natum.

l Cod. impr. habet locello, pro sacello.

m

Apposui hic iterum e Cod. impr. penultimum distichon, quia magis clarum: & ultimum, utrobique simile, reformavi. Noster mendose sic legebat:

Carceris interea vinci constrictus in uno,
      Strangulatus verbi exuerat homine;
Post decimumque diem regnanti transtulit annum
      Sergius huc Papa, funera sacra colens.

Cod. impr. penultimum saltem distichon facit intelligibile, non item ultimum Baronius. Hoc quidem ultimum distichon in utroque codice refertur iisdem verbis, sed in hexametro sensum aptum non facientibus. Baronius ad annum 900 pag. 648, præfatus, se Manlii codicem, imperitia scriptorum admodum depravatum, plurium exemplarium diligenti collatione, quantum licuit, emendavisse; versum istum hexametrum sic formavit:

Post decimumque regens Sedem, eum transtulit annum, Sergius huc Papa,

Sensus quidem hic est intelligibilis: an autem mutatio nitatur fide codicis melioris, quam sint nostri; an sola conjectura Baronii facta sit, vehementer dubito. Potior videri possit conjectur a nostra, quæ sic legit eumdem versum,

Post decimumque Deo regnantis transtulit annum, Sergius huc Papa,

Intellige cum Deo regnantis, nempe Stephani defuncti, cujus corpus Sergius Papa vere decennio post obitum ejus transtulit, mortuo Stephano anno 997, & creato Sergio 1005.

n Cod. impr. qui mente beatis. Idem versu 6, pro Dogmatis & varii; habet Dogmatis & veri. Idem versum nonum incipit, Doctrina prudens, quod ex ipso huc transtulimus; cum noster haberet, Docti prudens.

o Cod. impr. Vexit.

p Ita etiam Cod. impressus. Quid si legas? Ablata maligni est; aut, ablata malorum est.

q Sic habet uterque Codex noster. Alibi epitaphium hoc qualequale, nondum inveni) Quid si pro, quippe Sedem papiæ, legatur? quique Sedem Papalem.

r In Cod. impresso, Hoc…. Sepulcro.

s

Rectius scribitur hic versus in Cod. impr. transpositis dumtaxat vocibus,

Undique currentes hujus ad limina templi,

t Hic ponebatur in ms. Et cetera, indicio, quod in codice, unde descripta sunt, legi sequentia non potuerint. Habet illa Romanus in Cod. impresso, suntque distichon unum, Tertius Otto &c. quodinde suo hic loco inserui. Versu ult, legebatur Æquivoce. Posui Æquivoci, nempe Gregorii I.

* legebatur, diem regnanti

CAPUT VI.
Sacella atque altaria in basilica S. Petri Vaticana. Consuetudines item ejusdem basilicæ.

[B. Mariæ, quod Veronica vocatur;] Ab alia parte basilicæ B. Petri est (ut supra diximus) oratorium sanctæ Dei genitricis virginis Mariæ, quod vocatur Veronica, ubi sine dubio est Sudarium Christi, in quo ante passionem suam sanctissimam faciem suam [ut a nostris majoribus accepimus, extersit; tunc scilicet, quando sudor ejus factus est, sicut guttæ sanguinis decurrentis in terram.

[112] [S. Antonini mart.] Juxta hoc oratorium beatæ Mariæ, videlicet juxta portam Guidaneam, est oratorium S. Antonini martyris. Deinde inter portam Guidaneam & portam Romanam est altare S. Tridentii martyris. [S. Tridentii mart.] In atrio vero ecclesiæ ad Crucem est altare Apostolorum Philippi & Jacobi venerabile, [Philippi & Jacobi app.] [ad cujus ornatum fuit ibi posita magna crux aurea.]

[113] Ante hoc oratorium, scilicet juxta aditum, qui vadit in ecclesiam S. Vincentii, [S. Abundii mansionarii,] est altare S. Abundii, hujus sanctissimæ basilicæ quondam Mansionarii, de quo narrat B. Gregorius. Postea per directum est ecclesia S. Ambrosii confessoris atque pontificis. [S. Ambrosii ep.] Deinde juxta arcum triumphalem est altare B. Pastoris. [S. Pastoris, Mathiæ ap.] [In quo siquidem arcu audivimus requiescere beati Mathiæ Apostoli corpus.] Post hoc est altare S. Bartholomæi Apostoli. Ante aditum, qui intrat Confessionem B. Petri, est altare Apostolorum Petri & Pauli; [Petri & Pauli app.] [ubi eorum ossa pretiosa, ut dicitur, ponderata fuere.]

[114] Postea vero ante ecclesiam S. Joannis ad fontes, [S. Luciæ V. M.] est oratorium S. Luciæ, quod (ut a nostris majoribus accepimus) consecravit B. Gregorius Papa, & ejus venerabile brachium in eo recondidit, & parietes illius, ut apparet, musibo depinxit. Ab alia parte est ecclesia sanctæ Crucis, [sanctæ Crucis,] quam construi fecit beatæ recordationis Simmachus Papa; cujus [absidam] columnis prophireticis & optimo musibo decoravit, & decem libras ligni sanctæ Crucis in ea recondidit. Postea sunt fontes, quos fieri fecit B. Damasus Papa, [fontes Damasi Papæ,] sicut in scriptis invenimus.

[115] Quantam reverentiam huic sanctissimæ B. Petri Apostolorum principis basilicæ totus orbis exhibeat, [In quanta reverentia beati Petri basilica habeatur.] in vita Vigilii Papæ aperte cognoscitur. Nam Theodora Augusta, mittens Anthemium scribonem suum Romam, ut Vigilium Papam comprehenderet, ait ei; excepto in basilica B. Petri parce. Nam si in Lateranis, aut in palatio, aut in qualibet ecclesia Vigilium inveneris, mox impositum in navi perduc eum usque ad nos. [Quod si non feceris] per viventem in secula excoriari te faciam.

[116] Hoc quoque non est parum, quod de institutione sanctorum Patrum, quadam prærogativa sumitur de sanctissimo altari B. Petri Crux dominica, quæ præcedat [populum pœnitentem ^a] per totam quadragesimam ad stationes euntem. Quæ nimirum Crux stationalis ob Christi & ejus Apostoli reverentiam in tanta veneratione a cunctis est habita, quod sicut cantores & regionarii asserunt, hac Cruce non delata, immunes a statione sæpe recedant.

[117] Et B. Petrus fuit princeps & caput omnium Apostolorum, dicente Domino; Tu es Petrus, & super hanc petram ædificabo Ecclesiam meam. Et; Tu vocaberis Cephas, id est caput, quadam prærogativa: nullus patriarcha, nullus archiepiscopus, nulus episcopus, sive sacerdos, ad sacrosanctum altare ejusdem Apostoli consecraret, nisi tantum successor ejus Romanus Pontifex. Primam quoque cathedram, ut præcipuus doctor & principalis intelligentiæ, beatus Petrus in Ecclesia Alexandriana habuisse dicitur: sicut ^b quoque in Actibus Apostolorum legitur, omnes dubitationes ad B. Petrum, tamquam ad magistrum omnium, referebant.

[118] [Ratio quare basilica Petri prædicat in processione.] Non modica quoque B. Petri basilica lætari debet prærogativa, quod in majori Litania, tamquam navis prora & aliorum vexillifera, omnes de navi præcedit; Domino Papa, tamquam principali & præcipuo gubernatore, ex puppe veniente. In quo nimirum facto significatur, beatum Petrum vexilliferum & totius Ecclesiæ esse præductorem & Christi resurrectionis primum prædicatorem. Sicut enim in Paschali processione cruces & sanctorum reliquias ad vitæ præparationem & munimenta [contra] hostes invisibiles præmittimus; ita in hac generali processione B. Petri basilica, ut ductrix & rectrix ceterarum, præambula invenitur. Et hinc est, quod Crux Dominica, quadragesimali videlicet tempore, sumitur de sanctissimo S. Petri altari, quæ præcedat populum pœnitentem, per totam quadragesimam ad stationes euntem.

[119] [Ratio quare B. Petri basilica ceteras ecclesias Urbis & orbis præcellat lumine lampadarum.] Quoniam hæc B. Petri basilica omnium ecclesiarum est caput & speculum (nam a B. Petro fidei lumen sumpsit omnis ecclesia; fuit enim, ut dicit B. Gregorius in moralibus, Christi resurrectionis primus prædicator) de institutione sanctæ Romanæ Ecclesiæ, ad decorem & pulchritudinem hujus sacrosanctæ basilicæ, accenduntur quotidie quadraginta ^c lampades in prænominata B. Petri ecclesia, sicut in sequentibus notabitur. Et semper, cum novem lectiones facimus, ejus sacrosanctum altare ad omne nocturnum incensatur. Antiquitus tamen quotidie incensabatur. In stationibus vero nocturnis ad omnem lectionem adhuc incensatur. Decet namque B. Petrum, præsentis ecclesiæ principem, in Urbe, totius mundi domina, venerari; & ibi sacrosanctæ fundamentum ecclesiæ fore, ubi erat mundanæ monarchiæ principatus; & ubi mundani erroris major excreverat morbus; ibi Christianæ salutis potior inveniretur medicina. Ipse nimirum B. Petrus Apostolorum princeps a Christo est constitutus, quem Dominus suæ potestatis Vicarium tanta plenitudinis auctoritate constituit, ut quidquid alter in terris gereret, totum alter in cælestibus approbaret.

[120] [De consuetudinibus Confessionis.] Hæc sunt, quæ Dominus Papa de consuetudine recepturus est ab illis, qui eunt ad Confessionem B. Petri, pro tribus patribus: canonici vero pro quarta parte. In primis planetas, camisos, dalmaticas, tunicas, amictus, stolas, manulos ^*, cingulos, crucem, thuribulum, anulum aureum, qui sit aptus ad cantandam Missam; libros & alia vasa, quæ ad officium altaris spectant; candelabra, tualias frisatas & operatas; quæ totum altare colligant, sine frisio tantum; frisatus [vero] parvus vel magnus. Tres denarios, ad pondus de balsamo; & decem libras ceræ, pro facula de sabbato sancto; & tres ampullas majores & tres minores, & tres fannones, & oleum pro Chrismate, & duodecim denarios Papienses pro palmis. Canonici B. Petri sex solidos in sex stationibus; in unaquaque, sex; & sex solidos in festivitate S. Andreæ, & duo aquaricia olei pro festo ejusdem.

[121] Ad luminaria ante altare B. Petri octo ^d lampades. In corpore [totidem ^e] diu noctuque. In virga, ante pectoralia tres lampades. [Quot lampades ardeant quotidie in ecclesia B. Petri.] In unoquoque capitulo, [id est] in unaquaque corona, una candela per totam noctem accendatur, donec Missa finiatur: quæ nimirum capitula sunt ad minus XXXIV usque ad Crucifixos. Omnes igitur lampades ab altari B. Petri usque ad Crucifixum, sunt quinquaginta omni nocte. In stationibus vero in unoquoque capitulo quatuor candelæ. In rete, quod est in atrio ecclesiæ, duodecim. In virga, XVIII. Ante Veronicam, X die noctuque. Ante imaginem beatæ Mariæ, quæ de mosibo post Veronicam, una. In S. Processo, una. Ad S. Mariam de Cancellis, tres. In arcu majori, ubi audivimus requiescere corpus B. Mathiæ Apostoli, una, nocte & die; nocte vero sola, octo. Ad sanctam Crucem, una. In S. Joanne ad Fontes, una. In S. Lucia, una. Ad S. Pastorem, una. Ad S. Gregorium, una; nocte dieque in unoquoque istorum. In Vaticano, una In sancta Maria in Oratorio, una. Ad S. Leonem quartum, una. Petro & Paulo, una. Ad S. Bartholomæum, una. Ante Crucifixos, duæ. In rete tres. In virga, tres. Ante portas ecclesiæ deforis, quinque. In unoquoque porticalium, tres. In S. Petronilla, duæ. In S. Andrea, una.

[122] Omnes igitur candelæ, quæ quotidie ardent in ecclesia B. Petri, [Quot ardeant in stationibus.] sunt CXV ad minus, omni nocte. In Stationibus vero sunt, CCL. In Dedicatione, Ascensione & festo S. Petri & Octava ejus, retia accendantur: sed rete magnum, quod est in atrio ecclesiæ, scilicet ante portam Argenteam, in festo S. Petri & Octava tantum. Præterea quatuor funes de antiqua consuetudine extenduntur in festo S. Petri & Octava ejus, in atrio ejusdem ecclesiæ, id est Paradiso, in modum crucis, & ligantur de porticalibus ad pineam æneam, quæ est in Paradiso; & in unoquoque fune sex ^* candelæ suspenduntur. In gradibus vero, scilicet ante ecclesiam S. Mariæ in Turri [id est inter nolaria] extenditur unus magnus funis a porticali, quod est super gradus mortuorum, usque ad domum Petri Joannis de Pampano; in qua [nimirum domo] de jure debet ligari [funis] secundum tenorem locationis [ab angelo Scriniario factæ,] & suspenduntur in eo octodecim ^f candelæ.

[123] In resarciendo tecto & mutandis trabibus dantur duo denarii Papienses unicuique magistrorum & manualium: [Merces operariorum & officiantium] in unoquoque die Dominico, opus compleatur. Quando sandalarii capiunt trabes, duo soldi den. Pap. ^g & quatuor libræ ceræ. Quando Dominus Papa pergit ad S. Petrum in stationibus, viginti soldi denariorum Pap. & duo [aquaria ^h] clareti. Cardinalibus & capellanis Domini Papæ cum aliis scholis, medietas altaris datur, ex quo tualia extenditur super altare: & in unaquaque statione unum par facularum de duabus libris ad vesperas & ad matutinas, & candelas pro lectionibus; & ad Missam similiter unum par facularum. Cardinalibus quinque soldi den. Pap. in statione, & quatuor soldi Lucens. pro responsoriis. In quatuor tempora, in unoquoque sabbato quinque soldi Lucens. Cardinali diacono, & subdiacono, cantoribus & acolitis. A festo S. Gregorii Papæ usque ad festum Pentecostes in unoquoque die duodecim denarii Pap. dantur Domino Papæ & mille libræ ceræ per singulos annos; & in unoquoque mense, una agricia olei, & una libra olibani, si est in urbe vel circa urbem per unum diem ⁱ.

[124] Ex consuetudine, in Majori hebdomada Dominus episcopus sanctæ Ruffinæ jus, [in majori hebaomada,] quod consuevit habere, videlicet & arcam & altare, ex quo pulsatur ad matutinum, & usque dum finitur officium, & ex quo pulsatur ad Missam usque ad finem, salva medietate canonicorum & cantorum, quam habent in altari cum Domino episcopo ^k. Tota namque medietas oblationis, quæ venit in altare, est altaris, id est Domini episcopi. Altera medietas est inter prædictum Dominum episcopum & canonicos ecclesiæ, & cantores æqualiter. Nam una pars est Domini episcopi; alia canonicorum, alia cantorum, si interfuerunt constitutis officiis: si enim [non interfuerint,] est canonicorum, servata prius consuetudine ad altare servientium; quæ [nimirum consuetudo] debet esse de communi omnium partium, & Domini episcopi & aliorum. Die Jovis sancto, ex quo pulsatur ad officium matutinale & ad Missam usque ad finem officiorum; similiter & in die Veneris sancto; similiter in Sabbato sancto, ex quo pulsatur ad officium matutinale, & ex quo pulsatur ad baptismale officium nocte & die tota; habent jus suum, & usque ad finem Missæ majoris in Pascha.

[125] [& aliis festivitatibus] Canonici basilicæ B. Petri accipiunt decem libras ceræ pro facula de Sabbato sancto & tres denarios de balsamo ad pondus, & tres ampullas majores, & tres minores, & tres fanones, & oleum pro chrismate. Item Dominus Papa decem libras ceræ pro agnis. In S. Laurentio de palatio una agricia ^l olei & una libra ceræ & dimidium de olibano per mensem: & in unaquaque hebdomada, quando Dominus Papa est Romæ, duo soldi Lucenses hostrariis, In Purificatione S. Mariæ virginis decem libras ceræ & quatuor denarii pro juncis: in Annuntiatione totidem. In Dominica Palmarum acolitis duodecim denarii pro palmis: mansionariis S. Petri totidem pro palmis. In litaniis majoribus viginti septem libræ, Lucenses pro presbiteris crucum, & lectis, & lobiis, episcopis cardinalibus, & omnibus scholis palatii. Pro eleemosyna sanctæ Ruffinæ, & sanctorum Quatuor, & sancti Clementis & sancti Pancratii una agricia olei, & quinque libræ ceræ, & dimidium de olibano: & in unaquaque hebdomada pro eleemosynis pauperum undecim soldi Lucenses, dum strata currit; extra id quod datur ejectis ^m. Et de olibano abundanter serviant S. Petro, & omnia alia jura observent. Sententialibus ⁿ præfecti, si suspendunt aliquem, quinque soldi: quando decollant, similiter: quando cæcant, duodecim denarii pro unoquoque oculo: quando truncant aliquod membrum, similiter. In stationibus, quando portant mansionarii crucem, unus denarius Papiensis.

ANNOTATA.

a Noster legit, Papam pœnitentem.

b Cod. impr. pro sicut, habet sic.

c Idem Cod. impressus ponit centum quinquaginta. Potest quidem tantillo intervallo triginta annorum, a Manlio ad Romanum, numerus lampadarum auctus fuisse; sed a quadraginta accrevisse ad centum quinquaginta, minus credibile est. Quid si Manlius scripserit, centum quadraginta? quibus accesserint interea decem.

d Cod. impr. tredecim lampadæ. Potest & tunc, quando Romanus hæc scripsit, auctus fuisse numerus.

e Totidem scribit editio Romani, id est tredecim, uti præmiserat. Noster ejus loco legebat quotidie.

f Romanus impressus viginti.

g Ab, unicuique, huc usque desunt in Cod. impr. & in hic positis non satis distinguitur sensus.

h Noster habebat hic, duo agricias, quæ vox etiam infra recurrit. Cod. impr. habet hic, duo aquaria. Utrumque notat vas certæ mensuræ.

i Cod. impr. per unam dietam.

k Præcedentia, incipiendo a pulsatur ad matutinum, male transposita & confusa sunt in Cod. impr.

l Cod. impressus, qui supra scribebat duo aquaria, hic & infra habet una acquaricia, & unum acquaricium.

m An ejecti hic leprosi non sint?

n Cod. impressus, Sorrentialibus Præfecti.

* forte, manipulos,

* Cod. impr. decem.

CAPUT VII.
Basilicæ portæ, alia ædificia, ornatus lectorii, Missæ Cardinalium hebdomadariæ, abbatiæ, stationes.

^a

[Nomina portarum basilicæ B. Petri Apostolorum Principis.] In honorem basilicæ B. Petri Apostolorum principis scribimus nomina quinque portarum, quæ sunt in ingressu ejusdem basilicæ: quarum media, & major, vocatur porta Argentea, quoniam optimo argento tota deargentata fuit, & variis picturis a S. Leone Papa IV depicta. Porta vero quæ est juxta eam, & quæ vadit ad S Leonem IX Papam, vocatur porta Raviniana, quoniam antiquitus Ravennates, & omnes Lombardi, & Tusci de consuetudine per eam intrabant; vel quia Transtyberini per eam intrare solebant; cum Transtyberim civitas Ravennantium vocaretur.Tertia porta juxta eam, quæ vadit ad S. Gregorium, vocatur porta Judicii, quoniam per eam tantum mortui, qui sepeliendi sunt in ecclesia B Petri, mittuntur a Domino judicandi. Ab alia parte supra, porta quæ est juxta portam Argenteam, dicitur porta Romana, quia (ut a nostris majoribus accepimus) Romanæ mulieres antiquitus & adhuc frequenter per eam intrant. Porta illa, quæ est juxta eam, & quæ vadit per porticale juxta Veronicam, dicitur porta Guidanea; quoniam Guidones, qui ducebant oratores venientes per porticale, quod est juxta nolarium maius, frequenter per eam intrabant. Unde usque ad tempora nostra faculæ vel cerei ibi vendebantur.

[127] In Paradiso S. Petri est cantharum, quod fecit fieri Symachus Papa, [De dignitatibus B. Petri basilicæ.] columnis porphyreticis ornatum. Quæ nimirum columnæ tabulis marmorcis cum grifonibus connexæ, pretioso cælo æneo coopertæ, cum foribus & delphinis deauratis, aquas fundentibus. In medio vero hujus canthari est pinea ænea, quæ fuit coopertorium cum sinino æneo & deaurato super statuam Cybelis matris deorum in foramine Pantheon. In qua videlicet pinea, subterranea fistula plombea subministrabat aquam ex forma Sabbatina, quæ toto tempore plena præbebat aquas, per foramina nucum, omnibus indigentibus ea: & per subterraneam fistulam quædam pars fluebat ad balneum imperatoris juxta aguliam.

[128] In cortina B.Petri, scilicet in platea ante gradus, [De eodem] est quoddam cantharum cum conca porphyretica, quod construi fecit prænominatus Symachus Papa ad chrismatis unctionem in secunda feria Paschæ.

[129] In eadem platea ante S. Petrum, videlicet ante ecclesiam S. Mariæ Ungariorum ^b, [De eodem] est quoddam aliud cantharum, in quo de consuetudine schola Ungariorum præpararet lectum Domino Papæ, in litania majori venienti ad S. Petrum.

[130] In Naumachia juxta ecclesiam S. Mariæ in Transpadina, est sepulcrum Romuli, quod vocatur Meta, quæ fuit miro lapide tabulata, ex quibus opus graduum S. Petri peractum fuit. [Hæc] habuit circa se plateam Tiburtinam viginti pedum, cum cloaca, & floribus ^c suis. Habuit quoque circa se terebinthum Neronis, tantæ altitudinis; quantum est castellum Adriani imperatoris, miro lapide tabulatum: quod ædificium rotundum fuit [cum] duobus geronibus sicut castellum; quorum labia erant cooperta tabulis lapideis pro stillicidiis; & juxta hoc ædificium crucifixus fuit B. Petrus Apostolus.

[131] [De eodem] Est & Castellum, quod fuit memoria Adriani imperatoris, sicut legitur in sermone S. Leonis Papæ de festivitate S. Petri, ubi dicit, memoria Adriani imperatoris, miræ magnitudinis templum constructum, quod totum lapidibus coopertum, & diversis historiis est perornatum: in circuitu vero cancellis æneis cicumseptum, cum pavonibus aureis & tauro æneo; ex quibus [pavonibus] duo fuerunt de illis, qui sunt in cantharo Paradisi. In quatuor partes templi fuerunt quatuor Caballi ænei deaurati; in unaquaque fronte portæ æneæ: in medio giro fuit sepulcrum porphyreticum, quod nunc est Lateranis, in quo sepultus est Innocentius Papa II, cujus coopertorium est in Paradiso B. Petri super sepulcrum Præfecti.

[132] [Quando lectorium B. Petri ornatur.] In memoriam posterorum scribimus nos canonici basilicæ B. Petri, in quibus noctibus lectorium ejusdem basilicæ de consuetudine ornatur mappula & faculis duarum librarum in Confessione traditis; videlicet Dominica de Gaudete, Natale Domini, Epiphania Domini, de Septuagesima, Dominica de Carnelevatio, ^d Cathedra B. Petri, in Dedicatione altaris, facta a Papa Calisto; Dominica de Passione, Dominica Palmarum, Feria IV post Palmas, in Cœna Domini, Parasceve, Sabbato sancto, Pascha, Feria II post Pascha, Dominica de Pastor bonus, in Ascensione [Domini,] de Pentecoste, Festum S. Petri, Octava ejusdem, in Assumptione B. Mariæ, in Litaniis majoribus, in Dedicatione basilicarum Petri & Pauli, in Festo omnium Sanctorum ^e.

[133] Certum est, nos canonicos B. Petri, præter alias rationes & consuetudines, quas habemus, in oblatione Missæ altaris majoris B Petri, de antiqua consuetudine habere semper decimam hebdomadam de undecim hebdomadibus totius anni: quæ sic dividuntur. Septem primas hebdomadas accipiunt septem Cardinales S. Petri: octavam hebdomadam accipiunt diaconi Cardinales, præter dominicalia totius anni, quæ ad eos spectant, excepa Dominica Palmarum, & Pascha, nisi forte sit statio: nonam hebdomadam Cantores: decimam hebdomadam Canonici ecclesiæ: undecimam Schola basilicæ: qua finita reincipiunt prædicti Cardinales S. Petri a capite; & sic fit per totum annum. Oblatio itaque quæ spectat ad hebdomadam, est illa, quæ venit ad manus Cardinalis cantato Euangelio; & quæ venit ad altare posito calice & donec Missa cantata fuerit. Illa tamen Oblatio, quæ venit ad altare postquam Calix est positus, dividitur per medium. Medietas est altaris, & altera medietas est illius, cujus est hebdomada. Ille igitur cujus est hebdomada, primo loco dat tria capita, id est tres monetas de communi mansionariis, qui serviunt ad altare: deinde pro quantitate oblationis tribuit diaconis & subdiaconis, & illis qui serviunt de pluviali: postea datis piscibus domino Cardinali, dat sextam partem cantoribus, & duas de melioribus faculis ^f.

[134] Septem Cardinales presbyteri, qui ad sacrosanctum altare B. Petri per hebdomadas suas Missarum solennia celebrare debent, [De episcopis Cardinalibus, per patriarchias dispositis.] hi sunt. S. Mariæ in Transtiberim; S. Chrisogoni; S. Cæciliæ; S. Anastasiæ; S. Laurentii in Damaso; S. Marci; SS. Martini Papæ & Silvestri, quæ vocatur titulus Equitii.

[155] Cardinales S. Pauli sunt hi. S. Sabinæ, S. Priscæ; S. Balbinæ; SS. Nerei & Achillei; S. Sixti; S. Marcelli; S. Susannæ.

[136] Cardinales S. Mariæ Majoris sunt hi. Sanctorum Apostolorum; S. Ciriaci in Thermis; S. Eusebii; S. Pudentianæ; S. Vitalis; SS. Marcellini & Petri; S. Clementis.

[137] Cardinales S. Laurentii foris murum, sunt hi. S. Praxedis; S. Petri ad Vincula, S. Laurentii in Lucina; sanctæ Crucis in Hierusalem; S. Stephani in Cœlio monte; SS. Joannis & Pauli; Sanctorum quatuor quoque Coronatorum.

[138] Diaconiæ sunt XVIII. S. Mariæ Dominica, ubi debet esse Archidiaconus; [Diaconiæ.] S. Luciæ in Circo juxta Septa solis; S. Mariæ Novæ; SS. Cosmæ & Damiani; S. Adriani; SS Sergii & Bacchi; S. Theodori; S. Georgii; S. Mariæ in Schola Græca; S. Mariæ in Porticu; S. Nicolai in Carcere; S. Angeli; S. Eustachii; S. Mariæ in Aquario; S. Mariæ in Via lata; S. Agathæ in Equo marmoreo; S. Luciæ in capite Suburræ; S. Quirici.

[139] Abbatiæ sunt istæ. S. Cæsarii in Palatio; S. Gregorii in Clivo Schauri; S. Mariæ in Aventino; S. Alexii; S. Sabæ, ubi dicitur Cella nova; S. Pancratii in via Aurelia; intra urbem Ravenantium, scilicet trans Tyberim, est abbatia SS. Cosmæ & Damiani in vico Aureo; intra urbem est abbatia S. Silvestri inter duos hortos, quam ædificare cœpit Stephanus Papa II; sed Paulus Papa explevit. Hi duo Apostolici requiescunt in ecclesia B. Petri. Ecclesia S. Mariæ in Capitolio, ubi est arca filii Dei; S. Basilii juxta Palatium Traiani imperatoris; S. Agathæ virginis, quæ est Suburra monte; S. Laurentii in Panisperna, ubi positus fuit in craticula; S. Thomæ juxta Formam Claudiam; S. Blasii in Cantu secuto; Sanctæ Trinitatis Scottorum. Extra urbem in via Flaminia est abbatia Valentini. Ab alia parte Romæ in via Hostiensi, est abbatia S. Anastasii. Iterum in urbe est abbatia S. Mariæ in Pallaria, ubi fuit sagittatus S. Sebastianus; S. Mariæ in Monasterio ad sanctum Petrum ad Vincula; S. Mariæ in Castro aureo.

[140]
Dominica prima de Adventu Domini Statio ad S. Mariam Majorem. [Abbatiæ. De stationibus Romani Pontficis in festivitatibus & in Quadragesima]
Dominica secunda de Adventu, Statio ad Hierusalem
Dominica tertia de Adventu, Statio ad S. Petrum.
Feria quarta quatuor temporum ad S. Mariam Majorem.
Feria sexta ad SS. Apostolos.
Sabbato in XII lectiones ad S. Petrum. In omnibus jejuniis quatuor temporum similiter eædem sunt Stationes.
Dominica quarta de Adventu vacat.
In Vigilia Natalis Domini, ad S. Mariam Majorem. In prima Missa ejusdem noctis ad Præsepe. Mane, ad S. Anastasiam. In Missa vero diei antiquitus, scilicet usque ad tempora Gregorii VII Papæ, fuit Statio ad S. Petrum; unde adhuc habent Canonici pro presbyterio noctis, VIII soldos: sed nunc celebratur Missa diei apud S. Mariam Majorem; quoniam via brevis est, & dies breves sunt.

[141]
In festo S. Stephani, ad ecclesiam ejus, quæ est Cœlio monte.
In festo B. Joannis Euangelistæ, Lateranis in basilica Salvatoris.
In festo Innocentium, ad S. Paulum, ubi sunt reliquiæ ipsorum.
In octava Natalis Domini, Statio ad S. Mariam Transtyberim.
In Epiphania Domini, ad S. Petrum.
In Purificatione B. Mariæ, ad S. Mariam Majorem.
Dominica in Septuagesima, ad Laurentium foris murum.
Dominica in Sexagesima, ad S. Paulum.
Dominica in Quinquagesima, ad S. Petrum.
Feria quarta in caput jejunii, ad S. Sabinam.
Feria quinta, ad S. Georgium.
Feria sexta, ad SS. Joannem & Paulum.
Sabbato, ad S. Trifonem; antiquitus vero fuit ad S. Basilium.

[142]
Dominica in Quadragesima, Lateranis in basilica Salvatoris.
Feria secunda, ad S. Petrum ad Vincula.
Feria tertia, ad S. Anastasiam.
Feria quarta, ad S. Mariam Majorem.
Feria quinta, ad S. Laurentium in Formoso.
Feria sexta, ad Apostolos.
Sabbato in XII Lectiones, ad S. Petrum.

[143]
Dominica vacat; ad S. Mariam in Dominica.
Feria secunda, ad S. Clementem.
Feria tertia, ad S. Balbinam.
Feria quarta, ad S. Cæciliam Transtyberim.
Feria quinta, ad S. Mariam Transtyberim, quæ dicitur titulus Calisti.
Feria sexta, ad S. Vitalem.
Sabbato ad SS. Marcellinum & Petrum.

[144]
Dominica tertia, ad S. Laurentium foris murum.
Feria secunda, ad S. Marcum.
Feria tertia, ad S. Pudentianam.
Feria quarta, ad S. Sixtum.
Feria quinta, ad SS. Cosmam & Damianum.
Feria texta, ad S. Laurentium in Lucina.
Sabbato, ad S. Susannam.

[145]
Dominica quarta, ad sanctam Hierusalem, id est ad sanctam Crucem.
Feria secunda, ad Sanctos quatuor Coronatorum.
Feria tertia, ad S. Laurentium in Damaso.
Feria quarta, ad S. Paulum mediante.
Feria quinta, ad S. Silvestrum.
Feria sexta, ad S. Eusebium.
Sabbato, ad S. Nicolaum in Carcere.

[146]
Dominica de Passione Domini, ad S. Petrum.
Feria secunda, ad S. Chrysogonum.
Feria tertia, ad S. Ciriacum in Thermis.
Feria quarta, ad S. Marcellum.
Feria quinta, ad S. Apollinarem.
Feria sexta, ad S. Stephanum in Cœlio monte.
Sabbato, quando Dominus dat Eleemosynam, ad S. Petrum.

[147]
Dominica in Ramis Palmarum, Lateranis in basilica Salvatoris.
Feria secunda, ad SS. Nereum & Achilleum.
Feria tertia, ad S. Priscam.
Feria quarta, ad S. Mariam Majorem.
Feria quinta in cæna Domini, Lateranis in basilica Salvatoris.
In Parasceve, ad sanctam Hierusalem.
Sabbato, Lateranis in basilica Salvatoris.

[148]
In Pascha, ad S. Mariam Majorem: sed in Vesperis, Lateranis.
Feria secunda, ad S. Petrum: sed in Vesperis, Lateranis.
Feria tertia, ad S. Paulum.
Feria quarta, ad S. Laurentium foris murum.
Feria quinta, ad sanctos Apostolos.
Feria sexta, ad S. Mariam ad Martyres.
Sabbato in Albis, Lateranis in basilica S. Salvatoris

[149]
Dominica post Pascha, ad S. Pancratium.
Feria secunda in Rogationibus, collecta ad S. Mariam Majorem. Statio Lateranis.
Feria tertia, collecta ad S. Sabinam. Statio ad S. Paulum.
Feria quarta, Collecta ad S. Eusebium. Statio ad S Laurentium foris murum.
In Ascensione Domini, Statio ad S. Petrum.
Sabbato Pentecostes, Lateranis.

[150]
In Dominica Pentecostes, ad S. Petrum.
Feria secunda, ad S. Petrum ad Vincula.
Feria tertia, ad S. Anastasiam.
Feria quarta, ad S. Mariam Majorem.
Feria quinta, ad S. Paulum.
Feria Sexta, ad Sanctos Apostolos.
Sabbato in XII lectiones ad S. Petrum.
In Festivitatibus sanctæ Crucis, Lateranis in basilica Salvatoris.

ANNOTATA.

a Ante Capitulum hoc nostrum, interponit Cod. impressus Capitulum, De hebdomadis, qualiter dividuntur per ordines. Noster isthæc subnectit infra num. 132, post titulum suum, Quando lectorium B. Petro ornatur: nullo alio interposito titulo.

b Cod. impr. Virgariorum, & quidem bis eodem titulo.

c Ubi paulo ante Codex Ms. legit, opus graduum; impressus habet opus gradarum. Hic vero, ubi, cum cloaca & floribus suis, idem impressus scribit, cum cloaca & floriali suo. Neutralectio placet. Quid enim floribus cum cloaca? quæ receptaculum sordium. Quid si legas? & foricis suis. Per has quippe, seu publicæ sint seu privatæ, dimitti solent sordes alvi in cloacas, quo diluantur. Paulo etiam infra, ubi Noster legit sicut Castellum; Impressus habet sicut Castrum.

d Ita videtur vox illa, quæ aliquantulum breviata habetur in Cod. Ms., legenda esse, ac idem sonare quod Carnelevamen; quæ vox apud Ughellum in Charta, anno 1195 signata, non semel legitur tomo 7 Italiæ sacræ col, 1321 & seq. notatque Dominicam in Quinquagesima; aliis etiam æque barbare dictam carni & Carnisprivium; quia inde usque ad Pascha olim abstinebatur a carnibus per dies quinquaginta Notare autem vocem illam nostram Carnelevatio, dictam Dominicam Quinquagesimæ, colligitur tum ex ordine, quo dies illc enumerantur, tum ex Cod. impresso, ubi Quinquagesima, pro nostra Carnelevatio legitur.

e Quæ hinc toto num. 133 sequuntur, jam ante in Cod. impr. relata fuerunt pag ejus 135 præfixo titulo, de hebdomadis, qualiter dividuntur per ordines. in nostro Ms. nullus erat.

f Sequentia a num. 134. usque ad 151; desunt in Cod. impr.

CAPUT VIII.
Quando coronetur Papa. Stationes nocturnæ & diurnæ: Loca Martyriis celebria, Thesaurus Basilicæ Donatio Caroli M. Cœmeteria. Pontes.

[De festivitatibus, in quibus Dominus Papa debet incoronari.] Hæ sunt festivitates in quibus Dominus Papa debet coronari. In festo videlicet sanctorum quatuor Coronatorum; in festivitate S. Martini Papæ, ubi dicitur titulus Equitii; in festo S. Clementis; in Dominica de Adventu ad S. Mariam in Præsepe; in Dominica de Hierusalem ad sanctam Crucem; in Dominica de Gaudete ad S Petrum; in Natale Domini; in festo S. Stephani; in Epiphania Domini ad S. Petrum; in Dominica Lætare Hierusalem; in Pascha; in secunda feria post Pascha, ad S. Petrum [Nota, quia semper cum Dominus Papa coronatur ad S. Petrum, accipiunt Canonici pro presbyterio octo solidos Lucenses & decem solidos pro vestiario ^a] in Dominica, Ego sum pastor bonus; in Ascensione Domini; in Pentecoste; in festivitate S. Petri; in festivitate S. Silvestri; in suo Anniversario.

[152] [Nocturnales Stationes.] Hæ sunt nocturnales Stationes S. Petri; Dominica de Gaudete; Epiphania; Ascensio Domini; Pentecostes; festivitas S. Petri, & Octava ejus; festivitas S. Andreæ. In unaquaque istarum Stationum scholæ palatii, Cardinales scilicet presbyteri, diaconi Cardinales, subdiaconi, cantores, regionarii, acoliti debent habere quinque soldos denariorum Papiensium de altari B. Petri pro cænatica; archidiaconus debet habere decem & octo denarios Papienses pro his qui cantant responsoria, [qui etiam denarii per manus suas exponuntur his qui incipiunt responsoria. Si vero curiales non interfuerint officiis, canonici ecclesiæ habent prædictos denarios, quoniam ipsi faciunt officium.] Et ad Missam, medietatem altaris prædictæ scholæ habent inter eos & capellanos Domini Papæ usque ad finem Missæ Canonici vero B. Petri duodecim soldos accipiebant antiquitus, sed modo habent sex [solidos Lucenses] per stationem. Si vero absens fuerit Pontifex & venerit Cardinalis solus cantare Missam, in quacumque statione totam medietatem [altaris] habent prædictæ scholæ: Cardinalis vero qui cantat Missam, habet tertiam partem oblationis: sed si habet aliquem socium Cardinalis, non fit ita, sed oblatio (sicut mos est) communiter dividatur per scholas.

[153] Hæ sunt S. Petri diurnæ Stationes. In omnibus Sabbatis quatuor temporum; in Dominica de Quinquagesima; Dominica de Pascha ^b; feria secunda post Pascha; Dominica, Ego sum Pastor bonus; in Litaniis Majoribus; [Nota, quod in hac Statione habent Canonici pro presbyterio octo solidos Lucenses, & decem solidos pro vestiario.] In Dedicatione; in Cathedra. In unaquaque harum Stationum accipiunt scholæ V soldos den. Pap. & oblationes: sed Dominus Pontifex accipit [per camerarium suum] XX soldos den. Pap. in nocturnis Stationibus, quando accenduntur retia; & in diurnis, quando accenduntur quatuor candelæ per capitulum, similiter.

[154] Hæc sunt ^c loca, quæ inveniuntur in Passionibus Sanctorum. Foris post portam Appiam, ubi beatus Sixtus decollatus fuit, & ubi Dominus apparuit B. Petro, Domine quo vadis; templum Martis. Inter portam est arcus Stillæ; demum est regio Fasciolæ ad S. Nereum; vicus Canalium ad S. Georgium, ubi fuit domus Luculli; & est ibi Velum Aureum. Aqua Salina ad S. Anastasium, ubi decollatus fuit B. Paulus. Hortus Lucinæ, ubi est ecclesia S. Pauli. Interlude ^d, id est inter duos ludos; id est Clivus Scauri, qui est inter Amphitheatrum & Stadium. Ante Septem solium, ubi est cloaca, in qua jactatus fuit S. Sebastianus, qui revelavit corpus suum Lucinæ, dicens; Invenies corpus meum, pendens in unco.

[155] Gradus Ellogabali est in introitu Palatii, in insula videlicet Caterata ^e post sanctam Trinitatem. Arcus stillans ^f ante Septimum solium. Arcus Romanus inter Aventinum montem & Allisto, ubi B. Silvester & Constantinus osculati sunt, & divisere se; qui videlicet arcus fuit in Trivio, quo itur ad S. Sabam & ad S. Paulum; & quo venit a septem viis vel a S. Prisca. In Tellure id est in Cannapara, ubi fuit templum Telluris. Privata Mamertini est sub Capitolium ante Martem. Via Cornelia est illa, quæ vadit per pontem Milvium & exiit in stradam. Via Aurelia est illa, quæ vadit juxta Girolum. Vicus Latricii est ad S. Praxedam. Vicus Patricii est ad S. Pudentianam. Basilica Jovis ad S. Quiriacum. Thermæ Olimpiadis, ubi assatus fuit S. Laurentius, Panisperna. Palatium Tiberianum, ubi Decius & Valerianus recessere, mortuo B. Laurentio, est in monte Banionapuli, qui nunc vocatur Palatium de Cornutis. Circus Flaminius est ad pontem Judæorum. In Transbyterim fuit templum Ravennantium, & fundens oleum, ubi modo est ecclesia S. Mariæ.

[156] Sicut in antiquis & probatis gestis Romanorum Pontificum habetur & legitur, [De thesauro & excellentia hujus sacrosanctæ Basilicæ.] & a nostris majoribus frequenter audivimus; beatissimi Romani Pontifices, quoniam B. Petri basilicam præ ceteris ecclesiis dilexere, eam adornare præ ceteris studuerunt. Inter quos beatissimus Leo Papa quartus (sicut in Pontificali habetur) fecit fieri optimum Cyburium de argento super sacrosancto altari ejus, ex columnis argenteis: arcam quoque altaris intus & extra deargentavit; & non tantum sacram B. Petri Confessionem, verum etiam frontem prædicti altaris, satis decenter & honorifice deornavit. Nam tabulam de auro & smalto, pensantem ducentas & sexdecim libras auri, fecit fieri; in qua vetus & novum Testamentum continebatur, & posuit eam in frontem altaris; quam & nos etiam vidimus. Crucem quoque de auro purissimo ex diversis gemmis, jacinthis scilicet & albis & smaragdis ornatam, miræ magnitudinis, & posuit eam juxta venerabile altare B. Petri parte dextra, pensantem mille libras auri optimi; & permansit ibi usque ad tempora nostra.

[157] Fecit & imaginem Salvatoris nostri Jesu Christi, in throno sedentis, cum duobus Angelis circa se: nec non & viginti alias imagines de argento circa eam; & posuit eas ante altare super columnas vitineas. Fecit quoque quadraginta canistra argentea, id est Coronas argenteas, in quibus lampades appenderentur, a pectoralibus scilicet ante altare usque ad Crucifixos: nec non & Crucem auream magnam ad altare sanctorum Apostolorum Simonis & Judæ, pensantem ducentas libras. Ab alia parte ecclesiæ, ad altare videlicet Apostolorum Philippi & Jacobi, magnam Crucem de argento, pensantem ducentas libras. Portam quoque mediam tabulis argenteis totam decoravit, unde usque hodie dicitur porta Argentea; quam etiam & nos vidimus, licet in pueritia.

[158] Donavit & canonicis B. Petri castrum Bucceiam de proprio patrimonio suo. Condidit quoque magnum privilegium carticineum Canonicis B. Petri, in quo præter multa alia dona, donavit ejusdem Canonicis in perpetuum ecclesiam Salvatoris, quæ est posita in Turrione, quam siquidem ecclesiam ipse beatus Pontifex ad sepulturam peregrinorum omnium Ultramontanorum fecerat; & ecclesiam S. Justini in monte Saccorum, quam fecerat ad sepulturam omnium peregrinorum Latinorum; nec non & ecclesiam S. Peregrini, extra civitatem Leonianam positam, cum Confessione & tenimentis suis; & ecclesiam B. Mariæ in Pallazzolo cum pertinentiis suis; & ecclesiam S. Georgii martyris post sanctum Petrum positam. Multa quoque alia, quæ in præfata B. Petri basilica idem sanctissimus Præsul fecit fieri, possemus scriptis mandare, sed non expedit, quoniam liber Pontificalis manifestissime indicat ^g.

[159] [Donatio Caroli Imperatoris.] Quantam reverentiam, quam dilectionem totus orbis terrarum huic sacrosanctæ basilicæ B. Petri exhibeat, quantumque Christianissimus Romanorum imperator Carolus eam ditavit & honoravit, in vita beatæ recordationis Domini Adriani primi Papæ manifestissime indicatur. Nam donationem B Petro & ejus successoribus per capellanum notarium suum Etherium, religiosum & prudentem virum, lætissime fecit: in qua concessit prænominato pontifici Domino Adriano & ejus successoribus in perpetuum has urbes & Castella; id est Alunis cum insula Corsica; deinde in Soriano; deinde in monte Bardone; deinde in Urbe veteri; deinde Parma; deinde in Regio, & exinde in Mantua; atque Montem Silicis, similiter & universum Exarcatum Ravennantium, sicut antiquitus erat; atque provincias Venetiam & Histriam; nec non & cunctum ducatum Spoletanum seu Beneventanum: factaque eadem donatione, propria sua manu eam ipse Imperator corroborans, universos episcopos, abbates, duces, & grafiones in eam ascribi fecit.

[160] Quam nimirum chartam donationis, prius super altare B. Petri superius, & postmodum intus in sancta ejus Confessione ponentes, tam ipse Francorum rex, quamque ejus principes, B. Petro & ejus Vicario sanctissimo Adriano Papæ, sub terribili sacramento sese omnia conservaturos, quæ in eadem charta donationis continentur, promittentes, tradidere. Apparem quoque ipsius Donationis per eumdem Etherium scribi faciens intus super corpus B Petri, subtus positis Euangeliis, pro firmissima cautela & æterna nominis sui ac regni Francorum memoria, propriis suis manibus posuit: aliaque ejusdem Donationis exempla per scriniarium sanctæ Romanæ Ecclesiæ adscripta, ejus excellentia secum deportavit; & ideo, ut putamus, in memoriam tam magnificæ Donationis; nomina civitatum, quæ prænominatus Romanus imperator huic sacrosanctæ ecclesiæ contulit, in portis æneis, quæ super gradus B. Petri fuere, videlicet in introitu ecclesiæ S. Mariæ inter Turres, argenteis litteris (sicut nos vidimus & cum fratribus sæpissime legimus) adnotata fuere, videlicet Perusium, Fesulæ, Clusium, Bulsinum, Assisium &c.

[161] Beatæ recordationis dominus Calistus Papa II, [Calistus 2, renovat altare S Petri & consecrat.] quoniam decorem domus Domini, sicut propheta, plurimum dilexit, altare B. Petri, quod nimia vetustate & lapidum percussionibus quodammodo violatum videbatur, optimis marmoribus vestivit & decoravit; & in festo Annuntiationis beatæ Mariæ cum toto Concilio lapidem altaris satis honorifice & devote consecravit. In qua videlicet consecratione (sicut invenimus in libris nostris scriptum) fecit remissionem trium annorum annualiter ad eam devote venientibus: [& ^h cancellis ferreis, ut apparet, prædictum sacrosanctum altare circumsepsit: candelabra quoque argentea magna ad ornatum ejus ante altare posuit; cortinis optimis & magnis ecclesiam adornavit.

[162] Innocentius Papa Secundus ad ornatum altaris B. Petri fecit fieri magnam Crucem argenteam, [Innocentius 2, ornat idem altare.] pensantem centum libras, & deauratam posuit juxta altare B. Petri manu dextra. Renovavit & Crucem stationalem, quæ vadit per Stationes; & B. Betri altare optimis & deauratis vestibus vestivit. Porticum quoque B. Petri usque ad sanctam Mariam in Transpadinam novis trabibus restauravit, & ex magna parte novis & optimis tegulis cooperuit. Condidit quoque Privilegium, in quo concessit canonicis basilicæ B. Petri medietatem omnium ministeriorum omnium altarium, quæ sunt in ecclesia B. Petri & S. Mariæ in Turri, præter altare S. Leonis IX Papæ.

[163] Elapsis a passione sanctorum Apostolorum Petri & Pauli ducentis fere & quinquaginta annis, [Quo tempore corpora SS. Apostolorum Petri & Pauli a Græcis de sepulturis suis furata sint, & ubi sepulta.] dum a Græcis corpora eorum de sepulturis suis ad Orientem ferenda tollerentur, videlicet S. Petri de Vaticano naumachiæ, & corpus B. Pauli de horto Lucinæ, ubi nunc est fabricata ejus ecclesia; extitit terræ motus nimius; cucurrit Populus Romanus & comprehenderunt eos in locum, qui dicitur Catacumba, via Appia, milliario tertio ab urbe Roma: & ibi custodita sunt corpora anno uno & mensibus septem, quousque fabricaverunt loca, in quibus posita fuerant corpora eorum; & illuc revocata sunt cum gloria hymnorum. Corpus scilicet B. Petri per Papam Cornelium, & portatum in Vaticano naumachiæ: beati vero Pauli per Lucinam Christi famulam, secundo ab Urbe miliario, in proprio ejusdem Lucinæ prædio in via Ostiensi.

[164] Dehinc decursis, ut diximus, ducentis fere & quinquaginta annis, cum divina clementia Dei ecclesiæ suæ pacem condonare decrevisset, Constantinum Augustum misericors Deus providentia sua lepra percussit. Hic itaque Augustus, cum per revelationem commonitus, Silvestrum Papam a monte Soracte adscivisset, atque per ejus prædicationem credens in Christo, baptismatis unda perfusus esset, continuo ab ejus corpore universus languor fugatus est: moxque per universum orbem templa paganorum claudi imperans, Christianis copiam divina construendi domicilia concessit. Tunc cum ipse per loca singula, plurima Christo sacraria construxisset, Romæ templum Apollinis, quod Vaticanum appellabatur, in divinum versum oraculum, B. Petri nomine dedicavit, ibique ejus sanctissimum corpus summa cum exultatione locavit: ac ne umquam a quolibet tam pretiosus inde thesaurus possit auferri, circa loculum ipsum, quo beatum corpus continetur, tantum æris ciprique liquorem præcepit effundi, ut ex omni undique latere, & tam supra, quam subter, ad quinque pedum crassitudinem, vastam molem efficeret; quæ non solum minime rescindi, sed nec de loco, ullo modo moveri possit. Super æs ipsum autem posuit Crucem ex auro purissimo centum quinquaginta librarum Pari etiam modo beatissimi quoque Pauli corpus venerabile in basilica, quam ipse ejus in honorem construxerat, sepelivit. Ad quorum sacra vestigia dum de toto undique mundo Fideles concurrunt, effectum … præstante Domino nostro Jesu Christo, qui cum Deo Patre & Filio & Spiritu sancto vivit & regnat in secula seculorum. Amen.]

[165] Hæc ⁱ sunt cœmeteria, quæ inveniuntur in Passionibus Sanctorum. [De Cœmeteriis, quæ inveniuntur in Passionibus.] Cœmeterium Calepodii ad S. Pancratium. Cœmeterium S. Agathæ ad Girulum. Cœmeterium Ursi ad Portesam; & Cœmeterium S. Felicis via Portuensi. Cœmeterium Calisti juxta Catacumbas. Cœmeterium Prætestati, inter portam Appiam ad S. Appollinarem. Cœmeterium Gordianum foris portam Latinam. Cœmeterium inter duas Lauros ad S. Helenam. Cœmeterium ad Ursum Pileatum ad S. Vivianam. Cœmeterium in agrum Veranum ad S. Laurentium. Cœmeterium ad S. Agnetem. Cœmeterium Fontis S. Petri. Cœmeterium Priscillæ ad pontem Salarium, & Cœmeterium Cucumeris. Cœmeterium Trasonis ad S. Saturninum. Cœmeterium S. Felicitatis. Cœmeterium S. Hermetis & Domitillæ, est foris portam Pincianam, ubi est ecclesia S. Hermetis martyris. Juxta cœmeterium S. Calisti est cœmeterium Pontianum. Cœmeterium S. Ciriaci est via Hostiensi, ubi est ecclesia sancti Ciriaci.

[166] [De Pontibus] Hi sunt Pontes Romæ, qui in Legendis Sanctorum inveniuntur. Pons Milvius, qui est in via Flaminia. Pons Adrianus, qui nunc vocatur S. Petri. Pons Veronianus, qui nunc vocatur Pons fractus asuria. Pons Antoninus, qui fuit in Arenula. Pons Fabricius. Pons Grannus. Pons Senatoris, qui nunc dicitur S. Mariæ. Pons Marmoreus Theodosii aripammea; & Pons Valentinianus ^k.

ANNOTATA.

a Hæc Nota, atque iterum alia num. 153; cum absint a codice Ms. Manlii nostri; sint autem in impresso Romani, manifeste conjicitur, ab hoc inserta fuisse.

b Cod. impr. Dominica de Passione.

c Quæ hoc num. 154, & duobus seqq. referuntur, inserta hic sunt ex solo Cod. impresso Romani per Paulum de Angelis; suntque illius sinis. Quæ deinde sequuntur, sunt in Codice nostro Ms. Manlii.

d Sic etiam scribit Floravantes Martinellus in Roma sacra pag. 46, verosimiliter ex ipso Manlio; ponitque locum inter Amphitheatrum & Circum maximum, quod eodem redit.

e An forte legendum Caminiana? quæ Martinello est insula in monte Cœlio.

f Arcus stillans, idem qui num. præcedenti Arcus stillæ, & in vita S. Stephani PP. I, apud Anastasium Arcus stellæ. Ponitur etiam ab antiquo Scriptore apud Martinellum, ante Septisolium.

g Hactenus dicta a num. 160. de donariis Leonis IV; etiam supra a num. 17 relata fuerunt, tum a Manlio Ms. tum ex Romano impresso. Volui hæc tamen hic recudere, tum ut ne recedam a Cod. Ms. tum quia variantes lectiones sensum auctoris nonnullibi fortassis clariorem reddere possint; tum præcipue, quia priori loco, manifeste deprehenditur erratum esse, ubi num 10 sic legitur: Condidit quoque Leo magnum privilegium Carticinium canonicis in perpetuum ecclesiam Salvatoris. Leguntur autem hic sensu integro: Condidit quoque magnum privilegium Carticineum canonicis S. Petri, in quo, præter multa alia dona, donavit ejusdem canonicis in perpetuum ecclesiam Salvatoris.

h Sequentia usque ad num. 165. desunt in nostro Manlio Ms. Sunt autem in Romano impresso, & sunt ejus postrema.

i Uti præmissa tribus quatuorve postremis numeris, in solo leguntur Codice impresso Romani canonici; ita quæ hinc sequuntur, in solo nostro habentur Manlio Ms.

k In his voces quædam obscuriores sunt, Asaria, Aripammea; item pontes Veronianus & Grannus; uti quidem in Ms. nostro leguntur. Duas priores nescio quo referam: posteriores inter pontium nomina nusquam reperi hactenus. Eruditus quispiam Romæ Antiquarius, aut scripturam emendet, si perperam exarata est; aut explicet si possit. Pontem Veronianum, non credidero, urbem Veronam hic respicere: legi posset Neronianus, si istius nominis pons aliquando Romæ fuerit.

CAPUT IX.
Ordo & successio Romanorum Pontificum.

Beatus Petrus Apostolus sedit annos XXV, menses VII, dies VIII.
Linus sedit annos XI, mens III, dies XIII.
Cletus sedit annos XI, mens. I, dies XI,
Clemens I sedit annos IX, mens. II, dies X.
Anacletus sedit annos IX, mens. II, dies X.
Euaristus sedit annos X, mens. VII, dies II.
Alexander I sedit annos VIII, mens. V, dies II.
Sixtus I sedit annos X, mens. III, dies XXI.
Thelesphorus sedit annos XI, mens. III, dies XXII.
Iginus sedit annos IV, mens. III, dies VI.
Anicetus sedit annos IX, mens III, dies IV.
Pius sedit annos XI, mens. IV, dies XXI.
Soter sedit annos IX, mens. III, dies XXI.
Eutherius sedit annos XV, mens VI, dies V.
Zepherinus sedit annos IX, mens. VI, dies X.
Victor I sedit annos X, mens. VI, dies X.
Calistus I sedit annos V, mens. II, dies X.
Urbanus I sedit annos VIII, mens. XI, dies XII.
Pontianus sedit annos V, mens. II, dies II.
Antheros sedit���mens. I, dies XXV.
Fabianus sedit annos XIV, mens. XI, dies VI.
Cornelius sedit annos III, mens. II, dies III.
Lucius I sedit annos III, mens. V, dies
Stephanus I sedit annos IV, mens. II, dies XV.
Sixtus II sedit annos II, mens X, dies VI.
Dionisius sedit annos II, mens. III, dies
Felix I sedit annos II, mens. X, dies XXV.
Euticianus sedit annos VIII, mens. X, dies IV.
Cajus sedit annos XI, mens. IV, dies XIV.
Marcellinus sedit annos VII, mens. II, dies XV.
Marcellus sedit annos VI, mens.���dies XXII.
Eusebius sedit annos II, mens. II, dies XXV.
Milciades sedit annos III, mens VI, dies VIII.
Silvester I sedit annos XXIII, mens. X, dies XI.
Marcus sedit annos II, mens. VIII, dies XX.
Julius sedit annos XI, mens. II, dies VIII.
Liberius sedit annos X, mens. VII, dies VII.
Felix II sedit annos I, mens.���dies
Iterum liberius sedit annos V.
Damasus I sedit annos XVIII, mens. II, dies X.
Siricius sedit annos XV, mens. XI, dies XXV.
Anastasius I sedit annos II,���dies XXVI.
Innocentius I sedit annos XV, mens. II, dies XX.
Zosimus sedit annos I, mens. VIII, dies XXV.
Bonifacius I sedit annos III, mens. VIII, dies XIII.
Cælestinus I sedit annos VIII,���dies IX.
Sixtus III sedit annos VIII,���dies IX.
Leo I sedit annos XXI, mens. I, dies XXVII.
Hilarius sedit annos VI, mens. II, dies X.
Simplicius I sedit annos XV, mens. I, dies XII.
Felix III sedit annos V, mens. XI, dies XVII.
Gelasius sedit annos IV, mens. VIII, dies XIX.
Anastasius II sedit annos I, mens. XI, dies XXIV.
Simachus sedit annos XV, mens. VII, dies XXVIII.
Hormisda sedit annos IX,���dies XVII.
Joannes I sedit annos II, mens. VIII, dies XVIII.
Felix IV sedit annos IV, mens. II, dies XIII.
Bonifacius II sedit annos II,���dies XXVI.
Joannes II sedit annos II, mens. IV, dies VI.
Agapitus sedit annos���mens XI, dies XVIII.
Silverius sedit annum I, mens. V, dies XI.
Vigilius sedit annos XVII, mens. VI, dies XXVI.
Pelagius I sedit annos IV, mens. X, dies XVIII.
Joannes III sedit annos XII, mens. XI, dies XXVII.
Benedictus I sedit annos IV, mens. I, dies XVIII.
Pelagius II sedit annos X, mens. II, dies X.
Gregorius I sedit annos XIII, mens. VI, dies X.
Savinianus sedit annum I, mens. V, dies X.
Bonifacius III sedit���mens. VIII, dies XXVIII
Deusdedit sedit annos III,���dies XX.
Bonifacius IV sedit annos V,���dies XIII.
Honorius I sedit annos XII, mens. XI, dies XVII.
Severinus sedit annum I.
Joannes IV sedit annum I, mens. IX, dies XVIII.
Theodorus I sedit annos VI, mens. V, dies VIII.
Martinus sedit annos VI, mens. I, dies XXVI.
Eugenius I sedit annos II, mens. VIII, dies XXII.
Vitalianus sedit annos XIV, mens. VI, dies
Adeodatus sedit annos IV, mens. II, dies V.
Donus sedit annum I, mens. V, dies X.
Agatho sedit annos II, mens. VI, dies III.
Leo II sedit annum���mens. V, dies XVII.
Benedictus II sedit annos���mens. X, dies XII.
Cono sedit annum���mens. XI, dies IX.
Sergius I sedit annos XIII, mens. VIII dies XXIII.
Joannes V sedit annos II, mens. VII, dies XVI.
Joannes VI sedit annos II, mens. VII, dies XVI.
Sisinnius sedit annum���mens.���dies XX.
Constantinus I sedit annos VII,���dies XV.
Gregorius II sedit annos XVI, mens VIII, dies XX.
Gregorius III sedit annos X, mens. VIII, dies XIX.
Zacharias sedit annos X, mens. III, dies XV.
Stephanus II sedit annos V,���dies XVIII.
Paulus sedit annos X, mens. I, dies
Constantinus II sedit annum I, mens. I, dies
Stephanus III sedit annos III, mens. V, dies XXVIII.
Adrianus sedit annos XXIII, mens. X, dies XVIII.
Leo III sedit annos XX, mens. V, dies XVI.
Stephanus IV sedit annum���mens. VII, dies
Paschalis I sedit annos VII,���dies XXVII.
Eugenius II sedit annos III, mens. II.
Valentinus sedit annum���mens. dies XL.
Gregorius IV sedit annos XVI.
Sergius II sedit annos III, mens. II.
Leo IV sedit annos VIII, mens. III, dies VI.
Benedictus III sedit annos II, mens. V.
Nicolaus I sedit annos IX, mens. II, dies XX.
Adrianus II sedit annos V, mens. III.
Joannes VII sedit annos X,���dies II.
Marinus I sedit annum I, mens. V.
Adrianus III sedit annum I, mens. III.
Stephanus V sedit annos VI,���dies IX.
Formosus sedit annos V, mens. VI.
Bonifacius VI sedit���dies XV.
Stephanus VI sedit annum I, mens. III.
Romanus sedit���mens. III, dies XXIII.
Theodorus II sedit���dies XX.
Joannes VIII sedit annos II,���dies XV.
Benedictus III sedit annos III, mens. II.
Leo V sedit���dies XL.
Christophorus I sedit���mens. VIII.
Sergius III sedit annos VII, mens. III, dies XVI.
Anastasius II sedit annos II, mens. II.
Lando sedit���mens. VI.
Joannes IX sedit annos XIV, mens. II, dies III.
Leo VI sedit���mens. VI.
Stephanus VII sedit annos II, mens. I.
Leo VII sedit annos III, mens. VI, dies X.
Joannes X sedit annos IV, mens. X.
Stephanus VIII sedit annos III, mens. IV, dies XV.
Marinus II sedit annos III, mens. VI, dies XIV.
Agapitus II sedit annos X, mens. VI, dies X.
Joannes XI sedit annos VII, mens. X, dies V.
Benedictus V sedit���mens. II, dies V.
Leo VIII sedit annum I, mens. IV.
Joannes XII sedit annos VII, mens. XI, dies V.
Benedictus VI sedit annum I, mens. VI.
Donus sedit annum I, mens. VI.
Bonifacius V sedit���mens. I, dies XII.
Benedictus VII sedit annos IX, mens. VI.
Joannes XIII sedit���mens. VIII.
Joannes XIV sedit���mens. IV.
Joannes XV sedit annos X, mens. VII, dies X.
Gregorius V sedit annos II, mens. V.
Joannes XVI sedit���mens. X.
Silvester II sedit annos IV, mens I, dies VIII.
Joannes XVII sedit���mens. V.
Joannes XVIII sedit annos V.
Sergius IV sedit annos II.
Benedictus VIII sedit annos XI, mens. XI, dies XXI.
Joannes XIX sedit annos IX, mens. IX.
Benedictus IX sedit annos XIV.
Silvester III sedit���dies LXVI.
Gregorius VI sedit annos II.
Clemens II sedit���mens. IX, dies VII.
Leo IX sedit annos V, mens. II, dies VI.
Damasus II sedit annos III, mens. II, dies VI.
Victor II sedit annos II, mens. III, dies XIII.
Stephanus IX sedit���mens. IX.
Benedictus X sedit���mens. IX.
Nicolaus II sedit annos II, mens. VI.
Alexander II sedit annos XI, mens. VI, dies XXV.
Gregorius VII sedit annos XII, mens. I, dies IV.
Victor III sedit annum I.
Urbanus II sedit annos XI, mens. IV.
Paschalis II sedit annos XVIII, mens. V, dies VII.
Gelasius II sedit annum I.
Calistus II sedit annos V, mens. X, dies XIII.
Honorius II sedit annos V, mens. II, dies IV.
Innocentius II sedit annos XIII, mens. VII, dies VII.
Cælestinus II sedit���mens. V, dies VIII.
Lucius II sedit���mens. XI, dies IV.
Eugenius III sedit annos VIII, mens. IV, dies X.
Anastasius IV sedit annum I, mens. IV, dies XXIV.
Adrianus IV sedit annos IV, mens. VIII, dies XXVIII.
Hæc alia manu addita est nota in ms.
Qui sequuntur, additi sunt usque ad Clemenmentem V post Mallii obitum. Videlicet,
Alexander III sedit annos XXII.
Lucius III sedit annos IV, mens. II, dies XVIII.
Urbanus III natus Lombardus sedit annum I, mens. X, dies XV.
Gregorius VIII natus Beneventanus sedit mens. I, dies XXVII.
Clemens III natus Romanus sedit annos III, mens. III dies X.
Cælestinus III natus Romanus sedit annos VI, mens. IX, dies X.
Innocentius III natus Romanus sedit annos XIII, mens. IV, dies X.
Honorius III natus Romanus sedit annos X, mens. VII, dies XX.
Gregorius IX natus Campanus sedit
Cælestinus IV natus Mediolani, sedit annos mens.���dies XIV.
Innocentius IV natus Lombardus sedit annos XI, mens. VI.
Alexander IV natus Campanus sedit annos VII, mens. III, dies IV.
Urbanus IV Ultramontanus sedit annos IV, mens. IV, dies IV.
Clemens IV Ultramontanus sedit annos III, mens. IX, dies XXI.
Gregorius X natus Placentinus sedit annos IV, dies X.
Innocentius V Ultramontanus sedit���mens. V, dies V.
Adrianus V Januensis sedit dies XL.
Joannes XX Hispanus sedit���mens. VIII, dies I.
Nicolaus III Romanus sedit duobus annis.
Martinus Ultramont. sedit annos IV, mens. I, dies IV.
Honorius IV Roman. sedit annos II.
Nicolaus IV Eschulanus de Marchia, de Ordine Minorum, sedit annos IV.
Cælestinus de Morrone, qui renuntiavit infra annum.
Bonifacius VIII natus Campanus sedit annos VIII mens. IX.
Benedictus de Ordine Prædicatorum sedit menses VIII.

ALTER LIBELLUS DE ANTIQUA S. PETRI AP. BASILICA IN VATICANO,
A Maphæo Vegio ejusdem basilicæ canonico conscriptus.

PRÆFATIO EDITORIS.
De Auctore ejusque gestis ac scriptis aliis.

Pluscula hic, quam supra ad libellumPetri Manlii, præfari de Auctore licebit, tum ex ipsiusmet scriptis, in Magna Bibliotheca Patrum tomo XV, anno MDCXXII Coloniæ impressis; [Auctoris Natales,] tum ex aliis, in nostro de Actis Sanctorum opere primum vulgatis loco non uno; tum etiam ex vitæ ejus compendio, quod extat cum ejusdem libris de educatione liberorum & claris eorum moribus, in collectione variorum istiusmodi opusculorum, Basileæ impressum anno MDXLI apud Robertum Winter; recusum vero cum pluribus Maphæi opusculis in citata Bibliotheca Coloniensi ex recognitione B. Andreæ Schotti Societatis nostræ, qui & nonnulla in dicto vitæ compendio reformavit.

Maphæus itaque Vegius, orator & poëta insignis, uti ejus opera testantur, [parentes,] civitatem in ducatu Mediolanensi Laudensem (quæ & Laus nova Pompeia multis dicitur, excitata seculo XII ab imperatore Frederico Ænobarbo ex ruinis Laudis Pompeiæ veteris, a Bojis olim conditæ, & a Mediolanensibus aliquot tunc ante annos destructæ, vulgo Lodi) patriam habuit, natus ex familia clara, patre Bellorio, matre Catharina Lauteria, anno Christi nati MCCCCVI, uti mox ostendam ex ipsiusmet scriptis. Non a matre, sed a nutrice pia femina & moribus integra, verecundiaque præcipua, lactatusinfans; una cum lacte mores quoque ejus suxit. Quales autem illi mores fuerint, sic tradit ipse lib. I. de educatione liberorum cap. 4 in fine: [nutrix,] Me autem aluit nutrix tantæ verecundiæ, ut viris coram, ne oculos umquam attolleret: feminas vero sæpius intuens erubesceret: memorque sum a matre accepisse, numquam se illam, quin rubore magno semper suffunderetur, alioqui potuisse. Erat præterea loquendi parcissima, solitudinis appetentissima, turbæ inimicissima, adeo ut domi ferme semper, marito longe illam increpante, se contineret. Hujus ita nutricis meæ mores examussim me comitati sunt, acsi cor ejus atque animam cum lacte simul imbibissem.

[3] Puer Mediolani in Grammaticæ disciplinis pium senem institutorem nactus, [pueritia in studiis Mediolani acta,] ibi anno XII ætatis suæ concionantem audivit S. Bernardinum Senensem ex ordine Minorum, quatuordecim tunc annis continenter in prædicandi munere versatum. Ex quo colligitur, nativitatem Maphæi referendam esse ad annum Christi MCCCCVI. Mundo quippe natus Bernardinus anno MCCCLXXX in festo NativitatisB. Mariæ VIII Septembris, primitias suas sacerdos ordinatus Deo obtulit anno MCCCCIV in eodem festo; & continuo concionari cœpit; ut post annosquatuordecim illo in labore transactos, debeat fluxisse annus MCCCCXVIII, quando Mediolanum concionator venit, ibique a Maphæo anno circiter duodecimo ætatis ejus auditus est: illis autem a decem & octo abstractis, reducitur nativitas ejusdem ad annum sextum supra millesimum & quadringentesimum.

[4] Pleraque hactenus dicta fundantur in ipsius Maphæi scriptis de vita S. Bernardini, [ubi anno 12 ætatis suaæ] apud nos die XX Maii impressis tomo V, a pag. 287 *, cap. 2, num. 17, ubi de tempore suscepti ab eo habitus religionis, primæ Missæ & prædicationis initio: tum cap. 5 num. 35, ubi prædicationis Bernardini atque ætatis suæ annum simul indicat Maphæus, suamque etiam tunc temporis, indolem ac mores sufficienter declarat. Bernardinus, inquit citato cap. 5 num 34, tandem venit Mediolanum, actis jam quatuordecim annis, quibus disseminando verbo Dei semper intenderat. Ego tum, dum puer essem duodecim circiter annos natus, recolo eum ibi vidisse, absque ullo prorsus nomine & fama; audivisse etiam in populo loquentem.

[5] [Bernardinum Senen. concionantem audivit] Nam erat mihi præceptor Grammaticæ optimus quidam senex, qui diebus festis cum verba faceret, audire eum avide, ac discipulos quosdam, præcipue sibi commendatos, quorum unus eram, audituros etiam simul secum ducere consueverat, dicereque ad nos sæpius; Eamus, filii, audituri bonum illum Fraterculum, tam vili ac trita indutum veste, cui tanta linguæ gratia, tantus splendor eloquii, tam aptus dicendi modus, tanta verborum simul atque sententiarum majestas. Hujusmodi enim solebat sermonem de illo proferre: nam magnifice egregieque eum semper commendabat atque extollebat, affirmans constanter, numquam similem illi, aliquem vidisse. Ego judicio magistri mei fretus, non meo, quod nullum quidem erat propter breviorem ætatem, maximi faciebam hominem, audiebamque verba illius attente, licet minus capax esset ingenium ad accipiendum pondus ipsorum: sed cum talem illum esse arbitrarer, qualem magister judicabat, videbantur mihi omnia quæcumque diceret, divino ore prolata. Hæc uti ad commendationem S. Bernardini concionatoris multum faciunt, ita non parum indolem in pueritia facilem atque morigeram commendant scriptoris.

[6] Idem scriptor eodem in opere de Educ. liberorum libro 2, [Quibus maxime incitatus sit ad discendum] cap. 8, ait, se pudoris (quam virtutem a se cum lacte nutricis verecundæ haustam dixit & laudis studio mirifice in litteris profecisse. Quid verius, inquit, hac sententia (quod juventus, ex doctrina Lyconis Philosophi, debeat pudore simul ac laude ad litterarum studia incitari, sicut equus calcaribus ac freno ad currendum) quid præclarius? Ego ita eam veram & præclaram affirmare audeo; ut nihil in tenerioribus annis, quibus summa sub magistri cura eruditus fui, senserim, quod ad percipiendas magis litteras profuerit. Solebat enim Magister (ut recolo, ac recolens sæpe rideo) dividere, quasi in bellatorum acies, discipulos invicem disceptaturos sub judice eorum quopiam, qui doctior videbatur: atque ubi probe conflictatum esset; qui fortius præstantiusque pugnassent; & laudibus plurimum efferre, & sedibus etiam dignioribus honestare. Id genus decertandi non possum satis dicere, quantum me, ne inferior aliis saltem judicarer, ad sustinendam omnem vigiliarum studiorumque molem, plusquam ætas etiam illa pateretur, [sub primo magistro,] incendebat; quantumque incitabat, ut qui doctiores aliis videbantur, imitarer, excellentioresque sequens, tardiores minime attenderem. Atque hæc ad primum Maphæi admodum pueri magistrum (duos quippe habuit in Grammaticæ studiis) referenda sint. Transiit inde undennis ad alterius, pii senis disciplinam, uti sequitur ex cap. 9 ejusdem libri.

[7] Narrabo, inquit ibi, & alterius præceptoris mei artificiosiorem erudiendi industriam, [item sub secundo,] quæ cum & laudis amore & pudoris metu pueros magis ad litteras excitaret, eo convenientius & huic loco subjicienda est. Secundum itaque mihi pater præceptorem adhibuit; non quod primi doctrina aut cura aut mores illi displicerent, quem summo certe amore assiduaque familiaritate, convictu etiam frequenti, conjunctissimum habebat; sed quod ex Mediolanensi urbe, in qua educatus fui, in aliam patriam, cogente nescio qua rerum suarum ratione, migravit. Traditus ergo fui seni cuidam, cujus me delectat memoria, propterea quod licet non multum doctus esset, summa tamen humanitate morum, simplicitate quoque atque integritate vitæ eximia præstabat. Tum subdit, qua industria ille pueros instituebat, animabatque ad studendum alacrius; & paulo post describit, quomodo ipse sub ejus disciplina profecerit, hac narratione.

[8] Quare cum de laudandis pueris sermo susceptus sit, [suavi ac industrio sene.] instabo etiam magis, atque alia, quæ mihi sub eodem præceptore contigerunt, non omittam Cum enim a primo doctore, a quo jam omnia Grammatices rudimenta perceperam, transissem in secundi magistri disciplinam, ac proter breves annos (nondum enim undecimum annum attigeram) viderer sibi, ea quæ minime ignorabam (præ pudore autem, non ignorare subticebam) edocendus: ubi ille animadvertit, & celeriter quæ me docebat ediscere, & scite, priusquam etiam doceret, ad omnia quæsita respondere; mirari adeo cœpit, ut & subdocentes, ultro advocans, in admirationem secum duceret; & magna sæpius ac præclara de tanta ingenii bonitate (cum longe tamen falleretur) prædicaret: sineret multa proinde etiam mihi pro arbitrio licere. Ejus ego magistri amore atque humanitate, illis ego laudibus allectus, ad litterarum tantum studia incensus fui, quantum, si sub primo præceptore perstitissem, sperandum de me nihil umquam prorsus fuisset. Erat enim asper, rigidus, iracundus; qui & diligentius me curare existimans, sæviebat sæpius plagis; etiam ubi opus non erat, minisque deterrebat, terrore deprimebat, solitudine constringebat; animum vix umquam relaxare permittebat Ex illius itaque disciplina, tamquam e carcere liberatus; atque ad alterum humaniorem dulcioremque præceptorem translatus, mirum est quam erexi me animo, quam litteris toto me dedi studio, quam laborem ultro omnem, discendi causa, suscepi; adeo ut & nonnulla jam ipse poëtarum volumina evolverem, & carminis aliquid novi (ad quod mira vi naturæ impellebar) quotidie semper excuderem, nemine etiam docente. Neque enim erat quisquam ejus negotii gnarus. Ita profuit, lenem, blandum ac ipsius, qualecumque esset, ingenii laudatorem admiratoremque magistrum habuisse.

[9] [Mittitur ad Dialecticen] Paria de suo in poësim genio prosequitur lib. 3, cap. 2; prohibetur autem a patre ei indulgere, volente, utilioribus studiis animum ut applicaret. Sic ibi loquitur: Quæ experientia didici, nimirum recte illa testari possum, qui a tenella usque ætate, neque ducente neque docente quoquam, sola autem tantum impellente natura, tam vehementi poëtarum amore inflammari cœpi, ut eorum comparatione cetera mihi parva viderentur: quibus, cum secunda aura navigans, totis jam remis incumberem, prohibuit me pater, atque ad Dialecticen, tamquam ad graviorem honestioremque disciplinam ut studium converterem, jussit. Parebam itaque paternæ voluntati: cum tandem naturæ longe majus imperium evicit, ut Musas, quibus latenter ac furtim quidem, ne id pater præsentiret, vacabam, revocarem. Post Dialecticen vero, [ac Jurisprudentiam discendam] quam non minus certe quam pestiferum quiddam exhorrebam, translatus fui a patre in primo ipso pubertatis limine ad studia jurisconsultorum, quorum lectione, propter summam, quam in eis offendi & ingenii & eruditionis & eloquentiæ vim, plurimum semper delectatus fui. Ceterum quod ad exercendam eam facultatem spectat; nihil est, a quo umquam magis abhorruerim; nihil, quod naturæ meæ adversum umquam repugnansque magis habuerim; ut (quod Naso de se canit)

Nec me verbosas leges ediscere; nec me [invita Minerva.]
Ingrato voces prostituisse foro,

licuerit. Quare poëtas, licet me multa inde violentissime retraherent, cogente tamen majore nescio qua vi animi, inter ipsa legum studia repetebam; in quibus quantulumcumque profecerim; illud certe non ambigo, parum me vel nihil in quavis alia disciplina consecuturum umquam fuisse, Tam invicta indomitaque est, tanto imperio dominatur sua cuique natura.

[10] [Quando Romam prosectus,] A jurisprudentia quam didicit quidem non illubenter, sed inducere animum non potuit, ut illam publice exerceret; videtur sanctioribus studiis applicuisse animum, seque Romam deinde contulisse. Quando autem? Sunt qui Maphæum Martini P P. V. anno MCCCCXXXI defuncti, Datarium faciunt, quos inter Waddingus in Annalibus suis ad annum MCCCLXXX, non uno loco: & ante ipsum, ad impressum Romæ an. MDLXXXVI Maphæi carmen de translatione S. Monicæ, monetur lector, quod Maphæus Vegius Martini Papæ V Datarius, ad recipiendas & honorifice collocandas S. Monicæ reliquias sacras, marmoreum sepulcrum, mira arte elaboratum, erigendum tunc curavit, cum illæ Romam transferrentur. Alii etiam scribunt, Maphæum & translationem sacri corporis curasse, & suis impensis perfecisse. Quæ quamquam negare nolim posse omnia sic facta fuisse; cuperem tamen scriptorem habere ipsi tempori translationis propinquiorem, qui id asserat.

[11] Martinus Papa tam in suo Brevi de translatione corporis, [& Datarius Papæ factus sit,] quam in sermone ad Fratres Augustinianos, qui dicitur ex verbis ipsius Pontificis fuisse editus, nominat nonnulos, quorum rogatu consensit, corpus Ostia Romam transferri, & quorum opera id factum fuit; videlicet Petrum Electensem episcopum, Apostolicæ capellæ Sacristam & confessorem suum, Ordinis Eremitarum S. Augustini; qui vocavit ad se alium Fratrem Augustinum, atque illi operam dat negotii deducendi: ille vero ut libenter suscepit, ita sine mora omnia parat, quæ viderentur opportuna negotio: idem ceteros Ordinis sui solicitat, ut in rem parati adsint: nam sibi in animo esse, ut in die Palmarum transveherentur. Hæc in Sermone citato: in quo nulla uspiam mentio fit Maphæi, aut curæ ab ipso adhibitæ in translatione.

[12] Præterea in vita Maphæi utriusque editionis indicatæ, [sub Martino V,] legitur Romam demum profectus Maphæus Eugenio Pontifice Maximo, adscitus est in scribarum Magistrum, in quo munere cum summa integritate & modestia versaretur, ad majorem est evectus dignitatem, quam Datariam vulgo ibidem nominant. Post in canonicorum primariæ ædis Apostolorum collegium honorifice cooptatus est: qua contentus dignitate, episcopatum magni sane proventus recusavit; cum se imparem & minus idoneum (tantæ erat modestiæ) tanto oneri prædicaret. Post Eugenii Papæ obitum non minori caritate & benevolentia illum Nicolaus quintus, qui Eugenio successit, complexus est; a quo & res litteraria illustrabatur & litterati omnes liberalissime fovebantur. Hactenus Vita, quæ Maphæi adventum Romam, post obitum Martini, sub Eugenio P P. IV signat, atque ab hoc primo magistrum scribarum, deinde Datarium ejus creatum fuisse, enuntiat. Ex quo concluditur, ipsum vivente Martino, neque Datarium ejus egisse neque translationem S. Monicæ curasse, aut ei interfuisse; imo nec Romam sub Martino venisse.

[13] Et vero ætas Maphæi, quæ moriente Martino Papa anno MCCCCXXXI mense Februario, [an sub Eugenio IV,] annum XXVI poterat attigisse; dissuadet, ipsum fuisse sub Martino Datarium. Quippe officium illud, teste Dominico Macro in Hierolexico, est magnæ æstimationis, estque prælatitium & aliquando cardinalitium: ut vix credibile videripossit, sapientissimum Pontificem juveni, & Romæ quodammodo peregrino (si tamen tunc Romam venerat) & rerum curiæ Romanæ non perito, tantæ dignitatis munus, quod experientiæ virum requirit, statim contulisse. Prudenter Eugenius primo ipsum ad minora officia, in iisque probatum, ad Datariam promovit: nec vero illum ipse ad minora adhibuisset; si jam tum sub Decessore suo Datariam administrasset. Debuerit igitur Mapæus Datarii dignitatem Eugenio, non Martino.

[14] [quem Maphæus herum suum agnoscit.] Id quod ipsemet etiam gratus agnoscit in hoc ipso opusculo, quod edimus. In quo cum multos Pontifices Romanos celebret, eorumque gesta laudet, & sepulturæ loca frequenter designet; imprimis gratum animum suum effundit in Eugenium P P. IV & Nicolaum V, quorum Datarius fuerat; & utrique suo marte epitaphium condidit; nulla uspiam Martini V mentione facta, nedum signo gratitudinis suæ dato. De Eugenio quippe jam tum demortuo sic loquitur num 132: Cujus dulcis heri mei memoriam, uti animo continuo gero, ita verbis libenter usurpo. Et de Nicolao, Qui fuit alter, numquam ex animo delendus mihi, optimus herus meus. Tum utriusque animi dotes laudat; ac demum addit: His nos ambobus etiam epitaphia condidimus, quæ sequuntur: atque illic legi possunt. Inter hæc, adeone oblitus fuerit Maphæus Martini Papæ & beneficiorum ejus, si ab illo peregrinus Romam veniens exceptus, honoribus affectus, Datariæ præfectus, translationem quoque S. Monicæ curare jussus fuisset; ut hoc loco, aut alibi in hoc suo tractatu, ubi frequens occasio erat, nusquam illius aut illorum meminerit? Cum tamen beneficia Martini in Maphæum longe pluris fuissent æstimando, quam quæ deinde ei collata fuerunt ab Eugenio & Nicolao. Quia Martiniana fuissent prima, quæ facilem sternebant viam ad posteriora sub sequentibus Pontificibus.

[15] [An translationi S. Monicæ adfuerit] Igitur quod tunc, cum reliquiæ S. Monicæ Romam transferrentur anno MCCCCXXX, uti supra allegatum est, Maphæus, & Martini V Datarius fuerit, & ad recipiendas reliquias marmoreum sepulcrum mira arte elaboratum, erigendum curaverit, æque a vero alienum est. Ut non dicam, quod sepulcrum marmoreum, mira arte elaboratum, illo anno elaborari vix aut ne vix quidem potuerit. Vero similiora scribit Pancirolus Hippolytus, e Societate Jesu, in Thesauris absconditis urbis Romæ, sub nomine Octavii Panciroli Italice editus Romæ typis Zannettinis, primum anno MDC in 4, deinde auctius recusus ibi in octavo, atque anno MDCXXV paulo post obitum Hippolyti, denuo editus. Ibi in Regione Urbis sexta, ecclesia prima, quæ est S. Augustini, dicit Auctor, sacellum S. Monicæ magnis impensis fuisse ornatum anno MCCCCXL a Maphæo Vegio, celebri poëta illius temporis & Datario Eugenii IV. Fecerit igitur Maphæus sepulcrum marmoreum S. Monicæ, quod ornavit anno MCCCCXL, decimo post corporis translationemanno.

[16] [Opera ab ipso composita atque impressa;] Sequitur in vita Maphæi post allegata a me supra num. 12, in editione Schotti: Scripsit multa pedestri & equestri oratione. Carmine quidem librum de ultimis Æneæ gestis & obitu, quem tertium decimum Æneidos nuncupavit, non quasi imperfectum esse opus Maronis putaret; sed ut in Poëticis ingenium, ad quæ ferebatur, exerceret: idque ad exemplum Quinti Smyrnæi, qui Homero παραλειπόμενα librum decimum quartum addere est ausus. Lusit & Vegius de morte Astyanactis librum unum, quem nuper Coloniæ in Ubiis Franc. Modius evulgavit. Antoniados item libros quatuor, de beatissimi anachoretæ Antonii vita conscripsit heroicis versibus, quibus excelluit: etsi epigrammata & elegos conscripsisse etiam adolescens fertur. Profa seu soluta oratione scripsit hæc, quæ quidem extant; Terræ, Solis & Auri altercationem, opusculum elegans: item, de Perseverantia in Religione libros sex, ad sorores religiosas Elizabetham & Monicam: & de Quatuor novissimis librum singularem: Dialogum quoque Philalethen, de veritatis amore, ad Eustachium fratrem. Habuit & alterum fratrem Laurentium. Denique de puerorum Institutione, post Plutarchum Chæronensem, …. eruditissimos atque utilissimos libros sex reliquit; qui Parisiis anno MDXL, & Basileæ anno sequenti ex officina Roberti Winter, atque anno MDCXXII in Bibliotheca Patrum, tomo XV, Coloniæ Agrippinæ, prodierunt.

[17] Et hæc quidem Maphæi opera, in citato Bibliothecæ tomo impressa sunt omnia; [alia deinde inventa.] non tamen sunt omnia, quæ (ut ibidem affirmatur) reperiri potuerunt. Repererunt postea Decessores nostri anno MDCLXI alia Romæ in bibliotheca Altempsiana, videlicet libros tres de vita & obitu B. Monicæ ex verbis S. Augustini. Item Officium B. Monicæ & Officium translationis ejusdem. Item Vitam & Officium S. Augustini; & Officium conversionis ejusdem. Præterea Vitam & Officium B Nicolai Tolentinatis. Et hæc omnia indicantur tomo primo de Actis Sanctorum Maii pag. 491 num. 16: iterumque tomo quinto pag. 257*, in S. Barnardino Senensi. Atque hic insuper indicatur idem Auctor etiam scripsisse librum de felicitate & miseria Palinuri & Charonis: item Vitam B. Petri Cælestini scripsisse Romæ ad S. Petrum anno 1444; & vitam S. Bernardini Senensis ibidem anno 1453. Additur etiam tractatus de rebus antiquis memorabilibus basilicæ S. Petri Romæ. Ex his vita S. Bernardini, ante non edita, impressa est tomo V Maii nostri pag. 287*: & hic ex mss. datur opusculum de basilica S. Petri; prout sequitur. Quod felix faustumque sit ad communem utilitatem.

[18] Clausit Maphæus Romæ diem extremum, ut in vita a Schotto recognita, [Obitus Maphæi,] anno primo pontificatus Æneæ Silvii, qui Pius secundus est Pontifex nuncupatus; Christi vero MCCCCLVII secundum Trithemium; sepultus in templo Augustini in sacello, quod in honorem B. Monicæ, Augustini matris optimæ, dum viveret, ornatissime erexit: ubi ossa ipsius Monicæ ab Ostia in Urbem, impensa Maphæi, translata sunt, & opulento sarcophago condita, cum illius tetrasticho;

Hic Augustini sanctam venerare parentem,
      Votaque fer tumulo, quo jacet illa, sacro.
Quæ quondam gnato, toti nunc Monica mundo
      Succurrit, precibus præstat opemque suis.

A quo etiam Sacerdote divinum Officium in honorem S. Monicæ, quod in Urbe celebratur, compositum est; uti & S Nicolai Tolentinatis ejusdem Ordinis Eremitarum Augustinianorum.

[19] Si obiit Maphæus, uti hic dicitur, anno primo, pontificatus Pii II, [de illo quædam observanda,] qui exordium habuit anno Christi MCCCCLVIII mense Augusto, mors ejus incidisse dicenda est in eumdem annum vel proxime sequentem; quam Trithemius, ut ibidem notatur, ad MCCCCLVII refert. Scio, scriptorem hunc, libro de Scriptoribus Ecclesiasticis, de Maphæo (cujus tamen mortis annum ibi tacet) varia tradere, quæ nobis minus probantur, quamvis alii passim post ipsum eadem scripserint. Puta, quod Datariam administravit atque translationem B. Monicæ curavit sub Martino P P. V. Nihilominus potior videtur mihi quidem sententia ejus, adscribentis obitum Maphæi anno MCCCCLVII, qui fuit tertius Callisti P P. tertii; quam altera, quæ illam differt ad annum primum Pii II. Ducor conjectura hac, quia, cum scripserit Maphæus opusculum suum de Memorabilibus Basilicæ S. Petri sub finem vitæ, utique de Papa Callisto mentionem fecisset aliquam, quemadmodum cum laude loquitur de decessoribus ejus Eugenio & Nicolao, quibus & epitaphia posuit; si ipse Callisto supervixisset.

[20] [item de templo S. Augustini] Quæ ibidem leguntur, quod post obitum suum in templo S. Augustini sepultus fuerit Maphæus, per prolepsin dicta sunto. Anno quippe tertio Callisti aut primo Pii, ac toto hujus pontificatu Eremitæ S. Augustini, ut scribitur, templum sub sancti istius nomine nondum habebant, obeuntes divina Officia in vicina domui suæ antiqua ecclesia S. Tryphonis, donec anno MCCCCLXX inchoarum Patres illi majorem ecclesiam sub titulo S. Augustini, quam post annos novem Guilielmus Estoutevilla Cardinalis archiepiscopus Rotomagensis, Protector Ordinis, a fundamentis sub alia pulcriore & capaciore forma absolvit, uti scribit Pancirolus de Ecclesiis Romanæ urbis. Ex quo constat, Maphæum statim a morte in ecclesia S. Augustini tumulari non potuisse. Alterum quoque, quod ossa S. Monicæ ab Ostia in Urbem impensa Maphæi translata fuerint, non facile credent illi, [ac translatione S. Monicæ.] quibus quæ supra a num. 10 retulimus, probabuntur. Quod impensa ejus eadem sacra ossa opulento sarcophago condita deinde sint, probatissimumest.

[21] [Veriora de ecclesiæ S. Augustini initiis.] Atque hæc quidem secundum auctoritates allegatas, ita videntur statuenda esse. At vero scrupulum mihi movet lectio Maphæi in sequenti tractatu num. 89, ubi loquens de antiquo Apollinis fano, cujus etiam, inquit, ingentem quamdam testudinem subterraneam, multis magnisque demolitorum ædificiorum ruderibus obrutam, noviter vidimus, cum fundamenta, ubi nunc novum B. Augustini templum erectum est, jacerentur. Ita Maphæus de visu ac certa scientia sua. Igitur vel ipse multo diutius quam ad initium Pontificatus Pii II vixit; vel multo ante annum MCCCCLXX habuit ibi ecclesiam sub nomine S. Augustini Ordo Eremitarum. Crediderim ego (salvo meliori) ad conciliandas dissidentium sententias; diu ante, commorante Maphæo Romæ, ibidem fuisse extructam sub nomine S. Augustini ecclesiam minus nobilem, ad commodiorem usum adhabitantium Religiosorum, quam erat ecclesia S. Tryphonis; cujus fundamenta jaci vidit Maphæus ipse; & opus perfectum, S. Augustini templum appellari, audiverit quotidie. Et credi possit, ædificationem cœptam fuisse ex occasione translati corporis S. MonicæRomam: in qua & Maphæus illi erexerit anno MCCCCXL uti supra num. 15 insinuatum est, mausoleum.

[22] [Notanda de tractatu, quem edimus] Ad præsentem tractatum Auctoris nostri quod attinet, dabo ipsum prout accepi ex codice ms. Parisiis, ut dixi, submisso; qui a sesqui seculo Romæ transcriptus fuit, uti ad calcem librarius ipse notatum reliquit his verbis: Manu Christophori Auveri hic liber scriptus fuit Romæ, ut plures alii, Reverendissimo & Illustrissimo D Cardinali d'Armaignaco, Patrono suo observandissimo. Creatus is fuit Cardinalis a Paulo P P. III. anno MDXLIV, & in illa dignitate pervixit annos omnino quadraginta, æstimator singularis bonarum litterarum, ac litteratorum protector, qui & plures codices antiquos sibi curavit describi, & scriptores liberaliter aluit.

[23] [ejusque divisione] Divisit Auctor opusculum suum in libros quatuor. Primum & secundum divisit item in capita, & singulis titulum suum præfixit: non tamen in tertio & quarto id præstitit, qui uno tenore sine divisione decurrunt. Nihil in his mutare mihi visum est, judicanti, gratiorem fore viris intelligentibus operam meam, si totum opusculum proferam absque ulla mutatione, prout est in codice ms. Tantummodo do adjiciam in margine notas breves, quæ indicent, quid quoquo loco tractetur in textu, quæ & supplere possint defectum titulorum, qui duobus ultimis libris, [& hallucinationibus,] ut dictum est, nulli sunt. Nonnulla etiam per decursum deprehendo, quæ Auctor aut per se, aut ex communi tunc opinione credidit vera esse, nunc autem minus credibilia sunt; quale est illud, quod libr. 4 num. 107, Paulinum vitæ S. Ambrosii scriptorem, facit S. Paulinum episcopum Nolanum. Item quod paulo post subjungit, Anicium Probum, Prætorio Præfectum, qui anno CCCLXIX Ambrosio commisit administrandam Insubriam, adhuc gentilem, electum fuisse a Constantino imperatore ad audiendas diversas Athanasii, Arii, Sabellii Photinique de fide Catholica opiniones, ferendamque de iis, quænam verior esset, sententiam. Quæ, ut aliud non dicam, manifeste peccant in veram Chronologiam.

[24] Denique dum lego attentius historiæ hujus librum IV, [item de omissionibus] in quo multa memorantur ædificia & monumenta antiqua, quæ Auctor suo tempore adhuc vidit consistere atque item destrui, aut alio transferri, quorumque memoria absque ipso fortasse nulla ad posteros fuisset transmissa: dum, inquam, librumillum lego attentius, simul observo, posse opus hic non completum edi. Nonnullibi enim promittit Auctor, se de argumento, cujus forte ibi mentio incidebat, infra suo loco plura dicturum esse: uti num. 119 & sequenti, de Leone P P. IV. Atque antea num 112, de oratorio S. Mariæ in cancellis. Et num. 114, de hospitali S. Peregrini. Quorum tamen omnium promissorum nihil infra præstatur in ms. nostro. Idem manifestius etiam deprehenditur ex num. 142, ubi de quinque portis ecclesiæ S. Petri agendum proponit; & mox num. seq. descripta sola media, quæ Argentea appellatur, reliquarum ne verbo quidem mentione injecta, transitur ad aliud argumentum longe diversum Item eodem num. 143 denuo monet, uti supra, se, de Leone IV & porta Argentea ab ipso restituta, suis infra locis dicturum: cum tamen paulo post finiatur totum opusculum.

[25] [& promissionibus non impletis.] Quid suspicer causam esse tot omissionum? Certum est, Auctorem sub finem vitæ suæ præsens opusculum composuisse. Meminit enim in illo Nicolai P P. V, anno MCCCCLV defuncti; ejusque epitaphium inserit a se conditum: & a morte illius supervixit ipse tantum biennio, ut supra insinuavi. Hinc aut mors aut extremus morbus potuerint ipsum impedire, quo minus quæ conceperat ac promiserat, compleverit omnia. Sed & alia mihi in mentem venit cogitatio, quod voluerit opusculum suum eatenus compositum, aliter formare; & quæ supra jamsparsim tractaverat, ad calcem in unum colligere. Nam lib. 2, cap. 3, de Leonis IV gestis multa dixit; & de quinque portis basilicæ sigillatim egit; & ecclesiæ hospitalisque S. Peregrini meminit; aliaque tractat; quæ libro 4 promittit, se infra prosecuturum.

MAFEI VEGII LAUDENSIS DE REBUS ANTIQUIS MEMORABILIBUS BASILICÆ S. PETRI ROMÆ
LIBER PRIMUS.
De summa dignitate & auctoritate Basilicæ S. Petri
Et magnis donis ac honorabilibus ei collatis.

[Prologus]

[Dignitas suscepti operis] Magnam cepi animi recreationem, cum multa antiquitatis monumenta Romæ in basilica sancti Petri …. scripta ab aliis, legerem; quæ cum præclara ac memorabilia viderentur, recte me facturum putavi, si aliqua ex his, quæ digniora essent, in unum colligens, litteris mandarem, ut & multa, quæ jam ob incuriam deperierunt, nota fierent, & major omnibus, qui summam ejus dignitatem & excellentiam certius agnoscerent, amor & devotio augeretur. Sane tanta mihi, ea percurrenti, visa est ipsorum facies tantaque majestas, ac magnarum undique occurrentium rerum ubertas, ut nihil eximium & celebre Romæ actum esset, quod non basilicæ ipsius vel locus vel auctoritas totum pene sibi vendicaret: quo plane etiam major ejus constare dignitas videatur, apud quam gloriosa ac excelsa cuncta Romanorum gesta versarentur, quæ tot quidem & tanta suis inferius locis apparebunt; ut, cum de rebus antiquis memorabilibus basilicæ sancti Petri (cujusmodi titulus supra prænotatus est) nunc dicere aggrediar. At verius jam Romanæ historiæ, etsi præter præsens propositum, materia hic suscepta credi possit.

[2] [& ecclesiæ S. Petri,] Tanta vero erga eam fuit summorum Pontificum magnorumque principum affectio, tantaque devotio, ut quæ ejus causa erexerint altaria templa, sepulcra, domos, palatia, balnea, formas, murosque urbium, quibusve ea ornaverint pavimentis, tectis, picturis, cælaturis, incrustationibus; quæ dehinc insuper dona ei sive serica, sive ænea, sive argentea aureaque contulerint; qualia quoque cum suis infra auctoribus explicabuntur, nullum finem invenire videantur: tanta, inquam, fuit, ut quamvis nullum apud eam, quod incolere Pontifices possent, esset habitaculum, utpote extra urbem, loco parum commodo parumque tuto positam; ad ipsam tamen illi ex Laterano (ubi non tam commode & tute, quam magnifice habitabant) cum quod magnum, cæremoniosum, solenne, dignumque memoria acturi essent, comitante omni clero populoque procederent, quasi nullum negotium earum rerum, quas agi oporteret, nisi in basilica S. Petri virtutem habere putarent.

[3] Inde sacramentum illud, quod magnum appellabant, [in qua, quidquid Religionis erat, agebatur.] ab electo statim Pontifice præstari solitum, publicaque deinde sacrosanctæ fidei, ac scriptis mandata Confessio; nec minus ejusdem ad Christianos omnes populos directa professio; inde consecratio simul & coronatio; non tam quidem Pontificum, quam & regum atque imperatorum: inde supremus sepulcrorum honos & religio; inde concilia de magnis ecclesiæ sanctæ rebus habita; inde supplicationum litaniarumque publica solennisque celebratio; palliorum quoque consecratio; inde & alia, quæ variis infra locis tradita, magna utique & præclara, sese offerent: quorum ut major illustriorque haberetur auctoritas, non abs re sapientissimi illi maximique antiqui Patres statuerunt, ut ea potius ibi celebrarentur, ubi requiesceret summus ipse sacratissimusque princeps Apostolorum Petrus, caput omnis Christianæ religionis, cujus causa jure merito etiam sacra ipsa basilica illi dedicata, cunctas alias, uti nomine & auctoritate, ita magnarum quoque rerum honoribus & privilegiis antecederet.

CAPUT PRIMUM.
De fundatore Basilicæ S. Petri Constantino Imperatore, & de modo & ratione scribendæ historiæ, de admirabili visione sanctæ Crucis, qua ad fidem Christi Constantinus ipse vocatus est.

[Conditor ecclesiæ Constantinus Imp.] Quam talem merito ac tantam, sciendum est, primum a Constantino imperatore extructam fuisse: quod etsi apud omnes jam percelebre sit; manifeste tamen id etiam demonstrant versus, in arcu ipsius majore ac triumphali scripti, hujusmodi.

Quod duce te mundus surrexit in astra triumphans,
      Hanc Constantinus victor tibi condidit aulam.

Quorum characteres longe vetusti, peneque dixerim decrepiti, nullum etiam aliud, quam Constantini tempus, quo ibi conscripti sint, manifeste arguere videntur. Sunt & in alio arcu absidæ super altare majus aliæ litteræ, quæ non certius habitæ, majore ex parte corruerunt; sed ex paucis eis, quæ vix adhuc legi possunt, deprehenduntur, licet non integra verba hæc,

Constantini expiata hostili incursione.

[5] Verum quo Dei nutu, quove divino spiritu afflatus id fecerit (cum ante eum omnes Romanos imperatores gentiles, [de cujus conversione narrantur falsa,] præter Philippum, qui tamen Christianæ fidei nihil contulit; ipsum quoque gentilem fuisse constat) non est a præsenti proposito alienum intelligere. Nam si dixerimus, exhorruisse eum crudele medicamentum abluendi corporis in effuso sanguine puerorum, quod ad mundandam elephantiæ lepram, a pontificibus Capitolii consilio ei daretur; apparuisseque proinde illi in somnis imagines beatorum Apostolorum Petri & Pauli, quæ ad Christi fidem suscipiendam eum evocarint, simulque a tanti morbi deformitate mundaverint, quod vulgo increbuit; Apochryphum est: illud certe nec ulla certa auctoritate consistit; videmurque nos Christiani Sacerdotes non aliter aliquando efficere, quam indocti quidam grammatici, qui repudiatis explosisque antiquis & veris, quæ non intelligunt, rerum vocabulis, nova quædam alia & numquam lecta verborum portenta subrogarunt.

[6] [a viris eruditis veriora traduntur.] Siquidem tam magna sunt & illustria Christianæ fidei exempla, tamque admiranda ab antiquis, doctis sanctisque auctoribus relicta nobis ejus monumenta, ut mirum videatur, quod tam indocile hominum genus, quæ tam barbara gens sit, quæ ad cognoscendum Christum verum Deum, non facile flecti possit. Verum surrexerunt inepti quidam & penitus indocti, qui vanas quasdam & aniles prorsusque insulsas fabellas confinxerunt, quæ neque cultu, neque dignitate, neque sapientia, neque rerum gestarum sinceritate, neque divino ullo gustu cum illis ullo modo comparandæ sint; quas & ab hæreticis fabricatas, cum multi, & quidem eruditi, tum Hieronymus quam maxime & Augustinus, graviter deplorant, quo loco potissimum, quoniam hic historici officio fungimur, ad majorem innumerabilium, quæ infra exponemus, gestorum notitiam, admonendi sumus, non omnia passim, quæ scripta inveniuntur, suscipi debere: opus enim esse magno & acri judicio ad discernendam rerum, quæ traduntur, veritatem, cognoscendamque auctorum vel diligentiam, vel fidem, vel doctrinam vel auctoritatem.

[7] [Cuique in una arte exercitato major ejus scientia,] Nam cum omnes doctrinæ & facultates suos quæque habeant professores, qui in eis versati probatique sint (neque enim theologiam nisi theologi; neque philosophiam nisi philosophi, neque dialecticam nisi dialectici; neque legum scientiam nisi jurisperiti, ut alias bonas artes præteream, quidquam profitentur) ac duas, tantum ab imperitissimis vilissimisque quibusque, quasi violenter injecta manu, nescio qua infelicitate, usurpari quotidie conspicimus; medicinam scilicet & historiam: & sicut neminem, non rusticum aut stabularium, aut circulatorem, aut pharmacopolam, aut vilissimam etiam quamvis mulierculam videmus, medendi aliqua præcepta, quibus omnem bonam valetudinem polliceatur, semper in promptu habere: ita qui de re aliqua gesta, seu sacra seu profana, loqui præsumant, [quam duas profitentibus,] magna nimirum eorum colluvies sese offerat, quibus nec doctrinæ, nec ornatus, nec auctoritatis, nec sani judicii, rective affectus ulla prorsus gratia; ut jam quod quisque vel majoris addendæ iis, quæ dicenda sunt, dignitatis [gratia,] vel spe quæstus, vel levitate animi ac jactantia, vel adulandi studio, vel amore ullo aut odio motus, in animum sibi induxerit; audacter ita id affirmet acsi oculis conspexerit; ut nec ullus sit jam nauta, nec caupo, nec tonsor, nec scurra, nec balbutiens ulla jam anicula, cui narrandæ magnæ alicujus rei gestæ ingens animus desit.

[8] [præsertim medicam & historicam.] Inde fit, ut plura quoque in ipsis, quam in ceteris facultatibus errata committantur, quod plures, utique ignari, exercitium magisteriumque earum suscipere audeant: cum nulla doctrinarum diligentius, nulla sincerius fideliusque, quam ambæ istæ tractandæ sint; utpote quæ humanam vitam ambæ quam maxime conservent: illa paucis, quos degimus annis; hæc omnibus, quas universi vixerunt, ætatibus serviens: illa longævitati, hoc temporum perennitati consulens, illa aliquando defecturam, hæc omni ævo duraturam opem conferens. Nam quemadmodum per illam corporum nostrorum, ita per hanc cunctorum, quæ umquam fuerint, seculorum vita sustentatur: quibus negligenter insciteque habitis, ut utraque summo subjaceat periculo, necesse est.

[9] Qua in re tenendum est, eum qui historiam scripturus est, [Qualis debeat esse historicus;] & doctum & bonum simul virum esse oportere: doctum autem appello eum, qui humanitatis studiis egregie pleneque instructus fuerit, qui multa ad mores, ad natu ram rerum, ad vitam hominum, ad conditionem temporum locorumque pertinentia, viderit, ac diligenter-examinaverit: non quemadmodum aliqui theologi aut jurisperiti, nullius alterius scientiæ, quam ejus in qua se exercuerunt, gnari, multas sæpe res historicas scriptis suis interseruerunt, quas cum parum intelligerent, existimantes tamen se eas intelligere, non aliter ac alias facultatum suarum subtilissimas argumentationes; decepti errore suo, multa aliquando, longe a veritate aliena, tradiderunt; errantesque ipsi, multis etiam, qui eos secuti fuerunt, errandi causam præstiterunt: qui si ita ut Augustinus & Hicronymus aliique plerique eximii sanctique theologi, si ita ut Scævola & Ulpianus ceterique illustres antiqui juris consulti, omnibus bonis artibus & disciplinis exculti fuissent, non aliter ac ipsi, quorum dicta summa sunt in auctoritate, certiorem fidelioremque eorum, quæ scripserunt, scientiam ferre potuissent.

[10] Cum itaque doctum, ita ut dictum est, historicum esse oporteat; [nempe doctus, sincerus,] ac certe, sicut diximus, bonum etiam virum, & nihil ac gestum est, scribens, vel addat vel minuat vel innovet, quo majorem ea quæ narrantur, acquirant dignitatem atque auctoritatem; [verax,] & nihil, quod non veritate constet, pravo ullo aut perverso affectu ductus, memoriæ tradat; quemadmodum a multis factitari supra dictum est. Peccat enim graviter, quisquis impudenter affirmat alias, quam debeat, personas, propter majorem potestatis excellentiam; alia quoque tempora, propter venerabiliorem vetustatis dignitatem; alia item loca, [chronologus,] propter clariorem situs nobilitatem; peccat, inquam, graviter, quisquis ea, quæ numquam gesta fuerint, non erubescit litteris mandare, [geographus:] ut vel amicorum casus consoletur, vel patriam gentemque suam extollat, alienamque deprimat, vel sectam simul suam pluris faciat, minorisque adversam; vel ut gratiorem jucundioremque eorum, quæ scribit, lectionem reddat, legentiumque proinde affectus magis provocet; vel ut aliquid, cum alias ignarus sit, supra ceteros sapere atque intelligere videatur.

[11] Quorum ex numero multi extiterint, at quam maxime hæretici, sicuti & ante ex Augustini Hieronymique sententia tradidimus; [qui tales non sunt, passim aberrant] qui cum nec boni, nec docti fuerint, innumerabiles nimirum fabulas contexuerunt, ut veritatem Euangelii, quam negabant, facilius ex animis hominum, injectis his dulcioribus, tamquam venenis, averterent, inescantes adeo animas rudioris popelli, ut quanta sit earum vanitas, multis etiam mediocriter eruditis vix persuaderi possit. Neque inde fit, quod Hieronymus de Assumptione beatæ Virginis scribens, dicit, apocryphum quoddam opus de transitu ejus, quod, utpote incertum, minime approbat, multos tamen Latinorum, pietatis amore, studio legendi, carius amplexos esse.

[12] [aliosque decipiunt:] Neque vero manifestiore ullo indicio cognoscere possumus, quæ repudianda sint opera, quam ubi de nullo constat auctoris nomine. Unde & apochrypha dicta sunt: quale est illud, quod modo de transitu beatæ Virginis diximus; quamquam & alia aliquando comperta sunt, quæ falso Sancti alicujus nomine prænotata sunt; in quibus cum multi fallantur; at, qui egregie docti sunt, gustu quodam ea secuti, & cetera quæ nomine auctoris carent, optime intelligunt. Cujusmodi est & idipsum, [talis est narratio de conversione Constantini;] cujus causa, tanta hæc retulisse, non inutile aut ineptum fuerit; visio scilicet imaginum beatorum Petri & Pauli, quam cum nullo auctore constare dixerim; nunc operæ pretium facturus videar, si ostenderim, majore longe alia atque excellentiore visione, nec incerto quidem aut improbato scriptore, Constantinum a Deo vocatum esse.

[13] [veriora narrante Eusebio,] Etenim Eusebius Cæsariensis, qui fuit doctissimus probatissimusque auctor historiæ ecclesiasticæ, in octavo ejus libro refert; cum adversus Maxentium, urbis Romæ tyrannum, Constantinus bellum pararet, atque exercitum duceret, anxiusque, multa secum de imminentis belli necessitate pervolvens, iter ageret, atque ad cœlum sæpius oculos elevaret, & inde sibi divinum precaretur auxilium; vidisse eum per soporem ad Orientis partem in cælo signum crucis igneo fulgore rutilare: cumque tanto visu fuisset exterritus, ac novo perturbaretur aspectu, [Constantinum per Crucis in aëre conspectum] astare sibi visos fuisse angelos, dicentes; Constantine, in hoc vince: quo lætatum eum, & de victoria jam securum, signum Crucis, quod in cælo viderat; in fronte sibi designasse, & ita cælitus invitatum ad fidem, non aliter ac illum, cui similiter alias de cœlo dictum est; Saule, Saule, quid me persequeris? Ego sum Jesus Nazarenus.

[14] [conversum fuisse ad religionem Christianam.] Exinde signum ipsum in militaria vexilla transformasse, ac labarum, quod erat venerabile ante cetera & præcipuum signum imperatorum, in speciem Crucis Dominicæ coaptasse; in dextra quoque manu, signum ipsum Crucis ex auro fabrefactum habuisse, & ita armis vexillisque religionis sanctæ instructum, adversum impiorum arma profectum, victoriam adjuvante eo, cujus signum viderat, feliciter consecutum fuisse Post quæ optimus Deoque dilectissimus imperator Constantinus pacatis omnibus, non immemor tantorum Dei beneficiorum, hanc, de qua agimus, centum marmoreis nobilibusque sublimem columnis basilicam B. Petro erexit; recte ex ejus nomine, quem omnibus mundi ecclesiis Deus præfecisset, ostendens, ut ea utique supra ceteras præcipue basilicas coleretur, præcipueque omni honore & veneratione digna apud posteros haberetur.

CAPUT II.
De lætitia populi fidelis propter erectionem basilicæ S. Petri & propter facultatem datam cuique a Constantino erigendi alias basilicas; & de dedicatione ipsius basilicæ per beatum Silvestrum Papam & de indulgentia ab eo illi concessa.

[Lætitia Christianorum ex conversione Constantini,] Operæ autem pretium erat videre lætantes passim ac Deum laudantes omnes fideles populos, non tam pro ipsius erectione basilicæ, quam quod & cunctis simul, qui Christum confiterentur, legem tulisset imperator, liberam concedens facultatem palam colendi ipsius veri Dei, extruendique ei ubicumque quisque eligeret aras & templa: nam (sicut ait Eusebius, in eo quem diximus libro, historiæ suæ ecclesiasticæ) aderat cunctis velut divino munere insula lætitia, maxime videntibus ea loca, quæ paulo ante impiis tyrannorum machinis fuerant destructa, rediviva constructione clariora & celsiora consurgere, templaque excelsa pro humilibus conventiculis elevari. Juvabat enim christianorum principum favor, & legislatione religiosa alacres nostrorum animos amplius animabat, dum ad personam episcoporum frequentius scriberent, & honorem sacerdotibus cum summa veneratione deferrent; sed & impendiorum sumptus benignius largirentur.

[16] Interea festivitates a nostris frequentissime gerebantur, [ecclesias ubique dedicantium,] cum omni lætitia & exultatione, per urbes & loca singula ecclesiarum dedicationibus celebratis, congregabantur in unum sacerdotes; nec pigebat etiam longe positos convenire, quia nullum longum videbatur spatium caritati; concurrebant etiam populi ad populos, & tamquam vere membra unius corporis Christi, jungi sibi invicem sociarique gaudebant Post pauca quoque inquit; Igitur cum tali simplicitate ecclesiarum gloria apud Deum hominesque proficeret, & imago quædam cælestium haberetur in terris; super omnia quoque religiosus princeps Constantinus exultaret in talibus, ac per dies singulos fide & religione crescens, inexplebili gaudio de ecclesiarum profectibus repleretur; sacerdotibus etiam Dei non crededat sufficere, si se æqualem præberet, nisi eos & longe præferret & ad imaginem quamdam veneraretur divinæ præsentiæ.

[17] Post hæc iterum ita ait; Ecclesiarum vero gloria (incredibile memoratu est) quantum religiosi Imperatoris studio adoleverit, [ipsiusque Constantini,] quantaque ejus cura etiam erga sumptus indigentium fuerit! Ardens namque in fide Dei animus, & benignum ingenium atque clemens, bonis operibus pascebatur: [multimodis fidem Catholicam promoventis.] in tantum vero rerum præsentium bonitas & tranquillitas obtinebat, ut oblivionem præteritorum pareret malorum. Edictis namque frequentibus per omnem locum propositis, non solum tyrannicas adversus Christianos depulerat leges, jusque civile reddiderat; verum & privilegia plurima ecclesiis, ac summos honores sacerdotibus detulit.

[18] Hæc atque alia hujusmodi, quæ brevioris sermonis causa omittimus, [Cur singularium ecclesiarum,] scribit Eusebius, in quibus si quis miretur non facere eum specialem aliquam mentionem ullius basilicæ, a Constantino erectæ; mirari etiam magis oportebit aliud, quia de beato Silvestro pontifice nec ullum ille verbum facit; [ab ipso conditarum] cum tamen non simile veri videatur, neque quisquam dubitaverit, principem & caput ecclesiæ in tanta, quantam diximus ecclesiarum gloria & exaltatione, in tanta populorum fidelium, sacerdotumque præsertim ac episcoporum lætitia & exultatione, non primas ipsum utique partes semper habuisse; [non meminerit Eusebius.] non interfuisse ipsum primum ante omnes cunctis, quæ in honorem christiani nominis agerentur; ita ut quæ pro omisso ejus nomine, excusatio recipitur, non alia etiam pro omissione basilicarum Constantini, recipi debere videatur. Nam credidit fortasse vir doctissimus, satis proposito suo fecisse, si cum præclara Constantini, in exaltatione christianæ fidei benefacta commendaret, generali tantum cuncta, quæ dicenda essent, sermone complecteretur: si multa, quæ omnibus palam constarent, cujusmodi hæc quæ diximus esse intelligebat, præteriret.

[19] [Ecclesiæ SS. Petri & Pauli construuntur & dedicantur,] Erexit ergo Constantinus basilicam S. Petri; ac tunc quidem reddita ab eo pace & quiete omnibus Christianis, positaque in tuto Catholica Ecclesia, reversus Romam beatus Silvester ex monte Soracte, ubi propter metum gentilium imperatorum latitabat, jam securus, jam lætus dedicavit eam, ac aliam pariter S. Pauli XIV Kal. Decembris, comitantibus multis qui ob id convenerant episcopis, exultante quoque ac laudes Deo decantante omni clero, omnique populo fideli; atque in primis præsente, & lætante ac summum ei honorem exhibente Constantino imperatore: fuitque dedicatio ipsa eo majoris gaudii, quo publica jam & aperta. Nam non nisi privatim & clanculum, timore principum, sanctæ hujusmodi celebrationes fieri ante consueverant.

[20] [concessis etiam Indulgentiis.] Ut vero uberior etiam cum profectu animarum, animis omnium lætitia esset (sicut in antiquis quibusdam monumentis comperimus) concessit indulgentiam pro peccatis perpetuum omnibus, qui pœnitentes & confessi convenirent ad eam, quotannis in ipsa solennitate usque ad octavam diem, Romanis quidem ac aliis vicina loca circumhabitantibus, unius anni; Italicis vero, duorum annorum; ac transfretantibus vel transmontes e longinquiore patria venientibus, trium. Neque enim tam prodigi tunc Pontifices erant, quam nunc sunt in laxandis indulgentiarum gratiis, profundendisque pretiosissimis cælestibus thesauris.

CAPUT III.
De circo Gai & Neronis, ubi nunc sita est Basilica sancti Petri, & de detestatione ludorum & libidinum illius, commendationeque Religionis & continentiæ hujus.

[Locus alias infamis,] In quo nec satis summam Dei bonitatem ac sapientiam admirari atque laudare possumus, qui locum, ubi omnium libidinum irritamenta, ubi omnia scelera omniaque mala & atrocia facinora exercebantur, mutatis contra longe contrariis conditionibus, omnium virtutum portum omnisque religionis & sanctitatis columen esse voluerit. [ædificatione ecclesiæ B. Petri sanctificatus.] Nam ubi nunc basilica S. Petri est, Circus ante Gai & Neronis erat, cujus adhuc reliquiæ magna ex parte extant, ubi impiissimi impurissimique Imperatores nihil ad exsatiandas vesanissimas voluptates immanissimasque crudelitates suas omiserunt; quam maxime Nero, qui primus omnium Christianos persecutus, tantis eos tamque gravibus suppliciis & mortibus affecit, permixtus etiam ipse ceteris carnificibus aurigantis habitu: ut Seneca licet gentilis, at modestus tamen homo, ad Paulum Apostolum scribens ac condolens ei, quod de innocentia Christianorum subinde supplicium sumeretur, dicat eam rem & populo gravem, & sibi admodum luctuosam esse. Cornelius quoque Tacitus, qui Christi sanctum nomen pessime impudentissimeque insectatur, asserat; tam diram & miserandam eorum sortem gentiles etiam ipsos, licet maxime illis infensos, tamen præ immanitate pœnarum atque horrore, longe commiseratos fuisse.

[21] Qua in re, si liceat aliquanto digredi ab eo, [Digressio] quod suscepimus scribendarum rerum antiquarum basilicæ S. Petri proposito, instabimus acrius, etiam accusantes insaniam illorum temporum detestantesque luxum & fastum illius ævi imperatoris, quod etsi parum historici officio convenire videatur, non alienum tamen erit a gloria Apostoli Petri; proderit quoque plurimum cupientibus audire laudes ejus, quas prædicaturi huc concessimus, quæ longe, certe etiam melius, hoc dicendi genere atque aptius uberiusque explicabuntur.

[23] Nam quanto indignior detestabiliorque apparuerit vesania libidinum, [per comparationem] quas eo in loco Romani principes exercuerunt, tanto contra etiam illustrior comparatione eorum fiet & eminentior, quæ postmodum sub beato Petro devotionis & sanctitatis gloria emicuit, tam dispar fuit, tam diversa morum sub illis temporibus conditio, tanta eorum, non aliter ac stercoris in aurum, aut tenebrarum in lucem mutatio, ut felicior jure merito dici possit Vaticani locus, tam sacræ nunc basilicæ, quam execrandi tunc Circi structura; beatiorque psallentium nunc sacerdotum, exultantiumque Deo Christianorum devotione; quam decertantium tunc aurigarum acclamantiumque populorum insania: ubi nunc longe certe melius divinæ laudes; quam tunc ambitiosi personabant plausus: ubi dignius sacra nunc cantica; quam tunc spurcissima carmina audiebantur: ubi nunc sanctius Christo vero Deo nostro; quam tunc Jovi adultero venerabantur, voluptatibus horrendisque crudelitatibus.

[24] Omnis nunc morum sanctitas omnisque virtus colatur, [veteris Vaticani tempore Neronis,] ubi luxuriæ continentia, petulantiæ frugalitas, impudentiæ pudor, prodigalitati parcitas, iracundiæ mansuetudo, fastui humanitas, invidiæ caritas, successerit. Nec si tunc delectabat cursitantium equorum celebritas, nunc minor est spiritualis ea oblectatio, quam concipimus ex contemplatione currentis illius claudi ex utero matris, quem cum numquam ambulasset, erexit Petrus. Nec si tunc pulcrum erat intueri aurigas, curruum ornatu equorumque agitatione & perniciore cursu exultantes; cessurus est illis, quem nunc præ cælesti pulcritudine non satis admirari possumus, sanctus auriga noster Helias propheta, qui quadrigæ igneæ invectus, tantum cucurrit, ut metas comprehenderet cæli. Nec si tunc dulce erat pugnantium cum bestiis hominum spectaculo pasci, nunc desit nobis, quod multo dulcius est, contemplari certamen Danielis cum leonibus, quos sanctis suis orationibus superans, mitissimos fecit.

[25] [cum novo sub auspiciis S. Petri.] Felicem profecto & beatum jure dixerimus Vaticanum, quem licet ingens olim populorum turba, ludorum vanitati intenta, frequentaverit; nunc sanctissimo unius Apostoli Petri nomine excitata, ex omni terrarum orbe confluens, longe ingentior quotidie multitudo invisat omnis ætatis, omnis sexus, simul tenuis & præpotens, non ad explendas, quod illi factitabant, ebrias suas & pudendas voluptates, sed ad sanandas cupiditates promerendasque cælestium bonorum promissas retributiones. Felicem non falso eum iterum & beatum dixerimus, quem etsi Romani olim imperatores tanto studio & amore coluerint, nullum sumptum [curantes,] dum effrenes tantum suas libidines exsatiarent; nunc Romani sacratissimi Pontifices, multo illis & dignitate & auctoritate & majestate superiores, melius colant, totum orbem sua summa pontificia potestate moderantes; & Apostoli Petri, cujus sedi successerunt, mensis innitentes, omnibus leges & jura dent gentibus, dirigant vitam, componant mores & studia, quibus omnes pareant magistratus, obsequantur principes, inclinent se reges & colla submittant.

CAPUT IV.
De comparatione magnarum rerum, quæ olim in Vaticano ac Circo ejus fuerunt: & quæ nunc in basilica S. Petri, eodem in loco posita, habentur.

[Spectacula gentilium profana in Vaticano,] Quod si magnum videatur, Neronem ipsum in primis, se aurigantem sæpius in Vaticano, spectari ab omnibus voluisse: Claudium quoque, cum & frequenter ibidem ipse Circenses committeret, interjectam etiam nonnumquam per quinos missus venationem habuisse; insuper quoque bovas (quod est genus prægrandium serpentium) novorum spectaculorum causa eodem induxisse, quæ tantæ sunt magnitudinis, ut cum occisæ fuissent, solidus aliquando in alvo spectatus sit infans. Sed & Heliogabalum in hoc ipso loco junxisse camelos quaternos ad currus, elephantorum quoque quatuor quadrigas agitasse, disruptis sepulcris quæ obsistebant.

[27] [in sacra a christianis conversa.] Si hæc, inquam, magna videantur, longe magis videri debebit, nostri nunc ævi imperatores maximosque pontifices summa cum sacrarum cæremoniarum divinarumque laudum celebratione excelsa hic diademata ac sceptra suscipere: solennes item ac sacras res a summis his sæpe antistitibus cum digniore accurrentium faventiumque populorum lætitia fieri solere: conveniri hic insuper ab omnibus sacerdotum collegiis lætantibus ac Deum simul digne laudantibus, cum vel ad placandam ejus iram, vel ad agendas pro susceptis beneficiis gratias, publicæ per urbem supplicationes decernuntur.

[28] [Ubi equus Lucii Veri Imp. honoris causa olim,] Quod si eximium utique illud judicetur, quod de Lucio Vero imperatore legimus, tantam eum Circensium curam habuisse, ut volucri equo prasino (cui viventi aureum simulacrum fecerat, quod secum portabat; uvas etiam passas & nucleos in vicem hordei in præsepe ponebat) mortuo etiam sepulcrum in Vaticano fecerit; qua nos nunc eum laude efferemus, quo præconio extollemus, [nunc summi Pontifices honorificentius sepeliuntur.] in quo tot tantorumque sanctorum martyrum corpora cæsa atque sepulta conquiescunt? Ut taceamus summos Pontifices, quorum vix quisquam sit, cujus non recondita apud se ossa ille contineat. Nam ut præfuerunt illi, tamquam, veri sanctique patres, omnibus mundi ecclesiis; ita congrue visum est, ut non alibi defuncti jacerent, quam cum prædecessore suo Apostolo Petro in basilica ejus, quæ in ipso Vaticani Circo, Dei ita nutu fundata est, tamquam vera utique sanctaque mater omnium mundi ecclesiarum.

[29] Si vero ingens illud etiam & insigne antiquitatis monumentum, [Obeliscus C. Caligulæ] quod ex tot tantisque aliis unicum adhuc, integrum, & incorruptum extat, attendere velimus, obeliscum scilicet, quem in Vaticani circo C. Caligula, consecratis ibi Patris Tiberii avique Augusti cineribus, admirandam certe & stupendam molem, erexit; cujus erectio tanti æstimata fuit, ut nave, quæ illum ex Ægypto advexit, nihil admirabilius in mari umquam visum fuisse memoretur; nihil quoque abiete, arbore ejus navis; cujus crassitudo quatuor hominum ulnas complectentium implebat.

[30] Si hæc, inquam, attendere velimus; quanto pluris nos æstimabimus, [cedit sudario Christi Salvatoris;] quod ex altera adversa illi parte extructum videmus nobile ac pretiosum sacrarium, non ad cineres, aut ad aliam principum vanitatem ostentandam, sed ad conservandum publicandumque aliquando sanctum Sudarium, impressamque illi imaginem Salvatoris nostri Jesu Christi; cujus dignitatis magnitudinem & excellentiam satius est nu=nc tacere, cum per se satis ipsa res loquatur, ac jam totus illud Christianus orbis, omnes passim populi, parvi simul & magni, ipsi etiam excelsi reges admirentur, venerentur, adorent, ac tamquam præcipuum & singulare omnium mundi reliquiarum thesaurum summa devotione complectantur.

[31] Nec vero, si quis magnifaciendam putaverit Naumachiam, quam proximam Circo Nero statuit; [& naumachia Neronis, Petro] nos minoris faciemus nostrum, non tam piscatorem Petrum, quam contra etiam horrendos dæmones, pro cunctis mortalibus, in tam fluctuanti ærumnarum nostrarum salo, propugnatorem; cui ideo Salvator noster mittenti rete in mari, dixit; Veni post me, faciam te fieri piscatorem hominum; ut naufragans humanum genus, quod salvare ipse venerat, e manibus malignorum hostium liberandum, quasi in hac mundi naumachia pugnanti illi, ac omnibus successoribus ejus, ad id eodem in loco electis Pontificibus, committeret; ne quod dicit propheta, demergeret illud tempestas aquæ, neque absorberet profundum, neque urgeret super ipsum puteus os suum: quem ideo etiam jussum ad se super aquas venire, [super aquas ambulanti;] cum vento valido irruente cœpisset mergi & opem inclamare, extendens manum apprehendit & salvum faciens, dixit, Modicæ fidei, quare dubitasti? ut esset ceteris post eum exemplo, ne cum hujus mundi, quasi naumachiæ, fluctuantibus undis obruerentur; salvari posse tamen minime dubitarent,

[32] Quod si quisquam plurimi etiam se facere dixerit ilicem illam arborem antiquissimam, [ilex quoque arbor, gentilibus ibi culta,] quæ in Vaticano sita, vetustior ipsa utique urbe ferebatur, magnæ ob id apud populum Romanum religionis ac majestatis: velim altius consideret altissimam nostram & vivacissimam, perpetuoque duraturam salutiferæ Crucis arborem, cui neque religione, neque majestate par ulla, [sacrosanctæ arbori Crucis dominicæ,] non dicam dici, sed ne excogitari quidem possit; per quam sub redemptore nostro Jesu Christo vere salutem & vitam consecuti sumus; sub cujus umbra læti tutique quiescimus, refrigerati ab omni æstu malarum libidinum, securi ab omni infestatione nequissimorum dæmonum, defensi ab omni persecutione inimicorum nostrorum, ut recte quidem Fortunatus Cenetensis, episcopusque demum Pictaviensis, qui hymnos Crucis edidit, persancte de ea inter cetera cecinisse videatur.

[33] [quam Fortunatus hymnis celebravit,] Arbor decora, fulgida, Ornata Regis purpura, Electa digno stipite Tam sancta membra tangere. Beata, cujus brachiis Cæli pependit pretium, Statera facta corporis, Prædam tulitque tartari. Item in alio carmine. Crux fidelis, inter omnes, Arbor una nobilis; Nulla silva talem profert, Fronde, flore, germine; Dulce lignum, dulces clavos, dulce pondus sustinet. Flecte ramos arbor alta, Tensa laxa viscera, Et rigor lentescat ille, Quem dedit nativitas; Ut superni membra Regis miti tendas stipite. Quæ talis ac tanta Crucis arbor, sicubi florere & uberrimos fructus suos proferre credenda est; at quam maxime in basilica S. Petri; ut intelligamus, Vaticanum ipsius basilicæ locum, cum olim ob ilicis illius antiquissimæ arborem, magnæ venerationi haberetur, interieritque tandem illa penitus: quanto nunc honore & gloria dignum esse credere debeamus, cui dederit Deus tam sanctam Crucis arborem, nulla vetustate, nulloque externo & hostili umquam casu perituram.

[34] [ac Helena Hierosolymis Romam attulit.] Siquidem cum Constantino jam ad Christum reducto, florenteque Christianorum fide, Helena ejus mater, cujus piis precibus & meritis conversum illum fuisse, pie credendum est; divinis admonita visionibus, Hierosolymam advenisset sanctissimæ Crucis causa, quam magnopere optabat, diligenter quæsivit, quæsitamque tandem invenit, inventamque partim thecis argenteis conditam reliquit in loco, partim Romam detulit filio, ut quæ diu neglecta Hierosolymis latuisset, Romæ dignius gloriosiusque servata coleretur.

[35] [Lignum Crucis a Symmacho PP. reconditum,] In quo non est prætereundum, nobilissimum aliud, quod in basilica S Petri habetur venerandæ ipsius Crucis ac certissimum pignus. Nam cum Symmachus Papa extruxisset in ipsa basilica oratorium sanctæ Crucis eximie mireque ornatum, sed noviter, quidem dirutum, ad augendam etiam majorem ejus devotionem recondidit in absida ipsius, decem libras veri ligni sanctæ Crucis: quod cum apud idoneum quemdam auctorem forte legissem, notum id feci iis, [denuo inventum:] ad quos cura basilicæ pertinebat; ut cum dirueretur, custodes ad id adhiberentur, ne incuria deperiret; quibus recte curantibus, ita ut legeram, compertum est, extatque nunc ipsum sacratissimum lignum, servaturque a canonicis summa cum veneratione. [alia ejus portio inventa a Sergio PP.]

[36] Illud quoque memoratu dignum videtur, quod Sergius Papa, sicuti divina ei visione revelatum fuerat, invenit in sacrario basilicæ S. Petri, ac in loco quidem longe recondito & obscuro, forulum argenteum, præ nimia vetustate deformatum; ita ut nec ex argenti materia factum videretur; quodam etiam sigillo obsignatum, cum veste sacra holoserica desuper, atque intra clusam Crucem Domini nostri, auro lapidibusque pretiosis eximie ornatam, cum parte veri ligni sanctæ Crucis ibidem reposita, sicuti additæ ibi litteræ significabant; quod postmodum in die festo exaltationis sanctæ Crucis publice adorandum populo quotannis ex antiquo more ostendebatur. Unde plane gloriosior videretur nunc Vaticanus pretioso hujus Crucis, tam salutaris, numquamque perituræ arboris ligno; quam illius, de qua dictum est, antiquissimæ ilicis, quæ nihilum proderat, tandemque interiit.

[37] Certum, quod negari non potest, magnum continentiæ & frugalitatis argumentum attribuet fortasse quispiam laudi Vaticani, [Cincinnato olim in Vaticano aranti allata fuit Dictatura,] quod Cincinnato aranti in eo quatuor jugera, quæ prata Quintia appellarentur, viatorem attulisse Dictaturam, traditum sit: qui locus etiam nunc extat, non longe a ponte Milvio, possideturque a canonicis S. Petri, utique vetustum illud nomen, quo & manifeste edocemur, ad quos usque fines Vaticanus extendebatur. Verum nolim certe ego fraudare laude sua magnum illum Dictatorem, qui omnis expers avaritiæ, omnis ambitionis & luxus, contentus agello suo, arando ipsemet manu sua victum quærebat. [S. Petro ibidem ex toto orbe afferuntur munera.] Sed quid arator ille cum piscatore nostro Petro commune habet, aut dignum ulla comparatione? Cujus fama pene interiit; &, si ulla est, apud paucissimos tantum ac solos quidem doctissimos est: cum piscatoris Petri nomen, quo nunc mirifice Vaticanus illustratus, nemo sit qui non cognoscat, nemo sit qui non veneretur & colat; ad cujus basilicam ex toto orbe innumerabiles quotidie confluant turbæ, cui se incurvent omnes, supplicent omnes, cui ferant omnes vota, laudesque decantent.

CAPUT V.
De fastu Romanorum Imperatorum, propter quem Deus tot eorum amplas opes & potestates, totque ingentia opera funditus everti permisit; & de humilitate Petri, quæ eum ac basilicam ejus, urbemque Romanam simul longe illustravit.

Quo magis hoc loco etiam cogor altius mentem efferre, cogitans antiquam illam & ingentem urbis Romæ gloriam: tot tantasque ex toto terrarum orbe confluentes ad eam divitias, [Gloria antiquorum Romanorum] tantas opes, luxus, pompas, dignitates, imperia, potestates, tot præstantissimos fortissimosque imperatores, qui tam feroces & innumeras subegerunt gentes, tantam prædam domum advexerunt, tot gesserunt res præclaras, tot sublimes consecuti sunt honores, [ob fastum depressa:] tot gloriosos duxerunt triumphos; quique, ut rerum gestarum suarum memoriam, indelebilem atque æternam facerent, tot etiam ac tantas extruxerunt arces, thermas, arcus, formas, fora, palatia, sepulcra ac templa, miro cultu, inæstimabili sumptu, incredibili labore: quorum vel ex vestigiis, quæ adhuc apparent, quanta illa jam extiterint, quamque gloriosa, satis admonemur. Quæ cuncta cum videam instar fumi penitus evanuisse excelsa, sed præsertim illa, quæ æterni nominis causa sibi fabricaverunt opera, eversa nunc funditus, vel majore saltem ex parte diruta, ita ut nihil nisi violatum & corruptum, nihil nisi perditum desolatumque intueri possimus.

[39] [gloria Petri ob humilitatem exaltata;] Cum hæc nimirum animo volvens, attentius considerem, non possum non summopere admirari atque laudare alta Dei & inscrutabilia sanctaque semper judicia, qui eversis tot opibus, contritaque tot tantorumque principum potentia, confidentium, juxta prophetam, in virtute sua, & gloriantium in multitudine divitiarum suarum; in ea, qua ipsi urbe regnabant, constituerit hominem, advenam, indoctum, ignobilem, neglectum, pauperculum, sordidulum piscatorem; volueritque majorem eum ibi, quam illi umquam cum omni imperio suo fuerint, ac gloriosiorem haberi: majora etiam ei ac gloriosiora, quam illi umquam consecuti sint, ab omnibus, quibus imperabant mundi nationibus, officia atque honores exhiberi; suscitans, ut propheta inquit, a terra inopem & de stercore erigens pauperem, ut collocet eum cum principibus, cum principibus populi sui. Neque alia certe ratione, ut arbitror, quam ut palam ostenderet, divinæ nihil majestati invisius esse quam fastum; quem etsi surdis quasi auribus clausisque oculis aliquando non advertere videatur; at quanto tamen tardius, tanto & gravius tandem atque acrius puniens, conterit prorsus.

[40] [juxta doctrinam & exemplum Christi.] Neque frustra ait propheta: Vidi impium superexaltatum & elevatum, sicut cedros Libani; & transivi, & ecce non erat; quæsivi eum, & non est inventus locus ejus. Contra autem, nihil ei esse acceptius, quam animum demissum, humilem, modicisque contentum; cui & majora demum, quam sperarit umquam, conferre solet; ut recte cum Cantico etiam nos dicere possimus; Fecit potentiam in brachio suo, dispersit superbos mente cordis sui; deposuit potentes de sede & exaltavit humiles; esurientes implevit bonis & divites dimisit inanes. Ad quod & ipse, quid agere deberemus, docens, suo nos primum invitavit exemplo. Neque enim cum longiore nobilioreque famulatu, neque cum cultiore laxioreque vestitu, neque cum magnificentiore equitatu, neque cum splendidiore apparatu, neque cum lautioribus conviviis, neque cum excelsioribus ædificiorum structuris, neque cum amplioribus dignitatibus ac sceptris, ad nos Jesus Christus salvator noster venit; cujus vestigia qui imitari recusaverint, longe falluntur, si se evasuros aliquando putant justum judicium ejus; qui ut nullum, quamvis tenue etiam peccatum, inultum umquam reliquit: at quam maxime hoc tam ingens, ac tam adversum ei ante cetera, atque invisum; fastum dico.

CAPUT VI.
Quod Deus permiserit, tot insignia excelsaque, a Romanis imperatoribus extructa opera, non modo everti, sed & coinquinari, omnisque immunditiæ loca fieri, in majorem confusionem fastus eorum: in quo pauca ex iis, quæ faciliorem aliorum intelligendorum viam aperiant, commemorantur.

Quantum vero Deus hujus tantæ perniciei mala, in Romanis præsertim principibus, ultus fuerit, ex eo etiam magis demonstratur, quod non modo tot ingentia ædificia, [Gloria veterum Romanorum etiam conspurcata] sublimesque domorum erectiones, quibus illi cælum gloria attingere putabant, dirui evertique passus sit; sed & insuper profanari, conspurcari, omnisque immunditiæ & horroris loca fieri voluerit; quo majori etiam dedecori stulta illorum gloriæ vanitas, quæ tanti eis constitit, haberetur. Cujus rei etsi multa passim appareant exempla, illud tamen quod insignius ceteris videatur, satis obscurum hactenus, in lucem proferemus.

[42] Constat quippe ex auctoritate Livii, sacellum Pudicitiæ patritiæ, [in templo suæ Pudicitiæ,] quod nobiliores tantum matronæ intrabant colebantque magna cum veneratione; fuisse in foro boario ad ædem rotundam Herculis: porro forum boarium cum ex multis, tum ex epigrammate, quod adhuc extat, non dubitamus ibi fuisse, ubi nunc est templum S. Georgii ad Velum aureum: neque absonum videtur dicere, quod ædes illa rotunda Herculis, apud quam fuit sacellum illud Pudicitiæ patritiæ, sit ea, quam ibi vicinam adhuc videmus, dicatam beato Stephano, sitam juxta ripam Tiberis: sed & templum Vestæ, sicuti ex antiquis monumentis intelligere possumus, huic proximum erat, ubi virginitatem perpetuam electæ ad id ministræ colebant. Quod si dixerimus illud esse, quod situm juxta flumen ac pontem cernitur, consecratum nunc beatæ Mariæ Ægyptiacæ, non forte erraverimus; propterea quod similitudo frontis templi ejus, nihil differt a templo quodam, insculpto marmori, in quo virgines Vestales sacrificant, quod est in frontispicio magnæ domus, sitæ ante plateam S. Petri.

[43] Quæ cum ita sint, atque iis in locis, quæ tunc pudicitiæ simul & virginitatis hospitia ac templa erant; [nunc in lupanar converso.] nunc publicum, infame pudendumque lupanar sit, habitentque infelicissimæ illæ mulieres, publicarum libidinum miserabiles victimæ. Magna nimirum hinc nobis injecta est occasio cognoscendi divini alti consilii, terribilisque judicii Dei; qui ut fastum illorum temporum, perfidorumque dæmonum simul fallacias, quibus miserrimi illi mortales sub specie virtutis & sanctimoniæ decipiebantur, confunderet, non abs re tam pollutum obscœnumque ex pudico & sancto, qualem ipsi arbitrabantur, locum eum fieri permisit.

[44] [Tria ab Augusto Cæsare constructa templa,] Quo magis ex tot tantisque Romanis imperatoribus, qui præclara multa & superba, nunc quidem penitus diruta, diis suis fana erexerunt; unius tantum Augusti Cæsaris (utpote qui majorem ceteris imperii sui felicitatem consecutus fuerit) dicenda sunt tria, quæ ipse nobilissima ædificavit templa, qualem tandem exitum habuerunt. Nam primum, [Jovi Ultori,] quod Jovi Ultori cum foro simul extruxit, quod & bello Philippensi voverat; sordidus nunc admodum & despectus locus effectus est, cujus vix etiam vestigia ulla appareant, nisi ingens quoddam simulacrum marmoreum, quod jacet e regione ædiculæ beati Petri in carceribus, sub arce Capitolii; uti certo constat, forum ipsum ab eo simul extructum fuisse, & ex allusione vocabuli ipsius simulacri, satis colligi potest. Vocatur enim vulgo Marforum, abjectis paucis litteris, id est Martis forum.

[45] [Appollini,] Aliud vero templum, quod Apollini in palatio cum cortinis aureis, aliisque eximiis ornamentis consecravit, ita dirutum est, ut modicas tantum ejus reliquias, quæ Aventinum montem respiciunt, adhuc videamus; factumque sit nunc illud, habitaculum caprarum, ita ut ad prima antiqua tempora, quibus ante Romulum pascentes ibi capellæ & armenta agebantur, rediisse vere dici possit: nec quamvis multa ibi alia templa essent, ut difficile sit de iis certum ullum judicium ferre; dubitaverim tamen, hoc templum ipsum Apollinis fuisse; propterea quod dicat Suetonius, Augustum ibidem sub basi ejus libros Sybillinos, duobus forulis auratis clausos, recondidisse, rejectis crematisque ceteris fatidicis libris Græci Latinique generis; qui nullis vel parum idoneis auctoribus contracti, supra duo millia vulgo ferebantur. Extat autem nunc basis ipsa, eidem templo subjecta, & ingens quidem, quam ego vidi ingenti etiam ac forti muro altera ex parte firmatam. Extat quoque pars pavimenti ipsius templi ruderibus obruta, sub quo basis ipsa fundata est.

[46] [Jovi Tonanti,] Sed & tertium, quod Jovi Tonanti in Capitolio templum erexit (ob evitatum periculum, cum in expeditione Cantabrica per nocturnum iter lecticam ejus fulgur perstrinxisset, servumque præducentem exanimasset) eo devenit, ut non modo penitus eversum sit, sed & insuper infamiæ horrorisque locus effectus fuerit: quippe cum ibi nunc rei mortis, publicæ cruci appendantur; quo quid dici potest ignominiosius? quid despectius? quid ludibriosius? Quod Deum, putem, providentissime ita permisisse in vituperium confusionemque nequitiæ pessimorum dæmoniorum, superbiæque magnorum illorum ac præpotentum virorum; ut ubi rex & pater eorum, quem Jovem appellarunt, tunc coleretur; ibi aliquando ignominiosa morte damnatorum crux, ne majus aliud ullum ludibrium addi posset, figeretur. Quod plane ita verum esse, ut dico, quisque confitebitur, si legat vitam beati Calixti Papæ; ubi traditur, temporibus Macrini & Alexandri imperatorum, incendio divino concrematam esse partem Capitolii a meridiano; & intra templum Jovis ruisse manum ejus sinistram auream: quod cum auruspices pro more eorum sacrificiis suis expiarent; iterum cælum turbari cœptum, ictamque fulmine aram Jovis conflagrasse, quatuorque ex ipsis idolorum sacerdotes interiisse.

[47] [quid tandem devenerint.] Cum igitur templum ipsum Jovis meridiem respiceret, atque in eodem nunc loco videamus furcas esse, propter appendendos mortis reos positas, recte dicemus, ibidem & templum illud fuisse, quod ab Augusto propter timorem fulminis, Jovi Tonanti consecratum, fulmine tandem concrematum est, quod, magno tunc in honore ac veneratione (illudentibus ita illi seculo nequissimis dæmonibus) habitum; ad tam triste demum & ludibriosum appendendorum furcis hominum ministerium, miro non nisi & alto Dei judicio devenerit. Neque objecerit quisquam, quasi ab Augusto ædificatum templum Jovis, quod in monte Tarpeio versus Orientem, præclarum olim ac solemne admodum extitit. Nam diversum illud longe ab isto est, quod & L. Tarquinium superbum ex præda de Volscis capta erexisse, Livius tradit. Hæc de iis, quæ extruxit Augustus templis.

[48] Ceterum operæ pretium est etiam intelligere aliud, [Templum quoque Augusto,] quod defuncto illi postmodum Tiberius templum inchoavit; C. Caligula absolvit; sacros illi uterque honores tamquam Deo exolvens, ne quid, ad declarandum majorem tumefactioremque eorum fastum, omitterent. Volui equidem & istud curiose investigare, quod nec difficile fuit, habita conjectura ejus, quod scribit Suetonius. Ait enim, C. Caligulam super templum divi Augusti ponte transmisso, Palatium Capitoliumque conjunxisse. [tamquam Deo erectum,] Cum diligenter igitur ipsum inquirerem, manifeste reperi positum loco, quo nullus est angustior inter Palatium & Capitolium, ut facilius pons ille utrumque transmitteret. Est autem nunc sepe & maceria clusum undique, ac circumquaque patentes horti. Cum primum vero illud vidi, extabat adhuc ingens pila, quæ demonstrabat excellentiam ejus ædificii: [vindicante vero Deo penitus collapsum est.] sed post mensem, cum illac iterum transitum facerem, demolitam ipsam penitus aspexi; ita ut nihil nunc præter fundamenta ac jacentia passim ejus rudera appareant, in manifestam certe, quam divina justitia ostendit, reprobationem confusionemque elationis & superbiæ eorum, qua adeo transgressi sunt modum, ut non modo ad superfluam profusamque omnem libidinem, tanta fecerint; sed & insuper honores, qui Deo soli debebantur, cum dæmonibus, tum mortalibus etiam attribuerint; qui juxta Prophetam, cum in honore essent, non intellexerunt, comparati sunt jumentis insipientibus & similes facti sunt illis.

CAPUT VII.
Quod deficiente jam vigore Romanorum imperatorum; claritudo & gloria urbis Romæ, quæ in tenebris erat, per Petrum tamen piscatorem postmodum longe emicuit.

Atque ut unde non inepte discessimus, nunc redeamus, confudit Deus tantum Romanos illos principes, [Epilogus primi libri.] sinens eorum omnem potestatem & gloriam deperire, evanescere opes, labefactari regna, ruereque, & omnibus immunditiis spurcitiisque coinquinari tam excelsa, quæ miro longe sumptu & labore, opera extruxerunt; demonstransque quod diximus, quam invisum haberet, quantoque odio persequeretur eorum fastum; ut, nisi exsurrexisset vilis noster piscator Petrus (a quo postmodum in successores ejus Romanos Pontifices summa ea, quæ nunc constat [apud] omnes gentes, auctoritas & potestas derivavit) jam omnis prope urbis Romæ claritudo omnisque splendor in tenebras iisset. Ceterum tanto ille Romæ in honore ac gloria habitus est, tantumque ejus gratia Romanum nomen per omnes orbis terrarum [partes] longe lateque claruit, ut manifeste appareret, quam Deo chara esset humilitas, susceptaque sponte sui dejectio; quam placens illi cor, minime elatum, tenuisque & frugi vita. Quo factum est, ut Constantinus illi basilicam, de qua hæc dixisse satis sit (præter alia, quæ non est præsentis instituti ab eo edita narrare) tam insignem & gloriosam erexerit, longe feliciore voto, quam primi ante imperatores tot excelsa opera sua; quæ memorabili demum elationis & fastus, cujus causa tantum illa effecerunt, exemplo diruta sunt.

LIBER SECUNDUS

CAPUT PRIMUM.
De fundatione altaris majoris & translatione corporis B. Petri ex Catacumbis ad ejus basilicam.

[Dedicatur altare majus S. Petro] Erecta igitur basilica, Constantinus tum altare etiam majus fundavit, una semper cum beato Silvestro Papa, benedicente ea & consecrante, habito quoque magno episcoporum aliorumque sacerdotum conventu, concurrenteque simul plurima exultantium ac Deum laudantium Christianorum turba. Post quæ non minore etiam cum lætitia curavit corpus ejus illo transferri, quod jacebat prius in Catacumbis extra urbem porta Appia, ubi nunc est templum beati Sebastiani, sicut legimus in vita beati Damasi; ubi etiam ipse traditur dedicasse Platoniam, in honorem apostolorum Petri & Pauli, [corpore ejus ex catacumbis eo illato,] quorum corpora ibi jacuerunt: & aperte id testatur beatus Gregorius in epistola, quam scripsit ad Constantinam Augustam, cujus partem ad nos pertinentem his subjecimus hujusmodi. De corporibus vero beatorum Apostolorum ego quid dicturus sum, dum constet, quia eo tempore quo passi sunt, ex oriente fideles venerunt, qui eorum corpora, sicut civium suorum, repeterent; quæ ducta usque ad secundum urbis miliarium, in loco, qui dicitur Catacumbæ, collocata sunt. Sed dum exinde levare omnis eorum multitudo conveniens, niteretur, ita eos vis tonitrui atque fulguris nimio metu terruit atque dispersit, ut talia denuo nullatenus tentare præsumerent. Tunc autem exeuntes Romani, eorum corpora, qui hoc ex Domini pietate meruerunt, levaverunt, & in locis quibus nunc sunt condita, posuerunt.

[51] [aut forte ex Monte aureo.] Hæc beatus Gregorius, quamquam non ignorem, fuisse aliam quorumdam sententiam, qui dixerint, transtulisse illud noctu beatum Cornelium Papam ex Catacumbis, rogatu matronæ cujusdam Lucinæ, in cujus hortis ædificata postea fuit basilica sancti Pauli, recondidisseque in Monte aureo, ubi templum Apollinis erat, nunc sancti Petri, ex nomine ejus, ubi & crucifixus est: atque inde rursum per beatum Silvestrum Papam & Constantinum imperatorem ad basilicam ejus, ubi nunc jacet, corpus ipsum translatum fuisse: quorum opinionem manifeste beati Gregorii auctoritas arguit: cui & ego, quod verius loqui videatur, assentior.

CAPUT II.
Quod beatus Petrus passus fuerit in Monte aureo sive Janiculo, portatumque corpus ejus ad Catacumbas, & ex Catacumbis postea ad basilicam ejus.

Illud tamen non negaverim, B. Petrum in Monte aureo crucifixum fuisse, quod & illi putant; [Passus est Petrus in Monte aureo,] verum in Catabumbis, ubi cetera & plurimum Christianorum corpora recondebantur, semper sepultum mansisse, donec tandem ad basilicam, per Constantinum erectam, translatum fuit. Nam quod in Monte aureo crucifixus fuerit B. Petrus, comprobare satis videtur auctoritas Gai cujusdam antiqui scriptoris, quem in historia ecclesiastica Eusebius refert; qui & cum Zepherino episcopo Romano adversus Proculum quemdam Cataphrygam disputans, hæc de Apostolorum commemorat locis.

[53] Ego (inquit) habeo trophæa Apostolorum, quæ ostendam. [ex testimonio antiqui scriptoris;] Si enim procedas via regali, quæ ad Vaticanum ducit, aut via Ostiensi; invenies trophæa defixa, quibus ex utraque parte statutis, Romana communitur ecclesia. Est enim Mons aureus, in quo crucifixum ac tumulatum diximus B. Petrum, situs recte via ipsa regali, quæ ad Vaticanum ducit, & in qua trophæum beati Petri defixum esse, Gaius tradit: cujus auctoritatem retulisse, non fuerit inutile, propter quosdam alios, quorum adversa est his opinio; ut cognoscant se errare, cum existimant, [non ad molem Adriani,] apud molem Adriani imperatoris, ubi nunc est templum S. Mariæ in Transpadina, B. Petrum crucifixum fuisse; proindeque corpus ejus ibi quievisse, non alia ratione, quam quod scriptum inveniatur, inter duas metas mortem eum sustinuisse: templum autem S. Mariæ in Transpadina situm sit inter duas metas, quarum una est moles Adriani.

[54] Quorum ratio nullo modo quadrat: quippe cum pons Adriani & moles ejus nondum extructa esset: [quæ tunc nulladum erat.] neque enim adhuc ille mundo imperabat. Quod autem traditum sit, inter duas metas B. Petrum crucifixum fuisse (si tamen id vere traditum sit) dici potest eas metas esse, quarum una in Vaticano est, altera juxta montem Aventinum: inter quas verum est dicere, Montem aureum, in quo vere is crucifixus est, positum esse. Qui si tantum sententiæ suæ insistere pergant, respondeant velim Gai auctoritati, quæ dicit, trophæum ejus defixum esse via regali, quæ ad Vaticanum ducit. Neque enim templum S. Mariæ in Transpadina, via regali, sed in ipso Vaticano situm est. Nam via regalis ad S. Mariam in Saxea, quod nunc est hospitale sancti Spiritus, tantum extenditur.

CAPUT III.
De theca argentea, in qua repositum fuit corpus B. Petri sub altari majori, & donis ei oblatis.

[Corpus S. Petri thecæ argenteæ,] Transtulit igitur Constantinus sacratissimum corpus B. Petri, quod summo quidem fecit ac merito cum honore, una cum beato Silvestro Papa. Tum fabricavit ei insignem thecam argenteam, ære undique & cupro conclusam, qua decentius conditum esset, omni ex latere, in longum & in latum, [ære undique munitæ, inclusum est,] sursum ac deorsum quinque pedes protensam, ac desuper arcam deauratam. Supra corpus quoque ejus posuit crucem ex puro auro factam, CL librarum auri, in qua exsculptum est, Constantinus Augustus & Helena Aug. Supra altare autem, [erecto desuper altari;] cui subjacet corpus, statuit nobile tegimen auratum, quatuor porphyreticis columnis erectum, quod postea Papa Leo IV argento puro eximie ornavit, vir sacris semper lectionibus, vigiliis quoque & orationibus vacans; qui mire etiam affectus fuit basilicæ S. Petri: cum [enim] a teneris usque annis monachalem vitam diu egisset in monasterio S. Martini, quod erat contiguum ipsi basilicæ; de quo etiam infra suo lolo dicemus; ita memor tenellæ antiquæ educationis, numquam postea, id quod fieri solet, amorem ejus quem conceperat, ex animo delere potuit: quare & multis aliis magnis beneficiis eam prosecutus est.

[56] [cui varia a Leone 4 addita ornamenta;] Nam arcam altaris, quam Constantinus extruxerat deauraveratque, cum nonnihil sorduisset, ipse etiam intus & extra argento munivit. Crucem quoque fecit de auro purissimo, ornatam diversis gemmis, hyacinthis scilicet & albis smaragdis, miræ magnitudinis, ponderis mille librarum auri optimi, posuitque eam juxta altare parte dextra; quæ & duravit ibi usque ad longa tempora. Sed & tabulam de auro & smaragdo, ponderis CCLXVI librarum auri; [tum argentea,] quæ vetus & novum Testamentum continebat, quam & posuit in fronte altaris, visam etiam ibi tempore Alexandri tertii: præterea & imaginem Salvatoris nostri Jesu Christi in throno sedentis cum duobus angelis juxta se: simul quoque XX alias imagines argenteas circumquaque positas ante altare super columnas marmoreas intortas & vitibus pulcro opere insculptas; quarum uni, quæ proxima est altari S. Bartholomei, tantam Deus virtutem præstitit, ut qui a dæmonibus arrepti sint, apud eam divinis habitis supplicationibus liberentur: quod multis jam certis magnisque exemplis compertum habemus. Addidit insuper & XL receptacula argentea, instar coronarum fabricata, in quibus lampades ante altare appenduntur.

[57] [tum aurea.] Nec satis hæc, crucem quoque magnam auream fecit, quam posuit ad altare sanctorum Apostolorum Simonis & Judæ, ducentarum librarum: e regione etiam ad altare sanctorum Philippi & Jacobi aliam magnam crucem argenteam, ponderis itidem ducentarum librarum. Portam vero mediam basilicæ antiquam (ubi etiam sub rotundo marmore porphyretico, traditum est, jacere corpus venerabilis Bedæ) per quam, utique ob ejus reverentiam, antiqui nostri [non] transibant; ornavit ipse præmunivitque totam tabulis argenteis ac variis picturis; [quæ] inde & deinceps argentea appellata est: jacetque juxta eam in vestibulo Papa Benedictus tertius.

[58] Cujus rei gratia scire oportet, quinque portas esse basilicæ S. Petri, [In templi frontispicio portæ sunt quinque,] ante vestibulum sitas, suo quasque nomine appellatas; earum scilicet mediam, Argenteam, de qua nunc agimus, cujus & ornamentum duravit usque ad tempora Alexandri tertii; postmodum corrupta deformataque gravem in modum semper fuit; adeo ut & nomen, [1, Argentea in medio,] quo Argentea vocabatur, amiserit; donec Eugenius quartus, qui fuit Pontifex omni virtute excellens, cum nihil umquam nisi magnum & gloriosum aggressus fuerit; ita hanc portam pristino decori restituit, ductam ex ærc, magno sumptu, miro artificio, expressis ibi magnis ac præstantibus rebus gestis suis, non quidem ex argento, prospiciens altius, ne forte aliquando, quemadmodum superioribus temporibus, nefanda prædonum cupiditate violaretur; cui & impressa sunt epigrammata in testimonium gestorum ejus, quæ nos edidimus hujusmodi.

Hæc sunt Eugenii monimenta illustria quarti,
      Excelsa hæc animi sunt monimenta sui.

Item aliud.

Ut Græci, Armeni, Æthiopes, hic aspice, ut Indi,
      Romanam amplexi sint Arabesque fidem.

[59] Plane huic alia proxima porta est ad dextram partem introitus, [2, Romana;] quam Romanam appellatam esse accepimus, ex eo quod Romanæ mulieres antiquitus per eam frequentius basilicam introirent; sepultusque est intra hanc portam & portam Argenteam in vestibulo, Joannes quidam Papa. [3, Guidonea,] Quæ vero hanc contingit est & alia porta, quæ Guidonea, vulgari verbo a Guidonibus, qui venientes oratores per eam ducebant, vocata est: juxta quam etiam in vestibulo reconditus est Papa Joannes IX. Porro alia porta, per quam a sinistra parte basilicam introimus Argenteæ proxima, [4, Ravenniana;] Ravenniana dicebatur a Ravennatibus, qui trans Tiberim habitantes, per eam intrare consueverant, quorum nomine & Tusci, & Transpadani omnes simul significabantur. Intra has portas Ravennianam scilicet & Argenteam in vestibulo sepultus est Sergius Papa.

[60] Ceterum alia huic contigua est, quæ Porta Judicii appellabatur, [5, Judicii.] quod per eam tantum mortui sepeliendi, quasi a Deo judicandi, portarentur; solaque nomen suum adhuc, cum ceteræ amiserint, servat: juxta quam in vestibulo situs est Nicolaus II, & Joannes VIII, & alter etiam Joannes X: cum intra eam & portam Ravennianam intus in basilica sepultus sit Bonifacius IV juxta oratorium, quod erexit Bonifacius VIII, in quo & ipse jacet, quod adhuc indicant versus ibi insculpti, parum tamen habentes dignitatis. Sed non indignus ille memoratu, propterea quod a Phoca imperatore impetravit, ut templum, quod antea Pantheon, a gentilibus cultum, dicebatur; in honorem B. Mariæ Virginis ac omnium Sanctorum, mutato felicius sanctiusque titulo, erigeretur: quem & vulgo tradunt ab eodem obtinuisse, ut Ecclesia Romana sub B. Petri nomine superior omnibus aliis haberetur; licet id verius legerim fuisse Bonifacium tertium; cujus error fortasse ideo ita invaluit, quod Bonifacio tertio, quartus, nullo alio interveniente, statim successit.

[61] Nunc ut ad Leonis IV liberalitatem, unde necessario digressi sumus, revertamur: non contentus is tam insignibus sacrorum ornamentis; [Possessiones a Leone 4 ecclesiæ S. Petri oblatæ,] communi etiam canonicorum utilitati & commodo, quo melius ferventiusque divinis intenderent officiis consultum provisumque quam maxime iri, studuit. Nam Bucenia castrum, quod proprii erat patrimonii, illis donavit; pari modo & ecclesiam Salvatoris, quæ fita est in Torrione, quam & ad sepulturam peregrinorum omnium Ultramontanorum erexerat; nec non & ecclesiam S: Justini, sitam in monte Saccorum, quam & ad peregrinos omnes Latinos sepeliendos extruxerat; ecclesiam quoque S. Peregrini, quæ non longe distat a porta Viridaria; ac ecclesiam B. Mariæ in Palazolo, & S. Georgii martyris, quæ post S. Petrum posita erat: atque hæc omnia cum fructibus ac ceteris omnibus, quæ ad eam pertinent; cum & multa alia tamen eis contulerit. Sed hæc tantum ex omnibus, quæ certiora apparuerunt, referenda dignius existimavi.

[62] [templa constructa,] Ipsam vero basilicam una cum alia S. Pauli, quas sub Sergio Papa Sarazeni irruentes, devastaverant, egregie reparavit, præter cetera, quæ magnifice etiam edidit. Nam & templum S. Mariæ novæ ædificavit, & basilicam sanctorum quatuor Coronatorum, cujus illi titulus Cardinalatus fuerat, amplius etiam auxit ornavitque. Muros etiam Ostienses simul ac Portuenses, a barbaris dirutos, non modico sumptu restauravit. [urbs muris munita] Verum quid hæc ego tantopere minora prosequor? quasi oblitus videar gloriosi illius operis, quod in munimen defensionemque basilicæ S. Petri magno animo, magnaque simul impensa erexit, perfecit quoque sexto mense; muros scilicet, qui una ex parte ad arcem usque sancti Angeli, ex altera autem usque ad hospitale sancti Spiritus, cluso intra superiore monte, protenduntur: unde & totum ipsum ambitum, civitatem postea Leoninam, a nomine conditoris, appellaverunt.

[63] [ad avertendas barbarorum incursiones,] Hos cum semirutos noviter Nicolaus V denuo extrueret, aggressus rem longe etiam majoris animi atque impensæ; sed præstantem admodum, atque præstanti illo Pontifice vere dignam, interrupto medio ipso opere defunctus est. Cessit autem illud tantæ saluti, non modo basilicæ S. Petri, sed ipsius etiam urbis Romæ, ut barbaræ gentes, quæ multotiens illi insultantes, basilicam, tamquam aptiorem nequitiæ eorum nidum, occupare consueverant; erectis deinceps muris deterriti, a solita se excursione insultationeque abstinuerint: neque necesse fuerit Carolum Magnum, qui ad opem ferendam accersitus, egregie eam ab omni vi injuriaque tutatus est, aut alium quempiam præpotentem regem, defensionis causa advocare. Unde &, sicut memoriæ proditum est, recte videantur antiquiores Romani contra Hetruscorum impetum hunc locum, utpote hostili impugnationi aptum, ex responso vatum (unde & Vaticani nomen accepit) occupasse.

[64] [uti patet ex antiqua inscriptione;] Non sum vero ignarus, sculptos esse quosdam versus super porta, quæ tangit arcem sancti Angeli, atque alios super porta Viridaria, qui vulgo passim habentur, qui & ejus tanti operis ipsum Leonem quartum auctorem fuisse significant. Sed quoniam ineptissimi sunt, non dignos putavi, quos his insererem. Ceterum quoddam epigramma prosa solutum, minime contemnendum (quod ego, cum penitus ignoraretur, præ nimia pene vetustate corruptum, ac quasi obcæcatum, solidum tamen integrumque exscripsi insculptum lapidibus Tyburtinis super porta ipsorum murorum, contigua arci sancti Angeli) dignius credidi hic inserendum; ex quo intelligemus, & muros ipsos tunc a Pontifice Leone erigi cœptos, & barbaros etiam, cum iterum insultum fecissent, victos, simulque in ipso murorum opere erigendo damnatos. Verba ejus hæc sunt.

[65] [hic allata;] Cum voluisset iterum contra Romanos malevola Saracenorum gens bella excitare ut prius, deprædationesque inferre; quosdam, Deo permittente, maris tempestas absorbuit; quosdam vero Romani milites vivos ceperunt, atque ob laudem æternamque memoriam, plures ferro vinctos, in hoc tam perhonesto opere diversos perferre labores coëgerunt.

Hoc siquidem novum miraculum sanctissimi Leonis Papæ quarti temporibus, & invictissimi Domini Lotharii imperatoris semper Augusti, Dominus fecit.

[66] Nec omittendum videtur decretum quoddam ipsius Leonis IV, [& alio vetusto instrumento;] insculptum tabulæ marmoreæ in templo S. Michaëlis non longe a basilica S. Petri; in quo non quidem erectionis murorum (nam nondum erigi cœperant) sed insultationis barbarorum, occupationisque basilicæ S. Petri, nec non & defensionis a Carolo Magno factæ, inter cetera fit mentio: cujus partem, quæ proposito nostro conducit, huic quoque subdere dignum duxi hujusmodi.

[67] In nomine Domini. Tempore Leonis III Papæ, [itidem hic citato.] imperante Carolo Magno Imperatore, eo tempore, quo B. Petri basilica a Saracenis capta fuerat; tunc denique pro totius mundi capite turbato totus mundus turbatus, omnis Gallia cum rege Carolo ad tuendum illam venerunt. Unde contra inimicos Domini decertando, quidam mortui sunt, & in crypta juxta Neronis palatium sepulti, eodemque tempore a Leone Papa & rege Carolo ad honorem Michaëlis archangeli super illos facta est ecclesia ista. Quibus peractis, Rex Apuliam abiit, eamque B Petro & Romæ subjugavit. Et reliqua, quæ quia nihil ad rem nostram pertinent, consulto omittimus.

[68] Nec inutile fuerit hæc commemorasse, ut manifestior fieret hujus nostri Leonis IV, [Alii quoque Pontifices S. Petro munifici,] non tam erga basilicam S. Petri amor & beneficentia, quam summa etiam in agendis magnis rebus sapientia, & animi magnitudo; cujus exemplum secuti ceteri Pontifices, quorum fuit semper ingens studium, basilicam S. Petri maximis & commodis & honoribus, & privilegiis augere, multa ei atque ampla dona pro suo quisque captu contulerunt, quam summo, certe ante alias, utpote matrem ac principem omnium, & amore & favore complexi sunt.

[69] Nam ut alios omittamus; Eugenius tertius, qui nullo pacto prætereundus est, [Engenius 3,] privilegium edidit, quo jus factum est canonicis percipiendi quartam partem omnium oblationum, quæ basilicæ obvenissent. Tantæ præterea erga basilicam devotionis & munificentiæ fuit, ut numquam illuc solennia Missarum celebraturus accederet (quod sæpe faciebat) quin vel optima pallia, vel vestes pretiosas, vel candelabra argentea, vel hujuscemodi aliud nobile & Pontifice dignum munus offerret. Quod idem factitasse legimus Adrianum quartum, qui & castrum insuper Valeranum in episcopatu civitatis Castellanæ positum, [Adrianus 4,] canonicis dono dedit. Privilegium quoque concessit libertatis omnium basilicæ ecclesiarum, etiam earum, quæ extra urbem essent. Cujusmodi concessum est etiam a Papa Leone IX, [Leo 9,] cujus & multa emicuerunt ac magna signa; jacetque corpus ejus intra portam Argenteam & Ravennianam intus ipsam basilicam; ubi nunc est altare, ad quod memoria omnium defunctorum die suo quotannis celebratur.

[70] [Hormisda,] Nec prætermittendus est Hormisda Papa præ magna novitate rei: qui cum diversis Romæ basilicis diversa ornamenta contulisset, ad basilicæ S. Petri traditur, trabem argenteam pondo MXL librarum excellentius longe donum dedisse. Non item beatus Gregorius, [Gregorius,] qui ad instruenda abundantius basilicæ ipsius luminaria, multa prædia, multaque præsertim oliveta illi donavit, sicut constat ex publico documento, inscripto tabulis marmoreis: quæ cum primo septem essent; nunc duæ tantum adhuc affixæ sunt muro ante ingressum ejus. [alii.] Sed hic quid diutius immoror, cum multa hujuscemodi a multis certe Pontificibus basilicæ concessa, atque ultro impensa, passim inveniri possint. Neque vero fuit nostri propositi hæc attingere. Quare eximia, quæ a singulis Pontifieibus ei dona obtigerunt, narrent alii.

[71] [Item ornarunt altare majus,] Ego jam ad reliqua dicenda pergam, redeoque ad altare nostrum maius, unde interjectis tantis verborum rationibus, discessimus. Quod cum nimia postmodum vetustate, hominumque incuria, quasi violatum videretur; optimus tandem pontifex Calistus secundus optimis, [Callistus 2,] quæ adhuc apparent, marmoribus denuo extruxit atque ornavit, & in celebri die Annunciationis B. Mariæ magno cum episcoporum sacerdotumque conventu, populorumque applausu honorifice consecravit; addita insuper pro peccatis remissione, trium annorum, & quidem perpetua, omnibus qui eodem die illuc devote accederent. Apsida vero ipsius altaris, cum diruta esset, Severinus Papa ex optimo, [Severinus,] quod adhuc cernitur, musivo renovavit. Ac cratem ex metallo pulcre elaboratam, quæ ante arcam subtus altare posita, a concurrentibus passim populis deosculari solet, [Iunocentius 3,] Papa Innocentius tertius, sicuti insculpti ibi versiculi, licet non multum exculti, significant, fabricavit. Sed & tectum, non tam altaris, quam totius etiam basilicæ Honorius ex tabulis æneis cooperuit, quas de templo, quod appellabatur Romuli, & Heraclii etiam imperatoris consensu, tulit; cui & splendida alia multa auri argentique ornamenta addidit. [Formosus,] Eam vero Formosus Papa variis decorisque picturis eximie totam illustravit: Symmachus quoque marmoribus pulcre ornavit. [Symmachus.]

[72] [Donus Paradisum marmoribus stravit;] Nec minus Donus Papa aream cælo liberam, ante vestibulum basilicæ sitam, cui Paradiso est nomen, candidis & magnis marmoribus magnifice stravit; præter Nicolaum tertium, qui totam eam renovavit, [Nicolaus 3 renovavit] cum depictis etiam supra columnas omnium summorum Pontificum imaginibus; amplificato cultu divino; aucto item numero canonicorum reddituque prædiorum; [& palatium ecclesiæ adjecit,] additoque insuper basilicæ nobilissimo palatio ac pomerio, muris altis instar urbis circumdato: præter innumerabiles alios & antiquos & novos, qui multa in reparationem cultumque ipsius, variis, uti cuique placuit, perfectis operibus, impenderunt; de quibus cum nec proposuerim in præsentia sigillatim dicere; ac magno ea illi ornamento semper & augmento cesserunt, magnam quoque apud omnes, quod tam singularis ejus cura ab illis haberetur, & dignitatem & auctoritatem attulerunt.

LIBER TERTIUS.

[Veneratio, altaris & reliquiarum S. Petri,] Summa nimirum igitur fuit semper apud omnes Pontifices, cum Basilicæ ipsius, tum præcipue altaris majoris veneratio, ac tanta quidem, ut B. Gregorius ad Constantiam Augustam, quæ capita beatorum Apostolorum Petri & Pauli ad se transmitti volebat, inter cetera scribens, dicat: Corpora sanctorum Petri & Pauli Apostolorum tantis in ecclesiis suis corruscant miraculis atque terroribus, ut neque ad orandum sine magno illuc timore possit accedi. [ex Gregorio Magno] Denique dum beatæ recordationis decessor meus, argentum, quod supra sacratissimum corpus S. Petri Apostoli erat, longe tamen ab eodem corpore XV pedibus, mutare voluit; signum ei non parvi terroris apparuit: [in Ep. 30 lib. 3, ad Constantiam Aug.] sed & ego aliquid nuper ad sacratissimum corpus sancti Apostoli meliorare volui; & quia necesse erat, ut juxta sepulcrum ejus effodi altius debuisset, præpositus loci ipsius ossa aliqua, non quidem eidem sepulcro conjuncta, reperit; quæ quoniam levare præsumpsit, atque in alio loco transponere, apparentibus quibusdam tristibus signis, subita morte defunctus est. Cognoscat autem tranquilissima Domina, quod Romanis consuetudo non est, quando Sanctorum reliquias dant, ut quidquam tangere præsumant de corpore, sed tantummodo in pyxide mittitur, atque ad sanctissima corpora Sanctorum ponitur.

[74] Quo loco, quid ipsi B. Gregorio ejus rei gratia, [Brandeum S. Petri, forfice scissum,] sub ipsomet altari S. Petri admirabile quidem & obstupendum acciderit; convenienter dicendum est. Cum enim rogatus aliquando fuisset a nobili quodam & magno viro per legatos ad id missos, ut aliquid reliquiarum ex sanctis apostolis martyribusque, qui Romæ conditi essent, ei transmitteret, dignum putans honesto illius desiderio, quantum licebat satisfacere; celebratis prius Missis, solennibusque consecrationum officiis, super sancta corpora eorum, sicuti antiquis moris fuit, suscepit pannos, super quibus celebratio facta fuerat, divisosque, ac singulis Sanctorum corporum reliquiis impositos, conclusit suis quosque thecis, annulo suo obsignatis, atque ita legatis deferendos domino eorum dedit. Legati autem, ut est curiositas hominum, ad omnia semper, quæ non intelligit, prompta; ablatis signis, thecas aperuerunt: cumque nihil præter scissa pannorum frusta invenissent, quasi delusos se arbitrantes, ad Pontificem redierunt; conquerentes, non id, cujus causa tanta cum difficultate ac longitudine viarum venissent, deferendum domino suo datum eis esse.

[75] Pontifex vero ubi hæc intellexit, statim ad Deum conversus, [sanguinem fundit.] post celebrata iterum Missarum solennia, habitasque Deo magnas & debitas preces, accepit cultellum de manu ejus, qui signa temeraverat thecasque recluserat, & sub altari S. Petri palam omnibus conspicientibus, unam illarum partium panni mediam scidit, quam sanguis illico inde profluens, quasi graviter vulnerata, cruentavit. Quo plane tam admirabili ac manifesto signo exterriti legati, veniam commissi sui supplices prostratique in terram, petierunt: & admoniti demum a sancto Pontifice Gregorio, quanta esset in ipsis frustis pannorum divina virtus, quantaque apostolorum ac martyrum merita effuso sanguine eorum, infusoque in illa per vim & mysterium celebrati dominici sacramenti, summa affecti devotione simul & lætitia, cum obsignatis clusisque ut antea thecis, regressi sunt.

[76] [Clavis ejusdem aurea temere violata,] Magna hæc quæ gessit B. Gregorius; nec minora, quæ de clave aurea S. Petri gesta Theotisto & Adreæ ita scribit: Sancti Petri Apostoli clavem a sacratissimo ejus corpore transmisi: de qua videlicet clave hoc est gestum, quod narro miraculum; dum eam quidam Longobardus, civitatem ingressus, in Transpadanis partibus invenisset, quia S. Petri clavis esset, despiciens; sed pro eo quod eam auream vidit, facere sibi ex illa aliquid aliud volens, eduxit cultellum, ut illam incideret: qui mox cultellum, cum quo eam per partes mittere voluit, arreptus per spiritum, sibi in gutture desixit, eademque hora extinctus cecidit. [mortem affert.] Et dum illic rex Longobardorum Antharicus, atque alii multi ejus homines adessent, & ipse, qui se percusserat seorsum mortuus, clavis vero seorsum jaceret in terra, factus est omnibus vehementissimus timor, ut eamdem clavem de terra levare nullus præsumeret. Tunc quidam Longobardus catholicus, qui sciebatur orationi & eleemosynis deditus, Minulfus nomine, vocatus est, & ipse hanc levavit de terra; Antharicus vero pro eodem miraculo aliam clavem auream fecit, atque cum ea pariter, ad sanctæ memoriæ decessorem meum transmisit, indicans, quale per eam miraculum magnum contigisset. Hæc Gregorius.

[77] [Alia ferrea, morsus canum rabidorum sanat] Verum quia in Transpadanis partibus eam clavem fuisse dicit, neque de speciali ullo loco mentionem facit, non visum fuit mihi, ut præterirem, quod apud Laudam veterem, quæ fuit colonia Romanorum a Pompeio Magno deducta, quæ & in Transpadana regione est, unde etiam mihi est origo; extat nunc clavis quædam ferrea, quæ sancti utique Petri appellatur, summo habita in honore, summaque in veneratione, a vicinisque circumquaque gentibus admodum frequentata, propter summas, quas quotidie & admirabiles certa fide operatur virtutes in sanandis pestiferis morsibus luporum canumque rabidorum, atque id miro quidem & inaudito modo. Nam in ignem ardentem primo missa, postquam probe canduerit, applicatur postea carni, eo modo violatæ, sine ulla prorsus ejus læsione, cum plena quoque incolumitatis ac optatæ salutis restitutione.

[78] [in urbe Lauda veteri.] Est vero clavis hæc in basilica S. Petri, quam ibi ædificavit beatus Bassianus, ejus civitatis præsul & patronus, civisque Syracusanus, qui & multis sæpe eximiis claruit signis, maxime in curatione leprosorum. A quo simile veri videri potest, profluxisse devotionem ejus clavis, quod & devotissimus beato Petro extiterit, & magna præ devotione basilicam simul ipsam illi extruxerit, cujus quoque, cum erecta esset, in primo libro epistolarum ad….. scribens, meminit B. Ambrosius, qui contemporaneus & maximæ illi amicitiæ [vinculo] conjunctus fuit. Videbitur autem fortasse credibile, Transpadanas illas partes, in quibus prius clavem illam auream fuisse dicit Gregorius, non alias putandas esse, quam hanc, quam diximus Laudam veterem, utique Transpadanam, ubi remanserint vestigia similis clavis, quæ & simili B. Petri nomine appelletur, & in basilica etiam B. Petri similiter ibi collocata sit, & similes insuper admirabilium signorum virtutes operetur.

[79] Porro ut ad alia descendamus, ait idem in libro 3 Dialogorum, [Apparet S. Petrus mansionario ecclesiæ suæ;] tanta in basilica S. Petri gesta se cognovisse, ut si cuncta evolvere conaretur, ab omnium jam procul dubio narratione conticescere oporteret. Quare duo tantum, quæ intra basilicam S. Petri ipsam, longe magna & admirabilia contigerunt, refert; cujus verba sicut ab ipso scripta sunt, hic ponere convenientius putavi. Adhuc, inquit, supersunt aliqui, qui Theodorum ejus ecclesiæ custodem noverunt; cujus narratione innotuit res, quæ ei contigit valde memorabilis. Quod quadam nocte, dum citius ad melioranda juxta januam luminaria surrexisset, ex more in ligneis gradibus, sub lampade positis, stabat, & lampadis refovebat lumen. Tunc repente B. Petrus Apostolus in stola candida deorsum in pavimento constitit, eique dixit; Colliberte, quare tam citius surrexisti? Quo dicto ab oculis aspicientis evanuit; sed tantus in eum pavor irruit, ut tota in eo corporis virtus deficeret, & per dies multos de strato suo surgere non valeret. Qua in re, quid idem B. Petrus Apostolus servienti sibi voluit, nisi præsentia sui respectus ostendere, quia, quicquid pro ejus veneratione ageret, ipse hoc pro mercede retributionis sine intermissione videret?

[80] Alius quoque illic non ante longa tempora, sicut nostri seniores referunt, [alteri ibidem mandat curare paralyticam.] custos ecclesiæ, Abundius dictus est, magnæ humilitatis atque gravitatis vir, ita omnipotenti Deo fideliter serviens, ut idem B. Petrus Apostolus signis ostenderet, quam de illo haberet æstimationem. Nam cum quædam puella paralytica, in ejus ecclesia permanens, manibus reperet, & dissolutis nervis corpus per terram traheretur, diuque ab eodem B. Petro Apostolo peteret; ut sanari mereretur, nocte quadam ei per visionem adstitit & dixit: Vade ad Abundium mansionarium, & roga illum, atque ipse te saluti restituet: cumque illa de tanta visione certa esset, sed quis esset Abundius, ignoraret; cœpit huc atque illuc per ecclesiæ loca se trahere, ut, quis esset Abundius investigaret. Cui repente ipse factus est obviam, quem quærebat, eique dixit: Rogo te, pater, indica mihi, quis est Abundius custos? Cui ille respondit; Ego sum. At illa inquit; Pastor & nutritor noster B. Petrus Apostolus ad te me misit, ut ab infirmitate ista liberare me debeas. Cui ille respondit; si ab ipso missa es, surge; ejusque manum tenuit, & ea in statu suo protinus surrexit, sicque ex illa hora omnes in ejus corpore nervi ac membra solidata sunt, ut solutionis illius signa ulterius nulla remanerent.

[81] Hæc retulimus ex beati Gregorii scriptis; quæ & præclara sunt admodum, & humanam omnem virtutem, [Ibidem episcopus noctem pervigilans] potestatemque longe excedunt. Quibus aliud etiam adjiciendum videtur, quod in eadem basilica ad altare ipsius majus S. Petri., cujus causa nunc tanta dicere aggressi sumus, non minus quidem, quam superiora, aut rei gestæ magnitudine, aut divinæ virtutis admiratione apparuit. Siquidem cum opus Moralium, quod B. Gregorius ediderat, editumque Leandro archiepiscopo Hispalensi inscripserat, defuncto illo ac successore ejus beato Isidoro, per totam Hispaniam incuria hominum deperiisset, placuit concilio Toletano, quod XXX episcoporum præsentia tunc habitum fuit, regique simul Hispanorum Vindesindo, ut Tagio episcopus Cæsaraugustanus, vir optimus, idemque sacris litteris admodum eruditus, Romam ad summum Pontificem Joannem quartum, inquirendi transcribendique ejus operis causa, mitteretur. Quam rem cum tardius difficiliusque quam putaverat, astequeretur propter subitam mortem ipsius Pontificis, creationemque alterius Theodori, rebus aliis novis occupati; motus magna devotione basilicæ S. Petri, petit interim, ut per noctem unam permitteretur ei in illa clausis januis vigilias agere: neque aliter ac petit impetrat.

[82] [videt cum Petro turmam sanctorum Pontificum,] Vigilanti autem & oranti, ac quam maxime ante omnia, ut opus, cujus causa venerat, assequi posset, Deum intento animo obsecranti, sub intempestæ noctis tempore apparuit ingens Patrum multitudo, qui & vultu & vestitu simul, atque incessu magnam præ se venerationem majestatemque ferentes, a porta basilicæ ad altare usque majus bini procedebant. Quos non sine terrore ille aspiciens, fixus tantum, ubi erat, perstabat non quoquam egredi; donec progressa est turba illa, duo eorum ipsum adierunt percunctantes nomen ac patriam, & causam adventus ejus: quibus ab eo pariter redditis, alter eorum protenso digito, locum, ubi opus Moralium, quod tantopere optabat, reconditum esset, demonstravit.

[83] [a quibus liber, diu quæsitus,] Quibus plane non tam securo ille, quam læto animo factus, rogavit, ut quisnam ipse, qui cum eo loquebatur, ac reliquus tanto venerandorum Patrum cœtus esset, aperiret. Nec segnius ille: Scito, inquit, duos illos, quos præire omnes alios vides, inserta manu se invicem complexos, Apostolos Petrum & Paulum esse: ceteros vero, qui subsequuntur, successores eorum Romanos Pontifices, atque ordine quidem sicuti suo quisque alii loco successit; me autem Gregorium ipsum, cujus Moralium opus tanta cura inquiris, cujusque causa tantum itineris laborem suscepisti. Atque his etiam majore lætitia affectus: Dic iterum, inquit, ac ostende mihi, si hic vobiscum est beatus pater Augustinus, cujus eximiis operibus, [ei monstratur.] non minus etiam quam tuis, semper delectatus sum. Stetit ille audito tanti Patris nomine, ac nequaquam hic ipse est, ait Nam summum illum & excellentissimum virum altior longe a nobis tenet locus. Atque hæc ubi dixit, ocius cum socio ad alios, unde discesserat, reversus est. Nec mora, videt episcopus omnem illam sanctissimam turbam ab altari majori post magnam exhibitam ei venerationem & adorationem, portas basilicæ eodem quo introierat ordine, egredientem. Quæ cuncta uti viderat, magna certe & admirabilia, summo Pontifici enarravit: ac quorum causa venerat Moralium libros lætus secum in Hispaniam tulit.

[84] [Ibidem divinitus monstratur,] Nec vero res tanta hoc loco prætereunda fuit, quam omnes maxime Moralium libri, ante ipsum prologum, in omni ferme Hispania scriptam haberent. Cui consentaneum est & aliud, quod ad demonstrandam sublimem ejusdem beati patris Gregorii gloriam, super ipso etiam altari majori S. Petri, operatum fuisse Deum ingens quidem & memorabile, antiquæ tradunt historiæ. Nam cum Ambrosius & Gregorius summi ambo sanctique doctores ecclesiæ, civesque ambo Romani, [Officia S. Gregorii ubique in ecclesiis legenda esse;] pro suo quisque ingenio divina officia edidissent, ortaque proinde inter sacerdotes Christianos magna esset disceptatio; utrum eorum, quo magis uterentur, suscipi deberet. Placuit concilio, quod tempore Adriani Papæ habitum est, assentiente etiam Carolo magno, ut bina officia super altari S. Petri ponerentur, obseratisque basilicæ portis, ac magna diligentique adhibita custodia, per noctem ita manerent, non intermissis interim dignis devotisque ad Deum orationibus, ut quod eorum potius eligendum esset, singulari aliquo signo ostenderet. Nec secus, ac optabant, evenit. Mane enim cum introissent basilicam, officium beati Gregorii dissoluto codice, sparsisque hinc inde per pavimentum foliis, quasi disseminatum: [S. Ambrosii vero, Mediolani tantum.] officium vero B. Ambrosii solum super altari apertum invenerunt. Qua plane tam admirabili re cognita, altius mentem omnes efferentes, non aliud eis significatum esse crediderunt, quam ut B. Ambrosii Officium in sola ecclesia Mediolanensi: beati autem Gregorii in universo passim orbe celebrari deberet.

[85] Quare haud mirari etiam quemquam oportebit, si basilicam S. Petri, [Ibidem sub altari] quam Deus tantis tamque admirabilibus signis illustravit, summi utique Pontifices summe dilexerunt; summis quoque favoribus & privilegiis supra ceteras omnes extulerunt. Quo loco quod primum occurrit, non indignum illud memoratu videtur; quod cum Romani Pontifices archiepiscopis & patriarchis pallium per omnem orbem missuri essent, non alium, quam hunc ipsius sanctissimi altaris locum, ubi res tantæ dignitatis tantæque præeminentiæ consecraretur, digniorem electioremque advertere potuerunt. Unde illud fit, [consecrantur pallia pontificalia.] quod legatus sanctæ Romanæ Ecclesiæ dicit: Accipe pallium, de corpore beati Petri sumptum, in plenitudine officii tui. Quorum consecrationem, cum locus ipse, quem sub altari positum, Confessionem B. Petri appellant; tum processionis devotio officiique solennitas, maximam jure merito sanctissimamque videri facit. Nam præter psalmos pœnitentiales & litanias ac cetera sacrarum orationum mysteria, eædem etiam, quæ in Apostoli Petri die festo solent, vigiliæ magna cum exultatione decantatæ, celebrantur. Cui accedebat aliud, quod nunc nescio qua causa, exolevit, non modicum hilaritatis & lætitiæ monumentum. Nam perfectis divinis consolationibus, tum consolari corpora incipiebant; exhibebaturque omnibus abundanter optimum vinum, optimis aromatibus medicatum.

[86] Verum loquamur & alias ipsius altaris insignes & eximias dotes, [Ibidem consecrantur soli Pontifices Romani,] quas summi Pontifices, quasi singulare de eo quiddam præ ceteris statuentes, illi contulerunt. Nam constituit B. Gregorius Papa, ut nullius ibi etiam archiepiscopi aut patriarchæ consecratio fieret, nisi solius Romani Pontificis, quem & voluit, descendere ad altare S. Andreæ, atque ibidem consecrari, demumque reverti ad altare majus, ac tunc Missæ sacrificium explere. Idem quoque cum per totam Quadragesimam ordinasset stationes propter pœnitentes, quas cum primicerio, [Crux Stationum servatur,] & cantoribus, & regionariis, & acolytis, devotissime faciebat; illud etiam, quod maximo honori & prærogativæ basilicæ S. Petri habitum est, statuit; ut de majore altari ejus Crux dominica sumeretur, quæ populum pœnitentem, ad stationes ipsas procedentem, semper præcederet; cujus tanta fuit apud omnes veneratio, ut si forte non deferri eam aliquando contingeret, discederent passim; existimantes nihilo sine ea acceptas Deo stationes ullas esse.

[87] [selecti septem presbyteri officia obeunt,] Simplicium item Papam legimus, cum constituisset propter baptisandos & pœnitentes, ut in basilica S. Petri, ac in basilica S. Pauli, quæ majoris apud omnes venerationis & devotionis essent, septem continue presbyteri haberentur, quo commodius id fieret; ordinasse etiam totius urbis quinque Regiones, e quibus presbyteri ipsi, qui hujusmodi mysterio succederent, eligerentur, S. Petri, S. Pauli, S. Laurentii, S. Joannis Lateranensis, S. Mariæ Majoris. Regioni autem S. Petri, utpote digniori, primum locum dedisse. Cum vero Bonifacius VIII publicam toti orbi Jubilæi lætitiam, [Jubilæi lætitia ibi inchoata:] instar priscorum apud Hebræos temporum, singulis centum annis, atque aureum, ut ita dixerim, seculum condere instituisset, basilicas primum beatorum Petri & Pauli, quibus tantum honoris conferretur (quod postea ad alias etiam, quas videmus, laxatum est) dignas esse credidit.

[88] [supplicationes majores eo conveniunt omnes,] Sed præter hæc, id, quod & primo supra libro diximus, maximum quidem & præclarissimum videtur, quod a sanctis Patribus nostris constitutum sit, omnes solennes majoresque supplicationes & processiones ad basilicam S. Petri fieri, Et cum jure cautum sit, eam esse cujuslibet civitatis primariam & cathedralem ecclesiam, ad quam in processionibus ceteræ convenirent; manifestissimum hinc certe nobis constabit ac indubitatissimum argumentum summæ dignitatis & excellentiæ, qua eam supra ceteras cunctas, utpote unicam sanctamque omnium matrem, Romani Pontifices eminere voluerunt. Quod ut evidentiore etiam signo demonstraretur, [& stipendia accipiunt:] decreverunt insuper, ut omnibus, quotquot ad eam tunc convenirent, quasi emeritum stipendium ex oblato ære majoris altaris, solidi XX darentur, sicuti & publicum ejus rei causa confectum apostolicum documentum testatur.

[89] [litaniæ etiam quot Sabbatis e S. Apollinaris.] Atque de his nunc generalibus dixerim. Nam speciali etiam decreto Honorius Papa statuit, ut omni sabbato exirent litaniæ a templo S. Apollinaris, precederentque ab basilicam S. Petri, nisi dies festus interveniret. Extruxerat enim ipse templum illud (licet id aliqui hujusmodi confirmationum Adriano concedant) atque ex industria beato Apollinari consecraverat, ut nomen Apollinis, cui antea erat dedicatum, ac maxime ab omnibus frequentatum, facilius propter allusionem vocabuli ex animis populorum deleretur: cujus etiam ingentem quamdam testudinem subterraneam, multis magnisque demolitorum ædificiorum ruderibus obrutam, noviter vidimus, cum fundamenta, ubi nunc novum B. Augustini templum erectum est, jacerentur. Erat enim ibi templum illud Apollinis, ante quod prioribus temporibus, ait Livius, fuisse prata Flaminea; ubi postmodum etiam circus Flamineus, inde ita appellatus, temploque proximus ipsi: ubi cum dicat, etiam convenisse aliquando Senatum Romanum ad audiendos, qui triumphaturi venerant, consules.

[90] Mirum certe in hoc videmus Dei judicium, qui eodem in templo postea ad celebrandos melius cælestes triumphos, [Hinc ecclesia S. Petri, omnium merito præcipua est habenda.] decantandasque divinas laudes, jubente Romano Pontifice, sacerdotum conventum fieri voluerit. Jure autem merito basilica S Petri electa est, quæ præcipuo ante alias ita honori haberetur. Cum enim suus cuique civitati episcopus & patronus sit, qui primus & templi & sedis, & omnium ceremoniarum, ad insculpendam usque numismatibus depingendamque vexillis ejus imaginem, honor exhibeatur: ita Roma præcipue episcopum & patronum suum Petrum habet; cujus basilicam & primariam recognoscat, & primo in omnibus honore extollat; imagine quoque numismata informet, vexillaque exornet. Quod & gentiles observarunt, tutelares deos (quos nos patronos dicimus) appellantes; tantaque iis religio a Romanis habita est, ut prius illos e civitatibus, quibus indicturi bellum essent, factis solentibus sacris evocare soliti fuerint: ac proinde Deum tutelarem suum, quem minime hostes evocare possent, ignotum esse voluerint; quamquam eum aliquando legerim Vestam fuisse.

[91] Quod cum ita sit, prosequamur & alia ipsius basilicæ privilegia, [Ibidem canonizationes Sanctorum peraguntur;] quibus prælata aliis ex antiquorum Patrum institutionibus magna ratione esse videatur. Quid majus canonizatione Sanctorum, quæ ibi pro majore nimirum dignitate ac gloria celebratur? Quid item illustrius summis ipsis Pontificibus? [Pontifices electi coronantur,] Qui coronas pontificatus eorum, non alibi etiam, quam in ipsa basilica suscipiendas esse, decreverunt; cui & tamen detulerunt, ut cum electi fuerint, oporteat, etiamsi per trium dierum itinera distent, Urbem ingredi, & ad altare majus S. Petri adorantes, in throno novæ sanctæ potetestatis poni. Dehinc cum coronandi sunt, statuerint se a Canonicis ipsius basilicæ, utpote primariis omnium aliarum, suscipi, fidem quoque ac obedientiam ab eis præstari Tum vero ubi cuncta solenniter acta fuerint, dignum etiam putarint, ascenso equo ad gaudium lætitiamque populorum in publico prodire. Quo loco minime etiam tacendum videtur, quod Adrianum secundum & Stephanum quintum specialiter legimus, cum alibi electi, ad Lateranumque, ubi tunc habitatio Pontificum erat, ducti fuissent; postmodum basilicam S. Petri consecrationis coronationisque causa petiisse.

[92] Quid vero insignius imperatoribus? quibus nec alio in loco Romani Pontifices diademata imponant; [uti & imperatores] ac tanta quidem cum basilicæ ipsius veneratione summæ quoque ejus ante ceteras, quibus nihil tale contigit, præeminentiæ significatione, ut necesse sit prius imperatorem ab omni canonicorum cœtu, tamquam fratrem suscipi, canonicalibusque omnibus indumentis ornari, ac canonicum simul fieri. Et cum aliquando Fridericum primum propter discordiam, quæ illi cum summo Pontifice erat, alibi, licet Romæ, coronariforte contigisset, inita demum inter eos pace, voluit denuo in basilica S. Petri & coronas suscipere & canonicali ante habitu indui, canonicumque pariter cum ceteris haberi, adscribens id majori auctoritati coronationis & imperii sui Cum vero nostris temporibus Fridericus tertius post susceptas a Nicolao V coronas animum adhibuisset ascendere in eum locum, ubi sanctum Salvatoris Sudarium decentissime ac devotissime conservatur, magno ejus videndi contingendique desiderio accensus, quod solis tantum canonicis concessum est, non alia id ratione obtinuit, quam quod canonicus basilicæ S. Petri esset; neque aliter ei illo ascensus datus, quam cum pari habitu ornamentoque aliorum canonicorum.

[93] [& reges.] Quod nec aliter de regibus constat, qui consueverant in basilica etiam S. Petri & canonicalibus vestimentis induti, in numerum aliorum canonicorum recipi, & a Romano Pontifice inungi. Cujusmodi traditur Caroli magni filius Pipinus, qui ab Adriano Papa etiam in eadem basilica baptizatus est, & duo alii filii ejus, ab ipsomet Pontifice inuncti reges; Pipinus videlicet alius, & Ludovicus: quorum primus Italiæ, secundus vero Aquitaniæ regnum obtinuit. Cujusmodi etiam legimus Carolum primum, & item secundum reges Siciliæ ultra ac citra Farum, qui cum multa donaverint ipsi basilicæ, illud etiam in donationum privilegiis gloriantes, quod canoniam in basilica S. Petri haberent, addiderunt. Hæc de coronis attigimus.

[94] [Commendant etiam ecclesiam illam sepulcra Pontificum] Nunc vero, cum vita excesserint, de sepulcris, quæ nec minorem auctoritatem addere existimantur, dicendum erit. Nam certo omnia corpora summorum Pontificum, nisi perpaucorum, in basilica S. Petri jacent; &, si quo casu alibi forte recond ta essent, ad eam demum magno cum honore translata sunt, ut agnoscant filii veram matrem, quam veri patres eorum non alibi quam in ea requiescere volentes, minime ignoraverint. In quo etiam non ignobile illud est canonicis tributum privilegium, ut soli ipsi libitinas, quibus superjacent defuncti summi Pontifices, humeris suis portent. Quos non tam ibi sepultos esse dixerimus, quam maximos etiam reges & principes, qui forte Romam prosecti, ibi decesserint.

[95] [& regum.] Cujusmodi traditur de Ottone secundo, qui sub Benedicto VII Romam venerat; ac de quodam rege Anglorum & Saxonum, qui cum gentilis adhuc multa bella fortiter gessisset, ad Christi demum fidem conversus, Romam veniens, baptizatusque a Sergio Papa in basilica S. Petri, ac Petrus ejusdem nomine appellatus; cum non multo post e vita migrasset, ibidem etiam, ubi baptismum susceperat, utpote digniore loco, sepultus est. Cujusmodi etiam de Agnete quadam imperatrice testatur epitaphium, quod adhuc cum sepulcro ejus extat juxta altare S. Petronillæ, cujus verba, ut, quantum illa basilicam S. Petri ceteris omnibus prætulit, certius quisque intelligeret, hic subdidimus. Anno MLXXVII ab Incarnatione Domini nostri Jesu Christi, indictione prima, [Epitaphium Agnetis imperatricis.] anno V pontificatus Domini Gregorii Papæ VII, Agnes Imperatrix Augusta post mortem viri sui Henrici Imperatoris secundi, anno XXII, XIV die mensis Decembris, animam bonis operibus fœcundam, Lateranis Salvatori suo atque omnium bonorum Deo reddidit: & hic ubi antea imperaverat, Clavigero cæli, pro cujus amore ibidem peregrinata fuerat, VI die mensis Januarii, expectans spem beatæ resurrectionis, & adventum gloriæ magni Dei, membra carnis commendavit in pace. Amen.

[96] Eximia certe fuit hujus Imperatricis, & viventis, [Factum Theodoræ imperatricis,] & morientis simul, erga basilicam S. Petri veneratio, eximiumque, quod de magnitudine excellentiaque ejus videtur habuisse judicium. Sed nec minoris æstimandum est, quod a vivente altera imperatrice Theodora ad dignitatem gloriamque ipsius præclare actum legimus. Cum enim. Vigilium Papam, quem insatiabili odio persequebatur, comprehendi & ad se perduci, misso ad id Romam Anthemio quodam, jussisset, speciali etiam mandato inhibuit; ne in basilica S. Petri, ob reverentiam tam electi a Deo loci, vis ulla ei inferretur; cum in ceteris quibusvis aliis sacris locis liberam comprehendendi ejus potestatem daret.

[97] Quale autem & quantum est illud, quod Carolum magnum, traditur, præ cunctis mundi sacris locis basilicam S. Petri summopere semper coluisse, [& Caroli M. imp.] adeo ut non modo eam, quod superiore libro diximus, ab omni vi hostili barbaricaque tutatus sit; sed & magnis insuper ac multis ornaverit ditaveritque donis auri & argenti pretiosorumque lapidum. Sub Adriano quoque Papa, quem postea summe coluit, cum plurimum aliquando cuperet Romam devotionis causa invisere, relicto exercitu, ita illo accessit, ut miliario forte distans, ex equo descenderit, dejiciens animum suum humiliter, ac pedibus vadens, petensque primum basilicam S. Petri, [gradus templi genibus ascendentis] quam digniorem minime dubitabat: ingressus autem die sabbati sancti ita illam fuerit, ut prius omnes gradus, quibus ad illam ascenditur, singulatim devotissime deoscularetur, expectante eum Romano Pontifice Adriano, ac super illos gradus hilariter suscipiente.

[98] Quam vero præcipua laus est & gloria ipsius basilicæ, [& donationem opimam S. Petro facientis;] quod celebrata solennitate Paschali, cum facturus esset Carolus Adriano donationem multorum oppidorum & civitatum; inter cetera Perusii, Fesularum, Clusii, Vulsini, Ascisii, Suriani, Montis Bardonis, Parmæ, Regii, Mantuæ, Montis Silicis, totius Hexarchatus Ravennatium, in quo & Bononia, & provinciæ Venetiæ & Histriæ, omnisque ducatus Spoletini & Beneventani; insulæ etiam Corsicæ; eam B. Petro, in primis, dehinc successoribus ejus se facere professus est. Quodque majorem etiam longe addidit auctoritatem, super altare S. Petri superius, postmodumque subtus, in inferiore Confessionis ejus loco instrumentum ipsum donationis reponentes; Rex ipse simul ac ceteri ejus magni principes, B. Petro successorique ejus Adriano, omnia quæcumque in eo continerentur, perpetuo observaturos, terribili se sacramento obligantes, promiserunt: exemplum quoque ipsius documenti intus supra corpus B. Petri, suppositis Euangeliis, quo firmior eorum cautio ac memoria imposterum haberetur, suis ipsemet Carolus manibus posuit.

[99] Quam insigne quoque & præstans illud est, quod sub Leone tertio, cum Romam idem alia vice peregrinationis causa accederet, [iterumque sub Leone 3 idem fere præstantis.] appropinquassetque jam ei ad mille circiter passus, non aliter ac sub Adriano gesserat, relicto statim cui insidebat equo, pedibus ad basilicam S. Petri primum profectus est, ob reverentiam Apostolorum aliorumque tot sanctorum Martyrum, quorum sanguine, ut ipse dicebat, illa consecrata sit, magno utique ibi cum honore ab ipso Papa Leone, Adriani successore susceptus; tum oblatis ei pretiosis ac ingentibus donis, postridie ceteras Urbis basilicas, quæ celebratiores essent, & visitavit, & uti quæque pro dignitate magis mereri videretur, etiam donavit. Quibus adjiciendum est, quod & superiore libro ex decreto Papæ Leonis IV ostendimus, ipsum utique Carolum magnum alio tempore, cum Romam ab obsidione Saracenorum liberasset, abiisse postmodum in Apuliam, eamque B. Petro & Romæ subjugasse.

[100] [Dona item Mathildis comitissæ,] Nec prætereundum aliud quod legimus; Comitissam Mathildim tanti basilicam S. Petri fecisse, ut quo luminaribus adhibitis magis decoraretur, tamquam debitam ei dotem donaverit Flaminiam cum omnibus oppidis ac juribus ejus. Cujus gratia memorabile etiam tunc ejus dictum vulgo celebratur. Nam cum centum millibus passuum territorium ipsum, quod donabat, extenderetur; modicum tantum quid terræ illud appellavit. [Adolfi Regis] Neque omittendum utique est, quod Adolfus ^* rex Anglorum, qui prior obtinuit totius Galliæ regnum, cum sub Papa Leone quarto Romam aliquando, summa eum ducente devotione, profectus esset, animadvertens quanta esset dignitas & excellentia basilicæ S. Petri, obtulit ei tributum ex qualibet domo regni sui, numisma scilicet unum argenteum, cui Strilingo est nomen. Cujus offerendi mos, cum longis temporibus perseveraverit, postea intermissus est. [& gentium aliarum.] Quos secuti sunt etiam Hibernici, diu eumdem morem observantes; itidem & Daci; & nonnulli etiam vicini illis alii populi. Tanta fuit, quæ ubique gentium ejus basilicæ viguit maximeque semper habita est auctoritas.

[101] [Favores a Pontificibus collati:] Quid mirum, si summi postea Pontifices tot eam eximiis, quot ante diximus privilegiis, prosecuti sunt; si præterea, cum aliæ alios habeant, quibus pareant; at hanc solam, cui soli mandarent, speciali quodam jure sibi subesse decreverunt? Si item restaurandæ ejus, cum quid dirutum esset, necessariam sibi curam, singulari quadam obligatione, indixerint? cum ceterarum, nisi quantum animo eis sederet, reparationi obnoxios minime se esse voluerunt? Si, cum hujusmodi necessitatem sibi sponte susceperint, at quartam tamen partem stipis ejus, quæ altari majori offerretur, canonici ipsius, quod nec aliis umquam concesserunt, liberalissime, uti supra de Eugenio tertio diximus, donarunt? Quo factum puto, ut & Calixtus Papa, cum constitutionem faceret, interdicens laicis, ne auferrent oblationes, quæ altaribus basilicarum Urbis obvenissent, primam B. Petri basilicam nominans, ceteris anteposuerit; [item a Constantino imp.] ut Urbanus etiam Papa, cum immensa a Constantino imperatore donaria, ecclesiæ catholicæ collata, in constitutione quadam sua diceret, fabricam eum templi primæ Sedis B. Petri instituisse affirmaverit; adeo ut Sedem imperialem relinqueret, & B. Petro, suisque successoribus profuturam concederet.

[102] [Scripta Pontificum referunt omnia sua ad S. Petrum,] Hinc quoque arbitror, summos omnes Pontifices, cum de præeminentia Romanæ Ecclesiæ supra ceteras cujuslibet civitates mundi, promulgantes aliquid sancirent (quod & Foca imperator Bonifacio III concessit, ut superiore libro dictum est ad principium) id ad honorem semper retulisse B. Petri, utpote ejus, cui uni Christus Dominus noster omnem suam potestatem, omnemque principatum relinquens; primos procul dubio omnes; & sedis, quæ populis cunctis jura ministraret; & basilicæ, in qua sacra fierent, honores exhiberi voluerit. Neque injuria: quis enim, qui recte sapiat, negaverit ejus urbis, quæ propter sedem B. Petri, prima ante omnes consensu omnium habetur; basilicam quoque nomini ejus & honori dedicatam, in qua & sacratissimum ipsius corpus requiescit, ceteris omnibus quibusvis basilicis anteferendam esse. Inde cum lege pontificali adstringerentur episcopi jurare, singulis annis, aut per se aut per nuntium, visitaturos Romanam Sedem, nisi specialiter absolverentur; recte videmus, eam, sub vocabulo Liminum Apostolicorum, quod dignius excellentiusque sit, appellatam esse. Inde illud etiam, quod Anacletus Papa; Prima, inquit, Sedes est cælesti beneficio Romana Ecclesia; quam beatissimi Petrus & Paulus suo martyrio consecraverunt.

[103] Nec immerito orientalibus ecclesiis Julius Papa inter cetera ita scribit: [tamquam omnium Apostolorum primum.] Sicut B Petrus Apostolus primus fuit omnium Apostolorum, ita & hæc Ecclesia suo nomine consecrata, Domino instituente, prima sit, & caput ceterarum; & ad eam, quasi ad matrem atque ad apicem, omnes majores Ecclesiæ causæ & judicia episcoporum recurrant; & juxta ejus sententiam terminum sumant; nec extra Romanum quidquam ex his decerni debere Pontificem. Joannes quoque VIII, dum de præscriptione annorum ad regem Ludovicum scriberet, Sanctæ, inquit, Romanæ ecclesiæ privilegia, quæ in firma Petri stabilitatis petra suscepit, nullis temporibus angustiantur, nullis regnorum partitionibus præjudicantur. Quæ cuncta, cum magna sint testimonia excellentiæ ipsius basilicæ; at majoribus longe, etiam rerum, quæ quotidie conspiciuntur, argumentis confirmare ea Deus atque augere voluit, mirum & ipse suum, quod est semper benedictum & sanctum, in exaltatione ejus ostendens judicium, ut appareat, divino magis quam humano consilio, basilicam ejus, quem supra omnes elegit, Apostoli sui, præ omnibus quoque aliis basilicis, sibi electam esse.

[104] Nam cum antea nihil haberent ibi Pontifices, ubi habitare possent; propter nonnihil etiam apud quosdam ejus diminueretur auctoritas; novissimis postea temporibus extructum est nobile & præstans palatium habitationis eorum causa, quod primum a Nicolao III cœptum; [Habitatio Pontificum ad S. Petri exædificata;] sicuti superiore libro dictum est, & ab Eugenio IV postea magno sumptu reparatum; Nicolaus demum V nobiliore etiam ac præstantiore structura & cultu auxit amplificavitque; additis etiam ad arcendam vim ventorum, vitreis specularibus, eximie picturatis, quibus non tam palatium ipsum, quam totam insuper basilicam, præclaro certe opere, illustravit. Erecta quoque est moles Adriani in arcem, cui non alia in toto orbe comparatur Unde majore etiam præsidio munitus status ejus, ab extranea omni vi & injuria tutus illæsusque conservatur. Quo factum est, ut præsentia Pontificis ornata, innumerabilium quoque, qui Pontificem adeunt, omnis generis magnorum simul & tenuiorum hominum cœtu, admodum frequentata basilica S. Petri; cum ceteræ vilescere videantur, illustrior longe ipsa gloriosiorque appareat.

[105] [cultus divinus in ea celebrior quam alibi.] Cui accedit cultus divinus, majore cum observatione ac dignitate, quam alibi habitus; majus quoque ministrorum collegium, ornatum pluribus doctis quidem ac gravibus viris, quibus annumerari pro summo voto nemo non optet; aucta etiam familia ac bona simul, quibus illa sustentetur. Sed & res sacræ, vel ornatus vel ministerii causa paratæ, & numero, & decore, & pretio insignes ac eximiæ, quibus plane majorem etiam apud omnes auctoritatem ac majestatem sibi vindicare videatur: quamquam magnum etiam illud videri debeat, quod superioribus temporibus, quibus alibi Pontifices habitabant, tanti semper tamen basilica ipsa, quantum supra docuimus, habita atque æstimata fuerit, totaque in ea semper ac tanta magnarum rerum exempla, pontificaliumque ac imperialium ceremoniarum & solennitatum momenta gesta fuerint, quæ singula quisquis, sicuti ea disseruimus, diligenter attenderit, ingentia nimirum gloriosaque, & excellentia præ magnitudine quoque eorum & dignitate summæ ipsius supra ceteras mundi basilicas eminentiæ signa & argumenta apertissima esse judicabit.

[Annotatum]

* Ethelwaldus venit tunc Romam.

MAFEI VEGII LAUDENSIS DE REBUS ANTIQUIS MEMORABILIBUS BASILICÆ SANCTI PETRI ROMÆ
Liber tertius finit: incipit quartus.
LIBER QUARTUS.

Nunc ad alia ipsius basilicæ (quæ dignitate quidem inferiora sunt) vel altaria, vel oratoria descendamus. Ac illud primum videndum est, quod altari majori capitique basilicæ connexum atque extra porrectum erat, [Templum Probi, basilicæ capiti annexum,] templum, majus præ magnitudine ejus, quam oratorium; quod nostris temporibus vidimus; nunc autem dirutum. Nam quoniam Nicolaus V, cujus summa in ædificando præ omnibus Pontificibus laus fuit novum & ingens ad caput basilicæ (quod morte præventus imperfectum reliquit) ædificium fabricare cœpisset; [sub Nicolao 5 destructum.] hoc in primis templum demolitus est. Erat porro nobile, magnum, multisque marmoreis columnis erectum, sed negligentius habitum, nullique jam accessum: quod ignarum vulgus Confessionem B. Petri, ac viventis ejus etiam habitaculum, nescio quo insomnio, fuisse jactabat. Nam quis sanæ mentis dixerit, ibi B. Petrum orationibus, ceterisque sanctis operibus vacasse, ubi antea Circus erat (quemadmodum & primo libro supra satis de ea re dictum fuit) in quo Nero, portentum illud magnum naturæ, qui & ipsum morti tradidit, omnem lasciviam & insaniam, omnemque crudelitatem insuper & inhumanitatem præcipue in Christianos exercuerit?

[107] At vero fuerat ipsum templum extructum in memoriam Probi, [Probus ille Præfectus prætorio,] ab uxore ejus Proba; qui vir fuit summus ætate sua, multis functus in vita, magnis excelsisque dignitatibus: a quo, cum esset præfectus prætorio, refert beatus Paulinus episcopus Nolanus, Ambrosium electum esse ad consilium tribuendum: post quod consularitatis etiam insignia suscepisse, ut regeret Liguriam Æmiliamque provincias, [misit Ambrosium Mediolanum,] veniretque Mediolanum: cujus summa etiam illa laus est; quod cum gentilis adhuc esset, sed omnium litterarum genere imbutus, & philosophicis disciplinis admodum eruditus; electus est a Constantino Imperatore ad audiendas diversas Athanasii, [hujus & S. Athanasii doctrina ac virtus.] Arii, Sabellii, Photinique de fide catholica opiniones, ferendamque de iis, quænam verior esset, sententiam. Quos omnes ita ille audivit, intellexitque, ut quam Athanasius confiteretur fidem, commendaret utique, probaret, atque ut veriorem suscipiendam esse judicaret; judicansque simul ipse, quam antea contempserat, libenter ultroque susciperet. Tanti illum, sincerissime ac fortissime argumentantem fecit, Athanasium dico, qui cum doctrina & fidei sanctæ defensione, tum vitæ meritis etiam & sanctitate summus fuit; qui & propter graves dirasque, quas sustinendæ fidei causa, passus est, ac longas persecutiones, sanctis merito martyribus comparandus videatur.

[108] In hoc ergo ego templum ante sex forte menses quam dirueretur, [Prohi elogia ex inscriptionibus dicti templi,] nescio quo spiritu agente, introivi, Videram enim characteres litterarum inscriptos marmoribus, quæ columnis in fronte atque utroque ex latere superposita erant, quos magno cum labore (nam nato ibi musco undique pene obscurati erant) excepi: & nisi tunc excepissem, inscriptio eorum penitus deperiisset: [a Maphæo servata.] quoniam paulo post marmora illa propter magnitudinem & pulcritudinem eorum, in magnos usus operum fabrilium conversa sunt. Continebat vero inscriptio illarum litterarum versus in laudem & memoriam ejus, quem diximus, Probi; qui & eum, præfectum prætorio, & in ultima etiam senectute, ad fidem Christi conversum fuisse, sicuti & supra dictum est, aperte demonstrant. Sepulcrum vero ejus marmoreum, imaginibus sacris insculptum, dum fundamenta altius effoderentur, inventum est ruderibus obsitum; sed multo auro plenum, quod vestibus ejus intextum erat. Nunc illud repositum est in oratorio S. Thomæ Apostoli baptismalis fontis causa: sed etiam versus ipsos audiamus:

[109]

Exuviis resolutüs, in ætheris æquore tantum
      Curris iter, cunctis integer a vitiis. [Epitaphium Probi,]
Nomine quod resonas, imitatus moribus æque,
      Jordane ablutus, nunc Probus es melior.
Dives opum, clarusque genus, præcelsus honore,
      Fascibus illustris, consule dignus avo.
Bis gemina populos, præfectus sede gubernans,
      Has mundi phaleras, hos procerum titulos
Transcendis, senior donatus munere Christi:
      Hic est verus honos, hæc tua nobilitas,
Lætabare prius mensæ regalis honore,
      Principis alloquio, Regis amicitia.
Nunc propior Christo, sanctorum sede potitus,
      Luce nova frueris, lux tibi Christus adest.
O numquam deflende tuis, cum vita maneret,
      Corporis atque artus spiritus hos regeret;
Primus eras, nullique patrum virtute secundus;
      Nunc renovatus, habes perpetuam requiem.
Candida fuscatus nulla velamina culpa,
      Et novus insuetis incola liminibus.
His solare tuos; quamquam solatia mœsta
      Gratia non quærat; gratia, Christe, tua.
Vivit in æterna paradisi sede beatus,
      Qui nova decedens muneris ætherii
Vestimenta tulit, quo demigrante; Belial
      Cessit & ingemuit, hic nihil esse suum.
Hunc tu, Christe, choris jungas cælestibus, oro;
      Te canat, & placidum jugiter aspiciat,
Eque tuo semper dilectus pendeat ore,
      Auxilium soboli conjugioque ferat.

[110] [aliud ejusdem & Probæ conjugis simul.] Hoc erat Epitaphium Probi; quod sequebatur & aliud, ejus simul ac Probæ uxoris, hujusmodi.

Sublimes quisquis tumuli miraberis arces,
      Dices, quantus erat, qui Probus hic situs est.
Consulibus proavis, socerisque & consule major,
      Quod geminas consul reddidit ipse domos,
Præfectus quarto, totum dilectus in orbem,
      Sed fama emensus quicquid in orbe hominum est.
Æternos, heu Roma, tibi qui posceret annos,
      Cur non vota tui vixit adusque boni?
Nam cum sex denos mensis suspenderet annos,
      Dilectæ gremio raptus in æthra Probæ.
Sed periisse Probum meritis pro talibus absit,
      Credas, Roma, tuus vivit & astra tenet.
Virtutis, fidei, pietatis, honoris amicus,
      Parcus opum nulli, largus at ipse fuit.
Solamen tanti conjux tamen optima luctus
      Hoc Proba sortita est, jungat ut urna pares.
Felix, heu nimium felix, dum vita maneret:
      Digno juncta viro, digna simul tumulo.

[111] [Post templum Probi fuit cœmeterium:] Post hoc vero templum erat altum quoddam & vetustum Christianorum cœmeterium, colli ipsi, quem videmus, conjunctum cum oratorio, utique semiruto superposito: subtus autem postquam dirutum fuit, repertus est insignis locus, sepulturæ gentilium causa, fabricatus, continens etiam urnulas more eorum cineribus plenas. Sed quod ad cœmeterium Christianorum pertinet, reperti sunt in eo plurimi nobiles marmorei tumuli; inter quos unus, dicatus Leoni Papæ. Quod ubi comperit magister, qui operi illi diruendo præerat, statim id renunciavit Pontifici; Pontifexque tunc illo me ire jussit, cupiens quid id esset, certius ex me intelligere. Porro ibi reperi tumulum, alio marmoreo lapide coopertum; inscriptum quoque tumulo unicum versum hujusmodi,

Salvo Papa Leone Agnellus Presbyter ornat. Putarim autem hunc Agnellum fuisse aliquem cariorem ejus & secretiorem contubernalem ac bonum virum, qui ultimum, quem debuit talis ac tanti heri ossibus, honorem exhibuit, reconditumque ab illo prius ibi corpus ipsius, diu jacuisse crediderim propter epigramma, quod dixi, tumulo ejus inscriptum. Nam certo constat, a Sergio Papa, divina ita visione quadam monito, postea ipsum translatum fuisse.

[112] Sequitur & hoc paulo post recta via aliud longe majus templum, [ibidem templum S. Stephani;] positum & ipsum ad radices montis, ubi erat caput Circi, erectum quidem in honorem S. Stephani, quod Catafarfara Patricia dictum fuisse, apud antiquum quemdam historicum comperi; Benedictus autem X in quodam privilegio Catagalla Patricia appellat. Fuerat autem id prioribus temporibus tamen oratorium: sed postea ita, ut videmus, auctum est & amplificatum. Ceterum nunc propter humanam injuriam magna ex parte disjectum prorsusque inhabitatum. Neque vero, licet multis in locis antiquis de eo mentio fiat, aliquid tamen vetustius legi, quam duas tabulas marmoreas positas in utroque latere oratorii sanctæ Mariæ in Cancellis, quarum auctor Gregorius III. Videmus ibi nonnulla quæ infra, cum ad oratorium ipsum vetustum [ventum] fuerit, dicemus, statuisse observanda a congregationibus trium monasteriorum, apud Basilicam S. Petri positis, ipsique servientibus; sanctorum scilicet Joannis & Pauli, sancti Stephani & sancti Martini.

[113] Quocirca sciendum est, tria monasteria, ante eum instituta, [item monasteria aliquot canonicorum.] fuisse juxta ipsam Basilicam, in quibus habitabant ejus canonici, divina illi quotidie officia exhibentes, viventesque in suo quique monasterio & communibus redditibus; monasterium scilicet sanctorum Joannis & Pauli, de quo, superiore satis capitulo dictum est; monasterium S. Stephani, de quo nunc est sermo: cujus fundatorem cum studiose inquisierim, numquam tamen invenire potui, neque apud historicos, neque apud privilegia Pontificum, in quibus magna horum habetur notitia. Nam tot ex iis, quæ ad Basilicam pertinebant, deperierunt, ut dolendum sit, quantum vel negligentia, vel malignitas hominum omnia consumat, omnia deleat & conficiat. Hoc autem tantum constat, Adrianum Pontificem, ut basilicæ servitio melius provideret, cum dirutum illud destitutumque invenisset, non modo reparasse, sed auxisse, multisque & magnis bonis ditasse.

[114] Siquidem donavit ei castrum Capracorum, quod ex paterna sibi hereditate obvenerat; [Beneficia Adriani & Leonis in monasterium S. Stephani,] & fundum quemdam optimum, vocatum Bravi. Subdidit quoque & annexuit templum beatæ Petronillæ, & beati Stephani, quod Stephanus rex Pannoniorum, quos Hongaros appellamus, extruxerat. Unde postmodum etiam illud S. Stephani majoris, hoc minoris, ut magis discernerentur, nominata sunt, sicut hæc suis quæque melius locis tractabimus: [concessit] autem ea omnia cum omnibus bonis suis, quæ immensi æstimata sunt redditus: cui post etiam Leo IV successor ejus [mediatus] templum hospitaleque S. Peregrini, cujus infra mentionem faciemus, cum multis bonis ejus fundavit subjecitque

[115] Tertium vero fuit monasterium S. Martini, cujus etiam auctor ignoratur, [quod & archidiaconum habuit.] de quo & infra paulo post dicturi sumus. Plane horum omnium majus & insignius erat monasterium S. Stephani hoc, de quo nunc scribimus; quod præter ea quæ diximus, singulari etiam jure suo habebat archipresbyterum, qui præerat toti simul Basilicæ, cum singula tamen Monasteria suos Rectores ita appellatos haberent. Erant præterea ædificia ejus, uti plures in eis habitantes, ita plura quoque & magnificentiora, ut nullam omnino cum eis aliorum domus comparationem habere viderentur. Cumque multa eorum diruta sint, at nonnulla tamen adhuc extant; habitoque ego nunc recte in eis: neque aliud est atrium domus meæ, quam triclinium, in quo mensis illi simul accumbebant, quod multis e signis facile intelligere licet.

[116] [Sacella duo anonyma.] Verum ut ad reliqua pergamus, a dextra parte introitus Basilicæ juxta altare majus, erant duo magnæ antiquitatis sacella sine ullo prorsus nomine, neglecta jam penitus, ita ut semper obserata nemo umquam adiret. Ante hæc consecratum fuit, quod adhuc videmus altare beatorum Petri & Pauli, [Altare SS. Petri & Pauli, S. Bartholomæi,] vicinum altari majori S. Petri, quod e regione respicit aliud altare S. Bartholomæi, vetustum utique & magnæ olim devotionis: post quod juxta arcum triumphalem est etiam aliud altare antiquum S. Pastoris. Juxta vero duo illa sacella vetustiora, [S. Pastoris. Oratorium sanctæ Crucis,] erat oratorium magnum sanctæ Crucis, magnæ habitum devotionis feminisque inaccessum, quod Papam Symmachum, primo supra libro retulimus, eximio cum cultu extruxisse, in absideque ejus decem libras ligni sanctæ Crucis recondidisse; ac nunc, diruto eo inventum, a canonicis reverentissime custodiri. [& fontis baptismalis] Huic contiguum erat aliud majus etiam oratorium, multis altaribus munitum, quod sacri fontis causa sanctus Damasus Papa extruxerat Quod etsi nunc dirutum sit, extant tamen subterranei ipsi meatus, quibus per multa miliaria aqua ducebatur, magna arte atque impensa fabricati.

[117] [cum versibus Damasi:] Etsi constet tempore etiam Liberii Papæ, dum absente eo, Vicarius ipse loco ejus, Ecclesiæ necessitatibus intenderet, aqaum ipsam duxisse, propter quod & Liberius in Urbem profectus, innumerabilem hominum turbam baptizavit. Ejus vero aquæ ductus gratia, Damasus etiam ipse olegantissimos edidit, lapide marmoreo sculptos versiculos, qui adhuc lateri Basilicæ affixus est, subjecimusque eos hujusmodi.

Cingebant latices montem, teneroque meatu
Corpora multorum, cineres atque ossa rigabant.
Non tulit hoc Damasus, communi lege sepultos,
Post requiem tristes iterum persolvere pœnas.
Protinus agressus magnum superare laborem,
Aggeris immensi dejecit culmina montis.
Intima solicite scrutatus viscera terræ,
Siccavit totum quicquid madefecerat humor;
Invenit fontem, præbet qui dona salutis,
Hæc curavit Mercurius levita fidelis.

Huic proximum extructum fuit, [S. Luciæ.] quod adhuc extat, adhærens alteri lateri Basilicæ oratorium, scilicet S. Luciæ; quod sicut traditum est a majoribus, consecravit beatus Gregorius Papa, recondito insuper ibidem pretioso ejus brachio.

[118] [Situs monasterii S. Martini,] Sed discedamus hinc, & ad sinistram partem ingressus Basilicæ veniamus, inveniemusque primo ibi locum, quo nullus propinquior altari majori, ubi situm erat tertium monasterium S. Martini, illud de quo supra, cum de monasterio S. Stephani tractaremus, locuti sumus; in quo habitabat tertia alia congregatio servientium Basilicæ, cujus etiam oratorium cum aliquibus adjunctis domunculis paulo ante hæc tempora vidimus, nunc omnia (quod non sine dolore magno scribimus, sicuti & superiora quæ commemoravimus) funditus disjecta sunt.

[119] Erat sane oratorium ipsum summæ apud omnes devotionis, [ejusque celebritas,] quam maximeque posita in eo imago ænea S. Petri, transportata postmodum ad aliud oratorium sanctorum Processi & Martiniani. [ex statua ænea S. Petri,] Neque in tota Basilica post altare majus, ullus locus erat, ad quem major præ devotione fieret concursus populorum, majoraque oblatæ etiam stipis commoda susciperentur; in cujus plane etiam monasterio legimus, a primula usque ætate enutritum fuisse Leonem IV; [& educatione S. Leonis 4,] de quo cum multa suo loco infra dicturi sumus, hoc in præsentia tantum satis sit commemorasse, quod postquam ad Pontificatum evectus fuit, memor continue priorum temporum, pristinæque tenellæ conversationis, summam semper augendæ ornandæque Basilicæ suæ curam gessit, præsertim ejus, in quo educatus fuerat monasterii; cujus & nunc sermonem suscepimus. Cui quanta contulerit, docemur ex quodam transcripto ejus privilegio, quod convenientius infra, cum de Leone ipso loquemur, explicabimus.

[120] Interim autem non videtur nunc illud prætereundum, [qui & multa eidem contulit.] quod inter cetera, quæ ibi traduntur, concessit huic monasterio templum sancti Salvatoris, in Torrione positum, quod ad sepeliendos omnes Ultramontanos erexit, cui & a magnis patribus magna etiam multaque bona donata sunt. Templum item S. Senonis, illi proximum; ac aliud S. Michaëlis, monti adjectum; omniaque simul bona & jura eorum; cum hisque insuper tria oratoria, quæ sunt intra basilicam S. Petri, illi proxima, sancti scilicet Sixti, S. Leonis & S. Adriani; sicut constat, non tam ex ipso tantum scripto, quam & ex quodam, de quo etiam infra suo loco dicetur, privilegio Leonis IX, confirmante aliud antiquum ipsius Leonis IV, affixoque muro basilicæ supra portam, unde tunc accessus ad basilicam ipsam patebat; nunc autem clusam, dimissis antiquis lateribus marmoreis, qui adhuc apparent. Concessit vero ea cum omnibus bonis ac juribus eorum, duobus præsertim expressis hospitiis, quæ post ipsa oratoria ac basilicam posita erant. Ubi quod noviter vidimus, dicendum est.

[121] Siquidem dum fundamenta, ubi immensa novi operis imperfecti moles requiesceret, a Nicolao V aperirentur, [Oratoria noviter detecta,] repertæ sunt ibi subterraneæ cellæ ornatissimæ, quæ superjecta ingenti ruderum congerie, intra viscera terræ absconditæ, penitus ignotæ erant. Sane primum ipsum oratorium S. Sixti est, [S. Sixti,] quod respicit suggestum, ubi Euangelium cantatur; de quo dicit Paschalis Papa, post deprædationem cœmeterii Calixti positum fuisse, ubi corpus B. Sixti martyris, ante corpus B. Petri juxta septa ferrea; super quod & factum altare, lapidibus ornatum, & super altare arcus ex miro mosivo; quæ sicut ille dicit, adhuc hodie apparent. Sepulti sunt autem ibi cum Sixto, & duo alii Pontifices, Fabianus scilicet & Sergius II, sicut ostendit epitaphium, inventum in ipso altari; quod quoniam nimis ineptum sit, omittemus. Secundum vero oratorium S. Leonis, est propius ipsi loco, [S. Leonis,] ubi erat monasterium S. Martini juxta altare majus S. Petri; in quo recondidit Paschalis II corpora beatorum Leonum II, III, & IV. Nam primum a Sergio translatum fuisse, supra diximus.

[122] Sed & tertium oratorium S. Adriani, erat huic proximum. [S. Adriani.] Nam nunc prorsus evanuit, cujus nec apparet aliud, nisi tantum affixum lateri basilicæ insigne quoddam marmor quadratum cum insculptis ei versibus, qui ostendunt, ipsum ibi curante Carolo Magno sepultum esse. Quem & adeo ille dilexit veneratusque est, ut mortem ejus magnis cum lacrymis prosecutus fuerit, cum neminem tamen filiorum suorum umquam mortuum (quod præclarum de ipso traditum est) fleverit. [hujus, in Numidico marmore,] Est sane marmor ipsum Numidicum & atrum, ac quale quidem rarum habeatur. Sed cujusmodi tamen, refert Plinius, Lucullum Romam invexisse, in delitiis magnis ab eo habitum, Luculleumque est nomine ejus appellatum. [Romanis æstimatissimo,] Cujusmodi etiam Pesoennius Niger, qui fuit fortissimus Dux Romanorum æmulusque Severi Imperatoris, superatusque ab eo, demum occisus, simulacrum Romæ marmoreum habuisse traditur, ut nomini ejus color marmoris etiam conveniret, sicut epigramma illi additum significabat. Quamquam & aliud, nec ab ipso Plinio omissum, nigri coloris, Alabastrique specie marmor fuerit, Alabandicum terræ suæ nomine: ex quo & concham pretiosissimam vidimus paucis ante annis, nobili & materia & arte elaboratam, positam ad os fistulæ, unde aqua derivabatur in baptisterium. Cujus autorem Damasum Papam fuisse, nunc autem penitus dirutum, satis supra diximus.

[123] [insculptum a Carolo magno epitaphium] Sed audire jam præstat versus ipsos, quos marmori insculptos, Adriano Pontifici Carolus Magnus dedicavit: quos & propter Pontificis ac Imperatoris magis, quam carminis majestatem, hic addidimus.

Hic Pater Ecclesiæ, Romæ decus, inclytus auctor,
      Adrianus requiem Papa beatus habet.
Vir, cui vita Deus, pietas lex, gloria Christus,
      Pastor Apostolicus, promptus ad omne bonum
Nobilis, ex magna genitus jam gente parentum,
      Sed sacris longe nobilior meritis.
Exornare studens devoto pectore pastor
      Semper ubique suo templa sacrata Deo.
Ecclesias donis, populos & dogmate sancto
      Imbuit, & cunctis pandit ad astra viam,
Pauperibus largus, nulli pietate secundus,
      Et pro plebe sacris pervigil in precibus.
Doctrinis, opibus, muris, erexerat arces,
      Urbs, caput orbis, honos, inclyta Roma, tuas.
Mors cui nil nocuit, Christi quæ morte perempta est,
      Janua sed vitæ mox melioris erat.
Post patrem Carolus lachrymans hæc carmina scripsi,
      Tu mihi dulcis amor, te modo plango pater:
Tu memor esto mei, sequitur te mens mea semper,
      Cum Christo teneas regna beata poli.
Te Clerus, populus magno dilexit amore,
      Omnibus unus amor, optime præsul, eras.
Nomina jungo simul titulis, Carissime, nostra;
      Adrianus, Carolus, Rex ego, tuque Pater.
Quisque legas versus devoto pectore, supplex,
      Amborum mitis, dic, miserere Deus.
Hæc tua nunc teneat requies gratissima membra,
      Cum sanctis anima gaudeat alma Dei.
Ultima quippe tuas donec tuba clamet in aures,
      Principe cum Petro surge videre Deum.
Auditurus eris vocem, scio, judicis almam:
      Intra nunc Domini gaudia magna tui.
Tunc memor esto tui nati, Pater optime, posco
      Cum Patre dic; natus pergat & iste meus.
O pete regna Pater felix cælestia Christi,
      Inde tuum precibus auxiliare gregem.
Dum sol ignicomo rutilus splendescit ab axe,
      Laus tua, sancte Pater, semper in orbe manet.

[124] Sedit beatissimæ memoriæ Adrianus Papa annos XXIII, [Ejusdem Adriani opera magnifica.] menses decem, dies XVII, obiit VII Kalend. Januarii. Fuit vero hic Adrianus longe benignus & beneficus basilicæ S. Petri, cui castrum Capracorum donavit; ne cetera, quæ ei multa dona contulit, referamus: ne item dicamus, monasterii S. Stephani, quod ædificavit juxta ipsam basilicam, nunc magna ex parte dirutum in quo habitantes monachi, cum aliis simul tribus monasteriis, quæ Gregorius III instituerat, quotidie psallentes B. Petro laudum officia exhibebant: ne & alia multa prosequamur, quæ & intra simul & extra Urbem templa restauravit: ne & ipsius quoque urbis muros attingamus, quos usque ad fundamenta dirutos renovavit. Porro in ipso altari S. Adriani factus est nunc alius locus, egregie ornatus, ubi collocata est cathedra, super quam sedere B. Petrus, dum solennia ageret, consueverat.

[125] Alio vero ex latere juxta ipsum Adrianum, erat sepulcrum Urbani II, [Juxta est sepulcrum Urbani 2,] pulcrum decensque, cujus nec ulla nunc vestigia apparent. Prope hunc sequebatur, quod nunc etiam extat, oratorium beatæ Mariæ, [& oratorium B. Mariæ;] quod feminæ olim nefas ducebant intrare Illud Pontifex Paulus primus extruxit, ornavitque pulcherrimis imaginibus, [quod Paulus 1 extruxit,] optimo mosivo depictis, appellatum etiam usque ad tempora nostra locum ipsum sanctæ Mariæ in Oratorio, ubi & is sepultus est, non quod hic defunctus fuerit. Nam apud basilicam S. Pauli, cum per æstivos calores eo secessisset, vita excessit, ubi & circiter tres menses jacuit, donec convenientes cives Romani cum multis aliis exteris gentilibus, ut cum ceteris Patribus prædecessoribus suis dignius requiesceret, [ibidem, translato corpore ex S. Pauli, sepultus.] per alveum Tiberis naviculæ impositum corpus ejus, ad basilicam S. Petri magno cum honore, divinarumque laudum celebratione deduxerunt, atque in eo, quod ipse fabricaverat oratorio, de quo nunc mentionem habemus, condiderunt. Hunc fuisse magnæ sanctitatis tradunt, qui præter alia pia opera viduis quam maxime & pupillis, quantopere poterat, succurrebat: per noctem quoque paucos secum ducens, invisebat cellas ægrotantium, & compeditorum, ac omnium quos accepisset pauperum; ministrans eis, unde ali & recreari possent.

[126] Ante vero hoc oratorium beatæ Mariæ erat sepulcrum Joannis Papæ, cum epitaphio, quod legi, [Joannis Papæ sepulcrum:] satis inepto, cujus nunc nihil videtur. Verum alio ex latere ultra portam æneam, quæ ducit ad altare sanctæ Petronillæ, est eximium oratorium, quod ex mosivo egregie fabricatum erexit Paschalis Papa in honorem Processi & Martiniani, [Oratorium SS Processi & Martiniani peregregium,] quorum corpora ex cœmeterio S. Agathæ magna cum sacerdotum ac populorum devotione & exultatione translata, ibi insigni porphyritica concha recondidit, & sepultus est ibi ipse postmodum: habitumque fuit hoc oratorium magnæ semper venerationi, præsertim mulieribus, quæ nec eo olim intrare audebant: cujus etiam venerationem augebant multa alia summorum Pontificum corpora, quæ ibidem sepulta sunt.

[127] [uti & S. Petronillæ] Quoniam vero mentionem fecimus altaris S. Petronillæ, sciendum est, templum illud ubi situm est, fuisse antiquum, nobile, magnaque impensa & miro cultu, sicut adhuc reliquiæ ostendunt, elaboratum, ac Apollini quidem. Quo autem tempore extructum, nihil umquam, quod certum constet, reperi. Nam Neronis illud opus fuisse, quod vulgo jactatur, procul dubio vanum est; quoniam non simile veri videtur, in eo loco templum illud fuisse, ubi Cricenses ille ludos insanius exercebat; quod impedimentum magis spectaculorum & libidinis ejus extitisset. Proinde nec alium locum huic contiguum, ubi est altare S. Andreæ, a Papa symmacho extructum, magnæ semper apud omnes devotionis, & in quo summos Pontifices consecrari solitos fuisse, supra diximus; recte credendum est vestiarium Neronis extitisse. Ceterum, quia totus locus ipse, qui usque ad altare S. Michaëlis, vetustum utique, protenditur, vestibulum fuit templi Apollinis, quod S. Petronillæ nomen accepit; credibilius videtur a vestibulo vestiarium appellatum esse. Nec vero omittendum est id, quod antiqua monumenta, ceterique auctores tradiderunt, in altari S. Petronillæ corpus ejus, [cujus ibi corpus.] ac pretioso quidem in sarcophago translatum reconditumque fuisse a Paulo Papa, cujus paulo ante meminimus, cum titulo simul, quem B. Petrus eidem addiderat, hujuscemodi; Aureæ Petronillæ dilectissimæ filiæ.

[128] [Brachium S. Andreæ & S. Lucæ.] In altari quoque S Andreæ repositum esse brachium ipsius Apostoli, nec non & beati Lucæ Euangelistæ, ex Constantinopoli utrumque delatum, ac a B. Gregorio postmodum etiam illuc translatum: quorum nunc alterum brachium, scilicet S. Andreæ, argento pulchre elaborato inclusum, honorifice a canonicis conservatur. Pari modo & caput S. Lucæ, quod brachio ejus, de quo diximus, junctum erat. Huic contiguum est aliud altare a sinistra parte introitus, [S. Mariæ a Febribus,] dicatum nomini sanctæ Dei genitricis Mariæ, a Febribus appellatum, quod præcipuum quidem & a populis quam maxime præ summa devotione cultum frequentatumque est; propterea quod innumerabilies, vota illi facientes enixeque se commendantes, a febri quotidie sanentur.

[129] Nunc ingrediamur basilicam ipsam, & quod primum præter alia, quæ dicta sunt, [In ipsa Basuica altare S. Mauritii,] occurrit, altare B. Mauritii martyris referamus; cujus illa singularis est dignitas, quod Imperator antequam ad altare S. Petri, a Romano Pontifice coronam imperii ac gladium defendendæ Ecclesiæ causa, suscipiat; ibi primum ab episcopis & cardinalibus benedicitur & ungitur. Cui proximum est altare S. Silvestri Papæ, [S. Silvestri Papæ;] in quo reconditum esse brachium [ejus,] antiquiores memoriæ reliquerunt; nec non & corpus Vigilii Papæ, quod in pariete ibi scriptum, [sepulcra Vigilii & Adriani 4.] inventum est. Juxta quoque est sepulcrum Papæ Adriani IV, quod adhuc cernimus, nobili marmorea concha e terra sublatum.

[130] Post quod est oratorium beatæ Mariæ, quod respondet choro canonicorum; [Oratorium B. Mariæ, cui multas reliquias intulit Gregorius 3.] in cujus altari Papa Gregorius III multorum sanctorum martyrum ac confessorum, apostolorum etiam reliquias, ex variis mundi locis hinc inde collectas, recondidit. Inter quas traditum est a majoribus nostris, repositum etiam esse corpus beati Gabini presbyteri, [Altare S. Gabini presb.] cujus altare ibi diu fuit; ad quod Sardinia & Corsica tributum quotannis mittebant. Cum quo & aliud altare simul erat beatæ Mariæ, [& aliud B. Mariæ,] quod ipse, quem diximus, Papa Gregorius III, erexerat ac consecraverat: sub quibus etiam altaribus inventa sunt tria sepulcra, ferro & plumbo probe alligata. Erant plane æneis ambo [altaria] cratibus munita & circumsepta. Erat quoque ejus jussu in pariete ipsius oratorii depicta imago beatæ Mariæ filium amplexantis, supra quam & locus factus, in quo, conveniente omnique psallente clero Romano, reponi mandaverat dextrum armum B. Stephani protomartyris, quem Pelagius Papa, sicut in translatione ejus, de Constantinopoli Romam facta, traditur, basilicæ S. Petri donavit, quem & nunc Canonici apud se habbent, magnaque cum veneratione custodiunt.

[131] Ita primum ibi fuerunt illa duo altaria; quibus demum tempore Eugenii tertii disjectis, [in unum sub titulo B. Mariæ, ab Eugenio 3 mutata.] erectum est hoc, quod modo videmus, altare unicum, eidem beatæ Mariæ consecratum, ubi nunc ab omni conventu ecclesiæ missarum officiorumque solennia quotidie celebrantur. Jacent vero horum amborum Pontificum corpora, simul tumulata, [Sepulcra, Eugenii 3,] ante ostium sacrarii, a dextra parte introitus. Extatu adhuc titulus Eugenii III, [Gregorii 3,] marmori impressus. Deperiit enim Gregorii III, & titulus, qui erat hujusmodi (Tertius hic Papa Gregorius est tumulatus) & arcus simul, qui illi erat erectus, ex nobili mosivo depictus. [Adriani 3,] Quo in loco situs est etiam Adrianus III; sed &, ut aliqui tradunt, Petrus Diaconus, quem B. Gregorius in Dialogo suo colloquentem secum inducit.

[132] Juxta hunc locum nostris quoque temporibus sepultus est Eugenius IV, cujus dulcis heri mei memoriam, [item Eugenii 4,] uti animo continue gero, ita verbis libenter usurpo; extatque erectum illi insigne & magno artificis ingenio elaboratum mausoleum, non quod ille id aut mandaverit, aut concupierit. Nam sum memor, dum Florentiæ ageret, incideretque forte mentio hujusmodi sumptuositatis sepulcrorum, ab eo audivisse, nolle, si Romæ mori contingeret, alibi quam juxta Eugenium tertium tumulari, neque alio, quam illum, tumuli honore ac titulo decorari. Erat enim Princeps magnæ continentiæ & moderationis, & qui hujuscemodi res mundi vanas & fluxas forti semperque alto animo contemneret. Penes hunc ex diverso latere conditus est successor ejus Nicolaus V; [& Nicolai 5.] & alter, numquam ex animo delendus mihi, optimus herus meus, qui cum esset omnibus bonis litteris & studiis longe edoctus, longeque excelso ingenio præstans; ita hasce funerum sepulcrorumque vanitates non aliter ac is cui successisset, callebat, callensque despiciebat.

[133] His nos ambobus etiam epitaphia condidimus, quæ sequuntur, [Epitaphium Eugenii a Maphæo positum;] hujusmodi;

Eugenius jacet hic quartus, cor nobile cujus
      Testantur vitæ splendida facta suæ.
Quem venerans adiit, seque incurvavit uterque,
      Cæsar & Eous, Cæsar & Occiduus.
Hic diadema petens; ille almæ fœdera legis;
      Ut fieret sceptro major hic; ille fide.
Quo duce & Armenii, Grajorum exempla secuti,
      Romanam agnorunt Æthiopesque fidem.
Inde Syri ac Arabes, mundique e finibus Indi;
      Magna, sed hæc animo cuncta minora suo.
Nam valida rursum Furcosia ^* classe petebat;
      Dum petit ast, illum sustulit atra dies.
Qui semper vanos tumuli contempsit honores,
      Atque hac me pressa condite, dixit, humo.

Aliud Epitaphium.

[134]

Dum studet Ecclesiam placida componere pace, [aliud ejusdem.]
      Actaque pars voti, pars quoque agenda sui,
Eugenius quartus moriens, hic ossa reliquit:
      Sic nece præruptum, quod bene cœpit, opus.
Debuerant duræ tantis perferre sorores,
      Tardius & vitæ solvere pensa brevis.
Tunc, ubi pax terris, quam miro ardebat amore,
      Reddita, tunc cœlo restituendus erat.
Sed Deus actutum sedes ornare beatas,
      Consultumque suis maluit ire bonis.

Epitaphium Nicolai V.

[135]

Pontificis summi Nicolai hic condita quinti [Item Nicolai.]
      Ossa cubant, liber spiritus astra colit.
Æmulus ille Numæ, pacem sibi prætulit armis,
      Prætulit & diris cantica sancta tubis:
Miro idem studio ritus cultusque sacrorum
      Curavit, mira donaque sacra fide.
Alter & Augustus doctos, doctissimus ipse,
      Excoluit, summa semper & auxit ope.
Extulit atque altæ renovavit mœnia Romæ,
      Extulit ingentes & renovavit opes.
Secula qui magni jubilæi læta sacravit,
      Cæsareum rutilo cinxit & orbe caput.
Qui scissum ecclesiæ Pastor compegit ovile,
      Ad suaque errantes claustra reduxit oves.

[136] [Alii Pontifices ibidem tumulati,] Referri nunc possent & alii summi Pontifices, quorum corpora in hoc latere basilicæ majore ex parte recondita sunt. Lucius II scilicet & Cælestinus III, quos simul positos, litteræ pavimento insculptæ demonstrant. Unde & manifestus deprehenditur error eorum, qui asserunt, Lucium secundum Laterani esse sepultum. Tum præter hos etiam Anacletus, Euaristus, Telesphorus, Iginius, Pius, Eleutherius, Victor, Symmachus, Hormisda, Deusdedit, Honorius, Severinus, Eugenius, Vitellianus, Deodatus, Donus, Conon, Sisinnius, Constantinus, Zacharias, Valentinus, Nicolaus, Formosus, Lando, aliique, quorum longiorem turbam, non tam hic, quam per omnem passim basilicam, atque in ipso etiam vestibulo sepultam, consulto præterimus, existimantes superflui id magis quam necessarii laboris fore: quippe cum satis sit dicere, id quod superiore libro memoratum est, Romanos omnes Pontifices, præter paucissimos, vel hic sepultos, vel, si forte alibi vita functi jacuerint, demum eo translatos esse.

[137] Atque ut omittamus eos, qui ex Catacumbis, aliisque variis Romæ locis illuc translati sunt, præclarius illud videtur, quod legimus, [& eodem aliunde post mortem translati] Joannem & Agapitum, quorum beatus Gregorius in tertio Dialogorum libro magna signa refert. Cum hic Constantinopoli, ille Ravennæ decessisset, utrumque postea ad ipsam Basilicam translatum fuisse. Enimvero cum ex antiquis, quæ traduntur monumentis constet, omnes summos Pontifices in ea reconditos; tum manifeste id deprehensum est, cum aliquando fundamenta ejus aperirentur, vel propter sepelienda nova corpora Pontificum vel propter reficienda, quæ disrumpi sæpe contigit pavimenta. Siquidem sunt multotiens inventi non pauci per totam hinc inde Basilicam subterranei tumuli marmorei, nitidis & eximie politis tabulis constructi.

[138] Tanta autem fuit sepeliendorum ibi Pontificum auctoritas, [etiam divina jussione:] tantique apud omnes habita, non tam humano quam divino judicio, ut sicut aliqui tradunt, cum Marcellinus Papa sub Diocletiano imperatore Christum, quia Petri æmulus, propter metum mortis abnegasset, tamenque postmodum habito etiam episcoporum ad id concilio, reatus sui pœnituisset, ut ad martyrium suscipiendum ultro pergens, ne a quoquam corpus ejus sepeliretur, sub anathematis pœna vetaret, mansissetque ita illud inhumatum triginta diebus, cum anathema ipsum nemo [non] formidaret, apparuit in somnis B. Petrus Marcello successori ejus, atque illi; Quid dormis, dixerit, Marcelle? aut quid me insepultum dimittis? Obstupefacto quoque ei talibus verbis subjunxerit; Legistine, eos qui se humiliant, exaltandos esse? Et, An non magna videtur tibi fuisse humilitas Marcellini, qui se etiam sepulcri honore indignum judicavit, ut bestiarum dentibus discerptus, magis relinqueretur? Surge ocyus, & corpus ejus juxta meum reconde, ut qui eamdem gratiam veniæ apud Deum invenimus, eumdem locum etiam tumuli habeamus.

[139] Cui adjiciendum est aliud, quod de Gregorio VI traditum est, [aliud eadem de re miraculum] magnum utique & admirabile monumentum. Cum enim ita graviter aliquando ipse ægrotaret, ut vitæ ejus nulla jam spes superesset; inter Cardinales interim sermo habebatur, ne in basilica S. Petri cum ceteris Pontificibus sepeliretur, propter cædem multorum hominum, qua sanctum sacerdotium turpiter fœdasse videbatur. Id autem certo fecerat, ut tueretur libertatem Ecclesiæ, quam scelestissimi homines, prædæ ac novarum rerum avidi, non habentes qui eos punirent, passim infestabant; grassantes in peregrinos, qui ad Limina Apostolorum veniebant, oblata etiam S. Petro, ac cetera bona auferentes, insidiantesque vitæ cujusque, ac omnibus pessime vim inferentes. Quos cum nullus metus sacrarum admonitionum excommunicationumve arcere posset, gladio tandem ultore eradicavit.

[140] Itaque renuntiato ei consilio Cardinalium, consciusque ipse sibi innocentiæ suæ, [in Papa Nicolao sexto.] vocari ad se eos jussit, multa locutus de necessitate gravium illorum temporum infestationeque malorum hominum, deque proposito suo recto & sancto, utilitatisque ecclesiæ causa tamen suscepto; subjungens tandem, ac mira fiducia animi, speque in Deum, ita inquiens, Ponite, cum mortuus fuero, corpus meum ante portas basilicæ S. Petri, ipsasque seris fortiter occludite, ac nisi per se ve divina aperiantur, procul illinc abjicite. Cujus rei, sicut ille rogaverat, cum periculum fieret, exortus est subito ingens ventorum in petus & aëris turbo, quo apertis laxatisque violenter portis, stupefacti ac præ tanto signo exterriti Cardinales, reverenter ipsum, ut decebat, cum ceteris patribus sepeliri mandarunt.

[141] Sed pergamus ad referendum pauca, quæ adhuc restant altaria: [Altare S. Martialis.] quorum primum S. Martialis, quod est juxta chorum canonicorum, antiquum certe, & magnæ semper venerationis fuit. Dehinc flectamus nos ad latus, ubi sedent, qui pœnitentium peccata audiunt, procedamusque recta via, & inveniemus oratorium, quod Papa Gregorius IV erexit in honorem B. Gregorii primi, [Oratorium S. Gregorii I.] eximi doctoris ecclesiæ; cujus corpus eo transtulit, non longe illinc, atque una corpora beatorum martyrum Sebastiani & Tyburtii, Chromatii præfecti [filii,] ex cœmeteriis, in quibus antea reposita erant; quibus & singulis sua altaria in eodem oratorio extruxit; juxta quod sepultus est Pelagius Papa & Bonifacius III & Gregorius etiam quintus cum epitaphio simul, quod adhuc apparet marmori insculptum, [Sepulturæ, Pelagii, Bonifacii 3, Gregorii 5.] versibusque licet [non] multum dignis compositum

[142] [Secretarium ibique sepulti.] Post ipsum oratorium est secretarium B. Petri, quod ita appellatum fuit; ante quod reconditus est Joannes III, intra vero Benedictus. Sed extra in vestibulo Bonifacius, Theodorus, Zacharias, Joannes II, Gregorius II, Stephanus II, & alius Stephanus V, ac VI etiam; nec non Benedictus IV. Proximum autem huic oratorio est altare SS. Simonis & Judæ; [Altare SS. Simonis & Judæ, Philippi & Jacobi.] ad quod est accessus per portam Ravennianam; quod e regione respicit aliud altare SS. Philippi & Jacobi: ad quod per aliam portam Romanam introitur. Quoniam vero modo mentionem fecimus duarum portarum basilicæ; [Portæ in frontispicio basilicæ quinque.] Ravennianæ scilicet & Romanæ, convenienter hic de omnibus ipsis, quæ in ingressu ejus sunt, agendum videtur, ut intelligamus, quænam sint, & quæ jam nominatæ sunt, & quæ deinceps aliæ etiam nominandæ sunt.

[143] [Argentea, juxta quam jacet Benedictus 3,] Quocirca sciendum est, quinque esse portas ipsas, quæ Medianæ dictæ, suo etiam specialiter quæque nomine appellatæ sunt Primum etenim, earum media, quæ dignior est, Argenteæ nomen accepit; juxta quam in vestibulo jacet Papa Benedictus III: ante quam etiam sub retando marmore porphyretico traditum est jacere corpus venerabilis Bedæ; cujus ob reverentiam antiqui utique per eam non transibant. Vocata autem Argentea primum ab Honorio Pontifice, [ab Honorio Pont sic dicta,] qui cum omnes ipsas eximie argento munisset, at hanc mediam nobilius etiam tabulis totam argenteis variisque picturis ornavit; incitatus [ad] id, quod de templo Salomonis memoriæ proditum est, cujus portas, argento utique opertas, atque a Tito Imperatore postea bello, quod contra Judæos suscepit, igne succensas fuisse. Egesippus scribit: duravitque hujus ornamentum, usque ad tempora Alexandri III, licet a Saracenis interim in prædam actum ac subinde a Leone IV pulcrius etiam & pretiosius restitutum, [a Leone 4 restituta,] sicut suis infra locis dicemus: postmodum autem corruptum paulatim in dies magis fuerit, adeo ut & porta ipsa nomen proprium, quo Argentea vocabatur, amiserit; & Eugenius IV, [nunc ænea. Eugenii 4.] qui fuit Pontifex omni virtute excellens, eam, ut supra libro 2 dictum est, æneam restauravit.

[144] Nunc ad pauca alia quæ restant altaria veniamus. Post altare Philippi & Jacobi, [S. Abundii altare.] juxta portam noviter clausam, quæ mittebat in templum S Vincentii, est aliud altare S. Abundii, qui fuit mansionarius ipsius basilicæ, de quo & B. Gregorium, in Dialogo suo verba facientem, supra satis retulimus: juxta quod etiam a dextra parte introitus, est oratorium insigne excultumque mosivo, dicatumque beatæ Virgini, [B. Mariæ oratorium elegans.] cum altari, in quo prima Missa noctis Natalis semper celebratur: cujus auctor fuit Joannes Papa VII vir eloquentissimus; ubi & ipse apud altare sepultus est. In ejus medio est aliud altare coopertum desuper nobilissimo elaboratissimoque tegmine, ubi summa cum veneratione conservatur, & cum tempora sua postulant, ostenditur etiam populis sanctissimum Sudarium Christi, de quo supervacuum est amplius verba facere, [Sudarium Christi.] cum superiore libro satis de eo disseruerimus.

[145] Verum recta via, qua itur ad altare majus, [Oratorium S. Ambrosii] est oratorium beati Ambrosii, magni doctoris Ecclesiæ, quod nunc nomen sui omnino devotionemque amisit. Inter altare autem beatæ Virginis, de quo modo diximus, & portam Guidoneam, [& S. Antonii mart. nunc S. Brigidæ.] erat oratorium S. Antonii martyris, cujus nomen longa vetustate exoletum est: nunc illud sub nomine B. Brigidæ colitur. Sed & aliud, quod restat intra portam Guidoneam & portam Romanam, [S. Tridentii mart.] erat altare S. Tridentii martyris, nunc ipsum etiam sine nomine ob posterorum maxime incuriam.

[146] [Apostrophe ad S. Petrum.] Hactenus vetustiora Basilicæ S. Petri templa oratoriaque, simul atque altaria perscripsimus. Nam siqua nunc alia, præter quæ commemoravimus, appareant, omnia certe ea nova recentioribusque post temporibus condita sunt. Nunc ergo regrediamur in ipsam Basilicam S. Petri, salutaturi Principem Apostolorum, & adoraturi eum, qui post tot imperatorum triumphos etiam soli divo Petro, ejusque successoribus eum locum divina sua clementia & boninitate prædestinavit, & hactenus conservavit, conservaturus in perpetuum: cui laus, honor, & gloria in secula seculorum. Amen.

[Annotatum]

* An. Turcosia?

COMMENTARIUS DE BASILICA SANCTI PETRI, APOSTOLORUM PRINCIPIS ANTIQUA,
A CONSTANTINO MAGNO FUNDATA ROMÆ IN VATICANO,
AC PRÆCIPUE DE ALTARIBUS EJUSDEM.

C. J.

[Praefatio]

§. I. De scriptoribus quorum opera hic utimur in multis.

Non incongruum sane videri possit, si in hisce Sanctorum Actis de primo Romanæ & Catholicæ Ecclesiæ capite, Christi Domini primo in terris Vicario, S. Petro Apostolorum Principe (quamvis jam multa de illo decessores nostri Godefridus Henschenius & Daniel Papebrochius tractarint tomo V Junii, [Basilica S. Petri antiqua Romæ, gloria christianitatis,] addiderimque ego opellam aliquam) pluscula adhuc superaddamus, quæ perpetuam ejus memoriam in basilica primaria, glorioso ipsius nomini dedicata, renovare atque illustrioremreddere possint. Uti enim ipse præcipuum Ecclesiæ Catholicæ & grande decus est; ita & basilica ejus, quam Constantinus Magnus Imperator Christianus magnifice ædificavit, præcipuum est religiosæ antiquitatis monumentum, quo Roma & universus orbis Catholicus merito gloriantur; & quotquot ab unitate Romanæ Ecclesiæ alieni sunt, merito confunduntur.

[2] Hinc pridem cœpi versare animo aliquam istius basilicæ illustrationem; [descriptu nunc difficilis,] admovique manum operi. Sed mox fere pœnituit cœpti, considerantem, quam arduam rem, ac tenebris longæ vetustatis obductam, aggressus essem, destitutus necessariis scriptorum monumentis, quæ cæcutienti in tenebris facem præferrent. Quam multa enim & varia attento illam perlustranti animo occurrunt monumenta vetustæ pietatis, interque illa quam multa altaria diversis temporibus fundata, destructa, restaurata, loco mota, alio translata? Horum rationem reddere, nomina prodere, situm indicare, mutationes noscere, ornamenta describere, siquis peregrinus & absens velit; næ is frustra sudabit, si sine ductu peritorum & veteribus scripturis rem aggrediatur. Habuere quidem istiusmodi scripturas, qui duobus seculis superioribusnon pauci Romæ animum eo appulere ad studium, ut basilicam antiquam, tunc demum aut parte aut totam solo æquatam, quasi resuscitarent e pulvere, incisamque in æs, descriptam in libris, illustratam commentariis, conservarent posteritati. Verum illi inter se frequenter discordant, & monumenta vetustiora mss. perparce communicant, ut qui alios non habet duces, nesciat quem tuto sequatur.

[3] [licet quadamtenus illustrata ab Anastasio biblioth.] Convertebam animum ad Anastasium Bibliothecarium, scriptorem antiquum, eoque usus sum ex editione Parisiensi typographiæ regiæ, curata anno MDCXLIX: sed is ultra seculum IX me ducere non potuit. Usus deinde sum Romano Canonico, quemanno MDCXLVI Romæ impressit Paulus de Angelis cum Annotationibus in illum suis qualibuscumque. Nec alium scriptorem, paulo antiquiorem, qui argumentum, quod tractamus, prosequeretur, tunc habebam. Sciebam tamen a recentioribus crebro allegari scriptores duos mss. qui basilicam Vaticanam illustravere, Petrum Manlium & Maphæum Vegium, utrumque eadem in basilica olim Canonicos. Illorum opuscula duo mss. tandem nactus sum (supra exposui qua occasione) quorum alterum Petri Manlii seu Mallii, quod inscribitur Historia sacra, [Petro Manlio,] videlicet antiquæ basilicæ Vaticanæ, cum præfatione ad beatissimum Patrem Alexandrum tertium Pontificem Maximum, [Maphæo Vegio,] collectum ex ipsius basilicæ antiquis monumentis sub medium seculi XII. Alterum Maphæi Vegii Laudensis, cui titulus, De rebus antiquis memorabilibus basilicæ S. Petri Romæ, compositum libris quatuor sub annum MCCCCLVII. Utrumque, quia hactenus, ut sunt, in publicam lucem per typos non venerunt, & a multis talium studiosis desiderabantur; lubuit Commentario huic præmittere, tum ut aliis gratificarer, tum ut a nobis hic porro dicenda, inde comprobarentur confirmarenturque.

[4] Alii, illis recentiores, quorum opera usi sumus, hi fere sunt. [& aliis recentioribus.] Onuphrius Panvinius de septem Urbis ecclesiis, impressus Romæ anno 1570; Marcus Attilius Serranus de eodem argumento, ex editione Coloniensi, curata 1600; antea vero editus, Romæ 1575, uti testatur Floravantes Martinelli; & colligitur ex Dedicatione, Gregorio XIII inscripta. Pompeius Ugonius de Stationibus Romanis 1588, Joannes Severanus presbyter Oratorii Romani, in Memoriis sacris septem Ecclesiarum, vulgatis Romæ 1630. Augustinus Oldoinus in vitis Pontificum Romanorum & Philippus Bonannius in Historia templi Vaticani, ambo Societatis Jesu; ille anno 1677, hic 1696 atque iterum 1700 Romæ editi. Accedunt, Illustriss. Joannes Ciampinus & celebris architectus Carolus Fontana, nec non Franciscus Maria Turrigius de sacris cryptis Vaticanis, cujus editionem anni 1635 tantum habeo. Alios prætermitto hic, suis locis nominandos.

[5] Inter jam citatos nonnulli multa tum veteris tum novæ basilicæ opera, [Ichnographia ejus ex delineatione Alpharani,] eleganter incisa in æs, scriptis suis inseruerunt, quæque apud ipsos videri possunt. Ego inde in primis huc adduco Ichnographiam veteris templi, ut maxime necessariam, quatenus designat suis locis oratoria atque altaria, quæ illic olim fuerunt; eaque alii paucis indicant, alii plusculis subinde describunt verbis; omnes ad hoc usi scriptoribus antiquioribus. Et ichnographiam quidem mutuati sunt ex delineatione ms. Tiberii Alpharani, qui sub Sixto P P V floruit, ejusdem basilicæ canonicus: de quo Bonannius cap. 8 hæc, nobis etiam notanda, scribit:

[6] Onuphrium Alpharanus lib. De antiquitate & præstantia basilicæ Vaticanæ (utinam nobis quoque proptus videre licuisset!) modeste refellit, [Panvinium in nonnullis corrigentis.] excusatque scriptorem, alioquin eruditissimum, his verbis: [Onuphrius Panvinius Ordinis Heremitarum, in libro, quem scripsit de Antiquitatibus basilicæ Vaticanæ, valde quidem præ ceteris hujusmodi scriptoribus & laudandus & extollendus; quamvis omnia bene interpretatus fuerit, tamen situs aliquorum sacellorum, altarium & nonnullorum locorum non bene intellexit. Nam sub organo corpus S. Petronillæ virginis translatum fuisse scripsit: & altaria SS Philippi & Jacobi; Simonis & Judæ; Abundii, hujus basilicæ mansionarii; & portam, quæ ducebat ad ecclesiam S. Vincentii, alibi fuisse docet Quod quidem non est ita. Corpora SS. Processi & Martiniani martyrum sub organum; corpus vero S. Petronillæ in altare sanctissimi Crucifixi; & lancea, qua Christi latus perforatum fuit, ad cyborium Vultus sancti, translata fuere. Ita & de aliis quidem ei parcendum est. Nam de hujusmodi locorum spatiis & translationibus non habuit antiquiorem, quem consulere posset; sicut ego Jacobum Herculanum canonicum & altaristam ejusdem basilicæ antiquissimum, qui hujusmodi rerum & actionum doctissimus erat] Hæc de Panvinio Alpharanus, inquit Bonannius.

[7] Idem Bonannius eodem capite 8, in numerum altarium, [Numerus altarium ex opinione variorum] qui in antiqua basilica extiterint, inquirens, ait; Petrum Manlium, loquentem de Sanctis, qui in B Petri basilica requiescunt, viginti septem numerasse. Maphæum Vegium altaria viginti octo recensere. Panvinium, præter altare majus S. Petri in antiqua basilica viginti altaria, partim sacellis vel oratoriis inclusa, partim sine ædiculis, ponere; eorumque brevem epilogum addere; sed hunc sine ullo ordine fuisse, affirmari a Pompeio Ugonio. Ugonium vero ipsum, qui scripsit sub Sixto V circa annum 1588, ea tantum recensuisse, quæ in templi veteris parte, tunc adhuc subsistente, vel inibi primum erecta, vel ex alia jam tum diruta, illuc translata, sexdecim numerabantur. Denique, Joannem Severanum lib. de septem Urbis ecclesiis impresso anno 1630, viginti quinque partim oratoria, partim altaria descripsisse.

[8] [& Alpharani.] His istum in modum recensitis, pergit Bonannius: Tiberius vero Alpharanus, antequam tota basilicæ veteris moles penitus solo æquaretur, ut Sixtus V meditabatur, ejus delineationem aggressus, peraccurate absolvit, eidem adjectis, cum exterioribus, interioribus sacellis, quæ summorum Pontificum aliorumque virorum pietas excitaverat. Servatur ipsa delineatio in archivo basilicæ; & in Vaticana itidem bibliotheca ejus autographum, duobus magnis foliis compactum; in quo altaria omnia recenset numero sexaginta novem; quæ tamen diversis temporibus in eadem basilica extiterunt. Porro ille plenam templi notitiam, ut ipsemet asseruit, a Jacobo Herculano canonico habuit, ejusmodi rerum doctissimo; imo & altarista ejusdem basilicæ antiquissimo, uti supra dixit idem Alpharanus: sed vellem distinctius expressisset tempus, quo vixit Herculanus ille, & quid scripto reliquerit. Non enim memini apud alios scriptores de illo quidquam legere.

[9] [Ætas Jacobi Grimaldi] Alium quoque reperio auctorem, Jacobum Grimaldum; qui de basilica S. Petri varia litteris consignavit, crebro citatum a Bonannio aliisque ex mss Is, quantum ex citationibus aliorum scriptorum colligo, vixit cum Alpharano, atque etiam supervexerit, ingressus seculum XVII ad annos non paucos. Citatur etiam a Bonannio cap. 3, Tractatus ejus ms. de Lancea Domini, in quo, quod supra querebar, ab Alpharano prætermissum esse, indicat; videlicet quod Jacobus Herculanus creatus a Paulo IV canonicus S. Petri, [& Herculani.] antea beneficiatus & ædituus, animarum parochus, & summi Pontificis eleemosynarius, vitæ & conversationis sanctissimæ, obiit anno MDLXXIII; & veterem basilicam antequam Julius II eam deturbaret, descripserat, optime viderat, & multa notatu digna observaverat.

§ II Fuerunt primis Christianis certa ad orandum loca & templa: horum forma, partes, ornatus, fons baptismalis & magnificentia.

[Certa orationum loca suere] Pro comperto haberi debet (quidquid aliter sentiant etiam Catholici scriptores) fuisse primis Christianis certa orationum loca: quod Scripturæ Sacræ frequenter indicant; atque ipsi Apostoli ac discipuli statim a Resurrectione Domini, erant congregati, utique ad orandum; quando foribus propter metum Judæorum clausis, venit ad eos semel iterumque Dominus, Joan. 20. Eodem quoque Domino ante ascensionem suam mandante, ut sederent in civitate, quoadusque induerentur virtute ex alto; discipuli adorantes, regressi sunt in Jerusalem cum gaudio magno: & erant semper in templo laudantes & benedicentes Deum, Lucæ ultimo. Et erant fideles perseverantes in doctrina Apostolorum & communicatione fractionis panis & orationibus, Act. 2. [primis christianis,] Post tempora Apostolorum S. Justinus martyr in quæstione positus, interrogatusque a Præfecto, quem in locum Christiani convenirent; respondit; eo unumquemque quo vellet ac posset, ut in ejus martyrii Actis legitur. Item S. Dionysius Alexandrinus apud Eusebium; quivis, inquit, locus, in quo varias ærumnas sigillatim pertulimus, ager, solitudo, navis, stabulum, carcer, instar templi ad sacros conventus peragendos fuit. Ut nihil dicam de cryptis & catacumbis Romanis, ubi Christiani in oratoriis subterraneis, quæ adhuc visuntur, multorum hominum capacia, suis temporibus conveniebant, orabant atque alia christianæ pietatis officia peragebant. Et hæc certa orationum loca fuerunt, fidelibus passim nota: de quibus alia etiam legi possunt apud Baronium tom. 1 Annal. ad an. 57 a num. 98.

[11] Intercesserunt subinde tempora, a persecutionibus quietiora, [quæ paulatim in templa publica sunt mutata] quando, paulatim crescente Christianorum multitudine, & faventibus aut conniventibus urbium magistratibus, publica in conspectugentilium oratoria & templa christiano ritu construxerunt. Luculentus illa de re locus est apud Eusebium in Historia eccles. libr. 8 cap. 1. Ubi ille crudelissimam omnium Diocletiani persecutionem descripturus, præmittit nonnulla de quiete ac majori libertate, qua subinde populus christianus cœperat gaudere; additque de eorum templis sequentia: Jam vero, quis innumerabilium hominum, quotidie ad fidem Christi confugientium turbam; quis numerum ecclesiarum in singulis urbibus; quis illustres populorum concursus in ædibus sacris, cumulate possit describere? Quo factum est, ut priscis ædificiis jam non contenti (igitur jam tum magis prisca erant ædificia, quo fideles conveniebant ad orandum) in singulis urbibus spatiosas ab ipsis fundamentis extruerent ecclesias. Inter istas numeres ecclesiam, quam Christiani habebant Nicomediæ in ipsa tunc regia civitate, editissimam, quam primo persecutionis suæ generalis die Diocletianus coram solo adæquandam curavit; uti scribit Lactantius cap. 12 de Mortibus persec.

[12] Finita persecutione illa, Constantino imperante, Christiani certatim, [& a tyrannis destructa mox resurrexerunt splendidiora.] & destructas ecclesias suas continuo restauraverunt & novas ubique exædificaverunt. Eo faciunt verba Eusebii, tunc viventis, libr. 10, cap. 2:. Loca cuncta, quæ tyrannorum impietas paulo ante subruerat, tamquam ex diuturna ac pestifera labe reviviscere vidimus: templaque rursus a solo in immensam altitudinem erigi, & longe majore cultu ac splendore, quam illa quæ prius expugnata fuissent, nitescere. Unum deinde, quod Paulinus Tyri episcopus in sua civitate amplius splendidiusque, quam antea fuerat, resuscitavit, copiosa oratione commemorat, situmque ejus, partes & ornamenta minutim describit eodem lib. 10, cap. 4: ex quibus dignosci quoquo modo potest, qualis ecclesias Christianorum struendi modus per illa tempora fuerit; ideoque, quia sub idem sere tempus, quo Vaticana Romæ, ipsa Tyri ædificata sit; operæ pretium duco descriptionem ejus huc adducere, ut per illam illustretur ædificium Vaticanæ nostræ, ac vicissim istius partes per ichnographiam nostram Vaticanæ, quam mox dabimus, facilius intelligantur.

[13] Accipe igitur descriptionis Eusebianæ verba, ex interpretatione Valesii, quæ huc spectant, quæque structorem templi Paulinum appellant, ejusque magnificentiam in laudando opere celebrant. [Exemplum in ecclesia Tyria] Itaque, inquit, multo ampliorem locum templi novi, metatus, exteriorem quidem ambitum muro undique communivit, qui totius operis tutissimum esset propugnaculum. Magnum deinde atque excelsum vestibulum ad ipsos solis orientis radios extendit, iis qui a sacri loci ambitu longius remoti sunt, conspectum quemdam eorum, quæ intus reconduntur, abunde exhibens, & oculos eorum, qui a nostra fide alieni sunt, ad conspicienda limina quodammodo invitans; ne quisquam forte prætercurrat, qui non compungatur animo, tum ex memoria præteritæ solitudinis, tum ex stupendo præsentis operis miraculo. Hoc enim modo compunctos, attrahi & ad ingrediendum allici posse aspectu ipso, speravit.

[14] [cum quadriporticu,] Ceterum ubi portas ingressus sis, non statim impuris & illotis pedibus in sacrarium introire permisit. Sed inter templum ac vestibulum maximo intervallo relicto, hoc spatium in quadrati speciem circumseptum, quatuor obliquis porticibus circumquaque exornavit, quæ columnis undique attolluntur. Intercolumnia porro ipsa, septis e ligno reticulatis, in mediocrem & congruam altitudinem elatis, circumclusit. Medium autem spatium apertum & patere reliquit, ut & cæli aspectum præberet, & aërem splendidum solisque radiis collustratum præstaret. Hic sacrarum expiationum signa posuit, fontes scilicet, ex adverso ecclesiæ structos, qui interius sacrarium ingressuris copiosos latices ad abluendum ministrarent. Atque hoc primum intrantium diversorium est, cunctis quidem ornatum ac nitorem concilians; iis vero, qui institutione adhuc opus habent, congruentem præbens mansionem.

[15] [ac tribus in frontispicio portis] Jam vero hoc spectaculum prætervectus, pluribus aliis interioribus vestibulis aditus ad templum patentes effecit; rursus ad ipsos solis orientis radios tribus ordine januis in uno eodemque latere constructis: quarum mediam duabus aliis utrimque positis, & altitudine & latitudine, plurimum præstare voluit, eamdemque æreis tabulis, ferro vinctis & sculpturis variis præcipue decoravit, ei tamquam reginæ satellites aliquas adjungens. Ad eumdem modum cum, porticibus ad utrumque templi latus fabricatis, parem vestibulorum numerum disposuisset, diversos aditus, quibus copiosum lumen superne in ædem infunderetur, supra ipsas porticus excogitavit, easque fenestras variis e ligno sculpturis minutissimi operis ornavit. Ipsam vero ædem regiam opulentioribus magisque pretiosis speciebus instruxit, prolixa sumptuum magnificentia ad hoc usus.

[16] [& multiplicibus ornamentis:] Hic jam mihi superfluum videtur ædis ipsius longitudinem ac latitudinem describere, & hunc splendidissimum decorem atque inexplicabilem magnitudinem; radiantem operum speciem ac splendorem; fastigia ad cælum usque tendentia; & supra hoc eminentes Libani pretiosissimas cedros; oratione prosequi. Quid jam attinet de solerti & ingeniosa totius fabricæ dispositione, ac de excellenti singularum partium pulcritudine accuratius disserere? Præsertim cum oculorum testimonium omnem, quæ auribus percipi potest, notitiam excludat, Porro cum templum in hunc modum absolvisset, thronisque altissimis in honorem Præsidentium; ac præterea subselliis per universum templum ordine dispositis exornasset; postremo Sanctum Sanctorum, altare videlicet, in medio constituit. Utque hæc sacraria multitudini inaccessa essent; ea rursus ligneis cancellis munivit, minutissimo opere ad summum artis fastigium elaboratis, adeo ut admirabile intuentibus spectaculum exhibeant.

[17] Ex hac descriptione habemus, quod templum illud Tyrium fuit peramplum; [qualia etiam in templo Vaticano,] quod frontispicium ejus spectavit solem orientem & habuit portas plures; quod ante illud extitit atrium, quatuor porticibus columnatis circumductum; quod item fontes extra templum scaturierunt; quod in templo sedes episcoporum supereminuerunt alias presbyterorum; quod altare in medio constitutum fuit. Et hæc quidem omnia in antiqua S. Petri basilica Vaticana similiter inveniuntur, uti ex ichnographia ejus, ac porro dicendis, constabit. Sed & præmittamus hic aliqua de ejusdem Vaticana ecclesiæ situ & forma, ab antiquis scriptoribus Latinis memorata; atque in primis ex Gregorio Turonensi, qui Romam etiam visitavit & S. Petrum in ecclesia Vaticana veneratus est. Is libro de Gloria Martyrum, cap. 28 habetsequentia.

[18] Sanctus Petrus Apostolus, ut præfati sumus, cum post Neroniana & Simoniaca bella, [cujus descriptio aliqua ex Gregorio Turon.] ad crucem venisset, impleto jam felicis trophæi certamine, resupinis ad cælum vestigiis se expetiit crucifigi, indignum se vociferans, ut Dominum exaltari: sicque dirigens spiritum vivacem in astra; sepultus est in templo, quod vocabatur antiquitus Vaticanum, quatuor ordines columnarum habens. Habet etiam quatuor in altari, quæ sunt simul centum; præter illas, quæ ciborium sepulcri sustentant. Hoc enim sepulcrum, sub altari collocatum, valde rarum habetur. Sed qui orare desiderat, reseratis cancellis, quibus locus ille ambitur, accedit super sepulcrum; & sic fenestella parvula patefacta, immisso introrsum capite, quæ necessitas promit, efflagitat … Nec moratur effectus, si petitionis tantum justa proferatur oratio. Quod si beata auferre desiderat pignora, palliolum aliquod momentana (statera vel libra) pensatum jacit intrinsecus, deinde vigilans ac jejunans, devotissime deprecatur, ut devotioni suæ virtus Apostolica suffragetur. Mirum dictu, si fides hominis prævaluerit, a tumulo palliolum elevatum ita imbuitur divina virtute, ut multo amplius, quam prius pensaverat, ponderet: & tunc scit qui levaverit, cum ejus gratia sumpsisse quod petiit. Multi etiam & claves aureas ad reserandos cancellos beati sepulcri faciunt, qui ferentes pro benedictione priores accipiunt, quibus infirmitati tribulatorum medeantur. Omnia enim fides integra præstat. Sunt ibi & columnæ miræ elegantiæ candore niveo, quatuor numero, quæ ciborium sepulcri sustinere dicuntur.

[19] Et Prudentius, longo ante Gregorium tempore, libro Peristephanῶn, [atque ex Prudentio] Hymno XII, postquam celebravit utriusque Apostoli martyrium, de locis sepulturæ ac templis eorumdem nonnulla canit, deque fonte baptismali in S. Petri, multa miscet, his versibus.

Dividit ossa duum Tibris, sacer ex utraque ripa,
      Inter sacrata dum fluit sepulcra,
Dextra Petrum regio, tectis tenet aureis receptum,
      Canens oliva, murmurans fluento.
Namque supercilio saxi liquor ortus, excitavit
      Frondem perennem chrismatis feracem.
Nunc pretiosa ruit per marmora lubricatque clivum,
      Donec viventi fluctuet colymbo.
Interior tumuli pars est, ubi lapsibus sonoris
      Stagnum nivali volvitur profundo.
Omnicolor vitreas pictura superne tingit undas:
      Musci relucent & virescit aurum,
Cyaneusque latex umbram trahit imminentis ostri;
      Credas moveri fluctibus lacunar.
Pastor oves alit ipse illic, gelidi rigore fontis,
      Videt sitire quas fluenta Christi.

[20] [de utriusque Apostoli ecclesiis.] Idem is continuo subdit nonnulla de templo S. Pauli seorsim: at mox ab his verbis; Princeps bonus (Constantinus) has sacravit arces, nempe Petri & Pauli; utriusque Apostoli basilicas simul describit, ponens in illis, uti supra Gregorius Turonensis, quatuor ordines columnarum; qui in S. Pauli hodiedum consistunt, & in S. Petri fuisse, demonstrat ejus ichnographia: quamvis putem aliquanto longiores fuisse ordines columnarum in S. Petri quam S. Pauli. Miscet his etiam alia Prudentius deutriusque ecclesiæ ornatu. En ejus versus.

Parte alia titulum Pauli via servat Ostiensis,
      Qua stringit amnis cespitem sinistrum.
Regia pompa loci est. Princeps bonus has sacravit arces,
      Lusitque magnis ambitum talentis.
Bracteolas trabibus sublevit, ut omnis aurulenta
      Lux esset intus, ceu jubar sub ortu.
Subdidit & Parias fulvis laquearibus columnas,
      Distinguit illic quas quaternus ordo:
Tum camuros hyalo insigni varie cucurrit arcus:
      Sic prata vernis floribus renident.

[21] [In his vocune aliquot obscuriorum explicatio.] Nequid tectorem in præmissis Prudentii versibus (sunt enim nonnulla minus obvia) retardet, explicationis aliquid, ex meo quidem sensu, subnecto. In primo carmine de S. Petri, versu 6, Frondem perennem, intelligo oleam. Versu 8 in fine, colymbo; sit, canali seu aquæductu. Versu 12, Cyaneus latex; cærulea aqua. In altero vero Carmine versu 4, Lusitque magnis ambitum talentis. Ubi lusit, pro illusit, id est pinxit ambitum templi magno auri pretio. Major obscuritas est in versu penultimo. Tum camurus, legitur in plerisque codicibus impressis. In nostro Prudentii antiquissimo ms. legitur camiros; & in editione Nicolai Heinsii,anno 1667 curata, camuros. Nemo hactenus aptam vocis etymologiam aut significationem, quod sciam, dedit. Noster citatus Cod. ms. in notis, quæ antiquissima itidem manu passim ad locos obscuriores per totum opus adscriptæ sunt, interpretatur camirus, seu camyrus, seu camurus (eodem quippe redeunt) pro curvus: Hyalus, uti vere sonat græce, pro vitrum: cucurrit, pro pinxit. Hinc totus versus penultimus apto sensu sic reddi possit, quod Princeps bonus Constantinus, qui utriusque basilicæ ambitum magnis lusit, illusit seu pinxit talentis, … ita etiam arcus camuros id est curvos aut curvatos, varie cucurrit, percurrit, distinxit aut pinxit hyalo seu vitro insigni. Sed de his satis. Redeamus ad propositum.

[22] [Fons baptismalis a Damaso Papæ excitatus.] Inter alia de ecclesia S. Petri dicta Prudentius etiam mentionem fecit de fonte baptismali, qui ibidem ex aqua, e vicino colle per canales deducta, extabat; cujus auctor fuit S. Damasus Papa, uti indicant inter Poëmata ejus, a Sarazanio collecta & anno 1638 Romæ vulgata, hi versus, Carmine 39

Cingebant latices (al. lacus) montem, teneroque meatu
Corpora multorum, cineres atque ossa rigabant.
Non tulit hoc Damasus, communi lege sepultos
Post requiem tristes iterum persolvere pœnas.
Protinus adgressus magnum superare laborem
Aggeris immensi, dejecit culmina montis.
Intima solicite scrutatus viscera terræ,
Siccavit totum quidquid madefecerat humor.
Invenit fontem, præbet qui dona salutis.
Hæc curavit Mercurius levita fidelis.

§ III. Ecclesiarum S. Felicis Nolani descriptio, e S. Paulino Ep. cultore ejus singulari.

Distinctiora etiam de ecclesiis S. Felicis sui, earumque partibus & forma scribit, ineunte seculo V, [Ecclesiarum S. Felicis descriptio,] S. Paulinus episcopus Nolanus, Epistola XII ad Severum in editione Rosweidiana pag. 140. Inter alia sic ibi habet: Basilica illa, quæ ad Dominædium (id est, S. Felicem, tamquam Dominum ædis) nostrum communem Patronum, in nomine Domini Christi jam dedicata celebratur, quatuor ejus basilicis addita; [unius, cum apside;] reliquiis apostolorum & martyrum intra apsidem, trichora sub altaria sacratis; non solo beati Felicis honore venerabilis est. Apsidem, solo & parietibus marmoratam, camera musivo illusa clarificat; cujus picturæ hi versus sunt. Prætermitto tum hic, tum in sequentibus plerosque Paulini versus, in citata Epistola legendos. Deinde pergit: Inferiore autem balteo, quo parietis & cameræ confinium interposita gypso crepido conjungit aut dividit, hic titulus indicat deposita sub altari Sancta sanctorum…. Tum vero extra concham basilicæ spatium, alto & lacunato culmine, geminis utrimque porticibus dilatatur, quibus duplex per singulos arcus columnarum ordo dirigitur. Cubicula (id est sacella) intra porticus quaterna, longis basilicæ lateribus inserta, secretis orantium vel in lege Domini meditantium; præterea memoriis religiosorum ac familiarium accommodatos ad pacis æternæ requiem locos præbent. Omne cubiculum binis per liminum frontes versibus prænotatur….

[24] Alteri autem basilicæ, qua de hortulo vel pomario quasi privatus aperitur ingressus, [item alterius,] hi versiculi hanc secretiorem forem pandunt … Hoc idem ostiolum aliis versibus ab interiore sui fronte signatur…. Prospectus vero basilicæ, non ut usitatior mos est, Orientem spectat, sed ad Domini mei beati Felicis basilicam pertinet, [Orienti non obversæ,] memoriam ejus (id est sepulcrum, aut altare, aut etiam oratorium, ubi quiescit,) aspiciens: tamen cum duabus dextra lævaque conchulis intra spatiosum sui ambitum apsis sinuata laxetur, una earum immolanti hostias jubilationis Antistiti patet; altera post sacerdotem, capaci sinu receptat orantes. Lætissimo conspectu tota hæc basilica in basilicam memorati Confessoris aperitur tribus arcubus paribus, perlucente transenna: per quam vicissim sibi tecta & spatia basilicæ utriusque junguntur. Nam quia novam a veteri paries, apside cujusdam monumenti interposita, obstructus excluderet, totidem januis patefactus a latere Confessoris, quot a fronte ingressus sui foribus nova reserabatur, quasi diatritam (sonat mihi, [cum triplici porta.] quasi perspicuam) speciem ab utraque in utramque spectantibus præbet; sicut datis inter utrasque januas titulis indicatur. Itaque in ipsis basilicæ novæ ingressibus hi versiculi sunt. Duos subnecto, quia quæ modo dicta sunt, quadamtenus explicant.

Alma domus triplici patet ingredientibus arcu,
      Testaturque piam janua trina fidem….

Intra ipsam vero transennam (qua breve illud, quod propinquas sibi basilicas potius ^* discludebat, intervallum continuatur) e regione basilicæ novæ super medianum arcum, hi versus sunt.

[15] [Quid sit transenna:] Detinet me tantisper hic transenna. Erat septum, quod tribus foribus e veteri basilica transmittebat adeuntes novam, per aliquam ambulationem aut aulam, superne tectam, qua ambæ ecclesiæ committebantur. Septum illud, aut potius fores, erant cancellatæ aut vitro pellucidæ: hinc supra Paulino transenna perlucens. Intra hanc igitur transennam, quæ scilicet novam basilicam spectabat, inscripti fuerunt supra arcum seu portam mediam, hi versus, qui, quæ dixi, clarius explicabunt, sumpta similitudine Christi, duo Testamenta, vetus ac novum, conjungentis in unum; aut hominem Deo reconciliantis:

Ut medium valli pax nostra resolvit Jesus,
Et cruce dissidium perimens, duo fecit in unum:
Sic nova, destructo veteris discrimine tecti,
Culmina conspicimus portarum fœdere jungi.
Sancta nitens famulis interluit atria limphis
Cantharus, intrantumque manus lavat amne ministro.
Plebs gemina Christum Felicis adorat in aula:
Paulus Apostolico quam temperat ore Sacerdos.

Paulus sit hic ipse Paulinus, qui illic prædicabat ac populum docebat; uti infra clarius; Paulus in æternos antistes dedicat usus ecclesiam, a se Paulino excitatam.

[26] Hæc porro ibidem notata versiculis epigrammata super arcus alios dextra lævaque sunt.

In uno quidem,

Attonitis nova lux oculis aperitur, & uno
Limine consistens, geminas simul aspicit a ulas.

In altero vero,

Ter geminis geminæ patuerunt arcubus aulæ;
Miranturque suos per mutua limina cultus.

[quid secretarium.] Hinc transit Paulinus ad oppositos tres arcus seu portas, per quas ingressus in novam basilicam patebat, easque similis argumenti versibus insignivit;qui apud ipsum, ne longior hic sim, legi possunt. Porro in secretariis duobus, inquit, quæ supra dixi circa apsidem esse, hi versiculi indicant officia singulorum. Secretaria duo, quæ hic vocat, sunt duæ conchulæ, quibus intra spatiosum sui ambitum apsis dextra lævaque laxatur, uti supra num. 24 dicebat, addens: Una earum immolanti hostias jubilationis Antistiti patet: altera post sacerdotem capaci sinu receptat orantes. Quæ eumdem fere in sensum hic per duo epigrammata explicat, in conchula quidem, seu, si vis, secretario, a dextra apsidis:

Hic locus est, veneranda penus, qua conditur, & qua
      Promitur alma sacri pompa ministerii.

A sinistra vero ejusdem apsidis:

Si quem sancta tenet meditanda in lege voluntas,
Hic poterit residens sacris intendere libris.

[27] [Tertiæ basilicæ descriptio,] Egrediamur jam (ita prosequitur Paulinus) Nolana hac Basilica, & in Fundanam transeamus. Fundis nomen oppido est, quod æque familiare mihi fuit dum maneret possessio, quam illic usitatiorem habui. Itaque vel ad pignus civicæ caritatis, vel ad memoriam præteriti patrimonii, basilicam dare in ipso oppido (quoniam & indigebat, ruinosam & parvam habens) voti fuit. Propterea & hos versiculos adjiciendos putavi, quos illi in hoc oppido dedicandæ basilicæ paravimus. Nam adhuc in opere est; sed propitio Deo, dedicationi propinqua. Quod tamen ea mihi maxime ratio persuasit, quia & in hujus apside designatam picturam meus Victor (is qui Paulino litteras a Severo attulerat,) adamavit, & portare tibi voluit, si forte & eam de duabus elegeris, in hac recentiore tua pingere, in qua æque apsidem factam indicavit. Sed de hac apsida, an abside, magis dicere debuerim; tu videris: ego nescire me fateor; quia hoc verbi genus nec legisse reminiscor. Verum hanc quoque basiliculam de benedictis apostolorum & martyrum reliquiis sacri cineres, in nomine Christi, sanctorum Sancti, & martyrum Martyris, & dominorum Domini, consecrabant. Ipse enim testatus est, se vicissim confessorum suorum Confessorem futurum. Ideo super hac, præter ^* picturam, gratia geminatus est titulus. Nempe, uti recte observavit Rosweidus, geminatum carmen; quorum primum celebrat Christum, pro ut in pictura expressum, & quidem tam distincte, ut ex carmine nova pictura delineari posset; alterum celebrat cineres martyrum, sub ara conditos.

[28] Sic igitur carmen primum de pictura.

Sanctorum labor & merces sibi rite cohærent, [ejusque in apside picturæ,]
Ardua crux, pretiumque crucis sublime, corona.
Ipse Deus, nobis princeps crucis atque coronæ,
Inter floriferi cæleste nemus paradisi,
Sub cruce sanguinea niveo stat Christus in agno;
Agnus, ut innocua injusto datus hostia leto:
Alite quem placida, sanctus perfundit hiantem
Spiritus, & rutila Genitor de nube coronat.
Et quia præcelsa, quasi judex, rupe superstat,
Bis geminæ pecudis, discors agnis genus hædi,
Circumstant solium; lævos avertitur hædos
Pastor, & emeritos dextra complectitur agnos.

[29] Carmen alterum de reliquiis Sanctorum hoc est.

Ecce sub accensis altaribus ossa piorum [cum carmine de reliquiis Sanctorum ibi conditis.]
      Regia purpureo marmore crusta tegit.
Hic & apostolicas præsentat gratia vires
      Magnis in parvo pulvere pignoribus.
Hic pater Andreas, & magno nomine Lucas;
      Martyr & illustris sanguine Nazarius:
Quosque suo Deus Ambrosio post longa revelat
      Secula, Protasium cum pare Gervasio.
Hic simul una pium complectitur arcula cœtum,
      Et capit exiguo nomina tanta sinu.

[30] Hæc Paulinus: quem priusquam alio transeamus, audire etiam juvabit loquentem de ipsa S. Petri basilica Vaticana. [Ejusdem scripta de basilica Vaticana.] In Epistola sua, quam Rosweidus pag. 285 inscribit trigesimam tertiam ad Alethium. Est autem illa ex duabus ad diversos, in unam conflata; ejusque pars posterior prolixiorque (uti nunc constat) missa fuit ad Pammachium, virum nobilissimum & christiana pietate percelebrem; quem hic consolatur Paulinus in obitu uxoris Paulinæ, S. Paulæ, Hieronymo multis titulis celebratæ, filiæ; pro cujus anima Pammachius epulum præbuerat omnibus Romæ pauperibus in basilica Apostolorum Principis; eaque occasione de ipsa basilica commemorat quæ sequuntur: Videre mihi videor tota illa religiosa miserandæ plebis examina, illos pietatis divinæ alumnos, tantis influere penitus agminibus in amplissimam gloriosi Petri basilicam per illam venerabilem regiam (id est, portam,) cærulea eminus fronte renidentem, ut tota & intra basilicam & pro januis atrii, & pro gradibus campi, spatia coarctentur. Et non multo post: Quanto ipsum Apostolum Petrum attollebas gaudio, cum totam ejus basilicam densis inopum cœtibus stipavisses, vel qua, sub alto sui culminis, mediis ampla laquearibus, longum patet, & apostolico eminus solio coruscans, ingredientium lumina stringit & corda lætificat; vel qua, sub eadem mole tectorum, geminis utrimque porticibus latera diffundit; quave prætento nitens atrio, fusa vestibulo est; ubi cantharum, ministra manibus & oribus fluenta ructantem, fastigiatus solido ære tholus ornat & inumbrat, non sine mystica specie quatuor columnis salientes aquas ambiens. Decet enim ingressum ecclesiæ talis ornatus, ut quod intus mysterio salutari per baptismum geritur, spectabili pro foribus opere signetur.

[31] [Ex his S. Petri ecclesia etiam illustrabitur.] Hæc pluribus, ex antiquis scriptoribus produxisse proderit; præcipue pro sequenti commentario, ad illustranda, quæ de templo, altaribus & apsidibus picturisque in basilica S. Petri Vaticana, deinceps commentanda erunt: tum etiam, ut si quis, ab Ecclesia Catholica Romana alienus, hæc fortelegat, penitius consideret, deposita tantisper pertinacia, quid de talibus tenuerint primitivæ Ecclesiæ Catholici; ac præsertim Paulinus, vir sapientissimus, atque tunc recens e gentilismo ad veram Religionem conversus, & per istiusmodi piarum exercitationum studia, sua merita auxit & sanctitatem consecutus fuit.

[Annotata]

* al. prius

* al. propter

§ IV. De usu Romani Canonici in hoc Commentario: de Portis templi veteris: de Institutione Guidonum; & Diplomate Caroli Magni, uti putatur, illa super re.

[Quis usus hic sit Romani Canonici;] Antequam ad ipsum Commentarium nostrum de basilica antiqua S. Petri in Vaticano, accedamus, præmonendus mihi lector est, quod Commentarius iste a decem circiter annis majore sui parte concinnatus fuerit ex variis scriptoribus, tum antiquis, tum recentioribus, quos tunc habui; quodque Petrum Manlium & Maphæum Vegium, quos deinde acceptos hisce præmisimus, tunc in suis scriptispropriis nusquam viderim, sed tantum ab aliis citatos. Habui tamen opusculum Romani Canonici, a Paulo de Angelis sub ejus nomine editum, eoque frequenter usus sum; quod tamen nuper suo loco demonstravi ipsius Petri Manlii esse præter pauca, quæ Manlio Romanus, post annos circiter triginta ab illius editione, superaddidit, uti hoc ipso tomo supra pag. 35 declaravimus. Sciat interim Lector, quod quæ ex Romano Canonico pridem in hoc Commentario non raro citavi, etiam nunc sub eadem citatione relicta esse; ne magno eum Labore, & periculo errandi, uti pronum esset fieri, ad nostram Manlii editionem easdem citationes reduceremus. Romanus Canonicus Pauli de Angelis publicus est: si quis in citatione ejus, aliqua in parte dubitaverit, habet jam hic Manlium nostrum, quem consulere possit. Et hoc primum sit necessario observandum.

[33] [& aliorum scriptorum.] Desiderabit fortasse aliquis, in hoc Commentario etiam videre ichnographiam, orthographiam, scenographiam, aliasque antiqui templi Vaticani figuras, in as incisas. Fateor decorum id esset. Verum quoniam non multis abhinc annis, ingenium suum & operam singularem eo contulerunt Romæ, Illustrissimus D. Joannes Ciampinus in volumine suo de sacris ædificiis, a Constantino Magno extructis, impresso anno 1693; Eques Carolus Fontana in suo de Templo Vaticano, cui tunc prærat architectus, opere regio, 1694; & post illos Philippus Bonannius Societatis nostræ in sua Templi Vaticani historia, primum anno 1696, atque iterum quadriennio post, Romæ vulgata. Quoniam, inquam, edita sint illa opera tam nuper, & quidem latina lingua, ut intelligi ubique terrarum possint, & figuris pluribus, iisque eleganter cælatis, abundent; eo malumus curiosum lectorem remittere, [Datur ichnographia templi,] exhibituri hic fere solam ichnographiam ejusdem templi, tamquam maxime necessariam, ad dignoscendum situm, ubi altaria & sacella olim collocata steterunt. Repræsentabit autem ichnographia nostra, tum veteris, tum novi templi delineationem; veteris quidem lineolis incisam, novæ autem punctulis distinctam. Ex quo non tantum distinguentur situs antiquorum altarium inter se, verum etiam patebit oculis, Confessionem S. Petri, ubi sacrum ejus corpus olim reconditum & operose munitum fuit in veteriecclesia; nunc quoque in eodem loco esse; licet nunc meditullium occupet ecclesiæ novæ, quæ in veteri prope aberat a tribuna.

[34] Ut autem in hac ichnographia, ob multiplicitatem altarium, [& in varias sectiones dispertitur.] ordo dilucidus servetur, ac facilius inveniatur quod quæritur, distribuemus tabulam universam in sectiones varias; & ne excrescat numerus notarum, debeantque in arctis sæpe spatiis duplicari ad rem unam indicandam; resumemus pro singulis Sectionibus singula Alphabeta, initium habitura ab una ex his majusculis A, B, C &c. a quibus etiam Sectiones singulæ denominabuntur, videlicet Sectio A, sive prima; sectio B, sive secunda; sectio C, sive tertia; atque sic porro. Et prædictæ quidem tres Sectiones divident corpus ecclesiæ qua patet intra muros, primitus a Constantino fundatos in formam crucis. [Quæ Sectio prima,] Prima sectio sive A comprehendet dimidium quinque navium directarum spatium, a frontispicio usque ad lineam transversam, per intercolumnia duodecima, proxime columnis undecimis, a pariete uno laterali ad oppositum alterum ductam in tabula nostra, & notantem murum transversarium, qui, posteriore templi parte sub Julio PP. II dejici cœpta, anteriorem ab illasejunxit sub Paulo III, a quo erectus fuit, ut illam contra cæli injurias ad publicum populi usum servaret; servavitque reliquo illo seculo XVI; donec & illum & reliquum templum demolitus quoque est Paulus V. Quæ porro superfuerunt seculo XVI altaria, sive antiquitus ibi fundata, sive ex dejecta templi parte eo recens translata, hac prima sectione explicabuntur, prout tunc temporis fuerunt ac descripta inveniuntur apud auctores, qui quæ scribunt, oculis suis coram videre potuerunt.

[35] Altera Sectio sive B continebit ecclesiam dejectam post murum transversarium usque ad navim transversam, [quæ secunda ac tertia.] & quæ ibi stetere altaria numerabit. Navim transversam totam complectetur sectio tertia sive C, excepta Confessione S. Petri & apside, de quibus seorsim tractabitur. Alias deinde Sectiones suo in loco designabimus. Nunc igitur hic initium ducamus a frontispicio templi ejusque portis, per quas ingressi altaria singula lustrabimus, eorumque situm, antiquitatem, fundatores, oblataque ibi dona, quantum per tenebras licebit, inquirere conabimur, tacite præterituri sepulcra, quæ etiam in tabula nostra variis locis, per templi intra muroscircuitum, indicantur; tum quia non omnia illic ab initio posita fuerunt, sed ex posteriore ecclesia, quando demolienda erat, eo delata, prioris situs memoriam fere perdiderunt; tum quia ad institutum nostrum, sacras præcipue antiquitates revelare cupientium, illa non magnopere faciunt. Habebit tamen illorum expressio in tabula utilitatem aliquam, quia inde aliquando distinctius dignoscitur situs altarium vicinorum, & ipsa sepulcrorum nomina vicissim in descriptione altarium subinde memorantur.

[36] [Portæ veteris templi,] Portæ igitur, quæ in frontispicio veteris ecclesiæ patebant, fuerunt quinque, quibus tandem Sixtus PP. IV, solenne Jubilæum anno MCCCCLXXV celebraturus, sextam addidit versus septemtrionem, eamque Portam sanctam appellavit, singulis viginti quinque annis deinceps, recurrente solenni Jubilæo, aperiendam denuo. Nomina quinque aliarum portarum, quibus olim appellabantur, nunc vulgo ignota sunt. Illa autem ex Petro Manlio & Maphæo Vegio hic resuscitamus. Porta media seu, ut architectonici loquuntur, mediana, ac regia, quæ valvis claudebatur, nomine ac re Argentea olim fuit: utpote quam Pontifices Romani, [Argenteæ,] Honorius I, anno DCXXVI creatus, atque Leo IV,ducentis & aliquot annis post, laminis argenteis cooperuerunt; uti scribit Anæstasius Bibliothecarius; in Honorio quidem, [ab Honorio I] quod ille investivit regias januas in ingressu ecclesiæ majores, quæ appellantur Medianæ, ex argento; quæ pensant libras nongentas septuaginta quinque: in Leone vero, quod Ipse, [ac iterum a Leone 4 talis facta;] cum innumera summi decoris opera in basilica B. Petri cæli clavigeri perfecisset; portas ejus, quas destruxerat anno DCCCXLVI Saracena progenies, argentoque nudaverat, erexit multisque argenteis tabulis, licifluis salutiferisque historiis sculptis, decoravit & in meliorem speciem, quam pridem fuerant, reparavit; impensis, uti paulo post sequitur, argenti libris septuaginta: pro quo tamen legendum puto, septingentis. Quomodo enim, cum opus magnum sit; ac Honorius ei vestiendo impendit libras argenti nongentas septuaginta quinque; Leo illud in meliorem speciem, quam ante fuerat, tantillo argento reparare potuerit?

[37] [tandem ab Eugenio 4 ære obducta.] Easdem valvas multo post Eugenius PP. IV aheneas fecit cum variis figuris, quæ apud Ciampinum tomo 1, Veterum monumentorum, videri possunt, insculptis hisce versibus, qui expressam ibiinter alia quorumdam orientalium atque Africanorum populurum cum Ecclesia Romana reconciliationem, nec non auctorem operis Eugenium indicant:

Ut Græci, Armeni, Æthiopes, hic aspice, ut ipsa
      Romanam amplexa est gens Jacobina fidem,
Sunt hæc Eugenii monimenta illustria quarti,
      Excelsi hæc animi sunt monimenta sui.

Ipsas Paulus PP. V ad frontispicium novæ basilicæ translatas, ibidem in medio similiter ingressu appendi jussit, altas, uti notat citatus Ciampinus, palmis XXX, latas XVI & quadrante; atque hodiedum ibi spectantur.

[38] [Porta Ravenniana, & Romana,] Proxima Argenteæ porta a sinistris (sinistram dextramque hic intelligo respectu ingredientium) appellabatur Ravenmana; uti proxima a dextris, Romana: quasi per hanc Romani, pontem Triumphalem aut Angelicum transgressi, potissimum intrarent; per illam vero intrarent qui Transtiberinam regionem incolebant, in nonnullis Sanctorum Actis Ravennianam quoque dictam, a militia, quæ a Cæsare Augusto Ravennæ in omnem eventum ali consueverat, uti putat Fulvius, & evocata quavis de causa Romam, in illa regione stativa habebat. Portam Ravennianam proxime sequebatur versus Orientem, [Judicii,] porta Judicii; quia per illam, uti loquitur Severanus, mortui ad sepulturam inferebantur, tamquam a Domino judicandi. Romanam portam proxime versus Boream excipiebat Guidonea, barbaro vocabulo, a Guidonibus (Italis Guida & Guidone, [Guidonea,] qui alteri ducatum præstat viamque præit) nominata: Guidones quippe illi, ut idem Severanus scribit, peregrinos ad Limina Apostolorum venientes, in & per ecclesiam ducebant, monstrabantque & indicabant celebriora quævis ibi sacraria. Hinc dextrorsum versus angulum septemtrionalem frontispicii aperiebatur statutis temporibus Porta sancta, [Sancta.] qua intrandum erat lucraturis Indulgentias Anni sancti seu Jubilæi, nunc singulis quinque lustris solenniter concedi a Pontificibus Romanis solitas; sed hæc porta admodum antiqua non est, utpote a Sixto PP. IV primum aperta, uti jam diximus.

[39] De prædictis portis ita loquitur Canonicus Romanus cap. 44: [De iisdem portis] In honorem basilicæ B. Petri Apostolorum Principis scribimus nomina quinque portarum, quæ sunt in ingressu B. Petri basilicæ: quarum media & major vocatur porta Argentea; quoniam optimo argento tota deargentata fuit & variis picturis a S. Leone Papa IV depicta. Porta vero, quæ est juxta eam, & quæ vadit ad. S. Leonem IX Papam, vocatur porta Ravenniana, quoniam antiquitus Ravennates & omnes Lombardi & Tusci, de consuetudine per eam intrabant; vel quia Transtiberim (subintellige, habitantes) per eam intrare solebant: cum Transtiberim civitas Ravennatium vocaretur. Tertia porta juxta eam, quæ vadit ad S. Gregorium, vocatur porta Judicii, quoniam per eam tantum mortui, qui sepeliendi sunt in ecclesia B. Petri, mittuntur a Domino judicandi. Ab alia parte supra, porta, quæ est juxta portam Argenteam, dicitur porta Romana; quoniam, ut a nostris majoribus accepimus, Romanæ mulieres antiquitus, & adhuc frequenter per eam intrant. Porta illa, quæ est juxta eam, & quæ vadit per porticale juxta Veronicam, dicitur porta Guidonea; quoniam Guidones, qui ducebant oratores venientes per porticale, quod est juxta nolarium majus, frequenter per eam intrabant. Unde ad nostra usque tempora faculæ & cerei ibi vendebantur. Hæc de portis frontispicii, suo tempore Romanus Canonicus.

[40] In his autem obiter notari potest de Guidonibus, quod illorum institutionem referat Turrigius ad Carolum Magnum, [& de institutione Guidonum:] qui in ecclesia Salvatoris Domini nostri Jesu Christi collocarit fundaveritque in perpetuum tres Presbyteros & duodecim Clericos, scientes litteras; per quos cum obsequio sacerdotum debite tradantur sepulturæ pauperes & divites, nobiles & ignobiles, quos de Ultramontanis partibus contigerit Romæ mori: insuper, ut quicumque causa orationis de Ultramontanis partibus venerint, ipsi sint ductores eorum ad orandum per limina Sanctorum. Et paulo post repetitis breviter præmissis, mandatur iisdem Clericis, ut ducant oratores, id est peregrinos, qui ad orandum venerunt, & hospitent, ac sepeliant omnes.

[41] Hujus institutionis ac fundationis Carolinæ Diploma tamquam datum Romæ anno ab Incarnatione Domini DCCXCVII, [an hæc a Carolo Magnofacta.] Indict. VII, gloriari potest Turrigius, in Cryptis Vaticanis, mihi pag. 501, se ex codice MS. ecclesiæ Vaticanæ primum proferre in lucem publicam. Non tamen profert ipsum absque metu, ne forte Caroli non sit, tum propter rusticitatem styli; tum propter annum dati Diplomatis, qui cum Indictione VII conciliari non potest, quique Carolum tota Italia non vidit, nedum Romæ: tum denique, quia Leo Papa, qui debet esse tertius, in Diplomate vocatur quartus, & quidem bis; Alexander vero Pontifex, quem intelligi cupit Turrigius primum istius nominis, appellatur quintus. Sed hæc omnia, quæ alioquin per se sufficiant ad reddendum Diploma suppositionis suspectum, conjici posse putat Turrigius in ignorantiam Scriniarii seu Notarii S. Rom. Ecclesiæ, qui non intellexerit latinam linguam aut notas compendiarias multarum rerum, in originali, quod non extat, forte positas; licet testetur, se Diploma sicut invenit in tomo carticineo, Imperiali sigillo bullato, scripto ab Alguino cancellario bonæ memoriæ supradicti Domini Caroli piissimi imperatoris: ita diligenter exemplavisse & scripsisse.

[42] [Diploma institutionis, quod affertur, Caroli non est] Interea quæ ad substantiam fundationis spectant, & varia loca, de quibus in Diplomate mentio fit, ita explicat Turrigius, ut vera esse credi possint, a quocumque demum fundatio facta & conditum fictumve diploma sit. Nam Caroli Magni genuinumesse, ut credam, deberet, præter errata jam dicta, inde abesse pars posterior fere tota, præsertim quæ continet subscriptiones personarum & temporis & loci. Illa quippe vehementer abhorrent a stylo & ætate Caroli, qui in subscribendo consuevit uti paucis verbis, E. g. Signum Caroli gloriosissimi Regis, vel Serenissimi Imperatoris. Hic autem insolitus titulorum catalogus legitur attextus, Signum manus Dompni Karoli Serenissimi, invictissimi ac triumphatoris, pacifici, magni, imperatoris. Et sequitur altenior a vera subscriptio Fredigarchi Cancellarii, ex vice Dompni Aug. potentissimi atque sanctissimi TT. orb. Imp. (id est totius orbis Imperii.) Hanc parenthesin, Turrigii interpretationem esse arbitror. Sequitur vero alia subscriptio, nihilo melior præcedente: Alcuinus Cancellarius sanctione imperatoria perfeci ad summum, omnino complevi, roboravi & absolvi.

[43] [propter varias formulas,] Insolita hic sunt pro ætate Caroli, quod duo Cancellarii post Principem subscribant, quodque vox Cancellarius exprimatur; quod prior nomen suum ponat in casu genitivo pro nominativo; quodscribat vice Domni Augusti. Solet Notarius subscribere vice Cancellarii, in hujus absentia; non Cancellarius vice Regis aut Imperatoris. Imo neuter prædictorum Cancellariorum, ut vocantur, hactenus reperti sunt subscripsisse ulli alii Diplomatum Caroli Magni, nec sciuntur Cancellarii ejus fuisse. Mabilio certe, qui lib. 2 de Re Diplomatica cap. 12, catalogum, texit Cancellariorum Caroli, illos duos ignorat. Qui etiam Augustus subscriptus sit Carolus anno DCCXCVII, qui triennio post primum coronatus Imperator fuit? Prætereo plura quæ notari possint. Nota temporis per annum ab incarnatione Domini omnino abesse debet a Diplomatibus Caroli Magni. Utitur hic in suis, post quam Imperator coronatus fuit, ut plurimum tribus epochis annorum, videlicet regni sui Francici, regni Italici, & Imperii; numquam usus anno ab Incarnatione Domini.

[44] [Caroli tempore non usitatas.] Ablegari quoque a Carolinis Diplomatibus debet principium quod hic legitur: In nomine sanctæ & individuæ Trinitatis. Karolus divina protegente clementia Augustus, magnus, a Deo coronatus, Rex Francorum & Longobardorum & Patricius Romanorum. Carolus enim postquam Augustus sive Imperator Romanorum coronatus fuit, abstinuit inferiori titulo, Patricius Romanorum, quem eatenus adhibere consueverat. Neque tum scribebat, In nomine sanctæ & individuæ Trinitatis; sed, In nomine Patris & Filii & Spiritus sancti: neque addebat, divina protegente clementia. Sed Guidones nostri nimium nos circumducunt, redeamus ad basilicam, & descriptis jam frontispicii portis (præter quas in aliis templi parietibus aliæ plures fuerunt) convertamur ad altaria Sanctorum, ipsorumque nomina & situm inquirenda, quæ ad institutum nostrum propius spectant. Picturas, statuas, alia artis miracula, eorumque artifices, siquis nosse desiderat, adire poterit Bonannium, talia curiosius prosecutum in opere citato.

SECTIO I, SIVE A
Quæ tendit a porta Argentea sinistrorsum ad parietem meridionalem, inde ad murum transversarium, ac redit per navim septemtrionalem ad frontispicium prædictamque portam.

Dejecta posteriori parte Constantinianæ in Vaticano basilicæ, posuit Julius Papa II anno Domini MDVI die XVIII Aprilis, [Demolitio veteris, & initium novæ basilicæ.] pridie Dominicæ in Albis, novæ basilicæ primum lapidem, a se rite benedictum, in fundamento pilæ majoris seu parastatæ, quæ tholum sustinet, qua respicit occasum brumalem, cum hac epigrapha: Ædem Principis Apostolorum in Vaticano, vetustate & situ squalentem, a fundamentis restituit Julius Ligur Pont. Max. an. MDVI. Hinc strenue incubitum fuit operi sub eodem Julio, non item sub consecutis Pontificibus usque ad Paulum III, qui ducto ab imo ad summum transversario muro inter undecimas ac duodecimas ab ingressu columnas, anteriorem basilicæ partem ad usum populi commodiorem, a posteriori, omnimode destruenda, separavit, variaque altaria ex hac in illam transtulit conservanda. Qualia autem illa fuerint, præter alia ibidem prius ædificata, patebit ex subjecta explicatione Sectionis A, quæ spatium basilicæ, quodinter frontispicium ac prædictum murum interjacet, complectitur.

[46] Principium duco a porta Argentea sive mediana, & flectens sinistrorsum, [Sectionis primæ ordo.] juxta motum solis, circumeo Sectionem totam; reversus vero ad eamdem portam Argenteam, progredior ad Altaria, quæ in medio consistunt. Ordinem fere contrarium, a porta Argentea dexirorsum circumducens hic tenet Ugonius, quem tamen ut oculatum testem, in hujus sectionis explicatione præcipue sequor. Attamen notandum venit, quod quæ scriptores seculi XVI memorant de altaribus hac in Sectione positis, non debeant tantum intelligi de iis, quæ antiquitus ibidem extiterunt, sed de illis quoque, quæ post demolitionem posterioris ecclesiæ ad hanc priorem translata, & ubi locus inveniebatur, reposita fuerunt. De illis porro quæ tunc translata sunt, hac Sectione paucis agemus, inquirentes in novum eorumdem situm: potissimum de iis tractaturi suis locis, ubi primitus fuerunt fundata.

[47] A. Hoc altare Ugonio, qui contra solis cursum sua recenset, [Altare Mortuorum,] est decimum sextum, quod vulgo dicebatur Mortuorum, quia pro animabus fidelium defunctorum erat privilegiatum ab antiquis(non tamen nimis antiquis) temporibus. A Gregorio XIII hoc loco fuisse augustiore forma innovatum, sanctisque Philippo & Jacobo Apostolis, nec non Hieronymo Ecclesiæ Doctori consecratum; privilegiis etiam ac indulgentiis, pro animarum suffragio, confirmatis; scribit Ciampinus, tacentibus Ugonio & aliis coævis Gregorio XIII. Prope sepultus fuit Leo IX.

[48] [S. Bonifacii mart.] b Capella S. Bonifacii (inquit Ugonius, eamque loco decimo quinto ponit) quæ antiquissimis temporibus dedicata fuit S. Bonifacio martyri, fuitque a Bonifacio VIII (quemadmodum patet ex insignibus nobilissimæ familiæ Cajetanæ) restaurata & dotata multis Sanctorum Reliquiis. Prope capellam hanc, in navi tamen proxime laterali, sepultus est Bonifacius IV, qui dedicavit Pantheon gloriosæ Virgini Mariæ atque omnibus Sanctis. Ibidem in ipso, ut opinor, sacello a se constructo, prædictus Bonifacius VIII mausoleum sibi excitandum curavit, in quo & depositus fuit anno MCCCIII; & post annorum plus quam trecentorum curriculum sub pontificatu Pauli V, cum & illa pars antiqui templi destruebatur, inventus est, incorruptus corpore &omni vestitu pontificali, cum annulo in digito & thiara in capite. Ex quo palam arguuntur mendacii qui scripserunt, ipsum, dolore animi in rabiem actum, sibi præmordisse digitos, & manus vorasse, sicque mortuum esse: quandoquidem illa etiam membra inventa fuerunt integra. Tota inventionis historia, notarialiter descripta, extat in Annalibus Oderici Raynaldi ad annum 1303. Ego tantum inde observo, mausoleum ejus, palmis decem a terra elevatum, stetisse in majori navi, inter portas Ravennianam & Judicii. Ergo in majori navi, ubi etiam erat sacellum.

[49] [SS. Petri & Pauli Pereriorum,] c Altare, quod Pereriorum dicebatur, a conditore ejus Guilielmo de Pereriis, Auditore Rotæ, dedicatum fuisse sanctis Petro & Paulo, sed nullo fuisse in usu, saltem suo tempore, ait Ugonius, loco decimo tertio ipsum recensens. Loco autem decimoquarto habet altare B. Mariæ de Columna, factumque dicit a Gregorio XIII, anno sancto MDLXXV, per Ludovicum Blanchettum, suo præfectum cubiculo pontificio. Recentius igitur fuit ibi altare istud, nec ultra annos XXX stare potuit; propterea quod tunc partem illam ecclesiæ veteris etiam demolitus est Paulus V: & hinc forte noncurarint scriptores ei locum in ichnographia sua determinare. Eum designat citatus Ugonius inter altaria Pereriorum & Bonifacii VIII, de quibus modo: atque adeo stetisse videtur ad dexteram ingredientis per portam judicii, uti altare Pereriorum stabat ad sinistram.

[50] [S. Andreæ Apost.] d Altare hoc, duodecimum est Ugonio, sub nomine S. Andreæ, uti tunc a tempore Pii secundi, qui caput istius Sancti ibi condiderat, vulgo appellabatur. Aliis potissimum vocatur S. Gregorii, sive a S. Gregorio Magno, cujus eo corpus translatum fuerit; sive a S. Gregorio IV, qui ipsum extruxerat; ut quidem opinantur omnes, quos vide, de altari isto tractantes: a quorum tamen sententia nobis recedendum putamus propter argumenta in Dissertatione propria, Sectione 4 proponenda. Interea Ugonius, postquam appellari altare illud, S. Andreæ dixerat, sic porro scribit: Consecratum fuit a Gregorio IV, qui sub eo recondidit in concha marmorea corpus S. Gregorii Magni, uti & sanctorum martyrum Gorgonii ac Tiburtii filii Chromatii. Pius Papa II ipsum restauravit, imposito tabernaculo marmoreo, in quo collocavit caput S. Andreæ Apostoli, allatum ex Peloponeso, Ita ille, subjungens etiam, ibi fuisse antiquum secretarium ecclesiæ S. Petri, in quo Papa sacro indui ornatu solebat ad peragendum officia divina; atque inde cum solenni pompa procedere ad altare sanctorum Apostolorum.

[51] Hinc procedimus per hanc navim lateralem, ubi nihil notorum altarium est, ad murum transversarium, qui totam intersecat ecclesiam, a Paulo III constructum: cujus antequam altaria explicem, præmitto distinctum de iis locum Onuphrii Panvinii e libro, quem impressit Romæ anno MDLXX de Septem ecclesiis, pag. 46: In pariete novo, inquit, a Paulo III Papa facto inter basilicam veterem & novam, sunt quatuor altaria, duo ex parte dextra, scilicet beatæ Virginis & sancti Crucifixi, qui est unum ex septem: totidem læva, B. Mariæ & S. Luciæ virginis; cujus ædiculam antiquissimam ea parte aliquando fuisse, constat. Horum meminisse, in sequentibus juverit.

[52] e Locant hic, aut prope, Severanus, Paulus de Angelis, [Crucifixi & Petronillæ.] Ciampinus, altare Crucifixi, quod & S. Petronillæ. Illud Ugonius nonum faciens, scribit, sanctissimo Crucifixo dedicatum fuisse, vice alterius, quod olim Symmachus Papa construxerat in parte sinistra basilicæ, eoque intulerat grandem e ligno sanctæ Crucis portionem. Addit, huc etiam transportatum corpus S. Petronillæ virginis quod prius fuerat in altari consecrato a Paulo Papa I; ac reconditum fuisse in loculo plumbeo. Crucifixum autem qui supra locatur, esse vetustissimum, ac stetisse antea super altare SS. Simonis ac Judæ non procul ab ingressu ecclesiæ. Bonannius altare hoc longe altius collocat, ultra ipsum transversarium murum; non recte. Quia Ugonius de solis, quæ citra murum sunt, tractat; ejusque tempore nihil veteris ecclesiæ ultra murum supererat. Rectius illud constituit Ciampinus inter undecimam ac duodecimam columnas, inter quas ducitur etiam transversarius murus. Dubitari tamen potest, utrum in hac navi penultima versus meridiem, an vero potius in ultima locari debeat. Severanus certe contra quam notaverat in tabula sua ichnographica, scribit pag. 136, situm fuisse in navi ultima. Textum ejus, quoriam de translatione etiam S. Petronillæ distinctiora quædam refert, totum ex Italicointerpretor. Corpus, inquit, S. Petronillæ in demolitione ecclesiæ suæ portatum fuit in sacrarium, ibique repositum sub quodam altari, quievit usque ad pontificatum Gregorii XIII; qui ipsum inde transtulit ad altare sanctissimi Crucifixi, quod stabat in extrema navi, S. Andreæ appellata, ad murum, qui dividit ecclesiam veterem a nova. Demum Paulus V anno MDCVI die XV Januarii transtulit idem corpus ad altare ejusdem Sanctæ in ecclesia nova. Hæc videre potuit Severanus, nec facile potuit errare in situ altaris. Ugonius qui similiter potuit videre, non distinguit utra in navi steterit. Stetisse tamen in alterutra, applicatum muro transversario, monstrat ordo, quem tenet in describendo, dum octavum suum altare, de quo mox, ponit ad marum, in media navi, atque inde procedens in meridiem describit nonum. Puto in navi penultima stetisse.

[53] f Est hoc altare Ugonio octavum, positum, ut ait, [S. Mariæ assumptæ, aut prægnantium.] ante murum, qui separat ecclesiam veterem a nova; dedicatum in honorem Assumptionis B. Mariæ (ab aliis hoc ipsum videtur dici, B. Mariæ Prægnantium.) Imago quæ hic prostat, olim ornavit altare, quod in ecclesia veteri (intelligit posteriorem ejus partem) excitaverat Joannes Cardinalis Cajetanus de Ursinis, nepos Bonifacii VIII. Ex his certo constat de præsenti situ hujus altaris: non item, de situ, quem ante habuit, quam transferretur, in illa parte veteris basilicæ, quæ Ugonii ætate pridem dejecta fuerat. Aliquid tamen in re obscura lucis afferunt ejus verba, quibus Joanni Cajetano cardinali de Ursinis adscribit altare, unde huc translata fuit imago Deiparæ. Sed hac de re nascitur quæstio intricata ex scriptis Ciampini; quæ in particulari Dissertatione elucidabitur, ad calcem Sectionis C.

[54] Altare atque sacellum celeberrimum sanctorum Processi ac Martiniani stetisse primitus in cruce transversa basilicæ, anguloque ejus, [SS. Processi & Martiniani.] qui respicit ortum solis hibernum, omnes pariter consentiunt Scriptores; extructum (testibus Anastasio & Manlio nostro pag. 45) a Paschale Papa I, ut ibi dicemus; quamvis aliqui recentiores auctorem ejus faciant Symmachum, annis facile trecentis majorem natu. Sed hi non satis probant quod affirmant. Symmachus certe nec transtulit eo, nec invenit uspiam corpora sanctorum Martyrum istorum, sed Paschalis. Qua de re Manlius noster pag. 45 num. 93: Paschalis Papa I detulit corpora SS. Processi & Martiniani martyrum de cœmeterio S. Agathæ in ecclesiam B. Petri: in quorum honorem construxit oratorium summæ pulcritudinis, in quo corpora eorum recondidit in concha porphyretica. Illud altare cum suis Sanctorum prædictorum corporibus, organo & statua S. Petri ahenea, transtulit Paulus III anteriorem in partem basilicæ ejusque navim medianam. Sed ubi & ex quo latere navis collocavit? Non æque hic consentiunt omnes ac de priori situ. Est magni nominis Scriptor, qui recentissime in sua ichnographia num 56, altare illud notat in parte meridionali navis medianæ, & quidem post intercolumnium ex parte frontispicii procedendo, duodecimum, tamquam si illuc a Paulo III translatum foret. Quod sane factum esse non potest; is quippe locus excludebatur a templo veteri per murum transversarium, ab ipso Paulo prope columnam undecimam a fundamentis elevatum. Præterea sub organo stabat altare istud, etiam post translationem, teste Ugonio; qui septimo suo loco pag. 97, sic de illo loquitur:

[55] [S. Mariæ sub organo, & Visitationis.] Est sub organo altare, in honorem visitationis B. Mariæ Virginis & sanctorum Martyrum Processi ac Martiniani consecratum. Horum corpora e veteri ara, quam consecraverat Paschalis I, huc translata fuerunt a Paulo III; servanturque hodiedum in urna porphyretica admodum pulcra. Illustrari potest hic textus Ugonii ex Francisco Maria Turrigio, qui in Cryptis suis Vaticanis pag. 125 de eodem altari mentionem faciens, ipsum, ait, vocari, S. Mariæ sub organo; quia nempe sub illo stabat, tam post, quam ante translationem sui: ac dedicatum fuisse Visitationi B. Mariæ: sub eoque in concha porphyretica quievisse corpora SS. Processi & Martiniani.

[56] [Quo loco fuerit organum.] Unde colligitur & confirmatur, unum idemque fuisse altare, quod Ugonius sub appellatione duplici, Visitationis B. Mariæ, & SS. Processi & Martiniani; tradit consecratum fuisse; & stabat, ut diximus, sub organo. Organum vero, inquit Severanus pag. 103, erat contiguum muro transversario inter decimam & undecimam columnas: & sub organo erat altare cum corporibus SS. Processi & Martiniani. Loqui hic Severanum, qui illa videre potuit, ac Alpharanum etiam citat, de ordine columnarum, claudentium septemtrionale navis medianæ latus, patet ex contextu. Postquam enim descripserat altare SS. Philippi & Jacobi in eodem latere, procedit sursum ad murum transversarium, eique contiguum, ait, suspensum fuisse organum inter columnas X & XI. Insuper pag. 105, citato iterum Alpharano, sic loquitur: [S. Joannis in Fonte,] Prope organum versus meridiem in muro transversario collocavit Paulus III altare S. Joannis Baptistæ in Fonte cum imagine B. Mariæ Virginis. Quæ verba distincte signant situm organi a Paulo translati. Quod pariter faciunt verba Ciampini, pag. 63 num. 42 scribentis, quod Paulus organum transtulit ac sinistro in latere navis mediana, ad aquilonem decimo tertio & quarto intercolumnio medium locavit. Ubi intelligit sinistrum latus respectu tribunæ, quia illud tali respectu est ad aquilonem; & intercolumnium, ducto indidem initio decimum quartum; est undecimum, si numerare incipias ex parte frontispicii.

[57] Sed quæri potest, ubi præcise muro transversario appositum, [ubi steterit,] & quo nomine deinceps appellatum fuerit post translationem suam altare S. Joannis Baptistæ in Fonte cum imagine sua B. Mariæ Virginis, de quo paulo ante Severanus. Ad prædictumquippe murum non reperio mentionem fieri ab ullo Auctore altaris S. Joannis in Fonte. Opinor, Severanum altare aliud non designare quam S. Mariæ Prægnantium, quod litt. f modo posuimus ex Ugonio. Illud etenim est in muro transversario, non procul quidem ab organo, sed inde versus meridiem. Atque eodem allatam fuisse imaginem B. Mariæ, quæ erat super altare S. Joannis in Fonte, claris hisce verbis asserit Ciampinus pag. 63 num 43. Ab adversa parte novi parietis in mediana navi in meridiem organo opponebatur altare Virginis Mariæ de Prægnantibus, [S. Mariæ Prægnantium.] quod cum icone Dei Genitricis e sacello S. Joannis ad Fontes huc translatum fuit. Legitur apud Scriptores, altare & sacellum B. Mariæ Prægnantium (quod stetisse Sect. C litt. p in Dissertatione peculiari probabimus) primo ædificatum fuisse a familia Ursina, & sacellum S. Joannis in Fonte ab eadem familia fuisse restauratum, utrumque autem habuisse imaginem B. Mariæ, & exiguo spatio inter se disjuncta fuisse, solo altari S. Joannis Apostoli intercedente. Ex quo fieri potuit, ut altare B. Mariæ Prænantium, muro transversario applicatum, aut certe imaginem ejus, unus prædictorum Auctorum ex pristino ejusdem Virginis altari, alter vero e S. Joannis in Fonte putaverit allatum fuisse. Potest etiam utraque imago ibidem fuisse reposita, ut quæ erant ejusdem familiæ, in eodem quoque loco conservarentur; atque inde utriusque nomen eidem adhæsisse. Sed potiora dabit citata Dissert.

[58] h Alpharani ordinem sequens Ciampinus, scribit pag. 72 num. 90, [S. Mariæ filium amplexantis imago.] in pariete transversario, qua penultimam ad septemtrionem navim intersecat, novum fuisse extructum altare, in quod beatissimæ Dei Genitricis Mariæ, filium amplexantis, imago, quæ antiquitus in oratorio S. Leonis Papæ posita erat, translata fuit: sub eodemque altari multa sacra Lipsana recondita fuere; quæ ipse Alpharanus recenset. Unde mirari non debet Bonannius, Vegium, qui centum circiter annis ante Paulum Papam, muri transversarii structorem, obiit, nullam de altari illo fecisse mentionem hoc loco. Ejusdem imaginis, ex oratorio S. Leonis cum aliis huc aut saltem in vicinum locum allatæ, meminit Severanus pag. 108.

[59] i Altare S. Luciæ Virginis & Martyris, de quo Ugonius sexto loco, [S. Luciæ.] pag. 97 versa, scribit, translatum huc fuisse ex alio antiquo, quod olim dedicaverat S. Gregorius; in ipsoque asservari brachium Sanctæ. Illud ipsum etiam in altari antiquo depositum fuisse a Gregorio, scripsit olim Petrus Manlius pag. 48 n. 114 his verbis: Ante ecclesiam S. Joannis ad Fontes est oratorium S. Luciæ, quod ut a nostris majoribus accepimus, consecravit B. Gregorius Papa, & ejus venerabile brachium in eo recondidit, & parietes illius ut apparet, musivo depinxit. Situs ejus primus fuit Sect. C litt. u, in transversa navi. Atque hæc sunt quatuor altaria, quæ supra notavimus ex Panvinio, apposita fuisse muro transversario: quorum duo extrema e & i, nominata fuerunt, meridionale quidem, Sancti Crucifixi; aliis S. Petronillæ: septemtrionale vero, S. Luciæ: duo autem media f & h, primum quidem S. Mariæ, cum epitheto de Prægnantibus, aliis etiam, Assumptionis & Angelorum; secundum vero sive h, non satis distincto nomine invenio appellatum, aliis alia opinantibus. Eo allatam fuisse ex oratorio S. Leonis imaginem B. Mariæ, filium amplexantis, supra dixit Ciampinus. Vide alia de S. Lucia Sect. C. litt. u.

[60] [S. Agathæ,] k S. Agathæ Virginis & Martyris, dequo aliud non comperio apud Ugonium; nihil etiam apud alios Scriptores, quam quod restauratum fuerit aliquando ab Ægidio de Roffredis, & postea locum cesserit sepulchro Marcelli PP. II.

[61] l S. Marci Euangelistæ, quod, inquit Ugonius, erectum a Paulo II Veneto in veteri ecclesia, [S. Marci Euang.] tempore Ugonii destructa; huc autem transportatum fuisse cum ejusdem Pauli monumento sepulcrali. Addit, Pium V huic altari contulisse omnes redditus ecclesiæ S. Mariæ Hungarorum in planitie S. Petri; quam Pius IV solo æquaverat, ut dilataret planitiem illam & amœniorem conspectu redderet basilicam. Notat Ciampinus, hoc loco antiquitus stetisse aram B. Mariæ de Misericordia, eamque a Nardo Catino; basilicæ beneficiato refectam ac dotatam fecisse.

[62] [S. Abundii.] m S. Abundii, basilicæ Mansionarii, hic fuit antiquitus altare, inquit Ciampinus. Non fuerit amplius Ugonii tempore, quia is nullam ejus mentionem facit. De Sancto isto vide Martyrologium Romanum XIV Aprilis, & S. Gregorium lib. 3 Dial. cap. 25. De situ ejus altaris certos nos reddit Manlius, quod fuit juxta aditum, qui vadit in ecclesiam S. Vincentii.

[63] n Hic collocat Bonannius sacellum Innocentii VIII, rectius fortasse, [S. Mariæ, renovatum ab Innocentio 8.] quam qui illud paulo altius ponendo, obstruunt illic aditum ad templum S. Vincentii. Ugonius pag. 97 ipsum quarto loco recenset in hunc modum: Ædificavit illud per nepotem suum Laurentium cardinalem Beneventanum, Innocentius VIII e familia Cybo, stante adhuc tota basilica, prope aram principem : ex quo loco huc transportatum fuit. Ornavit ipsum Innocentius tabernaculo marmoreo, in eoque reposuit ferrum Lanceæ Domini nostri, missum sibi a Bajazete; quod tamen postea translatum fuit ad tabernaculum Vultus sancti, & e tabernaculo Innocentiano monstrantur populo aliæ templi Reliquiæ. Imo Paulus de Angelis ait in explicatione suæ ichnographiæ, omnes templi Reliquias in sacello Innocentii servatas fuisse: quod intelligo de illis omnibus, quæ prius in eodem sacello, alibi stante, conservatæ fuerant plurimæ a tempore Gregorii III, quæque statis temporibus aut omnes aut multæ populo ostendi solebant. Vide Sect. B litt. l

[64] [SS. Laurentii & Gregorii,] o Altare S. Laurentii, aliis SS. Laurentii & Gregorii, Ugonio ignotum est. Bonannius numero suo 47 ait S. Laurentio & S. Georgio extructum fuisse, dotatumque a Jacobo Cajetano de Stephanescis sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinali. Idem aliud altare numero suo 64 iisdem sanctis ab eodem Cardinali Jacobo Cajetano dicatum ait; addit tamen, hoc dotatum a Lello de Miglis. Sed Ciampinus, non hoc, sed primo loco nominatum dicit a Lello dotatum fuisse; in reliquis concordans utrobique cum Bonannio. Ego mihi ægre persuasero, diversa fuisse altaria ista, quæ eodem tempore simul extiterint, iisdem Sanctis ab uno eodemque fundatore dedicata. Potius dixero unum idemque fuisse, quod Jacobus Cajetanus extruxerit, primitus loco indicato per numerum Bonannii citatum 64, qui nobis est Sect. B litt. n: alii illud postea transtulerint ad locum, quo de hic agimus: ac esse desierit ante tempora Ugonii, quod etiam indicare videtur Ciampinus. Vide dictam Sect. B litt. n.

[65] p Sacellum Præsepis Domini, aliis S. Mariæ de Præsepi. [S. Mariæ de Præsæpi.] De illo intelligendus est Anastasius in Joanne Papa VII, anno DCCV creato: Hic fecit oratorium Dei Genitricis intra ecclesiam B. Petri Apostoli, cujus parietes musivo depinxit, illicque auri & argenti quantitatem multam expendit, & venerabilium Patrum dextra lævaque vultus erexit. Pluribus de eodem Severanus pag. 70, inter alia, situm fuisse intrantibus per portam Guidoneam a dextris, eo loco ubi Sixtus IV, anno MCCCCLXXI Papa factus, aperuit Portam sanctam altari ablato. Ædificatum vero fuisse, a Joanne VII prædicto, cum imagine B. Mariæ operis musivi, more Græcorum (erat autem Joannes natione Græcus) depicta castaneo colore.

[66] A dextris ejus spectabatur imago ipsius Joannis, stantis pedibus suis, & appictum dexteræ manui suæ sacellum offerentis beatæ Virgini. Capitis ejus ornamentum erat diadema quadratum, uti solebant depingi, qui adhuc vivebant. Subtus autem sic legebatur scriptum; Joannes indignus episcopus fecit, beatæ Dei Genitricis servus. Hinc & inde claudebant prædictam B. Mariæ imaginem columellæ duæ e marmore nigricante, e quibus suspensum pendebat velum, quo velari imago & revelari poterat. Sub ipsa extollebatur fornix, duabus aliis columnis e candido marmore sustentatus, circum quem conspiciebantur imagines, in medio quidem, ipsius Virginis cum filio suo in ulnis; ad sinistram vero, S. Petri; ad dextram, S. Pauli; addita epigraphe hac, Domus sanctæ Dei genitricis Mariæ. Sub fornice stabat altare ejusdem, a Sixto IV, ut dixi, sublatum, ad aperiendam ibi Portam sanctam pro Jubilæo, quod Sixtus anno MCCCCLXXV celebravit. Plura addit Severanus de sacello illo S. Mariæ de Præsepi, citatis Alpharano & Grimaldo. Tunc ita pergit:

[67] q Ante sacellum hoc fecit idem Joannes VII cyborium, [S Mariæ & Vultus sancti.] septem columnis innixum, in quo conservaretur Vultus sanctus, ut vocant; & sub ipso fecit altare cum hac inscriptione; Joannis servi S. Mariæ; quemadmodum vidimus usque dum destructa fuit ecclesia vetus sub Paulo V: & modo videri potest una cum altero sacello ejusdem beatæ Virginis, depictum, ad conservandam eorum memoriam, in cryptis Vaticanis. Profert deinde idem Severanus hanc inscriptionem, quæ prope in muro ecclesiæ legebatur: Dedicatio domus hujus sanctæ Dei Genitricis die XXI mensis Martii Indictione IV. Habuit Indictionem hanc annus secundus Joannis, a die I Martii inchoatus, Christi septingentesimus sextus: dies vero XXI Martii incidit tunc in Dominicam Passionis. Meminit hujus etiam sacelli Ugonius, non item præcedentis, utpote ante ætatem ejus sublati a Sixto IV, ut diximus. Meminit quoque Vultus sancti (qui & Veronica seu Vera icon Christi Domini, in sudario expressa) testaturque ibidem asservatum fuisse cum sacra lancea, diu post Romam allata sub Innocentio VIII, de qua vide sect. B litt. l.

[68] [De Veronica, seu vera icone.] Ante istos dudum scripsit de eodem sacello & Vultu sancto Romanus Canonicus cap. 25 in hunc modum: Ab alia parte basilicæ, videlicet septemtrionali, est oratorium sanctæ Dei genitricis virginis Mariæ, quod vocatur Veronica; ubi sine dubio est sudarium Christi, in quo ante passionem, suam sanctissimam faciem, ut a nostris majoribus accepimus, extersit, quando sudor ejus factus est sicut guttæ sanguinis decurrentis in terram. Ex quibus patet, tempore Canonici fuisse traditionem, quod in horto Oliveti sive Gethzemani, ubi nulla adfuerit matrona Veronica aut alia, Christus ipse, sanguineum sudorem extergens, sacrosanctam faciem suam sudario impressam reliquit. Quæ traditio secutis temporibus in aliammutata fuerit, quod nempe matrona quædam Veronica, dum Christus ad Calvarium ab impiis ministris trahebatur, sanguine & sudore aspersus, vultum ejus in sudario exceperit; uti legere est in Annotatione Pauli de Angelis ad prædictum Canonici locum, & nunc vulgus passim credit. Certiora videri possunt in Responsionibus Papebrochii ad objecta ei a Sebastiano a S. Paulo art. 1, a num. 47.

[69] [S. Antonini mart.] r Prosequitur citatus Canonicus, subjungens Caput suum vigesimum sextum: Juxta hoc oratorium B. Mariæ, videlicet juxta portam Guidoneam, est oratorium S. Antonini Martyris. [S. Tridenti mart.] Deinde inter portam Guidoneam & portam Romanam est altare S. Tridenti martyris. [S. Erasmi mart.] Utrumque iisdem locis collocat Panvinius pag. 45, & de priori quidem sic scribit: Inter Sudarii oratorium & portam Guidoneam altare est, quod S. Antonino Martyri olim dedicatum fuit; cujus nomine exolescente, ante centum annos B. Brigidæ honori colebatur: nunc S Erasmi dicitur. Loquitur hic Panvinius de altari tamquam adhuc suo tempore existente: nihilominus, de illo tacente Ugonio, qui librum suum annis XVIII post impressit quam Panvinius suum, videri potest medio illotempore sublatum omnino fuisse: quod & confirmatur ab Alpharano, qui sic scriptum reliquit apud Turrigium de Cryptis pag. 236: Altare S. Antonini mart. ab Odone Lotta de Amatescis: nunc (tempore Alpharani) lapis, supra quem divisa fuerunt ossa beatorum Apostolorum Petri & Paulia B. Silvestro Papa. Confirmatur quoque a Severano pag. 73, ubi, sublato altari isto, dicit, positum ejus loco fuisse lapidem alius altaris, quod appellabatur de Ossibus Apostolorum: qui lapis, inquit, nunc, id est anno MDCXXX (tunc enim impressit librum suum Severanus) spectatur in Cryptis Vaticanis.

[70] [Lapis de Ossibus Apostolorum,] Ibidem anno sequenti affixus fuit muro idem lapis, uti legitur in epigraphe apposita; in qua & venerabilis & vetustissimus lapis porphyreticus appellatur. Sed non diu affixus ibi mansit. Anno quippe MDCXXXIX jussu Cardinalis Barberini, ut scribit Turrigius, qui adfuit, in Sacris Trophæis suis cap. 23, inde relatus fuit in basilicam, & repositus prope altare Crucifixi, quod ingredienti novam basilicam occurrit primum ex parte septemtrionali; sive, ut aliquanto distinctius loquitur Ciampinus, parastatæ, ad dexteram ingredientium, affixus fuit, ubi in præsentia aquæ lustralis sive benedictæ vas positum est. Addit porro Turrigius, in hac translatione inventas fuisse in ipso lapide bene ferruminato nonnullas Sanctorum Reliquias cum duobus incensi granis, nullo nomine addito cujus essent. Judicatum tamen fuisse, sanctorum Petri & Pauli esse: quia lapis stabat olim ad antiquissimum altare de Ossibus Apostolorum. Ipsas Reliquias, inquit idem Turrigius, ego vidi & contrectavi singulas. Fuerunt autem in eodem loco repositæ jussu Cardinalis, majoris reverentiæ ac venerationis causa.

[71] Quemadmodum autem lapidem istum epigraphe, in Cryptis apposita, [ipsiusque pristinum altare.] vocat vetustissimum; ita altare de Ossibus Apostolorum, cui ille olim impositus fuisse scitur, appellat Turrigius hic antiquissimum; quantumvis duo monumenta apud ipsum pag. 235 legantur, ex archivi basilicæ codicibus mss. extracta, quæ docent, Franciscum de Thebaldescis cardinalem, anno MCCCLXXVIII mortuum, ædificasse; item construi & erigi fecisse sacellum, Ossibus Apostolorum Principum dicatum. Quæ sane ætas admodum longa non est. Sed fuerit antiquius sacellum istud; & voces ædificasse, construi & erigi fecisse, κάτ᾽ ἐπιείκειαν accipi debebunt pro restaurasse, reparasse, aut dejectum refecisse; quandoquidem Gregorii Papæ X, anno MCCLXXVI vita functi, Ceremoniale ms. apud Turrigium pag. 234 sic habeat: In Ascensione Domini venit Pontifex; celebrat, & incensat altare majus; aliud, quod est infra in Confessione; & tertium, quod est extra in exitu Confessionis; in quo ponderatæ fuerunt Reliquiæ beatorum Apostolorum Petri & Pauli. Et Romanus Canonicus, qui annos centum ante Gregorium floruit, cap. 31 sub titulo, De altari SS. Petri & Pauli, sic scribit: Ante aditum, qui vadit in Confessionem B. Petri, est altare Apostolorum Petri & Pauli; ubi eorum ossa pretiosa, ponderata fuerunt. Monumenta quæ Franciscum de Thebaldescis auctorem aut potius restauratorem faciunt altaris de Ossibus Apostolorum, videsis loco suo, ubi de illo altari, Sect. C. litt. z. Nomina Sanctorum, quæ altari S. Antonini martyris, de quo hic, successive indita fuisse leguntur apud Panvinium, initio citatum; eidem adscribit etiam Severanus, fortasse auctoritate Panvinii ductus; quamvis non videatur hus spectare S. Erasmus, qui in altari S. Wenceslai, de quo mox litt. t, certius ostenditur cultum habuisse.

[72] f Proximum stare inter portas Guidoneam & Romanam S. Tridenti altare, [S. Tridenti.] jam docuit nos Romanus Canonicus litt. r. Confirmat id etiam Panvinius, ac superaddit, quod nunc sine nomine ob incuriam extat cum Ursinorum insignibus. Habuerit aliquando etiam aliud nomen: cum scribat Severanus pag. 72 dicatum fuisse S. Antonio Patavino, citans Alpharanum. Hujus tamen tempore jam erat sublatum, æque ac præcedens: & positus ibidem fuerat lapis, [Lapis sceleratus, ubi.] ut vocatur, Sceleratus; super quo necati fuerunt multi martyres; & ibidem permansit usque ad nostra tempora, inquit Severanus: quo adhuc vivente translatus ad Cryptas, & inde relatus in basilicam, eamdem fere fortunam expertus est, quam alter lapis de Ossibus Apostolorum; e cujus regione, parastatæ primæ meridionali, quæ ingredienti a læva est, affixus spectatur.

[73] t Subsequitur (ita orationem suam, quam modo citavimus, [S. Wenceslai Ducis Boh. & M.] continuat Panvinius) inter easdem portas, Guidoneam ac Romanam, in navi tamen majore, altare novum sanctorum Apostolorum Petri & Pauli, ex vetere basilica, haud procul ab altari majori, ubi ante dixerat stetisse, transportatum. Verum nemo sterum præter Panvinium, hocce loco t, collocat altare SS. Petri & Pauli. Fuit ibi altare S. Wenceslai, Bohemiæ ducis & martyris, ab Hyricone episcopo Olomucensi dicatum atque dotatum, teste Ciampino; quod deinde S. Erasmi fuit. [S. Erasmi M.] Ugonius item scribit pag, 97, quod ingredientibus per portam Argenteam atque dextrorsum flectentibus occurrebat secundo loco altare, dedicatum in honorem S. Wenceslai regis Bohemiæ & martyris. Illud nunc, inquit, vocatur S. Erasmi, istuc portatum e parte dejecta basilicæ in simulacro ejus ligneo: quod hic appositum fuisse, scribit quoque Ciampinus. Hinc uti Panvinius loco altaris S. Wenceslai hic perperam posuit altare sanctorum Apostolorum; quod Ugonius & alii rectius ponunt ad latus sinistrum porta Judicii, ita supra litt. r, perperam posuerit altare S. Erasmi, quod hic collocandum erat.

[74] Ait insuper citatus Ciampinus, idem altare postea in ipsorum (Wenceslai atque Erasmi) & S. Bartholomæi Apostoli honorem denuo excitatum fuisse; additque etiam (quod notari meretur) a tergo iconis ligneæ S. Erasmi pictam fuisse antiquam imaginem præfati S. Wenceslai (quam & oculis subjicit in æs incisam) ubi in medio visitur ipse sanctus, [Imago S. Wenceslai.] imperiali habitu indutus, dextra vexillum, in cujus medio nigra aquila in albi coloris area expressa erat; sinistra vero gladium & clypeum tenens. Ad dextram Carolus IV Imperator, rex Bohemiæ: ad sinistram idem Hyricon episcopus, indutus cappa rubra supra rocchetum cum cruce archiepiscopali; ambo genuflexi, & junctis manibus in actis adorantis ad S. Wenceslaum conversi. Post hos, duo stant viri, quorum unus in habitu regulari manum dextram super dextrum humerum præfati Caroli imperatoris apponit, ac sinistra baculum pastoralem sustentat. Alter vero, episcopali indumento conspicuus, sinistram tenet super caput Hyriconis episcopi; in ejusque dextra baculus pariter episcopalis apparet. Quinam sint isti duo episcopi, ignoro; reor ejusdem Bohemiæ regni Patronos esse. Ita Ciampinus, qui quidem viderit altare prædictum S. Wenceslai, quod superest suis coloribus depictum in Criptis Vaticanis; & suam inde contexuerit descriptionem: non tamen legerit descriptionem, quam indidem hausit & in suis Cryptis Vaticanis impressit pag. 140 Turrigius.

[75] [Alia hujus altaris descriptio.] Ibi enim legisset Ciampinus virum illum, qui in monachali habitu pastorale pedum manu tenet, esse S. Adalbertum episcopum Pragensem; alterum vero esse S. Joannem III episcopum Olomucensem, cujus tempore S. Wenceslaus martyrio coronatus fuit; quando necdum Reges habebat Bohemia. Quamobrem vocat ipsum Turrigius Ducem, ut erat, & ducali, non imperiali habitu induit; notatque, gladium, quem sinistra tenet Wenceslaus, nudum esse & erectum stare mucrone terræ infixo, ex quo clypeus defendet. Addit etiam, simili forma ipsum videri hodiedum in porticu S. Mariæ Transtiberinæ cum diademate, quo solent sancti depingi, & pileo ducali; credique a simplice vulgo, ipsum esse Præfectum aliquem Romanum. Carolo insuper vestitum candidum & coronam imperialem tribuit. Hyriconem vero, quem ipse Inconem vocat (Bohemis passim Joannes Oczko appellatur) etiam mitra ornat, creatumque fuisse dicit cardinalem anno MCCCLXXVI ab Urbano Papa VI. Sed tunc nondum erat Pontifex Urbanus, utpote anno MCCCLXXVIII primum creatus: quo etiam nominavit cardinales multos; & anno sequenti hunc nostrum Oczkonem, cum uno alterove socio. Pergit autem Turrigius: Prope dictum altare conspiciebantur imagines duæ sanctorum Patricii & Columbi cum hac epigraphe, [SS. Patricii & Columbi imagines.] Arturus Frigil me fieri fecit ad honorem SS. Patricii atque Abb. Columbi, qui multa miracula fecit in Hibernia et Scotia, ut Apostolus. Anno MDXXXVII. Secutis temporibus idem altare dedicatum fuit S. Erasmo, positaque ibidem tabula, hunc Sanctum repræsentans, depicta ab aliquo secretario cardinalis Enckenvortii, ab Adriano VI, in cubiculo suo ex infirmitate decumbente, ad illam dignitatem assumpti anno MDXXIII die X Septembris, diebus XIII ante obitum Papæ.

[76] Placuit Urbano VIII restituere S. Wenceslai altare in nova basilica, [S. Wenceslai altare in nova basilica.] quod impositis ei ipsiusmet Sancti Reliquiis, consecratum fuit XVII Septembris MDCXXVIII a D. Antonio Ricciullo episcopo Belicastrensi, Sanctissimi Domini nostri in Urbe vices gerente, me (loquitur Turrigius) præsente: die vero XXVI Septembris, pervigilio ejusdem S. Wenceslai, anno MDCXXX imago ipsius, ab Angelo Carosello depicta, ibidem posita fuit: & legitur adscriptum, Altare S. Wenceslai Ducis Bohemiæ ab Hincone episcopo Olmucensi. Hactenus Turrigius ibi: qui etiam postea in Paralipomenis pag. 547 notat, eumdem Hinconem seu Oczkonem Romæ supremum diem obiisse, & quidem XXVI Decembris, sepultumque fuisse in basilica S. Petri; proferens, ad confirmandum sua dicta, ex antiquo Martyrologio membraneo archivi S. Petri, in quo etiam memoria conservatur quorumdam benefactorum, hanc scripturam: Die XXVI Decembris obiit R. P. D. Hincho ep. Olomucen. de cujus bonis habuit Camera nostra florenos auri ducentos…. pro cujus anniversario expendantur duo floreni. [Hinconis Ep. Olomucen. fata.] Sed nihil hic de loco mortis aut sepulturæ; quem sibi Bohemi vendicant. Dies mortis tantummodo indicatur: de qua tamen alii aliter sentiunt apud Oldoinum, sic scribentem: Pragæ in Bohemia rebus humanis excessit Joannes Oczko; ex Ciaconio quidem, mense Februario anno MCCCLXXXI; ex Diplomatibus vero Urbani VI (datis die XXIX Aprilis, quæ se vidisse fatetur in Vaticano Felix Contelorius) mense Martio MCCCLXXX. Discrepant ab his scriptores Bohemi; & certiora videntur quæ habet Bohuslaus Balbinus in Miscellaneis historicis regni Bohemiæ lib. 4 Parte 2 Tit. 37, in Joanne Oczkone sic scribens: Obiit sanctissimus Præsul anno MCCCLXXX die XIV Januarii (male alii I Januarii ponunt) anno ætatis suæ LXXVII, archiepiscopatus Pragensis XVI: sepultus in ecclesia Pragensi in tumulo marmoreo, alabastrina ejus effigie superne incumbente, in sacrario S. Gerhardi & Ottiliæ, quod ipsemet erexerat & dotarat. Hæc ille in patriis Bohemiæ scripturis ac monumentis versatus, si quis alius. Nescio cur scriptores Romani Joannem Oczkonem cardinalem, passim indigitent episcopum Olomucensem, quam ecclesiam non multo tempore administravit, translatus ad archiepiscopatum Pragensem multis ante annis, quam cardinalis renuntiatus fuit.

[77] u Ugonius, ab ingressu portæ Argenteæ dextrorsum, contrario nobis ordine, ut præfati sumus, altaria enumerans, primo loco, id est inter portas Argenteam & Romanam ponit altare S. Annæ, [S. Annæ.] translatum huc e veteri ecclesia, ubi aliud erat ejusdem tituli; proprium utroque loco Parafrenariis (ut vocant) Eminentissimorum Dominorum Cardinalium; olim hic sacrum S. Antonio. [S. Antonii Abb.] Paulo distinctiora habet Ciampinus, Antonio Abbati consecratum fuisse a Nicolao de Astallis basilicæ canonico anno MCCCXLIII. Deinde Spiritus Sancti, ac demum S. Annæ nomen obtinuisse, [S. Spiritus.] eo quod Societas Parafrenariorum e veteri cruce transversa, Sanctæ istius effigiem huc transtulit. Spiritui sancto tamen sacrum aliquando fuisse, alibi non lego. Turrigius de Cryptis Vaticanis pag. 130, ait, illic depictum servari altare istud cum hac epigraphe; Altare S. Antonii, erectum a Nicolao de Astallis Romano, hujus basilicæ canonico, ornatum & dotatum anno MCCCXLIV.

[78] X Ad sexta utrimque intercolumnia navis mediæ, ducto a frontispicio templi initio, duo steterunt altaria, inter se opposita, [SS. Philippi & Jacobi,] SS. Philippi & Jacobi versus boream; Sanctorumque Simonis & Judæ versus meridiem. Utriusque meminit Manliusnoster supra pag. 84 num. 142, atque adeo etiam Romanus Canonicus & quidem pluribus. Meminit item, uti mox videbimus, Innocentius III, lib. 1 Epist. 359 editionis Balusianæ, scribens Octaviano, Ostiensi episcopo, & suo in Urbe Vicario, ut consecranda curet altaria SS. Philippi & Jacobi, item SS. Simonis & Judæ Apostolorum; nec non B. Gregorii & S. Andreæ; non quod tunc primum extructa essent altaria illa, sed quia S. Petrus per visum tertio apparens cuidam sacerdoti, ætate gravi, mandaverat renuntiari Innocentio, in ecclesia sua pauca esse altaria consecrata, & in dissecratis divina mysteria celebrari. Causa dissecrationis non additur. Jubetur tamen Pontifex prædicta quatuor altaria nominatim consecrare. Queritur Bonannius, se non reperisse, quis altare SS. Philippi & Jacobi extruendum curaverit. Idem queri etiam posset de altari SS. Simonis & Judæ. Ambo interim antiqua sunt, utpote quæ ante Leonem IV extiterunt, & ab ipso aureis argenteisque donis magni ponderis ditata fuerunt; scribente Romano Canonico (quæ ab ipso superaddita sunt Manlio) pag. 23, quod ille Pontifex fecit crucem auream magnam ad altare sanctorum Apostolorum Simonis & Judæ, pensantem ducentas libras: ab alia vero parte ecclesiæ, ad altare videlicet sanctorum Apostolorum Philippi & Jacobi, fecit magnam crucem de argento, pensantem similiter ducentas libras.

[79] [ubi steterit.] Indicat his etiam Auctor aliquem situm utriusque altaris; unum nempe ab una parte ecclesiæ, puta mediæ navis; aliud ab alia, extitisse jam tum sub pontificatu Leonis IV. Quem situm alibi etiam distinctus indicat, sic scribens pag. 121: In atrio ecclesiæ ad Crucem est venerabile altare Apostolorum Philippi & Jacobi: ad cujus ornatum fuit ibi posita magna Crux aurea. Pag. vero 106 ponit similiter, In atrio ecclesiæ altare SS. Simonis & Judæ; de quo mox uti & de atrio. Clariora hæc fient ex Maphæo Vegio nostro, pag. 84 num. 142 ita scribente: Proximum huic oratorio S. Gregorii, est altare SS. Simonis & Judæ; ad quod est accessus per portam Ravennianam: quod e regione respicit aliud altare SS. Philippi & Jacobi; ad quod per aliam portam Romanam introitur. Hæc distinctissime indicant, situm utriusque altaris prædicti in media navi fuisse, se, ad quæ a sinistra portæ Argenteæ intrabatur per portam Ravennianam; a dextra vero, per Romanam: utraque vero ducebat in mediam navim. Quandonam altare SS. Philippi & Jacobi illo loco esse desierit, non habeo compertum. Videtur scribente Ugonio anno MDLXXXVIII non amplius superfuisse: quia is omnia tunc extantia recensens ac describens; de isto tacet. Panvinius, aliquot annis antiquior, ipsum locat inter portas Argenteam & Romanam: sed merito in hoc, æque ac in aliis multis reprehenditur ab Alpharano.

[80] y E regione jam dicti altaris, diutius superfuit, quod sub nomine sanctorum Simonis & Judæ Apostolorum ibi consecratum fuisse memoravimus, [SS. Simonis & Judæ.] conservans eorumdem sacra corpora. De illo Romanus Canonicus sic scribit pag. 106. In atrio ecclesiæ ad Crucem est venerabile altare sanctorum Apostolorum Simonis & Judæ: ubi, ut a nostris majoribus accepimus, eorum corpora pretiosa requiescunt. Paulus de Angelis in Annotatione sua ad hunc textum, Existebat, inquit, tempore Canonici istius hoc altare in veteri basilica, a Constantino magno extructa. Postea vero demolita illius basilicæ parte; a Sixto Papa IV fuit translatum in mediam veterem basilicam, ubi sanctissima Eucharistia servabatur; videlicet in residuum veteris basilicæ, quod temporibus nostris a Paulo V demolitum fuit. Sixtum IV transtulisse hoc altare, scripsit ante Paulum de Angelis Onuphrius Panvinius, nescio unde doctus talia. Non potest certe ipsum transtulisse Sixtus IV post demolitam veteris basilicæ partem; cum tempore Sixti integra steterit basilica ac perduraverit usque ad Julium II: nec potest transtulisse ad mediam veterem basilicam, ubi sanctissima Eucharistia servabatur; cum hanc primus ibi servari voluerit Paulus III, & quidem in altari SS. Simonis ac Judæ; quod illa de causa etiam innovandum atque ornandum curavit, uti mox videbimus. Adeo ut altare SS. Simonis & Judæ translatum non sit ad altare ubi servabatur sacrosancta Eucharistia; sed hæc ad illud, jam antea in media basilica, & (ut ego quidem opinor) ab initio fundationis suæ positum. Nondum enim inveni, qui alium, in quo fundatum fuerit, locum indicet; nequidem ipse Onuphrius aut Paulus de Angelis.

[81] Opinionem meam concepi ex citatis Canonici Romani verbis, [Ejusque situs] altare istud ponentis in atrio ecclesiæ ad Crucem. Quæ verba Paulus intellexerit, de posteriori basilicæ veteris parte, a Julio II dejici cœpta, ubi & oratorium fuit sanctæ Crucis: ego vero potiori jure refero ad partem anteriorem ejusque navim mediam: quæ quia ampla, & ecclesiam ingredienti prima est, uti solent esse atria; videtur a Canonico atrium ecclesiæ appellata fuisse; distinguente scilicet atrium, quod est intra ecclesiam, ab illo quod erat ante vel extra; de quo loquitur in Dono Papa pag. 93: Hic atrium basilicæ B. Petri, quod est ante ecclesiam, magnis marmoribus stravit. Præterea ponit in atrio ecclesiæ altaria SS. Simonis ac Judæ, item SS. Philippi & Jacobi, quæ certo erant intra basilicam; & signat eorum situm ad Crucem. Habebat autem ipsum altare SS. Simonis ac Judæ crucem magnam cum Crucifixo percelebri, a quo frequenter etiam nominabatur altare Sanctissimi Crucifixi; & aliquando Ad Crucifixos, a duplici Christi crucifixi effigie, quarum una in muro depicta, altera e ligno sculpta, ibidem in veneratione erant; ut legitur apud Bonannium, qui citat codicem Ms. archivi basilicæ, & apud Severanum pag. 100. Verum enimvero,etiam altare SS. Philippi & Jacobi ponit Canonicus in atrio ecclesiæ ad Crucem. Per atrium hic eamdem navim mediam significat quam supra. Ad Crucem dixerit, quia hic stetit crux magna argentea ducentorum pondo oblata olim a Leone IV. Vel potest ita cognominatum fuisse a vicinitate celeberrimi Crucifixi lignei, qui altari SS. Simonis & Judæ, in quo stetit, simile cognomen superaddidit; nisi mavis opinari, Crucifixum, quem, teste Anastasio, Leo III fecit in medio basilicæ ex argento purissimo pensantem libras LXXII; aut alium illo longe majorem, stetisse in media navi prope altaria tam SS. Simonis & Judæ, quam SS. Philippi & Jacobi: unde ambo pariter acceperint cognomen Ad Crucem.

[82] [prope Crucifixum & Rotam porphyreticam,] Quemadmodum enim inter eadem altaria, in medio pavimento, teste Turrigio in Cryptis Vaticanis pag. 124, insertus spectabatur ingens lapis, qui in Pontificali Romano aliisque libris appellatur Rota porphyretica, videlicet a forma, quæ rotunda est; & materia, quæ est porphyretes; eratque celeberrimus inter alios ejusdem nominis, propter varias ceremonias, quæ super illo fiebant in Pontificum inauguratione atque Imperatorum coronatione: ita mirumnon foret, etiam Crucifixum ibi prope stetisse. Rotæ illius pridem meminit in Chronicis Petrus Diaconus lib. 4 cap. 37 scribens, quod Paschalis Papa II & Henricus IV Imperator basilicam ingressi, cum in Rotam porphyreticam venissent, positis utrique sedibus, consedere. Et in Pontificali Romano, Venetiis anno MDLXI impresso pag. 79 versa, legitur, quod Imperator, sandalia, tunicellam & imperiale paludamentum indutus, procedens, venit ad medium ecclesiæ, ubi Rota est porphyretica; & ibi ab Episcopo Cardinali, sibi assistente, dicitur super eum hæc oratio: Deus inenarrabilis, auctor mundi, conditor generis humani, gubernator imperii, confirmator regni, qui ex utero fidelis amici tui, Patriarchæ nostri Abrahæ, præelegisti Regem seculis præfuturum; tu præsentem Regem hunc cum exercitu suo, per intercessionem Sanctorum uberi benedictione æternitatis circumda; ut semper maneant læti & triumphantes in pace victores. Per Christum Dominum nostrum.

[83] [Error de situ.] Redeo ad altare SS. Simonis ac Judæ. Illud a Pelagio Papa I inceptum fuisse, quod postea Joannes III complevit, accepimus (inquit Bonannius) a Petro Manlio. Si ita est, discrepat hic Manlius a Romano Canonico, qui similibus verbis dicit, Pelagium ac Joannem Pontifices incepisse & complevisse ecclesiam SS. Philippi & Jacobi; non altare SS. Simonis & Judæ in basilica Vaticana. Ecclesia SS. Philippi & Jacobi, de qua loquitur Romanus Canonicus, uti & Manlius ipse apud nos pag. 42 num. 48; vulgo indigitatur Sanctorum Apostolorum, estque percelebris Romæ, sed longissime a Vaticano dissita; cujus inceptionem & perfectionem Anastasius quoque attribuit Pontificibus Pelagio & Joanni prædictis, nihil de altari SS. Simonis & Judæ memorans. Certiora habet Bonannius ex Ugonio de sacrosancta Eucharistia, quam Paulus III, quando altare, ubi prius conservabatur, cum parte posteriori basilicæ destructum fuerat, collocari jussit in altari SS. Simonis ac Judæ; translato inde, uti docet Severanus pag. 101, Crucifixo ligneo una cum appelatione sanctissimi Crucifixi, ad novum altare, quod ad murum transversarium in alterutra duarum ex parte meridionali navium, erectum stetit; uti supra dictum est litt. e.

SECTIO II, SIVE B
Recenset quidquid fuit altarium inter murum transversarium & navim transversam.

B Principium Sectionis secundæ, hinc circumducentis juxta motum solis, indicat hoc loco altaria duo, [S. Eustachii M. S. Georgii M.] quæ aliis anonyma, videntur Ciampino, alterum S. Eustachio, alterum S. Georgio, Martyribus sacra fuisse: idque colligi, ait, ex vetustissimo basilicæ Vaticanæ Martyrologio.

c Annuntiationis B. Mariæ, quod Ciampinus pulcherrimum fuisse dicit, [Annuntiationis B. Mariæ.] in eoque S. Margaritæ Virginis imaginem eximiam populo summæ venerationi fuisse.

d S. Blasii episcopi & martyris, a Poncello de Ursinis excitatum: [S. Blasii Ep. M.] qui juxta, sibi & familiæ suæ monumentum sepulcrale habuit, teste Ciampino.

e S. Nicolai episcopi & confessoris, a Nicolao Papa V constructum: [S Nicolai Ep.] qui & sepulcrum ibidem sub nobilissimo marmore habuit, eodem testequi supra.

f Extabat hic olim altare S. Mariæ de Misericordia, inquit Bonannius. [S. Mariæ de Misericord. S. Marci Euang.] Innovatum ac dedicatum deinde fuit S. Marco Euangelistæ a Marco Barbo Patriarcha Aquileiensi: sed alii id malunt tribuere Paulo II.

g B. Mariæ ab Eugenio IV extructum, ut habet Bonannius ex Alpharano. [S. Mariæ Petrique & Pauli.] Ciampinus vero scribit ab Eugenio restitutum, & B. Mariæ sanctisque Apostolis Petro & Paulo fuisse sacratum.

h Altare anonymum, ceteroquin non indecorum; ut idem ait Ciampinus. [Duo anonyma.]

i Et hoc anonymum fuit, quamvis ipsum S. Catharinæ dicatum ab Ægidio de Gerla, scribat Bonannius, citans Ciampinum & numerum ejus 21. Sed is æque anonymum illud facit ac præcedens altare; citatumque numerum non habet hoc loco, sed ubi nos litteram f in Sect. C.

k S. Martialis, quod perantiquum & magna in veneratione fuisse testari dicitur Vegius. [S. Martialis.] Paulus de Angelis ipsum tribuit Neapolioni Cardinali anno MCCLXXXVIII creato. Sed is fundator ejus primus non fuit; quandoquidem idem Romanus Canonicus annis facile centum prius scribat, post chorum canonicorum esse altare S. Martialis discipuli B. Petri. Quibus iisdem verbis etiam indicat situm, quem nos ei damus cum ichnographis ceteris, prope a choro canonicorum, contra Panvinium, qui illud altare collocat in navi transversa.

[85] l Altaria olim duo, S. Mariæ, & S. Gabini. Primum saltem dicavit Gregorius III, [S. Mariæ, & S. Gabini.] illatis eo multis Sanctorum Reliquiis. De his Anastasius in vita ejus pag. 72 sic scribit: Hic fecit oratorium intra basilicam Vaticanam juxta arcum principalem, parte virorum. [In quo recondidit in honorem Salvatoris sanctæque ejus Genitricis, Reliquias sanctorum Apostolorum & omnium sanctorum Martyrum & Confessorum, perfectorumque Justorum, toto orbe terrarum requiescentium] quorum festa Vigiliarum a monachis trium monasteriorum, illic servientium quotidie per ordinem, atque Natalitiorum Missas, in eodem loco celebrari instituens, in Canone Missæ hoc adjecit, ita a sacerdote dicendum; Quorum solennitas hodie in conspectu tuæ Majestatis celebratur, Domine Deus noster, in toto orbe terrarum. Quam institutionem in eodem oratorio tabulis lapideis conscribere fecit. Ita Anastasius, qui postea enumerat plurima munera ibidem a Gregorio oblata.

[86] [Utrumque Manlius vidit] Petrus Manlius noster pag. 39 collocat idem altare sive oratorium in choro canonicorum, qui terminabatur juxta arcum principalem ex parte virorum; descriptisque Anastasii verbis, quæ his [] inclusimus, continuo subdit, inter quas Reliquias, ut a nostris majoribus accepimus, recondidit Gregorius corpus S. Gabinii Presbyteri (imo Gabini martyrio affecti in Sardinia, non Gabinii, Patris S. Susannæ) cujus altare mansit ibi usque ad tempora nostra. Nam tempore Domini Eugenii III Papæ, quando ejus præcepto ereximus istud altare ibi, duo altaria ibi erant, altare videlicet S. Gabinii Presbyteri, ad quod Sardinia & Corsica tributum annualiter mittebant; & altare B. Mariæ semper Virginis, quod prænominatus Dominus Gregorius Papa III fecerat & consecraverat. Sub quibus altaribus invenimus tres sepulturas, ferro & plumbo optime ligatas. Quæ etiam altaria cancellis æneis circumdedit. In quo etiam oratorio imaginem B. Mariæ semper Virginis, filium amplexantis, posuit. Supra quam imaginem fecimus loculum, in quo honorifice cum Romano Clero posuimus dextrum armum B. Stephani Protomartyris, quod Dominus Pelagius Papa huic ecclesiæ donavit, sicut in translatione ejus de Constantinopoli Romam facta habetur.

[87] [mutari in unum,] Atque hæc, tam de prima, quam de secunda fundatione istius sacelli, contemporaneus in parte auctor & oculatus testis: ex quibus constat, Eugenium III, loco duorum, quæ eatenus ibi steterant altarium, denuo excitasse sacellum unum sub titulo solius B. Mariæ. In eodem oratorio posuit Gregorius apud Anastasium; imaginem sanctæ Dei Genitricis, diadema aureum habentem cum gemmis; & collare aureum cum gemmis pendentibus, inaures habens hyacinthinas sex: & faciem altaris & confessionem cum regulis, vestivit argento: & in tribus lateribus altaris posuit cruces argenteas tres, pensantes in unum libras triginta sex. Cetera dona, a Gregorio isti sacello oblata enumerat idem Anastasius. Sed animago sanctæ Dei Genitricis, hic ab Anastasio descripta, ibidem superfuerit usque ad tempora Manlii nostri & Alexandri Papæ III, dubito; nec facile credidero: tum quia Sarazeni interea basilicam S. Petri spoliaverant: tum, quia Manlius dicit, imaginem sui temporis fuisse beatæ Mariæ filium amplexantis; de qua forma nihil habet Anastasius. Fuerit igitur tempore Manlii alia illic, quam quæ a Gregorio posita fuerat, imago Virginis, filium amplexantis; & quidem, uti Vegius scribit, non sculpta aut cælata, sed depicta.

[88] [ad quod Lancea Domini] Stetit sacellum hoc Eugenianum seculis fere tribus ac dimidio, usque ad obitum Innocentii VIII, qui incidit in annum MCCCCLXXXXII, & mensem Julium. Acceperat hic Pontifex (uti narrat Jacobus Grimaldus in Tractatu Ms. de sacra Lancea apud Bonannium) paulo ante mortem suam sacrosanctum ferrum Lanceæ, qua Salvatoris nostri latus in Cruce transfixum fuit, a magno Turcarum Sultano: illudque die XXXI Maii festo Ascensionis Domini, solenni pompa pedester detulit a porta Flaminia ad basilicam S. Petri, & ibi data populo benedictione secum intulit in palatium, servaturus ipsum apud se, donec sacellum in eadem Vaticana basilica, cum cyborio ad id continendum, magnifico sumptu ædificaret. Verum vix elapso mense, incidit in gravem morbum: accitoque ad se Laurentio Cardinali Beneventano, suo ex fratre nepote, ferrum ipsum in eadem basilica perpetuo asservandum reliquit, sacellumque præfatum perficiendum mandavit.

[89] [delata fuit.] Tum Domini Cardinales sacrum ferrum devote e cubiculo Pontificis detulerunt ad basilicam, atque in cyborio Vultus sancti, de quo sect. A litt. q. diximus, reposuerunt: mortuoque ipso, piam patrui voluntatem Laurentius diligenter executurus, sacellum Dei Genitrici Mariæ sumptuose extruxit anno MCCCCLXXXXIII, in loco, ubi steterat Gregorianum prædictum, ab Eugenio III restauratum eo modo, quo diximus hic; & anno LXXXXV absolvit, pulcherrime ornatum; sed non diu hic duraturum. Interea tamen ad cyborium ejus, anno Jubilæi MD, Dominica secunda Januarii, sacrum Lanceæ ferrum e cyborio Vultus sancti delatum fuit. Verum septimo non amplius post anno, Christi MDVII, pro fundanda ibi magna parastata, solo æquatum fuit dictum cyborium, & in tabernaculum Vultus sancti sacrum ferrum iterum delatum est die XXII Novembris. Hactenus Grimaldus aut verbis suis aut sensu.

[90] De situ hujus sacelli abunde certum est ex dictis; [Confirmatur situs sacelli,] nec dubitari de illo potest propterea quod ab aliis collocetur prope altare princeps, ab aliis vero in choro canonicorum. Propius enim ad aram summam, extra navim transversam, nullum erat sacellum celebrius. Chorum quoque, sive cantorum sive potius canonicorum, infra illud fuisse, id est in media navi juxta arcum principalem, ut jam dixi & consentiunt plerique. Unde & Ciampinus, Severanum pag. 107 secutus, putat huic sacello etiam nomen adhæsisse S. Mariæ de Conventu, quia ante ipsum Canonicorum chorus e ligno, vili artificio compactus jacebat (imo ipsum sacellum videtur inclusisse) in quem illi quotidie conveniebant ad psalmodiam. Existimo ego talem chorum illic perpetuo mansisse, ex quo Gregorius III ibi jussit Monachos divina officia quotidie persolvere. Bonannius scribit, quod Vegius referat, chorum illum fuisse supra oratorium B Mariæ: sed verba ex illo citata, non indicant locum chori, sed locum ubi dexter armus B. Stephani protomartyris repositus fuit, videlicet supra imaginem B. Mariæ, filium amplexantis, depictam in pariete ipsius oratorii: & dicti armi solennis ibi depositio facta fuit conveniente & psallente omni clero Romano.

[91] Supra hanc imaginem, ut in præmissis vidimus, ipse Petrus Manlius fecerat pridem loculum, [in quo & corpora,] in quo sacer armus Protomartyris honorifice inclusus fuit. Et de hac ipsa inclusione loqui Vegium, antequam altare istud Eugenianum destrueretur scribentem, indubitatum est. Denique idem Manlius docet, [S. Gabini M.] præter corpus S. Gabini Martyris, quod sub proprio altari honorabatur; in eodem sacello quievisse S. Gregorium III, [S. Gregorii 3,] in loco, inquit, illo ubi nunc felicis memoriæ beatus Eugenius Papa III requiescit. Ubi etiam ad honorem ejusdem Gregorii Papæ fuit erectus arcus, optimo mosivo depictus, & permansit arcus ille usque ad tempora Domini Eugenii III Papæ: de quo habemus in epitaphio ejusdem Gregorii hunc versum.

Tertius hic Papa Gregorius est tumulatus In quo etiam sepulcro desuper recondimus venerabile corpus Domini Eugenii III, [Eugenii 3,] VIII Idus Julii; & fecimus ei sepulcrum ex diversis lapidibus. Requiescit etiam in eodem sepulcro, ut audivimus, [Petri Diaconi,] Petrus Diaconus B. Gregorii I Papæ, ad quem fecit librum Dialogorum. Imo qui in illis cum Gregorio collocutor inducitur; & a recentioribus Beati titulo honoratur; uti supra ipse etiam Manlius Eugenium post mortem similiter beatum appellat; neuter tamen sacris Romanorum fastis legitur adscriptus; uti nec Adrianus Papa IV, quem citatus Manlius ait, ibidem requiescere juxta sepulcrum Domni Eugenii in optima concha.

[92] [Adriani 4. Item Innocentii 8, ejusque translatio.] His autem tam claris sanctisque Pontificibus, etiam contumulatus fuit Innocentius Papa VIII, cujus jussu tertium innovatum aut denuo extructum altare, vix ultra decennium ibi mansit. Mansitque ibi etiam breviori tempore cadaver ipsum, cum suo monumento sepulcrali, quod apud Oldoinum in æs incisum, videri potest, alio translatum. Tempus primæ translationis distincte tradit idem Oldoinus tomo 3 col. 115, ex quodam Diario, cujus verbatanto libentius hic adscribo, quod etiam distincte indicent, chorum canonicorum inde prope abfuisse, & a Sixto IV, Innocentii decessore, ad suum ipsius novum sacellum seu ecclesiam, ad parietem basilicæ meridionalem excitatam, migrasse.

[93] [Translatio chori ad sacellum Sixtinum.] En verba Diarii: Anno MCCCCLXXXXVIII, feria III, die XXX Januarii, extractum fuit e tumulo suo corpus sive cadaver fel. rec. Innocentii Papæ VIII, quod post ejus obitum fuit juxta murum altaris B. Mariæ Virginis chori, (ecce aliud nomen ejusdem altaris) ubi canonici & clerus basilicæ S. Petri de Urbe, singulis diebus officium peragere consueverunt; antequam … Sixtus Papa IV capellam suam pro choro eorum erigeret ac ordinaret. Igitur sub Sixto IV, anno MCCCCLXXI, tredecim annis post obitum Callisti III creato, remotus canonicorum chorus de media navi, ubi eatenus steterat ante arcum triumphalem, ut vocabant, inter altare B. Mariæ, de quo hic, & altare S. Pastoris, de quo mox, translatus fuit ad novum a Sixto excitatum sacellum; eodemque verosimiliter etiam transportatum fuit organum, quod paulo ante Callistus suspenderat prope altare S. Pastoris & chorum antiquum.

[94] [S. Pastorii] m Trans mediam navim, e regione jam dictialtaris sive sacelli, ad partem septemtrionalem arcus triumphalis, qui navim transversam a navi media templi dividebat; fuit antiquissimum altare S. Pastoris, multo post tempore, a Cardinali Urso Ursino magnifice restauratum: ita loquente Ciampino pag. 62: Altare S. Pastoris, quod cum tam longa annorum serie dilaberetur, Ursus Ursinus S. R. E. Cardinalis & Vaticanæ basilicæ archipresbyter, splendide restituit dotavitque, exciso inibi tumulo, in quo ipse & ejus frater Matthæus diaconus cardinalis, funerati fuerunt. Hæc in fide Ciampini. Manlius noster pag. 48 aliud non habet, quam, juxta arcum triumphalem est altare B. Pastoris. Quibus addidit Romanus Canonicus; In quo siquidem arcu audivimus requiescere beati Mathiæ Apostoli corpus. Videant Romani, an id confirmare possint aliunde. Ut igitur antiquissimum fuerit altare S. Pastoris, ita paucissima quoque de illo (quod passim fieri solet) habentur monumenta scripturarum.

[95] [ubi & organum.] Constat tamen juxta illud stetisse organum, sex columnis porphyreticis innixum; non illud quod ab Alexandro Papa VI curatum fuerat in sacello SS. Processi & Martiniani, quod deinde sub Paulo III, cum corporibus eorumdem Sanctorum in concha porphyretica, & statua ænea S. Petri, translatum fuit in priorem veteris templi sectionem prope murum transversarium: sed aliud, quod a Callisto Papa III positum antea fuerat juxta dictum S. Pastoris altare prope chorum canonicorum, antequam Sixtus IV illum chorum e media navi transtulit ad suum novum sacellum in parte meridionali templi. De organo Innocentiano in oratorio SS. Processi & Martiniani, scribit Ciampinus pag. 57, illud sumptuose factum, & a Musca præstantissimo artifice cælatum, ac totum inauratum, & ex concentu in magno pretio habitum fuisse. De Callisti autem organo pag. 62 ait, illud magnæ pulcherrimæque molis, juxta aram S. Pastoris suspensum fuisse, suffultum senis columnis e porphyrete; cujus tubos prægrandes, varia metalli specie conflatos, ligna intersecabant, auro cælaturisque insignia. Utriusque organi schema exhibet Ciampinus, incisum in æs, tabula sua XVI; ex quibus etiam patet quod diximus, admodum diversa fuisse organa illa.

[96] n Severanus in sua ichnographia exprimit quidem hic & duobus sequentibus locis altaria, [SS. Laurentii & Georgii.] sed nulli eorum adscribit nomen. Huic tamen in sua ichnographia adscribit Paulus de Angelis hæcce verba: Olim altare SS. Laurentii & Gregorii a Jacobo Cajetano de Stephanescis cardinali. Fontana, Ciampinus, Bonannius pro S. Gregorii, scribunt S. Georgii, & rectius. Fuit quippe Jacobus iste Cajetanus, Cardinalis titulo S. Georgii in Velabro seu Velo aureo, a Bonifacio P P. VIII creatus; ut videri possit, altare illud in honorem S. Georgii, tamquam Patroni sui tituli cardinalitii, potius dedicasse; quam S. Gregorii. Addit Bonannius, dotatum fuisse a Lello de Miglis. Quod intelligi possit, ab illo post obitum fundatoris, nova beneficia altari collata fuisse: cum Ciampinus scribat, extructum pariter & dotatum fuisse ab eodem Jacobo Cajetano cardinali. Vide alia supra Sect. A litt. o.

o E regione (imo ad latus) jam dicti altaris, septemtrionem versus, [Anonyma duo.] visebatur inquit Ciampinus, ara sine nomine & cultu (tunc credo, quando Alpharanus, quem ipse & reliqui fere sequuntur, ichnographiam suam delineabat) sua tamen simplicitate non indecora.

p Hic, eodem auctore, perantiquum exstabat altare: sed cui Sanctorum olim sacrum fuerit, ignorari ait.

[97] q S. Ægidii abbatis, ut omnes Ichnographi unanimiter notant. [S. Ægidii abb.] Pulcherrimum & amplissimis redditibus dotatum fuisse a Joanne Tomacello, Comite Soræ, Bonifacii IX Papæ germano fratre, addit Ciampinus. Vixit Joannes ille anno MCCCC. Manlius noster pag. 44, collocat venerabile altare S. Ægidii Abbatis, juxta sepulcrum, in quo B. Gregorius Papa I, primo loco positus fuit. Quod si verum est, debet altare istud procul ab hoc loco remotum & prope angulum frontispicii meridionalem fuisse. Ibi enim prima Gregorii I sepultura extitit; uti scribit post Joannem Diaconum in vita Gregorii ipsemet Manlius pag. 42 his verbis: Hic almificus Præsul Gregorius I, fuit sepultus ante secretarium inter columnas porticalium. Cum autem nemo unus ponat in illa parte altare S. Ægidii, omnes vero illud collocent indicato a nobis loco, dicendum necessario est, in priorem Manlii textum irrepsisse errorem, & Gregorii I nomen pro alterius alicujusPontificis nomine, qui hic sepulcrum habuerit, substitutum fuisse; aut aliter conciliandus error erit.

[S. Nicolai ep.] r S. Nicolai episcopi, a Nicolao Papa III extructum, ut notat Paulus de Angelis, addens, ejusdem Nicolai Papæ, & Honorii IV sepulcrum ibi extitisse.

[Jacobi ap.] s S. Jacobi Apostoli, ab Antonio de Calvis Cardinali sanctæ Romanæ Ecclesiæ restitutum.

[S. Hieronymi.] t S. Hieronymo, Ecclesiæ Doctori, ab Acheruntio de Bovenis erectum atque dotatum fuisse hoc loco altare, testis est Ciampinus.

[S. Augustini.] u S. Augustini, item Doctoris Ecclesiæ & episcopi Hipponensis, ab Altarusio canonico restitutum & locupletatum, eodem Ciampino teste.

[98] [S. Ambrosii.] X Sequitur tertium, quod Ecclesiæ Doctori consecratum sit altare, videlicet S. Ambrosio, episcopo Mediolanensi; ipsumque antiquissimum fuisse ferunt. Scribit Onuphrius Panvinius in libello de septem ecclesiis pag. 44: A sinistro basilicæ latere sive septemtrionali, fuit oratorium cum ara S. Ambrosii episcopi & doctoris, quod diu ante basilicæ ruinam, sui nomen & venerationem amiserat (Hæc ex Vegio nostro pag. 85 n. 145 Panvinius: sequentia ipse, nescio unde, adjungit.) Nunc ejus loco, ex ruinis veteris templi translata extant duo altaria, B. Virginis, Innocentii VIII, prope ejus æneum sepulcrum cum ciborio, cui ipse Lanceæ ferrum imposuerat; & sanctissimi Crucifixi, inter sepulcra Pauli II & Nicolai V. Ego, ut memor præmonitionis Alpharani de Onuphrio pag. 86 num. 6, de aliis hic relatis nihil dicam, tantum observo, in situ oratorii B. Virginis Innocentiani, altare S. Ambrosii prius non fuisse. Illud quippe Innocentianum post sui translationem stetit in Sectione nostra prima litt. n, non longe a frontispicio templi: altare vero S. Ambrosii designatur ab Alpharano & aliis post murum Pauli tertii transversarium Sect. secunda litt. X.

[S. Martini ep. Turon.] y Ultimum denique hujus Sectionis altare, quod aliqua sui parte videtur a muro transversario interceptum fuisse, colebatur sub invocatione S. Martini, Turonensis episcopi; amplissimis, ut ait Ciampinus, locupletatum proventibus a Joanne Gallo cardinali Vivariensi, episcopo Ostiensi ac vice-cancellario.

SECTIO III, SIVE C
Circumducit per navim transversam, incipiendo ab arcu triumphali sinistrorsum.

C Hoc ipso loco, ubi C, stabat suggestus sive ambo, [Ambo & altare S. Sixti Papæ I.] in quo legebatur sacrosanctum Euangelium & explicabatur populo. Prope adstabat candelabrum grande, cui cereus Paschalis imponebatur. Altare autem quod hic exprimitur, fuit S. Sixti Papæ I & Martyris, de quo Bibliothecarius in Paschale I: Hic Paschalis in B. Petri basilica ante aditum, qui ducit ad corpus, in loco ferrato altare constituit, in quo & venerandum B. Sixti Martyris atque Pontificis corpus honestissime collocavit: ubi & desuper arcum, musivo exornatum, decenter instruxit, & quatuor columnis suffulsit. Eodem postea fuerunt etiam illata SS. Fabiani & Sergii II Pontificum corpora; idque ex epigraphe tumuli liquido constabat, teste Ciampino: nec longe aberant, eodem teste, corpora SS. Peregrini episcopi & martyris, ac Cedwallæ Anglo-saxonum regis huc translatum e porticu basilicæ, ubi primum sepulcrum habuit, teste Severano.

[100] d S. Silvestri Papæ, in quo (verba sunt Manlii pag. 39 num. 15) sicut accepimus, [S. Silvestri Papæ.] brachium ejus est reconditum. Requescit etiam ibidem Vigilius Papa, sicut a majoribus nostris accepimus, & in pariete invenimus scriptum. Illud ipsum verosimiliter, quod Paulus de Angelis in suis ad hoc altare notis adduxit; Altare S. Silvestri Papæ: ubi Vigilii & Adriani IV sepulcra. Obiit Vigilius in Sicilia, & corpus ejus, teste Anastasio, ductum est Romam & sepultum est ad S. Marcellum via Salaria in cœmeterio Priscillæ. Hinc igitur postea debet delatum fuisse ad prædictum S. Silvestri altare; prope quod etiam suum habuit monumentum Adrianus IV.

[101] e S. Mauritii Martyris; ad quod de antiqua consuetudine Romanorum Imperator, [S. Mauritii M.] a Dominis episcopis cardinalibus benedicitur & ungitur. Ad altare vero majus B. Petri, a Domino Papa benedicitur & coronatur: & de sacrosancto altari ejus per manus Romani Pontificis ad defendendam Ecclesiam gladium accipit. Verba sunt Manlii: quibus consonat hæc vetus inscriptio, quam se legisse testatur Paulus de Angelis: Imperator & Imperatrix ab episcopis cardinalibus benedicuntur, & in brachio dextero oleo sancto unguntur, antequam a Romano Pontifice coronentur; quod deinde fit ad altare B. Petri. Celebrem talis rei cæremoniam describit Augustinus Pientinus episcopus in Rituali sect. 5, & Goldastus in Constitutionibus imperialibus pag. 412.

f S. Catharinæ virginis martyris nomine omnibus notum est hoc altare, [S. Catharinæ V.] præterquam Severano. Ciampinus addit ab Ægidio Laurentio de Gerla dotatum, eumque & sepulcrum tam sibi, quam cardinali Tiburtino & familiæ suæ ibidem fecisse. Hoc altare alibi posuit Bonannius, ut dixi Sect. B litt. i.

[102] g Sanctorum Processi & Martiniani martyrum altare & sacellum, [SS. Processi & Martiniani.] de quo Anastasius in Paschale I. Hic in B. Petri Apostoli ecclesia juxta ingressum, qui ducit ad beatam Petronillam, oratorium summæ magnitudinis atque pulcritudinis decoranter construxit; & super columnas, in quadrificio camerantes, musivo pulcrisque metallis decoravit: in quo & corpora beatissimorum martyrum Processi & Martiniani ad honorem & gloriam omnipotentis Dei, memorialiter honorificeque recondidit: in cujus absida imaginem pulcherrimam de argento, exauratam, cum diversis historiis inter marmorum constructiones ordinatas, infixit. Enumerat deinde Anastasius dona plurima, quæ Paschalis obtulit ad hujus ipsius oratorii ornatum, interque ea unam imaginem ex auro purissimo, pensantem libras XIII & uncias III: argenteas vero tres inauratas, unam videlicet Salvatoris Domini nostri Jesu Christi, & duas beatorum martyrum Processi & Martiniani. Petrus Manlius pag. 141 illud ponit juxta portam æneam, quæ vadit ad S. Petronillam, & ad S. Andream (est hoc sacellum S. Andreæ, inter extremam alam navis transversæ, qua meridiem spectat, & amplum S. Petronillæ oratorium, uti suo loco explicabimus) ejusque structorem facit, æque ac Anastasius, Paschalem I, nulla mentione facta Symmachi; cui apud Bonannium Alpharanus, recentissimus respectu illorum scriptor, eum honorem tribuit.

[103] Condidit autem ibi Paschalis sanctos martyres in concha porphyretica, [Eorumdem antiquior ecclesia.] ut apparet (verba sunt citati Manlii) & pro reverentia eorum, locum illum cancellis æneis circumdedit. Qui locus in tanta veneratione est habitus, quod usque ad nostra tempora illum mulieres non intrabant. Quædam prædictorum repetit idem Manlius pag. 45 num. 93, quod nempe Paschalis construxit oratorium summæ pulcritudinis in honorem prædictorum Martyrum, in quo satis honorifice corpora eorum recondidit in concha porphyretica, allata de cœmeterio S. Agathæ; quod erat, uti porro explicat Severanus pag. 90, via Aurelia, ubi in loco, quæ dicitur Casa Lardaria, stabat ecclesia prædictorum Martyrum, cujus hodiedum videre est parvum sacellum priusquam perveniatur ad domunculam Pii V: in qua ecclesia S. Gregorius dixit pro concione homiliam XXXII in Matthæum, qua commemorat, apparuisse Sanctos cuidam Matronæ, quæ multa cum devotione frequentabat illam ipsorum ecclesiam; eamque cum gratitudinis demonstratione allocutos fuisse his verbis: Tu nos modo visitas: nos te in die Judicii requiremus, & quidquid possumus, præstabimus. De translatione hujus altaris ad anterioris basilicæ navim medianam, a Paulo III facta, egimus sect. A litt. g.

[104] [S. Mariæ de Prægnantibus] h Altare S. Mariæ de Prægnantibus hic ponunt Ciampinus, & Bonannius, ipsumque tribuunt tamquam fundatori, Joanni Cajetano Ursino, cardinali diacono S. Theodori, qui obiit anno MCCCXXXIX. Addit Ciampinus, ab illo extructum a fundamentis atque nobiliter ornatum: deinde vero a Jordano Ursino, & ipso cardinali episcopo Sabinensi, qui centum fere post annis vivere desiit, restitutum & magnifice dotatum: denique e loco isto sublatum & collocatum fuisse in navi mediana basilicæ ad murum transversarium, nobis Sect. A litt. f; ipsi vero num. 43. Ego, [aut potius Assumptionis.] ut citatis Auctoribus alteram partem sententiæ suæ, qua fundatorem prædicti altaris faciunt Joannem Cajetanum Ursinum, concedam; appellationem, quam altari dant, S. Mariæ de Prægnantibus, concedere non possum propter dicenda in Dissertatione huic Sectioni subnectenda. Potius appellatum fuerit S. Mariæ in cælos Assumptæ. Sub tali quippe appellatione alicubi stetit in navi transversa altare, fundatum a Joanne Cajetano prædicto, quod etiam ad murum transversarium Pauli III translatum fuit, ibique mansit sub eadem appellatione tempore Ugonii: ut videre est supra Sect. A litt. f.

[105] [S. Mariæ de Cancellis & in Oratorio] i Sacellum S. Mariæ de Cancellis, sic appellatum quia cancellis circumdabatur, aliis S. Mariæ in Oratorio dictum. Ipsum in angulo navis transversæ, occasum brumalem respiciente, Paulus Papa I anno DCCLVII extruxit, & signo argenteo B. Mariæ virginis librarum centum ditavit. De illo Anastasius in Paulo scribit, quod in ecclesia B. Petri Apostoli Vaticana noviter oratorium construxit in honorem sanctæ Dei Genitricis, juxta oratorium S. Leonis Papæ, secus fores introitus S. Petronillæ atque B. Andreæ Apostoli, musivo & diversis metallis ipsum adornans: ubi & effigiem sanctæ Dei Genitricis in statua (Petrus Manlius hic scribit in statu) ex argento deaurato, quæ pensat libras centum, constituit: in quo & sepulturam sibi construxit. Prosecutus Anastasii textum Manlius, ait pag. 40 num. 21, quod Paulus oratorium illud propter multa corpora Sanctorum, quæ ibi sepulta sunt, æneis cancellis clausit. Unde, inquit, usque ad tempora nostra locum illum mulieres non intrabant. Qui locus, ut num. sequenti addit, usque hodie dicitur S. Maria in Oratorio. Et hoc ipso nomine etiam antiquitus dictum fuerit illud sacellum; quod deinde vulgus a cancellis, quibus ipsum videbant cingi, appellaverit: certe nomen hoc nusquam habet Manlius; sed neque Romanus Canonicus, quamvis hic Manlio superaddat, quod ipse Romanus in translatione SS. Dignæ & Emeritæ legerit, Paulum multa Sanctorum corpora de cœmeteriis levasse, & in dicto sacello suo posuisse. Nihilominus etiam ante illorum ætatem & nomen a Cancellis & celebritatem singularem præ aliis sacellis habuisse, colligitur ex Kalendario (si tamen ipsum tam vetustum est ac putatur) quod cum Responsorialibus & Antiphonariis Romanæ ecclesiæ de circulo anni, juxta veterem usum canonicorum basilicæ Vaticanæ S. Petri, non ita pridem e codicibus Mss. prodiit Romæ, opera & studio Josephi Mariæ Cari Presbyteri Theologi. Illic enim VIII Idus Novembris inscribitur Consecratio altaris S. Mariæ de Cancellis: quod de nullo totius basilicæ altari ibidem legitur, nisi tantum de altari S. Petri, cujus consecratio VIII Kalendas Apriles notatur, id est die XXV Martii, quando & Decessores nostri de hac Consecratione mentionem faciunt inter Prætermissos ex Martyrologio Ms. Vaticanæ basilicæ, his verbis: S. Petri consecratio majoris altaris in ecclesia Vaticana facta a Calixto Papa II, cum universo concilio, anno ejus V, Indictione I.

[106] k S. Adriani oratorium atque altare, sive a Martyre istius nominis, [Adriani M.] cui dicatum fuit, sive ab Adriano Papa I, ibi sepulto, sic appellatum, hic stetit inter oratoria S. Leonis & S. Mariæ de Cancellis. Recentiores plerique ab Adriano Papa prædicto excitatum fuisse scribunt. Sed Anastasius Bibliothecarius plurima ejus ædificia & pia opera sedulo enumerans, nullam talis oratorii aut altaris ab ipso ædificati, mentionem facit. Et Manlius noster pag. 40 num. 20 (quæ uncis inclusa, superaddidit Romanus Canonicus) tantummodo scribit; Juxta oratorium S. Leonis IV Papæ est oratorium; [& fuit altare S. Adriani Martyris; & est sepulcrum] beatæ recordationis Domini Adriani I Papæ. [cum sepulcro Adriani Papæ I.] Hujus epitaphium, quod ibidem legere fuit, argumentum nobis præbet Dissertationis,ad calcem hujus Sectionis adjiciendæ. Interim notandum, hocce in altari olim conservatam fuisse Cathedram S. Petri, ut supra diximus.

[107] l Ante altare S. Mauritii (ita scribit Manlius pag. 39 n. 17) juxta aditum, [S. Leonis 4,] qui vadit ad S. Martinum post S. Petrum, est oratorium S. Leonis Papæ IV; in quo (sicut sæpe a nostris majoribus accepimus, videlicet a Domino presbytero Cencio Priore, & Domino Petro Christiano) sanctæ recordationis Dominus Paschalis Papa II corpus beati Leonis Papæ I, [ubi etiam depositi SS. Leones 1, 2 & 3.] & II, & III, & IV recondidit: sicut etiam multi nostrorum viderunt. Potest quidem ibidem loci altare extructum fuisse ab ipso Leone I, & hujus corpus a Sergio Papa, anno DCLXXXVIII creato, e secretario illuc illatum fuisse; quod ait Severanus citato Anastasio in Sergio. Verumtamen Anastasius aliud non habet, quam quod Sergius S. Leonis corpus, e secretario in basilicam portatum, publico loco (ut sibi fuerat revelatum) reposuit & locum ipsum ornavit. Verius existimo, a Leone IV & altare illud excitatum aut certe instauratum, & corpus Leonis I sub eo positum fuisse, scribente in Vita ejus pag. 181 Anastasio, quod intra basilicam B. Petri Apostoli oraculum sive oratorium, miræ pulcritudinis summique decoris construxit, quod pulcris marmoribus circumdans, splendide compsit, absidamque ejus ex musivo, aureo superinducto colore, glorifice decoravit: in quo etiam venerabile corpus B. Leonis Confessoris atque Pontificis recondens, sacrum desuper construxit altare; & cyborium cum cruce exaurata ad laudem & gloriam Christi nominis perfecit.

[108] [Duo anonyma.] m Transilimus Confessionem atque aram majorem S. Petri, de quibus alibi, ipsamque tribunam; sive apsidem, cujus septemtrionale latus claudunt duo fere conjuncta altaria, teste Vegio, valde antiqua: ac propterea fortassis neglectu majorum obliterata dudum fuit memoria nominum, quibus olim appellata fuerunt.

[109] [Sanctæ Crucis oratorium,] n Sanctæ Crucis, magnificum Symmachi Papæ opus, de quo sic loquitur Anastasius: Item fecit ad Fontem in basilica B. Petri Apostoli oratorium sanctæ Crucis ex argento, confessionem & crucem ex auro cum gemmis, ubi inclusit lignum dominicum. Ipsa crux aurea pensans libras decem. Addit in Nicolao I, hunc ibi fecisse gabbatam de argento unam, pensantem libras duas. Agnoscit Manlius noster pag. 48 n. 114, eumdem Symmachum fundatorem hujus oratorii, cujus absidam, inquit, columnis porphyreticis & optimo musivo decoravit, & decem libras ligni sanctæ Crucis in ea recondidit. [utrum ibi pondo 10 de ligno Crucis dominicæ.] Non abest hic error, in pondere decem librarum sacri ligni. Nempe, ipsa crux aurea, cui lignum inclusit Symmachus, pensabat libras decem, uti scribit Anastasius; quod idem pondus soli ligno male adscribit Manlius; & sequaces habuit in errore suo quotquot deinde hoc de argumento scripserunt; ipsumque etiam Maphæum Vegium, cujus tempore, uti ipse scribit pag. 66 n. 35, dirutum fuit oratorium Symmachi, & ipso Vegio præmonente quæsitum inventumque est sacrosanctum lignum. Sed post hanc inventionem non meminit amplius de pondere ejus aut magnitudine aut forma. Tantum dicit; Extatque nunc ipsum sacratissimum lignum, servaturque a canonicis summa cum veneratione. Si nunc etiam servatur, facile erit canonicis de pondere ejus certo cognoscere, ac dijudicare, uter de illo veriora olim scripserit, Anastasius an Manlius.

[110] o S. Annæ, ornatum a Mathia Paparoniobasilicæ canonico. Conveniebant eo ad exercenda officia suæ pietatis Parafrenarii, ut vocantur vulgo, Eminentissimorum Dominorum Cardinalium. Imaginem Sanctæ, hinc extractam, secum transtulisse etiam nomen altaris ad ecclesiæ frontispicium inter portas Argenteam & Romanam, diximus Sect. A litt. u.

[111] [S. Mariæ Virginis,] p Pleræque ichnographiæ, Pauli de Angelis, Ciampini, Bonannii figunt hoc loco altare B. Mariæ Virginis, absque alio nomine, quo a pluribus aliis ejusdem Virginis distinguatur. Et Ciampinus quidem in explicatione sua pag. 60 n. 33, ait: Huic, S. Joannis apostoli & euangelistæ altari, in pariete ad Occidentem, præcipue a feminis Deipara colebatur super altare, ornatu decorum & opibus, quarum copiam, in omnes beneficentissima Virgo comparaverat. [an de Prægnantibus?] Sed quo titulo colebatur hic Deipara a feminis præcipue? Tacet Ciampinus, qui altare S. Mariæ de Prægnantibus collocaverat in littera nostra h hujusce Sectionis. Unum habeo Severanum, qui hoc loco, numero suo 30, qui est litt. nostra p, collocat altare B. Virginis, quod dicitur de Prægnantibus; & recte, ut mihi quidem videtur, secundum Dissertationem, quam sub calcem hujusce Sectionis dabo.

[112] q S. Joannis Apostoli & Euangelistæ.

r S. Joannis Baptistæ, [S. Joannis Ap. & S. Joannis Bapt.] vulgo ad Fontes. Utrumque indicat Anastasius his verbis in Symmacho: Hic fecit oratoria duo S. Joannis Baptistæ & S. Joannis Euangelistæ, in quorum confessione arcus argenteos posuit, pensantes libras XXX. Prope ab altari S. Joannis Baptistæ aberat fons baptismalis, de quo loquitur Damasus Papa, Carmine 39, & Prudentius libro περὶ Στεφανῶν Hymno 12 in medio. Eumdem fontem restauravit Leo III, uti narrat Anastasius verbis sequentibus: Hic Pontifex, divinitus inspiratus, baptisterium conspiciens, quia jam præ nimia vetustate ruinæ proximum erat, & quia angustior locus populo existebat, qui ad baptismum veniebat; idem Præsul a fundamentis ipsum baptisterium in rotundum ampla largitate construens, in meliorem erexit statum, atque sacrum fontem in medio largiori spatio fundavit, & in circuitu columnis porphyreticis decoravit; & in medio fontis columnam posuit, & super columnam agnum ex argento purissimo, fundentem aquam, qui pensat libras XVIII & uncias X.

[113] s Altare sanctorum trium Magorum ac oratorium, fuit in angulo navis, [Trium Magorum.] qui respicit boream orientaliter; atque extitit, historia ipsorum Magorum inibi sculpta, ac vetustate sua, memorabile, uti dicunt Ciampinus & Bonannius. Interim nihil alterutri de illo innotuerit e scriptoribus paulo vetustioribus: certe nullum citant.

t Altare Mortuorum, seu privilegiatum pro defunctis; [Mortuorum.] quod teste Ciampino, Gaius de Bartholinis locupletavit & ibidem familiæ suæ sepulcrum elegit. Opinor ego, illud in demolitione posterioris basilicæ, translatum inde fuisse ad frontispicium ac lævam Argenteæ portæ, ubi de illo locuti sumus Sect. & litt. A.

u S. Luciæ Virg. Mart. a B. Gregorio Papa nobiliter hic constructum & brachio ejusdem Sanctæ ditatum fuit, [S. Luciæ V. M.] auctore Petro Manlio pag. 48, cujus verba attulimus Sect. A, litt. i. Nullam de illo, quod sciam, facit mentionem Anastasius: ut dubitari possit, an inscriptio hæc, Altare S. Luciæ Virginis a Gregorio primo, quam in veteri aliquo vestigio basilicæ inventam a se dicit Paulus de Angelis, huc spectet. Certe Gregorii Papæ primi tempore positainscriptio non fuerit; quando nesciebatur, an Gregorius alter aut plures umquam Pontifices futuri essent. Nec moris tunc erat Pontificem quemvis sui nominis primum appellare; nisi forte jam tum plures ejusdem nominis extitissent. Manlius simpliciter dicit, altare a B. Gregorio Papa consecratum fuisse; quod tamen ad Gregorium primum referri potest. Vide alia de situ hujus altaris post translationem ejus, Sect. A litt. i.

[114] x S. Antonii Abbatis. Extruxit illud nominis sui Patrono Antoniottus, [S. Antonii abbatis,] ita diminutive dictus, de Pallavicinis, apud Bonannium & alios. Fuit is S. R. Ecclesiæ Cardinalis, ibidemque, anno MDVII mortuus, primam habuit sepulturam cum hac epigraphe: Antoniottus Card. S. Praxedis, mortem præ oculis semper habens, vivens sibi pos. anno MDI. Utinam similia agerent multi ac novissima præviderent!

y S. Bartholomæi Apostoli altare hic constituunt quotquot vidi scriptores, [S. Bartholomæi ap.] præter Bonannium, qui hic locat altare de Ossibus Apostolorum, de quo mox. Confirmat situm ejus jam tum seculo XII Petrus Manlius, pag. 48 n. 113 indicans, situm fuisse post altare B. Pastoris. Post inquit, id est posttergum ejus. Terga enim illorum obvertebantur sibi, interposito tantum muro ad latus septemtrionale arcus triumphalis. An hoc in altari depositum conservatumque tantisper fuerit corpus S. Bartholomæi? quod constat, anno MDLVII, dejecta per inundationem Tiberis ejus ecclesia in insula Lycaonia, in basilicam Vaticanam translatum & canonicis commissum, ibidem triennio quievisse, donec anno MDLX die XXVII Julii ad pristinam ecclesiam suam, pulcrius ædificatam, relatum fuit; uti docent litteræ publicæ ea de re datæ apud Turrigium in Cryptis pag. 545.

[115] [SS. Petri & Pauli, sive de Ossibus Apostolorum,] z Altare SS. Petri & Pauli, quod etiam De Ossibus Apostolorum dictum, quia ibi positus fuit lapis quadratus porphyreticus, super quo (uti fert antiqua traditio) divisa fuerunt a S. Silvestro sacra ossa Apostolorum Petri & Pauli, quando illa in utriusque nova basilica Constantiniana recondidit bipartita. Situm ejus designant, Petrus quidem Manlius pag. 48, ante aditum, qui intrat Confessionem B. Petri; Cæremoniale vero Gregorii X, in exitu ejusdem Confessionis, extra illam; ut diximus Sect. A litt. r. Verba Manlii, quem supra subnomine Romani Canonici citavimus Sect. A, hæc sunt: Ante aditum, qui intrat (Romanus habet, qui vadit ad) Confessionem B. Petri, est altare Apostolorum Petri & Pauli. Quibus superaddit idem Romanus ista: Ubi eorum ossa pretiosa, ut dicitur, ponderata fuere. Citata Sect. A litt. r num. 71, meminimus duarum scripturarum, ex archivo basilicæ a Turrigio relatarum pag. 234 & seq. quibus Franciscus cardinalis de Thebaldescis dicitur ædificasse aut potius, ut intelligendum ibi docuimus, restaurasse hoc altare. Ipsas vero scripturas huc, tamquam ad locum magis proprium, rejecimus: &, quamvis totæ ad rem præsentem non spectent, lubet tamen totas, prout apud Turrigium leguntur, hic proferre; quia nonnulla in illis accurate & distincte narrantur, alibi non facile reperienda. Prima quidem ita habet: Franciscus de Tebaldescis Romanus, regionis Parionis; Jacobi de Stephanescis cardinalis S. Georgii ex sorore nepos, ex Priore canonicorum S. Petri, S. R. Ecclesiæ Presbyter Cardinalis, de S. Petro nuncupatus, titulo S. Sabinæ, ab Urbano V creatus, tenuit canonicatum annos XXXIV, scilicet ante assumptionem suam ad cardinalatum annos XXIV, & post assumptionem usque ad obitum annos X &c. Sacellum, Ossibus Apostolorum Principum dedicatum prope aram maximam, pulcherrimo ornatu, pecunia abs se testamento legata, ædificavit, in eoque lapidem porphyreticum, super quem ossa sanctorum apostolorum Petri & Pauli a Silvestro Papa divisa fuerunt, magnificentius collocavit. Indicant duæ voces ultimæ, lapidem, de quo agimus, antea illic extitisse, dum magnificentius a Cardinali collocatum esse dicunt, & confirmant, quod Sect. A litt. r sustinuimus, non a Cardinali illo primitus ædificatum fuisse sacellum, sed restauratum.

[116] [a Franc. de Thebaldescis innovatum.] Nunc videsis alteram scripturam, extractam e libro membraneo, qui, inquit Turrigius, vocatur Martyrologium aut liber Benefactorum, ubi folio 125 sic annotatur: In nomine Domini, Amen. Anno nativitatis Domini MCCCLXXVIII, die vero VI mensis Septembris obiit bonæ mem. Reverendissimus Pater & Dominus, D. Franciscus de Tebaldescis, titulo S. Sabinæ presbyter cardinalis, Prior & Concanonicus noster, qui nostram basilicam multum dilexit. Nam juxta majus altare construi & erigi fecit capellam suam in qua requiescit, quæ vocatur de Ossibus Apostolorum: in qua instituit & ordinavit tres presbyteros clericos chori; ultra numerum viginti clericorum, institutum per felicis recordationis Dominum Bonifacium Papam VIII; per quos voluit perpetuis temporibus omni die celebrari in dicto altari tres Missas pro anima ipsius Cardinalis, & Domini Theobaldi ejus fratris, concanonici nostri, notarii Domini Papæ, & suorum. Bonannius, quem altare hoc SS. Petri & Pauli, sive de Ossibus Apostolorum, collocare diximus, ad litt. y; huc transfert altare S. Bartholomæi, mutato inter se utriusque situ; non recte, licet Alpharanum alleget testem: uti ex citatis antiquiorum scriptorum dictis constat, designantium altari de Ossibus situm, majori altari & Confessioni proximum.

DISSERTATIO INTERCALARIS
De situ sacelli & altaris, S. Mariæ de Prægnantibus appellati.

Huic Dissertationi occasionem præbet Illustrissimus D. Joannes Ciampinus, dum in Synopsi historica, [Opinio Ciampini de situ hujus, altaris] ut vocat, de sacris ædificiis, a Constantino Magno constructis, explicans ichnographiam suam basilicæ veteris Vaticanæ, notat tria loca; ubi steterit sacellum & altare B. Mariæ de Prægnantibus. Numero namque suo 18 (nobis Sect. C litt. h) ponit sacellum Dei Genitricis, cui peculiaria beneficia, prægnantibus feminis præstita, S. Mariæ de Prægnantibus, nomen fecere: quod etiam denominatum fuit S. Mariæ Angelorum…. Erexit illud a fundamentis, & ornatu clarissimo nobilitavit Joannes Cajetanus Ursinus S. R. E. Diaconus cardinalis S. Theodori. Deinde Jordanus, etiam Ursinus, episcopus Sabinensis, S. R. E. cardinalis ac Vaticanæ hujus basilicæ archipresbyter, prodiga munificentia restituit dotavitque in majus. Idem altare in demolitione, facta a Julio II, translatum fuit, ac positum in novo muro, ad navium capita erecto. Huc usque Ciampinus ibi. At num. 43 (nobis Sect. A litt. f) qui signat novum murum, ad navium capita erectum, ita scribit: Ab adversa parte novi parietis in mediana navi, in meridiem, organo opponebatur altare Virginis Mariæ de Prægnantibus, ut supra sub num. 18; quod cum icone Dei Genitricis e sacello S. Joannis ad Fontes huc translatum fuit.

[118] Habemus hic triplicem situm ejusdem altaris, primum in cornu meridionali navis transversæ Sect. C litt. h, [quod duobus locis simul non steterit.] ubi sacellum B. Mariæ Prægnantium dicitur etiam vocatum fuisse S. Mariæ Angelorum. Alterum in sacello S. Joannis ad Fontes, quod est in cornu septemtrionali ejusdem navis transversæ, nobis litt. r. Tertium in pariete transversario, quem Paulus III excitavit, Sect. A litt. f. Admitti quidem posset triplex iste situs ejusdem altaris, si posset ostendi, successive locis singulis illud stetisse. Verum Ciampinus dicit, translatum fuisse ad parietem novum Pauli III e meridionali cornu transversæ navis; atque iterum dicit, eodem translatum fuisse e sacello S. Joannis ad Fontes, quod est in cornu septemtrionali, oppositum e diametro sacello meridionali: tantumque inter se distant, quanta est navis ipsius longitudo; ac faciunt cum altari, quod adjacet parieti novo medianæ navis, fere triangulum. Inter hæc dubia de situ altaris prædicti, illud indubitatum est, fieri non potuisse, ut idem altare duobus simul locis steterit, aut e duobus simul fuerit translatum ad murum transversarium in litt. f, ex opposito organi. Utro igitur loco ante steterit quam transferretur, examinandum est. Mea interim fert opinio (ut hic claritatis causa præmittam) altare in loco h, fundatum quidem fuisse a Joanne Cajetano de Ursinis, diacono cardinali S. Theodori, sed dedicatum S. Mariæ in cælos Assumptæ, atque etiam Angelorum fuisse dictum. Altare vero in loco p; antiquius fundatum a gente Ursina; seculo XIV a prædicto Joanne Cajetano, & seculo XV a Jordano, Ursinis, amplius fuisse dotatum & forte etiam innovatum, sed nomen habuisse S. Mariæ de Prægnantibus. Utrumque potest in imaginibus suis postea ad murum transversarium fuisse translatum, & ibi hac de causa habuisse plura nomina, S. Mariæ de Prægnantibus. S. Mariæ in cælos Assumptæ seu Assumptionis. Item Angelorum, ab angelis tabulæ appictis, qui Virginem elevabant, uti mysterium illud pingi consuevit.

[119] [S. Mariæ prægnantium, antiquum familiæ Ursinæ,] Constat, altare S. Mariæ Prægnantium ab Ursinis olim excitatum ornatumque fuisse: quemadmodum clare cognoscitur ex prima duarum, quæ sequuntur, Inscriptionum, appositarum certis quibusdampietatis antiquæ monumentis, quæ Paulus V in demolitione partis basilicæ anterioris conservata volens, inferri in Cryptas jussit. Inscriptiones inde profert Turrigius; & primam quidem pag. 91 his verbis: Hæc sacra Deiparæ Virginis imago erat in antiquissimo sacello, S. Mariæ Prægnantium nuncupato, dudum ab illustrissima gente Ursinorum sumptuose erecto, & aliquot post secula a Jordano Ursino cardinali Sabinensi, majore Pœnitentiario, hujus basilicæ archipresbytero anno MCCCCXXXIV magnifice dotato, e veteris templi ruinis servata, supra hanc aram (in ipsis cryptis illa extat) piæ venerationi exponitur anno Domini MDCXVI, Paulo V Pontifice Maximo. Alteram vero sic proponit pag. 60: Christi Salvatoris imago marmorea, extans olim ad altare beatæ Virginis in cælum Assumptæ, erectum a cardinali Joanne Cajetano Ursino, Bonifacii VIII nepote. Idem altare Turrigius ibidem dicit, S. Mariæ Angelorum vocitatum fuisse in antiqua basilica. Opinor, quia tabula illic picta repræsentabat multitudinem Angelorum, succollantium & sublevantium Deiparam in cælum: unde vulgo, Angelorum altare dictum sit, quod reveraerat Assumptionis B. Mariæ in cælum.

[120] [minus antiquum est altare B. Mariæ in cælos Assumptæ,] Habemus hinc, quod dixi, excitatum olim fuisse, ab Ursinorum gente sacellum S. Mariæ Prægnantium, & quidem antiquissimum; idque deinde, post aliquot secula, a Jordano Ursino anno MCCCCXXXIV fuisse dotatum. Habemus item, excitatum fuisse, a Joanne Cajetano Ursino, Bonifacii VIII nepote, altare B. Mariæ Virginis in cælum Assumptæ. Quæ utique sacellum & altare diversa sunt & locis diversis posita fuerunt, ut colligi potest ex appellationibus, & fundatoribus, & fundationis temporibus diversis. Primum quippe initio seculi XV a Jordano Ursino opulentius dotatum, aliquot ante secula excitatum fuerat: [quod fundavit sect. 14 Joannes Cajetanus Ursinus] secundum vero vix uno ante seculo initium habuit a Joanne Cajetano Ursino. Opinor ego; ambo stetisse olim in navi transversa, alterum ad murum ejus meridionalem, nobis litt. h: alterum in ala septemtrionali ad murum, qui respicit occidentem, prope sacellum S. Joannis in Fonte, nobis litt. p: & priori quidem loco stetisse altare B. Mariæ in cælos Assumptæ; posteriori vero, B. Mariæ Prægnantium.

[121] Opinationem meam, quatenus respicit altare Prægnantium, [Altare Prægnantium stetisse Sect C litt p ostenditur ratione,] prius firmo hocce ratiocinio. Fuit altare istud, uti modo legimus, antiquissimum; atque, uti videre licet in tabula ichnographica, litt. p, stetit loco perquam apto ac libero: alterum vero est minus antiquum, & in loco minus apto, & quasi intrusum in angulum, quem format aliud sacellum cum muro ipsius basilicæ. Sic igitur statuo. Antiquissimis temporibus minus frequentia fuere altaria; atque ideo, novum exædificare volentes habuisse majorem copiam deligendi locum aptum; quam habuerint posterioribus seculis, quando identidem altaria nova, veteribus addita, basilicam paulatim sic implevere, ut tandem locum amplius non esset invenire altari novo, quam in angulis sacellorum prius extructorum. Jam vero sacellum, litt. p indicatum, commodo loco & ordine, soli parieti uni applicatum, cetera circumcirca liberum, conspicitur: non item sacellum h; quod intrusum est, ut diximus, in angulum, extra ordinem, inter sacellum S. Mariæ de Cancellis & portam, quæ ducit ad S. Andreæ: atque adeo illud prius extructum fuerit, quam hoc, & jure antiquitatis suæ sibi vindicabit appellationem S. Mariæ Prægnantium.

[122] Auctoritas quoque scriptorum pro eadem militat opinione. Severanus enim qui primus, ut puto, [& auctoritate, etiam Ciampini, recte explicati;] ichnographiam basilicæ veteris cum suis altaribus, ex delineatione Alpharani, in publicam lucem extulit anno MDCXXX, eodem loco p statuit altare B. Mariæ Prægnantium: & post illum Paulus de Angelis, qui Descriptioni basilicæ veteris, a se anno MDCXLV editæ, inseruit eamdem fere ichnographiam paucis mutatis, ponit ibidem loci altare B Mariæ virginis. Non addit quidem Prægnantium; subintelligi tamen hic id potest ac debet, quia nec loco h, uti mox videbimus, nec ullo alio illud Prægnantium habet. Sequitur Paulum totidem verbis in sua ichnographia Oldoinus, anno MDCLXXVII, & Carolus Fontana, annis XVII post, impressi. Ciampinus (qui primus, quod sciam, loco h constituit sacellum B. Mariæ de Prægnantibus, a fundamentis erectum, ut ait, a Joanne Cajetano Ursino S. R. E. Diacono cardinali S. Theodori) altare p sic describit, ut merito suspiceris, ipsummet Prægnantium esse: quandoquidem fateatur, & B. Mariæ sacratum, & a feminis præcipue frequentatum, & pluribus donis locupletatum fuisse. Verba ejus hæc sunt: In pariete ad occidentem, proxime altari S. Ioannis Euangelistæ, præcipue a feminis Deipara colebatur super altare, ornatu decorum & opibus; quarum copiam, in omnes beneficentissima Virgo, comparaverat. Quæ verba Ciampini talia sunt, ut accommodatius explicari possint de altari B. Mariæ Prægnantium, quam citata verba Pauli de Angelis: & vero debebunt de illo explicari, dummodo ostendatur, ipsum loco h non stetisse. Id autem sic ostendo.

[123] Primus omnium, ut dixi, ponit Ciampinus altare B. Mariæ Prægnantium loco h, [qui tamen expressius, (at perperam) illud ponit litt h,] nullum citans testem. Sequacem hic tamen habet Bonannium, qui & citat Severanum de septem Ecclesiis. Verum citatus Severanus contra Ciampinum & Bonannium facit, tam in libro de septem Ecclesiis, quam in ichnographia, libro præfixa. Nam in ichnographia quidem, non litt. nostra h, sed p, collocat altare B. Virginis, dictum de Prægnantibus. In libro vero ipso, pag. 79, tam clare ac distincte, quam quis possit, locum ejus describit. Posteaquam enim locutus fuerat de oratorio S. Joannis Baptistæ in Fonte, nobis litt. r; in extrema parte navistransversæ ad septemtrionem, procedit ad altare S. Joannis Euangelistæ, quod applicatur occidentaliter eidem parieti septemtrionali litt. q: atque inde deflectens ad parietem occidentalem, primo statim loco assignat altare S. Mariæ, dictum de Prægnantibus, & quidem ex cap. 4 Alpharani, quod citat, scribens in hunc sensum italice: Ad alterum murum ejusdem transversæ navis, qui respicit occidentem, occurrebat post altare S. Joannis Euangelistæ (erat illud, ut diximus, appositum muro septemtrionali, ultimo versus occidentem loco) altare aliud sanctissimæ Dei Genitricis; frequentabaturque multa cum pietate, præsertim a feminis uterum ferentibus: ac propterea appellabatur de Prægnantibus. Nihil igitur præsidii affert citatus a prædictis scriptoribus Severanus, pro adstruendo altari Prægnantium litt. h, cum ei toto templo diversum assignet locum.

[124] [ubi poni debet altare B. Mariæ in cælos Assumptæ;] Præterea altare h fundatum dicit Ciampinus æque ac Bonannius, a Joanne Cajetano Ursino cardinali, qui vixit seculo XIV: altare autem beatæ Mariæ Prægnantium longe antiquius fuit, uti supra vidimus in allatis Inscriptionibus; & alios, licetejusdem familiæ Ursinæ, fundatores habuit; ut nullo modo illic possit positum fuisse. Fundavit quidem citatus Joannes Cajetanus, altare B. Mariæ, sed constat ex iisdem Inscriptionibus, illud fuisse B. Mariæ in cælos Assumptæ. Ex his ego ita discurro. Ciampinus loco h constituit altare, fundatum a Joanne Cajetano Ursino, & vocat, B. Mariæ Prægnantium; quale nec fundatum ab Ursino illo fuit, nec illo stetit loco. Constat autem aliunde, Ursinum eumdem fundasse alicubi altare sub invocatione B. Mariæ in cælos Assumptæ, quod ubi locorum fuerit, non satis certum est. At vero cum Ciampinus asserat, stetisse loco h altare aliquod, a prædicto Ursino fundatum; illud utique fuerit B. Mariæ in cælos Assumptæ; tum quia nescitur Joannes Cajetanus Ursinus aliud altare fundasse; tum quia scriptores alii, Paulus de Angelis, Oldoinus, & Fontana, altare loco h positum appellant etiam ipsi, S. Mariæ; & a Joanne Cajetano de Ursinis cardinali fundatum dicunt. Appellant, inquam, altare illud S. Mariæ; cumque addunt, a Joanne Cajetano fundatum esse, aliud concipi hic non potest altare, quam B. Mariæ in cælos Assumptæ, quod unicum scitur abillo Joanne Cajetano fundatum fuisse.

[125] [& magis perperam ipsum ponit] Redeo ad Ciampinum ejusque primum contextum, initio hujus Dissertationis propositum; in quo, quia diversi fundatores ejusdem Familiæ Ursinæ, qui duo diversa altaria B. Mariæ, alterum in cælos Assumptæ, alterum Prægnantium, excitarunt, referuntur ad unum tantum B. Mariæ Prægnantium altare; non levis suboritur difficultas, quam hactenus explicare conati sumus. Illa tamen non parum adiugetur e contextu ejusdem Ciampini secundo; ubi prædictum altare Prægnantium translatum scribit, non e num. 18, nobis Sect. C litt. h, quod in contextu primo scripserat; neque e litt. p ejusdem Sectionis, unde revera translatum fuisse docuimus; sed e sacello S. Joannis ad Fontes: quod dum scribit, iterum Lectorem in bivium ducit. Duobus quippe in locis, quæ a præmissis duobus h & p diversa sunt, meminit sacelli S. Joannis ad Fontes, videlicet numero suo 28 & 30, nobis litt. t & r, in ala septemtrionali navis transversæ: nec tamen docet, utro ex loco transportatum altare Prægnantium sit. Sed nec facile ei fuisset hic vera docere: quandoquidem in præmissis jam ostendimus, alio ab hisce duobus loco altare illud stetisse: [in sacello S. Joannis ad Fontes.] & Ciampinus ipse, ubi de locis illis t & r ex professo tractat, neutri adscribit istiusmodi altare Prægnantium. Dicit enim num. suo 28, nobis litt. t, quod ibi visebatur olim oratorium S. Joannis ad Fontes cum baptisterio, quod hujus transversæ crucis angulo dederat nomen; ubi alii præter altare Mortuorum, nullum agnoscunt. Numero autem 30, nobis litt: r, ait, quod ibi valde pulcra moles attollebatur cum vetustissimo altari, S. Joannis ad Fontes, vulgo appellato; excitato a Symmacho Papa, & restituto a duobus cardinalibus Ursinis: quod omnes ibi admittunt scriptores, nullo admittente ibidem altare Prægnantium. Error Ciampini promanasse potest ex eo, quod memoria retinens, ut alibi scripserat, duos familiæ Ursinæ Cardinales extruxisse restituisseque altare B. Mariæ Prægnantium; & hic reperiens duos ejusdem familiæ Cardinales, qui hocce loco altare aliquod restituerunt; existimaverit, minus ad rem attentus, ab his altare Prægnantium hocce loco restitutum fuisse.

[126] Potest etiam ipsi causam errandi dedisse alia scriptura, [Quæ possit errandi causa fuisse.] quam apud Turrigium legerit pag. 161, extractam e Ms. membraneo archivi basilicæ, in qua dicitur Joannes Cajetanus de Ursinis requiescere apud suam capellam S. Mariæ Prægnantium. Sciens enim aliunde Ciampinus, Joannem illum Cajetanum excitasse sacellum h; & apud Turrigium legens, capellam S. Mariæ Prægnantium suam ejusdem esse, in eaque ipsum sepulturam habuisse; nihil pronius illi fuerit, quam existimare, capellam Prægnantium constitisse loco h. Quod abesse a vero, satis superque dictum est. Dicatur itaque capella Prægnantium esse etiam sua Joannis Cajetani de Ursinis, quia antiquissima erat familiæ ejus Ursinorum, & ipse eamdem centum ante Jordanem Ursinum annis etiam ornasse dotasseque legitur; ac propterea voluerit illic apud alios majorum suorum condi. [Conditor altaris h, sepultus in p,] Non tamen dici propterea potest, sacellum hoc B. Mariæ Prægnantium stetisse loco h, aut idem esse cum illo, quod ibi excitasse Joannem Cajetanum memoravimus, Scriptura de qua agimus, sic legitur apud Turrigium pag. citata 161: Tertia Kal. Septemb. anno Domini MCCCXXXIV, Indictione III, mense Augusto obiit reverendissimus pater Joannes Gayetanus de domo Ursinorum, S. Theodori Diaconus cardinalis, concanonicus noster, cujus corpus requiescit apud suam cappellam S. Mariæ Prægnantium, sitam in nostra basilica; qui in vita sua donavit nostræ basilicæ pro redemptione animarum patris, matris, fratrum, nepotis & sua, terras vinearum Suvereti & totum tenimentum ipsius; de quibus per Cameram quolibet die octo Missæ dicantur, scilicet quatuor in altari S. Blasii & quatuor in altari S. Mariæ Prægnantium.

[127] De hoc altari legitur ibidem scriptura alia, ex eodem archivo deprompta, [uti plures familiæ Ursinæ,] quæ indicat, plures ibi cardinales Ursinorum sepultos fuisse; ut videri possit commune illic familia conditorium habuisse. Verba scripturæ sunt: Altare cum sacello nobilissimo sub Julio II dejectum, a familia Ursinorum optime dotatum; in quo sepulti erant cardinales de Ursinis, Jordanus & alii; & erat magnæ venerationis propter mulieres prægnantes. Operæ pretium fuerit his etiam subnectere, quæ pagina antecedenti habet idem Turrigius cum recentiore alia inscriptione in hunc sensum: Cernitur in cryptis altare, in eoque imago antiqua, perquam devota, S. Mariæ Prægnantium, quæ pridem colebatur in nobili ara antiquæ basilicæ, ornata ac dotata a cardinalibus Joanne (nota Joannem quoque dotasse aram istam) & Jordano Ursinis: quæ imago semper fuit magna in veneratione matronis uterum ferentibus, & tempore Pauli III transportata fuit e primævo situ suo ad aliud altare prope altare Crucifixi, appellabaturque S. Mariæ Angelorum. Deinde sub Paulo V fuit deposita in Cryptis, ubi in marmore legitur inscriptio, quæ cum deperdita esset, [ibique vere fuit altare Prægnantium.] a me (Turrigio) reperta & me urgente muro infixa fuit die X Februarii MDCXXXI; estque hæc: Imago Deiparæ Prægnantium, e ruinis sacelli Jordani Card. Ursini, hujus basilicæ Archipresbyteri, olim servata, piæ venerationi in hoc altari exposita anno MDCXII. Jordani Ursini sacellum hoc, certo fuit in loco p, ex cujus ruinis imago Deiparæ Prægnantium, quæ ibi olim servabatur, alio translata fuit. Ergo ibi erat olim altare Deiparæ Prægnantium, ubi imago erat. Interea ex duabus præmissis inscriptionibus duo iterum nascuntur dubia. Alterum, quo jure Turrigius imaginem B. Mariæ Prægnantium hic vocet B. Mariæ Angelorum; cum pag. sua 60 scripserit, quod altare B. Mariæ in cælum Assumptæ, de quo ibi agitur; etiam B. Mariæ Angelorum habuerit nomen. Opinari mihi liceat, e sacello S. Mariæ Prægnantium litt. p imaginemunam, & e sacello S. Mariæ in cælos Assumptæ litt. h (quod & S. Mariæ Angelorum) alteram allatas fuisse ad idem altare, muro transversario appositum: atque hinc eidem altari trina illa adhæsisse nomina. Certe id innuit Turrigius, dum altare S. Mariæ Angelorum cum utroque altero unum facit. Porro, quia tunc tria illa nomina uni conveniebant altari, factum videtur, ut, qui postea scripserunt, putaverint, etiam ante translationem unum tantummodo fuisse; aut certe confundunt duo altaria inter se.

[128] [Dubia circa inscriptiones a Turrigio productas,] Alterum dubium est, quo consilio Turrigius duas Inscriptiones, fere similes, de imagine eadem S. Mariæ Prægnantium producat e Cryptis, alteram pag. 91, alteram pag. 160. Nos primam inde descriptam retulimus hac ipsa Dissertatione num. 119; secundam num. 127. Hæc brevior est & tota continetur in prima, nisi quod in marmor incisa notetur, anno MDCXII; cum illa quadriennio post, anno videlicet MDCXVI sit posita, indicans ibi etiam majorem antiquitatem dicti altaris, quam fuit ætas Jordani Ursini; quæ in breviori desiderabantur. De hac breviori gloriatur Turrigius pag. 160, illam a se post annos fere viginti repertam & muro affigi curatam anno MDCXXXI. Verum quid opus erat hac inscriptione, aut cur parieti affixa tandem fuit anno MDCXXXI; cum totidem verbis jam legebatur in alia ampliore, quam ipse Turrigius pag. 90 fatetur, anno MDCXVI positam fuisse, & quidem prope novum altare, quod eodem anno in Cryptis excitatum, eique imago S. Mariæ Prægnantium imposita fuit? Opinari liceat mihi Inscriptionem illam breviorem, anno MDCXII sculptam, tunc aut minus aptam fuisse visam, ideoque sepositam; aut cum sola imagine alicubi collocatam fuisse usque ad annum MDCXVI; quando novo altari perfecto, ei cum imagine S. Mariæ Prægnantium novam quoque & ampliorem apposuerint inscriptionem; rejecta in angulum aliquem aut inter rudera inscriptione breviore: quam post annos multos forte repererit Turrigius, & tamquam antiquitatis dignum servari monumentum, parieti, nescio ubi, infigendam curaverit, immemor inscriptionis alterius longioris pridem positæ loco suo. Certe præ oculis habuerit breviorem Inscriptionem ille, qui prolixiorem posuit, cum in hac apices fere omnes, qui in illa legebantur & leguntur, expresserit, præter annum, quem necessario mutare debuit, exprimendo illum, quo altari novo imposita imago fuit.

[129] Pergit loco citato, id est pag. 91, Turrigius, ac primo describit ipsam imaginem S. Mariæ Prægnantium, [aberratio ejusdem.] inquiens, piam Matrem ibi tenere filiolum suum pedibus insistentem. Deinde ait, antiquitus illam stetisse in altari, quod fecit Joannes Ursinus cardinalis, nepos Bonifacii VIII, episcopus Sabinensis & Archipresbyter hujus basilicæ Vaticanæ, anno MCCCXXXIV & liberaliter dotavit. Sed in his aberrat Turrigius ab Inscriptiore, quam ex ipso produximus supra num. 119, confunditque Joannem Ursinum, Bonifacii VIII nepotem, Diaconum cardinalem S. Theodori, & Jordanum Ursinum cardinalem, episcopum Sabinensem. Ille seculo integro vixit ante hunc. Ille fundavit sacellum B. Mariæ in cælos Assumptæ, quod & Angelorum, litt. nostra h; idemque etiam dotavit magis, sacellum, a gente Ursina olim fundatum, B. Mariæ Prægnantium litt. p; hic vero, seu Jordanus Ursinus cardinalis episcopus, idem sacellum Prægnantium seculo uno post, iterum dotavit anno MCCCCXXXIV. Neuter illorum fundavit sacellum S. Mariæ de Prægnantibus litt. p; quodjam olim fundaverat familia Ursina: ipsi vero ambo suis temporibus fundationem seu dotem auxerunt. Concludam igitur, [Conclusio.] altare, quod ad murum transversarium sub Paulo Papa III translatum fuit, & nobis Sect. A litt. f locum obtinuit; eo allatum, saltem in imaginibus suis, e Sect. nostra C litt. h, quod a Joanne Cajetano fundatum fuit; & S. Mariam in cælos Assumptam, atque etiam Angelos, ipsam sursum elevantes, repræsentabat; inde utroque nomine Assumptionis & Angelorum fuisse denominatum: ab altero autem (B. Mariæ de Prægnantibus, quod gens Ursina olim fundaverat Sect. nostra C litt. p, & prædictus Joannes Cajetanus amplius dotaverat) altari, ad murum transversarium translato, etiam denominationem obtinuisse B. Mariæ de Prægnantibus.

DISSERTATIO INTERCALARIS ALTERA.
De epitaphiis Adriani Papæ primi, & an ipsum, quod Caroli Magni nomine circumfertur ab ipso Carolo vere compositum fuerit.

Derivatur hæc Dissertatio ex oratorio S. Adriani, de quo hac ipsa Sect. C litt. k, occasione monumenti sepulcralis, [Epitaphium, Adriano Papæ primo] insculptique in illo Epitaphii S. Adrini Papæ I; quod ei magnum imperatorem Carolum, nondum tamen tunc imperatorem, tamquam amantissimo sui Pontifici, atque ab ipso vicissim plurimum dilecto, composuisse creditum fuit hactenus ab eruditis æque ac a vulgo. Epitaphii partem, sed tantum priorem, legere est apud Manlium supra pag. 40: totum descripsit Vegius pag. 81, ex marmore Numidico, quod suo tempore adhuc supererat in oratorio S. Adriani, sic præfatus: Oratorium illud nunc prorsus evanuit, cujus nec apparet aliud, nisi tantum affixum lateri basilicæ insigne quoddam marmor quadratum cum insculptis ei versibus, qui ostendunt, [a Carolo Magno positum in basilica Vaticana,] ipsum ibi curante Carolo Magno sepultum esse. Quem & adeo ille dilexit veneratusque est, ut mortem ejus magnis cum lacrymis prosecutus fuerit; cum neminem tamen filiorum suorum umquam mortuum (quod præclarum de ipso traditum est) fleverit. De eodem marmore scribit Severanus, sua ipsum ætate conservatum fuisse in porticu basilicæ S. Petri, atque ut Baronius habet, hodie extat pro foribus ejusdem basilicæ, his versibus scriptum; Hic Pater Ecclesiæ &c.

[131] [a Maphæo Vegio descriptum.] Iidem versus leguntur quoque inter poëmata Alcuini, cum reliquis ejus operibus edita Parisiis anno MDCXVII ab Andrea Quercetano; sed bipartiti, sic ut prima tredecim disticha ibi faciant capitulum CCXVII; reliqua vero sex, capitulum sequens. Sed audire jam præstat versus ipsos (loquor verbis Vegii citati) quos marmori insculptos, Adriano Pontifici Carolus Magnus dedicavit: quos & propter Pontificis ac Imperatoris magis, quam carminis majestatem hic addidimus. Sed & propter antiquitatem quoque & probitatem ipsius monumenti, nos hic eosdem addamus, ut certius de auctore ejus cognosci possit.

Hic Pater Ecclesiæ, Romæ decus, inclitus auctor,
      Hadrianus requiem Papa beatus habet.
Vir, cui vita, Deus; pietas, lex; gloria Christus;
      Pastor apostolicus, promptus ad omne bonum.
Nobilis ex magna genitus jam gente parentum;
      Sed sacris longe nobilior meritis.
Exornare studens devoto pectore Pastor
      Semper ubique suo templa sacrata Deo.
Ecclesias donis, populos & dogmate sancto
      Imbuit, & cunctis pandit ad astra viam.
Pauperibus largus, nulli pietate secundus,
      Et pro plebe sacris pervigil in precibus.
Doctrinis, opibus, muris, erexerat arces,
      Urbs, caput orbis, honos, inclita Roma, tuas.
Mors cui nil nocuit, Christi quæ morte perempta est:
      Janua sed vitæ mox melioris erat.
Post Patrem Carolus lacrymans hæc carmina scripsi;
      Tu mihi dulcis amor, te modo plango, Pater.
Tu memor esto mei, sequitur te mens mea semper;
      Cum Christo teneas regna beata poli.
Te clerus, populus, magno dilexit amore,
      Omnibus unus amor, maxime Præsul, eras.
Nomina jungo simul titulis, carissime, nostra;
      Adrianus, Carolus; Rex ego, tuque Pater.
Quisque legas versus, devoto pectore supplex,
      Amborum mitis, dic, miserere Deus.
Hæc tua, nunc teneat requies gratissima, membra;
      Cum Sanctis anima gaudeat alma Dei.
Ultima quippe tuas donec tuba clamet in aures;
      Principe cum Petro surge, videre Deum.
Auditurus eris vocem scio judicis almam;
      Intra nunc Domini gaudia magna tui.
Tunc memor esto tui nati, Pater optime, posco:
      Cum Patre, dic, natus pergat & iste meus.
O pete regna, Pater felix, cælestia Christi;
      Inde tuum precibus auxiliare gregem.
Dum sol ignicomo rutilus splendescit ab axe,
      Laus tua, sancte Pater, semper in orbe manet.

[132] [An Carolus vere auctor epitaphii.] Subscribitur insculptum in eodem marmore, Sedit beatæ mem. Hadrianus Papæ annos XXIII M. X. D. XVII. Obiit VII Kal. Jan. Hæc ex marmore ipse, ita a se descripta sub medium seculi XV, protulit Maphæus Vegius: qui quidem non clare dicit, Carolum epitaphii auctorem esse, sed ipsum dedicasse Adriano. Clarius auctorem indicant Onuphrius Panvinius, ad suum Platinam notans, epitaphium a Carolo editum fuisse: & Baronius, de Carolo loquens, quod regio ipsemet epitaphio Adriani sepulcrum decoravit: Pagius vocat Carolum epitaphii conditorem: Ciampinus ait, a Carolo amplæ tabulæ incisum; & in Indice libri sui, a Carolo Magno compositum fuisse. Eadem vox compositum, Lambecio & aliis passim communis est; nec temere assumpta videri potest, tum quia ipse Carolus in epitaphio loquitur in prima persona, tum quia se auctorem ipse prodit, clarissimis verbis dicens, Carolus lacrymans hæc carmina scripsi. Fateor hæc talia esse, ut suadere possint, Carolum Magnum revera & auctorem & conditorem & compositorem epitaphii per se fuisse. Interea antequam ego plenius declarem me aliter sentire super auctore hujus epitaphii; debeo aliud, quod Theodulfus, episcopus Aurelianensis, Carolo item coævus & carus, eidem Adriano condidit; huc etiam afferre, tum ad conservandam majori in splendore memoriam Adriani, tum etiam ad magis inde probandam opinionem meam, quam dixi. Extat ipsum, a Sirmundo nostro inter alia Theodulfiopera tom. 3, pag. 189 editum, ut sequitur.

[133]

Aurea funereum complectit littera carmen,
      Verba tonant fulvus, & lacrymosa, color: [Epitaphium aliud Adriani,]
Promere quæ Carolum compellit amorque dolorque
      Me tuus, Adriane Præsul amate nimis.
Pontificum specimen, lux plebis, norma salutis,
      Vir pie, vir sapiens, vir venerande satis:
Mente nitens, formaque decens, sensuque renidens,
      Inclito amore vigens, speque fideque cluens.
Tu decus Ecclesiæ, fax splendens Urbis & orbis:
      Carior, egregie, tu mihi luce, Pater;
Quem cum dira dies, non exhibitura sequentem,
      Eripuit vivis, res patuitque mihi;
Protinus agnovi veteris vestigia luctus,
      Morsque parentum oculis est revocata meis.
Tædia Pippini sensi venientia morte;
      Bertradamque dolor (pro dolor!) iste refert.
Cumque tui aspectus, sanctissime Papa, recordor;
      Corque oculosque meos nil nisi luctus habet.
Munera grata tibi incolumi mittenda parabam;
      Tristia nunc mœsto pectore dona paro,
Marmora pro tunicis; proque auro flebile carmen,
      Quæ gerat urna capax jam tua parva domus:
Quam quis ab occasu properans, vel quisquis ab ortu [compositum a Theodulfo ep. Aurelianensi.]
      Conspicis; hic munus, quod venereris, habes.
Sexus uterque, senex, juvenis, puer, advena, civis;
      Quisquis es, Adriano, dic, sit amœna quies.
Præsulis istius semper tu, Roma, memento,
      Qui tibi tutor opum, murus & arma fuit.
Tu quoque successor residens in sede sacrata,
      Sis memor, oro, hujus; sit Deus ipse tui.
Huic prece, grata quies detur Paulique Petrique,
      Hunc quoque cælicolum cuncta caterva juvet.
Huic lucem concede piam, concede quietam,
      Rex Deus; atque operis tu miserere tui.
En est, quod fuerat, pulvis de pulvere sumptus,
      Sed putres cineres tu reparare vales.
Credo quod hic pulvis transacta morte resurget,
      Nec jam post tumulum sic moriturus erit.
Hos apices quicumque legis; te nosce futurum
      Hoc, quod hic est; omnis hoc caro pergit iter.
Inde tuam mentem venturis casibus aptans,
      Oratu & precibus sis memor hujus; ave.

[134] [Epitaphium primum composuit,] Dicam nunc ego quod sentio, primum epitaphium Adriani, Carolo Magno communiter attributum, Carolum ipsum auctorem non habuisse, tametsi in illo dicat; Carolus hæc carmina scripsi. Si namque inde talis sequela debeat deduci; æque debet Carolus censeri auctor epitaphii secundi, quod nemo hactenus putavit. Eodem quippe modo loquitur Carolus utrobique in prima persona, & in priori quidem epitaphio, [non Carolus rex,] Carolus lacrymans hæc carmina scripsi: in posteriori vero; me Carolum promere hæc verba compellit amor dolorque tuus, Adriane. Nulla igitur sequela est, quod qui in poëmate aliquo loquitur suo nimine & in prima persona, idem quoque auctor poëmatis sit. Solent ita frequenter sua fingere poëtæ alieno nomine, atque etiam oratores in Prosopopœiis. Ex hocigitur capite, quod videbatur præcipuum esse, concludi non potest, Carolum primi epitaphii auctorem esse, quod vulgo volunt; quin etiam sit secundi, quod non volunt. Quis igitur auctor? [sed Alcuinus abbas;] Secundi jam dixi Theodulfum episcopum Aurelianensem. Primi agnosco Flaccum Albinum Alcuinum. Uterque in æstimatione ac familiaritate erant Carolo; cujus jussu aut desiderio uterque composuerint epitaphium Adriano defuncto, intimo Caroli amico; in consolationem Caroli majorem, ipsum facientes loquentem; mœstitiamque suam & amorem in Adrianum exquisitis verbis exprimentem.

[135] [qui & mortuum facit loquentem in alio epitaphio suo.] Idem Alcuinus inter Poëmata sua num. CCLXII habet etiam epitaphium cujusdam Pauli, ad S. Martinum Turonibus, & forte sub ipso Alcuino Abbate, Monachi. Ibi inter alia sic legitur….

Et cum perveneris ad hæc mea carmina, quæso;
      Dic supplex, Paulo jam miserere Deus.
Et Martine, decus mundi, Pater optime noster,
      Auxiliare piis, te precor, & precibus:
Cujus eram vivus semper devotus amore,
      Inque Deo Christo spes mihi sacra fuit.
Paulus eram dictus, Martini famulus almi,
      Transcurri modicum tempus in orbe meum.
Fraternis fueram manibus mox conditus ista,
      Quæ mihi perpetua est & domus & requies …

Inducitur hic Paulus, & quidem mortuus ac sepultus, loqui de se suisque rebus in prima persona; cum tamin ipse carmen facere post mortem non potuerit: & constat vel ex solo stylo, Alcuini esse; Unde nulli mirum videri debet, quod ab eodem Carolus, qui adhuc vivebat, inductus sit loqui cum Adriano mortuo, in sua ipsius persona. Ita placuit Poëtæ.

[136] [Caroli scripta propria non numerasset Alcuinus] Ad hæc, si Caroli ipsius compositio forent epitaphia isthæc ambo aut alterutrum; noluissent illa seu Theodulfus, seu Alcuinus vendicare sibi; nec alienum poëma, præsertim Domini sui Regis, voluissent inter sua carmina referre tamquam suum, quod sine injuria Auctoris proprii nequibant. Sed ut magis studebant gloriæ Caroli, quam suæ; maluissent ei sua ipsorum carmina attribuere etiam tamquam auctori; quam quæ ille composuerat, arrogare sibi. Atque ex hoc ipso studio suo in Principem, suaque in ipsum benevolentia singulari (ut nihil adulationis accesserit) censeri auctores isti possunt, [inter poëmata sua:] epitaphiis & nomen Caroli inseruisse & in persona ejus scripsisse sua. Sed neque verisimile est a collectoribus poëmatum Alcuini ac Theodulfi, illis immixta fuisse epitaphia, de quibus agimus; nisi illi scivissent, ab auctoribus istis fuisse vere composita. Absque tali quippe scientia, nihil fuit quod determinare potuerit collectores, cur illa potissimum ad Alcuini ac Theodulfi poëmata referrent. Quin imo, nomen Caroli, ac prima persona, in qua loquitur, debuissent collectoribus suadere ac persuadere, utriusque poëmatis auctorem esse ipsum Carolum; uti id de uno epitaphio persuaserunt aliis, qui illud legerunt incisum marmori in basilica Vaticana. Cum autem illud factum non sit, debent aliunde collectores habuisse scientiam, non Carolo, sed Alcuino alterum, alterum Theodulfo, tamquam auctoribus tribuenda esse epitaphia prædicta.

[137] Accedat etiam evidentius argumentum, quo demonstratur epitaphium, [quæ etiam in epitaphio, eumdem stylum & auctorem sapiunt] quod extat apud Alcuinum (hujus enim solius causa dissertationem orsi sumus) ipsius Alcuini compositionem esse. Id enim manifeste evincunt stylus & formulæ loquendi, quæ in epitaphio isto æque ac in aliis Alcuini poëmatibus passim elucent eadem, iisdemque non raroverbis expressa. Ecce specimen, assertum nostrum abunde, uti ego quidem existimo, probaturum. Epitaphium primo statim versu sic habet de Adriano Pontifice: Hic Pater Ecclesiæ, Romæ decus, inclitus Auctor. Poëma vero Alcuini CCXII sic de Paulino; O lux Ausoniæ, patriæ decus, inclitus auctor. Et CCXVI; Salve Roma potens, mundi decus, inclita mater. Item in poëmate CCLXVII, quod continet epitaphium Pauli, de quo supra, apud S. Martinum monachi (ut scias, etiam ibi elucere stylum Alcuini) loquitur Paulus; Mox Martinus amor rapuit me inclitus auctor. Alibi leges, Inclite Pastor. Doctor inclitus orbis. Inclita tecta. Plebs inclita. Soror inclita.

[138] Redeo ad epitaphium Adriani, cujus versus XIV hic est: [ex similibus loquendi formulis.] Urbs caput orbis, honor, inclita Roma. Similia leguntur, Poëmate quidem CCXVI; Tu caput orbis, honor, magne Leo Papa. CCXV vero, Urbs caput orbis habet te, maxima Roma. Accedat huc e Poëmate CLXXVIII Roma caput mundi, mundi decus, aurea Roma. Familiaris est Alcuino particula ubique, conjuncta cum particula semper in uno eodemque versu. Quod etiam in epitaphio Adriani observare licet. Versu enim VIII sic legitur; Exornare studet…. Semper ubique suo templa sacrata Deo. In Poëmate autem CCLXVII, quod dixi esse epitaphium Pauli monachi, versu ultimo sic is alloquitur Fratres suos; Vosque valete, mei, semper ubique Deo. Poëmate CCXII; Cernit ubique suæ semper nova gaudia mentis. CCXVI Te precibus pariter conservent semper ubique. CCXXIX Flagitamus semper ubique. CCXXII Tu fugis a nobis semper ubiqe ruens. Similia vide Poëmate CCLXXIV, CCLXX & CCLXXI. In epitaphio sic alloquitur Carolus Adrianum; Tu mihi dulcis amor, te modo plango, Pater. Et Poëmate CCLX ita sermonem convertit Alcuinus ipse ad sororem suam; Tu mihi dulcis amor semper, soror inclita salve. Rursus epitaphium de Adriano, Pauperibus largus, nulli pietate secundus. Poëma CCXXXI de S. Virgilio ep. Vir pius & prudens nulli pietate secundus.

[139] Supersedeo pluribus exemplis, quandoquidem ex allatis sufficienter concludi posse videtur, [Sit igitur Carolus auctor in lata significatione,] aut Carolum regem ita stylum imbibisse Alcuini, ut eodem ipse, quo ille, scripserit: aut epitaphium Adriani, Hic Pater Ecclesiæ, Alcuino tamquamauctori & compositori adjudicandum esse, licet honori Regis Domini sui dederit, ut veluti ab ipso compositum extaret epitaphium istud Adriani, [non compositor epitaphii] quem Carolus vivum ac mortuum summa veneratione prosecutus fuit. Si quis interea Carolum, non auctorem proprie, aut conditorem aut compositorem; sed auctorem latiore sensu dictum, epitaphii esse velit, quia ipsum jussit componi & sepulcro incidi; per me licet. Sic enim & nos quæ fieri jubemus, eadem censemur fecisse. Et ministri principum multa scribunt componuntque in persona dominorum suorum; quæ hisce adscribuntur, quamquam ab his nec scripta nec composita sint. Sed illo sensu æque Theodulfiani, quam Alcuiniani carminis auctor dici Carolus poterit.

[140] [quod etiam innuit coævi chronicon.] In eadem sensu de Carolo scribit Chronicon breve Auctoris Carolo coævi, quod res ejus, ab anno DCCXCIV per decennium gestas, tantummodo complectitur; atque a Petro Lambecio ex codice ms. bibliothecæ Augustissimi Cæsaris Vindobonianæ, in Commentariis de eadem bibliotheca, lib. 2 cap. 5 pag. 378 impressum legitur hunc in modum sub anno DCCXCV: Ipso die VIII Kal. Januarii, sanctæ memoriæ Domnus Adrianus summus Pontifex Romanus obiit, pro quo Domnus Rex, postquam a planctu cessavit, orationes per universum christianum populum intra terminos suos fieri rogavit, & eleemosyna sua pro eo multipliciter transmisit, & epitaphium, aureis litteris in marmore conscriptum, jussit in Francia fieri, ut illud partibus Romæ transmitteret ad sepulturam summi Pontificis Adriani ornandam. Jussit epitaphium fieri, non composuit.

DE CONFESSIONE S. PETRI IN BASILICA VATICANA.

§ I. De Confessione, ejusque acceptione varia.

[Confessio quid sit,] Circum inspectis altaribus sacellisque navis transversæ, accedo propius ad cryptam ejus subterraneam seu Confessionem S. Petri, ad altare majus, & ad apsidem, quæ tantisper transilivimus. Variæ variis in locis ecclesiæ fuerunt ac sunt, quæcorpora aut Reliquias Sanctorum suorum, in cryptis subterraneis reconditas, ædificato desuper altari, religiose conservant: quæ conditoria, Græcis Martyrium, Latinis Confessio appellari, etiam antiquissimis temporibus, consueverunt, erantque ut plurimum subter altare princeps. Atque hunc Confessio S. Petri de qua loquimur, passim accipi solet, tam pro altari, quod in ecclesia conspicuum eminet, quam pro crypta quæ subtus latet. Quibus aliqui velut tertium Confessionis membrum addunt tabernaculum sive cyborium, quod quatuor columnis elevatum, altare desuper tamquam umbella tegebat. Verum cum tale cyborium non in omnibus Confessionibus inveniatur, pars earum universim dici non potest. Imo ne altare quidem ipsum supra cryptam in ecclesia conspicuum, proprie Confessio est. Ego certe in hac lucubratiuncula de basilica S. Petri, illud pro Confessione aut Confessionis membro nolim accipere, secutus Anastasium aliosque veteres, quos observo altare illud crebro vocare altare majus aut altare S. Petri, atque per ista epitheta ipsum distinguere ab alio altari, quod, ut mox dicam, in ipsa crypta fuit, & sæpe appellatum lego altare sepulcri S. Petri, altare super sepulcrum S. Petri, altare intus in Confessione. Perspicuum hujus distinctionis exemplum dabit infra Benedictus Canonicus, seculi XI scriptor, inquiens, quod Papa ingressus Confessionem, incensat altare super sepulcrum S. Petri, ibique sedet in subsellio. Finito autem officio, inde exiens, ascendit ad majus altare & incensat.

[142] Interim sciendum est, quod ampliorem longe notionem vox Confessio passim habeat apud Anastasium, [& quam multiplex.] referaturque ad quodlibet altare, sive intra cryptam, sive extra situm; in aut sub quo, corpora aut reliquiæ Sanctorum conditæ asservantur: imo ipsæ lipsanothecæ & sepulcra Sanctorum, sub altari posita, Confessio quoque appellantur. Sciendum præterea, quod Anastasio, de basilica Vaticana loquenti, vox Confessio simpliciter sumpta, aut Confessio B. Petri, sonet cryptam subterraneam, modo totam; modo solum altare, quod in crypta est: Confessio vero altaris simpliciter, nullo addito Sancti aut oratorii nomine, sonet eidem altare majus basilicæ totius. Si tamen vox Confessio aut Confessio altaris, restringatur ad certum aliquod oratorium aut Sanctum; significabit altare, quod in tali oratorio est, cum suis inibi reliquiis.

[143] Imprimis cryptam subterraneam totam significari per vocem Confessio, [Sumitur I, pro crypta subterranea,] ostendi potest ex omnibus Anastasii locis, ubi leguntur Pontifices, reges, canonici aliive Confessionem ingressi fuisse, in ea sedisse aut mansisse. Exempla frequentia occurrent infra. Idem Anastasius in Sixto III Papa scribit, Valentinianum Augustum, imaginem auream &c. super Confessionem B. Petri Apostoli obtulisse; qua loquendi formula etiam alibi utitur: eaque, opinor, intelligendum esse altare, quod est super Confessionem in ipsa crypta; non, quod est supra in basilica. Similem & clariorem textum subministrat bulla Gregorii Papæ IV apud Lambecium in Originibus Hamburgensibus pag. 129; ubi Pontifex, posito capite & pectore super corpus & Confessionem S. Petri Apostoli, tribuit Anschario publicam ubique euangelizandi facultatem. Quæ positio capitis & pectoris utique in crypta facta est vel super altare ejus, vel super pavimentum ad ostiolum sepulcri, per quod etiam pallia pontificalia demitti solebant. Ad eamdem cryptam referri quoque debent loci sequentes Anastasii. Pag. 46, investivit Honorius Confessionem B. Petri ex argento puro, quod pensat libras CLXXXVII. Pag. 117, Hadrianus Confessionem B. Petri totam intus ex auro purissimo in laminis diversisque historiis compte ornavit, pondera trecentarum librarum ponens. Sixtus III, pag. 26, ornavit de argento Confessionem B. Petri Apostoli, quæ habet libras CCCC.

[144] Ostendi nunc debet, Confessionem altaris simpliciter, [2, pro altari majori,] denotare altare majus. Leo IV, pag. 188, obtulit in basilica B. Petri Apostoli ante Confessionem sacri altaris a dextris & asinistris, ad decorem ipsius basilicæ, Angelos sex ex argento mundissimo, pensantes libras LXIV. Sermo hic Anastasio est de altari majori; uti indicant verba ipsa, & mentio, quam ibidem subdit de cyborio ejusdem altaris & presbyterio. Idem, pag. 181, cernens altare B. Petri violatum & spoliatum a perfidis Saracenis, non tantum Confessionem sacram, verum etiam frontem ejus honorifice perornavit: & paulo post, Confessionem crebro dicti altaris majoris ex tabulis argenteis ad antiquum decus & statum perduxit. Hæc de altari majori ejusque Confessione, distincta a Confessione B. Petriseu crypta ejus subterranea in basilica Vaticana, accipi debere certum est.

[145] [uti & aliorum Sanctorum:] Colligo autem ex eodem Anastasio, alia quoque altaria, tum in eadem basilica tum alibi, istiusmodi Confessionem habuisse, & hanc sæpe appellatam fuisse, uti ex allatis jam testimoniis disci potest, Confessionem altaris. Talis enim fuerit Confessio, quam cum sacro altari suo argenteis tabulis decoravit, Sanctorumque effigiebus perornavit Leo IV in ecclesia Sanctorum quatuor Coronatorum, de qua Anastasius pag. 184. Quid enim interest inter has duas loquendi formulas, quo minus idem significent? Confessio sacri altaris, & Confessio cum sacro altari. Similiter pag. 73 Gregorius III in oratorio, quod fecit intra basilicam S. Petri juxta arcum principalem (videri de illo potest supra Sectio B, litt. l.) vestivit faciem altaris & Confessionem argento. Item in basilica S. Andreæ Apostoli apud B. Petrum Apostolum fecit Symmachus (qui ipsam construxerat) cyborium altaris ex argento, & Confessionem. Eamdem Gregorius III postea vestivit argento, quod deauravit auro purissimo. In his autem, uti cyborium est pars altaris, late sumpti; ita par ter pars ejus eritConfessio: illud, pars superior; hæc, inferior. Atque hactenus allata sufficiant ad persuadendum cuivis non pervicaci, quod altaria quoque suas habuere Confessiones, non subterraneas, sed sub altaris tabula excavatas, in quibus probe ornatis, ut plurimum deponebantur reliquiæ Sanctorum, quemadmodum Sergius II apud Anastasium pag. 173 legitur, in Confessione (quam in basilica Salvatoris construxit mirificam, argenteisque tabulis, auro perfusis, fulgide compsit ac consecravit) propriis manibus reliquias potuisse.

[146] [3, pro lypsanotheca,] Videtur interea Confessio etiam accipi posse pro lipsanotheca, quæ in prædicta Confessione, sub tabula altaris excavata reponeretur. Quod dum commonstro, simul etiam innotescet amplius, quod voces Confessio & Confessio altaris, non tantum ad cryptam hypogæam aut altare majus basilicæ Vaticanæ referantur; verum etiam per additum Sancti aut oratorii alicujus nomen, restrictæ, significent Confessionem talis Sancti aut oratorii, & quidem (uti ego existimo) sumptam pro lipsanotheca. Pluria talis significationis exempla habet Anastasius conglobata in Hilaro Papa, qui fecit, pag. 28, oratoria tria in baptisterio basilicæ Constantinianæ, S Joannis Baptistæ, & S. Joannis Euangelistæ, & sanctæ Crucis; omnia ex argento & lapidibus pretiosis. Confessionem S Joannis Baptistæ fecit ex argento, quæ pensabat libras centum, & Crucem auream: & Confessionem S. Joannis Euangelistæ fecit ex argento, quæ pensabat libras centum & Crucem auream. In oratorio sanctæ Crucis fecit Confessionem; ubi lignum dominicum posuit inclusum (uti legunt Mss. Regium & Thuanum) in Cruce aurea cum gemmis, quæ pensabat pondus librarum XX. Crux videlicet. Si enim relativum quæ respiceret Confessionem, uti priora duo; januæ Confessionis duplum & semis amplius ponderarent quam Confessio ipsa. Sequitur enim: Fecit ex argento purissimo in Confessione januas, pensantes pondus librarum L. Denique supra Confessionem fecit aureum arcum, qui pensabat libras IV, quem portant columnæ Onychinæ; ubi stat agnus aureus, pensans libras duas.

[147] Liquet ex his, oratoria quoque particularia, qualia sunt S. Joannis Baptistæ, S. Joannis Euangelistæ & sanctæ Crucis; habuisse Confessiones suas, & quidem argenteas. Sed an hæ fuerint thecæ argenteæ, [quæ supponi altari, & inde amoveri possit;] quæ poni pro libitu sub altari atque inde removeri potuerint; an vero ornamenta tantum argentea, per cavum altaris intus aut foris disposita, unde Confessio denominetur argentea, non satis constat. Primum videtur innuere particula quæ, ad Confessionem relata, quam indicat pependisse libras centum: videlicet totum illud, quod Confessio erat, centum libras pependisse innuit. Si usus fuisset Anastasius particula quod, & Confessionem Papa fecisset ex argento, quod pensabat libras centum; mallem argentum illud ad ornatum Confessionis, quam ad solidam ex argento capsam referre. Nunc vero secus facio, eo etiam argumento motus, quod nullas habuerit Pontifex reliquias illorum Sanctorum, quibus Confessiones ibi curavit fieri; certe nullas legitur illis imposuisse: &, si quas imposuisset, non minus id videtur indicaturus fuisse Anastasius, quam indicaverit, imposuisse Cruci aureæ reliquias de ligno Dominico. Obtinuerit igitur jam tum usus Ecclesiæ, qui deinde, & nostra hac ætate perfrequens est, ut beatis sanctisve hominibus, quorum sacra corpora, sub altaribus humi defossa, aut post illa muro clausa, latent; statuantur in cavo altariscapsæ pretiosiores, aut omnino vacuæ, aut particulam tantum aliquam reliquiarum habentes, tamquam cenotaphia, quæ sub aspectum accedentium ad altare, cadant, latentis thesauri moneant, atque excitent ad venerationem Sanctorum.

[148] Talem capsam seu cenotaphium (ut plura taceam) vidimus coram in basilica Ignatiana Societatis Jesu Romæ in altaris trunco, [qualem vidimus in altari B. Aloysii Romæ,] sub quo defossa, cum capsa sua plumbea, latebant ossa B. Aloysii Gonzagæ, priusquam anno MDCIC transferrentur ad sacellum novum, nomini ejus magnifice extructum ab illustrissima familia Lancellotta, opem beati Juvenis non semel experta. Simile cenotaphium posuerit etiam Doctori gentium Valentinianus Augustus, quando rogatu Sixti Papæ III, apud Anastasium pag. 26, [qualem & fecerit Valentinianus Imp. S. Paulo via Ostiensi.] fecit Confessionem B. Pauli Apostoli ex argento purissimo, quæ habet libras ducentas. Qualis enim hæcce fuit Confessio? Non illud sepulcrum, quod reliquias Apostoli condebat sciturque æreum fuisse & in crypta latuisse jam tunc a tempore S. Silvestri Papæ. Non etiam fuerit Confessio illa truncus altaris excavatus; non, quia illi ornando ducentæ argenti libræ impendi non potuerint; sed quia tota Confessio dicitur ducentaslibras pependisse; qui modus loquendi videtur indicare, Confessionem fuisse opus aliquod absolutum per se, & aptum, cui reliquiæ Sanctorum committerentur: potestque positum fuisse sub altari S. Pauli, ad renovandam accedentibus piis fidelibus recordationem latentium infra reliquiarum Apostoli; atque ita excitandum in animis eorum majorem pietatis sensum, & obtinendi quod petunt fiduciam: quas ob res expositum quoque sub altari fuisse cenotaphium B. Aloysii diximus. Istiusmodi porro cenotaphia merito Confessiones appellata fuisse a loco, ubi posita fuerint sub altari, qui etiam ipse Confessio dicebatur, nescio cur negari debeat aut possit.

[149] Sed quid de Januis quinquaginta librarum, quas ex argento purissimo fecit Hilarus in Confessione? [An januæ in Confessionibus istiusmodi.] Non opinor, ipsius thecæ seu cenotaphii fuisse januas illas. Quæ enim proportio januarum, pondo quinquaginta pendentium, ad Confessionem pendentem non amplius quam pondo centum? Ad hæc, dum Confessionis pondus simpliciter dicitur fuisse librarum centum, sermo utique est de Confessione tota cum suis januis; si quas tamen januas habuit; & non potius superne aperiebatur & claudebatur. Quod si etiam concedatur, habuisse januas; non potuerunt illæ, habita ratione totius operis, tanti ponderis fuisse, ut in textu memoratur. Quapropter existimo, januas illas potius constitui debere, in septo, quod cavum altaris circumdederit, aut cancellis aut tabulis sive ex argento sive alia materia continuis munitum; in cujus medio fuerint portæ, per quas Confessio, sumpta pro lipsanotheca, inferri in cavum & efferri potuerit. Denique supra Confessionem fecit Hilarus aureum arcum librarum IV, quem portant columnæ onychinæ, ubi (id est sub arcu, uti ego quidem existimo) stat agnus aureus pensans libras duas. Totus hic ornatus commodissime potest intelligi superimpositus fuisse lipsanothecæ; quæ plana superne fuerit, aut leniter ex omni parte elevata, formaverit in summo planum, in quo apte consisteret agnus sub medio arcu, una aut duabus utrimque columellis sustentato. Si aliam Confessionem hic intelligas quam lipsanothecam, concipi debet arcus aureus cum suis columnis & agno fuisse positus super altare. Sed an arcus quatuor tantum librarum auri & agnus librarum duarum, justam censeri possint habuisse proportionem cum totius magnitudine altaris? Ututhæc sunt, veniamus ad delineationem Confessionis antiquæ S. Petri, de qua initio hujus paragraphi.

§ II. Quid Confessio S. Petri in basilica Vaticana, sumpta pro crypta hypogæa.

[Describitur Confessio S. Petri antiqua,] Fuit Confessio S. Petri (idem fere intelligi debet de Confessione S. Pauli) ædicula aut cubiculum subterraneum, imo duo cubicula talia, alterum altero depressius, subter majus altare basilicæ, in medio navis transversæ ante apsidem. Cubiculum superius fuit justæ magnitudinis & plurium hominum capax, eoque e plano basilicæ descendebatur per gradus, atque intrabatur per cancellos & portam, quæ pandi claudique poterant. Intus cooperiebatur fornice aut camera, columnis quatuor sustentata. In medio stabat altare, quod subtus cavum erat usque ad pavimentum, adinstar arcæ seu cistæ; in cujus fundo seu pavimento fuit fenestella, aut potius foramen, cum cooperculo suo, quod claudi etiam & aperiri poterat. Si quis vero per illud pronus respiciebat, alterum detegebat cubiculum, magis subterraneum, in eoque monumentum aheneum ingens, superne ornatum cruce aurea, condens intra se loculum cum sacris Apostolorum lipsanis. Atque hæc quidem forma erat Confessionis S. Petri proprie dictæ.

[151] Altare majus, quod supra Confessionem eminere in medio navis transversæ jam diximus, stabat in choro, seu potius in presbyterio, [& quæ illam circumsteterint.] versus tribunam seu apsidem ecclesiæ principem: & tam presbyterium quam chorus (si hæc loca distinguas) sepiebantur peribolo, ex utraque parte procurrente usque ad murum anteriorem, qui frons Confessionis appellabatur. Dictus peribolus muniebatur cancellis: atque alii etiam cancelli videntur aliquando presbyterium separasse a vestibulo, quod dixi frontem Confessionis appellari. Ante vestibulum assurgebant columnæ exquisitæ duodecim, duplici ordine a meridie in septemtrionem dispositæ (prout videre est in ichnographia) formabantque porticum, vestibulo Confessionis obtensam portisque tribus eo transmittentem. Harum singulæ erant in utroque capite porticus, qua meridiem ac septemtrionem respiciebat: tertia vero in medio ejusdem, qua respicit portam mediam basilicæ. Per hanc mediam ingredientes transmittebantur recta ad vestibulum & caput graduum Confessionis; per illas autem laterales transmittebantur eodem oblique. Media videtur raro, & Principibus tantum, aut solenni pompa ad Officium faciendum progredientibus patuisse; laterales vero quotidie & promiscuæ turbæ. Reliqua istius porticus intercolumnia, saltem extimi ordinis, habebant septa sua, aditum prohibentia, qualia etiam continuabantur ab utroque porticus capite ad usque presbyterium & ultra, elevata pectore hominis tenus: quamobrem & pectoralia vocabantur, alicui rugæ, nescio an recte, dicta. Hisce omnibus varius ac dives variis temporibus accessit ornatus, de quo postea.

[152] Huic Confessionis delineationi, licet distinctæ & claræ, [Similis magna parte ei fuit] lucem alicubi fortassis affundet clariorem descriptio ecclesiæ Cantuariensis vetustissimæ, prout illa olim fuit; paulo ante archiepiscopatum B. Lanfranci, cujus electio in annum MLXX incidit, flammis consumpta. Descripsit illam Edmerus sive Eadmerus, monachus Cantuariensis, individuus S. Anselmi, qui Lanfranco anno MXC archiepiscopus successit, in itineribus curisque pastoralibus socius & adjutor, quocum & Romæ diu fuit, & basilicam S. Petri ejusque Confessionem per otiumvidit; laudatus nobis tomo 2 Aprilis, ad Acta ejusdem S. Anselmi, quæ etiam ipse scripsit. De Edmero illo Gervasius, pariter monachus Cantuariensis, dimidio forte post mortem ejus seculo, sic scribit, inter decem Historiæ Anglicanæ Scriptores anno MDCLII Londini impressus, col. 1291: Edmerus, venerabilis Cantor, in opusculis suis veterem ecclesiam, ex more Romanorum factam, describit; quam Lanfrancus Archiepiscopus, cum archiepiscopatum susciperet, combustam inveniens, funditus evertit. Et paulo post producit ejusdem Edmeri verba, de ecclesia illa antiqua & forte a S. Augustistino, Romanorum more, structa.

[153] Venerabilis Odo corpus B. Wilfridi pontificis Eboracensium, [antiqua crypta ecclesiæ Cantuariensis,] de Rhipur sublatum, Cantuarium transtulerat, & illud in editiore entheca, ut ipsemet scribit, hoc est in majori altari, quod in orientali presbyterii parte parieti contiguum, de impolitis lapidibus & cæmento extructum erat, digniter collocaverat. Erat enim ipsa ecclesia …. sicut in historiis Beda testatur, Romanorum opere facta, & ex quadam parte ad imitationem ecclesiæ beati Apostolorum Principis Petri; in qua sacratissimæ reliquiæ totius orbis veneratione celebrantur, decenter composita. Porro aliud altare, congruo spatio antepositum prædicto altari erat, dedicatum in honorem Domini nostri Jesu Christi, ubi quotidie divina mysteria celebrantur. In quo altari B. Elfegus caput B. Swithuni…. cum multis aliorum Sanctorum reliquiis solenniter reposuerat. Ad hæc altaria nonnullis gradibus ascendebatur a choro cantorum, quam cryptam vel confessionem Romani vocant, [& ipsa sub altari medio effossa,] subtus erat adinstar Confessionis S Petri fabricata, cujus fornix eo in altum tendebatur, ut superiora ejus non nisi per plures gradus possent adiri. Hæc intus ad orientem altare habebat; in quo caput B. Fursei asservabatur. Ad occidentem vero locus erat, ubi quiescebat B. Dunstanus, qui maceria forti ab ipsa crypta dirimebatur. Jacebat namque humatus in magna profunditate terræ ante ipsos gradus, quibus ascendebatur ad presbyterium, monumento super imposito in modum pyramidis grandi sublimique structura, habente ad caput Sancti, altare matutinale, idem, opinor, ubi (ut paulo ante dixit) quotidie divina mysteria celebrantur. Inde autem ad occidentem chorus psallentium in aulam ecclesiæ porrigebatur, decenti fabrica a frequentia turbæ seclusus. Addit post hæc Edmerus alia de situ ejusdem antiquæ ecclesiæ, & de restauratione ejus; ac tandem concludit: Quæ ita se habuisse sine ulla ambiguitate fateri veraciter possum, quippe qui propriis oculis omnia cum fierent intuitus sum & diligentiori studio tenaci memoriæ commendavi.

[154] [& altare aliud in se complexa.] Varia hic sunt, quæ præmissam delineationem ex parte veluti in tabula repræsentant; puta, quod cryptæ hujus ecclesiæ fuit adinstar Confessionis S. Petri: quod æque ac illa fuit subter altari in medio ecclesiæ conspicuo: quod fornix ejus uti etiam in Confessione S. Petri, tam fuit elevatus super pavimentum reliquæ ecclesiæ, ut hinc per plures gradus debuerit ascendi ad presbyterium ejusque altare: quod intus quoque in crypta altare fuit: quod prope cryptam (si minus infra altare ejus ut in S. Petri) solo muro inde diremptum jacuit corpus S. Dunstani, totius regni religione celeberrimum, & quidem in magna profunditate terræ: quod denique chorus psallentium (locum hunc nos in basilica S. Petri vestibulum Confessionis appellavimus)a presbyterio versus aulam ecclesiæ utrobique porrectus, & decenti septo a turba populi circum seclusus fuit. Quæ & alia curiosis lector, si paulo attentius consideraverit, comperiet, fere eadem fuisse in utraque ecclesia. Hæsitabit tamen fortassis ad verba Edmeri dicentis, quod Romani chorum cantorum cryptam vel confessionem vocant. Ego certe hic hæsito, nec capio, quo sensu crypta sit locus in ecclesiæ plano superne apertus, qualis est chorus iste; licet nonnullis gradibus inde ascendatur ad altaria presbyterii: & minus capio, quinam Romani & quando locum istiusmodi vocaverint Confessionem. Imo dum mox Auctor vocem Confessio recte sumit pro crypta subterranea eaque fornicata, videntur præcedentia verba, tam diversum sonantia, e calamo ejus vix fluere potuisse. Opinor igitur aliquid ibi deficere, quod addita voce domus aut alia, suppleri debeat, & sic legi textus. Ad hæc altaria nonnullis gradibus ascendebatur a choro cantorum: domus vero, quam cryptam seu &c. Sed quo abripimur a via nostra propter scrupulos incidentes, qui calcari potius deberent, quam removeri cum dispendio temporis & mora itineris nostri cupientium progredi ad Confessionem B. Petri.

[155] [Presbyterium & chorus, loca distincta.] Nihilominus unum adhuc per transennam observare hic debeo, videlicet, quod locus, in multis ecclesiis muro continuo, altare majus includente, cinctus; eoque ab ambitu separatus, qui passim chorus appellari solet; dividatur Edmero & Gervasio prædictis, in chorum psallentium, sive cantorum & presbyterium. Edmerus quippe extendit presbyterium ab altari Jesu Christi, quod in medio erat retrorsum versus finem ecclesiæ; chorum vero psallentium extendit ab eodem altari antrorsum, versus frontispicium, & chorum aliquot gradus presbyterio depressiorem facit. Gervasius autem novam ecclesiam, a Lanfranco restauratam describens, ambo illa loca, inter se distincta, uno eoque continuo muro cingit. Qui murus, inquit col. 1294, continebat chorum monachorum, presbyterium, & altare magnum … De choro ad presbyterium tres erant gradus in hac nova ecclesia, in antiqua videntur plures fuisse; de pavimento presbyterii usque ad altare, gradus tres; ad sedem vero patriarchatus, qui in fine presbyterii elevabatur, gradus octo. Anterior pars chori, chorus psallentium, & canentium, & quandoque Monachorum appellatur; quia hi illic sedilia habebant & psallebant Deo officia divina. Pars posterior ideo videtur appellari presbyterium; quia presbyteri illic solenniter operabantur sacris, & officia ecclesiastica obebant, dum in choro monachi cantabant. In veteri basilica S. Petri locus, qui a presbyterio antrorsum continuato septo includebatur, non chorus re aut nomine, sed vestibulum Confessionis (quod aliquando etiam vestibulum altaris, & presbyterii appellatur) fuit; uti jam diximus & porro dicturi sumus. Nunc eo, & ad Confessionem ipsam S. Petri redeamus; singula, quæ posuimus, probaturi illustraturique pro modulo nostro auctoritate antiquorum.

§ III. De Confessionis S. Petri capacitate, altari, porta, cancellis, gradibus.

Fuit patrum nostrorum memoria Confessio S. Petri plano muro ita obducta & clausa, ut aditus eo non pateret; [Probantur, quæ in titulo proposita sunt,] & Lonigus in sua ad Urbanum VIII relatione ait, se illam taliter obstructam adhuc vidisse, priusquam a Clemente VIII renovaretur. An a Julio II, cum posterior basilicæ pars cœpta est dejici, ita obfirmatafuerit Confessio, quo securius, quæ in illa sunt, conservarentur posteritati; an alius decessorum ejus id fecerit, equidem definire nequeo. Illud interea certissimum est, olim multis seculis, instar sacræ ædiculæ aut cubiculi, habuisse portam suam, & intus spatium satis amplum; frequentatumque fuisse officiorum divinorum & orationis causa. Duos textus ad hæc confirmanda subministrant mihi duo canonici basilicæ Vaticanæ; quorum alter, qui sub nomine Romanus, impressus est a Paulo de Angelis, floruit seculo XII; alter, qui sub nomine Benedictus producitur a Lonigo e Mss. seculo XI sub Cælestino II, centum annos ante Romanum. Utriusque oratio longiuscula est. Quia tamen utraque paucis nota, multis placitura videatur, antiquorum Ecclesiæ rituum studiosis; præterquam quod nobis hocce in argumento frequens earum futurus sit usus; lubet ambas describere integras. Romanus Canonicus cap. 3, cui titulus, Quod in B. Petri basilica tantum, [ex contextu Romani, seculo 12,] vigilantur Pallia, quæ Dominus Papa mittit Archiepiscopis; describens vigilias ac ritus, qui suo tempore in consecratione dictorum Palliorum adhibebantur; loquitur in hunc modum.

[157] Cum vigilamus Pallia, facimus solennes Vigilias in Confessione B. Petri, cantantes Vigilias, quas consuevimus cantare in festo ejusdem Apostoli…. Qualiter autem debemus pannos laneos, unde fiunt pontificalia Pallia, ad B. Petri corpus vigilare, sicut vidi ego presbyter Romanus, hujus sacrosanctæ basilicæ canonicus, ad posteritatis memoriam scribo. Acceptis de altari faculis & cereis ad legendas lectiones & orationes Vigiliarum, nec non incenso; circa sero conveniunt canonici ad altare S. Leonis Papæ: & presbyter hebdomadarius accipit ipsos pannos complicatos & involutos in sindone, præcedentibus tam mansionariis cum incenso & faculis accensis, quam canonicis; intrat ad corpus B. Petri & ponit eos supra altare, & faculæ ante altare ponuntur. Tunc chorus, cujus est cantus, incipit antiphonam; Si diligis me Simon Petre, & reliqua, cum suis Psalmis. Versic. Tu es Pastor ovium. Tres Lectiones leguntur in libro stationali; Petrus & Joannes ascendebant in templum. Et cantatis duobus Responsoriis, quæ volvuntur de S. Petro, deinde sequitur; Te decet laus. Et oratio; Deus, qui B. Petro Apostolo tuo collatis clavibus; sic reportantur, sicut allata fuerunt. Si altero die cantatur Missa super majori altari, ponantur ibi; & post completam Missam tollantur: sin autem, reddantur Misso Domini Papæ….. Sic vidi tempore Domini Cælestini III Papæ fieri. Sic scio factum per socios & Dominos meos, tempore Domini Clementis III Papæ. Sic etiam in secundo anno ejusdem Cælestini Pontificis, Indictione X, mensis Martii die XXX, quæ fuit tunc feria II ante Pascha. Hæc notant annum MCXCII: cujus die XXX Martii elapsus quidem erat annus ab obitu Clementis III, nondum tamen inchoatus fuerat annus secundus Cælestini, si hic electus non fuit ante XII Aprilis, ut passim scriptores tenent.

[158] [& Benedicti sec. II, Vaticanæ basilicæ Canonicorum;] Canonicus Benedictus in suo, uti vocat Lonigus, pulcherrimo Rituali Ms. ritum solennium Vigiliarum, quæ ejus ætate celebrari consueverant a summo Pontifice in Vaticana basilica nocte, Dominicam Gaudete præcedente; describens, sic habet: Media nocte surgens, audito signo, Dominus Papa, cum omnibus ordinibus ad S. Leonem venire debet; ibique Mansionarius præparat thuribulum episcopo, & episcopus Pontifici omnibus indutis suis indumentis. Cubicularii vero cum duobus faculis accensis in candelabris debent ire ante Pontificem. Pontifex autem incensat altare S. Leonis; deinde cum processione incedens per porticum Pontificum ad S. Gregorium, primum incensat altare ejus, & altare S. Sebastiani, & altare S. Tiburtii; deinde duo altaria in mediana ad Crucifixum, ubi ab antiquis patribus audivimus requiescere Apostolum Simonem & Judam. Postea vadit ad Sudarium Christi, quod vocatur Veronica, & incensat; & altare S. Mariæ similiter. Postea accedit ad S. Pastorem juxta arcum triumphalem, & incensat. Deinde discedens ad corpus, incensat altare super sepulcrum S. Petri; & sic sedet in subsellio cum candelabris ante se; Paraphonista cum Schola incipit Vigilias, Ex Ægypto vocavi filium meum. Psalmus; Beatus vir Secunda Antiphona; Ecce apparebit Dominus super nubem candidam. Psalmus; Quare fremuerunt gentes. Tertia Antiphona; Ecce veniet Dominus, quem Joannes prædixit. Psalmus; Domine, quid multiplicati sunt Deinde duo subdiaconi basilicarii dicunt versum. Accolyti tenent librum stationalem; & cubicularii faculas; & basilicarii legunt Lectiones; Gaudens gaudebo in Domino. Diaconus præcipit; Tu autem Domine. Primicerius cum stola cantat Responsorium Finitis tribus Lectionibus, Primicerius dicit; Te Deum laudamus. Subdiaconus porrigit Sacramentarium episcopo; & episcopus tenet ante Pontificem; & basilicarii levant candelabra, & Pontifex dicit orationem. Diaconus dicit; Benedicamus Domino. Et Dominus Pontifex benedicit. Deinde exiens inde, ascendit ad altare majus, & incensat.

[159] [cum explicatione textuum.] Habemus ex hisce contextibus multimodam thesis propositæ confirmationem. Primum, quod vigiliæ solennes ac pontificiæ celebrari consueverunt statis temporibus in ipsa Confessione hypogæa, de qua hic sermo est: quodque adeo patuerit in illam aditus per portam aliquam. Secundum, quod etiam justæ capacitatis fuit Confessio; quandoquidem eo intraverit presbyter hebdomadarius cum canonicis ac mansionariis; nec non ipse Pontifex cum frequenti suo comitatu ac ministris; ibique manserint usque ad finem officii. Tertium, quod fuit in illa Confessione altare, & quidem super sepulcrum S. Petri. Ex quo consequitur quartum, quod corpus S. Petri fuit infra altare Confessionis, nempe in cubiculo adhuc depressiore. Habemus indidem quintum, quod altare Confessionis distinctum fuit ab altari majori basilicæ. In priori enim adductorum textuum Hebdomadarius intrat ad corpus B. Petri, id est in Confessionem, ibique ponit supra altare pannos suos; qui inde ablati ponuntur super altari majori, si ibi sequenti die celebretur Missa. In secundo autem textu, Pontifex conferens se ad corpus, incensat altare super sepulcrum S. Petri, ibique sedet, donec finito Officio, exiens inde, ascendit ad altare majus. Ex quo pariter notari potest sextum, quod præter januam, gradus ibi fuerint, per quos exeuntes e Confessione ascendebant ad templum & altare majus. Denique septimum constare potest ex dictis, quod Pontifex in eadem Confessione habuit sedem suam, in qua sedebat tempore Officii divini contra altare, cum candelabris ante se. Manifestissima hæc sunt ex præmissis duobus Canonicis, & confirmabuntur pleraque e Petro Damiani cardinali atque Anastasio Bibliothecario.

[160] Petrus Damiani, Benedicto Canonico coævus; & Agnetis, [Item e S. Petro Damiani sec. II Cardinali,] Henrici III Imperatoris viduæ, Pater spiritualis, in epistola ad ipsam scripta, apud Baronium tomo XI ad annum MLXII, legenda tota, Confessionem S. Petri, quia subterranea erat, arcanam vocat, in eaque altare fuisse declarat; tum, sibi ibidem vitæ totius delicta confessam esse Imperatricem, indicat, tanta cum animi præparatione ac demissione, acsi illic ipse beatus Apostolus præsideret. Sic loquitur num. 97: Sub arcana quoque B. Petri Confessione ante sacrum altare me sedere fecisti, ac per lugubres gemitus & amara suspiria, ab ipsa quinquenni infantia, tenera adhuc & nuper ablactata, cœpisti; & tamquam illic ipse beatus Apostolus corporaliter præsideret, quidquid subtile vel minutum in humanitatis tuæ potuit titillare visceribus, quidquid in cogitationibus vanum, quidquid præterea subrepere potuit in sermone superfluum; fidelibus est relationibus evolutum. Cognosci hinc potest, quanta tunc etiam temporis in veneratione fuerit sacra B. Petri Confessio, ut alio loco noluerit pia Imperatrix universæ vitæ suæ delicta retexere sacerdoti, quam ubi Petrus in corpore quiescit, cui Christus dedit claves regni cælorum & potestatem solvendi atque ligandi. Sed ad nos hinc spectat præcipue, quod Confessio tunc habuerit aditum suum & altare, & homines admiserit, orationi & piis operibus ibi vacaturos.

[161] Anastasius duobus seculis præcessit Damianum, natus (uti ego quidem existimo) antequam diem obiret supremum Carolus Magnus: [& Anastasio seculo 9 Bibliothecario.] de quo, ejusque Donationibus scribit in Adriano Papa pag. 108, quod tabulas Donationis suæ prius super altare B. Petri, & postmodum intus in sancta ejus Confessione ponentes, tam ipse rex, quam ejus judices, B. Petro & ejus Vicario sanctissimo Hadriano Papæ (sub terribili sacramento sese omnia conservaturos, quæ in eadem Donatione continentur, promittentes) tradiderunt. Apparem quoque (id est exemplum seu copiam, ut vulgus vocat) ipsius Donationis … Christianissimus rex intus super corpus B. Petri, subtus Euangelia, quæ ibidem osculantur,… propriis manibus posuit.

[162] Tria hic sunt consideratione digna, quæ versantur circa tria loca diversa. Prius posuit Carolus Donationem suam super altare B. Petri; [Tria ex prædictis notanda.] quod esse diximus altare majus in ipsa basilica. Postmodum posuit illam intus in sancta ejus Confessione. Denique posuit apographum ejusdem (authenticumenim jam tradiderat Adriano Pontifici) intus super corpus B. Petri: quod utique innuit aliquid amplius, quam quod dixerat secundo loco, intus in sancta Confessione. Hoc enim simpliciter sonat Confessionem, seu cubiculum ejus primum, ubi erat altare: illud vero notare videtur cubiculum secundum, ubi erat sepulcrum, in eoque corpus Apostoli. Ibi nempe voluerit rex ipse propriis manibus pro firmissima cautela, ut loquitur Anastasius, & æterna nominis sui & regni Francorum memoria, exemplum Donationis deponere. Simili modo loquendi utitur Anastasius in Leone III, dicens ipsum misisse thuribulum aureum intus, super corpus B. Petri. Hic autem constat, Anastasio sermonem esse de cubiculo secundo, ubi sepulcrum: cur non igitur ibi sermo quoque sit de eodem? Posset tamen fortassis in facto Caroli salvari modus loquendi, si intelligatur, non in secundo cubiculo, sed in eodem primo, intus altare sive intra altare ejus, quod imminebat corpori, exemplum Donationis deposuisse in pavimento prope foramen, per quod sepulcrum conspici poterat: sed primum videtur verosimilius.

[163] [Alii de eadem Confessione textus,] Idem Anastasius in Constantino Papa, qui Carolum Magnum seculo uno præcessit, loquens de professione fidei, quam Felix Archiepiscopus Ravennatiummiserat non legitimam; ait, illam per Pontificem in sacratissima Confessione positam, post non multos dies, in terra, & quasi igne combustam, repertam fuisse. Idem iterum in Adriano, meminit etiam descensus in Confessionem, ejusque capacitatis, scribens pag. 107, quod cum Pontifice ipse Francorum rex Carolus, simulque & omnes episcopi, abbates & judices, & universi Franci, qui cum eo advenerant, ad Confessionem B. Petri appropinquantes, sese pronos ibidem in plano vestibuli prostraverunt: deinde vero descenderunt pariter cum prædicto comitatu ad corpus B. Petri. [de portis ipsius] De porta Confessionis per quam ingredi Rex cum suo comitatu debuit, audiri iterum potest Anastasius in Leone III pag. 132; ubi & distinguit inter se ternos ingressus, videlicet presbyterii, vestibuli & Confessionis. Et presbyterio quidem duos attribuit, nempe a dextra lævaque altaris majoris; vestibuli vero, unius tantum hic meminit, qui erat in medio interioris ordinis columnarum, & emittere egredi volentes poterat in reliquam basilicam, vel recta per portam oppositam in exteriore columnarum ordine, vel dextrorsum aut sinistrorsum per portas minores ad capita porticus; quas, opinor, quotidie patuisse volentibus accedere ad Confessionemaut altare majus; non item portam majorem mediam in exteriore columnarum ordine, quæ aperta fuerit diebus tantum solennioribus. Textus Anastasii sic se habet.

[164] [& ingressu] Fecit Leo cancellos fusiles in ingressu Presbyterii, seu in dextra parte lævaque; nec non & in ingressu Vestibuli, ex argento mundissimo, pensantes simul libras MDLXXIII: simulque & columnas tornatiles in ingressu corporis sive Confessionis, dextra lævaque, ex parte virorum ac mulierum, paria octo, pensantes simul libras CXC; nec non & arcus argenteos octo, pensantes simul libras CXLIII. Cancellos fusiles in ingressu presbyterii, hic ego intelligo, fuisse in ipsis presbyterii januis cancellatis. Columnæ vero tornatiles in ingressu corporis seu Confessionis, pariter ornaverint portas, per quas utrimque descendebatur in Confessionem. Si quis enim columnas istas cum suis arcubus velit ornasse Confessionem, quo modo cancelli ornarunt presbyterium; oportet illum in Confessione etiam concipere duas (uti re ipsa fuerint) portas: quia columnæ in ingressu Confessionis, æque ac cancelli in ingressu presbyterii, dicuntur positæ fuisse dextra lævaque parte; sive, quod idem sonat, ex parte virorum & mulierum. Respiciebat enim tunc temporis pars virorum in basilica, meridiem; pars vero mulierum, septemtrionem: & dextra Confessionis, quatenus hæc spectabat navim mediam ac frontispicium basilicæ, erat pars virorum; læva, erat mulierum. Si quis mavelit, columnas tornatiles octo paria utrimque non portas ipsas, sed ingressum ac descensum ad corpus ornasse; non refragor. Imo & verosimilius id videri potest. Quandoquidem & arcus argentei octo facti fuerunt; qui totidem paribus columnarum per descensum impositi fuerint. Addamus & alia, quæ ibidem fecit Leo intra Confessionem, ornamenta; videlicet Salvatorem stantem, cujus dextra lævaque consistunt beati Apostoli Petrus & Paulus, habentes pariter coronas ex gemmis pretiosis. Pavimentum vero ipsius Confessionis investivit ex auro fulvo nimis, pensante libras CCCCLIII; & super ipsum sacrum altare ejusdem Confessionis fecit vestem chrysoclavam.

[165] Addamus præterea in confirmationem ulteriorem etiam alium locum Anastasii in Adriano pag. 119, [& vario ornatu.] huc apprime facientem: in quo distinguens altare majus a Confessione, illud extra Confessionem constituit; ante ipsam vero Confessionem ponit cancellos; meminitque liminis tam superi quam inferi in porta, & ipsius etiam corporis Apostoli, sic scribens: In altari majori ecclesiæ B. Petri Apostoli fecit ex auro purissimo Adrianus diversas historias; sive tabulas, quæ antiqui aut novi Testamenti historias repræsentabant, pensantes libras DXCVII: & intus in Confessione imaginem in modum Euangeliorum ex auro obrizo, pensantem libras XX; simul & cancellos ante eamdem Confessionem ex auro purissimo, pensantes libras LVI. Et dicta sua quasi summatim repetens, addit, quod fecit Adrianus simul in altari intus in sacra ultro citroque Confessione imaginem Euangeliorum, nec non & in postibus inferioribus & superioribus, atque cancellis, simul etiam & circa corpus, ex auro obrizo libras MCCCXXVIII.

§ IV. De altera crypta, ubi monumentum Apostolicum, & ei imminente foramine subter altare.

Unum cubiculum hypogæum sive subterraneum cum suo altari, porta, vestibulo, gradibusque jam inspeximus: [Foramen unum erat in fundo subter altare,] quæramus alterum, quod est depressius: utque eo penetremus, invenienda prius est via per fenestellam, seu malis dicere foramen, quod sit subter altare Confessionis. Hoc nobis digito Monstrat Gregorius Turonensis cap. 28 de gloria Martyrum; ubi loquens de S. Petro, ejusque ecclesia; & Confessione; ait, sepulcrum Apostoli, sub altari collocatum, valde rarum haberi seu valde æstimatum esse: & qui orare desiderat, reseratis cancellis, quibus locus ille ambitur, accedit super sepulcrum; & sic fenestella parvula patefacta, immisso introrsum capite, quæ necessitas promit, efflagitat Concipit fenestellam hanc Lonigus, in fronte altaris, diversam a foramine, quod certo constat in fundo altaris fuisse supra sepulcrum Apostolicum. Verum, quandoquidem unius tantum aperturæ hic meminit Gregorius, qua pateat sepulcrum; atque intelligi commodissime possit de apertura, quæ est in pavimento subter altare; præter hanc nulla, illo saltem ex loco, necessitas cogit admittere aliam in fronte ejusdem altaris.

[167] [non in fronte ejus,] Potest enim illud altare columellis tantum quatuor, ut sæpe solet, nixum, aut certe tota fronte apertum fuisse, quo facilior ad foramen pavimenti pateret accessus. Certe, si anterius illud foramen in altari fuisset, non potuisset per illud Pontifex Gregorius IV, de quo supra num 143, caput & pectus suum pronus super corpus & Confessionem S. Petri Apostoli ponere. Nec fuerit facile primum per aperturam seu fenestellam parvulam in fronte altaris, per quam vix caput inseri poterat; deinde per foramen in fundo ejus, immittere super sepulcrum brandea, sanctuaria, claves aureas, aliaque, per contactum sepulcri apostolici quodammodo sacranda: de quibus Lonigus & alii scriptores. Multo autem difficilius fuerit immittere eo per duas, quas dixi, aperturas thuribula, eaque intus super sepulcrum ex unco suspendere. Longimanum enimvero fuisse oporteret, qui id potuerit. Et tamen factum fuit ac fieri consuevit in Confessione S. Pauli Apostoli, teste Benedicto Canonico, de quo supra, imo & in Confessione S. Petri teste Centio Camerario. Benedictus enim Canonicus in Ms. quod Guidoni deCastello Cardinali dedicavit, apud Turrigium in Cryptis pag. 470, & apud Lonigum ex editione Bonannii pag. 203, sic scribit in suo Rituali, pro festo Commemorationis S. Pauli.

[168] [supra sepulcrum Apostolicum,] In quarta Lectione surgit Pontifex & intrat ad arcam altaris S Pauli, ubi est foramen in fundo arcæ super corpus Apostoli: & discooperto eo, mittit manum deorsum, & apprehendit thuribulum in Turrigius habet ex) unco, plenum carbonibus & incenso; & trahit foras incensum, & carbones dat Archidiacono: Archidiaconus autem dat per populum, hac ratione: ut quicumque febricitans devote in fide Apostoli ex iis biberit sanetur. Interim replet thuribulum de carbonibus, & ponit super eos candelam vitream, plenam incenso; accendit carbones, & candela incipit bullire; & reponit thuribulum (addit Turrigius, in prælibato unco) & cooperitur foramen arcæ a Pontifice super corpus ejus. Unica hic apertura est, ad quam recta accedit Pontifex, in fundo arcæ super corpus Apostoli, ac per illam mittens manum deorsum, apprehendit thuribulum, in cubiculo inferiori pendulum; quod apprehendere non potuisset, si alia in fronte altaris apertura fuisset, per quam prius antrorsum, ac deinde per aliam aperturam deorsum mittere debuisset manum.

[169] Similiter fieri consuevisse in Confessione S. Petri, testatur, ut dixi, [quod per illud conspici peterat.] Centius Camerarius apud Turrigium loco citato sic locutus: Dominus Papa post quartam Lectionem Vigiliæ descendit ad arcam altaris B. Petri, & inde extrahit thuribulum cum candela, quæ alia festivitate a Domino Papa fuit reposita cum carbonibus & incenso; & postmodum thuribulum cum candela ibidem remittit. Brevior quidem hic est Camerarius, quam fuit Benedictus Canonicus; eumdem tamen ille ritum indicat in Confessione S. Petri fieri solitum, quem pluribus ille describit pro Confessione S. Pauli. Utrobique comparet Pontifex, & post Lectionem quartam vadit ad altare Confessionis: utrobique extrahit thuribulum & deinde reponit cum carbonibus & incenso & candela. At Camerarius scribit, Pontificem descendere ad arcam altaris B. Petri: quod ex supradictis, est altare majus, in cujus fundo non fuit istiusmodi foramen. Dixi supra, crebro per altare S. Petri, intelligi altare majus; non dixi, semper & ubique intelligi. Possunt enim adjuncta orationem illam alio trahere, uti etiam hic fit; dum dicitur Pontifex descendere ad altare B. Petri; quod utique non innuit altare majus, ad quod ascendendo perveniri poterat, non descendendo. Adde jam dictis etiam thuribulum, quod fecit Leo III, apud Anastasium pag. 135, ex auro purissimo, atque in Confessione S. Petri misit intus super corpus ejus.

[170] Arcam altaris in præmissis intelligo truncum ejus, [Utrum altare cinctum cancellis fuerit,] seu spatium illud, quod sub lapide seu mensa altaris usque ad fundum sæpe sæpius cavum est; in quo & corpora Sanctorum solent recondi, sic dictum a forma & similitudine arcæ, cujus etiam usum atque capacitatem habet, recipiendo in se & conservando impositas Sanctorum Reliquias, seu nudas, seu arcæ (unde & ipsum cavum altaris arca dici potuit) inclusas. [habentibus in se fenestellam.] Potest tamen hoc altare, aut potius arca ejus, non semper, nec omnibus promiscue, patuisse; sed potest fuisse circumdata cancellis, qui accedente Pontifice aliove ministro, aut persona principe, aperirentur; ut ad prædictam foramen in fundo arcæ commodior iis aditus pateret. Videntur huc referri posse citata Gregorii Turonensis verba, inquientis, quod sepulcrum Apostoli collocatum est sub altari: &, qui orare desiderat, reseratis cancellis, quibus locus ille ambitur (quis locus, nisi arca altaris? Statim enim post) accedit super sepulcrum; & fenestella parvula patefacta (non in cancellis jam reseratis, sed in fundo arcæ) immittit introrsum caput, ac orat. Potest tamen etiam in his ipsis cancellis fenestella fuisse, quæ seorsim aperiretur, pro aliis, qui ad Confessionem orationis causa admittebantur; ut per illam inferentes caput, per subjectum foramen (si & illud in gratiam eorum aperiretur) cum majori sua consolatione conspicerent ipsum monumentum æneum ubi sancti Apostoli conduntur. Et hæc fenestella cancellorum, potest fuisse prima cataracta respectu valvulæ, quæ cooperiebat foramen in fundo arcæ; & cataracta secunda potest appellata fuisse a S. Germano, episcopo Capuano ac Sedis Apostolicæ Legato Constantinopoli, [Quid hic cataractæ.] dum petiit, Justiniano, postea Imperatori, reliquias Sanctorum ab Hormisda Pontifice Romano mitti, & Sanctuaria beatorum Apostolorum Petri & Pauli, si fieri potest, ad secundam cataractam deponi: nisi fortasse foramen, quod in fundo arcæ, pervadebat totum fornicem, concipiatur (uti concipit Turrigius pag. 461) habuisse valvulas binas, quas totidem cataractas vocaverit Germanus, unam in fundo foraminis, alteram in summo ejus. Et huic quidem admoveri facile a quovis potuerint sanctuaria ac brandea; non item valvulæ seu cataractæ secundæ; ad quam pro gratia singulari petit Germanus sua sanctuaria deponi.

[171] Turrigius eadem pag. 461 scribit etiam, quod in medio hodierni sacelli Confessionis, [An foramen rotundum,] ab Urbano VIII præcipue ornati, existat in terra antiquissimum foramen formæ quadratæ. Sed idem Auctor, uti mox dicemus, in quibusdam Mss. suis notatum reliquit, foramen illud Clementis VIII jussu cœmentis oppletum fuisse. An igitur adhuc extet conspicuum subeuntibus sacellum istud? Fateor, me, cum olim locum venerabundus intravi, eo non reflexisse animum: opinari interim audeo, antiquis temporibus foramen istud non quadratum, sed rotundum fuisse, ac fortassis in meditullio fornicis, infimum cubiculum contegentis. Anastasius quippe in Benedicto III foramen illud vocat billicum sive umbilicum; inquiens, Pontificem istum in ecclesia B. Petri fecisse cooperculum ex auro purissimo, pensans libras tres, ad cooperiendum billicum Confessionis ejus. Est autem billicus, sive umbilicus, in fornicibus pars suprema, ubi coëunt paulatim in arctum cœmenta, & clauduntur majori lapide aliquo seu pertuso seu solido: estque idem fere quod tholus. Quam vocem explicans Hadrianus Junius, Tholus est, inquit, testudinis umbilicus in medio tecto, in quem trabium capita (idem dicendum de laterculis) conveniunt. Quod si pertusus est lapis, qui fornicem claudit, debet foramen ejus figuram habere circularem, ut æqualiter premi possit ex omni parte fornicis, eo urgentis. Quod & videmus factum esse in Pantheo Romano. Successit Benedicto in Pontificatu Nicolaus, qui legitur pag. 109 fecisse in eadem Confessione jugulum de auro mundissimo librarum duarum. [& in medio cubiculo fuerit.] Difficilis sane conjecturæ hic sit interpretatio vocis Jugulus seu Jugulum. Quid si additamentum interpreter (donec alius verisimiliora produxerit) ad cooperculum, quo clausit Benedictus sæpe memoratum foramen; fueritque limbus quidam, circum foramen ductus, & coaptatus dimensione cooperculi Benedictini, quo hoc decentius ac firmius claudi posset: dictus autem fuerit Anastasio Jugulus, a rotunditateper quam in subjectum locum demitti aliquid poterat; qualis est jugulus in animantibus. Neque aliter decuit, quam ut cooperculo aureo aureus quoque jugulus sive circulus adderetur, quo scilicet aurea ibi essent omnia prope sepulcrum; aurea & ipsum cruce insignitum in superficie a Constantino.

[172] [Per illud foramen, quod vidisse dicitur Clemens 8 & alii,] Huc etiam facit, quod Bonannius de foramine eodem eique subjecto monumento æneo refert ex opusculo quodam Ms. Turrigii his verbis: Cum novi templi Vaticani pavimentum altius deduci & æquari opus esset anno MDXCIV, Jacobus a Porta celebris architectus, retulit Clementi VIII, detectum a se foramen per quod S. Petri monumentum apparebat. Quo audito Pontifex ipse, ductis secum Eminentissimis Cardinalibus, Bellarmino, Antoniano, & S. Cæciliæ; atque admota ab Architecto ardenti face, oculis perlustravit crucem auream sepulcro impositam: deinde jussit vetustissimam aram eodem in loco intactam relinqui; foramen se coram cœmentis oppleri; novumque postea desuper altare, & quidem magnificentius erigi amplioris formæ: quod altare absolutum die Dominico, XXVI Julii, MDXCIV, Cardinalibus XXXVIII adstantibus, totius Romanæ curiæ interventu innumerabilique populi concursu, ipsemet Pontifex solenni ritu consecravit; & in eo omnium primus incruentum Missæ sacrificium obtulit; sicuti olim anno MCXXII Calistus II altare supradictum a B. Silvestro ædificatum, in celebri die Annuntiationis B. Mariæ consecraverat. Hæc affirmat Turrigius a Cardinali S. Cæciliæ enarrata fuisse Aloysio Cittadino, basilicæ canonico, & Joanni Barretto, ejusdem sacræ Confessionis custodi. Hactenus ex Turrigio Ms. Bonannius.

[173] Per illud ipsum foramen demittebantur olim, ut diximus, [demittebantur ad sepulcrum brandea,] brandea sive vela quædam super sacrum sepulcrum, ejusque contactu imbuebantur divina virtute, ac donata etiam principibus viris, ecclesiastica secularive dignitate præfulgentibus, & in longinquas regiones dispersa, operabantur eadem fere prodigia, quæ solet Deus operari per reliquias, quarum contactu sacrata fuerant, sive illæ sanctorum Apostolorum sive aliorum fuerint. Non enim tantummodo Apostolorum reliquiis, sed quorumcumque miraculis ac veneratione populi celebriorum, admovebantur Brandea jam tum a temporibus Leonis Magni seculo V. Prætermittere non possum, quæ de his Magnus scribit Gregorius ad Constantinam Augustam lib. 3 Epist. 30. Postquam dixerat, Romanis tunc consuetudinem non esse, ut quando Sanctorum reliquias dant, quidquam tangere, nedum dare, præsumant de corpore; sed tantummodo in pixide brandeum mittere atque ad sacratissima corpora Sanctorum ponere. Quod levatum, in ecclesia, quæ est dedicanda (petierat Augusta reliquias, & quidem caput S. Pauli, pro nova ecclesia ipsi consecranda) debita cum veneratione reconditur: [ejus contactu sacranda,] & tantæ per hoc ibidem virtutes fiunt; acsi illuc specialiter eorum corpora deferantur. Unde contigit, ut beatæ recordationis Leonis Papæ temporibus, sicut a majoribus traditur, dum quidam Græci de talibus reliquiis dubitarent; prædictus Pontifex hoc ipsum brandeum altaris, allatis forficibus inciderit, & ex ipsa incisione sanguis effluxerit. Ita Gregorius.

[174] Sed & ipse illud Leonis miraculum renonavit, dum, Legatis quibusdam, data sibi ejusmodi brandea contemnentibus, [ac deinde res miras operantia.] illa Gregorius altari imposuit, & facta oratione (ut Deus omnipotens, utrum quod a liminibus Apostolorum de more transmissum est, pro reliquiis martyrum venerari deberet, quantocyus indicaret) incredulos Legatos propius adstare fecit, cultellum petiit, brandeum pupugit; de cujus punctionibus sanguis protinus emanavit. Hæc & alia, ad rei prodigium spectantia, legi possunt apud Joannem Diaconum in vita Gregorii, die XII Martii nostri pag. 154 num. 42.

Gregorio Magno Papæ par ætate Gregorius Turonensis modum quoque immittendi ad sepulcrum brandea (quæ ipse Palliola nominat) & solitum inde extracta comitari miraculum describit libro & capite paulo ante citatis. Posteaquam enim dixerat, illum, qui desiderat orare ad sepulcrum S. Petri, reseratis cancellis super illud accedere, & fenestella parvula patefacta, immittere introrsum caput, ac flagitare quod necessitas promit; sic progreditur: si beata auferre desiderat pignora (reliquias vocat Gregorius Magnus) palliolum aliquod momentana, id est bilance, pensatum, jacit intrinsecus: deinde vigilans ac jejunans devotissime deprecatur, ut devotioni suæ virtus Apostolica suffragetur. Mirum dictu! si fides hominis prævaluerit, a tumulo palliolum elevatum ita imbuitur divina virtute, ut multo amplius, quam prius pensaverat, ponderet: & tunc scit qui levaverit, cum ejus gratia sumpsisse, quod petiit.

[175] Simili modo ad corpus Apostoli demittebantur claves aureæ, quales, ut ibidem ait Turonensis, multi faciebant ad reserandos cancellos beati sepulcri, [Demittebantur eodem & claves aureæ, aliaque.] easque ferentes, pro benedictione accipiebant priores; quas crediderim etiam per contactum sepulcri imbutas fuisse superna virtute: certe iis medebantur infirmitati tribulatorum. Istiusmodi etiam clavibus, quæ sepulcro superimpositæ fuerant, sæpe alia addebatur prærogativa, vel ab apertione cancellorum, illis facta; vel a scobe catenarum B. Petri, iis inclusa: e quibus unam Gregorius Papa ad Recaredum Visigithorum in Hispania regem, recens tunc ab Arianismo conversum, dono mittens, lib. 7 epist. 126 sic loquitur: Clavim parvulam a sacratissimo B. Petri Apostoli corpore, pro ejus benedictione, transmisimus; in qua inest ferrum de catenis ejus inclusum; ut quod collum illius, ad martyrium alligaverat; vestrum ab omnibus peccatis solvat. Et infra: Præterea transmisimus clavim aliam a sacratissimo B. Petri Apostoli corpore; quæ cum digno honore reposita, quæque apud vos invenerit, benedicendo multiplicet. Hæc clavis aliam prærogativam non exprimitur habuisse, quam quod sumpta fuerit de Apostoli corpore sive sepulcro.

[176] [Quam longe sepulcrum abfuerit a laqueari,] Hactenus ample ostensum est, quod proposuimus in thesi, sub primo cubiculo Confessionis, in quo altare erat, aliud depressius fuisse cubiculum, in eoque sepulcrum Apostolicum, atque ex uno in aliud prospectum patuisse per foramen. Quærere posset curiosus lector, quam depressum fuerit sepulcrum, & superficies ejus quam longe abfuerit a laqueari. Intercessit saltem spatium tantum, quanta fuit longitudo thuribuli, quod Benedictus Canonicus supra citatus, meminit ex unco laquearis suspendi & supra sepulcrum pendere solitum fuisse. Quod si argentum, de quo loquitur S. Gregorius in epistola ad Constantinam imperatricem, intelligatur fuisse valvula, quæ claudebat foramen, sepulcro imminens, intercesserit inter illud & laqueare spatium pedum XV. Ait enim: Beatæ recordationis decessor meus, quia argentum, quod supra sacratissimum corpus B. Petri Apostoli erat, longe tamen ab eodem corpore fere quindecim pedum spatio, mutare voluit; signum ei non parvi timoris apparuit. Loquitur Magnus Pontifex de veneratione, reliquiis Sanctorum debita: quas etiam tetigisse aut vidisse tantum, ostendit ætate sua multis non fuisse impune.

§ V. De monumento Apostolorum aheneo eique incluso argenteo loculo.

[Monumentum æneum, cui contra injurias aquarum & furum,] Conspeximus per foramen in fundo altaris e cubiculo superiori, monumentum ingens aheneum, cui loculum cum sacris Apostolorum Petri & Pauli corporibus, uti mox ostendemus, inclusit S. Silvester, duabus præcipue (uti ego quidem existimo) de causis, tum ut sacer thesaurus sic lateret tutius a rapacibus ac violentis manibus; quæ secutis temporibus non semel rapuerunt cetera quævis basilicæ ornamenta, præsertim argentea aureaque: tum ut perpetuo munitus esset contra injurias aquarum, quæ sciuntur per Vaticanam vallem quandoque stagnasse & aliorum Sanctorum corporibus ibitumulatis perniciem attulisse, deplorante id ipsum, ac malo remedium afferente, Damaso Papa in Carmine, quod ei cecinit Mercurius Levita, estque inter Poëmata Damasi trigesimum nonum, his versibus:

Cingebant latices montem (Vaticanum) teneroque meatu
Corpora multorum, cineres, atque ossa rigabant.
Non tulit hoc Damasus, communi lege sepultos
Post requiem tristes iterum persolvere pœnas:

ac protinus scrutari montem, indagare in fontes, aquam derivare alio aggressus fuit.

[178] [corpora Apostolorum cum loculo suo argenteo inclusa sunt,] Loculi, quibus corpora Apostolorum inclusit Silvester tam in basilica S. Petri, quam in S. Pauli, quales fuerint & e qua materia; non exprimit Anastasius. Petrus Manlius supra pag. 37 n. 4, argenteum facit illum saltem loculum, qui est S. Petri: quod & rationi perquam consentaneum est. Quoniam enim perpetuitati sacrarum reliquiarum consulere meditabatur Silvester, non debuit utique illas committere loculo, e ligno, quantumvis pretioso; quia omne lignum diuturnitate atque edacitate temporis tandem corruptioni obnoxium est. Metallum igitur adhibuit; nec voluerit adhibere vilius, quam argentum. Quippe qui tantam supellectilis argenteæ aureæque vim, quantam describit Anastasius, incredibilem sane, in ornatum basilicæ, ejusque Confessionis contulit, tribuente liberaliter & magnifice omnia Constantino; quique ipsi loculo ingens & magni pretii. monumentum ex ære, circumposuisse, illudque extrinsecus cruce aurea centum quinquaginta pondo condecorasse legitur: quomodo sustinuisset loculum, ipsa sacratissima ossa contingentem & ambientem, e viliori metallo componi quam argento?

[179] Monumentum illud æneum, in quo loculus cum corporibus est reconditus, sic describit Anastasius pag. 154. [quale fuerit ex Anastasio,] Ipsum loculum undique ex ære Cyprio conclusit, quod est immobile. Ad caput, pedes V; ad pedes, pedes V; ad latus dexterum pedes V; ad latus sinistrum, pedes V; subtus, pedes V; supra, pedes V. Sic inclusit corpus B. Petri &c. quæ seq. § dabimus. His plane consonant, quæ habet eadem de re Liber Pontificalis apud Schelstratium tomo 1 Antiquitatis ecclesiasticæ, impresso Romæ anno MDCXCII. Consonat quoque Petrus Manlius plane in principio sui opusculi, ubi prædicta iisdem propemodum verbis adstruit. Sed nemine horum trium, alterutrum aliorum clarius ibi explicante, ambigua manet intelligentia citatorum verborum, an videlicet in ænea mole, quæ loculum circumcludit, concipiendi sint pedes V crassitudinis, a qualibet superficie loculi usque ad extimas superficies molis æneæ: an vero pedes V intelligi debeant de crassitudine molis secundum se, ita ut superficies ejus omnes & singulæ habeant pedes V extensionis; atque adeo tota massa sit perfecte cubica.

[180] Primum videtur magis congruere citatis Anastasii & aliorum verbis. Undique enim, id est omni ex parte, conclusit Imperator loculum ære, ponens ad caput ejus pedes V æris; ad pedes ejus, pedes V; ac totidem a ceteris argentei loculi superficiebus usque ad ceteras monumenti ænei superficies. Nam cujus, quæso, respectu concipi hic potest caput, pedes, latus dextrum &c. quam respectu loculi argentei? qui habuerit formam oblongam, & fortassis desuper cælatam aut anaglypham figuram hominis, seu Petri tantum, seu Petri & Pauli simul; unde caput & pedes & latera dextrum sinistrumque denominari potuerint. Imo nisi Anastasius ejusque sequaces voluerint exprimere, undique a loculo argenteoextendere se crassitiem molis æneæ circumfusæ, in omnem partem pedibus V; quid attinebat, tam distincte & quodammodo scrupulose, singulas ejus superficies annumerare; cum paucis absolvere potuerint rem totam, dicendo, molem æneam loculo circumfusam per omnem sui dimensionem habuisse pedes V, aut fuisse cubicam pedum V. Et hic quidem magis obvius videtur Anastasii sensus.

[181] Nihilominus sensum alterum, puto, præferendum esse, qui quamlibet molis æneæ superficiem ad pedum V, [quale ex recentioribus;] non amplius, spatium restringit; tum quia primus sensus incomparabilem vim metalli requisivisset; secundus autem moderatam, tantam tamen, quanta suffecit ad consequendum effectum, intentum a Constantino atque Silvestro, ut scilicet moles esset immobilis & auferri nullo umquam tempore posset: tum quia Romanus Canonicus, in illis quæ Manlio superaddidit, uti mox videbimus, accipit molem quinquepedalem cubicam juxta sensum secundum. Quod & placet amico nostro eruditissimo viro Justo Fontanini, Eminentissimi Card. Imperialis Bibliothecario, qui a me dubii cujusdam solutionem interrogatus, etiam superaddidit in responsioneKal. Feb. MDCCII data, suam de monumento S. Petri æneo sententiam, existimans, ex ipsis etiam verbis Anastasii supra adductis, exploratissimum haberi debere, illud monumentum fuisse quadratum; & pedum dimensionem ad latitudinem cujusque partis, non ad spissitudinem, a superficte monumenti ænei usque ad superficiem inclusi loculi argentei intercedentem, referri debere. Addit quoque firmiorem sententiæ suæ auctoritatem e codice Ms. Maphæi Vegii, citans e libro ejus Ms. de basilica Vaticana hæc verba: Tum fabricavit Constantinus corpori beati Apostoli insignem thecam argenteam, ære undique & cupro conclusam, qua decentius conditum esset; omni ex latere in longum & in latum, sursum ac deorsum, quinque pedes protensam.

[182] [& ex Romano Canonico.] Hæc ille e codice Ms. Vegii (eadem verba leguntur in impresso nostro pag. 70, n. 55) definientis, ut patet, thecam argenteam cum ære quo includitur, id est totam massam æris simul & thecæ, omni ex latere seu superficie protendi pedes V. Vegio adjungere quoque possum auctoritatem vetustiorem Romani Canonici, qui in editione Pauli de Angelis, pag. 154 multa Manlio addidit atque interalia de loculo & mole metalli circumfusi sic scribit: Ac ne umquam a quolibet tam pretiosus thesaurus possit auferri, circa loculum ipsum, quo beatum corpus continetur, tantum æris cuprique liquorem præcepit essundi, ut ex omni undique latere affusi æris; & tam supra quam subter, ad V pedum crassitudinem vastam molem efficeret. Manifeste hic significatur, tantam æris copiam fuisse loculo circumfusam, ut moles universa efficeretur, ad V pedum crassitudinem, longitudinem, latitudinem & altitudinem, fueritque perfecte cubica quinque pedum.

[183] [Non potuerit pedes 15 esse longum,] Et vero huc etiam reduci debere sensum Anastasii, suadet necessitas. Nam moles, quam conficit sensus Anastasii, datus supra primo loco, tantam vim æris complexa fuisset, quanta forte tunc in ipsa Roma non prostabat venalis; præsertim cum æquale pondus haberi debuerit eodem tempore pro monumento simili in basilica S. Pauli via Ostiensi. Si enim concipiamus molem, ex qualibet superficie loculi argentei inclusi extensam crassitudine sua ad pedes geometricos V; addamusque loculum argenteum, qui pro statu corporis humani, fuerit pedes saltem quinque longus; duos latus, ac duosaltus; tota longitudo monumenti ænei contineret pedes XV, latitudo pedes XII, altitudo totidem; atque ita moles universa, si solida fuisset, continuisset pedes geometricos cubicos æris 2160. Pono autem, unciam unam esse partem lineæ pedalis duodecimam: atque inde consequi, pedem cubicum unum continere uncias 1728: consequetur porro, in tota massa pedum cubicorum 2160, contineri uncias cubicas 3732480. Pono iterum, unciam unam æris cubicam habere pondus libræ unius: & consequetur, tot esse libras in pede uno cubico æris, quot sunt unciæ; & similiter tot libras in tota massa, quot unciæ sunt; videlicet 3732480, id est milliones tres, septingenta triginta duo millia, quadringenta octoginta pondo. Hinc autem si detrahantur pro cavitate, pedes V longa, duos alta ac totidem lata, pedes cubici viginti, id est unciæ & pondo 34560; supererunt in mole illa unciæ 7 pondo æris solidi 3697920, id est milliones tres, 697 millia, & 920 pondo.

[184] [sed neque duodecimæ;] Si vero contrahere longitudinem loculi argentei eamque reducere malimus ad pedes duos, ut longitudo ejus par sit latitudini & altitudini; longitudo molis æneæ reducetur pariter ad pedes XII, quanta nempe est etiam latitudo & altitudo ejus juxta præmissam suppositionem, atque invenientur, tam moles, quam loculus, perfecte cubica, illa pedum XII, hic duorum: tota vero æris solidi massa, dempta cavitate pedum octo cubicorum, continebit uncias, adeoque & pondo, 2997140, id est, milliones duos, nongenta nonaginta septem millia, centum & quadraginta; cedetque prædictæ moli, quæ supponebatur pedes XV longa esse, septingentis triginta quinque millibus, trecentis & quadraginta pondo. Quanta tamen, etiam sic, moles! quam ponderosa! quam vasta!

[185] Miramur æneas columnas cum suo cyborio, erectas ab Urbano Papa VIII supra altare S. Petri, quas scribit Bonannius pependisse universim pondo 186392. [quia ex comparatione aliarum machinarum] Miramur copiam metalli, quod idem Urbanus extraxit e porticu Panthei, nunc S. Mariæ Rotundæ, conflarique jussit in prædictum cyborium & tormenta bellica plus quam octoginta, ut scribit Turrigius in Cryptis pag. 143; adjungens, totam vim æris pependisse 450251 pondo. Multo autem magis miramur scapum obelisci, quem Dominicus Fontana sub Sixto V transtulit e loco pristino ad umbelicum intercolumnii, quod ante frontispicium basilicæ nunc panditur in aream ovatam, ibidemque erexit, pensantemeodem Fontana teste, pondo 963537. Quanto autem molimine steterit istiusmodi translatio & erectio, conjici ex eo potest, quod illis insudarint mille ducenti viri, & centum sexaginta equi; impensaque sint scuta Romana 37975, uti notat Bonannius ex Mutio Pansa de Bibl. Vatic. pag. 120; quodque annus integer insumptus fuerit conquirendis perficiendisque machinis ad opus tam arduum necessariis; ut idem Bonannius scribit pag. sua 207.

[186] Sed hæc omnia non magnum pondus videri possunt, [talis fundi non potuerit,] si cum ænea mole, seu illa, quæ pedes XV supponitur longa fuisse, sive cum altera, quæ pedes tantum XII habuerit, comparetur. In minima enim harum duarum æris massarum continetur totum pondus obelisci ter; totum pondus metalli, e porticu Panthei extracti, sexies; totum pondus columnarum & cyborii supra altare S. Petri, decies & quinquies, & amplius. Si modo quis consideret, quanti moliminis fuerit fundere & erigere columnas ac cyborium Urbanianum; aut potius, quanto labore, sumptibus, tempore transvectus fuerit ad spatium, non admodum longum, erectusque sit obeliscus Sixtinus; facile concedet, humanis viribus atque arte moveri vix potuisse massam, triplo & amplius gravioremobelisco illo. At in loco ipso confessionis massa talis parata fuit. Dicit quippe Romanus Canonicus, circa loculum, quo beatum corpus continetur, tantum æris cuprique liquorem fuisse effusum, ut ex omni undique latere…. vasta moles efficeretur.

[187] Verum quis non animadvertat, crudiorem hanc esse orationem atque incredibilem, quatenus asserit, [saltem simul.] liquefactum æs cuprumque circumfusum loculo fuisse; præsertim si prætendatur fuisse circumfusum tanta copia, ut excreverit in massam alterutram ex supra descriptis? Imprimis enim notissimum est, eam esse vim liquidi æris, ut copiose circumfusum lipsanothecæ ligneæ, lapideæ, argenteæ aut etiam aureæ; illam cum suis reliquiis dissolvere penitus & consumere debeat. Deinde velim mihi explicet aliquis, artis fusoriæ peritus, quo vase tantum æris pondus capi, quo igne liquefieri, quibus machinis moveri, quo denique modo fundi & in talem formam conflari potuerit. Considero enim quanti laboris, artis ac moliminis sit fundi tormentum bellicum aut æs campanum, quod pendat tantummodo 25000 pondo; quantique fuerit, conflari columnascyborii Urbaniani, de quibui supra; & statuas æreas quatuor sanctorum Ecclesiæ Doctorum, quæ sustentant cathedram S. Petri, opus Alexandri VII magnificentia dignum; cum tamen singulæ columnæ cum suis basibus & capitulis, teste Bonannio pag. 159, non pendant amplius quam 27946 pondo; statuæ vero singulæ, eodem teste pag. 136, pendant, Ambrosii quidem, pondo 34023; Augustini vero, 30791; Chrysostomi 27791, Athanasii, 23652. Considero, inquam, ista quam sint ardua, & fateri cogor me non capere, quo pacto massa, quæ viginti quinque millia pondo, centies, decies & octies in se complectitur (qualis est minima e duabus supra descriptis) liquefieri simul & fundi possit.

[188] [Fuerit igitur quinque pedale tantum per omnem superficiem,] Quamobrem recurrendum mihi est ad alteram sententiam, quæ universo monumento æneo tribuit, juxta explicationem Maphæi Vegii, & Romani Canonici, formam cubicam, quavis superficie pedes V protensam, id est latam longamque & altam. Hanc eamdem explicationem videtur Onuphrius Panvinius pag. 39 descripsisse ex Maphæo Vegio, hisce suis verbis: Silvester & Constantinus summo cum honore ita collocarunt corpus S. Petri Apostoli. Primo fabricarunt ei insignem thecam argenteam, ære undique & cupro conclusam, qua decentius conditum esset; omni ex latere in longum & in latum, sursum ac deorsum, pedes V protensam. Hæc massa ænea, ut jam notavimus ad verba Vegii, fuit quadrata & perfecte cubica; in qua pedes quinque referendi sunt, non ad crassitudinem æris, undique loculum argenteum ambientis; sed ad latitudinem ac longitudinem superficierum totius molis. Crassitudo autem prædicta æris (si ponamus, loculum habuisse extensionem duorum pedum quaquaversum) non fuit major, quam unius ac dimidii pedis. Atque ita contineret hæc tota moles ænea quinquepedalis, si solida foret, pedes cubicos non amplius 125, qui numerus multiplicatus per uncias 1728, ut supra, produceret uncias 341000 pro tota mole ista. Detractis autem inde pro cavitate pedibus octo cubicis (tot enim insunt in loculo bipedali cubico) id est unciis 14224, supererunt in mole illa quinquepedali cubica, tam unciæ, quam pondo æris solidi 326776.

[189] [non fusum simul & semel circum loculum,] Hæc porro moles, quamvis decima quarta tantum pars sit unius, & decima sexta alterius, supradictarum æris massarum; & fundi potuerit, non tamen existimo, circum loculum fusam fuisse, propter adductam rationem liquefactionis. Hæc quippeæris liquidi copia, tametsi exigua videri possit, illam comparanti cum præmissis multo majoribus massis, non minus tamen quam illæ, dissolveret consumeretque quidquid argenti alteriusve metalli in medio sui positum offenderet. [sed seorsim massis duabus,] Quamobrem opinari malim, fusam quidem fuisse molem prædictam, sed seorsim a loculo, & duabus fusionibus, quarum una conflaverit urnam, loculi capacem, ea crassitie & forma, qua diximus; altera vero effecerit cooperculum quinquepedale, urnæ & incluso ei loculo imponendum, atque uncis & ferrumine cum urna probe consolidandum. Aut potius concipio sex sesquipedali crassitudine massas, seorsim fusas singulas; quarum ima & suprema æquales sint, longæ latæque pedes V: quibus laterales, duos tantummodo pedes altæ, circum insertæ atque inter se commissæ, reliquerint in medio sui cavitatem pro recipiendo loculo, itidem duorum pedum: [aut forte sex distinctis.] atque ita supposita primum fuerit ima, quam dixi, massa cum lateralibus; tum imposito in cavitate media loculo; denique superimposita sit massa reliqua; & juncturæ omnes uncis, ferrumine, chrysocolla, aut alio tenaciori glutine sic solidatæ fuerint, ut non modo penetrare aqua per illas nulla possit; sed ipsæ etiam juncturæ nihilo facilius possint dissolvi, quam qua solidissimum est metallum.

[190] Denique quinquepedalis forma cubica monumenti ænei placebit præ oblonga pedum duodecim aut quindecim, illis quoque, qui ægre possunt capere, quomodo tam longa massa, nulla parte fuerit deprehensa a molientibus fundamenta operum, illic sæpe factorum, præsertim quando superimpositum fuit ab Urbano VIII gravissimum pondus ænearum columnarum & cyborii. Sed horum opinio ad summam rei non multum affert momenti; nec probatio subsistit, si fides habenda est relationi, quam descripsimus ex Bonannio, de deprehenso sub Clemente VIII per foramen tumulo; aut si verum est, quod notat Schelstratius tomo 1 Antiquitatis Ecclesiæ pag. 453 ad librum Pontificalem in Silvestro; Porro, [An visum a Schelstratio monumentum istud.] inquiens, etiamnum urna ærea, quæ loculum cum sacris reliquiis includit, extat sub altari S. Petri in basilica Vaticana; quam forsan renovari jussit Otto IV, qui tempore Innocentii III regnavit. Nam, si recte memini, Ottonis Imperatotis, & Innocentii III nomina in ea incisa legi. Sed non recte meminerit Illustrissimus vir, nec potest esse verum quod scribit, nisi forte urna; suo ipsius pondere omnino immobilis, simul atque ab ipso visa fuit, inde ablata sit, aut in fumum abierit. Certe qui cum Schelstratio Romæ vixerunt ac vivunt, atque ex professo de basilica, Confessione ac tumulo S. Petri scripserunt, nusquam ejus urnam æream conspexere, & rogati illa super re eam plane ignorant. Neque vero debuit urna, a Constantino perpetuitati facta, ab Ottone, aut Innocentio, vel deinceps renovari; ære & pondere suo ab injuriis hominum temporumque tuta. Viderit igitur Schelstratius aliquam urnam; non viderit quam putavit se videre urnam S. Petri: quam vidisse Clementem VIII magis verisimile est.

[191] Ut tamen etiam concedatur, neque Schelstratium, neque Clementem Papam vidisse, neque ullos fossores detexisse urnam æneam; nihilominus concludi recte non potest, urna ænea nusquam deprehensa fuit a molientibus fundamenta operum, illic sæpe factorum, igitur non est pedes XII aut XV longa. Nam qualiacumque opera nova, successu temporis illic excitata fuerint, non debuerunt illatam alte fundari, ut tumulum contingerent, cum tam solida firmiterque cœmentata sint omnia supra & circum, ut quodlibet pondus superimpositum ferre possint. Imo, quod ad columnas cyborii Urbaniani attinet, illæ tam longe distant inter se, ut non modo urnam pedum XV, sed etiam dimidio longiorem, includere possint. Magis solida sunt igitur alia argumenta, quæ adduximus pro urna quinquepedali ærea, quam hoc ultimum, ex longitudine urnæ desumptum.

§ VI. Corpora Apostolorum, an singula seorsim, an dimidiata in Basilicis Vaticana & Paulina serventur.

[Textus Anastasii, de inclusione corporis S. Petri corruptus,] Paragrapho præcedenti num. 179 dedimus verba Anastasii Bibliothecarii, quibus molem & formam monumenti ahenei S. Petri in Confessione ejus Vaticana descripsit. Quæ exinde sequuntur de aliis loci operibus atque ornamentis hic proponimus. Sic Constantinus Augustus rogatu Silvestri Episcopi, inclusit corpus B. Petri Apostoli & recondidit, & ornavit supra ex columnis porphyreticis, & alias columnas vitineas, quas de Græcia perduxit. Fecit autem & cameram Basilicæ ex trimma auri fulgentem, & super corpus B. Petri æs & quod conclusit. Fecit crucem ex auro purissimo pensantem libras centum quinquaginta. In mensuram loci, ubi scriptum est hoc. Constantinus Augustus & Helena Augusta hanc domum regali simili fulgore coruscans aula circumdat, scriptum ex litteris puris nigellis in cruce. Ita Anastasius in editione Parisiensi; quæ ad præsens argumentum faciunt quidem, sed tam contorta & obscura sunt, ut OEdipo opus sit, qui explicet. Torquet certe oratio ingenia eruditorum, dum alii, addendo, alii demendo, alii mutando, intelligibilem reddere conantur.

[193] [collatus cum textu Manlii,] Ego in subsidium advoco Petrum Manlium nostrum, supra editum ex codice Ms. qui seculis quidem tribus posterior Anastasio, proximus tamen omnium, qui de eodem argumento sciuntur scripsisse: quique Anastasium ipsum, aut librum Pontificalem, aut utrumque, noscitur in rebusantiquioribus, præ oculis habuisse, ipsismet eorum verbis frequenter usus. Ille autem textum Anastasii & libri Pontificalis, paulo ante descriptum, habet quidem, sed aliter dispositum, non ex suo, opinor, cerebro; sed ex codice Anastasiano, aut libri Pontificalis exemplo minus vitiato, quam quæ nunc passim habentur: locus exigit, ut ipsum ejus textum, tamquam Anastasii atque Pontificalis libri interpretem, adscribam. Postquam illorum verba de monumenti ænei dimensionibus ac immobilitate citaverat, ita prosequitur planiore, quam ipsi, oratione, pag. nostra 37 n. 5: Sic inclusit corpus beati Petri & Pauli; & exornavit superius altare ejus & arcam ex auro fulvo; & fecit cyborium ex columnis porphyreticis & auro mundissimo; posuitque ibi ante venerabile altare ejus ad ornatum ejusdem basilicæ duodecim columnas vitineas, quas de Græcia portari fecit, quæ fuerunt de templo Apollinis Trojæ. Posuit & super corpus beati Petri crucem ex auro puro, habentem centum quinquaginta libras auri, in qua est scriptum Constantinus Augustus et Helena Augusta. Ita Manlius. Faciet huc etiam Maphæus Vegius, qui videri potest supra pag. 70. num. 55.

[194] [intelligibilis redditur] Ex hisce textum libri Pontificalis atque Anastasii corruptissimum, uti sæpe alibi, reformare in parte quivis per se potest. Ego hoc aut simili modo reddendum existimo: ubi quæ ex Manlio inseram talibus [] signis distinguentur; quæ ego claritatis causa interpono, charactere Italico scribentur: Sic inclusit corpus B. Petri & recondidit; & ornavit supra [altare ejus ex auro fulvo; & fecit cyborium] ex columnis porphyreticis; & [posuit ante altare ejus duodecim] alias columnas vitineas, quas de Græcia perduxit. Fecit autem & cameram basilicæ ex trimma auri fulgentem. Et super corpus B. Petri, & æs, quo id conclusit, fecit crucem ex auro purissimo, pensantem libras centum quinquaginta, in mensuram loci, videlicet sepulchri ænei; ubi scriptum est hoc, Constantinus Augustus & Helena Augusta. Hactenus mihi videor sensum Anastasii & libri Pontificalis reddidisse intelligibilem. Jam enim ad textum Manlii pag. 38. notavi, Inscriptionem, Constantinus Augustus & Helena Augusta, sic terminandam: quod vero subsequitur ibidem, fecit, aut fecerunt, spectare ad sequentia, videlicet, Fecit & basilicam B. Paulo Apostolo via Ostiensi.

[195] Quid jam porro de illis, quæ continuant in Anastasio prædictam inscriptionem crucis? [pro utraque parte.] Constantinus Augustus & Helena Augusta hanc domum regali simili fulgore coruscans aula circumdat, scriptum ex litteris puris nigellis in cruce. Hæc æque corrupta sunt ac præcedentia. Observarunt corruptionem illi, qui in Conciliis Labbeanis tomo 1 in vita Silvestri Papæ col. 1411; & apud Panvinium de septem ecclesiis pag. 40, ita conati sunt emendare: Constantinus Augustus & Helena Augusta hanc domum, regali simili fulgore coruscantem, auro circumdant. Correctio hæc planum quidem reddit sensum citatorum verborum; sed minori mutatione restitui sensus Anastasii potest per solam interpunctionem majorem post Τὸ Helena. Sic ut ibi Inscriptio terminetur, uti apud Manlium terminari diximus; & quæ sequuntur, alio spectent, ac transponantur post ultimum citati ex Anastasio textus membrum, hoc modo: Fecit crucem ex auro purissimo, pensantem libras CL; in mensuram loci, ubi scriptum est hoc, Constantinus Augustus et Helena Augusta. Scriptum ex litteris puris nigellis in cruce. Hanc domum regali simili fulgore coruscans aula circumdat. Per hanc domum intellige Confessionem, in cujus infimo cubiculo erat sepulcrum cum sua cruce aurea & inscriptione: per Τὸ aula coruscans, intellige aut illud ipsum cubiculum aut etiam superius, ubi erat foramen & altare, & ubi obibantur ceremoniæ solennes etiam ab ipsis Pontificibus: ut merito aula coruscans appellari ex ornatu potuerit.

[196] His præmissis, veniamus ad propositam quæstionem, [Quod solius Petri corpus in basilica Vaticana sit,] utrum corpus S. Petri totum in Confessione Vaticana inclusum fuerit; & S. Pauli totum in Paulina: an vero in utraque utriusque corporis pars dimidia. Dicit Anastasius, sic inclusit Constantinus corpus B. Petri in Confessione Vaticana, nullam faciens mentionem corporis B. Pauli, nec corporum dimidiatorum. Et Cardinalis de Laurea in Indice suo ad Annales Baronii (quod opusculum ejus postumum est) sub voce Petrus, non uno loco innuit, videri sibi solum corpus S. Petri esse in ejus ecclesia Vaticana. Nihilominusdimidiata utriusque Apostoli corpora, quod supra diximus, in utriusque basilica quiescere suadent traditio & inscriptiones nonnullæ, non quidem antiquissimæ, tales tamen, ut verosimiliorem reddant opinionem hanc, quam quæ sustinet, solius Petri corpus in Vaticana, solius Pauli in Paulina basilicis esse.

[197] Loca Baronii, quæ in Indice Laureæ notantur, quantum hactenus deprehendere potui, [non probatur ex Baronio.] aliud argumentum eo faciens non habent, quam quod omnia, quæ ibi de sepulcro & Confessione in basilica Vaticana existentibus tractantur, solius Petri referantur nomine. Hinc autem consequi nullo modo debet, ibidem dimidium quoque S. Pauli corpus non quiescere. Quemadmodum non sequitur, dimidium corpus S. Petri non quiescere etiam in basilica S. Pauli, ex eo quod Auctores, qui de sepulcro & Confessione, in basilica Paulina existentibus, scribunt; solius Pauli utantur nomine, tametsi corpus quoque S. Petri ibidem quiescere ipsi censeant. Ratio sic loquendi & scribendi esse potest, quia cum una basilica uni, altera vero alteri Apostolo seorsim, ab iisdem Imperatore atquePontifice ædificatæ & dedicatæ fuerint, quidquid ad singulas attinet, sub singulorum Apostolorum nomine, sub quo consecratæ fuerunt, referri solet; nulla Pauli aut corporis ejus inter scribendum de basilica S. Petri, nulla Petri aut corporis ejus inter scribendum de basilica S. Pauli, habita ratione, tametsi sepulcra & Confessiones utrobique eis communia sint: Non alta quoque de causa videtur Gregorius Magnus in epistola sua ad Constantinam Augustam, tractans de sepulcro, quod etiam tum S. Laurentio & S. Stephano Martyribus commune erat, aut certe putabatur esse; solius tamen Laurentii corporisque ejus, nullam Stephani mentionem facere; quia nempe illi, non isti, dedicata basilica erat. Similiter credi potest, quod idem Gregorius in eadem epistola solius corporis S. Pauli meminerit, non Petri; quia agit ibi de sepulcro, quod est in basilica Paulina, soli Paulo dicata.

[198] [An utriusque ossa sic fuerint inter se confusa,] Aliter a nobis recedunt alii, qui apud Paulum de Angelis pag. 155 opinantur, ossa utriusque Apostoli ita inter se confusa & permixta fuisse, ut partituro illa Silvestro, post indictas populo preces & jejunia, divinitus revelari debuerit; ossa majora, Prædicatoris; minora vero, Piscatoris esse: & hanc ipsam historiam ait citatus de Angelis, se descriptam vidisse in pariete porticus veteris basilicæ S. Petri, quæ versus pineæ atrium existebat. Nihilominus ad apocrypha scripta & picturas isthæc puto referenda & neutiquam admittenda esse; contradicente illis S. Joanne Chrysostomo homilia de Principe Apost. tomo 5 col. 1415, appellante Paulum tricubitalem: & Nicephoro libro 2 cap. 37, qui eumdem corpore parvum & contractum atque incurvum describit, id verosimiliter edoctus ex antiquioribus monumentis. Eodem reduci etiam poterunt ipsius Pauli verba, referentis 2 Corinth. 10 ℣ 10, quid de se dicant homines, [ut non potuerint secerni inter se.] Epistolæ ejus graves sunt & fortes, præsentia autem corporis infirma. De Petro citatus Nicephorus eodem loco scribit, non quidem crassa corporis statura fuisse, sed mediocri, & quæ aliquanto esset erectior. His positis de utriusque Apostoli statura, minore Pauli, majore Petri; ruit prædicta qualis qualis revelatio, contrarium asserens; nec credi potest divina esse, nisi id aliis monstretur argumentis.

[199] [Creditur medietas amborum utrobique esse ex traditione,] Præferamus igitur traditionem præmissam, quæ utriusque corporis medietatem alterius medietati junctam fuisse, jam olim vulgavit, ut in utraque basilica ambo Apostoli æqualiter honorarentur; & gloriosi Principes terræ, quomodo in vita suadilexerunt se, atque in morte non sunt separati; ita neque post mortem separarentur corpore. Hujusce traditionis monumentum servatur hodiedum lapis porphyreticus, qui fuit olim altare SS. Petri & Pauli, de Ossibus Apostolorum cognominatum, stabatque prope ab altari majori ante ingressum Confessionis hypogææ. De illo tractavimus Sect. C. litt. z. In demolitione postremæ basilicæ istiusque altaris, lapis ille translatus fuit ad frontispicium basilicæ & non uno loco mansit, uti Sect. A litt. r dictum est. Postea migravit ad Cryptas Vaticanas; atque inde denuo relatus anno MDCXXXIX jussu cardinalis Barberini in novam basilicam, illic collocatus fuit ad dextram ingredientium prope altare Crucifixi. Denique nec ibi diu manserit; cum annis adhinc ferme quadraginta ipsum viderim affixum ad lævam ingredientis supra vas aquæ benedictæ: atque inde anno MDCCII, noster pro lingua Belgica Pœnitentiarius Pontificius, Jacobus van Eyl, formavit mihi scripturam secundum omnes apices suos, prout incisa est litteris Gothicis, & nonnullibi notis compendiariis. Inscriptio sic habet. ✠ Super isto lapide porfiretico fuerunt divisa ossa sanctorum Apostolorum Petri & Pauli & ponderata per beatum Silvestrum Papam sub anno Domini CCCXIX, quando facta fuit ista ecclesia.

[200] Quando sic insculptus fuerit lapis iste, non est facile definitu. [confirmata ex antiquis marmoribus] Nominatur a scriptoribus passim vetustissimus & antiquissimus; & confirmatur vetustas ex forma characterum insculptorum. Constat quoque ex dictis nostris, fuisse jam seculo XII super altare de Ossibus Apostolorum, quod potest ante seculis aliquot fundatum fuisse, cum origo ejus non inveniatur. Non tamen potest lapis sculptus fuisse ante seculum IX; cum in illo exprimatur annus Domini, vix tum obtinente tali modo annos scribendi. Quod autem altare de Ossibus Apostolorum ac lapis iste seculo XII extiterint, abunde declarat ejusdem seculi scriptor Romanus Canonicus, locum quoque, ubi stetit altare, indicans. Erat nempe ante aditum, qui vadit in Confessionem B. Petri; ubi eorum ossa pretiosa, ut dicitur, ponderata fuere. Cur autem ponderata? nisi ut æqua portione uterque loculus utriusque medietatem reciperet; non tamen sic ut confunderentur aut permiscerenturinter se utriusque ossa (uti ego quidem reor) sed ut singulorum medietas aut pretioso panno involuta prius fuerit; aut divisis per septum transversum loculis, una medietas in una parte, altera in altera reposita sit.

[201] Quod in lapidis inscriptione ponderatio reliquiarum atque ædificatio basilicæ affigatur anno CCCXIX, [annum ædificatæ basilicæ Vatic. recte notantibus;] nec reddere illam de falsitate suspectam potest (quamvis Turrigius inscriptioni a se relatæ subjungat, quod Cardinalis Baronius ædificatam scribat basilicam anno CCCXXIV) nec debet ullum ei afferre præjudicium. Quin imo ille ipse annus est, quo nos tomo V Junii pag. 470 monstravimus, basilicam completam & consecratam & in ea Apostolorum corpora deposita fuisse. Atque adeo inscriptione illa confirmatur proposita ibi sententia nostra de completa anno CCCXIX basilica Vaticana a Constantino & Silvestro. Sed ad traditionem de divisione corporum redeo.

[202] Firmitatem illi addit inscriptio alia, quam Turrigius pag. 49 dicit legi in basilica S Pauli via Ostiensi super altare majus his verbis: [item ex aliis inscriptionibus] Sub hoc altari requiescunt, gloriosa corpora Apostolorum Petri & Pauli pro medietate: reliqua autem medietas reposita est in S. Petro: capita vero in S. Joanne Laterano. Huic accedat inscriptio alia, forte antiquior, quæ legitur apud Baronium tomo XII, ad annum MCXLIV, pag. 305, descripta ex sepulcro Petri Leonis in atrio ejusdem basilicæ S. Pauli, sub annum citatum illic conditi: Petri, inquam, Leonis, Consulis Romani, Paschalis Papæ II defensoris præcipui; non filii ejus, patri cognominis, qui e Cardinali factus antipapa contra Innocentium II, turbavit Ecclesiam. In dicto sepulcro hi versus insculpti fuere, & sic leguntur apud Baronium:

Te Petrus & Paulus conservent, Petre Leonis.
Dent animam cælo, quos tam devotus amasti:
Et, quibus est idem tumulus, sit gloria tecum.

Aliud hinc non sumo, quam quod eadem traditio ac opinio de divisis bifariam corporibus Apostolorum, jam tum viguit in basilica S. Pauli; quæ temporibus Romani Canonici eodem seculo tenuit in S. Petri.

[203] Atque ecce dum hisce intendo, contingit me alia de causa inspicere S. Joannem Chrysostomum, [& S. Joanne Chrysostomo] atque invenire ibi argumentum appositum in rem præsentem. Tomo 4 operum ejus, juxta editionem Parisiensemanni MDLXXXVIII, col. 267, laudans Romam, quod sanctorum Apostolorum Petri & Pauli corpora, instar solis, radios splendoris sui toto orbe effundentia, possideat; Considerate, inquit, quale spectaculum aliquando visura sit Roma; Paulum videlicet repente ex theca illa cum Petro resurgentem, in occursum Domini sursum ferri. Θήκη græce, Latinis proprie est conditorium, loculus, sepulcrum, & hoc loco aliud non sonare, patentissimum est ex contextu. Ex sepulcro enim resurgere debent Apostoli, ut occurrant Domino in die judicii: ex sepulcro autem illo, utique uno & eodem, resurget uterque, Paulus cum Petro: atque adeo in sepulcro illo uterque creditus fuit quiescere a Chrysostomo: qui & confirmare mox sententiam illam videtur, cum sic optat col. 269: Vellem videre sepulcrum Pauli, cujus corpus urbem Romanam munit, & cum isto videre etiam in eodem sepulcro corpus Petri, quem hinc emigrantem, contubernalem sibi dignata est facere illius caritas. Hinc emigrantem Petrum per mortem, sibi Paulus contubernalem fecit; græce ὁμόσκηνον, quod est ejusdem tabernaculi consortem. Quodnam autem tabernaculum Petro post mortem manebatnisi sepulcrum? In illo igitur contubernalem sibi Petrum post mortem Paulus habuit, saltem tempore Chrysostomi; quemadmodum & in vita ipsum (ut citato loco idem Chrysostomus) viventem honoraverat, dum ascendit Hierosolymam videre Petrum.

[204] Sententiæ nostræ, aut potius traditioni vulgatæ, subscribit Andreas Fulvius, eximius antiquarius; [nec non ex Andrea Fulvio antiquario.] eaque ei visa fuit tam vera, ut in Panegyrico suo poëmate, quod Julio Papæ II inscripsit, ita eidem canere ausus sit lib. 1, ubi de monte Vaticano:

Stat penetrale sacrum templi majore sub ara,
Quam Constantinus, sacratæ conditor ædis,
Argento & cupro gemmisque ornavit & auro;
Muneraque ejusdem largitus plura metalli,
Hic ubi clavigeri Petri, commixtaque Pauli
Ossa simul recubant, communi tecta locello.

Idem quoque censuit ducentis ante Fulvium annis, Jacobus Cajetanus de Stephanescis, Diaconus cardinalis, in suo quodam Poëmate, ita canens; locus subter altare,

      fusi sub tegmine cupri
Corpora sacra tenet, totum veneranda per orbem,
Ætherei Petri, Pauli quoque..

Poëmatis istius partem majorem huc spectantem vide § seq.

§. VII. Explicatio ulterior textus Anastasiani, ex Manlio suppleti: ubi de columnis porphyreticis ac vitineis, & trimmate auri.

[Columnæ porphyreticæ Anastasii] Quandoquidem textus Anastasii num. 194 correctus, nunc per se intelligi satis potest, opus non erit multa ejus explicatione. Descripta inclusione corporis S. Petri in Confessione, transit Anastasius ad altare majus, quod in ipsa basilica supra Confessionem stabat, scribitque hunc in sensum: Illud altare Constantinus ex auro fulvo ornavit; fecitque desuper cyborium ex columnis quatuor porphyreticis; ac ante idem altare posuit alias columnas vitineas, (Manlius addit, duodecim; quod num. 200 improbavimus) e Græcia transvectas. Tum fecit etiam cameram seu fornicem ipsius basilicæ ex trimmate auri fulgentem. Hæc omnia fuisse facta in ipsa basilica, non in Confessione, de qua ante loquebatur Anastasius; uti per se patet, ita facile ostenditur ex diversitate columnarum, quæ cyborium prædictum altaris majoris, & quæ cyborium sepulcri sustentabant. Columnæ etenim de quibus loquitur Anastasius, erant porphyreticæ; [super altare majus basilicæ,] aliæ vero erant candore niveæ, uti testatur Gregorius Turonensis, seculis saltem duobus senior natu Anastasio; cum lib. 1. de gloria Martyrum cap. 28, dicit, præter columnas XCVI quadruplici ordine per templum, & quatuor in altari majore dispositas, fuisse alias quatuor miræ elegantiæ, [ab aliis quas in Confessione vidit Gregorius Turon.] quæ cyborium sepulcri sustentant candore niveo: uti ipsemet vidit, initio Pontificatus Gregorii Magni Romam peregrinatus, & magna cum reverentia a sancto Pontifice exceptus, atque ad B. Petri Confessionem introductus: ubi etiam ad altare diu constitit orationi vacans; quemadmodum legitur in ejus vita, prædicto de gloria Martyrum opusculo præfixa.

[206] Cum igitur Turonensis oculis suis viderit, quatuor esse columnas candore niveas, [distinctæ,] quæ sustentant cyborium sepulcri in camera seu cubiculo Confessionis; atque addat, quatuor alia stare in altari majore, quæ sustentant ejusdem altaris cyborium; istæ sunt utique columnæ illæ ipsæ, quas alii cum Anastasio appellant porphyreticas; quamvisTuronensis non indicet, cujus materiæ aut coloris fuerint. Perstiterunt ibidem loci columnæ eædem porphyreticæ adhuc post mille annos, cum suo tegmine argenteo, quod post dispoliationem templi Saracenicam, impositum illis denuo fuit, quodque jam longinquitate temporis contraxerat colorem atrum. Præclare de his canit Jacobus Caietanus de Stephanescis, ad velum aureum Cardinalis Diaconus in suo Poëmate, gesta S. Petri Cælestini, & simul coronationem Bonifacii VIII complexo, quod nos e Mss. primum edidimus pro die XIX Maii: ubi pag. 465 litt. c, scribit. Quod electus Pontifex Bonifacius inter Cardinales ut coronaretur medius gradiens,

[207]

…….. Accessit ad altum
Egregiumque decus fidei, venerabile donum
Christicolis, altare Petri, de marmore cæsum, [seculo 13 & 14 superfuerunt;]
Porphyriisque gerens fulvis a celte columnis
Quatuor, argenti cælum; quod tempus in atrum
Verterat; ac subter fusi sub tegmine cupri,
Corpora sacra tenens, totum veneranda per orbem,
Ætherei Petri, Pauli quoque, gentibus almi
Doctoris; quo solus Apex solusque Sacerdos
Chrisma capit flagrans: decet hæc nam gloria Primum.

Ne quis autem dubitet, an hic altare Petri, quo ducitur Pontifex consecrandus, sit altare majus, an vero altare Confessionis; sciat e Centio Camerario, ceremoniarum Magistro, ac dein summo Pontifice (qui centum fere annos ante papatum Bonifacii VIII, ritus consecrationis & coronationis descriptos reliquit) quod proxima die Dominica ab electione sua novus Pontifex vadit ad ecclesiam B. Petri, & ante altare majus, pro ut in Ordine, seu ordinario ceremoniarum libro, continetur; ab Episcopo Ostiensi consecratur. Neque vero tantum ante Bonifacium VIII ritus ducendi Electum ad altare majus, in usu fuit; sed etiam deinceps tenuit, ut videre est in Pontificali Romano, quod habemus impressum Venetiis anno MDLXI: idque factum quoque suo tempore fuisse, indicat duobus ultimis versibus Poëta citatus, dum ait, ductum fuisse Bonifacium ad altare, in quo solus Apex solusque Sacerdos (antonomastice, summus Pontifex) consecratur. Consecratur is autem ex singulari jure & prærogativa, omnes alios cujuscumquedignitatis inde excludente, in altari majore. Hæc nempe gloria debetur Primo & summo Pontificum. Notari etiam obiter potest, quod in citatis versibus confirmetur sententia, quam supra secuti sumus, de depositione corporum utriusque Apostoli, saltem dimidiatorum, in basilica Vaticana: dum dicitur quod fusi sub tegmine cupri Corpora sacra Petri & Pauli latent.

[208] [Visæ etiam a Maphæo Vegii in eodem altari sec. 15.] De iisdem columnis Porphyreticis, quæ diu post Bonifacium prædictum superfuerunt, libet etiam audire Vegium, de Constantino pag. 70 num. 55 sic scribentem: Supra altare, cui subjacet (medio tamen cubiculo Confessionis superiore) corpus B. Petri, statuit nobile tegimen auratum, quatuor porphyreticis columnis (addit centum post annos Panvinius, quæ adhuc extant,) erectum: quod postea Leo IV (circiter annum DCCCL) argento puro eximie ornavit. Ex his consequitur, tempore Vegii, adhuc superfuisse in altari majore columnas porphyreticas quatuor, jam inde a Silvestro & Constantino primum ibi positas; & potuit illas Leo IV argento puro eximie ornasse. [Non igitur fuerunt ablatæ a Leone 4,] Verum Anastasius pag. 187 dicit, Leonem fecisse miræ magnitudinis ac pulcritudinis, super B. Petri venerandum altare, cyborium & columnas ac lilia aurata ex argento purissimo, pensante libras MDCVI. Quæ columnæ argenteæ videri possent successisse loco porphyreticarum. Quo igitur pacto hæ superfuerint deinceps ibidem tot seculis? Magna, fateor, fuit argenti vis, quam ibi Leo operibus istis impendisse legitur: non tamen continuo putandum, columnas porphyreticas propterea amotas fuisse.

[209] [sed argento ornatæ.] Mihi certe credibile non est, Leonem solidas quatuor ex argento columnas ibi posuisse; tum quia ne singulæ quidem ex massa argentea librarum mille sexcentarum formari potuerunt, tam crassæ atque sublimes, ut sustentare valerent cyborii cælum sive tegmen; tum quia hoc ipsum tegmen (quod credidero totum ex laminis argenteis conflatum fuisse, uti etiam videtur fuisse illud, quod primitus ibi posuerant Constantinus & Silvester) insumpserit, pro amplitudine & crassitudine sua, majorem prædicti ponderis partem. Quod vero inde potuit superesse impenderit Leo in ornatum columnarum & lilia. Simili modo loquitur & intelligendus est Anastasius, ubi scribit de Gregorio Magno, quod is B. Petro Apostolo cyborium (puto super altare Confessionis) cum columnis suis quatuor ex argento puro fecit. Severanus addit, nescio qua auctoritate, Gregorium operibus illis impendisse pondo argenti non amplius centum & octoginta: ex quibus omnino fieri non potuit cyborium cum quatuor columnis argenti solidis. Manserint igitur utrobique columnæ, quæ fuerant, in altari quidem majori, porphyreticæ; in Confessione vero, onychinæ candore niveæ, illic a Gregorio Turonensi visæ. Et hæ utrobique fuerint a Gregorio & Leone prædictis Pontificibus argento vestitæ, aut ut Vegius supra num. 208 Anastasium explicat, argento puro eximie ornatæ.

[210] [Columnæ vitineæ sex a Constantino,] Multiplex, auroque & argento dives ornatus, tum altari majori, tum Confessioni, a variis Pontificibus virisque principibus contributus, in maximam commendationem & venerationem loci, hic enumerari operæ pretium foret; nisi apud Anastasium, auctorem obvium, passim descriptus haberetur. Transeo igitur ad columnas vitineas, quas Constantinus posuit ante majus altare, & gradus Confessionis, uti ait Manlius, duodecim numero; uti recentiores nonnulli opinantur, sex tantum; rati, sex alias (nam duodecim ibi constitisse certum est) a Gregorio Papa III Constantinianis adjunctas fuisse; idque mihi quoque verisimilius videtur, nixo auctoritate Anastasii, pag. 72 in Gregorio prædicto sic scribentis: Hic concessas sibi columnas sex onychinas volubiles ab Eutychio Exarcho, [totidem a Gregorio 3,] duxit in ecclesiam B. Petri Apostoli; quas statuit, circa presbyterium ante Confessionem, tres a dextris, ex tres a sinistris, juxta alias antiquas sex filopares, super quas posuit trabes, & vestivit eas argento mundissimo; in quo sunt expressæ, ab uno latere, effigies Salvatoris & Apostolorum; & ab alio latere, Dei genitricis & sanctarum Virginum: posuitque super eas lilia & pharos argenteos, pensantes in unum libras septuaginta, aut potius septingentas, uti melioris notæ codices habent.

[211] Locus, ubi posuit Gregorius columnas suas sex, [positæ fuerunt ante Confessionem & altare majus.] ante Confessionem; convenit cum loco, ubi statuerat suas Constantinus, ante altare, quod Confessioni imminebat: numerus autem columnarum, quæ antea ibi steterunt, expresse definitur sex, quibus alias sex Gregorius adjunxit filopares (sic enim legi debet, [Quid sint columnæ filopares;] non filio pares) id est paris magnitudinis & figuræ, quasi quæ filo seu regula architectonica commensuratæ sint; juxta illud Lucretii lib. 2:

Debent nimirum non omnibus omnia prorsum
Esse pari filo similique affecta figura.

Hinc cogitari quoque posset, columnas illas sex Gregorianas non solum altitudine pares fuisse Constantinianis, sed etiam adinstar illarum fuisse vitineas id est in modum trochleæ sive helicis factas, deducta voce ab Italico, vite, quod helicem significat. Eamdem columnæ formam significare etiam potest vox volubilis; [quid vitineæ:] quia nempe stria aliqua sive sulcus, circum columnæ scapum volvebatur a summo ad imum excavatus. Potest tamen vitineum etiam deduci a voce latina vitis; eaque etymologia significaret, columnas, circum incisas, repræsentare vitem, pampinos & racemos; uti nunc quoque crebro videmus fieri. Interim Manlius sciens aliquot columnas a Constantino positas fuisse ante altare majus; dum ibi suo tempore vidit duodecim paris longitudinis, unam porticum efficientes; putaverit omnes duodecim ab eodem positas fuisse, & Constantino tribuisse omnes.

[212] Dicebat quoque Anastasius, Constantinum fecisse cameram basilicæ ex trimma auri fulgentem. [quid trimma auri.] Quid trimma? Bullingerus dicitur scribere, quod trimma sit aurum in tenuissimas bracteas tritum. Non recte; τρίμμα enim vox græca, derivatur a τρίβω tero, comminuo, estque id quod teritur aut tritum est: quemadmodum vox lemma, græcis λῆμμα, derivatur ab antiquato verbo λήβω, capio, accipio, assumo, estque id quod assumitur aut assumptum est. Trimma igitur (quod minus recte aliqui per primam Latinorum declinationem & genere feminino flectunt) videtur opponi bracteæ, certe ab illa diversum est apud Anastasium; qui in Silvestro, eodem loco, ubi de basilica Constantiniana, istiusmodi bracteas significat per aurum aut argentum battutile; quia nempe malleis tusum deducitur in subtiles lamellas, quas bracteas vocant, desumpta voce ab italico verbo battere, quod est verberare, percutere, unde & participium passivum battuto; verberatus, percussus; & compositum, Italis battiloro, qui aurum malleo percussum paulatim tenuat in bracteas, Latinis, bractearius & bracteator dictus. Trimma vero non malleo, sed mola teritur, & sic comminuitur, ut instar tenuissimi pulveris sit, non instar glareæ, qualis fit ex metallo, lima attrito, & ramentum vocatur. Est igitur, meo quidem judicio, discrimen hoc inter trimma, ramentum & bracteam; quod primum teritur, alterum limatur, tertium malleo tenuatur in lamellas. Item primum, in minutissimos pulveres mola aut lapidum affrictu redactum, & glutine delibutum, penicillo inducitur rebus inaurandis, aut aliter colorandis. Alterum, id est ramentum, rebus ornandis aspergitur. Tertium vero, seu bractea, per modum tenuissimæ laminæ applicatur.

§ VIII. Presbyterium, chorus, peribolus, cancelli, arcus, trabes quid sint.

[Quid Presbyterium in ecclesia,] Explicato hactenus illustratoque aliqualiter textu Anastasii, de columnis porphyreticis sub cyborio altaris majoris, de aliis columnis vitineis, deque trimmate auri in camera basilicæ; transeo ad Presbyterium, quod cum altari suo supra Confessionem fuit. Confunduntur a multis Presbyterium & Chorus ecclesiæ ac pro eodem sumuntur loco. Quod non ita est. Nam loca sunt diversa intra idem septum, uti mox iterum patebit ex Gervasio monacho pag. 114 jam citato. Erat quippe Presbyterium, proprie loquendo, circa altare, presbyteris ad illud facientibus destinatum: ex eoque per aliquot gradus descendebatur ad chorum, ubi cantores circum sedebant in utroque latere, ex quo sæpe etiam duplici nomine appellabatur; puta, Chorus dexter, chorus sinister: Chorus Abbatis, Chorus Prioris: ideo quod ex una parte præsidebat Abbas, ex altera vero Prior. Sic legitur in Vitis Abbatum S. Albani in Anglia; Si Abbas fuerit electus de parte Prioris, quam nos Chorum Prioris appellamus, transferetur ad Chorum Abbatis, ubi supremus statuetur. Et sic duplici nomine appellari Chorus psallentium cœperit, ex quo alternis cantandi in ecclesia mos ïntroductus fuit. De quo Honorius Augustodun. Olim in modum coronæ circa aras cantantes stabant: sed Flavianus & Diodorus episcopi choros alternatim psallere instituerunt.

[214] [ejusque descriptio] Varii quidem varia de locis illis, atque eo pertinentibus, scripserunt; sed nescio an ullus distinctius, quam supra nominatus Gervasius monachus initio seculi XIII, de sua ecclesia Cantuariensi, prout illa a B. Lanfranco, post triste incendium, restaurari cœpta, sub S. Anselmo perfecta fuit. Descriptio illius, schema quoddam sit, quod aliis quoque ecclesiis, atque ipsi etiam antiquæ S. Petri in Vaticano applicari potest. Scribit itaque, ut ex parte jam retulimus, col. 1294: Ad bases pilariorum (sive pilarum aut columnarum, quæ locum cingebant) murus erat, tabulis marmoreis compositus, qui Chorum cingens & Presbyterium, corpus ecclesiæ a suis lateribus, quæ alæ vocantur, dividebat. Continebat hic murus monachorum chorum, presbyterium, altare magnum, in nomine Jesu Christi dedicatum, altare S. Dunstani, & altare S. Elfegi, cum sanctis eorum corporibus. Supra prædictum murum in circinatione illa (ubi utrimque in hemicyclum murus concurrebat) retro altare & ex opposito ejus; cathedra erat Patriarchatus, ex uno lapide facta, in qua sedere solebant Archiepiscopi, de more Ecclesiæ, in festis præcipuis inter Missarum solennia, usque ad Sacramenti consecrationem. Tunc enim ad altare Christi per gradus octo descendebant. De choro ad presbyterium tres erant gradus: de pavimento presbyterii usque ad altare, gradus tres: ad sedem vero Patriarchatus, gradus octo.

[215] Ad cornua altaris orientalia erant duæ columnæ ligneæ, [ex ecclesia Cantuariensi,] auro & argento decenter ornatæ, quæ trabem magnam sustentabant: cujus trabis capita duorum pilariorum capitellis insidebant; quæ trabs per transversum ecclesiæ, desuper altare trajecta, auro decorata, Majestatem Domini, imaginem S. Dunstani & S. Elfegi; septem quoque scrinia, auro & argento coöperta, & multorum Sanctorum reliquiis referta, sustentabat. Inter columnas crux stabat deaurata, in cujus patibulo per circuitum sexaginta crystalli erant perlucidi. Sub hoc altari Christi, altare erat in crypta, sanctæ Virginis Mariæ, in cujus honorem tota fuit crypta dedicata…. In medio chori dependebat corona deaurata, viginti quatuor sustinens cereos.

[216] Hæc adeo minuta locorum istorum ornamentorumque descriptio, [deque ejus sede pontificia] facem præferre potest versanti in tenebris longæ antiquitatis, atque inde cupienti educere in lucem prisca monumenta, quæ Confessionem & altare majus olim circumsteterunt in basilica S. Petri; quæ turbæ recentiorum, de talibus scribentium, aut non sunt tacta, aut diversitate opinionum, magis quam antiquitate suasunt obscurata. Prius tamen, quam eo accedam, juvat in præmissis notare duo præcipue. Primum, quod in ecclesia Cantuariensi episcopus inter Missarum solennia considebat, non uti nostris temporibus fieri videmus, ad latus altaris e parte Euangelii, sed retro & post altare. Atque ideo sedes ejus elatior solito fuerit & supra murum, habens in ascensu gradus octo: ut scilicet supra mensam altaris eminens, toto presbyterio & choro conspicuus esset, non secus ac illi, qui ad latus altaris residebant in throno suo; nec minus late posset, quam isti, conspicere clerum suum: atque inde in mentem revocare (quod episcopos monet S. Augustinus in Psalm. 126) altiore se in loco, tamquam in specula constitutum, quo oculorum acie pervigili atque indefessa, in tutelam gregis incumbat, tanto ceteris virtute & probitate clarior, quanto magis esset Sedis honore ac sublimitate conspicuus.

[217] Alterum, quod notari meretur, sunt cornua altaris orientalia. [& cornibus altaris orientalibus.] Cum enim duo tantum cornua in quovis altari passim nota sint; unum Epistolæ, alterum Euangelii; atque hæc necessario septemtrionem ac meridiem respiciant, ubicumque sacerdos, utiolim religiose observabatur, facie ad orientem conversa celebrat: quæ, quæso, cornua unius altaris orientalia? Existimo, auctorem nostrum quatuor, non duo tantum, in altari cornua ponere; quot nempe ibidem anguli sunt; duo ex parte Epistolæ, totidem ex parte Euangelii. Ex his autem cornibus illa duo, quæ in prædicto altari Cantuariensi remotiora erant a facie celebrantis, quia obvertebantur orienti, orientalia Gervasio appellata fuisse. Id vero eo etiam magis existimo; quia per illa tempora alii quoque Scriptores agnoscunt quatuor uno in altari cornua; Guilielmus Durandus in Rationali divinorum officiorum lib. 1, cap. 2; atque antea etiam Augustodunensis Honorius lib. 1 cap. 60, agens de templi consecratione. Primus, altaria modernorum in cornua quatuor dicit erigi. Secundus, quatuor, inquit, cornua altaris signavit, dum quatuor mundi partes cruce salvavit, puta, Christus Dominus.

[218] Quemadmodum in ecclesia Cantuariensi murus, [Presbyterium muro seclusum] ut vidimus, tabulis marmoreis compositus, cingebat chorum, presbyterium & altare majus, eaque segregabat a reliqua ecclesia; ita pariter inbasilica S. Petri ab ejus apside seu tribuna procurrebat utrimque sepimentum aliquod ad usque capita porticus, Confessioni & ejus vestibulo obtensæ; quod includebat ac tuta præstabat a laicorum turba vestibulum illud, presbyterium & altare majus. Hoc de sepimento videtur præcipue intelligendus Anastasius, cum pag. 127 scribit, quod Leo III fecit presbyterium noviter totum marmoreum magnæ pulcritudinis, sculptum, compteque erectum. Quæ enim presbyterii pars erecta fuit præter ambitum muri & subsellia presbyterorum? Frequens hujus presbyterii fit mentio apud eumdem Anastasium tum in Leone prædicto, tum in decessore ejus Adriano: nulla vero fit, quod quidem memini, in prioribus Pontificibus.

[219] [& laicis inaccessum,] Dico, Presbyterii, quod fuerit in basilica S. Petri, quodque sumatur pro seclusa ecclesiæ parte, in qua consistunt sacri altaris ministri, cum iisque presbyteri, vacantes divinis officiis ac liturgiis; Græcis Βῆμα dictum: a cujus aditu olim excludebantur laici; ita præcipiente Eugenio II cum Concilio LXXXIII episcoporum, presbyterorum & aliquot diaconorum, Romæ coram sacratissimo corpore beati Principis Apostolorum residente anno DCCCXXVI, apud Labbeum tomo 8 Concil. col. 112 can. 33: Nulli laicorum liceat in eo loco, ubi sacerdotes reliquive clerici consistunt (quod presbyterium nuncupatur) quando Missa celebratur, consistere; ut libere & honorifice possint sacra officia exercere. Quæ etiam post annos XXVII in alio concilio Romano repetens & confirmans Leo IV, porro addit ac prohibet (ibid. col. 117) ne laici inter sacros cancellos, Ordinibus debitos, nisi permittente episcopo, attentent accedere; volens nimirum, locum istum solis ecclesiasticis liberum relinqui, quemadmodum volebat, viros ac mulieres assignatis sibi in ecclesia partibus suis contentos esse: quæ erant, uti ex Anastasio & aliis constat, in basilica saltem Vaticana, pars quidem virorum a sinistra ingredientis, mulierum vero a dextra.

[220] [ejusque notionis origo.] Scio interim, Anastasium ante Adriani pontificatum meminisse Presbyterii, quale descripsimus; videlicet in decessore ejus Stephano IV, qui præfuit Ecclesiæ Pontifex ab anno DCCLII. Verum ibi non de Vaticana, sed de Lateranensi basilica & presbyterio, ei sermo est. Et hic locus omnino primus, ut puto, est in toto Anastasii de Pontificibus libro, ubi Presbyterium nominatur. An igitur, uti vox ista tunc primum inducta fuerit in usum, ita Presbyteri tunc quoque primum convenerint unum in locum ad officia divina publice cantanda? Aut saltem locus, ad quem conveniebant, tum primum secretus fuerit a turba laicorum? Utut est: fecit presbyterium Leo noviter totum marmoreum; & quidem pulcre sculptum, compteque erectum: quod ego, ut dixi, ad sepimentum ejus præcipue referendum existimo, nempe per circuitum muri; qualiter etiam tabulis marmoreis vestitus fuit murus ecclesiæ Cantuariensis, qui chorum & Presbyterium cingebat.

[221] [Peribolus Presbyterii:] Murus ille saltem variis in ecclesiis olim elevabatur tantum ad aliquot pedum altitudinem, ut in Choro psallentes & in Presbyterio sacris operantes conspici a laicis possent, ipsique etiam excitarentur ad laudandum Deum; ita scribente Durando in Rationali lib. 1 cap. 3 n. 35: In primitiva Ecclesia peribolus, id est paries, qui circuit chorum, non elevabatur nisi usque ad appodiationem, quod mihi videtur indicare altitudinem circiter dimidii corporis humani sive ad pectus, unde & pectoralia feruntur dicta fuisse ejusmodi septa. Tum pergit Durandus, hoc vero tempore (initio seculi XIV) quasi communiter suspenditur sive interponitur velum aut murus inter clerum & populum, ne mutuo se conspicere possint. Hic peribolus, qui etiam dudum ante Durandi tempora elatior fuit multis in ecclesiis, videtur quoque, saltem parte aliqua, ex cancellis fuisse in S. Petri, quod Anastasius sæpe innuit; & Leo IV supra num. 219 prohibet, ut ne laici inter sacros cancellos, Ordinibus seu Clero debitos, attentent accedere.

[222] Fuerunt & arcus, tum in ecclesia, tum in Choro & Presbyterio S. Petri. [in quo & arcus,] Frequenter illorum meminit Anastasius, atque ut plurimum argenteos facit aut argento ornatos, iisque etiam appendi solita fuisse pretiosa vela, crebro indicat. Tales autem arcus pro ornamentis ecclesiæ aut Presbyterii fuisse, ex verbis ipsius manifeste colligitur; non tamen, qualis formæ fuerint aut architecturæ; quamvis subinde illis etiam addat columnas. Quid si reipsa fuerint arcus, qui adinstar portarum duobus postibus aut columnis sustentati, superne arcuabantur. Nam alibi dicit Anastasius, quod sub illis arcubus imagines; super vero, cruces argenteæ collocatæ fuerunt. De his mox videbimus, ub aliaquædam de arcubus, a Leone III & Paschale I Pontificibus factis, præmiserimus.

[223] Leo quidem, pag. 131, fecit vela de stauraci, quæ pendent in arcubus argenteis, [tum mobiles ad ornatum,] existentibus in circuitu altaris & in presbyterio, numero XCVI…. Nec non & alios arcus cum columnis suis fecit ex argento purissimo in ecclesia & in presbyterio, pensantes simul libras CCLI & semis. Paschalis vero pag. 149, fecit presbyterii vela de chrysoclavo XLVI per arcus presbyterii, habentia historiam de mirabilibus Apostolorum, quæ per eos Dominus operari dignatus est. Atque iterum, pag. 156, obtulit per arcus vela XLVI, habentia historiam dominicæ passionis ac resurrectionis. Ex hoc porro, quod pontifex iste bis obtulit diversi operis vela numero XLVI, eaque appendit per arcus presbyterii; cogitari potest, quod pariter XLVI arcus presbyterii fuerint; nisi putes, plura per singulos arcus pependisse vela.

[224] Et vero per hosce arcus Presbyterii, a Paschale velis ornatos, [tum fixi per circuitum.] non videntur intelligi ornamenta, quæ poni & auferri pro libitu possent; sed fixa atque stabilia, & fortassis ipsa sedilia presbyterorum, quæ superne in formam conchæ arcuabantur& suis temporibus etiam velis vestiebantur, quemadmodum nunc passim tapetibus parietes templorum. Certe arcus tales fuisse olim partem Presbyterii, æque ac altare & cancellos; & fuisse per circuitum ejus ad peribolum; colligi potest ex ædificio, quod Chrodegangus seculo VIII episcopus Mettensis construendum curavit: de quo Paulus Warnefridus libro de Episcopis Mettensibus scribit, quod Chrodegangus fabricare jussit, una cum adjutorio Pipini regis, sedem seu ecclesiam S. Stephani protomartyris & altare ipsius atque cancellos, Presbyterium arcusque per gyrum. Fabricare jussit Episcopus illos arcus, utique ex lapide & cæmento, quemadmodum & Presbyterium & altare. Et de talibus arcubus intelligi potest Anastasius citatis locis in Paschale, ubi non dicit, ipsum arcus fecisse, sed vela fecisse & obtulisse per arcus Presbyterii.

[225] Uti duo genera arcuum, ita diversæ etiam trabes fuere in Presbyterio, [Ibidem etiam trabes variis locis,] & quidem inauratæ, aut argento vestitæ, aut aliter decoratæ, quæ argenteos arcus, imagines Sanctorum, pharos aliaque ornamenta portabant. Trabes istiusmodi concipio fuisse per circuitum Presbyterii super peribolum, introrsumvaria sculptura cælatas. Coronas vocant Latini; vulgus fabrorum Cornices & Coronices solent appellare. Scribit enim Anastasius pag. 221, quod Nicolaus primus trabes majores, in Presbyterio respicientes, omnes in gyro complevit, quæ illud luculenter ornant decusque augent, & amplius mira sua magnitudine dant honorem. Concipio præter hasce trabes, per gyrum Presbyterii circum positas, etiam alias per transversum porrectas & quidem plures. Una quippe fuit ante cyborium altaris; alia in medio & alia in ingressu Presbyterii; alia item super ingressum vestibuli, & ad ingressum Confessionis. Singulas quæramus & illustremus ex Anastasio.

[226] [aliæ per circuitum chori,] Primæ trabis locum indicat in Nicolao primo pag. 221: Arcum fecit argenteum, & super excellentiorem trabem, quæ est ante cyborium, in medio posuit,…. fecitque ibidem crucem auream unam, pretiosis gemmis ornatam, & in summitate ejusdem arcus eam locavit. Imposuit quoque super eamdem trabem tres imagines argenteas deauratas, unam Domini Salvatoris, pensantem libras LXXX; & duas Angelorum, quarumsingulæ pensabant libras LXX: primam collocaverit sub arcu, tamquam personæ dignioris; alias hinc & inde ad utrumque latus. Apposuit quoque pro amplitudine decoris, cruces argenteas duas, calices argenteos duos & staupos argenteos duos; & appendit coronam argenteam unam, utique ex ipsa trabe. Atque hæc sunt, trabs transversa ante cyborium, ejusque ornamenta, post direptionem Saracenorum a Nicolao Papa ibidem reposita. De aliis duabus breviter scribit Anastasius in Leone IV pag. 194, quod trabes in ingressu & in medio Presbyterii investivit ex argento purissimo, pensan. libras LXVII & uncias tres.

[227] [aliæ per transversum.] De quarta, super ingressum vestibuli, frequentius meminit. In Leone III pag. 133: Fecit imaginem Salvatoris auream, quæ stat in trabe super ingressum vestibuli, pensantem libras LXXXIX. Pap. 134: Investivit…. trabem ex argento mundissimo, quæ est super (imo infra, nisi duæ ibidem trabes fuerint, altera superior altera) imaginem auream in ingressu vestibuli, pens. lib. centum viginti sex & semis. Iterum pag. 140: Fecit velum majus e chrysoclavo, quod pendet in trabe argentea ante imaginem Salvatoris supra, in ingressu vestibuli. Ibidem: Fecit Angelos duos ex argento purissimo, deauratos, qui stant in trabe majori super ingressum vestibuli, dextra lævaque juxta imaginem Salvatoris auream, pensantes simul libras sexaginta tres. Et vero ex his videri possunt istic loci duæ trabes fuisse, altera altera altior; uti jam dubius insinuabam. Si ita; imago Salvatoris aurea steterit in ttabe inferiore super ingressum vestibuli: altior vero fuerit trabs argento investita, quia dicitur fuisse super imaginem auream in ingressu vestibuli. Iterum, quia velum majus, pendens in trabe argentea, dependebat ante imaginem Salvatoris. Huc etiam facit, quod idem Leo dicatur pag. 140, obtulisse velum album holosericum rosatum majus unum, quod pendet in trabe majore super imagines aureas,

[228] [Similis una in eccl. Cantuariensi.] Denique in Sergio, pag. 62, fecit faros argenteos sex, qui sunt super trabes ad ingressum Confessionis. Ex hisce trabibus aliquæ, uti jam vidimus, erant argenteæ seu argenteis laminis circumdatæ: qualis etiam fuit, quam in S. Petri, Pontifex Hormisda (non indicatur ubi) ex argento cooperuit, impensis MXL libris. Istiusmodi trabes in aliis quoque ecclesiis passim fabricatæ fuerunt, similes in usus. De una, quæ ecclesiam Cantuariensem olim ornavit, scribit col. 1295 citatus supra Gervasius: quod nempe in Presbyterio, ad cornua altaris orientalia erant duæ columnæ ligneæ, auro & argento decenter ornatæ, quæ trabem magnam sustentabant; cujus trabis capita duorum pilariorum capitellis insidebant: quæ trabs per transversum ecclesiæ, desuper altare trajecta, auro decorata, Majestatem Domini, imaginem S. Dunstani, & S. Elfegi, septem quoque scrinia, auro & argento cooperta, & multorum Sanctorum reliquiis referta, sustentabat. Inter columnas Crux stabat deaurata, in cujus patibulo per circuitum sexaginta crystalli erant perlucidi:.. in medio chori dependebat corona deaurata, viginti quatuor sustinens cereos. Tales quoque ac taliter Sanctorum reliquiis ornatas trabes supra altare princeps, vidi olim non una in ecclesia, per Gallias iter instituens.

§ IX. De Pharis seu Lychnuchis variæ formæ in basilica Vaticana.

Scribit Anastasius in Adriano nominis sui Papa primo, quod fecit pharum majorem mille trecentis & septuaginta candelis instructam, [Pharus quid sit.] quæ pendet ante presbyterium; & frequentissime de aliis pharis, alibi per basilicam pendentibus aut stantibus. Res & origo nominis altius repetenda sunt. Φάρος apud Stephanum Bysantinum ἐστὶ νῆσος, ἡ πρὸς τῇ Ἀλεξανδρείᾳ, ἐφ᾽ ᾖ ὁ Σωστράτου τοῦ Δεξιφανοῦς πύργος, ὁμωνύμως λεγόμενος Φάρος. Pharus, insula est prope Alexandriam, in qua Sostrati, Dexiphanis filii turris, eodem nomine Pharus appellata. Usus hujusce turris, uti scribit Plinius lib. 36 c. 12, fuit, nocturno navium cursui ignes ostendere ad prænuntianda vada portusque introitum. Istius exemplo eumdemque in usum deinde aliis atque aliis in portubus ædificatæ fuerunt turres istiusmodi, Italis passim dictæ lanternæ, corrupta voce Latina, quia nempe imposita summæ turri laterna ignem conservat, ne ventorum flatu dissipetur aut extinguatur. Hinc porro lychnuchi, qui passim in ecclesiis Catholicorum cernuntur non unius formæ, multo cereorum, lucernarum, lampadumve numero insti ucti; quia lumina non secus, quam illæ turres, eminus conspicienda præbent; ipsi quoque crebroappellantur phari. Pharum (desinit enim medii ævi scriptoribus, tam in um, quam in us; mutatoque initio scribitur etiam farum & farus; ac terminatio in us, non tantum illis est feminini generis, uti passim sumitur Pharus Alexandrina, etiam pro turri accepta; verum & masculini.) Pharum, inquit Papias, est instrumentum ad luminaria ordinanda, sicut etiam candelas. Et alibi: Fara, sunt vasa luminatoria, quæ nos retia dicimus, diverso modo formata.

[230] Ex his Papiæ verbis non tantum inferri potest diversa Pharorum ecclesiasticarum forma, [Quo nutrimento phari lucebant in ecclesiis.] de qua mox; sed etiam diversus eas illuminandi modus, nempe per lampades oleo nutritas, & per candelas, sevo, cera, aliave materia non liquida ardentes. Candelas enim in pharis luxisse, citatus Papias apertissime docet: & luxisse ibidem etiam lampades, idem satis clare insinuat, dum illuminationum meminit per vasa luminatoria, quæ utique oleo impleta lumen alebant. Hæc differentia illuminationis ex aliis quoque, deinceps citandis, manifestior fiet. Et candelas quidem pharis imponisolitas fuisse, patet ex adductis Anastasii in Adriano verbis, ubi candelæ plus quam mille in una pharo luxerunt: oleo autem in iisdem nutritas fuisse lampades, ostenditur ex vita S. Benedicti abbatis Anianensis apud Mabillonum seculi Benedictinorum quarti Parte I pag. 206; ubi pendebat in ecclesia pharus, in cujus vascula, aut potius vasculis, permodicum erat oleum: quæ tamen vascula in crastino plena reperta sunt.

[231] [Fuerunt forma rotunda unius circuli] Forma pharorum, ut olim perquam diversa fuerit, ea videtur potissima fuisse, & nunc fere sola servatur, quæ aut e medio corpore seu globo, brachia quædam sua, apta ferendis candelis, cereis, lampadibus extendit æqualiter in circuitu, extremis inter se, aut non connexis, aut connexis circulo continuo, cui imponi varia lucernarum genera possint. Et istiusmodi phari nunc, æque ac olim Coronæ, sumpto a forma nomine, appellantur, Rursum hæ Phari seu coronæ, quæ continuo circulo circumducuntur, aliæ unum tantummodo circulum habent; aliæ plures, sic dispositos, ut alii aliis sint altiores, & quanto sunt altiores, tanto minorem efficiant orbem, infimo latissime omnium se extendente. [Aquisgrani,] Unius circuli coronam permagnam vidi olim Aquisgrani in ecclesiaS. Mariæ Virginis; octo majusculis ac totidem minoribus turriculis in circuitu ornatam; & cereos circiter quinquaginta ferre solitam: uti notat Merianus in sua Westphaliæ topographia. Dicunt, coronam illam ex argento & inaurato cupro fabrefactam; sed metalla ista præ fuligine & squalore, quo obsita erat machina tunc, cum vidi; vix, aut ne vix quidem, poterant dignosci.

[232] [in monte Casino,] Istiusmodi coronæ sæpenumero memorantur etiam ab Anastasio; ac dilucidius a Leone Ostiensi in Chronico Casin. lib. 3 cap. 33; ubi de Abbate Desiderio, missoque ab eo Constantinopolim quodam Monacho; qui ibi fecit pharum, id est coronam maximam de argento librarum circiter centum; habens in circuitu cubitos XX, cum duodecim turribus, extrinsecus prominentibus; sex & triginta ex ea lampadibus dependentibus; eamque extra chorum ante crucem majorem ecclesiæ Casinensis, satis firma ferrea catena, septem deauratis malis, seu pomis, ad ornatum distincta, suspendit. Huc faciunt etiam, quæ alius Desiderius, episcopus Cadurcensis, seculo VII sanctitate illustris, ad ornatum ecclesiæ suæ dedisse legitur in vitæ, quæ apud nos est Ms. ex antiquissimo codice Cadurcensi. [Cadurci] In ecclesia ista & ad ornatum altaris, præter alia, prominent turres, micant coronæ, candelabra resplendent, nitet pomorum rotunditas;….. adsunt & statarii, cereorum corporibus aptati: his omnibus crux alma ac pretiosissima, varia simul & candida, arcubus appensa, Sanctisque superjecta, fulget. Ita enim vocem ultimam legendam puto, pro fulgetris, quæ in Ms. babetur, & sensum turbat.

[233] [& alibi.] Ab hisce unius circuli coronis seu pharis non videntur diversæ fuisse, quas suo tempore S. Bernardus maluit rotas appellare, usus voce contemptibiliore: quia invehens ibi in nimium luxum immoderatumque excessum, quo ornabantur ecclesiæ, & phari, non minus lucentes splendore gemmarum quam luminum; eumque abusum (si tamen abusus) ut exaggeraret, noluerit pharos hic appellare coronas (quid enim miri, si coronæ gemmis ornentur?) sed rotas; nec tamen inepta hæc vox est. Quemadmodum enim e modulo rotæ prodeunt in orbem radii, & committuntur apsidi; ita e medio globo aut alio corpore phari transeunt similes radii ad extimam ejus curvaturam; tota machina rotam, e centro suo suspensam, refert. Verba Bernardi in Apologia de vita & moribus Religiosorum ad Guilielmum abbatem S. Theodorici tomo 4 editionis Horstianæ cap. XI, hæc sunt: Ponuntur in ecclesia gemmatæ, non coronæ, sed rotæ, circumseptæ lampadibus; sed non minus fulgentes insertis lapidibus. Si velimus etiam transire ab Ecclesia occidentali ad orientalem, docebit Gretserus in Horto sanctæ Crucis pag. 266 ex codice Bavarico, sub nomine Bedæ, de sepulcro Domini, scribens, quod Golgathana ecclesia…. crucem argenteam habet prægrandem…. pendente magna faro desuper, id est ærea rota cum lampadibus, quæ ipsam crucem debita lucis veneratione coronent.

[234] Præter has Pharos & coronas unius tantum circuli, [Phæriturritæ plurium circulorum,] fuerunt etiam aliæ circulorum plurium, quæ turritæ vocari non abs re possint; non, quia, ut jam dictæ, in extimo circulo portabant turriculas; sed quia circuli plures, alii aliis arctiores atque altiores paulatim in modum turris in acumen superne desinebant, referebantque speciem quamdam turris atque etiam tiaræ Pontificiæ, quam olim regnum, uti ait Ceremoniale Romanum; nunc sæpius triregnum appellant, ab ornatu triplicis coronæ, ei circum impositæ. De tali corona intelligi possunt apud Vener. Bedam lib. de temporum ratione cap. 24, duæ maximæ, ac mirandi operis phari, suis quæque suspensæ ad laquearia catenis, ad natales Martyrum honorandos accendi solitæ, sic ut magis nocturno visu lucem comasque flammarum, quam ipsa ignium vasa, dignoscere valeas. Certe ita locum Bedæ intelligit commentator ejus Joannes Noviomagus, hæc ibi notans: Pharos vocat coronides illas, in quibus lucernarum ambitus ab imo usque ad fastigium sic sunt dispositi, ut continuo superiores, angustiores inferioribus, pyramidis seu turris formam ostendant; quales suspenduntur ex laquearibus sacrarum ædium, seu quales succenduntur in sacris funebribus.

[235] Phari istæ, ut a materia, ex qua constabant, æreæ, [& aliarum formarum] argenteæ, aut aureæ dicebantur, sic a forma, non tantum coronæ, verum etiam coronæ pharæ, & coronæ pharales, & phara coronata; nec non a genere vasorum, quæ ellychnia nutriebant, pharacanthara appellabantur. Lego enim apud Anastasium in Sixto III pag. 25, quod isfecerit coronam pharam ante altare argenteam, pensantem libras XXX: & coronas argenteas pharales XXXIV, pensantes libras X: item pag. seq. coronas argenteas pharales XXX, pensantes libras VI: & pharacanthara argentea tria, pensantia singula libras XV. Silvester quoque pag. 12 fecit phara coronata X, pensantia singula libras VIII. Fecit & pharum cantharum ex auro purissimo ante altare basilicæ Constantinianæ, in quo ardet oleum nardinum pisticum cum delphinis LXXX & pharumcantharum argenteum cum delphinis CXX. Item fecit in gremio quidem basilicæ, pharacanthara argentea XL, pensantia singula libras XXX, tarte vero aextera ejus, fecit alia ejusmodi quadraginta; & parte sinistra viginti quinque, ut obique pensantia singula libras XX.

[236] Fuerunt & phari, forma non circulari, sed alia quoque diversimoda. [etiam crucis] Puta in formam retis. Anastasius in Leone III pag. 142, non semel talium meminit. Fecit pharum in modum retis ex argento purissimo cum canistris quinque. Item, fecit pharum in modum retis cum canistro, & cruces de argento purissimo; qui pendet sub arcu principali. Nec non & alium pharum majorem, in modum retis cum canistris viginti pendentem &c. Aliæ de pharis, quæ in formam crucis factæ erant jam dicere cœpi num. 229, quod una talium, ante presbyterium S. Petri ab Adriano primo suspensa, referebat talem formam. Verba apud Anastasium sunt pag. 109: Fecit pharum majorem in typum crucis, qui pendet ante presbyterium, habentem candelas MCCCLXX: & constituit, ut quatuor vicibus in anno ipsum pharum accendatur; id est in Nativitate Domini, in Pascha, in Natali Apostolorum, & in Natali Pontificis.

[237] [cum innumeris candelis.] Subit hic non tantum mirari munificentiam ac religionem istius Pontificis, qui machinam excogitavit & conficiendam curavit tot candelarum capacem; qualis profecto nescio, an ullo umquam tempore similis fuerit confecta: verum etiam subit annotare, non ab heri aut nudiustertius obtinuisse usum, immerito a quibusdam improbatum, accendendi quotannis in Natali sanctorum Apostolorum Petri & Pauli, nec non in Natali, id est electionis aut consecrationis cujusvis regnantis Pontificis die luminaria, quæ numero propemodum innumera circum tholum (seu cupulam ut vulgus appellat) S.Petri in Vaticano noctem illuminant; quæque ipse milliaribus facile duodecim inde remotus, non semel conspexi magna cum voluptate & admiratione, laudans Deum in Sanctis suis, & in providentia sua, qua Pontificem, qui tunc erat, Innocentium XI, ac deinde etiam Innocentium XII præfecit Ecclesiæ Catholicæ, filii sui Domini nostri Jesu Christi Vicarios, B. Petri Apostoli serie continuata successores.

[238] [Phari aliæ non pendulæ,] Phari quoque nomine veniunt non tantum illæ, quæ suspendebantur e laqueari aut trabe, multimodis instructæ luminaribus: verum etiam aliæ, quæ seorsim aut in trabibus, aut alibi fulcro subnixæ, per ecclesiam stabant. Pag. 143 Leo III fecit Phara argentea tria, quæ stant super trabes argenteas, pensantes libras nonaginta & tres. Pag. 144 fecit idem Leo pharum ex argento purissimo cum lucerna & cereapto (alibi, cerapto) suo, quod certis temporibus consisteret juxta lectorium. Ubi pharus aliud non videtur esse quam candelabrum argenteum grande cum sua lucerna, stans juxta lectorium. Meminit & pag. seq. Anastasius phari volubilis ex argento cum coronis & crucibus, sed an volubilis esset, ac volvi in gyrum posset suprafulcrum seu candelabrum suum, an vero quod pendula pharus illa e loco superiore, circumvolvi facile posset; non est hoc loco unde discernatur. Si secundo sensu accipiatur, nihil novi dictum esset, quia omnibus ex fune pendulis illud commune est, posse volvi & circumagi. Fortasse tamen pharus volubilis non aliud est, quam quod supræ, columna volubilis; quæ nempe in modum helicis torta, unico a summo ad imum sulco circum excavata erat: de qua num, 211 dictum est.

[239] Huc etiam, uti & ad alia quædam hoc paragrapho memorata, [sed stantes,instar candelabrorum.] distinctius intelligenda, spectat insignis Anastasii locus in supradicto Leone III pag. 135: Fecit in ecclesia S. Petri coronas majores ex argento purissimo quatuor, pensantes simul libras CLIV & semis. Fecit & lectorium ex argento purissimo miræ magnitudinis, decoratum, pensans libras CXLIII: & cerostatas ex argento mundissimo, stantes juxta ipsum lectorium, pensantes simul libras XLIX: & super ipsas cerostatas fecit lucernas fusiles bimixas duas ex argento puro, pensantes libras XXVII. Et hoc constituit; ut Dominicorum die vel in sanctis solennitatibus hinc inde juxta lectorium consisterent, & ad legedum sacras lectiones luminis splendore fulgerent. Fecit quoque pharocantharos in presbyterio numero XIV ex argento mundissimo, pensantes simul libras CCCCXXXIII: nec non columnas VIII & arcus IV fecit ex argento, pensantes inibi libras CLXXIII. Hæc considerans, facile judicabit, coronas, quæ hic majores dicuntur, esse pharos coronatas, de quibus supra: item cerostatas, juxta lectorium stantes, esse per modum candelabrorum: lucernas vero bimixas, cerostatis impositas, fuisse lucernas, duabus myxis sive ellychneis ardentes. De pharocantharis jam memini supra, atque etiam de arcubus, quod duabus columnis fulciebantur; quod hinc etiam confirmatur, dum octo ponuntur columnæ & quatuor arcus.

[240] Uti pharorum formæ, diversæ, ita & vasorum, in illis lumen alentium diversæ fuerunt: [Pharorum vasa multiformia,] & vasa ipsa diversis nominibus appellabantur a sua quodque figura, qua erant formata; Gabatæ, Canistri, Delphini, Canthari & alia. Pag. 122, fecit Adrianus in basilica S. Petri pharum argenteum ante presbyterium cum gabathis argenteis triginta, & canistrum octogonum in medio. Et hæ gabatæ rursum, aut stabant in pharis plures simul, [gabatæ,] aut pendebant seorsim singulæ. De priori genere jam dictum est: de posteriori, hæc intelligenda sunt. Anastasius pag. 128 in Leone III, Gabathas fecit ex auro purissimo quindecim cum gemmis, pendentes in pergula ante altare. Viaelicet seorsim singulæ pendebant. Idem in eodem, pag. 132, fecit in basilica B. Petri gabatham ex auro purissimo anaglypham, cum gemmis pretiosis ornatam, quæ pendet ante imaginem ipsius Apostoli in ingressu vestibuli. Et pag. 236, in Stephano VI, gabathas argenteas cum lampadibus obtulit, & continuatim (forte, continue in) vigiliis ardere præcepit. Sunt & gabatæ eosdem in usus, ex ornatu suo dictæ, Liliatæ, Columellatæ, Fundatæ, Interrasiles. Anacteæ quoque & Electrinæ a materia sua; & Saxiscæ seu Saxicæ a gente istius nominis. Nisi mavelis, vasa ista e certo saxi genere excavata, sic dicta fuisse. Est autem Gabata, quod & Gavata, sumpta voce generaliter, Isidoro lanx; Papiæ, patella, vas; quasi Cavata: Martiali quoque nota, dum lib. VII Epigrammate XCVIII de cœna Annii sic habet: Transcurrunt gabatæ volantque lances.

[241] De reliquis vasorum, candelas ferentium nominibus & figuris hæc habe, ac primum de canistris. Jam dixi num, [canistra,] superiore, quod Adrianus fecit pharum cum gabatis triginta, & in medio canistrum octogonum. Idem pag. 118, fecit ante januas argenteas; item, in turri; canistros argenteos, utrobique duodecim. Illi pensabant libras XXXVI, hi XLV. Alibi fecit canistra quinque, pensantia simul libras quindecim Et pag. seq. Canistrum fecit ex argento purissimo cum catenulis suis, pensans libras XV. Gregorius IV pag. 163, obtulit canistra ennafodia duo: & Benedictus III pag. 204, canistra ex afoci duo. Canistri cognomen utrobique corruptum est. Illic lege henneaphotia, hic, hexaphotia, a græco ἐννεαφώτια, ἑξαφώτια, quæ novem aut sex luminibus instructa sunt. Ex his intelligitur etiam, canistra & in pharis constitisse, & seorsim e catenis pependisse, & pauciora pluriave ellychnia aut lumina habuisse, & formæ non unius fuisse: & eumdem fere usum videntur habuisse, quem gabatæ.

[242] Delphini similiter vasa luminaria erant, uti jam dicta; [delphini,] delphinorum figura efformata; quiitidem ponebantur in pharis & coronis atque etiam seorsim. Adrianus, pag. 118, per diversas coronas fecit delphinos argenteos in ecclesia B. Petri; alios in B. Pauli, alios in Constantiniana. Item Leo III pag. 145, fecit coronas argenteas & delphinos suos duodecim. Et diu ante illos Silvester Papa pag 13, fecit pharum ex auro purissimo, quod pendet sub fastigio cum delphinis quinquaginta, quæ pensant, cum catena sua, libras XXV; & coronas quatuor cum delphinis viginti ex auro purissimo, pensantes singulas, libras XV. Item pharum cantharum argenteum cum delphinis CXX; ubi oleum ardet Nardinum pisticum. Hilarus quoque Papa pag. 29, fecit turrem argenteam cum delphinis.

[243] [gryphes & leones,] In gabatis aliisque vasis etiam effigiabantur gryphes, leones atque alia animalium genera. Leo quippe tertius fecisse dicitur gabathas argenteas, habentes gryphes deauratos; & gabatha saxisca in modum leonis. [canthara;] Cantharus & Canthara & Cantharum, ejusdem notionis apud Anastasium, sonant fere idem quod supradicta vasa, sumunturque pro disco aut patella, quibus oleum infunditur aut vasa olearia imponuntur: item pro candelabro, aut cerostata. S. Silvester pag. 12 fecit canthara cerostata XII ærea, pensantia singula libras tricenas. Et Leo III fecit super cyborium de altari majori B. Petri Apostoli canthara majora quatuor ex argento purissimo, habentia in medio cereos ex argento deauratos; quæ ibi fuerint tantum ornatus causa. Porro quemadmodum phari, multitudine lampadum aut cereorum illuminatæ, ut plurimum pendebant; ita quoque aliæ similes fuere, quæ stabant instar candelabrorum, & vocabantur Arbores, suisque quasi ramis, [arbores.] gestabant lumina. De talibus S. Bernardus, in citato jam nobis tomo suo IV, pag. 992: Cernimus & pro candelabris arbores quasdam erectas, multo æris pondere, miro artificis opere fabrefactas; nec magis coruscantes superpositis lucernis, quam suis gemmis. Atque hæc de præsenti argumento sint satis. Transeo ad apsidem basilicæ præcipuam.

DE APSIDE ECCLESIÆ S. PETRI IN VATICANO.

§ I De apside, eaque tantum una & uno altari in singulis ecclesiis, etiam Vaticana, sub Constantino & proximis ei temporibus.

[Apsis unde dicta & quid sit.] Vocabulum Græcum ἁψὶς, ἁψίδος, camera, fornix; generaliter quodvis arcuatum opus significans, aptum Latinis rerum ecclesiasticarum scriptoribus visum fuit ad significandum illam ecclesiæ partem, quæ in postremo templi sacellive muro extrorsum protendi passim & arcuari solet in hemicycli figuram; & eadem figura surgit a fundamentis perpendiculariter in justam altitudinem, ubi format crepidinem quamdam & ipsam semicircularem, paululum extuberantem: supra quam deinde sursum curvatur undique in modum conchæ, facitque fornicem, qui quarta pars sit sphæræ. Huic loco Latini scriptores jam inde a seculo IV aptarunt, ut dixi, vocem grajam apsis seu absis; atque etiam absida casu nominativo declinationis primæ. Non ante tamen tali significatu inductæ fuerint in usum voces illæ; quam cum sub Constantino Magno Christiani, libertate profitendi publice & impune religionem suam obtenta, incubuerunt, Romæ imprimis atque aliis multis locis ad exædificandum nova templa, quæ a magnificentia & columnarum arcuumque frequentia, basilicæ etiam dictæ sunt. Sanctus quippe Paulinus, Nolanæ urbis episcopus, qui, ut in vita ejus ad XXII Junii nostri illustrata, legi potest, seculo Constantiniano florens, manifeste indicat, voces illas suo tempore novitias fuisse; dum epistola XII ad Severum pag. 154 editionis Rosweydianæ dubitat, ac fatetur, se nescire, utrum apsida an absis casu nominativo, scribi a se debeat, quia, inquit, hoc verbi genus nec legisse reminiscor. Nec tantum dubitasse videtur de terminatione illarum vocum, sed etiam an in medio per litteram p aut b potissimum scribi deberent latine. Mihi neuter modus displicet. Valet enim ψ Græcum Latinis tam ps quam bs.

[245] Et vox quidem apsis seu apsida (quidquid fortasse aliqui subtilius, [Ejus partes,] quam par est, speculati sint) passim sumitur atque merito, pro toto ædificio jamdescripto; quia tam introrsum quam sursum in hemicyclum curvando se, utraque parte conficit arcuatum opus. Partes ejus præcipuæ sunt, pavimentum, paries, baltheus, fornix. Pavimentum & paries, nota sunt. [pavimentum,] Baltheus (qui & zona dici potest, & crepidinem adjunctam habet) coronat parietem rectum & fundat consurgentem inde fornicem: qui fornix, [paries] Latinis camera, Græcis Κόγχη concha, crebro appellatur. Pauca Paulini ad Severum in citata epistola pag. 150 verba, illustratura sunt, quæ dicebam. [baltheus,] Intra basilicam S. Felicis, inquit, absidem, solo (seu pavimento) & parietibus marmoratam, camera musivo illusa, sive depicta, clarificat. [fornix,] Inferiore autem baltheo, quo parietis & cameræ confinium interposita gypso crepido conjungit aut dividit (diverso nempe respectu) hic titulus indicat deposita sub altari Sancta Sanctorum. [altare,]

[246] Sub apsidis anteriore parte sursum arcuata, olim plerumque tum in aliis basilicis, [cathedra Pontificia.] tum in S. Petri Vaticana consistebat altare, & e regione ejus cathedra seu thronus Pontificius, parieti qua longissime hemicyclus recedit, applicatus; & gradibus aliquot elevatus. Hic thronus Græcis proprie βῆμα, id est tribunal, dicitur: quamquam plerisque nunc βῆμα sit, totum illud spatium, quod cum altari sacris cancellis includitur, sacrorum ministrorum cœtum a profana turba dividentibus, presbyterium Latinis appellatum, de quo postea. Interim ut vox tribunal nonnullis etiam latine scribentibus, pro throno Pontificio, uti & pro tota apside, usurpari pridem cœpit, existimo inde apud Italos invaluisse vocem tribuna, qua nunc passim illi utantur, non modo inter loquendum, sed etiam inter scribendum latine, ad significandum quam diximus apsidem.

[247] Habuere olim basilicæ singulæ singulas apsides, easque, [Una olim apsis in singulis ecclesiis,] ut dixi, in medio postremi parietis, ex opposito portæ frontispicii regiæ, quæ recta per mediam navim eo ducebat. Patëre id potest hodiedum ecclesias, a Constantino Magno ædificatas, inspicientibus sive in se (supersunt enim adhuc, in quibus id observari potest manifeste) sive in descriptionibus, quas posteritati reliquerunt Historici, sive etiam in ichnographia, quam supra dedimus, basilicæ antiquæ Vaticanæ. Loquor de ecclesiis Constantini, atque aliis ejus tempore structis:quando & in singulis singula tantum fuisse altaria, & quidem sub memorata apside posita, probabilius tenetur; quam evincatur fuisse plura. Præterquam enim quod satis certum videatur, unum tantummodo tunc altare in basilicis Constantinianis fuisse; idque consequi inde, quod una tantum ibidem apsis tunc fuerit (sine apside equidem nescitur altare, [& altare unum;] etiam diu post fuisse) expresse docemur, ecclesiam Tyri, ab episcopo loci Paulino iisdem temporibus magnifice ædificatam, atque apud Eusebium (lectionem eus exhibuimus supra pag. 87) minutim descriptam, habuisse unum non amplius altare. Legitur namque ibi Paulinus iste omnibus ecclesiæ partibus absolutis, postremo Sanctum Sanctorum, altare videlicet, in medio constituisse; quod ipsum deinde augustum, magnum & unicum appellatur.

[248] [nec plura nunc admittunt Græci:] Et hic usus collocandi singula in singulis ecclesiis altaria non tantum obtinuit primis istis temporibus assertæ in libertatem religionis Christianæ, verum & duravit aliquamdiu post; tam in occidentali, quam in orientali Ecclesia: imo in Græca perennavit semper ac tenet hodiedum. Audi Jacobum Goar in suo Ἐυχολογίῳ seu Rituali Græcorumpag. 16: Unum altare, inquit, &, ut Eusebius loquitur, μονογενὲς θυσιαστήριον, est etiamnum hodie apud Græcos; & non nisi semel per diem, propter Sacrificii unitatem, in eo celebrant: &, si forsan alicubi duo altaria, liturgiæ dicendæ erecta, demonstraveris; confestim ipsi junctas ecclesias, & muro medio sejunctas, παρεκκλήσια, quasi ecclesiarum appendices & oratia distincta, in quibus diebus profestis memorias diversas agant, ostendunt. Eadem παρεκκλήσια facit Allatius sacella, [admittunt tamen in diversis parecclesiis.] majori templo adjuncta vel vicina, separata tamen & omni ex parte muris disjuncta, licet a majori ecclesia ad minora hæc oratoria porta media aditus pateat. Istiusmodi sacella circum basilicam Vaticanam veterem extitisse etiam, & quidem pluria, manifestum redditur vel e sola ejus ichnographia. Sed horum originem non tam certo referre possumus ad tempora S. Paulini Nolani, quam quæ Paulinus ipse testatur circumstetisse ecclesiam suam, & cubicula vocat, longis basilicæ lateribus inserta intra porticus, accommodata tam cupientibus orare secreto, quam memoriis religiosorum virorum ad pacis æternærequiem ibi capiendam: & Natali XI cellas nominat, ita de fure, qui in basilica noctu rapuerat crucem auream, seque in cellam aliquam talem abdiderat, canens:

      Tegit una latentem
Cellula de multis, quæ per latera undique magnis
Appositæ tectis præbent secura sepultis
Hospitia.

[249] [Etsi in Confessione S Petri Silvester Papa fesset altare,] Neque contra objiciatur, quod nos ipsi in præmissis ostendimus, præter altare majus sub apside, fuisse aliud in crypta subterranea seu Confessione S. Petri. Non enim adhuc ostendimus nos aut alius, fuisse utrobique altare a tempore Constantini. At jam tum consecratum fuit corpus Dominicum super sepulcrum Apostolorum. Ita plane. Sed non sine aliquo inter sepulcrum & sacram consecrationis mensam interposito medio, quia ostendimus, sepulcrum cubiculo subterraneo, ad quod nullus patebat ingressus, inclusum fuisse, & tantummodo conspectui patuisse per foramen tam arctum, ut putem vix potuisse per illud trasmitti corpus humanum. [æque ac in basilica,] Igitur consecrationem seu Missam factam fuisse super sepulcrum, aliter hic accipi non potest, quam, factam esse supra illud in loco altiori. Fuit autem altare majus, quod semper extitisse constat, supra sepulcrum, æque ac illud altare, quod in Confessione erectum postea fuisse exploratum quidem est; non item, quando erectum fuerit. [nondum censerentur fuisse duo in ecclesia una.] Ut vero etiam ostendi posset, utrobique ab initio stetisse altare & consecratum utrobique Corpus Domini fuisse: non continuo tamen censeri debent duo in eadem basilica fuisse altaria. Confessio quippe subterranea, postquam superædificata ei fuit basilica Constantiniana, non desiit esse, quod ante fuerat, martyrium seu oratorium per se a basilica diversum, & annumerari potest inter parecclesia, de quibus paulo ante.

[250] Postmodum crescente paulatim numero presbyterorum, æque ac fidelium, [An duo fuerint alicubi tempore SS. Ambrosii & Paulini,] cœperunt apud Latinos plura erigi altaria etiam in una ecclesia; & forte jam tum sub SS. Ambrosio atque Paulino steterunt alicubi erecta, quamquam id non omnino videatur evincere vox altaria, numero plurali etiam in soluta oratione ab illis usurpata. Certe ante horum tempora, & diu post, non reperitur in Anastasio Bibliothecario, qui alterum in eadem basilica construxerit altare aut oratorium. [aut S. Hilari Papæ.] Fecit quidem Hilarus, anno CCCCLXI creatus Papa, oratoria tria in baptisterio Constantiniano, S. Joannis Baptistæ, & B S. Joannis Euangelistæ, & sanctæ Crucis: sed illanondum dici proprie possunt esse in eadem ecclesia aut etiam in eodem baptisterio; cum extra sint potius, & nihil cum illo commune habeant, præter portam, qua transitur e baptisterio in oratoria, & vicissim hinc in illud. Atque ita plane parecclesia sunt. Neque etiam obesse debet locus Paulini Ep. XII, pag. 152, apsidem (quam & concham pag. præcedente vocat æque ac Græci, sumpta parte pro toto) dispertientis in triplicem recessum, quorum duo in ingressu apsidis utrimque in alias apsidulas sinuabantur; quasi in harum alterutra Antistes etiam hostias celebraret; atque adeo ibi altare esset. Locus Paulius hic est: Cum duabus dextra lævaque conchulis intra spatiosum sui ambitum absis sinuata laxetur, una earum immolanti hostias jubilationis Antistiti patet, altera post sacerdotem capaci sinu receptat orantes.

[251] Non, inquam, hinc inferri debet, præter altare, [Explicatur alius Paulini locus:] quod manebat sub media concha, aliud fuisse in altera conchularum, quæ immolanti hostias Antistiti patere dicitur. Tantum quippe illud abest a vero & semper fuit, ut Cangius, in talibus, si quis alius, versatissimus, non dubitet mutare in textu Paulini vocem patet in parat; sicque legi deberet, una immolantem Antistitem parat, quia ibi parabantur panis, vinum, calix, atque alia, immolanti & sacrificanti necessaria: atque ipse sacerdos ibidem se parabat ad sacrificandum, induendo sacrum paratum. Nec vero alibi quam sub media apside in ecclesia nova, quam e veteri ibidem destructa, quia nimis angusta erat, Paulinus condiderat ampliorem, stetisse aliare, docent ejusdem versus, quos ipse suis ad Severum litteris inserere noluit; quia Severianæ ecclesiæ, quæ tota nova erat, non poterant convenire; superstites autem hodiedum in Pauliniana ecclesia exhibet descriptos Sirmundus noster in suis ad Sidonium Notis pag. 50 hoc initio:

Parvus erat locus ante, sacris angustus agendis,
      Supplicibusque negans pandere posse manus,
Nunc populo spatiosa sacris altaria præbet
      Officiis, medii martyris in gremio.

[252] Legerem, medii martyrii, id est templi, in gremio, [item alius, qui probat unum fuisse in ecclesia S. Felicis altare:] nisi scirem, Paulinum sæpe Felicem suum, quia multa pro Christo passum, vocare martyrem. Puta, Natali XI, quem cum aliis ejus Poëmatibus e bibliotheca Ambrosiana nuper edidit eruditissimus Muratorius. Ibi Felix vocatur elogio martyr: & Natali I dicitur Vectus in æthereum sine sanguine martyr honorem. Similia habentur Natali II. Natali vero IX, templum ejus simpliciter vocatur martyris alta domus. Et hæc eo quoque allata sunto testimonia, ut, quod plerique judicant teste Sirmundo, citatos versus ipsius Paulini esse; id certius constet ex voce matyris, quæ ibidem pro Felice substituitur, phrasi Paulino familiari. Sive igitur martyris, sive martyrii scripsit Paulinus, eodem redibit; quia tam unum, quam aliud, significabit templum S. Felicis, in cujus medio gremio altare stetit spatiosum, super quod etiam Antistes pro dignitate sua solenniter immolare potuit hostiam jubilationis. Unicum vero tantum in ecclesia ista stetisse altare, licet altaria memorentur numero plurali; colligitur ex unico distincte designato loco, in quo stetit; videlicet in gremio medii martyris aut martyrii.

[253] [ac tertius de apside trichora.] Sed neque obesse nobis debet alius Paulini locus pag. 150, quo dicuntur Reliquiæ Martyrum intra absidem trichora sub altaria teneri. Neque enim probatur illa lectio omnibus: & Cangius iis potius adhærendum indicat, qui legunt, intra apsidem trichoram sub altari. Et sane hæc lectio (præterquam quod per se plana est) plurimum conformitatis habetcum illis, quæ modo num. 250 retulimus ex eadem Paulini epistola XII, de eadem ecclesia, ejusque apside cum duabus conchulis & uno altari. Apsis enim talis proprie trichora est. Alia vero lectio, prout impressa habent, torquet doctorum ingenia, & nondum apte explicatam ab aliquo inveni. Rosweydus in suis ad locum illum Notis pag. 785 censuerat, sub tribus istis absidibus tria fuisse altaria. At pag. 894 inter Addenda, corrigens dicta sua, censet, potius unum altare in medio trichori, sive inter tres absides, id est in medio majoris absidis, ita tamen, ut & duas alias laterales absides respiceret, positum fuisse. Atque ita ibidem videtur ei intelligendus quoque Spartianus, qui in domo Pescennii Nigri simulacrum ejus in trichoro constituit; id ist, inquit Rosweydus, in medio trichori. Nam totus locus, tribus constans absidibus vel partibus, dicebatur trichorus vel trichorum. Ita ille, idque apte juxta etymologiam vocis Χῶρος, quæ Latinis locum sonat. Unde τρίχωρος, triplex locus; & apsis trichora, quæ treslocos habet, aut spatia.

[254] [Qualis illa sit.] Sunt tamen qui putent, apsidem trichoram esse & appellari, cum juxta apsidem primariam & extra eam, alia minor apsis hinc & alia inde sinuantur, sic ut neutra quidquam commune habeat cum primaria media. Talis situs apsides ternas proponit Cangius in sua ichnographia ædis sanctæ Sophiæ Constantinopolitanæ, & in duabus aliis structuræ Græcanicæ Jacobus Goar in Euchologio par. 13 & 21. Harum apsidum ternarum situm ut melius capiat Lector, redeat ad ichnographiam nostram basilicæ Vaticanæ, ubi præter primariam apsidem, in medio postremi muri sinuatam, nulla quidem seu intra seu extra illam exprimitur alia; concipi tamen facile potest alia ad latus ejus e regione navis penultimæ versus meridiem, & alia e regione navis penultimæ versus septemtrionem, quo fere modo se habet situs ternarum apsidum in ichnographiis Cangii & Goaris. Verum apsides istiusmodi tres, quæ omnino separatæ sunt, an apsis trichora proprie sint aut appellari recte possint, non ausim id affirmantibus assentiri. Certe talis non fuit apsis S. Felicis, quam Paulinus ut trichoram describit. Ait enim quod illa duas dextra lævaque conchulas intra spatiosum sui ambitum continebat; non extra. Cangianæ vero & Goarianæ apsides laterales & extra primariam sunt, & nihil cum illa habent commune.

[255] Sed nostra nos poscit apsis Vaticana S. Petri antiqua, [Apsis Vaticana a S. Silvestro facta cum ipsa basilica,] cujus ergo hæc cœpimus disputare. Illam una cum basilica constructam fuisse a Constantino & Silvestro, quidquid alii dubitent, mihi tam certum est, quam quod certissimum. Obtinebat namque Romæ tum temporis usus taliter ædificandi Christianorum ecclesias, cœptus sub ipsis persecutoribus in ecclesiis subterraneis, ad quas latentes in cœmeteriis fideles, per vias diversas conveniebant, synaxes suas celebraturi. Exempla videre licet apud Aringum in Roma subterranea, ac præcipue tomo 2 pag. 323, ubi exhibet orthographiam ecclesiæ S. Hermetis, ubi nunc est villa suburbana Collegii Romano-Gregoriani Societatis Jesu, [juxta morem illorum temporum,] quo Scholastici ejus hebdomadatim per æstatem excurrunt, tam laudabili quam antiqua, utpote ab ipso Religiosæ familiæ nostræ institutore S. Ignatio derivata consuetudine, ut ingenia, continuato plurium dierum studio fatigata, deambulatione moderata, spiritu liberioris cæli, vacuitate curarum & relaxatione animorum, reparentur ad eadem studia diutius utiliusque continuanda. Inter hos ego Socios religioseac jucunde quadriennium versatus, frequentavi cum iisdem villam prædictam, ac sæpe ibidem descendi ad subterraneam S. Hermetis, de qua Aringus loco citato, ecclesiam, tam alte depressam & bene materiatam adhuc, ut super parietes ac fornicem ejus, domicilium, quod nunc ibidem spectatur superædificatum, quamvis altum sit, tertia tamen sui parte sub terra lateat. In capite istius ecclesiæ subterranæ perquam amplæ, ut alia prætermittam, quæ hujus loci non sunt, apsis quoque est hemisphærica cum concha sua; apparentibus adhuc non uno loco coloribus, quibus depicta fuisse dignoscitur.

[256] Aliud argumentum, cur Silvestro apsidem æque ac reliquam ecclesiam S. Petri in Vaticano deberi, [& musivo depicta fuit;] persuasum habeam, est, quia nusquam legitur alius quispiam post Silvestrum illam extruxisse; legitur autem apud Anastasium pag. 47, illam renovasse Severinus Papa, qui CCC post Silvestrum annis Ecclesiam rexit. Imo ex indicato Anastasii loco concludi potest, etiam musivo depictam a Silvestro fuisse apsidem illam. Dicitur namque ibi Severinus renovasse apsidem B. Petri Apostoli ex musivo, quod dirutum, alia lectio habet, quod disruptum, erat. Maxime quidem firma ac durabilispicturarum omnium est musiva, quæ tamen cogitari potest spatio trecentorum annorum sic labefactata fuisse, [uti ex Anastasio Biblioth.] ut renovari debuerit. Et plane voluerit Constantinus, præcipuam domus Dei portionem, apsidem dico, non minori picturarum elegantia spectabilem esse, quam palatia gentilium Imperatorum, quæ passim musivis operibus nitebant, qualium reliquiæ hodiedum supersunt & videri possunt multis locis inter ruinas, palatii dicam, an civitatis? (fuit enim miræ amplitudinis ædificium) quod Imperator Hadrianus construendum sibi curavit prope Tybur.

[257] Verum quid opus est hisce conjecturis, quando clarissimis verbis testatur Adrianus Papa I, [& Adriano Papa I ostenditur.] Silvestrum & Successores ejus aliquot, ecclesias a se structas depinxisse in musivo. Ita scribit in amplissima epistola de Imaginibus, qua illos confutat, qui Synodum Nicænam secundam impugnabant, regi Carolo Magno inscripta apud Labbeum tom. 7 Concil. col. 955: A tunc, sive a tempore Constantini Magni, usque hactenus sanctorum Pontificum Silvestri, Marci & Julii, miræ magnitudinis sanctæ eorum ecclesiæ apud nos sunt depictæ, tam in musivo, quamque in ceteris historiis, cum sacris imaginibus ornatis. Ex harum ecclesiarum numero non tantum excludi non debet B. Petri basilica in Vaticano, sed ipsa præcipue designari videtur, utpote miræ, & majoris quam ceteræ, magnitudinis.

[258] [S. Paulinus quoque ædificavit ecclesiam cum apside musiva,] Constat quoque S. Paulinum annis non amplius LXX aut LXXX post Silvestrum in sua diœcesi Notana ædificasse B. Felici novam ex veteri ecclesiam; in eaque apsidem fecisse & musivo ornasse; non utique sine exemplo majorum. Quorum autem potius quam Romanorum Pontificum, qui primas a se sub Imperatore jam Christiano, & publice magnificeque extructas & solenniter consecratas, tali forma extruendas curaverint? Has vero, sibi sæpe visas Romæ, quantum ad præcipuas architecturæ partes attinet, tum Paulinus, tum alii passim, saltem per Italiam episcopi, faustis illis, publice efferentis caput Religionis principiis, voluerint imitari; ut in his quoque, sicuti in aliis sese Ecclesiæ Romanæ, tamquam membra capiti suo, conformarent.

[259] [verosimiliter juxta formam Romanorum.] De apside ecclesiæ a se constructæ, ejusque pictura musiva mox audiemus Paulinum, ex ipso verisimile reddituri, quod Silvester non modo struxit & musivo ornavit apsidem S. Petri, verum etiam eamdem ibi picturam pingi curavit, quæ propter basilicam novam sub Sixto V destrui cum apside debuit, conservato tamen ejus exemplo in expansa membrana, quæ in archivo est, ad posterorum memoriam delineato: unde ectypon ejus desumi atque in æs incidi curavit Ciampinus, & ex ipso nos hic similiter repræsentamus. Scribit Turrigius pag. 62, idem opus musivum apsidis antiquæ etiam depictum cerni in cryptis Vaticanis, & singulas ejus partes, saltem obiter describendo, sic indicat; ut si quis scripta eus legens, præ oculis simul habeat tabulam apsidis Ciampinianam, dubitare non possit, quin omnia res eadem utrobique sint. Nihilominus videntur illam Turrigii in cryptis picturam recentiores aliqui Scriptores atque inter illos ipse Ciampinus indicare, olim extra basilicam in atrio paradisi spectabilem fuisse: quod cum eorumdem asserto, apsidem intra ecclesiam similiter depingentium, difficile conciliatu est; nisi eadem pictura musiva duobus locis extiterit.

[260] [An apsis Vaticana ad Innocentio 3 restaurata iterum innovata fuerat a Benedicto 12.] Utut est, apsidis picturam musivam, quam hic repræsentamus, Innocentii Papæ III, anno MCXCVIII electi, opus esse; indicat ipsiusmet imago & nomen, loco conspicuo adscriptum. Sed dubitari potest, fueritne opus illud musivum, aut potius pictura ejus Innocentiana, omnino nova ac diversa ab illa, quam diu ante renovaverat (non mutaverat) Severinus Papa, ac fortassis alius post ipsum denuo renovavit ante Innocentium prædictum: quemadmodum Turrigius in Cryptis pag. 62, & ex illo Ciampinus pag. 42, scribunt, Benedictum XII, vix sesquiseculo post Innocentium, eamdem apsidem restaurasse per celebrem pictorem Giottum, eapropter Florentia evocatum. Sed hosce scriptores, quia nullum citant asserti sui auctorem, & nihil tale legitur in actis Benedicti, aut alibi quod sciam; intellexerint fortassis, epigraphen hanc (Benedictus PP. XII, Tolosanus, fecit fieri de novo tecta hujus basilicæ sub anno Domini MCCCXLI) quæ olim legebatur, statuæ ejus, inter portas Argenteam atque Ravennianam parieti appositæ, adscripta; intellexerint fortassis, inquam, scriptores citati, epigraphen hanc etiam ad tectum apsidis pertinere, quam ego ad solum ecclesia tectum referendam puto.

§ II. De pictura Vaticanæ apsidis musiva; cujus segmentum superius explicatur.

Adjungo hic, ut melius capiantur dicenda, picturam musivam veteris in basilica Vaticana apsidis ex delineatione, [Pictura apsidis, quæ hic delineata,] quam illustrissimus Ciampinus in Ædificiis Constantinianis exhibet, Tabula sua XIII, aitque a se diligentissime delineari curatam juxta exemplar, quod servatur in archivo basilicæ, magno in pergameno, coloribus distinctum, apposita ad calcem publici notarii fide de collatione facta cum originali, antequam Sixtus V apsidem ipsam destrueret. Bifariam, ut vides, dividitur universa pictura. Pars inferior repræsentat Ecclesiam militantem, ejus sacrificium, vocationem gentium, aliaque. Pars superior, stellis ubique distincta, (unde videri possit repræsentare cælum empyreum aut firmamentum) exhibet Christum Dominum in throno sedentem & adstantes ei duos Apostolos, omnes diademate seu corona gloriæ insignes. Hanc partemhic illustrare conabor, alteram deinde. Præmittenda tamen est responsio ad dubium, quod movi § superiori; ac dicendum, picturam musivam Innocentii III in apside Vaticana, [& ab Innocentio 3 restaurata fuit,] quantum ad præcipuas ejus figuras attinet, verosimiliter repræsentare eadem, quæ repræsentabat pictura ibi renovata a Severino Papa, & primum facta (secundum indicatam opinionem nostram) a S. Silvestro. Neque enim existimandum est, ecclesiam Vaticanam sub Innocentio III, minus solicite conservata voluisse præcipua sua decora & antiquitatis monumenta; quam id voluit eadem Ecclesia sub Sixto V, quando sub modio, ut ita dicam, in cryptis subterraneis iisque tenebricosis; & in membrana, nihilo lucidioribus in archivis recondita, apsidem, paulo post demoliendam, depingi curavit, [Silvestro, ut primo auctori tribuenda,] tantummodo ut conservata perduraret antiqua ejus pictura. Facilius ea potuit conservari in renovatione Innocentiana, quia manebat in eodem loco; & minoribus impensis, quam alia depingi, quia superfuerint tum adhuc varia ejus lineamenta, quæ non evanuerant, ac refici propterea citius & commodius poterant, quam nova pingi. Adde studium, quod dixi, antiquitatis; & zelum retinendi recte instituta; quorum semper Ecclesiaista tenax fuit.

[262] Fortius probabit assertionem nostram argumentum, quod subministrat repræsentatio apsidis Innocentianæ, [utpote priscorum temporum imagines referens,] expressa in tabula adjuncta. In illa quippe pictura præter nonnulla, quæ basilicæ Vaticanæ, in honorem Principum Apostolorum conditæ, sunt propria; repræsentantur multa, quæ primis post Constantinum Magnum temporibus videntur passim pingi solita fuisse. Certe Paulinus sanctissimus episcopus apsides a se ædificatas pictasque, [similes illis quas S. Paulinus pinxit ac descripsit.] tum in ecclesia Nolana S. Felicis, tum in ecclesia Fundana, quam e patrimonio suo Fundis erexerat; talibus depingendas curavit figuris, quales etiam in musivo Innocentiano repræsentantur plures. Puta, quod utrobique sit Christus Dominus; quod sub pedibus ejus quatuor paradisi flumina; quod Crux gemmis distincta; quod Agnus sub cruce; quod oves aliæ; quod palmæ. Quæ proinde non tam Innocentii inventio, quam antiquæ picturæ restauratio aut imitatio censeri possunt. Manifestiora hæc fient inter explicandum mysteria adjunctæ tabulæ, dum eorum antiquum in picturis usum verbis Paulini comprobabimus.

[263] Multa ad explicationem tabulæ congeritCiampinus libro de sacris Ædificiis Constantini pag. 42; in quibus tamen accuratio major, ut alibi, [An Christus in Vaticana repræsentetur] fortasse desiderari possit. Nonnulla eodem conferemus & nos, ordientes a primaria persona, quæ est Christus Dominus, media area conspicuus in solio; dextram tenens ante pectus elatam, erectis tribus digitis, annulari solo & pollice curvatis, & inter se commissis; sinistra vero librum genu sinistro nixum, complectens. Tota figura schema repræsentat docentis ac instruentis; quidcumque demum hic discurrat Ciampinus de manu dextra elevata, quæ curvatis tantum pollice & annulari digito, ei certo certius gestum benedicentis significat ex more, ut ait, Græcorum. Sed quid juris habuit mos Græcorum, ut in ecclesia Latina & præcipua ejus basilica Romæ, [tamquam benedicens more Græcorum] debuerit manus benedicentis pingi more Græcorum & non potius more Latinorum? An etiam Petrus, qui Christo Domino adstat, ac digitos dextræ extensæ, eodem, ac ille modo, dispositos habet, Domino suo censebitur impertiri benedictionem? Non existimo id intendisse Innocentium aut decessores ejus, tabulæ auctores primos.

[264] Quod autem digitus index & medius sic jungantur in manu benedicente, ut primus erectus, litteram I, alter curvatus litteram C, quæ græcum mediæ ætatis sigma est, efficiant: atque iterum ut digitus annularis & pollex, [juxta opinionem Malaxi,] inter se transmissi forment litteram græcam X; auricularis vero digitus, uti de medio dictum est, curvetur in C: & ex his demum duæ primæ litteræ IC, significent nomen sacrosanctum Jesus; posteriores autem duæ XC, denotent nomen Christus, uti explicat Ciampinus ex Raynaudo de Attributis Christi sect. 4, cap. 9 num. 733; & Raynaudus ex Nicolao Malaxo, scriptore Græco, fragmenta ejus vix scio qualia citans; quod, inquam, talis positio digitorum in manu benedicente Græcorum sit aut debeat esse, ad tales litteras formandas; ingeniosam potius Nicolai istius speculationem esse existimo, quam receptum apud Græcos ritum: cum præter illum alius nusquam citetur, qui talium rituum, in benedictionibus servandorum, meminerit.

[265] Præterea talis positio digitorum videtur aliquid habere insoliti & indecori: [quæ videtur incongrua tradere] quia erecto indice perdifficile est, saltem non assueto, medium digitum curvare leniter, præsertim quando eodem tempore annularis pollici (quod ipsum non satis naturæ consentaneum videtur) superimpositus, cumisto formare debet litteram X. Repugnat quoque positio illa auctoritati picturarum veterum; quia in illis passim, & in ipsa quoque Ciampini tabula, quam præ manibus habemus, Christus Dominus ac B. Petrus (utrumque ille ait, in modum benedicentis efferre dextram) tres digitos, certe duos, indicem & medium, sic erectos habere conspiciuntur, ut nullus dici possit alio magis esse curvatus. Ad hæc annularis & pollex Christi & Petri in eadem tabula, tantum abest, ut transversim positi, efficiant X, ut vix extremitates utriusque inter se contingant.

[266] Idem observare licet in imagine Salvatoris, inter Apostolos Petrum & Paulum, [& repugnat veteribus picturis,] elata manu in modum benedicentis, depicti musivo opere in sepulcro Ottonis II Imperatoris, quam se vidisse testatur Nicolaus Alemanni atque inde excepit, & in æs incisam producit in opusculo de Lateranensibus parietinis, sane erudito, pag. 88. In isthac imagine tres digiti æqualiter extensi, annularis vero & pollex, supremis punctis inter se conjuncti spectantur. Neque aliter eamdem picturam curavit depingendam Ciampinus ipse in Ædificiis Constantinianis tabula 24 fig. 2, exceptam ex prædicto sepulcro, quod nunc in Cryptis Vaticanis conditum servatur, visum adhuc ab Alemanno sub Paulo V in introitu atrii veteris, sive, ut loquitur Ditmarus, paradisi, & quidem ad partem ejus orientalem, uti idem testatur lib. 3 Chronic.

[267] Sed, si quis forte velit obstinare animum, ac firmiter tenere, [docentibus modum illum benedicendi] Christum in apside nostra, more benedictionem impertientis depictum, ex usu Græcorum digitos suos componere, quia nomina Jesus Christus, per extrema utrobique elementa Græca IC & XC ibidem exprimuntur; consideret ille quænam ratio subesse possit, cur in sepulcro Imperatoris Latini, ubi ne littera quidem ulla Græca invenitur, sculpta sit figura more Græcorum compositis digitis benedictionem impertientis. [potius Latinorum esse.] An non plausibilius dici possit, compositionem manus, prout in memoratis sepulcro & tabula repræsentatur, æque Latinorum esse ac Græcorum, si non & potius Latinorum sit; tres autem digitos erigi in cælum, ut eo cogitationes nostras dirigamus, ad contemplandam sanctissimam Trinitatem: digitumque annularem ac pollicem, supremis articulis inter se contingentes conficere litteram O aut annulum, æternitatis hieroglyphicon, ad significandum bona, quæ in cælis repositasunt, æterna fore: spemque illa consequendi, per benedictionem divinam impertiri vel augeri hominibus. Verum nimis diu his immoror, ex occasione data a Ciampino de Christi dextra benedicente.

[268] Transeo igitur cum ipso ad sinistram Christi manum, [Christus sinistra librum tenet Euangeliorum.] & ad librum, quem illa nixum genu stringit; quemque Ciampinus docet denotare librum vitæ scilicet electorum. Ego vero opinatus, Christum hic agere magistrum in Cathedra, atque instituere duos Apostolos suos, qui stant, dextraque & oculis in magistrum intenti, interrogare aliquid videntur; existimo, librum illum denotare sacrosancta Euangelia, quibus doctrina Christi continetur, ab Apostolis toto orbe disseminata. Huc etiam spectant quatuor flumina, subter solium sedentis Christi emanantia, [Sub pedibus ejus quatuor flumina paradisi, quid innuant,] Gehon, Phison, Tygris & Euphrates; quæ uti ex uno fonte paradisi terrestris (Genesis cap. 2) quadrifariam profluunt & longe lateque terram alluvione aquarum suarum uberem reddunt; ita hic, & passim in antiquissimis Christianorum monumentis, quorum magnam copiam apud Aringum videre licet, figurata conspiciuntur, ad significandum quatuor Euangelia, exuno fonte, qui Christus est, promanantia, totumque terrarum orbem irrigantia ad salutem animarum. Quatuor namque paradisi flumina, ut inquit S. Eucherius in Genesim, quatuor sunt Euangelia ad prædicationem cunctis gentibus missa. Et ante ipsum S. Cyprianus, cum dixerat, Deum arbores paradisi rigasse quatuor fluminibus, id est inquit epist. 73 ad Julianum, Euangeliis quatuor, quibus baptismi gratia salutaris cælesti inundatione largitur.

[269] Similem quatuor fluviorum picturam, ad idem significandum, [etiam apud Paulinum Nolanum.] in apside sua Sanfeliciana expresserat quoque S Paulinus, uti ipse testatur: Christum tamen non sedentem in throno, sed stantem in monte vel petra describit. En verba ejus, ex Epist. 12 pag. 150, tribus versibus expressa:

Petram superstat ipse (Christus) petra Ecclesiæ,
De qua sonori quatuor fontes meant,
Euangelistæ, viva Christi flumina.

Nec prætermittam dicere, quod etiam Lugduni Galliæ eadem flumina oli picta fuerint in aliquæ apside, quam deinde dignam judicavit Florus Lugdunensis Diaconus, ut ejus picturam ab interituvindicaret versibus suis, commendaretque posteritati; de quatuor fluminibus, inter alia ibi repræsentatis sic canens:

Vivaque Hierusales, agno illustrante refulgens,
Quatuor uno agitat paradisi flumina fonte.

Prodiit poëmation illud opera Mabillonii, legiturque tomo primo Veterum Analectorum pag. 408.

[270] [Quid cervi fluminibus appicti.] Neuter citatorum Poëtarum mentionem facit cervorum, an illi in apsidibus quoque suis appicti fuerint quatuor fluminibus, veluti ad ea currentes atque anhelantes; quemadmodum depicti exhibentur in nostra tabula, non citra mysterium. Jam enim didicimus ex Cypriano, flumina illa Euangelii symbola, baptismi gratiam salutarem cælesti inundatione largiri atque (ut alibi idem scribit, tractatu de ablutione pedum) per universum mundum regenerationis evehere lavacrum; ad cujus salutares aquas, doctrina Euangelica instructos properare homines ex omni parte, docemur in cervis, hinc & inde ad aquas accurrentibus. His enim in more positum esse, docet Hieronymus in Psalm. 41, ut inventum serpentem naribus hauriant, & post hæc exardescentes, currantad fontem, ut extinguant sitim. Et mox hoc ipsum applicat hominibus, qui cum diu in actu venenoso variorum peccatorum, atque in idololatriæ fœtore vixerunt, desiderant venire ad Christum, in quo est fons luminis, ut abluti baptismo, accipiant donum remissionis.

[271] [Quidpalmæ,] Si æque constaret, vestem Christi hic purpuream esse, atque constat palmas utrimque, & quidem proceras, consurgere, posset huic apsidi nostræ non minus, quam Sanfelicianæ convenire versus iste S. Paulini, de Christo loquentis,

Regnum & triumphum purpura & palmæ indicant.

De sanctis Apostolis Petro & Paulo, utrimque inter palmas & Christum stantibus, quid dicam? Tunicatus & palliatus stat uterque, [quid Apostoli,] uterque sinistra manu pendulum & explicatum præfert volumen. In horum altero, quod Pauli est, inscribitur ex Epist. ad Philipp. 1, 20; Mihi vivere Christus est: in altero, quod est Petri, debuit inscribi tota ejus confessio Matth. 16, 16; Tu es Christus Filius Dei vivi: cui confessioni etiamreponere dignatus est Christus divinam promissionem suam hanc: Tu es Petrus & super hanc petram ædificabo Ecclesiam meam: [& eorum volumina.] & tibi dabo claves regni cælorum; & quodcumque ligaveris super terram, erit ligatum & in cælis; & quodcumque solveris super terram, erit solutum & in cælis. [quid claves Petri.] Hanc autem promissionem pictor non expressit quidem verbis; sed symbolo clavium, potestatem omnimodam solvendi & ligandi significantium; quas propterea ex eadem Petri manu cum volumine confessionis, pendulas depinxit.

[272] [Diadema Christi diversum] Caput utriusque Apostoli non secus ac Christi, diademate, id est circulo lucido, quem & nimbum vocant, cingitur, illo tamen discrimine, quod diadema Christi non sit merus circulus, uti est Apostolorum; sed intra ambitum suum effigiatam habeat crucis formam. [a diademate Apostolorum,] Et hoc discrimen alibi quoque, ubi Christus cum uno aut pluribus Apostolis aliisve Sanctis componitur, in antiquis picturis observare licet, non utique adhiberi cœptum, ex mero pictoris ingenio, sed ex industria sapientum, qui voluerint illo signo consultum rudioribus, ut inde cognita Christi Domini præ aliis persona, præcipuam ei venerationem deferrent, & mysterium, pictura repræsentatum, facilius caperent. Observare autem licet quod dico, in apside triclinii a Leone Papa III exædificati, [etiam in triclinio Leonis 3,] & hodiedum magna parte sui superstite, prope basilicam Lateranensem. In apsidis illius concha stat Christus super colliculum, e quo flumina quatuor, ut in nostra apside, prodeunt, stipantibus utrimque latera ejus Apostolis. Stat autem hic, ut benedicens, elata dextera, & digitis fortasse (neque enim satis distingui potest) ita compositis, uti supra Ciampinus prætendit, Græcos consuevisse, illos inter benedicendum componere. Caput vero Christi (quod præcipue huc spectat) diademate ambitur, [in una] cruce per medium insignito, ubi reliqui omnes adstantes nudo circulo decorantur.

[273] [atque altera pictura.] Idem ibidem observari quoque potest in alio musivo, quod extra curvaturam apsidis superiorem repræsentat hinc Christum, inde Petrum, in throno considentes ambos; & hunc quidem circulo simplici, illum vero circulo cruce ornato circum verticem diadematis. Simplex similiter circulus ibidem in dextro emblemate ac dextro Christi latere Papam genua flectentem coronat: in sinistro autem emblemate ad dextram Petri Apostoli flectit aliusPapa, non circulari, sed quadrangulari figura, caput ornatus. Prior figura notat hominem defunctum, posterior adhuc viventem, quando emblemata illa fuere picta: & hic quidem repræsentatur Leo PP. III, qui opus faciendum curavit: illic vero quis sit, non adeo constat. Sunt qui Silvestrum putent; ego cum Papebrochio malim sentire, Adrianum primum esse, Leonis decessorem, ob conjecturas tomo 2 Junii n. 582 allatas. Tabulam istorum musivorum, quam alibi jam dedimus in æs incisam, hic denuo juvabit exhibere, ut expeditius conferri cum tabula apsidis Vaticanæ, & ex collatione utriusque constare possit oculis intuentium, tam esse similia utrobique inter se diademata Christi, quam sunt diversa a diadematibus Apostolorum. Ex similitudine porro mutua diadematum Christi in utraque tabula, conjici non temere potest, apsidis ab Innocentio III restauratæ picturam, Innocentii istius ætate multo antiquiorem esse.

§ III. Segmenti inferioris pictura illustratur.

A	Paries primariæ Absidi restauratæ praeteryus cum suo ostio et peribolo.
B	Ichnographia totius olim Triclinii.
C	Antiqua facies ruinosæ Absidis ante restaurationem, cum tunc reliquis vestigiis parietis et Absidis sinistræ, nunc solo æquatis.
D	Cubitorium, ubi Pontifici convivanti sternebatur.
E	Vestigium novi parietis transversi cum ostio.
F	Reliquus locus, nunc in hortum versus.
G	Tanua Triclinii ad sacellum S Laurentii, nunc Sancta Sanctorum.
H	Ædificii descriptio verbis Anastasii.
I	Instaurati operis monumentum,

Lustratis quæ præcipua sunt in conchæ segmento superiori, deflectamus paululum oculos ad inferius. [Agnus, sub cruce vulneratus,] Principem hic locum obtinet spectabilis in medio gemmatus thronus, uti Ciampino placet appellare; qui forsan ara potius videbitur aliis. Super hanc seu aram, seu thronum, quasi in colliculo erecta & gemmis distincta conspicitur crux: sub cruce, ante aram stat agnus, diademate caput circumdatus, e cujus quatuor pedibus totidem fluenta erumpunt, quinto insuper prodeunte e pectore in calicem suppositum, atque inde juxta reliqua defluente. Similis fere fuerit agnus, & ipse compositus cum cruce, in pictura, qua S. Paulinus ecclesiam suam Fundis ornandam curavit; quemadmodum docemur ex Epist. ejus 12, ubi inter alia sic loquitur pag. 155 & 150:

Sub cruce sanguinea niveo stat Christus in agno;
Agnus, ut innocua injusto datus hostia leto.

Item in eumdem sensum; quod Christum

Sanctam fatentur crux & agnus victimam.

Agnus namque ita constitutus sub sacrosancta cruce, symbolum habet Christi patientis & per merita suorum quinque vulnerum dispertientis fluenta gratiarumper universum mundum, ac dantis inde omnibus affluenter, uti ait Apostolus.

[275] [symbolum Christi patientis:] Quod si præterea agnus, ut apud nos, adstet altari; multo sane apertius id fatetur sanctam victimam; nec aliud videtur innuere, quam Christum, semel oblatum in cruce, offerri quotidie super altaria Christianorum. Quod porro primæva Ecclesia Christum in talibus circumstantiis, sub agni symbolo potissimum putaverit exprimendum; aliunde, puto, non didicerit, quam a Præcursore Joanne, qui digito veluti intento in Christum, dixit turbis; Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccatum mundi: atque a Prophetis Isaia & Jeremia; quorum ille de Christo prædixit, quod sicut ovis ad occisionem duceretur: hic vero in Christi persona loquens; Ego, inquit, quasi agnus mansuetus, qui portatur ad victimam. [Joan. 1, 19, Is. 53, 7, Jer. 11, 19.]

[276] [oves 12, symbolum 12 Apostolorum] At quid oves duodecim, quæ in eadem tabula nostra e civitatibus Hierusalem ac Bethleem, utrimque videntur accedere ad agnum sub cruce vulneratum? Respondebit Guilielmus Durandus in Rationali divin. Offic. l. 1, cap. 3, n. 10: Pingebantur Apostoli quandoque sub forma duodecim ovium: quia tamquam bidentes occisi sunt propter Dominum. Sed & duodecim tribus Israël quandoque sub forma duodecim ovium pinguntur. Utrumvis hic intelligi per symbolum illud rite potest. Repræsentat quippe Apostolos, quia in Scriptura sacra, ubi Christus appelatur Pastor, ipsi dicuntur oves gregis. Et Christus mittit eosdem sicut oves in medio luporum. Et Paulus, se aliosque Apostolos, ait, æstimatos esse sicut oves occisionis. [Ad Rom. 9, 36] Quod ultimum propius videtur spectare ad tabulam nostram, ubi oves duodecim ad agnum sub cruce consistentem & vulneratum, id est Apostoli ad Christum pastorem suum, pro se passum ac mortuum in cruce, properant veluti cum ipso occidendi.

[277] [ac 12 tribuum Israël.] Repræsentare vero idem symbolum potest duodecim tribus Israël, quia hæ erant gens electa. Unde imprimis misit Christus Apostolos suos prædicationis causa potius ad oves, quæ perierant, domus Israël, quam ad alias nationes. [Matt. 10,6.] Nec indignum observatu existimo, quod, ubi agnus sub cruce stat unicolor & albus (niveo quippe, ut canentem audivimus Paulinum, stat Christus in agno) ibi oves omnes variis aspersæ sint maculis. Diceres properare ad agnum, ut in sanguine ejus laventur acmundentur: uti scimus quod universitas electorum, qui per duodecim tribus Israël designantur, mundari debent a peccatis suis per sanguinem Christi. Porro civitates duæ, Hierusalem atque Bethleem e quibus egrediuntur oves, si alicui robur addere explicationi possint, possunt hic confirmare utramque explicationem nostram. Ambæ enim civitates illæ, quia inter primarias Judææ sunt; altera, nativitate Christi; altera, morte ejus nobilitatæ; merito repræsentent universitatem Judaici populi; e quo tum Apostoli, tum primi post illos fideles egressi, accessere ad Christum.

[278] [Imagines Innocentii 3,] Figuræ humanæ, quæ utrimque altari aut throno agni adstant, quosnam repræsentent, manifeste indicant adscripta nomina; altera nempe Innocentium Papam III anno MCXCVIII electum, & operis musivi restauratorem; altera, sub ficta persona, Ecclesiam Romanam. Papa stat togatus ac palliatus, junctisque manibus in modum adorantis, ad crucem & agnum conversus; viderique potest pro ovibus, sibi commissis & post tergum sequentibus, deprecari. Notari meretur, quod phrygium sive tiara Pontificis, tempore Innocentii III nondum duplici, nedum triplici coronamento superne sit clausa, ac talis plane, qualem scribit Sugerius, S. Dionysit Abbas, in vita Ludovici Crassi apud Duchesnium tom. 4. pag. 318, dum ait, in solenni die Paschatis, ministros Pontificios, more Romano præparatos, Innocentii Papæ II, tunc in Gallia morantis, capiti imposuisse frigium, ornamentum imperiale, instar galeæ, circulo aureo circinnatum. Alterum coronamentum tiaræ additum videtur a Bonifacio VIII, tertium vero ab Urbano V.

[279] Imago, quæ repræsentat Ecclesiam Romanam, muliebris est, [& Ecclesiæ Romanæ, quales,] vestis ejus talaris, manicæ admodum laxæ; sinistra manus videtur admotum pectori tenere librum; humeros & collum exomis (vulgo Italis mozzetta) ambit; quodque præcipue observandum venit, corona, instar Ducalis, caput cingitur; & manus dextera erectam tenet perticam, cujus in apice apponitur crux & sub cruce vexillum, aut potius aplustre, idque explicatum, ac duabus intertextis clavibus insignitum. Recte hoc quidem & congruenter convenienterque personæ, quæ per symbolum repræsentatur. Vexillum enim illud in memoriam mihi revocat musivum triclinii Leoniani opus, paulo ante exhibitum, in cujus superiori segmento hinc Christus Dominus, indeS. Petrus, in throno sedentes, Imperatoribus genu flexis tradunt in manus hastas singulas, quarum alteri imposita crux, alteri lancea, & ex utraque pendet vexillum explicatum. Quod censetur esse signum traditæ ipsis ab Ecclesia & Deo potestatis regendi Romanum imperium; consequentibus inde duabus prærogativis, quarum altera est, ut is cui sic traditur imperium, constituatur præ reliquis principibus omnibus, glorioso titulo, defensor Ecclesiæ Dei; quam & tueri armis, tamquam Christianus Imperator, contra adversarios ejus quoscumque & amplificare pro viribus debet. Altera prærogativa, quæ sequitur ex prima, affert ejusmodi Imperatori summam inter omnes laicos Principes dignitatem, ab iisque suspici debet & coli.

[280] Similiter vexillum, quod in tabula nostra, manu tenet Ecclesia, [Quid denotent, vexillum;] videtur mihi imperium ejus, illudque multo sublimius, quam sit quorumvis laicorum, symbolice significare. Ipsa quippe, in Petro Apostolo supra petram ædificata a Christo, ab eoque imperium adepta per traditionem clavium, quæ vexillo intexuntur, omnem transcendit dignitatem potestatemque humanam; dominans non solum in terris, verum etiam in inferno & in cælo; quoniam ex infallibili promissione Christi, portæ & potestates inferorum non prævalebunt adversus eam; &, quodcumque ipsa ligaverit super terram, erit ligatum & in cælis; & quodcumque solverit super terram, erit solutum & in cælis. Vexillum porro per aëra fluitat explicatum, & a stante Ecclesia sublime erectum tenetur, quod hujus vigilantiam & promptitudinem ad bellandum bella Domini atque ampliandum ditionem ejus denotare potest. [quid claves ei intextæ;] Claves vexillo intextæ, & ipsæ symbolum sunt potestatis, modo indicatæ, solvendi atque ligandi. Hasta vexilli, superne crucem ostentans, docet quam diximus, dignitatem potestatemque, per merita Christi, in cruce mortui, Ecclesiæ partam fuisse, atque excitat sequaces ejus, ut ne erubescant ignominiam crucis; sed hanc in sublimi positam intuentes, animentur ad præmia, quæ crucem consequuntur, obtinenda in cælis.

[281] Habet quoque vexillum Constantini in triclinio Leonis crucem suam in summa hasta; fortassis quia illa ei apparuerat antequam conffligeret cum Maxentio, fuitque principium & victoriarum ejus, & conversionis ad fidem, & imperii Christiano-Romani.Vexillum Caroli crucis loco lanceam habet præfixam. An respexerit hic auctor operis ad lanceam, qua sacrum Christi latus in cruce apertum fuit? atque ita per duo passionis instrumenta præcipua, crucem & lanceam, significatum voluerit, debere Imperatores inter susceptos pro defensione Ecclesiæ labores & ærumnas & strictos enses, [quid corona, capitibus imposita imperatorum.] animari eorumdem instrumentorum recordatione ad propositum sibi certamen, aspicientes in auctorem fidei & consummatorem Jesum, qui proposito sibi gaudio, sustinuit crucem & lanceam; confusione contempta, atque exinde gloriosus in dextera sedis Dei sedet; ad Hebr. 12? Corona cingitur caput Ecclesiæ, cingitur quoque caput imperatorum, vel quia ita postulat dignitas cujusque & munus; vel quia, ut Ecclesiæ certanti, sic Imperatoribus quoque, ipsam defendentibus, certo secutura præmonstratur per coronam victoria ac triumphus sive merces saltem in cælis.

[282] Primæ arbores duæ, hinc post tergum Innocentii, inde post tergum Ecclesiæ, palmæ sunt ramis bifariam ita diductis atque implexis curvatisque, ut superne coëuntes ovatum in medio spatium pandant, in quo aves singulæ consistunt. Hæ cujusnamsint generis, dolet Ciampinus, ob illarum parvitatem discerni minime posse. [Columbæ, pacis nuntiæ,] Gloriari ego non ausim, magis lynceos habere me oculos, quam habuerit Ciampinus, quando illa scripsit: ausim nihilominus asserere, columbas esse; idque, ut ex forma avis minus dignosceretur, posset comprobari ex ramusculo, quem singulæ rostro præferunt, adinstar columbæ Noëmicæ, portantis ramum olivæ, indicem pacis; quam & Agnus Dei, in cruce immolatus, hominibus, præsertim bonæ voluntatis & columbarum mansuetudinem imitantibus, attulit, reconcilians mundum Deo in sanguine suo: & pactum fœderis interponens, multo salutarius illo, quod post diluvium in iride constituit Noëmo Dominus, inter se & omnem carnem super terram.

[283] [Gen. 9.] Variis locis & significatione varia olim pingi fingique consueverunt in ecclesiis, uti & in sepulcris fidelium, columbæ. Si nostræ hæ non in ligno qualicumque, sed in ligno crucis, quod prope adstat cum agno, residerent, possent illis subscribi (sed & nunc possunt ex parte) hi versus Paulini, [viam in cælum monstrant.] quos super ingressum sæpe memoratæ ecclesiæ suæ ipse pingendos curavit, ad docendum homines ingressum in cælos per simplicitatem columbinam:

Quæque super signum resident cæleste columbæ,
Simplicibus produnt regna patere Dei.

Et paulo post docet, quo pacto & nos possimus columbæ fieri Deo amabiles, per cordis puritatem:

Nos quoque perficies placitas tibi, Christe, columbas;
Si vigeat puris pax tua pectoribus.

Atque hæc præcipua sunt segmenti inferioris mysteria. Proponemus etiam paulo post de hoc argumento alia quædam secundum sensa aliorum Scriptorum, qui & ipsi similia opera musiva, ac præsertim depictas in illis sacrosanctæ crucis figuras suo ingenio quisque explicaverunt; liberum relinquentes lectoribus, ut quod in singulis sibi convenientius visum fuerit, id ipsum amplectantur.

DISSERTATIO INTERCALARIS TERTIA.
De manu & cruce quadrata summæ apsidis, in tabula perperam delineatis, in aliamque manus formam & columbam reformandis.

Disputavimus jam § II num. 236 nonnulla de manu dextra Christi Domini sedentis in throno, elevata in modum benedicentis Græcorum ritu, [Perperam depicta videtur in tabula manus,] uti opinatur Ciampinus, quod probare non potuimus. Idem ibidem id ipsum censet de alia manu, quæ in summa apside sub cruce quadrata veluti e nube protenditur. Notanda, inquit, hic est parva, quæ in arcus summitate (verba sunt Ciampini) visitur crux; & juxta crucem, imo infra, manus quasi e cælo erumpens, complicatis interioribus digitis, benedictionem in Græca forma impertiens. Post varia autem, illa super re disputata, testatur, se quidem curasse, manum in emblemate expressam, fideliter ad prototypum delineari: attamen putare, in positione digitorum ejus erratum esse, aut ex pictoris sive musivarii errore, aut ex restauratoris culpa. Ita Ciampinus, qui debet in illa manu pollicem atque annularem digitum, curvatos & supremis articulis inter se junctos; indicem vero, verpum seu medium, atque auricularem, explicatos, contemplatus fuisse, & vidisse quod non est, nec fuerit; ut aptum disputationi suæ, de forma Græcorum benedicendi, habuisse locum videri possit. Nihil enim minus apparet in illa manu, quam talis compositio digitorum; qualem requirit Ciampinus ad benedictionem more Græcorum dandam. Sed, erratum esse putat in pictura. [duos digitos extendens;] Id lubens ei concessero: non tamen, quod erratum sit tam enormiter, ut qui debuerant extendi, clausi; qui claudi, extensi sint digiti, contraria fere omnia influxerint in opus illud, quam sibi Ciampinus imaginatur illic exprimi debuisse, ut manus, in forma Græca benedicens repræsentaretur: de qua re sat dictum est a me supra.

[285] Lubens, inquam, concessero Ciampino, licet non tam enormiter, aliquid tamen erratum esse in pictura; neque tantum in manu, verum etiam in parva supra manum cruce. Quæ taliter in prototypa apside numquam fuerint expressa: sed manus quidem habuerit aut unum tantummodo digitum extensum, aut omnes curvatos, tenentes coronam; crucis vero loco extiterit columba, expansis alis extentoque rostro & pedibus adinstar volantis. Atque ita quod manui, [& parva crux,] cetera clausæ, digiti duo appicti sint extensi; cum solus index extendi & in Christum Dominum intendi; aut omnes extendi & modice curvati tenere coronam debuerint, Christo Domino, qui subtus est, veluti imponendam; quæ corona cum tribus digitis, vetustate & longinquitate temporis poterat excidisse ex opere musivo, quando delineata inde manus fuit. Certe alterutra tantum descriptæ manus ac digitorum positio aptam hic habere potest significationem, præsertim si erratum quoque est (uti ego existimo) in parva cruce; cujus loco in opere musivo, [pro qua pingi debuerit columba] saltem primævo, verisimile mihi est olim fuisse columbam, quæ expansis alis extensoque capite & cauda, figuram crucis formaverit; sed quæ exesa diuturnitate temporis aut aliterdifficta, aliud non esse apparuerit restauratoribus aut delineatoribus, quam vestigium & reliquiæ crucis quadratæ.

[286] Verum quo fundamento hæc nititur opinatio mea, sic manum, & loco crucis columbam debuisse pingi? Dicam. Post debellatum damnatumque, hæresiarcham Arium in concilio Nicæno, cœpit a Patribus orthodoxis mysterium sanctissimæ Trinitatis altius extolli, & non tantum scriptis libris celebrari, sed etiam pictis tabulis passim proponi fidelium oculis, præcipue in ædibus sacris, ut qui eo Deum adoraturi veniebant, principio orationis suæ, trinum & unum esse, e corporalibus signis cognoscerent. Repræsentabatur autem Trinitas personarum in Deo aliis atque aliis modis; [symbolum Spiritus sancti;] & frequenter Filius Dei seu Verbum æternum repræsentabatur in Christo Domino, sub forma humana aut forma agni picto; qua utraque forma conspicitur etiam in tabula nostra. Deus Pater indicabatur aliquando per manum, e nubibus prodeuntem & sic clausam in pugnum, ut solum indicem digitum extenderet in subjectam Christi figuram, aut teneret coronam capiti ejus quasi imponendam: aliquando pro manu istiusmodi, e nube prodibanthæc verbæ: Hic est filius meus dilectus. Spiritus sanctus adumbrabatur per columbam, uti hodiedum fieri passim videmus. Atque hasce figuras, ceu hieroglyphicas quasdam notas, ad significandum tres in Deo personas diversas, assumpsit antiquitas, ex mysterio baptizati a Joanne Christi, ubi Verbum in ipsius Christi figura humana; Pater in voce, Spiritus sanctus in columba manifestantur. Pro voce tamen alibi Pater etiam indicatur per manum e nube porrectam, quæ Christum commonstret digito, aut coronam capiti ejus imponere videatur.

[287] [uti agnus aut homo Christus, est symbolum filii,] Usum illum antiquum nos docet non uno loco S. Paulinus. Epistola 12 ad Severum pag. 150 musivam apsidis suæ picturam sic describit:

Pleno coruscat Trinitas mysterio.
Stat Christus agno: vox Patris cælo tonat:
Et per columbam Spiritus sanctus fluit.

Moxque indicatur etiam Deitas Christi, a Patre & Spiritu sancto revelata, uti & humanitas, qua passus est, tamquam victima in cruce.

Pia Trinitatis unitas Christo coit
(Habente & ipsa Trinitate insignia)
Deum revelat Vox paterna & Spiritus;
Sanctam fatentur Crux & Agnus victimam. [manus autem cum corona, aut digito extento, Patris.]

Atque iterum pag. 155 de pictura apsidis in ecclesia Fundana, postquam descripsit Christum in niveo agno sanguinea sub cruce stantem, subdit de eodem,

Alite quem placida, sanctus perfundit hiantem
Spiritus, & rutila Genitor de nube coronat.

Et hoc ultimo loco verisimile est non aliter coronari Christum a Patre cælesti quam per manum de nube porrectam. Rosweyaus præterea in Notis ad Paulinum pag. 788 in rem nostram ait, amicum suum Joannem Macarium, qui Romæ varia sacræ antiquitatis monumenta lustraverat, auctorem sibi fuisse, quod Deus Pater ibi videatur etiam expressus per manum e nube prodeuntem & filium veluti designantem, utique per intentum eo digitum indicem, quasi id monstrantem, quod alibi significant voces, Hic est filius meus dilectus.

[288] [Tria illorum in apsidibus olim sæpe pingebantur] Quodcumque igitur signum ex prædictis olim pingebatur ad repræsentandum symbolice Deum Patrem, sive manus e nube, digitum intendens in Christum, aut coronam ei porrigens; sive vox, indidem erumpens & Christum Patris æterni filium pronuntians: id saltem certo constat ex præmissis testimoniis, & constare potest aliunde abundantius; quod, ubi Christus olim, post concilium Nicænum primum, repræsentabatur, sive in agno sive in homine, præsertim in apsidibus ecclesiarum; ibi sæpe etiam repræsentabantur Pater & Spiritus sanctus; ille per vocem aut manum, hic non aliter quam per columbam Quid ni igitur conjectare liceat, [ad repræsentandam S. Trinitatem;] id etiam in apside nostra Vaticana observatum fuisse, paulo post Nicænum Concilium illustrata musivo opere, aut ab ipso S. Silvestro Papa aut ab aliquo proximorum successorum ejus? [& fuerint etiam in Vaticana,] Ex quo sequitur porro, quod eædem personæ divinæ, Pater & Spiritus sanctus, etiam in tabula hac Vaticana, ubi Filius in Christo maxime conspicuus est, expressa fuerint; Pater quidem in manu, Christo coronam imponente aut indicem in eum intendente; Spiritus sanctus vero in columba: quarum loco ex primæva pictura minus intelligens talium restaurator aut delineator male formaverit manum, duos digitos extendentem; & crucem, pandenti alas columba non dissimilem; quamvis & talis manus & crux tali loco posita, magis intelligentibus satis apparere possint, nihil ibi ad rem facere.

[289] Quin imo, ut de cruce id amplius confirmem; locus, quem ea occupat in tabula, tam non est aptus, [in qua crux parva quadrata nullum habet usum,] in quo crux præsertim talis collocetur; quam est aptus, in quo Spiritus sanctus repræsentetur per columbam. Altissimus quippe locus est, & videri potest empyrium cælum designare, e quo deorsum porrigitur, non solum manus, de qua diximus; verum etiam radii quidam diffunduntur, tamquam indices, aut gloriosæ Divinitatis, aut munerum, quæ Spiritus sanctus large dispertitur in subjectam sanctam Ecclesiam sponsam suam: quemadmodum idem Spiritus sanctus sub specie columbæ in musivo antiquo basilicæ Lateranensis, quod Joan. Bapt. Casalius pag. 4 sculptum exhibet, diffundit gratiæ suæ radios super subjectum baptisterii fontem, ad sanctificandum ejus aquas. Jam vero crux talis, quæ e duabus lineis, longitudine paribus, atque inter se transversis, sic ut duo ejus cornua sursum ac deorsum, duo dextrorsum ac sinistrorsum recta tendantur (illam ego quadratam voco ad distinctionem aliarum) non capio, quid isto sibi loco velit, aut significare possit. Sed neque Ciampinus ipse, qui commentarium suum in Vaticanæ apsidis picturam orsusest a cruce illa, quidquam habuit, quod de forma, loco, [nec alibi in antiquis apsidibus talis reperitur,] aut significatione ejus explicaret. Adde, quod talis quadrata crux, primorum quatuor seculorum opus, vix aut fortasse ne vix quidem repertatur in sacris ædibus. Nulla certe reperitur in pluribus, quæ apud Ciampinum videri possunt, etiam seculi V, apsidibus musivis. Neque S. Paulinus, usitatas Christianis suo tempore cruces describens, talem agnoscit, sed alias, uti mox videbimus.

[290] Scio interim istiusmodi cruces spectari subinde in numismatis Imperatorum seculi IV, puta apud Wilthemium, [quamvis reperiatur in nummis profanis:] & inde, apud nos ad Acta Constantini Magni tomo V Maii pag. 23, ubi nummus FL. JUL. HELENA AUG. in cujus aversa parte, præter alia; crux ✠ talis. Apud Harduinum quoque in Specimine primo Chronologiæ, ex nummis antiquis reformatæ, pag. 201, mentionem fieri nummorum aliquot Constantini Max. Aug. qui eamdem crucis formam habent. Sed nihilo amplius veræ Religionis aut Christianitatis ibidem in illa agnoscit Harduinus, quam in alio nummo, de quo ipse pag. 174, MARTI CONSERVATORI inscripto; in quo sane crux nihil habet commune cum rebus Christianorum: uti nec habet in nummo sexto Probi Augusti apud Philippum Buonarroti, in quo Fortunainsistit globo, cujus hemicyclum crux dividit quadrifariam.

[291] [nec Paulino talis nota est,] Alias cruces describit Paulinus, quæ suo tempore in usuerant, Natali XI, quem vir eruditus amicus noster Ludovicus Antonius Muratorius, & alios tres ejusdem Paulini de sancto Felice suo Natales ante hosce viginti annos tam feliciter invenit notisque illustravit, quam ardenter dudum desiderati, & frustra quæsiti ab aliis fuerant. Citato Natali XI Paulinus a versu 604 locuturus de cruce, quam fur quidam e templo S. Felicis abstulerat, præmittit descriptionem formarum, quibus tum temporis potissimum exprimi crux solebat; easque dispertitur in duas classes, unam vocans baculo stante bicornem; alteram, per quinque tribus dispansam cornua virgis. Audiamus ipsum, illa latius explicantem:

Ante tamen (quia res hæc postulat), ipsius instar
Enarrabo crucis; qualem & pictura biformem
Pingere consuevit; baculo vel stante bicornem;
Vel per quinque tribus dispansam cornua virgis.

[292] [alias crucis formas describenti,] His præmissis, continuo aggreditur primum divisionis suæ membrum explicare, videturque ibi per crucem stantem bicornem non tantum intelligereillam, quæ littera T expressa, sic jugatur in vertice, ut nihil recti stipitis superemineat, & stricte loquendo bicornis est; vocaturque communiter crux commissa: sed illam quoque, quæ sub hoc schemate † refert malum navis, antenna in altum adducta sic jugatum, ut aliquantum carchesii supra relinquatur; & communiter appellatur crux immissa. Littera quippe T græca, atque antenna in summum malum adducta, similitudines allatæ a Paulino ad repræsentandam crucem bicornem, uti aliquid dissimilitudinis habent, quatenus nempe in littera T nihil emineat styli recti supra lineam transversam; in malo autem aliquid emineat supra antennam; ita videri possunt dictæ similitudines litteræ T, & mali cum antenna, etiam allatæ a Paulino fuisse ad aliquam dissimilitudinem in crucibus ipsis bicornibus indicandam; quæ eatenus etiam ipsæ diversæ sunt; sic tamen ut diversitas illa non impediat, quo minus utraque forma ad crucem bicornem revocetur, consideratis in cruce immissa æque ac in commissa, solis cornibus lateralibus, quæ inter se utrobique æqualia & æqualiter utrimque extensa sunt, nulla ratione habita illius tantilli, quod in altera cruce superne eminet, uti super antennam caput mali. Neque veroaliud ad crucem suam bicornem requirit Paulinus, quam ut stipite figatur uno, quaque cacumen habet, transverso vecte jugetur, sive vectis incumbat stipiti superne, uti in T; sive ei immittatur paulo inferius, ubi adhuc cacumen esse, censeri potest, ut in hoc schemate †. Sic homo, jugum humeris ferens, recte dici potest jugatus, licet superemineat caput totum.

[293] Sed audiamus iterum Paulinum, quæ modo diximus clariora redditurum. [puta crucis commissæ & immissæ;]

Forma crucis gemina specie componitur: & nunc
Antennæ speciem navalis imagine mali;
Sive notam Græcis solitam signare trecenta
Explicat existens; cum stipite figitur uno,
Quaque cacumen habet transverso vecte jugatur.

Vetustissima crucis bicornis forma, fuit primis Christianis usitata, ac dudum ante, Ezechielis cap. 9, præsignata in littera Tau, illorum frontibus inscribi jussa, quibus Dominus in promiscua populi internecione parci voluit. Pluribus seculi III & IV testimoniis comprobari antiquitas ejus potest: sed unum adduxisse sufficiat, quod est pulcherrima Christiani Poëtæ descriptio, Paulinianæ persimilis, legenda in operibus Poëtarum veterum ecclesiasticorum, editis Basileæ anno 1564. Ibi Poëma quoddam, sub nomine S. Cypriani, anno CCLVIII pro Christo mortui, impressum; sed, auctoritate sancti ac venerabilis Bedæ, verius tribuendum S. Victorino, Pitabionensi in Pannonia (non Pictaviensi in Gallia) episcopo, anno CCCIII sanguine suo fidem professo; ita describit arborem crucis, quæ Paulino est bicornis:

Arboris hæc species uno de stipite surgit,
Et mox in geminos distendit brachia ramos,
Sicut plena graves antennæ carbasa tendunt,
Vel cum disjunctis, juga stant ad aratra, juvencis;

quæ juga, erecto temone, ut plurimum pendent aliquo usque infra summum apicem temonis, æque ac antenna infra summum verticem mali. Atque hæc de cruce, tam immissa, quam commissa; ejusque antiquitate.

[294] Alia modo crucis species monogrammatica nos vocat, [item monogrammaticam,] quam supra docuit Paulinus, dispansam esse tribus virgis & quinque cornibus; quæ re ipsa in monogrammate Christi (quod paulo post in tabula, cruces varias repræsentatura, dabimus) apparent, virgæ quidem duæ & cornua quatuor in X, tertia vero virga & quintum cornu in supereminente P, aut potius in I, quod dempto semicirculo superest. Nunc ejus ampliorem proponamus descriptionem. Sic itaque secundum divisionis suæ membrum orditur Paulinus:

Nunc eadem crux, dissimili compacta paratu,
Eloquitur Dominum, tamquam monogrammate, Christum
Nam nota, qua bis quinque notat numerante Latino
Calculus, hæc Græcis Chi scribitur; & media est Rho,
Cujus apex & Sigma tenet: quod rursus ad ipsam
Curvatum virgam, facit O, velut orbe peracto.
Nam rigor obstipus facit I, quod in Ellade Iota est.
Tau idem stylus, ipse brevi retro acumine ductus,
Efficit. Atque ita sex, quibus omni nomine nomen
Celsius exprimitur, coëunt elementa sub uno
Indice, & una tribus formatur littera virgis.

videlicet sex litteræ nominis XPICTOC, ductu trium virgarum, concurrunt in uno monogrammate.

[295] At inquies, septem litteras sacrum illud nomen habet. [quæ explicata demonstrat nomen Christus.] Ita quidem: verumtamen sex tantum habet diversas; & has tantum assignandas merito putavit Paulinus, cum ad compositionem totius nominis alia non requiratur, supplente littera quarta, etiam septimæ seu ultimæ locum per duplicationem sui. Utrobique enim eadem est sub hac C nota, quæ tempore Paulini ac dudum ante, æque ac ista Σ, quæ nunc sola in usu est, notabat Sigma, uti observare passim licet in numismatis Græce inscriptis, tum alibi, tum apud Octavium de Strada, qui pag. 11 & 15, exhibet Cleopatras duas matrem & filiam, alteram M. Antonii Triumviri; alteram Jubæ Regis Mauritaniæ, uxores; Reginas ambas; quarum prior ibi scribitur ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ, posterior BACIΛICCA; iisdem omnino litteris significatu, sed Sigmatibus Σ & C diversa figura utrobique expressis. Quæ diversitas in aliis atque aliis deinde nummis vicissim occurrit, etiam in uno eodemque, &, quod mirum est, in una eademque nummi facie. Sic pag. 14 nummus Alexandri, prædictarum Cleopatrarumfilii ac fratris; & pag. 27 nummus Caii Caltgulæ, expressum ostendunt sigma in altera sui parte per Σ, in altera per C: utramque autem figuram habet in una eademque facie sui nummus Titi Vespasiani pag. 51.

DISSERTATIO INTERCALARIS QUARTA.
De cruce nuda, eaque duplici modo coronata: item de Christo Domino, sub humana forma olim repræsentari solito.

Divisimus concham apsidis Vaticanæ in segmenta duo, quorum unum crucem, imagine Crucifixi carentem; alterum, Christum & Apostolos humana forma repræsentant: utrumque videri possit obstare, quo minus repræsentatio talis seculo Christi quartoadjudicetur. Quæstio hic igitur est, utrum crux nuda, id est, absque Crucifixi imagine; nec non, [Crux nuda sine imagine Crucifixi,] utrum Christus, Apostoli, homines alii humana forma consueverint pingi seculo illo. Quæ si tunc non obtinuerunt, frustra referimus eo originem picturæ musivæ, quæ post Innocentium III scitur in prædicta concha, ab ipso restaurata, extitisse. Primum quod attinet, testatissimum est, crucem nudam, absque imagine Crucifixi, primis aliquot continuis seculis repræsentatam fuisse; & sæpenumero gemmis distinctam. Causam ego istiusmodi repræsentationis absque Crucifixi imagine, credidero, primævis Christianis fuisse, ut ne obicem ponerent conversioni ad novellam Christi religionem, ingerendo spectantium oculis ipsum ejus Auctorem atque institutorem crucifixum, quem ex Apostolo sciebant Judæis scandalum, Gentibus stultitiam esse: ornasse vero ipsos crucem gemmis, [gemmis & & coronis ornata,] & sæpe etiam apposuisse ei coronam; ut per gemmas quidem detergerent a cruce vilitatem & ignominiam: per coronam vero indicarent victoriam, quam crux peperit Christo, & paritura est omnibus, Christum sequentibus, crucemque cum ipso ferentibus.

[297] Gemmis ornatur crux in tabula nostra apsidis Vaticanæ; item in apside Liberianæ basilicæ, atque alibi sæpe in monumentis antiquis. Corona cruci appicta cernitur, plerumque una, aliquando plures, in eadem apside Liberiana, in apside ecclesiæ S. Clementis Romæ, [ad detergendam inde ignominiam] & frequenter in numismatibus antiquis Imperatorum Christianorum, atque in labaro ipsius Constantini Magni. Quia vero segnius irritant animos demissa per aurem aut tantum lecta, quam quæ sunt oculis subjecta fidelibus in imagine; operæ pretium fuerit, hic aliquot prædictorum monumentorum ectypa in æs incisa apponere, quatenus repræsentant cruces; desumpta ex quatuor apsidibus præcipuarum & maxime vetustarum quatuor basilicarum urbis Romæ, videlicet Vaticanæ S. Petri; Liberianæ S. Mariæ Majoris; sancti Salvatoris in Laterano; S. Clementis prope amphitheatrum Vespasiani; præter aliquot alia ectypa antiqua.

[298] [& præstantiam ejus significandam,] Utinam ectypa quoque picturarum, quibus ecclesias suas adornavit ad gregem suum erudiendum, tum Fundis, tum Nolæ, S. Paulinus; ad manum forent! Mererentur sane illarum cruces, cum suis coronis, alioque priscæ religionis cultu, hic pariter cum præmissis cælata exhiberi. Nunc, quod tantummodo licet, ipsum, suas cruces earumque coronamenta describentem & quodammodo loquentem, audiamus ex Epistola 12 non uno loco. Ait enim, de ecclesia S. Felicis Nolana, quod ibi pag. 150, Crucem corona lucido cingit globo. Et mox:

Ardua florigeræ crux cingitur orbe coronæ.
Cerne coronatam Domini super atria Christi
Stare crucem; duro spondentem celsa labori
Præmia: tolle crucem, qui vis auferre coronam.

Namque, ut idem postea de pictura Fundana,

Sanctorum labor & merces sibi rite cohærent;
Ardua crux, pretiumque crucis sublime, corona. p. 155.

Nonnulla ad hos Paulini versus observanda venient paulo post. Nunc repeto quæ dixi supra; primis aliquot Ecclesiæ seculis consuevisse crucem proponi populo absque imagine Crucifixi.

[299] Consuetudo illa constanter perseverasse videtur usque ad finem seculi VII & Concilium Quinisextum, [solita fuit olim pingi usque ad seculum 7,] quando adhuc repræsentabatur Christus in picturis symbolice sub forma agni: in eoque Concilio statutum fuit, ut deinceps pingeretur informa humana; non quod improbarint Patres dicti Concilii priorem pingendi modum; [expresso sæpe ad pedem ejus agno,] qui scitur usque ad nostram ætatem semper tenuisse ac tenere hodiedum in agnis cereis, quos vulgo Agnus Dei vocamus: sed quod veritatem umbræ, & quod perfectum est, figuræ præferri cupientes, decreverint Canone 82, Christum Deum nostrum, qui tollit peccata mundi, humana forma, colorum expressionibus, omnium oculis subjici, & sic etiam in imaginibus deinceps pro veteri agno erigi ac depingi. [Christum patientem repræsentante.] Et rationem subdunt decreti sui, ut per ipsum Christum sic depictum, Dei Verbi humiliationis celsitudinem contemplantes, ejusdem quoque conversationem in carne, & passionem, & salutarem mortem, & redemptionem memoria recolant fideles. Sed horum omnium memoria recoli satis superque potuit ac potest, etiam ex agno, qui Christi figura est in congruis circumstantiis depictus.

[300] Quantæ auctoritatis sit Concilium istud Quinisextum, nihil hic attinet disputare. Credi saltem tuto ei potest, tunc temporis consuetudinem fuisse, quam fuisse scribit, [Christus tamen etiam tunc humana forma,] repræsentandi Christum sub forma agni: idque præcipuum est quod hic ostensum volumus. Neque tamen ita intelligendus est (ut aliquibusvidetur) citatus Canon, quasi antea non fuerit Christus ullo tempore & loco depictus etiam in forma humana (id enim falsissimum est, uti mox demonstrabimus, ubi de opinione Scaligeri æque falsa) cum sciamus e toto contextu Canonis, id tantum decerni, ut etiam in illis circumstantiis, ubi antea consueverat exprimi Christus sub forma agni (puta, ubi agnus quasi intento digito monstrabatur a Joanne Baptista, aut ubi repræsentabatur adstans cruci vel crucem ferens) ibi deinceps repræsentaretur ut homo, abolita figura, quando jam veritas in se, id est Christus in propria forma conspici a fidelibus sine scandalo poterat etiam pendulus & vulneratus in cruce. Fidem faciet dictis nostris principium Canonis. In nonnullis, inquit (non in omnibus) venerabilium imaginum picturis, agnus, qui digito Præcursoris monstratur, depingitur; qui ad gratiæ figuram assumptus est, verum nobis agnum per legem Christum Deum nostrum demonstrans. Cujus loco agni, tum ibi, tum etiam, ut nos putamus, sub cruce aut cum cruce depicti; deinceps vult ipsum Christum pingi, propter fines supra indicatos.

[301] Nunc ad opinionem Scaligeri, Josephi nomine. Is in Commentatione sua ad numisma Constantini Imperatoris Byzantini, velut ex tripode pronuntiat, veteres Christianos primum nullam formam humani vultus, sed aliarum rerum admisisse in picturis suis: quia, ut paulo post addit, anchoram, [absque periculo idololatriæ,] navem, piscem, columbam sculpebant aut pingebant; hominem non item: imo nec audebant hanc pingere. Verum, dicat nobis ille velim; quam late extendant suum illud primum; & quomodo probet, primum sculptas pictasve fuisse formas alias quam humanas, a veteribus Christianis. Metuebant (ita insinuat & probat per locum a se desumptum e S. Clemente) ne per humanas formas occasio præberetur idololatriæ. Sed locus ille ad rem non facit, nedum probat, quod Scaliger prætendit; tum quia in fonte suo, lib. 3 Pædag. cap. 11, inspectus, dignoscitur loqui, non de sacris imaginibus in templo, sed de sculptura, quæ fiebat in palis annulorum; eamque vult Clemens hieroglyphicam ac talem esse, ut aliquam rem sacram inspicientibus revocare in memoriam possit: tum quia æque aliarum rerum, quam hominum, formæ pro idolis haberi potuerunt, & habita re ipsa sunt a deliris capitibus etiam post Christum natum; quemadmodum pro idolo habitus diu ante fuerat vitulus conflatilis ab ipso electoDei populo Israëlitis. Exodi 32. Dicat igitur, ubi viderit legeritve Scaliger, quod ait tam asseveranter.

[302] [uti & Apostoli] Designabant, inquit, Deum Patrem verba e rutila nube erumpentia; Hic est filius meus dilectus; Filium, agnus; Spiritum sanctum, columba; Christum, petra; quatuor Euangelistas aut Euangelia ipsa, quatuor flumina e petra fluentia; Apostolos, columbæ XII. Hausit illa symbola omnia Scaliger e S. Paulini Epistola 12, quamvis ipsum non nominet. Verum an apud eumdem Paulinum & in eadem Epistola non legerit quoque, humana forma & quidem in ecclesia, pictum fuisse a Severo Sulpitio S. Martinum, nuper tum vita functum, atque cum eo ipsum etiam Paulinum, licet adhuc in vivis agentem? [& alii homines sæpe pingebantur] Item an non legerit apud eumdem Natali 10, pag. 617, quod picti fuerint in ecclesia S. Felicis utique humana forma, varii utriusque sexus Christi Martyres; nec non a Lege veteri Jobus, plagis saucius; Tobias, oculis orbus; Judith heroina, & Regina Esther? Damnare hæc Scaligerum possunt aut oscitantiæ aut fidei non bonæ, ac docere, quod Paulini temporibus Christiani, etiam in ecclesiis suis, non solum formas rerum aut animalium, sed humanas quoque ausi fuerint pingere.

[303] [in apsidibus templorum] Si antiquiora appellat tempora Scaliger, quorum tamen non meminit in Commentatione sua, ducam ipsum ad antiquissima quæque Christianorum monumenta, apud Aringum in Roma subterranea variis tabulis expressa, ubi & adjunctæ crucibus visuntur quidem petræ, quatuor flumina, columbæ, agni, cervi, res aliæ; sed & visuntur formæ humanæ plurimæ, æque ac in apsidibus. Monstrabo in eodem Aringo antiquissima sacella, tum excavata in topho, tum muris lateritiis circumsepta, nec non marmoreos olim mortuorum sarcophagos, [& sarcophagis mortuorum] illa quidem picta, hos vero sculptos magno numero: in quibus multo frequentius apparent, tam Christus, Apostoli, Moyses, Elias, tres pueri in fornace Babylonica, atque alii sexcenti homines humana forma expressi; quam res aliæ. Inter sarcophagos invenies apud citatum auctorem, tomo primo pag. 286, unum in quo conditum fuit seculo IV corpus celeberrimi Romanorum consulis & quater Præfecti Prætorio, Probi.

[304] Alius quoque antiquior sarcophagus in confirmationem dictorum nostrorum, spectari meretur ibidem pag. 277; qui fuit, ut inscriptio docet, Junii Bassi Viri clarissimi, qui vixit annis XLII, mensibus duobus, & in præfectura Urbi neophytus, iit ad Deum VIII Kal. Sept. Eugenio & Hypatio Consulibus. Id est anno Christianæ æræ CCCLIX. Fuit idem sarcophagus, quod ad materiam & artem spectat, e Pario marmore, uti scribit Aringus, opere Corinthio elaboratus, & sacras, qua veteris, qua novi testamenti historias, omnino decem, eleganter exsculptas continet: in quibus plurimæ hominum, paucæ animalium hieroglyphicorum formæ apparent. Quamobrem si cum Scaligero sequaces ejus, pergant tenere, prius aliarum rerum quam hominum formas a veteribus Christianis sculptas pictasve fuisse; debent ipsi alia, quam dux suus, & antiquiora, quam nos, eaque probata testimonia proferre. Et hæc quidem contra Scaligeri asserta, negantis, veteres Christianos primum nullam formam humani vultus expressisse.

[305] Redeo ad illos, qui de solo Christo negant, ipsum olim humana forma exprimi solitum fuisse ante Concilium Quinisextum. Si id negarent deChristo cruci affixo, facile assentirer. Si vero negent universaliter ullis in circumstantiis Christum forma humana fuisse expressum, [ut ex monumentis antiquis,] convincentur e plerisque jam allatis monumentis. Certe sarcophagus Probi exhibet Christum stantem inter duos Apostolos super petram, e qua flumina quatuor manant; dextra crucem erectam sine imagine Crucifixi, sed gemmis pulcre distinctam, complexum. In sarcophago Junii Bassi similiter spectatur inter duos Apostolos, sed instar docentis, & sedens. Plura ejusmodi vide sis apud Aringum & Ciampinum. Apud illum quidem in Roma subterranea; apud hunc vero in Veteribus monumentis, ubi tabulæ plures sunt, puta 47, 49, 66, 67, 68, 70, 76, 77; quæ e vetustissimis muliarum basilicarum musivis ibi in aæs insculptæ extant; interque alia repræsentant Christum in forma humana, videlicet ut infantem, adoratum a Magis; ut puerum duodennem, docentem in templo; ut viatorem, baculo armatum; ut pastorem, pedum sinistra tenentem, dextra mulcentem oves; ut doctorem, discipulos instruentem; ut baptizatum a Joanne, imminente capiti ejus Spiritu sancto in specie columbæ & cruce gemmata prope adstante. [quæ adhuc extant variis locis,] Scipio autem, de quo modo, & pedum (ut id quoque obiter hic notem) superne ornantur & ipsa, cruce, eaque nuda. Et ne ignores cujus ætatis musiva illa opera sint; facta fueruntomnia, si Ciampino fides, seculo quinto; sub annum ejus XXIV a Cælestino Papa primo; sub annum XXXIII a Sixto III Romæ: sub XL a Galla Placidia Ravennæ: sub XLI a Leone Magno Romæ: sub LI a Neone episcopo Ravennæ; sub LXVII a Simplicio Papa; sub LXXII a Flavio Ricimero Romæ.

[306] Hisce vetustius est opus musivum, quod Ciampinus asserit, [probatur.] Ravennæ Exsuperantio urbis episcopo constructum fuisse anno circiter CCCC; ipsumque exhibet Tab. 46. In illa videre est Christum simili fere habitu, gestu, ac forma, quibus eum repræsentat apsis nostra Vaticana; nisi quod dextra ejus, utrobique ante pectus elata, ibi digitos omnes explicatos & volam omnino apertam habeat; vola autem hic, in Vaticana tabula, per duos, qui curvantur, digitos paulum contrahatur. Et ex hac similitudine picturarum, conjicere mihi denuo liceat, ambas eodem fere tempore originaliter concinnatas fuisse; adeoque formam Christi humanam nihil obesse in tabula nostra, quo minus ea judicetur seculo IV primitus sic fuisse depicta. Atque hæc abunde testantur, diu ante Concilium Quinisextum, etiam humana forma, intra & extra ecclesias expressum crebro fuisse Christum Dominum: non tamendestruunt quod diximus, sub agni forma exprimi consuevisse, ubi monstratur veluti digito a Joanne; aut altari crucive adstat, vel crucem portat. Hisce enim in circumstantiis videtur eatenus semper pro Christo suppositus fuisse agnus. Post Concilium vero illud seculo facile uno ac dimidio, reperitur Christus, humana forma cruci appictus, cum adstantibus prope Maria matre ejus atque dilecto discipulo Joanne; & adhuc videri potest in apside musiva ecclesiæ perantiquæ S. Clementis Romæ, coagmentata primitus, aut certe restaurata a Nicolao Papa I, uti ex adscripto ejus nomine manifestum fit. Nolim tamen sustinere, ipsum omnino primum, ita Christum pinxisse pendulum e cruce, quamvis antiquiorem istiusmodi picturam non invenerim hactenus. Pinxisse autem ob auctoritatem citati Concilii, vix puto.

[307] [Crux nuda non uno coronabatur modo.] Ad citatos paulo ante Paulini versus de crucibis coronatis, annotari quoque potest, non eodem ubique modo illas coronari solitas olim fuisse: Alibi enim corona ambibat crucem a capite usque ad calcem, totamque includebat: alibi tantummodo cingebat ejus caput aut capiti imminebat: aliquando etiam coronæ plures unam crucem ornabant. Primo modo coronata crux, ab imo ad summumcircumdata circulo apparuit aliquando in extis victimarum, sacrificante profanis diis impio Juliano. Quæ res, cum adstantibus atque sacrificulis terrori esset, animos addidit, aut certe addi sibi, ipse credi voluit; dum prodigium in rem suam ex tempore interpretatus est, quod nempe, sicut ibi crux Christi apparebat in circulo inclusa; ita Christianos undique conclusos ipse teneret. Legi hæc possunt apud Greg. Nazianzenum Orat. 1 contra Julianum: & similes videri cruces coronatæ possunt in nummis Imperatorum atque Imperatricum Christianorum, [Aliquando cingebat corona totam,] Theodosii Junioris, Eudociæ uxoris ejus, Valentiniani III, Pulcheriæ Augustæ, Leonis, Majoriani, Zenonis & aliorum, apud Levinum Hulsium pag 167, Ant. Augustinum tab. 6, Gretserum de Cruce tom. 3 cap. 16; 17, 18, atque apud Cangium in Familiis Bysantinis pag. 65, 67, 77 & 81. Specimen dabimus in tabula, varias crucis formas repræsentante.

[308] Taliter quoque crucem ambiens corona intelligi debet describia Paulino his versibus, etiamex interpretatione Gretseri, Rosweydi & aliorum:

Crucem corona lucido cingit globo: [a summo utrimque circulariter pertingens ad imum.]
Cui coronæ sunt corona Apostoli,
Quorum figura est in columbarum choro.

Dum enim dicitur corona crucem cingere (quod proprie sonat, in medio sui includere) satis aperte indicatur, coronam a capite ad calcem circumdedisse crucem globo seu circulo lucido. Et hoc tantum probatum volumus. Si quis ex citatis versibus deducere velit, coronas duas cinxisse crucem, alteram circuli lucidi, alteram apostolorum in choro columbarum; is sentiat ut lubet. Nobis quidem non obest sensus ille de corona duplici; non tamen probatur: tum quia Paulini verba recte intellecta, non innuunt coronas esse distinctas, sed coronam esse in corona, Apostolos: tum quia tale exemplum duplicis distincti inter se coronamenti circum crucem in antiquis monumentis alibi nondum vidi aut legi, nisi quod apud Gretserum in Horto sanctæ crucis pag. 153 scribatur, signum Leonis Papæ IX, in quadam ejus bulla, expressam habuisse crucem, gemino circulo inclusam. Sed hujus signi antiquitas & auctoritas tanta non est, ut persuadere possit, illud etiam priscis & S. Paulini temporibus fieri consuevisse aut facium esse. Malim igitur opinari, in ipsa corona, crucem cingente, æqualibus spatiis appositas fuisse columbas, quæ nexu quodam, quasi manibus datis, in se junctæ, constituerint chorum columbarum, in eoque symbolice coronam Apostolorum. [Philipp. 4. 1.] Tum denique, quia Τὸ corona Apostoli, non videtur illic simpliciter sumi pro corona sive serto, sed metaphorice potius, pro τῷ gloria aut ornamentum, quemadmodum ab Apostolo quoque posita fuisse intelligitur corona, ubi fideles vocat gaudium suum & coronam suam; atque alibi, gaudium & coronam gloriæ suæ. [Thessal. 2, 19] Cui hæc interpretatio nostra placuerit, is alteram coronam non requiret, explicabitque mecum Paulini versum, quod coronæ, crucem cingentis, gloria & ornamentum sint Apostoli, in illa per columbas repræsentati.

[309] Alter crucis coronatæ modus, cum sertum aut circulus cruci superne imminet aut incumbit, [aliquando fastigio ejus tantum imminebat,] legi potest apud Eusebium in vita Constantini lib. 1, cap. 31; ubi describit labarum ejus his verbis. Hasta longior, auro contecta, transversam habet antennam instar crucis. Supra in ipsa hastæ summitate corona erat affixa, gemmis & auro contexta. Hæc clara sunt. Paulinus quoque in apside sua Fundana, coronam cruci superne imponit:

Sanctorum labor & merces sibi rite cohærent,
Ardua crux pretiumque crucis sublime corona.

Corona enim, quæ sit pretium ac merces laborum & victoriæ signum, solet capiti imponi. Atque hinc significatum videtur Paulinus velle, coronam sublimi loco positam esse, non solum illam, quæ in cælo manet justorum labores; sed illam quoque, quæ ad coronam cælestem repræsentandum appicta cernebatur cruci, utique summo ejus loco, ut rei repræsentatæ melius conveniret typus.

[310] Eumdem coronæ situm indicant etiam isti versus, [uti indicat Paulinus Nolanus.] super ingressum ecclesiæ S. Felicis cruci adscripti:

Cerne coronatam Domini super atria Christi
Stare crucem, duro spondentem celsa labori
Præmia. Tolle crucem qui vis auferre coronam.

Citati supra Gretserus & Rosweydus & alii, ad probandam ex Paulino hanc cruci superpositam coronam, allegant quoque sequentem ejus versum:

Ardua floriferæ crux cingitur orbe coronæ.

Sed bona illorum pace, malim ego opinari, hunc versum potius referri debere ad primum crucem coronandi modum, qui illam in corona circum includit: quia hic æque utitur Poëta verbo cingere, quam in illo versu,

Crucem corona lucido cingit globo:

quo tamen prædicti Auctores, æque ac nos, sustinent, indicari primum crucis coronatæ genus. Quod & confirmari potest, quia circulus crucem ambiens in uno versu exprimitur per vocem globo, in altero per vocem orbe, quod eodem redit: at vero crux, cui superne imminet corona, Paulino simpliciter dicitur coronata; aut additam sibi habere coronam, sublime pretium sui, & honorem. Usus coronandi crucem superne, videtur paulatim desuevisse, postquam seculo VIII aut IX cœpit imago Christi humana cruci affigi. Deinceps enim quanto rarius invenitur crux tali modo coronata, tanto frequentius conspicitur coronatum Crucifixi caput; adeo ut sub idem tempus corona e fastigio crucis ad caput in cruce pendentis Christi, tamquam ad locum digniorem, credi possit translata fuisse, succedente tristi coronæ spinarum, corona gloriæ & honoris.

APPENDIX
Ad tabulam præmissam, de Crucibus in ea repræsentatis.

PARS PRIMA.
Explicatio amplior apsidis & Crucis Vaticanæ.

1 Crux Vaticana
2 S. Mariæ Maioris
3 Ioannis in Laterano
4 S. Clementis

[Crux & apsis Vaticana ex aliis magis illustrantur.] Quæ de crucibus huc usque disseruimus, lucem aliquam accipiunt quidem ex præmissa tabula, clariorem tamen accepturæ fortassis, si de singulis figuris nonnulla adnotemus ex scriptoribus, qui illas in æs incidi curaverunt, ipsaque musiva propius inspexerunt, considerarunt ac descripserunt. Crux prima, quæ apsidis Vaticanæ est, & illa ipsa, quam in tabula nostra ejusdem apsidis expressam vides, sed majori hic forma seorsim delineata a Joanne Baptista Casalio in libro de veteribus sacris Christianorumritibus, Romæ edito 1647. In illo is exhibet pag. 3 dictam crucem & explicationem aliquam adjungit, quam tamen hic non describo, quia Ciampinus sæpe laudatus, illam descriptioni suæ ejusdem crucis atque apsidis Vaticanæ ampliori, fere totam inseruit. Ciampinianum igitur illa de re commentarium hic accipe, ex quo plura cognosces quam nos supra pro instituto nostro dicere debuimus. Refero ejus verba ex libro de sacris Ædificiis a Constantino Magno constructis, ubi pag. 32 de apside hæc quodammodo præfatur.

[312] [Apsidis situs] Apsis, quam majorem tribunam vocari populi placitum introduxit, post transversam basilicæ partem, ad ortum, imo ad occasum, vergentem; id situs nacta fuit, ut caput ipsius basilicæ esset, sacrosanctæque crucis typum inchoando pertexeret. Hemicycli formam exprimebat; longitudineque ad occidentem palmis quadraginta quatuor præstabat; latitudine palmis octoginta spatiabatur; altitudine vero, centum æquabat inter apsidem & transversam navem. In medio, ara princeps erecta erat. Hac tamquam præfatio sunto. Deinde pag. 42 col. 1, ita prosequitur:

[313] [& restauratores] Apsidem hanc (ejusdem verba sunt) temporis diuturnitate collabentem, Severinus summus Pontifex anno DCXXXVIII refecit, ut Bibliothecarius in ejusdem Pontificis vita narrat. “Hic renovavit apsidam P. Petri Apostoli ex musivo, quod dirutum erat.” Licet musivum opus pictura æterna asseri valeat, ut diximus in nostro opere de Vet. Monum. nihilominus irreparabile tempus, sua longa annorum serie, omnia etiam durissima saxa immutat ac terit, nec non ad nihilum redigit. Ita hujus apsidis musivo accidisse comperimus. Nam Innocentius III itidem summus Pontifex, illud restauravit, quod postmodum labens, Benedictus XII iterum in pristinam restituit formam, lotto illorum temporum celebri pictore & musivario Florentia ad hoc peragendum opus evocato; ut narrat Turrigius pag. 62. Quale vero demolitionis tempore antiquæ basilicæ musivum fuerit, ex sequenti tabula 13 conjicies. Tabula illa ipsi est, quam nos supra denno incidi curavimus. Tum pergit Ciampinus ad Sectionem suam secundam, cui titulum facit de musivis operibus, in apside Vaticanæ basilicæ olim extantibus. Et postquam de manu positioneque digitorum in forma benedicentis ritu Græcorum (qua de re nos jam egimus) sensa sua expresserat, tandem ita progreditur pag. 43; incipiens a segmento superiori.

[314] Hujus musivi area multis stellulis disseminata cernitur, [Explicatio imaginis Salvatoris sedentis,] in medio est Salvator in throno sedens, qui dexteram elevatam, in benedicendi actu, complicato pollice cum annulari, tenet: sinistra manu librum clausum stringit qui librum vitæ, scilicet electorum denotat; de quo in Apocalypsi cap. 20 num. 15: Qui non inventus est in libro vitæ scriptus, missus est in stagnum ignis. Et in eodem cap. num. 11 de throno legitur: Et vidi thronum magnum candidum, & sedentem super eum. Consuevere enim prisci fideles multa ex Apocalypsi desumere, figurisque adumbrare; ut fusius notavimus in nostro opere de Veteribus Monumentis cap. 24. Caput diademate ornatum, in quo crucis signum expressum est, Salvator habet. Diadema enim in eodem cap. 24, regni, sive imperii symbolum esse etiam diximus; crucemque in eo expressam, nil aliud denotare arbitror, quam regnum redemptionis, mediante cruce, acquisitum. A dextro capitis latere duæ cernuntur literæ, scilicet IC, quæ Jesum significant; in sinistro vero aliæ duæ literæ, nempe XC, expressæ sunt, quæ Christum denotant, ut supra diximus.

[215] Ad dexteram Salvatoris stat S. Paulus, pallio involutus, [S. Pauli,] ex quo dextram emittit, quasi cum Salvatore colloquens, sinistra volumen apertum tenet, in quo legitur: Mihi vivere Christus est. Hac desumpta epigraphe ex ejusdem D. Pauli epis. ad Philipp. 1, 20; a tergo hujus figuræ, perpendiculari ordine, Græcis characteribus, abbreviate legitur, ut in Tab. XIII conspici valet, quæ denuo characteribus Latinis, eodem perpendiculari modo, ante faciem Sancti exprimuntur, nempe sanctus Paulus.

[216] A sinistris vero stat S. Petrus, qui dexteram subtus e pallio elevat, [S. Petri,] ac manum in benedicendi actu tenet, pollicem cum annulari constrictum habens: sinistra duas claves pendentes gerit, quæ ligandi, & solvendi potestatis symbolum sunt. Ex eodem itidem brachio, volumen apertum pendet, in quo legitur: Tu es Christus Filius Dei vivi: quæ illa fuit ab hoc Apostolo facta confessio, ut narrat euangelista Matthæus cap. 16, vers. 16, quæ placuit Magistro, unde illam reportavit responsionem: “Tu es Petrus & super hanc petram ædificabo Ecclesiam meam, & tibi dabo claves regni cælorum, & quodcumque ligaveris super terram, erit ligatum & in cælis, & quodcumque solveris super terram, erit solutum & in cælis.” Quæ verba, ad expressum clavium symbolum, respectum habent. Ante hujus imaginis faciem, itidem characteribus Latinis, perpendiculari forma, nomen Apostoli expressum est, videlicet Sanctus Petrus, & a tergo Græcis characteribus eodem modo vertitur.

[217] Ex earumdem figurarum utroque latere, duæ magnæ palmarum arbores attolluntur, [palmarum,] quas mysterio minime carere judico, nam palma Judææ regionis symbolum est, ut ex nummis Vespasiani & Titi argui potest, ubi quædam mulier sub arbore palmæ sedens, veluti lacrymans cernitur, cum epigraphe: Judæa capta. In hoc notat nummo eruditissimus Antonius Augustinus in suis Dialogis, arborem hanc Judææ attribui, quia Phœniciæ, quæ palmis abtundat, proxima est. Quare hoc in nostro emblemate, regionem illam denotari puto, in qua Salvator noster D. Jesus Christus natus, & cum hominibus conversatus est. Campus, sive area, sub harum figurarum pedibus, nonnullis tabernaculis, arbusculisque & figuris, in diversis actibus expressis, ornatus cernitur. Diu super eisdem figuris mea mente revolvi, quid significare valerent, illasque etiam eruditis ostendi amicis, sed nec ullam explanationem appropriari posse existimavimus. Quare potius ad pictoris seu musivarii placitum, quam ad ullum demonstrandum symbolum fuisse expressas, judicavimus. His igitur omissis, ad duos cervos, qui ad fontes properant, subtus Christi pedes emanantes, me converto.

[318] [fontium,] Quales isti sint fontes, sub ipsis eorum scripta sunt nomina, id est Gion, Phison, Tigris, Euphrates; qui quatuor illa sunt magna flumina, quæ nos sacra docet Scriptura Genes. cap. 2, e terrestri Paradiso exire. Cervi autem, qui ad dicta tendunt flumina, nonnisi fideles denotant, ut fuse beatus Bruno, in expositione Psalm 41. Quemadmodum desiderat cervus ad fontes aquarum &c. cum aliorum antecedentium Patrum auctoritate, sic declarat. “Non immerito hoc animal comparatum est fidelibus, est enim primo innoxium, deinde velocissimum, tertio siticulosum. Serpentes naribus trahit, quos ut voraverit, æstuante veneno, ad fontem festinat. Hoc nos admonet, ut quando venena haurimus antiqui serpentis, ad fontem divinæ misericordiæ festinemus. Fons enim semper irriguus est Christus, unde non dixit ad fluenta, quia siccari possunt: fons autem semper fluit. Homo ergo Ecclesiæ, qui diu in actu venenoso degebat, cum hunc, gratia Dei videns, derelinquere cupit, clamat: Quemadmodum &c. Ut pœnitentia ablutus gloriam Dei videat.” Hæc de superiori musivi emblematis parte, sive segmento, accedo ad inferiorem.

[319] [crucis gemmatæ & agni diademati,] In hujus medio visitur gemmatus thronus, non multo absimilis illi, quem Xystus III in ecclesia S. Mariæ Majoris appingi curavit; de quo aliqua notavimus in cap. 22 nostri operis Veter. Monument. Part 1. In præsentis throni area, crux gemmata expressa est, in cujus pede visitur veluti pulvinar; sub cruce stat agnus diadematus super montem, e cujus pectore pedibusque quinque defluunt rivuli in flumen, quod ad montis decurrit radices, quodque deinde per latera expanditur. Symbolum hoc Casalius in suo erudito tractatu de Vet. Sac. Christ. Rit. parte prima cap. 1 refert, notisque illustrat, asserendo; quod eo tempore, quo crucis supplicium in reos & latrones apud gentes frequens erat, Christi fideles magna circumspectione Christi patientis imaginem cruci affixi exprimebant. Quare hanc exponebant gemmis, margaritisque ornatam, ut ecclesia canit. O Crux splendidior cunctis astris. Similem crucem gemmatam habemus in ecclesia S. Pudentianæ, ac basilica Lateranensi, de quibus suo loco disseremus.

[320] [e quinque vulneribus sanguinem fundentis,] Ad crucis pedem stat agnus, sanguinem e pectore effundens in calicem, & ex isto in proximum rivulum defluentem, utpote etiam sanguis, e pedibus emanans, per rivulos in subjectum flumen decurrit. Quæ omnia, nonnisi Christi cruci affixi, quinque vulnera sanguinem emittentia, demonstrant. In præfata enim Christi crucifixi imagine exprimenda prisci fideles fragilitati recentium initiatorum, aliquando indulgere existimarunt, cum, sive ex Judaismo, sive ex Gentilitate, ad Christi fidem converterentur; accidebat, ut ex his multi erubescerent Christum crucifixum, uti Deum adorare, cum eadem die, vel paulo ante, latronem, aut alias criminis reum in cruce pendentem, inspexissent, ut innuit Apostolus 1 Corinth. 1. “Nos autem prædicamus Christum crucifixum, Judæis quidem scandalum, Gentibus autem stultitiam.” Supra relatum symbolum indicavit S. Paulinus episcopus Nolanus epist. 12 ad Sulpitium scribens.

Sub Cruce sanguinea niveo stat Christus in Agno

Et paulo ante,

Sanctam fatentur crux & agnus victimam.

[321] Agnus hic expressus, illum agnum mansuetum repræsentat, [& Christum repræsentantis;] de quo Isaias cap. 53 v. 7: “Sicut ovis ad occisionem ducetur, & quasi agnus coram tondente se obmutescet, & non aperiet os suum.” Quod etiam his verbis indicavit Præcursor Joannes: Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi. Ad hoc igitur hieroglyphicum Innocentius III summus Pontifex musivi operis restaurator, in lib. 4 cap. 44 mysteriorum Missæ respiciens, sic fatur: “Non enim solum lavit nos Christus a peccatis nostris sanguine suo, quando sanguinem suum fudit in crucis patibulo, verum etiam quotidie nos lavat a peccatis nostris in sanguine suo, quando ejus sanguinem accipimus in calicis poculo.”

[322] Nec durum nobis esse debet, quod fragilitati veterum illorum fidelium indulgerent sancti illi Patres circa ritus, [quod non est reprehendendum.] qui directe Christianæ Religioni non repugnarent, quoniam suaviter ad verum cultum erant ii alliciendi, ut innuit Magnus ille Gregorius lib. 9 epist. 71, scribens ad Mellitum abbatem, sic enim inquit: “Nam duris mentibus, simul omnia abscindere, impossibile esse, non dubium est: quia is, qui locum summum ascendere nititur, necesse est, ut gradibus vel passibus, non autem saltibus elevetur. Sic Israëlitico populo in Ægypto Dominus se quidem innotuit; sed tamen eis sacrificiorum usus, quos diabolo solebant exhibere, in cultu proprio reservavit: ut eis in sacrificio suo animalia immolare præciperet, quatenus &c.” Hinc est quod plurimi similes ritus, sive Hebræorum, sive Gentium, perseverarunt etiam apud priscos illos fideles, sicuti & alii similes a summis Pontificibus, aliisque sanctis Patribus, in Christianam reducti Religionem, ut in eadem D. Gregorii exprimitur epistola. Consuetudinem hanc appingendi agnum, servatam fuisse deducitur usque ad Conciliabulum Quinisextum, sive Trullanum, celebratum anno 692 vel ut Petavio placet, anno 707, in quo Can. 82 decretum fuit, loco Agni, ut Christus in cruce in hominis figura pingeretur.

[323] Hæc de præcipuo symbolo in hoc secundo ordine expresso: [De duabus personis, forma humana pictis,] modo ad alias in eodem contentas figuras devenimus. Ad dexteram throni, quæ est sinistra intuentium, stat vir, casula, juxta tamen antiquam formam, indutus; Pontificia tiara, & ex ea pendentibus lemniscis, caput ornatum; ac super humeros pallium gerens: quis iste sit vir, conjunctæ literæ indicant, nempe Innocentius Papa III, qui, ut diximus, hujus musivi operis restaurator fuit. Consuevere enim antiqui pictores in hujusmodi operibus, illius Pontificis effigiem exprimere, qui tale opus construi mandabat. In opposita autem parte, scilicet sinistra, stat mulieris effigies, manicata veste usque ad talos demissa, indutæ, ac super humeros birrum, vulgo Mozzetta, deferens; caput quodam byreto, veluti ducalis corona, redimitum habet: in dextera manu hastam, in summitate cruce insignitam, gestat, ad cujus pedem vexillum volitat, in quo duæ claves expressæ cernuntur; altera vero manu librum ad pectus stringit. Quid per hanc denotetur figuram, appositæ ibi literæ demonstrant, scilicet Ecclesia Romana.

[324] [arboribusque post tergum stantibus.] Prope & a tergo hujusmodi figurarum, duæ attolluntur arbores, quæ potius palmam, quam aliam plantam repræsentant; rami ita sunt dispositi, ut ellypsim, scilicet ovalem formam exhibeant; in cujuslibet medio stat avis, cujus autem sit generis, ob illius parvitatem discerni minime potest. Quid arbores hic depictæ, avesque ibi stantes significent, difficile admodum redditur explicare: diu etenim quæsivi, sed nil adinveni; existimavi propterea, has arbores, & aves, sicuti in superioris partis area, de tabernaculis aliisque figuris dixi, ad pictoris, sive musivarii placitum, atque ornatum expressas fuisse.

[325] [De duabus civitatibus.] In hujus inferioris partis extremitate, dexteroque loco, respectu Salvatoris quædam visitur civitas, quæ Hierusalem repræsentat, ut conjunctæ denotant literæ. Pendentes lampades sunt in summitate arcus portæ, in hujus medio stat agnus, sive ovis exitura, quam aliæ quinque præcedunt. In opposita vero, sive sinistra parte, eædem cernuntur figuræ; nomine tantum civitas discrepat, cui Betleem appositum fuit. Quid per civitates, quidque per lampades istas antiqui Patres ostendere voluerint, diximus in nostro opere de Veter. Monum. par. 1 cap. 21, ad quod benignum Lectorem remittimus.

[326] [Iterum de agnis & ovibus.] Superest modo de agnis sive ovibus aliquid exponere. Cum igitur sacra in Scriptura, apud dilectum Christi discipulum, veritatisque scriptorem S. Joannem cap. 21, 15, habeamus, quod Jesus dixit Petro: Simon Joannis diligis me plus his? Respondit Petrus: Tu scis, quia amo te: & Jesus, ut prius, subjunxit: Pasce agnos meos. Tertioque Jesus interrogavit Petrum, an eum amaret, Petrusque respondit: Domine tu omnia nosti, tu scis quia amo te; & Jesus dixit: Pasce oves meas. Igitur per agnos & oves, fideles denotantur. Idem confirmat B. Eucherius Lugdunensis episcopus, qui floruit in principio quinti seculi, lib. 1 cap. 4 prope finem Formularum Spiritualium: hic per oves asserit, populos fideles denotari, de quibus in Euangelio Joannis 10, 27: Oves meæ vocem meam audiunt. Agni enim Christum, vel Apostolos, aut Sanctos significant. Durandus vero in suo Rationali Divin. Offic. lib. 1 cap. 3 num. 10, describit varias mysticas formas appingendi Apostolos, inter quas sub forma duodecim ovium aliquando expressos fuisse affirmat, quæ præsenti musivo operi adaptatur. Et hæc satis de illius explicatione. Epigraphe sub eodem apposita est, quam referre supervacaneum duco, cum in exemplari legi possit.

[327] Ac ut lectori magis innotescat nostri animi candor in his concinnandis operibus, [Sinceritas auctoris, scriptum notariale ad fidem faciendam adducentis,] & in illis describendis, supra relatam fidem a Notario publico exaratam, de collatione exemplaris cum originali, antequam istud dirueretur, facta, apponimus, quæ tenoris est sequentis. In nomine Domini. Amen. Per hoc præsens publicum descriptionis cappellæ sanctorum Petri & Pauli instrumentum, cunctis pateat evidenter, & sit notum, quod anno a Nativitate ejusdem Domini millesimo quingentesimo nonagesimo secundo, Indictione quinta; die vero tertia Augusti, Pontificatus sanctissimi in Christo Patris & D. N. D. Clementis divina Providentia Papæ Octavi anno ejus primo. In mei Notarii publici, testiumque infrascriptorum ad hæc specialiter vocatorum & rogatorum præsentia, præsens & personaliter constitutus R. D. Marcus Antonius de Magistris canonicus, & ad præsens alter ex majoribus sacristis basilicæ sancti Petri de Urbe, requisivit me Notarium, quatenus ex cappella seu tribuna, existente supra altare majus basilicæ sancti Petri subtus cuppulam magnam dictæ basilicæ; quæ tribuna modo demolitur, describerem statum & inscriptiones, quæ ibi reperiuntur.

[328] Unde ego Notarius, tamquam obedientiæ filius, ad dictam cappellam, seu prope illam, [in quo, compendio notantur,] una cum infrascriptis testibus, me contuli, & una cum eisdem testibus legere scientibus, dictam cappellam seu tribunam diligenter vidi, inspexi, literasque in eis descriptas perlegi, prout etiam infrascripti testes viderunt, inspexerunt, & perlegerunt. In primis in summitate dictæ cappellæ seu tribunæ adest imago sanctissimi Salvatoris in throno sedentis ex musaico confecti; ad cujus dexteram est imago sancti Pauli habentis in manibus librum cum his verbis, videlicet: Mihi vivere Christus est; & a sinistris imago S. Petri etiam ex musaico confecti, habentis in manibus librum cum his literis, videlicet; Tu es Christus filius Dei vivi. Subtus dictas imagines ad manum dexteram, apparet etiam ex musaico confecta imago Innocentii Papæ Tertii, cum pallio & regno, & a sinistris Ecclesia Romana, in persona muliebri, habens in manibus crucem cum insigniis, in quibus adsunt claves extensæ, etiam ex musaico confectæ. Subtus dictas picturas seu imagines sanctissimi Salvatoris, & sanctorum Petri & Pauli, adsunt etiam ex musaico confecti duodecim agni, & in medio illorum est agnus cum diademate, etiam ex musaico confectus. In capitibus, & extremitate laterum dictæ cappellæ, adsunt ex musaico confectæ civitates, Hierusalem ad manum dexteram, & a manu sinistra Bethleem, cum literis id dicentibus, etiam ex musaico.

[329] Ab imagine sanctissimi Salvatoris & agni diademate ornati, [quæ supra sunt explicata.] profluunt flumina, videlicet Gion, Phion, Tigris, & Eufrates. Subtus supradictas imagines & picturas adsunt ex musaico, in literis majusculis confecta hujusmodi carmina, videlicet; Summa Petri sedes est hæc sacra Principis ædes, Mater cunctarum decor, & decus ecclesiarum. Devotus Christo, qui templo servit in isto, Flores virtutis capiet, fructusque salutis. Quæ omnia ego Notarius, & testes infrascripti vidimus, & diligenter inspeximus, super quibus omnibus & singulis præmissis petitum fuit a me Notario publico infrascripto, ut unum vel plura, publicum seu publica conficerem instrumentum & instrumenta, prout opus fuerit. Actum Romæ ubi supra, præsentibus ibidem, audientibus, & intelligentibus his, videlicet R. D. Tiberio Alfarano Presbytero Hieracen., Clerico dictæ basilicæ; D. Joanne Fabri Presbytero Aretino, & D. Joanne Bugino Romano, testibus ad præmissa omnia & singula vocatis, habitis specialiter, atque rogatis. Et ego Quintilianus Gargarius Notarius Capitolinus, de præmissis rogatus, præsens publicum instrumentum, aliena manu fideliter scriptum, subscripsi & publicavi, signumque meum apposui solitum & consuetum.

Loco † Signi.

APPENDICIS PARS ALTERA
De crucibus in apside Liberiana, Lateranensi & Clementina.

[Crux Sixtina in S. Mariæ Majoris.] Descripto commentario Ciampini de apside basilicæ Vaticanæ, transeo ad figuram nostram secundam, quæ repræsentat crucem, qualis extat supra arcum apsidis Liberianæ seu sanctæ Mariæ Majoris, aut potius Sixtinæ. A Sixto enim Papa tertio sub annum CCCCXXXIII apsidem ibi & reliqua musiva opera, qua plurima sunt, fuisse concinnata, docet citatus Ciampinus: qui & commendat singularem operam suam & accurationem adhibitam, ut crux illa & adjuncta quam rectissime delinearentur; qualem etiam in æs incisam dedit in libro de Veteribus monumentis musivis pag. 200. Tum explicat quoque pro suo genio & eruditione partes singulas in hunc modum.

[331] [Altare. crux una, & altera.] Exprimitur in illa figura veluti altare, cujus in medio jacet volumen signatum sigillis septem, super quod imminet nigra crux, veluti in velamine expressa, & in ejus apice corona gemmata, a qua ipsum velamen pendere conspicitur. Retro coronam alia crux gemmata attollitur, cujus a tergo stat thronus, & ipse gemmis distinctus, & in sessili ejus medio pulvinar panno coopertum. Summis autem extremisque ab ipsius throni lateribus extant duo canum capita, e quorum ore duplicatus pendet funiculus, cujus extremitatibus floccus annexus est. Circa sedis medium, ad dexteram lævamque pulvinaris, singuli hinc inde visuntur orbiculi, referentes SS. Petri & Pauli capita, eodem ferme ritu, quo imperatorum effigies militaribus signis insertæ in vetustis marmoribus conspiciuntur. Thronus iste nonnullam speciem præsefert Memoriæ seu Confessionis, martyribus olim dicari solitæ.

Valde diversam hujus picturæ descriptionem reperies in historia basilicæ Liberianæ, [Accuratio Auctoris.] quam conscripsit Paulus de Angelis. Ille siquidem, pictore fortasse usus non satis accurato, agnum loco voluminis, multasque alias figuras pro lubito variatas exhibuit. Nos accuratius, aut certe morosius ista prosequentes, labori nulli pepercimus aut expensæ, ut fide quam fieri posset maxima, e prototypo singula describerentur: propterea si quædam interpretabimur, æquo nostro jure id præstare videbimur, cum minuta quæque non prætermiserimus observare.

[333] Occurrit primo, de mensa sive altari aliqua breviter annotare, [De libro septem sigillorum.] quod floccis ornatum est, ut hodie videmus in eorumdem altarium vestibus sive frontalibus. Secundo animadvertendum volumen complicatum, & septem sigillis obsignatum; quod profecto nihil aliud denotat, nisi volumen Euangeliorum, quod sigillis olim obsignabatur, de quo plura peculiari capite, supra congessimus, ubi de magna voluminis Euangeliorum veneratione fuse disseruimus. Cur autem septem obsignaretur sigillis, quid aliud in causa, nisi quod librum illum repræsentaret, de quo in Apocalypseos cap. 5, num. 1 ibi: Et vidi in dextera sedentis supra thronum librum scriptum intus & foris, signatum sigillis septem. Antiqui enim Patres in pingendis figuris ut plurimum usi sunt mysticis sensibus in Apocalypsi latentibus, ut infra videri poterit in ecclesia S. Pauli, & præcipue in ejus majori arcu, tempore Leonis Magni constructo; & in aliis ecclesiis in nostro opere describendis.

[334] Tertio loco velamen, & in ejus medio depicta crux, [De cruce in velamine.] supraque velum gemmata corona notanda est. Ego quidem asserere non dubitaverim, velamine cruce insignito priscos fideles velum illud innuere voluisse, quo Christus Dominus noster ad detergendum sudorem suæ passionis tempore usus est, quod Veronicæ dicitur: corona vero gemmata illam e spinis, quæ ejusdem sanctissimum caput transfixit, indicasse.

[335] Quarto loco gemmata crux, quæ cum supplicium esset apud gentes, [De cruce gemmata.] ac rei & latrones in ea criminum pœnas luerent, antiqui Christi fideles maxime circumspecti, noluerunt in ea imaginem Christi patientis affigere, sed potius gemmis margaritisque ornatam exposuerunt, ut facilius inspicientium oculos absque horrore ad se alliceret, qui earumdem gemmarum aurique fulgore perculsi, illam venerarentur. Similes gemmatæ cruces adhuc hodie hic Romæ visuntur in antiquissima ecclesia S. Pudentianæ; in ecclesia S. Stephani in Rotundo, & in ecclesia Lateranensi, quin etiam depictæ in nonnullis cœmeteriis cernuntur, ut narrat Aringhus in sua Roma subterranea lib. 2 cap. 22, & Casalius De vet. sacr. Christian. Ritibus par. 1 cap 1.

[336] Quinto, post crucem cathedra observanda est, [De cathedra seu throno.] sive thronus, quem ornatum fuisse antiquissimum apud Majores nostros, animadverto; adeo ut Salomonis ævo mos iste viguerit thronum regalem decorandi cælaturis & signis. Id aperte legitur lib. 3 Regum cap. 10, ubi sacer Historicus ait: “Fecit etiam Rex Salomon thronum de ebore grandem, & vestivit auro fulvo nimis, qui habebat sex gradus; & summitas throni rotunda erat in parte posteriori, & duæ manus hinc atque inde tenentes sedile: & duo leones stabant juxta manus singulas, & duodecim leunculi stantes super sex gradus hinc atque inde: non est factum tale opus in universis regnis.” A regibus forte Israëlitarum edocti ceteri Principes, postmodum thronis suis ornatum conciliaverunt. Alexander Wilthemius in suo Diptycho Leodiensi (ex quo postea transcripsit Ferrarius in suis Analectis de re vestiaria pag. mihi 60) pulcherrimum affert exemplar cujusdam Consulis Romani in throno sedentis, cujus brachiolis stabant duo leones, in sedili vero visuntur gemina hominum capita, sicut in eo quem descripsimus. Hinc divinari non erit absonum, ideo jussu Pontificis Xysti thronum hunc BB. Apostolorum Petri & Pauli capitibus consulto decoratum fuisse, quia ipsis potestas a Christo Salvatore collata est judicandi duodecim tribus Israël; quique ipsi Regi gloriæ, tamquam a latere ad extremum orbis criterium assistere debent: throni autem in summitatibus exprimi canum capita voluit idem Pontifex, ad denotandam fortasse vigilantiam & curam, quæ in ecclesiis habenda est, quando legitur Euangelium, & in sede Majestatis suæ Deus adoratur.

[337] [& in illo capitibus canum;] Huic hieroglyphico adaptari sane potest S. Augustini locus in Epist. 56, ad Dioscorum de curiosis Quæstionibus, ubi sic: “Episcopi isti etiamsi adolescentes, eodem quo tamen raperis animi ardore, vel potius errore, quasi aliquid magnum hæc dicere curarunt usque ad Canes episcopales, & usque ad cathedras ecclesiasticas.” Quare hæc S. Augustini auctoritas videtur hoc idem hieroglyphicum de canum capitibus, in summitate throni appositis, luculenter explicare, illorumque temporum morem in episcopalibus cathedris similia canum capita cælandi seu appingendi: hinc etiam istud Doctoris maximi dictum, aliquibus antea obscurum, illustrari videtur. Cum nonnulli censuerint loco canes, canos legendum esse. Non incongruum etiam puto, si aliud afferam exemplum picturæ, quæ est in codice magnæ molis, imaginibus ornato, qui olim erat in monasterio S. Martini Metensis, nunc vero asservatur in bibliotheca Colbertina. Exprimitur in eadem depicta tabula Carolus Calvus rex in throno sedens, in actu accipiendi eumdem codicem sibi dono datum. In angulorum summitate visuntur duo canes invicem se respicientes, ore expanso quasi latrantes; ex quo deduci posse existimo antiquum morem similibus canibus thronorum sublimia ornandi. Hanc tabulam in lucem edidit eruditissimus Stephanus Baluzius in suis notis ad Capitularia tom. 2 pag. 1276.

[338] [deque velamento pulvinaris.] Sexto, per pannum, quo tegebatur pulvinar, designasse Christi fideles eam syndonem, qua Christi Domini e cruce depositum corpus fuit involutum, rationi maxime consonum est. Et hæc sunt, quæ in hujus orbicularis figuræ brevi declaratione proferre congruum duxi; plura & meliora dicendi cui libeat liceatque, facultatem ac spatium relinquens. Hæc de cruce in basilica Liberiana Ciampinus.

[339] [Crux Lateranensis,] Transeo ego ad figuram crucis, in tabula nostra tertiam, quæ est ecclesiæ Lateranensis, fuitque in restauratione apsidis ejus, per Nicolaum PP. IV seculo XIII facta, ita uti antiquitus formata fuerat, retenta, teste Cæsare Raspono in descriptione ejusdem ecclesiæ: ex qua etiam huc affero aliqualem delineationem ipsius apsidis & explicationem propositæ crucis. Scribit igitur lib. 1 cap. 9 pag. 41. Consurgit ad hemicycli formam magna Calchidica (forte, Chalcidica,) quam tribunam appellant. Hæc pavimentum habet, opere vermiculato elegantissimo distinctum; & antea marmoreis æneisque cancellis a reliqua cruce discriminabatur. Hemicyclum ejus usque ad zophorum, ubi in tholi speciem concameratur, convestit tectorium ex sectis tabulis marmoreis, in cujus medio affixa parieti erat sedes Romani Pontificis, senis marmoreis gradibus elata; in quorum uno sub ipsa pontificia sede visuntur hæ quatuor animantes, aspis, leo, draco, & basiliscus; alluditur vero, ut ego interpretor, ad sacrum illud Prophetæ oraculum, Super aspidem & basiliscum ambulabis, & conculcabis leonem & draconem.

[340] In quarto ejusdem sedis gradu erant exarati versus illi; [quæ in apside antiquitus fuit,]

Hæc est papalis sedes & pontificalis,
Præsidet & Christi de jure Vicarius isti;
Et quia jure datur, sedes Romana vocatur.
Nec debet vere nisi solus Papa sedere:
Et quia sublimis, alii subduntur in imis.

Qui cum exolevissent ob vetustatem, a Nicolao IV ipsimet cathedræ adscripti sunt. Calchidicæ hujus universa concameratio exornata est opere musivo, & primo in intervallis quatuor fenestrarum Apostoli novem. In apsidis vero curvitate sub imagine sancti Salvatoris, quæ olim Populo Romano apparuit, & quam Nicolaus Quartus integram servavit in nova ejusdem apsidis constructione, crux est elegantissima, quæ referta gemmis videtur, ad similitudinem videlicet crucis perantiquæ, quæ hic olim extabat. Superne autem non absque eleganti significatione columba extat expansis alis, ex cujus ore manant uberes aquæ, & ita stipitem crucis irrigant, ut in ima ejus parte fons redundet, ex quo flumina quatuor effluere videntur.

[341] Super eadem cruce insuper ante Nicolai Quarti restaurationem, [descripta,] civitas cernebatur, & in ejus medio palma, cui phœnix erat superimpositus. In porta civitatis Angelus nudato ense stabat, & supra muros ejus principes Apostolorum Petrus & Paulus. Adjecti sunt etiam cervi atque oviculæ nonnullæ, quæ ad flumen properant, ut de aquis ejus hauriant, ac sitim restinguant. Porro significationem horum mysteriorum illam esse interpretamur, quam Jacobus Bosius adfert non-pie minus, quam erudite, in opusculo quod edidit de cruce, ut scilicet in columba Spiritus sanctus exprimatur. Quatuor autem flumina terrestris paradisi, significent fluenta gratiæ, quæ e Spiritus sancti fonte promanant, & mundi quatuor partes suis cælestibus donis, ac sanctissimis Sacramentis perpetuo irrigant. Civitas autem ecclesiam significat; de qua scriptum est. Fluminis impetus lætificat civitatem Dei.

[342] Palma & phœnix Christi figuram gerunt, qui crucem ascendens, [hic explicata.] & passionis amore mirum in modum æstuans, dignatus est in ea pro nobis emori, atque instar phœnicis victor a mortuis resurrexit. Angelus custodiens portam civitatis, sanctum archangelum Michaëlem, aliosque angelos indicat, qui sunt ecclesiæ tutelares juxta petitionem illam, Civitatem istam tu circumda Domine, & Angeli tui custodiant muros ejus. Sancti Apostoli Petrus & Paulus sunt ita expicti, quia ipsi sunt Ecclesiæ præcipui præsides, patroni ac defensores. Cervi sunt symbolum ethnicorum, qui cum a vero vitæ fonte aberrarent, virtute crucis aspergendi erant aqua baptismatis, atque ab idololatriæ sordibus expiandi; quamvis interpretentur alii apud crucem cervos figurari solitos, quia dum ipsi in serpentum caveas os immittunt, halitu eos interimunt, & quia ipsi renovant juventutem suam: etenim perinde Christus Dominus per crucem & obitum suum peccato intulit mortem, atque illud penitus delevit, denuoque ad lucem rediit redivivus. Oves designant viros justos atque electos, qui postquam lustrali aqua baptismatis mundi & candidi evaserunt, candorem illum retinent deinceps, ac se in operibus charitatis exercent. Alii tamen Catechumenos exprimi putant, qui postquam fuerunt baptismo initiati, albi efficiuntur puræ mentis integritate.

[343] [Adstant aliæ imagines.] Itaque prisci illi & pii Christiani picturis hisce atque imaginibus plebi occasionem dabant, ut in Ecclesia, sicuti par est, divina mysteria considerarent ac meditarentur. Ab utroque crucis latere sunt icones sacræ, tum Deiparæ Virginis, tum sancti Joannis Præcursoris Domini, atque etiam Principum Apostolorum, & sancti Andreæ, & sancti Joannis Euangelistæ, quæ tamen sunt minori forma expressæ, sicuti minori forma expicti hinc inde aspiciuntur sanctus Franciscus Assisias, & S. Antonius Patavinus. Adstat etiam Nicolaus Quartus Pontifex in genua provolutus, cujus hoc opus jussu perfectum est. Post tribunam est rotunda porticus a sancto Leone Primo, ut diximus, constructa, ad quam arcus duo hinc inde aditum aperiunt; olim picturis erat parum elegantibus ornata, nunc tantum dealbata, quinque columnis in medio, bissenisque ex utroque latere parastatis fulcitur ejus concameratio, ibique spectatur mausoleum porphyreticum opere vario exsculptum.

[344] [Crux quarta, descripta paucis a Rondinino,] Quarta tabulæ nostræ figura, repræsentans crucem non uno modo coronatam, depicta fuit ex apside antiqui templi S. Clementis Papæ & martyris prope amphitheatrum Vespasiani, atque impressa a sæpe citato Casalio. Pauca in illam commentatur Philippus Rondininus libro de S. Clemente ejusque basilica, non ita pridem Romæ edito, pag. 267, hisce verbis: Jacobus Thomasius Cajetanus ordinis Minorum S. Francisci, Bonifacii VIII sororis filius, Presbyter cardinalis, ornavit apsidem basilicæ musivo opere; seu potius vetus, temporis edacitate corruptum, ad priorem formam revocavit; ibique inter alia plura ornamenta, longa cernitur vitis, quæ vario opere, & colore hinc inde diffusos ramos protendens, e stipite exsurgentem præfert crucem, cui Christus Dominus affixus est, dispositis ab utroque latere passionis sociis Maria virgine & Joanne apostolo. Hemicyclum apsidis totum comprehendunt propagines, in quarum curvaturis graphice expressi sunt quatuor Ecclesiæ doctores & variæ volucrum species.

[345] [pluribus a Casalio.] Casalius ipse de sua eadem cruce commentatur plura, quam proferre hic velim. Quæ propius ad rem nostram spectant, inde decerpo; verba ipsius, characteribus Romanis; quæ mea sunt, Italicis impressa daturus. Ait: Reperitur altera crucis species, quæ coronata nominatur, quam nos hic effigiavimus ex apside musiva S. Clementis hic Romæ in Cœlio monte, Nicolao I Romano Pontifice sedente (creatus fuit anno DCCCLVIII) extructa: in cujus superiori parte & media, non unam tantum, sed plures videmus coronas, mystice denotantes, quod quamquam ardua & difficilis sit ipsa crux quam fideles & electi sufferunt, viventes in mundo; [Quid coronæ,] eo sublimiores sint coronæ, quas iisdem benignus & misericors Deus præparavit in cælo Corona, quæ in eminentiore cornu hujus crucis apparet, per manum quamdam sublata, indicat aperte gloriosam victoriam & triumphum, quem per crucem Christus obtinuit; alludens in hoc ad Romanorum triumphos, in quibus imperator gestabat coronam, aliena manu elatam. In eadem cruce imago nuda crucifixi Domini cernitur, clavis quatuor affixa, sub cujus pedibus ad fulcimentum corporis extat tabella, quæ suppedanea vocatur.

[346] Cernimus in eadem cruce candidas columbas duodecim, [columbæ,] duodecim apostolos denotantes, quibus præcepit Christus apud Matth. 10: Estote prudentes sicut serpentes, & simplices sicut columbæ … Quod autem columbæ circa crucem denotent apostolos, expresse de hujusmodi imaginibus tractans, scripsit Paulinus ep. 12 ad Severum: Crucem corona &c. versus hic citatos dedimus nos supra pag. 143, n. 308. Prosequitur alia scriptor de columbis, sed quæ potius ad mores formandos, quam ad historiam faciunt. Subdit deinde: Apparet in calce hujus crucis cervus, qui flatu videtur serpentem absorbere (dixero, [cervi.] necare) symbolum peccati ab homine concepti, a quo nisi Spiritus sancti afflante gratia per Sacramenta, e sanguine Christi provenientia, tamquam a vivis fontibus, non purificatur; ut propterea dixerit Psalmista: Quemadmodum desiderat cervus ad fontes aquarum, ita desiderat anima mea ad te Deus: Sitivit anima mea ad Deum fortem vivum … Hinc etiam in nostra figura duo cervi ardenter bibunt ad quatuor fluenta, erumpentia ab ipsa cruce, ut a serpentium veneno curentur; sicuti etiam homines, ad aquas Sacramentorum bibentes, a peccatis mundantur. Atque hæc præcipua sunt, quæ ex commentatione qualicumque Casalii, huc transferenda putavi, & sufficiunt.

[347] Figura quinta repræsentat crucem Commissam; sexta, [Tabulæ nostræ figura ultima] immissam; de quibus egimus pag. 140 num 292. Septima est Monogrammatica, qualem pag. 141 num. 294 descriptam dedimus ex S. Paulino Nolano. Octava crux est Coronata, de qua etiam nonnulla diximus supra. Figura extat in nummoÆliæ Eudociæ Augustæ apud Cangium in familiis Byzantinis & apud Gretserum, tom. 3 de Cruce pag. 62. Nona denique exprimit Labarum, Constantini Magni signum militare, quod idem simul etiam exhibet monogramma Christi & quidem coronatum. De prioribus quod satis est ad institutum nostrum, diximus. De ultima figura seu labaro Constantini (quandoquidem illud aliter atque aliter figuratur a nonnullis) pauca accipe. Desumpsimus figuram ex tomo tertio prædicti Gretseri nostri de Cruce Christi, lib. I cap. 4, pag. 18, quam ille, re studio singulari examinata, tali modo pingendam judieavit. Et vero recte ipsum judicasse, constabit ex Eusebio, qui labarum Constantini vidit, atque his verbis ex interpretatione Valesii lib. I vitæ Constantini, ipsum describit.

[348] Eusebius itaque, cum ante dixisset, Constantinum horis diei meridianis, [repræsentat labarum Constantini,] sole in occasum vergente, crucis tropæum in cælo ex luce conflatum ipsis oculis vidisse cum hujusmodi inscriptione, HAC VINCE. Et nocte sequenti Christum ipsi apparuisse cum signo illo, quod in cælo ostensum fuerat; præcepisseque, ut militari signo ad similitudinem ejus, quod in cælo vidisset, fabricato, eo tamquam salutari præsidio in præliis uteretur, ita subjungit; Constantinus, his visis & auditis, primo statim diluculo surgens, arcanum omne amicis exposuit. Convocatis deinde auri ac gemmarum fabris, medius inter illos sedens, speciem signi eis sermone depinxit, jussitque ut auro & lapillis similitudinem ejus exprimerent. Quod & nos aliquoties videre meminimus. Ita Eusebius, qui tum demum ipsum signum ac labarum minutim ita describit cap. 31.

[349] [juxta descriptionem Eusebii effigiatam.] Erat hasta longior, auro contecta, transversam habens antennam instar crucis. Supra in ipsa hastæ summitate corona erat affixa, gemmis & auro contexta; in hac, salutaris appellationis signum, duæ videlicet litteræ, nomen Christi primis apicibus designabant, littera P Græca in medio sui decussata. Quas quidem literas Imperator in galea portare posthæc etiam consuevit. Porro ex antenna, quæ oblique per hastam trajecta est, velum quoddam dependebat, textum videlicet purpureum, pretiosis lapidibus inter se junctis & luminis sui fulgore oculos perstringentibus, coopertum, multoque intertexto auro inexplicabilem quamdam pulcritudinis speciem intuentibus præbens. Atque hoc velum, antennæ affixum, latitudinem longitudini æqualem habuit. Ipsa vero recta hasta, ab infima sui parte in magnam longitudinem producta, in superiori parte sub ipso crucis signo, ad ipsam veli variis coloribus depicti summitatem, auream Deo cari Imperatoris & liberorum ejus imaginem, depictam pectore tenus, sublimem gestabat. Hoc igitur salutari signo, tamquam munimento, adversus oppositas quorumvis hostium copias Imperator semper est usus; aliaque ad ejus similitudinem expressa signa cunctis exercitibus præferri jussit. Quod ait, littera P Græca in medio sui decussata, intelligo, decussatam esse per medium punctum litteræ X, quæ est prima in nomine ΧΡΙΣΤΟΣ, & Rho secunda. Confer descriptionem Eusebii cum figura nostra nona, labarum & in illo etiam monogramma Christi exprimente; atque per te considera, an recte expressa sit.

SECTIO IV SIVE D.
Quæ percurrit oratoria basilicæ contigua versus meridiem.

[Sectionis quartæ primo loco] Lustrata per tres Sectiones interiore basilica Vaticana, videamus nunc ædificia varia, variis temporibus ei utrimque adjuncta, quæ per ostia sua, in parietibus lateralibus aperta, saltem pleraque, transmittebant in ipsam basilicam, atque inde vicissim admittebant in se, qui illic secretius orare volebant. Sectio hæc quarta sive D, percurret obiter illa omnia, quæ ex parte meridionali contigua basilicæ sunt, usque ad murum orientalem navis transversæ. Quinta Sectio sive E, similiter percurret illa, quæ sunt ex parte aquilonari; incipiendo utrobique ab ortu solis juxta basilicæ frontispicium ejusque porticum. Igitur

[351] [Secretarium antiquissimum,] Littera D majuscula, principium Sectionis quartæ, denotat locum satis amplum, quem passim nominari video Secretarium, ubi olim Pontifices, quando ex habitatione sua Lateranensi ad basilicam Vaticanam sacris operaturi veniebant, pontificaliter indui consueverunt. Sic enim in tabulis suis ichnographicis illum appellant, Paulus de Angelis, Oldoinus, Ciampinus, Bonannius, & ante istos etiam Severanus, qui tamen in decursu libri sui de septem Ecclesiis pag. 66, Secretarium suum distinguit a prædicto loco D, eique proximum ponit, & egressum habuisse, nit, in ipsam basilicam. Recte quidem, si secretarium antiquum, [deinde in oratorium amplum S. Gregorii mutatum.] a B. Gregorio IV in oratorium, S. Gregorio primo ibi dedicatum, distinxeris a loco e, in quo idem forte Gregorius IV novum Secretarium, loco prioris, construxis; uti distinguenda esse, nos quoque putamus & in Dissertatione propria probare conabimur paulo post. Addit Severanus, illud ipsum Secretarium antiquum, in oratorium S. Gregorii versum, multis post seculis nomen accepisse S. Mariæ de Febribus, ab imagine ejusdem sanctissimæ Virginis, crebris miraculorum prodigiis celeberrime; quæ illuc alio e sacello ejusdem nominis (forte in destructione posterioris basilicæ, ubi stabat) transtato fuit. Fontana eumdem locum D, facit quidem Secretarium, sive ut ipse appellat, Hierophylacium; in quo summorum Pontificum sacra supellex asservabatur: at vero quod addit, non ibi, sed in vestibulo ejus ✠ Pontifices sacris indumentis amiciri solitos fuisse, merito improbat Bonanmus. Dissertatio hac de re nostra, quam dixi, probare conabitur, loco D & antiquum secretariumolim, ac dein oratorium Gregorianum fuisse.

[352] In hoc oratorio Gregoriano D, ichnographia Severani, [Altaria, quæ illic recentius fuere, indicantur;] quæ illud vocat Secretarium, postea S. Mariæ de Febribus dictum, distinguit quidem septem recessus, unum pro apside ac præcipuo altari, tres item a latere apsidis dextro cum altaribus suis; ac totidem a sinistro, cujus tamen medius, altare non habens, pandit egressum in porticum: sed nullum istorum altarium designat suo nomine. Id facit ichnographia Pauli de Angelis, collocans sub apside sacellum principale Secretarii, ubi translata fuit imago B. Mariæ, dicta de Febribus. A dextra respectu apsidis primo loco ponit altare S. Joannis Baptistæ translatum, de familia Ursinorum. Secundo loco altare S. Sebastiani a Christophoro de Jacobatiis. Tertio loco, altare anonymum. Similiter a sinistra apsidis loco primo, altare, ad quod fuit translata imago B. Mariæ ex intercolumniis porticus. Loco secundo, aditus ducens ad porticum. Loco tertio item altare anonymum. Hæc ipsa Bonannius quoque habet totidem verbis descripta.

[353] Observo ego, pleraque hic indicata altaria postremis tantum temporibus illic extitisse, [in vetustiora inquiritur] utpote, quæ aliunde eo cum nominibus suis translata sint, utique quando basilica vetus demolienda fuit. Ichnographi autem citati, & in primis Alpharanus, descripserunt altaria ista, uti multa alia, prout suo tempore erant ac nominabantur, antiquiorum nominibus prætermissis. Constat sane, uti S. Sebastiani altare olim illic fuit, quod a Christophoro de Jacobatiis forte innovatum est; ita ibidem etiam fuisse altaria S. Gorgonii & S. Tiburtii, & forte locis illis, ubi ichnographi altaria ponunt anonyma. Rem explicabit textus Anastasii in Gregorio IV pag. 160, qui & explicabit alia, ab eodem Gregorio ad commendationem loci & decorem altarium ibi facta. Textus sic habet:

[354] Gregorius IV, divino ignis amore succensus, corpus beati Gregorii, [ex Anastasio.] hujus universalis Ecclesiæ præsulis, per quem sancti Spiritus gratia toto orbe terrarum inextinguibile sapientiæ munus induxit, ex loco sepulturæ, quo prius fuerat, tulit & non longe ab eo in alium, noviter constructum, infra ecclesiam beati Petri apostoli summo honore perduxit; ejusque sacrum altare argenteis tabulis undique perornavit, & oratorium suo sancto nomine titulavit: apsidamque ejusdem super aurato musivo depinxit. In quo scilicet oratorio sanctorum corpora, beatorum martyrum Sebastiani, Gorgonii ac Tiburtii, ex cœmeteriis, in quibus ante jacebant, perduxit: & unumquodque eorum separatis altaribus collocavit: pro quibus denique Pontificatus sui tempore decrevit, ut monachi, qui ad officium persolvendum in ecclesia beati Petri apostoli sunt constituti, omnibus diebus ibidem laudes omnipotenti Domino canere non desistant. Obtulit autem in eodem oratorio vela majora vel modica serica, decem & octo. Vestes super altare, sub quo sanctissimi Gregorii Papæ corpus quiescit, tres…. Et super unumquodque prædictorum Martyrum vestem de fundato, unam. Imagines denique, desuper deargentatas nec non auro perfusas, tres, habentes vultum Domini, & eorum depictos, quorum specialia ibidem corpora humita, miraculis ac virtutibus pollent.

[355] [Vestibulum oratorii Gregoriani.] Ante prædictum oratorium D, ubi signum ✠ notatur, fuit vestibulum ejusdem oratorii, & in medio porta antiqua; quæ enim ex oratorio ducitin porticum basilicæ, recentius aperta fuit, ejusque loco prius altare stetit, teste Ciampino. Dicti vestibuli partem meridionalem similiter ornabat olim altare cum apsidula: quæ deinde remota fuerunt ad aperiendam ibi portam, qua descendebatur per aliquot gradus ad vicinam ecclesiam sancti Salvatoris, de Torrione, item de Ossibus, dictam, de qua postea suo loco.

[356] [Secretarium novum.] In loco e ponit Paulus de Angelis & alii sacellum & altare anonymum, uti & Severanus in ichnographiis suis. Hic tamen in suo de Septem ecclesiis tractatu pag. 66 significat, citans Alpharanum, ibi fuisse secretarium, in quo summi Pontifices vestiebantur, operaturi sacris in ecclesia Vaticana: additque, fuisse contiguum muro ultimæ navis meridionalis basilicæ antiquæ; atque inde intrabatur per ostium in ipsam basilicam. Quæ descriptio uti recte convenit huic loco e, ita convenire non potest loco D, ubi antiquissimum fuisse Secretarium diximus, quod nullo ostio suo transmittebat recta in basilicam, quodque Gregorius IV suo tempore mutavit in sacellum Gregorianum, atque tunc etiam in loco proximo construxerit secretarium novum, de quo agimus. Neque enim conveniebat, diu deessesecretarium, ubi se Pontifex vestiret, quando ad S. Petri celebraturus statis temporibus veniebat: nec scitur alio loco aliud ad illos usus factum fuisse.

[357] [Sacellum S. Thomæ Ap:] Littera f notat sacellum S. Thomæ apostoli, quod Ciampinus ait, a Symmacho P P. extructum fuisse. Si tam antiquum est & illo loco extructum fuit, eo referenda sunt verba Anastasii in Symmacho, videlicet quod apud ecclesiam S. Petri fecit oratorium S. Thomæ apostoli ex argento, pensans libras CCC, & Confessionem libr. XX, & arcum argenteum libr. XVI. Ibidem enumerat Ciampinus multarum illustrium personarum, illic tumulatarum, nomina: sed hæc nostri fori non sunt.

[358] [Proximum a Sixto 4 fundatum.] g Sacellum Sixtinum per celebre, a nomine fundatoris Sixti PP. IV sic appelatum, dedicatum vero nominibus B. Mariæ semper Virginis, S. Francisci Assisiatis, & S. Antonii Patavini. Horum meminit Sixtus ipse apud Oldoinum, in quodam diplomate suo, Kalendis Januarii MCCCCLXXIX scripto, his verbis. Archidiaconus gerat omnimodam curam capellæ nostræ, quam nuper in præfata basilica S. Petri ab ipsis fundamentis sub invocatione B. Mariæ Virginis, S. Francisci & S. Antonii de Padua, cum magno siquidem sumptu insignique opere & ornamentis condecentibus, prout omnibus intuentibus patet, erigi fecimus. Transtulit quoque Sixtus in illud sacellum e media basilicæ navi, chorum canonicorum & cantorum, ut jam indicavimus pag 101 num. 93; ibidemque sedilia, e ligno fabrefacta, constituit triplici gradu, alia aliis altiora, juxta triplicem cleri psallentis dignitatem. Quæ sedilia etiam in ichnographia nostra per circuitum punctis notata sunt. In meditullio, ubi littera g; conspiciebatur monumentum Sixti elevatum mirifici artificii.

[359] h Tabula Severani vocat locum hunc, sacellum Cardinalis Zeni. [Tertium Cardinalis Zeni.] Nec plura habet libro suo de septem Ecclesiis. Bonannius aliquid amplius addit, indicans loco h sacellum cum altari, quod Zenus Cardinalis Venetus S. Mariæ in Porticu ædificavit. Hæreo hic, nec satis capio, quomodo Zenus ædificaverit ibi sacellum sub titulo S. Mariæ in Portico: quandoquidem imago illa sub porticu basilicæ mansit adhuc fere centum annis post. Aliquid elucidationis suggerit Turrigius in Cryptis Vaticanis pag. mihi 33, scribens; ibi esse imaginem perpulcram B. Mariæ Virginis cum filio suo inulnis, quæ stabat prius inter columnas porticus basilicæ antiquæ, quam Gregorius XIII inde tolli mandavit & locari tantisper in Secretario littera nostra D; quod & Ciampinus indicat pag. 83 de Ædificiis Constantinianis. Inde potest quidem transportata fuisse ad sacellum h, ac demum ad cryptas. Sed de translatione ejus ad dictum sacellum h, nulla fit mentio in inscriptione, quam Paulus V dicta imagini in cryptis apponi jussit, quæ sic habet apud Turrigium pag. 34: Sanctissima hæc Deiparæ Virginis imago (quæ ut antiqua habet traditio, inter columnas porticus veteris basilicæ impia manu in facie percussa, sanguinem fudit) … ex ædicula S. Mariæ de Febribus (ita vocabatur etiam locus noster D, postquam imago S. Mariæ de Febribus ex antiquo sacello translata eo fuerat) ad quam sub Gregorio XIII ex porticu translata fuerat; e ruinis (quando nempe antica pars basilicæ & ædicula S. Mariæ de Febribus pariter destructa fuerunt) servata, anno MDCVI hic reponitur Paulo V Pont. Max.

[360] i. k l. Severanus locum i simpliciter vocat sacellum Cardinalis Cerdani, [Alia aliorum.] nempe Antonii, a Nicolao V creati: locum k, sacristiam: locum l, bibliothecam basilicæ, spatiosam & codicibus vetustis, qui deinde in bibliothecam Vaticanam illati fuerunt, probe instructam. Supra sacristiam indicatam, inquit Ciampinus, erant magnæ aulæ & cubicula pro basilicæ ministris ejusdemque sacristiæ custodibus. Illis eo ascensus erat per scalas, in vicino loculo expressas. Qui loculus portam unam habebat in pariete meridionali; & in singulis transversariis portas binas, per quas commeabatur e dicta sacristia in bibliothecam & contra. Atque hæc satis de Sectione quarta. His nunc subjungo Dissertationem promissam de situ oratorii Gregoriani.

DISSERTATIO INTERCALARIS QUINTA
De situ Secretarii antiqui & sacelli Gregoriani, S. Gregorio primo a Gregorio IV constructi.

[Tria S Gregorii sacella:] Tria invenio sacella in veteri basilica Vaticana, quæ apud illustratores ejus vocantur Gregoriana. De uno, quod est in navi maxime meridionali non procul a frontispicio, jam egi sectione prima sive A, sub litt. d minuscula. Facit illud Ciampinus (idem sentiente Severano, Paulo de Angelis, Oldoino, Bonannio & Fontana) oratorium S. Gregorii Magni, quod ei Gregorius IV, eximius cultor sanctissimi Prædecessoris, dicavit; & sub eodem prædicti sancti Pontificis corpus…. venerabundus reposuit, multis per sacellum altaribus excitatis ad Sanctorum reliquias decore servandas, quas e diversis cœmeteriis cryptisque huc attulerat. De ejusdem sanctissimi Pontificis corporis e porticu in hanc basilicam translatione, sic Bibliothecarius in præfati Gregorii IV vita scribit. Hæc Ciampinus, subjungens mox Bibliothecarii textum. Sed hunc alio spectare, quam Ciampinus asserit, ac respicere sacellum sub littera majuscula D, ad cornu meridionale porticus extra basilicam, paulo post ex eodem textu monstrabo. Alterum sacellum, sub littera D majuscula, quod passim Secretarium appellari diximus, ego Gregorianum facio, a Gregorio IV extructum, & reliquiis S. Gregorii Magni aliorumque Sanctorum ditatum. Tertium sacellum Gregorianum, quod huic e regione opponitur, situm ad cornu septemtrionale porticus, & a nobis littera E indicatum, ab aliquibus vocatur Gregorianum de Palatio; in quod, ait citatus Ciampinus, corpus S. Gregorii a Gregorio IV translatum fuit. Quod sane mirum est a Ciampino dici; cum paulo ante dixerit, idem sacrum corpus ab eodem Pontifice Gregorio IV translatum fuisse in sacellum sive oratorium d Sectionis A. Sed de his postea nobisredibit sermo.

[362] [duplex item secretarium.] Similiter distinguendum existimo duplex Secretarium, quod magis proprio nomine Sacrarium appellari potest, ubi sacer Pontificis Maximi ornatus servabatur, quo ibidem ipse induebatur cum pontificaliter in basilica Vaticana facere ad aram aut officia solennia obire vellet. Distinguendi ansam mihi præbet Joannes Diaconus in vita S. Gregorii Magni. Agens enim de prima sancti Pontificis sepultura lib. 4 num. 68 juxta nostram divisionem, die XII Martii, sic scribit: Hujus venerabile corpus in extrema porticu basilicæ S. Petri Apostoli ante Secretarium, tunc antiquissimum, …. sepultum, tali titulo decoratur. Et subjungit titulum seu epitaphium. De secunda vero sancti viri sepultura seu translatione idem Auctor ibidem num. 80 scribit in hunc modum: Hujus beatissimi Gregorii venerabile corpus a Gregorio IV, Sedis Apostolicæ Præsule, post annos plurimos, saltem CCXXIII, translatum, ante novellum Secretarium constructis apsidibus, sicuti modo cernitur, sub Altari sui nominis collocatur. Non otiose in hisce textibus distinguit Auctor vitæ Secretarium antiquissimum jam tunc, quando Gregorius fuit ante ipsum sepultus anno DCIV, & novellum, ante quod deinde Gregorius IV absides construxit, in quibus sacrum corpus e porticu transferens, sub altari collocavit.

[363] Sepultus igitur statim post obitum fuit S. Gregorius Papa primus & magnus in extrema porticu versus meridiem, [Prima Gregorii sepultura in porticu.] ubi ipsam porticum claudebat Secretarium, tunc antiquissimum; quod subsecutis ducentis & amplius annis collapsum fuerit, aut ita male materiatum evaserit, ut aliud vel ante Gregorium IV, vel ab ipsomet extructum sit; quod idem Auctor vitæ, qui sub Pontificatu Joannis Papæ VIII, anno DCCCLXXII creati, scribebat, novellum indigitat. Quisquis porro hoc novellum extruxerit, manifestum est extructum non fuisse in eodem loco, ubi antiquissimum steterat, quia ibi novum S. Gregorii sacellum seu oratorium excitavit Gregorius IV, quod æque claudebat cornu meridionale porticus, quam illud antea clauserat Secretarium antiquissimum. Neque tamen longe remotum inde fuit novellum, sed potius contiguum. Quandoquidem apsides in sacello suo Gregoriano construxit Gregorius IV ante ipsum novellum Secretarium, parieti nempe ejus orientali applicatas, prout videre est in ichnographia, sacello D, quod Gregorianum fuit, & proximo e, quod secretarium novellum esse debuit, tum propter testimonium Joannis Diaconi jam allatum, tum etiam propter auctoritatem Joannis Severani, qui postquam descripsit sacellum Gregorianum, de quo modo; sic progreditur, citato in margine Alpharano, cap. 9.

[364] Adhærebat huic sacello aliud, quod vocabatur Secretarium, [Situs secretarii novi,] utique novellum; & erat conjunctum muro ultimæ navis basilicæ; in quam inde intrabant Pontifices induti pontificaliter ad operandum sacris. Quod sane multo decentius fiebat ex hoc novello, quam ex antiquissimo olim secretario: ex quo ingredi basilicam non poterant Pontifices, nisi antea per partem porticus transissent. Adde, sacellum illud e, de industria factum videri ad usum secretarii sive sacrarii: habet enim amplum in medio spatium, ubi sacræ vestes explicari commode, & ministri discurrere possent libere: habet altare unicum in tribuna, ante quod vestiretur Pontifex: habet utrimque conclavia, ubi apte reponi & decore servari posset supellex sacra. Hæc autem conclavia, cum careant aris, ac monumentis sepulcralibus, vix cogitabis quem alium habuerintusum: præterquam quod in toto illo ædificio nullus locus inveniatur ulli Sancto consecratus fuisse.

[365] Atque hæc de secretatio novello. Nunc amplius probandum est, successisse in locum Secretarii antiquissimi sacellum Gregorianum D, [& distinctio locorum.] eoque translatas a Gregorio IV fuisse sacras exuvias Gregorii Magni & aliorum Sanctorum, quos adnumerat Anastasius. Constat ex Joanne Diacono & supra dictis, sepulturam primitus suam habuisse Gregorium Magnum in extrema porticu basilicæ ante Secretarium antiquissimum in loco D, cujus ostium principale emittebat in vestibulum ipsius oratorii versus orientem, ubi signum ✠ notatur. Aperta deinde etiam fuit porta alia versus aquilonem, per quam transibatur in porticum & mox sinistrorsum in basilicam. Constat præterea, supra illud oratorium Gregorianum, occidentem versus extitisse deinde secretarium novellum in loco e, contiguum basilicæ muro & per ostium in illam emittens. Constat tertio, ante novellum isthoc secretarium, in eodem videlicet loco D, ubi antiquissimum steterat secretarum, ædificasse sacellum suum Gregorianum, Gregorium IV, quod claudebat porticum ex illa parte, & prope aberat a sepulcro primo Gregorii Magni.

[366] De hujus ejusdem sacelli situ scribit Anastasius in Gregorio IV ejus conditore, [Descriptio Sacelli Gregoriani] quod ipse corpus S. Gregorii Magni decessoris sui ex loco, quo prius fuerat sepultum, tulit; & non longe ab eo in alium noviter constructum infra ecclesiam B. Petri Apostoli summo honore perduxit, ejusque sacrum altare argenteis tabulis undique perornavit & oratorium suo sancto nomine titulavit, absidamque ejusdem super aurato musivo depinxit: in quo scilicet oratorio sanctissima corpora beatorum martyrum Sebastiani, Gorgonii, ac Tiburtii ex cœmeteriis, in quibus ante jacebant, perduxit & unumquodque illorum separatis altaribus collocavit.

[367] [ejusque explicatio,] Ex hisce Anastasii verbis habemus primo, quod sacellum, de quo agimus Gregorianum, constructum fuerit infra ecclesiam S. Petri, non intra, uti est illud quod plerique pro Gregoriano sumpserunt, situm in navi basilicæ meridionali, cui deinde Pius Papa II, caput S. Andreæ apostoli imposuit conservandum. Frontispicium autem, uti inferior pars est ecclesiæ, respectu tribunæ atque aræ principis, ita quidquid extra frontispicium jacet,infra ecclesiam esse merito dicitur. Scio, Anastasium voce infra aliquando uti pro intra; sed hic in propria significatione sumi posse ac debere fundebunt etiam sequentia. Habemus igitur secundo, in sacello Gregoriano Gregorii IV (quod etiam Joannes Diaconus testatur) fuisse apsidem; quod & in ichnographia in sacello D ipsis oculis intueri licet: in sacello autem d intra basilicam ne quidem locum apsidi inveneris, utpote quod per modum cyborii elevatum, quatuor columnis sustentatur. Habemus tertio, plura sacellum Gregorianum ornasse altaria; ac tria sanctorum martyrum corpora, præter sacras Gregorii Magni exuvias, in illud illata & unumquodque separatis altaribus collocata fuisse: quod sacello nostro D recte quadrat: sacello autem d intra basilicam, quod unicum dumtaxat habet altare in medio quatuor columnarum, quadrare non potest.

[368] [etiam ex Severano.] Consonat hisce dictis nostris, tametsi in ichnographia sua aliter locutus, Severanus pag. 65 sub titulo, Capella S. Mariæ a Febribus, ita scribens: In fine porticus meridiem versus visebatur oratorium sive sacellum, a Gregorio IV, qui floruit sub annum Domini DCCCXXVII, exædificatum, cum tribuna seu apside ex opere musaico; ad cujus aram principem, argento coopertam, transtulit corpus S. Gregorii Magni; & sub tribus aliis in eodem sacello recondidit corpora sanctorum Sebastiani, Gorgonii atque Tiburtii. Et prosequitur: Appellatum tandem ultimis temporibus & usque ad nostram ætatem sacellum istud fuit, S. Mariæ a Febribus; propterea quod devotissima quædam imago Virginis, per quam Deus febricitantibus multas impertiebatur gratias, eo fuerit transportata ex alio ejusdem nominis sacello, quod præcipue frequentabatur in ipsius templo rotundo, ubi nunc est sacrarium basilicæ novæ In fine porticus, inquit, versus meridiem fuit Oratorium, quod Gregorius IV extruxit, atque in illud intulit corpora Gregorii Magni, sanctorum item Sebastiani, Gorgonii ac Tiburtii: ultimisque tandem temporibus appellatum fuisse, S. Mariæ de Febribus. Quæ omnia plane notant oratorium D.

[369] [Gregorius 4 non fecit sacellum suum in basilica] Ex dictis patere potest Auctorum supra citatorum error, unanimiter asserentium, Gregorium IV ædificasse sacellum d, quod est in meridionali navi intra basilicam, eoque intulisse corpus S. Gregorii Magni. Fortasse secuti sunt, ut alii alios, sic omnes Onuphrium Panvinium, qui libro de septem Ecclesiis cap. 4 pag. 44, ante omnes illos sic scripserat: In ecclesiæ fine, ubi sedent Pœnitentiarii, est oratorium & altare sanctorum Andreæ & Gregorii, a Gregorio IV factum, sub quo jacet corpus ejusdem sancti Doctoris. In cyborio vero, quod est supra altare, extat caput S. Andreæ Apostoli, a Pio II locatum. Ciacconius eidem altari, sub quo corpus a Gregorio IV collocatum fuisse etiam ipse asserit, solius Andreæ apostoli nomen tribuit. Idem facit Ferrarius in Sanctis Italiæ, atque ejusmodi translationem ait, per traditionem haberi.

[370] Nolim ego quidem negare, S. Gregorii Magni corpus aliquando ad prædictum S. Andreæ apostoli seu oratorium seu altare, [quamvis corpus S. Gregorii Magni eo translatum sit sed diu post.] translatum; aut altare ipsum etiam Gregorii nomine appellatum exinde fuisse: sed nego, propter argumenta ex vetustis Auctoribus eruta & paulo ante allata; transportatum eo corpus fuisse a Gregorio IV, aut e prima ejus sepultura. Qui autem ista affirmant, scripsere omnes centum aut ducentis post annis, quam sub altariS. Andreæ corpus Gregorii Magni depositum fuerat: quando & memoria sacelli Gregoriani D, & translationis in illud factæ a Gregorio IV obsoleverat, tum quia corpus inde extractum, nomen quoque suum secum attulit ad oratorium S. Andreæ; tum quia celeberrima imago S. Mariæ, a Febribus dictæ, in sacellum Gregorianum D aliunde illata, quod ibi reliquum erat nominis Gregoriani, celebritate sua ac novi nominis fama penitus extinxit. Atque ita scriptores illi, non distinguentes tempora, multa confuderunt.

[371] Fuere tamen inter illos quibus aliquid veritatis, a nobis assertæ, [Aberrantes scriptores] veluti per rimam affulsit, dum agnoscunt sacellum D aliquando Gregorii fuisse; sed propter clariorem lucem, quæ monstrabat, S. Gregorii corpus suo tempore & multis ante annis, sub altari S. Andreæ quievisse, crediderunt illud ex primo tumulo, quem aperuisse Gregorium IV constabat, ab eodem huc translatum fuisse. Inter illos numero Onuphrium Panvinium, qui posteaquam pag. 44 scripserat, ut vidimus, altare sanctorum Andreæ & Gregorii a Gregorio IV factum, & Gregorii Magni corpus sub illo conditum esse; agnoscit pag. 47, secretarium vetus, olim S. Gregorii fuisse oratorium & suo tempore sanctæ Mariæ de Febre imperite dici: confirmatque hoc dicto suo egregie sententiam nostram docentium, S. Gregorii sacellum eodem in loco surrexisse, ubi fuerat secretarium vetus.

[372] Agnovit id ipsum clarius, & eamdem sententiam nostram firmius roboravit Joannes Severanus, [confirmant sententiam nostram,] num. 367 allegatus; quamvis in tabulæ sua ichnographica ad sacellum D, nullam Gregorii mentionem faciat, sed tantum faciat ad sacellum d, quod ibi sanctorum Andreæ & Gregorii nominat. Innuit tamen iterum in contextu libri sui satis manifeste, huic sacello sive altari nomen Gregorii, translato illuc corpore, dumtaxat adhæsisse a temporibus Pii II anno MCCCCLVIII creati Pontificis; antea vero ejusdem corpus alio in loco quievisse, dum scribit pag. 98, quod ingredienti basilicam veterem per portam judicii, a sinistra in fine navis ultimæ visebatur sacellum S. Gregorii, translatum una cum corpore ejusdem, a Pio II ex loco, ubi pridem jacebat in porticu (intellige oratorium porticui confine) ad altare ab ipso Pio erectum cum cyborio, in quo reponeretur caput S. Andreæ Apostoli, e Græcia allatum. Additque porro Severanus, voluisse Pium, non absque mysterio; ut corpus sancti Pontificis Gregorii collocaretur in illo altari, supra quod reponeretur caput S. Andreæ: Gregorius quippe, summus cultor Andreæ fuerat, quemadmodum ipse demonstravit, cum ei paternas ædes in monte Cœlio, dedicavit ecclesiam ac monasterium.

[373] [dum alibi alia narrant,] Faciunt huc etiam quæ pag. 135 narrat idem Auctor, fuisse denuo translatum corpus S. Gregorii anno MDCVI die VIII Januarii (uti ipse videre potuit) a Paulo V in sacellum, quod est e regione Gregoriani, a Gregorio XIII in nova basilica magnifice constructi, extractum ex altari S. Andreæ, ad quod in secunda translatione fuerat portatum a Pio II. Habemus igitur hic translationem corporis S. Gregorii tertiam, a Paulo V factam: habemus secundam, quam fecit Pius II ad altare d. Ubi tandem inveniemus primam, præter illam, quam testatur Anastasius factam a Gregorio IV e prima sepultura in porticu, ad sacellum D, quod ipse ejusdem S. Gregorii nomine titulavit, nondum extante & seculis sex integris post non extituro sacello d sanctorum Andreæ & Gregorii, utpote a Pio II ædificato. Recentiores omnes, qui scripsere post secundam translationem,quam instituit Pius II, de prima illa nihil pene meminerunt, præter Severanum, aut si quid ejus meminerint, confundunt translationem a Gregorio IV factam ad sacellum D, cum sacello quod tunc nondum erat.

[374] [ac fatentur altare unius adhuc nuper fuisse in pristino loco.] Addo quod iidem, aut saltem aliqui eorum, agnoscant ex Anastasio, Gregorium IV non tantum S. Gregorii Magni, sed sanctorum quoque Sebastiani, Gorgonii ac Tiburtii corpora transtulisse ad novum sacellum suum Gregorianum, singulaque sub singulis ibi altaribus deposuisse. Nullus autem illorum, qui opinantur, corpus Gregorii Magni a Gregorio IV translatum fuisse ad sacellum Gregorianum d intra basilicam, agnoscit eodem fuisse translata corpora sanctorum Sebastiani, Gorgonii aut Tiburtii; vel ibi umquam extitisse: agnoscunt vero aliqui ac scribunt, altare S. Sebastiani ultimis temporibus sub tali nomine adhuc fuisse in sacello Gregoriano D, & alia ibidem fuisse absque noto tunc nomine: inter quæ credibile est, olim fuisse duo, a SS. Gorgonio & Tiburtio denominata, quorum corpora, ait Anastasius, una cum corporibus SS. Sebastiani & Gregorii Magni fuisse illata in sacellum Gregorianum, ibique sub suo quodque altari deposita quievisse. Hinc concludaslicet, etiam secundum prædictos scriptores, omnium illorum Sanctorum corpora a Gregorio IV fuisse deposita in sacello D, non in sacello d intra basilicam. Et quomodo hic deponi potuissent sub singulis altaribus, ubi non nisi unum altare umquam fuit. Vt non dicam, hoc altare ejusque sacellum tempore Gregorii IV non extitisse, certe id probari non posse.

[375] [Ostenditur error Ugonii] Nam Ugonii, Sectione A litt. d citati, auctoritas hic amplius non obtinet, quam citatorum scriptorum; cum deprehendatur in eodem errore cum illis fuisse, putans altare d, quod suo tempore audiebat S. Gregorii, a Gregorio IV excitatum fuisse, atque etiam in illud ab eodem translata fuisse corpora tam Sebastiani, Chromatii atque Tiburtii, quam Gregorii Magni. Putavit, sacellum d, quod ipse appellat S. Andreæ, a capite ejus, quod illic a Pio II magna cum celebritate depositum fuit; atque etiam appellari audiebat S. Gregorii; a Gregorio IV fuisse consecratum: quia sacellum S. Gregorii litt. D, tunc nomen suum perdiderat mutaveratque in S. Mariæ a Febribus. Errorem Ugonii deprehendes ex ipsiusmet verbis, quæ sequuntur. Pius Papa II altare, quod a Gregorio IV consecratum fuisse dixerat, restauravit, imposito tabernaculo marmoreo, in quo collocavit caput S. Andreæ Apostoli allatum ex Peloponneso. Hæc erat antiquum Secretarium ecclesiæ S. Petri, in quo Papa sacro indui ornatu solebat ad peragendum officia Divina, atque inde cum solenni pompa procedere ad altare sanctorum Apostolorum. Hic, inquit, ubi positum a Pio II fuit caput S. Andreæ, erat antiquum secretarium. Certissimum vero est, ibi numquam fuisse secretarium illud, sed fuisse ad cornu porticus in litt. D, in eoque ædificatum fuisse a Gregorio IV oratorium sive sacellum Gregorianum, & in illud translata quatuor Sanctorum sæpe dictorum corpora; non vero in sacellum d. Ecce error Ugonii & aliorum, sufficienter detectus.

[376] De tertio sacello Gregoriano, quod ad cornu septemtrionale porticus notatur Sectione quinta litt. [nec fuit corpus S. Gregorii in sacello de Palatio.] E, mox dicemus. Sunt, qui illuc translatum fuisse a Gregorio IV corpus S. Gregorii Magni dicunt. Sed non sunt convenientia testimonia eorum inter se, nec consona veritati. Bonannius, qui cum aliis sacellum illud E, vocat S. Gregorii de Palatio, ait, illuc translatum fuisse corpus S. Gregorii. Idem ante ipsum scripserat Ciampinus, addiderat tamen, illud translatum fuisse a Gregorii IV; quod recte prætermisit Bonannius, memor se æque ac Ciampinum alibi scribere, prædicti Gregorii Magni oratorium a Gregorio IV, intra ecclesiam, in navi ejus meridionali prope frontispicium, nobis litt. d, fuisse constructum, ipsiusque corpus ab eodem Pontifice illic fuisse conditum; quamquam & in hoc uterque erraverit.

SECTIO V SIVE E
Inspicit ædificia, quæ muro basilicæ septemtrionali proxima sunt.

Pauca in hac Sectione reperio, quæ certa fide propagare possim. Ædificia omnia non fuerunt, uti in parte meridionali Sectione D, contigua basilicæ; sed ambulatione intermedia disjungebantur a muro septemtrionali: [Sacella, muro septemtrionali proxima.] sic tamen ut observentur fuisse singulæ portæ in dicto muro, quæ transmittebant ad portas dictorum ædificiorum. De his vix quidquam notat Paulus de Angelis. Severanus &reliqui ichnographi habent non multa. Videntur vetustiora fuisse ædificia illa, & memoriam sui propemodum perdidisse, quando Alpharanus in destructione basilicæ Constantinianæ ichnographiam suam descripsit, & aliquatenus explicuit. Illum fere secuti sunt posteriores ichnographi omnes, & pauci supra doctorem videntur sapere voluisse aut potuisse.

[378] Littera nostra E Ciampinus ponit oratorium S. Gregorii de Palatio appellatum: additque in illud corpus ejusdem S. Gregorii (intelligo, [S. Gregorii de Palatio,] Magni) a Gregorio IV translatum fuisse. Quod ultimum jam diximus a vero abesse. Consentit illi in prima parte Bonannius, sed abstinet dicere, a Gregorio IV illuc translatum fuisse. Severanus in ichnographia vocat locum, ecclesiam sive sacellum antiquum S. Gregorii. Paulus de Angelis nullum ei nomen adscribit. Nec ullus illorum quidquam de origine aut fundatore aut rebus eo spectantibus prodit. Atque ita omnia relinquuntur in obscuro.

[379] f. Nihilo amplius hic notat Paulus de Angelis quam supra; [S. Vincentii:] quod mirum est, si sacellum istud aut potius ecclesia, tam celebris fuit, atque alii scribunt, ac nominatim nota. Severanus vocat ecclesiam S. Vincentii; & libro de septem Ecclesiis pag. 67 citans Alpharanum, ita scribit: Supra capellam S. Gregorii, de qua diximus modo, erat ecclesia & monasterium S. Vincentii, dictum Hierusalem; & in illa ecclesia fuerunt canonici cum archipresbytero (non tamen cardinali) usque ad tempus Nicolai V, qui cum extinxisset collegiatam hanc, applicuit redditus ejus basilicæ S Petri. Habuit ecclesia ista tres naves cum octodecim columnis pretiosis, longis palmos viginti. Grimaldus, a Floravante pag. 353, ubi de oratorio sanctæ Crucis ad Fontem S. Petri agitur, citatus, sic loquitur: Erat ad septemtrionem basilicæ ecclesia, quæ sub Alexandro III dicebatur S. Vincentius. Ista ecclesia anno 1611 (error hic est in cyfris, forte 1561, uti habet Ciampinus) excisa novi gratia templi, ad cellæ vinariæ usum jam dudum traducta, cæcatis vetustate picturis, ornatas tres naves fornicatas, licet angustas, habebat; ostium ad ortum solis, ex quibus decem & octo columnæ integræ marmoris glareati, viginti fere palmorum, receptæ fuerunt.

[380] [an ibi prope fuerit monasterium Hierusalem.] Ex dictis satis credibile mihi est, ecclesiam istam, S. Vincentii appellatam fuisse; non item, ibi fuisse monasterium, Hierusalem dictum. Invenio quidem apud Anastasium in Leone III & Leone IV, monasterium, & venerabile monasterium Hierusalem, quod juxta ecclesiam B. Petri Apostoli ponitur. Verum ubi locorum juxta ecclesiam B. Petri illud extiterit, nullus indicat: & mihi causa suspicandi relinquitur, non extitisse ad ecclesiam S. Vincintii prædictam. Nam Floravantes, citato jam libro, agens de oratorio sanctæ Crucis ad Fontem S Petri, ait, illud, altare seu capellam fuisse, citatque Bibliothecarium in Symmacho; ubi sic lego: Fecit ad Fontem in basilica B. Petri Apostoli oratorium sanctæ Crucis. Hactenus recte. At (prosequitur Floravantes) Bibliothecarius in Leone III & IV vocat oratorium & monasterium Hierusalem, juxta ecclesiam S. Petri. Nescio qui hinc inferam, monasterium Hierusalem situm fuisse ad ecclesiam S. Vincentii. Scribit Bibliothecarius in Symmacho, ædificasse illum oratorium sanctæ Crucis ad Fontem in basilica, quod & nos supra ostendimus, ita esse, pag. 104 n. 190. At idem Bibliothecarius in Leone III & IV, vocat oratorium & monasterium Hierusalem. Quid? Non utique oratorium sanctæ Crucis, quod fuit intra ecclesiam:monasterium vero Hierusalem, erat extra, juxta ecclesiam S. Petri. Nequit igitur ex Floravante aut citatis Anastasii textibus determinari locus, ubi monasterium Hierusalem juxta ecclesiam S. Petri extiterit, an ad S. Vincentii, an alibi. Quod aliis ulterius discutiendum relinquo, properans ad alia.

[381] [Sacella anonyma.] g. h. Etiam hic, & ceteris hujusce Sectionis quintæ sacellis nulla antiquorum Patronorum nomina apponit in tabula sua Paulus de Angelis. Severanus locum g, vocat ecclesiam antiquam, cujus nomen ignoratur: & locum h, ecclesiam S. Ambrosii. De hac observat Ciampinus, in demolitione ejus multa Christianorum corpora fuisse reperta, quæ ante pectus habebant capsulas, ex una parte monogrammate nominis Christi, ex altera columbarum effigiebus insignitas.

[382] i. k. Severanus loco i, fuisse ait ecclesiam antiquam, ubi nunc est sacellum Gregorianum. Nempe, quod a Gregorio XIII in nova basilica illo loco ædificatum fuit splendideque ornatum, ac translato illuc S. Gregorii Nazianzeni corpore, venerabilius redditum. De sacello k, & aliis minoribus ejusdem Sectionis, in tabula nostra signatis, apud ichnographos ne verbum quidem invenire est.

SECTIO VI SIVE F
Perlustrat duo ædificia rotunda, ad latus meridionale basilicæ veteris depicta.

Perlustratis, quæ proxima basilicæ ad utrumque latus sunt, oratoriis & sacellis, in Sectione D & E; [Duo ædificia rotunda,] aggredior alia ex parte meridionali, paulo remotiora prædictis a basilica, quacum tamen communicant per ambulationem & portam, quæ est in extrema navi basilicæ transversa, ad meridiem. Ingrediamur per illam: offerent se continuo ædificia duo, antiqua, magnifica, orbiculata; quorum unum in ædificatione novæ basilicæ, quia justam extensionem navis transversæ impediebat, demolitum fuit, alterum hodiedum persistit ad ipsum murum lateralem basilicæ, estque pro sacrario, ubi supellexecclesiastica servatur, & sacri ministri ad celebrandum missæ sacrificium induuntur. Inveterata opinio est scriptorum, duo isthæc ædificia gentilium Romanorum opus fuisse, & alterum quidem Apollinis, alterum vero Martis fuisse delubra.

[384] Mirabar olim opinionem talem; considerans, istic loci fuisse circum Neronis, qui si in plano intra muros suos, [an fuerint deorum fana.] ubi erant spectatorum sedilia, tam grandia admisisset ædificia, utique usum sui perdidisset, impeditis per illa, equorum & quadrigarum cursibus aliisque spectaculis, ad delectationem circumsedentis populi solitis exhiberi. Nunc autem, visa Equitis Fontanæ nupera delineatione accuratissima, quæ tum circi ipsius, tum basilicæ veteris, tum etiam novæ, ichnographias, una in tabula suis terminis inter se distinctas, exhibet; lectis quoque argumentis ejus, quibus probat delubra Apollinis & Martis illic non stetisse, sed alibi; plane desino mirari opinionem antiquiorum scriptorum, sed reprobo, & in sententiam Fontanæ concedo. Hinc jam constabit etiam, duo ædificia, de quibus sermo est, cum a gentilibus fundata non fuerint, a Christianis, & verosimiliter Pontificibus, basilicæ Constantinianæ adjuncta fuisse.

[285] Ingrediamur modo e navi transversa per portam, [Sacellum S. Andreæ Ap.] in medio ejus muro meridionali apertam; & intrabimus in locum oblongum F, quod proximi capacioris ædificii vestibulum videri possit. Fuit autem sacellum (imo basilicam passim vocat Anastasius; ut debuerit amplior fuisse locus, quam in ichnographia repræsentatur) S. Andreæ apostoli. De quo in Symmacho Bibliothecarius: Hic fecit basilicam S. Andreæ apostoli apud B. Petrum apostolum. Symmachus igitur fundator. Alii deinde Pontifices multi leguntur apud eumdem Anastasium, illam divitibus donis ornasse, nempe Honorius, pag. 46. Joannes VI, p. 63. Gregorius III, p. 73. Adrianus, p 109. Leo III, p. 122, 128, 132, 141, & 143. Omitto alios. Certe intelligendi sunt omnes de hoc eodem, sive sacello sive basilica, locuti esse, uti colligitur ex locis citatis, dum situs indicatur; apud B Petrum: infra ecclesiam B Petri: ad S. Petrum: ecclesia B. Andreæ, sita juxta B. Petri ecclesiam. Leo III, p. 141, gradus, per quos ingressus est in ecclesiam B. Petri apostoli a S. Andrea apostolo, qui vetustate consumpti erant, a novo refecit. Factiprimum fuerant in ædificatione loci a Symmacho pro ascendentibus ad B. Andream.

[386] Dona quoque, ibi oblata, & opera a variis Pontificibus facta, [eique oblata dona] manifeste declarant & venerationem loci & amplitudinem: inter illa leguntur apud Anastasium, cyborium ex argento & confessio, librarum CXX, a Symmacho. Tabulæ ex argento ante confessionem, libr. LXXIII, ab Honorio. Ambo, a Joanne VI. Tectum & camera depicta a Gregorio III; qui & fecit in eadem basilica imaginem auream in gemmis B. Andreæ apostoli, librarum VIII, & intra confessionem vestivit argento, quod deauravit auro purissimo. Item cyborium ex argento mundissimo librarum CXXXV, ab Adriano. Rugæ argenteæ, libr. LXXX, a Leone III. Vestis chrysoclava cum margaritis, sed & presbyterium ex marmoribus sculptis, ab eodem. Regnum ex auro purissimo cum gemmis pretiosis ornatum, libr. duarum & unciarum quinque. Item vestis alba holoserica rosata cum tabula de chrysoclavo, habens historiam dominicæ resurrectionis & in circuitu listam de chrysoclavo, ab eodem Leone. Vela majora de fundato duo, & alia minora quinque, ornata in circuitu de blattin, a Leone IV. Addo locum unum ex pag. 194, qui & confirmabit situm ecclesiæ. Fecit idem Leo IV in oratorio B. Andreæ apostoli, quod S. Petri cohæret ecclesiæ, vestem sericam unam, habentem historiam aquilarum, & in medio tabulam cum chrysoclavo, in qua depictæ Christi & discipulorum ejus dextra lævaque imagines fulgent, & ipsius almifici Præsulis.

[387] [cum altari in medio.] In medio loci inter duas portas, ubi F signatur, surgebat altare S. Andreæ sub cyborio argenteo, a quatuor columnis sustentato, & habebat confessionem suam. Et Manlius noster pag. 41 litt. a, sic scribit: In illo altari S. Andreæ beatus Gregorius Papa (ut a majoribus nostris accepimus) recondidit brachium S. Andreæ apostoli & B. Lucæ euangelistæ, quæ cum magna devotione detulit Constantinopoli. Utrimque in ultimo recessu apsis erat cum singulis altaribus, quorum g titulum habebat, teste Severano, S. Michaëlis archangeli, dicebaturque vulgo sancti Angeli in Vaticano. Cur in Vaticano dictum sit, colligi potest ex Manlio, quem vide pag. jam indicata. Fuit autem, ut idem Severanus ait, ornatum musivo opere, fornice deaurato & multæ venerationis. Oppositum altare h ultimis temporibus anonymum plerisque est; Ciampinus scribit, S. Ursulæ & sociabus dedicatum fuisse; additque cum Severano, ecclesiam istam in longitudine habuisse palmos LXXVIII, juxta transversæ navis basilicæ latitudinem. Fuit quoque celebratum Romæ concilium a Bonifacio PP. II, in consistorio B. Andreæ Apostoli. Erat autem, uti Holstenius notat, Consistorium S. Andreæ ad S. Petrum in Vaticano; atque adeo hæc nostra S. Andreæ ecclesia. Unde etiam magis capacitas ejus dignosci potest.

[388] Transeo hinc per aliam portam meridionalem in ecclesiam, a S. Petronilla denominatam. [Ecclesia S. Petronillæ,] Forma ejus rotunda, adinstar antiqui Panthei Romani. Qua de causa fortassis etiam putatum fuit, ædificium illud a Roma gentili constructum fuisse. Quod a vero abesse, supra diximus. Faciunt Severanus & Ciampinus ex Alpharano & Baronio, ecclesiæ fundatorem S. Paulum P P. I; & appellant testem Anastasium Bibliothecarium, in quo sic lego: Paulus infra ecclesiam B. Petri apostoli foris muros hujus civitatis Romanæ, noviter oraculum in honorem sanctæ Dei Genitricis construxit juxta oratorium S. Leonis Papæ, secus fores introitus S. Petronillæ atque B. Andreæ apostoli; musivo & diversis metallis illud adornans: ubi & effigiem sanctæ Dei Genitricis in statua ex argento deaurato, quæ pensat libras centum, constituit. In quo oraculo & sepulturam sibi construxit. Ex his ego quidem manifeste cognosco, Paulum noviter construxisse oraculum seu oratorium, infra sive intra ecclesiam B. Petri apostoli Vaticanam, quæ tunc erat extramuros civitatis Romanæ; in honorem sanctæ Dei genitricis Mariæ: idque etiam asseruimus Sect. C litt. i. At cognoscere non valeo, qui indidem probetur, Paulum construxisse ecclesiam S. Petronillæ. Mihi plane apparet ex ipsis Anastasii terminis, illam prius extitisse quam Paulus suam sanctæ Dei Genitricis construxit. Ait enim constructam esse juxta oratorium S. Leonis Papæ ex una parte; & secus, seu juxta, fores introitus S. Petronillæ atque B. Andreæ apostoli ex alia parte: sicque manifeste docet, tria isthæc oratoria prius extitisse. Quod uti de Leoniano atque Andreano aliundeconstat, ita de Petronilliano, vel ex citato textu, tenendum est. Quis porro hoc construxerit, ignorare malo, quam operose in tenebris indagare. Visitemus ejus altaria.

[389] Jam diximus, formam esse rotundam. Intus octo habet interiores recessus in ipsis muris, [ejusque sacella.] quorum duo transitum pandunt, alter ad ecclesiam S. Andreæ, de qua egimus; alter ad ecclesiam S. Mariæ de Febribus. Sex reliqui fuere sacella, suis altaribus instructa. Qualia autem hæc fuerint & quibus sacra, indagandum est. Severanus quidem in sua ichnographia nullum hic sacellum aut altare nominatim exprimit. Exprimit Paulus de Angelis; & sacellum i, vocat Salvatoris, dictum de Abundantia; ac esse Thomæ de Ursinis Cardinalis & Neapolionis comitis Manopelli. Sacellum k, B. Mariæ Annuntiatæ, quod Mariæ de Comitibus sit. l. absque nomine, ubi multorum nobilium sepultura. m. Olim sacellum S. Petronillæ virginis, filiæ S. Petri; a Ludovico rege Francorum dotatum; ubi erant sepultæ Agnes, Henrici secundi; & Maria Thermantia, Honorii, imperatorum uxores. n. Sacellum anonymum, ubi ossa, e diversis sepulcris eruta, congesta sunt. o. Item anonymum, ubi item congesta sunt ossa veterum sepulcrorum. Ita Paulus de Angelis.

[390] Transeunti e templo S. Petronillæ ad S. Mariæ de Febribus, [Altare & corpus S. Chrysostomi.] occurrit in media ista ambulatione altare p, quod S. Joanni Chrysostomo sacrum fuit. Habuit columnas porphyreticas, & supra illas extensum cyborium marmoreum: subter altare vero corpus ipsius sancti Doctoris; quod deinde translatum fuit ad vicinam ecclesiam S. Mariæ de Febribus, & repositum sub altari SS. Lamberti atque Servatii: iterumque jussu Urbani VIII, ad chorum novum canonicorum, ac sub altari Pietatis reconditum; uti narrat sæpe citatus Severanus. Ex utraque parte ambulationis prædictæ & altaris S. Chrysostomi habitacula sua habebant saltem postremis temporibus moniales, quæ vulgo dicebantur le Murate di S. Pietro; inde demum translatæ ac dispersæ per alia Urbis monasteria.

[391] Ingredimur tandem templum S. Mariæ de Febribus, [Ecclesia S. Mariæ de Febribus,] similis formæ atque est S. Petronillæ; statque hodiedum ad novam basilicam & sacrarii usum habet. Fuit ibi imago ejusdem Virginis, miraculorumgloria & fama celebris, vota supplicum febricitantium singulariter exaudientis; unde & imagini & oratorio apud vulgus nomen adhæsit S. Mariæ de Febribus. Fuit imago illa sub tempus, quo demolienda erat pars basilicæ posterior, inde translata ad oratorium S. Gregorii Magni, de quo in Dissertatione nupera egimus; eique nomen suum contulit apud vulgus, atque inde etiam apud scriptores recentiores; adeo ut vetus nomen S. Gregorii paulatim abierit in oblivionem.

[392] [cum suis altaribus] Sacella, quæ in circuitu loci fuerunt, etiam hic non indicat nominatim Severanus: recenset vero Paulus de Angelis, hisce verbis. q. Sacellum anonymum, ubi est sepultus Oddo Januensis, episcopus Interamnensis. r. Sacellum sanctorum Lamberti & Servatii, a Georgio de Cæsarinis canonico; ad quod fuit translatum corpus S. Joannis Chrysostomi: & est sepulcrum omnium canonicorum Basilicæ. s. Sacellum anonymum, ubi conservantur, sedes sive cathedra S. Petri & culcitra sive stragulum sanctorum martyrum. t. Sacellum & sepulcrum Callisti III & Alexandri VI, & quorumdam Cardinalium multorumque nobilium. u. Sacellum B. Mariæ de Febribus; ante quod sunt sepulti Bartholomæus Morascus episcopus Castellanus, & Jacobus Breuccietti episcopus Nucerinus. x: Sacellum anonymum, ubi erat sepulcrum Hugonis Lingles Nicosiensis, regni Cypri camerarii y. Sacellum sanctissimæ Trinitatis & sanctorum Cosmæ & Damiani, ubi est sepulcrum beneficiatorum & clericorum Basilicæ.

SECTIO VII SIVE G
Circumit quidquid ædificiorum fuit ante & circum basilicam veterem.

[Paradisus ante ecclesiam] Percursis per Sectiones sex basilica interiore, connexisque cum illa extra muros ædificiis aliis; supersunt alia, quæ non connexa, & veluti insularia, circum conspiciuntur in ichnographia nostra: quæ paucis omnia indicabimus, postquam ædificia, ante faciem basilicæ posita, lustraverimus. Famosain his sunt nomina, Paradisus, Quadriporticus, Porticus, Scalæ, S. Maria in Turribus. Paradisus, uti hic, communiter sumitur pro area aut atrio, ante frontispicium ecclesiarum quadrato, porticibus circumdato. Anastasius de nostro hoc Vaticano, ita scribit in Dono Papa; Hic atrium B. Petri superius, quod Paradisus dicitur, estque ante ecclesiam, magnis marmoribus stravit. Scripserat vero antea in Symmacho, quod is cantharum B. Petri cum quadriporticu marmoribus ornavit. Ut videri possint ab initio ædificatæ a Constantino basilicæ, hæc quoque loca fuisse facta. Quemadmodum supra diximus pag. 87 n. 14, quod Paulinus Tyrius ecclesiam suam ita struxerit, ut inter templum ac vestibulum maximo intervallo relicto, hoc spatium, in quadrati speciem circumseptum, quatuor obliquis porticibus circumquaque exornaverit, quæ columnis undique attolluntur…. Hic sacrarum expiationum signa posuit, fontes scilicet, ex adverso ecclesiæ structos, qui interius sacrarium ingressuris copiosos latices ad abluendum ministrarent. Hæc paradiso etiam Vaticano ad amussim conveniunt, ubi & fontes fuerunt; erantque signa sacrarum expiationum, in ecclesia per ablutionem baptismalem accipiendarum: quorum fontium loco postea in ingressu ecclesiarum posita fuisse vasa cum aqua benedicta, qua lustrarentur orationis causa intrantes, mihi quidem verisimile videtur.

[394] Amplitudinem Paradisi intra quadriporticum extendit Severanus ad palmos CCLV longitudine, [cum pinea ænea & cantharo] ac CC latitudine. In meditullio litt. G eminebat pinea vetus ænea deaurata pulcherrimi operis, quam Symmachus dicitur ex mole Adriani in hunc locum detulisse. Alii aliter putant. Nunc videre est ipsam in viridario pontificio ante palatium, vulgo Belveder appellatum, eo translatum a Paulo V. De illa pluribus scribit Ciampinus pag. 76, hunc in modum; quod fuit alta palmos XV, lata VII cum dimidio; quod hinc & inde adjuncti erant duo pavones deaurati, atque delphini quatuor pariter deaurati, aquam fundentes; octo prophyreticis columnis circum locatis, quæ tectum æneum sustinebant, quo pinea cooperiebatur. In ejus extremitate insculptum fuisse dicit; P. Cincius P. L. Salvius fecit, atque explicat, Publius Cincius Publii libertus Salvius fecit. Prope hinc abest versus occasum fons, sub h, signo orbiculari notatus; quem Anastasius in Symmacho citato cantharum vocat. An hic cantharus, fons alius olim fuerit quam pinea, quæ etiam aquas fudisse legitur, non facile definitu est. Ante Symmachum illic extitisse cantharum, & quidem superne tectum, docet Paulinus Nolanus, annos centum illo senior, citatus nobis pag. 90 num. 30, ubi ait: In atrio basilicæ Vaticanæ cantharum, ministra manibus & oribus nostris fluenta ructantem, fastigiatus solido ære tholus ornat & inumbrat, non sine mystica specie, quatuor columnis salientes aquas ambiens.

[395] Manlius noster supra pag. 50 num. 127 de eodem cantharo (errat tamen dum Symmacho opus attribuit) sic habet. In Paradiso S. Petri est cantharum, quod fecit fieri Symmachus Papa, columnis porphyreticis ornatum. Quæ nimirum columnæ, tabulis marmoreis cum grifonibus connexæ, pretioso cælo æneo coopertæ, cum foribus (Romanus Canonicus, cum floribus) & delphinis deauratis, aquas fundentibus. Ac porro prosequitur; in medio vero hujus canthari est pinea ænea, quæ fuit coopertorium cum sinino æneo & deaurato, super statuam Cybeles matris deorum, in foramine Pantheon. In qua videlicet pinea subterranea fistula plombea subministrabat aquam ex forma Sabbatina. Facit hic Manlius, testis oculatus seculi XII, cantharum & pineam fontem unum, dum ait, in medio canthari pineam fuisse positam; ut non duos fontes seorsim, sed unum simul fecisse debeant.

[396] Quo statu fuerit idem fons seculo XVI, docebit nos Pompejus Ugonius libro suo de Stationibus, [quo statu fons fuerit seculo 16.] anno MDLXXXVIII, quando aliqua hujus fontis adhuc supererant, Romæ impresso, ubi pag. 95, citato prius S. Paulini loco, paulo ante a nobis descripto, inquit: Videmus itaque, hunc fontem in loco pineæ, quæ ibi hodiedum est, habuisse labrum ad colligendam aquam, ac fortasse fuit unum ex illis, quæ in hoc atrio extiterunt usque ad proximum annum Jubilæi (1575,) quorum unum, si recte memini, erat ex metallo, alterum ex porphyrete. Scribit Anastasius, quod Symmachus Papa ornavit fontem hunc: quia loco quatuor columnarum, quæ illic erant (tempore Paulini,) posuit octo porphyreticas, quemadmodum hodie videmus. Viderit ibi suo tempore Ugonius adhuccolumnas octo porphyreticas; non tamen probat, a Symmacho positas fuisse. Anastasius scribit quidem, Symmachum ornasse cantharum, seu fontem hunc, cum quadriporticu, marmoribus, & ex musivo agnos & cruces & palmas ornasse: nusquam vero dicit ornasse fontem columnis. Quis igitur quatuor columnas, a S. Paulino ad fontem visas, pari numero auxerit, hactenus mihi in obscuro manet.

[397] [De fonte altero.] h Notat fontem alterum in paradiso, diversum a cantharo cum pinea. Illum eques Fontana post Paulum de Angelis, nominat fontem magnum ex ære factum a Symmacho Papa ad usum peregrinorum. Vereor, ut tam antiquus sit. Ornavit Symmachus in paradiso cantharum cum quadriporticu marmoribus, nec alium fontem ibi fecisse scitur. Fecit quidem sub gradus in atrio alium cantharum foris…. ad usum necessitatis humanæ, atque adeo & peregrinorum: sed situs ejus longe aberat ab atrio templi, seu paradiso. Notatur enim fuisse in atrio, quod erat sub gradus, in platea nempe ampla, quæ ducebat ab urbe ad gradus, per quos ascendebatur ad anteriora basilicæ ædificia, indeque per tres portas intrabatur tandem in paradisum; uti ipsis oculis patet in ichnographia. Gradus porro, de quibus hic, esse illos ipsos quos dixi, clarissime docebit textus Anastasii in eodem Symmacho. Sic habet: Gradus ante fores basilicæ B. Petri (sumitur hic, ut sæpe alias, basilica pro omnibus ædificiis ei adjunctis supra hosce gradus) ampliavit: & alios gradus construxit sub tigno dextra lævaque. Item in eodem loco episcopia dextra lævaque fecit. Item sub gradus in atrio alium cantharum foris &c. ut supra. Hæc omnia conjuncta erant loca prope gradus, videlicet antrorsum, dextrorsum ac sinistrorsum.

[398] [Ædificia circa gradus,] Dum hoc loco versamur, commode inspiciemus ædificia, quæ hic olim steterunt, pridem vero aut lapsa per se aut eversa fuerunt: & in ichnographiæ nostræ tabula exprimi saltem omnia non possunt. Describit luculenter multa paucis Ciampinus in Sacris Ædificiis suis pag. 40, ut sequitur: Gradibus basilicæ superius relatis, iis nempe ipsis de quibus agimus, subjecta jacebat amplissimæ laxitatis platea, quam Porticum S. Petri (illam, prius arctam & angustam, usque ad gradus B. Petri restauraverat Adrianus I, teste Anastasio pag. 115) sive Cortinam appellavere. Surgebat inibi non exiguus fons porphyreticus, quem Symmachus Papa ad Chrismatis unctionem, feria secunda post Pascha faciendam, excitavit. Pulcherrimam etiam plateæ coronam efficiebant non humiles domus, quas inter Xenodochium, vetustate sua & auctore B. Gregorio I clarissimum, quod pro schola canentium quotidie in Vaticana basilica deserviebat. Hoc vero, jam diu exoletum & in domos conversum, Pius IV, ampliandæ plateæ gratia, disjecit soloque æquavit. Eadem infortunia passæ fuere geminæ ecclesiæ, S. Gregorii de Cortina, & altera pene contigua, S. Mariæ Virgariorum denominata; quæ tamen, ruina casuque frequenti, excidium ultimum invitaverant & quasi prævenerant.

[399] At ne his diutius immorer, quamvis nonnulla illic utiliter observari possent, [item supra gradus,] redeo ad ichnographiam nostram & scalas, quæ primum ascensum præbent ad paradisum & basilicam. Scalæ gradus habebant marmoreos XXXV, ita dispositos per quinque ordines, ut inter septenos & septenos spatium aliquod planum relinqueretur, quo respirare ascendentes possent. A supremo gradu patebat amplior plana area usque ad frontispicium primorum ædificiorum, inter hanc aream & quadriporticum interjectorum. Et ad latus quidem meridionale litt. i, [ubi & ecclesia S. Apollina is,] ponitur a Severano ecclesia S. Apollinaris cum tribus sacellis; quæ, uti addit Fontana, ab Honorio Papa I Circi parietibus superstructa fuit, De illa Anastasius in Honorio sic habet: Fecit basilicam B. Apollinaris Mart. in urbe Roma, in porticu B. Petri Apostoli, quæ vocatur Palmata (alias Palmaria,) a solo; ubi dona multa largitus est; & decrevit, ut per omnem hebdomadam Sabbato die exeat litania ad B. Apollinarem, & ad B. Petrum apostolum cum hymnis & canticis populus omnis occurrere debeat. Dicitur hic quidem ecclesia S. Apollinaris sita fuisse in porticu B. Petri, verius tamen videtur dicendum, fuisse illi contiguam in parte meridionali, juxta ichnographiam; & aditum habuisse in porticum per amplam portam. Vide etiam de hac ecclesia Vegium nostrum pag. 75 n. 89.

[400] Denotant hic in vicinis locis litteræ, i, tres portas æneas, [item alia multa,] quibus olim insculpta fuerunt nomina regnorum, provinciarum, civitatum & insularum, Ecclesiæ Romanæ donatarum. Quibus aliæ tres ejusmodiportæ ex adverso erant, ducentes in quadriporticum & paradisum. l, Quatuor columnas fulcra menianorum, e quibus Pontifices benedictionem populo impertiri statis temporibus solebant. m, Turrim amplam, in qua pendebant æra campana. In opposita vero parte versus meridiem, n, palatium diu fuit archipresbyteri basilicæ Vaticanæ. o, Altare S. Mariæ in Turri, ubi Electus in imperatorem, a canonicis S. Petri recipiebatur in canonicum & fratrem. Ita Paulus de Angelis & alii. Præmissis hic locis splendorem addet descriptio Anastasii in Adriano I pag. III: [ab Anastasio descripta.] Ædificavit noviter turrem miræ pulchritudinis, decoratam cohærenti porticu, quæ descendit ad balneum: ubi & deambulatorium, scilicet solarium suum cum cancellis æreis nimis pulcherrime construi fecit: sed & porticum ipsam, quæ vetustate diruta inerat, nimis utiliter renovavit; & picturis atque marmoribus eamdem turrem & cuncta ædificia, ab eo noviter constructa, decoravit…. Etiam omnes gradus majores, qui ascendunt in atrium, simulque & ex duabus porticibus, quæ ascendunt in eamdem ecclesiam, ex utriusque lateribus renovavit …. Porticus vero ex utriusque lateribus supra dictæ ecclesiæ, in quibus contractæ trabes inerant & tectum ruinæ vicinum positum erat, positis novis trabibus ipsum tectum noviter faciens, restauravit.

[401] Lucem quoque ampliorem eisdem locis atque ædificiis afferet Ciampinus, [Item a Ciampino.] indicans statum illorum, quo ultimis temporibus adhuc comparebant. Incipit a quadriporticu orientaliore, & intermedia ædificia usque ad scalas majores paucis attingit his verbis: Hæc porticus ad orientem sita, pluribus parastatis cum fornicibus porticibusque & columnis, imo parietibus plurimis, intersecabatur. Exigua ejus pars adhuc, vivente Alpharano, supererat; cujus in medio sex illæ jam supra dictæ januæ laxabantur; tres ortum, tres occasum spectantes. In quadam ex parastatis, e diametro dictam porticum ad aquilonem in austrum intersecantibus, ara antiquissima visebatur, S. Mariæ in Turri appellata. Ante hanc, imperator electus ad recipiendam a summo Pontifice imperii coronam approperans, ubi basilicæ gradus ascendisset osculatusque Pontificis pedes fuisset; ab eodem, osculo & amplexu benigne exceptus, inter canonicos adoptabatur, seque jurejurando Deo & B. Petro apostolo promittebat protectorem defensoremque futurum, tum Pontificis, tum omnium S. R. Ecclesiæ jurium atque bonorum. Inde imperialibus insignibus superindutus basilicam ingrediebatur. Transeo ad loca, quæ circum basilicam seorsim posita fuerunt, & notantur in ichnographia nostra.

[402] [Alia ædificia ad latus meridionale basilicæ:] Fuerunt ibi olim variis temporibus alia atque alia ædificia, quorum situs nescitur, quamvis nonnullorum nomina ab Anastasio & aliis conservata sint. A latere meridionali basilicæ initium sumo. Littera p, dicitur Fontanæ aula, ubi Pontifices quotidie alebant, per ministros suos, peregrinos tredecim. Severanus Hospitale Campi sancti vocat. q, Ecclesia sancti Salvatoris, quæ & de Ossibus dicta, ut nos alibi meminimus. r, Nullus scriptorum, quos vidi, hic quidquam nominis prodit. s, Hic stetit famosus obeliscus, qui modo conspicitur in meditullio amplissimarum porticuum ante frontispicium basilicæ Vaticanæ. Stetit autem loco signato, in medio Circi Neroniani, mediaque ejus spira,æqualiter distans ab utraque Circi meta.

[403] t, Monasterium & ecclesia, S. Stephani Minoris dicta, ad distinctionem alterius, [ad partem occidentalem,] de qua mox. u, Vulgo Canonica appellabatur, quia canonici istic cohabitabant, in commune, uti ego puto, viventes tamquam in monasterio; quod illis construxit Nicolaus III, anno MCCLXXVII Pontifex creatus. X, Ecclesia & monasterium S. Stephani Majoris, de quo hæc Anastasius in Adriano I: Constituit in monasterio S. Stephani Catabarbara Patritia, sita ad B. Petrum apostolum, congregationem monachorum; ibi & abbatem, personam idoneam, ordinans. Statuit, ut sedulas laudes in ecclesia B. Petri persolvant; sicut cetera tria monasteria. y, Cœmeterium Vaticanum hic passim notatur. Potius sit sacellum in cœmeterio illo ejusque parte superiore ad occidentem. Cœmeterium quippe amplum erat, prout in tabula expressum vides, per quatuor angulos ibi signatos. Legitur etiam vocatum fuisse Cœmeterium de Fonte S. Petri; quia ibi, uti volunt aliqui, olim ante Constantini & Silvestri Papæ tempora baptizabanturneophyti.

[404] [monasterium S. Martini,] z, Monasterium S. Martini, cujus auctor, teste Vegio nostro, ignoratur, vetustum fuit; utpote de quo Anastasius in Leone III, quod ipse monasterium S. Martini confessoris atque pontificis situm prope murum occidentalem atque tribunam ipsius basilicæ, quod nimia fuerat vetustate quassatum, pene omne a fundamentis restauravit. Fuit idem, veluti seminarium pietatis ac eruditionis, ex quo viri plures electi fuere Cardinales atque Pontifices; & in his Leo IV, qui semper locum amavit ac multis cumulavit beneficiis; uti legere est in ejus vita apud Anastasium. aa, Templum Probi, [templum Probi:] veteris basilicæ apsidi deforis contiguum, grande ac perornatum, sub annum CCCC ab ipso aut uxore ejus Proba constructum. Fuerunt illi par conjugum nobilissimum ex familiis consularibus ac religione Christiana insignes. Illorum templum & epitaphia, a se descripta, celebrat Maphæus Vegius supra pag. 79.

[405] [ad aquilonem, SS. Joannis & Pauli,] bb, Ecclesia & monasterium SS. Joannis & Pauli, de quibus Anastasius in Leone I; Hic constituit monasterium apud B. Petrum apostolum [& ecclesiam] quæ nuncupatur sanctorum Joannis & Pauli. Facit mentionem ejusdem monasterii Vegius noster pag. 72, num. 112 ac 113, aliaque promittit illa de re se dicturum, sed quæ nusquam in opere ejus inveniuntur; ut magis persuadeatur mihi, auctorem illum per mortem aut morbum reliquisse imperfectum opusculum suum. CC, Diaconia sanctorum Sergii & Bacchi; [item Sergii & Bacchi.] ut dicit Severanus Fontana dicit; Ecclesia sanctorum, creditur, diaconorum Sergii & Bacchi. Apud Anastasium in Gregorio III pag. 74, ita habetur: Diaconiam sanctorum Sergii & Bacchi, sitam ad B. Petrum apostolum, in qua pridem parvum oratorium erat, a fundamentis ampliori fabrica dilatavit: & concedens omnia, quæ in usum diaconiæ existunt, statuit perpetuo tempore pro sustentatione pauperum, in diaconiæ ministerio deservire.

[406] Antequam hinc manum tollam, respicere debeo ad num. 403, [S. Stephani Minoris & Majoris] ubi de duobus monasteriis, S. Stephani Minoris, & S. Stephani Majoris, locuti sumus. Incidit quippe dubium, an unum, an diversa sint monasteria illa: tum etiam , an epitheta Catabarbara & Catagalla, quæ monasteriis S. Stephani apud Anastasium adjunguntur, idem monasterium, an diversa designent. Certum est, quidquid alii dubitent, extitisse olim duo S. Stephani monasteria prope basilicam S. Petri. Pontifices quippeJoannes XIX & Benedictus IX, confirmantes episcopis Silvæ candidæ privilegia sua per bullas singulares, conferunt illis monasteria quinque, videlicet, sancti Stephani Majoris, & Minoris, sanctorumque Joannis & Pauli, & beati Martini, atque Teclæ, constituta juxta magnam ecclesiam sancti Petri. Bullæ extant apud Ughellum tom. 1 Italiæ sacræ, in iisque citati loci, inveniuntur col. 111 & 123. Et ibidem in alia antiquiore bulla Sergii III, col. 107, fit mentio monasterii S. Stephani, quod vocatur, Major a S. Petro.

[407] Anastasius in Adriano I: Constituit in monasterio S. Stephani Catabarbara Patricia, [unumne an duo monasteria fuerint.] sito ad B. Petrum apostolum, congregationem monachorum & cetera, uti supra num. 304. Idem vero in Leone III pag. 141 sic scribit: Monasterium sancti Christi martyris Stephani, quod appellatur Catagalla Patricia, quod præ nimia vetustate jam emarcuerat, atque ex parte corruerat, idem præsagus Pontifex…. a fundamentis, simul cum oratorio, firmum jaciens fundamentum, in meliorem erexit statum. Hæc duo nomina Catabarbara & Catagalla, utique diversa sunt, atque adeo & monasteria, inde denominata, fuere diversa ac situ diverso, prope tamen basilicam S. Petri: quemadmodum ab utroque illo monasterio diversa fuit ecclesia, quam Anastasius in eodem Leone III pag. 141, appellat Catabarbara Patricia, his verbis: Sarta vero tecta basilicæ S. Andreæ apostoli, quod appellatur Catabarbara Patricia, quæ per olitana jam fuerant tempora consumpta, noviter restauravit. Eadem ecclesia, cum monasterio sibi adjuncto, in Gregorio II, Barbaræ simpliciter nuncupatur; fueratque a Simplicio Papa dedicata juxta basilicam S. Mariæ ad Præsepe, ubi etiam nunc magna ejus pars superest in hodierno monasterio S. Antonii abbatis.

[408] Quemadmodum igitur ecclesia hæc S. Andreæ Catabarbara Patricia, [Ostenditur fuisse diversa] diversissima fuit ab ecclesia S. Stephani Catabarbara Patricia, & Catagalla Patricia; ita & hæ ipsæ ex nomine suo diversæ censeri debent; saltem quamdiu nemo monstraverit, Barbaram & Gallam, unam eamdemque matronam fuisse; uti credibile est fuisse Barbaram Patriciam, duobus locis nominatam. Eadem diversitas monasteriorum S. Stephani, deducitur extextibus Anastasii citatis n. 407. Ibi enim legitur Adrianus in monasterio Catabarbara constituisse congregationem monachorum atque abbatem ordinasse, [ex diverso statu utriusque ædificii] qui divinas laudes in ecclesia S. Petri quotidie cantarent. Ex quibus facile cognoscitur, monasterium illud sub Adriano tam bene materiatum, firmum commodumque fuisse, ut a viris religiosis, unam in congregationem adunatis, inhabitari sine periculo potuerit. At vero legitur in Leone, qui Adriano successit, quod monasterium Catagalla, tunc præ nimia vetustate jam emarcuerat, atque ex parte corruerat; ideoque novum totum a fundamentis construxit. Hæc vero patenter monstrant, monasterium Catagalla diversum fuisse a Catabarbara.

[409] [& nominibus,] Huc etiam facit, quod jam olim, ut supra vidimus, duo ibi monasteria S. Stephani, distincta fuerunt per Majus & Minus. Vegius noster similiter ita distinguit; ac simul varia confundit. Pag. 80, deducit lectores suos a cœmeterio, quod est post basilicam S. Petri, nobis signatum Sect. G, y, recta via ad longe majus templum, positum & ipsum ad radices montis, ubi erat caput Circi, erectum in honorem S. Stephani, quod Catafarfara dictum fuisse apud antiquum quemdam historicum comperi: Benedictus autem decimus in quodam privilegio Catagalla Patricia appellat. Fuerat tamen id prioribus temporibus tamen (forte tantum) oratorium: sed postea ita, [in quibus error Vegii] ut videmus, auctum est & amplificatum. Ceterum nunc, propter humanam injuriam, magna ex parte disjectum prorsusque inhabitatum. Scripsit Vegius sub medium seculi XV, unde & scripta ejus de temporibus multo antiquioribus, in examen revocari licite possunt, etiam hic recitata. In primis, quod hic nomen Catafarfara, per inscitiam librarii, qui litteram b bis perperam mutavit in f, scriptum sit pro Catabarbara. Tum, quod Catabarbara putet idem monasterium esse cum Catagalla. Denique, quod unum tantum S. Stephani monasterium ponat sub utroque nomine, in loco, ubi erat caput Circi ad radices montis; nobis Sect. G litt. X.

[410] [non unus.] Idem scriptor paulo post ait, constare, Adrianum Pontificem, ut basilicæ servitio melius provideret, cum dirutum illud (monasterium X) destitutumque invenisset, non modo reparasse, sed auxisse, multisque & magnis bonis ditasse. Hæc utique indicato loco, non Adrianus,sed successor ejus Leo fecit. Alibi fecit sua Adrianus, uti dictum est. Addit porro idem auctor, quod idem Adrianus Papa basilicæ S. Petri subdidit & annexuit templum B. Petronillæ & B. Stephani (& continuo ad tempora longe posteriora delabens, subjungit,) quod Stephanus rex Pannoniorum, quos Hongaros appellamus, extruxerat. Unde postmodum etiam illud (x) Stephani Majoris; hoc (t) Minoris, ut magis discernerentur, nominata sunt. Pace Vegii, ut concedam, sanctissimum regem Stephanum illic multa bona contulisse; non tamen primus extruxit monasterium illud S. Stephani; cum ejus memoria multo antiquior habeatur; nec tantum a S. Stephani tempore dictum fuit Minoris; cum Joannes Papa XIX anno MXXVI Stephanum Majorem & Minorem distinguat; atque ante ipsum Sergius III anno DCCCCX meminerit apud Ughellum, tom. 1 col. 107, Stephani Majoris, utique quia aliud extabat eodem tempore Stephani Minoris. Insuper opinatur, ab Adriano I collata fuisse dona, quæ recenset, monasterio S. Stephani Majoris ad caput Circi, nobis litt. x; cum ille sua contulerit Stephano Minori, nobis litt. t, ponendo ibi congregationem monachorum: Stephano autem Majori contulit sua beneficia Leo III, locum collapsum ac dirutum ædificando novum a fundamentis.

[411] Fuerunt igitur juxta basilicam S. Petri antiquitus monasteria duo S. Stephani diversa, [Situs utriusque monasterii.] uti in ichnographia signantur Sect. G litt. t & x. Illud fuerit S. Stephani Catabarbara, sive Minoris: hoc S. Stephani Catagalla, sive Majoris. Utraque Matrona indicata, fuit Patricia; quæ suis singulæ in domibus aut fundis (id enim significat vox Græca κατὰ, latine in, ad, apud) construxerint ecclesias aut monasteria a suis ipsarum nominibus dein appellata. Quæ & qualis fuerit Patricia illa Barbara, divinare in obscura antiquitate non præsumo; quamquam imaginer mihi, eamdem esse, quæ apud S. Mariam ad Præsepe sive Majorem, ecclesiam S. Andreæ apostoli forte suo in fundo, construendam curavit, a Simplicio Papa dedicatam, atque a suo nomine postea appellatam Barbaræ & Catabarbaræ. Quæ fuerit & qualis, [De Barbara & Galla, Patriciis.] Patricia Galla, a qua S. Stephani Majoris monasterium denominatur, etiam difficile est dictu, non ex ignorantia, sed ex abundantia illustrium piarumque matronarum, quæprimis publicæ post Constantinum Magnum Christianitatis seculis floruerunt. Inter quas eminuerunt Galla Placidia imperatrix, & Galla, filia Symmachi consulis, nupta quidem, sed post breve tempus marito viduata. Utraque Romæ fuerunt, illa ad tempus; hæc, tota vita, vixitque in viduitate sua inter sanctimoniales, insignis castitate ac religione, tandem sanctissime mortua. Ab hac Galla opinabor monasterium, S. Stephani Catagalla appellatum fuisse propter beneficia ad ipsa collata, donec aliter docear.

AUCTARIUM AD APSIDEM ANTIQUAM VATICANAM
De positione imaginum sanctorum
APOSTOLORUM PETRI ET PAULI
Dextra lævaque inter se.

Intercalavimus in præmisso Tractatu de basilica veteri Vaticana Dissertationes quinque, ex re natas: adjiciamus nunc sextam, tamquam Auctarium ad apsidem ejusdem basilicæ, [De tali positione imaginum] in qua, ut in tabula nostra pag. 135, S. Petrus repræsentatur, a læva Christi Domini sedentis, Paulus vero a dextra ejusdem Domini. Quæritur de antiquitate talis positionis, & dignitate loci utriusque. Consuluit nos aliquando illa super re vir eruditissimus & rerum rituumque antiquorum studiosus in primis scrutator, Joannes Lucius, memoria nostra defunctus Romæ. Is consulendo, nos docuit, quid a se de argumento proposito observatum esset.

[413] Videlicet, in ecclesiis antiquis, Romæ superstitibus, ante annum Domini DCCC confectis, [proponitur observatio Joannis Lucii,] inter imagines sacras operis musivi, digniorem locum obtinere eas, quæ ad sinistram sitæ sunt: quæ autem tempore Leonis Papæ tertii confectæ fuerunt, e contrario dextram pro digniori habere: posteriores autem denuo, antiquo more, pro digniori sinistram: sicque continuatum esse usque ad pontificatum Nicolai Quarti, anno MCCLXXXVIII electi, cujus tempore iterum locus dignior dextræ delatus sit, & abinde continuatus usque ad hodiernum diem. Cumque Leonem tertium antiquum morem perperam mutasse credendum non sit, neque causam vel occasionem aliquis referat, duæ afferuntur conjecturæ, inquit Lucius. Prima, quod sicuti Leo, a Græcis animo alienatus, Imperium, ipsis inconsultis, Francis detulit; ita quoque locum digniorem sinistræ, communem cum Græcis (quem hodie usque servant) mutare voluerit. Secunda, quod cum idem Leo ad Carolum Magnum in Germaniam progressus fuerit, ejusque ope in Sedem suam restitutus sit, hunc morem, dextræ digniorem locum deferendi, apud Francos repererit; ipsisque gratificaturus, ut Ecclesiam Romanam cum Occidentalibus sibi obsequentibus conformaret, mutaverit antiquum morem. In qua re quia non est attendendus mos, qui in incessu vel congressibus inter viventes pro diversitate temporum & nationum observatus ab auctoribus refertur; vel imaginum mobilium, quæ pro arbitrio disponi possunt; sed sculptarum vel pictarum, quæ fixæ semper eodem ordine conspiciuntur; peto &c.

[414] [item alia] Petebat autem, quid in ecclesiis Belgicis aliisque Transalpinis antiquis in more positum esset pingendi Apostolos dextra lævave inter se seculo VIII. Cum autem ecclesiæ illorum temporum, saltem insigniores, in Belgio nullæ supersint hodie, nihil docere novi potuimus; nec potuimus de aliarum ecclesiarum Transalpinarum similibus picturis & antiquitate quidquam certi dicere. Respondeat nunc pro nobis nonnula vir illustrissimus atque eruditissimus Petrus de Marca ex postumis opusculis suis, ubi docet primatum Petri in Ecclesia; & argumenta, in contrarium adducta ex positione Pauli a dextra, Petri vero a sinistra, in antiquissimis signis, & sigillis etiam Pontificum Romanorum, refutat atque ita explicat.

[415] [Petri a Marca,] Hanc auctoritatis, a Petro & Paulo deductæ, communionem, impressæ octingentis abhinc annis in Bullis plumbeis utriusque Apostoli imagines testantur, Paulo ad dexteram Petri collocato, unde præcipui quoque honoris Paulo impensi argumenta quidam trahunt. Absurde. Quod enim latus dextrum videtur, si Pauli imago cum Petri imagine comparetur; est latus sinistrum, si referatur ad inspicientes: ex qua relatione sæpe metiendus est honoris gradus in conventibus publicis. Hinc profectum, ut Episcopus in parte chori sedeat, quæ dextra est ingredientibus, & tamen respondet cornu sinistro altaris; in quo sinistrum & dextrum latus nuncupamus, respectu habito ad divini Numinis præsentiam, acsi Dei majestas ibi sederet (veluti super Cherubin, ut in veteri testamento,) vel Christi corpus vultu ad populum obverso ibi consisteret. Olim eadem ratio habita est, cum loca assignarentur in ecclesia viris & mulieribus: pars enim dextra viris data, sinistra mulieribus, inspecta ingressus ad templum positione, ut patet ex antiquis inscriptionibus. Idem observatur quotidie in Gallia, in solenni Magistratuum cœtu, cum ad ecclesias conveniunt. Qui enim apud eos eminentiores, locum chori dexterum, qui respondet cornu sinistro altaris, ut dixi, occupant; reliqui vero sinistrum latus, quod respondet cornu altaris dextro. Ex hac quoque ratione ingressus tractum, ut in auditorio publico Senatuum sive Parlamentorum Galliæ, Præsides id latus occupent quod sinistrum est, si consessus ordo a personis sedentium ducatur, quod tamen respondet lateri dextro adstantis cœtus. Quod splendidius eminet Rege in Senatu Parisiensi sedente pro tribunali: ad ejus namque sinistram consident Pares Franciæ ecclesiastici, quibus præcipuus honor defertur; Duces vero dextram occupant: quæ latera vices mutant habita adstantium ratione, ita ut eorum dexteræ respondeat ordo Parium ecclesiasticorum. Aliud obtinebat in antiquis Synodis generalibus, ubi proposita in medio consessu sacrosancta Euangelia vices Christi præsentis gerebant: ad cujus dexteram Legati summi Pontificis considebant, quæ tamen ingredientibus erat sinistra. Posset istæc observatio variis testimoniis ex antiquitate petitis in utramque partem illustrari, nisi satius esset ex præsenti usu confirmasse locum, imagini Pauli in Bullis plumbeis destinatum, secundum esse censendum; priorem obtinente Petro, ratione Primatus, ut decebat.

[416] Scripsit olim de argumento eodem, videlicet de sanctorum apostolorum Petri & Pauli imaginibus libellum non contemnendum Franciscus Mucantius J. C. Romanus, [& justus commentarius Francisci Mucantii.] Gregorio Papæ XIII a sacris ceremoniis, impressum Romæ apud heredes Antonii Bladii, impressores Camerales, anno 1573, dedicatumque prædicto Pontifici. Libellum ipsum, quia rarus est atque eruditorum oculis dignus, hic recudi juxta exemplar auctoris, operæ pretium putavi fore, servatiis etiam citationibus, prout in margine leguntur adjectæ. Ita præfatur, reddens Pontifici rationem suscepti a se operis.

[417] Cum mihi impositum esset onus, P.B. perscrutandi si qua inter sacros ritus, [Pæfatio auctoris ad Gregorium 13.] Apostolicasque cerimonias, emendatione animadversioneque digna viderentur, quæstio illa inter multas, sese mihi obtulit, jam dudum agitata, sed nondum plene declarata: utra ex imaginibus beatorum apostolorum Petri & Pauli, alteri esset rite anteponenda: promiscuum enim, & varium in picturis, marmoribus & monetis, pro diversitate temporum, & locorum ejus rei usum videram: constantissime tamen, a prisca vetustate, ad hæc usque tempora usurpatum, tum in plumbeis apostolicarum litterarum sigillis, tum in Pontificio sacello, ut Pauli imago ad dexteram Petri collocetur. Quare non sine magna id ratione factum, ac per tot annorum curricula, a tot Romanis Pontificibus admissum comprobatumque esse statuens, judicabam satius esse, quæstionem ipsam silentio præterire, quam disputationum circuitionibus, imbecilliorum mentibus scrupulum injicere. Verum quia nuperrime, quidam de ea re commentariolum promulgarunt, in quo, licet veram propositionem tuendam susceperint, illam tamen (pace eorum dixerim) non ita fortasse plane ac dilucide explicarunt, ut eorum animi, qui sacrarum literarum cognitione non omnino imbuti sunt, penitus acquiescere possint. Idcirco congestis in unum pluribus firmioribusque auctoritatibus & rationibus, quas partim ex viri eruditissimi G. Cardinalis Sirleti sermonibus, partim vero ex diversis probatissimorum scriptorum monumentis decerpseram, pro virili conatus sum ejus mysterii arcana aliquanto clarius demonstrare. Quamvis autem initio tacitus ea prætermittere decrevissem; tamen quando hujusmodi jam quæstio in vulgus prodiit, expedire visum est, eam paulo distinctius, atque apertius declarare; ne ab his, qui sacra hæc mysteria contemplantur & colunt, de ea dubitari amplius contingat. Ea autem Sanctitatis tuæ integerrimo judicio excellentique prudentiæ ac doctrinæ, quibus humana omnia subesse debent, prius subjicere volui; non ante in alienas manus proditura, quam ab ipsa Sanctitate tua robur & firmitatem acceperint. Qualiacumque illa erunt, P. B. supplex Sanctitatem tuam oro, ut ea, tamquam tui beneficiarii (cui exercendarum sacrarum cerimoniarum munus, paulo ante non minus benigne, quam benefice contulisti) grati animi indicia, primitiasque in eo studii genere, æqui bonique consulat. Vale.

COMMENTARIUS DE SANCTORUM APOSTOLORUM PETRI ET PAULI IMAGINIBUS
Auctore Francisco Mucantio J. C. Cerimoniario Gregorii PP. XIII.

Qui contra antiquissimum ritum collocandi imaginem beati Pauli apostoli, ad dextrum Petri apostolorum principis latus, disputant, his ferme rationibus moveri solent. [Rationes cur Petrus præferendus.] Nempe in ecclesia militanti ad exemplum triumphantis, ordinem esse adhibendum, ut scilicet pro cujusque officio & dignitate, alius alio superior sit, præstantioremque gradum obtineat. Constat autem dexteram partem in honore semper habitam esse, perque eam, tum jurisdictionem, potestatem & fortitudinem; tum etiam potiora bona, id est gloriam, felicitatem, beatitudinem, æternitatemque designari. Nam & ab ipso fere mundi exordio, cum sacerdotium primigenio esset annexum, id fuisse in usu videtur, ut ipsi primogeniti, præter alias honoris prærogativas, digniorem locum apud patrem, hoc est ad ejus dexteram haberent. Et post Christi adventum per duos latrones hinc inde a lateribus crucis Domini, patibulo affixos significatum fuit. Et in ipso mundi exitu idem observandum fore, certum est, cum filius hominis in suæ majestatis throno sedens, oves ab hœdis segregabit, illas quidem in dextera, hos vero in læva statione collocans. [Distin. 89 c fi., Turrecr. l. 2. de eccles. C. 1. Glos. penul. in l. decernimus C. de sacros. eccl. ibi Bald. Tho. super epist. ad Hebr. c. 8. Can. 21. 9, q. 3 Augustin. super Genes. loquu 80 & super symb. serm. 2. Genes. 48 in fin glos. fin c. quam periculosum. 7. q. 1. Marc 15 Luc 23. Matth. 25.]

[419] Quare cum sublimior inter mortales potestas, principatus apostolorum, [Ratio 1, a dignitate Petri.] & Ecclesiæ gubernatio uni Petro, quasi primogenito, eaque triplici tempore, & ante passionem, & circa passionem, & post passionem, Christi Dei ore commissa fuerint; cumque ipsimet apostoli eumdem principem, & Ecclesiæ universalem pastorem agnoverint, & confessi sint; ut Anacletus Papa ait: ad hæc cum sancti euangelistæ, apostolorum seriem recensentes, ipsum Petrum sine controversia ceteris anteponant; sitque argumentum non inefficax prælationis, scripturæ ordo: nulli dubium esse potest, tum ex his, tum ex quam plurimis aliis, quæ consulto omittuntur auctoritatibus, Petrum & principatu & dignitate ceteris omnibus anteire: quamvis aliqui, vel meritis, vel sapientia, vel alia de caussa, illi pares aut aliquando superiores habiti sint: quod si primus & dignior; postulare ordo videtur, ut & nos illum præ ceteris apostolis veneremur, ipsiusque imagini præcipuum locum statuamus. [Turrecr. l. 2. de eccl. c. 6., Innoc. Papa 3. lib. de myst. missæ cap. 8., Dist. 21 c. in novo. dist. 22 cap. sacrosancta Glos. in c. quorumdam verbo prædicatorum de elect. in 6 ibi doct.] Etenim D. Augustinus, dum Cyprianum, quantum ad martyrii gloriam Petrum æquiparasse refert, mox statim subdit. [2 q. 7. Puto.] Ceterum magis vereri debeo, ne in Petrum contumeliosus existam; quis enim nescit, illum apostolatus principatu cuilibet episcopatui præferendum?

[420] Quod ex eo quoque clare comprobatur, quod catholica Ecclesia instituit, [Ratio 2.] ut quamvis uno eodemque die beatorum apostolorum Petri & Pauli solemnia concurrant, prius tamen Petri officium eo ipso die, mox altero sequenti de Paulo celebretur: tum quia Petrus conversione prior; tum quia dignitate, & gradus excellentia major: quippe cum Ecclesiæ primatum gesserit. Quod fuisse D. Gregorii institutum, antiqui auctores Joannes Belethus & Guillelmus Durantes scripserunt. [In Rational. div. off. Belethus cap. 138. Duran. lib. 7, c. 15.]

[421] Et ne plura congerantur; nonne (inquiunt) ipsemet Paulus primas Petro detulit, [Ratio 3.] societatis dexteram cum eo jungens, atque euangelii prædicationem conferens, quasi consensum & approbationem ab eo requirens? Ex eo enim, ut D. Hieronymus ait, ostenditur, Paulum non habuisse securitatem euangelii prædicandi, nisi Petri & eorum, qui cum eo erant, fuisset sententia roboratum. Rursus cum in exitium Simonis magi ambo conversi essent, Paulusque erga Petrum diceret; Meum est orare, tuum imperare; nonne manifestissime, ut Gregorius testatur, eum sibi his verbis superiorem declaravit? [Ad Gal. 2. Glos. fin. in c. fin. dist. II, ibi. Ancharan. & Turrecrem. Hier. Epist. ad August 22. Egesip. lib. 3 de excid. Hierosol Chron. Anton. tit. 6 cap. 4 §. 2.] Nec vero traditioni huic, quæ ab ipso summo rerum opifice sanctisque apostolis emanavit, ullam quamlibet antiquissimam traditionem aut consuetudinem adversari posse, consentaneum videtur: unde multis in locis a diversis Pontificibus usu receptum est, ut Petri quidem effigiem in dextra, Pauli vero in læva parte poni curarent. Quod in primis, ex antiquissima tabula Constantini imperatoris (ut aiunt) tempore depicta, quam ipsius D. Petri basilicæ canonici, etiam nunc diligentissime custodiunt, perspicuum fit: idemque & hodie ex opere vermiculato, Nicolai Papæ IV ætate fabrefacto in abside Lateranensis ecclesiæ, inspicere licet: ac deinceps Bonifacius VIII, Nicolaus V, Pius II, Sixtus IV & alii Rom. Pontifices diversis in locis idem observarunt; nostraque tempestate in monetis sive argenteis denariis, Apostolorum capita eodem ordine imprimi videmus: atque id etiam Paris Crassus olim Pisaurensis episcopus & cerimoniarum præfectus, quam plurimis aliis adductis rationibus, comprobavit. [Paris Crassus in Epistola quadam ad Leonem 10.]

[422] Ceterum altius causam pervetusti illius ritus, [Rationes cur Paulus præferatur.] ut Paulus in dextro fingatur latere, investigantibus, pulcherrima in ejus defensionem argumenta occurunt: liquido enim apparet, talem usum non temere aut fortuito irrepsisse; quinimmo ad explicanda præcipua quædam ac singularia sanctissimi a Deo electi viri merita & virtutes, nostri exempli eruditionisque gratia a majoribus nostris introductum esse; ut dum oculis earum figurarum ordinem, quasi præposterum intueremur, mente ad altiora mysteriorum consilia pervenientes, sanctum & laudabile vetus institutum documentumque agnosceremus, & ea qua decet veneratione coleremus.

[423] Si quidem constat, eam pingendi consuetudinem in Ecclesia annos mille supra ducentos quinquaginta usu receptam esse, [Ratio 1, ab antiquitate.] ut ab ipsis fere nascentis Ecclesiæ principiis decurrisse videri possit: ea autem, quæ tanta temporis longinquitate munita reperiuntur, tamque altis radicibus invaluerunt, etsi nulla alia ratione comprobari possent, retinenda nihilominus amplectendaque forent: multa enim, quorum ad nos memoria nequaquam pervenit, credendum est, priscis illis patribus, qui ab apostolorum ætate recentiores multo fuerunt, non ignota fuisse. Non omnia (inquit Augustinus) quæ ab Apostolis facta sunt, etiam scripta inveniuntur; verumtamen facta esse, ex certis documentis probatur. [Epist. 108 ad Seleucianum. Joan. in ultimis sui euangelii verbis.] Quod & D. Joannis apostoli & euangelistæ testimonio intelligitur. Id vero, quod de longæva illa consuetudine dixi, manifestissime probatur auctoritate doctissimi viri Petri Damiani, olim cardinalis episcopi Hostiensis, qui annos abhinc quingentos supra viginti & amplius floruit; cujus scripta non adhuc per vulgi manus tradita, quatenus de re proposita differunt, quia admodum pia & candida visa sunt, hoc loco placuit inserere. Ejus verba hæc sunt.

[424] Occurrit mihi quod ipse a me quæstione proposita sæpenumero requisisti, cur videlicet in imaginibus picturarum per universas adjacentes Romæ provincias, Petrus, qui primus est, ad sinistram, coapostolus autem ejus Paulus constituatur ad dextram; cum juxta vulgarem sensum, hoc rerum ordo deposcat, ut Petrus, qui senatus apostolici princeps est, dextrum Domini latus; Paulus vero, qui junior est, sinistrum jure possideat: sed durum est valde, ut opinemur, quia tam egregium tamque famosum apostolicæ dispositionis ordinem, inconsulte atque inconsiderate, devota Deo ac religiosa vetustas admiserit: neque enim credendum est, ut Constantinus imperator, immo Papa Silvester, totque post eos principes & sacerdotes in ecclesiasticæ disciplinæ litura pervigiles atque solertes, hunc ordinem tantorum principum negligendum ducerent, si correptione dignum aliquatenus æstimarent. [Petr. Damianus ad Desiderium abbatem.] Hæc Damianus.

[425] [Ratio 2.] Atqui non propterea non adsunt validissimæ rationes, cur id ita factum demonstretur: inter quas, non mediocris ponderis illa est, quod Paulus ab antiquissima stirpe Benjamin (quod latina lingua dexteræ filium sonat) originem duxerit. [Ad Phil 3 a, Genes. 45.] In eo namque quod Jacob ipsum, duodecim filiorum suorum postremum, Benjamin, id est filium dexteræ appellavit, typus Pauli præfiguratus est, quem summus Pater cælestis, licet ultimum post duodecim alios ad apostolatum vocaverit; ei tamen dexteræ suæ virtutem plus quodammodo, quam aliis impartitus est; nempe fortitudinem, sapientiam atque eloquentiæ vim, quarum ope gentium populos, quasi ipso Dei præpotenti brachio ardenter ad Christi fidem rapuit: sicut & per Rachelem illius matrem, quæ eumdem Benoni id est doloris sui filium vocavit, ore prophetico (ut D. Ambrosius testatur) demonstratum est, oriturum ex illius tribu Paulum, qui Ecclesiæ filios persecutione afficeret, & gravi ipsam matrem Ecclesiam dolore vexaret. [Lib de Benedict. Patriarch. c. 12.] Quod latius & quidem elegantissime, idem Petrus Damianus eo in loco prosequitur in hæc verba:

[426] Ne ergo sanctæ hujus historiæ ordo inordinatus appareat, quod nobis videtur, breviter innotescat. Paulum plane de tribu Benjamin fuisse, quis ambigat? Benjamin autem Hebraice, latine Filius dexteræ nuncupatur. Quid ergo mirum si ad dexteram constituitur, qui vocabulum dexteræ ex paterno jure sortitur? Enimvero, ut vetus illa B. Paulo liquido congruere videatur historia, non sine causa scriptura dicit. Quia egrediente anima Rachel præ dolore, & imminente jam morte, vocavit nomen filii sui Benoni, id est filius doloris mei: pater vero appellavit eum Benjamin, id est filius dexteræ. Per Rachel namque, qua Ovis vel Visum principum dicitur, Ecclesia non immerito designatur, quæ nimirum, & adinstar ovis, innocenter vivit, & per studium contemplationis ad videndum redemptoris sui speciem medullitus inardescit. Benjamin igitur nascente, Rachel mater emoritur, dum, appropinquante ad lucem novæ regenerationis Saulo, persecutionibus. Ecclesia per eum crudeliter impugnatur; sicut Lucas in Actis Apostolorum, Saulus (inquit) devastabat Ecclesiam per domos intrans, & trahens viros ac mulieres, tradebat in custodiam. [Act. 8. a.] Congrue itaque Rachel Benoni, id est. filium doloris mei, vocat; quem Jacob Benjamin, id est filium dexteræ nuncupat: quia Paulus, qui matris Ecclesiæ dolor extitit, quique eam quodammodo,dum nasceretur, impugnando peremit, a Deo patre filius dexteræ est vocatus, dum divina per eum potentia adversus gentes, quasi per fortem suam dexteram dimicavit, verborum jacula violenter intorsit, salubres cordium plagas intulit, & per eum devictis ac prostratis hostibus cum gloria triumphavit. Et paulo post: Recte igitur Paulus dexteri juxta Redemptorem lateris obtinet dignitatem, qui divinæ dexteræ non ambigitur exercere virtutem. An non quodammodo dexteram Dei, adversus diabolum dimicantem, se fatetur esse? cum dicit: Ego autem sic curro, non quasi in incertum, sic pugno, non quasi aërem verberans. Hæc ille.

[427] Est & alia non minus efficax illius ordinis ratio, sanctorum patrum documentis tradita: [Ratio 3.] quia videlicet (ut supra memoravimus) per dexteram potiora bona, id est spiritualia & æterna, per lævam autem temporalia & terrena signantur. Unde fit, ut Paulo, qui ad cælestia regna adhuc vivens mortalisque a Christo Deo immortali jam facto, post gloriosam ascensionem, supra humanæ naturæ conditionem raptus est; non immerito dexter locus tribuatur. [1 Cor 9., Ambr lib. 2. de Abraham c. 6. Aug. super psal. 120. Thom. super ep. Paul. ad Hebr. cap. 8.] Petrus vero, quem Christus, adhuc inter mortales constitutus, ad apostolatum vocavit, cuique arcana Dei nosse, ut Paulo, datum non est, hujus mysterii demonstrandi causa; sinistrum aliquando locum retinet. Id quod idem Damianus ibidem luculenter expressit, inquiens:

[428] Huc accedit, quia Paulus ad cælum tertium raptus ascendit, ubi etiam arcana verba, quæ hominibus loqui non licet, audivit: Quis autem nesciat, quia vita terrena Dei sinistram; cælestis autem significat dexteram? sicut sponsa dicit in Canticis: Læva ejus sub capite meo, & dextera illius amplexabitur me. [Cant. 2 a.] Læva namque esse sub capite dicitur, quia præsens vita apud electum quemlibet, sub mente, quæ procul dubio cogitationum caput est, despecta calcatur; dextera vero Dei sponsam amplexare perhibetur, quia dum fidelis & sancta anima æstuanti sui creatoris igne succenditur, velut divinis quibusdam amplexibus undique confovetur. Qui ergo carnis adhuc fragilitate circumdatus, ad cælestem vitam conscendisse cognoscitur, recte filius dexteræ nuncupatur; & reliqua.

[429] Hoc idem fere & Innocentius Papa III post ipsum innuit, dum eorum adducit opinionem, qui inter Euangelistas Matthæo & Joanni sinistrum, Marco & Lucæ dextrum locum pari ratione assignant. [Innocentius 3 in serm. de Euangelistis paulo ante fin.] Ejus verba sunt: Quidam tamen per duos annulos a sinistris Matthæum & Joannem accipiunt, qui adhæserunt Domino, adhuc passibili & mortali; per duos a dextris Marcum & Lucam, qui post Ascensionem adhæserunt Christo, jam facto immortali & impassibili. Per sinistram enim mortalitas, dextram vero immortalitas designatur, secundum illud: Læva ejus sub capite meo &c. Propter hanc causam in picturis ecclesiarum Paulus ad dextram, & Petrus ad sinistram Salvatoris statuitur. Hæc Innocentius. Quem etiam, eam picturæ formam suo tempore artificibus imperasse, ex vermiculato enablemate in amplis fornicibus apud majores aras ecclesiarum Petri & Pauli adhuc conspicimus; extantque litteræ, quibus ille de pictore sibi ob eam causam transmisso, Venetis gratias reddit. Innocentii autem verba integre retulit Guillelmus Durantes; addens ex eadem causa in bullis Papæ caput Pauli a dextris crucis; Petri vero a sinistris poni. [In Rational. lib. 7 tit. 44. Super Epist. 1. ad Gal.] Quod & ante ipsum D. Thomas Aquinas declaravit, his verbis: Etquia præsens vita significatur per sinistram, futura vero per dextram, in quantum ista est cælestis & spiritualis, illa vero temporalis; ideo, Petrus, qui vocatus fuit a Christo, adhuc in carne mortali posito, ponitur in bulla Papæ in sinistra parte; Paulus vero, qui vocatus fuit a Christo jam glorificato ponitur in parte dextera. [Vivald. in opere regal. de pugna par. sensi. in 4 nota. &c.] Eamdem sententiam, & recentiores approbarunt.

[430] [Ratio 4.] Adducit præterea Damianus prædictus, & alias duas ejus rei significationes. Alteram quidem, quia cum Paulus onus euangelicæ prædicationis ad gentes præcipue, Petrus vero ad circumcisos susceperint; utique Paulo, cujus merito potissimum translata ad gentes Ecclesia dexteram apud Dominum meruit, synagoga posthabita; congruentur ipsa pars dextra assignatur. Damiani verba hæc sunt. [Ad Gal. 2.] Non ergo immerito filius dexteræ Paulus vocatur, per quem omnis gentium multitudo, quæ ad dexteram Dei ponenda est, ad fidei sacramenta colligitur: accinctus siquidem verbo Dei, quod est gladius spiritus, hodie quoque & usque in finem sæculi dimicat, & tamquam fulminea Christi manus, vibratis cælestiseloquii gladiis, rigidas resistentium Deo cervices obtruncat.

[431] [Ratio 5.] Altera significatio est, quam idem aliquanto inferius exponit, dicens: Quamquam & hoc non a mysterio vacet, quod beatus Petrus Dominici lateris sinistram tenet: per illum siquidem activa vita signatur, & sicut contemplativa per dexteram, sic actualis exprimitur per sinistram. Quod autem per beatum Petrum præsens vita, hoc est activa figuretur, in hoc præcipue demonstratur, quod sicut euangelica frequentissime testatur historia, & Petrus Dominum plus ceteris discipulis diligat, & Dominus non Petro, sed Joanni potius prærogativam specialis omnino dilectionis impendat: per Joannem quippe comtemplativa, per Petrum vero, sicut dictum est, activa vita signatur. Quia sancti omnes in hac vita ad similitudinem Petri Deum plus amant, & quasi minus amantur, dum propter eum duras laboris molestias perferunt, mortali tamen adhuc carne circumdati ad amplexus ejus dulcedinem non pertingunt: illi vero, qui jam cum Deo sunt, in hoc eum quodammodo minus amant, & magis amantur, dum & pro eo nullos laborum turbines sentiunt, & tamen intimæ familiaritatis ejus oblectationibus perfruuntur. Non ergo mirum, si beatus Petrus aliquando partem videatur tenere sinistram, qui & activæ vitæ continet ex scripturarum auctoritate figuram. Hactenus Damianus.

[432] Sed etsi dexteram partem pro honoris loco interpretemur, [Ratio 6.] adhuc Petrus licet dignitate major & princeps, mystice tamen in sinistra Pauli, apostolorum novissimi, ponitur, ut inde documentum sumamus, summum Pontificem humilitate decoratum esse oportere, sicut ipse Petrus fuit juxta illud Euangelicum; Qui major vestrum est, fiat sicut minor. Unde D. Gregorius, Petrus (inquit) a Paulo minore suo reprehenditur, & reprehendi non dedignatur: qua in re factus est sequens minoris sui, etiam ut in hoc præiret, quatenus qui primus erat in apostolatus culmine, esset primus & in humilitate. Qua de re usus inolevit, jam inde ab ipso Gregorio magno introductus, ut summi Pontifices seipsos servorum servos appellent: quod & ipsius Pontificis nomen, juxta Hebraicam derivationem ostendit; significat enim (teste D. Hieronymo) inclinationem, ut scilicet ipsi Pontifices, quamvis supra omnes mortales positi, meminerint tamen exemplo Christi, interdum de statu suo declinare, atque adeo humiliter sese ceteris Christi-fidelibus subjicere ac subministrare. [Luc. 9. Matt. 23. Lib. 2 super Ezechiel. homii. 18 faciunt trad. per Tho. Camp. de potest. Papæ c. 12 num. 8 in fin. Glos & doct. in proæm. Decretal. Gomes. in d. c. 1 de constit. lib. 6 n. 8, 9 & 10. Marc. 10 glos. c. diaconi, dist. 93.] Eo enim ipso, quo se humiles declarant, majores ceteris esse dignoscuntur: eamque potissimum ob causam crediderim in altari sacelli Pontificii talem ponendarum imaginum formam perpetuo observatam esse, ut summi Pontifices, sacris intervenientes, atque earum figurarum ordinem sæpius conspicientes, divini illius præcepti facilius memores essent.

[433] Illud etiam non omnino alienum videtur, ut tunc dextrum latus Paulo convenire dicamus, [Ratio 7.] cum inter ipsos apostolos vel Crucis signum, vel Salvatoris imago media interponitur: cum vero iidem apostoli, vel a lateribus gloriosæ Virginis, vel simpliciter nulla inter eos imagine posita, junguntur, Petrum rectius anteponi: cui interpretationi, & mysteria, quæ supra relata sunt, optime quadrant; & ex verbis auctorum, quæ jam recitavimus, idem illos observatum sensisse apparet: Quamquam non perpetuo id fuisse constet.

[434] Hæc tandem fere erant, Pater Beatissime, efficacissima argumenta, quibus ostenderetur, sapienter quidem a nostris majoribus divorum apostolorum picturas, ita ut dictum est, dispositas fuisse: nam levioribus quibusdam insistere, operæ pretium non duxi; cujusmodi sunt illa, quæ Cassaneus, ex Nebrissensi grammatico sumpta adducit, de læva parte pro digniori apud antiquos habita; id potissimum in causa esse asseverans, cur Petrus in sinistra, utpote honestiori parte locaretur; quin etiam D. Thomæ de ea re sententiam, tot præclarissimorum virorum unanimi consensu receptam, de qua supra mentionem fecimus, temere atque impudenter coarguens. [In catalog. gloriæ mundi part. 3 consid. 2.] Sed quam in eo ipse fallatur, satis jam ex supra narratis declaratum est. At vero dexteram omni tempore præstantiorem esse habitam, tum ex sacræ paginæ observatione docuimus; tum etiam ex ipsis Ethnicorum scriptis perspicuum esse potest: hi etenim, cum sibi Deos hominesque propitios esse cuperent, dexteros illos adesse precabantur. Quale illud Virgilii.

Adsis o placidusque juves, & sidera cælo
Dextra feras.

Et rursus,

Et nos, & tua dexter adi pede sacra secundo.

Innumeraque alia hujusmodi, quæ ex antiquis poëtis scriptoribusque depromi possent. [Lib. 4 Æneid, Lib. 8 Æneid, Lib. 11, c. 45.]

[435] Plinius quoque dextra religionem quamdam inesse testatur. Ac ne multa cumulem, satis id vel uno exemplo, ex Jugurthæ historia a Salustio descripta, comprobari potest. [Salust. de bello Jugur. post princ.] Inquit enim: Hiempsal, qui minimus ex illis erat, natura ferox, etiam ante ignobilitatem Jugurthæ, quia materno genere impar erat, despiciens; dextra Adherbalem adsedit, ne medius ex tribus (quod apud Numidas honori ducitur) Jugurtha foret. Quod si fortasse observatum esse aliquando dicatur, antiquitus nobiliores aut digniores in sinistra parte sedisse aut ambulasse; non id continuo honoris causa, sed vel commoditatis, necessitatisque aut nonnumquam præsidii, vel custodiæ, vel etiam ob specialem loci consuetudinem, evenisse censendum est. Quemadmodum de Cyro legimus apud Xenophontem, solitum esse, cum medius in convivio accumberet, eum quem magis honestare cuperet, ad sinistram apud se statuere, vel quod hæc magis pateat insidiis, vel quia cor ab ea parte locetur, cui qui proximior sit, charior esse videatur: quod & nostris quoque temporibus in usu esse apud Turcas audivimus, & in celeberrima civitate Bononiensi & alibi consuetum esse didicimus, ut nequaquam dextra vel sinistra in incessibus honori detur, sed locus tantum parieti proximior, ob deambulandi maxime commoditatem.

[436] Ex his ergo jam patere arbitror, non solum eam consuetudinem non esse vituperandam, ut effigies Pauli dextram, Petri vero lævam partem possideat; sed summe in hoc, ut in ceteris priscorum sanctorum patrum, ita statuentium, sapientiam judiciumque esse collaudandum. Verumtamen (ut nostram de ea re opinionem tandem interponamus) non utique id tam religiose tamque exacte servandum esse crediderim, ut perpetuo, & ubique Petri imaginem in læva, Pauli in dextera pingendam esse affirmem; sicuti nec ita dexteram Petro convenire assevero, ut errori tribuam, si qui unquam aliter finxerunt aut fingunt: quod minus quidem recte sensisse Paridem Crassum, ex his quæ supra narravimus, abunde constare arbitror: sed utrumque morem diversis in locis propter diversas intelligentias, prout hactenus consuevit, conservandum esse in posterum, censemus: nihil enim inde pugnans aut contrarium redundat, quandoquidem, ut sæpius jam nominatus Damianus ait; cum Petrus ad dextram ponitur, primatus ejus, quem inter ceteros sortitus est apostolos, honoratur: cum vero Paulus ejusdem dextri lateris occupat locum, Benjamin, aliaque supra narrata mysteria repræsentantur.

[437] Ea autem cum nihil contra fidem, aut contra bonos mores, quinimmo excitationem quamdam & documentum melioris vitæ contineant, constantissime sunt retinenda atque approbanda; D. Augustino ita docente. [Lib. 2 ad inquisit. Januarii,] De his, quæ varie per diversa loca observantur, tibi aliqua scribere non est necessarium: una in his saluberrima regula retinenda est, ut quæ non sunt contra fidem, nec contra bonos mores, & habent aliquid ad exhortationem vitæ melioris, ubicumque institui videmus, vel instituta cognoscimus, non solum non improbemus, sed laudando & imitando, sectemur, si aliquorum infirmitas non ita impedit, ut amplius detrimentum sit. [Arg. 1. si pater § qui duos ff. de adopt.] Nec vero recte dixerit quis, alterius minui majestatem aut dignitatem, quod diverso modo, ob diversas considerationes figuretur Exemplum ex veteri testamento de Moyse & Aaron in promptu est; quorum alter alteri, secundum varios sensus præponitur. [Exod. c. 6. Lib. 1. epist. ep. 2.] De his D. Ambiosium audiamus. Moses ille (inquit) quo nemo præsentius Deum vidit, neque surrexit in Israël propheta, qui Deum facie ad faciem, sicut Moses, videret; ille qui diebus quadraginta cum Deo jugiter & noctibus fuit, cum legem acciperet in monte; ille (inquam) cui Deus dabat, quos loqueretur sermones, invenitur magis Aaron fratris consilium, quam suum, probasse. Fuit ergo quisquam hominum Mose prudentior & instructior? At ipsum Aaron circa Æthiopissæ personam errasse legimus. Sed hoc ipsum diligentius discute, ubi Moses scientia præponderet, ubi Aaron consilio. Moses magnus propheta, qui de Christo dixit; sicut me, ipsum audietis; & de quo ipse Dominus ait, si Mosen & prophetas non audiunt, nec siquis ex mortuis ad illos adierit, credent. Ergo in causa prophetiæ præfertur Moses, sicut propheta; ubi autem causa & munus& officium sacerdotii est, præfertur Aaron, sicut sacerdos. Hæc Ambrosius.

[438] Hinc consuetudo invaluit, dum coram Pontifice maximo, & sacro Cardinalium senatu, vel etiam absente Pontifice, sacra fiunt, ut principes quidem laici ad dexterum Pontificalis solii latus stent: Patriarchæ vero & alii prælati assistentes, sinistram partem, sedentes occupent: cum tamen isti procul dubio propter ordinem & dignitatem ecclesiasticam, essent præferendi; prout vere ipsos certis casibus præcedere videmus. [c. solitæ extr. de majori. & obed.] Quid enim aliud sibi vult hæc ordinis commutatio, nisi ut mysteriorum diversitas demonstretur? Porro cum dexterum apud se latus summus Pontifex seculi principibus concedit, Pontificiæ majestatis declaratur humanitas, illis quidem perillustrem locum ante eximios viros patriarchas, primates atque episcopos, omni veneratione dignissimos, tribuens, quibus alioquin præcipuus ubique locus jure debetur; ut eo beneficio ac benignitate allecti, ipsi illustres primoresque orbis proceres, tanto libentius, Christi Dei religionem amplectantur, ejusque sanctissimum Vicarium omni pietate venerentur. Iidem tamen, non sedentes, sed erecti, ibi adstant, tamquam pro tutela & custodia throni Pontificii parati & vigilantes: ac ne propterea sedendo viderentur omnino ecclesiasticis superiores esse: quos quidem, licet digniores, summus Pontifex, tamquam sibi magis familiares, in parte humiliori collocat. Rursus vero illi pro cinerum mysterio piaque adoratione Crucis, posteriores incedunt, ut in his saltem duobus humilitatis actibus manifeste sacerdotio cedentes, demissionem animi ostendant, vereque se aliquando inferiores ordine fateantur.

[439] Ut igitur eo, unde digressa est jam revertatur oratio; [Ratio 8. De æqualitate inter ipsos sanctos.] nihil Petri dignitati, auctoritati aut primatui derogatur, cum Paulo dextera tribuitur; nec Pauli mirificæ electioni, sapientiæ ac meritis, cum eamdem Petro assignamus; sed ea utrisque aptissime convenit: in quo inest mirabile inter ipsos æqualitatis mysterium. Quemadmodum enim, cum ipsum Deum patrem ad dexteram filii esse, Propheta ait, divinitatis humanitatisque differentiam intelligimus; cum vero filium ad dexteram patris sedere ex eodem Propheta legimus, æqualitatem divinitatis inter patrem & filium interpretamur: ita etiam cum Petrum Paulo præponimus, Pontificiæ dignitatis culmen; cum vero Paulum ad Petri dextram collocamus, æqualitatem gloriæ, qua ob æqualia merita ambo in cælis fruuntur, significari recte dicimus; quos (ut beatus Leo inquit) gratia Dei in tantum apicem inter omnia Ecclesiæ membra provexit, ut eos in corpore, cui caput Christus est, quasi geminum constitueret lumen oculorum. [Psal. 15., Psal. 109., In serm. de ipsis Apostolis.]

[440] De his etiam D. Ambrosius ita loquitur: Beati Petrus & Paulus eminent inter universos apostolos, & peculiari quadam prærogativa præcellunt: verum inter ipsos quis cui præponatur, incertum est. [Serm. ord. 66. & 2. q. 7. Beati. Chron. Anton. tit. 6 c. 4.] Puto enim illos esse æquales meritis, qui æquales sunt passione, & simili eos fidei devotione vixisse, quos simul videmus ad martyrii gloriam pervenisse, & reliqua. [c. fundamenta de elect. 1. 6. Leo Papa in serm. de ipsis apostolis Petro & Paulo.] Isti sunt, ut Nicolaus Papa IV, Leonem Primum imitatus, scribit, per quos Euangelium Romæ resplenduit; isti sunt ejus patres verique pastores; isti sunt, qui uno die pro merito, uno loco pro gloria, sub uno persecutore, pro parili virtute compassi, urbem ipsam gloriosocruore martyrii Christo Domino consecrarunt; isti sunt, qui illam in hanc gloriam provexerunt, ut sit gens sancta, civitas sacerdotalis & regia. De quorum meritis atque virtutibus, quæ omnem loquendi superant facultatem, nihil (ut idem beatus Leo inquit) diversum, nihil debemus sentire discretum; quia illos, & electio pares, & labor similes, & finis fecit æquales. [Ibidem.]

[441] Jure ergo optimo ipsa urbs Roma tantos principes, quorum æqualiter meritis, cum esset magistra erroris, facta est discipula veritatis; quos etiam ambos pariter pro ejus commodo & salute tantum laborasse constat, ut Attilam Dei flagellum, ferociter in ipsam urbem irruentem, etiam strictis gladiis a nefario conatu divinitus occurrentes, expulerint: pari (inquam) utrosque honore, tot benificiorum memor, & quam gratissimo potest animo, prosequitur; dignitatemque utriusque variis in locis vicissim extollit: atque ipsa Apostolica sedes Romanique Pontifices, antiquissimum morem adhuc retinentes, ne major uni, quam alteri honos exhiberi videatur; licet Pauli faciem in dextra, Petri vero in sinistra plumbei sigilli apponi faciant; tamen in ipsa diplomatum scriptura, cui idem sigillum appenditur, & alias, quoties de iisdem mentionem fieri contingit, Petrum primo, mox Paulum nominant.

[442] Nuperrime autem in regia aula Vaticani, structuræ magnificentia & specie haud facile alteri in orbe secunda, a Paulo III olim incepta, nunc demum tua, Gregori, munificentia ac liberalitate, pulcherrimo opere, picturis & pavimento, illustrata atque perfecta, non inconsulte artifices, ipsorum Apostolorum imagines, non uno modo, sed vicissim alteram alteri cedentem finxerunt. Quod si tot, doctrina & sanctitate conspicui patres, uter eorum alteri præstaret, definire ausi minime sunt, sed eos æque venerandos esse, statuerunt; quis id amplius in contentione ponere audeat? Quare satius fuerit præclara eorum admirandaque facta, mente evolvere; excelsas utriusque virtutes, vitæ innocentiam, memoranda exempla, divinaque scripta, & præcepta ab illis nobis tradita accurate perpendere & contemplari; quantumque in nobis est, ut eorum quam simillimi efficiamur conari; per signa sacrasque illorum imagines in gloriosæ sortis eorum cogitationem ascendere, cogitando admirari, admirando humili eos corde rogare, ut nobis apud regem regum, omnium creatorem & moderatorem suis suffragiis præsto esse velint; ut & nos aliquando tantæ felicitatis consortes esse mereamur: ac, quando hujus sanctæ Sedis fundatores fautoresque semper extiterunt, eam etiam perpetuo protegere dignentur; & te Gregorium XIII, eorum loco navis gubernacula, divino consilio, nostris temporibus regentem, a fluctibus procellisque defendant; nostroque & Reipublicæ Christianæ beneficio, tantum principem & pastorem; in quo nec doctrinam, nec prudentiam aut gravitatem morum, nec optimæ mentis conscientiam aut gubernandi peritiam, omnibusque in rebus æquabilitatem, aut ullam denique virtutem desiderare aliquis jure possit; diutissime servari, eorum intercessione & precibus, a Domino contendant.

AUCTARIUM
Alterum ad eamdem apsidem.

Præterquam quod in apside nostra repræsentetur Paulus ad dextram sedentis Christi Domini in throno, [Alia in apsidem Vaticanam notata] & Petrus ad sinistram; alia quoque nonnulla ibidem adhuc sunt animadversione digna, quæ vix aut obiter tantum tractavimus; videlicet de cruce gemmata; de libro in manu Domini; de sandaliis pedum; de quatuor fontibus; item de positura Pauli ad dextram Petri. Hæc præsentis Auctarii argumenta sunt, confirmatura quæ jam diximus & lucem allatura illis, quæ non tetigimus. Prodiit nuper Romæ & in manus meas nuperrime venit (postquam tractatus meus de antiqua S. Petri basilica in Vaticana compositus ac majori parte impressus esset) liber Abbatis Joannis Christophori Battelli, [ex libro Battelli nuper edito.] prædictæ basilicæ Beneficiati; in quo disserit auctor de sarcophago marmoreo Probi Anicii & Probæ Faltoniæ in templo Vaticano; atque imagines, quæ in illo plures, sub finem seculi IV (quando Probusvir consularis & christiana pietate insignis obiit) sculptæ, adhuc conspiciuntur, explicare conatus est, ac multa dilucide pertractat. Nonnulla in illis sunt, quæ etiam in apside nostra simili modo repræsentantur; eaque, prætermissis ceteris, ex Battelli explicatione, quemadmodum supra aliorum aliquot dedi, hic propono

[444] Prima Auctoris observatio versatur circa crucem gemmatam seu gemmis ornatam, [De cruce gemmata,] quam in prædicto sarcophago Salvator mundi stans, dextra erectam tenet, quamque apsis nostra per se stantem in throno exhibet, uti videre est in tabula apsidis pag. 135, & in altera, pag. 141. De sua Battellus pag. 40 num. 13 ita scribit: Crux gemmis ornata, quæ in Redemptoris dextra manu conspicitur, pium signat morem veterum Christianorum, quibus, ut S. Joannes Chrisostomus advertit in homil. de adorat. Crucis, sanctissimum hoc salutis nostræ tropæum ex auro, margaritis, gemmisque effigiare solenne fuit: ut scirent omnes, crucem, sontium olim suppliciis infamatam, ipso visu horrendam, ore nefandam, & horrore cavendam, ex quo eam pro salute hominum Christus Redemptor noster sponte subiit, jam fuisse redditam fulgentem, decoram, pretiosam, atque gloriosam; cujus moris meminit etiam Prudentius contra Symmach. lib. 1, cum Romam alloquitur, his versibus:

Agnoscas Regina libens mea signa necesse est,
In quibus effigies Crucis, aut gemmata refulget,
Aut longis solido ex auro præfertur in hastis.

[445] [a Constantino M. honorata.] Hujus autem religiosissimi instituti primordia referenda profecto sunt ad Constantinum Magnum, qui post partam insignem de Maxentio tyranno victoriam sanctissimæ Crucis virtute, ad illius cultum & venerationem ubique terrarum propagandam, miro studio exarsit, & primus omnium in ipsomet Romani fori umbilico suum erigi jussit simulachrum, quod triumphale Crucis vexillum dextra manu præferebat, nobili hoc inscripto titulo, ut Baronius tradit ann. 312. tom. 3. pag. 79. edit. Romanæ.

HOC SALUTARI SIGNO,
VERO FORTITUDINIS INDICIO,
CIVITATEM VESTRAM
TYRANNIDIS JUGO LIBERAVI,
ET S. P. Q. R. IN LIBERTATEM
VINDICANS,
PRISTINÆ AMPLITUDINI ET
SPLENDORI RESTITUI.

Quinimo & in suo Constantinopolitano palatio crucem auream, pretiosis undique gemmis excultam, locari præcepit; quod Eusebius lib. 3. cap. 4. Vit. Constant. his plane verbis memorat: Tantus item, & tam divinus amor Imperatoris animum complexus est, ut in ipso palatii introitu, in ædificio omnium excellentissimo, in medio tecti laqueari inaurato, in tabula maxima explicata, salutaris passionis insigne ex lapillis pretiosis cujusque modi, auroque multo polite elaboratis confectum, figendum curaverit.

[446] Habet quoque, uti in sarcophago, ita & in apside nostra, Salvator librum seu volumen, [De voluminibus, quæ tenentur manu.] quod stans supra montem læva manu præfert, qua specie in antiquis præsertim tabulis pictus & sculptus frequenter occurrit; significat autem novæ legis editionem, ab eodem Reparatore nostro peractam, qui est lux mundi & via, veritas ac vita, & liber vitæ. Ita explicatur a Durando in Rational. lib. 1. cap. 3. & a Ciampin. de vet. monum. cap. 27. pag. 247. Quod autem Salvator monti insistens exhibeatur, referendum videtur ad ejusdem novæ legis promulgationem in monte factam, de qua Matth. cap. 5. Neque id mysterio caret; sicut enim Deus, legis antiquæ tabulas Moysi traditurus, illum accersivit in summum verticem montis Sinai, ut ab ipsa loci altitudine præceptorum sublimitas dignosceretur; ita plane æternus Dei filius majora præcepta oblaturus populo, quem charitate jam liberari convenerat, par erat, ut e montis cathedra cælestis doctrinæ suæ aperiret exordium; quod S. Augustinus lib. 1. de serm. Domin. in monte, his verbis exponit: Si quæritur, quid significet mons, bene intelligitur significare majora præcepta justitiæ, quia minora erant, quæ Judæis data sunt. Et inferius: De hac ergo justitia, quæ major est, per Prophetam dicitur, Justitia tua, sicut montes Dei: & hoc bene significat, quod ab uno Magistro solo, docendis tantis rebus idoneo, docetur in monte. Volumina consimilia, quæ in Apostolorum Christo assistantium manibus conspiciuntur, acceptam ab ipso facultatem docendi & prædicandi Euangelium omni creaturæ, designant; ea autem non incongrue manibus retinent, cum ab eodem Salvatore moniti fuerint facere & docere, ut advertit Ciampinus loco proxime citato.

[447] Imagines quoque Christi Domini & Apostolorum in apside nostra, [De figuris tunicatis & palliatis,] æque ac in sarcophago, tunicatæ ac palliatæ apparent, quales in singulis fere cœmeterialibus tabulis inspiciuntur. Eo indumenti genere usum fuisse Redemptorem nostrum, satis aperte tradit Euthymius in illa Joannis verba; Surgit a cœna, & ponit vestimenta; ubi hæc ait: vestimenta, hoc est, pallium: nam eo solemus exui aliquid operis facturi. Eusebius autem lib. 7 cap. 14, & Sozomenus l. 5, apud Cæsaream Philippi ad sua usque tempora æream Christi Domini statuam pio studio mulieris , a sanguinis profluvio curatæ, illi erectam stetisse testantur; quæ quidem sacra imago tunicam ac pallium præferebat. Apostolos itidem hoc eodem indumenti genere uti consuevisse, ex illis Domini verbis apud Matthæum cap. 5, perspicue comprobatur: qui vult tecum (inquit Christus) judicio contendere, & tunicam tuam tollere, dimitte ei & pallium. Et Matth. 16. Nolite possidere duas tunicas. Inde vero, nimirum a Christi & apostolorum exemplo, clerici morem sumpserunt deferendi tunicam, & pallium, quibus nostra etiam ætate communiter indui solent, ut notat Aringhus lib. 6 cap. 28 num. 1. Erat olim pallium propria vestis philosophorum, præcipue Græcorum; hinc Christiani, qui veræ sapientiæ sectatores se profitebantur, ab ipsis nascentis Ecclesiæ primordiis pallium, tamquam convenientem suæ professioni habitum usurparunt.

[448] Quod Tertullianus in suo eruditissimo opusculo de Pallio fusius explicat, [ex sanctis Patribus.] & postquam de illius forma, usu, & laudibus subtiliter & copiose disseruit, tandem de se ipso, relicta gentilitate ad Christianam Religionem converso, quod togam, commune Romanorum indumentum, abjecerit & pallium sumpserit, hæc ait in fine opusculi. At ego jam illi pallio, etiam divinæ sectæ & disciplinæ commercium confero: gaude pallium & exulta; melior jam te Philosophia dignata est, ex quo Christianum vestire cœpisti. Quid autem pallium mystice significet, S. Ambrosius de Virgin. lib. 3, diserte nos docet his verbis: Caveamus igitur ne lapsus noster, vulnus Ecclesiæ fiat: ne quis a nobis pallium auferat, hoc est, amictum prudentiæ, insigne patientiæ, quo mollioris ambitio vestis exuitur. Qui enim mollioribus vestibus induuntur, in domibus regum sunt. Nobis autem pallium dedit Christus, quo apostolos suos, & corpus suum ipse vestivit. Quod denique jubet te dare, si quis a te tunicam petat, ut dimittas ei & pallium, id est, insigne philosophiæ tuæ tradas, & quasi amictu prudentiæ tuæ eum, qui ante nudus fuerat, circumvestias.

[449] In sarcophago, inquit Battellus (puta etiam in apside nostra, [De sandaliis in pedibus.] quamvis non satis distincte expressum sit) Salvatoris & apostolorum aliorumque Sanctorum pedes teguntur sandaliis; quod certe non ad sculptoris placitum factum credas, nec ad temporum mores vel regionis referendum, sed potius ad ejusdem Domini nostri mandatum, qui Marc. cap. 6, præcepit apostolis, nequid tollerent in via, nisi virgam tantum: non peram, non panem, neque in zona æs, sed calceatos sandaliis; & ne induerentur duabus tunicis. Sandaliis igitur ex præcepto Domini apostolos, quin etiam ipsum Dominum uti consuevisse, tum hæ, tum plures aliæ antiquissimæ eorum imagines luculenter ostendunt. Ideo vero Salvator sandalia gessisse, eorumque usum apostolis injunxisse fertur, quia in Palæstinæ præsertim regione ejusmodi calceamenti genus ab infimæ sortis dumtaxat hominibus, ac egenis usurpabantur: quales profecto Dominus sectatores suos esse, palamque exteriori etiam corporis cultu semetipsos exhibere, in primis cupiebat, ut tradit Aringhus Rom. subterr. lib. 6 cap. 28. Quid autem sandalia significent, Beda in epist. ad Ephes. cap. 6, his verbis exponit: Marcus dicendo calceari apostolos sandaliis, vel soleis, aliquid hoc calceamentum mysticæ significationis habere admonet, ut pes neque tectus sit, neque nudus ad terram, id est, ne occultetur Euangelium, nec terrenis commodis innitatur. Hoc idem euangelicæ prædicationis mysterium in sandaliis agnoscit & explicat S. Anselmus in Matth. homil. 3: Calceamentum est totum Euangelium. Apostoli dicuntur habuisse sandalia, quæ subtus soleas habent, desuper vero apera & ligata corrigiis, quia pedes apostolorum sunt calceati in præparatione Euangelii pacis. Euangelium debet prædicatores munire, ne terrenis adhæreant, sed debet esse apertum audientibus, ad quos eunt. Eidem plane sententiæ adstipulatur Albinus de divinus Offic. ubi hæc ait: Sandalia dicuntur soleæ; est autem genus calceamenti, quo induuntur ministri Ecclesiæ, subterius quidem solea muniens pedes a terra; superius vero operimentum habens; significat autem ministrum verbi Dei non debere terrenis imcumbere, sed potius cælestibus inhiare, & prædicationem suam nulli occultare.

[450] [De 4 fontibus sub monte fluentibus.] Quatuor fontibus (sunt illi similiter & in sarcophago & in apside) seu potius fluminibus, e monte, cui Salvator insistit, scaturientibus, designari opinamur, quatuor illa Paradisi celeberrima flumina, de quibus in Genesi cap. 2, Et fluvius egrediebatur de loco voluptatis ad irrigandum Paradisum, qui inde dividitur in quatuor capita. His autem quatuor fluminibus, ab uno fonte de loco voluptatis egredientibus, jugiterque fluentibus ad irrigandam superficiem universæ terræ, sacra quatuor Euangelia ab uno Domino Salvatore, qui est fons vitæ, per universum mundum diffusa, mystice prænotari, una eademque est omnium fere patrum sacrorumque interpretum sententia; inter quos S. Eucherius in cap. 3. Genes. hæc ait. Quatuor Paradisi flumina quatuor sunt Euangelia, ad prædicationem cunctis gentibus missa. Idipsum tradit etiam disertissimus Cyprianus tractat. de ablut. ped. hæc dicens: Hinc egredientia quatuor Euangelii flumina per universum mundum regenerationis evehunt lavacrum. Et epist. 73 ad Julian. Has arbores rigat quatuor fluminibus, id est Euangeliis quatuor, quibus Baptismi gratiam salutaris cælesti inundatione largitur. Idem plane Theodoretus affirmat in illa Regii Prophetæ verba; fluminis impetus &c. Fluvium (inquit) hic Euangelicam prædicationem nuncupavit: sicut enim paradisi fons in quotuor flumina divisus est, eodem modo hic Dei fluvius infinitos habuit & innumerabiles rivos, qui percurrerunt omnes hominum gentes. Porro Innocentius Papa III in sermone, quem habuit in festo S. Gregorii Magni, iisdem fluminibus divinarum scripturarum fluenta, earumque mysticos sensus significari, his verbis tradit: Fluvius inde progrediens est sacra Scriptura, quæ per Spiritum sanctum est edita & exposita. Sicut enim fluvius ille dividitur in quatuor capita, sic Scriptura sancta in quatuor species, Historiam, Allegoriam, Anagogen, & Tropologiam. Hæc Innocentius.

[451] De positura imaginum S. Petri & S. Pauli, illius ad sinistram, [Cur Paulus ad dextram Petri.] hujus vero ad dextram Christi Salvatoris in apside nostra, multa jam diximus, & tractatum Francisci Mucantii illa de re dedimus. Eamdem posituram habet sarcophagus; in quam Battellus ex variis scriptoribus ac suo quoque ingeniocommentatur sequentia. Inter Sarcophagi imagines animadversione digna videtur inversa atque præpostera collocatio SS. Apostolorum Petri & Pauli: hic enim ad dextram, ille vero ad sinistram Salvatoris constitutus apparet, ut Petri calvities ostendit, qua ferme specie eum a priscis usque temporibus pingi consuevisse notat Molanus de sacr. Imagin. lib. 3, cap. 21. Perantiqua sane est, & multorum torsit ingenia, quæstio; Cur Paulus in plerisque veteribus signis & imaginibus; quin etiam hodie in Apostolicis diplomatibus, a dextris Petri collocetur: cum juxta vulgarem sensum hoc rerum ordo deposcat, ut Petrus, qui Senatus apostolici Princeps est, dexterum latus teneat, Paulus autem, qui junior est, & illi potestate inferior, sinistrum jure possideat, ut ait D. Petrus Damiani, qui omnium primus, in epistola ad Desiderium, quæstionem hanc discutiendam sibi proposuit. Variæ quidem sunt circa ejusmodi morem ecclesiasticorum scriptorum sententiæ, quas operæ pretium ducimus hic paucis perstringere.

[452] Opinantur quidam ideo Petrum in sinistra collocari consuevisse, [An pars sinistra dignior sit, quam dextra.] quia pars læva vel sinistra apud veteres cum Romanos, tum Græcos, quin etiam apud Hebræos, dignior atque nobilior dextra in sacris habita fuerit; quod multis allatis argumentis & exemplis suadere conantur, præ ceteris Chassanæus in Catalog. glor. mund. part. 3. cons. 2. Goropius Bacanus lib. 3. Hieroglyph. Baron. ann. 325. tom 3. Bin. in annotat. ad Concil. Nicen. Macrius in sua notitia Vocabul. Eccles. verb. Bulla. Sed multo copiosius, ac eruditius omnibus sinistræ manus dignitatem probare nititur Antonius Nebrissensis in adnotat. ad quinquug. scripturæ loca.

[453] Hæc autem opinio a pluribus aliis, & præsertim ab eruditissimo Allatio de Eccles. Occident., [Honoris causa Paulus Petro prælatus:] & Orient. perp. consens. lib. 1. cap 6. num. 7. & seq. Macedo, de clavibus Petri, & potest. Romam Pont. in Bibliotheca Max. Roccabert. tom. 12. & Mucantio in suo inedito opusculo de Imaginibus SS. Petri, & Pauli, docte, solide, & copiosissime confutatur, simulque statuitur dextram multo digniorem, præstantioremque apud omnes populus semper habitam fuisse. Idipsum sentire videtur etiam S. Petrus Damiani, qui propterea ratus, non inconsulte a religiosa antiquitate digniorem locum Paulo fuisse tributum, ad alias mysticas ejusmodi moris rationes examinandas convertitur. Porro hujus sententiæ sectatores arbitrantur, Paulum Petro olim fuisse prælatum, & nunc maxime in apostolicis diplomatibus anteferri, honoris gratia; cujus honoris sex potissimum rationes proponunt.

[454] [quia utilior fuerit Ecclesiæ in multis:] Prima est, quia Paulus plus Ecclesiæ profuisse videtur, quam Petrus; plures enim ex gentibus ad Christi fidem adduxit: plures Provincias summo cum labore peragravit: plura scripta, eaque utilissima nobis reliquit. Ecclesia vero in colenda Sanctorum memoria æque respicit gradum honoris, quem habuerunt in terris; ac utilitatis, quam posteris attulerunt. Cum autem gratitudinis causa eos honoret, illis majorem cultum defert, quibus plus debet. Certe Stephanus & Laurentius Diaconi tantum erant, quorum ille S. Jacobo episcopo & apostolo, iste S. Sixto summo Pontifici ministravit, & tamen Ecclesia magis honorat Stephanum, quam Jacobum; magis Laurentium, quam Sixtum, quia clarissima horum Diaconorum martyria toti Ecclesiæ mirifice præluxerunt. Pari ratione S. Hieronymus & S. Thomas Aquinas simplices Presbyteri fuerunt: Antonius, Benedictus, Franciscus, ne Presbyteri quidem, & tamen ab Ecclesia, quod ad cultum attinet, multis sanctis episcopis, & martyribus, & summis etiam pontificibus præponuntur; quoniam illi scriptis libris, isti Ordinum religiosorum institutione plurimum Ecclesiæ profuerunt. His plane verbis primam hanc rationem explicat Cardin. Bellarminus de Roman. Pontif. lib. 1. cap. 27.

[455] [quia præsignatus in Benjamin:] Altera ratio est, quia Paulus de Tribu Benjamin erat, & in ipso Benjamin demonstratus ac typice expressus in Scripturis; porro Benjamin, etsi postremus erat inter filios Jacob, tamen & a patre filius dexteræ est appellatus, & a Joseph omnibus fratribus antepositus, ut habetur in Genesi cap. 35, & 42. Cui quidem rationi, a Petro Damiani primum excogitatæ, & mox admissæ a Bellarmino, ubi supra, Menoch. Stromat lib. 1. cap. 21, Casal. de vet. sac. Christian. rit. cap. 2, & pluribus aliis, plane consonant carmina posita in argenteo ciborio sacrosanctæ Lateranensis ecclesiæ, in quo veneranda capita SS. apostolorum Petri & Pauli asservantur, eo inter se ordine collocata, ut Paulus dexterum, Petrus autem sinistrum locum teneat, teste Soresino in suo opusculo de iisdem sacris capitibus cap. I. Sunt autem carmina hujusmodi,

Cedit Apostolicus Princeps tibi, Paule: vocaris
Nam dextræ natus, vas, tuba clara Deo.

[456] [quia doctor gentium præcipuus:] Tertia ratio est, quia Paulus Doctor gentium præcipue fuit, Petrus autem Judæorum: ut igitur significaret. Ecclesia, Gentiles Judæis antepositos esse ab eo, qui dixit, major serviet minori, Paulum Petro anteposuit. Ita Bellarminus, Menochius & alii præcitati.

[457] [quia e cælo vocatus ad apostolatum] Quarta ratio est, quia dextera significat vitam cælestem, sinistra vero temporalem; unde non immerito dexter locus Paulo tribuitur, qui de cælo vocatus fuit a Christo immortali & regnante ac sedente ad dexteram Patris; & vivens adhuc ad cælestia raptus est. Petrus autem vocatus fuit a Christo, adhuc mortali carne circumdato, & quodammodo in sinistris constituto, ideoque illi sinistra assignatur. Hanc rationem maxime probat S. Thomas in epist. ad Galat. cap. 1. lect. 1. ubi hæc ait: Petrus qui vocatus fuit a Christo adhuc in carne mortali posito, ponitur in Bulla Papæ in sinistra parte; Paulus vero, qui vocatus fuit a Christo glorificato, ponitur in dextera: eamque rationem allegant etiam Petrus Damiani ubi supra. Innocentius III serm. de Euangelistis. Durandus in Rational. lib. 7. cap. 44. Menochius & Casalius, locis proxime citatis.

[458] Quinta ratio est, ideo Petrum collocari a sinistris, [item ut ex tolleretur Petri humilitas:] ut illius humilitas ac modestia, qua maxime excelluit, hoc exemplo declaretur, simulque documentum sumatur, Pontificem Maximum non alia virtute magis, quam humilitate præditum esse oportere; quod ipse palam profitetur, dum in omnium apostolicarum literarum exordio se servum servorum Dei appellat. Hanc rationem attingunt præ ceteris Mucantius, Casalius & Soresinus, locis præallegatis, eamque fusius, ac erudite comprabat Dominicus Rainaldus apud Allatium de Eccles. Occid., & Orient. perpet. consens. lib. 1. cap. 6. num. 12.

[459] Sexta demum ratio est, quia dum Paulus Petro præponitur, [& ob æqualitatem meritorum utriusque:] significari potest, hos apostolos esse meritis æquales: nam & Scriptura æqualitatem inter Filium & Patrem significat, dum Filium docet ad dexteram Patris sedere. Ita Casalius & Soresinus, qui ad assumptum comprobandum sequentia carmina subdit.

Bissenos inter Proceres duo lumina, per quos
Roma potens magni sustinet orbis onus.
Seu dextra, lævaque sedent, par gloria utrique,
Par honor, & laus est: stat bene quisque loco.

[460] Porro alii in longe diversam abiere sententiam. Opinati enim sunt sculptorum, [non ex arbitrio pictorum sic positi fuerunt.] pictorumque hallucinatione, ac imperitia morem hunc in Ecclesiam invectum esse, nullaque prorsus venerandæ antiquitatis auctoritate fulciri. Ita præ ceteris Antonius Caracciolus in sua epistola apud Allatium, ubi supra, num. 3. Hæc tamen opinio paucos habet suffragatores, eamque, ut futilem, rejicit idem Allatius. Cum enim (ait ipse) iconum iste situs non heri, aut nudius tertius, vel avorum nostrorum memoria cœperit, sed multo Petri Damiani antiquiora tempora agnoscat; si errore id sculptorum aut pictorum in Ecclesiam irrepsisset; & emendassent summi Pontifices, & scriptores causam hujusce prælationis tam sedulo atque anxie quærere desiissent. Paris autem de Grassis apud eumdem Allatium non modo id consulto factum affirmat, verum etiam ejusmodi moris originem referendam putat ad monachos S. Benedicti, qui cum celeberrimo divi Pauli de Urbe templo præessent, suoque tutelari plus æquo favere vellent, ipsi digniorem locum assignare cœperunt. Paridis tamen sententiam in eo, quod ad hujus consuetudinis primordia spectat, nequaquam subsistere vel ex hoc ipso Probi Anicii sarcophago manifeste colligitur, in quo Paulus ad Petri dexteram locatus est; has enim imagines, cum sub exitum quarti seculi sculptæ fuerint, Benedictinæ familiæ ortum præcessisse, nemo negaverit.

[461] In hac opinionem varietate quid statuendum sit, præstantioris ingenii judicio relictum velim. [Paulus non semper a dextra Petri collocatus.] Illud tamen silentio prætereundum non esse arbitror, consuetudinem hanc ponendi effigiem Pauli ad dexteram Petri, in Ecclesia non fuisse perpetuam, atque constantem. Id in primis perspicuum fit ex antiquissima tabella, S. Silvestri ævo depicta, quæ in basilica Vaticana summa cum religione custoditur; in ea enim Petrus ad dexteram Pauli collocatus aspicitur. Multa alia consimilia antiquitatis exempla recenset Allatius, ubi supra num. 8, eumdemque ordinem a Nicolao IV, Bonifacio VIII, Nicolao V, Pio II, Sixto IV & aliis Romanis Pontificibus in collocandis utriusque apostoli signis perpetuo observatum fuisse, notavit Mucantius. Nostra etiam ætate in Pontificis numismatibus Apostolorum capita eadem plane specie semper excudi manifestum est; quin & in ipsa Vaticanæ basilicæ area veteres statuæ marmoreæ SS. Petri & Pauli ita collocatæ cernuntur, ut hic sinistram, ille vero dexteram partem obtineat. Et quotiescumque in ejusdem basilicæ altaribus argentea vel ænea utriusque apostoli simulacra fidelibus colenda proponuntur, Petrus in dextero, Paulus autem in sinistro latere constituitur. Contra vero dum Pontifex Maximus in ipsa basilica sacris solennibus operatur, statua Petri in sinistra, statua vero Pauli in dextera parte ponitur, idemque ordo in pontificia capella ex antiquissimo more servatur. Insuper Paulus II, & avorum nostrorum memoria Paulus itidem V, S. Pauli statuam alicubi a dextris S. Petri locari, aut jusserunt aut passi sunt: quod in honorem apostoli, cujus nomen gerebant, fecisse perhibentur, & de Paulo II expresse tradit Mucantius.

[462] [Petrus major potestate, Paulus sapientia.] Hanc autem varietatem & inconstantiam, probabili ratione subnixam, opinatur Cardin. Bellarminus, & per eam significari ait, summos hos apostolos, vel pares esse inter se, vel certe ignorari, uter alteri præstet. Nam etsi Petrus major fuit potestate, Paulus tamen major extitit sapientia: ut eleganter monet S. Maximus serm. ultim. de SS. Petro, & Paulo; ubi Petro clavem potentiæ, Paulo clavem sapientiæ traditam esse dicit. Hinc S. Leo serm. 1 de Natali Apostolor. Hos, inquit, gratia Dei in tantum apicem inter omnia Ecclesiæ membra provexit, ut eos in corpore, cui caput est Christus, quasi geminum constituerit lumen oculorum: de quorum meritis, atque virtutibus nihil diversum, nihil debemus sentire discretum, quia illos, & electio pares, & labor similes, & finis fecit æquales. Eaque forte ratione summus olim Pontifex in Natali die SS. Apostolorum non in basilica tantum Petri in Vaticano, ut hodie, sacris operabatur; verum etiam in basilica Pauli via Ostiensi, sacra vota duplicare consueverat, teste Prudentio hymn. 12, cum ait:

Transtiberina prius solvit sacra pervigil Sacerdos
Mox huc recurrit, duplicatque vota.

Quem Prudentii locum explicans Menochius Stromat. par. 4 cap. 97 hæc inquit: Pontifex primum adit ecclesiam S. Petri, ibique solemnia sacra peragit; mox ad templum S. Pauli pergit, ibidem sacra vota duplicaturus. Idipsum de varia ac mystica imaginum utriusque apostoli collocatione sensisse videtur Petrus Damiani, dum ait: Cum Petrus ad dexteram ponitur, primatus ejus inter apostolos honoratur; cum vero Paulus, in Benjamin, qui filius dexteræ nuncupatur, redolet sacramentum. Itaque, ut Mucantius concludit, nihil Petri dignitati, auctoritati aut primatui derogatur, cum Paulo dextera tribuitur; nec Pauli mirificæ electioni, sapientiæ ac meritis, cum eamdem Petro assignamus; sed & utrisque aptissime convenit, in quo inest mirabile inter ipsos æqualitatis mysterium. Quemadmodum enim, cum ipsum Deum Patrem ad dexteram Filii esse, Propheta ait, divinitatis humanitatisque differentiam intelligimus: ita etiam, cum Petrum Paulo præponimus, Pontificiæ dignitatis culmen; cum vero Paulum ad Petri dexteram collocamus, æqualitatem gloriæ, qua ob æqualia merita ambo in cælis fruuntur, significari recte dixerimus.

[463] Ceterum quæ de utriusque apostoli paritate dicuntur; non ita accipienda sunt, [Conclusio.] ut constituant omnimodam inter eos æqualitatem sine subordinatione & subjectione sancti Pauli sub sancto Petro in potestate suprema & regimine universalis Ecclesiæ; hanc enim propositionem, a novatoribus magno olim studio propugnatam, Innocentius X. P. M. ut hæreticam, gravissimo decreto edito 24 Januar. 1647, confixit damnavitque. Hactenus Battellus, quem qui volet, inspiciat & figuras etiam consideret.

DISQUISITIO IN SUPPLEMENTUM CHRONOLOGICUM,
Quod chronico Sigeberti Gemblacensis subjungi solet, sub nomine Roberti de Monte.

C. J.

PARS PRIMA.
Quis ille Robertus sit, quando vixerit, quid chronici scripserit.

Deductis hactenus, quæ ad sanctorum Apostolorum Principes Petrum & Paulum quadamtenus spectant, elucidatisque aliquatenus rebus vetustis, quæ in prima B. Petri basilica in Vaticano Romæ, [Damus hic promissam elucidationem] a Constantino Magno magnifice constructa, a S. Silvestro Papa nomini ejus solenniter dedicata, olim extiterunt; subnecto nunc pauca, quæ etiam ad Supplementum Junii, in quo versamur, videri possunt pertinere, quæque ego Parte prima hujus Appendicis pag. 23 litt. A promisi, hic danda. Recognoscens enim obiter scripta Magistri nostri de S. Norberto tomo I Junii, in iisque relegens elogium Viri sancti, e Supplemento Roberti de Monte depromptum, relatumque ibi ad seculum XIII; judicavi ex meis in Supplementum Roberti annotatis, elogium istud ad seculum XII esse referendum, [in Supplementum chronolog., Roberto de Monte passim adscriptum.] ipsumque Supplementum illud non esse solius Roberti, utpote qui ad seculum XIII non supervixit; divisique totum in tres sectiones, quarum prima ab anno MCXIII, quo Sigebertum obtisse constat, pertingitad annum circiter MCLV; altera inde prosequitur usque ad MCLXXXVI, quo obiit Robertus; tertia denique absolvit reliqua usque ad annum MCCX. Primæ sectionis collector ignotus mihi est; secundæ, est Robertus; tertiæ monachum esse Gemeticensem, conabor ostendere. Citavimus quoque ex eodem Supplemento in Commentario nostro ad Acta B. Floræ virginis tom. VI Junii pag 99, nonnulla de S. Amatore, & alibi alia; quæ ut distinctius intelligantur, cujus auctoris ac temporis sint, præstemus promissa.

[2] Adversabuntur dictæ sententiæ meæ omnes, qui ab Gerardo Joanne Vossio, licet in talibus versato, stabunt. [Vossius abjudicat Roberto abbati montis S. Michaëlis] Scribit namque ille in Historicis Latinis, pag. 420 editionis Batavo-Lugdunensis, anno MDCLI curatæ, in hunc modum; Stephani & Henrici II, Angliæ regum, temporibus (regere prior cœpit anno MCXXXVI, posterior regnare disiit MCLXXXIX) claruit Robertus de Monte Michaëlis, ita dictus, quia cœnobii hujus Abbas fuerit. Patria erat Normannus, atque ut Bostonus Buriensis prodidit, reliquit gesta Walwani; adhæc gesta Waradoci; item Chronicorum opus; quod, ut Thomas Rudburnus & Joannes Lelandus testantur, perduxit usque ad annum MCLVIII. [Supplementum istud,] Diversus est a Roberto Montensi Abbate, itidem Normanno, qui Sigebertum continuavit, ut suo loco dicemus. Videlicet pag. 446, ubi sic habet:

[3] Imperante Ottone IV, qui Philippo successit anno MCCVIII, fuit Robertus Montensis, abbas Normannus Gallus: unde & in quibusdam Mss. vocatur, Robertus abbas de Normannia; uti in eo quod est in bibliotheca publica Cantabrigensis academiæ. Aliis quoque (citat in margine Mirum in Chron. Ord. Præmonstr. pag. 16, [adjudicat vero cuidam Roberto Montensi, abbati Abrincensi,] & Meyerum, in Annal. Flandriæ ad anno MCXLVIII) vocatur Robertus Normannus, abbas Montis Navalis; vel simpliciter, Robertus abbas Montis Navalis. Continuavit is Chronicon Sigeberti usque ad annum MCCX. A Joanne Lelando, quem & Postevinus sequitur, traditum est, continuari ab eo Chronicon Sigeberti usque ad annum MCLVIII; atque ipsum tum temporis claruisse. Sed duobus & quinquaginta annis ulterius processisse, nemo negabit, qui Appendicem eam inspexerit. Idem Possevinus, consignasse, ait, tum gesta Marodoci, tum etiam Maluwani. Nimirum confudit duos Robertos Montenses Normannos; quorum uterque abbas, sed unus cœnobii S. Michaëlis, idque temporibus Stephani regis & Henrici II: alter abbas Abrincensis, idque temporibus Henrici II, Richardi I, & Joannis regis.

[4] [nullius auctoritate ostendens, talem uspiam in mundo fuisse.] Producit hic Vossius duos Robertos Abbates Montenses, Normannos, scriptores ambos, nullo alio discrimine, quam quod alter, quem priorem ætate facit, fuerit Abbas S. Michëlis; alter vero, ætate paulo posterior, Abbas Abrincensis; neutrius interim diem annumve assignans obitualem; nullum indicans auctorem, ex quo discrimen illud hauserit; nullum, qui Roberti abbatis Abrincensis meminerit. Plusculum elucidationis res postulat. Sammarthani in Abbatiis Galliæ nullam Abrincensem abbatiam, hoc saltem sub titulo, agnoscunt; agnoscunt vero abbatiam S. Michaëlis de monte Tumba in periculo maris, ejusque abbates annumerant: quos inter recensetur decimus septimus, Robertus de Torigny; [Tribuunt istud priori Roberto, Sammarthani,] vulgo dictus Robertus de Monte; vir genere, ingenio & virtute clarus; ex priore claustrali Beccensi, monachorum omnium assensu abbas creatus anno MCLIV. Et post multa, de præclaris viri gestis scriptisque relata, denique, aiunt, plenus meritis, post annos XXXII ab electione, meliorem vitam ingreditur XXIV Junii MCLXXXVI. Stephanus episcopus Redonensis synchronus, ejus laudes carmine celebravit. Quod etiam ipse Robertus in chronico suo memorat ad annum MCLXXVIII his verbis: Scripsit etiam mihi quinquaginta versus de senectute, in quorum ultimo prædictorum versuum, unam clausulam posuit. Qualis autem illa clausula fuerit, non prodit:

[5] Hinc vero, inquient Vossii sequaces, manifeste patet, Robertum illum non posse censeri auctorem Supplementi Sigebertini, utpote quod annos XXIV ultra mortem illius protenditur. Non male hæc quidem illi: nec tamen recte, ut mox videbimus: quiasupponunt unum tantum totius Supplementi auctorem esse. [Trithemius, Gesnerus, Possevinus, Miræus, alii,] Ego ex citatis verbis nunc tantum sumo, Supplementum illud a Sammarthanis adscribi Roberto abbati de Monte S. Michaëlis; antiquioribus possim vocato, Tumba, &, In periculo maris. Ejusdem loci abbatem ac Supplementi auctorem agnoverunt pridem Trithemius, Gesnerus, Possevinus, Miræus in Auctario & alii; atque Abbatem Montis S. Michaëlis in Normannia, aut simili cognomine appellant. [atque ipsemet Robertus iste,] Imo Auctor ipse in Supplemento suo, se satis prodit incolam prædicti montis & Abbatem fuisse; nec personam suam celat. Nam ad annum MCLVI, de crebris per Burgundiam terræ motibus mentione facta, etiam apud Montem S. Michaëlis, inquit, illum sensimus, XVIII Kal. Maii, feria VI, ante solis ortum.

[6] Item ad annum MCLXXIII, agens de conventu episcoporum Normanniæ & Britanniæ, [non quidem totius Supplementi,] ab Henrico rege Anglorum indicto, ait: Hujus Conventus causa, venerunt usque ad Montem, ad nos honorabiles personæ multæ. Et sic sæpe alibi dum simpliciter Montem nominat, de Monte S. Michaëlis in periculo maris, ubi abbas erat, intelligendus est. Exempla habentur, ad annum MCLXXVI, ubi de se ipse modestiæ gratia loquitur in tertia persona, his verbis: Robertus abbas Montis, scriptor horum temporum, pergens in Angliam, promeruit chartam & sigillum omnium eleemosynarum ecclesiæ Montis, quæ datæ fuerant prædictæ ecclesiæ, usque ad præsens tempus. [sed partis ejus se auctorem prodit,] Atque iterum anno sequenti eodem modo se nominat. Anno autem MCLXXVIII hæc lego: Radulfus fecit hominium abbati Montis, apud Montem, de castello de Roca. Addendum his est, quod anno MCLXXXII ita scribit: Obiit pater noster Richardus Abrincensis episcopus. Patrem vocat, ut ego quidem existimo, vel quia Mons & monasterium sunt in diœcesi Abrincensi, vel quia fundator restauratorve ejus fuit Abrincensis episcopus, S. Autbertus; vel utraque de causa. Sic ad finem anni ejusdem; Obiit clarissimus, inquit, Dominus noster Rotrodus Rothomagensis archiepiscopus; non alia de causa, nostrum vocat, quam quod in hujus archiepiscopi provincia situm erat monasterium suum Montense S. Michaëlis.

[7] Fuit porro illic abbas Robertus ab anno MCLIV usque ad MCLXXXVI, [anno 1186, mortuus:] quo vivere desiit, uti e Sammarthanis jam dictum est, & certius constat ex ipsoChronico S. Michaëlis in periculo maris, & ex historia abbatum ejusdem loci, apud Labbeum nostrum tomo I Bibliothecæ novæ librorum Mss. pag. 347 & 350. Chronicon illud terminatur in anno MCLIV, quo etiam anno ibidem sic legitur: Mense Maio, VI Kal. Junii, feria V infra Octavas Pentecostes, electus est Robertus de Torinneio, prior claustralis Becci, ad regimen ecclesiæ S. Michaëlis, ab omni conventu. In Historia vero abbatum, ad eumdem annum leguntur eadem quatenus de electione sermo est; atque additur: Plurima bona operatus est, fuit custos castelli de Ponte Ursonis. Obiit MCLXXXVI.

[8] Quæ igitur post annum illum sequuntur in Supplemento, alterius auctoris sunt. Cujus autem? Nomen quidem ejus me latet; sed alium, & quidem Monachum Gemeticensem fuisse, colligo ex mutatione styli ipsoque contextu. Nam, qui ab anno MCLXXXVI & morte Roberti super adduntur anni, numero quatuor & viginti, adeo discrepant brevitate sua a præcedentibus, ut tres dumtaxat pagellas ac dimidiam impleant; cum totidem anni præcedentes impleant paginas omnino XXVI: quod manifesto indicio hic est,priores ab alio, ab alio posteriores contextos fuisse. In eadem posteriori parte Supplementi comperies identidem agi de rebus, [reliqua inde sequentia monstrantur esse] spectantibus ad Abbatiam Gemeticensem, de quibus bis terve solummodo in priori parte meminerat Robertus. Inspice contextum; leges ad annum MCXC; Obiit Robertus Abbas Gemeticensis, IV Idus Junii. Eodem anno successit Rogerius Cellarius. Ad MCXCI: Obiit Rogerius Abbas Gemeticensis IV Kal. Novembris, cui successit eodem anno Richardus de Mara, ejusdem loci Monachus, XVII Kal. Januarii. Ad MCXCVIII: Obiit Richardus Abbas Gemeticensis, in festo Fabiani & Sebastiani, & sequenti mense Februarii, Idibus ejusdem mensis, electus est Alexander Abbas, qui Prior fuerat ejusdem monasterii, prima die Quadragesimæ consecratus.

[9] [Monachi Gemeticensis.] Præter hanc, tam distinctam annorum, mensium, ac dierum indicationem, quibus viginti qua tuor annorum spatio abbates Gemeticenses, alii aliis successerunt; enumerat quoque donationes varias, eidem monasterio sub certis pactionibus factas a regibus & viris principibus; interea vix ullam alterius monasterii, nedum donationum, faciens mentionem. Denique Monachum Gemeticensem fuisseauctorem hujus partis Supplementi, docet ipse auctor ad annum MCCI, ubi Rogerius, Miles illustris, dedit ecclesiæ Gemeticensi prædia aliquot in manu Waltheri archiepiscopi; & hic ea dedit Alexandro Abbati & Monachis Gemeticensibus, & chartam, tam suam, quam supradicti Militis, fieri præcepit, non solum de jam dicta donatione, sed & de omnibus, quæ a prædecessoribus sæpe dicti Rogerii data nobis fuerant. Nobis, inquit, abbati & monachis Gemeticensibus.

[10] [Frustra igitur stat Roberti duo.] Ex dictis consequitur, frustra adstrui a Vossio duos Robertos, Normannos, Abbates Montenses; quorum posterior ætate, temporibus Henrici II, Richardi I & Joannis, regum Angliæ, florens, in anno MCCX finierit chronici Sigebertini Supplementum; non alio argumento (ut mea quidem fert opinio, cum ille aliam saltem non afferat probationem) quam quod putarit, totum illud Supplementum unius tantum scriptoris esse: quod jam satis monstratum existimo, aliter se habere. Consequitur indidem, non errasse Possevinum magis, quam quemvis alium illorum temporum, dum unum tantummodo agnoscit Robertum Montensem, Supplementi sæpe dicti auctorem, eique etiam tribuit, tum gesta Maradoti, tum Malwani. Quod vero idem, Joannem Lelandum citans, scripserit, a Roberto continuari chronicon Sigeberti usque ad annum MCLVIII, id Lelando potissimum errori detur. Possevinus enim e sua sententia ibidem scribit, Robertum adjecisse Sigeberti Gemblacensis chronico Annales centum fere annorum; videlicet ab anno MCXIII ad MCCX; quod plerique tunc verum credebant, & credidit etiam diu post Vossius, auctoritate codicum, tam impressorum eatenus, quam similium manu scriptorum.

PARS II. De germano Roberti chronico; partibusque & auctoribus, olim nomini ejus suppositis.

Quæ hactenus disputata sunt, procedunt secundum editionis Chronici Sigebertini una cum Supplemento, [Chronicon Sigeberti] seu Appendice, sub nomine Roberti de Monte vulgata, quibus usus fuit Vossius, & eatenus impressa extabant variorum typis. Primam editionem curavit anno MDXIII Parisiis Guilielmus Petit seu Parvus, ordinis Prædicatorum, viralioquin doctus; quam dolet Miræus nugis Galfridi Monumetensis seu Asaphensis inquinatam. Eamdem recudendam curarunt, [a Miræo nugis purgatum est,] cum aliis antiquorum Scriptorum operibus, anno MDLXXXIII, Parisiis quidem, Laurentius de la Barre; Francofurti vero ad Mœnum, Joannes Pistorius; & forte alii alias, usque ad annum MDCVIII, quo Miræus præcedentes editiones, per suam, ex autographo Sigeberti codice, aut certe antiquissimo apographo ejus concinnatam, [non item Appendix Roberti,] emendavit: sed Appendicem Roberti Abbatis montis Navalis in Normannia studio prætermisit; cum (inquit in Præfatione ad suam Sigeberti editionem) mendis scateat, tum quod manuscriptam videre nondum contigerit.

[12] Cur Miræus, tam hic, quam in suo chronico Præmonstratensi, [qui & Abbas montis Navalis appellatur,] atque ante ipsum Meyerus, Robertum Supplementi auctorem, Montis Navalis abbatem cognominent; equidem ignoro. Fortassis, quia mons S. Michaëlis, non secus ac navis in mari, undique aquis ambientibus, videatur fluctuare; aut quia forte objectu suo cum littoribus efficiat navale quoddam, seu novium stationem. Certe nulla totis Galliis abbatia istiusmodi cognominis, innotuit mihihactenus: neque nota fuerit Roberto abbati Montis S. Michaëlis in periculo maris; quia neque in Chronico suo, neque in Tractatu (quem de sui temporis per Normanniam abbatiis, earumque fundationibus & instaurationibus, luculentum seorsim scripsit) abbatiæ Montis Navalis meminit. [estque idem qui montis S. Michaëlis.] Et vero, Miræum illo cognomine aliam abbatiam non designare, quam Montis S. Michaëlis in periculo maris, declarat ipse in Auctario suo Scriptorum ecclesiasticorum; pluribus explicans, quis sit ille, quem ut auctorem Supplementi Sigebertini alibi appellavit abbatem Montis Navalis. Ait enim ibi pag. 245: Robertus, Abbas Montis S. Michaëlis apud Normannos, in diœcesi Abrincensi & in mari oceano siti, Chronicon Sigeberti Gemblacensis, quod in gestis anni MCXII desinit, excipiens, res sui seculi usque ad annum MCCX prosecutus est. Ita Miræus de Roberto, quem vocavit alibi Abbatem Montis Navalis; in eo tamen quod extendant Chronicon ejus usque ad annum MCCX, ex communi tunc errore & ignoratione anni, quo Robertus obiit, hallucinatus.

[13] Curavit igitur, uti ex dictis intelligitur, Miræus Chronicon Sigeberti, demptis nugis, sincerum& genuinum edi; non item Supplementum ejus seu Appendicem Roberti abbatis Montensis. [Propria Roberti Appendix, anno 1651 edita,] Curavit hoc, anno MDCLI, mortuo jam Vossio, Dom. Lucas d' Achery, edendo illam Appendicem Roberti e codice Ms. ipsius Monasterii Montensis S. Michaëlis, Parisiis post Opera Guiberti abbatis S. Mariæ de Novigento; ubi & lectori præfatur (quod nonnulla superius a nobis dicta confirmat) se dare Roberti de Torinneio (Torigny) vulgo de Monte abbatis (hoc est monasterii S. Michaëlis de monte-Tumba, sive In periculo maris) vocitati, Accessiones & Appendicem germanam ad Sigebertum. [orditur ab initio seculi 12,] Accessiones illæ, sunt additamenta varia, quæ Robertus, de rebus præcipue Anglo-Normannicis, ipsi chronico Sigebertino suis locis inspersit, incipiendo ab anno DCCCLXXVI usque ad finem seculi XI; & hinc porro idem Robertus orditur seorsim Chronicon suum, seu Appendicem ad Sigebertum, videlicet ab anno primo seculi XII (non ab anno ejus duodecimo, uti scribit Oudin, quamvis eo perduxerit Chronicon suum Sigebertus) & continuat usque ad extremum vitæ suæ, qua functusest anno MCLXXXVI.

[14] [terminatur vero, non anno 1182,] Nam, quod apud Dacherium pag. 735, in Prologo ad Appendicem suam ita scribat Robertus: Ego exinde (ab anno MC Sigeberti) usque ad MCLXXXII annum, ea quæ in diversis provinciis, & maxime in Normannia & Anglia evenerunt, sub annis Dominicæ Incarnationis colligere aggrediar; id non evincit, Robertum ulterius non continuasse. Imo continuasse, monstrat codex Montensis, qui ultra dictum annum procedit. Adhæc idem Robertus pag. 715, de Appendice sua, seque ipso sic loquitur in tertia persona: Robertus, Abbas S. Michaëlis de periculo maris, fecit Historiam, continentem res gestas Romanorum, Francorum, Anglorum (horum enim tantum Imperatores ac Reges, eorumque quotus sit annus, in Appendice ad capita singulorum annorum notat) usque ad præsens tempus; continentem annos usque ad annum MCLXXXIV, & quidem completum.

[15] [sed saltem biennio post] Utra harum scripturarum Roberti, altera verior sit, majoremque mereri fidem debeat, cuilibet legenti facile est dijudicare. Prior loquitur de re facienda, quæ mutationi obnoxia erat, secundum arbitrium operantis: posterior loquitur de re facta, asseritque chronologicam Appendicem perductam esse usque ad annum MCLXXXIV. Idem testantur Tituli, tum Appendici, tum Prologo ejus, in codice Montensi Ms. præfixi; quemadmodum fatetur Dacherius in Præfatione sua ad opera Guiberti Abbatis, quibus nonnulla Roberti Montensis subjungit; ex eadem confessione ejus intelligitur, ipsum mutasse in codice impresso pag. 743, Titulum Appendicis, scribendo, illam pertingere usque ad annum MCLXXXII, vel MCLXXXIV; cum tamen ultimus tantummodo numerus legatur in Ms. Eo igitur usque perduxerat chronicon suum Robertus, [& amplius] quando illud cum chronicis Eusebii, Hieronymi, Prosperi & Sigeberti in uno volumine præsentavit carissimo Domino suo Henrico, Regi Anglorum, ut asserit ipse apud Dacherium pag. 715 in Elencho suo, quem autographo suo, simul atque ecgraphum Regi præsentaverat, & quodammodo præsenti tempore, debet præfixisse; ac postea ad calcem chronici sui, post supradictum annum MCLXXXIV, adhuc alia nonnulla subtexuisse. Refertur enim ibi mors Lucii Papæ III, quæ anno MCLXXXV exeunte contigit, & sequuntur alia quæ æque Roberto auctori tribuenda sunt, ac priora. Quia in codice Montensi eadem qua priora conscripta sunt manu, quam Dacherius citata pag. 715 judicat, ipsius Roberti esse. Ex quo consequitur, eumdem æque omnium auctorem agnosci debere, maxime vero partis postremæ: quia priora potest jam grandævus ex aliis. descripsisse, posteriora debet ex proprio visu audituque collegisse.

[16] Idem quoque stylus & procedendi modus usque ad finem continuatur; [ejusdem styli tenore] id quod luculentius observari potest in postremis septem aut octo annis, tam ante quam post notam distinctionis, quam anno MCLXXXII inseruit Dacherius. Illic enim Auctor, qui in præcedentibus fere loquebatur de se in tertia persona, jam senior, gauder loqui in persona propria, & viros laudabiles, suos vocare amicos per pronomina meum aut nostrum. Sic in anno MCLXXVIII, laudato Stephano episcopo Redonensi, scripsit etiam MIHI, inquit, quinquaginta versus de senectute. Sic in anno LXXXI: Obiit vir plangendus, CARISSIMUS MEUS Gaufredus de Monteforti. In anno LXXXII, ante divisionem Dacherianam: Cui consilio, inquit, nos interfuimus. Et Paulo post: Rex Castellæ duxit carissimam Dominam meam, et filiolam in baptismate, in uxorem Alienoram filiam regis Anglorum. Item, post divisionem Dacherii: Obiit Pater noster Richardus, Abrincensis episcopus. Et mox: [& loquendi modo.] Obiit Henricus tertius, carissimus Dominus noster, juvenis Rex. Atque iterum sub finem istius anni: Obiit carissimus Dominus noster, Rotrodus archiepiscopus. Item in anno LXXXIV; Dominus noster Galterus, Lincolniensis episcopus, factus est archiepiscopus Rotomagensis. Ibidem: Obiit Robertus episcopus Nannetensis, vir magnæ honestatis & AMICUS NOSTER. Ad extremum denique totius chronici, post factam de morte Lucii Papæ, mentionem, idem loquendi modus servatur, ac dicitur: Impetravit Archiepiscopus a Domino nostro Rege Anglorum &c.

[17] Scripsit igitur Chronicon Robertus, Abbas S. Michaëlis de Monte Tumba, [Chronicon, Roberti nomine olim impressum,] sive in periculo maris; non illud, quod sub ejus nomine olim sæpius impressum fuit, incipitque ubi desinit Sigebertus Gemblacensis, ab anno MCXIII, atque procedit usque ad annum MCCX completum; sed aliud, quod primum anno MDCLI editum est a Dacherio, quodque incipit ab anno MC Sigeberti, & continuaturusque ad MCLXXXVI, estque totum Roberti; uti satis ostendisse arbitror. [tripartitum est.] Illud, quod prius editum fuit sub nomine Roberti, tripartitum est. Prima & major pars terminatur ibi in anno MCLV ad hæc verba; Moritur etiam Gislebertus episcopus Pictavensis. Pars altera decurrit usque ad annum MCLXXXVI; & hæc sola ibi Roberti est; tamque similis editioni Dacherianæ, ut altera emendari aut suppleri, sicubi defectus fuerit, ex altera possit. Tertia denique complectitur annos reliquos, & ejus auctorem jam monstravi Monachum Gemeticensem.

[18] Non ita facile monstrabitur, quis aut cujas fuerit auctor partis primæ. [Inquiritur in Partis primæ auctorem,] Si annum inspicias MCXVIII, putabis Leodiensem esse. Prodigia etenim multiplicia, quæ tunc in & circum Leodium contigisse, ibi narrantur: tam distincte cum suis temporum,dierum, horarum etiam, locorumque & eventuum circumstantiis relata sunt, ut alium quam præsentem & oculis suis pleraque intuitum auctorem non habuisse, censeri debeat. Si inspicias annum MCXXIV, dubitare vix poteris, quin auctor sit Ordinis Præmonstratensis, tam præclara distinctaque ibi refert (ut alibi sæpe alia) de S Norberto, [duobus aliis jam inventis.] ejusque gestis; nec non de hæresi Tanchelmiana, quæ aliis Chronologis fere intacta fuit, a Norberto expugnata. Verum inspicienti mihi Vitam sancti Viri, tomo primo Junii nostri impressam, occurrunt capite 13 pag. 843 & seq. eadem omnia latius deducta; apparetque, inde in compendium contracta esse, quæ narrantur in chronico sub anno citato. Similiter eo relata fuerint, quæ anno MCXVIII Leodii contigere prodigia, ab Leodiensi prius descripta tam accurate.

[19] [Vixit ille saltem post annum 1155.] Vixit Auctor seu Collector partis primæ Chronici istius saltem usque ad annum MCLV, quo ipsum perduxit; aut etiam longe post; si verum est, quod ait Miræus in Præfatione sua ad Sigebertum, opus illud mendis scatere: quod tute, si lubet, lector, per te explora: Ego tantummodo verbum his addo de Roberto, [Scripsit Robertus etiam gesta Henrici primi,] cujus causa disputare cœpimus; ipsum alia quoque opera in lucem dedisse, quorum elenchus videri potest apud Bibliothecographos recentiores, necnon apud Dacherium in Guiberto pag. 716: ubi & numeratur liber ejus de Gestis Henrici secundi Regis Anglorum. Sed perperam. Non enim scripsit Robertus seorsim a Chronico suo, gesta Henrici secundi, utpote ante ipsum vita functus: sed Henrici primi, uti ipse monuit lectores in Prologo suo ad Chronicon, apud Dacherium pag. 735 versus finem, se de primo Henrico, strenuissimo rege Anglorum, noviter defuncto, [non secundi, Angliæ regis;] edidisse Historiam. Dum autem monet, se historiam Henrici, noviter defuncti (defunctus autem est an. MCXXXV) scripsisse; simul indicat, se juniorem tunc & nondum abbatem fuisse; cum inter mortem Regis & electionem Scriptoris in abbatem, intercesserint anni XIX. Dacherius quoque ipse, sive suo, seu potius typothetarum errore cognito, illum ad calcem tomi correxit, jubens numerum 11, mutari in 1. Nihilominus errorem secuti sunt, alii post alios, qui de scriptis Roberti post Dacherium tractarunt, Natalis Alexander, Casimirus Oudin, Elias du Pin, & forte alii. Id quod te monitum volebam, Lector, ne error, istorum auctoritate ad posteros propagatus, invalescat.

[20] [natus sub initium seculi 12.] Ex dictis porro, quod Robertus scripsit Historiam Henrici primi, noviter defuncti, ac aliunde datur colligere, ipsum, sub initium seculi istius verosimiliter natum fuisse; aliquam multos ante mortem Regis annos, Monachum Becci induisse; ibique spiritu & litteris excellenter instructum, duodennio circiter aut amplius post, scripsisse quam dixi Historiam. Inde, jam maturiorem ætate, electum esse monasterii sui Priorem; & ex Priore, anno MCLIV, ut certo constat, promotum fuisse in Abbatem S. Michaëlis de monte Tumba ex voto totius monasterii istius; præfuisse annos omnino XXXII, ac obiisse anno MCLXXXVI, tot fere annos natum, quot seculi istius decurrerant.

IN SUPPLEMENTUM SIGEBERTI.
DISQUISITIO IN CHRONICON JOANNIS DE BEKA, DE EPISCOPIS ULTRAJECTINIS.
Quo anno illud ipse terminaverit.

C. J.

Similes causæ, ac moverunt me ad concinnandam Disquisitionem præmissam, moverunt quoque ad hanc elucidandam Joannes de Beka seu Becanus, Canonicus Trajectensis inscripsit Chronicon suum Joanni episcopo sanctæ Trajectensis ecclesiæ, [Dedicatio Chronici statuitur Wilhelmo] ac Wilhelmo duci Palatino, sive principi Hollandensis provinciæ. Joannes ille, cognomento de Arkel, episcopus Trajectensis fuit ab anno MCCCXLII ad LXIV. Interea moderatus est Hollandiam Wilhelmus, tamquam Comes, pro matre Vicarius, ab anno ejusdem seculi XLVI exeunte ad LI, quo pugna navali contramatrem die IV Julii commissa victor, assertus fuit Hollandiæ Comes absolutus; præfuitque ad annum usque LVIII, quo circiter festum S. Georgii Martyris incidit in amentiam perpetuam: subrogatusque ei fuit frater suus Albertus.

[2] Hinc certum est, Chronicon suum a Becano dedicatum fuisse ante dictum annum LVIII; [ante annum 1351 a Becano facta fuisse;] aut etiam, uti mea fert opinio, ante prælium navale, de quo dixi. Moveor ad sic opinandum, quia Wilhelmum Becanus in epistola nuncupatoria nominat tantummodo Ducem Palatinum sive Principem Hollandensis Provinciæ. Non vocat Comitem: quod utique debuisset facere, si dedicasset ei librum suum post illud prælium, quando Comes Hollandiæ factus fuit.

[3] Sed præcipua nobis inquisitio hic est ad deprehendendum, ubi desierit Chronicon Becani, [illudque tum desiisse in anno 1346:] quando illud Joanni & Wilhelmo prædictis obtulerit. Constat enim non omnia, quæ sub nomine Becani edita typis leguntur, Becani esse. Gesnerus in Bibliotheca scribit, Joannem de Beka edidisse Chronicon Trajectensis ecclesiæ & claruisse anno MCCCL. Trithemius ante illum, asserit in Scriptoribus ecclesiasticis, Joannem Chronicon suum, a tempore S. Willibrordiinchoatum, usque ad annum MCCCXLVI pertexuisse. Disco etiam ex Bernardi Frumerii, ad primam Becani editionem, a Suffrido Petri præparatam, ab ipso, anno MDCXI curatam, commentariolo; quod dictus Suffridus, quinque exemplaribus in hoc Chronico emaculando usus, declaret, eorum alia aliis longius fuisse producta; quæ, ut cum Dedicationis tempore pugnantia, rejicienda arbitrabatur. Et post pauca: Item affirmat Suffridus, Becanum in Joanne de Arkel terminari his verbis, “Comitatum Hollandiæ Wilhelmo Duci, sive Palatino, suo filio commendavit”, nempe Margarita mater; cum ad Imperatorem maritum suum reversura erat in Germaniam.

[4] Verba illa sic leguntur in editione Becani, cum Notis Bucherii anno MDCXLIII Ultrajecti impressa, [quod confirmatur, ex codicibus mss.] pag. 119: Imperatrix, omnibus recte dispositis, e Belgio in Bavariam exinde rediens, Comitatus Hannoniæ, Hollandiæ, Zelandiæ & Frisiæ gubernandos Wilhelmo, Duci Palatino, suo filio, commendavit. Et hæc ipsa verba, ex mea quoque sententia, fuere ultima Chronici Becaniani, saltem quando illud Wilhelmo oblatum fuit. Ratio mihi est, quia Suffridus, quinque exemplaribus usus, indicat, verba illa in omnibus reperiri; singula autem, deinde alia atque alia habere adjuncta. Et Frumerius ipse, Becani primus editor, sextum nactus exemplar, in illo, post citata verba, invenit alia omnino addita, quam quæ Suffridus e suis mss. annotaverat; suaque illa, omissis Suffridianis, in sua editione Becano adjunxit, prout etiam in editione anni MDCXLIII leguntur, complectentia postremas Joannis de Arkel & trium sequentium episcoporum res gestas. Concludo, verba a nobis citata cum in omnibus illis codicibus mss. legantur, esse Becani ultima: quæ vero inde sequuntur, cum in singulis sint alia atque alia; esse diversorum additamenta.

[5] [2, ex ipsis Chronici verbis,] Deinde, verba, in quibus nos terminum Becani ponimus, sunt Wilhelmo, cui dedicatur Chronicon, honorifica; qualia affectare solent qui sua principibus dedicant, in spem aut gratiæ illorum aucupandæ, aut remunerationis faciendæ. At vero quæ continuo sequuntur in impresso Beka, tantum abest, ut gratiam Principis conciliassent Dedicatori, ut potius animum ejus graviter exacerbassent. Sequitur namque: Hic Wilhelmus amicitias plurimorum Dominorum Hollandiæ & Zelandiæ sibi acquisivit, quorum adjutorio matrem suam postea propria terra privat. Quam hæc, & quæ porro ibidem leguntur de injuste contumacis filii contra matrem bello, initisque præliis, & occupatis vi provinciis ejus: quam hæc, inquam, ignominiosa sunt filio? Et quis illi talia fuisset ausus dedicare?

[6] [3, quia Additamentum impressum a Frumerio,] Ad hæc, ipsa Additamenti verba manifestant, se Becani, librum Principi offerentis, non esse; dum produnt, illius auctorem scripsisse postquam Wilhelmus in amentiam incidisset. Colligitur id exiterata particula Postea. Volens enim continuare textum Becani, loquitur statim de gestis, tum adhuc futuris, quod affirmare non potuit; nisi postquam gesta fuerunt. Sic de Wilhelmo adhuc vicario Hollandiæ, dicit, quod matrem suam postea propria terra privavit. Illud autem accidit anno MCCCLI. Et interjectis non multis, [ostenditur multis demum post annis scriptum,] de episcopo Ultrajectino Joanne Arkelio, quod postea factus est episcopus Leodiensis. Quod ante annum MCCCLXIV factum non fuit. An vero tunc etiam in vivis adhuc fuerit Becanus, non invenio unde affirmari possit.

[7] [& verosimiliter post annum 1393,] Imo diu post translationem Joannis de Arkel ab episcopatu Trajectensi ad Leodiensem, scripsisse Additamenti Auctorem illa, quæ in Joanne episcopo quinto, Arkelii successore referuntur, discimus ex sequentibus. In quibus agens de Wilhelmi amentia, in illa; inquit, usque ad hodiernum diem permansit. Et de Alberto fratre ejus, quod tota terra Wilhelmi in tutelam suscepta, illam potenter longo tempore gubernat. Quæ tum scripserit, quando Wilhelmus, multis annis in amentia & custodia transactis, adhuc supererat, mortuus demum anno MCCCLXXVIII. Quin & eumdem reliqua deinde etiam scripsisse, [in quo terminatur, completum fuisse] usque ad finem Additamenti, quod in anno MCCCXCIII, quando adhuc præerat comes Hollandiæ Albertus, terminatur; non video cur dubitetur. Non tamen multo post scripsisse, sed sub Alberto, qui anno tandem MCCCCIV obiit, ipsa ejus verba declarant; dum in Joanne V istius nominis episcopo, dicit in tempore præsenti de Alberto: Qui totam terram, quam propter amentiam fratris in tutelam susceperat, potenter longo tempore gubernat.

[8] Alia in aliis codicibus Mss. quorum Suffridus meminit, [Alia Additamenta a Suffrido visa,] Additamenta, nihilo magis Becani esse possunt. Patebit ex Frumerii monitione ad Lectorem, relata etiam in editione anni MDCXLIII, pag. 134. Postquam ibi dixerat, Suffridum statuere terminum Chronici Becaniani in illis verbis, quibus Margarita mater reditura in Germaniam, commendavit Wilhelmo provincias suas in Belgio, (quod multis probari potest factum esse anno MCCCXLVI exeunte) addit idem Frumerius, Suffridum ab illo anno continuasse proprio marte chronicon Becani, quod usque ad episcopum Henricum deBavaria, anno MDXXIV electum, pertingit & aliquantum post. Qua in continuatione reliquit Suffridus specimen ingenii sui scientiæque historicæ & latinitatis non vulgaris; ut videre est a pag. 141.

[9] Nihilominus retinuit Suffridus, eodem Frumerio teste, [sex tantum annos complectentia,] etiam ea, quæ ab aliis adjecta Becano putabat, ad Historiæ continuationem. Qualia autem illa sunt? Respondebit Frumerius: Ipsa verba, quæ Suffridi libro sunt addita, hic tibi annumerabo, quæ sic habent: “Quo Wilhelmo, postea amente facto, tota terra Hollandiæ Dominum Marchionem Brandeburgensem, fratrem ipsius Wilhelmi, recepit in tutorem”. (Hactenus a Frumerio allata scribuntur alio charactere, quam quæ sequuntur. [nempe a 1358 ad 1364,] Num forte, quia præmissa, sint verba Suffridi ad connexionem faciendam chronici Becaniani, cum sequentibus ad illud Additamentis?) “His itaque gestis anno Domini MCCCLX Eduardus secundo genitus Reinoldi primi ducis Geldriæ, litigare cœpit cum Domino Reinoldo primo genito, duce Geldriæ, fratre suo super Dominio Geldriæ” & quæ sequuntur, non ultra annum MCCCLXIV producta; sic ut totum hoc Additamentum tantummodo complectatur annos sex, utpote ab amentia Wilhelmi, quam in annum MCCCLVIII incidisse diximus, initium ducens.

[10] [nihilo magis Becani sunt;] Sed quomodo hæc Becani sint? qui, si post oblatum Wilhelmo Vicario Hollandiæ Chronicon suum, illud continuasset ipse, cur non per singulos annos illud supplesset; sed annis ut minimum XII silentio sepultis, ab anno demum MCCCLVIII, aut tardius Supplementum orsus esset? præsertim illo tempore, quo Wilhelmo jam mente capto, commendareposteritati poterat, tam, quæ perperam, quam, quæ recte fecerat, absque formidine. [sunt tamen non minoris auctoritatis.] Sit igitur terminus Chronici Becaniani, quem posuimus, in anno MCCCXLVI. Supplementum seu Supplementa, aliis adscribenda sunt: qui tamen in iis, quæ suppleverunt ipsi, non minoris auctoritatis censeri debent quam Becanus ipse; præsertim ille, qui sua ad annum usque MCCCXCIII perduxit, utpote contemporaneus illorum, quæ gesta narrat, uti ex nonnullis hic jam relatis, & manifestius ex ipso ejus contextu cognosci potest.

KALENDARIA DUO ANTIQUA
A Furio Dionysio Filocalo an. CCCLIV, & Polemeo Silvio an. CCCCIIL, conscripta

PRÆFATIO EDITORIS.

C. J.

Tandem pervenimus Deo propitio, ad calcem primi semestris sacri de Actis Sanctorum. Inde, antequam plene imponamus finem, redeo ad principium totius operis, memor, Bollandum in Præfatione generali, [Promissio Bollandi de edendo Polemeo Silvio] quemadmodum § VII promisit, alias editum iri a se Martyrologium Usuardi nativa simplicitate sua; ita § III spem fecisse futurum, ut Laterculum Polemei Silvii aliquando e codice Ms. vulgaret. Neutrum præstitit, quia otium non invenit; postquam grande opus, quod meditabatur, serio aggressus est; quodque tantum negotii optimo viro dedit, ut sepositis alienis ab opere suscepto curis, etiam adjutorem sibi ad illud promovendum adsciscere mox coactus fuerit. Fidem Bollandi pro prima parte, nuper solvit collega noster Joannes Baptista Sollerius, diligenti studio & accuratione præstans, quod ille promiserat, in edendo Martyrologium Usuardi genuinum suæque nativæ simplicitati restitutum, rescissis multorum additamentis; quæ tamen, ne lectores laterent, seorsim subjunxit. Dividitur totum opus in partes duas, duabus Supplementorum Junii partibus, id est tomo ejus VI & VII (quamvis etiam seorsim impressum sit) subnectendas. Proxime enim ad Acta Sanctorum spectat Martyrologium illud, ex quo antiquus & legitimus omnium fere, qui octo primis & dimidio æræ Christianæ seculis sanctimonia floruerunt, cultus in Ecclesia firmiter comprobatur.

[2] [hic solvitur.] Alteram Bollandi promissionem de Laterculo Polemei hic solvimus. Codex noster, in quo laterculus continetur, membraneus est & spissus, philyras CCXXXI numerans; charactere minuto, sed stante, scriptus ab eadem manu a capite ad calcem, non sine mendis. Complectitur varia varii argumenti opuscula scriptorum, quorum maxima pars prioribus seculis, saltem ante annum millesimum floruerunt. Inter illa præsens Silvii opusculum habetur pag. 94. Initium ejus produxit Bollandus loco citato cum Kalendarii mense Januario aliisque nonnullis; notavitque, non male; auctorem potius P. Anneium Silvium, quam Polemeum Silvium, nominandum esse. Scripsit Auctor, uti in adjunctis & immixtis Kalendario aliis opusculis ipse refert, anno vulgaris æræ CCCCIIL & initio sequentis. Habet enim sub hoc titulo suo, Nomina omnium Principum Romanorum, in fine sequentia: D. N. Theodosius præsens Augustus, D. N. Placidus Valentinianus; sub quibus Joannes tyrannus extinctus est; & a quibus cum DD. matre Placidia, uxore Eudoxia, Augustis, nunc imperium possidetur. Quod Postumiano & Zenone viris clarissimis consulibus annotavi. Certum est Consules hic nominatos processisse ac præfuisse anno Christi CCCCIIL.

[3] Item sub titulo, Breviarium temporum, qui Kalendario, [Ætas scriptoris.] post mensem Augustum, inseritur; isthæc leguntur, etiam ad calcem: Cujus regni Romanorum (de illius quippe regibus, consulibus & imperatoribus agitur) ab Urbis exordio mille & ducentis completis annis; Postumiano & Zenone consulibus; Asterio consule, tamquam primus annus incipit. Fuerunt Postumianus & Zeno consules, uti jam diximus, anno CCCCIIL; fuit Asterius anno sequenti. Hæc ergo (loquor verbis Bollandi) scripsit Silvius anno CCCCIIL, & initio sequentis, cum necdum Romæ sciretur, quis Constantinopoli consul esset; qui Protogenes fuit. His præmissis, ut de ætate scriptoris nostri constet, [Additur Kalendarium aliud,] accedo ad Kalendarium ipsum, quod dudum per litteras multorum rogati fuimus; ipsumque e codice citato promam prout ibi legitur; atque ex opposito columnatim apponam Kalendarium aliud ejusdem propemodum formæ, at annis fere centum prius vulgatum a Furio Dionysio Philocalo; & Valentino, nescio cui, inscriptum. Illud e Ms. itidem nostro, sed deficientibus quatuor mensibus, olim edidit Ægidius Bucherius in commentario de Victorii Aquitani Canone Paschali; quod Kalendarium anno Christi vulgari CCCLIV conscriptum fuit.

[4] Ad Kalendarium illud sic præfatur Bucherius: Si quod de horum opusculorum (quæ ex eodem Ms. nostro jam impresserat, [de quo præfatur Bucherius.] suo in Commentario) ætate dubium superesset, hoc unico Kalendario tolli posset. Præcipuas enim Constantini Magni filiique Constantii de tyrannis barbarisque victorias, velut adhuc calentes, exhibet & suis diebus assignat. Quin & in Cæsarum Natalibus eumdem Constantium, non, ut reliquos imperatores mortuos, Divum; sed, ut adhuc superstitem, Dominum appellat. Opusculi pretium accendunt non pauca, tum ad sacram, tum ad civilem historiam hic prodita, aliis intacta: ut tute lector, statim agnosces. Dolendum, quatuor mensibus, Martio, Aprili, Maio & Junio, truncatum ad nos pervenisse… Valentino cuidam inscribitur, mihi hactenus ignoto; nisi quod paulo ante (in Catalogo Pontificum Romanorum) basilicam a Julio Pontifice via Flaminia, milliario secundo constructam, Valentini appellatam notem. An idem sit, cogitandum relinquo. Non putem.

[5] Quia istic loci via Flaminia haud procul a ponte Milvio ecclesia olim stetit, [Ecclesia S. Valentini ab ipso Sancto appellata est.] a sancto Valentino appellata, non a Valentino quodam conditore; cum ipse Julius supra dicatur illam condidisse, quod etiam affirmat Anastasius, unam ipsum basilicam fecisse juxta forum, & aliam via Flaminia; ubi & cœmeterium fecit, & corpus S. Valentini, eadem via sub Claudio Imp. decollati, posuit. Eadem ecclesia legitur apud eumdem Anastasium, deinde magni nominis, & a variis Pontificibus restauratam, ornatam & honoribus auctam fuisse, puta a Theodoro, sub annum DCXLV; Benedicto II, DCLXXXV; Adriano I, DCCLXXII, Leone III, & Gregorio IV. Cum vero dudum varia temporum fortuna fuerit collapsa, situs tamen ejus memoria non omnino interiit; scribentibus Panvinio, Bosio & Floravante, fuisse in vinea ibidem loci, quæ nunc Fratrum S. Augustini est. Et nuper Augustinus Lubin in Notitia Abbatiarum Italiæ pag. 346, sic narrat de ecclesia & cœmeterio S. Valentini, a Julio constructis; Hoc ipso momento, quo ista scribimus, medio scilicet Januario anno MDCXCIII, aliqua nobis apparuere vestigia. Dum enim novi ædificii construitur murus, reperta sunt plura antiquæ ecclesiæ indicia, sepulcra videlicet, sepulcrorumque inscriptiones, plurima defunctorum ossa; & Christiani cœmeterii irrefragabile argumentum concha sepulcralis lapidis Parii, egregie sculpta undosis meandris, cubitali crucis signo supersculpto, cum tribus craniis pluribusque mortuorum ossibus: lapis quoque marmoreus cum cruce bicubitali desuper insculpta: duorum prominentiæ digitorum marmoreum legile ad missas, & ærea campanula ad elevationem hostiæ; quæ ipse oculatus vidi scrutator exactissimus. Hæc Lubinus, qui nimium nos moratus hic est.

[6] [non ab alio Valentino, qui inde dici non potest Christianus fuisse:] Ista igitur S. Valentini basilica ab ipso Sancto sic denominata extitit, non a Valentino quodam ejus conditore, qui nullus hic fuit. Neque is illo ex capite dici potest Christianus fuisse. Si quid indicii hominis Christiani, aut in scriptore, aut in illo cui inscriptumopusculum est, quæritur; erui id deberet vel ex tabula picta quæ præfigitur, vel ex litteris Dominicalibus septem, quæ singulis diebus more Christianorum ordine suo, una cum octo Nundinalibus, apponuntur. Reliqua enim omnia apparent profana esse.

[7] [posset forte aliunde.] Tabula in frontispicio posita repræsentat portam, cui velum prætenditur, in eoque, summo loco scriptum, Valentine floreas in Deo. In medio conspicitur monogramma, circulo inclusum, cum hisce litteris, varie inter se implexis, I. R. A. F. V. T. E. OEdipus explicet, non ego. Infra duo genii hinc & inde tenent tabulam oblongam, in cujus utrimque ansis hæc verba, Furius Dionysius Filocalus titulavit: in tabula vero ipsa, medio loco & majusculis scriptum, Valentine, lege feliciter: dextrorsum autem; Valentine, vivas, floreas: & sinistrorsum, Valentine, vivas, gaudeas Genii, qui portant, alati sunt; atque videri possunt, si ubera spectes protuberantia, gentilium esse pictura; si pudenda, peplo solicite tecta, Angelos diceres: certe occultatio hæc, gentilibus insolita, aliquid modestiæ atque verecundiæ Christianæsapit. Sed neque inscriptio, floreas in Deo, gentilismum olet: neque gentilis facile credi potest in suo Kalendario apposuisse notas Christianorum Dominicales. Facilius potest credi, Christianum suis Dominicalibus adjunxisse Nundinales ex usu antiquo ad intelligentiam gentilium, tunc adhuc nimis multorum.

[8] De præmissis statuat quisque ut volet. Moneo de sequentibus Kalendariis pauca. Primum, quod a Bucherio editum dixi, non ex ipso hic profero, quia præter alia, minus correcta, deficiunt ibi menses quatuor, Martius, Aprilis, Maius, & Junius. Inspeximus nos Viennæ Austriæ anno MDCLXXXVIII bibliothecam Cæsaream, in eaque Codicem Cuspiniani, similem illi, ex quo ecgraphum Bucherii desumptum fuerit; atque omnia, ab ipso imressa, denuo inde descripsimus, etiam Kalendarium, de quo agimus, additis quatuor mensibus, quæ Bucherio desunt. Idem ex eodem Codice impressum quoque dedit integrum Petrus Lambecius tomo quarto Bibliothecæ Cæsaroæ p. 277: indeque ipsum hic recudimus in prima paginarum columna; in altera ex opposito producturi e codice nostro Ms. Kalendarium Polemei Silvii, ut inter se propius per singulos dies considerari possint, & facilius, quid uni desit, quid alteri accesserit, notari.

[Kalendaria]

^{[Table: ]}

Habes hic, Lector, Kalendaria duo antiqua cum suis vitiis, prout in codicibus mss. legebantur. Nihil putavi in illa adnotandum. Tute id præstato per te, ubi usus fuerit. Bucherius in margine editionis suæ notas pauculas adjecit, quem qui volet, consulere potest.

MARTYROLOGIA DUO PARVA ET ANTIQUA.
Ex eodem Cuspiniani Codice Ms.

[Prologus]

Ex eodem codice Ms. qui olim fuit Cl. Viri Joannis Cuspiniani, ab eoque Augustissimorum Domus Austriacæ Imperatorum bibliothecæ Viennensi illatus, nunc signatur inter codices Mss. Historico-latinos, superne quidem, num. 648; inferne vero, 56: quique primum ex duobus præmissis Kalendariis etiam subministravit; ex illo, inquam, codice descripsimus quoque anno MDCLXXXVIII duo antiqua, ut sic dicam, Martyrologia, quorum alterum notatur Depositio episcoporum, videlicet Romanorum; alii enim nulli illic recensentur. Alterum inscribitur, Depositio Martyrum, solos namque martyres annumerat, eorumque uti & prædictorum Episcoporum, loca depositionis & dies præcipui cultus indicat; quæ non semper sunt obitus, sed subinde translationis. Edidit pridem utrumque opusculum citatus Bucherius in suo Victorii Canone Paschali pag. 267, ex ms. nostro, ipsi tantisper concesso a P. Bollando. Edidit autem comptius, quam forte oportebat, mutatis nonnullis; vitiose scriptis, in melius secundum sensum aut conjecturam suam, ut lectoris studium sublevaret. Nos interea utrumque denuo descripsimus ipsi, ex codice, quem dixi, Cuspinianeo & contulimus cum ms. antiquiore, quo Bucherius fuit usus, quod comperio, ex codice ms. membraneo & antiquiore desumptum esse, quam sit codex Cuspiniani, qui chartaceus est ac trium forte seculorum ætatem non superat: adeo tamen, saltem in hisce, similes sunt codices illi & inde excepta apographa nostra, ut etiam vitiose scripta appareant utrobique propemodum eadem. In primis hic sequimur apographum nostrum proprium, in dubiis consulto altero; & damus ipsum prout est. Lector per se cognoscet quid perperam, quid recte scriptum sit: & si qua in re dubitaverit, accessum habet ad Bucherium, qui nonnulla, ut dixi, reformavit.

DEPOSITIO EPISCOPORUM.

VI Kal. Januar.	Dionisi, in Calisti.
III Kal. Jan.	Felicis, in Calisti.
Prid. Kal. Jan.	Silvester, in Priscillæ.
IIII Idus Jan.	Miltiades, in Calisti.
XVIII Kal. Febr.	Marcellini, in Priscillæ.
III Non. Mart.	Luci, in Calisti.
X Kal. Mai.	Gai, in Calisti.
IIII Non. Aug.	Steffani, in Calisti.
VI Kal. Octobr.	Eusebii, in Calisti.
VI Idus Decembr.	Eutichiani, in Calisti.
Non. Octobr.	Marci, in Balbinæ.
Prid. idus April.	Julii, in via Aurelia miliario III, in Calisti.

Notandum hic moneo, quod in versu quinto videatur duplex irrepsisse error, alter in vocabulo Marcellini, pro quo scribendum Marcelli. Hic enim in Januario ab antiquissimis temporibus colitur; ille vero in Aprili. Alter error in die mensis, qui scribitur XVIII Kal. Febr. pro quo scribendum XVII Kal. Febr. quo die colitur Marcellus Papa, de quo hic, non pridie. Legas igitur versum illum sic: XVII Kal. Febr. Marcelli, in Priscillæ. Ambo enim Pontifices illi, Marcellus & Marcellinus, in eodem S. Priscillæ cœmeterio via Salaria conditi fuerunt; sed dies cultus amborum semper diversus fuit, ut jam dixi; Marcelli quidem XVII Kal. Febr. seu die XVI Januarii; Marcellini autem, VI Kal. Maias, seu XXVI die Aprilis.

DEPOSITIO MARTYRUM.

VIII Kal. Jan. Natus Christus in Betleem Judeæ.

Mense Januario.

XIII Kal. Feb. Fabiani, in Calisti; & Sebastiani in Catacumbis.
XII Kal. Feb. Agnetis, in Nomentana.

Mense Februario.

VIII Kal. Martii. Natale Petri de Catedra.

Mense Martio.

Non. Martii. Perpetuæ & Felicitatis, Africæ.

Mense Maio.

XIIII Kal. Jun. Partheni & Caloceri, in Calisti, Diocletiano VIIII & Maximiano VIII Coss.

Mense Junio.

III Kal. Julii. Petri, in Catacumbas; & Pauli, Ostense; Tusco & Basso Coss.

Mense Julio.

VI Idus. Felicis & Filippi, in Priscillæ: & in Jordanorum, Martialis, Vitalis, Alexandri: & in Maximi, Silani; hunc Silanum martyrem Novati ^* furati sunt: & in Prætextati, Januari.
III Kal. Aug. Abdos & Semnes, in Pontiani, quod est ad Ursum Piliatum.

Mense Augusto.

VIII Idus Aug. Xysti, in Calisti; & in Prætextati, Agapiti & Felicissimi.
VII Idus Aug. Secundi, Carpoferi, Victorini & Severiani, Albano & Ostense.
VI. Ballistaria ^* Cyriaci, Largi, Crescentiani, Memmiæ, Julianetis & Ixmaracdi.
IIII Idus Aug. Laurenti, in Tiburtina.
Idib. Augusti. Ypoliti, in Tiburtina; & Pontiani, in Calisti.
XI Kal. Sept. Timothei, Ostense.
V Kal. Sept. Hermetis, in Basillæ, Salaria vetere.

Mense Septembre.

Non. Sept. Aconti, in Porto, & Nonni & Herculani & Taurini.
V Idus Sept. Gorgoni, in Labicana.
III Idus Sept. Proti & Jacincti, in Basillæ.
XVIII Kal. Octob. Cypriani, Africæ; Romæ celebratur in Calisti.
X Kal. Octob. Basillæ, Salaria vetere; Diocletiano VIIII, Maximiano VIII Coss.

Mense Octobre.

Prid. idus Octob. Calisti, in via Aurelia miliario III.

Mense Novembre.

VI Idus Novemb. Clementis, Semproniani, Claui ^*, Nicostrati, in comitatum.
III Kal. Dec. Saturnini, in Trasonis.

Mense Decembre.

Idus Decemb. Ariston, in Pontum.

Hic quoque nonnulla, quæ perperam scripta apparent, observari possent & forte explicari: verum id satius fiet, quando de singulis Sanctis per otium suo tempore & loco agendum erit in Actis. Tantum dico, quod S. Ariston Idibus Decembris, hactenus nobis ignotus est. Novimus quidem ex Martyrologiis, non admodum antiquis, XI Kal. Januarias in Portu Romano Natale S. Aristonis; quod intelligi posset de supra dicto Aristone, quatenus in Pontum, sumi possit in Portu. At diversos esse, suadent dies diversi, quibus coluntur, alter XIII Decembris, alter XXII ejusdem mensis.

NATALES ALIQUOT SANCTORUM EX FASTIS CONSULARIBUS EXCERPTI.

Invenimus in eodem Cuspiniani codice ms. duos Consulum Romanorum Catalogos, satis antiquos, quorum alter desinit sub annum vulgaris æræ CCCCXCIII, alter sub DXXXVI: uterque orditur a Gajo Julio Cæsare. Consulum nomina utrobique scripta sunt pessime, & non raro male ordinata, junctaque subinde Consulum paria, qui numquam Collegæ fuerunt. Hinc operæ pretiuns non duximus Consules omnes describere. Attamen ad varios consulatus inserebantur varia variorum gesta, & Sanctorum quoque martyria, additis plerumque Kalendis, Nonis & Idibus, quibus passi fuerunt. Hæc describenda putavi, tum quod nostris, tum quod etiam aliorum usibus utilia esse possint; non tamen quod omnia, quæ excerpsi, probata velim; sed ut in rebus dubiis saltem consuli possint. Do omnia ut excepi, omissis Consulibus, præter illos, sub quorum consulatu res narratæ notantur contigisse; & illos, qui proximo anno dicuntur successisse; ut sic ex collatione duorum consulatuum cum melioribus consulum fastis, facilius certiusque statuatur de tempore; quo gesta, quæ narrantur, contigerint. Accipe igitur hic Catalogum antiquiorem, quem dixi ante finem seculi quinti desinere: simul nota in specimine male fidam Catalogi scriptionem. In primo consulatu datur Gajo Julio Cæsari collega Marcus Antoninus, pro Antonius: in secundo ponitur Chrysauricus, cujus nominis nusquam Consul Romæ fuit; & scribendum foret Isaurius. Reliqua similiter examina. Demum scito, quæ hic litteris Romanis scribuntur, in codice scripta esse rubricis: reliqua, communi colore nigro scripta, hic litteris Italicis exprimuntur, nempe Consulum nomina. Orditur Catalogus iste, ut sequitur.

Fuerunt omnes anni, ex quo terra condita est, usque ad Gajum Julium Cæsarem, anni MMMMMXLIIII.

Primus Imperator G. Julius Cæsar.
Gajo Julio Cæsare & Marco Antonino.
Chrysaurico & Antonino.
His Consulibus Cæsar occisus est, qui bissextum & Lunæ cursum adinvenit, X Kal Jan. Luna prima; & imperium Octavianus accepit puer annorum XVIII.
Lentulo & Oreste.
Lepido & Planco.
His Coss. tres soles in cælo apparuerunt.
Censorino & Salvino.
Cicerone & Antonino.
His Coss. Augustus nomen accepit.
Augusto & Tullio.
Augusto VI & Agrippa.
His Coss. Chartago restituta est Idus Julias.
Augusto VII & Agrippa.
Saturnino & Cinna.
His Coss. moritur Virgilius annorum LX.
Duobus Lentulis.
Domitio & Enabaro.
His Coss. Aqua virgo inducta est Romam.
Libone & Pisone.
Augusto XII & Silano.
His Coss. Christus natus est VIII Kal. Jan. Luna XIIII.	Anni a Christo nato.
Lentulo & Pisone.
Pompeio & Aquileio.	14
His Coss. defunctos est Augustus annorum LXXVII.
Druso & Flacco.	15
Basso * & Pisone.	27
His Coss. passus est Joannes Baptista
Duobus Geminis.	29
His Coss. Christus passus est VIII Kal. Aprilis.
Tiberio III & Silio. *	31
Tiberio IIII & Gallo.
His Coss. Petrus Apostolus ad Romam venit.
Crispino & Tauro.	44
Vitellio II & Publicola.	48
His Coss. Phenix aparuit primum.
Verano & Gallo.	49
Nerone II & Pisone.	57
His Coss. passi sunt Petrus & Paulus Romæ III Kal. Julias.
Nerone III & Messalla.	58
Mario & Gallo.	62
His Coss. Jacobus Apostolus in Hieresolymis de pinna templi dejectus est a Judæis V Kal. Januarii.
Ruffo & Regulo.	63
Capitone & Rufo.	67
His Coss. Nero de imperio non comparuit.
Italico & Turpilione.	68
Commodo & Rufo.
His Coss. Judæi devicti sunt a Vespasiano Imperatore.
Vespasiano VIII & Tito VII.
Hadriano & Salinatore.	118
His Coss. sol eclipsim passus est.
Hadriano & Rustico.	119
Antonino IIII & Aurelio.
A Gaio Julio Cæsare usque ad duos Augustos anni sunt CCXLIIII.
Duobus Augustis.	161
Plautiano & Geta.	203
His Coss. passæ sunt Perpetua & Felicitas Nonas Martias.
Chilone & Libone.	204
Decio & Grato.	250
His Coss. persecutio fuit Christianorum, ut sacrificarent idolis.
Decio II & Rustico.	251
His Coss. passus S. Laurentius III idus Augusti.
Gallo & Volusiano.	252
Tusco & Basso.	258
His Coss. passus est Cyprianus in Carthagine XVIII Kal. Octobris.
Æmiliano & Basso II.	259
Diocletiano VII & Maximiano V.	303
His Coss. ecclesiæ demolitæ sunt, & libri Dominici combusti sunt, & passa est S. Euphemia XVI Kal. Octobris.
Diocletiano VIII & Maximiano VI.	304
Constantio VI & Maximiano VI.	306
His Coss. passus est Timotheus Romæ X Kal. Julias.
Diocletiano IX & Maximiano VII.	308
Nepotiano & Facundo.	336
His Coss. introierunt Constantinopolim Lucas & Andreas. Nempe in translatione corporum eorum.
Feliciano & Titiano.	337
Valentiniano & Valente.	365
His Coss. maris accessa & recessa fuit XII Kal. Augustas.
Gratiano N. P. & Dagalaifo.	366
P. C. Gratiani III & Equicii IIII.	375
His Coss. Sarmatæ totam Pannoniam devastaverunt.
Valentiniano V & Valente V.	376
Auxonio & Olybrio.	379
His Coss. Theodosius levatus est Imp. a Gratiano Sirmii.
Gratiano V & Theodosio.	380
Merabaudo II & Saturnino.	383
His Coss. Gratianus occisus est a Maximo, Lenduno VIII Kal. Sept. Eo anno natus est Honorius Constantinopoli V Idus Sept. & levatus est Arcadius.
Richomere & Clearco.	384
Theodosio II & Cynthio.	388
His Coss. occisus est Maximus V Kal. Septemb.
Timacio & Promoto.	389
His Coss. Theodosius Romom introivit cum Honorio Idus Junias & exivit inde III Kal. Sept.
Valentiniano IIII & Neoterio.	390
His Coss. signum apparuit in cælo, quasi columna pendens per dies viginti.
Taciano & Symmacho.	391
His Coss. defunctus est Valentinianus Viennæ IIII Idus Jun. Eo die levatus Eugenius Imp. XI Kal. Sept.
Arcadio VII & Rufino.	392
Theodosio VI & Abundantio.	393
His Coss. tenebræ factæ sunt die Solis hora II, VI Kal. Nov. & levatus est Honorius Imp. Constantinopoli in miliario IIII a Theodosio patre suo X Kal. Febr.
Arcadio III & Honorio II.	394
His Coss. occisus est Eugenius VIII Idus Sept.
Olybrio & Provino.	395
Arcadio IIII & Honorio III.	396
His Coss. Theodosius defunctus est Mediolano XVIII Kal. Jan.
Cæsario & Attico.	397
Honorio IIII & Eutichiano.	398
His Coss. Gildo occisus est prid. Kal. Augustas.
Fl. Stilicone & Aurelio.	400
Vincentio & Franito.	401
His Coss. natus est Theodosius Constantinopoli Idus April. & intravit Alaricus in Italiam XIIII Kal. Decembr.
Arcadio V & Honorio V.	402
Theodosio & Rumorido.	403
His Coss. Theodosius levatus est Imp. Constantinopoli IIII Idus Januarias. Et levatus est Maximus Imp. XVI Kal. April. & occisus est prid. Idus Jun. Et intravit Gesericus Romam & prædavit eam per dies XIIII. Et levatus est Imperator in Galliis Avitus VI Idus Julias. Et eversa est Sabaria a terræ motu VII Idus Septembris die Veneris.
Joanne & Varone.	456
His Consulibus occisus est Remissus Patricius in Palatio Classis XV Kal. Octob. Et Captivus est Imp. Placentia a Mag. mil. Ricimere, & occisus est Messiam patricius ejus XVI Kal. Nov.
Constantino & Rufo.	457
His Coss. Ricimer Mag. mil. Patricius factus est prid. Kal. Martias. Et factus est Majorianus Mag. mil. ipso die. Et levatus est Imp. Dom. Majorianus Kal. April. in miliario VI in campo ad Columellas.
Leone Augusto & Apollonio.	458
Fl. Ricimere & Patricio.	459
Magno & Apollonio	460
Severino & Dagalaifo.	461
His Coss. depositus est Majorianus Imp. a patricio Ricimere Dertona IIII Nonas Aug. & occisus est ad fluvium Ira VII Idus Aug. Et levatus est Imp. Dom. Severus XIII Kal. Dec.
Leone II & Severo.	462
Rustico & Olybrio.	464
His Coss. occisus est Beorgor Rex Alanorum Bergamo ad Pedemontis VIII Idus Februarias.
Herminerico & Basilio.	465
His Coss. defunctus est Imp. Severus Romæ XVIII Kal. Septembris.
Leone III & Tatiano.	466
Puseo & Joanne.	467
His Coss. levatus est Imperator Dom. Anthemius Romæ pridie Idus Aprilis.
D. N. Anthemio Augusto II.	468
His Coss. occisus est Marcellinus in Sicilia mense Aug.
Marciano & Zenone II.	469
Festo & Marciano.	472
His Coss. bellum civile gestum est Romæ inter Anthemium Imperatorem & Ricimere Patricio. Et levatus est Imp. Olybrius Romæ. Et occisus est Imp. Anthemius V Idus Julias. Et defunctus est Ricimer XV Kal. Septemb. Eo anno Gundobadus Patricius factus est ab Olybrio Imp. & defunctus est Imperator Olybrius Romæ X Kal. Novemb.
Leone Augusto V.	473
Hoc Consule levatus est Imp. Glicerius Ravenna III Non. Martias.
Dom. Leone Juniore Augusto.	474
His Coss….. de Imperio Glicerius in portu urbis Romæ. Eo anno levatus est Dom. Julius Nepos VIII Kal. Julias.
P. C. Leonis Jun. Aug.	475
His Coss introivit Ravennam Patricius Orestes cum exercitu & fugavit Imp. Nepos ad Dalmatias V Kal. Septemb. Eo anno Augustulus Imp. levatus est Ravenna a Patricio Oreste patre suo prid. Kal. Novembris.
Basilisco II & Armato.	476
His Coss. levatus est Odoacer Rex X Kal. Sept. Eo anno occisus est Orestes Patricius Placentia V Kal. Septemb. Eo anno occisus est Paulus Frater ejus Ravenna in Pinita prid. Non. Sept.
P. C. Basilisci & Armati.	476
His Coss. occisus est Branila a Rege Odoacro V Idus Julias Ravenna.
Hello unico Cons.	478
Basilio Jun. VI Cors.	480
His Coss. occiditur Nepos Imp. VII Idus Maias.
Placido unico Cons.	481
His Coss. occisus est….. VII Idus Octobris.
Severino unico Cons.	482
His Coss. occisus est….. Dalmatias V Kal. Dec.
Faustone unico Cons.	483
Vetio unico Cons.	487
Hoc Consule pugna facta est inter Odoacrem regem & Feunanum regem Jugorum, & vicit Odoacer, & adduxit captivum Feunanum regem sub die XVII Kal. Decemb.
Dinanno & Sifidio.	488
His Coss. arsit pontus Apolinaris noctu in Pascha XV Kal. Maias.
Probino & Eusebio.	489
Fausto unico Cons.	490
His Coss. ingressus est rex Theodoricus in Fossato Pontis Sontis V Kal. Septembris: & fugit Odoacer rex de Fossato & abiit in Veronam. Eo anno ingressus est Odoacer rex in Fossatum Erulis in Pinita, & occisus est Libila Mag. mil. & ceciderunt populi ab utraque parte, & clausit se Ravenna Odoacer rex VI Idus Jul. Et regressus est rex Theodoricus in Ticino XI Kal. Septemb.
Dom. Anastasio Aug. & Rufo.	492
His Coss. terræ motus factus noctu ante pullorum cantus VII Kal. Jun.
Albino unico Cons.	493
Hoc Cons. regressus est Rex Theodoricus Arimini & venit cum dramonis ad Fossatum Palatioli IIII Kal. Septembris. Eo anno pugna facta est inter Theodoricum & Eufanem Mag. mil. inter Tridentum & Veronam.
Hoc Consule facta est pax inter Dom. Theodoricum regem & Odoacream III Kal. Martias. Et ingressus est Dom. Theodoricus in Classem…
Hoc Consule ingressus est Ravennam rex Theodoricus III Non. Martii & occisus est Odoacer rex a rege Theodorico in palatio cum commilitibus suis.

Atque hæc quidem e primo Catalogo excepta sunt: quibus nos nibil addendum putavimus, quam annos æræ vulgaris, in margine notatos, quibus nominati Consules processerunt, ad sublevandam lectoris memoriam; utque inde numerus consulatuum, qui multis consulibus perperam adscribitur, forte ex incuria librariorum, facilius corrigi possit. Alter Catalogus, de quo meminimus, multo turbatior ac vitiosior est, pluraque continet, quæ ad historiam profanam, quam quæ ad sacram spectent. Ponit, Duobus Geminis consulibus, qui anno XXIX æræ vulgaris consules fuere, Christum passum esse VIII Kal. Apr. die Veneris, luna III, anno XXXI Adventus ejus. Credidero scriptum ab Auctore fuisse, ut scribi debuit, anno XXIX; quia proximo post Geminos Consulatu notat Unicium & Longinum, qui fuerunt anno XXX æræ vulgaris. Habet quoque nonnullas temporum notas. Puta, quod fuerint a Passione Domini usque ad Consulatum Nigri & Aproniani, anni LXXXIIII. Item quod fuerint ab Adventu Domini usque ad Consulatum Viatoris anni quingenti. Fuerunt Consules Niger & Apronianus anno æræ vulgaris CXVII; Viator vero, CCCXCIIII. Videat lector, an inde aliquid commodi haurire possit, & quæ errata in Catalogo animadverierit, per se emendet: ego plura non prosequor.

Superest nobis & aliud opusculum ms. antiquum sub Liberio Papa, anno CCCLII creato, absolutum; quod enumerat eatenus Pontifices Romanos, indicans, quis, quantum temporis præsederit Ecclesiæ; quibus Consulibus romanis cœperit, quibus desierit. Verum quia id ipsum pridem ex eodem ms. nostro Bucherius edidit in suo, ad Victorii Aquitani Canonem Paschalem Commentario, pag. 269; ac præcipue, quia Henschenius noster ante tomum primum de Actis Sanctorum Aprilis denuo illud recudit, multisque solicite illustravit; eo sciendi cupidam lectorem remittimus; ut hic tandem Acta Sanctorum primi semestris, sive sex priorum anni mensium, a P. Joanne Bollando inchoata, a P. Godefrido Henschenio formata, a P. Daniele Papebrochio mirifice promota, finiamus; progressuri nunc, Deo Sanctisque adjuvantibus, ad alterum semestre, quo decurso, qui tunc operi allaborabunt, denique recudent & in duplum augebunt menses Januarium & Februarium, qui, ut principium Operis, imperfectiores sunt, multaque accessione Actorum, postea ac præcipue anno MDCLX ab Henschenio & Papebrochio, per Germaniam, Italiam, Galliam ea propter peregrinatis collectorum, indigent. Non tam indigent reliqui menses, qui post prædictum annum editi fuerunt.

[Annotata]

* Crasso.

* Sejano.

* Novatiani.

* lege, Via Salaria,

* Claudi.

INDEX IN TOMUM VII DE ACTIS SANCTORUM MENSIS JUNII.

A

Abbatiæ Romanæ 51 b

Abundius, custos basilicæ S. Petri, jussu ejus sanat paralyticam 74 b

Adriani opera magnifica 82, ejus erga S. Petrum munificentia 72 d

Ædificia duo ad latus meridionale basilicæ veteris 156. An fuerint deorum fana ibid. b

ALTARIA.

S. Abundii, Mansionarii basilicæ S. Petri 84 e. 95 e

S. Adriani, situm inter oratoria S. Leonis & S. Mariæ de Cancellis 104 b. An ædificatum ab Adriano PP. I, ibid. Hoc in Altari conservata fuit Cathedra S. Petri ibid.

S. Ægidii abbatis 44 a. Locupletissime dotatum a Joanne Tomacello, Comite Soræ, Bonifacii PP. IX fratre 102 c. Manlius quoad ejusdem altaris situm corrigendus aut conciliandus ibid. c

S. Agathæ virginis & martyris ab Ægidio de Roffredis restauratum. Postea locum cessit sepulchro Marcelli II 95 e

S. Ambrosii, episcopi Mediolanensis, Doctoris, vetustissimum 102 d. Non fuit in loco oratorii B. Virginis Innocentiani 102 e

S. Andreæ, 93 f. Quare S. Gregorii ab aliis vocetur, ibid. Consecratum non fuit a Gregorio IV, qui nec in eo recondidit corpus S. Gregorii Magni, & SS. Martyrum Gorgonii ac Tiburtii. ibid. Pius PP. II instauravit, & in imposito a se tabernaculo marmoreo, collocavit caput S. Andreæ 93 f. 94 a

S. Annæ, a Mathia Paparonio basilicæ canonico ornatum, a Parafrenariis Cardinalium frequentatum 104 f. Imago Sanctæ hinc extracta, nomen altaris alio transtulit ibid. f

Annuntiationis B. Mariæ, in quo imago S. Margaretæ perquam venerabilis 100 a

Anonymum, ad latus altaris SS. Laurenti & Georgii 102 b. Aliud Anonymum. ibid. c, 100 b

S. Antonii, dein Spiritus sancti, denique S. Annæ, ob effigiem istius Sanctæ eo translatam. 98 d

S. Antonii abbatis, ab Antoniotto de Pallavicinis Cardinale ædificatum 105 e. Ejus sepultura cum epigraphe ibid.

S. Antonii Patavini. Vide altare S. Tridenti.

S. Augustini, Doctoris Ecclesiæ, ab Altarusio Canonico restitutum & locupletatum 102 d

S. Bartholomæi Apostoli 80 d. 105 c. An eo tantisper delatum corpus S. Bartholomæi post inundationem Tiberis? ibid. d

S. Blasii episcopo & martyris, a Poncello de Ursinis excitatum 100 a

S. Brigidæ. Vide altare S. Tridenti.

S. Catharinæ virginis & martyris, ab Ægidio Laurentio de Gerla dotatum 103 b. Illic sepulchrum condidit sibi, familiæ suæ & Cardinali Tiburtino ibid. b

S. Crucifixi, quod & S. Petronillæ. 94 b. Rectius a Ciampino quam a Bonannio collocatum, ibid. Corpus S. Petronillæ eo delatum a Gregorio XIII. ibid. Dein ad altare ejusdem Sanctæ in ecclesia nova transportatum a Paulo V ibid. c.

S. Erasmi. Vide altare S. Wenceslai, & Tridenti.

S. Eustachii, & S. Georgii, aliis anonyma. 100 a

S. Gabinii 39 b, 83 a. Sardinia & Corsica eo tributum quotannis mittebant 83 a

S. Gregorii. Vide altare S. Andreæ.

S. Hieronymi, Ecclesiæ Doctoris, ab Acheruntio de Bovenis erectum, atque dotatum 102 d

S. Jacobi Apostoli, a Cardinale Antonio de Calvis restitutum 102 d

S. Joannis Chrysostomi, subter quo ipsius corpus, alio atque alio translatum 157 c

S. Laurentii, aliis SS. Laurentii & Gregorii, Ugonio ignotum. 96 a. Duone an unum dumtaxat altare fuerit ibid.

SS. Laurantii & Gregorii (rectius Georgii) 102 b. a Jacobo Cajetano de Stephanescis Cardinale exstructum, & dotatum, ibid. a Lello de Miglis novis beneficiis donatum ibid.

S. Luciæ virg. mart an a Gregorio I PP. exstructum 105 b. Brachio ejusdem Sanctæ ditatum. ibid. Primus ejus situs 95 d

SS. Magorum trium Altare ac oratorium in angulo navis, qui respicit boream orientaliter. 105 b

Majus Altare basilicæ S. Petri nullius consecrationi adhibetur, præterquam summi Pontificis 75 c. A Severino ornatum 72. e. Et ab Innocentio III 72 f

Majoris Altaris S. Petri dedicatio 69 e

S. Marci Euangelistæ, erectum a Paulo Veneto in veteri ecclesia, omnibus redditibus ecclesiæ S. Mariæ Hungarorum a Pio V ditatum 95 e. Ibi antiquitus stetit ara B. Mariæ de Misericordia ibid.

S. Mariæ, in quo servatur & ostenditur Sudarium Christi. 85 a

S. Mariæ, a Gregorio III dicatum 100 c. Sanctorum reliquiæ illuc ab eodem delatæ ibid. Quid de iis Anastasius bibliothecarius. ibid. Missæ illic jussu prædicti Pontificis celebratæ, cum additamento, in canone. ibid. Oblata ab eodem munera. ibid. Corpus S. Gabinii martyris (non presbyteri) in eo reconditum. ibid. Primitus ibi etiam S. Gabinii altare fuit. ibid. d. Tres sub ipsis repertæ sepulturæ. ibid. e. Altaria hæc cancellis æneis cincta. ibid. Quæ Eugenius III mutavit in unum sacellum B. Mariæ. ibid. Dona Gregorii III. ibid. An imago B. Virginis eadem tempore Manlii, quæ tempore Gregorii. ibid. Supra hanc dexter armus S. Stephani protomartyris in loculo collocatus. ibid. Stetit hoc sacellum seculis fere tribus cum dimidio. ibid. f. Dictum hoc altare B. Mariæ Virginis Chori 101 e

B. Mariæ de Columna, a Gregorio XIII ædificatum, ultra annos 30 non stetit 93 e Ejusdem situs ibid. f

B. Mariæ a Gregorio PP. III erectum & consecratum. 83 a

B. Mariæ, ab Eugenio IV exstructum, 100 b. Secundum Ciampinum ab Eugenio restitutum, & B. Mariæ & SS. Petro & Paulo sacratum. ib.

S. Mariæ de Misericordia, ubi olim steterit, 100 a. Innovatum dein ac dedicatum S. Marco Euangelistæ a Marco Barbo Patriarcha Aquileiensi, vel, ut alii, a Paulo II ibid.

S. Mariæ Assumptæ aut Prægnantium, 94 c. Præsens situs ejus certior, quam præteritus. ibid. d

S. Mariæ de Prægnantibus, fundatum a Joanne Cajetano Ursino Cardinale diacono S. Theodori 103 e. A Jordano Ursino Cardinale episcopo Sabinensi restitutum & dotatum, ibid. Denique hinc sublatum & collocatum in navi mediana basilicæ ad murum transversarium. ibid. Hoc altare potius appellandum S. Mariæ in cælos assumptæ ibid.

Sacellum & altare S. Mariæ de Prægnantibus, 106 b. Ejus etymon, ibid. Triplex ejus situs, ibid. b, c. Triplex ejus nomen, ibid. d. 108 e Ubi steterit ante translationem, ibid. Ab Ursina familia excitatum & ornatum, ibid. Id probatur ex antiquis inscriptionibus, post demolitionem partis anterioris basilicæ, jussu Pauli V in Cryptas illatis, ibid. e. Sacellum S. Mariæ de Prægnantibus, & altare B. Mariæ in cælos assumptæ diversa sunt; hoc minus antiquum, quam illud, ibid. f. Quo loco steterint, ibid. Situs altaris Prægnantium probatur a ratione, 107 a. Et ab auctoritate Scriptorum, ibid. b. Ubi poni debeat altare B. Mariæ in cælos assumptæ, ibid. e. Error Ciampini. hic ibid. 107 f. Ejusque causa 108 a. In sacello B. Mariæ de Prægnantibus sepulcrum Ursinorum, 108 c. Dubia circa inscriptiones imaginis B. Mariæ Prænantium. 108 e. Error Turrigii. 109 a

Altare S. Mariæ, super quod Cyborium, pro conservatione Vultus sancti. 96 c. S. Mariæ in Turri 159 b.

S. Martialis. 40 f. 84 c. 100 b. Primus ejus fundator. ibid. Situs, ibid A Panvinio perperam collocatum ibid.

S. Martini, episcopi Turonensis, amplissime dotatum a Joanne Gallo, Cardinale Vivariensi, episcopo Ostiensi, ac Vice-cancellario 102 e

S. Mauritii martyris 39 e. 82 f.

S. Mauritii, ad quod Romanorum Imperator a Cardinalibus benedici & ungi consuevit. 103 a

Mortuorum, seu privilegiatum, a Gregorio XIII innovatum, SS. Philippo & Jacobo, & S. Hieronymo consecratum 93 c, d. A Gaio de Bartholinis locupletatum 105 b

S. Nicolai episcopi & confessoris, a Nicolao V conditum, 100 b. Insigne ejus sepulchrum ubi ibid.

S. Nicolai episcopi, a Nicolao III PP. exstructum, 102 d. Ubi dicti PP. & Honorii IV olim sepulcrum ibid. d

Altare novum, in quod translata S. Mariæ filium amplexantis imago, antiquitus in oratorio S. Leonis PP. posita, 95. c. Non mirum de illo non meminisse Vegium ibid.

Altare dictum de Ossibus Apostolorum, 96 f. Ejus lapis postea translatus in Cryptas Vaticanas; inde in basilica repositus prope altare Crucifixi, ibid. Inventæ in ejus translatione reliquiæ, 97 a. Altaris prædicti vetustas, ibid. Franciscus de Theobaldescis Cardinalis restaurator ejus ibid. b.

S. Pastoris 80 d. 101 e. A Cardinale Urso Ursino magnifice restauratum. ibid f. In exciso inibi tumulo ipse & frater ejus funerati. ibid. Situm fuit juxta arcum triumphalem, ibid. Juxta illud organum, distinctum ab eo, quod fuit in sacello SS. Processi & Martiniani. 101 f

Pereriorum, dicatum SS. Petro & Paulo. 93 e

S. Petri a Callisto II renovatum & consecratum, ab Innocentio II ornatum 54 a, b

Altaris & reliquiarum S. Petri summa veneratio ex Gregorio magno probata 73 a

SS. Petri & Pauli, etiam dictum de Ossibus Apostolorum, quia ibi a S. Silvestro divisa SS. Apostolorum ossa, & in nova basilica Constantiniana recondita bipartita, 105 d. Ejus situs fuit ante aditum Confessionis B. Petri, in navi transversa, ibid. & vicinum altari majori ejusdem S. Petri 80 d

Altare supra corpus S. Petri erectum 70 d

S. Petronillæ. Vide SS. Crucifixi.

SS. Philippi & Jacobi 48 a. 84 d

Altaria SS. Philippi & Jacobi, & Simonis & Judæ, incerti conditoris, valde antiqua, a Leone IV pretiose ditat, 98 e. Ubi steterint olim, ibid. Quædam singulatim de altaris Simonis ac Judæ situ & translatione. 99 a, b, c. Cur dictum aliquando altare Sanctissimi Crucifixi, vel ad Crucifixos, ibid. c. Error de situ ibid f.

SS. Processi & Martiniani; verius a Paschale I, quam a Symmacho exstructum 94 d. Paschalis eo detulit corpora dictorum Sanctorum. ibid. Transtulit Paulus III simul cum organo, & statua ahenea S. Petri in navim medianam basilicæ. ibid. e. Vetus ejus situs, ibid. Ornatus 103. Antiquior eorumdem Martyrum ecclesia, in sacellum mutata. 103 d. De quo certius constat quam de secundo. ibid e. Idem altare S. Mariæ sub Organo & Visitationis dictum. ibid. f. Organi istius situs. ibid.

S. Joannis Bapt. in Fonte cum imagine B. Mariæ virginis prope organum versus meridiem in muro transversario a Paulo III collocatum. 95 a. Ubi steterit ibid. b

S. Silvestri PP., in quo brachium ejus reconditum, 82 f. 93 e. 103 a. Ibidem requiescit Vigilius PP. & Adrianus IV. ibid. Vigilius primo sepultus ad S. Marcellum via Salaria in cœmeterio Priscillæ ibid.

SS. Simonis & Judæ proximum oratorio S. Gregorii II 84 d

S. Sixti Papæ I, a Paschale I erectum 102 f. Qui & prædicti Sancti corpus eidem imposuit. ibid. Eodem illata SS. Fabiani & Sergii II Pontificum corpora. ibid. Non longe aberant corpora SS. Peregrini, & Cedwallæ. ibid.

S. Tridentii martyris, dein sine nomine. 85 a

S. Tridenti vel Tridentii martyris inter portam Guidoneam & Romanam 47 f. 96. e. Dein S. Brigidæ dedicatum 96, tandem S Erasmi dictum, denique sublatum ibid. f. Dicatum olim S. Antonio Patavino. 97 c

Altare unum quondam in singulis ecclesiis. 132 d

S. Wenceslai martyris, postea S. Erasini dictum 97 c. Ubi collocandum. ibid d. Imago S. Wenceslai, ejusque descriptio ibid. e f. Idem altare in nova basilica restitutum 98 b

Altaria duo anonyma perantiqua, septemtrionale latus apsidis claudentia 104 d

Altaria 4 muro transversario apposita 95 d

Altaria plura non admittunt Græci 132 e. In uno semel tantum per diem celebrant ibid.

Altaria 69 in basilica Vaticana recenset Tiberius Alpharanus 86 d

Altaria ecclesiæ S. Mariæ de Febribus 157 d

Altarium numerus ex opinionibus variorum 86 c

Ambo, sive suggestus, in quo legebatur Euangelium & populo explicabatur, ubinam steterit 102 f

Anastasius Bibliothecarius non illustravit basilicam S. Petri ultra seculum IX 85 e

Apsis quodlibet generatim arcuatum opus significat 131 f. Speciatim designat extremum ædis sacræ murum extrorsum arcuari solitum in hemicycli figuram &c. ibid. Observatio circa vocem apsis. ibid. 132 a. Partes ejus præcipuæ ibid. 132 b. Una olim apsis in singulis ecclesiis 132 c. In qua altare etiam unum. ibid. d. Nihil officit altaris unitati, tametsi tam basilica S. Petri, quam in confessione altare fecisset Silvester PP. ibid. f. 133 a. Crescente numero presbyterorum & fidelium plura erecta altaria. ibid. An plura fuerint in eadem ecclesia tempore SS. Ambrosii, Paulini, aut Hilarii PP. ibid. Explicantur loca Paulini. ibid. 183. Quid apsis trichora. ibid. d, e.

Apsis Vaticana a S. Silvestro facta simul cum ipsa basilica 134 a. Apsis ecclesiæ S. Hermetis, ibid. b. Apsis a S. Paulino ædificata. ibid. d. Verosimiliter juxta formam Romanorum. ibid. e

Pictura musiva veteris apsidis Vaticanæ delineata 135 a. 136. Ab Innocentio III restaurata ibid. b. Primus ejus auctor Silvester. ibid. Priscas imagines refert similes illis, quas S. Paulinus descripsit. ibid. c. An Christus in Vaticana repræsentetur, tamquam benedicens more Græcorum. ibid. d. Opinio Malaxi videtur contraria veteribus picturis ibid. f.

Apsidis, in segmento inferiore conchæ, pictura, ejusque mysteria singulatim explanata 137 c. & seqq.

Pictura in conchæ segmento superiore apsidis illustrata 137 c. Quid Agnus sub cruce vulneratus ibid. Quid oves XII ad agnum accedentes. ibid. d

In summa apside perperam videtur picta manus duos digitos extendens, & parva crux 139 a, b, c. Pro qua substituenda fuerit columba. ibid. c. Ulterior segmenti superioris apsidis Vaticanæ explicatio ex Ciampino, Salvatoris sedentis 145 a. S. Pauli, S. Petri, palmarum, fontium, crucis gemmatæ, & agni cum diademate, e quinque vulneribus sanguinem fundentis. ibid. a, b, c. Et Christum repræsentantis 146 b. Quod non est reprehendendum. ibid. De duabus personis in forma humana pictis. ibid. c. De arboribus post tergum stantibus, & duabus civitatibus. ibid. e. Iterum de agnis & ovibus. ibid. f. Sinceritas auctoris, scriptum notariale ad fidem faciendam adducentis, 147 a. In quo compendio notantur, quæ supra sunt explicata. ibid. b. Positio imaginum SS. Petri & Pauli dextra lævaque inter se. 161 c. Observatio Joannis Lucii. ibid. Petri de Marca. 161 f. Commentarius Francisci Mucantii. 162 b. Præfatio Auctoris ad Gregorium XIII. ibid. Rationes cur Petrus præferendus. ibid. e. Rationes cur Paulus præferatur 163 c. Alia in apsidem Vaticanam notata ex Batello nuper edito. 167 b. De cruce gemmata. ibid. c. A Constantino Magno honorata. 167 d. Quid mons, supra quem Salvator volumen præfert. ibid: f. De figuris tunicatis & palliatis 168 a. Quid de pallio SS. Patres. ibid. c. De Sandaliis in pedibus. ibid. De quatuor fontibus sub monte fluentibus ibid. f

Augustinus Oldoinus edidit vitas Pontificum Romanorum anno MDCLXXVII 86 a

B.

Basilica S. Petri a Constantino Magno ædificata. 16 c. 37 f Indulgentiæ in dedicatione ejus Fidelibus concessæ. 38 a. A Leone PP. IV ornata. 39 f. Ejus veneratio. 48 b. Prærogativæ. ibid. c. Lampades. ibid. f. Quot in stationibus candelæ. 49 a. Thesaurus 53 e. Dignitas. 61 f. Possessiones a Leone IV oblatæ. 71 d. Area exterior a Nicolao III renovata, adjecto ecclesiæ palatio. 72 f. A variis Pontificibus mirifice ditata, & ornata. 72 c, d. Area ante vestibulum (Paradisus dicta) a Dono PP. marmoribus strata 72 f

Basilica S. Petri habet selectos presbyteros, qui ibidem officia obeunt 75 d. Supplicationes majores eo conveniunt 75 e, f

Basilicarum omnium princeps. 76 a. Canonizationes Sanctorum ibi peraguntur. Pontifices coronantur. 76 b. Uti imperatores & reges. ibid. d, f. Caroli Magni, & Theodoræ imperatricis veneratio. 77 a, b. Caroli Magni erga S. Petrum munificentia. 77 b. Mathildis Comitissæ, 77 d. Regis Angliæ, & gentium aliarum in eam favores ibid. d, e. A Pontificibus Romanis, atque Imperatore Constantino promota. 77 e, f. Joannes & Agapitus eo translati 83 f. Et Gregorius VI. 84 b. Cultu divino celebrior præ ceteris. 78. e. Ejus altaria Commentario illustrata. 85 b. Auctores adhibiti 86 a. Ichnographia ex delineatione Alpharani 86, b. Fons baptismalis a Damaso PP. erectus 88 f. Pammachius in basilica S. Petri in morte Paulinæ conjugis epulum præbuit pauperibus 90 c. S. Paulini verba de basilica Vaticana. ibid. Ichnographia in varias sectiones dispertita. 91 a, b. Descriptio brevis ex Gregorio Turon. & Prudentio. 88 b, c. Vocum quarumdam obscuriorum explanatio ibid. e.

Basilicæ novæ S. Petri primus lapis positus a Julio II 93 b. Portæ quinque veteris templi. 50 a, b. 71 a, b, c. 84 e. 92 d. Hisce a Sixto IV addita sexta, anno 1475 in solenni jubilæo, quam vocavit Portam sanctam. ibid. Quot jubilæis aperitur. ibid. Porta media & regia ab Honorio I & Leone IV argento vestita, unde dicta Argentea 84 e. Ejus valvæ ab Eugenio IV ære obductæ. ibid. f. A Paulo V ad frontispicium novæ basilicæ translatæ. ibid. Portæ Ravenniana & Romana unde dictæ. ibid. Porta judicii, Guidonea, Sancta, earumque etymon. 92 a. Verba Canonici Romani de prædictis portis. ibid. b. Basilica S. Petri antiqua, quo anno completa, consecrata, & in ea Apostolorum corpora deposita. 124 b. Arcus in basilica, choro, & presbyterio S. Petri. 128 a. Vela iisdem appendi solita. ibid. Basilica S. Petri Laude veteri a Bassiano ædificata 73 f

Beneficia Adriani & Leonis in monasterium S. Stephani 80c

Bonifacius VIII, post annos plus quam CCC sub Pontificatu Pauli V incorruptus est repertus. 93 e. Mendacium de præmorsis sibi digitis & manibus præ rabie ibid.

Brachium S. Andreæ & S. Lucæ Euangelistæ in altari S. Andreæ repositum 82 e

Brandeum incidit Leo Magnus, effluente ex eo sanguine. 119 a. Id miraculum renovavit Gregorius Magnus ibid. b

C

Cædes Neronis 16 c

Callistus II ornavit altare majus S. Petri 72 e. Ac consecravit 104 b

Candelabro grandi cereus paschalis imponi consuetus 102 f

Cantharum columnis porphyreticis ornatum. Vide basilica S. Petri.

C antiquitus notabat Sigma Græcum 141 c

Capella S. Bonifacii, a Bonifacio VIII PP. restaurata, & Sanctorum reliquiis dotata 93 d

Caput S. Lucæ brachio ejus junctum. 82 e

Cardinalis d' Armaignaco bonarum artium fautor 60 f

Caroli Magni & Theodoræ imperatricis veneratio erga basilicam S. Petri 77 a, b

Catalogus Pontificius, non totus est Manlii. 36 f

Cathedra Pontificia ubi locata 132 b

Censuræ in Acta Sanctorum a Generali Inquisitione Hispanica latæ, auctoritate ejusdem Inquisitionis sublatæ, edito publico decreto 34.

Chorus Cantorum seu potius Canonicorum in media templi navi fuit. 101 b. Translatus ad sacellum a Sixto IV ædificatum 101 e

Christianis primis fuere certa orandi loca. 86 f

Christi doctrina & exemplum 67 e

Circus Gai & Neronis, infamis ante locus, ædificatione ecclesiæ B. Petri sanctificatus. 65 a

Cœmeteria, quæ inveniuntur in Passionibus Sanctorum, eorumque nomina 54 e

Cœmeterium post templum Probi 79 f

Cœmeterium Vaticani, seu potius sacellum in cœmeterio 159 e

COLUMNÆ PORPHYRETICÆ.

Altare majus, quod in ipsa basilica supra Confessionem stabat, habebat cyborium cum conlumnis quatuor porphyreticis. 124 f. Ante idem altare erant aliæ columnæ vitineæ (non tamen numero duodecim) e Græcia transvectæ. ibid. Camera seu fornix basilicæ ex trimmate auri. ibid. Hæc omnia fuere in basilica ipsa, non in ejus Confessione. ibid. Quatuor columnæ niveæ, cyborium sepulcri sustentantes, a Gregorico Turonensi visæ. 125 a. Aliæ columnæ quatuor, quæ sustentabant cyborium altaris majoris. ibid. Seculo XIII & XIV superstites. ibid. b. Imo & seculo XV. ibid. d. Non fuerunt ablatæ a Leone IV, sed argento ornatæ ibid.

COLUMNÆ VITINEÆ.

Verosimilius sex tantum, ante majus altare, & gradus Confessionis, a Constantino positæ. 125 f. Aliæ sex verosimilius a Gregorio PP. III Constantinianis adjunctæ. 126 a. Eodemque, quo illæ, loco positæ, ibid. Vitinearum columnarum etymon ibid. b

CONFESSIO S. PETRI IN VATICANO.

Quæ & quotuplex huic voci notio subsit. 111 f. 112 a. Græcis vocatur Martyrium. 111 f. Quid vox Confessio significet apud Anastasium bibliothecarium. 112 a. Sumi quoque videtur posse pro lipsanotheca, quæ supponi altari & amoveri possit. 112 f & 113 a. Qualis est in altari B. Aloysii Romæ. ibid. b. Et qualem fecerit Valentinianus imperator S. Paulo via Ostiensi ibid. Januæ in Confessionibus, non fuerunt ipsius thecæ aut cenotaphii: ibid. c. Descriptio Confessionis S. Petri antiquæ, ejusque formæ. ibid. e. Ejus adjuncta. ibid. f. Similis ei fuit magna ex parte antiqua crypta ecclesiæ Cantuariensis 114 b, c, d.

Confessionis S. Petri capacitas 115 b, f. Fuit in illa altare super sepulcrum S. Petri, ibid. f. Et cubiculum depressius, in quo corpus S. Petri. 116 a. Altare ejus distinctum ab altari majori basilicæ. ibid. Præter januam erant gradus, per quos ad altare majus basilicæ ascendebatur. ibid. Sedem in ea Pontifex occupabat tempore officii divini. ibid. Pleraque hæc confirmantur ex Petro Damiani, & Anastasio bibliothecario. ibid. b, c. Triplex ejus ingressus. ibid. e, f. Cancelli fusiles, in ipsis presbyterii januis cancellatis. ibid. Columnæ tornatiles in ingressu confessionis dextra lævaque, vel in ingressu & descensu ad corpus. ibid. 117 a. Arcus argentei octo, aliaque ejus ornamenta multo pretiosissima. 117 b. Confessionis S. Petri Consuetudines 48 e, f

Consecratio majoris altaris S. Petri in Vaticano facta a Calixo PP II 104 b

Constantinus Magnus conditor ecclesiæ S. Petri. 37 f. 45 d. 61 b. Cujus fundamentum prius fodit ipsemet, & asportavit duodecim cophinos terræ in honorem XII Apostolorum. ibid. Apocrypha quædam de ejus conversione. ibid. c. Veriora tradit Eusebius 63 e. Constantini religio, atque in Christianos favor. ibid. c

B. Cornelius PP. Lucinæ rogatu, corpora SS. Apostolorum Petri & Pauli de catacumbis levat 37 e

Coronatio Papæ quibus festivitatibus fiat. 52 d

CORPORA SS. PETRI ET PAULI.

A Græcis ablata, a Romanis recuperata, ubi sepulta. 54 b, c. An singula seorsim, an dimidiata in basilicis Vaticana & Paulina serventur. 122 c. Textus Anastasii bibliothecarii de inclusione S. Petri, corruptus & obscurus. ibid. d. Collatus cum textu Manlii explanatur. ibid. d, e, f. Dimidiata utriusque Apostoli corpora in utriusque basilica quiescere, suadent traditio, & nonnullæ inscriptiones 123 c, f. Refragante Cardinale Laurea. ibid. b. Responsio ad loca Baroniana. ibid. c. SS. Apostolorum ossa non fuerunt sic inter se confusa ut non potuerint discerni. ibid. d, e. Creditur medietas amborum esse in utriusque basilica ex traditione. ibid. f. Et ex lapide porphyretico, dicto de Ossibus Apostolorum. ibid. Ejusdem lapidis inscriptio. 124 a. Antiqua, non tamen ante seculum IX scripta. ibid. Bipartita Apostolorum divisio stabilitur ex aliis inscriptionibus. ibid. c. Item ex S. Joanne Chrysostomo. ibid. Et Andrea Fulvio antiquario. ibid. e

CRYPTÆ.

Crypta hypogæa depressior, ibi est monumentum Apostolicum 117 c. Viam eo pandit foramen seu fenestella, subter altare confessionis. ibid. Monstrata a Gregorio Turonensi. ibid. An foramen & fenestella sint una tantum, an duplex apertura. ibid. Non fuit in fronte altaris. ibid. d. Ritus a Pontifice ibi servari solitus. ibid e, f. Arca altaris quid sit 118 a. An fuerit cincta cancellis. ibid. b. An in cancellis fenestra. ibid. Cataractæ & valvulæ ibid. b, c. An foramen quadratum sit an rotundum. ibid. c. Videsse illud dicitur Clemens VIII & alii, & desuper ædificasse novum altare. ibid. e, f. Quid tholus, quid jugulus. ibid. d, e. Per dictum foramen demittebantur brandea, sive vela super sacrum sepulcrum. ibid. f. Cujus contactu, mira patrabant. 119 a, b. Brandea a temporibus Leonis Magni adhibita. ibid. Præclare de hisce scribit Gregorius Magnus. ibid. a. Qui per illa miraculum patravit, uti Leo Magnus. ibid. a, b. Claves aureæ & eodem intromissæ, & sepulcro superim positæ, pro medela tribulatorum. ibid. c. Quid de clavi, a se ad Recaredum missa, Gregorius PP. ibid. c. Sepulcri S. Petri distantia a laqueari. 119 d, e. Cryptæ subterraneæ erant primis Christianis loca orandi 87 a

CRUCES.

Crux aurea 150 librarum a Constantino Magno imposita loculo S. Petri 54 d

Crux bicornis, ejusque forma. 140 e, f. Ejus descriptio poëtica, verius S. Victorino Pitabionensi in Pannonia, tribuenda, quam S. Cypriano 141 a

Crux, Fortunati hymnis celebrata 66 e

Crucis lignum a Symmacho PP. reconditum, denuo inventum. Alia ejus portio inventa a Sergio PP. 66 f

Crux monogrammatica, ejusque descriptio 141 b. Quæ explicata demonstrat nomen Christus. ibid. c. Paulini de ea versus ibid. b

Crux immissa & commissa, ejusque antiquitas indicatur 140 e, f.

Crux nuda sine Crucifixo, primis aliquot continuis seculis repræsentata, 141 e. Quare gemmis & corona ornata. ibid. Videtur perseverasse usque ad finem seculi VII. 142 a. Expresso sæpe ad pedem ejus agno, Christum patientem repræsentante. ibid. b. Statutum Concilii Quinisexti de pingendo Christo sub humana forma. ibid. a, b. Sub eadem tamen forma antea quoque fuit depictus, uti & Apostoli, & alii homines sæpe in apsidibus templorum & sarcophagis mortuorum. ibid. c, d, e, f. Opinio Josephi Scaligeri refutata. ibid. Uti & aliorum, negantium Christum forma humana solitum fuisse exprimi ante concilium Quinisextum. 143 b. Crux nuda non uno coronabatur modo. 143 d. Crux ab imo usque ad summum circulo coronata apparuit in extis victimarum, sacrificante profanis diis impio Juliano. ibid. e. Corona Cruci superne imposita in labaro Constantini, & apside Fundana. 144 a. Versus Pauliniani de corona fastigio crucis imposita. ibid. b. Usus coronandi Crucem quando desueverit. ibid. c. Coronatum Crucifixi caput. 144 c. Crucis Vaticanæ amplior explicatio ibid. d.

Crux qualis in labaro Constantini Magni 141 f

Crux stationum servatur in basilica S. Petri 75 d

Cruces Paulinianæ ab ipso descriptæ. 142 a

Crucum variarum ectypa in æs incisa, ex quatuor apsidibus vetustissimarum quatuor basilicarum urbis Romæ 141. Alia item aliquot ectypa antiqua 91, 135, 137

Cyborium pro conservatione Vultus sancti 96 c

D

Dexter armus S. Stephani protomartyris, basilicæ S. Petri a Pelagio PP. donatus 39 c

Diaconiæ Romanæ 51 b

Diadema Christi diversum a Diademate Apostolorum pingi solitum. 136 f. Id probatur ex apside triclinii Leonis III, in una atque altera pictura 137 a

Diocletianus editissimam ecclesiam Nicomediensem primo persecutionis suæ die dirui jussit 87 b

Dona variorum basilicæ S. Petri facta 39 d

Donatio Caroli Imperatoris basilicæ B. Petri facta 53 e

Donus PP. aream ante basilicam S. Petri (Paradisum vocant) marmore instravit 72 f

E

ECCLESIÆ.

S. Apollinaris 159 a

S. Crucis, a Symmacho PP. constructa 48 a

SS. Philippi & Jacobi eadem quæ XII Apostolorum 99 f

S. Felicis Nolani descriptio e S. Paulino, 89 a. Unius cum apside. ibid. b. Item alterius non orienti, sed sepulcro S. Felicis obversæ. ibid. c. Triplex ejus porta. ibid. d. transenna, secretarium. ibid. f. Tertiæ basilicæ Fundanæ descriptio. ibid. Ejus in apside picturæ, & reliquiæ Sanctorum ibi conditæ versibus celebratæ 90 b, c

Ecclesiæ S. Augustini Romæ initia 60 e

Ecclesia & monasterium sanctorum Joannis & Pauli. 159 f. Ecclesia vel diaconia sanctorum Sergii & Bacchi 160 a

Ecclesia S Mariæ de Febribus. 157 c. Imago ibidem miraculosa ibid. d. Ejus altaria & sacella ex Paulo de Angelis ibid.

S. Petronillæ 156 f. Ejus forma ibid. Ana Paulo I ædificata. 157 a. Ejus sacella ex Paulo de Angelis 157 b

S. Salvatoris, quæ & de Ossibus dicta 159 a

Ecclesia & monasterium S. Stephani Majoris ac Minoris. 159 e. Fuerunt monasteria diversa. 160 c. Error Vegii in eorum nominibus. ibid. e. Situs utriusque monasterii 161 a

Ecclesiæ a tyrannis destructæ, tempore Constantini Magni a Christianis reædificatæ. 87 c

Epigraphe primi lapidis basilicæ S. Petri, a Julio PP. II locati 93 b

EPITAPHIA.

Epitaphium Agnetis imperatricis. 76 f. Venerabilis Bedæ. 111 b. Probi 79 c. Et conjugis ejus Probæ. 79 e. Epitaphia summorum Pontificum, Joannis II. 41 f. Bonifacii IV. 42 c. Pelagii I, ibid. a. Gregorii I, 42 f. Sabiniani I, 44 b. Bonifacii IV, ibid. Theodori I, 44 d. Sergii I, ibid. f. Sergii II, 45 f. Stephani V, 46 a. Benedicti III, ibid. b. Joannis, ibid. Nicolai II, ibid. c. Stephani VI, ibid. Joannis VIII, ibid. d. Joannis IX, Joannis X, Benedicti IV, ibid. e, f. Christophori, 47 a. Anastasii III, ibid. Adriani, 81 d. Eugenii, a Maphæo positum, 83 c. Nicolai V. 83 d Eugenii IV & Nicolai V. 83 c, d. Adriani I. 109 c Hujus auctor, non Carolus Magnus, sed Flaccus Alcuinus, ibid. e. 111 a. Quo sensu Carolus ipsius auctor dici possit 111 d

F

SS. Fabiani & Sergii PP. corpora ad altare S. Sixti delata 102 f

Felicis proconsulis mores, 27 f. Ejus avaritia 28 a

Fideles, Antiochiæ appellati Christiani, antea Nazaræi dicti 10 b

Fontes Damasi Papæ 48 b

Formosus ornavit altare majus S. Petri 72 f

Formulæ, in subscriptione diplomatum a Carolo Magno usurpari solitæ 92 f.

Franciscus de Thebaldescis Cardinalis, altaris de Ossibus Apostolorum restaurator 97 b

G

S. Gabinii Martyris corpus reconditum in altari S. Mariæ 100 c

Gorgonii & Tiburtii MM. corpora ubi recondita 93 f

S. Gregorii Magni corpus in altari S. Andreæ reconditum 93 f

Gregorius IV non fecit sacellum suum in basilica S. Petri, sed in secretario 153 f

Guidones a Carolo Magno institutos fuisse, non probatur ex diplomate, 92 c. Quod perperam Ipsi adscribitur ibid. e

H

Herodes quot fuerint 9 c

Hinconis seu Oczkonis Cardinalis, episcopi primum Olomucensis, dein archiepiscopi Pragensis mors & sepultura 98 c

Historicus qualis esse debeat 63 a, b

Hospitale Campi sancti 159 d

I

Jacobus Grimaldus plurima scripsit de ecclesia Vaticana, vixit saltem usque ad initium seculi XVII 86 e

Jacobus Herculanus quando obierit 86 e, f

Imagines Ss. Patricii & Columbæ 98 a

Imago Innocentii PP. III 137 f

Innocentius III restauravit picturam musivam veteris apsidis Vaticanæ 135 b

Innocentius X Decretum edidit contra novatores, de subordinatione & subjectione S. Pauli cum S. Petro in potestate suprema & regimine universalis Ecclesiæ 171 d

Joannis Cajetani de Ursinis diaconi Cardinalis obitus, sepultura, & fundatio 108 b

JOANNIS DE BEKA CHRONICON.

Dedicatio ejus statuitur Wilhelmo ante annum MCCCLI a Becano facta fuisse, 175 a, b. Illudque tum desiisse in anno MCCCXLVI. ibid. c. Quod confirmatur primo ex codd. Mss. ibid Secundo ex ipsis chronici verbis. ibid. e. Tertio ex additamento, quod impressit Frumerius. ibid. f. Multis post annis scriptum, & verosimiliter post annum MCCCXCIII. ibid. In quo statuitur completum fuisse, 176 a. Alia additamenta a Suffrido visa. ibid. Sex tantum annos complectentia, nempe a MCCCLVIII ad MCCCLXIV ibid b, d. Nihilo magis Becani sunt. ibid. d. Sunt tamen non minoris auctoritatis ibid. e

Joannes Gallus, Ep Ostiensis, altare S. Martini liberalissime dotavit 102 e

Jubilæum in basilica S. Petri inchoatum 75 e

Julius II PP basilicæ novæ S. Petri primum lapidem posuit 93 b

K

Kalendarium antiquum Furii Dionysii Filocali 176

L

Labarum Constantini descriptum ab Eusebio 144 a

LANCEA DOMINICA.

Ferrum ejus a magno Turcarum Sultano oblatum Innocentio VIII. 100 f. Solenniter delatum a porta Flaminia ad basilicam S. Petri. 101 a Dein illatum palatio pontificis. ibid. Denique in Cyborio Vultus sancti repositum. ibid d Delatum, & relatum 101 a, b

Lapis porphyreticus, super quo divisa sacra ossa SS. Petri & Pauli 105 f

Lapis sceleratus, super quo necati multi Martyres, quo delatus, & translatus 97 c

Leo IV de monasterio S. Martini, in quo educatus fuerat, optime meritus 81 b

Leo IX munificus S. Petro 72 d

Liber Moralium S Gregorii, divinitus Sagioni episcopo Cæsaraugustano Romæ ostensus 47 f

Litaniæ quot Sabbatis e S. Apollinaris templo pergunt ad basilicam S. Petri 75 f

Luminaria in natali SS. Petri & Pauli, & in electione aut consecratione Pontificis accendi solita 130 d

M

MAPHÆUS VEGIUS.

Orator & Poëta insignis. Ejus Natales, litteræ humaniores, 57 b, c, d, e, f. S. Bernardini Senensis vitam conscripsit 57 f

Quibus maxime præsidiis incitatus ad discendum. 58 a. Ejus magistri. ibid. b, c. Propensio in poëticen. Studia altiora. ibid. e, f. Quando Romam profectus. ibid. f. An factus sit Datarius sub Martino V, an sub Eugenio IV, 59 b Episcopatum recusat præ modestia. ibid. An translationi S. Monicæ adfuerit. ibid e. Opera ab ipso composita, atque impressa. ibid. f. Alia deinde a Decessoribus nostris Romæ inventa, 60 a Ejus obitus. ibid. b. Quædam de illo observanda ibid. c. Item de templo S. Augustini, ac translatione S. Monicæ ibid. d. Nonnullæ ejus halucinationes, omissiones, & promissiones non impletæ, 61, a, b, d. Quandonam editi libri quatuor de rebus antiquis memorabilibus basilicæ S. Petri Romæ 85 f

S. Margaretæ imago perquam venerabilis. 100

Merces operariorum & officiantium in Majori hebdomada, 49 b, c, d. Item in aliis festivitatibus ibid. d

Missæ Cardinalium hebdomadariæ, & earum divisio 50 f

MONASTERIA

Monasteria aliquot Canonicorum juxta basilicam S. Petri 80 b

Monasterium Hierusalem an fuerit prope basilicam S. Petri 155 e

Monasterium S. Martini prope altare majus basilicæ S. Petri, in quo habitabat congregatio servientium basilicæ, 80 f. Ejus celebritas ex statua ænea S. Petri, & educatione S. Leonis IV 81 a

Monasterium S. Martini incerto auctore 159 f

Monasterium S. Stephani Majoris & Minoris. Vide, Ecclesia S. Stephani.

Monasterium SS. Joannis & Pauli. Vide, Ecclesia SS. Joannis & Pauli.

MONUMENTUM APOSTOLORUM AHENEUM.

Corpora SS. Apostolorum ei inclusit S. Silvester PP. contra aquarum & furum injurias, 119 e. Inclusus eidem loculus argenteus. ibid. f. Monumenti descriptio ex Anastasio, 120 a. Consonat liber Pontificalis, & Petrus Manlius. ibid. a, b. Ejus dimensio quanta. ibid. c, f. Ejus figura. ibid. e. Quæ cui, de dimensione ejus & pondere, præferenda sententia. ibid. c. & seqq. Moles ænea non simul & semel circum loculum fusa, 121 e. Sed seorsim massis duabus, aut forte sex distinctis. ibid. f

Munificentia Eugenii III, Gregorii & Hormisdæ erga S. Petrum 72 c, d

MURUS TRANSVERSARIUS.

Totam hic intersecat basilicam S. Petri, a Paulo III conditus, 94 a. Quatuor in eo altaria, duo dextrorsum, totidem sinistrorsum. ibid. Ædicula S. Luciæ antiquissima a læva muri transversarii aliquando fuit ibid.

N

Neronis, ob mortem Simonis magi, in Apostolos indignatio, 13 b. Eos mortis damnat, 15 a. Ejus crudelitas in Christianos. 31 e

O

Obeliscus famosus ubi quondam steterit. 159 d

Officia S. Gregorii ubique in ecclesiis legenda esse, S. Ambrosii vero Mediolani tantum, divinitus monstratur 75a

Onuphrius Panvinius de VII urbis ecclesiis impressus Romæ anno MDLXX 86a

Opus musivum ab Exuperantio Ravennate episcopo constructum 143e

ORATORIA.

Oratoria SS. Adriani., Sixti & Leonis noviter detecta 81 c, d

S. Adriani. Vide, Altare S. Adriani.

Adriani I, ejusque epitaphium 40 c

S. Ambrosii, quod fuit extra murum septemtrionalem basilicæ, nomen suum perdiderat tempore Vegii 85 a

S. Antonii martyris, nunc S. Brigidæ 85 a

S. Antonii martyris inter portam Guidoneam 96 e

S. Crucis ad fontem, in basilica S. Petri a Symmacho extructum ex argento, Confessio & crux ex auro cum gemmis, ubi inclusit lignum Dominicum 104 e. Nicolaus PP. I ibi fecit gabbatam argenteam unam, pensantem libras duas. ibid. Portio ligni S. Crucis non seorsim, sed simul cum cruce aurea, pendebat libras X ibid.

Fontis baptismalis cum versibus Damasi 80 e

S. Gregorii I 42 f 84 c

S. Joannis Apostoli & Euangelistæ a Symmacho conditum 105 a

S. Joannis Baptistæ, vulgo ad Fontes, a Symmacho conditum 105 a. Prope aberat fons baptismalis a Leone III restauratus ibid.

S. Leonis IV, in quo a Paschale PP. II Corpora SS. Leonis I, II, III & IV recondita. 104 c. Verosimilius a Leone IV excitatum fuit aut saltem instauratum ibid.

S. Luciæ a Gregorio PP. consecratum 48 a. recondito ibidem ejus brachio 80 f

Oratorium magnum S. Crucis a Symmacho exstructum 80 e

SS. Trium Magorum. Vide, Altare.

B. Mariæ, reliquiis plurimis a Gregorio III PP. locupletatum 82

B. Mariæ in choro Canonicorum 39 b

B. Mariæ a Paulo Papa I exstructum & ornatum 40 d, 82 b

B. Mariæ, dictum Veronica 47 f

B. Mariæ, cum altari, in quo prima Missa noctis Natalis semper celebratur, cujus auctor Joannes VII PP. 84 f

SS. Processi & Martiniani MM. 40 f 82 c Vide, Altare

Ordo & successio Romanorum Pontificum 55 b

Ornamenta altari S. Petri a Leone IV addita, tum argentea, tum aurea 70 e, f

Ornatus multiplex, auro & argento dives tum altaris majoris, tum Confessionis ab Anastasio descriptus 125 f

P

Pallia tantum vigilantur in ecclesia Vaticana 38 b

Pallia Pontificalia ubinam consecrentur 75 b

Pammachii in morte Paulinæ conjugis erga pauperes beneficentia 90 c

Paradisus ante basilicam S. Petri, 157 f. Fuere in eo fontes. ibid. Ejus dimensio. 158 a. Pinea ænea. ibid Cantharum. ibid. b. An Pinea a cantharo distincta. ibid. Status istius fontis seculo XVI ibid. c. Fons alius in paradiso a pinea cum Cantharo diversus. ibid. d. An a Symmacho Papa factus. ibid. Gradus. ibid Ædificia circa gradus. ibid. e. Ædificia supra gradus. ibid. f. Ubi & ecclesia S. Apollinaris, 159 a. Et alia multa ibi, ab Anastasio Biblioth. & Ciampino descripta ibid. b, c

Paschalis I erexit altare S. Sixti PP. 102 f

Παρεκκλήσια Græcorum, oratoria seu appendices templorum 132 e

S. PAULUS APOSTOLUS.

Pauli genus, 16 f. Statura, magistri, 17 a. Ardor animi. ibid. b. Odium in discipulos Christi. ibid. d. Conversio. ibid. Damascum cæcus deducitur. ibid. e. Christum prædicat, 18 b. Antiochiam tendit. ibid. e. Inde alio usque in Cyprum. ibid. f. Et Antiochiam Pisidiæ. ibid. Ubi docet ex Scripturis, 19 a. Multos convertit. ibid. b. Inde ejicitur a Judæis. ibid. c. Idem fit Iconii. ibid. d. Lystris sanato claudo habetur pro. Deo a gentibus. ibid. d. Et lapidatur a Judæis. ibid. e. Redit Antiochiam & Jerosolymam, ac denuo Lystras. ibid. f. Mittitur Berrhœam & Athenas, 21 a. Ubi multa disputat. ibid. b. In Areopago perorat de ignoto ipsis Deo. ibid. e. Convertit Dionysium ac Damarim, 22 c. Adit Corinthum magno cum animarum lucro. Ibidem. Apud Aquilam & Priscillam commoratur, 23 a. Proficiscitur Ephesum, Cæsaream, Antiochiam &c. docens & baptizans. 23 b. Feris objicitur. ibid. c. Miracula patrata. ibid. Turbæ Ephesi contra Paulum. ibid. e. Sedatæ, 24 a. Alio peregrinatur. ibid. b. Troade mortuum revocat ad vitam. ibid. Ejus dicendi vis, atque alia itinera. ibid. c. Oratio ad suos Mileti, non amplius eum visuros. ibid. d. Tendit Jerosolymam. ibid. e. Pericula ibidem illum manentia, ab Agabo prædicta, ibid. f. Ipsum minime terrentia, 25 a. A Judæis ad mortem quæritur. ibid. c. A Romanis servatur. ibid. d. Quibus rationem reddit factorum suorum. ibid. e. Virgis cædendus edicit, civem Romanum se esse. ibid. f. Productus ad Judæos, causam agit. 26 a. Accusatur in multis a Judæis, 27. Ejus responsio. ibid. e. Coram rege Agrippa, & Festo proconsule, strenue perorat, 29 c. Navigat in Italiam. ibid. e. Tempestatem prænuntiat. ibid. f. Divinitus promittit, neminem vectorum inde periturum, 30 a. In insulam Melitam appellit. ibid. c. Mordetur a vipera innoxie. ibid. Christum prædicat cum fructu. ibid. d. Venit Regium ac Puteolos. ibid. e. Romam intrat, 31 a. Agit cum primoribus Judæorum. ibid. c. Multos gentilium baptizat. ibid. d. Patroclum Neronis familiarem resuscitat, 32. b. Male ipsi solvitur, 32 c. Sententia mortis in illum fertur. ibid. 32 f. Pauli inter hæc gaudia. ibid. f Aliquot militum conversio, 33 a. Martyrio proximus linteum accipit a pia femina ad velandos oculos. 33 c. Cæsus sanguinem lacteum fundit. 33 c. A nobili matrona conditur. ibid. d, c. Pauli ætas. ibid. e. Epistolæ. ibid. f. Corpus a Lucina in prædio positum. 37 e.

Pauli I Pontificis Rom. corpus e basilica S. Pauli Apost. ad oratorium S. Mariæ in basilica S. Petri translatum 82 c. 40 e

Paulus III condidit murum transversarium. 94 a

S. Petronillæ corpus a Gregorio XIII ad altare SS. Crucifixi delatum 94 b

Pius Pontifex II instauravit altare S. Andreæ. 93 f. 94 a

Pauli Æmilii Sanctorii patria, Natales, elogium &c. 1 b

S. Petronillæ corpus, 82 e

S. PETRUS APOSTOLUS

Petrus natus Juliæ ad lacum Genesareth, quæ & Bethsaida, 2. d. Uxor filia Aristobuli, ibid. e. Forma, statura, & corporis habitudo, ibid. f. S. Andreas frater ejus major natu, ibid. Primus cum Christo congressus 3 a. A Christo vocatur, sequitur, baptizatur, 3. Favores, ibid. e. Confessio privilegiis a Christo confirmata, ibid. Interrogatio de præmio obtinendo, ibid. e. Ægre obtemperat in lotione pedum, 4 d. Fervor in sequela Christi, ibid. e. Christum negat tertio, ibid. f, 5 a. Christi sepulcrum inspicit, ibid. b. Resipiscens resurrectionem Christi cognoscit, 5. b. Christus redivivus ei apparet, ibid. Pœnitentia insignis, 5 b. Petrus ecclesiæ caput, ibid. d. Loco Judæ alium curat substitui Apostolum, ibid. Cum reliquis Apostolis accepit Spiritum sanctum, ibid. e. Judæos increpat, & instruit, ibid. f. Tria millia hominum convertit, 6 e. Sanat paralyticum ad portam templi, ibid. e. Viso Petri miraculo quinque hominum millia ad fidem conversa, ibid. e. In synagoga causam dicit & absolvitur, ibid. f. Jacobum cognomento Justum constituit Jerosolymorum episcopum, 7 b. Ananiam cum uxore punit, ibid. c. Sanctitas longe lateque pervagata, ibid. Miracula, ibid. Mittit discipulos in Galliam, ibid. d. Simon magus a Petro repressus, ibid. f. 8 a. Videt descendens a cælo linteum, ibid. d. Cornelii centurionis divinitus præmoniti jussu advocatur Cæsaream, 8 f. Ipsumque cum familia gentilem convertit ad Christum, 9 a. Ab Herode Agrippa carceri inclusus, 9 f. Divinitus liberatur, 10 a. Ejus vincula ab Eudoxia Theodosii junioris conjuge Romam missa, ibid. Provinciæ quænam illi obtigerint ad prædicandum Euangelium, quænam aliis Apostolis, ibid. c. Sententia de non circumcidendis gentilibus, ibid. d. Romam ingreditur anno secundo Claudii imperatoris, 11 b. Aram consecrat Romæ in domo Pudentis senatoris, ibid. c Peragratis extimis mundi plagis in Italiam redux, 11. Mortuum ad vitam revocat, quod frustra tentaverat Simon magus, 13 a. Petri ætas, 16 c. Lectorii S. Petri ornatus qualis & quando, 50 e. Gloria ob humilitatem exaltata, 67 d. Corpus e catacumbis elatum, 69 e. Aut forte ex monte Aureo, ibid. f. In monte Aureo sive Janiculo passus, non ad molem Adriani, 70 a, b, c. Corpus thecæ argenteæ, ære undique munitæ, inclusum 70 d. S. Petri brandeum forfice scissum, sanguinem fundit, 73 c. Petri clavis aurea temere violata, non impune 73 d. Ferrea, morsus luporum ac canum rabidorum sanat, ibid e. S. Petrus apparet mansionario Ecclesiæ suæ 74 a. Primatus S Petri, & basilicæ ejus 77 f. Statua ænea S. Petri, ex oratorio S. Martini transportata ad oratorium SS. Processi & Martiniani 81 a. Apostrophe ad S. Petrum, 85 d

SS. PETRUS ET PAULUS

Petrus & Paulus super Simone mago cum Nerone expostulant 11 c. Inclusi carcere Mamertino, baptizant ejus custodes 15 b. Petrus lacrymis suorum exire carcere coactus 15 a. Christo fit obviam, 15 e. Et Romam denuo regressus, crucis damnatur, ibid. f. Petri & Pauli martyrium, 16 b. Supremum vale, ibid. Petri & Pauli mixta inter se ossa 16 d. Loculi in quo conditum SS. Petri & Pauli corpus, ornatus & dimensio, 37 f. Arca aurea supra eorum corpora, 38 a. Terræ motus in ablatione corporum SS. Petri & Pauli, 54 c. Positio imaginum SS. Petri & Pauli dextra lævaque inter se, 161 c. Observatio Joannis Lucii, ibid. Item alia, ibid. e. Patri a Marca, ibid. f. Commentarius Francisci Mucantii, 162 e. Cur Paulus ad dextram Petri ex Battello, 169 b. An pars sinistra dignior sit, quam dextra, ibid. b. Honoris causa Paulus Petro prælatus, quia utilior fuerit ecclesiæ in multis, ibid. c, d. Quia præsignatus in Benjamin, ibid. e. Quia doctor gentium præcipuus, & e cælo vocatus ad apostolatum, ibid. f. Item ut extolleretur Petri humilitas, 170 a. Ob æqualitatem meritorum, non ex arbitrio pictorum sic positi fuerunt, ibid. b. Paulus non semper a dextris Petri collocatus, ibid. Petrus major potestate, Paulus sapientia, ibid. e.

Petri Manlii seu Malli Historia sacra cum præfatione ad Alexandrum III PP., collecta ex antiquis basilicæ S. Petri monumentis sub medium seculi XII 85 f

Petrus Manlius Historiæ sacræ auctor 36 b

Pompeius Ugonius de Stationibus Romanis editus anno 1588 86 a

PHARUS SEU LYCHNUCHUS.

Pharus seu lychnuchus quid sit, 129 b. Eorum origo altius repetita, ibid. Nutriebantur oleo & candelis, ibid. c. Forma eorum rotunda unius circuli, uti nunc etiam sunt, ibid. d. Coronæ unde dictæ, ibid. Phari unius circuli diversorum locorum, ibid. e, f. Quidni rotæ dici possint? ibid. f. Phari turritæ plurium circulorum, 130 a. Aliarum item formarum, ibid. c. Pharus una in formam crucis facta, & ab Adriano I ante presbyterium suspensa, candelas capiebat 1370. ibid. d. Quater quotannis accendi solita, ibid. Phari aliæ non pendulæ, 130. e. Quid cerostatæ & lucernæ bimixæ 131 a. Vasorum, lumen in pharis alentium, formæ variæ & nomina diversa, ibid. Quid gabatæ, ibid. b. Quid canistra, ibid. c. Delphini unde dicti, ibid. Gryphes & leones, canthara, arbores ibid. d, e.

Philippus Bonannius Historiæ templi Vaticani editor, quæ dein recusa 86 a

Polemei Silvii laterculus 176

Pontes Romæ, qui in Legendis Sanctorum inveniuntur 54 f

Pontificum habitatio apud S. Petri ecclesiam exædificata 78 d

Portæ. Vide, Basilica S. Petri.

PRESBYTERIUM.

Presbyterium quid sit 132 c

Presbyterium & chorus loca distincta, 114 f. 126 d. Presbyterii descriptio ex ecclesia Cantuariensi, 126 f. In qua inter Missarum solennia episcopus sedebat retro vel post altare. 127 b. Presbyterium muro seclusum & laicis inaccessum. ibid. c, d. Ejus notionis origo. ibid. e. Peribolus presbyterii. ibid. f. Elevabatur communiter ad altitudinem circiter dimidii corporis humani. ibid. Hinc septa hujusmodi, Pectoralia dicta. ibid. Peribolus alibi elatior, 128 a. Videtur partim saltem ex cancellis fuisse in basilica S. Petri 128 a

Privilegium Gregorii I, fundantis pro lampadibus alendis multa oliveta 43 d, e, f

R

Ritus qualis pannis laneis, unde fiunt pontificalia, adhibitus 38 c

ROBERTUS DE MONTE

Supplementum Chronicum, Roberto de Monte passim adscribi solitum, Vossius abjudicat Roberto abbati Montis S. Michaëlis, 171 c. Adjudicat cuidam Roberto Montensi, abbati Abrincensi. ibid. e. Nullius auctoritate ostendens, talem uspiam in mundo fuisse. ibid. f. Tribuunt istud priori Roberto Sammarthani 172 a. Uti etiam Trithemius, Gesnerus, Possevinus, Miræus & alii. ibid. b. Hic Robertus ipsemet, non totius quidem supplementi, sed partis ejus se auctorem prodit. ibid. Obiit autem anno 1186. ibid. c. Reliqua exinde sequentia, a monacho Gemeticensi adjecta. ibid. e. Frustra adstructi a Vossio Roberti duo Normanni, abbates Montenses. ibid. f. Chronicon Sigeberti a Miræo expurgatum, non item appendix Roberti. 173 a. Qui & abbas Montis Navalis appellatur. ibid. b. Idem vero est qui Montis S. Michaëlis. ibid. c. Propria Roberti appendix anno 1651 edita. ibid. d. Orditur ab initio seculi XII. ibid. Terminatur non anno 1182. ibid. e. Sed saltem biennio post & amplius. ibid. f. Ejusdem styli tenore, 174 a. Et loquendi modo. ibid. b. Chronicon Roberti nomine olim impressum, tripartitum. ibid. c. Quisnam primæ partis Auctor, duobus aliis jam inventis. ibid. c, d. Vixit ille saltem post annum 1155. ibid. d. Robertus de Monte etiam scripsit gesta Henrici primi, non secundi, Angliæ regis. ibid. e. Natus sub initium seculi XII. ibid. f

Romanorum antiquorum gloria conspurcata, 68 a. Atque ob fastum depressa fuit 67 c

Romanorum Imperator ad altare S. Petri coronari a Pontifice consuetus 103 b. Benedici item & inungi solebat ad altare S. Mauritii, 103 a. Apud quos Auctores hujus ceremoniæ descriptio ibid.

Romanus Canonicus, historiæ sacræ a Manlio conscriptæ interpolator. 36 d. Editus perperam sub tali nomine, tamquam auctoris, a Paulo de Angelis 90 f

Rota porphyretica unde dicta 99 d. Variis ceremoniis aptata ibid.

S

SACELLA.

Sacella duo anonyma. 80 d. Alia anonyma. 155 f

Sacella ecclesiæ S. Mariæ de Febribus 157 a

Sacella ecclesiæ S. Petronillæ 157 b

Sacellum vel basilica S. Andreæ Apostoli. 155 c. A quibus Pontificibus ditata. ibid. Oblata ibidem dona, & opera a variis Pontificibus facta. ibid. d. Altare in medio cum brachio S. Andreæ & Lucæ Euangelistæ. ibid. e

Sacellum Gregorianum successit in locum secretarii antiquissimi. 153 c. Ejus apsis. ibid. e. Fuit appellatum S. Mariæ a Febribus. ibid. f

S. Mariæ ab Innocentio VIII renovatum, in eoque repositum lanceæ Domini ferrum. 95 f. Reliquiis frequens. ibid.

Præsepis Domini, aliis S. Mariæ de Præsepi, ædificatum a Joanne VII. 96. Ejus descriptio. ib. b

Dei genitricis, a Laurentio Cardinale Beneventano constructum, loco, quo Gregorianum, ab Eugenio III restauratum, steterat. 101 a. Lanceæ Dominicæ ferrum eo delatum. ibid. Et relatum in locum pristinum ibid. b

Dei Genitricis Mariæ, alibi ab aliis collocatum 101 b. Dictum putatur S. Mariæ de Conventu. Et quare ibid.

S. Mariæ de Cancellis; unde sic appellatum, 103 f. Ab aliis dictum S. Mariæ in Oratorio. ibid. Ædificatum a Paulo PP. I in angulo navis transversæ. ibid. Signo argenteo B. Mariæ Virginis librarum centum ab eodem ditatum. ibid. Constructa illic dicti Pontificis sepultura. ibid. Multa Sanctorum corpora ibi sepulta ibid.

S. Mariæ de Prægnantibus. Vide, Altare

Secretarium vetus ecclesiæ S. Petri juxta Ugonium fuisset prop altare S. Andreæ 94 a

Secretarium antiquissimum & novellum. 153 a. An novellum eodem loco, ubi antiquissimum steterat. ibid. Secretarii novi situs ibid. b

Seneca ac Tacitus, Christianorum sub Nerone miserati 65 a

SEPULCRA ROMANORUM PONTIFICUM.

Adeodati, 44 d. Adriani I, 40 c. 82 f. Adriani III, 83 b. Adriani IV, 39 d. 101 d. 103 a. Adriani V, 84 c. Agapiti, 42 a. Agathonis, 44 e Anacleti, 41 e. 83 e. Anastasii II, 41 d. Anastasii III, 47 a. Benedicti I, 42. Benedicti II, 44 e. Benedicti III, 46 b. 84 e. Benedicti IV, 46 f. 84 d. Bonifacii I, 41 f. Bonifacii III, 84 a. Bonifacii III & IV 44 b. Bonifacii IV, 42 c. Bonifacii V, 44. c. Bonifacii VIII, 93 e. Cælestini III, 83 e. Christophori, 46 f. Cleti, 41 c. Cononis, 44 e. 83 e. Constantini 45 c. 83 e. Deodati, 83 e. Deusdedit, 44 c. 83 e. Doni, 44 d. 83 e. Eleutherii, 41 d. 83 e. Euaristi, 41 c. 83 e. Eugenii I, 44 d. Eugenii III, 101 d. Eugenii IV, 83 b. Felicis, 41 f. Formosi, 83 e. Gelasii, 41 d. Gregorii II, 45 e. 84 d. Gregorii III, 45 c. 39 c. 83 b. 101 c. Gregorii IV, 45 e. Gregorii V, 47 a. Gregorii, 84 a. Higini, 41 e. Honorii I, 44 c. 83 e. Honorii, 83 e. Honorii IV, 102 d. Hormisdæ, 41 e. Iginii, 83 e. Innocentii VIII, 101 d. Joannis I, 41 e. Joannis II, 41 f. 84. Joannis III, 42 b. 84. Joannis IV, 44 d. Joannis V, 44 e. Joannis VI, 45 b. Joannis VII, 45 c. 82. Joannis VIII, 46 d. Joannis IX, 46 e. Joannis X, 46 e. Joannis, 46 b. 82 c. Landonis, 83 e. Leonis I, 41 d Leonis II, 44 e. Leonis III, 45 d. Leonis V, 46 a. Leonis IX, 46 a. 93 d. Lini, 41 b. Lucii II, 83 e. Nicolai 46 c, 83 e. Nicolai V, 83 c. Nicolai III, 102 d. Paschalis I, 45 e. 103 a. Pauli, 45 d Pelagii, 48 a. Pelagii I, 42 a. Pii, 41 c 83 e. Sabiniani, 44 b. Sergii I. 44 e. Sergii II, 45 f. Severini, 44 c. 83 e. Simplicii, 41 d. Sisinnii, 45 c. 83. e. Sixti 41 c. Stephani II, 45 d. 84 d. Stephani III, 45 d. Stephani IV, 45 d. Stephani V. 46 a. 84 d. Stephani VI, 46 e. 84 d. Symmachi 41 e. 83 e. Telesphori, 41 c. 83 e. Theodori I, 44 d Theodori II, 84 d. Valentini, 83 e. Victoris, 41 d. 83 e. Vigilii 82 f. 103 a. Vitaliani 44 d. Vitelliani, 83 e. Urbani II. 40 d. 82 b. Zachariæ 45 d. 83 e 84 d

Sepulcrum & epitaphium Joannis Cardinal. 40 e

Petri Diaconi 101 d

Sepulcrum S. Petri quantum abfuerit a laqueari depressioris cryptæ 119 d, e.

Sepulcrum Romuli, Meta dictum, ex cujus lapidibus opus graduum S. Petri factum 50 d

Sepulcrum Ursinorum 108 c

S. Silvester primus, auctor picturæ musivæ veteris apsidis Vaticanæ 135 b

S. Silvestri brachium ubi reconditum 103 a

SIMON MAGUS.

Ejus perversitas. 7 e. Simonia Simone dicta. 8 a. Ejus scelera, 8 c. Veneratio, 12 a. Pavor conspectis Apostolis, 12 d. Irritus in suscitando mortuo conatus. ibid. f. Veneficus volatus 14 b. Exitium ac mors 14 e

S. Sixti corpus altari ejus impositum 102 f

Stationes Romani Pontificis 51 c

Statuta de celebratione Missarum. 43 a. Et de Assistentibus summo Pontifici ibid. b, c

S. Stephani armus dexter ubi collocatus 100

Ursus Ursinus Card. restaurator altaris S. Pastoris. 101 f. Ejus tumulus ibid.

T

Tagio episcopus Cæsaraugustanus, in basilica S. Petri pernox vigilans, videt cum eo turmam sanctorum Pontificum 74 e

TEMPLA PROFANA.

Apollinis olim, nunc S. Petronillæ 40 f

Tria Romæ constructa ab Augusto Cæsare 86 c

Pudicitiæ in lupanar conversum 68 b, c

Augusto dicatum, penitus collapsum 69 b

TEMPLA SACRA.

Templa a Leone IV Constructa 71 d

Templum Probi, sub Nicolao V destructum. 78 e. f. A quibus, & quando conditum 159 f Probi elogia ex ejus inscriptionibus 79 f

Templum S. Stephani 80 a

Templum Tyrium descriptum ex Eusebio 87. Cum basilica S. Petri comparatum 88

Tholus, quid sit 118 d

Thuribulum aureum, quod a Leone III factum, & in Confessione S. Petri super corpus ejus missum fuit 118 a

Tiara Pontificia tempore Innocentii III necdum duplici aut triplici coronamento clausa. 137 f. Circulo aureo distincta, ab Innocentio II adhibita 138 a. Alia coronamenta a quibus addita ibid.

Trabes diversæ in presbyterio. 128 c. Earum situs, numerus & ornatus ibid. c, d, e

Trabis in ecclesia Cantuariensi descriptio 129 a

Trimma auri quid sit. 126 c. Quis ejus usus. ib. d

Trinitas Personarum, diversimode post debellatum Arium repræsentari solita. 139 d. Symbola item Patris, Filii, & Spiritus sancti ibid.

Tyri ecclesia sub idem fere tempus ædificata a Paulino Tyri episcopo, quo Vaticana Romæ 87 c. Ejusdem descriptio ex Eusebio. ibid. Quadriporticus, 87 e. Intercolumnia. ibid. Vide, Templum Tyrium.

V

Vaticanum unde dictum 41 a. Vetus cum novo comparatum 65 b. & seqq.

Veronica seu vera icon, 96 d. Quænam de ea fuerit traditio; & quomodo mutata, ibid. e.

Vigiliæ solennes ac Pontificiæ in Confessione hypogæa S. Petri 115 f

Urbis Romanæ pars, muris munita a Leone IV, 71 e. Nicolaus V hos restaurare aggressus, sed morte præventus non absolvit ibid.

FINIS.

ADDENDA ET MUTANDA.

Pag. 84 num. 140 in margine — Nicolao sexto — lege — Gregorio sexto. Pag. 90 col. 2, versu 14 — oribus fluenta — lege — oribus nostris fluenta — Pag. 159 col. 1 versu 15. Post textum ex Anastasio ibi citatum, [Situs ecclesiæ S. Apollinaris in Porticu.] cancellatis sex versibus usque ad num. 400, hæc substitue. — Situs hujusce ecclesiæ S. Apollinaris, non eodem loco determinatur ab omnibus. Sunt qui illam ponant ad latus septemtrionale basilicæ extra murum illius, prope templum S. Ambrosii, quod nobis section E litt. h. Manlius noster pag. 44, Anastasium secutus, ait, fundatam fuisse in porticu B. Petri, quæ appellatur Palmata; Anastasius habet etiam, Ad Palmatam; Synodus Romana quarta sub Symmacho PP. apellatur Palmaris a loco, ubi celebrata fuit anno DII, ab episcopis LXV subscripta Sed quæ illa Porticus? Quinque apud scriptores invenio porticus prope basilicam Vaticanam, [Plures ibi fuere porticus:] prima obtendebatur frontispicio ejus, & passim intelligi solet, quando aliud non adjungitur. Altera, quæ huic duabus alis committitur, est Quadriporticus. Tertia, quæ intra basilicam ducit per navim ejus maxime meridionalem, aliquibus dicitur Porticus Pontificum, quod plures ibi Pontifices tumulati fuerint. Quarta initium sumebat a mole Adriani Imp. aut ab ecclesia S. Mariæ Transpontinæ, atque ducens secus Tiberim, terminabatur ad primas scalas, quibus ascendebatur ad priora ædificia & sequentem Quadriporticum S. Petri. Expressus de his locus est apud Anastasium in Adriano Papa, qui (pag. 115) considerans …. super ripam fluminis porticum, quæ ducit ad B. Petrum Apostolum, arctam & angustam existentem, per quam viam transeuntes, ad eumdem beatum Apostolorum Principem Petrum perveniebant; plusquam duodecim millia tufos in littore alvei fluminis in fundamentis ponens, a solo usque ad summum tectum miræ magnitudinis porticum reparavit, & usque ad gradus B. Petri restauravit. Quinta denique porticus fuit supra gradus istos, in planitie ante priora ædificia, in quibus stabat turris & ædes Archidiaconi, & ad latus meridionale erat ecclesia S. Apollinaris in capite porticus; quod me docet citatus Anastasius in eodem Adriano pag. III verbis suis, quæ in commentario nostro pag. 159 num. 400 citabimus paulo post. Ibi ait, ædificasse Adrianum turrem miræ pulcritudinis, quæ decorabatur cohærente porticu; & porticum ipsam, quæ vetustate diruta erat, renovavit. Et hæc porticus fuit ad partem orientalem dicti ædificii ac turris; Quadriporticus vero ad occidentalem. Hinc jam inquirendum, quænam ex dictis porticibus fuerit antiquitus appellata Palmaris, [determinatur, quæ fuerit Palmaria.] Palmata, Ad palmatam aut Palmaria. Plerique scriptores de hac postrema porticu non satis distincte meminerunt; ac referunt cognomen ad alias. Grimaldus videtur illud referre ad porticum quartam supra dictam, quæ secus Tiberim tendebat ad gradus. Ciampinus vero refert ad Quadriporticum, quæ etiam prope erat. Ego opinor, aliam non fuisse porticum palmatam, quam quæ quinto loco designata est; tum quod ecclesi S. Apollinaris in capite meridionali dictæ porticus & super muros circi Neroniani, ædificata fuit, in loco, ubi ex opinione Grimaldi victores in ludis circensibus palmati, ut ait, suis donis ac braviis honestabantur; unde & antiquum nomen Palmata ei adhæserit: tum quod synodus Palmaris Symmachi in illa porticu aut contiguis ei ædibus celebrari commodius potuit, quam alibi ulla in porticu. Ex hac multiplicitate porticuum circa basilicam Vaticanam (forte fuerunt & aliæ) atque ex ignorantia distincti situs singularum, acciderit, ut varii scriptores in variis locis designandis halucinati fuerint: & ego fortassis, antequam tam distinctam singularum notitiam mihi comparaveram, alicubi halucinatus sum. Quod sicubi observaverit lector, rogatum velim, ut secundum hic dicta benignus emendet. [Grimaldi sententia, de illius,] Varia notavit Grimaldus spectantia ad hanc S. Apollinaris ecclesiam eique vicina loca, quæ ipse suo tempore vidit, quæque tum hic, tum alibi a nobis dicta illustrare possint. Quamobrem juverit ejus textum, prout a Floravante in Roma sacra pag. 343 descriptus legitur, huc afferre. Ecclesia S. Apollinaris, inquit, ab Honorio I ædificata, erat in loco, ubi nunc est stabulum cum pluribus domibus pertinentibus ad Archipresbyteratum S. Petri, juxta scalas basilicæ, quæ domus insulam faciunt ante forum; ab uno latere vicus, tendens ad S Officium; ab alio, via tendens ad portam Turrionis; retro, via publica sancti Spiritus. Ab ista ecclesia, inquit Anastasius, Honorii decreto singulis Sabbatis Litania ad basilicam sancti Petri exibat, & dicebatur ad Palmata, retinens antiquum nomen circi ob victores palmatos in circi ludis, donis ibi honestatos Nam circi finis vel caput ibi erat ex quodam muro, quadratis lapidibus fabrefacto, qui in semicirculum vergebatur. Anno MDCXVI, dum scalæ sancti Petri amoverentur, apparuerunt muri antiqui reticulati crassi, qui videbantur fuisse e ruinis turrium circi: ibi repertus fuit æreus nummus Agrippinæ Aug. Dum fundaretur hæc altera Vaticani templi pars sub Paulo Quinto inspectum est, circi longitudinem fuisse palm. 720 Romanorum; latitudinem 400. Area, ubi ludi edebantur, lata p. 230. Incipiebat ab infimis gradibus basilicæ; desinebat ubi nunc est ecclesia S. Marthæ retro absidam ad occasum Obeliscus erat in medio, qui locus nunc est retro sacellum chori. Extremus basilicæ paries & duplex columnatum sanctissimi Crucifixi, & sancti Andreæ, fundatum erat supra tres magnos parietes circi Caii & Neronis supradicti: similis erat circo Caracallæ, qui hodie pro majori parte extat. Altis utrimque parietibus cinctus erat, ternis ab una parte, [& locorum vicinorum situ.] super quibus extabant dictæ naves Crucifixi & sancti Andreæ; & ternis ab altera, ubi nunc est cœmeterium Campi sancti; qui se in longum trahentes lateritii, sustinebant olim arcuatos fornices, in quibus sedilia extabant pro spectatoribus. Inter utrumque parietem spatium latum p. 42, semis erat. A capite ad pedes nullum impedimentum, sed tamquam ambulationes & curritoria, e ruinis ipsis conspiciebantur. Horum parietum postremum, in circum respicientem, dum terra fundamenti chori egereretur, mensurandum curavi. Altus erat paries ipse ab area palmis 31, semis; latus p 14; fundatus p. 30. Antiquæ Vaticanæ Basilicæ, a Constantino Max. fabrefactæ facies anterior, apsis & muri extremi, ac illi super columnis surgentes, qui tecta gravi pondere sustinebant a laterum tophorumque fragmentis, circo adjacentibusque ædificiis eversis, celeri opera, rudique arte ædificati fuerunt: Basilicam ipsam brevi tempore a Constantino acceleratam fuisse fides oculata testabatur. Capitella partim absoluta, partim imperfecta: bases multæ columnis absimiles: fenestræ arcuatæ, lateritiæ primum, postea germanico opere marmoreæ effictæ. Limina ex magnis marmoribus, quæ ablata esse ex circi, vel alterius ædificii ruinis, pars inferior terra obruta indicabat, cum sub uno ex his modice arcuato, Rosæ sculptæ erant; in altero literæ legebantur cum speculator, quas, judicatum est, arcum seu locum speculatorium ipsius forsitan circi significasse. Hæc de circo. Ecclesia S. Apollinaris dicebatur in Porticu; nam porticus ducens ad basilicam S. Petri, incipiebat ab ecclesia sanctæ Mariæ Transpontinæ; ad præfatam ecclesiam S. Apollinaris desinebat.

[Corrigendo in Mapl. Vegia.] Corrigendus quoque est ex prædictis, Vegius noster, qui pag. 75 tractans de ecclesia sancti Apollinaris, quæ olim prope circum Agonalem fundata fuit, & nunc est Collegii nationis Germanicæ, officiaturque a studiosa illic juventute; transfert eo Statutum Honorii primi, quo decernit, litanias singulis Sabbatis ab ecclesia S. Apollinaris exire debere ad basilicam S. Petri, quasi id decreverit de ecclesia S. Apollinaris jam dicta ad circum Agonalem, quæ tempore istius Honorii nondum extabat, utpote fundata, juxta Anastasium, ab Adriano primo Pontifice, qui sub finem seculi VIII præfuit Ecclesiæ, defuncto pridem ante sesqui seculum Honorio. Redeamus nunc ad pag. nostram 159 & numerum ibi 400.

EPHEMERIDES UNIVERSALES SANCTORUM
SEX PRIMIS SACRI ANNI MENSIBUS ILLUSTRATORUM.

LECTORI C. J.

Habent Acta nostra Sanctorum ab initio anni per singulos Tomos Indices sex, quorum duo, videlicet Sanctorum & Chronologicus ubique præmittuntur, quatuor vero alii, Historicus, Topographicus, Onomasticus atque Moralis, ubique postponuntur. Excipe Tomum quintum Maii, in quo omnes ad calcem simul conjuncti sunt. Indicavit Papeprochius noster P. M. per decursum operis loco non uno, futurum ut, absoluto sacro semestri, omnes dicti Indices, uno in Tomo seorsim colligerentur; item ut Menses Januarius atque Februarius, quod deficerent eorum exemplaria, recuderentur, priusquam procederetur ad secundum semestre sacrum seu Julium mensem. Non contemnendum quidem hoc consilium: verumtamen ipso adhuc superstite & approbante mutatum est, uti putamus, in melius. Videlicet ut non interrupto cursu operis, aggrediamur mensem Julium, deducamusque opus continuata serie per reliquos menses usque ad finem anni: ac tum denique reformentur, augeantur, recudanturque Januarius & Februarius. Æquum enim non est, ut omnes illi, qui ab initio anni Acta Sanctorum sibi compararunt huc usque, & cupiunt sequentia videre, frustrentur desiderio suo propter paucos, qui nunc primum volunt hactenus edita sibi comparare.

[2] His ego auctor sim, ut incipiant a mense Martio (dum exemplaria ejus & sequentium mensium supersunt) reliquosque, quando eduntur in lucem, sibi comparent, ultimo demum loco accepturi duos primos anni menses, qui propter accessionem multorum Sanctorum & Actorum, in plures Tomos extendendi erunt. Non ita fiet Martio & reliquis anni mensibus, qui completiores sunt, & fortasse numquam recudendi. Ratio est, quia Martius imprimi cœptus est, postquam Henschenius & Papebrochius anno MDCLX ab Alexandro PP. VII evocati Romam, per Germaniam, Italiam atque Galliam peregrinati sunt biennio fere ac dimidio, ubique locorum sedulo conquirentes describentesque aut describi magnis sumptibus curantes, quidquid ad Sanctos spectans, noverant eatenus sibi deesse. Hinc novum ingentemque librorum scriptorumque pro singulis anni mensibus thesaurum comportantes in Belgium, singula quæque suis locis ac diebus reposuerunt, etiam pro mensibus Januario & Februario; qui inde suo tempore, ut dixi, immensum augendi sunt. Hæc ad instructionem volentium nunc sibi comparare Acta Sanctorum.

[3] Consilium quoque quod captum fuit, de Indicibus omnibus in unum colligendis, similiter mutatum est, tum quod ex illo labore notabiliter retardaretur prosecutio operis, tum quod non omnes æque necessarii sint. Hinc duos tantum universales hic dabimus, qui propius ad Sanctos eorumque Acta spectant. Illorum primus ordine dierum, adinstar Martyrologii, proponet Sanctos, qui quoquo die per decursum operis illustrati sunt: indicabit quoque breviter, quo seculo ipsi vixerint obierintve, qualia item Acta aut monumenta, unde accepta, & a quibus scripta, habeantur. Sanctos aliosque qui ad singulos dies inter Prætermissos collecti sunt, ad hunc indicem non referimus; quia de illis, qui istic vere Sancti sunt, actum est loco magis proprio diebus præcedentibus, aut agetur sequentibus. Alii, quorum sanctitas aut beatitas probata non est, non debent in indice Sanctorum memorari.

[4] Sunt tamen inter eosdem Prætermissos nonnulli, qui vel certum nobis diem quo referantur, vel publici cultus sufficiens argumentum non habent; quorum pauculi & præcipui singulis diebus subjicientur, a prioribus distincti. Debet Lector harum Ephemeridum, juxta ac Indicis Sanctorum sequentis collectionem Papebrochio nostro, qui ingravescente senio, dum graviora studia tractare amplius nequibat, otii impatiens, animum atque operam huic rei applicuit, otiumque suum supremis vitæ annis constanter impendit in publicam, uti recte arbitrabatur, utilitatem, totiusque sacri semestris usum faciliorem. Contenta Tomo sexto Junii, qui post obitum ejus prodiit in lucem, suis quæque locis inserta etiam sunt.

[5] Notæ compendiariæ, quarum in hisce Indicibus frequens est usus, denotant ex præscripto Collectoris, M. Martyr. Ep. Episcopus. Aëp. Archiepiscopus. Conf. Confessor. Ab. Abbas. m. Monachus. Er. Eremita. V. Virgo. A. vel Auct. Auctor. ms. Manuscriptum. mss. Manuscripta. Mrl. & Mrol. Martyrologium. Mrll. & Mroll. Martyrologia. Men. Menæa, non solum magna Venetiis excusa, ubi integer Officiorum sacrorum cursus definitur; sed etiam Synaxaria Græcorum mss. ubi sola describuntur Sanctorum elogia. Si quæ Notæ duplicantur, indicant numerum pluralem; uti MM. Martyres &c. auspicemur opus secundum designationem Papebrochii.

MENSIS JANUARII

TOMUS PRIMUS.

[Prologus]

Anno Christi Domini MDCXLIII a P. Joanne Bollando, adjutore Godefrido Henschenio, in lucem emitti cœperunt Acta Sanctorum Mensis Januarii, duobus prægrandibus Tomis, suo tempore in quinque aut sex moderatiores extendendis, quando licebit ipsum mensem post absolutum Decembrem recudere, cum iis, quæ post editionem istius Mensis, imo & Februarii, accesserunt monumenta nova, eatenus nobis non inventa; deinde vero tum nostra inquisitione, tum amicorum sedulitate eruderata & eruderanda forte posthac. Tomus primus inscribitur Sancto Sanctorum Jesu Christo Pontifici æterno, ejusque inter mortales Vicario, Urbano VIII, Romano Pontifici. Secundus, Eminentissimo Principi Francisco Barberino, S. R. E. Cardinali Vicecancellario. Primum præcedit ampla Præfatio, inscripta adm. R. Domino ac Patri Thomæ Luytens, monasterii Lætiensis, Ordinis S. Benedicti Abbati, & Religioso ejus Conventui; diducta per quinque capita, quorum primo explicatur occasio scriptionis & scopus. Secundo Methodus & Symmetria. Tertio, editorum in eo probabilitas. Quarto, adjutores ejus, aliaque adminicula. Quinto denique, Lectoribus commendata ab Auctore. Horum quinque capitum summa reducitur ad memoriam in Præfatione Tomi secundi.

DIE PRIMO.

Circumcisio Domini, cum Sermone Faustini Ep. Ex Ms. Et Commemoratio sacrosancti Præputii Antverpiæ & alibi, cum eo spectantibus documentis & miraculis 2, 1083

Gaspar, Rex Magus in Oriente 8

Martyres Syracusani sub Nerone in Sicilia 9

Concordius Pr. & M. Spoleti 9

Elvanus Ep. & Meduinus 2 sec. Apostoli in Britannia 10, 1083

Martina V. Romana M. sub Alexandro. Acta ex Mss; & inventio corporis anno 1634 ex Italico. 13

Cajus, Jactus, Heraclus, MM. Bononiæ, ex Mrll. 19

Victor, Felix, Narcissus, Argyrus, & Socii MM. in Africa ex Mrl. 19

Primianus, Saturninus, Victor, Honoratus, Leucius, Hermes, MM. ex Mrll. 19

Paracodas Ep. Viennæ in Gallia 3 sec. 20

Milites XXX MM. Romæ ex Usuardo 20

Euphrosynus Ep. Primianus vel Prianus & Alii IX MM. Nicomediæ ex Mrll. 20

Severus M. Ravennæ ex Mrll. 20

Evantus & Hermes, Martyres in Rhetia ex Mrll. 21

Magnus M. ex Martyrologiis 21

Theodotus M. ex Menæis 21

Gregorius Ep. Nazianzi, pater Greg. Theologi, hujus encomio laudatus 4. sec. 21

Almachius sive Telomachus M. Romæ ex Mroll. 31

Fulgentius Ep. Ruspensis in Africa 6 sec. Vita Auctore Discipulo. 32

Mochua, sive Crianus, Abbas Hibernus. Vita ex Mss. 45, 1083

Mochua Ballensis, sive Cronanus. Vita ex Mss. 47, 1083

Agrippinus Ep. Augustodunensis 6 sec. ex Martyrol. 49, 1083

Eugendus Abbas Jurensis. Vita Auctore Discipulo ex Mss. 49, 1083

Marinus Ab. Jurensis Lerini 55, 1083

Clarus Abbas Viennæ. Vita ex Mss. 55

Stabilis Ep. Arverniæ 9 sec. 57

Guilielmus Ab. S. Benigni Divione 11 sec. Vita Auct. Glabro Rodulpho 57, 1084

Clarus Mon. Saligenstadii 11 sec. 65, 1084

Odilo Ab. Cluniaci 11 sec. Vita A. Letzaldo seu Jotfaldo . 65. Alia Auctore Petro Damiano 71, 1084

Osmundus Ep. Sarisburiensis. Canonizatio 77

INTER PRÆTERMISSOS.

Albero 1 Ep. Leodiensis, passim Beatus habitus pag. 1 f

Joannes, Prior Domus montis Cornelii juxta Leodium 2 a

DIE II.

Frontasius, Severinus, Severianus, Silanus, MM. 1 sec. Passio ex Ms. 79, 1085

Maximianus, Acutio, Timotheus, Herissus, Artaxus, Vitus, Acutus, Tobia, Eugenda, MM. ex Mrll. 80

Martyres multi Placentiæ in Italia sub Dioclet. ex Ferrario 80

Defendens & Socii sub Dioclet. 80, 1085

Sebastianus & Alverius MM. Thebæi sub Diocl. ex Ferrario 81

Theodote, mater SS. Cosmæ & Damiani, ex Menæis 81

Martyres plurimi Romæ sub Diocl. ex Euseb. 81

Theopistus M. ex Menæis 81

Stratonicus, Macarius, Abbanus, Saturus, Possessor ex Mrll. 82

Martyres Britanni Lichfeldiæ, ex Beda 82

Rutila, Claudia, Auriga, in Æthiopia: Vitalis & Stephanus Hierosolymis ex Mrll. 82

Argeus, Narcissus, Marcellinus Tomis in Ponto MM. ex Mrll. 82

Isidorus Ep. M. Antiochiæ; & Siridon Episcopus ex Mroll. 83, 1085

Basilius Presb. Ancyranus Cæsareæ in Cappadocia ex Menæis 83

Isidorus Episcopus & Conf. in Ægypto 4 sec. ex Mrl. 84, 1085

Macarius Alexandrinus, Ab. in Ægypto 4 sec. ex Vitis Patrum 85, 1085

Martinianus Aëp. Mediolani 5 sec. ex Ripamontio 89

Macarius Romanus apud Lavinium in Latio 5 sec. ex Ferrario 90

Marcus Surdus ex Menæis 90

Aspasius Confessor Meleduni in Gallia 6 sec. 90, 1085

Maximus Abbas & Martyr in Gallia 7 sec. Passio ex Ms. 91, 1086

Bladulfus Mon. Bobii 7 sec. ex Baronio. 94

Adelardus Ab. Corbejensis 9 sec. Vita, Auct. S. Paschasio Ratberto, 95. Alia, Auct. S. Gerardo abbate Silvæ-majoris 111, 1086

Vedasti inventio capitis Atrebati II sec. 124

Silvester monachus Trainæ in Sicilia 12 sec. 124

Odino seu Otteno Ab. Rothensis, Ordinis Præmonstraten. in Suevia 12 sec. 1086

INTER PRÆTERMISSOS.

Cosmas Patr. CP. Thaumaturgus 74 c

DIE III.

Anterus Papa M. Romæ, 3 sec. 127

Florentius Ep. Viennæ in Gallia M. 3 sec. 127

Theopemptus Ep. & Theones, MM. Nicomediæ, 3 sec. 127. Acta ex Mss. 1087

Zosimus Mon. & Athanasius Commentariensis, MM. sub Dioclet. 128

Petrus Balsamus sive Abselamus M. 3 sec. Acta ex Mss. 129

Martialis, Statilianus, Constantius, Possessor, Hilarinus, Firmus, Candidus, Rogatianus, Eugenia, Lucida, Acuta, Pænica, MM. in Africa, ex Mrll. 130

Gordius, Comes ac Centurio, M. Cæsareæ, sub Licinio. S. Basilii de eo historica oratio. 130

Theogenes, Primus, Cyrinus, MM. sub Licinio. Acta ex Mss. 131

Claudo, Eugenes, Rhodus, Diogenius, Eugenius, Rodon, Prima, MM. ex Mrll. 135

Lucianus Episcopus apud Leontinos in Sicilia, 4 sec. 136

Melorus seu Melior M. in Anglia, 5 sec. Meldis in Gallia. Vita ex Mss. & Capgravo 136. Alia, Meldis accepta 1089

Salvator Ep. Beluni in Italia ex Ferrario 137

Genovefa V. Parisiis 6 sec. 137, 1089. Vita ex Mss. 138. Miracula post mortem, 147. Revelatio Reliquiarum 152

Eustadius Abbas Divione in Burgundia 6 sec. in App. 1090

Blidmundus, sive Gogus, Ab. in Gallia 7 sec. ex Mss. 154

Quintini M. Inventio secunda 7 sec. ex vita S. Eligii 154

Bertilia V. Mareoli in Artesia 7 sec. Vita ex Mss. 155. Elevatio & Translatio 157, 1115

Jacobi Apost. relatio Capitis ad monast. S. Vedasti, 12 sec. 158. Miracula secuta 159

Daniel M. Patavii. Inventio corporis, & Translatio 13 sec. 160

INTER PRÆTERMISSOS.

S. Theodoricus, Glamorganiæ in Wallia Regulus, vulgo S. Teudriche. 1087 b

DIE IV.

Titus Ep. & Apost. Cretæ 1 sec. Vita ex Men. 163; & Petro de Natalibus 164

Celsus Ep. Trevir. 2 sec. 164

Mavilus M. Adrumeti in Africa sub Scapula Præside, ex Mrl. Rom. & Tertulliano 165

Aquilinus, Geminus, Eugenius, Marcianus, Quinctus, Theodotus, Tryphon, MM. in Africa, ex Mrll. 165

Æduus Ep. ex Mrll. 165

Hermes, Aggæus, Casus, MM. Bononiæ 165

Priscus Pr. Priscillianus Diac. Benedicta, MM. Romæ, ex Mrll. 165

Fausta V. M. apud Bituricas 1090. Translatio & miracula ex Ms. 1091.

Dafrosa Vidua Romana M. sub Juliano 166

Neophyta V. M. Roma Limburgum translata, ex Ms. 166

Rumonus Ep. Tavestokæ in Anglia 1092

Gregorius Ep. Lingon in Gallia, 6 sec. Vita ex Greg. Turon. 167

Pharaildis V. in Brabantia. Vita ex Ms. Translatio Gandavum ex Sandero 171

Rigobertus, Archiep. Remen. 8 sec. Vita ex Mss. 174

Theoctistus Ab. in Sicilia 180

Libentus Archiep. Bremen. 11 sec. Vita ex Adamo Bremensi 181

Rogerius Ab. in Anglia, 12 sec. Vita A. Mon. Ellantino, ex Ms. 182

Angela de Fulginio Vidua, 14 sec. Vita A. Arnaldo Ord. Minor. ejus Confessario 186

INTER PRÆTERMISSOS.

Cisinandus, S. Bernardi discipulus ad propagationem Ordinis ab eo directus in Hispaniam. Sed nihil de eo in suo Mrlio Hisp. Tamayus 162

Elizabeth Virgo, pietate & patientia celebris circa annum 1560 in Valle-Rosarum prope Mechliniam, sed in restaurato post ruinam monasterio, sola nominis memoria superest: creditur tamen in veteri claustro sepulta nunc latere. 162

DIE V.

Telesphorus Papa M. Romæ 2 sec. Vita A. Segero Pauli Carm. 156, 1093

Sais M. ex Menæis 240

Felix, Secundus, Honorius, Lucianus, Candidus, Januaria, Cælifloria, Jucundus, Acutus, Petrus, Marcus, Severus, Anastasia, Telesphorus, Martyres in Africa, ex Mrll. 240

Euprexia Vidua, Theognia ejus filia Virgo, in Sicilia, ex Menæis 240

Martyres plurimi in Thebaide, sub Dioclet. ex Mrll. & Eusebio 241

Theoïdus M. ex Menæis 241

Domnon M. Bergomi, sub Dioclet, ex Jo. Ant, Guarnerio 242

Theodorus M. Calari, ex Seraphino Esquirro 242

Syncletica V. Ab. Alexandriæ. Vita, ex Ms. Græco. A. Athanasio vel Anastasio, an sancto? 242, 1093

Rusticianus Ep. Brixien. Ex Ferrario. 257

Tatiana, ex Menæis ibid.

Talida sive Amata, Ab. Antirici in Thebaide 5 sec. ex Palladio 257

Apollinaris Syncletica, alias Dorotheus, Auct. coævo ex Gr. 258

Simeon Stylita 5 sec. 261. Vita, A. Antonio Disc. 264. Alia, ex Mss. Latinis. Alia, A. Simeone Metaphr. 274

Phosterius Ab. ex Menæis 286

Æmiliana V. Romana, ex S. Gregorio. 287

Honobertus & Honulfus Epp. Senonenses, 8 sec. 288, 1094

Flamidianus M. Hispanus, ex Domenecco 288 1094

Victorinus Ab. Lucæ, Ambrosius, Privatus, Monachi: eorum translatio, ex Ferrario. 289

Gregorius Acritensis Conf. 9 sec. ex Menæis 289

Eduardus Conf. Rex Angliæ 11 sec. 290 Vita Auct. S. Ealredo, ex Surio 293. Translatio an. 1163, 302

Gerlacus Erem, in Belgio, 12 sec. Vita &

Miracula lib. 2. A. Anonymo Præmonstratensi, ex Ms. 306. Alia recentior A. Guil. Cripio 320. Aliqua in App. 1094

INTER PRÆTERMISSOS.

Leonora Perezia, Clarissa & prima Pontis viridis Abbatissa, sec. 16. Magna in veneratione dicitur esse propter frequentia, quæ patrabat miracula, cum Franc. Gonzaga & Barezus scriberent, sed ante Urbani VIII decreta; an etiam nunc? Tacet Tamayus. 1093

Ægidius a Walcuria fundator monast. Oigniacensis, cujus vita habetur a Franc. Mesco edita, cum vita B. Mariæ Oigniacen. 235 f

DIE VI.

Epiphania Domini 323

Melchior, unus ex tribus Magis 323

Telesphorus, Florus, Jocundus, Petrus, Marcus, Acutius, Januaria, MM. in Africa ex Mrll. 323

Honorius, Julius, Antoninus, MM. ex Mrl. 324

Pompejanus M. Calari in Sardinia ex Seraph. Esquirro 324

Anastasius M. Sirmii; ex Mrl. 324

Macra V. M. in Gallia, 4 sec. Acta ex Ms. 324

Nilammon, Reclusus in Ægypto, 5 sec. ex Sozomeno 326

Melanius, Ep. Redonen. Vita ex Mss. 327 Miracula Auct. Gervasio Archiep. Rem. 333

Petrus Ab. Cantuarien; ex Beda 334

Erminoldus Ab. M. in Germ. 12 sec. Vita A. Monacho Prufeningen. lib. 2 335

Guarinus, Ep. Sedun. 12 sec. 347

Gertrudis ab Oosten, Beggina, 14 sec. Delfis in Hollandia. Vita ex Ms. 348

DIE VII.

Relatio Pueri Jesu. 355

Julianus M. in Sardinia, ex Esquirro 355

Spolicostus, Pallada, Candida, MM. in Græcia; ex Mrl. 355

Crispinus Ep. Ticinen. 3 sec. ex Ferrario 356

Felix & Januarius, Martyres Heracleæ, ex Mrll. 356

Polianthus, Philon, Candida; ex Mrl. 357

Julianus M. in Gallia, ex Saussayo 357

Senator Ep. Veronen ex Ferrario 357

Lucianus Presb. Antioch. M. 4 sec. Acta ex Metaphr. 357. Alia, ex Rufino & aliis 359

Clerus Diac. Antioch. & M. ex Mrll. 365

Theodorus Monachus in Ægypto; ex Mrl. 365

Nicetas Ep. in Dacia 5 sec. Acta ex S. Paulino. 365

Valentinus Episc. Passavien. 5 sec. Vita & Transl. ex Surio 368. Alia genuina ex Ms. in App. 1094

Crispinus III, Ep. Ticinen. 5 sec. ex Ferrario 372

Valentinus II, Ep. Interamnen. 6 sec. ex Ferrario 372

Cedda Episc. Londinen. 7 sec. Vita ex Venerabili Beda 373

Tillo Paulus, Monachus in Gallia 7 sec. Vita ex Ms. 376

Wittekindus Dux Westphaliæ 9 sec. Vita ex Variis 380

Reinoldus Mon. M. in Diœc. Colon. Vita ex Ms. 385

Aldricus Ep. Cenoman. 9 sec. Vita ex Gallico 387. Acta vetera & prolixa expecta in altera editione.

Anastasius Archiep. Senonen. 10 sec. 389

Vitalis Ab. Silviniacen. in Gallia, 12 sec. 379

Canutus Lawardus, Rex Obotritorum & Dux Sleswicen. M. 12 sec. 390. Vita ex Helmoldo & Saxone Grammatico 393. Translatio & canonizatio 400

Albertus Erem. Senis, 12 sec. Vita ex Ital. Silvani Razzii 402

Raimundus de Pennaforti, O. Prædic. 13 sec. Vita ex Leandro Alberti, 404. Canonizatio 407. Miracula ex Processu & aliis 419, & in App. 1097. Colitur nunc 23 Jan.

Benjamini & Maximi MM. Inventio Brixiæ 16 sec. ex Galesinio 429

Ludovicus Blosius, Vener. Abbas Lætiensis, 430. Vita, ab Ant. Wingio successore recognita, cur hic data ex Ms. 432

INTER PRÆTERMISSOS.

Melania senior, nobilissima & religiosissima matrona, Hierosolymis 354 b

Matthæus O. Min. Ep. Agrigentinus, videtur ab Arturo satis probari, quod dignus sit, qui inter Beatos numeretur 354 c

Maria Raggia, Ord. Prædicatorum, duplex Vita, Barcinone Hispanice edita habetur, una etiam Latine reddita editaque Duaci 354 e

DIE VIII.

Semeias Propheta, ex Menæis 458

Lucianus Ep. Maximianus Presb. Julianus Diac. MM. Bellovaci in Gallia. 459. Acta Auct. Odone Ep. ex Mss. 461. Alia A. Anonymo ex Ms. 466

Patiens Ep. Meten. 2 sec. Vita ex Ms. 469

Anastasius, Jucundus, Ratites, Petrus, Florus, Tiles, Florianus, Tatia, MM. Sirmii, ex Mrl. 470

Claudius, Carbonianus, Tibudianus, Planius. MM. Interamnæ, ex Ferrario. 471

Maximus I & II Epp. Ticin. ex Mrll. 471

Patheus M. ex Mrl. 472

Carterius Presb. M. Cæsareæ in Cappad. ex Menæis. 472

Theophilus & Helladius MM. in Libya, ex Mrl. 472

Timotheus, Euctus seu Polyeuctus, Rusticus, Pisseus vel Cipiseus, Secundus, Lucius, Felix, Januarius, Palladius, MM. in Græcia; ex Mrll. 473

Eugenianus M. in Gallia, ex Mrll. 473

Egemonius, vel Igomonus, Ep. Augustodun. ex Mrll. 473

Atticus, Episc. Constantinopol. 5 sec. ex Variis 473

Dominica V. Georgius Chozebites, Æmilia nus Conf. Constantinopoli, 5 sec. ex Menæis. 483

Severinus Presb. Noricorum Apostolus, 5 sec. 483 Vita, A. Eugippio Presb. ex Surio & Mss. 484. Translatio, A. Joanne Diacono ex Ms. 497. In App. 1098

Severinus Episc. Septempedæ in Italia 6 sec. 499. Vita ejus & Victorini fratris, ex Mss. 500. Alia ex Brev. Ms. In App. 1103

Afflinus Ep. Conf. ex Mrl. 502

Balduinus Archidiac. M. 7 sec. ex Mrll. 502 Vita ex Ms. Corsendoncano 503

Maurontus, Ab. in Gallia, 7 sec. 505

Frodobertus Ab. Trecis, 7 sec. Vita A. Monacho Cellensi ex Camuzato 505, 1107

Gudula V. Bruxellis. 8 sec. 513. Vita A. Huberto ex Ms. 514. Alia ex Surio 524

Cyrus Patr. CP. 8 sec. 531

Pega V. in Anglia, 8 sec. 532

Erardus Ep. Ratispon. ejusque frater Albertus, 8 sec. 533. Vita A. Paulo, ex Ms. 535 Aliæ duæ, ex Mss. 539 & 541. Item 1108

Garibaldus vel Gaubaldus Ep. Ratispon. 8 sec. 546

Wulsinus Ep. Schireburnen. in Anglia. 10 sec. Vita ex Capgravio 547

Torphimus Ep. in Nortwegia, 12 sec. Brugis in Flandria 548

Laurentius Justinianus Protopatriarcha Venetus, 15 sec. 549. Vita A. Bernardo Justianiano 551. Colitur nunc ut Sanctus 5 Sept.

INTER PRÆTERMISSOS.

S. Guithelmus Londoniensis in Britannia Aëp. a scriptoribus Anglis valde laudatus; pro afflictissima patria tempore Honorii Imp. multa fecisse & tulisse dicitur, clarus virtutibus, cultum tamen, si quem habuit clades ejus temporis obscurarunt 458 a

Silvinus Pr. Quintanensis Castelli in Bavaria, humatus in sui nominis ecclesia, ubi eum coli scribit Aventinus 458 b

Petrus Ep. Roskilden. in Dania, ad bellum sacrum proficiscens ex voto, in Thosano prope Brugas Flandriæ Cisterciensium cœnobio obiit, teste Molano; an olim ibi cultus & sub ruinis monasterii sepultus, nescitur 458 d

DIE IX.

Paschasia V. M. in Burgundia; ex Mss. 566

Epictetus, Quinctus, Secundus, Jucundus, Saturninus, Vitalis, Quinctus, Vincentius, Felicitas; item Quinctus, Felix, Artaxes, Fortunatus, Rusticus, Sillus, Quietus, Pictus, & alii quinque MM. in Africa ex Mrll. 567

Vitalis, Revocatus, Fortunatus, Firmus sive Firminus, Possessor, Januarius, Saturninus, MM. Smirnæ. ex Mrll. 567

Marciana V. M. in Mauritania, sub Dioclet. 568. Acta, ex Ms. 569

Julianus, Basilissa, Celsus, Marcionilla, Antonius Presb. Anastasius, septem Pueri fratres, Milites XX, quidam Amicus Præsidis; quam plurimi Episcopi, Sacerdotes, Ministri Ecclesiæ, Monachi & Virgines 570. Acta ex Mss. Alia ex S. Althelmo. 575, 587

Petrus Ep. Sebastenus in Armenia 4 sec. 588

Marcellinus Ep. Anconæ, ex S. Gregorio 590

Wanningus, Fund. monasterii Fiscanen. in Gallia 7 sec. Vitæ pars, ex Ms. Desiderantur reliqua 591

Felanus Ab. in Scotia 7 sec. 594

Adrianus Ab. in Anglia 7 sec. Vita ex Beda. Alia ex Capgravio. 595

Britwaldus Aëp. Cantuariæ 8 sec. 597

Eustratius Thaumaturgus ex Men. 598

INTER PRÆTERMISSOS.

Salomon Pœnitens in Hemmenrode, Cisterc. Ordinis prope Treviros, a Cæsario laudatus, 565 c

Philippus de Berruier, ex Aurelianensi Episc. Aëp. Bituricensis, defunctus 1260, multis laudatur a Sammarthanis, describentibus epitaphium, sub quo beata ossa servantur in choro ante Aquilam, & sanctitatem diversis signorum miraculis declaratam testatur Nangius: nunc autem etiam Acta pro canonizatione habemus. 565 e

Petrus Monachus Ord. Cisterc. in diœcesi Sarlaten, in antiquo, annorum nunc fere 200 Missali, inter Beatos censetur. 565 b

DIE X.

Nicanor, Diaconus M. unus ex septem, in Cypro, 601

Thecla V. & Justina, in Sicilia, 3 sec. Vita ex Ferrario 601

Saturus, Vitalianus, Felicitas, Quintus, Artates, MM. in Africa, ex Mrll. 602

Revocatus, Firmus, Jucundus, & Socii, MM. in Africa, ex Mrll. 602

Possessor & Socii duo, ex Mrl. 602

Paulus primus Erem. in Thebaide 4 sec. 602 Vita ex Ms. gr. 603. Alia, Auct. S. Hieronymo 604. Translatio corporis ex Ms. 608

Marcianus Presb. Eccl. CP. 609. Vita A. Metaphraste 611

Florida V. in Burgundia ex Greg. Turon. 617

Walericus Erem. in Gallia, 6 sec. ex Brev. Lemov. 617

Domitianus Episc. Melitenæ 6 sec. Vita ex Menæis. Alia ex Theophylacto 618

Joannes Camillus Bonus, Ep. Mediolan. 7 sec. ex Ripamontio 622

Agatho Papa Romæ, 7 sec. Vita ex Anast. Biblioth. 623

Sethrida Abbatissa V. in Gallia 7 sec. 626

Aldus, Erem. Papiæ, ex Ferrario 627

Benincasa Ab. Caven. in Italia, 12 sec. 627

Guilielmus Ep. Bituricen. Vita Auct. Coævo ex Surio, 627. Alia ex Ms. 636

Gonsalvus Amarantus, O. Prædic 13 sec. Vita ex Lusitanico 640

Oringa sive Christiana, V. in Hetruria Vita ex Silvano Razzio, 650. Alia A. Corn. Curtio 654

INTER PRÆTERMISSOS.

Gregorius PP. X anno 1275 Aretii defunctus, pridem Canonizationi propinquus fuit, & Acta pro eadem habemus, in supplemento danda. (Nuper enim an. 1713, 12 Septembris per constitutionem Clementis PP. XI declaratus est Sanctus) 601 c

Oliverius de Sombreffe, nobilis Belga, Conversus Villarii. An in communi cum aliis Beatis loci istius area compositus sit, optamus scire. ibid.

DIE XI.

Balthasar, unus ex tribus Magis ex Mrl. 664

Hyginus Papa Romæ. 2 sec. 665

Philoromus, Eugenius, Quinctus, Januarius, Saturninus, & Vincentius, MM. in Africa ex Mrll. 666

Polyeuctus, Candidianus & Philoromus, MM. Acta ex Mss. 666

Leucius, Episc. Brundusii. Vita ex Breviariis 667. Alia ex Mss. 669

Agentus, Donatus, Augustinus, Salvius, Felix, Donatus Presb. Florus, Geminus, Pacius, Pausalinus, Eugenius, Stephanus, Philo, Felicitas, Cyriacus, Ebiciarius, Castolius, Morositus, Castolius, & VI alii, MM. in Hispania, ex Mrll. 674

Petrus, Severus, Leucius Conf. Alexandriæ, ex Mrl. 674

Salvius M. in Africa ex Mrll. 674

Alexander Ep. Firmi ex Mrll. 675

Palæmon Anachoreta in Ægypto, 4 sec. Vita ex Actis S. Pachomii 675

Hortensius Ep. 5 sec. ex Mrol. S. Hieronymi 677

Theodosius Ab. in Scopulo, Antiochiæ 5 sec. Vita ex Theodoreto & Prato spirituali. 677

Honorata V. Ticini, 5 sec. ex Ferrario, 680, 1109

Theodosius Cœnobiarcha in Judæa 6 sec. 680. Vita A. coævo ex Metaph. 685, 1109

Anastasius Ab. & novem monachi, Suppentoniæ in Latio 6 sec. ex S. Greg. 701

Vitalius Mon. Alexandriæ 7 sec. ex Vita S. Joannis Eleemos. 702

Salvius Ep. Ambian. in Gallia 7 sec. 703. Vita ex Mss. 704

Egwinus Ep. in Anglia. 8 sec. Vita ex Ms. 707

Tato Mon. in Samnio, 8 sec. ex Ferrario. 713

Paulinus, Patr. Aquileiæ, ex Variis. 713

INTER PRÆTERMISSOS.

Petrus Urseolus, ex Duce Venetorum Monachus in Hispania &c. Illic autem dictis addimus, habere nos Acta ejus ut sancti, danda in Supplemento. 663 f

Wernerus, Episcopus Merseburgensis, ob graves pro Ecclesia labores ampliori commendatione dignus, 664 a

Joannes Hortulanus, Ord. Min. Salmanticæ defunctus 1501, prolixe in Annalibus Franciscanis laudatus, 664 b

DIE XII.

Maximus Ep. Tauromenii, ex Ferrario. 720

Tatiana M. Romæ, alias Martina ex Mrl. 720

Probus Ep. Veron. ex Ferrario 721

Enthasia M. ex Menæis, 721

Arcadius M. in Mauritania 721. Acta & sermo S. Zenonis 721

Satyrus, Cyriacus, Moscentius, MM. in Achaia, ex Mrll. 724

Mertius M. sub Diocletiano, ex Menæis Græcorum 724

Petrus, Philoromus, Zoticus, Castulus, Aventinus, MM. in Ægypto, ex Mrll. 725

Zoticus, Rogatus, Modestus, Castulus, Quinctus, Bicoianus vel Ebitianus, Caroticus, Castulinus, MM. cum sociis XXXVI, in Africa, ex Mrll. 725

Martyres VIII Niceæ ex Menæis. 725

Tigrius Presb. Eutropius Lector CP. MM. 5 sec. Acta ex Nicephoro Callisto 725

Joannes II, Ravennæ Ep. 4 sec. Vita ex Rubeo, 727

Cæsaria V. Arelate 6 sec. 729. Regula monasterii a S. Cæsario scripta 729

Victorianus Ab. in Hispania. Vita ex Hispanico 738

Nazarius Mon. in Hispania, ex lectionibus officii 743

Fergeolus Ep. M. Gratianopoli, 6 sec. 743

Benedictus Biscopius Ab. in Anglia, 8 sec. Vita ex Beda 743

Monachi XXXVI Martyres in Jonia, sub Copronymo, ex narratione coævi 747

Hilarius Monachus in Italia, in App. 1109

Aëlredus Ab. in Anglia 12 sec. Vita A. Coævo ex Capgravio 751

Nainii, Jacobini, Anselmi MM. inventio Brixiæ 751

INTER PRÆTERMISSOS.

Joannes Papa VI, initio 8 sec. clarus virtutibus omnibus Pontifice dignis 719 e

Guilielmus, ex Ab. S. Theodorici Monachus Cisterc. scripsit librum primum de vita S. Bernardi. 719 f

Paulus Minorita, ab homine impuro occisus Perpiniani, dicitur ibidem adhuc integro corpore in maxima veneratione haberi, 1109

Lucia V. fundatrix Tertiariarum S. Francisci Nursæ 1109

DIE XIII.

Potitus M. Romæ 2 sec. Acta triplicia ex Mss. Hymni ex Officio Ecclesiast. 753

Andreas Ep. Trev. 3 sec. ex Browero 766

Milites XL MM. Romæ ex Mrll. 766

Secundus sive Secundinus M. Romæ, ex Mrll. 767

Eno & Quirion MM. ex Mrll. 767

Ingenuus, Vinventius, Sattus, Saturus, Felicitas, MM. in Africa, ex Mrl. 767

Cyriacus, Ciminus, Zoticus, Herisus, Glycerius, Felix, Januarius, MM. Neapoli, in Campania, ex Mrl. 767

Pachomius & Papyrinus, MM. ex Menæis 767

Athanasius M. ex Menæis 768

Hermylus & Stratonicus, MM. in Mysia 4 sec. Acta ex Metaphr. 769

Glaphyra V. Amaseæ ex Actis S. Basilei Ep. 4 sec. 771

Agricius Ep. Trevir. 4 sec. Vita ex Ms. 773 & App. 1110

Leontius Episc. Cæsareæ in Cappadocia 4 sec. 781

Hilarius Ep. Pictavis 4 sec. 782. Vita A. Sulpitio severo, 788. Alia A. Fortunato. 793. Miracula 796. Translationes 799

Viventius Presb. in Burgundia 4 sec. Vita ex Mss. 804

Theodorus Ep. Senonen. 4 sec. 614

Designatus Ep. Trajecti ad Mosam 6 sec. 814

Kentigernus Ep. in Scotia 6 sec. 815. Vita ex Capgravio 816

Verus Ep. Vienn. in Gallia 6 sec. ex Mrll. 822

Egnogatus Ep. Aleth. in Gallia 7 sec. 822

Stephanus Ep. Bituric. 9 sec. 822

Lenogisilus sive Lonegisius Presb. in Gallia App. 1119. Vita ex Ms. 1120. Actum est pag. 830 de S. Leogisilo Ab. sed illic dicta monet Bollandus expungenda esse: at dubitari possit, an idem sit cum præcedenti Lonegisilo, nec ne.

Gumesindus Presbyter, & Servus Dei Monachus, MM. Cordubæ, 9 sec. 823

Euticius Ab. in Burgund. 9 sec. 823

Berno Ab. I Cluniaci, 10 sec. 824

Leogisilus Ab. in Burgundia, 830

Heldemarus Ep. Fundator Aroasiæ in Belgio 12 sec. 830

Godefridus Cappenberg. O. Præmonstr. 12 sec. 634. Vita A. Anonymo ex Serrario 846 Alia ex Mss. 857. Metrica ex Ms. 860 & in App. 1111

Ivetta vidua, Huji Reclusa 13 sec. 863. Vita A. Hugone Floreffien. 863

Veronica de Binasco V. Mediolani 15 sec. Vita A. Isidoro de Isolanis O. Pr. 886

INTER PRÆTERMISSOS.

Stephanus Abbas S. Laurentii Leodii, Beatus dicitur a Lobbetio nostro. Quæsivit Bollandus an. 1634, num quid de eo inveniretur, sed nihil repertum fuit. 752 e

Antonius Naëtinus, a Mauris Tuneti combustus pro Christi fide 752 f

DIE XIV.

Malachias Propheta ex S. Epiphanio 931

Euphrasius Ep. ex Mrl. 932

Clerus, Diaconus M. ex Mrll. 932

Pontianus M. Spoleti 932. Acta ex Mss. 933 Translatio 935

Paulus, Successus, Victorinus, Saturus, Missor, Geruntius, Lucretius, Januarius, Agapitus, Crucessius, Eufra, Florida, Theocosia, & Alii octo, MM. in Africa ex Mrll. 935

Firminus Ep. Mimaten. ex variis 936

Sabas, Esaias, & alii XXXVIII, Monachi in Sina monte, MM. 936

Felix Conf. Presb. Nolanus. Comm. pr. 937 Vita ex S. Gregorio Turon. 941. Alia A. Marcello Presb. ex Ms. 946. Miracula ex S. Paulino 949

Felix Conf. Presb. Romanus Nolæ. Acta ex Mss. 950

Macrina, avia S. Basilii. Encomium ex illo 952

Theodulus Presb. Paulus, Joannes, Proclus, Hypatius, Isaac, Macarius, Marcus, Benjamin, Elias, & Alii, juxta montem Sinam in Arabia 5 sec. 953. App. 1113. Acta, A. S. Nilo Mon. 954

Monachi XLIII MM. in Raithu ex Menæis 966

Theodulus Presb. Monachus in monte Sina ex Menæis 967

Datius Episc. Mediolan. Acta ex variis 967

Fulgentius Ep. Astigitanus & Carthaginen. in Hispania, 7 sec. 971. Vita ex Hispan. Ant. de Quintanadunnas 972

Cadeoldus sive Edaldus, Ep. Viennæ in Gallia ex Mrll. 975

Stephanus, fund. monasterii ad Lacum Anserum ex Menæis 976

Engelmarus Erem. M. in Bavaria 13 sec. 976 Vita ex Henr. Canisio 977

Odo Carthusianus Taliacotii 13 sec. Vita ex Bzovio 978

Sabas Aëp. Serviæ 13 sec. Vita A. Jo. Tomco Marnavitio, 979

Odoricus sive Ordericus de Portu-naonis, O. Minorum, Utini in Forojulii 14 sec. Vita ex Annal. Waddingi. 984

INTER PRÆTERMISSOS.

Theodardus Conversus Villarii, virtutibus & revelationibus clarus 930 f

Heyleka Reclusa Coloniæ ad S. Andreæ, sepulta in crypta sub choro 931 a

DIE XV.

Abacuc & Micheas Prophetæ 994

Pansophius M. Alexandriæ sub Decio, ex Menæis 996

Secundina V. M. Anagniæ sub Decio, ex vita S. Magni & ex Ferrario 997

Cresconius, Zeno, Menelaus, & Socii in Ægypto ex Mrll. 997

Cornelius & Cælestius MM. in Oriente, ex Mrll. 997

Ephysius M. Calari in Sardinia, sub Diocl. 997. Acta ex Marco Presb. teste oculato 998

Macarius Ægyptius Ab. in Scithi 4 sec. Vita ex Ms. Gr. Alia ex Palladio. Alia ex Ruffino & Vitis Petrum, 1005

Isidorus Mon. Presb. Alexandriæ 6 sec. ex Variis 1015

Maura & Britta apud Turones ex S. Gregorio 1018

Alexander Fund. Acœmetorum CP. 5 sec. Vita Auct. Discipulo, 1018

Joannes Calybita Cpoli 5 sec. Comm. pr. 1029. Vita duplex ex Mss. Græcis 1029

Maurus Ab. in Gallia 6 sec. Vita ex Mss. Miracula & Translatio Auctore Odone Ab. ex Mss. 1038

Ida sive Itta V. Hiberna 6 sec. Vita ex Ms. Hibernico 1062

Tarsitia V. in Gallia 1068

Bonitus sive Bonus, Ep. Claromont. 8 sec. Vita A. Coævo, 1069

Ablebertus sive Ernebertus, Episc. Camerac. & Atrebat. 8 sec. 1077

Maurus sive Mortuus natus, Eremita Hui ad Mosam ex Molano 1080

Ceolulfus Rex Angliæ 8 sec. 1081

INTER PRÆTERMISSOS.

Alfredus vel Alfridus, Rex Northumbriæ, an Monachus factus 993 b

Wamba Rex Hispaniæ: corpus ut sancti, a Philippo II Rege translatum 993 f

Conanus Abbas Marganensis in Wallia, de quo illustria valde narrat Giraldus 994 a

TOMUS II.

DIE XVI.

Priscilla, Matrona Romana, ex Mrl. pag. 2

Marinus Presb. Stephanus Diac. MM. Brixiæ sub Adriano Imp. 2

Saturninus, Faustinus, Naffanianus & Alii VII MM. in Africa ex Mrl. 3

Ananus & Marius Romæ via Appia; Milites IX via Cornelia; Honorius & Alii XIII, MM. Romæ ex Mrll. 3

Danax M. in Illyrico ex Menæis 3

Marcellus Papa M. 4 sec. 3. Acta ex Mss. quinque. Alia A. Ursione Abb. libris 2 ex Mss. 7

Melas Ep. in Ægypto 5 sec. Vita ex Sozomeno 15

Honoratus Ep. Arelat. 5 sec. 15. Sermo S. Hilarii Ep. 17. Acta ex variis. Translatio ex Vinc. Barali 25

Jacobus Ep. Tarentasien 5 sec. Vita ex Ms. 26

Faustus Ep. Rejen. in Gallia 5 sec. 28

Valerius Ep. Surrenti ex Dav. Romæo 29

Titianus Ep. Opitergii ex Ferrario & Petro de Natalibus 31

Liberata Virgo Ticino 5 sec. ex Ferrario 32

Honoratus Abbas Fundanus 6 sec. Vita ex S. Gregorio 32

Treverius Mon. in Gallia 6 sec. Vita ex Ms. 33

Furseus Ab. Peronæ in Gallia 5 sec. 35. Vita ex Mss. Miracula ex Mss. 45. Alia vita ex Mss. 44. Miracula alia ex Mss. 49. Vita ex Beda 54

Tozzo Ep. Augustæ, 7 sec. Vita ex Actis S. Magni 56

Joanna Virgo in Hetruria. Vita ex Italico Razzy 59

Henricus Erem. in Anglia 12 sec. Vita ex Capgravio. 60

Berardus, Otto Presb. Petrus, Adjutus, Accursius, MM. in Mauritania, O. Minorum 13 sec. 62. Acta A. Jo. Tisserando, ex Ms. 65. Miracula ex Waddingo 69

INTER PRÆTERMISSOS.

B. Rolandus Mon. Cisterciensis in Cheseriaco 1 f

Theobaldus, ex Castellano Curtracensi Monachus Villarii 1 f

DIE XVII.

Speusippus, Eleusippus, Meleusippus, Tergemini; Leonilla, eorum avia; Neonilla, Neon, Turbon, Martyres. Acta ex Ms. Alia A. Warnahario ex Mss. 73

Mucius, Victor, Mistrianus, Salvius, Misellianus, Victoricus, Teussa, Fortunatus, Veneria, Sarta, Saturninus, Hortisianus, Leucius, Misurianus, Vincentia, Alba, Timotheus, Ingenula, Victoria, & Alii, MM. in Africa ex Mrl. 80

Genulfus Ep. Bituricen. 3 sec. Vita ex Mss. Alia ex Jo. Boscio. Miracula ex eodem 81

Antonius Ab. in Thebaide 4 sec. 107. Vita A. S. Athanasio 120. Apophthegmata ex Vitis Patrum 141. Translationes 148: ultima in Galliam, ex Aimaro Falconis 152. Miracula ex Variis 156. Ordo in Gallia 160

Sabinus sive Savinus, Ep. Placentiæ 2 sec. Vita ex Ferrario 163

Achilleus Conf. ex Menæis 164

Antonius, Merulus, Joannes, Monachi Romæ 6 sec. ex S. Gregorio 164

Sulpitius Pius, Ep. Bituric. 7 sec. Comm. pr. 165. Vita A. coævo ex Ms. 167. Alia, A. coævo ex Ms. 174

Mildwida sive Mildgitha V. in Anglia ex Mrl. Anglicano 178

Ricmirus Ab. apud Cenomanos 7 sec. Vita A. coævo ex Ms. 177

INTER PRÆTERMISSOS.

Theodosius Magnus Imp. 72 b

Algotus Curiensis in Rhetia Ep. 72 c

Septem Fratres Minores in Syria, a Soldano Melebasa cæsi 72 c

DIE XVIII.

Petri Ap. Cathedra Rom. Bulla Pauli IV 181

Prisca V. M. Romæ sub Claudio Imp. 182. Acta ex Ms. 184

Moseus & Ammonius MM. in Ponto ex Mrl. 188

Paulus, Pansius, Dionysius, Thonius, Horpresius, Horus, Dionysius, Ammonius, Bessammonius, Agatho, Recumbus, Bastamus, Sarmata, Proteas, Orion, Collutus, Didymus, Plesius, Aratus, Theonas, Hippeas, Romanus, Saturninus, Pinutus, Serapion, Bastammonius, Papas, Pantherus, Papias, Dioscorus, Heron, Potamon, Pethecus, Oecomenus, Zoticus, Cyriacus, Ammonius, Martyres Ægyptii ex Mrll. Acta ex Mss. 188

Athenogenes M. ex S. Basilio 189

Asterius, Fortunatus, Zeno, Zosimus, Menelapus, Dædalus, Valens, Martyres ex Mrl. 190

Xene M. ex Menæis 190

Successus, Valens, Telerianus, Paulus, Julius, Lucius, Victorinus, Honoratus, Saturnina, Florida, & Alii XIII, Martyres Abitinæ in Africa ex Mrll. 190

Archelaa, Thecla, Susanna, VV. MM. Salerni sub Diocl. Acta ex Ms. Alia ex Paulo Regio Ep. 190

Venerandus Ep. Arvern. in Gallia 5 sec. 194

Volusianus M. Ep. Turonensis 5 sec. ex Gregorio 194

Sulpitius Ep. Traject. in Belgio 5 sec. ex Variis 196

Liberata & Faustina VV. Novocomi ex Aug. Valerio. Vita ex Franc. Ballarino 196

Leobardus Reclusus in majori Monast. apud Turones 5 sec. Vita ex Greg. Turon. 198

Deicolus sive Deicola Ab. Lutiensis in Burgundia 7 sec. Acta ex Ms. 199

Ulfridus sive Wolfridus M. in Suecia ex Variis 201

Facius Conf. Cremonæ. Vita ex Ferrario 201

Beatrix Atestina Sanctimon. Ferrariæ 8 sec. ex Variis in App. 1136

INTER PRÆTERMISSOS.

Maria Henrici Brabantiæ Ducis filia, an. 1266 a zelotypo Bavariæ Duce innocens interfecta 180 f

Christina de Aquila, O. Erem. Aug. anno 1543 defuncta, necdum vindicata 180 f

DIE XIX.

Germanicus M. Smyrnæ in Asia ex Mrl. 213

Marius & Martha, conjuges Persæ; eorumque filii, Audifax & Abacum, MM. Romæ 3 sec. Acta ex Mss. 214

Paulus, Quinctus, Gerontius, Januarius, Saturninus, Successus, Germana, Tertulus sive Zertulus, Tiberitanus, Majolus, Victorianus, Honoratus, Fortunatus, Julius, Lucius, Marcusus sive Marcissus, Publius, Felix, Caja, Vitalis, Cassianus, Secundus, Victor, Primus, Spanus sive Hispanus, Cacinanus seu Cæcimarus, Lucius alter, Saturnina, Florida, Callista, Melondion sive Molendion, & Alii fere sexcenti, in Africa MM. ex Mrll. 219

Pia & Picaria, & Alii XXXVIII MM, Carthagine in Africa ex Mrll. 220

Lucianus & Paula, eorumque filii, Claudius, Hypatius, Paulus, Dionysius ex Men. 220

Euphrasia V. M. Nicomediæ sub Dioclet. Acta ex Nicephoro 220

Bassianus Ep. Laudæ 5 sec. Vita ex Mombritio 221

Ammonius Ep. Dertonæ ex Ferrario 226

Contextus Ep, Bajocen. 227. Vita ex Ms. in App. 1137

Catellus Ep. Stalien. 7 sec. Vita ex Ms. 1127

Launomarus Presb. Abbas Curbion. in Gallia 7 sec. Vita A. Mon. Curbion. ex Mss. 227

Malardus seu Malehardus Ep. Carnoten. in Gallia 7 sec. 235

Remigius sive Remedius Aëp. Rotomagensis 8 sec. ex Variis 235

Blaithmacus Presb. Aliique Monachi Hyenses 8 sec. Acta metrica ex Walafrido 236

Wulstanus Ep. Wigornien. in Anglia. Vita ex Florentio Wigornien. & Wilh Malmesb. Alia ex Capgravio 238

Henricus Ep. Upsalen. in Seucia M. II sec. Vita ex Ms. 249

INTER PRÆTERMISSOS.

Honoratus Ep. Bituricen, 213 a

Dagobertus I, Rex Franciæ 213 b

Henricus Contractus, S. Bernardi discipulus. ib.

Beatrix Spinosi-loci O. Cistere. in Hannonia fundatrix ibid.

DIE XX.

Clemens Presb. Lugduni 3 sec. ex Mrl. 252

Fabianus Papa M. Romæ 3 sec. ex Variis 252

Bassus, Eusebius, Eutychius, Basilides sub Dioclet. ex Menæis 257

Sebastianus M. Romæ, Defensor Ecclesiæ 3 sec. 257. Acta A. S. Ambrosio 265. Translatio 9 sec. & miracula ex Ms. 278, in Append. 1139

Neophytus M. Nicææ sub Diocl. ex Menæis 297

Innas, Pinnas, Rimmas MM. ex Menæis 279

Leontius, Cyriacus, Vitus, Cendeus, Ursus, Florus, Felix, Marcia, Chelidonia, MM Nicomediæ ex Mrll. 297

Cyriacus M. Nividuni ex Mrl. 298

Euthymius in eremo sanctæ Civitatis Hegumenus 5 sec. Vita A. Cyrillo Mon. ex Gr. 298

Petrus Telonarius CP. ex Menæis 328

Fechinus Ab. in Hib. 7 sec. ex veteri Hymno. Vita ex Mss. 329

Maurus Episc. Cæsenæ. Vita Auct. B. Petro Damiani 332

Benedictus Erem. Vallumbrosæ. Vita ex Locatello 336

Hadoindus Ep. Cenoman. 7 sec. Vita ex Ms. ejus Testamentum ex Brissonio, in App. 1140

INTER PRÆTERMISSOS.

Lucidus Ficocensis Ep. ex Vita S. Gregorii primi 251 c

Daniel Ab. Camberonensis, ad cujus sepulchrum accenduntur candelæ 251 c

Smaragda sive Eustochium V. Messanæ O. Min. an. 1491. Habetur ejus Vita ab an. 1605. 251 e

DIE XXI.

Pullius Ep. Athenarum 2 sec. ex Mrll. 338

Fructuosus Ep. Augurius & Eulogius, Diaconi MM. Tarracona 3 sec. Acta ex Mss. 339

Felix, Celsianus, Cæcilianus, Martialis, Faustacius, Datius, Saturninus, Quinctinus, Marinus, Saturus, Gaddianus, Cælianus, Servulus, Rogatus, Vincentia, Victor, Reposita, Primus, Lucius, Majulinus, Honoratur, Marcussus, Secundus, Castinus, Caius, Cælestinus, Hermes Ep. & Alii MM. ex Mrll. 341

Hermes & Solutor MM. in Africa ex Mrl. 341

Vitalis Spoleti in Umbria 341

Patroclus M. Trecis in Gallia. Acta ex Mss. Alia ex Surio. Translatio ex Vita S. Brunon. Aëp. 341 Triumphus liberato Susato 15 sec. in App. 1144

Apladius sive Aplades Ep. Meten. in App. 1145

Valerianus, Candidus, Aquila, Eugenius MM. Trapezuntiani, ex Menæis 349

Eustasius Nicomediæ ex Mrl. 350

Agnes V. M. Romæ 3 sec. Acta A. S. Ambrosio. Translatio Ultrajectum ex Ms. Reliquiæ, Miracula A. Thoma a Kempis 350

Epiphanius Ep. Ticini 4 sec. Vita A. Ennodio Ep. 364. Translatio in Germ. A. Coævo 378

Meinradus sive Meginradus Erem. in Helvetia, 9 sec. Vita ex Mss. 381

Macallinus Ab. in Belgio 10 sec. 385

Synaldus. Reliquia Treveris 387

Lufthildis V. in diœc. Colonien. Vita ex Cornelio Curtio in App. 1146

INTER PRÆTERMISSOS.

Publius Hierosolymorum Epscopus, Eusebio laudatus 337 c

Patroclus Aëp. Arelatensis M. a Zosimo PP. commendatus 337 f

Hermannus O. Minor. Mulhusii an. 1287 obiit, miraculis in vita & post mortem clarus 338 a

Michael Florentinus Er. Camaldul. 338 b

Agnes V. Carthusiana in Hispania, variis illustrata prodigiis ib.

DIE XXII.

Vincentius, Orontius, Victor, Aquilinia Mater & N. pater S. Victoris MM. Gerundæ sub Diocl. Acta ex Mss. 389

Vincentius Archidiac. Cæsaraugust. M. Valentiæ sub Diocl. 393. Acta ex Mss. 394. Translatio in Galliam 398. Historia A. Aimoino Mon. 400. Alia Metrica A. eodem 405. Translatio in Lusitaniam 406. Miracula Ulissippone A. Stephano Præcentore 408. Brachii translatio Barium ex Ms. 413

Orion, Memnon, Hermes, Januaria, Techus, & alii Martyres ex Mrll. 414

Januarius, Mucius sive Minutius, Saturus, Bellicus, Martyres in Africa ex Mrll. 414

Inventius & Alii CCCLIX, MM. Gerundæ 414. Historia ex Hisp. Domenecci 415

Irene sive Hirona, Vidua Romæ ex Ms. 3 sec. 415

Blæsilla Vid. Romæ 4 sec. ex S. Hieronymo 416

Gaudentius Ep. Novarien. 5 sec. Vita ex Mombritio 417

Anastasius Persa & Socii LXX Martyres in Assyria. Comm. pr. 422. Acta ex Mss. Latinis 426. Alia ex Ms. Græco 432. Miracula A. oculato ex Ms. Græco 436

Manuel, Georgius, Leo Episcopi; Parodus, Presbyter; Joannes & Leo, Tribuni; Gabriel & Sionius cum sociis CCCLXXVII & plurimis aliis MM. in Bulgaria 9 sec. ex Menæis 441

Dominicus Ab. juxta Soram in Latio 11 sec. Vita A. Alberto Card. ex Ms. 442

Brithwaldus Ep. Winton. in Anglia 11 sec. ex Variis 446

Waltherus de Bierbeke, Nobilis Brabantus, Ord. Cisterc. 13 sec. Vita ex Ms. 447

Gualterus Brugen. Ord. Min. Ep. Pictav. 14 sec. ex Variis 450

INTER PRÆTERMISSOS.

Ulphus M. Archiaci in Diœcesi Trecensi 388 c

Theodelinda, Longobardorum Regina Catholica 388 c

Blidrannus Ep. Viennæ Gallicæ 388 e

DIE XXIII.

Parmenas Diaconus, unus ex septem primis 453

Messalina V. M. Fulginii sub Decio. Acta ex Ital. Lud. Jacobilli 453

Bellus, Florus, Saturninus, Minutius, Castulus, Basilla, MM. Romæ ex Mrll. 455

Cornelius Exorcista ex Mrll. 455

Severianus & Aquila conjuges MM. in Mauritania Neocæsareæ ex Mrll. 455

Asclas M. Antinoi in Thebaide sub Diocl. Acta ex Mss. 455

Cortilia V. M. Romæ ex Ferrario 457

Anastasius miles & LXXIII Socii, itemque Sergius Mon. MM. in Hispania Tarracon. sub Diocl. Ex variis 457

Emerentiana V. M. Romæ 3 sec. ex Mrll. 458

Clemens Ep. Agathangelus, Christophorus & Chariton Diaconi, pluresque Pueri Ancyræ, Phengon, Eucarpius, Milites, Amisi: itemque Viri, Feminæ, Pueri, Romæ 4 sec. 457. Acta ex Ms. Græco 460. Alia ex Metaphr. 470

Donatus, Castulus, Papias, Climatius MM. Ancyræ in Galatia 484

Martyres duo in Pario lacu ex Menæis 484

Amasius Ep. Teanensis in Campania. Vita ex Actis ejusdem ecclesiæ 484

Eusebius Ab. Montis Coryphes in Syria 4 sec. Vita ex Theodoreto 486

Mausimas sive Maysimas Sacerdos in Syria 5 sec. ex Theodoreto 489

Salamanes Silentiarius 5 sec. ex Theodoreto 490

Urbanus Ep. Lingon. 5 sec. 490. Vita ex Ms. 492

Gregoria V. Romæ 6 sec. ex S. Gregorio 494

Martyrius Mon. in Italia 6 sec. ex Variis 494

Joannes Eleemosynarius, Patr. Alexandr. 7 sec. 495. Vita A. Leontio Ep. 498. Alia ex Metaphraste 517. Translatio Budam A. Georgio Drascovitio Ep. 531. Ordo Hospitalariorum sub ejus patrocinio 533

Ildefonsus Aëp. Toletanus 7 sec. Vita a variis delibata 536

Boisilus Præpositus Melrosensis in Scotia 7 sec. Vita ex Beda & aliis 540

Maimbodus M. in territorio Bisonticensi. Acta ex Ms. collecta 542

Bernardus Aëp. Viennæ 9 sec. Vita & Miracula ex Variis 544

Margarita V. Ravennæ 16 sec. Vita ex Ital. Seraphini Firmani Alia ex Hier. Rubeo. 548

Victoris & Socii MM. Romanorum Translatio Insulas Flandriæ. A. Joanne Bucelino 554

INTER PRÆTERMISSOS.

Durandus Ep. Leodii 452 f

Bernardus, ex Comite de Lippia Mon. Cister. Ep. & Apost. Livoniæ. ib.

Arnoldus de Swalma, Pastor Ninoviensis in Flandria, Ord. Præm. obiit 1221, miraculis clarus 452 f

DIE XXIV.

Timotheus Episc. Ephesinus M. 1 sec. Vita A. Polycrate Ep. ex Mss. Alia A. Metaphr. 562

Babylas Ep. Antioch. 3 sec. cum Discipulis, Urbano, Prilidiano, Epolonio MM. Acta ex Mombritio. Alia ex Mss. Alia ex Metaphr. Translatio ex Sozomeno 569

Felicianus Ep. Fulginas in Umbria. Acta ex Mss. Alia ex Breviariis. Alia ex Ital. Jacobilli. Translatio Reliquiarum 581

Epictetus, Ruppus, Publianus MM. Afric. ex Mrll. 590

Galæus M. Carthagine ex Mrll. 590

Mardonius, Musonius, Eugenius, Metellus, MM. Neocæsareæ 590

Emetrius, Maximus, Felicissimus ex Mrll. 590

Helladius Commentariensis M. ex Menæis 591

Paulus, Pausirion, Theodotion, fratres MM. Cleopatride sub Diocl. ex Menæis 591

Zama Ep. Bonon. in Italia 3 sec. 591

Babylas, Timotheus, Agapius MM. Siculi ex Menæis 592

Barsimas cum 2 fratr. MM. ex Menæis 592

Philo Ep. Calpasius & Philippicus presb. ex Menæis 593

Artemius Ep. Arvernen. in Gallia ex Greg. Turon. 4 sec. 592

Vera & Supporina, Claromonte in Gallia 593

Macedonius Crithophagus, Anachoreta in Syria 5 sec. ex Theodoreto 593

Ephrem Episc. Eusebia sive Xene V. Mylasæ in Caria 5 sec. ex Menæis. Vita A. coævo ex Ms. Gr. 598

Exuperantius Ep. Cinguli in Piceno ex Ferrario. Vita ex Ms. in App. 1148

Sophias sive Cadocus Ep. Beneventi & M. 6 sec. Vita ex Ms. 602

Benignus Archidiac. Beneventi M. ex Mario Vipera 606

Suranus Ab. in Italia M. ex S. Gregorio 606

Sozimus Cilix Ep. Babylone in Ægypto 6 sec. Vita ex Prato spirituali 607

Bertrannus sive Ebertramnus Ab. S. Quintini in Belgio 6 sec. ex Variis 608

Rainaldus Ord. Crucifer. in Piceno ex Ferrario 609

INTER PRÆTERMISSOS.

Theobaldus Ab. Eberbaci, O. Cisterc. 562 a

Eustochium Monialis, O. Præd. Ferrariæ an. 1508 cum magna sanctitatis fama obiit. ib.

Fratres Minores XVIII, an. 1541 a Turcis occisi ib.

DIE XXV.

Ananias Apost. Damasci & Martyr. Vita ex Ms. Græco. 613

Severianus Ep. Gabali in Gallia ex Variis 615

Medula & Sociæ MM. ex Menæis 616

Artemas puer, Antimasius, Sabinus, Leodocius, Theogenes MM. Puteolis. Acta A. Petro, ex Ms. 616

Donatus, Secundus, Papias, Agape ex Mrll. 618

Castula Capuæ in Campania ex Mrl. 618

Fabianus & Sabinianus MM. Siculi ex Mrl. 618

Sodo Ravennæ in Italia ex Mrl. 618

Juventinus & Maximus MM. Antiochiæ, sub Juliano. Acta ex S. Joan. Chrysost. 618

Bretannio Ep. Tomis in Scythia 4 sec. Vita ex Sozomeno 620

Publius Ab. Zeugmate in Syria 4 sec. Vita ex Theodoreto 622

Apollo sive Apollonius Ab. in Thebaide 4 sec. Vita ex Palladio 622

Marei Ab. in Syria 5 sec. ex Theodoreto 627

Linentius Confessor juxta Turones ex Saussayo 628

Præjectus Ep. Amarinus sive Marinus Ab. Elidius, MM. Claromonte in Arvern. 7 sec. ex Variis 628. Vita ex Ms. A. Coætaneo 630. Alia A. etiam coævo ex Mss. 633

Projectus Diac. M. Casali in Italia 8 sec. ex Ferrario 636

Poppo Abbas Stabuleti, & Adelwiva ejus Mater 11 sec. Vita A. Everhelmo Ab. ex Ms. 637

Henricus Suso, scriptor theopneustus O. Prædicat. Ulmæ in Germ. Vita A. Laurentio Surio 652

INTER PRÆTERMISSOS.

Eoglodius Mon. S. Columbæ in Pictonum conversione adjutor, coli dicitur in Galovidia Scotiæ provincia 610 e

Guilielmus de Campellis, fund. monasterii S. Victoris prope Parisios 1121 obiit, virtutibus clarus 611 a

Gaufridus Ep. Carnot. Legatus sedis Apost. plurimum a S. Bernardo laudatus 611 a

Joannutius, laicus Ord. M. 1447 defunctus Nurciæ, & juxta summum altare depositus 611 c

Antonius de Cremona Ordinis Min. obiit 1574 Vercellis, ob miracula venerabilis 611 c

DIE XXVI.

Polycarpus Ep. Smyrnæ M. & alii XII, 2 sec. Vita Auct. Pionio ex Ms. Gr. Alia ex epist. Smyrnensium. Alia ex Mss. Latinis 691

Dativus, Julianus, Tellianus, Reotrus, Vincentia, Saturus, Victorina, Secundus, Papas, Cantus, Victor, Æmilianus, & Alii XXXV MM. in Africa ex Mrll. 708

Theogenes, & Alii XXXVI MM. ex Mrll. 708

Rhodon M ex Mrll. 709

Martyres duo in Phrygia ex Menæis 709

Simeon Priscus Ab. Montis Amani in Syria 4 sec. ex Theodoreto 709

Paula Vid. Rom. Bethleemi in Judæa 5 sec. Vita A. Hieronymo 711

Ammonas Ab. in Thebaide 5 sec. ex Palladio 722

Xenophon & Maria conjuges, eorumque filii Arcadius & Joannes 5 sec. Acta ex Metap. 727

Marus Ep. Treviren. 5 sec. Miracula A. Euchario Ep. 730

Gabriel Presb. Ab. S. Stephani Jerosolymis 5 sec. ex vita S. Euthymii 731

Athanasius Ep. Surrentinus ex Ferrario & Romæo 732

Bathildis Regina, & Radegundis V. Kalæ in Gallia 7 sec. 732. Vita A. Coævo ex Mss. 739 Alia ex Ms. 742. Translatio 747

Theofridus Ep. Albigen. in Gallia 7 sec. ex Variis 749

Theoritgida V. Berkingi in Anglia 7 sec. ex Beda 749

Notburga vidua; Hixta V. & aliæ septem ex novem geminis, in Diœcesi Constantiensi 9 sec. ex Ms. 750

Ansurius sive Isaurus & Vimarasius Epp. Aurienses; Gonzalus Osorius, & Froalengus Epp. Conimbricenses; Servandus, Vilulfus, Pelagius Epp. Trienses; Alfonsus Asturicen. & Aurien. Ep. Petrus Ep. ignotæ sedis, consepulti in Gallecia ex Marietta 751

Gobertus Conf. Fossis in Belgio 752

Albericus primus Ab. Cistercii 7 sec. 753. Vita A. Chrisost. Henriquez 754

Hazeca V. Reclusa in Westphalia 13 sec. Vita ex Ms. 758: in App. 1151

INTER PRÆTERMISSOS.

Ulboldus Fund. Parthenonis Cisterc. in Frisia prope Snekam an. 1233. 690 f

Petrus Berlandus Aëp. Burdegalæ, defunctus 1453; in cujus Acta, jussu Sixti IV, inquiri cœptum 691 a

DIE XXVII.

Julianus Ep. Apost. Cenomanorum. Comm. pr. Vita A. Letaldo ex Mss. 761. Epist. Dedicatoria in App. 1152

Julianus M. Soræ vel Atinæ in Italia, sub Antonino. Acta ex Ital. Chioccarelli 767

Avitus & Donatus MM. in Africa ex Mrll. 768

Missurianus, Publia, Victor, Quinctillus, Publianus, Festus, Felix, Bonosus, Processus, Veneria, Marina, Fortunata, Tecussa, Codditis, Secunda, Epictula, Vincentius, Rogatus, Primus, Aurelius, Hilarius, Perpetua, Juliana, & Alii XXIV MM. in Africa ex Mrll. 769

Lucius, Honoratus, Matrosus, Datius, Julianus, Cælianus, Saturus, Vincentia, Victoria, & Alii XXXII MM. in Africa ex Mrll. 769

Secundus & Fortunatus MM. in Africa ex Mrll. 770

Devota V. M. in Corsica, sub Dioclet. Acta ex Vinc. Barrali 770

Petrus Ægyptius Anach. in Syria 4 sec. ex Theodoreto 771

Domitianus Mon. & Diac. in Judæa 5 sec. ex Vita S. Euthymii 772

Marius Ab. Bodanen. in Gallia 6 sec. 772; Vita A. Dynamio ex Ms. 774

Lupus Episc. Cabilon. in Gallia 7 sec. Vita ex Ms. 776

Vitalianus Papa 7 sec. Vita ex Anast. Bibl. 779

Emerius Ab. & Candida ejus mater, Balneoli & Guialbis in Catalania 8 sec. Vita ex Mss. 781

Gamelbertus aut Amelbertus, Parochus in Bavaria 8 sec. Vita ex Ms. 783

Sulpitius Episc. Gislenopoli in Hannonia 787. Translatio ex Ms. 787

Theodoricus II, Ep. Aurelian. 11 sec. Vita ex Ms. 788

Gilduinus Canonicus Dolensis 11 sec. Vita ex Mss. 790

Joannes Ep. Morinorum in Belgio 12 sec. Vita A. Joan. de Colle-medio ex Ms. 794. Analecta ex Variis 802

INTER PRÆTERMISSOS.

S. Jo. Chrysostomus, ab hoc translati corporis die, quo eum præcipue nunc colimus, propter nimis excrescentem libri molem dilatus ad 14 Sept. huc verosimiliter referetur in nova Januarii editione. Vide interim hic pag. 760 c

Bruno vel Brunus Ord. Cister. Parthenoni Antoniano Parisiis Præfectus, post mortem miraculis clarus, teste Cantipratano 761 d

Antonius Scalmatus Ord. Min. pro cujus canonizatione dicitur agi cæptum ib. c

DIE XXVIII.

Thyrsus, Leucius, Callinicus, & alii XV MM in Asia sub Decio 808. Acta ex Mss. M. Velseri 813. Alia ex Mss. 817. Alia ex Mss. 824

Charis M. ex Menæis 832

Leonides M. in Thebaide, sub Diocl. ex Mrll. 832

Æmilianus Ep. Hilarianus Mon. Hermippus & Dionysius MM. in Umbria, sub Diocl. ex Ferrario 833

Flavianus Urbis Præf. M. Romæ sub Diocl. 833

Valerius Ep. Cæsaraug. Conf. 4 sec. ex Variis 834

Martyres Alexandrini 4 sec. Epistola Cleri 840

Palladius Anach. in Syria 4 sec. ex Theodoreto 841

Irmundus, Mundæ in agro Juliacensi 842

Cyrillus Patr. Alexandrinus 5 sec. Comment. hist. 843

Joannes Ab. Reomaën. in Gallia 6 sec. 854. Vita A. coævo ex Mss. 856. Miracula ex Mss 864

Jacobus Erem. in Palæstina 6 sec. Vita ex Metaphr. 863

Carolus Magnus Romam. Imperator, Rex Francorum 9 sec. 874. Vita A. Eginhardo ex Mss. 877. Testamentum, Translatio, Miracula 887

Speus confessor Aquisgrani ex variis 891

Richardus Ab. Vallicellen in Belgio 12 sec. 892

Julianus Ep. Conchen in Hispania 13 sec. Vita ex Hisp. Mariettæ 893

Margarita Hungarica V. Ord. Prædic. 13 sec. Processus ad Canonizationem. Vita Auct. F. Garino Ord. Præd. Alia ex Petro Ranzano 897

Manfredus Erem. in Gallia Cisalpina 15 sec. ex Ital. Balarini 909

Gentilis Ven. Vidua Ravennæ 16 sec. Vita ex Ital. Seraphini Firmani. Alia ex Hier. Rubeo 910

INTER PRÆTERMISSOS.

Rainaldus Ep. Confessor Novocomi, ex Galesinio 807 f

Nicolaus, Ord. Min. Cæsaraugustæ, incorrupto corpore servatus supra altare ib.

Angelus de Camosa, O. Min. laicus, Capistrani in matrice ecclesia honoratus a vulgo 808 a

Anonyma Virgo, Coloniæ defuncta anno 1540, obscriptam Margaritam Euangelicam aliaque pia opuscula, valde laudatur ib. b

Jacobus O. Min. laicus, Catalagirone in Sicilia, propter integrum adhuc corpus honestissime servatur ib. b

DIE XXIX.

Valerius Ep. Trevirorum 1 sec. ex Mrll. Vita A. Coldschero Monacho cum Vita SS. Eucharii & Materni ex Mss. 917, 1152

Valerius Ep. M. Lucæ 1 sec. Vita ex Ital. Franciotti 922

Sarbelius & Bebæa seu Barbæa MM. Edessæ, sub Trajano ex Mss. 923

Constantius Ep. M. Perusiæ sub M. Aurelio. Vita ex Ms. Alia ex Ms. Alia A. Jo. Andrea Palatio 924

Sabinianus & Sabina V. aliique plures MM. Trecis sub Aureliano. Acta ex Mss. Alia ex Camuzato. Vita Sabinæ ex Ms. 937

Severa V. M. Maximus & Secunda, ejus parentes; Marcus & Calendinus, fratres ejusdem; & alii circiter mille Milites MM. 4 sec. ex Petro de Natal. 946

Seustius & Alii LXXX MM. Tuderti, sub Diocl. Acta ex Ferrario 947

Papias & Maurus MM. Romæ sub Dioclet. Translatio 948

Philotheus, Hyperechius, Abibas, Julianus, Romanus, Jacobus, Panegorius ex Menæis 950

Paulus, Victor, Honoratus, MM. in Africa ex Mrll. 950

Baculus Ep. Surrenti. Vita ex Romæo 950

Gildas Sapiens Ab. in Britannia Armor. 16 sec. Vita ex Boscio 952

Sulpitius Severus Aëp. Bituricen. 6 sec. ex Variis 967

Potamion Ep. Agrigenti in Sicilia ex Vita S. Gregorii Agrig. 969

Aquilinus Presb. M. Mediolani. Vita ex Off. proprio 970

Arnulfus M. Cisonii in Belgio. Vita metrica ex Ms. 972

Julianus Hospitator. Vita ex S. Antonino 974

Redigundis seu Wedigundis Ab. V. Ord. Præmon. 12 sec. Vita ex Chrysost. vander Sterre 975

Carolus Ab. Villarii in Belgio 13 sec. Vita ex Ms. 976

Petrus Nolascus Fund. Ord. de Mercede in Hispania 13 sec. Vita A. Franc. Zumel 980

Petrus Thomasius Ord. Carmel. Patr. CP. Famaugustæ in Cypro 14 sec. Vita A. Phil. Mazzerio, Cancellario Cypri, & Familiari ex Mss. 990

INTER PRÆTERMISSOS.

Sulpitius severus S. Martini discipulus 916 c

Gelasius II Papa, Cluniaci an. 1119 defunctus ib.

Himmana Abbatissa Salfinienfis in Belgio ib.

DIE XXX.

Matthias Episc. Jerosolym. 2 sec. ex Variis 1025

Barsimæus Ep. Edessæ 2 sec. ex Menæis 1026

Hippolytus M. in Æmilia sub Antonino ex Ferrario 1026

Felicianus, Philappianus & Alii CXXIV in Africa 1026

Alexander M. ex Mrll. 1026

Hippolytus Presb. Antioch. M. ex Mrll. 1027

Serena M. Metis sub Diocl. ex Variis 1027

Sabina sive Savina, Vidua Mediolani 4 sec. ex Variis 1029

Peregrinus Conf. Calatabillottæ in Sicilia 1031. ex Ms. Vita in App. 1153

Barses seu Barsus Ep. Edessæ sub Valente 1031

Felix IV Papa 6 sec. ex Variis 1032

Haberilla sive Habrilia V. ad lacum Brigantinum 7 sec. 1033

Aldegundis V. Malbodii in Belgio 7 sec. Vita ex Mss. Alia A. Hucbaldo Elnon. ex Mss. Alia ex Ms. Translationes A. Adriano Præp. Malbod. Translatio III A. teste oculato 1034

Armentarius Ep. Ticinen. 8 sec. ex Ferrario 1055

Thiadildis V. Ab. Freckenhorsti in Westphalia 9 sec. Vita ex Ms. in App. 1154

Amnichadus Mon. Inclusus Fuldæ 11 sec. ex Variis 1055

Adelelmus sive Elesmas Ab. Burgis in Hisp, 11 sec. Vita ex Hisp. Mariettæ 1056

Andreas Corsinus Ep. Fæsulæ Ord. Carmel. 14 sec. Vita A. Petro de Castaneis ex Ms. 1061

INTER PRÆTERMISSOS.

Alanus Doctor, in cœnobio Cisterciensi conversus; aliusque ex Ab. Ripatorii Ep. Autissiodori 1024 f

Guido O. Min. juxta Clusium super altare depositus ib.

DIE XXXI.

Metras sive Metranus M. Alexandriæ 3 sec. ex Epist. S. Dionysii Patr. 1079

Saturninus, Thyrsus, Victor, Tharsicius, Zoticus, Ammonius, Cyriacus, Geminus, Gelasius, Hippolytus, Ursinus, Pelianus, & alii MM. Alexandriæ ex Mrll. 1080

Victor, Publius, Saturninus, Polycarpus MM. in Africa ex Mrll. 1080

Tryphæna M. Cyzici in Hellesponto ex Menæis 1081

Cyrus, Joannes, Athanasia, Theodosia, Theocthiste, Eudoxia MM. Alexandriæ in Ægypto sub Dioclet. Acta ex Ms. Gr. 1084 Miracula 1088

Geminianns Ep. Mutinensis. Vita ex Mombritio 1096 & 1160

Julius Presb. Julianus Diac. Fratres MM. Novariæ 5 sec. Vita ex Ms. 1101

Marcella vid. Romana 5 sec. Vita A. S. Hier. 1106

Patroclus Ep. M. in Gallia ex Variis 1110

Gaudus Ep. Ebroicen. 5 sec. 1110

Aidanus sive Mædocus Ep. Fernen. in Hibernia 7 sec. Vita ex Mss. 1112

Adamnanus Presb. Choldingami in Scotia 7 sec. Vita ex Beda 1120

Ulphia V. Ambiani in Gallia 8 sec. Vita ex Ms. 1121

Bobinus Ep. Trecen. 8 sec. 1124

Athanasius Ep. Methonen. in Peloponneso 9 sec. Vita A. Petro Argivorum Ep. 1125

Eusebius monachus S Galli & martyr 9 sec. 1130

Martinus Presb. Sauriensis in Hisp. 12 sec. Vita A. Salvato discipulo ex Ms. 1131

INTER PRÆTERMISSOS.

Vigilius Papa, ex Ordinario Trevirensi 1078 e

Ludovica de Albertonibus, Romæ nuper coli permissa, & Mrlio. Rom. in scripta, adeoque in Supplemento plenius illustranda 1078 f

MENSIS FEBRUARIUS.

[Prologus]

Anno MDCLVIII, prodiit hic de Actis Sanctorum Mensis, in tres moderatos magis Tomos distinctus, & dedicatus fuit S. D. N. Alexandro Papæ VII, antea, cum fungeretur legatione Apostolica versus Principes Rheni, & congregatos ad pacem Monasterii Proceres, de eisdem Actis bene merito. Præfatio in primum ejus Tomum, ad Abbatem Lætiensem Gasparem Roger, ea supplet, quæ priori ad ejus decessorem instructioni, circa scopum, delectum & symmetriam operis adhuc videbantur desiderari. Secundus, dedicatus Illustriss. ac Reverendiss. S. R. I. Principi Gaspari Nemio, Cameracensi Archiepiscopo ac Duci, antea Episcopo Antverpiensi, de ejusdem operis promotione perquam solicito; præfatus nonnulla, eodem spectantia, ad Reverendiss. & Ampliss. Dominum ac Patrem Judocum Gillis, loci S. Bernardi ad Scaldim prope Antverpiam Abbatem, primum ipsius monasterii, pristinæ libertati redditi. Tertius, inscriptus Illustriss. & Reverendiss. Antistiti Andreæ Creusen, Archiepiscopo Mechliniensi ac Belgicæ Primati; breviori etiam Præfatione defungitur ad Ampliss. ac Reverendum Admodum Dominum & Patrem Norbertum van Couwerven, celeberrimæ Ecclesiæ S. Michaëlis Canonicorum Ordinis Præmonstratensis Abbatem, ejusque Religiosissimum Conventum.

Operis symmetria, eadem, quæ primi mensis, primo ejus Auctori Joanni Bollando visa est in eo deficere, quod cum ad ipsius operam minime levem ac studium contulisset, additus ei Collega Godefridus Henschenius, non satis in Januario distinguebatur, quid in commune laborantibus, cuique eorum proprie adscribi posset, & ab utro eorum petere expectareque responsum immediate possent, qui super aliqua alterutrius sententia distinctius vellent erudiri. Ea propter cuique Commentario in fronte appositæ sunt nominis utriusque litteræ I. B. & G. H.

[Tomus I]

DIE PRIMO.

Cæcilius Ep. Eliberitanus & Socii in Hispania pag. 4

Ignatius Theophorus Ep. Antioch. M. Romæ 2 sec. 13

Acta ex Metaphr. 24. Alia ex Mss. Latinis 29. Translationes ex variis 33

Publius, Saturninus, Maurianus, Libosus, Vincentia & Alii XXIV MM in Africa ex Mrll. 37

Pionius Presb. Dionysius, & alter Pionius, MM. & Alii XIII Smyrnæ 3 sec. Acta ex Ms. Alia ex Metaphraste. 37

Victor, Lucianus, Apollinaris, Hilarius, Ammon, Zoticus, Cyriacus, Eugenius, MM. ex Mrll. 47

Polycarpus & Severianus Epp. Animadversio historica in App. 933

Eubertus Ep. 4 sec. Insulis & Seclinii in Flandria ex Molano 47

Carion M. ex Menæis 48

Thejon M. cum duobus Pueris ex Menæis 48

Ephrem Syrus Edessæ in Mesopotamia 4 sec. 49. Narratio ipsiusmet de sua conversione ex Ger. Vossio 55. Confessio ex eodem 58. Testamentum ex eodem. Vita A. S. Greg. Nysseno 67. Alia A. Anonymo ex Ms. 74. Alia ex vita S. Basilii 75. Alia ex Sozomeno 77

Æmilius Dux, Lucæ in Etruria 78

Severus Ep. Ravennæ, Vincentia ejus uxor, Innocentia V. eorum filia 4 sec. Vita ex Mss. 82. Alia A. Luidulpho Presb. ex Mss. 79

Leonius Presb. Pictavis in Gallia 4 sec. 91

Paulus Ep. Tricastinus in Gallia 92. App. 934

Torquatus Ep. Tricastinus & Josserandus Mon. Crudati in Gallia 93. App. 934

Timotheus Conf. apud Græcos ex Menæis 94

Petrus Galata Erem. prope Antiochiam in Syria 5 sec. Vita ex Theodoreto 94

Severus in Monte-falco oppido Umbriæ 5 sec. Vita ex Actis S. Fortunati Presb. in App. 934

Cinnia sive Kinnia V. Hiberna 5 sec. ex Jocelino 97

Ursus Presb. Augustæ Prætoriæ 5 sec. 97. Vita ex Mss. in App. 936

Galla V. Deo Devota, in Bageno vico agri Valentini. Vita ex Ms. in App. 939

Vendinianus Erem. in Bithynia 6 sec. ex Men. 99

Brigida V. Scota Thaumaturga in Hibern. 6 sec. 99. Vita ex Mss. 118. Alia A. Cogitoso ex Mss. Alia metrica A. Chilieno ex Mss. 141. Alia bipartita A. Anonymo ex Ms. 155. Alia A. Laurentio Dunelmen. ex Ms. 172 App. 941

Darluchdacha V. Scota Kildariæ in Hibernia 6 sec. ex Variis 186

Carterius Presb. Bituricæ 187

Severus Ep Abrincensis 6 sec. Vita ex Ms. Translationes I, II & III 187

Præcordius Presb. Corbeiæ in Gallia 6 sec. Vita & Translatio ex Ms. 196

Tuianus Ab. in Brit. Armorica 198

Pictus Ep. an Scotus? ex variis 198

Sorus Erem. apud Petrocorios 6 sec. Vita ex Ms. 199

Sigebertus Rex Francorum Austrasiorum, Metis 7 sec. 206. Vita A. Mon. Gemblac. 227. Analecta ex variis 231. Translat. ex Sigeberto 236

Basilius Ep. ex Cretensi Thessalonic. 9 sec. 242

Brigida V. Fæsulis in Hetruria 9 sec. Vita A. Philippo Villano 243

Episcopus Belga Anonymus, Chami in Helvetia 12 sec. 247

Wolfholdus Presb. Hohenwarti in Bavaria II sec. ex Radero 247

Joannes de Craticula Ep. Maclovien. ex var. 248

Raymundus Ab. Fiterii O. Cisterc. Fundator Calatravæ 252

Verdiana V. Castelli florentini 13 sec. Vita Auct. Attone ep. 255

Antonius Peregrinus Patavii 13. sec. ex Scardeonio 264

INTER PRÆTERMISSOS.

Ephrem Episcopus XIII Hierosolymorum pag. 2 f

Stephanus Papa IV 3 b

Alexander Patriarcha Alexandrinus 3 b

Brigitta V. Abb. Ratisponæ soror S. Henrici Imper. 3 c

Gedermundus sive Ogmundus Episcopus Martyr. 12. sec. 3 d

Gaufridus Ep. Carnotensis, S. Bernardo valde laudatus 3 d

Andreas Ord. Min Cardinalis, mortuus prope Anagniam, quem ob miracula in Vita atque mortem statuerat adscribere Catalogo Sanctorum Bonifacius VIII 3 e

Petrus Ferrerius Ord. Min. cognatus S. Vincentii Ferrerii, caput & ossa Valentiæ honorabiliter servantur 3 f

DIE II.

Hypapante Domini sive Purificatio B. Mariæ. Oratio Auct. S. Sophronio Patriarcha 268

Cornelius Centurio Ep. Cæsareæ 1. sec. Acta ex Metaphr. 279

Agathodorus M. Tyanæ in Cappadocia 285

Fortunatus, Felicianus, Firmus, Candidus, Castula, Secundula, Rogatianus, Cajus, Gregorius, Cappa, Felicitas, Placidus, Victor, Felix, Martialis, Cornelianus, Salustius, Mauricius, Papyrius, Secundianus, Ingenuus, Mustula, Victoria, Bonosia, Victoria alia, Hilarus, Rogatus, Saturninus; omnes Martyres Romæ ex Mrll. 285

Laurentius & Hippolytus MM. Forosempronii ex Mrll. 286

Victor, Marinus, Perpetua, Julia, & alii LXXIV itemque Honoratus, Urbanus, Hilarus, Privatula, & alii XXXIV MM. in Africa ex Mrll. 286

Apronianus Commentariensis M. Romæ sub Diocl. ex Actis S. Marcelli Papæ 287

Rhodippus Ep. Leontinus in Sicilia 4. sec. ex Actis S. Alphii 287

Flosculus vel Fuscolus Ep. Aurelianen. in Gallia 5 sec. ex Mrll. 288

Sicharia V. Aurelianis in Gallia 288

Laurentius Archiepis. Cantuarien. in Anglia 7 sec. 289

Adalbaldus Dux, maritus S. Rictrudis 7 sec. 295 Vita ex Actis S. Rictrudis 299

Hadeloga V. Kitzingi in Franconia 8 sec. 303 Vita ex Ms. 306. Alia in App. 943

Theodoricus Ep. Minden. Marquardus Ep. Hildesheim Bruno Dux Saxoniæ; Wigmannus, Bardo I, II & III, Thiotericus, Gerricus, Liutolfus, Folcwartus, Avanus, Theotricus, Liutharius, Comites; Aderamus, Alfuinus, Adasta, Aida I & II, Dudo, Bodo, Walus, Halilfus, Hunilduinus, Adalwinus, Werinhartus. Theotricus, Hilwartus, Satellites Regii; aliique socii & Famuli. Item Erlulfus Ep. Ferden. & Gosbertus Ep. Osnabrug. omnes Martyres Ebbeckesdorpii 9 sec. 309. Miracula ex Ms. 315

INTER PRÆTERMISSOS.

Sabbatinus ex XIII sociis S. Francisci Romæ in Ara Cæli 267 c

Simon de Cassia O. Erem. S. Augustini, scriptis & miraculis clarus Vita Coloniæ excusa habetur. Obiit 1348, & ossa Cassiæ venerabiliter servantur 267 d

Catharina Riccia Florentina O. Præd. an. 1589 mortua, cujus vita miraculis clara extat 267 e

DIE III.

Azarias Propheta in Judæa 319

Blasius Epis. Oretanus M. in Hispania sub Nerone 321

Celerina, Ignatius, Laurentinus, MM. in Africa, Celerinus Diaconus Conf. ibidem 3 sec. 321

Felix, Felicitas & alii MM. in Africa ex Mrll. 328

Fortunatus M. Romanus Antverpiæ 329

Candidus M. Romanus Volaterris 330

Julianus M. Autisiodori ex Florario 331

Blasius Ep. Sebastiæ in Cappadocia M. cum duobus pueris & septem mulieribus sub Licinio 331. Acta prima ex Mss. vetustissimis 336. Altera, 349. Tertia, 344. Quarta (omnia ex Anonymis & Mss.) 349

Blasius Armentarius M. Cæsareæ in Cappadocia, ex Menæis 353

Paulus & Simon MM. ex Menæis 353

Simplicius Ep. Viennæ in Gallia 5 sec. 354

Anatolius Ep. Salinis in Burgundia 355. Vita ex Mss. 358. Alia ex Mss. 359

Lupicinus Ep. Lugduni in Gallia 5 sec. 960

Tigrides & Remedius Epp Vapinci in Gallia 360

Oliveria & Liberata Sorores VV. apud Calvum montem in Gallia 6 sec. 361

Laurentius Illuminator Ep. Spoleti 6 sec. Vita ex Italico Jacobilli 362. App. 958

Philippus Ep. Viennæ in Gallia 6 sec. 365

Evantius sive Eventius Ep. ibidem 6 sec. 365

Hadelinus Presb. Viseti & Cellis in Belgio 7 sec. 366. Vita A. Notgero Ep. ex Mss. 372

Berlendis, Nona, Celsa, Virgines Merbecæ in Brabantia 7 sec. Vita ex Mss. 378. Miracula ex Mss. 381

Wereburga filia Regis Merciorum in Anglia, 8 sec. 384. Vita A. Goscelino ex Ms. 386

Nithardes Presb M. in Suecia 9 sec. 390

Anscharius Archiep Hamburg. Danorum Suecorumque Apostolus, Bremæ in Saxonia 9 sec. 391. Vita A. Bemberto Archiep. ex Mss. 408. Alia metrica A. Gualdone Corbeien. 427 App. 959

Liafdagus Ep. M. Ripæ in Dania 10 sec. 444

INTER PRÆTERMISSOS.

Hathelmus an. 840 Cantuariæ in Anglia Episcopus 318 a

Heridacus Presb. Apost. Daniæ, primus designatus Ep. Hamburgensis 318 b

Theodoricus Ep. Metensis, a prudentia & pietate laudatusib. c

Helinandus O. Cister. in diœc. Bellovac. ib. d

Zacharias Socius S. Francisci, Alanquerii in Lusitania mortuus, cujus reliquiæ bis elevatæ & conditæ honorificentius ib. e

DIE IV.

Veronica Matrona Hierosolymitana 449

Eutychius M. Romæ ex Baronio 458

Firmus M. Genuæ in App. 961

Aquilinus, Geminus, Gelasius, Magnus, Donatus, Gelasius alius, alius Geminus, Donata MM. Forosempronii ex Mrll. 458

Phileas Ep. Thmuitanus, & Philoromus Tribunus Militum, Aliique plurimi MM. Alexandriæ in Ægypto 4 sec. 459. Acta A. Gregorio coævo 462

Gelasius Puer Placentiæ in Italia 5 sec. ex Ferrario 463. in App. 961

Theoctistus M. ex Menæis 466

Joannes Ep Irenopoli in Cilicia 4 sec. 466

Abrahamius Ep. Arbelorum in Perside 4 sec. ex Menæis 467

Isidorus Pelusiota Mon. Presb. in Ægypto 5 sec. 468

Aventinus Presb. Trecis in Gallia 6 sec. Vita ex Camuzato 474

Aventinus Ep. Castroduni in Gallia 6 sec. Vita ex Rhythmo Gallico 477

Vincentius Ep. Trecis in Gallia 6 sec. 480

Theophilus Pœnitens, Vice Dominus sive Oeconomus ecclesiæ Adanæ in Cilicia 6 sec. Acta A. Eutychiano ex Mss. Alia Metrica A. Marbodo Ep. ex Ms. 480

Jasimus Thaumaturgus ex Menæis. 491

Lietphardus Ep. M. Hunnonis-curiæ in Belgio 7 sec. Vita ex Ms. 492

Modanus Ab. in Scotia 497. Vita ex Breviario 498

Ulgisus sive Wlgisus Ep. & Ab. Lobiis in Belgio 8 sec. 498

Rabanus Maurus Aëp. Moguntinus 9 sec. 500 Vita A. Rudolfo Discip. 512. Alia A. Jo. Trithemio 522

Nicolaus Conf. Archimandrita Studitarum CP. 9 sec. Vita ex Ms. gr. 539

Probatius Presb. Novigenti in Gallia. Vita ex Ms. 552

Rembertus Aëp. Hamburg. Bremæ 9 sec. 554. Vita ex Mss. 559

Gemmulus M. Gannæ in ditione Mediolan. ex Ferrario 566

Gilbertus Fund. Ordinis Sempringamensis in Anglia 12 sec. 567. Vita A. coævo 570. Alia ex Capgravio 572

Obitius Conf. Brixiæ 12 sec. 573

Joanna Valesia Franciæ Regina, Fundatrix Ord. Annuntiatarum B. Mariæ 16 sec. Vita Urbano VIII inscripta, cum Processibus pro beatificatione 574.

INTER PRÆTERMISSOS.

Cuanna Hibernus Abbas ac tandem Lismorensis Ep. cujus necdum integra Vita habetur; floruit 7 sec. 447 f

Anciradus Erem. Helvetus in reditu ex Lusitania occisus, sed cujus notitia nimis confusa ex Pseudodextri sequacibus habetur 448 b

Simon, electus Ab. Bertinianus, sed abdicatus Gandavi an. 1198, insigni laudatur Epitaphio 448 d

Elisabethæ duæ Ord. Min. Tertiariæ, Panormi apud Siculos una; altera in Umbria, nec satis distinctæ, dum utrique idem, ut putamus, Officium indultum dicitur ib. f

Pasqualina, B. Angelæ Fulginatis socia, obiisse dicitur 1313, & miraculis claruisse etiam ipsa 449 a

B. Feliciana V. defuncta an. 1192 Conimbricæ: Reliquiæ autem intra basim Crucifixi repositæ, in App. 960

DIE V.

Agatha V. M. Catanæ in Sicilia 3 sec. 595. Acta ex Mss. 615. Alia ex Metaphr. 620. Reliquiæ 631. Translationes A. Maurisio Ep. 637. Miracula A. Blandino 643. Alia ex Variis 645 in App. 961

Theodula, Boëthus, Evagrius, Macarius, & Alii MM. Anazarbi in Cilicia sub Diocl. Acta ex Menæis 656

Revocatus, Saturus, Felix Saturninus, Gelasius MM. ex Mrll. 658

Legontianes & Domitianus MM. Teate in Aprutio ex Ferrario 658

Martyres in Ponto 4 sec. ex Eusebio 658

Calamanda V. M. in Catalinia ex Domenecco 659

Agricolaus Ep. Trajecti in Belgio 5 sec. 659

Avitus Ep. Viennæ in Gallia 6 sec. 660. Vita ex Mss. 667

Ingenuinus sive Genuinus Ep. Sabionen. Brixinæ 6 sec. 669

Bertulfus Ab. Renticæ & Gandavi in Belgio 8 sec. Vita ex Mss. 675

Indractus, Dominica & IX Socii MM Glastoniæ in Anglia 8 sec. Acta A. Guil. Malmesbur. 688

Vodalus sive Vodealdus, cognom. Benedictus Suessione 8 sec. Vita ex Ms. 690

Domitianus sive Tuisianus Dux Carinthiæ; Maria ejus conjux; & Puer Anonymus 9 sec. 693. Vita, Translationes, Miracula 702

Polyeuctus Patr. CP. 10 sec. 706

Albinus sive Albuinus Ep. Brixinæ in Tiroli 11 sec. 712

Adelheidis V. Abb. Villicæ in Germ. inf. 11 sec. 712. Vita ex Ms. 715

Agatha Hildegardis Palatina Carint. 11 sec. 721

Petrus Baptista, Martinus de Ascensione sive de Aguirre, Franciscus Blancus Sacerdotes; Philippusa Jesu aut de-las Casas, Acolythus; Gonsalvus Garcias, Franciscus a S. Michaële, Laici, Ordinis S. Francisci: Paulus Miki, Joannes Goto, Jacobus sive Didacus Kisai; Societatis Jesu: Cosmus Tachegia, Michaël Cozachi, Paulus Ibarchi, Leo Catasumarus, Ludovicus, Antonius, Matthias, Bonaventura, Thomas Cozachi, Joachimus, Saccachibara, Franciscus, Thomas Danchi, Joannes Chimoia, Gabriel, Paulus Suzuchi, Caius Franciscus, Petrus Suchegirus omnes MM. Nangazachi in Japonia 16 sec. 723. Acta A. Lud. Froës S. J. 742. App. 942

INTER PRÆTERMISSOS.

Benvenutus Recineti in Piceno & Christophorus in Burgo S. Sepulcri, ambo laici Ord. Minorum, non satis probantur cultum aliquem publicum habere 593 f

DIE VI.

Bucolus Ep. Smyrnæ 1 sec. Vita ex Actis S. Polycarpi 766

Vitalis M. Abulæ in Hispania ex variis 768

Antholianus M. Claromonte in Gallia 3 sec. 768

Saturninus, Theophilus, Rovocata Martyres ex Mrll. 770

Dorothea Virgo, Theophilus Scholasticus, Christe & Calliste, MM. Cæsareæ in Cappadocia, sub Dioclet. Acta ex Mss. 771

Dorothea V. Deo sacrata, Alexandriæ in Ægypto 4 sec ex Ruffino 776

Silvanus Ep. Lucas Diac. Mucius Lector MM. Emesæ in Phœnicia 4 sec. ex Menæis 777

Julianus Medicus M. Emesæ in Phœnicia 4 sec. ex Menæis 778

Amantius Ep. Tricastinus in Gallia 5 sec. in App. 962

Mel, Melchus, Mun, Riocus, Episcopi Hiberni 5 sec. 778

Vedastus Ep. Atrebati in Belgio 6 sec. 782. Vita brevior ex Mss. 792. Alia A. Alcuino ex Mss. 794. Miracula A. Haimino ex Mss. 801 & 805 ex Mss. Translatio ex Mss. 809. Miracula alia ex Ms. 812. Alia A. Balderico Ep. 813

Amandus Ep. Trajecten. Elnone sive Amandopoli in Belgio 7 sec. 815. Vita A. Baudemundo Discip. Ab. 848. Alia A. Anonymo 854. Alia A. Harigero Ab. 855. Alia A. Philippo Harvengio Abbate ex Mss. 857. Alia metrica A. Milone ex Mss. 873. Translatio A. Milone ex Mss. 889 Elevatio corporis A. Milone ex Mss. 891. Miracula per Galliam A. Gilleberto ex Mss. 895. Alia per Belgium A. Philippo Ab. ex Mss. 900

Andreas Ab. Elnon. in Belgio 7 sec. 903

Finianus Ab. Mellifontis in Hibernia 904

Ina Rex Saxonum Occidentalium in Britannia 8 sec. 905

Guarinus S. R. E. Card. Ep. Prænestinus 12 sec. Vita A. Augustino Ticin. 914

Hildegundis Comitissa Fund. Monast. Marensis Ord. Præmonst. 12 sec. Vita A. Petro Restio, cum tribus Diplomatis ex Mss. 916.

Aldericus Subulcus Fusniaci in Diœc. Coloniensi. Vita A. Jacobo Polio. 922

Brynolphus Ep. Scarensis in Suecia 14 sec. ex variis 925

Angelus a Furcio Erem. Augustin. Guasti Amonii in Aprutio 14 sec. Vita ex Ms. 927

Francisca tertii Ordinis S. Francisci, Eugubii in Umbria 14 sec. 931

Theodori, Trosimi, Evellii, Tarcitii, Felicis, Candidi, Theophili, MM. Translatio Fossani in Pedemontio 12 sec. 932

INTER PRÆTERMISSOS.

Dominicus & Vedulphus, S. Vedasti successores in Episcopatu Atrebat. & Camerac. 763 f

Ethelburga Reg. S. Inæ Regis uxor, eo consentiente facta Monacha & Abbatissa 764 f

Leo sive Leonius primus Lobiensis, dein Bertinianus Ab. 1163 mortuus 764 f

Godefridus Rex ex Comite Palatino Monachus Hirsaugiæ an. 1186 defunctus 765 a

B. Didacus Ep. Oxomen. Dux apostolicæ contra Albigenses missionis; dignus plenius tractari si distinctius probatus fuerit ejus cultus publicus 765 f

TOMUS II.

DIE VII.

Claudius Apollinaris Episc. Hierapolitanus in Phrygia 2 sec. pag. 4

Amantius M. Claromonte in Gallia 9

Chrysolius Ep. & Socii, Cominii & Verlenghemi in Flandria 4 sec. Acta ex Mss. Alia ex Ms. 9

Anatolius, Ammon, Statianus, Nepotianus, Lucius, Saturninus, Saturnus sive Saturna ex Mrll. 13

Adaucus sive Adauctus, Generalis Magister Officiorum & Quæstor; ejusque Socii, Præfectus ærarii, Præfectus rei militaris, Senatus Populusque universus cum feminis & infantibus, omnes MM. Antandri in Phrygia 4 sec. 13

Augulus Ep. M. Augustæ in Britannia 16

Theopemptus & Socii ex Menæis 18

Mille & tres Martyres Nicomediæ, ex familia clientela & quatuor Protectorum Imperatoris 4 sec. Acta ex Ms. Gr. 18

Maximus sive Maximianus Ep. Nolæ 19

Theodorus Dux, Megalomartyr, Heracleæ in Ponto 4 sec. 23. A, Augaro 28. Alia A. Bonito ex Mss. 30. Alia ex Mss. in App. 890

Parthenius Ep. Lampsaci in Hellesponto 4 sec. Acta A. Crispino ex Ms 38

Moyses Ep. Saracenorum in Arabia 4 sec. 43

Moyses Ab. & sex Monachi MM. in Ægypto 5 sec. 46

Juliana Vidua, Bononiæ in Italia 5 sec. 48

Paulus III Ep. Brixiæ 6 sec. 52

Tresanus Presb. Aveniaci in Campania Gallica 6 sec. Vita ex Ms. 52

Laurentius Ep. Siponti in Apulia 6 sec. Acta ex Ms. Alia ex Ms. & Officio Eccl. 56

Fidelis Ep. Emeritæ in Hispania 6 sec. Vita ex Paulo Diac. 63

Medanus sive Meldanus Ep. Hibernus, Peronæ in Gallia 6 sec. Apparitio ex Vita S. Fursei 66

Petrus Mon. in Monobatis ex Menæis 68

Colianus Ep. Adriæ in Æmilia ex Mrl. 69

Richardus Rex apud Anglo-Saxones in Britannia, peregrinus Lucæ in Hetruria 8 sec. 69 Quinque epitomæ variorum 75. Vita ex Ms. 79

Amulwinus Ab. Ep. Lobiis & Binchii 8 sec. 82

Lucas Junior Thaumaturgus Soterii in Græcia 10 sec. 83. Vita A. Discipulo ex Ms. Gr. 84

Romualdus Ab. Fundator Camaldulen. Fabriani in Piceno 11 sec. 101. Vita A. Petro Damiano 104. Alia A. Hieron. Camaldul. 124

Antonius a Stroncone Ord. Minor. laicus Assisii 15 sec. 146. Vita ex Ital. Jacobilli. 147

INTER PRÆTERMISSOS.

Timotheus I Patriarcha Alexandrinus, defunctus an. 385 2 e

Felix Episcopus Sipontinus in Apulia passim Beatus ib. f

Irmgardis cum sorore Alwred reclusa Magdeburgi 3 b

Nivardus, frater S. Bernardi Ab. Cisterc. in Hispania ib. c

P. Antonius Criminalis 1549. primus in India Martyr Soc. Jesu ib. d

DIE VIII.

Juventius sive Eventius Ep. Ticini 2 sec. 152

Cointa sive Quinta M. Alexandriæ in Ægypto 3 sec. 156

Paulus Ep. Lucius, Cyriacus MM. Romæ ex Mrll. 156

Martha & Maria, Lycarion sive Bycarion puer MM. ex Menæis 157

Nicephorus & Stephanus MM. ex Menæis 157

Dionysius, Æmilianus & Sebastianus MM. in Armenia minore ex Mrll. Acta ex Italico Jacobilli 158

Communis M. Tuscaniæ in Etruria, ex Ferrario 160

Monachiin cœnobio S. Dii, MM. CP. 5 sec. 161

Martyres sub Cabade Rege Persarum 6 sec. 162

Honoratus Ep. Mediolan. 6 sec. 164

Nicetius Ep. Vesontinus 7 sec. 168

Paulus Ep. Virduni 7 sec. 169. Vita ex Ms. 175

Elfleda V. Streneshalæ in Anglia 8 sec. 178

Mengoldus M. Hui in Belgio 9 sec. 186. Acta ex Ms. 191

Cuthmannus Conf. Stenningæ in Normannia. Vita ex Mss. 197

Stephanus Fund. Ord. Grandimont. apud Lemovices in Gallia 11 sec. 199. Vita. A. Geraldo Priore ex Ms. 205. Revelatio, Miracula 211 in App. 893

Esaias Ord. Eremit. S. August. Casimiriæ in Polonia 14 sec. Vita ex impresso anni 1610, 213

Hieronymus Æmilianus Vener. Fund. Congregationis Somaschæ 16 sec. 217. Vita A. Augustino Turtura Generali Congreg. 220

INTER PRÆTERMISSOS.

Pelagius II Papa videtur a Benedictinis cum primo confusus 150 f

Thiatgrimus 9. sec. Ep. Halberstadii varie scripto nomine 151 b

Petrus Igneus Vallumbrosanus Card. Ep. Albanus, nunc Sanctis adscriptus cum titulo Beati in Ordine colitur ib c

Jacoba de Septemsoliis, Matrona Rom. Assisii venerabiliter sepulta ib. e

Hetmannus O. Min. Fulginii 1256, clarus miraculis in vita & post mortem ib.

DIE IX.

Philagrius Ep. M. in Cypro 1 sec. ex Menæis 277

Apollonia V. M. Alexandr. in Ægypto 3 sec. 278

Nicephorus M. Antiochiæ in Syria 3 sec. 283 Vita ex Metaphr. 283. Alia A. Joanne Ep. Sard. 285. Alia ex Ms. in App. 894

Athenodorus Ep. in Ponto M. 3 sec. 288

Alexander & Ammonius, cum Aliis XX MM. in Cypro ex Mrll. 292

Ammon, Æmilianus, Lassa, Didymus, Pœmus, Ammon alter, & Alii XXXVIII MM. Membressæ in Africa ex Mrll. 293

Julius, Milicutus, Thyrsus, Pleseus, Roneus, Orbasus, Orion, Agathon, Recumbus, Bastamus, Sermata, Prothirion, Colorus, Lusus, Aratus, Theonita, Hippus, Germanus, Saturnilla, Pectimus, Serapion, Liastamon, Papias, Pampirus, Dioscodus, Herodus, Potamon, Peticonides, Cumminus, Zoticus, Cyriacus, Hippia MM. in Ægypto ex Mrll. 294

Paulus & Dionysius MM. Alexandriæ in Ægypto ex Mrll. 294

Primus & Donatus MM. in Afr. 4 sec. 294

Prima M. Carthagine ex Baronio 295

Romanus Thaumaturgus Mon. Antiochiæ in Syria 5 sec. ex Mrll. Vita ex Theodoreto 296

Attracta sive Tarahata, V. in Hibernia 5 sec. Vita ex Colgano 297

Ruffinus & Memor Epp. Canusini 6 sec. 300

Nebridius Ep. Egaræ in Hisp. Tarracon. 6 sec. 301

Teliaus sive Eliud Ep. Landavensis in Wallia 6 sec. 303: Vita ex Capgravio 308

Sabinus Ep. Canusinus in Apulia 6 sec. 310. Vita ex Mss. 323. Inventio A. Joanne Archidiacono ex Ms. 329

Sabinus Ep. & Romulus Diac. Atripaldæ in Italia 331

Sabinus & Eunomius Epp. Neapoli; & Lesinæ in Apulia 335. Inventio ex Italico Aurelii Marræ 337

Cronanus Ep. in Hibernia 6 sec. 339

Victor M. & Susanna V. Mosomi in Belgio 339 Vita ex Mss. 340

Ansbertus Aëp. Rotomag. Gandavi in Flandria 7 sec. 342. Vita A. Airgrado ex Mss. 347

Petrus Aëp. Canusinus 8 sec. 357

Alto Ab. in Bavaria 8 sec. 358 Vita 359

Marianus Scotus Ab. & Murcheratus Inclusus, Ratisbonæ in Bavaria 11 sec. 361. Vita ex Ms. 365

Raynaldus Ep. Nuceriæ in Umbria 13 sec. Vita ex Italico 379

INTER PRÆTERMISSOS.

Monachi Novæ-cellæ in Lusataia an. 1340. a Bohemis interfecti 276 e

Bernardinus Camus Ord. Minorum, cujus Sacrum caput in Monte Varalli diœc. Novarien. honorifice servatur: habemus aliqua de ejus Vita ib. f

DIE X.

Andreas & Aponius sive Aporius MM. Bethlehemi in Judæa 1 sec. ex Mrll. 379

Zoticus, Irenæus, Hyacinthus, Amantius, MM. Romæ ex Mrll. 380

Milites X MM Romæ via Lavicana ex Mrll. 380

Apollo, Protheus, Orion, Plausus & Socii multi Alexandriæ in Ægypto ex Mrll. 381

Charalampius Presb. Porphyrius & Baptus, Milites cum tribus Mulieribus Magnesiæ & Antiochiæ Pisidiæ 3 sec. Acta ex Ms. Gr. 382

Soter V. M. Romæ sub Dioclet. 387

Peregrinus Conf. Placentiæ in Italia 4 sec. 390 in App. 896

Zeno Mon. juxta Antiochiam Syriæ 5 sec. Vita ex Theodoreto 390

Silvanus Ep. & Conf. Tarracinæ in Italia ex Mrll. 392

Scholastica Virgo in Monte Cassino 6 sec. 392 Vita ex S. Gregorio 401. Alia ex Ms. 402. Laudatio A. Hieronymo Dungersheymio, Lipsiæ excusa 404

Protadius Ep. Vesontinus 7 sec. Vita ex Mss. 413

Trumwinus sive Tumma, Pictorum Australium Ep. Streneashalæ in Anglia 7 sec. 414

Austreberta V. in Belgio & Normannia 8 sec. 417 Vita ex Mss. & Surio 419. Miracula ex Mss. 423

Baldegundis Abbatissa ex Mrll. 429

Sigo Ep. Claromonte in Gallia 9 sec. 429

Sura sive Soteris, aut Zuwarda, Dordraci in Hollandia 430

Guilielmus Magnus Eremita,in Stabulo Rodis, in Etruria, 12 sec. 433. Vita a Theobaldo exornata ex Mss. 450. De Ordine Eremitarum S. Guilielmi 472. De Reliquiis illius 485

Paschasius Ab. Lesinæ & Neapoli 491

Guilielmus Presb. Erem. Fund. cœnobii Olivæ in Hannonia 13 sec. Vita ex Mss. 492

Arnaldus Cataneus Ab. Patavii in Italia 13 sec. Vita ex Chronico Monachi Paduani 499

Guilielmus Zucchius, Alexandriæ in Italia, 14 sec. Vita A. Bartholomæo Zucchio 503

INTER PRÆTERMISSOS.

Adelheidis Mater Conradi Imp. in Monasterio Oringau a se fundato sepulta an. 1241 cum epitaphio notabili 377 f

Æthelstanus Herefordiæ in Anglia Ep. 1056. in Ecclesia a se fundata tumulatus 378 b

Albertus Discipulus S. Guilielmi in Stabulo Rodis & Ordinis quasi institutor ib. c

Hugo primus Discip. S. Norberti, hujus in Præmonstrato successor ib. e

Guilielmus institutor Ord. Canonici Vallis Scholarium Parisiis 13 sec. 379 f

DIE XI.

Calocerus Ep. Ravennæ in Italia sub Hadriano Imp. 508

Felix, Victor, Januarius, Vitalis, Herenæus MM. in Africa 3 sec. ex Mrll. 510

Zoticus, Cyriacus, Ammonius, Occominius, Peleonicus MM. ex Mrll. 510

Basilius in Armenia 510

Basilianus, Amantius, Tulicus, in Campania, & alibi MM. ex Mrll. 511

Pœna sive Pœon, & Euphraxius sive Eupraxius MM. Apameæ in Syria ex Mrll. 511

Simplides Ep. Viennæ in Gallia 3 sec. 511

Tigrinus M. Romanus, Taurini in Pedemontio 512

Martyres in Numidia passi sub Diocletiano 513

Saturninus Presb. Saturninus & Felix Lectores; Maria & Hilarion ejus liberi; Dativus Lector, Felix, & alius Felix, Emeritus, Ampelius, Rogatianus, Quintus, Maximianus, Thelica, Rogatianus, alter Rogatus, Januarius, Cassianus, Victorianus, Vincentius, Cæcilianus, Restituta, Primæva, Rogatianus alter, Givalius, Rogatus alter, Pomponia, Secunda, Januaria, Saturnina, Martinus, Dantus, Felix,

Margarita, Major, Honorata, Regula, Victorinus, Pelusius, Faustus, Dacianus, Matrona, Cæcilia, Victoria, Beredina, Secunda, Matrona altera, Januaria altera; omnes MM. Carthagine in Africa 4 sec. 513. Acta ex Ms. 515

Lucius Ep. & Socii MM. Hadrianopoli in Thracia 4 sec. 519

Jonas Monachus cœnobii Muchonsis in Ægypto 4 sec. ex Vita S. Pachomii 520

Lazarus Ep. Mediolani 5 sec. 521

Castrensis Ep. Afer, Conf. Vulturni in Campania 5 sec. Vita ex Mss. 523

Secundinus Ep. Troiæ in Apulia 5 sec. 529. Inventio A. coævo ex Mss. 530. Alia A. Guaserio Mon. ex Ms. 531

Euphrosyna V. Alexandrina 5 sec. 535. Vita ex Mss. 537. Alia ex Metaphr. 541

Severinus Ab. Agaunen. Castro-nantonis in Gallia 6 sec. 544 Vita ex Mss. 547

Ecianus sive Echenus Ep. Cluainfodiæ in Hibernia 6 sec. 551

Desideratus Ep. Arvernen. in Gallia 6 sec. 552

Cedmonus Mon. Cantor Theodidactus Streneshalæ in Anglia 7 sec. Vita ex Beda 552

Gandinus Ep. Suession. M. 8 sec. 553

Theodora Imperatrix CP. 9 sec. 554

Ehoarnus Erem. M in Brit. Armorica 11 sec. 568

Martinus Canon. Regul. Presb. Legione in Hispania 13 sec. Vita ex Hisp. Athanasii Lobera 568

Adolphus Ep. Osnabrugensis in Westphalia 13 sec. 571

INTER PRÆTERMISSOS.

Betta presb. Apostolus Merciorum in Anglia, apud Bedam 506 a

Diemo Mon. Hirsaugiæ, revelationibus clarus 12 sec. ib. f

Petrus Paschalis, & Catellanus Fabri, O. Min. 14 sec. ab hæreticis in Gallia trucidati; in quorum corpora, Valentiam honorifice delata, inquiri jussit Joannes XXII, eos canonizaturus 507 a

DIE XII.

Valerianus, Valentinus & Saprutius MM. Brixiæ, sub Hadriano ex Ferrario 575

Eulalia V. M. Barcinone in Hisp. 4 sec. 576. Acta ex Mss. 577. Inventio & Translatio 578

Modestus & Posinnus vel Posinna MM. Carthagine 580

Julianus, Victor, Felix, Secundus, Severianus, Carpophorus, Germanus sive Germinius, Cyriacus, Ammonius, Euminius, Pamphilus & Alii MM. Alexandriæ ex Mrll. 580

Modestus & Ammonius Infantes, Zoticus, Cyriacus, Simplicius, MM. Alexandriæ ex Mrll. 580

Damianus Miles M. in Africa ex Mrll. 581

Damianus M. Romanus Salmanticæ in Hisp. 581

Donatus, Heradius vel Heraclius, Vincentius, Susanna, Orbana, Donata Martyres Itali ex Mrll. 581

Macarius, Rufinus, Justus MM. Hispali in Hisp. ex Mrll. 582

Hippolytus M. Romanus, Cameraci 582

Saturninus & Plutinus MM. ex Menæis 583

Florus M. Romanus, Antverpiæ 583

Benignus M. Romanus, Gandavi in Belgio in App. 896

Meletius Magnus Ep. Antiochenus Conf. 4 sec. 585. Encomium ex S. Jo. Chrysostomo 600

Gaudentius Ep. Veronæ ex Aug. Valerio 602

Simplicius Ep. Conf. ex Mrl. 602

Riocus Mon. Landeveneci in Armor. 5 sec. 602

Basilius Mon. Ratensis in Gallia 604

Constantius Conf. apud Brixiam in Italia 604

Ethelwoldus Ep. Lindisfarnen. in Anglia 8 sec. Commentarius de gestis ex variis 604

Benedictus Ab. Anianæ & Indæ in Gallia Narbonensi & Belgica 9 sec. 606. Vita A. Ardone Discip. ex Ms. 610

Antonius Cauleas Patr. CP. 9 sec. Vita A. Nicephoro Philosopho 622

Benedictus Ep. Albingauni in Liguria 9 sec. Vita A. Philippo Malabayla 629

Goslinus Ab. Taurini in Pedemontio 11 sec. 631 Inventio corporis & miracula ex Ms. 632

Ludanus Peregrinus in Diœcesi Argentinensi 13 sec. 638

Alexius Metropolita in Russia 14 sec. Vita ex Ms. Lithuanico 639

INTER PRÆTERMISSOS.

Caldonius in Africa Ep. a S. Cypriano coævo laudatus 574 b

C. Celius Sædulius scriptor, utraque oratione nobilis ib. c d

Stephanus Catalaunen. ex Ord. Cisterc. factus Cardinalis ib. e

Ulpho Nericiæ Princeps maritus S. Birgittæ Ord. Cisterc. ib. f

Christophorus Crivellus Ord. Min. Corpus sub stillicidio ante valvas sepultum prope Lucam, post plures annos inventum incorruptum & suaveolens 575 a

DIE XIII.

Agabus Propheta Antiochiæ in Syria 1 sec. Commentarius historicus 644

Policetus Diac. M. Caravis in Hispania sub Nerone. Hymnus 645

Fusca V. & Maura ejus nutrix MM. Ravennæ & Torcelli in Italia 3 sec. Acta ex Ms. Alia ex Ms. 646

Crucifixi duo, Pater & Filius ex Menæis 650

Polyeuctus M. Melitenæ in Armenia 3 sec. Acta ex Mss. Latinis. Alia ex Metaphr. 650

Julianus M. ex Mrll. 656

Tullianus, Antius, Cyriacus, Ammonius, Alexandriæ ex Mrll. 656

Benignus Presb. M. Tuderti in Umbria sub Diocl. 657

Palladius M. Romanus, Antverpiæ 657

Cælestinus M. Romanus, Gandavi App. 896

Juliana Matrona, Taurini in Pedemontio 4 sec. ex variis. Translatio 657

Domninus I Ep. Dinien. in Gallia 4 sec. Vita A. Gassendo 660

Castor Presb. Confluentiæ in Germania ad ostium Mosellæ 5 sec. Vita ex Ms. 662

Martinianus Erem. in Palæstina 4 sec. Vita ex Ms. Gr. 666

Guimera Episcopus Carcassone in Gallia Narbonensi 672

Stephanus Ep. Lugduni in Gallia 6 sec. 672

Modomnocus sive Dominicus Ossoriæ in Hibernia 6 sec. 673

Stephanus Ab. Reate in Italia 6 sec. 674

Licinius Ep. Andegav. 7 sec. 675. Vita ex Mss. 678. Alia A. Marbodo Archid. ex Mss. 682

Ermenilda Reg. Merciæ in Anglia & Abb. Eliensis 7 sec. 686. Vita ex Capgravio 691

Gregorius II Pont. Max. Romæ 8 sec. 692. Vita ex Anast. Biblioth. 702

Haymo & Veremundus Medæ in diœc. Mediolan. 8 sec. Vita ex Ital. Corn. Laudensis 705

Fulcrannus Ep. Lodevæ in Gallia. II sec. Vita A. Bern. Guidone Ep. 710. Testamentum ex Ms. in App. 897

Gilbertus sive Gislebertus Episcopus Meldensis II sec. 718

Petrus Ep. Vercellen. II sec. 719

Jordanus Gener. Ord. Prædicatorum 13 sec. Vita ex Ms. 724. Alia ex Cantipratano 736: & Hymnus 738

INTER PRÆTERMISSOS.

Photina V. & Zoë Meretrix: hæc S. Martinianum Erem. ad peccatum pellicere conata, dien conversa; ista, ab eodem naufragio erepta servataque: ut Sanctæ laudantur a nonnullis; neutrius nomen exprimitur in Vita 643 a

Aleydis pœnitens in Langwade Monasterio Ord. Præm. juxta Novesium ibid. c

Joannes Aëp. Upsalen. apud Islandos occisus an. 1432 ib. d

Eustochia V. Patavina, cujus nunc Vita habetur, & certior informatio de cultu; obiit an. 1469 ib. e

DIE XIV.

Valentinus Ep. M. Bagæ & Tauri in Hisp. sub Trajano 742

Vitalis, Felicula, Zeno Martyres Romæ ex Mrll. 743

Zeno M. Romanus Bononiæ 745

Vitalianus & Vitalis cum Militibus XLIV Spoleti ex Mrll. 746

Julianus & Marcianus MM. Ægææ in Cilicia ex Mrll. 746

Anthimus, Marcianus, Tianus, Celerinus, Magnus, Julianus, MM. via Flaminia ex Mrll. 746

Ammon, Jonas, Sammonus, Stoppius, Protidius, Præconidius, Moyses, ex Mrll. 747

Eleuchadius Ep. Ravennæ 2 sec. 747

Paulianus Ep. Velaunen. sive Anicien. cum Valentino & Albino 749

Bassus, Antonius, Protolycus, item Cyrio Presb. Bassianus Lector, Agatho Exorcista, Moyses; item Dionysius, Ammonius; item Armata, Arbasus, Dionysius Ep. Paulus, Leviorus, Orbasus, Plebus, Dionysius Presb. & Amantius, MM. Alexandriæ 750

Saturninus, Advotus, Præcunus, Maximus, MM. Alexandriæ 751

Valentinus Presb. M. Romæ, via Flaminia 3 sec. 751. Acta ex Mss. 753

Valentinus I Ep. Interamnæ M. 3 sec. 754. Acta ex Mss. 756. Translationes & miracula ex Mss. 758

Valentinus M. Romanus, Socuellami in Hispania 762

Valentinus M. Romanus Hamedii & Armenteriæ in Belgio 762

Valentinus & XXIV MM. in Africa ex Mrll. 763

Modestinus Epis. Florentinus Presb. Flavianus Diac. MM. Abellini in Italia. Acta translationis A. Rogerio Epis. ex Ms. 764. Alia in App. 900

Maro Anachor. juxta Cyrum in Syria 4 sec. ex Theodoreto 766

Abraames Ep. Carris in Mesopotamia 4 sec. 767

Auxentius Presb. Archimandrita in Bithynia 5 sec. Vita A. Coævo 769

Theodosius Ep. Vasionen. in Gallia 6 sec. 782

Antoninus Ab. Surrenti 9 sec. 783. Vita ex Ms. 787. Alia ex Lectionibus 794

Bruno Aëp. cum Sociis XVIII MM. in Prussia II sec. 796. Acta ex Ditmaro 796

Christina Tertiaria O. S. Augustini, Spoleti 15 sec. Vita A. Corn. Curtio 799

INTER PRÆTERMISSOS.

Joannes primus Provincialis O. Min. in Hungaria miraculis clarificatus 741 e

Tres Tertiariæ Ord. Min. Anonymæ, Anconæ corporibus incorruptis mansere, donec in novam arcam illatæ fuerunt. ib. e

Nectanus Conf. magnæ olim venerationis in Hertland prope Cornwalliam Monasterio, in ejus honorem erecto ib. s

DIE XV.

Faustinus Presb. Jovita Diac. fratres MM. 2 sec. 805. Acta duplicia ex Mss. 809. Alia ex Mombritio 817

Josephus Diac. Zeno, Apollonius, Phœbus, Romanus, Zosimus, Barolus, Zocus Presb. Rufinus MM. Antiochiæ in Syria 821

Craton Orator, ejus Uxor, & Domestici MM. Romæ 3 sec. 822

Agape V. M. Interamnæ 3 sec. 823

Adventus, Xystus, Pomponius, Gemella, Victor, Generosus, Victor, Gemellianus, Cuturnus, Castula ex Mrll. 824

Faustina V. Martyr ex Florario Ms. 824

Major Miles Maurus M. Gazæ in Palæstina ex Menæis, in App. 901

Eusebius Anachor. Asichæ in Syria 5 sec. ex Theodoreto 824

Georgia Virgo Deo devota Claromonte in Arvernia 825

Severus Presb. in Valeria prov. 4 sec. Vita ex S. Gregorio & Ferrario 826

Quinidius Ep. Vasionen. in Gallia 6 sec. Vita ex Ms. 828

Berachius sive Berachus Ab. Ep. in Hibernia 6 sec. Vita ex Colgano. 833. Alia ex Hibern. 838

Faustus Mon. Casin. Romæ 7 sec. 839

Decorosus Ep. Capuæ 7 sec. Vita ex Brev 841

Walfridus Ab. Montis-viridis in Etruria 8 sec. 842. Vita A. Andrea Ab. ex Ms. 843

Columbanus Ab. inclusus Gandavi 10 sec. 846

Sigfridus Ep. Conf. Vinamannus, Unamannus & Sunamannus MM. Vexione in Suecia II sec. 847

Henricus & Alfardus MM. in Suecia & Norvegia II sec. 851

Euseus Erem. Calceolarius, Serravalle in Pedemontio. 852

INTER PRÆTERMISSOS.

Oswius Rex Northanhymbrorum, pater S. Elfledæ, multis apud Venerabilem Bedam laudatus 7 sec. 804 b

Gabriel Patr. Alexandriæ 10 sec. ib.

Anno sive Hanno Ep. Mindæ in Saxonia inferiore 12 sec. sedulus sanctarum Reliquiarum collector ib. c

DIE XVI.

Onesimus Apost. Ep. Ephesin. M. 2 sec. 855

Simeon Ep. Metensis 2 sec. 859

Honestus Presb. M. Pampelonæ 3 sec. 859. Acta ex Actis S. Firmini 859

Proculus, Ephebus, Apollonius MM. Interamnæ 3 sec. 862

Cornelius M. Romanus Gandavi in Flandria 863

Julianus Ep. Joannes Diac. cum quinque millibus MM. in Ægypto 863

Maximus, Vincentius, Paulus, Honoratus, Maurus: item Maximus, Paulus, Martialis, Therapius, Marcus, Marobius, Marcellinus,

Donatus; item Marcus, Secundus Macrobius, Lucilla; item Secundus, Saulus, Stupur, Mustacius, Præsens, Secunda, Maxima, Junilla & LIV aut CIV Socii MM. in Africa 864

Elias, Jeremias, Esaias, Samuel & Daniel, Ægyptii: item Porphyrius famulus S. Pamphili, & Seleucus Cappadox, MM. in Palæstina 4 sec. Acta ex Eusebio 865

Plesius, Dionysius, Hierapius, Martialis, Numidianus, Plesianus, Paulus, Gallo, Honorius, Jocundus, Memmius, Vincentius, Fructuosus, Primus, Fabianus, Cæcilius, Paulus, Maximus, MM. ex Mrll. 867

Faustinianus & Juventia MM. in Britannia ex Mrll. 867

Juliana V. M. Nicomediæ sub Maximiano Bruxellæ & alibi 868. Acta ex Ms. 873. Alia A. Petro subdiac. ex Mss. Translatio A. teste oculato ex Mss. 882

Martyres Nicomedienses, viri D, feminæ CXXX sub Maximiano 884

Juliana V. M. Veronæ 885

Juliana V. M. Romana Bononiæ in Italia 886

Faustinus Ep. Brixiensis 4 sec. 886

Flavianus Anachoreta in Oriente 886

Tigridius Presb. Claromonte in Gallia 4 sec. 887

Tetradius Episcopus ex Mrll. 887

Eulalius Ep. Syracusæ 6 sec. 888

Tanco Episcopus Verdensis in Saxonia Inferiore 8 sec. 889

INTER PRÆTERMISSOS.

Haymo M. apud Virdunum a Normannis occisus 854 d.

Joannes Ab. Casæ-Marii, S. Bernardo carus ib.

Siffridus Proph. Mon. Heisterbaci O. Cist. ib. e

Henricus de Flore, fundator 3 Reg. juxta Novesium, cujus caput diu servatum, hæretici ceteris defunctorum ossibus miscuerunt ib. f

TOMUS III.

DIE XVII.

Mariamna V. Soror Philippi Apost. 1 sec. 4

Polychronius Ep. Babylonis M. 3 sec. 5

Saturninus, Castulus vel Castula, Magnus, Lucius, Rogatus, Joannes & varii socii Interamnæ in Umbria MM. 3 sec. ex Mrll. 6

Eusebius M. Romanus Gandavi in Belgio 7

Donatus, Secundianus, Romulus, Solanus, Chrysanthus, Eutychius, Justus, Cordius, Silvanus, Neomedius, Polycratius, & alii circiter LXXX MM. 4 sec. Concordiæ in Italia ex Mrll. 7

Chrysanthianus cum LXXXX Sociis MM. Aquileiæ ex Mrll. 9

Faustinus & Socii XLIV MM. ex Mrll. 9

Januarius, Felicianus, Donatus, Castus, item Donatus, Victor, Agapa, Donata, Codenes, Dativus, Fortunio, Marcella, Quintianus, Julia; item Januarius, Cascentus, Cælestinus, Saturninus, Cypton, Felicitas, Donatianus, Victuria, Æmilia, Bassilla, Saturus, Elasus, Secundus, Felix, Octavianus, Faustinia, Albina, Venustina, Roganamus, Victor, Mareus, Cetula, Rutilus, Silvanus, Covillius Martyres ex Mrll. 10

Theodulus & Julianus MM. Cæsareæ in Palæstina 4 sec. ex Eusebio 10

Bonosius sive Bonosus Ep. Trevirorum 4 sec. ex Browero 11

Pulchronius Ep. Virduni 5 sec. ex Variis 11

Lomanus & Fortchernus Ep. Athrymæ in Hibernia 5 sec. 13

Habetdeus Ep. Lunæ M. 5 sec. 15

Fintanus Presb. Ab. de Cluam-ednech in Hibernia 6 sec. Vita ex Mss. 16

Finanus Ep. Lindisfarnæ in Anglia 7 sec. 21

Silvinus Ep. Alciaci in Belgio 8 sec. 24. Vita A. Antenore Ep. coævo ex Mss. 29

Silvinus Ep. Cremonæ 8 sec. 32

Fulradus Ab S. Dionysii in Francia, Palatii Regii Archicapellanus 9 sec. 32

Benedictus Ep. in Sardinia 10 sec. 40

Constabilis Ab. Caven. in Italia 12 sec. Vita A. Coævo 41

Evermodus Ep. Raceburgi in Wandalia Ord. Premonstr. 12 sec. 45

INTER PRÆTERMISSOS.

Leubricus multa Metis ab Herman. IV passus pro Ecclesia, & tandem fundator suburbani monast. Cann. Reg. pag. 3 b

Lucas Belludus, S Antonii Patavini discip. & in ejus ecclesia magnifice conditus ib. c

Alexius Falconerius ex VII primis Ord. Servorum B. Mariæ ib.

DIE XVIII.

Symeon Hierosol. Ep. M. 2 sec. 53

Martyres Leontini in Sicilia 3 sec. Commentarius 56

Leo & Paregorius MM. Pataræ in Lycia. Vita ex Ms. gr. 57

Maximus Comes rei privatæ, Claudius Clarissimus ejus frater, Præpedigna Claudii uxor, Alexander & Cutias filii, MM. Romæ 3 sec. Acta ex Ms. 60

Epimeneus vel Pimenius Presb. M. Brixiæ 65

Lucius, Silvanus, Rutulus, Classicus, Secundinus, Maximus, Fructulus, Damasus, Paulus, Martialis, MM. in Africa ex Mrll. 65

Marcellus, Macrobius, Geminus, Romulus, Silvina, Carsicius, Fructulus, Martyres ex Mrll. 66

Leontius Ep. Meten. 4 sec. 66

Constantia Augusta, Attica & Artemia VV. Romanæ 4 sec. 67

Flavianus Ep. CP. M. 5 sec. 71

Helladius Aëp. Toletanus 7 sec. 79

Culanus Ep. in Hibernia 82

Colmanus Ep. Lindisfarn. in Anglia 7 sec. 82

Angilbertus Ab. Centulæ 14 sec. 88. Vita A. Hariulfo ex Mss. 98

Theotonius Presb. Canon. Reg. Prior S. Crucis Conimbricæ 12 sec. 105. Vita A. Coævo ex Mss. 108 Alia A. Joanne Tamajo; Alia ex Breviario 118

INTER PRÆTERMISSOS.

Manegoldus Ab. in Suevia ab uno ex monachis suis occisus 52 b

Silvanus Discip. S. Bernardi dicitur a Cælestino III canonizatus ib. c

Joannes a Torcasio Ord. Min. insignis prædicator in Canariis an. 1484. Caput a Philippo II donatum Escuriaco ib. d

DIE XIX.

Auxilius Ep. Solorum in Cypro 12 sec. Vita ex Ms. gr. 124

Gabinius Presb. M. Romæ 3 sec. 128

Zambdas vel Zabdas Ep. Hierosol. 4 sec. 129

Publius, Julianus, Marcellus, Marulius; item Julianus, Baraceus, Tullius, Lampasius, Majulus, Julius, Paulus, Maximilla, MM. in Africa ex Mrll. 130

Legontius Ep. Trevir. 5 sec. 130

Odranus auriga S. Patricii M. in Hibernia 5 sec. 131

Martyres in Palæstina, sub Almundaro Saraceno 6 sec. 131

Rabulas Ab. in Oriente ex Menæis 134

Conon Presb. Ab. in Palæstina 6 sec. 135

Mansuetus Ep. Mediolan. 7 sec. 135

Barbatus Ep. Beneventi 7 sec. 136. Vita ex Ms. 139. Translatio ex Falcone Benevent. 145

Beatus, Presb. Vallis-cavæ in Hisp. 8 sec. Vita ex Ms. Legend. 146

Bonifacius Ep. Lausanæ, Cameræ juxta Bruxellas 13 sec. 149. Vita ex Mss. 152. Alia ex Mss. 155

Conradus Placentinus Erem. Neti in Sicilia 14 sec. 159. Vita A. Vinc. Littara. 164

INTER PRÆTERMISSOS.

Megingaudus Ep. Herbipoli, deinde Ab. Frislariæ, & mortuus, mox Herbipolim revectus, ac juxta S. Bruchardum conditus 122 b

Columba Abbatissa in Lusitania, cum sororibus occisa a Mauris ib. d

Eustachius alias Eutychius Patr. CP. cujus corpus Venetias translatum est. Vide plura ad diem VI Aprilis 123 c

DIE XX.

Tyrannio Ep. Tyri M. cum aliis pluribus 4 sec. 171

Potamius, Nemesius, Didymus MM. in Cypro 173

Victor & Corona MM. cum aliis XX 173

Paula cognom. Barbata V. Abulæ in Hisp. 174

Sadoth Ep. cum CXXVIII sociis M. Bethlapathæ & Ctesiphonte in Perside 4 sec. Acta ex Ms. gr. 175

Eucherius & Falco Epp. Trajecti 5 sec. 177

Olcanus vel Bolcanus Ep. in Hibernia 5 sec. 179

Eleutherius Ep. Tornaci 6 sec. 180 Vita ex Mss. 187. Alia prolixior ex Mss. 195. Alia A. Guiberto Minorita ex Ms. 196. Alia ex Breviario 206

Eucherius Ep. Aurelian. Trudonopoli in Belgio 8 sec. 208. Vita A. Coævo ex Ms. 217. De Reliquiis 220

Leo Thaumaturgus Ep. Catanæ in Sicilia 8 sec. 222. Vita A. coævo ex Ms. gr. 223

Ulricus sive Ulfricus Presb. Erem. in Anglia 12 sec. 226. Vita ex Capgravio 228. Alia ex Matthæo Parisio 231

INTER PRÆTERMISSOS.

Eleutherius Epis. CP. non nisi per errorem, ut Martyr, adscriptus Sanctis, a Cardinali Baronio 168 c e

Isembardus Hemmenroden. Ord. Cisterc. de quo præclara multa Cæsarius 169 e

Amala, S. Claræ cognata & discipula Assisii ib. f

DIE XXI.

Felix Ep. Meten. I sec. 236

Anthimus Ep. Interamnæ & Spoleti 2 sec. 236

Mauritius, Photinus ejus filius, Theodorus, Philippus, & Milites LXVII, Apameæ in Syria sub Maximiano. Acta ex Ms. gr. 237

Verulus, Secundinus, Siricius, Felix, Servulus, Saturninus, Fortunatus, Jocundus, Julianus, Alexander, & Socii XVI, Adrumeti in Africa ex Mrll. 242

Victorinus, Mappalicus, Pusitimus, Crispinus, Secundiolus, Dinaris, Titus, Rusticus, Tumulus, Mastredus, Justus, Securus, Masserius, Gloriosus, Altus, Justus, Amator, Secunda, Siricius, Petrus ex Mrll. 243

Septuaginta novem Martyres in Sicilia 4 sec. ex Mrll. 244

Claudius, Sabinus, Maximus MM. in Sicilia 4 sec. ex Mrll. 244

Irene V. soror S. Damasi Papæ 4 sec. Vita ex Ms. 244

Vitalina V. Artonæ apud Arvernos 4 sec. 245

Severianus Ep. Scythopoli M. 5 sec. 246

Zacharias Patr. Hierosol. 7 sec. 247

Pippinus Dux & Major-Domus Regum Austrasiæ, Nivellæ in Brabantia 7 sec. 250. Vita ex Actis S. Gertrudis 260

Gumbertus seu Gondebertus Aëp. Senon. Fundatur Monasterii Senonen in Vosago 7 sec. 262

Germanus Ab. & Randoaldus Præpositus Grandis-vallis, in Diœc. Basileensi MM. 7 sec. Acta A. Baboleno coævo 263

Petrus Majumenus, Chartularius & M. in Palæstina 8 sec. 266

Timotheus Anachor. in Symbolis 266

Georgius Ep. Amastris in Paphlagonia 9 sec. Acta ex Ms. Gr. 268

INTER PRÆTERMISSOS.

Joannes Patr. CP. an. 576 sancte mortuus, ex Theophane 234 c

Benedictus Erem. sanctus in Monte-serrato, cujus illustre epitaphium ib. e

Leodegarius Canon. Eystetten. II sec. a Gretzero nostro in Episcoporum Eystett. Catalogo laudatissimus, cum prolixo & eleganti epitaphio ib.

Guntildis I Abbatissa Monasterii in Franconia, ab ejus patre fundati, 12 sec. miraculis clara atque in medio ecclesiæ cœnobialis sepulta 235

DIE XXII.

Cathedra S. Petri Antiochena 282

Aristion ex antiquis Christi Discipulis Salaminæ in Cypro I sec. 283

Abilius Patr. Alexandrinus I sec. 284

Papias Ep. Hierapoli in Phrygia 2 sec. 285

Anthusa & XII ejus famuli MM. 187

Gallus Consul M. Antiochiæ 188

Victorinus, Eucirus, Paulus, Donatus, Fortuna, & Alii XXVIII in Africa ex Mrll. 288

Euterius palatinus, Victorina, Paula, Emerita, Antonina, Dativa, Rogatiana, Antiga, Urbana, Maxima, Marina, Matrona, Peregrina hujus filia, Secundula, Justa, Castula, Florentius, Victor, Marcellina, Casta, Donatula, Libosa, Flavia, Dota, Furnata, Lucianus, Amicus, Regina, Cyriacus, Galatius, Valerius, Gorgianus, MM. Nicomediæ ex Mrll. 289

Plurimi MM. in Arabia 4 sec. ex Eusebio 289

Paschasius Ep. Viennæ in Gallia 4 sec. 290

Thalassius & Limnæus, Anachoretæ juxta Cyrum in Syria 5 sec. ex Theodoreto 291

Baradatus Anachor. in Syria 5 sec. ex Theodoreto 292

Maximianus Ep. Ravennæ 6 sec. Vita ex Hieron. Rubeo 291

Athanasius Conf. in Bithynia 9 sec. 298

Margarita Pœnitens, Tertiaria Ord. Franciscani Cortonæ 298. Vita A. Juncta Bevagnate, ex Mss. 300. App. 758

INTER PRÆTERMISSOS.

Joannes Ab. Lucæ in Italia miraculis clarus 11 sec. inter quæ sanatio Alexandri Papæ II, per aquam, qua ille manus in Missa laverat 281 b

Henricus Harphius Ord. Min. 14 sec. scriptis mysticis notus, sanctitatis, eruditionis contemplationis eximiæ, Mechliniæ in choro sub albo lapide sepultus. ib. c

DIE XXIII.

Martha V. M. Asturicæ in Hisp. 3 sec. ex Legendario 361

Cresconius, Zeno, Menander, Carinianus, Arion, Hippolytus, Diodorus, Menelantus, Athora, Petrus, Lambeses, Lucianus, Felix, & Alii XXXV MM. in Africa ex Mrll. 362

Eros, Carpophorus, Gerontius MM. Sirmii ex Mrll. 363

Sinon, Herulus, Cuscumus, Menalippus, Zenon, Sinertes, Siricus, & Alii MM. Asiatici ex Mrll. 363

Thea M. ex Menæis. 363

Sirenus sive Sinerius Monachus M. Sirmii ex Mrll. 4 sec. 364

Martyres LXXII Sirmii ex Mrll. 366

Senerotes, Antigonus, Rutilus, Libius, Rogatianus MM. in Pannoniis ex Mrll. 366

Primianus Ep. M. Anconæ. Inventio ex Ital. Trombæ 367

Polycarpus Presb. Rom.Conf. 4 sec. ex Actis S. Sebastiani 369

Clemens M. ex Menæis 375

Romana, Virgo Romana, Tuderti in Umbria 4 sec. 375

Zebinas, Polychronius, Moyses, Damianus, Anachoretæ in Syria 5 sec. ex Menæis 377 Vita ex Theodoreto 378

Joannes, Moyses, Antiochus, Antoninus sive Antonius, Anachoretæ in Syria 5 sec. ex Menæis 379

Florentius Conf. Hispali in Hisp. 5 sec. 380

Dositheus Mon. in Palæstina 6 sec. 380. Vita A. Coævo ex Ms. Gr. 382

Felix Ep. Brixiæ 7 sec. Vita ex Italico Ascanii Martinengi 384

Earcongotha, Regia Virgo Angla, Eboriaci seu Faræ Monasterio in Gallia 7 sec. ex Beda 387

Milburga V. Wenlochii in Anglia 8 sec. 388

Lazarus Mon. Presb. Pictor & Conf. CPoli 9 sec. 392

Celsus Ep. Trevir. 11 sec. 393. Inventio A. Theodorico 393. Miracula A. eodem 400; & Sermo 404

Milo Ep. Beneventi 11 sec. 405

Petrus Damianus S. R. E. Card. Ep. Ostien. Prior Eremi S. Crucis Fontis Avellani, Faventiæ 11 sec. 406. Acta A. S. Joanne Laudensi discipulo 416

INTER PRÆTERMISSOS.

Merwaldus, & Domneva, Merciorum Reges, trium sanctarum filiarum parentes, propagata insigniter fide clari 359 c

Ordonius Ep. Asturicensis, pro impetrando S. Isidori Hispali corpore, Ferdinandi Magni legatione ad Mauros functus 11 sec. ib. d.

Bartholomæus Ab. Majoris-Monasterii Turonibus, cujus vita miraculis & virtutibus plena in armario reperitur, inquit Chronologus loci, utinam Vita illa fuisset conservata ibid. f

B. Ottho, B. Godefridi Cappenberg. germanus frater, Ord. Præmonstr. 12 sec. & juxta illum sepultus in tumba elevata 360 a

Gertrudis Ortenbergica vidua, Tertiaria Ord. Min. cujus Vita prolixissimo libro Germanice descripta, quæ nobis Latine redderetur, necdum fuit inventa, licet de veteri, sed nunc mutila, satis constet ib. b

DIE XXIV.

Mathias Apost. in Palæstina 1 sec. 431. Sermo Authperti Ab. ex Mss. 437. Acta ex Hebraico 441. Inventio & miracula A. Lamberto, ex Ms. 448

Montanus, Lucius, Tulianus, Victoricus, Flavianus & Socii MM. in Africa 3 sec. Acta ex Mss. 451

Paulus & Primitivus seu Primitiva MM. in Portu Romano 459

Lucianus, Editius, vel Edititius, Felix Orbanus, Martha, Crisconina, Cajus, Florentius, Donatilla, Rogatilla: item Donatilla, Marcellina, Nummadus, Felianus, Nida, Flavius, Afferis, Atulinus, Sanula, Cahis, Dicianus, Januarius, Diddus, Securis, Sellaris, Exuppus, Jubitana, Gemeliana, Julia, Fortunata, Peregrinus, Victoricus, Maxentius, Gegalus, item Lucianus, Honoratus, Flavianus, Felix, Castus, Saturus, Felicissimus, Victor, Maria, Januaria, Rufiniana, Fortunatus, Aurelius, Rutilus, MM. Nicomediæ ex Mrll. 460

Sergius M. Cesareæ in Cappadocia 4 sec. Acta ex Mss. 461

Modestus Ep. Trevir. 5 sec. 463

Prætextatus Ep. Rotomag. M. 6 sec. Acta ex S. Greg. Turon. 465. App. 758

Letardus Ep. Silvanecten. in Gallia 7 sec. 468

Ethelbertus Rex Cantianorum & Anglo-saxonum 7 sec. 476. Vita ex Beda 474. Alia ex Capgravio 477

Joannes Theristes Ord. S. Basilii apud Stylum in Calabria, 12 sec. 479. Vita ex Ms. 481

Meforius seu Mefortius Conf. ex Mrll. 483

INTER PRÆTERMISSOS.

Demetrias nobilissima Virgo Romana, ad quam exstat Epistola S. Hieronymi, certissima testis virtutum ejus 429 a

Cummenius si non Abbas, saltem monachus Hugensis, qui Vitam Abbatis sui S. Columbæ scripsit ib. b

Antonius de Rosatis an. 1369. a Saracenis inter asseres per medium sectus ib. e

Robertus Neapolitanus Ord. Præd. an. 1393. Venetiis defunctus, miraculis in vita atque post mortem clarus, ac nominatim corpus post biennium ab aquis & cœno nihil passum ib.

DIE XXV.

Donatus, Justus, Hirenæus vel Hirena, Pisinion vel Pisio, Aurulius, Rutulus, Primasius, Ingenula vel Ingenua, & Alii XLV MM. in Africa ex Mrll. 487

Ingona vel ingenua, Fortunatus, Pissinus, Hirenæus, Justus, Crescentius, Revocatus, Januaria, Luciosa, Casta, Fortunatus alter MM. ex Mrll. 488

Victorinus, Victor, Nicephorus, Claudianus, Dioscorus, Serapion, Papias MM. in Ægypto. Sylloge historica ex variis 488

Antonius M. ex Menæis 490

Ananias Presb. Petrus Claviger & VII milites MM sub Diocl. Acta ex Mss. 490

Rheginus Ep. Scopulorum M. 4 sec. 405

Cæsarius Quæstor Bithyniæ, Frater Gregorii Theologi 4 sec. 496

Felix III Papa 5 sec. 502

Theodorus Salus ex Menæis 508

Aldetrudis V. Abbatissa Malbodii in Belgio 7 sec. Vita ex Mss. 509

Walburgis V. Abbatissa Heidenhemensis Eystadii in Germania 8 sec. 511. Vita A. Wolfhardo Presb. 523. Alia, A. Adelboldo Ep. 542. Alia ex Mss. 548. Metrica A. Medibardo ex Ms. 551. Alia A. Philippo Ep. 553. Alia a Sanctimonialibus scripta 563. Miracula A. Jacobo Gretzero 569

Tarasius Pa. CP. 9 sec. 572 Vita A. Ignatio Ep. 576

Gerlandus Ep. Agrigent. in Sicilia 12 sec. 590

B. Robertus de Arbrissello, fundator Ord. Fontis-Ebraldi 593. Vita A. Baldrico Ep. Dolensi 603. Extrema vita, mors, sepultura A. Discipulo ejus & Confessario 608

Avertanus, Conversus Ord. Carmel. & B. Romæus, Lucæ in Etruria 616. Vita ex Italico 620

INTER PRÆTERMISSOS.

Valerius, scriptor Vitæ S. Fructuosi, unde de ipsomet non contemnenda excerpsit Sandovallius, putatque corpus ejus unum ex iis esse, quæ in Ecclesia S. Petri arcis refossa, thecisque auratis inclusa, juxta Majus altare servantur 485 c d

Adelelmus I Abbas Montis-Angelorum in Helvetia, in hodiernum usque diem, inquit Munerus, maximæ venerationi habetur incolis, propter miraculorum frequentiam ib. f

Maria Sulperia, post annos 40 in Hospitali Lovaniensi impensos ægrorum ministerio, defuncta 1600, jussu Archiducum Alberti atque Isabellæ ab humo levata, Monasterii sacello inclusa 1617 fuit 486 a

DIE XXVI.

Papias, Diodorus, Conon, Claudianus, MM. Attaliæ in Pamphylia 3 sec. 627

Nestor Ep. Magydæ, M. Pergæ in Pamphylia 3 sec. 627. Acta ex Mss. 628

Alexander, Nestor, Justus, Theon, Epion, Donativus, Ampliatus, Ingenuus, MM. ex Mrll. 630

Fortunatus & Socii XXXII, MM. Antiochiæ ex Mrll. 630

Felix M. Alexandriæ in Ægypto ex Mrl. 631

Dionysius Ep. Augustæ Vindelic. M. 4 sec. 631

Paschalis M. Romanus Antverpiæ 633

Philippus Ep. Bononiæ Italicæ 634

Alexander Ep. Alexandriæ Æg. 4 sec. 634

Faustinianus Ep. Bononiæ Ital. 4 sec. 639

Porphyrius Ep. Gazæ 5 sec. 643. Vita A. Marco Discip. 645

Andreas Ep. Florentinus 5 sec. 661

Servulus Ep. Veronæ 6 sec. 662

Æoladius & Agricola Epp. Nivernen 6 sec. 663

Victor Presb. Archiaci in Campania Gal. 6 aut 7 sec. Vita ex Mss. Sermo S. Bernardi Ab. 664

Edigna V. regia Buechæ in Bavaria 12 sec. Vita ex Radero 668

INTER PRÆTERMISSOS.

Eutropius, Anachoreta sanctissimus in Cypro, notus ex Vita S. Porphyrii Ep. Gazæ, ut & Barochas illius Minister, & Salaphia sive Irena V. ejusdem, persecutionem fugientis, hospita, sed necdum in Menæis Græcorum ipsum inveni 624 f & 625 a

Laurentius Ep. Stabiarum sive Castelli ad mare, sub Heraclio Imperatore ex epitaphio suo notus 625 d

Fortunatus, ex Patr. Hierosolym. Abbas Monasterii Mediani in Vosago, post bases altaris sepultus ib. e

Burchardus, Comes Carboili, Miliduni & Parisiacæ civitatis, reformator Fossatensis monasterii, cujus extat Vita ib. f

Mechtildis V. Spanheimii inclusa, 1154 defuncta, & a S. Hildegarde adhuc vivens valde laudata 626 a

DIE XXVII.

Julianus Podagricus, Eunus Cronion ejus famulus, & Besas miles, MM. Alexandriæ 3 sec. 673

Gelasius seu Gelasinus Mimus, M. Heliopoli in Phœnicia 3 sec. 675

Nesius M. ex Menæis 676

Alexander, Antigonus, Abundantius sive Abundius, Titianus, Macarius, Severianus, Calanus, Fortunio sive Fortunius, aut Fortunatus; Januarius; omnes MM. Thessalonicæ in Macedonia 676

Dionysius & Alii XXIV Martyres in Africa ex Mrll. 677

Servilianus, Datianus, Leander Martyres Smyrnæ 677

Honorina V. M. Confluentiæ in Francia. Translatio ex Ms 677

Pontiana M. Genuæ ex Off. propr. 680

Chrysogonus Conf. Genuæ 680

Thalelæus Anachor. in Syria 5 sec. Vita ex Theodoreto 680

Onesima Virgo ex Mrll. 681

Eucharius Ep. Trajecti 6 sec. 681

Comganus Ab. Glinnussen. in Hibernia 6 sec. 682

Stephanus CP. Accubitor Maurit. Imp. 7 sec. 682

Baldomerus Subdiac. Lugduni in Gallia 7 sec. Vita ex Mss. 683

Alnothus Erem. M. in Anglia 8 sec. 684

Basilius & Procopius Decapolita, Monachi Conf. CP. 8 sec. 685

Joannes Ab. Gorziæ in territ. Metensi 10 sec. Vita A. Joanne Ab. S. Arnulfi ex Mss. 690

INTER PRÆTERMISSOS.

Joannes in Eremo superioris Thebaidos, a Rufino & Palladio pluribus laudatus 671 f Item alius in Scithi, & in eremo vicina oppido Dicleso 672 a

Emmanuel, ex Mon. Cisterc. Ep. Cremonensis circa annum 1170, miraculis cum vivus tum mortuus clarus ib. c d

Clara de Ubaldinis, Abb. Monticelli Florentiæ, cujus corpus multis post mortem annis incorruptum fuisse, testatur Silvanus Razzius 672 e

DIE XXVIII.

Nymphas Laodicensis, & Eubulus Romanus, Discipuli Ap. Pauli 1 sec. 719

Abircius Martyr ex Menæis 720

Alexandrini Presbyteri, Diaconi, Laici, Martyres, qui peste laborantibus ministrando, eadem extincti sunt 3 sec. 720

Celer sive Cerealis, Pupillus seu Pupulus, Serapion, Justus, Claudianus sive Claudius, Theophilus, Victorinus, Saturninus, Eppolus, Euthecia, Astuta, Mustila, Alexander, Victor, Secundella; item Cajus & Felix MM. Alexandriæ ex Mrll. 722

Macarius & Rufinus. Item Justus & Theophilus MM. ex Mrll. 723

Nicephorus, Diodorus, Papias, Maccares, Tellas, Felix, Cajus, Enuculus, Januarius, Quinquianus, Mansuetus, Hermes, Zethas, Donatus, Servilia, Veneria, Bassilia, Januaria, Stercola, Silvana, Marnintia, Rufunia, MM. ex Mrll. 724

Symphorianus, Macarius, Victorinus, Mauricius sive Maurus, Anicetus, Modestus, Cyriacus, Faustus, Placidus, Rocchus, Alexander, Genesius, Eulalia, Hirena MM. Romani, Antverpiæ 725

Barsus Ep. Damasci ex Menæis 728

Vindemialis Ep. Veronæ 729

Proterius Patr. Alexandriæ M. 5 sec. 729

Romanus Ab. Jurensis in Burgundia 5 sec. 737. Vita A. Coævo ex Ms. 740

Romanus Aëp. Remen. 6 sec. 748

Rufina V. 748

INTER PRÆTERMISSOS.

Victor Eremita & Monachus S. Galli in Helvetia, deserti per superbiam monasterii pœnitens, etiam miraculis claruit 717 f

Rainerius, ex Priore Præmonstrati primus Abbas S. Mariani Autissiodorensis 12 sec. 718 b

DIE XXIX.

Oswaldus ex Ep. Wigoriæ Aëp. Eboraci, post tres Reges Angliæ Edgarum, Eduardum Martyrem & Æthelredum consecratos, anno Bissextili 992 hac 29 defunctus 749. Vita ex veteri Ms. 752

INTER PRÆTERMISSOS.

S. Cassianus Collator quarto quoque anno solitus a Græcis hoc die recoli intuitu Institutionum, quæ ob Semipelagianismi errores illis inspersos, non levi correctione egent. Massiliæ autem ad S. Victoris, ubi, obiit, duplici officio coli solitus XXIII Julii 719 d

MENSIS MARTIUS.

[Prologus]

C. J.

Editis anno MDCLVIII in lucem Actis Sanctorum Februarii, cœptum mox est præparando ad prælum Martio adlaborari, cum summus Pontifex Alexander VII Bollandum, quocum pridem, dum Nuntium Apostolicum Coloniæ Agrippinæ agebat, frequens commercium per litteras habuerat, invitavit ad lustrandas in rem suam tum Vaticanam, tum alias Urbis bibliothecas, ratus, inde ad incrementum Operis, cujus æstimator summus erat, multa colligi adjumenta posse. Acceptata, ut par erat, invitatione Pontificia, Bollandoque, quo minus ipse veniret, ætatem atque invaletudinem causante, directus illuc est Henschenius, annis jam tum circiter viginti quinque eo in opere versatus, cum socio P. Daniele Papebrochio, uti initio harum Ephemeridum plusculis dixi. Iter illi sub mediam æstatem anno MDCLX ingressi, non otiosi per viam spectatores, specilegium, ut ita dicam, ubique facientes, post menses demum XXIX cum copiosa veterum scripturarum collecta messe, ad Bollandum rediere; & continuo Martium illustrare serio aggressi, ipsum anno MDCLXVIII ediderunt in lucem tomis tribus.

D. P.

Primus, translato tunc ad Superos Alexandro Papa VII, Sanctissimo ejus successori Clementi IX inscriptus est, cum ampla Dedicatione. Hanc subsequitur Tractatus præliminaris, sub auspiciis Adm. R. P. Joannis Pauli Oliva, Societatis nostræ tunc Præpositi generalis, de vita, operibus & virtutibus P. Joannis Bollandi, laboribus suis immortui.

Secundus Tomus, Francisco S. R. E. Cardinali Barberino, Ostiensi Episcopo & sacri Collegii Cardinalium Decano dedicatus, prætendit optatum tam diu Eruditis, tandemque repertum, Venerabilis Bedæ genuinum Martyrologium ab Additamentis Flori Lugdunensis, aliorumque discretum, diversissimumque ab eo, quod sub tam vetusto nomine diu mundo illuserat, atque adeo ipsi Baronio. Hujus opellæ Præfatio dirigitur ad Venerabiles Præpositum & Presbyteros Congregationis Oratorii S. Mariæ in Vallicella, quorum imprimis benevolentia adjuti in Urbe fueramus.

Tertius Eminentissimo D. Antonio S. R. E. Cardinali Bichio nuncupatus, suam quoque propriam habet Præfationem, ad Amplissimum D. Macarium Simeomo, celeberrimæ apud nos Ecclesiæ S. Michaëlis Abbatem, ejusque judicio subjicit præliminares Exegeses duas, quarum altera examinat emendatque Chronographiam S. Theophanis, sumpta occasione ex Actis ejus, quæ hoc mense Martio die XII illustravimus: altera Genealogicum stemma Regum Francorum primæ stirpis, per tres Dagobertos, Pridem deductum, nunc vero dilucidius strictiusque explicatum.

Finem impressio hæc videre non potuit ante annum MDCLXVIII, licet ea sub duplici simul prælo procederet, dum adhuc pars bona operis componebatur. Hinc factum, ut, cum secundus Tomus cudi cœpisset a die X; apparuerit primus, si eo produceretur, enormiter excessurus fuisse duorum sequentium spissitudinem. Igitur judicatum est expedire, ut dies IX inde ablatus, transferretur ad secundi Tomi, qui jam imprimebatur, initium, sub indicio asterisci * numeris paginarum præfigendi usque ad diem X, qui denuo incipit a num. 1, sed absque asterisco. Quod cum alibi quoque in uno eodemque tomo factum sit, juverit hic semel monuisse ad usum commodiorem Indicum, qui sub tali discrimine procedunt.

[Tomus I]

DIE PRIMO.

Hesychius sive Iscius Ep. M. Careusæ sive Cazorlæ in Hispania 1 sec. 4

Eudocia M. Heliopoli in Phœnicia Libani 10 sec. Acta ex Ms. gr. 879

Silvester & Sophronius MM. ex Menæis 22

Marcellus & Antonius MM. ex Menæis 23

Nestorius M. ex Menæis 23

Adrianus M. Romanus, Bononiæ 23

Martyres CCLX Romæ via Salaria ex Mrll. 23

Silvius, Maximus, Benignus, Fidelis, Herculanus, Primus, Pelagius, Julius, Philemon, Justus, Procopius, Donatus, Pius, Felicianus, Martyres Romani, Antverpiam translati 24

Antonina M. Niceæ in Bithynia ex Menæis 26

Leo, Donatus, Abundantius sive Abundius, Adrastus, Charisinus, Nicephorus, Donatilla, Fortunus, Polocronius, Agapius, & VI Socii MM. in Africa ex Mrll. 28

Adrianus, Victurus, Secundilla, MM. in Africa ex Mrll. 29

Hermes, Adrianus, Gittheus, Felix, Enuculus, Januarius, & Alii XXIV, Massiliæ in Gallia ex Mrll. 29; & in App. 900

Donatus M. Carthagine in Africa ex Mrll. 30

Constantius & Faustus MM. Roma Coloniam Agrippinam translati 30

Venerius, Leontia V. Castus, Livonius MM. Roma Eystadium in Germania translati 32

Domnina sive Domna, ejusque Sodales in Syria 5 sec. Vita ex Theodoreto 33

Simplicius Archiep. Bituricensis 5 sec. 34

David Archiep. Meneven. in Wallia 6 sec. 38 Vita ex Ms. 41

Herculanus Ep. Perusiæ M. 6 sec. 47 Act. ex Mss. 51

Albinus Ep. Andegaven. 6 sec. 54. Vita A. Fortunato Presb. ex Mss. 57. Miracula A. Monacho Andegav. ex Ms. 60

Marnanus Ep. in Scotia ex Variis 63

Siviardus Ab. Anisolæ in Gallia 7 sec. 65. Vita A. Monacho Anisol. coævo ex Mss. 66

Suibertus Ep. idemque Frisonum & Boructuariorum Apost. Cæsaris-werdæ ad Rhenum 8 sec. Sermo & Carmen Radbodi Ep. 84

Monanus Archidiac. Andreopol. in Scotia 9 sec. 86. Acta ex Breviario 88

Leo Archiep. Rotomag. Baionensium Apostolus M. ejusque fratres, Gervasius M. & Philippus Conf. Baionæ in Gallia 9 sec. 89 Acta ex Mss. 93

Leo Lucas Corilionen. Ab. Mulensis in Calabria, 10 sec. Vita ex Mss. 97. Alia ex Mss. 98

Bertrandus sive Beltramus, in terra Patavina 102

Rudesindus Episc. Dumiensis 10 sec. Vita A. Stephano, Mon. Cellæ-novæ 107

Rogerius Ep. Aurelian. tum Lemovicen. ac demum Aëp. Bituricensis 14 sec. 119. Vita A. Mon. Bituric. 120

Bonavita faber ferrarius, Tertiarius Franciscanus in Italia 14 sec. 122

INTER PRÆTERMISSOS.

Photinus ex incerta solum traditione, creditus primus Beneventi Episcopus, missus a S. Petro 2 f

Levi Hierosolymorum Ep. XII, nulla vetustorum Martyrologiorum auctoritate Sanctus 3 b

Adalongus Massiliæ Ep. sed ipsis incolis ignotus 8 sec.ib. e

Egil, ex Prumiensi Ab. Aëp. Senonen. 9 sec. ib. f

DIE II.

Martyres Romani sub Alexandro Imp. ex Mrll. 126

Nestor & Tribimius MM. Pergæ in Pamphylia 3 sec. ex Menæis 127

Jovinus & Basileus Martyres Romæ via Latina 3 sec 128

Quintus Thaumaturgus in Æolide 3 sec. ex Menæis 129

Lucius sive Lucas Ep. Absalon, Lorgius sive Georgius, Herolus, Primitivus, Januarius, MM. Cæsareæ in Cappadocia 130

Paulus, Heraclius, Secundilla sive Secundola, Januaria, Luciosa, MM. in Portu Romano ex Mrll. 132

Simplicius Papa 5 sec. 133

Joava sive Jovinus, Leonii in Britannia Armorica 6 sec. 138. Vita ex Alberto le Grand de Morlaix 139

Martyres plurimi in Italia, per Longobardos cæsi 6 sec. Acta ex Dial. S. Gregorii 141

Ceadda Ep. Merciorum & Lindisfarorum in Anglia 7 sec. 143. Vita ex Beda 146

Willeicus Presb. Discipulus Suiberti, Cæsaris-werdæ ad Rhenum 8 sec. 148

Lucas Casalius Ab. Argyræ in Sicilia. Vita ex Octavio Cajetano 152

Carolus Bonus, Comes Flandriæ M. 12 sec. Vita A. Gualtero Archidiac. Morinorum coævo ex Mss. 163. Alia A. Galberto Notario ut plurimum teste oculato ex Mss. 179. Rhythmus & Epitaphia ex Mss. 219, 220

INTER PRÆTERMISSOS.

Stephanus ex Cisterciensi Alvastrensi in Suecia Monacho ibidem creatus primus Aëp. Upsaliæ an. 1185 defunctus 125 c

Beatrix Hermosilla ad annum 1463 a Franciscanis laudatur ut sui Ordinis Tertiaria Pinciis in Castella, cujus ibi ossa magno in honore sint 125 e

Pelagius Papa I licet hoc die mortuus, differtur tamen ad mensem Augustum, quia de cultu certior notitia expectabatur 126 b

DIE III.

Marinus Miles, & Asterius senator, MM. Cæsareæ in Palæstina 3 sec. Acta ex Eusebio 224

Florianus, Felix, Castus, Luciolus, Justus, Fortunatus, & Alii XL MM. in Africa ex Mrll. 225

Martia, Martianus, Hieros, Antigonus, Januarius, Tuiella, Gabianus, Quiriulus, Marinus, Felix, Donatus, Fortunus, Helbianus, Gagus, Paulus, Gaiosa, Gallosa, Gallus, Lupicinus MM. ex Mrll. 226

Gaiola, Felix, Emeritus sive Emeterus, Celedonius; item Felix, Savinianus; item Felix, Julius, Alius Felix, Marinus, Donata, Nicephorus, Carissimus, Claudianus, Papias, Luciola, Sabianus vel Sabiniana, Junula, Asterius, Photius, Georgius, Isicus, Sisinnius, Castus, Basilius, Solus, Artilaus, Antonius, Cyricus, Euticus, Gorgonius, Asclipius, Frunimius & Zosimus MM. in Africa ex Mrll. 227

Emetherius & Celedonius MM. Calaguri in Hispania 228. Acta ex Prudentio 229. Reliquiæ & miracula 233

Eutropius, Cleonicus & Basiliscus, Cappadoces MM. Amaseæ & Comanæ in Ponto 4 sec. 235 Acta A. Eusignio ex Ms. 237

Zeno & Zoilus ex Menæis 241

Piamun Virgo Deo devota in Ægypto ex Menæis 242

Camilla Virgo devota in diœcesi Autisiodoren. ex variis 242

Emeterius sive Matinus agricola Martyr in tractu Barcinonensi 5 sec. 244

Winwaloëus Ab. Landeveneci in Britannia Armorica 6 sec. 245. Vita ex Ms. 250

Titianus Ep. Brixiensis 6 sec. ex Mrl. 261

Caluppanus Presb. Reclusus in Gallia 6 sec. 261

Arthellais V. Beneventi in Italia. Vita una atque altera ex Mss. 263

Anselmus Ab. Nonantulæ in Italia 9 sec. 265. Vita ex Ms. in App. 900

Cunegundis Imperatrix, Virgo, Conjux, Vidua, demum Sanctimonialis Benedictina, Confugiæ & Bambergæ in Germania 11 sec. 266. Vita ex Mss 272 Miracula ex Mss. 278

Gervinus Ab. Centulæ in Pontivo 11 sec. 282.

Vita A. Joanne Capella ex Mss. 283

Fredericus Ab. Horti B. Mariæ in Frisia, Ord. Præmonstr. 12 sec. Vita A. Sibrando Ab. 289. Alia A. Sibrando Leonio 293

Petrus Hieremias, Ord. Prædicat. Panormi in Sicilia 15 sec. Vita A. Coævo 294

INTER PRÆTERMISSOS.

Hieronymus Suessanus Er. Camaldul. per quem valde propagata Congregatio Montis-Coronæ, cujus anno 1556 mortui vita, miraculis etiam clara, habetur impressa 222 f

Jonas Ogmundus, primus Holensis in Islandia Ep. an. 1121 mortuus, cujus ossa, a quarto ejus sedis Episcopo refodi curata, & festum hoc die ordinatum scribitur 223 a

Bonus Ab. Casæ Dei in Gallia O. Cisterc. Zelo contra Albigenses probatus ib. b

DIE IV.

Lucius Papa M. 3 sec. 301. Vita A. Guaiferio Mon. 304

Aristion & Lucinus Epp. MM. 308

Martyres Romani DCCCX ex Mrll. 308

Julius Ep. Rotus & alii XXVII MM. Romæ ex Mrll. 309

Codratus, Acacius, Stratonicus MM. Ptolemaide in Phœnicia 3 sec. ex Menæis 309

Cajus Palatinus, Asterius, Uranius, Sisinnius, Paulus, Philippus, Herefilus, Basilius, Tepicerus sive Cipericus, Gregorius, Euticus, Victurus, Victorinus, Pecculus, Quirinus, Eutocus, Marius, Honoratus, Asclepidianus; item Sisinnius, Felix, Lucius, Gaiosa, Fortunatus; item Lucius, Pelvianus, Rusticus, Florianus, Donatus, Hilarianus; item Fortunatus, item Caius, Julius, Pylicus, Antonius, Fronimus, Asclepiades, Fortunio, Castrus, Fortius, & Alii XVI vel XIX MM. ex Mrll. 310

Herais, Archelaus, Cyrillus, Photius, & Alii CXL aut CL MM. ex Mrll. 311

Paulinus Ep. Brixiæ 6 sec. 312

Owinus Mon. Lichfeldiæ in Anglia 7 sec. 312

Basinus Aëp. Trevir. 7 sec. 313. Vita A. Nizone Ab. ex Ms. 315

Apianus M. Papiæ & Comacli in Italia 8 sec. Vita ex Ms. 321. Sermo encomiasticus ex Ms. 324 & Poëma 326

Adrianus Ep. S. Andreæ, Stolbrandus Ep. Glodianus, Cajus, & Alii plurimi MM. in Maja, insula Scotiæ 9 sec. 326, ex Breviario Aberdonensi 328

Petrus Ep. Policastri & Ab. Cavæ in Italia 12 sec. 328. Vita A. Ab. Venusino ex Ms. 330

Casimirus Poloniæ Regis filius, in Regem Hungariæ electus 15 sec. 337. Vita A. Zacharia Ferrerio Ep. & Nuntio Apost. 347. Miracula A. Gregorio Suiecicio 351. Hymnus, Omni die dic Mariæ, ei tamquam Auctori adscriptus, qui verius sit S. Bernardi 357

INTER PRÆTERMISSOS.

Rupertus Ab. Tuitiensis 12 sec. clarus actis & scriptis, quæ collecta & typis edita habentur, non item æque certus cultus 299 c

Boso Pr. Majoris Carthusiæ Prior XVI, cujus narrantur miracula, sed absque ullo ejus ibi nunc noto cultu. ib. e

DIE V.

Conon M. Bidænæ in Isauria ex Menæis 360

Eulogius M. in Palæstina 361

Eulampius M. ex Menæis 361

Oliva V. M. Brixiæ ex Mrl. 361

Theophilus Ep. Cæsareæ in Palæstina 2 sec. 362

Conon Hortulanus M. in Pamphylia 3 sec. ex Menæis 362

Victor, Adrianus, Pamphilus, Palatus, Martus, Saturninus, Justus, Lucosa, item Saturninus, Martinus, Petrus, Chariatton, Marcius, & Alii XXII MM. Antiochiæ ex Mrll. 363

Adrianus M. Cæsareæ in Palæstina ex Eusebio 4 sec. 364

Adrianus, Euolus, Eusebius, Julianus, Octavius MM. ex Mrll. 365

Petrus, Eusebius, Palatinus, Rusticus, Herebus, Mares, Palatinus, & Alii IX MM. in Africa ex Mrll. 365

Phocas M. Antiochiæ in Syria ex Mrll. 366

Marcus Monachus in Ægypto 4 sec. ex Sozomeno 367

Gregorius Ep. Constantiæ in Cypro ex Men. 368

Eusebius Cremonen. Bethlehemi in Palæstina 5 sec. Vita A. Franc. Ferrario 369

Gerasimus Ab. in Palæstina prope Jordanem 5 sec. ex Vita S. Euthymii 386

Kieranus & Cartachus ejus Discipulus Epp. & Abb. Sagirien. in Hibernia 6 sec. 389. Vita ex Mss. 394. App. 901

Virgilius Aëp. Arelaten 7 sec. Vita ex Mss. 400

Drausius sive Drauscio Ep. Suessione 7 sec. 404 Vita ex Mss. 405 App. 902

Clemens Ab. Syracusis in Sicilia ex Cajetano 411

Petrus a Castro-novo, Legatus Apostolicus, primus Inquisitor fidei Ord. Cisterc. M. in Gallia 13 sec. 411

Rogerius Discip. S. Francisci, Tuderti in Umbria 13 sec. 417

INTER PRÆTERMISSOS.

Theophania Abb. Essendiæ Diœc. Colon. filia Erenfridi Com. Palatini ex Mechtulde, Ottonis III Imp. sorore (Parentum Acta ut Beatorum dantur XXI Maii) 359 c

Tobias ex Vercellensi Canonicorum Regg. conventu, Insulæ Tremitanæ Doctor missus, cujus anno 1501 mortui, corpus adhuc incorruptum religiose servari dicitur in Vita aliqua inde missa 359d

Guilielmus a S. Lazaro Ep. Nivernen. mortuus an. 1221 recte ad XXI Maii, quo obiit, dilatus; hic tamen notatus a Galesinio (Interim nec ibi de eo actum est per nescio quam oblivionem, quem defectum ibi supplendum hic moneo) 359f

DIE VI.

Marcianus Ep. M. Dertonæ 2 sec. 421. Inventio ex Ms. 422

Victor, Victorinus, Claudianus seu Claudius, & hujus uxor Bassa, Nicomediæ & Apameæ MM. ex Mrll. 423

Papias, Alexander, Diodorus, Claudianus, Carisius, item Claudianus & Carisius; item Claudianus, Mercurius, Jocundus, MM. Nicopoli ex Mrll. 423

Saturninus sive Saturnus, Cassius sive Carrus, Victor, Papias, Nicephorus MM. Nicomediæ ex Mrll. 424

Filagonia, Victorinus, Lanulus sive Nianulus, Silvanus, Permias, Plamfagonus, Petronius, Diodorus, Nigorus, Charistus, Donatus, Vibianus, MM. in Italia ex Mrll. 424

Euphrosynus Martyr ex Menæis 424

Quiriacus Presb. Treviris 4 sec. 424

Basilius Ep. Bononiæ in Italiæ 4 sec. 426

Julianus, Medicus & Eubulus MM. & Arcadius Cyprius, eorum Magister ex Menæis 426

Euagrius Conf. Episc. CPolitanus 4 sec. ex Socrate 427

Claudianus Conf. frater S. Vigilii Ep. M. Tridentini 5 sec. 427

S. Victor Diac. Placentiæ in Ital. 5 sec. 429

Seznius Ab. Patronus in Guicsezni Brit. Armor. 6 sec. 429

Fridolinus Ab. Seckingæ in Germania 6 sec. 430 Vita A. Balthero ejus Monacho ex Ms. 433

Kineburga & Kinesuitha, filiæ Regis Merciorum Pendæ, & earum consanguinea Tibba sive Tilba, Petroburgi in Anglia 7 sec. 441

Baltherus Presb. Bilfridus Aurifaber, Anachoretæ in Scotia & Anglia 8 sec. 448

Godegrandus seu Chrodegrandus Ep. Metis 8 sec. 452

Hesychius Thaumaturgus, in Galatia vel Bithynia. Vita ex Ms. Gr. 456, 886

Theodorus Craterus Protospatharius, Constantinus Drungarius, Callistus Turmarcha, Aëtius & Melissenus Duces; Theophilus Patricius, Bassoës, & alii Proceres agminum, Martyres in Amorio capti, & in Syria occisi 9 sec. 457 Acta A. Euodio synchrono ex Mss. Gr. 460 & 887. Appendices duæ, ex Theophane & Simeone Logetheta 466

Corporeus seu Corpreus Ep. Cluan-mu-nosiæ in Hibernia 9 sec. ex Mrll. Hibernicis 468

Cadroë Ab. Metis in Lotharingia 10 sec. 469. Vita A. coævo Reimanno sive Ousmanno 474

Oldegarius Aëp. Tarracon & Ep. Barcinon. in Hispania 12 sec. 481. Vita ex publicis civitatis & Ecclesiæ monumentis collecta 482

Solicitus Ord. Crucigerorum in Piceno ex Ferrario 498

Cyrillus Prior III Ord. B. Mariæ de Monte Carmelo, in Terra-sancta 13 sec. 498. Vita ex Palæonydoro. 500

Agnes de Bohemia V. Ord. S Claræ, Pragæ 13 sec. 502. Ipsius Claræ ad eam epistolæ 506. Vita A. coævo ex Mss. 509. Alia amplior a Crugerio ex Mss. Bohemicis concinnata 513

Coleta V. Reformatrix Ord. S. Claræ, Gandavi in Flandria 15 sec. 532. Vita ex Ms. Gallico Petri a Vallibus Confessarii, Latine reddita a Stephano Juliaco Doct. Sorbonico 539. Miracula ex publicis Actis 589. Summarium virtutum & miraculorum ex Ms. Gallico sororis Petrinæ de Balma, sociæ & coætaneæ 601. Historia elevationis corporis ex Ms. Gallico 620. Alia recentiora miracula ex variis. 623

INTER PRÆTERMISSOS.

Kunegunda vulgo Cunissa, a morte mariti, Comitis Andecensis Frederici II, fundatrix secunda Diessensis monasterii & an. 1020 pie defuncta 420 c

Gradulfus Ab. Fontanellæ, cujus, etiam Sancti titulo honorati a non nemine, Vita dari posset ex Chronico loci, si cultus probaretur ib.

DIE VII.

Jocundus, Saturninus, Artaxius, Quintus, 3 sec. MM. in Africa ex Mrll. 630

Perpetua, Felicitas, Saturus, Saturninus, Revocatus, Secundolus, Carthagine aut Tuburbi in Africa 3 sec. 630. Acta ab ipsismet scripta ex Ms. 633. Sermo S. Augustini de eis ex Ms. 638

Servanus sive Silvanus, Rogatus, Eroïus sive Crocus, Victorina sive Victorinus ex Mrll. 638

Leocus sive Leucus, Taxes, Nestor, Equinus, Italicus MM. Antiochiæ ex Mrll. 639

Ephrem, Basileus, Eugenius, Agathodorus, Elpidius, Ætherius, Capito, Epp. MM. in Taurica Chersoneso 4 sec. 639. Acta ex Menæis 643

Nestor & Arcadius Epp. Trimethunte in Cypro ex Menæis 643

Eubulus M. Cæsareæ in Palæstina 4 sec. ex Eusebio 644

Danda, Eunica sive Leunuca vel Leununcula; Secundus sive Succundus; Nestor; item Secundus, Serrus aut Sergius, Occatus sive Optatus, & alia Danda, in Thracia MM. ex Mss. 644

Saurus sive Satyrus, Silvanus, Rogatus sive Rogata, Manilus sive Marulus, & Cyprianus, MM. in Africa ex Mrll. 645

Paulus simplex, Anachoreta in Thebaide 4 sec. 645

Gaudiosus Ep. Brixiæ 5 sec. ex Ferrario 648

Equitius Ab. in Valeria Italiæ Provincia, 6 sec. 649. Vita ex S. Gregorio 650

Easterwinus Ab. Wiren. in Anglia 7 sec. Vita ex Beda 652

Volkerus M. Sigebergæ in Holsatia 12 sec. 653

Thomas Aquinas, Doctor Angelicus, Ord. Præd. 655. Vita A. Guilielmo de Thoco O. Pr. ex Ms. 657. Processus Inquis. super vita, Conversatione & Miraculis ex Ms. 686. Miracula ex alia Vita per Bernardum Guidonis scripta ex Mss. 716. Miracula A. Eodem ex Ms. 717. Hist. Translationis ex Ms. 725. Analecta 741

INTER PRÆTERMISSOS.

Ardo Smaragdus Mon. qui Vitam S. Benedicti Ab. Anianæ scripsit 629 b

Philippus O. Franc. crudeli martyrio affectus in Syria ib. c

DIE VIII.

Pontius Diac. Carthagine 3 sec. 750

Philemon, Apollonius Arianus, Theotychus, cum tribus sociis, MM. Antinoi in Ægypto 3 sec. 751. Acta ex Mss. gr. 752 & 895

Cyrillus Ep. Rogatus, Felix, Rogatus alius, Beroma sive Beata, Herenia, Felicitas, Urbanus, Silvanus, Malus sive Mamillus, Datianus, Jocundus MM. in Africa ex Mrll. 757

Quintillus sive Quirillus Ep. & Capitulinus MM. Nicomediæ ex Mrll. 758

Dion M. apud Græcos ex Menæis 758

Cleopatronia V. 4 sec. Collectanea Vitæ 758

Provinus Ep. Comensis in Italia Alpestri ex variis 5 sec. 759

Senanus Ep. Ab. in Hibernia 6 sec. 760. Vita ex Mss. Hibernicis 769

Felix Ep. Anglorum Orient. 7 sec. 779. Vita ex Capgravio 781

Julianus Episc. Toleti in Hisp. 7 sec. 782. Vita A. Felice Ep. 785

Theophylactus, Metropolita Nicomediæ 9 sec. 787

Paulus Conf. Ep. Plusiados in Bithynia 9 sec. 789

Dometius apud Græcos ex Menæis 789

Hunfridus Ep. Taruanen. in Belgio 9 sec. 790

Litifredus vel Liutfredus Epis. Papiæ in Italia 9 sec. 793

Veremundus Ab. Hyrachensis in Navarra 11 sec. 794. Vita ex variis 795

Duthacus Ep. Rossensis in Scotia 13 sec. Vita ex Breviario 799

Stephanus Ab. Obazinæ, Ord. Cist. in Gallia 13 sec. Vita A. ejus Discipulo ex Ms. 800. Appendix ex Actis longioribus 806

Joannes de Deo, fundator Ord. de Hospitalitate, Granatæ in Hisp. 16 sec. 809. Vita ex Hisp. Francisci de Castro. 814 Alia ex Hisp. Antonii Goveæ Ep. Cirenen. 835. Appendix de Beatificatione & translatione 858

INTER PRÆTERMISSOS.

Joannes Ep. Salisburgi, Discipulus S. Bonifacii 749 c

Stephanus Ep. Tullensis, etiam Saussayo præteritus ib.

TOMUS II.

DIE IX.

Julianus, Sicus sive Isicus, Cyrillus, Felix, Philippus, Cedeceses, Cendeus, Marianus, Rogatus, Concessus, Juvencula MM. in Africa ex Mrll. pag. 3

Avus & Avia, Pater & Mater, Filii duo ex Menæis 3

Pacianus Epis. Barcinone in Hisp. 4 sec. ex S. Hieronymo 4

Gregorius Ep. Nyssenus in Cappadocia 4 sec. 4

Bosa Ep. Deirorum, Eboraci in Anglia 7 sec. ex Beda & aliis 10

Cyrillus & Methodius Epp. & Apostoli Slavorum Olomuscii in Moravia, 9 sec. 12. Vita cum translatione S. Clementis ex Ms. 19. Alia ex Ms. 22. Bohemorum conversio per Methodium, ex vita S. Ludmillæ 24

Vitalis Siculus Ab. Ord. S. Basilii Armenti & Rapollæ in Italia 10 sec. Vita A. fere coævo ex Mss. 26

Catharina V. Clarissa Bononiæ in Italia 15 sec. 34. Vita ex Italico Ant. Flaminii 35. Alia ex Italico Jac. Grassetti S. J 44

Francisca Romana, Fund. Oblatarum Turrisspeculorum Romæ 15 sec. 88. Acta libris 3 A. Jo. Mattiotti Confessario ex autographo Ms. 92. Vita ex Ital. Mar. Magd. Anguillariæ, Præsidis Oblatarum 176. Relatio Auditorum Rotæ 212

INTER PRÆTERMISSOS.

B. Vindricus Ab. Tullensis, de quo plura requiruntur 2 d

Reinhardus Ab. Reinhausæ in Saxonia, miraculis clarus ib. e

Simon de Camerino O. S. August. fundator Congregationis dictæ a Monte Ortono ib. f

DIE X.

Cajus & Alexander MM. Apameæ in Phrygia 2 sec. ex Mrll. 4

Codratus, Dionysius, Cyprianus, Anectus, Paulus, Crescens, MM. Corinthi 3 sec. Acta Latine versa ex Ms. Gr. Veneto 5. Alia A. Nicephoro Gregora ex Ms. 8. Acta Græca 696

Quadraginta MM Sebasteni in Armenia, Quirion, Candidus, Domnus, Meliton, Domitianus, Eunoïcus, Sisinius, Heraclius, Alexander, Joannes, Claudius, Athanasius, Valens, Helianus, Ecditius, Acacius, Vibianus, Helias, Theodulus, Cyrillus, Flavius, Severianus, Valerius, Chudion, Sacerdon, Priscus, Eutychius, Eutyches, Smaragdus, Philoctimon, Aëtius, Nicolaus sive Micallius, Lysimachus, Theophilus, Xantheas, Angias, Leontius, Hisichius, Caius, Gorgonius, sub Licinio 12. Compendium martyrii ex Armeno 18. Acta ex Mss. Latinis 19. Alia A. Euodio Ep. Cæsarien. Interpr. Jo. Diacono ex Ms. 22. Oratio S. Basilii 25

Petrus Ep. Sebastenus 4 sec. 30

Meliton & Socii MM. Venetiis culti 30

Gorgonius Palatinus, & Firmus sive Firminus, MM. Nicææ in Bithynia ex Mrll. 31

Agapa & Mariana sive Marina VV. MM. Antiochiæ ex Mrll. 31

Marcianus M. ex Menæis 32

Quadraginta duo MM. in Perside ex Mrll. 33

Palatinus, Firmianus, Rusticus MM. Nicomediæ ex Mrll. 33

Victor M. in Africa ex S. Augustino 33

Macarius Ep. Hierosolymorum 4 sec. 34

Kessogus Ep. in Scotia 6 sec. ex Camerario 35

Droctoveus Ab. ad S. Germani Parisiis 6 sec. 36. Vita ex Ms. 37

Anastasia Patricia in Ægypto 6 sec. 40. Vita ex Menæis 41

Attalas Ab. Bobii Ord. S. Columbani 7 sec. 42. Vita A. Jona Discip. 43

Æmilianus Ab. Latiniaci in Gallia 7 sec. 45

Himelinus Presb. Fenaci in Brabantia 8 sec. 46. Vita A. Jo. Gillemanno ex Ms. 47

Andreas Ab. Congreg. Vallumbrosanæ in Hetruria II sec. 48

INTER PRÆTERMISSOS.

Joannes Erem. Cellarum Vallis umbrosæ 3 a, 50 d

Richardus a S. Victore Can. Regularis Parisiis an. 1173 defunctus 3 a

Joannes Ogilbeus Presb. S. J. in Scotia an. 1615 excarnificatus & suspensus, cujus memorabilis epistola hic datur 3 c

DIE XI.

Heraclius, Zosimus, Alexander, Philomus Ep. Candidus, Valerius, Quirillus, Petronius, Cajus, Martianus, Ysicus, sive Sicipus, Piperion, & Alii XV. MM. Carthagine, aut eorum aliqui forsitan Alexandriæ ex Mrll. 54

Constantinus Conf. Carthagine ex Mrl. 55

Gorgonius M. Turonibus. Historia translationis ex Mss. 56

Trophimus & Thalus MM. 3 sec. ex Menæis 59

Martyres plurimi Antiochiæ ex Eusebio 60

Georgius Thaumaturgus apud Græcos 60

Vincentius Ab. Ramirus Prior & XII Monachi MM. Legione in Hispania 6 sec. 60. Acta 62

Constantinus Rex, Monachus & Martyr in Scotia 6 sec. 64

Sophronius Patr. Hierosol. 7 sec. ex variis 65

Vigilius Ep. Autisiodori 7 sec. 72

Euthimius M. Ep. Sardium in Asia 9 sec. 73

Vindicianus Ep. Cameraci & Atrebati 8 sec. 75. Vita A. Francisco Ab. 76

Benedictus Ep. Mediolani 8 sec. 84

Ængussius Ab. & Ep. in Hibernia 9 sec. Vita ex Colgano 85

Eulogius Presb. M. Cordubæ 9 sec. 88. Vita A. Alvaro teste oculato 90

Firmianus vel Firminus aut Firmanus Ab. ex Mrll. 97

Petrus Hispanus Eremita Babuci in Hernicis 98. Vita 99

Auria V. in Hispania 11 sec. 100

INTER PRÆTERMISSOS.

Mamertus O. Cisterc. Ab. frater S. Dominici, cujus ossa inter Sanctorum Corpora sub Altari condita servari dicuntur 53 c

Simon Rolandus de la Vela id est Vigilia cognominatus ob assiduas ad Marianam imaginem, anno 1434 a se repertam, vigilias; & 1438 honorabiliter proxime eamdem conditus, ædificato ibibem ob crebra quæ fiebant fiunt miracula O. Prædicatorum conventu 53 e

DIE XII.

Mamilianus sive Maximilianus M. Romæ ex Mrll. 104

Egdon sive Egdunius Presb. cum VII Sociis MM. Nicodemiæ ex Mrll. 105

Zonus Ep. Alexander Diac. Dunus, Neon Diac. Julius; item Orion Diac. Gaius; MM. Alexandriæ ex Mrll. 105

Joannes & XLIV in Africa; item Salvianus sive Silvanus, Andus sive Andinus & Minandus MM. ex Mrll. 105

Innocentius, Rasus, Julianus MM. Romæ ex Mrll. 106

Petrus Cubicularius Diocletiani, Migdonius Presb. item Migdonius, Euticius sive Eunenus, Maxima sive Maximus, Donata sive Domna V. Ruginus, Marius, Smaragdus, Hilarius, Euengelus sive Vimgelosinus, Quirinus, Mareasus, Nestrius, Eugenius, Dorotheus, Gorgonius, Matulus, MM. Nicomediæ 4 sec. ex Mrll. 106

Petronius Ep. Modestus, Domitianus, Eustasius Presbyteri, Carpus, Firmus sive Confirmus, Paulus, Macedonius, Patricius, Felicion, Jovenianus, Hilarius, Concessus, & Basilissa, in Asia passi ex Mrll. 108

Paulus Ep. Leonensis apud Armoricos 6 sec. 108 Vita A. Mon. Floriac. ex Mss. 111

Gregorius Magnus Pont. Rom. & Doctor Ecclesiæ 7 sec. 121. Vita A. Synchrono ex Mss. 130. Alia A. Joanne Diac. ex Mss 137. in Miracula App. 749

Petrus Diac. S. Gregorii 7 sec. Romæ & in Diœc. Vercellensi 211

Murus sive Muranus Ab. Eathenensis in Hibernia 7 sec. 212

Theophanes Magni-agri in Sigriana prope Cyzicum Hegumenus & Conf. 9 sec. 213. Compendium Vitæ ex Menæis 216. Acta A. Theodoro Studita ex Ms. Græco 218. Alia A. Metaph. 224. Græca 700

Elphegus cognomento Calvus Ep. Wintoniæ in Anglia 10 sec. 229

Bernardus Ep. Calini in Campania felici 12 sec. 231. Vita ex Mss. 232

Fina V. in Etruria 13 sec. Vita A. Joan. a Geminiano O. Præd. 236

Justina Reclusa Aretii in Etruria 14 sec. 242. Vita ex Mss. 243

Vener. Dionysius Carthus. Doctor Ecstaticus, Ruremundæ in Belgio 15 sec. 245. Vita A. Theodorico Loerio Carth. 247

INTER PRÆTERMISSOS.

Brianus Rex & Martyr in Hibernia in prælio cæsus a Danis 103 c

B. Gregorii Er. Montis Luci prope Spoletum; ossa ibidem sub altari condita leguntur, ut miraculis clari anno 1473 ib. f

DIE XIII.

Sabinus sive Abibus M. in Ægypto 3 sec. ex Menæis 258

Urpasianus M. Nicomediæ 3 sec. ex Mrll. 259

Macedonius Presb. Patricia & Modesta: item Cyrion seu Cion Presb. Saturninus, Januarius, Salvius sive Silvius, Petronius, Modestinus, Zosimus, Eustasius Presb. Basilla, Eppepodus Diac. & Alii duo MM. Nicomediæ ex Mrll. 260

Carpistus, Galata, Domisianus Presb. Hyromeus, Lucetella, Zeddonus Presb. Patricia, Patifrygia, Basilissa, Claonus, Minervinus, ad lacum Gerati MM. ex Mrll. 261

Theuseta, Horrus filius, Theodora, Nymphodora, Marcus, Arabia. Item Julius Ep. Alexander, Pion aut Picius, Maria, & Alii duo. Item Dion. Trabia, Quartus, Misetheus, Nymphadoba, Ariaba, Pœnis, Parta, Victuria, Victurinus; Nicææ, aut forsan aliqui alibi, MM. ex Mrll. 261

Alexander & Dionysius MM. Thessalonicæ ex Mrll. 262

Eufrasia, Domitianus, Macedonius, Patricia, Lucas, Duonius, Domitianus alius, Schalleria, Pacta, Pionius, Phronimus, Callidus, Dionius, Severinus, Petronius puer, Salvianus, Julianus, Felix, Hilarius, Concessus, Martialis; MM. Nicomediæ ex Mrll. 262

Christina ex Perside M. ex Menæis 262

Maximus, Martialis, Silvanus Basileus; item Constantinus & Fortunatus, Saturninus, Abundantius, Gratiosus; Ignatius, Heremita, Romanus, Prosper, Victor, Primus, Laurentia V. Aselus, Hippolytus, Speciosa V. Aurelius, Fortunio, Justus, Eustachius, Felicitas, Septimius, Marianus, Bebion, Romana V. Martyres, collecti in Archimonasterio S. Antonii in Gallia 262

Edictius M. Calari in Sardinia ex Actis S. Ephysii 264

Eupraxia sive Euphrasia V. in Thebaide 5 sec. 264. Vita ex Mss. 265 Græca 727

Pientius Ep. Pictavis in Gallia 6 sec. 275

Leander Ep. Hispali 6 sec. 275

Mochæmocus seu Pulcherius Ab. Liatmor. in Hibernia 7 sec. 280. Vita A. coævo ex Ms. 281

Geraldus Ab. & Ep Mageon. in Hibern. 8 sec. 288

Nicephorus Patriarcha CP. 9 sec. 293. Vita A. Ignatio Discip. 294. Græca 704. Oratio de ejus exilio & translatione Reliquiarum A. Theophane Presb. 318

Ansovinus Epis. Camerini in Italia 9 sec. 321. Vita A. Egino Mon. coævo 322

Rudericus Presb. & Salomon MM. Cordubæ 9 sec. Passio ex S. Eulogio 328

Heldradus Ab. Novalitii in Italia 9 sec. 331. Acta ex Ms. 333

Kennocha V. in Scotia 11 sec. 338

Ericus sive Henricus, Peregrinus Perusii 15 sec. 338

INTER PRÆTERMISSOS.

Damianus 8 sec. Ravennæ Ep. 257 c

Beatrix Ord. Præmonstr. ad Mosellam 258 a

Sancia Regina, Sancii I Lusitaniæ Regis filia, Cisterciensium & Franciscanorum ibi fundadatrix an 1290 miraculis clare ib. b

Angelus Pisanus O. Min. Oxonii, ossibus oleo innatantibus repertis venerabilis ib.

Bartholomæus Agricola ejusdem Ord. Neapoli: sepulcrum ibi habet multis votivis tabellis ornatum. ib.

DIE XIV.

Quadraginta septem Martyres Romæ passi sub Nerone. Commentarius historicus 343

Alexander M. Pydnæ in Macedonia sub Maximiano. Acta ex Mss. 344

Euphrosius, Phrunimus, Fortunio, Donatus, MM. Carthagine ex Mrll. 345

Felicissimus, Dativus, Frontina & Jocundus, MM. Nicomediæ ex Mrll. 346

Piona, Alexander, Petrus, Mammerus, Nabor, Fronto, seu Prompto, Comis, & Maria 346

Euphrasius, Alexander, Frunimus, Basilius MM. Thessalonicæ ex Mrll. 346

Pion M. Antiochiæ ex Mrll. 347

Romanus, Albertus, Domitius MM. Romani, Antverpiæ 347

Innocentius Ep. Veronæ ex variis 348

Monachi duo, & Diaconus Marsicanus MM. in Valeria Prov. 6 sec. ex S. Gregorio 348

Leobinus seu Leubinus Ep. Carnuti in Gallia 6 sec. 349. Acta ex Mss. 350

Euschemon Conf. Ep. Lampsaci in Hellesponto 8 sec. ex Menæis 355

Eustathius seu Eutychius & socii MM. Carris in Mesopotamia 8 sec. 355

Mathildis Regina, conjux Henrici Aucupis Regis Germ. 10 sec. 356. Vita jussu S. Henrici Imp. scripta ex Ms. 358

Arnaldus Ab. Patavii 13 sec. (idem qui relatus 10 Febr.) 370

INTER PRÆTERMISSOS.

Alfridus R. Northumbriæ an monachus 341 f

Mathildis filia Henrici Aucupis, Soror Brunonis Aëp. Colon. 342 b

Joannes Ab. Casinensis, de quo multa miranda legi dicuntur 342 c

DIE XV

Aristobulus Apost. Ep. in Britannia 1 sec. 374

Longinus miles & Longinus Centurio, cum duobus Sociis MM. in Cappadocia 1 sec. 376. Acta A. Hesychio Presb. 386. Græca ex Ms. 736. Inventio Capitis 389, Græca ex Ms. 738

Menignus Fullo, M. Parii in Hellesponto 3 sec. ex Menæis 390

Lucius Ep Fausta, Silvius, Ingenuus, sive Ingenua, & Januarius, MM. Nicodemiæ ex Mrll. 391

Paulus, Salvator sive Solutor, Alexander, Theophilus, Theodolus, Octavius, Petronius, Manilus, MM. Carthagine ex Mrll. 392

Nicander M. in Ægypto 4 sec. ex Mrll. 392

Constantius & Felicianus MM. Roma Antverpiam perlati 393

Matrona V. M. Barcinone in Hisp. 394

Matrona M. Thessalonicæ in Macedonia ex Mrll. 396

Matrona V. Regia Lusitana, juxta Capuam in Italia 398

Magorianus Conf. Frater S. Vigilii Ep. Trident. 5 sec. 403

Speciosus Mon. Tarracinæ in Italia 6 sec. ex S. Gregorio 404

Tranquillus Ab. S. Benigni Divione in Burgundia 6 sec. 404

Probus Ep. Reatinus in Italia 6 sec. 405

Zacharias Pont. Rom. 8 sec. Vita ex Anastasio Biblioth. 407

Valerius Aëp. Ravennæ 9 sec. ex Hier. de Fabris 411

Leocritia V. M. Cordubæ 9 sec. ex S. Eulogio 411

Sisebutus Ab. Caradiguæ in Hisp. 11 sec. 412

Monaldus, Franciscus, Antonius MM. Ord. Minor. in Armenia 13 sec. ex Waddingo 412

INTER PRÆTERMISSOS.

Petrus Ep. Vercellis jussu Regis Arduini interfectus 373 b

Adelbertus Ab. a S. Bernardo missus in Lusitataniam, ubi miraculis claruit. 373 b

Milo Ord. Præm. Ab. Autissiodori an. 1203 multis illustratus miraculis 373 c

Walterus Ab. Viconii in Hannonia seculo 13 cælesti luce honoratus 373 c

DIE XVI.

Hilarius Ep. Tatianus Diac. Felix, Largus, & Dionysius MM. Aquileiæ in Italia 7 sec. Acta ex Mss. 418

Castorius seu Castor, Dionysius, Nonnus, Serenus, Quiriacus, Milisa, Eugenia sive Eugenius, Julianus, Asclepiodorus, Pion, MM. Nicomediæ ex Mrll. 420

Cyriaca, Pampianus seu Pamphilianus, Cassionus, Florentius, Jovianus MM. in Græcia 420

Julianus Anazarbenus, Ægææ passus, Antiochiæ sepultus 421. Acta A. Joan. Chrysost. 422

Martyres decem in Phœnicia ex Menæis 424

Romanus Diac. M. Cæsareæ in Palæstina ex Menæis 424

Papas M. Larandæ in Lycaonia sub Maximiano Acta ex Hymno Græco 425 & 740

Euphrasia M. ex Menæis 426

Agapitus Ep. Ravennæ 4 sec. 426

Columba V. & M. in Anglia 427

Valentinus Epis. Tarracinæ, & Damianus ejus Diac. in Teatina Aprutii diœcesi 4 sec. Acta prioris ex Ms. Lectionario 427

Aninas Thaumat. Anach. in Euphratensi ditione ex Menæis 431

Joannes Asceta in Rufinianis ex Menæis 433

Abramius Erem. & Maria ejus neptis, in Hellesponto 6 sec. 433. Acta A. Ephrem coævo ex Ms. Gr. 436 & 741

Colloquillus Rex apud Senones in Gallia 444

Finianus Ab. Surden. in Hibernia 6 sec. 444, Acta ex Ms. 445

Isichius Ep. Viennæ in Gallia 5 sec. 447

Bonifacius Kiritinus Ep. in Scotia 7 sec. 449

Eusebia V. Abb. Hammaticæ, Marchianis in Gallo-Flandria 7 sec. 450. Vita ex Mss. 452. Rythmus 455. Miracula 457

Gregorius Ep. Armenus, Pitiveri in Gallia 11 sec. 461. Vita A. pæne coævo ex Ms. 462

Heribertus Aëp. Colonien. 11 sec. 464 Vita A. Lamberto Tuitiensi 467. Alia A. Ruperto Abbate Tuitiensi ex Mss. 475

Joannes Ep. M. Vicentiæ in Subalpinis 12 sec. 490. Vita ex Italico Franc. Barbarani 491. Inquisitio pro Canonizatione 753

Benedicta Ab. Assisii in Umbria 498

Torellus, Solitarius Puppili in Etruria 13 sec. 499 Acta ex Ms. 500

Heribertus Eremita in Comitatu Namurc. 505

INTER PRÆTERMISSOS.

Wolferius Ep. Viennæ Galliæ, Ecclesiæ suæ desolatæ restaurator 8 sec. 416 b

Joannes de Nivella Doctor Theologus, Decanus Leodii, Namurci defunctus ib e

Pirona seu Petronilla Hergods, reclusa Mechliniæ, ut Tartiaria Min. cujus prolixam Vitam a Notario publico subscriptam habemus, obiit 1477. ib f & 417 a

Beatrix de Rusconibus Comitissa Mediolani, cum sepulcro pretioso translata 1551. 417 b

DIE XVII.

Joseph ab Arimathea Hierosolymis 1 sec. 507

Dionysius, Januarius, Nonna, Cyriaca, Victorina seu Victorinus, & Maria MM. Nicomediæ ex Mrll. 511

Alexander Ep. Theodolus Diac. Nicander, Theodorus, Artemius, Sisianus, Pollio, Crescentianus MM. Romæ ex Mrll. 511

Martyres Alexandrini in templo Serapidis 4 sec. Ex Eusebio 513

Ambrosius Diac. Alexandriæ in Ægypto 5 sec. ex S. Hieronymo 513

Agricola Ep. Cabilone in Gallia 6 sec. 514. Inventio ipsius, & SS. Lupi, Silvestri ac Desiderati ex Ms. 515

Patricius Ep. Apostolus & Primas Hiberniæ, 5 sec. 517. Ejus Confessio ex Ms. 533. Vita A. Jocelino Mon. 540. Appendix 580

Gertrudis V. Abb. Nivellis in Brabantia 7 sec. 592. Vita A. coævo ex Mss. 594. App. Miraculorum 599

Gertrudis V. in Franconia, quæ? 601

Viventia V. Coloniæ Agrippinæ 604

Witburga V. Derhami & Elii in Anglia 8 sec. 605. Translationes 606

Paulus M. in Cypro sub Iconomachis 8 sec. 609

Theosterictus Conf. 8 sec. 609

Julianus Urius Patavii in Italia ex Cavaccio 610

Thomasellus Ord. Prædicat. Perusii in Umbria 13 sec. ex Jacobillo 611

INTER PRÆTERMISSOS.

Nessanus Presbyter Corcagiæ in Hibernia Patronus 506 f

Arnikius Ord. Præmonstr. 13 sec. Everbodii miraculis clarus: cujus utinam ossa aliquando reperiantur ibid.

Paula Malatesta vidua Francisci Gonzagæ Ducis I Mantuæ, in fundato a se Corporis Christi cœnobio deposita 15 sec. 507 a

DIE XVIII.

Alexander Hierosolymorum Ep. M. Cæsareæ in Palæstina 3 sec. 614

Decem millia Martyrum Nicomediæ ex Menæis 617

Trophimus, Eucarpion & alii Martyres Nicomediæ ex Menæis 617

Collegus & Collotus Diaconi; Pamponius, Mineptus, Rogatus, Quartinus, Saturus, Marinus, Quintasius, Jemsolius, Martius; item Rogatus, Samphoranus, Aurelius sive Aurelia, Capilledus, Dionysius, Januarius, Victor, Convotus, Simporius, & Socii VIII MM., Alexandriæ ex Mrll. 618

Maria, Aprilis, Servulus, & Socii XXIII MM. Nicomediæ ex Mrll. 619

Quintus, Rogatus, Ingenua, Quartilla, Rogata, Lucianus, Aurillius, Saturninus, Victor & Maurus MM. in Campania ex Mrll. 619

Curentus, Timotheus, Saldia, Felicianus, Jocundus MM. in Mauritania ex Mrll. 619

Candidus M. Rom. Cinguli in Piceno ex Instrumentis Civitatis 620

Narcissus Ep. Gerundensis, Apost. Augustanus, & Felix ejus Diaconus MM 4 sec 621. Vita ex Mss. 622. Epistola Ep. Gerunden. 623. Miracula ex Hisp. Domenecci 624

Cyrillus Ep. Hierosolymorum 4 sec. 625 & 748

Tetricus Ep. Lingonen. in Gallia 6 sec. 633

Braulio seu Braulius Ep: Cæsaraugustæ in Hispania 7 sec. 635

Eduardus Rex Angliæ M. 10 sec. 638. Hist. Martyrii & Translationum 644

Anselmus Ep. Lucensis II sec. 647. Vita A. Domestico Pœnitentiario 649

Bartholomæus ab Anglario Ord. Min. Observantium, Empoli in Hetruria 16 sec. 663. Vita ex Mss. 664. Translatio 666

Salvator de Horta Ord. Min. Observ. Calari in Sardinia 16 sec. 667. Vita A. Dima Serpe, Commissario pro Canoniz. 668

INTER PRÆTERMISSOS.

Gordianus Casinensis, socius & scriptor Passionis S. Placidi 613 b

Christianus Abbas I Mellifontis in Hibernia 12 sec. Vita optatur 613 a

Herluca V. in Bavaria, cujus Vita differtur ad 18 Aprilis, quando mortua legitur 614 b

TOMUS III.

DIE XIX.

Joseph, Sponsus Deiparæ Virginis 4

Theodorus Pr. M. Cæsareæ in Cappadocia ex Mrll. 25

Bassus seu Bassius, & Alii XX; Lucellus, Fiscianus, Pomenus, Josserus seu Josippus, Apollonius, Ammonus, Saturninus, Basilia & Alii VII, MM. in Africa ex Mrll. 26

Quintus, Quintillus seu Quintilla, Quartilla, Marcus & Alii IX, MM Surrenti in Ital. ex Mrll. 27

Theodorus & Leontius Epp. Cajus, Catulinus, Florentius, Vonecta MM. ex Mrll. 27

Pancharius M. Nicomediæ 4 sec. ex Menæis 29

Joannes Ab. Paranen. prope Spoletum 6 sec. 30 Vita ex Mss. 31

Lactinus Ab. in Hibernia 7 sec. Vitæ initium ex Ms. desiderantur cetera 31

Leontius Ep. Santonen. in Gallia 6 sec. 33

Landoaldus Archipresb. Rom. Amantius Diac. Adrianus M. Julianus; Vinciana & Adeltrudis VV. sorores ejus 7 sec. 34. Vita A. Harigero ex Mss. 35. Translatio Reliquiarum Wintershovio Gandavum 41. Elevatio A. Mon. Gandav. coævo 43

Alcmundus M. Darbiæ & Salopiæ in Anglia 9 sec. 47

Andreas de Galeranis, Senis in Etruria 13 sec. 49 Vita A. coævo ex Ms. 52

Joannes Parmen. Minister Gener. Ord. Min. 13 sec. 57. Vita ex Annal. Waddingi 58

Sibillina Papiensis, Soror de Pœnitentia S. Dominici 14 sec. 67. Vita A. Thoma de Bozulasto ex Ms. 68

Marcus S. Mariæ in Gallo O. Min. Observ Vicentiæ in Italia 15 sec. 71. Acta rhythmica A. Coævo 73

INTER PRÆTERMISSOS.

Mansuetus Ep. Britannorum, Concilio I Turon. anno 461 subscriptus f 2

Rixa sive Richeza Poloniæ Regina ex Palatinis Rheni, Monasterii Brawleriani conditoribus, Coloniæ in S. Mariæ ad gradus a S. Annone Archiep. sepulta 3 h 3

DIE XX.

Joachim Pater B. Virginis Mariæ 77

Photina, Josephus & Victor filii; Sebastianus Dux, Anatolius, Photius seu Photoo, Photis, Parasceve, Cyriaca sorores Photinæ, MM. sub Nerone 80

Archippus Commilito S. Pauli Apost. 1 sec. ex Mrll. 82

Josephus & Lucas MM. Antiochiæ ex Mrll. 82

Paulus, Cyrillus, Eugenius, Serapion, Tigrinus, Claudius, Exuperius, Victoricus, Valentinus, & Domnus, MM. in Syria ex Mrll. 83

Alexandra, Claudia, Euphrasia, Matrona, Juliana, Euphemia, & Theodosia, Amisi ad Pontum Euxinum. Item Derphuta & soror ejus, Martyres omnes sub Maximiano 83

Rhodianus M. apud Græcos ex Menæis 84

Aquila Præses M. apud Græcos ex Menæis 84

Lolion M. apud Græcos ex Menæis 84

Gratus Diac. & Marcellus Subdiac. Forolivii in Italia 4 sec. 85

Urbicius Ep. Metensis 5 sec. 86

Martinus Dumiensis Aëp. Bracaræ 6 sec. 86

Thomas Patr. Constantinopol. 7 sec. 91

Cuthbertus Ep. Lindisfarnæ in Anglia 7 sec. 93 Vita I A. Beda 97. II, Carmine scripta, omittitur. III, A. Mon. Lindisfarnensi coævo 117. Translatio varia, deinde Dunelmum 124. Ejus narratio ex Ms. & Turgoto 127. Item alia in novam Tumbam anno 1054 facta 137: ejusque historica descriptio ex Mss. 138

Herebertus Pr. Anach. in Anglia 7 sec. 142

Wlfrannus Ep. Senonen. Fontanellæ & Abbavillæ in Gallia 8 sec. 143. Vita A. Jona Fontanell. 145. Inventio cum Miraculis 148. Translatio Fontanella Abbavillam 161; Miracula 163

Nicetas Conf. Ep. Apolloniadis, sub Iconomachis 165

Joannes, Sergius, Patricius, Cosmas, Anastasius, Theoctistus, & alii XIV, in Laura S. Sabæ Martyres 8 sec. 166. Acta A. Stephano Sabaita ex Ms. 167 Græca in fine tomi * 2

Ambrosius Sansedonius Ord. Prædic. Senis. 13 sec. 180. Vita AA. FF. Recuperato, Aldobrandino & Oldrado, scripta jussu Honorii IV 181. Miracula, instrumentis publicis XXVIII signata 201. Summarium virtutum & Miraculorum A. Fr. Recuperato ex Ms. 210. Gloria posthuma ex Julio Ep. Grossetano collecta 241

Mauritius Hungarus Ord. Præd Javarini 14 sec. 251. Vita ex Ms. 252

INTER PRÆTERMISSOS.

Eberhardus ex Comite Montensi subulcus Morimundensis cœnobii, deinde fundator Altenbergensis an. 1152 mortuus 76 d

DIE XXI.

Beryllus Epis. Catanæ in Sicilia I sec. ex Menæis 257

Philemon & Domninus Romani, Martyres in Italia ex Menæis 258

Serapion Mon. Joseph, Volutianus seu Volusus, Philocalus, Gothinus seu Cotianus, Bion, Nonnus seu Nominus, Lucius, Ammonius, Philocarpus seu Polycarpus & Amator MM. Alexandriæ ex Mrll. 259. An alius ab his Serapion Conf. Ep. Thmueos? 260

Martyres Alexandriæ sub Constantio Imp. 4 sec. passi, ex S. Anastasio 261

Fortunatus & Joannes, MM. in Africa ex Mrll. 262

Justianus seu Justinianus Ep. Vercellen. 5 sec. 262

Lupicinus Ab. Juren. in Burgundia 5 sec. 262. Vita A. Mon. coævo ex Ms. 263

Endeus Ab. Aranien. in Hibernia 6 sec. 267. Vita ex Ms. 269

Benedictus Ab. Ordinis sui Fundator, Casini in Italia 6 sec. 274. Vita A. S. Gregorio ex Mss. 277. Historica Relatio de Corpore Casini A. Petro Diac. ex Ms. 288. Translatio in Gallias Floriacum 299. Historia A. Adelberto Floriac. ex Mss. 302. Miracula A. Adrevaldo Floriac. ex Mss. 305. Alia A. Aimoino Floriac. ex Mss. 316. Alia ex Hist. Andreæ Mon. Metrice reddita a Rodulfo Tortario Floriac. ex Ms. 334. Alia ejusdem prosa 336. Appendix de Corpore Sancti servato, & in novam capsam translato 354

Jacobus Junior Ep. Conf. sub Iconomachis 9 sec. 357

Elias Ep. Sedunensis apud Valesios 360

Benedictus Presb. Lucæ in Etruria 13 sec. 360

Santuccia Abbatissa Propagatrix Congregationis B. Sperandei, sub Regula S. Benedicti 14 sec. 362. Vita ex Mss. 363

Ugolinus Ord. Erem. S. Augustini, Cortonæ in Etruria 15 sec. 365

INTER PRÆTERMISSOS.

Clementia Adolphi Hohenberg. Comitis filia, Craffoni Spanheimensi desponsa, eo annuente ingressa monasterium Horrei Treviris hoc die an. 1176 defuncta 256 c

Angela Brixiana fundatrix Ursulinarum: obiit 1540. Vita habetur excusa, sed absque ullius cultus indicio 257 a

DIE XXII.

Epaphroditus Discip. S. Pauli I sec. 369

Paulus Conf. Ep. Narbonæ 371

Aphrodisius Ep. Biterris 376

Callinica seu Callinicus & Basilissa MM. in Galatia 3 sec. 377

Saturninus & IX Socii, Martyres in Africa ex Mrll. 378

Decronus, Arion, Ammonus, & Alii XII, MM. Sebastæ ex Mrll. 379

Alexianus Diaconus ex Mrll. 379

Basilius Presb. M. Ancyræ in Galatia 4 sec. ex Menæis 379. Acta ex Ms. Græco 380

Lea vidua Romana 4 sec. ex S. Hieronymo 383

Deogratias Ep. Carthaginen. 5 sec. 384

Octavianus, cum multis millibus MM. in Africa 5 sec. 384

Herlindis & Reinula seu Renildis VV. Abbatissæ, Masaci in Belgio 8 sec. 385. Vita ex Mss. 386

Benvenutus Ep. Auximi in Piceno 8 sec. 393

Eelko Liaukama Ab. Lidlomen. in Frisia 14 sec. Vita A. Sibrando Leonio 396

Vener. Nicolaus de Rupe, Anach. Saxulæ in Helvetia 15 sec. Acta A. Petro Hugone 398

INTER PRÆTERMISSOS.

Hamundus Schireburnæ in Anglia Ep. an. 871 in pugna contra Danos occisus 368 c

Margarita contracta, multæ patientiæ Virgo Magdeburgi, cujus habetur Vita a Confessario Dominicano, ipsa adhuc vivente, scripta 368 e

Thomas Comes Lancastriæ an. 1321 a patruele suo Edouardo II captus & cæsus, cujus sepulcrum, extructa desuper ecclesia honoratum & peregrinationibus frequentari cœptum legimus, vitamque habemus, ubi tres mortui suscitati narrantur ibid.

Cherubinus Messanensis Ord. Min. Tauromenii mausolæum honorificum habet, cultus nullus esse scitur 368 f

DIE XXIII.

Nicon Ep. & socii Monachi CXCIX, MM. juxta Tauromenium in Sicilia 3 sec. 442. Acta A. Chæromeno condiscipulo ex Ms. Græco 444 & 18

Fidelis, Felix, & Alii XX, MM. in Africa ex Mrll. 449

Theodorus seu Theodulus Presb. M. Antiochiæ ex Mrll. 449

Paulus, Julianus, Julius, Sabinus, MM. Cæsareæ ex Mrll. 450

Proculus Conf. Ep. Veronæ 4 sec. 450

Fengar, sive Guignerius, cum Piala V. & Socii MM. in Britannia 5 sec. 455. Acta A. Anselmo ex Ms. 456

Dometius seu Dometion M. ex Phrygia ex Menæis 459

Pelagia, Aquila, Eparchius, Theodosia MM. apud Græcos ex Menæis 460

Victorianus Proconsul Carthaginis, Duo germani Aquisregienses, & duo Frumentii, Carthagine & Tambaiæ in Africa 5 sec. ex Mrll. 460

Liberatus Medicus, cum uxore, duobus filiis, & altero Puero, atque Crescentio Presb. MM. in Africa 5 sec. ex Mrll. 461

Benedictus Mon. in Campania 6 sec. ex S. Gregorio 462

Ædelwaldus Presb. Anachor in Anglia 7 sec. 463

Georgius Thaumaturgus CP. 11 sec. ex Menæis 465

Ohto Solitarius, Ariani in Regno Neapol. 12 sec. 466. App. 46. Vita ex Officiis propr. 468

Petrus Eremita Augustinianus Eugubii 13 vel 14 sec. 470

INTER PRÆTERMISSOS.

Mathildis Comitissa optime merita de ecclesia Romana, qua propter ejus corpus ad Vaticanam basilicam Urbanus VIII transferendum curavit. Vitam Domnizo capellanus ejus scripsit: unde scitur mortua XXIV Julii 439 a

Felix Mon. Cassini, pastoribus monasterii præfectus, cujus interea mortui corpus propter miracula, ad illud frequentia, elevans Episcopus Teatinus, sub altari collocavit, teste Petro Diac. Casin. 439 d

DIE XXIV.

Artemon Ep. Seleuciæ in Pisidia 1 sec. ex Menæis 474

Latinus Ep. Bixiæ 2 sec. Vita ex Ital. Martinengi 475

Marcus & Timotheus MM. Romæ 2 sec. 477

Seleucus in Syria ex Mrll. 478

Timolaus, Dionysius, Pausides seu Publius, Romulus, Alexandri duo, Agapius, Dionysius alter, Cæsareæ in Palæstina MM. 4 sec. ex Eusebio 478

Rogatus, Catula, Autus sive Utus, Victorinus, Saturnini duo, Salitor sive Salutaris, Aprilis, Josephus, Coliondola, MM. in Africa ex Mrll. 479

Secundolus sive Secundus, Verulus, Felix, Saturninus, Sorectes, Abatas, & Alii XIII in Mauritania ex Mrll. 480

Agapitus in Phrygia ex Mrll. 480

Martyres XXXV, Cæsareæ in Palæstina 4 sec. ex Mnæis 481

Pigmenius Presb. M. Romæ 4 sec. ex Mrll. 481

Zacharias Reclusus apud Græcos ex Menæis 482

Martinus Thebæus apud Græcos ex Menæis 482

Domangartus Ep. in Hibernia 6 sec. 483

Hildelita V. Abb. Birkengen. in Anglia 8 sec. cum commemoratione Sanctimonialium, postea a Danis occisarum 484

Severus Ep. Catanæ in Sicilia 8 sec. 487

Bernulfus Ep. M. Astæ, Patronus Montis regalis 9 sec. 487. Acta A. Malabayla 488

Aldemarius Presb. Mon. Casinensis, Bucciani in Aprutio 11 sec. Vita A. Petro Diac. ex Mss. 489

Berta Abb. Congr. Vallumbrosanæ 12 sec. 492

Simon puer, Tridenti a Judæis occisus 15 sec. 494 Acta A. Jo. Tiberino medico ex Mss. 495

Joannettus puer, Coloniæ a Judæis necatus A. Æg. Gelenio 502

Catharina Suecica, filia S. Birgittæ, in monasterio Vastenensi, 14 sec. 503. Vita A. Ulphone coævo 505. Miracula a Commissariis excepta Holoniæ 519. Translatio festi in XXV Julii * 47

INTER PRÆTERMISSOS.

Ambrosius a Pepulo O. Min. asseritur Ocram inter & Fossam in regno Neapolitano miraculis in vita atque post mortem claruisse 473 c

Pacifica, S. Claræ consanguinea, prima Hispelli Abbatissa, ex veteri S. Damiani cœnobio Assisium translata cum aliis, biennio post mortem an. 1258 obitam 473 d

DIE XXV.

Memoria Annuntiationis B. M. V. & Incarnationis Filii Dei 534

Memoria Jesu Christi Crucifixi, ejusque figuræ, hac die relata in Mrll. 540

Latro cum Christo Crucifixus in Mrll. 543

Cyrinus seu Quirinus M. Romæ 3 sec. 543. Acta & translatio Corporis Tegernzeam. in Bavaria A. Monacho loci 545. Miracula ibi patrata & descripta 548

Dula Ancilla M. Nicomediæ ex Mrll. 554

Victorinus, Alexander, Euphrata, Castula, Nicostratus, Lucella, & Alii CCCC. MM. Nicææ ex Mrll. 554

Irenæus Ep. M. Sirmii in Pannonia sub Dioclet. 555. Acta ex Mss. 556

Pelagius Ep. Laodiceæ in Syria 4 sec. 557

Humbertus Fund. Maricolen. in Hannonia 7 sec. 559. Vita A. Mon. Maricol. ex Mss. 561

Barontus & Desiderius, Eremitæ Pistorii in Hetruria 8 sec. 567. Vita ex Ms. 569

Hermelandus Ab. Antren. in Gallia 8 sec. 574 Vita ex Mss. 576

Eynardus Erem. Altenæ in Westphalia 587

Alfwoldus Ep. Schireburnæ in Anglia 11 sec. 587

Wilhelmus puer M. Norwici in Anglia 12 sec. 588. Acta ex Capgravio 590

Richardus puer M. Parisiis 12 sec. 591. Passio A. Gaguino 593

Tomassus Ord. Camaldul. Erem. apud Collem Stacciarium in Umbria 14 sec. Vita ex Ital. Razzii 595

INTER PRÆTERMISSOS.

Bernardina Antonii Abb. Clarissarum Fulginii, pie mortua an. 1532, ne a Jacobillo quidem Beata nuncupatur 533 b

DIE XXVI.

Gabrielis Archangeli festum & cultus 607

Pueri Leontini VII MM. in Sicilia sub Decio; ex Cajetano 611

Castulus M. Romæ 3 sec. Acta ex Mss. 612

Petrus, Marcianus, Cassianus, Jovinus, Thecla seu Theodola MM. quorum aliqui Episcopi habiti ex Mrll. 615

Montanus Presb. Maxima ejus conjux, & Alii XL MM. Sirmii in Pannonia ex Mrll. 616

Victor, Saturninus, Solutor, cum Sociis XII, MM. in Africa ex Mrll. 617

Theodorus Ep. Irenæus Diac. Serapion & Ammonius Lectores, in Pentapoli Libyæ ex Mrll. 617

Quadratus Ep. Theodosius, Emmanuel, Sabinus, & Alii XL MM in Oriente ex Menæis 618

Bathuses & Vercas Presbb. Filii duo & duæ Filiæ, Arpylas, Abebas, Constans, Hagnas, Rhyas, Egathrax, Hescous, Zylas, Sigetzas, Suerilas, Suimblas, Thermas, Philgas, viri: feminæ, Anna, Allas, Baris, Moico, Mamyca, Virco & Animais MM. Gothi 4 sec. ex Menæis 619

Eutychius Subdiac. M. Alexandriæ in Ægypto 4 sec. ex S. Athanasio 620

Felix Aëp. Treviren. 4 sec. 621. Vita ex Mss. 622

Sicarius Ep. Lugduni Galliæ 5 sec. 625

Mochellocus sive Kellenus, Kellociæ in Hibernia 7 sec. 626

Ludgerus, Saxonum Apost. Ep. Mimigardefordensis, vulgo Monasteriensis, in Westphalia 9 sec. 626. Vita A. Altfrido Ep. ex Mss. 642. Miracula ex Mss. 647

Stephanus, Trigliensis Hegumenus & Conf. & Stephanus Xylinises, apud Græcos 9 sec. ex Menæis 665

Basilius Junior, Anach. CP. 10 sec. 667. Vita A. Gregorio Discip. ex Ms. Gr. 668 & 24

Felicitas, Deo devota Patavii 10 sec. 682

Pontius Ab. S. Andreæ prope Avenionem 11 sec. Vita A. Coævo & Discip. ex Ms. 683. Alia ex Menardo Desideratur amplior & integra 684

INTER PRÆTERMISSOS.

Bertilo Ab. Divione, inter Sanctorum sepulcra tumulatus in S. Benigni, crebras febricitantibus sanitates ad tumbam præstare dicitur in illius monasterii Chronico 606 d

Januaria V. Eugubii, cujus hactenus incorruptum corpus prodigiis nonnullis clarum esse, asserit Thomas Bosius ib. f

DIE XXVII.

Jesu Christi resurgentis Memoria ex Mrll. 687

Philetus, Lydia, Macedo, Theoprepius, Cronides, Amphilochius MM. in Illyrico sub Adriano ex Menæis 687

Romulus, Acutus, Pinnarius, Marulus, Successus, Misia, Matutina, Donatus, Successa, Alexander, Solutor, Saturninus MM. in Africa ex Mrll. 688

Augusta V. M Serravalle in ditione Veneta ex Mrll. 689. Acta A. Minutio de Minutis 690

Alexander M. in Pannonia ex Mrll. 690

Marius M. Romanus Antverpiæ 691

Zanitas, Lazarus, Marothas, Nerzes, Elias, Mares, Abibus, Sembeethes, & Sabbas, Persaæ MM. 4 sec. Acta A. Esaia, teste oculato 691

Joannes Erem. juxta Lycopolim in Ægypto 4 sec. 692. Acta ex Palladio 693 & Cassiano 698

Rudbertus seu Rupertus, Bojorum Apost. Salisburg. Ep 7 sec. 699. Vita ex Mss. 702. Alia ex Ms. 704

Paulus Ep. Corinthi 9 sec. 706

Cerycus sive Cyricus, in Apro castello Thraciæ 707

Adalpretus Ep. Mart. Tridenti M. 12 sec. ex Pyrrho Pincio 707

INTER PRÆTERMISSOS.

Gelasius ex Ab. Derensi a S. Malachia abdicante institutus successor in Primatu Ardmachano, post annos 38 laboriosi regiminis, Sanctus appellatur, ejusque, anno 1174 mortui, Acta collegit Colganus 686 b

Eustachius Mon. Cisterc. in cujus ore post obitum apparuit Ave Maria aureis scriptum litteris ib. d

DIE XXVIII.

Priscus, Malchus, Alexander MM. Cæsareæ in Palæstina 3 sec. ex Mrll. 711

Rogatus, Alexander, Dorotheus, Audacta, Maria, Modestus, Dagolaphus MM. Cæsareæ ex Mrll. 712

Castor seu Castorius, Dorotheus, Menelampus MM. Tarsi in Cilicia ex Mrll. 712

Martyres XIII aut XVI in Africa ex Mrll. 713

Hesychius Presb. Hierosol. 5 sec. ex Menæis 713

Sixtus III Papa Romæ 5 sec. 714

Spes Ab. apud Nursiam in Italia 6 sec. Acta ex S. Gregorio 717

Guntramnus Rex Francorum, Cabillone in Burgundia 6 sec. 718. Acta ex S. Gregorio Turonen. 721

Hilarion Junior Ab. Monasterii Polecetes 731. Officium A. Josepho Hymnogr. 732

Conon seu Cono Ord. S Basilii, Nesi in Sicilia 13 sec. 733 Vita A. Mon. Basiliano. Miracula ex Cajetano 734

Venerab. Vidua ac Virgo Maria de Mailliaco, Domina de Seilleyo-Guilielmi, Turonibus 15 sec. 735. Vita A. Confessario Martino de Bosco-Gualteri Ord. Min. 737. Processus de Virtutibus & Miraculis ex Ms. 747

INTER PRÆTERMISSOS.

Eilbertus Comes, fundator monasterii Walcidori an. 953 Fleruci mortuus & a S. Forannano Ab. ad suum translatus 710 b

Venturinus O. Prædic. Passagii contra Turcas prædicator Smyrnæ obiit 1346. Vitam habemus, ubi etiam a miraculis laudatur. Optamus discere, quem ibi cultum a fidelibus habeat 710 d

DIE XXIX.

Eustasius Ep. Neapolit. 2 aut 3 sec. ex Officio 768

Liminius M. Claromonte in Gallia 3 sec. 269

Pastor, Victorinus seu Victor, Saturninus, Dola, Juliana seu Julianus, & IV Socii Nicomediæ ex Mrll. 769

Theodorus Presb. Poëntalis, Julianus, Achatia MM. Antiochiæ ex Mrll. 770

Jonas & Barachisius, Monachi MM. in Perside 4 sec. 770. Acta A. Esaia Equite Regio, ex Græco 771

Marcus Arethusiorum Ep. & Cyrillus ejus Diaconus MM. sub Juliano 774

Marcus Athenien. Erem. in Libya 4 sec. 778 Acta ex Ms. Gr. 779, & 40 ad * 45

Armogastes Comes, Masculinus Archinimus, Saturus Procurator regius MM. in Africa 4 sec. Acta ex Victore Vitensi 782

Gundleus, Regulus Cambriæ Australis in Britannia 5 sec. 783. Vita ex Ms. 784

Eustasius Ab. Luxovien. Ord. S. Columbani 7 sec. Vita ex Mss. 785

Eustathius Ep. Ciensis Conf. in Bithynia sub Iconoclastis 790

Bertholdus, Prior in Monte Carmelo 12 sec. 791

Guilielmus Ep. Pictavis 12 sec. 792

Ludolfus Ep. Raceburg. M. Ord. Præmonstrat. 13 sec. 793

INTER PRÆTERMISSOS.

Stephanus Papa X anno 1058 Florentiæ mortuus & honorifice tumulatus, plurimis sanctitatis miraculis claruisse legitur apud Sigonium 767 a

Petrus de Honestis Ab. fundati a se apud Ravennam monasterii Portuensis, defunctus 1119, de quo pluribus actum ante Vitam B. Petri Damiani, ab eo non satis distincti, VII Feb. 767 b

Martinus Papa IV Perusii mortuus 1285, & post annos aliquot repertus integer, etiam miraculis claruisse dicitur ib. c

DIE XXX.

Joad. Propheta in Palæstina sub Roboam Rege Hebræorum, ex Menologiis Græcorum 797

Secundus M. Astæ in Italia 2 sec. 797. Acta ex Mss. 800. Manifestatio Reliquiarum ex Mss. & Ughello 804

Quirinus Tribunus M. Romanus Novesii in Germania 2 sec. 811

Regulus Ep. Silvanectis in Gallia 816. Vita ex Ms. 818. Alia ex Mss. 820

Domninus, Philopolus, Achaicus, Palatinus, MM. Thessalonicæ ex Mrll. 827

Victor, Marcellinus, Satullus, Cruses, Agathonia, Aquilina V. Saturninus, Eulalia V. Philippolus, Dativus MM. ex Mrll. 828

Pastor, magna cum varietate ex Mrll. 829

Eubule Mater S. Pantaleonis Nicomediæ 3 sec. ex Menæis 830

Martyres XXXVIII in Cappadocia ex Menæis 830

Martyres Constantinopolitani, sub Macedonio hæresiarcha 4 sec. 830

Joannes in Puteo Erem. in Armenia. Acta ex Ms. Gr. 831 * 42

Joannes Climacus, Abbas Montis-Sina 6 sec. 834 Vita A. Daniele Mon. coævo 835

Zosimus Ep. Syracusæ 7 sec. 837. Vita A. coævo ex Ms. 839

Clinius Mon. Casinen. apud Aquinum ex Ferrario 843

Patto Ep. Verdæ in Saxonia 9 sec. 844

Veronus, Lembecæ & Montibus Hannoniæ 9 sec. 844. Hist. Inventionis, miraculorum & translationis A. Olberto Ab. Gemblacen. 845

Dodo de Hascha Ord. Præmonstr. in Frisia 13 sec. 850. Vita ex Ms. 851

Moricus Ord. Cruciferorum & Minorum in Italia 13 sec. 852

Petrus Regalatus Ord. Min. Observ. Aquileriæ in Castella-veteri 15 sec. 853. Vita ex Hisp. Antonii Daza 854. Relatio Auditorum Rotæ pro Canonizatione 867

Amedeus Sabaudiæ Dux, Vercellis in Pedementio 15 sec. Acta ex Gallico Guichenonis 874. Virtutes & Miracula ex Ital. Franc. Maleti 878 Appendix ex Mss. 891

INTER PRÆTERMISSOS.

Rainaldus ex Monacho Amandino S. Bernardi sectator, in Claravalle legitur multis cælestibus visionibus honoratus 796 b

Noyola V. & M. in Pontinensi apud Armoricos ecclesia, ubi ejus corpus habetur, coli dicitur a Saussayo ib. c

DIE XXXI.

Amos Propheta, Thecue in Palaestina 899

Balbina V. Romæ 2 sec. 900. an Martyr? 901

Acacius Ep. Confessor Melitenæ in Armenia 3 sec. 903

Theophilus & Socii MM; item Athenaæus, apud Græcos ex Menæis. 905

Anesus, Felix, Diodolus, Portus; Abda, Cornelia, & Valeria MM. in Africa ex Mrll. 905

Menander M. apud Græcos ex Menæis 906

Benjamin Diac. M. in Perside 5 sec. ex Men. 906

Renovatus Ep. Emeritæ in Hispania 7 sec. 907. Vita A. Paulo Diac. 908

Mauricilius Aëp. Mediolan. 7 sec. ex variis 910

Guido Ab. Pomposiæ O. Benedict. Spiræ in Germania 11 sec. Vita A. Mon. coævo 912

Daniel Venetiis apud Camaldulenses 15 sec. 918

INTER PRÆTERMISSOS.

Guido ex Eremita Fundator Præmonstratensium, Viconii in Hannonia mortuus 1147. Vita ibi late deducta habetur, in sacro Reliquiarum Viconiensium thesauro 898 c

Lauduinus in majori Carthusia successor S. Brunonis, ad quem dum evocatur, tendens in Calabriam, interceptus a schismaticis Ravennæ obiit, carceralibus ærumnis confectus 898 d

MENSIS APRILIS.

[Prologus]

C. J.

Editis feliciter in lucem anno MDCLXVIII tribus de Actis Sanctorum mensis Martii tomis, ac desiderium passim celeriorem operis prosecutionem videndi excitantibus, Jacobo autem Meursio, e cujus & paterna celebri Typographia tres primi Menses eatenus prodierant, ob curas domesticas infirmitatesque suas, sibi potius vivere, quam aliena negotia tractare cupiente; inquirendus fuit Typographus alius pro imprimendo Aprili. Tergiversabantur tunc Antverpienses, & suscipere noluerunt nisi pactis minus æquis. Inaudiit illud Amstelodami vir primarius Joannes Bleau, sponteque sua suam operam ac Typographiam, quam parabat novam, obtulit tametsi Acatholicus, ut illam sancto Operi dedicaret. Placuit Auctoribus conditio, multa inde commoda sperantibus sibi, si pariter ita Superis placuisset. Cœptum igitur illic opus, conferente se eo ipso Papebrochio, curam impressionis habituro: sed primo Aprilis die vix impresso, nescio quo casu, nova Typographia ignem concepit, atque tota cum suo apparatu ac eatenus impressis foliis, & amplissima domo deflagravit. Hinc Sancti nostri Antverpiam relati fuerunt, excitaruntque Michaëlem Cnobbarum, generosi animi virum, ut & ipse rogarit sua sponte, opus suis prælis submitti. Ita factum; & brevi tempore totum Aprilem, tres tomos complexum, impressum dedit anno MDCLXXV.

D. P.

Primo Aprilis tomo, post Dedicationem, Sanctissimo Domino Clementi X Pontifici Maximo inscriptam, præludunt summorum Pontificum Catalogi duo vetustissimi, variis observationibus illustrati, ac debitæ tam antiquis monumentis fidei restituti.

Secundo tomo, qui Ferdinando Furstenbergio Episcopo Paderbornensi & Coadjutori tunc Monasteriensi inscribitur, Propylæum præstructum est antiquarium, viam tentans ad indagandum veri falsique discrimen in prætensis veterum diplomatum ac fundationum piarum monumentis, aliisque nonnullis; conatu quidem mimine casso, quo ad tria diplomata, quorum falsitatem præcipue susceperam declarandam; impari tamen quoad rem universam diplomaticam successu; sicut post patuit ex plena ejusdem argumenti tractatione per talem occasionem suscepta ab eruditissimo Mabilonio, cui etiam nunc palmam libenter cedo: quamquam & ipsi ad majorem operis illustrationem ab aliis varia deinde objecta fuerint, non omnia probantibus. Tomus tertius sub Dedicatione & auspiciis Amplissimi atque Reverendissimi Præsulis Macarii Simeomo, S. Michaëlis Abbatiam Præmonstratensem Antverpiæ tunc obtinentis; studiaque nostra impense foventis; in Exegesi præliminari innovat ac stabilit Diatribam de tribus Dagobertis Francorum Regibus, quorum unus ad illa usque tempora in obscuro erat, olim ab Henschenio seorsim editam, totique eruditæ Franciæ vehementer probatam cupideque distractam.

[Tomus I]

DIE PRIMO.

Ctesiphon Ep. Vergii in Hispania 1 sec. ex Mrll. 4

Theodora M. Romæ 2 sec. 5

Venantius Ep. M. ex Dalmatia vel Istria Romam translatus 6

Venantius M. Arimino civitate Italiæ, Fuldam in Germania antiquam abbatiam advectus. Hist. translationis A. Rudolfo teste oculato 7

Parthenus, Quintianus, Victor, Secundus MM. in Armenia ex Mrll. 9

Victor, Chionia, Agape, Herenæus, Castrus MM. Heracleæ ex Mrll. 9

Ingeniana, Saturninus, Parthenius, Dionysius, Panterus, Alexander ex Mrll. 9

Victor & Stephanus MM. in Ægypto ex Mrll. 10

Thesidius M. Tuscaniæ in Etruria ex Ferrario 10

Basilides & Gerontius MM. ex Menæis 10

Meliton Episc. ex Ferrario 10

Prudentius Ep. M. Atini 3 sec. ex Ferrario 12

Leuconius Ep. Trecis 7 sec. ex Mrll. 12

Walaricus Ab. Leuconai in Picardia 7 sec. 14. Vita A. Ragimberto Ab. 16

Dodolinus Ep. Viennaæ in Gallia 7 sec. 30

Macarius Conf. Monasterii Pelecetes apud Græcos 9 sec. 30

Joannes Ep. Neapolitanus in Italia 9 sec. 31. Vita A. Joanne Diacono ex Ms. 32. Alia A. Joanne Cimeliarcha ex Ms. 34

Hugo Ep. Gratianopolis 12 sec. 36. Vita A. Guigone coævo, ex Mss. 37

Hugo Ab. Bonævallis Ord. Cisterc. 12 sec. 46. Vita ex Mss. 47

Nicolaus de Arcu Ord. Cisterc. Neti in Sicilia 13 sec. 48

Gilbertus Ep. Cathenen. in Scotia 13 sec. ex Mrll. 49

Thomas de Tolentino, Jacobus de Padua, Petrus de Senis, Demetrius Laicus Ord. S. Francisci MM. in India 14 sec. 50. Acta A. B. Odorico de Portu Naonis ex Mss. 52

INTER PRÆTERMISSOS.

Hugo Carthusianus, primum Gratianopolitanus Ep. tum Aëp. Viennensis 3 a

Reginaldus Ep. Tullensis, occisus machinatione decessoris exauctorati ib.

Jakelina V Romana, soror Comitis Apuliæ, prolixe laudata a Cantipratano, quod etiam pedibus mare transiverit. ib.

DIE II.

Polycarpus & Socii MM. Alexandriæ sub Maximiano ex Menologio Græco 58

Apphianus M. Cæsareæ in Palæstina, frater Ædesii M. sub Maximiano. Acta ex Eusebio teste oculato 59

Theodosia V. M. Cæsareæ sub Maximino ex Men. 61. Miracula ex Ms. 63

Amphianus, Victor & Alii XIV MM. in Africa ex Mrll. 66

Marcellinus, Satullus, Saturninus, Quiriacus, Regina, Procula, & Alii quatuor ex Mrll. 66

Theodolus, Agatophus, Mastesus, Publius, Valerius, & Alii tres. Item Urbanus, Julianus, Proculus, Gagus, Agapitus, Dionysius, Cyriacus, Zonisus, MM. Thessalonicæ ex Mrll. 67

Gordonianus, Magnus, Julius, Donatus, MM. ex Mrll. 67

Maria Ægyptiaca, & Zosimas Presb. Mon. 5 sec. 67. Acta A. Sophronio Presb. ex Mss. 76. Eadem Græce XIII. Paraphrasis Metrica A. Hildeberto Ep. Cenoman. ex Ms. 83

Abundius Ep. Com. 5. sec. Vita ex Mombr. 90

Musa V. Romana 6 sec. ex S. Gregorio 94

Nicetius Ep. Lugduni Gal. 6 sec. Vitæ Epitome ex Gregorio Turon. 95. Prolixior ex eodem 96. Antiquior ex Ms. 100

Titus Thaumaturgus Presb. Hegum. apud Græcos sub Iconomachis ex Men. 101

Franciscus de Paula Institutor Ord. Minimorum 16 sec. 103. Vita & Miracula ante obitum scripta ex Gallico 106. Processus ad Canonizationem ex Originalibus Mss. 120. Processus Turonensis 147. Processus Calabriæ 165. Supplementum historicum ex Variis 194

INTER PRÆTERMISSOS.

Joannes Patr. Hierosol. 8 sec. miraculis clarus & a Saracenis expulsus 57 a

Nicolaus Gallicus, IX Generalis Carmelitarum, Auctor Sagittæ igneæ, & reformandæ disciplinæ zelator 57 b

Augustinus Triumphus Er. August. Neapoli an. 1328. defunctus 57 c

Genovefa Palatina, Filia ducis Brabantiæ, ob adulterii suspicionem morti a marito addicta servataque, demum mirabiliter agnita & recepta, adscribitur 13 sec. & quidem ut sancta, sed non satis probatur 57 e

DIE III.

Pancratius Ep. M. Tauromenii in Sicilia 1 sec. 237. Encomium A. Gregorio Pagurien. 239

Agathemerus M. in Mysia ex Mrll. 244

Euagrius, Benignus, Chiristus, Arestus, Sinnidia, Rufus, Patricius, Zosimus, MM. Tomis in Scythia ex Mrll. 244

Agape, Chionia & Irenæ, Sorores, VV. MM. Thessalonicæ 3 sec. 245. Acta ex Vita S. Anastasiæ 248

Ulpianus M. Tyri in Phœnicia 4 sec. 250

Donatus M. Nicodemiæ ex Mrll. 251

Elpidephorus M. apud Græcos ex Men. 251

Galicus, Bythonius & Dius, MM. apud Græcos ex Men. 152

Urbicus Ep. Claromonte in Gallia 4 sec. ex Greg. Turon. 251

Illyrius Thaumaturgus in Myrsinone monte Peloponnesi ex Men. 253

Attalus Ab. Benedictinus Tauromenii in Sicilia 8. aut 9. sec. ex Octavio Cajetano 253

Nicetas Conf. Hegumenus Medicii in Bithinia 9 sec. 253. Vita A. Theostericto discip. ex Ms. Gr. 254. & XXII

Joseph Hymnographus CPoli 9 sec. 266. Vita A. Joanne Diacono ex Ms. 269. Eadem Græce XXXIII

Richardus Ep. Cicestriæ in Anglia 13 sec. Vita ex Capgravio 278. Alia A. Radulpho Ord. Praædic. ex Ms. 282

INTER PRÆTERMISSOS.

Margarita Filia Ducis Bavariæ, mortua an. 1530, & juxta Corpus S. Hilarii tumulata: cujus adhuc caput venerabiliter servatur Neoburgi, die VI Januarii plenius tractanda 235 b

Thiento Ab. Wesseprunensis in Bavaria, ab Hungaris 10 sec. martyrizatus 236 a

Michaël puer quadrimus anno 1566 a Judæis, suam Parasceven celebraturis, crudeliter fuit occisus: cujus corpus diu incorruptum in ecclesiam Can. Regularium honorifice illatum est; sed nunc ferme ex memoria abiit 236 d

DIE IV.

Victor & Aëtius Epp MM. Barcinone 1 sec. 321

Agathopus Diaconus, & Theodulus Lector MM. Thessalonicæ 4 sec. 321. Acta ex Ms. 322. Eadem Græce XLII

Paulus, Matutinus, Orbanus, Saturninus, Quintilianus, Publius, Ingenuus, Victor, Successus, Julianus, Palatinus, Julius, & duo Alii ex Mrll. 325

Georgius Solitarius in monte Laconiæ Malæo 5 aut 6 sec. ex Men. 326

Isidorus Ep. Hispalen, 7 sec. 327. Vita & Miracula A. Luca Ep. Tudensi ex Ms. 330. Translatio ex Ms. 353. 901.

Publius apud Græcos ex Men. 364

Plato Hegumenus Symbolorum & Sacudionis, dein inclusus Monasterii Studii CP. 9 sec 364 Oratio funebris A. S. Theodoro Studita ex Ms. 366 Eadem Græce XLVI

Theonas, Simeon, Phorbinus, apud Græcos ex Menolog. 376

Guierus in Cornubia apud Anglos 377

Guilielmus Cuffitella Erem. Sicli in Sicilia 15 sec. 378. Processus pro Canoniz. ex Mss. 380

INTER PRÆTERMISSOS.

Ephrem Ep. Ierosol. tempore Adriani imp. martyrium passus 318 f

B. Lætius Aëp. Mediolani 8 sec. relatus cum eo titulo in Catalogum Episcoporum sub S. Carolo Borromæo 319 b

Petrus Ep. Pictavis 12 sec. cujus corpus in Ecclesia fontis Ebraldi ex latere majoris altaris tamquam patroni servatur, sicut ex altero corpus B. Roberti Fundatoris ib. ib. c

Fr. Saladinus Asculi 13 sec. cujus corpus an. 1649 repertum, sub altari collocatum fuisse, tunc inde scriptum Bollando fuit ib. d

Benedictus a S. Fratello O. Min. Panormi defunctus 1589, & post annos 26 adhuc incorruptus publicæque venerationi expositus ib. f

DIE V.

Claudianus, Plautus, Hirenæus, MM. Nicodemiæ ex Mrll. 398

Didymus Presb. Quintus, Pancratus & Successus MM. Alexandriæ ex Mrll. 398

Honorius in Sicilia ex Cajetano 398

Pompeius M. apud Græcos ex Synaxariis 399

Zenon M. apud Græcos ex Men. 399

Puellæ quinque MM. in Lesbo ex Men. 399

Claudianus Persa M. in Mesopotamia 4 aut 7 sec. ex Men. 400

Martyres Afri in Paschate passi sub Geiserico 5 sec. ex Victore Vitensi 400

Thermus M. apud Græcos ex Men. 401

Domina & Ancilla MM. apud Græcos ex Menæis 401

Tigernacus Ep. in Hibernia 6 sec. 401. Vita ex Mss. 402

Theodora Vidua Sanctimonialis Thessalonicæ 9 sec. Encomium A. Nicolao Cabasila ex Ms. 405. Græca LV

Geraldus Ab. Fundator Silvæ majoris in Aquitania 11 sec. 409. Vita A. fere coævo ex Ms. 414 Alia A. Christiano Mon. ex Ms. 423. Sermo A. Stephano Ep. Tornac. 430. Epitaphia A. Balderico Ab. 431. Successorum Catalogus 432

Albertus Ep. Montis Corvini in Apul. 12 sec. 433 Vita A. Alexandro Ep. Vulturarien. ex Ms. 434

Juliana V. Priorissa Montis Cornelii prope Leodium, Promotrix festi Corporis Christi 13 sec. 437. Vita A. Coævo ex Mss. 443 App. de Officio Venerabilis 903

Vincentius Ferrerius Ord. Præd. Venetiis in Armorica 15 sec. 475. Vita A. Petro Ranzano ex Ms. 482. Miracula A. Franc. Castilionæo ex Mss. 512. Alia ex Processu Venetensi A. Bern. Guyardo 514. Gloria posthuma ex variis 523

INTER PRÆTERMISSOS.

Domnus, post Paulum Samosatenum hæreseos damnatum, ordinatus Antiochiæ Ep. legitur miraculis clarus in Oriente 396 c

Gotebaldus Suediæ & Norvegiæ Apostolus 10 sec. ib. e

Arulfus Ep. Conf. in Sicilia habetur ex antiquis Martyrologiis Mss. cetera ignota ib. e

Catharina Thomasa Majoricæ mortua an. 1574. cujus vita & miracula habentur ib. f

DIE VI.

Sixtus seu Xystus I Papa M. 2 sec. 533. Translatio Aletrium 906

Firmus, Herenæus Ep. Himnarus, Solutor, Quiriacus, Moyses, Romanus, Successus, Quartilla, Romana, Donatus, Sixtus, Victor, Quiriaca, Gagus, Satyrus, MM. Nicodemiæ ex Mrll. 536

Rufina, Moderata, Romana, Secundus, & Alii septem; item Florentinus, Geminianus, Saturus, MM. Firmii ex Mrll. 536

Timotheus & Diogenes MM. in Macedonia ex Mrll. 537

Clusius Presb. Timotheus, Macaria, Tyria, Marcia sive Marga, & Maxima MM. Alexandriæ ex Mrll. 537

Marina V. Tegulianus, & Urbanus, Martyres ex Mrll. 538

Cælestina V. & alii DCCC MM. ex Mrll. 538

Martyres CXX aut CL in Perside sub Sapore Rege ex Menæis. 538

Platonis femina apud Græcos ex Menæis 539

Martyres duo, Ascalone in Palæstina ex Men. 539

Marcellinus, Tribunus & Notarius M. Carthagine 5 sec. 539

Cælestinus Papa I 5 sec. 543

Amandus Comes; & Lucius, Leontius, Lucianus, Gisalbæ in Italia 547

Eutychius Patr. CP. 6 sec. 548. Vita A. Eustachio Presb. familiari, ex Ms. 550. Eadem Græce LIX

Winebaudus Ab. Trecis 7 sec. Vita ex Camuzato 572

Notkerus Balbulus, Mon. Sangallen. 10 sec. 576. Vita A. Ekkehardo Decano Sangall ex Mss. 579. Process. pro Canon. ex Mss. Canisii 596

Berthamus Ep. in Scotia 9 sec. 605

Philaretus Mon. in Calabria 11 sec. Vita A. Nilo coævo ex Ms. Gr. 605

Celsus Aëp. Armacanus in Hibernia 12 sec. 619

Wilhelmus Ab. Roschildæ in Dania 13 sec. 620 Vita A. Discipulo ex Ms. 625

Catharina Palantina, Fundatrix Monasterii S. Mariæ de monte, supra Varesium in Ducatu Mediolan. 15 sec. 643

INTER PRÆTERMISSOS.

S. Baldricus Ep. Ultraject. defunctus 977, referendus in Supplemento Januarii die VIII; quia innotuit ejus virtus in curandis febricitantibus, qui postquam apertum seculo superiori sepulcrum ejus fuit, ex reperto ibi & penes matronam Catholicam servato caliculo potant; passim sanantur 530 c

S. Theodorus Epis. Ancyranus, scriptis contra Nestorium libris clarus 531 d

Theodorus Pr. Antiochenus, similiter clarus contra Apollinaristas & Eunomianos ib.

Prudentius Ep. Tricassinus in sua quidem Ecclesia festo & officio colitur; dubitatur tamen de ejus orthodoxia, propter libros qui habentur 531 e

DIE VII.

Hegesippus scriptor Ecclesiasticus 2 sec. 656

Epiphanius Ep. Donatus, Rufinus, Modestus, & Alii XI MM. 6 vel 7 sec. in Africa ex Mrll. 658

Timotheus, Diogenes, Macaria sive Madiaria & Maxima; item Eleusus Presb. MM. Antiochiæ ex Mrll. 658

Coprica, Victor, Donatus, MM. in Libya superiore ex Mrll. 659

Peleusius sive Pelusius Presb. M Alexandriæ ex Mrll. 659

Cyriacus & Socii MM. Nicomediæ ex Mrll. 659

Calliopius M. Pompeiopoli in Cilicia 4 sec. 659. Acta ex Ms. 660. Græca LXXXIII

Donatus, Cyrillus, Eugenius, Eusebius & Marinus MM. ex Mrll. 662

Rufinus Thaumaturgus Diac. Aquilina junior, & milites CC MM. Sinope ad Pontum Euxinum 4 sec. ex Menæis. 662

Saturninus Ep. Veronæ in Italia 663

Aphraates Anach. in Syria 4 sec. Vita ex Theodoreto 664

Chlotharius Vitriaci in Campania Gal. 667

Georgius Epis. Mitylenæ in Lesbo 9 sec. ex Menæis 668

Eberhardus, ex Comite Melleburg. Monachus Benedict. Schaffhusiæ in Suevia 11 sec. 669 Vita ex Chronico Ms. loci 670

Aybertus Presbyter Reclusus Benedict. Ord. in Hannonia 672. 12 sec. Vita A. Roberto Archidiac. coævo 673

Hermannus Joseph, Ord. Præmonstr. Steinfeldiæ, 13 sec. 682. Vita A. Coævo 686. Processus super sanctitate ex Ms. 715

Christianus Duaci in Gallo-flandria ex Molano 723

Ursulina Parmensis 15 sec. 723. Vita A. Simone de Zanachis ex Ms. 725

INTER PRÆTERMISSOS.

Gibertus Ab. Luxovien. cum omnibus suis Monachis a Paganis occisus 655 f

Ermentrudis in Monte S. Cornelii socia B. Julianæ 656 b

DIE VIII.

Herodion, Novarum Patrarum; Asyncritus, Hyrcaniæ; Phlegon, Marathonis; Hermes, Dalmatiæ; Epp. MM 1 sec. ex Menæis 741

Dionysius Ep. Corinthi 2 sec. Parisiis in Monasterio S. Dionysii 742

Timorius, Januarius, Macarius, Connexus, Maxima & Concessa, MM. Chartagine & alibi in Africa ex Mrll. 745

Concessus, Solutor, Successus, Pinnarus, & Ammonius MM. 746

Ædesius M. Alaxandriæ 4 sec. 746

Amantius Ep. Comi in Italia Alpestri 5 sec. ex variis 747

Perpetuus Ep. Turonen. 5 sec. 748

Redemptus Ep. Ferentini in Latio 6 sec. 752

Philaretus Mon. Ord S. Basilii & Martyr in Sicilia 9 sec. Compendium vitæ ex Octavio Cajetano 753

Galterius Ab. S. Martini juxta Pontisaram 11 sec. 753. Vita ex Mss. 754. Alia A. Discipulo 757 Miracula ex Ms. 763

Albertus ex Canonico Reg. primum Ep. Vercellen. dein Patriarcha Hierosol. Legatus Apost. & Legislator Ord. Carmelitarum 13 sec. 769

Joannes de Organia Abbas Bellopodiensis in Catalania Ord. Præmonstr. ex Jo. Chrysost. vander Sterre 802

Clemens Eremitarum S. Augustini Generalis Urbe veteri in Etruria 13 sec. 804

Martinus solitarius Genuæ 14 sec. 805. Vita ex veteri Ms. Italico 806

INTER PRÆTERMISSOS.

Anna Baronissa de Schulsselberg & Abb. ibidem circa Bambergam 740 d

Guilelmus ex Abbate Villariensi Abbas Claravallis, carceri Fredericiano immortuus ib.

DIE IX.

Maria Cleophe Mater Jacobi fratris Domini 811. Ejus & Salomes translatio Verulas 812

Prochorus e primis Diaconis, Ep. Nicomediæ M. Antiochiæ 1 sec. 818

Judæi ad fidem conversi MM. apud Leontinos in Sicilia sub Decio 819

Virgines quinque MM. Sirmii ex Mrll. 819

Demetrius Diac. Hilarius, Concessus, Marus, Sirmion, Fortunatus, Donatus, MM. item VII Virgines Canonicæ ex Mrll. 820

Basilius, Rufinus, Isidorus, Eugenianus, Celsus, Anastasius, ex Mrll. 821

Martyres Massylitani in Africa ex S. Augustino 821

Desa Episc Mariabus Presb. Abdiesus & Alii CCLXX Martyres Bizabdenses in Perside sub Sapore 4 sec. ex Men. 821

Eupsychius M. Cæsareæ in Cappadocia 4 sec. ex Men. 822

Badimus seu Bademus Archimandrita M. in Perside 4 sec. 824. Vita ex Ms. Cryptæ Ferratæ 825. Græce LXXXV

Acacius Ep. Amidæ in Mesopotamia 5 sec. ex Socrate Scholast. 826

Marcellus Ep Diensis in Gallia 6 sec. 826. Vitæ fragmenta 827

Waldetrudis Fundatrix Canonissarum Montibus Hannoniæ 7 sec. 829 Vita ex Mss. 831. Appendix ex Herimanno 842

Hugo Aëp. Rotomagen. Haspri in Belgio 8 sec. 843 & 910. Vitæ Compendium 844. Translatio in Haspren 846

Casilda V. Burgis in Hispania 11 sec. 847

Gaucherius Prior Canonicorum Regul. in agro Lemovicensi 12 sec. Vita ex Ms. 851

Antonius Pavonus Ord Præd. M. Saviniani in Pedemontio 14 sec. 853. Compendium Martyrii & sententia in reos ex Ms. 854

INTER PRÆTERMISSOS.

Dioscorus Ab. & Pater centum monachorum ex Palladio & Rufino 809 f

Dotto Ab. apud Orcades celebris 810

Guilielmus Dominus Montis Pessulani, dein Monachus Cirsterc. ex cujus ore prodiit lilium litteris aureis Ave Maria inscriptum 810 c

DIE X.

Ezechiel Proph. in Chaldæa 857

Holda Prophetissa Hierosolymis sub Josia Rege 600 annis & amplius ante Christum 858

Martyres Romani plurimi ab Alexandro PP. Baptizati 2 sec. ex ejus Actis 859

Terentius, Africanus, Maximus, Pompeius, Zeno, Alexander, Theodorus, & socii XXXIII aut XXXVI ex Men. 860. Acta ex Ms. Gr. 861

Apollonius Presb. Granus, Hilarius, Donatus, Concessus, Saturninus, Monachi Alexandriæ ex Mrll. 862

Gaianus M. in Thracia aut Dacia ex Mrll. 863

Martyres XVII in Africa ex Mrll. 864

Pinnadus seu Pinnatus, Successus, Marcellus, MM. ex Mrll. 864

Viarius, Donatus, Cyprianus, Licinius, & Publius, Monachi ex Mrll. 864

Palladius Ep. Autissiodori 7 sec. ex Ms. 864

Beda Junior Mon. in territorio Rhodigino, Genuæ quiescens 9 sec. 866. Vita ex Ms. 867

Macarius Aëp. Antiochenus Gandavi in Flandria 11 sec. 783. Vita jussu Eremboldi Ab. scripta 875. Alia jussu Sigeri Ab. utraque ex Mss. 878 Analecta de Miraculis 892

Paternus, Reclusus Paderbornæ in Westphalia 11 sec. 896

INTER PRÆTERMISSOS.

Fulbertus Ep. Carnuti doctrina ac pietate conspicuus 13 sec. 856 b

Eskilus Aëp. Lundensis in Dania, in Claravalle defunctus exul ib. c

TOMUS II.

DIE XI.

Antipas Ep. Pergami M. 1 sec. 3. Martyrium ex Ms. Gr. 4 & 965

Domnius seu Domnio Ep. Salonitanus, Anastasius, Maurus, Asterius, Septimius, Sulpicianus, Thelius, Antiochianus, Paulianus, Caianus & Alii multi; item & Domnio seu Domnius, Cubicularius & Dalmata; Salone, Spalati & Romæ 5. Vita Prioris, ab Adamo Parisiensi 11 sec. illustrata 7. Translatio Romam ex Ms. & Analecta 9

Salon, Maximus, Hilarius, Concessus, & ceteri Martyres in Mauritania ex Mrll. 11

Philippus Ep. Gortynæ in Creta 2 sec. ex Eusebio 12

Fortunatus, Donatus & Alii CCXL MM. in Africa ex Mrll. 12

Eustorgius Presb. Nestor, Filonus, Ceremonius MM. Nicodemiæ ex Mrll. 13

Cancianus, Gaianus, Jovinianus, Marcellus, Vitalis MM. ex Mrll. 13

Siagrius & Patricius Lugduni in Gallia, an Martyres? ex Mrll. 13

Pharmuthius Erem. in Armenia 3 sec. 14

Leo magnus Pontifex 5 sec. 14. Vita a Canisio edita 17. Elevatio & translatio corporis ex Ms. 21

Barsanuphius solitarius prope Gazam 6 sec. 22. App. De Vita S. Barsanorii, videsis in App. 957

Isaac Ab. Spoleti 6 sec. 27. Vita ex S. Gregorio 28

Agericus Ab. S. Martini Turonen. 7 sec. 30

Godeberta V. Novioduni in Belgica secunda 7 sec. 31. Vita A. Ratbodo Ep. ex Ms. 32

Guthlacus Presb. Anach. Croylandiæ in Anglia 8 sec. 37. Vita A. Felice coævo ex Ms. 38 Analecta ex Hist. Ingulfi Ab. Croyland. 50. Translatio ex Mss. 54

Reynerus solitarius Osnabrugæ in Westphalia 13 sec. Vita ex Ms. 61

INTER PRæTERMISSOS.

Didymus Eremita, Rufino laudatus 2 b

Stephanus Ab. Cisterc. & Ildebrandis conversus, occisi ab Albigensibus 13 sec. 2 e

Franciscus Carm. Cremonæ, ferventius invectus in blasphemos, ideoque a fæce plebis obrutus an. 1375 2 f

DIE XII.

Lazarus Diac. M. Tergesti in Istria sub Antonino 86

Zeno I Ep. Veronæ 69. Vita A. Coronato Notario ex Ms. 70. Sententia non 4 sec. & Confessorem, sed sub Galeno Martyrem obiisse 72. Elevatio & Miracula ex Petro Calo 74. Eadem carmine A. Jacobo Presb. ex Ms. 76

Victor M. Bracaræ in Portugallia ex Breviariis 78

Demes & Protion MM ex Menæis 79

Agapus, Valerius, Publius, Bassus, Julianus, Felix, Paulus, Maurus, Hertula, Verecunda, & Alii MM. XLII ex Mrll. 79

Quartus, Saturninus, Secundinus, Decimus, Darius, Quartus, Januarius, Secundus, Quintus, Dexter, Victor, Donatus, Varicus, Buttus, Venustus, Titianus: item Victor, Sirilla, Lucius, Orbana; item Orbana, Marcus, Justus, Cittinus, Paternus, Patinus, Puttus, Maricus, Optatus; item Victor, Migonus, Demetrius, Flavianus, Mares, Vitalis, Minalia, Clementia, Victuria, Felicia, Maxima, Musta; item Marcus, Honoratus, Laurentius, Arburus, Crispinus, Tertius, Quintulus, Restitutus, Revocatus, Saturninus, Buttarus, Baricus, Paulus, Optatus, Spinus, Donatus, Manilus, Petrus, Proculus; item Donatus, Gemella, Evantus, Lazarus, Venustus, Flavinus, Rufinus, Valerius, Paulus, Crispinus, Felix, Nabor, Victorinus, Donatula, Tertius, Victor, Acutina, Tertia, Mamerus; Item Severianus, Salustus MM. ex Mrll. 80

Cyprianus, Muscula, Donata, Novella, Januarius, Sylvanus, Mucianus, Saturus, Julius MM. Capuæ ex Mrll. 80

Primus, Carus, Cyrillus, Macarius, Hilarius, sive Istialis, Venustus; item Venustus, Julia, Felix, Verecundus, & Alii VI ex Martyrologiis 81

Eocapus, Tertulla, Antonia, Mustila, Maggina, Acutina, Donata, MM. ex Mrll. 81

Euphemia, Felix, Macarius, Primus, & Alii IX ex Mrll. 81

Vissia V. M. Firmi in Piceno Mrl. 81

Menas, David, Joannes, Monachi MM. ex Men. 82

Julius Papa Romanus 4 sec. ex Variis 82

Sabas M. in Cappadocia 4 sec. 86. Acta ab Ecclesia Gotthiæ ad Ecclesias Cappadocum scripta ex Ms. 88. Græca 966

Constantius seu Constantinus Ep. Vapincensis in Gallia 6 sec. 90

Damianus Ep. Ticini in Italia 18 sec. Acta ex Jo. Bapt. de Gasparis 91

Erkembodo Ep. Teruanen & Ab. Sithien in Belgio 8 sec. 92 Vita A. Joan. Mon. Sithien. ex Ms. 93

Tetricus Ep. Autissiodori M. 8 sec. 95

Basilius Conf. Ep. Parii in Mysia minore sub Iconomachis 95

Alferius Ab. Caven in Italia 11 sec. 96. Vita A. Ab. Venusino 97

Petrus Erem. Ord. Vallumbros. in Monte plano Diœc. Pistorien. 11 sec. ex Locatello 101

INTER PRÆTERMISSOS.

Mechtildis seu Mathildis Scotica cum fratre Alexandro, dimissa Patris Aula circa Fusniacum solitaria 65 c

Ericus Rex Daniæ, in Fundato a se Ord. Cisterc. cœnobio Monachus 65 d

Stephanus a Barguello Sagii in Normannia an. 1568 a Calvinistis confossus 65 e

DIE XIII.

Justinus Philosophus M. 2 sec. diversus ab altero Justino cum sociis MM. 104. Vita A. Petro Halloix S. J. 108

Carpus Ep. Thyatiræ, Papylus Diac. Agathonica soror, Agathodorus famulus & Alii multi. Item Martialis, Isaac & XLIV Socii Martyres sub Decio 120. Acta martyrii A. Metaphr. ex Ms. 121. Græca 968

Maximus, Quintilianus, Dada MM. in Bulgaria sub Dioclet. 126. Acta ex Ms. 127. Græca 974

Euphemia, Eucapia, Secutor MM. Chalcedone in Bithynia 129. Januarius, Paulus, Carulus, Arobus, Bassa, Carita, Agathonia, Decimus, Calepodius, Leonitides, Martyres ex Mrll. 129

Celerinus, Laurentius, Ignatius, Magnus, Milianus MM. ex Mrll. 130

Eleutherus Persa, Theodosius & Zoilus, MM. sub Sapore 4 sec. ex Men. 130

Ursus Ep. Ravennæ 4 sec. Vita ex Hier. Rubeo 131

Martius Ab. in Arvernia 5 sec. Vita A. S. Gregorio Turon. 132

Romanus Ep. Metis 5 sec. ex Hist. Metensi 134

Hermenegildus Rex & M. in Hispania 6 sec. 134

Guinochus Ep. in Scotia 9 sec. 138

Ida vidua, Comitissa Boloniæ in Gallo-Belg. 12 sec. 139. Vita A. Coævo Mon. Wastensi ex Ms. 141. Analecta ex variis 147

Caradocus Presb. Erem. in Wallia 12 sec. Vita ex Capgravio 150. 151

Jacobus de Certaldo O Camaldul. Volaterris in Etruria 13 sec. Vita A. Volaterrano 152

Vener Ida Lovaniensis Ord. Cisterc. in Brabantia prope Mechliniam 13 sec. 155. Vita ex schedis Hugonis Confessarii compilata 157

Margarita V. Tertiaria O. Prædic. Tiferni in Umbria 14 sec. 190

INTER PRÆTERMISSOS.

Hadwardus 2 Ep. Mindæ 103 a

Nicolaus O. Min. Conf. Nussiæ miraculis clarus 13 sec. 103 b

DIE XIV.

Fronto ab. in Nitria Ægypti 2 sec. ex Vitis Patrum 201

Valerianus sponsus S. Cæciliæ, Tiburtius ejus frater, Maximus Cornicularius. Item Quiriacus seu Cyriacus, Diocletianus, Symphronius & Docimus 3 sec. ex Actis S. Cæciliæ 203. Analecta 208

Apollonius, Ephebus, Optatus, Patus, Saturninus, Frontinus, Macaria seu Marcia, Cornelius, Conditor, Titulus, Proculus, Valentinus, Productus, Laurinus, Domnina cum Sociis Virginibus, & Valeriano, Interamnæ in Umbria 3 sec. ex Mrll. 211

Optatus, Arcilaus, Symphronius, Frontinus, Maximus, Decima, Marcia, Cornelia; item Fortunata, Donatus, Tiburbius, Valentus, MM. ex Mrll. 212

Maximus Miles M. ex Thebæis, Mediolani 3 sec. 212

Ardalion Mimus M. sub Maximiano ex Men. 213

Thomais M. Alexandriæ 5 sec. ex Men. 214

Abundius, Mansionarius ecclesiæ S. Petri Romæ 6 sec. ex S. Gregorio 214

Lantbertus ex Ab. Fontanellæ Aëp. Lugdum 7 sec. 215. Vitæ fragmenta ex Mss. 216

Bernardus, Fundator Congregationis de Tironio in Gallia 12 sec. 220. Vita A. Gaufrido Grosso Discip. ex Mss. 222

Benedictus, Fundator Pontis Avenionensis 12 sec 255. Acta ex Authenticis civitatis 257. Translatio corporis ex Gallico 262

Hadwigis V. Ord. Præm. cœnobii Marensis Magistra 12 sec. A. Chrysost. vander Sterre 264

Joannes, Antonius, Eustachius MM. Vilnæ in Lituania 14 sec. 265. Acta ex Mss. 266

Lidwigis sive Lidwina, V. Schidami in Hollandia 15 sec. 267. Prior Vita ex Teutonico Ms. Joannis Gerlaci, Virginis Cognati & Domestici 270. Posterior A. Joanne Brugmans, ex impresso anni 1498, 303. Translatio Bruxellas 365

INTER PRÆTERMISSOS.

Bacchylus Ep. Corinthi sub Imp. Severo, scripsit eleganter de Paschate 199 f

Wilicarus Ep. Viennæ, res sacras a Francis adhuc gentilibus conculcari non ferens, Agaunum transiit, factus ibi Monachus, teste Adone 200 b

DIE XV.

Basilissa & Anastasia, Matronæ Romanæ MM. 1 sec. ex Menæis. 372

Theodorus Presb. & Paulisypius MM. in Europa Provincia Thraciæ sub Adriano ex Menæis 373

Maro, Eutyches, & Victorinus Presb. item Messor, Proclina, Messites, Jocundus, in variis locis Italiæ 1 sec. ex Actis SS. Nerei & Achillei 373

Olympiades & Maximus Cordulæ in Perside 3 sec. ex Actis S. Laurentii 375

Crescens M. Myræ iu Lycia, sub ethnicis Imp. ex Menæis 376

Archelaus, Cyprianus, Comatus, Veronica, Acuta, Diogenes Diac. & duo hujus fratres MM. in Mesopotamia ex Mrll. 377

Prosducus, Veronica, Dionina, Octavia, Potamia, Prudentia, Focus, Syrus, Lucianus MM. Antiochiæ ex Mrll. 377

Quoamalius, Archelaus, Potamius, Donatella, MM. in Galatia vel Galæcia ex Mrll. 377

Eutychius M. Ferentini in Hernicis ex S. Gregorio 378

Leonides Ep. Athenarum ex Menæis 378

Paternus Ep. Veneti in Brit. Armor. 6 sec. 378 Vita ex Capgravio 379

Rodanus sive Ruadanus Ab. Lothrens. in Hibernia 6 sec. Vita ex Ms. 382

Silvester Ab. Reomaën. in Gallia 6 sec. 386

Abbo Ep. Meten. 8 sec. ex Saussayo 388

Mundus Ab in Argathelia Scotiæ 10 sec. 388

Petrus Gonzales, vulgo nautico dictus Sant-Elmo, Ord. Præed. Tude in Gallæcia 13 sec. 389. Vita A. Stephano Sampayo 391

INTER PRÆTERMISSOS.

Waltmannus primus Præmonstratensium Abbas Antverpiæ 370 d

Cæsar de Bus institutor Patrum Congregationis doctrinæ Christianæ in Gallia, cujus an. 1607 defuncti vita habetur ib. e

Joannes a monte Politiano Ord. Min. Cayri pro fide an. 1345 interfectus ib. f

Suenteslaus Polonus Cracoviæ medio in Choro honorifice sepultus 1489; & in Vita S. Stanislai prolixe laudatus 371 b

DIE XVI.

Callistus, Charisius, Leonis, Christiana, Galla, Theodora, Lota, Tertia, Caristo; item Chariessa, Nice, Gallena, Nunechia, Basilissa, Calis MM. Corinthi ex Mrll. 402.

Irene M. in Græcia ex Men. 404

Adrianus M. in Græcia ex Men. 404

Martialis, Vincentius, Carissus, Cariton, Cælesta, & alii quinque MM. ex Mrll. 405

Marcianus, Enianus, Felix, Hermogenes, Vincentius, Tertius, Calestus ex Men. 405

Basilia M. in Mauritania ex Mrll. 405

Martialis, Felix; item Felix, Faustus, Fortunatus, Silvanus, Lucianus, Gomalus, Parcilaus, Leonides, Micas, Gallienus, Marcianus, Faustinus, Lucianus, Jucundus, MM. in Ponto ex Mrll. 406

Optatus, Lupercus, Successus, Martialis, Urbanus, Julia seu Julius, Quintilianus, Publius, Fronto, Felix, Cæcilianus, Eventius sive Evotus, Primitivus, Apodemius; & IV Saturnini; aut pro his, Cassianus, Matutinus, Faustus & Januarius, MM. Cæsaraugustæ in Hisp. ex Mrll. 406. Hymnus A. Prudentio 407 Acta ex Ms. 409. Alia meliora ex Ms. 960

Encratides sive Engratia V. M. Cæsaraugustæ in Hispania 4 sec. 410

Cajus & Crementius Confessores Cæsaraugustæ 4 sec. ex Mrl. 413

Anonymus Martyr, Sanctis oppido in Clivia ex Molano 413

Lambertus Agricola M. Cæsaraugustæ. Commentarius historicus ex variis 413

Thuribius Ep. Cenoman. in Gallia 4 sec. 415 Vita ex Ms. 416. Alia ex 2. Mss. 418

Turibius Ep. Asturien. in Hispania 5 sec. 421. Acta ex Ms. 422

Vasius M. Sanctonen. in Gallia 5 sec. 423. Acta ex Mss. 424

Paternus Ep. Abrincen. & Scubilio ejus socius in Normannia 6 sec. 425. Vita A. Fortunato Ep. ex Mss. 427

Fructuosus, Aëp. Bracar. multorum cœnobiorum institutor 7 sec. 430. Vita A. Coævo ex Mss. 431. Translatio ejus & aliorum Compostellam A. Hugone Archidiac. Compostell. ex Mss. 436

Magnus Comes Orcadum 12 sec. 438. Epitome ex Breviario, & Hymni 439

Drogo Reclusus Seburgi in Hannonia 12 sec. 441 Vita ex Ms. 443

Contardus Peregr. Bronæ in Lombardia 13 sec. 446. Acta ex Mss. 448. App. ex Italico Ciarlini 452

Joachimus Senensis Ord. Servorum B. M. 14 sec. 454. Vita A. Paulo Attavanto 455

Guilielmus Politien. Erem. juxta Castellum bonum in Sicilia 14 sec. Vita A. Angelo Sangrino Ab. 466, Alia A. Cajetano S. J. 470

Ven. Joannes de Castro Villari O. Francisc. de Observantia Consentiæ in Calabria 474

INTER PRÆTERMISSOS.

Eustachius M. prope Ferentinum, de quo distinctior notitia optatur 401 b

Guarinus discip. S. Bernardi, Aëp. Bituric. Vita habetur in Patriarchio Bituric, sed absque indicio alicujus cultus 401 d

DIE XVII.

Anicetus Papa M. 2 sec 477

Isidora & Neophyta sorores MM. Leontinis in Sicilia 3 sec. 479

Petrus Diac. & Hermogenes Minister ejus MM. Antiochiæ ex Mrll. 479

Fortunatus & Marcianus MM. in Africa aut Antiochiæ ex Mrll. 480

Mappalicus, Barucus, Quintus, Victoricus, Donatus, Januarius, Macorus, Gallus, Theodora, Julianus Presb. Meceonus; item Miginus, Diomedes, Filippianus; item Fortunion, Credula, Firmus, Ventus, Fructus, Martialis, Ariston, MM. in Africa 3 sec. Acta A. S. Cypriano 480

Innocentius Ep. Dertonæ in Liguria 4 sec. Vita ex Mss. 482

Pantagathus Ep. Viennæ Gall. 6 sec. 486

Donanus & LII Discipuli Hiberni MM. in Egga Scotiæ insula 6 sec. ex Mrll. Hibern. 587

Landricus Ep. Meten. Ab. Sonegien. & Altimonti in Hannonia 7 sec. 487. Vita ex Mss. 489

Anthusa V. filia Const. Copronymi Sanctimonialis CP. 8 sec. 492

Potentiana Villanovæ in Hispania Bœtica 493

Elias Presb. Paulus & Isidorus Monachi MM. in Hispania 9 sec. 494

Donanus Ab. in Scotia 11 sec. 495

Gervinus Ab. Aldenburgi in Flandria 12 sec. 495

Stephanus 3 Ab. Cistercii 12 sec. Vita ex Chron. Ord. 496

Eberhardus Præposit. Marchtallen. O. Præm. in Suevia. 13 sec. Acta ex Mss. loci 502

Rudolfus Puer a Judæis occisus Bernæ in Helvetia 13 sec. A. Munero 504

Clara Gambacorta O. Prædic. Pisis 15 sec. Vita per Sanctimonialem Coævam ex Mss. Ital. 507. Appendices quatuor ex Variis 516

INTER PRÆTERMISSOS.

Wando Pr. & Ab. Fontanellæ in Gallia 476 a

Jacobus de Cerqueto Er. August. cujus corpus Perusii venerabiliter servatur 476 b

DIE XVIII.

Calocerus Brixiensis M. Albingauni in Liguria 2 sec. Passio ex Ms. 523

Eleutherius Ep. ejus Mater Anthia, Parthenius, Calocerus, Febus, Proculus, Appollonius, Fortunatus, Crispinus, Expeditus, Mappalicus, Victorinus, Gagus, 528. Acta apocrypha ex Mss. 530. Græca ex Ms. 986. Translatio Reate in Sabinis ex Mss. 534

Apollonius Senator Rom. M. 2 sec. 539

Septimus Diac. & Victoricus, Salonæ in Dalmatia MM. ex Mrll. 540

Hermogenes & Dionysius MM. ex Mrll. 540

Victor, Pamphilus, Donatus, Januarius, Micion, Domnus, Turemunus, Syricus, Priscianus MM. in Africa ex Mrll. 541

Venustianus Proconsul cum Uxore ac Filiis MM. Tuderti in Umbria 4 sec. 541

Eusebius Ep. Fanen. in Italia 6 sec. 542

Lasreanus sive Molassius Ab. Lethglinen. in Hibernia, postea Episc. & Legatus Apost. 7 sec. 543. Vita ex Ms. 544

Wicterpus Epis Augustanus, & Hercula V. 7 & 12 sec 547. Vita illius ex variis 548; Herlucæ A. Paulo Presb. teste oculato 552

Ursmarus Ep. Ab. in Belgio 8 sec. 557. Vita A. Ansone Ab. Lobien. ex Mss. 560. Miracula A. Fulcuino Ab. ex Mss. 563. Miracula in circumlatione per Flandriam ex Ms. 573

Aya Comitissa, Montibus Hannoniæ 7 sec. 579

Cosmas Confess. Epis. Chalcedone sub Iconomachis 582

Euthymius Thaumaturgus, apud Græcos ex Menæis 583

Joannes Discipul. S. Gregorii Decapolitæ CP. 4 sec. 583

Perfectus Presb M. Cordubæ 9 sec. Acta ex S. Eulogio 584

Idesbaldus Ab. Dunen. in Flandria O. Cisterc. 12 sec. 586. Vita & Miracula ex Mss. Caroli de Visch & Emundi Schipman 590

Galdinus S. R. E. Cardinalis Aëp. Mediolan. & Sedis Apost. Legatus, 12 sec. 593. Vita ex Ms. 594. Analecta 596

Nicus Erem. Besutii in agro Mediolan. 599

Jacobus de Oldo Presb. Tertiarius Francisc. Laudæ 15 sec. Vita A. Bassiano Confessario ex Ms. Ital. 601

Joannes Epirota M. CP. 15 sec. 609. Acta ex Radero 610

Andreas Erem. Augustin. 15 sec. Vita ex Italico Sanctii Ricetelli 612

INTER PRÆTERMISSOS.

Justinus Ep. Teatinus 12 sec. dilatus in supplementum ad XIV Januarii, qui dies nunc ejus cultui decretus est 520 c

Naucratius Præpositus Studitarum Constantinopoli 4 sec 521 f

Wilgisus Ep. Moguntinus, cujus Casula hodiedum inter Reliquias ostenditur 521 f

Rotulfus Mon. Fuldæ occisus ab Hungaris teste Trithemio 521 f

DIE XIX.

Timon Diac. ex 7 primis M. Corinthi I sec. 619

Hermogenes, Cajus, Expeditus, Aristonicus, Rufus, Galata, Mitina, Arminia, Rufus, Hilarius, Aristonicus, Fortunatus, Cajus, Donatus, Mavilinus MM. Melitinæ ex Mrll. 619

Siricianus, Donatus & Helladius, item Sericianus, Hermogenes, & Alii duo MM. in Africa ex Mrll. 620

Vincentius Ep. Caucoliberi in Hisp. 4 sec. ex Mrll. 620. Acta suspecta ex Ms. 621

Paphnutius Ep. M. apud Græcos ex Men. 623

Crescentius Subdiac. Florentiæ 4 sec. 623

Joannes Palæolaurita prope Hieros ex Men. 625

Georgius Conf. Antiochiæ in Pisidia 9 sec. ex Men. 626

Tryphon Patr. CP. 10 sec. ex Cedreno 627

Geroldus Erem. & filii ejus, Udalricus ac Cono. O. Bened. 10 sec. 628

Elphegus Aëp. Cantuar. M. 11 sec. Vita A. Osberno Mon. ex Ms. 631

Leo Papa IX. 11 sec. 642. Vita A. Wiberto ejus Archidiac. ex Mss. 648. Miracula ex Mss. 665

Bernardus Pœnitens, Audomaropoli in Belgio 12 sec. 674. Vita A. Joanne Mon. Bertiniano ex Ms. 675

Wernherus puer, Wesaliæ ad Rhenum occisus a Judæis, Bacheraci depositus 13 sec. 697. Hist. Passionis ex. Ms. 699. Inventio & translatio corporis ex Ms. 705. Miracula publica auctoritate descripta ex Ms. 708. Processus Bacheracensis pro Canoniz. 714. Translatio Reliquiarum 734

Conradus Milianus Ord. Min. Asculi in Piceno 13 sec. 741

INTER PRÆTERMISSOS.

Wernerus Mon. Hemmenrodii, Cæsario laudatus 618 a

Ataulphus Ep. Compostellanus. ibid

DIE XX.

Sulpitius & Servilianus MM. Romani sub Trajano 745

Victor, Zoticus, Acindynus, Zeno, Cæsarius, Severianus; item Christophorus, Theonas, Antoninus MM. Nicomediæ 4 sec. ex Men. 747

Aradius Presb. & Tacceus MM. Alexandriæ ex Mrll. 748

Servanus, Arajacus, Silvanus seu Silvanianus, Fortunatus, Joannes, Honoratus sive Oratus, Donatus, Marcia, Gemma, Comelia, Gemina, Cornelia, Fortunata, Vincentius MM. in Africa ex Mrll. 748

Victor Ep. Felix, Alexander, Papias MM. Romæ ex Mrll. 748

Silvanus seu Salaianus, Asaiacus sive Aiaricus, Donata, Quintus MM. Romæ Via Nomentana ex Mrll. 749

Genesius aut Senesius, & Publius seu Pullius, MM. ex Mrll. 749

Marcellinus Epis. Ebredunen. 4 sec. Vita ex Mss. 750

Theotimus Ep. Tomitanus in Scythia 5 sec. Ex Græcis 755

Theodorus Trichinas, in Eremo Thraciæ prope Constantinopolim ex Menæis 756

Paphnutius Hierosolymita apud Græcos ex Menæis 757

Mamertinus & Marianus, Monachi Autissiodori 5 sec. ex variis 758. Vita prioris ex Mss. 759 posterioris 760

Wiho Ep. Osnabrug. in Westphalia 9 sec. 761

Heliena V. Laurin. in Italia ex Off. prop. 762

Hugo Mon. Æduen. Prior Enziaci, Ord. Benedict. in Gallia 10 sec. 762. Vita ex Mss. 763

Guilielmus Peregr. in Bavaria 12 sec. 772

Vener. Oda Ord. Præmonst. in Hannonia 12 sec. 772. Vita A. Philippo Harvengio Ab. Bonæ-spei 773

Hildegundis V. Ord. Cisterc. Schonaugiæ in Germ. 12 sec. 780. Vita A. Presb. ejus Magistro ex Ms. 782

Dominicus Vernagalli, Camaldul. Pisis in Etruria 13 sec. 791

Agnes V. in Monte Politiano Ord. Prædic. 14 sec. Vita A. Raymundo Capuano Confess. ex Mss. 792. Miracula ex Ital. Fr. Laurentii 813

Simon Tudertinus Erem. Augustin. Bononiæ in Italia 14 sec. 818. Miracula ex Processibus Mss. 819

Joannes Erem. Massacii in Piceno 14 sec. ex Waddingo 832

Ven. Dominicus Leonesius Ord. Min. Urbini 15 sec. ex Waddingo 833

Albertus Puer a Judæis occisus in Polonia, 16 sec. depositus in Collegio S. J. Lublini 835. Historia A. Simone Kacorovio S. J. 836. Appendix de pluribus talibus Innocentibus ex Impresso Polon. 838

INTER PRÆTERMISSOS.

Cedualla Rex Occidentalium Saxonum Romæ a Sergio Papa baptizatus an. 689, ibique mortuus & Beatis sociatus, teste Beda 744 c

Joannes, ex Abbate Clarævallis Aëep. Mithelenæ, Claravalle defunctus 1240. 744d

Guido Aëp. Remen. legatus Apostolicus, Gandavi mortuus ibid

DIE XXI.

Alexandra Imp. uxor Diocletiani, Apollo, Isaacius & Codratus MM. Nicomediæ 4 sec. ex Menæ 842

Arator Presb. Fortunatus, Felix, Silvius, Vitalis MM. Alexandriæ ex Mrll. 843

Appelicus sive Amphelicus M. in Sicilia ex Mrll. 846

Simeon Ep. Seleuciæ & Ctesiphontis, Alii centum Episcopi, Presbyteri aut Clerici; Usthasanes eunuchus & Nutritius Regis Saporis; Abedechalas & Ananias Presb. Pasicius Præfectus Artificum, & Filia ejus MM. in Perside 4 sec. 844. Acta ex Sozomeno 845

Maximianus Patr. CP. 5 sec. 847

Cyprianus Ep. Brixiæ 6 sec. 849

Anastasius Presb. Mon. Sinaita; & Anastasius, Patr. Antiochenus, ambo 6 sec. operose distincti 850

Wolbodo Ep. Leodii in Belgio II sec. Vita ex Mrl. Ms. 855. Alia A. Reinero Mon. Laurentiano ex Ms. 857. Miracula post mortem ex Alio Ms. 862

Anselmus Aëp. Cantuariæ 12 sec. 865. Vita A. Eadmero, individuo comite 866. Appendix A. eodem 952

Joannes seu Joagnolus Tert. Fransc. Callii apud Urbinates 14 sec. Miracula ex Instrumentis publ. 953

Bartholomæus de Cerveriis M. Ord. Prædicat. Savigliani in Pedemontio 15 sec. 955

INTER PRÆTERMISSOS.

B. Demetrius Eremita, ex sua anno 1671 relecta imagine sic innotuit juxta Spoletum, ut divinandum de eo sit, quandonam vixerit 841 a

B. Raymarus Pr. cujus tumba anno 1637 reperta fuit Duaci; ad quam, licet ignoraretur cujus esset, incensor Officians ad corpora Sanctorum ibi quiescentium, quorum nunc quoque distinctior notitia exolevit, incensum offerre solebat. Floruit II sec. fuitque ipsius Ecclesiæ S. Amati, Præpositus 841 c d

TOMUS III.

DIE XXII.

Apelles, Lucius, Clemens Epp. Smyrnæ, Laodiceæ & Sardibus 1 sec. ex Menæis 4

Soter PP Romæ 2 sec. ex Variis 5

Epipodius & Alexander, cum Sociis XXXIV, MM. Lugduni sec. 7. Acta ex Mss. 8

Leonides, pater Origenis: item Arator, Quiriacus, Basilia, MM. Alexandriæ aut alibi 3 sec. ex Eusebio 10

Parmenius, Helymas, Chrysotelus, Presbyteri; Lucas seu Lucius & Mucius Diaconi; item Primulus & Tudianus MM. Cordulæ in Perside 3 sec. ex Mrll. 11

Nearchus M. in Armenia 3 sec. ex Menæis 12

Caius PP. Romæ M. 3 sec. 13. App. 982

Daniel M. Laude-Pompeia in Ital. ex Ferrario 17

Honobria V. Roma Antverpiam translata 17

Acepsimas, Barbasymes, Paulus, Gaddiabbes, Sabinus, Mereas, Mocius, Joannes, Hormisdas, Papas, Jacobus, Romas, Maares, Agas, Bochres, Abdas, Abdiesus, Joannes, Abramius, Agdelas, Sabor, Isaacus, Dausas, Milles, Episcopi; Manreandes, Chorepiscopus; Joseph, Jacobus, Æithala, Presbyteri; Azes seu Azadanes, & Abdiesus, Diaconi; & Ducenti quinquaginta Clerici; Azades Eunuchus; Tarbula seu Pherbuthe V. hujus Soror vidua, & ejusdem Ancilla; Martyres nominati XVI millia, & Anonymi innumeri, simul omnes passi in Perside 4 sec. 19. Acta ex Sozomeno 20; Tarbulæ Sorores & Ancillæ ex Mss. Gr. 21; App 1. Josephi, Jacobi, Æithalæ ex Mss. 23. Græca App. II Melanius Ep. Trecen. 4 sec. 29

Julianus Ep Viennæ Gal. 6 sec. 29

Abrunculus sive Aprunculus Conf. Ep. Trevir. 6 sec. 30

Leo Ep Senonen. 6 sec. 31

Theodorus Siceota Ep. Anastasiopolitanus, Archimandrita cœnobiorum Galatiæ 7 sec. Vita A. Georgio Discipulo ejus 32

Opportuna Abb. Sagien. in Gallia 8 sec. 61. Vita A. Adalelmo Ep. 62. Miracula A. eodem 67

Adelbertus Comes Austrobandiæ in Belgio Gallicano 8 sec. 73

Senorina V. Abb Bastensis in Portugallia 10 sec. Vita ex Legendario Conimbricen. 74 App 983

Wolfhelmus Ab. Brawilleren. prope Coloniam 11 sec. Vita A. Conrado Monacho, teste oculato ex Surio 77

Franciscus O. Min. Fabriani in Piceno 14 sec.88 Vita ex tomo 2 & 3 Annalium 89 & App. 983 Acta ex Mss. Dominici Bonavent. Nepotis 984

INTER PRÆTERMISSOS.

Radulphus Ord Præmonstr. Viconii, variis decoratus miraculis 3 c

Stephanus Hungarus Minorita, an. 1334 a Tartaris insigne Martyrium perpessus ib.

Stanislaus Ord. S. Pauli Oporoviæ in Polonia, ob 1524, & corpus adhuc integrum permanere dicitur. ib. d

DIE XXIII.

Felix Presb. Fortunatus & Achilleus Diaconi, MM. Valenciæ in Gallia 3 sec. Acta A. coævo ex Ms. 97

Georgius Megalo-martyr, Lyddæ seu Diospoli in Palæstina, 4 sec. 100. Acta ex Ms. Gr. 117 & IX. Encomium A. Gregorio Cyprio Patr. CP. ex Ms. 123. Græca XV Analecta & Miracula ex variis 132. Græca XX. Encomium A. Andrea Cretensi XXXV

Vallerius & Anatolius; Protolion & Athanasius MM. apud Græcos ex Menæis 163

Glycerius, Donatus, Therinus, MM. apud Græcos ex Menæis 164

Catulinus, Saturninus, Chorus, Felix, Theonas, Theodorus, Victurinus, Venustus, Victurus, Nabor, Solutus, Plenus, Silvius; item Felix, Vitalis, Theodora, Faustinus, Salunus, Valerius, Ursus, MM. in Africa ex Mrll. 164

Nabor, Silvius, Vitalis, Felix, Nonna, MM. Romæ ex Mrll. 165

Pusinna V. Hervordiæ in Saxoniæ inf. 5 sec. 165. Vita ex Ms. 166. Translatio ex Ms. 170, 991

Marolus Ep. Mediolani 5 sec. 173

Ibarus Ep. Hibernus 6 sec. 173, 991

Adalbertus Ep. Pragæ M. in Prussia 10 sec. 174 Vita A. Mon. Coævo ex Ms. 178. Alia A. Coævo 187. Translatio & Relatio Pragam 201. App. 991

Gerardus Ep. Tulli 10 sec. Vita A. Vindrico Ab. S. Apri ex Ms. 206. App. 992

Georgius Ep. Suelli in Sardinia 12 sec. Encomium ex Joanne Arca 214. Vita A. Paulo ex Ms. 215. App. 992

Ægidius tertius Socius S. Francisci Perusii 13 sec. 218. Vita ex Mss. 220: Aurea ejus verba ex Ms. 227. Facta & Consilia ex Ms. 237. Miracula ex Mss. 243. App. 996

Helena Vidua Tertiaria O. August. Utini in Foro Julii 15 sec. 247. Vita ex Ital. Simonis Romani 249. Alia A. Jac. Philippo Bergomensi 256

INTER PRÆTERMISSOS.

Ethelredus Rez Saxonum Orientalium an. 972 occisus a Danis, & Martyr habitus, teste Cambdeno 95 f

Adalbertus O. Præmonstr. Aep. Salisburgi 96 b

DIE XXIV.

Sabas Ductor cum suis LXX militibus 3 sec. ex Men. 261

Eusebius, Neon, Leontius, Longinus, & IV Socii MM. Nicomediæ 4 sec. ex Men. 263

Corona V. Victor, Zotica, Fortunus, Donatus, Felix, Secundus, Saturninus, Silvanus; item Silvanus, Rufina, Liberalis, Meturus, Tonitus, Firianus, Barachus, Nabor, Fuscinus, Maventus, Seranus, Fortunus, Donatus, Florianus, Theon Presb. & Alii XXIV MM. Alexandriæ ex Mrll. 265. App. 996

Faustinus, Victurinus, Salunus, Valerius, Alexander, Orbanus, Theonas, Valeria, Fortunata, Publius, Forianus, Memmerus, Faustus, Janarius, Secundus, Marcia, Sambacia, Theodestia, Valerianus, Urbanus, Herus, Lucius, Victor MM. in Africa ex Mrll. 265

Mauritius, Georgius, Tiberius MM. Thebæi Pinarolii in Pedemontio sub Dioclet. 266

Daniel Anachor. M. Gerundæ in Hisp. 266. Vita quadamtenus fabulosa ex Ms. 268

Gregorius Ep. Illiberis 4 sec. 269. App. 996

Elisabeth V. Thaumaturga apud Græcos 272

Doedatus Ab. Blesis in Gallia 6 sec. Vita ex Ms. 273 Alia 274

Honorius Ep. Brixiæ 6 sec. Vita ex Ital. Faini 276

Mellitus primus Ep. Londini, Aëp. tertius Cantuariæ in Anglia 7 sec. 280. Vita ex Beda 281 Miracula ex Capgravio 282

Bova Abb. & Doda Monachæ VV. Rhenis 7 sec. Vita ex Ms. 283

Hechberactus in Anglia, quis hic; 290

Wilfridus 1 Aëp. Eboraci 8 sec. 292. Vita A. Eadmero Cantuar. ex Mss. 293

Egbertus Presb. in Ins. Hy. 8 sec. Vita ex Beda 313. App. 992

Anselmus Mæonensis Polymartii in Italia ex Ferrario 316

Robertus Ab. Casæ Dei in Gallia 11 sec. 316. Vita A. Marbodo Archidiac. Andegavi post Ep. Redonen. 317

Guilielmus Firmatus Moritonii in Normannia 11 sec. Vita A. Stephano Ep. Redonensi ex Ms. 334

INTER PRÆTERMISSOS.

Joannes Pechamus exeunte 13 sec. Aëp. Cantuariæ 260 e

Bruno Aëp. Colonien. in habitu Cisterciensi mortuus ib.

DIE XXV.

Marcus Euang. Ep. Alexandriæ & M. 1 sec. 344. Apostolatus Aquileien. ex Mss. 346. & Alexandrinus ex Mss. 347. Gr. XLVI. Encomium A. Procopio Diac. 350. Gr. XLVIII Translatio Venetias ex Mss. 353. Miracula ex Ms. 356. App. 997

Anianus Ep. Alexandriæ 1 sec. 358

Philo & Agathopode Diac. Antioch. 2 sec. 359

Euodius, Hermogenes & Callista soror MM. Syracusæ ex Mrll. 359

Nobilis seu Nubilis, Mactia, Hermemphus, Jocundus, Fortunatus MM. in Afr. ex Mrll. 361

Nice M. apud Græcos ex Menæis 361

Publius miles M. Nicomediæ ex Menæis 361

Stephanus Ep. Antiochiæ M. 5 sec. 362

Mansuetus M. Argentanii in Normannia. Corpus Roma allatum 363

Phœbadius seu Fœgadius Ep. Agginni in Aquitania 5 sec. 653

Macalleus in Cruachadia & Machaldus in Mona insula Epp. Hiberni 5 sec. ex Actis S. Patricii 366

Rusticus Ep. Lugduni in Gallia 5 sec. 368

Gramatius Ep. Metis 6 sec. 369

Macedonius Ep. CP. 6 sec. 369

Clarentius Ep. Viennæ Galliæ 7 sec. 373

Octo Anachoretæ MM. apud Græc. ex Men. 374

Fidelis Conf. Hispelli in Umbria 374

Erminus Ep. & Ab. Lobii in Belgio 8 sec. Vita A. Ansone Ab. Lob. ex Mss. 375

Florebertus Ep. Leodii 8 sec. 377

Robertus Ab. Syracusis ex Cajetano 378

Heribaldus Ep. Autissiodori 9 sec. 378

Franca V. Abb. O. Cisterc. Placentiæ 13 sec. 379: Landfranci Prioris epistola ad Vitam 380. scriptam a Bertramo Reoldo 382. Appendix recentiorum Gratiarum ex Italico 402

Philippus seu Philippinus O. Min. Montalcini in Tuscia 13 sec. 404

INTER PRÆTERMISSOS.

Waldricus aliis Baldricus Ep. Lauduni an. 1112. a civibus confossus 343 c d

Petrus a Calmpthout O. Præmonstr. ab hæreticis occisus 343 e

Balthasar a Castro-novo videtur in Pedemontio apud Franciscan. habere cultum aliquem 343 b

DIE XXVI.

Cletus PP. Romæ M. 1 sec. 409

Marcellinus Papa, Claudius, Quirinus, Antoninus MM. Romæ 4 sec. 412, App. 999

Cyrillus M. Axiopoli in Mysia ex Mrll. 415

Primitivus & Aurelius MM. Romæ ex Mrll. 415

Euthymia, Leonides, Vindeus, Marius MM. Antioch. in Syria ex Mrll. 415

Julius, Victurinus, Siricus, Felix, Paulus, Maximus, Victor, Simplicius, Pollio, Vitus, Calendinus, Apollonus, Marciana, Felicissima, Ethemia, Marcianus, Lectissimus, Simia, Germianus, Felicia, Euasia, Gemellinus, item Silvanus cum Sociis MM. in Africa ex Mrll. 415

Basileus Ep. Amaseæ in Cappadocia, Martyr Nicomediæ 4 sec. 416. Acta A. Joanne Presb. Nicom. teste oculato ex Mss. (Græca) L 417

Exuperantia V. Trecis in Gallia 423

Lucidius Ep. Veronæ 423

Justa apud Græcos ex Menæis 424

Nestor, Monachus apud Græcos ex Men. 424

Petrus ep. Bracaræ in Lusitania App. 1001

Trudpertus Erem. in Brisgoia M. 7 sec. 424. Vita collecta 13 sec. ex Ms. 426. Miracula 435

Richarius Fund. & Ab. Centulæ in Gallia 7 sec. 441. Vita A. Alcuino ex Mss. 442. Miracula 447 Eadem Carmine A. Angelranno ex Mss. 459

Paschasius Radbertus Ab. Corbeiæ 9 sec. Vita A. Jac. Sirmondo S. J. 462

Guilielmus, Pater; & Peregrinus filius, Antiocheni, Foggiæ in Italia 12 sec. Vita ex Mss. ecclesæ 464

Alda seu Aldobrandesca, Vidua Senis, Tertiaria Francisc. 14 sec. 466. Vita ex Italiæ Lombardelli 468

Ven. Petrus Teutonicus Erem. Camaldulen. 15 sec. 672

INTER PRÆTERMISSOS.

Leofricus Ep. Exoniæ, cui a suis Canonicis monumentum erectum 408 d

Blanca V. regia in monasterio Longi campi prope Parisios ib. e

DIE XXVII.

Antonius Presb. Eremit. Lucæ 1 sec. Acta ex Mss. 476

Alphinianus Presb. in Aquitania 3 sec. Vita ex Mss. 480, 481

Castor & Stephanus MM. Tarsi in Cilicia ex Mrll. 482

Anthimus Epis. Nicomediæ M. cum universa gregis sui multitudine 4 sec. Acta ex Ms. 483; Græca LX

Zeno Ep. Genesius, Sodalis, Marinus, Zoticus, Elpidius, Eutychius & Lupicinus MM. in Lydia ex Mrll. 486

Hermes Miles, Eppeus Presb. Hilpidius, Hermogenes MM. Melitinæ in Armenia ex Mrll. 487

Caprus sive Cyprus, Maurus, Captus seu Castus Diac. Husandus & Prianus MM. in Castro Ajoviæ ex Mrll. 487

Victor, Maximus, Marcianus, Paulus, Germanus & Alii sex MM. in Ægypto ex Mrll. 487

Germelina, Lætissima, Felicia, Germana, Felix, Euanthia, Victorinus, Nicephorus, Dioscorus, Papias, Serapion; item Joannes atque Julius MM. Nicomediæ in Bithynia ex Mrll. 488

Timia, Maurus, Atto Diac. Gennosa & Sodalis MM. Antiochiæ ex Mrll. 488

Lolion junior M. apud Græcos ex Men. 488

Liberalis, Altini in territorio Tarvisino 4 sec. Vita ex Mss. 489. Alia ex Ferrario 490

Anastasius Papa I 5 sec. ex Variis 491

Eulogius Xenodochus CP. in S. Mocii ex Menæis 493

Tertullianus Ep. Bononiæ ex Sigonio 494

Theophilus Ep. Brixiæ ex Ferrario 494

Joannes Conf. Hegumenus monasterii Citharorum 9 sec. ex Menæis 495

Zita V. Lucæ 13 sec. 497. Vita A. coævo ex Ms. 499. Miracula ex Mss. a Notario Fatinello excepta 510

Jacobus Ord. Minorum Bitecti in Apulia 15 sec. 527. Processus anni 2628 ex autographo in arca servato 528. Appendix ex Scriptoribus recentioribus 544

INTER PRÆTERMISSOS.

Florentinus, Regis Scotiæ filius, in pago Bonnet Diœc. Tullensis celebri peregrinatione colitur. Informationes de eo huc missæ, sed interceptæ, perierunt, & expectantur novæ pro supplemento Januarii 474 b

Hugo de Lacerta Ord. Grandimontensis in Gallia, quem privatim proprio Officio colendi facultas data dicitur, & expectatur vita, ex relatu coævorum testium scripta 475 b

DIE XXVIII.

Marcus Epis. Atini & ejus duo Presbyteri MM. in Campania 1 sec. 548. Acta A. Adonulpho Aëp. Capuano ex Mss. 551. Inventio Corporis ex Ms. 557

Zeno, Eusebius, Neon, Vitalius MM. Corcyræ in mari Jonio ex Menæis 561

Vitalis & Valeria Conjuges MM. Ravennæ & Mediolani 562. Passio ex Ms. 564

Eusebius Ep. Pollio Lector, & Tiballus MM. Cibali in Pannonia sub Dioclet. ex Mrll. 565

Victurinus M. Alexandriæ ex Mrll. 567

Afrodisius, Malina, & Alii CLXX; item Carilippus Presb. Agapius Lector, Eusebius Eunuchus MM. Tarsi ex Mrll. 567

Manilius, Donatus, Maurilius, Lucianus, Victorinus, Nicia V. & Alii LXXII Lucianus, alter: Alii CCLXX. MM in Numidia & alibi in Africa ex Mrll. 571

Cyrillus, Aquila, Petrus, Domitiana & Rufus, MM. ex Mrll. Ap. 571

Didymus & Theodora MM. Alexandriæ in Ægypto 4 sec. Passio ex Actis Proconsularibus 573 Graæca LXIII. App. 1003

Alexander, Firmianus, Primianus, Tellurius MM. 575

Patricius Ep. Acacius, Menander & Polyænus Presb. MM. Prusæ in Bithynia. Acta ex Ms. 576. Græca LXV

Proba V. M. & Germana V. Henniaci in Belgio prope Duacum ex Hist. Belg. Gazaæi 577

Memnon Thaumaturgus Hegumenus Monachorum apud Græcos ex Menæis 578

Arthemius Ep. Senonen. in Gallia 6 sec. 578

Cronanus Ab. Roscreæ in Hibernia 7 sec. 579. Vita ex Ms. 580

Pamphilus Ep. Sulmonen & Corfiniem. in Aprutio 7 sec. 583. Vita ex Ms. 584

Prudentius Ep. Turiasonen. in Arragonia ex Variis 587

Lucensis sive Luchesius Discip. S. Francisci juxta Podium Bonitii in Hetruria 13 sec. 594. Epitome ex Ms. 596. Vita A. Bartholomæo de Ptolomæis ex Ms. 597

INTER PRÆTERMISSOS.

Stephanus Aëp. Cantuariæ mortuus in exilio Pontiniaci 546 e

B. Balto Ab. Wessebrun. in Bavaria defunctus 1155. Plura legitur fecisse Miracula, quæ utinam scripta inveniantur cum rebus in Vita gestis ib. e

Clara V. cujus corpus in Monasterio S. Sepulcri Venetiis aliquam habet venerationem ib. f

DIE XXIX.

Tychicus Discip. Pauli Apostoli 1 sec. 613

Saturninus, Insischolus, Faustianus, Januarius, Marsalius, Euphrasius, Mammius, Latrones MM. in Ins. Corcyra ex Menæis 613

Cercyra V. M. Corcyræ 1 sec. ex Men. 614

Liberius Ep. Ravennæ 2 sec. 614

Carus Ep. Atini M. 3 sec. 615

Germanus Presb. Prosdocus. Diac. Valentinus, MM. Alexandriæ & forsan alibi ex Mrll. 615

Prudentius, Martialis, Sabbatius, Codomanus, Basilius, Germanus, Filocastus, Budentius, Urbanus, Pacata, MM. Nicomediæ in Bithynia ex Mrll. 616

Gratus & Alii sex MM. in Africa ex Mrll. 616

Valentinus, Marcianus, Bononus seu Benonia, Vitalis, Augustus, Victurinus, Manilus, Metrona V. Maculus, Meginus MM. Perusii ex Mrll. 616

Pudentius, Marcianus, Philocosus, Theodora V. Pades & Alii duo MM. Alexandriæ ex Mrll. 617

Theognides, Rufus, Antipater, Theostichus sive Eutychetes, Artemas, Magnus, Theodotus, Thaumasius, & Phlemon MM. Cyzici in Hellesponto ex Menæis 617

Quintianus & atticus MM. apud Græcos ex Menæis 617

Clerius Thaumaturgus apud Græcos ex Menæis 618

Paulus I Ep. Brixien. 5 sec. 618

Senanus Conf. in Anglia 7 sec. 620

Gondebertus M. Avennaci in territorio Remensi 7 sec. 620. Vita ex Officiis 622

Leo Ep. in Samo, Venetias translatus 625

Wilfridus 2 Aëp. Eboraci in Anglia 8 sec. 626

Ava V. Dononii in Hannonia 9 sec. 628

Hugo Ab. Cluniaci 11 sec. 628. Vita A. Hildeberto Ep. Cenoman. 634. Alia A. Raynaldo Ab. Vezeliac. dein Aēp. Lugduni 648. Eadem metrice 654 Epitome, a fere coævis scripta 655

Robertus, primus Ab. Molismi, Fundator Cistercii 11 sec. 662. Vita A. Mon. Molism. ex Ms. 688. Processus Canonizationis 676

Petrus M. Ord. Prædicat. 13 sec. 678. Vita A. Thoma de Lentino, postea Patriarcha Jerosol. & Ambr. Taëgio ex Mss. 686

INTER PRÆTERMISSOS.

Adalgagus Ep. Bremensis 611 d

Richarius Ab. Lobiensis ib.

Lamberti Ep. Morinorum translatio ib.

DIE XXX.

Indaletius Ep. Urci in Hispania 1 sec. 723. Acta Translationis A. Hobretmo Cluniac. 725. Miracula ex Hist. Pinnatensi 731

Maximus M. in Asia 3 sec. Passio ex Mss. 732

Maximus M. apud Græcos ex Menæis 733

Sophia V. M. Firmi ex Ferrario 733

Eutropius Ep. M. Santon. ex Variis 733. Miracula ex Mss. 736

Dorotheus Presb. Rodocianus Diac. Viator, Terentius, Martinus, Majorica, Victor, Claudius, Silvanus, Clemens vel Orimentus, Honoratus, item Victor, Reductus; item Honoratus, Theleforus, Primosus, Rogatus, Felix; item Felix, Lucianus, Colosus: item Rogatus, Revocatus, Severus, Cotidia, Fortunus, Spinica, Jucundus, Demetrius, Julius, Secundinus Ep. Meritus, Honorus; item Silvanus, Saturninus, Emilianus, Saturnina, Aphrodisius Presb. Dugdus, Partor Ep. MM. Alexandriæ ex Mrll. 744

Agapius & Secundinus Epp. Theodorus Presb. Marianus Lector, Jacobus Diac. Æmilianus miles, Tertulla & Antonia VV. Alia mulier cum duobus Geminis; item Secundianus, Concordius, Florianus, Gaber, Gajanus, Postumus, Momminus, Quintianus, Cassius, Fasilus, Florentius, Demetrius, Gadudus, Crispinus; item Crispinus, Donatus, Zeon, & Alii plurimi tam Clerici quam Laici MM. apud Cirtam & Lambæsam in Numidia 3 sec. ex Mrll. 745. Acta A. Coævo & oculato ex Mss. 746

Pomodianus Diac. Igneus, Rumetina, Remisurinus, cum Aliis XXIV. Secundianus Ep. Alexander Diac. Bubatus, Saturus, Diodrus, Ropodianus, Nomensis MM. ex Mrll. 750

Quirinus Ep. M. Romæ depositus in cœmeterio Prætextati ex Mrll. 750

Rodicianus Diac. Terentius & Marinus Presbb. Dagarus cum Aliis XII, Meturus, Clemens, Lucinus, Telesforus, Primosus, Saturninus, Emilianus, Majorica, Saturnia MM. Aphrodisiæ ex Mrll. 751

Polychronius Ep. ex Mrll. 751

Mercurialis Ep. Foro-Livii 2 sec. Monumenta varia 751

Maternianus Ep. Remen. 4 sec. 757. Vita ex Ms. 759

Laurentius Presb. M Novariæ 4 sec. ex Actis S. Gaudentii 763

Donatus Ep. EurϾ in Epiro 4 sec. ex Men. 764

Severus Episc. Neapoli in Ital. 5 sec. Vita ex Mss. 768. Miracula A. Synchrono ex Mss. 770

Maxentia vidua Tridenti 4 sec. A. Altimanno Ep. 772

Hoyldis Deo devota V. Trecis 5 sec. 773

Michomeres Tornodori in Gallia 5 sec. 775

Quirillus Ep. Trajecti ad Mosam. ex Florario 777

Joannes, Desiderius, Flavius Epp. ac Desideratus Presb. Cabilone in Gallia 5 & 6 sec. 778

Erconwaldus Ep. Londini & Ab. Cherteseyæ in Anglia 7 sec. 780. Acta ex Capgravio 781

Clemens Poëta & Conf. apud Græc. ex Men. 787

Hildegardis Regina cum filio Ludovico Pio, Campedonæ in Suevia 8 sec. 788. Acta A. Monacho Campidonen. seculo 15 collecta, cum Miraculis 793

Suibertus Ep. Verdæ in Saxonia 9 sec. 802

Amator Presb. Petrus & Ludovicus MM. Cordubæ 9 sec. 806

Forannanus Ab. Walciodori in Belgio 10 sec. Vita A. Roberto Mon. ex Ms. 807. Alia ex Chronico loci Ms. 814

Adjutor Mon. Tironiensis, apud Vernonium in Normannia. Vita ex Off. proprio 823. Miracula ex Gallico 825

Gualfardus solitarius Veronæ, 12 sec. Vita ex Ms. Veronensi, quod cum Reliquiis delatum fuit 828. Translatio Augustam Vindelicorum ex Mss. 831

Antonius Erem. Augustin. Monticiani in Hetruria 14 sec. Vita & Miracula ex Ms. 832

Peregrinus Latiozus Ord. Servorum B. M. Forolivii 14 sec. Vita A. Nicolao Burgesio Eq. Senen. ex Ms. 837. Processus de cultu & Miraculis ex Mss. 840. Alia ex Hispanico 849

Catharina Senen. V. de Pœnitentia S. Dominici 14 sec. 851. Vita A. Raymundo Capuano Confessario & Generali Ordinis ex Ms. 853. Epistola de morte Catharinæ 959. Alia Domni Stephani de gestis & virtutibus ejus ex Ms. 961. Analecta ex Vita per Fr. Thomam collecta 967

Ludovicus puer Ravenspurgi in Suevia a Judæis occisus 15 sec. ex Murero 978

Michaël de Barga Ord. Min. Observ. prope Lucam 15 sec. ex Waddingo 980

INTER PRÆTERMISSOS.

Comitius Martyr passionem suam descriptam habet in Legendario Lucensi, quæ nobis plane fabulosa videtur 722 a

Mathildis filia S Margaritæ Reg. Scotorum, cujus Vita ipsi inscribitur; nupta fuit Henrico 1 Regi Angliæ & licet obierit anno 1118 die 1 Maii, in hanc ultimam Aprilis retracta fuit 722 c

Radulphus Mon. Affligemii, qui post septennale silentium extinxit signo Crucis incendium teste Thoma Cantipratano 722 c

Margarita Carthusiana in diœcesi Lugdun quæ e manibus Christi Domini sacram Eucharistiam accepisse dicitur 722 d

Franciscus Gonzaga Ord. Min. Generalis, Ep. Mantuæ ad an. 1620 defunctus, cujus solicitatur Romæ Beatificatio 722 e

MENSIS MAIUS.

[Prologus]

Operosior hic Mensis & Sanctis fœcundior, quam ullus præcedentium, editus est tribus partibus & temporibus diversis. Pars prima tres Tomos complexa, prodiit anno MDCLXXX. Altera, Tomis duobus an. MDCLXXXV; quibus bifariam præmittebatur Propylæum Maii; & Conatus Chronico-historicus ad Catalogum Romanorum Pontificum. Pars tertia duos item Tomos complexa, in lucem venit an. MDCLXXXVIII. Atque ita septem istius Mensis sunt Tomi de Actis Sanctorum. Propylæum Maii, atque item Conatus Chronico-historicus sunt opuscula præliminaria, nihil inter se aut cum Actis Sanctorum commune habentia, qualia etiam præmissa sunt singulis Tomis primæ Partis Maii, & aliis in Martio atque Aprili. Et Propylæum quidem Maii, ut ipse titulus indicat, cum suis Dedicationibus, Innocentio Papæ XI, atque Carolo II Hispaniarum Regi inscriptis; cum vita item Ven. Petri Georgii Odescalci, Alexandrini ac dein Viglebanensis Episcopi, in gratiam Pontificiæ Familiæ addita; referendum est ad primum Maii Tomum, tamquam introductio ad totum mensem; ibique colligare ipsum debent quibus id integrum est. Conatus vero Chronico-historicus, tamquam opus præliminare Tomorum IV & V, eximi inde potest ac passim solet, ne quid ex eo noxæ contrahant Acta Sanctorum. Non enim æque omnibus placuit Conatus ille, præcipue propter quædam, ut intellexi conclavia, quæ adesse operi & abesse possunt absque substantiæ corruptione.

[2] Ut ut est, sine censura, singulari relatus est in Indicem per Decretum anno MDCC, ineunte Pontificatum SS. D. N. Clemente XI editum, quo libri sub Decessore ejus proscripti vulgantur bene multi. Ego quod ad meum Conatum attinet, acquievi mox, & acquiesco, etiam correcturus, quæ mihi a quocumque, scientiam & auctoritatem illa super re habente, suggesta fuerint: imo & gratias ei agam, quia nihil adeo intendo, quam quæ veriora sunt, aut mihi videntur, scribere, & si quid veritus me docuerit alius, sententia aut opinione mea reprobata, veriora sequar.

[3] Tres Tomi primæ Partis Majalis seorsim dedicati sunt; primus quidem singulari nostro & aliorum Mæcenati, Celsissimo Principi, Episcopo Paderbornensi ac tum etiam Monasteriensi, Ferdinando Furstenbergio, qui diu ante, quam hæc ederentur, viderat, me offerente, tabulas seu Ephemerides Moscorum, Sanctos istius gentis per menses singulos, suis figuris & inscriptionibus, repræsentantes; quibus ille, ut vidit, adeo oblectatus est, ut continuo perficiendæ elegantioris sculpturæ sumptus ultro obtulerit. Hinc munificentiæ ejus propere gratias relaturi, dictas Ephemerides tomo primo præfiximus atque ejus Celsissimo Nomini inscripsimus. Tomi quoque secundus ac tertius in ejusdem Celsissimi Principis gratiam duobus Illustrissimis ejus fratribus, Wilhelmo scilicet S. D. Papæ Innocentii XI Cubiculario intimo, Præposito Monasteriensi, Decano Salisburgensi &c. atque Francisco, Ordinis Teutonici per Westphaliam Archicommendatori, Commendatori in Mulheim &c.

[4] Tomo primo, ut jam dixi, præmittuntur Ephemerides metricæ Græcorum, & figuratæ Moscorum, inter se comparatæ & explicatæ; quarum ultimæ repræsentantur in duodecim prægrandibus tabulis æri incisis, per totidem anni menses præter alias, item æneas, nonnullorum Diptychorum & Triptychorum, ad Sanctos Moscorum spectantes. Moneo hic per transennam, in harum tabularum explicatione quædam corrigenda suggeri in tomo VII Maii pag. 519. Tomo secundo præfiguntur Hodœporica per Terram Sanctam duo; alterum Joannis Phocæ, ut erat a Leone Allatio Græce scientissimo, Bartoldo Nihusio commendatum; alterum prout sub nomine Antonini Placentini scriptum acceperam, ut qui suam palæologiam ex hoc probare contra istius certissimam fidem nitebantur, utroque inter se comparato discerent, quid distent æra lupinis. Tertio autem volumini præludit Episcoporum & Patriarcharum Hierosolymitanorum Historia Chronologica, Parergis nonnullis, ad veritatis assertionem fictionumque plurium explosionem interpolata.

[5] Sic ultra partem dimidiam numero dierum perductus Majus, tribus Tomis prodiit, anno uno priusquam mortem obiret Magister noster Godefridus Henschenius, quando is non tantum reliquos Tomos partim digesierat, partim composuerat; sed etiam secuturum Junium totum usque ad diem ultimum quadamtenus adumbratum affectumque relinquebat, mihi sociisque perficiendum.

[6] Unum præcipue pro usu Indicis Ephemeridum hujus Maii mensis, monere lectorem debeo, quod cum singuli ejus Tomi habeant in fine aliquam adjunctorum Appendicem, alia tamen totius mensis Appendix subjungatur Tomo septimo, a pagina 517 ad 862 se extendens: quæ autem ibi leguntur corrigenda aut addenda in prioribus Tomis, in hoc Indice Ephemeridum Maii indicantur per litteras Ap. Maii sequente numero paginæ.

[Pars I Maii]

[Tomus 1]

DIE PRIMO.

Ieremias Propheta M. in Ægypto pag. 5. 720. Acta Græc. Ap. Maii 524

Philippus Apost. Hierapoli in Phrygia sub. Domitiano 7. Vita ex Mss. Latinis 11 Græca ex Metaphr. 733. Ap Maii 524

Jacobus Alphæi Apost. Martyr Ostracinæ &

Jacobus Frater Domini, primus Episcopus Hierosolymis & Martyr 18, 754. Ap. Maii 524. Illius encomium ex Niceta Paphlagone 30. Adelphothei A. Metaphor. ex. Ms. 31. Græca 735

Andeolus Subdiac. M. in Diœc. Vivariensi 3 sec. Vita ex Mss. Bosqueti 351, 755; Ap. Maii 525

Cominius sive Comitius M. Catanæ in Sicilia 3 sec. 40

Maurus Libycus M. Romanus sub Numeriano, Gallipoli depositus 40

Hypolistus Presb. Martyr Atripaldæ in regno Neapolitano 4 sec. 41. Acta Martyrii & Translationis ex Ms. 42. Ap. Maii 525. Gratiæ receptæ ibid. 528

Columba & ejusque soror MM. Turagii in Lusitania 4 sec. ex Cardoso 44

Acius & Acheolus MM. Ambiani in Picardia 44. Ap. Maii 529

Quintianus, Eleutherius sive Heleotherus, Gagus, Alexander & Saturninus MM. in Africa ex Mrll. 45

Apollonius & Euphemius MM. ex Mrll. 45

Proculus, Pelestus, Agapitus, & Milites XXXIII vel IV, MM. Interamnæ in Umbria ex Mrll. 45

Quintinus seu Quintianus M. in Oriente ex Mrll. 45

Saturninus seu Saturnina M. Emeritæ in Hispania ex Mrll. 46

Sabas M. apud Græcos ex Menæis 46

Batas Persa Martyr in Mesopotamia ex Menæis 46 & 739

Florina V. M. in Arvernia ex Gallico 47 & 755 App. Maii 529

Justinus seu Justus, Magnus, Isicius, Phocus, in Novempopulania ex Mrll. 47

Blandinus in territorio Meldensi ex Mrll. 49 Ap. Maii 530

Isidora apud Græcos ex Radero 49

Amator Ep. Autissiodori 5 sec. 50. Vita A. Stephano Africano Presb. ex Mss. 52

Orientius Ep. Ausciorum in Novempopulania. Vita ex Mss. 61. Alia ex aliis 62. Ap. Mai 530

Africanus Ep. juxta Vabrum in Gallia Narbon. 4 aut 6 sec. 64 Ap. Maii 530

Marculphus Ab. in Constantiensi Galliæ diœcesi 6 sec. 70. Ap. Maii 530. Vita ex Mss. 71. Alia ex aliis 75. Translatio Reliq. Antverpiam 80. Miracula Corbiniaci & Peronæ facta Auctoribus coævis. Ap. Maii 530

Asaphus Ep. in Wallia boreali 7 sec. 82

Sigismundus Rex Burgundionum 6 sec. 83. Acta ex Gregorio Turon. 85. Alia ex Mss. 86. Translatio, inter Pragenses & Imolenses controversa 88. & Ap. Maii 539

Briocus Ep. in Britannia Armorica 5 vel 6 sec. 91. Vita ex Off. proprio 92. Ap. Maii 539

Theodulphus Ab. S. Theoderici, in Or, Remorum monte 6 sec. 94. Vita ex Mss. 96

Theodulphus Presb. Treviris 7 sec. 99. Miracula ex Ms. 101 & 755

Kellacus Ep. in Hibernia. Vita ex Ms. Hibern. 104

Arigius sive Aredius Ep Vapincen. in Gallia 7 sec. 107. Vita A. coævo ex Ms. 109

Bertha M. Abb. Avennaci in diœc. Remensi 7 sec. 112. Vita ex veteri Officio 113. App. Maii 549, 550

Ultanus Ab. Fossis & Peronæ in Belgio 7 sec. 118

Evermarus M. in agro Tungrensi 7 sec. Acta ex Ms. 120, 121. Historia ejus tripartita ex Ms. 122 & 755

Euphrosynus Ep. Panzani in Hetruria, ex Ferrario 139

Theodardus seu Audardus Aëp. Narbonæ 9 sec. Vita ex Ms. 141, 142; Ap. Maii. 540

Peregrinus Conf. in Nucerina Umbriæ diœcesi 12 sec. 137

Aldebrandus Ep. Foro-Sempronii 12 sec. Acta ex Mss. 138

Vener. Geraldus, Can. Reg. Ansedæ in Lusitania 12 sec. 756

Vivaldus, Tertiarius Ord. Min. Montajone in Hetruria 14 sec. Vita ex Ital. Ms. 260, 261. App. de ejus ecclesia ex Dionysio Polinari 263; Ap. Maii 540

Panacæa V. Agamii in diœcesi Novariensi 14 sec. 164. Ap. Maii 540

INTER PRÆTERMISSOS.

Apollinaris Ab. VIII Divione ad S. Benignum 3 c

Magnus Norwegiæ Rex ib. d

Lupus Marochiorum Ep. O. Min. Cæsaraugustæ mortuus & a veteri in novum Conventum solenniter translatus non sine Miraculis 3 f

DIE II.

Secundus Ep. Abulæ in Hisp. 1 sec. 169. Inventio & Translatio 170

Hesperus & Zoë, conjuges; Cyriacus & Theodulus, filii; Attaliæ in Pamphylia, sub Adriano 177. Passio ex Ms. 178. Græca 739

Germanus, Cælestinus, Felix, Cetinus, Urbanus, Bellicus, Privata MM. ex Mrll. 179. Ap. Maii 541

Saturninus & Neopolus MM. Alexandriæ ex Mrll. 180

Helpidius, Hermogenes, Eupolites, Lupus MM. Melitinæ in Armenia ex Mrll. 180

Germanus, Cælestinus, Santina MM. Alexandriæ ex Mrll. 181

Elenara & Sponsaria VV. MM. in Gallia, sub Diocl. 181

Avia V. M. circa Parisios Ap. Maii 542

Flamina V. M. Davajaci in Arvernia sub Dioclet. 181

Sicharius M. Brantolmæ in Petragarico ex Mrll. 183

Felix Diac. M. Hispali ex Mrl. 183

Simplicius & Ambrosius, MM. in Catalania ex Domenecco 183

Athanasius Ep. Alexandriæ 4 sec. Vita ex ipsiusmet scriptis collecta 184, 757. Ap. Maii 546. Appendix de Symbolo 549

Germanus Ep. M. apud Ambianos 5 sec. 259. Vita ex Mss. 261. Translationes A. Jo. Canchio 269. Ap. Maii 549

Florentius & Vindemialis Epp. Conff. ex Africa Tarvisium advecti. Item Vindemialis Ep. M. in Africa 5 sec. 270. Acta Priorum A. Tisiano Ep. Tarvis. ex Ms. 271

Valentinus Ep Genuen. 4 sec. 273. Commentarius prævius Ap. Maii 542. Sermo de eodem ex Ms. 544. Chronologiam reformatam vide ad 29 Junii, ubi de S. Syro pag 480

Waldebertus Ab. Luxovii 7 sec. Vita A. Adzone Ab. Derviensi ex Mss. 277. Ap. Maii 552

Sabas Ep. Daphnusiæ in Archipelago ex Men. 282

Wiborada M. & Rachilda VV. inclusæ apud S. Gallum in Helvetia 10 sec. 282. Ap. Maii 552. Vita A. Hartmanno Mon. fere Coævo ex

Mss. 284. Alia A. Hepidanno Mon. ex Mss. 293 Hist. Miraculorum 306

Conradus M. Fund. Montis Angelorum apud Subsilvanos in Helvetia 12 sec. ex Germanico Mureri 309

Mafalda Regina, Sancii R. Lusitaniæ Filia, O. Cistercien. Aroquæ 13 sec. 763. Vita ex Vasconcello, Henriquez &c. 764. Ap. Maii 553

Antonius seu Antoninus Ord. Præd. Aëp. Florentiæ 15 sec. 311. Vita A. Franc. Castilion. ejus domestico ex Ms. 313. Additiones A. Leonardo de Ser-Ubertis ex Ms. 326. Ap. Maii 553. Analecta ex summario Processuum impresso 335. Appendix ex Vita Italica per Euphrosynum Lapinum Ap. Maii 554. Gloria postuma 351. Translatio ex Mss. 766

INTER PRÆTERMISSOS.

S. Felicissima V. M. Viterbii reperta 167 d

S. Bertinus Junior ad S. Audomori super altari Canonicorum positus 167 e

Maria Alphonsa Ord. S. Claræ Asturicæ, ubi Moniales corpus, apud Waddingi ad an. 1328, honorare dicuntur propter miracula 168 a

Stanislaus Bidigosta Carm. an. 1420 occisus in Prussia, & corpore in patriam reducto, miraculis clarus, de quo plura optamus 168 b

DIE III.

Inventio S. Crucis, per Helenam & Macarium Ep. Hierosolymis 4 sec. 361. Ap. Maii 556

Hermogenes M in Asia minore ex Mrll. 366

Alexander I Papa, Eventius & Theodulus Presbb. MM. Romæ 2 sec. 367, Acta sincera ex Mss. 371 & Ap: Maii 556

Timotheus Lector, & Maura ejus uxor, in Thebaide MM. 3 sec. 375. Acta ex Mss. Gr. 376 & 741

Alexander & Antonina MM. 4 sec. Cpolim translati 379 Acta ex Mss. Gr. 381 & 744

Diodorus & Rodopianus Diac. MM. Aphrodisiæ in Caria ex Menæis 382

Arbonus Martyr ex Mrll. 382

Marianus, Fortunatus, Saturninus, Rufinus, Fortunio MM. in Africa; item Fortunatus ex Mrll. 383

Viola V. M. Veronæ ex Ferrario 383

Genius Conf. & XXX Milites MM. Lactoræ in Vasconia 383, Vita A. antiquo ex Bernardi Guidonis Ms. 384

Juvenalis Ep. Narniæ 4 sec. 386. Vita ex Mss. 387. Ablatio & Relatio corporis ex Ms. 390. Homilia in dedicatione ex Ms. 393. Miraculum ex Ms. 394. Excerpta ex Statutis civitatis 396. Elevatio ultima ex Actis Ep. Buciarelli 398

Juvenalis Conf. Fossani in Pedemontio, diu pro Narniensi Ep. habitus 406

Eusebius Presb. & Avitus Diac. Autissiodori in Gallia ex Mrll. 423

Philippus Presb. Cellæ in Palatinatu Rheni 8 sec. Vita A. coævo ex Mss. 423 Appendix de ejus ecclesia 771

Ursius in Agro Vicentino 426 Vita suspecta 427

Petrus Thaumaturgus Ep. Argivorum in Peloponneso 10 sec. ex Menæis 428

Aufridus sive Anfridus Ep. Ultrajecti 11 sec. 428. Vitæ pars A. Mon. Ultraject. ex Ms. 431

Ventura Ord. Crucifer. Hispelli in Umbria 432

Zacharias Ord. Minor. Alanquerii in Lusitania 13 sec. 775

Alexander Vinciolus Ep. Nuceriæ Ord. Min. 14 sec. 777

Æmilia Biccheria Ord. Præd. Vercellis in Pedemontio Ap. Maii 557

Stanislaus Polonus Can. Reg. Casimiriæ prope Cracoviam 15 sec. 779. Vita A. Martino Baronio 779. Miracula ex Mss. 781

INTER PRÆTERMISSOS.

Theodosius Kioviensis in Kalendario Moscovitico cum speciali amplioris imaginis prærogativa expressus 360 c

Arnugus Erem. juxta Ulmetum in Hisp 360 c d

Wallenus discipulus S. Bernardi Abbas Melrosæ in Scotia ib. e

Joanna a Cruce Ab. Tertiariarum Toleti, cujus an. 1534 mortuæ vita, scripta a discipula ejus, vehementer optatur ib.

Dominica de Gruce Ord. Præd. Duaci defuncta 1616 ib.

DIE IV.

Judas Quiriacus Ep. Hierosol. M. 2 sec. 439. Acta apocrypha ex Mss. 445. Ap. Maii 574

Porphyrius Pr. M. Camerini ex Mrl. 451

Heraclius, Justus, Maurus, MM. Fulginii sub Decio 452

Corcodemus Diac Autissiodori 3 sec. 453

Pelagia V. M. Tarsi sub Dioclet. Acta suspecta ex Ms. Gr. 453, 747

Olbianus Ep. Aneorum, & discipuli ejus MM. in Asia sub Maximiano ex Men. 458

Aphrodisius, Meldas, Macrobius, Valerianus, Leontius, Antoninus MM. & Socii LX Scythopoli ex Menæis 459

Antonia M. Nicomediæ ex Mrll. 460

Cælestinus, Felix Urbanus, Romanus, Bellicus, Martialis, seu Marcianus, Mittunus Presb. Florianus, Petrus MM. in Africa ex Mrll. 460

Nestorius, Mictonius, Antoninus, item Secundianus & Marcellianus ex Mrll. 461

Florianus Princeps officii & Socii MM. Laurcaci in Norico Ripensi sive superiori Austria sub Dioclet. 461. Acta ex Mss. 462. Alia ex Ms. 463. Translatio corporis in Poloniam 466 & Ap. Maii 575

Alius S. Florianus in Westphaliam translatus cum corpore S. Victorini Ap. Maii 576

Silvanus Epis. Gazæ M. & Alii XXXIX vel XL 4 sec. ex Menæis & Eusebio 468

Synesius M. Lucæ depositus ex Mrll. 469

Neophytus, Gajus, & Gajanus; Zeno, Marcius, & Macarius MM. ex Menæis 471

Jacobus Diac. M. Bergomi in Lombardia 4 sec. 472. Ap. Maii 578

Monica Vidua, Mater S. Augustini 4 sec. 473. Ap. Maii 578. Vita, ex libris Confessionum 474. Parergon Ap. Maii 579. Epistola Augistini de morte matris ad sororem ex Ms. 480. Translatio Reliquiarum Aroasiam A. Waltero ex Ms. 481. Alia (ut prætenditur) Romam 488. Ap. Maii 580

Macarius Ep. Lugduni Convenarum, in territorio & urbe Burdegalensi 492

Venerius Ep. Mediolani 5 sec. 494

Benedictus Ep. Æserniæ ex Variis 495

Valerianus M. Forolivii 5 sec. Acta ex Ms. 496

Titianus Ep. Laudensis 5 sec. ex Ferrario 498

Antonius Ab. Turonibus ex Mrll. 498

Paulinus Ep. Senogalliæ ex Ferrario 499

Paulinus Diac. M. Coloniæ ex Mrll. 499

Nicephorus Conf Hegumenus Medicii 9 sec. ex Vita S. Nicetæ 500

Godehardus Epis. Hildesheimen. 11 sec. 501.

Ap. Maii 580. Vita A. Wolfherro Discip. ex Mss. 502. Miracula 519. Canonizatio & alia Miracula 521

Helena V. Trecis 530 & Ap. Maii 583. Appendix de Heleno Anachoreta 531

Crescentius Pr. Patavii 11 sec. A. Maii 583

Lupinus Carcassonæ 532. Ap. Maii 583

Catharina, Sanctimonialis O. Cisterc. Parci in Brabantia 13 sec. Vita ex Cantipratano 532

Joanna, Reclusa Ripatorii in diœc. Trecensi 13 sec. 534

Gregorius Verucelen. Er August. 14 sec. Vita ex Ms. Notariali 535. Syntagma Gratiarum ex Mss. 537

Philippus Aquilanus O. Min, Observ. Sulmonæ 15 sec. Vita ex Ital. Bernardini fere synchroni 549. Miracula ex Ms. Notariali 551

Michaël Gedrocius, Canon. Reg. S. Mariæ de Metro, Cracoviæ in Polonia 15 sec. Vita ex relatu coævorum 552. Inventio & translatio 558

Ladislaus Gielnovius Ord. Min. Observ. Warsaviæ in Mazovia Poloniæ prov. 16 sec. 560 Vita A. Vincentio Morauski 561

Pius Papa V 16 sec. huc delatus a 5 Maii Vita A. Joan. Ant. Gabutio 616 Ap. Maii 583. Analecta ex Relatione Auditorum Rotæ 714. Notula Miraculorum ex Processibus (Non ita pridem canonizatus est) 717

INTER PRÆTERMISSOS.

Ethelredus Rex Merciorum defunctus an. 716, valde laudatus 436 f

Willericus Ep. Bremæ mortuus anno 837, 437 a

Amelia V. Swivekana juxta Teneramundam ib. c

Marina Solitaria, cui sepultæ apud Minores ædes dicitur ædificata ib. d

Joannes Houthon, Prior Carthusiæ Londini an. 1535 cum quatuor sociis excarnificatus ob negatum Regi Capitis Ecclesiæ titulum ib. e f

TOMUS II.

DIE V.

Hodœporica huic tomo præfixa Ap. Maii 587

Irene M. Cpoli celebrata 1 sec. pag. 4

Herina sive Irene Aletii in Calabria Ap. Maii 588. Controversia propter Ireniæ corpus Roma allatum 789

Iovinianus Lector M. Autissiodori 3 sec. 5

Euthymius & Petrus seu Petivus, Diaconi MM. Alexandriæ ex Mrll. 6

Irenæus, Peregrinus, Irene MM. Thessalonicæ ex Mrll. 6

Gregorius, Archelaus, Felicissima MM. in Africa ex Mrll. 7

Crescentiana & Silvanus MM. Romæ ex Mrll. 7

Maximus Conf. Ep. Hierosol. 4 sec. ex Mrll. 7

Nectarius & Nicetius Epp. Viennæ in Gallia 4 sec. pag 9 & Ap. Maii 592

Eulogius Ep. Edessen. & Protogenes Ep. Carrhen. Conff. sub Theodosio seniore ex Theodoreto 10

Britonius Ep. Treviren. 4 sec. 11

Sacerdos Ep. Lemovici & Mundana ejus Mater Vidua M. Sarlati in Gallia 6 sec. 11 Vita A. Hugone Floriac. ex Ms. 14. Prologus ad Vitam Ap. Maii 593. De Reliquiis 22

Hilarius Ep. Arelaten 5 sec. 24 Vita A. Honorato Ep. Massilien. ex Mss. 25. Vindiciæ contra impactam de Semipelagianismo calumniam ex Prodromo Velitari Brunonis Neusser 34. Ap. Maii 594

Gerontius Aëp Mediolani 5 sec. ex Missali & Breviario 43. Ap. Maii 600

Teuteria & Tusca VV. Veronæ 44. Vita ex Aug. Valerio Ep. 45. Alia Metrica ex Ms. 46. Miracula ex Ital. Bapt. Peretti 47

Leo Mon. Ord. S. Basilii Bovæ in Calabria ex Ferrario 48

Landus M. Hortæ & Basanelli in Etruria ex Ferrario 49. Miracula Ap. Maii 601

Theodorus Ep Bononiæ 50. Ap Maii 601

Joannes Monasteriensis Cainone in diœcesi Turonensi 6 sec. ex Off. proprio 50

Waldrada Ab Metis 7 sec. Vita ex Mss. 51

Maurontus Ab. Broyli, Marchianis & Duaci in Belgio 8 sec. Vitæ Synopsis ex Ms. 52

Athanasius Aëp. Corinthi 10 sec. 54

Avertinus Diac. in Territorio Turonensi 12 sec. 55

Angelus Martyr Presb. Ord. Carmelit Leocatæ in Sicilia 13 sec. 56. Miracula & Beneficia ex juratis testimoniis 64. Ad Vitam protestatio prævia 798 Vita A. Enoch Patr. Hierosolymuano (ut præfertur) ex editione Bellorosii collata cum editione Bened. Gononi 801. Vita alia forte sincerior ex Ms. 835. Appendix 1. De tempore vitæ ac mortis. 839. App. 11. De conventibus Siciliæ 841. Ap. Maii 602

Jutta Vidua Solitaria Culmzæ in Prussia 13 sec. 602. Vita ex Polonico Frederici Schembek S. J. 604 Hymnus 612

INTER PRÆTERMISSOS.

Taixelina Gothorum tempore, extructa supra tumulum ecclesia, olim honorata in diœcesi Conimbricensi 2 f

Aleidis 1 Abbatissa Vallis-ducis prope Lovanium a Cantipratano laudata 3 b

DIE VI.

Euodius Ep. Antiochiæ M. 1 sec. 98

Lucius Cyrenensis 1 sec. ex Mrll. 99

Justus M. Ep. Viennæ in Gallia ex Adone 99

Secundianus Ep. Jacobus, Marianus, Concordia, Marina, Heliodorus, Saturninus, Silvanus MM ex Mrll. 101

Victor, Felix; item Victor, Carisia, Aufidia, Judith, Emeria; item Victor, Acuta, Faustina, Hilarianus, Victoriana, Saturnina, Gavina, Hedentus, Furtuna, Victoria, Prima, Gaianus, Valentina, Fortunata, Postumus, Faustinus, Majoricus, Venustus, Massunus, Processa, Secundianus, Importuna, Quintianus, Petrus, Tassus, Cassericus, Mapparicus, Veneria, Bonefacia, Quintus, Floriana, Victorina, Demorus, Gaudola; item Victorina, Crispinus, Possinus; item Felix, Donatus, Laborus, Masillus, Gaianus, Fanerus, Quintus, Rogatus, Maxentius, Ninna, Virtunia, Valeria, Tironius, Matrona, Citinus, Florianus, Hereneus, Fortunatus, Faustinus, Gavinus, Herinus, Pappalicus, Primus, Cassus, Secundus, Celerinus, Hieremias, Flavius, Macrobius, Marcellinus, Maximus, Bafroditus, Augustianus, Niticus, & Alii LXV; item Gaianus, & Socii XX, Aliique plures MM. Mediolani ex Mrll. 101

Demetrius, Danax, Donatus, Therinus, Meseera, Barbarus & Socii, Constantinopoli honorati ex Mrll. 103

Matthæus & Primus MM. Tarenti ex Mrll 103

Pachomius, Hilarion, Mamas & Patricius, apud Græcos ex Men. 104

Gerontius & Edentius, Aturi seu Vico-Julii in Aquitania ex Mrll. 104

Theodotus Epis. Cyriniæ in Cypro Conf. sub Licinio 105

Valerius & Valerianus Epp. Autissiodori 4 sec. 105

Maurelius Ep. Imolæ ex Off. proprio 106

Benedicta Sanctimonialis Romæ ex S. Greg. 107

Eadbertus Ep. Lindisfarnæ in Anglia 7 sec. ex Beda 107

Joannes Damasc. Mon. & Presb. apud Græcos 8 sec. 108. Vita A. Joanne Patr. Hierosol. ex Ms. III. Græca 723. Sermo Constantini Logotheæ Acropolitæ Græco-Latine 731. Ap. Maii 613

Petronax Ab. & Instaurator Casinen. 8 sec. 119

Bonizella Vidua, Trequandæ in diœc. Senensi 13 sec. ex Epistola Parochi 121

Elisabetha Hungara, filia Regis Andreæ III, Ord. Præd. Thosæ in Helvetia. Vita ex Germ. Mureri 123

Prudentia V. Ord. Erem. S. Augustini, Novocomi apud Insubres 15 sec. 129

INTER PRÆTERMISSOS.

Adalvardus & Stephanus Epp. MM. Upsaliæ in Suecia 97 b

Bartholomæus Puccius O. Min. in Monte Politiano miraculis clarus. ib. d

DIE VII.

Eovaldus & Sixtus Martyres apud Gerundam sub Daciano ex Ms. 134

Flavius Ep. Augustinus Ep. Augustus sive Augustinus. Item Marcellinus, Macrobius, Eutheus sive Eutychius MM. Nicomediæ ex Mrll. 135

Celerinus, Maximus, Victurus, Potentella, Alla, Faustina, & Alii plures. Item Augustinus Ep. Victurus, Gaius, Antus, Maximus, Celerinus Frontonus, Quintus, Flavia, Martialis, Privatianus, Septimia, Dexter, Quinta, Arnesus, Donatus; item Donatus, Octavianus; item Donatus, Marinus, Navigus, Pulverus, Rogata, Victorius, Muderus, Fortunus, Victurus, Secundus, Celidonia sive Cecilus & Donata, Saturninus, Donata, Navida, Fortunata, Felix, Julius, Crescentius, Gallicus, Justinianus, Vitalicus, Rogatianus, Lucella, Honoratus, Felicia, Savina, Saltus seu Sullitus, Flavia, Alexius, Catula, Euticia, Peculiaris, Germanus, Rogata, Marcella, Odemarus, Ercola, Saturnina, Primolus, Castula, Donatus, Felix, Victorius, Processus, Antonina, Sapida, Donata, Secundiana; item Donata, Martialis, Januarius, Tunidus, Victurus; item Fortunatus, Crescentius, Germanus, Avida, Fortunatus; item Rogata, Epaphroditus, Marcellinus, Florianus, Palatinus, Faustinus Ep Euticus, & Alii LVI seu XLV MM. in Africa ex Mrll. 136

Juvenalis Martyr ex Mrll. 137

Placidus seu Placitus Presb. Augustoduni ex Mrll. 138

Innoncentius Ep. Afer Caietæ in Italia 4 sec. Acta Apocrypha 138. Conjecture & censuræ in vitam 140

Mastidia V. Trecis ex Camuzato 141. Historia inventi Corporis ex Mss. 142. Miracula recentiora ex Process. Gallicis 144

Domitianus Ep. Trajecti ad Mosam 6 sec. Vita ex Mss. 246. Alia ex Ms. 147. Miracula ex Ms. 152

Maurelius Ep. M. Patronus Ferrariæ 7 sec. 154

Cerenicus seu Serenicus Diac. in Sagiensi Normanniæ Diœcesi 7 sec. 160, Ap. Maii 614. Vita ex Mss. 162

Joannes Beverlacensis Aëp. Eboraci 8 sec. 166. Ap. Maii 843. Vita A. Folcardo Mon. Cantuar. ex Ms. 168. Miracula A. teste oculato 180. Alia A. similiter oculato 187. Item alia & ultima ex oedem Ms. 188

Petrus Ep. Papiensis 8. sec. ex S. Paulo Diac. & Jo. Bapt. de Gasparis 194

Benedictus Papa II 7 sec. Vita A. Anastacio Biblioth. 196

Stanislaus Ep. Cracoviæ in Polonia M. 11 sec. 198. Synopsis Vitæ ex veteri Ms. 200. Vita A. Joan. Longino seu Dlugosso Can. Cracov. 202. Miracula post translationem 240. Canonizatio & Miracula illam secuta 255. Alia recentiora ex tabellis votivis 276

Albertus Agricola apud Bergomenses, mortuus Cremonæ 12 sec. ex Bartholomæo de Peregrinis & Mario Mutio 281

Villanus Ep. Eugubinus in Italia 13 sec. Acta ex Variis 282

Reginaldus & Francus Eremitæ in Apulia ex Romæo 282

INTER PRÆTERMISSOS.

Joannes Papa XVI an Trevitis habitus pro Sancto? 132 b

Alfonsus Rex Legionensis anno 1027 in pugna contra Mauros cæsus 132 c

Gerlacus O. Præmonstr. Ab. in Bohemia Miraculis clarus 132 e

DIE VIII.

Aurelianus Ep. Lemovicensis in Aquitania ex officio 285

Victor Maurus M. Mediolani 4 sec. 286. Acta ex Mss. & Mombritio 288

Agathius Miles, Maximus Presb. Anthes Diac. Arestinus, Marinus, Tampus, Stercita, Rogata, Victuria, Florida; item Florida, Lucius, Donata, Victor, Flavia Joannes, Nina, Castus, Gaius, Furius, Maximus; item Victor, Julia, Felix, Marcianus, Famosa, Honesta, Niger, Baptizius, Rusticus, Processus, Secunda, Militus, Felicia, Maxima, Dativa, Tunianus, Eutidius, Secundola, Datica, Gundinus, Tertulus, Cælestinus, Faustinus, Cenerius, Barachus, Siddinus: item Nina, Tidus, Mittunus, Siricus, Rogatus, Baccirus, Gadderus, Bereusus, Donata, Spicus, Rogatus, Saturnina, Gaudiosa, Vitalis, Cæcilia, Januaria, Galla, Senerus, Rogata, Matrona, Augustina; item Saturninus, Rufus, Victor, Faustinus, Cithinus, Zaderus, Antiquus; item Nina, Saturus, Nicoma MM. Byzantii nunc Cpoli ex Mrll. 291. Acta ex Ms. 293 Græca 26

Euticus, Fortunatus, Saturninus, Marcia MM. in Africa ex Mrll. 299

Victor, Stephanus seu Stephana, Januarius MM. in Ægypto ex Mrll. 299

Integra Cohors Militum ex Menæis 299

Helladius sive Eladius Ep. Autissiodori 4 sec. ex Historia Episcopali 300. App. Maii 618

Gibrianus Presb. in Diœcesibus Catalaunensi & Remensi 5 sec Vita ex Miracula ex Ms. 300. Translatio ex Flodoardo 302. Ap. Maii 618. Miraculorum post translationem libri 3 A. Baldewino coævo ex Mss. Ap. Maii 619

Desideratus Ep. Bituric. 6 sec. Vita A. Abbate Boviensi 303. Ap. Maii 652

Tarasius Thaumaturgus, in Lycaonia ex Men. 305

Meles Hymnographus ex Men. 306

Metron Presb. Veronæ ex Augustino Valerio 306. Inventio & Translatio A. Carolo Libardo Ap. Maii 652

Godo Ep. Metis 7 sec. 307

Iduberga sive Itta B. Pippini vidua, Sanctimonialis Nivellis sub filia sua S. Gertrude 7 sec. 307

Wiro Ep. Ruræmundæ in Belgio 7 sec. 309. Vita ex Mss. 315. Restauratio ecclesiæ & relatio Reliquiarum Ap. Maii 652

Petrus Aëp. Tarentasiæ O. Cisterc. 12 sec. 320 Epistolæ pro Canoniz. 321. Vita A. Gausfrido Ab. Altæcumbæ, teste oculato 323. Aliæ epistolæ, cum Bulla Canonizationis ex Ms. 345

Amatus Saludecii in agro Ariminensi 12 sec. 348. Vita post incendium loci restaurata 349

Bernardus Ord. Prædic. cum duobus parvulis Santirenæ in Lusitania 13 sec. 354

Angelus M. Ord. Camaldul. Massacii in Italia 15 sec. 354

INTER PRÆTERMISSOS.

Scherus Fund. Calmosiaci in Lotharingia an. 1127 defunctus 284 c

Joannes a Stronconio Ord. Min. Observ. Vicarius Generalis, an. 1418 Luceriæ in Apulia clarus miraculis ib. d

DIE IX.

Hermas Ep. Philippensis 1 sec. 360

Priscus, Patronus Nuceriæ Paganorum 360

Dionysius Ep. Viennæ in Gallia 2 sec. 361

Codratus seu Quadratus, Saturninus, Rufinus & Socii MM. Nicomediæ & vicinis locis ex Menæis 362

Quirillus, Quindeus seu Gindeus, & Zeno, Axiopoli in Bulgaria ex Mrll. 363

Aphrodisius, Jocundus & Firmus MM. Tarsi in Cilicia ex Mrll. 363

Ephenicus, Castus & Pollimius MM. Mediolani ex Mrll. Addenda ex Puricello inventio Corporum 364. Martyres CCCX in Perside ex Mrll. 364

Beatus Vindocini in diœcesi Carnotensi 364. Vita ex Mss. 365. App. de veneratione alterius Beati apud Helvetios 367

Gregorius Theologus Aëp. CP. Nazianzi in Cappadocia 4 sec. 369. Vita A. Cæsare Baronio 373. Carmen ejus de Vita sua, prosaice redditum 429 Translatio I ex Ms. Gr. 448 & 766. II Romam 454. III in Vaticanum ex Mss. 456

Tudinus Ab. Corisopiti in Armorica ex Vita S. Corentini 460

Luminosa V. Papiæ 5 sec. ex Ennodio Ep. 460

Gerontius Ep. Ficoclensis M. Patronus Calliensis in Umbria 6 sec. 461, 845

Fortis Erem. ad S Crucem Fontis Avellani in Italia 11 sec. ex Jacobillo 464

Gregorius Ep. Ostiensis, legatus Apost. in Sicilia 11 sec. 465

Nicolaus Albergatus Ep. Bononiensis & Card. Ostiensis 14 sec. 467. Vita A. Jacobo Zeno coævo 469 Alia A. Carolo Sigonio 477

Benincasa Ord. Servorum B. Mariæ, Monte Clœlii in Hetruria Ap. Maii 662

INTER PRÆTERMISSOS.

Nicolaus Ep Conf. in Scotia, cujus ibi festum, & an 1262 repertum corpus, hodieque translatum 358 c. Ponitur etiam hoc die &c.

DIE X.

Job Proph. in terra Hus 494, 849. Ap. Mai 664

Primus Presb. Marcus Diac. Jason. & Celianus MM. Tergesti in Istria sub Adriano. Acta ex Ms. 497

Calepodius Pr Palmatius Consul, & alii XLII: Simplicius Senator, & Alii LXVIII; Felix & Blanda Conjuges, MM. Romæ 3 sec. 498, 845. Acta ex Mss. notarialibus 500, 845

Alphius, Philadelphus, Cyrinus MM. Leontinis in Sicilia 502. Acta 506. Græca 772

Gordianus & Epimachus MM. Romani: item Primulus & Major seu Nedon Conf. 4 sec. 551. Acta ex Ms. 552. App. de Reliquiis 553. Ap. Maii 679

Quartus & Quintus MM. Roma Capuam delati ex Anastasio biblioth. & aliis 555

Probata seu Probatus, Meca, Petrus, Dativus, Januarius, Fortunio, Thecla, Lucella, Maxima, Matronæ, MM. in Africa ex Mrll. 556

Cyrillus, Cendeus, Dionius, Acacius, Crispion, Zeno MM. in Mysia seu Bulgaria ex Mss. 557

Aphrodisius, Privatus, Giddinus, Saturninus, Petru, Dativus, Fortunus, Lucella, Maxima, Matrona, Muttucus, Cilicus, Victurus, Januarius, Secusa, Victurina, Bonosa, Constantia, Maximus, Januarius, Geminus, Saminus, Peregrina, Senterus, Erulus, Majulus, Marullus, Felix, Indicus, Reflentus, Tinnus, Felion, Tavintus, Seleucus, Zetula, Januaria, Fortunata, Teclaria, Donatus, Rogata, Paulina, Lawarus, Nina, Januarius, Candedia, Honorius, Saturninus, Saturnus, Secundus, Donatus, Salutor, Felix, Mares, Nappolus, Coddeus, Datus, Nasomosus, Victor, Satulus, Masutus, Maletus, Severus, Marcianus, Fortunus, Saturus, Quintalus, Severiolus, Fidelis, Quintus, Faustus, Donatus, Excrisatus, Biricus, Sertimus, Lucinus, Restitutus, Dativus, Januaria, Nina, Felix, Sarira, Marcella, Matrona, Tuja, Lucusa, Victorina, Felicia, Jocunda, Gloriosa, Rogatiana, Victurina, Julia, Prima, Fortunatus, Maria, Rogatus, Munnus, Jacobus, Septimina, Incidus, Tunnus, Felicio, Seleucus, Honoratus, Lucinus, Sebberia, Venusta, Saturna, Quintula, Cyrillus, Dionysius, MM. Tarsi in Cilicia, ex Mrll. 557

Tertullinus & Chrysantus MM. Roma Luxemburgum translati A. Wiliemio 558, 846

Sabinus & Certesius MM. Roma in Castellam delati 566

Silvester & Frominius Epp. Vesontionenses in Burgundia 4 sec. ex Vesontione Joan. Jacobi Chiffletii 567

Palladius 1 & 11, Epp. Bituricenses 4 sec. 568

Cataldus Ep. Tarentinus 569 Ap. Maii 679. Inventio & Translatio A. Berlengerio ex Mss. 570. App. de inventione linguæ & libri ab eo scripti 575

Comgallus Ab. Benchorensis in Hibernia 6 sec. 579. Vita ex Mss. 580

Laurentius apud Græcos ex Menæis 589

Solongia V. M. apud Bituriges 9 sec. 589. Ap. Maii 680. Vita ex Lectionibus 589. Alia ex Gallico 591

Guilielmus Presb. Pontisaræ in Gallia 12 sec. 597. Ap. Maii 681

Beatrix Atestina V. Benedictina Patavii 13 sec. ex Chronico Paduano 598. Supplementum historicum ex Vita Italica 600. Miracula ex Italico 602

Mirus Erem. Surici ad lacum Comensem. 603. Vita ex Mss. Ital. 605. Translatio corporis ex Ital. Andreæ Ferrarii. 609

INTER PRæTERMISSOS.

Concessa V. Patrona ecclesiæ Tarbien. in Gallia 492 d

Robertus de Bello-viso Ord. Prædic. in Gallia ab hæreticis articulatim intercisus, reliquo trunco excoriatus 493 b

DIE XI.

Millehardus Ep. Sagiensis, inter Prætermissos locandus pag. 611 post Apollinarem Ep. Alexandrinum ex Ap. Maii 680

Evellius Consiliarius sub Nerone 613 Ap. Maii 683

Anastasius Cornicularius, Theopista ejus uxor; Esodes, Aradius, Calistus, & Felix, filii; Euphemia & Primitiva, filiæ & tres de familia, MM. Camerini in Italia ex Mrll. 613

Anthimus Presb. Maximus, Bassus & Fabius, MM. Via Salaria in Sabinis. Item Sisinnius Diac. Diocletianus seu Diocletius & Florentius MM. Auximi in Piceno. Item Faltonus Pinianus, & Anicia Lucina conjuges MM. Romæ 614. Acta ex Mss. 616

Cyrillus, Eleutherius, Marianus, Dorothea MM. Romani, ad Monasterium S. Lamberti in Styria translati 619

Mocius seu Mucius Pr. M. CPoli ex Menæis 620. Acta ex Mss. 622

Dioscorides M. Smyrnæ ex Menæis 624

Montanus seu Montanianus M. Sirmii in Pannonia ex Mrll. 625

Majulus, Victorinus, Fortunatus, Septimus, Cominus, Julius, Crispus, Januaria, Primulus, Nereus, Manilus, item Manilus, Victoria, Fortunata, Januarius, & Jocundus MM. in Africa ex Mrll. 625

Achilles, Sipponius, Epimenes & Nereus MM. Romæ ex Mrll. 625

Demetrius, Atticus, Taddæus MM. in Asia ex Mrll. 626

Liceria V. M. Senonibus 626. Ap. Maii 683

Nepotianus Presb. Altini in Italia 5 sec. Vita A. S. Hieronymo 627

Mamertus Ep. Viennæ in Gallia 5 sec. 629 Homilia S. Aviti de Rogationibus, ab eo institutis 631 Ap. Maii 683

Agatumber Ep. Metis 6 sec. 632 Ap. Maii 683

Walbertus & Bertilia, Parentes SS. Waldetrudis & Aldegundis, Curtissolræ in Hannonia 7 sec. 633. Gratiæ, ab an. 1619 Gallice a Parocho loci descriptæ 635

Eudaldus M in Novempopulania, translatus in Cataloniam 8 sec. ex Legendario 640

Gongulphus M. Varennis in Burgundia 8 sec. Vita ex Mss. 644. Miracula Florinis facta A. Gonzone Ab. ex Mss. 648

Fremundus Rex M. in Anglia 656 Ap. Maii 683

Majolus Ab. Cluniaci 10 sec. 657 & Ap. Maii 683 Vita A. Nalgodo discip. ex Ms. 658. Alia A A. Syro & Aldebaldo coævis ex Mss. 668. Tertia A. S. Odilone successore 684. Analecta ex Mabilione Ap. Maii 687. Miracula A. Mon. Silviniac. ibidem 690

Gualterius sive Gauterius Ab & Canon. Stirpensis in Lemovico 11 sec. Vita A. Marbodo Archidiac. Andegaven. postea Ep. Redonensi 701

Illuminatus Conf. Septempedæ in Piceno 706 Ap. Maii 695

Nicolaus Eremita, Neapoli occisus 14 sec. Vita ex Ms. 707

Aloysius Rabata Carmelita, Randatii in Sicilia 15 sec. Commentarius apologeticus, ad querelas de nostro Martio & Aprili 709, 846

INTER PRÆTERMISSOS.

Læta Matrona Romana, S. Hieron. discip. 611 d

Apollinaris Ep. Alexandriæ, in Prat. spirituali Moschi valde laudatus ib.

Eleonora de Vanegas Ord. Præd. an. 1556 Cordubæ miraculis clara ib. f

TOMUS III.

DIE XII.

Inter Prætermissos pag. 4 addatur Nonius Alvarez Pereiva Carm. ex pag. 680

Nereus & Achilleus MM. Romæ, Flavia Domitilla, Euphrosyna & Theodora VV. Romanæ MM. Terracinæ in Latio 4. Acta ex Mss. 6 Translatio ex Ms. 13 Ap. Maii 707

Pancratius M. & Dionysius ejus patruus 3 sec. 17. Acta ex Mss. 21 & 680. Ap. Maii 707. Miracula ex Ms. Ital. Ibid. 707

Chryspolitus Ep. Barontius bubulcus, Tuleta & XII Mulieres, item quidam Explorator conversus, Bettonæ in Umbria MM. sub Maximiano. Vita ex Ms. 22

Cyriacus, Maximus, Gradus, Sotheris V. Rotheres, Joannes, Achilles, Moiseus, Aphroditus, & Alii DIV: item Alexander, Moisetes, Lucius MM. verosimiliter Romæ ex Mrll. 25

Pracatus seu Pancratus M. in Africa ex Mrll. 26

Philippus Presb. & Eusebius Mon. Agyrii in Sicilia; atque Philippus Diac. Panormi 26. Vita ex Ms. Gr. 28. Appendix de cultu in App. Maii 710

Felix puer M. Rom. Palmam Siciliæ oppidum translatus Ap. Maii 709

Epiphanius Ep. Salamine seu Constantiæ in Cypro 5 sec. 36 & 680

Modoaldus Aëp. Trevir. 7 sec. 50 Ap. Maii 711 Vita A. Stephano Ab. S. Jacobi Leodii 51. Miracula ex Ms. Ap. Maii 711. & duplex Appendix 715, 716

Rictrudis Abb. Marchianis in Gallo-Flandria 7 sec. 79. Vita A. Hucbaldo Mon. Elnon. 81 Miracula ex Ms. 89. Alia ex Ms. A. Gualberto Mon. March. 118. Patrocinium illius ex Ms. A. eodem 140 Ap. Maii 717

Germanus, Patriarcha Cpoli 8 sec. 155 & Ap. Maii 681

Germanus Fundator & Hegumenus Cosinitres, in confiniis Thraciæ & Macedoniæ 9 sec. 161 Vita ex Ms. Gr. 162 & 7 ad 12

Dominicus Calciatensis in Rivogia Hispaniæ 12 sec. 167. Vita ex Lection. Asturic. 168. Miracula ex Hisp. Ludovici de la Vega 170

Dannius Presb. Bononiensis 12 sec. 180

Gemma V. reclusa prope Sulmonem in Aprutio. Vita ex Ms. Ital. transferenda ad diem sequentem 182

Imelda Lambertina V. Bononiæ 14 sec. 183

Sancta Princeps Joanna, filia Alphonsi V. Portugalliæ Regis Ord. S. Dominici Averii 15 sec. Ap. Maii. 719. Vita ex Ms. Lusitanico Sor. Margaritæ Pineriæ, illius famulæ intimæ 723 Ibid.

INTER PRÆTERMISSOS.

Æmilius Ep. Beneventi, ab Innocentio Papa I & Concilio Romano missus CPolim in causa S. Joan. Chrysostomi 3 a

B. Nicolaus Erem. Aug. inter Sanctos Ilecitanos nominatus, obiit 1396 3 c

DIE XIII.

Glyceria V. & Laodocius custos carceris MM. Heracleæ in Thracia 2 sec. Acta ex Ms. Gr. 189, 12*. Appendix de Reliquiis 192

Alexander Romanus M. Drisiparæ in Thracia sub Maximiano 193. Acta ex Ms. Gr. 194 & 15*. Appendix de Reliquiis 201

Aphrodisius, Agrippa, Sabinus, Grisus, Lucius, Cyrilla, Cridula, Juvinus, & alii duo MM. Alexandriæ ex Mss. 202

Victor, Saturninus, Alexander, Agrippa, Ageres, Cyrilla, Savinus, Credulus, Maximus, Gagus MM. Polentiæ ex Mrll. 202. Ap. Maii 762

Sebastianus Episcopus 202

Rasius & Anastasius MM. a Bonifacio IV translati in Ecclesiam S. Mariæ ad Martyres Ap. Maii 763

Marcellianus Ep. Autissiodori 4 sec. ex Mss. 203

Christantianus M. Asculi in Piceno ex Ferrario 203. Ap. Maii 764

Theodorus Presb. & Victorianus MM. ex Mrl. antiquo montis Casini 204

Onesimus Ep Suession. 4 sec. Vita ex Ms 204 Ap. Maii. 764

Martyres plurimi Alexandriæ occisi 4 sec. ex epistola S. Petri Ep. Alexandrini 206

Servatius Ep. Trajecti ad Mosam 4 sec. 209. Miracula 219. Ap. Maii 764

Rastragena V. M. Contiaci in Tardanensi Galliæ tractu Ap. Maii 764

Joannes Silentiarius, ex Ep Coloniensi in Armenia, Monachus Sabaita in Palæstina 6 sec. Vita ex Ms. Gr. 232, 16*

Agnes Abb. & Disciola Monacha VV. Pictavis 6 sec. 238

Dominica V. apud lacum Comensem 6 sec. 239

Pausicacus Ep. Synnadarum in Phrygia 7 sec. ex Menæis 240

Natalis Aëp. Mediol 8 sec. 281

Sergius Conf. Cpoli sub Iconomachis ex Menæis 242

Rolendis V. Garpiniæ in Comitatu Namurcensi 7 aut 8 sec. 242 Ap. Maii 765. Vita ex Mss. 243. Miracula ex Gallico in Ap. Maii 765

Moeldodius Ab. in Hibernia 243

Gerardus Solitarius, tertii Ord. S. Francisci in Villa magna prope Florentiam 13 sec. 246. Ap. Maii 767. Vita ex Italicis Mss. A. Bartholomæo a Querca, parocho loci 247. Append. posterioris Parochi 251

Antonius, Hungarus, Tertiarius Minorum Fulginii 14 sec. 251

Magdalena Albrica Abb. Brunaten. Ord. Eremit. S. August Comi 15 sec. 252. Vita A. Paulo Lulmio 253 Vita II ex Ital. Mutii Febonii Ab. 255. Analecta ex Italico. Hieron, Borserii 259

INTER PRÆTERMISSOS.

Hermingardis filia Desiderii R. Longobard. desponsa Carolo Magno, dein Abbatissa in Monasterio S. Juliæ Brixinæ 186 e

Merwina V. Abb. Rammesing. ab Edgaro Rege constituta ib. f

Pasithea de Crogis V. fundatrix Capucinorum Senis defuncta, pro cujus canonizatione formati processus desiderantur. 187 a

DIE XIV.

Victor Miles & Corona MM. in Ægypto 2 sec. 265. Acta ex Mss. 266. Analecta de Reliquiis 268. Ap. Maii 769

Justa, Justina & Henedina MM. in Sardinia 2 sec. 271. Ap. Maii 769

Pontius Rom. M. Cimellensis in Alpibus Maritimis, 3 sec. 272. Acta A. Valerio, teste, oculato, ex Mss. 274

Bonifacius Romanus M. Tarsi 3 sec. 279. Ap. Maii 769. Vita ex Mss. 280. Græca 22*. Ap. Maii 769

Secundianus, Quartus, Victorianus, Januarius, Medianus, Adauctus, Denecutia, Maximinus, Alexander, Proculus, Aframus, Audactus, Adeodatus MM. in Africa ex Mrll. 284

Victor, Nemor, Felix, Rusticus MM. Mediolani ex Mrll. 284

Augia M. Aptæ-Juliæ in Gallia ex Ferrario & Saussayo 285

Alexander, Coluthus & Barbarus CPoli ex Menæis 285

Barbarus M. Methone Venetias translatus 285. Acta apocrypha 286. Ap. Maii 769. Translationes 770

Claudius M. Romanus Antverpiæ 287

Pachomius & Theodorus Abb. Tabennenses in Thebaide 4 sec. 287. Acta Græco-Latina A. Coævo 295. Paralipomena ex Ms. 334. 51*. Præcepta Pachomii & Epistola Ammonis Ep. de conversatione utriusque ad Theophilum Ep. Alexandr. 346, 62*. App. de Pachomio Juniore Ab. Monasterii S. Antonii 357. Vita apocrypha ex Mss. 359

Ampelius Erem. Genuæ 5 sec. Vita A. Mon. Olivetano ex Ms. 364

Aprunculus Ep. Lingonensis, dein Claromontanus 5 sec. 369, 684

Bevignates Mon Anach. Perusiæ 5 sec. 370

Bonifacius Ep Ferentiæ in Etruria 6 sec. ex S. Gregorio 371. Ap. Maii 772

Pomponius Ep. Neapol. 6 sec. 373. Ap. Maii 772

Bonosius Ep. Salerni 374

Constantius Ep. in Italia depositus 374

Carthacus seu Mochudda Ep. & Ab. Lismorien. in Hibernia 7 sec. Vita ex Legend. 375. Alia ex Hibernico 378

Erembertus Episcopus Tolosæ 7 sec. 389. Vita ex Mss. 390

Paschalis I Papa 9 sec. 391. Vita A. Anastasio Biblioth. 393. Paraphrasis metrica Flodoardi Remen. 773

Harwaldus seu Halwardus M. in Norwegia. Acta ex Breviario. 401

Ægidius Ord. Prædic. 13 sec. Scallabi seu Santirenæ in Lusitania. Vita A. Resendio 402

INTER PRÆTERMISSOS.

S. Theodorus Papa, defunctus an. 649, nonnullis Martyrologiis inscriptus 263 c

Ferdinandus Ep. Granatæ, mortuus 1507, a miraculis commendatur ib. f

DIE XV.

De adventu in Hispaniam SS. Torquati, Ctesiphontis, Secundi, Indaletii, Cæcilii, Hesichii, Euphrasii Epp. 1 sec. 442. Acta 444

Chrysanthus & Fortunatus Presb. Papiæ 1 sec 444

Isidorus M. in Chio insula 3 sec. 445. Acta ex Ms. Gr. 449, 72*

Petrus, Andreas, Paulus, Dionysia V. MM. Lampsaci in Hellesponto sub Decio. Acta ex Mss. 452

Heraclius, Paulinus, Benedimus MM. Athenis ex Menæis 453

Dimidrianus Ep. Vernoæ 3 sec. ex August. Valerio 454

Cassius, Victorinus, Maximus, & sex millia ducenti sexaginta sex MM. Claromonte in Gallia 3 sec. ex Gregorio Turon. 454

Timotheus & VII Virgines Sirmii ex Mrll. 455

Alexander, Dignus, Chottia seu Chotidia ex Mrll. 456

Simplicius M. in Sardinia ex Mrll. 456

Rosula M. Filasiæ, ex Rabano 457

Præstabilis, Felix, Victor, Cyricus, Januarius, Herolus, Paulus, Minervus, Aquilinus, Heraclius, Dionysia, MM. in Portu-Romano ex Mrll. 457

Boninus, Saterius & Paulinus MM. Papiæ ex Ferrario 457

Januarius & Pelagia Martyres Lamosinenses ex Mrl. 458

Eutitius Pr. M. apud Surianum in Hetruria ex Ferrario 458. Vita ex Ms. 460. Translatio 461. Analecta 462

Quirilla & Sophia VV. MM. Romæ ex Ferrario 464

Liberator Ep. M. Beneventi 465

Achilleus Ep. Larissen. in Thessalia 4 sec. ex Menæis 465

Simeon, Isaac, Bachtisoës MM. in Perside sub Sapore 4 sec. ex Menæis 466

Festum Reliquiarum Avenione in ædibus Domini de Fargues 466

Joannes Ep. Stephanus Lev. item Martimanus, Dorus, Potitus, Prosper, Felix, Cervolus, Stephanus, & Alius anonymus, Beneventi ex Falcone Beneventano 468

Primaël Presb. Erem. in Britannia Armorica ex Brev. 469

Domninus Diac. Placentiæ 6 sec. ex Ferrario 470

Florentius Ep. Campiliæ in Hetruria 6 sec. 670

Hilarius Ab Galeatensis in Italia 6 sec. 471. Vita A. Paulo discip. ex Mss. 473. Translatio 476

Dympna V. & Gerebernus Pr. MM. Gelæ in Brabantia 7 sec. 477. Vita A Petro Canon. S. Autberti ex Mss. 479. Miracula ex Mss. 486. Recentiora 489

Hidelbertus seu Aribertus Ep. Dertonæ 8 aut 10 sec. 498

Cæsarea V. prope Castrum in Calabria. Vita ex Ms. Ital. 499. Alia ex recentiore 501

Ursus Ep. Fani in Italia 7 sec. 502

Brithunus seu Berethunus Ab. Beverlaci in Anglia 8 sec. 503

Rupertus Dux, Bingæ in diœc. Moguntina; & Bertha ejus Mater sec. 503. Vita A. S. Hildegarde Abb. 504 Translatio 508

Witesindus M. Cordubæ 9 sec. 509

Nicolaus Mysticus Patr. CPoli 10 sec. 509

Dorotheus Erem. Lucæ ex Florentinio 511

Isidorus Agricola Madriti 12 sec. 512. Vita A. Joanne Diac. ex Ms. 514. Analecta ex Hispanico Jacobi Bleda 525. Miracula recentiora ex Processibus, A. eodem 528. Supremus honor ab Ecclesia impensus 543

Maria, uxor S. Isidori, Tordelagunæ in Castella 12 sec. Ejus inventio & veneratio miraculosi capitis 16 sec. 550

INTER PRÆTERMISSOS.

Thomas Cantipratanus, cujus Vita ex Ms. habetur ante ejus Apiarium 440 f

Jacobus Novitius Præmonstr. Viconii triennio post obitum repertus integer 441 a

DIE XVI.

Peregrinus Ep. Autissiodori M. 3 sec. 561. Vita ex Mss. 563

Peregrinus, Herculanus, & Flavianus MM. Anconæ sub Diocletiano. Acta ex Ms. 565. Inventio & Translationes 567

Valentinus & Damianus MM. in Aprutio 569. Ap. Maii 777

Aquilinus & Victorianus MM. in Isauria ex Mrll. 571

Heraclius, Paulinus, Menserimus seu Mancremus; item Diocletianus seu Dijudicianus MM. ex Mrll. 571

Mengenes, Gaianus, Jovinus MM. Ephesi ex Mrll. 572

Vincentius, Niderunus, Herelus, Menirus, Paulus; item Paulus, Aquilus sive Aquilinus, Monorgus, Gaius MM. Cortonæ ex Mrll. 572

Felix & Gennadius MM. Uzali in Africa ex Mrl. 572

Papylinus M apud Græcos ex Menæis 573

Fortis Ep. M. Burdegalæ ex Mrll. 573. App. Maii 777

Victorinus M apud Bituriges ex Mrll. 574

Abdiesus Ep. Presbyteri XVI, Diaconi IX, Monachi VI, Virgines VII, item Abdas, Epis. Presbyteri, Diaconi, Virgines XXVIII MM. in Perside 4 sec. ex Menæis 574

Eupuria V. Cajetæ in Latio Miracula ex Ms. 575

Hilarius Ep. Papiæ 4 sec. ex Ughello 577

Rosius seu Rossius Epis Conf. ex Africa, apud Suessam in Campania 5 sec. 577

Maxima V. Callidiani in Forojuliensi Provinciæ diœcesi 579 Ap. Maii 777. Epinola de cultu & patria 581, Translatio 583

Carentocus seu Cernatus Ab. in Wallia & Hibernia 5 sec. Vita multæ fabulositatis suspecta 583

Neadius Thaumaturgus apud Græcos ex Menæis 588

Fidolus Presb. Ab. Trecis in Campania Gallicana 6 sec. Vita ex Mss. 588

Germerius Ep. Tolosæ 6 sec. Vita ex Ms. 591 Ap. Maii 777

Emanus Presb. Maurilius & Almarus MM. in agro Carnutensi 6 sec. 595. Vita A. coævo ex Mss. 596

Brendanus seu Brandanus Ab. Cluainfertæ in Hibernia 6 sec. 599

Domnolus Ep. Cenomanensis 6 sec. 603. Vita A. Presb. coævo 606. Testamentum 611. Ap. Maii 777

Honoratus Epis. Ambiani in Gallia 6 sec. 612 Vita ex Mss. 613

Monachi XLIV in Laura S. Sabæ MM. 7 sec. A. Antiocho Præposito Ancyrano, Sanctis coævo 616

Ragnobertus Ep. Zeno Diac. Baiocenses 7 sec. 618. Translatio Corporum A. Coævo ex Ms. 620 Ap. Maii 777

Alnobertus seu Aunobertus Ep. Sagien in Normannia 7 sec. 625

Petrus M. CPoli in Blachernis ex Menæis 626

Adam Ab. Firmi in Piceno 626. Ap. Maii 777

Francovæus Mon. apud Nivernos in Gallia ex Mss. 627

Gentius Solitarius, Carpentoracti in Gallia 627

Ubaldus 12 sec. Prior Canon. Regg. Ep. Eugubii 628. Vita A. Thebaldo Ep. Successore 630. Ap. Maii 778. Miracula, A. Stephano Cremonen. teste oculato collecta 782. Gloria postuma ex Variis 639

Simon Stok, Prior Carmelitarum Burdegalæ in Aquitania 13 sec. 653. Ap. Maii 790

Franciscus Ord. Servorum B. M Senis 14 sec. 655 Ap. Maii 790 Vita ex Chron. Michaëlis Florentini 656. Miracula ex Processu 659

Joannes Nepomucenus, Metropolitanæ Pragen. Canonicus M. 14 sec. 667. Vita A. Bohuslao Balbino S J. 668. Ap. Maii 791

INTER PRÆTERMISSOS.

Clemens & Moyses Epp. Treviris 2 sec. 559 e

Nicolai Papæ III translatio in Basilica Vaticana 560 b

PARS MAII ALTERA.

[Prologus]

Quamvis immediate post primam Maii partem luci datam, primarium reliqui operis, ad prælum festinantis, auctorem P Godefridum Henschenium, ipsi subtraxerit subsecuta paralysis, annoque mox vertente mors; non tamen aut me aut typographum animi defecerunt, quo minus illuc adduceremus jam fere paratos Tomos IV & V; istum a die XVII, hunca die XXI exorsi imprimere. Sed progressis in utroque longius quam ut res cœpta ordinari aliter posset; placuit diem XX transferre a quarto a quintum Tomum, idque sub paginarum numeris asterisco prænotatis, ne quid confusionis Indicibus Tomi V inducerent iidem bis recurrentes uno in libro. Deinde cum pariter imprimeretur Conatus Chronico historicus ad veteres Romanorum Pontificum Catalogos ante IV & V Tomos dividendus; & vel sic appareret, grandiorem utriusque molem futuram, quam typographi rationibus conveniebat, cum paucis additis posset ipse per se justum Tomum conficere: visum est, ex uno quinto, accessu diei XX jam augendo, duos Tomos conficere: & dies tres ultimos reservare Tomo VII, satis implendo Appendicibus copiosis ad totum mensem accumulatis. Itaque anno MDCLXXXV prodierunt, una cum Propylæo, Tomus IV & V; quorum priorem in suum nomen tutelamque adoptavit Carolus S. R. E. Cardinalis Barberinus, heres illius Bibliothecæ, ex qua, a patruo Francisco Cardinale, hujus nostri operis amantissimo, instructa, in illud tot præclara monumenta derivavimus ac porro derivabimus. Alterum vindicavit sibi Illustrissimus Ulysipponensis Archiepiscopus Ludovicus de Sousa, bibliophilus siquis uspiam. Prodierunt autem illi nullis Præliminaribus aucti; quia Tractatus Chronico historicus, qui bitariam divisus, singulis secundæ Partis Maii Tomis designabatur præfigendus, seorsim prodiit. Atque hæc est divisio Partis istius. Nunc tantum moneo, quod hic invenienda sint Acta Græca, non ad calcem cujusque Tomi dilata, sed una cum interpretatione Latina, & ea plerumque nova, columnatim composita suo quæque loco.

TOMUS IV.

DIE XVII.

Andronicus & Junia, a S. Paulo memorati 4

Torpes M Pisis sub Nerone 5. Ap. Maii 792. Acta Apocrypha ex Mss. 7. Dissertatio de Reliquiis 11

Restituta V. M. Afra sub Dioclet. in Ænaria Insula primum sepulta, dein Neapolim translata 19. Acta ex Mss. 20

Restituta M. Calari in Sardinia Ap. Maii 794

Solochon, Pamphamer, Pamphalon, Milites Ægyptii MM. Chalcedone sub Maximianio. Acta Græco-Lat ex Menæis 25

Adrion, Victor, Basilla, Silvanus ex Mrll. 26

Parthenus seu Parthenius, Gallicorus seu Calocerus, Epononus, Primus, Libus seu Liber Ep. MM. Romæ 26

Heraclius, Paulus, Minercus, Aquilinus, Victor, Artemus, Calcorus Martyres Nividuni ex Mrll. 27

Possidius seu Possidonius, Calamæ in Numidia Episc. 5 sec. 27. Vita ex S. Augustino 29. Ap. Maii 799

Cælestinus M Rotnaci in Flandria servatus 34

Montanus Mon. Reclusus in Gallia ex Hincmaro 35. Ap. Maii 800

Framechildis Mater S. Austrebertæ, Monasterioli in Picardia 7 sec. Ap. Maii 800

Stephanus Patr. CPolis 9 sec. ex Menæis 36

Bruno Ep. Herbipolensis 11 sec. 38. Miracula 40. Ap. Maii 802

Thethamarus, sub Regula S. Augustini, Apostolus Holsatiæ & Wagriæ 12 sec. ex Helmoldo 41

Franciscus Dyrrachinus Ord Min. Uriæ in Salentinis 14 sec. 43. Ap. Maii 802

Paschalis Baylon Ord Min. discalceatorum Villæ Regiæ in regno Valentino 16 sec. Vita ex Hispanico Jo. Ximenez 48. Supplementum et Italico Christoph. a' Arta. 89

Fabius M Fesulis in Hetruria, quis sit? 132

INTER PRÆTERMISSOS.

Gothardus Episc. Moguntiæ, & Gothardus Ep. Hildesii, hic commemoratione, iste etiam officio duplici colendi præscribuntur in Directorio Ecclesiæ Frideslariensis Ap. Maii. 792 b

Waltherus Abbas Manseensis in Bavaria, mortuus 1158 clarus miraculis 3 a

DIE XVIII.

Ad Prætermissos ponatur pag. 134 B. Ratho ex Ap. Maii 804

Venantius M. Camerini 36. Historia ablati & relati corporis 137. Acta apocrypha ex Mss. 139. Annotatio Critica 143. Appendix de Actis S Agapiti, Venantio applicatis 144. Ap. Maii 804

Potamon Hortasius, Serapion Presb. Pantherus, Dioscorus, Palmus, Petecundus Diaconi, Cenronus, Dativus, Lucius, Maxima, Hermon Lector, & Alii IV MM. Alexandriæ ex Mrll. 144

Dioscorus Lector M in Ægypto ex Mrll. 145

Euchus sive Effuchus, Serapion, Bustasius Presb. Patamon, Pantherus, Peteglonus, Dierantus Lector, Dativus, Marcianus, Luciosus, Luciana, Ægina MM. Byzantii ex Mrll. 145

Cassus, Victor, Julianus, Lucegia V. MM. ex Mrll. 146

Euphrasia M. Niceæ ex Menæis Gr. Latine 146

Juliana M ex Menæis 146

Theodorus Ep. Romæ passus ex Menæis 147

Theodotus, Tecusa, Alexandra, Claudia, Phaina, Euphrasia, Matrona, Julitta, Sosander MM Ancyræ 4 sec. 147. Acta Gr. Latine ex Ms. 149

Potamon Ep. M. Heracleæ in Ægypto 4 sec. ex S. Athanasio 166

Felix Ep. Spellatensis M. sub Maximiano 167. Acta ex Ms. 168

Urbanus, Theodorus, Menedemus & LXXVII, Presbyteri, Clerici ac Laici MM. Constantinopoli 4 sec. ex Socrate 170

Sira V. M. in Perside 6 sec. 171. Acta Gr. Lat. ex Ms. 172

Conuallus Archidiac. Glascuæ in Scotia 183

Anastaso Leucadiæ in Mari Ionio 184

Quinibertus Mon. in Hannonia ex Molano 184 Ap. Maii 806

Merolilanus Pr. M. Scotus, Remis in Gallia 9 sec. 185

Ælgyfa sive Elgiva, Regina Angliæ 10 sec. ex Malmesbur. 186

Ericus Rex Sueciæ M. 12 sec. 187. Acta A. Israële Canonico Upsal. ex Ms. 188

Guilielmus Tolosanus Erem. Augustin. Tolosæ 14 sec. 197. Vita A. Nicolao Bertrandi 198 Ap. Maii 806

Felix de Cantalicio, Capucinus laicus, Romæ 16 sec. 203. Informatio de vita morte & miraculis per Fr Sancti, Guardianum ejus ex Ms Italico 206 Ap. Maii 807. Vita A. Matthia Salodiensi coævo 210. Supplementum Vitæ & Miraculorum ex Italico Jo. Bapt. Perusini. 234. Aliud ex Annalibus Boverii 240. Alia Miracula ex Mss. Romani Conventus 265. Informatio additionalis de liquore ex arca scaturiente 277. Appendix, de origine Cappucinorum ex Ital. Joan de Terranova unius e primis 283. Poëma Melchioris Lopez de Soura Presb. Lusitani, de vita Beati 291

INTER PRÆTERMISSOS.

Remigius Ep. Argentorati an. 803: dicitur inter Tutelares civitatis cooptatus 135 b

Christianus Patr. Antiochiæ Ord. Præd. anno 1228 capta a Saracenis civitate, ad aram occisus 135 d

DIE XIX.

Pudentiana seu Potentiana ac Praxedes VV. Romanæ ac Pudens senator earum pater 2 sec. 296. Acta A. Pastore oculato teste ex Mss. 299. Ap. Maii 808

Calocerus & Parthenius, Eunuchi uxoris Decii Imp. 3 sec. 301. Acta ex Mss. 302

Joannes M. sub Maximiano, Constantinopoli Venetias translatus 304

Quintus, Primolus, Salustius, Fortunatus, Donatores duo, Primus, Dicessus, Indica, Lucusta, Rogata, Orbana, Romana MM. in Africa ex Mrll. 308

Emilius, Basilius, Prætextata, Basia seu Basilia, & Partinus MM. in Getulia ex Mrll. 308

Paternus, Gallicolus, Urbana, Indicus, Seleucus, Felix, Clonicus, Crescentius, Calonica, Julia, Urbana, Ingenua, Saturnus, MM. Romani, via Appia in cœmeterio Callisti ex Mrll. 308

Arenus Diac. M. Alexandriæ ex Mrll. 309

Poliochus M Cæsareæ in Cappad. ex Mrll. 309

Colluthus sive Acoluthus M. in Thebaide ex Menæis 309

Philetærus & Eubiotus MM. prope Cyzicum in Mysia 4 sec. 310. Acta Gr. Lat. ex. Ms. 312

Theodorus Ep. Lucen. 4 sec. Vita ex Mss. 329

Cyrillus Ep. Trevir. 5 sec. 331

Evonius Ep. in Arvernia ex Savarone 332

Hadulfus Ep. Cameraci & Atrebati atque Ab. Vedastinus 8 sec. 332

Alcuinus Levita Ab. in Gallia 9 sec. 333. Vita A. Coævo ex Ms. 335. Ap. Maii 808

Dunstanus ex Ab. Glastoniæ Ep. Wigorniæ & Londini; denique Aëp. Cantuariæ 10 sec. 344. Vita I, A. Presb. coævo ex Ms. 346. II, A. Oberno Præcent. Cantuar ex Mss. 359. Translatio Corporis Glastoniam, & alius liber Miraculorum Ap. Maii 809

Æmiliana seu Humiliana vidua, Tertiaria Minorum Florentiæ 13 sec. 385. Vita A. Vito Cortonen. ex Ms. 386. Alia Brevior ex Ms. 408. Alia A. Raphaele Volaterrano 410. Summarium Processus an. 1625 confecti 413. App. ex Italico Franc. Cionacci 416 Ap. Maii 816

Petrus Cælestinus Pont. Rom. 13 sec. 419. Sylloge vetustiorum monu mentorum 422. Opus metricum Jacobi Card. S. Georgii ad Velum aureum coævi & familiaris ex Mss. 437. Ejusdem liber, similiter metricus, de Electione & Coronatione successoris Bonifacii VIII 462. Ejusdem de Canonizatione Petri atque miraculis 473. Vita A. Petro de Alliaco Ep. Camerac. & Card. tit. S. Chrysogoni ex Mss. 484. Supplementum ex Italico Lelii Marini 498. Ap. Maii 816

Yvo Presb. Trecorii in Armorica 14 sec. 537. Summarium Vitæ ex Processu Ms. 538. Ap. Maii 816 (ubi & Testamentum ejus ex Ms.) Processus ipse, formatus anno 27 a morte Sancti 541. Vita prolixior A. Mauritio Gaufredi Ord. Præd. ex Ms. 581. Appendix de Reliquiis Antverpiæ & Gandavi 608

Augustinus Novellus, Prior Generalis Ord. S. Augustini Senis 14 sec. 614. Vita A. Coævo ex Mss. 616. Appendix duplex ad probationem cultus ex Mss. 622

Bartholomæa seu Elisabeth Virgo Tertiaria Ord. Servorum B. M. 14 sec. ex Gianio 626

Andreas Pischariensis Ord. Præd. in Valle-Tellina 15 sec. Acta ex Ital. Lactant. Guarinoni 627

INTER PRÆTERMISSOS.

Lupus S. Francisci discipulus Burgis in Hispania 1291 mortuus & bis in locum decentionem translatus 295 f

Joannes a Cetina Pr. & Petrus a Dueñas laicus Ord. S. Francisci, Granatæ in 1397 manu ipsiusmet Regis Mauri occisi, quorum Reliquiæ in veneratione habentur ib.

TOMUS V.

DIE XX.

Plautilla, Matrona Consularis Romæ I sec. 172* Ap. Maii 818

Victoria, Marcellosa, Salsa ex Mrll. 173*

Basilissa seu Basilla, Aureus & Nuscia seu Nusca, Romæ, Via Salaria veteri ex Mrll. 173*

Saturnina, Valeria, Fortunata MM. Roma in Westphaliam translatæ 175*

Vellesius & Faustus seu Faustinus Episcopi ex Mrll. 177*

Thallelæus Medicus, Alexander & Asterius spiculatores MM. Ægis in Cicilia 3 sec. 178*. Acta Gr. Lat. ex Ms. 180*. Ap. Maii 819

Baudelius M. Nemausi in Gallia. Acta ex Mss. 194*. Ap. Maii 819

Lucifer Ep. Calari in Sardinia insula 4 sec. 197* Ap. Maii 819

Thalassius & Marcus Eremitæ apud Græcos ex Menæis 226*

Anastasius Ep. Brixiæ 7 sec. 226*

Austregisilus, Aëp. Bituricæ 7 sec. 228*. Vita A. coævo ex Mss. 229*. Ap. Maii 820

Theodorus Ep. Papiæ 8 sec. Vita A. Joan. B. de Gasparis 239*

Ethelbertus Rex Anglorum Orientalium 8 sec. Vita ex Chronico Jo. Bromtoni 241*

Ivo Ep. Carnotensis 12 sec. 247*. Vita A. Jo. Frontone 247*. Ap. Maii 820

Orlandus, Conversus Vallumbrosæ 13 sec. 253*

Albertus Ab Ord. Vallumbr. Bononiæ 13 sec. 254*. Ap. Maii 820

Guido Comes Donoratici, Solitarius in Hetruria 13 sec. 255*. Ap. Maii 820

Bernardinus Senen. Ord. Min. Aquilæ in Aprutio 15 sec. 257*. Vita ex Ms. 262*. Antiquior A. Barnabæo 277*. Alia A. Maphæo Veghio ex Ms. 287*. Analecta ex Vitis diversis 305*. Ap. Maii 821

Columba Reatina V. Tertiaria Ord. S. Domin. 12 sec. 319*. Vita A. Confessario ex Ms. 320*. Appendix ex Processu Ms. 394*

INTER PRÆTERMISSOS.

B. Jacobinus de Crepatorio Carm. laicus Vercellis 1408 mortuus & a S. Carolo Borromæo requisitus nec repertus, differtur ad Supplementum Martii quo obiit 170*b

Hippolytus Galantinus Pr. Florentiæ, fundator Congr. Doctrinæ Christianæ, cujus anno 1619 defuncti Vita bis excusa est Romæ; & causæ in Rota versantis successus cupide expectatur 171* b

DIE XXI.

Timotheus, Polius, Eutychius, Diaconi MM. in Mauritania ex Mrll. 4

Epolus seu Polus, Vitus, Jocundus MM. in Provincia Cæsaria ex Mrll. 5

Victus, Maurella, Quintus, Primulus, Salustius, Fortunatus, Mirella, Primus MM. in Africa ex Mrll. 5

Polyeuctus, Victorius, Donatus, Quintus, Lucusa MM. Cæsareæ in Cappadocia ex Mrll. 5

Timotheus Diac. M. in Britannia ex Mrll. 6

Martyria seu Martyrius M. Ravennæ ex Mrll. 6

Secundinus M. Cordubæ ex Usuardo &c. 6

Valens Ep. & tres Pueri MM. ex Wandelberto 7

Valis seu Valens Presb. Autissiodori ex Brev. 7

Fabius, Beinius, Emmanuel, Firmus MM. una cum pluribus variorum Sanctorum Reliquiis, Roma delati Viennam Austriæ 8

Hilarius Ep. Tolosæ, ejus inventio & elevatio 11. Ap. Maii 819

Constantinus Magnus, Imperator Romanus 4 sec. 12. Parergon Alexandri Wilthemii de illius iconibus & nummis 22. Ap. Maii 825

Secundus Presb. aliique Martyres Alexandrini sub Constantia, ex S. Athanasio 27

Episcopi Confessores in Ægypto, Libya & Pontapoli sub Constantio 29

Mantius M. a Judæis occisus in Lusitania 5 sec. ex Mrll. 31. Ap. Maii 825

Ortarius Ab. Landellis in Normannia 5 sec. 36

Florentinus Ab. Arelate 6 sec. Epitaphium 38

Hospitius Reclusus Nicææ in Provincia 6 sec. 40. Vita ex Greg. Turon. 41

Maurelius Presb. in Diœcesi Galliarum Trecensi. Sylloge historica 43

Eleutherius Teate in Aprutio. Invent. transl. 43

Itisberga V. Yberghæ in Artesia 8 sec. 44

Theobaldus Aëp. Viennæ Galliæ 10 sec. ex Saussayo 47

Comites Palatini, Erenfridus seu Ezo & Mathildis, eorumque filia B. Richeza Regina Poloniæ 11 sec. Acta A. Gelenio 48

Silaus Ep. Hibernus Lucæ in Etruria 11 sec. 62. Vita ex Ms. 64 App. de Elevatione ultima corporis ex Ital. Florentinii 67. Ap. Maii 825

Godricus Erem. Finchalæ in Anglia 68. Vita A. Galfrido coævo ex Ms. 70

Petrus Parentius Mart. Urbe veteri in Etruria 12 sec. 85. Vita A. Mag. Joanne Canonico coævo ex Ms. 86

Joannes Bonvisius Presb. Ord. Minor. Observantium 15 sec. 100. Vita ex Mariano Florentino 101. Supplementum ex Ital. Francisci de Luniano 112

INTER PRÆTERMISSOS.

Expectatus quidam, defunctus circa an. 478, ut Martyr refertur a Petro Joffredi ex Epitaphio Niciæ reperto, quo nihil minus quam sanctum, nedum Martyrem credendum probatur, solusque Christianitatis & bonæ memoriæ titulus tribuendus videtur. 2 e

Ansuinus Pr. cum VI simul nominatis, Monachus Besuensis, qui a Nortmannis anno 888 gladio interfecti, in chronico Besuensi dicuntur sacrificium Deo effecti 3 a

Catharina Cardona Tertiaria Carmelitana Pastranæ in Hispania an. 1577 mortua, dicitur etiam Miraculis claruisse 3 d

DIE XXII.

Marcianus Ep. Ravennæ 2 sec. 127

Aurelianus M. Rom. Papiæ servatus 128

Castus & Æmilius MM. in Africa 3 sec. ex S. Cypriano 129

Cassius & Castus Epp. MM. in Campania 130

Goswinus Puer M. Romæ 130

Ausonius Ep. M. Engolismæ 131

Faustinus, Timotheus, Venustus, Castus, Emelius, Cottus, Rogatus, Albinus, Rogatianus, Maxentius, Felix, Januarius, Concessus, Castus, Emelius, Plassus MM. Romæ ex Mrll. 141

Joathas M. sub Maximiano, Patronus Belluni in ditione Veneta ex Ferrario 142

Sophia M. Medicinæ perita, apud Græcos ex Menæis 143

Marcellus & Codratus seu Codrus apud Græcos ex Menæis 143

Donatus Ep. Macarius Presb. Theodorus Diac. MM. Thmui in Ægypto sub Licinio 143. Acta Gr. Lat. ex Ms. 144

Lupicinus Ep. Veronæ, ex Aug. Valerio Ep. 151

Helena V. Autissiodori 5 sec. ex Vita S. Amatoris 152

Romanus Mon. Ab. in Gallia 6 sec. Vita A. Gisleberto coævo 153. Miracula 158. Ap. Maii 826

Eusebius Ep. Comi 6 sec. 165. Ap. Maii 827

Fulgentius Ep. Otriculi 6 sec. ex S. Gregorio 166

Julia V. M. in Corsica 6 vel 7 sec. 167. Acta ex Mss. 168 Sermo & Hymni ex Breviario Brixiensi compositi post translatum Sanctæ corpus 170

Lupus Ep. Lemovicen. in Aquitania. 7 sec. Elogium ex Breviario 171

Quiteria V. M. in Adurensi Vasconiæ diœcesi 171. Miracula ab anno 1624 173. App. de cultu in Lusitania 175. Ap. Maii 827

Aygulfus sive Aiulfus. Aëp. Bituric. Laus a Theodulfo Ep. Aurelian. 176. Ap. Maii 827

Joannes Ab. Benedict. Parmæ in Ital. 10 sec. Vita A. Mon. ejusdem loci synchrono 179

Bobo seu Bovo, Viqueriæ in Italia 10 sec. Vita & miracula ex Ms. 184. Disquisitio de corpore 188. Miracula post inventionem, ab anno 1469 facta 190. Anamnesis de eodem & de miraculis Ap. Maii 827

Fulcus Peregrinus, in oppido Sancti-patris diœcesis Aquinatis 12 sec. Acta ex Ms. Cancellariæ 192. Ap. Maii 829

Attus sive Atho ex Generali Vallumbrosano Ep. Pistorii 12 sec. 194. Ap. Maii 830

Humilitas Ab. S. Salvii Ord. Vallumbr. prope Florentiam 14 sec. 203. Vita A. Mon. familiari 205. Analecta ex Ital. Ignatii Guiduccii 213. Ejus Sermones duo ex Ms. Ap. Maii 830

Andreas Mutinensis O. Min. 15 sec. Ap. Maii 841

Rita vidua Ord. Erem. S. Augustini, Cassiæ in Umbria 15 sec. 223. Vita ex Italico Augustini Cavallucii 224. Ap. Maii 841

INTER PRÆTERMISSOS.

Yolendis V. M. sub & coram Aurelio Imp. apud Lingones passa, differtur ad XVII Januaria, donec aliqua fuisse certius probetur 125 a

Ulodimirus Bulgariæ Princeps, Græca fraude interfectus in Dalmatia, ex tumulo dicitur patrasse miracula 126 b

Henricus VI Rex Angliæ, cujus varia miracula narrat Harpsfeldius & de eo canonizando actum cum Julio PP. II, asserit 126 e

Ludovicus Cancer Ord. Præd. circa 1542 in Florida occisus & comestus a Barbaris 126 f

DIE XXIII.

Euphebius Epis. Neapolitanus in Campania 3 sec. Miracula duo ex Mss. 236. Inventio & Translatio 238

Salonas & Seleucus MM. apud Græcos ex Menæis 242

Desiderius Ep. & alii plurimi MM. apud Lingones 3 sec. 242. Acta A. Warnahario ex Mss. 244. Translatio 246

Martyres in Cappadocia & Mesopotamia sub Maximiano 247

Quintus, Lucius, Julianus, Montana, Januaria, Emelia, Nonna, Almerida, Astus, Basileus Epis. Victorius, Firmus, Montanus, Julianus, Victoricus, Fidelius, Donatus, Nicia, Faustus, Timotheus, Silvanus, & Focius MM. in Africa ex Mrll. 247

Epictitus sive Epitacius, Aptonus. Basilius & Aptonus alter MM. in Hispania ex Mrll. 248

Eutychius Ab. & Florentius Mon. Nursiæ & Fulginii in Umbria 6 sec. 249. Vita ex S. Gregorio 250

Desiderius M. Viennæ in Gallia 7 sec. 251. Vita A. coævo ex Mss. 252. Translatio ex Adone 254

Siacrius Epis. Niciæ in Alpibus 8 sec. ex Barali 255

Anno Ep. Veronæ 8 sec. ex Aug. Valerio Ep. 156

Medicus Conf. Ostielli in diœc. Blesensi Ap. Maii 842

Michaël Conf. Ep. Synnadarum in Phrygia 9 sec. 257

Guibertus, Fundator Gemblaci in Brabantia 10 sec. Vita A. Sigeberto Mon. 260. Ap. Maii 842. Appendix de vita Vener. Erluini Ab. ex gestis Mss. Abbatum Gemblac. 844

Guillelmus M. Roffæ in Anglia 268 a

INTER PRÆTERMISSOS.

Ricuvera xenodochio præfecta a S. Norberto & Præmonstrati in cœmeterio communi sepulta, obiit an. 1136 234 c

S. Euphrosyna V. Ducis Polocensis filia, Hierosolymis mortua circa an. 1173, de qua, cum ritu Græco vixerit, certiora optantur 234 c

Joannes Cala Anachoreta in Calabria 13 sec. de quo, ejusque miraculis, scripta omnia, & frequentia ad sepulcrum anathemata an. 1680 Romana Inquisitio aboleri jussit ut apocrypha 234 d

Wipertus Ep. Raceburgi Ord. Præm. an. 1372 defunctus ib.

Hieronymus Savanarola Ord. Præd. ob immoderatum, ut videbatur, contra Simonias zelum, hæreseos damnatus suspensusque Florentiæ, a suis habetur Martyr, qua de re plenius agetur in supplemento 134 f

Bartholomæus Agricola Ord. Min. ad cujus, an. 1621 Neapoli mortui, sanctitatem probandam collecti articuli, quem effectum habuerint vel habituri sint, exspectamus 135 c

DIE XXIV.

Joanna uxor Chuzæ ex Euangelio 272

Manahen Propheta Antiochiæ 1 sec. 273

Afra M. Brixiæ 2 sec. 273. Acta ex Mss. 274

Zebellus, Servulus, Secundinus MM. in Istria sub Dioclet. Acta ex Ms. Ital. 277

Donatianus & Rogatianus MM. in Armorica. Acta ex Mss. 280

Saturninus & Alii sex Martyres in Africa ex Mrll. 281

Vincentius M. in Portu Rom. ex Mrll. 281

Zoëlus, Saturus, Timinus, Saturnina, Servilius, Felix, Silvanus, Fortunus, item Zoëlus, Stria, Dioclus, Maximinus MM. in Syria ex Mrll. 282

Elpidius Ep. Cyon Presb. ejus frater & Elpecius Levita nepos, Atellæ in Campania 5 sec. 282

Vincentius Pr. Mon. Lerinensis 5 sec. 284. Ejus & Monachorum Lerinensium Vindiciæ ex Brunone Neusser 287

Vincentius Ep. Fulginii 6 sec. ex Ughello & Jacobillo 296

Missolinus Patronus Tarbiæ in Novem populania 297

Symeon Stylita in Monte mirabili prope Antiochiam 6 sec. 298. Acta Gr. Lat. ex Ms. A. Nicephoro Magistro 307

Martha Vid., Symeonis mater 6 sec. 402. Vita Gr. Lat. A. coævo ex Ms. 403

Martha Hegumena Monembasiæ in Laconia 10 sec. Vitæ fragmentum Gr. L. 431. Ap. Maii 848

Thomas Salus, Mon. Antiochiæ Syriæ 6 sec. 433. Ap. Maii 848

Philippus Placentinus Erem. August. 14 sec. 434

Meletius Dux, Joannes & Stephanus comites, Alii CCLII cum uxoribus & parvulis, Martyres. Acta Gr. Lat. suspectæ fidei 435

INTER PRÆTERMISSOS.

Benedictus Casinensis, Capuani cœnobii Præpositus, a Petro Diacono dicitur ex suo ante ostium ecclesiæ sepulcro usque hodie divina patrando non cessare 270 e

Joannes de Monte-forti Templarius, Nicosiæ dicitur Officio ecclesiastico coli, & in templo hactenus multis clarere miraculis 270 f

Gastoldus Ep. Vilnæ in Lituania cum pluribus Monachis Basilianis; sicut & Stanislaus Guardianus Franciscanorum cum suis, Leopoli a Tartaris an. 1343 occisi 271 a

Joannes Stylita Simeonis Magister, ex hujus Vita scitur vir valde sanctus fuisse, non item proprium ullum cultum apud Græcos habuisse 271 c

PARS MAII TERTIA.

[Prologus]

Anno tertio post editam Partem Maii secundam, prodiit Pars tertia anno MDCLXXXVIII Tomis duobus, videlicet sexto, inchoante a die XXV; ac septimo, initium sumente a XXIX Maii. Horum prior prodiit sub auspiciis Serenissimi Regiique ac Magni Hetruriæ Ducis Cosmi III; nec potuit ulli aptius dedicari, tum quod in præsenti volumine plurima de sanctis monumenta ex ipsiusmet Regiæ Serenitatis suæ nominatissima bibliotheca aliisque civitatis Florentinæ, edita sint; tum præcipue, quod plures in illo ejusdem civitatis viri feminæque sanctitate conspicui (eos in Epistola nuncupatoria annumeravimus) contineantur. Tomus posterior oblatus fuit Serenissimo Eminentissimoque Electori Archiepiscopo Coloniensi, Maximiliano Henrico ex Bavariæ Ducibus. Dedicatoriam sequitur Tractatus præliminaris Godefridi Henschenii de Episcopatu Tungrensi & Trajectensi, ante annos XXX tunc primum (nunc anni plus quam sexaginta sunt) in lucem editus Diatriba singulari, ante mortem vero recognitus ab Auctore ac varie innovatus; nec non de populis, illi diœcesi subjectis, atque Chronologia primorum Franciæ Regum, cum Præfatione de Vita, operibus & virtutibus Henschenii τοῦ Μακαρίτου. Addidi ego propter similitudinem argumenti, lucubrationem propriam, qua chronologice deducitur series Episcoporum atque Archiepiscoporum Mediolanensium, usque ad annum Christi MCCLX, ex vetustis Catalogis Bibliothecæ Ambrosianæ, ab Henschenio transcriptis; a me illustratis.

TOMUS VI.

DIE XXV.

Urbanus Papa M. Romæ 3 sec. cum sociis Mamiliano, Joanne, Chromatio, Dionysio, Presbyteris; Martiale, Eunuchio, Luciano, Diaconis; Anolino Commentariensi, Marmenia matrona ejusque filia Lucinia cum aliis XXII, item XLII, item quinque millibus Martyrum ac Savino in carcere extincto. Item alius Urbanus Roma Catalaunum in Galliis translatus, 5. Acta notarialia ex Mss. 11. Translatio & Miracula ex Ms. 16

Pasicrates seu Polycrates, Valentio & Alii II aut III, Dorostori in Mœsia seu Bulgaria ex Mrll. & Men. Gr. 23. Ap. Maii 849

Sentiana, Vincentius, Sanctia, Juliana MM. Bleræ in Tuscia suburbicaria ex Mrll. 24

Vincentius, Joannes & Marius MM. Gortynæ in Creta ex Mrll. 25

Eusebius M. in Oriente ex Mrl. 25

Flavianus seu Fabianus; Septinus vel Septimus aut Septimia MM. in Africa ex Mrll. & veteri Kalend. Carthag. 25

Saturninus, Saturus, Timeus, Tomunus, Victorius, Istialus, Victoria, Flavinus ex Mrll. 26

Eutropia M. Alexandriæ ex Men. Gr. 26

Cælestinus M. apud Græcos ex Men. 27

Canio Ep. Afer Conf. Acheruntiæ in Lucania 27. Acta suspecta ex Mss. 28. Appendix de ejus baculo 35

Maximus & Venerandus Fratres MM. Ebroicis in Gallia 36

Amantes duo, Injuriosus ejusque Conjux in Arvernia 5 sec. ex S. Gregorio Turon. 38

Dionysius Conf. Ep. Mediolani 4 sec. 39. Vita ex Mss. 44

Zenobius Epis. Florentiæ 5 sec. 49. Vita ex S. Antonino, 52. Eadem plenior ex Mss. 54 Vita III A. Laurentio Aëp. Amalfi ex Ms. 58. Translatio II & III ex Joan. Villano & Joan. Aretino coævis 62. Item IV ex Ms. 67

Senzius Presb. Bleræ in Tuscia 5 sec. 70. Vita ex Mss. 71

Leo Ab in Diœc. Trecensi 6 sec. 73

Bonifacius PP. IV 7 sec 75

Aldelmus ex Ab. Malmesbur. Epis. Scireburn. in Anglia 8 sec. 77. Vita I, A. Wilhelmo Malmesb. ex Ms. 79. II, A. Monacho Anonymo cum Translatione ex Ms. 84

Gennadius ex Ab. Benedictino Ep. Asturicensis in Hispania & plurium Monasteriorum Fundator 10 sec. 94

Joannes Psichaita Confessor apud Græcos sub Iconomachis ex Menæis 100. Ap. Maii 849

Olbianus apud Græcos ex Menæis 101

Jejunius Ord Basiliani in Calabria 101

Gregorius Papa VII, 11 sec. 102. Vita A. Paulo Bernrieder. 113. Acta Pontificalia ex Chronico Bertoldi Constantien. 143. Alia ex Ms Censuali Centii Camerarii, postea Honorii III 148. Alia ex Ms. nostro de Vitis Pontificum 154. Ap. Maii 850

Gerius apud Montem Sanctum in Piceno 13 sec. Vita A. Matthæo Masio Erem. Augustin. ex Ms. loci 159

Claritus Fundator Monasterii Reginæ Cœli Florentiæ 14. sec. Vita A. Ant. Raconesis Confessario loci 162. Miracula ad Crucifixum Clariti patrata ex Ms. 164

Jacobus Philippus Presb. O. Servorum B Mariæ Faventiæ in Æmilia 15 sec. 166. Vita A. Nicolao Borgesio, ipso mortis anno scripta 167. Miracula 170. Instrumentum immunitatis, concessæ Patri ipsius Beati 173; & documenta primi a morte cultus ex Annal. Gianii 175

Maria Magd. de Pazzis Ord. S. Mariæ de monte Carmelo, Florentiæ 17 sec. 177 Vitæ Pars 1 & 2, ex Ital. Vincentii Puccini Confessarii 180. Synopsis partis 3, 4, 5 ac 6, & tituli operum, ab ea scriptorum 239. Parergon de sanctarum ecstaticarum, secundum species naturaliter præhabitas, durante raptu quandoque motarum, dictis factisque ad historicarum quæstionum decisiones non trahendis 246. Alia Vita A P. Virgilio Cepario S. J. altero Sanctæ Confessario, a P. Josepho Fozio Romæ absoluta & edita 149. Gloria postuma ex Variis; & miracula ex processibus 304 Ap. Maii 850

INTER PRÆTERMISSOS.

Woradus & Vinebaldus Presbb. Verwaldus & Benegardus Diaconi, Monachi Bertiniani an. 861 occisi a Danis 3 e

Egilhaldus Ab. S. Cornelii Indiensis 9 sec. videtur sacellum habere, nunc Sanct-Eulard dictum 3 f

DIE XXVI.

Alphæus Pater Matthæi & Jacobi Apostolorum Capharnai in Galilæa ex Men. 354

Carpus unus ex LXXII, Ep. Berœæ 1 sec. 355. Gr. Lat ex Menæis 356

Quadratus Ep. Atheniensis 2 sec. 357

Symmetrius M. Romæ cum aliis XXII 2 sec. 360. Translatio Ledernacum in Belgio ex Mss. 361

Eleutherius PP. 2 sec. 363

Priscus & Cottus aliique plurimi MM. Cociaci in agro Autissiodor. sub Aureliano. Acta ex Mss. 365 Translatio S. Cotti 367

Albercius & Helena germani ex Men. 368

Eraclius, Paulus seu Paulinus, Mindina seu Mundinus, Jocundus MM. ex Mrll. 368

Paulus, Anteon, Quadratus, Rufinus, Valeria, Magnus MM in Africa ex Mrll. 369

Felicissimus, Heraclius, Paulinus, Menedina, Saturus, Victorius, Saturninus, Marinus; item Saturus, Fortunatus & Theomedus MM. Tuderti in Umbria ex Mrll. 369

Memorius Conf. Petragoricæ in Aquitania ex Mrll. 370

Pardus Ep. Patronus Larini in Italia. Vita A. Radoyno Levita ex Mss. 371. Translatio 372

Augustinus Ep. Cantuariæ in Anglia 7 sec. 373. Vita A. Gocelino 375. Historia Translationis A. Eodem 411. Liber Secundus 432

Godon Ab in diœc. Trecensi 7 sec. Vita ex Ms. 444

Bobolinus Ep Viennæ in Gallia 8 sec. 446

Berengarius Mon. in Urbe S. Papuli in Gallia 11 sec. 447. Vita A. Anselmo Mon. Beccensi 448

Guinizo & Januarius Monachi Casinenses 11 sec. 449. Acta A. Petro Diac ex Ms. 450

Lambertus Ep. Vencien. in Gallia 12 sec. Vita A. Coævo 458

Philippus Nerius Institutor Congregationis Presbyterorum Oratorii Romæ 16 sec. 460 Vita A. Antonio Gallonio coævo 463. II A. Hieronymo Barnabæo Congregationis Præposito 524. Appendix de sudore imaginis Patavinæ A. Jac. Phil Thomasino ex Ital. 649. Corollarium de Sacellis Sancti præsertim Domesticis Ap. Maii 852

INTER PRÆTERMISSOS.

Guilielmus Sanvicus Carmelita, scripsit de initio Ordinis sui (vide ejus fidem defensam ante Tomum 3 Maii.) 353

Julianus Adam Salernitanus palo transfixus a Turcis 353 a

DIE XXVII.

Zacharias Ep. M. Viennæ Gal. sub Trajano 659. Ap. Maii 853

Julius M. Dorostori in Mœsia Acta ex Ms. 660

Restituta V. cum Cyrillo Presb. & Sociis duobus MM. in Campania 3 sec. 661. Acta A. Gregorio Ep. Tarracinæ 664. Miracula 668. Inventio Corporis 672. Ap. Maii 853

Restituta V. M. Roma Suessionem translata 674

Acculus sive Aquilus aut Aquilinus; Evangelius & alii XIV MM Alexandriæ ex Mrll. 678

Helias, Lucianus, Zoticus, Martialis, Victurius, Murina & Servulus MM. Tomis ad Pontum Euxinum ex Mrll. 679

Saccus, Julius, Damias seu Daamas, Carpia & Alii Quadringenti ex Mrll. 679

Salucianus, Eutricus Ep. Crescentinus, Ticianus, Quintus, Sciabilus MM. in Sardinia ex Mrll. 679

Alypius, Eubiotus sive Eusebiotes, Paulus, & hujus Soror Juliana ex Menæis 680

Therapon Presbyter M. Sardeis in Lydia ex Menæis 680

Therapon Hieromartyr ex Cypro translatus Cpolim 681. Miracula Gr. Lat. A. teste oculato ex Ms. 682

Phanurius M. celebris in Rhodo & Creta 692. Miracula Gr. Latina ex Ms. 693

Eutropius Ep. Arausione in Gallia 5 sec. Vita A. Vero successore ejus ex Ms. 700

Joannes Papa I. M. Ravennæ enectus, Romam translatus; ubi agitur de Symmacho & S. Severino Boëthio Patriciis & exconsulibus Romanis MM. 6 sec. 702

Helladius Ep. M. in Oriente 6 aut 7 sec. ex Menæis 711

Hildevertus Ep. Melden. Cultus ex Breviariis, Acta malæ fidei 712

Ragenulfus M. Telodii prope Atrebates in Artesia 8 sec. 717

Beda venerabilis Mon. Presb. & scriptor in Anglia 8 sec. Vita A. Turgoto Dunelmien. 720

Gausbertus Eremita Fundator Montis-Salvii in Arvernia 11 sec. 723

Fredericus Ep. Leodii M. 12. sec. 724. Vita A. Renero Mon ex Ms. 725

Liberius seu Oliverius, Peregrinus Anconæ in Piceno 13 sec. Actorum fabulositas 728

INTER PRÆTERMISSOS.

Heinricus infans Monachii an. 1347 a Judæis necatus 657 f

Stephanus Ruizius a Purificatione Carm. in Lusitania passim Beatus, quem Urbanus VIII ob Miracula parabat canonizare 658 b

DIE XXVIII.

Eutychius sive Eutyches Ep. M. Melitene in Armenia, de quo longus Canon. Græco Latinus ex Menæis 734

Heliconis M. Corinthi in Achaia 3 sec. 736. Acta Gr. Latina sub nominibus Luciani & Pauli suspecta valde 738

Zetulus, Primus, Nonnus, Euresius, Julius, MM. in Pamphilia ex Mrll. 744

Portinus seu Protus, Arminia seu Mariminia, Secundinus, MM. in Africa ex Mrll. 744

Æmilianus, Felix, Priamus, Lucianus, Fortunatus, Jucundianus, Lucius MM. ex Mrll. 745

Epegatus, Eustasius, Victia, Castulus, Epecatus, Ania, Octuber, Uroria, Vippia, Hilus, Hominius, Marcilius, Cillonia, Maxima, Filominus, Avettia, Comminius, Marcianus, Fluminius, Marciana, Castula, & Alii VI vel IX ex Mrll. 746

Crescens, Paulus & Dioscorides, MM. Romæ ex Menæis 747

Natalius & Saronas MM. Romæ ex Men. 748

Caraunus M. apud Carnutes in Gallia 5 sec. 748. Vita ex Mss. 749 Miracula ex Mss. 752

Plurimi Sancti Monachi MM. Thecuæ in Palæstina 5 sec. ex Cassiano 754

Rigomerus Ep. Meldensis in Gallia 5 sec. 755

Theodulus Urbis CP. expræfectus, Monachus Edessæ in Syria 5 sec 755. Vita Gr. Lat. ex Ms. 756. Epitome ex Synaxario Ms. 765

Manuæus Ep. Bajocen. in Normannia 5 sec. Vita ex Ms. 767

Senator Ep. Mediolani 5 sec. 769

Justus Ep. Urgellæ in Hisp. 6 sec. 773

Justus Laicus Vicensis in Hispania 774

Germanus Ep Parisiis 6 sec. 774 Vita A. Venantio Fortunato 778. Appendix de Miraculis ex Greg. Turon. 787. Translatio ex Ms. 788. Miracula & Translationes posteriores A. Aimoino 796. Appendix de iisdem 805

Nicephorus Ep. & Maximilianus Diac. Humagi & Petinæ in Istria. Acta Synonymorum, ipsis male aptata 807

Nicetas Ep. Chalcedone 8 vel 9 sec. 808

Willelmus Dux, postea Monachus Gellonensis in Gallia 9 sec. 809. Vita ex Mss. 811. App. de Chartis donationum 820. Miracula ex Mss. 822. Elevatio & Translatio ex Ms. Gallico 827

Podius Ep. Florentinus 11 sec. 828

Guilielmus Erem. in diœcesi Comensi 11 sec. 830

Lanfrancus Aëp. Cantuar. in Anglia 11 sec. Vita A. Milone Mon. Beccensi ex Ms.. 833. Alia A. Eadmero Mon Cantuar. ex ejus Historia 848. Antilanfrancus Wilhelmi Thorn, sua se maledicentia refutans 852

Ubaldesca V. Pisana Ord. S. Joannis Jerosol. 13 sec. Vita ex Italico Silvani Razzi 854

Petrus Solitarius 13 sec. 860

Herculanus a Plegali Minorita 15 sec. ex Chron. Mariani Florent. 862

COROLLARIUM.

Andreæ Sali Constantinopoli, circa medium seculum X defuncti, prolixissima Acta, ex Vaticano & Mazariniano Mss. Græco-Latine danda post Acta S. Wilhelmi Gellonensis pag. 828, sub novo titulo numeroque huc relata sunt; ut interim dum alia excudebantur, hæc quoque impressa sub alio prælo non morarentur editionem. Est ergo illatus a pag. 1* ad 112*. Aliquid in Ap. Maii. 854 e

Sequitur Vita Vener Mariæ Bagnesiæ Florentinæ, tertii Ordinis S. Dominici, sepulta & hactenus incorrupta, in eo monasterio, quod paucis post illius obitum annis ingressa S. Maria Magdalena de Pazzis, defunctam eximie semper est venerata, & in suis revelationibus æternam ejus gloriam tam luculenter testata est, ut nisi pro ipsamet canonizanda tantopere laboratum fuisset, Bagnesiam fortassis ei associatam nunc venerarentur. Interim legitur hic Vita I ex Italico Ms. Augustini Campi de Pontremoli, infirmæ Virginis per annos XXII Presbytero domestico 113*. II, Supplementum ex Vita, per Alexandrum Capoccium O. Prædic. Mariæ Confessarium scripta Italice 128*. III, Epistola Hieremiæ Foresti, Bagnesiæ familiarissimi, ad Augustinum Campi Confessarium ejus ex Ms. 131*. IV, Revelationes S. Mariæ Magdalenæ, de Bagnesia. 137*

INTER PRÆTERMISSOS.

S. Juvenalis Ep. Calaritanus, dilatus in XV Januarii si plus lucis afferatur 732 a

Teocus Erem. in Anglia, a quo Theokesbury oppidum in Glocestriæ comitatu putatur denominatum esse 731 f

Jonas Ab. Luxoviensis, qui Acta S. Columbani & aliorum scripsit 724 f

Hieronyma Veramontia Virgo Vidua Asculi in Piceno, cujus an. 1665 defunctæ Vita habetur 753 c

TOMUS VII.

[Prologus]

Præmittitur huic Tomo, Maximiliani: Henrici Archiepiscopi Coloniensis memoriæ dedicato (uti jam dictum est ad harum Ephemeridum partem tertiam Maii) Tractatus de vita, operibus & virtutibus P. Godefridi Henschenii. Tum Exegesis ejusdem Henschenii de Episcopatu Tungrensi ac Trajectensi. Denique Chronologica series P. Danielis Papebrochii de Episcopis atque Archiepiscopis Mediolanensibus.

DIE XXIX.

Conon & filius ejus, MM. Iconii in Asia 4. Acta Gr. Latina ex Mss. 5. Recentiora ex Mss. 8

Restitutus M. Romanus. Acta ex Ms. 10

Revocatus M. Genuæ honoratus ex officio proprio Ecclesiæ Genuen. 13

Maximus ex Istria Venetias translatus 14

Cerealis, Theodorus, Antenodorus, Vitus MM. in Oratorio Sodalitii Mariani in Collegio Romano S. J. Ubi & de initiis, progressu, exercitiis & gubernatione ejusdem Sodalitii primarii tractatur Ap. Maii 855

Gentius Martyr in Hispania ex Mrll. 16

Crispolus M. in Numidia ex Mrll. 16

Cyrillus, Carellus, Primolus, Finodus, Venustus, Gissinus, Alexander, Tredentheus, jocundus MM. Cæsareæ in Cappadocia ex Mrll. 17

Primus, Accidia, Passimonius, & Alii CLIII MM in Africa ex Mrll. 18

Sicimodus, Bassus, Venustus, Victurius, Pullienus MM Antiochiæ ex Mrll. 18

Pontamius, Demetius Secundinus, Maximus MM. ex Mrll. 18

Maritus & Uxor MM. apud Græcos 18

Victor & Scyreneus MM. Tornaci 19

Maximinus Ep. Treviris 4 sec. 19. Vita ex Mss. 21. Miracula ex Ms. 25. Appendix de posteriore translatione 33

Maximus Ep Veronæ 4 sec. 36

Buriena V. in Cornubia Angliæ 37

Sisinnius, Martyrius, Alexander MM. in agio Tridentino 4 sec. 38. Acta duplicia 40. Epistola S. Vigilii de eisdem ad SS. Simplicianum & Jo Chrysostomum 41. Translatio per S. Carolum Borrom. 45

Maria V. Antiochiæ in Syria. Acta Gr. Lat. ex Ms. 50

Votus & Felix fratres Cæsaraugustani; & Joannes de Atares, Eremitæ Montis Pinnatensis in Aragonia 8 sec. 58. Vita ex Mss. 59. Alia A. Macario Mon. 61. Tertia ex Ms. 63

Eleutherius Arcani in Latio ex Ferrario 65

Theodosia Sanctimonialis & Martyr Cpoli 8 sec. 66 Encomium A. Constantino Logotheta 69. Append ex Pachymere 87

Geraldus Ep. Matiscone 10 sec. 88

Joachimus Ab. Ordinis Florensis fundator in Calabria 89. Vita A. Jacobo Græco 94 Disquisitio Historica de Ordine prædicto, Fundatorisque prophetiis & doctrina 125

Bona V. Pisana 13 sec. Vita per supparis ævi scriptorem ex ore testium oculatorum accepta, ex Ms. 144. Ap. Maii 858

Gerardesca Pisana Vidua 13 sec. Vita a Confessario collecta ex Ms. 165. Ap. Maii 859

Beati Martyres Inquisitores, Guilielmus Arnaldi, Bernardus de Rupe forti, Garsia de Aurea Ord. Prædicat Stephanus de Narbona, Raimundus Carbonii Ord. Minorum; Prior Avenioneti Mon. de clusa; Raimundus scriptoris Canonicus & Diaconus, Bernardus ejus Clericus; Petrus Arnaldi, Notarius; Fortanerius & Ademarus, Clerici nuntii, Avenioneti in Occitania MM. 13 sec. Sylloge ex Coævis 180

Marquardus Ord. Min. Monachii in Bavaria 14 sec. ex Waddingo 182

Petrus Petronus Chartusianus Senensis 14 sec. Vita A. S. Jo. Columbino Italice scripta, a Bartholomæo Senensi exornata 188. Ap. Maii 859

Andreas Chius M. Cpoli sub Turcis 15 sec. Acta A. Georgio Trapezantio ex Surio 184

INTER PRÆTERMISSOS.

Chono Ab. Lerini, ex sola S. Gregorii ad ipsum Epistola notus 3 b

Ambrosius de Jesu O. Minim. Valentiæ in Hisp. Vitam habet excusam cum titulo Beati Patris 3 e

DIE XXX.

Gabinus & Crispulus MM. Turribus in Sardinia sub Hadriano Imp. 235

Felix PP. I. M. 3 sec. 236

Eusebius, Romanus, Meletius, Charalampus, Crispinus & Socii MM. Nicomediæ ex Menæis 237

Euplius M. apud Græcos ex Menæis 238

Cantianus, Eutychius & Euthymius MM. Aquileiæ ex Mrll. 239

Sichus sive Isichius & Palatinus MM. Antiochiæ ex Mrll. 239

Venantius Methonæ mortuus, Lerini honoratus 4 sec. Vita ex Mss. 240

Basilius & Emmelia, parentes S. Basilii magni & Gregorii Nysseni 4 sec. 242

Isacius Ab. CPoli 4 sec. Vita Gr. Lat. ex Ms. 246. Alia ex Lipomano 258

Exuperantius Ep. Ravennæ 5 sec. ex Ferrario 260

Caidocus & Frechorius sive Adrianus, Centulæ in Picardia 7 sec. 262

Madelgisilus Erem. Centulæ 7 sec. Vita A. Hariulfo Mon. postea Ab. Aldemburg. 265

Anastasius Ep. Papiæ 7 sec. 270

Hucbertus Mon. Britanniaci Diœc. Suessien. 8 sec. 271. Vita A. Pisone, licentius ornata, ex Ms. 272

Ferdinandus III Rex Castellæ, Legionis &c. Hispali 13 sec. 281. Acta ubi demonstratum, contra Marianam & Garibayum, quod ejus mater Regina Berengaria tanto senior fuerit sorore sua Blanca, matre S. Ludovici R. Franc. ut hæc illius filia esse potuerit 286. Chronologia Ferdinandæa 294. Vita brevior ex Chronico Lucæ Tudensis coævi 298. Supplementum ex Hispano, dicto Flos Sanctorum 302. Acta prolixiora ex Libro 8 Roderici Aëp. Toletani coævi & ex Chronica Hisp. per sancti Regis filium edita 304. Parergon de Sancti erga Deiparam affectu aliisque ejus monumentis 353. Extrema gesta 361. Corollarium de simili morte Ferdinandi I, & utriusque Anniversariis 364. Gloria postuma ex Variis & ex Processibus 366. Canonizatio & Hispalensium de ea triumphus 285. Appendix de Cruce Caravacana, credita tempore S. Regis revelata, & factis per eam miraculis, antiquis & recentioribus 392

Constantia Xira & Maria Fernandes, pauperem Vitam professæ, Eboræ in Lusitania 15 sec. 415 Acta ex Cardoso. 416

INTER PRÆTERMISSOS.

Copri M. insignis Passio nobis Græce ad interpretationem Latine faciendam, descripta, inter manus periit ex originali decerpta, neque adhuc alibi reperiri potuit 233 c

Steppo Presb. Porceti prope Aquisgranum; cujus tumbam Miraculis claruisse testatur Cæsarius 234 a

DIE XXXI.

Petronilla V. Rom. S. Petri spiritualis Filia sub Domitiano 420

Crescentianus M. Turribus in Sardinia sub Hadriano ex Mrll. 422

Hermias M. Comanis in Cappadocia sub Antonino 423. Acta Gr. Lat. ex Ms. 424

Cantius, Cantianus, Cantianilla & Protus eorum Pædagogus MM. Aquileiæ 3 sec. 427. Acta ex Mss. 428. Analecta de Reliquiis 430.

Gaulienus, Germanus, Victurus, Silvanus, Telesphorus, Victurinus, Donatus Istialus, Tertus, Rogatus; item Germanus; item Silvanus, Honorius, Cicilia, Tertula, Lautica, Victoria, Fortunata, Maxima, Rogata, Paulica, Agapia, Castula, Amelia; item Tertula, Lupus, Justus, Tecla, Firmus MM. Gerundæ in Hispania ex Mrll. 435

Donatianus M. Cirthæ in Numidia ex Martyrol. Hieronym. 436

Timidenses Martyres in Prov. proconsulari Africæ ex Kalend. Cartagin. 436

Datianus seu Datiana M. Carthagine in Africa ex Mrll. 437

Simplicianus M. Pictavis in Gallia ex Brev. 437

Paulinus & Isichus MM. Antiochiæ ex Mrll. 437

Silvius Ep. Tolosan. ex Vita S. Exuperii 4 sec. 438

Paschasius Diac. Romæ 6 sec. ex S. Gregorio 438

Alexander & Galla conjuges in Arvernia ex Greg. Turon. 440

Helmtrudis Reclusa in Diœc. Paderborn, 10 vel 11 sec. 441

Mathildis V. ex Diezzensi Præposita Abbatissa Oethilstetinensis in Bavaria 12 sec. 442. Vita A. Engelhard. Cisterc. 444

Jacobus Venetus Ord. Prædic. Forolivii in Romandiola 14 sec. 458. Vita ex Mss. Ambr. Taëgii 460

Vitalis a Bastia Erem. Tertiarius Franciscanus Assisii 15 sec. 475

Baptista de Varanis Clarissa Camerini in Umbria 16 sec. 476. Vita ab ipsamet ad Patrem suum spiritualem scripta, ex impresso Italico 478 Revelationes ejus de mortalibus Christi doloribus 496. Supplementum Vitæ ex Italico Matthæi Pascuccii 501

Gertrudis V. M. Valduleti in Lotharingia postridie Ascensionis 514

Berteragmus sive Bertramus Erem. Augustinianus Firmi in Piceno 15 sec. Feria III Pentecostali 516

INTER PRÆTERMISSOS.

Ferrandus Diaconus, Carthaginensis 6 sec. cujus opera habentur, non item notitia antiqui cultus 418 b

Rollandus Comes, Aliique Equites Galli sub Carolo magno in Pyrenæis per Saracenos an. 778 occisi d

Pilegrinus Ep. Passavien. 10 sec. dicitur Miraculis claruisse ib. f

Antonius Augustinus Aëp. Tarracon. de cujus an. 1585. mortui Vita, scriptis atque virtutibus Librum Ms. nobis reliquit noster Andreas Schottus, ejus olim Domesticus 419 c

Sequitur in hoc Tomo VII Maii Appendix addendorum, mutandorum, corrigendorum per totum Mensem; de quibus nihil attinet plura notare, cum ad suos quæque dies & locos jam allegata sint per notam, Ap. Maii.

MENSIS JUNIUS.

[Prologus]

Finita, anno MDCLXXXVIII, impressione Actorum totius Maii, respirandum tantisper nobis, cessantibus typis, fuit, dum sequens hic Mensis Junius pararetur. Interea Typographus noster Michaël Cnobbarus, qui sua opera duos præcedentes absolverat Menses, non admodum multo post, podagricis confectus doloribus, excessit e vivis anno MDCLXXXXI die XXIV Augusti. Successit ei ad imprimendum Junium Henricus Thieullier; absolvitque Tomum ejus primum anno MDCLXXXXV, sex dies complexum, atque Augustissimi Imperatoris Leopoldi æternæ memoriæ inscriptum; cum Apologia præliminari collegæ nostri Conradi Janningi, qualis tunc credebatur suffectura ad grandem contradictionum librum, jam inde ab anno XCIII contra me præcipue, collectarum a quibus minime oportebat. Has enim viri eruditi passim censebant tanti non habendas, ut prosecutionem melioris studii ego ipsarum causa interrum perem.

[2] Neque sane interrupi, priusquam ab Hispania perstrepret brutum istud fulmen, quo Tomi omnino quatuordecim, meum ut Auctoris nomen præferentes, illic ab Inquisitione prohibiti sunt; decreto tam acerbo, ut summus Pontifex Innocentius XII, eo lecto quæsiverit, an Lutherus aut Calvinus in libris suis sic unquam damnati fuerint. Eo tamen nihil motus Pontifex, coram quo iidem Tomi ab iisdem Actoribus, ex successu in Hispania sibi, ut putabant, glorioso, animosioribus, similiter accusati fuerunt, nihil permisit in præjudicium Actorum fieri, quorum quale meritum, & quanta in Dei Ecclesia utilitas esset, plurium Principum ac Præsulum virorumque eruditorum, super iis solicitorum, litteris instruebatur. Interim apparebat, censuram Hispanicam paucioribus mensibus deproperatam, quam erant libri censurandi, non nisi in illo Exhibitionum libro fundatam fuisse. Ergo judicarunt Superiores, operosius refutandum tam perniciosum librum, jussusque sum mea & Magistri mei Henschenii scripta articulatim defendere contra Exhibitorem. Deo autem Sanctisque opitulantibus factum est, ut intra dimidii anni spatium conscriberem duos Responsionum tomulos; & defuncto jam Typographo Henrico Thuellier, apud ejus Viduam heredesque absolverem, eo successu; qui obmutescere adversarios fecit, & apud Apostolicam Sedem instare, ut indicto utrimque silentio, vetaret ultra moveri controversiam illam. Interim non cessabat Romæ agi causa: & necessarium fuit illuc allegare Janningum nostrum, qui ex præsentiori rerum notitia eam ageret: ego vero prosequens impressionem Tomi II Junii usque ad diem ejus XIV progressus, a curando prælo fui coactus desistere per cataractas oculis inductas, tantamque exinde eorum caliginem, ut legere aut scribere nihil amplius possem.

[3] Prodiit nihilominus auxiliantibus Sociis, Tomus ille anno MDCXCVIII, oblatusque est Angustissimæ Eleonoræ Romanorum Imperatrici, cum tractatu Præliminari Nicolai Rayæi, in locum Janningi Romam profecti, ibidemque tum adhuc commorantis, tantisper mihi in subsidium additi, de Acoluthia Officii Canonici, pro Ecclesiis Orientalibus Græcorum, in solenni commemoratione trium Doctorum, Basilii (cujus eo Tomo Acta illustrabantur) Nazianzeni atque Chrysostomi.

[4] Post hæc, dum redux expectatur Janningus, & ad curationem ego præstolor maturitatem cataractarum oculis obductarum, suspensa hæsit impressio Tomi III, donec, illo sub finem anni secularis Roma reverso, tandem absolutus prodiit anno MDCCI, dedicatus Augusto Serenissimoque Romanorum Hungarorumque tunc Regi Josepho: cui tomo præparaveram Leges Palatinas Jacobi II Regis Maioricarum, ex codice vere Regio & hactenus unico manu mea transcriptas, iconibusque Officiorum singulorum ornatas. Intercessit annus unus, cum & mihi per oculum sinistrum, sublata quæ tum maturuerat, cataracta, visus rediit, quo etiam nunc utor per Dei gratiam singularem, dextero nondum, ut curaretur, maturo.

[5] Quartus Tomus prodiit typis Petri Jacobs anno MDCCVII, circumstrepentibus licet per hasce provincias, universæ propemodum Europæ Christianæ armis infestis; prodiitque inscriptus eidem Serenissimo Josepho, tunc Augustissima Cæsareæ Majestatis dignitate aucto. Deest illi Tractatus præliminaris; quia reversus ex Italia Janningus, addebat B. Aloysii Gonzagæ prolixissima Acta, Romæ diligenter collecta ac deinde illustrata, quæ proprio Beati die XXI Junii jam tum impresso, ad calcem Tomi reservata fuerant; atque ejus molem adeo auxerunt; ut aliud quidpiam præmittere consultum minime videretur.

[6] Nunc vero, id est anno MDCCIX in lucem vadit, Augustissimæ Imperatrici Guilielminæ Amaliæ, Bruswicensi tradendus, Tomus quintus, præferens post epistolam nuncupatoriam in limine Historiam Chronologicam Patriarcharum Alexandrinorum, cum appendice de initiis, erroribus, institutis, Copto-jacobiticis, inscriptam Illustrissimo Domino Guilielmo Alberto de Grisperre Brabantiæ Cancellario, & finiens cum Actis B. Raymundi Lulli Eremitæ, Scholæ Lullisticæ Doctoris illuminati, apud Bugiam in Africa Martyris. Nunc semestre totum concludet Tomus VI Supplementorum Junii, auctus genuino Usuardi Martyrologio, non minus quam Bedæ fuerat, desiderato; & Ephemeridibus Sanctorum, totis sex Mensibus hactenus illustratorum, eorumdemque Indice alphabetico.

C. J.

[7] Huc usque Papebrochius; qui magnam quidem partem Tomi sexti impressam vidit, absolutum non vidit; nec potuit inde Ephemerides suas, nec Indicem Alphabeticum Sanctorum complere, ad Sanctorum, uti confidimus, Societatem evocatus anno MDCCXIV in Pervigilio sanctorum Apostolorum Petri & Pauli, die XXVIII Junii mane sub horam V. Prodiit enim in lucem Pars prima istius Tomi sexti (in duas quippe divisus est) non ante Novembrem anni sequentis a morte Papebrochii: Pars altera nunc sub prælo sudat inchoata impressione ab his ipsis Ephemeridibus atque Indice Alphabetico universali Sanctorum in totos sex menses jam impressos.

[8] Quamobrem hic ego suppleo (uti in præmissis multa supplevi) referendo in præsentes Ephemerides quidquid eo ex Tomo sexto Junii referendum videbitur. Quoniam vero Pars I istius Tomi, initio habeat supplementum seu Appendicem Addendorum, Mutandorum, Corrigendorumque in quinque præmissis Junii Tomis; quemadmodum ad calcem Tomi VII Mensis Maii Supplementum universale in singulos ejus Tomos extat, cujus singulæ partes in Ephemeridibus suo loco post nomina Sanctorum, ad quos spectant, indicantur per notas Ap. Maii; ita singula Supplementi hujus Junii dietim ad suos Sanctos referemus per hoc signum Ap. Jun. quod Appendicem Junii notat, Tomo ejus VI quærendam.

[Tomus I]

DIE PRIMO.

Clarus Ep. M. Lactoræ in Novempopulania Galliæ Provincia 7. Vita ex Breviariis 10. Divinatio de pluribus Synonymis, hic in unam personam conflatis 14

Justinus, Chariton, Charito, Euelpistius, Hierax, Pæon, Valerianus seu Liberianus MM. Romæ 2 sec. 16. Confessio eorum Gr. Lat ex Eusebio 20

Thespesius M in Cappadocia 3 sec. ex Men. 22

Gratinianus & Felinus MM. sub Decio, Aronam in Insubria delati 23. Acta ex Ms. posteriori parte licentius amplificata 25

Ammon, Zeno, Ptolomæus, Ingenes, Theophilus, Milites, & Ischyrion MM. Alexandriæ in Ægypto 3 sec. 31

Sedecim millia Martyrum in Ægypto sub Decio 32

Florentius, Marcellinus, Cyriacus, Julianus, Faustinus MM. Perusii sub Decio 33. Iis inepte aptata Acta S. Secundiani & Sociorum ex X Augusti 35. Appendix de Reliquiis, Duacum delatis 38

Reverianus Ep. Paulus Pr. & X Socii MM. Augustoduni 3 sec. Acta ex Ms. 40

Octavius M. Thessalonicæ ex Mrl. 42

Zosimus & Tecla MM. Antiochiæ ex Mrll. 42

Crispinus M. in Africa ex Mrll. 43

Juventius, Cyriacus, Exuperantius, Heraclia MM. Romæ ex Mrll. 43

Juventius M. Romanus, translatus in Gallias ad Monasterium Casæ Dei 44. Curationes ei attributæ ex Mss. Gallicis 45

Lucia V. Aucias Rex, Rogatus, Germanus, Silvanus, Bullodus, Cæcilia, Tertulus, Lauta, Victoria, Gagus, Fortunatus, Maxima, Rogata, Paulina, Appia, Castula, Coteusa, Novella, Agapa, Carra, Ururia, Bublasa, Fortunatus, Martinus, Saturninus, Bajanus, Rogatianus, Honoratus, Donatus, Marcianus, Saturninus, Potinus, Paulus, Petruvius, Rutilia, Flavius, Quietia, Januaria, Novella, Januarius, Gosia, Fœdosa, Victorina, Matrona, Castula, Rogatiana, Quintus, Marcus, Gemina, Martialis, Mitunus, Paulus, Vericus, Cassus, Saturninus, Felix, Martinus, Donatus, Rogatus, Joannes, Fortunatus, Donatianus, Marcianus, Sailes, Castus, Januarius, Donatus, Hortensus, Saturnina, Malchus, Silvanus, Quintus, Felicia, Sillecia, Januaria, Fortunata, Victuria, Maria, Primus, Gemellina, Frustina, Novella, Donata, Getulla, Baricus, Urbana, Romana, Prima, Tertula, Casta, Maxima, Urbana, Optata, Matrona, Melosa, Metunus, Majorus, Secunda, Urbana, Gemellina, Saturnina, Procula, Surdida, Silvana, Rufina, Nina, Sepacus, Vincentius, Priscus, Hilarus, Castula, Publius, Arabus, & alii CXX; Lupus, cum Aliis XXIII; item Catulinus, Publasus, Martinus, Gaianus, Marcellianus, Fledus, Marcellianus, Marcus, Castus, Major, Proculus, Epagatus, Tertius, Sillica, Tertula, Majosa, Timotheus, Marcellinus, Rutilus, Germanus, Joannes, Maxima, cum Aliis LXXVI aut CLXXII, Martyres Thessalonicæ, aut ex parte Romæ ex Mrll. 48

Proculus Miles M. Bononiæ 4 sec. Acta apocrypha 50

Secundus M. Ameriæ; Agapitus, & Justina V. MM. Pergulæ 4 sec. Acta ex Ms. 52. Appendix de corporibus Pergulæ 54

Crescentianus vel Crescentinus, Justinus, Griccivianus, Virianus, Orphitus Exuperantius, Benedictus, Eutropius, Fortunatus, Tiferni & Urbini sub Dioclet. 58. Acta ex Ms. 60

Pamphilus Pr. Valens Diac. & Paulus MM. Cæsareæ in Palæstina 4 sec. 62. Acta Gr. Lat. ex Eusebio 64

Firmus M. apud Græcos ex Menæis 71

Neon M. & Pyrrhus Ep. ex Men. 72

Claudius Ep Viennæ Galliæ 4 sec. ex Mrll. 72

Jovinus Ab Pictavis 4 sec. ex Mrll. 73

Fortunatus Pr. Spoleti 4 sec. Vita A. Audelao Pr. ex Mss. 74

Probatius Pr. prope Parisios in Francia. Correctiones quædam Ap. Jun 1

Maianus Peregrinus Longariis in Vasconia Ibid.

Medulphus Erem. in Arvernia ex Mrll. 76

Caprasius Ab. Lerini 5 sec. 77. Vita ex Ms. 78

Proculus Ep. M. Bononiæ 6 sec. 79. Translatio ex Ital. 80

Ronanus Ep. Erem. in Armorica 6 sec. Vita ex Brev. 83

Phonitus Conf. in Namurcesio ex traditione loci 85

Wistanus, e regia Merciorum prosapia 9 sec. 85. Vita ex Joan. Capgravio 86

Symeon, Reclusus in Porta Trevirensi 11 sec. 87. Vita A. Eberwino Ab 89. Elevatio ipsius & Venerabilis Popponis Ep. Trevirorum A A. Frederico Præposito & Schekmanno Monacho testibus oculatis ex Mss. 101, 981

Eneco Ab. Onniæ in Hispania 11 sec. 107. Vita brevior ex Ms. 110. Prolixiora Acta ex aliis. III. Canonizatio & Miracula ex Ms. 119

Conradus seu Cuno 11 sec. designatus Aëp. Trevir. ut Martyr in Theologiensi Monasterio depositus 126. Acta A. Theodorico coævo ex Mss. 127

Gaudentius Ep. Derben. in Dalmatia 11 sec. 134

Agapitus & Dionysius ex Synax. 135

Theobaldus Albensis in Insubria 12 sec. 134. Vita A. Philippo Malabayla, a Dominico Passoni Italice. aucta 137

Pilingottus Tertiarius Francisc. Urbini 14 sec. Vita A. coævo ex Ms. 149

INTER PRÆTERMISSOS.

Bonfilius de Monaldis Florentinus, unus e septem Ordinis Servorum B. M. V. Institutoribus, primusque Ordinis Generalis, quem & multimodis propagavit; Beatus a nonnullis appellatur. Ubide sufficienti cultu constiterit, ad diem 1 Januari de eo agetur 3 c

Archangela de Trino Carmelitana, danda in supplemento Januarii die XXV, quo obiit, & anniversarie honoratur; si obtineatur libellus statim ab obitu scriptus, de Vita & Miraculis. Hic interim indicatur pag. 3 f

Stephanus & Lya conjuges, cum liberis Benedicto Ep. Paulo Abbate, Leone & Donato, Martino & Marco, ac Joanne Diacono Lyæ fratre, ut Martyres, a Saracenis in Lucania hoc die necati, ex pervetusto quodam scripto 4 e

Dicullus Erem. Scotus, ex Camerario 5 b

Germanus Rex Sardiniæ, dein Monachus Cistercien. 5 d

Ischyrion Dux militum in Ægypto cum quinque Sociis, dilatus ad XXII Decembris 7 d

DIE II.

Sancti XLVIII Martyres Lugdunenses, 2 sec. videlicet Pothinus seu Photinus Ep. Zacharias Presb. Vetius Epagatus, Macarius, Asclibiades, Silvius, Primus, Ulpius, Vitalis, Cominus, October, Philomenus, Geminus, Julia, Albina, Grata, Æmilia, Potamia, Pompeia, Rodana, Biblis, Quartia, Materna, Helpis, Maturus, Sanctus Diac. Attalus, Alexander, Ponticus, Blandina, Justus, Aristeus, Cornelius, Zosimus, Titus, Julius, Zoticus, Apollonius, Geminianus, Julia, Ausona; item Æmilia, Jamnica, Pompeia, Domna, Justa, Trophina, Antonia 160. Epistola Lugdunensium & Viennensium de illis ex Eusebio 162

Vincentius, Nina, Priscus, Sepaca, Hilarius, Felix, Castula, Epagatus, Amelia, Donatus, MM. Lugduni ex Mrll. 168

Barbarunus Pr. Humatus, Evasius, Honorata, Rogata MM. ex Mrll. 168

Martyres XXXVIII Apud Græcos ex Men. 168

Mater cum tribus liberis. ex Men. 169

Martyres plurimi Antiochiæ 3 sec. ex Euseb. 169

Theemeda, cum filiis; Armenius, cum Matre MM. in Ægypto ex fastis Capticis 169

Marcellinus Presb. Petrus Exorcista, Thomatus, Rogatus, & Alii XLII MM. Romaæ sub Dioclet. ex Mrll. Acta ex Mss. 170. Eadem metrice A. Eginharto, ex Surio 174. Translatio Seligenstadium, 176 & 181. Miracula, variis locis patrata 187. Appendix I, An eorum Reliquiæ sint in Suessionensi S. Medardi Ecclesia 206. Ap. II, An Roma Pedemontium in Campania translata 208. III, De miraculis & Reliquiis eorumdem Hasnonii in Belgio, ejusque Monasterii restauratione per Balduinum Flandriæ Comitem Ap. Jun. 1. IV, De vetustis eorumdem Martyrum ecclesiis ibid. 4

Martyres Romani, Secundus, Maxima, Martinianus, Silvinus, Flavianus, Paulus, Petrus, Victorina, Matrona, Fausta, Extricata, Antonina, Saturnina, Donata, Reducta, Maxima; item Saturnina, Paula, Julia, Florentinus, Fortunata, Maxima, Urbana, Felicissima, Justa, Flavia, Matrona, Marciosa, Valentina, Fortunata, Venusta, Donata, Maria, Gallica, Tertula, Vitalica, Evantia; item Julia, Sammata, Posinna; item Saturnina, Concordia; item Donata, Felix, Valentinus, Januarius, Mastilla, Lucius, Maria, Marcella, Percus, Datula, Victuria, Jovianus; item Maxima; item Felix, Tertula, Castulina, Tulla, Guadolus, Modianus, Justus, Saturus; item Saturus; item Felix, Dontula, Samina, Januaria, Fortunatus, Saturnina; item Julia, Nina, Honorata, Donata, Victoria, Marcia, Donata, Calpurnia, Extricata, Felix, Saturninus, Donatus, Cenonus, Primosa, Secunda, Januaria, Rogatus, Faustus, Fonteius, Tertulus; item Paula; item Rogatus; item Secunda, Januaria, Martialis, Felix, item Felix, Fortunatus, Januarius, Adjutor, Fortunata, Nomitia, Paula, Rogata, Victoria, Donata, Mavorus, Posinna, Prima, Urbana, Turninus, Januarius, Senecia, Julia, Marciana, Nundinarus, Castus, Datus, Florentina, Victuria, Piscina, Castulus, Saturninus, Victurianus, Fortunatus, Nina, Nundinus, Saturnina, Cæcilia, Marina, Luciosa, Felicia, Maxima, Prima, Firmina, Euasius, Sildinus, Tertius, Fuscus, Marcellina, Rota, Evasia, Sarmatia, Rodilia, Maria, Salpurnia, Castula; item Saturnina, Justa, Jocunda, Julius & alii LXXVI ex Mrll. 209

Marius, Jovinianus, Fortunatus, Oratus, Latina, Sabina MM. Romæ ex Mrll. 210

Martyres Romani XLVIII ex Mrll. 210

Thamatus, Honoratus, Seleucus, Porfirus, Pafilus, Estivus seu Palæstinus, Rogata, MM. Cæsareæ ex Mrll. 211

Erasmus Ep. M. Formiis in Campania sub Dioclet. 211. Acta suspecta ex Mss. 213

Eugenius PP. I 7 sec. 220

Adalgisus sive Algisus Pr. in Picardia 7 sec. 222 Acta suspecta ex Ms. 223. App. de conjecturis inde formandis 227

Guido Epis. Aquensis in Insubria 11 sec. Vita ex Ms. 229

Stephanus Ep. M. Noralæ apud Helsingios in Suecia 9 sec. 231

Nicolaus Peregrinus Trani in Apulia 11 sec. 235. Acta quadripartita coævorum Auctorum 237. Pars IV ex Italica Vita A. Antonio Pauli 254. App. de ejus Ecclesiis ex Vita Agnelli Bruni 258

Joannes Erem. Presb. Urticæ in Castella 12 sec. Vita ex Legendariis 260

Joannes M. Biologrodi in Bessarabia 13 sec. ex Cromero 263. Vide etiam Tom. II hujus Junii initio pag. LXXXV. Appendix de iisdem atque anno martyrii Ap. Jun. 8

INTER PRÆTERMISSOS.

Odo, ex Priore Cantuariensi Abbas Belliensis in Anglia, scriptis clarus 158 a

Ratruda V. prope montem Cassinum ib. b

Thomas de Argentolio, Præpositus Atrebatensis, propter libertatem Ecclesiæ a Sicariis interfectus ib. d

Ludovicus de Estrada Cisterc. Abbas & Generalis in Castella 16 sec. pag. 158 e

Stanislaus Posnoniensis Carm. 15 sec. in Prussia ab idololatris interfectus 159 f

DIE III.

Cæcilius Presb. Cartagine 3 sec. ex Mrl. & hodierno Rom. 270

Pergentinus & Laurentinus, fratres cum Sociis CCCC MM. Aretii, sub Decio 271. Acta vetera ex Mss. 272

Lucillianus senex, Claudius, Hypatius, Paulus, Dionysius, pueri; & Paula seu Paulina Virgo, MM. Byzantii 3 sec. 274. Encomium Græco-Lat. Photii Sceuophylacis & Logothetæ 276

Quirinus, Adrianus, Gagus, Donatus, Nepor, Papozinicus, Januaria, Demetria & alii CXLVII MM. in Africa. Item Juliana V. ex Mrll. 286

Martyres Romani; Marcellus, Avidus, Gagus, Donatus, Mefomus, Possemus, Saturnus, Januarius, Victor, Virianus, Urbanus, Felix, Veneria, Rogatianus, Fortunatus, Extricatus, Victurina, Gorgonia, Toga, Felicitas, Valeria, Prisca, Paula, Fortunata, Donata, Victuria, Sinereus, Cassianus, Quintus, Zetula, Victorinus, Silvanus, Gagia, Rogatianus, Aurelius, Apronus, Nabor, Quintus, Metuana, Libosus, Emeritus, Sextus, Fructus, Severus, Secundus, Januarius, Florus, Titonia, Donata, Januaria, Severa, Januarissa, Honorata, Saturninus, Victoria, Matura, Lucia, Neptunalis, Crescens, Pompanus, Cyprus, Tertula, Luca, Silvana, Publius, Obercus, Justa, Domitius, Procula, Rufina, Valeria, Januaria, Silvanus, Felix, Veneria, Victor, Fortunata, Exuperia, Flavia, Justus, Matrona, Faustina, Gallicia, Januaria, Fortunatus, Publius, Romanus, Petrus, Veranus, Aponus, & alii LXXXIV aut centum & duo ex Mrll. 287

Silvanus & LXXXIII vel XCIII Martyres ex Mrll. 288

Emerita, Septiminus, Satuanenus, Amasius, Orasus, Lucianus, item Servulus & Erasmus ex Mrll. 288

Perseverantius M. in Africa ex Kalend. Carth. 288

Auditus seu Ovidius Bracaræ in Lusitania 289

Hilarius & Valerius Epp. Carcassone in Occitania 4 sec. 291. Plura vide Tomo 2 in Paralipomenis pag. LXXXI, & Hymnum LXXXIV. Item Ap. Jun. 10

Chrothildis Regina, vidua Chlodovei I Regis Francorum, Turonibus & Parisiis 6 sec. 292. Vita ex Gregorio Tur. 294

Lifardus & Urbicius Abbates Magduni in Gallia 6 sec. 298. Vita ex Mss. 300. Miracula prioris ex Mss. 304

Adelbertus Ep. Comi 7 sec. Acta suspecta 309

Coimgenus vel Keivinus, Abbas Glëndelaci in Hibernia 6 sec. 310. Acta ex Ms. 312

Genesius Epis. Claromonte in Arvernia 7 sec. Acta ex Ms. 323

Isaacus Mon. M. Cordubæ 9 sec. Acta ex S. Eulogio 325

Athanasius Thaumaturgus Mon. in Asia Minori ex Menæis Gr. Lat. 326

Davinus, Peregrinus Lucæ 11. sec. 327. Acta A. coævo ex Ms. 329

Adamus Conf. Gulionisii apud Samnites 12 sec. Historia Translationis ex Ms. 336

Oliva V. Anagniæ in Latio. Acta ex Ms. 338

Morandus Mon. in Suntgovia 12 sec. 339. Vita A. Mon. fere coævo ex Ms. 349. Miracula vetera 353. Recentiora a Patribus Soc. Jesu collecta 355 & 982. De vita ejus, a Lambecio edita, Ap. Jun. 10. Variantes in ea lectiones Ibid. 12

Conus Mon. Bened. in Italia 359

Hildeburgis Vid. juxta Pontisaram in Francia 12 sec. 361. Vita ex Ms. 362

Andreas Hispellas Presb. Ord. Min. 13 sec. Inspectio & translatio ossium cum actis pro Canonizatione 366

Peregrinus Erem. Camalduli 13 sec. ubi de aliis in eadem Eremo venerabiliter quiescentibus 370

INTER PRÆTERMISSOS.

Eleutherius Erem. Anglus Hierosolymis redux & sancte mortuus in Apulia 269 b

Gonzalvus Vaz, natu Maurus & a Mauris crudelissime excarnificatus an. 1516, pro quo canonizando actum 269 c

Achillas Patr. Alexandrinus, qui Arium suscepit. 269 f

DIE IV.

Clateus Ep. Brixiæ M. 1 sec. 376

Dinocus, Zoticus, Attalus, Euticus, Camasus, Quirinus, Julia, Saturnina, Galdunus, Ninnita, Fortunio, & Alii XXV. Item Cirinus, Ebustus, Rusticus, Silvius MM. Noviduni ex Mrll. 377

Pictus, Arecius, Dacianus MM. Romæ via Appia ex Mrll. 378

Expergentus, Christa, Italius, Philippus, Rustulus, Cama, Julia, Saturninus, Eiagonus, Momna, Fortunus, Criscentia, Jocundianus MM. in Cilicia aut Sicilia ex Mrll. 378

Rutilus seu Rustulus, & Socii duo MM. Sabariæ in Pannonia ex Mrll. 379

Sophia cum filiabus, Bibamona & Bistamona; item Warsenopha, cum Matre sua, MM. in Ægypto ex Habessinis 379

Quirinus M. Tibure in Latio ex Baronio 379

Quirinus Sisciæ in Pannonia Ep. M. sub Galerio Acta ex Mss. 381. Hymnus Prudentii 384

Metrophanes Ep. Cpolis 4 sec. An alii ante eum Episcopi illic fuerint 384

Martialis Ep. Spoleti 4 sec. ex Ughello & Jacobillo 395

Optatus Ep. Milevitanus in Numidia 4 sec. 396

Alonius Ab. in Ægypto 4 sec. ejus Apophtegmata 397

Alexander Epis. Veronæ in Italia ex Augustino Valerio 399

Petrocus Ab. in Cornubia Britanniæ prov. 6 sec. 399 Vita suspecta A. Jo. Tinmautensi 400

Joannes Ab. Menagriensis apud Græcos ex Menæis 402

Saturnina V. M. in Atrebatibus ex Balderico 402

Sophia Senatrix, Sanctimonialis in Thracia ex Menæis Gr. Lat. 404

Gualterius Ab. Serviliani in Piceno 405. Vita ex Ms. 406

Ninnoca V. in Britannia Minori 8 sec. 407. Ap. Jun. 13

Lucentia V. Pruvini in Francia ex relatis Canonicorum.

Concors Ep. prope Camberiacum in Sabaudia 12 sec. Hymnus & Officium 412

Petrus dictus de Bono Mon. Cluniac. in Gallia 15 sec. ex Fastis Benedict. 414

Pacificus Ord. Min. Ceredani apud Insubres 15 sec. 414

Francisca V. Ord. Servorum B. M. Mantuæ 15 sec. ex Annal. Gianii 415

INTER PRÆTERMISSOS.

Palumbus Mon. qui in Sacra specu S. Benedicti reclusus vixit 11 vel 12 sec. 374 f

Margarita Abb. Vallis dulcis, Filia Ducis Brabantiæ 375 d

Basilius Prior VIII Chartusiæ 375 e

Laurentius Aëep. Bracarensis, post annos 266 a morte repertus integer 375 f

Andreas de Perusio Ord. Prædicatorum a Tartaris in Oriente an. 1300 capite plexus 376 e

Sor. Isabella Maria a Passione Clarissa, Marchionis Gibellinen. apud Siculos Vidua, mortua 1630; pro cujus Canonizatione cœptum agi & edita est Vita 983

DIE V.

Decem Martyres Ægyptii, Marcianus, Nicander, Apollonius, Leonides, Arius, Gorgius, Hyperechius, Sellenias, Irene, Pambo ex Mrll. 419. Acta Gr. Lat. ex Ms. 420

Claudius, cum Sociis CXXI, aliisque LXXIII MM. in Ægypto ex Habessinis 421

Evasius & Privatus MM. in Africa ex Mrll. 422

Systus in Africa, an Confessor ex Kalend. Carthag. 422

Martyres Romani, Felicula, Felicitas, Fappa, Gregorius, Gagus Rutianus, Saturninus, Rogata, Hilarius, Victurus, Mustilus, Ingenuus, Secundus, Maurus, Urbicus, Secundianus, Castula, Candida, Prima, Felicianus, Fortunatus, Martialis, Juliana, Nicander, Sacrinus; item Felicitas, translata Antverpiam ex Mrll. 422

Zoëlus, Saturus, Thyminus, Saturninus, Servulus, Felix, Silvanus, Fortunatus, Mammerus MM. in Istria ex Mss. 423

Christophorus & Conon, MM. Romani apud Græcos ex Menæis 423

Illidius & Leogontius Epp. Claromonte in Arvernia 4 sec. 423. Vita prioris ex Gregorio Turon. 425. Alia ex Breviario 427. App. de Elevatione & translatione ex Ms. 430. Ecclesia & Poëmata, a Bernowino Ep. ei condita Ap. Jun. 14

Austrobertus Aëp. Viennæ Galliæ 4 sec. 432

Gregorius Ep. Lilybæi in Sicilia M. ex Actis Gregorii Agrigentini 433

Dorotheus Ep. Tyri, M. Odyssopoli in Thracia 4 sec. 434

Javinus & Heraclius Confessores ex Mrl. 437

Justus & Clemens, Confess. ex Africa, Volaterris Patroni 5 sec. 437. Historia Monasterii eis dicati 439. Alia inventi relatique sæpius corporis S. Clementis 447

Eutychius Ep. Comensis 6 sec. 451

Bonifacius M. Legatus Apostolicus, & Aëp. Moguntinus, Dockomii in Frisia Martyr, una cum Sociis, Eobano Coepisc. Adalario seu Adelhero, Wintrungo & Waltero, Presbyteris; Hamundo, Schirbaldo, Bosa, Levitis; Waccaro, Gundecaro, Ellehero, Hathevulfo, Monachis; Hiltebrando, & aliis XL laicis 8 sec. 452. Vita A. Willibaldo Pr. 460, 983. Supplementum A. Pr. Moguntino 473. II A. Pr. S. Mart. Ultraject. 477. III, A. forsan Monasteriensi ex Mss. 481. Excerpta ex Vita S. Gregorii Ultrajectini 483. Analecta Bonifaciana 487. Miracula 500

Felix Monachus in Germania M. 504

Genesius Comes Arvernus apud Clarum Montem, 8 sec. Officium ex Breviario 505

Sanctius M. Cordubæ 9 sec. ex Eulogio 506

Elsiarius Mon. in Vasconia ex veteri Ms. 507 Ap. Jun. 15 e

Meinwercus Ep. Paderbornæ in Westphalia II sec. 508. 983. Vita A. Mon. Abdinghoffensi ex Mss. 511 983

Francus Erem. in Aprutio II sec. Vita ex Ms. 553

Petrus Spina Ord. S. Basilii Monachus, Ciani in Calabria II aut XII sec. Ap. Jun. 16

Placidus Ord. Apostolinorum Recineti in Piceno 14. sec. 556. Vita ex Jacobillo. Miracula ex Modesto Benvenuti 558

Sanctus Princeps Ferdinandus Filius Joannis Lusitaniæ Regis, Magister equitum Avisii Ord. Cistercien. Fessæ in Maurica captivitate defunctus 15 sec. Acta a Jo. Alvarez Secretario & vinculorum socio Lusitanice scripta 563

COROLLARIUM.

De tribus Sanctis Dorothesis (præter Tyrium) Thebano, Archimandrita, & Juniore 591. Nonnula de scriptore Andrea Darmario Epidaurota ad pag. 534 num 18 referenda Ap. Jun. 17. Alia de Antiquitate Episcopatus Euchaitarum ad pag. 595. num 23 spectantia, vide etiam Paralipom ante Tomum secundum pag. LXXXVII. Vita Thebani ex Palladio oculato teste 596. Archimandritæ ex variorum ac suis præsertim scriptis 596. Junioris in Chiliocomo Vita G. Lat. A. Discipulo, deinde Metropolita Euchaitarum 605

INTER PRÆTERMISSOS.

Petrus Aragonius, filius Jacobi II Regis Aragonum, Valentiæ in Ecclesia Minorum 418 b

Joannes Vicentinus Ord. Prædicat. de quo ut Beato agi permissum 2 Julii 418 f

DIE VI.

Philippus ex VII primis Diaconis Trallen. Ep. 618

Justus Ep. Alexandriæ post Marcum 2 sec. ex Ms. Habess. 620. Ap. Jun. 17 d

Maria & Martha, cum tribus Virginibus: Eusebia seu Æsia & Zenais matronæ, atque Zenais Thaumaturga Cpoli ex Menæis 621

Cyria, Valeria, Marcia MM. Cæsareæ in Palæstina ex Menæis 622

Vincentius Ep. Benignus Diac. cum Sociis MM. Mevaniæ in Umbriæ Provincia 4 sec. 623. Acta ex Mss. 625

Amantius, Lucius, Alexander, Andreas, Donatus, Peregrina, MM. Niveduni ex Mrll. 628

Amandus, Lucius, Alexander, Audaldus, MM. Caunenses, prope Narbonam honorati 629. Acta apocrypha ex Ms. 630

Dissertatio conjecturalis de præmissis duabus sanctorum Martyrum classibus, iidemne sint, an diversi Ap. Jun. 17

Lucius & Amantius MM. Cornelii in agro Parmensi 632

Italus, Zoticus, Camarus seu Camasus, Philippus, Attalus MM. ex Mrll. 632

Martyres Tarsenses XX in Cilicia 3 sec. ex Actis S. Bonifacii Martyris 633

Artemius & Candida conjuges, atque Paulina V. eroum filia, MM. Romæ sub Diocl. 634. Alterius Paulinæ Reliquiæ in Hispania & Moravia 635: item alterius S. Artemii corpus in Flandria 634

Gelasius M. apud Græcos ex Men. 638

Bazalota & Euphemia, sanctimoniales Habissinæ 4 sec. 639

Vincentius Ep. Teatinus, Magdeburgum & inde Wratislaviam translatus 639

Joannes Episc. Veronæ 4 sec., ex Aug. Valerio Episc. 641

Anub Erem. in Ægypto 5. sec. ex vitis Patrum 641

Eustorgius II. Ep. Mediolani. 6 sec. 643

Claudius Ep. Vesontion. & Abbas Jurensis 6 sec. 644. Designatio operis a Petro Franc. Chiffletio relicti 646. Vita brevior ex Mss. 648. Prolixior 13 aut 14 seculi 649. Miraculorum libri duo 652. Illustrationes Claudianæ ex schedis Chiffletii 671. Chronologia Antistitum Vesontionensium 680

Ceratius Ep. Simorræ in Vasconia. 708. Alius Ep Gratianopolitanus in Gallia, relatus tomo 2. pag. LXXXVIII.

Bertichramnus Epis. Cenomanen. 7 sec. 710 Testamentum ejus 717

Attalus Thaumaturgus apud Græcos, ex Menæis 726

Photas apud Græcos, ex Men. 726

Gurvallus Ep. Alethæ in Armoricis 7 sec. 727

Gudwalus Ep. Britannus, Gandavi in Flandria, 7 sec. 728. Vita & miracula A. Mon. Blandinien. ex Mss. 729. Sermo de ipsius & S. Bertulfi translatione ex Ms. 742. Miracula recentiora ex Mss. 743. An idem sit cum S. Godoaldo Ap. Jun. 84

Agobardus Aëp. Lugduni 9 sec. 748. Delenda sunt quæ de eodem propere scripta in Paralipomenis ante Tomum 2 Junii p. LXXXVII d

Alexander M. Ep. Fesul. 9 sec. 749. Ap. Jun. 21

Aldricus Aëp. Senonen. 9 sec. Vita A. Mon. Ferrarien ex Ms. 752

Hilarion Junior, Hegumenus & Conf. CP. 9 sec. Vita Gr. Lat. ex Menæis 758

Colmocus seu Colmus Ep. in Scotia 10 sec. 761

Gilbertus Ab. Petronilla conjux, Pontia filia, Ord. Præmonstr. in Arvernia 12 sec. 761. Vita A. Jo. le Paige 762

Gerardus Tinctorius, Fundator & Magister Hospitalis Modoëtiæ 13 sec. 766. Acta jussu S. Caroli Borromæi collecta. 768

Bertrandus Patr. Aquileiensis M. 14 sec. 776.

Pacificus Ceredanen. Ord. Min. Observ. in diœcesi Novariæ 15 sec. 802

Norbertus, Fundator Ord. Præmonstrat. in Gallia, Apostolus Antverpien. in Belgio, Archiepiscopus Magdeburg. in Germania 12 sec. propter prolixitatem Actorum & Parergorum in finem Tomi hujus dilatus, & dedicatus Abbati Amplissimo S. Michaelis Antverpiæ Joan. Chrysostomo. Teniers, cujus impendio sculptæ pleræque & grandiores laminæ. Habetur hic post Comment. prævium 809, Vita A. Hugone Discip. & successore ex Mss. 819. Analecta ex variis 859. Translatio Pragam 871, & Cerebri Antverpiam 894. Corollarium I, de institutione Archiepiscopatus Magdeburg. & Præsulibus ejus ad Norbertum 916. II. de Abbatia & Prælalatis S. Michaëlis Antverpiæ 933. III, de hujus Abbatiæ Filiabus, Everbodio 960; Tongerloa 964; Middelburgo 968; & quædam de habitu in App. 984

Additamenta ad Acta præmissa S. Norberti, quærenda in Tomo VI seu Ap. Junii; ac primum ad Commentarium prævium 21. De Abbatibus S. Michaëlis Antverpiæ 26. Corrigenda in Abbatibus Tongerloanis 27. Translatio corporis Magdeburgo Pragam defensa 30. De Historia S. Norberti, Ienæ ad Salam in publica Disputatione proposita a Caspare Sagittario 34. Quod primus Aëp. Magdeburg. institutus sit, non anno DCCCCLXX, sed biennio ante 37. Qui anno illo Episcopi fuerint in Polonia 40. De Primatu Germaniæ, Magdeburgensi ecclesiæ; ac titulo Primatis, S. Norberto, a quibusdam tributis 43. Bulla Innocentii PP. II, super certis episcopatibus in Polonia & citra, Aëpiscopi Magd. subiectis 48. Rerum a S. Norberto gestarum in archiepiscopatu compendium ex Chronico Magdeburgen. 49. Reliquiæ in abbatia Parcensi prope Lovanium 52. De Jordano, primo Posnaniæ & Polonorum Episcopo, observanda 53. Dietmarus Ep. & Historicus siquis, accuratus, a falsa Chronologia instituti primi Aëp. Magdeburg. vindicatus 54. Utrum Misnensis episcopatus ante Magdeburgensem Archiepiscopatum fundatus sit 55

INTER PRÆTERMISSOS.

Domnus Patr. Antiochenus a Carmelitis, Sanctis adscriptus 616 e

Heribrandus Ab. Leodii ad S. Laurentium ib e

Falco sextus Abbas Cavensis Monasterii in Italia ib f

Lalilaba Rex Abassiæ ex familia Zagæa, quæ ab an. 960 ad 1300 imperium ibi tenuit ib f

Tankeredus Præmonstr. in Arvernia 12 sec. 617 a

TOMUS II.

DIE VII.

Huic Tomo præmittuntur referenda ad Tomum 1, videlicet pro Die primo, Paralipomena quædam de S. Hilario Carcasson. Ep. pag. LXXXI, item de S. Probatio Pr. & Majano Peregrino LXXXV. Pro Die secundo de Sendomirensibus MM. Pro sexto de S. Ceratio Ep. Gratianopolit. Quæ vero leguntur de S. Agobardo Aëp. Lugdunen jam diximus delenda.

Sebastiana V. M. Heracleæ in Thracia 1 sec. sub Domitiano Ap. Jun. 57. Duplex Actorum synopsis ex Synaxario & Menæis Gr. 59. Acta Martyrii Græco-Lat. ex Ms. 60

Joannes Ep. Hierosolym 2 sec. 4

Marcellinus Ep. Valauni in Gallia Miraculis clarus ex Vita Gallica 5

Potamiæna Junior V. M. Alexandriæ sub Maximiano ex Palladio 6

Paulus, Fortunatus, Macarius seu Macer; Primosus, Accadius sive Achacius, Mochus seu Monachus MM. in Africa ex Mrll. 7

Victurus, Evasius, Privata, Januaria, Donata, Spisina, Quirillus MM. in Africa ex Mrll. 8

Lucianus M. Cæsareæ in Cappadocia ex Mrll. 8

Lycarion cum eo, qui ipsi venenum miscuerat, Martyr Hermopoli in Ægypto ex Menæis 8

Tarasius & Joannes MM. apud Græcos ex Men. 9

Valentinus Ep. Tungris; Candidus Ep. Trajecti hoc die translati 9. Acta elevationis ipsorum & sanctorum Monulfi & Gondulfi 11

Paulus Ep. CPli, Martyr 4 sec. 13. Acta ex Variis 14. App. de corpore Venetiis 23. Chronica differtatio de anno, quo Paulus Alexandro in Episcopatu Cp. successit; ubi multa, quæ ad Chronotaxin gestorum ab Athanasio Ep. Alexandrino spectant, elucidantur; tempus celebratorum in ejus causa conciliorum Alexandriæ, Antiochiæ, Hierosolymis & alibi statuitur: agitur quoque de Romano sub Julio Papa, deque mensium 18 commoratione Athanasii Romæ Ap. Jun. 71

Colmanus seu Colmocus Ep. Dromoren. in Hibernia 24. Acta fabulosa 25. An fuerit etiam Ep. Lindisfarnæ in Anglia 28

Wlphlagius Curio Ruensis in Pontivo 7 sec. Vita ex Malbranco 30

Anthimus Presb. & Stephanus apud Græcos ex Menæis 35

Sebastiana Thaumaturga apud Græcos ex Menæis 36

Meriadocus Episc. Veneti in Armorica 7 sec. ex Gallico 36

Petrus Presb. Walabonsus Diac. Sabinianus. Wistremundus, Habentius, Hieremias, Monachi Cordubæ 9 sec. ex Memoriali S. Eulogii 37

Deocarus Ab. Hernriedæ in Germania 9 sec. ex Gretzero 39

Godeschalcus Princeps Slavorum, Eppo ejus Presb. MM. cum variis Clericis ac Laicis II sec. ex Scriptoribus Saxonicis 40

Godoaldus apud Senones in Gallia honoratus 41. Disquisitio, an S. Gudualdus, de quo actum est die VI Junii, & hic S. Godoaldus; idem an diversi sint Ap. Jun. 84

Landulphus Ep. Astæ 12 sec. Vita A. Phil. Malabayla 43

Robertus O. Cisterc. Ab. in Anglia 12 sec. 47 Vita ex Capgravio 48

Pax Ord. Minorum 13 sec. Cassiæ in Umbria 49

INTER PRÆTERMISSOS.

Serenus Ep. præsens inventioni corporis S. Stephani, cujus Reliquias in Belgium attulit 2 f

Eugenia V. Miraculis circa surdos clara, Cenomanis ib

Berengarius Ep. Cracoviensis M. O. Præd. non satis certus 3 b

Monachi Cistercienses ab Hussitis in Bohemia an. 1421 cæsi 3 c

Agnes soror Wladislai R. Bohemiæ O. Præmonst. Abb. 13 sec. ib

Firmina Cæsia Clarissarum Abb. 17 sec. pro qua formatus Processus 4 e

DIE VIII.

Maximus seu Maximinus Ep. Aquis sextiis 4 vel 6 sec. 53

Calliope M. apud Græcos ex Menæis 54

Genesia V. M. Cherii in Pedemontio 55

Marcianus & Jocundus MM. in Ægypto ex Mrll. 55

Cristus sive Euristes M. Cæsareæ in Palæstina ex Mrll. 56

Marcus & Julius MM. Dorostori in Mœsia ex Mrll. 56

Viticus, Nestor, Carus, Lampites, Marcina, Acaicus ex Mrll. 56

Salustianus M. in Sardinia ex Mrll. 56

Ptolomæus, Philippus, Joannes, & Acra MM. Cæsareæ Capp. ex Mrll. 57

Dorostolus, Chrestus, Marcia, Muciana, Helius, Lucianus, Zoticus, MM. Cæsareæ Capp. ex Mrll. 57

Januaria, Mucius, Donata, Spisinna, Julius MM. in Africa ex Mrll. 58

Eustolus Ep. M. Nicodemiæ 58

Germanus, Paulinus, Justus & Scicius, Gerundæ in Catalania sub Dioclet. 58. Acta apocrypha ex Ms. 59

Syra vel Syria in Territorio Trecensi 4 aut 5 sec. 62. Reseratio capsæ 64. App. pro distinguenda Meldensi & Trecensi 65

Athre Ab. in Ægypto 5 sec. 66

Gildardus Ep. Rotomagi 6 sec. 67

Heraclius Ep. Senon. 6 sec. 69. Vita ex Brev. 70

Medardus Ep. Noviomen. & Tornac. 6 sec. 72. Vita metrica A. Venantio Fortunato 78. Prosa ejusdem ex Mss. 79. Supplementum ex Anonymo 82. Alia A. Radbodo Ep. ex Mss. 87. Documenta de corpore Divionem translato 95, & de parte Noviomum remissa ibique recepta 99

Fortunatus Ep. Fanensis 7 sec. Vita A. Jo. Nonantulano 105 106

Marius Solitarius Mauriaci in Arvernia 6 vel 7 sec. 112. Vita ex Ms. initio apocrypha 114, dein multo certior 122. Ap. Jun. 86

Chlodulphus Ep. Metis 7 sec. Vita ex Mss. 126

Eustadiola Abb. Biturici Vita ex Ms. 132

Naucratus sive Naucratius Præpositus Studitarum CP. 9 sec. 135

Willielmus Ep. Eborac. in Anglia 12 sec. 136

Joannes Raynutius O. Bened. Tuderti 14 sec. 146

INTER PRÆTERMISSOS.

Hilarius primus Episc. Veromanduæ 51 e

Bertericus Ep. Viennæ Gallia ib.

Eutropius ex Ab. Servitano Ep. Valentinus 6 sec. doctrina & sanctitate clarus ib. f

Joanna de S. Catharina, Duaci defuncta 1625, cujus virtutes & revelationes allegantur, ut 20 capitibus scriptæ, modo non inveniuntur 52 c

DIE IX.

Primus & Felicianus MM. Romæ via Nomentana sub Dioclet. 149. Acta ex Mss. 152

Pelagia V. M. Antiochiæ in Syria 4 sec. 154. Homiliæ duæ S. Joan. Chrysost. 160

Alexander Ep. Prusæ M. ex Menæis 164

Tres Virgines MM. ex insula Chio ex Men. 164

Vincentius M. Aginni in Aquitania sub Dioclet. 164. Acta ex Mss. 166. Encomia ex Venantio Fortunato & Gregorio Turon. 168

Maximus Presb. M. Alexandriæ ex Mrll. 170

Diomedes, Amantius, Mucianus, Alexander, Januarius MM. Nicææ ex Mrll. 170

Milites Romani XV, ex Mrl. 171

Orestes, Diomedes & Rhodon, MM. apud Græcos ex Menæis 171

Ananias & Codratus MM. Apud Græcos ex Menæis 171

Quinque Virgines canonicæ, Thecla, Mariamna, Martha, Maria, Enneim, MM. in Perside 4. sec. 172. Acta Gr. Lat. ex Ms. 172

Faustus M. Romæ ex Mrll. 174

Julianus Mon. circa Edessam in Mesopotamia 4 sec. Vitæ initium ex S. Ephrem. 175. Aliud ex Menæis 177

Troecia V. Ruthenis & Pictavis 4 sec. 178

Florentius & Vindemialis Epp. Conf. ex Africa exules, Tarvisii 5 sec. 179

Columba Presb. Ab. in Jona Scotiæ insula 6 sec. 180. Vita brevior A. forsan Cummineo 185 Prolixior A. Adamnano 189

Baitheneus Ab. Columbæ successor 7 sec. Acta ex Ms. 237

Lupus & Adleida, conjuges Bergomi 239

Cyrus, a Græcis honoratus ex Menæis 240

Maximianus Ep. Syracusanus 6 sec. Vita A. Octavio Cajetano S. J. 241

Cumianus Ep. Scotus Bobii in Italia 8 sec. 244

Georgius Presb. Mon. Vabrensis 9 sec. ex Officio Ecclesiastico 244

Richardus Ep. Andriæ in Apulia 12 sec. 245 Inventio, Translatio 248. Miracula ex Ms. 250

Jolus sive Giolus Erem. Sellani In Umbria 14 sec. 252. Vita ex Jacobillo 254

Silvester Conversus Camaldulensis Florentiæ 255. Vita A. Zenobio Mon. ex Ms. Ital. 256. Eadem rhythmo Italico 259

INTER PRÆTERMISSOS.

Asimus & Parius, Helvetorum Apostoli 148 c

Arnulfus de Felsera, Conversus Præmonst. Sutor Ninoviæ ib. e

Joseph Anchieta S. J. Brasiliæ Apostolus Thaumaturgus, cujus Vita habetur Latine, Hispanice, Gallice & pro Canonizatione agitur 148 f

Marina de Escobar Vallisoleti sub directione P. Ludovici de Ponte, qui & Vitam ejus ex propriis ipsiusmet scriptis concinnavit Hispanice; Latinam fecit Melchior Hanel. Obiit ipsa anno 1631 149 a

Sigo Ab Monasterii S. Florentii Salmurensis huc referendus ex Ap. Jun. 86 e

DIE X.

Getulius, Cerealis, Amantius MM. Romæ Via Salaria 2 sec. Acta ex Mss. 264

Mammarius Presb. Felix & Victorianus Diaconi; Albinus, Donatus, Libusus, Laurentius, Faustinianus, Ziddinus, Crispinus, Leucius, Faustina, Fausta, Faustinus, & Socii duo MM. Besechi Ansorariæ in Numidia 3 sec. 267. Acta ex Ms. 268

Basilides, Aurisus, Rogatus, Januarius, Cassianus, Victurus, Martinus, Davallius & Alii XX MM. Romæ Via Aurelia ex Mrll. 272

Crispolus M. in Hispania. Disquisitio de hujus ab alio synonymo, Romæ passo, distinctione 272

Zacharias M. Nicomediæ ex Mrll. 273

Timotheus Ep. Prusæ in Bithynia M. ex Menæis 273

Benjamin M. apud Græcos ex Menæis 275

Theophanes Reclusus, & Pansemne Pœnitens juxta Antiochiam ex Menæis 275

Apollo Ep. apud Græcos, & Alexius Ep. Bithyniæ ex Menæis 276

Canides Reclusus in Cappadocia ex Men. 277

Censurius Ep. Autissiodori 5 sec. 277

Maurinus Ab. M. Coloniæ Agrip. Inventio corporis A. Stephano Mon. S. Pantaleonis 279. Ap. Jun. 87

Ebremundus Ab. Fontaneti ad Ornam in Normannia 284. Vita suspectæ fidei ex Ms. 285

Yvo Ep. Persa & tres Socii in Anglia depositi 7 sec. 287. Vita A. Goscelino ex Ms. 288

Landericus Ep. Paris. 7 sec. 292

Ithamarus Ep. Roffen. in Anglia 7 sec. Vita ex Capgravio 294

Oliva V. M. Panormi forte 9 sec. 295. Vita ex Octavio Cajetano 297

Bardo ex Ab. Hervelden. Aëp. Moguntiæ 11 sec. 299. Acta A. Clerico fere Coævo 301. Gesta ante Episcopatum, magis elucidata Ap. Jun. 87. Item post 90

Margarita Scotiæ Regina 11 sec. 320. Propylæum ad Vitam de Familia Regia &c. & de liberis 322. Vita A. Theodorico ejus Confessario ad Filiam Mathildem Angliæ Reg. 328. App. I, De Sanctæ posteris in Scotia 335. II, De translatione Capitis Duacum ad Collegium Scotorum S. J. 338

Bogumilus seu Theophilus ex Aëp. Gnesnæ Eremita Camaldul. Uniejoviæ in Polonia majore 12 sec. 340. Vita Romæ impressa an. 1661. A. Stephano Damalevicio Præp. Callissiensi 341. Analecta 359

Diana, Cæcilia, Amata, Ord. S. Dominici Bononiæ 13 sec. 363. Vita A. Thoma Malvenda 364

Henricus Baucenensis Tarvisii in ditione Veneta 14 sec. 368. Vita A. Petro Ep. ex sua aliorumque certissima scientia 371. Miracula per Notarios excepta 376

Bonaventura Ord. Erem. S. Augustini Card. S. Cæciliæ Romæ 14 sec. ex Thoma Herrera 392

Joannes Dominici Ord. Prædic. Aëp. Ragusæ Card. S. Sixti, Budæ in Hungaria defunctus 15 sec. 394. Vita A. Jo. Caroli Florentino ex Ms. 399. Monitio de injurioso ei titulo in Platina emendando Ap. Jun. 94

INTER PRÆTERMISSOS.

Zajefus sedator schismatis monastici in Abassia ex Hagiologio gentis 262 d

Segianus Presb. Inverletheæ, qui Honorii I litteris admonitus Scotos suos ad Pascha Romano ritu celebrandum induxit ibid. e

Amalarius Fortunatus Aëp. Trevir. cum opinione sanctitatis & Miraculorum mortuus anno 832. Dicitur Vita extare ib. f

Blanchus ut Martyr Brixiæ sub Nerone, dubitatur an fuerit 263 f

Plato in Perside ex Cod. S. Victoris & alio Reginæ Sueciæ: Basilides, Aurisus, Rogatus, Januarius, cum Sociis XII Romæ via Aurelia milliario XV ex Mrl. Pulsanensi: Basilissa V. Treveris, quod vulgo Horrentum dicitur, ex Mrll. Lubecen. & Colonien.; spectant ad hujus diei Prætermissos Ap. Jun. 86

DIE XI.

Barnabas Apost. Salamine in Cypro 421. Acta Vitæ prioris ex Mss. 423. Embolismus; an & quando Romæ Alexandriæ ac Mediolani prædicarit? 426. Passio sub nomine Jo. Marci consobrini edita Gr. Lat. 431. Laudatio Gr. Lat. A. Alexandro Mon. ex Ms. 436. Analecta de Reliquiis 453. Caput Neapoli in Ecclesia S. J. Ap. Jun. 95

Felix & Fortunatus Fratres MM. Aquileiæ 3 sec. Acta ex Mss. 461

Emeritus, Heretus sive Acretus, Victorianus & Victor MM. Aquileiæ ex Mrll. 463

Theopemptus cum quatuor Sociis MM. apud Græcos ex Menæis 463

Basilla, via Salaria; Crispolus & Restitutus, Nomentana MM. ex Mrll. 463

Batatzunus, Palæmon & Garuma Abb. Habessini ex Hagiol. 465

Amabilis Presb. Ricomagi in Arvernia 5 sec. 465 Sermo de Vita ex Latino, Miracula ex Gallico 466. Item recentiora 470. Correctio quædam Ap. Jun. 96 e

Blitharius Presb. Anachoreta in Diœc. Trecensi 7 sec. 472

Martyres Ordinis S. Jacobi in Algarbiis; Petrus Rodriguez Commendator, Mendus Valle, Damianus Vaz, Alvarus Garcias, Stephanus Vasquez, Valerius de Ora, Equites; Garcias Rodriguez Mercator Taviræ 13 sec. ex Cardoso 475

Aleydis Scharembekana Ord. Cisterc. Cameræ juxta Bruxellas 13 sec. Vita A. Coævo ex Mss. 476

Parisius Ord. Camald. Pr. Tarvisii 13 sec. 483. Vita 484

Flora seu Flos V. Ord. S. Jo. Hierosolymitani, in Monasterio Hospitalis Belliloci diœcesis Cadurcensis in Gallia 14 sec. 486. Plura in Ap. Jun. 97. Fundatio & Disciplina Monasterii 99. Vita ex Cod. antiquo Gallico Ms. ipsius loci 104

Joannes Tientialbene, & Joannes ab Avellino Minoritæ Laici, prope Tudertum 13 & 14 sec. 487 Vita Secundi ex Mss. Rogerii Ep. Frequentini consanguinei & coævi 488

Rosselina V. Priorissa Ord. Carthusiani prope Arcus in Provincia 14 sec. 489. Vita ex Variis Monumentis 491; cum Hymno & Litaniis 503. Nomina propria variarum nationum, quomodo Latine efferenda potissimum Ap. Jun. 117 f

INTER PRÆTERMISSOS.

Maria Sanctimonialis in Hispania ex Epitaphio ambiguo 419 c

Hugo Ab. Marchianen. an. 1158 cum laude sanctitatis defunctus 419 d

Bernardus a Viridanto Assisiæ Socius S. Francisci ib. e

Stephanus Bandellus Ord Præd. an. 1450 apud Salutias Lombardiæ a Miraculis hic relatis commendatur ib. f

Egbertus sive Edbertus Northumbriæ Rex, dein Clericus vel Monachus Eboraci sancte mortuus 420 e

Timotheus, Joannes, Andreas, Thadæus, Philippus Anachoretæ, qui in gestis S. Onuphrii memorantur, ad hunc diem ab aliquibus referuntur Ap. Jun. 94

Nota. Hujus Tomi II Exemplaria prout passim exponuntur venalia, procedunt usque ad numerum paginæ 1103 & diem XV: sed Bibliopolæ quidam Parisienses, tam spissam molem aversati, ad usum commodius & ad suum emolumentum utilius judicarunt, librum in duas partes a Bibliopegis dividi, quarum prior hic finiretur, altera inciperet a die XII: esto Indices indivisim toti Tomo communes relinquerentur. Illis ut fieret satis recusa est p. 503, & jussa partem I finire: deinde, cum titulo partis II brevique Præfatione, substituta est nova pagina 503. Verum ut id Parisiis placuerit, non placuit alibi ista divisio, paucique ea usi sunt. Monendus tamen id Lector hoc loco fuit, ut causam diversitatis intelligeret. Nullus autem postea institit, ut idem fieret Tomo III, qui etiam ipse, propter præfixas 100 paginas Legum palatinarum, ultra mille paginas implet. Nemo etiam tale quid fieri postulavit Tomo IV, licet paginas 1170 habeat. Interim Tomi II dies reliqui hanc sequelam habent.

DIE XII.

Magdaletes M. Tripoli ex Mrll. 507

Basilides, Distrus, Polimacus, Zabinus, Aurelius, Donatella, Secunda MM. Romæ ex Mrll. 507. Acta prioris ex Mss. 508. Item de SS. Tripode & Mandale Basilidi sociatis 510

Basilides, Cyrinus, Nabor, Nazarius MM. Romæ ex Mrll. Acta ex Ms. qualia? 511. Translatio aliorum synonymorum in Germaniam & Mediolanum 514

Nazarius M. Romanus, in sui nominis vico apud Atrebates 516

Dionysius, Celsus & Marcellinus MM. Bononiæ depositi 517

Maximus Ep. M. Neapoli in Italia 4 sec. 517

Onuphrius Anachor. in Ægypto 4 vel 5 sec. 519 Acta duplicia, inter se columnatim comparata ex Mss. 522. Vita Græco-Lat. ex Ms. 527

Petrus Anachoreta in Monte Atho 8 sec. 535. Encomium Gr. Lat. A. Gregorio Palama Aëp. Thessalonicæ ex Mss. 538

Ternanus Ep. Pictorum in Britannia: ubi & de primis eorum Apostolis 5 sec. 533

Joannes Miles, forsan Alexandriæ in Ægypto ex Radero 556

Zeno honoratus apud Græcos ex Menæis 556

Julianus Hegumenus CPoli ex Menæis 557

Cunera V. M. Rhenis apud Belgas in Diœcesi Ultrajectina 7 sec. 557. Sermo in festo ex Mss. Miracula ex Ms. Rhenensi, sed mutilo 563. Alia ex impresso Teutonico 568

Leo Papa III 8 sec. Acta ex Variis collecta 572. Musiva ejus Romæ explicata 580

Odulphus Presb. Ultrajectinus 9 sec. 591. Vita ex Mss. 592

Marinus ac Zimius Presbb. & Vimius Laicus, Eremitæ Scoti, Griestettæ in Bavaria 11 sec. 596. Plura vide post Indices.

Eskillus Ep. M. Strengenæ in Sudermannia Sueciæ Prov. 11 sec. 598. Vita ex Ms. 599. Etiam hic addendum aliquid ex App.

Guido Tertiarius Franciscanus Cortonæ in Hetruria 13 sec. Vita A. Coævo ex Ms. Ital. 601 Miracula ex Mss. 606. Ap. Jun. 119

Placidus Erem. Fundator Monasterii S. Spiritus prope Ocram diœc. Aquilanæ 13 sec. 608. Vita A. Paulo de Celano, ejus familiari, intra primum ab obitu mensem scripta 609

Joannes a S. Facundo Pr. Eremita Augustinianus Salmanticæ in Castella 15 sec. 616. Vita ex Hispanicis epistolis Joannis Hispalensis 619. Supplementum ex scriptoribus posterioribus 630

INTER PRÆTERMISSOS.

Sanithus Patr. Alexandriæ 9 sec. ex Hagiol. Habess. 504 f

Olympio & Amphion Epp. ut Confessores sub Maximino in Cilicia an. 1584 inserti Romano Mrl. mox exempti & quare 505 a. Ap. Jun. 118 a

Torannanus, Agathemus, Mochulleus & Troscanus, quatuor fratres germani Ap. Jun. 118 b

Fr. Jo. Guarimus primum Anachoreta, postea Monachus Montis-serrati, cujus ossa honorifice servantur in sacristia ibid. c

Onuphrius Bellofortensis Mon. Ord. S. Basilii Ap. Jun. 118 e

Pelagia pœnitens translata ad Sotrum Monasterium Ap. Jun. 118 f

Adalbero seu Adalbertus Ep. Augustanus decessor S. Udalrici, cujus translatio facta an. 1619, IX Octobris 506 e

Matthæus Dinus de Lucilliano Erem. August. Reformationis Ilicitanæ Vicarius Vide App. post Indices hujus Tomi.

DIE XIII.

Felicula V. M. Romæ sub Domitiano ex Actis S. Domitillæ 666

Januarius & Silvanus MM. Romæ ex Mrll. 668

Victorinus Ep. Assisii M. 3 sec. 668 Vita ex Ms. 669

Aquilina V. M. Bybli in Phœnicia 3 sec. Acta Gr. Lat. ex Ms. 672

Lucianus, Fortunatus, Crescentianus, Thecla, Felix, Secundus, Lucianus alter, Jocundus, MM. in Africa ex Mrll. 678

Diodorus M. Emesæ in Phœnicia ex Men. 679

Martyrum Myrias apud Græcos ex Men. 679

Anub-Bissoius Heliopoli in Ægypto passus, ejusque Socii Georgius, Basiela ejus uxor, Arnobius & Petrus, Aschirion, Argenis, & Belfius ex Hagiol. Habess. 679

Euidius M. in Monasterio S. Petri Besaluensi Diœc. Gerundensis in Catalaunia ex Hispan. Domenecci 680

Triphillius Ep. Leucosiæ in Cypro 4 sec. 681. Acta Gr. Lat. ex Ms. 682

Antipater Ep. Bostræ in Arabia ex Men. 685

Jacobus Anachoreta apud Græcos ex Men. 686

Anna vidua & filius Joannes apud Græcos ex Menæis 686

Agricius Ep. Senonensis in Gallia ex S. Sidonio Apollinari 687

Priscus Ep Lugdunen. in Gallia 6 sec. Gesta ex Variis collecta, & Epitaphium Ap. Jun. 120

Cetheus alias Peregrinus Ep. M. Amiterni in Aprutio 6 sec. 688. Acta ex Mss. 689

Ragnebertus M. in Bressia 7 sec. Acta ex Mss. 694

Psalmodius Erem. in Lemovico 7 sec. 697

Fandilas Pr. Mon. M. Cordubæ 9 sec. Acta ex Eulogio 698

Gerardus Mon. Frater S. Bernardi in Clara-valle 12 sec. 699. Vita ex Magno Exordio Ordinis 700

Antonius Ord. Min Patavii 13 sec. 703. Vita A. valde antiquo ex Mss. 705. App. de Miraculis ad Canonizationem productis, ex Ms. 718. Liber Miraculorum ex Chronicis 724. Alia de Translationibus & Reliquiis 741. Analecta ex Variis 748. Additamenta Ap. Jun. 124

INTER PRÆTERMISSOS.

Ardani Ab. Translatio Ap. Jun. 119 f

Hugo, filius Caroli Magni, Ab. S. Medardi Beatus a suis habitus 665 b

Theodorus Regionis Agazi, id est Æthiophiæ, Rex ex Salomonidis, sub an. 1300 regressis ad Thronum, & huc usque regnantibus, obiit circa an. 1400. Anniversarium ejus celebrant Habessini ib. d

Rodericus Martinez de Lara, Ord. Min. in Monte prope Zamorram inventus anno 1584 & translatus ib. e

Margarita Domnici Institutrix Tertiariarum Franciscanarum Fulginii, defuncta 1442, elevata 1588 ib. f

Bogna Mater S. Stanislai Beatis annumeratur in Append. hujus Tomi.

DIE XIV.

Elisæus Propheta Samariæ. Reliquiæ Alexandriæ, CPoli, Ravennæ 784

Marcianus Ep. Syracusæ 3 sec. Encomium Gr. Lat. ex Ms. 788

Ruffinus & Valerius MM. in agro Suessionensi sub Dioclet. 795. Acta ex Mss. 796. Translationes & Miracula ex Flodoardo 797

Antheon M. Laodiceæ Phrygia ex Mrll. 797

Miggenes, Gallianus, Juvinus, sive Vivinus, MM. Ephesi ex Mrll. 797

Quintianus, Tecla, Theodolus, Festina MM. in Africa ex Mrll. 797

Antonius, Afra, Cantionella MM. Speciæ in Albania ex Mrll. 798

Marcus Ep. Luceriæ in Apulia, Bovini Patronus 4 sec. 800. Vita ex Ms. 801

Basilius Magnus Ep. Cæsareæ in Cappad. 4 sec. 807. Vita ex ipsiusmet, Gregorii Nazianzeni item Nysseni & aliorum veterum scriptis 814. Vita perperam imputata S. Amphilochio Ep. Iconii coævo 936. App. post Indices

Dogmaël in Pembrochia Walliæ Comitatu 6 sec. 957

Julitta a Græcis honorata ex Menæis 958

Martianus Ep. Beneventi 6 sec. ex Vipera 958

Ætherius Ep. Viennensis in Gallia 7 sec. ex Adone 959. Reformata quædam Ap. Jun. 126 f

Quintianus Presb. & Sicius seu Titus Conff. ex Usuardo 960

Methodius Patr. CP. Conf. 9 sec. 960. Vita Gr. Lat. A. coævo 961. Analecta ex Variis 969. Append. post Indices

Anastasius Pr. Felix Mon. Digna V. Cordubæ MM. 9 sec. ex Eulogio 973

Gerasimus Ord. S. Basilii in Calabria ulteriore ex Romæo 974. Ap. Jun. 127 e

Richardus Ab. Viraduni in Lotharingia Ord. S. Benedicti 11 sec. 974. Vita A. Hugone Ab. Flaviniac. ex Phil. Labbe 976

Hartwicus Aëp. Salisburgen. in Norico 11 sec. Ap. Jun 127. Vita & Miracula A. Anonymo ex Canisii antiquis Lectionibus 131. App. de Corpore S. Martini, per ipsum Salisburgi invento 133. Disquisitio illa super re 135

Castora Eugubina vidua. Tertiaria O. Min. & Bartholus, Ord. Servorum B. M. apud urbem S. Angeli in Vado 14 sec. 1006

INTER PRÆTERMISSOS.

Baptista Mantuanus Generalis Carmelitarum, dilatus ad 22 Martii, quo obiit 782 f

Hartwicus Aëp Salisburg. 11 sec. 783. Elucidata sunt ejus Acta in Ap. Jun. 127

Humbertus Generalis Prædic. cujus Corpus incorruptum Valentiæ 783 c

Maria Jacomina Fabri confundatrix Ord. de Visitatione, S. Francisco Salesio æstimata Sancta 783 d

Cyprianus Conf. Antoniaci ad Garumnam Append. post Indices.

DIE XV.

Cerdo Ep. IV Alexandriæ 2 sec. ex Hagiologio Habess. 1012. Ap. Jun. 137 c

Vitus, Modestus, Crescentia, Martyres, Siculi iidemque vel alii Vitus & Modestus Romæ passi sub Dioclet. atque cis & trans Alpes culti 1013. Passio ex Mss. 1020. Disquisitio de prima S. Viti Sepultura & Translatione in Apuliam 1026. Translatio S. Viti Roma in Franciam & hinc in Corbejam Saxonicam ex Mss. 1029. Quæstio an Corpus S. Guidonis, perperam dictum S. Viti 1038. Brachium & Ecclesia Pragæ 1040. Appendix 1, de Patria S. Viti & Sociorum Martyrum Ap. Jun. 137. App. 2, de donatione Insulæ Rugiæ, facta Ecclesiæ Corbejensi, ob victoriam ad S. Viti invocationem reportatam ibid. 140

Tatianus Dulas M. juxta Zephyrium in Cilicia 4 sec. Passio Græco-Lat. ex Ms. 1042

Gajanus, Jovianus, Philippus MM. in civitate Barbaria, ad sinum Æthiopiæ orientalis dictum Barbaricum ex Mrll. 1048

Nivitus, Candidus Cantianus, Cantianilla, Protus, Chrysogonus, Anteon, Quintianus, Theodolus, Jocundus, Silvius in Lucania, ex Mrll. 1048

Hesychius sive Ysicius miles, M. Dorostori in Mœsia ex Actis S. Julii M. 1049

Cantianus, Juvanus, Mucius, Proditus, Clemens, Cantiana MM. Aquileiæ ex Mrll. antiquis 1049

Mucius, Megetia, Minginus MM. CPoli. ex Mrll. 1050

Nerses apud Græcos; & Vetula, apud eosdem MM. ex Men. 1050

Timotheus M. & uxor ejus Mora, apud Habessinos 1050

Fortunatus, Achaicus, Stephanas, Apostoli Græcis dicti, ex Men. 1051

Fortunatus Ep. Neapolis in Campania 4 sec. Ætas, cultus, translationes 1052

Orsisius Ab. successor Pachomii apud Tabennam 4 sec. ex hujus & S. Theodori Actis 1054

Abraham Ab. Claromonte in Arvernia 5 sec. ex Greg. Turon. & Sidonio Apollinare 1058

Vouga seu Vius Ep. in Armorica 6 sec. ex Alberto le Grand de Morlaix 1060

Landelinus Ab. & discipuli Adelinus atque Domitianus, Crispinii in Hannonia 7 vel 8 sec. 1062. Vita ex Mss. 1064

Hilarianus Pr. in Ruthenensi Aquitaniæ Diœcesi 8 vel 9 sec. ex Hispalionensis oppidi traditionibus 1068

Albricus sive Aldricus Ep. Augustoduni ad Montem Brusonis 9 sec. 1069

Benildis M. Cordubæ 9 sec. ex Eulogio 1070

Eadburga sive Edburga, filia Eduardi I Reg. Angliæ 10 sec. 1070

Bernardus Menthonus sive Montis Jovis, Archidiac. August. Præt. 11 sec. 1071. Vita A. successore Sancti, ex Ms. 1074. Alia ex alio Ms. 1082. App. ex Gallico Rolandi Vioti 1086

Isfridus Raceburg in Wandalia Ep. Ord. Præmonstr. 13 sec. ex Krantzio 1089

Petrus Compater, Ord. Min. Oveti in Hisp. 13 sec. 1090

Angelus Clarenus, Ord. Min. 14 sec. Institutor pauperum Eremitarum alias Clarenorum 1091. Miracula A. Philippo familiari 1100 De ejusdem Epistolis in Append. post Indices.

Jonas Thaumaturgus, Metropolita in Russia 15 sec. 1103

INTER PRÆTERMISSOS.

Theophano seu Theophania Augusta, Ottonis III Imp. mater, Neomagi defuncta, deposita Coloniæ 1010 e

Dominicus de Monte-majori, Ord. Prædic. in Hisp. circiter an. 1542 confossus ab Apostatis 1011 b

Matthæus a Montone, Ord. Min. Provincialis, Legatus ad Armeniæ Regem ibid. Plenum de eodem corollarium in fine Tomi hujus.

Brienna Monasterii Sibapolitani Præses, Magistra S. Febroniæ M. 1011

TOMUS III.

DIE XVI.

Ferreolus Presb. & Ferrutio sive Ferrucius Diac. MM. Vesontione in Burgundia 3 sec. 5 Acta ex Mss. 7. Missa vetus 9. Inventio 11. Translationes variæ 13

Ilpidius M. in Gabalitano Galliæ agro sub Valeriano ex Saussayo 15

Quiricus & Julitta MM. Antiochiæ cum sociis CCCCIIII 15

Julitta vidua Iconiensis cum filiolo Cerico, vel Quirico MM. Tarsi in Cilicia, sub Dioclet. 17. Epistola Theodori Ep. de eorum passione 23. Eadem Græco-lat. 25. Acta apocrypha ex Mss. 28. Translatio S. Cyrici A. Philippo Ab. Bonæ-Spei 34

Cyriacus Valeria, Marcia, Diogenes, & Mica MM. in Africa ex Mrll. 37

Saturninus & Cendenus MM. Messanæ in Sicilia 37

Actinea & Græciniana VV. MM. Volaterris, sub Dioclet. 37

Marcus Ep. Apolloniadis in Asia min. M. ex Men. 41

Martyres Nicomedienses quinque ex Men. 41

Martyres Romani quadraginta ex Men. 41

Similinus sive Similianus Ep. Namneten. 4 sec. ex Greg. Tur. 42

Martyres Moguntini, Aureus vel Auræus Ep. & Justina ejus soror, cum promiscua utriusque sexus multitudine 5 sec. necnon Justinus Diaconus, Heligenstadii. 43. Vetus Legenda ex Mombr. 49. Inventio SS. Aurei & Justinæ prope Moguntiam & Miracula ex Ms. 57. Analecta ex libro Sigehardi Mon. 73. App. de Heligenstadiensi Sanctorum Ecclesia 78

Tycho Thaumaturgus Ep. Amathuntis in Cypro 5 sec. Epitome Vitæ & Miraculorum Gr. Lat. ex Officio per S. Josephum Hymnographum 93. Ex Menæis 97

Berthaldus & Amandus, Eremitæ Presbb. in Diœc. Remensi 6 sec. 98

Aurelianus Ep. Arelaten. 6 sec. 108. Inventio ipsius & aliorum octo Epp. ex publico instrumento 110

Sancti ex Syria advenæ; Maurus Presb. cum filio & hujus nutrice, in agro Spoletino 6 sec. 112

Cunigundis, Mechtundis, Wibrandis, VV. Peregrinæ Eyschillæ; & earum ancilla Chrischona sive Christiana, in eadem Constantiensi Alemanniæ diœcesi 114. Processus super earum sanctitate, occasione translationis faciendæ formatus an. 1663 ex Hermanno Crombach, volente eas Ursulanas credi 117. Ap. Jun. 144

Cechardus Ep. Lunen. M. Carrariæ in Tuscia 9 sec. 142

Domnolus Ep. Viennæ Galliæ 7 sec. 145

Gebehardus Aëp. Salisburgensis in Bavaria 11 sec. Ap. Jun. 145. Vita A. Anonymo ex Antiq. Lect. Canisii; aucta a Mon. Admontensi Ib. 147. Epistola Gebehardi ad Hermannum Ep. Metensem de potestate Ecclesiæ contra schismaticos ex editione Sebast. Tengnagelii Ib. 155. In illa primum enumerantur Catholicorum Episcoporum per schismaticos persecutiones 157. Deinde proponitur doctrina Catholicorum de non communicando cum excommunicatis, & comprobatur ex Patribus 158. Subditorum non esse, damnare superiorem, nedum Pontificem Romanum 160. Schismaticos docere, abutentes Sacris Scripturis, nullo casu hominem juramento fidelitatis præstito absolvi posse 162. Docere Catholicos, male jurata rescindi debere 164. Tengnagelii Annotatio ad præmissam Epistolam 165. Adduntur Acta quædam S. Gregorii PP. VII, tum quod suo loco data non fuerunt, tum quod mirifice illustrent Epistolam Gebehardi, qui pro Gregorio viriliter decertavit, persecutionum ejus consors factus, ex Hugone Ab. Flaviniacenst, utrique coævo 166. Inseritur digressio de prima Gregorii Synodo Romæ, ac ordinatione Hugonis Ep. Diensis, ejusque Legatione in Gallia ex eodem Hugone Flaviniac. 170. Sequitur Admonitio brevis de die obitus Alexandri PP. II, & electione successoris ejus Gregorii VII 198

Benno Ep. Misnæ in Saxonia Slavorum Apostolus 12 sec. Monachium in Bavaria translatus, 145. Vita A. Hieron. Emsero, ex Veteri impresso 150. Miracula ante Canonizationem 176. Embolismus de Canonizatione 198. Translatio, eamque secuta miracula 202. Alia seculo XVII patrata, ex impressis Germanicis 205

Ludgardis V. Ord. Cisterc. Aquiriæ in Brabantia 13 sec. 231. Vita A. Thoma Cantipratano coævo 234

INTER PRÆTERMISSOS.

Flavii Petri M Romani, ad Collem-Scipionis translatio 1647 2 b

Poppo Aëp. Trevir. an. 1517 jussu Maximiliani Imp. refossus & repertus integer. Acta legi possunt in Annalibus Broweri 2 e

Leofgarius, Herefordiensis in Anglia Ep. an. 1056 cum Clericis suis occisus ib. f

Wideradus Ab. Fuldæ 3 b

Gebehardus Aëp. Salisburgi an. 1088 exul pro constanti erga Sedem Romanam fide, defunctus 3 c Dantur ejus Acta in Ap. Jun. 145

Guilielmus a Cortemilio seu de Placentia Ord. Min. Bononiæ 13 sec. insigni laudatus Epitaphio ib. f

Algerius sive Adalgerius de Villalta Ep. Belluni defunctus 1290, & 1525 toti fere corpore repertus integer 4 e

Rolandus inter Prætermissos 2 d. Ap. Jun. 143 f

Petrus Farde Ord. Min. Laicus an. 1691 Aquisgrani defunctus mirabilis multis casibus vitæ Ap. Jun. 144

DIE XVII.

Nicander & Marcianus, cum Daria uxore Nicandri, & Pasicrates, Martyres Atinæ in Campania, 2 sec. 266. Acta vetustiora Gr. Lat. ex Mss. 270. Recentiora, per Adenulfum Aëp Capuæ 274. Disquisitio de loco martyrii horum Sanctorum, qua ostenditur, non in Italia, sed Dorostori in Mœsia cum aliis sub an. 302 passos Ap. Jun 198

Montanus Miles M. Tarracinæ. Acta exiguæ ætatis & fidei ex Mss. 278

Digna-Merita, cum filiis duobus M Brixiæ 284

Quiriacus, Blastus tribunus, Diogenes, Æna, Nicander, Dorostelus, Eusicius, Aquila, Cantianus cum CCLXII; item Longinus & Joannes Pr. MM. Romæ, ex Mrll. 285

Dioscorus & Marinus MM. Alexandriæ 286

Cyria, Musca, Valeriana & Maria MM. Aquileiæ in Italia ex Mrll. 287

Isaurus Diac. Innocentius, Felix, Hermias, Peregrinus MM. CPoli. 4 sec. 287

Joseph Anachoreta in Ægypto 4 sec. ex Vitis Patrum 296

Pior Anachoreta in Ægypto 5 sec. 298

Bessarion Abb. in Ægypto 4 sec. 299

Hypatius Presb. Hegumen. in Rufinianis Bithyniæ 5 sec. 303. Epitome ex Men. 307. Vita Gr. Lat. A. Callinico ejus Discipulo & successore 308

Avitus Pr. & Ab. Miciacensis, Piciari in Pertico 6 sec. 350 Vita A. coævo 351. Ap. Jun. 201 f

Avitus Erem. in Sarlaten. apud Petracorios Diœcesi 6 sec. 360. Vita ex Mss. 361. Ap. Jun. 201 f

Huvarnus seu Hervæus Ab. in Britannia min. 6 sec. Vita ex Alberto Grand 365. Ap. Jun. 201 f

Herbaudus sive Heribaldus solitarius in Britannia Armorica. Vita A. Anonymo ex Ms. Ap. Junii 202

Hymerius Ep. Ameriæ in Umbria 5 aut 6 sec. 371. Vita antiquior, per Ambrosium Ab. Cremonensis Ecclesiæ descripta, desideratur; habentur Miracula seculi XII A. Joanne Canon. Cremon. 373. Translatio ex Ms. 376

Agrippinus Ep. Comi 6 sec.ex Petro Aloysio de Tattis Hist. Com. 377

Gundulphus Ep. in agro Bituricensi cultus 379 Translatio & Miracula ex Biblioth. Philippi Labbe 380

Verolus Pr. Castellione ad Sequanam, & Marcennaci 6 sec. Miracula A. coævo ex Ms. 382

Manuel, Sabel & Ismaël MM. Cpoli 4 sec. 289 Acta vetustiora ex Ms. 290

Alena V. M. Foresti in Brabantia 7 sec. Acta ex Ms. 388

Botulphus Ab. & Adulphus Ep. Confessores in Anglia 7 & 8 sec. 398. Vita ex Mss. 402 Translationes ex Capgravio 405. Ap. Jun. 204 f

Molingus sive Dayrgellus Ep. Fernensis in Hibernia 7 sec. 406. Vita ex Ms. Salmanticensi 408

Veredemus Ep. Avenione 8 sec. 411

Possennus Pr. Castellione in Gallia. Miracula ipsi & S. Benedicto communia 412

Julianus in Monasterio Arenæ; an S. Petri prope Genuam? 413. Ap. Jun. 205 a

Ramuoldus Ab. Ratisponæ in Bavaria 11 sec. 413. Vita A. Arnolfo Præposito, scripta in libris Miraculorum S. Emmeramni apud Raderum 414. Ap. Jun. 205 a

Raynerius solitarius Pisis 12 sec. Vita & Miracula A. Fr. Benincasa ejus familiari, ex Mss. 421 Correctiones Ap. Jun. 205 f

Euphemia Abb. ad S. Altonis in Bavaria 12 sec. 470

Sanctæ Reginæ & Sorores, Tarasia Vidua, & Sancia Virgo, filiæ Sancii Lusitaniæ Regis, Ord. Cistere. Lorvanii 13 sec. 471. Vita recens A. Fr. Francisco Macedo Minorita 473. Processus pro Canonizatione 505. Cultus earum immemorabilis, a Clemente PP. XI. confirmatus Ap. Jun. 206

Petrus Pisanus seu Gambacurta, Fundator pauperum Eremitarum S. Hieronymi in Italia 15 sec. 531. Vitæ compendium ex veteri Ms. & ex Italico Bernardini, non Crucii, sed Puccii illustratum 533. Ap. Jun. 208 b

INTER PRÆTERMISSOS.

Salomon Rex cujus cibus scientia, & sapientia divitiæ ejus, ut de eo canunt Habessini, quorum Reges se jactant ejus esse posteros ex Regina Saba 264 f

Fulco Aëp. Remensis an. 900 pro defensione ecclesiasticæ libertatis occisus 265 b

Helias Propheta, toto Oriente & in Mss. antiqius cultus hoc die, quod ignorantes recentiores ad Octavam Discipuli Elisæi colendum assumpserunt 265 f

DIE XVIII.

Leontius, Hypatius, Theodulus, Milites MM. Tripoli in Phœnicia, sub Vespas. 553. Encomium Gr. Lat. ex Ms. 555. Acta Gr. Lat. ex Ms. 562. Ap. Jun. 208 c

Marcia, Æmilius, Felix, MM. in Africa ex Mrll. 568

Marcus & Marcellianus MM. Romæ Via Ardeatina 3 sec. ex Actis S. Sebastiani 568

Ætherius M. an Nicomediæ? ex Menæis 571

Martyres duo apud Græcos ex Menæis 572

Thomus, Paulus, Cyriacus MM. an Romæ? ex Mrll. 572

Martyrius seu Martharus, Felix, Emilius, Crispinus MM. Ravennæ ex Mrll. 572

Marina & Theonius MM. Alexand. 573

Cyriacus, & Paula V. Malacæ in Hispania MM. 4 sec. ex Usuardo 573

Elpidius M & Archontius Conf. Brivate in Arvernia ex Greg. Turon. 574

Potentinus, Felicius & Simplicius Steinfeldiæ, in Diœc. Coloniensi; Confessores an Martyres? 575. Probatur antiquior cultus Confessorum 581

Leontius Pastor apud Græcos ex Menæis 586

Erasmus apud Græcos ex Menæis 586

Moyses Æthiops & VII Anachoretæ, ex Hagiologio Habess. 586

Amandus Ep. Burdegalæ 5 sec. 587

Calogerus Pr. & Sierius ejus discipulus, Eremitæ in diœcesi Agrigentina 5 sec. 589 Vita ex Officio veteri 591

Gregorius Hierarcha, Demetrius ejus Archidiac. Calogerus Hegumenus, in Fragalati Siciliæ Monasterio 5 sec. 594. Officium de ultimo Gr. Lat. 596. Ap. Jun. 208 d

Fortunatus Ep. in agro Senonensi quiescens 6 sec. 601. Ap. Jun. 208 d

Speciosa V. Papiæ 7 sec. ex Ferrario 602

Autbertus Ep. Abrincens. 8 sec. 603

Elisabeth V. Magistra Benedictinarum Schonaugiæ diœc. Trevir. 12 sec. 604. Vita partim ab ipsamet dictata, partim ab Egberto fratre scripta 807. Ap. Jun. 208 d

Maria Dolorosa V. M. in territorio Bruxellensi 13 sec. 643. Vita & miracula A. coævo ex Mss. 644. Alia miracula ex Ms. Belgico 649

Gerlandus Eques, Templariusne an Hospitalarius? Calatagirone in Sicilia 13 sec. 651. Vita ex Italico Bosii 652. Miracula post inventionem corporis ex Ms. civitatis 655

Marina V. fundatrix Monasterii Can. Regul. S. Matthæi Spoleti 13 sec. 665

Osanna Andreasia, Tertiaria Ord. Prædic. Mantuæ 16 sec. 667. Vita A. Franc. Silvestro Ferrariensi, familiari. 673. Alia ex Ital. Fr. Hieronymi Montolivetani 724. Epistolæ XLII ad Hieronymum manu propria scriptæ 781 App. Testificatio super veritate præmissorum 798. Ap. Jun. 208 d

INTER PRÆTERMISSOS.

Osana, Soror Ofredi Regis Borealis Angliæ, culta ut sancta 551 e

Joannes Vannegus Carm. an. 1588 flammis exustus a Mauris 552 b

Sebastianus a S. Joseph 1610 in Moluccis sagittis confixus ib. c

Marina V. M. Latinis Margarita, Antiochiæ, an Alexandriæ? ib. f

DIE XIX.

Judas Apostolus, an unus e LXXII, diversus a Juda Thaddæo uno ex XII. 802. Officium Gr. Lat. A. Josepho Hymnogr. 805

Ursicinus Medicus M. Ravennæ an seculo 1? 809. Ap. Jun. 209 b

Zosimus Miles M. in Pisidia 812. Acta Gr. Lat. A. Anonymo 813

Gervasius & Protasius MM. Mediolani 1 aut 2 sec. 817. Varia in Commentario de Sanctis illis corrigenda Ap. Jun. 209. Possessio Corporum Mediolani certior Ibid. 213. Cultus & patrocinium in Polonia ib. 215

Honorius, Euodius, Petrus, Romæ; & alibi Marcellus ex Mrll. 846

Gaudentius Ep. Culmatius Diac. Andreas cum LIII ex familia MM. Aretii 847. Acta ex Ms. 848

Anonymi duo ad S. Hippolyti in Austria 849. Inventio & miracula ex Ms. 850

Zeno Anachoreta in Ægypto 4 sec. ex Vitis Patrum 853

Petrus Prior Monasterii Eygag in Æthiopia ex Hagiologio 854

Innocens vel Innocentius Ep. Cenomaniæ 6 sec. 854. Gesta ex Actis Episcopalibus 859. Appendix Chronologica ex eisdem 862. Ap. Jun. 216 b

Deodatus, ex Ep. Nivern. Abbas vallis Galilææ in Vosago 8 sec. 869. Vita ex Mss. 872. Ap. Jun. 261 c

Nazarius Ep. Justinopolis in Istria. Inventio & miracula A. Nicolao Manzoli 884

Hildegrimus Ep. Catalaun. & Halberstad. 9 sec. ex Actis S. Liudgeri fratris 889 Ap. Jun. 216 e

Ratho seu Rasso, Comes Andecen. in Bavaria 10 sec. 892. Vita A. Decano Diessensi ex Ms. 894. Nucleus prodigiosus Miraculorum A. Carolo Erath Canonico 899

Bonifacius Aëp. Apostolicus circa Russiam Ord. Camaldul. Martyr 11 sec. 907. Vita A. Petro Damiani ex Actis S. Romualdi Abbatis 909. Disquisitio, utrum hic S. Bonifacius, & S. Bruno Quernfortensis, de quo XIV Februarii actum est, una eademque persona sint Ap. Jun. 217. Chronologia vitæ S. Brunonis Bonifacii ibid. 221. Acta ex Chronico Dietmari & alia ex Vita S. Romualdi, simul una serie conjuncta ib. 223

Odo, ex Ab. Tornacensi Ep. Cameraci 12 sec. 910. Vita A. Amando de Castello. 911. Alia ex Variis 913. Ap. Jun. 225 e, ubi legitur Pag. 919, quod scribendum est Pag. 910

Juliana Falconeria, Ord. Servorum B. M. Florentinæ 14 sec. Vita ex Ital. Archangeli Gianii 917. Appendix de cultu 923

Michelina, Vidua Tertiaria Francisc. Pisauri 14 sec. 925. Vita pro Officio proprio in Lectiones distributa ex Ms. 927. Alia ex Ms. Mariani Florentini 929. Miracula ex Italico Rudolfi Tussiniani 934. Corollarium ex Libro statutorum Civitatis 936

Bonmercatus Clericus M. Ferrariæ 14 sec. 938 Acta ex Ms. 940

INTER PRÆTERMISSOS.

Odo Pr. Prædicator Brabantinorum, non Ord. Prædicat. 1213 mortuus 801 e. Ap. Jun. 208

Odo alter Ord. Prædicatorum in Belgio, sub an. 1240 defunctus Ap. Jun. 208 f

Jacobus Assisias discipulus S. Francisci, Foggiæ in regno Neapolit. 801 f

TOMUS IV.

DIE XX.

Novatus Presb. Romæ 2 sec. 4

Methodius Ep. Pataræ in Lycia M. sub Decio 5

Asyncritus & socii MM. CPoli honorati 6

Maximinus Ep. Tungris 3 sec. 7

Paulus. Cyriacus, Paula, Feliciana, Thomas, Felix, Emilius MM. Tomis in Schytia ex Mrll. 8

Vitalis, Crispinus, Martyria, MM. ex Mrll. 8

Gemma V. M. in Santonibus ex variis 8

Arius sive Macarius & Asterius Epp. Petræ, hic in Arabia, iste in Palæstina 4 sec. ex S. Athanasio 11

Latuinus Ep. Sagiensis in Normannia 12

Silverius Papa M. 6 sec. 13. Acta ex Liberato & Anastasio 14

Florentina V. Hispana 7 sec. Elogium ex Breviariis 19. Appendix ex Roderico de Jepes 20

Avatia in agro Bellunensi Dominii Veneti ex Ferrario 21

Gobanus Pr. M. in Gallia & sui nominis oppido 21. Vita 23

Aldegundis V. Trunchinii apud Gandavum 7 sec. 25

Ida, Gandavi in Flandria ex Molano 26

Bainus, ex Ep. Taruanen. Ab. Fontanellæ 26

Iduberga V. Angla, Bergis S. Winoci in Flandria 29

Adalbertus, ex Mon. Trevir. Aëp Magdeburg. 10 sec. 30. Commentarius Jo. Mabilionis. Vide ad finem hujus Tomi addenda & Ap. Jun. 225 c

Joannes Matherensis, Fundator & Ab. Ordinis Pulsanensis, ad Montem Garganum in Apulia 12 sec. 37. Vita A. cœvo 41. Ap. Jun. 225 f

Bertholdus & Menricus, fratres Canonici, hic secularis, iste Præmonstraten. fundatores Parthenonis Vrundeberg. Ord. Cisterc. in Westphalia 13 sec. 58. Acta ex Ms. 59

INTER PRÆTERMISSOS.

Benigna V. Cistercien. in Vratislaviensi Parthenone capta & pro virginitate occisa 3 a

Raynaldus de Piperno, socius S. Thomæ Aquinatis M. apud Mauros ib.

Abagarus, Princeps Edessæ, cui Christus epistolam scripsisse fertur ib. e

DIE XXI.

Tertius, Jesus Justus, & Artemas, discipuli S. Pauli. Item Terentius Ep. M. diversus a Tertio 1 sec. ex Mrll. & Menæis 67

Ursicinus Ep. Papiæ 3 sec. 69

Martinus Ep. Tungris 3 sec. an etiam Treviris 69. Vita ex Mss. 70

Cyriacus, Saturninus, Bellicus, Perseus, Apollinaris, Crisinus, Primus, Januarius MM. in Africa ex Mrll. 72

Rufinus & Martia MM. Syracusis ex Mrll. 73

Hiperelus sive Hierperidus, Saturnina, Sertia sive Stergia, Hieria sive Hieremia ex Mrll. 73

Thomas M. cum Sociis, viris ter mille, feminis novem ex Hagiol. Habess. 73

Aphrodisius M. in Cilicia ex Menæis 74

Demetria V. M. Romæ 4 sec. ex Actis S. Bibianæ 74

Vener. Eusebius Ep. Cæsareæ in Cappad. 4 sec. cur hic relatus 75. Exercitatio Franc. Mariæ Florentinii, de eodem ejusque Actis 76

Nicolaus & Tranus, Eremitæ in Sardinia 4 sec. ex Dima Serpi 84

Albanus M. Moguntiæ 4 sec 86. Item Albanus Ep. & Dominicus Erem. MM. Burani prope Venetias 92. Prioris Vita a Goswino male consuta, a Canisio edita 88. Posterioris notitia ex sepulcro 88, 92. De Reliquiis S. Albani Namurci Ap. Jun. (ubi tamen Adalberi impressum est pro Albani) 226 a

Peladius sive Palladius Ep. Ebreduni 6 sec. in Catalauniam translatus 95. Acta ex Hispanico Domenecci 96. Briva, Brivas, Brivates, diversæ significationis nomina: item Belcayre quis locus Ap. Jun. 226 b

Innocentius Ep. Emeritæ in Hisp. 7 sec. ex Paulo Diac. 99

Majanus sive Mevennus Ab. in Armorica 6 sec. Vita ex Gallico Alberti le Grand. 100. Mavennus & Majanus diversi sunt Ap. Jun. 226

Leutfredus Ab. in diœcesi Ebroicensi 8 sec. Vita A. Mon. monasterii ejus 104. Elevatio & Translatio corporis A. Jac. Brulio 112

Engelmundus Pr. Velsenæ in Hollandia 8 sec. ex Officio Eccles. 115

Radulphus sive Rodulphus Aëp. Bituricen. 9 sec. 117. Elogium historicum A. Jo. Mabilione 119

Raimundus Ep. Rotæ & Balbastri in Aragonia 12 sec. 125. Vita A. Elia coævo 127. App. de Translatione & Vita recentiori 134. Annotatio Andreæ Schotti Ap. Jun. 226 f

Aloysius Gonzaga Societatis Jesu Romæ 16 sec. 135, sed hinc translatus ad finem tomi, pag. 847 usque 1169, ubi post ampliorem Commentarium de familia Beati, atque ejus cultu successive aucto, & Canonizationi proximo; sequitur Vita Ab Hieron. Plato, & alia, a Virgilio Cepario composita, atque ex Processibus articulatim confirmata 896, 914: tum ex iisdem Processibus Miracula legitime probata; nec non ex authenticis Vulturenæ vallis, ubi celeberrimus Beati cultus, 1057, 1090. Relatio Auditorum Romanæ Rotæ 1121. Analecta, ex multis pauca, imprimis sermo Roberti Card. Bellarmini in Anniversario 1150; & elogia trium neptium, fundatricum Collegii Virginum Jesu Castellione, Cynthiæ, Olympiæ & Gridoniæ 1162, atque exhortatio ipsius Beati domestica ex Ms. 1167

INTER PRÆTERMISSOS.

Wenceslaus Pius, Rex Bohemiæ, defunctus an. 1305, cujus Acta desiderantur, in Chronico Ms. Franc. Canonici Pragensis fuse explicata 65 f

Eusebius Episc. Semosatenus, Martyrolog. Rom. insertus, pro Eusebio Ep. Cæsareæ in Cappadocia, S. Basilii decessore 66 b

Jacobus ad Portam, Ord. Min defunctus Basileæ 1526. Habemus Ms. Vitam & conversationem beati viri, in qua miracula complura, eo deprecante facta, ad confirmationem Indulgentiæ, quam vocant de Portiuncula 66 f

DIE XXII.

Julianus M. Arimini in Italia 139. Acta alterius Juliani male ipsi aptata ex Ms. 140

Gamgalus sive Gandalicus, Julianus, Graptus, & Alii DCCCLXXIX vel DCCCXIII MM. Antiochiæ ex Mrll. 144

Rufinus seu Rufus M. Alexandriæ ex Mrll. 145

Pompianus, Galaction, Juliana, hujusque filius Saturninus MM. CPoli ex Mrll. 145

Albanus Britanniæ Proto-Martyr, cum Amphibalo Clerico, & Sociis bis mille Verolamii & locis vicinis 4 sec. 146. Martyrium ex Beda 147. Alia Acta ex Anglico anni 590, Interp. Guilielmo Mon. Albanensi 149. Analecta 159. Additiones Ap. Jun. 227 e

Albinus M. Rom. Coloniam delatus, & perperam acceptus pro Albano Britanno 172

Decem millia Crucifixorum in Monte Ararath, & MCCCCLXXX Samaritani, sub Rege Persarum Chosroe in Palæstina 175. Primi extra Armeniam, ignoti Orientalibus. Acta apud Latinos habentur, sed fabulosa ex Mss. 182. Secundorum ex simili Ms. (Utraque quam exiquæ fidei sint, demonstratur) 188

Paulinus Ep. Nolæ 5 sec. 193. Uranii Presb. de obitu ejus Epistola 198. Vita A. Francisco Sacchino S. J. 202. Julii Riquii Belgæ Carmen votivum 226. Appendix de tribus Paulinis Nolæ Epp. sanctis 228. Addenda varia Ap. Jun. 228 b. Inventio corporis anno 1712 Romæ in ecclesia S. Bartholomæi in insula Tiberina, ejusque translatio ex Relatione Notariali. Ibid. 228. De vita ejus per Jo. Bapt. le Brun nuper edita Ib. 231 c

Eusebius Ep. Samosati in Syria 4 sec. 237. Acta ex Theodoreto 239. Templum seu Προφητειον τοῦ ἁγίου Ἰωάννου πλησίον Ἀρκαδιανῶν, in Commentario prævio num. 2, atque iterum ad calcem Actorum, potius intelligatur esse S. Joannis Euangelistæ quam Baptistæ Ap. Jun. 231 e

Blasius Ep. Veronen. ex Valerio Ep. 242

Exuperantius Ep. Comi 6 sec. ex Aloysio de Tattis 243

Nicetas seu Nicæas Ep. Romatianæ in Dacia; aliusque Aquileiæ in Italia 5 sec. 243. Dissertatio critica, an verosimile sit Aquileiam dici Romatianam, & illius Episcopum fuisse S. Paulini hospitem 245

Aaron Mon. in insula littorali Britanniæ Armoricæ 6 sec. 247

Consortia V. Cluniaci 6 sec. Vita 250. De sorore ejus Tullia Ap. Jun. 231 e

Aprincia V. Metis in Monasterio S. Clementis 254

Rotrudis V. apud Belgas in Monasteriis Andrensi & Bertiniano 255

Sicildis V. in Cenomania 8 sec. 259

Eberhardus Aëp. Salisburgi 12 sec. Vita A. Discipulo 260. Ap. Jun. 231 f

B. Christina Stumbelensis V. Ordinis Prædic. devota; ex diœcesi Coloniensi, Juliaci deposita; vulgo etiam dicta Mirabilis, ipsaque Hasbanica mirabilior 270. Vita & Miracula libris sex Auctoribus primum Petro de Dacia Ordin. Prædic. deinde Joanne Scholarum Stumbelensium Magistro, in suis ad Petrum, in patria absentem, epistolis. 275. Vita brevior meliusque ordinata A. supparis ævi 431. Ap. Jun. 231 f

INTER PRÆTERMISSOS.

Arnoldus Conversus Villarii (delenda sunt quæ illic impressa leguntur, quia videtur idem esse cum Arnulfo ejusdem loci laico, cujus Acta proferimus die XXX Junii) 138 b

Andreas Bobii O. Prædic. in Walachiam Roma destinatus, & ab hæreticis militibus in partes sectus ib. c

Julia Clarissa, socia Catharinæ Bononiensis, cujus ipsa revelationes per annos 30 descripsit, quæ a Card. Paleotto ad promovendam Catharinæ beatificationem allatæ Romam, utinam adhuc inveniantur ib. c

Joannes Fischerus Ep. & Card. Roffensis anno 1535 ob negatum Regi Titulum Capitis Ecclesiæ capite plexus. Vitam habemus Ms. ib. e

DIE XXIII.

Felix Pr. M. apud Sutrium in Tuscia 3 sec. ex Actis S. Mustiolæ 457

Agrippina V. Rom. M. Menis in Sicilia sub Valeriano 458. Officium Gr. Lat. ex Menæis 461 Translatio Roma in Siciliam ex Cajetano 464

Avitus, Cinzamus Lector, Arion, Emeritus, Alicus, Capito & Alii LXXVIII MM. Nicomediæ ex Mrll. 471

Eustochius Pr. Gaïnus ei cognatus; & hujus liberi, Proba, Lollia, Urbanus MM. Ancyræ in Galatia ex Menæis 471

Aristocles Pr. Demetrianus Diac. Athanasius Lector MM. Constantiæ in Cypro ex Menæis 472

Palladius, Cotylas, Adramas, Moses, Esas, Paliconus, Cotylas alter, & Socii CL apud Habessinos ex Hagiol 474

Didara & hujus filii Bisoë & Nor ex eodem Hagiol. 474

Zeno & Zenas MM. Philadephiæ in Arabia 4 sec. 474. Acta Gr. Lat. 476

Joannes Pr. M. Romæ 4 sec. Caput non recte creditum Baptistæ 482

Leodegarius Pr. in pago Pertensi Campaniæ Gallicæ 485. Acta ex Officio 486. Explicatio nominum Gallicorum Ap. Jun. 231 f

Etheldreda Regina, Virgo Abb. Elyensis in Anglia 7 sec. 489. Vitæ compendium ex Beda 491. Acta prolixiora Vitæ & miraculorum libris tribus A. Thoma Mon. Elyensi ex Mss. 493. Analecta ex Mss. Chronicis Elyensibus. 577

Hidulphus Dux Lobii & Binchii in Belgio 8 sec. 582

Jacobus Ep. Tullensis, Divione in Burgundia 8 sec. 583

Lietbertus Ep. Cameraci & Atrebati 11 sec. 585. Vita A. Radulpho Mon. S. Sepulchri ex Ms. 586. Elucidatio vocis Yvois, Ap. Jun. 232 b

Bilius M Ep. Veneti in Armorica 9 sec. 607

Petrus Prior Juliacensis, prope Molismum in Campania Galliæ 12 sec. Vita ex Ms. 608

Walherus, Pastor Onhayæ in Namurcesio M. Acta A. Ægidio Monæo 613. Curationes quædam ex Ms. Gallico 615. App. de loci situ & Confraternitate 617

Lanfrancus Ep. Papien. 12 sec. 619. Vita A. Bernardo successore ex Ms. 620

Maria Oigniacensis in Namurcesio 13 sec 630 Vita A. Jacobo de Vitriaco, postea Ep. Accon. & Card. Tusculano ex Mss. 636. Supplem. ex Fr. Nicolao Can. Reg. coævo 666. Translatio in novam arcam an. 1608 facta 678

INTER PRÆTERMISSOS.

Paulinus Bernardini, Ord. Præd. Regularis observantiæ in Aprutio restaurator, defunctus Neapoli 1585, ubi habetur Vita A. Discipulo Fr. Dionysio Ms. & optatur 456 b

Ven. Margarita de Claves, Vidua in una Tertiariarum insularum, ubi populus in ecclesia S. Margaritæ V. M. dicata, ejus corpus veneratur propter miraculorum frequentiam ib. e

DIE XXIV.

Joannes Prodromus & Baptista Christi. Acta ab Euangelistis tradita, & a Josephi Judæi hallucinationibus expedita 687. Festa in Orientis & Occidentis ecclesiis 698. Inventiones & translationes sacri Capitis in Oriente 711. De Reliquiis Capitis in Occidentem allatis 745. De aliis Sancti Reliquiis 761. De Cineribus Genuæ honoratis 780. Apparitiones quædam ipsius Sancti 798. Appendix de manu dextra, carne & cute adhuc tecta, an. 1614 ad Guilielmum Bavariæ Ducem allata; quam alii quoque se dicunt habere: item, de quibusdam corrigendis Ap. Jun. 232 c. De ejusdem Sanguine miraculoso Neapoli non uno loco ibid 236

Martyres plurimi, per calumniam incenæ Urbis Romæ, necati sub Nerone 807

Festus & Lucia, cum Aliis XXII MM. Romæ ex Mrll. 808

Rogatus M. Carthagine, ex ejus ecclesia Kalendario 809

Orentius, Pharnacius, Eros, Firmus, Firminus, Cyriacus, Longinus, fratres MM. in Armenia sub Galerio 4 sec. Acta Gr.-Lat. ex Menæis 809

Simplicius Ep. Augustoduni 5 sec. Vita ex Greg. Turon. 812

Geranus Erem. in Ægypto, & Martha M. ex fastis Copticis 814

Agoardus & Aglibertus MM. cum aliis pluribus utriusque sexus, Christolii in agro Parisino 814 Acta ex Mss. 815

Lupicinus, inclusus Transaliaci in Biturigibus ex Greg. Turon. 817. Ap. Jun. 239 e

Frisius M. in Auscensi Aquitaniæ diœcesi 818

Gerasimus civis Laurentinus in Rhegina Calabriæ diœcesi 820

Theodulphus Ep. & Ab. Lobii in Belgio 7 sec. ex Fulcuino 820

Joannes Portuensis Erem. Tude in Gallicia 9 sec. ex Cardoso 822

Ivanus Er. Bohemus in Diœcesi Pragensi 10 sec. 823. Acta A. Bohuslao Balbino S. J. 824

Ericus vel Erricus Mon. Autissiodori, scriptis clarus 10 sec. 829. Ap. Jun. 239 e

Bartholomæus Er. in Farne Angliæ insula 12 sec. 832. Ap. Jun. 239 e

Joannes Opilio Monciaci in Artesia 15 sec. 841 Vita A. Mon. Hasnoniensi 843

Inventio Iconis Marianæ juxta montem Politianum in Italia 846

INTER PRÆTERMISSOS.

Egelhardus Ab. Indensis prope Aquisgranum a Normannis cæsus 686 a

Joan. Bapt. Tolomei O. Præd. Avenione defunctus 1320. Vitam Senis actam cum pluribus Miraculis edidit Lombardellus: desiderantur Acta circa obitum in Gallia ib c

Richardus de Burgundia Episcopus cum aliis quinque fratribus Ord. Min. an. 1342 Martyrium passi in Civitate Armalech Circariæ Tartariæ 686 c

Antonius a S. Anna O. Min. an. 1610 in Moluccis a filia Regis frustra solicitatus ad stuprum, ab ejus puellis stylis ferreis consixus ib. f

Monachi multi Antrensis Monasterii a Nortmannis cæsi cum S. Guihardo Ep. Namnetensi (hujus Acta illustramus die sequenti in Ap. Jun. 245) 686

Orientius, Heros, Pharnacius &c. Fratres Martyres, inter Prætermissos recensendi non sunt, quia illorum Acta illustrantur hoc ipso die Ap. Jun. 232 c

TOMUS V.

DIE XXV.

Sosipater & Iason cognati Apost. Pauli; item Sopater Ep. BorϾ & M. ac Nason, discipuli Christi. Comment. De iis inter se distinguendis 4

Medicus M. Utriculi in Umbria 7. Lectiones ex Ms. 8. Decretum Sacræ Cong. Rituum super inventione & cultu 9

Salonita, Bigatus, Lamtanus, Lunitanus MM. Thessalonicæ ex Mrll. 10

Luceia V. Auceas Rex MM. Romæ passi; nec non Antonius, Hereneus, Theodorus, Dionysius, Apollonius, Apamius, Pronicus, Coteus, Orion, Papicus, Satyrus, Victor, 4 sec. 11. Acta ex Mss. 13

Febronia Monacha, Lybe, Leonis, Eutropia VV. MM. Sibapoli seu Nisibi in Mesopotamia 4 sec. 14. Acta Gr. Lat. A. Thomaide Febroniæ Magistra ex Ms. 17

Gallicanus Dux & Consul Romanus M. in Ægypto 4 sec. ex Actis Mss. SS. Joannis & Pauli 35

Antidius Ep. Vesontionis in Burgundia 5 sec. 39 Vitæ Epitome ex Breviario 41. Acta majora, sed ob admixtas fabulas suspecta ex Mss. 42. App. de cultu in Lusitania 47

Maximus Ep. Taurini in Pedemontio 5 sec. 48. Vita A. Monacho Novaliciensi ex Ms. 50

Prosper Ep. Regii Lepidi in Æmilia Italiæ forte 5 sec. 53. Historia Translationum ab an. 1144 ad 1380 ex Chronico Monasterii 57. Et ultimæ anni 1601 jussu Clementis VIII factæ 62

Benjamin & Bejocus Erem. in Ægypto ex Hagiol. Habessino 72

Tygris V. Maurianæ in Sabaudia 6 sec. Vita ex Ms. 73. Series Ep. Maurianensium 76

Amandus & Domnolenus Gimeliaci in Petragoricis 6 sec. 78

Molocus seu Molonachus Ep. in Scotia 7 sec. Ap. Jun. 240. Acta ex Lect. Breviarii Ib. 241

Æmilianus Ep. Namneti & M. apud Augustodunum 8 sec. 79. Lectiones Officii 81

Gohardus Ep. Namneten. in Gallia 9 sec. Ap. Junii 244. Acta Martyrii A. Bertr. Argentræo Ibid. 246. Vindicatio Vitæ S. Hermelandi in voce Antrum, ejusque antiquitate Ib 247

Salomon Rex & Martyr in Britannia Armorica 9 sec. Commentarius historicus, ex variis monumentis antiquis collectus Ap. Jun. 248. Gesta circa ejus cædem ex Gallico Alberti de Morlaix. Ibid. 257. Acta ex Proprio Sanctorum Venetensium ib. 259

Pecinna seu Perseveranda V. in agro Pictavensi forte 8 sec. 82. Vita ex Mss. 84

Eurosia V. M. Jaccæ in Hisp. Tarracon. 8 sec. 88

Dicentius seu Dizantius Ep. Santon. Ardusii in Arvernia 8 sec. 91

Adalbertus Diac. Egmundæ in Hollandia. Vita & miracula AA Monn. Mediolacen. 97. Alia Egmundæ scripta 12 sec. 104. Nonnulla corrigenda Ap. Jun. 259 c

Simon Anachoreta apud Græcos ex Men. 110

Thaumaturgi Muromenses, Petrus & Febronia Principes Rutheni, in Monasterio dicti David & Euphrosyna ex Synax. Ruth. 111

Guilielmus Ab. Fund. Eremitarum Montis Virginis prope Neapolim, sub Regula S. Benedicti, sepultus Guleti apud Nuscum in Apulia 12 sec. 112. Vita Auctore non satis certo ex Ms. 114 App. de duobus præcipuis Conventibus 134 Admonitio super Auctore Vitæ S. Guilielmi, an sit Joannes a Nusco Ap. Jun. 259

Henricus Zdikus Ep. Olomucen. in Moravia Ord. Præmonstr. 12 sec. ex Commentariis Bobuslai Balbini S. J. & Dubravio 140

Joannes Hispanus, Fund. Cartusiæ Burboniensis 12 sec. 143. Vita ex Ms. 144. Elevatio 146. Translatio, Miracula 147

Oduinus Pr. M. Hugardiæ in Brabantia ex Molano 149

Guidus Maramaldus Ord. Præd. Neapoli in Campania 14 sec. ex Italico Marchesii 150

Ven. Berta, Reclusa Ultrajecti 12 sec. ex Necrologio 151. Regula scripta pro Eremitis S. Adalberti, cui similem illa professa fuit 152

INTER PRÆTERMISSOS.

Bodardus seu Bodoaldus Mon. S. Hilarii Epis. Discipulus, cujus Vita habetur, ubi inter alia de illo dicitur, mortuum suscitasse 2 e

Lambertus Pr. cognomento Begue, fundator Beguinagii Leodiensis floruit 12 sec. 3 b

Joannes Sanz Carm. Valentiæ in Hisp. defunctus 1608; cujus Vita habetur edita sub spe Canonizationis 3 e

Eodem referatur S. Tugdualus Ep. Trecorensis, & S. Eligius Ep. Noviomen. ex Ap. Jun. 240 a

DIE XXVI.

Gaudentius, Felix, Agapitus, Emerita MM. in Africa ex Mrll. 156

Agatho, Luceia V. Diogenes MM. Alexandriæ ex Mrll. 157

Therapon, Macarius, Marcus & Marcia MM. ex Synaxariis Mss. 157

Thadæus M. apud Habessinos ex eorum Hagiologio 157

Joannes & Paulus MM. Romæ; item Terentianus & filius ejus Romæ 4 sec. 158. Passio ex Mss. 159. Append. de Reliquiis 161

Vigilius Ep. Tridenti & M. 4 sec. 163. Acta ex Mss. 165

Maxentius Presb. Abbas in agro Pictaviensi 6 sec. Vita A. coævo ex Ms. 169. App. de translationibus corporis 175. Ap. Jun. 260 e

Anthion apud Græcos ex Menæis 176

David solitarius Thessalonicæ 6 sec. 176

Babolenus Ab. Fossatensis 7 sec. 179. Miracula ex Ms. 181

Joannes Ep. Gotthiæ 8 sec. 184, ubi de Portis Caspiis & sede Chazarorum 187. Vita Gr. Lat. ex Ms. 190

Papolenus Ep. & Ab. Stabulen. & Malmundarien. 195

Salvius Epis. & Superius ejus Discipulus MM. apud Valencenas, 8 sec. 196. Vita A. coævo ex Mss. 198

Romanus Conf. & Ep. Fesulis in Hetruria 9 sec. Memoria ejus nuper resuscitata Ap. Jun. 261

Pelagius M. Cordubæ 10 sec. 204. Acta A. Raguele coævo 206. Alia versu A. Hroswita Monacha coæva 209. App. de Ven. Hermoygio Pelagii Magistro 213 Officium Mosarabicum collatum cum officiis S. Jacobi Ap. & S. Eulaliæ V. M. 215. Missæ de SS. Columba & Pelagio 219

Wambertus M. in Monasterio S. Petri ad Divam, Sagiensis Diœcesis in Normannia 9 aut 10 sec. 225

Anthelmus Ep. Bellicen. Cartusianus 12 sec. Vita A. coævo & familiari ex Ms. 227

Dionysius Bulgariæ Aëp. ex Synaxario Russico 246

INTER PRÆTERMISSOS.

Sunzo seu Sunderoldus Ep. Moguntiæ, an. 891 in prælio contra Normannos ad Mosam cæsus 155 e

Nongenti Monachi in Monasterio Benchor a piratis interfecti ib.

Rudolfus Ep. Eugubii 1070 mortuus, & Alexandro II a S. Petro Damiano laudatus, una cum S. Dominico Loricato ib. f

Joannes Heckius Pr. Ord. Præmonstr. an. 1568 ab hæreticis exustus 156 b. Ap. Jun. 260 d

Decentius Ep. apud Arvernos miraculis clarus Ap. Jun. 260 d

DIE XXVII.

Crescens, Discipulus Pauli Apostoli, an Viennæ & Moguntiæ prædicaverit? 250

Felix & Spinella ac septem germani MM. Romæ ex Mrll. 252

Crescens, Julianus, Nemesius, Fratria, Primitivus, Justinus, Stathæus, Novatianus, Clemens, Marcellinus, Zeddinus, Felix, Venustus seu Hinnusticus, Zoilus, Marcellus, Italica, Lellus, Capito, Tinnus, Timaræus seu Tuscus, Silvanus, MM. Cordubæ ex Mrll. 252 & peculiariter de Zoili cultu, inventione, translatione 253

Anectus seu Anicetus M. Cæsareæ in Cappadocia sub Dioclet. ex Menæis 256

Crispus vel Crespinus Pr. Crispinianus Clericus, Benedicta V. MM. Romæ ex Mrll. 258

Deodatus Ep. Nolæ 5 sec. 259. Vita ex Ugello 260

Sampson Xenodochus CP. 6 sec. 261. Vita Gr. Lat. A. Metaphraste 265

Majorinus Ep. Aquensis in Italia ex Ferrario 278

Lucas Erem. apud Græcos ex Menæis 278

Arialdus Diaconus, Herlembaldus Miles 11 & 12 sec. MM. Mediolani 279. Acta A. Andrea Vallumbrosano 281. Embolismus de Herlembaldi fratre Landulfo 290. Analecta de S. Herlembaldo, ex antiquis Chronologis 303. App. de Ven. Liprando Pr. Conf. 310

Ladislaus Hungariæ Rex Varadini in Transilvania 11 sec. 315. Vita ex Ms. Consendonc. 317 Prolixior ex Bonfinio 319. Caput Varadini sub ruinis mirabiliter servatum, deinde translatum Javarinum Ap. Jun. 261

Benevenutus Ord. Minorum Corneti in Apulia 13 sec. Miracula ex Ms. 329. De brachio ejus Iliceti in Diœcesi Bovinensi Ap. Jun. 163 c

Ferdinandus Aragonius Ep. Calatinus in Campania forte 13 sec. 330

INTER PRÆTERMISSOS.

Egebricus Ep. Dunelm. exul in Anglia, suum olim cultum videtur habuisse, ex crebris ad tumulum votis, teste Malmesbur. 248 e

Menendus Prior Canon. Regul. In Lusitania, defunctus 1160, & 1565 repertus cruribus ac pedibus integris 248 f

Anselmus Ord. Prædicat. ab Innocentio IV in Tartariam missus, vitam in Perside excruciatus finivit an. 1245 ib.

Thomæ Apostoli corporis translatio in Edessa Ap. Jun. 261 e

DIE XXVIII.

Irenæus Ep. M. Lugduni in Gallia initio 3 sec. 335. De gestis scriptisque ejus 337. De martyrio, sepultura & translationibus 339. De ecclesia cryptaque a S. Patiente Ep. constructa 341. Controversia super corpore inter ecclesias S. Justi & S. Irenæi ab an. 1410 per triennium agitata 342. An inter Acta vetusta S. Irenæi, extent vera & sincera; ex commentario Petri Franc. Chiffletii S. J. Ap. Jun. 264. De veteri statu basilicæ S. Irenæi Lugduni ex eodem 267

Lupercius vel Luperculus M. apud Elusates in Novempopulania, ad diœcesim S. Papuli translatus; sub Decio Imp. 349. Acta minus proba ex Ms. edita per Franc. Bosquetum 351

Serenus, Theodorus, Pastaphus, Tytirus, Dionysia, Passimus, Phesicus, Dista, Ambenius, Ariusus, Dioscorus, Orion, Turbanus, Capitulinus, Orion alter, Simerus, Plutarchus, Hirenæus, Heraclius, Heron, Potaminus, Marcellus, Basilides, Leonides, Panosus, Pece, Sidistus, Pambonus, Oriosus, Panuberus, Tilinus, Nonnica, Sinidus, Memmius, Julius, alter Leonides, alter Plutarchus, Serenus, Potamiena, Marcella, Rais sive Herais, Martyres Alexandriæ in Ægypto initio 3 sec. ex Mrll. & Eusebio 355

Fabianus, Felix, Arion, Capitolinus, Nisias, Elaphas, Venustus, Crescens, Alexander, Theonas, Pleosus, Asthesius, Apollonius, Amphamon, Phisocius, Meleus, Dionysius Hinus, Pannus, Plebrius, Panubrius, Dioscorus, Tubonus, Capitulinus, Nicas, Gurdinus, Martyres in Africa ex Mrll. 357

Macedonius & duo pueri MM. Item Lucianus & Paulus medicus, Confessores, apud Græcos ex Synaxariis 358

Pontamius, Nemesius, Secundinus, Maximus, Martyres ex Mrl. Ms. 358

Martyres septuaginta Scythopoli in Palæstina ex Synaxario Ms. 358

Martyres tres in Galatia ex Synaxario 359

Benignus Ep. M. Trajecti ad Rhenum in Belgio honoratus; ob translatas eo Reliquias e Gallia tempore Baldrici Episcopi 359

Pappius seu Pappianus M. apud Mylas in Sicilia 360

Techildis seu Theodechildis, filia Clodovæi primi Regis Francorum, Virgo & fundatrix S. Petri vivi apud Senones, varie illustrata 362. Corrigenda Ap. Jun. 271 b

Leo PP. II 7 sec. Synopsis chronologica 374. Acta ex Anastasio Biblioth. 375. De corpore ejus Ferrariæ 376

Paulus PP. primus 8 sec. 378. Acta ex Pontificali Anastasii Biblioth. 379. Analecta 380

Argimirus Mon. M. Cordubæ in Hispania 9 sec. ex Memoriali S. Eulogii 384

Sergius Magister militiæ, Fundator monasterii Nicetiatæ in sinu Nicomediensi prope Bithyniam 9 sec. ex Synaxariis Mss. 384

Heimeradus Pr. in Landgraviatu Hassiæ 11 sec. 385. Vita A. Egberto Mon. 386

INTER PRÆTERMISSOS.

Columbanus inter illos, qui vita sancte, exemplo sincere & doctrina solide Scotiam illustrarunt refertur a Leslæo. Cultus ac natalis, incerti 334 c

Gero Aëp. Coloniensis, fundator Monasterii S Viti Ord. S. Benedicti Gladbecæ, obiit an. 976 multis titulis atque etiam Sanctimonia vitæ præclarus. Corpus in ecclesia metropolitana Coloniæ sepultum, dicebatur seculo superiore elevandum; quod hactenus nescimus factum esse Ibid.

B. Incognitus quidam, in conventu S. Francisci prope oppidum S. Mariæ de Ornano in Corsica olim ab incolis cultus fuisse dicitur. Cognoscere ipsum nominatim cupimus 334 e

Petrus Areatinus seu potius Reatinus Ord. Min. sub an 1464 in diœcesi Narniensi mortuus & corpus hodiedum incorruptum servari dicitur Ibid. f

Mauritius Ep. Florentinus, a Totila anno 450 multis tormentis necatus, ut Martyr a nonnullis habetur Ibid.

DIE XXIX.

Petrus & Paulus, Apostolorum Principes 398. Varia Acta, tam Græca quam Latina 411. Analecta de monumentis, reliquiis, miraculis, apparitionibus, festis, & ecclesiis utriusque 429. Addenda Ap. Jun. 272 b. De gladio, S. Pauli dicto, in Hispania ibid.

Maria Matrona Hierosolymitana, mater Joannis Marci 475

Marcellus & Anastasius MM. Argentorii in Gallia sub Aureliano 476. Acta ex Mss. 477

Syrus Ep. Genuæ 4 sec. 478. Vita A. Oberto Ep. ex Ms. 481

Leolinus & Hilarius Epp. Patavini 3 & 4 sec. 483. Capella S. Hilarii data Monachis S. Servuli ab an. 819 Ap. Jun. 273 f

Cassius Epis. Narniæ in Umbria 6 sec. Relatæ Luca an. 1679 Reliquiæ 487. Ap. Jun. 274 d

Beata seu Benedicta V. in diœc. Senonensi ex Usuardo 492

Salome V. & Judith Vid. Reclusæ apud Altaich in Bavaria 9 sec. Vita A. fere coævo ex Ms. 493. Ap. Jun. 274 d

Hemma Vidua, fundatrix Gurcensis ecclesiæ in Carinthia 1 sec. 498. Acta ex Ms. 499. Miracula usque ad annum 1228, 501. Alia ex Processu pro Canonizatione 503. Analecta veterum monumentorum 526. Series Epp. Gurcensium 520. App. I, de Ven. Beatrice Carinthiæ Ducissa; II, de fundatione Carthusiæ Seizensis in Stiria 525. Item de fundatione Monasterii Admontensis Ap. Jun. 274 d

Angelina V. Spoleti 15 sec. ex Jacobillo 530

INTER PRÆTERMISSOS.

Marcellus pollinctor corporis S. Petri, & Matronæ ab eo conversæ ad cultum castitatis, Deuris, Caria, Askama, Acrabonia, atque Axitiana, ex Hagiologio Habess. 396 e

Petrus Czar Rostoviensis, ex Synaxario Russico. Acta requiruntur 396 f

Joanna d'Arc, vulgo Puella Aurelianensis, an. 1431 ab Anglis innocens combusta 397 a

Aletha Burgotta, Reclusa Parisiis in cœmeterio S. Innocentis, 1466, ibidem a Rege positione statuæ aureæ honorata ib. b. Ap. Jun. 271 e

Hugo puer, a Judæis Lincolniæ in Anglia crucifixus 397 e

Isabella de Jesu, Tertiaria Carmelitica Madriti, defuncta 1682, in cujus post triennium edita Vita, notandum aliquid circa S. Leocadiam V. M. 398 a

DIE XXX.

Lucina, Matrona Romana; una, an duæ? 1 & 4 sec. 533

Martialis Apost. Ep. Lemovici 535. Ejus occasione agitur de initio prædicatæ in Galliis fidei, per antirrhetica duo opuscula Joannis Cordesii 538; & Petri de Marca, 544. Miracula ex Mss. 553. Analecta de ecclesiis, Reliquiis, cultu 562

Timotheus, Zoticus, Italica, Zoilus, Gelatus, Cursicus seu Caius Presb. & Leo subdiac. MM. in Africa 573

Asclinus sive Asclepius, Pamphilus MM. Coloniæ Agripp. ex Mrll. 574

Diomedes, Eulampius, Meliton, Petrus, Asclepiades, apud Græcos ex Menæis 574

Donatus M. Rom. apud Monasterium Eyffliæ 575

Æmiliana Romana, unius Ecclesiæ Titularis. Notitia ex Synodo Rom anni 499 578

Ostianus Presb. in Vivariensi Galliæ territorio ex Saussayo 578

Petrus Conf. Astæ in Lombardia ex Ms. Philippi Malabaylæ 579

Erendrudis V. Abb. Salisburgi in Bavaria 7 sec. 580. Miracula A. Cæsario, Monialium Capellano, ex editione Canisii 582

Marcianus Ep. Pampelonæ 7 sec. 586

Clotsendis V. Abb. Marchianen. in Gallo Flandria 8 sec. 587

Adilia Sanctimonialis Orpii in Brabantia, ex Molano 587

Theobaldus Pr. Erem in diœcesi Vicentina 11 sec. 588. Vita A. coævo ex Mss. 592. Miracula, Vicentiæ in Italia, Latiniaci & Basilicæ in Gallia, Mercuriæ in Belgio facta ex Mss. 598. Recentiora ex impresso Mercurien. 602

Arnulfus Ord. Cisterc. Conversus, Villarii in Brabantia 13 sec. 606. Vita A. Goswino familiari ejus ex Mss. 608

Henricus Erem. Veronæ 14 sec. 632

Raymundus Lullus Erem. Scholæ Lullisticæ Doctor illuminatus, apud Bugiam in Africa Martyr, Majoricensis ab ipso denominatæ Universitatis Patronus 14 sec. 633. Post amplum valde Commentarium ad solutionem dubiorum sequitur Triplex Vita, I, ipso vivente scripta, 661; II, a Carolo Bovello composita 668; III, a Nicolao de Pax 674. Tum Miracula ex Processibus 679. Dissertatio historica de orthodoxia & libris Beati, genuinis ac supposititiis 691. Aliorum scriptorum de illis judicia 710. Denique elucidatio eorum, quæ spectant bullam, Gregorio XI ab Aymerico Inquisitore suppositam, contra Lulli doctrinam 716. ac denique specimina heroicarum virtutem, ex ejus Blaquerna, sive Dialogo inter Amicum & Amatum 731

INTER PRÆTERMISSOS.

Hieronymus Ep. Salmanticæ, an. 1125 defunctus, & in sua Cathedrali honorifice collocatus: ad cujus imaginem crebrescentibus miraculis, an. 1607 refossa ossa collocata sub altari sunt: extat historia vitæ & imaginis prædictæ, quam optamus nancisci, suo tempore edendam 532 c

Dominicus, Alphonsi VII Regis Castellæ frater, Ord. Præmonstratensis Rector, in diœcesi Oxomensi 532 d

Arnestus primus Aëp. Pragæ, cujus, an. 1364 defuncti, a coævo scripta Vita prodiit an. 1651 cum ipsius Mariali, rursumque volumine justo illustrata 1664 532 e

Petrus Jacobus Pisaurensis, Er. Augustin. anno 1496 obiit; & corpus adhuc integrum sub altari quiescit; caput vero Dominica 3 Junii publico cultui exponitur 532 f

INDEX ALPHABETICUS UNIVERSALIS SANCTORUM
SEX PRIMIS SACRI ANNI MENSIBUS ILLUSTRATORUM.

[Prologus]

Habet hic Index breviter Sanctorum nomina, titulos seu dignitates, loca obitus aut cultus, dies quoque mensis, quibus mortui sunt vel præcipue coluntur. Ultimus numerus indicat paginam cujusque diei atque adeo Tomi; ubi Sanctus qui quæritur, inveniendus sit. At cum varii Sancti sint, de quibus extra ordinem dierum suorum agitur, aut primum, aut denuo, in Appendicibus post singulos fere Tomos; imo & in Appendicibus duabus amplioribus, Tomo VII Maii & VI Junii insertis, ac utriusque mensis sui Sanctos ab initio recognoscentibus; cum, inquam, illi Sancti in hoc Indice Alphabetico commode indicari non possint, ne ordo interturbetur, atque die mensis assignato nullum sæpe indicium illorum invenire sit; suadeo Lectori, ut tunc consulat præmissas hic Sanctorum Ephemerides, ac diem mensis assignatum: ililc inveniet nomen Sancti, & quid præcipue de illo tractetur, tam in corpore Tomorum, quam in Appendicibus. Addo monitum unum, ut ubi præfixum nomini viderit asteriscum * sciat illud ex Prætermissis sumptum esse. Reliqua, puto, per se patebunt.

A.

Aaron Mon. in littore Armorico 22 Iun. 247

Abachum M. Romæ 19 Ian. 214

Abacuc Propheta 15 Ian. 994

* Abagarus Princeps Edessæ 20 Iun. 3

Abatas M. in Mauritania 24 Mart. 480

Abbanus Martyr 2 Ian. 82

Abbo Ep. Metis 15 Apr. 388

Abdas M. in Africa 31 Mart. 905

Abdas Ep. M. in Perside 22 Apr. 19

Abdas Epis. in Perside 16 Maii 574

Abdechalas Presb. in Perside 21 Apr. 844

Abdiesus Episc. in Perside 16 Maii 574

Abdiesus M. in Perside 9 Apr. 821

Abdiesus Diac. in Perside 2 Apr. 19

Abdiesus Ep. M. in Perside 22 Apr. 19

Abepas M. Gotthus 26 Mart. 649

Abercius Martyr 26 Maii 368

Abibas M. Samosatæ 19 Ian. 950

Abibus M. Persa 27 Mart. 691,

Abibus M. in Ægypto 13 Mart. 250

Abidianus M. in Africa 3 Iun. 286

Abilius Patriarch. Alexandr. 22 Feb. 284

Abircius Martyr 28 Feb. 720

Ablebertus sive Emebertus Ep. Cameracensis 15 Ian. 1077

Abraam Ep. in Mesopotamia 4 Feb. 767

Abraham Ab. in Arvernia 15 Iun. 1058

Abramius M. in Perside 22 Apr. 19

Abramius Erem. in Hellesp. 16 Mart. 433

Abrahamius Ep. Arbelæ in Perside 4 Feb. 466

Abrunculus seu Aprunculus Ep. Trevir. 22 Ap. 30

Absalon M. Cæsareæ Capp. 2 Mart. 130

Abundantius Martyr Thessalonicæ 27 Feb. 676

Abundantius Martyr 1 Mart. 28

Abundantius M. ad S. Antonii 13 Mart. 262

Abundius Martyr 1 Mart. 28

Abundius Ep. Comi 2 Apr. 90

Abundius M. Thessalonicæ 27 Feb. 676

Abundius Mansionarius in ecclesia S. Petri Romæ 14 Apr. 214

Acacius Presb. Prusæ M. 28 Apr. 576

Acacius M in Bulgaria 10 Maii 557

Acacius M. in Phœnicia 4 Mart. 309

Acacius M Sebastæ 10 Mart. 12

Acacius Ep. Melitenæ 31 Mart. 903

Acacius Ep. in Mesopotamia 9 Apr. 826

Acaicus M. Nicomediæ 8 Iun. 56

Accadius M. in Africa 7 Iun. 7

Accidia M. in Africa 29 Maii 18

Acculus M. Alexandriæ 27 Maii 678

Accursius O. Min. M. in Africa 16 Ian. 62

Acepsimas Ep. M. in Perside 22 Apr. 19

Achacius M. in Africa 7 Iun. 7

Achaicus M. Thessalonicæ 30 Mart. 827

Achaicus Apost. apud Græcos 15 Iun. 1051

Achatia M. Antiochiæ 29 Mart. 770

Acheolus M. Ambiani 1 Maii 44

* Achillas Patr. Alexandriæ 3 Iun. 269 f

Achilles M. Romæ 12 Maii 25

Achilles M. Romæ 11 Maii 625

Achilleus M. Romæ 12 Maii 4

Achilleus Diac. M. Valentiæ 23 Apr. 97

Achilleus Confessor 17 Ian. 164

Achillius Ep. in Thessalia 15 Maii 465

Acindynus M. Nicomediæ 20 Apr. 747

Acius M. Ambiani 1 Maii 44

Acolutus M. Thebaide 19 Maii 309

Acolythus M. in Japonia 5 Febr. 723

Acra M. in Ægypto 8 Iun. 57

* Acrabonia disc. Petri Romæ 29 Iun. 396

Acretus M. Aquileiæ 11 Iun. 463

Actinea V. M. Volaterræ 16 Iun. 37

Acula M. in Africa 3 Ian. 130

Acuta M. Mediolani 6 Maii 101

Acuta M. in Mesopotamia 15 Apr. 377

Acutina Martyr 12 Apr. 80

Acutina Martyr 12 Apr. 81

Acutio M. Sirmii 2 Ian. 80

Acutius M. in Africa 6 Ian. 323

Acutus M. Sirmii 2 Ian. 80

Acutus M. in Africa 5 Ian. 240

Acutus M. in Africa 27 Maii 688

Acylas sive Aquila M. 21 Ian. 349

Adalarius Pr. M. in Frisia 5 Iun. 452

Adalbaldus Dux Duaci 2 Febr. 295

* Adalbero Ep. Augustanus 12 Iun. 506 f

Adalbertus Ep. Pragen. M. 23 Apr. 174

Adalbertus Diac. in Hollandia 25 Iun. 94

Adalbertus Aëp. Magdeburg. 20 Iun. 30

* Adalbertus Aëp. Salisburgi 23 Apr. 96

* Adaldagus Ep. Bremæ 29 Apr. 611

Adalgisus Pr. in Picardia 2 Ian. 222

Adalherus Pr. M. in Frisia 5 Iun. 452

Adalengus Ep. Massiliæ 1 Mart. 3

Adalpretus Ep. Tridenti 27 Mart. 707

* Adalvardus Ep. M. Upsaliæ 6 Maii 97

Adauctus M. in Africa 14 Mart. 284

Adalwinus miles M. 2 Feb. 309

Adam Ab. Firmi 16 Maii 626

Adam Conf. in Samnio 3 Iun. 336

Adamnanus Presb. in Scotia 31 Ian. 1120

Adaucus vel Adauctus M. in Phrygia 7 Febr. 13

Addasta Miles M. 2 Febr. 309

Adelardus Ab. Corbeiæ Gallicæ 2 Ian. 95

* Adelbertus Ab. Cisterc. in Lusit. 15 Mart. 373

Adelbertus Ep. Comi 3 Iun. 309

Adelbertus Comes in Belgio 22 Apr. 73

Adelelmus sive Elesmes Burgis 30 Ian. 1056

* Adelelmus Ab in Helvetia 25 Feb. 485

Adelheidis V. Vilicæ 5 Febr. 713

* Adelheidis Imperatrix 10 Febr. 377

Adelinus Mon. Crispinii 15 Iun. 1062

* Adelwiva mater S. Popponis 25 Ian. 637

Ademarus Clericus Inquisitor 29 Maii 180

Adeodatus M in Africa 14 Maii 284

Adeltrudis V. Abb Malbodii 25 Febr. 509

Adeltrudis V. Gandavi 19 Mart. 34

Aderamus Miles M. 2 Febr. 309

Adilia V. in Brabantia 30 Iun. 587

Adjutor M Romæ 2 Iun. 209

Adjutor Ord. Bened. 30 Apr. 823

Adjutor Mon. Tirnonien 30 Apr. 823

Adjutus O. Min. in Africa 16 Ian. 63

Adleida Vidua Bergomi 8 Iun. 239

Adolfus Ep. Ofnabrug 11 Feb. 571

Adramas M. in Abassia 23 Iun. 474

Adrastus Martyr 1 Mart. 28

Adrianus Martyr 1 Mart. 23

Adrianus M. in Africa 5 Mart. 365

Adrianus M. in Africa 1 Mart. 29

Adrianus M. Antiochiæ 5 Mart. 363

Adrianus M. Cæsareæ Pal. 5 Mart. 364

Adrianus M. Gandavi 19 Mart. 34

Adrianus M. in Græcia 16 Apr. 404

Adrianus M. Massiliæ 1 Mart. 29

Adrianus Ep. M. in Scotia 4 Mart. 326

Adrianus Ab. in Anglia 9 Ian. 595

Adrianus Centulæ in Picardia 30 Maii 203

Adrion M. Alexandriæ 17 Maii 25

Adventus M. in Syria 15 Febr. 824

Adulfus Ep. in Anglia 17 Iun. 398

Advotus M. Alex. Æg. 15 Febr. 751

Ædelwaldus Presb. an in Anglia 23 Mart. 463

Ædisius M. Alexandriæ 8 Apr. 746

Æduus Episc. 4 Ian. 165

Ægidius O. Min. Perusii 23 Apr. 218

* Ægidius O. Prædic. in Lusit. 14 Maii 40

* Ægidius a Walcuria Leodii 5 lan. 235 f

Ægina M. Byzantii 18 Maii 145

Aelredus Ab. in Anglia 1 Ian. 748

Æithala Presb. M. in Perside 22 Apr. 19

Æmilia Martyr 17 Febr. 10

Æmilia M. Lugduni 2 Iun. 160

Æmilia altera M. Lugduni 2 Iun. 160

Æmilia Biccheria Ord. S. Dominici 3 Maii 557

* Æmilia Bicheria V. Vercellis Ap. Maii 517

* Æmiliana de Cerchis 19 Maii 785

Æmiliana Romana 30 Iun. 578

Æmiliana V. Romæ 5 Iun. 287

Æmilianus M. in Africa 26 Ian. 708

Æmilianus M. in Africa 9 Febr. 293

Æmilianus M. in Armenia 8 Febr. 158

Æmilianus Miles M. in Numid. 30 Apr. 745

Æmilianus Ep. Namneti M. 25 Iun. 79

Æmilianus Ep. in Umbria M 28 Ian. 833

Æmilianus Ab. prope Paris. 10 Mart. 45

Æmilianus Confessor 8 Ian. 483

Æmilius M. in Africa 22 Maii 129

Æmilius M. in Africa 18 Iunii 568

* Æmilius Ep. Beneventi 12 Maii 3

Æmilius M. in Sardinia 28 Maii 745

Æmilius Dux Lucæ 1 Febr. 178

Ænas M. Romæ 17 Iun. 285

Ængussius Ep. Ab. in Hibernia 11 Mart. 85

Æoladius Ep. Nivernen. 26 Febr. 663

Æsia matrona CPoli 6 Jun. 621

* Æthelstanus Ep. Herefordiæ 10 Febr. 378

Ætherius Ep. M. Chersone 7 Mart. 639

Ætherius M. an Nicomediæ 18 Jun. 571

Ætherius Ep. Viennæ Gal. 14 Jun. 959

Aëtius Dux militum M. 6 Mart. 457

Aëtius Ep. M. Barcinone 4 Apr. 321

Afferes M. Nicomediæ 24 Feb. 460

Afflinus Ep. Conf. 8 Jan. 302

Afra M. in Albania 14 Jun. 800

Afra M. Brixiæ 24 Maii 273

Aframus M. in Africa 14 Maii 284

Africanus M. in Africa 10 Apr. 860

Africanus Ep. Vabren. 1 Maii 64

Afrodisius M. Tarsi 28 Apr. 567

Afrodisius Ep. Biterris 22 Maii 376

Agabus Proph. in Syria 13 Feb. 644

Agapa Martyr 17 Feb. 10

Agapa V. M. Antiochiæ 10 Mart. 31

Agapa V. M. Interamnæ 15 Feb. 823

Agapa M. Thessal. 1 Jan. 48

Agapes Martyr 25 Jan. 618

Agape M. Heracleæ 1 Apr. 9

Agape V. M. Thessalonicæ 3 Ap. 245

Agapia M. Gerundæ 31 Maii 435

Agapius Ep. M. in Numidia 30 Apr. 745

Agapius Lector M. Tarsi 28 Ap. 567

Agapius M. 1 Martii 28

Agapius M. Cæsareæ Pal. 24 Mart. 478

Agapius M. in Sicilia 24 Jan. 592

Agapitus M in Africa 26 Iun. 156

Agapitus M. in Africa 14 Ian. 935

Agapitus M. Interamnæ 1 Maii 45

Agapitus M. Pergulæ 1 Iun. 51

Agapitus M. an Conf. in Phrygia 24 Mart. 480

Agapitus M. Thessalonicæ 2 Apr. 27

Agapitus Ep. Ravennæ 16 Mart. 426

Agapitus Monach. Ruthenis 1 Iunii 135

Agapus Martyr 12 Apr. 79

Agas Ep. M. in Perside 22 Apr. 19

Agatha V. M. in Sicilia 5 Febr. 595

Agatha Hildegardis in Carinthia 5 Febr. 721

Agathangelus Diac. M. Ancii 23 Ian. 458

gathamerus M. in Mysia 3 Apr. 244

Agathius miles M. Byzantii 8 Maii 291

Agathonia Martyr 30 Mart. 828

Agatho M. Alexandriæ 26 Iun. 157

Agatho M. in Ægypto 9 Febr. 294

Agatho M. in Ægypto 18 Ian. 188

Agatho Erem. Alex. in Ægypti 14 Febr. 750

Agatho Papa Romæ 10 Ian. 624

Agathodorus Martyr in Cappad. 2 Febr. 285

Agathodorus Ep M. Chersone 7 Mart. 639

Agathadorus famulus Papyli M. 13 Apr. 120

* Agathanus in Hibernia 11 Iun. App. 118

Agathonica soror Papyli M. 13 Apr. 120

Agathonia Martyr 13 Apr. 129

Agatophus M. Thessalonicæ 2 Apr. 67

Agathopus Diac. Antiochiæ 25 Apr. 359

Agathopus Diac. Thessalon. 4 Apr. 321

Agatumber Ep. Metis 11 Maii 632

Agdela M. in Perside 22 Apr. 19

Agentus M. in Hispania 11 Ian. 674

Agericus Ab. Turon. 11 Apr. 30

Aggeus M. Bononiæ 4 Ian. 165

Agilbutus M. prope Parisios 24 Iun. 814

Agnes V. M. Romæ 21 Ian. 350

* Agnes de Bohemia V. Clar. 6 Mart. 502

Agnes Abb. Pictavis 13 Maii 238

* Agnes Abb. Pragæ 7 Jun. 3 c

Agnes Montis-politiani 20 Apr. 791

* Agnes Præm. soror R Bohemiæ 7 Jun. 3 c

* Agnes Reclusa in Hisp. 21 Jan. 338 b

Agoardus M. prope Parisios 24 Jun. 814

Agobardus Aëp. Lugduni 6 Jun. 748

Agricius Ep. Senon. 13 Jun. 687

Agricius Ep. Treviren. 13 Jan. 772

Agricius Ep. Trevir. 13 Jan. 772

Agricola Ep. Cabilon. 17 Mart. 514

Agricola Ep. Nivernen. 26 Febr. 663

Agricolaus Ep. Trajecten. 5 Feb. 659

Agrippa M. Alexandriæ 13 Maii 202

Agrippa M. Polentiæ 13 Maii 203

Agrippanus Ep. Podien. M. 1 Febr. 204

Agrippina V. M. Rom. in Sicilia 23 Jun. 458

Agrippinus Ep. Augustodunen. 1 Jan. 49

Agrippinus Ep. Comi 17 Jun. 377

Agris M. Polentiæ 13 Maii 202

Ajaricus M. Romæ 20 Apr. 749

Aida I & II milites MM. 2 Febr. 309

Aidanus sive Mædocus Ep. Farn. 31 Jan. 1111

* Alani duo Cistercii & Autissiod. 30 Jan. 1024

Alba M. in Africa 17 Jan. 80

Albanus Protomart. in Britan. 22 Jun. 146

Albanus M. Moguntiæ 21 Jun. 86

Albanus Ep. M. prope Venetias 21 Jun. 86

Albricus Ep. Augustoduni 15 Jun. 1069

Albericus I Ab. Cistercien. 26 Jan. 753

* Albero Ep. Leodii 1 Jan. 1 f

Albertus M. Rom. Antverpiæ 14 Mart. 347

Albertus Puer M. in Polonia 20 Apr. 835

Albertus Agricola Bergomi 7 Maii 280

Albertus Ep. Ratisponen. 8 Jan. 533

Albertus Ep. in Apulia 5 Apr. 433

Albertus Patr. Hierosol. 8 Apr. 769

Albertus Erem. Senis 7 Jan. 402

Albertus O. Vallumbr. Bononiæ 20 Maii 254

* Albertus institutor Guilelmit. 10 Feb. 378 c

Albina M. Lugduni 2 Jun. 160

Albina Martyr 17 Feb. 10

Albinus M. 22 Jun. 172

Albinus M. in Numidia 10 Jun. 267

Albinus M. Romæ 22 Maii 141

Albinus Ep. Andegavis 1 Mart. 54

Albinus sive Albuinus Ep. Brixinen. 5 Feb. 712

Albinus Anicii 14 Feb. 749

Alemundus M. in Anglia 19 Mart. 47

Alcuinus Ab. in Gallia 19 Maii 333

Alda Vidua Senensis 26 Apr. 466

Aldegundis V. in Flandria 20 Jun. 25

Aldegundis V. Malbodii 30 Jan. 1034

Aldelmus Ep. Scirebur. in Anglia 25 Mart. 77

Aldobrandesca Vidua Senis 26 Ap. 466

Aldebrandus Ep. in Umbria 1 Maii 158

Aldemarius Presb. Mon. 24 Mart. 489

Aldericus subulcus Fusciniaci 6 Feb. 922

Aldricus Ep. Augustoduni 15 Jun. 1069

Aldricus Ep. Cenoman. 7 Jan. 387

Aldricus Ep. Senon. 6 Jun. 752

Aldus Erem. Papiæ 10 Jan. 627

* Aleidis Abb. prope Lovanium 5 Maii 3 b

Aleydis Scharembekana 11 Jun. 476

* Aleydis pœnitens Novesii 13 Feb. 643 b

Alena V. M. Foresti in Brab. 17 Jun. 388

* Aletha Burgotta Reclusa Parisiis 29 Jun. 397 a

Alexander Martyr 30 Jan. 1026

Alexander Martyr 15 Maii 456

Alexander Martyr 26 Feb. 630

Alexander PP. I. M. 4 Maii 367

Alexander Ep. M. Firmi 11 Jan. 675

Alexander Ep. M. Romæ 17 Mart. 511

Alexander M. in Africa 28 Iun. 357

Alexander M. in Africa 14 Maii 284

Alexander M. in Africa 24 Apr. 265

Alexander M. in Africa 21 Febr. 242

Alexander M. in Africa 10 Apr. 860

Alexander M. in Africa 27 Mart. 688

Alexander M. in Africa 1 Maii 45

Alexander M. in Africa 14 Mart. 346

Alexander Diac. M. Alexand. 12 Mart. 105

Alexander M. Alexandriæ 28 Febr. 722

Alexander M. Apameæ 10 Mart. 4

Alexander M. in Apulia 28 Apr. 575

Alexander M. Cæsareæ Capp. 24 Maii 17

Alexander M. Cæsareæ Pal. 28 Mart. 711

Alexander M. Cæsareæ Pal. 24 Mart. 478

Alexander alius M. Cæsareæ Pal. 24 Mart. 478

Alexander M. Cæsareæ 28 Mart. 712

Alexander M. Carthagine 15 Mart. 372

Alexander M. Carthagine 11 Mart. 54

Alexander M. Caunæ in Hisp. 6 Iun. 629

Alexander M. in Cilicia 20 Maii 178

Alexander M. CPoli 3 Maii 379

Alexander M. CPoli 14 Maii 285

Alexander M. in Cypro 9 Febr. 292

Alexander Diac. M. 30 Apr. 750

Alexander M. Ep. Fesulanus 6 Iun. 749

Alexander M. Lugduni 22 Apr. 7

Alexander M. Lugduni 2 Iun. 160

Alexander M. in Macedonia 14 Mart. 344

Alexander M. Nicææ 9 Iun. 170

Alexander M. Nicææ 13 Mart. 261

Alexander M. Neveduni 6 Iun. 628

Alexander M. Nicopoli 6 Mart. 423

Alexander M. in Pannonia 27 Mart. 690

Alexander M. Polentiæ 13 Maii 202

Alexander Ep. Prusæ M. 9 Iun. 164

Alexander M. Romæ 20 Apr. 748

Alexander M. Romæ 12 Maii 25

Alexander M. Romæ 13 Febr. 60

Alexander M. Rom. Antverpiæ 28 Febr. 725

Alexander M. Rom. Drisiparæ 13 Mart. 193

Alexander M. Sebastæ 10 Mart. 12

Alexander M. Thessalonicæ 13 Mart. 262

Alexander M. Thessalonicæ 14 Mart. 346

Alexander M. Thessalonicæ 1 Apr. 9

Alexander M. Thessalonicæ 27 Feb. 676

Alexander M. Tridenti 29 Maii 38

Alexander Ep. Jerosol. M. 18 Mart. 614

Alexander Fund. Acœmet. CP. 15 Ian. 1018

Alexander Ep. Alexandr. in Æg. 26 Feb. 634

Alexander Ep. Veronen. in Ital. 4 Iun. 399

* Alexander Patr. Alexandriæ 1 Febr. 3

Alexander in Gallia 31 Maii 440

Alexandra M. Amisi 20 Mart. 83

Alexandra M. Ancyræ 18 Maii 147

Alexandra Imperatrix Nicomed. 21 Apr. 843

Alexandrini MM. in peste ministri 28 Feb. 720

Alexandrinus M. Nicææ 25 Mart. 554

Alexianus Diaconus 22 Mart. 379

Alexius M. in Africa 7 Maii 136

Alexius Ep. in Bithynia 10 Iun. 276

* Alexius Falconerius O. serv. 17 Feb. 3

Alexius Metropol. Kioviæ 12 Feb. 639

Alfardus M. in Suecia 15 Feb. 851

Alferius Ab Caven. 12 Apr. 96

* Alfonsus Rex Legionis M. 7 Maii 132 c

Alfonsus Ep. Asturicen. 16 Iun. 751

* Alfridus Rex Northumbriæ 14 Jan. 993 f

Alfuinus Miles M. 2 Febr. 309

Alfwoldus Ep. in Anglia 25 Mart. 587

* Algerius Ep. Belluni 16 Jun. 4 c

Algisus Pr. in Picardia 2 Jun. 222

* Algotus Ep. Curiensis 17 Jan. 72 c

Alicus M. Nicomediæ 23 Jun. 471

Alla M. in Africa 7 Maii 136

Allas M. Gotthus 26 Mart. 619

Almachius M Romæ 1 Feb. 31

Almarus M. apud Carnuntes 16 Maii 595

Almerida M. in Africa 23 Maii 247

Alnobertus Ep. Sagien. 16 Maii 625

Arnoldus Erem. M. in Angl. 27 Feb. 684

Alonius Ab in Ægypto 4 Jun. 397

Aloysius Rabata Carmel. in Sic. 11 Maii 709

Aloysius Gonzaga S. J. 21 Jun. 135, 847

Alphæus Capharnai 26 Maii 354

Alphius M. Leontinis 10 Maii 502

Alpinianus Presb. in Aquitania 28 Apr. 480

* Altfridus R. Northumbriæ 14 Mart. 341

Alto Ab. in Bavaria 9 Feb. 358

Altus Martyr 21 Feb. 243

Alvarus Garcia M. in Algarbiis 11 Jun. 475

Alverius M ex Leg. Thebea 2 Jan. 81

* Alwred Reclusa Magdeb. 7 Feb. 3

Alypius M. apud Græcos 27 Maii 680

Amabilis Pr. in Arvernia 11 Jun. 465

Amadeus Dux Sabaudiæ 30 Mart. 874

* Amalarius Aëp. Treviris 10 Jun. 262 e

* Amalarius Fortun. Aëp. Trevir. 10 Jun. 262 f

Amandus M. Caunæ in Hisp. 6 Jun. 629

Amandus Comes Gisalbæ 6 Apr. 547

Amandus Ep. Trajecti 6 Febr. 815

Amandus Ep. Burdegal. 18 Jun. 587

Amandus Pr. Erem. Remis 16 Jun. 98

Amandus in Petragorico 25 Jun. 78

Amantius M. Alexand. 14 Febr. 750

Amantius M. in agro Parm. 6 Jun. 632

Amantius M. in Campania 11 Feb. 511

Amantius M. in Gallia 7 Feb. 9

Amantius Diac. Gandavi 19 Mart. 34

Amantius M. Nicææ 9 Jun. 170

Amantius M. Niveduni 6 Jun. 628

Amantius M. Romæ 10 Febr. 380

Amantius M. Romæ 10 Jun. 264

Amantius Ep. Comi 8 Apr. 747

Amantius Ep. Tricastinus 6 Febr. 963

Amarinus sive Marinus Ab. M. 25 Ian. 628

Amasius Martyr. 3 Iun. 288

Amasius Ep. Teanensis 23 Ian. 484

* Amata cognata S Claræ 19 Feb. 169 f

Amata V. Ord. Præd. Bononiæ 10 Iun. 363

Amata vel Talida V. in Theb. 5 Ian. 257

Amator Martyr 21 Feb. 243

Amator M. Alexandriæ 21 Mart. 259

Amator Ep. Autissiodori 1 Maii 50

Amator Pr. M. Cordubæ 30 Apr. 806

* Amatus Saludecii in Italia 8 Maii 348

Ambenius M. Alexandriæ 28 Iun. 355

Ambrosius M. in Catalania 2 Maii 185

Ambrosius Diac. Alexandriæ Æg. 17 Mart. 513

* Ambrosius Ord. Minim. 29 Maii 3

Ambrosius Mon. Placentiæ 5 Ian. 289

Ambrosius Senen. O. Prædic. 20 Mart. 180

* Ambrosius a Populo O. Min. 24 Mart. 473 c

Amelbertus seu Gamelbertus Presb. 27 Ian. 783

Amelia M. Gerundæ 31 Maii 435

* Amelia V. juxta Teneramundam 4 Maii 437

Amelia M. Lugduni 2 Iun. 168

Amicus M. Nicomediæ 22 Febr. 189

Ammon Martyr 14 Febr. 747

Ammon Martyr 1 Febr. 47

Ammon M. in Africa 9 Febr. 293

Ammon alter M. in Africa 9 Febr. 293

Ammon M. Alexandriæ 1 Iun. 31

Ammon Martyr in Phrygia 7 Feb. 13

Ammonas Ab. in Thebaide 26 Ian. 722

Ammonius Martyr 8 Apr. 746

Ammonius M. 11 Feb. 510

Ammonius M. in Ægypto 18 Ian. 188

Ammonius M. Alex. Æg. 14 Feb. 750

Ammonius M. Alexandriæ 31 Ian. 1080

Ammonius M. Alex. Æg. 13 Feb. 656

Ammonius puer Alexan M. 12 Feb. 580

Ammonius M. Alexandriæ 12 Feb. 580

Ammonius M. Alexandriæ 21 Mart. 259

Ammonius M. in Cypro 9 Feb. 292

Ammonius M. in Ponto 18 Ian. 188

Ammonius Ep. Dertonæ 19 Ian. 226

Ammonius Lector in Libya 26 Mart. 617

Ammonus M in Africa 19 Mart. 26

Ammonus M. Sebaste 22 Mart. 379

Amnichadus Monachus Fuldæ 30 Ian. 1055

Amos Proph. in Palæstina 31 Mart. 899

Ampelius M. Carthagine 11 Feb. 513

Ampelius Erem. Genuæ 14 Maii 364

Amphamon M. in Africa 28 Iun. 357

Amphelius M. in Sicilia 21 Apr. 844

Amphianus M. in Africa 2 Apr. 66

Amphibalus Cler. M. in Brit. 22 Iun. 146

Amphilochius M. in Illyrico 27 Mart. 687

Ampliatus Martyr 26 Feb. 630

Amulwinus Ep. Ab. Lobii 7 Feb. 82

Anachoretæ octo MM. apud Gr. 25 Apr. 374

Ananias Apost. M. in Syria 25 Ian. 613

Ananias Presb. M. in Perside 21 Apr. 844

Ananias Presb. M 25 Feb. 490

Ananias M. apud Græcos 9 Iun. 171

Ananus M. Romæ 16 Ian. 3

Anastaso matrona Leucadiæ 18 Maii 184

Anastasia M. in Africa 5 Ian. 240

Anastasia matrona Romana 15 Apr. 372

Anastasia Patricia in Ægypto 10 Mart. 40

Anastasius Martyr 9 Apr. 821

Anastasius M. 13 Maii 763

Anastasius M. Argentonii 29 Iun. 476

Anastasius M. in Ægypto 9 Ian. 570

Anastasius Persa M. in Assyria 22 Ian. 422

Anastasius M. Camerini 11 Maii 613

Anastasius Pr. M. Cordubæ 14 Iun. 973

Anastasius M. in Dalmatia 11 Apr. 5

Anastasius M. Sirmii 6 Ian. 324

Anastasius M. Sirmii 8 Ian. 470

Anastasius Miles M. Ilerdæ 23 Ian. 457

Anastasius Sabaita M. 20 Mart. 166

Anastasius Patr. Antiochiæ 21 Apr. 850

Anastasius Aëp. Senon 7 Ian. 389

Anastasius Ep. Brixiæ 20 Maii 226

Anastasius Ep. Papiæ 30 Maii 270

Anastasius Papa I Romæ 27 Ap. 491

Anastasius Ab. in Latio 11 Ian. 701

Anastasius Ab. Suppentoniæ 11 Ian. 707

Anastasius Sinaita Presb. 21 Apr. 850

Anatolius M. 20 Mart. 80

Anatolius M. apud Græcos 23 Apr. 363

Anatolius Martyr in Phrygia 7 Febr. 13

Anatolius Ep. in Burgundia 3 Feb. 355

Ancilla & Domina MM. 5 Apr. 401

* Anciradus Er. Helvetus M. 4 Feb. 448 b

Andeolus subdiac. M. in Gallia 1 Maii 35

Andinus M. in Africa 12 Mart. 105

Andus vel Andinus M. in Africa 12 Mart. 105

Andreas M. in Betlem 10 Feb. 379

Andreas Hispellen. Min. 3 Iun. 364

* Andreas Chius M. CP. 29 Maii 184

* Andreas Betii O. Præd. M. in Walac. 22 Iun. 138

Andreas M. Lampsaci 15 Maii 453

* Andreas de Perusio M. 4 Iun. 376

Andreas M. Niveduni. 6 Iun. 628

* Andreas Er. August. in Umbria 18 Apr. 612

* Andreas Ab. in Belgio 903

Andreas Ab. Vallumbrosæ 10 Mart. 48

* Andreas de Galeranis 19 Mart. 49

* Andreas a Pischeria O. Præd. 19 Maii 627

Andreas Salus 28 Maii 1 *

Andreas & LIII ex familia 19 Iun. 847

Andreas Mutinen. Ord. Min. 22 Maii 841

* Andreas Card. Anagniæ 1 Feb. 3

Andreas Ep. Florentiæ 26 Feb. 661

Andreas Corsinus Ep. Fesulis 30 Ian. 1061

Andreas Ep. Trevir. 13 Ian. 766

Andronicus Apost. discip. Pauli 17 Maii 4

Anectus M. Cæsareæ Capp. 28 256

Anectus M. Corinthi 10 Mart. 4

Anesus M. in Africa 31 Mart. 905

* Angela Fund. Ursulinarum 21 Mart. 255

Angela de Fulgin. Vidua 4 Ian. 186

Angelus Ord. Camald. 8 Maii 356

Angelus M. Ord. Carmel. 5 Maii 56, 798

* Angelus de Canosa O. Min. Capistr. 28 Ian. 808 a

Angelus Clarenus O. Min. 15 Iun. 1091

* Angelus Pisanus O. Min. M. 13 Mart. 258

* Angelus a Furcio O. Er. in Aprutio 6 Feb. 927

Angias M. Sebaste 10 Mart. 12

Angilbertus Ab. Centul. 18 Feb. 88

Ania M. Romæ 28 Maii 746

Anianus Ep. Alexandriæ 25 Apr. 358

Anicetus M. Cæsareæ Capp. 27 Iun. 256

Anicetus Papa M. 17 Apr. 477

Anicetus M. Rom. Antverpiæ 28 Feb. 725

Anicia Lucina 11 Maii 614

Aninas Anach. Thaumat. 16 Mart. 431

* Anitiana discip. Petri Romæ 29 Iun. 396

Anna M. Gottha 26 Mart. 619

* Anna de S. Bartholomæo Antverpiæ 7 Iun. 3 e

* Anna de Schlusselberg 8 Apr. 740

Anna vidua Græca 13 Iun. 686

* Anno Ep. Mindæ 15 Feb. 804

Anno Ep. Veronæ 23 Maii 256

Annuntiatio B. V. M. 25 Mart. 534

Anolinus Commentar. M. 25 Maii 5

* Anonyma scriptis suis nota 28 Ian. 808 b

Anonymus Ep. Belga in Helvetia 1 Feb. 247

Anonymi in Austria duo 19 Iun. 849

Ansbertus Aëp Rotomag. 9 Febr. 342

Anscharius Ep. Hambrug. 3 Febr. 391

Anselmus M. Brixiæ 12 Ian. 751

* Anselmus O. Præd. M. in Perside 27 Iun. 248

Anselmus Aëp. Cantuariæ 21 Apr. 865

Anselmus Ep. Lucen. 18 Mart. 647

Anselmus Ab. Nonantulæ 3 Mart. 265

Anselmus Modenen. in Italia 24 Apr. 316

* Ansfridus Ep. Trajecti in Belg. 3 Maii 428

Ansovinus Ep. Camerinus 13 Mart. 321

* Ansuinus Pr. Besuen. M. 21 Maii 3

Ansunus Ep. Aurien. in Hisp. 26 Ian. 751

Antenodorus M. Romæ Ap. Maii 855

Anteon M. in Africa 26 Maii 369

Anteon M. in Lucania 15 Iun. 1048

Anterus Papa 3 Ian. 127

Antheon M. Laodiceæ 14 Iun. 793

Anthelmus Ep. Bellicen. 26 Iun. 226

Anthes Diac. M. Byzantii 8 Maii 291

Anthia mater Eleutherii M. 18 Apr. 528

Anthimus Ep. M. Nicomediæ 27 Apr. 482

Anthimus Ep. in Umbria 21 Feb. 236

Anthimus Pr. apud Græcos 7 Jun. 35

Anthimus Presb. in Sabinis 11 Maii 614

Anthinus M Romæ 14 Febr. 746

Anthion apud Græcos 26 Jun. 176

Antholianus M in Gallia 6 Feb. 768

Anthusa Martyr 22 Feb. 287

Anthusa V. filia Imp CP. 17 Apr. 492

Antidius Ep. Vesontione 25 Jun. 39

Antiga M. Nicomediæ 22 Febr. 189

Antigonus Martyr 3 Mart. 226

Antigonus M. in Pannonia 23 Febr. 366

Antigonus M. Thessalonicæ 27 Feb. 676

Antimasius M. Puteolis 25 Jan. 616

Antiochianus Martyr in Dalmatia 11 Apr. 5

Antiochus Anachoreta in Syria 23 Feb. 379

Antipas Ep. Pergami M. 11 Apr. 3

Antipater M. Cyzici 29 Apr. 617

Antipater Ep. Bostræ 13 Jun. 685

Antiquus M. Byzantii 8 Maii 291

Antius M. Alex. Æg. 13 Feb. 656

Antonia Martyr 12 Apr. 81

Antonia M. Lugduni 2 Jun. 160

Antonia M. Nicomediæ 4 Maii 460

Antonia V. M. in Numid. 30 Apr. 745

Antoniana M. Nicomediæ 22 Febr. 289

Antonina M. in Africa 7 Maii 136

Antonina M. CPoli 3 Maii 379

Antonina M. Nicææ 1 Mart. 26

Antonina M. Romæ 2 Jun. 209

Antoninus Martyr 6 Jan. 324

Antoninus Martyr 4 Maii 161

Antonius M. in Lituania 14 Apr. 265

Antoninus M. Nicomediæ 20 Apr. 747

Antoninus M. Romæ 26 Apr. 412

Antoninus M. Scythopoli 4 Maii 459

Antoninus Aëp. Florentiæ 2 Maii 310

Antoninus Ab. Surrenti 14 Febr. 783

Antoninus Anach. in Syria 23 Febr. 379

Antonius Martyr 4 Mart. 310

Antonius Martyr 25 Febr. 490

Antonius Martyr. 1 Mart. 23

Antonius Presb. M. in Ægypto 9 Jan. 570

Antonius M. in Africa 3 Mart. 227

Antonius M. in Albania 14 Jun. 800

Antonius M. Alexand. Æg 14 Febr. 750

Antonius M in Japonia 5 Febr. 723

* Antonius de Rosatis M. in Lusit. 29 Feb. 429

Antonius Pavonus O. Præd. M. 9 Apr. 853

Antonius M Romæ 25 Jun. 11

* Ant. August. Aëp. Tarracon. 31 Maii 419

Antonius Ab. in Thebaide 17 Jan. 107

Antonius Ord. Min. Patavii 13 Jun. 703

* Antonius de Cremona O. Min. 25 Jan. 611 c

* Antonius Ord Min. 15 Mart. 412

* Antonius a S. Anna Ord. Minorum in Moluccis 24 Jun. 686 f

Antonius Ab. Turonibus 4 Maii 498

Antonius Anach. in Syria 23 Feb. 379

* Antonius Erem. August. 30 Apr. 832

Antonius Cauleas Patr. CP. 12 Feb. 621

* Antonius Criminalis M. Soc. I. 7 Feb. 3

* Antonius Hungarus Fulginii 13 Maii 251

Antonius Mon. Romæ 17 Jan. 164

* Antonius Peregrinus Patavii 1 Feb. 264

* Antonius Scalmatus Minor. 27 Jan. 761 d

* Antonius de Stroncone O. Min. 17 Febr. 146

Antonius Presb. Er. Lucæ 27 Apr. 476

* Antonius a Mauris combustus 13 Jan. 752 f

Antus M. in Africa 7 Maii 136

Anub Bissoius in Ægypto 13 Jun. 679

Anub Erem. in Ægypto 6 Jun. 641

Apamius M. Romæ 25 Jun. 11

Apelles Ep. Smyrnæ 22 Apr. 4

Apellos sive Apellonius Ab. 25 Jan. 623

Aphraates Anach. in Syria 7 Apr. 664

Aphrodisius M. Alexandriæ 13 Maii 202

Aphrodisius Pr. M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Aphrodisius M in Cilicia 9 Maii 363

Aphrodisius M. in Cilicia 21 Jun. 74

Aphrodisius M in Palæest. 4 Maii 459

Aphrodisius M. Tarsi 10 Maii 557

Aphrodisius M. Romæ 12 Maii 25

Apianus Mon. in Italia 4 Mart. 320

Apodemius M. Cæsaraugustæ 16 Apr. 406

Apollinaris M. in Africa 21 Jun. 72

Apollinaris Martyr 1 Febr. 47

* Apollinaris Ep. Alexandriæ 11 Maii 611

* Apollinaris Ab. Divione 1 Maii 3

* Apollinaris Syncletica in Æg. 5 Jan. 257

Apollo M. Alexandriæ Æg. 10 Febr. 381

Apollo Ep. apud Græcos 10 Jun. 276

Apollonia V. M. Alexandriæ 9 Feb. 278

Apollonius Martyr 1 Maii 45

Apollonius M in Ægypto 8 Mart. 751

Apollonius M. in Ægypto 5 Jan. 419

Apollonius M. in Africa 19 Mart. 26

Apollonius M. in Africa 28 Jun. 357

Apollonius Presb. M. Alexandriæ 10 Apr. 862

Apollonius M. Antiochiæ 15 Febr. 821

Apollonius M. Interamnæ 14 Apr. 211

Apollonius M. Interamnæ 16 Feb. 862

Apollonius M. Lugduni 2 Jun. 160

Apollonius M. Romæ 18 Apr. 928

Apollonius Senator M. Romæ 18 Apr. 539

Apollonius M. Romæ 25 Jun. 11

Apollonus M. in Africa 26 Apr. 415

Apollus M. Nicomediæ 21 Apr. 843

Aponius M. in Betlem 10 Feb. 379

Aponus M. Romæ 3 Jun. 287

Appelicus M. in Sicilia 21 Apr. 844

Apphianus M. Cæsareæ 2 Apr. 59

Appia M. Thessalon. 1 Jun. 48

Aprilis M. in Africa 24 Mart. 479

Aprilis M. Nicomediæ 28 Mart. 819

Aprincia V. Metis 22 Jun. 254

Apronianus Commentar. M. Rom. 2 Feb. 287

Apronus M. Romæ 3 Jun. 287

Aprunculus Ep. Treviris 22 Apr. 30

Aprunculus Ep in Gallia 14 Maii 369

Aptadius Ep Metis 21 Jan. 1145

Aptoni duo MM. in Hispania 23 Maii 248

Aquila Martyr 28 Apr. 571

Aquila cum marito M. in Africa 23 Jan. 455

Aquila Præses M. 20 Mart. 84

Aquila M. Romæ 17 Jun. 285

Aquila M. apud Græcos 23 Mart. 460

Aquila sive Acylas M 21 Jan. 349

Aquilina V. Martyr 30 Mart. 828

Aquilina cum marito MM. Gerundæ 22 Jan. 399

Aquilina V. M. in Phœnicia 13 Jun. 672

Aquilina M. ad Pontum 7 Apr. 662

Aquilinus M. in Africa 4 Jan. 165

Aquilinus M. Alexandriæ 27 Maii 278

Aquilinus M. Cortonæ 16 Maii 572

Aquilinus M. Forosempronii 4 Feb. 458

Aquilinus M. in Isauria 16 Maii 571

Aquilinus M. Nividuni 17 Maii 27

Aquilinus M. in Portu Rom. 15 Maii 457

Aquilinus Presb. M. Mediol. 29 Jan. 970

Aquilinus M. Cortonæ 16 Maii 572

Aquilus M. Alexandriæ 27 Maii 278

Aquilus M. Cortonæ 16 Maii 572

Arabia Nicææ 13 Mart. 261

Arabus M. Thessalonic. 1 Jun. 48

Aradius M. Camerini 11 Maii 613

Aradus Presb. M. Alexandriæ 20 Apr. 748

Arajacus M. in Africa 20 Apr. 748

Arator M. Alexandriæ 22 Apr. 10

Arator Presb. M. Alexandriæ 21 Apr. 843

Aratus M. in Ægypto 9 Febr. 294

Aratus M. in Ægypto 18 Jan. 188

Arbasus M. Alex. Ægypti 14 Feb. 750

Arbonus Martyr 3 Maii 382

Arburus Martyr 12 Apr. 80

Arcadius Cyprius M. 6 Maii 426

Arcadius M. in Mauritania 12 Jan. 721

Arcadius Ep. in Cypro 7 Mart. 643

Arcadius filius Conophensis 26 Jan. 723

*Archangela de Trino 1 Jun. 3

Archelaa V. M. Salerni 18 Jan. 192

Archelaus M. in Africa 5 Maii 7

Archelaus M. in Galatia 15 Apr. 377

Archelaus M. in Mesopotamia 15 Apr. 377

Archelaus Martyr 4 Mart. 311

Archippus discip. Pauli Ap. 20 Maii 82

Archontius Conf. in Arvernia 18 Jun. 574

Arcilaus Martyr 14 Apr. 212

Ardalion Mimus M. 14 Apr. 213

*Ardo Smaragdus Mon. Anianæ 7 Maii 629

Arecius M. Romæ via Appia 4 Iun. 378

Aredius Ep. Vapingi 1 Maii 107

Arenus Diac. M. Alexandriæ 19 Maii 309

Arestinus M. Byzantii 8 Maii 291

Arestus M. in Scythia 3 Apr. 244

Argæus M. in Ponto 2 Jan. 82

Argenis M. in Ægypto 13 Jun. 679

Arginunus Mon. M. Cordubæ 28 Jun. 384

Argyrus in Africa cum Sociis 1 Jan. 19

Ariaba M. Nicææ 13 Mart. 261

Arialdus Diac. M. Mediolani 27 Iun. 279

Arianus M. in Ægypto 8 Mart. 751

Arigius Ep. Vapingi 1 Maii 107

Arion M. in Africa 23 Feb. 362

Arion M. in Africa 28 Iun. 357

Arion M. Nicomediæ 23 Iun. 470

Arion M. Sebaste 22 Mart. 379

Aristeus M. Lugduni 2 Iun. 160

Aristion Ep. Martyr 4 Mart. 308

Aristion Christi Discip. in Cypro 22 Febr. 283

Aristobulus Apost. in Britannia 15 Mart. 374

Aristocles Pr. M. in Cypro 23 Iun. 472

Ariston M. in Africa 27 Apr. 480

Aristonicus M. Melitinæ 19 Apr. 619

Arius M. in Ægypto 5 Iun. 419

Arius Ep. Petræ in Pal. 20 Iun. 11

Ariusus M. Alexandriæ 28 Iun. 355

Armata M. Alexandriæ Æg. 15 Feb. 751

Armenius M. in Ægypto 2 Iunii 169

Armentarius Ep. Ticinen. 30 Ian. 1055

Arminia M. in Africa 28 Maii 744

Arminia M. Melitine 19 Apr. 619

Armogastes Comes M. in Africa 29 Mart. 782

Arnaldus Ab. Patavii 14 Mart. 370

Arnaldus Cataneus Ab. Patavii 10 Feb. 499

Arnesus M. in Africa 7 Maii 136

*Arnestus Aëp. Pragæ 30 Iun. 572

*Arnikius Præm. Everbodii 17 Mart. 506

Arnobius M. in Ægypto 13 Iun. 679

*Arnoldus Conversus Villarii 22 Iun. 138

*Arnoldus Pastor Ninoviæ 23 Ian. 452

*Arnugus Erem. Ulmeti 3 Maii 360

Arnulfus M. Cisonii 24 Ian. 971

Arnulfus Conv. Villarii 30 Iun. 606

*Arnulphus Sutor O. Præm. 9 Iun. 148 e

Arobus Martyr 13 Apr. 129

Arpylas M. Gotthus 26 Mart. 619

Arsenius Ep. Corcyræ 19 Ian. 227

Artaxes M. in Africa 10 Ian. 601

Artaxes M. in Africa 9 Ian. 567

Artaxus M. Sirmii 2 Ian. 80

Artaxius M. in Africa 7 Mart. 430

Artemas M. Cyzici 29 Ap. 617

Artemas M. Puteolis 25 Ian. 616

Artemas discip. Pauli 21 Iun. 67

Artemia V. Romæ 18 Febr. 67

Artemius Rom. M. Ipris 6 Iun. 637

Artemius M. Niveduni 17 Maii 27

Artemius M. Romæ 6 Iun. 634

Artemius M. Romæ 17 Mart. 511

Artemius Ep. Claromont. 24 Ian. 592

Artemius Ep. Senonen. 28 Apr. 578

Artemon Ep. Seleuciæ Pis. 24 Mart. 474

Arthellais V. in Italia 3 Mart. 263

Artilaus M. in Africa 3 Mart. 227

*Arulfus Ep. in Sicilia 5 Apr. 796

Asades Eunuchus M. in Perside 22 Apr. 19

Asaiacus M. Romæ 20 Apr. 749

Asaphus Ep. in Wallia 1 Maii 82

Aschirion M. in Ægypto 13 Iun. 679

Asclibiades M. Lugduni 2 Iun. 160

Asclepiades M. 4 Mart. 310

Asclepiades M. apud Græcos 30 Iun. 574

Asclepidianus Martyr 4 Mart. 310

Asclepiodorus M. Nicomediæ 16 Mart. 420

Asclepius M. Coloniæ 30 Iun. 574

Asclinus M. Coloniæ 30 Iun. 574

Asolipius M. in Africa 3 Mart. 227

Aselus M. ad S. Antonii 3 Mart. 262

Asilas M. in Thebaide 23 Ian. 455

*Asimus Apost. Helvetiæ 9 Iun. 148 c

Askama discip. Petri Romæ 29 Iun. 349 e

Aspasius Ep. in Gallia 2 Ian. 90

Asterius M. in Africa 3 Mart. 227

Asterius M. Cæsareæ Pal. 3 Mart. 224

Asterius M. in Cilicia 20 Maii 178*

Asterius M. in Dalmatia 11 Apr. 5

Asterius Martyr 18 Ian. 190

Asterius Martyr 4 Mart. 310

Asterius Ep. Petræ Palæst. 20 Iun. 11

Astus M. in Africa 23 Maii 247

Astuta M. Alexandriæ 28 Feb. 722

Asyncritus M. Cpoli 20 Iun. 6

Asyncritus Ep. Hircaniæ M. 8 Apr. 741

*Ataulfus Ep. Compostellæ 19 Apr. 618 b

Athanasia V. M. Ægypto 31 Ian. 1081

Athanasius M. 13 Ian. 768

Athanasius Commentar. M. 3 Ian. 128

Athanasius M. apud Græcos 23 Apr. 163

Athanasius M. Sebastæ 10 Mart. 13

Athanasius Lector M. in Cypro 23 Iun. 472

Athanasius Aëp. Corinthi 5 Maii 54

Athanasius Ep. Alexadriæ 2 Maii 186

Athanasius Ep. Methonen. 31 Ian. 1125

Athanasius Ep. Surrenti 26 Ian. 732

Athanasius Thaumaturgus 3 Iun. 326

Athanasius Conf. in Bithynia 22 Feb. 298

Athenæus M. apud Græcos 31 Mart. 905

Athenodorus Ep. in Ponto 9 Feb. 288

Athenogenes Martyr 18 Ian. 189

Athesius M. in Africa 28 Iun. 357

Athoras M. in Africa 23 Feb. 362

Athres Ab. in Ægypro 8 Iun. 66

Attalas Ab. Bobii in Ital. 10 Mart. 42

Attalus M. in Africa 6 Iun. 632

Attalus Ab. Ord. Bened. 3 Apr. 253

Attalus M. Noviduni 4 Iun. 377

Attalus Thaumat. apud Græcos 6 Iun. 726

Attalus M. Lugduni 2 Iun. 160

Attica V. Romæ 18 Feb. 67

Atticus M. apud Græcos 29 Apr. 617

Atticus Patr. CP. 8 Ian. 473

Atticus M. in Asia 11 Maii 626

Atto Ep. Pistorii 22 Maii 194

Attracta V. in Hibernia 9 Feb. 296

Attus Diac. M. Antiochiæ 27 Apr. 488

Atulinus M. Nicomediæ 24 Feb. 460

Ava V. in Hannonia 29 Apr. 628

Avanus Comes M. 2 Febr. 309

Avatia Belluni sub. Venetis 20 Iun. 21

Auccia Rex M. Romæ 25 Iun. 11

Aucias Rex M. Romæ 1 Iun. 48

Audacta M. Cæsareæ 28 Mart. 712

Audactus M. in Africa 14 Mart. 284

Audaldus M. Caunæ in Hisp. 6 Iun. 629

Audardus Aëp Narbonæ 1 Maii 141

Audifax M. Romæ 19 Ian. 214

Audibus seu Ovidius Bracaræ 3 Iun. 289

Aventinus M. in Ægypto 12 Ian. 725

Aventinus Ep. Castroduni 4 Febr. 477

Aventinus Presb. Trecis 4 Feb. 474

Aventinus Diac. Turon. 5 Maii 55

Avettia M. Romæ 28 Maii 746

Ausidia M. Mediolani 6 Maii 101

Ausfridus Ep. Trajecti in Belg. 3 Maii 428

Augia M. in Gallia 14 Maii 285

Augulus Ep. M. in Britannia 7 Feb. 16

Augurius diac. Tarracon. M. 21 Ian. 338

Augusta V. M. in ditione Veneta 27 Mart. 689

Augustianus M. Mediolani 6 Maii 101

Augustina M. Byzantii 8 Maii 291

Augustinus Ep. in Africa 7 Maii 136

Augustinus M. Hispania 11 Ian. 674

Augustinus Ep. M Nicomediæ 7 Maii 135

Augustinus Ep. Cantuariæ 26 Maii 373

Augustinus Novellus Er. August. 19 Maii 614

*Augustinus Triumphus Er. Aug. 2 Apr. 57c

Augustus M. Nicomediæ 7 Maii 135

Augustus M. Perusii 29 Apr. 616

Avia V. M. in Gallia 2 Maii 542

Avida M. in Africa 7 Maii 136

Avidus M. Romæ 3 Iun. 287

Avitus M. in Africa 27 Ian. 768

Avitus M. Nicomediæ 23 Iun. 471

Avitus II Ep. Claromonte 21 Ian. 381

Avitus Ep. Viennæ in Gal. 5 Feb. 660

Avitus Pr Ab. Miciaci 17 Iun. 350

Avitus Diac Autissiodori 3 Maii 423

Avitus Erem. Sarlati 17 Iun. 360

Aunebortus Ep. Sagien 16 Maii 625

Avertanus Ord. Carm. Lucæ 25 Feb. 616

Aurelianus M Roman. Papiæ 22 Maii 128

Aurelianus Ep Arelat. 16 Iun. 108

Aurelianus Ep. Lemovic 8 Meii 285

Aurelius M in Africa 27 Ian. 769

Aurelius M. Alexandriæ 18 Mart. 618

Aurelius M. ad S. Antonii 13 Mart. 262

Aurelius M. Nicomediæ 24 Feb. 460

Aurelius M Romæ 3 Iun. 287

Aurelius M. Romæ 26 Apr. 415

Aurelius M. Romæ 12 Iun. 507

Aureus M. Romæ 20 Maii 173*

Aureus Ep. Moguntiæ 16 Iun. 43

Auria V. in Hispania 11 Mart. 100

Auriga M. in Æthiopia 2 Ian. 82

Aurillius M in Campania 18 Mart. 819

Aurisus M. Romæ 10 Iun. 272

Aurulius M in Africa 5 Febr. 487

Ausona M. Lugduni 2 Iun. 160

Ausonius Ep. Engolismæ M 22 Maii 131

Austreberta V. in Belgio 10 Febr. 417

Austregisilus Aëp Bituric 20 Maii 228*

Austrobertus Aëp. Viennæ Gall. 5 Iun. 432

Autbertus Ep. Abrincæ 18 Iun. 603

Autus M in Africa 24 Mart. 479

Auxentius Presb. Ab. in Bithynia 14 Febr. 769

Auxilius Ep. in Cypro 19 Feb. 124

Aya Comitissa Hannoniæ 18 Apr. 579

Aybertus Pr. Recl. in Hannonia 7 Apr. 673

Ayulfus Aëp. Bituric. 22 Maii 176

Aygulphus Aëp. Bituric. 22 Maii 176

Azades Diac. M in Perside 22 Ap. 19

Azarias Propheta 3 Febr. 319

Azes Diac. M. in Perside 22 Apr. 19

B.

Babolenus Ab. Fossati 26 Iun. 179

Babylas Ep M. Antiochiæ 24 Ian. 569

Babylas M. in Sicilia 24 Ian. 592

*Bacchylus Ep Corinthi 14 Apr. 199

Baccinis M. Byzantii 8 Maii 291

Bachizoe M. in Perside 15 Maii 466

Baculus Ep. Surrenti 29 Ian. 950

Bademus Ab. M. in Perside 9 Apr. 824

Bafrodisus M. Mediolani 6 Maii 101

Bajanus M. Thessalon 1 Iun. 48

Bainus Ep. Taruani 20 Iun. 26

Baitheneus Ab post S Columbam 8 Iun. 236

Balbina V. Romana 31 Mart. 900

Baldegundis Abb. 10 Feb. 429

Baldomerus Subdiac. Lugduni 27 Feb. 683

Bladricus Ep. Ultrajecti 6 Apr. 530

Balduinus M. Laudunen. 8 Ian. 502

Baltasar unus ex tribus magis 11 Ian. 664

*Balthasar a Castronovo O. Min. 25 Apr. 343

Baltherus Presb. Anach. in Anglia 6 Mart 448

*Balto Ab. in Bavaria 28 Apr. 546e

Baptizius M. Byzantii 8 Maii 291

*Bapt. Mantuanus Carm. 14 Iun. 781

Baptista de Varanis O S Claræ 31 Maii 476

Baptus Miles M in Pisidia 10 Feb. 381

Baradatus Anach in Syria 22 Febr. 292

Baraceus M. in Africa 19 Feb. 130

Barachisius Mon M. Perside 24 Mart. 770

Barachus M. Byzantii 8 Maii 291

Barbæa vel Barbea M. Edessæ 29 Ian. 923

Barbaranus Pr. Martyr 2 Iun. 168

Barbarus M. CPoli 14 Maii 285

Barbarus M. CPoli 6 Maii 103

Barbarus M. CP. 14 Maii 262

Barbasymes Ep. M in Perside 22 Apr. 19

Barbatus Ep. Beneventi 19 Feb. 136

Baricus Martyr 12 Apr. 80

Baricus M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Baris M. Gotthus 26 Mart. 619

Barucus M. in Africa 17 Apr. 480

Bardo, I, II, III Comites MM 2 Feb. 309

Bardo Aëp. Moguntiæ 10 Iun. 299

Barnabas Apost. in Cypro 11 Iun. 421

Barochas Erem. in Cypro 26 Febr. 624

Barochus M. Alexadriæ 24 Apr. 265

Barolus M. Antiochiæ 15 Feb. 821

Barontius bubulcus M. in Umbria 12 Maii 22

Barontus Erem. Pistorii 25 Mart. 567

Barsanuphius Erem in Palæst. 11 Apr. 22

Barses Ep. Edessæ 30 Ian. 1031

Barsimas M. & duo fratres 24 Jan. 592

Barsimæus Ep. Edessæ 30 Jan. 1026

Barsus Ep. Damasci 28 Febr. 728

Bartholomæa V. Ord. Serv. 19 Maii 626

*Bartholomæus Agricola O. Min. 23 Maii 235

Bartholomæus ab Anglario Min. 18 Mart. 663

*Bartholomæus O. Min. Neapoli 13 Mart. 258

*Bartholomæus Puccius O. Min. 6 Maii 27

*Bartholomæus de Cerveriis M. 21 Apr. 955

Bartholomæus Er. Farn. in Anglia 24 Jun. 832

*Bartholomæus Ab. Turon. 23 Feb. 359

Bartholus O Serv. Eugubii 14 Jun. 1006

Basia M. in Getulia 19 Maii 308

Basiela M. in Ægypto 13 Jun. 679

Basileus Ep. M. in Africa 23 Maii 247

Basileus M. ad S. Antonii 13 Mart. 262

Basileus Ep. Amaseæ M. 26 Apr. 416

Basileus Ep. M. Chersone 7 Mart. 639

Basileus M. Romæ 2 Mart. 128

Basilia M. in Africa 19 Mart. 26

Basilia M. Alexandriæ 22 Apr. 10

Basilia M. in Getulia 19 Maii 308

Basilia M. in Mauritania 16 Apr. 405

Basilia Martyr 28 Feb. 724

Basilianus M. in Campania 11 Feb. 311

Basilides Martyr 20 Jan. 257

Basilides M. Alexandriæ 28 Jun. 355

Basilides M. apud Græcos 1 Apr. 10

Basilides M. Romæ 12 Jun. 507

Basilides M. Romæ 10 Jun. 272

Basilides M. Romæ 12 Jun. 511

Basiliscus M. in Cappadocia 3 Mart. 234

Basilissa M. 13 Mart. 261

Basilissa M. 9 Jan. 570

Basilissa M. in Asia 12 Mart. 108

Basilissa M. Corinthi 6 Apr. 402

Basilissa M. in Galatia 22 Mart. 377

Basilissa M. Romæ 20 Maii 173*

Basilissa Matrona Rom. M. 15 Apr. 372

Basilius Martyr 4 Mart. 310

Basilius Martyr 9 Apr. 821

Basilius M. in Africa 3 Mart. 227

Basilius Presb. M Ancyræ 22 Mart. 379

Basilius M in Getulia 19 Maii 308

Basilius M. in Hispania 23 Maii 248

Basilius M. Nicomediæ 29 Apr. 616

Basilius M. Thessalonicæ 14 Mart. 346

Basilius Ep. Bononiæ Ital. 6 Mart. 426

Basilius Ep. Creten. 1 Feb. 242

Basilius Ep. Cæsareæ in Cappad. 14 Jun. 807

Basilius Ep in Mysia 12 Apr. 95

Basilius Anachoreta CP. 26 Mart. 667

Basilius Mon. Conf. CP. 27 Febr. 685

Basilius Monach in Gallia 12 Feb. 604

Basilius Presb. Ancyræ 2 Jan. 83

*Basilius Prior Carthusiæ 4 Jun. 375

Basilius pater S. Basilii 30 Maii 242

Basilius in Armenia 11 Febr. 510

Basilla Martyr 17 Feb. 10

Basilla M. Alexandriæ 17 Maii 26

Basilla M. Nicomediæ 13 Mart. 260

Basilla M. Romæ 11 Jun. 463

Basilla M. Romæ 23 Jan. 455

Basilla M. Romæ 20 Maii 173*

Basinus Aëp. Trevir. 4 Mart. 313

Bassa uxor Claudii M. 6 Mart. 423

Bassa Martyr 13 Apr. 129

Bassianus Ep. Laudæ 19 Jan. 221

Bassianus Lector Alex. Æg. 14 Feb. 750

Bassoës M in Syria 6 Martii 457

Bassus vel Bassius M. in Africa 19 Mart. 26

Bassus M. Alexand. Æg. 14 Febr. 750

Bassus M. Antiochiæ 29 Maii 28

Bassus M. in Sabinis 11 Maii 616

Bassus Martyr 12 Apr. 79

Bassus Martyr 20 Jan. 257

Bastamus M. in Ægypto 9 Feb. 294

Batas Persa M. 1 Maii 46

Batatcunus Ab. Habessinus 11 Jun. 465

Bathildis Reg. Galliæ 26 Jan. 732

Bathusis Presb. M. in Gotthia 26 Mart. 619

Baudelius M. Nemausi 20 Maii 194*

Bazalota V. in Abassia 6 Jun. 639

Beata M. in Africa 8 Mart. 757

Beata V. apud Senones 24 Jun. 492

*Beatrix Loci-spinosi Fund. 19 Jan. 213 b

*Beatrix Atestina Ferrariæ 18 Jan. 1136

Beatrix Atestina Patavii 10 Maii 598

*Beatrix Carinthiæ Ducissa 28 Jun. 525

*Beatrix O. Præmonstrat. 13 Mart. 258

*Beatrix de Rusconibus Mediolani 16 Mart. 417

*Beatrix Tertiaria Min. in Castella 2 Mart. 125

Bebion M. ad S. Antonii 13 Mart. 262

Beatus Vindocini 9 Maii 364

Beatus apud Helvetos 9 Maii 367

Beatus Presb. in Hisp. 19 Febr. 146

Beda Venerabilis in Anglia Pr. 27 Maii 718

Beda Junior Genuæ 10 Apr. 866

Beinius M. Roman. in Austria 21 Maii 8

Bejocus Ep. in Ægypto 25 Jun. 72

Belfijus M. in Ægypto 13 Jun. 679

Bellicus M. in Africa 21 Jun. 72

Bellicus M. in Africa 4 Maii 460

Bellicus M. in Africa 22 Jan. 414

Bellicus Martyr 2 Maii 179

Bellus M. Romæ 23 Jan. 455

Beltramus Patavii 1 Mart. 102

Benecutia M. in Africa 14 Maii 284

Benedicta V. M. Romæ 27 Jun. 258

Benedicta M. Romæ 4 Jan. 165

Benedicta Abb. Clariss. Assisii 16 Mart. 498

Benedicta Monacha Romæ 6 Maii 107

Benedicta V. apud Senones 29 Jun. 492

*Benedictus Ep. M in Lucania 1 Jun. 4

Benedictus M. Tiferni 1 Jun. 58

Benedictus Ep. Æserniæ 4 Maii 495

Benedictus Ep. Albinganus 12 Febr. 629

Benedictus Ab Anianæ 12 Feb. 606

Benedictus Avenionensis puer 14 Apr. 255

Benedictus Biscopius Ab in Anglia 12 Jan. 743

*Benedictus Casinen. Capuæ 24 Maii 270

Benedictus Ab. Casini 21 Mart. 274

Benedictus Aëp. Mediolani 11 Mart. 84

*Benedictus Ep. in Monte serrato 21 Febr. 234

Benedictus Ep. in Sardinia 17 Febr. 40

Benedictus Erem. Vallumbr. 20 Jan. 336

Benedictus Mon. in Campania 23 Mart. 462

*Benedictus O. Min. Panormi 4 Apr. 719

Benedictus Papa II 7 Maii 196

Benedictus Presb. Lucen. 21 Mart. 360

Benedimus M. Athenis 15 Maii 453

*Benegardus Diac. M. Monachii 25 Maii 3

Benvenutus Ep. Auximi 22 Mart. 393

*Benvenutus O. M. in Apulia 27 Jan. 327

*Benvenutus O. M. Recineti 5 Feb. 593

Benjamin Mon. M. in Arabia 14 Jun. 953

Benjamin M. Brixiæ 7 Jan. 429

Benjamin M. apud Græcos 10 Jun. 275

Benjamin Diac. M. in Perside 31 Maii 906

Benjamin Er. in Ægypto 25 Jun. 72

*Benigna V. M. Or Cisterc. 20 Jun. 3 a

Benigna V. M. Vratislaviæ 20 Jun. 3

Benignus Diac. M. Mevaniæ 6 Iun. 623

Benignus Archid. Beneventi M 24 Ian. 606

Benignus M. Rom. Gandavi 12 Febr. 896

Benignus M. in Scythia 3 Apr. 244

Benignus Presb. M. Tuderti 13 Febr. 657

Benignus Ep. M. Ultrajecti 28 Iun. 359

Benignus M. Romanus 1 Mart. 24

Benildis M. Cordubæ 15 Iun. 1070

*Benincasa Ab. Cavensis 10 Ian. 627

Benincasa Ord. Servorum 9 Maii 662

Benno Ep. Misnen. 16 Iun. 145

Benvignates Anach. Perusiæ 14 Maii 370

Berachus Ab. in Hibernia 15 Febr. 832

Berardus O. Min. M. in Africa 16 Ian. 62

Beredina M. Carthagine 11 Febr. 513

*Berengarius Ep. Cracoviæ M. 7 Iun. 3 a

Berengarius Papuli in Gallia 26 Maii 447

Berethumus Ab. in Anglia 15 Maii 503

Berensus M. Byzantii 8 Maii 291

Berlendis V. in Belgio 3 Febr. 377

*Bernardina Abb. Fulginii 25 Mart. 533

*Bernardinus Caimus O. Min. 9 Feb. 276

Bernardinus Senen. Aquilæ 20 Maii 257*

*Bernardus Assisias Socius S. Franc. 11 Iun. 419 e

Bernardus Aëp. Viennen. 23 Ian. 544

Bernardus Ep. in Campania 12 Mart 230

*Bernardus Ep. & Apost. Livonum 23 Feb. 452 f

*Bernardus Ab. de Tironio 14 Apr. 220

Bernardus in Monte-Jovis 15 Iun. 1071

*Bernardus Ord. Prædicat. 8 Maii 354

Bernardus Pœnitens Audomaropoli 19 Apr. 674

Bernardus de Rupeforti Inquis. M. 29 Maii 180

*Bernardus a Viridante O. Min. 11 Iun. 419

Bernardus Cleric. Inquis. M. 29 Maii 180

*Berno I. Ab. Cluniaci 13 Ian. 824

Bernulfus Ep. Astæ M. 24 Mart. 487

Beroma M. in Africa 8 Mart. 757

Bertha Abb. M. in Remensi Diœc. 1 Maii 112

Bertha Abb. O. Vallumbros. 24 Mart. 492

Bertha Abb. Avennaci M. 1 Maii 112

*Bertha Vid. Bingæ 15 Maii 503

*Berta Reclusa Ultrajecti 25 Iun. 151

Bertholdus Pr. Erem. Remis 16 Iun. 98

Bertholdus Prior Carmelit. 29 Mart. 791

*Bertholdus Præmonstr. 20 Iun. 58

*Berteragmus seu Bertramus Ord. S. Aug. 31 Maii 516

*Bertericus Ep. Viennæ Gal. 8 Iun. 51

Berthamus Ep. in Scotia 6 Apr. 605

Bertichramnus Ep. Cenoman. 6 Iun. 710

Bertilia Com. in Hannonia 11 Maii 633

Bertilia V. in Belgio 3 Ian. 155

*Bertilo Ab. Divione 26 Mart. 606

*Bertinus Junior ad S. Audomari 2 Maii 167

Bertrandus Patr. Aquil. M. 6 Iun. 776

Bertrandus Patavii 1 Mart. 102

Bertranus sive Ebertrannus Ab. 24 Ian. 608

Bertulphus Ab. in Belgio 5 Febr. 675

Beryllus Ep. Catanæ 21 Mart. 157

Besa Miles M. Alex. Æg. 27 Febr. 673

Bessammonius M. in Ægyp. 18 Ian. 188

Bessarion Ab. in Ægypto 17 Iun. 299

*Betta Apost. Merciorum 11 Feb. 506

Biblis M. Lugduni 2 Iun. 160

Biccianus M. in Africa 12 Ian. 725

Bigatus M. Thessalonicæ 25 Mart. 10

Bilfridus Aurifaber Anach. in Anglia 6 Mart. 448

Bilius Ep. Veneti M. 23 Iun. 607

Biricus M. Tarsi 10 Maii 557

Bisoës M. in Abassia 23 Iun. 474

Bistamona M. in Ægypto 4 Iun. 379

Bladulfus Mon. Bobien. 2 Ian 94

Blæsilla Vid. Romæ 22 Ian. 416

*Blanca V. in Longo Campo 26 Apr. 408

*Blanchus M. Brixiæ 10 Iun. 263 f

Blanda M. Romæ 10 Maii 498

Blandina M. Lugduni 2. Iun. 160

Blandinus Meldis in Gallia 1 Maii 49

Blarthmacus Presb. in Jona M 19 Ian. 236

Blasius Armentarius M. Cæsareæ 3 Feb. 353

Blasius Ep. M. Sebastiæ 3 Febr. 331

Blasius Ep. Oretanus 3 Febr. 321

Blasius Ep. Veronæ 22 Iun. 242

Blastus Tribunus M. Romæ 17 Iun. 285

Blimundus sive Gogus Abb. in Gallia 3 Ian. 154

Blidmundus in Gallia 3 Ian. 154, 1090

*Blidranus Ep. Viennæ G. 22 Ian. 388 e

Blitharius Pr. Erem. Trecis 11 Iun. 472

Bobinus Ep. Trecen. 31 Ian. 1124

Bobo Viqueriæ 22 Maii 184

Bobolinus Ep. Viennæ G. 26 Maii 446

Bochres Ep. M. in Perside 22 Apr. 19

*Bodardus Discip S. Hilarii 25 Iun. 2

*Bodardus seu Bodualdus Mon. 25 Iun. 2 e

Bodo Miles M. 2 Febr. 309

Boëthus M. in Cilicia 5 Febr. 656

*Bogna Mater S. Stanislai Ep. M. 13 Iun. App.

Bogumilus Aëp. Gnesnæ 10 Iun. 340

Boisilus Mon. in Anglia 23 Ian. 540

Bolcanus Ep. in Hibernia 20 Febr. 179

Bona V. Pisis 29 Maii 144

Brandanus Ab. in Hibernia 16 Maii 599

Bonavita Tertiarius 1 Mart. 122

Bonaventura M. in Japonia 5 Feb. 723

Bonaventura Er. Aug. Card. 10 Iun. 392

Bonefacia M. Mediolani 6 Maii 101

*Bonfilius I Generalis Servorum 1 Iun. 3

Bonifacius Aëp. Mogunt. M. 5 Iun. 452

Bonifacius Rom. M. Tarsi 14 Maii 279

Bonifacius Aëp. Apost. Russiæ 19 Iun. 907

Bonifacius Ep. Ferenti 14 Maii 371

Bonifacius Ep. Lausanæ 19 Feb. 149

Bonifacius Kirisinus Ep. in Scotia 16 Maii 449

Bonifacius IV Papa 25 Maii 75

Boninus M. Papiæ 15 Maii 457

Bonitus Ep. Arvernensis 15 Ian. 1070

Bonizella Vidua Senis 6 Maii 121

Bonmercatus M. Ferrariæ 19 Iun. 938

Bononus M. Perusii 29 Apr. 616

Bonosa M. Tarsi 10 Maii 557

Bonosia M. Romæ 2 Feb. 281

Bonosius Ep. Salerni 14 Maii 374

Bonosus M. in Africa 27 Ian. 769

Bonosus Ep. Treviris 17 Feb. 11

Bosa Ep. Eboraci 9 Mart. 10*

Bosa Lev. M. in Frisia 5 Iun. 452

Botulfus Ab. in Anglia 17 Iun. 398

Bova Ab. Remis 24. Apr. 283

Bovo Viqueriæ 22 Maii 184

*Bozo Prior 16 Carthusiæ 4 Mart. 299

Braulio Ep. Cæsar-August. 18 Mart. 635

Brendanus Ab. in Hibernia 16 Maii 599

Bretannion Ep. Tomitan. in Scythia 25 Maii 621

*Brianus Rex M. in Hibernia 12 Mart. 103

*Brienna Abb. Sibapoli 15 Iun. 1011

Brigida V. Fesulis 1 Febr. 249

Brigida V. in Hibernia 1 Febr. 93

*Brigitta Abb. Ratisbonæ 1 Febr. 3

Brinolfus Ep. in Suecia 6 Feb. 925

Briocus Ep. in Armorica 1 Maii 91

Brithunus Ab. in Anglia 15 Maii 503

Britonius Ep. Treviris 5 Maii 11

Britta V. Turonen. 15 Ian. 1018

Brithwaldus Ep. in Anglia 22 Ian. 456

Britwaldus Aëp. Cantuar. 9 Ian. 597

*Bruno Aëp. Coloniensis 24 Apr. 260 e

Bruno Aëp. M. in Prussia 14 Feb. 796

Bruno Ep. Herbipolis 17 Maii 38

Bruno Dux Saxoniæ M. 2 Feb. 309

*Bruno Cisterc. Parisiis 27 Ian. 761 d

Bubatus Martyr 30 Apr. 750

Bublasa M. Thessalon. 1 Iunii 48

Bucolus Ep. Smyrnæ 6 Febr. 766

Budentius M. Nicomediæ 29 Apr. 616

Bullodus M. Romæ 1 Iun. 48

*Burchardus Fund. Fossaten. 16. Feb. 625

Buriena V. in Cornubia 29 Maii 37

Busiris Conf. Ancyræ 21 Ian. 564

Buttarus M. 12 Apr. 80

Buttus Martyr 12 Apr. 80

Buvinus M. Alexandriæ 13 Maii 202

Bycarion sive Lycarion M. 8 Feb. 157

Bythonius M. apud Græcos 3 Apr. 251

C.

Cacinanus vel Cæcimarus M. in Africa 19 Ian. 219

Cadeoldus Ep. Viennæ in Gallia 14 Ian. 975

Cadroë Ab. in Lotharingia 6 Mart. 469

Cadocus seu Sophias Ep. Beneventi M. 24 Ian. 602

Cæcilia M. Byzantii 8 Maii 291

Cæcilia M. Carthag. 11 Feb. 513

Cæcilia M. Romæ 1 Iun. 48

Cæcilia M. Romæ 2 Iun. 209

Cæcilia V. Ord. Præd. Bononiæ 10 Iun. 363

Cæcilianus M. Cæsaraugustæ 16 Apr. 406

Cæcilianus M. Carthagine 11 Febr. 513

Cæcilianus Martyr 21 Ian. 341

Cæcilius Martyr 16 Feb. 867

Cæcilius Ep. Eliberitanus in Hisp. 1 Febr. 4

Cæcilius Ep. in Hisp. 15 Maii 442

Cæcilius Pr. Chartaginen. 3 Iun. 270

Cæcimarus vel Cacinanus M. Af. 19 Ian. 219

Cælesta Martyr 16 Apr. 405

Cælestina V. Martyr 6 Apr. 538

Cælestinus Martyr 2 Maii 179

Cælestinus Martyr 17 Febr. 10

Cælestinus Martyr 21 Ian. 341

Cælestinus M. in Africa 4 Maii 460

Cælestinus M. Alexandriæ 2 Maii 181

Cælestinus M Bizantii 8 Maii 291

Cælestinus M. apud Græcos 25 Maii 27

Cælestinus M. Rom. Gandavi 13 Feb. 867

Cælestinus M. Rotnaci in Fland. 17 Maii 34

Cælestinus I Papa 6 Apr. 543

Cælestius M. in Oriente 15 Ian. 997

Cælianus Martyr 21 Ian. 341

Cælianus M. in Africa 27 Ian. 769

Cælifloria M. in Africa 5 Ian. 240

Cæsarea V. in Calabria 15 Maii 499

Cæsaria V. Arelate 12 Ian. 729

Cæsarius M. Nicomediæ 20 Apr. 747

Cæsarius Frater S. Gregorii Naz. 25 Feb. 496

Cahe M. Nicomediæ 24 Feb. 460

Caja M. in Africa 19 Ian. 219

Cajanus M. in Dalmatia 11 Apr. 5

Caidocus Hibernus Centulæ 30 Maii 262

Cajus Martyr 19 Mart. 27

Cajus Martyr 28 Feb. 724

Cajus Martyr 21 Ian. 341

Cajus Pr. M. in Africa 30 Iun. 573

Cajus M. Alexandriæ 16 Feb. 722

Cajus M. Apameæ 10 Mart. 4

Cajus M. Bononiæ 4 Ian. 165

Cajus M. Bononiæ 1 Ian. 19

Cajus Conf. Cæsaraugustæ 16 Apr. 413

Cajus M. Carthagine 11 Mart. 54

Cajus M. in Japonia 5 Feb. 723

Cajus M. Melitinæ 19 Apr. 819

Cajus M. Melitinæ 19 Apr. 619

Cajus M. Nicomediæ 29 Febr. 460

Cajus Palatinus Martyr 4 Mart. 310

Cajus alter Martyr 4 Mart. 310

Cajus M. Romæ 2 Feb. 281

Cajus M. in Scotia 4 Mart. 326

Cajus M. Sebastæ 10 Mart. 12

Cajus PP. M. Romæ 22 Apr. 13

Calamanda V. M. in Catalania 5 Febr. 659

Calcorus M. Niveduni 17 Maii 27

*Caldonius Ep. in Africa 12 Febr. 574 b

Calendinus M. in Africa 26 Apr. 415

Calendinus M. in Italia 29 Ian. 946

Calepodius Martyr 13 Apr. 129

Calepodius Pr. M. Romæ 10 Maii 498

Calestus Martyr 16 Apr. 405

Calis M. Corinthi 16 Ap. 402

Calistus M. Camerini 11 Maii 613

Callidus M. Nicomediæ 13 Mart. 262

Callinica M. in Galatia 22 Mart. 377

Callinicus M. in Asia 28 Ian. 808

Callinicus Archimagus 24 Maii 449

Calliopius M. in Cilicia 7 Apr. 659

Calliope M. apud Græcos 8 Iun. 54

Callista M. in Africa 19 Ian. 219

Callista M. Syracusis 25 Apr. 359

Calliste M. in Cappadocia 6 Febr. 771

Callistus M. Corinthi 16 Apr. 402

Callistus Turmarcha M 6 Mart. 457

Calocerus Eunuchus M. Romæ 19 Maii 301

Calocerus Brixien M. in Liguria 18 Apr. 523

Calocerus M. Romæ 18 Apr. 928

Callocerus M. Romæ 17 Maii 26

Callocerus Ep. Ravennæ 11 Feb. 508

Calogerus Pr. Erem. in Sicilia 18 Iun. 589

Callogerus Ab. in Sicilia 18 Iun. 594

Calonica M. Romæ 19 Maii 308

Calpasius 24 Ian. 593

Calpurnia M. Romæ 2 Iun. 209

Caluppanus Presb. in Gallia 3 Mart. 261

Cama M. in Cilicia 4 Iun. 378

Camarus M. in Africa 6 Iun. 632

Camasus M. in Africa 6 Iun. 632

Camasus M. Noviduni 4 Iun. 377

Camilla V. Autissiodori 3 Mart. 242

Candedia M. Tarsi 10 Maii 557

Candida Martyr. 7 Ian. 355

Candida cum Philone M. 7 Ian. 357

Candida M. Romæ 5 Iun. 422

Candida M. Romæ 6 Iun. 634

Candida Mater Emoni Ab. 27 Ian. 781

Candidianus M. 11 Ian. 666

Candidus M. in Africa 5 Ian. 240

Candidus M. in Africa 3 Ian. 130

Candidus M. in Cappad. 21 Ian. 349

Candidus M. Carthagine 11 Mart. 54

Candidus M. Fossani 6 Feb. 932

Candidus M. in Lucania 15 Iun. 1048

Candidus M. Romæ 2 Febr. 281

Candidus M. Romanus Volaterris 3 Feb. 330

Candidus M. Romanus Cinguli 18 Mart. 820

Candidus M. Sebastæ 10 Mart. 12

Candidus Ep. Trajecti 7 Iun. 9

Canides Reclusus in Cappad. 10 Iunii 277

Canion Ep. Afer in Lucania 25 Maii 27

Cantiana M. Aquileiæ 15 Iun. 1049

Cantianella M. in Albania 14 Iun. 800

Cantianilla M. Aquileiæ 31 Maii 427

Cantianilla M. in Lucania 15 Iun. 1048

Cantianus M. Aquileiæ 31 Maii 427

Cantianus M. Aquileæ 30 Maii 239

Cantianus M. Aquileiæ 15 Iun. 1049

Cantianus M. in Lucania 15 Iun. 1048

Cantianus M. Romæ 17 Iun. 285

Cantianus Martyr 11 Apr. 13

Cantius M. Aquileiæ 31 Maii 427

Cantus M. in Africa 26 Ian. 708

Canutus Dux Sleswicen. 7 Ian. 390

Capilledus M. Alexandr. 18 Mart. 618

Capito Ep. M. Chersone 7 Mart. 639

Capito M. Cordubæ 27 Iun. 252

Capito M. Nicomediæ 23 Iun. 471

Capitolinus I & II M in Africa 28 Iun. 355

Capitulinus M. Alexandriæ 28 Iun. 355

Capitulinus M. Nicomediæ 8 Mart. 758

Cappa M. Romæ 2 Feb. 281

Caprasius Ab. Lerini 1 Iun. 77

Caprus Martyr 27 Apr. 487

Captus Diac. M. 17 Apr. 487

Caradocus Presb. Er. in Wallia 13 Apr. 150

Caraunus M. Carnuti 28 Maii 748

Carbonanus M. Interamnen. 8 Ian. 471

Carbreus Ep. in Hibernia 6 Mart. 468

Carellus M. Cæsareæ Capp. 29 Maii 17

Carentocus Ep. Ab. in Wallia 16 Maii 584

Carilippus Presb. M. Tarsi 28 Apr. 567

Carinianus M. in Africa 23 Feb. 362

Carion Martyr. 1 Febr. 48

Carisia M. Mediolani 6 Maii 101

Carisius M. Nicopoli 6 Mart. 423

Carissimus Martyr in Africa 3 Mart. 227

Carissus Martyr 16 Apr. 405

Caristus M. Corinthi 16 Apr. 402

Carita M. 13 Apr. 129

Cariton Martyr 16 Apr. 405

Carolus Bonus Comes Fl. M. 2 Mart. 152

Carolus Magn. Imp. Aquisgrani 28 Ian. 874

Carolus Ab. Villar. O. Cisterc. 29 Ian. 976

Caroticus M. in Africa 12 Ian. 725

Carpia M. in Africa 27 Maii 679

Carpistus Martyr 13 Mart. 261

Carpophorus M. Alexandriæ 12 Feb. 580

Carpophorus M. Smyrnæ 23 Feb. 363

Carpus M. in Asia 12 Mart. 108

Carpus Ep. Thyatiræ M. 13 Apr. 120

Carpus ex LXXII discip. 26 Maii 355

Carra M. Thessalon. 1 Iun. 48

Carsicius Martyr 18 Feb. 66

Carsus M. Nicomediæ 6 Mart. 424

Cartacus Ep. Ab. in Hibernia 5 Mart. 389

Carthacus Ep. Ab. in Hibernia 14 Maii 375

Carterius Presb. M. 8 Ian. 472

Carterius Presb. in Gallia 1 Feb. 187

Carulus Martyr 13 Apr. 129

Carus Martyr 12 Apr. 81

Carus M. Nicomediæ 8 Iun. 56

Carus Ep. Atini 29 Apr. 615

Cascentus Martyr 17 Febr. 10

Casilda V. Burgis in Hisp. 9 Apr. 846

Casimirus Princeps Poloniæ 4 Mart. 337

Cassericus M. Mediolani 6 Maii 101

Cassianus Martyr 26 Mart. 615

Cassianus M. in Africa 19 Jan. 219

Cassianus M. Cæsaraugustæ 16 Apr. 406

Cassianus M. Carthagine 11 Feb. 523

Cassianus M. in Græcia 16 Mart. 420

Cassianus M. Romæ 3 Jun. 287

Cassianus M. Romæ 10 Jun. 273

*Cassianus Collator 29 Febr. 719

Cassius M. in Campania Ital. 22 Maii 130

Cassius M. Claromonte Gal. 15 Maii 454

Cassius M. Nicomediæ 6 Mart. 424

Cassius M. in Numidia 30 Apr. 745

Cassius Ep. Narniæ 29 Jun. 486

Cassius Mart. 18 Maii 146

Cassus M. Mediolani 6 Maii 101

Cassus M. Thessal. 1 Jun. 48

Casta Martyr 25 Febr. 488

Casta M. Nicomediæ 22 Febr. 189

Casta M. Thessalon. 1 Jun. 48

*Castellanus Fabri O. Min. M. 11 Febr. 506

Casti duo MM. Romæ 22 Maii 141

Castinus Martyr 21 Jan. 341

Castolius M. in Hispania 11 Jan. 674

Castora Vidua Eugubii 14 Jun. 1006

Castor M. in Cilicia 27 Apr. 482

Castor vel Castorius M. Nicomed. 10 Mart. 420

Castor vel Castorius M. Tarsi 28 Mart. 712

Castor Presb. Confluentiæ 13 Febr. 662

Castrensis Ep. Afer in Campania 11 Febr. 523

Castrus Martyr 4 Mart. 310

Castula M. in Africa 7 Maii 136

Castula Capuæ 25 Jan. 618

Castula M. Gerundæ 31 Maii 435

Castula M. Lugduni 2 Jun. 168

Castula M. Nicææ 25 Mart. 554

Castula M. Nicomediæ 22 Febr. 189

Castula M. Romæ 2 Jan. 209

Castula M. Romæ 2 Febr. 281

Castula M. Romæ 5 Jun. 422

Castula M. Romæ 28 Maii 746

Castula M. in Syria 15 Febr. 824

Castula M. Thessalonicæ 1 Jun. 48

Castula alia M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Castulina M. Romæ 2 Jun. 209

Castulinus M. in Africa 12 Jan. 725

Castulus M. in Ægypto 12 Jan. 725

Castulus M. in Africa 12 Jan. 725

Castulus M. Ancyræ 23 Jan. 484

Castulus M. Interamnæ 17 Febr. 6

Castulus M. Romæ 28 Maii 746

Castulus M. Romæ 26 Mart. 612

Castulus M. Romæ 2 Jun. 209

Castulus M. Romæ 23 Jan. 455

Castus Martyr 17 Febr. 10

Castus M. in Africa 22 Maii 129

Castus M. in Africa 3 Mart. 227

Castus M. in Africa 3 Maii 225

Castus M. Byzantii 8 Maii 291

Castus M. in Campania 22 Maii 130

Castus Diac. M. 17 Apr. 487

Castus M. Heracleæ 1 Apr. 9

Castus M. Mediolani 9 Maii 364

Castus M. Nicomediæ 24 Febr. 460

Castus M Romæ 2 Iun. 209

Castus M Romanus 1 Mart. 23

Castus M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Cataldus Ep. Tarenti 10 Maii 569

Catellus Ep. Staliensis 10 Iun. 227

*Catharina Cardona Carm. 21 Maii 3

Catharina V. Clarista Bononiæ 9 Mart. 34

Catharina Ord. Cisterc. 4 Maii 432

Catharina Palantina 6 Apr. 643

*Catharina Riccia Florentiæ 2 Febr. 267

Catharina Senensis V. 30 Apr. 851

Catharina Suecica filia S. Birg. 24 Mart. 503

*Catharina Thomasa Majoricæ 5 Apr. 396

Catula M. in Africa 24 Mart. 479

Catula M. in Africa 7 Maii 136

Catulinus Martyr 19 Mart. 27

Catulinus M. in Africa 23 Apr. 164

Catulinus M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Ceadda Ep. in Anglia 2 Mart. 143

Cechardus Ep. Lunensis M. 16 Iun. 142

Cecilus M. in Africa 7 Maii 136

Cedmonus Mon. in Anglia 11 Febr. 552

Cedda Ep. Londinen. 7 Ian. 373

Cedeceles M. in Africa 9 Mart. 3 *

* Cedualla R. West-Saxonum 20 Apr. 744

Ceolulfus Rex in Anglia 15 Ian. 1080

Celedonia M. in Africa 7 Maii 136

Celerina M. in Africa 3 Febr. 321

Celerinus Martyr 13 Apr. 130

Celerinus M. in Africa 7 Maii 136

Celerinus II M. in Africa 7 Maii 136

Celerinus M. Mediolani 6 Maii 101

Celerinus M. Romæ 14 Febr. 746

Celerinus Diac. Conf. in Africa 3 Feb. 321

Celes M. Alexandriæ 28 Feb. 722

Celianus M. Tergesti 10 Maii 497

Celedonius M. in Africa 3 Mart. 227

Celedonius M. in Hispania 3 Mart. 228

Celsa V. in Belgio 3 Febr. 377

Celsianus Martyr 21 Ian. 341

Celsus Puer M. in Ægypto 9 Ian. 570

Celsus Martyr 9 Apr. 821

Celsus M. Bononiæ 12 Iun. 517

Celsus Ep. Trevir. 23 Febr. 393

Celsus Ep. Trevir. 4 Ian 164

Cendenus M. Messanæ 16 Iun. 37

Cendeus M. in Africa 9 Mart. 3 *

Cendeus M. in Bulgaria 10 Maii 557

Cendeus M. Nicomediæ 20 Ian. 297

Cenomus M. Romæ 2 Iun. 209

Cenronus M. Alexandriæ 18 Maii 144

Censurius Ep. Autissiodori 10 Iun. 277

Ceratius Ep. Grat. 6 Iun Tom. 2 Jun. LXXXVIII

Ceratius Ep. in Vasconia 6 Iun. 708

Cercyna V. M. in Corcyra Ins. 29 Apr. 614

Cerdo Ep. Alexandriæ 15 Iun. 1012

Cerealis M. Alexandriæ 28 Febr. 722

Cerealis M. Romæ Ap. Maii 855

Cerealis M. Romæ 10 Iun. 264

Ceremonius M. Nicomediæ 11 Apr. 13

Cerenicus Diac. in Normannia 7 Maii 160

Cernatus Ep. in Wallia 16 Maii 584

Certesius M. Rom in Castella 10 Maii 566

Cervolus Beneventi 15 Maii 468

* Cæsar de Bus in Gallia 15 Apr. 370

Cetheus Ep Amiterni 13 Iun. 688

Cetinus Martyr 2 Mart. 179

Cetula Martyr 17 Febr. 10

Charalampius Presb. M. in Pisidia 10 Feb. 381

Charalampus M. Nicomediæ 30 Maii 237

Chariatton M. Antiochiæ 5 Mart. 363

Chariessa M. Corinthi 16 Apr. 402

Charis M. 28 Ian. 832

Charisius M. Corinthi 16 Apr. 402

Charisus Martyr 1 Mart. 28

Charistus M in Italia 6 Mart. 424

Charito V. M Romæ 1 Iun. 16

Chariton Diac M. Ancyræ 23 Ian. 458

Chariton M. Romæ 1 Ian. 16

Chelidonia M. Nicomediæ 20 Ian. 297

* Cherubinus Min. Tauromenii 22 Mart. 368

Chionia M. Heracleæ 1 Apr. 9

Chionia V. M. Thessalonicæ 3 Apr. 245

Chiristus M. in Scythia 3 Apr. 244

Chlodulfus Ep Metis 8 Iun. 126

Chorus M. in Africa 23 Apr. 164

* Chono Ab. Lerini 29 Maii 3

Chottia Martyr 15 Maii 456

Chottidia Martyr 15 Maii 456

Chrestus M. Cæsareæ in Capp. 8 Iun. 57

Chrischona V. Peregr. Constantiæ 16 Iun. 114

Christa M. in Cilicia 3 Iun. 478

Christe M. in Cappadocia 6 Febr. 771

Christiana M. Corinthi 16 Apr. 402

Christiana V. Constantiæ 16 Iun. 114

Christiana sive Oringa V. 10 Ian. 651

Christianus Puer M. cum Meletio 24 Maii 446

Christianus Patr. Antiochiæ M. 18 Mart. 135

* Christianus Ab. Millefontis 18 Mart. 613

Christianus in Gallo-Fland. 7 Apr. 723

Christina M. Nicomediæ 30 Maii 237

Christina ex Perside M. 13 Mart. 262

* Christina de Aquila Er. August. 18 Ian. 181 a

Christina Stumbelen V. 22 Iun. 270

Christina Tertiaria Aug. Spoleti 14 Feb. 799

Christophorus Diac. M. Ancyræ 23 Ian. 458

Christophorus M. apud Græcos 5 Iun. 423

Christophorus M. Nicomediæ 20 Apr. 747

* Christophorus O. M. Lucæ 12 Febr. 579

* Christophorus O. Min. 5 Febr. 595

Chrodegrangus Ep. Metis 6 Mart. 452

Chromatius Pr. M. Romæ 25 Maii 5

Chrotildis Regina Fr. 3 Iun. 292

Chrysanthianus M Aquileiæ 17 Febr. 9

Chrysanthus M. in Italia 17 Febr. 7

Chrysanthus M. Rom. Luxemb. 10 Mart. 558

Chrysanthus Pr. Papiæ 15 Maii 444

Chrysostelus Prerb. M. in Perside 22 Apr. 11

Chrysolius Ep. M Cominii 7 Febr. 9

Chrysogonus M. in Lucania 15 Iun. 1048

Chrysogonus Conf. in Liguria 27 Febr. 680

Chryspolitus Ep. in Umbria 12 Maii 22

Chudion M. Sebastæ 10 Mart. 12

Cinnia vel Kinnia V. Hiberna 1 Febr. 96

Cinzamus Lector M. Nicomediæ 23 Iun. 471

Cillonta M. Romæ 28 Maii 746

Cincimus M. Neapoli 31 Ian. 767

Cicilia M. Gerundæ 13 Maii 435

Cilicus M. Tarsi 10 Maii 557

Cion Presb M. Nicomediæ 13 Mart. 260

Cipericus Martyr 4 Mart. 310

Cipiscus vel Pissius M. 8 Ian. 473

Circumcisio Domini 1 Ian. 2

Cirinus M. Noviduni 4 Iun. 377

* Cisinandus Discip. S. Bern. 4 Ian. 162 c

* Cistercienses ab Hussitis occisi 7 Iun. 3 c

Cithinus M. Byzantii 8 Maii 291

Citinus M. Mediolani Maii 101

Cittinus Martyr 12 Apr. 80

Cives omnes unius Urbis 7 Febr. 13

Claonus M. 13 Mart. 261

Clara Gambacorta Pisis 27 Apr. 506

* Clara de Ubaldinis 27 Febr. 672

* Clara V. Venetiis 28 Apr. 546 f

Clarontius Ep. Viennæ Gal. 25 Apr. 373

Claritus Conf Florentiæ 25 Maii 161

Clarus Ep. Lactoræ M. in Gallia 1 Iun. 7

Clarus Ab in Gallia 1 Ian. 56

Clarus Ab. Viennen. 1 Ian. 55

Clarus Monach. Saligenstadien. 1 Ian. 65

Classicus M. in Africa 18 Febr. 65

Clateus Ep. Brixiæ M. 4 Iun. 376

Claudia M. in Æthiopia 2 Ian. 82

Claudia M. Amisi 20 Mart. 83

Claudia M. Ancyræ 18 Maii 147

Claudianus M. in Ægypto 24 Febr. 488

Claudianus M. in Africa 3 Mart. 227

Claudianus M. Alexandriæ 28 Febr. 722

Claudianus Persa M. in Mesopotamia 5 Apr. 400

Claudianus M. Nicopoli 6 Mart. 423

Claudianus alter M. Nicopoli 6 Mart. 423

Claudianus M. Nicomediæ 6 Mart. 423

Claudianus M. Nicomediæ 5 Apr. 398

Claudianus M. in Pamphilia 20 Febr. 627

Claudianus Conf. Tridenti 6 Mart. 427

Claudius M. in Ægypto 5 Jun. 421

Claudius M. Alexandriæ 28 Febr. 722

Claudius M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Claudius puer M. Byzantii 3 Jun. 274

Claudius M. Nicomediæ 6 Mart. 423

Claudius puer M. 19 Jan. 220

Claudius M Roman. Antverpiæ 14 Maii 287

Claudius M. Romæ 26 Apr. 412

Claudius frater Maximi M. Romæ 18 Febr. 60

Claudius M. Sebastæ 10 Mart. 12

Claudius M. in Sicilia 21 Febr. 244

Claudius M. in Syria 20 Mart. 83

Claudius Apollinaris Ep. in Phrygia 7 Febr. 4

Claudius Confessor 3 Febr. 354

Claudius Ep. Viennen. 1 Jun. 73

Claudius Ep. Vesontione 6 Jun. 644

Claudius Interamnen. M. 8 Jan. 471

Claudon Martyr. 3 Jan. 135

Clemens Martyr 23 Febr. 375

Clemens M. Alexandrin. 30 Apr. 744

Clemens M. Aphrodisiæ 30 Apr. 751

Clemens M. Aquileiæ 15 Jun. 1049

Clemens M. Cordubæ 27 Jun. 252

Clemens Ep. Ancyræ M. 23 Jan. 458

* Clemens Ep. Treviris 16 Maii 559

Clemens Ep. Sardium 22 Apr. 4

Clemens Ab. in Sicilia 5 Mart. 411

Clemens Presb. Lugdun. 20 Jan. 252

Clemens Conf. Afer Volaterris 5 Jun. 437

Clemens Ord. August. Erem. 8 Apr. 804

Clemens Poëta apud Græcos 30 Apr. 787

Clementia Martyr 12 Apr. 80

* Clementia Mon. Treviris 21 Mart. 254

Cleonicus M. in Cappad. 3 Mart. 234

Cleopatronia V. in Gallia 8 Mart. 758

Clerici varii MM. in Perside 16 Maii 574

Clerici CCL MM. in Perside 22 Apr. 19

Clerius Thaumat. apud Gr. 29 Apr. 618

Clerus Diac. M. Antiochiæ 7 Jan. 365

Clerus Diac. M. 14 Jan. 932

Cletus PP. M. Romæ 26 Apr. 409

Climatius M. Ancyræ 23 Jan. 484

Clinius Mon. Casin. 30 Mart. 843

Clonicus M. Romæ 19 Maii 308

Clotharius in Campania Gall. 7 Apr. 667

Clotsendis V. Abb. Marchian. 30 Jun. 587

Clusius Presb. M. Alexandriæ 6 Apr. 537

Coddeus M. Tarsi 10 Maii 557

Codenes Martyr 17 Febr. 10

Codomanus M. Nicomediæ 29 Apr. 616

Codratus apud Græcos 22 Maii 143

Codratus M. Corinthi 10 Mart. 4

Codratus M. apud Græcos 9 Jun. 171

Codratus M. Nicomediæ 9 Maii 362

Codratus M. Nicomediæ 21 Apr. 842

Codratus M in Phœnicia 4 Mart. 309

Codrus M. apud Græcos 22 Maii 143

Coëmginus Ab in Hibernia 3 Jun. 310

Confirmus M in Asia 12 Mart. 108

Cointa sive Quinta M. Alexand. 8 Febr. 156

Coleta V. Clarissa Gandæ 6 Mart. 532

Colianus Ep. Adriæ 7 Febr. 69

Coliondola M. in Africa 24 Mart. 479

Collegus Diac. M. Alexandriæ 18 Mart. 618

Colloquillus Rex apud Senones 16 Mart. 444

Colosus M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Collotis Diac. M. Alexandriæ 18 Mart. 618

Collutus M. in Ægypto 18 Ian. 188

Coluthus M. Cpoli 14 Maii 285

Colluthus M. in Thebaide 19 Maii 709

Colmanus Ep. in Anglia 18 Febr. 82

Colmannus Ep. Dromor. Hibern. 7 Iun. 24

Colmocus Ep. in Scotia 6 Iun. 761

Colmus Ep. in Scotia 6 Iun. 761

Colorus M. in Ægypto 9 Feb. 294

Columba V. M. in Anglia 16 Mart. 427

Columba M. in Lusitania 1 Maii 44

* Columba Abb. in Lusitania M. 18 Febr. 122

Columba Pr. Ab. in Jona 8 Iun. 180

Columba Reatina Perusii 20 Maii 319 *

Columbanus inclusus Gandæ 15 Feb. 846

Comatus M. in Mesopotamia 15 Apr. 377

Comelia M. in Africa 20 Apr. 748

Comelius M. Roman. Gandavi 16 Feb. 863

Comgallus Ab. Benchor. 10 Maii 579

Comganus Ab. in Hibernia 27 Feb. 682

* Comineus discip. S. Columbæ 24 Feb. 429

Cominius M. in Sicilia 1 Maii 40

Comminius M. Rom. 28 Maii 746

Cominus M. in Africa 11 Maii 625

Cominus M. Lugduni 2 Iun. 160

Comis M. in Africa 14 Mart. 346

Comilius M. in Sicilia 1 Maii 40

* Comitius Martyr 30 Apr. 722 a

Communis M. in Etruria 8 Febr. 160

* Conanus Ab. in Wallia 14 Ian. 994 a

Concessa M Carthagine 8 Ap. 745

* Concessa V. Patrona Tarbiæ 10 Maii 493 c

Concessus Martyr 8 Apr. 746

Concessus Martyr 9 Apr. 820

Concessus M. in Africa 9 Mart. 3

Concessus M. Alexandriæ 10 Apr. 862

Concessus M. in Asia 12 Mart. 108

Concessus M. in Mauritania 11 Apr. 11

Concessus M. Nicomediæ 13 Mart. 262

Concessus M. Romæ 22 Maii 141

Concordia M. in Africa 6 Maii 101

Concordia M. Romæ 2 Iun. 209

Concordius M. in Numidia 30 Apr. 745

Concordius Presb. M. 1 Ian. 9

Concors Ep. in Sabaudia 4 Iun. 413

Conditor M. Interamnæ 14 Apr. 211

Conerius M. Byzantii 8 Maii 291

Connexus M. Carthagine 8 Apr. 745

Conon M. in Isauria 5 Mart. 360

Conon M. in Pamphylia 26 Feb. 627

Conon M. apud Græcos 5 Iun. 423

Conon Hortulanus M. 5 Mart. 362

Conon cum filio M. Iconii 29 Maii 4

Conon Presb. Ab. in Palæst. 19 Febr. 135

Conon Ord. S. Basilii in Sicilia 28 Mart. 733

Conus Mon. in Italia 3 Iun. 359

Conradus M. in Helvetia 2 Maii 309

Conradus Electus Trevir. M. 1 Iun. 126

Conradus Erem. in Sicilia 19 Feb. 159

Conradus O. Min. Asculi 19 Apr. 741

Consanguinei MM. Avus, Avia, Pater, Mater & Filii duo 9 Mart. 3 *

Consortia V. Cluniaci 22 Iun. 248

Constabilis Ab. in Italia 17 Febr. 41

Constans M. Gotthus 26 Mart. 649

Constantia M. Tarsi 10 Maii 557

Constantia Xira Eboræ 30 Maii 415

Constantia Augusta V. Romæ 18 Feb. 67

Constantius M. in Africa 3 Ian. 130

Constantius M. Roman. Antverp. 15 Mart. 393

Constantius M. Romanus 1 Mart. 30

Constantius Ep. in Italia 14 Maii 374

Constantius Ep. Perusiæ M. 29 Ian. 924

Constantius in Italia 12 Febr. 604

Constantinus Magnus Imp. 21 Maii 12

Constantinus M. ad S. Antonii 13 Mart. 262

Constantinus Drungarius M. 6 Mart. 457

Constantinus Rex Mon. M. in Scotia 11 Mart. 64

Constantinus Ep. Vapinci 12 Apr. 90

Constantinus Conf. Carthagine 11 Mart. 55

Contardus Peregr. in Lombardia 16 Apr. 446

Contestus Ep. Bajocen. 19 Ian. 227

Convallus Archidiac. in Scotia 18 Maii 183

Convotus M. Alexandriæ 18 Mart.. 618

Coprica M. in Libya 7 Apr. 659

* Coprus Martyr 30 Maii 233

Corcodemus Diac. Autissiodori 4 Maii 453

Cordius M. in Italia 17 Feb. 7

Cornelia Martyr 14 Apr. 212

Cornelia M. in Africa 20 Apr. 748

Cornelia M. in Africa 31 Mart. 905

Cornelianus M. Romæ 2 Febr. 281

* Cornelius M. Brixiæ 14 Iunii 782 c

Cornelius M. Interamnæ 14 Apr. 211

Cornelius M. Lugduni 2 Iun. 160

Cornelius M in Oriente 15 Ian. 997

Cornelius Centurio 2 Feb. 279

Cornelius Exorcista 23 Ian. 455

Corona M. in Ægypto 14 Maii 265

Corona V. M. Alexandriæ 24 Apr. 265

Corona M. cum Victore 20 Feb. 173

Corpreus Ep. in Hibernia 6 Mart. 468

Cortilia V. & M. Romæ 23 Ian. 457

Cosmas Sabaita M. 20 Mart. 166

* Cosmas Patr. CP. 2 Ian. 74 c

Cosmas Conf. Ep. Chalced. 18 Apr. 582

Cosmus Japon. M. 5 Feb. 723

Coterisa M. Thessal. 1 Iunii 48

Coteus M. Romæ 25 Iun. 11

Cotianus M. Alexandriæ 21 Mart. 259

Cotidia M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Cottus M. Cociaci in Gallia 26 Maii 365

Cottus M. Romæ 22 Maii 141

Cotylæ duo MM. in Abassia 23 Iun. 474

Covilius Martyr 17 Feb. 10

Craton Orator M. Romæ 15 Febr. 822

Credula M. in Africa 17 Apr. 480

Crementius Conf. Cæsaraug. 413

Crescens M. in Africa 28 Iun. 357

Crescens M. Cordubæ 27 Iun. 252

Crescens M. Corinthi 10 Mart. 4

Crescens M. in Lycia 15 Apr. 376

Crescens M. Romæ 3 Iun. 287

Crescens M. Romæ 28 Maii 747

Crescens discip. S. Pauli 27 Iun. 250

Crescentia Martyr, nutrix S. Viti 15 Iun. 1013

Crescentiana M. Romæ 5 Maii 7

Crescentianus M. in Africa 13 Iun. 678

Crescentianus M. Romæ 17 Mart. 511

Crescentianus M. in Sardinia 31 Maii 422

Crescentianus M. Tiferni 1 Iun. 518

Crescentinus M. in Sardinia 27 Maii 679

Crescentinus M. Tiferni 1 Iun. 58

Crescentius Martyr 25 Feb. 488

Crescentius Presb. M. in Africa 23 Mart. 461

Crescentius M. in Africa 7 Maii 136

Crescentius M. Romæ 19 Maii 308

Crescentius Pr. Patavii 4 Maii App. 583

Crescentius Subdiac. Florentiæ 19 Apr. 623

Cresconius M. in Africa 23 Febr. 362

Cresconius M. in Ægypto 15 Ian. 997

Cridula. M. Alexandriæ 13 Maii 202

Criscentia M. in Cilicia 4 Iun. 378

Crisconina M. Nicomed. 24 Feb. 460

Crisinus M. in Africa 21 Iun. 72

Crispinianus Cler. M. Romæ 27 Iun. 258

Crispinus Martyr 12 Apr. 80

Crispinus alter Martyr 12 Apr. 80

Crispinus Martyr 20 Iun. 8

Crispinus Martyr 21 Feb. 243

Crispinus M. in Africa 1 Iun. 43

Crispinus M. Mediolani 6 Maii 101

Crispini duo MM. in Numidia 30 Apr. 745

Crispinus M. in Numidia 10 Iun. 267

Crispinus M. Ravennæ 18 Iun. 572

Crispinus Pr. M. Romæ 27 Iun. 258

Crispinus M. Romæ 18 Apr. 528

Crispinus Ep Ticinen. 7 Ian. 356

Crispinus III Ep. Ticini 7 Ian. 372

Crispion M. in Bulgaria 10 Maii 557

Crispolus M. in Hispaniis 10 Iun. 272

Crispolus M. in Numidia 29 Maii 16

Crispolus M. Romæ 11 Iun. 463

Crispulus M. in Sardinia 30. Maii 235

Crispus M. in Africa 11 Maii 625

Crispus Pr. M. Romæ 27 Iun. 258

Cristantianus M. Asculi 13 Maii 203

Cristus M. Cæsareæ in Pal. 8 Iun. 56

Crocus M. 7 Mart. 438

Credulus M. Polentiæ 13 Maii 202

Cronanus Ab. in Hibernia 28 Apr. 579

Cronanus sive Mochua Ab. Hib. 1 Ian. 47

Cronanus Ep. in Hibernia 9 Feb. 339

Cronides M. in Illyrico 27 Mart. 687

Crucessius M. in Africa 14 Ian. 935

Crucis inventio 3 Maii 361

Crusis Martyr 30 Mart. 828

Ctesiphon Ep. in Hispania 1 Apr. 4

Ctesiphon Ep. in Hispania 15 Maii 442

* Cuana Ep. Lismor. in Hib. 4 Febr. 447

Cuanus sive Mochua Ab. in Hib. 1 Ian. 45

Culanus Ep. in Hibernia 18 Febr. 82

Culmatus Diac. M. Aretii 19 Jun. 847

Cumianus Ep. Scotus 8 Jun. 244

Cumminus M. in Ægypto 9 Feb. 294

Cunera V. M. Rhenis in Belgio 12 Iun. 557

Cunigundis V. Imper. 3 Mart. 266

Cunigundis V. peregr. Constantiæ 16 Iun. 114

Cuno Electus Trevir. M. 1 Jun. 126

Cuno O. Bened. in Rhetia 19 Apr. 628

Curentus M. in Mauritania 18 Mart. 819

Curion Presb. M. Nicomediæ 13 Mart. 260

Cursicus Pr. M. in Africa 30 Iun. 573

Cuscumus M. in Asia 23 Feb. 363

Cuthbertus Ep. in Anglia 20 Mart. 93

Cuthmanus Conf. in Gallia 8 Febr. 197

Cutias M. Romæ 18 Feb. 60

Cuturnus M. in Cyria 15 Feb. 824

Cyria M. Aquileiæ 17 Iun. 287

Cynnus M. Romæ 12 Iun. 511

Cyon Pr. Atellis in Campania 24 Maii 282

Cyprianus M. in Africa 7 Mart. 645

Cyprianus M. Capuæ 12 Apr. 80

Cyprianus M. Corinthi 10 Mart. 4

Cyprianus M. in Mesopotamia 15 Apr. 377

Cyprianus Martyr 10 Apr. 864

Cyprianus Ep. Brixiæ 21 Apr. 849

Cyprianus Conf. Antoniaci 14 Iun. V. Append.

Cyprus Martyr 27 Apr. 487

Cyprus M. Romæ 3 Iun. 287

Cypton Martyr 17 Febr. 10

Cyria M. Cæsareæ Pal. 6 Iun. 622

Cyriaca M. in Græcia 16 Mart. 420

Cyriaca M. Nicomediæ 17 Mart. 511

Cyriaca soror Photinæ M. 20 Mart. 80

Cyriacus Martyr 1 Febr. 47

Cyriacus Martyr 11 Febr. 510

Cyriacus puer M. cum Meletio 24 Maii 446

Cyriacus M. in Achaia 12 Ian. 724

Cyriacus M. in. Ægypto 9 Feb. 294

Cyriacus M. in Ægypto 18 Ian. 188

Cyriacus M. in Africa 16 Iun. 37

Cyriacus M. in Africa 21 Iun. 72

Cyriacus M. Alexandriæ 31 Ian. 1080

Cyriacus M. Alexandriæ 12 Febr. 580

Cyriacus alter M. Alexandr. 12 Feb. 580

Cyriacus Ab Alexandriæ 13 Feb. 656

Cyriacus M. in Armenia 24 Iun. 809

Cyriacus M. in Hispania 18 Iun. 573

Cyriacus M. in Hispania 11 Ian. 674

Cyriacus cum Sociis MM. Nicomed. 7 Apr. 659

Cyriacus M. Nicomediæ 22 Febr. 189

Cyriacus M. Nicomediæ 20 Ian. 297

Cyriacus M. Nividuni 20 Ian. 298

Cyriacus M. in Pamphilia 2 Maii 177

Cyriacus M. Perusii 1 Iun. 33

Cyriacus M. Neap. 13 Iun. 767

Cyriacus M. Romanus Antverpiæ 28 Febr. 725

Cyriacus M. Romæ 1 Iun. 43

Cyriacus M. Romæ 12 Maii 25

Cyriacus M. an Romæ 18 Iun. 572

Cyriacus M. Romæ 8 Febr. 156

Cyriacus M. Thessalonicæ 2 Apr. 67

Cyriacus M. Tomis 20 Iun. 8

Cyricus M. Africa 3 Mart. 227

Cyricus M. in Portu Rom. 15 Maii 457

Cyricus cum matre Tarsi M. 16 Iun. 17

Cyricus in Thracia 27 Mart. 707

Cyrilla M. Alexandriæ 13 Maii 202

Cyrilla M. Polentiæ 13 Maii 202

Cyrillus Martyr 4 Mart. 311

Cyrillus Martyr 28 Apr. 571

Cyrillus Martyr 12 Apr. 81

Cyrillus Martyr 7 Apr. 662

Cyrillus Ep. M. in Africa 8 Mart. 757

Cyrillus M. in Africa 9 Mart. * 3

Cyrillus M. in Bulgaria 10 Maii 557

Cyrillus M. Cæsarææ Capp. 29 Maii 17

Cyrillus M. in Mysia 26 Apr. 415

Cyrillus M. Sebastæ 10 Mart. 12

Cyrillus Diac. M. in Syria 29 Mart. 774

Cyrillus M. Roman. in Stiria 11 Maii 619

Cyrillus M. in Syria 20 Mart. 83

Cyrillus M. Tarsi 10 Maii 557

Cyrillus Patr. Alexandr. 28 Ian. 843

Cyrillus Ep. Hierosolym 18 Mart. 625

Cyrillus Ep. Trevir. 19 Maii 331

Cyrillus Ep. Apost. Slavorum 9 Mart. 12

Cyrillus Prior O. Carm. 6 Mart. 498

Cyrion Presb. M. Alex. Æg 14 Febr. 750

Cyrinus M. in Hellesponto 3 Ian. 133

Cyrinus M. in Leontinis 10 Maii 502

Cyrinus M. Romæ 25 Mart. 543

Cyrus apud Græcos honoratus 8 Iun. 240

Cyrus Patr. CPolitanus 8 Ian. 531

Cyrus medicus M. in Ægypto 31 Ian. 1081

D.

Daama M. in Africa 27 Maii 679

Dacianus M. Cartag. 11 Feb. 513

Dacianus M. Romæ via Appia 4 Iun. 378

Dada M. Bulgaria 13 Apr. 126

Dædalus M. cum Asterio 18 Ian. 190

Dafrosa Vid. M. Romæ 4 Ian. 166

Dagarus M. Aphrodisiæ 30 Apr. 751

* Dagobertus 1 Rex Franc. 19 Ian. 213 b

Dagolaphus M. Cæsareæ 28 Mart. 712

Damasus M. in Africa 18 Febr. 65

Damia M. in Africa 27 Maii 679

Damianus Miles M. in Afr. 12 Febr. 581

Damianus M. in Aprutio 16 Maii 569

Damianus M. Roman. in Hisp. 12 Feb. 581

Damianus Diac. M. 16 Mart. 427

* Damianus Ep Ravennæ 13 Mart. 257

Damianus Ep. Ticini 12 Apr. 91

Damianus Anach. in Syria 23 Feb. 377

Danax M. CPoli 6 Maii 103

Danax M. in Illyrico 16 Ian. 3

Danda M. in Thracia 7 Mart. 644

Danda alia M. in Thracia 7 Mart. 644

Daniel Anach. M. Gerundæ 24 Apr. 266

Daniel M. Laude-Pompeia 22 Apr. 17

Daniel M. in Palæstina 16 Feb. 865

Danielis M. Patav. Inventio 3 Ian. 160

* Daniel Ab. in Hannonia 20 Ian. 131

Daniel Venetiis apud Camald. 31 Mart. 918

Dannius Presb. Bononiæ 12. Maii 180

Dantus M. Carthagine 11 Febr. 513

Daria M. Atinæ in Camp. 17 Iun. 266

Darlugdacha V. Hiberna 1 Feb. 186

Datianus M. in Africa 8 Mart. 757

Datianus M. in Africa 31 Maii 437

Datianus M. Smyrnæ 27 Febr. 677

Datica M. Byzantii 8 Maii 291

Datius Martyr 21 Ian. 341

Datius M. in Africa 27 Ian. 769

Datius Ep. Mediolan. 14 Ian. 967

Dativa M. Byzantii 8 Maii 291

Dativa M. Nicomediæ 22 Feb. 289

Dativus Martyr 17 Febr. 10

Dativus M. 18 Maii 145

Dativus M. in Africa 26 Ian. 708

Dativus M. in Africa 10 Maii 556

Dativus M. Alexandriæ 18 Maii 144

Dativus Lector M. Carthag. 11 Feb. 513

Dativus M. Nicomediæ 14 Mart. 346

Dativus M. Tarsi 10 Maii 557

Datula M. Romæ 2 Iun. 209

Datus M. Romæ 2 Iun. 209

Datus M. Tarsi 10 Maii 557

Davallius M. Romæ 10 Iun. 272

David Mon. M. 12 Apr. 82

David Aëp. in Wallia 1 Mart. 38

David solitarius Thessalonicæ 26 Iun. 176

Davinus Peregr. Lucæ 3 Iun. 326

Dausa M. in Perside 22 Apr. 19

Dayrgellus Ep. in Hibernia 17 Iun. 406

Decima Martyr 19 Apr. 212

Decimus Martyr 13 Apr. 129

Decimus Martyr 12 Apr. 80

Decorosus Ep. Capuæ 15 Febr. 841

Decronus M. Sebastæ 22 Mart. 379

Defendens M. Thebæus 1 Ian. 80

Demes M. apud Græcos 12 Apr. 79

Demetria M. in Africa 3 Iun. 286

Demetria V. M. Romæ 21 Iun. 74

* Demetrias V. Romana 24 Feb. 429

Demetrianus Diac. M in Cypro 23 Iun. 472

Demetrius Martyr 12 Apr. 80

Demetrius M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Demetrius M. in Asia 11 Maii 626

Demetrius M. Cpoli 6 Maii 103

Demetrius M. in Numidia 30 Apr. 745

Demetrius Diaconus M. 9 Apr. 820

Demetrius Diac. in Sicilia 18 Jun. 594

Demetrius Laicus O. Min. M. 1 Apr. 50

Demetrius vasorum Custos 25 Jan. 636

* Demetrius Erem. Spoleti 21 Apr. 841

Demorus M. Mediolani 6 Maii 101

Deocarus Ab. in Germania 7 Jun. 39

Deodatus Ab. Blesis in Gallia 24 Apr. 273

Deodatus Ep. Nivern. 19 Jun. 869

Deodatus Ep. Nolæ 27 Jun. 259

Deogratias Ep. Carthaginen. 22 Mart. 384

Deicolus Ab. in Burgundia 18 Jan. 199

Derphuta ejusque soror Amisi MM. 20 Mart. 83

Desa Ep. M. in Perside 9 Apr. 821

Desideratus Ep. in Arvernia 11 Febr. 552

Desideratus Ep. Bituricis 8 Maii 303

Desideratus Ep. Cabilonen. 17 Mart. 514

Desideratus Presb. Cabillon. 30 Apr. 778

Desiderius M. apud Lingones 23 Maii 242

Desiderius Ep. Cabilon. 30 Apr. 778

Desiderius Ep. Viennæ 25 Maii 251

Desiderius Erem. Pistorii 25 Martii 567

Designatus Ep. Traject. 13 Jan. 814

Devota V. M. in Corsica 27 Jan. 770

* Deuris Discip. S. Petri Romæ 29 Jun. 396

Dexter M. in Africa 7 Maii 136

Dexter Martyr 12 Apr. 80

Diaconus Marsicanus M. in Valeria 14 Mart. 348

Diana V. Ord. Prædic. Bononiæ 10 Jun. 368

Dibamona M. in Ægypto 4 Jun. 379

Dicentius Ep. Santonen. 25 Jun. 91

Dicessus M. in Africa 19 Maii 308

Dicianus M. Nicomediæ 24 Febr. 460

* Dicullus Erem. Scotus 1 Jun. 5

* Didacus Ep. Oxomen. 6 Feb. 765

Didara M. in Abassia 23 Jun. 474

Diddus M. Nicomediæ 24 Febr. 460

Didymus M. in Ægypto 18 Jan. 188

* Didymus Er. in Ægypto 11 Apr. 2

Didymus M. in Africa 9 Feb. 293

Didymus Presb. M. Alexandriæ 5 Apr. 398

Didymus M. Alexandriæ 28 Apr. 572

Didymus M. in Cypro 20 Feb. 173

Dierantus M. Byzantiii 18 Maii 145

* Diemo Mon. Hirsaugiæ 11 Feb. 506

Digna V. M. Cordubæ 14 Jun. 973

Dignamerita M. Brixiæ 17 Jun. 284

Dignus Martyr 15 Maii 456

Dijudianus Martyr 16 Maii 571

Dimetius Martyr 29 Maii 18

Dimidrianus Ep. Veronæ 15 Maii 454

Dinares Martyr 21 Febr. 243

Dinocus M. Noviduni 4 Jun. 377

Diocletianus Martyr 16 Maii 571

Diocletianus M. Auximi 11 Mai 614

Diocletianus M. Romæ 14 Apr 203

Diocletius M. Auximi 11 Maii 614

Dioclus M. in Syria 24 Maii 282

Diodolus M. in Africa 31 Maii 905

Diodorus Martyr 28 Febr. 724

Diodorus Martyr 30 Apr. 750

Diodorus M. in Africa 23 Feb. 362

Diodorus M. in Curia 3 Maii 382

Diodorus M. Emesæ 13 Jun. 679

Diodorus M. in Italia 6 Mart. 424

Diodorus M. Nicopoli 6 Mart. 423

Diodorus M. in Pamphylia 26 Feb. 627

Diogenes M. in Africa 16 Jun. 37

Diogenes M. Alexandriæ 26 Jun. 157

Diogenes M. Antiochiæ 7 Apr. 658

Diogenes M. in Macedonia 6 Apr. 537

Diogenes Diac. M. in Mesopot. 15 Apr. 377

Diogenes M. Romæ 17 Jun. 285

Diogenes Martyr 3 Jan. 135

Diomedes M. in Africa 17 Apr. 480

Diomedes M. Nicææ 9 Jun. 170

Diomedes M. apud Græcos 30 Jun. 574

Diomedes M. apud Gæcos 9 Jun. 171

Dion M. Nicææ 13 Mart. 261

Diona M. in Africa 14 Mart. 346

Dionina M. Antiochiæ 15 Apr. 377

Dionysia V. M. Lampsaci 15 Maii 452

Dionysia M. Alexandriæ 28 Jun. 355

Dionysia M. in Portu Rom. 15 Maii 457

Dionysius Martyr 18 Apr. 540

Dionysius Martyr 16 Febr. 807

Dionysius puer M. 19 Jan. 220

Dionysius M. in Ægypto 18 Jan. 188

Dionysius alter M. in Ægypto 18 Jan. 188

Dionysius M. in Africa 27 Febr. 677

Dionysius M. in Africa 28 Jun. 357

Dionysius M. Alexand. Æg. 15 Febr. 750

Dionysius M. Alexandriæ 18 Mart. 618

Dionysius M. Alexandriæ Æg. 9 Febr. 294

Dionysius M. Aquileiæ 16 Mart. 418

Dionysius M. in Armenia 8 Febr. 158

Dionysius Ep. Augustæ M. 26 Febr. 631

Dionysius M. Bononiæ 12 Jun. 517

Dionysius Puer M. Byzantii 3 Jun. 274

Dionysius M. Cæsareæ Pal. 24 Mart. 478

Dionysius alter M. Cæsareæ 24 Mart. 478

Dionysius M. Nicomediæ 16 Mart. 420

Dionysius M. Nicomediæ 17 Mart. 511

Dionysius M. in Peloponneso 10 Mart. 4

Dionysius Pr. M. Romæ 25 Maii 5

Dionysius M. Romæ 12 Maii 17

Dionysius M. Romæ 25 Jun. 11

Dionysius M. Smyrnæ 1 Febr. 37

Dionysius M. Tarsi 10 Maii 557

Dionysius M. Thessalonicæ 1 Apr. 9

Dionysius M. Thessalonicæ 13 Mart. 262

Dionysius M. Thessalonicæ 2 Apr. 67

Dionysius Ep. Viennæ Gall. 19 Maii 361

Dionysius M. in Umbria 28 Jan. 833

Dionysius Aëp. Bulgariæ 26 Jun. 246

Dionysius Ep. Corinthi 8 Apr. 742

Dionysius Ep. Mediolani 25 Mart. 39

Dionysius Presb. Alex. Æg. 14 Feb. 750

Dionysius Monach. Ruthenis 1 Jun. 135

* Dionysius Carthusianus 12 Mart. 245

Dionius M. in Bulgaria 10 Maii 557

Dionius M. Nicomediæ 13 Mart. 262

Dioscodus M. in Ægypto 9 Febr. 294

Dioscorides M. Romæ 28 Maii 747

Dioscorides M. Smyrnæ 11 Maii 624

Dioscorus M. in Ægypto 18 Jan. 188

Dioscorus M. in Africa 28 Jun. 357

Dioscorus M. Alexandriæ 17 Jun. 286

Dioscorus M. Alexandriæ 28 Jun. 355

Dioscorus Diac. M. Alexandriæ 18 Maii 144

Dioscorus M. in Ægypto 25 Feb. 488

Dioscorus Lector M. in Ægypto 18 Maii 145

Dioscorus M. Nicomediæ 27 Apr. 488

* Dioscorus Abbas 9 Ap. 809

Disciola Mon. V. Pictavis 13 Maii 238

Dista M. Alexandriæ 28 Jun. 355

Distrus M. Romæ 12 Jun. 507

Dizantius Ep. Senon. 25 Jun. 91

Docimus M. Romæ 14 Apr. 203

Doda Monacha Remis 24 Apr. 283

Dodo de Hascha O. Præmonst. 30 Mart. 850

Dodolinus Ep. Viennæ Gall. 1 Apr. 30

Dogmaël in Wallia Brit. 14. Jun. 957

Dola M. Nicomediæ 29 Mart. 769

Domangartus Ep. in Hibernia 24 Mart. 483

Domestici Cratonis MM. Romæ 15 Feb. 822

Dometius M. ex Phrygia 23 Mart. 459

Dometius apud Græcos 8 Mart. 789

Domianus Vaz M. in Algarbiis 11 Jun. 475

Domina & Ancilla MM. 5 Apr. 401

Dominica M. Glastoniæ in Anglia 2 Febr. 688

Dominica V. Cpoli 8 Jan. 483

* Dominica de Cruce Duaci 3 Maii 360

Dominica V. apud Comum 13 Maii 239

Dominicus Er. M. prope Venetias 21 Jun. 86

Dominicus Abbas Soræ 22 Jan. 442

* Dominicus Ep. Atrebat. 6 Febr. 763

* Dominicus fil. R. Castellæ Præm. 30 Jan. 532

Dominicus Calciaten. in Hisp. 12 Maii 167

Dominicus Leonesius O. M. Urbini 20 Apr. 833

* Dominicus de monte-majori M. Ordinis Prædicatorum 15 Jun. 1011

Dominicus Ossorien. in. Hib. 13 Feb. 673

* Dominicus Ord. Præm. in Hisp. 30 Jun. 572

Dominicus Vernagalli Camald. 20 Apr. 791

Domisiana Martyr 28 Apr. 571

Domisianus Presb. 13 Mart. 261

Domitianus M. in Aprutio 5 Febr. 658

Domitianus Presb. M. in Asia 12 Mart. 108

Domitianus M. Nicomediæ 13 Mart. 262

Domitianus alter M. Nicomed. 13 Mart. 262

Domitianus M. Sebastæ 10 Mart. 12

Domitianus Ep. in Armenia 10 Jan. 618

Domitianus Ep. Trajecti 7 Maii 146

Domitianus Mon. Crispinii 15 Jun. 1062

Domitianus Mon. in Judæa 27 Jan. 772

Domitius M. Romæ 3 Jun. 287

Domitianus sive Tuitianus Dux 5 Febr. 693

Domitilla V. M. Terracinæ 12 Maii 4

Domitius M. Roman. Antverpiæ 14 Mart. 347

Domna V. M. Nicomediæ 12 Mart. 106

Domna M. Lugduni 2 Jun. 160

* Domneva Reg. Merciorum 23 Febr. 359

Domnina M. Interamnæ 14 Apr. 211

Domnina sive Domna V. in Syria 1 Mart. 33

Domninus M. Rom. in Italia 21 Mart. 258

Domninus M. Thessalon. 30 Mart. 827

Domninus Ep. Diniensis 13 Febr. 660

Domninus Diac. Placentiæ 15 Maii 470

Domnio Ep. M. in Dalmatia 11 Apr. 5

Domnio Cubicularius M. in Dalmatia 11 Apr. 5

Domnolenus in Petragorico 25 Jun. 38

Domnolus Ep Cenoman. 16 Maii 603

Domnolus Ep. Viennæ Gall. 16 Jun. 145

Domna M. Bergomi 5 Jan. 241

Domnus M. in Africa 18 Apr. 541

Domnus M. Sebaste 10 Mart. 12

Domnus M. in Syria 20 Mart. 83

* Domnus Patr. Antioch. 6 Jun. 616 c

* Domnus Ep. Antiochiæ 5 Apr. 796

Donanus Ab. in Scotia 17 Apr. 495

Donnanus cum 52 Discip. Hib. 17 Apr. 487

Donata Martyr 17 Febr. 10

Donata Martyr 12 Apr. 81

Donata M. Romæ 20 Apr. 749

Donata M. in Africa 7 Maii 136

Donata altera M. in Africa 7 Maii 136

Donata tertia M in Africa 7 Maii 136

Donata M. in Africa 7 Jun. 8

Donata M. in Africa 3 Mart. 227

Donata M. in Africa 8 Jun. 58

Donata M. Byzantii 8 Maii 291

Donata altera M. Byzantii 8 Maii 291

Donata M. Capuæ 12 Apr. 80

Donata M Forosempronii 4 Febr. 458

Donata M. in Italia 12 Febr. 581

Donata V. M. Nicomediæ 12 Mart. 106

Donatæ sex Martyres Romæ 2 Iun. 209

Donata M. Romæ 3 Iun. 287

Donata altera M. Romæ 3 Iun. 287

Donata M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Donatella M. in Galatia 15 Apr. 377

Donatella M. Romæ 12 Iun. 507

Donatianus Martyr 17 Febr. 10

Donatianus M. in Armorica 24 Maii 279

Donatianus M. in Numidia 31 Maii 436

Donatianus M. Thessalon. 1 Iun. 48

Donatilla Martyr 1 Mart. 28

Donatilla M. Nicomediæ 24 Febr. 460

Donatilla alia M. Nicomed. 24 Febr. 460

Donatula Martyr 12 Apr. 80

Donatula M. Nicomediæ 22 Febr. 189

Donativus Martyr 26 Febr. 630

Donatores duo MM. in Africa 19 Maii 308

Donatus Martyr 2 Apr. 67

Donatus Martyr 17 Feb. 10

Donatus alter Martyr 17 Febr. 10

Donatus Martyr 1 Mart. 28

Donatus Martyr 28 Febr. 724

Donatus Martyr 3 Mart. 226

Donatus Martyr 4 Mart. 310

Donatus Martyr 12 Apr. 80

Donatus alter Martyr 12 Apr. 80

Donatus tertius Martyr 12 Apr. 80

Donatus Martyr 14 Apr. 212

Donatus Martyr 9 Apr. 820

Donatus Martyr 7 Apr. 662

Donatus Martyr 10 Apr. 864

Donatus M. in Africa 27 Ian. 768

Donatus M. in Africa 16 Feb. 864

Donatus M. in Africa 25 Feb. 487

Donatus M. in Africa 22 Feb. 288

Donatus M. in Africa 7 Apr. 658

Donatus M. in Africa 18 Apr. 541

Donatus Diac. M. in Africa 9 Febr. 294

Donatus M. in Africa 27 Mart. 688

Donatus M. in Africa 11 Apr. 12

Donati quatuor MM. in Africa 7 Maii 136

Donatus M. in Africa 19 Apr. 620

Donatus M. in Africa 17 Apr. 480

Donatus M. in Africa 20 Apr. 748

Donatus M. in africa 23 Maii 247

Donatus M. in Africa 28 Apr. 571

Donatus M. in Africa 3 Iun. 286

Donatus M. Alexandriæ 24 Apr. 265

Donatus alter M. Alexandriæ 24 Apr. 265

Donatus M. Alexandriæ 10 Apr. 862

Donatus M. Ancyræ 23 Ian. 484

Donatus M. in Cappadocia 21 Maii 5

Donatus M. Carthagine 14 Mart. 345

Donatus M. Carthagine 25 Ian. 618

Donatus M. Carthagine 1 Mart. 29

Donatus M. Cpoli 6 Maii 103

Donatus M. Forosempronii 4 Febr. 458

Donatus M. Gerundæ 31 Maii 435

Donatus M. apud Græcos 23 Apr. 164

Donatus Presb. M. in Hispania 11 Ian. 674

Donatus M. in Hispania 11 Ian. 674

Donatus M. in Italia 6 Mart. 424

Donatus M. in Italia 12 Febr. 581

Donatus M. in Italia 17 Feb. 7

Donatus M. in Libya 7 Apr. 659

* Donatus M. in Lucania 1 Iun. 4

Donatus M. Lugduni 2 Iun. 168

Donatus M. Mediolani 6 Maii 101

Donatus M. Melitinæ 19 Apr. 619

Donatus M. Nicomediæ 3 Apr. 251

Donatus M. Nicomediæ 6 Apr. 576

Donatus M. Niveduni 6 Iun. 628

Donatus M. in Numidia 30 Apr. 745

Donatus M. in Numidia 10 Iun. 267

Donatus M. Roman. in Eifflia 30 Iun. 575

Donatus M. Romæ 2 Iun. 209

Donatus M. Romæ 1 Mart. 24

Donatus M. Romæ 3 Iun. 287

Donati tres Martyres Tarsi 10 Maii 557

Donati tres Martyres Thessalonicæ 1 Iun. 48

Donatus Ep. EurϾ in Epiro 30 Apr. 764

Donatus Ep. Thmui in Ægypto 22 Maii 143

Donatula M. Romæ 2 Iun. 209

Dorostolus M. Cæsareæ Cappad. 8 Iun. 75

Dorostolus M. Romæ 17 Iun. 285

Dorothea V. M. Cæsareæ 6 Febr. 771

Dorothea M. Romana in Styria 11 Maii 619

Dorothea V. Alex. in Ægypto 6 Febr. 776

Dorotheus Ep. Tyri M. 5 Iun. 434

Dorotheus Presb. M. Alexandriæ 30 Apr. 344

Dorotheus Erem. Lucæ 15 Maii 511

Dorotheus M. Cæsareæ 28 Mart. 712

Dorotheus M. Nicomed. 12 Mart. 106

Dorotheus M. Tarsi 28 Mart. 712

Dorotheus, aliter dictus Apollinaris Syncletica Virgo 5 Ian. 257

Dorotheus Archimandrita 5 Iun. 591

Dorotheus Junior 5 Iun. 591

Dorotheus Thebanus 5 Iun. 591

Dorus Beneventi 15 Maii 468

Dositheus Mon. in Palæst. 23 Febr. 80

Dota M. Nicomediæ 22 Febr. 189

* Dotto Ab. apud Orcades 9 Apr. 810

Drausius Ep. Suessione 5 Mart. 404

Droctoveus Ab. Parisiis 10 Mart. 36

Drogo Reclusus in Hannonia 16 Apr. 441

Dudo Miles M. 2 Feb. 303

Dugdus M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Dula Ancilla M. Nicomediæ 25 Mart. 554

Dulas M. in Cilicia 15 Iun. 1042

Dunstanus Aëp. Cantuariæ 19 Maii 344

Dunus M. Alexandriæ 12 Mart. 105

Duonius M. Nicomediæ 13 Mart. 262

* Durandus Ep. Leodii 23 Ian. 452 f

Dutachus Ep in Scotia 8 Mart. 799

Dympna V. M. in Brabantia 15 Maii 477

E.

Eadbertus Ep. in Anglia 6 Maii 107

Earcongota V. in Anglia 23 Febr. 387

Easterwinus Ab. in Anglia 7 Mart. 652

Ebasus Martyr 1 Febr. 10

* Eberhardus Fund. Altenberg. 20 Mart. 76

Eberhardus Aëp. Salisburgi 22 Iun. 260

Eberhardus Præpos. Præm. in Suevia 17 Apr. 502

Eberhardus Comes Mon. in Suevia 7 Apr. 669

Ebertrannus seu Bertrannus Ab. 24 Ian. 608

Ebiciarius M. in Hispania 11 Ian. 674

Ebremundus A. Fontaneti 10 Iun. 284

Ebustus M. Noviduni 4 Iun. 377

Ecditius M. Sebastæ 10 Mart. 12

Ecianus Ep. in Hibernia 11 Febr. 551

Edburga fil. R. Angliæ 15 Iun. 1070

Edentius in Aquitania 6 Maii 104

Edictius M. in Sardinia 13 Mart. 164, 727

Edigna V. in Bavaria 26 Feb. 668

Editius vel Edisitius M. Nicom. 24 Febr. 460

Eduardus R. Angliæ M. 18 Mart. 638

Eduardus Conf. R. Angliæ 5 Ian. 290

Eelko Ab. Ord. Præmonstr. 22 Mart. 396

Effuhus Pr. M. Byzantii 18 Maii 145

Egathrax M. Gotthus 26 Mart. 619

Egbertus Presb. Hyensis 24 Apr. 313

* Egbertus Rex Northumbriæ 11 Iun. 420

Egdon vel Egdunius Pr. M. 12 Mart. 105

* Egelricus Ep. Dunelmen. 27 Iun. 248

Egemonius Ep. Augustoduni 8 Ian. 473

* Egil Aëp. Senonis 1 Mart. 3

* Egilhaldus Ab. Indensis 25 Maii 3

* Egilhardus Ab. Indensis 24 Iun. 686 a

Egnogatus Ep. Alethen. 13 Ian. 822

Egwinus Ep. in Anglia 11 Ian. 707

Ehoarnus Er. M. in Armen. 11 Febr. 568

Ejagonus M. in Cilicia 4 Iun. 378

* Eilbertus fund. Walciodori 28 Mart. 710

Eladius Ep. Autissiodori 8 Maii 300

Elapha M. in Africa 28 Iun. 357

Elenara V. M. in Gallia 2 Maii 181

Eleonora de Vanegas Cordubæ 11 Maii 611

Eleuchadius Ep. Ravennæ 15 Feb. 747

Eleusippus ex Tergeminis M. 17 Ian. 73

Eleusus Presb. M. Antiochiæ 7 Apr. 658

Eleutherius M. in Africa 1 Maii 45

Eleutherius M. Rom. in Styria 11 Maii 619

Eleutherius Ep. M. Rom. 18 Apr. 528

Eleutherius Papa Romæ 26 Maii 363

* Eleutherius Ep. CP. 19 Feb. 168

Eleutherius Ep. Tornaci 20 Feb. 180

Eleutherius Arcani in Latio 29 Maii 65

* Eleutherius Erem. Anglus 3 Iun. 268 b

Eleutherius Conf. in Aprutio 21 Maii 43

Eleutherus Persa M. 13 Apr. 130

Elfleda V. Ab. in Anglia 8 Febr. 178

Elgiva Reg. Angliæ 18 Maii 186

Elias Mon. M. in Arabia 14 Ian. 953

Elias Presb. M. in Hispania 17 Apr. 494

Elias M. in Palæstina 16 Feb. 865

Elias M. Persa 27 Mart. 691

Elias Ep. Sedunen. 21 Mart. 360

Eliæ Proph. Raptus 17 Iun. 265

Elisæus Propheta 14 Iun. 784

Elidius M. in Gallia 25 Ian. 628

Elisabetha Hungara O. Pr. 6 Maii 123

Elisabeth V. Ord. Serv. 19 Maii 626

* Elisabeth Mon. in Roosendael 4 Febr. 162 c

Elisabeth V. Schonaugiæ 18 Iun. 604

Elisabeth Thaumaturga apud Græc. 24 Apr. 272

* Elisabethæ Tertiariæ Min. duæ 4 Feb. 448

Eliud Ep. in Wallia 9 Febr. 303

Elleherus Mon. M. in Frisia 5 Iun. 452

Elphegus Aëp. Cantuarien. M. 19 Apr. 630

Elphegus Ep. in Anglia 12 Mart. 229

Elpicius Levita in Campania 24 Maii 282

Elpidephorus M. apud Græcos 3 Apr. 251

Elpidius Ep. Atellis in Camp. 24 Maii 282

Elpidius M. in Arvenia 18 Iun. 574

Elpidius Ep. M. Chersonæ 7 Mart. 639

Elpidius M. in Lydia 27 Apr. 486

Elvanus Ep. Britanniæ 1 Ian. 10

Elziarius Monach. in Vasconia 5 Iun. 507

Emanus Pr. M. Carnuti 16 Maii 595

Emelbertus sive Ablebertus Ep. Cameracensis 15 Ian. 1077

Emelia M. in Africa 23 Maii 247

Emelii duo MM. Romæ 22 Maii 141

Emerentiana V. M. Romæ 23 Ian. 458

Emeria M. Mediolani 6 Maii 101

Emerita Martyr 3 Iun. 288

Emerita M. in Africa 26 Iun. 156

Emerita M. Nicomediæ 22 Feb. 289

Emeritus M. in Africa 3 Mart. 227

Emeritus M. Aquileiæ 11 Iun. 463

Emeritus M. Carthagine 11 Febr. 513

Emeritus M. Nicomediæ 23 Iun. 471

Emeritus M. Romæ 3 Iun. 287

Emerius Ab. in Hispania 27 Ian. 781

Emeterius Agricola M 3 Mart. 244

Emeterus M. in Africa 3 Mart. 227

Emetherius M. in Hispania 3 Mart. 228

Emetrius M. Romæ 24 Ian. 590

Emilianus M. Aphrodisiæ 30 Apr. 751

Emilianus M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Emilius M. in Getulia 19 Maii 308

Emilius M. Tomis 20 Iun. 8

Emilius M. Ravennæ 18 Iun. 572

Emmanuel M. Rom. in Austria 21 Maii 8

Emmanuel M. in Oriente 26 Mart. 618

* Emmanuel Ep. Cremone 27 Febr. 672

Emmelia Mater S. Basilii 30 Maii 242

Enantia M. Romæ 2 Iun. 209

Encratis V. M. Cæsaraugustæ 16 Apr. 410

Endeus Ab. Aranien in Hibernia 21 Mart. 267

Eneco Ab. in Hispania 1 Iun. 107

Engelmundus Pr. in Hollandia 21 Iun. 115

Engelmarus Erem. M. in Germania 14 Ian. 976

Engratia V. M. Cæsaraug. 16 Apr. 410

Enianus Martyr 16 Apr. 405

Enneim V. M. in Perside 9 Iun. 172

Enon Martyr 13 Ian. 767

Enuculus M. Massiliæ 1 Mart. 29

Eobanus Ep. M. in Frisia 5 Iun. 452

Eocapus Martyr 12 Apr. 81

* Eoglodius Pictorum Apost. 25 Ian. 610 f

Eovaldus M. in Hispania 7 Maii 139

Epagatus M. Lugduni 2 Iun. 168

Epagatus M. Thessalon. 1 Iun. 48

Epafroditus M. in Africa 7 Maii 136

Epaphroditus Ep. Discip. Pauli 22 Mart. 369

Eparchius M. apud Græcos 23 Mart. 460

Epdonius Puer M. cum Babyla 24 Ian. 569

Epecatus M. Romæ 28 Maii 746

Epegatus M. Romæ 28 Maii 746

Ephebus M. Interamnæ 16 Feb. 862

Ephebus M. Interamnæ 14 Apr. 211

Ephericus M. Mediolani 9 Maii 364

Ephotinus Conf. in Diœc. Namurc. 1 Iun. 85

Ephræm Ep. M. Chersone 7 Mart. 639

Ephrem Ep. in Caria 24 Apr. 598

* Ephrem Ep. Jerosol. M. 4 Apr. 718

* Ephrem Ep. Jerosol. 1 Feb. 2

Ephrem Syrus Edessæ 1 Feb. 49

Ephytius M. in Sardinia 15 Ian. 997

Epictetus M. in Africa 24 Ian. 540

Epictetus M. in Africa 9 Ian. 567

Epictitus M. in Hispania 23 Maii 248

Epictulus M. in Africa 27 Ian. 769

Epimachus M. Romæ 10 Maii 551

Epimenius Presb. M. Brixiæ 18 Feb. 65

Epimenus M. Romæ 11 Maii 625

Epion Martyr 26 Feb. 630

Epiphania Domini 6 Ian. 323

Epiphanius Ep. M. in Africa 7 Apr. 658

Epiphanius Ep. in Cypro 12 Maii 36

Epiphanius Ep. Ticinen. 21 Ian. 364

Epipodius M. Lugduni Gall. 22 Apr. 7

Episcopi Confess. in Ægypto 21 Maii 29

Epitacius M. in Hispania 23 Maii 248

Epolus M. Cæsareæ 21 Maii 5

Epononus M. Romæ 17 Maii 26

Eppeus Presb. in Armenia 27 Apr. 487

Eppepodus Diac. M. Nicomediæ 13 Mart. 260

Eppo Pr. Slavorum M. 7 Iun. 40

Eppolus M. Alexandriæ 28 Feb. 723

Equinus M. Antiochiæ 7 Mart. 639

Equitius Ab. in Italia 7 Mart. 649

Eraclius Martyr 26 Maii 468

Erardus Ep. 8 Ian. 533

Erasmus Martyr 3 Iun. 288

Erasmus Ep. M. Formiis 2 Iunii 211

Erasmus Conf. apud Græcos 18 Iun. 586

Ercola M. in Africa 7 Maii 136

Erconwaldus Ep. Londini 30 Apr. 780

Erembertus Ep. Tolosæ 14 Maii 389

Erendrudis V. Abb. Salisburgi 30 Iun. 580

Erenfridus Comes Palat. 21 Maii 48

* Ericus ex Rege Daniæ Monachus 12 Apr. 65

Ericus Peregr. Perusii 13 Mart. 328

Ericus Rex Sueciæ M. 18 Maii 187

Erricus Mon. Autissiodori 24 Iun. 829

Erisimus M. Neapoli 13 Ian. 767

Erkembodo Ep. Tervanen. 12 Apr. 92

Erbulfus Ep. Ferdensis M. 2 Feb. 309

Ermenilda Reg. in Anglia 13 Feb. 686

* Ermentrudis socia B. Julianæ 7 Apr. 655

Erminoldus Ab. M. in Germ. 6 Ian. 335

Erminus Ep. Ab. Lobii 25 Apr. 374

Eros M. Smyrnæ 23 Feb. 363

Erotes M. in Armenia 24 Iun. 809

Erotius Martyr 7 Mart. 438

Erulus M. Tarsi 10 Maii 557

Esaia M. in Palæstina 16 Feb. 865

Esaias Mon. M. in Sina 14 Ian. 936

* Esaias Bonerus Cracoviæ 8 Febr. 213

Esas M. 23 Iun. 474

Eskillus Ep. M. in Suecia 12 Iun. 598

* Eskilus Aëp. Lundæ in Dania 10 Apr. 856

Esodes M. Camerini 11 Maii 613

Estivus M. Cæsareæ 2 Iun. 211

Ethelbertus Rex Angliæ 20 Maii 241 *

Ethelbertus Rex in Anglia 24 Feb. 470

* Ethelburga Reg. Angliæ 6 Febr. 764

Etheldreda Reg. Abb. Elii 23 Iun. 489

* Ethelredus Rex Sax. Orient. M. 23 Apr. 95

* Ethelredus Rex Merciæ 4 Maii 436

Ethelwoldus in Anglia 12 Febr. 604

Ethemia M in Africa 26 Apr. 415

Euagrius M. in Cilicia 5 Feb. 656

Euagrius M. in Scythia 3 Apr. 244

Euagrius Conf. Ep. CP. 6 Mart. 427

Euangelius M. Alexandriæ 27 Maii 278

Euanthia M. Nicomediæ 27 Apr. 488

Euantius Ep. Vienn. in Gall. 3 Feb. 365

Euantus Martyr 12 Apr. 80

Euantus in Rhætia 1 Ian. 21

Euasia M. Romæ 2 Iun. 209

Euasia M. in Africa 26 Apr. 415

Euasius M. in Africa 7 Iun. 8

Euasius M. in Africa 5 Iun. 422

Euasius Martyr 2 Iun. 168

Euasius Martyr Romæ 2 Iun. 209

Eubertus Ep. Seclinii Patronus 1 Febr. 47

Eubiotus M. in Mysia 19 Maii 310

Eubiotus apud Græcos 27 Maii 280

Eubule M. Nicomediæ 30 Mart. 830

Eubulus M. Cæsareæ in Pal. 7 Mart. 644

Eubulus Socius Juliani M. 6 Mart. 426

Eubulus Romanus Apost. 28 Febr. 719

Eucapia M. Chalcedone 13 Apr. 129

Eucarpion M. Nicomediæ 18 Mart. 617

Eucarpius Miles M. Amisi 23 Ian. 458

Eucharius Ep. Trajecti 27 Feb. 681

Eucherius Ep. Aurelian. 20 Feb. 208

Eucherius Ep. Trajecti 20 Febr. 177

Euchus Pr. M. Byzantii 18 Maii 145

Eucirus M. in Africa 22 Feb. 288

Euctus vel Polyeuctus M. 8 Ian. 473

Eudaldus M. in Novempopulania 11 Maii 640

Eudocia M. in Phœnicia 1 Mart. 8

Eudoxia V. M. in Ægypto 31 Ian. 1081

Euellius M. Fossani 6 Feb. 932

Euellius Neronis Consiliarius 11 Maii 613

Euelpistus M. Romæ 1 Iun. 16

Euengulus M. Nicomediæ 12 Mart. 106

Euentius M. Cæsaraugustæ 16 Apr. 406

Euentius Pr. M. Romæ 3 Maii 367

Euentius vel Inventius Ep. 8 Febr. 152

Evermarus M. in Belgio 1 Maii 120

Evermodus Ep. Raceburg. 17 Febr. 43

Eufra M. in Africa 14 Ian. 935

Eufrasia M. Nicomediæ 13 Mart. 262

Eugenia M. Sirmii 2 Ian. 80

Eugendus Ab. Jurensis 1 Ian. 49

Eugenes Martyr 3 Ian. 135

* Eugenia V. M. Cenoman. 7 Iun. 2 f

Eugenia M. in Africa 3 Ian. 130

Eugenia M. Nicomediæ 16 Mart. 420

Eugenianus Martyr 9 Apr. 821

Eugenianus M. Augustoduni 8 Ian. 473

Eugenius Martyr 7 Apr. 662

Eugenius Martyr 21 Ian. 349

Eugenius Martyr 1 Feb. 47

Eugenius M. in Africa 11 Ian. 666

Eugenius Ep. M. Chersone 7 Mart. 639

Eugenius M. in Hispania 11 Ian. 674

Eugenius M. Neocæsareæ 24 Ian. 590

Eugenius M. Nicomediæ 12 Mart. 106

Eugenius M. in Syria 20 Mart. 83

Eugenius PP. I. 2 Iunii 220

Eugentus Martyr 3 Ian. 135

Eugentus M. in Africa 4 Ian. 165

Evidius M. in Catalania 13 Iun. 680

Eulalia V. Martyr 30 Mart. 828

Eulalia V. M. Barcinone 12 Feb. 576

Eulalia M Romana Antverp. 28 Febr. 725

Eulalius Ep. Syracusæ 16 Feb. 888

Eulampius Martyr 5 Mart. 361

Eulampius M. apud Græcos 30 Iun. 574

Eulogius Presb. M. Cordubæ 11 Mart. 88

Eulogius M. in Palæstina 5 Mart. 361

Eulogius Diac. Tarracon. M. 21 Ian. 338

Eulogius Ep. Edessæ 5 Maii 10

Eulogius Xenedochus CP. 27 Apr. 493

Euminius M. Alexandriæ 12 Febr. 580

Eunica M. in Thracia 7 Mart. 644

Eunoicus M. Sebastæ 10 Mart. 12

Eunomius Ep. Lesinæ 9 Feb. 335

Eunonus M. Nicomediæ 12 Mart. 106

Eunuchius Diac. M. Romæ 25 Maii 5

Eunuculus Martyr 28 Febr. 724

Eunus M. Alexandr. Æg. 27 Feb. 673

Euodius Ep. Antiochiæ M. 6 Maii 98

Euodius M. Syracusæ 25 Apr. 359

Euodius M. Romæ 19 Iun. 846

Euolus M. in Africa 5 Mart. 365

Euonius Ep. in Arvernia 19 Maii 332

Euotus M. Cæsarangustæ 16 Apr. 406

Euphebius Ep. Neapol. 23 Maii 256

Euphemia Martyr 12 Apr. 81

Euphemia M. Amisi 20 Mart. 83

Euphemia M. Camerini 11 Maii 613

Euphemia M. Chalcedone 13 Apr. 129

Euphemia Abb. in Bavaria 17 Iun. 470

Euphemia V. in Habassia 6 Iun. 639

Euphemius Martyr 1 Maii 45

Euphrasia Martyr 16 Mart. 426

Euphrasia M. Ancyræ 18 Maii 147

Euphrasia M. Amisi 20 Mart. 83

Euphrasia M. Nicææ 18 Maii 146

Euphrasia V. M. Nicomediæ 19 Ian. 221

Euphrasia V. in Thebaide 13 Mart. 264, 727

Euphrasius M. Corcyræ 29 Apr. 613

Euphrasius M. Thessalonicæ 14 Mart. 346

Euphrasius Ep. 14 Ian. 932

Euphrasius Ep. in Hispania 15 Maii 442

Euphrata M. Nicææ 25 Mart. 554

Euphraxius M. Apameæ 11 Febr. 551

Euphrosyna V. M. Terracinæ 12 Maii 4

Euphrosyna V. Alex Ægypt. 11 Febr. 535

* Euphrosyna Polocensis 23 Maii 224

Euphrosynus Martyr 6 Mart. 424

Euphrosynus Ep. in Hetruria 1 Maii 139

Euphrosynus Ep. M. Nicomed. 1 Ian. 20

Euphrosius M. Chartagine 14 Mart. 345

Euplius M. apud Græos 30 Maii 238

Eupolites M. in Armenia 2 Maii 180

Eupraxia V. in Thebaide 13 Mart. 264

Eupraxia vidua in Sicilia 5 Ian. 240

Eupsychius M. Cæsareæ Capp. 9 Apr. 822

Eupuria V. Cajetæ 16 Maii 575

Euresus M. in Pamphilia 28 Maii 744

Euristes M. Cæsareæ in Palæst. 8 Iun. 56

Eurosia V. M. in Hispania 25 Iun. 88

Euschemon Ep. Lampsaci 14 Mart. 355

Eusebia V. Abb. Marchianis 16 Mart. 450

Eusebia Matrona CPoli 6 Iun. 621

Eusebia sive Xene V. in Caria 24 Ian. 598

Eusebius Martyr 7 Apr. 662

Eusebius Martyr 20 Ian. 257

Eusebius M. in Africa 5 Mart. 362

Eusebius alter M. in Africa 5 Mart. 365

Eusebius M. Corcyræ 28 Apr. 461

* Eusebius Mon. M. in Helvetia 31 Ian. 1130

Eusebius M. Nicomediæ 24 Apr. 263

Eusebius M. Nicomediæ 30 Maii 237

Eusebius M. Nicomediæ 24 Apr. 263

Eusebius M. in Oriente 25 Maii 25

Eusebius Ep. M. in Pannonia 28 Apr. 565

Eusebius M. Roman. Gandavi 17 Feb. 7

Eusebius Mon. M. in Sicilia 12 Maii 26

Eusebius Eunuchus M. Tarsen. 28 Apr. 567

Eusebius Ep. Cæsareæ in Capp. 21 Iun. 75

Eusebius Ep. Comi 22 Maii 165

Eusebius Ep. Fani 18 Apr. 542

Eusebius Ep. Samosati 22 Iun. 237

* Eusebius Episc. Samosatenus 21 Iun. 66 b

Eusebius Anachor. in Syria 15 Febr. 824

Eusebius Pr. Autissiodori 3 Maii 423

Eusebius Ab. Coryphes in Syria 23 Iun. 486

Eusebius Cremon. Bethlemi 5 Mart. 369

Euseus Erem. in Pedemontio 15 Feb. 852

Eusicius M. Romæ 17 Iun. 285

Eustachius M. ad S. Antonii 13 Mart. 262

* Eustachius M. Ferentini 16 Apr. 401

Eustachius M. in Lituania 14 Apr. 265

Eustasius Presb. M. in Asia 12 Mart. 108

Eustasius Pr. M. Byzantii 18 Mart. 145

Eustasius Presb. M. Nicomediæ 13 Mart. 260

Eustasius M. Nicomediæ 21 Ian. 350

Eustasius M. Romæ 28 Maii 746

Eustasius Ab. Luxovien. 29 Mart. 784

Eustathius M. in Mesopot. 14 Mart. 355

Eustathius Ep. Conf. in Bithynia 29 Mart. 790

* Eustathius Patr. CP. 18 Feb. 122

Eustadiola Abb. Bituric. 8 Iun. 132

Eustochius Pr. M. Ancyræ 23 Iun. 471

* Eustochium V. Ferrariæ 24 Ian. 562 a

* Eustochium V. Messanæ 20 Ian. 131

* Eustochium V. Patavina 13 Feb. 643

Eustolius Ep. Nicomediæ 8 Iun. 58

Eustorgius II Ep. Mediolani 6 Iun 643

Eustorgius Presb. M. Nicomediæ 11 Apr. 13

Eustratius Thaumaturgus 9 Ian. 598

Euterius M. Nicomediæ 22 Febr. 289

Euthasia Martyr 12 Ian. 721

Euthecia M. Alexandriæ 28 Feb. 722

Eutheus M. Nicomediæ 7 Maii 135

Euticia M. in Africa 7 Maii 136

Euticius M. Nicomediæ 12 Mart. 106

Euticius Ab. in Burgund. 13 Ian. 823

Eutitius Presb. in Hetruria 15 Maii 458

Euticus Martyr 4 Mart. 310

Euticus M. in Africa 3 Mart. 227

Euticus M. in Africa 7 Maii 136

Euticus M. in Africa 8 Maii 299

Euticus M. Noviduni 4 Iun. 377

Eutidius M. Byzantii 8 Maii 291

Eutyches Presb M. in Italia 15 Apr. 373

Eutyches M. Sebastæ 10 Mart. 12

Eutyches M. Cyzici 29 Apr. 617

Eutychius Martyr 20 Ian. 257

Eutychius Subdiac. M. Alexand. 26 Mart. 620

Eutychius M. Aquileiæ 30 Maii 239

Eutychius M. in Hernicis 15 Apr. 378

Eutychius M. in Italia 17 Feb. 7

Eutychius M. in Lydia 27 Apr. 486

Eutychius M. in Mauritania 21 Maii 4

Eutychius Ep. M. Melitenæ 28 Maii 734

Eutychius M. in Mesopot. 14 Mart. 355

Eutychius M. Nicomediæ 7 Maii 135

Eutychius M. Romæ 4 Feb. 458

Eutychius M. Sebastæ 10 Mart. 12

Eutychius Ep. Comen. in Ital. 5 Iun. 451

Eutychius Patriarcha CP. 6 Apr. 548

Eutychius Ab. Nursiæ 23 Maii 249

Euthymia M. Antiochiæ 26 Apr. 415

Euthymius Diac. M. Alexandriæ 5 Maii 6

Euthymius M. Aquileiæ 30 Maii 239

Euthymius Ep. M. in Asia 11 Mart. 73

Euthymius Ab. in Palæstina 20 Ian. 298

Euthymius Thaumaturgus 18 Apr. 583

Eutocus Martyr 4 Mart. 310

Eutricus Ep. M. in Sardinia 27 Maii 679

Eutropia M. Alexandriæ 25 Maii 26

Eutropia V. M. in Mesopotamia 25 Iun. 14

Eutropius M. in Cappadocia 3 Mart. 234

Eutropius Lector M. 11 Ian. 725

Eutropius Ep. Santonen. M. 30 Apr. 733

Eutropius M. Tiferni 1 Iun. 58

Eutropius Ep. Arausione 27 Maii 699

* Eutropius Ep. Valentiæ in Hisp. 8 Iun. 51f

* Eutropius Anach. in Cypro 26 Febr. 624

Excritatus M. Tarsi 10 Maii 557

* Expectatus M. Nicææ 21 Maii 2

Expeditus M. Melitenæ 19 Apr. 819

Expeditus M. Romæ 18 Apr. 528

Expergentus M. in Cilicia 3 Iun. 478

Extricata M. Romæ 2 Iun. 209

Extricatus M. Romæ 3 Iun. 287

Exuperantia V. Trecis 26 Apr. 423

Exuperantius M. Romæ 1 Iun. 43

Exuperantius M. Tiferni 1 Iun. 58

Exuperantius Ep. Cinguli 24 Ian. 602

Exuperantius Ep. Comi 22 Iun. 243

Exuperantius Ep. Ravennæ 30 Maii 260

Exuperia M. Romæ 3 Iun. 287

Exuperius M. in Syria 20 Mart. 83

Exuppus M. Nicomediæ 24 Febr. 460

Eynardus Erem. in Westphalia 25 Mart. 587

Ezechiel Proph. in Chaldæa 10 Apr. 857

Ezo Com. Palatinus 21 Maii 48

F.

Fabianus Martyr 16 Feb. 867

Fabianus M. in Africa 28 Iun. 357

Fabianus M. in Africa 25 Maii 25

Fabianus M. in Sicilia 25 Ian. 618

Fabianus Papa Romæ 20 Ian. 252

Fabius M. Roman. in Austria 21 Maii 8

Fabius M. an Fesulis 17 Maii 132

Fabius M. in Sabinis 11 Maii 614

Facius Conf. Cremonæ 18 Ian. 210

Falco Ep. Trajecti 20 Feb. 177

* Falco Ab. Cavæ in Italia 6 Iun. 616

Faltonus Pinianus 11 Maii 614

Famosa M. Byzantii 8 Maii 291

Famuli XII S. Anthusæ MM. 22 Feb. 287

Fandila Presb. M. Cordubæ 13 Iun. 698

Fappa M. Romæ 5 Iun. 422

Farerus M. Mediolani 6 Maii 101

Fasilus M. in Numidia 30 Apr. 745

Fausta V. M. in Gallia 4 Ian. App. 1090

Fausta M. Nicomediæ 15 Mart. 391

Fausta M. in Numidia 15 Iun. 207

Fausta M. Romæ 2 Iun. 209

Faustacius Martyr 21 Ian. 341

Faustina V. M. 15 Feb. 824

Faustina M. in Africa 7 Maii 136

Faustinus M Mediolani 6 Maii 101

Faustina V. Novocomi 18 Ian. 196

Faustina M. in Numidia 10 Iun. 267

Faustina M. Romæ 3 Iun. 287

Faustina Martyr 17 Feb. 10

Faustinianus M. in Britannia 16 Feb. 867

Faustianus M. Corcyræ 29 Apr. 613

Faustinianus M. in Numidia 10 Iun. 267

Faustinianus Ep. Bononiæ Ital. 26 Febr. 639

Faustinus Martyr 17 Feb. 9

Faustinus M. in Africa 16 Ian. 3

Faustinus M. in Africa 24 Apr. 265

Faustinus M. in Africa 23 Apr. 164

Faustinus Ep. M. in Africa 7 Maii 136

Faustinus Ep. Brixiæ 16 Feb. 886

Faustinus Presb. M. Brixiæ 15 Feb. 805

Faustinus M. Byzantii 8 Maii 291

Faustinus M. Mediolani 6 Maii 101

Faustinus M. in Numidia 10 Iun. 267

Faustinus M. Perusii 1 Iun. 33

Faustinus M. in Ponto 16 Apr. 406

Faustinus M. Romæ 22 Maii 141

Faustus M. in Africa 23 Maii 247

Faustus M. Cæsaraugustæ 16 Apr. 406

Faustus M. Carthagine 11 Febr. 513

Faustus M. in Ponto 16 Apr. 406

Faustus M. Romæ 2 Iun. 209

Faustus M. Roman. Antverp. 28 Feb. 725

Faustus M. Romanus 1 Mart. 30

Faustus M. Romæ 9 Iun. 174

Faustus M. Tarsi 10 Maii 557

Faustus Episc. 20 Maii 177 *

Faustus Ep. Reien. in Gallia 16 Ian. 128

Faustus Mon. Casin. Romæ 15 Feb. 839

Febronia V. M. Sibapoli 25 Iun. 14

Febus M. Romæ 18 Apr. 928

Fechinus Ab. in Hibernia 20 Ian. 329

Felianus M. Nicomediæ 24 Febr. 460

Felicia Martyr 12 Apr. 80

Felicia M. in Africa 26 Apr. 415

Felicia M. in Africa 7 Maii 136

Felicia M. Byzantii 8 Maii 291

Felicia M. Nicomediæ 27 Apr. 488

Felicia M. Romæ 2 Iun. 209

Felicia M. Tarsi 10 Maii 557

Felicia M. Thessal. 1 Iun. 48

Feliciana M. Tomis 20 Iun. 8

* Feliciana V. Conimbricæ 4 Febr. 960

Felicianus Martyr 17 Febr. 10

Felicianus M. in Africa 30 Ian. 1026

Felicianus Ep. M. Fulginii 24 Ian. 581

Felicianus M. in Mauritania 18 Mart. 819

Felicianus M. Romæ 9 Iun. 149

Felicianus M. Romæ 5 Iun. 422

Felicianus M. Romæ 2 Febr. 281

Felicianus M. Romanus 1 Mart. 24

Felicianus M. Roman. Antverpiæ 15 Mart. 399

Felicio M. in Asia 12 Mart. 108

Felicio M. Tarsi 10 Maii 557

Felicissima M. in Africa 5 Mart. 7

Felicissima M. in Africa 26 Apr. 415

Felicissima M. Romæ 2 Iun. 209

* Felicissima V.M. Viterbii 2 Maii 167

Felicissimus M. Romæ 24 Ian. 590

Felicissimus M. Nicomed. 14 Mart. 346

Felicissimus M. Nicomediæ 24 Febr. 460

Felicissimus M. Tuderti 26 Maii 369

Felicitas M. in Africa 8 Mart. 757

Felicitas M. in Africa 7 Mart. 430

Felicitas M. in Africa 9 Ian. 567

Felicitas M. in Africa 10 Ian. 601

Felicitas M. in Africa 13 Iun. 767

Felicitas M. in Africa 3 Febr. 328

Felicitas M. ad S. Antonii 13 Mart. 262

Felicitas M. in Hispania 11 Ian. 674

Felicitas M. Romæ 3 Iun. 287

Felicitas M. Romæ 5 Iun. 422

Felicitas alia M. Romana Antv. 5 Iun. 422

Felicitas M. Romæ 2 Feb. 281

Felicitas Deo devota Patavii 26 Mart. 682

Felicitas Martyr 17 Febr. 10

Felicius an M. Steinfeldiæ 18 Iun. 575

Felicula M. Romæ 5 Iun. 422

Felicula V. M. Romæ 13 Iun. 666

Felicula M. Romæ 14 Febr. 743

Felinus M. Aronæ 1 Iun. 23

Felio M. Tarsi 10 Maii 557

Felix Martyr 21 Ian. 341

Felix Martyr 3 Mart. 226

Felix Martyr 17 Febr. 10

Felix Martyr 28 Febr. 724

Felix Martyr 4 Mart. 310

Felix Martyr 16 Apr. 405

Felix Martyr 12 Apr. 79

Felix Martyr 12 Apr. 80

Felix Martyr cum Sociis 12 Apr. 81

Felix alter cum aliis Sociis 12 Apr. 81

Felix Martyr 2 Maii 179

Felix puer Martyr 12 Maii 709

Felix IPP. Martyr 30 Maii 236

Felix M. in Africa 1 Ian. 19

Felix M. in Africa 9 Ian. 567

Felix M. in Africa 28 Iun. 357

Felix M. in Africa 18 Iun. 568

Felix M. in Africa 7 Maii 136

Felix M. in Africa 13 Iun. 678

Felix M. in Africa 23 Apr. 164

Felix alter M. in Africa 23 Apr. 164

Felix M. in Africa 16 Maii 572

Felix M. in Africa 26 Apr. 415

Felix M. in Africa 31 Mart. 905

Felix M. in Africa 7 Maii 136

Felix M. in Africa 8 Mart. 757

Felix M. in Africa 4 Maii 460

Felix M. in Africa 23 Mart. 449

Felix M. in Africa 3 Mart. 227

Felix M. in Africa 9 Mart. * 3

Felix M. in Africa 3 Mart. 225

Felix M. in Africa 11 Feb. 510

Felix M. in Africa 21 Feb. 242

Felix M. in Africa 26 Iun. 156

Felix M. in Africa 23 Febr. 362

Felix M. in Africa 19 Ian. 219

Felix M. in Africa 27 Ian. 769

Felix M. in Africa 5 Feb. 658

Felix M. in Africa 3 Febr. 328

Felix M. in Africa 5 Ian. 240

Felices quatuor MM. in Africa 3 Mart. 227

Felix M. Alexandriæ 12 Febr. 580

Felix M. Alexandriæ 14 Apr. 265

Felix M. Alexandriæ 28 Febr. 722

Felices duo MM. Alexandriæ 30 Apr. 744

Felix M. Alexandriæ 21 Apr. 843

Felix M. Alexandriæ Æg. 26 Febr. 631

Felix M. Apolloniæ 17 Iun. 287

Felix M. Aquileiæ 16 Mart. 418

Felix M. in Aquileiæ 11 Iun. 460

Felix M. Byzantii 8 Maii 291

Felix M. Cæsaraugustæ 16 Apr. 406

Felix M. Camerini 11 Maii 613

Felix M. Carthag. 11 Feb. 513

Felices tres MM. Carthag. 11 Febr. 513

Felix Lector M. Carthagine 11 Febr. 513

Felix Mon. M. Cordubæ 14 Iun. 973

Felix M. Cordubæ 27 Iun. 252

Felix M. Fossani 6 Feb. 932

Felix M. Frislariæ 5 Iun. 504

Felix M. in Græcia 8 Ian. 473

Felix M. Heracleæ 7 Ian. 356

Felix M. in Hispania 11 Ian. 674

Felix Diac. M. in Hispania 1 Maii 185

Felix Ep. Hispelli M. 18 Maii 167

Felix M. in Istria 5 Iun. 423

Felix M. Lugduni 2 Iun. 168

Felix M. Massiliæ 1 Mart. 29

Felix M. in Mauritania 24 Mart. 480

Felices duo MM. Mediolani 6 Maii 101

Felix M. Mediolani 14 Maii 284

Felix S. Narcissi Diac. M. 18 Mart. 821

Felix M. Neapoli 13 Iun. 767

Felix M. Nicomediæ 24 Feb. 460

Felix alius M. Nicomediæ 24 Feb. 460

Felix M. Nicomediæ 13 Mart. 262

Felix M. Nicomediæ 27 Apr. 488

Felix Diac. M. in Numidia 10 Iun. 267

Felix M. Nicomediæ 20 Ian. 297

Felices duo MM. in Ponto 16 Apr. 406

Felix M. in Portu Rom. 15 Maii 457

Felix M. Romæ 2 Iun. 209

Felix alter M. Romæ 2 Iun. 209

Felix I, II, &c. M. Romæ 2 Iun. 209

Felix M. Romæ 27 Iun. 252

Felix M. Romæ 3 Iun. 287

Felix M. Romæ 10 Maii 498

Felix M. Romæ 3 Iun. 287

Felix M. Romæ 23 Apr. 165

Felix M. Romæ 2 Febr. 281

Felix M. Romæ 20 Apr. 748

Felix M. Romæ 22 Maii 141

Felix Ravennæ 18 Iun. 572

Felix M. Romæ 2 Iun. 209

Felix M. in Sardinia 28 Maii 745

Felix Pr. M. apud Sutrium 23 Iun. 457

Felix M. in Syria 24 Maii 282

Felices tres MM. Tarsi 10 Maii 557

Felix M. Thessalon. 1 Iun. 48

Felix M. Tomis 20 Iun. 8

Felix Presb. M. Valentiæ Gall. 23 Apr. 97

Felix III Papa 25 Feb. 502

Felix IV Papa Romæ 30 Ian. 1032

Felix Aëp. Treviris 26 Mart. 621

Felix Ep. Anglorum Orient. 8 Mart. 779

Felix Ep. Brixiæ 23 Febr. 384

Felix I Ep. Meten. 21 Feb. 236

* Felix Ep. Sipontinus 7 Feb. 2

Felix Presb. Nolanus 14 Ian. 937

Felix Presb. Romanus 14 Ian. 959

Felix Beneventi 15 Maii 468

Felix Capuanus Romæ 18 Maii 203

Felix Erem. Pinnaten. 29 Maii 58

* Felix Mon. Casini 23 Mart. 439

Felix ex Syria Peregrinus Spoleti 16 Iun. 112

Ferdinandus Ep. Calatinus 27 Iun. 330

Ferdinandus III Rex Castellæ 30 Maii 280

Ferdinandus Prin. Lus. M. Fessæ 5 Iun. 561

Fergeolus Ep. M. in Gallia 12 Ian. 743

* Ferrandus Diac. scriptor 31 Maii 418

Ferreolus Pr. M. Vesontione 16 Iunii 5

Ferrucio Diac. M. Vesontione 16 Iun. 5

Festina M. in Africa 14 Iun. 727

Festus M. in Africa 27 Ian. 769

Festus M. Romæ 24 Iun. 808

Fidelis M. in Africa 23 Mart. 449

Fidelis Conf. Hispelli 25 Apr. 374

Fidelis M. Romanus 1 Mart. 24

Fidelis M. Tarsi 10 Maii 557

Fidelis Ep. Emeritæ 7 Febr. 63

Fidelius M. in Africa 23 Maii 247

Fidolus Pr. Ab. Trecis 16 Maii 588

Filanus Ab. in Scotia 9 Ian. 594

Filippianus M. in Africa 17 Apr. 480

Filocastus M. Nicomediæ 29 Apr. 616

Filocosus M. Alexandriæ 29 Apr. 617

Filominus M. Romæ 28 Maii 746

Filonus M. Nicomediæ 11 Apr. 13

Fina V. in Etruria 12 Mart. 235

Finanus M. Alexandriæ 24 Apr. 265

Finanus Ep. in Anglia 17 Feb. 21

Finianus Ab. in Hibernia 6 Febr. 904

Finianus Ab. in Hibernia 16 Mart. 444

Fingar M. in Britannia 23 Mart. 455

Finodus M. Cæsareæ in Capp. 29 Maii 17

Fintanus Presb. Ab. in Hibern. 17 Feb. 16

Firmianus M. in Apulia 28 Apr. 575

Firmianus M. Nicomediæ 10 Mart. 33

Firmianus Ab. 11 Apr. 97

Firmina M. Romæ 2 Iun. 209

* Firmina Cæsia Abbatissa Clarissarum Narniæ 7 Iun. 4 e

Firminus M. in Armenia 24 Iun. 809

Firminus vel Firmus M. Smyrnæ 9 Ian. 567

Firminus Ep. Gabal. in Gallia 14 Ian. 936

Firmus Martyr 10 Ian. 601

Firmus M in Africa 23 Maii 247

Firmus M. in Africa 3 Ian. 130

Firmus M. in Africa 17 Apr. 480

Firmus M. in Asia 12 Mart. 108

Firmus M. in Armenia 24 Iun. 809

Firmus M. Romanus in Austria 21 Maii 8

Firmus M. in Cilicia 9 Maii 363

Firmus M. Genuæ 4 Febr. in App. 961

* Firmus M. Genuæ 5 Febr. 961

Firmus M. Gerundæ 31 Maii 435

Firmus M. apud Græcos 1 Iun. 71

Firmus seu Firminus M. Nicææ 10 Mart. 31

Firmus M. Nicomediæ 6 Apr. 536

Firmus M. Romæ 2 Febr. 281

Fiscianus M. in Africa 19 Mart. 26

Flamidianus M in Hispan. 5 Ian. 288

Flamina V. M. in Arvenia 2 Maii 181

Flavia M. in Africa 7 Maii 136

Flavia altera M. in Africa 7 Maii 136

Flavia M. Byzantii 8 Maii 291

Flavia M. Nicomediæ 22 Febr. 189

Flavia M. Romæ 3 Iun. 287

Flavia M. Romæ 2 Iun. 209

Flavianus Martyr 12 Apr. 80

Flavianus Diaconus Martyr Abellinæ 14 Febr. 763

Flavianus M. in Africa 25 Maii 25

Flavianus M. in Africa 24 Febr. 454

Flavianus M. Anconæ 16 Maii 565

Flavianus Ep CP. M. 18 Feb. 71

Flavianus M. Nicomediæ 24 Feb. 460

Flavianus Præf. Urbis M. 28 Ian. 833

Flavianus M. Romæ 2 Iun. 209

Flavianus Anachoreta in Oriente 16 Feb. 886

Flavinus Martyr 12 Apr. 80

Flavinus M. Ephesi 25 Maii 26

Flavius M. Mediolani 6 Maii 101

Flavius Ep. M. Nicomediæ 7 Maii 135

Flavius M Nicomediæ 24 Febr. 460

* Flavius Petri Mart. Roman. in Colle Scipionis 16 Iun. 2 c

Flavius M. Sebastæ 10 Mart. 12

Flavius M. Thessalon. 1 Iun. 48

Flavius Ep. Cabillone 30 Apr. 778

Fledus M. Thessalon. 1 Iun. 48

Flora V. Ord. Hierosolym. 11 Iun. 486

Florebertus Ep. Leodii 25 Apr. 377

Florentina M. Romæ 2 Iun. 209

Florentina V. Hispana 20 Iun. 18

Florentinus Presb. M. Abellinæ 14 Febr. 763

Florentinus M. Romæ 2 Iun. 209

Florentinus M. Sirmii 6 Apr. 536

Florentinus Ab. Arelate 21 Maii 38

* Florentinus Regis Scotiæ filius 27 Apr. 344

Florentius Martyr 19 Mart. 27

Florentius M. Auximi 11 Maii 614

Florentius M. in Græcia 16 Mart. 420

Florentius M. Nicomediæ 24 Feb. 460

Florentius M. Nicomediæ 22 Feb. 189

Florentius M. in Numidia 30 Apr. 745

Florentius M. Perusii 1 Iun. 33

Florentius Ep. Vienn. M. 3 Ian. 127

Florentius Ep. Conf. 1 Maii 270

Florentius Ep. in Hetruria 15 Maii 470

Florentius Conf. Hispali 23 Feb. 380

Florentius Ep. Afer Tarvisii 8 Iun. 179

Florentius Mon Fulginii 23 Maii 249

Floriana M. Mediolani 6 Maii 101

Florianus Martyr 4 Mart. 310

Florianus M in Africa 7 Maii 136

Florianus M. in Africa 4 Mart. 460

Florianus M. in Africa 3 Mart. 225

Florianus M. Alexandriæ 24 Apr. 265

Florianus Martyr in Austria 4 Maii 161

Florianus M. Mediolani 6 Maii 101

Florianus M. in Numidia 30 Apr. 745

Florianus M. Sirmii 8 Jan. 470

Florida M. in Africa 19 Jan. 219

Florida M. in Africa 14 Jan. 935

Florida Mart. in Africa 18 Jan. 190

Florida V. in Burgundia 10 Jan. 617

Floridæ duæ MM Byzantii 8 Maii 291

Florina V. M. in Arvernia 1 Maii 47

Florus M. in Africa 6 Jan. 323

Florus M. in Hispania 11 Jan. 674

Florus M. Nicomediæ 20 Jan. 297

Florus M. Romæ 23 Jan. 455

Florus M. Romæ 3 Jun. 287

Florus M Roman. Antverp. 12 Febr. 283

Florus M Sirmii 8 Jan. 470

Flosculus Ep. Aurelianis 2 Febr. 288

Fluminius M. Romæ 28 Maii 746

Focius M. in Africa 23 Maii 247

Pocus M. Antiochiæ 15 Apr. 377

Fœdosa M Thessal. 1 Jun. 48

Fœgadius Ep. Agini 25 Apr. 365

Folewartus Comes M. 2 Febr. 309

Fonteius M. Romæ 2 Jun. 209

Forannanus Ab. in Belgio 30 Apr. 807

Forianus M. in Africa 24 Apr. 265

Fornanus Ord. Bened. Ab. 30 Apr. 807

Fortanerius Clericus Inquis. 29 Maii 180

Forchernus Ep. in Hibern. 17 Feb. 13

Fortis Ep. M. Burdegalæ 16 Maii 573

Fortis Eremita in Italia 9 Maii 464

Fortius Martyr 4 Mart. 310

Fortuna M. in Africa 22 Febr. 288

Fortunata Martyr 14 Apr. 212

Fortunata M. in Africa 7 Maii 136

Fortunata M. in Africa 24 Apr. 265

Fortunata M. in Africa 27 Jan. 769

Fortunata M in Africa 20 Ap. 748

Fortunata M. in Africa 11 Maii 625

Fortunata M. Gerundæ 31 Maii 35

Fortunata M. Mediolani 6 Maii 101

Fortunata M. Nicomediæ 24 Feb. 460

Fortunata M. Romæ 3 Jun. 287

Fortunata M. Romana 20 Maii 175

Fortunata M. Romæ 2 Jun. 209

Fortunata M. Romæ 2 Jun. 209

Fortunata M. Romæ 2 Jun. 209

Fortunata M. Romæ 3 Jun. 287

Fortunata M. Tarsi 10 Maii 557

Fortunata M. Thessalonicæ 1 Jun. 48

Fortunatus Martyr 9 Apr. 820

Fortunatus Martyr 4 Mart. 310

Fortunatus alter Martyr 4 Mart. 310

Fortunatus Martyr 25 Feb. 488

Fortunatus Martyr 18 Jan. 190

Fortunatus M. in Africa 13 Jun. 678

Fortunatus Martyr in Africa 21 Maii 5

Fortunatus M. in Africa 19 Maii 308

Fortunatus M. in Africa 8 Maii 299

Fortunatus M. in Africa 17 Jan. 80

Fortunatus M. in Africa 20 Apr. 748

Fortunatus M in Africa 11 Maii 625

Fortunatus M. in Africa 11 Apr. 12

Fortunatus M. in Africa 3 Maii 383

Fortunatus M. in Africa 27 Jun. 769

Fortunatus M. in Africa 21 Febr. 242

Fortunati duo MM. in Africa 3 Maii 389

Fortunatus M. in Africa 25 Apr. 361

Fortunatus M. in Africa 7 Jun. 7

Fortunatus M. in Africa 3 Mart. 225

Fortunatus M. in Africa 19 Jan. 219

Fortunatus M. in Africa 9 Jan. 567

Fortunatus M. in Africa 21 Mart. 262

Fortunati duo MM. Afri 7 Maii 136

Fortunatus M. Alexandriæ 21 Apr. 843

Fortunatus M. Antiochiæ 17 Apr. 480

Fortunatus M. Antiochiæ 26 Febr. 630

Fortunatus M. ad S. Antonii 13 Mart. 262

Fortunatus M. Aquileiæ 11 Jun. 460

Fortunatus M. in Istria 5 Jun. 423

Fortunatus M. Mediolani 6 Maii 101

Fortunatus M. Melitinæ 19 Apr. 619

Fortunatus M. Nicomediæ 24 Feb. 460

Fortunatus M. in Ponto 16 Apr. 406

Fortunatus M. Romæ 3 Jun. 287

Fortunatus alter M Romæ 3 Jun. 287

Fortunatus M. Romæ 2 Jun. 210

Fortunatus M. Romæ 2 Jun. 209

Fortunatus M. Romæ 5 Jun. 422

Fortunatus M. Romæ 18 Apr. 528

Fortunatus M. Romæ 2 Jun. 209

Fortunatus M. Roman. Antverpiæ 3 Feb. 329

Fortunatus M. Romæ 2 Febr. 281

Fortunatus M. Romæ 2 Jun. 209

Fortunatus M. in Sardinia 28 Maii 745

Fortunatus M. Smyrnæ 9 Jan. 567

Fortunatus M. Tarsi 10 Maii 557

Fortunatus M. Thessal. 1 Jun. 48

Fortunatus M. Thessalonicæ 1 Jun. 48

Fortunatus M. Thessalonicæ 27 Febr. 676

Fortunatus M. Tiferni 1 Jun. 58

Fortunatus M. Tuderti 26 Maii 369

Fortunatus Diac. M. Velentiæ Gal. 23 Apr. 97

Fortunatus Apost. apud Græcos 15 Jun. 1051

Fortunatus Ep. Fani 8 Jun. 105

Fortunatus Ep. Neapoli 15 Jun. 1052

Fortunatus Ep. apud Senones 18 Jun. 601

Fortunatus Pr. Papiæ 15 Maii 444

Fortunatus Presb. Spoleti 1 Jun. 74

Fortunatus 25 Febr. 488

Fortunio Martyr 17 Febr. 10

Fortunio Martyr 4 Mart. 310

Fortunio M. in Africa 17 Apr. 480

Fortunio M. in Africa 3 Maii 383

Fortunio M. in Africa 10 Maii 556

Fortunio M. ad S. Antonii 13 Mart. 263

Fortunio M. Carthag. 14 Mart. 345

Fortunio M. Noviduni 4 Jun. 377

Fortunio M. Thessalonicæ 27 Febr. 676

Fortunus Martyr 1 Mart. 28

Fortunus Martyr 3 Mart. 226

Fortunus M. in Africa 7 Maii 136

Fortunus M. Alexandriæ 24 Apr. 265

Fortunus M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Fortunus alter M. Alexandriæ 24 Apr. 265

Fortunus M. in Cilicia 4 Jun. 778

Fortunus M. in Syria 24 Maii 282

Fortunus M. Tarsi 10 Mart. 557

Fortunus M. Tarsi 10 Mart. 557

Framechildis in Picardia Abbatissa 17 Maii 800

Franca V. Abb. Placentiæ 25 Apr. 379

Francisca V. O Serv. Mantuæ 4 Jun. 425

Francisca Tertiaria Eugubii 6 Feb. 931

Francisca Rom. Vidua 9 Mart. 88*

Franciscus M. in Japonia 5 Febr. 723

Franciscus Japon. O. Min. M. 5 Febr. 723

Franciscus Fabrian O. Min. 22 Apr. 88

Franciscus Dyrrachinus O. M. 17 Maii 43

Franciscus Ord. Min. 15 Mart. 412

*Franciscus Carm. Cremonæ 11 Apr. 2

*Franciscus Gonzaga Ep. Mantuæ 30 Apr. 722

Franciscus Senen. O. Servorum 16 Maii 655

Franciscus de Paula 2 Apr. 103

Francovæus Mon. Nivernis 16 Maii 627

Francus Er. in Aprutio 5 Jun. 553

Francus Erem. in Apulia 7 Maii 282

Fratres duo MM. in Mesopotamia 15 Apr. 377

Fratria M. Cordubæ 27 Jun. 252

Frechorius Centulæ in Picardia 30 Maii 262

Fredericus Ab. in Frisia 3 Mart. 289

Fredericus Ep. Leodii M. 27 Maii 724

Fremundus Rex M. in Anglia 11 Maii 656

Fridolinus Ab. in Germania 6 Mart. 430

Frisius M. in Aquitania 24 Jun. 818

Froalengus Ep. Conimbricen. 26 Jan. 751

Frodobertus Ab. Trecis 8 Jan. 505

Frominius Ep. Vesontion. 10 Maii 567

Fronimus Martyr 4 Mart. 310

Frontasius M. in Gallia 2 Jan. 79

Frontina M. Nicomed. 14 Mart. 346

Frontinus Martyr 14 Apr. 212

Frontinus M. Interamnæ 14 Apr. 211

Fronto M. in Africa 14 Mart. 346

Fronto M. Cæsaraugustæ 16 Apr. 406

Fronto Ab. Nitriæ in Ægypto 14 Apr. 201

Frontonus M. in Africa 7 Maii 136

Fructulus Martyr 18 Feb. 66

Fructulus M. in Africa 18 Febr. 65

Fructuosus Martyr 16 Feb. 867

Fructuosus Aëp. Bracaræ 16 Apr. 430

Fructuosus Ep. Tarracon. M. 21 Jan. 338

Fructus M. in Africa 17 Apr. 480

Fructus M. Romæ 3 Jun. 287

Frumentii duo MM. Carthagine 23 Mart. 460

Frunimius M. in Africa 3 Mart. 221

Frunimus M. Carthag. 14 Mart. 345

Frunimus M. Thessalonicæ 14 Mart. 346

Frustina M. Thessalonicæ 1 Jun. 48

*Fulbertus Carnoten. 10 Apr. 856

*Fulco Aëp. Remis 17 Jun. 265

Fulcrannus Ep. Lodevæ 13 Febr. 710

Fulcus Peregrinus Aquini 22 Maii 192

Fulgentius Ep. Otriculi 22 Maii 166

Fulgentius Ep. in Hispania 14 Jan. 971

Fulgentius Ep. Ruspen. 1 Jan. 32

Fulradus Ab. in Francia 17 Febr. 32

Furius M. Byzantii 8 Maii 291

Furnata M. Nicomediæ 22 Febr. 189

Furseus Ab. in Gallia 16 Jan. 35

Furtuna M. Mediolani 6 Maii 101

Fusca V. M. Ravennæ 13 Feb. 646

Fuscinus M. Alexandriæ 24 Apr. 265

Fuscolus Ep. Aurelianus 2 Feb. 288

Fuscus M. Romæ 2 Jun. 209

G.

Gaber M. in Numidia 30 Apr. 745

Gabianus Martyr 3 Mart. 226

Gabinius Presb. M. Romæ 19 Feb. 128

Gabinus M. in Sardinia 30 Maii 235

Gabriel M. in Bulgaria 22 Ian. 441

Gabriel M. in Japonia 5 Feb. 723

Gabriel Archangelus 26 Mart. 607

*Gabriel Patr. Alexandr. 15 Feb. 804

Gabriel Ab. Jerosol. 26 Ian. 751

Gadderus M. Byzantii 8 Maii 291

Gaddiabbes M. in Perside 22 Apr. 19

Gaddianus Martyr 21 Ian. 341

Gadudus M. in Numidia 30 Apr. 745

Gagia M. Romæ 3 Iun. 287

Gagus Martyr 3 Mart. 226

Gagus M. in Africa 1 Maii 45

Gagus M. in Africa 3 Iun. 286

Gagus M. Nicomediæ 6 Apr. 536

Gagus M. Polentiæ 13 Maii 202

Gagus M. Romæ 3 Iun. 287

Gagus M. Romæ 5 Iun. 422

Gagus M. Romæ 18 Apr. 528

Gagus M. Thessal. 1 Iun. 48

Gagus M. Thessalonicæ 2 Apr. 67

Gajanus Martyr 11 Apr. 13

Gajanus Martyr 4 Maii 471

Gajanus M. in Æthiopia 15 Iun. 1048

Gajanus M. Ephesi 16 Maii 572

Gajanus M. Mediolani 6 Maii 101

Gajanus alter M. Mediolani 6 Maii 101

Gajanus tertius M. Mediolani 6 Maii 101

Gajanus M. in Numidia 30 Apr. 745

Gajanus M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Gajanus M. in Thracia 10 Apr. 863

Gainus M. Ancyræ 23 Iun. 471

Gajola M. in Africa 3 Mart. 227

Gajosa Martyr 4 Mart. 310

Gajosa Martyr 3 Mart. 226

Gajus Martyr 4 Maii 471

Gajus M. in Africa 7 Maii 136

Gajus M. Alexandriæ 12 Mart. 105

Gajus M. Byzantii 8 Maii 291

Gajus M. Cortonæ 16 Maii 572

Galaction M. CPoli 22 Iun. 145

Galæus M. Carthagine 24 Ian. 590

Galanus M. Thessalonicæ 27 Feb. 676

Galata Martyr 13 Mart. 261

Galata M. Militinæ 19 Apr. 819

Galatius M. Nicomediæ 22 Febr. 189

Galdinus Aëp. Mediolan. 18 Apr. 593

Galdinus M. Noviduni 4 Iun. 377

Galicus M. apud Græcos 3 Apr. 251

Galla M. Byzantii 8 Maii 291

Galla M. Corinthi 16 Apr. 402

Galla V. Devota in Gallia 1 Febr. 939

Galla V. in agro Valentino 1 Febr. in App. 939

Galla apud Arvernos in Gallia 31 Maii 440

Gallena M. Corinthi 16 Apr. 402

Gallianus M. Ephesi 14 Iun. 797

Gallica M. Romæ 2 Iun. 209

Gallicanus Dux M. in Ægypto 25 Iun. 35

Gallicia M. Romæ 3 Iun. 287

Gallicolus M. Romæ 19 Maii 308

Gallicorus M. Romæ 17 Maii 26

Gallienus M. in Ponto 16 Apr. 406

Gallicus M. in Africa 7 Maii 136

Gallo Martyr 16 Febr. 867

Gallosa Martyr 3 Martii 226

Gallus Martyr 3 Mart. 226

Gallus M. in Africa 17 Apr. 480

Gallus Consul M. Antiochiæ 22 Febr. 288

Galterius Ab. juxta Pontisaram 8 Apr. 753

Gamelbertus sive Amelbertus Presb. 27 Ian. 783

Gamgalus M. Antiochiæ 22 Iun. 144

Gandalicus M. Antiochiæ 22 Iun. 144

Gandinus Ep. Suession. M. 11 Febr. 553

Garibaldus Ep. Ratispon. 8 Ian. 546

Garsias Rodriguez M. in Algarbia 11 Iun. 475

Garsias de Auria Inquis. M. 29 Maii 80

Garuma Ab. Habessinus 11 Iun. 465

Gaspar unus trium Magorum 1 Ian. 8

*Gastoldus Ep. Vilnæ M. 24 Maii 271

Gaucherius Prior Can. Reg. in Gallia 9 Apr. 850

Gaudentius M. in Africa 26 Iun. 156

Gaudentius Ep. M. Areti 19 Iun. 847

Gaudentius Ep. in Dalmatia 1 Iun. 134

Gaudentius Ep. Novarien. 22 Ian. 417

Gaudentius Ep. Veronæ 12 Febr. 602

Gaudiosa M. Byzantii 8 Maii 291

Gaudiosus Ep. Brixiæ 7 Mart. 648

Gaudola M. Mediolani 6 Maii 101

Gaudolus M. Romæ 2 Iun. 209

Gaudus Ep. Ebroicæ 31 Ian. 1110

*Gaufridus Ep. Carnuti 15 Iun. 611 a

Gaulienus M. Gerundæ 31 Maii 485

Gavina M. Mediolani 6 Maii 101

Gavinus M. Mediolani 6 Maii 101

Gausbertus Erem. in Arvernia 27 Maii 723

Gauterius Ab. Lemovic. 11 Maii 701

Gebehardus Aëp. Salisburg. 16 Iun. App. 145

Gegalus M. Nicomediæ 24 Febr. 460

Gelasius M. in Africa 5 Febr. 658

Gelasius M. Alexandriæ 31 Ian. 1080

Gelasius M. Forosempronii 4 Febr. 458

Gelasius alter M. Forosempronii 4 Feb. 458

Gelasius M. apud Græcos 6 Iun. 638

*Gelasius PP. II Cluniaci 29 Ian. 916 e

*Gelasius Aëp. Armacanus. 27 Mart. 686

Gelasius Puer Placentiæ 4 Feb. 465

Galasius Mimus M. in Phœnicia 27 Feb. 675

Gelatus M. in Africa 30 Iun. 573

Gemeliana M. Nicomediæ 24 Feb. 460

Gemella Martyr 12 Apr. 80

Gemella M. in Syria 15 Febr. 824

Gemellianus M. in Syria 15 Febr. 824

Gemellina M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Gemellinus M. in Africa 26 Apr. 415

Gemianus M. Sirmii 6 Apr. 536

Gemina M. in Africa 20 Apr. 748

Geminianus M. Lugduni 2 Iun. 160

Geminianus Ep Mutinæ 31 Ian. 1096

Geminus Martyr 18 Febr. 66

Geminus M. in Africa 4 Ian. 165

Geminus M. Alexandriæ 31 Ian. 1080

Geminus M. Forosempronii 4 Febr. 458

Geminus alter M. Forosempronii 4 Febr. 458

Geminus M. in Hispania 11 Ian. 674

Geminus M. Lugduni 2 Iun. 160

Geminus M. Tarsi 10 Maii 557

Geminus sive Ingenuinus Ep. in Tiroli 5 Feb. 669

Gemma M. in Africa 20 Apr. 748

Gemma V. M. apud Santones 20 Iun. 8

Gemma M. Thessal. 1 Iun. 48

Gemma V. prope Sulmonem 12 Maii 182

Gemmulus M. Mediolani 4 Febr. 566

Generosus M. in Syria 15 Febr. 824

Genesia V. M. in Pedemontio 8 Iun. 55

Genesius Martyr 20 Apr. 749

Genesius M. in Lydia 27 Apr. 486

Genesius M. Roman. Antverp. 28 Feb. 725

Genesius Ep. in Arvernia 3 Iun. 322

Genesius Comes Arverniæ 5 Iun. 504

Gengulphus M in Burgundia 11 Maii 642

Genius Conf. in Vasconia 3 Maii 383

Gennandius M. in Africa 16 Maii 572

Gennandius Ep. Asturicæ 25 Maii 94

Genosa M. Antiochiæ 27 Apr. 488

*Genovefa Brabantica 2 Apr. 57

Genovefa V. Parisiis 3 Ian. 137

Gentilis vidua Ravennæ 28 Ian. 910

Gentius M. in Hispania 29 Maii 16

Gentius Solitarius in Gallia 16 Maii 627

Genulphus Ep. in Gallia 17 Ian. 81

Georgia V. devota Claromonte 15 Febr. 825

Georgius M. in Ægypto 13 Iun. 679

Georgius Martyr in Africa 3 Mart. 227

Georgius Ep. M. in Bulgaria 22 Ian. 441

Georgius M. Cæsareæ 2 Mart. 130

Georgius M. in Palæstina 23 Apr. 100

Georgius M. in Pedemontio 24 Apr. 266

Georgius Ep. Antiochiæ Pisidiæ 19 Apr. 626

Georgius Ep. in Paphlag. 21 Feb. 268

Georgius Anach. in Malæo 4 Apr. 325

Georgius Ep. in Lesbo 7 Apr 668

Georgius Ep. in Sardinia 23 Apr. 214

Georgius Pr. Mon. 8 Iun. 244

Georgius Chozebites 8 Ian. 483, 1098

Georgius Thaumaturgus 11 Mart. 60

Georgius Thaumaturgus CP. 23 Maii 465

Geraldus Ep. Matiscone 29 Maii 88

Geraldus Ab. in Aquitania 5 Apr. 409

Geraldus Ab. Ep. in Hibernia 13 Mart. 288

Geranus Anachor. in Ægypto 24 Iun. 814

Gerardesca Pisana 29 Mart. 164

Gerardus Ep. Tulli 23 Apr. 206

Gerardus frater S. Bern. 13 Iun. 699

Gerardus Solitarius in Etruria 13 Maii 246

Gerardus Hospit. Modoëtiæ 6 Iun. 766

Gerasimus Basilian. in Calabria 14 Iun. 974

Gerasimus in Calabria 24 Iun. 820

Gerasimus Ab. in Palæstina 5 Mart. 386

Gerebernus Pr. M. Gelæ 15 Maii 477

Gerius Solitarius in Piceno 25 Maii 159

Gerlacus Erem. in Belgio 5 Ian. 306

*Gerlacus Ab. Præm. in Bohemia 7 Maii 132

Gerlandus Ep. Agrigenti 25 Feb. 590

Gerlandus Eques Hierosol. 18 Iun. 651

Germana M. in Africa 19 Ian. 219

Germana M. Nicomediæ 17 Apr. 488

Germana V. in Belgio 28 Apr. 577

Germanicus M. Smyrnæ 19 Ian. 213

Germanus Martyr 2 Maii 179

Germanus M. in Ægypto 27 Apr. 487

Germanus M. in Ægypto 9 Febr. 294

Germanus M. in Africa 7 Maii 136

Germanus Pr. M. Alexand. 29 Apr. 615

Germanus M. Alexandriæ 2 Maii 181

Germanus M. Alexandriæ 12 Febr. 580

Germanus Ep. M. Ambiani 2 Maii 259

Germani duo MM. Cartag. 23 Mart. 460

Germanus M. Gerundæ 8 Iun. 58

Germanus M. Gerundæ 31 Maii 435

Germanus alter M. Gerundæ 31 Maii 435

Germanus M. Nicomediæ 29 Apr. 616

Germanus M. Romæ 1 Iun. 48

Germanus M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Germanus Patr. Cpoli 12 Maii 135

Germanus Ep. Parisiis 28 Maii 774

Germanus Ab. M. Basileæ 21 Feb. 263

*Germanus Rex Sardiniæ 1 Iun. 5

Germianus M. in Africa 26 Apr. 415

Germelina M. Nicomediæ 27 Apr. 488

Germerius Ep. Tolosæ 16 Maii 591

Germinius M. Alexandriæ 12 Feb. 580

*Gero Aëp. Coloniensis 28 Iun. 334

Geroldus Erem. in Rhetia 19 Apr. 628

Gerontius M. in Africa 14 Ian. 935

Gerontius M. in Africa 19 Ian. 219

Gerontius M. apud Græcos 1 Apr. 10

Gerontius M. Smyrnæ 23 Feb. 363

Gerontius Ep. M. in Umbria 9 Maii 461

Gerontius Aëp. Mediol. 5 Maii 43

Gerontius in Aquitania 6 Maii 104

Gerricus Comes M. 2 Feb. 309

Gertrudis V. M. 31 Maii 515

Gertrudis V. Abb. Nivellis 17 Mart. 592

*Gertrudis Ortenbergica Vidua 23 Feb. 360

Gertrudis ab Oosten 6 Ian. 348

Gertrudis in Saxonia 17 Mart. 601

Gervasius M. Bajonæ 1 Mart. 89

Gervasius M. Mediolani 19 Iun. 817

Gervinus Ab. Centulæ 3 Mart. 282

Gervinus Ab. in Flandria 17 Apr. 495

Gericus in Thracia 27 Mart. 707

Getulius M. Romæ 10 Iun. 264

Getulla M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

*Gibertus Luxovii M. 7 Apr. 655

Gibrianus Presb. Remis 8 Maii 300

Giddinus M. Tarsi 10 Maii 557

Gilbertus Ep. Meldis 13 Feb. 717

Gilbertus Ep. in Scotia 1 Apr. 49

Gilbertus Ab. in Arvernia 6 Iun. 761

Gilbertus Fund. Sempring. 4 Febr. 567

Gildardus Ep. Rotomag. 8 Iun. 67

Gildas sive Gildasius Ab. 29 Ian. 952

Gilduinus Canon Dolensis 27 Ian. 790

Gindeus M. in Bulgaria 9 Maii 363

Giolus Erem. in Umbria 9 Iun. 252

Gislebertus Ep. Meldis 13 Febr. 717

Gissinus M. Cæsareæ Capp. 29 Maii 17

Gittheus M. Massiliæ 1 Mart. 29

Givatius M. Carthagine 11 Febr. 513

Glaphyra V. M. Amaseæ 13 Ian. 770

Glodianus M. in Scotia 4 Mart. 326

Gloriosa M. Tarsi 10 Maii 557

Gloriosus Martyr 21 Febr. 243

Glyceria V. M. Heracleæ 13 Maii 188

Glycerius M. apud Græcos 23 Apr. 164

Glycerius M. Neapoli 13 Ian. 767

Gobanus Pr. M. in Gallia 20 Iun. 21

Gobertus Conf. Fossis in Belgio 26 Ian. 752

Godditis M. in Africa 27 Ian. 769

Godeberta V. Novioduni 11 Apr. 31

Godefridus Cappenberg. O. Præm. 13 Ian. 834

*Godefridus Mon. Hirsaugiæ 6 Feb. 765

Godegrandus Ep. Meten. 6 Mart. 452

Godehardus Ep. Hildesheim. 4 Maii 501

*Godermundus Ep M. in Islandia 1 Febr. 3

Godescalcus Princeps Slavorum M. 7 Iun. 40

Godo Ab. Trecis 26 Maii 444

Godoaldus apud Senones 7 Iun. 43

Godon Ep. Meten. 8 Maii 307

Godricus Erem. in Anglia 21 Maii 68

Gogus sive Blidmundus Ab. in Gall. 3 Ian. 154, 1090

Gohardus Ep. Namnet. M. 22 Maii Ap. Jun. 242

Gomalus M. in Ponto 16 Apr. 406

Gondebertus Aëp. Senon. 21 Febr. 262

Gonsalvus O. Min. Japon. M. 5 Febr. 723

Gonsalvus Ep. Conimbricen. 26 Ian. 751

*Gonsalvus Amaranthus O. Præd. 10 Ian. 640

Gonzalvus Vaz M. inter Mauros 3 Iun. 268 e

*Gonzalvus Vaz. M. 3 Iun. 269

Gordianus M. Romæ 10 Maii 551

*Gordianus Socius S. Placidi 18 Mart. 613

Gordius Centurio M. 3 Ian. 130

Gordonianus Martyr 2 Apr. 67

Gorgianus M Nicomediæ 22 Febr. 189

Gorgius M. in Ægypto 5 Iun. 419

Gorgonia M. Romæ 3 Iun. 287

Gorgonius Palatinus M. Nicææ 10 Mart. 31

Gorgonius M. Nicomediæ 12 Mart. 106

Gorgonius M. Sebastæ 10 Mart. 12

Gorgonius M. Turonibus 11 Mart. 56

Gorgonius M. in Africa 3 Mart. 227

Gosbertus Ep. Osnabrug. M. 2 Feb. 309

Gosia M. Thessal. 1 Iun. 48

Goslinus Ab. Taurini 12 Febr. 631

Goswinus M. Romæ 22 Maii 130

*Gotebaldus Apost. Norvegiæ 5 Apr. 796

*Gothardus Ep. Moguntiæ Ap. Maii 792

*Gothardus Ep. Hildesii Ap. Maii 792

Gothinus M. Alexandriæ 21 Mart. 259

Gradus M. Romæ 12 Maii 25

Græciniana V. M. Volaterræ 16 Iun. 37

Gramatius Ep. Metis 25 Apr. 369

Granus M. Alexandriæ 10 Apr. 862

Graptus M. Antiochiæ 22 Iun. 144

Grata M. Lugduni 2 Iun. 160

Gratinianus M. Aronæ 1 Iun. 23

Gratiosus M. ad S. Antonii 13 Mart. 262

Gratus M. in Africa 29 Apr. 616

Gratus Diaconus Forolivii 20 Mart. 85

Gregoria V. Romæ 23 Ian. 494

Gregorius Martyr 4 Mart. 310

Gregorius M. in Africa 5 Maii 7

Gregorius M. Ep. Lilybæi 5 Iun. 433

Gregorius M. Romæ 2 Feb. 281

Gregorius M. Romæ 5 Iun. 422

Gregorius Magnus Papa 12 Mart. 121

Gregorius Papa 11 Romæ 13 Febr. 692

Gregorius Papa VII 25 Maii 102

Gregorius Papa X. 10 Ian. 601 c

Gregorius Aëp. CP. Nazianzi 9 Maii 369

Gregorius Ep. in Cypro 5 Mart. 368

Gregorius Ep. Armenus in Gallia 16 Mart. 461

Gregorius Ep. Illiberi 24 Apr. 269

Gregorius Ep. Nazianz. 1 Ian. 21

Gregorius Ep. Nyssenus 9 Mart. 4*

Gregorius Ep. Ostien. 9 Maii 465

Gregorius Ep. in Sicilia 18 Iun. 594

Gregorius Ep. Lingonen 4 Ian. 167

*Gregorius Er. Montis-luci 12 Mart. 103

Gregorius Acriten. Conf. 5 Ian. 289

Gregorius Er. Augustin. 4. Maii 535

Griccivianus M. Tiferni 1 Iun. 58

Grisus M. Alexandriæ 13 Maii 202

Guntramnus R. Franc. Burg. 28 Mart. 78

Gualfardus Eremita Veronæ 30 Apr. 827

Gualterius Ab. in Lemovic. 11 Maii 701

Gualterius Ab. in Piceno 4 Iun. 405

Gualterus Ep. Pictav. O. Min. 22 Ian. 450

Guarinus Card. Ep. Prænestin. 6 Feb. 914

Guarinus Ep. Sedunen. 6 Ian. 347

Gudula V. Bruxellis 8 Ian. 513

Gudwalus Ep. Britto Gandavi 6 Iun. 728

*Guerinus Aëp. Bituricis 16 Apr. 401

Guibertus Fund. Gemblacen. 23 Maii 259

*Guido Aëp. Remis 20 Apr. 744

Guido Aquensis 2 Iun. 228

Guido Ep. Pomposiæ 31 Mart. 910

*Guido Ord. Min. Clusii 30 Ian. 1024 f

Guido Tertiar. Franc. Cortonæ 22 Iun. 610

*Guido Fund. Viconii 31 Mart. 898

Guido Solitarius in Etruria 20 Maii 255

Guidus Maramaldus O. Præd. 25 Iun. 150

Guionus apud Anglos 4 Apr. 377

Guignerius M. in Britannia 23 Mart. 453

Guilielmus M. Roffæ in Anglia 268

Guilielmus Aëp. Bituric. 10 Ian. 627

*Guilielmus Aëp. Londinen. 8 Iun. 458 a

*Guilielmus Ep. Nivernis 5 Mart. 359

Guilielmus Ep. Pictavis 29 Mart. 792

*Guilielmus Ab. Clarevallis M. 8 Apr. 740

Guilielmus Ab. Divionen. 1 Ian. 57

Guilielmus Pr. Pontisaræ 10 Maii 597

*Guilielmus de Campellis Can. Reg. 25 Ian. 611 a

*Guilielmus Ord. Min. Bononiæ 16 Iun. 3

Guilielmus Erem. Presb. in Belgio 10 Feb. 492

Guilielmus Erem. Comi 28 Maii 830

Guilielmus Erem. prope Senas 10 Feb. 433

Guilielmus Erem. in Sicilia 16 Apr. 465

Guilielmus Er. in Sicilia 4 Apr. 378

*Guilielmus a Cortemilio O. Min. 16 Iun. 3 f

Guilielmus Mon. Cisterc. 12 Ian. 719 f

Guilielmus Fund. Montis Virg. 25 Iun. 112

Guilielmus Foggia in Italia 26 Apr. 464

Guilielmus Arnaldi Inquis. M. 29 Maii 180

Guilielmus Firmatus in Normannia 24 Apr. 334

*Guilielmus Dominus Montispess. 9 Apr. 810

Guilielmus Peregr. in Bavaria 20 Apr. 772

*Guilielmus Sanwicus Carm. 26 Maii 353

Guilielmus Telosanus Er. Aug. 18 Maii 197

Guilielmus Zucchius Alex. Ital. 10 Feb. 502

Guimera Ep. Carcassone 13 Febr. 672

Guinizo Mon. Casini 26 Maii 449

Guinochus Ep. in Scotia 13 Apr. 138

Gumbertus Aëp. Senon. 21 Febr. 262

Gumesindus Presb. M. Cordub. 13 Ian. 823

Gundebertus M. Remis 29 Apr. 620

Gundecarus Mon. M. in Frisia 5 Iun. 452

Gundinus M. Byzantii 8 Maii 291

Gundleus Rex Cambriæ 29 Mart. 783

Gundulfus Ep. apud Bituriges 17 Iun 379

*Guntildis Abb. in Franconia 21 Feb. 235

Gurdinus M. in Africa 28 Iun. 357

Gurvallus Ep. in Armorica 6 Iun. 727

Guthlacus Presb. Erem. in Anglia 11 Apr. 37

H.

Habentius Mon. M. Cordubæ 7 Iun. 37

Haberilla sive Habrilia V. 30 Ian. 1033

Habetdeus Ep. Lunæ 17 Feb. 15

Hadelinus Presb. in Belgio 3 Febr. 366

Hadeloga V. in Franconia 2 Feb. 303

Hadoïndus Ep. Cenoman. 20 Ian. App. 1140

Hadulfus Ep. Cameracen. 19 Maii 332

*Hadwardus Ep. Mindæ 13 Apr. 103

Hadwigis V. Ord. Præmonstr. 14 Apr. 264

Hagnas M. Gotthus 26 Mart. 619

Halilfus Miles M. 2 Feb. 309

Hamundus Levita M. in Frisia 5 Iun. 452

*Hamundus Ep. Schireburn. 22 Mart. 368

Hartwicus Aëp Salisburgi 14 Iun. App. Iun. 127

Haseka V. Reclusa in Westphalia 26 Ian. 758

Hathewulfus Mon. M. in Frisia 5 Iun. 552

*Haymo M. Virduni 16 Feb. 854

Haimo in Diœc. Mediolan. 13 Feb. 705

Hechberactus in Anglia 24 Apr. 291

Hedentus M. Mediolani 6 Maii 101

Hegesippus Scriptor Eccles. 7 Apr. 656

Heimeradus Pr. in Hassia 28 Iun. 385

Helbianus Martyr 3 Mart. 226

Heldemarus Fund. Aroasiæ 13 Ian. 830

Heldradus Ab. Novalitii 13 Mart. 331

Helena Martyr 26 Maii 368

Helena V. Autissiodori 22 Maii 152

Helena V. in Campania 4 Maii 530

Helena Vidua Utinen. 23 Apr. 247

Heleotherus M. in Africa 1 Maii 45

Helianus M. Sebastæ 10 Mart. 12

*Helias Propheta 17 Iun. 265 f

Helias M. Sebastæ 10 Mart. 12

Helias M. Tomis ad Pontum 27 Maii 279

Heliconis V. M. Corinthi 28 Maii 736

Heliona V. in Italia 20 Apr. 762

*Helinandus O. Cisterc. 3 Febr. 318

Heliodorus M. in Africa 6 Maii. 101

Helius M. Cæsareæ Cappad. 8 Iun. 57

Helladius M. in Africa 8 Ian. 472

Helladius M. in Africa 19 Apr. 620

Helladius Commentarien. M. 24 Ian. 591

Helladius Ep. M. in Oriente 27 Maii 711

Helladius Aëp. Toleti 18 Febr. 79

Helladius Ep. Autissiodori 8 Maii 300

Helmtrudis Reclusa 31 Maii 441

Helpidius M. in Armenia 2 Maii 180

Helpis M. Lugduni 2 Iun. 160

Helymas Presb. M. in Perside 22 Apr. 11

Hemma Vidua in Carinthia 29 Iun. 498

Henedina M. in Sardinia 14 Maii 271

*Heinricus puer M. Monachii 27 Maii 657

Henricus M. in Suecia 15 Feb. 851

Henricus Zolikus Ep. Olomucen. 25 Iun. 140

Henricus Ep. Upsaliæ M. 19 Ian. 149

*Henricus VI Rex Angliæ 22 Maii 126

*Henricus Contractus in Claravalle 19 Iun. 213 b

Henricus Er. Veronæ 30 Iun. 632

Henricus Erem. in Anglia 16 Ian. 60

*Henricus de Flore Novesii 16 Feb. 854 f

*Henricus Harphius O. Min. Mechl. 22 Feb. 281

Henricus Peregr. Perusii 13 Mart. 338

Henricus Baucensis in Tervisio 10 Ian. 368

Henricus Suso O. Præd. 25 Ian. 652

Heraclia M. Romæ 1 Iun. 43

Heraclius Martyr 16 Maii 571

Heraclius M. Alexandriæ 28 Iun. 355

Heraclius M. Athenis 15 Maii 453

Heraclius M. Bononiæ 1 Ian. 19

Heraclius M. Carthagine 11 Mart. 54

Heraclius M. Fulginii 4 Maii 452

Heraclius M. in Italia 12 Febr. 581

Heraclius M. in Portu Rom. 2 Mart. 132

Heraclius M. in Portu Rom. 15 Maii 457

Heraclius M. Niveduni 17 Maii 27

Heraclius M. Sebastæ 10 Mart. 12

Heraclius M. Tuderti 26 Maii 369

Heraclius Ep. Senon. 8 Iun. 69

Heraclius Confessor 5 Iun. 437

Heradus M. in Italia 12 Feb. 581

Herais Martyr 4 Mart. 311

Herais M. Alexandriæ 28 Iun. 355

Harbaudus Solitarius in Armorica App. Iun. 202

Herculanus M. Romanus 1 Mart. 24

Herculanus M. Anconæ 16 Maii 565

Herculanus Ep. M. Perusiæ 1 Mart. 47

Herculanus a Plegali Ord. Min. 28 Maii 862

Herebertus Erem. Namurci 16 Mart. 505

Herebertus Presb. Anach. in Ang. 20 Mart. 142

Herebus M. in Africa 5 Mart. 365

Herolus M. in Portu-Rom. 15 Maii 457

Herefilus Martyr 4 Mart. 310

Herelus M. Cortonæ 16 Maii 572

Heremita M. ad S. Antonii 101

Herena M. in Africa 25 Febr. 487

Hereneus M. in Africa 11 Febr. 510

Hereneus M. Heracleæ 1 Apr. 9

Herenæus Ep. M. Nicomediæ 6 Apr. 536

Hereneus M. Mediolani 6 Maii 101

Hereneus M. Romæ 25 Iun. 11

Herenia M. in Africa 8 Mart. 767

Heretus M. Aquileiæ 11 Iun. 463

Heribaldus Ep. Autissiodori 25 Apr. 378

Heribertus Aëp. Colonien. 16 Mart. 464

*Heribrandus Ab. Leodii 6 Iun. 616

*Heridacus Pr. Apost. Daniæ 3 Feb. 318

Herina Aletii in Calabria 5 Maii 789

Herina sive Irene Vid. Romæ 22 Ian. 415

Herinus M. Mediolani 6 Maii 101

Herisus M. Neapoli 13 Ian. 167

Herissus M. Firmii 2 Ian. 80

Herlembaldus miles M. Mediolani 27 Iun. 279

Herlindis V. Abb. in Belgio 22 Mart. 385

*Herluca V. Augustana 18 Apr. 547

*Herluca V. in Bavaria 18 Mart. 614

*Hermannus O. Min. Mulhusii 21 Ian. 338 a

*Hermannus O. Min. Fulginii 8 Iun. 151

Hermannus Joseph O Præmonst. 7 Apr. 682

Hermas Ep. Philippen. 9 Maii 360

Hermelandus Ab. Antrensis 25 Mart. 574

Hermenegildus Rex M. in Hisp. 13 Apr. 134

*Hermengardis sponsa Caroli M. 13 Maii 188

Hermemphus M. in Africa 25 Apr. 361

Hermes Ep. Martyr 21 Ian. 341

Hermes Martyr 28 Febr. 724

Hermes Martyr 22 Ian. 414

Hermes M. in Africa 21 Ian. 342

Hermes Miles M. in Armenia 27 Apr. 487

Hermes M. Bononiæ 4 Ian. 165

Hermes M. Massiliæ 1 Mart. 29

Hermes M. in Rhætia 1 Ian. 21

Hermes M. cum Primiano 1 Ian. 19

Hermes Ep. Dalmatiæ M. 8 Apr. 741

Hermes M Apolloniæ 17 Iun. 287

Hermias M. in Cappadocia 31 Maii 423

Hermippus M. in Umbria 28 Ian. 832

Hermisdas Ep. M. in Perside 22 Apr. 19

Hermylus Martyr 13 Ian. 768

Hermogenes Martyr 18 Apr. 540

Hermogenes Martyr 16 Apr. 405

Hermogenes M. in Africa 19 Apr. 620

Hermogenes M. Antiochiæ 17 Apr. 479

Hermogenes M. in Armenia 17 Apr. 487

Hermogenes M. in Armenia 2 Maii 180

Hermogenes M. Melitinæ 19 Apr. 819

Hermogenes M. Syracusan. 25 Apr. 359

Hermogenes M. in Asia 3 Maii 366

Hermon Lector M. Alexandriæ 18 Maii 144

Hermoygius S. Pelagii patruus 26 Iun. 213

Herodion Ep. Nov. Patrarum 8 Apr. 741

Herodus M in Ægypto 9 Febr. 294

Herolus M. in Portu-Rom. 15 Maii 457

Herolus M. Cæsareæ Capp. 2 Mart. 130

Heron M. in Ægypto 18 Ian. 188

Heron M. Alexandriæ 28 Iun. 355

Hervæus Ab in Armorica 17 Iun. 365

Herulus M. in Asia 23 Febr. 763

Herus M. in Africa 24 Apr. 265

Hescous M Gotthus 26 Mart. 619

Hesichius Ep. in Hisp. 15 Maii 442

Hesperus M. in Pamphilia 2 Maii 177

Hesychius Ep. M. in Hispania 1 Mart. 4

Hesychius Miles M. Dorostori 15 Iun. 1049

Hesychius Presb Hierosol. 28 Mart. 713

Hesychius Thaumaturgus 6 Mart. 456

Hianulus M. in Italia 6 Mart. 424

Hidelbertus Ep. Dertonæ 15 Maii 498

Hidulphus Dux Lobii in Belgio 23 Iun. 582

Hierapius Martyr 16 Febr. 867

Hierax M. Romæ 1 Iun. 16

Hieremia Martyr 21 Iun. 73

Hieremias M. Mediolani 6 Maii 101

Hieremias Mon M. Cordubæ 7 Iun. 37

Hirenæus M. in Africa 25 Feb. 487

Hieria Martyr 21 Iun. 73

*Hieronyma Veramontia Asculi 28 Mart. 732

Hieronymus Æmil. Fund. Somaschæ 8 Feb. 217

*Hieronymus Ep. Salmanticæ 30 Iun. 532

*Hieronymus Er. Camaldul 3 Mart. 222

*Hieronymus Savanarola 23 Maii 234

Hieros Martyr 3 Mart. 226

Hierpendus Martyr 21 Iun. 73

*Hilarius Ep. Veromanduæ 8 Iun. 151 e

Hilarianus Pr. M. in Aquitania 15 Iun. 1068

Hilarianus M. Mediolani 6 Maii 101

Hilarianus Mon. M. in Umbria 28 Ian. 833

Hilarianus Martyr 4 Mart. 310

Hilarion M. Carthagine 11 Febr. 513

Hilarion Ab. Pelecetes 28 Mart. 731

Hilarion Junior Ab. & Conf. CP. 6 Iun. 758

Hilarion apud Græcos 6 Maii 104

Hilarius Martyr 9 Apr. 820

Hilarius Martyr 1 Febr. 47

Hilarius Martyr 12 Apr. 81

Hilarinus M. in Africa 3 Ian. 130

Hilarius M. in Africa 27 Ian. 769

Hilarius M. Alexandriæ 10 Apr. 862

Hilarius Ep. M. Aquileiæ 16 Mart. 418

Hilarius M. in Asia 12 Mart. 108

Hilarius M. Lugduni 2 Iun. 168

Hilarius M. in Mauritania 11 Apr. 11

Hilarius M. Melitinæ 19 Apr. 619

Hilarius M. Nicomediæ 13 Mart. 262

Hilarius M. Nicomediæ 12 Mart. 106

Hilarius M. Romæ 5 Iun. 422

Hilarius Ep. Arelat. 5 Maii 24

Hilarius Ep. Carcassone 3 Iun. 291

Hilarius Ep. Papiæ 16 Maii 577

Hilarius Ep. Patavii 29 Iun. 483

Hilarius Ep. Pictaven. 13 Ian. 782

Hilarius Ep. Tolosæ 21 Maii 11

Hilarius Mon. in Italia 13 Ian. in App. 1109

Hilarus M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Hilarus M. in Africa 2 Feb. 286

Hilarus M. Romæ 2 Febr. 281

Hilarus Ab. in Italia 15 Maii 471

Hildebertus Ep. Dertonæ 15 Maii. 498

Hildeburgis Vid. Pontisaræ 3 Iun. 361

Hildegardis Regina 30 Apr. 788

Hildegrimus Ep. Halberstad. 19 Iun. 889

Hildegundis V Ord. Cisterc. 20 Apr. 780

Hildegundis Ord. Præmonstr. 6 Feb. 916

Hildelitha V. Abb. in Anglia 24 Mart. 484

Hildevertus Ep. Meldis 27 Maii 712

Hilpidius M. in Armenia 27 Apr. 487

Hiltebrandus M. in Frisia 5 Iun. 452

Hilus M. Romæ 28 Maii 746

Hilwartus Miles M. 2 Feb. 309

Himelinus Ab in Brabantia 10 Mart. 46

*Himmana Abb. Salsinii 29 Ian. 916 e

Himnarus M. Nicomediæ 6 Apr. 536

Hirena M. Roman. Antv. 28 Feb. 725

Hinnusticus M. Cordubæ 27 Iun. 252

Hinulduinus Miles M. 2 Feb. 309

Hinus M in Africa 28 Iun. 357

Hiperelus Martyr 21 Iun. 73

Hippeas M. in Ægypto 18 Ian. 188

Hippias M in Ægypto 9 Feb. 294

Hippolytus M. in Æmilia 30 Ian. 1026

Hippolytus M. in Africa 23 Feb. 362

Hippolytus M. Alexandriæ 31 Ian. 1080

Hippolytus Presb. M. Antioch. 30 Ian. 1027

Hippolytus M. ad S. Antonii 13 Mart. 262

Hippolytus M. Roman. Cameraci 12 Feb. 582

Hippolytus M. Forosempronii 2 Febr. 286

*Hippolitus Galantinus Pr. Florent. 20 Maii 170

Hippus M. in Ægypto 9 Febr. 299

Hirenæus Martyr 25 Feb. 488

Hirenæus M. Alexandriæ 28 Iun. 355

Hirenæus M. Nicomediæ 5 Apr. 398

Hisichius M. Sebastæ 10 Mart. 12

Hispanus seu Spanus M. in Afr. 19 Ian. 219

Hixta & VI sorores VV. in Germ. 26 Ian. 750

Holda Prophetissa Hierosol. 10 Apr. 858

Hominius M. Romæ 28 Maii 746

Honesta M. Byzantii 8 Maii 291

Honestus Ep. M. Pampelonæ 16 Feb. 859

Honobertus & Honulfus Epp. Senon. 5 Jan. 288

Honofria V. M. Romana Antverpiæ 22 Apr. 17

Honorata Martyr 2 Jun. 168

Honorata M. Carthag. 11 Febr. 513

Honorata M. Romæ 2 Jun. 209

Honorata M. Romæ 3 Jun. 287

Honorata V. Ticini 11 Jan. 680

Honoratus Martyr 12 Apr. 80

Honoratus Martyr 4 Apr. 310

Honoratus Martyr 21 Jan. 341

Honoratus Martyr 29 Jan. 950

Honoratus M in Africa 20 Apr. 748

Honoratus M. in Africa 16 Feb. 864

Honoratus M. in Africa 7 Maii 136

Honoratus M. in Africa 2 Feb. 286

Honoratus M. in Africa 27 Jan. 769

Honoratus M. in Africa 19 Jan. 219

Honoratus M. in Africa 18 Jan. 190

Honoratus M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Honoratus alter M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Honoratus M. Cæsareæ 2 Jun. 211

Honoratus M. Nicomediæ 24 Feb. 460

Honoratus M. Tarsi 10 Maii 557

Honoratus M. Thessalon. 1 Jun. 48

Honoratus M. cum Primiano 1 Jan. 19

Honoratus Aëp. Arelat. 16 Jan. 15

Honoratus Ep. Ambianis 16 Maii 612

*Honoratus Ep. Bitur. 19 Jan. 213 a

Honoratus Ep. Mediolani 8 Febr. 164

Honoratus Ab Fundi 16 Jan. 30

Honorina V. M. Confluentiæ Gal. 27 Febr. 677

Honorius Martyr 16 Feb. 867

Honorius Martyr. 6 Jan. 324

Honorius M. in Africa 5 Jan. 240

Honorius M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Honorius M. Alexandriæ 5 Apr. 398

Honorius M. Gerundæ 31 Maii 435

Honorius M. Romæ 19 Jun. 846

Honorius M. Romæ 16 Ian. 3

Honorius M Tarsi 10 Maii 557

Honorius Ep. Brixiæ 24 Apr. 276

Horpresius M. in Ægypto 17 Ian. 188

Horrus M. Nicææ 13 Mart. 261

Hortasius Pr. M. Alexandriæ 18 Maii 144

Hortensius Episcopus 11 Ian. 677

Hortensus M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Hortisianus M. in Africa 17 Ian. 80

Hortula Martyr 12 Apr. 79

Horus M. in Ægypto 18 Ian. 188

Hospilius Reclusus Nicææ 21 Maii 40

Hoyldis V. Trecis 30 Apr. 773

Hucbertus Mon. in Gallia 30 Maii 271

*Hugo a Judæis occisus in Anglia 29 Iun. 397

Hugo Aëp. Rotomagen. 9 Apr. 843

*Hugo Aëp Viennæ 1 Apr. 3

Hugo Ep. Gratianopolit. 1 Apr. 36

Hugo Ab. Bonæ&-vallis 1 Apr. 46

*Hugo Ab. filius Caroli magni 13 Iun. 665 b

Hugo Ab. Cluniaci 29 Apr. 628

*Hugo Ab. Marchian. 11 Iun. 419 d

*Hugo Ab. ad S. Medardi 13 Iun 664

Hugo Prior O. Bened. 20 Apr. 762

*Hugo De Lacerta O. Grandimont. 27 Apr. 745

*Hugo successor S. Norberti 10 Feb. 378

Humatus Martyr 2 Iun. 168

Humbertus fund. Maricolen. 25 Mart. 559

*Humbertus V Generalis Præd. 14 Iun. 783 c

Humiliana de Cerchis 19 Maii 385

Humilitas Abb. Florentiæ 22 Maii 203

Hunfridus Ep. Taruanen. 8 Mart. 190

Husandus Martyr 17 Apr. 487

Huvarnus Ab. in Armenia 17 Iun. 365

Hyacinthus M. Romæ 10 Feb. 380

Hyginus Papa Romæ 10 Ian. 665

Hymerius Ep. Ameriæ 17 Iun. 371

Hypatius Puer M. 19 Ian. 220

Hypatius Puer M. Byzantii 3 Iun. 274

Hypatius Mon. M. in Arabia 4 Ian. 953

Hypatius Miles M Tripoli 17 Iun. 553

Hypatius Pr. Ab. in Bithynia 17 Iun. 303

Hyperechius M. in Ægypto 5 Iun. 419

Hyperechius Mart. Samosaten 29 Ian. 950

Hypolistus Pr. M. Atripaldæ 1 Maii 41

Hyromeus Martyr 13 Mart. 261

I.

Jacoba de septem Soliis Assisii 8 Febr. 151

Jacobinus M. Brixiæ 12 Ian. 751

*Jacobinus Carm. Vercellis 28 Maii 170

Jacobus M. in Africa 6 Maii 101

Jacobus Diac. M. Bergomi 4 Maii 472

Jacobus de Padua O. Min. M. 1 Apr. 50

Jacobus Diac. M. in Numidia 30 Apr. 745

Jacobus Presb. M. in Perside 22 Apr. 19

Jacobus Ep. M. in Perside 22 Apr. 19

Jacobus M. Samogatæ 29 Ian. 950

Jacobus M. Tarsi 10 Maii 557

Jacobus Apostolus 1 Maii 18

Jacobi Ap. Revelatio Capitis 3 Ian. 158

Jacobus Frater Domini 1 Maii 18

*Jacobus Socius S. Franc. 19 Iun. 801 f

Jacobus Ep. Tarentasii 16 Ian. 26

Jacobus Ep. Tullen. 23 Iun. 583

Jacobus Eremita apud. Græcos 13 Iun. 686

Jacobus Eremt. Ord. S. Crucis Avell. 10 Maii 680

Jacobus Erem. in Syria 28 Ian. 868

*Jacobus Ord. Min. Basileæ 21 Iun. 66

Jacobus O. Min. Bitecti 27 Apr. 527

*Jacobus O. Min. Foggiæ 19 Iun. 801

*Jacobus ad portam O. Min. 21 Iun. 66 f

*Jacobus Min. Calatagirone 28 Feb. 708 d

Jacobus de Certaldo Camaldul. 13 Apr. 152

*Jacobus de Cerqueto Er. Aug. 17 Apr. 476

Jacobus Junior Ep. Conf. 21 Mart. 357

Jacobus Kisai Japon. M. S. J 5 Febr. 723

Jacobus de Oldo Tert. Franc. Laudæ 18 Apr. 599

Jacobus Venetus O. Præd. 31 Maii 458

Jacobus Philippus Pr. Servita 25 Maii 166

*Jacobus Præmonstr. Viconii 15 Maii 440

Jactus M. Bononiæ 1 Ian. 19

*Jakelina V. Romana 1 Apr. 3

Jamnica M. Lugduni 2 Iun. 160

Januaria Martyr 22 Ian. 414

Januaria Martyr 28 Feb. 714

Januaria Martyr 25 Febr. 488

Januaria M. in Africa 3 Iun. 286

Januaria M. in Africa 7 Iun. 8

Januaria M. in Africa 23 Maii 247

Januaria M. in Africa 6 323

Januaria M. in Africa 8 Iun. 58

Januaria M. in Africa 5 Ian. 240

Januaria M. Byzantii 8 Maii 291

Januaria M. Carthagine 11 Febr. 513

Januaria altera M. Carthag. 11 Feb. 513

Januaria M. Nicomediæ 24 Feb. 460

Januaria M. in Portu Rom. 2 Mart. 132

Januaria M. Romæ 3 Iun. 287

Januaria M. Romæ 2 Iun. 209

Januaria M. Tarsi 10 Maii 557

Januaria M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

*Januaria V. Eugubii 26 Mart. 606

Januarissa M. Romæ 3 Iun. 287

Januarius Martyr 3 Mart. 226

Januarius Martyr 17 Feb. 10

Januarius alter M. 17 Febr. 10

Januarius Martyr 28 Febr. 724

Januarius Martyr 12 Apr. 80

Jannarius Martyr 13 Apr. 129

Januarius M. In Ægypto 8 Maii 299

Januarius M. in Africa 22 Ian. 414

Januarius M. in Africa 21 Iun. 72

Januarii duo MM. in Africa 11 Maii 625

Januarius M. in Africa 10 Maii 556

Januarius M. in Africa 7 Maii 136

Januarius M. in Africa 14 Maii 284

Januarius M. in Africa 11 Ian. 666

Januarius M. in Africa 17 Apr. 480

Januarius M in Africa 18 Apr. 541

Januarius M. in Africa 19 Ian. 219

Januarius M. in Africa 24 Apr. 265

Januarius M. in Africa 11 Febr. 510

Januarius M. in Africa 14 Ian. 935

Januarius M. Alexandriæ 18 Mart. 618

Januarius M. Cæsaraugustæ 16 Apr. 406

Januarius M. Cæsareæ Capp. 2 Mart. 130

Januarius M. Capuæ 12 Apr. 80

Januarius M. Carthagine 8 Apr. 745

Januarius M. Carthagine 11 Febr. 513

Januarius M. Corcyræ 29 Apr. 613

Januarius Mon. in Græcia 8 Ian. 473

Januarius M. Heracleæ 7 Ian. 356

Januarius M. Lamosiæ 15 Maii 458

Januarius M. Massiliæ 1 Mart. 29

Januarius M. Nicææ 9 Iun. 170

Januarius M. Neapoli 13 Ian. 767

Januarius M. Nicomediæ 13 Mart. 260

Januarius M. Nicomediæ 24 Febr. 460

Januarius M. Nicomediæ 15 Mart. 391

Januarius M. Nicomediæ 17 Mart. 511

Januarius M. in Portu Rom. 15 Maii 457

Januarius M. Romæ 3 Iun. 287

Januarius M. Romæ 10 Iun. 272

Januarius M. Romæ 22 Maii 141

Januarius M. Romæ 2 Iun. 209

Januarius alter M. Romæ 2 Iun. 209

Januarius M. Romæ 13 Iun. 668

Januarius M. Romæ 2 Iun. 209

Januarius M. Romæ 3 Iun. 287

Januarius M Smyrnæ 9 Ian. 507

Januarii tres MM. Tarsi 10 Maii 557

Januarius M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Januarius alter M. Thessal. 1 Iun. 48

Januarius M. Thessalonicæ 27 Febr. 676

Januarius Mon. Casini 26 Maii 449

Jasimus Thaumaturgus 4 Febr. 491

Jason M. Tergesti 10 Maii 497

Jason cognatus S. Pauli 25 Iun. 4

Javinus Confessor 5 Iun. 437

Ibarus Ep. in Hibernia 23 Apr. 173

Ida Comitissa in Gallobelgica 13 Apr. 139

Ida Gandavi in Flandria 20 Iun. 26

Ida sive Itta V. in Hibernia 15 Ian. 1062

Ida Lovanien. in Brabantia 13 Apr. 155

Idaberga V. Angla 20 Iun. 29

Idesbaldus Ab. Dunen. 18 Apr. 586

Iduberga vidua Nivellis 8 Maii 307

Jejunius Basilianus in Calabria 25 Maii 101

Jemsolius M. Alexandriæ 18 Mart. 618

Jeremias M. in Palæstina 16 Feb. 865

Jeremias Propheta 1 Maii 5

Jesus Justus discip. Pauli 21 Iun. 67

Ignatius Martyr 13 Apr. 130

Ignatius M. in Africa 3 Febr. 321

Ignatius Ep. Antiochiæ M. 1 Febr. 13

Ignatius M. ad S. Antonii 13 Mart. 262

Igneus Martyr 30 Apr. 750

Ildephonsus Aëp. Toletanus 23 Ian. 535

Illidius Ep. Arverniæ 5 Iun. 423

Illuminatus Conf. in Piceno 11 Maii 706

Illyrius Thaumat. in Pelop. 3 Apr. 253

Ilpidius M. in agro Gabalitano 16 Iun. 15

Imelda Lambertina V. Bononiæ 12 Maii 183

Importuna M. Mediolani 6 Maii 101

Ina Rex Saxonum in Anglia 6 Feb. 905

Incidus M. Tarsi 10 Maii 557

Indaletius Ep. in Hisp. 15 Maii 442

Indaletius Ep. Urci in Hisp. 30 Apr. 723

Indica M. in Africa 19 Maii 308

Indicus M. Romæ 19 Maii 308

Indicus M. Tarsi 10 Maii 557

Indractus M. in Anglia 5 Feb. 688

Ingenes M. Alexandriæ 1 Iun. 31

Ingeniana M. Thessalonicæ 1 Apr. 9

Ingenua M. in Africa 25 Feb. 487

Ingenua M. Romæ 19 Maii 308

Ingenua M. in Campania 18 Mart. 819

Ingenuinus sive Genuinus Ep. in Tiroli 5 Feb. 669

Ingerula M. in Africa 17 Ian. 80

Ingenuus Martyr 4 Apr. 325

Ingenuus M. 26 Febr. 630

Ingenuus M. in Africa 11 Ian. 666

Ingenus M. in Africa 13 Iun. 767

Ingenuus M. Nicomediæ 15 Mart. 391

Ingenuus M. Romæ 5 Iun. 422

Ingenuus M. Romæ 2 Febr. 281

Ingona vel Ingenua M. 25 Feb. 488

Injuriosus & uxor VV. 25 Maii 38

Innas Martyr 20 Ian. 297

Innocentia V. Ravennæ 1 Febr. 79

Innocentius M. in Africa 7 Maii 138

Innocentius M. Apolloniæ 17 Iun. 287

Innocentius Ep. Afer Caietæ 7 Maii 138

Innocentius Ep. Dertonæ 17 Apr. 482

Innocentius Ep. Emeritæ 21 Iun. 99

Innocentius Ep. Romæ 12 Mart. 106

Innocentius Ep. Veronæ 14 Mart. 348

Innocens Ep. Cenoman. 19 Iun. 854

Insischolus M. Corcyræ 29 Apr. 613

Inventius vel Eventius Ep. 8 Feb. 152

Inventus M. Gerundæ 22 Ian. 414

Joachim pater Deiparæ 20 Mart. 77

Joachimus M. in Japonia 5 Febr. 723

*Joachimus Ab. Floresis 29 Maii 89

Joachinus Senen. Servita 16 Apr. 454

Joad Proph. in Palæstina. 30 Mart. 797

*Joanna filia Alfonsi Reg. Portug. 12 Maii 3 d

Joanna Lusitana Averii 12 Maii in Ap. Maii 719

*Joanna Camaldul. Balmes 16 Ian. 59

*Joanna Mon. Bened. Duaci 8 Iun. 52

*Joanna de S. Catharina O. Præd. 8 Iun. 52 c

*Joanna a Cruce Toleti 3 Maii 360

Joanna uxor Chusæ 24 Maii 272

Joanna Fund. Annuntiatarum 4 Feb. 574

*Joanna d'Arco puella Aurelian. 29 Iun. 397

Joanna de Durve Caraberii 1 Iun. 10

Joanna Reclusa Trecis 4 Maii 534

Joannes PP. I M. 27 Maii 702

*Joannes a Cetina O. Min. M. 19 Maii 295

Joannes M. cum Meletio 24 Maii 439

Joannes Mon. M. 12 Apr. 82

Joannes Diac. M. in Ægypto 16 Febr. 863

Joannes M. in Ægypto 8 Iun. 57

Joannes cum Cyro M. in Ægypto 31 Ian. 1081

Joannes M. in Africa 21 Mart. 262

Joannes M. in Africa 12 Mart. 105

Joannes M. in Africa 20 Apr. 748

*Joannes Fischerus M. in Anglia 22 Iun. 138

Joannes Mon. M in Arabia 14 Ian. 953

Joannes M. in Bessarabia 2 Iun. 263

Joannes Tribunus M in Bulgaria 22 Ian. 441

Joannes M. Byzantii 8 Maii 291

*Joannes O. Min. M. Cayri 15 Apr. 370

Joannes M. in Creta 25 Maii 25

Joannes M. CP. Venetias delatus 19 Maii 304

Joannes Epirota M. CP. 18 Apr. 609

Joannes M. apud Græcos 17 Iun. 9

Joannes Ab. M. apud Græcos 4 Iun. 402

Joannes M. in Japonia 5 Febr. 723

Joannes M. Interamnæ 17 Febr. 6

Joannes M. in Lituania 14 Apr. 265

*Joannes Prior Carth. M. Londini 4 Maii 437

Joannes M. Nicomediæ 27 Apr. 488

Joannes Ep. M. in Perside 22 Apr. 19

Joannes alter Ep. M. in Perside 22 Apr. 19

Joannes Presb. M. Romæ 17 Iun. 285

Joannes Pr. M. Romæ 25 Maii 5

Joannes Pr. M. Romæ 23 Iun. 482

Joannes M. Romæ 26 Iun. 158

Joannes M. Romæ 12 Maii 25

Joannes Sabaita M. 20 Mart. 166

Joannes M. Sebastæ 10 Mart. 12

Joannes M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Joannes alter M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Joannes Ep. M Vicentiæ 16 Mart. 490

Joannes Miles in Ægypto 12 Iun. 556

*Joannes PP VI 12 Iun. 719

*Joannes Papa XVI. an Sanctus 7 Maii 132

Joannes Eleëmon. Patr. Alex. 23 Ian. 495

*Joannes Patr. CP 21 Febr. 234

*Joannes Pechamus Aëp. Cantuariæ 24 Apr. 260

Joannes Beverlac. Aëp. Eborac. 7 Maii 166

*Joannes Patr. Jerosol 2 Apr. 57

*Joannes Aëp. Mithilenes 20 Apr. 744

Joannes Dominici Aëp. Ragusæ 10 Iun. 394

*Joannes Aëp. Upsaliæ M. 13 Febr. 643

Joannes Ep. Beneventi 15 Maii 468

Joannes Ep. Cabilone 30 Apr. 778

*Joannes Chrysostomus Ep. CP. 27 Ian. 760

Joannes Ep in Cilicia 4 Feb. 466

Joannes Ep. Gotthiæ 26 Iun. 184

Joannes Ep. VII Hierosol. 7 Iun. 4

Joannes Ep. Maclovien. 1 Febr. 248

Joannes Bonus Ep. Mediolani 10 Ian. 622

Joannes Ep. Neapolit. 1 Apr. 31

Joannes Ep. II Ravennæ 12 Ian. 727

*Joannes Ep Salisburg. 8 Mart. 749

Joannes Ep. Teroanensis 27 Ian. 794

Joannes Ep. Veronæ 6 Iun. 641

Joannes. de Organia Ab. in Catalonia Ord. Præm. 8 Apr. 802

*Joannes Ab. Casamari 16 Feb. 854

*Joannes Ab. Casini 24 Mart. 742 e

Joannes Ab. Catharorum 27 Apr. 495

Joannes Climacus Ab. 30 Mart. 834

Joannes Ab. Gorziæ 27 Feb. 686

*Joannes Ab. Lucæ 22 Febr. 281

Joannes Ab. Parmæ 22 Maii 179

Joannes Ab. Reomaen. 28 Ian. 859

Joannes Calybita CP. 15 Ian. 1029

Joannes Hisp. Carthusianus 25 Iun. 143

Joannes de Castro-Villari 16 Apr. 474

*Joannes Prior Montis Cornelii 1 Ian. 2 a

Joannes Damascenus 6 Maii 108

Joannes Discip. Greg. Decapol. 18 Apr. 583

Joannes Erem. in Ægypto 27 Mart. 692

Joannes Erem. Burgis in Hisp. 2 Iun. 260

*Joannes Cala Anachoreta 23 Maii 234

Joannes a S. Facundo Erem. Aug. 12 Iun. 616

Joannes Portuen Erem. in Gallicia 24 Iun. 822

Joannes Erem. in Piceno 20 Apr. 832

Joannes in Puteo Erem. Armenus 30 Mart. 831

*Joannes Guarinus Eremita Montis Serrati 12 Iun. 505 e

Joannes Anach. in Syria 23 Feb. 379

*Joannes Erem. in Thebaide 27 Febr. 671. Alii duo ibidem Eremitæ 672

Joannes Erem. Vallumbros. 10 Maii 3

*Joannes de Deo Fund. Hosp. 8 Maii 809

Joannes Monasteriensis 5 Maii 50

Joannes Mon. Romæ 17 Ian. 164

*Joannes de Monte forti Templarius 24 Maii 270

Joannes Nepomucenus 16 Maii 667

*Joannes de Nivella Pr. 16 Mart. 416

*Joannes Ogilbeus S. J. 10 Mart. 3

Joannes Opilio in Artesia 24 Iun. 841

Joannes Raynutius O. Bened. 8 Iun. 146

Joannes in Rufinianis 16 Mart. 433

Joannes Paleolaurita 19 Apr. 625

Joannes Pinnatensis in Hisp. 29 Mart. 58

Joannes Psysaicha apud Gr. 25 Maii 100

Joannes Fund. Pulsanen. 20 Iun. 37

Joannes Ab. prope Spoletum 19 Mart. 30

Joannes Silentiarius 13 Maii 232

*Joannes Stylita 24 Maii 271

Joannes Theristes Mon. in Calab. 24 Feb. 479

*Joannes Sanz. Carm. 25 Iun. 3 d

*Joannes Vannegus Carm. M. 18 Iun. 552 b

*Joannes a Stronconio Miinorita Luceriæ 8 Maii 284

Joannes ab Avellino Min. 11 Iun. 487

Joannes Bonvisius Ord. Min. 21 Maii 100

*Joannes Hortulanus O. Min. 11 Iun. 664 b

Joannes Tientalbene Min. 11 Iun. 487

*Joannes O. M. in Hungaria 14 Febr. 741

Joannes Parmen. Ord. Min 19 Mart. 57

*Joannes a Tercasio Ord. Min. 18 Febr. 52

Joannes Tert. Ord. Franc. 21 Apr. 953

*Joannes Bapt. Tolomei O. Præd. 24 Iun. 686 b

*Joannes Vicentinus O. Præd. 5 Iun. 448 f

*Joannes Heckius O. Præm. 26 Iun. 156 a

Joannes Fil. Annæ Gr. 13 Iun. 686

Joannes Baptista Prodromus 24 Iun. 687

Joannes Fil. Xonophontis 26 Ian. 723

Joannettus Puer M. Coloniæ 24 Mart. 502

*Joannucius O. Min. Nurciæ 25 Iun. 611 b

Joathas M. Belluni 22 Maii 142

Joava in Brit. Armor. 21 Mart. 138

Job Propheta in Terra Hus 10 Maii 494

Jocunda M. Romæ 2 Ian. 209

Jocunda M. Tarsi 10 Maii 557

Jocundianus M. in Cilicia 4 Iun. 378

Jocundus M. in Ægypto 8 Iun. 55

Jocundus M. in Africa 11 Maii 625

Jocundus M. in Africa 25 Apr. 361

Jocundus M. in Africa 8 Mart. 757

Jocundus M. in Africa 21 Feb. 242

Jocundus M. in Africa 6 Ian. 323

Jocundus M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Jocundus M. Cæsareæ Capp. 29 Maii 17

Jocundus M. Cæsareæ 21 Maii 5

Jocundus M. in Cilicia 9 Maii. 363

Jocundus M. in Italia 15 Apr. 373

Jocundus M. in Lucania 15 Iun. 1048

Jocundus M. in Mauritania 18 Mart. 819

Jocundus M. Nicomediæ 14 Mart. 346

Jocundus M. Nicopoli 6 Mart. 423

Jocundus M. in Ponto 16 Apr. 406

Jocundus Martyr 16 Feb. 867

Jocundus Martyr 26 Maii 368

*Jolendis V. M. Lingonen. 22 Maii 125

Jolus Erem. in Umbria 8 Iun. 252

Jonas Martyr 14 Feb. 747

Jonas M Mon. in Perside 29 Mart. 770

*Jonas Ogmundus Ep. in Islandia 3 Mart. 123

*Jonas Ab. Casæ Dei 3 Mart. 223

*Jonas Ab. Luxovii 28 Mart. 734

Jonas Metropol. Russiæ 15 Iun. 1103

Jonas Mon. in Ægypto 11 Febr. 520

Jordanus O. Prædic. 13 Febr. 720

Joseph sponsus Deiparæ 19 Mart. 5

Joseph ab Arimathæa 17 Mart. 507

Joseph M. in Africa 24 Mart. 479

Joseph M. Alexandriæ 21 Mart. 259

Joseph Diac. M. Antiochiæ 15 Febr. 821

Joseph M. Antiochiæ 20 Mart. 82

Joseph Presb. M. in Perside 22 Apr. 19

Joseph Anachor. in Ægypto 17 Iun. 296

*Joseph Anchieta S J. Ap. Brasiliæ 9 Iun. 148 f

Joseph Hymnogr. CP 3 Apr. 266

Joseph filius Photinæ M. 20 Mart. 80

Josippus M. in Africa 19 Mart. 26

Josserandus Mon. in Gallia 1 Feb. 93

Josserus M. in Africa 19 Mart. 26

Jovianus M. in Æthiopia 15 Iun. 1048

Jovianus M. in Græcia 16 Mart. 420

Jovianus M. Romæ 2 Iun. 209

Jovinianus Martyr 11 Apr. 13

Jovinianus Lector M. Autissiodori 5 Maii 5

Jovinianus M. in Asia 12 Mart. 108

Jovinianus M. Romæ 2 Iun. 210

Jovinus Martyr 26 Mart. 615

Jovinus M. Ephesi 16 Maii 572

Jovinus M. Romæ 2 Mart. 128

Jovinus in Brit. Armor. 2 Mart. 138

Jovinus apud Pictavos 1 Ian. 73

Jovita Diac. M. Brixiæ 15 Febr. 805

Irene M. in Ægypto 5 Iun. 419

Irene M. CPoli celebris 5 Maii 4

Irene M. in Græcia 16 Apr. 404

Irene sive Herena Romæ 22 Mart. 415

Irene V. Romæ 21 Feb. 244

Irene V. M. Thessalonicæ 3 Apr. 245

Irene M. Thessalonicæ 5 Maii 6

Irenæus Ep. Lugduni M. 28 Iun. 335

Irenæus Diac. M. in Lybya 26 Mart. 617

Irenæus M. Romæ 10 Febr. 380

Irenæus Ep. M. Sirmii 25 Mart. 555

Irenæus M. Thessalonicæ 5 Maii 6

*Irmgardis Reclusa Magdeburgi 17 Febr. 3

Irmundus in agro Juliac. 28 Ian. 842

Isaac Mon. M. in Arabia 14 Ian. 953

Isaac Mon. M Cordubæ 3 Iun. 324

Isaac M. Pergami 13 Apr. 120

Isaac Ab. Spoleti 11 Apr. 27

Isaacius Conf. Ab Cpoli 30 Maii 246

Isaacius M. Nicomediæ 21 Apr. 842

Isaacius M. in Perside 15 Maii 466

Isaacus M. in Perside 22 Apr. 19

*Isabella de Jesu Carm. Madriti 29 Iun. 398

*Isabella a passione Clarissa 4 Iun. 983

*Isabella de Jesu Tertiaria Carm. 29 Iun. 397

Isaurus Diac. M. Apolloniæ 17 Iun. 287

Ischius Ep. M. in Hispania 1 Mart. 4

Ischyrio Dux & 5 Socii 1 Iun. 7

Ischyrion M. Alexandriæ 1 Iun. 31

*Ischyrion cum Sociis M. in Ægypto 1 Iun. 7

*Isembardus O. Cisterc. 19 Feb. 169

Isfridus Ep. Raceburgi 15 Iun. 1089

Isichius M. Antiochiæ 30 Maii 239

Isichius M. Antiochiæ 31 Maii 437

Isichius Ep. Viennæ Gall 16 Mart. 447

Isicius in Novempopulania 1 Maii 43

Isicus M. in Africa 3 Mart. 227

Isidora M. in Sicilia 17 Apr. 479

Isidora apud Græcos 1 Maii 49

Isidorus Martyr 9 Apr. 821

Isidorus Ep. Antiochiæ M. 2 Ian. 83

Isidorus M. in Chio 15 Maii 445

Isidorus Mon. M. in Hisp. 17 Apr. 494

Isidorus Ep. Conf. Alexandriæ 2 Ian. 84

Isidorus Ep. Hispali 4 Apr. 327

Isidorus Presb. Alexandriæ 15 Ian. 1015

Isidorus Pelusiota Mon. Presb. 4 Feb. 468

Isidorus Agricola Madriti 15 Maii 512

Ismael Persa M. CP. 17 Iun. 289

Istialis Martyr 12 Apr. 81

Istialus M. Ephesi 25 Maii 26

Istialus M. Gerundæ 31 Maii 435

Italica M. in Africa 30 Iun. 575

Italica M. Cordubæ 27 Iun. 252

Italicus M. Antiochiæ 7 Mart. 639

Italius M. in Cilicia 3 Iun. 478

Italus M. in Africa 6 Iun. 632

Ithamarus Ep. Roffæ in Anglia 10 Iun. 294

Itisberga V. Yberghæ in Artesia 21 Maii 44

Itta vidua Nivellis 8 Maii 307

Ivanus Erem. Bohemus 24 Iun. 823

Jucundianus M. in Sardinia 28 Maii 745

Jucundus M. in Africa 5 Ian. 240

Jucundus M. in Africa 9 Ian. 567

Jucundus M. in Africa 7 Mart. 430

Jucundus M. in Africa 13 Iun. 678

Jucundus M. Sirmii 8 Ian. 470

Jucundus & Socii MM. 10 Ian. 601

Judas Apostolus ex LXXII 19 Iun. 802

Judas Quiriacus Ep. M. Hieros. 4 Maii 439

Judæi conversi & MM. in Sicilia sub Decio 9 Apr. 819

Judith M. Mediolani 6 Maii 101

*Judith Vidua in Bavaria 29 Iun. 492

Ivetta Reclusa Huii in Belgio 13 Ian. 863

Julia Martyr 17 Febr. 10

Julia Martyr 12 Apr. 81

Julia M in Africa 2 Feb. 286

Julia M. Byzantii 8 Maii 291

Julia M. Cæsaraugustæ 16 Apr. 406

Julia M. in Cilicia 4 Iun. 378

Julia V. M. in Corsica 22 Maii 167

Juliæ duæ MM. Lugduni 2 Iun. 160

Julia M. Nicomediæ 24 Feb. 160

Julia M. Noviduni 4 Iun. 377

Juliæ quatuor MM. Romæ 2 Iun. 209

Julia M. Romæ 19 Maii 308

Julia M. Tarsi 10 Maii 557

*Julia Clarissa Bononiæ 22 Iun. 138

*Julia socia Catharinæ Bon. 22 Iun. 138

Juliana V. M. in Africa 3 Iun. 286

Juliana M. in Africa 27 Ian. 769

Juliana M. Amisi 20 Mart. 83

Juliana V. M. Romana Bononiæ 16 Feb. 886

Juliana M. Cpoli 22 Iun. 145

Juliana M. apud Græcos 27 Maii 280

Juliana V. M. Nicomed. Bruxellis 16 Feb. 868

Juliana M. Nocomediæ 29 Mart. 769

Juliana M. Romæ 5 Iun. 422

Juliana M. in Tuscia 25 Maii 24

Juliana V. M. Veronæ 16 Feb. 885

Juliana matrona Taurini 13 Feb. 657

Juliana V. Leodii 5 Apr. 437

Juliana Vidua Bononiæ 7 Feb. 48

Juliana Falcon. O. Servorum 19 Jun. 917

Julianus Martyr 4 Apr. 325

Julianus Martyr 9 Jan. 570

Julianus Martyr 12 Apr. 79

Julianus & Basilissa MM. 9 Jan. 570

Julianus Medicus M. 6 Mart. 426

Juilanus Anazarbenus M. 16 Mart. 421

Julianus Martyr 18 Maii 146

Julianus M. 13 Febr. 656

Julianus M. Arimini 22 Jun. 139

Julianus Ep. M. in Ægypto 16 Feb. 863

Julianus M. in Africa 26 Jan. 708

Julianus M. in Africa 19 Febr. 130

Julianus alter M. in Africa 19 Feb. 130

Julianus M. in Africa 9 Mart. 3*

Julianus M. in Africa 5 Mart. 365

Julianus M. in Africa 24 Febr. 454

Julianus M. in Africa 27 Jan. 769

Julianus M. in Africa 21 Febr. 242

Julianus M. in Africa 23 Maii 247

Julianus Presb. M. in Africa 17 Apr. 480

Julianus M. in Africa 23 Maii 247

Julianus M. Alexandriæ 12 Feb. 580

Julianus M. Alexandriæ Æg. 27 Feb. 673

Julianus M. Antiochiæ 22 Jun. 144

Julianus M. Antiochiæ 29 Mart. 770

Julianus M. Autissiodori 3 Febr. 331

Julianus Diac. M. Bellovaci 8 Jan. 459

Julianus M. Cæsareæ 23 Mart. 450

Julianus M. an Calari 7 Jan. 355

Julianus M. in Cilicia 14 Feb. 746

Julianus M. Cordubæ 27 Jun. 252

Julianus Medicus M Emesæ 6 Febr. 778

Julianus M. in Gallia 7 Jan. 357

Julianus M. apud Græcos 18 Maii 146

Julianus M. Nicomediæ 16 Mart. 420

Julianus M. Nicomediæ 13 Mart. 262

Julianus M. in Palæstina 17 Febr. 10

Julianus M. Perusii 1 Jun. 33

Julianus M. Romæ 14 Feb. 746

Julianus M Samosatæ 29 Jan. 950

Julianus M Soræ in Campan. 27 Jan. 767

Julianus M. Thessalonicæ 2 Apr. 67

Julianus Aëp. Cenoman 27 Jan. 361

Julianus Ep. Conchæ in Hisp. 28 Jan. 843

Julianus Ep Toleti 8 Mart. 782

Julianus Ep. Viennæ Gall. 22 Apr. 29

*Julianus Adam, palo infixus 26 Maii 353

Julianus Conf Gandavi 19 Mart. 34

Julianus Diac. Novariæ 31 Jan. 1100

Julianus Mon circa Edessam 9 Jun. 175

Julianus Hegumenus CP. 12 Jun. 557

Julianus Hospitator 29 Jan. 974

Julianus Urius Patavii 17 Mart. 610

Julianus Romæ 12 Mart. 106

Julianus 17 Iun. 413

Julitana M. Nicomediæ 24 Febr. 460

Julitta M. Ancyræ 18 Maii 147

Julitta M. Antiochiæ 16 Iun. 15

Julitta apud Græcos 14 Iun. 958

Julitta Vidua Iconii M. 16 Iun. 17

Julius Martyr 4 Apr. 325

Julius Martyr 6 Ian. 324

Julius Martyr 4 Mart. 310

Julius Martyr 2 Apr. 67

Julius M. in Africa 28 Ian. 190

Julius M. in Ægypto 9 Feb. 294

Julius M. in Africa 3 Mart. 227

Julius M. in Africa 19 Feb. 150

Julius M. in Africa 27 Maii 679

Julius M. in Africa 19 Ian. 219

Julius M. in Africa 7 Maii 136

Julius M. in Africa 26 Apr. 415

Julius M. in Africa 11 Maii 625

Julius M. in Africa 8 Iun. 58

Julius M. Alexandriæ 12 Mart. 105

Julius M. Alexandriæ 28 Iun. 355

Julius M. Alexandriæ 30 Apr. 344

Julius M. Cæsareæ 23 Mart. 450

Julius M. Cæsaraugustæ 16 Apr. 406

Julius M. Capuæ 12 Apr. 80

Julius M. Dorostori 8 Iun. 56

Julius M. Dorostori 27 Maii 660

Julius M. Lugduni 2 Iun. 160

Julius M. Nicomediæ 27 Apr. 488

Julius M. in Pamphilia 28 Maii 744

Julius M. Romæ 2 Iun. 209

Julius Ep. M. Nicææ 13 Mart. 261

Julius Ep. Romæ 4 Mart. 309

Julius M. Romanus 1 Mart. 24

Julius Papa Rom. 12 Apr. 82

Julius Presb. Novariæ 31 Ian. 1100

Junia Paulo laudata 17 Maii 4

Junilla M. in Africa 16 Febr. 864

Junula Martyr in Africa 3 Mart. 227

Jvo Ep. Carnuti 20 Maii 247*

Justa M. Lugduni 2 Iun. 160

Justa M. Nicomediæ 22 Feb. 189

Justa M. Romæ 3 Iun. 287

Justa M. Romæ 2 Iun. 209

Justa alia M. Romæ 2 Iun. 209

Justa M. in Sardinia 14 Maii 271

Justa apud Græcos 26 Apr. 424

Justina V. M. Moguntiæ 16 Iun. 43

Justina V. M. Pergulæ 1 Iun. 51

Justina M. in Sardinia 14 Maii 271

Justina M. in Sicilia 10 Ian. 601

Justina Reclusa Aretii 12 Mart. 242

Justianus Ep. Vercellen. 21 Mart. 262

Justinianus M. in Africa 7 Maii 136

Justinianus Ep. Vercellis 21 Mart. 262

Justinus M. Cordubæ 27 Iun. 252

Justinus M. in Gallia 1 Maii 47

Justinus Diac. M. Heligenstadii 16 Iun. 43

Justinus M. Romæ 1 Iun. 16

Justinus M. Tiferni 1 Iun. 58

Justinus Philosophus M. 13 Apr. 104

*Justinus Ep. Teati 18 Apr. 520

Justus Martyr 12 Apr. 80

Justus Martyr 21 Feb. 243

Justus alter Martyr 21 Febr. 243

Justus Martyr 26 Feb. 630

Justus Martyr 25 Febr. 488

Justus Martyr 28 Febr. 723

Justus M. in Africa 25 Febr. 487

Justus M. in Africa 3 Mart. 225

Justus M. Alexandriæ 28 Febr. 722

Justus M. Antiochiæ 5 Mart. 365

Justus M. ad S. Antonii 13 Mart. 262

Justus M. Fulginii 4 Maii 452

Justus M. in Gallia 1 Maii 47

Justus M. Gerundæ 8 Iun. 58

Justus M. Gerundæ 31 Maii 435

Justus M. in Italia 17 Febr. 7

Justus M. Lugduni 2 Iun. 160

Justus M. Romæ 2 Iun. 209

Justus M. Romanus 1 Mart. 24

Justus M. Romæ 3 Iun. 287

Justus M. Viennæ Gall 6 Maii 99

Justus Ep. Alexandriæ 6 Iun. 620

Justus Ep. Urgellæ in Hisp. 28 Maii 774

Justus Conf. ex Africa Volaterris 5 Iun. 437

Justus Hispali 12 Febr. 582

Justus laicus Vicensis in Hisp. 28 Maii 774

Jutta vidua Pruthena 5 Maii 602

Juvanus M. Aquileiæ 15 Iun. 1049

Juvenalis Martyr 7 Maii 137

*Juvenalis Ep. Calari 28 Maii 734

Juvenalis Ep. Narniæ 3 Maii 386

Juvenalis Conf. Fossani 3 Maii 406

Juvencula M in Africa 9 Mart. 3*

Juventia M. in Britannia 16 Febr. 867

Juventinus M. Antiochiæ 25 Ian. 619

Juventius M. Romæ 1 Iun. 43

Juventius M. Romanus in Gallia 1 Iun. 44

Juvinus M. Ephesi 14 Iun. 797

K.

Keinvinus Ab. in Hibernia 3 Iun. 310

Keliacus Ep. in Hibernia 1 Maii 104

Kellenus in Hibernia 26 Mart. 626

Kennocha Virgo in Scotia 13 Mart. 338

Kentigernus Ep. in Scotia 13 Ian. 815

Kessogus Ep. in Scotia 10 Mart. 35

Kieranus Ep. Ab. in Hibernia 5 Mart. 389

Kineburga V. Regia in Anglia 6 Mart. 441

Kineswita V. Regia in Anglia 6 Mart. 441

Kinnia vel Cinnia V. Hiberna 1 Feb. 96

*Kunigunda Fund. Diessæ 6 Mart. 420c

L.

Laborus M. Mediolani 6 Maii 101

Lactinus Ab. in Hibernia 19 Mart. 31

Ladislaus Rex Hungariæ 27 Iun. 315

Ladislaus O. Min. 4 Maii 560

*Læta matrona Rom. 11 Maii 611

Lætissima M. Nicomediæ 27 Apr. 488

*Lalilaba Rex Abassiæ 6 Iun. 616f

Lambeses M. in Africa 23 Febr. 362

Lambertus M. Cæsaraugustæ 16 Apr. 413

*Lambertus Ep. Morinorum 29 Apr. 611

Lambertus Ep. Venciæ in Gal. 26 Maii 458

*Lambertus Fund. Begginagii Leod. 25 Iun. 3 b

Lampasius M. in Africa 19 Febr. 130

Lampites M. Nicomediæ 8 Iun. 56

Lamtanus M. Thessalonicæ 25 Iun. 10

Landelinus Ab. Crispinii 15 Iun. 1062

Landericus Ep. Paris. 10 Iun. 292

Landoaldus Archpresb. 19 Mart. 34

Landricus Ep. Metis & Ab. 17 Apr. 487

Landulphus Ep. Astæ 7 Iun. 43

Landus M. Hortæ in Italia 5 Maii 49

Lanfrancus Ep. Papiæ 23 Ian. 619

Lanfrancus Aëp. Cantuar. 28 Maii 831

Lantbertus Aëp. Lugduni 14 Apr. 215

Lanulus M. in Italia 6 Mart. 424

Laodicius custos carceris 13 Maii 188

Largus M. Aquileiæ 16 Mart. 418

Lasreanus Ab. in Hibernia 18 Apr. 543

Lassa M. in Africa 9 Febr. 293

Latina M Romæ 2 Iun. 210

Latinus Ep. Brixiæ 24 Mart. 475

Latro cum Christo crucifixus 25 Mart. 543

Latuinus Ep. Sagien. 20 Iun. 11

Lavarus M. Tarsi 10 Maii 557

*Lauduinus Successor S. Brunonis 31 Mart. 398

Launomarus Presb. Ab. in Gallia 19 Ian. 229

Laurentia V. M. Ad S. Antonii 13 Mart. 262

Laurentius M. Aretii 3 Iun. 271

Laurentius Martyr 13 Apr. 130

Laurentius Martyr 12 Apr. 80

Laurentius M. in Africa 3 Feb. 321

Laurentius Martyr Forosempronii 2 Febr. 286

Laurentius Justinianus Patr. Venetus 8 Ian. 549

Laurentius Presb. M. Novariæ 30 Apr. 762

Laurentius M. in Numidia 10 Iun. 267

*Laurentius Aëp. Bracaræ 4 Iun. 375

Laurentius Aëp Cantuar. 2 Febr. 289

Laurentius Ep. Siponti 7 Febr. 56

Laurentius Ep. Spoleti 3 Febr. 361

*Laurentius Ep. Stabiis 26 Feb. 625

Laurentius apud Græcos 10 Maii 589

Laurinus M. Interamnæ 14 Apr. 211

Lauta M. Thessalon. 1 Iun. 48

Lautica M. Gerundæ 31 Maii 435

Lazarus Martyr 12 Apr. 80

Lazarus M. Persa 27 Mart. 691

Lazarus Diac. M. Tergesti 12 Apr. 66

Lazarus Ep. Mediolani 11 Febr. 521

Lazarus Conf. Pictor CP. 23 Feb. 392

Lea Vidua Romana 22 Mart. 383

Leander Ep. Hispali 13 Mart. 275

Leander M. Smyrnæ 27 Feb. 677

Lectissimus M. in Africa 26 Apr. 415

Legontianes M. in Aprutio 5 Feb. 658

Legontius Ep. Metis 18 Feb. 66

Lellus M. Cordubæ 27 Iun. 252

Leo M. 1 Mart. 28

Leo Subdiac. M. in Africa 30 Iun. 575

Leo Tribunus M. in Bulgaria 22 Ian. 441

Leo Ep. M. in Bulgaria 22 Ian. 441

Leo M. in Japonia 5 Febr. 723

*Leo Martyr in Lucania 1 Iun. 4

Leo M. Pataræ in Lycia 18 Febr. 57

Leo Papa I 11 Apr. 14

Leo Papa II 28 Iun. 374

Leo Papa III Romæ 12 Iun. 572

Leo Papa IX 19 Apr. 642

Leo Aëp. Rotomagi M. 1 Mart. 89

Leo Ep. Catanæ 20 Febr. 222

Leo Ep. in Samo 29 Apr. 625

Leo Ep. Cenoman. 22 Apr. 31

*Leo seu Leonius Ab. S. Bertini 6 Febr. 764

Leo Lucas Ab. in Calabria 1 Mart. 97

Leo Ab. Trecis 25 Maii 73

Leo Mon. O S. Basilii 5 Maii 48

Leobardus Reclusus in Gallia 18 Ian. 198

Leobinus Ep. Carnuti 14 Mart. 794

Leocritia V. M. Cordubæ 15 Mart. 411

Leocus seu Leucus M Antiochiæ 7 Mart. 639

*Leodebaldus Fund. Floriacen. 14 Iun. 782f

*Leodegarius Canon. Eystett. 21 Feb. 234

Leodegarius Pr. in Campania Gal. 23 Iun. 485

Leodicius M Puteolis 25 Ian. 616

Leolinus Ep. Patavii 24 Iunii 483

*Leofgarius Ep. Hereford. 16 Iun. 2f

Leogontius Ep. Arveniæ 5 Iun. 423

Leogisilus Ab. in Burg. 13 Ian. 830

Leonides pater Origenis M. 22 Apr. 10

Leonides M. in Ægypto 5 Iun. 419

Leonides I & II MM. Alexandriæ 28 Iun. 385

Leonides M. Antiochiæ 26 Apr. 415

Leonides M. in Thebaide 28 Ian. 853

Leonides Ep Athenarum 15 Apr. 378

Leonilla avia Tergeminorum M. 17 Ian. 75

Leonis M. Corinthi 16 Apr. 402

Leonis V. M. in Mesopotamia 25 Iun. 14

Leonis M. in Ponto 16 Apr. 406

Leonius Presb. Pictavis 1 Feb. 91

Leontia V. M. Romana 1 Mart. 32

Leontis Martyr 13 Apr. 129

Leontius Ep. Martyr 19 Mart. 27

Leontius M. Sebaste 10 Mart. 12

Leontius M. Nicomediæ 20 Ian. 297

Leontius M. Nicomediæ 24 Apr. 263

Leontius M. Scytopoli 4 Maii 459

Leontius Miles M. Tripoli 18 Iun. 553

Leontius Ep. Cæsareæ in Cappad. 13 Ian. 781

Leontius Ep. Santonen. in Gallia 19 Mart. 33

Leontius Ep. Trevir. 19 Febr. 130

Leontius Pastor apud Græcos 18 Iun. 586

Leontius Conf. Gisalbæ 6 Apr. 547

Letardus Ep. in Gallia 24 Febr. 468

* Letus Aëp Mediolani 4 Apr. 719

* Leubricus Canon. Metis 17 Febr. 3

Leucius M. cum Primiano 1 Ian. 19

Leucius M. in Africa 17 Ian. 80

Leucius M. in Asia 28 Ian. 808

Leucius M. in Numidia 10 Iun. 267

Leucius Ep. Brundusii 11 Ian. 667

Leucius Conf. Alexandriæ 11 Ian. 674

Leuconius Ep. Trecis 1 Apr. 12

* Levi Ep. Ierosol. 1 Mart. 3

Levionus M. Alex. Æg. 14 Feb. 750

Leunuca M. in Thracia 7 Mart. 644

Leununcula M. in Thracia 7 Mart. 644

Leutfredus Ab. Ebroicæ 21 Iun. 104

Liafdagus Ep. Ripæ in Dania 3 Febr. 445

Liastamon M. in Ægypto 9 Febr. 294

Libentius Archiep. Bremæ 4 Iun. 81

Liber M. Romæ 17 Maii 26

Liberalis M. Alexandriæ 24 Apr. 265

Liberalis Altini in Italia 27 Apr. 489

Liberata V. in Gallia 3 Febr. 361

Liberata V. Papiæ 16 Ian. 32

Liberata V. Novocomi 18 Ian. 196

Liberator Ep. M. Beneventi 15 Maii 465

Liberatus Medicus cum uxore & filiis MM. in Africa 23 Mart. 461

Liberianus M. Romæ 1 Iun. 16

Liberius Ep. Ravennæ 29 Apr. 614

Liberius Peregrinus Anconæ 27 Maii 728

Libius M. in Pannonia 23 Feb. 366

Libosa M. Nicomediæ 22 Feb. 189

Libosus M. in Africa 1 Feb. 37

Libosus M. Romæ 3 Iun. 287

Libus M. Romæ 27 Maii 26

Libusus M. in Numidia 10 Iun. 267

Liceria V. M. Senonibus 11 Maii 626

Licinius Martyr 10 Apr. 864

Licinius Ep. Andegav. 13 Feb. 675

Lidwigis seu Lidwina V. Schidami 14 Apr. 267

Lietbertus Ep. Cameraci 23 Iun. 585

Lietfardus Ep. M. in Belgio 4 Feb. 492

Lifardus Ab. in Gallia 3 Iun. 298

Limineus M. Claromonte Gal. 29 Mart. 769

Limnæus Anach. in Syria 22 Febr. 291

Linentius Conf. in Gallia 25 Ian. 628

Liprandus Pr. Conf. Mediolani 27 Iun. 310

Litifredus Ep. Papiensis 8 Mart. 793

Livonius M Romanus 1 Mart. 32

Liutharius Comes M. 2 Febr. 309

Lolion M. apud Græcos 20 Mart. 84

Lolion junior M. apud Græcos 27 Apr. 488

Lollia M. Ancyræ 23 Iun. 471

Lomanus Ep. in Hibernia 17 Feb. 13

Longinus M. in Armenia 24 Iun. 809

Longinus Centurio Martyr in Cappadocia 15 Mart. 375, 736

Longinus M. Nicomediæ 24 Apr. 263

Longinus M Romæ 17 Iun. 285

Lorgius M Cæsareæ Cap. 2 Mart. 103

Lota M. Corinthi 16 Apr. 402

Luca M. Romæ 3 Jun. 287

Lucas M. Antiochiæ 20 Mart. 82

Lucas Ep. M. Cæsareæ Cap. 2 Mart. 130

Lucas Diac. M. Emesæ 6 Feb. 777

Lucas M. Nicomediæ 13 Mart. 262

Lucas Diac. M. in Perside 22 Apr. 11

Lucas Erem. apud Græcos 27 Jun. 278

Lucas Casalius Ab. in Sicilia 2 Mart. 151

Lucas Mon. Placentiæ 5 Jan. 289

* Lucas Belludus O. Min. Patavii 17 Febr. 3

Lucas Thaumaturgus 7 Feb. 83

Luceia V. M. Romæ 25 Jun. 11

Lucella M. in Africa 10 Maii 556

Lucella M. in Africa 7 Maii 136

Lucella M. Nicææ 25 Mart. 554

Lucella M. Tarsi 10 Maii 557

Lucellianus M. Byzantii 3 Jun. 274

Lucellus M. in Africa 19 Mart. 26

Lucensis Tert. Franc. in Etr. 28 Apr. 594

Lucentia V. Pruvini in Francia 4 Jun. 412

Lucepia V. Martyr 18 Maii 146

Lucetella Martyr 13 Mart. 261

Luchesius Tert. Franc. in Etr. 28 Apr. 594

Lucia M. Romæ 3 Jun. 287

Lucia M Romæ 24 Jun. 808

Lucia V. M. Romæ 1 Jun. 48

Luciana M. Byzantii 18 Maii 145

Lucianus Martyr 3 Jun. 288

Lucianus Martyr 1 Febr. 47

Lucianus Martyr 19 Jan. 220

Luciani duo MM. in Africa 28 Apr. 571

Lucianus M. in Africa 5 Jan. 240

Lucianus M. in Africa 13 Jun. 678

Lucianus alter M. in Africa 13 Jun. 678

Lucianus M. in Africa 23 Feb. 362

Lucianus M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Lucianus M Antiochiæ 15 Apr. 377

Lucianus Presb. M. Antioch. 7 Jan. 357

Lucianus Ep. Bollovac. M. 8 Jan. 459

Lucianus M. Cæsareæ Cappad. 8 Jun. 57

Lucianus M. Cæsareæ Cap. 7 Jun. 8

Lucianus M. in Sardinia 28 Maii 745

Lucianus M. in Campania 18 Mart. 819

Lucianus M. Nicomediæ 22 Feb. 189

Lucianus M. Nicomediæ 24 Feb. 460

Lucianus alter M. Nicomediæ 24 Febr. 460

Lucianus M. in Ponto 16 Apr. 406

Lucianus alter M. in Ponto 16 Apr. 406

Lucianus Diac. M. Romæ 25 Maii 5

Lucianus M. Tomis 27 Maii 679

Lucianus Ep. in Sicilia 3 Jan. 136

Lucianus Conf. Gisalbæ 6 Apr. 547

Lucianus Conf. apud Græcos 28 Jun. 358

Lucida M. in Africa 3 Jan. 130

Lucidius Ep. Veronæ 26 Apr. 423

* Lucidus Ep. Ficoclen. 20 Jan. 131

Lucifer Ep. Calari in Sardinia 20 Maii 179 *

Lucilla M. in Africa 16 Feb. 864

Lucina matrona Romana 30 Jun. 533

Lucinia M. Romæ 25 Maii 5

Lucinius Ep. Martyr 4 Mart. 308

Lucinus M. Aphrodisiæ 30 Apr. 751

Lucinus M. Tarsi 10 Maii 557

Lucinus alter M. Tarsi 10 Maii 557

Luciola M. in Africa 3 Mart. 227

Luciolus M. in Africa 3 Mart. 225

Luciosa Martyr 25 Feb. 488

Luciosa M. Romæ 2 Jun. 209

Luciosa M. in Portu Rom. 2 Mart. 132

Luciosus M. Byzantii 18 Maii 145

Lucius Martyr 21 Jan. 341

Lucius Martyr 4 Mart. 310

Lucius alter Martyr 4 Mart. 310

Lucius Martyr 12 Apr. 80

Lucius Papa M. 4 Mart. 301

Lucius M. in Africa 9 Jan. 219

Lucius M. in Africa 27 Jan. 769

Lucius M. in Africa 18 Jan. 190

Lucius M. in Africa 24 Apr. 265

Lucius M. in Africa 19 Jan. 219

Lucius M. in Africa 24 Feb. 454

Lucius M. in Africa 18 Feb. 65

Lucius M. in Africa 23 Maii 247

Lucius M. Alexandriæ 18 Maii 144

Lucius M. Alexandriæ 13 Maii 202

Lucius M. Alexandriæ 21 Mart. 259

Lucius M. Byzantii 8 Maii 291

Lucius Ep. M. Cæsareæ Cap. 2 Mart. 130

Lucius M. Caunæ in Hisp. 6 Jun. 629

Lucius M. in Græcia 8 Jan. 473

Lucius M. Interamnæ 17 Feb. 6

Lucius M. Niveduni 6 Jun. 628

Lucius M. Nicomediæ 13 Mart. 262

Lucius Ep. M. Nicomediæ 15 Mart. 391

Lucius M. in agro Parmensi 6 Jan. 632

Lucius Diac. M in Perside 22 Apr. 11

Lucius M. in Phrygia 7 Feb. 13

Lucius M. Romæ 8 Febr. 156

Lucius M. Romæ 2 Jun. 209

Lucius M. in Sardinia 28 Maii 745

Lucius Ep. M. in Thracia 11 Febr. 519

Lucius Ep. Laodiceæ 22 Apr. 4

Lucius Cyrenensis 6 Maii 99

Lucius Conf. Gisalbæ 6 Apr. 547

Lucosa M Antiochiæ 5 Mart. 363

Lucretius M. in Africa 14 Jan. 935

Lucusa M. in Cappadocia 21 Maii 5

Lucusa M. Tarsi 10 Maii 557

Lucusa M. in Africa 19 Maii 308

Ludanus Peregr. Argentinæ 12 Feb. 638

Ludgerus Ep. in Westphalia 26 Mart. 626

Ludolsus Ep. M. Ord Præmonst. 29 Mart. 793

* Ludovica de Albertonibus Romæ 31 Jan. 1078

Ludovicus M. Cordubæ 30 Apr. 806

Ludovicus M. in Japonia 5 Feb. 729

*Ludovicus O. Præd. in Florida M. 22 Maii 126

Ludovicus Puer M in Suevia 30 Apr. 978

* Ludovicus de Estrada Ab. 2 Jun. 258

* Ludovicus Blosius Ven Ab. Letien. 7 Jan. 430

Luceia V. M. Alexandriæ 26 Jun. 157

Lufihildis V. M. Coloniæ 1140

Luitolfus Comes M. 2 Feb. 309

Luminosa V. Papiæ 9 Maii 460

Lunitanus M. Thessalonicæ 25 Jun. 10

Lupercius M. in Novempopulania 28 Jun. 349

Luperculus M in Novempopulania 28 Jun. 349

Lupercus M Cæsaraug 16 Apr. 406

Luperius M prope Valencenas 26 Jun. 196

Lupicinus Martyr 3 Maii. 226

Lupicinus M. in Lydia 27 Apr. 486

Lupicinus Ab. Juren in Burg. 21 Mart. 262

Lupicinus Ep. Lugduni in Gal. 3 Feb. 360

Lupicinus Ep. Veronæ 22 Maii 151

Lupicinus Inclusus in Biturica 24 Jun. 817

Lupinus Carcastone in Gall. 4 Maii 532

Lupus M. in Armenia 2 Maii 180

Lupus M. Gerundæ 31 Maii 435

Lupus Ep. Cabilonen. 17 Mart. 514

Lupus Ep. Cabillonen. 27 Jan. 776

Lupus Ep Lemovicen. 22 Maii 171

* Lupus Ep. Marochii O. Min. 1 Maii 3

Lupus Dux Bergomi 8 Jun. 239

* Lupus O. Min. in Hispania 19 Maii 295

Lusus M in Ægypto 9 Feb. 294

Lutgardis V. Ord. Cist. in Brabantia 16 Jun. 231

* Lya M. in Lucania 1 Jun. 4

Lybe V. M in Mesopotamia 25 Jun. 14

Lycarion M. Hermopoli 7 Jun. 8

Lycarion sive Bycarion M. 8 Feb. 157

Lydia M. in Illyrico 27 Mart. 687

Lysimachus M. Sebastæ 10 Mart. 12

M.

Maares Ep. M. in Perside 22 Apr. 19

Macaria M. Alexandriæ 6 Apr. 537

Macaria M. Antiochiæ 7 Apr. 658

Macaria M. Interamnæ 14 Apr. 211

Macarius Martyr 12 Apr. 81

Macarius Martyr 26 Iun. 157

Macarius Martyr 4 Maii 471

Macarius Martyr 28 Febr. 723

Macarius Martyr 2 Ian. 82

Macarius M. in Africa 7 Iun. 7

Macarius Mon. M. in Arabia 14 Ian. 953

Macarius M. Carthagine 8 Apr. 745

Macarius M. in Cilicia 5 Febr. 656

Macarius M. Hispali 12 Febr. 582

Macarius M. Lugduni 2 Iun. 160

Macarius M. Romæ 28 Febr. 723

Macarius M. Thessalonicæ 27 Febr. 676

Macarius Aëp. Antioch Gandavi 10 Apr. 873

Macarius Ep. Jerosol. 10 Mart. 34

Macarius Ep. Lugduni Gall. 4 Maii 493

Macarius Ep. Petræ Palæst. 20 Iun. 11

Macarius Abbas Alexandr. 2 Ian. 84

Macarius Ægyptius Ab. 15 Ian. 1005

Macarius Pr. Thmui 22 Maii 143

Macarius Romanus Erem. 2 Ian. 90

Macarius Conf. apud Græcos 1 Apr. 30

Maccallinus Ab. in Belgio 21 Ian. 385

Maccar Martyr 28 Febr. 724

Macedo M. in Illyrico 27 Mart. 687

Macedonius M. in Asia 12 Mart. 108

Macedonius M. apud Græcos 28 Iun. 358

Macedonius Presb M. Nicomediæ 13 Mart. 260

Macedonius M Nicomediæ 13 Mart. 226

Macedonius Ep. Constantinop. 25 Apr. 369

Macedonius Critophagus in Syria 24 Ian. 593

Macer M. in Africa 7 Iun. 7

Machaldus Ep. Hibernus 25 Apr. 366

Macolleus Ep. Hibernus 25 Apr. 366

Macorus M. in Africa 17 Apr. 480

Macra V. M. in Gallia 6 Ian. 324

Macrina avia S Basilii 14 Ian. 953

Macrobius Martyr 18 Feb. 66

Macrobius M. in Africa 16 Feb. 864

Macrobius M. Mediolani 6 Maii 101

Macrobius M. Nicomediæ 7 Maii 135

Macrobius M. Scythopoli 4 Maii 459

Maculus M. Perusii 29 Apr. 616

Madelgisilus Erem. Centulæ 30 Maii 264

Madi seu Matinus M. 3 Mart. 244

Madiaria M. Antiochiæ 7 Apr. 658

Magdalena Albrica Abb. Comi 13 Maii 252

Magdaletes M. Tripoli 12 Iun. 507

Maggina Martyr 12 Apr. 81

Magorianus Conf Tridenti 15 Mart. 403

Magnus Martyr 2 Apr. 67

Magnus Martyr 13 Apr. 130

Magnus Martyr 1 Ian. 21

Magnus Martyr 1 Ian. 21

Magnus M in Africa 26 Maii 369

Magnus M. Cyzici 29 Apr. 617

Magnus M. Forosempronii 4 Febr. 458

Magnus M. Interamnæ 17 Feb. 6

Magnus M Romæ 14 Febr. 746

Magnus Comes Orcadum 16 Apr. 438

* Magnus Norvegiæ Rex 1 Maii 3

Magnus in Novempopulania 1 Maii 43

Majanus Ab. in Armorica 21 Jun. 100

Majanus Peregrinus in Gallia tom. 2 Jun. LXXXV

Maimbodus M Mon. Belgardiæ 23 Jan. 542

Majolus M. in Africa 19 Jan. 219

Majolus Ab. Cluniaci 11 Maii 657

Major M. Carthag. 11 Feb. 513

Major Miles M. Gazæ 15 Feb. 901

Major M. Thessalonicæ 1 Jun. 48

Major Conf. Romæ 10 Maii 551

Majorica M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Majorica M. Aphrodisiæ 30 Apr. 751

Majoricus M. Mediolani 6 Maii 101

Majoricus Ep. Aquensis 27 Jun. 278

Majorus M. Thessalonicæ 1 Jun. 48

Majosa M. Thessalonicæ 1 Jun. 48

Majulinus Martyr 21 Jan. 341

Majulus M. in Africa 11 Maii 625

Majulus M. in Africa 19 Febr. 130

Majulus M. Tarsi 10 Maii 557

Malachias Propheta 14 Jan. 931

Malardus Ep. Carnuti 19 Jan. 235

Malchus M. Cæsareæ Pal. 28 Mart. 711

Malchus M. Thessalonicæ 1 Jun. 48

Malcolinus Rex Scotiæ 2 Jun. 158

Maleus M. Tarsi 10 Maii 557

Malina M. Tarsi 28 Apr. 567

Mamas apud Græcos 6 Maii 104

Mamertinus Mon. Autissiodori 20 Apr. 758

Mamertus Ep. Viennæ Gal. 11 Maii 629

* Mamertus Fr. S Dominici 11 Mart. 53

Mamilianus Pr. M Romæ 25 Maii 5

Mamilianus M. Romæ 12 Mart. 104

Mamillus M. in Africa 8 Mart. 757

Mammarius Pr. M. in Numidia 10 Jun. 267

Mamerus Martyr 12 Apr. 80

Mammerus M. in Africa 14 Mart. 346

Mammerus M. in Istria 5 Jun. 423

Mammius M. Corcyræ 29 Apr. 615

Mamyca V M. in Gotthia 26 Mart. 619

Maniana sive Marina V. M. 10 Mart. 31

Manahen Proph. Antiochiæ 24 Maii 273

Mandales M. Romæ 12 Jun. 510

* Manegoldus Ab. in Suevia 18 Febr. 52

Maneremus Martyr 16 Maii 571

Manfredus Eremita in Gallia 28 Jan. 909

Manilus M. in Africa 7 Mart. 645

Manilus M. in Africa 8 Mart. 757

Manili duo in Africa 11 Maii 625

Manilus M. in Africa 28 Apr. 571

Manilus M. Carthagine 15 Mart. 392

Manilus M. Perusii 29 Apr. 616

Manintia Martyr 28 Febr. 724

Manna M. Nicomediæ 22 Febr. 189

Manreandes Chorep. M. in Perside 22 Apr. 29

Mansuetus Martyr 28 Febr. 724

Mansuetus M. in Normannia 25 Apr. 363

* Mansuetus Ep. Britannorum 19 Mart. 2

Mansuetus Ep. Mediolani 19 Febr. 135

Mantius M in Lusitania 21 Maii 31

Manuel Ep. M. in Bulgaria 22 Jan. 441

Manuel Persa M. CP. 17 Jun. 289

Manuæus Ep. Bajocis 28 Maii 767

Mappalicus Martyr 21 Feb. 243

Mappalicus M. in Africa 17 Apr. 480

Mappalicus M. Romæ 18 Apr. 528

Mapparicus 6 Maii 101

Marcella Martyr 17 Feb. 10

Marcella M. in Africa 7 Maii 136

Marcella M. Alexandriæ 28 Iun. 355

Marcella M. in Cilicia 10 Maii 557

Marcella M. Romæ 2 Iun. 209

Marcella vidua Romæ 31 Ian. 1105

Marcellina M. Romæ 2 Iun. 209

Marcellina M. Nicomediæ 22 Feb. 189

Marcellina M. Nicomediæ 24 Febr. 460

Marcellianus Martyr 4 Maii 161

Marcellianus M. Romæ 18 Iun. 568

Marcelliani duo MM. Thessal. 1 Iun. 48

Marcellianus Ep. Autissiodori 13 Maii 203

Marcellinus Martyr 2 Apr. 66

Marcellinus Trib. M. in Africa 6 Apr. 539

Marcellinus M. in Africa 7 Maii 136

Marcellinus M. in Africa 16 Febr. 864

Marcellinus M. Bononiæ 12 Iun. 517

Marcellinus M. Cordubæ 27 Iun. 252

Marcellinus M. Mediolani 6 Maii 101

Marcellinus M. Nicomediæ 7 Maii 135

Marcellimus M. Perusii 1 Iun. 33

Marcellinus Pr. M. Romæ 2 Iun. 170

Marcellinus PP. M. Romæ 26 Apr. 412

Marcellinus M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Marcellinus Ep. Anconæ 9 Ian. 590

Marcellinus Ep. Ebreduni 20 Apr. 750

Marcellinus Ep. Velauni 7 Iun. 5

Marcellinus 30 Mart. 828

Marcellinus Tomis in Ponto 2 Ian. 82

Marcellosa M. in Africa 20 Maii 173 *

Marcellus Martyr 19 Iun. 846

Marcellus Martyr 1 Mart. 23

Marcellus Martyr 11 Apr. 13

Marcellus Martyr 10 Apr. 864

Marcellus Martyr 18 Feb. 66

Marcellus M. in Africa 19 Febr. 130

Marcellus M. Alexandriæ 28 Iun. 355

Marcellus M. Argentonii 24 Iun. 476

Marcellus M. Cordubæ 27 Iun. 252

Marcellus M. apud Græcos 22 Maii 143

Marcellus Papa M. Romæ 16 Ian. 3

Marcellus M. Romæ 3 Iun. 287

Marcellus Ep. Dien. in Gallia 9 Apr. 826

Marcellus Subdiac. Forolivii 20 Mart. 85

* Marcellus pollinctor S. Petri 29 Iun. 396

Marcia Martyr 14 Apr. 212

Marcia Martyr 26 Iun. 157

Marcia M. in Africa 20 Apr. 748

Marcia M. in Africa 24 Apr. 265

Marcia M. in Africa 16 Iun. 37

Marcia M. in Africa 8 Maii 299

Marcia M. in Africa 18 Iun. 568

Marcia M. Alexandriæ 6 Apr. 537

Marcia M. Cæsareæ in Capp. 8 Iun. 57

Marcia Cæsareæ Pal. 6 Iun. 622

Marcia M. Interamnæ 14 Apr. 211

Marcia M. Nicomediæ 20 Ian. 247

Marcia M. Romæ 2 Iun. 209

Marciana M. in Africa 26 Apr. 415

Marciana V. M. in Africa 9 Ian. 568

Marciana V. M. in Mauritania 9 Ian. 569

Marciana M. Romæ 28 Maii 746

Marciana M. Romæ 2 Iun. 209

Marcianus Martyr 10 Mart. 32

Marcianus Martyr 16 Apr. 405

Marcianus Martyr 26 Mart. 615

Marcianus M. in Ægypto 8 Iun. 55

Marcianus M. in Ægypto 5 Iun. 419

Marcianus M. in Ægypto 27 Apr. 487

Marcianus M. in Africa 4 Maii 460

Marcianus M. in Africa 4 Ian. 165

Marcianus M. in Africa 26 Apr. 415

Marcianus M. in Alexandriæ 29 Apr. 617

Marcianus M. Antiochiæ 17 Apr. 480

Marcianus M. Atinæ in Camp. 17 Iun. 266

Marcianus M. Byzantii 18 Maii 145

Marcianus M. Byzantii 8 Maii 291

Marcianus M. in Cilicia 14 Feb. 746

Marcianus Ep. M. Dertonæ 6 Mart. 421

Marcianus M. Perusii 29 Apr. 616

Marcianus M. in Ponto 16 Apr. 406

Marcianus M. Romæ 28 Maii 746

Marcianus M. Romæ 14 Feb. 746

Marcianus M. Tarsi 10 Maii 557

Marcianus M. Thessalon. 1 Iun. 48

Marcianus Ep. Pampelonæ 30 Iun. 586

Marcianus Ep. Ravennæ 22 Maii 127

Marcianus Ep. Syracusae 14 Iun. 786

Marcianus Presb. CP. 10 Ian. 609

Marcillus M. Romæ 28 Maii 746

Marcina M. Nicodemiæ 8 Iun. 56

Marcionilla M. in Ægypto 9 Ian. 570

Marciosa M. Romæ 2 Iun. 209

Marcius Martyr 4 Maii 471

Marcius M. Antiochiæ 5 Mart. 363

Marculphus Ab. in Gallia 1 Maii 70

Marcus Martyr 12 Apr. 80

Marcus alter Martyr 12 Apr. 80

Marcus Martyr 26 Iun. 157

Marcus M. in Africa 5 Ian. 240

Marcus M. in Africa 6 Ian. 323

Marcus M. in Africa 16 Feb. 864

Marcus alter M. in Africa 16 Feb. 864

Marcus Mon. M. in Arabia 14 Ian. 953

Marcus E. Atini M. 28 Apr. 548

Marcus M. Dorostori 8 Iun. 56

Marcus M. in Italia 29 Ian. 946

* Marcus Diac. M. in Lucania 1 Iun. 4

Marcus M. Nicææ 13 Mart. 261

Marcus M. Romæ 18 Iun. 568

Marcus M. Romæ 24 Mart. 477

Marcus M. Surrenti 19 Mart. 27

Marcus M. Thessalon. 1 Iun. 48

Marcus alter M. Thessalon. 1 Iun. 48

Marcus Euangelista 25 Apr. 344

Marcus Ep. Apolloniadis M. 16 Iun. 41

Marcus Ep. Arethusæ Conf. 29 Mart. 774

Marcus Ep. Luceriæ Apulia 14 Iun. 800

Marcus Mon. in Ægypto 5 Mart. 367

Marcus Erem. apud Græcos 20 Maii 226

Marcus Athenien. Erem. in Libya 29 Mart. 778

Marcus S. Mariæ in Gall. O. M. 19 Mart. 71

Marcus Surdus 2 Ian. 90

Marcussus Martyr. 21 Ian. 341

Marcusus sive Marcussus M. in Afr. 19 Ian. 219

Mardonius M. Neocæsareæ 24 Ian. 590

Mareas Ep. M. in Perside 22 Apr. 19

Mareasus M. Nicomediæ 12 Mart. 106

Mares Martyr 12 Apr. 80

Mares Palatinus M. in Africa 5 Mart. 365

Mares M. Persa 27 Mart. 691

Mares M. Tarsi 10 Maii 557

Mares Ab. in Syria 25 Ian. 627

Mareus Martyr 17 Febr. 10

Mareus Diac. M. Tergesti 10 Maii 497

Marga M. Alexandriæ 6 Apr. 537

Margarita M. Carthag. 11 Feb. 513

* Margarita Abb. in Brabantia 4 Iun. 375

* Margarita Bavarica 3 Apr. 235

* Margarita Carthusiana Lugduni 30 Apr. 722

* Margarita de Claves Tertiar. 23 Iun. 456 e

Margarita Tertiaria Cortonæ 22 Febr. 298

* Margarita Dominici Tertiaria Franciscana 13 Iun. 665 f

Margarita de Tiferno O. Præd. 13 Apr. 190

* Margarita Contracta Magdeb. 22 Mart. 368

Margarita V. Ravennæ 23 Ian. 548

Margarita Regina Scotiæ 10 Iun. 320

Margarita Hung. O. Prædic. 28 Ian. 897

Maria Martyr 8 Febr. 157

Maria M. in Africa 14 Mart. 346

Maria M. Aquileiæ 17 Iun. 287

Maria Dolorosa V.M. in Brabantia 18 Iun. 643

Maria M. Cæsareæ 28 Mart. 712

Maria M. Carthagine 11 Febr. 513

Maria M. Nicææ 13 Mart. 261

Maria M. Nicodemiæ 24 Febr. 460

Maria M. Nicodemiæ 17 Mart. 511

Maria M. Nicodemiæ 18 Mart. 619

Mariæ tres MM. Romæ 2 Iun. 209

Maria M. Tarsi 10 Mart. 577

Maria M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Maria Ægyptiaca 2 Apr. 67

* Maria Alphonsa Clar. Asturicæ 2 Maii 168

Maria V. Antiochiæ in Syria 29 Maii 50

Maria uxor Ducis Carinthiæ 5 Febr. 693

Maria Cleophæ 9 Apr. 811

Maria V. Constantinopoli 6 Iun. 621

Maria Fernandez 30 Maii 415

Maria Ogniacensis 23 Iun. 630

Maria Magd. de Pazzis Carm. 25 Maii 177

* Maria Pilana Ord. Prædic. 28 Iun. 335

* Maria Raggia O. Præd. 7 Iun. 354 e

Maria Bagnesia V. Florentiæ 28 Maii 112

* Maria Sanctimon. in Hisp. 11 Iun. 419 c

* Maria Sulperia Lovanii 25 Feb. 486

* Maria Fabri Visitantina 14 Iun. 783 d

Maria filia Henrici Brab. Ducis 18 Ian. 180

Maria Neptis Abrahami 16 Mart. 483

Maria mater Joannis Jerosol. 29 Iun. 475

Maria uxor Isidori Agric. 15 Maii 550

Maria & Xenophon. Jeros. 26 Ian. 723

Maria de Mailliaco V. vidua 28 Mart. 735

Mariamna V. M. in Perside 9 Iun. 172

Mariamna V. Apostolica 17 Febr. 4

Marianus M. in Africa 6 Maii 101

Marianus M. in Africa 3 Maii 383

Marianus M. in Africa 9 Mart. * 3

Marianus M. ad S. Antonii 13 Mart. 262

Marianus Lector M. in Numidia 30 Apr. 745

Marianus Mon. Autissiodori 20 Apr. 758

Marianus M. Roman. in Styria 11 Maii 619

Marianus Ab. Ratisponæ 9 Feb. 361

Maricus Martyr 12 Apr. 80

Mariminia M. in Africa 28 Maii 744

* Marina V. M. alias Margarita 18 Iun. 552 e

Marina V. Martyr 6 Apr. 534

Marina M. in Africa 6 Maii 101

Marina M. in Africa 27 Ian. 769

Marina M. Alexandriæ 18 Iun. 573

Marina M. Romæ 2 Iun. 209

* Marina de Escobar Vallisoleti 9 Iun. 149

* Marina solitaria in Lusitania 4 Maii 437

Marina V. Ord. Canonicorum Regularium Spoleti 18 Iun. 665

Marinus Martyr 21 Ian. 341

Marinus Martyr 7 Apr. 662

Marinus Martyr 3 Mart. 226

Marinus M. in Africa 2 Febr. 286

Marinus M. in Africa 3 Mart. 127

Marinus M. in Africa 7 Maii 236

Marinus M. Alexandriæ 17 Iun. 286

Marinus M. Alexandriæ 18 Mart. 618

Marinus Pr. M. Aphrodisiæ 30 Apr. 751

Marinus Presb. M. Brixiæ 16 Ian. 2

Marinus M. Byzantii 8 Maii 291

Marinus M. Cæsareæ Pal. 3 Mart. 229

Marinus M. apud Græcos 17 Mart. 755

Marinus M. in Lydia 27 Apr. 486

Marinus Ab. Lerini 1 Ian. 55

Marinus sive Amoinnus Ab. M. 25 Ian. 628

Marinus Pr. Scotus in Bavaria 12 Iun. 596

Marinus M. Tuderti 26 Maii 369

Maritus & uxor MM apud Græcos 29 Maii 18

Marius Martyr 4 Mart. 310

Marius M. in Creta 25 Maii 25

Marius M. Nicodemiæ 12 Mart. 106

Marius M. Roman. Antverpiæ 27 Mart. 691

Marius M. Romæ 2 Iun. 210

Marius M. Romæ 16 Iun. 3

Marius M. Romæ 19 Ian. 214

Marius M. in Syria 26 Apr. 415

Marius Ab. in Gallia 27 Ian. 772

Marius Solit. in Arvernia 8 Iun. 112

Marmonia matr. M. Romæ 25 Maii 5

Marnanus Ep. in Scotia 1 Mart. 63

Maro Presb. M. in Italia 15 Apr. 373

Maro Anachor. in Syria 14 Febr. 766

Marolius M. in Africa 16 Febr. 864

Marolus Ep. Mediolani 23 Apr. 173

Marothas M Persa 27 Mart. 691

Marquardus Ep. Hildesheimen. 2 Febr. 309

* Marquardus O. Min. in Bavaria 29 Maii 183

Marsalius M. Corcyræ 29 Apr. 613

Martha Martyr 8 Feb. 157

Martha M. in Ægypto 24 Iun. 812

Martha V. M. Asturiæ in Hisp. 23 Feb. 361

Martha M. Nicomed. 24 Feb. 460

Martha M. Romæ 19 Ian. 214

Martha M. Mater Sym. Stylitæ 24 Maii 402

Martha V. M. in Perside 9 Iun. 172

Martha V. Constantinopoli 6 Iun. 621

Martha Abb. Monembasiæ 24 Maii 431

Martharus M. Ravennæ 18 Iun. 572

Martia M. in Africa 25 Apr. 361

Martia Martyr 3 Mart. 226

Martia M. Syracusis 21 Iun. 73

Martialis Martyr 21 Ian. 341

Martialis Martyr 16 Apr. 405

Martialis Martyr 16 Feb. 867

Martialis M. in Africa 18 Febr. 65

Martialis M. in Africa 16 Febr. 864

Martialis M. in Africa 3 Ian. 130

Martialis M. in Africa 7 Maii 136

Martialis alter M. in Africa 7 Maii 136

Martialis M. in Africa 4 Maii 460

Martialis M. in Africa 17 Apr. 480

Martialis M. ad S. Antonii 13 Mart. 262

Martialis M. Cæsaraugustæ 16 Apr. 406

Martialis M. Nicomediæ 29 Apr. 616

Martialis M. Nicomediæ 13 Mart. 262

Martialis M. Pergami 13 Apr. 120

Martialis Presb. M. in Perside 9 Apr. 821

Martialis M. in Ponto 16 Apr. 406

Martialis M. Romæ 2 Feb. 281

Martialis M. Romæ 5 Iun. 422

Martialis M. Romæ 2 Iun. 209

Martialis M. Diac. M. Romæ 25 Maii 5

Martialis M. Thessalon. 1 Iun. 48

Martialis M. Tomis 27 Maii 679

Martialis Ep. Lemovicen. 30 Iun. 535

Martialis Ep. Spoleti 4 Iunii 395

Martilla M. Romæ 2 Iun. 209

Martianus M. Carthagine 11 Mart. 54

Martianus M. Thessalon. 1 Iun. 48

Martianus Ep. Beneventi 14 Iun. 958

Martianus Beneventi 15 Maii 468

Martina V. M. Romæ 1 Ian. 11

Martinianus M. Rom. 2 Iun. 209

Martinianus Erem. in Palæst. 13 Feb. 666

Martinianus Aëp. Mediol. 2 Ian. 89

Martinus M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Martinus M. Antiochiæ 5 Mart. 363

Martinus M. Carthag. 11 Febr. 513

* Martinus M. in Lucania 1 Iun. 4

Martinus Presb. O. Min. M. in Jap. 5 Feb. 723

Martinus M. Romæ 10 Iun. 272

Martini tres Martyres Thessal. 1 Iun. 48

* Martinus Papa IV Perusii 29 Mart. 767

Martinus Aëp. Braccaren. 20 Mart. 86

Martinus Ep. Tungris 21 Iun. 69

Martinus Presb. Legionen. 11 Febr. 568

Martinus Saurien. Presb. Lusit. 31 Ian. 113

Martinus Anach. Genuæ 8 Apr. 805

Martinus Thebaæus apud Græcos 24 Mart. 482

Martius M. Alexandriæ 18 Mart. 618

Martius Ab. in Arvernia 13 Apr. 132

Martus M. Antiochiæ 5 Mart. 363

Martyres octingenti 6 Apr. 538

Martyres IX 12 Apr. 81

Martyres quatuor 2 Apr. 66

Martyres centum ex Clero Persico 21 Apr. 844

Martyres CXX aut CL sub Sapore 6 Apr. 538

Martyres VI, VII aut IX 12 Apr. 81

Martyres CXL aut CL apud Græc. 4 Mart. 311

Martyres XIV vel XIX 4 Mart. 310

Martyres XLII Anonymi 12 Apr. 79

Martyres sex 1 Mart. 28

Martyres duo 4 Apr. 325

Martyres LXX cum S. Anastasio 22 Ian. 422

Martyres XXXVI cum Theogene 26 Ian. 708

Martyres XVIII Socii S. Brunonis 14 Febr. 796

Martyres XXXVI cum Zotico 12 Ian. 725

Martyres plurimi sub Longobardis 2 Mart. 141

Martyres XLIV cum Faustino 17 Febr. 9

Martyres XX cum Victore & Cor. 20 Febr. 173

Martyres VI in Ægypto 27 Apr. 487

Martyres V mille in Ægypto 16 Feb. 863

Martyres plurimi in Ægypto 9 Ian. 570

Martyrum X in millia in Ægypto 1 Iun. 32

Martyres Ægyptii CXXI & LXXIII 5 Iun. 421

Martyres plurimi in Ægypto 4 Febr. 459

Martyres VII Anachor. in Ægypto 18 Iun. 586

Martyres XXVIII in Africa 22 Feb. 288

Martyres VIII in Africa cum Paulo 14 Ian. 935

Martyres XL in Africa 3 Mart. 225

Martyres duo in Africa 10 Apr. 620

Martyres Afri CCLXX 28 Apr. 571

Martyres V in Africa 9 Ian. 567

Martyres XXXIV in Africa 2 Feb. 286

Martyres XXIV in Africa 14 Febr. 763

Martyres Afri CXLVII 3 Iun. 286

Martyres XLVI vel LVI in Africa 7 Maii 136

Martyres Afri sub Geinserico 5 Apr. 400

Martyres Afri LIV aut CIV 16 Febr. 864

Martyres VII in Africa 19 Mart. 26

Martyres XX & alii VII in Africa 19 Mart. 26

Martyres in Africa XLIV 12 Mart. 105

Martyres XIII aut XVI in Africa 28 Mart. 713

Martyres IX in Africa 22 Mart. 378

Martyres XXXVIII in Africa 9 Febr. 293

Martyrum multa millia in Africa 22 Mart. 384

Martyres XII in Africa 26 Mart. 617

Martyres Afri CCXL 11 Apr. 12

Martyres Afri XXXIII aut XXXVI 10 Apr. 860

Martyres XI in Africa 7 Apr. 678

Martyres XIV in Africa 2 Apr. 66

Martyres Afri XVII 10 Apr. 864

Martyres fere DC in Africa 19 Jan. 219

Martyres in Africa CLIII 29 Maii 18

Martyres XXIV in Africa 27 Jan. 769

Martyres Massylitani in Africa 9 Apr. 821

Martyres XIII in Africa 18 Jan. 190

Martyres CCCC in Africa 27 Maii 679

Martyres XXXV in Africa 26 Jan. 708

Martyres XXXV in Africa 23 Febr. 362

Martyres XXIV in Africa 1 Feb. 37

Martyres CXXIV in Africa 30 Jan. 1026

Martyres VII in Africa 16 Jan. 3

Martyres XLV in Africa 25 Feb. 487

Martyres IX in Africa 5 Mart. 365

Martyres XVI in Africa 21 Feb. 242

Martyres XXXII in Africa 27 Jan. 769

Martyres XIV Alexandriæ 27 Maii 278

Martyres duo Alexandriæ 13 Maii 202

Martyres Alexandrini XXIV 24 Apr. 265

Martyres plurimi Alexandriæ 13 Maii 206

Martyres Alexand. sub Constantio 21 Mart. 261

Martyres Alexandrini VIII 18 Mart. 618

Martyres Alexandr. sub Constantio 28 Jan. 840

Martyres in Anglia plurimi 2 Jan. 82

Martyres plurimi Antiochiæ 2 Jun. 169

Martyres 879 aut 913 Antiochiæ 22 Jun. 44

Martyres 404. Antiochiæ 16 Jun. 15

Martyres XXII Antiochiæ 5 Mart. 363

Martyres XXXII Antiochiæ 26 Febr. 630

Martyres XII Aphrodisiæ 30 Apr. 751

Martyres LXXXX Aquileiæ 17 Feb. 9

Martyres plurimi in Arabia 22 Febr. 189

Martyres CCCC Aretii 3 Jun. 271

Martyrum X millia in Armenia 22 Jun. 175

Martyres Ascalonitæ duo 6 Apr. 539

Martyres XV in Asia cum Thyrso 28 Jan. 808

Martyres X Augustoduni 1 Jun. 40

Martyres Britanni bis mille 22 Jun. 146

Martyres 2 aut 3 in Bulgaria 25 Maii 23

Martyres CCCLXXVII &c. in Bulgaria 22 Jan. 441

Martyres XXXV Cæsareæ Pal. 24 Maii 482

Martyres XXXVIII in Cappadocia 30 Mart. 839

Mart. plurimi in Cappad. & Mesop. 23 Maii 247

Martyres XV Carthagine 11 Mart. 54

Martyres XXXVIII Carthag. 16 Jan. 220

Martyr Anonymus in Clivia 16 Apr. 413

Martyres 6266 Claromonte Gall. 15 Maii 454

Martyres LXXX Concordiæ 17 Feb. 7

Martyres LXXVII CPoli 18 Maii 170

Martyres CP. sub Macedonio 30 Mart. 830

Martyres Laici XL in Frisia 5 Iun. 452

Martyres XX in Cypro 9 Febr. 292

Martyres tres in Galatia 28 Iun. 359

Martyres Gazenses XXXIX vel XL 4 Maii 168

Martyres CCCLIX Gerundæ 22 Ian. 414

Martyres IX Glastonien. 5 Febr. 688

Martyres XXXVIII apud Græcos 2 Iun. 168

Martyres plurimi apud Græcos 13 Iun. 679

Martyres duo apud Græcos 18 Iun. 572

Martyres ter mille in Habassia 21 Iun. 73

Martyres VII in Hispania 11 Ian. 674

Martyres LXXIII Herdæ 23 Ian. 457

Martyres XXXVIII in Jonia 12 Ian. 747

Martyres plurimi Laodiceæ 11 Mart. 60

Martyres XXXIV Lugdunenses 22 Apr. 17

Martyres XXIV Massiliæ 1 Mart. 29

Martyres XIII in Mauritania 24 Mart. 480

Martyres LXV. Mediolani 6 Maii 101

Martyres XX Mediolani 6 Maii 101

Martyres VIII Nicææ 12 Iun. 725

Martyres CCCC Niææ 25 Mart. 554

Martyres IX Nicomediæ 1 Ian. 20

Martyres mille & tres Nicomed. 7 Febr. 18

Martyres V Nicomedienses 16 Iun. 41

Martyrum X millia Nicomediæ 18 Mart. 617

Martyres CXXX Nicomed. 16 Feb. 884

Martyres IV Nicomediæ 29 Mart. 769

Martyres plurimi Nicomediæ 27 Apr. 482

Martyres XXIII Nicomediæ 18 Mart. 819

Martyres quatuor Nicomediæ 24 Apr. 263

Martyres XXV Noviduni 4 Iun. 377

Martyres Numidæ LXXII 28 Apr. 571

Martyres plurimi in Numidia 30 Apr. 745

Martyres plurimi in Numidia 11 Feb. 513

Martyres XL in Oriente 26 Mart. 618

Martyres in Palæstina 19 Feb. 132

Martyres 1480 in Palæstina 22 Iun. 175

Martyres duo in Pario Lacu 23 Ian. 48

Martyres XLIV Pergami 13 Apr. 120

Martyres XII Philadelphienses 26 Ian. 691

Martyres X in Phœnicia 16 Mart. 424

Martyres Placentini 2 Ian. 80

Martyres in Ponto 5 Febr. 658

Martyres duo in Phrygia 26 Ian. 709

Martyres CXXVII Socii Sadoth Ep. M. in Perside 20 Feb. 175

Martyres Persæ XLII 10 Mart. 33

Martyres Persæ 8 Feb. 162

Martyres CCCX in Perside 9 Maii 369

Martyres Bizabden. in Perside CCLXX 9 Apr. 821

Martyrum XV millia in Perside 22 Apr. 19

Martyres innumeri in Perside 22 Apr. 19

Martyres Romani CCLXII 17 Iun. 285

Martyres Romani XL 16 Iun. 41

Martyres Romani XXVII 4 Mart. 309

Martyres Romani DCCCCX 4 Mart. 303

Martyres Romani LXXXIV aut CII 3 Iun. 287

Martyres Romani XXVII 4 Mart. 309

Martyres Romani sub Alexandro PP. 10 Ap. 859

Martyres Romani XLII & LXVIII 10 Maii 498

Martyres Romani XXII 24 Iun. 808

Martyres Romæ 22, 42, & 5000, 25 Maii 5

Martyres DLV Romæ 12 Maii 25

Martyres VI vel IX Romæ 28 Maii 746

Martyres plurimi Romæ sub Nerone 24 Iun. 807

Martyres XLVIII Romæ 2 Iun. 210

Martyres LXXVI Romæ 2 Iun. 209

Martyres XLII Romæ cum Marcellino 2 Iun. 170

Martyres plurimi Romæ 23 Ian. 457

Martyres CCLX Romæ 1 Mart. 23

Martyres plurimi Romæ sub Diocl. 2 Ian. 81

Martyres XXII & XLII Romae 25 Maii 5

Martyres XIII Romæ 16 Ian. 3

Martyres XXII Romæ 26 Maii 361

Martyres plur. Romæ sub Alex. 2 Mart. 126

Martyres XLVII Romæ 1 Mart. 343

Martyres XX Romæ 10 Iun. 272

Martyres plurimi in Saxonia 2 Febr. 309

Martyres LXX Scythopoli 28 Iun. 358

Martyres LX Scythopoli 4 Maii 459

Martyres XII Sebasteni 22 Mart. 379

Martyres Sendomiriæ cæsi 2 Iun. 265

Martyres Alexandriæ in Serapidis 17 Mart. 513

Martyres Leontini XVIII in Sicilia 3 Febr. 56

Martyres Mon. CXCIX in Sicilia 23 Mart. 442

Martyres LXXIX in Sicilia 21 Febr. 244

Martyres LXXII Sirmii 23 Febr. 366

Martyres XL Sirmii 26 Mart. 616

Martyres VII Sirmienses 6 Apr. 536

Martyres XIII Smyrnæ 1 Feb. 37

Martyres Surrentini IX 19 Mart. 27

Martyres Syracusæ sub Nerone 1 Jan. 9

Martyres Tarsenses CLXX 28 Apr. 567

Martyres XX Tarsi in Cilicia 6 Jun. 633

Martyres plurimi in Thebaide 5 Jan. 241

Martyres Thessalon. LXXVI aut CLXXII 1 Jun. 48

Martyres tres Thessalonicæ 2 Apr. 67

Martyres XXIII & CXX Thessalonicæ 1 Jun. 48

Martyres plures Treviris 29 Jan. 937

Martyres LXXX Tudertini 29 Jan. 947

Martyria Martyr 20 Jun. 8

Martyria M. Ravennæ 21 Maii 6

Martyrius M. Tridenti 29 Maii 38

Martyrius M. Ravennæ 18 Jun. 572

Martyrius Mon. in Italia 23 Jan. 494

Martyrius in Oriente 17 Jan. 80

Marubius M. in Africa 19 Febr. 130

Marulus M. in Africa 7 Mart. 645

Marulus M. in Africa 27 Mart. 688

Marulus Martyr 12 Apr. 80

Marulus M. Tarsi 10 Maii 557

Marus Martyr 9 Apr. 820

Marus Ep. Treviren. 26 Jan. 730

Masculinus Archimimus M. in Afr. 29 Mart. 782

Masellus M. Mediolani 6 Maii 101

Masserius Martyr 21 Feb. 243

Massunus M. Mediolani 6 Maii 101

Mastesus M. Thessalonicæ 2 Apr. 67

Mastidia V. Trecis 7 Maii 141

Mastredus Martyr 21 Feb. 243

Masutus M. Tarsi 10 Maii 557

Mater cum 3 liberis apud Græcos 2 Jun. 169

Mater cum 2 geminis MM. 30 Apr. 745

Materna M. Lugduni 2 Jun. 160

Maternianus Ep. Remis 30 Apr. 757

Mathias Ap. in Palæstina 24 Feb. 431

Mathias M. in Japonia 5 Feb. 723

Mathias Ep. Jerosolym. 30 Jan. 1025

* Mathildis Comitissa Romæ 23 Mart. 439

* Mathildis soror Alexandri 12 Apr. 65

* Mathildis filia S. Margaritæ, Regina Angliæ 30 Apr. 722

* Mathildis filia Henrici Aucupis 14 Mart. 342 b

Mathildis Regina Germ. 14 Mart. 356

Mathildis V. Abb. OEthilstetinen. 31 Maii 442

Mathildis Comes Palatina 21 Maii 48

Matinus seu Madi M. 3 Mart. 244

Matrona M. in Africa 10 Maii 556

Matrona M. Amisi 20 Mart. 83

Matrona M. Ancyræ 18 Maii 147

Matrona V. M. Barcinone 15 Mart. 394

Matrona M. Byzantii 8 Maii 291

Matrona M. Carthag. 11 Feb. 513

Matrona altera M. Carthag. 11 Feb. 513

Matrona M. Mediolani 6 Maii 101

Matrona M. Nicomediæ 22 Feb. 189

Matrona M. Romæ 3 Jun. 287

Matrona M. Romæ 2 Jun. 209

Matrona altera M. Romæ 2 Jun. 209

Matrona M. Tarsi 10 Maii 557

Matrona altera M. Tarsi 10 Maii 557

Matrona M. Thessalonicæ 15 Mart. 396

Matrona M. Thessalon. 1 Jun. 48

Matrona altera M. Thessal. 1 Jun. 48

Matrona V. juxta Capuam 15 Mart. 398

Matrosus M. in Africa 27 Jan. 769

Matthæus M. Tarenti 6 Maii 103

* Matthæus Ep. Agrigentin. 7 Jan. 354 c

* Matthæus a Montone Disc. S. Fr. 15 Jun. 1011 b

Matulus M. Nicomediæ 12 Mart. 106

Matura M. Romæ 3 Jun. 287

Maturus M. Lugduni 2 Jun. 160

Matutina M. in Africa 27 Mart. 688

Matutinus Martyr 4 Apr. 325

Matutinus M. Cæsaraug. 16 Apr. 406

Maventus M. Alexandriæ 24 Apr. 265

Mavilinus M. Melitinæ 19 Apr. 619

Mavilus M. Adrumeti in Africa 4 Jan. 164

Maura M. in Thebaide 3 Maii 375

Mavorus M. Romæ 2 Jun. 209

Maura M. Torcelli 13 Febr. 646

Maura V. Turonen. 15 Jan. 1018

Maurelia M. in Africa 21 Maii 5

Maurelius Ep. M. Ferrariæ 7 Maii 154

Maurelius Ep. Imolæ 6 Maii 106

Maurelius Pr. Trecis 21 Maii 43

Maurianus M. in Africa 1 Febr. 37

Mauricilius Aëp. Mediolani 31 Mart. 910

Maurilius M. in Africa 28 Apr. 571

Maurilius M. Carnuti 16 Maii 595

Maurilius vel Maurus Martyr Roman. Antverp. 28 Febr. 725

Maurilius M. cum Meletio 24 Maii 446

Maurilius M. in Pedemontio 24 Apr. 266

Maurinus Ab. M. Coloniæ 10 Jun. 279

* Maurilius Ep. Florentiæ 28 Jun. 334

Maurilius Hungarus O. Præd. 20 Mart. 251

Mauritius M. Romæ 2 Febr. 281

Mauritius M. in Syria 21 Febr. 237

Maurontus Ab. Marchianis 5 Maii 52

Maurontus Ab. in Gallia 8 Jan. 505

Maurus Martyr 12 Apr. 79

Maurus M. 17 Apr. 487

Maurus M. in Africa 16 Feb. 864

Maurus M. Antiochiæ 27 Apr. 488

Maurus M. in Campania 18 Mart. 819

Maurus M. in Dalmatia 11 Apr. 5

Maurus M. Fulginii 4 Maii 452

Maurus M. Romæ 5 Jun. 422

Maurus Libycus M. Romæ 1 Maii 40

Maurus M. Romæ 29 Jan. 948

Maurus Ep. Cæsenæ 20 Jan. 333

Maurus Ab. in Gallia 15 Jan. 1038

Maurus Pr. ex Syria Spoleti 16 Jun. 112

Maurus sive Mortuus natus Huji 15 Jan. 1080

Maüsimas Sacerdos in Syria 23 Jan. 489

Maxentia vidua Tridenti 30 Apr. 772

Maxentius M. Mediolani 6 Maii 101

Maxentius M. Nicomediæ 24 Feb. 460

Maximus M. Polentiæ 13 Maii 202

Maxentius M. Romæ 22 Maii 141

Maxentius Pr. Ab. Pictavis 26 Jun. 169

Maxima Martyr 12 Apr. 80

Maxima M. in Africa 10 Maii 556

Maxima M. in Africa 16 Feb. 864

Maxima M. Alexandriæ 6 Apr. 537

Maxima M. Alexandriæ 18 Maii 144

Maxima M. Antiochiæ 7 Apr. 658

Maxima M. Byzantii 8 Maii 291

Maxima M. Carthagine 8 Apr. 745

Maxima M. Gerundæ 31 Maii 435

Maxima M. Nicomediæ 22 Feb. 189

Maxima vel Maximus M. Nicom. 12 Mart. 106

Maxima M. Romæ 28 Maii 746

Maximæ quatuor Martyres Romæ 2 Iun. 209

Maxima M. Sirmii 26 Mart. 616

Maxima M. Tarsi 10 Maii 557

Maxima M. Thessal. 1 Iun. 48

Maxima altera M. Thessal. 1 Iun. 48

Maxima V. Callidiani 16 Maii 579

Maximianus Presb. M. Bellovaci 8 Ian. 459

Maximianus M. Carth. 11 Febr. 513

Maximianus M. Sirmii 2 Ian. 80

Maximianus Patr. CP. 21 Apr. 847

Maximianus Ep. Nolæ 7 Febr. 19

Maximianus Ep. Ravennæ 22 Febr. 293

Maximianus Ep. Syracusæ 8 Iun. 241

Maximilianus M. Romæ 12 Mart. 104

Maximilianus Diac. in Istria 28 Maii 807

Maximilla M. in Africa 19 Febr. 130

Maximinus M. in Africa 14 Maii 284

Maximinus M. in Syria 14 Maii 282

Maximinus Ep. Aquensis Gal. 8 Iun. 53

Maximinus Ep. Treviris 29 Maii 19

Maximinus Ep. Tungris 20 Iun. 7

Maximus Martyr 29 Maii 18

Maximus Martyr 28 Iun. 358

Maximus Martyr 14 Apr. 212

Maximus Martyr 16 Febr. 867

Maximus M. in Ægypto 17 Apr. 487

Maximus M. in Africa 16 Febr. 864

Maximus alter in Africa 16 Febr. 864

Maximus M. in Africa 26 Apr. 415

Maximus M. in Africa 7 Maii 136

Maximus alter M. in Africa 7 Maii 136

Maximus M. in Africa 18 Feb. 65

Maximus M. in Africa 10 Apr. 860

Maximus M. Alex. Æg. 14 Feb. 751

Maximus Presb. M. Alexandriæ 9 Iun. 170

Maximus M. Antiochiæ 25 Ian. 618

Maximus M. ad S. Antonii 13 Mart. 262

Maximus M. apud Asiam 30 Apr. 732

Maximus M. Brixiæ 7 Ian. 429

Maximus M. in Bulgaria 13 Apr. 126

Maximus Pr. M. Byzantii 8 Maii 291

Maximus M. Byzantii 8 Maii 291

Maximus M. Ebroicis 25 Maii 36

Maximus Ab. in Gallia M. 2 Ian. 91

Maximus M. in Gallia 15 Maii 455

Maximus M. apud Græcos 30 Apr. 732

Maximus M. in Italia 29 Ian. 946

Maximus M. ex Istria Venetias 29 Maii 14

Maximus M. in Mauritania 11 Apr. 11

Maximus M. Thebæus Mediolani 14 Apr. 212

Maximus M. Mediolani 6 Maii 101

Maximus Ep. Neapolis M. 12 Iun. 517

Maximus M. in Perside 15 Apr. 375

Maximus Comes M. Romæ 18 Feb. 60

Maximus M. Rom. 1 Mart. 24

Maximus M. Romæ 24 Ian. 590

Maximus M. Romæ 12 Maii 25

Maximus M. Romæ 14 Apr. 203

Maximus M. in Sabinis 11 Maii 613

Maximus M. in Sicilia 21 Febr. 244

Maximus M. Tarsi 10 Maii 557

Maximus Ep. Aquensis in Gal. 8 Iun. 53

Maximus Ep. Hierosol. 5 Maii 7

Maximus Ep. Nolæ 7 Feb. 19

Maximus Ep. Taurini 25 Iun. 48

Maximus Ep. Tauromenii 12 Ian. 720

Maximus I & II Epp. Ticin. 8 Ian. 471

Maximus Ep. Veronæ 29 Maii 36

Meceonus M. in Africa 17 Apr. 480

* Mechtildis V. Spanhemii 26 Feb. 626

* Mechtildis V. Scotica 12 Apr. 65

Mechtundis V. Peregr. Constantiæ 16 Iun. 114

Medanus sive Meldanus Ep. 7 Febr. 66

Medardus Ep. Neviomen 8 Iun. 72

Medianus M. in Africa 14 Maii 284

Medicus M. 6 Mart. 426

Medicus Conf. in Gallia 23 Maii 842

Medicus M. Utriculi 25 Iun. 7

Medon Conf. Romæ 10 Maii 551

Meduinus Vir Apost. in Anglia 1 Ian. 10

Medula & Sociæ MM. 25 Ian. 616

Medulphus Erem. in Arvernia 1 Iun. 76

Meforius seu Mefortius Conf. 24 Febr. 483

* Megengaudus Episcopus Herbipolensis 19 Febr. 122

Megetia M. CPoli 15 Iun. 105 o

Meginus M. Perusii 29 Apr. 616

Meinradus Erem. M. in Germ. 21 Ian. 381

Meinwercus Ep. Paderbornæ 5 Iun. 508

Mel Ep. in Hibernia 6 Feb. 778

Melandion vel Melendion M. in Asia 19 Ian. 219

* Melania Senior Jerosol. 7 Ian. 354 b

Melanius Ep. Redonen. 6 Ian. 327

Melanius Ep. Trecis 22 Apr. 29

Melas Ep. in Ægypto 16 Ian. 15

Melchior ex tribus Magis 6 Ian. 323

Melchus Ep. in Hibernia 6 Febr. 778

Meldas M. in Palæstina 4 Maii 459

Meles Hymnogr. apud Græcos 8 Mart. 306

Meletius Dux & Socii MM. 24 Maii 435

Meletius M. Nicomediæ 30 Maii 237

Meletius Ep. Antiochiæ 12 Febr. 585

Meleus M. in Africa 28 Iun. 357

Melesippus ex Tergeminis 17 Ian. 73

Melissenus Dux Militum M. 6 Mart. 457

Meliton M. apud Græcos 30 Iun. 574

Meliton M. Sebastæ 10 Mart. 12

Meliton M. Venetiis 10 Mart. 30

Meliton Episcopus 1 Apr. 10

Mellitus Ep. in Anglia 24 Apr. 280

Melorus M. in Anglia 3 Ian. 136

Melosa M. Thessal. 1 Iun. 48

Memmerus M. in Africa 24 Apr. 265

Memmius M. 16 Feb. 867

Memmius M. Alexandriæ 28 Iun. 755

Memnon Martyr 22 Ian. 414

Memnon Ab. apud Græcos 28 Apr. 578

Memor Ep. Canusii 9 Feb. 300

Memoria J. C. Crucifixi 25 Mart. 540

Memoria Christi resurgentis 27 Mart. 687

Memorius Petragoricæ 26 Maii 370

Menalapus M. cum Asterio 18 Ian. 196

Menalippus M. in Asia 23 Febr. 363

Menander M. in Africa 23 Febr. 362

Menander M. apud Græcos 31 Mart. 906

Menander Pr. Prusæ M. 28 Apr. 576

Menas Mon. M. 12 Apr. 82

Mendus Valle M. in Algarbiis 11 Iun. 475

Menedemus M. CPoli 18 Maii 170

Menedina M. Tuderti 26 Maii 369

Menelampus M. Tarsi 28 Mart. 712

Menelantus M. in Africa 23 Febr. 363

Menelaus M. in Ægypto 15 Ian. 997

* Menendus Canonicus Regularis in Lusitania 27 Iun. 248

Mengenes M. Ephesi 16 Maii 572

Mengoldus M. Huii 28 Feb. 186

Menignus Fullo M. in Hellesp. 15 Mart. 390

Menirus M. Cortonæ 16 Maii 572

Menricus Can. Regul. 20 Iun. 58

Menseremus Martyr 16 Maii 571

Mercurialis Ep. Forolivii 30 Apr. 751

Mercurius M. Nicopoli 6 Mart. 423

Meriadocus Ep. Veneti 7 Iun. 36

Merolifarius Pr. M. Remis 18 Maii 185

Meritus M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Mertius sive Meortius M. 12 Ian. 724

Merulus Mon. Romæ 17 Ian. 164

* Merwaldus Rex Merciorum 23 Feb. 353

* Merwina Abb. in Anglia 12 Maii 188

Messalina V. M. Fulginii 23 Ian. 453

Messeera M. CPoli 6 Maii 103

Messitis M. in Italia 15 Apr. 373

Messor M. in Italia 15 Apr. 373

Metellus M. Neocæsareæ 24 Ian. 590

Methodius Patr. CP. 14 Iun. 960

Methodius Ep. Pataræ M. 20 Iun. 5

Methodius Ep. Apost. Slavorum 9 Mart. * 12

Metranus sive Metras M. 31 Ian. 1079

Metron Presb Veronæ 8 Maii 306

Metrona V. M. Perusii 29 Apr. 616

Metrophanes Ep. Cpoli 4 Iun. 384

Metuana M. Romæ 3 Iun. 287

Metunus M. Thessal. 1 Iun. 48

Meturus M. Alexandriæ 24 Apr. 265

Meturus M. Aphrodisiæ 30 Apr. 751

Mevennus Ab. in Armorica 21 Iun. 100

Mica M. in Africa 16 Iun. 37

Mica M. in Ponto 16 Apr. 406

Micallius M. Sebastæ 10 Mart. 12

* Michaël puer a Judæis occisus 3 Apr. 236

Michaël M. in Japonia 5 Feb. 723

Michaël Ep. Synnadarum 23 Maii 257

Michaël de Barga O. Min. 30 Apr. 980

* Michaël Florentinus Camaldul. 21 Iun. 338 b

Michaël Gedrotius Can. Reg. 4 Maii 552

Micheas Propheta 15 Ian. 994

Michelina vidua Pisauri 19 Iun. 925

Michomeres Tornodori 30 Apr. 775

Micion M. in Africa 18 Apr. 541

Mictonius Martyr 4 Maii 161

Migdonius Presb. M. Nicom. 12 Mart. 106

Midgonius alter M. Nicomed. 12 Mart. 106

Migenus Martyr 12 Apr. 80

Miggenes M. Ephesi 14 Iun. 797

Miginus M. in Africa 17 Apr. 480

Milburga V. in Anglia 23 Febr. 388

Mildgitha V. In Anglia 17 Ian. 176

Milianus Martyr 13 Apr. 130

Milicutus M. in Ægypto 9 Febr. 294

Milisa M. Nicomediæ 16 Mart. 420

Milites cum Meletio 24 Maii 435

Milites MM. mille cum Severa V. 29 Ian. 946

Milites MM. VII 25 Feb. 490

Militum MM. cohors integra 8 Maii 299

Militum Duces MM. XXVI 6 Mart. 457

Milites Gothi MM. LXX 24 Apr. 261

Milites MM. XX in Ægypto 9 Ian. 570

Milites MM. LXVII Apameæ 21 Feb. 237

Milites MM. XXXIII Interamnæ 1 Maii 45

Milites MM. CC ad Pontum 7 Apr. 662

Milites MM. XV. Romæ 9 Iun. 171

Milites MM. XXX Romæ 1 Ian. 20

Milites XL MM. Romæ 13 Ian. 766

Milites MM. IX Romæ 16 Ian. 3

Milites MM. X Romæ 10 Febr. 380

Milites MM. Spoleti 14 Febr. 746

Milites MM. in Vasconia 3 Maii 383

Militus M. Byzantii 8 Maii 291

Millehardus Ep. Sagien. 11 Maii App. 682

Milles Ep. M. in Perside 22 Apr. 19

Milo Ep. Beneventi 23 Feb. 405

* Milo Ab. Præmonstr. Ord. 15 Mart. 373

Miltwida V. in Anglia 17 Ian. 176

Minalia Martyr 12 Apr. 80

Minandus M. in Africa 12 Mart. 105

Mindina Martyr 26 Maii 368

Mineptus M. Alexandriæ 18 Mart. 618

Minercus M. Niveduni 17 Maii 27

Minervinus M. 13 Mart. 261

Minervus M. in Portu Rom. 15 Maii 457

Minginus M. CPoli 15 Iun. 1050

* Minoritæ VII in Syria MM. 17 Ian. 72 c

* Minoritæ XVIII a Turcis cæsi 24 Ian. 562 b

Minutius sive Mucius M. in Afr. 22 Ian. 414

Minutius M. Romæ 23 Ian. 455

Mirella M. in Africa 21 Maii 5

Mirus Erem. in Insubria 10 Maii 603

Miscellianus M. in Africa 17 Ian. 80

Misetheus M. Nicææ 13 Mart. 261

Misia M. in Africa 27 Mart. 688

Missolinus in Novempopulania 24 Maii 297

Missor M. in Africa 14 Ian. 935

Mistrianus M. in Africa 17 Ian. 80

Misurianus M. in Africa 17 Ian. 80

Missurianus M. in Africa 27 Ian. 769

Mitina M. Melitinæ 19 Apr. 819

Mittunus Pr. M. in Africa 4 Maii 460

Mittunus M. Byzantii 8 Maii 291

Mitunus M. Thessalon. 1 Iun. 48

Mnason Cyprius Discip. Christi 25 Iun. 4

Mochellocus in Hibernia 26 Mart. 626

Mochoemocus Ab. in Hibernia 13 Mart. 280

Mochua sive Cronanus Ab. Hib. 1 Ian. 47

Mochua sive Cuanus Ab. 1 Ian. 45

Mochudda Ep. Ab. in Hibernia 14 Maii 375

* Mochulleus Ab. in Hibernia 11 Iun. App. 118

Mochus M. in Africa 7 Iun. 7

Mocius Presb. M. CPoli 11 Maii 620

Mocius Ep. M. in Perside 22 Apr. 19

Modanus Ab. in Scotia 4 Feb. 497

Moderata M. Sirmii 6 Apr. 536

Modesta M. Nicomediæ 13 Mart. 260

Modestinus Ep. M. Abellinæ 14 Febr. 763

Modestinus M. Nicomediæ 13 Mart. 260

Modestus M. in Africa 12 Ian. 725

Modestus M. in Africa 7 Apr. 658

Modestus puer M. Alexan. 12 Febr. 580

Modestus Presb. M. in Asia 12 Mart. 108

Modestus M. Cæsareæ 28 Mart. 712

Modestus M. Carthagine 12 Feb. 580

Modestus M. Romanus Antverpiæ 28 Febr. 725

Modestus Ep. Trevir. 24 Feb. 463

Modestus S. Viti Pædagogus M. 15 Iun. 1013

Modianus M. Romæ 2 Iun. 209

Modoaldus Aëp. Treviris 12 Maii 50

Modomnocus in Hibernia 13 Febr. 679

Moëca M. in Africa 10 Maii 556

Moedocus sive Aidanus Ep. Hib. 31 Ian. 1111

Moëldodius Ab. in Hibernia 13 Maii 245

Moiseus M. Romæ 12 Maii 25

Molassius Ab. in Hibernia 18 Apr. 543

Molendion vel Melendion M. Afer 19 Ian. 219

Molingus Ep. in Hibernia 17 Iun. 406

Molocus Ep. in Scotia 25 Iun. in App. ejus 204

Momminus M. in Numidia 30 Apr. 745

Momna M. in Cilicia 4 Iun. 378

Monachi IX cum Anastasio Ab. 11 Ian. 705

Monachi Sabaitæ XIX MM. 20 Mart. 166

Monachi VII MM. in Ægypto 7 Febr. 46

* Monachi DCCCC MM. in Benchor 26 Iun. 155

* Monachi Cist. MM. in Bohemia 7 Iun. 3

Monachi MM. CP. 8 Febr. 161

Monachi XII MM. in Hispania 11 Mart. 60

Monachi MM. in Iona 19 Ian. 236

Monachi XXXVIII in Ionia MM. 12 Ian. 725

* Monachi Novæ-Cellæ MM. 9 Febr. 276

Monachi in Raithu XLIII MM. 14 Ian. 966

Monachi Sabaitæ XLIV MM. 16 Maii 616

Monachi Sinaitæ XXXVI MM. 14 Ian. 936

Monachi Thecuitæ MM. 28 Maii 754

Monachi duo MM. in Valeria 14 Mart. 348

* Monachi 900. in Benchor. cæsi 2 Iun. 155 e

Monachus M. in Africa 7 Iun. 7

* Monaldus Ord. Min. 15 Mart. 412

Monanus Archid. in Scotia 1 Mart. 86

Monica vidua 4 Maii 473

Monorgus M. Cortonæ 16 Maii 572

Montana M. in Africa 23 Maii 247

Montanianus M. Sirmii 11 Maii 625

Montanus M. in Africa 23 Maii 247

Montanus M. in Africa 24 Feb. 454

Montanus M. Sirmii 11 Maii 625

Montanus Presb. M. Sirmii 26 Mart. 616

Montanus Miles M. Tarracinæ 17 Iun. 278

Montanus Reclusus in Gallia 17 Maii 35

Mora uxor Timothei M. 15 Iun. 1050

Morandus Mon. in Suntgovia 3 Iun. 339

Moricus M. Gotthus 26 Mart. 619

* Moricus Ord. Cruciferorum 30 Mart. 852

Morositus M. in Hispania 11 Ian. 674

Moscentius M. in Achaia 12 Ian. 724

Moses M. in Abassia 23 Iun. 474

Moseus M. in Ponto 18 Ian. 188

Moyses Martyr 14 Feb. 747

Moyses Ab. M. in Ægypto 7 Febr. 46

Moyses M. Alexand. Æg. 14 Febr. 750

Moyses M. Nicomediæ 6 Apr. 576

Moyses Ep. in Arabia 7 Feb. 43

* Moyses Ep. Treviris 16 Maii 559 e

Moyses Æthiops Er. in Ægypto 18 Iun. 586

Moyses Anach. in Syria 23 Feb. 377

Moyses alius Anach. in Syria 23 Febr. 379

Moysetes M. Romæ 12 Maii 25

Muciana M. Cæsareæ Capp. 8 Iun. 57

Mucianus M. Nicææ 9 Iun. 170

Mucianus Martyr Capuæ 12 Apr. 80

Mucius M. in Africa 8 Iun. 58

Mucius M. in Africa 17 Ian. 80

Mucius sive Minutius M. in Africa 22 Ian. 414

Mucius M. Aquileiæ 15 Iun. 1049

Mucius Presb. M. CPoli 11 Maii 620

Mucius M. Cpoli 15 Iun. 1050

Mucius Lector M. Emesæ 6 Feb. 777

Mucius Diac. M. in Perside 22 Apr. 11

Muderus M. in Africa 7 Maii 136

Mulieres VII MM. cum SS. Blasio 4 Febr. 331

Mulieres IX MM. in Habassia 2 Iun. 73

Mulieres XII MM. in Umbria 12 Maii 23

Mulieres aliæ MM. in Pisidia 10 Feb. 381

Mundana vidua Sarlati 5 Maii 11

Mundinus Martyr 26 Maii 368

Mundus Ab. in Scotia 15 Maii 388

Munnus M. Tarsi 10 Maii 557

Munus Ep. in Hibernia 6 Febr. 778

Muranus Ab. in Hibernia 12 Mart. 212

Murcheratus Inclusus Ratisp. 9 Feb. 361

Murina M. Tomis 27 Maii 679

Murus Ab. in Hibernia 12 Mart. 212

Musa V. Romana 2 Apr. 94

Musca M. Aquileiæ 17 Iun. 287

Muscula M. Capuæ 12 Apr. 80

Musonius M. Neocæsareæ 24 Ian. 590

Musta Martyr 12 Apr. 80

Mustacius M. in Africa 864

Mustila Martyr 12 Apr. 81

Mustila M. Alexandriæ 28 Feb. 722

Mustilus M. Romæ 5 Iun. 422

Mustula M. Romæ 2 Febr. 281

Muttacus M. Tarsi 10 Maii 557

N.

Nabor Martyr 12 Apr. 80

Nabor M. in Africa 23 Apr. 164

Nabor M. in Africa 4 Mart. 349

Nabor M. Alexandriæ 24 Apr. 265

Nabor M. Romæ 3 Iun. 287

Nabor M. Romæ 12 Iun. 511

Nabor M. Romæ 23 Apr. 165

Naffanianus M. in Africa 16 Ian. 3

Nainius M. Brixiæ 12 Ian. 751

Nappolus M. Tarsi 10 Maii 557

Narcissus M. Africa 1 Ian. 19

Narcissus Ep. Apost. Augustanus M. 18 Mart. 821

Narcissus Tomis in Ponto 2 Ian. 82

Nasomosus M. Tarsi 10 Maii 557

Natalis Aëp. Mediolani 13 Maii 241

Natalius M. Romæ 28 Maii 748

Naucratius Præpositus Studitarum 8 Iun. 135

* Naucratius Studita CP. 18 Apr. 521

Navida M. in Africa 7 Maii 136

Navigus M. in Africa 7 Maii 136

Nazarius M. Roman. in Atrebatesio 12 Iun. 516

Nazarius M. Romæ 12 Iun. 511

Nazarius Ep. in Istria 19 Iun. 884

Nazarius Mon. in Hispania 12 Ian. 743

Neadius Thaum. apud Græcos 16 Maii 588

Nearchus M. in Arvernia 22 Apr. 12

Nebor M. in Africa 3 Iun. 286

Nebridius Ep in Hispania 9 Feb. 301

Nectarius Ep. Viennæ Gal. 5 Maii 9

* Nectarius Conf. in Cornuwall. 14 Febr. 742

Nesomus M. Romæ 3 Iun. 287

Nemesius Martyr 28 Iun. 358

Nemesius M Cordubæ 27 Iun. 252

Nemesius M. in Cypro 29 Feb. 173

Nemor M Mediolani 4 Maii 284

Neonilla cum Tergeminis M. 17 Ian. 73

Neomedius M. in Italia 17 Feb. 7

Neon cum Tergeminis M. 17 Ian. 73

Neon Diac. M. Alexandriæ 12 Mart. 105

Neon M. Corcyræ 28 Apr. 461

Neon Martyr apud Græcos 1 Iun. 72

Neon M. Nicomediæ 24 Apr. 263

Neopiste V. M. 4 Ian. 166

Neophyta V. M. Romæ 4 Ian. 166

Neophyta M. in Sicilia 17 Apr. 479

Neophytus Martyr 4 Maii 471

Neophytus M. Nicææ 20 Ian. 297

Neopolus M. Alexandriæ 2 Maii 180

Nepotianus Martyr in Phrygia 7 Febr. 13

Nepotianus Pr. Altini 11 Maii 627

Neptunalis M. Romæ 3 Iun. 287

Nereus M. in Africa 11 Maii 625

Nereus M. Romæ 12 Maii 4

Nereus M. Romæ 11 Maii 625

Nerses M. apud Græcos 15 Iun. 1050

Nerzes M. Persa 27 Mart. 691

* Nessanus Patronus Corcagiæ 27 Mart. 506

Nesius M. 27 Febr. 676

Nestor Martyr 26 Febr. 630

Nestor M. Antiochiæ 7 Mart. 639

Nestor M. Nicomediæ 11 Apr. 13

Nestor M. Nicomediæ 8 Iun. 56

Nestor Ep. M in Phamphylia 26 Febr. 627

Nestor M. in Pamphilia 2 Mart. 127

Nestor M. in Thracia 7 Mart. 644

Nestor Ep. in Cypro 7 Mart. 643

Nestor Mon. apud Græcos 26 Apr. 424

Nestorius Martyr 4 Maii 461

Nestorius Martyr 1 Mart. 23

Nestorius M. Nicomediæ 12 Mart. 106

Nica M. in Africa 28 Iun. 357

Nicander M. in Ægypto 15 Mart. 392

Nicander M. in Ægypto 5 Iun. 419

Nicander M. Atinæ in Camp. 17 Iun. 266

Nicander M. Romæ 17 Iun. 285

Nicander M. Romæ 17 Mart. 511

Nicander M. Romæ 5 Iun. 422

Nicanor unus ex VII Diac. M. 10 Ian. 601

Nice M. Corinthi 16 Apr. 402

Nice M. apud Græcos 25 Apr. 361

Niceas M Aquileiæ 22 Iun. 243

Nicephorus Martyr 8 Feb. 157

Nicephorus Martyr 1 Mart. 28

Nicephorus M. in Ægypto 25 Febr. 488

Nicephorus M. in Africa 3 Mart. 227

Nicephorus M. Antiochiæ 9 Feb. 283

Nicephorus M. Nicomediæ 6 Mart. 424

Nicephorus M. Nicomediæ 27 Apr. 488

Nicephorus Patr. CP. 13 Mart. 293, 704

Nicephorus Ep. in Istria 28 Maii 807

Nicephorus Martyr 28 Febr. 724

Nicephorus Ab. Medicii 4 Maii 500

Nicetas Ep. Appolloniadis 20 Mart. 165

Nicetas Ep. Chalcedonis 28 Maii 808

Nicetas Ep. in Dacia 22 Iun. 243

Nicetas Ep. in Dacia 7 Ian. 365

Nicetas Ab Conf. in Bithynia 3 Apr. 268

Nicetius Ep. Vesontinus 8 Feb. 152

Nicetius Ep. Lugduni Gall. 2 Apr. 95

Nicetius Ep. Viennæ Gall. 5 Maii 9

Nicia V. M. in Africa 8 Apr. 571

Nicia M in Africa 23 Maii 247

Nicolaus M. Sebastæ 10 Mart. 12

* Nicolaus Papa III 16 Maii 560

Nicolaus Albergatus Card. 9 Maii 467

Nicolaus Mysticus Patr. CP. 15 Maii 509

* Nicolaus Ep. Conf. in Scotia 9 Maii 358

Nicolaus de Arcu in Sicilia 1 Apr. 48

* Nicolaus Generalis Carmel. 2 Apr. 57

* Nicolaus Er. August. Iliceti 12 Maii 3

Nicolaus Eremita Neap. 11 Maii 707

Nicolaus Erem. in Sardinia 21 Iun. 84

* Nicolaus Mon. Cæsaraugustæ 28 Ian. 807 f

* Nicolaus Ord. Min Nussiæ 13 Apr. 103 b

* Nicolaus ex VII Diaconi 14 Iun. 782 c

Nicolaus Studita CP. 4 Febr. 538

Nicolaus de Rupe Anach. in Helv. 22 Mart. 398

Nicolaus Peregrinus in Apulia 2 Iun. 235

Nicoma M. Byzantii 8 Maii 291

Nicon Ep. M. in Sicilia 23 Mart. 442

Nicostratus M. Nicææ 25 Mart. 554

Nicus Erem. Mediolani 18 Apr. 599

Nida M. Nicomediæ 24 Feb. 460

Niderunus M Cortonæ 16 Maii 572

Niger M. Byzantii 8 Maii 291

Nigorus M. in Italia 6 Maii 424

Nilammon reclusus in Æg. 6 Ian. 326

Ninæ tres MM. Byzantii 8 Maii 291

Nina M. Lugduni 2 Iun. 168

Nina M. Romæ 2 Iun. 209

Nina M. Tarsi 10 Maii 557

Nina M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Ninna M. Mediolani 6 Maii 101

Ninnita M. Noviduni 4 Iun. 377

Ninnoca V. in Armorica 4 Iun. 467

Nisia M. in Africa 28 Iun. 357

Nithardus Presb. M. in Suecia 3 Feb. 390

Niticus M. Mediolani 6 Maii 101

* Nivardus O. Cisterc. 7 Feb. 3

Nivitus M. in Lucania 15 Iun. 1048

Nobilis M. in Africa 25 Apr. 361

Nomensis Martyr 30 Apr. 750

Nominus M. Alexandriæ 21 Mart. 259

Nomitia M. Romæ 2 Iun. 209

Nona V. in Belgio 3 Feb. 377

Nonna M. in Africa 23 Maii 247

Nonna M. Nicomediæ 17 Mart. 511

Nonna M. Romæ 23 Apr. 165

Nonnica M. Alexandriæ 28 Iun. 355

Nonnus M. Alexandriæ 21 Mart. 259

Nonnus M. Nicomediæ 16 Mart. 420

Nonnus M. in Pamphilia 28 Maii 744

Nor M. in Abassia 23 Iun. 474

Norbertus Aëp. Magdeb. Fund. Præm. 6 Iun. 804

Notburga vidua in Germania 26 Ian. 750

* Nothelmus Ep. Cantuariæ 3 Feb. 318

Notkerus Mon. Sangallen. 6 Apr. 576

Novatianus M. Cordubæ 27 Iun. 252

Novatus Pr Romæ 20 Iun. 4

Novella M. Capuæ 12 Apr. 80

Novella M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Novella altera M. Thessal. 1 Iun. 48

* Noyola V. M. in Armoricis 30 Mart. 796

Nubilis M. in Africa 25 Apr. 361

Nummadus M. Nicomediæ 24 Feb. 460

Nundianus Martyr 16 Feb. 867

Nundinarus M. Romæ 2 Iun. 209

Nundinus M. Romæ 2 Iun. 209

Nunechia M. Corinthi 16 Apr. 402

Nusca vel Nuscia M. Romæ 20 Maii 173 *

Nymphadoba M. Niceæ 13 Mart. 261

Nymphas Apostolus Laodiceæ 28 Febr. 719

Nymphodora M. Nicææ 13 Mart. 261

O.

Obercus M. Romæ 3 Iun. 287

Obitius Conf. Brixiæ 4 Feb. 573

Occatus M. in Thracia 7 Mart. 644

Occominus 11 Febr. 510

Occonomus M. in Ægypto 18 Jan. 188

Octavia M. Antiochiæ 15 Apr. 377

Octavianus Martyr 17 Febr. 10

Octavianus M. in Africa 7 Maii 136

Octavianus M. in Africa 22 Mart. 384

Octavius M. in Africa 5 Mart. 365

Octavius M. Carthagine 15 Mart. 392

Octavius M. Thessalonicæ 1 Jun. 42

October M. Lugduni 2 Jun. 160

Octuber M. Romæ 28 Maii 746

Oda O. Præmonst. in Hannonia 20 Apr. 772

Odomanus M. in Africa 7 Maii 136

Odilo Ab. Cluniacen. 1 Jan. 65

Odino O. Præmonstrat. 2 Jan. 1086

Odo Ep. Cameraci 19 Jun. 910

* Odo Ab. Bellion. in Anglia 2 Jun. 156

Odo Prior Cantuariæ 2 Jun. 158

Odo Carthus. in Italia 14 Jan. 978

* Odo Pr. Prædicator Brabantiæ 19 Jun. tomo 6 ejusdem mensis 208 e

* Odo Ord. Prædicatorum Gandavi, distinctus a præmisso ibidem f

Odranus M. in Hibernia 19 Febr. 131

Oduinus Pr. M. in Brabantia 25 Jun. 149

Odulphus Pr. Ultrajecti 12 Jun. 591

* Ogmundus Ep M. in Islandia 1 Feb. 3

Olcanus Ep. in Hibernia 20 Febr. 179

Oldegarius Ep. Barcinone 6 Mart. 481

Oliva V. M. Brixiæ 5 Mart. 361

Oliva V. M. Panormi 10 Jun. 295

Oliva V. Anagniæ 3 Jun. 338

Olbianus Ep. Aneorum M. in Asia 4 Maii 458

Olbianus apud Græcos 25 Maii 101

Oliveria V. in Gallia 3 Febr. 361

Oliverius Peregr. Anconæ 27 Maii 728

* Oliverius de Sanbreffe 10 Jun. 601 c

Olympiades M. in Perside 15 Apr. 375

* Olympion & Amphion Epp. 12 Jun. 505 a

Onesima Virgo 27 Febr. 681

Onesimus Ep. Ephesi M. 16 Feb. 855

Onesimus Ep. Suession. 13 Maii 204

Onuphrius Erem. in Ægypto 12 Jun. 519

Opportuna Abb. in Gallia 22 Apr. 61

Optata M. Thessalon. 1 Jun. 48

Optatus Martyr 14 Apr. 212

Optatus Martyr 12 Apr. 80

Optatus alter Martyr 12 Apr. 80

Optatus M. Cæsaraugustæ 16 Apr. 406

Optatus M. in Thracia 7 Mart. 644

Optatus Ep. Milevi 4 Jun. 396

Orasus Martyr 3 Jun. 288

Oratus M. in Africa 20 Apr. 748

Oratus M. Romæ 2 Jun. 210

Orbana Martyr 12 Apr. 80

Orbana altera Martyr 12 Apr. 80

Orbana M. in Africa 19 Maii 308

Orbana M. in Italia 12 Feb. 581

Orbanus Martyr 4 Apr. 325

Orbanus M. in Africa 24 Apr. 265

Orbanus M. Nicomediæ 24 Feb. 460

Orbasus M. in Ægypto 9 Feb. 294

Orbasus M. Alexandr. 14 Febr. 750

Ordevicus de Portu Naonis Minor. 17 Jan. 983

* Ordonius Ep. Asturicæ 23 Feb. 359

Orentius M in Armenia 24 Jun. 809

Orestes M. apud Græcos 9 Jun. 171

Orientius Ep. Auscii 1 Maii 60

Orimentus M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Oringa sive Christiana V. 10 Jan. 650

Orinion MM. in Ægypto 9 Feb. 294

Orion Martyr 22 Jan. 414

Orion M. in Ægypto 18 Jan. 188

Orion Diac. M. Alexandriæ 12 Mart. 105

Orion M. Alexandriæ Æg. 10 Feb. 381

Orion I & II MM. Alexandriæ 28 Jun. 355

Orion M. Romæ 25 Jun. 11

Oriosus M. Alexandriæ 28 Jun. 355

Orlandus Ord. Vallumbrosæ 20 Maii 233 *

Orontius M. Gerundæ 22 Jan. 389

Orphitus M. Tiferni 1 Jun. 58

Orsisius Ab. in Thebaide 15 Jun. 1054

Ortarius Ab. in Norman. 21 Maii 36

Osanna Andreasia Mantuæ 18 Jun. 667

* Osanna soror Regis Angliæ 18 Jun. 551 e

Osmundi Ep. Angli Canonizatio 1 Jan. 77

Ostianus Presb. Vivarien. 30 Jun. 578

Oswaldus Aëp. Eboraci 28 Febr. 749

Oswaldus Ep. Wigorniæ 29 Febr. 749

* Oswius Rex Northumbr. 15 Feb. 804

Otto Presb. O. Min. M. in Africa 16 Jan. 62

Otto Solitarius in regno Neap. 23 Mart. 466

* Otto Cappenberg. Præm. 23 Febr. 360 a

Ovidius seu Auditus Bracaræ 3 Jun. 289

Owinus Mon. in Anglia 4 Mart. 312

P.

Pacata M. Nicomediæ 29 Apr. 616

Pachomius Martyr 13 Jan. 767

Pachomius Junior Ab. in Ægypto 14 Maii 357

Pachomius apud Græcos 6 Maii 104

Pachomius Ab. in Thebaide 14 Maii 287

Pacianus Ep. Barcinone 9 Mart. * 4

* Pacifica Clarissa Assisii 24 Mart. 473

Pacificus O. Min. apud Insubres 4 Jun. 414

* Pacificus O. Min. Novariæ 6 Jun. 802

Pacius M. in Hispania 11 Jan. 674

Pacta M. Nicomediæ 13 Mart. 262

Padis M. Alexandriæ 29 Apr. 617

Pæon M. Romæ 1 Jun. 16

Pafilus M. Cæsareæ 2 Jun. 211

Palæmion Anach. in Ægypto 11 Jan. 675

Palæmon Ab. Habessinus 11 Jun. 465

Palatinus Martyr 4 Apr. 325

Palatinus M. in Africa 5 Mart. 365

Palatinus M. in Africa 7 Maii 136

Palatinus M. Antiochiæ 30 Maii 239

Palatinus M. Nicomediæ 10 Mart. 33

Palatinus M. Thessalonicæ 30 Mart. 827

Palatus M. Antiochiæ 5 Mart. 363

Palestinus M. Cæsareæ 2 Jun. 211

Paliconus M. in Abassia 23 Jun. 474

Pallada Martyr 7 Jan. 355

Palladius M. in Abassia 23 Jun. 474

Palladius Ep. Autissiodori 10 Apr. 864

Palladius M. in Græcia 8 Jan. 473

Palladius M. Roman. Antverpiæ 13 Feb. 657

Palladius I & II Epp. Bituric. 10 Maii 568

Palladius Ep. Ebreduni 21 Jun. 95

Palladius Erem. in Syria 28 Jan. 841

Palmatius Cos. M. Romæ 10 Maii 498

Palmus Diac. M. Alexandriæ 10 Maii 149

* Palumbus Mon. Bened. 4 Jun. 374

Pambo M. in Ægypto 5 Jun. 419

Pambonus M. Alexandriæ 28 Jun. 355

Pamphalon M. in Ægypto 17 Maii 25

Pamphameres M. in Ægypto 17 Maii 25

Pamphilianus M. in Græcia 16 Mart. 420

Pamphilus M. in Africa 18 Apr. 541

Pamphilus M. Alexandriæ 12 Feb. 580

Pamphilus M. Antiochiæ 5 Mart. 363

Pamphilus Pr. M. Cæsareæ Pal. 1 Jun. 62

Pamphilus M. Coloniæ 30 Jun. 574

Pamphilus Ep. Sulmone 28 Apr. 583

Pampianus M. in Græcia 16 Mart. 420

Pampirus M. in Ægypto 9 Febr. 294

Panacæa V. Novariæ 1 Maii 164

Pancharius M. Nicomediæ 19 Mart. 29

Pancratius M. Romæ 12 Maii 17

Pancratius Ep. Tauromenii M. 3 Apr. 237

Pancratus M. in Africa 12 Maii 26

Pancratus M. Alexandriæ 5 Apr. 398

Panosus M. Alexandriæ 28 Jun. 355

Pansemne Pœnitens Antiochiæ 10 Jun. 275

Pansius M. in Ægypto 18 Jan. 188

Pansus M. in Africa 28 Jun. 357

Pansophius M. Alexandriæ 15 Jan. 996

Pantagathus Ep. Viennæ Gall. 17 Apr. 486

Pantherus M. Byzantii 18 Mart. 145

Pantherus M. in Ægypto 18 Jan. 188

Pantherus Diac. M. Alexandriæ 18 Maii 144

Panterus M. Thessalonicæ 1 Apr. 9

Panuberus M. Alexandriæ 28 Jun. 355

Panubrius M. in Africa 28 Jun. 357

Papas M. in Ægypto 18 Jan. 188

Papas M. in Africa 26 Ian. 708

Papas M. in Lycaonia 16 Mart. 424

Papas Ep. M. in Perside 22 Apr. 19

Papias Martyr 28 Febr. 724

Papias M. in Ægypto 25 Feb. 488

Papias M. in Ægypto 18 Ian. 188

Papias M. in Ægypto 9 Febr. 294

Papias M. in Africa 3 Mart. 227

Papias M. Ancyræ 23 Ian. 484

Papias M. Carthagine 25 Ian. 618

Papias M. Nicomediæ 6 Mart. 424

Papias M. Nicomediæ 27 Apr. 488

Papias M. Nicopoli 6 Mart. 423

Papias M. in Pamphylia 26 Feb. 627

Papias M. Romæ 20 Apr. 748

Papias M. Romæ 29 Ian. 948

Papias Ep. in Phrygia 22 Febr. 285

Papicus M. Romæ 25 Iun. 12

Paphnutius Ep. M. apud Græcos 19 Apr. 623

Paphnutius Anach. in Syria 20 Apr. 757

Papillus vel Pupulus M. Alexand. 28 Feb. 722

Papolenus Ep. Ab. Stabulen. 26 Iun. 195

Papozinicus M. in Africa 3 Iun. 286

Pappalicus M. Mediolani 6 Maii 101

Pappianus M. in Sicilia 28 Iun. 360

Pappius M. in Sicilia 28 Iun. 360

Papylinus M. apud Græcos 16 Maii 573

Papylus Diac. M. in Asia 13 Apr. 120

Papyrinus Martyr 13 Ian. 767

Papyrius M. Romæ 2 Febr. 281

Paracodas Ep. Viennæ Gall. 1 Ian. 20

Parasceve soror Photinæ M. 20 Mart. 80

Parcilaus M. in Ponto 16 Apr. 406

Pardus Ep. Patronus Larini 26 Maii 370

Paregorius M. in Lycia 18 Febr. 57

Paregorius M. Samosatæ 29 Ian. 950

*Parilius Apost. Helvetiæ 9 Iun. 148

Parisius Presb. Camaldul. Tarvisii 11 Iun. 488

Parmenas Diaconus ex septem 23 Ian. 453

Parmenius Presb. M. in Perside 22 Apr. 11

Parodus Presb. M. in Bulgaria 22 Ian. 441

Parta M. Nicææ 13 Mart. 261

Parthenius M. Thessalonicæ 1 Apr. 9

Parthenius Ep. in Hellesponto 7 Febr. 38

Parthenus M. in Armenia 1 Apr. 9

Parthenus M. Romæ 17 Maii 26

Partinus M. in Getulia 19 Maii 308

Parthinius M. Romæ 17 Maii 26

Parthinius Eunuchus M. Romæ 19 Maii 301

Partonius M. Romanus 18 Apr. 928

Partor Ep. M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Paschalis M. Roman. Antverp. 26 Feb. 633

Paschalis I Papa 14 Maii 391

Paschalis Baylon. O. Min. 17 Maii 48

Paschasia V. M. in Gallia 9 Ian. 566

Paschasius Ep. Viennæ Gall. 22 Febr. 290

Paschasius Ab. Neapoli 10 Feb. 491

Paschasius Radbertus Ab. 26 Apr. 462

Paschasius Diac. Romæ 31 Maii 439

Pasicius cum filia M. in Perfide 21 Apr. 844

Pasicrates M. in Bulgaria 25 Maii 23

Pasicrates M. in Campania 17 Iun. 266

*Pasithea Fund. Capucin. Senis 13 Maii 189

*Pasqualina Fulginii 4 Febr. 449

Passimonius M. in Africa 29 Maii 18

Passimus M. Alexandriæ 28 Iun. 355

Pastaphus M. Alexandriæ 28 Iun. 355

Pastor M. Nicomediæ 29 Mart. 769

Pastor Aurelianis 30 Mart. 829

Patamon Pr. M. Alexandriæ 18 Maii 144

Patamon M. Byzantii 18 Maii 145

Pater & Filius MM. crucifixi 13 Febr. 650

Paterius Ep. Brixiæ 21 Feb. 249

Paternus Martyr 12 Apr. 80

Paternus M. Romæ 19 Maii 308

Paternus Ep. in Armorica 15 Apr. 378

Paternus Reclusus Paderbornæ 10 Apr. 896

Paternus Ep. Abrincen. 16 Apr. 425

Patheus Martyr 8 Ian. 472

Patiens Ep Meten. 8 Ian. 469

Patinus Martyr 12 Apr. 810

Patricia M. Nicomediæ 13 Mart. 260

Patricia Martyr 13 Mart. 261

Patricia M. Nicomediæ 13 Mart. 262

Patricius M. in Asia 12 Mart. 108

Patricius Ep. Prusæ M. 28 Apr. 576

Patricius Sabaita M. 20 Mart. 166

Patricius M. in Scythia 3 Apr. 244

Patricius Ep. Apost. Hiberniæ 17 Mart. 517

Patricius Lugduni Gal. 11 Apr. 13

Patricius apud Græcos 6 Maii 109

*Patroclus Aëp. Arelat. 21 Iun. 337 f

Patroclus Ep. M. in Gallia 31 Ian. 1110

Patroclus M. Trecis in Gallia 21 Ian. 342

Patto Ep. Verdæ in Saxonia 30 Mart. 844

Patus M. Iteramnæ 14 Apr. 211

Patyfrigia M. 13 Mart. 261

Paula Martyr 19 Ian. 220

Paula M. in Hispania 18 Iun. 573

Paula M. Nicomidæ 22 Febr. 289

Paula M. Romæ 3 Iun. 287

Paulæ tres Martyres Romæ 2 Iun. 209

Paula M. Tomis 20 Iun. 8

Paula Virgo Abulensis 20 Febr. 174

*Paula Malatesta Mantuæ 27 Mart. 507

Paula vidua Rom. 26 Ian. 711

Paulianus Ep. Anicien. 14 Febr. 749

Paulianus M. in Dalmatia 11 Apr. 5

Paulina M. Gerundæ 31 Maii 435

Paulina V. M. Byzantii 3 Iun. 274

Paulina M. Romana in Hisp. 6 Iun. 635

Paulina V. M Romæ 6 Iun. 634

Paulina M. Tarsi 10 Maii 557

Paulina M. Thessal. 1 Iun. 48

Paulinus Martyr 26 Maii 368

Paulinus Martyr 16 Maii 571

Paulinus M. Antiochiæ 31 Maii 437

Paulinus M. Athenis 15 Maii 453

Paulinus Diac. M. Coloniæ 4 Maii 499

Paulinus M. Gerundæ 8 Iun. 58

Paulinus M. Papiæ 15 Maii 457

Paulinus M. Tuderti 26 Maii 364

Paulinus Ep. Nolanus 22 Iun. 193

Paulinus Ep. Senogalliæ 4 Maii 499

*Paulinus Bernardini Ordinis Prædicatorum Neapoli 23 Iun. 456 b c

Paulinus Patr. Aquileiæ 1 Ian. 713

Paulinus Ep. Brixiæ 4 Mart. 312

Paulysipius M. in Thracia 15 Apr. 371

Paulus Martyr 29 Ian. 950

Paulus Martyr 12 Apr. 79

Paulus Martyr 4 Apr. 325

Paulus Martyr 26 Maii 368

Paulus Martyr 12 Apr. 80

Paulus alter M. 12 Apr. 80

Paulus Martyr 16 Febr. 867

Paulus alter Martyr 16 Febr. 867

Paulus Martyr 4 Mart. 310

Paulus Martyr 3 Mart. 226

Paulus Puer M. 19 Ian. 220

Paulus Martyr 13 Apr. 129

Paulus Martyr 3 Febr. 353

*Paulus Ord. Min. M. 12 Iun. 1109

Paulus M. in Ægypto 27 Apr. 487

Paulus M. in Ægypto 24 Ian. 591

Paulus M. in Ægypto 18 Ian. 188

Paulus M. in Africa 14 Ian. 935

Paulus M. in Africa 22 Febr. 288

Paulus M. in Africa 26 Maii 369

Paulus M. in Africa 26 Apr. 415

Paulus M. in Africa 16 Febr. 864

Paulus alter M. in Africa 16 Febr. 864

Paulus M. in Africa 18 Febr. 65

Paulus M. in Africa 19 Febr. 130

Paulus M. in Africa 7 Iun. 7

Paulus M. in Africa 18 Ian. 190

Paulus M. Alexandriæ Æg. 9 Feb. 294

Paulus M. Alexand. Æg. 14 Febr. 750

Paulus Mon. M. in Arabia 14 Ian. 953

Paulus M. in Asia 12 Mart. 108

Paulus Pr. M. Augustoduni 1 Iun. 40

Paulus puer M. Byzantii 3 Iun. 274

Paulus M. Cæsareæ 23 Mart. 450

Paulus M. Cæsareæ Pal. 1 Iun. 62

Paulus M. Carthagine 15 Mart. 392

Paulus Ep. CP. Martyr 7 Iun. 13

Paulus M. Corinthi 10 Mart. 4

Paulus Ep. Corinthi 27 Mart. 706

Pauli duo MM. Cortonæ 16 Maii 572

Paulus M. in Cypro 17 Mart. 609

Paulus M. apud Græcos 27 Maii 280

Paulus Mon. M. in Hisp. 17 Apr. 494

Paulus M. in Japonia 5 Feb. 723

Paulus alter M. in Japonia 5 Febr. 723

Paulus Michi Japonia S. J. M. 5 Febr. 723

Paulus M. Lampsaci 15 Maii 452

*Paulus Ab. M. in Lucania 1 Iun. 4

Paulus M. Nicomediæ 17 Maii 27

Paulus Ep. M. in Perside 22 Apr. 19

Paulus M. in Portu Rom. 15 Maii 457

Paulus M. in Portu Rom. 2 Mart. 132

Paulus M. in Portu Romano 24 Febr. 459

Paulus M. Romæ 28 Maii 747

Paulus Mart. an Romæ 18 Iun. 572

Paulus M. Romæ 26 Iun. 158

Paulus Ep. M. Romæ 8 Febr. 156

Paulus M. Romæ 2 Iun. 209

Paulus M. in Syria 20 Mart. 83

Paulus Simplex in Thebaide 7 Mart. 645

Paulus M. Thessalon. 1 Iun. 48

Paulus alter M. Thessalon. 1 Iun. 48

Paulus M. Tomis 20 Iun. 8

Paulus Apostolus 29 Iun. 398

Paulus Papa I 28 Iun. 378

Paulus Ep. Leon. in Armorica 12 Mart. 108

Paulus Conf Ep. in Bithynia 8 Mart. 789

Paulus I. Ep. Brixiæ 29 Apr. 618

Paulus III Ep. Brixiæ 7 Febr. 52

Paulus Ep. Tricastinus 1 Feb. 92

Paulus Ep. Virduni 8 Febr. 169

*Paulus de Aretio Card. Theat. 17 Iun. 265

Paulus Ep. Narbonen. 22 Mart. 371

Paulus Erem. in Thebaide 10 Ian. 602

Paulus Medicus Conf. apud Græcos 28 Iun. 358

Paulus M. in Africa 19 Ian. 219

Pausalinus M. in Hispania 11 Ian. 674

Pausicacus Ep. in Phrygia 13 Maii 240

Pausides M. Cæsareæ Pal. 24 Mart. 478

Pausirion M. in Ægypto 24 Ian. 591

Pax Ord. Min. in Umbria 7 Iun. 49

Pece M. Alexandriæ 28 Iun. 355

Pecinna V. apud Pictavos 25 Iun. 81

Pectimus M. in Ægypto 9 Febr. 294

Peculiaris M. in Africa 7 Maii 136

Peculus Martyr 4 Mart. 310

Pega V. in Anglia 8 Ian. 532

Peladius Ep. Ebreduni 21 Iun. 95

Pelagia V. M. Antiochiæ 9 Iun. 154

Pelagia M. apud Græcos 23 Mart. 460

Pelagia M. Lamosiæ 15 Maii 458

Pelagia V. M. Tarsi 4 Maii 453

Pelagius M. Cordubæ 26 Iun. 204

Pelagius M. Romanus 1 Mart. 24

*Pelagius Papa I 2 Mart. 126

*Pelagius II Papa 8 Febr. 150

Pelagius Ep cum Viliulso in Hisp. 26 Ian. 751

Pelagius Ep. Laodiceæ 25 Mart. 557

Peleonicus 11 Feb. 510

Pelestus M. Interamnæ 1 Maii 45

Peleusius Presb. M. Alexandriæ 7 Apr. 659

Pelianus M. Alexandriæ 31 Ian. 1080

Pelvianus Martyr 4 Mart. 310

Pelusius Presb. M. Alexandriæ 7 Apr. 659

Pelusius M. Carthag. 11 Feb. 513

Percus M. Romæ 2 Iun. 209

Peregrina M. Nicomediæ 22 Febr. 189

Peregrina M. Tarsi 10 Maii 557

Peregrina M. Nividuni 6 Iun. 628

Peregrinus M. Anconæ 16 Maii 565

Peregrinus M. Ep. Autissiodori 16 Maii 561

Peregrinus M. Apolloniæ 17 Iun. 287

Peregrinus M. Nicomediæ 24 Febr. 460

Peregrinus M. Thessalonicæ 5 Maii 6

Peregrinus Foggiæ in Italia 26 Apr. 464

Peregrinus Ep. Amiternen. M. 13 Iun. 688

Peregrinus O. Serv. Forolivii 30 Apr. 836

Peregrinus Latiosus Ord. B. M. 30 Apr. 836

Peregrinus Erem. Camald. 3 Iun. 364

Peregrinus Conf. in Sicilia 30 Ian. 1031

Peregrinus Conf. Nuceriæ 1 Maii 157

Peregrinus Conf. Placentiæ 10 Febr. 390

Perfectus Presb. M. Cordubæ 18 Apr. 584

Pergentinus M. Aretii 3 Iun. 271

Permia M. in Italia 6 Mart. 424

Perona Hergots Reclusa Mechliniæ 16 Mart. 416

Perpetua M. in Africa 27 Ian. 769

Perpetua M. in Africa 2 Febr. 286

Perpetua M. in Africa 7 Mart. 430

Perpetuus Ep. Turon. 8 Apr. 748

Perrucius Diac 16 Iun. 5

Perseveranda V. apud Pictavos 25 Iun. 81

Perseverantius M. in Africa 3 Iun. 288

Perseus M. in Africa 21 Iun. 72

Pessianus M. 16 Feb. 867

Petecondus M. Alexandriæ 18 Maii 144

Peteglonus M. Byzantii 18 Maii 145

Pethecus M. in Ægypto 18 Ian. 188

Peticonides M. in Ægypto 9 Febr. 294

Petivus Diac. M. Alexandriæ 5 Maii 6

Petronax Ab. Casini 6 Maii 119

Petrocus Ab. in Cornubia 4 Iun. 399

Petronilla V. Romana 31 Maii 420

Petronilla matrona in Arvern. 6 Iun. 761

Petronius Ep. M. in Asia 12 Mart. 108

Petronius M. Carthagine 15 Mart. 392

Petronius M. Carthagine 11 Mart. 54

Petronius M. in Italia 6 Mart. 424

Petronius puer M. Nicomediæ 13 Mart. 262

Petronius M. Nicomediæ 13 Mart. 260

Petrus Petronius Carthus. Senis 29 Maii 188

Petronius M. Thessalon. 1 Iun. 48

Petrus Martyr 12 Apr. 80

Petrus Martyr 26 Mart. 615

Petrus Martyr 28 Apr. 571

Petrus Martyr 21 Febr. 243

Petrus M. in Ægypto 13 Iun. 679

Petrus M. in Ægypto 12 Ian. 725

Petrus M. in Africa 10 Maii 556

Petrus M. in Africa 4 Maii 460

Petrus M. in Africa 5 Ian. 240

Petrus O. Min. M. in Africa 16 Ian. 62

Petrus M. in Africa 6 Ian. 323

Petrus M. in Africa 3 Mart. 365

Petrus M. in Africa 23 Febr. 362

Petrus M. in Africa 14 Mart. 346

Petrus Diac. M. Alexandriæ 5 Maii 6

Petrus Rodriguez M. in Algarbiis 11 Iun. 475

Petrus M. Antiochiæ 5 Mart. 363

Petrus Diac. M. Antiochiæ 17 Apr. 479

Petrus M. in Blachernis CP. 16 Maii 626

Petrus Ep. M. Bracaræ 26 Apr. 1001

Petrus Ep. M. in Bulgaria 22 Ian. 441

Petrus Pr. M. Cordubæ 7 Iun. 37

Petrus M. Cordubæ 30 Apr. 806

Petrus M. apud Græcos 30 Iun. 574

Petrus M. in Japonia 5 Feb. 723

Petrus Bapt. Ord. Min. M. in Japonia 5 Feb. 723

*Petrus Paschalis O. Min. M. 11 Febr. 506

Petrus M. Lampsaci 15 Maii 453

Petrus M. Mediolani 6 Maii 101

Petrus Majumenus M. in Palæst. 21 Feb. 266

Petrus M. Ord. Prædic. 29 Apr. 678

Petrus Exorcista M. Romæ 2 Iun. 170

Petrus M. Romæ 19 Iun. 846

Petrus M. Romæ 2 Iun. 209

Petrus M. Romæ 3 Iun. 287

Petrus M. Sirmii 8 Ian. 470

Petrus M. Tarsi 10 Maii 557

*Petrus Ep. Vercellis M. 15 Mart. 373

Petrus Parentii M. Urbeveteri 21 Maii 85

Petrus Balsamus M. 3 Ian. 128

Petrus a Castro novo Inquis. M. 5 Mart. 411

Petrus Claviger M. 25 Febr. 490

Petrus de Senis O. Min. M. 1 Apr. 50

Petrus Apostolus 29 Iun. 398

Petri Ap. Cathedra Romæ 18 Ian. 181

Petri Cath. Antiochena 22 Feb. 282

Petri Cælestinus Papa 19 Maii 419

Petrus Damianus Card. 3 Febr. 406

Petrus Berlandus Aëp. Burdegalæ 26 Ian. 691

Petrus Aëp. Canusii 9 Feb. 357

Petrus Aëp. Tarentas. O. Cisterc. 8 Maii 320

Petrus Ep. Argivorum 3 Maii 428

Petrus Ep. M. in Galæcia 26 Ian. 751

Petrus Ep. & Ab. in Italia 4 Mart. 328

Petrus Ep. Papiæ 7 Maii 194

*Petrus Ep. Pictavis 4 Apr. 719

*Petrus Ep. Roschildæ 8 Ian. 458 d

Petrus Ep. Sebastæ 9 Ian. 588

Petrus Ep. Sebastæ 10 Mart. 30

*Petrus Ep. Spoleti 29 Iun. 397

Petrus Ep. Vercellis 13 Feb. 719

Petrus Ab. Cantuarien. 6 Ian. 334

*Petrus Farde O. Min. 16 Iun. in App. 144

*Petrus de Honestis Ab. Ravennæ 29 Mart. 767

Petrus Hispanus Er. Babuci 11 Mart. 980

Petrus Teut. Er. Camald 26 Apr. 472

Petrus Galata Erem. in Syria 1 Feb. 94

*Petrus Jacobus Er. August. 30 Iun. 532

Petrus a Colle Solitarius 28 Maii 860

Petrus Anachor. in Syria 27 Ian. 771

Petrus Er. in monte Atho 12 Iun. 535

Petrus Erem. Vallumbros. 12 Apr. 101

Petrus O. Augustin. Eugubii 23 Mart. 470

Petrus Thomas O. Carm. Patr. CP. 29 Ian. 990

Petrus Regalatus O. Min. in Castella 30 Mart 853

Petrus Compater O. Min. 15 Iun. 1090

*Petrus a Reate Ord. Min. 28 Iun. 334

*Petrus a Duenas O. Min. 19 Maii 295

*Petrus Ferrerius O. Min. 1 Feb. 3

Petrus Hieremias O. Præd. 3 Mart. 294

Petrus Gonzales O. Prædic. 15 Apr. 389

Petrus Habessinus Prior 19 Iun. 854

Petrus Prior Juliac. 23 Iun. 608

Petrus Conf. Alexandriæ 11 Ian. 674

Petrus Conf. Astæ 30 Iun. 579

*Petrus Arragonius Valentiæ 5 Iun. 448 b

*Petrus a Calmthaud Præmonstrat. 25 Apr. 743

*Petrus Cisterc. prope Sarlatum 9 Ian. 565

Petrus Cubicul. Imp. 12 Mart. 106

*Petrus Czar Restoviæ 29 Iun. 396

Petrus Gambacurta 17 Iun. 531

Petrus Diac. S. Gregorii 12 Mart. 211

*Petrus Jacobus Pisauri 30 Iun. 572

Petrus Igneus Vallumbr. 8 Feb. 151

Petrus bonus Mon. Cluniaci 4 Iun. 414

Petrus Monachus 7 Febr. 67

Petrus Arnaldi Notar. Inqu. 29 Maii 180

*Petrus Frater Jacobi R. Arag. 5 Ian. 448

Petrus Nolascus Fund. de Merc. 29 Ian. 980

Petrus Spina O. S. Basilii in Calabr. 5 Iun. Ap. 16

Petrus Telonarius CP. 20 Ian. 328

*Petrus Urseolus Dux Ven. 11 Ian. 363 f

Phaina M. Ancyræ 18 Maii 147

Phalas apud Græcos 6 Iun. 726

Phanurius M. in Rhodo 27 Maii 692

Pharaildis V. in Brabantia 4 Ian. 170

Pharmuthius Erem. in Armenia 11 Apr. 14

Pharnacius M. in Armenia 24 Iun. 809

Pherbuta V. M. in Perside 22 Apr. 19

Phesicus M. Alexandriæ 28 Iun. 355

Philadelphus M. Leontinis 10 Maii 502

Philagonia M. in Italia 6 Mart. 424

Philagrius Ep. in Cypro M. 9 Feb. 277

Philappianus M. in Africa 30 Ian. 1026

Philaretus Mon. M. 8 Apr. 753

Philaretus Mon. in Calabria 6 Apr. 605

Philemon. M. in Ægypto 8 Mart. 751

Philemon M. Cyzici 29 Apr. 617

Philemon M. Rom. in Italia 21 Mart. 258

Philemon M. Romanus 1 Mart. 24

Philetus M. in Illyrico 27 Mart. 687

Philgas M. Gotthus 26 Mart. 619

Philias Ep. M. in Ægypto 4 Febr. 459

Philippinus O. Min. in Tuscia 25 Apr. 404

Philippolus M. 30 Mart. 828

Philippus Martyr 4 Mart. 310

Philippus M. in Ægypto 8 Iun. 57

Philippus M. in Æthiopia 15 Iun. 1048

Philippus M. in Africa 9 Mart. 3*

Philippus M. in Africa 6 Iun. 632

Philippus Ep. M. Bononiæ Ital. 26 Febr. 634

Philippus M. in Cilicia 4 Iun. 378

Philippus a Jesu M. in Japonia 5 Feb. 723

Philippus Diac. M. Panormi 12 Maii 26

Philippus Pr. M. in Sicilia 12 Maii 26

Philippus M. in Syria 21 Feb. 237

*Philippus O. Præd. M. in Syria 7 Mart. 629 c

Philippus Apostolus 1 Maii 7

*Philippus Aëp. Bituricen. 9 Ian. 565 e

Philippus Ep. in Creta 12 Apr. 15

Philippus Ep. Viennen. in Gall. 3 Febr. 365

Philippus Presb. 24 Ian. 593

Philippus Pr. Cellæ in Palatin. Rheni 3 Maii 413

Philippus Conf. Bajonæ 1 Mart. 89

Philippus Aquilanus O. Min. 4 Maii 548

Philippus Nerius 26 Maii 460

Philippus ex VII Diaconis 6 Iun. 618

Philippus Placentinus Er. August. 24 Maii 434

Philo Martyr 7 Ian. 357

Philo M. in Hispania 11 Ian. 674

Philo Ep. 24 Ian. 593

Philo Diac. Antiochiæ 25 Apr. 359

Philocarpus M. Alexandriæ 21 Mart. 259

Philoctimon M. Sebastæ 10 Mart. 12

Philocalus M. Alexandriæ 21 Mart. 259

Philomenus M. Lugduni 2 Iun. 160

Philomus Ep. M. Carthag. 11 Mart. 54

Philopolus M. Thessalon. 30 Mart. 827

Philoromus M. in Ægypto 12 Ian. 725

Philoromus Tribunus M. in Ægypto 4 Febr. 459

Philoromus M. in Africa 11 Ian. 666

Philotærus M. in Mysia 19 Maii 310

Philotheus M. Samosatæ 29 Ian. 950

Phisocius M. in Africa 28 Iun. 357

Phlegon Miles M. Amisi 23 Ian. 453

Phlegon Ep. Marathonis M. 8 Apr. 741

Phocas M. Antiochiæ in Syria 5 Mart. 366

Phocbadius Ep. Aginni 25 Apr. 365

Phocus in Novempopulania 1 Maii 43

Phœbus M. Antiochiæ 15 Febr. 821

Phorbinus apud Græcos 4 Apr. 376

Phosterius Abbas 5 Ian. 286

Photina Matrona M. 20 Mart. 80

*Photina V. Solitaria 13 Febr. 643

Photinus Ep. Lugduni M. 2 Iun. 160

*Photinus Ep. Beneventi 1 Mart. 2

Photinus M. in Syria 21 Feb. 237

Photis Soror Photinæ M. 20 Mart. 80

Photius Martyr 4 Mart. 311

Photius Martyr in Africa 3 Mart. 227

Photius seu Photeos M. 20 Mart. 80

Phronimus M. Nicomediæ 13 Mart. 262

Pia M. Cartagine 19 Ian. 220

Piala Virg. 23 Mart. 455

Piamun V. in Ægypto 3 Mart. 243

Picaria M. Carthagine 19 Ian. 220

Pictus M. in Africa 9 Ian. 567

Picius M. Nicææ 13 Mart. 261

Pictus M. Romæ via Appia 4 Iun. 378

Pictus Episcopus 1 Feb. 198

Pientius Ep. Pictavis 13 Mart. 275

Pigmenius Presb. M. Romæ 24 Mart. 481

*Piligrinus Ep. Passavii 31 Maii 778

Pilingottus Tertiarius Franc. 1 Iun. 148

Pimenius Presb. M. Brixiæ 16 Feb. 65

Pinna Martyr 3 Ian. 135

Pinnarius M. in Africa 27 Mart. 688

Pinnarus Martyr 8 Apr. 746

Pinnas Martyr 20 Ian. 297

Pinnatus Martyr 10 Apr. 864

Pinutus M. in Ægypto 18 Ian. 188

Pion M. Antiochiæ 14 Mart. 347

Pion M. Nicææ 13 Mart. 261

Pion M. Nicomediæ 16 Mart. 420

Pionius M. Nicomediæ 13 Mart. 262

Pionius Presb. M. Smyrnæ 1 Feb. 37

Pionius alter M. Smyrnæ 1 Feb. 37

Pior Anachoreta in Ægypto 17 Iun. 298

Piperion M. Carthagine 11 Mart. 54

Pippinus Dux Franc. 21 Feb. 250

Piscina M. Romæ 2 Iun. 209

Pisinio vel Pisio M. in Africa 25 Feb. 487

Pisseus vel Cipiseus M. 8 Ian. 473

Pissinus Martyr 25 Febr. 488

Pius M. Romanos 1 Mart. 24

Pius V Papa 5 Maii Tomo 1 616

Placidus M. Romæ 2 Feb. 281

Placidus M. Roman. Antverp. 28 Febr. 725

Placidus Presb. Augustoduni 7 Maii 138

Placidus Eremita Ord. Cisterc. 12 Iun. 608

Placidus O. Apostolini 5 Iun. 556

Placitus Pr. Augustoduni 7 Maii 138

Plamfagonus M. in Italia 6 Mart. 424

Planius M. Interamnen. 8 Ian. 471

Plassus M. Romæ 22 Maii 141

Plato studita CP. 4 Apr. 364

Platoni apud Græcos 6 Apr. 539

Plausus M. Alexandriæ Æg. 10 Febr. 381

Plautilla Matr. Rom. 20 Maii 172*

Plautus M. Nicomed. 5 Apr. 398

Plebrius M. in Africa 28 Iun. 357

Plebus M. Alex. Æg. 14 Febr. 750

Plenus M. in Africa 23 Apr. 164

Pleosus M. in Africa 28 Iun. 357

Pleseus M. in Ægypto 9 Febr. 294

Plesius Martyr 16 Feb. 867

Plesius M. in Ægypto 18 Ian. 188

Plutarchus I & II MM. Alexandriæ 28 Iun. 355

Plutinus M. 12 Feb. 583

Pœmus M. in Africa 9 Febr. 293

Pœna M. Apameæ 11 Feb. 511

Pœna M. Nicææ 13 Mart. 261

Pœnica M. in Africa 3 Ian. 130

Pœntalis M. Antiochiæ 29 Mart. 770

Pœon M. Apameæ 11 Febr. 511

Policrates M. in Bulgaria 25 Maii 23

Polimacus M. Romæ 12 Iun. 507

Poliochus M. Cæsareæ Capp. 19 Maii 309

Pollimius M. Mediolani 9 Maii 364

Pollio M. in Africa 26 Apr. 415

Pollio Lector M. in Pannonia 28 Apr. 565

Pollio M. Romæ 17 Mart. 511

Polius Diac. M. in Mauritania 21 Maii 4

Polocronius Martyr 1 Mart. 28

Polus M. Cæsareæ 21 Maii 5

Polyænus Pr. Prusæ M. 28 Apr. 576

Polyanthus Martyr 7 Ian. 367

Polycarpus M. in Africa 31 Ian. 1080

Polycarpus M. Alexandriæ 21 Mart. 259

Polycarpus M. Alexandriæ 2 Apr. 58

Polycarpus Ep. M. Smyrnæ 26 Ian. 691

Polycarpus Ep. 1 Feb. 933

Polycarpus Presb. Conf. Romæ 23 Feb. 369

Policetus Diac. M. in Hisp. 13 Febr. 645

Polychronius Episcopus 30 Apr. 751

Polychronius Ep. Babyl. M. 17 Febr. 5

Polychronius Anach. in Syria 27 Feb. 377

Polycratius M. in Italia 17 Febr. 7

Polyeuctus vel Euctus M. 8 Ian. 473

Polyeuctus Martyr 11 Iun. 666

Polyeuctus M. in Armenia 13 Mart. 650

Polyeuctus M. in Cappadocia 21 Maii 5

Polyeuctus Patr. CP. 5 Feb. 706

Pomenus M. in Africa 19 Mart. 26

Pomodianus Diac. M. 30 Apr. 750

Pompanus M. Romæ 3 Iun. 287

Pompeia M. Lugduni 2 Iun. 160

Pompeia altera M. Lugduni 2 Iun. 160

Pompeianus M. in Sardinia 6 Ian. 324

Pompeius M. in Africa 10 Apr. 860

Pompeius M. apud Græcos 5 Apr. 399

Pompianus M. CPoli 22 Iun. 145

Pomponia M. Carthag. 11 Febr. 513

Pomponio M. Alexandriæ 18 Mart. 618

Pomponius M. in Syria 15 Feb. 824

Pomponius Ep. Neapoli 14 Maii 373

Pontamius Martyr 28 Iun. 358

Pontamius Martyr 29 Maii 28

Pontia V. O. Præm 6 Iun. 761

Pontiana M. Genuæ 27 Feb. 680

Pontianus M. Spoleti 14 Ian. 932

Ponticus M. Lugduni 2 Iun. 160

Pontius Rom. M. in Alpibus 14 Maii 272

Pontius Diac. Carthagine 8 Mart. 750

Pontius Ab. prope Avenionem 26 Mart. 682

*Poppo Aëp. Trevir. 16 Iun. 2

Poppo Ep. Trevir. 1 Iun. 104

Poppo Ab. Stabuleti 25 Ian. 637

Porfirus M. Cæsareæ 2 Iun. 211

Porphyrius Pr. M. Camerini 4 Maii 451

Porphyrius M. in Palæstina 16 Feb. 865

Porphyrius Miles M. in Pisidia 10 Febr. 381

Porphyrius Ep. Gazæ 26 Feb. 343

Portus M. in Africa 31 Mart. 905

Posinna M. Romæ 2 Iun. 209

Posinna altera M. Romæ 2 Iun. 209

Posinus seu Posina M. Carthag. 12 Febr. 580

Possemus M. Romæ 3 Iun. 287

Possennus Pr. Castellione Gall. 17 Iun. 412

Possessor Martyr 2 Ian. 82

Possessor M. in Africa 3 Ian. 130

Possessor M. Smyrnæ 9 Ian. 567

Possessor & Socii MM. 10 Ian. 601

Possidius Ep. in Numidia 17 Maii 27

Possidonius M. in Numidia 17 Maii 27

Possinus M. Mediolani 6 Maii 101

Postumus M. Mediolani 6 Maii 101

Postumus M. in Numidia 30 Apr. 745

Potamia M. Antiochiæ 15 Apr. 377

Potamia M. Lugduni 2 Iun. 160

Potamiæna Junior M. Alex. 7 Iun. 6

Potamina V. M. Alexandriæ 28 Iun. 355

Potaminus M. Alexandriæ 28 Iun. 355

Potamius M. in Cypro 20 Feb. 173

Potamius M. in Galatia 15 Apr. 377

Potamion. Ep. Agrigenti 29 Ian. 969

Potamon M. in Ægypto 18 Maii 166

Potamon M. in Ægypto 9 Feb. 294

Potamon M. in Ægypto 18 Ian. 188

Potentella M. in Africa 7 Maii 136

Potentiana V. Romana 19 Maii 296

Potentiana V. Villanovæ in Hisp. 17 Apr. 493

Potentinus, an M. Steinfeldiæ 18 Iun. 575

Potinus Ep. Lugduni M. 2 Iun. 160

Potinus M. Thessalon. 1 Iun. 48

Potitus M. Romæ 13 Ian. 753

Potitus Beneventi 15 Maii 468

Pracatus M. in Africa 12 Maii 26

Præconidius Martyr 14 Feb. 747

Præcordius Presb. Corbeiæ Gall. 1 Febr. 196

Præcunus M. Alex. Æg. 14 Feb. 751

Præfectus ærario M in Phrygia 7 Febr. 13

Præfectus Militaris M. in Phryg. 7 Febr. 13

Præjectus Ep Arvern. M. 25 Ian. 628

Præpedigna M. Romæ 18 Feb. 60

Præputii Domini Commemoratio 1 Ian. 3

Presbyteri duo MM. Atini 28 Apr. 548

Præsens M. in Africa 16 Febr. 864

Præstabilis M. in Portu Rom. 15 Maii 457

Prætextata M. in Getulia 19 Maii 308

Prætextatus Ep. Rotomag. M. 24 Feb. 464

Praxedis V. Romana 19 Maii 296

Priamianus vel Prianus M. 1 Ian. 20

Priamus M. in Sardinia 28 Maii 745

Prianus Martyr 17 Apr. 487

Prilidianus puer M cum Babyla 24 Ian. 569

Prima M. Carthagine 9 Feb. 295

Prima M. Mediolani 6 Maii 101

Prima M. Romæ 5 Iun. 422

Prima M. Romæ 2 Iun. 209

Prima altera M. Romæ 2 Iun. 209

Prima M. Tarsi 10 Maii 557

Prima M Thessalon. 1 Iun. 48

Primaël Pr. Er. in Armor. 15 Maii 469

Primæva M. Carthagine 11 Feb. 513

Primasius M. in Africa 25 Feb. 487

Primianus M. in Apulia 28 Apr. 575

Primianus Martyr 1 Ian. 19

Primianus Ep. M. Anconæ 23 Feb. 367

Primitiva M. Camerini 11 Maii 613

Primitivus vel Primitiva M 24 Febr. 459

Primitivus M. Cæsaraug. 16 Apr. 406

Primitivus M. Cæsareæ 2 Mart. 30

Primitivus M. Cordubæ 27 Iun. 252

Primitivus M. Romæ 10 Iun. 264

Primitivus M. Romæ 26 Apr. 415

Primolus M. in Africa 7 Maii 136

Primolus M. in Africa 19 Maii 308

Primolus M. Cæsareæ Cap. 29 Maii 17

Primosus M. in Africa 7 Iun. 7

Primosus M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Primosus M. Aphrodisiæ 30 Apr. 751

Primosus M. Romæ 2 Iun. 209

Primulus M. in Africa 11 Maii 625

Primulus M. in Africa 21 Maii 5

Primulus M. in Perside 22 Apr. 11

Primulus M. Romæ 10 Maii 551

Primus Martyr 16 Feb. 867

Primus Martyr 21 Ian. 341

Primus Martyr 12 Apr. 81

Primus M. in Africa 29 Maii 18

Primus M. in Africa 19 Maii 308

Primus M. in Africa 21 Iun. 72

Primus M. in Africa 19 Ian. 219

Primus M. in Africa 27 Ian. 269

Primus M. in Africa 21 Maii 5

Primus Diac. M. in Africa 9 Feb. 294

Primus M. in Hellesponto 3 Ian. 133

Primus M. Lugduni 2 Iun. 160

Primus M. Mediolani 6 Maii 101

Primus M. in Pamphilia 28 Maii 744

Primus M. Romæ 17 Maii 26

Primus M. Romæ 9 Iun. 149

Primus M. Romanus 1 Mart. 24

Primus M. Tarenti 6 Maii 103

Primus Pr. M. Tergesti 10 Maii 497

Primus M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Prisca V. M. Romæ 18 Ian. 183

Prisca M. Romæ 3 Iun. 287

Priscianus M. in Africa 18 Apr. 541

Priscilla matrona Romana 16 Ian. 2

Priscillianus Diac. M. Romæ 4 Ian. 165

Priscus M. Cæsareæ Pal. 28 Mart. 711

Priscus M. Cociaci in Gallia 26 Maii 365

Priscus M. Lugdini 2 Iun. 168

Priscus Presb. M. Romæ 4 Ian. 165

Priscus M. Sebastæ 10 Mart. 12

Priscus M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Priscus Ep. Nuceriæ 9 Maii 360

Privata Martyr 2 Maii 179

Privata M. in Africa 7 Iun. 8

Privatianus M. in Africa 7 Maii 136

Privatula M. in Africa 2 Febr. 286

Privatus M. in Africa 5 Iun. 422

Privatus M. Tarsi 10 Maii 557

Privatus Mon. Placentiæ 5 Ian. 289

Proba M. Ancyræ 23 Iun. 471

Proba V. M. in Belgio 28 Apr. 577

Probata M. in Africa 10 Maii 556

Probatius Pr. prope Paris. tom. 2 Iun. LXXXV

Probatius Presb Novigenti 4 Feb. 552

Probus Ep. Reatinus 15 Mart. 405

Probus Ep. Veronen. 12 Ian. 721

Processa M. Mediolani 6 Maii 101

Processus M. in Africa 7 Maii 136

Processus M. in Africa 27 Ian. 769

Processus M. Byzantii 8 Maii 291

Prochorus Diac. ex primis 9 Apr. 818

Proclus Mon. M. in Arabia 14 Ian. 953

Procopius M. Romanus 1 Mart. 24

Procopius Mon. Conf. CP. 27 Febr. 685

Procula Martyr 2 Apr. 66

Procula M. Romæ 3 Jun. 287

Procula M. Thessalonicæ 1 Jun. 48

Proculina M. in Italia 15 Apr. 374

Proculus Martyr 12 Apr. 80

Proculus M. in Africa 14 Maii 284

Proculus Miles M. Bononiæ 1 Jun. 50

Proculus Ep. M. Bononiæ 1 Jun. 79

Proculus M. Interamnæ 16 Febr. 862

Proculus M. Interamnæ 1 Maii 45

Proculus M Interamnæ 14 Apr. 211

Proculus M Romæ 18 Apr. 928

Proculus M. Thessal. 1 Jun. 48

Proculus M. Thessalonicæ 2 Apr. 67

Proculus Conf Ep. Veronæ 23 Mart. 450

Proditus M. Aquileiæ 15 Jun. 1049

Productus M. Interamnæ 14 Apr. 211

Projectus Diac. M Casali 25 Jan. 628

Promto M. in Africa 14 Mart. 346

Pronicus M Romæ 25 Jun. 11

Prosdocus Diac. M. Alexand. 24 Apr. 615

Prosducus M. Antiochiæ 15 Apr. 377

Prosper Ep. Regii Lepidi 25 Jun. 53

Prosper Beneventi 15 Maii 468

Protadius Ep. Vesontinus 10 Febr. 412

Protasius M. Mediolani 19 Iun. 817

Proteas M. in Ægypto 18 Ian. 188

Proterius Patr. Alexand. M. 28 Febr. 729

Protheus M. Alexandriæ Æg 10 Febr. 381

Prothirion M. in Ægypto 9 Febr. 294

Protidius Martyr 14 Febr. 747

Protinus M. in Africa 28 Maii 744

Protion M. apud Græcos 12 Apr. 79

Protogenes Ep. Carrhæ 5 Maii 10

Protoleon M. apud Græcos 23 Apr. 163

Protolycus M. Alexand. Æg. 14 Feb. 750

Protus M. in Africa 28 Maii 744

Protus M. Aquileiæ 31 Maii 427

Protus M. in Lucania 15 Iun. 1048

Provinus Ep. Comi 8 Mart. 759

Prudentia M. Antiochiæ 15 Apr. 377

Prudentia V. Ord. Erem. Aug. 6 Maii 129

Prudentius Ep. Atini 1 Apr. 12

Prudentius M. Nicomediæ 19 Apr. 616

Prudentius Ep. in Aragonia 28 Apr. 587

*Prudentius Ep. Tricassinus 6 Apr. 531

Psalmodius Er. Lemovix 13 Iun. 697

Pseusippus M. ex Tergeminis 17 Ian. 75

Ptolomæus M. in Ægypto 8 Iun. 57

Ptolomæus M. Alexandriæ 1 Iun. 31

Publasus M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Publia M. in Africa 27 Ian. 769

Publianus M. in Africa 24 Ian. 590

Publianus M. in Africa 27 Ian. 769

Publicus M. in Africa 1 Feb. 37

Publius Martyr 20 Apr. 749

Publius Martyr 12 Apr. 79

Publius Martyr 4 Apr. 325

Publius Martyr 10 Apr. 864

Publius M. in Africa 19 Febr. 130

Publius M. in Africa 24 Apr. 265

Publius M. in Africa 19 Ian. 219

Publius M. in Africa 31 Ian. 1080

Publius M. Cæsareæ Pal. 24 Mart. 478

Publius M. Cæsaraugustæ 16 Apr. 406

Publius miles M. Nicomediæ 25 Apr. 361

Publius M. Romæ 3 Iun. 287

Publius alter M. Romæ 3 Iun. 287

Publius M. Thessalonicæ 2 Apr. 67

Publius M. Thessal. 1 Iun. 48

Publius Ep. Athenien. 21 Ian. 338

*Publius Ep. Hierosol. 21 Ian. 337 c

Publius Ab. in Syria 25 Ian. 621

Publius apud Græcos 4 Apr. 364

Pudens senator Romæ 19 Maii 296

Pudentiana V. Romana 19 Maii 296

Pudentius M. Alexandriæ 29 Apr. 617

Puellæ quinque Lesbiæ MM. 5 Apr. 599

Puer anonymus M. in Carinthia 5 Febr. 693

Pueri tres MM. 22 Maii 7

Pueri VII MM. in Ægypto 9 Ian. 570

Pueri plures MM. Ancyræ 23 Ian. 458

Pueri duo MM. apud Græcos 28 Iun. 358

Pueri VII MM. in Sicilia 26 Mart. 611

Pueri duo MM. cum S. Blasio 3 Feb. 311

Pueri duo MM. cum Theione 1 Febr. 48

Pueri duo convivæ Jesuli in Hisp. 8 Maii 354

Pulcherius Ab. in Hibernia 13 Mart. 280

Pulchronius Ep. Virduni 17 Feb. 11

Pullienus M Antiochiæ 29 Maii 28

Pulverus M. in Africa 7 Maii 136

Purificatio B. Mariæ 2 Feb. 268

Pusinna V. in Saxonia 23 Apr. 165

Pusitimus Martyr 21 Feb. 243

Puttus Martyr 12 Apr. 80

Pylicus Martyr 4 Mart. 310

Pyrrhus Ep. apud Græcos 1 Ian. 72

Q.

Quadratus M. in Africa 26 Maii 369

Quadratus M. Nicomediæ 9 Maii 362

Quadratus Ep. M. in Oriente 26 Mart. 618

Quadratus Ep. Athenis 26 Maii 357

Quartia M. Lugdini 2 Iun. 160

Quartilla M. in Campania 18 Mart. 819

Quartilla M. Nicomediæ 6 Apr. 536

Quartilla M. Surrenti 19 Mart. 27

Quartinus M. Alexandriæ 18 Mart. 618

Quartus Martyr 12 Apr. 80

Quartus alter Martyr 12 Apr. 80

Quartus M. in Africa 14 Maii 284

Quartus M. Nicææ 13 Mart. 261

Quartus M. Roman. Capuæ 10 Mart. 555

Quietia M. Thessal. 1 Iun. 48

Quietus M. in Africa 9 Ian. 597

Quinctillus M. in Africa 27 Ian. 769

Quinctinus Martyr 21 Ian. 341

Quinctus M in Africa 19 Ian. 219

Quinctus M. in Africa 12 Ian. 725

Quinctus & alii duo MM. in Africa 9 Ian. 567

Quinctus M. in Africa 11 Ian. 666

Quinctus M. in Africa 4 Ian. 165

Quindeus M in Bulgaria 9 Maii 363

Quinibertus Mon. in Hannonia 18 Maii 184

Quinidius Ep. Vasione 15 Feb. 828

Quinquianus Martyr 28 Feb. 724

Quinta M. in Africa 7 Maii 136

Quinta sive Cointa M. Alex. 8 Feb. 156

Quintalus M. Tarsi 10 Maii 557

Quintasius M. Alexandriæ 18 Mart. 618

Quintianus M. 17 Febr. 10

Quintianus M. Africa 14 Iun. 797

Quintianus M. in Armenia 1 Apr. 9

Quintianus M. in Africa 1 Maii 45

Quintianus M. apud Græcos 29 Apr. 617

Quintianus M. in Lucania 15 Iun. 1048

Quintianus M. Mediolani 6 Maii 101

Quintianus M. in Numidia 30 Apr. 745

Quintianus M in Oriente 1 Maii 45

Quintianus Pr. Conf. CP. 14 Iun. 960

Quintilianus Martyr 4 Apr. 325

Quintilianus M. in Bulgaria 13 Apr. 126

Quintilianus M. Cæsaraugustæ 16 Apr. 406

Quintillus Ep. M. Nicomediæ 8 Mart. 758

Quintillus M. Surrenti 19 Mart. 27

Quintini M. inventio Capitis 3 Ian. 154

Quintinus M. in Oriente 1 Maii 45

Quintula M. Tarsi 10 Maii 557

Quintulus Martyr 12 Apr. 80

Quintus Martyr 12 Apr. 80

Quintus M. in Africa 19 Maii 308

Quintus M. in Africa 7 Mart. 430

Quintus M. in Africa 17 Apr. 480

Quintus M. in Africa 23 Maii 247

Quintus M. in Africa 10 Ian. 601

Quintus M. in Africa 7 Maii 136

Quintus M. in Africa 21 Maii 5

Quintus M. Alexandriæ 5 Apr. 398

Quintus M. in Campania 18 Mart. 819

Quintus M. in Cappadocia 21 Maii 5

Quintus M. Carthagine 11 Feb. 513

Quintus M. Mediolani 6 Maii 101

Quintus alter M. Mediolani 6 Maii 101

Quintus M. Romæ 20 Apr. 749

Quintus M. Romæ 3 Iun. 287

Quintus alter M. Romæ 3 Iun. 287

Quintus M. Roman. Capuæ 10 Maii 555

Quintus M. in Sardinia 27 Maii 639

Quintus M. Surrenti 19 Mart. 27

Quintus M. Tarsi 10 Maii 557

Quintus M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Quintus alter M. Thessal. 1 Iun. 48

Quintus Thaumaturgus 2 Mart. 129

Quiriaca M. Nicomediæ 6 Apr. 576

Quiriacus M. cum aliis 2 Apr. 66

Quiriacus M. Alexandriæ 22 Apr. 10

Quiriacus M. Nicomediæ 6 Apr. 536

Quiriacus M. Nicomediæ 16 Mart. 420

Quiriacus M. Romæ 17 Iun. 285

Quiriacus M. Romæ 14 Apr. 203

Quiricus M. Antiochiæ 16 Iun. 15

Quiricus Presb. Treviris 6 Mart. 424

Quirilla V. M. Romæ 15 Maii 464

Quirillus M. in Africa 7 Iun. 8

Quirillus M. in Bulgaria 9 Maii 363

Quirillus M. Carthagine 11 Mart. 54

Quirillus Ep. Trajecti ad Mosam 30 Apr. 777

Quirinus Martyr 4 Mart. 310

Quirinus M. in Africa 3 Iun. 286

Quirinus M. Nicomediæ 12 Mart. 106

Quirinus M. Noviduni 4 Iun. 377

Quirinus Ep. in Pannonia M. 4 Iun. 380

Quirinus Ep. M. Romæ 30 Apr. 750

Quirinus M. Roman. Novesii 30 Mart. 811

Quirinus M. Romæ 26 Apr. 412

Quirinus M. Romæ 25 Mart. 543

Quirinus Ep M. Romæ 30 Apr. 750

Quirinus M. Tibure in Latio 4 Iun. 379

Quirion Martyr 13 Ian. 767

Quirion M. Sebastæ 10 Mart. 12

Quiriulus Martyr 3 Mart. 226

Quiteria V. M. in Vasconia 22 Maii 171

Quoamalius M. in Galatia 15 Apr. 377

R.

Rabanus Maurus Aëp. Mogunt. 4 Feb. 500

Rabula Ab. in Oriente 19 Febr. 134

Rachilda V in Helvetia 2 Maii 282

Radegundis V. Calæ in Gallia 26 Ian. 732

Radulfus Aëp. Bituricæ 21 Iun. 117

* Radulfus Mon. Affligemii 30 Apr. 722

* Radulfus O. Præm. Viconii 22 Apr. 3

Ragnebertus M. in Bressia 13 Iun. 694

Ragnebertus Ep. Bajocen. 16 Maii 618

Ragnulfus M. in Artesia 27 Maii 717

* Rainaldus Ep. Novicomi 28 Ian. 807 f

Rainaldus Ep. Nuceriæ 9 Febr. 373

Rainaldus O. Crucifer. in Italia 24 Ian. 609

* Rainaldus de Piperno O. Præd. M. 20 Iun. 3 a

Rais M. Alexandriæ 28 Iun. 355

Randoaldus Mon. Basileæ M. 21 Febr. 263

Ramirus Prior M. in Hisp. 11 Mart. 610

Ramuoldus Ab. Ratisponæ 17 Iun. 413

Rasius M. 13 Maii 763

Rasso Comes Andecen. 19 Iun. 892

Rastragena V. M. 13 Maii 764

Rasus Ep. Romæ 12 Mart. 106

Ratho Comes Andecen. 19 Iun. 892

Ratites M. Sirmii 8 Ian. 470

* Ratruda V. Prope Cassinum 2 Iun. 158

* Raimarus Pr. Duaci 21 Apr. 841

Raymundus Carbonii Inquis. M. 29 Maii 180

Raymundus Ep. Balbastri 21 Iun. 125

Raimundus Ab. Calatravæ 1 Feb. 252

Raimundus Lullus Er. Majoricæ 30 Iun. 633

Raimundus de Peñafort. O. Prædic. 7 Ian. 404

* Raynaldus Ord. Cisterc. 30 Mart. 796

Rainerius Ord. Præm. Ab. 28 Febr. 718

Raynerius Solitarius Pisis 17 Iun. 421

Raynerus Eremita in Westphalia 11 Apr. 61

Recumbus M. in Ægypto 18 Ian. 188

Recumbus M. in Ægypto 9 Feb. 294

Redegundis seu Wedegundis 29 Ian. 975

Redemptus Ep. in Latio 8 Apr. 752

Reducta M. Romæ 2 Iun. 209

Reductus M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Reflentus M. Tarsi 10 Maii 557

Regina Martyr 2 Apr. 66

Regina M. Nicomediæ 22 Feb. 189

* Reginaldus Ep. Tulli M. 1 Apr. 3

Reginaldus Erem. in Apulia 7 Maii 282

Regula M. Carthag. 11 Feb. 513

Regulus Ep. Silvanectis 30 Mart. 816

* Reinhardus Ab. in Saxonia 9 Mart. * 4

Reinoldus Mon. M. Colon. 7 Ian. 386

Reinulda V. Abb. in Belgio 22 Mart. 385

Relatio Pueri Jesu 7 Ian. 555

Reliquiæ apud Dom. de Fargues 15 Maii 466

Rembertus Aëp. Hamburg. 4 Feb. 554

Remedius Ep. in Gallia 3 Febr. 360

Remigius Ep. Argentorati 18 Maii 135

Remigius Ep. Rotomagi 19 Ian. 235

Remisurinus Martyr 30 Apr. 750

Renildis Abb. in Belgio 22 Mart. 385

Renovatus Ep. Emeritæ 31 Mart. 907

Reotrus M. in Africa 26 Feb. 708

Reposita Martyr 21 Ian. 341

Restituta M. Carthagine 11 Feb. 519

Restituta V. M. Neapoli 17 Maii 19

Restituta M. Romana Suessione in Gallia 27 Maii 661 & 674

Restituta M. in Sardinia 17 Maii 795

Restituta V. M. Soræ 27 Maii 661

Restitutus Martyr 12 Apr. 80

Restitutus M. Romæ 29 Maii 10

Restitutus M. Romæ 11 Iun. 463

Restitutus M. Tarsi 10 Maii 557

Reto M. Romæ 4 Mart. 309

Reverianus Ep. Augustodun. M. 1 Iun. 40

Revocata Martyr 6 Feb. 770

Revocatus Martyr 10 Ian. 601

Revocatus Martyr 25 Feb. 488

Revocatus Martyr 12 Apr. 80

Revocatus M. in Africa 5 Feb. 658

Revocatus M. in Africa 7 Mart. 430

Revocatus M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Revocatus M. Genuæ 29 Maii 13

Revocatus M. Smyrnæ 9 Ian. 567

Rhegino Ep. Scopulorum M. 25 Febr. 495

Rhodianus M. apud Græcos 20 Mart. 84

Rhodippus Ep. in Sicilia 2 Feb. 287

Rhodon Martyr 3 Ian. 135

Rhodon Martyr 26 Ian. 709

Rhodon M. apud Græcos 9 Iun. 171

Rhodus Martyr 3 Ian. 135

Rhyas M. Gotthus 26 Mart. 619

Richardus Puer M. Parisiis 25 Mart. 591

Richardus Ep. Andriæ 8 Iun. 245

Richardus Ep. Cicestriæ 3 Apr. 277

* Richardus Ep. O. Min. in Tartaria 24 Iun. 686 c

Richardus Ab. Valcellen. 28 Ian. 892

* Richardus Ab. Viroduni 14 Iun. 974

Richardus Rex, mortuus Lucæ 7 Febr. 69

Richardus a S. Victore 10 Mart. 3

Richarius Ab. Fund: Centulæ 26 Apr. 441

* Richarius Ab Lobii 29 Apr. 611

Richeza Reg. Poloniæ 21 Maii 48

Ricimirus Presb. in Gallia 17 Ian. 177

Rictrudis Abb Marchianis 12 Maii 79

* Ricuvera Discip. S. Norberti 23 Maii 234

Rigobertus Aëp. Remis 4 Ian. 174

Rigomerus Ep. Melden 28 Maii 755

Rimmas Martyr 20 Ian. 297

Riocus Ep. in Hibernia 6 Febr. 778

Riocus Mon. in Armorica 12 Febr. 602

Rita vidua Cassiæ 22 Maii 223

* Rixa Reg. Poloniæ 12 Mart. 3

Robertus Ab. Casæ-Dei 24 Apr. 316

Robertus Ab. Fund Cistercii 29 Apr. 662

Robertus Ab. in Sicilia 25 Apr. 378

Robertus O Cisterc. in Anglia 7 Iun. 47

* Robertus de Belloviso O. Præd. 10 Maii 493

* Robertus Ord. Præd. Venetiis 24 Febr. 429

Robertus de Arbrissello 25 Febr. 593

Robertus Firmatus in Norman. 24 Apr. 334

Rocchus M. Roman. Antverp. 28 Feb. 725

Rodana M. Lugduni 2 Iun. 160

Rodanus Ab. in Hibernia 15 Apr. 382

* Rodericus de Larva O. Min. 13 Iun. 665 e

Rodicianus Diac. M. Aphrodisiæ 30 Apr. 751

Rodilia M. Romæ 2 Iun. 209

Rodocianus Diac. M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Rodopianus Diac. M. in Caria 3 Maii 382

Rodulfus Aëp. Bituricæ 21 Iun. 117

* Rodulfus Ep. Eugubii 26 Iun. 155

Rodulphus puer M. in Helvetia 17 Apr. 504

Rogata Martyr 2 Iun. 168

Rogatæ plures in Africa 7 Maii 136

Rogata M. in Africa 19 Maii 308

Rogata M. Byzantii 8 Maii 291

Rogata altera M. Byzantii 8 Maii 291

Rogata M. Cæsareæ 2 Iun. 211

Rogata M. in Campania 18 Mart. 619

Rogata M. Gerundæ 31 Maii 435

Rogata M. Romæ 2 Iun. 209

Rogata M. Romæ 5 Iun. 422

Rogata M. Tarsi 10 Maii 557

Rogata M. Thessalon. 1 Iun. 48

Rogatiana M. Nicomediæ 22 Febr. 289

Rogatiana M. Thessal. 1 Iun. 48

Rogatianus Martyr 17 Febr. 10

Rogatianus M. in Africa 3 Ian. 130

Rogatianus M. in Africa 7 Maii 136

Rogatianus M. in Armorica 24 Maii 279

Rogatianus M. Carthagine 11 Febr. 513

Rogatianus alter M. Carth. 11 Febr. 513

Rogatianus tertius M. Carth. 11 Feb. 513

Rogatianus M. in Pannonia 23 Febr. 366

Rogatianus M. Romæ 2 Feb. 281

Rogatianus M. Romæ 3 Iun. 287

Rogatianus alter M. Romæ 3 Iun. 287

Rogatianus M. Romæ 22 Maii 141

Rogatianus M. Thessalon. 1 Iun. 48

Rogatilla M. Nicomediæ 24 Feb. 460

Rogatina M. Tarsi 10 Maii 557

Rogatus Martyr 21 Ian. 341

Rogatus Martyr 7 Mart. 438

Rogatus M. in Africa 24 Mart. 479

Rogatus M. in Africa 8 Mart. 757

Rogatus alter M. in Africa 8 Mart. 757

Rogatus seu Rogata M. in Africa 7 Mart. 645

Rogatus M. in Africa 9 Mart. 3

Rogatus M. in Africa 12 Ian. 725

Rogatus M. in Africa 27 Ian. 769

Rogatus M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Rogatus alter M. Alexand. 30 Apr. 744

Rogatus M. Alexandriæ 18 Mart. 618

Rogatus alius M. Alexandriæ 18 Mart. 618

Rogati duo MM. Byzantii 8 Maii 291

Rogatus M. Cæsareæ 28 Mart. 712

Rogatus M. in Campania 18 Mart. 819

Rogatus M. Carthagine 11 Febr. 513

Rogatus alter M. Carthag. 11 Febr. 513

Rogatus M. Carthagine 24 Iun. 809

Rogatus M. Gerundæ 31 Maii 474

Rogatus M. Interamnæ 17 Febr. 6

Rogatus M. Mediolani 6 Maii 101

Rogatus M. Romæ 2 Febr. 281

Rogatus M. Romæ 2 Iun. 209

Rogatus alter M. Romæ 2 Iun. 209

Rogatus M. Romæ 2 Iun. 170

Rogatus M Romæ 22 Maii 141

Rogatus M. Romæ 1 Iun. 48

Rogatus M. Romæ 10 Iun. 272

Rogatus M. Tarsi 10 Maii 557

Rogatus M. Thessalon. 1 Iun. 48

Rogerius Aëp Bituric. 1 Mart. 119

Rogerius Ab. in Anglia 4 Ian. 182

Rogerius Tudertinus O. Min. 5 Mart. 417

* Rolandus Equ. cum sociis MM 31 Maii 778

* Rolandus Mon. Cisterc. 16 Iun. 1 f

Rolendis V. in Belgio 13 Maii 242

Romæus O. Carmel. Lucæ 25 Febr. 616

Romana M. in Africa 19 Maii 308

Romana V. M. ad S. Antonii 13 Mart. 262

Romana M. Nicomediæ 6 Apr. 536

Romana M. Sirmii 6 Apr. 536

Romana M. Thessalon. 1 Iun. 48

Romana V. Rom. Tuderti 23 Febr. 375

Romanus M. in Ægypto 18 Ian. 188

Romanus M. in Africa 4 Maii 460

Romanus M. Antiochiæ 15 Febr. 821

Romanus Diac. M. Cæsareæ Pal. 16 Mart. 424

Romanus M. Nicomediæ 30 Maii 237

Romanus M. Nicomediæ 6 Apr. 536

Romanus M. Roman. Antverpiæ 14 Mart. 347

Romanus M. Romæ 3 Iun. 287

Romanus M. Samosatæ 29 Ian. 950

Romanus Aëp. Remensis 28 Feb. 748

Romanus Ep. Metis 13 Apr. 134

Romanus Ep. Fesulis 26 Iun. Ap. 261

Romanus Ab. in Gallia 22 Maii 152

Romanus Ab. Jurensis 28 Feb. 737

Romanus Mon. Antiochiæ 9 Feb. 295

Romas Episcopus in Perside 22 Apr. 19

Romualdus Fund. Camalduli 7 Febr. 101

Romulus Martyr 18 Febr. 66

Romulus M. in Africa 27 Mart. 688

Romulus M. Cæsareæ Pal. 24 Mart. 478

Romulus M. in Italia 17 Feb. 7

Romulus Diac. Atripaldæ 9 Febr. 331

Ronanus Ep. Erem. in Armor. 1 Iun. 83

Roneus M. in Ægypto 9 Feb. 294

Ropodianus Martyr 30 Apr. 750

Rosius Ep. Afer Suessæ 16 Maii 577

Rosselina V. Carthusiana 11 Iun. 489

Rosula M. Filasiæ in Sardinia 15 Maii 457

Rota Romæ 2 Iun. 209

Rother M. Romæ 12 Maii 25

Rothus M. Romæ 4 Mart. 309

Rotrudis V in Flandria 22 Iun. 255

* Rotulfus Monachus Fuldæ M. 18 Apr. 522

Ruadanus Ab. in Hibernia 15 Apr. 382

Rubentius M. in Oriente 17 Ian. 89

Rudbertus Ep. Salisburg. 27 Mart. 699

Rudericus Presb. M. Cordubæ 13 Mart. 328

Rudesindus Ep. in Galecia 1 Mart. 102

* Rudolfus Ep. Eugubii 26 Iun. 155

Rufina M. in Africa 3 Maii 383

Rufina M. Alexandriæ 24 Apr. 265

Rufina M. Romæ 3 Iun. 287

Rufina M. Sirmii 6 Apr. 536

Rufina M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Rufina Virgo 28 Febr. 748

Rufiniana M. Nicomediæ 24 Feb. 460

Rufinus Martyr 9 Apr. 821

Rufinus Martyr 28 Febr. 723

Rufinus Martyr 12 Apr. 80

Rufinus M. in Africa 26 Maii 369

Rufinus M. in Africa 7 Apr. 658

Rufinus M. Alexandriæ 22 Iun. 145

Rufinus M. Antiochiæ 15 Feb. 821

Rufinus M. Hispali 12 Feb. 582

Rufinus M. Nicomediæ 9 Maii 362

Rufinus Diac. M. ad Pontum 7 Apr. 662

Rufinus M. apud Suessiones 14 Iun. 795

Rufinus M. Syracusis 21 Iun. 73

Rufinus Ep. Canusii 9 Feb. 300

Rufunia Martyr 28 Feb. 724

Rufus Martyr 28 Apr. 571

Rufus M. Alexandriæ 22 Iun. 145

Rufus M. Byzantii 8 Maii 291

Rufus M. Cyzici 29 Apr. 617

Rufus M. Melitinæ 19 Apr. 819

Rufus M. Melitinæ 19 Apr. 619

Rufus M. in Scythia 3 Apr. 244

Ruginus M. Nicomediæ 12 Mart. 106

Rumetina Martyr 30 Apr. 750

Rupertus Ep Salisburg. 27 Mart. 699

* Rupertus Ab. Tuitiensis 4 Mart. 299

Rupertus Dux Bingæ 15 Maii 503

Ruppus M. in Africa 24 Ian. 590

Rusticianus Ep. Brixiæ 5 Ian. 257

Rusticus Martyr 4 Mart. 310

Rusticus Martyr 21 Febr. 245

Rusticus M in Africa 5 Mart. 365

Rusticus M. in Africa 9 Ian. 567

Rusticus M Byzantii 8 Maii 291

Rusticus M in Græcia 8 Ian. 473

Rusticus M. Mediolani 14 Maii 284

Rusticus M. Nicomediæ 10 Mart. 33

Rusticus M. Noviduni 4 Iun. 377

Rusticus Ep Lugduni Gall. 25 Apr. 368

Rustulus cum Sociis M. in Pannonia 4 Iun. 379

Rustulus M. in Cilicia 4 Iun. 378

Rutianus M. Romæ 5 Iun. 422

Rutila M. in Æthiopia 2 Ian. 82

Rutilia M. Thessalon. 1 Iun. 48

Rutilus Martyr 17 Feb. 10

Rutilus M. Nicomediæ 24 Feb. 460

Rutilus M. in Pannonia 23 Febr. 366

Rutilus M. cum Sociis in Pannonia 4 Iun. 379

Rutilus M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Rutulus M. in Africa 18 Febr. 65

Rutulus M. in Africa 25 Feb. 487

S.

Sabas Ep. Daphnusii 2 Maii 282

Sabas Gotthus Dux M. 24 Apr. 261

Sabas Gotthus M. in Cappad. 12 Apr. 86

Sabas M. apud Græcos 1 Maii 46

Sabbas Mon. M. in Sina 14 Ian. 936

Sabbas M. Persa 27 Mart. 691

Sabbas Episc. Serviæ 14 Ian. 979

* Sabbatinus O. Min. Romæ 2 Feb. 267

Sabbatius M. Nicomediæ 29 Apr. 616

Sabel Persa M. CP. 17 Iun. 289

Sabianus Martyr in Africa 3 Mart. 227

Sabina M. Romæ 2 Iun. 210

Sabina V. M. Trecis 24 Ian. 937

Sabina sive Savina vidua Mediol. 30 Ian. 1029

Sabiniana Martyr in Africa 3 Mart. 227

Sabinianus M. in Sicilia 25 Ian. 618

Sabinianus M. Trecis 24 Ian. 937

Sabinus M. in Ægypto 13 Mart. 258

Sabinus M. Alexandriæ 13 Maii 202

Sabinus M. Cæsareæ 23 Mart. 450

Sabinus M. in Oriente 26 Mart. 618

Sabinus M. in Perside 22 Apr. 19

Sabinus M. Puteolis 25 Ian. 616

Sabinus M. Romanus in Castella 10 Maii 566

Sabinus M. in Sicilia 21 Febr. 244

Sabinus Ep. Atripaldæ 9 Feb. 331

Sabinus Ep. Canusii 9 Feb. 310

Sabinus Ep. Neapoli 9 Feb. 335

Sabinus Ep. Placentiæ 17 Ian. 163

Sabor M. in Perside 22 Apr. 19

Saccus M. in Africa 27 Maii 679

Sacerdon M. Sebastæ 10 Mart. 12

Sacerdos Ep. Lemovic. 5 Maii 11

Sacrinus M. Romæ 5 Iun. 422

Sadoth Ep. M. in Perside 20 Febr. 175

* Saifus Mon. in Abassia 10 Iun. 262 d

Sailes M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Sais Martyr in Africa 5 Ian. 420

* Saladinus Erem. Asculi 4 Apr. 719

Salajanus M. Romæ 20 Apr. 749

Salamanes Silentiarius 23 Ian. 490

* Salaphta V. in Cypro 26 Feb. 624

Saldia M. in Mauritania 18 Mart. 819

Salitor M. in Africa 24 Mart. 479

Salome V. in Bavaria 24 Iun. 492

Salomon M. Cordubæ 13 Mart. 328

* Salomon in Hemmerode 9 Ian. 565 c

* Salomon Rex Israël 17 Iun. 264

Salomon Rex & M in Armorica 25 Iun. App. 248

Salon M. in Mauritania 11 Apr. 11

Salonas M. apud Græcos 23 Maii 242

Salonita M. Thessalonicæ 25 Iun. 10

Salpurnia M. Romæ 2 Iun. 209

Salsa M. in Africa 20 Maii 173 *

Saltus M. in Africa 7 Maii 136

Salvator M. Carthagine 15 Mart. 392

Salvator Ep. Bellunen. 3 Ian. 137

Salvator de Horta O Min. 18 Mart. 667

Salucianus M. in Sardinia 27 Maii 679

Salvianus M. in Africa 12 Mart. 105

Salvianus M. Nicomediæ 13 Mart. 262

Salvius M. in Africa 11 Ian. 674

Salvius M. in Africa 17 Ian. 80

Salvius M. in Hispania 11 Ian. 674

Salvius M. Nicomediæ 13 Mart. 260

Salvius M. Valencenis 26 Iun. 196

Salvius Ep. Ambianen. 11 Ian. 703

Salunus M. in Africa 24 Apr. 265

Salunus M. in Africa 23 Apr. 164

Salustianus M. in Sardinia 8 Iun. 56

Salustius M. in Africa 21 Maii 5

Salustius M. in Africa 19 Maii 308

Salustius M. Romæ 2 Feb. 281

Salustus Martyr 12 Apr. 80

Salutaris M. in Africa 24 Mart. 479

Salutor M. Tarsi 10 Maii 557

Sambacia M. in Africa 24 Apr. 265

Samina M. Romæ 2 Iun. 209

Saminus M. Tarsi 10 Maii 557

Sammata M. Romæ 2 Iun. 209

Samphoranus M. Alexandriæ 18 Mart. 618

Sammonus Martyr 14 Febr. 747

Sampson Xenodochus CP. 27 Iun. 261

Samuel M. in Palæstina 16 Feb. 865

Sancia Filia Regis Sancii 17 Iun. 471

Sanctia M. in Tuscia 25 Maii 24

Sanctius M. Cordubæ 5 Iun. 506

Sanctus Diac. M. Lugduni 2 Iun. 160

* Sanithus Patr. Alexandrinus 12 Iun. 504 f

Santina M. Alexandriæ 2 Maii 181

Santuanonus Martyr 3 Iun. 288

Santuccia Abb. in Italia 21 Mart. 362

Sanula M. Nicomediæ 24 Feb. 460

Sapida M. in Africa 7 Maii 136

Sapnitius M. Brixiæ 12 Feb. 575

Sarbellus M. Edessæ 29 Ian. 923

Sarmata M. in Ægypto 18 Ian. 188

Sarmatia M. Romæ 2 Iun. 109

Sarona M. Romæ 28 Maii 748

Sarta M. in Africa 17 Ian. 80

Saterius M. Papiæ 15 Maii 457

Satira M. Tarsi 10 Maii 557

Satullus Martyr 2 Apr. 66

Satullus Martyr 30 Mart. 828

Satulus M. Tarsi 10 Maii 557

Satur Martyr 17 Febr. 10

Satur M. Nicomediæ 24 Febr. 460

Satur Procurator Regius 29 Mart. 782

Saturna vel Saturnus M. in Phrygia 7 Feb. 13

Saturna M. Tarsi 10 Maii 557

Saturnilla M. in Ægypto 9 Feb. 294

Saturnina Martyr 21 Iun. 73

Saturnina M. in Africa 19 Ian. 219

Saturnina M. in Africa 7 Maii 136

Saturnina M. in Africa 18 Ian. 190

Saturnina M. Alexandr. 30 Apr. 744

Saturnina M. Aphrodisiæ 30 Apr. 751

Saturnina V. M. in Atrebatesio 4 Iun. 402

Saturnina M. Byzantii 8 Maii 291

Saturnina M. Carthagine 11 Feb. 513

Saturnina M Emeritæ 1 Maii 46

Saturnina M. Mediolani 6 Maii 101

Saturnina M. Noviduni 4 Iun. 377

Saturninæ plures MM. Romæ 2 Iun. 209

Saturnina M. Romana 20 Maii 175

Saturnina M. in Syria 24 Maii 282

Saturnina M. Thessalonicæ 1 Iun 48

Saturnina altera M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Saturninus Martyr 21 Ian. 341

Saturninus M. 12 Febr. 583

Saturninus Martyr 6 Feb. 770

Saturninus Martyr 17 Feb. 10

Saturninus Martyr 30 Mart. 828

Saturninus Martyr 12 Apr. 80

Saturninus alter Martyr 12 Apr. 80

Saturninus Martyr 4 Apr. 326

Saturninus I & II MM. 1 Ian. 19

Saturninus Martyr 2 Apr. 66

Saturninus M. in Ægypto 18 Ian. 188

Saturnini duo MM. in Africa 24 Mart. 479

Saturninus M. in Africa 7 Maii 137

Saturninus M. in Africa 16 Ian. 3

Saturninus M. in Africa 6 Maii 101

Saturninus M. in Africa 19 Mart. 26

Saturninus M. in Africa 24 Maii 281

Saturninus M. in Africa 17 Ian. 80

Saturninus M. in Africa 8 Maii 299

Saturninus M. in Africa 19 Ian. 219

Saturninus M. in Africa 22 Mart. 378

Saturninus M. in Africa 21 Iun. 72

Saturninus M. in Africa 3 Maii 383

Saturninus M. in Africa 23 Apr. 164

Saturninus M. in Africa 26 Mart. 617

Saturninus M. in Africa 1 Maii 45

Saturninus M. in Africa 9 Ian. 567

Saturninus M. in Africa 1 Feb. 37

Saturninus M. in Africa 27 Mart. 688

Saturninus M. in Africa 31 Ian. 1081

Saturninus M. in Africa 7 Mart. 430

Saturninus alter M. in Africa 7 Mart. 430

Saturninus M. in Africa 21 Feb. 242

Saturninus M. in Africa 5 Feb. 658

Saturninus M. in Africa 11 Ian. 666

Saturninus M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Saturuinus M. Alexandriæ 2 Maii 180

Saturninus M. Alexandriæ 31 Ian. 1080

Saturninus M. Alexandriæ 28 Febr. 722

Saturninus M. Alexandriæ 10 Apr. 862

Saturninus M. Alexandriæ 15 Febr. 751

Saturninus M. Alexandriæ 24 Apr. 265

Saturninus M. Antiochiæ 5 Mart. 363

Saturninus alter M. Antiochiæ 5 Mart. 363

Saturninus M. ad S. Antonii 13 Mart. 262

Saturninus M. Aphrodisiæ 30 Apr. 751

Saturninus M. Byzantii 8 Maii 291

Saturnini IV MM. Cæsaraug. 16 Apr. 406

Saturninus M. in Campania 18 Mart. 819

Saturninus Presb. M. Carthag. 11 Feb. 513

Saturninus Lector M. Carthag. 11 Feb. 513

Saturninus M. Corcyræ 29 Apr. 613

Saturninus M. Cpoli 22 Iun. 145

Saturninus M. in Cilicia 4 Iun. 378

Saturninus M. Ephesi 25 Maii 26

Saturninus M. Interamnæ 17 Feb. 6

Saturninus M. Interamnæ 14 Apr. 211

Saturninus M. in Istria 5 Iun. 423

Saturninus M. in Mauritania 24 Mart. 480

Saturninus M. Messanæ 16 Iun. 37

Saturninus M. Nicomediæ 9 Maii 362

Saturninus M. Nicomediæ 29 Mart. 769

Saturninus M. Nicomediæ 6 Mart. 424

Saturninus M. Nicomediæ 13 Mart. 260

Saturninus M. in Phrygia 7 Feb. 13

Saturninus M. Polentiæ 13 Maii 202

Saturninus M. Romæ 3 Iun. 287

Saturninus M. Romæ 2 Iun. 209

Saturninus alter M. Romæ 2 Iun. 209

Saturninus M. Romæ 23 Ian. 455

Saturninus M. Romæ 5 Iun. 422

Saturninus M. Romæ 2 Feb. 281

Saturninus M. Smyrnæ 9 Ian. 567

Saturninus M. Tarsi 10 Maii 557

Saturninus alter M. Tarsi 10 Maii 557

Saturninus M. Thessalon. 1 Iun. 48

Saturninus II M. Thessalon. 1 Iun. 48

Saturninus III M. Thessalon. 1 Iun. 48

Saturninus M. Thessalonicæ 1 Apr. 9

Saturninus M. Tuderti 26 Maii 369

Saturninus Ep. Veronæ 7 Apr. 663

Saturnus vel Saturna M. in Phrygia 7 Feb. 13

Saturnus M. Nicomediæ 6 Mart. 424

Saturnus M. Tarsi 10 Maii 557

Saturnus M. Romæ 19 Maii 308

Saturnus M. Romæ 3 Iun. 287

Saturus Martyr 21 Ian. 341

Saturus Martyr 2 Ian. 82

Saturus Martyr 30 Apr. 750

Saturus M. in Africa 27 Ian. 769

Saturus M. in Africa 22 Ian. 414

Saturus M. in Africa 13 Ian. 767

Saturus M. in Africa 14 Ian. 953

Saturus M. in Africa 26 Ian. 708

Saturus M. in Africa 7 Mart. 430

Saturus M. in Africa 5 Febr. 658

Saturus M. in Africa 10 Ian. 601

Saturus M. Alexandriæ 18 Mart. 618

Saturus M. Byzantii 8 Maii 291

Saturus M. Capuæ 12 Apr. 80

Saturus M. Ephesi 25 Maii 26

Saturus M. in Istria 5 Iun. 423

Saturus I, II MM. Romæ 2 Iun. 209

Saturus M. Sirmii 6 Apr. 536

Saturus M. in Syria 24 Maii 282

Saturus M. Tarsi 10 Maii 557

Saturi duo MM. Tuderti 26 Maii 369

Satyrus M. in Achaia 12 Ian. 724

Satyrus M. in Africa 7 Mart. 645

Satyrus M. Nicomediæ 6 Apr. 536

Satyrus M. Romæ 25 Iun. 12

Savina M. in Africa 7 Maii 136

Savina sive Sabina vid. Mediolani 30 Ian. 1029

Savinianus Martyr in Africa 3 Mart. 127

Savinus M. Polentiæ 13 Maii 202

Savinus M. Romæ 25 Maii 5

Saulus M. in Africa 16 Febr. 864

Saurus M. in Africa 7 Mart. 645

Scalleria M. Nicomediæ 13 Mart. 262

* Scherus Ab. in Lotharingia 8 Maii 284

Scholastica V. in Monte Casino 10 Febr. 392

Sciabilus M. in Sardinia 27 Maii 679

Scicius M. Gerundæ 8 Iun. 58

Schirbaldus Lev. M. in Frisia 5 Iun. 452

Scubilio Abrincen. 16 Apr. 425

Scyreneus M. Roman. Tornaci 29 Maii 19

Sebastiana V. M. in Thracia 7 Iun. App. 57

Sebastiana Thaumaturga apud Græcos 7 Iun. 36

Sebastianus Dux M. 20 Mart. 80

Sebastianus M. in Armenia 8 Feb. 158

* Sebastianus a S. Joseph O. Min. M. 18 Iun 552c

Sebastianus M. ex Leg. Theb. 2 Ian. 81

Sebastianus M. Romæ 20 Ian. 257

Sebastianus Episc. 13 Maii 202

Sebberia M. Tarsi 10 Maii 557

Sebinianus Mon. M. Cordubæ 7 Iun. 37

Secunda Martyr 21 Feb. 243

Secunda M. in Africa 16 Febr. 864

Secunda M. in Africa 27 Ian. 769

Secunda M. Byzantii 8 Maii 291

Secunda M. Carthagine 11 Feb. 513

Secunda altera M. Carthag. 11 Feb. 513

Secunda M. in Italia 29 Ian. 946

Secundæ duæ MM. Romæ 2 Iun. 209

Secunda M. Romæ 12 Iun. 507

Secunda M. Thessal. 1 Jun. 48

Secundella M. Alexandriæ 28 Febr. 722

Secundiana M. in Africa 7 Maii 136

Secundianus Ep. Martyr 30 Apr. 750

Secundianus Martyr 4 Maii 161

Secundianus M. in Africa 14 Maii 284

Secundianus Ep. M. in Africa 6 Maii 101

Secundianus M. Mediolani 6 Maii 101

Secundianus M. in Numidia 30 Apr. 745

Secundianus M. Romæ 2 Feb. 281

Secundianus M. Romæ 5 Jun. 422

Secundilla M. in Africa 1 Mart. 29

Secundilla M. in Portu Rom. 2 Mart. 232

Secundina V. M. Anagniæ 15 Jan. 996

Secundinus M. in Italia 17 Feb. 7

Secundinus Martyr 29 Maii 18

Secundinus Martyr 12 Apr. 80

Secundinus Martyr 28 Jun. 358

Secundinus M. in Africa 28 Maii 744

Secundinus M. in Africa 21 Febr. 242

Secundinus M. in Africa 18 Febr. 65

Secundinus Ep. M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Secundinus M. Cordubæ 21 Maii 6

Secundinus M. in Istria 24 Maii 277

Secundinus Ep. M. in Numidia 30 Apr. 745

Secundinus Ep. Troiæ in Apul. 11 Febr. 529

Secundiolus M. 21 Febr. 343

Secundola M. Byzantii 8 Maii 291

Secundola M. in Portu Rom. 2 Mart. 132

Secundolus M. in Africa 7 Mart. 430

Secundolus M. in Mauritania 24 Mart. 480

Secundula M. Nicomediæ 22 Febr. 189

Secundula M. Romæ 2 Febr. 281

Secundus Martyr 12 Apr. 80

Secundus Martyr 21 Jan. 341

Secundus Martyr 17 Feb. 10

Secundus M. in Africa 16 Feb. 864

Secundus alter M. in Africa 16 Feb. 864

Secundus M. in Africa 27 Jan. 769

Secundus M. in Africa 24 Apr. 265

Secundus M. in Africa 9 Jan. 567

Secundus M. in Africa 13 Jun. 678

Secundus M. in Africa 7 Maii 136

Secundus M. in Africa 19 Jan. 219

Secundus M. in Africa 26 Jan. 708

Secundus M. in Africa 5 Jan. 240

Secundus M. Alexandriæ 12 Febr. 580

Secundus Pr. M. Alexandriæ 21 Maii 27

Secundus M. Alexandriæ 24 Apr. 265

Secundus M. Ameriæ 1 Jun. 51

Secundus M. in Armenia 1 Apr. 9

Secundus M. Astae in Italia 30 Mart. 797

Secundus M. Carthagine 25 Ian. 618

Secundus M. in Mauritania 24 Mart. 480

Secundus M. Mediolani 6 Maii 101

Secundus M. Romæ 13 Jan. 767

Secundus M. Romæ 5 Jun. 422

Secundus M. Romæ 2 Jun. 209

Secundus M. Romæ 3 Jun. 287

Secundus M. Sirmii 6 Apr. 536

Secundus M. Tarsi 10 Maii 557

Secundus M. in Thracia 7 Mart. 644

Secundus alter M. in Thracia 7 Mart. 644

Secundus Ep. Abulæ 2 Maii 169

Secundus Ep. in Hisp. 15 Maii 442

Securis M. Nicomediæ 24 Febr. 460

Securus Martyr 21 Feb. 243

Secusa M. Tarsi 10 Maii 557

Secutor M. Chalcedone 13 Apr. 129

* Sedulius scriptor 12 Feb. 574

* Segianus Pr. Scotus 10 Jun. 262

Seleucius Cappadox in Palæst. 16 Febr. 865

Seleucus M. Cæsareæ 2 Jun. 211

Seleucus M. in Cilicia 10 Maii 557

Seleucus M. apud Græcos 23 Maii 242

Seleucus M. Romæ 19 Maii 308

Seleucus M. Tarsi 10 Maii 557

Seleucus Cons. in Syria 24 Mart. 478

Sellares M. Nicomediaæ 24 Febr. 460

Sellenias M. in Ægypto 5 Jun. 419

Sembeethes M. Persa 27 Mart. 691

Semeias Propheta 8 Jan. 458

Senanus Ep. Ab. in Hibernia 8 Mart. 760

Senanus Conf. in Anglia 29 Apr. 620

Senator Ep. Mediolani 28 Maii 769

Senator Ep. Veronen. 7 Jan. 357

Senecio M. Romæ 2 Jun. 209

Senerina V. Abb. in Portugallia 22 Apr. 74

Senerotes M. in Pannonia 23 Feb. 366

Senerus M. Byzantii 8 Maii 291

Senesius Martyr 20 Apr. 749

Senterus M. Tarsi 10 Maii 557

Sentiana M. Bleræ in Tuscia 25 Maii 24

Sentius Pr. in Etruria 25 Maii 70

Sepiaca M. Lugduni 2 Jun. 168

Sepacus M. Thessalonicæ 1 Jun. 48

Septimia M. in Africa 7 Maii 136

Septimia M. in Africa 25 Maii 25

Septimina M. Tarsi 10 Maii 557

Septiminus Martyr 3 Jun. 288

Septimius M. ad S. Antonii 13 Mart. 262

Septimius M. in Dalmatia 11 Apr. 5

Septimus M. in Africa 11 Maii 625

Septimus M. in Africa 25 Maii 25

Septimus Diac. M. in Dalmatia 18 Apr. 540

Seranus M. Alexandriæ 24 Apr. 265

Serapion M. in Ægypto 18 Jan. 188

Serapion M. in Ægypto 25 Febr. 488

Serapion M. in Ægypto 9 Feb. 294

Serapion Mon. M. Alexandriæ 21 Mart. 259

Serapion Pr. M. Alexandriæ 18 Maii 144

Serapion M. Alexandriæ 28 Febr. 722

Serapion Pr. M. Byzantii 18 Maii 145

Serapion Lector M. in Libya 26 Mart. 617

Serapion M. cum Meletio 24 Maii 441

Serapion M. Nicomediæ 27 Apr. 488

Serapion M. in Syria 20 Mart. 83

Serapion Conf. Ep. Thmueos 21 Mart. 260

Serena M. Metis in Gallia 30 Jan. 1027

Serenicus diaconus in Normannia 7 Maii 160

Serenus I & II MM. Alexandriæ 28 Jun. 355

Serenus M. Nicomediæ 16 Mart. 423

* Serenus Ep. incertæ sedis 7 Jun. 2

Sergius Sabaita M. 20 Mart. 166

Sergius M. Cæsareæ in Cappad. 24 Febr. 461

Sergius Mon. M. Herdæ 23 Jan. 457

Sergius M. in Thracia 7 Mart. 644

Sergius Mag. Militum 28 Jun. 384

Sergius Conf. Cpoli 13 Maii 242

Sericiani duo MM. in Africa. 19 Apr. 620

Sermata M. in Ægypto 9 Febr. 294

Serrus M. in Thracia 7 Mart. 644

Serthrida V. Abb. in Gallia 10 Jan. 626

Sertinus M. Tarsi 10 Maii 557

Servandus Ep. Irien in Hisp. 26 Jan. 751

Servanus M. in Africa 20. Apr. 748

Servanus Martyr 7 Mart. 438

Servatius Ep. Trajecti ad Mosam 13 Maii 209

Servilia Martyr 28 Feb. 724

Servilianus M. Romæ 20 Apr. 745

Servilianus M. Smyrnæ 27 Feb. 677

Servilius M. in Syria 24 Maii 228

Servulus Martyr 21 Jan. 341

Servulus M. in Istria 24 Maii 277

Servulus Martyr 3 Jun. 288

Servulus M. in Africa 21 Feb. 242

Servulus M. in Istria 5 Jun. 423

Servulus M. Micomediæ 18 Mart. 819

Servulus M. Tomis 27 Maii 679

Servulus Ep. Veronen. 26 Feb. 662

Servus Dei M. Cordubæ 13 Jan. 813

Severa V. M. in Italia 24 Jan. 946

Severa M. Romæ 3 Jun. 287

Severianus Martyr 12 Apr. 80

Severianus M. Alexandr. 12. Feb. 580

Severianus M. in Africa 23 Jan. 455

Severianus M. in Gallia 2 Jan. 79

Severianus M. Nicomediæ 20 Apr. 747

Severianus M. Sebastæ 10 Mart. 12

Severianus M. Thessalonicæ 27 Feb. 676

Severianus Episc. 1 Feb. 933

Severianus Ep. in Gallia 25 Jan. 615

Severianus Ep. Schytopoli 21 Feb. 246

Severinus M. in Gallia 2 Jan. 79

Severinus M. Nicomediæ 13 Mart. 262

Severinus Ep. Septempedanus 8 Jan. 499

Severinus Ab. Agauni 11 Feb. 544

Severinus Pr. Ap. Norici 8 Jan. 483

Severiolus M. Tarsi 10 Maii 557

Severus M. in Africa 5 Jan. 240

Severus M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Severus M. Ravennæ 1 Jan. 20

Severus M. Romæ 3 Jun. 287

Severus M. Tarsi 10 Maii 557

Severus Ep. Abrincen. 1 Feb. 187

Severus Ep. Catanæ in Sicilia 24 Mart. 487

Severus Ep. Neapoli 30 Apr. 767

Severus Ep. Ravennæ 1 Feb. 79

Severus Conf. Alexandriæ 11 Jan. 674

Severus miles in Montefalco 1 Feb. 934

Severus Presb. M. in Valeria 15 Feb. 826

Seustius M. Tuderti 29 Jan. 947

Seznius Ab. in Brit. Armor. 6 Mart. 429

Siacrius Ep. Nicææ Ital. 23 Maii 255

Siagrius Lugduni Gall. 11 Apr. 13

Sibillina Papien. Tertiara O. Pr. 19 Mart. 67

Sicarius Ep. Lugduni Gall. 26 Mart. 625

Sicharia V. Aurelianis 2 Febr. 288

Sicharius M. in Gallia 2 Maii 183

Sicildis V. in Cenomania 22 Jun. 259

Sicimodus M. Antiochiæ 29 Maii 28

Sicipus M. Carthagine 11 Mart. 54

Sicius Conf. apud Græcos 14 Jun. 960

Sicus M. in Africa 9 Mart. * 3

Sicus M. Antiochiæ 30 Maii 239

Siddinus M. Byzantii 8 Maii 291

Sidistus M. Alexandriæ 28 Iun. 355

Sierius Erem. in Sicilia 18 Iun. 589

* Siffridus Mon. Heisterbacen. 16 Febr. 854

Sigo Ep. Claromont in Gal. 10 Febr. 429

Sigebertus Rex Austrasiæ 1 Febr. 206

Sigefridus Ep. Conf. in Suecia 15 Febr. 847

Sigetsas M. Gotthus 26 Mart. 619

Sigismundus Rex Burgund. M. 1 Maii 83

Silanus M. in Gallia 2 Ian. 79

Silaus Ep. Hibernus Lucæ 21 Maii 62

Sildinus M. Romæ 2 Iun. 209

Sillesia M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Sillica M. Thessalon. 1 Iun. 48

Sillus M. in Africa 9 Ian. 567

Silvana Martyr 28 Febr. 724

Silvana M. Romæ 3 Iun. 287

Silvana M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Silvanianus M. in Africa 20 Apr. 748

Silvanus Martyr 17 Febr. 10

Silvanus Martyr 7 Mart. 638

Silvanus cum 83 vel 93 MM. 3 Iun. 288

Silvanus M. in Africa 12 Mart. 105

Silvanus M. in Africa 6 Maii 101

Silvanus M in Africa 26 Apr. 415

Silvanus M. in Africa 23 Maii 247

Silvanus M. in Africa 8 Mart. 757

Silvanus M. in Africa 7 Mart. 645

Silvanus M. iu Africa 18 Febr. 65

Silvanus M. in Africa 20 Apr. 748

Silvanus M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Silvanus alter M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Silvanus M. Alexandriæ 17 Maii 26

Silvanus M. Alexandriæ 24 Apr. 265

Silvanus alter M. Alexandriæ 24 Apr. 265

Silvanus M. ad S. Antonii 13 Mart. 262

Silvanus M. Cordubæ 27 Iun. 252

Silvanus Ep. M. Emesæ 6 Feb. 777

Silvanus M. Gerundæ 31 Maii 435

Silvanns alter M. Gerundæ 31 Maii 435

Silvanus M. in Istria 5 Iun. 423

Silvanus M. in Italia 6 Mart. 424

Silvanus M. in Italia 17 Febr. 7

Silvanus M. in Ponto 16 Apr. 406

Silvanus M. Romæ 13 Iun. 668

Silvanus M. Romæ 1 Iun. 48

Silvanus M. Romæ 3 Iun. 287

Silvanus alter M. Romæ 3 Iun. 287

Silvanus M. Romæ 5 Maii 7

Silvanus M. Romæ 20 Apr. 749

Silvanus M. in Syria 24 Maii 282

Silvanus M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Silvanus Ep. Gazæ 4 Maii 168

Silvanus Ep. Tarracinæ 10 Feb. 392

* Silvanus Disc. S. Bernardi 17 Feb. 52

Silverius Papa M. 20 Iun. 13

Silvester Martyr 1 Mart. 22

Silvester Ep. Cabilonen. 17 Mart. 514

Silvester Ep. Vesontion. 10 Maii 567

Silvester Ab. in Gallia 15 Apr. 386

Silvester Camaldul. Florentiæ 8 Iun. 255

Silvester Mon. Trainæ in Sicilia 2 Ian. 124

Silvina Martyr 18 Feb. 66

Silvinus M. Romæ 2 Iun. 209

Silvinus Ep. in Belgio 17 Febr. 24

Silvinus Ep. Cremonæ 17 Feb. 23

* Silvinus Pr. Quintanæ 8 Iun. 458 b

Silvius M. in Africa 23 Apr. 164

Silvius M. Alexandriæ 21 Apr. 843

Silvius M. Lugduni 2 Iun. 160

Silvius M. in Lucania 15 Iun. 1048

Silvius M Nicomediæ 15 Mart. 391

Silvius M. Nicomediæ 13 Mart. 260

Silvius M. Noviduni 4 Iun. 377

Silvius M. Romanus 1 Mart. 24

Silvius M. Romæ 23 Apr. 165

Silvius Ep. Tolosanus in Gallia 31 Maii 438

Simeon Ep. Jerosol. 18 Feb. 53

Simeon Ep. Metensis 16 Febr. 839

Simeon Priscus Ab in Syria 26 Ian. 709

Simeon apud Græcos 4 Apr. 376

Simeon M. in Perside 15 Maii 466

Simeon Ep. in Perside 21 Apr. 844

Simia M. in Africa 26 Apr. 415

Similianus Ep. Namneti 16 Iun. 42

Simon Martyr 3 Febr. 353

Simon puer Tridenti M. 24 Mart. 494

* Simon Ab. Bertinianus 4 Febr. 448

* Simon de Camerino Er. Aug. 9 Mart. *4

* Simon de Cassia Er. August. 2 Febr. 267

Simon Tudertin. O. Aug. Bononiæ 20 Apr. 818

Simon Stock O. Carm. 16 Maii 653

* Simon Rolandus Vela 11 Mart. 53

Simerus M. Alexandriæ 28 Iun. 355

Simplicianus M. Antiochiæ 31 Maii 437

Simplicius M. in Africa 7 Maii 136

Simplicius M. in Africa 26 Apr. 415

Simplicius M. Alexand. 12 Feb. 580

Simplicius M. in Catalania 2 Maii 185

Simplicius Senator M. Romæ 10 Maii 498

Simplicius M. in Sardinia 15 Maii 456

Simplicius an M. Steinfeldiæ 18 Iun. 575

Simplicius Papa 2 Mart. 133

Simplicius Aëp. Biturix 1 Mart. 34

Simplicius Ep. Augustoduni 24 Iun. 812

Simplicius Ep Conf. 12 Feb. 602

Simplicius Ep. Viennæ in Gall. 3 Feb. 354

Simplides Ep. Viennæ Gall. 11 Febr. 511

Simporius M. Alexandriæ 18 Mart. 618

Sindon Episcopus 2 Ian. 83

Sinerius Mon. M. in Pannonia 23 Feb. 364

Sinerius M Romæ 3 Iun. 387

Sinertes M. in Asia 23 Febr. 363

Sinidus M. Alexandriæ 28 Iun. 355

Sinnidia M. in Scythia 3 Apr. 244

Sinon M. in Asia 23 Feb. 763

Sionius M. in Bulgaria 22 Ian. 441

Sipponius M. Romæ 11 Maii 625

Sira V. M. in Perside 18 Maii 171

Sirenus Mon. M. in Pannonia 23 Febr. 364

Siricius Martyr 21 Febr. 243

Siricius M. in Africa 21 Feb. 242

Siricus M. in Africa 26 Apr. 415

Siricus M. in Asia 23 Febr. 363

Siricus M. Byzantii 8 Maii 291

Sirilla Martyr 12 Apr. 80

Sirmion Martyr 9 Apr. 820

Sisebutus Ab. in Hispania 15 Mart. 412

Sisianus M. Romæ 17 Mart. 511

Sisinnius Martyr 4 Mart. 310

Sisinnius alter M. 4 Mart. 310

Sisinnius tertius M. 4 Mart. 310

Sisinnius M. in Africa 3 Mart. 227

Sisinnius Diac. M. Auximi 11 Maii 614

Sisinnius M. Sebastæ 10 Mart. 12

Sisinnius M. Tridenti 29 Maii 38

Siviardus Ab. in Gallia 1 Mart. 65

Sixtus III Papa 28 Mart. 714

Sixtus I Papa M. 6 Apr. 533

Sixtus M. in Hispania 7 Maii 134

Sixtus M. Nicomediæ 6 Apr. 536

Sixtus M. Romæ 3 Iun. 287

* Smaragda V. Messanæ 20 Iun. 131

Smaragdus M. Nicomediæ 12 Mart. 106

Smaragdus M. Sebastæ 10 Mart. 12

Sodalis M. Antiochiæ 17 Apr. 488

Sodalis M. in Lydia 27 Apr. 486

Sodon Ravennæ 25 Ian. 618

Solicitus Ord. Crucifer. 6 Mart. 498

Solochon Miles M. in Ægypto 17 Maii 25

Solongia V. M. Bituricæ 10 Maii 589

Solonus M. in Italia 17 Febr. 7

Solus M. in Africa 3 Mart. 227

Solutor Martyr 8 Apr. 746

Solutor M. in Africa 26 Mart. 617

Solutor M. in Africa 21 Ian. 342

Solutor M. in Africa 27 Mart. 688

Solutor M. Carthagine 15 Mart. 392

Solutor M. Nicomediæ 6 Apr. 536

Solutus M. in Africa 23 Apr. 164

Sopater Ep. BerϾ 25 Jun. 4

Sophia M. in Ægypto 4 Jun. 379

Sophia V. M. Firmi 30 Apr. 733

Sophia M. apud Græcos 22 Maii 143

Sophia V. M. Romæ 15 Maii 464

Sophia Senatrix in Thracia 4 Jun 404

Sophias seu Cadocus Ep. Benev. M. 24 Jan. 602

Sophronius M. 1 Mart. 22

Sophronius Patr. Hierosol. 11 Mart. 65

Sorectes M. in Mauritania 24 Mart. 480

Sorus Erem. in Gallia 1 Feb. 199

Sosander M. Ancyræ 18 Maii 147

Sosipater cognatus S. Pauli 25 Jun. 4

Soter PP. Romanus 22 Apr. 5

Soter V. M. Romæ 12 Maii 25

Soteris V. M. Dordraci 10 Feb. 430

Soteris V. M. Romæ 10 Febr. 387

Spanus vel Hispanus M. in Afr. 19 Jan. 219

Speciosa V. M. ad S. Antonii 13 Mart. 262

Speciosa V. Papiæ 18 Jun. 602

Speciosus Mon. Tarracinæ 15 Mart. 404

Spes Ab. apud Nursiam 28 Mart. 717

Speus Conf. Aquisgrani 28 Jan. 891

Speusippus M. ex Tergeminis 17 Jan. 75

Spicus M. Byzantii 8 Mart. 291

Spinella M. Romæ 27 Jun. 252

Spinica M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Spinus Martyr 12 Apr. 80

Spisinna M. in Africa 8 Jun. 58

Spisina M. in Africa 7 Iun. 8

Spolicostus Martyr 7 Ian. 355

Sponsaria V. M. in Gallia 2 Maii 181

Stabilis Ep. Arvern. 1 Ian. 57

* Stanissaus Ridigosta Carm. M. 2 Maii 168

Stanislaus Ep. Cracoviæ M. 7 Maii 198

* Stanislaus Min. Leopoli M. 24 Maii 271

* Stanislaus in Oporou 22 Apr. 3

* Stanislaus Posnan. Carm. 2 Iun. 159

Statianus Martyr in Phrygia 7 Febr. 13

Statulianus M. in Africa 3 Ian. 150

Stephanas Apost. apud Græcos 15 Iun. 1051

Stephanus de Narbona Inquis. M. 29 Maii 180

Stephanus Martyr 8 Feb. 157

Stephanus M. cum Meletia 24 Maii 439

Stephanus M. in Ægypto 1 Apr. 10

Stephanus M. in Ægypto 8 Maii 299

Stephanus Vasquez M. in Algarbia 11 Iun. 475

Stephanus Ep. Antiochiæ M. 25 Apr. 362

Stephanus Diac. M. Brixiæ 16 Ian. 2

Stephanus M. in Cilicia 27 Apr. 482

Stephanus M. in Hispania 11 Ian. 674

* Stephanus M. in Lucania 1 Iun. 4

* Stephanus M. in Normannia 12 Apr. 65

Stephanus Ep. M. in Suecia 2 Iun. 231

* Stephanus Papa IV 1 Febr. 3

* Stephanus Papa X Florentiæ 29 Mart. 767

* Stephanus Catalaun. Card. 12 Feb. 574

Stephanus Patr. CP. 17 Maii 36

* Stephanus Aëp. Cantuariæ 28 Apr. 546

* Stephanus Aëp. Upsalæ 2 Mart. 125

Stephanus Ep. Bituric. 13 Ian. 822

Stephanus Ep. Lugduni Gal. 13 Febr. 672

* Stephanus Ep. Tulli 8 Mart. 749

Stephanus Ab. Obuzinæ O. Cist. 8 Mart. 800

* Stephanus Ab. Cisterc. M. 11 Apr. 2

Stephanus alius Ab. Cistercii 17 Apr. 496

* Stephanus Ab. Leodii 13 Ian. 752 e

Stephanus Ab. Reate 13 Febr. 674

Stephanus Hier osolymis 2 Ian. 22

Stephanus Fund. ad lacum Anserum 14 Ian. 976

Stephanus Fund. Grandimont. 8 Febr. 199

Stephanus Levita Beneventi 15 Maii 468

Stephanus alius Beneventi 15 Maii 468

Stephanus Accubitor Imp. CP. 27 Febr. 682

Stephanus apud Græcos 7 Iun. 35

* Stephanus Ruizius Carm. 27 Maii 658

* Stephanus Hungarus O. Min. 22 Apr. 3

* Stephanus Bandellus O. Præd. 11 Iun. 419 f

Stephanus Trigliensis 26 Mart. 665

Stephanus Xylinites 26 Mart. 665

* Steppo Pr. Porceti 30 Maii 234

Stercita M. Byzantii 8 Maii 291

Stercola Martyr 28 Feb. 724

Stertia seu Storgia Martyr 21 Iun. 73

Stolbrandus Ep. M. in Scotia 4 Mart. 326

Stoppius Martyr 14 Febr. 747

Stratonicus Martyr 13 Ian. 768

Stratonicus Martyr 2 Ian. 82

Stratonicus M. in Phœnicia 4 Mart. 309

Stria M. in Syria 24 Maii 282

Stupur M. in Africa 16 Feb. 864

Successa M. in Africa 27 Mart. 688

Successus Martyr 8 Apr. 746

Successus Martyr 4 Apr. 325

Successus Martyr 10 Apr. 864

Successus M. in Africa 19 Ian. 219

Successus M. in Africa 18 Ian. 190

Successus M. in Africa 14 Ian. 435

Successus M. in Africa 27 Mart. 688

Successus M. Alexandriæ 5 Apr. 398

Successus M. Cæsaraug. 16 Apr. 406

Successus M. Nicomediæ 6 Apr. 556

Succundus M. in Thracia 7 Mart. 644

* Suentoslaus Cracoviæ 15 Apr. 371

Suerilas M. Gotthus 26 Mart. 619

Suibertus Ep. Verdæ 30 Apr. 802

Suimblas M Gotthus 26 Mart. 619

* Subislaus pater S. Stanislai Ep. M. 13 Iun. App.

Sullivus M. in Africa 7 Maii 136

Sulpicianus M. in Dalmatia 11 Apr. 5

Sulpitius M. Romæ 20 Apr. 745

Sulpitius Ep. Bajocensis 27 Ian. 787

Sulpitius Ep. Bituric. 17 Ian. 165

Sulpitius Severus Ep. Bituric. 29 Ian. 967

* Sulpitius Severus Disc. S. Martini 29 Ian. 916 a

Sulpitius Ep. Trajecten. 18 Ian. 196

Sunamannus M. in Suecia 15 Febr. 847

* Sunderoldus Ep. Moguntiæ 26 Iun. 155 e

* Sunzo Ep. Moguntiæ 26 Iun. 155

Supporina Claromonte 24 Ian. 593

Sura V. M. Dordraci 10 Feb. 430

Suranus Ab. M. in Italia 24 Ian. 606

Surdida M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Susanna M. in Italia 12 Feb. 581

Susanna V. Mosomi 9 Feb. 339

Susanna V. M. Salerni 18 Ian. 192

Sylas M. Gotthus 26 Mart. 619

Sylvanus M. Capuæ 12 Apr. 80

Symeon stylita Antiochiæ 24 Maii 298

Symeon stylita Antioch. 5 Ian. 261

Symeon Reclusus Treviris 1 Iun. 87

Symmetrius M. Romæ 26 Maii 360

Symphorianus M. Romæ 28 Febr. 725

Symphronius Martyr 14 Apr. 212

Symphronius M. Romæ 14 Apr. 203

Synaldus Treviris 21 Ian. 387

Syncletica V. Alex. Æg. 5 Ian. 242

Synesius M. Lucæ 4 Maii 469

Syra vel Syria Trecensis 8 Iun. 62

Syricus M. in Africa 18 Apr. 541

Syrus M. Antiochiæ 15 Apr. 377

Syrus Ep. Genuæ 29 Jun. 478

Systus Conf. in Africa 5 Jun. 422

Swibertus Ep. Ap. Frisonum 1 Mart. 67

T.

Tacceus M. Alexandriæ 20 Apr. 748

Taddæus M. in Asia 11 Maii 626

Tællianus M. in Africa 26 Jan. 708

Talida vel Amata V. in Thebaide 5 Jan. 257

Tampus M. Byzantii 8 Maii 291

Tanao Ep. Verdensis 16 Feb. 889

* Tancredus O. Præm. in Arvernia 6 Jun. 617

Tarahata V. in Hibernia 9 Febr. 296

Tarasia filia Regis Sancii 17 Jun. 471

Tarasius M. apud Græcos 7 Jun. 9

Tarasius Patr. CP. 25 Febr. 572

Tarasius Thaumat. in Lycaonia 8 Maii 305

Tarbula V. M. in Perside 22 Apr. 19

Tarcitius M. Fossani 6 Febr. 932

Tassus M. Mediolani 6 Maii 101

Tatia M. Sirmii 8 Jan. 470

Tatiana an Martina V. M. 5 Jan. 257

Tatiana V. Romæ 12 Jan. 720

Tatianus Diac. M. Aquileiæ 16 Mart. 418

Tatianus Dulas M. in Cilicia 15 Jun. 1042

Tato Mon. in Samnio 11 Jan. 713

Tavintus M. Tarsi 10 Maii 557

Taxes M. Antiochiæ 7 Mart. 639

Techildis V. Regia 28 Jun. 362

Techus Martyr 22 Jan. 414

Tecla M. in Africa 14 Jun. 797

Tecla V. M. Antiochiæ 1 Jun. 42

Tecla M. Gerundæ 31 Maii 435

Teclacia M. Tarsi 10 Maii 557

Tecusa M. Ancyræ 18 Maii 147

Tecussa M. in Africa 27 Jan. 769

Tegulianus Martyr 6 Apr. 538

* Teixelina sub Gothis Sancta 6 Maii 2

Telemachus sive Almachius M. Romæ 1 Jan 31

Telerianus M. in Africa 18 Jan. 190

Telesphorus Papa M. 5 Jan. 236

Telesphorus M. in Africa 6 Jan. 323

Telesphorus M. in Africa 5 Jan. 240

Telesphorus M. Aphrodisiæ 30 Apr. 751

Telesphorus M. Gerundæ 31 Maii 435

Teliaus Ep. in Wallia 9 Febr. 303

Tellas Martyr 28 Feb. 724

Tellurius M. in Apulia 28 Apr. 575

Teocus Er. in Anglia 28 Maii 734

Tepicerus Martyr 4 Mart. 310

Teremunus M. in Africa 18 Apr. 541

Terentianus M. Romæ 26 Jun. 158

Terentius Ep. M. alius a Tertio 21 Jun. 67

Terentius M. in Africa 10 Apr. 860

Terentius Pr. M. Aphrodisiæ 30 Apr. 751

Terentius M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Ternanus Ep. Pictorum in Brit. 12 Jun. 533

Tertia Martyr 12. Apr. 80

Tertia M. Corinthi 16 Apr. 402

* Tertiariæ Anconitanæ tres 14 Feb. 741

Tertius Martyr 12 Apr. 80

Tertius alter Martyr 12 Apr. 80

Tertius Martyr 16 Apr. 405

Tertius M. Romæ 2 Jun. 209

Tertius M. Thessalonicæ 1 Jun. 48

Tertius Pauli Ap. Discip. 21 Jun. 67

Tertula M. Gerundæ 31 Maii 435

Tertula alia M. Gerundæ 31 Maii 435

Tertula M. Romæ 2 Jun. 209

Tertula altera M. Romæ 2 Jun. 209

Tertula M. Romæ 3 Jun. 287

Tertulæ duæ MM. Thessalonicæ 1 Jun. 48

Tertulla Martyr 12 Apr. 81

Tertulla V. M. in Numidia 30 Apr. 745

Tertullianus Ep. Bononiæ 27 Apr. 494

Tertullinus M. Rom. Luxemburgi 10 Maii 558

Tertulus vel Zertulus M. in Afr. 19 Jan. 219

Tertulus M. Byzantii 8 Maii 291

Tertulus M. Romæ 1 Jun. 48

Tertulus M. Romæ 2 Jun. 209

Tertus M. Gerundæ 31 Maii 435

Tetradius Episcopus 16 Febr. 887

Tetricus M. Ep. Autissiod. 12 Apr. 95

Tetricus Ep. Lingonen. 18 Mart. 633

Teussa M. in Africa 17 Jan. 80

Teuteria V. Veronæ 5 Maii 144

Thadæus M. apud Habessinos 26 Jun. 157

Thalassius Anach. in Syria 22 Feb. 291

Thalassius Erem apud Græcos 20 Maii 226 *

Thalilæus M. in Cilicia 20 Maii 177 *

Thalilæus Anach. in Syria 27 Feb. 680

Thalus M. Laodiceæ 11 Mart. 59

Thamatus M. Cæsareæ 2 Jun. 211

Tharsitia V. in Gallia 15 Jan. 1068

Tharsicius M. Alexandriæ 31 Jan. 1080

Thaumasius M. Cyzici 29 Apr. 617

Thea Martyr 23 Febr. 363

Thecla Martyr 26 Mart. 615

Thecla M. in Africa 10 Maii 556

Thecla M. in Africa 13 Jun. 678

Thecla V. M. in Perside 9 Jun. 172

Thecla V. M. Salerni 18 Jan. 192

Thecla V. M. in Sicilia 10 Jan. 601

Theïon Martyr 1 Feb. 48

Theleforus M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Thelica M. Carthagine 11 Feb. 513

Thelius M. in Dalmatia 11 Apr. 5

Theobadus Aëp. Viennæ 21 Maii 48

* Theobaldus Ab. Eberbaci 24 Jan. 562 a

Theobaldus Pr. Er. Vicentiæ 30 Jun. 588

Theobaldus Albæ Pompejæ 1 Jun. 135

* Theobaldus Mon. Villarii 16 Jan. 1 f

Theocosia M. in Africa 14 Jan. 935

Theoctiste V. M. in Ægypto 31 Jan. 1081

Theoctistus Martyr 4 Feb. 466

Theoctistus Sabaita M. 166

Thoctistus Ab. in Sicilia 4 Jan. 180

Theodardus Aëp. Narbonæ 1 Maii 141

Theodotion M. in Ægypto 24 Jan. 591

Theodechildis V. Regia 28 Iun. 362

* Theodelinda Reg. Longobard. 22 Ian. 388 c

Theodestia M. in Africa 24 Apr. 265

Theodora M. in Africa 23 Apr. 164

Theodora M. in Africa 17 Apr. 480

Theodora M. Alexandriæ 28 Apr. 572

Theodora V. M. Alexandriæ 29 Apr. 617

Theodora M. Corinthi 16 Apr. 402

Theodora M. Nicææ 13 Mart. 261

Theodora M. Romæ 1 Apr. 5

Theodora V. M. Tarracinæ 12 Maii 4

Theodora Imperatrix CP. 11 Febr. 554

Theodora vidua Thessalonicæ 5 Apr. 405

Theodoricus Ep. Minden. M. 2 Febr. 309

Theodoricus 11 Ep. Aurelian. 27 Ian. 788

* Theodoricus 1 Ep. Metis 3 Feb. 318

* Theodoricus Walliæ Regulus 3 Ian. 1087

Theodorus Ep. Martyr 19 Mart. 27

Theodorus Presb. M. 13 Maii 204

Theodorus Craterus M. 6 Mart. 457

Theodorus M. in Africa 23 Apr. 164

Theodorus M. in Africa 10 Apr. 860

Theodorus M. Alexandriæ 28 Iun. 355

Theodorus Presb. M. Antiochiæ 23 Mart. 449

Theodorus Presb. M. Antiochiæ 24 Mart. 779

Theodorus Presb. M. Cæsareæ 19 Mart. 25

Theodorus M. Cpoli 18 Maii 170

Theodorus M. Fossani 6 Febr. 932

Theodorus Ep. M. in Libya 26 Mart. 617

Theodorus Pr. M. in Numidia 30 Apr. 745

Theodorus Dux M. in Ponto 7 Feb. 23

Theodorus Ep. M. Romæ 18 Maii 147

Theodorus M. Romæ App. Maii 855

Theodorus M. Romæ 17 Mart. 511

Theodorus M. Romæ 25 Iun. 11

Theodorus M. in Sardinia 5 Ian. 241

Theodorus M. in Syria 21 Feb. 237

Theodorus Presb. M. in Thracia 15. Apr. 373

* Theodorus Papa 15 Maii 263

* Theodorus Ep. Ancyræ 6 Apr. 531

* Theodorus Ep. Antiochiæ 6 Apr. 531

Theodorus Ep. Bononiæ 5 Maii 50

Theodorus Ep. Lucen. 19 Maii 329

* Theodorus Ep. Massiliæ 2 Ian. 1084 b

* Theodorus Ep. Papiæ 20 Maii 239

Theodorus Archiep. Senonen. 13 Ian. 814

Theodorus Siceota Ep. Ab. 22 Apr. 32

Theodorus Ab. in Thebaide 14 Maii 287

Theodorus Mon. In Ægypto 7 Ian. 365

* Theodorus Rex Æthiopiæ 13 Iun. 665 d

Theodorus Salus 25 Feb. 508

Theodorus Trichinas in Thracia 20 Apr. 756

Theodosia V. M. in Ægypto 31 Ian. 108

Theodosia M. Amisi 20 Mart. 83

Theodosia V. M. Cæsareæ 2 Apr. 61

Theodosia Mon. M. CPoli 29 Maii 66

Theodosia M. apud Græcos 23 Mart. 460

Theodosius Persa M. 13 Apr. 130

Theodosius M. in Oriente 26 Mart. 618

* Theodosius Ep. Kioviæ 3 Maii 360

Theodosius Ep. Vasione 14 Feb. 782

Theodosius Ab. in Scopulo 11 Ian. 677

* Theodosius Magnus Imp. 17 Ian. 726

Theodosius Cœnobiarcha 11 Ian. 680

Theodote Mater SS. Cosmæ & Damiani 2 Ian. 81

Theodotus Martyr 1 Ian. 21

Theodotus M. in Africa 4 Ian. 165

Theodotus M. Ancyræ 18 Maii 147 & 149

Theodotus M. Cyzici 29 Apr. 617

Theodotus Ep. in Cypro 6 Maii 105

Theodotus Diac. Thmui 22 Maii 143

Theodulfus Ep. Ab. Lobii 24 Iun. 820

Theodulphus Ab. prope Remos 1 Maii 94

Theodulphus Presb. Treviris 1 Maii 99

Theodola Martyr 26 Mart. 615

Theodolus M. in Africa 14 Iun. 797

Theodolus M. Carthagine 15 Mart. 392

Theodolus M. in Lucania 15 Iun. 1048

Theodolus Diac. M. Romæ 17 Mart. 511

Theodolus M. Thessalonicæ 2 Apr. 67

Theodolus Presb. Mon. in Sina 14 Ian. 967

Theodula M. in Cilicia 5 Feb. 656

Theodulus Presb. M. Antiochiæ 23 Mart. 449

Theodulus Presb. Mon. M. in Arabia 14 Ian. 953

Theodulus M. in Palæstina 17 Febr. 10

Theodulus M. in Pamphilia 2 Maii 177

Theodulus Pr. M. Romæ 3 Maii 367

Theodulus M. Sebastæ 10 Mart. 12

Theodulus Lector Thessalon. 4 Apr. 321

Theodulus miles M. Tripoli 18 Iun. 553

Theodulus stylita Edessæ 28 Maii 755

Theofridus Ep. Albigen. 26 Ian. 749

Theogenes M. cum sociis 26 Ian. 708

Theogenes M. in Hellesponto 3 Ian. 133

Theogenes M. Puteolis 25 Ian. 616

Theognia V. in Sicilia 5 Ian. 240

Theognides M. Cyzici 29 Apr. 617

Theoïdus Martyr 5 Ian. 241

Theomedus M. Tuderti 26 Maii 369

Theon Martyr 26 Febr. 630

Theon Presb. M. Alexandriæ 24 Apr. 265

Theonas M. 3 Ian. 127

Theonas M. in Ægypto 18 Ian. 188

Theonas M. in Africa 23 Apr. 164

Theonas M. in Africa 24 Apr. 265

Theonas M. in Africa 28 Iun. 357

Theonas apud Græcos 4 Apr. 376

Theonas M. Nicomediæ 20 Apr. 747

Theonita M. in Ægypto 9 Feb. 294

Theonius M. Alexandriæ 18 Iun. 573

Theopemptus Ep. M. 3 Ian. 127

Theophanes Ab. Conf. 12 Mart. 213, 700

Theophanes Reclusus Antiochiæ 10 Iun. 275

* Theophania Abb. Essendiæ 5 Mart. 359

* Theophania Augusta Coloniæ 15 Iun. 1010

Theophylactus Ep. Nicomediæ 8 Mart. 787

Theophilus Martyr 6 Febr. 770

Theophilus Martyr 28 Febr. 723

Theophilus Diac. M. in Africa 8 Ian. 472

Theophilus M. Alexandr. 28 Feb. 722

Theophilus M. Alexandriæ 1 Iun. 31

Theophilus M. in Cappadocia 6 Feb. 771

Theophilus M. Carthagine 15 Mart. 392

Theophilus M. Fossani 6 Febr. 932

Theophilus M. apud Græcos 31 Mart. 905

Theophilus Patricius M. 6 Mart. 457

Theophilus M. Sebastæ 19 Mart. 13

Theophilus Aëp. Gnesnæ 10 Iun. 340

Theophilus Ep. Brixiæ 27 Apr. 494

Theophilus Ep. Cæsareæ Pal. 5. Mart. 361

Theophilus Pœnitens in Cilicia 4 Febr. 480

Theopemptus M. 7 Febr. 18

Theopista M. Camerini 11 Maii 613

Theopistus Martyr 2 Ian. 81

Theoprepius M. in Illyrico 27 Mart. 687

Theoritgida V. in Anglia 26 Ian. 749

Theosterictus Conf. CP. 17 Mart. 609

Theostichus M. Cyzici 29 Apr. 617

Theotonius Presb. Conimbricæ 18 Feb. 105

Theotericus Comes M. Feb. 309

Theotimus Ep. in Scythia 20 Apr. 755

Theotychus M. in Ægypto 8 Mart. 894

Therapius M. in Africa 16 Feb. 864

Therapon Martyr 26 Iun. 157

Therapon M. in Cypro CP. 27 Maii 681

Therapon Presb. M. in Lydia 27 Maii 680

Thermas M. Gotthus 26 Mart. 619

Thermeda in Ægypto 2 Iun. 169

Thermus M. apud Græcos 5 Apr. 401

Therinus M. Cpoli 6 Maii 103

Therinus M. apud Græcos 23 Apr. 168

Thesidius M. in Etruria 1 Apr. 10

Thespesius M. in Cappad. 1 Iun. 22

Thetmarus Pr. in Holsatia 17 Maii 41

Theusetas M. Nicææ 13 Mart. 261

Thiadoldis V. Abb. 30 Ian. 1154

* Thiatgrimus Ep. Halberstad. 8 Feb. 151

* Thionto Ab. in Bavaria 3 Apr. 236

Thiotrichus Miles M. 2 Febr. 309

Thiotricus Comes 2 Feb. 309

* Thomas de Argentolio M. 2 Iun. 158

Thomas de Tolentino O. Min. M. 1 Apr. 50

Thomais M. Alexandriæ 14 Apr. 214

Thomas M. apud Habessinos 21 Iun. 73

Thomas M. in Japonia 5 Feb. 723

Thomas alter M. in Japonia 5 Febr. 723

Thomas M. Tomis 20 Iun. 8

Thomas Patr. Constantinopoli 20 Mart. 91

Thomas Aquinas O. Pr. 7 Mart. 655

* Thomas Cantipratanus 15 Maii 440

Thomasellus Ord. Præd. 17 Mart. 611

Thomas Præp. Atrebati 2 Iun. 158

* Thomas Comes Lancastriæ 22 Mart. 368

Thomas Salus Antiochiæ 24 Maii 433

Thomatus M. Romæ 2 Iun. 170

Thomus M. an Romæ 18 Iun. 572

Thonius M. in Ægypto 18 Ian. 188

Thuribius Ep. Asturicæ 16 Apr. 421

Thuribius Ep. Cenoman. 16 Apr. 415

Thyrsus M. in Ægypto 9 Feb. 294

Thyrsus M. in Asia 28 Ian. 808

Thyrsus M. Alexandriæ 31 Ian. 1080

Thyminus M. in Istria 5 Iun. 423

Tianus M. Romæ 14 Feb. 746

Tiballus M. in Pannonia 28 Apr. 565

Tibba V. in regia in Anglia 6 Mart. 441

Tiberitanus M. in Africa 19 Ian. 219

Tiberius M. in Pedemontio 24 Apr. 266

Tibudianus M. Interamnæ 8 Ian. 471

Tiburbius Martyr 14 Apr. 212

Tiburtius M. Romæ 14 Apr. 203

Ticianus M. in Sardinia 27 Maii 679

Tidus M. Byzantii 8 Maii 291

Tigernacus Ep. in Hibernia 5 Apr 401

Tigrides Ep. in Gallia 3 Feb. 360

Tigridius Presb. Claromonte Gal. 16 Feb. 887

Tigrinus M. Roman. Taurini 11 Feb. 512

Tigrinus M. in Syria 20 Mart. 83

Tilba V. in Anglia 6 Mart. 441

Tilinus M. Alexandriæ 8 Iun. 355

Tilis M. Sirmii 8 Ian. 470

Tillo Monachus in Gallia 7 Ian. 376

Timaræus M. Cordubæ 27 Iun. 252

Timeus M. Ephesi 25 Maii 26

Timia M. Antiochiæ 27 Apr. 488

Timidenses MM. in Africa proconf. 31 Maii 436

Timinus M. in Syria 24 Maii 282

Timolaus M. Cæsareæ Pal. 24 Mart. 478

Timon Diac. M. Corinthi 19 Apr. 619

Timorius M. Carthagine 8 Apr. 745

Timotheus M. 8 Ian. 473

Timotheus Lector M. 3 Maii 375

Timotheus M. in Africa 23 Maii 247

Timotheus M. in Africa 30 Iun. 573

Timotheus M. in Africa 17 Ian. 80

Timotheus M. Alexandriæ 6 Apr. 537

Timotheus M. Antiochiæ 7 Apr. 658

Timotheus Ep. M. Ephesi 24 Ian. 562

Timotheus M. apud Habessinos 15 Iun. 1050

Timotheus M. in Macedonia 6 Apr. 537

Timotheus Diac. M. in Mauritania 21 Maii 4

Timotheus M. in Mauritania 18 Mart. 819

Timotheus Ep. Prusæ M. 10 Iun. 273

Timotheus M. Romæ 22 Maii 141

Timotheus M. Romæ 24 Mart. 477

Timotheus M. in Sicilia 24 Ian. 592

Timotheus M. Sirmii 15 Maii 455

Timotheus M. Sirmii 2 Ian. 79

Timotheus M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

* Timotheus 1 Ep. Alexandriæ 7 Febr. 2

Timotheus Diac. in Britannia 21 Maii 6

Timotheus Anachor. 21 Feb. 267

Timotheus Conf. 1 Febr. 94

Tinnus M. Cordubæ 27 Iun. 252

Tinnus M. Tarsi 10 Maii 557

Tironius M. Mediolani 6 Maii 101

Titianus Mrtyr 12 Apr. 80

Titianus M. Thessalonicæ 27 Febr. 676

Titianus Ep. Brixiæ 3 Mart. 261

Titianus Ep. in ditione Veneta 16 Ian. 31

Titianus Ep. Lauden 4 Maii 498

Titonia M. Romæ 3 Iun. 287

Titulus M. Interamnæ 14 Apr. 211

Titus Martyr 21 Febr. 243

Titus M. Lugduni 2 Iun. 160

Titus Ep. Ap. Cretæ 4 Ian. 163

Titus Conf. apud Græcos 14 Iun. 960

Titus Thaumaturgus 2 Apr. 101

Tobia M. Sirmii 2 Ian. 80

* Tobias Can. Reg. in Trimetana ins. 5 Mart. 359

Toga M. Romæ 3 Iun. 287

Tomassus Erem. Camaldul. 25 Mart. 594

Tomunus M. Ephesi 25 Maii 26

Tonisus M. Alexandriæ 24 Apr. 265

* Torannanus Ab. in Hibernia 11 Iun. App. 118

Torellus Solitar. in Etruria 16 Mart. 499

Torpes M. Pisis 17 Maii 5

Torquatus Ep. in Hisp. 15 Maii 442

Torquatus Ep. Tricastinus 1 Febr. 93

* Troscarus Ab. in Hibernia 11 Ian. App. 118

Tozzo Ep. Augustanus 16 Ian. 55

Tubonus M. in Africa 28 Iun. 357

Tudianus M. in Perside 22 Apr. 11

Tudinus Ab. in Armorica 9 Maii 460

Tuia M. Tarsi 10 Maii 557

Tuianus Ab. in Brit. Arm. 1 Feb. 198

* Tuitianus sive Domitianus Dux 5 Febr. 693

Tulla M. Romæ 2 Iun. 209

Tullianus M. Alex Æg. 13 Febr. 656

Tullicus M. in Campania 11 Feb. 511

Tullius M. in Africa 19 Febr. 139

Tumma Ep. in Britannia 10 Feb. 414

Tumulus Martyr 21 Febr. 243

Tutella Martyr 3 Mart. 226

Tutela M. in Umbria 12 Maii 22

Tunianus M. Byzantii 8 Maii 291

Tunidus M. in Africa 7 Maii 136

Tunnus M. Tarsi 10 Mart 557

Turbanus M. Alexandriæ 28 Iun. 355

Turbon cum Tergeminis M. 17 Ian. 73

Turninus M. Romæ 2 Ian. 209

Tusca V. Veronæ 5 Maii 44

Tuscus M. Cordubæ 27 Iun. 252

Trabia M. Nicææ 13 Mart. 261

Tranquillus Ab. in Burgundia 15 Mart. 404

Tranus Erem. in Sardinia 21 Iun. 84

Tredentheus M. Cæsareæ Capp. 29 Maii 17

Tresanus Presb. in Campania Gal. 7 Feb. 52

Treverius Mon. in Gallia 19 Ian. 33

Tribimius M. in Pamphilia 2 Mart. 127

Triphyllius Ep. in Cypro 13 Iun. 681

Tripodes M. Romæ 12 Iun. 510

Trojecia V. in Gallia 9 Iun. 178

Tryphæna M. Cyzici 31 Ian. 1081

Trophimus M. Laodiceæ 11 Mart. 59

Trophimus M. Nicomediæ 18 Mart. 617

Trophimus Ep. Norwegus 8 Ian. 548

Trofimus M. Fossani 6 Feb. 932

Trophina M. Lugduni 2 Iun. 160

Trudpertus Er. M. in Brisgoia 26 Apr. 424

Trumwinus Ep. in Britannia 10 Feb. 414

Tryphon M. in Africa 4 Ian. 165

Tryphon Patr. Constantinop. 19 Apr. 627

Tychicus Discip Pauli 29 Apr. 613

Tychon Ep. Amathuntis 16 Iun. 93

Tygris V. in Sabandia 25 Iun. 72

Tygrius Presb. M. 12 Ian. 725

Tyrannio Ep. M. Tyri 20 Febr. 171

Tyria M. Alexandriæ 6 Apr. 537

Tytirus M. Alexandriæ 28 Iun. 355

V.

Valens Ep. M. 21 Maii 7

Valens M. cum Asterio 18 Ian. 190

Valens M. in Africa 18 Ian. 190

Valens Diac. M. Cæsareæ Pal. 1 Iun. 562

Valens M. Sebastæ 10 Mart. 12

Valens Pr. Austissiodori 21 Maii 7

Valentina M. Mediolani 6 Maii 101

Valentina M. Romæ 2 Iun. 209

Valentinus M. in Africa 14 Feb. 763

Valentinus M. Roman. Armenteriæ 14 Feb. 762

Valentinus M. Alexandriæ 29 Apr. 615

Valentinus M. in Aprutio 16 Maii 569

Valentinus M. Brixiæ 12 Feb. 575

Valentinus M. Interamnæ 14 Apr. 211

Valentinus Ep. Interamnæ M. 14 Feb. 754

Valentinus M. Perusii 29 Apr. 616

Valentinus M. Roman. in Hisp. 14 Feb. 762

Valentinus Presb. M. Romæ 14 Febr. 751

Valentinus M. Romæ 2 Iun. 209

Valentinus M. in Syria 20 Mart. 83

Valentinus Ep. Tarracinæ M. 16 Mart. 427

Valentinus Ep. Genuæ 2 Maii 273

Valentinus Ep. in Hispania 14 Febr. 742

Valentinus in Liguria Ep. 2 Maii 542

Valentinus Ep. Passav. 7 Ian. 368

Valentinus Ep. Tungris 7 Iun. 9

Valentinus Interamnen. Ep. 11, 7 Ian. 372

Valentinus Anicii 14 Febr. 749

Valentio M. Dorostori 25 Maii 23

Valentus Martyr 14 Apr. 212

Valeria M. in Africa 26 Maii 369

Valeria M. in Africa 24 Apr. 265

Valeria M. in Africa 16 Iun. 37

Valeria M. in Africa 31 Mart. 905

Valeria M. Cæsareæd Pal. 6 Iun. 622

Valeria M. Mediolani 28 Apr. 462

Valeria M. Mediolani 6 Maii 101

Valeria M. Romana 20 Maii 175

Valeria M. Romæ 3 Iun. 287

Valeria alter M. Romæ 3 Iun. 287

Valeriana M. Aquileiæ 17 Iun. 287

Valerianus M. in Africa 24 Apr. 265

Valerianus M. Brixiæ 12 Febr. 575

Valerianus M. in Cappadocia 21 Ian. 349

Valerianus M. Forolivii 4 Maii 496

Valerianus M. Iteramnæ 14 Apr. 211

Valerianus M. Romæ 1 Iun. 16

Valerianus M. Romæ 14 Apr. 203

Valerianus M. Scythopoli 4 Maii 459

Valerianus Ep. Austissiodori 6 Maii 105

Valericus Erem. in Gallia 10 Ian. 617

Valerius Martyr 12 Apr. 79

Valerius Martyr 12 Apr. 80

Valerius M. in Africa 24 Apr. 265

Valerius M. in Africa 23 Apr. 164

Valerius M. in Agro Suessionen. 14 Iun. 795

Valerius de Ora M. in Algarbia 11 Iun. 475

Valerius M. Carthagine 11 Mart. 54

Valerius M. apud Græcos 23 Apr. 163

Valerius Ep. M. Lucæ 29 Ian. 922

Valerius M. Nicomediæ 22 Feb. 189

Valerius M. Sebastæ 10 Mart. 12

Valerius M. Thessalonicæ 2 Apr. 67

Valerius Aëp. Ravennæ 15 Mart. 411

Valerius Ep. Autissiodori 6 Maii 105

Valerius Ep. Carcassone 3 Iun. 291

Valerius Ep. Cæsaraug. Conf. 28 Ian. 834

Valerius Ep. Surrentinus 16 Ian. 29

Valerius Ep. Treviren. 29 Ian. 917

* Valerius scriptor S. Fructuosi 25 Feb. 485

Varicus Martyr 12 Apr. 80

Vasius M. Santonen. 16 Apr. 423

Ubalbesca V. Pisis 28 Maii 854

Ubaldus Ep. Eugubii 16 Maii 618

Udalricus O. Ben. in Rhetia 19 Apr. 628

Vecturus M. Gerundæ 31 Maii 435

Vedastus Ep. Atrebati 6 Feb. 782

Vedasti Ep. Inventio Capitis 2 Ian. 124

Vellesius Episc. 20 Maii 177 *

Venantius M. Camerini 18 Maii 136

Venantius Ep. M. in Dalmatia 1 Apr. 6

Venantius M. in Italia 1 Apr. 7

Venantius Methonens. Lerini 30 Maii 240

Venciana V. Gandavi 19 Mart. 34

Vendimianus Er. in Bithynia 1 Febr. 99

Venerandus M. Ebroicis 25 Maii 36

Venerandus Ep. Arvern. 18 Ian. 194

Veneria Martyr 28 Febr. 724

Veneria M. in Africa 27 Ian. 769

Veneria M. in Africa 17 Ian. 80

Veneria M. Mediolani 6 Maii 101

Veneria M. Romæ 3 Iun. 287

Veneria altera M. Romæ 3 Iun. 287

Venerius Ep. Mediolani 4 Maii 494

Venerius M. Romanus 1 Mart. 32

Ventura O. Crucif. Hispell. 3 Maii 432

* Venturinus O. Praed. M. Smyrnæ 28 Mart. 710

Ventus M. in Africa 17 Apr. 480

Venusta M. Romæ 2 Iun. 209

Venusta M. Tarsi 10 Maii 557

Venustianus Proconsul 18 Apr. 541

Venustina Martyr 17 Feb. 10

Venusti duo MM. 12 Apr. 81

Venustus Martyr 12 Apr. 80

Venustus alter Martyr 12 Apr. 80

Venustus Eunuchus M. in Africa 28 Iun. 357

Venustus M. in Africa 23 Apr. 164

Venustus M. Antiochiæ 29 Maii 28

Venustus M. Cæsareæ Capp. 29 Maii 17

Venustus M. Cordubæ 27 Iun. 252

Venustus M. Mediolani 6 Maii 101

Venustus M. Roæ 22 Maii 141

Vera Claromonte in Gallia 24 Ian. 593

Veranus M. Romæ 3 Iun. 287

Vercas Presb. M. in Gotthia 26 Mart. 619

Verecunda Martyr 12 Apr. 79

Verecundus Martyr 12 Apr. 81

Verdiana V. in Hetruria 1 Feb. 255

Veredemus Ep. Avenione 17 Iun. 411

Veremundus in Diœc. Mediolan. 13 Feb. 705

Veremundus Ab. in Navarra 8 Mart. 794

Vericus M. Thessalon. 1 Iun. 48

Verolus Pr. ad Sequanam 17 Iun. 382

Veronica M. Antiochiæ 15 Apr. 377

Veronica M. in Mesopotamia 15 Apr. 377

Veronica de Binasco V. Mediol. 13 Ian. 887

Veronica Matrona Romæ 4 Febr. 449

Veronus Lembecæ in Hannonia 844

* Verwaldus Diac. M. Monachii 25 Maii 3

Verulus M. in Africa 21 Febr. 242

Verulus M. in Mauritania 24 Mart. 480

Verus Ep. Viennæ in Gallia 13 Ian. 822

Vetius Epagatus M. Lugdun. 2 Ian. 160

Vetula M. apud Græcos 15 Iun. 1050

Ugolinus O. August. 21 Mart. 565

Viarius Martyr 10 Apr. 864

Viator M. Alexand. 30 Apr. 744

Vibianus M. in Italia 6 Mart. 424

Vibianus M. Sebastæ 10 Mart. 12

Victia M. Romæ 28 Maii 746

Victor Martyr 4 Apr. 325

Victor Martyr 18 Maii 146

Victor Martyr 21 Ian. 341

Victor Martyr 17 Febr. 10

Victor alius M. 17 Feb. 10

Victor Martyr 30 Mart. 828

Victor Martyr 1 Febr. 447

Victor Martyr 12 Apr. 80

Victor alter Martyr 12 Apr. 80

Victor III Martyr 12 Apr. 80

Victor IV Martyr 12 Apr. 80

Victor M. cum Primiano 1 Ian. 19

Victor M. cum Corona 20 Febr. 173

Victor Martyr 29 Ian. 950

Victor Fil. Photinæ M. 20 Mart. 80

Victor M. in Ægypto 17 Apr. 487

Victor M. in Ægypto 25 Febr. 488

Victor Miles M in Ægypto 14 Maii 265

Victor M. in Ægypto 1 Apr. 10

Victor M in Ægypto 8 Maii 299

Victor M. in Africa 10 Maii 33

Victor M. in Africa 18 Apr. 541

Victor M. in Africa 31 Ian. 1080

Victor M. in Africa 26 Mart. 617

Victor M. in Africa 2 Feb. 286

Victor M. in Africa 11 Febr. 510

Victor M. in Africa 26 Apr. 415

Victor M. in Africa 24 Apr. 265

Victor M. in Africa 17 Ian. 80

Victor M. in Africa 27 Ian. 769

Victor M. in Africa 1 Ian. 19

Victor M. in Africa 2 Apr. 66

Victor M. in Africa 26 Ian. 708

Victor M. in Africa 19 Ian. 219

Victor M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Victor alter M. Alexandriæ 30 Apr. 744

Victor M. Alexandriæ 31 Ian. 1080

Victor M. Alexandriæ 17 Maii 26

Victor M. Alexandriæ 12 Feb. 580

Victor M. Alexandriæ 28 Febr. 722

Victor M. Alexandriæ 18 Mart. 618

Victor M. Alexandriæ 24 Apr. 265

Victor M. Antiochiæ 5 Mart. 763

Victor M. Aquileiæ 11 Iun. 463

Victor M. in Armenia 1 Apr. 9

Victor Ep. M. Barcinone 4 Apr. 321

Victor M. Bracaræ 12 Apr. 78

Victor & tres MM. Byzantii 8 Maii 291

Victor M. in Campania 18 Mart. 819

Victor M. Gerundæ 22 Ian. 389

Victor M. Heracleæ 1 Apr. 9

Victor & Socius MM. Insulis in Fl. 23 Ian. 554

Victor M. in Libya 7 Apr. 659

Victores tres MM. Mediolani 6 Maii 101

Victor Maurus M. Mediolani 8 Maii 286

Victor M. Mediolani 14 Maii 284

Victor M. Mosomi 9 Febr. 339

Victor M. Nicomediæ 6 Mart. 423

Victor alius M. Nicomediæ 6 Mart. 424

Victor M. Nicomediæ 22 Febr. 189

Victor M. Nicomediæ 29 Mart. 769

Victor M. Nicomediæ 20 Apr. 747

Victor M. Nicomediæ 6 Apr. 536

Victor M. Nicomediæ 24 Feb. 460

Victor M. Niveduni 17 Maii 27

Victor M. Polentiæ 13 Maii 202

Victor M. in Portu Rom. 15 Maii 457

Victor Ep. M. Romæ 20 Apr. 748

Victor M. Romæ 25 Iun. 12

Victor M. Romæ 3 Iun. 287

Victor alter M. Romæ 3 Iun. 287

Victor M. Romæ 2 Feb. 281

Victor M. Roman. Tornaci 29 Maii 19

Victor M. in Syria 15 Feb. 824

Victor alius M. in Syria 15 Feb. 824

Victor M. Tarsi 10 Maii 557

Victor Diac. Placentiæ 6 Mart. 429

Victor Presb. in Campania Gall. 26 Feb. 664

*Victor Erem. ad S. Gallum. 28 Febr. 717

Victoria M. in Africa 11 Maii 625

Victoria M. in Africa 17 Ian. 80

Victoria M. in Africa 17 Ian. 769

Victoria M. in Africa 20 Maii 173*

Victoria M. Byzantii 8 Maii 291

Victoria M. Carthag. 11 Feb. 513

Victoria M. Ephesi 25 Maii 26

Victoria M. Gerundæ 31 Maii 435

Victoria M. Mediolani 6 Maii 101

Victoria M. Romæ 3 Iun. 287

Victoria M. Romæ 2 Iun. 209

Victoria alia M. Romæ 2 Iun. 209

Victoria M. Romæ 2 Febr. 281

Victoria alia M. Romæ 2 Feb. 281

Victoria M. Thessal. 1 Iun. 48

Victoriana M. Mediolani 6 Maii 101

Victorianus Martyr 13 Maii 204

Victorianus M. in Africa 19 Ian. 219

Victorianus M. in Africa 14 Maii 284

Victorianus M. Aquileiæ 11 Iun. 463

Victorianus M. Carthag. 11 Febr. 523

Victorianus Diac. M. in Numidia 10 Iun. 267

Victorianus Ab. in Hispania 12 Ian. 738

Victoricus M. in Africa 23 Maii 247

Victoricus M. in Africa 17 Ian. 80

Victoricus M. in Africa 17 Apr. 480

Victoricus M. in Africa 24 Feb. 454

Victoricus M. in Dalmatia 18 Apr. 540

Victoricus M. Nicomediæ 24 Febr. 460

Victoricus M. in Syria 20 Mart. 83

Victorina Martyr 7 Mart. 638

Victorina M in Africa 26 Ian. 708

Victorinæ tres MM. Mediolani 6 Maii 101

Victorina M Nicomediæ 22 Febr. 289

Victorina M. Nicomediæ 17 Mart. 511

Victorina M. Romæ 2 Iun. 209

Victorina M. Tarsi 10 Maii 557

Victorina M. Thessalon. 1 Iun. 48

Victorinus Martyr 12 Apr. 80

Victorinus Martyr 4 Mart. 310

Victorinus Martyr 21 Feb. 243

Victorinus M. in Ægypto 25 Febr. 488

Victorinus M. in Africa 22 Febr. 288

Victorinus M. in Africa 23 Apr. 164

Victorinus M. in Africa 28 Apr. 571

Victorinus M. in Africa 11 Maii 625

Victorinus M. in Africa 24 Mart. 479

Victorinus M. in Africa 18 Ian. 190

Victorinus M. in Africa 14 Ian. 935

Victorinus M. Alexandriæ 28 Febr. 722

Victorinus M apud Bituriges 16 Maii 574

Victorinus M. Carthag. 11 Feb. 513

Victorinus M. Claromonte Gall. 15 Maii 454

Victorinus M. in Italia 6 Mart. 424

Victorinus Presb. M. in Italia 15 Apr. 373

Victorinus Ep. Septempedanus 8 Ian. 499

Victorinus M. in Isauria 16 Maii 571

Victorinus M Nicææ 25 Mart. 554

Victorinus M. Nicomediæ 27 Apr. 488

Victorinus M. Nicomediæ 29 Mart. 769

Victorinus M. Nicomediæ 6 Mart. 423

Victorinus M. Romæ 3 Iun. 287

Victorinus M. Romæ 28 Febr. 723

Victorinus M. Romæ 18 Apr. 528

Victorinus Ep. Assissi M. 13 Iun. 668

Victorinus Ab. Placentiæ 5 Ian. 289

Victorius M. in Africa 7 Maii 136

Victorius alter M. in Africa 7 Maii 136

Victorius M. in Africa 23 Maii 247

Victorius M. in Cappadocia 21 Maii 5

Victorius M. Ephesi 25 Maii 26

Victorius M. Tuderti 26 Maii 369

Victuaria Martyr 17 Febr. 10

Victura M. Nicææ 13 Mart. 261

Victuria Martyr 12 Apr. 80

Victuria M. Romæ 2 Iun. 209

Victuria alia M. Romæ 2 Iun. 209

Victuria M. Romæ 3 Iun. 287

Victuria M. Thessalonicæ 1 Iun. 48

Victurianus M. Romæ 2 Iun. 209

Victurianus Proconsul Carthag. 23 Mart. 460

Victurina M. Romæ 3 Iun. 287

Victurina M. Tarsi 10 Mart. 557

Victurina altera M. Tarsi 10 Maii 557

Victurinus M. in Africa 26 Apr. 415

Victurinus M. in Africa 24 Apr. 265

Victurinus M. Alexandriæ 28 Apr. 567

Victurinus M. Gerundæ 31 Maii 435

Victurinus M. Nicææ 13 Mart. 261

Victurinus M. Perusii 29 Apr. 616

Victurinus M. Antiochiæ 29 Maii 28

Victurius M. Tomis 27 Maii 679

Victurus Martyr 4 Mart. 310

Victurus M. in Africa 1 Mart. 29

Victurus M. in Africa 23 Apr. 164

Victurus M. in Africa 7 Iun. 8

Victurus M. in Africa 7 Maii 136

Victurus II M in Africa 7 Maii 136

Victurus III M. in Africa 7 Maii 136

Victurus IV M. in Africa 7 Maii 136

Victurus M. Romæ 5 Iun. 422

Victurus M. Romæ 10 Iun. 272

Victurus M. Tarsi 10 Maii 557

Victus M. in Africa 21 Maii 5

*Vidulfus Ep. Atrebati 6 Feb. 763

*Vigilius Papa 8 Ian. 1078 e

Vigilius Ep. Autissiodori 11 Mart. 72

Vigilius Ep. Tridenti M. 26 Iun. 163

Viliulfus Ep. Irien. in Hisp. 26 Ian. 751

Villanus Ep. Eugubii 7 Maii 282

Vimarasius Ep. Aurien. in Hisp. 26 Ian. 751

Vimgelosinus M. Nicomediæ 12 Mart. 106

Vimius Scotus in Bavaria 12 Iun. 596

Vinamannus M. in Suecia 15 Feb. 847

Vincentia Martyr 21 Ian. 341

Vincentia M. in Africa 1 Febr. 37

Vincentia M. in Africa 17 Ian. 80

Vincentia M. in Africa 27 Ian. 769

Vincentia M. in Africa 26 Ian. 708

Vincentia uxor Severi Ravennæ 1 Feb. 78

Vincentius Martyr 16 Apr. 405

Vincentius alter Martyr 16 Apr. 405

Vincentius Martyr 16 Feb. 867

Vincentius M. in Africa 20 Apr. 748

Vincentius M. in Africa 27 Ian. 769

Vincentius M. in Africa 9 Ian. 567

Vincentius M. in Africa 11 Ian. 666

Vincentius M. in Africa 16 Feb. 864

Vincentius M. in Africa 13 Ian. 767

Vincentius M. Aginni 9 Iun. 164

Vincentius M. Carthagine 11 Febr. 513

Vincentius M. Caucoliberi 19 Apr. 620

Vincentius M. Cortonæ 16 Maii 572

Vincentius M. in Creta 25 Maii 25

Vincentius M. Gerundæ 22 Ian. 399

Vincentius Ab. M. in Hisp. 11 Mart. 60

Vincentius M. in Italia 12 Febr. 581

Vincentius M. Lugduni 2 Iun. 168

Vincentius Ep. M. Mevaniæ 6 Iun. 623

Vincentius M. in Portu Rom. 24 Maii 281

Vincentius Thessalonicæ 1 Iun. 48

Vincentius M. in Tuscia 25 Maii 24

Vincentius Ep. Fulginii 24 Maii 296

Vincentius Ep. Teate 6 Iun. 639

Vincentius Ep. Tricass. 4 Febr. 480

Vincentius Lerinen. Pr. 24 Maii 284

Vincentius Ferrerius O. Pr. 5 Apr. 475

Vincentius Diac. Cæsaraug. 22 Ian. 393

Vindemialis Ep. M. in Africa 1 Maii 270

Vindemialis Ep. Conf. 1 Maii 270

Vindemialis Ep. Afer Tarvisii 8 Iun. 179

Vindemialis Ep. Veronæ 28 Febr. 729

Vindeus M. Antiochiæ 26 Apr. 415

Vindicianus Ep Cameraci 11 Mart. 75

*Vindricus Ab. Tulli 9 Mart. 4* d

Viola V. & M. Veronæ 3 Maii 383

Vippia M. Romæ 28 Maii 746

Vircus M. 26 Mart. 619

Virgilius Aëp. Arelate 5 Mart. 399

Virgines Canonicæ VII MM. 9 Apr. 820

Virgines MM. tres ex Chio 9 Iun. 164

Virgines Interamnenses MM. 14 Apr. 211

Virgines VII MM. Sirmii 15 Maii 455

Virgines V Sirmii MM. 9 Apr. 819

Virianus M. Romæ 3 Iun. 287

Virianus M. Tiferni 1 Iun. 58

Virtunia M. Mediolani 6 Maii 101

Vissia V. M Firmi 12 Apr. 81

Vitalianus M. in Africa 10 Ian. 60

Vitalianus M. Spoleti 14 Febr. 746

Vitalianus Papa Romæ 27 Ian. 779

Vitalica M. Romæ 2 Iun. 209

Vitalicus M. in Africa 7 Maii 136

Vitalina V. apud Arvernos 21 Febr. 245

Vitalis Martyr 12 Apr. 80

Vitalis Martyr 11 Apr. 13

Vitalis Martyr 20 Iun. 8

Vitalis M. Abulæ 6 Febr. 768

Vitalis M. in Africa 9 Ian. 567

Vitalis M. in Africa 19 Ian. 229

Vitalis M. in Africa 11 Feb. 510

Vitalis M. in Africa 23 Apr. 164

Vitalis M. Alexandriæ 21 Apr. 843

Vitalis M. Byzantii 8 Maii 291

Vitalis M. Lugduni 2 Iun. 160

Vitalis M. Perusii 29 Apr. 616

Vitalis M. Ravennæ 28 Apr. 462

Vitalis M. Romæ 14 Feb. 743

Vitalis M. Romæ 23 Apr. 165

Vitalis M. Smyrnæ 9 Ian. 567

Vitalis M. Spoleti 14 Feb. 746

Vitalis Conf. Spoleti 21 Ian. 341

Vitalis Ab. in Gallia 7 Ian. 389

Vitalis Hierosolymis 2 Ian. 82

Vitalis Ab. Ord. Basil. 9 Mart. 26*

Vitalis a Bastia 3 O. S. Franc. 31 Maii 475

Vitalius M. Corcyræ 28 Apr. 461

Vitalius Mon. Alexandriæ 11 Ian. 702

Viticus M. Nicomediæ 8 Iun. 56

Vitus M. in Africa 26 Apr. 415

Vitus M. Cæsareæ 21 Maii 5

Vitus M. Nicomediæ 20 Ian. 297

Vitus M. Romæ 29 Maii App. 855

Vitus Siculus M. Romæ 15 Iun. 1013. App. 137

Vitus M. Sirmii 2 Ian. 80

Vivaldus Erem. in Etruria 1 Maii 160

Viventia V. Coloniæ Agrip. 17 Mart. 604

Viventius Presb. in Burgundia 13 Ian. 803

Vivinus M. Ephesi 14 Iun. 797

Vius Ep. in Armorica 15 Iun. 1058

Ulboldus Fund. Cisterc. in Frisia 26 Ian. 690

Ulfridus M. in Suecia 18 Ian. 210

Ulfricus Pr. Erem. in Anglia 20 Febr. 226

Ulgisus Ep. Ab. Lobiensis 4 Feb. 498

*Vlodimirus Princeps Bulgariæ 22 Maii 126

Ulphia V. Ambiani 31 Ian. 1121

*Ulphius M. in diœc. Trecen. 22 Ian. 388 c

*Ulpho maritus S. Birgitte 12 Febr. 574

Ulpianus M. Tyri 3 Apr. 250

Ulpius M. Lugduni 2 Iun. 160

Ulricus Presb. Erem. in Anglia 20 Febr. 226

Ultanus Ab. in Belgio 1 Maii 118

Unamannus M. in Suecia 15 Febr. 847

Vodalus cogn. Benedictus Suession. 5 Febr. 690

*Volferius Ep. Viennæ Gall. 16 Mart. 416

Volkerus M. in Holsatia 7 Mart. 653

Volusianus Ep. Turon. M. 18 Ian. 194

Volusus M. Alexandriæ 21 Mart. 259

Volutianus M. Alexandriæ 21 Mart. 259

Vonecta Martyr 19 Mart. 27

Votus Erem. Pignaten. 29 Maii 58

Vonga Ep. in Armorica 15 Iun. 1058

Uranius Martyr 4 Mart. 310

Urbana M. Nicomediæ 22 Febr. 189

Urbana M. Romæ 2 Iun. 209

Urbana alia M. Romæ 2 Iun. 209

Urbanæ duæ MM. Romæ 19 Maii 308

Urbana I, II, III, IV MM. Thessal. 1 Iun. 48

Urbanus Papa M. 25 Maii 5

Urbanus Martyr 2 Maii 179

Urbanus Puer M. cum Babyla 24 Ian. 569

Urbanus Martyr 6 Apr. 538

Urbanus M. in Africa 8 Mart. 757

Urbanus M. in Africa 4 Maii 460

Urbanus M. in Africa 2 Febr. 286

Urbanus M. in Africa 24 Apr. 265

Urbanus M. Ancyræ 23 Iun. 471

Urbanus M. Cæsar Augustæ 16 Apr. 406

Urbanus M. CPoli 18 Maii 170

Urbanus M. Nicomediæ 29 Apr. 616

Urbanus M. Romæ 3 Iun. 287

Urbanus M. Romæ 25 Maii 5

Urbanus M. Thessalonicæ 2 Apr. 67

Urbanus M. Roman. Catalauni 25 Maii 5

Urbanus Ep Lingon. 23 Ian. 491

Urbicius Ep. Meten. 20 Mart. 86

Urbicius Ab. in Gallia 3 Iun. 298

Urbicus M. Romæ 5 Iun. 422

Urbicus Ep. Claromont. Gall. 3 Apr. 251

Uroria M. Romæ 28 Maii 746

Urpasianus M. Nicomediæ 13 Mart. 259

Ursicinus M. Podii 1 Feb. 204

Ursicinus M. Ravennæ 19 Iun. 809

Ursicinus Ep. Ticinen. 21 Iun. 69

Ursinus M. Alexandriæ 31 Ian. 1080

Ursius in Agro Vicentino 3 Maii 426

Ursmarus Ep. Ab. in Belgio 18 Apr. 557

Ursulina V. Parmæ 7 Apr. 723

Ursus M. in Africa 23 Apr. 164

Ursus M. Nicomediæ 20 Ian. 297

Ursus Ep. Fani 15 Maii 502

Ursus Ep. Ravennæ 13 Apr. 131

Ursus Presb. Augustæ Prætoriæ 1 Feb. 97

Ururia M. Thessalon. 1 Iun. 48

Usthazanes nutritius Regis Saporis 21 Apr. 844

Utus M. in Africa 24 Mart. 479

Ulfrannus Ep. Senonen 20 Mart. 143

Uxor Cratonis M. Romæ 15 Feb. 822

W.

Waccarus Mon. M. in Frisia 5 Jun. 452

Walaricus Ab. in Picardia 1 Apr. 14

Walabonsus Diac. M. Cordubæ 7 Jun. 37

Walbertus Com. in Hannonia 11 Maii 633

Walburgis V. Ab. Heidenhemii 25 Feb. 511

Waldebertus Ab Luxovii 2 Maii 274

Waldetrudis Abb. Mont. Hannoniæ 9 Apr. 829

Waldrada Abb. Metis 5 Maii 51

*Waldricus Ep. Lauduni M. 25 Apr. 343

Walericus Erem. in Gallia 10 Jan. 617

Walfridus Ab. in Etruria 15 Febr. 842

Walherus Pastor M. 23 Jun. 613

*Wallonus Ab. in Scotia 3 Maii 360

Walterus Pr. M. in Frisia 5 Jun. 452

*Walterus Ab. in Bavaria 17 Maii 3

*Walterus Ab. Viconii 15 Mart. 373

Walterus de Birbeke O. Cisterc. 22 Jan. 447

*Waltmannus Ab. Antverpiæ 15 Apr. 370

Walus Miles M 2 Febr. 309

*Wamba Rex Hispaniæ 14 Jan. 993 f

Wambertus M. in Normannia 26 Jun. 225

*Wando Ab. Fontanellæ 17 Apr. 476

Waningus Fund. Fiscanen. 9 Jan. 590

Warsanopha M. in Ægypto 4 Jun. 379

Wedegundis seu Redegundis V. 29 Jan. 975

*Wederadus Ab Fuldæ 16 Jun. 3

*Wenceslaus Pius Rex Bohemiæ 21 Jun. 65 f

Wereburga V. in Anglia 3 Febr. 384

Werinhartus Miles M. 2 Febr. 309

Wernherus Puer M. Wesaliæ 19 Apr. 697

*Wernherus Ep Merseburg. 11 Jan. 664 a

*Wernherus Mon. Hemmerod. 19 Apr. 68

Wiborada V. M. in Helvetia 2 Maii 282

Wibrandis V. Peregr. Constantiæ 16 Jun. 114

Wicterpus Ep. Augustanus 18 Apr. 547

*Wideradus Ab. Fuldæ 16 Jun. 3 b

Wigmannus M. Ebbeckesdorpien. 2 Feb. 309

Wiho Ep. Osnabrugi 20 Apr. 762

Wilfridus Aëp. Eboracen. 24 Apr. 292

Wilfridus II Ep. Eboracen. 29 Apr. 626

*Wilgisus Ep. Moguntiæ 18 Apr. 521

*Wilicarus Ep. Viennæ Gal. 14 Apr. 200

Wilielmus Puer M. in Anglia 25 Mart. 588

Willielmus Aëp. Eboraci 8 Jun. 136

Wilhelmus Ab. in Dania 6 Apr. 620

Wilhelmus Gallonen. 28 Maii 809

*Willericus Ep. Bremæ 4 Maii 431

Willeicus Presb. ad Rhenum 2 Mart. 148

*Winebaldus M. Monachii 25 Maii 3

Winebaudus Ab. Trecis 6 Apr. 572

Wintrungus Pr. M. in Frisia 5 Iun. 452

Winwaloëus Ab. in Brit. Arm. 3 Mart. 245

*Wipertus Ep. Raceburgi 23 Maii 234

Wiro Ep. Ruremundæ 8 Maii 309

Wistanus nobilis in Anglia 1 Jun. 85

Wistremundus Mon M. Cordubæ 7 Jun. 37

Witburga V. in Anglia 17 Mart. 605

Witesindus M. Cordubæ 15 Maii 509

Wittekindus Dux Westphaliæ 7 Jan. 380

Wolbodo Ep Leodii 21 Apr. 855

Wolfholdus Presb in Bavaria 1 Feb. 247

Wolfredus M. in Suecia 18 Jan. 210

Wolphelmus Ab. prope Coloniam 22 Apr. 76

*Woradus Pr. M. Monachii 25 Maii 3

Wulgisus Ep. Ab. Lobien. 4 Febr. 498

Wulphagius Pr. in Pontivo 7 Jun. 30

Wulsinus Ep. in Anglia 8 Jan. 547

Wulstanus Ep. in Anglia 19 Jan. 238

X.

Xantheas M. Sebastæ 10 Mart. 12

Xene Martyr 18 Jan. 190

Xene sive Eusebia V. in Caria 24 Jan. 598

Xenophon & Maria Jerosol. 26 Jan. 723

Xystus M. in Syria 15 Jan. 824

Y.

Ysicius Miles M. Dorostori 15 Jun. 1049

Ysicus M. in Africa 9 Mart. 3*

Ysicus M. Carthagine 11 Mart. 54

Yvo Ep. Persa in Anglia 10 Jun. 287

Yvo Presb. in Brit. Armor. 19 Maii 537

Z.

Zacharias M. Nicomediæ 10 Jun. 273

Zacharias Ep. Viennæ M. 27 Maii 659

Zacharias PP. Rom. 15 Mart. 406

Zacharias Patriarcha Hierosol. 21 Febr. 247

Zacharias Pr. Lugdun. 2 Jun. 160

*Zacharias O. Min. 3 Feb. 318

Zacharias Recl. apud Græcos 24 Mart. 482

Zaderus M. Byzantii 8 Maii 291

Zama Episc. Bonon. in Ital. 24 Jan. 591

Zambdas Ep. Jerosol. 19 Feb. 129

Zanitas M. Persa 27 Mart. 691

Zebellus M. in Istria 24 Maii 277

Zebinas Anachor. in Syria 23 Feb. 377

Zabinus M. Romæ 12 Jun. 507

Zeddinus M. Cordubæ 27 Jun. 252

Zeddonus Presb. M. 13 Mart. 261

Zenais matrona CPoli 6 Jun. 621

Zenais Thaumaturga CP. 6 Jun. 621

Zenas M. in Arabia 23 Jun. 474

Zeno Martyr 4 Maii 471

Zeno M. cum Asterio 18 Jan. 190

Zeno M. in Ægypto 15 Jan. 997

Zeno M. in Africa 23 Febr. 362

Zeno M. in Africa 10 Apr. 860

Zeno M. in Asia 23 Febr. 363

Zeno M. Antiochiæ 15 Febr. 821

Zeno M. in Arabia 23 Jun. 474

Zeno M. in Bulgaria 9 Maii 363

Zeno M. in Bulgaria 10 Maii 557

Zeno M. Corcyræ 28 Apr. 461

Zeno M. apud Græcos 5 Apr. 599

Zeno Ep. M. in Lydia 27 Apr. 486

Zeno M. Nicomediæ 20 Apr. 747

Zeno M. Romæ 14 Febr. 743

Zeno M. Roman. Bononiæ 14 Feb. 745

Zeno Ep. Veronæ 12 Apr. 69

Zeno Anach. in Ægypto 19 Jun. 853

Zeno Mon. juxta Antiochiam 10 Feb. 390

Zeno Conf. apud Græcos 3 Mart. 241

Zeno Diac. Bajocis 16 Maii 618

Zeno apud Græcos 12 Jun. 556

Zenobius Ep. Florentiæ 25 Maii 49

Zenon M. Alexandriæ 1 Jun 31

Zeon M. in Numidia 30 Apr. 745

*Zeofricus Ep Oxoniæ 26 Apr. 408

Zertulus vel Tertulus M. in Africa 19 Jan. 219

Zethas Martyr 28 Feb. 724

Zetula M. Romæ 3 Jun. 287

Zetula M. Tarsi 10 Maii 557

Zetulus M. in Pamphilia 28 Maii 744

Ziddinus M. in Numidia 10 Jun. 267

Zimius Pr. Scotus in Bavaria 12. Jun. 596

Zita V. Lucæ 27 Apr. 497

Zocus Presb. M. Antiochiæ 15 Feb. 821

Zoë M. in Pamphilia 2 Maii 177

*Zoë meretrix conversa 13 Febr. 643

Zoëlus M. in Istria 5 Jun. 423

Zoëli duo MM. in Syria 24 Maii 282

Zoilus M. in Africa 30 Jun. 573

Zoilus M. Cordubæ 27 Jun. 252

Zoilus Persa M. 13 Apr. 130

Zoilus Confessor 3 Mart. 241

Zonus Ep. M. Alexandriæ 12 Mart. 105

Zonisus M. Thessalonicæ 2 Apr. 67

Zosimas Presb. Mon. 2 Apr. 67

Zosimus Mon. M. 3 Jan. 128

Zosimus M. in Africa 3 Mart. 227

Zosimus M. Antiochiæ 1 Jun. 42

Zosimus M. Antiochiæ 15 Febr. 821

Zosimus M. cum Asterio 18 Jan. 190

Zosimus M. Carthagine 11 Mart. 54

Zosimus M. Lugduni 2 Jun. 160

Zosimus M. Nicomediæ 13 Mart. 260

Zosimus miles M. in Pisidia 19 Jun. 812

Zosimus M. in Scythia 3 Apr. 244

Zozimus Ep. in Ægypto 24 Jan. 607

Zosimus Ep. Syracusis 30 Mart. 837

Zotica M. Alexandriæ 24 Apr. 265

Zoticus Martyr 1 Febr. 47

Zoticus Martyr 11 Febr. 510

Zoticus M. in Ægypto 9 Feb. 294

Zoticus M. in Ægypto 18 Jan. 188

Zoticus M. in Æypto 12 Jan. 725

Zoticus M. in Africa 30 Jun. 573

Zoticus M. in Africa 6 Jun. 632

Zoticus M. in Africa 12 Jan. 725

Zoticus M. Alexand. 12 Feb. 580

Zoticus M. Alexandriæ 31 Jan. 1080

Zoticus M. Cæfareæ Cappad. 8 Jun. 57

Zoticus M. Lugduni 2 Jun. 160

Zoticus M. in Lydia 23 Apr. 486

Zoticus M. Neapoli 13 Jan. 767

Zoticus M. Nicomediæ 20 Apr. 747

Zoticus N. Noviduni 4 Jun. 377

Zoticus M. Romæ 10 Feb. 380

Zoticus M. Tomis 27 Maii 679

Zuwarda V. M. Dordraci 10 Feb. 430

Volume back matter

MARTYROLOGIA HIERONYMIANA CONTRACTA
Ex MSS. Codicibus recensuit
Idem, qui USUARDUM illustravit,
JOANNES BAPTISTA SOLLERIUS.

Editoris Præfatio.

[Prologus]

Non displicuisse eruditis antiquitatis ecclesiasticæ studiosis nostrum in illustrando Usuardi Martyrologio conatum, habeo, quæ proferre possim, plurimorum testimonia; nec pauciora aut minus expressa, de probata Martyrologorum genesi atque progenie in operis istius præfatione expansa deductaque. Primum omnium & vetussimum & ceterorum caput aut stirpem, Hieronymianum esse, nemo hodie in dubium revocaverit. Placuit igitur inter alia conspectus ille variorum Martyrologiorum quantumvis contractorum, a primo illo stipite profluentium, de quibus cap. 1, art. 1, § 2 cursim egimus, plura pollicentes, si specimen ibi exhibitum curiosis harum rerum scrutatoribus arrisisset. Arrisit omnino, idque stimulum non mediocrem addidit, quo datam ibi fidem quantocius liberarem, tametsi prosecutio operis, seu mensis Julius illustrandus tantum laboris suppeditaret, ut vix quidquam otii reliquum fieret, ad vetusta illa cimelia pro merito eruderanda. Repertus est modus, quo utrique debito fieret satis; nimirum & promovendo operi, & Hieronymianis nonnullis recensendis, quibus in altera Supplementi Junii parte opportunum locum superesse animadvertebam. Hac itaque occasione usus, præcipua quædam selegi utriusque ordinis, nempe priora magis pura & integra, paucioribusque aut Sanctis aut elogiis interpolata & aucta; tum vero ex multis unum, varus Bedæ aut Flori elogiis hinc inde amplificatum, ut infra de singulis seorsim erit exponendum.

[2] Præmitti hic velim ex dicta præfatione Usuardina totum articulum ad Hieronymiana spectantem, ne repetenda sint, quæ ibi satis explicata existimo. Plura siquidem eo loco contractiora Hieronymiana enumeravi, suis characteribus eo saltem usque distincta, ut modo exempla, quæ jam edimus, præ oculis sint, ac cum Gellonensi, quod Spicilegii tomo XIII vulgavit Acherius, & cum Variantibus Additionibusque aliorum ibi subjunctorum, conferantur, idea satis genuina & propria haberi possit, ad ferendum judicium de quibuscumque aliis id genus Martyrologiis, quæ ad Hieronymianorum classem reducuntur. Monendus semper lector, horum Martyrologiorum stylum, modum, symmetriam, totumque ordinem, ad eorum fontes, scilicet vetustissimum Epternacense, Lucense, Corbeiense & Blumianum apud Florentinium exploranda, cujus commentarii, annotationes, exercitationes hisce brevioribus æque ac majoribus istis planissime subserviunt; ut proinde actum agere, aut multas hic observationes congerere supervacaneum sit; præterquam quod de Sanctis priorum sex mensium in Actis abunde dixerimus, reliquis vero operosius explanandis, proprius in altero semestri locus supersit. Id tamen necessarium duximus, nonnulla hic præfari & explicare, quæ harum rerum minus peritos nata sunt offendere, ne si hac luce careant, spernenda putent, omni æstimatione & veneratione dignissima monumenta, quod manca, mutila, corrupta, luxata & scabrosa videantur tum in locorum, tum in Sanctorum nominibus turpiter passim transpositis aut mutatis, quemadmodum a Bollando, Henschenio, Florentinio, & in citata jam Usuardina præfatione ex professo expositum est.

[3] Assuescant, obsecro, curiosi lectores incondito, barbaro & horrido amanuensium scribendi modo, eorumque negligentiæ, oscitantiæ, socordiæ ignoscant, tametsi translati & repetiti, tribus sæpe aut pluribus diebus Sancti, nunc soli, tum sociis juncti, alias non modice deformati repræsententur. Propria hæc quodammodo sunt seculorum istorum ignorantiæ, quæ non minus in Hieronymianis majoribus, quam in hisce contractis omni prope Sanctorum laterculo elucent. Turbationibus illis causam aut occasionem dederunt tum repetitæ toties transcriptiones, tum maxime abbreviationes pro variorum arbitrio, dicam, an inscitia, efformatæ, subinde ab aliis perperam correctæ, tum transpositæ, postea amplificatæ, demum rursus contractæ, unde ex eodem nomine diversa promanarunt. Exemplo sint Al. quod pro Alibi positum, forte in Ab mutatum, codex Gellonensis sæpenumero in Abbatis vel Abbæ ridicule vertit, ut videsis solo mense Martio, XIII, XVI, XXIII, XXIV, XXVI. Ad eumdem modum Nic. ab aliis pro Nicomedia, ab aliis pro Nicea acceptum, Alex. vel Alexand. modo locum seu positionem Alexandriæ, modo Martyris nomen Alexandri; Af. Africæ, Afri, Afræ, Ant. Antiochiam vel Antisiodorum; Arv, Arvernis, vel Arvennis educendi ansam librariis præbuere; ut pluribus locis contingit; quibus totidem alia vitiosissime expressa adjungere liceret, uti & tetricas eorumdem Sanctorum repetitiones ac transpositiones, nisi præfationis limites prætervehi vereremur: tam obvia sunt tum in laterculis Florentinianis, tum in his nostris, ut nullo non die in oculos continuo incurrant.

[4] At vero nec seculorum, quibus laudata Martyrologia scripta sunt, barbaries, nec librariorum seu amanuensium pingendi imperitia, stupiditas & incuria quidquam detrahunt istiusmodi monumentorum auctoritati & venerationi; utpote quæ vetustissima atque evidentissima sunt, tum cultus Sanctorum in Ecclesia perpetui, tum ritus eosdem quotidie invocandi honorandique argumenta, ut alibi sæpius demonstratum est. Singulorum codicum justam ætatem accuratius figere, aut scrupulosius determinare, nec vacat, nec vero satis obvium est. Remotissimam vetustatem spirat ipse annuntiandi modus, per sola Sanctorum, sæpius per positionis seu locorum nomina, ut pridem ex notissima S Gregorii ad Eulogium Alexandrinum epistola explicuere Majores nostri, Florentinius, & nos in sæpe dicta ad Usuardum præfatione. Quod autem seculis quandoque posterioribus scripta esse, ex recentiorum Sanctorum appositione patescat, id ceterorum antiquitati nequaquam præjudicat, cum pro variis locis, ubi usitata fuerunt, aut pro describentium gustu, adjecta tantummodo sint paucula nomina, nonnumquam alio charactere distincta, aut adoptati loquendi modi, quæ omnia, ut facile dignoscuntur, sic antiquiores textus minime inficiunt. Inversa nomina ad marginem aliquando correxit Acherius: cœperam & ego notulas hinc inde adjicere, aut textui correctiones inserere; verum inutilis ferme visus est labor, cum ex codicum inter se collatione, occurentia sphalmata lector ipse suo marte possit restituere, & non sine aliqua voluptate in ea disquisitione versari, nonnulla detegendo, quæ intellectum obsectent atque ad plura examinanda alliciant.

[5] Unum fortasse morosioribus hominibus displicere possit, quod nimirum plura unius prope formæ Martyrologia hic publicemus, eaque talia, ut a Gellonensi, quod Acherius primum edidit, non magnopere differant; quorum proinde variantes lectiones satis fuisset adducere, ut ipse ibidem præstitit, alios codices cum præfato Gellonensi conferendo. Siqui tales reperiantur; ii sibi responsum habeant, 1. Pluris apud me esse curiosorum id genus cimelia expetentium desiderium. 11. Non omnibus ad manum esse Acherianum Spicilegium. III. Et quamquam in promptu fuerit, adeo diversa esse Martyrologia nostra, ut in iis recensendis nec laboris me pœniteat, nec alium lectionis merito tædere possit. Adde quod in multis præstantiora hæc sint Gellonensi, ut ex pluribus mox perspicies. IV. Intelligant, variantes colligi non potuisse, nisi hic denuo ederetur Gellonense, quod ab instituto nostro alienum erat. Ceterum ne integra deficiant, neve plura edendo, sæpius eadem reproducere videamur, sena dumtaxat exempla exhibebimus, ad quorum normam, tum reliqua nostra, tum alia ejusdem generis revocanda esse, ex paulo longiori specimine, ad hujus opusculi calcem, manifeste patebit. Nunc proprios sæpe dicti Martyrologii Gellonensis characteres præmitto; idem de nostris ex ordine facturus, ut de singulorum merito & pretio facile statuatur.

DE MARTYROLOGIO GELLONENSI.
Ex editione Acherii tomo XIII a pag. 388.

[6] Ad lectorem sic loquitur editor num. V: Martyrologium Gellonense, sive monasterii S. Guillelmi de deserto, O. B. diœcesis Lutevensis, pervetusium, ineunte scilicet seculo nono, anno circiter DCCCIV conscriptum, extat in fine libri Sacramentorum, ex Gelasiano & Gregoriano compositi ab Albino Alcuino, uti refert Hariulfus….. Porro Martyrologium Gellonense contulimus cum Martylogio Hieronymiano San-Remigiano MS. & aliis, ac variis lectionibus excerptis ex duobus manu exaratis Martyrologiis antiquis, uno monasterii S. Galli in Helvetia, altero anonymi, quæ V. Cl. Stephanus Balusius manu sua descripsit, & nobis perhumaniter suo more concessit. Recte censuerunt viri illi doctissimi, pretiosa esse & luce dignissima, tum alia ista Martyrologia, tum Gellonense, quamvis brevius & locis aliquibus mutilum, tamen antiquitate sua venerandum; quale etiam eruditis omnibus & id genus cimeliorum æstimatoribus semper visum est. Idque adeo Castellanum pridem impulerat, ut, qui plura ejusdem Mattyrologii exemplaria in Museo nostro exstare compererat, nos ad eadem evulganda toties & tanta contentione excitaret. Vicit ipsius aliorumque eruditorum amicorum auctoritas, tanto facilius, quod nostra illa, cum Gellonensi comparata, tametsi fortasse antiquiora non sint, aliis certe titulis ipsum superent, ut ex singulorum cum eo collatione curiosus lector intelliget.

[7] Signatam supra ab editore codicis ætatem nec improbo nec impugno; qualescumque sint adductæ ab eo notæ, equidem pro indubitato habeo, non posse non esse antiquum, quod Hieronymiana methodo & ratione dispositum est. Solum adverti, unicum esse locum XIV Decembris: Dedicatio Basilicæ sancti Salvatoris in Gellone, unde codici isti appellatio indi potuerit, Gellonensis, cum argumentis pluribus educi posse videatur, spectasse olim ad Resbacense cœnobium, a S. Audoëno Rothomagensi archiepiscopo in diœcesi Meldensi fundatum. Habe in eam rem textus varios. Sic lego XXV Junii: Rarbacis [pro Rasbacis] monasterio, dedicatio ecclesiæ sancti Audoëni episcopi. Argumentum in hoc genere convincentius nemo desideret. Habe aliud ex XXVI Augusti: Rabasc. mn …. sancti Quutualerdi mart. Rursus XXX Augusti: Rabascis monasterio, depositio Agili abbatis. Pluribus opus non est, sed quæ hic obiter notasse suffecerit; de voce aut nomine contendere non lubet; mihi sus deque est sive Resbacense sive Gellonense nuncupetur prædictum Martyrologium, e re nostra est, alias ejus proprietates observare.

[8] Præter corrupta, inversa, truncata, luxata, tum locorum, tum Sanctorum nomina, quod omnibus convenire sæpius monuimus, illud huic codici peculiare, quod in frequentissimis textibus, nec unum locum exprimat, ad quem enumerati Sancti pertineant. Ne singula cum lectorum tædio recenseam; solo mense Februario, a die XII usque ad finem, non nisi quater locum designat; quod ineluctabili confusioni obnoxium esse, nemo non percipit. Non diffitebor, idem quandoque in nostris & vel in ipsis Florentinianis recurrere, verum longe rarius, ut saltem in hac parte, aliis multo defectuosius sit prædictum Gellonense. Aliud invenio, ab Hieronymiano stylo abhorrens, quod verbo supra indicabam, inter mera Sanctorum martyrum nomina toties interseri titulum abbatis, ubi legendum est alibi. Plures octavas, v. g. S. Martini, & alias habet, quam in nostris reperiam, ex quo non inepte quis argueret, fallere ætatis notam ab Acherio assertam. De hoc alibi disputavimus. Martii die IV, præter alios codices omnes legit: Adriani episcopi ordinatio. XIX Augusti signatur: Reversio sanctæ Crucis, quæ in nostro Labbeano ad marginem posita est. Utrum hæc omnia prædictæ epochæ ab Acherio adscriptæ nihil officiant, quærere supersedeo; mihi satis antiquum est, ut iterum dicam, quidquid Hieronymianum est, aut Hieronymianorum codicum stylum sapit, qui in hoc & in nostris exemplaribus se prodit manifestissime. Jam ad editionem nostram accedamus.

DE MARTYROLOGIO RHINOVIENSI.

[9] Ex Hieronymianis majoribus solum Epternacense viderat Bollandus dum Januarium ederet; ex contractioribus unicum hoc Rhinoviense, de quo in Præfatione generali sic meminit: Aliud quoque Martyrologium perbreve & mutilum, sed cum illo Treverensi sive Epternacensi consentiens, quod olim Rhinoviensis juxta Basileam cœnobii fuit, reperi in Rosweydi schedis. Porro ex eodem tredecim primos Januarii dies, speciminis gratia, descripsit; ego pluscula ad ipsum codicem seu fragmentum membraneum spectantia explicui num. 27 Præfationis Usuardinæ, quibus hic reliqua addo ex laudata ibidem epistola nostri Stephani Viti, sic Rosweydum alloquentis: Gratissimum scio munusculum, ereptum de incendio torrem, fragmenta veteris Martyrologii (multo antiquioris, nisi me fallant manus & notæ, quam sit vestrum Romanum vetus evulgatum) quod incipit a die natalis Jesu Christi in terris. Sunt tredecim folia, in forma 8 majore, membranæ, boni characteris prisci, quamvis ob nimiam senectam non raro fugientis & evanidi. Desunt …. cetera talia sunt, ut vestris oculis placitura; nisi forte …… displiceat ad ix Kal. Maii: In Persida, nat. S. Mathei Apostoli & Euangelistæ; pro, Romæ, Joannis ante portam Latinam. Nam idem istud meum fragmentum diserte recteque sic ad xxi Septembris: In Persida, nat. S. Mathei Apostoli & Euangelistæ; & xi Kal. Sept. Romæ, Timothei, discipuli S. Pauli Apostoli: male dies, mensis, locus. Hactenus Vitus, necdum Martyrologiis istiusmodi versandis assuetus.

[10] Etenim in adductis exemplis nihil singulare habet hoc Rhinoviense Martyrologium, quod aliis Hieronymianis, etiam majoribus, satis commune non sit, de quibus tunc temporis haud quidquam noverat laudatus Vitus, cetera vir doctissimus. Neque certior est ejus conjectura de tempore, quo Rhinoviense scriptum fuerit, quod an Romano parvo antiquius sit, definire non ausim. Annuntiatio Assumptionis sanctæ Mariæ XV Augusti, remotissima secula non redolet; nec forte adeo vetusta sunt, quæ duobus sequentibus diebus signantur. Augusti XVI: Dedicatio ecclesiæ Mariæ Insula. Item XVII: Dedicatio oratorii sancti Johannis Baptistæ in Insula. Margaretam XV Julii manu recentiori adjectam, alio charactere distinximus, uti & I Septembris: Verenæ virginis. Quod & factum in Depositione sancti Benedicti abbatis XI Julii, quantum colligere licet, adjectitia, quamquam in aliis nostris prima manu referatur. De cetero paucissima habet præfatus codex, quæ ex antiquissimo aliquo decerpta non sint, ut proinde & ipse antiquissimus appellari mereatur; istis nihil vitii est relictum, quin & sit idem huic, præter mutila verba aut evanida, quæ recte observavit Vitus. Lucem modicam hinc inde aspersimus, sed quæ cum originali textu non facile confundatur, utpote hamulis suis inclusa. Non minus recte fragmentum vocavit Vitus, in quo nimirum desunt folia ab VIII Kal. Februarii usque ad XIV Kal. Aprilis; & a XXVII Septembris, ad usque Decembris XXIV. Passim convenit cum proxime sequenti Richenoviensi, quod tamen plenius est, & locis nonnullis auctum, ut statim declarabimus.

DE MARTYROLOGIO RICHENOVIENSI,
Sive Augiæ divitis prope Constantiam.

[11] Quemadmodum cognata sunt monasteria Rhinoviense & Richenoviense, sic affinitatem contraxerunt utriusque loci Martyrologia. De hoc codice pauca notavimus sæpe dictæ præfationis num. 29, diximusque Majores nostros ipsum accepisse anno MDCLI; antiquum esse & notæ optimæ, neque Gellonensi posthabendum, quamvis hinc inde recentiora Sanctorum, præsertim Germanicorum, nomina adscripta habeat. Absque hoc si foret, ceteris prope omnibus incunctanter præferrem. At superius monui, auctaria paucula ceteris sanis, sinceris & integris fraudi esse neutiquam posse, præsertim cum in distinguendis positionis seu martyrii locis, aliisque accuratius exprimendis excellat. Quæ autographo scriptura posteriori addita erant, ex litteris Italicis dignoscuntur. Verissimum Hieronymianum esse, propriæ characteristicæ satis demonstrant, vel in truncatis inversisque nonnumquam Sanctorum nominibus, iisque non raro sæpius repetitis. Exemplum se offert in ipso principio, dum S. Stephanus ponitur loco proprio XXVI Decembris; tum vero I Januarii: In Oriente, Stephani: rursus II Januarii: Hierosolyma, Stephani; præterquam quod idem nomen annuntietur XXX & XXXI Decembris. Sed hæc & id genus plura in propatulo sunt; alia observemus, quæ aut ignota sunt lectori, aut eum facilius fugere possunt. Displicet titulus Sancti, paulo frequentius, quam Hieronymianis in usu sit, a librario appositus. Reliquas maculas ordine referam, nihil negligens, quo plena &, quantum fieri potest, distincta operis notitia habeatur.

[12] Suspicor Dedicationem ecclesiæ S. Albini martyris XXX Decembris loci, cujus Martyrologium aliquando fuerit, propriam esse. Transposita aliqua sunt XXVII, XXVIII, & XXIX Januarii. Blasius III Februarii videtur adjectitius. Ejusdem mensis XIII, scriptoris vitio legitur: Et Albini, natale ducentorum, pro, Et alibi, natale Dicenti. En stylum recentiorem, XIX Martii: Bethleem, sancti Joseph nutritoris Domini. Reliqua brevius assignemus. Nescio cur subvirgulata fuerit translatio posita IX Aprilis. Eodem mense XXIII est Adalbertus episcopus sancto Georgio junctus. Maii I, Waldburga. IV Maii, Gotehardus episcopus. VIII Maii, inventio basilicæ S. Michaelis. Junii V, Bonifacius. XVI, Aureus & Justinus. Julii IV, Udalricus. VIII, Chilianus, Colmanus &c. XXII, Maria Magdalene. Augusti IV, differt textus ab aliis Hieronymianis. V legitur, Oswaldi martyris. XV, XVI & XVII, eadem habet, quæ in Rhinoviensi notavimus. Prætereo quæ cursivo impressa sunt. Septembris I, recurrit Verena. IX, Keranus. XXIII, Athemananus. Novembris XII, Burchartus. XVI, Otmarus. XVIII, Dedicatio ecclesiæ S. Georgii &c. XXIV, Gebhardus & Eberhardus. Demum XXV: Et in Alexandria, Katherinæ virginis & martyris. Hæc sunt præcipua, quæ animadversione digna existimavi. Consulto omissa sunt, quæ huc nihil faciebant, tum Dominicales litteræ, tum notæ Epactarum. Ex Paschali tabula ad calcem adjecta, ab anno MCXXXIX ad MCXLIX, haud obscure colligitur, eo circiter tempore descriptum fuisse.

DE MARTYROLOGIO AUGUSTANO
Monasterii S. Udalrici.

[13] Seriem prosequor in MSS. nostrorum ordine ab Henschenio dispositam, nullo codicum merito aut præjudicio. Augustanum hoc Gellonensi simillimum est in prætermittendis aut in Sanctorum nomina mutandis positionibus seu martyrii locis. Neque in aliis ab eodem deflecteret, nisi cœnobii Germanici, uti præcedens, usibus quoque aptatum, pauca popularia & recentiora tum admixta, tum superaddita aliquando exhiberet; ac præterea in multis deformatum esset, quæ vix restitui aut corrigi potuere, quamvis hamulis & parenthesibus sæpe usi fuerimus. Pro magna parte Papebrochii manu descriptum est, tum, opinor, cum per Germaniam in Italiam proficisceretur, socius Henschenio, cujus etiam calamus apparet. Incipit a Kalendis Januarii, deficitque in IV Novembris. Utrum abbreviationes omnes scrupulose observatæ sint, frustra modo quæsiveris; tertia manus in iis supplendis liberalius versata videtur: licitum nobis putavimus, (quod de aliis etiam nostris hisce Martyrologiis dictum sit) licitum, inquam, putavimus; pro Al. substituere Alibi; Martyris pro M; Virginis pro V; Apostoli pro Apli; Episcopi pro Epi: & siquæ sunt aliæ ejusmodi minutiæ, servato in ceteris accuratissime scribendi, imo & nomina invertendi, truncandi, luxandique modo. Codici huic singulare prorsus advertet lector, quod in Vigiliis notandis, quæ desunt apud alios, frequentior sit, neglectis Octavis quarum tamen alii meminerunt. Siquis laterculos singulos Gellonensis & Augustani hujus componat, non magna in antiquis discrimina inveniet; nonnumquam excedunt & exceduntur. Ad XXIV Maii Gellonense legit: Africa, Joannis Apostoli; melius nostrum, Epheso. En modo reliqua observatu digna.

[14] Ad codicis commendationem facit, quod Vigiliam Epiphaniæ, tum Januarii VIII, Severini Conf. (quem & alibi notat,) III Febr. S. Blasii. IV Febr. S. Helenæ reginæ, alio charactere discernat. Ad textum pertinent, XVII Martii: Obitus sanctæ Gertrudis. XXVII: Rudperti episcopi & conf. qui XXIV Septembris denuo recurrit. XXIV Aprilis: S. Quirini martyris. Idem, sed aliis verbis quam in Richenoviensi, annuntiatur: Adventus S. Michaëlis in monte Gargano. Habet V Junii, Bonifacios duos; IX, Columbam refert. Bernabas Apostolus, Hieronymianis ignotus, hodiernum locum obtinet XI Junii. Ejusdem mensis XXVI refertur Vigilius episcopus. Julii IV, rubris litteris in autographo scriptum erat: N. S. Udalrici episcopi. VI, Goari. VII, N. S. Willibaldi episcopi & conf. VIII, Ciliani episcopi & sociorum. Adjecti sunt Filii Felicitatis. XIII adjungitur: Margaretæ virginis. Et XXII, in medio textu: S. Mariæ Magdalene, sed cursivo distincta. Quæ III Augusti refertur, inventio sancti Stephani &c. aliis etiam deest, & hic satis distinguitur. VII & IX, Afra & Romanus. XVI, repetitur Arnulfus, qui in hoc, Gellonensi & Labbeano est XVIII Julii. Ad I Septembris; Egidii & Verenæ. IV, Erendrude. Gorbinianus episcopus. XXII, aliunde accessit determinatus Agaunensium numerus sex millium sexcentorum sexaginta sex; additurque Emmeramus. Wenceslaus superadditus est, uti & Bavo, I Octobris. Tum XII: Dedicatio basilicæ S. Maximiliani conf. Patentissimum vero augmentum præbet XXI Octobris, undecim millium Virginum; unde de codicis ætate conjicias, cum in nullo, quod sciam, vel Usuardino Martyrologio, seculo XII antiquiori, harum Virginum reperiatur memoria, rotundo undecim millium numero expressa.

DE MARTYROLOGIO LABBEANO.

[15] Labbeanum appellamus hoc Martyrologium, quod in fronte manu Bollandi adscriptum sit: Mißum a P. Philippo Labbe; quodque hactenus notam nullam satis certam deprehenderimus, ex qua statui possit, cujus olim loci, ecclesiæ vel cœnobii fuerit. Autographum ipsum ad Majores nostros missum fuisse, hic vero transumptum, colligo ex charactere plane Belgico, quo exaratum est, atque ex correctionibus manu Henschenii non raro appositis. Notavit alicubi Papebrochius, allatum esse post excusum diem XX Februarii. Incipit a Natali Domini secundum carnem, in quo erravit præfatio Usuardina; sed nullis litteris Dominicalibus aut signis aliis variegatum est. Dies omnes in lato margine extenduntur; Octavo Kalendas Januarii, & sic porro de ceteris, quos in editione ad aliorum normam nos contraximus. Nonnulla ad oram adjecta, ut XV Februarii: Et diabolus retro a Domino recessit. XVIII Martii: Primus dies seculi. XXVIII Aprilis: Egressio Noë de Arca. I Maii: Initium prædicationis Domini nostri Jesu Christi, & id genus alia, laterculis a nobis subjuncta sunt, diverso charactere discriminata, quantumvis in Gellonensi iisdem litteris expressa sint. De cetero Martyrologium hoc cum præfato Gellonensi, non minus quam Augustanum, imo magis integre consonat; in signandis positionibus seu locis martyrii æque deficiens, ut multoties sanctorum Martyrum nomina coacerventur, quorum nullum, nisi aliorum codicum auxilio, ad certum locum possis reducere.

[16] Aliud vitii ipsi quodammodo proprium est, quod positionem Alexandriæ, sæpe in nomen martyris Alexandri verterit. Id quidem & in Gellonensi & in Augustano quandoque invenitur; ast in hoc nostro frequentius: ut vide XXI, XXIX & XXX Aprilis. XXVI Junii. VII, XIII, XV, XIX Julii. VIII Septembris &c. Sic III prædicti mensis Septembris ponit Afri pro Africa: similia observabit lector, si Martyrologia singula inter se, & cum Hieronymianis majoribus contulerit. Verum de his aliisque hujusmodi transmutationibus abunde supra diximus. Nescitur quid velit XVI Januarii: Fussione conf. S. Ferioli episcopi & martyris. Primum nomen accipi posset pro Furseo, at Ferreolus neque Episcopus fuit, neque ad eum diem spectat. Repetitiones Apostolorum & Sanctorum aliorum omnibus communes sunt; una satis inepta III Aprilis, ubi hoc Labbeanum legit: In Nicea, Thomæ Apostoli; Gellonense, In Nicomedia: utrobique male: nec magis recte Augustanum: In India, ut videre est apud Florentinium & in Actis citato die. Maii I die, non satis pura sunt omnia, & quod VI Maii habet: Natale Joannis ante portam latinam in Hieronymianis non reperitur, præterquam in majori Corbeiensi apud Acherium & Florentinium, atque in præcedenti Augustano. Maii IX est; Pachomii abbatis. XXV Julii: Florenti confeßoris. III Septembris: Tullo, Mansueti &c. In consignandis vigiliis Augustano non cedit. Habes VII Septembris Vigiliam S. Mariæ. XX Septembris Vigilam S. Matthæi. Ut omittam reliquas, rara sane est Vigilia S. Cæciliæ; nec minus Hieronymianis incognita, quæ hic refertur I Decembris, Dedicatio basilicæ S. Stephani in Hierosolyma. De reliquo, in toto codice nihil reperitur, ex quo prohibeamur asserere, Gellonensi ætate supparem esse. Videbatur & pro ætate & pro loco lucis aliquid afferre Domnus Pirminius bonæ memoriæ; aliud Octava S. Martini: at re maturius expensa, video, nihil satis tuto hactenus definiri posse.

DE MARTYROLOGIO CORBEIENSI MINORI.

[17] De hoc codice meminit præfatio Usuardina num. 31, ubi paucis notata sunt, quæ ad ejus commendarionem facere possunt, præsertim ad ætatem, quam, saltem octingentorum annorum esse, censuit Acherius, cum id anno MDCLXI mense Decembri, in Majorum nostrorum gratiam describi curavit. An in Martyrologio isto evolvendo operam aliquam posuerit vir eruditissimus, dubitari merito potest. Nam si legisset, quæ habentur XVII Junii: Eodem die interfectus est venerabilis Fulco archiepiscopus ab impio: Si hæc, inquam, legisset, prima manu scripta, non tam facile epocham illam determinasset. Cum enim prædictus Fulco, anno primum DCCCC interemptus sit, evidenter consequens erat, non potuisse codicem illum scribi ante seculum decimum fortasse adultum; essetque adeo ætas ejus annorum, ut summum septingentorum, quibus verosimiliter seculo non integro antiquius est Corbeiense Hieronymianum majus, ab eodem Acherio vulgatum Spicilegii tomo 4. Ex isto, brevius hoc studiose contractum videtur, ad usum chori, opinor, ne longiores nudorum fere nominum quotidianæ recitationes tædium parerent. Certe cum altero passim concordat, nisi quod hinc inde magis corruptum sit, annuntiationibus non satis perfectis & mutilis, pravis item constructionibus, quarum initium sit: Natalis aut passio sanctorum, pro Sancto unico &c. Exempla hic congerere nimis longum foret, satis sit, dies signare, quibus reperiri possint; XVII Februarii; IX Martii; VII, XII & XX Aprilis; X, & XIX Maii; XXIV & XXV Junii. II & XI Julii. XIII Augusti. XIII & XX Septembris; X Novembris &c.

[18] Porro nostrum hoc ex majori Corbeiensi desumptum, ostendunt exempla plurima isti propria. Sic XV Januarii habet: Pictavis, dedicatio basilicæ sancti Amanti. XXX Januarii: Cala monasterio, depositio Baldechildis reginæ. Item: Corbeiea monasterio, dedicatio basilicæ sancti Joannis Euangelistæ. II Aprilis: Leganau monasterio, depositio sancti Uualerici confeßoris: de quo vide commentarium Henschenii I Aprilis. Ejusdem mensis XV ponitur: In Antisiodoro, dedicatio baptisterii, qui est juxta basilicam S. Germani &c. XXVII: Centulo monasterio in Gallia, depositio sancti Richarii confeßoris. Item VI Junii, ex dicto Corbeiensi majori profluit annuntiatio: Passio sanctorum martyrum Vincentii episcopi & Benigni diaconi. XXI Septembris: Corbeiea monasterio, dedicatio basilicæ domni Albini & Marcellini episcoporum. IX Octobris: Corbeiea monasterio, depositio Teodefridi abbatis. Non est opus reliqua operosius conquirere; habent ex his curiosi lectores, quo rei veritatem indubitate perspiciant; brevius hoc Martyrologium cum majori, vel pro ut ab Acherio editum, vel pro ut a Florentinio citatur, conferendo. Ab his raro deflectit, vel illud servando, ut mensi Octobri novem Idus tribuat, omisso Nonarum die. Deflectit tamen XIV Junii. Nonnumquam codici Florentiniano similis est, ut XXX Junii, ubi alterum cum altero commiscet, ex uno Sanctos, ex alio locum decerpens. Ut autem & id obiter indicem; in designandis locis tam est accuratum, quam ista facile negligant Augustanum, Labbeanum & Gellonense; quamvis tamen iisdem nonnumquam nævis obnoxium sit, ut tribus primis diebus Martii & paucis aliis.

[19.] Sed nec aliis caret defectibus. Habe aliquot. Januarii XXVII signatur, Sanctæ Agnetis Virginis, & Sancti qui eo die referendi erant, ponuntur die sequenti XXVIII Februarii. Ultimus dies in apographo nostro perperam collocatus erat post Kalendas Martii, & Sanctus Albinus ibi legitur, qui ad diem 1 Martii pertinet. Maii VI, S. Gerontius acceptus est ex interpolatione majoris alicujus Hieronymiani, de qua re eo die disputant Florentinius & Henschenius. Maii XIX, non uno modo corrupta est laterculi constructio, resarcienda ex laudatis modo Florentinio & Henschenio. Neque recte consignatur Petronilla XXIX ejusdem mensis. Notabilis est annuntiatio ex Corbeiensi majori desumpta XXV Junii: Theßalonica, Lanitani, Thesaulonicæ. Julii VI, sancto Goaro adscribitur titulus Episcopi. Ibidem X Julii vitiosus denuo textus, sed qui ex eodem fonte, seu majori Corbeiensi acceptus est. At parvo huic singulare, quod XXVIII Julii legat: Corbeia monasterio, dedicatio basilicæ sancti Petri Apostoli. XXX Julii ex codice simili Florentiniano hausit Puerense pro Portuense, ut plerumque amanuenses in describenda sphalmata proni videntur. Deest textus XIII Octobris: nam qui ibi ponitur textus III Idus, legendus est pridie Idus. Novemb. XVI annuntiationes male transpositæ sunt, ut ibi & aliis locis annotavi. Ejusdem mensis XXIII S. Trudo, rursus ex majori acceptus est. Quæ hic annuntiatur IV Decembris depositio Benedicti abbatis, in Labbeano est adventus corporis a partibus Romæ. An satis recte, dicemus ad XI Julii. Observa elogiorum lacinias subinde adjectas, ut V & VII Januarii; XXV Martii, XVII Junii & II Augusti, & alibi; quod ab Hieronymianorum stylo alienum est, uti & Sancti appellationes, quæ frequenter apponuntur. In repetitionibus Apostolorum nihil adeo singulare habet; sed mirum est, tot dedicationes basilicarum referri. Cetera scrupulosius percurrere, operæ pretium non est: hactenus dicta ad distinctiorem codicis notitiam abunde sufficiunt.

DE MARTYROLOGIO REGINÆ SUECIÆ,
Olim S. Columbæ Senonensi.

[20.] Sextus ordine & ultimus, qui hic integre typis subjectus est, codex, aliis non minus illustris, pluresque encomiastas nactus est, a Cl. Holstenio ex Ms. codice Reginæ Sueciæ primum erutus, & ex parte editus in Animadversis ad Martyrologium Romanum, quæ Actis S. Bonifacii Romæ publicatis anno MDCLXIII subjuncta sunt. Hinc Martyrologii istius meminit Florentinius in suis ad Hieronymiana annotationibus, & Majores nostri passim, qui post editum Februarium, ex præfato codice Reginæ Sueciæ apographum nacti, eodem sæpe usi sunt, etiam in accurando Bedæ Martyrologio ante tomum 11 Martii, ut docet prologus num. 12. Confusionis vitandæ gratia, idem nomen Reginæ Sueciæ & nos servandum putavimus, tametsi vere & proprie appellandum esset Senonense S. Columbæ, ut ante me docuit Castellanus pag. 28 Præmonitionis ad primum suum Bimestre Martyrologii Romani gallice versi, cum eruditissimis notis, cujus editionis sequelam avidissime exspectamus. Originem suam, saltem diuturnam commorationem satis indicat Martyrologium ipsum, dum VII Januarii notat: Eodem die; octavas sanctæ Columbæ virginis & martyris, de qua in nullo alio Martyrologio uspiam memoria: alias ejusdem Martyrologii proprietates explicat laudatus Castellanus; alia in lectorum oculos ultro insiliunt. Id maxime dolendum, codicem, ex quo descriptum fuit, mutilum opus retulisse, utpote quod deficit in VII Idus, seu VII die Septembris. Incipit a Kalendis Januarii, forte ad exemplum Bedæ, cujus elogia mutuanda susceperat operis compilator. Antiquissima esse, quæ Hieronymiana sunt, principio ostendimus: de cetero indicia desunt, ex quibus de ejus vera ætate certi quidpiam statuatur.

[21.] In quinque præmissis codicibus habetur Hieronymianorum textus purus ab omnibus elogiis, quæ ex Martyrum Actis colligere ac Martyrologiis inserere primus cœpit Venerabilis Beda. Verum est, in Richenoviensi & Augustano ac aliis nonnulla adjuncta reperiri, quæ recentiora esse, propriis locis supra indicavimus; ast in hoc, de quo jam agimus, non solum brevia aliqua & contracta, sed & integra Bedæ elogia referuntur, ut legenti saltem, codicis textus auctiores cum Beda a nobis edito conferenti, manifeste patebit. Id pridem observarunt Henschenius & Papebrochius, non in hoc solum codice, sed & in aliis, quibus in adornanda præfata editione usi sunt, quemadmodum in laudato eorum Prologo pluribus locis declaratur. Atque hæc prope est Rabani & Notkeri ratio, qui sicciori Hieronymianorum stylo non contenti, elogia hinc inde collegerunt, aut concinnarunt ipsi, quæ nudis, transpositis, distractis confusisque nominibus superadderent. Propria Senonensia & vicinorum locorum facile agnoscentur, ut Balduinus Laudunensis VIII Januarii, Lupus 1 Sept., tot Autissiodorenses aliique apud Castellanum signati. Errata, ut diximus, ex mutua collatione corrigenda sunt. Titulum Martyris sancto Augustino Hipponensi adscriptum & id genus alia consulto notare negleximus.

[22] Ad eamdem hanc plane normam contextum est non minus celebre Martyrologium a Cardinale Baronio atque ab Holstenio, tum a nostris Majoribus sæpe commendatum sub nomine S. Cyriaci, de quo in præfato ad Bedam Prologo num. 12 & in Præfatione Usuardina fusius actum est. Normam hic voco modum illum interferendi elogia Bedæ, quæ in Martyrologio sancti Cyriaci nonnumquam magis integra sunt. Differt hoc item a Senonensi, quod ejus compilator pro proprio & singulari suo delectu seu gustu, si ita loqui licet, nomina plura aut pauciora, hoc vel illo ordine, isto vel alio modo efformata decerpserit, cujus rei certa ratio nequaquam reddi potest. Ne vero fastidium aut nauseam pariat plurium codicum, eadem prope referentium, repetita editio, visum est ex reliquis nostris Martyrologiis terna tantummodo seligere, quæ inter se & cum editis conferantur, sumpto in eum finem mense uno alterove, qui ad operis hujus calcem subjungatur. Porro in ea collatione secundum locum occupabit exemplar sancti Cyriaci, quantumvis deforme & vitiose descriptum eique comparabitur Barberinianum illustrius, pari ferme methodo ex Beda interpolatum & auctum, sicque ex diebus aliquot, de ceteris fieri poterit conjectura. Primum erit San-Maximianum, brevius illud sed & antiquius, quod cum Rhinoviensi majorem haberet affinitatem, nisi stylo recentiori hinc inde accommodatum esset, quod & de breviori Corbeiensi supra notavimus. Atque hæc, nisi vehementer fallor, sufficient, ut, quod unice intendo, curiosi lectores specimina habeant, ad discernendam a Martyrologiis reliquis totam Hieronymianorum classem, seu puram & simplicem, seu aliunde interpolatam. En modo editionis seriem.

MARTYROLOGIA HIERONYMIANA CONTRACTA

MARTYROLOGIUM PRIMUM
RHINOVIENSE.
In nomine Jesu incipit Martyrologium per circulum anni.

VIII Kal. Januarias. Bethleem, nativitas Salvatoris Domini nostri Jesu Christi secundum carnem. Romæ, Jovini. Sirmio, Anastasiæ.
VII Kal. Jan. Passio sancti Stephani primi martyris & diaconi. Romæ, Dionysii conf. Heliæ, Juliani.
VI Kal. Jan. In Basilica montis Oliveti, natale sancti Joannis Euangelistæ, & ordinatio episcopatus [S. Jacobi fratris Domini]
V Kal. Jan. Bethleem Judæ, natale sanctorum martyrum infantium & lactantium.
IV Kal. Jan. In Africa, Victoris. Librosi episcopi, Honorati Saturi, Secundi, Saturnini.
III Kal. Jan. In Alexandria, Mansueti, Honorii, Pauli, Polecliti, Stephani, Cleti.
II Kal. Jan. Sancti Silvestri episcopi & confessoris. Kartagine, Donati, Gaii, Bononi.

JANUARIUS HABET DIES XXXI.

Kal. Ian. Circumcisio Domini nostri Jesu Christi secundum carnem. In Oriente, Stephani. Nicomediæ, Eofrosini episcopi, Priamiani. Et al… .
IV Non. Ian. Antiochiæ, Isidori episcopi, Macharii abbatis. Saturi, Possessoris, Firmi.
III Non. Ian. Parisius, Genosevæ virginis. In Ellesponto, Cirici, Primi.
II Non. Ian. In Africa, Aquilini, Gemini, Martiani, Eugenti. Quinti, Theodati.
Non. Ian. In Africa, Felicis, Secundi, Luciani, Jocundi, Petri, Marci. Alibi, depositio [Simeonis prophetæ.]
VIII Idus Ian. Epiphania Domini nostri Jesu Christi. In Africa, Telespori, Acuti, Januariæ.
VII Id. Ian. In Nicomedia, Luciani presbyteri, Liceri diaconi, Polioti, Felis, Januarii.
VI Id. Ian. Grecia, Cipisei, Secundi, Timothei, Lucii, Rustici.Aug dno [legendum, Augustoduno, depositio Agemoni.]
V Id. Ian. In Africa, Epictiti, Jocundi, Saturnini, Vitalis, Felicis, Fortunati.
IV Id. Ian. Romæ, depositio Melciadis episcopi. In Sirmis, Revocati. In Africa, Firmi.
III Id. Ian. In Alexandria, Petri, Abalsamii, Filoromi. In Africa, Felicis. Et sancti Gregorii episcopi [Nazianzeni]
II Id. Ian. In Achaia, Cyriaci. In Africa, Zotici, Castoli, Quinti, Rogati, Modesti.
Id. Ian. Pictavis, depositio sancti Hilarii episcopi. In Neapoli, Vincentiæ. In Africa, Ingenii.
XIX Kalend. Februarii. In Campania Nola, Felicis confessoris. In Antiatia [Antiochia,] Glicerii diaconi.
XVIII. Kal. Feb. In Ægypto, Cresconii, Genonis. In Oriente, Cornelii, Calesti.
XVII Kal. Feb. Romæ, Marcelli Papæ. Passio Marthæ. In Africa, Fausti.
XVI Kal. Feb. In Africa, Mutii, Victoris & Fortunati. In Ægypto, Antonini ^* monachi. Lingonis, Passio sanctorum martyrum Geminorum.
XV Kal. Feb. Romæ, sanctæ Priscæ. Item Romæ, Cathedra sancti Petri Apostoli. Et Ponto, Mariæ.
XIV Kal. Feb. In Africa, Pauli, Quinti, Geronti, Januarii, Germani. Hierosolima, Marthæ.
XIII Kal. Feb. Romæ, sancti Sebastiani. Fabiani episcopi. Nicomedia, Leonti, Cyriaci, Cendei.
XII Kal. Feb. Romæ, passio sanctæ Agnæ Et in Spaniis, Fructuosi episcopi & Logii.
XI Kal. Feb. In Spaniis, Vincentii diaconi. In Africa, Januarii, Minutii, Saturi.
X Kal. Feb. Cæsaria, Severiani & Aquilæ. Romæ Belli, Flori, Saturnini, Castuli.
VIIII Kal. Feb. Antiochia, passio sancti Babilli episcopi cum tribus parvulis. Romæ, Felicissimi.
VIII Kal. Feb. Nicomedia, Biti. Romæ, translatio corporis Pauli Apostoli. Kartagine, Donati.
VII. Kal. Feb. In Oriente, Policarpi episcopi. Et in Laodicia, [Bodonis &c.]

Desunt in codice aliquot folia.

XIIII Kal. April. In Capadocia Cæsarea, Theodori presbyteri. Et in Africa, Bassi & aliorum XX.
XIII Kal. April. In Antiochia, Joseph. Et in alio loco, Pauli & Cyrilli, Eugenii, Serapionis.
XII Kal. April. In Cassino, sancti Benedicti abbatis. In Alexandria, Serapionis, Josippi, Volusii.
XI.Kal. April. In Arbona ^* Aquitaniæ, natale Secundi, & Pauli. Et in Sebasti, Arionis.
X Kal. April. In Africa, natal. Fidelis. In Antiocia, Theodori presbyteri. Cæsarea, Juliani.
VIIII Kal. April. In Syria, Seleuci. Et in Africa, Agapiti, Romuli, Rogati, Victurini, Saturnini.
VIII Kal. April. Adnuntiatio sanctæ Mariæ matris Domini. Hierosolyma, Dominns noster Jesus Christus crucifixus est.
VII Kal. April. Romæ, Castuli. Et in Sirmio, Montani presbyteri. In Sebasti civitate, Petri episcopi.
VI Kal. April. Hierosolyma, Resurrectio Domini nostri Jesu Christi Et in Africa, Mauroli, Acuti, [Romuli &c.]
V Kal. April. In Africa, Rogatæ, Successi & Dorothei. In Cæsarea, Mariæ.
IIII Kal. April. Nicomedia, Pastoris, Victorini, Saturnini, Dolæ, Julianæ & aliorum VII.
III Kal. April. Thessalonica civitate, Domnini, Philopoli, Acaci & Palatini. Alibi, Victoris.
II Kal. April. Africa, Anesi, Felicis, Diodoli, Porti, Abdæ, Corneliæ, Valeriæe.

APRILIS HABET DIES XXX.

Kalend. April. In Armenia, Partini, Quintiani & Victoris. Et in Thessalonica, Agapis.
IIII Non. April. In Africa, Amphiani, Victoris, Proculi. Thessalonica, Theodoli, Agatopi.
III Non. April. In Thomis, Euagrii & Benignæ. In Misia, Agathæ, Meri, Rufi.
II Non. April. Thessalonica, Theodoli, Agatopili diaconi. Et alibi, Pauli, Orbani.
Non. April. Nicomedia, Claudiani & Plauti. In Ægypto, Mariani.
VIII Id. April. Sirmia, Herenei episcopi. In Nicomedia, Firmi, Salvatoris, Quiriaci.
VII Id. April. Alexandria, Pelusii presbyteri. Et in Nicomedia, Cyriaci cum aliis X.
VI Id. April. In Africa, Januarii, Macharii. Et in Cartagine, Concessi, Timoris.
V Id. April. In Sirmia, Dimetri diaconi, Helari, Concessi, Furtunati, & Virginum VII.
IIII Id. April. Alexandria, Apollonii presbyteri. Et in Tacia, Repensi, Gaiani diaconi.
III Id. April. Romæ, Leonis Papæ. In Mauritania, Helarii, Maximi.
II Id. April. Romæ, Julii episcopi. In Capadocia, Quarti. Et in Asia, Carpi episcopi, & aliorum XLII.
Id. April. In civitate Calcedonia, Eufemiæ. Et Romæ, Januarii martyris.
XVIII Kal. Maii. Romæ, natal. Tiburtii & Valeriani & Maximi. Alibi, Appollonii.
XVII Kal. Maii. In Picino, Maronis & Mestoris episcopi. In Mesopotamia, Comati.
XVI Kal. Maii In Corintho, Carissimi, Leonidis. Et Romæ, Vincentii. In Mauritania, Basiliæ.
XV Kal. Maii. Antiochia, Petri diaconi & Ermogenis. Et in Africa, Furtunati & Martiani.
XIIII Kal. Maii. In Salona, Septimi diaconi, Victorici. In Africa, Victoris, Pamphili.
XIII Kal. Maii. Africa, Ermogenis. Et in Spaniis, Vincentii & Gagi. In Armœnia Militanæ [civitate, Gagi &c.]
XII Kal. Maii. In Alexandria, Aradi presbyteri, Silvani. Romæ, deposito Victoris episcopi, Felicis.
XI Kal. Maii. Alexandria, Fortunati & Aratoris presbyteri. Romæ, depositio Gagi episcopi.
X Kal. Maii. In Phrygia, Philippi. Romæ, depositio Gagi episcopi.
VIIII Kal. Maii. In Africa, Catulini, Satutini, Felicis. Romæ, depositio Georgii martyris.
VIII Kal. Maii. In Alexandria, Theonis & aliorum XXIIII. In Africa, Faustini, Victorini.
VII Kal. Maii. In Siracusis, Euodii, Calisti & Ermogenis. Africa, nobilis Matiæ.
VI Kal. Maii. In Axiopoli, Cyrilli. Et in Antiochia Siriæ, Leonidis, Vindei. Et in Africa, Victoris.
V Kal. Maii. In Nicomedia, Antimi, Stephani episcopi, & Antonini presbyteri. Et in Moleto [Mileto] Elpidii.
IIII Kal. Maii. Romæ, Vitalis. In Pannoniis, natale Pollionis. Et in Tarso Ciliciæ, Afrodisii.
III Kal. Maii. In Alexandria, Germani presbyteri. Et in Nicomedia, Prosduci. Et in Pusio [Perusio] Valentini.
II Kal. Maii. Alexandria, Frodisi presbyteri. Romæ, depositio Quirini episcopi, Dorothæ presbyteri [lege Dorothei]

MAIUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Maii. In Asia, natal. Apostolorum Philippi & Jacobi. In Africa, Quinti.
VI Non. Maii. In Alexandria, Saturnini, Germani, Helpidiæ, Cælestini, Felicis, Urbani.
V Non. Maii. Romæ, natal. sanctorum Eventii, Alexandri, Theodoli. Hierosolimis, inventio sanctæ Crucis.
IIII Non. Maii. In Nicea civitate, Antonini. In Africa, Cælestini & aliorum XV.
III Non. Maii. Alexandria, Eutimii diaconi. Et in Thessalonica, Herenis, Peregrini.
II Non. Maii. In Persida, natal. Mathei Apostoli & Euangelistæ. Africa, Secundini episcopi.
Non. Maias. In Nicomedia, Flavii episcopi, Augustini, Macrobii. Et in Constantinopoli, Achaici.
VIII Id. Maii. Mediolano, Victoris martyris. Et in Nicomedia, Maximi presbyteri.
VII Id. Maii. In Anxiopoli, Quirilli, Zenonis. Et in Tarso Ciliciæ, Afrodisii.
VI Id. Maii. Romæ, Gordiani & Epimachii & Majoris. In Africa, Probati, Petri.
V Id. Maii. Romæ, Antemii. In Asia, Demetrii. Sirmio, Montaniani. In Africa, Mavili.
IIII Id. Maii. Romæ, natal. sanctorum Nerei, Achillei, Panchratii, Quiriaci, Sotheris virg.
III Id. Maii. In Oriente, Taraci, Probi & Andronici. Alexandria, Agrippæ.
II Id. Maii. In Siria, Victoris & Coronæ. In Africa, Secundini & Secundiani.
Id. Maii. In Sirmio, Timothei & IIII Virginum. Et in Sardinia, Simplicii presbyteri.
XVII Kal. Junii. In Isauria, Aquilini Victorianæ. In Epheso, Gaiani, Jovini.
XVI Kal. Jun. In Alexandria, Victoris, Basilæ. Romæ, Partenis, Caloceri.
XV Kal. Jun. Alexandria, Pomonis presbyt. Bartasii. In Ægypt. [Dioscori.]
XIIII Kal. Jun. Romæ, Pudentianæ, Caloceri, Urbani, Seleuci. Alexandria, Areni diaconi.
XIII Kal. Jun. Romæ, Urbani confess. Basillæ, Victoriæ. In Galliis, Baudeli martyris.
XII Kal. Jun. In Mauritania, Timothei. Et Ravenna, Martyrii, Poli, Eutici. Alibi, Valentis.
XI Kal. Jun. Africa, Fausti, Venusti, Emuli, Maxentii. Romæ, Timothei, Casti.
X Kal. Jun. In Emerita, Epicterii & Basi episcopi. Africa, Quinti, Luci. Et Vienna, desiderii episcopi.
VIIII Kal. Jun. In Istria, Servuli. Et in Africa, Saturnini. In Syria, Saturæ, Timini.
VIII Kal. Jun. Romæ, sancti Urbani episcopi. In Mediolano, depositio Dyonisii episcopi.
VII Kal. Jun. In Africa, Eracli, Pauli. Et in Tuder [Tuderto] Felicissimi & Nundiniæ.
VI Kal. Jun. Alexandria, Aquilini presb., Euangelii & aliorum XIIII. Alibi, Heliæ.
V Kal. Jun. In Africa, Cetuli, Aurosi, Proti. In Sardinia, Emeli, Priami.
IIII Kal. Jun. Romæ, Restituti. Et in Africa, Primi, Acedi, Apasimeni, & aliorum LIII. [CLIII]
III Kal. Jun. In Antiochia, Esitiæ, Eutimiæ. Et in Sardinia, Gavini, Palatini.
II Kal. Jun. In Aquilegia, Cantiani, Proti. Romæ, Processi, Martiniani. Cartagine, Datiani.

JUNIUS HABET DIES XXX.

Kalend. Junii. Romæ, dedicatio sancti Nicomedis martyris. In Thessalonica, Octavii.
IIII Non. Jun. Romæ, Marcellini presbyt. & Petri exorcistæ. Et in Cæsarea, Honorati.
III Non. Jun. In Africa, Quirini. Et in Tuscia, Vetio civitate, Laurentii & aliorum CCCC.
II Non. Jun. In Ninive, Dinocii, Attali, Eutici Et in Saratia, civitate Pannoniarum, [Cyrini episcopi]
Non. Jun. Romæ, Felicis, Felicitatis, Gregorii: In Ægypto, Martiani, Nigrandi.
VIII Id. Jun. In Africa, Amanti, Lucii, Andreæ, Donati, Peregrini, Itali, Philippi.
VII Id. Jun. Africa, Pauli, Fortunati. Et in Bizantio, id est Constantinopoli, Macharii.
VI Id. Jun. Romæ, natal sanctorum Naboris & Nazarii, Primi. Et in Cæsarea, Cresti.
V Id. Jun. Romæ, Primi & Feliciani. Et in Alexandria, Maximi presb., Diomedis.
IIII Id. Jun. Romæ, Basilidis, Aurisi, Rogati, Basillæ. In Spaniis, Crispuli.
III Id. Jun. Romæ, Basidæ, Crispuli, Restituti. Et in Aquilegia, Furtunati episcopi.
II Id. Jun. Romæ, Basilidis, Cyrini, & Naboris. In Tripoli, Magdaletis.
Idus Jun. In Africa, Luciam & Furtunati. Et in Persida Bartholomei Apostoli.
XVIII Kal. Julii. In Phrigia civitate Laodicia, Antonionis Et in Epheso, Miogenis.
XVII Kal. Jul. Constantinopoli, Mucii & Mejetiæ. In Lucania, Viti, Candidi.
XVI Kal. Jul. Africa, Quiriaci, Valeriæ. In Sicilia civitate Misena, Saturnini.
XV Kal. Jul. Romæ, Diogenis, Quiriaci. Et in Ravenna, Fromi, Blastini.
XIIII Kal. Jul. Romæ, Marcelliani & Marci. Africa, Emilii & Felicis. Item Romæ, Baldini.
XIII Kal. Jul. Mediolanio, natal. sanctorum Protasii & Gervasii, Marcelli.
XII Kal. Jul. Ravenna, Crispini, Vitalis. Et in Thomis, Pauli & Cyriaci, Felicis.
XI Kal. Jul. In Africa, Ciriani, Bellici, Crissimi. In Sicilia, Rufini, & Martiæ.
X Kal. Jul. In Antiochia, Gantali, Juliani & aliorum octingentorum LXXVII Martyrum.
VIIII Kal. Jul. Nicomedia, Aviti & Cinnami, Capitonis, Ritonis, Emeriti, Alici, & aliorum LXXVIII.
VIII Kal. Jul. In provincia Palestina, civitate Sebastia, natal. sancti Joannis Baptistæ.
VII Kal. Jul. Africa, Gaudentii, Felicis, Agapiti, Emeriti. Et in Alexandria, Agatonis.
VI Kal. Jul. Romæ, Joannis & Pauli fratrum. Et in Thessalonica, Lartani, Bigiti.
V Kal. Jul. Romæ, septem germanorum, Crispini, Crispiniani, Felicis, S. Pinellæ.
IIII Kal. Jul. Romæ, Leonis Papæ. Africa, Fabiani, Arioni, Capitolini. Et in Alexandria, Theodori.
III Kal. Jul. Romæ, natal. Apostolorum Petri & Pauli, & aliorum nongentorum LXXVII.
II Kal. Jul. Romæ, Timothei, Zotici. In Agrippina, Asclini, Pamphili.

JULIUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Julii. In Nicomedia, Zoëli. Romæ, Gagi Papæ, Luciæ virginis, Processi & Marini.
VI Non. Jul. Romæ, natal. sanctorum Processi & Martiniani, Melciadis episcopi.
V. Non. Jul. Alexandria, Trifonis, Menelai, Cirilli, Aprici. Et Edissa, translatio corporis sancti Thomæ Apostoli.
IIII Non. Jul. In Africa, Jocundiani, Sereni & Theodori. Et in Toronis, ordinatio episcopatus [& translatio corporis S. Martini episcopi.]
III Non. Jul. Agathoni, Theodoti, Trophonis, Magrini, Arpotis.
II Non. Jul. In Alexandria, Artotis & Zotici. In Syria, Aratoris. Neviduno, Zotici.
Non. Jul. In Alexandria, Parmeni, Erali, Appollonii, Publii. Et alibi, Partemi.
VIII Id. Jul. In Syrmio, Cycatricii, Parenti. Cæsarea Capadociæ, Procopi, Quarti.
VII Id. Jul. In Thomis, Zenonis. Et in Mediolanio, Moeci, Vitalis. In Sicilia, Feliciani.
VI Id. Jul. Romæ, natal. VII Fratrum, id est Felicis, Philippi, Vitalis, Alexandri, Silani, Januarii.
V Id. Jul. In Alexandria, Euticii, Eusemiæ. In Africa, Januarii, & Marini. Depositio sancti Benedicto abbatis.
IIII Id. Jul. Mediolanio, Naboris, Felicis. Romæ, Primitivi. In Aquilegia, Furtunati.
III Id. Jul. In Alexandria, Serapionis, Trofime, Melei, Euangelii, Attali, Zenonis.
II Id. Jul. In Alexandria, Philippi, Zenonis. In Africa, Papiæ, Donati. Antiochia, Petri.
Id. Jul. Sirmio, Agrippini, Secundi, Maximi. In Alexandria, Philippi, Zenonis. Margarete.
XVII Kal. Augusti. In Hostia civitate, Helarini. Et in Antiochia, Theodoti & Statii.
XVI Kal. Aug. Mediolanio, Marcelli. In Africa, Aquilini, Chindini. Kartagine, Generosi.
XV Kal. Aug. In Alexandria, Sisinnii. Romæ, Semperosi, Petri, Marcelliani, Januarii.
XIIII Kal. Aug. In Antiochia, Macedonis & Lampadii. Constantinopoli, Luciani, Philippi.
XIII Kal. Aug. Africa, Luciani, Petri, Amabilis. In Thebaida, Victori. Et in Damasco, Sabini.
XII Kal. Aug. In Africa, Heliæ. Et in Massilia, Victoris, & Coronæ. Romæ, Praxedis.
XI Kal. Aug. Antiochia, Andreæ martyris. Et in Antioc. [Ancyra] Galatiæ, Platonis, Cyrilli, Aurelii.
X Kal. Aug. Ravenna, Appollinaris. Romæ, Vincenti. Et in Laodicia, Minisei.
VIIII Kal. Aug. In Armenia minore, natal. Sebasti, Theogenis, Victoris, & aliorum LXXX trium.
VIII Kal. Aug. Passio sancti Jacobi Apostoli, fratris Joannis. In portu Romano, natal. Acontii.
VII Kal. Aug. In Laodicia, Joviani & Juliani, Emili, Felicis, Martiani, Maximi.
VI Kal. Aug. In Campania civitate Nola, natal. sancti Felicis episcopi. Et alibi, Jocundæ.
V Kal. Aug. In Laodicia, Theofili, Auxenti, Septimi; Et in Nicomedia, Pantaleonis.
IIII Kal. Aug. Romæ, natal. sanctorum Felicis, Simplicii, Faustini, & Viatricis. Et in Africa, Felicis.
III Kal. Aug. Romæ, natal. sanctorum Abdo & Sennes. Et in Africa, Maximæ, Prisci, Paternici.
II Kal. Aug. In Phrigia, Democriti, Secundi & Dionisii, Tyrsi. Autisiodoro, Germani episcopi.

AUGUSTUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Aug. In Antiochia, passio sanctorum Machabeorum, VII fratrum, cum matre sua.
IIII Non. Aug. Romæ, sancti Stephani episcopi & martyris. Et in Verona, Felicis. In Antiochia, Martyrum VII.
III Non. Aug. In Antiochia, Stephani. Romæ Diogenis, Justini, Crescentionis.
II Non. Aug. In Nicomedia, Isei. Et Romæ, dedicatio basilicæ sanctæ Mariæ. Justini.
Non. Aug. Augusta civitate, sanctæ Afræ. Augustiduno, Cassiani episcopi. Catalaunis, sancti Memmii.
VIII Id. Aug. Romæ, nat. sancti Xisti episcopi & mart. Felicissimi & Agapiti, Donatiani.
VII Id. Aug. In Antiochia, Sofronii. Et in Aretio, Donati episcopi & conf. Mediolanio, Faustini.
VI Id. Aug. Romæ, Cyriaci, Secundi, Severiani, Victorini, Largi Nicomedia, Nazarii.
V Id. Aug. In Syrmio, Rustici. Et in Oriente, Crescentiani & Tiburtii. In Alexandria, Antonini.
IIII Id. Aug. Romæ, Largi, Crescentionis, Memmiæ.
III Id. Aug. Romæ, natal. sancti Tiburtii, Susannæ Valeriani, & Cæciliæ virginis.
II Id. Aug. In Sicilia civitate Catena, Eupoli, Veretiæ. Et Syria, Juliani & Macharii.
Id. Aug. Romæ, Ypoliti mart. Pontiani episcopi, Luciani, Calisti. Et Pictavis, Radegundis.
XVIIII Kal. Septembris. Romæ, sancti Eusebii presb. In Syria, Demetrii, Furtunati. In Aquileia Felicis.
XVIII Kal. Sept. Assumptio sanctæ Mariæ matris Domini nostri Jesu Christi. In Nicomedia, natal. Philippi.
XVII Kal. Sept. Dedicatio ecclesiæ sanctæ Mariæ Insula. In Alexandria, Orionis.
XVI Kal. Sept. Dedicatio oratorii sancti Joannis Baptistæ in Insula. In Cæsarea, sancti Mammetis.
XV Kal. Sept. Romæ, Agapiti. Et in Ponto, Pontimi, Pilantii, Martianæ virginis.
XIIII Kal. Sept. In porto Amasiæ civitatis, Filionis, Rufini, Leontii, Theodoli, Cyrilli.
XIII Kal. Sept. In Alexandria, Dioscori. Et in Lucania, Valentia [Valentiniani] & Leonti.
XII Kal. Sept. In Spaniis, Vincentii & Juliani. Et in Lucania, Valentini, & Leonti.
XI Kal. Sept. Romæ, Timothei discipuli sancti Pauli Apostoli. Et in Ponto, Nectarii.
X Kal. Sept. In Aquilegia, Furtunati, Ermogenis. Romæ, Cyriaci, Abundi, Innocenti.
VIIII Kal. Sept. In India, natal. sancti Bartholomei Apostoli. Romæ, Genesii mart. In Antiochia, Zenobii.
VIII Kal. Sept. In Arelato, Genesii mart. Julii. Et Romæ, Euticetis. In Syria, Juliani.
VII Kal. Sept. In civitate Salona; Anastasii martyris. Et Appulia civitate Ecclamo, Mercurii martyris.
VI Kal. Sept. In Campania, Rufi. Et in Antiochia, Sebasti. In Alexandria civitate Thomis, Marcellini. Vide Richenoviense.
V Kal. Sept. Romæ, natal. sancti Ermetis. In Africa, sancti Augustini episcopi. Arvernis, Juliani martyris.
IIII Kal. Sept. In Emissa civitate, decollatio sancti Johannis Baptistæ. Romæ, sanctæ Savinæ.
III Kal. Sept. Romæ, natal. sanctorum Felicis & Audacti, Gaudentiæ virginis, cum aliis tribus.
II Kal. Sept. In Treviris, depositio sancti Paulini episcopi. Et Ancyra Galatiæ, sancti Gagiani.

SEPTEMBER HABET DIES XXX.

Kalend. Sept. In Appollonia, Felicis & Donati. Et in Capua, Prisci. In Cassino, Constantii. Et Verenæ virginis.
IIII Non. Sept. In Nicomedia, Zenonis, Gorgonii, Theodoti. Et in Sicilia, Eopoli.
III Non Sept. In Syria, Antonini, & Aristenis episcopi. Et in Alexandria, Arestenippi episcopi.
II Non. Sept. In Ancyra Galatiæ, Marcellæ, Helpidii, Marcelli. Romæ, Bonifacii episcopi.
Non Sept. In portu Romano, Taurini, Erculiani. Et in Capua, Quinti, Arconti.
VIII Id. Sept. In Reati, Eleutherii. In Capadocia civitate Teriatin, natal. sancti Guttidi.
VII Id. Sept. In Capua, Sineriæ. Et in Benevento, Januarii, Festi. Arelato, Agustalis episcopi.
VI Id. Sept. Nativitas sanctæ Mariæ matris Domini. Romæ, Adriani. In Antiochia, Timothei, Ammonii, Fausti.
V Id. Sept. Romæ, Gorgonii. Et Sabinis, Jacinti, Alexandri, Tiburtii. In Cæsarea, Donatæ.
IIII Id. Sept. In Alexandria, Orionis, Erosii & aliorum octingentorum sex.
III Id. Sept. Romæ, Proti & Jacinti. Alibi, Felicis & Regulæ. Item Romæ, Basillæ.
II Id. Sept. In Antiochia, Timothei. Et in Pamphilia, Siriæ. In Sicilia, Eupoli, & Serapionis.
Id. Sept. In Apulia, Felicissimi & Secundi. Et in Alexandria, Theodoli episcopi.
XVIII Kal. Octobris Romæ, Cornelii. In Cartagine, Cypriani episcopi. Et Exaltatio sanctæ Crucis.
XVII Kal. Octob. Romæ, Nicomedis. In Alexandria, Serapionis, Leontii. Et in Nuceria, Constantii.
XVI Kal. Octob. Romæ, Luciæ, Eugeniæ virg. & Geminiani. Papiæ, Felicis, Victoris.
XV Kal. Octob. In Nuceria, Constantiæ. In Neviduno, Valeriani, Macrini & Gordiani.
XIIII Kal. Octob. In Calcedonia, Trofimi. In Nicomedia, Medecii. Mediolanio, Eutropi episcopi.
XIII Kal. Octob. In Alexandria, Demetrii, Castoris. Et in Neapoli, Januarii, Saturnini.
XII Kal. Octob. In Syria, Doromi, Dionisii & Dorothei, Privati, Constantini, Felicis.
XI Kal. Octob. In Persida, natal. sancti Mathei Apostoli & Euangelistæ. Mediolanio, Victoris.
X Kal. Octob. In Gallia, natal. sanctorum Mauritii, Exuperi, Candidi, Victoris cum aliis VI milia sexcentis sexaginta VI martyribus sociis eorum.
VIIII Kal. Octob. In Oriente, Teclæ virginis. Et in Alexandria, sancti Marci Euangelistæ.
VIII Kal. Octob. Macherunta castello, conceptio sancti Johannis Baptistæ. Romæ, depositio Liberii episcopi.
VII Kal. Octob. In Asia, nat. sancti Bardoniani, Eucarpi & aliorum XVI. Alibi, Marci.
VI Kal. Octob. Romæ, depositio Eusebii episcopi. Et in Albano, Senatoris. Et in Sardinia, Luxorii. Cetera desunt.

[Annotata]

* Antonii

* al. Narbona.

MARTYROLOGIUM SECUNDUM.
RICHENOVIENSE.
In nomine Domini nostri Jesu Christi incipit Martyrologium per circulum anni.

VIII Kalend. Ianuarii. Bethleem, nativitas Salvatoris Domini nostri Jesu Christi secundum carnem. Romæ, Jovini. Passio Eugeniæ virginis. Et Firmio ^*, Anastasiæ virginis, Felicitatis, Saturnini.
VII Kal. Ian. Passio sancti Stephani, primi martyris & diaconi. Romæ, Dionisii confessoris. Heliæ. Dorostoli, Juliani, Mariniani, Neandri.
VI Kal. Ian. In basilica montis Oliveti, natale sancti Johannis Euangelistæ. Et ordinatio episcopatus sancti Jacobi fratris Domini.
V Kal. Ian. Bethleem natale sanctorum martyrum infantium & lactentium. Ancira Galatiæ, Eutici presb., Domitiani diaconi. Et in Affrica, Castoris, Eusebii, Gaianæ. Translatio Thomæ Apostoli.
IV Kal. Ian. In Affrica, Victoris, Librosi episcopi, Honorati, Saturi, Secundi, Saturnini, Victoriæ. Et Romæ, in cemiterio Calisti, Felicis & Bonifacii episcopi.
III Kal. Ian. In Alexandria, Mansueti, Honorii, Pauli, Polecliti, Stephani, Cleti. Romæ, Felicis episcopi & Perpetuæ. Florenti confessoris. Et dedicatio ecclesiæ sancti Albani martyris.
Prid Kal. Ian. Cartagine, Donati, Gaii, Bononi. Romæ, Donati, Pauliniæ. Et sancti Silvestri episcopi & confessoris. Hermetis, Stephani, Pontiani, Xisti. Senonas, passio sanctæ Columbæ virg.

IANUARIUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Ianuarii. Circumcisio Domini nostri Jesu Christi secundum carnem. In Oriente, Stephani. Nicomedia, Eofrosini episcopi, Primiani. Et alibi, Hermetis, Gagi. Ravenna, Severi confessoris. Augustoduno, depositio Agrippini episcopi. Romæ, Martinæ martyris.
IV Non. Ian. Antiochia, Isidori episcopi, Macharii abbatis. Saturi, Possessoris, Firmi, Acutionis. Et in Æthiopia, Rutulæ. Hierosolyma, Stephani.
III Non. Ian. In Hellesponto, Cirici, Primi. Et in civitate Thomis, Claudionis, Eugenii, Argei, Narcissi, & Marcellini. Parisiis, Genovefæ virginis.
Pridie Non. Ian. In Affrica, Aquilini, Gemini, Martiani, Eugenii, Quinti, Theodoti & Trifinæ. In Oriente, Bononia civitate, Hermetis & Gagi.
Nonas Ian. In Affrica, Felicis, Secundi, Luciani, Jocundi, Petri, Marci. Hierosolyma, depositio Simeonis prophetæ. Et in Antiochia, Simeonis confessoris.
VIII Idus Ian. Epiphania Domini nostri Jesu Christi. In Affrica, Telesfori, Acuti, Januariæ, Honorii, Julii. Apud Sirmium, Anastasiæ. In Antiochia, passio Juliani & Basilissæ. In civitate Redonis, sancti Melani episcopi.
VII Id. Ian. In Nicomedia, Luciani presb., Licerii diaconi, Polioti, Felicis, Januarii, Poliarchi, Filoronis.
VI Id. Ian. In Græcia, Cipisei, Secundi, Timothei, Lucii, Flori, Rustici. Augustiduno, depositio Agemoni.
V Id. Ian. In Affrica, Epicuti, Jocundi, Saturnini, Vitalis, Felicis, Fortunati. In Smirna, Revocatæ, Firmi.
IV Id. Ian. Romæ, depositio Melciadis episcopi. In Sirmis, Revocati. Affrica, Firmi, Nirtæ, Saturi, Quinti. Alibi, sancti Termitii presb. & confessoris.
III Id. Ian. In Alexandria, Petri, Absalmii, Filoromi In Affrica, Felicis. Et sancti Gregorii episcopi Nazianzeni.
Prid. Id. Ian. In Achaia, Ciriaci. In Affrica, Zotici, Castoli, Quinti, Rogati, Modesti, Petri, Aventiæ.
Idus Ian. In Neapoli Vincentiæ. Affrica, Ingenui, Cymini, Erisi. Pictavis, depositio sancti Clarii ^* episcopi.
XVIIII Kal. Februarii. In Antiochia, Glicerii diaconi. In Campania Nolæ, Felicis confessoris. Et in Capua, Agapiti. Affrica, Pauli, Successi. Campania, Eusrasii episcopi.
XVIII Kal. Febr. In Ægypto, Crisonii, Genonis. In Oriente, Cornelii, Calesti. Ambacuc prophetæ.
XVII Kal. Febr. Romæ, Marcelli Papæ. Passio Marthæ. Affrica, Fausti. Arelato, depositio Honorati episcopi.
XVI Kal. Febr. In Africa, Mutii, Victoris & Fortunati. In Ægypto, Antonii monachi, Lingonis, passio sanctorum martyrum Geminorum Speosippi, Helasippi, Melasippi, Leonillæ, Junillæ, Neonis. Bituricas, Sulpitii episcopi.
XV Kal. Febr. Romæ, Cathedra sancti Petri Apostoli. Et in Ponto, Mariæ. Item Romæ, sanctæ Priscæ. In Ponto civitate Asiæ, Mosei, Ammonii. Et passio Tyrsi.
XIV Kal. Febr. In Affrica, Pauli, Quinti, Gerontii, Januarii, Germani. Hierosolima, Marthæ & Mariæ, sororum Lazari. Romæ, passio Sebastiani martyris.
XIII Kal. Febr. Romæ via Appia, sancti Sebastiani, Fabiani episcopi. Nicomedia, Leontii, Ciriaci, Cendei, Ursi, Flori, Felicis, Celendonii. Noviduno, Tyrsi, Leucii.
XII Kal. Febr. Romæ via Numentana, passio sanctæ Agnæ. Et in Hispaniis, Fructuosi episcopi & Logii Et in Spoliti, Vitalis. Alevernis, Aviti episcopi, Saturi.
XI Kal. Febr. In Affrica, Januarii, Minucii, Saturi. In Hispaniis civitate Valentia, passio sancti Valerii episcopi & Vincentii diaconi. In Spoliti civitate, Archirogæ.
X Kal. Febr. Cæsareæ, Severiani & Aquilæ. Romæ, Belli, Flori, Saturnini, Calisti. Sanctæ Emeritianæ mart. Et alibi, Cornelii exorcistæ.
IX Kal. Febr. Antiochia, passio sancti Babilli episcopi, cum tribus parvulis. Romæ, Felicissimi. Et alibi, Marini, Clati, Saturi, Cæliani. Eustasii confessoris.
VIII Kal. Febr. Nicomedia, Biti. Romæ, translatio Pauli Apostoli. Cartagine, Donati, Secundi. Et in Affrica, Epictiti, Publiani. In Ægypto, Catynæ.
VII Kal. Febr. In Oriente, Policarpi episcopi & martyris. Et in Laodicia, Bodonis, Arthemii, Fabiani, Sabiani. Ravenna, Artemasi, Theogenis, Sindonis, XXX quinque martyrum.
VI Kal. Febr. In Affrica, Davæ, Juliani, Cilianæ, Saturi, Vincentiæ, Victoriæ, Teliptæ, Reotri, Secundi, Papæ, Emiliani, & aliorum XXX duorum.
V Kal. Febr. Romæ, Agnetis virginis de nativitate. In Affrica, Victoris, Messoriani, Festæ, Marinæ. In Nicomedia, Leaci. In Appollonia, Callenidi, Lucii.
IV Kal. Febr. In Cabalauno, Eppoliti & Pauli episcoporum. Et in Tuscia civitate Perusio, Constantii. Et in Affrica, Victoris & Honorati. Treveris, Valerii episcopi.
III Kal. Febr. In Affrica, Feliciani. Et in Antiochia, Yppoliti & aliorum XXIIII. Pelliani, Cleri, Filippiani.
Pridie Kal. Febr. In Alexandria, Tarsucii, Zotici, & Ammonii, Gemini, Gelasii. Et passio sanctorum Tyrsi, Calinici, & aliorum XV sacerdotum. Africa, Victoris.

FEBRUARIUS HABET DIES XXVIII.
Nox horas XVI. Dies VIII.

Kalend. Februarii. In Scotia, depositio sanctæ Brigidæ virginis. Africa, Publii, Saturnini, Mauriani Ravenna, natale Severi episcopi. Et alibi, Victoris, Luciani, Helarii, Ciriaci, Eugenii.
IV Non. Febr. Solemnitas sanctæ Mariæ, quando Dominum nostrum in templo præsentavit. Affrica, Marini, Perpetuæ, Privatulæ, Honorati.
III Non. Febr. In Africa, Felicis, Laurentii, Yppoliti & Celerinæ. Wappingo, depositio Tredi & Remedii. Lugduno, depositio beati Lupicini episcopi. Et sancti Blasii mart.
Pridie Non Febr. In Forosimfronii, natale Gemini, Gelasii, Mannii, Aquilini & Donatæ. Timuæ episcopi cum filia sua.
Non Febr. Sicilia, in Cathana civitate, passio sanctæ Agathæ virginis. In Affrica, Felicis & Saturnini. Viennæ, depositio Aviti episcopi.
VIII Id. Febr. Romæ, Sotheris virginis. In Achaia, Saturnini, Revocatæ. Sanctæ Dorotheæ. Siracusa, sanctæ Luciæ virg. Antoliani.
VII Id. Febr. In Brittania civitate Augusta, Auguli episcopi & martyris. Anatholi, Ammonis, Statiani, Nepotiani, Lucii, Saturnini, & Sarnæ, Andreæ.
VI Id. Febr. In Armenia minore, Dionisii, Emiliani & Sebastiani Romæ, depositio Pauli episcopi. Et alibi, Lucii, Julii Papæ.
V Id. Febr. Apud Cyprum, Alexandri, Ammonii & aliorum XX. Alexandria, Pauli, Dionisii. Et in Ægypto, Julii, Plesei, Ronei, Orfasi, Agatonis.
IV Id. Febr. Romæ, Soteris, Zotici & Amanti. Et in Alexandria, passio Apollonis, Prothei, Orionis. Sanctonis civitate, depositio sancti Trogiani episcopi.
III Id. Febr. In Apamia. Poenæ & Eufraxi. Et in Armenia, Basilii. In Affrica, Felicis, Victoris. Et alibi, Amanti, Tulici, Zotici, Ciriaci. Romæ, Sorotetis.
Prid. Id. Febr. In Alexandria, Damiani martyris, Modestæ & Ammonis. Cartagine, Posinnæ. Alexandria, Juliani, Victoris, Secundi, Germani.
Idus Febr. In Alexandria, Juliani, Ciriaci & Ammonii Et Albini ^* natale ducentorum. Lugduni, depositio beati Stephani episcopi.
XVI Kal. Martii. Romæ, Valentini. Et Spoleti, Vitaliani. Et in via Ardeatina, Feliculæ. In Egea civitate, Juliani, Martiani. Et alibi, Filoronis, Candidiani.
XV Kal. Mart. In Antiochia, Josippi Diaconi. Interamnis, sanctæ Agapæ virginis, Johannis, Xisti. Et in Brixia, Faustini & Jovitæ. In Siria, Aventi.
XIV Kal. Mart. In Hispania Barcelona, Cocofatis. In Africa, Maximi Item Secundæ, Sauli, Mustaci, Præsentis, Secundi, Maximæ, Lunellæ, & cum eis LIIII.
XIII Kal. Mart. In Effeso, Crisanti. Et Aquileia [Crescentiani. In Africa] civitate Concordia, Donati, Secundiani & Justi. Alibi, Romuli, Saloni, Silvani cum aliis LXXXIIII martyribus.
XII Kal. Mart. In Italia civitate Concordia. Rutuli, Silvani, Classici, Secundi, Damasi, Pauli, Martialis, Maximæ. Et alibi, Marcelli, Rumuli, Silvini, Cassici. Alibi, sancti Pimenii mart.
XI Kal. Mart. In Affrica, Publii, Marcelli, Juliani, Baracei. Item, Juliani, Tullii, Lampasi, Mavili, Maximillæ.
X Kal. Mart. Romæ, via Appia in cœmiterio Calisti, depositio Gagi episcopi. Et alibi, Victoris, Coronæ. Et Cypro, natale Putamii, Nemesiæ & Didimi.
IX Kal. Mart. In Africa, Assumito civitate, Verili, Jocundi, Servuli, Sirici, Felicis, Saturnini, Fortunati. Item Justi, Amatoris, Secundæ, Sirisi.
VIII Kal. Mart. Romæ, natale Concordiæ. Et natale Cathedræ Apostoli Petri, quam sedit Antiochiæ. In Nicomedia, sanctæ Teclæ virginis. In Affrica, Victorini. Sirmio, sancti Severi & aliorum LXXI.
VII Kal. Mart. In Sirmio, Senerotis. Et in Asia, Herotis & Carpofori. In Affrica, Cresconii, Zenonis, Emenandi, Diodori. Item in Asia, Sinoris, Heruli.
VI Kal. Mart. Romæ, Pauli & Primitivi. Et in Nicomedia, Luciani presb. & aliorum XLIIII. In Ægypto, passio SS. Victorini, Victoris, Ninentiæ. Et alibi Matthiæ Apostoli.
V Kal. Mart. In Affrica, Justi, Herenei & XLV, Donati, Piscinionis, Aurili, Rutuli & aliorum X. Pamphilia, natale Nistoris.
IV Kal. Mart. In Alexandria, Alexandri, Justi, Theodoli, Nestoris, & aliorum XXXV. Epion, Donativi, Ampliati, Ingenui. Antiochiæ, Fortunati.
III Kal. Mart. In Tesalonica, Alexandri. Et in Affrica, Anteginis, Dionisiæ & aliorum XXIIII. In civitate Smyrna Asiæ, Serviliani, Datiani, Leandri.
Prid. Kal. Mart. In Alexandria, Celeris, Pupilli, Serapionis, Justi. Et Claudii, Theophili, Victorini, Eppoli, Astutæ, Mitilæ, Alexandri, Victoris.

MARTIUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Martii. In Affrica, Leonis, Donatiæ, Furtuni, Donatillæ, Abundantii, Massiliæ, Ermeti, Githei cum aliis XXIIII. Andegavis, depositio Albini episcopi.
VI Non. Mart. In Cæsarea Capadocia, Lucii episcopi. Et Romæ, Primitivi, Erolii, Georgii, Absaloni, Secundulæ, Januarii.
V Non. Mart. In Affrica, Floriani, Felicis, Casti, Fortunati & aliorum XL, Lucioli, Justi, Martiæ, Hierolis, Antigoni, Januarii, Gabiani, Quirini.
IV Non. Mart. Romæ in cœmiterio Calisti, Julii episcopi. Et natale octingentorum Martyrum. Et alibi, Roti, Arcelai, Palatini. Nicomedia, Andreani.
III Non. Mart. In Affrica, Eoboli, Petri, Focæ, Marturis, Victoris, Eusebii. Alibi, Saturnini, Marci, Martini.
Prid. Non. Mart. In Nicomedia, Victurini. Et in Pamphilia, Victoris Et alibi, Papiæ, Alexandri. Affrica, Saturi, Saturnini, Revocatæ.
Non. Martii. In Mauritania, Secundi, Saturi, Saturnini, Perpetuæ & Felicitatis. In Affrica, Saturi, Revocatæ, Jocundi. Antiochia, Leoci, Equinæ.
IIX Id. Mart. In Nicomedia, natale Quirilli episcopi & Capitulini. In Affrica, Rogatæ, Felicis Item Rogatæ, Jocundi, Beromiæ, Orbani, Silvani.
VII Id. Mart. In Armenia minore, natale militum XL. In Affrica, Juliani & Sici, Cirilli, Philippi, Mariniani, Rogati, Concessi.
VI Id. Mart. In Alexandria, natale Candidi, Valerii, Petri, Marciani. In Nicea, Gorgoni, Palatini. In Antiochia, Agapæ virginis & Marini.
Id. Martii. In civitate Nicea, natale Gorgonii & Firmi. Cartagine, Zosimi. Alexandria, Gagi, Philomi episcopi, Candidi, Valerii, Quirilli.
IV Id Mart. In Nicomedia, Mariani presb. In Affrica, Neonis diaconi, & aliorum XLIIII. Romæ, depositio sancti Gregorii episcopi. In Asia, Firmi.
III Id. Mart. In Nicomedia, Macedonii presb. Patritii & Modesti. Cioni presb. Saturi, Januarii. Nicea civitate, Teusitæ & Horis.
Prid. Id. Mart. In Tessalonica, Dionisii, Alexandri & Palatini. Et Romæ, depositio Innocentii episcopi. Nicomedia, Felicissimi, Datiui, & Florentini.
Idus Mart. In Nicomedia, Pauli, Silvii, Petronii. In Capadocia, Longini, Luci episcopi. Cartagine, Solutoris. Hierosolima, Jacobi Apostoli.
XVII Kal. Apr. Aquileia, Helarii & Tatiani. Et in Grecia, Castoris, Nonni, Sereni. Et in Nicomedia, Pamphiliani & Eugenii, Dionis, Quiriaci.
XVI Kal. Apr. Nicomedia, Dionisii, Januarii, Mariæ, Victorini. Et Hibernia Scotiæ, depositio sancti Patritii episcopi. Romæ, Alexandri episcopi, Theodori diaconi.
XV Kal. Apr. In Alexandria, Collectitii. In Nicomedia, Servuli. Et in Mauritania, Timothei, Rogati, Quarti. In Campania, Quinti, Ingenui, Quartillæ.
XIV Kal. Apr. In Capadociæ Cæsarea, Theodori presbyteri. Bethlehem, sancti Joseph nutritoris Domini Et in Affrica, Bassi & aliorum XX. Lucillæ, Fissiani, Pomeni, Apollonii, Leontii episcopi, Marci cum aliis IX.
XIII Kal. Apr. In Antiochia, Joseph. Et in alio loco, Pauli & Cyrilli, Eugenii, Serapionis, Cludii, Exuperii, Victorici, Valentini, Domni.
XII Kal. Apr. In Alexandria, Serapionis, Josippi, Volusii & Policarpi, Luci, Ammonii, Amatoris. Et in Cassino, sancti Benedicti abbatis.
XI Kal. April. In Arbona Aquitaniæ, natale Secundi & Pauli. Et in Sebastia, Arionis. In Affrica, Saturnini & aliorum IX. Decroni, Arionis.
Kal. April. In Affrica, natale Fidelis. Antiochia, Theodori presb. Cæsarea, Juliani. In Cæsarea civitate, Agatii, Thimioli & Dionisii.
IX Kal. April. In Syria, Seleuci. Et in Affrica, Agapiti, Romuli, Rogati, Victorini, Saturnini. Item Saturnini. Romæ, Cyrini mart.
VIII Kal. April. Annuntiatio sanctæ Mariæ matris Domini Hierosolyma, Dominus noster Jesus Christus crucifixus est. Et passio Jacobi Apostoli fratris Domini.
VII Kal. April. Romæ, Castuli. Et in Syrmio, Montani presb. In Sebaste civitate, Petri episcopi In Antiochia, Timothei, Diogenis. Alibi, Theodori episcopi.
VI Kal. April. Hierosolima, Resurrectio Domini nostri Jesu Christi. Et in Africa, Mauroli, Acuti, Romuli, Successi, Missiæ, Donati, Alexandri, Solutoris.
V Kal. April. In Affrica, Rogatæ, Successi & Dorothei. Et in Cæsarea, Mariæ. In Tharso Ciliciæ, Castorii. Gavillono, Guntrammi regis. Alibi, Audacti.
IV Kal. April. Nicomediæ, Pastoris, Victorini, Saturnini, Dolæ, Julianæ & aliorum quatuor. Antiochiæ, Theodori presb. Pentalis & Juliani.
III Kal April. Thesalonica civitate, Domnini, Philopoli, Acaci, & Palatini. Alibi, Victoris, Marcellini, Eulaliæ virg. Aurelianis, depositio Pastoris.
Prid. Kal. Apr. Affrica, Anesi, Felicis, Diodoli, Porti, Abdæ, Corneliæ, Valeriæ.

APRILIS HABET DIES XXX.

Kalend. Aprilis In Armenia, Partini, Quinctiani & Victoris. Et in Thesalonica, Acapis, Cioniæ & Hereni, Secundi, Ingenianæ, Saturnini. Et Eraclia, Victoris, Agapæ & Herenei. In Ægypto, Stephani.
IV Non Apr. In Affrica, Amphiani, Victoris, Proculi. Thesalonica, Theodoli, Agatopi, Publii, Orbani Lugduno Galliæ, depositio Niceti episcopi.
III Non. Apr. In Thomis, Euagrii & Benignæ. In Mysia, Agathæ, Meri, Rufi. In Cæsarea Palæstinæ, Theudisiæ virginis. Nicomedia, Donati.
Prid. Non. Apr. Thessalonica, Theodoli, Agathopoli diaconi. Et alibi Pauli, Orbani, Saturnini, Publii, Matutini, Victoris. Mediolani, sancti Ambrosii episcopi.
Nonas Apr. Nicomedia, Claudiani & Plauvii. In Ægypto, Mariani. In Alexandria, Didimi presb. Sicilia, Honorii. Cæsarea, natale sancti Amfiani.
VIII Id. Apr. Syrmia, Herenei episcopi. In Nicomedia, Firmi, Solutoris, Quiriaci, Moysi. Affrica, Epifanii episcopi. In Macedonia, Timothei.
VII Id. Apr. Alexandria, Pelusii, presb. Et in Nicomedia, Ciriaci cum aliis X. Antiochia Syriæ, Thimothei, Diogenis, Machariæ, Maximæ.
VI Id Apr. In Affrica, Januarii, Macharii. Et in Cartagine, Concessi, Timoris, Cornexi. Et alibi, Maximi, Solutoris, Successi, Ammonii.
V Id. Apr. In Syrmia, Dimetri diaconi, Helarii, Concessi, Fortunati & Virginum septem. Marii, Donati. Et translatio corporum S. Marci Euangelistæ, & S. Senesii martyris in Augiam anno 830.
IV Id Apr. Alexandria, Apollonii presb. Et in Datia Ripensi, Gaiani diaconi, Helari. Antiochia, sancti Theodori presb. Lugduno, depositio sancti Syagrii.
III Id. Apr. In Mauritania, Helarii, Maximi. Salona Dalmatiæ, Domionis episcopi. Affrica, Fortunati, Donati. Alibi, Eustorgii, Nestoris.
Prid. Id. Apr. Romæ, Julii episcopi. In Capadocia, Quarti. Et in Hasia, Carpi episcopi & aliorum XLVII. In Capua, Cypriani, Musculæ, Donatæ, Novellæ.
Idus Apr. In civitate Calcedonia, Eufemiæ. Et Romæ, Januarii martyris, Secutoris, Eucapi, Catuli. Pergamo Asiæ, Policarpi episcopi, Pauli diaconi.
XVIII Kal. Maii. Romæ, natale Tiburtii, Valeriani, & Maximi. Alibi, Apollonii, Proculi, Valentini, Marciæ. Alexandria, Frontonis.
XVII Kal. Maii. In Picino, Maronis & Messoris episcopi. In Mesopotamia, Comati, Cypriani. In Antiochia Syriæ, Prosducæ. In Spaniis, Luperci martyris.
XVI Kal. Maii. In Corintho, Carisi, Leonidis. Et Romæ, Vincentii. In Mauritania, Basiliæ. In ponto, Martialis, Felicis, Faustini, Luciani.
XV Kal. Maii. Antiochia, Petri diaconi & Ermogenis. Et in Africa, Fortunati & Martiani, Quinti, Mappalici, Baruci, Victorici, Donati, Galli, Juliani.
XIV Kal. Maii. In Salona, Septimi diaconi, Victurici. In Affrica, Victoris, Pamphili, Donatæ. Romæ, Partenii & Caloceri & Eleutherii episcopi, Apollonii.
XIII Kal. Maii. Affrica, Ermogenis. Et in Spaniis, Vincentii & Gagi. In Armenia Militene civitate, Gagi, Expediti, Aristoni, Cirusi, Galatii.
XII Kal. Maii. In Alexandria, Aradi presbyteri, Silvani Romæ, depositio Victoris episcopi, Felicis, Alexandri, Silviani Antisiodoro civitate, depositio Martini episcopi. Alibi, sancti Senesii mart.
XI Kal. Maii. Alexandria, Fortunati & Aratoris presbyteri. Romæ, Valeriani, Maximi, Tiburtii. Et in Sicilia, sancti Amphelici Alibi, Victoris, Papiæ, Apruculi episcopi.
X Kal. Maii. In Frigia civitate Hieropoli, Philipi. Romæ, depositio Gagi episcopi, Primuli. Lugduno Galliæ, passio sancti Eppodi. Civitate Senonis, Leonis episcopi.
VIIII Kal. Maii. In Affrica, Catulini, Saturnini, Felicis. Romæ, Georgii martyris & Adelberti episcopi. Naboris. In Gallia Valentia civitate, Felicis presbyteri, Fortunati diaconi.
VIII Kal. Maii. In Alexandria, Theonis & aliorum XXIIII. In Affrica, Faustini, Victurini. In Babilonia civitate, Sidrach, Misach & Abdenago, cum de camino ignis ardentis liberati sunt.
VII Kal. Maii. In Alexandria, sancti Marci Euangelistæ. Letania Romana Affrica, Nobilis, Martiæ. Et in Perside civitate Diospoli, sancti Georgii martyris. Lugduno, Rustici episcopi.
VI Kal. Maii. In Anxiopoli, Cyrilli. ^* Et in Antiochia Siriæ, Leonidis, Vindei. Et in Affrica, Victoris, Sirici, Honorati, Felicis, Pauli, Maximi, Martiani.
V Kal. Maii. In Nicomedia, Antimi, Stephani episcopi, & Antonini presbyteri. Et in Mileto, Elpidii & Ermogenis. In Tarso Ciliciæ, Castoris. Antiochia, Timiæ, Mauri.
IIII Kal. Maii. In Pannoniis, natale Pollionis. Et in Tarso Ciliciæ, Afrodisii & aliorum CLXX. Eusebii episcopi. Romæ, Vitalis. Bituricas, depositio Eutici presbyteri.
III Kal. Maii. In Alexandria, Germani presbyteri. Et in Nicomedia, Prosduci. Et in Perusio, Valentini, Martiani. Et in Affrica, Grati & aliorum sex. Et alibi, Pudentis.
Prid. Kal. Maii. Alexandria, Frodisi presbyteri. Romæ, depositio Quirini episcopi, Dorothei presbyteri, Rodociani diaconi, Viatoris, Martini, Majorici, Victoris.

MAIUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Maii. In Asia, natale sanctorum Philippi Apostoli & Jacobi. In Affrica, Quintiani, Eleutherii. Et in Oriente, Matthei Apostoli. Tolosa, Orienti episcopi. Antisiodoro, Amatoris episcopi. Alibi, Sigismundi regis. Waldburgæ virginis.
VI Non. Maii. In Alexandria, Saturnini, Germani, Helpidiæ, Celestini, Felicis, Urbani, Bellaci, Privatæ. In Armenia, civitate Militana, Ermogenis.
V Non. Maii. Romæ, natale sanctorum Eventii, Alexandri, Theodoli. In Hierosolima, inventio sanctæ Crucis. Affrica, Mariani, Fortunati, Rufini.
IV Non. Maii. In Nicea civitate, Antonini. Et in Affrica, Cælestini & aliorum duodecim. Et in Cæsarea, Silvani. Alexandria, quadraginta Martyrum. Et alibi, Floriani. Et sancti Gotehardi episcopi.
III Non. Maii. Alexandria, Eutimii diaconi. Et in Tesalonica, Herenis, Peregrini. Affrica, Gregorii. Arelato, Helari episcopi.
Prid. Non. Maii. In Persida, natale Matthei Apostoli & Euangelistæ. Affrica, Secundini episcopi. Mediolanio, Victoris, Felicis. Antisiodoro, Valerii episcopi.
Nonas Maii. In Nicomedia, Flavii episcopi, Augustini, Macrobii. Et in Constantinopoli, Achaici. In Affrica, Celerinæ, Maximæ, Victuri, Potentillæ.
VIII Id. Maii. Mediolano, Victoris martyris. Et in Nicomedia, Maximi presbyteri. Affrica, Eutici, Fortunati, Saturnini, Helladii episcopi. In monte Gargano, inventio Basilicæ S. Michaëlis archangeli.
VII Id. Maii. In Anxiopoli, Quirilli, Zenonis. Et in Tarso Ciliciæ, Afrodisii. Constantinopoli, sancti Timothei. Alibi Primuli, Beati confessoris.
VI Id. Maii. Romæ, Gordiani & Epymachii & Majoris. In Affrica, Probati & Petri. Anxiopoli, Cyrilli, Felicis, Faustæ, Victurini, Saturnini. In Scotia, Fausti. Depositio sive natale Job prophete.
V Id. Maii. Romæ, Antemii. In Asia, Demetrii. Sirmio, Montaniani. In Affrica, Mauvili, Septimi, Julii, Januariæ, Victurii, Fortunati.
IV Id. Maii. Romæ, natale sanctorum Nerei, Achillei, Pancracii, Quiriaci, Sotheris virginis, Johannis, Mosei, Affroti, cum aliis quingentis quatuor.
III Id. Maii. In Oriente, Taraci, Probi & Andronici. Alexandria, Agrippæ, Sabini, Lucii, Cyrillæ, Acris, Maximi. Antisiodoro, Marcellini. Et Gangolfi martyris.
Prid. Id. Maii. In Syria, Victoris & Coronæ. In Affrica, Secundini, Secundiani, Quarti. In Asia, Maximiani. Mediolano, Victoris, Naboris.
Idus Maii. In Syrmio, Timothei & septem Virginum. Et in Sardinia, Simplicii presbyteri. Mediolano, Petri, Andrei, Dionisii. Augustoduni, Tredici.
XVII Kal. Junii. In Isauria, Victorianæ. In Epheso, Gaiani, Jovini. Antisiodoro, passio sancti Peregrini episcopi. Alibi, depositio Fiduli presbyteri.
XVI Kal. Jun. In Alexandria, Victoris, Basile. Romæ, Partenis, Caloceri. Et depositio Liberii episcopi. In Achaia, Calisti, Vincentii, Felicis.
XV Kal. Jun. Alexandria, Potamonis presbyteri, Bostasii. In Ægypto, Dioscori. In Antiochia, Petri, Ermogenis, Fortunati, Quinti, Victorici.
Kal. Jun. Romæ, Caloceri, Pudentianæ, Urbani, Seleuci. Alexandria, Areni diaconi. In Cæsarea, Epoliochi. In Affrica, Quinti. Getulie, Emelii.
XIII Kal. Jun. Romæ, Urbani confessoris, Basillæ, Victoriæ. In Galliis, Baudeli martyris. Alibi, Protasii, Gervasii, Fausti. Bituricas, Austregisili episcopi Eustasii mart.
XII Kal. Jun. In Mauritania, Timothei. Et Ravenna, Martyrii, Poli, Eutici. In Affrica, Victi, Maurellæ. In Brittania, Timothei diaconi. Alibi, sancti Valentis martyris & episcopi.
XI Kal. Jun. Affrica, Fausti, Venusti, Emuli, Maxentii. Romæ, Timothei, Casti. In Corsica, Juliæ. Antisiodoro, sanctæ Helenæ virginis. Alibi, Poliucti
X Kal. Jun. In Emerita, Epicterii & Basi episcopi. Affrica, Quinti, Lucii. Et Vienna, Desiderii episcopi & mart. Juliani, Felicis, Montani, Januariæ
IX Kal. Jun. In Istria, Servuli. Et in Affrica, Saturnini. In Syria, Saturæ, Timini. Item Saturnini, Felicis. In Nametis civitate, Rogatiani.
VIII Kal. Jun. In Mediolano, depositio Dionisii episcopi. Et in Campania, Atelæ, Amonis. Romæ, sancti Urbani episcopi, Dorostori. Epheso, Joannis Apostoli.
VII Kal. Jun. In Affrica, Eracli, Pauli. Et in Tuderto, Felicissimi & Mindiniæ. In Affrica, depositio sancti Augustini episcopi. Antisiodoro, passio sancti Prisci.
VI Kal. Jun. Alexandria, Aquilini presbyteri, Euangelii & aliorum XIV. Alibi, Heliæ, Luciani, Martialis. In Affrica, Sacei, Carpiæ. In Sardinia, Saluciani. Eutici episcopi. Crescentini, Ticiani, Quinti, Stiabili.
V Kal. Jun. In Affrica, Cetuli, Aurosi, Proti. In Sardinia, Emeli, Priami. Romæ, Epigati, Catulæ, Martialis. Parisiis civitate, depositio sancti Germani episcopi.
IV Kal. Jun. Romæ, Restituti. Et in Affrica, Primi, Acidi, Apasimoni, & aliorum CLIII. Treveris, Maximi episcopi. In Spaniis, Sicinoti, Musti.
III Kal. Jun. In Antiochia, Esiciæ, Eutimiæ. Et in Sardinia, Gavini, Palatini. Item in Sardinia, Gabinæ, Erispoli.
Pridie Kal. Jun. In Aquileia, Cantiani, Proti. Romæ, Processi, Martiniani. Cartagine, Datiani. Alibi, Isici. Romæ, sanctæ Petronellæ virginis.

JUNIUS HABET DIES XXX.

Kalend. Junii. In Thessalonica, Octavii. Et in Antiochia, Zosimi & Teclæ. In Affrica, Crispini. Romæ, Loventi, Exuperantii. Dedicatio sancti Nicomedis martyris. Alibi, Honorati, Donati.
IV Non. Jun. Romæ, Marcellini presbyteri & Petri exorcistæ. Et in civitate Cæsarea, Honorati, Porphirii & Pamphili. Alibi, Tomaci, Silvini.
III Non. Jun. In Africa, Quirini. Et in Tuscia, Recio civitate, Laurentii & aliorum quadringentorum. Alibi, sanctæ Julianæ virginis. Natale sancti Thomæ Apostoli. Romæ, Marcellæ, Aviti, Gagi, Methomi, Passemi Viriani.
Prid. Non. Jun. In Ninive, Dinocii, Attali, Eutici. Et in Saracia, civitate Pannoniarum, Cyrini episcopi. Romæ, Picti, Arecii, Datiani. In Sicilia, Expergenti.
Nonas Jun. Romæ, Feliculi, Felicitatis, Gregorii. In Ægypto, Martiani, Nigrandi. Affrica, Evasi & Privati. Et in Syria, Zoëli, Saturi, Servilii. Alibi, passio sancti Bonifacii archiepiscopi.
VIII Id. Jun. In Affrica, Amanti, Lucii, Andreæ, Donati, Peregrini, Itali, Philippi. Alibi, depositio Gladii episcopi. Gratianopoli, depositio Cirati episcopi.
VII Id. Jun. Affrica, Pauli, Fortunati. Et in Bizantio, id est Constantinopoli, Macharii, Privati, Vasii & Innocentii. Alibi, Primasi. Cæsareæ, Luciani.
VI Id. Jun. Romæ, natale sanctorum Naboris & Nazarii, Primi. Et in Cæsarea, Cresti, Martiæ, Mociani. Et in Nicomedia, Nestoris. Suessionis, sancti Medardi episcopi.
V Id Jun. Romæ, Primi & Feliciani. Et in Alexandria, Maximi presbyteri, Diomedis & Amantii. In Galliis, civitate Agenna, passio sancti Vincentii.
IV Id. Jun. Romæ, Basilidis, Aurisi, Rogati, Basillæ. In Spaniis, Crispuli. Et in Nicomedia, Zachariæ. In Antisiodoro, depositio beati Censuri episcopi.
III Id. Jun. Romæ, Basillæ, Crispuli, Restituti. Et in Aquilegia, Fortunati episcopi, Emeriti, Victuriani, Victoris. Alibi, Naboris.
Prid. Id. Jun. In Tripoli, Magdaletis. Romæ, Basilidis, Cirini & Naboris, & sancti Nazarii. Aurili, Donatillæ, Secundæ.
Idus Jun. In Affrica, Luciani & Fortunati. In Perside, Bartholomei Apostoli. Romæ, Feliculi.
XVIII Kal. Julii. In Frigia, civitate Laodicia, Antonionis. Et in Epheso, Miogenis, Galliani. In Affrica, Quintiani, Festivi. Suessionis, Valerii, Rufini mart.
XVII Kal. Jul. Constantinopoli, Mucii & Mereciæ. In Lucania, Viti, Candidi. Et in Benavento, Marcii. In Provincia Siciliæ, Viti, Modesti & Crescentiæ.
XVI Kal. Jul. In Affrica, Quiriaci, Valeriæ. In Sicilia civitate Misena, Saturnini, Cendeni. In Antiochia, Cyrici & Julitæ, & cum eis quadringenti quatuor. Alibi, Aurei episcopi & Justini mart.
XV Kal. Jul. Romæ, Diogenis, Quiriaci. Et in Ravenna, Fronii, Blastini. Alexandria, Dioscori & Marini. Et in Aquilegia, Cyriæ. Aurelianis, Aviti presbyteri.
XIV Kal. Jul. Affrica, Emilii & Felicis. Romæ, Marcelliani & Marci. Balbini, Pauli, Cyriaci, Felicis. In Alexandria, sancti Marini.
XIII Kal. Jul. Mediolani, sanctorum Protasii & Gerbasii, Marcelli. Romæ, Euodii, Petri. Alibi, Valeriæ, Marcelli, Vitalis, Ursicini.
XII Kal. Jul. Ravenna, Crispini, Vitalis. Et in Thomis, Pauli & Cyriaci, Felicis & Thomæ, Emilii. Item Vitalis & Martyriæ.
XI Kal. Jul. In Africa, Ciriaci, Bellici, Crisimi. In Sicilia, civitate Siracusa, Rufini & Marciæ. In Cæsarea Palæstinæ, depositio sancti Eusebii episcopi. Alibi, sancti Albani mart.
X Kal. Jul. In Antiochia, Gantali, Juliani & aliorum octingentorum septuaginta septem Martyrum. Et in Perside, Jacobi Alfei Apostoli. In Nola, Paulini episcopi. Alibi, Alpinæ martyris.
IX Kal. Jul. Nicomedia, Acuti & Cinnami, Capitonis, Ritonis, Emeriti, Alici & aliorum septuaginta octo.
VIII Kal. Jul. In Provincia Palestinæ, civitate Sebastia, natale sancti Johannis Baptistæ. Et in Epheso, dormitio sancti Johannis Euangelistæ. Romæ, Luciæ. Augustiduno, Simplicii episcopi.
VII Kal. Jul. Affrica, Gaudentii, Felicis, Agapiti, Emeriti. Et in Alexandria, Agathonis, Luciæ virginis.
VI Kal. Jul. Romæ, Johannis & Pauli fratrum. Et in Thesalonica, Lantani, Bigati. Romæ, Acteie. Alibi, Diogenis.
V Kal. Jul. Romæ, septem garmanorum. Crispniani, Spinellæ, Felicis. In Corduba, Crescentis, Juliani, Nemesi, Primitivi, Eugenii.
IV Kal. Jul. Affrica, Fabiani, Arioni, Capitolini. Romæ, Leonis Papæ. In Alexandria, Theodori, Pastafi, Titiri, Pasi, Misæ. Lugduno Galliæ, Herenei episcopi cum aliis sex.
III Kal. Jul. Romæ natale Apostolorum Petri & Pauli, & aliorum nongentorum septuaginta septem. In Perside, Simonis & Judæ Apostolorum.
Prod. Kal. Jul. Romæ, Timothei, Zotici. In Agrippina, Asdini, Pamphili. Et Lemovicas, depositio sancti Martialis episcopi & confess.

JULIUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Julii. In Nicomedia, Zoëli. Romæ, Gagi Papæ, Luciæ virginis, Processi, Marini. In Antiochia, Severiani. In monte Hor, depositio Aaron Sacerdotis. Augustiduno, Leontii episcopi.
VI Non Jul. Romæ, natale sanctorum Processi & Martiniani, Melciadis episcopi, Damasi, & Eutici. Et in Mesopotamia, Esicii, Animidæ, Aurixi.
V Non. Jul. In Alexandria, Trifonis, Menelai, Cyrilli, Aprici. Et Edissa, translatio corporis sancti Thomæ Apostoli. In Tarso Capadociæ, Severi.
IIII Non. Jul. In Affrica, Jocundiani, Sereni & Theodori. Et in Toronis, ordinatio & translatio corporis S. Martini episcopi. Alibi, sancti Lauriani. Et Udalrici episcopi.
III Non. Jul. Agathoni, Theodoti, Trofonis, Magrini, Arpotis.
Prid. Non. Jul. In Alexandria, Artotis & Zotici. In Syria, Aratoris. Neviduno, Zotici, Amandi, Astetis. Augustiduno, Legunti episcopi.
Nonas Jul. In Alexandria, Parmeni, Eracli, Apollini, Publii. Et alibi, Partemi, Pividii, cum aliis septem. Alexandri, Pirminii.
VIII Id. Jul. In Sirmio, Citracii. In Nicea, Cladii, Severi, Honorati. In Cæsarea Capadociæ, Procopii, Quarti. In Eraclia, Johannis. Alibi, natale sanctorum Chiliani episcopi, Colmani presbyteri, Dotnani diaconi.
VII Id. Jul. In Thomis, Zenonis. Et in Mediolanio, Mocci, Vitalis. In Sicilia, Feliciani. Romæ, Floriani, Faustini, Anatholii, Felicitatis.
VI Id. Jul. Romæ, natale septem Fratrum, id est Felicis, Philippi, Vitalis, Martialis, Alexandri, Silani, Januarii. In Alexandria, Leontii, Marci.
V Id. Jul. In Alexandria, Euticii, Eufemiæ. Et in Affrica, Januarii & Marini. Romæ, Stephani, Leontii. Translatio sancti Benedicti abbatis.
IV Id. Jul. Mediolanio, Naboris, Felicis. Romæ, Primitivi. In Aquileia, Fortunati. In

* al. Aurili Sicilia, Agathæ virginis. Lugduno Galliæ, Viventioli episcopi.
III Id. Jul. In Alexandria, Serapionis, Trifoniæ, Melei, Euangelii, Attali, Zenonis, Thophili. Alibi, Trophimi. Alibi, Menei presbyteri.
Prid. Id. Jul. In Alexandria, Philippi, Zenonis. In Affrica, Papiæ, Donati. Antiochia, Petri, Gummi Lugduno Galliæ, Justi episcopi. Alibi, Foci episcopi.
Id. Jul. Syrmio, Agrippini, Secundi, Maximi. In Alexandria, Philippi, Zenonis, Nasei, Nicivis. Et in Affrica civitate Carthagine, Catulini diaconi. Alibi, Reginsindæ mart. & virg.
XVII Kal. Augusti. In Hostia civitate, Helarini. Et in Antiochia, Teudoli & Statii. Mediolanio, Mochimi. In Cæsarea, Pauli & Mametis.
XVI Kal. Aug. Mediolanio, Marcelli. In Affrica, Aquilini, Chindini. Cartagine, Generosi. In Asia, Nazarii, Venturi, Secundæ. Antisiodoro, Teudosii episcopi.
XV Kal. Aug. In Alexandria, Sisinnii. Romæ, Semperosi, Petri, Marcelliani, Januarii. In Dorostoro, Emiliani, Bassi, Maximi, Pauli. Alibi, Fabei episcopi.
XIV Kal. Aug. In Antiochia, Macedonis & Lampadii. Constantinopoli, Luciani, Philippi, Petri. In Spaniis, Justi. Lugduno Galliæ, Rustici presbyteri.
XIII Kal. Aug. Affrica, Luciani presbyteri, Petri, Amabilis. In Thebaida, Victuri. Et in Damasco, Sabini. Et in Cassino, Severi. In Corintho, Cyriaci. Romæ, Passeriæ.
XII Kal. Aug. In Affrica, Heliæ. Et in Massilia, Victoris, & Coronæ. Et Romæ, Praxedis, Æmiliani. Et in Alexandria, Diodori, Feliciani & Longini.
XI Kal. Aug. Antiochia, Andreæ martyris. Et in Ancira Galatiæ, Platonis, Cyrilli, Aurili, Eliani, Stradei, Thebelli, Aiabosi. Et Mariæ Magdalene.
X Kal. Aug. Ravennæ, Appollinaris. Romæ, Vincentii. Et in Laodicia, Minisei, Tisiciæ. Et natale Primitivi.
IX Kal. Aug. In Armenia minore, natale Sebasti, Theogenis, Victoris, & aliorum octoginta trium. Alibi, natale Victurini & Militaris. Emeritæ, Capitonis, Silvani. Natale sanctæ Cristinæ virg.
VIII Kal. Aug. In portu Romano, natale Acontri, Nonni. Passio sancti Jacobi Apostoli, fratris Johannis. Et alibi, Clementis, Juliani. Amon, sancti Christophori.
VII Kal. Aug. In Laodicia, Joviani & Juliani, Emili, Felicis, Marciani, Maximi, Saturnini, Gloriosi. Item Emili. Alibi, Mociani.
VI Kal. Aug. In Campania, Nola civitate, natale sancti Felicis episcopi. Et alibi, Jocundæ. Et in Syria, Symeonis monachi. In Nicomedia, Januarii.
V Kal. Aug. In Laodicia, Theophili, Auxentii, Septimi. Et in Nicomedia, Pantaleonis. Et in Sicilia Cosconiani. Alexandria, Bissiæ, Zotici, Secundi, Macharii.
IV Kal. Aug. Romæ, natale sanctorum Felicis, Simplicii, Faustini & Viatricis. Et in Affrica, Felicis. Tregas civitate, Lupi episcopi. Aurelianis, depositio Prosperi episcopi.
III Kal. Aug. Romæ, natale sanctorum Abdon & Sennes. Et in Affrica, Maximæ, Prisci, Paternici, Justi. Antisiodoro, depositio sancti Ursi episcopi.
Prid. Kal. Aug. In Frigia, Democriti, Secundi & Dionisii, Tyrsi. Antisiodoro, Germani episcopi & confessoris. Et natale Aunacharii episcopi.

AUGUSTUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Augusti. In Antiochia, passio sanctorum Machabeorum, septem fratrum, cum matre sua. Romæ, Secundi. Vercellis, Eusebii episcopi. Bituricas, Archadii episcopi. Ad Vincula sancti Petri.
IV Non. Aug. Romæ, sancti Stephani episcopi & martyris. Et in Verona, Felicis. In Antiochia, Martyrum septem. Alibi, Theodotæ cum tribus filiis.
III Non. Aug. In Ancona, Stephani. Romæ Diogenis, Justini, Crescentionis. Hierosolimis, inventio corporis sancti Stephani primi martyris.
Prid. Non. Aug. In Nicomedia, Isei. Et Romæ, dedicatio basilicæ sanctæ Mariæ. Justini & Crescentiæ. Alibi, Floriani, Herenei, Eraclii, Bassi.
Non. Aug. Augustiduno, Cassiani episcopi. Catalauni, sancti Memmii. Alibi, Hereni, Classi, Eraclii. Et Oswaldi mart.
VIII Id. Aug. Romæ, natale sancti Xisti episcopi & mart. Felicissimi, Agapiti, Donatiani, Faustini, Laurentii, Yppoliti & Militum CLXV.
VII Id. Aug. In Antiochia, Sophronii. Et in Aretio, Donati episcopi & confess. Mediolanio, Faustini. Alibi, Carpofori, Veneriæ. Augusta civitate, sanctæ Afræ.
VI Id. Aug. Romæ, Secundi, Severiani, Victurini, Cyriaci, Largi. Nicomediæ, Nazarii, Juliani, Agapæ virg. Philadelphia, Leonidis.
V Id. Aug. In Syrmio, Rustici. Et in Oriente, Crescentiani & Tiburtii. In Alexandria, Antonini. Romæ, Dionisii episcopi. In urbe Lemovicas, Martini.
IV Id. Aug. Romæ, natale sancti Laurentii, Cyriaci, Largi, Crescentionis, Memmiæ, Felicissimi. Et alibi, Januarii, Cyrilli, Quinti, Gemini, Lucilli.
III Id. Aug. Romæ, natale sancti Tiburtii, Susannæ, Valeriani & Cæciliæ virginis. Et Nicopoli, passio multorum Martyrum. Et in foro Cornelii, passio sancti Cassiani.
Prid. Id. Aug. In Sicilia, civitate Catena, Eupoli, Veretiæ. Et Syria, Juliani & Macharii monachi Romæ, sanctorum Crisanti, Dariæ, Claudii, Mauri.
Idus Aug. Romæ, Yppoliti mart. Pontiani episcopi, Luciani, Calisti. Et Pictavis, Radegundis reginæ. Alibi, Antiochi episcopi.
XVIIII Kal. Septembris. In Syria, Demetrii, Fortunati. Et in Aquileia, Felicis, Eutici, Pauli, Eradi, Possessoris. Romæ, sancti Eusebii presbyteri.
XVIII Kal. Sept. Assumptio sanctæ Mariæ matris Domini nostri Jesu Christi. In Nicomedia, natale Philippi, Stratonis & Euticiani.
XVII Kal. Sept. In Alexandria, Orionis, Emeli. Et alibi, Agnati. In Perside, natale sancti Tyrsi. Et dedicatio ecclesiæ sanctæ Mariæ in Insula Augiensi.
XVI Kal. Sept. In Cæsarea Capadociæ, sancti Mammetis monachi. Et in Calcedonia, sanctæ Eufemiæ. Et dedicatio oratorii sancti Johannis Baptistæ in Insula.
XV Kal. Sept. Romæ, Agapiti. Et in Ponto, Pontimi, Pilantii, Martianæ virginis. Et sancti Martini Papæ urbis Romæ. Candidi, Martyrii.
XIV Kal. Sept. In porto Amasiæ civitatis, Filionis, Rufini, Leontii, Theodoli, Cyrilli. In Alexandria, sancti Orionis. In Biturico territorio, sancti Mariani.
XIII Kal. Sept. In Alexandria, Dioscori. Et in Lucania, Valentianiani, Leontii. In Sinnada civitate, Pisti, Arcii, Diomedis, Agateni, Pamphili.
XII Kal. Sept. In Spaniis, Vincentii & Juliani. Et in Lucania, Valentini & Leontii. In Sardinia, Luxurii, Traiani, Quadrati episcopi. In Alexandria, Pisti, Sevi.
XI Kal. Sept. Romæ, Timothei discipuli sancti Pauli Apostoli. Et in Ponto, Nectarei. Augustiduno, passio sancti Medardi & Simphoriani martyrum.
X Kal. Sept. In Aquileia, Fortunati, Ermogenis. Romæ, Cyriaci, Abundii, Innocentii. Lugduno Galliæ, Minerui. Augustiduno, Flaviani episcopi. Arvernis, Sidonii episcopi.
IX Kal. Sept. In India, natale sancti Bartholomei Apostoli. Romæ, Genesii martyris. In Antiochia, Zenobii & Capitolini. Redonis, depositio sancti Audoini episcopi.
VIII Kal. Sept. In Arelato, Genesii martyris, Julii. Et Romæ, Euticetis. In Syria, Juliani. In Capua civitate, sanctorum Rufini, Eutici. In Spaniis, Justi, Pastoris.
VII Kal. Sept. In civitate Salona, Anastasii martyris. Et in Apulia civitate Ecclamo, Mercurii martyris. Romæ, Maximiliani, Quintini. Arelato, Victoris.
VI Kal. Sept. In Campania, Rufi. Et in Antiochia, Sebasti & Alexandri. In civitate Thomis, Marcellini. Arelato, depositio sancti Cæsarii episcopi. Augustiduno, Siagrii episcopi.
V Kal. Sept. Romæ, natale sancti Ermetis. Et in Affrica civitate Yppone Regio, sancti Augustini episcopi. Arvernis civitate, Juliani martyris. Sanctonis, Viviani episcopi. Et alibi, sancti Pelagii mart.
IV Kal. Sept. In Emissa, civitate Fœniciæ provinciæ, decollatio sancti Johannis Baptistæ & aliorum octingentorum mart. Romæ, sanctæ Savinæ. Et pausatio Helisei prophetæ.
III Kal. Sept. Romæ via Ostiensi, natale sanctorum Felicis & Adaucti, Gaudentiæ virginis, cum reliquis tribus.
Prid. Kal. Sept. In Treviris, depositio sancti Paulini episcopi. Et Ancyra Galatiæ, sancti Gagiani, Juliani, Rufini, Vincentiæ. Antisiodoro, sancti Optati episcopi.

SEPTEMBER HABET DIES XXX.

Kalend. Septembris. In Apollonia, Felicis & Donati. Et in Capua, Prisci. In Cassino, Constantii & Feliciani. Et in Tuderto, Ferrentiani episcopi. In Cartagine, Fortunati. Et alibi, sanctæ Verenæ virg.
IV Non. Sept. In Nicomedia, Zenonis, Gorgonii, Theodoti. Et in Sicilia, Eopolo, Josephi. In Appulia, Felicis. In Antiochia, Timothei. Alibi, depositio Justini episcopi.
III Non Sept. In Syria, Antonini & Aristonis episcopi. Et in Alexandria, Arestempi episcopi. Alibi, Lucæ, Johannis, Eufemiæ, Sirici, Arestis.
Prid. Non. Sept. In Ancyra Galatiæ, Marcellæ, Helpidii, Antonii. Romæ, Bonifacii episcopi, Magni, Casti. Caballonis, Marcelli. Treveris, Paulini episcopi.
Nonis Sept. In portu Romano, Taurini, Erculiani. Et in Capua, Quinti, Arconti. In Ægypto, Taurini, Nemorati. In Vesontio, Ferioli, Ferruntionis.
VIII Id Sept. In Reati, Eleutherii. In Capadocia civitate Teriatina, natale sancti Guttidi. Alibi, sancti Eugenii. Et natale sancti Magni confess.
VII Id. Sept. In Capua, Sinociæ. Et in Benevento, Januarii, Festi. Arelato, Augustalis episcopi. Aurelianis, Euorti episcopi. Parisiis, Flodoaldi regis. Alibi, sanctæ Reginæ.
VI Id. Sept. Nativitas sanctæ Mariæ matris Domini. In Antiochia, Timothei, Ammonii, Fausti, Pii, Savini, Demetrii, Silvani. Romæ, Adriani.
V Id. Sept. Romæ, Gorgonii. Et Sabinis, Jacinti, Alexandri, Tiburtii. In Cæsarea Capadociæ, Donatæ, Ammonii, sancti Marci. Alibi, sancti Kerani confess.
VI Id. Sept. In Alexandria, Orionis, Erosi & aliorum octingentorum sex. Romæ, depositio beati Helarii Papæ. Affrica, Tusci, Valentini.
III Id. Sept. Romæ, Proti & Jacinti, Basillæ. In portu Romano, Ingenui & Yppoliti. Et in Alexandria, Syri & Sirapionis. Alibi, Felicis & Regulæ.
Prid. Id. Sept. In Antiochia, Timothei. Et in Pamphilia, Syriæ. Et in Sicilia, Eupli, & Serapionis. Romæ, Probi, Sanctini. Nicomedia, Ammonii.
Idus Sept. In Apulia, Felicissimi & Secundi. In Alexandria, Theodoli episcopi. Augustiduno, Nectari episcopi. Andegavis, Maurilionis episcopi.
XVIII Kal. Octobris Romæ, Cornelii, & depositio Dionysii episcopi Et in Cartagine, Cypriani episcopi. Alibi, sancti Aurelii episcopi. Et Exaltatio sanctæ Crucis. In Tuscia, Felicis.
XVII Kal. Octob. In Alexandria, Serapionis, Leontii. Romæ, Nicomedis. Et in Nuceria, Constantii, Gordiani episcopi. Lugduno, Albini episcopi. Alibi, Valeriani.
XVI Kal. Octob. Romæ, Luciæ, Euphemiæ virg. & Geminiani. Papiæ, Felicis, Victoris, Alexandri, Emerentiani, Cæciliæ & Emerentianidis.
XV Kal. Octob. In Nuceria, Constantiæ. In Neviduno, Valeriani, Macrini & Gordiani. Et in Gallia, territorio Aspaniensi, Landeperti episcopi & mart.
XIV Kal. Octob. In Calcedonia, Trofimi. In Nicomedia, Oliani, Xisti, Medecii. Mediolanio, Eutropii episcopi & Saturi.
XIII Kal. Octob. In Alexandria, Demetrii, Castoris. Et in Neapoli, Januarii, Saturnini, Niceti episcopi. Et in Vienna, sancti Ferioli mart. Alibi, Mileti episcopi.
XII Kal. Octob. In Syria, Doromi, Dionisii & Dorothei, Privati, Constantini, Felicis. Romæ, Januarii. Alibi, Constantiæ.
XI Kal. Octob. Mediolanio, Victoris martyris. Et in Perside civitate Tarrium, natale sancti Matthæi Apostoli & Euangelistæ. Alibi, Lucæ Euangelistæ.
X Kal. Octob. Romæ, Basillæ. Et in Gallia civitate Sindus, loco Agauno, natale sanctorum Mauricii, Exuperi, Candidi, Victoris cum aliis sex millibus sexcentis sexaginta sex martyribus sociis eorum. Alibi, sancti Silvani.
IX Kal. Octob. In Oriente, Teclæ virginis. Et in Alexandria, sancti Marci Euangelistæ. Romæ, Liberii episcopi. Alibi, sancti Athamanani episcopi.
VIII Kal. Octob. Romæ, depositio Liberii episcopi. Macherunta castello, conceptio sancti Johannis Baptistæ. Augustiduno, Andoci, Tyrsi & Felicis mart.
VII Kal. Octob. In Asia, natale sancti Bardoniani, Eucarpi & aliorum sedecim. Alibi, Marci.
VI Kal. Octob. Romæ, depositio Eusebii episcopi. Et in Albano, Senatoris. Et in Sardinia, Luxurii. Et alibi Migiuni, Naborti, Faustini. Arvernis, Apollinaris episcopi.
V. Kal. Octob. In Cæsarea Capadociæ, Euletherii. Et in Bizantio, quinque fratrum, Cosmæ & Damiani, Antimi, Leontii & Eutropii. Epheso, Timothei.
IV Kal. Octob. Romæ, Stertei. In Affrica, Martialis, Leontii, Marii, Faustini, Victoris, Candidi. Antisiodoro, Alodi episcopi. Romæ, Justini.
III Kal. Octob. In Tracia civitate Eraclia, Eutici & Plautii. Et dedicatio Basilicæ sancti Archangeli Michaëlis. Romæ, Placidi, Ambuti. Antisiodoro, depositio Fraterni episc.
Prid. Kal. Octob. In Placentia, Antonini, Casti, Desiderii. Alibi, Casti & Desiderii. Et in Bethleem, depositio sancti Hieronimi. Et sanctorum Victoris & Ursi.

OCTOBER HABET DIES XXXI.

Kalend. Octobris. In civitate Thomis, Prisci, Euagrii, Januarii & Alexandri. Antisiodoro, depositio sancti Germani episcopi. Bituricas, Deposentioni. Remis, depositio sancti Remedii episcopi.
VI Non. Octob. In Nicomedia, Eleutherii. In Antiochia, Primi, Quirilli. Romæ, Eusebii episcopi. Leodegarii martyris. Et alibi, Pontii, Leonis, Gaiani, Secundiani.
V Non. Octob. Romæ, Candidi. Et in Antiochia, Teoctisti. Et in Ægypto, Marci & Marcelliani. In Affrica, Victoris, Urbani. Et alibi, Felicis & Casti.
IV Non. Octob. Romæ, Marcelli episcopi. Et in Affrica, Adaucti & Restituti. Et in Anxiopoli, Dasii. Alibi, Marcelli episcopi. Antisiodoro, depositio Marsi presbyteri.
III Non. Octob. In Sicilia, Euticii & aliorum octo, Et alibi, Placidi, Baricii. In Valentia civitate Galliæ, Apollinaris episcopi. Antisiodoro, Firmati diaconi.
Prid. Non. Octob. Romæ, Marci episcopi. Et in Apulia, Casti, Marcelli, Emili, Saturnini. Et in Affrica, Rogati, Faustini. In Gallia civitate Aginno, Fidis virginis.
Nonis Octob. Romæ, Marci episcopi. Et in Capua, Marcelli, Quarti & Marcellini. Alibi, Sergii & Bachi. Alibi, sancti Marci Euangelistæ Bituricas, Augusti presbyteri.
VIII Id. Octob. In Antiochia, Pelagiæ. Et in alio loco, Juliani, Martialis, Privati. Romæ, depositio Eusebii, Eraclii, Dionisii.
VII Id Octob. In Laodicia Frigiæ, Diodori & Dionisii. Parisiis, passio sanctorum Dionisii, Rustici presbyteri, Eleutherii diaconi. Coloniæ, Gereonis cum aliis quadringentis septemdecim martyribus.
VI Id. Octob. In Affrica, Eusebii, Eraclii, Dionisii, Secundæ, Septimi. Et alibi, Venusti, Beati, Secundi, Donati, Sereni, Crescentii, Probi, Andronici.
V Id. Octob. Antiochia, Eradii. Alibi, Taraci, Probi & Andronici. Et in alio loco, Tanasi presbyteri, Ampodi, Placidi, Fausti, Januarii, Marcialis & Marcelli.
IV Id. Octob. Romæ, Eclisti & Cælesti & Saturi. Et in Syria, Eustasii presbyteri. Et in Campania, Fortunati, Euagrii. Bituricas, Opinionis presbyteri.
III Id. Octob. In Spaniis, Fausti, Martialis & Andriani. Et in Calcedonia, Marcelli. Et alibi, Faustini & Januarii. Athanasii episcopi Alexandrini.
Prid. Id Octob. Romæ, Calisti Papæ & martyris. Alibi, Saturi. In Capadocia, Lupi, Ampoli, Modesti. Et in Corduba, Lupi, Aurelii. Lugduno Galliæ, Justi episcopi. Alibi, sanctæ Fortunatæ & fratrum ejus.
Idus Octob. In Asia, natale Careæ & aliorum ducentorum septuaginta. Alibi, sancti Sossii, Lupuli, Saturnini. Bituricas, Ambrosii. Belloacis civitate, Luciani martyris.
XVII Kal. Novembris. In Affrica, Nerei, Alexandrini, Aufidi, Victoriæ, Nobilitariæ, Mariani. Et depositio sancti Galli confessoris.
XVI Kal. Nov. In Alexandria, Nicomedis. Et in Mauritania, Victuri, Nobilitani, Mariani, Lucii, Rufiniani, Donati, Serviliani, Venerei, Quintasii & Severi.
XV Kal. Nov. In Anxiopoli, Lucæ Euangelistæ. Philippi martyris & Ermetis. Et in Nicomedia, Agnæ. In Campania civitate Puteoli, Januarii & Euticetis.
XIV Kal. Nov. In Neapoli, Januarii, Sosii, Proculi, Euticetis, Acutii, Festi, & Desiderii. Puteolis civitate, Prosduci & Niceæ. Et in Antiochia, Pelagii, Beronici, & aliorum novem.
XIII Kal. Nov. In Nicomedia, Euticii, Promaci, Lucii, Marcellini. Puteolis, Zosimi, Dorotheæ, Januarii, Sosimi. In Agenno civitate, sancti Caprasii mart.
XII Kal. Nov. In Nicomedia, Dassi, Cometis, Zotici. Et in Affrica, Modesti, Eutici. Et in Nicea, Macharii. Neapoli, Festi. Lugduno Galliæ, Justi & Beati, Victoris.
XI Kal. Nov. In Tracia, Philippi episcopi. Et sancti Severi martyris & Hermæ discipuli ejus, & Eusebii. Et alibi, passio sancti Leucadii.
X Kal. Nov. In Andrianopoli, Severi & Dorothei. Et in Cæsarea Capadociæ, Longini.
Kal. Nov. In Nicomedia, Severi, Vitalis, Felicis, Rogati, Papiri, & Victorini, & Flaviani. Et Jerapoli, Claudiani, Theocharii.
VIII Kal. Nov. Romæ, Maximi. Et in Sardinia, Gavini. Et in Affrica, Saturini, Claudiani, Primi. Suessionis civitate, sanctorum Crispini & Crispiniani.
VII Kal. Nov. In Nicomedia, Luciani, Marciani, Flori. Et Eracliæ, Tuti & Flori.
VI Kal. Nov. In Sardinia, Proti & Januarii. Et in Frigia, Eumenii, Diodori & Metropi. Romæ, Mariani, Lucii. Alibi Florentii. Romæ, Mariniani, Crisanti, Dariæ.
V Kal. Nov In Antiochia, Smaragdi, Mariani. Et in Cartagine, Sofronii. Et in Suanis civitate Persarum, natale Apostolorum Simonis & Judæ.
IV Kal. Nov. In Lucania, Quinti martyris, Jacincti, Feliciani & Lucii, Sacinoti & Lucini.
III Kal. Nov. In Nicomedia, Januarii Calendini Et in Affrica, Felicis, Quinti, Luciani, Victoris. Et in Antiochia, Januarii, Marciani, Nazarii.
Prid. Kal. Nov. In Affrica, Rogatiani presbyt. Vincentii diaconi, Rudiciani, Juliani, Fortunati, Castæ. Et in Macedonia, Vitalis. Et in Nicomedia, Philippi. Et in Gallia, Augusta Vermandorum, passio sancti Quintini * Lignum Domini cum Cruce in Cellam sancti Goorgii venit.

NOVEMBER HABET DIES XXX.

Kalend. Novembris In Asia Macedonis, Juliani. Romæ, Cæsarii. Augustiduno, sancti Pinminii episcopi. Parisiis, depositio sancti Marcelli episcopi. Et festivitas omnium Sanctorum.
IV Non. Nov. In Affrica, Publiani, Victoris, Hermetis, Justi, Vitalis. Eustachii & sociorum ejus martyrum.
III Non. Nov. In Cæsarea Capadociæ, Germani, Theophili, Justi & Ermetis, Agricolæ, Cæsarii. Alibi, depositio sancti Pirminii episcopi.
Prid. Non. Nov. In Affrica, Primi, Gregorii, Amantii, Saturi Augustiduno, Proculi episcopi. Et in Nicea, Domnini. Alibi, Victurinæ & Perpetuæ.
Nonis Nov. In Cæsarea Capadociæ, Domnini, Cæsarii, Antonini. In Campania, Marci episcopi & Secundi. In Capua, Quarti confess.
VIII Id. Nov. In Nicomedia, Eusebii & Juliæ. Et in Affrica, Donati, Pauli, Bassami, Domnini, Felicis. Redonis Galliæ, depositio sancti Melani episcopi. * Translatio Sanguinis Domini in Augiam. In Aquitania, sancti Leonhardi confessoris. Ipso die S. Wilibrordi episcopi & confess.
VII Id. Nov. In Affrica, Rogati, Donati, Pauli. In Nicomedia, Eusebii, Provisi, Marii, Primi. Et alibi, Sinfronii, Nicostrati, Gaudii, Victoris.
VI Id. Nov. Romæ, sanctorum quatuor Coronatorum, Simfroniani, Claudii, Nicostrati, Simplicii, Castoris. Et in Affrica, Primi, Macharii, Justi, Amaranti.
V Id. Nov. In Nicomedia, Damiani. Alibi, Donati, Restituti, Victorini. Romæ, Theodori & Simfronii. Et in Spaniis, Fausti, Januarii & Martialis.
IV Id. Nov. In Antiochia, Demetrii, Aminesi. In Affrica, Saturnini, Donati. Romæ, depositio sancti Leonis episcopi. Aurelianis, depositio sancti Victoris episcopi.
III Id. Nov. Ravennæ, Felicis. Romæ, sancti Mennæ. Turonis, dormitio sancti Martini episcopi. Lugduno Galliæ, depositio Verani episcopi, Victorini & Donni.
Prid. Id. Nov. In Affrica, Maurili, Publii. Et in Cæsarea Capadociæ, Germani, & Theophili. Item in Cæsarea, sancti Ensebii. Alibi, Burcharti confess.
Idus Nov. In Affrica, Euticii. Et in Cæsarea Capadociæ, Felicis. Turonis, Brictii confessoris. Romæ, Felicis presbyteri. Redonis, depositio sancti Amanti episcopi.
XVIII Kal. Decembris. In Eraclia, Clementini, Theodoti, Filomini, Eracli, Varici, Marcialis, Donati.
XVII Kal. Dec. In Affrica, Secundi, Fidentiani, & Martialis. Hyppone Regio, Sanctorum Siddini, Saturnini, Servii, Calendionis, Galliani, Secundi, & Fridolini.
XVI Kal. Dec. In Capua, Augustini & Felicitatis In Affrica, Vitalis, Januarii & Justi, Rufiani, Marci Alibi Augustini. Lugduno, Eucherii. Et Otmari confessoris.
XV Kal. Dec. In Nicomedia, Ammonis. Et in Asia, Matronæ & Teclæ virginis. In Eraclia, Gregorii & Victoris. Aurelianis, Amani confessoris.
XIV Kal. Dec. In Antiochia, Romani monachi, Barallæ & Isici martyris. Et in Cæsarea, Bonuli, Victoris, Maximi, Luciani. In Eraclia, Carterii. Et dedicatio Ecclesiæ sancti Georgii martyris in Cella, quæ dicitur Hattonis, in Augia insula.
XIII Kal. Dec. In Cæsarea, Maximi, Mucii, Neoferi, Muciani, Januarii, Zefori, Romani. Augustiduno, Simplicii episcopi.
XII Kal. Dec. In Capua, Augustini, Bassi, Dionisii. In Sicilia, Ampeli & Gagi. Et in Taurinis, Octavi, Solitoris, Adventoris. Et Agapæ virg.
XI Kal. Dec. In Antiochia, Basillæ, Zefiri, Auxilii. Romæ, sancti Clementis. Et alibi, Maximi, Sisinnii, Stephani, Pionii, Eracli, Macedonii.
X Kal. Dec. Romæ, Cæciliæ virginis. Et in Affrica, Crisogoni, Cleti, Verociani. In Capadocia, Longini militis & martyris, qui Christum lancea percussit.
IX Kal. Dec. Romæ, sancti Clementis episcopi, Felicitatis & Maximi. Et in Capadocia, Niciani. In Italia monasterio Bobio, depositio sancti Columbani abbatis.
VIII Kal. Dec. Romæ, Chrisogoni, Eleutherii & Maximi. Et in Affrica, Sirici, Donati, Saturi, Rogati & aliorum XL. Et in Perusia Tusciæ, sancti Felicissimi. Alibi, Gebhardi & Eberhardi confessorum.
VII Kal. Dec. In Affrica, Luciani, Marciani, Claudiani, Cypriani, Marcialis, Petri, Felicis, Vitalis, Juliani, Victoris, Januarii, Donati, Quiriaci. Et in Alexandria, sanctæ Katherinæ virg. & mart.
VI Kal. Dec. Romæ, depositio sancti Sirici episcopi. Et in Aquileia, Valentini episcopi. Et in Capua, Nicandri, Cassiani & Felicissimi, Saturnini. Alibi, Amatoris episcopi & Conradi episcopi.
V Kal. Dec. In Nicomedia, Marcelli, Petri, Hereni. Et Italia civitate Bononia, Agricolæ & Vitalis. In Mediolanio, Lucii, Andreæ, Johannis, Severi.
IV Kal. Dec. In Oriente, Trofimi, Theodori, & Pecasii, Eucherii. Et alibi, Eusebii & Julii.
III Kal. Dec. Romæ, Saturnini, Crisanti, Mauri, Dariæ & aliorum septuaginta duorum. Et in Gallia, civitate Tolosa, sancti Saturnini episcopi & martyris.
Prid. Kal. Dec. In Achaia, civitate Patras, sancti Andreæ Apostoli. Et Romæ, Castuli, Saturnini & Euprebitis. Et in Mediolanio, Ambrosii. Et in Nicomedia, Carionis, Turrionis.

DECEMBER HABET DIES XXXI.

Kalend. Decembris. Romæ, sanctæ Candidæ. Et in Affrica, Victuri, Rogati, Eliquati. Et in civitate Noviomo, depositio sancti Elegii episcopi.
IV Non. Dec. Romæ, Pimenii & Pontiani. Vibiani. Et in Mauritania, Veri, Securi, Januarii, Victorini, Fortunati. Item, Victoris & Pontiani.
III Non. Dec. In Oriente, Merobi, Claudici & Felicis. Et in Affrica, Crispini, Magni, Johannis, Stephani, Victoris. In Bononia Italiæ, Agricolæ, Lucii episcopi.
Prid. Non. Dec. In Oriente, Eracli, Laudocii, Cristiani, Prudentii, Victorini. Romæ, Barbaræ virginis. Et in Laodicia, Metropiæ, Felicis.
Nonas Dec. In Affrica, civitate Tigora, Julii & Potamienæ, Crispini & aliorum septem. Item in Affrica, Humili, Missi, Victoris, Trofimi.
VIII Id. Dec. In Affrica, Zeduli, Fortunati, Gathi, Agathæ, Hermogeni & Rogati. Et sancti Nicolai episcopi.
VII Id. Dec. In Antiochia, Policarpi & Theodori. Et alibi, Sapidici. Et Romæ, Eutaciani episcopi.
VI Id. Dec. Romæ in cimiterio Calisti via Appia, depositio Euticiani episcopi & confess. Eusebii & Orani, Successi.
V Id. Dec. In Affrica, Petri, Successi, Basini, Victoris, Urbani, Januarii, Mizini, Pascenti. In Antiochia, Geronti, Pollentiæ, Silvinæ.
IV Id. Dec. Romæ, Pontiani, Trasonis, Capitulini, Damasi Papæ. Germani, Euangelii, Mauri. Arvernis, sancti Agricolæ & Vitalis mart.
III Id. Dec. Romæ, depositio Damasi episcopi. Eulaliæ, Prætextati & aliorum sine numero.
Prid. Id. Dec. In Spaniis Emertiæ, Eulaliæ. Et in alio loco, Ermogenis, Donati & aliorum viginti virorum.
Idus Dec. Siracusa civitate Siciliæ, Luciæ virginis. Ravenna, Ursicini martyris. Alibi Saturnini.
XIX Kal. Ian. In Antiochia, Drusi, Zosimi, & Theodori. Lugduno, Viatoris episcopi. Vienna, Lupicini episcopi. Remis, Nicasii episcopi Alibi, Theodoli.
XVIII Kal. Ian. In Affrica, Fausti, Lucii, Candidi, Maximi, Marci, Secundi, Primi, Saturnini. Aurelianis, Maximi presbyteri. In Ascalonia, Promoti.
XVII Kal. Ian. Ravenna, Valentini, Navalis, Agricolæ, Concordii.
XVI Kal. Ian. Affrica, Victoris, Adjutoris, Quarti, Honorati, Simplicii, Felicis, Victoriani, Vincentii, Quinti, Donati. Et alibi, Dioscori.
XV Kal. Ian. In Laodicia, Teocteni, Baseliani. Et in Affrica, Quinti, Simplicii, Pomponii. In Lucania, Honorati, Reductulæ, Victoriæ.
XIV Kal. Ian. In Bithinia, Secundi, Zosimi, Pauli, Victoriæ & Cyriaci. Antisiodoro, beati Gregorii episcopi. Et alibi, Crisanti & Dariæ.
XIII Kal. Ian. In Tracia, Julii. Et Iconio, Teclæ. Romæ, depositio Ciprini episcopi & Ignatii martyris, Potentiani, Anastasii episcopi & Liberati.
XII Kal. Ian. In India, Thomæ Apostoli. Et Romæ, depositio sancti Innocentii episcopi. Victoriæ, Zosimi, Aurelli. Alibi, Foci, Florenti, Honorati episcopi.
XI Kal. Ian. Romæ, depositio Felicis episcopi. In Antiochia, Basiliæ. Alibi, Demetrii, Honorii & Flori. Item Romæ, Teudosiæ virginis.
X Kal. Ian. In Nicomedia, triginta quinque Martyrum. Romæ, Eugenii, Eleutherii, Urbani, Cornili, Traiani, Metelli, Victoris & Titiani.
IX Kal. Ian. In Tripoli, Luciæ. Et Romæ, Metropi, Pauli, Zenoti, Timisti. Et alibi, Drusi & Donati, Tiutini. Antiochia, Virginum quadraginta.

[Annotata]

* Sirmio

* Hilarii

* alibi

MARTYROLOGIUM TERTIUM
AUGUSTANUM
MONASTERII S. UDALRICI.

IANUARIUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Ianuarii. Circumcisio Domini secundum carnem. Stephani, Eofrosini, Hermetis, Gagi, Victoris, Severi. Augustoduno, Agrippini episcopi. Romæ, Martinæ martyris S. Basilii episcopi & confessoris.
IV Nonas. Ian. Antiochia, Isidori, Macharii, Vibiæ, Rutuli, Vitalis, Stephani.
III Non. Ian. Cirini, Claudionis, Argei, Marcellini. Parisiis, Genovefæ virginis. Viennæ, Florentini. Romæ, Antherii Papæ. Theagenis.
Pridie Non. Ian. In Africa, Aquilini, Aggei, Agenti, Quinti, Triphenæ. Bononia, Hermetis, Gagi.
Nonas Ian. Felicis, Luciani, Telesphori Papæ, Petri, Sereni. Hierosalem, Simeonis prophetæ. Nat. Symeonis qui in columna stetit. Vigilia Epophaniæ Domini.
VIII Idus Ian. Epiphania Domini. Honorii, Julii, Anastasiæ. Redonis, nativitas & translatio Ordei episcopi Mediolani [lege, & ordinatio episcopi Melanii conf.]
VII Id. Ian. In Nicomedia, Luciani, Liuceri, Polyocthi, Felicis, Palati, Isidori, Pulianthi, Eueti.
VI Id. Ian. In Græcia, Mystici, Timothei, Lucii, Flori, Sathei. Augustud. Egemenii episcopi. Severini conf.
V Id Ian. In Porta, Saturnini, Vitalis, Fortunati episcopi & Reconui. ^*
IV Id. Ian. In Africa, Revocati, Firmi. Romæ, Melchiadis episcopi & confessoris. Constantinopoli, Polyeucti martyris & S. Felicitatis. Pauli primi eremitæ.
III Id. Ian. In Alexandria, Petri, Seleuci. Alibi, Filoromi, Augenti, Augustini. Gregorii episcopi Nannetis. ^*
Prid. Id. Ian. In Achaia, Ciriaci, Saturi. Alibi, Zotici, Clycerii, Bonitati, Castoli, Rogati, Filoromi, Petri, Aventi.
Idus Ian. Africa, Ingenui, Felicatis. Alibi, Cyriaci, Zotici, Climenii. Romæ, XI militum martyrum, Secundi. Depositio sancti Hilarii episcopi Pictavis.
XIX Kalend. Februarii. Antiochia, Clycerii martyris. Alibi, Pauli, Serapionis, Geronti, Januarii, Felicis episcopi. Strasi ^* episcopi.
XVIII Kal. Febr. In Egyppia, Crisconi, Menelampi. Alibi, Cornili, Lirici, Abacuc prophetæ. Remen. Remei ^* conf.
XVII Kal. Febr. Romæ, Marcelli Papæ martyris, Mathæ. Alibi, Saturnini, Fausti, Aprilii. Avalato ^*, Honorati episcopi, Furseonis.
XVI Kal. Febr. Africa, Mucii, Victorici, Lucii. Thebaida, Antonii monachi. Pseusippi, Leonillæ martyris cum sociis. Deascium ^*, Marcelli episcopi. Bitur. Sulpitii episcopi.
XV Kal. Febr. Cathedra sancti Petri Apostoli, qui primum Romæ sedit. Mesei, Amonii, Tirsi, Lucii, Luciani. Romæ, Priscæ martyris. Turonis, Leobardi conf.
XIV Kal. Febr. Africa, Pauli, Germani, Julii, Gagi. Hierusalem, Marthæ, Mariæ. Alibi, Pii, Zosimi, Fortunati. Lugduno, Niceti.
XIII Kal. Febr. Romæ, Fabiani & Sebastiani, martyrum. Mariæ, Audiflex, Abacuc. Alibi, Clementis, Leonti, Tirsi.
XII Kal. Febr. Felicis, Anastii conf. Solutoris Fructuosi martyris, Eulogii martyris, Patrueli martyris. Romæ, Agnetis V. Arven. Aviti conf.
XI Kal. Febr. In Hispania Venenensium [Valent. civit.] pas. Valerii episcopi, Vincenti diaconi martyris, Pauli, Quintiliani, Apodimi, Quirini, Clementis, Januarii. Romæ, Vincentii & Anastasii mart.
X Kal. Febr. Severiani martyris, Flori, Cornilii, Donati, Clementis, Eugenii, Macharii martyrum. Romæ, Emerentianæ martyris.
IX Kal. Febr. Antiochiæ, Babillæ martyris. Alibi, Mardonii martyris, Epictiti, Galæi, Felicissimæ, Vincenti, Eustasii conf. Sabinæ virginis.
VIII Kal. Febr. Viti. Pauli Apostoli conversio in Damasco. Donati, Epienti, Pupiæ, Tyrsi, Agape, Fabiani, Sabini. Arvern. Præjecti martyris.
VII Kal. Febr. Policarpi episcopi, Armati, Artemii, Fabiani, Doni, Leudici, Theogenis, Sabinæ, S. Paulæ.
VI Kal. Febr. Daviti, Reotri, Emeliani, Pupli, Arthemii, Armati, Gagi, Epictici.
V Kal. Febr. Romæ, Agnetis virginis de nativitate. Donati, Viti. In Africa, Mesuriani, Juliani, Niceti, Locati, Cælestini, Leacii.
IV Kal. Febr. Victoris, Pauli, Hyppolyti, Honorati, Constantini. Treveris, Valerii episcopi.
III Kal. Febr. Ant [Antiochiæ] Ypoliti. Alibi, Peliani, Cleri, Philippiani & aliorum CXXIV.
Pridie Kal. Febr. Alexandri, Tharsici, Gelasii, Ippoti, Tyrsi martyrum. Calinici, Victoris.

FEBRUARIUS HABET DIES XXVIII.

Kalend: Februarii. In Scotia, depositio Brigidæ virginis. Polycarpi, Penis, Pupli, Severiani conf. Vindemialis.
IV Non. Febr. Solennitas sanctæ Mariæ, quando Dominum in templo præsentavit. Africa, Victoris, Privatulæ Romæ, Laurenti, Fortunati, Aurelii ^*, Flosculi. Et depositio Sia gre ^* virginis.
III Non. Febr. Africa, Felicis, Laurenti, Celerini, Ypoliti, Felicitatis. Fapingi, Terridi confessoris. Lugduni, Lupicini. Sancti Blasii martyris.
Prid. Non. Febr. Foro Sympronii, Gemini, Gelasii, Mammi, Donati, Aquilini, Timothei.
Non. Febr. Sicilia, passio Agathæ virginis, Revocati, Saturi, Felicis, Saturnini. Vienna, Aviti confessoris. Andreæ Apostoli de ordinatione episcopi. S. Genuini conf. in Bisebona. [Intellige Ingenuinum ep. Sabionensem]
VIII Id. Febr. Sotheris virginis. Alibi, Saturnini, Revocati, Dorothæ, Theophili. Alibi, Luciæ virginis. Amandi episcopi. Vedasti episcopi. S. Helenæ reginæ.
VII Id. Febr. Augulii episcopi martyris. Anatolii, Ammonis, Statiani, Nepotiani, Lucii, Saturnini, Sarneanæ, Andreæ.
VI Id. Febr. Armeli ^* & Dionisii, Emiliani, Sebastiani. Romæ, Pauli episcopi. Alibi, Lucii.
V Id. Febr. Alexandria, Ammonis, Cyriaci, Æmiliani, Thomæ, Julii, Germani, Agatonis. Altonis confessoris. [in Bavaria.]
IV Id. Febr. Apollinaris martyris, Silvani. Romæ, Zotheris. Benevento castro Cassini, S. Scholasticæ virginis.
III Id. Febr. Eufraxiæ, Basiliani, Amati, Dulici. Lugduni, Desiderii episcopi. Pectavis, Baldegundæ virginis.
Prid. Id. Febr. Damiani martyris, Juliani, Donati, Eradi Susannæ, Eulaliæ, Urbani. Simplicii confessoris. Parthemi martyris.
Idus Febr. Juliani martyris, Tulliani, Cirici, Ammonii, Dicenti. Lugduni, depositio beati Stephani episcopi.
XVI Kal. Martii. Romæ, Valentini, Zenonis, Vitalis, Feliculæ martyris. Martiani, Vincenti, Germani, Bassiani, Dionysii martyris. Agathon martyris. Jonas, Ægeas.
XV Kal. Mart. Joseppi, Agapæ virginis, Johannis, Adventi, Xysti, Victoris, Pamponis, Castuli & aliorum XII.
XIV Kal. Mart. Faustini, Implessi, Cucufatis, Fabiani, Maximæ, Junellæ, Culini, Julianæ cum V millibus. ^* Tetradii episcopi.
XIII Kal. Mart. Donati mart. Crisantii, Romuli mart. cum LXXXIV. Januarii, Octaviani, Guovuli, Marci.
XII Kal. Mart. Rutili, Classici, Domasci, Pauli, Martialis. Maximini, Marcelli, Fructuli.
XI Kal. Mart. Puplii, Juliani, Baræthei, Julii, Lampasi, Majuli. Julii, Marcelli.
X Kal. Mart. Potami, Menesei, Bidini, Gagi.
IX Kal. Mart. In Africa, Veroli, Sirici, Jocundini, Victorini, Petri, Justi, Secundini.
VIII Kal. Mart. Cathedra S. Petri Apostoli qua sedit apud Antiochiam. Teclæ virginis. Victorini, Concordiæ, Severi & aliorum LXI. Gorgonii.
VII Kal. Mart. Senerati, Policarpi episcopi cum aliis XII. Heretis, Crisconi, Petri, Felicis cum aliis XXXVI. Sirici.
VI Kal. Mart. Heroli, Primitivi, Rutuli. Mathiæ Apostoli. Luciani, Victorini, Serapionis mart.
V Kal. Mart. Donati, Ingenui cum aliis V. ^* Justi, Casti, Crescenti, Rogatiani, Nestoris. Vualtpurgæ virginis.
IV Kal. Mart. Alexandri, Nestoris, Theonis, Donativi, Ingenuæ; Fortunati, Felicis cum aliis XXVI.
III Kal. Mart. Alexandri, Antigoni, Abundanti, Divani, Dionysii & aliorum XXIV. Serviliani, Datiani, Leandri.
II Kal. Mart. Celeris, Pupilli, Claudiani, Macharii, Gage, Rufini, Justi.

MARTIUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Martii. Passio Leonis mart. Donati, Abundantii, Hermetis, Adriani, Victoris. Andg ^*. Albini conf.
VI Non. Mart. Heroni mart. Luci episcopi. Pauli, Georgii, Januarii, Absalonis, Primitivi.
V Non. Mart. Felicis, Lucioni, Calisti, Æmeteri, Juli, Casti, Justi, Fortunati. Natalis sancti Eucherii & Celedoni.
IV Non. Mart. Natale sanctorum Martyrum octingentorum. Romæ, Juli, Roti & aliorum XXVII. Luci, Gagi, Fortunionis, Gregorii, Adriani.
III Non. Mart. Euoli, Petri, Focæ mart Victoris, Eusebii. Alibi, Saturnini, Marti, Martini.
II Non. Mart. Nicomedis, Victoris, Alexandri, Diodori, Perpetuæ & Felicitatis, Silvani.
Non. Martii. Africa, Perpetuæ & Felicitatis virginum, Saturi, Servani, Leoci, Italiæ, Randæ, Rogati, Manili.
VIII Id. Mart. Nicomediæ, Quirilli. Alibi, Rogati, Orbani, Cirilli, Heronimæ, Heremæ, Felicis.
VII Id. Mart. Armeniensium militum XLVIII ^*. In Africa, Juliani, Felicis, Philippi, Mariani, Concessi. Romæ, XL militum.
VI Id. Mart. Nitia, Gorgoni, Firmi. Antiochiæ, Agapæ virg. Alibi, Palati….
V Id. Martii. Alexandri ^*, Agapi, Filomi, Candidi, Valeri, Quirilli, Petroni, Eracli, Zosimi, Martiani.
IV Id. Mart. Nicomedia, Agadoni martyris. Alibi, Zosimi, Neonis, Ponii. Romæ, Innocenti, Ruasi conf. S. Gregorii Papæ.
III Id. Mart. Nicomed. Mache Dioni ^*, Epodi. Alibi, Theosetæ, Eufraxiæ, Victorini, Martialis, Juli.
II Id. Mart. Eufrasiæ, Alexandri, Petri, Nimi, Peonis, Innocenti, Felicissimi. Romæ, Leonis episcopi & martyris.
Idus Mart. Longini, Luci mart. Fausti, Pauli. Hierosolymis, Jacobi Apostoli. Lucæ Euangelistæ.
XVII Kal. Apr. Nicomedia, Castorii, Sereni, Eugeniæ, Juliani. Alibi, Helarii, Cassonis, Pampini, Ciriaci, Scmaragdi, Largi, Crescentiani mart.
XVI Kal. Apr. Patritii episcopi & confessoris. Hierosolyma, Quiriaci episcopi. Dionysii, Mariæ, Largi, Alexandri, Datiani. Obitus S. Gertrudis virg.
XV Kal. Apr. Alexandria, Collegi, Rogati, Saturi. Nicomedia, Aplis, Servili. In Campana, Luciani [cum] aliis XXIV. Quinti, Saldæ, Rogati.
XIV Kal. Apr. Theodoti, Bassi, Bassiliæ. Leoti conf. Sorenti, Marci, Florenti.
XIII Kal. Apr. Joseph, Pauli, Cirilli, Eugeniæ, Serapionis, Claudii, Victuricus, Doionii, Valentini. Vulframni.
XII Kal. Apr. Alexandria, Serapionis, Josippi, Volusiani, Polycarpi, Amatoris, Amoni. Benedicti abbatis.
XI Kal. April. Narbona, Pauli conf. In Africa, Saturnini. In Sebaste, Dieroni, Arionis.
X Kal. April. In Africa, Felicis. Alibi, Theodoriti presbyteri, Juliani, Agani, Piomoli, Pauli, Dionysii.
IX Kal. April. In Africa, Agapiti, Romuli, Rogati, Saturnini. Alibi, Secunduli, Victorini, Seleuci. Romæ, Cirini mart. S Quirini mart.
VIII Kal. April. Annuntiatio B. V. Hierusalem Dominus noster Jesus Christus crucifixus est. Et passio Jacobi Apostoli fratris Domini. Nicomedia, Dulæ. Alibi, Lucellæ & quadragintorum martyrum. Jovini. Teclæ virginis.
VII Kal. April. Romæ, Castuli. Alibi, Meniotni mart. Petri, Marciani, Thimothei, Theodoli.
VI Kal. April. Resurrectio Domini. In Africa, Romoli, Aviti, Missiæ, Solutoris. Sancti Rudperti episcopi & confess.
V Kal. April. Rogati, Audacti, Castoris, Alexandri, Dorothei. Caval Gũdrã, [Cavalono, Guntramni] regis.
IV Kal. April. Nicomedia, Pastoris, Victoris, Doli, Julianæ. Ant. [Antiochiæ,] Theodori, Saturnini, Pentalis. Alibi, [Achaïcæ.]
III Kal. April. Thesal. [Thessalonicæ,] Domnini, Filopoli, Agaci, Palatini. Alibi, Victoris, Eulaliæ virg. Depositio Pastoris.
II Kal. Apr. Africæ, Anesi, Felicis, Diodoli, Portæ, Aptæ, Corneli, Variæ [Valeriæ.]

APRILIS HABET DIES XXX.

Kalend. Aprilis In Armenia, Partini, Quintiani. Alibi, Victoris, Agape, Herenei.
IV Non. Apr. In Affrica, Amphiani, Victoris. Alibi, Marcellini, Theodoli, Orbani. Niceti conf.
III Non. Apr. In India, Thomæ. Alibi, Pancratii, Agathæ, Theodosiæ virg. Donati. Amphiani, Euagri, Sixti.
II Non. Apr. Theodoli, Agathoni, Pauli, Saturnini, Publii, Victoris, Juliani, Successi, Martini. Et depositio S. Ambrosii episcopi & confess.
Nonas Apr. Claudiani, Marcianæ, Didimi, Quinti, Honori, Agapæ, Anfiani, Nicanoris, Andronici.
VIII Id. Apr. In Nicomedia, Firmi, Herennei, Romani, Donati, Stephani, Timothei, Clusi, Quiriaci, Marini.
VII Id. Apr. Antiochia, Timothei, Diogenis, Eleusi, Machariæ, Maximæ. Alibi, Apricæ, Victoris, Pelusii.
VI Id. Apr. Africa, Timori, Anexi, Concessi, Solutoris, Successæ. Macharii monachi. Pinnarii, Ammonis, Maximæ.
V Id. Apr. Trimetri, Helari, Concessi, Mari, Fortunati, Camati & aliorum VII martyrum.
IV Id. Apr. Alexandriæ, Apollonii, Granii, Saturnini. Alibi, Gagani, Elati, Donati, Pinnati, Theodori.
III Id. Apr. Romæ, Leonis Papæ & confess. Salonis, Domnini, Fortunati, Eustorgi, Nestoris, Maximi, Donati, Siagri confess. & aliorum CCXL.
II Id. Apr. In Asia, Carpi. Alibi, Julii, Agapi, Pauli, Opiniani, Valeri. Constantini conf. Isachari, Eufemiæ.
Idus Apr. In Chat. [Chalcedonia,] Eufemiæ martyris. Eucarpi, Sequutoris, Catuli, Januarii, Polycarpi, Pauli.
XVIII Kal. Maii. Romæ, Tiburtii, Valeriani, Maximi. Alibi Proculi, Optati, Corneliæ, Quiriaci, Frontoni.
XVII Kal. Maii. Biemo [Picino,] Marionis, Messoris, Mositis. Alibi, Arcelladi, Diogenis, Vironici, Prosduci, Luperci, Georgii, Agutæ.
XVI Kal. Maii. Achiæ [In Achaia,] Carissimi martyris. Alibi, Basilicæ, Marcialis, Callisti mart. Felicis, Luciani, Saciani.
XV Kal. Maii. Antiochiæ, Petri, Armogenis, Martiani. In Africa, Baruci, Donati, Macedoni, Fortunati.
XIV Kal. Maii. Septimi, Maurilii, Donati, Eleutherii episcopi, Crispini, Mappalici, Antiæ, Victorini.
XIII Kal. Maii. Armenia, Ermogenis, Gagi, Rufi martyris. Fortunati, Sericiani, Donati. Alibi, Vincenti, Vitalis martyris.
XII Kal. Maii. Africa, Serviani, Aricatii, Joannis. Romæ, Victoris, Agoracii, Salviani, Donati martyris. Audati. Martini conf.
XI Kal. Maii. Alexandria, Fortunati, Aratoris, Vitalis. Romæ, Valeriani, Aprutuli, Maximi, Cæsaris.
X Kal. Maii. Philippi. Romæ, Gagi Papæ. Lugduno, Epipodii, Leonidis, Primoli. Turdiani Sennis [Senonis,] Leonis.
IX Kal. Maii. Africa, Catulini, Victoris, Ursi. Romæ, Georgii martyris, Naboris, Vitalis. Alibi, Felicis, Fortunati, Pantalimoti.
VIII Kal. Maii. Victoris, Coronæ, Donati, Theonis, Faustini. Sidrach, Misach & Abdenago sic liberati sunt [S. Adalberti martyris.] de camino ignis. Alexandri…. S. Georgi martyris.
VII Kal. Maii. Euodii, Fortunati. Diospoli, Georgii martyris. Lugduno, Rustici, Conf. Et depos. Marci Euang. Romæ, Litania major.
VI Kal. Maii. Africa, Aurelii, Leonidis, Juri, Cyri, Vindei, Pauli, Cleti, martyris, Maximi, Martiali, Simplicii, Germani, Gemellini.
V Kal. Maii. Anthimi episcopi, Castoris, Anchimi, Hermetis, Victoris, Germani, Stephani, Antonini, Timiæ, Sodolis.
IV Kal. Maii. Eusebii Romæ, Vitalis, Victuri, Malinæ, Aphrosidi, Manilitiæ, Luciani cum aliis CCCX. Bides [Bituricæ] Eutici confess. Vitalis.
III Kal. Maii. Alexandri, Germani, Alibi, Prostuci, Gradi, Prudenti, Valentini, Urbani, Pudenti.
II Kal. Maii. Alexandria, Dorothei, Crispini, Nomadiani, Quirini mart. Rodimini, Polderoni conf.

MAIUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Maii. Natale Philippi & Jacobi. In Gallia, Amatoris conf. Oriensis [Tolosæ, Orientii ep.] Sigimundi Regis. Matthæi apostoli. Judæ. Et initium prædicationis Domini nostri Jesu Christi.
VI Non. Maii. Germani, Saturnini, Helpidi, Cælestini, Privati, Felicis, Ermogenis.
V Non. Maii. Inventio sanctæ Crucis Romæ, Ermogenis, Alexandri, Eventi & Theodoli, Juvenalis conf. Orbani, Marciani, Fortunati.
IV Non. Maii. Antonini mart. Cælestini, Felicis, Floriani martyris, Silvani, Nestoris, Corcadon. conf. Romani, Fortunati.
III Non. Maii. Eufuni, Herenei, Gregorii, Petri, Aureliani ^*, Hilari. Viend. [Vienna] Felicissimi, Nectari, Niceti. Audati ^*, Viviniani mart.
II Non. Maii. Matthei Apostoli. Gerunti, Secundiani. Med. [Mediolani,] Victoris, Felicis. Audati, [Autisiodoro,] Valerii. S. Joannis ante portam Latinam.
Nonas Maii Augustini, Marcellini, Celerini, Eutychi, Georgii, Hilarii conf. Augustiduno, Placidi, Macrobii, Flavii
VIII Id. Maii. Adventus S. Michaëlis in monte Gargano. Victoris, Fortunati, Agathi, Maximi, Stephani, Eutychi, Saturnini. In Santia ^*, Martini. Augdno ^* Palati [Helladii.]
VII Id. Maii. Quirilli, Zenonis, Timothei, Gordiani, Primoli, Quindei, Aphrodisi, Beti confessoris.
VI Id. Maii. Romæ, Epimachi, Gordiani. Alibi, Probati, Cyrilli, Petri, Felicis, Faustæ, Mariæ, Job prophetæ.
V Id. Maii. Montaniani, Septimi, Majuli, Epimini, Antini, Timetri ^*. Vienna, Mamerti, Martini.
IV Id. Maii. Romæ, Nerei & Achillei, Pancratii martyris, Sotheris, Aprocleti martyris cum DIV.
III Id. Maii. Agripi, Lucii, Sabini, Gagi, Sebastiani, Taraci, Probi, Andronici. Victoris, Marcellini.
II Id. Maii. Victoris, Quarti, Proculi, Sebastiani, Maximi cum CCCCIV mart. qui cum Cyriaco Romæ passi. S. Isidori, Bonifacii.
Idus Maii. Timothei, Præstabilis, Digni, Simplicii, Victoris, Felicis Cyrici, Petri, Andreæ, Dionysii, Tritici.
XVII Kal. Junii. Aquilini, Eraclii, Victorini, Paulini, Dioclitiani, Mengeni mart
XVI Kal. Jun. Victoris, Primi, Liberi, Eraclii Aquilini, Quartini, Galliari, Pauli, Peregrini mart.
XV Kal. Jun. Alex [Alexandriæ,] Potamionis, Maximi, Erimonii. Alibi, Dioscori mart. Dativi, Ortasii, Victoris, Casi, Lucrosi, Marci Euangelistæ.
XIV Kal. Jun. Romæ, Caloceri, Pudentianæ martyris. Paterni, Cælesti, Politti, Quinti, Emelii, Primoli, Partini.
XIII Kal. Jun. Romæ, Basillæ, Victuriæ, Basiliscæ, Gervasii, Protasii, Fausti, Austrigisili.
XII Kal. Jun. Timothei, Poli, Euni, Inchoati, Veturi, Donati, Matthei Apostoli. Valis conf.
XI Kal. Jun. Romæ, Faustini, Venusti, Juliæ, Elenæ. Alibi, Polyeucti, Casti.
X Kal. Jun. Epictiti, Basilei conf. Quinti, Lucii, Verni. Desiderii episcopi. Juliani, Firmi, Aptoni, Fausti.
IX Kal. Jun. Servuli, Saturnini, Vincenti, Zeli. Nannetis, Rogatiani, Donatiani mart.
VIII Kal. Jun. Sentiati, Dionysii, Eusebii, Macenti. Romæ, Urbani Papæ. Desiderii episcopi. Epheso, Joannis Apostoli. Trec Leonis monachi.
VII Kal. Jun. Eradii, Augustini episcopi, Felicissimæ, Pauli, Victuri, Saturi. Auctis [Autisiodoro,] passio Prisci martyris. Romæ, Ximeti martyris & aliorum XX mart.
VI Kal. Jun. Aquilini, Eliæ, Salvatiani, Sacei, Euctrici, Quinti, Stabili. Eugl. Lucæ [Euangelii, Luciani,] Alibi, Luciani, Restituti.
V Kal. Jun. Zetuli, Primoli, Emelii. Romæ, Epicadi, Marciani, Castuli. Paris. Germani confess.
IV Kal. Jun. Pollionis, Cripoli, Cyrilli, Primi, Restituti, Venusti. Craboli, Maximini conf.
III Kal. Jun. Sici, Palatini martyris, Gabini, Crispoli.
II Kal. Jun. Canti, Procati, Dictiani, Donatiani, Processi. Romæ, Petronelle virginis, filiæ S. Petri.

JUNIUS HABET DIES XXX.

Kalend. Junii. Thesal. Octavi, Luciæ, Casti, Puplii, Lupi, Crispini, Claudii, Maximi, Nicomedis martyris. Zosimi, Juvencii, Castuli, Atabi & aliorum CXX.
IV Non. Jun. Romæ, Marcellini & Petri martyris. Zachariæ, Rogati, Saturnini. Alibi, Thamati. Lugd. Sotiri & XLVIII mart. Mauri, Vincenti.
III Non. Jun. Africa, Quirini, Aldiani, Neboris, Demetriæ, Julianæ virginis. Thomæ Apostoli. Marcelli, Silvani, Leifhardi.
II Non. Jun. Zotici, Camasis, Julii, Saturnini, Italii, Daciani, Rustici, Quirini, Picti, Expergentii, Rustulæ, Crissentiæ.
Nonas Jun. Marciani. Et Alibi, Euasii. Romæ, Felicitatis, Gregorii, Nigandri, Apollonii, Gagi, Clari, Candidi, Zoëli, Fortunati, Bonifacii episcopi & martyris. Item Bonifacii martyris.
VIII Id. Jun. Nivendi [Nividuni,] Amanti, Lucii, Andreæ Alibi, Itali, Philippi, Claudii. Graciani [Gratianopoli] Zerati episcopi. Alexandri.
VII Id. Jun. Pauli, Fortunati, Magiri, Primosi. Affrica, Victuri, Privati, Donati. Alibi, Lucianæ mart.
VI Id. Jun. Marciani, Cresti, M. [Marti] Vitici, Salustini. Romæ, Nazarii, Primi, Naboris, Feliciani. Alibi, Marciæ. Suessionis, Medardi confess.
V Id. Jun. Maximi, Basilidis, Zachariæ, Censuri, Amanti Romæ, Primi, Feliciani. In Aginno, Vincentii martyris. Columbæ Abis. [abbatis.]
IV Id. Jun. Romæ, Basillæ, Caniani. Alibi, Crispuli, Restituti, Rogati, Zachariæ. [Autisiodoro,] Censuri episcopi.
III Id. Jun. Romæ, Restituti. Alibi, Fortunati, Barthi episcopi. Emeriti, Victoriani, Victoris, Felicis. Barnabæ Apostoli.
II Id. Jun. Romæ, Basilidis, Crispoli, Cyrini, Naboris, Felicis. Magdaletis, Zabini, Aurili, Donellæ. Helidii episcopi.
Idus Jun. Perside, Bartholomei Apostoli. Alibi, Feculi. Africa, Luciani, Fortunati, Tedæ ^*, Crescentiani.
XVIII Kal. Julii. Anteonii, Afri, Quintiani, Prothi. Art. [Aurelianis,] transl. Aniani. Sess. [Suessione] Valeriani. Rufum martyris. Ignati episcopi.
XVII Kal. Jul. Isicii, Cantiani, Nati, Gaiani, Candidi. Romæ, Viti, Clementis, Jubiniani, Philippi, Misogoni, Quintiani.
XVI Kal. Jul. Diogenis, Saturnini Antiochia, Cyrici, Viti martyris, Modestæ, Crescentæ, Julittæ mart. & CCCC militum. Nannetis, Similini.
XV Kal. Jul. Quiriaci, Cantiani, Mocrini mart.
XIV Kal. Jul. Marcii, Marcelliani, Emelii, Felicis, Pauli, Martarii. Alibi, Crispinæ, Marinæ.
XIII Kal. Jul. Med. [Mediolani,] Nazarii, Gervasii, Prothasii, Celsi mart. Romæ, Ippoliti, Euoti, Honori, Petri, Vitalis, Ursici martyris.
XII Kal. Jul. In toniscium [In Tomis civitate,] Pauli, Cyriaci, Feliciani, Thomæ, Felicis, Emelii, Vitalis, Crispini.
XI Kal. Jul. Bellici, Persei, Primi, Apollinaris, Rufini. In Cæsaria, Eusebii episcopi. Saturnini, Cyriaci, Albanimiæ, Eudecei.
X Kal. Jul. Ant [Antiochia] Gantalicæ, Julianæ, Grapi, Jacobi Alphei Apostoli. Rufi, Albani martyris, cum DCCCCLXXXVIII. Paulini conf. Niceti conf.
IX Kal. Jul. Vigilia S. Joannis Baptistæ. Nic. [Nicomediæ,] Aviti, Lingi, Capitoni, Sarati, & dio onis [forte Aritionis] Emeriti, Alici, cum aliis LXXVIII.
VIII Kal. Jul. In Palestina, natalis S. Joannis Baptistæ. Epheso, dormitio Joannis Apostoli. Romæ, Fistulæ [Festi,] Luceiæ. Agat. [Augustoduno] Simplicii.
VII Kal. Jul. Bigati, Banthanii, Acoræ [Acciæ] Luciæ.
VI Kal. Jul. Africa [Gaudentii] Felicis. Romæ, Joannis & Pauli mart. Agapiti, Emeritæ. Alexandriæ, Agathonis Deagenis. Vigilii episcopi.
V Kal. Jul. Romæ, Crispinille ^*. Spania, Crescentis, Crispiniani, Justini, Felicis, Juliani, Primitivi, Clementis. In Achaia, Diani, Florenti.
IV Kal. Jul. Africa, Fabiani, Theoni, Gor. [Gordiani.] Alexandria, Sereni, Senidi, Venusti, Eunuchi, Apollonii. Lugduno, Herei, [Herenei] Marcellæ. Vigilia Apostolorum Petri & Pauli. Leonis Papæ.
III Kal. Jul. Natale Apostolorum Petri & Pauli ….. & aliorum DCCCCLXXVII mart. Simonis & Judæ
II Kal. Jul. Romæ, Timothei, Leonis, Pauli. Lemovicas, Ursici, Martialis confess. Andegavis, Albini confess.

JULIUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Julii. Romæ, Gagi, Luciæ, Isicii. Alibi, Urion. Arileffi conf. Zeli, Severiani. In monte Hor, depositio Aaron sacerdotis. In Perside, Simonis Chananei & Judæ Zelotæ. Augustoduno, Leonti. Eparci episcopi.
VI Non. Jul. Romæ, Damasi Papæ. Cælesti, Eutychi. Melciadis Papæ. Hesycii, Processi Martiniani. Turon. Menegundæ.
V Non. Jul. In Edissa, translatio corporis Thomæ Apostoli Tryphonis, Cionis, Aprici, Juliani, Severi, Effemiæ, Cypriani.
IV Non. Jul. Apud Augustam N. S. Udalrici episcopi. Jocundiani, Innocenti. Turon. translatio corporis & dedicatio Basil. S. Martini episcopi. Biturig. Lauriani mart.
III Non. Jul. Agathoni, Theodoti, Triphonis mart. Secundini, Arbotis, Zoæ uxoris Nicostrati.
Prid. Non. Jul. Arioti, Palladii, Philippi, Severi, Zeti, Zotici, Augd. (Augustoduno) Leganti ^* episcopi. S. Goari presb. & conf.
Nonas Jul. In Alexandria, Parthenii, Eraclii, Apollonii, Publii. Alibi, Pividii, Parnini. N. S. Willibaldi episc. & conf.
VIII Id. Jul. In Nicæa, Sostrati, Eradii. Alibi, Perenti, Procopii, Speci, Quarti, Pancrati, Corneliani, Eladii, Primoli. Ciliani episcopi & sociorum.
VII Id. Jul. Inochi [Mochi] Zenoni, Cyrilli. Feliciani. Romæ, Floriani, Procopii mart. Faustini, Anatoliæ, Felicitatis, Alexandri, Fraterni.
VI Id. Jul. Septem Fatrum, Felicitatis filiorum, Felicis, Philippi, Vitalis, Martialis, Alexandri, Sylani & Januarii. Rufinæ, Secundæ, Anatholiæ, Marciani, Leonti, Philippi, Silini, Pretextati & aliorum XL.
V Id. Jul. Africa, Martiani. Et depositio Benedicti abbatis. Alibi, Januarii, Stephani, Leontii, Martiani, Prodiciæ, Mauricii, Eutychi. Liacini [forte Pictavis, Sisinni.] Pii mart.
IV Id. Jul. Fortunati. In Sicilia, Agathæ virg. Mediolano, Naboris, Felicis. Alibi, Primitivi, Divi, Cornenci.
III Id. Jul. Alexandria, Serapionis, Melei, Trophimi, Tropimei, Aptali, Propili, Menei. Med. Naboris, Felicis. Margaretæ virg.
II Id. Jul. Africa, Donati. Alibi, Petri, Phoci. Lugduno, Justi conf. Ammici conf. Marii, Antioti.
Id. Jul. Alexandria, Philippi. Alibi, Agrippini, Catullini, Bonosi, Zosimi, Jacobi, Secundi, Maximi Romæ, Cyrici mart.
XVII Kal. Augusti. Ilarini, Mietiæ, Theodosii, Pauli, Dionysii, Macharii, Mammetis, Valentini, Theoni.
XVI Kal. Aug. In Africa, Aquilini, Marcelli, Generosi. Bituric. Nazarii. Autis. Theodoræ.
XV Kal. Aug. Romæ, Symphorosæ cum VII filiis. Petri, Pauli, Herenei. Arnulfi episc. & conf. Alibi, Falbei episcopi. Emiliani, Aquilini.
XIV Kal. Aug. Alexandria, Sisinni. Alibi, Machodori, Dariæ, Justi, Torquanti, Landadi, Petri. Lugduno, Rustici conf.
XIII Kal. Aug. Africa, Sabini. Alibi, Victoris, Paulæ, Luciæ, Cyriaci, Maximi, Romani, Valeriani, Magrini, Secundi.
XII Kal. Aug. [Africa,] Victoris. Alibi, Fausti, Adriani, Basillæ. Romæ, Praxedis, Feliciani, Longini.
XI Kal. Aug. Antiochia, Cyrilli episcopi. S. Mariæ Magdalene. Andreæ, Thepelli, Aurilii, Startei. Alibi, Platonis, Eleani, Aioposi.
X Kal. Aug. Romæ, Vincentii. Ravennæ, Apollinaris episcopi. In Laodicia Phrygi, Minissei.
IX Kal. Aug. Victorini, Statiani, Militaris, Silvini, Christinæ virg.
VIII Kal. Aug. Romæ, Agunti. Passio Jacobi Apostoli. Alibi, Julianæ, Clementis, Cristofori, Ponni.
VII Kal. Aug. Joviani, Juliani, Emelii, Marciani, Adriani, Mittianæ, Laodiciæ & aliorum XXIV.
VI Kal. Aug. Felicis, Juliæ, Simeonis monachi. Jocundi, Macharii. Etheri episcopi.
V Kal. Aug. Auxenti, Septimæ. In Nicomed. N. S. Pantaleonis. Lugd. S. Peregrini presb. Mediolano, Nazarii & Celsi, Theophili, Victoris, Prudenti. Redd-i Riod omodi [Redonis, Riodomi] conf. In Britannia, Sampson.
IV Kal. Aug. Romæ, Felicis, Simplicii, Faustini, Beatricis, Abseodi, Simplicie, Anastasiæ. Trecas, Lupi episcopi, Rufi, Pontiani. Aurelianis, Prosperi episcopi.
III Kal. Aug. Romæ, Abdon & Zennen, Maximæ, Felicis, Fausti, Beatricis, Justi. Auturci [Autisiod. Ursi] episcopi. Turtulini.
II Kal. Aug. Democriti, Diani Autisiod. Germani confessoris. Secundi, Tisphi, Tertullini martyris.

AUGUSTUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Augusti. Antiochia, mart. VII fratrum Machabeorum. Petri, Cyrilli martyris, Rufi. Vercellis, Eusebii conf. Bituric. Archadii episcopi. Gerunda, Felicissimi martyris. Catena S. Petri osculanda.
IV Non. Aug. Romæ, Stephani episcopi martyris. Theodotæ, Felicis mart. Niceti.
III Non. Aug. Euphronii, Ermoli martyris. Droigenis, Stephani, Albini. Inventio corporis S. Stephani protom., Gamaliëlis, Nicodemi.
II Non. Aug. Romæ, Laurentii, Crescentiani, Jacinthi, Justini, Sego ^*, Bartholomæi.
Non. Aug. Eracli, Herenæ, Afri, Dassi. Augustoduno, Cassiani. Cat. [Catalauni] Mimmi episcopi.
VIII Id. Aug. Romæ, Xisti martyris, Agapiti, Felicissimi, Donatiani. Vigilia S. Afræ mart. Faustini, Ypoli cum aliis LXV.
VII Id. Aug. Faustini, Auxentii, Quiriaci, Suffroni, Veneriæ. Donati episcopi & martyris. Carpophori. Apud Augustam Vindelic. S. Afræ martyris.
VI Id. Aug. Romæ, Secundi, Cyriaci, Nazari, Agape virginis. Severiani, Victurini, Albani, Largi, Medratæ virginis.
V Id. Aug. Romæ, N. S. Romani. Firmi, Rustici, Dionysii, Permoni, Gagi, Xisti, Inbrivennensem [In Brivense] Martini. Vigilia S. Laurentii.
IV Id. Aug. Romæ, Laurentii archidiaconi, Crescentionis, Felicissimi. Mariæ, Genuari, Cirillæ.
III Id. Aug. Tiburtii, Valeriani, Susannæ, Cæciliæ virginis. Cassiani mart. Radegundæ reginæ Gaurici episcopi.
II Id. Aug. Romæ, Eupli, Leuci, Geson. Venariæ, Macharii, Darii, Chrisanti, Juliani.
Idus Aug. Romæ, Ypoliti martyris. Luciani, Pontiani. Alibi, Antiati, Cælesti, Corneli, Anoci, Radegundæ, Eupli levitæ mart. Cassiani martyris.
XIX Kal. Septembris. Fortunati, Juventiæ, Tutuli, Pauli, Parmi, Eradi, Demetri, Felicis. Romæ, Eusebii
XVIII Kal. Sept. Assumptio S. Mariæ. Nicomedia, Stratonis, Philippi, Eutyciani cum sociis eorum.
XVII Kal. Sept. Emeli, Orionis, Tirsi. Arnulphi episcopi & conf.
XVI Kal. Sept. Mammetis, Orionis, Eufemiæ, Emeli, Dissei.
XV Kal. Sept. Romæ, Agapiti, Candidi, Pontuni, Diani, Massæ, Marcianæ virginis.
XIV Kal. Sept. Filionis, Rufinæ, Leonti, Theodoti, Celasi, Magni mart. Orionis. Bituric. Mariani mart. Andreæ sociorumque ejus.
XIII Kal. Sept. Valentiniani, Pisti, Agatini, Coloni, Maximi conf. Leontii, Dioscori.
XII Kal. Sept. Lulii, Juliani, Ypoliti, Quadrati, Leonti, Privati mart.
XI Kal. Sept. Romæ, Timothei, Marcialis. Alibi, Nectavi, Mariani. Augustoduno, Medardi, Emeliani, Symphoriani mart.
X Kal. Sept. Fortunati, Abundi. Romæ, Ciricei, Egeatis. Lugduno, Minervi, Eleazari, Sixti, Dionisii. Remedii ^*, Timothei. Sidonii Apollinaris. Augustoduno, Flaviani.
IX Kal. Sept. In India, S. Bartholomæi Apostoli. Alibi, Genobi, Genesi mart. Nivernis, Capitulini, Patricii conf. Gelderi confess. Eduæ, Optati conf. Præpone Capitulini Tum Nivernis.
VIII Kal. Sept. Juliani, Rufini Romæ, Gerasii martyris, Hermetis, Justi, Pastoris. mart.
VII Kal. Sept. Hermetis, Anastasii mart. Herculani, Mercurii, Basillæ, Maximiliani, Asallæ, Primi, Eleutherii. Romæ, Abundii, Herenei martyris.
VI Kal. Sept. Sebasti, Aranti, Riphi, Felici, Riphini, Dii, Hermetis, Marcellini. Arelato, Cæsarii episcopi. Augustoduno, Siagri episc.
V Kal. Sept. Romæ, Hermetis, Stephani, Polieni. Hippone Regine, S. Augustini conf. Privati ^*, Juliani martyris. Sexti anc. [Sanctonis,] Viviani conf. Perasii, Abundii MM.
IV Kal. Sept. Helisei prophetæ. Nisiæ, Felicis. Romæ, Sabinæ martyris, Candidæ. Et passio S. Joannis Baptistæ. Basillæ virg. & aliorum DCCCC martyrum.
III Kal. Sept. Romæ, Gaudentiæ virg. Felicis, Gemellini. Romæ, Felicis & Adaucti mart.
II Kal. Sept. Paulini episcopi. Gangani, Helladii, Juliani, Vincentii, Vitalici. Optati confessoris.

SEPTEMBER HABET DIES XXX.

Kalend. Septembris. Prisci mart. Terentini episcopi, Ebeti, Valenti, Donati. Cinnomi [Cenomanis] Auctoris & Felicis. [Senonis,] depos. Lupi episcopi. At & [Alexandriæ] passio S. Petri episcopi. Egidii conf. Verene virg.
IV Non. Sept. Zenonis, Antonii, Dubitati, Joseph, Theodori, Gorgoni, Timothei. Lugduni, Justi epis. Augustoduni, Siagri episcopi.
III Non Sept. Aristonippi, Antonini, Eufemiæ, Silici, Aresti, Johannis, Lucæ.
II Non. Sept. Rufini, Maximi, Bonifacii. Cavati ^*, Marcelli mart. Erendrude virg. Sylvani, Caiani, Magni, Casti, Paulini.
Nonis Sept. Taurini, Quinti, Ingenuini, Herculani, Arguntii. Bisunti, Ferrusionis. Quintini episcopi & conf.
VIII Id. Sept. Romæ, Eleutherii. Cappadocia, Eugenii episcopi. Gutti. Magni conf.
VII Id. Sept. Zenoti [Senonis] Reginæ mart. Art. [Arelato] Augustalis, Anastasiæ. Art. [Aurelianis] Eurti confess. Clodoaldi.
VI Id. Sept. Timothei, Fausti, Alexandri, Ammonii, Pii, Demetrii, Severi. Nativitas S. Mariæ Virginis. Romæ, Adriani mart. Et S. Gorbiniani episcopi.
V Id. Sept. Romæ, Gorgoni. Alexandria, Hiacinthi, Donati, Fortunati, Tiburtii.
IV Id. Sept. Eupliæ, Erosi, Hilarii PP. Alexandria, Sylvani & DCCCC martyrum. Africa, Thusci, Valentini, Salvii.
III Id. Sept. Romæ, Proti, Hiacinthi, Basillæ, Eugeniæ. Andegavis, Maurilionis confessoris. Ingenui. Alibi, Siri. Lugd. Patientis, Felicis mart. Regulæ.
II Id. Sept. Lugd. Sacerdotis. Augustoduni, Evanti, Siri, Serapionis. Alibi, Ammonii, Proti, Eusebii.
Idus Sept. Ageti [Augustoduno,] Nectari, Felicissimi. Turonis, Lidorii episcopi. Secundini, Theodoli.
XVIII Kal. Octobris. Romæ, Cornelii, Cypriani, Dionysii, Saturi, Felicis, Honorii, Epartici episcopi. Exaltatio S. Crucis.
XVII Kal. Octob. Cirini, Stratonis, Leonti, Pauli. Apri episcopi. confess. Constantii. Romæ, Nicomedis. Valeriani mart. Alibi, Carnodi, Atopi martyris. [Lege Albani. Carnotis, Leobini conf.]
XVI Kal. Octob. Luciæ, Eufemiæ virg. Geminiani, Victoris. Romæ, Emerentianidis, Ceciliæ, Felicis, Tirsi.
XV Kal. Octob. Hodiani, Valeriani, Magrini, Santini, Constantii, Pauli, Isici mart. Macrobii.
XIV Kal. Octob. Tropimi, Oziani, Sixti, Meditei, Eustorgii, Saturi.
XIII Kal. Octob. Demetrii, Niceti, Castoris militis. Trecæ, Januarii, Ferioli, Siquami conf.
XII Kal. Octob. Vigilia Matthei Apostoli Josmidoni, Dorotei, Privati, Theodori, Constanticiæ, Felicis. Romæ, Januarii.
XI Kal. Octob. Mediolano, Victoris martyris. Persida, Matthei Apostoli. Albini [Alibi] Lucæ Euangelistæ. Palpili mart. [Forte Pampili]
X Kal. Octob. Basillæ. Sedun. Auguns [Sidunis, Agauno] Mauritii, Exuperi, Candidi, Victoris, Innocentii, Vitalis & aliorum sex millium, sexcentorum sexaginta sex. Eodem die, S. Emmerami martyris.
IX Kal. Octob. Teclæ virginis. Alexandriæ, Marci Euangelistæ. Romæ, Liberii Papæ. Lini martyris.
VIII Kal. Octob. Conceptio S. Joannis Baptistæ. Juliani. Augustiduno, Sedilia ^*, Andochii, Direi, Felicis mart. Lugduni, Lupi. Arvernis, Rustici episcopi. Rutperti conf.
VII Kal. Octob. Asia, Bardoniani, Marci, Eucarpi.
VI Kal. Octob. Romæ, Eusebii conf. Alibi, Senatoris, Luxorii, Magni, Nabosti, Faustini. Avernis, Apollinaris. S. Cypriani episcopi & martyris, atque Justinæ virg.
V Kal. Octob. Eeutherii, Andronici, Timothei, Taraci, Probi, Cosmæ & Damiani, Florentini.
IV Kal. Octob. Martialis, Laurenti, Stathei, Emeli, Cypriani. Romæ, Justini presbyteri, Alodi, Sidonii. Natalis S. Wenceslai mart.
III Kal. Octob. Plauti, Placidi, Eraplii, Aut. [Autisiodoro] Fraterni. Sosii, Januarii. Dedicatio Basilicæ Archangeli Mïchaëlis.
II Kal. Octob. Placentiæ, Antonini Jerosol. apud oppidum Bethleem, Hieronymi presb.

OCTOBER HABET DIES XXXI.

Kalend. Octobris. Prisci, Crescentiani, Euagrii, Fausti, Dignæ. Remis, Remigii episcopi. Apud Gantum, S. Bavonis. Autisiodoro, depositio Germani episcopi.
VI Non. Octob. Eeutheri, Quirilli, Secundiani, Primi, Eusebiæ, Gaiani, Cleonti. Leodegarii.
V Non. Octob. Theogeni. Aphr. [Africa] Victoris, Amonii, Scapargi, Orbani, Felicis.
IV Non. Octob. Martii, Audacti, Dasi, Marci, Autisiodori, Marusii, Marcelli.
III Non. Octob. Placidi, Valentiani, Apollinaris, Eutici, Victorini. Autisiodori, Fausti, Pelagii, Firmati, Flavianæ virginis.
II Non. Octob. Rogati, Ammoni, Casti, Marcelli. Romani episcopi.
Non. Octob. Marcellini, Matthei, Marci, Lini Papæ.
VIII Id. Octob. Dionysii, Januarii, Juliani, Faustini, Macialis.
VII Id. Octob. Col. Gereon martyris cum aliis CCCXVIII. Dionysii & Genuini martyrum, Affræ, Eleutherii
VI Id. Octob. Africa, Eusebii, Heraclii, Dionysii, Septimi, Venusti, Probi, Andronici Alibi, Sereni, Paulini episcopi Malusii cum CCCXXX. Burchardi episcopi & confessoris.
V Id. Octob. Placidi, Fauti, Tanasii, Amboti. Turon. Venanti, Genuari, Marcelli.
IV Id. Octob. Euagrii, Eustasii Romæ, Eclisti, Saturi, Eucaristi, Prisciani. Bitur. Opinionis. Dedicatio Basilicæ S. Maximiliani conf.
III Id. Octob. Fausti, Marcelli, Andriani, Januarii, Athanasii episcopi.
II Id. Octob. Romæ, Calisti episcopi, Amboti, Modesti, Saturi. Alibi, Lupi, Luciani, Justi.
Idus Octob. In Capuana, Luplili, Fortunati.
XVII Kal. Novembris. Africa, Cecre, Marii, Aufidi, Nerei, Alexandrini, Victuriæ, Nubilitani, Marinæ. Galli confessoris.
XVI Kal. Nov. Alexandri, Victorini, Donati, Serviliani, Basillæ, Jencari.
XV Kal. Nov. Lucæ Euangelistæ. Victoriæ, Hermetis. Puteoli, Justi martyris. Januarii. Agnetis virg Triphoniæ, Beresi, Auticis.
XIV Kal. Nov. Austeri, Januarii, Proculi, Desiderii, Euticii, Prestici, Pelagii.
XIII Kal. Nov. Clasi, Zosimi, Promasi, Januarii, Euticis, Marcellinæ, Caprasii, Neonis mart.
XII Kal. Nov. Gagi, Eutici, cum 7000 Dissei, Modesti, cum aliis CCLXXII, Macharii, Festi. Lugduno, Justi.
XI Kal. Nov. Philippi, Eusebii, Hermetis, Severi, Leugati. Col. SS. undecim millium Virginum. Depositio Severini episcopi & conf.
X Kal. Nov. Severi, Dorothei, Seuresi.
IX Kal. Nov. Vitalis, Felicis, Rogati, Claudiani, Eutheri, Flaviani, Justi.
VIII Kal. Nov. Romæ, XLVI mart seu mille centum octoginta quatuor. Saturini, Maximi, Urbani conf. Alibi, Primi. Suessionis, Crispini, Crispiniani, Rogati, Felicis, Vitalis.
VII Kal. Nov. In Nicia, Luciani, Martiani, Flori, Heraclii, Tuti. Amandi epis. & conf.
VI Kal. Nov. Policarpi. Neonii, Euminii, Mariani, Tarsi, Gagi, Diodori, Metropi, Poti, Florenti, Longi.
V Kal. Nov. Arceladi. Natalis Apostolorum Simonis & Judæ. Lucæ. Romæ, Cirilli, Amanti, Marinæ, Quinti, Lucii.
IV Kal. Nov. Lucani, Hiacinthi, Saci, Noti, Quinti, Feliciani, Lucini.
III Kal. Nov. in Nicomedia, Januarii, Calendionis, Marci, Germani, Martialis, Petri, Catici, Marciani Saturnini.
II Kal. Nov. In Africa, Dagoni, Juliani, Agapi, Bonifacii, Donati, Fortunati, Silvani. Passio S. Quintini mart.

NOVEMBER HABET DIES XXX.

Kalend. Novembris. Mariæ, Cæsarii mart. Primi episcopi. Meldecasi. Baioch. Victoris ^*, episcopi & conf. Romæ, Cesarii. Divionis, Benigni mart. Ach. [Augustoduno] Primi episc. Festivitas omnium Sanctorum.
IV Non. Nov. Africa, natal. SS. Pupliani, Hermetis, Vitalis, Victoris, Justi.
III Non. Nov. In Africa Cappad. Germani, Theophili, Agricolæ mart Casarii, Vitalis.
II Non. Nov. Biturg. Lusoris conf. Cæsarii, Domnini In Patavia, Valentini.
Nonis Nov. Cæsarea, Domnini, Pulleti, Marci.

[Annotata]

* Revocati.

* Nazianz.

* Euphrasii.

* Remedii.

* Arelato

* Deas civit.

* al. Aurelianis.

* al. Sichariæ

* al. Armenia,

* al. LIV, vel CLIV.

* al. XLV.

* Andegavis.

* al. LX.

* al. Alexandriæ,

* al. Macedonii.

* al. Arelato,

* Autissiodori,

* al. Sanctonico,

* al. Autissiodoro,

* al. Demetrii.

* al. Teclæ.

* al. Crispi, Spinellæ.

* al. Legontii.

* al. Segæ.

* al. Remis.

* al. Brivatæ.

* al. Cavalono.

* al. Sediloco

* al. Vigoris.

MARTYROLOGIUM QUARTUM
LABBEANUM
In nomine Sanctæ Trinitatis, incipit Martyrologium per circulum anni.

VIII Kalendas Januarii. Bethlem, nativitas Salvatoris Domini nostri Jesu Christi secundum carnem. Romæ, Jovini, & passio Eugeniæ virginis. Et alibi, Anastasiæ virginis, Felicitatis, Saturnini.
VII Kal. Ian. Passio Stephani martyris. Romæ, Dionysii confessoris, Heliæ, Dorostoli, Juliani, Mæandri. Et passio sancti Marini.
VI Kal. Ian. Ordinatio episcoporum ^*, Jacobi Apostoli fratris Domini, & adsumptio S. Joannis Euangelistæ.
V Kal. Ian. Bethlem, natale martyrum infantium & lactentium. Alibi, Domitiani, Eutychi, Castori, Eusebii, Gaiani, Domitiæ. Translatio Thomæ Apostoli, & octava ipsius.
IV Kal. Ian. In Africa, Victoris, Libosi, Honorati, Saturi. Romæ, Felicis, Domiti, Crescenti, Primiani, Bonifaci episcopi.
III Kal. Ian. Alexandriæ, Mansueti, Honori, Pauli, Poli, Stephani, Cleti. Romæ, Felicis episcopi, Perpetuæ. Florentis episcopi.
II Kal. Ian. Donati, Gai. Romæ, Rogati, Sylvestri episcopi & confessoris. Hermetis, Stephani. Senonis, passio Columbæ virginis.

IANUARIUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Ianuarii. Circumcisio Domini nostri Jesu Christi secundum carnem. Stephani, Eufrosyni, Hermetis, Gai, Victoris, Severi. Augustoduni, Agrippini episcopi. Romæ, Martinæ martyris.
IV Nonas. Ian. Antiochia, Isidori, Macari. Alibi, Tobiæ, Rutulæ, Vitalis, Stephani.
III Non. Ian. Cyrici, Claudionis, Argei, Marcellini. Paris. Genovevæ virginis. Viennæ, Florenti. Romæ, Antheri. Passio Theogenis martyris.
II Non. Ian. Africa, Aquilini, Augenti, Quinti, Trifiniæ. Bononiæ, Hermetis, Aggei, Gai.
Nonas Ian. Africa, Felicis, Luciani, Telesphori, Petri, Sereni. Hierusalem, Symeonis presbyteri. Item Simeonis episcopi.
VIII Idus Ian. Epiphania Domini. Honori, Julii, Anastasiæ, Juliani, Basilissæ, Celsi. Rhedonis, natale, translatio, ordinatio episcopatus Melanii confessoris.
VII Id. Ian. Nicomediæ, Luciani, Liceri, Polyeucti, Felicis, Palladi, Isidori episcopi, Pulicosti, Eudi. Eductio Jesu de Ægypto.
VI Id. Ian. Græcia, Rustici, Timothei, Luci, Flori, Schotei. Augustiduno, Hegemoni episcopi.
V Id. Ian. Epicteti, Saturnini, Vitalis, Fortunati, Quieti, Revocati.
IV Id. Ian. Africa, Revocati, Justi, Albæ [Alibi,] Melciadis, Saturi, Felicitatis.
III Id. Ian. In Alexandria, Petri, Leuci. Alibi, Philoromi, Augenti, Augustini. Gregorii episcopi [Nazianzeni.]
II Id. Ian. In Achaia, Syriaci, Saturi. Alibi, Zotici, Bonitti, Castoli, Rogati, Philoromi, Petri, Aventiæ.
Idus Ian. Africa, Ingenuæ, Felicitatis. Alibi, Syriaci, Zotici, Gliceri, Secundi. Depositio Hilarii episcopi.
XIX Kalend. Februarii. Antiochiæ, Cliceri martyris. Alibi, Pauli, Saturi, Geronti, Januarii, Felicis. Eufrasii confessoris.
XVIII Kal. Febr. In Ægypto, Crisconi, Minelampi. Alibi, Corneli, Lirici. Abbacuc prophetæ. Romedii confessoris.
XVII Kal. Febr. Romæ, Marcelli Papæ martyris, Marthæ martyris. Alibi, Saturnini, Fausti. Arelate, Honorati episcopi. Fussione confessoris. S. Ferioli episcopi & martyris.
XVI Kal. Febr. Africa, Mucii, Victurici, Leucii. In Ægypto Thebaida, Antonii monachi. Lingonis Speusippi, Leonillæ martyris cum sociis earum. Deas civit. Marcelli episcopi. Bituric. Sulpitii episcopi.
XV Kal. Febr. Cathedra S. Petri Apostoli, quo primum Romæ sedit. Mosei, Ammonii, Thyrsisconis, Luci, Lurici, Priscæ. Leopardi confessoris.
XIV Kal. Febr. Africa, Pauli, Germani, Juli, Gai. Hierusalem, Marthæ &, Mariæ. Alibi, Piæ, Zosimi, Fortunati. Lugduni, Nicetæ confessoris.
XIII Kal. Febr. Romæ Fabiani, Sebastiani mart. Mariæ…. Audifax. Alibi, Clementis, Leonti, Tyrsi.
XII Kal. Febr. Felicis, Eustasi confessoris, Solutoris, Fructuosi martyris, Eulogii martyris, Patrueli martyris. Et passio Agnetis virginis. Aucti ^* confessoris.
XI Kal. Febr. In Spania, Valentia civitate, passio S. Valeri episcopi, Vincenti diaconi martyris, Pauli, Quintiliani, Pauli, Epodimi, Quiri, Clementi, Januarii. Romæ, Vincenti & Anastasi martyrum.
X Kal. Febr. Severiani mart Flori, Corneli, Donati, Clementis, Eugenii, Macarii mart. Romæ, S. Emerentianæ martyris.
IX Kal. Febr. Antiochiæ, Babilæ martyris. Alibi, Doni martyris. Epicteti, Galei, Felicissimi, Vincentiæ, Eustasii conf. Savinæ virginis.
VIII Kal. Febr. B. Pauli Apostoli conversio in Damasco. Donati, Epicteti, Puppiæ, Tyrsi, Agape, Sabiani, Sabini. Alvernis, Præjecti, Amarini martyris.
VII Kal. Febr. Polycarpi episcopi, Armatæ, Artemi, Fabiani, Sidonis, Leuducias, Theogenis, Sabiani, S. Paulæ.
VI Kal. Febr. Africa, Dativi, Reotri, Æmilani, Publi, Armati, Gai, Epicteti.
V Kal. Febr. Romæ, Agnetis virginis de nat. [nativitate.] Donati, Viti. In Africa, Messuriani, Juliani, Nicomedis, Leuci, Celestini.
IV Kal. Febr. Pauli, Victoris, Hippolyti, Honorati, Constantini. Treveris, Valeri episcopi.
III Kal. Febr. Antiochiæ, Hippolyti. Alibi, Pelliani, Clari, Philippiani.
II Kal. Febr. Alexandriæ, Tarsici, Hippolyti, Tyrsi martyris, Calinici, Victoris.

FEBRUARIUS HABET DIES XXVIII.

Kalendas Februarii. In Scotia, depositio Brigidæ virginis. Alibi, Polycarpi, Poenis, Publii, Severi conf Vindemialis mart.
IV Non. Febr. Solemnitas S. Mariæ, quando Dominum in templo præsentavit. In Africa, Victoris, Privatulæ. Romæ, Laurenti, Fortunati. Aurel. [Aurelianis,] Flosculi conf. Et depositio Siccariæ virginis.
III Non. Febr. Africa, Felicis, Laurenti, Celerinæ, Hippolyti, Felicitatis. Vapingi, Teridi conf. Lugduni, Lupicini conf.
II Non. Febr. Gemini, Gelasi, Maximi, Donatæ, Aquilini, Timoë.
Non. Febr. Sicilia, passio Agathæ virg. Revocati, Saturi, Felicis, Saturni. Viennæ, Aviti confessoris. Andreæ Apostoli de ord. [ordinatione] episcopatus.
VIII Id. Febr. Soteris virginis. Alibi, Saturnini, Revocati, Dorotheæ, Theophili. Alibi, passio Luciæ virginis. Amandi episcopi. Vedasti episcopi.
VII Id. Febr. Agabi martyris. Anatoli, Ammonis, Statiani, Nepotiani, Luci, Saturnini, Sarneandre [Sarnæ, Andreæ.]
VI Id. Febr. Armenia, Dionisi, Æmiliani, Sebastiani. Romæ, Pauli episcopi. Alibi, Luci.
V Id. Febr. Alexandri, Ammonis, Æmiliani, Thomæ, Nili, Germani, Agathoni, Cyriaci.
IV Id. Febr. Apollonis martyris, Protei, Orientis, Plausi martyris. Silvani confessoris, Andreæ, Troiani confessoris. Romæ, Soteris, Zotici, Irenæi, Hyacinthi, Amanti mart.
III Id. Febr. Eufraxi, Basiliani, Amanti, Julici, Felicis, Zotici, Zoteris. Lingonis, Desiderii episcopi. Pect. [Pictavis,] Baldegundæ. Romæ, Caloceri, Partheni mart.
II Id. Febr. Damiani martyris, Juliani, Donati, Eracli, Susannæ, Eulaliæ, Urbani. Simplicii confessoris.
Idus Febr. Juliani martyris, Tulliani, Cyriaci, Ammoni, Decenti. Lugduni, depositio Stephani episcopi.
XVI Kal. Martii. Romæ, Valentini, Zenonis, Vitalis, Fæliculæ martyris, Marciani, Vincenti, Germani, Bassiani, martyris, Dionysi martyris, Agathoni martyris. Jonas, Ægeas.
XV Kal. Mart. Josippi, Agapæ virginis, Joannis, Adventi, Xysti, Victoris, Pamponi. Et diabolus retro a Domino recessit.
XIV Kal. Mart. Faustiniani, Plesi, Cocofatis, Fabiani, Maximæ, Junellæ cum quinquaginta quatuor. Julianæ martyris cum quinque millibus. Depositio Tetradi episcopi.
XIII Kal. Mart. Donati martyris, Chrysantianæ, Romuli martyris cum octoginta quatuor. Januarii, Octaviani, Guovili, Marci.
XII Kal. Mart. Rutuli, Classii, Damasci, Pauli, Marcialis, Maximi, Marcelli, Fructuli.
XI Kal. Mart. Publii, Juliani, Baretsei, Tulii, Lampasis, Manili, Marcelli.
X Kal. Mart. Potami, Nemesii, Didymi, Gai, Victoris, Coronæ martyris.
IX Kal. Mart. In Africa, Viroli, Sirici, Jocundi, Victurini, Petri, Justi, Secundi.
VIII Kal. Mart. Natalis Cathedræ S. Petri Apostoli, quam sedit apud Antiochiam. Teclæ virginis, Victurini, Concordiæ, Sereni. Et alibi sexaginta unius Martyrum. Euteri, Castæ, Flaviæ, Gorgoni.
VII Kal. Mart. Seneroti, Polycarpi episcopi cum aliis duodecim. Herotis, Crisconi, Petri, Felicis cum aliis triginta sex. Sirici.
VI Kal. Mart. Heroti, Primitivæ, Edititius, Rutuli, Luciani, Victurini, Serapionis mart.
V Kal. Mart. Donati, Ingenuæ cum aliis quadraginta quinque. Justi, Castæ, Crescentæ, Crescentiæ, Rogatiani, Nestoris.
IV Kal. Mart. Alexandri, Nestoris, Theonis, Donativi, Ingenui, Fortunati, Felicis cum aliis viginti quinque.
III Kal. Mart. Alexandri, Antigoni, Abundanti, Ticiani, Dionisi, & aliorum viginti trium. Serviliani, Datiani, Leandri.
II Kal. Mart. Celeris, Pupilli, Claudiani, Macari, Gaiæ, Rufinæ, Justi.

MARTIUS HABET DIES XXXI.

Kalendas Martii. Passio Leonis martyris, Habundanti, Hermetis, Adriani, Victuri. Andegavis civit. Albini confessoris.
VI Non. Mart. Heroli. Romæ, Luci episcopi, Pauli, Georgii, Januariæ, Absaloni, Primitivæ,
V Non. Mart. Felicis, Lucioli, Gaiolæ, Hemeteri, Juli, Casti, Justi, Soli,
IV Kal. Mart. Romæ, natale sanctorum Martyrum octingentorum. Juli, Roti, Luci, Gai, Fortunionis, Gregorii, Adriani.
III Non Mart. Africa, Eovoli, Petri, Focæ martyris, Victoris. Eusebi. Alibi, Saturnini, Marci, Martini.
II Non. Mart. Nicomediæ, Victoris. Alibi, Alexandri, Diodori, Perpetuæ, Felicitatis, Silvani.
Non. Mart. Africa, passio Perpetuæ & Felicitatis, Saturi. Alibi, Servani, Leuci, Tadici, Dandæ, Rogatæ, Maruli.
VIII Idus Mart. Nicomediæ, Quirilli. Alibi, Rogati, Urbani, Cyrilli, Beromiæ, Ereniæ, Felicis.
VII Idus Mart. Armenia, militum sexaginta. Africa, Juliani, Sici, Philippi, Nectari, Concessi. Romæ, Martyrum quadraginta.
VI Idus Mart. Nicia, Gorgoni, Firmi. Antiochiæ, Agapæ virginis. Alibi, Palatini, Firmiani.
V Idus Mart. Alexandriæ, Gai, Philomi, Candidi, Valeri, Cyrilli, Petroni, Heracli, Zosimi, Marciani.
IV Idus Mart. Niciæ, Egdomi martyris. Et alibi, quinquaginta. Alibi, Zoni, Neonis, Pioni. Romæ, Innocenti, Rasi confessoris, Gregorii Papæ beatæ memoriæ.
III Idus Mart. Niciæ ^*, Macedoni, Epipodi. Alibi, Teuseræ martyris, Eufraxiæ, Victurini, Marcialis, Juli.
II Idus Mart. Eufrosi, Alexandri, Petri martyris, Fronimi, Pionis, Innocenti, Felicissimi. Romæ, Leonis episcopi & martyris.
Idus Martii. Longini, Luci martyris, Faustæ, Paulæ. Hierusalem, Jacobi Apostoli. Lucæ Euangelistæ.
XVII Kal Apr Niciæ, Castori, Sereni, Eugeniæ, Juliani. Alibi, Hilari, Cassonis, Pampini.
XVI Kal. Apr. Theodoli. Hierusalem, Quiriaci episcopi, Dionysi, Mariæ, Largi, Alexandri, Datiani. In Scotia, Patrici confessoris. Primus dies seculi.
XV Kal. Apr. Alexandriæ, Collegi. Romæ, Pimenii presbyteri, Quartini, Sanfori. Alibi, Sebioli ^* cum aliis viginti quatuor. Quinti, Saldæ, Rogati.
XIV Kal. April. Theodori, Bassi, Baseliæ. Leonti confessoris. Sorenti, Marci, Florenti.
XIII Kal. April. Joseph, Pauli, Cyrilli, Eugeni, Serapionis, Claudi, Victurici, Domni, Valentini. Volfranni confessoris.
XII Kal. April. Alexandriæ, Serapionis, Josippi, Volusiani, Polycarpi, Amatoris, Ammoni. Benedicti abbatis.
XI Kal. April. In Narb. [Narbona] Pauli confessoris In Africa, Saturnini. In Sabar [Sebastia,] Decroni, Arionis.
X Kal. April. In Africa, Felicis. Alibi, Theodori, Juliani, Agavis ^* Piomti, Pauli, Dionysi.
IX Kal. April. In Africa, Agapiti, Ramoli, Rogati, Saturnini. Alibi, Secundoli, Victurini, Seleuci. Romæ, Cyrini martyris.
VIII Kal. April. Annunciatio S. Mariæ matris Domini. [Æquinoctium.] Hierusalem Dominus noster Jesus Christus crucifixus est. Et passio Jacobi Apostoli fratris Domini. Nicomediæ, Dulæ. Alibi, Lucillæ & quadringentorum martyrum. Jovini, Teclæ martyris. Et immolatio Isaac.
VII Kal. April. Romæ, Castuli. Alibi, Monati martyris, Petri, Marciani, Cassiani, Timothei, Theodori.
VI Kal. April. Resurrectio Domini nostri Jesu Christi. In Africa, Romoli, Agate, Missiæ, Solutoris
V Kal. April. Rogati, Audacti, Castori, Alexandri, Dorothis Caval. [Cavalono] Guntranni Regis.
IV Kal. April. Niciæ, Pastoris, Victurini, Dolæ, Julianæ. Antiochiæ, Theodori, Saturnini, Pocutalis. Alibi, Achaicæ.
III Kal. April. Thessalonicæ, Domnini, Filipoli, Acaci, Palatini. Alibi, Victoris, Eulaliæ virginis. Depositio Pastoris.
II Kal. April. In Africa, Anesi, Felicis, Diodoli, Porti, Abdæ, Corneli, Valeriæ.

APRILIS HABET DIES XXX.

Kalendas Aprilis. In Ar [Armenia] Pastini, Quintiani. Alibi, Victoris, Agapæ, Irenei, Dyonisi, Stephani, Secundi.
IV Non. April. In Africa, Amphiani, Victoris. Alibi, Marcellini, Theodoli, Urbani confess.
III Non. April. In Nicia, Thomæ Apostoli, Prancati, Agathæ, Theodosiæ virginis, Donatæ, Amphiani, Euagri, Sixti martyris, Benigni.
II Non. April. Theodoli, Agathoni, Pauli, Saturnini, Publii, Victoris, Successi, Maturini, Urbani, Juliani. Mediolani, depositio S. Ambrosii confessoris.
Non. April. Claudianæ, Marcianæ, Didymi, Quinti, Honori, Agape, Amphiani, Nicanoris, Andronici.
VIII Id. April. In Nicomedia, Firmi, Bertonnei, Romani, Donati, Epiphani, Timothei, Clusi; Quiriaci, Marinæ.
VII Idus April. Antiochiæ, Timothei, Diogenis, Eleusi, Macariæ, Maximæ. Alibi, Capuæ ^*, Victoris, Pelusi.
VI Id. April. Africa, Timæri, Conexi, Concessæ, Solutoris, Successi, Macari, Pinnari, Ammoni, Maximi.
V Id. April. Demetri, Hilari, Concessi, Mari, Fortunati, Donati, & aliorum septem.
IV Id. April. Alexandriæ, Apolloni, Granii, Saturnini, Alexandri, Gaiani, Hilari, Donati, Pinnadi, Theodori, Fadi.
III Id. April. Romæ, Leonis Papæ & confessoris. Salonis, Domini, Fortunati, Eustorgi, Nestoris, Maximi, Donati, Siagri confessoris. Et alibi, ducentorum quadraginta.
II Id. April. In Africa ^*, Carpi. Alibi, Juli, Agapi, Pauli, Cypriani, Valeri. Constantini confessoris. Isaac, Cari, Euphemiæ.
Idus Apr. In Calcid. [Calcidonia,] Euphemiæ virginis. Eucapi, Secutoris, Catuli, Januarii. Polycarpi, Pauli.
XVIII Kal. Maii. Romæ, Tiburti, Valeriani, Maximi. Alibi, Proculi, Optati, Corneliæ, Cyriani. Frontonis monachi.
XVII Kal. Maii. Picano, Mortonis, Messoris, Moasitis. Alibi, Archelai, Diogenis, Veronicæ, Prosduci, Luperci martyris, Georgii, Agatæ.
XVI Kal. Maii. Achaia, Carissi martyris. Alibi, Basiliæ, Marcialis, Calisti martyris, Felicis, Luciani, Faustini.
XV Kal. Maii. Antiochiæ, Petri, Hermogenis, Marciani. In Africa, Baruci, Donati, Macedoni, Fortunati
XIV Kal. Maii. Septimi, Victorici, Donati, Elutherii episcopi, Crispini, Mappalici, Anthiæ, Victurini.
XIII Kal. Maii. Armenia, Hermogenis, Gai, Rufi martyris, Fortunati, Sericiani, Donati. Alibi, Vincenti, Vitalis martyris.
XII Kal. Maii. Africa, Serviani, Arnaci, Joannis. Romæ, Victoris, Aiaraci, Salviani, Donati martyris. Antissiodori, Martini conf.
XI Kal. Maii. Alexandri, Fortunati, Aratoris, Vitalis, Romæ, Valeriani, Aprunculi, Maximi. Alibi, Cæsari.
X Kal. Maii. Philippi Romæ, Gai Papæ. Lugduni, Epipodi. Alibi, Leonidis, Primoli, Turdiani. Senonis, Leonis epis.
IX Kal. Maii. Africa, Catulini, Victoris, Ursi. Romæ, Georgii martyris, Naboris, Vitalis. Alibi, Felicis, Fortunati, Achillei, Panteleemonis.
VIII Kal. Maii. Victoris, Carinæ, Donati, Theonis, Faustini. Sidrac, Misac, Abdenago, sic liberati sunt de camino ignis. Alexandri martyris. S. Georgii.
VII Kal. Maii Euodi, Fortunati. Dioplicium [Diospoli civit.] Georgi martyris. Lugduni, Rustici confessoris.
VI Kal. Maii. Aureli, Leonidis. Africa, Juri, Sirici, Vindei, Pauli, Cleti, Maximi, Marciani, Simplicii, Germani, Gemellini.
V Kal. Maii. Anthemii episcopi, Castoris, Anessimi, Hermetis, Victoris, Germani, Stephani, Antonini, Thimiæ, Sodalis.
IV Kal. Maii. Eusebi. Romæ, Vitalis, Victuri, Malinæ, Aphrodisi, Manili, Niciæ, Luciani cum aliis quadringentis & decem martyribus. Eutyci confessoris. Egressio Noe de Arca.
III Kal. Maii. Alexandri, Germani. Alibi, Prosdoci, Gradi, Prudenti, Valentini, Urbani, Pudenti, Vitalis.
II Kal. Maii. Alexandri, Dorothei, Crispini. Alibi, Pomodiani, Quirici martyris, Rodimi ^*, Polochroni confessoris.

MADIUS HABET DIES XXXI.

Kalendas Madias. In Asia, natale Philippi & Jacobi Apostoli. In Gallia, Amatoris confessoris. Sigismondi regis. Matthei Apostoli. Judæ. Berthæ abbatis. Initium prædicationis Domini nostri Jesu Christi.
VI Non. Maii Germani, Saturnini, Elpidi, Cælestini, Privati, Felicis, Hermogeni, Cetini.
V Non. Maii. Inventio S. Crucis. Romæ, Hermogenis, Alexandri, Euenti, Theudoli. Juvenalis confess. Urbani, Mariani, Fortunati.
IV Non. Maii. Antoninæ martyris, Celestini, Felicis, Floriani martyris, Silvani, Nestoris. Corcodomi confessoris. Romani, Fortunati.
III Non. Maii. Eufemi, Irenei, Gregori, Petini. Alibi, Hilarii. Viennæ, Felicissimi, Nectari, Niceti. Antis. [Antisiodoro,] Viviani martyris. Ascensio Domini.
II Non. Maii. Persida, Matthei Apostoli. Alibi, Gerorsi ^* confessoris, Secundiani. Mediol. Victoris, Felicis. Ant. [Antisiodoro,] Valeri. Natale Joannis ante portam Latinam.
Nonas Maii Augustini, Marcellini, Celerini, Eutychi, Georgi. Hilari confessoris. Augustod. Placidi, Macrobi, Flavi.
VIII Id. Maii. Victoris martyris, Fortunati, Agathi, Maximi, Stephani, Eutychi. In Sancton. Martini. Antissd. Palladi.
VII Id. Maii. Quirilli, Zenoni, Timothei, Gordiani, Primoli, Quinidei, Afrodisi. Beati confessoris. S. Pachomii abbatis.
VI Id. Maii. Romæ, Epimachi, Gordiani. Alibi, Probatæ, Cyrilli, Petri, Felicis, Faustæ, Mariæ. Job prophetæ.
V Id. Maii. Montaniani, Septimi, Majuli, Epimini, Anthimi, Demetri. Viennæ, Mamerti, Martini.
IV Id. Maii. Romæ, Nerei, Achillei, Pancrati martyris. Soteris virginis. Effoditi martyris cum quingentis & quatuor.
III Id. Maii. Agrippæ, Lucæ, Sabini, Gai, Sebastiani, Taraci, Probi, Andronici, Victoris, Saturnini, Marcelliani, Martini.
II Id. Maii. Victoris, Quarti, Secundiani, Proculi, Maximi & quadringentorum quatuor martyrum, qui cum Cyrico passi sunt. Romæ, Isidori, Bonifacii.
Idus Maii. Timothei, Præstabilis, Digni, Simplici, Felicis, Cirici, Victoris, Petri, Andreæ, Dyonysi. Tetrici episcopi.
XVII Kal. Junii. Aquilini, Eracli, Victoriani, Paulini, Diudiciani, Megethi, Vincenti, Peregrini martyris. Fiduli confessoris.
XVI Kal. Jun. Victoris, Primi, Pliberi, Eracli, Aquilini, Partini, Gallicori, Pauli, Peregrini martyris.
XV Kal. Jun. Alexandria, Potamonis, Maximæ, Hermon. Alibi, Dioscori martyris, Dativi, Hortasi, Victoris, Casi, Luciosæ. Marci Euangelistæ.
XIV Kal. Jun. Romæ, Caloceri, Pudentianæ martyris. Paternæ martyris, Calisti, Paliaci, Quinti, Æmili, Primoli, Partini.
XIII Kal. Jun. Romæ, Basillæ, Victuriæ, Basilissæ, Baudili, Marcellosæ, Salsæ, Gervasi, Prothasi, Fausti, Austregisili.
XII Kal. Jun. Timothei, Polyeueti ^*, Victuri, Donati. Mathei Apostoli. Valis confessoris.
XI Kal. Jun. Romæ, Faustini, Venusti. In Corsica, Juliæ. Ants. [Antissiodoro] Helenæ. Alibi, Polyeucti, Casti.
X Kal. Jun. Epicteti, Basilei. Africa, Quinti, Luci. Viennæ, Desiderii episcopi. Juliani, Firmi, Aptoni, Fausti.
IX Kal. Jun. Servoli, Saturnini, Zoeli, Vincenti. Nannetis, Rogatiani, Donatiani mart.
VIII Kal. Jun. Sentianæ, Dionysii, Eusebii, Innocentii. Romæ, Urbani Papæ. Desiderii martyris. Ephesi, Joannis Apostoli. Trecis, Leone mon. [Initium Æstatis.]
VII Kal. Jun. Africa, Heracli, Augustini episcopi, Felicissimæ, Pauli, Victuri, Rufini, Sauri. Antiss. passio Prisci. Romæ, Symmetri martyris, & aliorum viginti duorum mart.
VI Kal. Jun. Aquili, Heliæ, Sacci, Julii, Saluciani, Eutrici, Quinti, Stiabili, Euangeli, Luciani. Romæ, Restituti.
V Kal. Jun. Zotoli, Primoli, Emili. Romæ, Epagathi, Marciani, Castuli. Paris. Germani episcopi.
IV Kal. Jun. Pollionis, Crispoli, Cyrilli, Primi, Restituti, Carelli Maximini confessoris.
III Kal. Jun. Sici, Palatini martyris, Gabini, Crispoli.
II Kal. Jun. Canti, Procoti, Datianæ, Donatianæ, Processi. Romæ, Petronillæ virginis, filiæ S. Petri. Isici, Germani, Paulini.

JUNIUS HABET DIES XXX.

Kalend. Junii. Thessalon. Octavi, Luciæ, Casti, Publii, Lupi, Crispini, Claudi, Maximæ. Alibi, Eladi, Zosimi, Joventi, Castulæ, Arabi.
IV Non. Jun. Romæ, Marcellini, Petri martyris, Zachariæ, Rogati, Saturninæ. Alibi, Thamathi. Lugduni, Fotini, & quadraginta octo martyrum. Mauri, Vincenti, Rogatiani.
III Non. Jun. Africa, Quirini, Abdiani, Nepori, Demetriæ, Julianæ virginis. Alibi, Thomæ Apostoli. Marcelli, Silvani. Leifardi.
II Non. Jun. Zotici, Camasi, Julii, Saturnini, Italii, Daciani, Rustici, Quirini, Picti, Expergenti, Rustuli, Crescentiæ.
Nonas Jun. Eop. [In Ægypto] Marciani Alibi, Euasi. Romæ, Felicitatis, Gregori, Nicandri, Apolloni, Gai, Hilari, Candidæ. Alibi, Zeli, Fortunati.
VIII Id. Jun. Nividuni, Amanti, Luci, Andreæ. Alibi, Itali, Philippi, Claudi. Gracinno [Gratianopoli,] Cerati episcopi. Alexandri.
VII Id. Jun. Pauli, Fortunati, Macri, Primasi. Africa, Victuri, Privatæ, Donatæ. Alibi, Lucianæ martyris.
VI Id. Jun. Marciani, Cresti, Marti, Vitici, Sedustini. Romæ, Nazari, Primi, Naboris, Feliciani. Alibi, Marthæ. Sctim. [Suessione,] Medardi confessoris.
V Id. Jun. Maximi, Basilidis, Zachariæ, Censuri, Amanti. Romæ, Primi, Feliciani. In Agenno, Vincenti martyris.
IV Id. Jun. Romæ, Basillæ, Cassianæ. Alibi, Crispoli, Restituti, Rogati, Zachariæ, Antisiod. Censuri episcopi.
III Id. Jun. Romæ, Restituti. Alibi, Fortunati, Emeriti, Victoriani, Victoris, Felicis.
II Id. Jun. Romæ, Basilidis, Tripoli, Cyrini, Naboris, Nazari, Felicis. Magdaletis, Zabini, Aurelii, Donatillæ, Helidii episcopi
Idus Jun. Persida, Bartholomæi Apostoli. Alibi, Feliculi. Africa, Luciani, Fortunati, Theclæ, Crescentiani.
XVIII Kal. Julii. Anthemi, Afri, Quintiani, Prati. Aurel. translatio Aniani. Sessionis, Valerii, Rufini martyris. Gnacii episcopi.
XVII Kal. Jul. Isici, Canciani, Micigitiani, Candidæ. Romæ, Viti, Clementis, Joviani, Philippi, Chrysogoni, Quintini.
XVI Kal. Jul. Diogenis, Saturnini Antiochiæ, Cyrici, Viti martyris, Modesti, Crescenti, Julitæ martyris, & quadringentorum quatuor militum. Nannetis, Simili.
XV Kal. Jul. Quiriaci, Canciani, Marini mart. Romæ, Diogenis, Blasti, & aliorum ducentorum sexaginta duorum martyrum. Alexandri, Dioscori. Alibi, Mariæ. Aurel. Aviti.
XIV Kal. Jul. Romæ, Marci, Marcelliani, Æmili, Felicis, Paulini, Avethari. Alibi, Crispinæ, Marinæ.
XIII Kal. Jul. Mediolani, Nazari, Gervasi, Protasi, Celsi martyris. Romæ, Hippoliti, Euoti, Honori, Petis, Vitalis, Ursicini.
XII Kal. Jul. In Tomis CILI [civitate,] Pauli, Cyriaci, Feliciani, Thomæ, Felicis, Æmili, Vitalis, Crispini.
XI Kal. Jul. Bellici, Persei, Primi, Apollinaris, Rufini. In Cæsarea, Eusebi episcopi. Saturnini, Quiriaci Albani martyris.
X Kal. Jul Antiochiæ, Cantoliæ, Julianæ, Grapi martyris. Jacobi Alphei Apostoli. Rufi, Albani martyris, cum octingentis octoginta octo. Paulini confessoris. Nice epis.
IX Kal. Jul. Nicomediæ, Aviti, Argasapitonis, ^* Aricionis, Emeriti, Alici cum aliis sexaginta octo. Solstitium.
VIII Kal. Jul. In Palæstina, natale S. Joannis Baptistæ. Epheso, dormitio S. Joannis Apostoli. Romæ, Festi, Lucciæ. Augustoduni, Simplici.
VII Kal. Jul. Bigati, Lamentani, Acciæ, Lucciæ virgin.
VI Kal. Jul. Africa, Gaudenti, Felicis. Romæ, Joannis & Pauli martyrum. Agapiti, Emeritæ, Alexandri, Agathonis, Diogenis.
V Kal. Jul. Crispi, Spinellæ. Spania, Crescentis, Crispiniani, Justini, Felicis, Juliani, Primitivi, Clementis. In Oia, Florenti.
IV Kal. Jul. Africa, Fabiani, Theoni, Gordiani, Alexandri, Sereni, Senidi, Venusti, Eunuchi, Apolloni, Dionysi. Lugduni, Irenei, Marcellæ.
III Kal. Jul. Romæ, natale Apostolorum Petri & Pauli, cum quadringentis septuaginta septem martyribus. Persida, natale Symonis, Judæ Apostoli, Nevaciani.
II Kal. Jul. Romæ, Timothei, Leonis, Pamphili. Limod. Cursici, Martialis confessoris. Andeg. Albini confessoris.

JULIUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Julii. Romæ, Zeli, Severiani, Usicii. Arilesæ. In monte Or, depositio Anton sacerdotis. In Persid. Simonis, Judæ Judæ Apostol. Augustoduno, Leonti. In Eclisma, Eparcii episcopi. Gaiæ, Urion, Luciæ.
VI Non. Jul. Romæ, Damasi, Celesti, Eutici, Melciade, Hesici, Processi, Martiniani. Turonis, Monegundæ ancillæ Dei.
V Non. Jul. In Edissa, translatio Thomæ Apostoli. Triphonis, Cionis, Aprici, Juliani, Severi, Euphemiæ, Cyriani:
IV Non. Jul. Jocundiani, Innocenti. Toronis, ordinatio episcopatus & translatio corporis, & dedicatio Basilicæ S. Martini episcopi & confessoris. Bituric. Lauriani martyris.
III Non. Jul. Agathoni, Theodori, Tryphonis, Macrini, Arpotis.
II Non. Jul. Artoli, Paladi, Philippi, Severi, Zeti, Zotici. Augustod., Leganti episcopi.
Nonas Jul. Alexandri, Artemi, Eraclei, Apollonii, Publii. Alibi, Partheni, Pividii, Parmini.
VIII Id. Jul. Nicia, Sustrati, Eradi. Alibi, Terenti, Procobi, Seperi, Quarti, Prancæi, Corneliani.
VII Id. Jul. Modii, Zenoni, Cyrilli episcopi, Feliciali. Romæ, Floriani. Procobi martyris, Faustini, Anatoliæ, Felicitatis, Alexandri, Fraterni.
VI Id. Jul. Romæ, natale septem Fratrum filiorum S. Felicitatis, Felicis, Rufinæ, Secundæ, Anatoliæ, Marciani, Leonti, Philippi, Sylvani, Prætextati, Maximi, Januarii, Cyrilli.
V Id. Jul. Africa, Mariani. Et depositio S. Benedicti abbatis. Januarii, Stephani, Leonti, Marciani, Prodiciæ, Mauricii, Eutici. Pictlias [Pictavis] Simpii ^* martyris.
IV Id. Jul. Fortunati. Sicilia, Agliæ ^* virginis. Mediolani, Naboris, Felicis. Alibi, Primitivi, Divi, Carninse, Viventioli.
III Id. Jul. Alexandri, Serapionis, Melei, Trophimæ, Tropimei, Attali, Euangeli, Propili, Menti. Mediolani, Naboris Felicis.
II Id. Jul. Africa, Donatæ. Alibi, Petri, Foci. Lugduni, Justi confessoris. Amici confessoris Mari, Anthiæ.
Id. Jul. Alexandri, Philippi Alibi, Agrippini, Catulini, Bonosæ, Zosimi, Jacobi, Secundi, Maximi. Romæ, Cirici martyris.
XVII Kal. Augusti. Hilarini, Ingenuæ, Theodosi, Pauli, Dionysi, Macarii, Mammetis, Valentini, Theoni.
XVI Kal. Aug. In Africa, Aquilini. Alibi, Marcelli, Generosi. Bituri, Nazarii. Antisiodori, Theudosi.
XV Kal. Aug. Romæ, Sympherosæ, Petri, Pauli, Irenæi. Alibi, Falbæi episcopi. Balperii episcopi. Æmilianæ, Aquilini. Arnulphi episcopi & confessoris.
XIV Kal. Aug. Alexandri, Sisinni. Alibi, Macadoræ, Dariæ, Jussæ, Torquati, Lampadi, Petri. Lugduni, Rustici confessoris.
XIII Kal. Aug. Africa, Sabini. Alibi, Victoris, Paulæ, Luciæ, Cyriaci, Maximi, Romani, Valeriani, Maximæ, Secundi.
XII Kal. Aug. Africa, Victoris. Alibi, Adriani, Fausti. Masillæ, Alexandri. Romæ, Praxedis, Feliciani, Longini.
XI Kal. Aug. Ant. [Antiochiæ] Cyrilli episcopi, Andreæ, Tebelli, Aureli, Slerthei. Alibi, Platonis, Ælianæ, Albosi.
X Kal. Aug. Romæ, Vincenti. Ravennæ, Apollonaris. Laudiciæ Phrygiæ, Minisci, Tisici, Primitivi.
IX Kal. Aug. Victurini, Staciani, Militaris, Silvani. Christinæ virginis.
VIII Kal. Aug. Romæ, Acanthi. Et Passio S. Jacobi Apostoli, fratris Joannis. Alibi, Julianæ, Clementis, Christophori, Nonni. florenti confessoris.
VII Kal. Aug Joviani, Julianæ, Æmili, Marciani, Adriani, Marcianæ, Mutianæ, Laudaiæ.
VI Kal. Aug. Felicis, Juliæ. Symonis monachi. Jocundi, Januari. Antisiodori, Ætheri epis.
V Kal. Aug. Auxenti, Septimiæ, Pantaleonis. Mediolani, Gervasi, Prothasi, Nazari, Celsi. Thiopoli, Simplici, Faustini, Victoris, Prudenti, Beatricis. Red. [Redonis] Rioduni corfessoris: Britan Samson. Transfiguratio Christi in monte Tabor.
IV Kal. Aug. Romæ, Felicis, Simplici, Faustini, Beatricis, Abscodi, Anastasiæ. Trecis, Lupi. Pontiani. Aurel. Prosperi episcopi.
III Kal. Aug. Romæ, Abdo & Sennis. Maximæ, Felicis, Fausti, Viatrici, Senis, Justi, Ants. [Antisiodori] Ursi episcopi.
II Kal. Aug. Democriti, Dionisi Antiss. Germani confessoris. Secundi, Tyrsi.

AUGUSTUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Augusti. Antiochiæ, Sanctorum Machabæorum. Petri, Cyrilli martyris, Rufini. Vercel. Eusebii confessoris Bituric. Archandii episcopi. Felici martyris. Romæ ad vincula, catena S. Petri osculanda. Item Fausti, Bonosi, Calomniosi, Joannis, Exuperanti, Casti, Cyrilli, Honorati, Theudosi, Basilli.
IV Non. Aug. Romæ, Stephani episcopi & martyris. Theodotæ, Felicis martyris, Niceti.
III Non. Aug. Augustoduni, Eufronii. Hermoli martyris, Diogenis, Stephani. Alibi, Metrophili.
II Non. Aug. Romæ, Laurenti, Crescentiani, Jacinti, Fagæ, Bartholomæi.
Non. Aug. Eracli, Hereni, Dassi, Afri. Augustoduni, Cassiani. Catl. [Catalauno] Memmi episcopi.
VIII Id. Aug. Romæ, Xysti martyris, Felicissimi & Agapiti, Donatiani, Afræ martyris, Faustini, Hippolyti cum centum sexaginta quinque.
VII Id. Aug. Faustini, Auxenti, Quiriaci, Sufroni, Veneraniæ. Donati confessoris. Afræ, Carpophori martyris.
VI Id. Aug. Romæ, Secundini, Cyriaci, Nazari, Agape virginis, Severiani, Victurini, Albani, Largi Alibi, Medrotæ virginis
V Id Aug. Firmi, Rustici, Dionysi, Permoni, Gai, Xysti In Brivense, Martini.
IV Id. Aug. Romæ, Laurenti martyris, Archanarei ^*, Crescentionis, Felicissimi. Alibi, Mariæ, Genuarii, Cyrillæ.
III Id. Aug. Romæ, Tiburti, Valeriani, Susannæ, Cæciliæ virginis. Alibi, Cassiani martyris. Radegundæ reginæ Giturici ^* episcopi & confessoris.
II Id. Aug. Romæ, Eupli, Leuci, Geson, Venceiæ, Macari, Dariæ, Chrysantæ, Juliani.
Idus Aug. Romæ, Hippolyti martyris, Luciani, Pontiani. Alibi, Antiothi, Celesti, Corneli, Anoci, Radegundæ, Eupli levitæ martyris.
XIX Kal. Septembris. Fortunati, Vincentiæ, Tituli, Pauli, Parni, Eradi, Demetri, Felicis. Romæ, Eusebi sacerdotis
XVIII Kal. Sept. Assumptio S. Mariæ matris Domini. Nicomediæ, Stracoris, Philippi, Eutyciani.
XVII Kal Sept. Armili, Orionis, Tyrsi, Agniti.
XVI Kal. Sept. Mammetis, Orionis, Euphemiæ, Æmili, Dissei. Octava S. Laurenti.
XV Kal. Sept. Agapiti, Candedi, Ponturnii ^*, Helianæ, Massæ, Marcianæ virginis, Isaci.
XIV Kal. Sept. Filionis, Rufini, Leonti, Theodoli, Zelasi, Magni martyris, Orionis. Bituric. Mariani confessoris. Hierosolimis, reversio S. Crucis.
XIII Kal. Sept. Valentiniani, Pisti, Agatini, Coloni, Caman. [forte Castro Turonico] Maximi confessoris. Leonti, Dioscoli.
XII Kal. Sept. Juli, Juliani, Vincenti, Hippolyti, Quadrati, Leonti, Privati martyris.
XI Kal. Sept. Romæ, Timothei, Macialis. Alibi, Nectavi, Martini. Augustod. Medardi, Æmiliani, Symfroniani martyris.
X Kal. Sept. Fortunati, Abundi Romæ, Cyriacæ, Egias. Lugduni, Minervi, Eleazari, Xysti, Dionysii. Remis, Timothei. Synodii Apollinaris. Augustoduni, Flaviani.
IX Kal. Sept. In India, natalis S. Bartholomei Apostoli. Alibi, Zonabi, Genesi martyris. Nivern Capitulini, Patrici confessoris. Geldari confessoris. Æduæ, Epitati ^* confessoris. Junge Nivernis cum Patricii.
VIII Kal. Sept. Juliani, Rufinæ. Romæ, Genesi martyris, Hermetis, Justi, Pastoris mart.
VII Kal Sept. Hermetis Anastasi martyris. Heclari ^*, Mercuri, Basillæ, Maximilianæ Asellæ, Primi, Eleutheri. Romæ, Abundi & Irenei martyris.
VI Kal. Sept. Sebasti, Aronti, Rufi martyris, Felici, Rufini, Olii, Hermetis, Marcellini. Arl. [Arelato] Cæsari episcopi. Augustoduni, Siagri episcopi.
V Kal. Sept. Romæ, Hermetis, Stephani, Poclici. Hippone, depositio S. Augustini episcopi & confessoris. Privat. [Brivatæ] Juliani martyris. Sanctonis, Urbani ^* confessoris.
IV Kal. Sept. Elisei prophetæ Pauli, Niceæ, Felicis, Candidæ. Romæ, Sabinæ martyris. Passio S. Joannis Baptistæ. Et Basillæ virginis. Et nongentorum Martyrum.
III Kal. Sept. Romæ, Gaudentiæ virginis. Felicis, Audacti martyris. Felix, Gemellinus. Candidæ virginis.
II Kal. Sept. Paulini episcopi & confessoris. Gaiani, Eladi, Juliani, Vincentii, Vitalici, Optati confessoris.

SEPTEMBER HABET DIES XXX.

Kalend. Septembris. Prisci martyris, Terentiani episcopi, Euoti, Valenti, Donati. Cinoman. Victoris confessoris, Felicis. Senon. Lupi episcopi. Alexandriæ, passio Petri episcopi.
IV Non. Sept. Zenonis, Antoni, Dubitati, Joseph, Theodori, Gorgoni, Timothei. Lugduni, Justi episcopi. Augustoduni, Siagri episcopi.
III Non Sept. Aristonippi. Tullo, Mansueti episcopi & confessoris. Antonini, Euphemiæ, Sirici, Aresti, Joannis, Lucæ.
II Non. Sept. Rufini, Maximi, Bonifaci. Cavall [Cavalono] Marcelli martyris. Silvani, Caiani, Magni, Casti, Paulini.
Nonis Sept. Taurini, Quinti, Ingenui, Herculani, Arconti. Veron [Vesontione] Ferioli, Ferrucionis. Octava S. Joannis Baptistæ.
VIII Id. Sept. Romæ, Eleutheri. Capad. Custi. ^* Eugeni episcopi.
VII Id. Sept. Senon. ^* Reginæ martyris. Ar. [Arelato] Augustalis, Anastasi. Aurel. Euorti confessoris. Clodoaldi confessoris. Vigilia S. Mariæ.
VI Id. Sept. Timothei, Fausti, Alexandri, Ammoni, Pudemetis ^*, Severi Romæ, Adriani martyris. Nativitas sanctæ Mariæ matris Domini.
V Id. Sept. Romæ, Gorgoni, Alexandri, Hyacinthi, Donati, Fortunati, Tiburti, Proti.
IV Id. Sept. Eupliæ, Horosi Hilarii Papæ. Alexandri, Silvani, & nongentorum Martyrum. Tusci, Valentini, Salvi.
III Id. Sept. Romæ, Proti, Hyacinthi, Eugeniæ, Basillæ, Ingenui. Alibi, Siri. Andegavi, Maurilionis confessoris. Lugduni, Patientis martyris, Regulæ.
II Id. Sept. Lugduni, Sacerdotis. Augustoduni, Euanti, Siri, Serapionis. Alibi, Ammoni, Teclæ, Proti, Eusebi.
Idus Sept. Augustoduni, Nectari, Felicissimi. Turonis, Ledori, Secundini. Andegavi civit. Maurilionis confessoris, Teudoti, Lidori.
XVIII Kal. Octobris. Romæ, Corneli, & Cypriani martyrum. Dionysi, Saturi, Felicis, Eparci episcopi. Et salutatio S. Crucis.
XVII Kal. Octob. Romæ, Nicomedis martyris. Tullo, Apri episcopi & confessoris. Cyrini, Stratori, Leonti, Pauli, Constanti, Valeriani martyris. Albini. Carnot. Leubini confess.
XVI Kal Octob Romæ, Luciæ, Euphemiæ, Geminiani, Victoris, Emerentiani, Cæciliæ, Felicis, Tirsi.
XV Kal. Octob Gordiani, Valeriani, Macrini, Sanctini, Constanti, Pauli, Isici martyris, Macrobi Lantberti episcopi. Sidonii.
XIV Kal. Octob. Trophimi, Ociani, Sixti, Medilei, Eustorgi, Satyri.
XIII Kal. Octob. Demetrii, Niceti, Castoris militis, Trogi, Januarii, Ferioli, Sigonis.
XII Kal. Octob. Dormidoni, Dorothei, Privati, Constantiæ, Felicis. Romæ Januarii. Vigilia S. Matthei.
XI Kal. Octob. Med. [Mediolani] Victoris martyris. Persid. Matthei Apostoli & Euangelistæ. Alibi, Lucæ Euangelistæ.
X Kal. Octob. Basillæ. Sydunis ^*, Agauno, Mauricii, Exuperii, Candidi, Victoris. Innocenti, Vitalis cum aliis quinque millibus, & quingentis octoginta quinque Martyribus.
IX Kal. Octob. Teclæ virginis. Alexandriæ, Marci Euangelistæ. Romæ, Liberi episcopi. Lini martyris.
VIII Kal. Octob. Conceptio S. Joannis Baptistæ, Juliani. Augustoduni Seld. [Sediloco] Andoci, Tirsi, Felicis. Æquinoctium.
VII Kal. Octob. In Asia, Eucarpi, Barduniani. Alibi, Marci.
VI Kal. Octob. Romæ, Eusebi confessoris. Senatoris, Luxori, Nigni, Naborti, Faustini. Avern. Apollinaris.
V Kal. Octob. Eleutheri, Andronici, Timothei, Taraci, Probi, Cosmæ, Damiani martyrum. Ed. [Eduis] Florentini.
IV Kal. Octob. Marcialis, Laurenti, Stactei, Æmili, Ebriani. Romæ, Justini presbyteri, Aladi, Sadoni.
III Kal. Octob. Plauti, Placiti, Eracliæ, Thraciæ. Antissiodori, Fraterni, Sosi, Januari. Et dedicatio Basilicæ Archangeli Michaëlis in monte Gargano.
II Kal. Octob. Placentiæ, Antonini Hierusalem, Hyeronimi presbyteri. Natalis Æmili & Casti.

OCTOBER HABET DIES XXXI.

Kalend. Octobris. Prisci, Crescentiani, Euagri, Fausti, Casti, Dignæ Rem [Remis] Remedii episcopi. Antisiodori, Germani episcopi.
VI Non. Octob. Eleutheri, Quirilli, Secundini, Primi, Eusebi, Gaiani, Leonti.
V Non. Octob. Theugeni, Afri, Victoris, Amponi, Sapargi, Urbani, Felicis, Casti. Pict. [Pictavis] Leudegarii martyris Ep. Augustodun.
IV Non. Octob. Marci, Audacti, Dasii, Marciani, Marusi, Restituti, Marcelli. Ants. [Antisiodoro] Marsi.
III Non. Octob. Placiti, Valeri, Apollonaris, Eutici, Victurini. Ants. Fausti. Pelagi, Firmati, Flavinæ virginis.
II Non. Octob. Rogati, Æmili, Ammoni, Marcelli, Casti, Albini, Marel. Agen. Fidis martyris. Ants. Romani episcopi.
Non Octob. Marcelli, Juliæ, Apulei, Matthei Euangelistæ. Marci Euangelistæ. Bituric. Augusti confessoris. Alibi, Sergi, Quarti.
VIII Id. Octob. Antiochiæ, Dionysii, Januarii, Privati, Victoris, Heracli, Juliani, Pelagie, Faustini martyris, Marcialis. Passio S. Reparatæ.
VII Id Octob. Coloniæ, Gereoni martyris cum aliis trecentis & septendecim Diodori, Septimi. Parisiis, Dionysi martyris, Eleutheri, Rustici. Alibi, Afræ, Priminæ. Romæ, Marcellini & Genuini martyrum.
VI Id. Octob. Af. [Africa] Eusebi, Eracli, Dionysi, Septimi, Venusti, Probi, Andronici. Alibi, Sereni, Paulini episcopi, Probi, Malasi cum aliis trecentis triginta.
V Id Octob. Placidi, Fausti, Tanasi, Ampoti, Venanti, Genuari, Marcialis, Marcelli Eracli.
IV Id. Octob. Euagri, Eustasi. Romæ, Hedisti, Saturi, Eucharisti, Prisciani. Bituric. Opionis.
III Id. Octob. Fausti, Marcelli, Adriani, Marciæ, Januarii. Athanasii episcopi.
II Id Octob. Romæ, Calisti episcopi, Ampoti, Modesti, Saturi. Alibi, Lupi, Luciani, Justi.
Idus Octob. In Capua, Luplili, Fortunatæ.
XVII Kal. Novembris. Sussi [Africa] Celsæ, Mares, Aufidi, Nerei, Alexandrini, Victuriæ, Nubilitanæ, Marianæ.
XVI Kal. Nov. Alexandri, Victurii. Lucæ Euangelistæ, obiit septuagesimo septimo anno, sepultus in Bethania. In Maurit…. Nini, Donati, Serviliani, Basillæ, Januarii.
XV Kal. Nov. Lucæ, Victoriæ, Hermetis, Potioli, Justi martyris, Januarii, Agnetis virginis, Triphoniæ, Beresi, Eutycis, Dasi, Leuci.
XIV Kal. Nov. Austeri, Januarii, Proculi, Desiderii, Prosduci, Nici, Domnæ virginis, Pelagiæ, Festi.
XIII Kal. Nov Dasi, Zosimi, Primaci, Januarii, Eutycis, Luci, Marcellinæ, Caprasi, Neonis martyris.
XII Kal. Nov. Gai, Eutici, Dissei, Modesti cum aliis ducentis & septuaginta. Festi, Macari. Lugduni, Justi & Viatoris.
XI Kal. Nov. Philippi, Eusebii, Hermetis, Severi, Leucati.
X Kal. Nov. Severi, Dorothei, Seuresi, Longini.
IX Kal. Nov. Vitalis, Felicis, Rogati, Victoris, Puperi, Claudiani, Eutheri, Flaviani, Justi.
VIII Kal. Nov. Romæ, natale Sanctorum quadraginta trium Martyrum seu mil. ducentorum viginti duorum. Saturnini, Maximi. Juliani confessoris. Alibi, Primi. Suessionis, Crispini, Crispiniani, Rogati, Felicis, Vitalis.
VII Kal. Nov. Nicomediæ, Luciani, Marciani, Flori, Heracli, Tuti.
VI Kal. Nov. Polycarpi, Nicomi, Eumini, Mariani, Tarsigogi, Diodori, Metrobi, Poti, Florenti, Longi. Vigilia Symeonis Cananei, & Judæ Zelotis.
V Kal. Nov. Natale Apostolorum Symonis & Judæ. Arcelladi, Amaranti, Marianæ, Quinti, Luci. Romæ S. Cærillæ.
IV Kal. Nov. In Lucania, Jacinti, Sacinati, Quinti, Felicianæ, Lucini.
III Kal. Nov Nicomediæ, Januarii, Calendionis, Marci, Germani, Marcialis, Petri, Attici, Marciani, Saturnini.
II Kal. Nov. Afric. Daconi, Juliani, Bonifaciæ, Agapi, Donati, Fortunati, Silvani, Vincenti, Vitalis, Vigilanti, Nundini, Philippi, Felicissimæ, Castæ, Perpetuæ. Passio S. Quintini. Romæ, Crescentiani.

NOVEMBER HABET DIES XXX.

Kalend. Novembris. Marneiæ martyris. Primi episcopi. Genesi episcopi. Alibi, Maldegasi. Romæ, Cæsariæ, Severini. Alibi, Macedoni. Baioc. Vicoris episcopi & confessoris. Divione, Benigni. Augustoduni, Primi episcopi, Vitalis.
IV Non. Nov. Africa, natale SS. Pupliani, Hermetis, Vitalis, Victoris, Justi.
III Non. Nov. In Africa Capad. Germani, Tiofili, Agri, Cesare, Vitalis, Agriculæ. Et depositio Domni Pirminii episcopi bonæ memoriæ.
II Non. Nov Africa, Primi, Gregori. Augustoduni, Proculi episcopi. Roden. [Ruthenis] Amanti episcopi. Biturc. Lusoris confessoris. Cæsari, Domnini.
Nonis Nov. In Cæsarea, Domnini, Pulluli. Alibi, Marciæ, Gregori, Quarti, Cæsari, Euras, Antonini, Epiphani.
VIII Id. Nov. Nicomediæ, Eusebi. Alibi, Sinfroni, Rogatiani, Donati, Eustasi, Mari, Primi, Optati.
VII Id. Nov. Nicomediæ, Adriani. Alibi, Donati, Felicis. Rhedonis, translatio S. Melani confessoris. Alibi, Juli, Eusebi, Januarii, Mammari.
VI Id. Nov. Romæ, natale SS. quatuor Coronatorum, Claudi, Nicostrati, Simproniani, Castori & Simplici martyrum. Alibi, Primi, Macari, Eusebi, Callisti.
V Id. Nov. Nicomediæ, Damiani, Donati, Clementis. Romæ, Theodori, Hippolyti, Adriæ, Chrysogoni, Simfroni, Fausti, Marcialis martyris, Januarii martyris.
IV Id. Nov. Ant [Antiochiæ] Demetri, Saturnini, Amenisi, Eustosi. Romæ, Leonis episcopi. Aurel. Monitoris episcopi.
III Id. Nov. Ravenna, Valentini, Feliciani, Bonifaciæ martyris. Lugduni, Verani episcopi, Mariæ, Vincenti, Mimatis. Romæ, Menæ martyris. Turonis, depositio S. Martini episcopi & confessoris.
II Id. Nov. Africa, Maruli, Publi. In Cæsarea, Germani, Cæsari, Eusebi, Theophili.
Idibus Novembris. In Thracia, Edicti. In Cæsarea, Antoni, Germani. Roten [Ruthenis] Amanti confessoris. Turonis, Briccionis confessoris. Romæ, Felicis presbyteri. Alibi, Jacobi, Solutoris, Valentini.
XVIII Kal. Decembris. In Heraclia, Clementini, Theudotæ, Philumini, Eracli.
XVII Kal. Dec. In Africa, Secundi, Secundini, Saturnini, Fidentiani, Varici, Martialis, Donati, Fructuosi.
XVI Kal. Dec. Africa, Rufiniani. Alibi, Fidentiani, Neri, Pauli, Augustini, Vincentiæ, Vitalis, Euceri, Justi, Marci, Valeri, Victoris, Felici martyris.
XV Kal. Dec. Capad. ^* Augustini. Alibi, Ammoni, Eusari, Cæcili, Teclæ virginis. Aurel. Aniani confessoris, Gregoriæ, Zachei.
XIV Kal. Dec. Antisiodori ^*, Romani, Ysici martyris. Alibi, Adisclæ martyris, Victoris, Maximi, Luciani, Benoli, Marciani, Carteri. Octava S. Martini confessoris.
XIII Kal. Dec. In Cæsarea, Maximi, Neoseri, Januarii, Muciani, Carteri, Zefori. Augustoduni, Simplici. Romæ, Maximi.
XII Kal. Dec. In Eracl. Bassi, Dionysi. Alibi, Gai, Maximi, Agapæ virginis, Secundi, Octavi, Solutoris.
XI Kal. Dec. Antiochiæ, Basilei, Saturnini, Auxilii, Basilissæ, Sisinnii. Alibi, Clementis, Quintiani, Stephani, Demetrii. Romæ, Gelasi Papæ, Celsi. Vigilia S. Cæciliæ.
X Kal. Dec. Romæ, Cæciliæ virginis, Celsi, Cleti, Zeti, Fausti, Longini, Leonti, Valeriani, Tiburti, Maximi. Augustoduni, Preomaci.
IX Kal. Dec. Romæ, Clementis, Felicitatis mart. Maximi, Verociani, Euticis, Marci, Fateri. Bobii, Columbani abbatis.
VIII Kal. Dec. Romæ, Chrysogoni, Eleutheri, Maximi, Felicissimi, Donati, Anthirodi, Mammeri, Clementi martyris.
VII Kal. Dec. Luciani, Marciani, Cypriani, Claudiani, Quiriaci, Marcialis, Petri, Donati.
VI Kal. Dec. Romæ, Cyriaci, Saturnini. Alibi, Petri, Marcellini, Mone. Valeriani confessoris. Augustd Amatoris episcopi.
V Kal. Dec Nicomediæ, Marcelli, Petri, Sereni, Nemorii, Joannis Romæ, Optati episcopi. Alibi, Agricolæ, Severi, Euphimiæ, Lucæ.
IV Kal. Dec. In Syria, Trophimi, Theodoli, Expicasi, Euceri, Eusebi, Etilii.
III Kal. Dec. Romæ, natale SS. Saturnini, Crysanthi, Maturi, Dariæ, Marci. Nannet. Saturnini, Eulaliæ. Vigilia S Andreæ.
II Kal. Dec. Achaia, civit. Patras, natale S. Andreæ Apostoli. Mediolani, Ambrosii episcopi & confessoris. Romæ, Castuli, Saturnini, Euprebitis, Centuli, Januarii, Chrysanti, Mauri.

DECEMBER HABET DIES XXXI.

Kalend. Decembris. Romæ, Candidi, Lucii. Alibi, Victuri, Ambroni, Filadi, Rogati, Cassiani, Pimini, Matronæ. Dedicatio Basilicæ S. Stephani protomartyris in Hierosolyma.
IV Non. Dec. Romæ, Vivianæ, Primenti, Pontiani, Pimini, Dafrosæ, Demetriæ. Alibi, Veri, Securi, Agnetis,
III Non. Dec. In Oriente, Merobi, Claudici, Felicis, Victuri, Juli. Alibi, Joannis, Stephani, Crispinæ, Agriculæ, Martini.
II Non. Dec. Eracli, Victuri, Meggini, Felicis, Merubi, Christiani. Romæ, Barbaræ virginis, Filadi martyris, Umbini. Monast. Flor. [Floriacensi] a partibus Romæ adventus corporis S. Benedicti abbatis.
Nonis Dec. Romæ, Crispini, Humili, Trophimi, Felicis, Victoris, Pauli, Marci, Amanti.
VIII Id. Dec. Africa, Zeloti, Fortunati, Gatti, Hermogeni, Rogati, Agathæ.
VII Id. Dec. Antiochiæ, Polycarpi, Theudori, Sapidici. Romæ, Eutyciani episcopi. Octava S. Andreæ.
VI Id. Dec. Natale SS. Eusebi, Uriani, Successi.
V Id. Dec Africa, Petri, Victoris, Urbani, Bonifaci, Successi, Saseni, Tunici. Ant. [Antiochia] Geronti, Silvani, Mariæ, Rogatæ, Victoriæ.
IV Id. Dec. Victuri, Adriani, Pauli, Cæciliæ, Marthanæ, Privatæ. Romæ, S. Melchiade Papæ, Damiani, Valeriæ, Germani. Arvernis, Agricolæ, Vitalis martyris. In Spania, Eulaliæ virginis.
III Id. Dec. Romæ, Damasi Papæ, Eulaliæ, Protextati. Alibi, Trasonis, Pontiani, Samoni, Eutici, Secundi, Ambian. Victuri, Fusciani martyris, Mariæ.
II Id. Dec. In Spaniis, Eulaliæ virginis. Alibi, Hermogenis, Donatæ.
Idus Decemb. Rav. [Ravennæ] Ursioni, Leucadi confessoris, Valentini. In Sicilia, Luciæ virginis & martyris. Casti, Felicis, Modesti, Securi.
XIX Kal. Ian. Ant. [Antiochiæ] Drusi, Zosimi. Lugd. Victoris, Theodoli. Viennæ, Lupicini. Remus, Nicasi.
XVIII Kal. Ian. In Africa, Fausti, Luci, Candidi, Cecili, Primi, Januarii, Macri, Restituti. Aurel. Maximi confessoris.
XVII Kal. Ian. Rav. Valentini, Navalis, Agriculæ, Concordi.
XVI Kal. Ian. Africa, Victoris, Adjutoris, Honorati, Quarti, Victuriani, Felicis, Quinti, Dioscori.
XV Kal. Ian. Africa, Quinti, Pauli, Digni, Ceciliani, Euasi, Basiliani, Pompini, Simplici, Vincenti. Romæ, Luciæ virginis, Feliciani, Auceiæ, Antonini, Irenæi. Alibi, Honorati, Afræ.
XIV Kal. Ian. Bitu. [Bithynia] Zosimi, Ciriaci, Anastasi, Sidoni. Aust. [Antisiodoro] Pauli, Gregorii, Dari, Chrysanti.
XIII Kal. Ian. In Thracia, Juli. Romæ, Zephirini. In Oriente, Teclæ, Liberati.
XII Kal. Ian. In Edessa, natale Thomæ Apostoli. Romæ, Innocenti, Flori, Aureli, Victuriæ. Alibi, Focæ martyris. Honorati conf.
XI Kal. Ian. Antisiodori, Basilei. Alibi, triginta Martyrum. Demetri, Flori, Aristoni, Honorati, Felicis, Didymi.
X Kal. Ian. Nicomediæ, triginta quinque Martyrum. Sistis, Apolloni. Romæ, Egeni, Urbani, Corneli, Traiani, Cliti, Anincliti, Castulæ. Alibi, octingentorum triginta. Celesti, Petri, Sixti, Jonnis.
IX Kal. Ian. In Tripoli, Luciani. Romæ, Metropi, Pauli. Antoi. [Antiochiæ] Virginum quadraginta. Zenobi, Theutini, Timisti, Drusi, Donati.

[Annotata]

* al episcopatus.

* al. Aviti.

* al. Nicomediæ

* al. Servuli.

* al. Agatii.

* al. Capricæ.

* al. Asia.

* al. Rodociani.

* al. Gerontii.

* al. Poli, Eutici.

* al. Capitonis.

* al. Sisinnii, Pii.

* al. Agathæ.

* al. Archidiaconi.

* al. Gaugerici.

* al. Pontimi.

* al. Eptati.

* al. Heclano nomen S.

* al. Viviani vel Juliani.

* al. Quottidi.

* al. Augstoduni seu Alisiæ.

* al. Pii, Demetrii.

* al. Sidunis.

* An non Capuæ?

* al. Antiochiæ.

MARTYROLOGIUM QUINTUM
CORBEIENSE BREVIUS.

VIII Kalendas Ianuarii. Bethlehem, nativitas Domini Salvatoris nostri Jesu Christi secundum carnem. Romæ, passio S. Eugeniæ virginis.
VII Kal. Ian. In urbe Hierosolymitana, Villa Kafargamala, Passio S. Stephani Protomartyris & Apostoli, qui lapidatus est a Judæis.
VI Kal. Ian. Assumptio S. Joannis Euangelistæ apud Ephesum. Et Ordinatio episcopatus S. Jacobi fratris Domini.
V Kal. Ian. Bethlehem, natalis SS. infantium & lactentium, qui sub Herode pro Christo passi sunt.
IV Kal. Ian In Affrica, Domicii. Romæ, Felicis & Bonifacii episcopi.
III Kal. Ian. In Alexandria, Mansueti …. Insula S. Clementis, Sereni. Turonis civitate, Perpetui episcopi & confessoris. Pro insula S. Clementis, puto legendum: Oya insula, S. Florenti.
Prid. Kal. Ian. Carthagine, Donati, Cælestini. Romæ, Donati, Pauli. Et depositio S. Silvestri episcopi & confessoris. Senonis civitate, S. Columbæ virginis.

IANUARIUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Ianuarii. Circumcisio Domini nostri Jesu Christi secundum carnem.
IV Nonas. Ian. Antiochia, Siridoni episcopi. Hierosolymæ, Stephani.
III Non Ian. In Helesponte, civitate Parethia, Cyrici. Parisius, depositio S. Genovefæ virginis. Viennæ, depositio S. Florenti episcopi & confessoris.
Prid. Non. Ian. In Africa, Aquilini, Gemini, Eugenti.
Nonas Ian. In Africa, Felicis. Hierosolymæ, Simeonis Prophetæ, cum obtulit ei Dominum Jesum Christum Maria & Joseph. Et depositio ipsius Prophetæ.
VIII Idus Ian Epiphania Domini nostri Jesu Christi. In Africa, Flori.
VII Id. Ian. In Nicomedia, Luciani presb. qui in quatuor partibus divisus est.
VI Id. Ian. In Græcia, Rustici, Phisei, Timothei. In Gallia., civitate Belloacus, passio S. Luciani martyris.
V Id. Ian. In Africa, Epictati, Jocundi, Quinti.
IV Id. Ian. In Africa, Revocati, Firmi, Nirthi.
III Id. Ian. In Alexandria, Petri. S. Luci confessoris.
II Id. Ian. In Achaia, Cyriaci, Moscenti, Saturi.
Idus Ian. In Africa, Ingenui. Pictavis, depositio S. Hilarii episcopi & confessoris.
XIX Kalend Februarii. In Antiochia, Cleri diaconi. Nola Campaniæ, passio S. Felicis. Et depositio beati Eufrasii episcopi & confessoris.
XVIII Kal. Febr. In Ægypto, Chrisconi. Remis, depositio S Remedii episcopi & confessoris. Pictavis, dedicatio Basilicæ S. Amanti.
XVII Kal. Febr. Romæ via Salaria in cimeterio Priscillæ, depositio S. Marcelli episcopi & & confessoris. Arlato, depositio S. Honorati episcopi & confessoris.
XVI Kal. Febr. In Africa, Micæ, Victoris. In Gallia, civitate Bituricas, depositio S. Sulpitii episcopi & confessoris.
XV Kal. Febr. Dedicatio Cathedræ S. Petri Apostoli, quam primo Romæ sedit. In Africa, Seonisi.
XIV Kal. Febr. In Africa, Quinti, Pauli, Geronti. Maria & Martha.
XIII Kal. Febr. Romæ, Fabiani episcopi, & passio S. Sebastiani martyris.
XII Kal. Febr. Romæ, passio S. Agnetis virginis. Trecas, passio S. Patrocli martyris. Arvernis, depositio beati Aviti episcopi & confessoris.
XI Kal. Febr. In Hispaniis, civitate Valentia, passio S. Valerii episcopi. Ad Gemellas ^*, Clementis & Vincentii. Et passio S. Anastasii martyris.
X Kal. Febr In Mauritania, civitate Neocæsaria, passio S Severiani. Et passio sanctorum Eugenii, Machari.
IX Kal. Febr. In Antiochia, passio S. Babylli episcopi cum tribus parvulis.
VIII Kal. Febr. Romæ, translatio ^* S. Pauli Apostoli.
VII Kal. Febr. In Nicea Smirnæ, passio S. Polycarpi episcopi. In Campania Puteolis, Arthematis & Armatæ.
VI Kal. Febr. Romæ, S. Agnetis virginis, Donati, Viti.
V Kal. Febr. In Africa, Dativi, Juliani, Telliani, Reotri.
IV Kal. Febr. In Gabala civitate, S. Pauli. Treveris, depositio beati Valeri episcopi & confessoris.
III Kal Febr. In Antiochia, passio sancti Ypoli ^* martyris. Cala monasterio, depositio Baldechildis Reginæ. Corbeia monasterio, dedicatio Basilicæ sancti Joannis Euangelistæ.
Prid. Kal. Febr. In Alexandria, Tarsici, Zotici, Ammonii.

FEBRUARIUS HABET DIES XXVIII.

Kalendas Februarii. In Græcia, sanctorum Polycarpi episcopi, Poenis, Dionysii. In Scotia, depositio S. Brigidæ virginis.
IV Non. Febr. Purificatio beatæ Mariæ, quando repræsentatus est Jesus in templo. Aurelianis, depositio S. Fusculi episcopi.
III Non Febr. In Africa, Felicis, Celerinæ, Felicitatis.
Prid. Non. Febr. Foro Simphronii, natalis Gemini, Gelari.
Non Febr. In Sicilia, Cathenas civitate, passio S. Agathæ virginis. In Oriente, Patras civitate, ordinatio episcopatus S. Andreæ Apostoli & martyris. Viennæ, depositio Aviti episcopi & confessoris.
VIII Id. Febr. Romæ via Appia, in ejusdem cimiterio, passio Soteris virginis & martyris. Amandi. Atrabatas, depositio S. Vedasti episcopi & confessoris.
VII Id. Febr. In Britanniis, civitate Augusta, natalis Auguli episcopi.
VI Id. Febr. In Arminia minori, natalis Dionysii. Romæ, depositio S. Pauli episcopi & conf.
V Id. Febr. Suevo apud Cyprum, natalis Alexandri.
IV Id Febr. In Alexandria, passio Apollonis. Bethlehem sub Herode, passio sanctorum Andreæ, Apori.
III Id. Febr. In Apamia, Poenis, Eofraxi, Armatæ. In Campania, Basiliani. Romæ, Sorothedis.
Prid. Id. Febr. In Africa, passio sancti Damiani, Victuriæ. In Italia, Donati. Et depositio S. Simplicii episcopi.
Idus Febr. In Nicomedia, passio S. Juliani Lugduno, depositio beati Stephani episcopi.
XVI Kal. Martii. In Tuscia, Politi ^* civitate, natalis Vitalis & cum sociis suis.
XV Kal. Mart. In Antiochia, natalis Joseppi diac. Interamne, natalis S. Agapæ virginis.
XIV Kal. Mart. In Britanniis, natalis sanctorum Faustini. In Nicomedia, passio S. Julianæ virginis & martyris.
XIII Kal. Mart. In Africa, civitate Concordiæ, passio sanctorum Donati. Item Donati, Victoris, Agapæ.
XII Kal. Mart. In Africa, natalis sanctorum Rictuli, Silvani.
XI Kal. Mart. In Africa, natalis sanctorum Publii, Juliani.
X Kal. Mart. Apud Cyprum, natalis Potaminæ.
IX Kal. Mart. In Africa, natalis sanctorum Viruli, Justi.
VIII Kal. Mart. Natalis cathedræ S. Petri Apostoli, quam sedit apud Antiochiam. Nicomediæ, natalis S. Teclæ virginis discipulæ S. Pauli Apostoli.
VII Kal. Mart. In Pannoniis, Seneroti, Antagoni, Rutuli, Libii, Rogatiani. In Asia, Polycarpi episcopi cum aliis duodecim martyribus.
VI Kal. Mart. In Cesaria Cappadotiæ, natalis sanctorum Heroli, Lucii, Sirgii. Romæ, Absolonas. In Porto, Primitivæ.
V Kal. Mart. In Africa, natalis sanctorum Donati, Justi, Rustuli. Pamphiliæ, natalis sanctorum Nestoris & Castæ.
IV Kal. Mart. Natalis sanctorum Alexandri, Nestoris, Theonis.
III Kal. Mart. In Thessalonica, natalis sanctorum Alexandri, Antigoni. In Africa, Dionysii & aliorum triginta quatuor.
Prid. Kal. Mart. Natalis sanctorum Celeris, Pupilli, Gaii. Andecavis civitate, depositio S. Albini episcopi & confessoris.

MARTIUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Martii. Natalis sanctorum Leonis, Donati, Habundantii.
VI Non. Mart. Torgii, Herocli, Absalomi, Ærenei.
V Non. Mart. Felicis, Luciolæ, Justi, Fortunati.
IV Non. Mart. Natalis Martyrum nongentorum. Romæ, depositio Juli episcopi, & aliorum triginta novem.
III Non. Mart. In Africa, Adriani, Euoli, Eusebii, Juliani. Antiochiæ, passio S. Focæ, Rustici, Herebi.
Prid. Non. Mart. Nicomediæ, Victoris, Victorini.
Non. Martii. In Africa, Satiri, Revocati, Jocundi. In Mauritania, civitate Turbitanorum, passio sanctorum Perpetuæ & Felicitatis.
VIII Id. Mart. In Nicomedia, Quinti episcopi, Capitulini.
VII Id. Mart. In Armenia, Sebastiani & milites quadraginta.
VI Id. Mart. In Nicea, Gurgoni, Palatini, Firmi.
V Id. Martii. In Cartagine, Heracli, Zosimi, Alexandri, Philomi episcopi. Candidi, Valeri, Quirilli.
IV Id Mart. In Nicomedia, Egloni presbyteri & aliorum VII. Romæ, depositio S. Gregorii Papæ beatæ memoriæ.
III Id. Mart. Nicomediæ, Macedoni presbyteri, Matriciæ uxoris ejus & Modestæ filiæ Sion [ejus.] Cionis ^* presbyteri.
Prid. Id. Mart. Eofrosii, Frumini, Fortumioni.
Idus Mart. In Cappadocia, S. Longini martyris. Carthagine, Pauli, Solutoris. Et S. Jacobi Apostoli fratris Domini. Hierosolyma, Jacobi Apostoli, Lucæ Euangelistæ.
XVII Kal. Apr. In Aquileia, Hilari, Tasiani, Datiani.
XVI Kal. Apr. In Nicomedia, Dionysi, Januarii. Romæ, Alexandri episcopi. Teodoli diac. Et depositio Patrici episcopi.
XV Kal. Apr. In Alexandria, Collegi diaconi.
XIV Kal. Apr. In Cesaria Cappadocia, Teodoli presbyteri.
XIII Kal. Apr. In Antiochia, S. Josephi, Lucæ. In Syria, Pauli.
XII Kal. Apr. In Alexandria, Serapionis monachi, Josephi, Volociani. Et Benedicti abbatis.
XI Kal. April. In Narbona civitate, natalis S. Pauli episcopi. In Africa, Saturnini & aliorum novem.
X Kal. April. In Africa, natalis S. Fidelis magni. In Provintia Carmillæ, Pauli. Cesareæ, Julianæ, Juli.
IX Kal. April. Syria, Seleuci. In Africa, Agapiti.
VIII Kal. April. Hierosolyma Dominus noster Jesus Christus crucifixus est. Et Annuntiatio S. Mariæ per Angelum. Et passio S. Jacobi Apostoli, qui & frater Domini, sicut in actibus Apostolorum continetur.
VII Kal. April. Romæ in cimiterio ejusdem via Lavicana, S. Castulæ.
VI Kal. April. Hierosolymæ, Resurrectio Domini nostri Jesu Christi. In Africa, Romoli, Acuti, Morobi.
V Kal. April. In Cesaria, Rogati, Alexandri, Dorothei. Cavillono, depositio Guntechramni regis.
IV Kal. April. In Nicomedia, Pastoris, Victorini, Saturnini.
III Kal. April. In Tessalonica civitate, Domnini, Philippoli, Acaci, Palatini. Et alibi, Victoris, Marcellini, Satulli.
Prid. Kal. April. In Africa, natalis S. Anesi, Felicis, Diodoli.

APRILIS HABET DIES XXX.

Kalend. Aprilis In Arminia, natalis sanctorum Fortuni, Quintiani. In Ægypto, passio sanctorum Victoris & Stephani.
IV Non. Apr. In Africa, natalis sanctorum Amphiani, Victoris. Liganau monasterio, depositio S. Vualerici confessoris.
III Non. Apr. In Sicilia ^*, natalis sanctorum Thomæ, Euagrii. In Cesaria Palestina, natalis S. Theodosiæ virginis.
Prid. Non. April. In Thessalonica, natalis sanctorum Agathoni diaconi. Et alibi, Pauli, Matutini. Ambrosii episcopi & confessoris.
Nonas Apr. In Nicomedia, natalis sancti Claudiani. In Ægypto, natalis sanctorum Martiæ, Nicanori. In Sicilia, natalis S. Honorati.
VIII Id. Apr. In Nicomedia, Firmi, Ærenei episcopi & confessoris.
VII Id. Apr. In Antiochia Syriæ, natalis sanctorum Timothei &…
VI Id. Apr. In Africa, natalis sanctorum Timori, Mæchari.
V Id. Apr. In Syrmia, natalis quinque ^* Virginum, quarum nomina Deus scit. Et alibi, Demetri, Concessi.
IV Id. Apr. In Alexandriæ, Apollonis presbyteri, Gaiani.
III Id. Apr. In Mauritannia, natalis Saloni, Maximi, Helarii, cum ceteris Sanctis. Et Domnini episcopi. Papæ Leonis.
Prid. Id. Apr. In Asia Pergamo, natalis sanctorum Carpi episcopi Romæ, in cimiterio Calipodi, Lucipini.
Idus Apr. In Calcidonia, natalis S. Euphemiæ & Euapiæ ^*, Euphemiæ virginis.
XVIII Kal. Maii. Romæ via Appia, in cimiterio Prætextati, natalis sanctorum Tiburtii, Valeriani, Maximi.
XVII Kal. Maii. Piceno, in Aureo monte, Maronis. In Anthisiodoro Galliæ, dedicatio Baptisterii, qui est juxta Basilicam S. Germani episcopi & confessoris, ubi sunt conditæ reliquiæ S. Joannis Euangelistæ.
XVI Kal. Maii. In Achaia, Corintho civitate, natalis sanctorum Calesti, Carissi, Leonedis, Lotæ, Tertiæ, Christianæ.
XV Kal. Maii. In Antiochia, natalis sanctorum Petri & Hermonis ^* ministri Petri, Fortunati, Martiani.
XIV Kal. Maii. In Salona civitate, natalis sanctorum Septimi diaconi, Victurici. Anthisiodoro in Galliis, dedicatio altaris senioris ecclesiæ.
XIII Kal. Maii. In Militana civitate Arminiæ, Hermogenis.
XII Kal. Maii. In Africa, natalis sanctorum Serviani. Romæ, depositio S. Victoris episcopi. Everduno, depositio S. Marcellini episcopi & confessoris. Anthisiodoro civitate, depositio S. Martini presbyteri & conf.
XI Kal. Maii. In Alexandria, natalis sanctorum Fortunati, Aratoris presbyteri.
X Kal. Maii. In Africa, civitate Hierapoli, natalis S. Philippi Apostoli. In Senonis civitate, depositio Leonis episcopi.
IX Kal. Maii. In Africa, natalis sanctorum Catulini, Saturnini. Romæ, Naboris. In Alexandria, Corona, Georgii martyris.
VIII Kal. Maii. In Alexandria, natalis sanctorum Coronæ virginis. In Africa, natalis sanctorum Faustini. Et in hoc die Sydrach, Misach, Abdenago, iterato nomine, qui & Ananias, Azarias & Misahel, in Babylonia igne ardente liberati sunt. Benedictus Deus.
VII Kal. Maii. In Seracusa, civitate Siciliæ, natalis Sanctorum Euodii Hermogenis. Et passio S. Georgii. Lugduno, depositio beati Rustici episcopi.
VI Kal. Maii. In Axiopoli, Aurili. Centulo monasterio in Gallia, depositio S. Richarii conf.
V Kal. Maii. In civitate Tarso Ciciliæ, natalis S. Castori.
IV Kal. Maii. In Pannonia, Eusebi episcopi, Tiballi.
III Kal. Maii. In Alexandria, natalis S. Germani presbyteri, S. Vitalis.
Prid. Kal. Maii. In Alexandria, Dorothei presbyteri.

MAIUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Maii. Initium prædicationis Domini nostri Jesu Christi. In Africa ^* Hierapoli, natalis Sanctorum Philippi Apostoli & Jacobi. Anthisiodoro, depositio S. Amatoris. Agauno, passio Sigismundi regis. Begorra civitate, depositio S. Justi episcopi, Magni.
VI Non. Maii. Germani, Cælestini, Felicis, Cetini.
V Non. Maii. Hierosolymæ, inventio S. Crucis Domini nostri Jesu Christi ab Helena regina, post passionem Domini annis ducentis triginta tribus, regnante Constantio ^* imperatore.
IV Non. Maii. In Nicomedia, Antoniæ, Justi.
III Non. Maii. Eutimi diaconi & martyris. In Tessalonica, natalis S. Herenei. Arelato, depositio S. Helari episcopi.
Prid. Non. Maii. In Persida, natalis S. Mathei Apostoli & Euangelistæ. In Galacia civitate, natalis beatissimi Geronti confessoris.
Nonas Maii. In Nicomedia, natalis sanctorum Flavii episcopi. Augustini episcopi. Arelato, depositio S. Helari episcopi.
VIII Id. Maii. Mediolano, Victoris, Eutici. In Sanctonico, depositio S. Martini, Juliani.
VII Id. Maii. In Axiopoli, Quirilli. Mediolano, Apostoli Joannis, Andreæ & Thomæ.
VI Id. Maii. Romæ via Latina, in cimiterio ejusdem, natalis S. Gordiani, Julii. Et in cimiterio….
V Id. Maii. In Syrmia, natalis S. Montani.
IV Id. Maii. Romæ, natalis sanctorum Nerei & Achillei. Et alibi, S. Pancrati, Gradi & Soteris virginis.
III Id. Maii. In Alexandria, natalis sanctorum Afrodisi, Agrippæ. Trejecto porto in Gallia, depositio Servaci episcopi & confess.
Prid. Id. Maii. In Syria, Victoris militis. In Africa, natalis S. Secundiani, Quarti, Victoriani.
Idus Maii. In Syrmia, Timothei. Lamazaco, passio sanctorum Petri & Andreæ, Pauli & Dyonysii.
XVII Kal. Junii. In Isauria, natalis sanctorum Aquilini, Victoriani. In civitate Epheso, Mengenis, Gaioni.
XVI Kal. Jun. In Alexandria, Victoris, Basiliæ.
XV Kal. Jun. In Alexandria, Patomoni presbyt.
XIV Kal. Jun. Romæ, natalis sanctorum Caloceri, eunuchorum & uxorum ejus. Hi sub Decisio imperatore occisi sunt & requiescunt in cimiterio juxta viam Appiam.
XIII Kal. Jun. In Africa, natalis sanctorum Victuriæ, Marcellosæ. Et alibi, natalis sanctorum germanorum Gervasii & Pratasii.
XII Kal. Jun. In Mauritania, Timothei, Pauli, Euci diaconi. In Britanniis, natalis S. Timothei diaconi. Et alibi, Timothei ^*.
XI Kal. Jun. Romæ, natalis sanctorum Faustini, Timothei. In Corsica insula, passio S. Juliæ virginis.
X Kal. Jun. In Hispaniis, natalis sanctorum Epictiti, Aptoni.
IX Kal. Jun. In Histria, natalis sanctorum Zebelli, Servuli. In porto Romano, natalis S. Vincentii.
VIII Kal. Jun. In solo Tusciæ, civitate Lora, natalis sanctorum Sententiatæ. Mediolano, depositio Dionysii episcopi. In Epheso, Joannis Apostoli. Et depositio S. Marcelli confessoris. Urbani Papæ.
VII Kal. Jun. Natale S. Eracli, Pauli, Mendinæ, Jocundi. In Tuscia civitate, natalis sanctorum Felicissimi, Eracli.
VI Kal. Jun. In Alexandria, natalis sanctorum Aquili presbyteri, Euangeli & aliorum quatuordecim.
V Kal. Jun. In civitate Parisius, S. Germani episcopi confessoris.
IV Kal. Jun. In Cibalis, natalis S. Pollionis lectoris & martyris. Treviris, depositio Maximiani episcopi.
III Kal. Jun. Romæ, natalis S. Petronellæ.
Prid. Kal. Jun. In Aquileia, natalis sanctorum Canti, Cantiani.

JUNIUS HABET DIES XXX.

Kalend. Junii. In Tessalonica, Octavi. In Antiochia, Zosimi & Teclæ virginis. Romæ, Joventiæ, Cyriaci.
IV Non. Jun. Romæ, Marcelli presbyteri & Petri Exorcistæ. Lugduno Galliæ, quadraginta & quinque Martyrum.
III Non. Jun. In Africa, Quirini, Abidiani, Gagi, Donati & aliorum centum quadraginta septem. Apud Arecium civitatem Tusciæ, Laurenti. Natalis S. Thomæ Apostoli.
Prid. Non. Jun. Nividuno civitate, Zotici, Attalici. Romæ, natalis S. Pieti, Areci, Datiani.
Nonas Jun. In Ægypto, Martiani, Nigrandi & Apollonii.
VIII Id. Jun. Neveduno, Amanti, Lucii, Alexandri. Passio SS. martyrum Vincenti episcopi & Benigni diaconi.
VII Id. Jun. In Bizantio civitate, Pauli, Fortunati.
VI Id. Jun. In Ægypto, natalis Martiani, Jocundi, In Gallia, civitate Suessionum, depositio S. Medardi episcopi.
V Id. Jun. In Gallia Pompeiaco, passio S. Vincentii martyris.
IV Id. Jun. Romæ, natalis Basilidis, Auris, Rogati.
III Id. Jun. Romæ, natalis S. Basillæ & SS. Crispoli & Fortunati.
Prid. Id. Jun. Romæ, Aurili, Luci, militum quinque. Nazari.
Idus Jun. In Persida, natalis S. Bartholomæi Apostoli.
XVIII Kal. Julii. In Pagia civitate, natalis S. Anteani. In civitate Aurelianis, translatio corporis S. Amani ^* martyris.
XVII Kal. Jul. In Dorosthoro, nat. S. Isici, Felicis.
XVI Kal. Jul. In Africa, natalis sanctorum Diogenis, Micæ.
XV Kal. Jul. Romæ, Quiriaci, Basti, Nicandri. Eodem die interfectus est venerabilis Fulco archiepiscopus ab iniquo [anno DCCCC]
XIV Kal. Jul. In Africa, Marciæ, Emeli, Felicis Marci & Marcelliani.
XIII Kal. Jul. In Mediolano civitate, natalis sanctorum Nazarii, Gervasii, Protasi & Celsi pueri.
XII Kal. Jul. In Thomis civitate, Pauli, Cyriaci, Paulæ.
XI Kal. Jul. Saturnini, Quiriaci, Apollonaris.
X Kal. Jul. In Antiochia, sanctorum Gantalici, Juliani, & sanctorum Martyrum nongentorum tredecim, quorum nomina habentur in libro vitæ. In Persida, natalis S. Jacobi Alphei Apostoli. In Nola civitate, natalis S. Paulini episcopi & confessoris.
IX Kal. Jul. In Nicomedia, Aviti, Zinzami.
VIII Kal. Jul. In Provincia Palestina, natalis S. Joannis Baptistæ & Prophetæ. In Ephe. [Epheso S. Joan. Apost & Euang.]
VII Kal. Jul. Thessalonica, Lanitani, Thesaulonicæ.
VI Kal. Jul. Romæ, Joannis & Pauli.
V Kal. Jul. Romæ, miliario nono, Crispi, Crispiniani.
IV Kal. Jul. In Africa, Sabiani, Felicis, Elaphi.
III Kal. Jul. Romæ, natalis sanctorum Petri & Pauli Apostolorum. In Persida, natalis sanctorum Simonis & Judæ Apostolorum.
Prid. Kal. Jul. Romæ, natalis sanctorum Timothei, Zotici.

JULIUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Julii. Romæ, Gaii Papæ. Et natalis sanctorum Luceiæ virgin. & Auceiæ regis. In Persida, passio sanctorum Apostolorum Simonis Cananæi & Judæ Zelonis.
VI Non. Jul. Romæ, Damasi & militum duorum Processi [& Martiniani]
V Non. Jul. In Edissa Mesopatamiæ, natalis & translatio corporis S. Thomæ Apostoli, qui passus est in India.
IV Non. Jul. In Gallia, Turonis civitate, ordinatio episcopatus & translatio corporis S. Martini episcopi & dedicatio Basilicæ ipsius.
III Non. Jul. In Sicilia, Agathoni, Triphonis.
Prid. Non. Jul. Gallia, depositio S. Goaris episcopi & confessoris. Et octava sanctorum Petri & Pauli Apostolorum.
Nonas Jul. In Alexandria, Parthenii, Eraclei.
VIII Id. Jul. In Nicea, Sustrati, Speri, Eracli.
VII Id. Jul. Modiolano, Mochi. Et in Thomis, sanctorum Zenoni, Minæ, Vitalis.
VI Id. Jul. Romæ, Prisillæ & natalis sanctorum septem germanorum, id est Fratrum.
V Id. Jul. In Africa, Mariani. Romæ, sanctorum Stephani. Et depositio beatæ memoriæ Benedicti abbatis.
IV Id. Jul. In Sicilia, natalis S. Agathæ virginis.
III Id. Jul. In Alexandria, Serapionis, Tropimei.
Prid. Id. Jul. Lugduno Galliæ, natalis S. Justi episcopi & confessoris.
Id. Jul. In Alexandria, natalis sanctorum Philippi, Zenonis.
XVII Kal. Augusti. In civitate Ostia, natalis S. Helarini.
XVI Kal. Aug. In Africa, natalis sanctorum Aquilini, Speratæ.
XV Kal. Aug. Romæ via Tiburtina, miliario nono, natalis sanctorum Symphorosæ matris septem germanorum.
XIV Kal. Aug. Lugduno Galliæ, natalis S. Rustici episcopi.
XIII Kal. Aug. In Africa, natalis sanctorum Sabini, Luciani, Petri.
XII Kal. Aug. In Africa, natalis sanctorum, Victoris, Stercorii.
XI Kal. Aug. In Antiochia, natalis sanctorum Cyrilli, Andreæ.
X Kal. Aug. Romæ via Tiburtina, miliario nono decimo, natalis sancti Vincentii martyris. Ravennæ, S. Apollinaris.
IX Kal. Aug. In Armia Termina ^* civitate, miliario octogesimo tertio, natalis S. Victorini martyris.
VIII Kal. Aug. Natalis S. Jacobi Apostoli. Et in Sicilia ^* civitate Samon, natalis S. Christofori martyris.
VII Kal. Aug. In Laodecia Frigiæ, natalis sanctorum Juviani, Juliani. Et natalis sanctorum Mutianæ, Laudaiæ.
VI Kal. Aug. In Nola civitate, natalis S. Felicis de ordinatione episcopatus.
V Kal. Aug. In Laodecia, civitate Frigiæ, Theophilæ, Auxenti. Corbeia monasterio, dedicatio Basilicæ S. Petri Apostoli. Mediolano, natalis sanctorum Gervasi, Protasi, Nazarii & Celsi.
IV Kal. Aug. Romæ, via Puerense ^*, natalis sanctorum Abseodi, Rufi, Abdi. Trecas civitate, depositio S. Lupi episc. & confessoris.
III Kal. Aug. In cimiterio Pontiani, natalis S. Abdo & Senis.
Prid. Kal. Aug. Antisiodoro, S. Germani episcopi & confessoris.

AUGUSTUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Augusti. In Antiochia, passio sanctorum Machabæorum septem fratrum. Romæ dedicatio primæ ecclesiæ, a beato Petro Apostolo constructæ & consecratæ.
IV Non. Aug. Romæ in cimiterio [Callisti,] S. Stephani martyris. In Antiochia, natalis reliquiarum Stephani primi Protomartyris & diac. qui Hierosolymis est translatus ex revelatione Luciani presbyteri corpusculum ejus. Vide Florentinium.
III Non Aug. Hierosolymis, inventio corporis beatissimi Stephani Protomartyris & sanctorum Gamaliëlis, Nicomedi & Abibonis.
Prid. Non. Aug. Romæ via Tiburtina, in cimiterio, natalis sanctorum martyrum Crescentianæ & Justæ.
Non. Aug. Natalis sanctorum Herenti, Heracli Dassi, sive Bassi.
VIII Id. Aug. Romæ in cimiterio Cælesti ^* via Appia, natalis S. Xysti episcopi & Felicissimi, Agapiti. Et passio S. Afræ.
VII Id. Aug. In Antiochia, natalis sanctorum Simphronii, Veneriæ.
VI Id. Aug. Romæ, natalis sanctorum Secundini, Severiani.
V Id. Aug. In Oriente, natalis sanctorum Firmi, Rustici, Primi.
IV Id. Aug. Romæ via Tiburtina, natalis S. Laurentii archidiaconi. In via Appia, Felicissimi.
III Id. Aug. Natalis S. Tiburti. In Cameraco, civitate in Gallia, natalis S. Gauderici episcopi & confessoris.
Prid. Id. Aug. In Sicilia, civitate Cathenas, natalis sanctorum Eupoli, Veretiæ, Veneriæ.
Idus Aug. Romæ, natalis sanctorum Hippolyti martyris.
XIX Kal. Septembris. Gendara Syriæ, natalis S. Fortunati martyris.
XVIII Kal. Sept. Assumptio S. Mariæ matris Domini nostri Jesu Christi.
XVII Kal. Sept. In Alexandria, natalis S. Orionis.
XVI Kal. Sept. In Cæsaria Cappadociæ, natalis S. Mammetis monachi. Natalis S. Euphemiæ virginis.
XV Kal. Sept. Pristina ^* civitate, miliario ab Urbe trigesimo tertio, natalis S. Agapiti.
XIV Kal. Sept. Et in Hierosolyma, apparitio S. Crucis.
XIII Kal. Sept. In Lucania, natalis sanctorum Valentiani, Leonti. Natalis S. Dioscori & S. Filiberti.
XII Kal. Sept. In Hispaniis, natalis sanctorum Juli & Juliani.
XI Kal. Sept. Romæ via Ostense, S. Timothei discipuli Pauli Apostoli. Et Symphoriani martyris.
X Kal. Sept. In Aquileia, natalis sanctorum Fortunati, Hermogenis.
IX Kal. Sept. In India, S. Bartholomei Apostoli. Et depositio Geldardi presbyteri.
VIII Kal. Sept. In Provintia Syriæ, natalis S. Juliani, Rufini.
VII Kal. Sept. Civitate Salona, natalis S. Anastasi martyris.
VI Kal. Sept. In Antiochia, natalis sanctorum Sebasti, Alexandri. Et S. Cesarii.
V Kal. Sept. Romæ, natalis S. Hermetis martyris. In Africa, Yppone regio, depositio S. Augustini episcopi & confessoris.
IV Kal. Sept. Pausatio S. Helysei prophetæ, discipuli S. Heliæ prophetæ. Romæ, S. Felicis. Et S. Sabinæ virginis.
III Kal. Sept. In Provincia Palestinæ, Sabastia, natalis S. Joannis Baptistæ. Et alibi, natalis Sanctorum nongentorum, qui eodem die passi sunt.
II Kal. Sept. Treveris, depositio S. Paulini episcopi & confessoris. Hic in exilio requievit.

SEPTEMBER HABET DIES XXX.

Kalend. Septembris. In Caqua Aquaria, natalis S. Prisci. In Tutertina Tusciæ, natalis sanctorum Terentiani episcopi & confessoris. Et S. Firmini confessoris & episcopi.
IV Non. Sept. Lugduno Galliæ, depositio S. Justi & dedicatio passi ^* ipsius.
III Non Sept. In Alexandria, natalis S. Aristonippi episcopi. Provincia Syriæ, natalis sanctorum Antoni pueri, Aresti episcopi.
Prid. Non. Sept. In Ancira Gallaciæ, natalis sanctorum Rufini. In Gallia, civitate Cabillono, natalis S. Marcelli martyris. Treveris, depositio S. Paulini episcopi.
Nonis Sept. In porto Romano, natalis S. Saturnini. Et passio S. Tothahelis martyris.
VIII Id. Sept. Romæ via Salaria, miliario ab Urbe, natalis S. Eleutheri episcopi & confess.
VII Id. Sept. Benehabento ^* civitate, natalis sanctorum Senonti, Januarii, Fisti.
VI Id. Sept. Nativitas S. Mariæ matris Domini nostri Jesu Christi secundum carnem. Et S. Adriani.
V Id. Sept. Romæ, natalis S. Gurgoni.
IV Id. Sept. Romæ, depositio beati Hilari Papæ.
III Id. Sept. Romæ, via Salaria veteri, [in cimiterio] Basillæ, natalis sanctorum Proti & Jacinti.
II Id. Sept. In Sicilia, civitate Cathenas, natalis sanctorum Eupli & Serapionis episcopi. Magni & Secundini.
Idus Sept. In Apulia, natalis sanctorum Felicissimi.
XVIII Kal. Octobris. Exaltatio S. Crucis.
XVII Kal. Octob. In Alexandria, natalis sanctorum trium Fratrum.
XVI Kal. Octob. Calcidonia, natalis S. Euphemiæ virginis. Romæ, passio S. Ceciliæ virg.
XV Kal. Octob. In Neveduno, natalis sanctorum Valeriani, Magrini. In Gallia, in vico qui dicitur Leodio, passio S. Landeberti episcopi & martyris.
XIV Kal. Octob. In Alexandria, natalis sanctorum Otiani, Xisti.
XIII Kal. Octob. In Alexandria, Demetri, Palei, Nilipaci.
XII Kal. Octob. Sinnida Frigiæ, sanctorum Dormidoni, Dorothei, Privati, Felicis. Natalis sanctorum Felicis.
XI Kal. Octob. In Persida, civitate Tarrium, natalis S. Mathei Apostoli. Corbeia monasterio, dedicatio Basilicæ domni Albini & Marcellini episcoporum.
X Kal. Octob. Sidunis civitate, in loco qui vocatur Agauno, natalis sanctorum Mauritii, Exuperi, Candidi, Victoris, Innocenti, Vitalis cum sociis suis.
IX Kal. Octob. In Seleucia, natalis S. Teclæ virginis. Et natalis S. Marci Euangelistæ.
VIII Kal. Octob. Machironta castello, conceptio S. Joannis Baptistæ
VII Kal. Octob. In Gallia, Ambianis civitate, passio S. Firmini episcopi & martyris.
VI Kal. Octob. Romæ via Appia, in cimeterio Cælesti, depositio Eusebi episcopi. Et natalis S. Senatoris.
V Kal. Octob. In Cæsaria Cappadociæ, natalis S. Eleutheri. Ephesæ, natalis S. Timothei discipuli Pauli Apostoli. Et sanctorum Cosmæ & Damiani.
IV Kal. Octob. In Africa, natalis sanctorum Martialis, Laurenti.
III Kal. Octob. Romæ, miliario sexto, dedicatio basilicæ angeli Michaëlis, vel in monte qui dicitur Garganus. Vide Florentinium.
Prid. Kal. Octob. In Placentia civitate, natalis S. Antonini martyris. Et S. Victoris Bethlehem civitate, depositio S. Hieronymi presb.

OCTOBER HABET DIES XXXI.

Kalend. Octobris. In civitate Thaniis ^*, Prisci, Euagri. Antisiodoro, depositio S. Germani episcopi & confessoris. Remis, S. Remedii. Treveris, S. Niceti.
VI Non. Octob. In Gallia, S. Leodegarii mart.
V Non. Octob. In Antiochia, Theogeni. In Africa, Victoris.
IV Non. Octob. In Ægypto, Marci & Martiani martyrum.
III Non. Octob. In Sicilia, Placenti & Placiti, Eutici & aliorum triginta.
Prid. Non. Octob. Capua, natalis sanctorum Marcelli, Casti, Emeli.
IX Id. Octob. Romæ via Appia, depositio S. Marcelli. Et natalis S. Mathei Euangelistæ.
VIII Id. Octob. In Antiochia, Dionysii episcopi. Januarii.
VII Id Octob. In civitate Laodecia Phrygia, natalis S. Theodoli. Parisius, natalis sanctorum Dionysii episcopi, Eleutheri presbyteri, Rustici diac. Corbeiæ monasterio, depositio Teodefridi abbatis.
VI Id. Octob. In Africa, Eradi, Dionysii, Septimiæ.
V Id. Octob. In Acervo Siciliæ, S. Anastasi presb.
IV Id. Octob. In Provincia Syriæ, sanctorum Euagri, Prosiriæ. Supra omissæ sunt Nonæ, & hic deest III Idus, nam sequens est pridie Idus.
III Id. Octob. In Hispaniis, Cordoba civitate, S. Lupi, Aureliæ.
Idus Octob. Colonia civitate, natalis sanctorum Maurorum de militibus.
XVII Kal. Novembris. In Baias, S. Sussi martyris. In Africa, Cecræ.
XVI Kal. Nov. Nicomedia, Alexandri, In Mauritania, Nini.
XV Kal. Nov. In Oriente, translatio corporis S. Lucæ Euangelistæ. Et juxta portum Romanum, S. Agnetis virginis. Vide Florentin.
XIV Kal. Nov. In Ostia, Austeri. Neapoli, Sussi, Januarii.
XIII Kal. Nov. In Puteolis civitate, Dasii, Anosimini ^*, Januarii.
XII Kal. Nov. In Nicomedia, Dasii, Zotici, Gagi, cum duodecim militibus martyribus.
XI Kal. Nov. In Atrianopoli Thraciæ, Philippi episcopi.
X Kal. Nov. In Atrianopoli, Severi, Dorothei.
IX Kal. Nov. In Nicomedia, Severi, Vitalis, Felicis, Rogati.
VIII Kal. Nov. Suessionis civitate, Crispini & Crispiniani martyrum.
VII Kal. Nov. In Nicomedia, sanctorum Luciani, Martiani.
VI Kal. Nov. In Africa, sanctorum Saturnini, Flavii.
V Kal. Nov. In Antiochia Syriæ, Mirandi. Et natalis sanctorum Apostolorum Simeonis Cananæi & Judas Zelotis.
IV Kal. Nov. In Lucania, S. Sancincti, Quinti, Felicianæ.
III Kal. Nov. Nicomedia, Januarii. [In Antiochia,] Nazari, Protasi, Gervasi & Celsi pueri. Tolosa, translatio corporis S. Saturnini episcopi.
Prid. Kal. Nov. In Africa, Claconii ^*, Juliani, Fortunati. Augustæ Viromandorum in Gallia, S. Quintini martyris.

NOVEMBER HABET DIES XXX.

Kalend. Novembris. Pictavis, dedicatio Basilicæ S. Helari episcopi. In Nicomedia, dedicatio Basilicæ Jacobi & S. Joannis Euangelistæ. Et passio Eustachii martyris cum uxore & filiis. Vide Florentinium.
IV Non. Nov. Sitio monasterio, depositio S. Audomari episcopi. ^* Et dedicatio Basilicæ sanctorum Sixti, Yppoliti, Laurenti.
III Non. Nov. Dedicatio Basilicæ S. Andreæ Apostoli.
Prid. Non. Nov. In Africa, natalis sanctorum Primi, Cæsari. Rotenus civitate, depositio S. Amanti episcopi & confessoris.
Nonis Nov. In Cæsarea Cappadociæ, natalis sanctorum Domnini Cæsari.
VIII Id. Nov. In Nicomedia, natalis sanctorum Adriani, Juliæ.
VII Id. Nov. In Nicomedia, S. Eusebii, Pobisi, Rogati, Donati, Primæ.
VI Id. Nov. Romæ, natalis sanctorum Simphroni, Claudii, Castori.
V Id. Nov. In Nicomedia, natalis sanctorum Damiani. Natalis S. Teodori martyris.
IV Id. Nov. In Antiochia, natalis Donati. Sanctorum Demetri episcopi. Amenesi.
III Id. Nov. Ravenna, natalis sanctorum Valentini, Feliciani. Turonis civitate, S. Mennæ martyris, depositio S. Martini episcopi & confessoris. Ponatur Mennæ ante Turonis.
Prid. Id. Nov. In Africa, natalis sanctorum Ædicti, Auruli, Publii.
Idibus Novembris. Turonis civitate, depositio S. Bricionis episcopi & confessoris.
XVIII Kal. Decembris. In Eraclea civitate, Secundini, Fidutiani.
XVII Kal. Dec. In Africa, natalis sanctorum Rufiniani, Marci.
XVI Kal. Dec. In Cappadocia, civitate Campaniæ, natalis S. Augustini. Restitue ex Florentinio die sequenti.
XV Kal. Dec. Aurelianis civitate, depositio S. Amani ^* episcopi & confessoris.
XIV Kal. Dec. In Antiochia civitate, Romani monachi.
XIII Kal. Dec. In Cæsarea, Maximi, Mutiani.
XII Kal. Dec. In Heraclia, Bassi, Dionysi, Orionis.
XI Kal. Dec. Antiochia, Basilei & Auxilii.
X Kal. Dec. Romæ, Cæciliæ virginis, Valeriani.
IX Kal. Dec. Romæ, Maximi. Natalis S. Clementis episcopi & martyris. In Gallia, vico Sarcingo, depositio S. Trudoni presbyteri & confessoris.
VIII Kal. Dec. In Aquileia civitate, S. Grisogoni.
VII Kal. Dec. Luciani, Marciani, Claudiani.
VI Kal. Dec. Romæ, sanctorum Sirici episcopi & Saturnini.
V Kal. Dec. In Nicomedia, Marcelli, Petri.
IV Kal. Dec. In Syria, Trofimi, Theodoli.
III Kal. Dec. Romæ, Arafonis, Saturnini.
II Kal. Dec. In Provincia Achaiæ, civitate Patras, natale S. Andreæ Apostoli & mart.

DECEMBER HABET DIES XXXI.

Kalend Decembris. Romæ, Candidæ, Amboni, Filati, Luci. In Gallia, civitate Noviomo, depositio S. Elegi episcopi.
IV Non. Dec. Romæ, natalis S. Primenti, Pontiani.
III Non. Dec. In Oriente, Merobi, Claudici, Felicis.
Prid. Non. Dec. Depositio Benedicti abbatis. Eracleæ ^*.
Nonis Dec. Natalis S. Crispini. In Africa, Humili.
VIII Id. Dec. In Africa, Zeloti, Fortunati, Gai.
VII Id. Dec. In Antiochia, Polycarpi, Theodori.
VI Id. Dec. Eusebii episcopi. Usanni presbyt.
V Id. Dec. In Africa, Petri, Successi, Basini.
IV Id. Dec. Victori, Consenti, Adriani, Eracli.
III Id. Dec. Ambianis civitate, natalis Victurici & Fusciani, & Gentiani martyrum
Prid. Id. Dec. In Hispaniis, civitate Emerita, Eulaliæ virginis.
Idus Decemb. Seracusa, civitate Siciliæ, natalis S. Luciæ virginis.
XIX Kal. Ian. In Antiochia, Drusi & sociorum ejus
XVIII Kal. Ian. In Africa, Faustini, Luci, Candidi.
XVII Kal. Ian. Ravenna, Valentini. Natalis Agriculæ.
XVI Kal. Ian. In Africa, Victoris, Victoriani.
XV Kal. Ian. Laodecia civitate, Theotini, Basiliani. Et alibi, passio S. Afræ virginis.
XIV Kal. Ian. In Nicea, civitate Bithiniæ, Zosimi, Pauli.
XIII Kal. Ian. In Tratia, civitate Gildoba, Julii martyris.
XII Kal. Ian. In Mesopotamia, civitate Ædissa, natalis & translatio corporis S. Thomæ Apostoli, qui translatus est ab India, cujus passio ibidem celebratur.
XI Kal. Ian. In Antiochia, S. Basilei, Joannis.
X Kal. Ian. In civitate Nicomedia, natalis sanctorum triginta quinque Martyrum, quorum nomina Deus scit. Et passio S. Gregorii.
IX Kal. Ian. In Tropoli civitate, natalis S. Luciani. Et Romæ, natalis sanctorum Metrobi, Pauli, Zenoni. Et passio S. Eugeniæ. Et in Antiochia Syriæ, natalis sanctarum Virginum canonicarum quadraginta, & aliorum duorum, simul Drusii.

[Annotata]

* V. Florentinium.

* al. conversio

* al. Hippolyti.

* al. Spoleti.

* al. Cyrion.

* al. Niceæ vel Nicomediæ.

* al. septem.

* al. Eucapiæ.

* al. Hermogenis.

* al. In Asia.

* leg. Constantino, & V. Florent.

* al. Matthæi.

* al. Aniani ep. conf.

* leg. Amiternina.

* al. Licia.

* al. Portuensi.

* al. Calisti.

* al. Prænestina.

* leg. Basilicæ.

* leg. Benevento.

* al. Thomis.

* al. Zosimi.

* al. Daconi vel Dogoni.

* al. Pridie.

* al. Aniani.

* al. Eracli.

MARTYROLOGIUM SEXTUM
REGINÆ SUECIÆ, OLIM SENONENSE S. COLUMBÆ.
In nominæ Sanctæ Trinitatis incipit Martyrologium anni circuli, de singulis Festivitatibus Sanctorum.

IANUARIUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Ianuarii. Circumcisio Domini nostri Jesu Christi. Romæ via Appia, coronæ militum XXX, & passio Almachi martyris. Ravenna, depositio sancti Severi confessoris. Augustiduno, depositio beati Agrippini episcopi.
IV Nonas. Ian. Antiochia Siriæ, Doni episcopi ejusdem loci. Alio loco, Stratonici. Et Macharii abbatis. In Ethiopia, Rutuli, cum aliis tribus.
III Non. Ian. Romæ, natalis Antheros Papæ. Parisius, depositio sanctæ Genovefæ. Vienna, sancti Florentii. In civitate Aulana, passio sancti Petri, qui crucifixus est. Eo die, passio sancti Theogenis.
Prid. Non. Ian. In Oriente, civitate Bononia, Ermetis, cum aliis duobus. In Africa, Aquilini cum aliis VI.
Nonas Ian. Hierosolyma, depositio beati Simeonis prophetæ. In Africa, Felicis, cum aliis duodecim. In Antiochia, natale sancti Symeonis confessoris, qui in columna stetit
VIII Idus Ian. Epiphania Domini nostri Jesu Christi. In Africa, Fori, cum aliis V. Antiochia, passio sanctorum Juliani & Bassilissæ. In India, Celsi, Juliani. In civitate Redonis, depositio sancti Melani episcopi.
VII Id. Ian. In Nicomedia, Luciani presbyteri, qui quatuor in partibus divisus est, & in mare præcipitatus. In Eraclea, Felicis & Januarii. In Græcia, Palladii. Eodem die, Octavas sanctæ Columbæ virginis & martyris.
VI Id. Ian. Augustiduno, depositio beati Eugenii episcopi. Lugduno castro, passio Balduini abbatis.
V Id. Ian. In Africa, natale sanctorum Epicteri, Jocundi, Quinti, cum aliis X.
IV Id. Ian. Natale sancti Pauli heremitæ, cujus animam ad cælum ferri ab angelis Antonius vidit. Romæ, depositio Melciadis episcopi.
III Id. Ian. In Africa, natale sancti Salici. In Alexandria, natale sancti Leucii confessoris.
II Id. Ian. In Achaia, passio sancti Cyriaci. In Africa, Zotici. Et depositio sancti Boniti confessoris.
Idus Ian. In Africa, Ingenui cum aliis III. Romæ via Lavicana, militum XL. Pictavis, depositio sancti Hilarii episcopi & confessoris. Et Remus, transiti Remigii confess. præcipui.
XIX Kalend Februarii. Nola Campaniæ, passio sancti Felicis. Et alibi, depositio beati Eufrasi episcopi.
XVIII Kal. Febr. In Egypto, passio sanctorum Cresconii, Tyrsi, Leuci, cum aliis tribus. Et depositio Ambacum prophetæ.
XVII Kal. Febr. Romæ, natale sancti Marcelli Papæ & martyris. Arelato, deposito sancti Honorati pontificis.
XVI Kal. Febr. In Egypto, depositio sancti Antonii monachi. Et apud Lingones, passio sanctorum Speusuppi, Eleusippi, & Meleusippi, qui martyrio sunt coronati, tempore Aureliani imperatoris. Galiis civitate Bituricas, depositio sancti Sulpitii episcopi & confessoris.
XV Kal. Febr. Natale sanctæ Priscæ virginis & martyris. Turonis, depositio sancti Leopardi confessoris.
XIV Kal. Febr. In Africa, Pauli, Quinti, Geruntii, & aliorum multorum. Hierosolyma, Martæ, & Mariæ sororum Lazari.
XIII Kal. Febr. Romæ, passio sancti Fabiani episcopi, qui tempore Decii imperatoris, martyrio coronatus est Eodem die, sancti Sebastiani, qui fustibus diu fatigatus occubuit, tempore Diocletiani imperatoris.
XII Kal. Febr. Romæ, passio sanctæ Agnetis, quæ sub præfecto Urbis Simphronio gladio percussa est. Hispaniis, civitate Tarracona, passio sanctorum Fructuosi episcopi, Auguli & Eulogii diaconorum. Trecas, passio sancti Patrocli martyris. Arvernis, depositio sancti Aviti episcopi.
XI Kal. Febr. Romæ, natale sancti Anastasii monachi, & martyris, qui fuit in Persida capitali sententia damnatus sub rege Cosroa. Hispaniis, civitate Valentia, passio sanctorum Valerii, Proti, Vincentii diaconorum, cum sociis suis.
X Kal. Febr. Romæ, passio sanctæ Emerentianæ virginis, quæ lapidata pro Christo occubuit. Et in Italia, civitate Novaria, depositio sancti Gaudentii pontificis. In Mauritania, civitate Neocesaria, passio sancti Severiani, & Aquilæ uxoris ejus. Et alibi, passio sanctorum Macharii, & Eugenii.
IX Kal. Febr. Ravenna, natale sanctorum Eustasii confessoris, & Saturnini. Eodem die, passio sanctæ Sabinæ virginis. In Antiochia, passio sancti Babilæ episcopi cum tribus parvulis, sub Numeriano Principe. Romæ, Felicissimi.
VIII Kal. Febr. Natale sanctorum Saviniani, & sancti Projecti. Cartagine, natale sancti Secundi. Et conversio sancti Pauli. Et in Sicilia, sancti Tyrsi martyris.
VII Kal. Febr. Smirnæ, passio sancti Policarpi episcopi, qui sub Marco Antonio & Lucio Aurelio igni traditus occubuit. Hierosolima, transitus sanctæ Paulæ Deo dicatæ.
VI Kal. Febr. In Africa, Dativi, Juliani, Secundi, cum aliis VI.
V Kal. Febr. Romæ, nativitas sanctæ Agnetis virg. In Africa, Missuriani, Publii, Victoris. Nicomedia, Leacii. In Apollonia, Calenici.
IV Kal. Febr. In Africa, Victoris, Honorati. In Tuscia, Constantii. Et alibi, Ippoliti episcopi de antiquis. Treveris, depositio beati Severi episcopi. Trecas, natale sanctæ Sabinæ virginis.
III Kal Febr. Antiochia, passio sancti Ippoliti. In Africa, Polliani, Cleri, Philippiani & aliorum CXXIV.
Prid. Kal. Febr. Depositio sancti Edeci episcopi. In Alexandria, Gemini, Ursini, & passio sanctorum Tyrsi, Galiniti & aliorum XV sacerdotum. In Ibernia, sancti Audicci episcopi.

Letaniæ indicendæ.
FEBRUARIUS HABET DIES XXVIII.

Kalend. Februarii. In Græcia, sancti Polcarpi episcopi. In Scotia, depositio sanctæ Brigitæ virginis. Ravenna, Severi episcopi. Et alibi, depositio Pieti presbyteri.
IV Non. Febr. Purificatio beatæ Mariæ semper virginis, quando Dominum præsentavit in templo. Romæ, miliario ab Urbe CLXXIV, Laurentii, & Ippoliti. Aurelianis, depositio beati Fusculi episcopi.
III Non Febr. In Africa, Felicis & Felicitatis. Lugduno Galliæ, depositio beati Lupicini episcopi.
Prid. Non Febr. Roma Foro Simpronii, natale Gemini, Gelasii, Magni. Trecas, depositio Aventini abbatis.
Non Febr. In Sicilia, Catenas civitate, passio sanctæ Agatæ virginis sub Quintiano consule, tempore Diocletiani, quæ post alapas, & carcerem, post eculeum, & tortiones, post mamillarum abscisionem, sed a Domino sanationem, post volutationem in testis & carbonibus, tandem in carcere consummata est. Vienna, Aviti episcopi.
VIII Id. Febr. Romæ via Appia, in cymiterio juxta Catacumbas, passio Soteris virginis. In Acaia, Saturnini. Et alibi, depositio sancti Amandi episcopi.
VII Id. Febr. In Britanniis, civitate Agasta, passio Auguli episcopi & martyris. Et alibi, Anatolii, Ammonis, Nepotiani.
VI Id. Febr. Romæ, depositio sancti Pauli episcopi. In Arminia minori, natalis sancti Dionissi, cum aliis duobus.
V Id. Febr. Apud Cyprum, natale sanctorum Alexandri, Ammonis. Alexandria, Pauli, Dionisii & aliorum XXVIII. In Egypto, Plesii, Orfati, Agaton, Proti, Orion, Cyriaci.
IV Id. Febr. Alexandria, passio Apollinis & aliorum XX. Romæ, Zotici, Hireni. In Campania, natale sancti Silvani episcopi & confessoris In Bethleem civitate Judeæ, passio sanctorum Andreæ, Aporis. Sanctonis civitate, depositio Troiani episcopi.
III Id. Febr. In Appamia, Eufraxi. In Campania, Basiliani. Romæ, Calocerii, & Parthenii. Lugduno, Desiderii episcopi.
Prid. Id. Febr. Passio sancti Damiani militis. Cartagine, Modesti. Alexandria, Juliani. In Italia, Donati, cum aliis V. Et alibi, depositio Simplicii episcopi.
Idus Febr. Nicomedia, passio sanctæ Julianæ. Alexandria, Juliani, Ammonii. Lugduno, depositio beati Stephani episcopi
XVI Kal. Martii. Romæ, sancti Valentini presbyt. Eodem die, sancti Valentini Interamnæ urbis episcopi. In Tuscia, natalis sanctorum Vitalis, & Martiani. In Eraclea, Felicis, Januarii. In Græcia, Palladii, Candidiani. Alexandria, Saturnini, Advocati.
XV Kal. Mart. In Antiochia, Jusippi diaconi. Interamnæ civitate, natale sanctæ Agapis virginis.
XIV Kal. Mart. Sancti Onesimi Apostoli. Et in Cumas, natalis sanctæ Julianæ virginis, quæ tempore Maximiani imperatoris, post multa tormenta, decollatione capitis martyrium consumavit: quæ passa est quidem in Nicomedia, sed post paucum tempus, Deo disponente, in Campaniam translata. In Britanniis, natale sanctorum Faustini, Juventiæ. In Hispaniis, civitate Barcelona, passio Cucufati martyris. Et alibi, Valentis diaconi, cum Ægyptiis numero quinque millibus.
XIII Kal. Mart. In Babilonia, natale Policronii episcopi ejusdem civitatis, qui præsente Decio persecutore, os lapidibus cæsum, manibus tentis, oculos ad cælum elevans, emisit spiritum. Scriptum in passione sancti Laurentii. In Africa, civitate Concordum, passio sanctorum Donati, Secundiani. In Aquileia, Crisantiani. Et alibi, Romuli, Salviani, cum aliis LXXXIV.
XII Kal. Mart. In Africa, natalis sanctorum Rutuli, Silvani, & aliorum XII.
XI Kal. Mart. In Africa, natalis sanctorum Publii, Maurobii, Juliani & aliorum VIII.
X Kal. Mart. Romæ via Appia, in cymiterio Calisti, depositio Gagi episcopi. Apud Cyprum, natalis sanctorum Potamini, Misis, Didimi. Et alibi, Victoris & Coronæ & aliorum X.
IX Kal. Mart. In Africa, civitate Adromit, natalis sanctorum Veruli, Secundini, Servuli, Sirici & aliorum XXI. Et alibi, Victurini, Crispini, Rustici, cum aliis XVI.
VIII Kal. Mart. Apud Antiochiam, Cathedra sancti Petri Apostoli. Nicomediæ, natalis sanctæ Teclæ virginis. Romæ via Tiburtina, natalis sanctæ Concordiæ.
VII Kal. Mart. In Pannoniis, natalis sanctorum Seneroti, Antigoni, Rutuli, Libii. In Asia, Polycarpi episcopi, cum aliis XIII.
VI Kal. Mart. Inventio capitis Præcursoris. In Cæsarea Cappadociæ, natalis sanctorum Heracli, Luci. Romæ, sanctæ Primitivæ. Nicomedia, natalis sanctorum Luciani presbyteri, Petri, Palatini. In Ægypto, passio sanctorum Victurini, Victoris.
V Kal. Mart. In Africa, natalis sanctorum Donati, Justi, Rutuli, Erenei. Pamfilia, Nestoris & Casti.
IV Kal. Mart. In Alexandria, Felicis, cum sociis suis. Et alibi, natalis sanctorum Alexandri, Justi, Theonis & aliorum XXVIII.
III Kal. Mart. In Thesalonica, Abundantii, Titiani, Severiani. In Africa, Dionisii. In civitate Smirna Asiæ, natalis sanctorum Serviliani, Datiani, Leandri.
Prid. Kal. Mart. Natalis sanctorum Celeris, Pupilli, Serapionis, Theophili. Et alibi, Felicis, Gagi, Quintiani, Mansueti. Alexandriæ, Victurini, Secundellæ.

Letaniæ indicendæ.
MARTIUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Martii. Natalis sanctorum Leonis, Donati, Abundantii. In Africa, Adriani, Victurii. Masilia, Hermetis, Felicis. Andecavis, depositio Albini episcopi.
VI Non. Mart. Cæsareæ Cappadociæ, Luci episcopi, Primitivi. Romæ, Pauli.
V Non. Mart. Felicis, Lucioli, Fortunati. In Africa, Gaioli.
IV Non. Mart. Romæ, in cymiterio via Appia, depositio Julii episcopi & aliorum XXVI. Nicomedia, passio sanctorum Adriani, cum aliis XXXIV.
III Non. Mart. In Africa, passio sancti Focæ. Antiochia Syriæ, Saturnini, Justi, Petri.
Prid. Non. Mart. Nicomedia, natalis sanctorum Victoris, Victurini, Claudiani & Bassæ uxoris ejus.
Non. Martii. In Africa, natalis sanctorum Saturi, Revocati. Et apud Cartaginem, Perpetuæ, Felicitatis, quæ bestiis sunt deputatæ sub Severo principe. In civitate Traciæ, natalis sanctorum Dandæ, Lenuci, Fecundi.
VIII Id. Mart. In Nicomedia, natalis sanctorum Quintini episcopi & Capitulini. In Africa, Rogati, Felicis & Cyrilli episcopi, cum aliis VII.
VII Id. Mart. In Sebaste, in Armenia majore, XL militum tempore Licinii regis sub preside Agricolao, qui post vincula & carceres creberrimos, post cæsas lapidibus facies, missi sunt in stagnum; ubi gelu constricta corpora eorum nocte disrumpebantur, & mane crurifagio martyrium consumarunt. Deinde corpora eorum combusta, & in fluvium projecta, sed divina dispensatione reliquiæ eorum integræ sunt repertæ & honore digno conditæ. Erant autem nobiliores inter eos Quirion & Candidus.
VI Id. Mart. In Niceria, natalis sanctorum Gorgoni, Palatini, Firmi. In Antiochia, Agapæ virginis. In Persida, Martyrum XLII. Alexandria, Zozimi & Alexandri, cum aliis tribus.
V Id. Martii. In Cartagine, natalis sanctorum Eraclii, Candidi, Quirilli, Martiani, cum aliis XXII. Nicomedia, Eunuchi & Gorgonii.
IV Id. Mart. Romæ, depositio sancti Gregorii Papæ beatæ memoriæ. Et depositio sancti Innocentii episcopi. In Africa, Joannis & aliorum XLIV. In Asia, Petroni episcopi, Modesti, Domitiani, Zosimi, Eustasii presbyterorum.
III Id. Mart. In Nicomedia, natalis sanctorum Macedonii presbyteri, & Patriciæ uxoris ejus, nec non & Modestæ filiæ ipsius. Nicea civitate, sex Martyrum, qui omnes igne cremati sunt.
Prid. Id. Mart. In Nicomedia, Felicissimi, Dativi. In Africa, Petri. Thessalonica, Alexandri, cum aliis duobus. Antiochia, Pionis.
Idus Mart. In Capadocia, natalis sancti Longini. In Nicomedia, Lucii episcopi & martyris. Hierosolyma, Jacobi Apostoli fratris Domini. Lucæ Euangelistæ.
XVII Kal. Apr. Romæ, natalis sancti Cyriaci, qui post longam carceris macerationem aliaque tormenta, jubente Maximo, capite truncatus est, cum Largo & Smaragdo & aliis XX. In Aquileia, natalis sanctorum Clari, Tatiani. In Nicomedia, Castoris, Dionisii.
XVI Kal. Apr. Romæ, Alexandri episcopi, Theodoli diaconi. In Scotia, natalis sancti Patritii confessoris. Eodem die, obitus sanctæ Geretrudis virginis.
XV Kal. Apr. In Alexandria, Collegi diaconi. In Campania, Quinti, Rogati. In Mauritania, Timothei, cum aliis duobus.
XIV Kal. Apr. Cæsarea Capadociæ, natalis sancti Theodori presbyteri. In Africa, Bassi, Lucilli, cum aliis XIII. Et alibi, de depositione sancti Leontii episcopi.
XIII Kal. Apr. In Antiochia, natalis sancti Joseph. In Siria, Pauli, Cirilli, cum aliis IX. Et depositio sancti Cuthberti episcopi.
XII Kal. Apr. In Benevento, monte Cassino, depositio sancti Benedicti abbatis. In Alexandria, sancti Serapionis monachi & aliorum IX.
XI Kal. April. In Narbona civitate, natalis sancti Pauli confessoris. In Africa, Saturnini & aliorum IX.
X Kal. April. In Africa, natalis sancti Felicis. In Antiochia, Theodori episcopi.
IX Kal. April. In Siria, natalis sancti Seleuci. In Africa, Rogati, cum aliis IX. In Frigia, Acapiti. In Mauritania, Secundi, Felicis, Saturnini, cum aliis XIX.
VIII Kal. April. Sanctæ Mariæ, quando ab Angelo salutata est. Hoc est conceptio Domini nostri Jesu Christi. Hierosolyma, Dominus crucifixus est. In Nicomedia, natalis Dulæ ancillæ militis, quæ pro castitate occisa est. Romæ, Cyrini, qui interfectus a Claudio, & in Tyberim jactatus, in insula Licaonia inventus, & in cymiterio Pontiani conditus est. Scriptum in passione sancti Valentini. Et immolatio Isac Patriarchæ.
VII Kal. April. Romæ, via Lavicana, natalis sancti Castuli. In Syrmia, Montani presbyteri, & Maximæ uxoris ejus. In Tracia, natalis sancti Marciani episcopi. In Pentapoli Libiæ, natalis sancti Theodori episcopi. In Africa, Victoris & aliorum XIV.
VI Kal. April. Resurrectio Domini nostri Jesu Christi In Africa, natalis sanctorum Romuli, Acuti, & aliorum X.
V Kal. April. In Cæsarea, natalis sanctorum Rogati, Alexandri, Dorothei. In Tarso Ciliciæ, natalis sancti Castoris. Cavillono, obitus Domini Guntramni regis.
IV Kal. April. In Nicomedia, natalis sanctorum Pastoris, Victurini & aliorum VII. Antiochia, natalis sancti Theodori presbyteri.
III Kal. April. In Thessalonica, natalis sanctorum Domnini, Philippi, Acati, Palatini. Et alibi, Victoris, Marcellini, cum aliis VII. Aurelianis civitate, depositio Pastoris.
Prid. Kal. April. In Africa, natalis sanctorum Anesii, Felicis, cum aliis V.

Letaniæ indicendæ.
APRILIS HABET DIES XXX.

Kalend. Aprilis. In Thesalonica, Agapis, & Chioniæ sub Diocletiano, quæ missæ sunt, sed mactate ^* flammis, post orationem a Domino [ad Dominum] fusam, animas reddiderunt. In Ægypto, passio sanctorum Victoris, Stephani.
IV Non. Apr. In Africa, natalis sanctorum Amphiani, Victoris, cum aliis num. X. Lugduno Galiis, depositio sancti Niceti episcopi.
III Non. Apr. In Scithia, natalis sanctorum Thomæ, Euagri, Benigni, cum aliis V. In Cæsarea Palestinæ, natalis sanctæ Theodosiæ virginis.
Prid. Non. April. In Mediolano, depositio sancti Ambrosii confessoris. Thessalonica, natalis sanctorum Theonis, Theodoli, Agatonis diaconi.
Non April. In Thesalonica, natalis sanctæ Hirenis, quæ post tolerantiam carceris, inter orationes sagitta percussa est, & a Sisinio comite, sub quo, & sorores ejus Agapis, & Chionia martirizaverunt.
VIII Id. April. In Africa, sanctorum Epiphanii episcopi, Donati & aliorum XIII. In Macedonia, Thimothei, Diogenis. In Alexandria, natalis sancti Clusi presbyteri. Libia superior, natalis sanctorum Theodori episcopi, Herenei diaconi & aliorum V. Et alibi, natalis sanctæ Marinæ.
VII Id. April. Antiochia Syriæ, natalis sanctorum Thimothei, cum aliis III. Alexandria, Pelusi presbyteri.
VI Id. April. In Africa, Timori, Mæcharii, cum aliis III. Et alibi, Concessis, Solutoris, Successi, cum aliis II.
V Id. April. In Syrmia, natalis V Virginum. Et alibi, Demetrii diaconi, & septem Virginum, quæ in unum meruerunt coronari.
IV Id. April. Ezechielis prophetæ. In Alexandria, Appollonii presbyteri & aliornm V. In Africa, Martyrum XL, quorum nomina Deus scit.
III Id. April. Romæ, Leonis Papæ & confessoris. In Mauritania, natalis sanctorum Salonis, Maximi, Helarii, Concessi, cum cæteris Sanctis. Salona Dalmatiæ, beati Domnionis episcopi & militum VIII.
II Id. April. Romæ, depositio Julii episcopi & confessoris, qui sub Constantio Arriano, filio Constantini, decem mensibus tribulationes & exilia perpessus, post ejus mortem, cum magno decore ad suam sedem reversus est.
Idus April. In Calcedonia, natalis sanctæ Eufemiæ. Pergamo Asiæ, Policarpi episcopi, Pauli diaconi.
XVIII Kal. Maii. Romæ via Appia, in cymiterio Prætextati, natalis sanctorum Tyburtii, Valeriani, Maximi, sub Almachio Urbis præfecto, quorum primi fustibus cæsi & gladio sunt percussi, ultimus tamdiu ad plumbatas verberatus, donec spiritum redderet.
XVII Kal. Maii. In civitate Cordula, natalis Olimpiadis & Maximi nobilium, qui jubente Decio, fustibus cæsi, & deinde plumbatis, ad ultimum capita eorum securibus tunsa, donec emitterent spiritum.
XVI Kal. Maii. In Achaia, Corintho, natalis sanctorum Calisti, Carisii & aliorum VII.
XV Kal. Maii. In Antiochia, natalis sanctorum Petri diaconi & Hermogenis ministri Petri. In Africa, Victurici, Januarii & Juliani presbyteri.
XIV Kal. Maii. Salona civitate, natalis sanctorum Septimi diaconi, Victuri In Africa, Victoris, Pamphilici, Sirici, Prisciani. Romæ, Eleutherii episcopi & Antiæ matris ejus.
XIII Kal. Maii. In Militana, civitate Arminiæ, natalis sanctorum Hermogenis, Gagi, cum aliis IV una die coronatorum. In Africa, Donati, Siriciani, cum aliis V.
XII Kal. Maii. In Africa, natalis sanctorum Silviani, Fortunati, Joannis, cum aliis VIII. Romæ, depositio sancti Victoris episcopi. Autisiodero, depositio sancti Mariani episcopi & confessoris.
XI Kal. Maii. Romæ, in cymitherio Calisti, via Appia, natalis sanctorum Valeriani, Maximi, Tiburtii. Nicomedia, Pantaleonis monachi. In Campania, natalis sancti Cæsarei.
X Kal. Maii. In Erigia, civitate Gerapoli, natalis S. Philippi Apostoli. Romæ, passio sancti Gagi Papæ, qui cum Ecclesiam XI annis, menses IV, dies XII rexisset, martyrio coronatur sub Diocletiano principe, cum Gabinio fratre. Eodem die, in Cordula civitate, natalis Parmenii, Elimæ & Chrisoteli presbyterorum, & Lucæ & Muci diaconorum, qui omnes post multa tormenta gladio cæsi sunt sub Decio persecutore. Senona civitate, depositio beati Leonis episcopi.
IX Kal. Maii. In Persida, civitate Diospoli, passio sancti Georgii martyris. In Galliis, civitate Valentia, natalis sanctorum Felicis presbyteri, Fortunati diaconi.
VIII Kal. Maii. In Alexandria, Theonis presbyteri. In Britanniis, depositio Meiliti episcopi. Lugduno Galliis, passio sanctorum Alexandri, cum aliis XLIV.
VII Kal. Maii. In Alexandria, natalis Marci Euangelistæ, qui constitutis & confirmatis ecclesiis, per Libyam, Armaricam, Amoniacam, Pentapolim, Alexandriam atque Ægyptum universam, ad ultimum tentus est a paganis, qui remanserant in Alexandria, qui videntes eum, die sancto Pasche missas facientem, miserunt funem in collo ejus, & trahebant eum ad loca Buculi, quæ erant juxta mare sub rupibus, ubi erat ecclesia constructa, & defluebant carnes ejus in terram, ac saxa inficiebantur sanguine Vespere autem facto, miserunt eum in carcerem, ubi circa mediam noctem, primo angelica visitatione confortatus est, deinde ipso Domino sibi apparente, ad regna cælest a vocatus. At mane dum traheretur ad loca Buculi, gratias agens & dicens, Domine in manus tuas commendo spiritum meum, defunctus est & a viris religiosis sepultus in loco lapidis excisi, cum gloria. Ordinaverat autem pro se Alexandriæ episcopum Anianum: aliis quoque longe lateque ecclesiis presbyteros & diaconos dederat. Lugduno, depositio beati Rusti episcopi. Voluit dicere Rustici.
VI Kal. Maii. Natalis sancti Cleti Papæ & martyris. Et egressio Noë de Arca. Ipso die, depositio sancti Marcellini Papæ, qui cum ecclesiam IX annis & mens IV rexisset, temporibus Diocletiani & Maximiani, ab eodem Diocletiano pro fide Christi, cum Claudio & Cyrino & Antonio capite truncatus est, & post dies XXV sepultus via Salutaria, in cubiculo, a Marcello presbytero & diaconibus, cum hymnis VI Kal. Maii.
V Kal. Maii. Tarso Ciliciæ, natalis sancti Castoris. In Nicomedia, Antimi & Stephani episcoporum. In Armenia, Ephei presbyteri & Ermogenis militis. In Egypto, Victoris, Maximi, Pauli, Martiam, Germani, cum aliis VI.
IV Kal. Maii. Romæ, natalis sancti Vitalis mart. Eodem die, sancti Cristophori In Pannonia, Eusebii episcopi. In Alexandria, natalis sancti Victurini. In Africa, provincia Numidiæ, natalis sanctorum Manilii, Donati & aliorum multorum.
III Kal. Maii. In Alexandria, natalis sancti Germani. Et alibi, Prosduci diaconi. In Nicomedia, Prudentii, Martialis & aliorum XV.
Prid. Kal. Maii. In Alexandria, natalis sanctorum Dorothei presbyteri, Rodociani diaconi, Terentii martyris, cum aliis DLII. Romæ, in cymitherio Prætextati, via Appia, depositio sancti Quirini episcopi.

Letaniæ indicendæ.
MAIUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Maii. Initium prædicationis Domini nostri Jesu Christi. In Frigia, Hierapoli, natalis Philippi & Jacobi Apostolorum. Eodem die, Hieremiæ prophetæ Hierosolymis, natalis sancti Judæ episcopi, qui cognominatus est Quiriacus. Tolosa, Orgenti episcopi. Autisiodero, sancti Amatoris episcopi. Et passio Sigismundi regis.
VI Non. Maii. Sancti Patris nostri Athanasii episcopi Alexandriæ. Et Juvenalis. Et alibi, natalis sanctorum Germani, Cælestini, Felicis.
V Non. Maii. Hierosolyma, inventio sanctæ Crucis ab Helena regina anno CCXXXIII Romæ, natalis sanctorum Alexandii, Euenti, Theodoli. Autisiodero, depositio Eusebii presbyteri. De notato anno alibi diximus.
IV Non. Maii. In Nicomedia, natalis sanctæ Antoniæ, quæ post multa tormenta flammis exusta obiit. Autisiodero, depositio Cocordimi confessoris.
III Non. Maii. Ascensa Domini nostri Jesu Christi. Et in Thesalonica, natalis sanctorum Herenei & Peregrini, ignibus adustorum. Arelato, depositio sancti Hilarii episcopi. Vienna, Niceti episcopi. Autisiodero, passio sancti Jocuniani lectoris.
Prid. Non. Maii. Mediolano, Victoris, Felicis, cum aliis triginta tribus. Autisiodero, Stavii ^* episcopi. Augustiduno, depositio beati Placidi presbyteri & abbatis basilicæ sancti Sinforiani martyris.
Nonas Maii. Mediolano, natalis sancti Victoris martyris, cujus passio ibidem celebratur.
VIII Id. Maii. Constantinopoli, Maximi presbyteri, Antos diaconi & aliorum multorum. In Ægypto, Victoris, Stephani. Autisiodero, depositio beati Elladii episcopi.
VII Id. Maii. In Axiopoli, natalis sanctorum Quirilli, Quindei, Zenonis. In Tarso Ciliciæ, Afrodii. In Territorio Carnotinæ civitatis, castro Vindocino, natalis sancti Beati confessoris.
VI Id. Maii. Natalis sanctorum Gordiani & Epimachi Romæ. Et natalis Calipodi senis presbyteri sub Alexandro imperatore. Et alibi, natalis sancti Job prophetæ.
V Id. Maii. Romæ, miliario XII, natalis sancti Antimi. In Asia, natalis sanctorum Demetrii, & Tadei. Vienna, depositio Mammi & Martini episcoporum.
IV Id. Maii. Romæ, natalis sanctorum Nerei & Achillei fratrum, & sancti Pancratii, qui cum esset annorum XIV, sub Diocletiano martyrium capitis detruncatione complevit. Et sancti Patris Epiphani episcopi Cypri.
III Id. Maii. Natalis sanctæ Mariæ ad Martyres. Eodem die, natalis sancti Servatii. In territorio Sanctonico, depositio sancti Martini presbyteri. Autisiodero, depositio sancti Marcelliani episcopi.
Prid. Id. Maii. Sancti Patris Pachomii: qui cum esset factis Apostolicæ gratiæ insignis fundatorque Egypti cœnobiorum, scripsit monasteriorum regulas, quas angelo dictante didicerat; simul & de tempore Paschali. Ipso die in Syria, natalis Victoris & Coronæ, sub Antonino imperatore, duce Alexandriæ Sebastiano. Erat autem Victor miles a Cilicia, cui Sebastianus in confessione fidei confringi digitos & evelli jussit a cute. Deinde in caminum ignis jussit illum mitti, ubi triduo permanens, non est læsus. Deinde venenum bibere [jussus,] non est mortuus, sed veneficum potius ad fidem convertit; deinde jussum est, nervos corporis ejus tolli; deinde oleum bulliens mitti in pudendis ejus. Post hoc jussit lampadas ardentes suspenso ad latera applicari, acetum & calcem simul misceri, & dari ei in ore; deinde oculos erui, deinde triduo jussum capite suspendi; & dum adhuc spiraret, jussit eum excoriari. Tunc Corona, cum esset uxor militis cujusdam, cœpit beatificare sanctum Victorem, pro gloria martyrii, & dum hoc faceret, vidit duas [coronas] de cælo lapsas, unam Victori & alteram sibi missam. Cumque & hoc cunctis audientibus protestaretur, tenta est, jussumque duas arbores palmæ curvari ad invicem, & cannabinis funibus ligari Coronam in utraque, manibus & pedibus, & sic arbores dimitti; quod dum fieret, divisa est Corona in duas; erat autem annorum XVI. Tum quoque Victor decollatus est, & ipse victoriæ perennis triumphum meruit.
Idus Maii. In Sirmia, natalis sancti Thimothei. Et alibi, VII Virginum. Mediolano, natalis sancti Victoris.
XVII Kal. Junii. In Isauria, natalis sanctorum Aquilini, Victurinæ, quorum gesta habentur. In Epheso, Mengenis, Gaiani, Jovini. In territorio Autisioderensi, passio sancti Peregrini, primi civitatis ipsius episcopi. Et in territorio Tricassinæ civitatis, depositio beati Fedoli confessoris.
XVI Kal. Jun. In Alexandria, natalis sanctorum Victoris, Basiliæ. Romæ, via Salutaria veteri, natalis sanctorum Partheni, Gallæ, Chori, Primi, & depositio Liberi episcopi. Nividuno, Eraclii, Pauli, Minervi, Aquilini, Victoris.
XV Kal. Jun. In Alexandria, natalis sanctorum Pantamon, Ostasii & Serapionis presbyterorum, cum aliis XIII. In Ægypto, Dioscori lectoris.
XIV Kal. Jun. Romæ, natalis sanctorum Calocerii & Parteni eunuchorum, quorum ex his alter præpositus cubiculi Decii imperatoris, alter primicerius, nolentes sacrificare, a Decio occisi sunt. Item in cymitherio Calesti, via Appia, natalis sanctorum Paterni, Gallicoli, cum aliis IX. Et passio sanctæ Pontentianæ virginis.
XIII Kal. Jun. Mediolano, natalis sanctorum Gervasii & Prothasii. Romæ, via Salutaria, natalis sanctæ Basilissæ, cum aliis duobus. In Galliis, civitate Nemauso, natalis sancti Baudilii martyris.
XII Kal. Jun. In Mauritaniis, natalis sanctorum Thimothei, Eutici diaconi. In Africa, natalis sanctorum Victi, Maurellæ, Quinti, cum aliis V. Cæsarea Capadociæ, natalis sanctorum Donati, Primi, cum aliis IV. In Britannia, natalis sanctorum Thimothei diaconi. Et in civitate Autisiodero, depositio beati Valis presbyteri, & confessoris.
XI Kal. Jun. Romæ, natalis sanctorum Faustini, Thimothei, Venusti, cum aliis XIII. In Corsica, passio sanctæ Juliæ. Et in Africa, Casti & Mili, qui per ignem passionis martyrium consumarunt. Scribit Cyprianus in lib. de Lapsis. In civitate Autisiodero, depositio sanctæ Helenæ virginis.
X Kal. Jun. Hispaniis, civitate Valentia, natalis sanctorum Basilii episcopi, cum aliis III. In Cæsarea, Lucii, Juliani, Felicis, cum aliis X. Vienna, passio sancti Desiderii episcopi, cum aliis VII.
IX Kal. Jun. In porto Romano, natalis sancti Vincentii, cum aliis XII. In Galliis, civitate Nametis, natalis sanctorum Rogatiani & Donatiani germanorum martyrum.
VIII Kal. Jun. Romæ, sancti Urbani Papæ, cujus doctrina multi martyrio coronati sunt. Mediolani, natalis Dionysii episcopi. Trecas, depositio sancti Leonis confessoris & ab.
VII Kal. Jun. In Britannia, depositio Augustini, primi Anglorum episcopi. In Africa, Pauli, Quadrati, cum aliis tribus. In territorio Autisioderensæ civitatis, loco Quintiaco, passio sancti Prisci, cum innumera multitudine sociorum suorum Martyrum.
VI Kal. Jun. In Alexandria, natalis sanctorum Aculi presbyteri, Euangelii & aliorum XIV. In Thomis, Heleæ, Luciani, Zotici, Martialis, Victuri, Murianæ. In Africa, natalis sanctorum Sacci, Juli, Damiæ, Carpiæ. In Sardinia, natalis sanctorum Saluciani, Eutici episcopi, Crescentini, Ticiani, Quinti, Sciabili.
V Kal. Jun. Parisius, Germani confessoris. Ipso die, depositio sancti Joannis Papæ, quem quia orthodoxus erat, & a Justino imperatore orthodoxo, Constantinopolim veniens, gloriose susceptus erat, Theodoricus rex Arianus inreverenter in Ravenna in custodia tentum, usque ad mortem, cum aliis æque Catholicis viris, perduxit XV Kal. Junii. Meminit S. Gregorius in Dialogis, cujus corpus translatum in [de] Ravenna, sepultum est in Basilica sancti Petri Apostoli V Kal. Jun. Olibrio Cos.
IV Kal. Jun. Apud Nicomediam, natalis sancti Crispoli. In Cæsarea Cappadociæ, Cyrilli. In Africa, natalis sanctorum Primi, Bassimonii, & aliorum CLIV. Treveris, depositio sancti Maximini episcopi. Romæ, via Aurelia, natalis sancti Restituti. Via Tiburtina, VI Germanorum. Hyspaniis, natalis sancti Genti.
III Kal. Jun. Antiochia, natalis sanctorum Sitii, Palatini. Turribus Sardiniæ, natalis sanctorum Gabini, Crispoli.
Prid. Kal. Jun. Romæ, via Aurelia, natalis sanctorum Petronillæ, Processi, Martiniani. In Aquileia, natalis sanctorum Canti, Cantiani, Grisogonæ, Cantianellæ. Cartagine, natalis sancti Datiani. Turribus Sardiniæ, natalis sancti Crisentiani.

Letaniæ indicendæ.
JUNIUS HABET DIES XXX.

Kalend. Junii. Natalis sancti Nicomedis martyris. Antiochia, natalis sanctorum Zosimi, Teclæ. In Africa, natalis sancti Crispini. Romæ, Cyriaci, cum aliis tribus. In Thessalonica, Lucciæ & Auccie regis, & aliorum multorum. Vienna, depositio Helladi episcopi.
IV Non. Jun. Romæ, Marcellini presbyteri & Petri exorcistæ, qui multos in carcere ad fidem erudientes, post dira vincula & plurima tormenta decollati sunt sub Judice Sereno. Et qui eos decollavit, vidit animas eorum splendide ornatas ab angelis ferri ad cælos, & pœnitentiam agens, sub Julio Papa baptizatus est in senectute sua nomine Dorotheus. Ipso die in Lugduno, sanctæ Blandinæ cum XLVII Martyrum, cui a prima luce, usque ad vesperam tormenta semper innovantes, ad ultimum victos se tortores confitentur. Quæ & secundo pulsata cruciatibus, non superatur. Tertio quoque die religata est ad stipitem, atque in crucis modum distenta, bestiis pabulum præparatur; quam cum nulla ex bestiis auderet attingere, rursum revocatur ad carcerem. Quarto etiam verberibus acta, graticulis exusta, & multa alia perpessa, ad ultimum gladio jugulatur. Tunc & Pontius annorum XV per omnia tormentorum genera, cum ipsa per circum actus, & materna ejus cohortatione roboratus, ante illam martyrium consumavit sub Antonino. Scriptum est vero in historia ecclesiastica l. 5.
III Non. Jun. In Africa, natalis sanctorum Quirini, Gagi, & aliorum LIV. Romæ, natalis sancti Marcelli & aliorum multorum. Et alibi, depositio sanctæ Juliæ, sacræ puellæ. Et in territorio Aurelianensi, vico Maiduno, depositio sancti Lifardi presbyteri & confess.
Prid. Non. Jun. Romæ, via Appia, natalis sanctorum Pecti, Arethei, Datiani. In Panonia, natalis sancti Quirini. In Sicilia, natalis sanctorum Itali, Philippi, Euthici, cum aliis X. Et alibi, natalis sancti Rutuli, cum aliis duobus.
Nonas Jun. Romæ, via Ardeatina, miliario VII, natalis sanctorum Felicitatis, Gregorii, Saturnini & aliorum XXII. In Ægypto, natalis sanctorum Martiani, Nigrandi, Apollonii. In Africa, Euasi, Privati. In Frisia Germaniæ, passio sancti Bonefacii archiepiscopi & Eobanii ejus epis. cum aliis servis Dei.
VIII Id. Jun. In Nividuno, natalis sanctorum Amantii, Lutii, Alexandri, cum aliis tribus. In Africa, natalis sanctorum Zotici, Philippi, Camati, cum aliis II. Gratianopolim, depositio Cerati episcopi.
VII Id. Jun. Constantinopolim, natalis sanctorum Fortunati episcopi, cum aliis IV. In Africa, natalis sanctorum Victuri, Euasi, Quirilli, cum aliis IV. In Cæsarea Capadociæ, natalis sancti Luciani.
VI Id. Jun. In Cæsareæ Palestina, natalis sancti Christi. In Dorostoro, natalis sancti Marci. Romæ, via Aurelia, natalis sanctorum Naboris & Nazarii. In Sardinia, natalis sancti Salustiani. In Galliis, Sersione civitate, depositio sancti Medardi episcopi & confessoris.
V Id. Jun. Romæ, via Nomentana, natalis sanctorum Primi, & Feliciani. In Alexandria, natalis sancti Maximi presbyteri. In Nicea civitate, natalis sancti Diomedis, cum aliis IV. In Galliis, vico Pompeiaco, passio sancti Vincentii martyris.
IV Id. Jun. Romæ, via Aurelia, miliario XII, natalis sancti Basilidi, cum aliis XXIV. In Hispaniis, natalis sancti Crispoli. In Nicomedia, natalis sancti Zachariæ. Autisiodero, depositio beati Censurii episcopi.
III Id. Jun. Natalis sancti Barnabæ Apostoli. Romæ, via Salutaria veteri, natalis sanctæ Asellæ. Et via Nomentana, natalis sanctorum Restituti, Crispoli. In Aquileia, Emeriti, cum aliis tribus.
Prid. Id. Jun. Romæ, via Aurelia, miliario VIII, natalis sanctorum Basilidis, Cyrini, Naboris, & Nazari. Tripolim, natalis sanctorum Zabini, Aurilii, Donatellæ, Secundæ, cum aliis IV.
Idus Jun. Romæ, via Ardeatina, natalis sanctæ Feliculæ. Et alibi, natalis sancti Luciani, Fortunati, Criscentiani, Teclæ.
XVIII Kal. Julii. Elisei prophetæ. In Frigia, civitate Laodicia, natalis sancti Antiani & Afræ. In Africa, natalis sanctorum Quintiani, Teodoli, cum aliis II. In Aquileia, natalis sancti Proti. In territorio Sessionis civitatis, passio sanctorum Valerii & Ruffini.
XVII Kal. Jul. In Aquileia, natalis sanctorum Clementis, Cantiani, cum aliis duobus. In Provincia Siciliæ, passio sanctorum Viti, Modesti & Crisentiæ.
XVI Kal. Jul. Ferroli presbyteri & Ferructionis diaconi in civitate Viguncensi, qui sub Julio Claudio ad trocleas extenti & flagellati, deinde in carcerem reclusi, & mane amputatis linguis prædicabant verbum Dei. Post hoc subulæ XXX utriusque infixæ in manibus & pedibus & pectore; ad ultimum gladio feriuntur. In Antiochia, Cirici martyris, & Julitæ matris ejus, cum aliis CCCCIV. Nammetis, natalis sancti Similiani.
XV Kal. Jul. Romæ, via Salutaria veteri, natalis sancti Quiriaci, cum aliis VIII. Alexandria, Dioscori, Marini. Aquileia, natalis sanctæ Ciriæ, cum aliis duobus. Aurilianis civitate, depositio sancti Aviti presbyteri & conf.
XIV Kal. Jul. Natalis sanctorum martyrum Marci & Marcelliani. Scriptum in passione sancti Sebastiani. Ravenna, natalis sanctorum martyrum Felicis, Emili, Crispini. Alexandria, natalis sanctæ Marinæ.
XIII Kal. Jul. Mediolano, natalis sanctorum Gervasii & Protasi, quorum sepulchra Ambrosius, Domino revelante, repperit, & ita incorrupta eorum corpora, acsi eodem die fuissent interempti. Romæ, in Cymitherio Hippoliti, natalis sanctorum Honorii, Euodi, Petri.
XII Kal. Jul. In Thomis civitate, Pauli, Cyriaci & aliorum V. Et alibi, Vitalis, Crispinæ, Martyriæ.
XI Kal. Jul. In Africa, natalis sanctorum Saturnini, Quiriaci, Apollonaris, cum aliis III. In Sicilia, civitate Siracusa, natalis sanctorum Rufini, Marciæ.
X Kal. Jul. Nola civitate, depositio sancti Paulini episcopi & confessoris. In Britanniis, sancti Albani martyris, qui tempore Diocletiani, in Verolamio civitate, post verbera & tormenta acerrima, capite plexus est, sed illo in terram cadente, oculi ejus, qui eum percussit, pariter ceciderunt. Passus est cum illo etiam unus de militibus, eo quod eum ferire jussus, noluerit. Divino utique perterritus miraculo, quia viderat beatum Martyrem sibi, dum ad coronam martyrii properaret, alveum amnis interpositi, orando transmeabile reddidisse.
IX Kal. Jul. Britanniæ, sanctæ Ediltrudæ virginis & reginæ, cujus corpus cum XVI annis esset sepultum, incorruptum inventum est. Nicomedia, natalis sanctorum Aviti, Cinzami. Et alibi, Orionis & aliorum LXXXI.
VIII Kal. Jul. Nativitas Præcursoris Domini. Augustiduno, depositio sancti Simplicii episcopi.
VII Kal. Jul. Thessalonica, natalis sancti Laricanitis & aliorum III. Romæ, natalis sanctorum Luciæ virginis & Aceiæ regis.
VI Kal. Jul. Romæ, Joannis & Pauli, quorum primus præpositus, secundus fuit primicerius Constantinæ virginis, filiæ Constantini: qui postea sub Juliano martyrium capitis abscisione meruerunt, per Terrentianum Campiductorem, qui deinde Christianus factus est. Pictavi, sancti Maxentii confessoris.
V Kal. Jul. Romæ, natalis septem Germanorum. Cordoba Hispaniis, natalis sanctorum Crescentis, Juliani, Nemesii, & aliorum XVIII.
IV Kal. Jul. Vigilia Apostolorum Petri & Pauli. Ipso die, natalis sancti Leonis Papæ. In Africa, Fabiani, Felicis & aliorum XXV. In Alexandria, natalis sanctorum Theodori, cum aliis XXVII. Lugduni Galliis, natalis sancti Erenei episcopi.
III Kal. Jul. Romæ, natalis sanctorum Apostolorum Petri & Pauli. Et in eadem urbe, natalis sancti Novatiani & aliorum DCCCCLXXIX martyrum.
Prid. Kal. Jul. In Africa, natalis sanctorum Timothei, Zotici. Italiæ, Galati. In Agrippinia, natalis sanctorum Asclini, Puphili. Lemodecas, depositio sancti Marcialis episcopi & consessoris.

Letaniæ indicendæ.
JULIUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Julii. In Nicomedia, natalis sancti Zoili. Romæ, depositio Gagi Papæ. In monte Hor, depositio Aaron sacerdotis. Augustiduno, depositio Leontii episcopi.
VI Non. Jul. Romæ, natalis sanctorum Processi & Martiniani. Et in eadem urbe, via Appia, natalis sancti Euticii.
V Non. Jul. Translatio corporis in ecclesia sancti Thomæ Apostoli, passus vero in India. In Alexandria, natalis sanctorum Tiphonis, Meneleai & aliorum X. In Tarso Ciliciæ Capadociæ, natalis sanctorum Elionis, Montani, Germani, cum aliis VI. Constantinopolim, natalis sanctorum Eufemiæ, Accacii, & aliorum XXII.
IV Non. Jul. Turonis, translatio corporis sancti Martini, & ordinatio episcopatus, seu & dedicatio Basilicæ ipsius. In Africa, natalis sancti Succidiani martyris. Et in territorio Biturico, natalis sancti Lauriani.
III Non. Jul. In Sicilia, natalis sanctorum Agathonis, Triphonis. Et in Thomis, Theodoti, Mariæ. Alexandria, natalis sancti Arpotis.
Prid. Non. Jul. In Alexandria, natalis sanctorum Palladii, Philippi. In Syria, natalis sancti Aratoris. Nividuno, natalis sancti Zotici, Aretis. Lugduni, depositio beati Leontii epis.
Nonas Jul. In Alexandria, Parthenii, Appollonii, Publii, cum aliis numero XVI. Et alibi, natalis sanctorum Partemii, Paterni, cum aliis numero XIX.
VIII Id. Jul. Natalis sancti Procopi in Palestina, qui ab Scitopoli ductus Cæsaream, ad primam responsionum ejus confidentiam irato judice Fabiano, capite cæsus est. In Syrmia, natalis sanctorum Parentii, Cæciriæ. In Eraclea, natalis sanctorum Joannis, Apri.
VII Id. Jul. In civitate Tyre, natalis sanctorum Anatoliæ virginis & Audacis Marsi, qui uterque capitali sententia coronati sunt. Romæ, natalis sanctorum Felicis, Philippi. Et in Cymitherio Prætextati, natalis sancti Januarii. Et in eadem urbe, natalis sanctarum Rufinæ & Secundæ. Senonas, sancti Eracli episcopi.
VI Id. Jul. Romæ, septem Fratrum filiorum sanctæ Felicitatis, id est Felicis, Philippi, Vitalis, Martialis, Alexandri & Silani & Januarii, sub præfecto Urbis Publio, tempore Antonini principis.
V Id. Jul. In Africa, natalis sancti Mariani. Et in Arminia minore, natalis sanctorum Januarii & Pelagiæ. Et depositio sancti Benedicti abbatis.
IV Id. Jul. Romæ, natalis sanctorum Stephani, Leontii, Mauritii, cum aliis numero XXXIX. In Antiochia, nat sanctor. Prodociæ, Veronicæ & Speciosæ. Alexandria, natalis sancti Eutici.
III Id. Jul. In Aquileia, natalis sanctorum Fortunati, & Armagiri. Modiolano, natalis sanctorum Namoris, Felicis. Cæsareæ Cappadociæ, natalis sanctorum Divi, Cornelii. Lugduno Galliæ, depositio beati Inventioli.
Prid. Id. Jul. Africa, natalis sanctorum Papiæ Donati. Ponto, sancti Focæ episcopi, qui sub Traiano imperatore, præfecto Africano, carcerem, vincula, ferrum, ignem etiam pro Christo superavit: cujus reliquiæ in Basilica Apostolorum, in Galliis civitate Vienna habentur. Et alibi, depositio beati Amici presbyteri.
Id. Jul. In Alexandria, natalis sanctorum Philippi, Zenonis, Nasei & X infantum. In Syrmia, natale sanctorum Agripini, Secundi, Maximi, Fortunati, Marcialis. Romæ, natalis sanctorum Eutropi, Zozimæ & Bonosæ sororum. Cartagine, natalis sancti Catulini diaconi.
XVII Kal. Augusti. In Hostia, natalis sancti Hilarini, qui sub persecutione Juliani, cum nollet sacrificare, fustibus cæsus, martyrium sumpsit. In Antiochia, natalis sanctorum Theodosii, Eustasi, Dionisii, Theodoti.
XVI Kal. Aug. In Cartagine, Silicitanorum, id est Sperati, Martialis, Felicis, Aquilini, Lactantii, Januarii, Generosi, Vestæ, Donatæ & Secundæ sub Saturnino præfecto, qui post primam Christi confessionem in carcerem missi & in ligno confixi, & mane gladio decollati sunt. Mediolano, natalis sancti Marcelli. Autisiodero, depositio beati Theodosii episcopi.
XV Kal. Aug. Romæ, Semperosæ matris cum VII germanorum, id est Petri, Marcelliani, Januarii, Dionisii, Simpronii, Clementis, Germani. In Dorostoro, natalis sanctorum Miliani, Bassi, Maximi, Pauli, cum aliis duobus.
XIV Kal. Aug. Sancti Patris nostri Arsenii, de quo in verbis Seniorum refertur, quia propter redundationem lacrymarum tergendam, sudarium semper in sinu vel in manu habuerit. Constantinopoli, natalis sanctæ Dariæ. Lugduno Galliis, natalis sancti Rustici presbyteri & confessoris.
XIII Kal. Aug. In Africa, natalis sanctorum Sabini, Luciani, Petri, cum aliis numero XXIX. In Tebaida, natalis sancti Victoris. Et in Damaso, natalis sanctorum Maximi, Juliani, Macrobi & aliorum XIV. In Corintho, natalis sanctorum Ciriaci, Donati, cum aliis XIX.
XII Kal. Aug. Romæ, natalis sanctæ Praxitis virginis. Et sancti Danielis Prophetæ. Et apud Tiburtinam urbem Italiæ, natalis sanctæ Simphorosæ, cum VII filiis, Crescente, Juliano, Nemesio, Primitivo, Justino, Stacteo, Eugenio, cum quibus simul passa est. Massilia, natalis sanctorum Victoris, Alexandri, Deuteri.
XI Kal. Aug. Natalis sanctæ Mariæ Magdalenæ. In Antiochia, natalis sancti Cirilli, cum aliis IV. Et in Anquira Gallaciæ, natalis sancti Platonis, cujus gesta habentur.
X Kal. Aug. Ravenna, natalis sancti Apollinaris episcopi, qui Romæ ordinatus ab Apostolo Petro, & illuc missus est; qui etiam in Emilia prædicavit, & in partibus Corinthiorum, & in Misia, & in partes Danubii; in partibus quoque Tarchiæ; in quibus locis exilio religatus est, & ubicumque pervenit, innumeras virtutes fecit, & passiones sustinuit; nam nimia cæde mactatus est, & rursum diutius fustibus cæsus ac nudis pedibus super prunas impositus, rursum cæsus, & saxo os ejus contusum est & cum gravissimo ferri pondere inclausus in carcere horifico atque in ligno extensus est, ubi ab omnibus quidem neglectus, sed ab angelo publice pastus est; deinde cathenatus atque in exilium directus est. In quo rursum diutius fustibus cæsus & rursum in Ravenna ligatus a paganis, cæsus & vulneratus, & rursus in carcerem missus, & cæsus sic martyrium consumavit sub Vespasiano cæsare, Demostene Patricio. Rexit ecclesiam annis XXVIII, dies IV.
IX Kal. Aug. In Tyro, natalis sanctæ Cristinæ virginis. In Namiternina civitate, miliario LXXXIV ab urbe Roma, natalis sancti Victurini.
VIII Kal. Aug. Natalis sancti Jacobi Apostoli fratris beati Joannis. Et in porto urbis Romæ, natalis sanctorum Aconti, Nni [Nonni.] In Sicilia, civitate Samon, natalis sancti Cristofori.
VII Kal. Aug. In Leadicia Frigiæ, natalis sanctorum Joviani, Emilli, Felicis, Martiani & aliorum III.
VI Kal. Aug. Sancti Simeonis monachi. Nicomedia, natalis sanctorum Juliæ, Jucundæ, Januarii. Autisiodero, depositio beati Æterii episcopi.
V Kal. Aug. Laodicia Frigia, natalis sanctorum Titi, Philippi, Alexandri. Nicomedia, natalis sancti Pantaleonis. Mediolano, natalis sanctorum Nazarii & Celsi pueri.
IV Kal. Aug. Romæ, natalis sanctorum Felicis, Simplicii, Faustini, & Viatricis. Eodem die, depositio sancti Lupi episcopi de Trecas, qui cum Germano venit Britanniam, & LII annis sacerdotio functus est: qui tempore Regis Attillæ, qui Galliam vastabat, sicut in himno ejus canitur; dum bello cuncta perderent, orando Trecas munivit. Aurilianis civitate, depositio beati Prosperi episcopi.
III Kal. Aug. Romæ, Abdonis & Sennis subregulorum, qui cum in Cordula civitate Persarum vincula paterentur a Decio, ad ultimum duxit eos Romam cathenis obligatos, & diversis pœnis maceratos, ubi primo plumbatis cæsi, & deinde gladio interfecti sunt. Autisiodero, depositio beati Ursi episcopi.
Prid. Kal. Aug. In Africa, civitate Sinnada, natalis sanctorum Democriti, Secundi, Dionisii, Tiri. Autisiodero, depositio sancti Germani episcopi, qui multis virtutibus, doctrina, & continentia clarus, etiam Brittonum fidem per duas vices a Pelagiana hæresi defendit.

Letaniæ indicendæ.
AUGUSTUS HABET DIES XXXI.

Kalend. Augusti. Romæ, sancti Petri Apostoli ad vincula. Antiochia, passio sanctorum Machabæorum VII fratrum, cum matre sua. Gerunda, passio sancti Felicis martyris. Vercellis, Eusebii episcopi, qui moventibus persecutionem Arrianis, sub Constantino principe martyrium passus est. Galliis, civitate Bitturicas, depositio beati Archadii episcopi.
IV Non. Aug. Romæ, sancti Stephani Papæ, qui martyrio coronatus est in persecutione Valeriani principis. Eodem die, natalis sanctæ Theodotæ, cum III filiis suis, qui omnes igne consumpti sunt, præcipiente Diocletiano imperatore sub comite Laodicio.
III Non. Aug. Hierosolyma, inventio corporis sancti Stephani Protomartyris, ubi haberi dicitur unus de lapidibus, quibus percussus est, & multas ex eo virtutes sanitatum fieri. Augustiduno, depositio Eufronii episcopi.
Prid. Non. Aug. Via Lavicana, miliario ab Urbe XIV, natalis sancti Sachinti. Nicomedia, natalis sanctorum Segæ & Bartholomei. Lugduno Galliæ, adventus corporis sancti Justi episcopi de eremo.
Non. Aug. In civitate Augustana, passio sancti Afri. Axiopoli, natalis sanctorum Herenei, Eracli & Bassi. Augustuduno, depositio sancti Cassiani episcopi. Catalonis, depositio beati Memii episcopi.
VIII Id. Aug. Sancti Sixti episcopi, Felicissimi, & Agapiti diac., qui decollati sunt sub Decio. Decollati sunt cum eo & alii IV subdiaconi Januarius, Magnus, Vincentius & Stephanus, ut in gestis Pontificalibus legitur.
VII Id. Aug. In Aregio, Donati episcopi, qui, ut Gregorius in Dialogorum meminit, fractum a paganis calicem sanctum ad missas, orando restauravit. Romæ, passio sanctorum XXV Martyrum.
VI Id. Aug. Romæ, via Appia, natalis sancti Secundi. Via media, natalis sanctorum Nazarii, Julianæ & Agapæ virginis. Philadelfia, natalis sancti Leonidis. Eodem die, sancti Cyriaci.
V Id. Aug. Vigilia sancti Laurentii. Eodem die Romæ, natalis sancti Romani militis, qui confessione sancti Laurenti compunctus, petiit ab eo baptizari, & mox jubente Decio cum fustibus exhibitus ac decollatus est. Et in Collonia Thusciæ, natalis sanctorum Faustiniani, Marcellini, cum aliis tribus.
IV Id. Aug. Natalis sancti Laurentii sub Decio, qui post plurima tormenta carceris, diversarum laminarum ardentium, ad ultimum in crate ferre [ferrea] assatus martyrium consumavit.
III Id. Aug. Romæ, sancti Tiburtii mart. Et in eadem urbe, juxta duas domus Diocletianas, natalis sanctæ Susannæ.
Prid. Id. Aug. In Sicilia, civitate Cantenensium, Eupli diaconi, qui cum diutius torqueretur, decollatus est tempore Diocletiani & Maximiani. Romæ, natalis sanctorum Crisanti & Dariæ; & cum eis passi sunt Claudius, Jason, Maurus & milites LXX. In Istria, natalis sancti Juliani.
Idus Aug. Romæ, natalis sancti Yppolyti martyris & Concordiæ nutricis ejus, quæ ante ipsum plumbatis cæsa martirizavit, & aliorum XIX de domo ejus, qui simul decollati sunt. Eodem die, natalis sancti Cassiani martyris, cujus passionem Prudentius poëta versibus explicavit.
XIX Kal. Septembris. Natalis sancti Eusebii presbyteri. In Africa, natalis sancti Demetrii. In Aquileia, natalis sanctorum Felicis, Fortunati, Januarii.
XVIII Kal. Sept. Assumptio sanctæ Mariæ semper Virginis, matris Domini nostri Jesu Christi. Nicomedia, natalis sanctorum Stationis, Philippi, Euticiani.
XVII Kal. Sept. Alexandria, natalis sanctorum Orionis & Emili. In Persida, natalis sancti Tyrsi.
XVI Kal. Sept. In Cæsarea, natalis sancti Mammetis monachi. Et octavas sancti Laurentii.
XV Kal. Sept. In civitate Prænestina, natalis sancti Agapiti. Et in Ponto, natalis sancti Pontani & Helianæ virginis.
XIV Kal. Sept. Natalis sancti Magni & sancti Andreæ martyrum, cum sociis suis duo mil. quingentorum CX & VII. Ponto in Amatica civitate, natalis sanctorum Philonis, Rufini & aliorum V. Et in territorio Bituricæ civitatis, natalis sancti Mariani.
XIII Kal. Sept. Cainone castro, depositio sancti Maximini episcopi. Heræ insula, depositio sancti Philiberti abbatis. In Lucana civitate, natalis sanctorum Valentiani, Leonti. In Alexandria, natalis sancti Dioscori.
XII Kal. Sept. Hispaniis, natalis sanctorum Julii & Juliani, cum aliis tribus. In porto Romano, natalis sancti Hippoliti. In Sardinia, natalis sanctorum Quadrati episcopi, Traiani. Et in territorio Gavallæ civitatis, natalis sancti Privati martyris.
XI Kal. Sept. Natalis sancti Timothei, qui ab Antiochia veniens Romam, sub Militiade Papa susceptus est in ospitium a Silvestro, qui postea episcopus fuit. Qui cum annum totum & aliquot menses ibi prædicans, multos ad Christum convertisset, tentus a Tarquinio Urbis præfecto & lunga carceris custodia maceratus, cum sacrificare idolis noluisset, tertio cæsus & gravissimis suppliciis attractatus, ad ultimum decollatus, & juxta beatum Paulum Apostolum sepultus. Augustiduno, passio sancti Simphoriani martyris.
X Kal. Sept. In Aquileia, natalis sanctorum Fortunati & Ermogenis, cum aliis II. Lugduno Galliæ, natalis sanctorum Minervi & Eleazari. Remis civitate, natalis sanctorum Timothei, Appolinaris. Augustiduno, depositio sancti Flaviani episcopi. Arvennis, depositio sancti Sindonii episcopi.
IX Kal. Sept. In India, natalis sancti Bartholomei Apostoli. Romæ, passio sancti Genesii martyris. Rotomaco, depositio sancti Audoëni episcopi & confessoris. Nevernis, depositio beati Patricii abbatis.
VIII Kal. Sept. In Provintia Syriæ, natalis sancti Juliani. Capua Campaniæ, natalis sanctorum Rufinæ, Euticæ. Arelato, passio sancti Genesii martyris. Et in eadem Provincia, natalis sanctorum Justi & Pastoris.
VII Kal. Sept. Natalis sanctorum Erenei & Abundi Romæ, quos Deciana persecutione, jussit Valerianus incloacari, eo quod corpus beatæ Concordiæ in cloacam missum, levaret; & ipsorum quoque corpora levavit Justinus presbyter & sepelivit in cripta juxta beatum Laurentium. Et in eadem urbe, natalis sanctorum martyrum Mercurii, Maxiliani, Quintini.
VI Kal. Sept. Romæ natalis sanctorum Hermetis & Basillæ. In Lucana, natalis sancti Felicis cum aliis III. Arelati, depositio sancti Cæsarii episcopi & confessoris. Augustiduno, depositio beati Siagrii episcopi.
V Kal. Sept. In Africa, Ippone regius, passio sancti Augustini episcopi, qui primo de sua civitate Sardiniam translatus, sed nuper a Luitbranno rege Langobardorum Ticinis relatus, & honorifice conditus est. Romæ, natalis sancti Ermetis. In territorio Arvennis, passio sancti Juliani martyris. Sanctonis civitate, depositio beati Biviani episcopi & confessoris.
IV Kal. Sept. Romæ, natalis sanctæ Sabinæ virginis & martyris. Eodem die, decollatio sancti Joannis Baptistæ, qui primo in Samaria conditus, nunc in Alexandria: porro caput de Hierosolymis ad Phœnicem urbem Emissam delatum. Et depositio Elisei prophetæ.
III Kal. Sept. In Venusia, civitate Apuliæ, natalis sanctorum Felicis epis. civitatis Tubzocensæ, & Audacti presbyteri, & Fortunatiani & Septemini lectorum, qui temporibus Diocletiani in sua civitate tenti a Magnelliano curatore XVIII Kal. Julii, inde multis diu vinculis & carceribus macerati, & in Africa & in Sicilia, tandem gladio consumati sunt. Felix LVI annorum virgo obiit Romæ, Gaudentiæ virg.
II Kal. Sept. Treveris, depositio sancti Paulini episcopi, qui pro fide Catholica a Constantio imperatore Arriano exilium passus, ubi & requievit. Ancyra Galatiæ, natalis sanctorum Gaiani, Juliani, Rufini, cum aliis XI. Autisiodero, depositio beati Optati episcopi.

Letaniæ indicendæ.
SEPTEMBER HABET DIES XXX.

Kalend. Septembris. In villa Erdona, in Appollia, in Galliis, Senonas civitate, depositio beati Lupi episcopi & confessoris. Capua, natalis sancti Prisci. Cartagine, natalis sanctorum Fortunati, Donati, Felicis. Celomannis, depositio sancti Victoris episcopi.
IV Non. Sept. Nicomedia, natalis sanctorum Zenonis, Gorgoni, Theodotæ, cum filiis suis. Lugduno Galliæ, depositio sancti Justi episcopi & confessoris.
III Non Sept. In Provincia Syriæ, sub Constantio imperatore, passio sancti Antonii adolescentis annorum XX & Aresti episcopi, cujus gesta habentur.
Prid. Non. Sept. In Ancyra Galatiæ, natalis sanctorum Silvani, Marcelli, Maximi, cum aliis XIV. Romæ, depositio sancti Bonifacii episcopi. Galliis, civitate Cavillono, passio sancti Marcelli episcopi & martyris.
Nonis Sept. Romæ, natalis sanctorum Taurini, Arestosii. In Capua Campaniæ, natalis sanctorum Ferreoli & Ferructionis.
VIII Id. Sept. Romæ, natalis sancti Eleutheri episcopi. Et depositio Zachariæ prophetæ.
VII Id. Sept. Cappua, natalis sancti Senoti. Et passio sancti Anastasii. Arelato, depositio Augustalis episcopi. Aurelianis, depositio beati Euortii episcopi. Et in territorio…..

[Annotata]

* intactæ.

* al. Valerii

SPECIMINA
Ex Martyrologiis S. Maximini apud Treviros, S. Cyriaci Romæ, & Barberiniano majori.

PRIMUM
Ex Sanmaximiano, descripto manu P. Alexandri Wilthemii, quod incipit a festivitatibus Apostolorum.

MENSIS JULIUS.

Kalend. Julii. In monte Or, depositio Aaron. Passio sanctorum Apostolorum Simonis Cananei & Judas Zelotis. Remis civitate, depositio sancti Teuderici presbyteri.
VI Non. Jul. Natale sanctorum Processi & Martiniani & aliorum.
V Non. Jul. Translatio sancti Tome Apostoli, qui passus est in India.
IV Non. Jul. Turonis civitate, ordinacio episcopatus & translatio corporis sancti Martini. Et natale sanctorum Petri & Marcellini.
III Non. Jul. In Africa, natale Jocundiani, Agathoni, Trifonis, Thomi.
Prid. Non. Jul. Octabas Apostolorum. Augustiduno, depositio sancti Leonti.
Nonas Jul. In Alexandria, Eracli, Apollonis, Publi, cum aliis.
VIII Id. Jul. In Nicia, Sustrati, Eracli, Speri, Emmi ib. [Forte alibi aut aliorum.]
VII Id. Jul. In Tomis, Zenonis, Vitalis, Cirilli episcopi, Fraterni.
VI Id. Jul. Romæ, natalis sanctorum septem fratrum, Felicis, Philippi, Maximi.
V Id. Jul. Natale sancti Benedicti abbatis. Alibi, Januarii, Stephani.
IV Id. Jul. In Sicilia, civitate [Catana,] natale sanctæ Agathæ virginis. Namoris.
III Id. Jul. In Alexandria, Seraphionis, Menei presbyteri, Trofimi vir. [Lege Trophimæ virginis]
Prid. Id. Jul. In Africa, Donatæ. Sancti Foci episcopi. Natale Justi episcopi. Amici.
Id. Jul. In Alexandria, natale sanctorum Philippi, Zenonis, Jacobi.
XVII Kalend. Augusti. In civitate Hostia, natale sancti Hilarini. Et natale sancti Valentini.
XVI Kal. Aug. In Africa, Aquilini. Sancti Marcelli. Depositio beati Teodosi.
XV Kal. Aug. Romæ, via Tiburtina, natale sanctorum Symphorosæ.
XIV Kal. Aug. In Alexandria, Sisinni, Machadori. Sancti Dariæ & aliorum.
XIII Kal. Aug. In Africa, natale sanctorum Sabini, Luciani, Victoris.
XII Kal. Aug. Natale sancti Pancrati. In Africa, natale sanctorum Victoris.
XI Kal. Aug. Natale sancti Apolonaris. Antiochia, Cirilli, Andrei.
X Kal. Aug. Romæ, via Tiburtina, natale sancti Vincenti. Et sancti Apol. [Apollinaris]
IX Kal. Aug. In Arminia civitate, milites LXXXIII. Sanctæ Christinæ.
VIII Kal. Aug. Natale sancti Jacobi Apostoli, fratris sancti Johannis. Passio sancti Cristofori.
VII Kal. Aug. In Laudiciæ Frigiæ, Emili, Felicis, Marciani.
VI Kal. Aug. In Nola civitate, natale sancti Felicis, Jocunde & aliorum.
V Kal. Aug. Natale sanctorum Simplici, Faustini & Beatricis. Nazari & Celsi.
IV Kal. Aug. Natale sancti Felicis. Tricas civitate, depositio sancti Lupi episcopi.
III Kal. Aug. Natale sanctorum Abdo & Senes. Fausti, Justi. Antisiodero, Ursi.
Prid. Kal. Aug. Democreti, Dionisi. Antisiodero, Germani confessoris.

In reliquis idem annuntiandi modus.

SECUNDUM EX MARTYROLOGIO S. CYRIACI,
Quod incipit a Kalendis Januarii.

JULIUS HABET DIES XXXI.
LUNA VERO EJUS XXX.

Kalend. Julii. Rome, Gagi Pape & sanctorum Luceie virg. & Acceie regis, cum aliis VIII. Et in monte Hor, depositio Aaron sacerdoti primi.
VI Non. Jul. Rome, natalis sanctorum Processi & Martiniani. Et depositio Melziadis PP.
V Non. Jul. Translatio Thome Apostoli in Edessa; passus vero in India.
IV Non. Jul. Turonis, translatio sancti Martini confessoris, vel ordinatio episcopatus ejus, seu dedicatio basilice ipsius. Et natalis sancti Lauriani martyris, cujus caput Hispalim portatum est.
III Non. Jul. In Sicilia, Agathoni, Triphonis, Feratoris, Theodoti, Secundini.
Prid. Non. Jul. Isaie Prophete. Et octabas Apostolorum.
Non. Jul. In Alexandria, Partheni, Eraclei, Publici, cum aliis XVIII.
VIII Idus Julii. Natale Procopii in Palestina, qui ab Scitopoli ductus Cesaream, ad primam responsionum ejus confidentiam irato judice Flaviano, capite cesus est.
VII Id. Jul. In civitate Tyre, nat. sanctorum Anatholie, & Audacis sub Decio imperatore, quorum Anatolia cum multos in Piceno infirmos, lunaticos ac demoniacos curasset, ducta est jubente Festiano ad civitatem Tyrie & diversis plagarum generibus vexata; deinde cum repente tota nocte inclusa est, nihil lesa est. Quin & ipsum Marsum, qui serpentem dimiserat, nomine Audacem, mane a suo serpente devorandum, eripuit & ad Christi martyrium devertit. Nam ipse post hoc ob confessionem veritatis in custodiam datus, nec mora, capitali sententia coronatus est. Ipsa quoque Christi virgo gladio transverberata, cum staret extensis manibus in oratione, ita ut per dextrum latus gladius missus, per sinistrum exiret; quæ passa est VIII Idus Julii, sepulta autem mane a civibus Tyrenensibus. Audax vero, quia de Oriente erat, ab uxore sua & filiis illo translatus est. Eodem die VII Iduum Juliarum, de presidio [depositio] sancti Patris nostri Effrem.
VI Id. Jul. Septem fratrum filiorum sanctæ Felicitatis; id est Felicis, Philippi, Vitalis, Marcialis, Alexandri, Silani & Januarii sub prefecto Urbis Publio, tempore Antonini Principis. E quibus Januarius post verbera virgarum & carcerem ac plumbatis occisus est; Felix & Philippus fustibus mactati, præcipitio Silanus interemptus est: Alexander, Vitalis & Marcialis capitali sententia sunt puniti. Et sanctarum Ruffine & Secunde.
V Id. Jul. Depositio sancti Benedicti abbati. Romæ, sanctorum Leonitii, Stephani, Mauricii.
IV Id. Jul. In Aquileia, Fortunati, Agathe virginis, Naboris & Felicis.
III Id. Jul. In Alexandria, Sertipionis, Actali, Zeononis, Trophime virginis.
Prid. Id. Jul. Sancti Focati episcopi Ponti, qui sub Traiano imperatore, prefecto Africano, carcerem, vincula, ferreum igneum etiam pro Christo superavit; cujus reliquie in Basilica Apostolorum in Gallia civitate Vienna habentur. Gallia, natale sancti Justi episcopi & confessoris.
Idus Julii. Sancti Cirici, Philippi, Secundi, Marcialis. Et Jacobi episcopi Nizivis, qui in corpore multa signa fecit, & arca Noë solus vidit in monte, nulli alio, de his qui cum eo perrexerant, videre est permissum.
XVII Kal. Augustas. In Hostia, natalis sancti Ylarini, qui persecutione Juliani, cum nollet sacrificare, fustibus cesus, martyrium sumpsit. In Antiochia, Theodosii, Eustasi, Dionisi.
XVI Kal. Aug. In Cartagine, Sulidanorum, id est Sperati, Marcialis, Cithii, Vestorii, Felicis, Aquilini, Lactantii, Januarii, Generosi, Veste, Donate & Secunde sub Saturnino prefecto, qui post primam Christi confessionem in carcere, & in ligno confixit & mane gladio decollati sunt. Autisiodoro, Theodosii episcopi. Et sancti Alexii confessoris.
XV Kal. Aug. Natale sancti Arnulphi confessoris. Romæ, Symphorose matris VII germanorum.
XIV Kal. Aug. Sancti Patris nostri Arsenii, de quo in verbis Seniorum refertur, quæ per pater [quia propter] redundationem lacrimarum tergendam sudarium semper in sinu vel in manu habuerit. Et alibi, Rustici.
XIII Kal. Aug. Romæ, passio sancti Strie, Magrini, Nestite, Satiri, Amirini, Secundi. Sancte Margarite virginis & martyris.
XII Kal. Aug. Natale sanctæ Praxedis virginis. Et sancti Danihelis prophete. Et apud Tiburtinam urbem Italie, natale sanctæ Symphorose, cum septem filiis, Crescentie, Juliano, Necomesio, Primitivo, Justino, Stacteo, Eugenio, cum quibus simul passa est ab Adriano principe, qui ipsam Symphorosam jussit palmis cedi, deinde suspendi crinibus, sed cum superari nullatenus posset, jussit eam alligato saxo in fluvium precipitari. Cujus frater Eugenius, curie principalis Tyburtine, colligens corpus ejus sepelivit. Mane imperator jussit septem figi stipites, ibique filios ejus ad trocleas extendi, & Crescentem in gutture transfigi, Julianum in pectore, Nemesium in corde, Primitivum per umbilicum, Justinum per membra distensum scindi per singulos corporis nodos atque juncturas; Stacteum lanceis innumerabilibus, donec moreretur, in terra configi; Eugenium findi a pectore usque ad inferiores partes. Altera autem die Adrianus precepit corpora eorum simul auferri & projici in foveam altam, & posuerunt pontifices nomen loci illius, ad septem Biathanatos.
XI Kal. Aug. Nat. sanctæ Marie Magdalene. In Antiochia, Arilli Andree.
X Kal. Aug. Natale sancti Apollenaris episcopi in Ravenna. Qui Romæ ordinatus ab Apostolo Petro, & illuc missus est. Qui etiam in Emilia prædicavit, & in partibus Corinthiorum, & in Misia, & in ripa Danubii, & in partibus Tharachie, in quibus locis exilio religatus est, & ubicumque pervenit, innumeras virtutes fecit & in passiones sustinuit: nam nimia eum cede mactatus est, & rursum diutius fustibus cesus ac nudis pedibus super prunas impositus; rursum cesus, & eculeo appensus tortus est, & saxo hos ejus contusum est, & cum gravissimo ferri pondere inclusus in carcere horrifico atque in ligno extentus est, ubi ab hominibus quidem neglectus, sed ab Angelo publice pastus est. Deinde catenatus in exilium directus est; in quo rursum diutius fustibus cesus & rursum in Ravenna ligatus a paganis, cesus & vulneratus & rursum in carcerem missus, & cesus; sic martyrium consumavit sub Vespasiano cesare, Demoslene Patricie. Rexit ecclesiam annos XXXVIII, dies quatuor. Vide Bedam. Romæ, Vincentii. Natale Primitivi.
IX Kal. Aug. Natale sanctæ Cristine virginis. In A …. tuo [Amiterno,] sancti Victorini martyris.
VIII Kal. Aug. Natale sancti Jacobi Apostoli Zebedei. Et sancti Christophori.
VII Kal. Aug. In Laodicie Frigie, Jobiani, Juliani, Felicis, Marciani. Sancti Postoris presbyteri.
VI Kal. Aug. In Siria, Simeonis monachi. In Nicomedia, Juliani, Jocundi. In Nicomedia, sancti Pantaleimonis.
V Kal. Aug. In Mediolanum, Nazarii & Celsi. In Britannia, sancti Samsonis episcopi & confessoris.
IV Kal. Aug. Natale sanctorum Felicis, Simplicii, Faustini & Beatricis. De presidio [Depositio] sancti Lupi episcopi de Trecas, qui cum Germano venit Brittania, & anni [annis quinquaginta] sacerdotio functus est. Qui tempore regis Attile, qui Galliam vastabat, sicut in ymno ejus canitur: Dum bella cuncta perderent, orando Trecas muniit. Alibi, depositio Prosperi episcopi.
III Kal. Aug. Romæ, Abdon & Sennes subregulorum, qui cum in Corduba civitate Persarum, vincula paterentur a Decio, ad ultimum adduxit eos Romam catenis obligatis & diversis pœnis maceratis, ubi primum plumbatis cesos deinde gladio interfecti sunt.
Prid. Kal. Aug. Autisiodoro, depositio sancti Germani episcopi. Et natale sanctorum Secundini, Maxime. Eodem die, reconciliatio sancti Nicolai.

TERTIUM EX BARBERINIANO ACEPHALO
Quod incipit ab Idibus Martii.

JULIUS HABET DIES XXXI. LUNA XXX.

Kalend. Julios. Romæ, natale sanctarum Luciæ virginis, & Aucenæ reginæ, cum aliis XXI. Anisolæ monasterio, depositio S. Carilephi presbyteri. In monte Or, depositio Aaronsacerdotis. In Mesopotamia, Zeli, cum aliis sex. Orionis, cum aliis IX. Et aliorum ducentorum septuaginta quatuor. Augustiduno, depositio Leontii episcopi & S. Quintiani.
VI Non. Jul. Romæ, passio sanctorum militum Processi & Martiniani. Et nat. S. Damasi Papæ, & depositio Meltiadis episcopi. Turonis, depositio S. Monegundæ virginis.
V Non. Julii. In Edissa, translatio S. Thomæ Apostoli, qui fuit passus in India XII Kal. Januarii. In Alexandria, Triponis, Menelai, Cyrilli, Juliani. Constantinopoli, Eufemiæ, Acaci, Demetrii.
IV Non. Jul. Turonis, ordinatio episcopatus, & translatio corporis & dedicatio basilicæ S. Martini episcopi & confess. In Syrmia, Sabbatiæ, Innocens, cum aliis triginta. Betirivo civitate, nat. sancti Lauriani episcopi & mart.
III Non. Jul. In Sicilia, Agathonis & Triphonis. In Thomis, Stratoris, Theodoci, Rodofiæ, Secundini. In Alexandria, Arpotis.
Prid. Non. Jul. Esaiæ prophetæ. Romæ, octava Apostolorum. In Syria, Zotici, Amandi Artetis. Augustiduno, depositio S. Leontii episcopi. In Alexandria, Arthoti, Zeti, Philippi, Severi. Eodem die in Binga, natalis S. Goaris.
Non. Julii. In Alexandria, Partheni, Eradii, Apollonii, cum aliis decem & octo. Et alibi, Alexandri, Partiminii.
VIII Idus Jul. In Palestina, natalis S. Procopii martyris, qui ab Scithopoli ductus Cæsaream, ad primam responsionum ejus confidentiam irato Judice Flaviano, capite cæsus est. Augusta Virmandorum, inventio corporis S. Quintini mart. Et alibi, Agresti, Primuli. In Nicæa, Sostrati, Eradii.
VII Id. Jul. In civitate Tyræ, natale sanctorum Anatholiæ virg. & Audacis mart. sub Decio imperatore, quorum Anatholia, cum multos in Picæno infirmos, lunaticos, ac dæmoniacos curasset, deducta est, jubente Festiniano, in civitatem Tyriæ, & diversis plagarum generibus vexata. Deinde cum serpente tota nocte inclusa, nihil læsa est: quin & ipsum Marsum, qui serpentem dimiserat, nomine Audacem, mane a suo serpente Devorandum eripuit & ad Christi martyrium convertit. Nam ipse post, ob confessionem veritatis, in custodiam datus, nec mora, capitali sententia coronatus est. Ipsa quoque Christi virgo gladio transverberata, cum staret extensis manibus in oratione, ita ut per dextrum latus gladius missus, per sinistrum exiret: quæ passa est VII Id. Jul., sepulta autem mane a civibus Tyrenensibus. Audax vero, quia de Oriente erat, ab uxore sua & filiis illo translatus est. Eodem die, depositio sancti Patris nostri Effrem. Romæ, nat. virginum Flavianæ, Faustinæ.
VI Id. Jul. Romæ, passio sanctorum septem fratrum filiorum S. Felicitatis. Id est, Felicis, Philippi, Vitalis, Marcialis, Alexandri, Silani, & Januarii, sub præfecto Urbis Publio, tempore Antonini principis. E quibus Januarius post verbera virgarum & carcerem ac piumbatis occisus est; Felix & Philippus fustibus mactati; Silanus præcipitio interemptus est; Alexander, Vitalis, & Martialis capitali sententia sunt puniti. Romæ, passio S. Rufinæ & Secundæ.
V Id. Jul. Romæ, passio sanctorum Stephani, Leontii, Mauricii & Militonis. In pagum Aurelianensem, inventio corporis S. Benedicti abbatis & depositio ejusdem.
IV Id. Jul. Mediolano, Naboris, Felicis & Primitivi. In Aquileia, nat. sanctorum Fortunati & Armogeni. Lugduno Galliæ, depositio S. Viventioli episcopi.
III Id. Jul. In Alexandria, Serapionis, Melei, Zenonis, Nasei, Attali, Menei presbyteri & Trofimæ virginis.
Prid. Id. Jul. Natalis S. Focati episcopi Ponti, qui sub Traiano imperatore, præfecto Africano, carcerem, vincula, ferrum, ignem etiam pro Christo superavit, cujus reliquiæ in basilica Apostolorum in Gallia civitate Vienna habentur. Lugduno Galliæ, depositio sanctorum Justi & Amati episcoporum.
Idus Julii. In Alexandria, natal. sanctorum Philippi, Zenonis, Nasei & decem sororum. In Cartagine, nat. S. Catholini diaconi. Eodem die, S. Quirici & Julitæ matris ejus.
XVII Kal. Augusti. In civitate Hostia, passio S. Hylarini, qui sub persecutione Juliani, cum nollet sacrificare, fustibus cæsus martyrium sumpsit. In Cæsarea, natal. sanctorum Pauli & Mammetis. Et natal. sanctorum Valentini Theoni, Diocletis.
XVI Kal. Aug. In Cartagine, passio sanctorum Sicilitanorum martyrum, id est, Sperati, Marcialis, Cithii, Vesturii, Felicis, Aquilini, Lactantii, Januarii, Generosi, Vastæ, Donatæ & Secundæ, sub Saturnino præfecto; qui post primam Christi confessionem, in carcerem missi, & in ligno fixi, & mane gladio decollati sunt. Mediolano, nat. S. Marcelli. Romæ, S. Alexii.
XV Kal. Aug. Romæ, apud Tiburtinam urbem Italiæ, passio S. Simphorosæ, cum septem filiis suis (S. Brunonis episcopi confessoris.) Nemesio, Primitivo, Justino, Stracteo, Eugenio, cum quibus simul passa est ab Adriano principe, qui ipsam Simphorosam jussit palmis cædi, deinde suspendi crinibus. Sed cum superari nullatenus posset, jussit eam alligato saxo in fluvium præcipitari. Cujus frater Eugenius curiæ principalis Tiburtinæ, colligens corpus ejus, sepelivit, & mane imperator jussit septem figi stipites ibique filios ejus ad trocleas extendi & Crescentem in gutture transfigi, Lucianum in pectore, Nemesium in corde, Primitivum in umbilico, Justinum per membra distensum, scindi per singulos corporis nodos atque juncturas; Stacteum lanceis innumerabilibus, donec moreretur, in terra configi; Eugenium findi in pectore usque ad inferiores partes. Altera autem die Adrianus præcepit corpora colligi. In Ponto, Amantiæ civitate, natale Pontini, Filantii, Helianæ virginis, Mariæ virginis.
XIV Kal. Aug. Natalis S. Arseni monachi, de quo in verbis Seniorum refertur, quia propter redundationem lachrimarum tergendam, sudarium semper in sinu vel in manu habuerit. In Alexandria, Sisinni. In Spania, natal. S. Justi. Lugduno Galliæ, depositio Rustici episcopi & confessoris.
XIII Kal. Aug. Romæ, natal. sanctorum Passeriæ, Macrini, Saturi. In Africa, Sabini, Luciani, Amabilis. In Thebaida, nat. Victoris. In Damasco, nat. Maximi, Luciani, Macrobii, cum aliis decem.
XII Kal. Aug. Romæ, nat. S. Praxedis virginis. Eodem die, S. Danielis prophetæ. In Massilia, natal sanctorum Victoris, Alexandri, Feliciani & Longini.
XI Kal. Aug. Natal. S. Mariæ Magdalenæ. In Anthiochia, natal. sanctorum Cyrilli, Andreæ, Tabelli. Et alibi, nat. S. Platonis.
X Kal. Aug. In Ravenna, nat. S. Apollinaris episcopi & martyris, qui Romæ ordinatus ab Apostolo Petro, & illuc missus est. Qui etiam in Æmilia prædicavit, & in partibus Corinthiorum, & in Mesia, & in Ripa Danubii, & in partibus Traciæ, in quibus locis exilio religatus est, & ubicumque pervenit, innumeras virtutes fecit & passiones sustinuit; nam nimia cæde mactatus est, & rursum diutius fustibus cæsus, & eculeo appensus, tortus est, & saxo os ejus contum est, & cum gravissimo ferri pondere inclusus in carcere horrifico atque in ligno extensus est, ubi ab hominibus quidem neglectus, sed ab Angelo publice pastus est. Deinde catenatus in exilium directus est, in quo rursum diutius fustibus cæsus & rursum Ravennæ ligatus, a paganis cæsus, sic martyrium consumavit sub Vespasiano cæsare, Demostene Patricio. Rexit ecclesiam annis viginti octo & diebus quatuor. Romæ, natal. S. Primitivæ & S. Vincentii martyris.
IX Kal. Aug. Romæ, nat. S. Victurini. In Arminia civitate, natal. sanctorum Theonis, Victoris, Militonis. In Tyro civitate, nat. S. Christinæ virginis.
VIII Kal. Aug. Hierosolimæ, passio S. Jacobi Apostoli Zebedei, fratris Joannis Euangelistæ, qui decollatus est in civitate Hierosolima jussu Hærodis, qui fuit nepos Hærodis, filius Archelai. In Licia, civitate Samon, passio S. Christophori mart. Parisio, translatio corporis S. Germani episcopi & conf.
VII Kal. Aug. In Laodicia Phrigiæ, nat sanctorum Joviniani, Juliani, Felicis, Marciani. Et alibi, nat sanctarum Mucianæ, Laudaiæ.
VI Kal. Aug. In Nicomedia, natal. sanctorum Juliæ, Secundæ, Januarii Et in Sicilia, nat. S. Symeonis monachi. Autisiodoro, depositio sancti Ætherii episcopi & confessoris. Et S. Pantaleymon.
V Kal. Aug. In Nicomedia, nat. sanctorum Nazarii & Celsi. In Laodicia, civitate phrigiæ, nat. sanctorum Theophili, Prudentii, Philippi, Alexandri. Et alibi, natal. S. Augustæ virg. In occiduis partibus….
IV Kal. Aug. Romæ, natal. sanctorum Felicis Papæ, Simplicii, Faustini, & Beatricis. Trecas civitate, depositio S. Lupi episcopi [qui] cum Germano venit Britanniam, & quinquaginta annis sacerdotio functus est. Qui tempore regis Atilæ, qui Galliam vastabat, sicut in hymno ejus canitur: Dum cuncta bella perderent, orando Trecas muniit.
III Kal. Aug. Romæ, passio sanctorum Abdon & Sennes subregulorum, qui cum in Cordula civitate Persarum vincula paterentur a Decio, ad ultimum duxit eos Romam catenis obligatos & diversis pœnis maceratos, ubi primo plumbatis cæsi, deinde gladio interfecti sunt. Autisiodoro, depositio S. Ursi episcopi.
Prid. Kal. Aug. In Africa, civitate Sindana, natalis sanctorum Democriti, Secundi, Dionisii, Tyrsi.

Acta Sanctorum: Martyrologium des Usuard II